\ IVut LeopuLDLT.5- TMperator ilftlMTs CapttVI* LLber,it»r ! 77>h7<- faticè ati.ri/ium .Auxilio • Wy/if. /ui//>t /> vanüfm heen.* r^-no, 77<£'j &xp/iat. UT Ibni-  1 WONDERBAER en RUGTBAER LEVEN van PIETER-FRANCIS-DOMINIQ VERVISCH, £y der gratie Gods en die van den Ro.omfck-Ke.yzer Paftor, Gouverneur en Commandant van de Ksy zerlyke Stede en Koninglyke fchans van.- St. Lieven» op de Schelde, gezeyd : LIEFKENS-HOEK. DERDE BOEK-DEEL, Behelzende de zeldzaemfte avanturen van zyn Leven al& Krygs-Paftor, Veld-Paepe ofte Aumoniet. . J Faincre fans courir. Devies ; ^ Winnen, 'tonder loopen. Alles nae de rechtzinnige waerheyd door hem zelfsfirydenden , lydenden en triumpherenden ex-Capucin in zyn vangeniflen opgenomen zonder vooropneming', cn met geen ander inzicht als het befchermen zyn'er eer en perfooneele faem, midsgaeders die zyn'er vrienden, boven al, die van zynen verloffev en waeren Vader van het Vaderland, Vertroofter der bedrukte J O S E P H II WAEREGHEM, Sincerus Vygb. in den geichoren Leeuw. Met toe/iemmings ran da het aengatt.   ■OPGEDRAEGEN a e n zyn EXCELLENTIE DEN ROMRYKEN FELD-MARÉCHAL BARON DE BENDER, Commandant général der Key^erlyke Troupenin Ooflenryks Nederland , Vzrlojfer van ons Vaderland &c (yc. &c. ZYN EXCELLENTIE l \j~ElieftT bidde ik oodmoedelyk, te gedoogen, dat den nederigfien uwer Veld-Paepen de eere heeft, dit zyn boeksken op te draegen aen den genen men met. volle recht den onjierfvelyken naem toe-eygent van Verlofier des Vaderlands; onder alle de tampen 9 die my ten tyde der Nedaiandfche Paep-Revolte het hert doorboorden, is de grootfte geweeft te verfiaen in de kerkers de dood van mynen groot/ten Vriend, den manhaftigen Krygsheld Graeve d'Alton t dog de\e myne droefheyd wierd r^eer haefi vermindert door het vernemen , hoe zyne Majefteyt tot opvolger als Commandant général had Terkezen uwe Excellentie >  iv O P D R A G T. in welkers krygskundige manhaftiglieyd en rorttwciréigr heydik myn verlojjing, benevens die van myn overdrukt F aderlandverhopte: door hetwys beleydzyn'erExc. de r^elve heden genietende, heb dit Boekdeel aengeteekenty en vermete my dit in aller nederigheyd op te offeren ende dit voor zoo veel het behelji de -{eldzaemfte avanturen van myn Leven als Krygs-Pafior, op te draegen aen den opperfien Bevelhebber aller K. en K. Kryes-volkeren in de Nederlanden, ■ Op dat dees myn fchriften , de welke ik de eere heb te leggen voor de oogen zyn'er romryke Excellende, ie geloof-weirdigèr zouden wezen, overzulks te aengenaemer om fezzen, wenfche te mogen aenroepen, eenige Getuygen, de welke konnen oordeelen en rden^ of ik e enig geval myn'er Levensdaeden alhier brenge9 die niet volgens de naekte waerheyd is gefchied en my is voorgevallen als Veld-Paep. Gedoogt my, bidde ik zyn Excellentie, dere uyt alderhanden rang te mogen aenroepen op wyrye van jeenen KrygS-Raed, de gene ik geloove alderbefi m'eten ende kennen myn krygs-avanturen ; als onder andere de volgende romweirde krygs-helden : Zyne Excellentie den lofweirden Baron de Beau?o.il.u , Lieutenant général &c. aldergrootfien mededinger uwerExc in het verlojfen van ons Vaderland, aen ■wiens ^onderlinge dapperheyd de vi&orien by Falmagne in feptember i 790 meefi worden toegefchreven. Zyn Excellentie den Lieutenant général Lii/iEN, den welken /Jg meermaels heeft blood ge fielt aen de woede der Rebellen, en beronderlyk heeft uytgemunt in dapperheyd tegen de Patriotten, van de welke h y tegen alle Krygs-wetten wierd in arrefi genomen r> als thy by hun, om peys te maeken, was gekomen » 1 4 December 1789 „ hoorende. den c'eft tl'üp tard. Zyn Excellentie den Généraal d' Alton , Broeder ,ran den overleden Commandant générael, wiens rom-  O P D R A G T. veirde daeden hem hebben weïrdig gemaekt, te mogen zyn een krygsman en Broeder eender krygsheld van «en onfierfvelyke glorie. Mynheer de Hammere, Chef-Commiffaris van den Oorlog &c. die Toonder vleying, een der groot/te ■en werkzaemfie geefien be^it der krygskunde &c. Mynheer Gili, Secretaris van den oorlog, een maer is eyndelyk met hun kanons geld nevens my in Holland geqaen r> j November i 790. Germann , Sergeant onder Staab , srêer jong en werk^aemen geeft, mynen Socius in befpiedingen. Van Daeee van Moorzeele, Caporal onder Vierfet, krygsgevangen door de Rebel!ar:. BaesHof, gevreyder in Clairfait, mynen Adjudant in het emveren van Liefk. ziet breeder infra. Fyfer, Conftabd, myn geirauwen mede-fpion. Styn,' Fufdier in Clairfait. 'DüviviER, knecht van den voornoemden Capiteyp MesuKEur , die 7jg benevens andere meermaals blond heeft ge field aan de liften en laegen der Rebellen om my te befchtrmen in Liefk. (1) MYNHEEREN! Al^oo alle rechten en wetten toelaeien aen den genen , die met reden gelooft tan onrecht veroordeelt (1) Liefk. zal voortacn beduyden Liefkenshoek, overmids «it te over-dikwils moet genoemt zyn in de gevallen van dezen Bock; Pat. zal beteekeneu Patriot; Patt. Patriotten Reé., ReJ>el; Rebl. Rebellen, ook moet een yder weteü, dat  O P D R A G T. rij te ryn, dat hy rig van de onrechtveirdige Sententie beroept voor den Rechters-Bank van zyn hoogere Rechters: en aengerien ik met alle redenen geloove en Zeker ben, dat men my ten tyde der Paepe-Revolte ten allen onrechte heeft veroordeelt, beronderlyk over ' myn gedrag als Pafior , Gouverneur en Commandant van Liefk., het geen' v.y rjillen hooren in derden Boek ;zoo is't dat ik by wyze vr,n appel der P atr'i7yotfche Sententie myn krygsgedrag en Veld- Paepfche 'daeden overgeve aen het oordeel van uwen krygsraed, omme daer ~over een jonftiger Sententie te verwerven. U-E kont zig diefaengaende te naerder Lieten informeren, overmids verfcheyde onderll-Eden relfsoog-getuygen zyn geweeft van verfcheyde der opgehaelde mvn'er zeldr^aemfte avanturen, overrulks ik vertrouwe vaficlyk van wegens de Militaire juftitie een veel voordeeliger fort en aengenaemer Sententie te verwerven door de gerechtigheyd zyn'er Excellentie. Dit is de Gratie &c. L'Abbé Vbrvisch, Aumonier en Krygs-Paftor van Liefk. daedelyk een beterplaetze voor loon verhopende totBruffel \oxber i 791. ik geenzints alle de Patriotten aenzicn voor goddclooze of rebellige menfchen : neen, maer ik nenzien die voor verblinde, de eene müleyd door den tydelyken intreft , cn deze noem ik Patriplodden, de andere door tfraekgierigheyd en dees noem tk Patrijodden, de derde door hun eenvoudige bottigheyd , en dees noem ik Patrizotten : ende aengezien deze allegaeder zyn aengeport, verblind en milleyd geweeft door de Paepen, zoo is't dat ik deze hun Staets-omwentelin?:e en opifand heb gedoopt: Paep-Revolte. ziet infra art. xiij.  VOOR-REDEN Tot den Derden Boek. £Atdus berhpende alle fchynheyligheyd, gelende te gelioorzaemen aen de Koningen en Princen als aen de gonne ons in Godes naem regieten en beftieren, heeft onder ander geleert: dat, ■wie niet wettelyk ral hebben gefireden, nqyt ral zyn gekroont; wy hebben in den eerden Boek gezien yhoe ik heb gefireden als Capucin tegen den duy*el, 'kzeg : de Overfte der Cappcn , in den tweeden Bock hebben wy getoont, hoe ik heb gefireden als weireldlyken Priefter tegen de weireld, dat is tegen alderhande weireldfche Priefiers , nu zullen wy toonen , hoe ik heb gefireden als Krygs-Paftnr tegen het vleefch, dat ia de Rebellen, zoógezeyde Patriotten : op dat een yder mag oordeelen of ik volgens de leeringc van Paulus wettelyk heb gefireden, om het welke te doen zien, ik hier een nieuwen ftryd moet aengaen, mids ik myn daeden niet kan verrechtveirdigen zonder die'van de zig zoo-noemende Patriotten ofte voorvechters der Religie te veroordeelen en te verwyzen van de hand * waer doof ik my blood ftelle aen de vreezelykfte vyanden van het Land *» i°. Alhoewel ik hier niet handele als hiftoriefchryver ofte aenteekenaer.der borgerlrke oorlogen, twiflen of lands-gefehillen, niet als verdediger der borgerlyke zaeken van mynen Opper-Bevelhebber,nemaer fchryve bezonderlyk als verde-  VOOR-REDEN. ik diger myn'er eygen eer en faem, hoofdzaekelyk als T>efchermer myn'er gedrag het gonne ik heb beleeft voor de Revolte, in de E.evoïtcennae de Revolte,, om aen de heele weireld te doen zien, hoe valil he!yk men my heeft beklapt, hoe ongereehtelyk de Staeten van Vlaenderen mynen kop hebben geftelt op hondert patacons, en" hoe barbaerelyk men my heeft mishandelt op voorwendzel van Reli.gie&c. om het welke te konnen doen, ik veele daeden vande ex-woedende Paeps-Patriottenmoet aen den dag brengen, de welke reeds als vergeten zyn, en de gonne volgens de uytgegeven Keyzerlyke Decreten behoorden vergeven te zyn. Ik eere de wetten , ik love deze gelyk alle andere van myne wettige Overlte ; maer, alzoo het befchermen myn'er evgen eer en faem is een Goddelyk gebod, niemant kan my kwaelyk nemen, dat ik hier eenige dacdender Paeps-Patriotten aenhaelc, voof zoo veel zy eenigen invloed ofte betrekking heb.» ben op myn eer-verdeding. Ik geloove zelfs, dat het goed van Kerk en Staet zulks vereyfcht; op dat men mag weten en kennen, wie van beyde partyen hebben mifdaen, of de getrouw-geblevene Priefters, gezeyt R-oyahjicn, Monarchaeten, bygememt fygen Ci), of de zig (j) Hoe eu by welke oorzaeke de getrauwe keyzerlyke oadéfdaénen by de Rebellen zyn genoemt geworden Vygen , is my tot heden onbekend : zommije zeggen , d.'t de oproerige zoo-ïênnemde Patriotten dezen Tytel hebben gegeven aen de Keyzers-gezinde. om dat zy bun wilden vergelyken by zeketen Lnnds-Verrader , vnortyds tot Antwerpen opgehangen , toegenaenit Vyge i maer dit kan niet aengenomen worden , overmids de Patri-Plotten hunnen eygen naem zonden wegrgegeven liebben, aengefien zy zelfs moeten verligt w orden als l.ands-Verraders. Andere meynen , dat zulkx voortfpruyt uyt hoofde , dat al de keyzerlyke Troupen eenig teeken ia  fp VOORHEDEN, noemende Patriotten, Rebellen van den Staet en Kerk, bygenaemt Vonckifien, Democraeten, Noodijien, Arijiocraeten &C. 't is noodig, dat men kent wie van deze hebben gelecft volgens de Catholyke Religie; aengezien den voornaemften tytel aller myn'er vervolgingen, befchuldingen en mishandelingen is geweeft, om dat ik glorieerde genoemt te zyn Capiteyn der Fjgen, my alfnog glorierende te zyn gëweeft de eerite en oudfte Geeftelyke Vjtge van het Vaderland. . 20. Ik geve dan gevolgcntiyk dezen Boek in het licht by wyze van appel der vervaerelykfte den Hoed of Casket draegen, het gonne eenige betrekking heeft op de Vygtt en dat men daerom al de getrauwe keyzerlyke Onderdaenen heeft gedoopt Vygen: andere willen dat het voordskomt om dat alle Keyzers - gezinde door de Paepen zoo veragt wierden als eene rotte/^yge, dog my hier over niet bekoorende als hiftorie-fchryver, wille geen tyd verflytcn om de Étymologie van dit Paei -gerammel op-te-zoeken, zegge hier ia 't voorbygaen : dat ik in d'hope ben, dat de Keyzers-gezinde hun noyt zullen verfmaed achten , genoemt zynde met dezen Naem , maer wel ter contrarie , dat zy eeuwigl'yfc zullen zingen , gelyk ik heb gedaen , lezende in depublyke nieuw3blaederen, dat mui my intitulccrde : Kapheyn der geeflelyke Vygen , gio'ior in hoe Nomine Oc. Ondertufl'chcn ik vinde in de Kro«yke van Vlaeuderen , als dat dit woord Vyge , van ouds aldaer by het Grauw is in 't gebruyk en toegepaft geweeft aen al de fiene voortyds ten tyde der revolten getrauw zyn gebleven aen hunne wettige Souvereynen , de Graeven van Vlaendercn ; getuyge hier van is d'Heer Lanchals Schout tot Brugge, &c. in de jaeren ^433 , aen wie wy lezen dezen naem van P'yge toegepaft te zyn geweeft om zyne getrauwigheyd aen MaxiuUiaen, Graeve van Vlac»dercn, wat wonder dan, dat dezen toenaem wederom in deze onze Paepe-Revotte door deze botteryken a's een oude koeye uyt den gracht is gehaelt? ziet de Kronyke van Vlaendercn 3 Deel folio 85. Item Tableau Fidele des Troubles arriv's en Flandre &c. folio 208 par Mr. Btaucourt, chez van Hefi. i Brugss 1791 in 8vo.  VOORHEDEN. Sententie, die de Cappen my hebben geftrc'ken, toen zy in het geloof leefden, dat God het doorluchtig Huys van Ooftcnryk en al de KeyzersGezinde had veriaeten, tot wederlegging van alhun valfchc befchuldingen en onmenfchelyke handelwyzen &c. om het wcike behoorelyk te doen, ik alle de bezonderfte avanturen en omftandigheden myn'er gedrag moet aendienen, w;ier by men zal zien of i° het waerelyk voor de Religie is geweeft, dat men tot eenen generaelen oproer den goeden Borger en eenvoudigen Boer heeft opgeftokt, i° of het waerelyk voor het Geloof'is geweeft, dat men heel het Land in beroerte heeft gebracht, 3° dat men heeft vcroorzaekt cenbeweenelyke Staets-Omwentelinge, 40 dat men heeft overgelevertaen den vleesbank ontrent 30, coo mannen, verminkt 40, 006 50 dat'er meer dan 50, 000 menfehenzyngeftorveu door fchrik en vreeze, en ontelbaere zyn zot geworden, 60, oco vrouwen door fchroom en angft misbaerd hebben, 6° dat'er miffchien boven de 70, coo zyn hoere of hoerenjaeger geworden, 70 dat'er 80, 000 Boeren, hun peirden, wagens, knechten , meyfens en kinders hebben verloren, immers men zal hier duydelyk hooren, 8° of het waerelyk voor de Religie is geweeft, dat men de wapenen heeft opgevat, by welkers gelegentheyd miffchien meer als 100, 000 goede Catholyke zyn geworden kwaede Catholyke, de welke om het gonne zy gehoort en gezien hebben in de Paepen ten tyde dezer R evoïte , noyt meer eenen goeden geeft van de waere Religie zullen hebben- Dewyl Chriftus gebied openbaerelyk te berifpen de gene opcntlyk milducn, dewyl hy my verdreygt tè zullen ontkennen by zynen Hemelfchen Vader y indien ik op de aerde hem of zy»  *t VOORREDEN. wetbefchaeme, zoo zal ik hier aentoonen, hoe het geenfints voor de Religie, maer bezonderlyk voor de Paepe-Eergierigheyd is geweeft, dat men al de voorgenoemde en andere ontelbaere rampen ziet in ons Vaderland, dat men heden zoo menig duyzcnde farriilien 'nog ziet dwaelen, den Vader tegen den Zoon, den Zoon tegen den Vader &c. en datuyt hoofde, dat'er nog veel zoo verblind zyn, tot zoo verre, dat zy gelooven waerelyk een goede zaek te hebben aengetroffen; maer w«y Zullen hun hier klaer doen zien, dat het niet is geweeft voor deCoflumen en Voorrechten van het Land, maer hoofdzaekelyk voor de behoudenifien der BifTchoppelyke Paleyzen, Prelaete kwartieren, immers voor de overtollige rykdommen der Paepe n zoouytdrukkelyk verboden door onze Religie &c. 3*. Ik geve ook dezen Bock in het licht door den druk aen het publyk, om door deze myne fchriften tot eene volkomene eendrachtigheyd , oprechten peys en vrede alle waere Vaderlanders te brengen, en tot den waeren geeft van de Catholyke Religie alle onze Nederlanders te bewegen, "immers om uyt te roeyen in de m'fleyde Patriotten alle overblyfzels van valfche godsdienftigheyd, meteen woord, om volgens de wet Chriiïi met Paulus yder een te winnen tot den waeren dienft van Chriftus volgens de grondregels der Religie. Het is immers met oogen te bewecnen, hoe zeer dat faelen van de oprechte, zuyvcre en waere leere Chr'ifti, de gene men hedendaegs hoort noemen Voncjkifien zoo gezcyd Demoeraeten, en nog hoe veel meer dat regelrecht tegen de leeringe Chrifti faelen de Noodlfien, zoo gezeyd Arijiocraten, eertyds beyde met naeme Patriotten, maer  VOORREDEN. ^ nuf er daed verraders van den Souvereyn en va» hun Vaderland, aen welke ik geve voor toenaem moordenaers van Chriftus en beulen van zynebruyd, de H. Kerke, ik zeg : eertyds met nacm0 en daed beyde verraeders van Souvereyn, van Staet en van Religie; heden fchyrien zy ondefc elkanders te betwiften wie van beyde alderinififib heeft gedwaelt ? voorwaer zoo ik hun Rcchteu moeft wezen, ik zoud zeggen : indien de Von*. kiften altyd hadden geweeft van herte, geeft, zin en wil, als zy op heden fchynen, dat zy niet. onder het getal zouden gekent'zvn geweeft des Patriplodden, maer onder dat der Vaderlandfche Royaliften, dit is getrouw aen den Souvereyn, Keyzer of Koning , gelyk wy allegaeder moeten zyn, zoo door de Kerkelyke, Borgerlyke als Goddelyke en Nateurelyke wetten. Ik zal ook klaer proberen, hoe de Noodifttn gemift hebben met alle de reeds afgeropen misbruyken in de Religie erfteld te willen hebben, dit zyn dan twee tegenftrydigheden de wdke noyt van eenigen Royalift, nog van JOSEPH II goedgekeurt zyn. Daerom alzoo'er gezeyd word : medium tenuêre beati, zoo zal dezen Boek aenhaelen en aen de heele weireld proberen, dat JOSEPH met alle de waere Vaderlanders, zyn getrauwe Önderdaenen, het befte deel hebben verkozen: waerom zy ook over al hunne vyanden zoo mirakeleuzelyk als wonderlyk triompheren, het gonne een levende preuve is, dat God noyt HeyntjensPatriot nog Fonckiji, maer altyd is geweeft, volgens zyn eygen ïeeringe en exempels, waeren Royalijt, gevende aen dm Keyr^er dat teekwaem aen den Kcjrfr.&ï.-.  xir , VOORREDEN. Gelyk. dan de voornaernfte beweegreden ; in het fchryven van dees myn dry Boeken , is het verdedigen myn'er perfoonele eer en Faem-, zoo is de tweede beweegreden van het fchryven dezer, het verdedigen der eere van mynen wettigen Souverevn JOSEPH den grootdaedigen ende alderkatholykften Vorft, midsgaeders van al myn Vrienden zyn getrauwe Önderdaenen : om het welke te doen, ik geen andere dan myn eygen perfoonele voorvallen oefFene op te haelen ; yder zal hier door duydelyk giffen, hoe de HH. Capucintjens hebben uytgemunt niet alleen in my te vervolgen, te bekladden , te veroordeelen, te ftraffen &rc. nemaer in de eere en faem te lafteren van het luyfterlyk en Catholyk, van het Geeftelyk en Doorluchtig Huys van Ooftenryk , hoe zy hebben uytgemunt in de beroerten van het Land , in de onnoozele Borgers te mifleyden, de arme Boeren te Aagt-offeren, de eenvoudige op te ftoken, de geloovige te bépreken, immers in heel het Land tot oproer aen f| porren, de wapens op te riemen jegens den goedwilligen JOSEPH, en in aldus de hcylige Religie te bevechten onder pretext van Religie &c. Jntelligenti pauca, riet breeder infra. Ik fchryv' hier niet uyt haet of nyd der Patiotten,. Eylaes ! zy zyn mifleyd door Geeftelyke zotten; Jk zal hier toonen klaer, wie dat'er heeft mifdaeh 3 Met tegen zynen Vorft zoo dwr.erelyk op te fiaen.  WONDERBAER en RUGTBAER L EVEN V A N PIETER -FRANCIS - DOMINIO VER V ISC Ih Pa/lor, Gouverneur en Commandant van de. Keyzerlyke Schans ' LIEFKENSHOEK. THEMA i Niemant zal gekroonc wegert, ten zy hy \zal wettelyk hebben gefireden. II Thim • 2 # 5. EERSTE TYDSTIP. Myn Pafiorie in Liefkenshoeh. ARTIKEL 1 Hoe ik in dit hoeksken met een boeksken meyndegeruft te leven, Maer God my nog meer willende beproeven, heeft my geen rufl gegeven. IjLfkenshoek is een fterke Schans op den mond der Schelde, recht over Lilloo, door de rebellerende  ( K5 ) Gendtenaeren opgeworpen 1485, door de Spanjaerderi verfterkt 1571 , door de zelve onder Panna 1584 erovert op de rebelüge Bataviers énde 1632 ffiet ecu fchoon Kerk vereert. Deze fterkte is dikwijs de Grerispaele geweeft nu voor de Hollanders dan voor de Oóftenivkers, nu voorde Franfche dan voor de Vlaemfchelicbclïen ; wanneer de zelve in haere goede en voordeeligcgelegéntheden van noodigen voorraed wel is voorzien, zy kan haer verdedigen tegen eene zwaere belegeringe, alzoo is gebleken in de jacren veertig, alsdan hebben veel duyzende Franfchen nae een belegeringe van dry «wenden de zelve lchandêlyk moeten verbeten:immers hoe wel gelegen deze Schans moet zyn, zal breeder blyken, als ik zal tooncn hoe ik deze nu met twee dan met acht Soldaeten heb verdedigt tegen ontelbaere Pattriottike Leeuwen (1). Zyn Excellentie den Minifter Trauttmansdorff vraegdè my op den 23 Julius 1789, uyt wat inzicht ik zoo driftig verzocht om in zulk een veriaeten plaetze geftelt te zyn, my verzekerende dat het Gouvernement my een ryker promotie had voorfchikt? hier op heb ik de eere gehad te antwoorden, alhoewel maer weynig menfchen woonden in het Fort, dat'er veel rondom-aengelegen, verre van hun Prochie Kerke, my aldaer drifte- (1) Daer zyn 20 a 25 huyshouden van Borgers , Cazerncn zeer fchoon gemaekt door de Hollanders vuor 1000 mannen, heel net beplant, voorzien van veel citernen, fchoon beleyd met Hollandfche caliydekeus; dog t'zeder het onder den Kcyzcr is', het dient enkelyfcals een fchuylplaetze van arme luyden , uytgefebudde en verlaeteu volk , die weynig Religie betoonden ; den eerlykllen Borger fcheeit my Wauurs Dronken , die nog was gereformeert n by dies myn» Kerk was niet veel gefrequenteert n te meer , om dat ik aldaeiv voor een Apoftaet, een Luther , een tweeden Calvyn heb gepaCfeert 1; om dat ik aldus door de goddelooze Patrijodden was gecalömnieert w uyt hoofde ik hunnen bygotiken fanatifmus heb gerefuteert ,1 vïvant de Geufen ! die dikwils beter leven als veel onzer hedendaegfche Religieuzen » waerom ik Hun noyt nebbe verdoemt gelyk den fauatiquen Paflor dede in Lilloo , toon hy aldaer zyrf eertle Sermoen heeft gedaen, die hier door meynt een. fchoon •rakel W he>befl begaea, zoo hy myzeyie 15 Meye i7tyA. Ehm '  ( *7 ) lyk hadden verzogt ende dat ik deze voor een alderbefte letayl-plaetze had verkozen, hebbende veele Barrieren , twee Poorten en twee optrekkende Bruggen om door deze my te bevryden jegens alle Vyanden. Dit zeggende, 'k verftónd geenzints voor myn vyanden de Patriattencwant alfdan 1'cheen my allen opftand onmogelyk, en wanneer ik nog laeter op tyd zulks vertoonde tot Bruffel. men lpottede en men gekte met my, zelfs zoo in het Commandement als 'in het Gouvernement: zyne Exc. toonde zig voldaen over myn antwoorde, midshy voords ondervraegde , wie ik door myn Vyanden verflond ? 'K antwoorde: al de'By goten en Fauatyke Paepenvan ons mifleyd en verblind Nederland , waer onder ik vele Cappen en Biffchoppen reeds had beftreeden en aldaer nog meer zoud hebben beilreden door myn Schriften, dat ik daerom verzogt dit hoeksken» om my aldaer als in myn azyl bezig te houden met te fchryven een Boeksken r> tegen alle de Ultramontaenfche fchyn - hevligen , booze Cappen en ondeugende Priefters, verleyders der waere en onnoozele Patriotten. Zyne Excellente heeft myn verzoek aenhoort, en ben zeer korten tyd nae dien in deze plaetze Paftor genoemt door het Gouvernement, en gefteltin het Pafloreel-huys door het Commandement, zoo wy gehoort hebben op het eynde van den II. Boek. Maer in plaetze van met Thomas van Kempen te mogen roepen , hoe ik nergens ruit had gevonden dan in een hoeksken « met een Bceksken » ik heb terftohd wederom ondervonden met Job , dat myn leven is eenen gedeurigen ftryd , ik heb terftond met David geroepen: anima mea in mambus meis Jeinper. Hoe menigvuldig zyn zy vermeerdert, die my vervolgen ? want ik had nauwlyks met rufte myn intrede gedaen , myn eerfie Miffe gezongen, of den Bifl'chop van Gend, in plaetze van ingevolge de Keyzerlyke difpofitie ende wenlch der aen-en-inwoonders dezer Sterkte aldaer de nieuwe Prochie-Kerke in te wyen, hy heeft aen Claus , bedienenden Paftor tot Calloo, een Jufpenfie gezonden, waer door ik ten deele was Priefter ontwyd, gemerkt hy my B  ii , • ( 1 } hier door met alleenlyk had verboden Miffe te doen ia de Prochie - Kerk van Calloo, nemaer door heel zy» Bifdom, geen Kerke, Cappelle ofte Autaer uytgenomenDeze vremde fufpenfie wierd my op den 18 Oftober aengedient door den Officier van Calloo, dus had den Bafflieu waerfchynlyk te weynïgen loon bekomen voor my de eerfte fufpenfie aen te dienen, zoo wy gehoort hebben in den II. Boek , aengezien hy dezen keer zig niet geliefde tot deze commiffie te leenen. Als ik den Officie,: vraegde, van waer deze brieven hem waeren toegekomen? Hy zeyde, door eenen kwaeden Jongen van wegens den Paftor Claus, die hem had doen aenzeggen : dat hy zelfs deze my moe ft aenbrengen, het gonne hy niet geirn dede, wetende dat het een Brévet was, die my geen pleyzier konde doen. Claus had zulks alom door heel het Land van Waas openbaer gemaekt, zeggende: dat ik niet veel Miffen in den Geufchen Tempel zoud gedaen hebben ; maer ik heb den Officier vriendelyk onthoeft en gezeyd , nae ik zyn Lettres des cachets had geopent, in weerwil zoodaenige Officiële aendiening voor my niet wettig was en my geenzints konde fchaedigen, dat ik Lobkowitx cenfuren, geboden en verboden zoude geëert hebben voor zoo veel zy op de gerechtigheyd (leunden ; maer aengezien hy geen ander reden voorbragt , als om dat ik hem noyt den oorlof had getoont, by weiken ik myn Order had veriaeten (i),en oyermids dit een vraek-roepende logen was, zoo zeyd ik aen den Brief-brenger, dat hy aen den Biffchop mofte zeggen , hoe ik hem uoodigde om den volgenden zondag myn Solemnele Hoog-Miffe te komen hooren met (i) Mr. Sandelin mynen Agent en werkzaemen Advocaet deze ongefondeerde Cenfure ziende, zeyde, dat deze een alderfcliponPe geiuygeniffe was van myn goed gedrag, mids zy geen de mii-lle faute cf mii'dai d voorfpelde : voorwaer dit was eene fchoone rcflexie ; wam iiTclieii Lobkomt\ had konnen agter-haelen , dat ï.i ergens met een gedivorceerde Earonnerffe leei'de of i;i Bacc'irskottcn liep, hy zoud geen logens gehruykt hebben om zyn blix.më»ï ts «leen gelden. Qptima Sandcfini propofuio !  c s) offer van myn Krygs-tafelkeu. Ik heb de Snfpeiifie nae ]3ruffel gezonden ter kenniffe van zyne Majefteyt, op dat zy nog klaerder zoud overtuygt zyn geworden van de fchreeuwende onrechtveirdigheyd van dezen Prins Biffchop en van zyn Gaftnuel-leckers. Wie kan zig, wie zal zig inbeelden, dat men iemant zal interdiceren of fufpenderen zonder voorgaendelyk hem vermaend te hebben ? Wie zal bevroeden , hoe eenen Biflchop, eenen naevolger vtti d'Apoftels iemand zal ftraffen met de grootfte flraffe die men in de Kerke vind, zonder reden ? Jae op bekende vallen-voorgewende redenen \kzeg: valfche? mids hy in zyn gewis was overtuygt, hoe hy my tot twee - mael pofitivelyk 'tjaer 1785, van de üverüe had af-gevraegd om my onder-Paltor te Hellen tot Zeveren, en om- van my te difponeren naevolgens hy zoud goed gevonden hebben; hy wilie en moeite weten tien oorlof der Overfte, by welken ik van deze tot zyn'er difpofitie was gezonden, aengezien hy dezen in zyn originele meer als twee' maenden onder zyn handen had gehad , in welkers ktachte hy my had gefecularizeert en nae Zeveren gezonden, nae dien in Gend een vrywooning had laeten kiezen , permiflie had gegeven om door heel zyn Bifdom Mille te lezen als weireldlyken Priefter, naedemael hy my eenigen onderhoud had gegeven om als weireldlyken Priefter ouder zyn oogen te leven , nae dat hy my had gerecommandeert aen Mevrouwe van Wyngene om te wezen haeren Cappellaen, en nae hy aen zynen Heer Ofticiael voor my den oorlof had gegeven om nae Calloo te gaen woonen als Defervitor-Cappellaen, ende ziet! hy zig niet vergenoegende met my in de Prochie-Kcrk van Calloo geinterdiceert te hebben op het valfch pretext, dat het was tegen den dank van den Paftor, zoo wy alles hebben geprobeert in den II. Boek, zyn ondeugenthevd daer mede nog niet voldaen zynde , hy heeft dan uvtgedroomt een reden, die niet gcfupponeert konde wezen, ne quidem in. Jbatiis imaginariis, hy konde uu my niet meer het Miiï'e lezen verbieden/ uyt hoofde, dat ik hem geen oorlof hadbygebragt der Overfte, ver-  (*•) Ciids hy my reeds beth de vier jaeren had aengenomea onder zyn weireldlyke Priefteren... Denkt eens,B. L.!' wie gy zyt ! Oordeelt van zoo fchreeuwende onrechtveirdigheyd , die gy hier hoort in eenen Man, die de goude Mutje draegt, om te toonen dat alles zuyver is in zynen handel en leven, immers oordeelt heden, wat men van de Apofteiyke mauw-vagers moet oordeelen, als men zoo vraekroepende ondeugentheyd ziet , hoort ende kiaerduydely k ondervind in eenen Man', die zig verheugt te laeten «tuieren Eerwtirdigften, Hoogweirdigfien ; als zulke Mannen mogen Eerweirdigjie , Hoogweirdigftegenoemt worden, dan zal men voortaen met veel meer reden ïevcrs eenen eenvoudigen Wever Hoogweirdigften Wever noemen; want dezen dikwils veel eerder Patriot zoud worden, dan de eere te kort te doen van eenen Priefter Godts; men zal voortaen veel beter een rechtveirdig Boerken , Eerweirdigjlen Boer noemen, dewyl hy eerder zig nae het Leger van de Rebellen zoud begeven, dan de eere te kort te doen van eenen Prieftcr3 om niet te kort te doen aen de Religie, Maer wat willen wy ons hier nog voorders bekommeren met te verwonderen de ongehoorde ondeugentheden der Biifchoppen in myn gezag, dewyl wy tot heden fchier niet anders hebben gehoort en niet anders ftaen te hooren? wy moeten dan van dees bezondere Paepen ons keeren tot de goddelooze ondeugentheden der Rebellige Cappen, de welke heel het Land van Waas doorliepen bezonderlyk op Calloo, Kieldrccht, den Doel en Lilloo predikende, dat ik was eenen nieuwen Luther, eenen tweeden Calvyn , &C. Dit alles uyt hoofde , om dat ik getrouw en toegenegen bleef aen mynen Lofwaerden Vorlt; ook om diefwil ik van tyd tot tyd de botte Paepen opentlyk beftreed met eenige fchriften, die zy niet konden wederitréven , overmids deze grondiglyk {leunden op de woorden van het Evangelie, en de Apofteiyke leering, gelyk al dees myn fchriften OndertLifl'chen den tyd van de Paep-Revolte naederde meer om meer, en vermits de vergaeder-plactze der Re-  (21) bellen was. tot Breda of dacr ontrent (t). Dan was ik tot Liefkenshoek, alwaer men eygentlyk de Schelde moeft overvaeren om uyt het Land van Waas nae Put, Roofendael en Breda te gaen; dit was voor de Patriotsgezinde een groot naedeel; want zy vreefden my veel meer dan voor eenen hoop Krygsvolk; by dies 'k was aldaer in hunnen weg. Dit was ongetwyffelt de reden , waerom de twee vermaerde Traiters Solares en l'Ami, de welke van aifdan, en miffchien reeds lang te vooren, door den Pafior van Calloo, ten verzoeke van zynen Zwaeger Muller , Beihaemel der Rebellen in Gend, waeren uytgekocht om te werken by den Baron Heyden Commandant van het Kafieel tot Antwerpen, ten eynde hy my noyt in Lief kenshoek zoud aenveird hebben: maer dezen lofwaerden Krygs-man wilde niet luyfleren nog nae het geklap dezer twee Traiters, nog nae het gebed van den Paftor Claus, den welken ten dezen eynde verzelt met den Greffier van Landeghem had geloopcn nae het Kafteel van Antwerpen. Baptifie Roofe den overzetter , was my ook al van vriend vyand geworden: want dezen Patriots-gezinden ondervond, dat'er veele lieten aldaer over-te-vaeren, uyt vreeze ik hun in myn Calbos zoud hebben doen fteken ; hy beklaegdc zig , over dat hy my aldaer voor zynen (i) Ik ben op den 17 Otlob. alleen en verkleed langft Zantvliet en Ofi'endregt gegaen nae Put 0111 te hooren en te zien &c. niet was'er my zoo vremd en droef om hooren , als dat mynen Couzyu en goeden Vriend den bèrugten Colonel van der Merfch zig had geilek aen het hooft der Rebellen 3.nict tonnende bevroeden uyt wat inzigt hy hem tot zulk een minecdige daed had konnen laeten mifleyden : ik had nogtans terflond redens voor de hand, mids hy zyn overgroot mifuoegen , over dat men zoo lang uytftelde zyn onvergeldelyke dienfteu te belooneiij my meermaels had laeten kennen, het gonne ik I.-88 en 1789 aen twee differente Leden in 't Gouvernement had gezeyd; dog aifoo de/.e Leden te laet hebben beklaegtzoo dapperen Held vobrby gegaen te hebben , dezen man heeft ongetwyffelt nae dien noj veel meer beklaegt, dat hy oyt dezen middel om proirotie of vervoordering heeft aengevat , hy heeft vooizeker dikwils vervloekt den dag » wanneer hy eerfimael Wntjen van der Noot zag 1, B 3  O). Pattor had" mede-verzocht, maer my weynig aengclegea laetendé, of ik daer woonde volgens den wcnfch der in-en-acnwoonders , ik had myn uytterftc voldoening daer te woonen, precies ten tyde dat de Rebellen zig vergacderden in dezen omftreek, te weten, tot Put en Ëeker , niet verre afgelegen van myn fchuylplaetze: doch -alzoo ik dagelyks zag, dat de revolte waerlyk meer om meer toenam , cn hoorde dat de Cappen my aen de Patriotten otterden , 'k begon te overleggen of ik waerlyk in myn Ichuyl-plactze in veyligheyd was : gemerkt ik niet meer dan acht arme mannen had als Invalides, de welke ik meende van alle gewcir en noodige waepenen voorzien te zyn, maer zy hadden geen een cartouche nog poeder, nog zaed , nog kogel nog lood, zy hadden enkeiyk een Snaphaen en Saber blood (i). Van Haevere, Groepen andere Vrienden uyt Calloo waerfchouwden my op den 19 Oétober, van my niet van myn Fort te verwyderen, mids zy zeker witten , dat'er Op myn Perfoon wagt wierd gehouden , ik loeg hier mede , om dat men nog ergens van eenige Patriotten wift te ipreken , ten zy in het Marquizaet van Breda, Put en Eekeren, het gonne van den anderen kant der- (1) Wanneet ik alle de confnfien overlcgge , d:e ik heb gezien en bygewoent, de welke de Revolte zyn voorgegaen , bygebleve» cn agtcrvolgt, alles doed my duydelyk bcflnyten, dat deze is geweeft een fonderlinge ftrafle toegelaeteu van Godt , die het Gouvernement en Commandement heeft berooft van zyne medewerkende Gratie: want daer waeren middelen in Overvloed om de Muyteliugeu te dempen. 15.L. ! denkt eens hoe menig hukken Kanon, hoe overvloedigen voorreed de Rebellen hebben gevonden in het Cafieel van Antwerpen ! ondertuffchen men laet twee zulke r.cngelcgen Sterkten zonder Munitie of eenigte Artillerie ! . . als ik oën nood van diere declareer-de , men loegb met my ; CAmi, Sackers cn Sol ires zcyden aen den Baron Heydtii ; dat ik my met mynen Brevier had te bemoeyen , inaer niet met de Krygs r Zaeken &c. Inderdaed, indien die mannen hun met geen Brevier - Byters bemoeyt , en beter op hun Krygs - Plichten gelet hadden , en zonde hun op den 22 Oflob. 1701 niet hebben zien ophangen tot Bruffel : immers L'opoldus ondervint ook meer om jneer, hoe zynen hoog-lofl'elyken Broeder is bedrogen geweeft door eenige ondeugende Officiaelcn &c. &c. &c.  (7 ) Schelde was : maer om dieswil ik witte wat grooteti dieniï aen den Paftor van Calloo enaeli de Cappen deze zouden gedaen hebben, de gene my zouden gevangen en overgelevert hebben aen de verzaemelendc Patriotten by Breda , ik hiel my ftillekens t'htiys, bleef' in myn Schans, dog gedroeg my onbevreeft.... Waerlyk, het gonue ik op den 19 niet wel had konnen aennemen, moeftik op den 20 dito gelooven, 'k ondervond, dat men uyt was om my te vangen, om my aen de PatrïPJoddcn over te leveren , wandelende langft myn veftens, Jk ontdekte van dry kanten- befpieders van het Fort, men had reeds op dien tyd tot Waefmunfter de wedding aengegaen van mynen Perfoon , en die van den zeer Edelen Heer Crumpipen, Cancelier van Braband ende 'Heer van Temfche, op eenen dag te Hgten, wanof breeder hier nae Art. XI. ARTIKEL II. Den Soldaet bevreeft, roept, il faut courir ou moürir; Ik antwoord onbevreeft: non ! mais, vaincrc fans courir ! Ziende my van alle kanten omringt van gezworen Vyanden, niet alleen van Gekapte, Gebacrde, Gekruynde , Gefchoorenc , maer nu ook van Ge-koutte, Gelchoende , Gelcirsde , Gewaepeude, Gefpoirde en dulle Patriotten, die hun verftouteden rondom het Fort, zelfs tot in het vair-huys binnen de Schans te komen voor myn Pafloreel-Huys. 'K hebbc al de Officieren der gantfche bezettinge op den Joupé aen tafel genood, 'k heb met den Gevreyder Baeshof, tot alfdan cle plaetze vanCommandant bedienende, Confeil de Guerre gehouden, cn vernomen hebbende, dat'er in heel de Sterkte niet ten cartouche nog poeder nog zaed was, terwylent wy ons Fort door de rondom-fwervende Patri-Jodden omzet cn als ontoeganklyk bevonden , zonder eenigen voornted, wy hebben onder ons befloten , ciat ik, in plaetze van nae Smedtjcn te loopen in het Kaftecl tot Antwerpen, in Petto direclelyk by den Smed zoud gegaen hebben  C 24 ) tot Bruffel te weten, den romrugten CommandantGeneracl d Alton, by wie ik reeds was bekent endoor den Baron Heyden, ook door den Colonel De Brou , zeer wel gerecommandeerd Op den 21 dito aldus gerefolveert hebbende, wierd aen Baeshof gewaerlchauwt , dat'er eenige uyt waeren om my uyt de Schans te haelen, niet omeenig leed aen zyn mede-gezellen te doen, verre van daer, men zoude hun veel geld gegeven hebben; maer om my te hebben daer by voegende dat zy my noodig hadden om \e d-Paepe te zyn by de Patriotten tot Breda. Baeshof vee te rechtveircug om dufdaenige ondeugenthevd toe te laeten, veel getrauwiger aen zynen dienft als'zynen Lieutenant-Colonel ^/^, heeft my kennilfe gegeven van dit verraed... Daer oP ben ik den 22 dito Whts m invLfihh dievehngs, verzelt met eenen Soldaet tot jjeveren gekomen , van daer alleen te voet tot St denHee,' P mynCn ^ hn^ Gend, om den Heei Procureur-Generael te onderrichten nopens al de zaemen-rottmgen , die ik wifte in het Land van Waas te worden aengelegt op mynen Perfoon en tegen dS Ltlwi, °m dCn BlïfCh°P in ëèregüeJe JuftiTn \t 1 U ?Ver ZIn onde«ge"de Ceniuren , &c. Tot St Nicolais komende, ik vond aldaer Mr. Bevts Subfhtut Procureur-Generael , aen wie ik relaes dédè van de Patnottike redenvoeringen, die ik Iangft den weg van Beveren tot aldaer had'gehoort van ee e k eyncn jongen, zig uytgevende te" zyn het Zoon van eenen Silver-fmid tot St. Nicolals, Iangft AnSe" pen ai-komende van de Patnottike Leger-bende van Pander Noot, alwaer hy niet had willen bly ven om St hy te klevn van Perfoon was, en om dat hy door Van Eupen wierd vcrphgt te biegten. Hy*zeyde, dat hy aldaer met was gegaen om te biegten nog om te vaftcn, nog om te bidden voor de Religie, maer om te vechten hC _ Door al de reden-voeringen van dezen Sdvcr-fmidsjongen k begondc geloof te geven, dat'er waerlyk apparentic was van ie vers een dadelyke Leger-fchaere te verzaemelen, maer verre was van myn gedagten, dat  ( 25 ) ie Patriotten eer twee dagen naer dien Mecfter zonden geweeft hebben van myn Huys, van myn Fort, van. myn Meubels en van myn Zufter: want indien ik zulks had geweten, 'k en zou myn weg niet voorgezet hebben nae Gend, ik had gedaen volgens myn devi s :. vauicre jans courir. 'K had terftond nae Antwerpen gekeert , om 10 of 2ogewaepende Mannen, met de welke ik had geflaen zonder weg te gaen, maer als ik dit alles had gezeyd aen Mr. Beyts, den Lieutenant Delvaux alfdan aldaer Commanderende een Compagnie van Vierfet , zeyde my in alles geruft te mogen zyn, dat'er geenen Nood was, nog apparentie van Patriottik-leger, &c. Immers dezen Lieutenant is niet alleen daer by bedrogen geweeft, d'Alton zelfs en vcele Staf-Officieren , immers heci het Gouvernement cn Commandement geloofde, dat het maer een Maen-Legerken was, die zig op liet kermiffen en plunderen genoegde... Hebbe aldus wat gerutter van gemoed mynen weg, altyd alleen en te voet by faute van geld, voorgeftclt nae Gend, alwaer men my met veel nieuws - gierigheyd oudervraegde, nopens dentoelland van het Vaderlands-Leger, die zy witten in mynen omtrek vergaederde, zelfs men zeyde my, dat dit eeril-daegs binnen Gend wiert verwacht , dat het zekerlyk in de eerile dagen zynen optocht zoud genomen hebben op Gend , (dit zyn de laetfte woorden , die ik heb gehad uyt den mond van mynen grootften Vriend die ik oyt ter weireld heb gehad , te weten , den Heer Can. Boulez.) Hier uyt befloot ik, dat het zelve langft Lilloo en Liefk. over de Schelde in Vlaenderen zoud gevallen hebben , &c- myn noodigfte aif'airens binnen Gendraflyk af-loopende, en twee proceffeft ingettelt hebbende, een tegen den Paftor Claus, en het ander jegens den Bdfchop, ex lege diffamari, welke twee Prpceduren met advis van myn grootlte Vrienden zyn opgeftelt door Mr. den Advocaet Van Acker, Greffier van Everghem, die alfdan zeyde een brief gelezen te hebben van Hint/en , dat'er reeds meer dan 20,000. Patriotten waeren en dat hy reeds geld genoeg had om een Leger van 40,000. Mannen te onderhouden, &c-  JL ( 'O ) Zoo bCH ik op den 24 dito in aller haeft nae Bruffel gegaen » om beflag te doen van alles wat ik onder den weg had verftaen. » en wat'er tot Liefk. moeft zyn gedaen r> My bevindende op de openbaere reys - tuygen, heb gemeenelyk voor my,zoo lang te zien", te zwygen,te hooren, tot dat ik wete in wat Compagnie ik ben. Voor alfdan 'k vond my by dry Kaelaerden, groote Patriotten, om dat zy niet meer willen waer mede den Gafcon te fpelen , hun naemen zyn my vervlogen; nogtans zy waeren alle dry van Gend, zy naemen den weg langft ïiruffel om hun te gaen vervoegen by de Patriotten, den bezonderflen was Glorieux , eenen uytgefchudden Karottier of Koopman in Snuy f-Tocbak uyt de Koey-ftraetë, met den welken'ik veele difputenhadde, om dat ik onder alle ons reden-voeringen de eere van mynen Souvereyn vrypoftelyk verdedigde, het gonne voor alfdan zeer weynig wierd gehoort van eenigen nederlandfchcn Priefter : hy onfielde zig zoo hooglyks, dathy my zoude beroepen hebben in een twee-gevecht, had ik weirlyk Perfoon geweeft, eylacs ! om dat ik zeyde: dat'er niet dan Banqueromiers , uytgefchudde Kaelaerts, luyewerkMannen, zinneiykeVogelaers, dertele Ledig-gangers, arme Galfons,kaele Edelmans, bloote Jonkers, af-gewezene Studenten , wilde Fieskens, liepen by de Patriotten , Cicero pro domo, om dat ik zeyde, dat allen ecriyken Man die met zyn Vrauw en Kinders cerlvk aen het Brood zogtte geraeken, zig niet uytlandig zoud begeven om te vechten voor de Religie" van eenen Vander Noot, die noyt Religie had beleeft, die in 20 Jaeren noyt nae Kerke nog nae Kluyze had geweeft , ten zy in die Kluyzen» daer hy zyn Hoe.. konde phtyzen.» Deze Patri-Plodden waeren zoodaenig befchaemt door myn reden-voeringen, naementlvk over dat ik zeyde': dat'er geen eerlyk Man zig prefenteerde, dat'er anders met als befchurfde Schaepen zig aenbooden, Jongmans die icvers twee a dry Dogtcrs hadden bekaeyt , Getrouwde, die niet content zynde met hun Gezélfchap, deze occafie aenveirden om vryelyk te hoereren, te boeleeren, &c. Van Eupen had immers alle macht om in  (II ) alk Wetten zoo van de nateure als van Godt te difpenfcren, niemani konde kwaelyk doen, mids hy tec* kende te zyn voorvechter van zyn Religie (i). Door deze envoordere rcden-kaevelingen heb ik hun zoodaenig gebotmuylt, dat zy my hebben veriaeten tot Aelft, zy waeren terfiond ad metam non loqui, wanneer zy voorgaeven dat het gink voor de Religie , als zy zeyden, dat zy voor hadden te gaen itryden, zy wiften niet wat de Religie was : want my is in twyffel gebleven of'er eenen Goed-Paeps onder was , 'k en hoorde niet anders uyt hunnen vergalden mond, dan Franfche enEugelfche Heyligen, Sacre.. & MortD.. Goddomme , &c. Het klugtigftc van al was, dat zy zeyden voor de Religie te gaen vechten , daer zy van Gend tot Aelft niet anders deden als vervloeken de Paepen ea al wat Paeperye aengonk. Den eenen vervloekte at Oor-Biegte als een uytvinding der nieuws-gicrige Paepen, om dus hun fouffente maeken met de eenvoudige, den anderen zeyde : dat Jeppen ( zoo noemde hy verfmaedelings zynen Souvereyn,) maer een goed Placcaerd had uytgegeven, te weten het gene, waer by het vleefch eten op de zaterdagen was tcegeftaen, hy at in het Bourgoenfch-Kruys onder den weg op den zaterdag voor den ontbyt een goede Karbonaede, zeggende, dat het was om hem te verfterken, ten eynde van klocklyk te konnen vechten voor de Religie. Den derden» die ik goed van aenzicn kende , konde niet begrynen , hoe de verzaemeling van een Dogter en Jongman eenige zonde konde wezen , bezonderlyk als het met volle confent van beyde partien gefpeelt word, &c. Dit waeren Dry Campioens , die voor de H. Religie gingen vechten; maer alzoo zy hun (niet wilden laeten dcfabuzerenr>en myn redens niet konden folveeren « zy zyfi hun tot Aeitt blyven in den drank amuzeeren » cn ik ben alleen nae Brulfei myn weg gaen avanceeren » om den berogten Generael d'Alton van myn gevaer te informeeren ?■> die wy tot Liefk. kwamen te rencontreeren r» (D V zeg van {yn Religie. : want zy ganlcbetyk verfchiit van die voor welkers beljowdlng zoo juenig onnoozel bloed is vergoten pnnoozelyi; «n ounodil/k.  ( 23 ) A R T I K E L I I I. Hoe en wanneer ik by den Generael d'Alton ben gegaen r> Die reeds door myn Zafier d'inneming myn'er Fort had verfiaen n David zegt: dat zy te vergifs waeken , als den Heer de Stad met bcwaert: dit ondervond ik op dezen tyd het gonne ik zoo menig-werf in het Goddelyk Officie' had gelezen : want nae ik reeds dry a vier weken als eenen onverzaefden Krygsman met'acht Soldaeten op myn hoede had geweeft , altyd gewaekt en op-gelet , k verliet myn Stede op den 22 Oftober, ten eynde om meerwackers te haelen en noodigen voorraed, om die Schans m ftaet van tegenweir te ftelïen, en terwylent ik op den 25 tot Bruffel gehoor verzocht en alles uytieyde, hoe de rond-omzwervende Patriotten op myn Perfoon en op onze Schans uyt-liepen,&c. de Rebellen onderricht zynde dat ik afwezig was , waeren op dezen morgen-ftond m Lilloo en Liefk. gevallen; toen ik mV op den 26 dito om ro uren prefenteerde in het Hotel van zyn Exc den Graeve d'Alton, 'k vond al de gemoederen ontftelt, uytgenomen het gonne van den romweirdigftcn Commandant-Generael, die my zeer vriendelvk aenhoorde, troottede &c. Men toonde my eenen brief door myn kuiter (1) daegs te vooren met duyzend haeften //i0 B£genaemt door ^ Cappen, myn Paftors-Nichtjen ofte Jiaep-wyf, hoewei ik in deze„ Boek niet bezonderlyk handde vm Z uTTa dC on^hoorde pynen en lyden , d.e men my hetft aengedaen „ geloove deze laliering niet voor-bv te wogen gaen „ nauwelyks was het bekent, dat men my had genoemt voor Paltor tot Liefk. , of men fehreef en men prefenteerde my van coften en wellen Paftor- Kichtjens om by my Gouvernante te fpelen. Van Havere, mynen Hofpes , zeyde, dat de Paepen dobbel gelukkig waeren ; want zy meyden tonnen krvgen ding immediact nae de andere wierd aeugedient: want iraraediaet nae Van de Velde, arriveerde daer eenen Courier van wegens den Generael Schr'óeder, die ook al geel flegte tyding aenbragt, immers daer was kwedie van eenen Krygs-Raed te nemen , al de Staf-Officieren waeren aldaer gekomen ; men ondervraegde my van alle kanten, van waer de Patriotten uyt de locht waeren gekomen P hoe zy myn Fort hadden ingenomen, &c. Ik geen kenniiïe danof hebbende, vraegde gedcuriglyk, of het met de toeftemming was zyn'er Excellentie, "dat ikmy nae Liefk. zoude beweegt hebben, hem verzekerende van dit Fort aftenemen van de Rebellen, zonder nogtans te zeggen , door wat middel of op wat maniere (i). De Brou Colonel zeyde op ditwoordaen eenige Officieren, tot de welke hy in het Franfch ftillekens fprak, maer ik hoorde hem zeer duydclyk zeggen : dat hy mydacr-vooren bekwaem kende,immers hy bewilligde den Generael £ AltonXot zoo verre, dat zyne Excellentie in myn voorfteliing toeftemde , zeggende pas des difficultés, vraegende : hoe of door wat middel ik deze onderneming wilde gaen beginnen ofte doen ? d'OUviers meyndc , dat ik Volk en Canons van het Kafleel tot Antwerpen zoud genomen hebben om geweld met geweld te verdryven. DeBrou wederlpraek dezen Raed, zeggende : dat'er op het Cafteel zelfs te weynig volk was, om deze plaetze te verdedigen tegen allen acnval der fanatique Seignors. Hy zeyde, dat'er genpegzaem e.i overtollige Canons waeren, maer niet alf genoeg Canonnieren. Zyn Excellentie gebood middeler-tyd alle de Poorten deiStad Brull'el te fluyten , zoodanig dat'er dien dag niemaut zonder fpeciaclen oorlof uyt of in mogt gaen. Ik bad en fmeektc, om een Pafpoort te hebben, om door (i) Van der Merfch had my zomwylSn gezeyd , hoe dat eea fiout fpreken is alf gevochten \ voor alfdan ik cn wille nog zelfs niet, hoe, op wat wyze of door wat middel deze vreesbaere onderneming te doen , ik ftelde al myn vernauwen op den genen aen zy i dilciptls heelt gezeyd, niet bezorgt te zyn voor den daj van morgen, surj.debat enim mïhi malkia illius di'ü !  ( 15 ) Meenden en Antwerpen te mogen palieren zonder eenir beletzel. Zyn Excellentie antwoorde: po int des diffleul tes, dit lyd geen zwaerigheyd, mon cher Ami ƒ ( dit zyn zyn eygen woorden: ) hy gebood aen d'OUviers een zoo daemgen Pas te fchryven voor my, als ik hem zoud voor-gegeven hebben , zeggende , dat hy dezen zelisnandig wilde onderteekenen, daer by - voedende voor reden, dat zyn hand-teeken aen deze aéte veel meer gezag alom zoud toegebragt hebben, &c Maer terwylent wy aldus onder elkanders klapten en beraemdeu , een tweeden Courier van den Generael Schroeder nog onvoordeeliger tydinge aenbrengende, was oorzaek, dat yder-een nog meer verflaegen was, bezonderlyk d'OUviers, die zig zoodaeniglyk ontftelde, dat hy cnbekwaem was den Pas te fchryven op de wyze, ik hem voor hai .- dat meer , hy ontraede my zoo een verwaende onderneming te doen, dewyl men alidan als overtuygt wierd, dat ik geen hulpe had te verwagtca langft den kant der Keyzerlyke Troupen, de welke tot Turnhout reeds de volle nederlaege hadden begonft te gevoelen, deze tydinge wierd ontrent den een uren nog meer aengedicut, immers d'OUviers was teenemael ontftelt van geelt en gemoed, hy konde niet ichryven, zeggende : dat ik wat moeft wagten, dat hy met wift waer zyn zinnen waeren.... Hier op heb ik andermacl aengedrongen, hem ftillende en vertrooftende met verzekeringe, dat ik myn Schans op de Rebellen eer twee dacgen zoud weer-erovert hebben, dat hy my een kortbondigen en generaelen Pas moeft fchryven dat ik om dezen nae de tafel zonder delai zoud weergekomen hebben; want dat ik myn lief Sufterken te zeer beminde, cm dees onder de handen der goddelooz* vuylbroukken te laeten, mids ik wel voorzien konde, dat de gene voor de Religie vochten, niet dan eeuen hoop uytgekochte vuyl-potten waeren &c. ik ben daer snede het hotel uytgegaen, en in aller haeft gaen etc» in de dry goude Leeuwkens by de ex-Jefuite Kerke, bewoont doorSieur van Regemeuter die naedien om zyn getrouwigkeyd , ook zeer ved iydea is aengedaen, c'cc.  C 3* ) ARTIKEL I V; Saemetifpraeke met verfcheyde Keyzers - Gezinde Heeren, Waer door ik hun poogde nopens de Paep - Revolt te leeren. Leüpold den goedertieren en al te bermhertigen Votft moet heden overtuygt zyn, dat hy te vergifs met zagtmoedigheyd de verdoolde, de verblinde en mifleyde Nederlanders poogt te winnen, ik heb het geluk gehad van m den oproerigen tyd, voor den zeiven en nae den zeiven, te zeggen enmeermaelspublykelykte fchryven, dat de Nederlanders, die uyt hun bloed rebellige, procederende en oproerige volkeren zyn, gelyk ons alle de hiftorien zoo oude als jonge naelaetcn, niet anders te bedaere of te beteugelen zyn dan door het geweld der waepenen ofte de ürengigheyd der Juftitie. Myn preuven zyn de revolten onder Lederyk , P.oudewyn den Yzeren, Godcfrid de Boulogne, Kaerel den Goeden, Kaerel den V. die de Geudtenaeren vereert heeft met het Strop, &c. Eude'alzoo tot heden 5 December 1791 , het als noch niet belieft heeft aen zyne Majefteyt zig te bedienen van de eene nog van de andere dezer twee uyuxrfte ftrcuge middelen , zoo hoort men daegelyks nog eenige muytelingen en veel rebellige gemoederen, &c. waerom men heden moet alle de oogen openen van de verblinde, anders zy zullen nog voortsloopen in den weg van hunne doolingen, alzoo men tot heden met droefheyd ondervind en met grootfte naedeeien aenhoort. (1) Den Ariftocraet nog altyd even ttyfhoofdiglyk biyvende, beweirt, dat de zoo gezeyde Patriotten hebben wel gedaen v> met tegen den Keyzer op te ftaen » maer hy bekent dat hy is verraeden door den Vonckifmus &c. DenDemocraetbeftryd hun gedrag ,terwylent hy goedkeurt hun oogwit, waer tegen den Monarchaet verweird alleen gelyk te hebben, in getrouw gebleven te zyn aen den Kcyzer by dies befchul- ( I ) Wae.ve.ren in WaL-lfch-Braband .levert my hier een fchpopfie preuve, op den 2j October 1791 , ii aldaer een grouwelykfie digt  ( B3 ) «ïgt hy die van Rebellie en deze van dobbel oprocrigheyd , waerem ik geloove alhier zeer voördeeliglyk te plaetzen de redenvoeringen, die ik heb gehad op den 26 Oéïober 1789 in de voorgenoemde dry Leeuwkens onder de open tafel; alwaer ik nu voor den derdcmael was genood door Mr. den Priefter JVoodens, c*n Koninglyken en goeden man, die my had voorkomen, hoe getrouw den Hofpes benevens zyn lieve vrouw en ■ kinders waeren aen den Keyzer, ais ook, dat ik aldaer niet anders dan getrouwe Keyzerlyke Önderdaenen zoud gevonden hebben, gelyk ik waerelyk dan voor de dcrdemael heb ondervonden. De twee eerftc keeren in de maenden Julius en September, had ik alle hunne redenvoeringen zonder een woord zelfs te (breken, af'geluyftert: waeronl zy my aenzaegen als een Spion, en ten zy den Priefter Noodens hun had voorkomen , men zoude my gezeyd hebben : de Joden hebben geen gemeens met de Samaritaenen, turpms efkitur, quam non admitüiur hofpes, ofte zoo men alomme alfdan ter tyden dede, my fchandelyk uyt het gezeifchap gejaegt hebben : want het een van de grootiie gevolgenis, die den verwaenden zoogenoemden Pattriottifmus heeft veroorzaekt, dat de Democraeten uyt hun gezeifchap verbanden al wat gezint was voor Ariftocraet, en ter contrarie &c. .. maer deze Heeren verwittigt zynde door den voornoemden goeden Ifraëliet, gevolg gezien van al deze verfcheyde gezinten : zekeren Carmeliet in hunKercke de Rebellen vermaenende tot hun pligten, hebben de Patriotfche-gezinde de klok geklipt, het Sermoen onderbroken , de Volkeren o..gehitfl , zoo dat de heele Kerk tegen en onder elk anders heeft opgdtaen, den eenen riep : ik houd het met Paulus Van Eupen , ik met Ccephtis Fandtr Noot, den anderen riep ego fum Apo.'te. . . Zy hebben de menen geirocken en vele ongelukéa op elkander verdrcygt... Dus is het tyd , dat men de blinde met fchriften verlicht, terwylent mende quaede niet wilt of durft betuyeelen met den rigeur üer Juftiüe ofte met den terreur der waepenen. Ik fpoedige my dan , om myn keringen nopens de revolte publik temaeken, die ik van ovt: vele Jacr^n memg-wérf hek èepredikt, geleert en «1 iszondere fchriften heb aengedient. c ■  ( 34 ) ■«lat ik eenen Keyzerlyken Priefter en Paftor was van Liefk., door welken tytel ik reeds door heel het Nederland bekent was voor Capiteyn der pTygen, zy ontfongen my zeer beleefdelyk, zy toonden hun allegaeder heel verheugt in nry te zien, naeinentlyk op den Hond dat heel Buffel overhoop liep door de dry groote nieuwmaercn, te weten i° om dat den Cancelier de Crumpipen was gelicht, 20 om dat Lilloo en Liefk. waeren ingenomen, 30 om dat de Patt. tot Turnhout de ©\ erhand behaelden. Elk vraegde my : hoe ik de handen der Rebellen was ontlhapt enz. hun beantwoord hebbende, dat ik reeds dry daegen van huys was gekomen langlt Gend, en dat ik hun als ecrlyk man verzekerde, zoo dra nae huys te keeren immccliaet nae geëeten te nebben , dewyl ik zulks reeds vaftelyk had belooft aen. den État-Major in het Hotel van zyne Excellentie den Gracve en Generael d'Alton, yder Hond verbaeft, eik ondervraegde my nopens de Revolte, zy lieten' my niet eten, zy waeren nieuwsgierig te weten, hoe ikdezeperykeleuze onderneming veriloute te doen &c. &c. zy waeren met 25 Heeren aen tafel, wanof ik'er zeer weynig kende, elk vraegde, hoe ik zulks zoude aengaen ? zy beflooten onder elkanders mede te gaen, en indien ik hun waerelyk had toegegeven , zy zouden my allegaeder benevens den lofweirdeu en vroommoedigen Kofpes opgevolgt hebben &c maer heb hun geantwoord : non in curnbus, non in equis.... dat ik alleen in den naem van den God der heyrkrachten wilde de onteerders van zyne wet en de overtreders zyn'er geboden gaen bevechten, beftormen en verjaegen, zoo indien ik hun niet, als David eenen Goliath, konde vermoorden, want ik zeyde : maleficos non patieris vivere. Elk bezag malkander, yder verwonderde myn ftoutmoedigheyd &c. vier bezondere Heeren , vier wysgeleerde en vernufte verftanden, zeer getrouwe Önderdaenen van den Keyzer, oeffenden mynen geeft zeer nieuwsgieriglyk voor dat moment (1). (i) V&. oorisele zs»r uooöi^ deze fsieinenlpraeke alhier te placuea  ^ i ( 35 5 De Witte geboortig van Gend, den ondften zyn'er Broeders, zynde op zynen optogt om jegens de Turken te gaen vegten, oiïdervraegde my by wyze van redenkaveling: of het niet geoorloft w as aen de Nederlanders eyndelinge de wapens op te nemen tot het verdedigen hunner Voorrechten, Coiluymcn eu Privilegiën, naedenlael zy alle de middc.cn te vcrgifs hadden gébniykt om deze in het vriendelyk te mogen behouden? Ik heb geantwoordnegativè : reden, om dat zy eene kwaede en i'chaedelyke zacke verzogten, de welke Jüfeph II als Pater patriot niet mogte nogte konde toelacten, zonder te kort te blyvcn aen den eed der blyde inkomfte. De Witte. Wel hoe, Mynheer! dat hebben wy nog noyt gehoort, aiie en een yder zegt ter contrarie, dat Jvjeph ons oude Gebruyken, Colluymen en Vooirechten niet kan veranderen zonder rüineedig te zyn , hoe kont gy ons dan zeggen, dat hy ter contrarie ie kort zoud blyven aen zynen eed &.c. ? Ik. gedoogt, Mynheer! ik u voor eerft obferveere , dat gy my kwellien voorgeeft, die geenfmts van myn beroep zyn, ik ben Kerk-Dienaer, overzulks oiitruftè my niet met de zaeken van den Staet, dog om te toonen, dat ik als lidmaet van de Borgerlyke mactfchappye, wil en mag kennen, hoe wy be'iieit worden, antwoorde u zeer geirn, dat den Kcyzer niet kan gedoogen, dat vele oude gewoonten eu verwortelde Gebruyken of om te toonen , hoe de Revolte noyi is geoorloft, hoe het niemant toefhtet te rebelleren, want alhoewel iict heden te h.et is, zoo Manen de Bafi zong tot Bruffel 14 December c'eft trop tard, dewyl de Revolte is gedaen v> het is nog niet te laete, een yder te doen verliaen 11 hoe beeltehk kwalyk hy heeft gedaen )•> met by de Patriotten te gaen 11 dat meer is , ik geloof zelfs het heden meer als oyt noodig is, dat men de mifleyde onderricht nopens de boosheyd hunner goddelooze leydsinamien, vermids zy nog bed n meer als oyt werken en paoven , fchryven en keren , d;'t de Revolte, een heyiige zaek is geweett, vermids de Vönekiuen houden ftaen 11 dat zy in het eerhe met te rebelleren wel hebben gedaen » maer dat de zaeke niet nae hunnen wenkh r- vergaen n C 2  C 3. 6 > Privilegiën in wezen blyven, overraids deze hedendaegs of tegen het gemeyn beft zyn, als B. E. dat de ryke Abdyen vry zyn van alle laften, bywylent een armen Herbergier, die met den tap en tonne moet onderhouden zomwylent 20 of 30 kinders , voor een tonneken bier of een ftuksken wyn moet betaelen by-nae het grootfte deel van zyn gewin : ab abufu non fit argumentum. Halleer een duydsman, graveur in de munte, ondermengde ons difcours, zeggende : hoe de Lcviten der Synagoge ook van alie laften vry waeren, by dies dat het redelyk was, de Priefters der Kerke vry waeren &c. Ik. Indien de Priefters der Kerk hun vergenoegden met het gonne waer mede de Priefters der Synagoge hun hebben vergenoegt, dat'er noyt zoo veele onluftige beroerten zouden opgerezen hebben, gelyk wy lezen gebeurt te zyn in alle Landen en tyden des weirelds : want t'zedert dat Chriftus zyn dienaeren de armoede heeft aenbevolen, opgeleyt en vaftelyk geboden, men leeft in verfcheyde hiftorien zoo kerkelyke als weireldlyke, dat'er menig oorlogen door heel de weireld uyt dezen hoofde zyn ontftaen,alzoo men hedendaegs hoort> ziet en weet gefchieden in het Luykerland, in Vrankryk, immers in dit ons Nederland, waer door menig menfeheu zyn omgebragt door het zweird der Religie alhoewel den autheur dezer Religie heeft verboden het zweird te gebruyken &c. Mdlan eerften Schryver op het Comptoir van den Agent d Outrenge ook driftig om my te onderhooren , vraegde : of den Keyzer konde wegnemen het gonne hy had gezworen te handhaeven, als by ex. alle de gewoonten, Privilegiën, Coftuymen , gebruyken en wetten van het Land &c. of hy dit konde onderbreken zonder mineedigheyd ? want zulks tegen zyn gemoed botfte.... Ik antwoorde niet alleen, dat hy zulks kan, nemaer dat hy ten allen opzigte verpligt is en zulks moet doen, of anderfints hy is eenen mineedigden, dewyl hy ten neefde in zynen acl: van Blyde-Inkomile zweird, dat  ( 37 ) hy nis gemeenen Vader van het Volk in alles zal bevoorderen het gonne aldermeeft voordeelig is aen het gemeynebeft, en alzoo'erby menigte oude gebruyken, ingeflopte misbruykcn en overladende Privilegiën zyn, die eertyds om zekere reden voordeelig waeren, maer heden naedeelig zyn aen het gemeyne beft, zoo oeffent hy deze af te roepen cn te verbeteren, andörzints hy biyft te kort acn zynen eed van als Pater Patriot altyd het gemeene beft voor te ftaen ji het gonne hy in alle en by alle zyne Placcaeten heeft gedaen r> waer©m het geenfints aen de Nederlanders is toegelaeten tegen hem op te ftaen » &c. (1) Millan. Mynheer ! ik begryp u , nogtans alle de Paepen roepen : dat Jofsph kwalyk doet, gy zyt een van de bezonderfte, wy hooren "aldus geenen Priefter fpreken, daerom ondervroegen wy u heden zoo nieuwsgieriglyk, ey! wy bidden u, blyft nog wat ? en zegt ons uyt wat hoofde de Paepen leeren, dat wy de waepenen moeten opnemen, aengezien gy Paep zynde, ons zegt, dat zulks niet toegelaeten is : neemt my niet kwalyk, wy u zoo laftig vallen, 'tis om te leeren en om te weten, wat ons te doen ftaet : gemerkt mynen Biecht-Vader my onlangs geen abfolutie heeft willen geven, om dat ik tegen de Paepen had uytgevallen, die het Volk opwekken tot oproer. (1) Ik weet , menigvuldige geleerde mannen dit alles in het lank en veel breeder , klaerder en beter proberen , dus is het te \ crgifs alle onze redenkavelingen op te teekenen ; daerom ik en fchryve hier niet dan de bezonderfte redens die wy verhandelt hebben , eeniglyk , op dat allen lezer mag oordcclen , welke grondregels mynen geen beweegt hebben , om zoo dikvvils inyn leven te pande te Hellen voor Jofeph II, ook op dat elk een mag zien, dat ik altyd en van jongs af met deze beweegredens ben bezielt geweeft, en hoewel in de Capucinaeden verfmoord zynde , ik heb my altyd gehouden aen de H. Schritteurc , eu by dies ben ik altyd geweeft Keyzerlyken Patriot, dit is , genegen voor myn Vaderland , vervolgens voor het goed van den Souveieyn en van het Volk , dus heb ik noyt verandert gelyk men'er veele vind , die hedendaegs zyn Keyzers, en eerftmael ^vaereu Vonckiften, Moodifte» &c. Ca  C 38 ) Ik vcrhcuge mv genaemt te hooren Paepe, mids dit den treffelykften eertytel is eender Keik-Dieuaer: maer ik ichacme my te hooren het kleen verftand, de ydele ltudie van zoo veele eerzuchtige , baetzuchtige en geldgierige Paepen, de welke om hun rykdommen te behouden , hun paieyzen te bewoonen, hun opgecierde kwartieren, goude myters, vergulde herders-ftocken, diamante kruyiien , gepcirelde ringen, gebordeurde hand en voet-fchoen, koetzen en peirden , knechten en hoeren, immers om. hun opgekropte i'chattcn voor te ftaen»» daerom preken zy, dat den armeu Borger en eenvoudigen Boer moet te velde gaen n ey, Jeftiken ! die een luttelken verhand heeft moet hun fchelmerye verftaen r» De Witte. Mynheer ! gy leert ons vele dingen, die wy geirn aenhooren : tot hier toe wy verftaen u wel en gelooven het gonne gy zegt: maer andere Paepen zeggen nier tegen, en doen hun eenvoudige onderhoonge gelooven , dat J woord, veel min geprobeert, het gonne de Paepen zeyden : 'k toonde aen de heek Compagnie , dat'er niet zoo gevoegelyk was aen my , dan om tot Loven te zeg. gen, dat den Biffchop van Brugge eenen ondeugenden Rechter, eenen beeld-ftormer, eenen traiter, eenen poltron, eenen valfchen politiken was, maer dat het my ten lafte was en te doen bleef, was ik eerlyk befchuldigcr, zulks moeft konnen probeeren: even-gelyk is het in dit geval, by 100,000. Cappen en Paepen roepen en fchreeuwen, dat den Keyzer de Religie te kort doet, het geloof benaedce't, dog zy tooneu niet waer in: zy brengen geen een Artikel aen den dag, dus is het een fchreeuwende nufgreep zui'ks ydelyk te zeggen, en nog veel ongeoorlofder te leeren aen hun eenvoudige toevertrouwde Schaepen. ^ Halleer, excuzcert Mr. ! den Cardinael heeft heden de leering van het Semin. gén. gedoemt, en voor valfch gedeclareert. Atqui, ergo, &c. Ik wil niet intreden wat den goeden Cardiuael heden of dan doemt, leert of klapt, of fchryft : want dezen Man eenen Biffchop is uyt den hoop der twyffelaers, een volkomen f... be en veranderlyken Leeraer , die geiyk Brenaert tot Brugge huylt met de IVolve.n (1), (i) Pe:it Canonik tot Gend, den Nuntius d Latere van den Cardinael en vriend van van Eapen , my eens als compagnon van myn Broeder zynen ouden vriend in zyn huys aen tafel geiielt hebbende , kots hy van Weenen afgekomen was, zeyde aen myn Broeder ter prefentie van den Deken Loos en deffelfs Nichtjen zyn kaere, dat, als zy binnen Weenen hoorden hoe cn Vat ?..,. Waerelyk den Keyzer meelt in alles groot gelyk had , dat den Cardinael alles goed vond erhalven hel vleefch eten op de Saterdagen; het gonne Jofeph belooft had te weerroepen , gelyk hy ook heeft gedaen om de zotte fanatique bygoten te doen zwygen : want tot heden ik nergens een uytdrukkelyke wet vinde nog in de Kerkftellingen , nog in de Apollolyke Traditien , waer by aen de Gcloovigc vaficlyk en uytdmckelyk word geboden op de Saterdagen het vleefch te derven ; immers den Patriottifmus heeft het gonne Jofeph had weerroepen, wederom ingebracht, zoodaerig dat ik by-nae heel Bfuffel heb doorloopen om op de Saterdaegen te vinden vifch. Ita teftor Auxilius Vervifch , 26 Oclober 1791 ; zo-j iat den Cardinael » is den cezoilde rfien Patriplot van ai te mael »  140) als hy tot Weenen is, hy is Keyzers,als hy totMechelen is, hy is Patriot, als hy in Duydflad is, hy keurt de leering en de Seminaricn-Generael voor goed, als hy by zyn Gat-Leckers, Mauw-Vaegers , KacÉe de Flaiters is in het Nederland, hy is Bygot met de Fanatifcen, hy veroordeelt de verbeterde en gezuy verde Leere, de welke van veele by misgreep ofte uyt haed en uyd getituleert is de nieuwe Lecring van het Seminarie-Generael : want het is geen nieuwe Leere, maer een oude, jaede eerlie en waere Leeringe-Chrifli, overcen-komlïig met de hellingen der Evangelifche Raeden, Wetten en Geboden; de welke heden door heel Duydsland tot Toskaenen, Milaenen en Lombardien is gezuyvert van veel ingefchlopte misgrepen , het is de oude Apoftölyke Leering, die van veel haèrder faelen is verbetert door Fleyligc Mannen , geleerde Biffchoppcn, welke hervorming heden in Luyk en Vrankryk de bezonderfte oorzaeke is van de Lands-beroerten , het is , eylaes! den Paepfchen intreft, de Paep-eergierigheyd , de welke den Cardinael beweegt, om zulk een verdoolden hap te doen, waer door de Revolte onvermydelyk tot haeren vollen toom zal komen, zoo indien men dufdaenige opttokers niet tydelyk ftraft (1), alfdan zal men hooren, leeren en zien "wat goede leeringen de oproerige Predikanten zullen voorhouden &c. ziet hier over breeder Byvocgzel II Boek Art. II. Halleer. Genomen dat de Leering tot Loven goed (1) Waer het zaeken dat ik dezen .Heer Halleer konde .{preken ik zoude hem tot wederleggin g zyn'er opwerpinge voorleggen dé geleerdfte brieven door den vernuften en wyzen Doéteur Marant Profcffor der Kerkelyke hiftorie tot Loven, gefchreven 1790 aen de Staeten van Hencgauw en aen den Biffchop van Ipre , Ut geloove deze klaer genoeg weerleggen en meer als bekwacm zyn om alles wat den goeden Cardinael mag gedroomt hebben , teger, te fpreken De woorden en fchriften van dezen Gods-Leeraer zyn eerder té gelooven, dan van eenen yeraiiderlyken bygot, die noyt Paftorele fonaien heeft gekweten , ten zy eenige keeren gepreekt in het Fxanfch ; ey, goeden God ! wat mannen hebben wy in ons Vaderland voor naervolgers der Apofielen ? de welke zelve preekten , doopten, biecht-hoorden, zieken bezochten &c.  ( 41 ) en wel was , gelyk wy hier benevens u allegaeder ge» looven, de Cappen roepen : dat den Keyzer nog zeer veel andere inbreuken doet op de Religie, dus moeten zy als de martelaers van Gorcüm hun leven te pande ltellen voor het behoeden van het Catholyk Gelooi", &c Ik ontkenne andcrmael den loflen klap van veel ongeleerde Paepen, de welke dikwils meer kenniffe hebben van het kaerte-ipel, jaegen , viflchen en vogelen, dan, van de geloof-ftellingen of van de Godsleering : ik ken'er veele , zelfs die Paftors geworden zyn, God weet door al wat treken , den eenen door munus a manu, dooj den mantel van Simon, den anderen door munus a Ungua. door vrienden en protectie, den derden door munus ah obfequw aen de gouvernante of kameriere van Ecrweirdiglicn Aept, hooveirdigften heer en zoo voords , die per jaitum zyn vervoordert tot dufdaenige plaetzen zonder oyt Onder-Paftor, Defervitor of Coadjutor geweeft te zyn, zonder oyt gekent te hebben de grondregels der waere pratyke van de Gods-Leere, deze zyn alle de eertte en nieefte lafteraers van den Catholyken Vorft en Vader!yken Keyzer Jofeph // (i); maer nu,fupponaiur voor een moment, dat Jofeph zoo verblind en mifleyd waere om zulks te doen, alfdan zoud het nog aen geen Paepen toefiaen >•> van tegen hem op te ftaen»» ot het volk tot oproer te vermaen » Mïllan. Mynheer! wat moet'er dan zyn gedaen ? Ik: Chriftus den autheur der Religie , leert ons dit duydelyk zoo door werken , woorden als door exempels ; i ° als men hem in perfoon wilde beledigen, Pier een yverachtigen Imperialift woud de Patrijodden ombrengen , hy had al haeft de oore af van Malfchen Patnplod,hy riep: Domine ! vis percutimus ? want ik ben gelyk Louis Antechrift den Commiifair der Cappen, bereyd met u in de dood en kerker te gaen; Chriftus (i) Gailliard Paftor tot Brugge, bekende my 1778, dat hy zonder genoegzaeme ftudie tegen zynen dank was aeugeflelt tot deze zorgelyke plaetze , en ziet! hy is reeds eenen der bezonderfte om te prediken, dat den Keyzer de Religie wilde benaedeelcn. &c. &c.  . (4* ) Verbood hem het zweird te gebruyken, zeggende : die het zweird gebruykt zal door het zweird vergaen (i), indien ik my of myn leeringe wilde verdedigen, ik zoud zulks gevoegelyk konnen doen, overmids ik meer dan twafclf legioenen Engels heb in den Hemel, die voor my en voor myn Religie terftond zouden vechten. Heeft den authcur der Religie niet willen verdedigt -zyn doodde wapenen? veel min heeft hy toegelaeten, dat men zyn Reiigie zoud verdedigen met wapenen. Thomas Cantuar. Biffchop in Engeland, een H. Man by al de Paepen, zeyde tot dc gene hem wilden bcvryen voor de martelie-kroou : de Kerke Chrifti beweirt haer niet met wapenen non more rafirorum; indien deze en menig duyzcnde andere werken Chrifti en zyn1 er Apoftelen niet duydeiyk waeren, ik zoud de v'esleydende Pacpe-Bottigheyd konnen opzwelgen, maer fcire & debcre fcire in jure funt paria. Anti-ch. 2° Chriftus heeft ■derebellie verboden door woorden: want zendende zyn Difcipels door heel dc wcircld om zyn evangelie te verkondigen, hy heeft hun gezeyd: in wat ftad gy-L niet zult acnhoort of onttangen worden, vlucht nae een ander , want ik zal myn jontten, de gratiën van het Gelóóf, afnemen van die daer mede geen voordeel doen cn aen ander jonnen. Chriftus laet geenfints toe tegen de magiftraetcn op te ftaen, veel min tegen de" Koningen (2). (1) Ey , Jcfuken zoet! moet uwe voorzegging volbragt zyn p *y ! daer blyft niet leven een Capueiu , dewyl vele van di.'iuet'er daed, veele door hun predikatiën en andere door hun werken, of het zweird hebben gebruykt of hebben doen gebruyken door verblinde , eylaes ! miftéyde Patriotten en , zoo men zegt : quo-i qu'xs facit per alium , per fe fac.ire cenjetur , dat de Cappen de oorzaeke zyn van ganfeh de Revolte, zoo moeten zy aenzien wezen a's de jjene het zweird hebben gebruykt, en by dies, indien de waerheyd vaft gaet van de eeuwige waerheyd , zoo moeten alle Cappen alle Paepen eerli of left door het zweird omgebragt worden , mids zy of het zweird hebben zelfs gebruykt, of hebben doen gebruyken . (2) Ach ! hoe zullen de Paepen myn leflen uytleggen ? ey .' ilc ben zelfs nieuwsgierig om te hooren , watzy al tegen dezen mynea Don-Quichot gaen nytbraeken , vetint nolint zy moeten dit lyden  { 43 ) 3° Genomen, dat den Keyzer niet alleen de Religie, maer ook de Conlhtutien van het Laud had willen wegnemen, Chriftus leert ons in een exempel by Luc.... dat het noyt geoorloft is op te ftaen , zeggende : hoe men in zoodaemg geval te werk moet gaen, te weten : met te fmeeken, te bidden, te gemoed gaen, offers te doen &c. terwylcnt den vyand nog verre is afgelegen met zyn Legers &c. Mdlan. Ons Staeten hebben dit gedaen » zy hebben zelfs tot Weenen gegaen » &c. Ik. Jae! tot Weenen zynde, zy hebben offers gedaen n aen welke zy nauwelyks in 't Nederland zvnde, noyt hebben voldaen » hierom heeft den Keyzer hun ftaetkunde uytgedaen » om zyn bezwaerd volk va;: een 1'chrikkelyken overlaft te ontflaen » hy heeft hier in niet tegen, maer volgens Gods gebod gedaen r> himo mditans Deo, ïmpheat j'e negotus Jteculanbus. Mev. B-eke tot Mechelen konde dit argument niet tegenftaen ■•> toen Ui van Waluwe in September, met haer nacr Her Speeigoed ben gegaen >■> nog niemant zal my dit bet witten, mids het is de eeuwige waerheyd r> die al zulke kering en woorden heeft gezeyd r> dat dan de Preiaeten, BuTchoppen en andere Paepen aldufdaeuige woorden uyt het 11. Schrift lekken r> eer zy voords tegen den Keyzer optrekken r> als duik gekken » daerom als gv nog wilt tebiechte gaen, zegt aen uwen bi echt-hoorder, dat hy leeit 't geen zoo leesbaer en kenbaer in het ïf'. Evangelie getchre ven ftaet, lyiatth. 22 en 24, zer t hem vryelyk uyt mynen naem, dat hy onbekwacm i* tot zoo een gewichtig ampt, als zy hierom u de hcvüge abfolutic geweygert heeft ; want ter contrarie, dat ingevolge alk de grondregels der godsgekerdheyd, alle en een ygelyk onweirdig is geacht, den welken öngeboór* zaem-is; veel min is dezen ontbindelyk, den welken niet alleen ongehoorzaem maer rebellig , oproerig en en tot hunder vernedering hooren, want het niet mynen , maer Chriftus woorden en werken zyn : quïbus non poterunt contradieen adferfarii mei.  , . < 44 ) •wederïlrevig js aen zyn wettige Overfte: met een woord zegt hem : dat ik gezeyd heb, dat hy eenen blinden leydsman is, die zyn toehoorige penitenten nevens hem verdoolt leyd in den weg van duyfterniffen : en als gy-L. nergens geen abfolutie kont krygen, om dat gy-LUytvalt en veroordeelt die Paepen, de welke het volk tot oproer wecken, zend hun voor eenige jaeren nae het Seminarie generael en komt gy-L. bV my nae Liefk. *y zullen aldaer anders leeren, en yder-een bekeeren. Hier op vraegde een vierden tafeï-gaft : of ik door eenige wetten konde aentooncn, dat het verboden is de wapens op te vatten tegen den Souvereyn ? Ik in dezen eenen Seignot befpeurênde, twyffelde of hy waerelyk goed Vyge was, nebbe hemeerft eevraeet zynen naem en geboorte-plaets ? Hy zeyde.geboortig te zyn van Antwerpen, onder ■ tien tamilie-naem van de Vos. Ik. Ha ! gy zyt een Antwerpfch Vosken ? my docht het wel, uw opwerping is my wat fchalk, bené efi : wy zullen elkaeders verftaen : cum vulpe vulpinandum. Op Seignorken! jae, ik zegge, dat het opftaen tegen den Souvereyn is verboden zoo door de JVateurlyke als (Tüddelyke en menfehelyke wetten, zoo wel door die der Kerk als van den Staet, dus faelen alle de Paepen grauwelyk, die den oproer opftoken &c. De Vos. Mynheer! wy begrypen ligtelvk, dat het is verboden dobr de mehfohelyke en goddelyke wetten zoo en gelyk gy ons leert door de woorden, werken en exempels Chrifti, gy oeffent ons geen voorder fpreuken of texten aen te brengen, maer hoe zultgy vaftfteïlen, dat zulks word verboden door de nateure ? Ik. Het order der nateure vereyfcht in alle beftieringen, regieringen cn onderhoudingen een zeker gezag ofte onderwerping, gelyk wy bevinden by alle volkeren, hoe vervremd zy mogen leven der Goddelyke en menfehelyke wetten, wy zullen niet loopen in Ameriken, Afien of Afriken , om daer exempels te vinden, de H. Schrifteure is myn getuygeniffe : wy vinden hoe de kinders van Ifraë.1 ten tyde der nateurelyke wetten,  ( 45 ) 'Voor al-eer zy oyt hadden gchoort van MdyfeS of Aaroa of van de thien Goddelyke geboden, wierden overlaft van den boozen Keyzer of Egyptifchen Koning Pharaö , tot zoo verre, dat zy teenemael waeren overlaft, tegen alle wetten overdrukt, by dies had het oyt geoorloft geweeft de wapenen tegen een wilkeurigen Koning te nemen, zulks had alfdan gefehied; gentrkt het Hebr euwsvolk teenemael overlait , menigvuldiger, kloeker en fterker wierd dan het volk der Egyptenaeren, maer neen! niet jegenfiaende hun jok daegelyks wierd vermeerdert en hunnen laft meer om meer vergroot, noyt hebben zy de wapenen opgenomen tegen Pharaö, waerom God eyndelinge medoogende over zyn verdrukt volk , hun mirakeleuzelyk heeft verloft, "dit exempel alleen is myn preuve, dat het verboden is by de grondregels der nateure op te fiaen jegens zyn Overfte (i^; dat meer is, de nateurelyke gevolgen overtuygen ons danof, gelieft te onderfcllen, dat eenen Vader des huysgezins kwalyk zyn huys beftiert.... is het aen de kinders veroorioft tegen hem te vechten? genomen eenen Boer met wel boert ingevolgd den wenfeh zyn'et knaepen en maerten, is het aen deze geoorloft met derj vleger en boothamer Jan Klanten uyt zyn hofftede te* kuyffchen ? gefupponeert den Prelaet van Dieleghem zyn Abdye niet beftiert naevolgens de Privilegiën, Coftuyr men en oude gebruyken van de Abdye , mogen de (i) Zoo wanneer een Cap aen zyn biechtvader klaegt over dc wilkeurige handelwyze van zynen Guardiaen , ofte dat een Nonnelcen zig befebuidigt in de biecht over gemurmureert te hebben, jegens haer defpotyke Overfte , men geeft hun voor penitentie te zwygen en te lyden, denkende dat het is God die de Overfte aenftelt , om hun in zynen naem te regieien, men beveelt hun te gehoorzaemen dyfcoiis, om dat alle Overheyd van God is'. Ey bone Deus ! als den Apoftel de Romeynen vermaende tot de gehoorzaemheyd, de Cappen zaeten nog in den palm-boom, dus", verre van dees Apoüolyke vermaeninge toe te mogen eygenen, tien de Cloofterlyke Overften , moet zy verftaen worden van de Princen dezer weireld ; indien dan Jofiph kwalyk zoud gedaeR liebben , nog mselïe» wy kern iehserzaeiue» , otium difettis óv.  ( 46 ) Monniken de potten en flcffchen in de hand nemen, onl hunnen Preluet uyt het kot te 'pegëttP De Vos. Negativè : dit word voorzeker niet toegelaeten. Ik. Genomen nochtans, dat in diergclyke gevallen de knaepen en knechten mogten tegen hun heer en meefter \ ■ ten, dat de kinders vaerken en moerken mogten op nraet-iielien , wat huyshouden zoud dit zyn, daer Jam jen zoud meefter willen zyn cn Pierken 'den baes Vre/ea? wat boereri-huyshouding zoud dit zyn, als den Boer van het hof gejaegt zynde, den ftal-jongen zoud willen in de fcheur-vloer ftaen v> terwylent den boever door hitte en koude, hagel en wind met de koeyen ezels en kalvers op de weyden zoud moeten gaen ? genomen, zeg ik nog eens : Pater Albas van SaintPieters met ftucken cn fcherven uyt zynen zetepmogt gejaegt worden, wat order, wat onderhoorighey d zoud men vinden in die Abdye? wel ik fpreke alles by experientie , Mynheeren ! want eenigen tyd biecht-vader zynde in de Abdye van Oudenburg 'i778 den Abt Coudelier zig ingedrongen hebbende om'met de weireidlche zaeken en 's Lands-Bcftienngcn tc moien bekommeren, dire&clyk tegen zyn Religieuzen flaet, en nog veel uytdruckclyker tegen zyn Prieftcrs-Heroep, overzulks genoodzaekt lang en veel afwezig te zyn; den Prior een Duynkerkenaere, beklaegde zig aen my over de ongemeene ongeregelthedcn der Meuniken, hy zeyde , al weeuende : dat hy geen weg meer konde met zyn bier-bankiers en wyn-gaften , dewyl Pitjen Prelaet tot Gend was, dat elk wilde meefter zyn, dat elk wilde den baes zyn, dat elk wilde uytloopen , zingen en klingen &c. hy zeyde my eens nae de biechtc , dat den Abt deze plaetze had naegejaegt, om eenige duyzendc guldens uyt de Staeten te winnen,tot het opbouwen zyn'er verloren koft, maer dat hy daer tegen meer als voor ico, 000 guldens fchaede had toegebragt aen de Kleofterlyke djfeipline en reguliere onder, hoorighcyd in'hun Abdye &c. immers, indien ik heden nog het 'geluk had vau deze 25 lofweirde getrouw-ge-  < 47- ) blevene Keyzerlyke Önderdaenen tè ontmoeten in dg dry goude Leeuw/eens, ik zoude hun nu vraegen, of zy heden niet meer als genoegzaem zyn overtuygt nopens dc fchroomelykc wanorders, cllendigfle gevolgen vau eenc Anarchie ofte heerloozc regcringe? onder dewelke eenen van der Noot, cencn van der F/lcrfch, eenen van Èuptn zoo en zus wiiden, eenen Duc a'UrJel begeirdc dit, eenen Vonk wilde dat, eenen Walckiers1 betragte aizoo , de Staetèn van Brabant wilden terftond van der Merjch ophangen, de Stieten van Vlaendercn wilden ter contrarie van der Noot afftellen (i); immers wy zouden ons dry goude Leewwkens hooren brieifchen tegen, al die verwaende Patriottike Leeuwen, gemerkt men deze ten tyde der Staets-Omwenteliug deirlyk hceft afgerukt en verbrand, nae den oudeugenden Grèabel den deugdrykea Hoipes meermaels in zyn huys had willen veruioorden , gefiaegen , geftooten , gekapt en gefmeten tot'er dood.... Ey , goeden God ! hoe deirlyk is dei.en man.benevens zyn vrouw en kiuderkeus mishandelt , om dat tiy tafel had gehouden voor de getrouwe dienaeren van den Prins en flaet, immers om dat hy getrouw bleef aen God en aen den Keyzer'? &c. De Vos, Mdlan, Halleer, de Witte en al de Hee* ren, waeren zoodaeuig over myn korte redenvoeringen voldaen, en hier door in hun aenkleventheyd tot den Souvereyn nog meer aengedreven, dat zy vervloekten (i) Van de Velde eenen backer tot Gend, wierd als een Graeve/ van Vlaenderen geëert, gtkroont en op den throon in het Stadhuys, geftelt; Sncaiins vrauwe , Kleermaekerige tot Brunei, heeft met» de Keyzerlyke goude kroone op haer hooft gepronkt; Jan Roe~ tand een ouden Parukier tot Gend , heeft zig nedergezet aen het hoofd van de Staeten, toen zy pretendeerden te zyn Souvereyn ; een Babylonfche Hoerc , een gewezen fchotelwaffcherfle , de byflaep-» teïffe van een ondeugendüen van der Nood, beelde haer in van Hertoginne van Brabatnl te zyn ; N. L'tebaert vrouw van den ex» Sonvereyu de Deurewaerder tot Brugge , liet haer gezondheyd in» hellen aen volle tatel als Graevi me van Vlaenderen , op de mauvvvaegerie van eenen onnoozelen Elias - Jager , regten Barnabas met naem er. d-'.ed ; Mae fn Bajl een arm fuck elaevken, een fchynheylig Paftorken , verftoutë zi. te antwoorden aen twee Keyzer» lyke Ceneracls ; c'ejl trop tard. &c. Crc. C-c. Sec.  < 48 > al wat Paepe was, en zelfs my vaftelyk toezwoeren, zoo haeft ik hunnen dienft ergens nooodig had in Liefk. of elders om tegen de Rebellen te vechten, dat ik enkelyk een briefken moeit fchryven, dat zy op den voet onder myn order zouden afgekomen hebben, hier over ik hun bedankende en zy my over deze onderrichtingen, ben vol yver en kloeken moed om een ure en alf in het hotel van den Graeve d'Alton gekomen, om myn pafport te haclen &c. wanneer ik triompheerde in myn Schans , hebbe aen den voornoemden Baes in de dry Leeuwkens eenen brief gefchreven met myn complimenten aen al de tafel-gezellen, waer by ik hun onderrichte nopens den geluckigen uytval myn'er onderneming, hun voords aenmoedigende om getrouw te biyven aen God en aen den Keyzer , dewyl het zeker was, dat God noyt was Patriot maer oprechten Royalift. Deze Heeren hebben hier door zeer verheugt en verbiyd geweeft, zoo my nae de Revolte is gezeyd door Regtmenter, zoodaenig, dat zy my eenen brief door hun allegaeder eygenhandig onderteekent, hebben toegezonden , om my te feliciteren over myn geluk en met eenen hunnen dienft audermael aen te bieden : maer dezen brief is ondcrfchept door de Rebellen en gevallen in duyvcls klauwen , waer door de hoogmoedige Heeren ontdekten, dat ik goede verftandhoudin? had met differente goede Keyzerlyke dienaeren, ook al oorzaeke waerfchynclyk tot vermeerdering van de reeds cpgenomene preventie tegen my &c. ondertuffchen heb met veel genoegen 1791 vernomen, hoe mvn redenVoering zoo veel had uytgewerkt op het gemoed van de aenhoorders , dat'er niet eenen van deze 25, nog niet een kind uyt dezen huyze , oyt deel heeft genomen in de Paepe-Revolte, nemaer -ter contrarie allegaeder tot den eynde toe getrauwelyk hebben geleden en geftreden voor de eere van hunnen God en Koning , wetende : dat dien alleen , die tot den eynde toe getrauwelyk zal gefireden hebben , gekroónt zal worden in reüquo eis repofita efi corona jufiaiai ,' &c.  < 49 ) ARTIKEL V. Pa [port, die ik van den Générael d'Alton heb ontfaenv» Om tegen de Patriotten alleen ten ftryde te gaen n Zekere bygoten, dc welke ten tyde der Staets-Omwenteling geen fcrepnl hadden gemaekt, om met de wapens in de eene hand en het Crucifix of ergens ecnig heyligdom in de andere hand, ten hoofde op te trekken als Capiteynen en Commandanten der onnoozele Patriotten, zekere fanatike, dc welke in de Revolte geen .confeientie hadden om met de fnaphaen (i) tegen den wettigen Souvereyn te velde te gaen, om te fchicten , te kappen, te kerven cn dood te llaen, hebben ( zoo ik heden heb verliaen) veel geklapt en gefnapt, om dat zy my in den Profpecbus van dit Boek-Werk , zaegen genoemt : Paftor, Gouverneur en Commandant.... zeggende, dat dit geen rmemen zyn voor eenen Priefter Gods : ook dat de Canonike rechten aen alle Geeftelyker verbieden, zig van wapens te bedienen om iemant te kwetzen of te dooden, op pene van irregulier te wezen , cy ! hoe wel heb ik zomwylen de Patriotfche Priefters vergeleken by de Pharifccn , de welke van de fplinder die zy in een anders oogen zaegen , een balk maekten, terwylent zy den balk in hun eygen oogen niet gevoelden....'/7^ hypocritis! de goddelooze, eerloozc, irreguliere (2) en geëxcommuniceerde bygoten (1) Lutkenhauicti Paftor der Keyzerlyke Capelle in den Hang, reyde my i3 November 1790 al fpottende met de dwaeze , ik zeg' booze Patriotfche Priefteren, dat zy waerfchynelyk hun van de fnaphaenen bedienden , om diefwil dat Chriftus nergens heeft verboden, fchiet-geweiren te gebruyken, maer. wel degens en fabers ; als ic Tiem zeyde, dat zy ook fabers , jagt-mefien , deigens en alderhanda wapens gebruykten, hy zugtende , riep : ey ! Jefuken , mynea God ! wat Religie ! wat fchande voor ons by de Gereformeerde {, fui gladio utitur, gladio peribit. (2) Ik heb reeds door dry Paftoren onderhoord, hoe zommige hun poogen van dese Kerkelyke ftraffen te ontichuldigen door on- D  ( 5° ) zouden heden beter op hun droevig lot denken en leedwezen toonen over al hunnen irregulieren handel en goddeloozen wandel, over hun Patriotje fpelen &c. zy zouden heden hun zeiven moeten toepalten al het gonne zy over jaer van my en van andere getrouw-gebleven Priefters hebben gezeyd , te weten : dat wy waeren fchifiilatiek, geexcommuniceert , irregulier &c. gemerkt ik op myn beurte hier in het voor-by gaen hun allegaeder, Theologicè loquendo als Theologant, als Godsgeleerden, declareere irregulier, fchifmatiek , erroniek, geexcommuniceert en goddeloos, alle en een yder Priefter van wat flaet, conditie en beroep hy mag zyn, den genen ten tyde van of voor de Revolte eenige hulpe of byftandj'tzy door woorden of door werken heeft gegeven aen de Patriotten , ey ! wat fchrickelyke woorden ? durus efi hk fermo ! dog dit zyn myn woorden niet, maer dit zyn onbetwiftelyke woorden , die men vind in alle de boeken der Gods-Geleerde, Thomas a Charmes, Pauwels , BUluart, Preingué, Dujardin, Braumans &c. dit zy gezeyd » tot yders fpyt » van die het lot der getrouw-gebleven Keyzers dienaeren benyd » -waer uyt onwederleggelyk volgt, dat alle de milfen, alle de biechten , alle de heylige Sacramenten, bedieningen der gene mede-hulpig zyn geweeft in den Patriottifmus , zyn heyligfehenderien, lacrilegien en Gods-lafteringen &c. ten zy den Paus of zyn aengeftelde hun zouden abfolveren van alle de cenfuren en irregulariteyten in de welke zy volgens de uytdruckelyke Kerk-ftellingen, ipfo faSo zyn vervallen, zy leven nu zelve in hun verdoemeniffe , nog zy konnen zig niet verfchoonen met te zeggen , dat zy hebben moeten hurleren avec les Loups. overmids zy Paepen en Priefters , bezonderlyk de Biffchoppen, Abten, Dekens, Prooften, Priors en Pre- wetentheyd, ander door miileydinge, ander door gedwongentheyd, door onoplettcntheyd &c— maer dit zyn al uytvluchtzels ad fui- tndas excufitiones in peccath de woorden van deze wetten zyn. al te klaer, die gedoogen 'geen Epikeie , ipfo. facio funf irrtguia-  ( 51 ) laeten, de eerde en meeree oorzaeke zyn dat de wo' ven hebben moeten hurleren : dus heeft Biffchop Brenae'n van Brugge eenen kreupelen uytvlucht gebruykt om zyn ondeugende daeden te verfchoonen, zeggende aen de glorieuze Ooftenrykers : d faut hurler avec les Loups £y ! hadden de Paepen naementlyk de myters en rvke taltors hun toevertrouwde fchaepkens geweyd in de goede velden, de wolven zouden niet gehurl-en hebben; myn preuven zyn al de kudden, alwaer den Paftor getrauw is gebleven, den wolf heeft de fchaepkens a-cru ft gelaeten &c. Tejle ovili Fratris mei in Noordfchote Waerom ik aen Brenaert voor het toekomende hier iiv het voor-by gaen, voorlegge, wat Chriftus leert • fu*ite, ad aham civitatem.... den lofweirden peircl aller Neder landfche Biffchoppen, Prins Salm-Salm heeft niet W met de wolven, hy heeft noyt willen brieffchenmet de Leeuwen, hy heeft de leffe van Chriftus iitgevolgt &c. zoo hadden al de Biffchoppen moeten doen, dan zouden zy de wet en de Propheten volbracht hebben zonder te moeten beurlen met de wolven : c'eft trop tard.... ipfo facio latce Sentemia.... dat zy nu deze woorden uytleckeu » eer zy nog eens te velde trecken n jam non habent excufationem de peccato fuo. Wat aengaet myn Gouverneurfchap, alle rechten gedoogen , dat men geweld met geweld verdryve en ingevolge dit, is al het gonne ik in al myn volgende kryesaerdigc daeden heb geoeffent en gedaen, zoo wy gaen hooren in dit volgende eu nog breeder ten proceffe III Tydftip. Zyne Excellentie den Commandant General, my ziende abfolutelyk gedreven r> om te gaen verloffen myn Sufter, vraegde of ik moede was van leven » aengezien ik zoo dra my wilde gaen flagofferen aen de woede der Rebellen, de welke in myn Schans niet als menfeheu maer als ontaerde barbaeren, myn dood zwoeren; zoo de inwoonders my naedien hebben gezeyd; wanneer de Rebellen meefter waeren van deze plaets, zy liepen en doorzogtcn al de huyzen, kamers , kelders, zolders, bedden en fchuvlplaetzen om my armen David te vin- D 2  ( 5* ) den, roepende myn dood, zweirende, zoo zy my ontdekten dat zy my in paftey-vleefch zouden kappen &c niet tegeirftaende ik wille, hoe zeer ik haetelyk was doör myn fchriften en publyke redenvoeringen, ik fchroorrr de geen Patriotten, ik antwoorde aen zyn Excellentie yaincre fans mourir, dat ik niet moede was te leven, nog geenfmts fchroomde het geen ik voor had te doen ; mids ik dikwils myn leven voor myn Broeder en voor vremde te verloffen ten bellen had gegeven ( ziet II Boek I Tydft. ) , ik my geim flagofferde om myn eenig Sustcrken te befchermen uyt de klauwen van de onkuyffche patriplodden. d'Ahon benevens alle de Officieren , mynen kloeken moed verwonderende en myn vaft befluyt hoorende, heeft eyndelinge op den raed van den Colonel de Brou , onderteekent en aen my eygenhandig gegeven dit volgende briefken in het Franfch gefchreven door zynen Adjudant d'OUviers : u Le porteur de. cette, nommê Auxilius Vervifch, n Aumonier du Fort de Lief kenshoek , partant de cette r> v'dle de Bruxelles pour le dit Fort, pajfera & repafr> fera libre/nent d'ici ld, fans qu'il lui foit fait aucun r> empécheinent, mais au contraire recevra toute aide >•> & ajjiftance, pour y remplirlesfonSiions de fon em- r> ploy Fait a Bruxelles 26 d'Obtobre 1789 „ jigné d'Alton (1). « Concordantiam teflor Thomas, Lorfom « Zyn Excellentie my dit gevende, zeyde in het Franfch: (1) Den roniruchtigen opvolger van dezen Commandant Generael heeft my dit briefken in gelyk voornemen vernieuwt , wanneer ik nae elf maenden gezugt te hebben onder den Patri-barbarifmus weerom ben gekeert nae dit Fort. Den Feld-maréchal heeft my gelieven daer by te fchryven deze woorden. • . . accordé ie 13 xbre 1-90 15. Baron de Bender Marechal, maer dit beeft my nietnoodig geweeft , gemerkt zyn Keyzerlyke Troupcn voor my den weg hebben geopent.  C 53 ) « daer ftaen eenige tittelkens agter het woord employ.... r> overladende aen uwen yver, het gonne gy zult noo31 dig vinden te doen, gaet in den naem van den God y> der heyrkrachten, doet atles naevolgens uw goed ben leyd en eyfch van omtlandigheden, fchryft my daey> delyk hoe en wat, ik zal order geven aen den Comr> mandant der Citadelle van Antwerpen om u in alles te r> onderfteunen, immers fchryft om alles het gonne wat r> gy noodig vind, gaet! cn by aldien gy die fterkte n kont erwinnen , gy zult niet alleen Patïor, maer ook *> aldaer zyn Gouverneur en Commandant. Adieu mon y> cher Ami ! portez vous bien & gardez vous ! « Dit zyn de laefle woorden , maer niet de laefte fchriften, waer mede dezen grooten Held my wel heeft geweirdigt te vereeren, en die nog konnen getuygt worden door d'OUviers, door de Brou en voordere Officieren, die my on bekent, voor alfdan prefent waeren , immers Reynders Vicaris Generael der Veld-Paepcn, kan dit opentlyk goed maeken uyt alle het gonne hy in den zeiven ftond en menigvuldige keeren nae dien heeft gehoort uyt den mond van zyne Excellentie, volgens dat hy my daer naer gefchreven heeft, het geen wy zullen zien uyt eenen zyn'er brieven, die hy my heeft gezonden om van het Cafteel wederom in myn plaetze te gaen nae Liefk. op den 10 November 1789; Reynders was wel niet prefent, toen den Generael my deze woorden zeyde : maer hy ontmoetedc my aen de poorte van het Hotel, en alzoo hy ook zeer bekommert was over het vernemen van de troubele tyden, vraegde hoe ik de handen der Rebellen was ontfnapt? heb hem beantwoord, hoe en wat, immers dat ik zoo. dra de Rebellen ging opzoeken en verflaegcn, hem uytdruckelyk afvraegende alle jurifdiétie ende permiilie om al de fondtien vryelyk en alom te mogen oeffenen van een K cn K Veld-Pacp. Reynders vcrflaegen over myn flout voornemen , dog pryzende mynen grooten yver en kloeken moed zeyde, ter pretentie van twee Officieren, deze of diergclyke woorden als eertyds God aen Judas Machab^ :  C 54 ) vade in nom'tne Domini, vide ut percutias ddverfarios Bolïros, admitto te ad univerjdiitatem caujarum (i) ,* gaet verricht alle de fonctien, waer toe gy zyt geltelt tot Liefk. vraegt en haelt de H. Olie en ander uwer Kerk-noodigheden van de Paftoren in den omtrek of .gebeurte, en fchryft my zoo haeft gy de Rebellen hebt verjaegt, do tibi omnern facultatetn; ik aldus als eenen Jacob verrykt met dufdaenige benedictiën en Militaire juriidiétien, ben vol moed cn couragie het Hotel uytgegaen, zeggende aen den Suiffe, dat hy eerftdaegs van my zond hooren fpreken hebben, dezen goeden man verfterkte my nog door een glaezeken van zynen kelder, biddende hem ook directelyk toe te laeten komen, hoe ik zoude met de Rebellen gecapituleert hebben , het gonne ik heb gedaen r> dog weet niet wel of hy myn brieven heeft ontfaen r> ik ben zoo dra ontrent vier uren aae middag Bruifel uytgegaen » ARTIKEL VI. Hoe ik te voet by naphi door Mechelen ben gegaen, tVat krygs-Ufien aldaer, ik hebbe aengegaen. Zoolang aJs ik in het Hotel van zyne Excellentie den Generael d'Alton onder en by al die kloekmoedige Officieren was, omringt van alle kanten door krygszugtige Helden, mynen yver was zonder achterdenken, ik vreefde geen gevaer, my docht dat'er geen zwaerigheyd was, om myn Sufter te gaen verloffen, maer zoo haeft ik my uyt het gewoel der Soldaeten buyten Bruffel op dc Mechellche baen alleen bevond, doodmoede door in de Stad te loopen, alsdan begonde ik (i) Reynders had my ot daete dezer geen confirmatie gegeven der nominatie, waer by ik in de maend September was geltelt Cappellaen Militair door het commandement en Paflor civil door het Gouvernement, maer alfdan zig beter en naeder onderricht hebbende nopens mynen uytgank uyt de Cappe- Religie , heeft al de Capucinaeden verfmaed en my gemaekt Aumonier pUnipotenüaïr.  ( 55 ) myn öógen te openen en als door een verrckyker te aenfchouwen de fchriklykfte gevaeren, de fchroome \ kfie gevolgen, aen de welke ik my flagofterde : tot alfdan noyt gedocht hebbende door wat middel, op wat wyze of op wat maniere ik myn beloften zoud gekweten hebben, aldus met loote voeten mynen weg voorderende, beklaegde ik myn lot, naementlyk, om dat ik zoo afgemat zynde, zoo goeden wille had om myn reyze te doen.... Ik docht by myn zeiven, ey ! had ik nu een peerd van die, de welke deze zonder moet, zonder yver of couragie bezitten onder des Keyzers dienil? ey! had ik ievers een leger-wagen van die deze gebruyken om te vluchten voor den vyand! met deze cn diergelyke bekommernÜTen myn weg voorderende, ik arriveerde ontrent den zeven uren 's avonds aen de poorten tot Mechelen , men weygerde my in te laeten, mids men deze had toegehouden voor de vluchtelingen van Turnhout, alwaer den zeiven tyd de canonnaeden zbodaenig hevig waeren, dat ik van Vilvoorde tot Mechelen niet anders dan dondervlaegen in de locht had gehoort, het gonne myn hert een wey nig had verfchrikt, dog ik dacht, dat zulks voor my tot een exercitie diende, om my te verkloeken jegens dat ik des anderdaegs mynen Lieven Hoek zoud gaen beftormen; zoo haeft. ik aen dc wacht antwoorde d'Alton, dezen onflerffclyken naem was zoo gecert, dat de poorten terftond open wierden gedaen &c. (0 (i) Deu autheur van den Swarten Boek der Patt.. zal hiertegen murmureren , mids hy alle ongerymde lader woorden tegen dezen kYoeken Held heeft ingevoert, maer allen onpartydigen Vaderlander , die eenige kennifle heeft van de werken , daeden en krygskundige dienllcn van dezen Générael , zal nevens my zynen naem jlaetzen onder de onfterffelyke mannen, daerom ik geve hem den lof niet genoegzaem die hy heeft verdient, ik verhetfe dezen manhaftigeh en dapperen krygsman zoo veel te liever , om dat hy my overtuygt heeft zyn'er goede genegentheyd voor den Souvereyn , en dit zeg ik tot zyn'er eer , voor welke ik veel heb moeten lyden in de Revolte-tyden , dat indien men zyn orders had uytgevoert, ieen Revolte oyt plaetze had gehad , hy zoude de Nederlandfche  C 55 ) fïaende nae myn gewoouelyke herberg, een Weynig? ter zyden de merkt, daer de voyture ftaét van Vilvoorde, hcbbc zeer nae dood gei'choten geweeft door eenen ioldaet die my voor een fanatiqncn Paep aenzag, om -dat ik by den donkeren loopende en verdoolende, tuffehert de kanons en obitzen voor de Hoogwagt paffererr ■wilde ; ik fchecn te dwaelcn, om dat ik nog geenen middel wille, hoe ik Liefk. zoud erovert hebben Geluckighk de dood ontkomen zynde, ik had gemcyntin de Stad. te vcrblyven,in hope met den nacht iets te peyzen, ik zeyde tegen myn zeiven : St. Gummarus van Lier zal my wel voor eenen dag al de Soldaden in folde geven , de welke Elizeus met zynen knecht hebben gezien in de locht tot Dothan, ik zeyde, nox dabit confdmm ; in de Herberge hoorde ik hoe de Patt. de volkomen overhand hadden behaelt tot Turnhout, dus had ik geen hope meer van volk te bekomen uyt het Calteel van Antwerpen, heb zoo acnftonds eenen inval gekregen, die St. Gommcr my waerfchynelyk heeft ingegeven, met dat ik de memorie nog verfch had myn'er Sckriftuer-kwejlten, ik overpevfde, hoe God had gezeyd aen Jofue : pone infidias urbi , gy moet dc Stad Haï innemen met krygs-lifien, hier op heb ik befloten dezen middel ook te" gebruyken volgens Gods toelaeting en de exempels van Gedeon , David, Jehu, Judas en andere HH. Mannen; in plaetze van te ruiten, ik heb eenen brief gefchreven aen de Patt. in Lilioo, myn pen verandert, en alles op zoodaenigen onkenbaeren ilyl gefchreven, dat zy noyt geen gedachten van my hebben gehad, ik cn héb den tyd niet gehad om copie van dien brief te fchryven, overluids zig aldaer eenen fneilen Patriot prefenteerde om den brief terftond mede te nemen , en zeer getrouwiglyk nog den zclven nacht te bellellen, hy zeyde te zyn geboortig van Roofendaei, den zoon van . . . uyt den ■Rebellen zoo wyzelyk getoomt hebben, als hy heeft gedaen in Zevenbergen eu elders, maer men heeft zyn werkingen tegengekant • 'Jeefi zyn Jufcificatie. ■  .gouden Leeuw, die belaft was door de Patnots-Gczmde den zegenprael van Turnhout over te dracgen aen de Patt. tot Roofendael. My docht, dat den Hemel myn gevaerlyke onderneminge geliefde te bejunftigen, ik heb in aller -haeft. geveirdigt dezen hoofdzaekelyken brief, onder addrcs: aen den Heer Commandant der Patriotten binnen Lilloo , citö, citö, citö (i). « Mynheer! ik onderfchreven Paftor tot Mecheft #> declarere by dezen wel te weten en met eygen gen »•> gezien te hebben in deze Stad arriveren om zeven » uren min twee minuten, den beruchten en vermaer■»» den ex-Capucin Auxil of ah Auxiliis, zig hier uytr, gevende voor Paftor van Liefk., dat hy met 900 v> mannen en twee ftuckcn kanon zoo aenftonds direét v> nae zyn Fort komt, om het zelve morgen nugten r> vroeg ftormendcrhand in te nemen, en al de Patriotten y> om te brengen ; dit heeft hy in myn prefentie zoo r aenftonds in het huys van mynen Vriend gezwooren * en is tegenwoordig bezig met krygs-raed te houden r> by de Officieren onzer Guamizoen, alles d gou91 verno.... want heb geen tyd om daete of naem te *> ftellen , den Brenger dezer zal u mynen yver en * dienftwilligheyd breeder aenkonden ; maer mynen m raed is, gy terftond al het volk uyt Lief kenshoek by ci u neemt, om dat beter is een Fort wel dan twee y> kwalyk te gouverneren, Adieumet hondert duyzende r> haeften, Paftor en Aumonier der Patriotten <* (1) Yder kan uyt deze onderncminge genoegzaem beHuyten, tot wat eynde ik dezen brief heb opgegeven en dryniael citö daer op geftelt , dat is klaer genoeg om vatten , dat het was om te bereyken het gonne waerelyk in den zei ven (iond is gebeurt : maer deze myn krygs-liüigheyd heeft aen myn Coufin den Colonel van. tier Merfcli tot een lefle gedient : want zoo Clairvoyant heeft gezeyd, hy heeft zig ook van dezen krygs-lilt bedient, toen hy de Onlienrykers met vreeze heeft overrompelt en doen vluchten uyt Loven , Mechelen en Bruffeï.  ©en Courier was heel bereyd en vlytig om deze» briefte draegen, zeggende, dat het ju ft zynen weg was; maerhy witte geen middel om uyt de .Stad te gaen, heb hem belooft te helpen, ik ben terftond by den Commandant gegaen, zynde in dat moment den Major van Vierfet, met wie ik een fecrete afipraek had en myn voornemen te kennen gaf... hy verwonderde infgelyks myn ftout en onveranderlyk voornemen , hy keurde zeer goet mynen opgenomen krygs-lift, hy heeft my uyt de Stad laeten geleyden en verzogt, dat ik aen den Baron Hayien Commandant van het Antwerpfch Cafteel , eenige Dragonders zoud gevraegt hebben , om nae Mechelente zenden; want hy beklaegde zig geen vliegende Ruytcrs of ligte Jaegers te hebben in den ftond, dat hy van alle kanten door uytwendige en inwendige vyanden was verdreygt, hy vreefde dat de maen-bruffchers opgetogen door de victorie der tyk-wevers, zouden aen het muyten geflaegeu hebben, hy had weynig volk en zeyde : dat het huys daer wy' redeneerden en waer hy alfdan logeerde , zynde een groot uytfpanning op de merkt, ganfeh dulzot Patriot was; myn affcheyd genomen hebbende, nae hem tot goeden moed aeugewakkert te hebben, zeggende : vaincre fans courir: ik ben om zeven uren en alf met den Patriot de poorten uytgegaen, den Couricr reed voord nae Roofendael opeen Patriots peerdeken in poft, my verlaetende voor Paftor tot Mechelen , die den vermaerden ex-Capucin zevde gezien en gefproken te hebben met zyn 900 mannen en twee veld-ftukskens , den Eftafetüer bedanl ;te my duyzent-mael en beloofde dat myn brief voor den middernacht zoud behandigt zyn geworden , gelyk hy heeft gedaen, volgens dat men my daer naer mccrmaels heeft gezeyd. Alleen dan gaende nae Contich, ik aenriep dikwils den Hemel, zeggende : undè vernet Auxilium Auxilio ? als ik overdacht de fchrickelyke dood die my zoude aengedaen wezen, zoo ik in de klauwen der Patriotfche Leeuwen viel , myn herte beefde, maer als ik overdacht, hoe kloekmoedelyk Judith had verloft haer Sufters  ( 59 ) en Broeders in Bethulien, ik aenmoedigde myn zelveti, niet willende onderblyvcn aen een vrouw-perfoon heb myn flappen verdobbelt, en ben om 9 uren gekomen in de herberge bewoont door de Patriotfche weduwe van Geerfem met haer kinders , waer onder eenen geextirpeerden Religieus was. met wie ik de volgende Saemenfpraeke heb gehad , die ik hier, hoewel met enderbreking onzer grootfte hiftorie, moet plaetzen. ARTIKEL VIT. Saemenfpraeke, die ik heb gehad tot Contich, JWet een Meft-Verken, een Meunik luy en vaddich. - Van Camp, een der voortreffelykfte getrouwe Vygen en glorie dezer Prochie , was my alfdan nog onbekent: anderzints, had ik geweten dat hy zyn uytfpanning be* kieede onder den tytel van den Keyzer, ik en had voorzeker in den Hert niet gaen logeren by eenen hoop verleyde en verblinde zottinnen; de weduwe vraegde my , oi' ik by hun beliefde te fouperen in de keuken? ik, eylaes ! altyd arm in de bot ze, ryk in den moed, oordeelde deze vraege te moeten toeftaen n het gonne ik zeer geirn heb gedaen »•> om dat ik my aldus zoude onderricht hebben nopens de Contichnaeren, ook, om met eenen my te informeren nopens het gedrag van den Patriotfchen Mufti van Eupen, die eertyds hunnen Herder had geweeft, nauwelyks had ik my by hun geplaetft, den Zoon zeer wel door den Pieterman aen* gedaen, kwam al blaezende als een Gans ingegacn, en vraegde my terllond van waer ik kwam en waer ik giiik 3 ik meynde zelfs, dat hy nae myn paipoort of BilTchops - Brieven zoud gevraegt hebben; maer zyn vrypofligheyd verwonderende, ik vraegde hem op myn beurt, van waer hy kwam, wat hy had gedaen en hoe laet het was, of hy den Hofpes van d'Herberge was? de weduwe dit hoorende met haere dochters , begonden te lacchen en hy antwoorde , dat hy niet den Baes, aiaer den Zoon van d'Herberge was , dat hy my zoo  Vryelyk onderhoorde 0111 te weten , koe men klapte nopens den Tyd in het Land, van daer ik was ? dit was raynen wcnfch cn leverde my gclegentheyd, om eenen Thefis met dezen prcejla-qucejelman te difputeren : ik zeyde, ik uyt Vlaenderen was gekomen langs BrulTel en Mechelen, en dat ik myn reyze langft Antwerpen nae Vlaenderen wederom Ipoedigde om myn ait'airens gacde teflaen, ik vraegde, of hy daer Onder-Paftor was ? Meft-Verken. Mynhcer ! ik ben ook al een van Jeppens Ballingen. Ik. Wel hoe! Ballingen f wat verftact gy door Ballingen? (1) Meft-V. Dat is eenen Religieus, die door den Keyzer leppen den menfchlievenden, uyt zyn Cloofter, uyt zyn huys, uyt zyn Familie, uyt zyn goed of bezit is gefteltop ftraete, dus moeten wy als "Ballinghen en vremdelingen loopen, ende by onze Vrienden onze tafel koopen &c. Ik. Wel, Mynheer! gy fpreekt met gedreventhcyd r ziet, indien U-E met my wat begeirt te zaemen te redeneren? dat zal my vergenoegen, mids te redeneren zonder paffie : gy noemt den Keyzer op verfmaedens wyze den menfchliev enden Jeppen.... dewyl gy u be- (0 !k en vaae^de niet, wie hy door Jeppen verftond , mids ik «ïeermaels de goddelooze Priefteren door dit fmacd-woordeken had hooren noemen den onfterffelyken Keyzer en Catholyken Jofeph ook dacht ik daer op niet, mids wy tot andere materie overgingen , dat meer is , ik hoorde terftond, dat ik my in een huys bevond alwaer Jofeph geen fchuyl-plaets had, want zy fpauwden terfiond hun fanatyk venin, mcynende , om dat ik Paep was . dat ook een bygotikeu Priefter logeerden , maer zoo wy hier :,gter hooren, zy waeren, niet door den geeft van Religie gedreven , nemaer door den tydelykeu intreft , Cicero pro Domo gelyk de nieefte menigte , de welke by de heylzaeme Hellingen van den menfeh-kennenden Vader van het Vaderland cenig naedeel moetende lyden , veel liever de Revolte opwekten , dan hun bezonderen intfefl wat te verminderen voor het gemcene beft ; de Cappen zeyden , dat het gink voor de Religie.... waerelyk, indien Jofzph de Abdyen of ons lleerens vette Verekens had weg-gejacgt, zy hadden geen zeven Ofl'en meer op eenen dag gekregen &c.  ( 6' ) klaegt, dat.hyu heeft gefteit uyt uw huys, wel weet hoe den Apoftel zegt: non habemus hic manent&m civitatemt uyt uwe Familie ! wel dat valt my vremd te hooren , dewyl gy hier in uw Familie zyt, uyt uw Cloofter, alwaer gy by eenen hoop vremde Broeders leefde, wanof eenige meer bot, andere alf dronke of zot, de eene murmuranten, de andere alve kwanten en zoo voords, de welke u zekerlyk al dikwils hebben mishaegt, gy zyt uyt deze gekomen by uwe Moeder, zoo gy zegt ; alwaer gy u bevind in het lief gezeifchap uwer Sufterkens, die my allegaeder lieve jongskens fchynen ; wi© zotid zulke kwezelkens niet beminnen ? is dit u op ftraete Hellen5 wel, Mynheer! gy (preekt met vooropneming,*-te meer om dat Jofeph alle de uytgeftelde Religieuzen zoo de armfte als de rykfte, allegaeder rykelyk voorziet om buyten hun Cloofters alomme eerlyk te leven, want die niet toekomen met hun jaerwedden, zyn fiocke-broers of Venus Paeters &c. De een Sufter. Jae, Mynheer ! my dunkt gy departye van den Keyzer verfchoont, is dat rykelyk by u 60 of 70 pond'sjaers? Monfrerens Cloofter Bethlehem by Loven, was ryk genoeg om elk 200 pond groote te hebben, en ziet! hy heeft niet genoeg,-om ons te voldoen voor het onderhoud zyn'er linwaet, van floppen en naeyen, hy moet ons altyd met ydele beloften en valfche prefenten paeyen; wat doet den Keyzer met hun goed? mag Jofeph de Cloofters hun goed afnemen? wat dunkt u! is dit geen Kerk-dieverye ? (1) (1; Des anderdaegs niet eenen Provoft mynen weg nae Antwerpen voorderende, hoorde door dezen, hoe heel dat huysgezin tegen den Keyzer was uyt hoofde hy had weg-gejaegt dit Stalleken vanBethlehem , in het welke de Sufters van het Meft-Verken jaerlyks hun manege oeffenden , alwaer zy altyd veel beleefdheyd genootcn van de Pand-Ruyters , opgemetle zwyns , daer by nog gemeenelyk eenigen cadót bekwaemen Cice.o pro Domo. Nu den Keyzer dat Verkens-kot had weg-gejaegt, waeren die mejoufvrauwkens berooft van hun pleyzier , diefvolgens geen wonder ! of zy noemden den grooten Jofeph leppen den Kerk-ditf, maer den Provoft, een Keyzerlyk.-n outierdacu fchynende, doopte den Priefter  ( <52 ) Ik vcrichoone ongetwyffelt de partye van mynen wettigen Opperheer en Meefter, gelyk men geoeffent is te verlchoonen de daeden van allen menfch : kan men de werken niet verlchoonen men moet tenmintten de intentie veitchoonen, S. Benard,:.proxitnus habendus eftbonus, donec &c. voords, my dunkt, dat 60 of 70 ponden groote voor eenen Priefter een rykelyke jaerwedde is, want hy trekt dan nog 20 of 30 andere voor zyn Mrffen, ergo ontrent 100 pond 'sjaers; ey ! mynen God ! ■ik bcgrype geeniints, hoe de Priefters zoo veel geld hebbende, konnen klaegen; ten waere dat zy tegen hunnen ltaet ievers een Paftors-Nichtjen onderhielen , ofte veel wyn zoopen in de Paepe-kelders; wat aengaet hy Ü-L altyd met ydele beloften paeyt, wel ais hy zyn geld aen geen ander Suftcrs befteed, gy-L. zult het geld nae zyn dood erven » want hy zal zoo ryk als Creejus fterven » hebt een luttel gedult om dees fomme te derven » voorders Jofeph onderhoud met den overfchot van dit Cloofter dc arme Religieuzen , die hy uyt andere arme Cloofters heeft geftclt &c. hy is den algemeynen Vader van het Vaderland. De IVeduwe. Jae, maer! hoe zult gy den Keyzer van heyhglchendende dieverye verfchoonen, dewyl hy de Geeftelyke goederen aenflaegt van de Fondateurs , die zulke en zulke zaeken hebben gegeven voor dat Cloofter, voor die of deze Religieuzen, maer niet voor die of dezen, veel min voor den Keyzer of zvn krveskaffe &c. y yë Ik. Ey! mynen God! wat noemt gy Geeftelyke goederen ? wel dat gy nog zeyde tydelyke goederen der zi* zoo noemende Geeftelyke , den miflog zoud wat verdrae- een Mefl-Vcrken , waer op ik hem hier aldus genoemt heb , het welke den gemeenen eertytet is -.dier Meuniken by de Boeren voor de Psu-p-Revolte , welken eernaem zy zeker niet verlooren hebben door hun gedrag in de Paep-Revolte , „vermids zymeeftals Verkens hebben geleeft ; immers den dwaezen Prelact van Sint Andries by Brugge , noemt zyne Moningen zelfs eenen hoop Zwyns &c. Crc. Cre. gelyk blykt uyt zyne brieven aen Mr tot üeni.  (63 ) gelyker, nogtans ook zeer kwalyk zyn : want ik vjnde hedendaegs veel meer Geeftelyke menfchen onder de gemeene Borgers, onder de neirftigè Boerkens en zorgvuldige Boerinnekens dan onder de Religieuzen, Meunik.cn of Paepen; wel Baefinne! wat noemt gy Geeftelyke f wel wat al faelen onder ons Catholyke, die aldus verklind worden! immers om den Lezer niet te mishaegen^ meteen en het zelve meermaels te erhaelen, ik heb haer vraege voldaen » met gelyke redens ais ik in Dielegher» heb gedaen r> ziet II Boek Byv. Art. I. § 4° Spruyte s daer-en-boven heb ik getoont door gelykenhTe , hoe den Cardinael jaerlyks 40,000 guldens trekt uyt de goederen van Afflighem, de welke ook geenfints door dc Fondateurs van dat Cloofter zyn gegeven , om den ongeoorlofden treyn te onderhouden van den naervolger der twaelf arme VhTchers, en nog veel min , om daer mede te onderhouden een rebelle Commitié tot Breda &c. Ik heb haer dan gevraegt, wat voor eenen grooten Heyligen zy meenden te hebben in van Eupen, opleyder der Patriotten hunnen gewezen Paftor? Meft-V. Mynheer! ziet, wat dezen man aengaet, wy hebben diefaengaende ganfeh onzen ftaminé overgebracht dezen avond, en elk oordeelt, dat hy te yverachtig is en te verre gaet, immers hy heeft hier ook al veel confufien uytgezet, als hy hier Pattor was, hy wilde het al reformeren, hy dede fchier niet anders dan procederen, met een woord de Prochiaenen waeren zeer blyde als hy weg-gegaen is; het welke hoog-tyd was, anders hy had voorzeker grooter confufien uytgeftaen.... Heel ons compagnie heeft van daege gezeyd : dat hy kwalyk doet en zig onbetaemelyk indringt in zaeken, die niet betaemen aen eenen Priefter, maer wat willen wy zeggen ? den Keyzer gaet ook te verre met de Priefterlyke zaeken, wy moeten ons daer tegen ftellen, vim vi repellere &c. Ik heb hem gevraegt, of hy onder de leffen zyn'er Goddelyk officie noyt had gelezen de woorden van den H. Thomas Biffchop van Cantelberg in Engeland : Ecclefïa Dei non deftnditur armis more caftrorum, of hy niet  ( 54 > kende, wat den H. Ambrofius had gedaen, wanneer* den Keyzer de Silvere Vaeten uyt dc Kerken eyfchte, immers , of hy niet had gelezen, hoe Chriftus zegt : fi vos perfecuti fuerint in una civitatum , indien de magiftracten TJ-E niet willen aenhooren, vlucht, gaet, vertrekt nae een ander Stad &c. Chriftus heeft by dies dezen regel vim vi repellere , niet toegcpaft aen het verdedigen van zyne Leeringe of het befchermen van het Geloof, gemerkt dit is een peure en zuyvere gaeve Gods, by dies, niet verdediglyk met geweld van waepcns,de H. Religie is een heele Geeftelyke zaeke, deze kan overzulks niet verdedigt worden door lichaemelyke middelen , maer enkelyk door Geeftelyke « orando , jejunando , eleëmofynando &c. door bidden, vatten , waeken en zoo voords; Chriftus heeft by dies noyt toegelaeten de macht te wederftaen , dewyl alle macht komt van God, dus die de macht wedcrttaet, wederfiaet de fchicking en doet uytdruckelyk tegen den wille van God &c Ik ontkenne ook wel en uytdruckelyk, dat Jofeph. in eenige wezentlyke Pointcn van Religie te verre is gegaen, gelyk gy achter andere bygoten of ongeftudeerde fanatique zegt, en dus doet gelooven aen den ongeleerden Boer, die men hedendaegs wel zoude mogen toeleggen : fic vos non vobis fertis aratra box-es, dat is : die zoodaenig door de hypocritie eu fchynheyligheyd der ondeugende Paepen zoo verre zyn mifleyd, dat zy enkelyk boeren, werken en flaeven vöor de Inye Paepen, dewyl het een gemeen Liedeken is geworden ; den Hoer zal ''t al betaelen, om Mynheer den vaddigen Meunink in zyn luyardye en zinnelvk leven te onderhouden.... Door deze woorden ik meynde zeker logift ontzeyd te zyn, en uyt den huyze gejaegt te worden : dog de reden beweegde hun hert, zy luyfterden met volle monden, zy toonden van myn Sermoen een weynig beter vergenoegt te zyn dan van die van van Eupen, immers toen ik vreefde door myn vierig (preken weg-gejaegt te zyn, de Weduwe dede nog eert alf duyvc-jong ophaelen , dat zy Yau 's middags over hai  ' ( 65 ) had gehouden, zy zeyde : haer niet genoeg te konnen verwonderen over myn redenvoeringen, de welke zy niet konde weerleggen, met een woord zy fcheen door deze en menigvuldige andere .onzer overlangdeurige redenkaeveiingen zoo zeer voldaen, dat zy zeyde my te zullen komen bezoeken in Vlacuderen &e. daer op ben ik flaepen gegaen « dog myn Sermoen heeft daer niet veel profyt gedaen r> zy zyn altyd in hun vcrblindheyd voords gegaen » zy hebben den Patriotifmus altyd vooren geftaen »■> zoo ik naedien van goeder hand heb verflaen j-. nochtans ik betrauw, dat zy heden hurl oogen hebben open ge'daeh r> en dat zy den weg die ik hun heb geopent, eens zullen ii.gacn r> quippehac efi utiita via & ven tas } qiue ducit ad vitam. ARTIKEL VIII. Op den Ö7 Odcber ik ben gescomen tot An.twerpen, Om voords de hand in myne Schans te werpen. Om de nieuwsgierigheyd van den Lezer haeftelyk té voldoen , dewyl hy voorzeker zeer- curieus is te hooren, hoe ik dry duyzent Patriotten heb op de vlucht gebragt, zoo gaen ik voor by de lange, afipraekcn, die ik had onder den weg van Contigh tot Antwerpen, eerft met den voorzeyden Provoft, dan met een vrouw in den Laboureur, de welke was om in het kraen"*bed te kruypen door fchrik van het gedommel, dat men aldaer hoorde in de locht, alwaer ik een glaezeken van ccuragie heb genomen «om vroommoedelyk in hetCafteel tot Antwerpen te komen » indien ik oyt voor gedommel of gedruys der kanons had bevreeft geweeft, het zoude alfdan geweeft zyn; want van Cdntich tot Antwerpen , hoorde ik niet anders dan een gedeurige kannohaede, de welke zoodaeniglyk de locht dcorholderde, dat ik met waerheyd mag zeggen, in dry differente ftucken gezien te hebben, hoe de Boeren door fchrik en vreeze hun werk verlieten ; ik niet wetende waer of in wat plaetze deze kannonaede gelchiede. verdobbelde myn E  ( 66 ) paeden in meynmg, dat de Keyzerlyke bezig waereü met Lilloo en Liefk. te befehieten, myn herte vlamde om daer by te wezen, ik was buytenfpooriglyk myn gangen verhaellende in vreeze, dat ik niet mededeelachtig zoud geweeft zyn van de ernemiug dezer Schanfen, ik heb geloopen in eenen keer tot Berchem zonder aedemen, de Boeren my ziende zoo loopen en hoorende zoo kanonneren, waeren alom verfchrikt, veele verlieten hun pattaeters op het Land, andere kwaemen achter my geloopen, biddende om d'abfolutie, vreezende dat de weireid vergink, inderdaed indien wy alfdan hadden ontmoet den Overften der Cappen, ik had zekeriyk gelooft, dat Antechrift reeds was geboren &c. als ik de Stad was geuaedert, ik hoorde uytdruckelyk dat dit gedommel nae de kanten van Lier of Herenthaels was, en zoo ik naedien heb gehoort, het js de viering geweeft der Patriotten over den voordeel, die zy daegs te vooren hadden behaelt op den Général Schroéder tot Turnhout. Zoo my iemand vraegt, wat gedenken ik naelaet van dezen Krygsman ? antwoorde ne extra, crepïdam; te min kan ik hier op antwoorden, om dat ik daer niet oog-getuygclyk ben geweeft, nogtans om te tooncn, ik allen. Lezer wil voldoen op zyn eyffchen, die hy van my kan doen, en voor zoo veel.ik' door andere Officieren heb verllaen, naedemael hy hoort, ziet en weet, hoe ik in dees tyden de Paftone in-het Cafteel tot Antwerpen (alwaer al de gekwetfte van Turnhout zyn gebragt) bedienende, alles heb gehoort van de ftervende en gekwetfte Soldaeten, ik antwoorde, dat Schroéder den naem verdient van eenen dapperen Oorlogs-man , maer dat hy als Bevelhebber van een groot deel omgekochte en uytgekochte Officieren, (Roberto credito experto, ik heb zulks zelfs meermaels ondervonden^ eylaes! den flag-oft'cr is geweeft van de ongetrouwigheyd der niiueedige , gelyk korts naedien in het zelve noodlot hem is gevolgt den onvergelykelyken Held , deu Generael d'Alton; invitis cdnibus difficile eft venari ,/lc perfidis müiübus difficik eft gloriari.  ( ó? ) Antwerpen was heel in kauwauwcring, yder aenzag my voor een Patriotfchen Boere-Paepe , 'die van de kanten van Turnhout gevlugt was, ben om negen uren en alt' by het Cafieel gekomen : alles toegcfloten vindende , heb iïoutmoediglyk geropen tot de bnvtcnfle wacht .- d'Alton, d'Alton, het gonne ik met zoo veel te luyder kele riep, om dat de kauwwauweracrs my op de hieien vielen; want zy hadden alfdan de oog op al de toegangen tot het Cafieel, en ten zy ik van verre brieven had getoont aen de eerlte Schildwacht, waer by hy my. toeliet onder de pael te komen r. de Seignorkens hadden my van alfdan voor een Vyge weg genomen » zy fchreeuwden achter myn rug Veyg'h , Vayzh, Veygkl. Rapport gedaen zynde, dat'er een Veld-Pater van wegens den ; Commandant Generael voor de barrieren riep : d''Alton, d'Alton. Den goeden Baron (i) en getrouwen Commandant Hayden is benevens eenige Officieren my te gemoet gekomen, ben ingelaeten en al de gevluchte Vygen, als den Edelen en romryken MarkGraef Cuyien, Mynheer den AdvokaetvanLaeJten, den Gazettier en hiitorie-fchryver Spanhoge, den Chevalier fi) Den Lezer zal zig verwonderen , hoe ik dezen Baron nog verlionte te tituleren den goeden en getrouwen Commandant, naedemael hy van zyn plaetze is afgciteltelt 26 .November en openbaerelyk geftraft 22 O'tobcr i-9i ik antwoorde geenfmts te willen intreden het proces van dezen lofweirden grylaert, want ik geenfints twyffele van de Jufütie Militair , aengezien ik my tot de zelve heden beroepe : deze moet voordgaen fecundum atlegata &. probata : maer dat'er al zomwylen iemand valfcheiyk word befchuldigt en . zelfs onrechtveirdïglyk, nogtans wettelyk'word ter dood verwezen , leert ons de daegelykfche ondervindinge.... Ik ondertufichen ondervraegt zynde op den 25 April 1791 door zyne Exc. den Generael re Beaulieu, ter prétentie van twee andere Generaels , wat my dochte nopens het commandement van den Baron Hayden ? heb geantwoord : dat ik door al het gonne ik had gezien , gehoort en ondervonden , dezen.Heer zoud erkent hebben heel myn leven voor eenen aldcrgeirouwfien Krypsman, dat hy in myn weteni niet had mifdaen wegens de Capitulatie , maer dat hy eerder de St :d had moeten beteugelen door fitt kanon wanef breeder bier nae in het werk. . ' E 2  ( 68 ) de Mac.ma.hon, Mevrouwe Torf achtbaerfte Gezelnede van den Borgcmeefter , en menig andere getrouwzaeme Önderdaenen van den Keyzer , de welke allegaeder by den nacht om de neclerlaege van Turnhout in het Cafteei waeren gevlucht, deze omhelfden my en vraegden hoe de zaeken ftonden, hoe ik uyt Liefk. was ontfnapt aen de woede der opftaenders &c... Hun trooftende en aenmoedigende, wierd ik genood eerft en voor al myn fchuldigc inkenning te doen aen den Heer Baron Hayden, commanderende voor alfdan in de gevacrlykfte tyden deze aengelegenfte flerkte, de welke alfdan niet alleene het hoofd moeft bieden aen de Seigrors, maer ook aen heel dat Land. Hayden was zeer verheugt te hooren, hoe de Ópper-Officieren my tot Bruffel hadden gezeyd ; dat'er tot alfnog geen zwaerigheyd was, hy vraegde my aldaer te verblyven, ten eynde zyne Soldaden te bewegen tot htm fchuldige plicht; want hy declareerde my van alfdan, dat hy eenige faemenrottingeh ouder zyn volk had befpeurt, de welke hem zeer t verdacht was, nacmentlyk onder de Officieren; maer zeyde hem, dat ik niet "van Bruffel, zelfs ten deele by den nacht was gekomen, om in het Cafteel van Antwerpen te verblyven , nemaer dat ik mvn woord van eere had gelaeten by zyn Exc. den Générael Commandant, , dat ik de Schans van Liefk. zoud erovert hebben, dat ik in dit inzicht in alier haeften was gekomen, dat ik reeds myn middelen in het werk had geleyd ; 'vervolgens , dat ik eerlyk man zynde, myn belofte wilde volbrengen : vaincre fans courir. ' Den Baron my in het Commandement geleydende, vraegde my niet, gelyk zyne Exc. d'Alton my had afgevraegt : of ik myn leven moede was ? _maer vraegde ■ fi j'étois fous ? of ik was van Mechelen? hy vertoonde ray een rapport, die aen hem zoo aenftonds was toegekomen , onder andere zeggende : hoe dat'er den gepaf(eerden nacht zoo veel Patriotten in Lilloo en Liefk. waeren gekomen, dat zy boven de 3000 fterk waeren.... Of dit rapport oyt waerachtig is. geweeft of wel van een bedrieger, zulks is van myn onderzoek niet, gemerkt  ( 69 ) memant oyt wel heeft geweten, hoe veel msnn'eh zy waeren geweeft : want dat was een ongeregelde bende zonder order ot' getal, gaende eu komende, loopende , ftroopende, zingende en klingende &c. Den Colonel Commandant my als vriend ontfaugende, verzocht my andermacl by hem te blyven, zeggende, dat hy door ongetrouwe Officieren was belet in zynen dienft &c. ik toonde hem myn kleyn briefken onderteekent d'Alton , ik vraegde hem of hy geen orders had ontfangen om my in myue ondernemingen te onderfchraegen, hy zeyde Neen ,• maer dat hy my in alles ais cerlykilen en getrouwzaeraften Keyzers-Dieuaer erkende, eerde en beminde, en by dies'aenraede om myn leven te behoeden, in het Cafteel te blyven tot naerder tydinge en heeft my aen tafel genood.... maer ik myn Sufter meer beminnende dan alle tafel-fpyzen , heb hem hertelyk bedankt, hoewel het reeds ontrent den middag wierd, ik had de onderneming begonft, wilde die voltrekken; hy vraegde my hoe het mogclyk was, ik in zoo eenen tyd my daer henen wilde begeven, terwylent het gedaen rapport om negen uren van dezen morgen luyde: dat'er ontrent 3000 Rebellen waeren in de twee Forten daer nae ik henen wilde; nauwelyks had ik hem geantwoord •' vaincre fans courir, non in curribus, non in equis, nwer omnia pojfum in eo, qui me confortat, ik vregze niemant , nog duyvel nog hel » nog Patriott. nog Rebel » nauweiyks had ik een glas Spaenfchen wyti ftanie pede gedronken , een tweeden uytzendeling dede rapport : hoe dat'er dezen morgen ontrent de 1000 Patriotten waeren gevallen in het Fort St. Philip, een ure naeder aen Antwerpen dan Liefk., langft het welke of recht over het welke ik mynen optogt moefte ftieren ; den Heer Commandant geliefde my van deze tydinge terftond kennilfe te geven, waer by nog voerders aengedient wierd , hoe den Burgemeeiler van Autwerpen de Lafa 'dhe, aen deze irregulcerde Troupen in de Philip dry tonnen bier ten beften had gegeven hoy en ftroy fcc. ik antwoorde daer op , niet te willen onderzoeken of den Burgeuieefter dat betaelde uyt zynen zak of uyt  ( ?o ) den zak der rebellige Staeten, dat ik myn voorgeno.. men reyze hond voord te zetten zonder nae Borgemeefter of Patriotten om te zien, buyten de gene ik nog in Liefk. zoud gevonden hebben, om welke te overmeefteren ik hem vraegde een heel Regiment ofte een ontclbaere Armee , beftaende in eenen man genaemt Baeshof, meermals genaemt in den II Boek, ik zeyde zulks zoo veel te ftoutcr en te driftiger, overmids ik befloot dat die iooo die in de Philip waeren gevallen, zeker van het getal der zoo opgegeven 3000 waeren, die hun fchanzingen verplaetften op het ontfangen van mynen vooropgezonden brief, geteekent Az/5fc/-, Aumonier der Patriotten «yï-Mj^ielen, citö &c. Den Baron Hayde/Piiende, ik onwederhoudelyk was, heeft my gegeven het verzogt ontelbaer getal der Soldacten, met welke, ik zeg' : met welken Baes, ( op wiens getrauwigheyd ik my mogtfteunen, zoo ik meermalshad ondervonden) ik die\ elings door de ad de Schelde ben overgegaen r> (1) naeYtat ik aen de bezettinge in het Cafteel had gedaen » een kortbondig maer Lerderlyk vermaen » om op hunnen poft onbefchroomdelyk te ftaen »» ten eynde onze zaeken mogten nae wenfeh vergaen » ARTIKEL. IX. Ik heb met eenen. man dry .duyzend Patriotten , Doen loopen uyt myn Fort,doen vlugten als de zotten, David heeft voorzeker een groote helde-daed bedre- (1) De twee groote Généraels d'Arberg en Schroéder hefteden op den 12 December ontrent een heelen dag en nacht om hun Leger over de Schelde te brengen, waer door hunnen optocht zoodaejiig is vertraegt geweeft, dat de 12 of 1400 Rebellen allen tyd hebben gewonnen om van St. Nicolais hun marche te doen op Gend. Ik heb myn Leger op een moment over dat holde water geftelt , en ben aen het hoofd van den regten vleugel geluckiger tot de viftorie gekomen als deze twee Krygs-Helden 5 want zy hebben fchandelyk de vlucht genomen van Gend, ik daer tegen heb de Rebellen beweegt om voor i;iy fcliaadeljk te vluchtende.  C 71 ) ven door het innemen der fterkte Sion, maer wat wonder! hy was mirakeleuzelyk onderfleunt van God in deze onderneming, hy had ook volk en andere middels aen de hand, zoo dat het verflaegen van den Reus Goliath zeker een grooter daed voor hem is geweeft dan het innemen van de Schans Sion; ik ondertuffchen eenen ondeugendften Dienaer Gods, had geen verdienften om een mirakel van den Hemel te verwachten, ik had geen volk nog andere middels, ten zy myn aengeleyde krygsliften om zoo gewichtige, jae gewichtigfte zaeke vanal myn ondernemingen uyt te voeren, wacrom ik geloove met reden deze te mogen noemen myn aengelegenfte daed van al myn zeldzaeme avanturcn, de welke ik noyt zal betreuren, maer heel myn leven vieren, ingevolge dc exempels onzer Voorvaders gelyk ook de Joden plachtehte vieren de daegen hun'er viétorien: zoo haeft ik myn vliegende leger over de Schelde had gebracht, myn zorge was het peirde-volk wel te commanderen tot bedekking van den rechten en denken vleugel &c: aldus in het befte order langft de Jordaene optreckende, voelde my meer om meer on-intoomelyk, als ik van verre de Schans konde zien, in de welke myn dag-wyf zugtede onder de klauwen der onkuyflehe Leeuwen, my docht ik Zufanneken hoorde fehreeuwen : Patriotien ! vrouwe-zotten ! waer door ik zoo zeer wierd ontfteken, dat ik als Simeon en Levi befloot voor myn Sufterken te ftryden, ik aenriep de fterkte des Hemels, om als eenen Samfon, als eenen Eleazar myn volk te verloflen, cupiebam anathema eife pro forore. Nae myn Sufter was nog een ander groot motyf, die my beweegde om my aldus te exponeren aen de alderdroeffte gevolgen der Patriotte vreedheden, te weten : het wederom krygen van myn handfchriften de welke ik reeds op myn levens-gevallen in Liefk. had bcgonft te fchryven, het gonne een werk was, dat waerfchynelyk aen de Patt. niet is geworden , vermids men my ten proceffe noyt danof heeft befchuldigt, het gonne nochtans voor hun een grootfte lloffe van' belafting zoud verleent hebben, als zynde onder dezepampicren myn  ! ( 7= ) eerrle Plan van hervorming der Kcrkelyke ■misbruyken en kwaede difcipline , in het welke de Hoogmoedige 'Heeren, eertyds zoo gezeyd Geeftelyke Staeten , heden beeftelyke Viaicn, veel meerder berilpingen hadden dan in het Plan, het gonne ik heden de eere heb om aen het publyk mede te deelen : overzulks, indien zy dit hadden gevonden, zy zouden my dit ten lafte.geleyt heuoen ea dit had ongetwyffelt hun genoegzaeme ftoffe gcievert om hunnen vraekzugt teenemael uyt te werken, men had my voorzeker overgelevert aen het vuer der goddelooze inquifitie &c. ik was daer over zeer pntrüft, nog wetc niet, hoe zy dit niet mede hebben genomen, terwylent zy ontrent twee daegen heel myn huys en flaepkamer met al myn boeken en fchriften hebben doorzocht, wanof zy eenige zaeken hebben gcftolen en mede gedraegen, 'twas voor 't Geloof! Aldus met onbefchroomden moed mynen weg lan°-ft de Schelde nemende, had ik veel omzichtigheyd te nemen , of'er nievers geen Patriotte Patrouilien myn legerkeu mogten onderfcheppen, ik had ook tot beter uytwerking van mynen voor-opgefiierden brief, zoo haeft ik by Antwerpen was gekomen, voor al-eer ik de StadofCafteel was ingetreden, eenen armen werkman die my van Bcrchem opvolgde , aenzocht , die heel Patriots-Gezind was en zeyde op den weg te zyn nae Put, om mondelings te willen aendienen aen den Commandant van Liiloo, het gonne ik gefchreven had te weten dat den Paftor van Liefk, uyt Mechelen was'gekomen met 900 mannen en twee veldftucken &c. ik heb hem voor loon om langft Liiloo te gaen, een alve kroone gegeven van het weynig geld dat ik had, dit dccle ik om dezen en de Patriotten e doen gelooven dat ik my waerelyk in hun aenilacndcn overval zeer fterkeu mniglyk liet aengelégen, dezen moet aldaer ontrent den elf uren voor den noen aengekomen zyn maer zoo ik daer naer heb onderhoort deze alve kroone is onnoodig befteed geweeft : zy waeren reeds te vooren adegacder als in onmacht .van fchrik en vreeze gebragt duor mynen brief, zy hebben aen dezen volle'geloof  C 73 ) gegeven, hoewel hy nog daete nog naem vermelde, zy hebben niet alleen terftond het Fort Liefk., maer ook als geflaegen van den Ifraclitfchen Engel, Liiloo verlaetcn en als verftroyde Schaepen de vlucht genomen, elk heeft mede genomen het gonne hy konde Heleinden eenen met de krygs-kaffe, den anderen met de geld:kalfe, elk vluchtede nae Put, nae Waetervliet en zoo voords; zoo dat'er ontrent den middag geen Patriotten meer te vinden waeren : indien ik met myn leger den optocht hadde gemaekt langft den rechteren kant van de Schelde, wy hadden juff den rechten vleugel van de vluchtelingen in de voorhoede moeten beiprengen, het gonne my een zorgelykften aenval had veroorzaekt, gemerkt myn rechten vleugel zonder peerde-volk was, myn Hinken vleugel was nog min bedekt, de Cavallerie was tot Turnhout, myn Artillerie was nog achtergebleven in het Cafteei tot Antwerpen, dus vond, my veel machtcloozer als David voor Goliath : want dezen had nog eenen flinger met vyf fteenen, ik enkelyk eenen-Hok en eenen man, die ongewapent was; David had enkelyk eenen man, eenen vyand te beftryden, ik had'er zoo veel als dat'er Patrijodden waereui, heel Antwerpen was op myn leven uyt, en wanneer ik myn Leger over de Schelde bracht, ten zy ik was bedekt geweeft door myn achter-hoede, men zoude my van alsdan overvallen en krygs-gevangen gemaekt hebben ; het Bier-Hoofd ftond - vol nieuws-gierige PaepeLecuwen om myn optocht te beletten : dog voor al de es vyanden over den wal gekomen zynde, vond ik my bedekt door den oever van de Schelde : over welkers ander zyde, wy niet dan vyanden ontdekten, die riepen als de Leeuwen en liepen als de haezen,uyt vreeze dat ik huu zoude overrompelt hebben, gelyk ik had gelchreven, : als ik myn volk in de hoftelrye, genaemt Pyp-Tóëbak, een luttel liet ververfchen om zig kloek en fterk te maeken, wy ontdekten zeker boven dc 300 of 400 vluchtelingen, de welke tropwyzelyk langft de blauwe hoeve door de weydett liepen, wy" dooken ons achter de dyken en paffeerden zonder fcheute of floot.  C 74 ) zonder bloedftorting, zonder verlies van man of peerd; mids wy elkanders geen flach konden leveren door de Schelde. Tot hier toe ik vond my in volle onzekerheyd van •nzc onderneming, ik wifte niet, dat dit vluchtelingen waeren, ik meynde zelfs dat dit ftruys-b enden waeren van die duyzent, die 's morgens in de Philip waeren gevallen, zoo aen den Baron Hayden was aengedient geweeft , maer dewyl wy in deze uytfpanning geen nieuws nog van Liefk. nog van Liiloo 'verftonden, heb myn peerde-volk aengemoedigt en hebben onzen optogt rallyk vervoordert; wanneer wy by-nae recht over de Philip-Schans na'ederden , ik luyfterde fneilyk , maer hoorde geen geruchte van Patt. het gonne my niet zeer wel beviel, ik vree.fde dat die muyzen, die zoo ftille hggen, zouden myn legerken fchielyk overvallen hebben, nochtans dit was geenfints de grootfte zwaerigheyd-' myn meefte verlegentheyd was, hoe ik myn Leger zonder defertie ofte gevaer zoud voor-by de Marie gebragt hebben, in de welke woonde myn grootfte vyandinne, Claus grootfte vriendinne « een vette baezinne » Ik wifte dat den Pattor van Calloo aldaer Commandant en Gouverneur fpeelde, ik liet my vocrenftaen, dat hy in die malj'che fterkte dik wils cannonier fpeelde , het canon met volle fcheuten laedende , aldaer zeker op myn Cap uyt was, waerom ik heel behendiglyk en als ininvifibili voor-by ben gemarcheert- onder den dyk, juft ten tyde hy 13 Patriotten traéieerde r> en aldaer ten voordeele van de vette Marie exerceerde » zoo.my des anderdaegs is aengedient. . Om vier uren en alf gekomen zynde op het Fort de Peirel, een alf ure van Liefk., ik meynde in behoeden haeve te zyn by mynen alderbeften vriend Sr. Jan van Craenenbroek, den Peirel aller Schippers en verftandigften Ncgotiant in de Graenen • &c. maer dezen my ziende, viel als in onmacht van vreeze, hy verwonderde zig hoogelyks my aldaer te zien in zulken tyd, daer hy zeyde al de Patriotten als raczende honden uyt waeren op mynen perfoon, dat zy nog den zelven  ( 75 ) morgen heel zyn huys en ftallingen hadden rondom gezocht, in meyninge den armen David aldaer verborgen was, hy konde zig niet genoeg verwonderen over myn ongehoorde ftoutigheyd , hy raede my fpoediglyk te vluchten » hy was vol angft, fchrik en duchten » maer ik zeyde, dat hy meer ontftelt fcheen in my aldaer te te zien, dan ik zelve was, dat ik nog voor Patriotten•> nog voor Patriplóttcn zoud gevlucht hebben, mids ik over dagh en nacht expreffelyk van Bruffel was gekomen om myn Sulier te verloffen, en overmids ik heden zoo geluckiglyk tot zoo nae by myn fchuylftede was, dat ik geenfiats weder zoud gekeert hebben, maer dat ik bereyd was my te dag-offeren voor myn eepig Sufterken, die haer ander Broeder, zyn fchoonfte huys, wildige dacgen en alle voldoeningen had gelaeten tot Noordfchote, om by my in dit arm neft te komen werken als een fiaeve, &c. ik verzocht hem een glaezeken van affurantic voor myn legerbende, roepende:vaincre fans courir ! Een luttelken tyd ons wat verkwikt hebbende, wierd onze bekommering zeer hoogelyks vermindert met te hooren ,hoe de Patriotten de beyde Forten fchandelyk , vol fchrik en vrceze , hadden veriaeten, zonder dat iemand wille uyt wat hoofde (i) , dit vertroofle my zeer grootelyks, heb myn leger-fchaer aengeinoedigt, en wy zyn zonder vertoeven met dobbel fchreden tot (i) Zomnnge zeyden my , als ik hun vi'aegde , qm wat reden de kloekmoedige voorvechters der Religie zoo chandiglyk waeren geloopen , dat het was door den fchrik en fchroom die hun hert bevangde, wanneer men onder den Te Deum had gecannoneert in het Antwerpfch Kafteel over de inneming van Belgrado door den onllerfvclyken Latidon : andere zeyden,, dat het was een quaelyk verftaen it om ter hulpe nae Turnhout te gaen r> andere zeyden beter-, dat'er eenen brief was aengebracht met den nacht, by welken den Commandant zoo zeer verftroyt is geworden , dat hy terftond alles in verwerring heeft gebracht en uytgeroepen sauf qui pene' &c. Niemant wille my te zeggen van waer dien brief was aengebracht, want den bevelhebber heelt hem in zyn geldkifljen gefloten (net het welke by den Patiiottismus heeft gezeyd Adieu,1  (?6 > onder de wallen gekomen van de Schans en tot voorkoming aller onheylen, ik heb den hoet, kazakke eu faber van myn krygs-volk afgenomen en mynen Adjudant vooren op als Defertëur van myn Leger geftiert, op dat hy aldaer prealabel alles zond befpiet hebben, hem opgevende als Patriot', indien zy aldaer nog commandeerden; maer alzoo wy zaegen terftond op ons naederen eenig krygs-volk, Baeshof meynde te loopen, het gonne ik verbood op pene van hem met zyn eygen faber te ftraffen, ik Hond onbefchroomt, ik zeyde andermael : vaincre fans courir ! ondertuffchen het was een klucht, terwylent myn Leger' ter dood bevreeft was voor dat volk, het gonne wy aenzaegen voor alve Patriotfche Leeuwen , mids zy maer alf gekleed waeren , zy aenzaegen ons voor Patriotten en dewvl ik op vallen voet bleef ftaen zonder eenig teeken, zv"fielden het op een loopen, mynen yver niet konnende beteugelen, heb hun met vreeze willen vervollen, fchreeuwende als eenen Leeuw.... zoodaenig holder en luyd, dat myn Sufter myn ftcm hooren de in het Paftoreel-Huys, kwalyk is gevallen door fchrik en vreeze, meynendc dat ik door de Rebellen wierp omgebragt, 'wetende hoe de Patriotten, rondom de Schans zwerfden als de zwaluwen; dit vluchtende krygs-volk myn gefchreeuw hoorende , erkenden terftond de ftem van hunnen Paftor : oves mem vocern meam audiunt, zy leverden alle teekens van goed volk, en ziet, eyiaes ! het waeren de zeven Mannen van onze bezetting, die aldaer twee daegen hadden gevangen geweeft, en nae de Patriotten het Fort hadden veriaeten, zy hadden de koten doorbroken,hun zeiven verlbft, cn meynden nae Antwerpen te vluchten, om te ontgaen een tweede beleg; gemerkt de Patriotten het Fort verlaetende, hun hadden gezeyd : dat zy om nog meer volk en kanon? waeren gegaen, dat zy met den nacht met veel meer mannen en artillerie zouden gekeert hebben kc. Daer op ben ik raflyk dc Sterkte ingegaen, hebbe die voor en in den naem van mynen Meefter, den Keyzer Jojeph, prefent getuygen , ingenomen en gedecla-  (77) recrt : hoe zvne Exc. den Generael d'Alton, my daegs te vooren had gezeyd : « wanneer ik deze Schans van 'r> de Patriotten konde eroveren, dat ik'er niet allee» yt Paftor, nemaer ook te zaern Gouverneur en Com. n mandaat zoud geweeft zyn.... « Waer op yder my feliciteerde, de Soldaeten erkenden terftond in my hunnen Chef-Commandant, de getrouwe Borgers wenfchten my veel meer willekom, als toen ik eerftmal als Paftor aldaer was aengekonien, elk fchreeuwde weg Patriotten! ecce falvator nofter advenit, yder begonde zyn klagten te doen over het gedrag der Religie-Verdedigers, maer ik verwonderde myn Sufterken niet te zien, ik had haer als de dochter van Jephtc in het gemoet verwacht, maer zy was in doods nood, daerom hoe zeer ik my in gevaer vond voor de rbnd-getegerde Rebellen; heb haer eerfi en voor al gaen trooften en omhelzen : maer zy was buyten haer zeiven, fpraekcloos en als zinneloos, om dat zy my alleen zag zonder volk. .. . Alles dan aengewent hebbende om haer te helpen cn tot haer zeiven te brengen, ik zeyde : dat'er hier eerft en voor al zeker moefte gejpeelt zyn: want het niet genoeg was, wy zoo geluckiglyk als glórieuzelyk zonder verlies van eenen man, zonder huipe van eenen man dees fterkte hadden ingenomen, voor de welke in de jaeren veertig de Franfchen boven de dry duy zend mannen hadden verloren en nog genoodzaekt waeren geweeft het beleg fchandiglyk te moeten opbreken : om dan deze fchoone ouderneming tekroonen, ik heb Suffer voor dit moment Ziek-Suflerksn gelaeten, en hebbe met myn zeven mannen alle de barrieren fterk verzekert , de twee poorten gefloten en de twee bruggen opgehaelt en gezongen : exultate juftl in Domino ! Ik heb myn volk op wachten geftelt, de poften bezet, de bolwerken verzekert, het garnizoen inde wapenen doen blyven, de lonten ontfteken, boven de poorten vuer gemaekt, de fchildwachten verdobbelt, eèn nachtwoord gegeven, het gene was : A U X I L I U S. n  ( ?8 ) Hoe meer't Fortune-Rad ons zugten doei en klaege/t, Hoe vroomer dat men zig in 't ftryden moet gedroegen i Gemerkt geen Campioen met lauwers word gel:roont', ■ Ten zy hy zig in 't veld voor goeden krygsman toont. ARTIKEL X. Hoe ik d'Heer Cancelier dc Crumpipcn gevangen < Zeer nae hebbe verlof? uyt 'tPatriotjch-bedwangen. Jofeph II wierd veroordeelt, om dat hy hier of daer eenen Lands-verraeder volgens dc firenge"wetten deed vangen, als onder andere den vermaerden fideüs Leo f opzoet ^ ex-proprietair van een Regiment Aude-aerdfche Rebellen &c. maer de voorvechters onzer LandsPrivilegien waeren als gePriviligie.ert om al dc Landswetten te overtreden onder voorwendze], dat het was voor de Religie, om welke te handhaeven, zy alle de Conftitutien des Lands mochten overtreden , ad Jacquet v*«^e«fl//Schoolmeefter tot het oproerig Wacfmun heiden welken benevens Cammaert ontfanger van dcnAntwerpfchen Biffchop , Souwens Schoon-Brocder van Leo Ftdèhs Rapzaet(r) en zekerend/.,, zig zoo verre hebben vermeten tuffchen den 24 en 25 October in het Caftee te breken tot Thenifche- en daer uVt te rucken den Hoog-Edelen Heer de Cmmpipen,. den welken itis Canceher prefenteert dien van den Souvereyn dezen te dwingen en te mishandelen als ecu Üacve en tc^en CO Rapraet bekenden belhnemer der Rebellen tot Audcnaerde, heeft zig zoo verre ,u de Pacp-revolte vergeten \ dat hy r,9o dooiden vermaerden bedrieger der Patriotten Vande Velde Aept in S. Pieters tot Gend, zyn kind heeft laeten doopen Leo fidelis of getrouwen Leeuw. Ey ! Jefus ! wat fehande voor de Ouders ! wa. fehaede voor dit onnoozel .kind ! voor eeuwig bekent door hit lykteeken der mineedige ondeugentheden van zynen doop-pater, der Rebelli»,. daeden van zyn Ouders, een lykteeken voorwaer , door het welke d.t onnoozel fchepzel zal befaemt zyn voor altyd , hoewel dat'er «aet : films non portaba iniquitatem putris.  ( 79 ) ■alle wetten nes Lands mede te flcpen tot op den Staeten bodem, hem vervperende als een criminelen nae Huift in Zeeland &c. &c. (i) Zoo haeft ik in veylighéyd meynde te wezen binnen myn erovert Fort, heb alles en eerftmacl aengewent om Mafceur te trootten en te genezen, het gonne eyndelinge gelukte , waer over ik my geruit voelende, eerft en voor al heb gedacht myn plicht te wezen mynen principaelften Meefter te onderrichten myn'er. gevaerniffen, dus nae voor de derde-maei rond-om de rampaerden perfoonele vifite gedaen te hebben , of al myn poften waeren waere vigiierende, of zy niet zomwylem zouden gewaekt hebben op de wyze van Pier, Jacque eft Jan by Chriftus in de Olyven : maer, neen! elk fchreeuwde, wart ou ? ik antwoorde : Auxilms ! nae hunnen yver ondervonden en aengemoedigt te hebben, ben om negen uren en alf aen het fchryven gevallen : maer wat ik alfdan in mynen brouUUon heb gefteit, weet ik niet, nog dezen brief is my in het proces niet voorgelezen gelyk de vyf andere hier nae, waerfchynclyk, dat zvn Exc. dezen nae Weenen heeft opgezonden, aengezien de Patt. hem niet hebben gevonden, gelyk zy vyf andere myn'er volgende brieven hebben gevonden in zyn Hotel, zoo wy breeder hooren ten volgende procelfe; ik fchrecf in het Franfch, hoe^ en wat &c. alles op een geeftige en vrypoftige wyze;' ik beelde my in, dat ik heden door dezen act zoo vryelyk en zonder complimenten' mogt' fchryven, als zynde ingevolge de beloften zyn'er Exc verheven ipfo fa£to, latce fenténtiat tot den graed van Commandant en Gouverneur General van dees fterkte 5 (i) Cammaen, ey ! gedoogt dat ik u vraege : wat Religie uwen meefter den Biflchop heeft ? of hebt gy miffchien deze onzaelige daed bedreven met zyn 'geld buyten zyn wete ? zegt my eens , wat had den Cancelier u misdaen ^om zoo verraaderlvk hem te vangen en daer mé nae Holland te gaen •? Dezen Heer was by U-L. gehouden voor phebtig, om dat hy volgens de wetten getrouw was gebleven aen zynen Heer en mcefier , bvdics was hy dobbel eere weirdig, of valfch is weerom onze Religie, dewyl deze leert qui itjié prafuiii, dupllci honore digiüfunc.  ( 8o ) <üe welke ik met dufdaenigen moed, yver en krygs-liftigheyd had ingenomen, en daer op verftoutc ik my te onderteekenen Curé, Gouverneur & Commandant de Liefkenshoek. Heb een Eflafette om thien uren 's nachts met dezen brief gezonden nae het Cafteel tot Antwerpen, hebbende den brouillion open doen behandigen aen den Heer Hayden Commandant, op dat hy nae le&ure, dezen zoud gefloten cn par expreffen Cou. rier opgefliert hebben aen zyn Exc. tot Bruffel : want gelyk hy twee daegen te vooren eenen openen brief van myn Sufter had ontfangen en voords opgefliert door expreffen met tydiug dat de Patriotten waeren meefter geworden van Liefk. ik verzocht hem van gelyke par expreffen mynen brief op te ftierenmet de blyde tyding, dat de Patriotten voor my waeren geloopen uyt Liefk., het gonne dezen lofweirdigen man getrauwiglvk heeft gedaen r» zoo hy my daer naer heeft laeten verftaen n Myn Sufterken in dien tulfchentyd «at by haer zeiven gekomen zynde , bad en fmeekte my om de liefde van God terftond te willen vluchten , zy mifprees hoogiyks myn floutmoedig ondernemen, zy vreefde dat het fchielyk vluchten der. Rebellen niet dan krygsliftelyk was gedaen » om my op zyn Jofueeuws of als een muys in de valle te verraeu « maer ik en wilde nog ik en konde haeren raed voor alsdan niet verftaen « ik ben nog eens rondom de veftens gegaen r> heb haer alfdan vertrooft met te verzekeren, dat wy niet meer hadden te vreezen : gemerkt den Generael £Alton my had belooft alles te geven, het gonne ik noodzaekelyk zoud vraegen, en aengezien de Eflafette reeds-we* was met mynen brief, by welken ik.van den Baron Hayden fpoedig hulpe en byftand verzocht, zoo had ik alle hope van terflond bygefprongen en onderfteunt te wezen : want alhoewel ik door blydfchap ovcrverflroytbaerlyk had gefchreven, ik had nogtans niet vergeten op het ,eynde van de verhaeling myn'er victorie te toonen , in wat gevaerlyken toefland ik my bevond met myn zeven mannen, te meer, om dat men my verzekerde, hoe de Patriotten niet verre waeren gevlucht van onze Schans , dat  .dat wy waeren in den uytterften nood n (i)zonder bier, zonder vuer, zonder brood r> omringelt door de luyzen van van der Nood r> ondertuffchen nieuwfgierig om te hooren i° hoe en op wat wyze de Rebellen myn Fort hadden ingenomen, 2" hoe Chnftelyk zy hun hadden 'gedraegen, en'ten derden waerom zy dit Fort zoo fchielyk hadden veriaeten, ik hoorde, hoe men een weynig naer de Patt. deze Schans hadden veriaeten, aldaer had ingevoert als een krygs-gevangenen, den lofryken cn Reyzetlyken Man, Mynheer de Crumpipen, Caneelier van Braband, onder het geicyde van den mineedigen Schoolmeefter tot Waefmunfter Antheunis (2), eenen man die van zyn jongheyd heeft geweeft ecu fpiegel van ondeugentheden r> van welke hy aen my verfcheyde heeft ontleden >•> toen hy by de Cappen tot Gen'd was gefteken. Ey! wat fraeye tragedie! eenen Caneelier, vertoonende in zyne hoedaenigheyd den Souvereyn , was door een afgevallen Student op zyn Catteel overvallen , befprongen door eencu hoop woedende galgebrokken, den Heer , die in zyne hoedaenigheyd. repre- (1) Wy hadden van Antwerpen hondert cartouchen mede gebracht m Jat was al de Aitillerie die ik dien tyd binnen myn Fort had , ende nog konden zy my niet dienen, overmids wy niet een fchietgcweird vonden , de Patriotten hadden de fufyken der krygs-gevangen weggenomen , dog indien zy niet anders hadden mede genomen } zy zouden zoo zeer niet gezondigt hebben tegen de regels der Krygswetten, zoo wy zien Art. feq. tot overgrootlie confufie hunner Religie. (2) Antheunc! permitteert my eens te zeggen , dat ik n'oyt kan fcegrypen , met wat fchyn van waerh yd gy oyt in de Gazetten hebt derven zetten, dat gy de Kinderkens , die de Ouders by u aen den grypenden wolf betrouwen , onderwyft zoo in de grondregels der Religie als in die der lter-konlien ; gemerkt ganfeh u, leven een levendige preuve is , dat gy noyt de grond-regels der Religie hebt gekent, of valfch is het Evangelie ; indien gy de goede Religie beleeft ? dan zyn al dc boeken valfch die ik leze in de Gods-Leering : wie had u veroorloft om door het vangen van éen Caneelier, te overtreden de wet Chrifti : reddite quec Juni Cce\aris Carari i> mogen de kinders opüaen tegen u in uwe fchoole j als gy hun kwalyk keiöert? F  C ft ) .fenteert den Opper-Bevelhebber van de JnfUtie, vanhier tegen alle wetten der Juftitie uyt zyn Huys, uyt zyn fchoon Cafteel,van nevens de zyde zyn'er edele, achtbaere en romweirde Echt-Genoote genomen uyt het 'bed, geitooten, gerukt en met alle geweld zondergeld, zonder kleederen of zyne andere noodwendigheden te mogen mede-nemen : overladende aen den Lezer, hoe het zweird van droefheyd alfdan heeft doorboort het hert van twee zoo luyfter-ryke en elkanders tcirlyk beminnende Gezclnedcn , kan niet verzwygen, hoe myn bloed ontroerde , «hoorende hoe men zoo lofwaerden Edelman in myn Schans had' gebracht en terftond als een criminelen over de Schelde nae Liiloo had geieyd, ik bekoorde my zoo evelyk door fpyt aldaer niet eerder aengekomen te zyn , dat ik my iubeelde indifpenjabel te zyn van myn pligten dezen Heer Broeder van mynen grooten Advocaet, nae te jaegen : ondervraegende myn Sufter, waeromzy dezen onfehatbaeren randzoender niet had verloft? ik befloot zoo dra lyf en leven tot zyn'er verloffing te geven.... Mafeur zeyde hoe zy, eylaes! alf dood van fchrik en fchroom over dc moedwilligheden der vluchtelingen , dezen Heet1 niet had gekent tot op den ftond, men hem uyt de Schans geleyde nae den boot om over te fteken, ende dat zy, haer gcinformeert hebbende aen den kantinier Picter Pauwels, hadde belooft, indien hy met andere hulpe der inwoonders wilde dezen Heer verloffen, en nae het Cafteel van Antwerpen brengen, dat zy hem verzekerde van iooo , jae 1200 guldens, waer voor zy haer lyf en goed in den adt te pande ftelde : maer al haer offers, fmeekingen en poogiugen waeren te vergifs, Pauwels wifte te wel, hoe den Caneelier reeds in den boot was van den bootten Patriot die'er oyt is geweeft in Liefk., by dies hy antwoorde : alhoewel het heel geieyde niet meer dan vyf of zes mannen was, dat hy zulks niet derfde beitaen uyt vreeze van den ontaerdigen overzetter tifle Roos. Ik hoorende, hoe het geleyde niet meer beftond dan uyt vyf of zes mannen, ende zeker -zynde, dat'er tot  C a3 ) Liiloo geen Patriotten meer waeren, ben om thien uren en alf allecnclyk vcrzelt met vier mannen, waer van niet eenen voorzien was van geweir dan den faber van Baeshof( die in myn abfentie de commando gouvern eerde ) in petto uyt myn Schans als eenen .Tofne met myn volk over de Jordaene, de Schelde, getrocken, dievelings gevallen in den laeftcn Stuyvcr, in hope aldaer den Heer de Crumpipen Broeder van mynen grooten Weldoender, te rucken uyt de handen der onmenlchelyke ftruyf-vogeJs , ik zeg, van de ontaerde Nedetlandjche Leeuwen ; den Baes en Baefinne waeren alf dood van vreeze, niet wetende of wy Patriots oïKeyzers waeren, maer ziende myn legcr-bcnde, lieten ons binnen heel verblyd, zy fehonken terftond zoo veel als myn krygs-fchacr wilde drinken, vertellende wat fchroomelyke pynen zy hadden geleden door de Patriotten in die twee daegeu , en bezonderlyk door die de welke den Caneelier aldaer op eenen wagen gezet hadden en vervoert nae Zandvliet, &c. alzoo ik vliegens meynde nae Zandvliet te marcheren, den wagen kwam weder, den peirde-gaft verzekerde my, hoe hy den Caneelier in den gouden Leeuw had afgeïtelt, en dat zy hem, nacr aldaer alles voor uieten uytgedronken te hebben, op een "chaife hadden vervoert op den Hollandfchen boom nae Roofendaele, zoo dat ik te laete zynde op het fpeurvan dezen Edelen Haeze , geheel miftrooftig ben nae myn Lieven-Hoek gekeert, nae alles betaelt te hebben het gonne zy aen myn Troupen hadden gefchonken. Op den 29 Oe'cober 1739, alleen zynde zonder eenigen Soldaet, dus per fe waerlyk Gouverneur, Commandant, Barrier-Sluyter, Portier", &c. de Baefinne Roofe onderrichte my, hoe dat'er twee Hollandfche Officieren in een poft-chaife verzogten om in het Fort te komen fpreken den Heer Commandant,... Pt dikwils ondervonden hebbende tot Ipre, tot Sluys en elders , met wat beleefdheyd de Batavierfche OtFicicrcn de vremdclingen ontfangen , ben zelfs hun te gemoet gegaen; deze goede vrouw zeyde , dat het zeker twee Officieren waeren die kun Fort kwamen reclameren, het gonne mv terftond F 2  ( 84 ) t geloofbaar feheen ; ik dachte waerelyk, zy heden kwa? men vernaedéring leggen op hun Schaufen , dewyl deze nu hadden geweeft in de macht der Patriotten ,• daerom heb ik geen poorten open gedaen * tot dat ik hun zendelingfchap buyten de barrieren had verftaen r> wanneer zy my op het woord van eere hadden gezeyd, dat zy uyt Huift van wegens hunne Hoogmogende, de Heeren Staeten, waeren gezondeu om te onderhooren, wanneer en hoe men in myn Fort had beweegt den Hoog-Achtbaercn en Edelen Heer de Crumpipen ? ik heb dan op het aenbieden hun "er geloofs-brieven gezeyd, dat zy deze moeften toonen in het huys van den Commandant, dat wy zoo waerde fchriften niet mogten lezen ouder den blouwen Hemel, dus ik heb de poorten .open gedaen r, en hun Hoogmogende in myn ydel huys pn." faen » op deze kluchtige wyze, Zy hadden reeds tot Sluys vernomen, hoe eenen Paep alleen Liefk. had ingenomen, dat hy hier door was Gouverneur en Conmandant geworden van een hun'er gewezen Schanfen, zy eerbiedigden my hooglyks, wanneer ik hun buyten de barrieren groetede; maer als zy zagen, dat ik zonder volk was Portier, Brugge-Trecker, Barrier-Bewaerder &c. zy konden niet genoeg verwonderen de zorgloosheyd van ons Commandement en de verzuyming van ons Gouvernement, laeten.de zoo een fchoone Sterkte vervallen, in zoo eenen troubelen tvd zonder volk, zonder geweir of verdeding , terwylent de Patriotten op de zelve zoo verheft waeren, zeggende, ey! Mynheer! wat fchoon occafie voor ons om heden deze Schamen weer te nemen; want gelyk U-E hier alleen zyt, wy zouden gevoegelyk ons danof konnen meefter maeken; deze woorden opnemende, ik zeyde, om te toonen dat de Schans niet was zonder volk of wacht nog dat de Patriotten, nog de Bataviers daer in of aen konden, zoo lang als ik daer was, ik declareerde hun te nemen in beflag en als uytgezonden befpieders , vervolgens in arreft, nog dat ik geen geloof aen hun brieven gaf, immers dat ik hun zoud aengehouden hebben •als randzoenders voor den Caneelier, die zy op den  v «5 ) fïollandfchen bodem hadden ontfangen en alfnog in de handen der Rebellen gedoogden; zy beyde wierden zoo geel van coleur als hun geele Oragnie cocarden, zy geloofden waerelyk in confufie te komen met den roomfchen Paep , meynende dat ik geen meerder police kende dan veel onzer Paepen, zy vertoonden daer op nog andere geloofs-brieven , zoo van wegens ons Gouvernement als van den Hollandfchen Envoyé den hoog Achtbaeren Heer en Baron dHop, zy verzogten my hun geen confufie aen te doen met hun mal-a-propos op te houden, mids zy die woorden maer al laccliende hadden gezeyd, en abfolutelyk nae Liiloo moeiten gaen hooren, waer den Caneelier zig bevond, om danof fpocdig rapport te doen tot Bruffel. « v Hun vreefachtig gemoed ziende, heb hun geantwoord ■ dat onze Paepen noyt den guychelaer maeken, en om te toonen ik hun poctzige redens wilde ftraffen pro condigno, dat zy in arreft zouden verbleven hebben ten miuflen tot den middag om met my te eten; welke firaffe zy belcefdelyk hebben ontfaen » ben met hun nae Liiloo gegaen n alwaer zy moellen buyten de poorten ftaen n tot nae ik cerft alleen van hun commifficn had rapport gedaen n Liiloo zynde nog altyd genegen om onder de Staeten te zyn, ziende in dit moment twee Hollandfche Officieren nevens my in onderhandelinge met den Heer Commandant Sirauch , elk befloot dat wy capituleerden (i), wy hoorden aldaer gelykelyk, hoede Patriotten den (i) Niemant ons willende zeggen f hoe , wanneer cn vair men den Cancellicr had beweegt , den Baron .... controleur op het K. cn K. Ccmptoir heeft de goedheyd gehad van nevens my aen de Hoogmogende Heeren declaratie cn verzogte infiruSij te vcrlcenen ; immers heb in deze cn andere voorvallen mccrmaels on-. dervonden , hoe dat'er onder de gene met het geld van den Keyzer den Heer: fpeelden , de grootfte Patriotten fcbulden ; daer waeren onder de ommifen en guarden van den Uytreeder zeer weynig getrouwe önderdaenen : waerom ik met reden de weynig goede getrouwe niet genoeg kan loven , pryzen en ©eren t nog den Kcy,  C 86 ) .Cancelieï van Liéfk. hadden gebracht in den Uetflen ftuyver en van daer voords, zoo ik eerftmael had ondervonden , gevoert nae Roofendae], Breda exc. wy zyn daer mede nae myn Schans gekeert » de twee Hollanders hebben myn tafel met hun prefentie vereert >■> zy hebben my uytgeleyd, hoe Jacque Antheunis voornoemt als den bezonderften bclhaemer, den Heer Caneelier ■had geficlt tot St. Jaus-Steen, cérfte gucht op Statten■bodem, hoe hy van daer vooren uyt was gekomen in Huift om den oorlof te vraegen , tón eynde hy zyn proyc als Randzoender mogt geleyden langft Staeten -gebied nae Breda, aldaer aen den Commandant had gezeyd : dat hy den Capiteyn was van deze romryke entreprifé, dat hy had aengegaen met zyn complicen een wedding voor iooo ponden grooten jegens de Directeurs van deriPatriottilmustot Gend, op eenen nacht dry aéngelegene zaeken te onderfcheppen,' te weten: i° den Heer Caneelier te vangen , 2° de twee Forten Liiloo en Liefk. in te nemen, 3° den beruchten ex-Capuehi om te brengen : zig glorierende de twee eeifte zaeken zeer hehendiglyk nytgevrocht te hebben, beklacgdc de derde gemift te hebben : nog had hy daer by gezworen , dat hy my wel icvers zouden vermoort hebben ; waerom zy hun zeer hoogelyks verbaefden over dat men my aldaer allccne liet, zy zeyden dat ik nae myn bewezen dieuften wei een Wacht weirdig was; dit zyn de eygen redenvoeringeu der twee Hollandfche Heeren, die my beyde zeer h'ertelyk bedankten over myn beleefthcden , zy noodigden my hun te gaen bezoeken , zoo haeft de tyds-omftandigheden zulks zouden toegelaeten hebben, yder liet my zynen naem, hoedaenigheyd en kwaliteyt met aenraedmg van omzichtelyk te leven, volk en kanon te verzoeken &c. anderfints mynen perfoon in beter veyligheyd te bewegen, zer kan deze noyt genoeg vergelden , overouds zy om hun getrouw ïgheyd onuytfprekelyke pynen , lydcn, fchaode en fchande hebben geleden door de verdedigers der Religie. Ach', ouam mira  C »7 ) dit gezeyd hebbende, zy zyn nae huys gereden, ik heb hun naemen vergeten, den eenen was den Major de la Place, den anderen Óntfanger van het grootComptoir of Stasts zaeken &c. en hebbe voor Jacques An. theune met zyn complicen al myn poorten, bruggen en barrieren gefloten. Ey! hadden deze Patrijodden hun derde zaeke konnen ten uytvoer brengen , hoe fchat-ryke zouden die moordenaers heden niet wezen? Theune zoude voorzeker zyn fchoole niet meer moeten aenkondigen door de Gazetten, gelyk hy nog heeft gedan nae hy langen tyd Rebel, muyteling, Lands-verrader, belhamer der goddelooze Waefmunfteruaers en moordenaers is geweeft; och ermen! de iooo guldens, die hy op den 10 February van het moorden-jaer heeft ontfangen van de Staeten » hebben hem by dies niet veel konnen baeten n aengezien hy van Capiteyn en verraeder van het Land, ik zeg van Patri-Plod wederom armen Schoolhouder moet zyn. Ach! wat Hemelfche benedictie heeft dezen ards-fchelm -te verwachten? Leopold 11 heeft alles vergeven, 't is waer! dog met refervatie van een kleyn getal moordenaeren, menfchc-beulen, heyligfehenders, goud-dieven •> vrauw-verkrachters , volk verleydende Lands-verraeders &c. &c. &C. (i) (i) Zyn Majefteyt zal, zoo ik derve hopen , my niet quaelyk afnemen , dat ik hier als Godts-geleerden uyt den naem van al zyn getrouw-geblevene Önderdaenen in het algenieyn cn uyt myn eygen in het bczonder declarere, dat aldufdaenige niet konnen ongeftraft blyven zonder de regels van de Religie en de Juftitie te kort te doen, dit verftoute ik te vryer te zeggen, om dat zyne Majefteyt meer om meer óvertuvgt word , dat zyn genaede niet anders dunt, dan om de booze Rebellen in hun wederfpanuigheyd te ftyven en de goede te onderdrucken , heden moet zyne Majefteyt klaerlyk overtuygt zyn, dat'er fcbaedelyke Leden in zyn Gouvernement zyn, de welke door hunne snbekwaemheden of door hunnen intreft voor te achten aen die van den Souvereyn en zyn'er Önderdaenen , de oorzaeke zyn , dat de Revolte plaetze heeft gehad , dat Jofeph is gc' éreveert, dat Murray en Alton zyn gedifgraüeert, dat den getrouwften aliej Ke>zcrlyke Ofücieren den Col. Van der Mcrfcü  ( 38 > Ik ook, 'k vergeve myn vyanden al de injurien, die zy my hebben aengedaen, maer ik houde een kleyn getal uyt, der gene my zoo veel injuttitien hebben aengedaen, .... ik houde een kleyn getal uyt, der gene my zoo veel injuuitien hebben aengedaen, aen wie ik roepe met Chriftus : redde raiionem... . Hoe heden den Edelen Caneelier al dees zaeken zal verftaen * trek ik juy gecnlints aen » myns aeugaende, ik heb tot zyn'er verloffing myn uytterftc dienften gedaen r> ik laet den Lezer oordeel en, wie van ons twee voortaen » eerder -by den Caneelier om een fleffche mag gaen » ARTIKEL XI. In d'Inneming van dit Fort zal yder klaer bemerken , d'Eerfie fchynheylige Patriottike-Werken. Jofeph was door al de bygoten tot de derde helle verwezen, em dat hy , zoo zy droomden, de Religie te kort dede, om dat zyn Gouvernement het Catholyk Geloof benaedeelde , om dat zyn üfHciaelen de Juftitie ceffenden zonder onderfcheyd van perfoonen , gelyk God en de reden beveelt , om dat zyn Soldaeten de boofwillige Prietters als verraeders van den Staet wat min beleefdelyk falueerden, waerom zy de Revolte noodig hebben aengepreekt, het volk tot oproer gewekt, zoo binnen als buyten de Kerken, zoo uyt de preek-kuypen als in de biecht-ftoelen, aenzeggende : dat het zig ziende tegen al e de Keyzerlyke beloften gepaffeert, zig by de Patriotten heeft geengageert &c. dat'er vyf Minifters zyn geflagofterd, dat liet heel Commandement heden murmureert, dat men heden nog geen een gezinte hoort content te zyn , nog Koyalilt, nog Vonkift, nog Nooditl, nog zelfs hunne Koninglyke Hoogheden de welke te vergift alles aenwenden en altyd hebben geyoogt om in alles te believen aen yder in zyn bezonder en aen alle in het algemeyn , de welke te rergifs zullen fludercn zoo lange als zyne Majtlieyt deze booze Leden gedoogt in zynen Raed; zoo lang, 'zeg ik, als den Keyzer niet te werk gaet met den rigtur vaR Jcfittie ofte door den terreur der Militie.  < 89 ) «oodig was, dat men als de Machabeen zyn bloed en leven te pande ltelde pro paternis legibus, voor de Religie , ik zege, voor het Geloove : het gonne den Jchalkflen hoewel den ongegrondften middel was om het Land tot oproer te brengen; maer vremd en ongehoort jae ongoloovelyk om hooren, hoe leelyk, hoe fchandelyk , hoe goddeloozelyk de voorvechters der Religie hebben te werk gegaen tegen de Religie. Ik enkelyk myn levens-daeden befchryvende , wil hier gcenlints aenhaelen, nog zonde in duyzende boeken konnen opteekenen de goddelooze daeden van den God - afvalligen Priefter en Patrijodfchen Rabbi van Eapen , van den God-verloochenden Aept van TougerJoo, van den heylig-fchendenden lafteraer van het Doorluchtig huys van Ootlenryk den verwaenden Paftor JMaerten de Baft en zyn complicen, ik zoude heele boeken vol konnen fchryven van alle de fchandaelen cn verergerlykfte daeden, die ik zugtönde en zittende m -de kerkers heb gehoort en gezien van de kwacde en èooze Schriben en Pharifeen, van de botte en eerzuchtige Patrijodfche Prieiters, maer ik kan deze hier met acnteekenen om den korten tyd myns levens, en ook ,om dat ik alfdan zoude afdaelcn van myn eygenlevensbelchryving : hierom blyvende in myn eygen gevallen of de gene my immediactelyk ofte mediaetelyk zyn raekende, afziende van alle goddelooze daeden, die door de Priefters, Mcuniken, Cappen en Paepen zoo binnen fils buyten het Huys Gods zyn bedreven ten tyde van het Paepen-moordé-jaer , ik zeg , de Pacp-Rcvolte , mids deze door geen penne befchryfbaer zyn , zoo zullen wy hier aenteekencn, hoe dc verdedigers der Religie in het innemen en bezitten van dit Fort hebben gezondigt tegen de thien geboden Gods : fed cüm tot figna perturbationis dicta fint , oportet ut eorum conpderatiomm breviter per fingula perftnngamus. St. Greg, i° Zy hebben God niet boven al bemind , want *y beminden van Eupen veel meer als God, zy hebben buyten God veel andere Goden bemind, als den Afgod Baal van der Nood, als dc Afgodmne Aftaroth Piiiau ,  ( *• ) m welkers eere en naem zy my hadden levendig verbrand, indien zy my in het Fort hadden gevonden; dit zyn hun eygen woorden in het huys van Adriaen de Meyer; maer ik loochcne hun fuppofitie, te weten : indien zy my in het Fort hadden gevonden, want voorzeker , zy hadden noyt het Fort ingerocht, by aldien ik aldaer had geweeft, zy hadden noyt de eere gehad van de dyken pp te klemmen, gemerkt ik als Aumonier recht hebbende om de nieuwe Paepe-Soldaeten te doopen, hun allegaeder zoud gedoopt hebben in de Schelde , non trina immerjione, aft vera fubmerfione. 2° Zy waeren allegaeder God lafterende vloekers, uyt hunnen mond vloogen by-nae zoo veel blafphemien als dat zy beweenden my afwezig te vinden; ook geen wonder, dat zy zoo volmaektelyk de Litanie der Franfche en Engelfche heyligen kenden, dewyl niet zoo gemeen als Jacre-mort, godom en zoo voords wicrt gehoort uyt den mond van hunnen Afgod Baal, regisad exemplum tjcIta Wauters. 3° Zy hadden geen acht voor den Sondag, dewvl zy op dezen de twee Forten hebben verraen en ingenomen, nog Zy konnen hun niet verfchoonen met het gene Judas Machab. heeft gedaen; gemerkt dezen de waere Religie voorftond en zig door den vyand genoodzaekt vond.... zy vogten ter contrarie zonder nood voor de dertelheyd van ra» der Nood, tegen de voorftaendcrs der waere Religie, immers zy fpotteden met malkanders, wanneer zommige beklaegden, dat zy dien dag geen Mlffe hadden gehoort, de andere riepen : 'tis voor de Religie, Ita Maerten Gillis. Zy hebben hun flraffe over deze ondeugentheden gedraegen >■> wanneer zy op den Sinxendag i79o meynden de Keyzerlyke Helden te verflaegen w maer den Heer van den Sabbath-Dag verfloeghun zelve. 4° Zy hadden geen acht voor hun Ouders : want veele van deze waeren tegen het gebod huns ouders ouder dc Rebellen geloopen, eenige om Cadetjen te fpelen, eenige om vryclyker te vreyen, te hoereren, te boeleren, eenjge om te peirde te. ryden, andere om te  ( 90 viffchen, om te jaegen en vryelyk te vogelen etc. het gonne differente fchaemdloozelvk beleden in het huys van de weduwe de Stned; zy hadden nog veel min refpeél voor hun aenleyders ofte Hoofdmannen, want als den ■Commandant hun ordonneerde op Schildwacht te ftaen « zy antwoordeden, dat hy daer zelfs konde op gaen » immers zoo ik van al de inwoonders naedien heb verftaen n elk was Capiteyn en Meefter, yder heeft zyn 'eygen wil gedaen 51 Ita Meefter Gillis. Zy zeyden, dat zy vogten voor de liberteyt» om dus ontflaegen tc mogen leven van de fchuldige onderdaenigheyd r> der kinders tot hun ouders, der önderdaenen tot hun overheyd n dus waeren zy ingevolge het voorgenomen gedacht der zoo gezeyde Patriotten, vry en liber van de onderwerping, die. den groottien brcydel is aller policie cn den grondregel aller Religie, maer zy waeren vry van alle gehoorzaemheyd, zy verlieten hun ouders op het minftc woord dat zy aldaer hoorden, zy fpeelden Patriotjen om dus vryelyk te fpclen de rolle van den verloren zoon; ach Jefuken ! hoe menig eerlyk mans kind is'èr hiér door vcrleyd, bedorven, verblind en zoo voords. 50 Zy kenden geen Goddelyk gebod, non occides» want daer zy niet dan met capitulatie waeren ingelaetcn onder conditie, dat het heel Garnizoen peyzibelyk mogt uyttrekken met alle krygs-eerteekens, flaendcn trommel, vliegende vendels, &c. niet tegenftaende deze conditiën vaftelyk waeren geaccordeert, nauwelyks waeren de poorten open, of men viel op de arme Soldaeten, men floeg hun ter dood, men kerkerde deze , laetende hun boven de 24 uren zonder nat of droog, zy doorzogten al de huyzen, koten en plaetzen om David op te zoeken en te vermoorden, zy zwoeren in al de huyzen» indien zy my vonden , dat zy my of in paftey-vleefch zouden gekapt of levendig verbrand hebben ter eeren van hunneiv Mufti van Eupen. Ita Pieter van de Velde. Wanneer zy uytvlugteden , zy riepen als raezende honden , dat zy daer enkelyk vertrocken orn meer volk te  C 92 ) Meten, ten eynde my en alle andere Vygenom te brengen , immers hun wet was : occide & madta. 6° Zy witten niet wat'er verbodenis door non mazchaberis: want zy waeren zoodaenig dertel en onkuysbaerig, dat het Venus vuer uyt hun oogen zoo wel als uyt hun monden en handen wierd ontdekt, overzulks «oo haefl zy in het Fort waeren, zv liepen al de huy. «en in om my ter dood » en het vrouwvolk tot onkuyslieyd groot n te zoeken. Ita de weduwe Roofe. 7° Zy hadden geen wetten die hun konden beletten te Gelen; want alles behoorde toe aen Hintjen, zoo naemdeu zy hunnen Opper-Bèvelhebber van der Nood en zoo men zegt : Nood heeft geen wet, dus kenden zy «iet nonfurabêns , nogtans zy hebben dezen keer geaiaedelyk geftolen, zy hebben hun gecontenteert met bet fchoonfte en kottelyktte meubel-ftuk te nemen die «nyn Sufter had , te weten haer gayettc gedorreerde iuuyf-doozc met eenige myn'er meubelkens , onder andere hebben zy gevonden en mede genomen eenen brief van den Baron Hayden, den welken my op den 22 was toegezonden, waer uyt zy ontdekten," met wat yver ik in correfpondentie by dezen Heer Commandant had gebeden om myn fterkte in flaet van tegenweir te Hellen voor de heylige Rebellen : zy aten, dronken en ichonken als de Leeuwen zonder te betaelen , zy overweldigden myn Sufter om alles op te fretten, zy dronken in de kautyne alles wat'er in het kclderken was, eu zy overweldigden de vrouw Pauwels benevens hacre meyt » om dat dees daer tegen hadden gezeyd » Ita Pieter Pauwels. 8° Zy kenden ook geen wet, non loqueris falfum teflimonium : want zy getuygden overluyd, dat ik eenen valfehen Priefler was, dat ik eenen Luther, eenen Calvyn, eenen ards-fchclm was, dat al de Vygen waeren goddelooze en verdoemde zielen &c. dit heeft gehoort geweeft uyt hunnen mond door al dc inwoonders van dit Fort, en my meermacls acngezeyd door mynen tweeden Kerk-Meefter Ferdinand van de Velde, zy zeyden, dat myn Miüe niet goed was, immers zy bcfchuldigden  ( 93 > my als den grootften fielt van Thielt, .dit aflos vóór-én •om de Religie; ó impia Reügio .' 9° Zy lpraeken niet dan onkuyffche en dertele woorden, en zoo men zegt, uyt de volheyd des herten zoó jpreekt denmand, overzulks waeren zy allegaeder on5kuyffche vuylbroeken; zoo haeft zy binnen het Forè waeren, geen vrouw, geen dochter, geen kind bleef geruit, xy beelden hun in, dat zy in die Schans geeners God hadden te vreezen , al hun bedryf , zorge en wacht behoud in de huyzekens in te loopen r> om aldaer hun, dertelheyd voor de Religie te verkoopen. Ita Gillis d& Meyer, Pier Pauwels &é: 10 Zy vielen op het wyf van de kantyne als wolven, op een fchaep , van Ëupen had onder de geboden zyn'er nieuwe wet dit gebod : non concupisces uxorem proximi tui achtergelaeten, mids hy zelve vcrlieft was op van der Noods flap-wyf, zy misbruykten de meyd in de kantyne non ancillam &c. zy roofden de melk en boter uyt den huyze van den boer Adnaen de Meyer, en zy misbruykten de Ezels van den molder,'uiet kennende het verbod neque azinam, den Mulder heeft my zulks noyt gezeyd, mids hy te grooten patroon was dezer goddelooze, maer zynen knecht en ezel-dryver IVaeyenberge heeft my zulks meermaels gedeclareert, ik mogt zyn declaratie gelooven, overmids hy niet alleen ezel-jaeger nemaer ook tc zaemen Schepenen was van Liefk. B. L. hier ziet gy een beginzel der Religieuze werken , van de gonne vochten voor het Geloof, ik zegg' tegen het Geloof, mids zy de ganfche wet overtrededen, van in den beginne tot het eynde, zoo wy breeder zullen hooren als zy den tweeden keer meefter zyn geworden van myn Fort; heden waeren zy nog al vol van de nieuwe Religie die van Eupen hun had ingepredikt tot Breda, als zy hun by hem engageerden, heden 't waeren, zoo zy zeyden, al uytgelezene treffelyke mans kinders : want van Eupen aenveirde geen ander, dan die goede getuygeniffen mede brachten van hunne Religie, hy nam geen aen, ten zy die voor eerlt een,  X 94 ) generaele biecht gedaen hebbende, beloften deden te Üryden voor het geloof ik zeg voor de Paepkens Nichten, voor dc Cappe-Hoerén r> dit zyn al Priefterlyke toeren r> ten lafle van de eenvoudige boeren n die het al moeften betaelen, maer ik hoop den Hemel zal het herte verlichten van den rechtveirdigen LeopoldII, die noyt zal gedoogen dat zyne mifleyde Leeuwkens zoo kael zouden worden gefchoren, dewyl deze door de Paepen bedrogen zyn, by dies alzoo men zegt, dat het een Pacp-Revoltc is , ik hope en fteunc dat den Keyzer het potjen zal doen betaelen, die dit heeft gebroken ; dus verftoute ik het oud liedeken te veranderen in te zingen : den Paep zal 'tal betaelen. ARTIKEL XII. Hier gaen wy hooren , waerom yk dees droeve tyden, De Paep-Revolte noem', zoo yder moet belyden. . Naedemael ik zoo dikwerf in de voorgaende verhandelingen heb gezeyd : dat wy in dezen Boek met voordacht zouden gehandclt hebben van den Patriottifmus, en dat ik zoo dikmaels de ongeluckige Staetsomwcuteling noeme de Paep-Revolte, geloove noodig te zyn om wel te konnen kennen de redens van diere, dat wy hier van Liefk. een weynig tyd zwvgen, om hier op wyze van erhael-tyding te plaetzen de redenvoeringen, die ik heb gehad op den 17 Januarius 1789 in het herbergsken genaemt de vogel-hutte,by het Fort de Knocke niet verre van Dixmuyde," met de volgende perfoonen nog allegaeder in 't leven : IValterus Geldof, mulder in den Oliphant met zynen knecht Jaannes Baptifle Myngheer, Philippe Geldof Mulder op den Grongemeulen tot Oude - Capelle en nog eenige andere aenwoonders , die onze redenkaevelingen aenhoorden onder het drinken een glaezeken Anys &c. Terwylent ik my nae het afveirdigen myn'er Schriftuer-kwefticn, een luttel tyds by myn Broeder en Sufter verkwikte bm myn krachten te erkweeken jegens de aenftaende Paep-Revolte, ben eens nae dees vogelhui*  95 ) gegaen, heb aldaer gevonden de voornoemde lofweirde Molders met eenige Boeren, die my kennende voor den Broeder van den Noordfchotfchen Paftor, ondervraegden met volle monden : wat nieuws dat'er was tot Bruffel ? zy geloofden , dat ik reeds eenen halven RaedsHecr was , om dat zy zomwylen hadden gehoort, hoe eenige miftroofüge door myn hulpe hadden trooft gevonE den in het Gouvernement >■> zy witten, dat ik aldaer I door al myn moeyelykheden zeer wel was bekent n dat ! ik door de rechtmaetigheyd van zyne Exc. den Minif5; ter Starmberg, had verloft uyt de ilaevernye van den '. Monachalen Defpotifmus in d'abdye van Loo zekeren I Enkels, van wie gehandelt is Byv. I Boek &c. zy gei loofden by dien, dat ik veel nieuwmaeren had medegeI bragtj zy vraegden my daerom nieuwsgieriglyk i° wat'er ; was van liet Seminarie-Generael, of het zoo een goddelooze Schoole was als dc Heeren van de Loofche Abdye I voorgaeven? Ik heb hun dies aengaende van het contrarie duydei| Jvk overtuygt door de redenvoeringen, die wy lezen \\ Byv. II Boek. IValterus. Mynheer ! wy verftaen uw zeer wel , ;t: maer wy begrypen niet, waerom den Prelaet van Loo I weygert zyn Fraters daer henen te zenden? by aldien I daer geen venyn verborgen was, hoe zoud den Hoo3! veirdigften Abt zoo hartneckiglyk derven opftaen jegens I de fchikking van den Souvereyn? neemt my niet kwai lyk af, wy gelooven, wy hooren 'tdikwils zeggen, en II wy ondervinden het heden zelfs, dat gy eenen fynen I geeft zyt, dog onzen Prelaet is ongetwyffelt nog hooger ) geleert, mids hy verrykt is met Staf en Myter, &c. hoe zoud hy zoo lang en veel worftelen benevens zoo veel Biffchoppen, Abten, Provinciaelen en Overfte der I Cloofters,by aldien alles wel was , gelyk gy ons klaer1\ k wilt doen verftaen ? Ik. Molder! weet gy niet hoe eenen Apoftel Judas I 011130 penningen zynen meefter Chriftus, den autheur I onzer Religie, heeft verracden ? wat wonder dat den h Abt van Loo met confoorten en compaguie, de Religie  ( 96 ) Oenaedeelen omtuin goude kruycen, diamante ringen ^ ülvere Haffen, koninglyke kwartieren, princclykcn treyn,en ontelbacre fshatteh te bewaeren ? Philippe. Ey.! God, wat verfchil ttiffchcn de fentimenten der hedendacgfchc Prieilers ? onzen Paftor tot Üude-Capelle fpreekt even als U-E Mynheer Vervifch „ maer den Paftor van Nieuw-Capelle is heel contrarie van gevoelen, hy zegt : dat zyn Abdye eerder al hun goed en geld zal geven aen de Patriotten om tegen den. Keyzer te oorlogen, dan hun Fraters te zenden nae Loven. Myngkeer. Dat den Paepe van Nieuw-Capelle zoo veel klapt als hy wilt, ik houde my aen de woorden van Mynheer Vervifch, die ons zoo duydelyk heeft overtuygt, niet alleen dat'er een generaele Schoole voordeelig is, preuve van diere : ik woonende bv den mulder tot Nieuwkerke biechte hoe veel ik uyt de zakken fchepte.... den vervloekten Paepe zonder te hooren hoe óf wat, zeyde : dat hy my niet konde abfolveren , voor dat ik dezen molder had veriaeten, ik dezen meefter niet willende zonder knecht veriaeten, ben zonder abfolutie van dien Paepe gegaen by een ander, die my zonder iets daer tegen te zeggen, heeft geabfolvecrt^ ergo den eenen ofte den anderen' is kwalyk geleert, dewyl zy verfcheydcntlyk praétizeeren, wanof wy 100,000 andere exempels weten; dus is het noodig dat'er een gclykvormige leering en heylig Sacraments-bediening word ingevoordert, het gonne niet kan gefchieden dan door een Seminarie-Generael, 't zy tot Loven, Gend of elders. fValter. Jae! dat zult gy noyt zien, de Heeren vair Loo zullen eerder hun goed en geld geven aen de Patriotten, dan aen den Keyzer; zy zeggen : dat hy niet anders voor heeft als ons Land arm te maeken, ons rykdommen over te haelen nae Sclavonicn, Zevenbergen, Tyrol &c. en daer mede zyne andere arme Duydfche Landen ryk te maeken, waerom zy leeren dat wy moeten tegen alle deze ongerechtigheden opftaen, enzc  I* X 97 3 onze al-oude Gebruyken, Gewoonten en Privilcgica befchermen. (i) Ik. Laet ons dit voor een moment ondertlellen, dat Jofeph als gemeenen Vader de overvloedige rykdomjnen , die de Clooiters, Capitels en Biffchoppen in ons Nederland zoo onrechtveirdiglyk als ongeoorlofdelyk bezitten, overhaelde in zyn arme Erf-Landen, hy zoude in dit geval doen, even gelyk de heylige CapucintjenS doen en veele andere Cloofters, de welke de overvloedige giften en aelmoeffen van het een Cloofter, zender» aen het ander, daer mede ondcrfleiiueri.de onverfchilliglyk alle hun onderzaeten &c. Walt. groot verfchil, Mynheer! tuüchen uwe voofftelling en onze ouderftelling : want in uw cas de Overfte zyn meefter om de giften en aelmoeffen te difpom ren nae hun beliefte; maer den Keyzer is niet meefter oni de goederen, die gegeven zyn aen Loo, te hefteden aen de arme in Zevenbergen of Carniolen &c. Ik ftemme dit toe , en gelyk den Keyzer daerom deze goederen niet mag uyt den Lande voeren, om dieswille zulks duydeiyk zoud ftrekken tegen den wille des gevers, zoo van gelyken mogen de Overfte der Cloofters geenfints de giften , gedaen aen dit of dat Cloofter, Zenden aen zulk of zoo een ander Cloofter, als ftrydende tegen den uytdruckelyken wille des gevers, zy' mogen ook geenfints met deze goederen zoo wulpzelyk en rykelyk leven, dewyl hun het goed maer is gegevens om hunnen armen nooddruft te hebben en den armca. te onderhouden 5 maer dewyl zy niet voldoen aen den wille des gevers, den Keyzer als Vader der arme zoo wel als Prince der ryke, moet deze goederen befteden (1) Jofepha Tollenaere , Kotters Dochter van Nieuw-Capelle, geextirpeerde Wjtte-Npnne tot Veurne , heeft meerniaels deze en andere opwerpingen tegen Jofephs doen verdedigt, zy heeft door haer zonderling verfiaud den Abt van Loo" zoo wel als haeren Paftor dikwils gefteld ad metam non Loqui, hun bézonderlyk ten tyde der Paep-lLevolU Hicerniaels overtuygt der heylzaeme Decreten van Jofeph II. G  C 98) «fte bezorgen dat zy befteet worden voordeeliglyk tot nooddruft zyn'er arrne önderdaenen ingevolge den uytterften wille der Fondateurs , daer-en-boven den Keyzer wilt geenfints het goed der Abdyen, Cloofters ofte Capitels uyt den Lande voeren, nemaer hy wilt daer mede Hoipitaelen, arme-fcholen, nieuwe Paftorien aenleggen en voordere beter werken doen, om dus den armen overlaften Borger met den overheden Boer te ontlaften &c. Phdippe. Sucre-dri! dat is wel, vivat Jofeph! Baefinne, fehenkt de glaezen vol, wy moeten de gezondheyd drinken van den Keyzer, vivat Jofeph! Ik Jae! drinkt en fchinkt maer vryelyk wel, Jofeph zal het oud liedtjen den Boer moet '* al betaelen, voortaen veranderen in te roepen : den- Paep zal 't al betaelen ! Walt. Sacre-die! dat waer zeer wel, maer de Paepen zullen daer tegen opftaen, zy hebben reeds tot Iper cn onlangs tot Voormezeele ook totEverzaeme, in volle vcrgaedering befloten, liever hun Abdyen te laeten extirperen dan hun Fraters nae het Seminarie te zenden, zv werven onder den duym, zy zyn in verftandhoudinomet de Paepen van Ooft-Vlaenderen en Braband , onzen Paitor heeft zelfs nog onlangs gezeyd : dat van der Nood een leger werft aen de kanten van Breda, dat Mad. Pinau bevrucht loopt van 40,000 Patriotten, dat Pruyflen , Engeland en Holland tegen onzen Keyzer zyn. Myngheer. Maer, Mynheer! zegt ons eens, watis'er van al dat geklap, wy woonen hier ten uytkante van Wefl-Vlaenderen in Veurn-Ambacht, wy hooren altyd fpreken van de Patriotten, dat zy gaen optrecken onder van der Nood, wat zyn dit voor beeften, zyn dat waerelyk Leeuwen met fteirten ? Ik. Patriotten zyn Vaderlanders of de gene waerelyk het goed van het Vaderland voor hebben,, maer alzoo het onfcheydbaer is, dat men het goed des Vaderlands voorheeft en te zaem den Vader van het Vaderland tegen ftryd, zoo zyn dit geen Patriotten, de welke optrecken tegen den Souvereyn, mei Rebellen, want  ( 99 ) het memant oyt ïs toegelaeten jegens zynen Koning op te ftaen. ö F fValt. Jae! maer als den Keyzer abfolutelyk kwalyk zoud doen, gelyk dc Abdyc-Gaften, Ons Heerens Meft-Verkensuytgeven, mogen wy dan niet tegen hem aenkanten? gy hebt wel tegen uw Overfte aengekant, geprocedeert &c. Ik. Groot verfchil is'er tuffchen aenkanten en Rebellerengdyk de zig zoo uytgevende Patriotten willen doen, het is aen allen onderdaen zelfs aen de kinderen geoorloft in het recht, te treden jegens zyn Ouders en Overheden ; maer zy mogen noyt hun Ouders ofte Overfte met waepenen of geweld uyt hun huys jaegen het gonne hier de inzichten zyn der zig zoo"noemend' Patriotten. Waerom ik hun heden nae de Paep-Revolte fchryvende, hun Patriottyke daeden ondervonden hebbende , mét alle recht en reden doope met dry verfcheyde eerlooze naemen , dewyl ik onder deze dry verfcheyde zoorten van menfehen erkenne, te weten : i° Patriplodden, dé gonne hun hebben laeten verleyden door den tydelykcrr intreft, hun bezouder voordeel door de Paep-Revolte beoogende en voorftellende aen het gemeene beft van het Vaderland, deze noeme ik Patnplodden, om dat zy uyt zyn geweeft om te plunderen ,te rooven en te ftelen ,• 20 Patrijodden, de gonne hun hebben laeten verleyden door vraekzuchtighcyd, over dat zy ievers door de nieuwe Keyzerlyke fchickingen cenigfints. in hun bezonder waeren beledigt, ofte om dat zy van het Gouvernement niet hebben bekomen de plaetzen die zy beoogden, of het goed dat zy van hun zeiven betrag-teden, en deze noem ik Patrijodden, om dat zy zeer gelyk zyn geweeft aen de Joden in werken en daeden, fchynheyligc moordenaeren van Chriftus en zyn'er Difcipels, vervolgers der goede Catholyke, zy hebben de. leeringe der nieuwe wet in veele plaetzen tegengeftreden om hun te fchicken nae dc Jodfche wetten, &c. 3° Patrizotten, van dewelke ik heden dit fchryvende,durve zeggen : dit *y meer booshede» en onmenfchelykc G 2  ( loo ) yreedheden nebben bedreven ten tyde der Paep-Revolte als de Joden ten tyde der Pafïïe Chrifti; de gonne hun laeten verleyden door hunne cygen bottigheyd om te gaen vechten voor de Paep-Ecrgierigheyd, en deze noem ik Patrizotten, uyt zynde om te ftryden voor het Geloove tegen 't Geloove, om te vechten voor de Religie tegeus de grond-regels der Religie. Met alle welke ik groot medelyden heb , fi enim Jofephum II noviffent, numquam Dominant gloria crucifixijj'ent , hun grondhertelyk vergevende het ongclyk en injurie die zy my hebben aengedaen, aen my referverende een kleen getal van die my overgrootfte fchaede en onrechtveirdigheyd hebben toegebracht, dit alles dooropftoking cn voor-opgeving der Paepen, Capucinis ducihus , de welke om hunnen wynkel te behouden heel het Land in beweging hebben gebracht en tot opftand hebben verwekt onder dc fchynheyligfte en alderbewegelykfle voorw'endzels van de H. Religie, denkt eens B. L. ! hoe zeer zy faelen van den rechten zin der woorden Chrifti reddite quet funt Caezaris Catzari ! alswanneer de Magiftraeten of de Princen U-L niet wel zullen aenhooren ofte vervolgen , vlucht nae een ander Stad of Land , .dus verre van de wapens op te vatten ofte het volk tot oproer te mogen verwecken, om de Magiftraeten af te zetten of de Princen weg te jaegen , want'er geene macht is ten zy van Godt, die de macht wederftaet, wederfiact de fchikking Gods, daerom gehoorzacmt aen uwe Overheden etiam difcolis, Deurn time & resretn. Walt. Jae! maer, onzen Paftor preekt : dat wy eer aen God moeten gehoorzaemeu dan aen den menfeh, den Keyzer is een enkelen menfeh die gebied, zoo zy zeggen, verboden dingen : ergo wy mogen hem niet gehoorzaemen, anderzints hy zegt : dat wy ganfeh ketters en verdoemt zyn. Ik. Ach! Molder, indien uwen Paftor vier jaeren Theologie had gehoort in het Seminarie Generael, hy zoude beter dc Schriftuere uytleggen,: gemerkt hy in zyn Abdye 'meer heeft gezopen dan geftudeert, geen wonder 3 dat hy den téxt reddite qua Juni Ccezaris &c.  ( ioi ) «iet beter weet uyt te leggen, niet vreemds, dat hy niet beter weet te zeggen, hoe den text : oportet Deo magis obedire &c. moet verftaen worden : want dezen text hem zoo dra tegen gaet >■> als den tytel van Graeve aen zynen Prelaet n God gebied immers te gehoorzaemen aen den Keyzer, aen den Koning en aen de Princen, by dies gevende aen deze dat hun toekomt, zoo gehoorzaemcn wy aen God : maer ter contrarie de rebellerende Nederlanders gehoorzaemende aen eenen van der Nood ofte van Eupen, doen uytdruckelyk tegen Gods gebod : dewyl zy weygeren aen den Keyzer het gonne hem toekomt, om te gehoorzaemen aen de menfehen, aen de Rebellen, aen de eerzuchtige Staeten, ik zeg, aen de eergierige Paepen, die heel het Land opwecken tot oproer, om aen den Keyzer geruftelyk tc konnen weygeren den tribut die zy onder lfchynheylige tytels van zyn voorzacten hebben weten te verbidden : Jofeph beter kennende hoe zy als Leden van den Staet den lalt van den ftaet konnen en moeten helpen draegen, zal hun dufdaenige Privilegiën, Exemptieri afnemen om den overlaftcn Borger en Boer te ontladen. Philippe. Parbleu, dat is wel Mynheer ! gy flaegt den naegel op het hoofd : dat is al de waerheyd, wy moeten diere cn hoogc laften opbrengen, terwylent de ryke Paepen van'alles vry zyn, daer-cu-boven wy moeten veel Thieude geven, terwylent zy alles van den Landsman trecken : wy moeten nog de Paftors onderhouden door hun daegelykfche kitten die zy noemen KerkeRechten ofte Joir en Stolen, de Thiende-Heffers geven hun kleene jaerwedde en wy de daegeiykfl'he vervallen, immers het is de waerheyd : den Boer moet 't al betaelen >i maer zouden dc Paepen hierom niet in d'helle daelen r> zouden zy ook exempt gaen in den Hemel ? met een woord, zy houden hun zoo aengekleeft aen hun Privilegiën en Exemptien, dat zy voor het verdedigen van diere, bereyd zyn hun bloed en leven te pande te ftellen , zy zeggen opentlyk : dat zy den Keyzer niet vreezen, dat zy eeu Leger van genoegzao G 3  ( 102 )' , «ie Patriotten zullen maeken en hem ten Lande uyt- jaegen ergo Paep-Revolte. Vrankryk zoud niet tot zoo ontaerdigen oproer ger komen hebben 1789, indien de Paepen zig hadden geContenteert met het noodig onderhoud gelyk Pauw el voorlchryft, habentcs viclum & amictum, kis contenn fumus. Vrankryk zoud heden getoomt en in vrede zyri, jae zelfs beweenen de fchroomelyke moorden die'er ten tyde der Paep-Revolte zyn gebuert tot Parys en elders, bezondcrlyk met aen de lanternen op te hangen en zoo voords ; dit vreedzaemelyk volk zoude reeds ovcr-lang met de Princen een vcrgelyk» hebben over hun tytels, indien de Paepen hadden willen aeunemen de levens-wyze hun voorgefchreven door de Natie ingevolge het Evangelie en de werken der Apoftelen, maer neen ! deze blyven aen hun caput foleinus\ de Capucinen houden hun aen den baerd, den Biffchop van Boulognien tot Iper (1) aen zynen gouden Myter, (1) Schtvylplaetze aller fahatyke zoo Franfche als Nederlandfche bygoten , a"Ati(rg heeft aldaer i.-ïo laetc» onderzoeken of het VK  ( io6 > •aen zyn over-ryk Bifdom, hy fchryft en vryft tegen de zaligfte Hellingen der Natie, al-of hy noyt het Evangelie had gelezen : waer by aen hem gelyk aen alle andere naevolgers der Apoitelen word verboden goud en zilver, immers hy is met zyn mede-gevluchte Ariftocracten mede-plichtig der oorzaeke, dat alles tot heden in Vrankryk wankelt en in vollen oproer is; ergo PaepRevolte. Nederland zoud ook niet tot oproer gekomen hebben, indien de Biffchoppen, de ryke Capitels en Prelaeten, zig hadden gefchikt nae de wetten Chrifti en zyn'er Apoftelen : maer neen, om het behoeden hun'er yykdommen, eertytcls en tydelyke voordeden, zy hebben alles opgeftokt, zy hebben de Cappen vette offen en ryke geld-aelmoeffen gegeven by hoooen,op dat zy zouden gepreekt en geleert hebben : dat het was voor het Geloove, waer door het eenvoudig volk zoodaenig beweegt is geworden, dat zy op het zeggen der Paepen, de wapenen hebben opgevat; ergo Paep-Revolte. De Paepkens zyn ook de gene nog tot heden alles verwerren, prekende en leerende : dat den Keyzer Leopoldte kort blyft aen zyn beloften, gedaen in den Haag en tot Reichenbach; ergo Paep-Revolte. _ De Paepen weygcrden de' abfolutie aen de getrouwe cuenaeren van den Keyzer, als my differente fchriftelyk hebben getuygt van den Paftor cn Onder-Paltor tot Merckemby Iper, van den Recollet Winocus een welbekende bak-b.... totDixmuyde,de Pacpenzyn oorzaeke van die tydsomftandigheden geoorloft was aen de priefters te oorlogen tegen Jofeph ? Rykewaert S. T. L. Paftor tot Beffen by Dixnuiyde , heeft den eerften in zyn dekeni: gerefolveert affirmativè. Indien dezen Licentiaet vier jaer had geleert in bet Seminarie Generael , hy zoud beter gerefolveeit hebben , hy zoud geweten hebben , hoe het aen de Priefters noyt is geoorloft de wapens op te nemen , maer : Jl vos perfecuti ju ruit i i vni civitaU, te vlugten &c. Dezen Boer wift zeker niet, hoe zy allegaeder verbeuren lyf en goed die tegen den Keyzer opftaen , dit leert ons den XXV. Art. in de blyde Inkomfte , dewelke hedendaegs meergeld by de Paepen fils het Evangelie.  ( '°7 ) men.g duyzende oneemgheden inde familien, van menig vioeken en zweiren , van menigerhande vervloekingen tegen den Biecht-Stoel en Gods-dienft ; ergo PaepRevolte. De Paepen zyn oorzaeke tot heden, dat , in weerwil den genaedigen Leeuw een yder vermaent tot peys en vrede, ontelbaere Gemeenten,onteibaereCloofters,familien en huysgezinnen in de uytterfte ontwerring blyven,' preuven van diere zyn de daegelykfche Sermoenen, Predicatien en boosaerdige onderhandelingen ; onder andere : de Carmelieten tot Waeveren hebben op den 23 üctober 1791 , Pater Amandus van Loven, aenpredikende de fchuldige eerbiedigheyd en gehoorzaemheyd tot den Keyzer, met den orgel afgefpeelt, willende hier door aen heel het Land toonen , hoe men niet mag gehoorzaemen aen den Souvereyn.... door al het welke en diergelyke onbefchryvelyke" daeden der Paepen alles tot heden iu twift en tweedracht blyft, waerom men mag zeggen, dat de troubelen nog voord-deuren door de verfteeude verblindheyd der Paep-Eerzuchtigheyd; ergo Paep-Revolte. De Paepen zyn ook de oorzaeke, dat de andere Leden van de Staetèn alles aenwenden., voorwerpen en opgeven aen den al te Lmgmoedigen Leeuw , om de fchulden die zy ten tyde hun'er Revolte hebben gemaekt, te doen betaelen door den verleyden Borger en overweldigden Boer, waer door nog alles in de omwenteling van zaeken blyft-, de geruïneerde Keyzerlyke blyven buyten fchaedcloos-ftelling; dc geminkte Patriotten in de uytterfte ellenden , de mifleyde Vonckiften buvtcn alle middelen om den kolt te winnen ... waer door veele overloopcn nae Vrankryk, Luyk en Holland om aldaer een Tegen-Revolutie te betrachten, waer door alles nog in wanorder blyft; ergo Paep-Revolte. Dus verftonte ik my hier te zeggen, het gonne den H. Vincentius a Paulo ten zynen tyde heeft gezeyd aen den Koning van Vrankryk : dat de inlandfch* oorlogen, de Borgeryke oproerten en de bezondere gevechten onder den volke, niet eerder zullen eyndisren, dan men weirdiger Biffchoppen ftdt in het Land en be-  C 108 ) 'kwaemer Overfte in de Cloofters ; dit zyn de eygeii woorden van dezeu Apoftolyken man, zoo geëert^en hoog-geacht door de bygoten van ons Nederland, die men leeft in de lenen zyn'er orncie, by de welke ik nae alles wel en rypelyk overleyd te hebben nog derve voegen de merkweirdige woorden die den onvergelykeu krygs-held den Graeve d'Alton heeft gefchreven aen den Keyzer Jofeph : mais, comme il importe de mettre fin aux troubles qui défolent ces Provinces , & qu'on ne viendra point d bout, ft l'on ne prend la ferme réfolution de couper la fource du mal, ce n'eft qu'en aboUffant les Abbayes & maifons Religieufes, ces repaires du fanatifme & de la desobétjjance, que l'on peut y parvenir.... Maer aengezien het noodig is men een s» eynde fielt aen de beroerten die dees Provintien ruines» ren, en mids wy niet zullen komen tot dit point ten » zy men vaftelyk befluyt, af te fnyden de fonteyne n van het kwaed, zoo en kan men noyt gelucken ten » zy extirperende de Abdyen en dc Religieufe huyzen » de weyden van den fanatifmus cn van alle weder» fpannigheyd r> Bruxelles ce 13 Novembre 1789: ergd Paep-Revolte. D'Alton is hierom van de Paepen uytgegeven als geujch, maer ik wilzeer geern van deze hierom ook uytgemaekt worden voor ketters : cupio enim anathema afie pro fratribus meis. Fi les Rebelles"! bas les Moines! Fourt al de Patrijodfche Paepen ! Paep-Revolte is hier de Paepen toegefchreven, Om Paepens Rebellie, om 'fPaepens booftyk leven: De Paepen zullen my noyt loochenen, den Paep De Paep-Revolte heeft veroorzaekt door den Paep-/^  ( i°9 ) TWEEDE TYDSTIP. _Z3 Avid mirakeleuflyk ingenomen hebbende de Sterkte Sion, verheugde zig met lofzangen te zingen tot den Heere; maer dit II. Exempel konde ik niet naevolgen, ik had geen tyd om te zingen of te klingen, nog t.e fehenken of te drinken, wy hadden nix, mids de Pa*triotiehe-Dieven alle onze Magazynen hadden beftolen; al myn zorge als Gouvernenr was om goed Order te houden onder myn uytgehongert Guarnizoen, de welke in de twee daegen van dc Patriotten niet meer als eens een luttelken droog broed voor eten hadden bekomen en als dood van dorft, ende alzoo mvn Sufter ook alf dood was, ik als Gouverneur moefte alles bezorgen, yder-een trooften en helpen , myn borze was onvoorzien, immers wy waeren in den uytterften nood : myn oogen flaende tot God, biddende om hulpe, roepende nae gewoonte undc veniet Auxilium Auxilio ? Ik beu door de Schildwacht van den kant van den wynd-molen ( die het eenigfte cicrzel mackt met de Kerk van deze Schans ) onderricht, hoe dat nae zyn kanten langft de dyken een aenhoudende gedruys was gehoort van volk en mannen, die hun aldaer bedcktelyk hebben opgehouden, cm den volgenden dag ons Fort tc beftormen, zoo ik heb gehoort van Bender PatriptfchcH Officier van ïS'ieuwerk, zynde nevens my Paftor, Gouverneur en Commandant £fc. ARTI K E L I JWet wat ftoutmoedigheyd en perykels myns leven, Den vyand 'k heb geflaen en onbevreeft gebleven.  ( MO ) gevangen m den Mammelocker 15December, heb daerom alle de buyten-Barrieren met onverporrelyke karreei-fteenen toe-geblockeert, by faute dat al die barrieren waeren of ten deelc gebroken of zonder floten, nae de bruggen opgehaelt en de poorten met alderhande iniirumenten toegemaekt te hebben, zoo wy beft konden, (de Patriotten hadden alle de kanons'veriiaegelt die op den uytreeder of Keyzerlyke Fregatte laegen, zy hadden ook de flotels en floten mede-genomen ) my dus wederom in flaet van tegenweir in myn azyl-plaetze bevindende, myn Sufter was in doods nood, zy konde myn floutmoedigheden niet lyden , zy had gevreefl, dat ik door de overblyfzels der vluchtelingen ievers zoud' overmand zyn geweefl, of dat ik met den duvfteren nacht in de Schelde zoud verfmoort hebben , waerom zy bezielt met dc Godvreezenthcyd, gelyk Moeder als een Anne den Hemel gedcuriglyk had "aenropcu , nu my ziende en haer wat hope gegeven hebbende in de aenftaende hulpe , die ik van den Baron Hayden en van den Graeve d'Alton had verzogt, zoo hebben zy my den wyn van eeren toegebracht, my dacht voor dat moment, ik zoo grooten oorlog-flag had gewonnen als Laudon door het innemen van Belgrado, ik had ook gefchreven aen den Generael d' Alton dat ik myn Schans niet zoude yerlaeteu hebben zonder myn bloed cn leven, JBaeshqf heeft myn geloofs-briefkcn , die ik van zyn Excellentie had gekregen, gele/en en my voor zynen Commandant en Gouverneur erkent, reëert en in alles gehoorzaemt, zelfs tot den laetteu moment gedient ais domeflicq, welkers uytnemende getrouwigheyd en bezonderc goede dienden van geenen Souvereyn genoegzaem konnen beloont zyn. Ons aldus onder ons mannekens en heel het GuarniBoen als eenen Afjuerus verheugende over onze geluckige wederkomfte in onze fchuylplaetze , ons een luttelken vergoedende onder het deelen van den gevonden buyt, die bettond in een oude patroon-tafs', de welke ons zoo veel te aengenaemer was, om dat zy fcheen gemaekt tc zyn van den broek van den God-verlaetenden  ( III ) van der Noot, gevoeyert met den onder-rok van zyn Babylonfche hoere : de Patrijodden konden ons geen grooteren buyt naelaeten , dewyl zy allegaeder arm blood en uytgehongert daer in waeren gevallen als Kiezende honden &c. terwylent, zeg ik, myn Officieren het lot wierpen om te weten wie dit gedeuk-teeken zoude' behouden hebben om het zelve niet te fchenden, zoo wierd om vyf uren des morgens onze vreugd en kry^sracd fchielyk geftoort, de brand-wacht dede my 'rapport over d'aennaedering van eenen hoop Patnotfch krygs-volk, komende van Liiloo, het gonne ik te eerder geloofde, om dat den Patriplodfehen van der Hevden, Beurtman op Liiloo voor Antwerpen, had medegebragt en aen Lauwken knecht van onzen veirman Rooje gezeyd, dat'er dezen nacht 1500 Patrijotten my zouden beftormt hebben en vermoort &c. dus was ons blydichap wederom met zorge eu angft ondermengeit, immers geloove met recht te mogen zeggen als Davidamma mea in mambus meis Jemper, want myn leven in een geduerig gevaer is geweeft door de overtollige vervoeringen der uytterfte paffien, nu van hope dan van vreeze, nu van blydfchap dan van droefheyd, geduenglyk in veranderingen van ilaet, conditiën en beroep kc dit rapport dede my een wevnig bekommeren; van de Wallen dit volk ontnekt hebbende, alhoewel wy konden zien, dat zy hunnen optocht {tierden recht op ons Port wy konden hunne kleederen niet kennen, hun geraes en getier, dede ons gelooven dat zy vyanden waeren als Leeuwen en raezende Patriotten ; want zy mieken een groot leven, ik beriep conjeil de guerre onder mvn zeven hand-langers, den raed was terftond genomen, elk beloofde my de Schans te verdedigen tot denlaelten man cn laetten druppel bloed, ik moedigde hun aen met te prediken en te leeren, dat wy waerelyk itreden voor 't Geloof, overzulks het was vaincre fans courir. Alfdan heb ik hunnen kloeken moed cn getrouwigheyd alderbeft ondervonden, zy toonden hun als brieffchende Leeuwen, en alzoo wy in heel ons Arfenal niet meer dan eenen Saber hadden, elk zogt een getuyg  (U2> om den vyand te fïaegen van de wallen, als hy die zoud beftormt hebben. Ik ondervond voor alfdan, hoe zorgelyk het is in zulke gevallen met vrouw-volk geplaegt te zyn, want terwylent ik myn maetregels nam tot het verdedigen onzer Sterkte, myn Sufter fchreeuwde enlammenteerde, zugtende en kermende als uytzinnig , ik had veel meer achter-zorge voor haer alleen te trooften dan met het bellier van heel myn Gouvernement. Daer-en-tuffchen den vyand naederde en flapte aen land , recht over en dicht by onze voorpotten , hy riep; Patriot ! ik my geplaetft hebbende tuffchen de twee poorten achter de eerfte barrière op de brugge, zweeg nog ftille; den Caporael zyn volk achter den dyk ketende , naederde een weynig en ftaende op den Oever riep andermael : Patriotten! op welke woorden ik tegen-riep met myn over-grouve ftemme cn in de uytterfte gedreventheyd : Keyzers Sacre-Mort! (i) en my omkeerende nae myn volk, gebood op den vyand vuer tg geven en het canon te lollen, den Caporael fchreeuwde: (i) Godtsgevinfde bygotikc zielen zullen hun zekerlyk hier Hooren 11 met zulke woorden te hooren n maer by aldien de Patriotten geen meerder blasphemien hadden uytgefpauwen , zy zouden zoo zeer niet befchuldigt zyn van alderhande Godslasteringen , aen de welke zy hun gewenden voor de Religie. Het is te beweenen , dat'er zoo veel Predikanten hunnen tyd verliezen met te leerert hoog verholen Speculatien onzer geloove , die geenfints noodig zyn geweten om zalig te worden, by dewyl zy verzuymen te leeren, hoe en wat blasphemie is ? en wat'er geen Godslaftèring is ? by aldien ik hier fchreef als Godsleeraer , *k zonde hier in 't voorbygaende zeggen : hoe facre-mort ot' mor-faerz , Juycre-die , facredie , fackermentcn , geen blafphemieft zyn nog geen meerder zonde* als parbkv, merdie , mor-die , verdoemt, donders, duyvels, ■iblixems Crc. maer wat blafphemie is, wil ik hier niet uytleggen' „ mids yder dit genoegzaem heelt gehoort van de Patt. ik ïas eensop een Schip tot Ooflende qui nefcit orare , vadat ad mare , dit? was des Sondags nae dien deh text van myn Sermoen , den welken ik veranderde in qui nefcit jurare vadat ad mare , heden zoude ik beter zeggen : qui nefcit blafphanare , debet cum Patriottis Belïigerare , die niet kan zweirgn of vloeken » most waer 't gezel-, fchap cfer Patt. zoeken >» Quré4  ( IT3 > Ö«V Jefus ! Maria! fchiet dog met, wy ?M\ Keyzers, vivat Jofeph! hy ftierde my een briefken, het gonne ik weygerde te aenveirden, ten zy uyt zyn eygen handen, ik pfefenteerde my aen de tweede barrière en zeyde , hy met zyn volk moeft wachten ( in weerwil ik zyn waepens kende en zyn volk aenzag voor goed Keyzers ) tot'er tyd, ik binnen myn Gouvernement den inhoud zoud gelezen hebben; hy dedeS veel excüfien en vraegde vergiffeniffe over den ihiflagj hy bekende zeer kwalyk gedaen te hébben; maer ik toonde my zeer. verbolgen om dat hy myn volk zoo ontroert had, ik verzekerde hem, wat fchroomeiyké •confufie hy had gedaen ten opzicht* van myn benouwde Sufter, die door vreeze was om tc fterveu, ook ten ten opzichte der bezetting, die hy door zyn poctzerié teenemael had ontftclt en in de wapens gebracht, ik verzekerde hem, indien'er fnaphacnen by ons Guarnizocrt hadden geweeft H dat hy geen twee keerén had geroopea Patriot ! hy zeyde zulks gedaen te hebben op den racd der Officieren van Liiloo-, om te ondervinden of ik tuderdaed zoo ftbutmoedig was als men van my alont klapte, en om te zien of ik my zoud verdedigt heb^ben, indien de Patriotten hun hadden vertoont. Aldaer ziet men wederom, hoe myn bloed öntftelè is geweeft door de vreeze en de hope, doof de droef-1 heyd cn dc blvdfchap : want hy diendé my aen een briefken van dén Baron Hayden, waer by dezen Weit* den Commandant my liet aeuzeggen, het gonne deze! mannen my mondelings breeder uytleyden, te weten ! hoe zy met twee ftucken kanon uyt het Cafteel waeféif gezonden nae Liiloo op het ontfangen van mynen brief \ die ik had gefchreven zoo haeft wy ons hadden meeftef gemaekt van deze Schans. Den Baron Hayden aenzogt my voords te willêii z8f» een voor de noodzaekelykheden van dit Fort, Voor hM volken alle voordere zaeken, met beveling Va. den Heef Strduóh eerften Liéutchant bnd«f C»ir»fl W Commandant van Liiloo ui allés te willéii t'*8emJfi1 f#* ken-, adviferen* vigiletëti ende1 ffóflNHfl gf IjfWI  ( iY4 ) • . tk'r omftïindighedèfi \ biddende voofds te willen gouver* neren als Commandant de Sterkte die ik zoo geiuckelyk zonder bloedftorting had erovert, ende hem van alle de bewegingen der Patriplodden in tyden te onderrichten • hy beloofde my eerfidaegs volk, kanon en munitie te zenden,maer zyn bevel is eeniglyks op den r3 November volbracht; deze tydinge behaegde en verttoute my zeer, dog deze blydfchap veranderdê terftond in angft zorge en vreeze , om dat den Caporael laft had af myn' volk nae Liiloo mede te bewegen, om diefwille dat Strauch_ vreefde of de Patriotten hem van den Hólland* Brabandichen kant mochten overvallen ; zoo dat ik my om acht uren. 's morgens en den volgenden dag en nacht ganlch alleen bevond, waer over ik myn beklag fchrcef aen zyn Exc. den Graeve d'Alton, te gelyk aen den Baron Hayden welke twee brieven ik onderteckende g.s Paltor en kotter,. Gouvernetr en Commandant, 1- ouner en Poortier van Liefkenshoek. ARTIKEL II. Wat ik d'eerfte daegen alleen in 'tFort heb gedaen, Hoe en door wat liften ik den vyand heb geftaen. David zingt zeer wel : ten zy den Heere de Stad he~ waert, te Vergifs waeken zy 'die de zdve gaede ftaen zoo heb ik ondervonden want God zyn macht niét verbergt in het geweld der waepenen of volk, non in curnbus, non in equis: nog veel min in de Princen der eerde : de Goddelyke macht verbind haer nergens aen eenige paelen. ö Ludit in humanis divina potentia rebus : Maximus in minimis nofcitur efte Deus. Geenfints willende befchuldigen nog het Gouvernement, dat meer als genoegzaem onderricht was van mynen. dringenden toettand , nog het Cdmmandemem, Hat lang kende de noodzaekelykheyd van Liiloo eu  t "5 'f Liefkehshoek in flaet van tegenweir te bezeftón, orti. dus aen de aldaer omzwervende Patriotten het hoofd te bieden en den overtrek der Schelde te beletten, zal my enkelyk hier bekommeren met aen de weireld te toonen, wat gevaerlykc Itoutmoedigheden ik aldaer heb bedreveu Op den 28 October 's morgens om acht uren, my teenemael alleen bevindende, gemerkt den Commandant van Liiloo myn zeven hand-langers had weg-gehaelt, heb wederom met hulpe van eenige inwbonders al de barrieren toegemaekt, met daer voor te wentelen overgroote horduyn-lleenen , de Bruggen opgehaelt en de Poorten toegefloten, ik had van Sieur Craenenbroek geleent twee fchict-geweiren , het een ' was een overgroot en oud Mull]uet, het gonne met de lontc moeft aengefteken wezen, ik heb dit groot cn lang kanon geplant boven de Poorte, zoodaenig gepointeert, dat • het al de Patriplodden , als zy aen dc voor-poorten zouden genacdert hebben, in het water zoud geplod hebben want het was gebieden met zes kogels, dit lag daer te pronken even als de groote Griete tot Gend, waer by de brandende lonte ook lag in het gezigte van den Woedenden vyand. Ik bleef aldus den heelen dag op de vellens Sentinelh ftaen >■> zonder oyt in myn huys te gaen » ik deed. myn Marquetente eten brengen onder den molen, van waer ik differente vyanden ontdekte, de welke zig bedienden van den ezel-jaeger van mynen molder, om te hooren, in hoe veel duyzende mannen ons Guarnizoen beftond ? hoe veel ftucken kanon myn wallen bedekten P maer ik had den ezel-gaft geen pas verleent ten zy op conditie van alles op zyn Jefuits te vergrooten zonder te liegen, want ik wilde den vyand voorders ' bedriegen, door alderhande krygsliften. Den dag paffeerde Yredelyk zonder dat'er eenige! fchaede wierd toegebragt van beyde de kanten : daer wiert nog door de Belegeraers, nog door de Belecerd* Troupen gevogten, nog gefchoten, maer alzco ik vreemde by den nacht overrompelt te zyn, otïzekerof niytieit ezel-jaeger getrouwiglyk had gelogen op de gotilie vow^  ( no > - ■zc-yn, heb eenen getrouwen vriend aytgezpnden onde.fr Voorwendzei, dat hy om den Chimrgien gynk voor zyn kranke vrouw, om te zeggen aen dc vyanden die fondom de Schans waekten , hoe ik reeds twee kanonnen t^dit waeren de twee kanons myn'er twee thaphaenen ) op de wallen had en dat'er met den nacht twee duyfent Keyzerlyke S^oldaeten verwacht wierden.... deze conv* miflïe is daedélyk volbracht: eenige Patriotten gelogeert in de naetle hoeve hebben mynen my tzendeling aengehouden en ondervraegt; hy heeft alles gezeyd zort hy door my was opgegeven, en is tydelyk binnen gekomen : wy hebben wederom alles Wel tocgemaekt en verzekert-; maer miftrauwende of zy niet door de hulpe van de fchuyten der viffchers over de veftfins zouden gekomen hebben, ik heb Mdertên Gillis en den kantinier gehuért otn nevens my te willen waeken, hun ■enkelyk verzoekende my itiilekeus te willen y.ermae* rièn , als zy den vyand -i evers langft hun poften zouden zien komen over het water. Ik hiel my gemeenelyk langft den kant van den molen eu de brugge, met waerachtig befluyt den eerften te ■doorfchieten, die myn Schans zoud genaedert hebben, ik eu zoud niet lang gedifputeert hebben over de Scholattique kweftie i nüm liceat occidere hominem cum immoderamine iriculpaue tutele, ik had hun zoo dra den kop gebrand, zonder uae den neus, ooren of teen te mikken, zoo men behoort te doen volgens de leere van zommige Scholaftique kwaften, Licentiazini van Schaerbeke : 'k zoude my niet genoegt hebben met hun kreupel te fchieten als ik hunnen kop zoud konnen doorboort hebben &c. gemerkt ik deze allegaeder moeft aenzien niet als eenen gemeynen vyand die zig vergenoegt met dc Sterkte te winnen, nemaer als moordenaers, dieven en beulen : zy hadden immers daegs te vooren 100.000 maePen nog meer gezwooren in het Fott, dat waert zy my haddcu gevonden, in 100,000 tlukskens zouden gehouwt hebben by dies mocht ik hun aenzien als .de gene teenemael cn voornaemendlyk uyt waeren én myn leven vim vi repdlere &r.  ( n?) De Lande Paftor van Coudenberg in Bruffel, vraegde my 1791 : of zulks niet was tegen myn Priefterlyk beroep? heb hem gelyk noch dikwils aen andere ibrupeleuze geantwoord, negativè : want het fpreekwoord vim ri repellere &c. zoo wel te verftaen is van de Priefters dan van andere menfehen, immers dat ik van in myn ftudie jaeren deze kwcllie had verwezen onder veel andere uytzinnigheden der zotte herffenklievers, die leeren , dat men zig maer mag verdedigen curn moderamine ïnculpatce tatclaz; als ik mynen Lees-Meefter ■Godefioid dc Aelfterfchen Draeyer zomwylen ondcrvraegde , wat hier door moeft verftaen worden ? hy wifte het zelfs niet, veel min konde hy zulk een kweftie uytleggen. OndertulTchen ik wakte zonder oyt van de wallen te gaen, jans durmir, dit was reeds den derden nacht, zonder uyt- mya klcederen te gaen, den flaep was vcrvremd aen myn oogen , de welke ik dikwerf nae den Hemel floeg . altyd roepende , unie veniet Auxiüum. Auxïl'w l ik het my vallelyk voeren flaéff, dat'er van het Antwerpfch Cafteel volk zoud gekomen hebben, alzoo ik andermael had verzogt des morgens, wanneer myn hand-langers wierden gehaelt nae Liiloo ; want het was onbcvattelyk hoe men zoo een fterke Schans allecne liet zonder volk of te^enweir &c. Majeur verweet my dikwils, dat ik zot cn uytzinnig v/as, aldus myn leven te pande te ftellen voor eene Sterkte, die zoo weynig gaedc was geflaegen door het Commandement en Gouvernement, zy raede, zy wilde, dat ik met haer zoud gevlucht hebben, zy konde niet bevatten., hoe ik zoo myn leven te pande Helde voor het innemen en het behouden van een Schans, die zeedeirlyk was verJaeten dooi de Keyzerlyke dienaers \ hier tegen zeyd ik : zulks zeer geirn te doen, niet voor het Gouvernement!.... niet voor het Cnmm&ndementt!... want dees beyde alfdan te zeer vc-rllroyt waeren^ maer voor Jjjevh ƒ/, die zoo veel iludic had feefagéwfeht en zoo eenen dierbacren oorlog had uyttrcfiaen ïr-ilj. om dezeven ander Schaufcnte winnen op dett^è H a  tavier; te meer om dat ik deze aenzag als myn eenigft* ichuylpluetze, gelyk ik weynigen tyd te vooren had gezeyd a.cn den Minifter Trauttmanjdorjf. Den nacht paffecrde geluckiglyk, de zotte Patriplodden lollen wel pcnige lcheuten in do locht om my bepóuwt te maeken , dog zy fchooten geen brelfen 5 den dag aengekomen zynde, op den 29 October geen een Soldaet hebbende om myn rapport over te maeken aen den Commandant Principael tot Antwerpen, mids ik geenen Commandant wilde erkennen van Liiloo, heb myn Sufter op het water laeten vaeren nae Antwerpen, om aldaer myn klachten te laeten vernieuwen by den liaron Hayden, over dat men mynen dienft aldus onbeioont het met my ganfeh alleen te laeten in eene Sterkte, om welke te erwinnen, ik zoo veel ftudien en lillen had aengewent, en zoo nae by een heel Leger had 'gcllagotrerd eu myn leven verboren &c Zoo lang als myn Sufter by my was, ik had nog raed en daed, maer toen zy met den Kantinier afwezig was ik bevond my raedeloos en zonder eenige veftandhoudmg. Zy droeg ook eenen langen brief mede, by weiken ik zyne/Exc. den Generael d Alton ondernente van alles wat'er in den omtrek myn'er Sterkte paneerde, om het welke te weten, ik mynen laeften penmnk gaf aen Maerte» Gillis en andere die ik uvtzond als Spions, welk verfchoten geld en ongemeyne dienften my tot heden 22 November i79i noyt zyn vergolden. iy 1 1 Het meefte waer voor ik duchte ; was den Molders ezeJ-ciryvcr, die my gedenriglvk vcrz'ogte om noortDillietten te hebben,.ik vreefde hy.aen den vyand alles overdroeg , wat'er in myn Citadelle omgynk": daerom onderwees hem in den Catechismus der Je/uiten, om met dobbelzmnige woorden den vyand te bedriegen Op de wyze van Judith. ' Ik liet hun aenzeggen, dat ik voor geen 30,000 Patriotten vreefde, dat nae ik hun uyt de twee Forten had yerjaegt, ik geenfints voor hun plaetze zoud gemaekt Wm&i jfc rpink: ftout, wetende zuil^s alf gevogten is,  (f19) ik liet hun aenctiénen, dat myn befluyt was: fansquar* tier, dat myn nachtwoord was : vaincre fans courir au mourïrpour JOSEPH le Grand; door al welk ftout Inreken de vreeze hun heeft abfolutelyk belet op te komen , gelyk zy hadden gezeyd en gezwooren. Mafeurken had in het Cafteel tot Antwerpen zoo veel ilegte tydinge nopens den armen tocftand der Keyzerlyke Troupen , nopens de flcgte voorzorge, die men beter had moeten nemen om den Patriottifmus in zyn begiuzel te dempen , zy had aldaer zoo veel wanorders ontdekt, dat zv thuys komende des avonds pak cn zak maekte, en my opftookte om benevens haer binnen den cerften nagt te vluchten , het gonne ik geenfints wilde verftaen , te meer om dat zy orders mede had waer by den Commandant van Liiloo my moede weder dieren myn zeven hand-langers, het gonne hy weygerde in weerwil de-orders hem fchriftelyk door den Baron Hayden waeren toegezonden. / Voor alfdan leerde ik de klecne fubordinatie der Nederlandfche Onder-Officieren tot hun fubordinerend* Bevelhebbers : want nae ik my daer over beklaegde, Strauch antwoorde als volgt: « Mon Commandant ökvis-a-vis ! je fais faché, qüe » je ne vous peut tranfmettre les fept hommes , que „ vous me mandez, je n''ai pas affez de monde_ pour 3, fauver mon Fort le quel eft expojé le premier a l'aj„jaut des Rebelles, qui, fuivant qu'on me dit, m'at„ taqreront encore aujour£hui, je vous jenvoyerdi » deux hommes pour vous tra iquiUifer, & d'aujji-tot r> qu'on vous attaquera , donnez moi des jignales, r> 'faurais Join pour vous ürer de l'embarras &c. « Je Juis mon cher Commandant ! votre Strauch „ premier Lieut. Liiloo 29 OStobre 1789. Yder ziet uyt deze eerde woorden, hoe den Lieutenant Strauch ongetwyffelt inftruftie had van wegens den Baron Hayden om my te erkennen en te Leien $s Commandant van Liefk«oslioekteude onj ra allen voo^  ( f«g ) vullenden nood met my te beracden, te handelen over. de noodwendigheden dezer Schans, alwa'er ik voor die. -twee d.aegen en nachten ganlch alleen was , overzulks zoo ik my onder den brief aen zyne Exc. den Generael d? Alton had gcteekent, Paftor, Gouverneur, Comniandant, Cannonier en Póortje'r van Lief kenshoek, ik verwonderde my hoogelyks. in te ondervinden, hoe. fcnen Onder-Üfficier zoo vermeten was de bevelen van zynen Bevelhebber te verzuymen, cn my aldus alleen te laeten in een Kort, op het welke hv genoegzaem wift hoe zeer dc rondom zwervende vyanden over-lamnvaeren 'gemunt, Strauch zeyde : primo mikt ïk heb dan in den naem des Heeren. den derden nacht gewaekt, Sentmellegeftaen, geropen en gefchreeuwt als ue twee voprgaen.de nacht-wackten : ondertulfchen de vreeze was irj het lyf, myn Sufter wilde geenfints meer blyven, zy maekte pak 'en zak en befloot des nachts te vertrecken nae Gend, eylaes!. zy was gedreven om aldaer te vallen in den afgryzelykften voorval van heel de Paep-Revolte; gemerkt zy aldaer is verbleven uv den iS of i9 November, ik heb haer op den 30 O&oper om vier uren 's morgens uytgeleyd tot op de Peirfe*» zy is van daer voords langft Beveren nae St. NiccJais en Gend gereyft, ik in ajler haeften nae Antwerpen met het fnel-zeylendc vaertuyg waer mede den grooten Keyzer Jojeph II nae Antwerpen is gevaeren, heb myn bekiag gedaen by den Baron Hayden, over dat ruea my aldus twee daegen en nachten ganfcji alleen verliet in een Fort, op het welke den vyand zoo iuniglyk \v as gedreven en het gene ik met zoo veel omzigtigheyd aJs krygs-liftigheyd ten allen gelucke had afgenomen, ik zeydq noyt genoeg te 'konnen verwonderen hoe zorgelooflyk het Keyzerlyk krygs-volk te werk gink 111 den cei/is der Patriotfche macu-korfe, terwylent ik myn bloed eu leven voor den dienft van Jojeph II als volontairen ten belton had gegeven, ik zeyde ook niet genoeg te konnen verwonderen ov-er dat Strauch al myn Guamizocn had weg-genomen, nog geenfints iiad volkomen m , Jen meefter gemaekt hebben van -myn fcfouyip'aeez* terwylent ik was geweeft nae Antwerpen; dog ik had .des morgens voor myn vertrek de Üeuters in de zovge voor hét Fort pvérgelaéten aen den grootlten vriend der Patriotten, Rooje den veirman, hem zeggende : dat ik voorzeker met volk en kanon onfent den middag zoud weergekeert hebben en by aldien hy de Patriotten in het Fort zoud gelaeten hebben, dat hy benevens zyn huys het gelag zoud betaclt hebben : aldus betrouwde ik net Gouvernement aen den onbetrouwiykften der inwoonders ingevolge het fpreek woord : men moet dieven door mulders vangen, cutn vulpe vulpïndndum, waerelyk den Patriotten vriend was my getrouw gebleven, hy'had wel e enige Patriotten in de Schans laeten komen 'dm by hem een goed gelag te maeken, om de bolwerken te bezichtigen, om myn Schantingen te ontdec■ken,dogzy waeren allegaeder te beducht voor myn Armee, zy benauwden my geenfiuts, als ik met myn Garnizoen daer in kwam, den gaft bracht my in alle getrouwigheyd en volgens zyn t'chippers beleeftheyd de fioters de Fortreflen3- dus hadden wy meer te vreezen voorde inwendige als uytwendige vyanden , tegen welke ik een ontelbaer Guarnizoen had te pofteren ; want als den rechten vleugel de een brand-wacht gaede üoeg, den Hinken vleugel de andere brand-wacht, dan moeit ik Senünelle fpelen aen de Poorten, aen de Hoofdwacht en te zaem Gouverneur in het Commandement, zingende voor nachtwoord : Dominus mihi adjutor & ego defpiciarn inimicos meos. Den 31 Oétobér geruftelyk gepaffcert zynde, wierd ik des avonds zeer ontruft door dien myn Spions niet binnen kwaemen, waerom ik weerom voor den vyfdeu nacht met derfde gaen flaepen; hebbe als vooren de wacht gehouden onder de vleugelen van den molen, van waer ik alderbett de poogingen der vyanden en hun paifagie over de Schelde konde ontdecken; ontrent den negen uren paffeerden eenige zatte boeren van dert Doel, die met twee waegens van St. Mcolais kwamen, eu alzoo zy digi nevens onze voorpotten moefien ryden, niet anders meynende dan volgens hun geraes het waeren Patriotten, /zoo haeft zy aen de eerfte barrière waeren , ik gaf eenen grooten fchreeuw, waer op zy allegaeder. riepen : Jejus ! Maria ! ftaet ons by ! gratie! gratie! Mynheer den Schildwacht! wy zyn ge.en Patriotten maer vredige Boeren, die met ons waegens en graen komen van de marót; toen zy myn ftemme verhouden, zeyden: ach! Mynheer den Paftor! laet dog ons vryelyk en vredig pafferen , wy zuilen uw een hefpe brengen : hoorende zy eenvoudige goede Boerkens waeren , ik liet hun geruftelyk voor-by gaen » daer mé is dezen dag en ook den heelen nacht voor-by gegaen * wy zyn den heelen nacht blyven op fchildwacht ftaen » 1 2  ARTIKEL IV. 2foe dat ik heb een Schip vol Patriots beklommen, En met twee mannen heb den heelen Doel doen fchroomen. Alderheyligen-Dag konde my niet difpenferen in Miffe te doen » voor heel en ganfch myn Garnizoen » nogtans om niet overraft te wezen door den vyand, heb extraordinaire ure afgewacht, te -weten tot kwart voor den middag, op dat niemand de Patriotten danof zoud verwittigt hebben. Mynen uytzendeling arriveerde in den morgen-ftond met aenzcg, hoe Kieldrecht en den Doel daegs te vooren de Patriotten over de Schelde hadden verwagt, en dat zy weerom vermaent waeren om de zelve den volgenden nacht af te wachten, dat zy alles bereydeden om deze te logeren en wel te ontfangen, dat zy'er ontrent twee a dry duyzend verwachteden &c. ik heb danof naemiddag kenniffe gegeven aen mynen Collêgue Strauch tot Liiloo, met eenen brief voor den Générael d1Alton met verzekering , indien zy opkwamen dat ik'cr veel in de Schelde zoud gedoopt hebben reali iaptifmate, op dat zy door het doopzel van bloed en van begeirte zoo wel als door het doopzel van water in den Patriotfchen Hemel zoude gevogten hebben als Martclacren van 't Geloove voor 't Geloove. Wetende dat zy voor hadden hun grootfte aen vallen te doen op de Heylig-Daegen, ik verwachte hun ten nimften jegens den avond van dezen Hoog-Tyd. ... Hier op had ik iemand nae Frederyk-Hendryk gezonden , alwaer ik reeds over-een-komfte had gemaekt met den Baes, ten eynde hy my tydelyk zoud voorkomen hebben als de vyanden aldaer zouden aengekomen hebben om over de Schelde te komen , in dezer afwachtiuge Baeshof heeft my jegens den avönd gezeyd, dat ik niet moeit bevreeft zyn, indien men onder het Officie, het gonne ik had gemeynd te doen voor de Overledene, zoud gecaunoneert hebben, mids Strauch  . ( 133 > had befloten een Schip vol moordaedige Patriotten ia den grond te booren r> myn herte beefde als ik dit kwam te hooren n zeggende : ey ! hoe menig onnoozele verleyde zielen mogen daer onder wezen ? non fic.' neen ! den rechtveirdigen mag hier niet gedood worden met en om den ondeugenden, ik had (als Judas Machabeus die noodig vond zig te verdedigen op den SabbathDag ) veef liever die menfehen levendig te vangen dan in den kabeljauws-kelder te zouten; daer op heb ik myn twee krygs-mannen ( heel ons bezetting ) genomen daer'by twee knechten van Sr. Jan van Craenenbroek met nog twee volontaire Boere-Knaepen, met deze alf wel-gewaepende verzelt zynde, ik ben nae het vermeynd Patriots-Schip gevaeren, nae-by het zelve heel ftillekens roeyende in vafte meyning, dat het vol Rebellen was, ik benden eerften op het Dek geklommen, de andere volgden my, den Schipper, zynde eenen Zeelander , my ziende zoo fubitelyk geklampt aen zyn boord, wilt niet wat gitfen : hy meynde boven het Dek te komen , maer ik belettede hem met zelfs nae beneden in zynen rouf te treden, hebbe hem onbefchroomt afgevraegt wat volk hy aen boord had, ik hiel my in alle omzichtigheyd in afwachting dat zy hun zouden verborgen gehouden hebben, heb hem wel onderhoort, van waer hy' kwam van daen f waer henen hy nae toe wou T den Schipper konde my niet antwoorden door fchrik. Naeyer tot Gend S. T, L., mynen ouden vriend, zal my mogeiyks vraegen : met wat contcientie ik alzulke aéten tiytrechtede, dewyl deze fchynen verboden te zyn aen eenen Priefter P ik antwoorde, dat zulks veel min tegen de wet Chrifti of tegen de Kerkclyke Hellingen ftryd , dan dat de Biffchoppen, Abten of Prelaeten in de Lands-Staeten zitting hebben, of dat eenen Bitfchop Pnnce fpeelt, dat zulks veel beter my was toegelaeten als Soldaeten te werven < m tegen den Keyzer te vechten, als kanons, fufiken en ander oorlogs-getuyg te bezorgen aen de Rebellen gelyk de Bff-hoppen van Mechelen en Antwerpen, de Abten I 3  (134) 'voor de Staeten hebben gedaen, dit was veel eer ea meer toegelaeten als het volk op te ltoken om de getrouwe Keyzerlyke Önderdaenen om te brengen, als JVlaerten de Baft , heeft gedaen roepende tot Gend 13 November 1789 wie moet'er hier biechten ? predikende dat yder de wapenen moft aenvatten op pene als van middel tot de zaligheyd.... myn daeden itryden zeker veel min tegen de wetten der Kerke als het volk op te hitzen om van Krieken den kop af te zaegen, alzoo de Cappen hebben gedaen tot Bruffel, immers dit was my beter toegelaeten als aen de Cappen te peirde te ryden , met de eene hand het Crucifix en met de andere hand een piftoole of een zweird te gebruyken, alzoo men verfcheyde Paepen heeft zien doen in de PaepRevolte , naementlyk de Cappen tot Falmagne 20 September 1790 nogtans verre van my, te willen myn eygen daeden verlchoonen door de ondeugentheden der Afgödifche Prieltcrcn : want om dat zy hebben gedoolt, gedwaelt en misdaen, hierom was het my niet geoorloft te mifdoen : neen! ik wil myn gedrag geenfints verdedigen met het zeivete vergelyken by het gene der Patrijodfche Paepen; vee Mis ! quia via Caïn perierunt, dit fchryf ik hier allegaeder enkelyk om te zeggen, indien ik hier of daer mifdaen had, het geen wonder zoüd geweeft. hebben, dewyl'ganfeh den Paepen flaet in deze troubeje tyden was van den rechten weg gedwaelt in den moórdaedigen weg van Caïn, maer ik verantwoorde my op'deze zaeke : te weten, in het bekoringen van dit Schip, met te zeggen : è duobus malis inevitabihbus minus eft eligendum, ik had liever hun te vangen om hun te bekeeren en om hun in het leven te behouden, dan hun te zien daelen in den kabeljauwskelder en miffchien van daer in den Patriotfchen Hemel , Barathrum. Ik moft, ik rnpgt hun vangen, ik moft hun voorkomen , om van hun niet gevangen, vermoord of voorkomen te zyn; gemerkt alle de Patriotten op myn leven Uyt waeren, zy waeren tot dezen moórdaedigen aft gepriviiigeert door al de Cappen met difpenfatie van  '('35') den generaelen Mufti van Eupen; immers geloove vattelyk, dat wie mynen kop alfdan had konnen draegen aen mynen Coufin van der Merjch tot Breda, die had ongetwyffelt gemaekt geweeft Pacha van zeven PeirdeSteirten, hy "had vollen Aflaet verdient uyt van Eupens fehat-kifte en zeven-rnael zeven-en-'tzeventig Quadragenen uyt de Seraphieke Threfoiren •, dus mogt ik wel op myn hoede zyn, by dies ik oordeelde gevolgentiyk, dat het beter was myn vyanden te vangen dan my zelve door hun te laeten vangen; hifce diclis in bygotorum confujwnem. Nae heek het Schp omzet te hebben, ben ik zonder antwoorde van den Schipper af te wagten in al de luykgaeten en rouf-plaetzen geloopen als eenen otwerzaefden Paul-Jones, als den ttoutmoedigen Bart van Duynkerke; maer ik vond geen levende ziel, den Schipper verzekerde my geen Patriotten te kennen, hy zidderde door fchrik en vreeze van al myn volk aldus in de wapenen uytgedoffchen te zien , zyn Maetjen, zyn lief Kaetjen, viel my voor de voeten, biddende en fmeekendc om genaede , zy meende wy zelfs Patriotten waeren en gekomen op buyt en roof, zy bekende dat deze voortlaenders der Paepfche Religie daegs te vooreu op de Rheede van Baets by Saftinghen meeft al hun Vivers hadden weg-genomen, ik vertroofte hun, zeggende : indien'er nog zulke voorftaenders der Catholyke Religie op hun boord kwamen, dat zy die by my zouden gebracht hebben, dat ik die van Geloove zoud verandert hebben. Gehoort hebbende door andere aenliggende Schippers, hoe dat'er een Schuyte vol Patrijodden van Wielebroek en Boom waeren aengeland en dat zy nae den laejlen jluyver waeren gegaen om hun aldaer op te houden tot de aenkomftc van de Patriplodden uyt Holland om de zeive met hunnen boot over de Schelde te helpen brengen langft Frederik-Hendryk. Hier op heb ik eerft hunnen grooten Boot in beftag genomen , heb in Liiloo verfterking van volk gevraegt, beu dan om negen uren met ontrentaoraannen in den laefteu  C i3<5 ) fluyyer gevallen ; maer de Wielebroekenaers hadden broek-af gefpeelt, zy waeren in tyden gevlucht, hebniet myn Patrouille eenige Hoflieden rondom oud Liiloo «gegaen zonder eenigen buyt te maeken, yder was verichnkt my te zien op zoo eenen hoogen Feeftdag aen het hoofd van zoo een gewapent Detachement : neb hun geantwoord, dat wy waerelyk voor.de Religie v/aekten om de baen(kopende Patriplodden te veriaegen, te vangen of te ftraffeny' mids deze als TygVs en Leeuwen uyt waeren om my te vermoorden, en daer op gedeurig langft die kanten rond-z wervende , de Boeren tegen alle wetten onzer Religie benaedeelden, beftolen, afperfden, mishandelden &c. waerom ik met perykel van myn leven deze moordaedige dieven achtervolgde en vcrjaegde, om niet langer van hun verdreygt of geplaegt te zyn, waer over my veel klachten wierden gedaen door de omliggende Boeren eu mentenen, waer op elk een myn volk heeft getrafteert order C ^ ^ endrinken' doSalles in ^ befte Myn Soldaeteu waeren zeer voldaen » wilden altyd en alom met my zeer geirn ten ftryde uytgaen „ om dat zy over-al zeer wel wierden gedaen » wy zyn alzoo nae Liiloo gekeert * hebbe aen Strauch denWillebroekichen Boot als buyt vereert* en ben om elf uren gekomen over de Schelde in myn Schans : welkers zorge ik had gelaeten aen myn ouden verraeder een Patrio tichen Schipper Rooje, die weerom , plus par force que par amour, zyn plichten wel had gekweten Dees waeren de dienden die ik op Ald'erheyligenDag voor de levende heb gedaen, de zelve offerende als een alderheyligfte werk voor de overledene Keyzers gemeuveideSoIdaeten tot Turnhout, voor welkers laeveuiiie -deze myn zorgvuldige ondernemingen zekerlyk meer voordeelig waeren dan als ik in myn Fort zoud hebben blyven bidden, gemeikt ik door dezen goeden uytval jo myn eygen ]even heb bevev]igt n_0 * yer_ blinde vyanden getoont,hoe zy verdoolden, /•myn even menfeh belchermt van dees dieven, 4° de bedrukte  ( 13? ) vertrooft, 50 de onwetende geleert &e. qui bonum agtt non cejjat orare S. Bon. Alzoo wy de Patriotjens binnen den nacht moeften verwachten over de Schelde, zoo was'e, weerom geen bed voor my gemaekt, dit was dan den Je/den nacht, dat ik uyt myn kleeders niet had geweeft, nog had, ge enen vaek, dezen verdwinde van myn oogen even als aen Jacob om op myn kuddeken te waeken ; Strauch had my gezwooren zig te verdedigen in zyn Fort tot den laeften druppel bloed, maer wilde noyt hooren om den vyand buyten zyn Schans op te zoeken, myn Patrouilleren heeft aen de Patriotten tot Beerendrecht, Offendrecht en Zandvlied zoo grooten angft gebaert, dat zy in dezen nacht niet hebben derven komen tot HendrykSchans , alzoo voor den tweede-mael was gefchikt; want zoo haeft zy hoorden, dat ik met volk rondom oud Liiloo tot nae-by op de cruyf-weg had gepatrouilleert, zy liepen achter uyt, zoo dat dit den tweeden keer was, dat ik hunne voorgenomen paffagie over de Schelde hebbe verydelt en belet, zynde alfdan geweeft volgens het zeggen van mynen getrouwen Spion Jan Heus voornoemt, ontrent twee duyzend mannen, wa'f van differente , my vervloekende en verwenfchende , zyn te rug gekeert nae Breda en Roofendael, eenige andere die wat meer bezielt waeren met den geeft van ftoutmoedigheyd, hebben voet gehouden en zyn met den dag genaedert tot op Frederik-Hendryk, in meyning alfdan overgezet te worden, wanof zekeren onbekenden, die ik meyne door den Baes van Frederik-H. üytgezonden te zyn, my om vier uren des nachts heeft onderricht; dit baerde my wat onruft, ik en kunde geen confeil de, guerre houden, dewyl myn heel Garnizoen overvallen van den vaek, door zoo veele en lange contre-marchen en afmattige nacht-waeking, voor alfdan zig een luttel verkwikte door den flacp. Op den 2 November 's morgens oni fes uren, hei hun wackcr gemaekt, krygs-raed gehouden om te weten of zy my zouden gevolgt hebben tot op den Doel, alwaer wy de overkomende Rebellen moeiten doopéu  ( 138 ) 5n den naem der dry Himjens, te weten: Hendryk Cardinael van Mcchelen, Hendryk Generael van der Merjch (i) , Hendryk moeyal van der Noot. Siffèn den Logenaer was dan kloekmoediger als Baeshof, dezen vreeide dat wy door de Patriots-Gezinde Poelenaeren meer zouden geleden hebben dan door de Patriplodden; nochtans hoorende ik onveranderlyk bleef aen myn befluyt, om den vyand te ge moet te gaen, naedien hy my zyn beangftheyd.had getuygt, om dat wy maer met dry mannen waeren, heelt eyndelinge gezeyd : tecum paratus juin in carcerern & in mortetn ire, heeft zig in order gewapent en wy zyn onder ons dry opgetrocken. Deze onderneminge fcheen my te noodzackelyker, cm dat den Kotter van den Doel my daegs te vooren hoftien had geweygeri, de gene zynen Paftor Geldof my had toegezeyd om in myn Kerk Milfe te lezen, waer uyt ik ondervond hoe weynig achting de Doelenaers hadden voor den Keyzcrlyken dienft, en hoe zeer dit volk reeds was toegedacn aen den Patriploddifmus; ik zeyde aen myn Tronpen het meer als hoogen tyd was, dat men die Boeren motte bckeeren, hier toe was het noodig dat wy aldaer een Sermoen» gingen doen op ons fatzoen De locht was klaer en helder, fnel gevrozen, ftraf geyzelt dog open en zuyver locht, waer door wy nauwlyks uyt ons bolwerken waeren , toen wy de Patriotten ontdekten , die van den anderen kant der Schelde op (i) Dit is ook al een duyvelfehc uytvinding geweeft der fanatike Paepen, de welke eërftmael hebben uytgeeeven dat mynen Coufin ook den naem van Hendryk had gekregen in den doop , om dus deze dry perfoonen , die zy hebben geéert , gewierookt enaenbeden als Goden , te vergelyken by de dry Goddelyke perfoonen der alderheyhgfte Dryvaldigheyd; welkers afbeeldzels in menigte IC rken op veele Autaeren zyn geplaetft geweeft nevens het alderheyhglte ; ey Jefus ! wat Afgoderie heeft men zien gebeuren door de voorftaenders van onze Religie? nu mogen de Ketters ons Patrijodden vryelyk noemen Af^difcle Paepen, om dat zy de Goddelyke eere hebben gegeven aen dees dry goddelooze. Hdntjens.  ( 139 ) Frederik-Hendryk alle bereydingen maekten om over te komen, dit dede het coleur van mynen Sijjen verblee- " ken, maer mynen Baeshof mynen yver ziende, zeyde my noyt te willen veriaeten; zoo naederden wy aen den Doel, achter den Dyk, zonder gezien te zyn van den vyand, toen wy ontrent deze plaetze waeren genaedert, puft ten tyde van de vroeg-miffe, als de Boeren hun gebeden Horteden voor het geluk der aenwaflenden Patriottifmus , ik heb eerft myn rechten vleugel op den Dyk geplaetft en een fchcute laeten loffen in de locht, een weynig nae-dien infgelyks mynen Hinken vleugel laeten doen, ik nevens* hun gedeurig op en af den Dyk loop ende om te toonen wy met zeer veel volk waeren, ben dan daer by gekomen en wy hebben te zaem een groot geluyt gemaekt, waer door de jonge Leeuwen zoo befchroomt zyn geworden, dat zy allegaeder vol fchrik en vreeze met pak en bagagie hun Hag-veld hebben veriaeten; zy waeren alfdan, volgens men my naedien in Frederik-H. en den Mammelocker heeft gezeyd, ontrent duyzend mannen, hebbende eenen zeer koftbaereu Standacrt en andere bagagien mede, ook veel geld &c. deze zyn niet verre tc rug geloopen, zy hebben hun tot Zandvlied, Put cn die omftreeken opgehouden, om naeder gelegentheyd en nog meer hun'er complicen af te wagtcn, en gelyk ik myn befpieders had, zy hadden ook de hunne die altyd op myn gedrag en op myn perfoon uyt waeren, quetrentes quem devoraffent. Dit zyn nu de dry keeren, dat ik een, twee en dry duyfent Patriotten heb belet over dc Schelde tc komen of verjaegt, maer wat vergelding heb ik daer vooreH in dien tyd ohtfaen ? eylaes ! geen ander dan hondert millioenen vervloekingen van wegens dc Rebellen en alderfchandcleutte verwytingen van den es-Souvereyn Maller, Bailliu van St. Pieters tot Gend, dezen my gevangen en op het Stadhuys voor de Schaerc der goddelooze Boeven gebracht zynde, aenfprekende als eenen raezenden en dullcn Geelnaerc , zeyde onder andere tot zyn Mede-Rebellen : ziet daer ! ecu Homo ! ziet  Z Jjfr g°dido0Zen AP°fi^ •' den welken onze manhafnge Troupen tot dry-mael heeft belet over de Sehelde te komen onder verdreyglng van deze te verfmoorenin de Schelde &c. zoo wy hier van breeder zullen hooren in den volgenden Tydftip toi trecken, nae wy door den fchrik hun hadden verjacgt van onze kuiten, wy zyn gaen preken op zvn krygs-wyze m de Kerke van den Doel, awaer Zy eenen Auguflm bezig vonden met zyn Sermoen 2 Wn Kerk' °m de" G^sdieTlf niet te ltoortn, heb myn krygs-mannen over hun dapperhevd b fchonken in de naeftgelegende herberg, ik tayfterde ondertuffchen van buyten het Portae], h vaftvoornemen van indien dezen Claeys-Tolentlns-ManlL ofte dSf\Tf jCgenS de CCre ™ J°foh II otte delfe fs bedienders , van hem terftond iivt den preek-ftoel te jaegen, en ik aldaer voor myn Legetke voor te gaen i„ het Sermoen: of hy Auguflm myn vat of gevecht had gehoort die wy hadder/ifytgeftl „ tegen de Patriotten , weet ik niet : ondemuTchen £ zeyde met ons aengaende , en immediaet nae hy gedaen T; LWfer lk twee jonnet-ei, als twee BZl \dee;ednSChl,dWaCht üae" ™ de« Communie! mok, waer door zoo grooten fchroom en fchrik onder het volk is gekomen, dat'er niemand voords heeft kon nen bladen voor de zielen. Den Pater beefde aen den Autaer, hy meynde wv hem als eenen heyligen kwamen weg-haLnfnSnS was zoo bevreeft als Paftor en Cofter, om Z Z daegs te vooren de Hoftien had gewevgert, den Paftor SE.da;h^reedSOp myn boekske» ^nd Is Pan od! eenïe iïoül &" lk Mcl«™^ heb in het Sacriuie ecmge Hoftien genomen. Paftor wat is'er van uw beliefte P ey ! zegt mv ■ alles is tot uwen dienft. y 8 y " 'es 15 Ik antwoorde : heb heden zelfs gehaelt de Hoftien ,  j ( 141 ) 1 die gy Rebel gifteren hebt geweygert ten dienfte van •den Souvereyn : gaet weg Rebelligen menfeh ik zal u 5leeren dienft weygeren aen den Keyzer; daer mede ben ik uyt de Sacriftie gekomen, heb voor al het volk myn Hoftie-Doze aen mynen eerften Adjudant gegeven, en ben ;uyt de Kerk gekomen in het Stadhuys , alwaer myn fchildknaepen zeyden, dat zy beducht waeren geweeft, of men plaetze zoude gemaekt hebben, om ons proceffie te doen met ongewyde Hoftien : dog de Boeren hadden jons zoo eerbiediglyk laeten pafferen dat zy dikwils zoo jveel plaetze niet maeken als den Paftor de H. Hoftie jrond draegt, want zy vreefden dat wy hun in contriibutie zouden geftelt hebben, andere meynden, dat wy hunnen Patriots-Gezinden Paftor zouden opgelicht hebJben : elk was in de uytterfte vreeze. Goofens den Greffier, heeft op den 10 December I beleden aen den Lieutenant Marzal, dat hy fchudde^ jzidderde en beefde in den Schepen-Bank; want dat myn j geftoort gezichte een yder bevreeft had gemaekt: ik j heb myn aides-des-camps wederom getraéteert en aen I den Paftor Geldof eenen laet-weten gefchreven in dezer I voegen : « Mynheer! laet u by dezen weten, hoe uwenCofter m gilleren my heeft durven weygeren de Hoftien, die r> ik van TJ-E beleefdelyk had doen afvraegen, om j n van daege den dienft te konnen doen in myne Kerk, r> ingevolge het verzoek myn''er Guarnizoen , ende aenr> gezien U-E myn verzoek, hoewel gedaen als Key>» zerlyken Paftor op het Fort Liefkenshoek , niet I»» hebt voldaen, zoo hebt gy my verplicht deze Hofn tien te komen haelen op krygs-wyze, aen U-E overat laetende danof klachten te doen waer het u gocdr> dunkt, zullende my ook daer over beklaegen waer n en zoo het behoort. Aldus gegeven in 'sHeerens#» Huys op den Doel 2 November 1789. » P. F. D. Vervifch, Paftor Militair in Liefkenshoek. Deze myne korte woorden hebben zoa veel indruk  gebae.t op het herte van' Paftor en Cofter, dat zv beyde z.yn gevlucht op den Hollaudfchen-Bodem, den Coher heeft daer-en-boven een doodelyke ziekte rlJr ai gehad , dog heb hun korte daegen ni-dien den vïede geoftert, alles hun vergevende het gonne zy hadden miidaen, waerom zy my beyde voortaen alle mogelyke dieultcn en vnendlchappen hebben toe^ezeyd j Ik neb waerelyk den Paftor voorders aenzien als eenen wel-peyzcnden Kerk-Dienaer tot nae de PaepKe volte- wanneer, ik met verbaefthevd heb verftaen wat iehandige rolle hy had gefpeelt, naementlyk in den Capiteyn Mejureur te bewilligen om, nae ik iuduyvels klauwen was gevallen, de twee Forten over te geven aen de Rebellen, om het welke af te haelen, hy twee exprelïe voyagien heelt gedaen nae Gend , tragter.de aldaer de vrouwe van den Capiteyn om té haelen! haer biddende en Imeekende te willen met hem mede komen nae den Doel, offerend» ,zyn huys voor -haer kwartier ten eynde zy hatren Man zoud beweegt hebben om deze twee Schanlen aen de Patriotten over te geven; treidof! Geldof! waer zyn nu uwe woorden, die gv korts te vooren in myn bywezen ten huyle en ter ttrefentie van den Greffier Goofens hebt gezeyd aen dézen Capiteyn, tc weten : dat gy noyt konde goed-kuereh dat men tegen den Souvereyn de wapens zoude opne! men, dat gy geenfints den Patriottifmus approbeerde te mm om dat gy daer by veel fchaede moeite lyden* gemerkt gy reeds verzekert waert door den Keyzer' iv" nf^^WurdeU' daer diit ^ nu noS Defervito' Dry it? Geldof, waer zyt gy mifleyd geweeft en tot wat mmeedige daed hebt gy de Keyzerlyke krygs-kuechtcn beweegt r1 age pcemtentiam ne.... B. L. wat dunkt U van zulke Herders ? van zoo trouwelooze Paftors, de welke alles hebben aengewend tot zoo verre zy eenen aldergetrouwften, alderkloekmoedigiten krygs-man hebben overhaelt ed als overweldigt om zonder ftoot of fcheute twee zoo fterke, fchoone en aengelegentte Fortreflen tegen zynen eed over te geven, alzoo hy my ter pretentie van myn Suiter op  ( M3 ) den Ougft 1791 gedeclareert heeft, en het gonne zyn achtbaere Vrouw infgèlyks betuygde voor hun dry kinders en nog eenen Officier, opentlyk belydende dat den Onder-Paiior van Waefmuniiet met den Paftor van den Doel, voor een groot deel hem hadden overweldigt om de Forten immediaet nae ik in de klauwen der Leeuwen was gevallen, over te geven; oordeelt dan Lezer van zulke Predikanten, die een yder moeten aenprcdiken wat fchroomelyke zonde eenen mïneedigeit menfeh begaet.... wat dunkt U-E van zulke Biecht-Vaders , die eenen menfeh terftond weg-jaegen en verdoemen als hy icvers wat te dikwils ydelyk heeft ge-zwooren of gevloekt, zy weygeren de abfolutie aen de gonne ievers ontbreken aen hun beloften, ondertuffchen zy maeken geen lcrepul van eenen trefielyken krygsman tot de alderboofte mineedigheyd te brengen door alderhande beloften, dreygementen en alderondeugenfte offers. LEOPOLD hoe goedertieren hy is, heeft de Lravau , Solares, l'Ami en Sackers publykelyk geftraft, omdat zy hun door de Paepen hebben laeten verleyden : wafc ftrafte verdienen dan niet die God-Toegewyde verleyders, verraeders van God eu den Keyzer, mineedige van Kerk en Staet R ik wit nochtans geenfints Rechter fpelen : maer dit ftelle ik vaft, dat volgens de grondregels der Gods-Geleertheyd alzoodaenige fchelm-ftukfcen in eenen Priefter Gods veel meer moeten geftraft wezen dan in eenen krygs-man, of als in eenen Borger : by dies ik betrouwe dat de Juftitie van den Souvereyn ten haeren tyde behoorelyke ftraffen zal opleggen aen die van het kleen getal zyn der boofaerdige, ende ter contrarie belooning zal geven aen de goede, om dat de booze hun zouden beteren en de goede nog beter mogen worden AMEN.  ( M4 ) ARTIKEL V. IVit ik de dry volgende driegen heb gedaen , Eer ik nae het Cafleel van Antwerpen ben gegaen. Keyzer Karei, V, zeyde: dat mendeur moeft wezen met de Duydfche, gevoegzaem met de Nederlanders , hypocriet met de Spaignaerts, indien men wilde den peys en vrede behouden, dog het is my vremd te lezen, hoe dezen grooten jae onfterffelyken Vorft, naedien noodig heeft gevonden de ftrengighevd der wetten en de vreeze der wapenen te gebruyken om den peys onder zyn Nederlanders te brengen; hy had waerfchynelyk deze woorden in zyn jonge daegen gezeyd, en nae-dien anders ondervonden en gefproken, gelyk men nog dikwils moet doen; waerom ik geloove dat den onvergetclyken d'Alton (i) nog beter heeft gefchreven aen den Keyzer 24 January i79o « être jufte & ferme « avec les Beiges eft le Jeul moyen d'ajfurer leur y> JoumiJJion'« de gerechtigheyd en kloekmoedigheyd zyn de twee eenigfte breydels om de Nederlandfche Leeuwen te beteugelen. Myn gevoelen is, naedemael menby de daegelykfche ondervinding bemerkt, dat den rigeur der Juftitie en den terreur der Wapens , de twee bekwaemfte ende eenige middelen zyn om de oproerige Belgen te betoomen, dit heb ik zelfs eenigfints ondervonden : want nae ik ftoutmoediglyk tot vier-mael nu met eenen man (1) Iemand zal my vraegen of ik dezen Krygsman in al zyn doen kan verfeboonen , dewyl ik hem plaetze onder het getal der manhaftige Krygs-Helden ? antwoorde : dat d''Alton by veele Officieren voor zoodaenigen grooten man word erkent , niet jegenftaende hy ty hun voornaementlyk heeft gefaelt, in te luttel volk gebracht te hebben in het Nederland, in te medegaendelyk geweeft te zyn ten opzigte der trouwlooze Officieren zoo van het Gouvernement als van zyn Commandement, de welke hy zonder opzicht had moeten rangen en ftrengelyk ftraffen als mineedige trouw verwanten. Jti Har» de Liclitenjiei/i,  ( ms y 6an met twee bayonnetten menige honderde der Rebel* len had verjaegt, ik ben triumphantelyk en geruftelyk in myn Fort wcder-gekeert ! hebbende eenig MifïcBrood opgedaen voor buyt, waer mede ik om elf uren den Dienlt en Mifie heb gedaen voor de geloovige zielen in het Vagevier, bezonderlyk van die zoo ongeluckiglyk waeren omgebracht door de Patrijodden tot Turnhout. R. I. P. Wel denkende , dat onzen gezwooren vyand niet verre achter-uyt was geweken, geloofde van myn plicht te wezen voor dc vyfdc-mael om volk en kanon te fchryven aen den Commandant van het Cafteel, aen wie ik vertoonde : hoe en op wat wyze ik voor den derdc-mael de Patriotten had belet uyt Hollands-Braband in Hollands-Vlaenderen over de Schelde te komen. Hebbe ook eenen langen brief gefchreven nae Bruffel ■aen Reynders Vicarius Generael der Veid-Paepen in het Oofienryks Nederland.... waer by ik my bekïaegde over het refuys , dat my was gedaen van de Hoftien in den Do.', daer by zeggende : koe en op w la Garde! waer op myn Soldaeten aen* i, fprongen en kapten als knaepen van St. Pieters nae Malchus, zy zouden terftond eenige ooren afgehouwt i hebben, indien het volk niet had gevlucht : maer dit : beducht van eenen Keyzerlyken Soldaet, zyn op den ; itaenden voet al weg-geloopen : zoo dat wy het flag-veld v alleen behielen en geenen anderen buyt willende, dan het volk te bewegen tot peys en vrede, tot hun fchuldige gehoorzaeniheyd aen den Souvereyn den Keyzer en aen deffelfs bedienders, zyn, nae een glaesken van . alfurantie gedronken te hebben, nae huys gekeert» 1 zingende : vaincre fans courir. Wy verwonder ien ons over dat het volksken aldaer - zoo ftoutmoedelyk des nae-middags myn dood had gei zwooren, dog zoo ik naedien door den Baes de B-rauwer y. heb vernomen , hun vrymoedigheyd was opgehitft geweeft door eenige overloopende Patriotten, die ge* deuriglyk op den Doel kwamen luyfteren waer ik was of waer ik my begaf? ongetwyffelt, waeren alfdan eenige 1 van die brieffebende Leeuwen op den Doel, die my :\ meynden door het grauw, wanneer zy my aldaer alleen : zaegen aenkomen, te doen vangen; maer eylaes! al het ; brielfchen der Leeuwen was terftond bedaert, zoo haeft I men zag den dobbelen Arend op de patroon-tafl'chen :! van myn lyf-guarde, den Leeuw vluchte voor den Arend, en heel den veld-flag paneerde zonder bloed*.  (-4-8) ' Korting van beyde de kanten; maer niet zonder menig duyzende vloeken en blafphemien achter mynen rugge: dog in myn by wezen waeren zy my beleeft, en achter myn gat zy vermaledyden my, om dat zy .de Patriotten niet mochten over de Schelde haelen, gemerkt ik hun andermael verzekerde, dat zoo iemand eenen Patriot zoude overgehaelt hebben, dat hy gevangen man was.... met deze dreygementen heb ik den Doel veriaeten en ben weergekeert nae myn fchuylplaetze : door deze en andere diergelyke ondernemingen jegens de jonge Leeuwkens, heb ik teenemael de gratie verJooren van den opleyder der Patriotten, mynen Coufin van der Merfch, dog daer en tegen ik wonn1 meer om meer de gratie van den romweirden Commandant der getrouwe Ooftenrykers den Graeve J'Alton, die myn dienften voorzeker alfdan beter zoud beloont hebben, indien hy had overleeft de vraekzugt der goddelooze Rebellen , fed eheu ! patienüa ! in reliquo mihi repojita eft corona Juftitiai. ARTIKEL VI. Hoe men my Paftor maekt in hetCafleel 'r Antwerpen, Alwaer ik heb gezien veelderhande voorwerpen. Op den 5 November om twee tieren des nachts myn meditatie nemende onder den meulen op de woorden van David : faclus fum ficut pajjer folitarius fub teclo, dog noyt zoo verr' in meditatie loopende gelyk veel Cappen mediteren in den Choor al flaepende, ik wierd eenen Courier gewaer, dezen aenziende door het maenfchyn voor een Eflafette van wegens de Patriotten, heb hem eerft toegeropen : arret facre! au nom de Dieu ! den Courier verfchrikt, niet hebbende verwacht aen een nacht-wacht , terwylent hy wille dat heel myn Guarnizoen belfond in twee mannen, heeft tegen geropen : Baron Hayden.' hier op heb ik myn volk ontwaekt en in de wapens doen komen tot aen elk contreeharpe^ die op de brug-poorten konden lolfen, heb  C MO my begeven tot aen de eerfte barrière en afgevraegt vari waer en met wat tyding hy kwam P Dronkers, getrouwgeblevenc Veird-Manncn van Liiloo, hebben tegen-geropen en gezeyd : Mynheer Vervifch! proficiat ! proficiat ! doet maer open, het is een Eflafette met de brieven van den Baron Hayden, gy zyt aengeftelt voor Paftor van het Cafteel tot Antwerpen, Proficiat! Proficiat ! My een weynig daer in verflaende en zeer goed dë ftem kennende van deze goede en getrouwe Keyzerlyke Ovtrzetters, heb de barrieren en poorten geopcnt, hun binnen ontfangen en getraóteert op de nieuwe tydinge, de welke my voor een deel aengenaem was, om dat ik dus nu meynde verloft te wezen van mynen brietfchenden vyand, jegens den welken ik niet had gevreeft , indien men my eenig volk en canon had gegeven,'zoo ik mecrmaels had geeyfcht; maer altyd alleen gelacten zynde en daerom zonder flaepen, zonder eten en noodig drinken, reeds thien daegen als veriaeten , zoo was den Courier my aengenaem, heb den brief geopent cn voor de Bezettinge gelezen, die was van den volgenden inhoud ; « Monfieur ! comme il a plut au Gouvernement de r> chajfer cette foirée hors de la Citadelle le Curé Macr> mahon pour Jon infidélité, on vous prie mon chcr ■ )•> Vervifch! de le venir incejjamment remplacer, vous r> na que tTdrranger vos affaires & de quitter LiefTi kenshoek fans délai pour occuper ici la Cure & la r> maifon du Chajfé. Je n1 ai plus de temps que pour vous « ajfurer, que tout mon defir eft de vous voir ici, afin_ y> d'agirde. conrert, car je n'ai aucune fidele ami, a qui » je me peut confier; je vous attena donc avec un- ■ n patience demain au grand matïn, vous pouvez d'ar> bord occuper la maifon du traitre, venez donc mon r> cherl hatez vous! quittez Lief kenshoek pour m'aider r> contre les Traitres &c. « Je fuis, mon cher ! avec le plus grand defir de r, vous recevoir ici, votre très-humble & très-dbèijfant i  C 15O »ferviteur, figtié, B. L. Hayden Colonel. Anvers li t» 4 Novembre 1789. Baeshof was als dood hoorende, men my riep nae Antwerpen; Sijjen den Logenaer lmeekte en bad om my te mogen volgen, zy durfden aldaer niet meer alleene blyven; hierom ik heb voor myn vertrek den Commandant van Liiloo eenige mannen tot hun'er byftand verzogt en nae in aller haeften op krygs-wyze myn huyshoudelyke zaeken befchikt te hebben, in hope eerftdaegs wederom te zyn , ben met een Schip ten dienfte der Miüce gevaeren nae Antwerpen; de Soldaeten, die van Liiloo nae het Calteel keerden, hoorende uyt den Courier die my den brief had gebracht, hoe men my voor hunnen Paftor had gefield , wenfchten my gedeurig veel geluks, vaegden myn fchoenen en verlokten my om wat drank te hebben; zoo dat ik, voor al-eer in de Paftorie te zyn, veel meer aen die goede Soldaeten had gegeven, dan ik oyt uyt de inkomften van diere heb getrocken , want ik tot heden daer voor nog geen oord heb ontfangen, nog van het Commandement, nog van het Gouvernement , quis militat Jhis ftipendiïs umquam ? Mynheer den Commandant my ongeduidiglyk opwagteude, heeft my om 10 ueren des morgens te vergifs opgezogt, want wy maer naer den middag door den tegenwind arriveerden, hy heeft my de volheyd zyn'er beiloten hert terftond te kennen gegeven eu alle 'de trouwlooze daeden zyn'er mineedige Officieren en van den weg-gejaegden Paftor aengedient, op dat ik my naevolgens zoud gedraegen hebben; hy heeft my alsdan geleyd in de Paftorie, de welke'vol Commiflariffen was van wegens het Gouvernement, om aldaer te on, derzoeken de pampiereu van correfpondentie die den Paftor Macmahon had gehouden met zyn vrienden alom en met de Patripiotten, als ook om te onderhooren al de gonne aldaer als verraders van het Land waeren opgebracht van omftreeks Turnhout, van welke het Calhos vol was.  ( 15* ) Nae Pofleflle genomen te hebben vau dc Paftorie , de kamer van den weg-gejaegden Paftor en de floters der Kerke aenveird te hebben, ben eerft en voor al gaen bezoeken de menigte gekwetfte die van Turnhout aldaer waeren gebracht in het Hofpitael, alwaer ik ontrent 50 doodelyk gewont en boven de 100 lichteiyk gekwetft vond, allegaeder om ter meeft genegen, genezen zynde, hun kwetzuren te mogen gaen vreken op de Patrijotten : nae alle de zieken binnen het Cafteel bezocht te .hebben , ben in het Commandement door den Heer Baron Hayden, ter pretentie van denBaron-S/vzii Commiffair des vivres, onder den Soupé breeder onderricht nopens de ondeugentheden van den Paftor Macmahon en differente Officieren , voornaementlyk van Solares en F Ami, welkers trouwloos gemoet my terftond was gebleken, door dien zy my niet hadden vcrwillekomt nog wilden aenfpreken , fchryvende aen Madame van JVynghene de Gellynk tot Gend, dat ik my aldaer gedroeg als aide-des-camps van hunnen Commnrdaut, vervolgens als den Keyzer zig van Paepen-Dicnlt bediende, dat zy daer niet noodig waeren.... ey ! wat fchoonen uytvlucht om hun trouwloosheyd tc bedecken?.... my weynig daer aen gelegen laetende, heb aen mynen lofwaerden Papa allen dienft gcoffert 7.00 by nachte als by daege, nu als Clercq dan als Paftor, mids hy geenen Schryver hebbende , meer als te veel werk had om al dc brieven die hem van alle kanten aenkwaemen onophoudelyk te beantworden. Mr. Bradi zeyde over de tafel, dat'er wierd geklaegt onder het volk in het Cafteel, over dat de Commiffa-. rillen van het Gouvernement den Paftors fchapraey uytacten en zynen wyn in de kantyne dronken &c. kc, Hayden ftóorde zig hier over, zeggende : les meubles du Cu ré font tout facrés Us faut les referver, hy beveelde my alle de Hotels van het Paftoreel-Huys af te cvffchen van den Kofter en de Meyd, de welke te zaem in arreft waeren geleyd, en alles aen die Heeren offerden, voorzeker om langft dien kant verloft te zyn; maer voor mv was geen druppel wyn, ik bediende de  ( *52 ) Paftorie zonder eten of drinken, de Commiffariffen die voorzeker den Keyzer niet dienen op hun borze, aten en dronken in de Paftorie, myn penne is onbekwaem te befchryven wat onrecht ik alfdan heb zien gebueren. Om 9 veren in myn Paftorie komende, vond my verobligeert in de keuken te warmen , overmids de Heeren Gecommitteerde heel het huys occupeerden, zy aten en dronken alfdan in de Paftorie, en ik, die aldaer was Paftor gettelt, moeft mynen koft op een ander zoeken, het gonne voorzeker noyt de intentie is geweeft van den rechtmaetigften Vorit Jofeph II. die te wel erkende yder-eens dienftbaerheyd, qui altari de~ Jervit , de altari parücipet. Ik had tot alfdan gelooft, dat het al waere en Catholyke Leden, getrouwe Mannen cn rechtveirdigfte Luyden zyn, die den Keyzer in zyn Gouvernement of dteuft aenveird; maer ik ondervond aldaer zeer b]ykelyk, dat den Souvereyn zoo ongetrouwe Dienaeren heeft als den Paus in de Kerke-Hoven: want als ik ingevolge het order van den Heer Commandant, de flotels van kelder en zolder afvraegde, Wanne de Meyd, zynde gewend van met den Cofter meefter tc fpelen", zoo"men by veele Pattoren weet gebeuren, liep aen de Commiffariften zeggen : dat ik haer verbood aen hun voorders eten of drinken te geven &c. Stocquart Provoft Generael van Brabaud in de eetplaetze prefiderende, en wie ik des nac-middags had verbolgen met niet diep genoeg hem gegroet te hebben , liet my voor hun citeren, en heeft my wel zoo fchandelyk overgaen als den Biffchop tot Brugge (i),onde« CO De Cr/ie Biffchoppelykeir zugter tot Brugge , ia! hier zeker yraegen , uyt wat hooide ik altyd zyn meefter op myn Tonneel doen verfchynen ? waerom ik my niet vergenoegt houde met zoo veel zyn er ondeugentheden gefchreven te hebben in myn- twee eerfte Boeken? Antwoorde : om dat hy Brenaen doot het ftryken zyn'er onrechtveirdigfie fententie de meefte oorzaeke en occafie is van al myn lyden en vervolgingen ; en dewyl hy my hierdoor omeyndige pynen en lmerten , fchaecte en fchande heeft ver-  ( 153 ) terdreyging van my uvt het Cafteel te jaegen en my m Duëlle te beroepen, ach erme! den hoog-gepromovecrden Man beelde zig in , dat ik de üotels had afgevraes;* op myn eygen gezag! en als ik hem antwoorde, zulks my geboden te zyn van wegens den Baron Hayden, hy meynende eenen logenaer voor handen te hebben, zeggende dat al de Cappen vuylc Jogenaeren zyn &cberiep twee Heeren en gebood my óp een veel barbaerder wyze als den Keyzer van Thebet zyn flaeven gebied, hem te volgen in vafte meyning, dat hy my by den Commandant zoud beichaemt gemaekt hebben : maer eylaes ! hoe deirlyk kwam dien grooten^ Man van zyn klachten en dat ter prefentie van twee Commifianifen die hy had mede-gevraegt? de welke terftond hoorden vau den Heer Baron Hayden , hoe hy my zulks had bevolen om redens, dc welke den Heer Baron Bradi in zyn pretentie tot zyn confufie erhaelde, te weten : om dat'er onder het volk was gezeyd, hoe dat de Commiifarilfe n van het Gouvernement den Paftors wyn uythaclden, publykelyk lieten draegen en in de wyn-kantvne uytdronken.... ey ! wat confufie voor eenen Provoft Generael ! ik en (prak geen woord, maer hem van coleur cn paffie verandert ziende, ik moeft hef* telyk lacchen; wy keerden te zaemen in de Paftorie^ hebben een glaezeken van vrede gedronken en zyn aldus gclchevden. Stocquaert heeft mv naedemaels noyt meer konnen g elyden : want toen ik op den 23 Maerte 1791 hem meynde te feliciteren over zyn verlotfmg uyt de Pamplodfche banden, van welke by waerelyk veel heeft o-eleden om zvn getrouwigheyd tot den Keyzer, hy toonde zig nog ganfeh geftoort en zeyde onder andere : dat ik moeft weten, niet te konnen vraegen van den OOfzaekt , geloove my noyt genoeg over Zyn Öndaugentlieyd te konnen beklaegen t te meer, om dat hy ook zoo fchandne partibeeft gefpeelt in de wolven te een benrle» , es nr> dwlt zejieu ; il faut hurl-r avec les L.oups.  keyzer, zonder het eerftmael onder ayn advys zoud gezonden wezen , en aengezien ik tot heden diffcrentcmael te vergifs heb gevraegt Jecoursof betaelingemytiet l enhoen m afwachting eender vervoordering, zoo moet ik met lang zoeken wie de oorzaek is, dat ik tot heden »n plaetze van voor myn zonderlinge dienden beloont tflt'i gei ft bfn' ik ZCg &ftraft, overmids men my berooft heeft van het Penfioenhet gonne men my heeft betaelt voor en tot de Paep-Revolte; wanof breeder in het Byvoegzel Art. III, fcholden overgaen en verdreygt. dat ik geloove en dikmaels heb gezeyd , noyt van heel myn kvei zo pyneiykeaenipraeke ontmoet te hebben; die van bZ naert m Brugge heeft wel veel langer gedeurt, maer Sfd7/°°Jyne3yk »ietgewee«- overmids dl^t behelfde dan bloote verwyttngen ; deze veel dreygementen; die was enkelyk met den mond en vliegende woorden deze was met den vuyft cn deegen, welken hy zeyde te zouden getrocken hebben, indien ik eeen Paep had geweeft &c. waer op ik zeer luttel heb geflaepen , zynde alfdan den thieniien of elfden nacht zonder ruften, het gonne my aldaer onmogelyk was gemerkt de dobbel Schild - Wachten ouophoudclyk Ichreeuwden tot elkanders, de lonten waeren brandende voor en tegen myn ftaep-ftede, ook wierd ik geropen m het Hoipitael by een ftervenden. Op den 6 heb het Vicariaet aengedient, hoe ik aldaer wasgefteld om de Paftorie te bekteeden; indien zy het goed-vonden, dat ik ook de gevluchte Borgers zoud geadmmiftreert hebben; zooniet, dat ik myn handen waichte ƒ/ ahquis hdcce occafwne periiffet.... Dc Vicair-Heèren fchrecven hun verwondering, over dat Macmahon (1) weg was zonder hun tc onderrich- (1) Dezen ondankbaerften en Ood-verloochenden Paepe was zoo veel te ilrafbaerder over Patriottjen te fpelen en aen deze alles over te fchryven het gonne in het Cafteel omgynk &c. om dat hy  ( '55 ) „ , rU ten, en zonder iemand in zyne plaetze gefield te heb» ben; zy waeren heel te vreden, dat ik de gevluchte Borgers gelyk de ander bediende, zy zonden my hun antwoorde fchrïftelyk door den Secretaris van gevluchten Biif'chop, die alfdan een grootfte rolle fpeelde in het Paep-Congres by Breda. Op den 7 nog bezig zynde met myn Paftorele fonCtien in de Kerke, had ik d'ecre van de Vifite der Grand-Vicaireu fVerrebroek en Bruynincx verzelt met den Secretaris fVoement, den Choor - Deken zeyde my van zynen Parukier verftaen te hebben, hoe men my tot Gend, tot Ipre en elders had gefufpendert■ als onwettelyk gefecularizeert &c. vervolgens, dat zy emepen de macht die zy my daegs te vooren Jchn/telyfc hadden gegeven. Wel gelet hebbende op de woorden dezer Janlenaereu , ik zeyde al lacchende , dat zy my noyt eenige ma t om de zonden te vergeven hadden gegeven, dat ik die in myn Priefterlyke wydingeu had ontfangen , by dies dat ik geen macht van hun had verzocht maer enkelyk den oorlof om de gevluchte Borgers te dienen, en dat myn Brieven hun meer moeiten overtuygen nopens myn Secularizatie dan de woorden van eenen Parukier, voor de refte, dat ik hun mx had te zeggen, dan dat zy eelvk de Slumiaenen tot Iper, gelyk de Janitzaen* tot Brugge, en de Quieuftaeren tot Gend, waeren eenen hoop vergulde e.els, ongeleerde Gods-lafteraers die zonder Gods-leering heel de Leere van het H. Lvarv- ïyn geluk had bekomen van den Keyzer ; hy wiert buyten alle verwachting uyt zynen throon gelteld, in welken ik verfcheyde IrWvond zyn'er correfpondentie met de Rebellen waer over -hvis geftraft met een onvoorzienige en grauwelyklte dood hebbende zyn vingers-toppen afgeknauwt, zyn eygenlichaem vericheurende, is aU eenen raezenden menfeh zonder H. H. Saeramenter, geftorven ... Maerte mi : hy had nog gezorgt voor- zyn_ Mcyd , ae welke by zyn Teftament was gefield hxres ex affe , hebbende zynen Ncve, om dat hy Keyzers was, buytengefloten. Ey God, wat fceiye vaar eenen Voorvechter der Helijie l  ( 156" ) Jehe beftrceden , iemand veroordeelende.en ook leelyk «ende zonder te aenhooren partye &c. gelvd ur gewoonelykemaniere van doen en oordee.en is/jae m Cl' °nder-P;lftOTS met my moetefbdy<3en en bekennen als onder andere den Eerw. Heer t B^V^^^H "g heden °Phoudc"dc rot brugge Clyenberge tot Geyzelbrechtegem onder SrT&c &e &c' mM St J°CkS °ndei 'tBifdom ^vnl?/?^" ZCyde' hy Ztlïks ^aengedient door zynen Pamkur terwylent den anderen getuygde, dat Pater Gaarden van de' Capueinen in hef Vicariaet had aengedicnt, ik noyt eenigen den minften oorlof had beXoftaT rder t£ gaCn' °verzulksdatik was Hier tegen heb ik gezeyd, dat ik niet moeft gefecuJanzeert zyn om Aumonier te zyn ofte om de gevluchte Borgers aldaer te bedienen, wat den Oorlof aengynk dat tk hun dezen konde bybrengen • waer 0Ver zy S^ïFTO*^1** npgmeer ^rwonderden, warnee, ik hun dezen vertoonde; my nochtans niet M ende onderwerpen aen zoo God-verloochende Vicanlien, Rebellen van hunnen Souvereyn, weygerde te zorgen voor de gene ik daegs te vooren mynen dienft zoo goedheruglyk had geprefenteert, zeggende : geenen taer te wtllen zyn van zoo fchynheylige bygoten dat ik de mwoonders van het Cafteel als toëbehöorende aen den krygs dtehft en de Paftorie als een Militaire Capeftame zoud bedient hebben ingevolge de fchikkihe van het Gouvernement cn Commandement.... hier mede geleyde ik die mifleydende Hoogmogende Grand-Vicairen uyt de Paftorie, zy hadden eerft by den Heer Commandant geweeft, van wie zy geen voldocnder •abfolutte hadden bekomen,' mids hy hun te kennen had gegeven zyn mifnoegen over de Rebellige werken van oit Bifdom. Op den 6 en 7 was myn bezonder zorgvuldigheyd 1» f de gevangene Patriotten te trooften, onder welke zig bevond den vermaerden Leo fidelïs Rapzaet, belhae.  < '57 ) mei der Audenaerdfbhe Rebellen, maer men weygerdemy dezen te trooften , 20 in de getrouw-blyvende Keyzerlyke Önderdaenen te bezoeken, de welke opgehooptelyk logeerden by de Borgers, onder welke zig bevonden den vroommoedigen Markgraef Cuylen, den Borgemeefter Torf\ wiens huyzen reeds waeren geplundert en verbrand (1) , 30 in de gekwetfte Soldaeten te dienen in, het Hofpitael, 4° in den Heer Commandant-fat van alle kanten overrompelt was, en als' alleen getrouw aen zynen gcwigtigen poft, te helpen,, by te ftaen en te onderrichten nopens de traiterie, die ik van de Soldaeten hoorde, en zy ondervonden onderhun Officieren voornaementlyk de meergemelde nu op= gehangene Solares, VAmi en Sackers.... Op den 8 November den Baron Hayden ontbood my om te zeggen, hoe de Patriotten over de Schelde langft den Doel°in het Waasland waeren getrocken in meynirige direct nae Gend te gaen om heel Vlaendercn te overrompelen. Deze tydinge bekoorde mynen geeft zeer hooglyks, ik beweende oyt van Liefkenshoek gekomen te hebben; want zy noyt over de Schelde aldaer zouden gcrocht hebben zoo lang ik eenig poeder cn zaed had gehad. CO De lamentatien van de aldaer gevluchte Edele , Borgers i «etrotiw-blyvende Keyzerlyke feheurden myn herte : den eenen weende om dat hy had moeten vluchten voor de woede oer Paepen; den Vader was ontrooitelyk om dat hy zyn eygen huys had moeten veriaeten voor zyn kinders , miüeyd zynde door de Paepen - de Moeders waeren bedroeft tot'er dood om dat zy uyt hun huyshouden waeren gejaegt door hun dochters , verleyd door hun biecht-hoorders ; de Broeders weenden , om dat zy hun fatmlien zoo fehielyk hadden moeten veriaeten om te ontgaen de vraekzugt van hun Broeders 5 de gonne hun alf geruineert hadden aen de Cappen, vonden by hun-geen azyl, jae wierden uyt hun Clooflers gejaegt , aen de woede van het grauw overgelevert &c. elk moeite vluchten nae het Cafteel unicum fidehum refugmm; het was waerelyk als het voorgeborgte van het Dal van Jojaphat en den voor-avond van het laefte C ordcel , de Rebellen overvielen de goede Vaderlander* j Se.is contra genwn , frater contra frats ea &lk  Jan Bheeft my naedien gezeyd , hoe verheugt zy waeren , toen zy op den 6 verhouden dat ik nae Antwerpen was geropen, zy hebben zoo terftond al de omliggende booten , fchuyten en vaertuygen op den 7 befchaert, en zyn onbevreeft op den 8 met ontrent 1400 overgevaeren m het gezicht van Liiloo, Strauch had my tot alfdan eenen kloeken Held gefchenen, maer hy wierd daer op by den Baron Hayden befchuldigt van lafhertigheyd door zyn eygen Soldaeten : nogtans hy verichoonde: zig met te zeggen, dat zynen lalt hem écniglyk verplichte de Schans te bewaeren, maer niet den vyand buyten de zelve aen te fatten. Als den Baron dezen berifpte om dat hy niet gefchotenhad, ik antwoorde, dat hy niet op den goedmoediger!Strauch, maer op die moeit murmureren de welke In fchuld waeren, dat zyn Orders ingevolge myn opgegeven advys niet waeren volbracht, te weten in eenen sa ponder te plaetzen op beyde die Forten, want met de kanons die dan binnen Lüloo waeren, Strauch konde de patfagie niet beletten. Hayden wierd alfdan als uytzinnig , hy veroordeelde de rlauwhertigheyd van Strauch , -terwylent ik hem zelve over zyn beduchtheyd vermaendë: gemerkt hv de lonten op de wallen liet verflinden zonder een kanonicheutete geven, terwylent men niet anders hoorde dan de uyttertte moedwilligheden der Antwerpers , maer hv toonde hier tegen de brieven die hy van Bruffel ontW waer by hy de handen was gebonden : men gebood hem te dreygen maer niet te Jclueten, ten zv in deii uytterften nood. ' * 611 Hy bedreygde tot vier a vyf-mael de Stad in vuer te tchieten, maer het grauw ziende dat zyn kanons als vcrnaegelt Iaegen om te pronken in den wind, vreefde met de grootfte; buytenipoorigheden te bedryven , onder andere de Poftilhons en Couriers op te houden die van wegens den Generael Schroéder, d'Arember* en d Alton waeren gezonden nae het Cafteel, of ter contrarie de gene door Hayden wierden uytgezo iden zy vertmoorden differente Schildwachten en den genen die  ( 159 ) van Liiloo met de brieven kwam, zy vcrftouteden zig zoo verre , van op de buytenfte wacht te derven vuetf lollen &c. Deze en meer andere onbefchryvelyke moedwilligheden fcheynen meer als genoegzaeme redens te geven, om die van de ftad door het oorlogs-vtier te beteugelen; Hayden toonde zig genoegzaem genegen om het kanon te laeten fpelen, Bradi was ook van dit gevoelen , maer Solares, V Ami en Sackers waeren van contrarie gevoelen: myn goeddunken afgevraegt zynde, ik zeyde, heden te moeten afwachten den uytval der overgetrokken Patriotten, dat men ten minften tot op den 10 moeite ftil blyven om te zien of de Rebellen zig nae Gend of nae Antwerpen zouden begeven, ik fchreef op den zeiven ftond den volgenden brief ae* den Generael d"1 Alton. « SON EXCELLENCE! « Voila les fruits de mon abfence ! voil'a la fuite de r> mon délogement! 1400 Rebelles font paffes ce matin n l'Efcaut, ce que je leurs jufquSa trois fois ai em~ r> pêché, ainfi que je vous ai éent, & comme je leurs n aurai défendu , fi on m'auroit laijjé gouverner a « Liefkenshoek, la chofe étant faite, patience ! cepen» dant voila mes avis , s'ils plaifent a votre Excelr> lence ! comme les infurgens Jéront demain a Saintn Nicolas, ayez la bonté d'ordonner quelques troupes n de Gand, pour empêcher leur paffage fur la riviere n dit le Durme d Lokeren, Eirbrugge & Dakkenhem, n envoyez les Troupes de Termonde pour les recev.oir » aux bords de l'Efcaut a Waefmunfter, a Tielrode y> oud Tamïfch, & les Troupes qiCon attend ici les \s chafferont hors du pays de Waas. « Ainfi ils ne pourront nous évader, qu'en fe 51 n'oyant dans les eaux de la mer d Liefkensh. ou a ji Doel i il eft dsnc plus que néceffaire, que votre,  . ( i6o ) 4* Excellence 0/donna des Troupes & des Canons da » grand callibre d Liefk. « /'ai i'lionneur d'être en toute hdte pour la pofte , * de votre Excellence le plas devoué P. Vervifch, r> aciuellement Curé dans la Citadelle d' Anvers, le 8 n de Novembre 1789. Dit is den zevenften brief ( van welke vyf in handen der Rebellen zyn gevallen, ziet myn Proces), die ik aen den Commandant Generael heb gefchreven nopens den toelland der Rebellen, die waerlyk fchynt aendagt verdient te hebben, aengezien alles terftond is geordonueert geweett gelyk mynen brief behelit, maer alles is zoo niet gevolgt : men heeft den vyand te veel tyd gelaeten om zig tot St. Nicolais te voorzien van krygsvoorraed en andere maetregelen, immers om zelve tot Lokeren en Dakkenhem de paffagie te beletten aen> onze Troupen, en alzoo geruftelyk op te trekken nae Gend. jyAlton was vlytig genoeg om te bevelen en alle noodige maetregels te ordonneren, maer hy had te veel trouwlooze onderfteuningen zoo in het Gouvernement als in het Commandement : indien d''Altons orders behoorelyk hadden uytgevoert geweett, de Paepen zouden noyt verwekt hebben dc Revolte, hy zoude hun zoo wyzelyk gehouden hebben in hun fchuldige onderdaenigheyd aen God , aen Keyzer , aen Kerk eri Staet » dat het Volk noyt meer zoud' geluyftert hebben nae hunnen zotten praet « Op den 9 en 10 November had ik groote moeyte ora de gekwettle Soldaeten in het Hofpitael te bedaereiv en te ftillen; want hoorende, hoe de Patriplodden, van wie zy zoo verraedelyk waeren mishandelt geweeft tot Turnhout, heden waeren gevallen in het Land van Waas, zy wenfehten deze te mogen gaen opzoeken om te vermoorden. Eenen ftervenden zeyde onvoldaen te fterven, om dat hy niet meer dan vyf Rebellen had gedood. o Terwylent ik myn zieken trooftede, Hayden liet my ontbieder»  C iöi ) ontbieden om te zeggen , hoe zyn orders door het1 Magiltraet van Antwerpen waeren verydelt, en hoe zyn Officieren hem geenfints onderi'chraegden, hy moeite voor alles zorgen, terwylent hy geen tyd vond om dc menigte der brieven te beantwoorden, de welke hy op die daegen in menigte ontfong de part £> d'autre, hy loonde my , hoe de Antwerpers weygerden de kwartieren , de Plontons en Schippers te bezorgen voor de Trompen, die onder de Generaels Schroéder en d^Arberg aldaer dezen dag moeiten komen, om over de Schelde in 't Land van Waas te gaen opzoeken de baentlropende Rebellen, hy toonde my voords, hoe verachtelyk zy zyn Gezanten hadden beantwoord , zyn Soldaeten mishandelt , de aenkomende Vive'rs ophielden , hoe zy verdreygden het Calteel in te iluyten en de'verwachte Keyzerlyke Troupen buyten hunne Stad te Iluyten. &c. Ik zeyde dat het alfdan meer als tyd was de Stad te beteugelen door de vreeze van het kanon, nochtans om den onnoozelen niet te ftra'ffen met den oproerigen^ .dat ik anders niet dan eenige fcheuten zoud gegeven hebben op het voorwerp van Seignors hoogfte glorie, te weten O. L. Vrauwens Torre ; by middel van welke niemand veele zoud befchaedigt wezen en heel de Stad in alarm zoud gerockt hebben; gemerkt den Seignor veel meer moeyte zoud aenwennen om zyn Torre te bclchermen, dan de Mechelcnaers om het maene-vuer te blulfchen in de Torre van St. Rombouts-Kerk; Mynheer Bradi was infgelyks van dit advys, maer onzen krygs-raed wierd terftond verworpen door de vrienden der Patriotten, Solares, VAmi en Sackers, dc welke ik voor alfdan heb uytgemaekt voor mineedige en trouwlooze, onweirdig het brood te eten van den Keyzer, welkers intreften zy zoo duydelyk verzuymden; ik heb l'Ami door myn redenvoeringen in het Commandement voor eenen trailer uytgemaekt en verdreygt voor trouweloos over te geven aen het Commandement Generael, het gonne ik enkelyk heb gelaeten uyt vreeze hy opgeknopt zoud .geweeft. zyn eu ik daer door zoud geworden hebben L  ( 162 ) irregulier. Ey! bad ik voorzien, hoe de Biffchoppen. reeds alle deze Kerk-ftraffen hadden verkocht om geld te krygen in hun Congres by Breda, ik had boven Solares, VAmi en Sackers nog andere mineedige overgegeven, die ik kende te confpireren met de Patriotten: bedenkende alle middels om my haetelyk te maeken by den Baron Hayden, en niet konnen.ie ge.loogën dat dezen Heer my zoo betrauwde, my zoo gebruykte en aenhoorde, ziende wy in alles handelden ingevolge de phgten van goede Soldaeten ten meeften voordeele van den Keyzerl) ken dienft, zy hebben beraemt onze vriendfehap te onderbreken met te zeggen , dat ik onvertrouwbaer was in de Citadelle, zynde den Coufin en grooten vriend van den opleyder der Rebellen den Colonel van der Merjch. 7Act eens wat liftige voorwenzeis deze Traiters voorgeven, zy waeren waerfchynelyk van alfdan veel beter vrienden van mynen Coufin dan ik , zy hadden waerfchynelyk reeds met hem door den dienft der Paepen van Eupen tot Breda en Maanahon ( wiens weg-jaeging zy afkeurden en my daerom te meer verwierpen) op het Cafteel onderhandelinge gehouden, zy hadden reeds den duyvel in hetherte, den welken vaneenen Apofiel heeft gemaekt eenen Judas, die zoo menigen dapperen krygs-held overbrengt tot dc trouwlooze daed van verraederie, zy waeren voorzeker van alfdan beter vrienden met mynen Coufin als ik , want zoortc zoekt zoorte, fic fuit, eft & erit,fimilis fimilem fibi qua rit Coufin zoud my alfdan niet meer vereert hebben met brieven gelyk hy menigmael had gedaen, gemerkt onze oude vriendfehap voorzeker teenemael onderbroken was , van zoo haeft hy zig vervoegde by de gene ik aenzag en noemde Rebellen, wat vriendfehap koude zyn gedrag erkennen in my, voornaemendiyk nae ik zyn volk had verjaegt uyt Liiloo en Liefk., nae ik tot dry-mael hun had belet over de Schelde te komen, nae ik aldus veele zyn'er voornemens had verydelt en aen hem doen kennen door eenige zyn'er krygs-knechten tot Put, hoe zeer ik veroordeelde zynen rniaeedigen ftap  C 163 ) m zoo lafhertelyk te veriaeten zynen Souvereyn, voor wie hy zoo vroommoedelyk had gevochten tegen den Pruyiienaere, daer by zeggende : dat, hoewel hy alle redens had om zig te beklaegen over hy niet was beloont, hy daerom zig noyt mogte vervoegen by de Rebellen; want dat hy door deze nog min zoud beloont zyn geworden otc.hy enaenzag my zekerlykvoor zynen vriend niet meer, naedien ik opcntlyk en difierentemael had gedreygt zyn bloed-gierig volk te doopen in de Schelde : quêt convenüo Chrifti ad Belial ? 't is waer, hy had my lang eu veel diepften gedaen, waer over ik hem noyt genoegzaem kan bedanken, hy had veel voordeel toegebragt in myn verloffing , veel moeyte en aerbeyd aengewent om my voord te helpen, alzoo ik eenfdeels heb gefchreven in den I en II Boek, hy bleef nog altyd in myn geheugen , ik had zelfs het aldergrootft e medclyden in zyne dooling én mifleyding, mids ik voorzag enmeermaels had voorzeyd van als Mr. Boulez my had gezeyd : dat mynen grooten vriend was geworden opleyder der Rebellen, waer op ik antwoorde,hy verloochent zynen Souvereyn, hy breekt zynen eed aen den Keyzer, uyt oorzaeke dat eenige kwacdwillige of jaloerfche Leden ten Hove, maeken, dat hy niet volgens verdienften word vervoordert, dog hy zal by de Rebellen niet beter vaeren , hy zal daer nog veel meer afjonftighedeii ontmoeten en dan nog eerft of laft een fchandige dood voor zynen loon ontfaen , ey God! konde ik doen verftaen wat het lot is der aenleyders van dc Belgifche Rebellen ? Jan- Coppenolle nae hy heel Vlaenderen als het hoofd der muytelingen eenigen tyd had beftiert, cyndclinge voor zy ncn loon den kop afgeflaegen wordendc,zcydc op het fchavot op deVrydag-Merkt tot Gend 1492.... de/.e belooningé valt my niet vremd, want ik wille'voor al-eer ik aen het hoofd der opftaenders my fteide., dat zulks het lot is van alle die zig aen het hoofd der Rebellen ftcllen. Ita Huterus ; ik beweende zyn lot, ik voorzeyde zynen loon en ik veroordeelde zynen mineedigen act, dewyl hy zig aen het'hoofd fteide der gonne rebellerende vochten tegen dén Keyzer, \o^r L 2  ( i.64 ) wie ik reeds diflerente-mael myn bloed en leven ten belten had gegeven, zoo konden wy alsdan geen goede verftanding houden, alzoo zyn gramfchapkorts naedien tegen my meer als te klaer is gebleken, het gonne hy noyt zal konnen verfteken, hoe zeer hy zig poogt te verlchoonen ofte niet, dus was dit een voorwcndzel die niet aennemelyk was , en waer mede den Keyzerlyken CommiiTaris den Baron de Rradi heeft gefpot als men zulks aen den Baron Hayden aendiende, die infgelyks zulks van d'hand verwierp, meer als overtuygt myn'er jgetrouwighcyd en aenkleventheyd aen alles wat den Keyzerlyken dienft betrefte : waerom hy my gemeenelyk noemde Cu'ré Jtnperial ou Prêlre Royal, Gouverneur & Commandant, zoo dat de Traiters hier in hun oogwit niet bereykten. Zy hebben dan gepoogt my haetelyk te maeken by de Commiffarilfen , die in de Paftorie de gevangene onderhoorden, zoo verre dat deze myn doen in alles wiften te beknibbelen; den Heer Commandant had my ■belaft eenen inventaris te maeken van al de bezonderfte ■Kerk-goedcren, zy beletteden my zulks; Hayden had my belaft alle de Hotels van de Paftorie en Kerke bv my te houden, zy hebben my zulks verboden by zoo verre, dat ik veel woorden moeft maeken om deflotcls der Sacriftie cn Kelk-kasken te behouden, waer jegens ik eyndeliuge zeyde : geen twee tegen-eenftrydende Heeren te kennen , dat ik voor mynen principaelen alleen erkende den Commandant, die my aldaer hadgeropeh voor en uyt den naem van het Gouvernement, en welkers orders alleen ik eerde, dar zy hun geenfints hadden te bemocyen met de zaeken mynder Paftorele bedieningen, nog veel min met het gonne den Heer Major de la place aen my had opgeleyd : overzutks heb ik den Cotler my doen afgeven alle de Kerk-flotcls het gonne voor dien man een grootfte hcrtfweir was en een neuze voor die Gecommitteerde, van welke eenen zeyde : dat hy wel witte ik veel eu groote vrienden had by het Gouvernement, maer dat hy my deze zoude verandert hebben in vyanden 3 ik autwowde : dat ik  ( NJ5 ) niet meer zyn dreygementen vreefde dan die van den Provoft Generael, die beth dan vyf daegcn zyn klachten was af gaen leggen by myn vrienden tot Bruffel, zonder danof tot heden eenig gevolg te ondervinden; voords ik zeyde : wel doen doet niemand vreezen, ook dat ik geenfints deze Paftorie beoogde nemaer ter contrarie, dat het my hooglyks leed was aldaer gekomen te zyn, want dat ik tot Liefkenshoek veel liever was, zynde aldaer Paftor, Gouverneur, Commandant &chier ter contrarie den minften van alle cn den vyand van veele , om dat'er veele mineedige waeren die mynen yver niet genoeg konden bekladden, en welkers trouwjooze daeden ik niet konde aenhooren zonderde grootfte herts-pyne, zoo dat ik duyzent-mael wenfehte te mogen wederkeeren van waer ik was geropen. ïk koude de fchreeuw.ende ellenden niet aenfehouwen zonder de grootfte medelyden met de aldaer gevluchte goede Vaderlanders, de welke in dc Borgers huyzen en herbergen waeren opgehoopt, tot zoo verre, dat den Heer Borgemccitcr Torf met zyn Edel Echt-Gehoote cn eenige Dochter biyde was te logeren in een kamer daer nog 18 andere man-en-vrouws-perfoonen logeerden, al onder elkanders &x. aldaer heb ik begonft te ondervinden wat verfohil daer is tuffchen van den oorlog te hooren fpreken en in den oorlog te leven, ik had nog zomwylen van myn ouders eenige ellenden gehoort van den oorlog in de jaeren veertig, maer noyt had ik my konnen inbeelden wat fchrickelyke gevolgen den oorlog heeft, tot dezen tyd : maer ik ondervond alfdan clat men zeer wel zegt, dat men aldaer niet fchiet met witte-brood; dulce bellum inexperiis. ARTIKEL VIL Den Generael cY Alton heeft Reynders my doen fchryven, Hoe ik tot Liefkenshoek als Gouverneur moeft blyven. Zyn Excellentie den Commandant Generael verftaen hebbende door den brief die ik hem op den 8 had ge-  ( i66 ) fchrcvcn, hoe het Gouvernement my van Liefkenshoek had geftelt in het Cafteel tot Antwerpen, heeft daer over terftond zyn grootfte mifnoegen getoont en wel beweent, dat men my uyt myn Gouvernement had getrocken buyten zyn wete : hy wifte, hoe ik de Rebellen aldaer reeds dry-mael den togt over de Schelde had belet en hoe zy aldaer waeren overgetrocken zoo haeft men my had geropen van Liefkenshoek, hy kennende myucn yver, had reeds danof kenniffe gegeven aen zyne Majefteyt den Keyzer alzoo men ziet in zyn brieven in druk naegelaeteu by zyne juftificatie, onder welke men vind, hoe hy aen Jofeph II heeft gefchreven 16 November 1789 : qu'un feul homme nommé l'Abbé Vervifch Chapellain a fauvé le Fort de Liefk. en levant les ponts &c, &c. Den Baron Seckendorfs konde op den 23 November 1791 , wanneer hy eerft-mael den Franfchen Profpectus myn'er levens-gevallen las,- niet gelooven, hoe ik alzoodaenige dienften zoud gedaen hebben en nog zoo veriaeten zyn van het Gouvernement. Hy zeyde my : « Monfieur! cela eft drolle, /'ai r> été ici avant & pendant les Troubles & jamais » jusqu'ici je n'aï entendu parler de tous ces vos jern vices , menie je ne croispas d'avoir entendu votre nom, 51 je ne concois pas, comment cela feroit pofjible que ji vous aurez fait tous ces fervices Jans que le Goc51 vernement ou le Commandemenl vous recommanderoit j» a leurs A'heffes. Ik heb geantwoord r dat de vyanden myn'er fortunerat altyd alles hadden aengewent om al myn doen en goede werken te verdooven ofte in het kwacd te keeren, dat dit ook een levendige preuve was van de fchreeuwénde onrechtveirdigheyd van zommige Leden die belaft zyn ieders verdienften op te wegen en de zelve kenbacr te maeken by den throon van rechtveirdigheyd, dewelke de verdienften der getrouweverzwygen om de ongetrouwe voor te ftellen, dat zulks ongetwyffelt heden nog gefchiede , niet jegenfiaende al myn  ( i67 ) floen tot' Liefkenshoek ontegenfprekelyk was, overmids heel de weireld danof overtuygt was, dat zulks zelfs door zyn Excellentie den Commandant Generael cT Alton aen den Keyzer was opgcfchrevcn , dat zulks door veelderhande krygs-mannen die nog in het leven zyn , konde getuygt worden, imuers dat ik zulks zelfs doof den Druk aen het publyk mededeelde, om te laeten oordeelen over den heelen loop van myn levens-gedrag en deffelfs kwaedc belooning; ik zal hier nog verzwygen, hoe ik my beblaegde .by dezen Hoveling, niet over de hanclelwyze hun'er Hoogheden, want wille tc wel dat hun intentie is te belooïien elks verdienften, niet over den Keyzer Leopold, wetende dat zynen uytterftcn wille is tc trooften en fchaedeloos te fïellen alle die voor zynen t'wille eenigfmts hebben geleden, niet over het Commandement, want Eender my zelfshandig op den 23 December 1790 heeft gefchreven: >■> que mon zele auroit été toujours agréable au Gouverv nement, by cfes mag ik my ook niet beklaegen \an dit in zyn geheel, want dit my altyd te rechtveirdig en. te rechtmactig heeft geweeft, neen ! ik zal noyt klaegen van heel het Gouvernement, mids daer vau te dikwils voldoening heb bekomen zoo in gereguleerde juftitie als andeizints, maer ik heb den tyd in gedult moeter afwachten gelyk veel andere &c. Om dan de Nederlanders allegaeder klaer te overtuvgeu van myne aengeteekende dienften gedaen aen den Keyzer , oordeelc hier noodig te zeggen „ hoe den Generael d' Alton my heeft aenzogt om terftond nae Liefkenshoek weer te keeren . hoe ik daer aen met perykels myns levens'heb volkomen op het ontfangen van dezen brief, die my is toegebragt door eenen Recollect van het Namurfche of Aetfche Convent onder addrcs : d Monfieur Monfieur Vervifch Aumonier de Liefkenshoek actuellement dans la Cure au Citadelle d'Anvers : welke woorden alleen moeten vergenoegen om te gelooven, dat ik waerelyk als Aumonier ben gekent en voor Veldpaepe ben geftelt geweeft door Reynders Vicarius Generael der Veld-Paepen, dewyl  ( i68 ) hy my hier by zyn addres tjtulêert : Aumonier deLiefk. alwaer hy my henen wederzond, niet om als Aumonier de kraeyen te wachten, maer voorzeker om aldaer de fön&ien te doen van Aumonier, alzoo hy op den 26 Oftober my had vcrzogt en hier toe volkornene jurifdictie had verleent, zeggende onder andere:. delego übi omnem facultatem &c. waer by ik zoo aenftonds ben vertrocken, heb hem voorders gefchreven als Aumonier, dus heeft hy my erkent als Veld-Paep, zoo breeder nog blykt uyt den volgenden zynen eygenhandigen brief: « Monfieur / te Révérend Pere Bogen Recollet » d'Ath, vient.pour. vous remplacer dans la. Citadelle * d'Anvers pour y dejervir la Qire pendant Vabfence « de Monfieur Macmahon, Jon Excellence le General si Commandant m'a témoigné dêtre fatisfait on ne peut r> plus de votre conduite d Liefkenshoek, il vous prie y> dy vouloir retourner incejfamment pour y faire les ^fonclions de votre employ 6> garder comme vous r> avez fait les environs , ou Jon Excellence trouve que » votre prejénce efl plus nêceffaire qu''au Citadelle, lgr> porteur de cette efl aujfi porteur des ordres de fort V Excellence pour Monfieur Commandant le Baron. » Hayden, afin qdil vous donne quelques Troupes m pour vous y accompagner 1 mon cher ! fejpere que» nous aurons bienlót finit avec ces brigandages des »■> bandites,car il da plus aucune dans toute la camp ine. « J ai l'honneur dêtre avec eftime , Monfieur .' votre ' » très-humble ferviteur figné C. F. L Reynders Aumos> nier Général des Troupes Jmperial & Royal aux. bi Pays-Bas « Reynders heeft zeker dezen brief in aller haeften gefchreven, overmids hy heeft vergeten te ftellen Vicarius van den Aumonier Generael, want Aumonier Generael nog een trapken hooger is als Reynders, die voorzeker ook moet vergeten hebben, wat hy my hier heeft gefchreven, aengezien hy in de maend" Maerte 1791-  ( iö9 ) aen den Biffchop van Gend op het Cafteel tot LooChrifti ter prefentie van Roberü Paftor van het Genfch Cafteel heeft ontkent, dat hy my oyt als Aumonier heeft erkent of jurif dictie heeft gegeven , het gonne nogtans door dezen zynen brief anders blykt en nog klaerderby zynen briefin daeten 21 January 1791 by welken hy de jurifdiétie die hy my had gegeven 26 Orïober 1789 wederroept, dus is hy ook al eenen man » die met het gouden kruys op de borft liegen kan » hurler avec les Loups. Bogen heel verblyd, meynende dat hy Paftor was geworden van een Ards-Paradys, was daer-en-tegen bevfeeft dat ik zyn aenkomfte zoud kwalyk aenveird hebben en niet zoud willen plaetze gemaekt hebben : maer overtuygde hem terftond, hoe dat hy my toebragt een aideraengeuaemfte tydinge , ik was zeer verblyd uyt die flaevernye verloft te zyn ; gemerkt allen Paftor aldaer als een flaeve onderhoorig moet zyn aen alderhande Officieren; ik konde niet lyden de traïterïe deigene aldaer aen het hoofd waeren, de welke alles verraededen, bv wylent den Commandant alles met den Heer Baron 'de Bradï in myn prefentie beraededen ten goede. Hayden was blyde , dat ik nog eens wilde gaen om Liefkenshoek te decken, dog.hy toonde zig zeer bedroeft over myn vertrek, om dat hy alfdan niemand dan Bradi had aen wie hy zyn hert mogt betrouwen, hy voorzag hier door het gonne korts nae-dien is gefchied, te weten : dat hy by gebrek van goede getuygeu zoud verraeden zyn geweeft door de verraeders van het Cafteel, door welke hy weynige daegen nae mvn vertrek zoo verre is befchuldigt, dat men hem heeft afgcfteld en in zyn plaetze aengeftelt den grootften Traiter de Gavau , den welken deze ryk-voorziende Sterkte heeft overgelevert aen de Patriotten in de maend February 1790 , het' gonne eenen trek is geweeft van Solares", TAmï, Sackersen Compagnie, dewelke om tot hun buyt tc komen den fidelen Baron Hayden hebben valfchelyk befchuldigt : want ik voor den »  ft C 170 ) baron de neaalieu en twee andere Generaels op den aöMaerlc im tot Bruffel afgevraegt zynde wat ik dagt nopens het gedrag van H%Am\ heb" ged'ecSeel lent Za c zyner ***** ™de>^ t f r,?- °:mUygt geweel1^ *00 voor als binnen den tyd ik 111 het Cafteel had geweeft, om niet ietrS1!^?' dat hy eenen voortreffelyken en SS «ï^i^glH?l,l1,u'dat hy hydies vo°r. zvne. ïn Chd? befchuldig< , alhoewel hy voor SSË^f"? " ~* Wierd gouden Ue. God befloten hebbende de Revolte toe te laeten om te volbrengen den wenfch der Paepen, en te gelyk Te ft aften den Boer en Borger, heeft alcïurdaenige^vma deryen toegelaeten en den Keyzer heeft den |ctrouwea Sendfe PT"1 een trouwloozen hadden l ? e" : g£merkt de Plltriotte" «ovt meefter aldre 2° ?ZC Stei'kt£ indien my aldaer benevens Z^y^ had gelaeten , ik had door dSLSroren,de f°ldaet- gouden ^n \mffctk dig gehoorzaemheyd aen den Commandant , waerdoo, dezen de trouwlooze Officieren had konnen bete g ?et enbedwurgen tot hun plicht, alzoo hy my zelfs neeft bekent by den brief die hy my b zyn ar, eft heeft h;teVS,,7LUnmbrrg 18 W W wet ulJJ gd lk-wenfchende over verloft te zyn uyt de Utoae/i £?* genoe™ ™- van het Cafteel hy ztg ddSSif^0yt-gr*eft tC ^over dat hyzoo S at U °f d00^de tra,'terie Va» de Aolares, lAmi Sackers &c. hy fchryft my onder ander rejie avec moi, ]e crois que neus aurions fad en "Jortea-amrerlaGarnizondenotre cóté & auiaurol l^mrnenousaarionsvoulu, mals mllheuZffl n Tf%l^Q%PfrJonne pour me fouten ir. .. fiLé * K L- Hayden Colonel votre malheureux Ami «  (1?i) ARTIKEL VIIL Hoe ik uyt het Cafteel nae Liefkenshoek ben gegaen , Om aldaer mynen poft wederom gaede te jlaen. Op den ii November ben ik nae den middag vertrocken uyt het Cafteel, in de Stad komende meynde zoo aenftonds met myn efcort, die my ingevolge de orders van den Gracve d'Alton moeft gel'eyden tot Liefkenshoek , door het Antwcrpfch Grauw levendig verfcheurt te zyn , elk liep en riep 'achter my: ziet daer den Capiteyn aller Geeftelyke Pygen ! den tweeden Luther, den nieuwen Caïvyn 31 fmyt dood den genen op ons Cafteel Paftor is komen zyn v> flaegt dood dien nytgcloopen Capucyn « dien vervloekten Keyzcrs-Gezinden Priefter is niet weirdig de Antwerpfche ftraete te betrappelen, fmyt dood en werpt hem in het Vlied &c. op dit gefchreeuw my pofterende onder de Burg-Kerk , heb order gegeven aen myn Detachement, beftaende in negen mannen onder aenleydinge van eenen Caporael, geweld met geweld te verdry ven, waer op het volk is gevlucht en gefcheyden, en ik heb in het Comptoir op de Burgt-werf gefchreven aen zyne Excellentie den Generael £Alton den volgenden brief, die my ook is voorgeleyd geweeft, ziet myn Proces, « SON EXCELLENCE! « Toujours foumis a vos ordres je part pour Lief31 kenshoek , j^efpere d'arriver encore eet foir dans ma. ji FortreJJ'e, laquelle je veu bien garder en confequence 31 de vos ordres : mals il y me faut de monde cy d^ar3i tillerie, j'efpere donc qrfon niaccordera enfin deux 31 pieces des canons, comme j''ai déja fi jbuvente fois »i demandé, car fi on veut entourer les Rebelles, comme si fai eu Vhonneur dyadvifer, ils dont aucune autra3i refuge que chez moi.  C 172 y * Maccordez je vous prie fans délai mes demonde, * ? J'xecuterai Jans crainte les ordres de celui dont » jail honneur dêtre d la hdte fur mon chemin. " «SÖiV EXCELLENCE ! « Ze mvn volk verwijde my hoe de Seignorkens onzen weg aen de E ngelfche-Kaev onder het geleyde bevreed was om daer door te daen ofte gaen, dat hy moed wederkeeren nae het Cadeel ïvaer op zy allegaeder hebben geropen als de Hongaerén ten tyde van de onderffelyke Maria-ThemsuC namur pro duce noftro ij Paftore ƒ ik meynde" hun her over te traéteren, maer het volk zoud middeierty j/ hun kloekmoedelyk en onbefchroomt gedr?e*den Hier op zyn zy my gevolgt tot dat wy in het gezift waeren van het opgehoopt volk, onder het welke ik ver eheyde nvtgedoffchen Seignors befpeurde , myn hehh^f T umTtot tegen den vva"d wieêa hebbende dan ben tk, als de Capiteyns in den dryd plegen, achter het detachement gevolgt; den Seignör onze doutmoechgheyd gewaer wordende, heeft in tyden de baen gcopent en ons met kwaede oog voor-by laeten marcheren zonder een woord te fpreken, tot nae wy eenige itappen voor-by waeren ; dan hoorden wy hun roepen alderhandc Patriotfche verwytzéls : onder ander,  dat ik eenen fronten duyvel ivas in Paepe-Vel, dat ik veel beter was om Soldaet te zyn r> dan Paftor of Capucyn n myn Soldaeten zouden hun hier over nog hebben willen vreken, twee trocken reeds den haen over, een derden wilde Pieter jpelen om eenige Seignorkens te maeken eenoorig als Malckus : maer ik was blyde genoeg aldus gepaffeert te zyn door het Grauw, tot het gonne ik Adieu zeggende, riep : op .' op ! Seignorlcen ! Gekomen zynde buyten gevaer , heb hun kloekmoedig gedrag beloont met hun te befchinken in de Paelynk-Huyzen , van waer wy nae het Fort de Philip zyn gegaen om te zien of het zelve niet diende als een 1'chuyl-kot voor de baenftropende Rebellen ? Wy vonden aldaer een wa cht vau dry mannen onzer Regiment* die my zeyden : waer het zaeken de Patriotten daer zouden komen zy hun terftond zouden overgegeven hebben , waer over ik hun berifpte en tot meerder kloekmoedigheyp aenwackerde : nae een luttel aldaer myn afgemat volk verkwikt te hebben, wy zyn met den donkeren aen de Kruys-Schans gekomen, alwaer wy twee mannen voor ons zaegen vlugten op welke ik met luyder ftemme riep : flaet! mort-hleu ! of wy fchieten : die menfehen alf dood van vreeze vielen ter aerden, meynende reeds dood gefchoten te zyn ; waerom wy hun met medelyden vertroofteden en vry-geleyd gaevcn, ey ! indien ik had geweten, dat zy twee uytzendelingen waeren van wegens den vyand, hoe genaedelyk zouden wy hun getracteert hebben om alles van hun uyt te hooren: maer zy lieten my geen de minfte twyffelinge vau goed Keyzers te zyn, aen het welke ik niet verdagte, mids wy meynden dat al de Rebellen in Vlaenderen waeren, wy geloofden dat'er geen ander Patt. meer waeren dan de 1400 die op den 8 de Schelde waeren overgetrocken, overzulks hadden wy ons niet te verwagten van daer twee befpieders te vinden, het welke nog veel beter is geweett dat wy hun hebben laeten loopen, gemerkt zy terftond aen hun uytzenders  Urn) hebben gezeyd : dat ik langft daer met eenige verfterfcing was gegaen nae Lilloo: üm zeven ueren al klappende onder de fcheute van Liiloo gekomen zynde, wierden wy als vyand gegroet met een fuiik-bal die langft myn rechter oore vliegende een brokke van den hoed van eenen myn'er geleyde wegrukte : waer op wy allegaeder fchreeuwden : Paftor van Liefkenshoek! welk woord daer zeer wel bekend en zoo aengenaem was , dat den Commandant Strauch boven de vellen kwam roepen : Curé ! Curé t ah mon cher Ami ! trés bien venu ! hier op heb ik tegen o-Cropen : vivat Strauch! wy zyn aldaer uytóemende tfefc gekomen, "Strauch ons binnen ontfangende, omhelfde my, en bad aldaer te willen vernachten om redens, dat men hem verzekerde, hoe de Patrijodden dezen nacht een Aftaut zouden gewaegt hebben op zvne Schans : dit hoorende wilde zeer geirn hem byblyven wy zyn den heelen voor-nacht langft de wallen gegaen' ik toonde hem aen, langft welke dyken, doo? welke wegende Rebellen konden aennaederen; maer alzoo wy ten twee tieren nog niemand gewaer wierden ik over zynde van flaep door dien ik zoo verre had gereyft en in Antwerpen geloopen, dan ben ik gaen flaepen in myn oud Logement het Schipken , bv heele getrouw-geblevene Keyzcrs-Gezinde , onder aenzeg • dat zoo hy Commandant iets gewaer wierd my eerft van »1 zoud gewekt hebben : maer neen de Patrijodden zyn door eenen van die twee mannen die wy op de KruysSchans vol fchrik hadden laeten gaen, verwittigt hoe ik met verilerking binnen Liiloo was gevallen en daer op gevlucht, want zy waeren reeds ontrent den Kruys-Wee genaedert; zoo dat ik alfdan aldaer zeer wel van pas was aengekomen en ongetwyffelt door de Rebellen tot m den Patnotfchen Hemel wel hondert-duyzend-mael verwenfeht. Men heeft my nae-dien in den Mammelocker tot Gend gezeyd : dat zy van alfdan geloofden het gonne hun dikwils was aengedient, te weten : dat ik met den  ( 175 ) duyvel omgynk, dat ik my zeiven had hart gemaekt (t), dat ik my konde veranderen op eenen oogflag in alderhande geliaelten zoo van boomen als van beeften, dat ik hun gedachten , hun voornemingen wifte en alles overfchreef nae Bruffel; dit zyn al beweegredens geweeft van hunnen ongemeynen hacd en gezwooren nyd tot my.... ongetwyffelt indien ik in hun handen zoo wel als in die der Boeren van Burcht had gevallen, zy hadden voorzeker onderzogt en geprobeert ofik my wel hart had gemaekt &c. Op den 12 November, nae Mynheer Strauch mydes morgens vroeg hadopgeropen om onze onderlinge krygslitten en fignaelen te beraemen, om in cas van overs rafftng elkanders Fortreffe tc verdedigen, hy heeft my uytgeleyd tot op de kaeye van Liiloo, alwaer ik. Liefkenshoek bezichtigende, zeyde : Collega! ziet! heden gaen ik my begeven in de uaefte perybels des doods, mids ik in myn Fort geen tegenweir vindende, lichtelyk zal overvallen worden door de Rebellen, die heden door heel het Land van Waas loopen en van daeg of morgen uyt St. Nicolaes verjaegt moeten worden door de Generaels d'Arbergtn Schroéder, by dies geen anderen (i) Mr. De Lain Pikeur in dienft zyner Hoogh. den Arts-Hertog Karel , eertyds Officier onder de volontaire Patriotten , dit hoorende , vervloekte de fanatike Paepen onzer tyden, die met al zulka uytvcrzierde prullen v> door de onnoozclheyd van den boer en Borger hunnen zak vullen » hy vraegde my op den 27 obre I79J : o£ ik wyzer was dan den grooten Mafte der Patriotten , dewyl d.zen, niet heeft geweten , hoe men de Rebellen moeft hart maeken ? heb hem daer op geantwoord : dit weerom een oog opening der verblinde moet wezen , die door de bygotike Patriotten heden zoud moeten gekent wezen ; aengezien Van Eupen , nog den Prelaet van Tongerloo , nog Maerten De Baf tot Gend , nog de Cappen dez* konft hebben gekent ten tyde van hunne Rebelle 11 Rodfferre{ Cap_ pellaen tot Provene-hy Rousbruggc 1741 door de Pranfche aenzogt ayndv-om hun hart te maeken, heci't hun bede voldaen : gevende een briefken het gonne zy maer mogten-openen toen zy gekomen i waeren by Iper , als de Franfchen nu mey'nden hart te zyn , openden zy dit briefken , waer in ftond te lezen : altyd verre van daer tA \ jtoyt daer by r? dan \yt gy altyd Jcho■le t/> fitte trf'V  ( i7Ö ) rtytvlucht hebbende dan nae Liefkenshoek te kohiett , zoo moet ik deze alle uere aldaer afwagten om hunnen toorn op my te vreken; waerom ik my bereydende om door hun moordaedige handen omgebragt te zyn, hier zweire ik noyt de Schans over te zullen geven, ten zy te gelyk met myn leven; Adieu.' Alfdan van alle kanten omringelt door de rond-omzwervende vyanden ben onder geleyde over de Schelde geyaeren : want alle fchcpen , alle booten, alle fchuyten waeren vol moordenaers, die op myn leven uyt waeren; mynen kop was ook reeds in Braband op prys gefield' door het Contez-Mettez by Breda. Zynde geluckiglyk in myn Schans getreden, ben uytterlyk verwillekomt door Baeshof eu de heele bezetting , voor alfdan beftaende in myn oude acht mannen tot alfdan al getrouwe hand-langers, de welke ftrenge orders hadden om my in alles te gehoorzaemen, te dienen cn myn bevelen te volbrengen even als die van hunnen Commandant en Gouverneur , de welke ik tot de uytterfte kloekmoedigheyd om te ft'ryden cn te fierven heb aengemoedigt. Voorders alzoo wy de vyanden alle tieren alfdan moettcn verwachten, meynende dat myn opgegeven raed en de daer op volgende orders zyn'er Excellentie den Generael d" Alton dezen dag zouden volbragt zyn geweett : gemerkt Schroëder en d'Arberg reeds voor myn vertrek uyt het Cafteel, waeren verwacht om op den n over het Vlaamfch-Hoofd te trecken in Vlaenderen om de Rebellen in het Waas-Land te flaegen of te verjaegen, zoo heb ik i0 myn wachten verdobbelt waer op een groote murmuratie en tegenkanting is ontftaen onder het Guarnizoen , het gonne zig met alle reden mogt beklaegen over de ongemeene dienften de welke het alfdan, t'zcdert dat wy het Fort hadden erovert, had opgeleyd geweeft, nogtans ben zeker het noyt tot deze murmuratie zoud gekomen hebben, indien het hier toe niet was opgeftokt geweett door de ondeugende inwooon'ers Roofe en Schepens, twee voorftaenders der Rebellen. Confeil  ( '77 ) Confeil de guerre beropen hebbende, wierden de twee belhaemels van dezen ophand verwezen tot het Calbos,, maer ik heb daer tegen voor wyzere fententic geftreken, dat het beter was deze omgekogtc eed-brekers uyt te wiitelen jegens twee getrouwere mannen uyt Liiloo : want als wy van buyten door den vyand zouden bestormt zyn geweeft, deze zouden lichtelyk, door hun omkoopers uyt het Calbos verloft zynde, de wapens tegen ons gek eert hebben. Baeshof en Compagnie keurden myn' Sententie goed en den eenen dezer twee moordenaers pazmtentid motus gratie biddende ,'terwylent hy als den goeden moordenaer den kwaeden verweet grauw en blauw...» heb dezen gehouden, die my voords getrouw en aldergedienftig is gebleven, en den anderen bygenaemt den Student zynde een zilver-fmids zoon van Bruffel, uytgewiffelt. 2° Heb een zaek gedaen, die ik lang en dikwils heb bcklaegt, te weten: eenen armen Timmerman opgehouden, den welken my als voor eenen Befpieder was aengeklaegt door de Baefinne uyt de Kantyne Pieter Pauwels vrouw : op welkers woorden ik hem heb doen onderzoeken en niet by hem vindende het gonne fufpect was, meynde hem uyt het Fort tc laeten gaen, maer zig zeiven beklappende, heb hem nae het Cafteel gezonden om aldaer naerder onderhoortte worden meteen recommandatie om den zeiven fpoediglyk uyt te hooren, protefterende , dat ik in hem geen de minfte redens vond van aen te houden, maer dat zyn eygen woorden hem verdacht hadden gemaekt, zoo by my als by de vrouwe van onze Kantyne. 5 ziet! niet jegenftaende ik voor dezen armen man had gefchreven, men heeft hem onder al de ander in de fchrickelykfte gevangeniffe bygenaemt het Calbos, gefteken te water en te broode, en nae hy aldaer dry weken had gezeten deK. K. Commiflariffen vraegden my : om wat fufpicie ik hem had aengehouden ? nae my beter diefnopens onderricht en verftaen te hebben, hoe het eenen armen werkman was hebbende vrouw en vyf of zes kinders binnen Antwerpen, zoo heb ik terftond een antwoorde gefchrc- M  ven, by welke ny ftraks in vrydom is gefield: dofi hebbe dikwils veel gevoelen gehad over deze daed dewelke de eenigfte is, die myn gewis heeft ontroert yan alles het gene ik binnen de Paep-Revolte hebbe Bedreven. 3° Zynde nu voor de tweedegraad zoo door zyn Excellentie den Generael d1 Alton als door den Baron Hayden aengefleld met volle lalt en zorge om de Schans gaede te llaen, hebbe op den zeiven moment ik aldaer aengekomen was, ontboden Smed, Timmerman, Metzers &c. om de floten der poorten, bruten en barrieren, om de Brugge en Kerk, die vervallen was, in flaet te (lellen voor de verwagte Troupen, hebbe de Kerk-Horlogie ook in flaet doen ftellen en Grieten 'bezorgt op de veiling voor de Schildwachten. 4° Hebbe de flotels zoo van de groote als kleenc fluyzen onder myn beweid geeyfcht van de Sluysmeefters , om jegens dat de Rebellen ons Fort zouden genaedert hebben, de Polders onder water te ftellen ik heb terftond de kleene fluyzen laeten fpelcn, om de waters m de veftens ten hoogften te ftellen ' uyt voorzorge om jegens het zoude vriezen alfdan met het water wat af te laeten, het ys te breken om de paflagie te beletten aen den vyand, ik heb de groote fluyzen bereyd gemaekt om in nood terftond te konnen laeten (pelen over de Polders , ingevolge de uytdruckëïyké orders van den Commandant Hayden, het gonne ik zoud gedaen hebben in geval van nood volgens het fpreekwoord : in extreme extrema &r. 5° De Patriotten door hun Spions tot St. Nicolais gehoort hebbende , hoe ik weerom was gekomen in Liefkenshoek, hebben my op den ra jegens den avond gelommeert ouder dreygementen van in cas ik weygerde my over te geven, alles des nachts te komen vermoorden en te raeybraeken &c. waer op ik fchriftelyk heb geantwoord : dat ik voor geen Patripiotten vreefde • dat ik hun dreygementen verachteden, by dies noyt myn Schans zoud overgegeven hebben, dan met verïicsvaw myn leven, dat ik deze Sterkte met myn acht mannen  ( 179 ) jgevoeglyk konden verdedigen jegens 30,000 Patriplodden , dat wy geen vreeze hadden voor alle welkdaemge Patrizotten, dat wy allegaeder bereyd waeren ons te verdedigen tot den laetften druppel bloed , roepende: vaincre fans courir pour Jojeph II. 6° Ik heb iemand uytgezonden om te onderhoore* 'waer de Rebellen het Keyzerlyk Fregat, die zy geftolen hadden op den 26 October, hadden weg-gevoert, en heb Maerten Gillis gezonden nae Kieldrecht om te hooren waer de Armee van de Patriotten was, waer zy haer ophiel en waer henen zy haeren optogt wilde P in alle welke uytzendingen ik myn laefien duyt hebbe. deed zonder tot heden eenige vergoedinge te hebben ? waer over den Lezer zekerlyk zal ftom ftaen en jegens het Gouvernement zal uyt vallen, maer ik voorkome yder-cen dat het niet moet gelcyd worden ten laile van het Gouvernement in zyn Corp gcconlidereert, nog veel min aen hun Koningïyke Hoogheden, dewyl deze my op den 22 November 1791 duydelyk hebben te kennen gegeven: hoe zeer het hun mishaegde dat die van de Financiën my in zoo armen toeftand zonder eenigen onderhand lieten; zoo dat ik voor myn benaedeelders hebbe tc erkennen niet heel het Gouvernement, niet het Commandement , nogte het Hof, nemaer eenige bezoudere Leden, de welke het brood etende van den Kevzcr, de getrouwgeblevene önderdaenen van den Keyzer verachten en verfmaeden, befpottenen befchuldigen, terwylent zy hun borzen van twee kanten hebben gevult zoo door den kant der Rebellen als door den kant van den Keyzer, durvende nog heden aen de goede en geruineerde Keyzers-Gezinde vraegen: waerom zy ook geen Patriot geipeelt hebben ? ik zal noyt vergeten hoe ik ben uytgefcholden op den 6 Ougft 1791 ,' nae ik my had beklaegtby den Minifter de Metternich, over dat men my zoo lang zonder eenig fecours en zonder myn penfioen, die den goedertieren Jofeph II my had toegeftaen op den 26 September 1789, te betaelen, liet loopen, nae ik zoo dikwils myn leven had  X iSb' )' ten beften gegeven voor den Keyzers dienft j alzo* men heden gedeuriglyk hoort, Noyt zal myn gemoed een goede trouwe hebben voor dien Raeds-Heer, die my alfdan berifpte over dat ik by zyne Excellentie klachten had gedaen over de ondeugentheyd van zommige die in het Gouvernement alles regeerden ten hunnen eygen voordeele, met verachting; der dienften van de goede önderdaenen; dezen Raed hier over waerfchyndyk door zyne Excellentie een weynig bepreekt zynde , fchudde my als eenen Water-Hond zeggende onder andere : dat dm Keyzer my metsJchuldig was, hy wilde my ook verbieden myn levens-gevallen in druk te geven, hy neefde waerfchynelyk dat myn fchriften niet zouden gedient hebben tot zynder eere, waer jegens ik my heb verzet, zegende: dat myn eer-befcherming zulks vereyfehte als ook die der getrouwe Leden van het Kevzerlyk Gou- heb gevieeft voor dezen mineedigen, en heden alles ichryve, op dat den Lezer kan oordeelen va L g rechugheyd myn?er gedrag Qn onbeIo^ge ïSvn 8 \£AenW™i *« rechtveirdigheyd den Sou veieyn heeft te verwagten van zoo eenen Raeds-Hee die my zulke woorden nog durfde zeggen, nae hv ge-' loegzaem wifte, hoe ik myn leven had te p^nde glilcld ZZJlVr r? df° dienfl v»n d™ ShtmEg n Keyzer /^ //, aizoo w hier h b „ehoortfeen nog zullen breeder hooren. S 1 ARTIKEL IX. Mefuretir komt met Volk en Kanons aengevaeren Hoe wy hebben beraernt om Vivers te befchaeren* den zig hadden verdooken in het rierder btfften-vS ^  ( 18! ) •heb de Barrieren wel vermaekt, de poorten tdegehonden, de bruggen opgehaeid en een Placcaerd aen de tinne-poorten genaegelt, waer by ik de inwoonders voorkwam dezer genomen voorzorgen, als ook hun Jiendiende wat ueren zy binnen en uyt de Sterkte mogten gaen. ïk had met Strauch goed en noodig geyonden aen te placken, dat zoo wanneer wy door den vyand waeren aengetalt , allen Berger zig in zyn eygen huys moeft ophouden op pene van dood gefchoten te wezen,indien zy hun ten tyde der bettorminge op de ftraet zouden getoont hebben ;, deze Wet oordeelden wy zoo veel te noodigcr, om dat by-nae al de inwoonders der twee Forten Patriots waeren gezind , voor de welke wy by dies meer hadden te duchten dan voor de buyten vyanden , met de welke ons Binne-Woonders verftaudinge onderhielen, Om negen ueren wierd ik door de Schildwacht van den molen-kant onderricht, dat'er eenen boot vol Patt. van over de Schelde nae ons vaerde; waer op ik zonder vertoeving het geweir uyt zyn handen heb gevat, mids hy dry-mael den haen had overgehaelt zonder vuer te geven, en heb in de locht gefchoten om het kenteeken te geven aen den Commandant van Liiloo; dezefcheute klonk zoo helder in dc ooren der boots-gezellen dat zy door vreeze eenen omtrek deden om te vaeren nac den Doel. Strauch myn fignael gekent hebbende, heeft my terftond eenen Courier afgeveirdigt met dit uaevolgende briefken : « Mon Commandant de vis-fc-vis! fat appercu votre „ fignal; je n'ai pas perdu le temps pour vous tran» quillifer, ces ne font pas des emigrants, c'efl une ,•> barquette de Mr. Akkerman d ici , qui ramêne une y> piece de genévre au Doel. « Tapprouve mon cher ! votre tele & courage, ne » defiez vous de moi 3 mes gens font prêts d recevoit I *2\7 hun ton t\rrlo A ar o-fï /i ï i-i n-a r\-^> Ao. ftfOPt VAllflPn  ( 18a ) ri les Rebelles, nous chantons avec vous .* vaiiicre fans si courir ! votre Strauch Liiloo le 13 Novembre 1789. Dit briefken verdobbelde mynen moed en dezefufikfchote, de welke de eeniglte is die afgeloft is binnen tFort in al den tyd ik Commandant ben geweeft heeft aenlcyding gegeven om te zeggen gelyk myn vyanden hebben uytgeftroyt, dat ik aen het canon had geitaen en de lonte aengefteken; dog genomen ik zulks zoude gedaen hebben, dan zoud ik maer gedaen hebben als veele rebellige Priefters zig veroorlooft hebben te doen ten tyde dat Gend en Bruffel ingevaeren is. . Defarmes arm Pricilerkeu, liep tot Gend met het gewen als eenen raezenden hond, hy zeyde op den 15, November in het huys van Mr. Le Maire in het bywezen van myn Sulfer, dat ny zig beklaegde over nosr maer vier Keyzerlyke dood gefchoten te hebben : heel Gend zal getuygen, dat'er veelderhaude Paepen in de een hand vochten met het zweird, hebbende in de ander een Crucifix.... Albaen bygenaemt den ftouten Capucin, heeft voor zyn helde-daeden vereert geweeft met alderhaude mcdaillions.... Indien hunnen Broer Kok niet had dood geichoten gewcclt , hy zoude waerfchynelyk infgelvks Ridw-Heer gemaekt zyn geweeft van het derde.Order der, Rebellen, Ey! wat verfchil tulfchen hun en myn gefteltemffe? zy waeren allegaeder Hecüchers in caujd, ik eeniglyk Verwcirder : het en was aen de Staeten ' aen de Borgers, aen de Weireldlvke niet toegelaeten de wapens op tc vatten jegens den Souvereyn, veel min aen Gods-toegewyde , aen wie het gebruyk der wapenen naementiyk der zweirden zoo by de wetten Chrifti qu.cumque gladio utitur gladio peribit, ftreugelyk zyn verboden , ten zy in cas van overvallende uytterfte noodzaekeiykheyd, gelyk ik was verdreygt, wanneer men myne dood van alle kanten had gezwooren : hierom mogt ik my op alle hoede houden cn geweld met geweld verdryven cum moder.amine inculpatx tutelte. , zoo nogtans datik rqjfn aggreffeurs niet zoude gefchoten. heb^  >ften door den grooten tee als ik hun zoud konnen treffen door den kop, ik zoud voor dezen ftond afgezien hebben van de Scholaftique kweftie, waer mede de bygotike Theologanten heele ueren hunnen tyd verflyten cn de herifencu tormentereu om te onderzoeken, quid fit moderamen ? &c. Op den middag wierd ik in myn bloed zoo gejaegt, dat ik niet eten of drinken konde: geen reden wetende, zeyde aen mynen Adjudant tc gelooven, dat'er wat nieuws in de locht was, dat wy waerfchynclyk dezen dag zouden overraft zyn geweeft van den vyand, d e volgens myn voorfchikking alfdan moefte gejaegt worden uyt het Waas-Land en vervolgens zig by ons zoude begeven &c. waerelyk korts nae den noen wy hoorden de kanonnaede van Gend, ik meynde dat zulks, was tot St. Nicolais , waer by de Infurgenten geflaegen moeften zyn door de Troupcn onder Commando van Schroéder en d'Arberg, hierom verwagtende dat de vluchtelingen zouden gekomen hebben op ons Fort, hebbe myn bezettinge aengemoedigt, verfterkt en met eenige glaezekens wywater verkwikt, zoo dat zy alle acht zongen : vaincre fans courir ! winnen zonder loopeft ! Terwylent wy in duyzend achterdenken de Rebellen afwachteden, de Schildwacht riep dat'er witte Patriotten kwamen op ons Fort, wy zyn de wallen opgeklommen en zaegen, dat het Keyzerlyke Soldaden waeren, de welke ik ontfong als Engels, ik zond eenen myn'er voorpotten om hun te verwillekomen. Mefureur zynde eenen Capiteyn vol voorzigheyd en mefuren, zond mynen Courier te rug en kwam my zelve omhelzen, aendienende, hoe hy tot onzer hnlpeen befchcrminge was gezonden met twee ftucken kanon eenen acht en twaelf ponder met 74 mannen en 2 Conftables, alle het welke nog den zeiven dag wierd ontfchipt erhalven het grootfte kanon. De Soldaeten vonden de Cazernen ydel , open en doorluchtig zonder ftroy of bedden , in heel het Fort was geen levensmiddel genoeg om de helft van dit volk  C 184 ) *e fpyzen het gonne als uytgehongert was, zynde reed? van den vroegen morgen op het water geweeft. IkTieb de Officieren gelogeert en myn laefte bittjen brood, vifch en vleefch gegeven, hebbe de arme Borgers verzogt het zelve te doen, 't gonne zy zeer vlyüV deden,, mids zy hun door de komfte dezer Troupen allegaeder Keyzers toonden, gelyk men alzoo vele heeft zien veranderen, nu waeren zy Patriots dan Kevzers naevolgens de omftandigheden van den tyd : zommige ZSyden het altyd te houden met den fferkften, by dies als den ondeugend» Rebel den fterkften was, zy waeren ok ondeugende &c. als den getrauwen Keyzerlyken oen fterkflen was zy waeren ook Keyzers en alzoo heeft men veele den Politiken zien fpelen tot welkers coufuhe ik hier niet anders wil inbrengen, als dat de woorden Chrifti öiiveranderlyk zyn : reddite qu 7 Capucin op een heele weke kan fchoyen, hoe ftouthy mag wezen r aldus waeren onze arm uitgehongerde Sol d eten van de nood.gfte Yivers wel voorzien bezon, deriyk door de goedjonftigheyd van eenige Boeren, die aen de Patrijodden zoo wel als aen onze Troupen van zelfs offerden om alle onheylen te voorkomen, elk kwam met pielentjens by my geloopen , biddende om bevryd te zyn van alle afperfingeu ; ons gaften meynende ons pleyzier te doen met van hunnen ommegang mede te  ( 187 ) deelen, hebben ons eenige fieffchen wyn gebragt, zeggende : dat Mr. den Paftor , Onder-Paftor , Gretfier en Borgemecftcr ons vereerde met deze prefentjens.... het gonne wy te eerder aennaemen, overmids ten zeiven daege ons eenen brief gezonden was van wegens de zelve, waer by zy den Capitevn Commandant benevens zyn Officieren welkom wenfehten, aen hun tafels verzogten met offers van wyn, punch en alles wat in hun huyzen ons dienftig koude wezen.... onderteekent Geldof Paftor Def. cn gefchreven door Mr, Goofens den Greffier op den Doel; van gelyken hebben die van Calloo enKieldrecht gedaen niet par brief maer in perfoone, zy vree den, dat wy nu hun zouden geftraft hebben, over dat zy aen de Rebellen op den 8 cn 9 alle hulpe en dienftbaerheden hadden bewezen, dat zy tegen het zoo ftreng verbod van d''Alton den ftandaert van opftand hadden laeten waeyen uyt de Klok-Toren; van Overloop den Borgemeeller vau Calloo verzelt met twee Schepenen, deden alle offers van levensmiddelen cn. ook van wyn en andere prcfenten aen de Officieren, van alle welke deze niet hebben aengenomen ten zy op de erhaelde prefentatien, dan lieten zy my in hun by wezen kennen, indien den Paftor van Calloo die altyd zoo veel achting had gehad voor de Keyzerfche Officieren , eenige fieffchen wyn wilde zenden,dat zulks hun zoude aengenaem hebben geweeft. Den Borgemeefter belafte zig daer mede en des anderdaegs zond den Onder-Paftor van Calloo Volbrecht veel meer als zy gezeyd hadden, daer-en-boven fchreef hy, indien den wyn was van hunnen fmaek, dat hy in d'abfentie van zynen Paftor , glorie zoud gemaekt hebben nog anderen te zenden, den Paftor van den Doel zond infgelyks ongevraegt. ongenood , door eygen beweging alderhande dingen boven het gonne onze Soldaeten hadden gevraegt, appels, peiren en andere fchoonc fruyten, zoo dat het onbegrypelyk is met wat coufcientie en grond-reden deze omliggende Paepen zoo veel klap en {hap heboen gemaekt tegen myn eere en faem, my  t' 188 ) ttytgevende al of ik de Soldaeten had uytgezonden en* hun hemde en broeksken, om hunnen laeften druppel wyn, zoo wy alles nog breeder ten Proceffe zullen hooren in het volgende Tydftip. ARTIKEL X. Sermoen het welk? ik heb gepreekt voor de Soldaeten, Om hun te leeren, wat yder een moeft doen en laeten. Op den 15 November zynde den XXIV Zondag nae fcinxen hebbe voor d'eerfte macl in den gewezen Tempel der Gereformeerde twee Miffen gedaen, de VrocgMiffe voor de eerfte Wacht en de HoogmÜTe voor de i afe^-Jemerkt de heele Bezetting niet al gelyk Konde Mifie hooren, overmids de wachten gedeuriglyk moeften blyven , aengezien wy gedeuriglyk hoorden telneten en bombarderen, dus moefte de een helft waefcen by wylent de andere bad en Mille hoorde, waerom ik genoodzaekt was voor alfdan te bineren, dat is , twee Miflen te doen , wanof de omliggende Priefters my hebben befchuldigt, al of ik hier mede een goddeloofte ichclmftuk had bedreven , zoo men my nog heeft opgeworpen ten Proceffe hier naer: omme dan de krygsmannen een weynig te berifpen over de bedrevene afperhngen, die zy daegs te vooren hadden gedaen en hun tot goeden moed te verwekken om te ftrydeu ofte fterven als getrouwe Soldaeten aen den Keyzer, ook om hun te overtuygen, dat de zig zoo "noemende Patt. waeren vyanden van Kerk en Staet, by dies dat zy de zelve vryelyk mogten doodeu en kloekmoedelyk moeften beftryden , zoo heb ik goed gevonden een kort Soldaet-Sermoentjen te doen , het welke ik uyt de mauwe fchudde, want hadde voorwaer alfdan geenen geeft nog tyd om veel te ftuderen, wantik reeds ontrent dry weken had geweeft zonder by-nae geflaepen of oyt uyt myn kleeders geweeft te hebben : niet tegenftaende, g'eJoove den wezendlyken inhoud hier te moeten ftellen om te hooren , hoe vcrichilliglyk ik heb geleert tegen  * i89 y .menig duyzende andere de welke óp den zeiven dag tot Gend fchreeuwden als de Leeuwen voor de jonge Leeuwen:fi Deus pro iVW, quis contra Nobis ? (i) waerlyk overleggende hoe wonderlyk de Patt. meefter zyn geworden van Vlaenderen en Braband, ik moet bëlyden, dat de Predikanten voor alfdan geloofden dat God voor hun was : maer zy hadden beter moeten «nderfeheyden hoe en op hoe veelderhande wyze God voor iemand kan zyn : prcecipit aut prohibet, permittit, £onfulit, implet: God gaf aen de Ifraeliten eenen Ko* ning , zy riepen dan ook : is God met ons, wie kart tegen ons.? maer zy ondervonden zeer haeft, hoe Saul alleen tegen hun konde; de Rebellen hebben infgelyks zeer haeft ondervonden, hoe den Generael Bender met een handsvol volk een heelen winter en fomer heeft geftaen tegen een ryk-voorzien Leger van 30 en 40 ,000 brielfchende Leeuwen, zoo dat men had moeten vau Thema veranderen zoo haeft van der Merfch achter uyt gedreven was en zoo haeft men al de verwerringen ondervond , want men zag duydelyk van korts nae nieuwdag 1 790, dat God de Paep-Revolte enkelyk had toegelaeten om de boosheden van heel het Land te {tranen, om langft dien kant den hoogmoed der Staeten , de eerzugt der Priefters, de wederfpannigheyd der Borgers en de Boete bottigheyd te firaffen, God liet wonderlyk toe dat deze hunnen hoogmoed mogten optoyen, om den zeiven teenemael te vernederen. Den Abt van Tongerloo moeft door de Revolte Colonel ■Zyn, om nae deze te leven ais vagabond. De Abten van Villeers en Parck, comte de Limmin- (1) Maevten de Baft en confoorten zal ongetwyffelt hier opwerken , dat ik geen Latyn kan fchryven ; maer ik antwoorde , indien, hy met zyn verblinde Leydsmannen gelyk zynen broer het laml moet ruymen , dat hy moet gaen nae Middelburg, aldaer zal hy op den gereformeerden Tempel lezen de woorden , alzoo ik deze hier fchryve , daer by de reden van pro Nos en contra Noi.is e mids ik hier mynen tyd niet mag verflyten met fanatike Paepen te leeren i) maer wel met de mifUyde Patriotten te bekeeje-n ï.j  ( J9o ) gen en Duras moeften door de Rebellen Souvereynen wezen om nae de Rebellie als Staets-Gevangene te pronken in de Brufietfche vangeniiTe TreurenUfg\ alzoo men hun daer in heelt gefield 25 November V791 ' ó quanta confujio l Hint'fen van der Nood moeft eerft Staets-Minifter zyn , om naedien balling te loopen. Van Eupèn, niet content met gepromoveert te zyn perfaltum, moeft grootenStaets-Bedienden^a/^ wezen om nae de Paepe-Revolte met een fchotel-wyf te val gabonderen. Maerten de Baft moeft Aumonier Plénipotentiair zyn, om in zyn eygen deure opgehangen te worden. Jofeph de Baft moeft van blompeelder eerft Souvereyn wezen, om van Souvereyn een ex-blompeelder te worden. Villam XIV niet content met te zyn Hoog-Bailliu moeft ook al Souvereyn zyn om naedien geruineert te worden. Van Roftem tot Gend, Malou tot Ipre, Gad'ïard tot Brugge &c. mogen ook zingen : Deus Juperbis re/ifti't. Ik dit wetende, dit inziende en meermaels voorzeggende , heb opgenomen voor mynen Thema den text van den XXII Zondag nae Sinxen : TEXT : Rbddite ovs, sunt Cezaris Oezari ET QUiE sunt dei DeO ! EXORDIUM. « Beminde ! hoewel onze jegenwoordige gefteltey> niffe geenfints gedoogd hier onzen koftelyken tyd in r> de Ker*c te verflyten, by de wyle onze rond-om>•> loopende vyanden ons bedrygen met een beilorming, >•> nogtans om te voorkomen i" alle kwaede inblaezinr> gen die de bygotike Rib ellen aen U-L getrouwig)i heyd aendienen, voorgevende : dat zy vechten voor r> het Geloof, poogende aldus U-L te verlokken van den n dienft die Gy-L, |chuldjg zyt aen den Keyzer.  ( *9! ) 3, 3* om te voorkomen alle voordere wanorders ónder * onze Bezetting , oordecle noodig te zyn en betrouwende „ de toeftemminge van de romweirde Heeren Officieren, „ U-L. in het alderkortfte te leeren, wat Chriftus ge- * bied te doen, als hy zegt : geeft aen den Keyzer dat r> hem toekomt, en wat hy beveelt te laeten, zeggende: „ geeft aen Goddat hem toekomt, dit zyn de twee voor.» pen van U-L. aendachtigheyd. r> ia Pars. Chriftus woorden alhier zyn te ktaer om * eenige uytlegging te verzoeken, yder verftaet zeer* » wel, hoe hy aen allen menfeh gebied , te geven aen r> God en aen den Keyzer het gonne hun toekomt, r. ons blyft te zeggen wat'er aen den Keyzer toekomt ^ r> antwoorde: i°'de fchuldige onderwerpinge , refpeft, „ eerbieding, gehoorzaemheyd en onderdaenigheyd.... n aldus leert ons den Apoftel ad Rom. 13 allen menfeh r> zy onderworpen aen de Princen en Koningen, hier r. aen den Keyzer, voor zoo veel hy ook daedelyk onzen v. Souvereyn is, dit is dan een point onzer geloove r> en grooten Artikel onzer Religie , den welken ons geeny» fints ontflaegt, hoewel de Princen ondeugende mogr> ten zyn, gemerkt'er ook ftaet : etiam aifcolis, dus v, komen al de fanatike fchandelyk te liegen eu heel « ons Vaderland deirlyk te bedriegen met te zeggen ; „ dat men heden den Keyzer moet tegenftreven, om dat y, hy de Religie te kort doet: want ik heden als uwen » Paftor myn ziel cn lichaem, myn bloed en leven „ nevens U-L voor den Keyzer ten beften gevende i r> declarere vau den'Stoel der waerheyd, dat dit een » fchreeuwenfte en boofte laftering is der Nederlandfche » Bilfchoppen en hunnen voorderen aenhang. « Jofeph / onzen glorieuzen Monarch', heeft tot hev, den niet gedaen tegen het Catholyk Geloove; nemaer „ ter contrarie, als Vader van het Vaderland de opzigt r hebbende op de Kerkelyke dtfcipline, zoo duydelyk „ word erkent in het Concilie van Tremen, heeft eenige » fchicktngcn gedaen, de welke niet dan tot verbetermge  C 192 ) -*> dienen der wangebruyken, de welke in de Kerk zyn j-> ge.'open. m Myn preuven zyn myn Schriften by welke ik van *> het jaer 1786 en in de volgende, heel de weircld heb 3i heropen, om te weten eenen Artikel des geloofs die 5, door de Jofephine Reforme zoud benaedeelt zyn ? nie»i mant heeft my tot heden voldaen, niemant heeft my >•> zulks konnen aentoonen, zoo dat het eene vercierde 33 logen en alderfnocdfte laftering is der Paepen, de 5-> welke hedendaegs heel de weireld willen regieren en 11 beftieren , door dien zy door hun onverzaedelyk gie31 righeyd alderhande wynkelkens hebben opgeregt om het 33 goed en bloed van borger en boer in te dokken. « Jojeph als gemeenen Vader werkende voor het ge31 meene beft, ftuderende dag en nacht , deze wanorr, ders willende wegnemen, word hierom van de nae31 volgers der booze Scriben en Pharifecn als eenen r> Geufchen Ketter uytgemaekt, maer ter contrarie hy 31 word door* de goede Priefters, de naevolgers der r> eerfte Difcipelen Chrifti geëert, geacht en hoog-ge» prezen, alzoo hy van U-L ook moet wezen, nog 11 zoo veel te meer, om dat gy-L. eenen eed heb ge31 daen, om hem in allen nood en dienft by te ftaen, n wy bevinden ons heden in zynen dienft en uytterfïen v> nood, toont dan met'er daed, dai gy geim wilt geven 31 aen den Keyzer dat hem toekomt: rnoriarnur jam pro 31 Ctfzare noftro Josepho II. « 2' Pars. God ook gevende het gonne hem toekomt, 11 is onder ander laeten het gonne hy verbied : hy, 31 gebiedende aen allen krygs-man zig te contenteren 31 met hun daegelykfche belooning, verbied hun te gelyk }■> iemand ieds af te perfen of te beitelen, overzulks 31 vermag weenen Soldaet oyt buyten den uytdruckely33 ken oorlof van zynen Bevel-Hebber iemand iets af 33 te nemen, of hy weygert God dat hem toekomt, 31 'k zeg buyten den oorlof, want daer zyn voorvallen 33 in welke by oorlogs-rccht d.e Bevel-Hebbers mogen »3 toelaeten lieden en huyzen te plunderen , maer heden  ( r93 ) W heden heeft dit nog geen plaetze alhier, te min om * dat ik U-l. kan en mag verzekeren dat de omliggende * Boeren zeer geirn onzen nood zullen byfprengen, n mids men hun in het minnelyk en goed order daer r> toe aenzoekt. « God gevende dat hem toekomt, is ook laeten vau is vloeken eu blasphemeren , want hier door neemt men r> de eere die hem toekomt... gelieft dan myn Aldern Ueffie , heden my toevertrouwde Schaepen ! te laeten n de al te gemeene gewoonte van vloeken en zweiren, si op dat wy niet zomwylen allegaeder geltraft worden r> om deze zonde als eenen Sennachenb. « Conclusie. Kloek aen dan vroommoedige Krygsr> Mannen ! gehoorzaemd en onderdaenigt aen uwe >■> Hoofd-Maimen, om aldus te doen het gonne Chriftus j» gebied, te weten , de zaeken die gy-l. verfchuldigt « zyt aen den Keyzer te geven, en laet dog het zweir> ren om aen God te geven het gonne hem toekomt, ■» cm o/nnis hortor & gloriadit doende en fpaert nog >i Kruyn , nog Cap, nog Priefter, nog Paep, als zy ons si komen beitrydeu, want zy onze gezwooteii vyanden si zyn en onder den dekmantel voor het Geloove uyt3i druckelyk tegen het Geloove doen , en vervolgens r. weygeren aen God en den Keyzer het gonne hun ii toekomt, wy ter contrarie, getrouw-blyvende aen de si gezeyde bevelen Gods , geven aen den Keyzer dat si hem toekomt cn aldus hebben wy niet te vreezen 31 gekroont te wezen met de kroone van rechtveirdig3i hcyd, indien wy blyven ftryden en volheiden in deeg si getrouwigheyd; kloek aen , romweirde Helden! laet 3i ons heden doen het gonne 1740 de Ilougaeren rie31 pen : moriamur pro rege noftro Josephö ÏÏ. ! (1) Dit kort-dcurigKrygs-Strmoentjen heeft myn Soldaeteri zoowel bevallen, dat zy nae de Miffe aen den Ccnl-N mandant allegaeder beloofden te leven en te fterven (1) Den Guardiaen der Cappen tot Antwerpen ex-Aumonier der ■Rebellen , bezitter van al myn gefeüreven Sermoenen die FloribtH uyt myn Pafiorie heeft gefloten, kan getuyjen of zyeenigen fmaek lubbin van Kclterie of b^oteiie &c. N  ( r94 ) Voor Jofeph 11 (i) ; maer hoe verfchillig is dit aen cfè Sermoenen door dc fanatike Predikanten in den goddeloozen tyd der booze Paept'che Vryheyd, welkers naemen ik my hier fchaeme aen te teekenen, hoewel zy alom genoegzaem bekend zyn zoo by den aerdfchen als Hemeifchen Keyzer .- quorum nomina Jcripta funt in libro jujïuiai turn cceleftis turn terreftris Regis, onder welke veele Capttcinen en Predikers hebben uytgemunt, als ook eenige Paftoren in Braband cn Vlaenderen, de welke op zoo fchandelyke wyze zoo t'chandige logens en goddelooze lafteringen hebben gepredikt aen den eenvoudigen Volke, dat het geen oore oyt heeft gehoort, geen ooge oyt heeft gezien, geen Catholyk hert kan gelooven, geen menfchelyk verhand kan bevroeden, deGeuilcheZWtfw, de Ketterfche Minifters, de Gereformeerde Predikanten zullen hun befchaemen in den dag des Oordeels. B. L.! leeft en belet wel myn voorgefteld Trap-Sermoentjen en leeft daer tegen de gedrukte Sermoenen die Maerten de Baft in St. Baefs tot Gend 25 obre 1789 die den Guardiaen der Cappen in de Preekheers kerek ibid. 8 xber 1789 op een belaglyke wyze heeft gedaen die GaMaert tot Brugge heef£ gepreekt in de H. Bloed Capelle op den 15 Deccmbre 1789 , die Coppe den Recolleft tot Thielt, van Audenkerke in St. Nicolais op den . . December 1789 tot Gend heeft gepredikt, leeft daer-en-boven het Sermoen door /. de Bmyne Paftor van Sint-Lievens-Houtem, gepredikt tot Al'tcre by Aelft en als een meefter ftuk ook door den Druk openbaer gemaekt, alsmede lbo veele oproerige en alderfcandelenfte Bullen, Mandementen, Herderlyke-BrieVen der Biffchoppen &c. oordeelt dan wie van ons beter en gelykvormiger aen het H. Evangelie heeft gepreekt ? verba volant, veele hebben veele ketteryen cn goddeloosheden gepredikt, de welke zy heden ontkennen en koekenen , want de woorden vervliegen, maer deze O) HeyersVsüot van Helderghem heeft zeker zoo geen Sermoen «sdaen, waer voer hy nogtans eo l.rtig naederenyende milten den. -genen Jieefi gtaeyd: gaet en v::{oent U eerft met'uw ai Broeder C-c.  ( 197 ) Juliaon den Apoftaet, ik beroep hier voor myn getuyge Pieters den Paftor tot Mcrkem Bifdom Ipér, is dit niet abominabel P dezen kende zeker niet wat God beveelt Exo. 22. Principi populi tui non mahdices. Wie zal niet verergert wezen te hooren, hoe de Cappen alomme hebben derven preken, dat al wat tot Weenen woonde, Geufeh en Ketters was, dat men al deffells afftammelingen moeit verachten , verfmaeden , verbannen en vervloeken, midsgaeders al de gene aen dit Huys toebehoorden of nog Keyzers-Gezind bleevcn, dat men die moeft vluchten, vervolgen en dooden; ey ! Jefuken! wat fchroomelyke ketteryc ? gy hebt ons geleert te bidden voor die ons vervolgen, de Ketters te vluchten, dekwaede te fchouwen, maer te gelyk verboden het zweird te gebruyken, by dies, genomen de Keyzers-Gezinde hadden Ketters geweeft of Joden of vervolgers der Catholyke , nog en mogten zy noyt prediken , dat men deze mogt vervolgen en dooden : zoo dat men wel zoud mogen zeggen het gonne geztyd is door den Propheet II Pa-SL 18, dat den geeft vanlogcntael alfdan was in den mond van alle de Predikanten , patlci's verh ele&is, gemerkt zy daer-en-boven Predikten, dat heel het Ooftenryks Huys was verdoemt, dat Jofeph, //door de duyvels was uyt het leven gerukt, dat dAlton in de helle was dieper verdoemt als Lucifer , dat MariaThere.Jia aen haer Kinders had gegeven qcn vergiftigt zog, waer by al haer afzetzels waeren vergeven door Geuferie, Kctteric cn Hoercricccc... immers menig duyzende andere grauwelheden, veel tc fchandig om hier aengeteckent te mogen wezen. Wie, vraeg ik, zal zig oyt konnen inbeelden, hce de fchynheyiige Predikanten onzer eeuwe tot zoo goddelooze daeden zyn ver-vallendaer zy in hun gewis 'teenemael vun het contrarie hadden moeten o\ertu\gt zyn, gemerkt heel de weireld erkent ende belyd, 'hoe het Doorluchtig Huys van Ooftenryk in alle tyden by alle Natiën en Volkeren is geëert geweeft als den flacbel van ons Geloof, waerom het van de Pairfeo % vereert met den tytei van het Apoflolyk Hf\ zqö ;hJ.  ( '98 ) het onbegrydelyk is., hoe de verkondigers der Evangelifche waerheden vervallen zyn tot zulke afgryzelyke boosheden, quis credidit auditui noflro ? door al het welke zy veel meer fchaede en fchande aen de H. Kerke en aen het Catholyk Geloove hebben toegebragt dan al .de Ketterfehe Predikanten die'er oyt in eenige Seclen zyn gevonden, want wat geloove zal men voortaen oyt meer konnen geven aen deze Predikanten of aen die zullen bekleeden de Moeien uyt de welke zy twee jaeren lang hebben God gelaftert, den Keyzer onrechtveirdiglyk veroordeelt, het Huys van Ooftenryk verwenfcht, het Evangelie ver val ft, Gods wetten tegengefproken, dc Kerk-Leeringen veracht en de Apoftelyke ltellingen verfmaed; eylaes! eylaes ! alles om hunne rykdommen te behouden , hunne eertytels te bclcherjuen en voords vaddig , zinnelyk en gemacketyk te leven ten overlafte van den Borger en ten onkofte van den Boer. B. L. ! gy hebt hier eenige leeringen gehoort in myn Krygs-Sermoentjen, daer-en-tegen eenige pointen van die uwe verdoolde Herders, uwe fanatike Paftors en fchynheylige Paters hebben willen voorgeven, oordeelt nu wie gy zyt, 't zy Vonckift, 't zy Noodift, 'tzy Royalift: judica & dijeerste cauj'am meatn de gente nort jdnSa, Waer het zaeken ik nu bezielt waere met den geeft van den godfatterenden Keuremenne of van de Gendjche Spie, ofte. van den valfch-wawfl Brabander, dry Afgodifche klad-fchryvers ten voordeelc van den PaepWynkel en Paep-Revolte, indien ik eeuigzints bezielt waere met den drift der fanatike Priefters, hier zoud ik de bovengemelde heyligfehenders van het woord Gods konnen uytmaeken voor goddelooze eer-roovers, grouwclyke faem-roovers, voor ardsfchelmen en dieven hoogelyks plichtigvan gekwetfteMajefteyt, maer neen? om te toonen wy Keyzerlyke Önderdaenen beleven den waeren geeft van de oprechte Religie,, zegge hier niet anders dan het gonne Chriftus heeft bevolen aen zyn getrouwe Pifcipelen , te weten op onze hoede  ( 199 ) te wezen voor de valfchc leeringe cn kwaede Sermoenen der fchynheylige , cavête a fermento Pharifaorum ■quod eft hypocrifis , dc wélke groote laften opleggen zonder de zelve met den vinger aen te raeken, zy bevelende zuyverheyd , ey Jefuken ! wat zuyverheyd ziet men hedendacgs onder de Paepen! zy hebben deze •laeten blyken ten tyde dat men beleefde de Paep-Revolte, de nateurelybe fchaemte verbied my op te fchryven de onkuysheden die de voorvechters der Religie alsdan alom hebben gedaen, de Auguftinen tot Roufklaere, de kwezels tot Rtiymbeke en Moorflede, de Meuniken tot Dieleghem by Brulfel zullen niet lichtelyk konnen vergeten wat zuyverheyd men aldaer heeft beleeft ten tyde dat men vogt voor de vryheyd, als men zong : vive la Liberté .' zy gebieden te bidden, te vatten, te waeken ; ey mi Deus l wat groote Predikanten zoud men vinden, indien hun daeden over-eenkwamen met hun woorden, at dicunt & non faciunt . zy preken dat men moet aelmoeffen doen en zy gevengeen oord, ter contrarie zy trekken alles tot hun, zy begciren Thienden tot van de geringfte menfehen &c. welkers fchynheyligheyd hedendaegs verre te boven gaet die van de welke Chriftus zegt: vee vobis hypo* tritas ! wee Hypocrieten! ARTIKEL XI. De Staeten hebben dan voor mynen kop gegeven, Een honden Patacons, uyt zynde op myn leven. Vlaendercn, zoo haelt Gend de Hoofdftad zig had overgegeven , zig onderwerpende aen de wilkeurige cerzuchtigheyd van de Hoogmoedige Staeten, was in dry vier daegen heel cn ganfeh onder de dwinglandye der Rebellen, uvtgenomen Liefkenshoek ; heel die fchoone Provmtic zoo Welt als Ooft, zoo Noord als Zuyd-Vlaenderen gehoorzaemde aen de Paeps-Baetzugtige Staeten erhalven Liefkenshoek, den Vlaemfchen Leeuw h d onder zyn klauwen alle de Steden,Dorpen  ( 200 ) en Schanfen behalveus het gonne waer ik Paftor was e« alsdan nog Commandant in partibus, waerom men alle middels bedachte ten eynde van my te vangen, maer alzoo men geloofde ik met den, duyvel otngynk^en dat ik my konde veranderen in een zwyu, huys. of flaek, zoo was men in groote bekommerniffen, hoe men my zoud gekregen hebben, wel wetende, dat zy noyt deze Fortreffe zouden overwonnen hebben voor al'eer zy my hadden in hun bewelt, hier op heeft den grootmogenden Muller Bailliu van St. pieters tot Gend, zitting nemende onder de zig zoo voorgevende Souvereyne Staeten, aengeboden mynen kop op geld te hellen met verzekering dat zynen Zwaeger, de Paftorie bedienende ofte zig zoo noemende Paftor tot Calloo, dit zoude betaelt hebben, mids dezen niQt zoo zeer verlangde dan my van zyn Prochic verwydert te zien. Hier op heeft het belieft aen de Staeten in. de Gazetten te ftellen en by bezpndere brieven aen de Wethouders van Burght en andere Broeiden in den Lande van Waas aen te kondigen dezen volgenden Act. « D? Staeten van Vlaenderen beloven eene * Premie van hondert Patacons, aen de. gone ? ofte den gonen die zal aenhouden ende in v VangeuhTe bewegen den perfoon van N.... V ^rvtfck gewezen Capucin , ende in dit Order v genaemt geweeft Pater Auxilius ; hy houd « zig ordinairelyk op. in het Fort van Lief-. * kenshoek op de Prochie van Calloo ende si daer ontrent. « T'oirconden als Raed-Penfionaris onderteq- * kent J. F. Rokaen. Gend 29 November 1789. « De Siiperfcriptie u Lieve ende Beminde fFet» houderen der Prochie van endt tot Bur«ht. * T'accord met het gone ter Greffitj.  ( ÏOl ) „ der Prochie ende Heevlykuedfr * van Burght berufteude, gedrukt r> op ongezegelt papier, als Gretficr r der zelve Prochie dezen 6 Sep» ternber 17.91. ondt, tiquerde Copie gefchreven op Zeget« papier van vier ituyvers , ten 'p effefte dezer my gefübminiftreert « door den Heer Paftor der Prochie « van Noordfchote ende door hem » ingetrocken , is deze daer aen » conforme bevonden. T'oirconden « als geéeden Deelsman 'sLands van v> Veunie. ondt- /. E. van den Berghe. Verfcheyde myn'er Vrienden , twyffelende of ik van deze gewigtige tyding intyden mogt voorkomen wezen, hebben my wel gelieven te onderrichten, maer al de brieven zyn van alsdan onderfchept, zoo dat ik zulks, eerftmael ben aengedient geworden door den Grcffier vau den Doel altyd een getrauwften Keyzerling 5 myn Sulier (die van korts nae Gend over was en gehoort hebbende dat'er volk en kanons waeren op Liefkenshoek, by my was gekomen ) en veel andere myn'er toegenegene raededen my terftond te vluchten met den Beurtman in Holland, waer tegen ik my verzette, zeggende, dat ik noyt zoo lafhertigen Vader had gehad , gemerkt hy ook liever zig onplichtig had overgegeven aen de boeyen waer mede men hem eens verdreygde, zoo ik heb gezeyd in myn I Deel I Tydftip I Art., dan door een vlucht zig alf pltchtig te maeken, zoo heb ik van gelyken gedaen , ik heb den raed myn er Vrienden vei worpen, beflotcu in myn Fort te blyven  zoo lahg ik k;onde a a Pvacolais gefchreven den volgenden brief « Mifleyde Rebellen! vernomen hebbende hoe ev T , di dr kanmy-genoeg verheugen over » "aede II T £ ^ ondertuffchen aecf U"L mv geld beter aen te leggen om daer J -ede uw vrauwe en kinderen te ondSden « £ b^^t te°] eneteilj d;lt'UldiCn ^ abfol'utelyk «fczvn tri"' PataC0Ils moeten vet- ' yeit tyn, U-L oeffent niet anders te doen als mv - af te vraegen van mynen Coesin van derMerbTk * heden generaelen opleyder der Rebellen Sf ik » tong en veel verheug heb gehad zynen rae'd te vot » gen, ondertuffchen verzekere U-L voor Sene Pa ï S!" t6VreCZe"' «««veel min te ducnteifvoö R - • **?M>2^^ KeyzerIykea belen Arend op de marei: tot St. Nicolais, hem verzoekend^ae» zeiven te willen behandigen aen dc vL G&^SV- 0"telbaere goddommen en andere tooUMSfi iZargen dc-r«orf-verloochende Patriotten als bneifchende Leeuwen hebben gezongen endezen trenci, de welke hier door nog meer verbittert tri'»» my, verfcheyde Befpieders hebben uytgezoSen o my .evers le prangen, te krvgen en te vangen Baes^ Haevere uyt Calloo, Brauners uyt den Doel en Craenenbroek uyt de Petrle hebben my ge > waerfchouwt, hoe dat'er daegelyks volk in die 3L£ liepen zelfs tot nae-by onze Schans, om my ten, waer op den Commandant een Patrouille heeft doen gaen, van welke dry Soldaeten deferteerden Op den 4 December hadden zig zes weigcwaePende  Patt. begeven tot op dc naeftc hoeve van ons Fort, zulks was ontdekt door de Schildwacht en den Capiteyn dit hoorende , trok fseffens met 25 mannen uyt het Fort, verzclt met den Lieutenant Mar/al, zoo dat ik weerom, in het Fort als Commandant bleef, gehoort hebbende , hoe zy uytliepen om de Patt. te verjoegen, hoorende dat myn moorders zoo nae-by myn verblyfplaetze kwamen,heb my niet konnen inhouden ,hoewel gebeden zynde door myn Sufter om te verblyven, ben met een geweir alleen aqhtergeloopen , in de hoeve alles doorzigtigt, heb vau d'eerfte op den vyand gejaegt, die zig in tyden verwydert heeft. Alfdan hebben myn Officieren overtuygt geweeft myn'er ftoutmoedigheyd , Mejureur bekende , dat hy zulks noyt had verwacht, Mar/al wilde het in de Gazette geftelt hebben, maer ik wilde niet, zeggende, zulks niet had gedaen om lof en eere der menfehen , neen, maer enkelyk om mynen gezwooren vyand te bedaereii: de Patt. dit tot Gend vernomen hebbende, beraemden met volle macht, mids zy nu reeds acht jae twaelf duyzcnd fterk waeren, ons Fort te komen befpringen , zy konden myn handelwyze niet langer verdraegen, zy waeren door al myn fchryven en doen ten hoogiten aengedaen, ik fchrcef daerom expreflelyk nae myn vrienden al het gonne ik dagte hun konde ftooren, want ik wille, dat zy al myn brieven onderfcheptenj van welke zy my eenige hebben voorgeleyd ten proeeffe, zy hebben ons dan laeten Sommeren, maer wy loegen met de Sommatie ; de Officieren verwonderden mynen yver in hun by te ftaen, raed en daed te geven, in hun en de Soldaeten aen te moedigen tot den flryd ende ik heb hun geraeden, dewyl den vyand zig zoo verre verftoute en ons daegelyks verdreygde van tex beltonnen, de bjnnenftè fluys-deuren gereed te openen om met het eerfte water-getyd de Polders te doen vloeyen; waer door een weynig water is geflaegen over de buyten deuren , zonder nogtans eenige apparentie te geven van de waters te laeten loopen. Hier op is heel het Vaderland in de- uytterfte. ontftel-  de kommelé t^G nd enTntVede hadde» i[I ^nniggeworden va„ vree " taS 777' W alS U* ftroomt zouden avn i, C" #Öérottl 0ver- dat hv my a s ik ,' ,/ gehoor; hy zeyde, de Sluyzen onderhielt nm ia ♦ „ ' den Keyzer bruyl^e maeken, otrz«, ff ™nood *W deze zouden gebruyken Y 10 CaS van ae[wl1 zouden gefpeelt en Ti 1 d 1' dc S,aJ^ zy ^JüSZ^^S^? °ndergezet hcM-«' Fortte nemen, ende hetToll 1^ °^ '"y *A den om ons te beftormln l' "J Cerft gefchikt had" den 9 en i0 Deeeni r t',18 *70nden ™e Bruffel op Patriotten, midllenvd w ^ Vfln de B"«, vyanden omm zoo dJ Wy ™* «He kanten door kreegen zelffniet"au ïnfflT "°g in zeker achterdenken fcSEP^ ' g°Une Wy hande byg,nood^d *; a,dgeld en van levensmiddefeu ' k,cederen, van m* W hadd u S S jaeren, len, het gonne /C° <*" van Ha»den én A' ju gcwBtipt tegen de orders ^^SSllt^1?111^ cn len; omuie voor we! * £°°de voor de Rebel- met bvfiaud v. n myn handS bCtC!' te 6è^^ *  ( 205 ) . ,. het was, dat men de Keyzerlyke Fregatfe die nu op haer plaetze was weergebragt uyt .Holland, armeerde cn dag en nagt bezette mei wacht; het gonne terftond is geordonneert, nae d''Alton mynen raed had gecommuHiceert aen zyn Excell. den Minifter Trauttmanfdorff', ziet zyn brief 20 November 1789- ARTIKEL X II De Gavau, Solares, 1'Ami traiters met Sackers, Hebben my ferraeden, verkogt aen hunne Mackers Den Hemel willende de Paep-Revolte begunftigen om heel het Land te fttaffen, heeft toegelaeten dat men eenen Traiter heeft geheld om het Calteel van Antwerpen aen de Patripiotten over te leveren; men heeft op yaifche befchuldingen den getrouwften Commandant Hayden afgciteld, om in zyn plaetze te ftellen den miuecdigen de Gavau, niet dat ik wil zeggen ,alof men zulken man voor Traiter had verkozen, verre zy van my, want zal eeuwig te goede opinie houden voor den Geaeipeld'Alten, om in zulk een keus toegeftemt te hebben, neen! want zelfs men heeft ons gezeyd , dat dezen Gavau altyd was geweeft eenen dapperften en getrouwften krygs-man, dat men dezen daerom had voorgekozen om in deze mineedige tyden deze aengelegenfte Fortreife in alle getrouwigheyd te beveyligen, maer alzoo men de grootfte mannen heeft zien vallen, de BiiTchoppen heeft zien rebelleren tegen den gonnen van wie zy hun goude kruyeen , zilvere knotzen, ryke Paleyzcn hadden bekomen , geen wonder, dat eenen de Gavau zig heeft laeten omhaelen door dees trouwlooze God-toegewyde Kerk-dienaeren &c Op den 6 December hy was nauwelyks in het Cafteel ofhy gaf preufftukken, dat hy reeds tot den Patriploddifmus was overhaelt, wanneer hy aldaer jegens den avond was aeugekomen, heeft zig door V Ami en Solares zoo verre laeten bewegen, dat hy nae den elf uren des nachts twee fchandelykiie brieven heeft gefchreven  ( 206 ) *aer by hy faa kloekmoedigften Strauch tot Liiloo en Mejureur m Liefkenshoek deirlyk heelt overgegaen, benlpt en verdreygt over hun maniere van Commanderen, hy zeyde, dat zy te llrengelyk te werk gingen ten opzigte der Patriotten, hy berilpte den Capiteyn over dat hy zoo veele nae mynen raed luvfterde, hy dede my Benzeggen, dat ik my met mynen Brevier moeit bemoeyen cn met myn Paltorele foncticn, maer met niet anders.... en merces mea ! deze brieven onthelden zoo zeer de Officieren der beyde Forten, dat zy als defperaet alles wilden veriaeten.... maer ik heb hun geftilt en gcraeden zig te verantwoorden, myns aengaende, ik ichreefden zeiven dag , dat ik geen reprochen of berifpingen verhoud te hooren van iemand anders dan van mynen Ordmaris van het Geeftelyk, dan van zyne Excellentie den Commandant Generael voor het weire dlyk, dan van het Gouvernement voor het Borgerlyk, voords dat zyn brieven my zeer fufpect fchevnen van verraed, te meer om dat zy poft quintam waeren gefchreven.... Mefureur en Strauch hebben infgelyks voor hun zeiven geantwoord, atteffatien gelicht van de omliggende Wetten, door welke zy hun gedrag teenemael vcrfchoonden, zig beklaegende zoo lichtveirdiglvk over hun conduite berifpt te wezen van eenen menfeh, die hun met had aanhoort, hebben hem laeten gevoelen hoe hy zig het bedriegen door Traiters van God en den Keyzer «Sec. Den Paftor van Calloo verzelt met den Greffiers zoon van Landeghern gehoort hebbende, dat mvnen goeden vriend den Baron Hayden was afgeloft "door eenen anderen, hebben al hun credit by Solares en l Ami ingefpaunen, ten eynde my haetelyk te maeken by den nieuwen Commandant, tot zoo verre, dat'er onder hun is befloten my uyt Liefkenshoek te zetten, het gonne deze Traiters zoo veel te noodzackelyker oordeelden, om dat zy reeds met de Rebellen in verItaudhoudmg zynde, voorzaegen het Cafteel niet wel te mogen overleveren, zonder prealabel deflelfe onder-  C 207 ) üoorige Sterkten over te geven, en alzoo zy witten, hoe het hun niet zoud gelukt hebben dees Forten te verraeden zoo lang als ik daer binnen was, zoo vonden zy noodig my daer uyt te hellen , dog konden zulks met te wege brengen zoo lang als het Gouvernement en het Commandement in voegen was , dan met my in alles valfchelyk te befchuldigen, gelyk zy hadden gedaen ten opzigte van mynen goeden vriend den Baron Hayden die reeds afgezet was. De Gavau nog eeniglints bcvreeft, dat ik hem zoude overfchuldigt hebben by zynen Principaelen, heeft my niet opentlyk durven weg-jaegen , nogtans met konnende weerftaen aen de inblaezingen van de meergenoemde vrienden van Claus, myn oude vyanden, wetende, dat ik eenen Kelk uyt de Kerke van het Cafteel gebruyktè, den welken den Baron Hayden my aldaer had geleend, zoo heeft hy dezen doen af haelen met aenzeg, dat hy my van Liefkenshoek zoud gejaegt hebben op de eerfte voordere klachte; want dat hy van alle kanten klachten had gehoort nopens myn gedrag, zoo dat hy my beroovende van het gonne zonder het welke ik myn Pattorele fonctien niet konde verrichten, op zekere wyze verpligte van Liefkenshoek te gaen, het gonne ik alfdan noodig vond om te voorkomen de fehandige uytwerkzels zyn'er dteygementen , redens waeromikhem zeer wel befchuldige als oorzaeke, dat ik oyt in de handen der Tygers en Leeuwen ben gevallen, qui enim eft caujd caufce, eft caufa caujatr, hv my berooft hebbende van het gene waer mede ïfc myn plichten moeft verrigten, en verdreygt van fchandelyk weg te jaegen, heb hem eenen brief tot antwoorde bereyd, waer by ik hem verzekerde, dat hy geen moeyte zoud gehad hebben om my uyt deze Schans te ftellen, want dat ik in tyden uyt de zelve •zoud gegaen hebben , om kenniffe te doen over zyn verdagt gedrag , daer en zoo het behoorde, hem verzekerende niet te vreezen voor zoo een hchtgeloovigeu Generael, die op het woord van zekere lafhertige zoneter pattye te hwren, iemand ftrafte en die zig waer,-  ( 5 zoo moeten zy vaertn die ongetrouw zyn aen den Keyzer (i) Mejureur, Stmuch en Mar]al wetende, hoe ik goed gehoor had by £ Alton, aenzogten my daer over mvn klachten te doen en hun gedrag tot Bruffel te verdedigen zy raededen, dat ik in het Commandement alles zoud gezeyd hebben, wat fchrikkelyke brieven zy omfangen hadden van CONDITIE. Ik. Keyzers-Vierigheyd : in zoo veel en menigvuldige verbeteringen al gelyk op zoo korten tyd ie willen uytwerken, naementlyk door het uytgeven deitwee overbelangende Placcacrden geteekent 1 des Jaers 17S7 > mdien Jojeph zynen yver had konnen betoomen om per panes voords tc gaen, te vergifs zouden de Paepen mm Sermoenen hebben gedaen, men zoude de Nederlandiche Leeuwkens niet hebben zien opftaen, onder hun ichynheylig voorweudzel, dat den Keyzer alles wdde omwentelen (1). GouveRnements-Toegeventheyd • in de beginzels der oproerige tyden ongeliraft te laeten, in de belhacmelste veel toe te geven &c. want daer ftaet prinapus obfia nejerö &'c. overzulks by aldien het Gouvernement de eerfte Staetsgevangene nae condigno had geftraft tot exempel voor andere, ingevolge den raed van d Alton, te vergifs zouden de Paepen hun Sermoenen hebben gedaen, den Nederlandfchen Leeuw zoud noyt zynen hem hebben opgefteken onder voorweudzel, eheti' dat den Keyzer alles wilde Jlaef maeken. Commandements-Trouwlóosheyd • by welke menige Officieren meeft alle de poogingen van den grooten dA.ton hebben weten te verydelen , en ouder duym dienft hebben gedaen aen de oproer-maekers, met dewelke veel Officieren uyt intreft in verbond wae- (1) Wat wonder dat den grooten Jofeph of eenige zyn'er bedienders ergens m zou.en gemifthebben,zy zyn menfcli,bv dies onderworpen aen menfehelyke gebreken; men heelt wel den grootenPius denVIzoo leelyk zien faelen by het uytgeven van zyn twee tegenllrydende Ballen in het ftuk onzer Patriotten.... Hoe deirlyk heeft onzen Godminnenden Cardinael nevens eenige zyn'er Suffragaenen niet gefaelt? Brugge bezonderlyk door zyn katerlyk Mandement 4 Jauuary 1700 en anderOnta, vtrum j omnis homo mendi.jf.  ren, waer door liet grootitc deel der Troupen mineedig is geworden en Patriots , indien zy allegaeder getrauw hadden gebleven ,. vis 'uniia fortior, d'Alton zoud gcnoegzaem zyn belofte hebben volbragt, by welke hy aen Jofeph had verzekert met dees 23,000 Nederlandfche Troupen de Rebellen te beteugelen, alzoo hy had gedaen in Seveu-Bergen, zoo indien1 er in het Commandement een volkomen getrauwigheyd had geheerfcht, te vergifs zouden de Paepen hun Sermoenen hebben gedaen , noyt had men den Beigifchen Leeuw zien worftelen jegens den Ooftenrykfchcn Arend , onder voorweudzel, dat den Generael d'Alton al te vreed was. Of ik hief in alom den nagel op het hoofd treffe, laet ik over aen den onpartydigen Lezer, mids ik hier niet handele als Hiftorie-Schryver ofte Staets-kundigen, neen! dit zy gezeyd in het voor-by loopen myn'er Levens-Gevallen , welke alleenelyk uytmaeken het voorwerp myn''er vaftftellingen, onderwerpende alle myn voordere redeneringen aen het oordeel van den ongedreven Lezer, op dat hy volkomentlyk kan kennen myn hertsdriften door myn woorden, gelyk hy kan oordeel firyken van myn uytwendige werken , door myne Schriften. Deum times & regent non adulor. Mefureur. Wel Curé ! gy fielt onder de dry oorzaeken van den Oproer i° Paepe-Gierigheyd en dat gelooven wy als teenemael overtuygt van deze waerheyd, maer veele gelooven ter contrarie dat men de wapens opneemt om dat den Keyzer hier wilt invoeren de Confcriptie Militair, wat dunkt u van dees Paepe-Logenf» Ik. Zoo genomen, wat zouden de Paepen daer by lyden, gemerkt zy exempt zyn van alles, zy zouden gevolgentlvk ook vry zyn van Solnaette zyn, vervolgeus het moet een ander "beweegreden zyn., die hun zoo ophitlf om den opftand onder het eenvoudig Volk tc verwekken, want zy allegaeder reeds in het herje" Soldaet zyn om tegen den Keyzer te vechten, alzoo men tot Gend heeft gehoort en gezien, alhoewel nogtans dit opwerp/.ei teenemael ongegrond is, aengezien het Gou-  v Z 'T^T1 deze WWI* met die onl4 f uCnTk üpemlyk heeft wederfproken, /iet onder ander het Decreet van den 24 Meye i 787 &c! VraMch Ik geloove dat onzen CW zeer wel onder de occafien voor de eerde fielt Staeten, Baetzultlg. oen (0 , ™ deze hebben benevens alle andere Pat pen die vreefden dat den Keyzer hunnen overvloedigen rykdom zoud vermindert hebben om zyn Volk te. ontzien alom vallcnelyk uytgegeveu en het eenvoudig Volk doen gelooven, dat Jojeph w«de den 4ollen Pelt t' Zy"de „eè,\P^ «ytvinding der verïevdende M r 'S doorl°Se«s ^bben bedrogen &q. Marjal Tont eft Hen, erhalveu dat Mor,Ir Curé Keyzers-Vtengkeyd fielt de eerfie onder de ftne qua non ; want den Souvereyn kan niet haeftelyk vtbaerT ^ ^ Vo]k ontladen , de mishruykea v beteienomden aigemeynën peys en vrede te Ver! weeft llt TeV \gel00"e> dw de eerfte Co»d"ie is geweeft dat hy heeft willen intrengen öejntendentie Jet (O Wouters Piior in Waerfchoot tni-r.Pi^ Lj te maeken „ daerom nee* lly gefiudeer °« de l\ S 6en PaI^ flwaer hy zoe veel geld heeft t, " §eraeken » het eld d t hv J£ dfl^ f lfctZC' ^ om Lt want hy £ bJSe datïffll^ A"dye ^ te b~1 " was? *5^ïttcl tntweri,c,v z^e ae«* - * den 1, November S„ ^'tV* QWn ' Ze>'de «» ken te zien t ,! i f 9 " *rauwelyk was hun Ontiang-Boe- Borgers Zweet en Crpri 4 ,ne"fez,len ^ 200 veel f.elen van den »nnd reken n, ^ wil,en » ^ «en nie, kouden iicta om 'omwvTen^c' ** ^ &™ «evoegelyk genoeg **< de CaPPen te tracleren , A« ^  ( 217 ) gonne de Paepen hebben gedoopt als een duyveliche Inventie , om dat zy des zelfs nut niet kenden. ik. Neen ! want gelooft vry, indien Jojeph voor al . zyn menigvuldige andere Hellingen eerft de Intcndentie wei had laeten kennen by het Volk eer hy deze inheide, yder zoud deze zeer geim aenveird hebben, indien hy aen het publyk ten vollen kenniffe had gegeven, hoe by de Intendentie eenen onfchattelyken onkoft op het Land zoud afgenomen zyn geweeft, hoe alle verfchillen zonder Proceffen op eenen moment zouden geenent geweett zyn, hoe het kwaed beter ÜÖudgeftraft en yders goed eerder zoud beloont zyn geworden, ey mi Deus ! te vergifs zouden de Staeten daer tegen gcfchreeuwt hebben, te vergifs zouden de Paepen daer op gepreekt hebben, dit noemende een duyvelfche inventie % heel de Natie zoud dees wel beftiert zynde , aenzien hebben als een voordeeligfte en heylzaemfte SententieDeze in voegen zynde, Jojeph had dan zeer gevoegelyk per partes-$S\e zyn andere heylzaeme veranderingen konnen invoeren, mids hy het publyk wat beter had konnen voorkomen der beweegredens, het gonne een occafie is geweeft van tegeufpreken, dat men niet genoegzaem kende om wat reden den Keyzer dit allesdede, gemerkt het Volk zeer mifnoegt was met te hooren, want het ons aldus belieft, waer over den Democraet zig Hoort, zeggende, dat dit geen woord is van eenen Monarchiken maer van eenen detpotiquen Souvereyn, indien Jofeph my had onderfteunt in myn fchryven , ik zoud de eenvoudige getoont hebben, hoe men tn ons Nederland wilde rebelleren jegens den Souvereyn om dathy wilde aen ons Volk bezorgen het gonne, om het welk te bekomen , men elders alom tegen den Souvereyn opfiaet, door dien hy zulks aen zyn Volk weygert, America is Patriot geworden om zig te ontlallen van de overtollige onkoften waer mede het wierd belaft door Engeland ; ^Jojeph heeft zyn Volk willen ontlaften vau ^ een menigte der overtollige laften &c, ondertuffehen men heeft hierom alhier den Patriottifmus omhelft. Holland is Patriot geworden 1788 om zig te bevryen  C 218 ) van een menigte laften,die het Orangnie-Huys als Souvereyn wilde invoeren , hier is men ter contrarie Patriot. geworden, om dat Jojeph den Volke wilde ontlaften' van den onderhoud der Staeten , die exempt van alle iauen als Souvereynen devcn ten latte van den armen -borger en Boer, die 't al moet betaelen Luyk en Vrankryk is Patriot geworden 1,89 om de. Ryke, om de Edele en alle Geeftelyke zoo wel als den -boer en Borger de gemeene latten van den Staet te doen jaegen men is tot oproer hier gekomen om dat Jojeph dit heeft willen doen, ergo men is hier in ons Nederland Patriot geworden om te beletten al het gonne,' om het welke te bekomen, men in Luyk en Vrankrvk, in frSK ff ? ,mCnCa iS Seworde» P^ot ; ey wat verfch 1 tuifchen dc eene en de andere Patt. ziet eens tot wat verbhndheyd onze Vaderlanders zyn gebragt door de Paepe-Gterigheyden Staetens-Baetzugtigheyd ! De Heeren Ofhcieren toonden myn redenvoeringen wel te verftaen „ en over de zelve wel te zyn voldae.i „ waer over zy my zeer dikwils veel complimenten hebben gedaen „ belydende dat zy dees waerheyd niet konden wederi aen „ want dat ik zonder uytneming van perfoonen hun alles had ontleden, het gonne zy tot flsdan noyt hadden gehoort, zy zeyden daer by, dat ik. deze faemenfpraeke moetic overfchry ven aen het Gouvernement om dit door den Druk aen heel het Nederland mede te deden, waer op ik antwoorde, deft troiv taerd(i) , gemerkt heel Vlaenderen reeds in beroerte ('0 Maerten de Baft weet beft van wie dit fpreekwoord in ons .Nederland is voördsgekamen , dezen Gendichen Veld-Paepe Gen zig aen het hboid der Rebellen Hellende , heeft zig zoo verre vermeten V-w als Lid der Souvereynen tot Bruffel in de komme-thé, te zeggen aen de K. en K. Comnhffariffen Ferare en Lillen 14'December 1789 , wanneer deze des Keyzers Ultimatum acnbrachten om den vrede te behouden en om den oproer te beletten : c'eft troips op welk hooveirdig woord den vrede is verworpen cn den «pltand voord-gegaen , dus wederom een preuve myn'er ftellinge, waer by !k de kefte beroerten wel heb gedoopt ; Pa-p-JUvolie  ( 219 ) was, daer by dat ik nog vod aengdegender Schriften aen het Gouvernement had voorgedient , zonder dat men die door den Druk had openbaer gemaekt. Mefureur beweende, dat men zoo veel onnutte, onbekwaeme Schryvers onderhiel zoo in het Gouvernement als in het Commandement, die koftelyke jaer-wedden trekken, zonder by-nae iets voordeelig te doen aen den Souvereyn of aen den Staet, en dat men geenen onkoft wilde doen om eenige gel eerde VlaemfchcSchry vers te onderfteunen, (zynde de dierb'aerfte peirlen der kroonen en zoo raerin Vlaenderen) de welke door hun openbaere Schriften meerprofyt op de gemoederen des volks dikwils doen dan heelcLéger-SchaerenJry bekende neveasStrauck en Marjal, noyt zoo befcheydentlyk de dingen bevat tc hebben die invloed hadden tot de Revolte., hy verzekerde, indien het Gouvernement alzoo beter het publyk had voorkomen der beweegredens van de Keyzerlyke Placcaerden, dat de eenvoudige Borgers en onnoozelc Boerkens noyt zouden geluyftert hebben nae de valfche voorwendingen der booze Paepen, der eerzugtige Edehnans , der baetzugtige en hoogmoedige Staeten ; hy koude niet bevatten , hoe men my in zulk een armoede verliet,naedemaelik zoo wonderlyke dienden had gedaenen gefchreven voor denSouvereyu,dezenkrygs-man ■was nog veel meer verbaeft toen hy op zyn kwartier hoorde tot Bruffel op den 20 Ougft 1791 , wat gryzelyke pynen en ellenden, fchande, fchaede en fmerten ik had geleden boven al myn dienften voor den Souvereyn , hy bekende voor heel de Compagnie, dat den Keyzer onmbgelyk my niet pro digno konde beloouen voor de dienften die ik had gedaen in zyn bywezen tot Liefkenshoek, veel min voor al de voordere dienften , die ik in het Cafteel tot Antwerpen en elders had gedaen, en nog veel min voor al dc onvergelykelyke voor zoo veel zy aengeleyd is door de Bifichoppen , Aepten , Prelaeten en door alderhande Paepen, oolc voordgezet door dit wilkeurig woord van eenen Paep nu bygenaemt , c'eft trop tarit: ey . wat ■fchandig woord voor eenen dienaer van den God d*r \rede!  ( "O ) pvnen en fmertfrn die men my heeft aengedaen om myn kloekmoedigheyd en vrypoftigheyd in de Rebellen te verachten, te beantwoorden, botte Rellen en te verfchaemen, om myn voorddeurende getrouwigheyd in -de eere van Joseph II en de faem van heel het Oof.tenryks-Huys te verdedigen (i) , zelfs toen ik door de banden overheden , gekoort en gebonden was geleyd voor de Leeuwen, alzoo wy alles breeder gaen hooren in den volgenden Tydltip, Men regt gemejneljk : nae itryden en nae lyden, Paer volgen tyden op van vreugden en verblyden, Maer \oo is het met my - aljdan niet door^ gegaen i JVant ik voor mynen loon de koord' wierd aengedaen. fi) Vele Paepen zullen verbittert zyn, om dat hunne ondeugende werken langfi dien kant voor den dag komen , en* noodzaekelyk moeten komen , om te verdedigen de eere , die zy van ioo veel onrechtveirdelyk nevens die van den Souvereyn geftolen hebben en nog dagelykx komen te Helen : 't en waeren maer zy alleen , die om het Volk tot de Revolte opteftoken , vermogten loo vele fchandelyke logens en lafteringen van alle deug-zaeme foo Geeftelyke als alle andere getr.iuwe Keyzers Dienneren over al en aen g heel de weireld kenbrer te maeken zoo- met hun vinnige ton? aen den eenvouwdigen en kleyne kinderen , als door hunne laderende Schriften, Boeken en Sermoenen aen de Fanatike en onkundige Lezers , met de Maete dan wae* mede zy gemeten hebben , worden zy hier gemeten , alhoewel nogtans dat ik geen Logens nqg Lafteiingen fchryve ; elk magh en moet hun fchynheylige dae(jttn kennen , om zig te wachten « jermento Pharifcorum . , .  ( 521 5 DERDE TYDSTIP. Myn Avanturen als Krygs-Gevangen. ARTIKEL I. JVie, waer , hoe, dooi wiens hulp', wanneer men m"'heeft gevangen, Hoe men my heeft gedreygt geleirft-gefpoort te hangen. TEremias overdenkende zyn pynen en ellenden , druk en wedom , droefheden en tegenfpoed, zeyde : 6 vos omnes! ö alle wie gy zyt die overloopt den weg myns lydens , attendite , ziet ofcr eenige droefheyd is gelyk de myne ? . Overdenkende hoe ik t j jaeren in de Cappen bert mishandelt geweeft, hoe ongerechtclyk ik dry volgende jaeren door alderhande fchynheylige Priefters beu vervolgt beklapt, verfmaed geweeft, overleggende m wat confufien den Paftor tot Calloo my heeft gebracht door opftooking der Cappen, die altyd rond hebben geloopen jicut Leo rugiens , zoekende hoe zy my konden verflinden, overpeyzende in wat angft en zorge, druk en fmerten ik Paftor ben geweeft in Liefkenshoek, in wat perykels van myn leven ik dat Fort hebbe erovert, bewacrt en verdedigt jegens de Rebellen.... Dit en al myn andef lyden overdenkende, geloove met Jerenue te mogen roepen ; ó vos omnes! alle wie dit leeft, oordeelt en ziet of er een lyden is gelyk het myne, nogtans tot hier tóe alles is nog maer een begin; ongetwyffelt alle wiefcöft hoe onrecktvekdiglyk men my heeft vervolgt, gej,  ( 3*3 ) fttft en ber.ac.kelt by de Cappen, hoe fchandeleüzelvfc men myne eer en faem heeft geftolen, zoo haeft den iiiiichop van Gend my onder zyn weireldlyke Priefters had aengenomen , al wie hoort, hoe ondeugentlyk men my heelt vervolgt, beklapt en belogen zynde Defervitor tot Calloo, die moet bekennen, dat myn pyn en lyden merkeiyk veel fwaerder is dan van allen anderen ongelukkigen menfeh , nogtans dit al is maer een enkel chetsken, mids ik veel fwaerder lyden heb gevoelt in het Paepeü-Moorden-Jaer dan in heel myn leven veel der getrouw-geblevene Keyzerlyke Onderzaeten hebben zeer veel geleden door de booze kwaedellebellen, eeniee Keyzerlyke Priefters wanof een reye in het Byv I Boek hebben onuytfprekelyk geleden door de booze Priefters der Paep-Revolte , dog geloove, dat'er niemand zoo veel heeft geleden als ik, jae dat niet eenen Keyzerlyken Patriot,, tzy wy confidercren de ellenden voor , in en nae de Paep-Revolte, 'tzy weireldlyk, 't zv Borgerlyk, tzy Prietierlyk,;tzy Krygslyk, oyt zoo veel heeft uytgeftaen, afgezien en geleden dan ik, om het welke aen den Lezer te doen gelooven, niet anders oeffene te zeggen, als dat ik den eerften, den eenigften en laeften ben der Vygen die op geldis gefteld geweeft, niet door bezondcre mannen maer door de Staeten van Vlaenderen, ey! wat vreugd heden voor my!. Op den 12 December om lo.uren 's.nachts immediaet voor myn vertrek uyt Liefk., was myn Sufter van getrouwe vrienden verzekert,.dat'er langft alle kanten en wegen vyanden waekten om my te vangen, immers dat ik met zoo gamv uyt het Fort zQud ft h dat ik was gevangen man, ik antwoorde, dat ik niet zoo zeer wenfehte als myn herte eens te mogen openen voorde Hoogmoedige Staeten en het rebellig Kommekeu-Thé tot Gend; ben door myn twee Officieren uvtgeleydtot aen den boord der Schuvte, verzeld van eenen Soldaet Spicht van den Doel, "de Officieren waeren nauwelyks in de Schans, myn Schipperij Pauwel had fchaers anker gelicht, wy hoorden pif! pouf! pafnet fcheen den TeDtun ievers wiert gezongen  ( "3 ) door de Patriotten, maer hoorende hoe de kogels in onze ooren ruyherden, wy roeyden raflyk nae het midden der Schelde,om elf ueren aen land Happende aen de Peirel om te hooren door Sr. vr*: Craenenbroek, hoe dc zaeken Honden, hy zeyde, daegs te vooren van Lier gekomen te zyn door Antwerpen en gehoort te hebben, dat'er voor eenige daegen een ftilhand van wapens was gefloten tuffchen de OoHenrykcrs cn de Patt. waer op ik myn 'rcyze terflond voordszettc, maer wierd zoo nae gevangen door eenige Patt. die de Peirel hadden afgewakt onder Commando van Kies van Hove, eenen Boer van Calloo , die my dikwils had genood als goeden vriend en nu meynde te vangen als vyand (i) ,.Toeff. Craenenbroek zeyde, als wy meynden te vertrekken : « ach! >■> Mynheer Haegt u dog' gaede ! zyt dog op uw hoede! n want heel het Land is uyt om u te vangen, ons huys r> word omgeloopen om u hier te krygen « waerelyk terwylent zy dees woorden fpraek, den vyand omringelde het huys , maer ik fchreeuwde onbefchroomt, Keyzers jauerdie ! en zeyde , voor, geen i ooo Patriotten te duchten en met een groot getier het huys uytfehictende, Jkverjoeg al myn vyanden, onder welke ik befcheydentlyk heb zien wegloopen den voornoemden Kees van Hove, den welken door mynen Schipper en Soldaet daedelyk wiert gegroet; wy zyn dan niet zonder veel koude op het water voor-by Antwerpen gekomen in den Bccfem tegen over het Cafleel, alwaer wy dry brieven hebben afgegeven langft de fluyp-poorte voor de Gavau, eenen van den Capiteyn Mefureur, eenen vair Strauch ( die hun gedrag verfchoonden ) en eenen (1) Judas heeft zynen vriend zynen meefter bedriegelyk gevangen en aen de Joden overgelevert voor XXX penningen, kees van iiove willende pafleren voor eenen ryken boer, had in mcyning mr> {e vangen 'en overteleveren voor 100 pattacons , maer hy is nu* geweell. Het was zeker om vergiffeniffe te vraegen , dat hy my op jen 28 xbre 1790 door myn foldacten liet aenzoeken , op dat ik hen* als ouden vriend zoud willen bezoeken. Ach • wtt vaifche Religie; oeleven in yoor^aenders onaer Religie.  ( aa4 ) van my; waer by ik hem aendiendc , hoé hy noyt da eere zoud gehad hebben van my uyt Liefkenshoek te leveren aen de woede der Rebellen, mids ik reeds zoo verre op weg was om my tc beklaegen jegens zyn trouwloozig gedrag by den Commandant Generael d? Alton tot Bruffel. Indien de Gdvau my dan had gekregen ouder zyn handen, 'ken zoude voorzeker geen beter lot gehad hebben als by de Rebellen, maer ben niet lang onder het gefchut zyn'er Wallen verbleven , hebbe mynen Schipper en verkleeden Soldaet met den bood nae huys ïaeten keeren met lalt, van my aldaer nae twee nachten af te komen haelen en ik ben met den vroegen daege* raet gevoordert nae Boom; onder weg is my achtergeloopeu een oproerigen Seignor, vraegende, waer henen ? ik autwOorde, nae Bruffel, hy beveelde my van wegens de Staeten alom waer ik paffeerde , te zeggen , dat Bruffel over was , dat het Gouvernement was gevangen en ü''Alton gevlucht , dat men tot Boom hierom moeit "zingen den Te Deum, hier mede liet hy my gaen? maer ik dit voor verziert houdende. ben in aller haeft mynen weg voortgegaen zonder tot Boom ievers nae te gaen, zelfs niet nae de Kerk (dit is den tweeden keer myns levens, dat ik op den Soudag geen Mille heb konnen hooren ) overzettende op ldeen Willebroek, hoorde ik voorzeker , hoe de Patriplodden meefter waeren van Bruffel, waer over heel Willebroek in de grootfte vreugd was, maer vreezende of de vluchtende Keyzerlyke foldaeten niet langs die kanten zouden afgedaelt en alles geplundert hebben, waeren alle de boeren alom in de waepens , de eene met vlegels of grvpen , de ander met fchuppen of flaeken, eenige met pekken en zeyzens, men klopte in alle de kerken de alarm klokken men fchoot over al in de locht om dus de vluchtelingen te verjaegen, alle de bruggen waeren bezet met boeren, zoo dat myn hert vol fchrik en vreeze my het koudfweed dede uytberften, het fcheen my den laeften dag des weirelds, de aerde beefde door het getier, gewoel en gefchut in dc locht der onnoozele boeren.  .( 225 ) Ben Baes in den H. Geeft tot Tyffel, alwaer men den middag neemt vaerende met de trek-fchuyten van Antwerpen op Bruffel, zeyde my, alles gevlucht e hebben uyt voorzorge, dat men langft daer verwachte de Troupen dit gevlucht waeren uyt Bruffel, hy had by-nae niets in zyn huys, ook was myn hert enmaege toegenepen-heb my verkweekt met Cafte en nae aldaer onbekent een luttel geruft te hebben, en nae veel twyffelheden of ik wilde op myn happen wederkeeren, om een uere opgegaen nae Bruffel, in hope aldaertrooft en raed te vinden in mynen Agent den Heer SandeLn, den welken ik geloofde aldaer te vinden in meyning, dat hy hem zoo onpartydelyk had gedraegen, dathy voor alfdan zekerlyk niet moeft vluchten ( ik zeg , voor alt dan, mids hy naedien in April heeft moeten loopen anders hy had het met de dood moeten bekoopen, om dat hy verdedigde de zaeke van van der Merjch ) vanden anderen kant vreezende tot Bruffel bekent en gevangen te worden door de Patt. die aldaer van Gend arriveerden, meynde wederom te keeren, zoodacnig dikwus op en afgaende, nu mie Bruffel, dan wederom keerendenae Tyffel, dat het donker avond was als ik kwam tot Vilvoorde. „ Zoo haeft ik Tyffel was voor-by gekomen, heb eerft een bende vluchtende Soldaeten ontmoet van^ontrent mannen uyt het Regiment van Ligne, die my zey oen h de Prekers tot Bruffel ontwapent te zyn en elk Schellingen ontiangen te hebben om nae.hunle» of by hun vrienden tc gaen (i) , ik poogde hun te bewegen om nae het Cafteel tot Antwerpen te gaen; maer zyg vervloekten den Commandant de Gavau en nog meer de traiters Solares en VAmi; zy Iwooren over de trouweloosheyd hun'er Officieren, zy zeyden reeds veinedet en overgelevert geweeft te zyn aen het Paeps- (O Ik heb noyt in myn Theolo.de gelezen , dat deze Meuni.ce. zoo veel Privilegiën hadden om de Urygs-knechten te konnen ontfhen vsn hunnen eed aen de» Souvereyn. ^  ( 126 ) Gefpuys, zoo noemden zy de Domini-Coquins, zy vervloekten den dag dat zy oyt Soldaet waeren geworden, om dat men hun zoo lafhertelyk had mifleyd, zy wilden geen twee-mael overgelevert worden als krygsgevangen &c. heb hun getrooft en gebeden noyt de wapens op te nemen tegen hunnen wettigen Souvereyn noyt te luyfteren nae de Paepen &c. Hebbe ontrent de Cappel-Brugge weerom ontrent 30 andere ontmoet, die zeyden gevangen geweeft te zyn by de Auguftinen en hebben op alles my gelyk de eerfte beantwoord, komende by de verbrande Brugge vond aldaer ontrent 60 mannen uyt Murray, die van de Boeren wierden befchonken en gebeden om nergens te muytelen, ik bad hun ter contrarie te .willen gaen in het Cafteel tot Antwerpen , waer op zy allegaeder den Commandant vervloekten, zeggende, indien hy een getrouwen Krygs-mau was, dat hy al lang den oproerigen Seignor had moeten kaftyden toet het kanon, dat hy eerft van al die Stad in vuer eu vlam hsd moeten leggen om heel het Land in bedwang en ontzag te houden ; ziende ik met al myn preken geen voordeel op dees dry benden vluchtelingen had gedaen, ben mynen weg als al dooiende gelyk eenen mol voords-gegaen Om zeven ueren zynde tot Vilvoorde gekomen gevoelde ik my gedreven om langft Mechelen door'Antwerpen te keeren nae Liefk., ten eynde van met myn Sufter en meubelkens te vluchten nae Holland, hoewel ik voorzag de perykels van onder de'zen weg bekent en ontdekt te wezen, zoo dat ik my voor alfdan bevond zoo men zegt, ais eenen ftoel in de affchen; ik zeyde aen my zeiven : indien ik voordere nae Bruffel aldaer zullen my de Vlaemfche Patt. kennen, gaen ik nae Antwerpen ? den dul-zotten Seignor zal my vangen wil ik achter dc K. Troupen loopen nae Naemen 3 de Rebellen zullen my langft de wegen ophouden.... Onder dufdaemge twyffelachtigheden ik befloot alles te waegen om myn Sufterken te gaen verloften, ben gekeert in Vilvoorde, alwaer de Poorten waeren bezet, men vraegde my , vau waer ik kwam en waer henen ik wilde? maer  fcer ik antwoorde eenen der wacht riep : goddomme. ! ziet gy niet dat het eenen Pattor is? wel Mynheer! excut'ecrt onze botügheyd, komt maer binnen, mids al dat Priefter is, is onzen Souvereyn; vivat van Eupen en Hint jen van der Nood ! >•> thien ftuyvers daegs en twee pond brood ■>•> ' Den Hoofdman meynende ik vau Bruffel k'wam, vraegde : of den Minitter met d'Alton gevangen was? geantwoord hebbende, zulks ook gehoort te hebben, zy waeren al verheugt, men offerde my allen dienft eu logement.... ik bevreeft of er geen bedrog fchuylde onder zoo voordeelige complimenten, heb hun bedankt en ben gaen logeren .in de Vergaedennge buyten de Mechelfchè poorte, om dus by nacht mynen weg te konnen voordzetten , ook in meyninge in die Herberge nog te vinden den berugten ex-Jefuit Kluggman, eertyds goed Keyzers , naedemael Patriots, met wie ik oude kenniffe had gehouden, maer dezen man was reeds nae Gend van zoo haeft de Rebellen aldaer meefter waeren geworden in November, zoo dat ik mynën goeden vriend mille, hy was nae Gend waerfchynelyk gaen werken om zynH Order te erftellen by middel der H. Religie van de voorvechters der H. Religie. Den Baes had de wacht aen de poorte , de Baefinne kende my als vriend van Pater Klufman en logeerde my goedwilliglyk, maer zoo ik meer dood als levende was, heb niet anders als een weynigen warmen drank genoten en ben in het bed gegaen, nauwelyks daer ui zynde, hoorde ik zoo een getier, geroep en geraes, dat ik meynde de Joden uyt waeren om Chriftus te vangen j wie zal gelooven dat het acht Predïkheers waeren ? wanof fes Paters en twee Leeke allegaeder in de wapens of metftokken als brieffchende Leeuwen, die van die Baefinne vraegden, wat voor paffagiers zy logeerde * deze barbaeren hebben heel het huys doorfnuffelt en hun goddelooze vreedheyd zoo vrymoedelyk getoont dat ik daerom en t'zedcrt dien avondftond, wanneer ik eerftmael ten vollen ben overtuygt geworden, wat het is van het leven dezer Religt-Geufen, hun gemeynelyk P 2  ■{ 22? y •fchryve Domini-Coquins , het gonne zoud moeten zy* JDomimcains, nogtans hoorende uyt de vrauwe ik was eenen Paftor van ontrent Lier en vriend van den exJefuit, die aldaer was bekent voor eenen goeden Patriot, zy beflooten dat zoorte zoekt zoorte, en lieten my geruit, nae zy mynen Brevier, Horlogie en Kraeg hadden gezien op de tafel. Aen den Lezer overlaetende te denken in wat angft en vreeze ik daef onder de fargie dien nacht paffeerde , ben om vier ueren met eenen voerman komende van Charleroy met ffeffchen, vertrokken, welken Voerman my zeyde , 10 hoe hy de vluchtende Keyzerlyke Troupen op den heenweg van Naemen had tegén-gekomen onder de bevelen van lï-Alton en bywezen van den Mimfter met veel van het Gouvernement; 2= hoe het Volk tot Elske de boomen hadden gekapt om den doortogt te beletten aen de vluchtende Leden van het Gouvernement en Keyzerlyke Soldaeten , waer over d'Alton zoo gcftoord was geweeft, dat hy de Paftorie had doen betchieten, waer dóór den Paftor was dood gebleken, 30 dat heel Bruffel nog zeer bevreelt was, dat d'Alton zoud weergekeert hebben om de ftad in eenen puynhoop te leggen, waerom hy zig bly de toonde met zynen wagen uyt Bruffel te zyn, hy was gefchikt op Antwerpen, dog alzoo hy te traegzaem voorderdc ik heb hem onder den weg gekreten en ben fpoedig ze gaen tot Mechelen, alwaer de poorten waeren gefloten zekeren Boer vraegde , waerom men zulks dede » men antwoorde; dat de Geuten nog niet meer dan eenen dag deze Had hadden veriaeten, dat men de poorten maer zoud openen als men al de Vygen zoud gevangen hebben; nogtans om dat ik Paftor was, men liet my als eenen goeden makker binnen, ey! hoe dikwils vreefde ik, dat men my van Capiteyn der Fygen zoud gemaekt hebben Caporael der Maene-Bluffchers, heel de ftad was over hende, de kleenfte jongens hadden fnaphaenen uyt de magazynen genomen &c. Melis Broeder van den Antwerpfchcn Biffchop had den ftandaert van Oproer geplant in het midden van de  ( 229 ) tnarft, het dcirlykfte treurfpel was te zien gevangen, geftooten en gefleept twee getrauwe Raeds-Heeren, die benevens hun vrouw en kinderen nae de vangenis-kotten wierden geleyd onder duyzende verwytingen &c. welk beweenelyk fpeétafcel myn benauwt herte nog meer toepraemde, ben in St. Rumoldus Kerk gevlucht, mcynende men my verkende, heb de hulpe Gods door de voorfpraeke der Heyligen wiens Reliquien in die Metripolitaene beruften, aenropen en zeer haeft elyk langft de ander deure geloopen tot aen de Antwerpfche poorte , die voor my weerom beleefdelyk en raftyk wierd geopent, om de koetze op Antwerpen te konnen naeloopen, de welke ik in het 1'weed achterhaelde tot Waluwe; ach! indien ik my had konnen inbeelden hoe naeby de uere myn'er gevangneminge was , voorwaer ik had myn frappen zoodaenig niet verhaeft, nemaer ter contrarie ik zoude die zekerlyk nae elders gekecr hebben maer God wilde my beproeven. Heel Contig was uytgelaeten, loopende om füfikèn nae Mechelen , men had den zeiven nacht eenen Advocaet totWaluwe geplundert, zyn huyf-catheylen inbrand geileken en ook zyn fchip , het gonne wy nog zaegen branden, de pluymen der brandende bedden vloogen in de locht, en om dat ik zeyde :ad quid perdiüo htec ? men zoude beter dit al verkocht en het geld aen den armen uytgedeelt hebben; eenen Patriot zig uytgevende te zyn van Roofendael, wilde my in de reviere werpen om het fchip te bluffchen, dit leerde zyn Religie zeyde hy , dat men Vygen met Vygen moeft dooden. Tot Contig wierd ik by-nae gevangen door eenen Provoft, die my nog kende van in de maend Octobcr, wanneer hy my goed Keyzers fchecn, maer nu zig draeyde nae den kant der overweldigacrs huyhnde met de wolven , hy kwam achter my geloopen , maer ben hem ontdoken met binnen de koetze te kruypen en zoo zyn wy jegens den middag gekomen by Antwerpen. Onder den weg was ik reeds als met de boeyen, koorden en banden omgort en met de ketens overheden, my inbeeldende dat my deze tot Antwerpen waeren ver- r 3  C 230 ) wachtende, gelyk die van Paulus tot Jerufalem, myn hert was toegewoelt; hoe naerder wy kwaemen aen de fctad hoe beleefder ik wierd, waerom ik bv de poorten ben uyt de koetze gegaen rond de bolwerken nae den Beeiem, alwaer ik des nnddernachts te voorcn mvn Jeirfen had geheten : a!s ik voor-by de hulp-poorte palleerde, was tkvau twee kanten aengefproken, door de Juidwachten uyt het Cafteel en door de Reoellen die liet Cafteel mflooten,bcn noggelukkelyk in denBeefem gekomen, alwaer men alles vlugtede, de menfehen waerenajs dood my te zien, hebben my ontraeden door ald r£, SF eH gei'aeden hn^ Bu^ te keerea om aldaer een ichuyte te nemen en zoo in petto nae Liefk fJ^lV de/;en med g°edgekeurt myn leiden aengedaen en zoo gekomen tot aen het overzet,alwaer ik tchreeuwue met geweld om overgehaelt te worden, want zag agter my eenen hoop Leeuwen die eenen Keyzerlyken Soldaet hadden gevangen en nae Vlaeïï eieren beweegden als een beeft ver^H^" SCh-PPei' CU Hei'berSier in hetMeulentjen Verzekerde my, mets te moeten vreezen;, maer eer ik een moment m zyn huys afwagte den boot, heel die SS neweg,nge drdie Putriotte" *die e nen Tnt ^ W ft°°teden &c> °ndertuflchen de P lto ï fJ'U aenk?mfte ov^draegcn hebbende in ik te vS ? m dc bande" der bc^en, die en 12 Zf P°ÜgdC te °mfha^en met te vleten en zoo veel het my mogelyk, was te loopen, ben no<* op het gehucht zynde, in een koeyliael gtLoJen maer erftond ontdekt zynde, ben als eenen onyfrfaeSSeh m hetGrauwgefprongep en hun bedreygende aiofik ee ge fak-piholen over my had, is yder-een geloopen maer Sma;dove:feyde r mken *.k&«35 dtofl&2£ Cenen Cap" die ik meemiaels *<* veel dienithad gedaen met naeme Norbert, zoo vond ik my daer overmant eu ben daerom wat vLlers Zno- pen, tot dat ik by de$ï overlaft mvn>er Seeders ka pote en enten tot'er dood afgemat ondervinden Nu zullen wy dit myn fort en ellendig lot voor een  <251 > meditatie overlaeten aen den Lezer, hem verzoekende te willen gelooven , dat myn gefteltenifle aldaer plat liggende ter aerden niet beter is geweeit als toen Chriftus viel onder de handen der Joden. ARTIKEL II. Hoe vreedelyk de JVeth tot Burght my heeft gebonden, Met eenen hoop kwaed volk als dief nae Gend gezonden. Op den 14 December om dry ueren nae middag door het grauw van Burght en door de kacy-boeven aldaer geftampt, geftooten, geflaegen, gefleurt, getrokken en ter dood gefmeten zynde, meelt alles door de opftooking van den genoemden Capucin, zoo was'er my niet meer over dan te roepen : Heere in uw handen bevele ik mynen geelt! want* aldaer mogt ik wel zeggen met David : ego morjque uno tantum gradu dividimiir, dat ik zeer naekende was aen de dood, jae ten zy door de vooripraeke van den Heer Do&eur en eenige vrouwsperfoouen (die geweent hebben over zoodaenige tyrannique mishandeling) myn dood was aldaer gezwooren, immers ik en hoorde niet anders als flaet hem dood! reus efl mortis ! &e. het eerfte van al, nae men my alf Martelaer had gemaekt, was my te' ontblooten myn'er pampieren en zoo men meynde my voorders alles af te rukken, den Officier der plaetze is aengekomen en my toefchietende als eenen brieffchenden Leeuw , heeft onder veel ftooten en douwen my vaft-grypende, uytgeropeu: a gy vervloekten fchelm! gy goddeloozen Priefter! gy zyt nu in onze macht, wy zullen u leeren vier en vyf Miffen doen onder eten en drinken op eenen dag, ö o-y verergerenden Paepe! ik arreftere U in den naem onzer Souvereyne Staeten van Vlaenderen (1), my by li) De zig zoo noemende Staeten hadden hun eerftmael op den ,0 November toegeeygent den tytel van Souvereyn.... en tl.oo een yder alsdan van de Staeten was, die zig onder deze vvanfenep-v ' zeis bejaf, zoo was Maertai de BuJi nevens zynen Broeder den  1,1 , ( 232 ) de kele grypende, heeft tot het het volk eeropen ■ ziet daer eenen vetten haeze van 100 Patakons, en'heeft my door alle het Grauw doen geleyden als eenen booften moordenaer nae de Weth-Kamer. Aldus door den eenen getrokken,'door den anderen gehóoten, door veele befpot en begekt, heeft men my voords beweegt alles naevolgens den wenfch van Mvi- Ïen^fr^11^ u'lter hCt tL CaP«ci»tjen, onder duyzende liooten flaegen en fmyteu; nacderende aen den Wet-Huyze is den Badljeu aengekomen, ik ziende dezen eenen ouden Gryfaert was, betrouwde vaftelyk dat hy a s opperken Officier der Juftitie my beter zoud behandelt hebben, zoo dat ik door zyn aénkomfte een weynig hope kreeg van nog levendig in de Juftitie-Ka- Tet difraekCn' ""^ h6t gCnC tot eeu^ fthande moet dienen zoo van de Weth als van den BailÜeu dezen ouden bloed-hond viel my „og veel foyS jen als zynen Onder-Officier, in plaetze van ingSe zyn devoiren als eerften Officier der locaele Ju I ie £ Grauw en de kaey-boeven te berifpen, te vermaenén en te bedaeren, hy heeft het zelve door lyTonZZ ichelyke mamere van doen,nog meer opgehftft en ve oorlott om my ter dood te martelizeren. Hy riep al fchuymbekkende : « a gy vervloekten : Sedfr Van ^ L^d ! gv God-verloochenden r Prefter! gy verdoemden Apoftaet! gy verloren Schep" zei! gy verwaenden Paepe ! wy hebben u hier « my op de borft ftootendc en mynen kraeg aenvattende, hy nep als eenen dullen menfeh : ik arreftcre u uyt den naem van onze Hoog-vermogende Staeten, by het Sou- S'er de Pjf t Ta ^ T ^ 8ow«W» ^ *« Mïl - t relde, 0f als den ex-Parukier Jan Roeland- dm w era ,k gevangen hy order van eenen Paepe , van eenen Baktel •f Paruk;1naeker, gelyk Pulincoe is gevangen \y order van J L" S veel^er1rk>' ^ ee" droeven So,daet Pouillon en veel d.crgelyke , .mmers eenen fchoenlappers knaepe was toe» t:«r tyd Souverevn , Dcjnians vit* necis.  ( 233 ) vereyn gezag van Hintjen van der Nood; en zoo my voords ftootende , heeft het Grauw nog meer zyne paffie uytgevrocht om my in alderhande onmenfchelykhelykheden te fleuren, te Hepen, te ftooten en te trekken nae het Schepen-Huys , het gonne terftond vol was van alderhande geweiten , heel het Land van Waas was uytgelaeten om my krygs-gevangen te zien. Hier ziet gy duydelyk hoe de Staeten met hunnen boozcn en goddeloozen aenhang alles omgewentelt hebben, die alle de rechten van de Volkeren, de goddelyke en nateurelyke wetten onder den voet hebben getrappelt; wie zal my konnen aenbrengen, waer oyt ten tyde van Jofephs regering zoodaenig arreft is gebeurt ? wie zal my aendienen den Keyzerlyken Baillieu of Koninglyken Officier die oyt eenen Prielter Gods op zoo deirlyke, op zoo onmenfehelyke, op zoo ontaerdige als onweirdige handelwyze heeft gearrefteert als men me* my heeft gedaen tot Burght ? fpreekt hier, fchryft nu gy voorilaenders van den Patrijoddifmus, indien gy-L. nog inkt in de penne hebt, fchryft my tegen en toont my zoodaenig grauwzaem fchclmltuk , die Jofeph oyt ongeftraft zoud hebben gelaeten. O God-veriaeten Dorp ! ö Goddeloos Volk van Burght! heden beroep ik u voor den rechter-ttoel van heel de Natie, antwoord my hebt gy eenig recht van tegenfpreken.... zegt my heden, wie heeft u oyt zoo verre veroorloft om my te vangen, te koorden en te binden ? antwoord nu, zeg ik nog eens, wie had u toegelaeten om mynen gezalfden perfoon aldus te mishandelen , te flaegen, te fmyten en te ftooten ? wat heeft'er u oyt zoo verre mifleyd? wat Religie heeft'er u zoodaenig gedifpenfeert om mynkruyn, om myn gewyde vingers en Priefterlyke kroon dufdaeniglyk in de modder, in hetflyk en in de vuyligheydte werpen ? was het waerelyk voordeReligie,hoe hebt gy my Priefter niet behandelt volgens dePrivilegien van denPriefterlyken ftaet, die gy noemt Privüegium Canonis ? waer by gy beweird, dat geeneu weireldlyken Rechter eenige aftie heeft op de Priefterlyke cf God-toegcwyde perfoonen..,. was het ook voor  , • , , < 254 ) Jiet behouden der Coftuymen en Privilegiën van het Land , dat gy Jofeph II hebt af-gezwooren en weg-gejaegt ? waerom hebt gy my niet gearrefteert volgens de Cotiuymen van het Land? waerom hebt gy my niet behandelt volgens de Privilegiën van het Land ? Braeye ' Braeye ! gy poogt u te vergifs te verlchoonen , alzoo gy hebt gezeyd aen myn Sufter ter prefentie vand'Heer Kunpe Procureur op den 6 September 1791 ( wanneer zy nog zelfs is moeten komen om eenigte der effecten die den Baillieu my heeft afgeftolen in de gevang-nemmge) dat gy u handen daer over wafcht, dat gy tot Melien zynde, niet hebt willen deel nemen in de zaeke, gy als Greffier wierd genood, gy als Greffier had moeten komen om de Weth te onderwyzen die in zulk geval uwen raed verzogt; te vergifs ontkent gy ö goddeloozen Baillieu ! my ergens in mifdaen te hebben, ik beroepe Hemel en Aerde voor myn getuygen, dat gy my aldus heb gearrefteert in der voegen hier is gezeyd, het gonne ik bereyd ben alle uere met myn Priefterlvk woord en eed te ortderftellen; ik weet gy oud en argjifhg genoeg zyt, om te kennen den eerftenregel van t reent negare, maer gy zult noyt ontloopen de ftraffe des Hemels, ten zy gy eerft voldoening zult gedaen hebbeu, gy ontkent heden gelyk veete doen, alles wat gy ten tyde der Paep-Revolte hebt mifdaen, ik verzeker u, dat gy zonder penitentie te doen noyt in den Hemel zult gaen : nifi p^mteniiam egentis, funul omnes vos peribitis. (1) Loochent gy Burghtnacren zoo veel gy kond, noyt zult gy den opperften Rechter ontkennen, hebt gy de onvergelykelyke ftraffen verbeden by den aerdfehen Keyzer, gy zult noyt bednegen de rechtveirdigheyd van den Hemelfchen : ante Dei vultum, nil umqu'am rtftat inultum. , Den Baillieu heeft my ter affiftentie van zynen Zoon beuevens den Officier, tegen alle regels der Juftitie afgerukt de zaeken vermeit by de hier op volgende Declaratie door dc Weth gefchreven aen de Staeten: CO Wie zal dit gelooven by 50 jacrr1 c.een Catfiolvk bert zal dit aennemenhoe duydelyk liet befchreven ii-^v.nonniji txptrtuspou-flcrtdcre  ( 235 ) HOOGE ende MOGENDE HEEREN! « Wy hebbeu in voldoeninge van U-Ed. orders ende r> brief van den 18 dezer, nopende de effecten daer by « gemeld, gehoort den Baillieu dezer HeerVykhede, ji die van geene effecten voorzien is dan de gonne vcr„ meld by Memorie arlis. 3 en 6 ; by dien noodig ge-. y, oordeelt te hooren den Eerw Pater Capucin Norber« tas tot Antwerpen, die den bekenden Apoliaet (1) „ heeft geleyd nae Gend , hy heeft daer ontrent verleent * de Attcftatie ftaende op de Memorie de welke wy », d'eere hebben U-Ed. Hoogmogende hier mede toe r> te zenden. Betrouwende hier mede.voldaen te hebben, « zyn wy met de diepfte eerbiedigheyd. HOOGE ende MOGENDE HEEREN! « U-Ed. oodmoedige ende onderdaenige Dienae-. „ ren de Wethouderen van Burght, als Greffier ,1 was onderteekent G. Braye. Uyt onze Ver„ gaederinge 21 Macrtc 1790, daer boven hond r> 25 Maerte 1790, Commiffie van Juftitie Nq " 742- « MEMORIE van 't gonne den Heer Baillieu tot «1 Burght heeft ontweird aen my onderfchreven op den 31 14 December 1789. „ i° eene zilvere zak-Horlogie a doubel kas gewarr> deert tot 40 guldens. ii 2° Vyf heele ende zeven alve Koningl. Kroonen m 5i fpecie met nog dry guldens in differente kleen-geld. (1) Braye toont hier ook wat voorzigtigheyd hy in zyn fchryven heeft gebruykt ten tyde der Staets-omwenteling my noemende Apoftact, daer hy my noyt had gekent, dog . dezen is hier in nog beter verfehoonelyk als de Cap-Overfte , mids deze in Conferentie overtuygt waeren dat zy my oorlof hadden gegeven , by dies dat ik geen Apoftaet was.  ( =3^ ) * 30 Eenen ftok van Bois-d'Accajou met appel ka » geweirdeert vier Franfche kroonen. >■> 4° Een paer Schoenen met ftaele gifpen » 5° Eenen Pater-Nofter met koper gevlogten, een « kammeken,een fpiegelken, naldekoker « 6° Een Engelfch-koper-fchryf-penne met inkte-pot » en pennemesken al in koper. » 7° Eenen witten neusdoek en eenige pampieren. » 80 Eenen Brief van den Generael van der Merfch * ae"™ °nc1erge»oemden gefchreven onder addres : " a Monfieur V Abbé Vervifch a Gand. «Aldus gedeponeert dezen 24 February i7ooondt. r P. F. D. Vervifch Pattor van Liefk. « Den Eerweirden Pater Norbertus Capucin zal be- *> heven fchriftelyk hier onder te ftellen voor zoo veele » van zyne kennw.jfe is, waer ende by wie de boven- » ftaende effecten zyn beruftende, ter ordonnantie als " ZFer Was ondert^ent G. Braye, Burght 20 r> Maerte 1790. 0 By-gevoegdc Declaratie van Pater Norbert Capucin. « io De Franfche zak-Horlogie a doubclkas ter or» donnantte van mynen zeer Eerw. Pater Vifitator Guil» helmus van Duydsbourg om Gods wille aen den armen * gegeven (1). r> 20 Item het geld ter zeiver ordonnantie. * 3° Onder den Heer Baillieu van Burght. » 4° De Schoenen niet gezien , de Gefpen gegeven AnÓiL™ PPen W° " beV°,en by lnmnen re?cl het der J*Crr te §even aen den eygenaer, dus genomen ik had Tro Ztr?'- fle ' ^ haddenmyn «oed moeten geven aen myn k v e,l Tfrhler g6Ven ditaen de» ™ , ™° be¬ kennen zy hun fchuld nae zy de diefte hebben gedaen : ey ' wat heyl.ge mannen die zilvere Horlogien aen den armen geven, ey ! wat goddeloozen logenaer , want hy Norbert 14 daegen nae hy dit had gedech reert met dees Horlogie te kooP heeft geloopen in Liefk. v,n z«i my die nu wedergeven ;  ( 23? > « aen eten voerman die ons nae Gend gevoert heeft als r> wy den Apoftaet gevangen hebben. » 50 Gegeven aen een Marolleken tot Gend met be» fprek van voor dien Capucin te bidden. r> 6° Gegeven aen den Baillieu van Burght,het mes w by my berultende. 51 70 By my berultende den neufdoek en een Ser» moen door F. A. van Audenkerke gepreekt en ge- drukt tot Gend. r> go Geenen Brief gezien. r> Nota : dat ik geen andere Pampieren by den Apofy> taet gevonden hebbe als een pas-brief, die ik aen r> den Comité van Gend gegeven hebbe met een Ser_ r> moen, daer-en-boven hadde hy nog by hem het H. r> Concilie van Trenten, het welke by my ook is bev> rullende. Quod atteflor was onderteekent Fr. Nor35 bertus Cort. Cap. Stat. Ind. in Conventu noftro Ant- verpienji, hdc io& JHartii 1790. « Facta collatione curn fuo Originali concordantiam ji atteflor 21 Aprilis 1790 onderteekent J. van Lierde 55 Grapheus. Dat is Greffier in het Geeftelyk Hof, in het welke ik zat zonder een oord geld ccc. Den Zoon van den Borgemeefter ni fallar , fchynende ergens eenen gemiften Jan de Lichte, was de belle hulpe van den Baillieuws-Zoon, deze twee fchorken waeren op de baene nae Gend myntoevertrouwfte bloedhonden , deze woedende ais raezende honden hielden my gevangen, hebben my in veel plaetzen gekoort en gebonden, de banden zoo vreeflyk toegeftroopt dat het vleefch tulfchen de koorden heel dood was eer ik tot Gend in de yzers was, waer van ik tot heden nog een lykteeken wlraege op myn flinke hand. Aldus voor een vuer geplaetft als eenen mifdaedigen, die op de pyn-bank het zweet zyns lichaems uytgebraeden word, heeft men my aen dc befpottiuge van het Grauw ten toon gelaeten ; alle de Prochien van daer ontrent waeren terftond op deze tydinge by-een-geko8ien, Melfen bezeaderlyk 3 van waer den atgefteiden  C23S ) Kofter fVaterfchooi boven alle de andere het woord voerde als grooten vriend myn'er arts-vyanden , elk kwam my daer uytfpotten, den eenen riep": is dit dien vermacrden hefpe-dief, is dit den genen die de Calloofche Boeren heeft doen plunderen? den anderen riep : is dit dien valfchen Propheet, die de verdoemelyke leeringe voor den Geufchen Keyzer Jeppen den arts-ketter heeft gepredikt ? &c. onder ander is door al het volk gedrongen zekeren ex-Jefuit, aldaer by den Paftor woonende , verzeid met de meyd van zynen Heer, dezen riep : ey ! daer zit gy nu fchoon geknevelt en gebonden, gy ondeugenden en vermaledyden Apoftaet! gy fchandael der H. Seraphynfche CapucineRehgic! moeft gy my met nooden als gy nae Calloo vaerde met uwe meubels ? moeft gy my niet Confrater noemen? het is my leed, ik fchaemc my op het Schip met zoo eenen arts-ketter, met zoo goddeloozen Luther geweéft te zyn &c. ego autem tacebam, want zyn medegezellmne de Paltors meyd overfchreeuwde huii alle, ende deze my als in het aenzigt willende fpouwen, vraegde : is dit dien arts-fchelm? dien Apoftaet 3 die de Cailoofche Boeren heeft gcruineert , die den waerden en menfchlievenden (i) Paftor van Calloo heeft doen vluchten, die de leeringe van Luther en Calvyn heeft willen inbrengen ? daer geeft hem dit glas water doet hem drinken de gezondheyd van Hmtjen van de) Nood! handelt dien deugeuiet nae zyn verdienften... deze Meyd fcheyn my voorwaer eerder te gelyken aen een Nichtjen van eenen Paftor dan aen een dientlmaerte, genomen zy zoo vrypoftig het woord ondernam van (O Zy wifte, hoe hy door zyn menfchlieventheyd twee Zyn'er Meyden u zyn Paftorie had laeten Kraem-bedden , alles daer bv uytreedende als deel nemende in de welvaert der kraem-meyfjens ofte vrugtbaere Paftors-Maerten. Claus verdient zeer wel dezen eertytel van menfeh liev enden , dit zonden nog veel andere Boerinnen getuygen tot Calloo , dog ik heb alderbeft ondervonden, hoe verre zyn menfchlieventheyd zig haer beweegt, aengezien hy de ioü Patacons heelt gegeven voor mynen kop.  i 239 ) . den ex-Jefuit, dog niet wetende wat van dit gcfpuy* maeken, my in alles aen de raezemye en woede moetende overlaeten, want ik te vergifs beroepen hadde de Juftitie van 'tLand, de regels van het Recht, overmids ik my zonder eenig tegendoen of tegenweir onderworpen had aen de regels der Juftitie, niet wetende wat lpreken ofte wat zeggen , heb onder het aenveirden van het glas, gevraegt aen den* Heer Doéteur ( den welken den eeniglten was die ik aldaer onder die menigte nog als menfeh bevond ) of dit was het Meyfen van PUatus f waer op een yder in eenen lach gefchoten is en met hunne myn'er woord-erhaeling is dit zoo vermeynde Pattors-Nichtjen van de Boeren tot heden bygenaemt PUatus Meyjfen ; ik zag wel haeft, dat zy in de zelve achting aldaer leefde gelyk meelt alomme de Paepe-Nichten leven, waer door meer fchaede, fchande n lchandael aen de H. Religie word gegeven dan door de Franfche Officieren ofte Spaenfche Soldaeten. Aldaer van ontrent dry ueren tot den vyf ueren en alf zittende gekoort en gebonden, van een yder uytgefpot, begekt en beklapt zynde geweeft op eene goddelooze wyze, in den avond heeft men my opeenBoerekerre gefleept, de gefpen uyt fchoenen en broek geftolen, mynen broek-band open gefueden, nox nocli indicabit ccetera. Den ontaerden Capucin in plaetze vau my als. zynen gewezen voorlpreker , weldoender en mede-broeder te trooften, voor te ftaen en jegens de woede der dulle boofwigten te befchermen, was verre het boofte inftrument , oproer en oorzaeke aller buytenfpoorigheden, hy riep als eenen Judas : tenete eum & ducite eunt cauté, koord en bind hem ftraf, want hy zoude ons ontloopen, hy is nog uyt ons Convent van Brugge geloopen, houd hem wel vaft.... Bi moefte in een kerre op een bondel hoey en Mynheer Reverentie Pater zat in een dyffcl-chaife nevens Mynheer Schelfaut Boeren-Borgemeefter; deze twee opleyders reeden alomme voor, om langft debaene alom  ( M° ) \ het Volk te voorkomen van hunne proye, waer döör den weg alomme vol Volk was. Hier moet een yder weten, dat eenen Capucin ingevolge hunnen Regel noyt op waegen, kerre, chaifc of peird mag ryden op pene van dood-zonde, en in den uytterften nood mag hy voor alfdan ryden op eenen ezel naevolgens het exempel Chrifti; Norberte ! wat nood heeft'er u in dit itreng gebod uws Regels Fratres non equitent alfdan gedifpenfeert ? gy had immers geen het miuile gezag op mynen perfoon, mids ik reeds boven de vier jaeren was gelècularifeert, gv waert'ook geenfints hiertoe gepriviligieertdoor de weireldlyke Overfte, mids het Land voor alfdan was zonder wettige Beftierders , maer wat wil ik zeggen ? dit is eenen geleerden Theologant, mids hy om Biechtvader te konnen worden nog veel langer ty d als zynen-Cours heeft geftudeert, ongetwyffelt heeft hy zig zei ven gedifpenfeert gelyk hy ook heeft gedaen om te bedryven de aétien wanof Joeff. My tVervïck de wolkammers dochter en Joefï. Turpyn tot Gend beter getuygeniffe konnen geven, hoewel hy by de laefte noyt is geadmitteert ad univerfalitatem caufarurn, want deze een veel te eerbaere huyfvrouw is om zig te laeten abfolveren door zoo eenen vuylbaerd, die zig heeft terftond meefter gemaekt van alles wat men my tot Burght had genomen, zelfs van myn geld en zilvere horlogie, met de welke hy lang en veele heeft gepronkt, te koope geloopen en eyndelinge deze met het geld heeft weg-gegeven, zoo blykt by de voorgaende wettige Declaratie; dezen onmenfchelyken Provoft gaf alomme langft de baen orders om my blood te hellen aen de woede des volks , in wat plaetze wy pafleerden, hy was den vreedften Soldaet der Joodfche bende om den onnoozelen uyt te fchilderen ik zeg de bende der Joden ofte van Cartouche, eenen hoop ontaerde boeven aengeleyd door den zoone vani den Baillieu, een fchaere der Joodfche Natie, want al hun woorden, werken en aétien, veel meer eygen wae- ' ren aen de vrecdheyd eender Jode clan aen de menfchlieventheyd eender Chriften menfeh j de bende beftond hier  < 241 > hier in, zy waeren met 22 mannen, die altyd voor,by» nevens en achter de ftrond-kerre marcheerden , de eene met thaphaenen, de andere met fweepen, degens, greepen cn hokken , ik had altyd vier of vyf mannen nevens my, die heel den weg op myn handen de wagt hielden , en. als den pott-meefter benevens zyn Sufters in de Sterre by Waefmunfter, ver zogten om my by het vuer wat te mogen brengen, heel'de bende liep by Mr. den gebaerden Judas en by deu Borgemeettor, de Sententie was negatif, dus moefte ik tuffchen den wind, haegel, fnceuw en vottt, den heelen kouden nacht zitten, terwylent zy allegaeder hun kloefterden * deftig wei warmden, dronken en fchonken op het goed fucces van hunnen vetten haeze, zoo zy zeyden van 100 Patacons, eenen hefpe-dief, ketter &c. immmers daer zyn geen fcheld-woorden uyt te peyzen dc welke deze heien my niet verweeten; ik roepe alle de Dorpen Waer wy gepaffeert zyn tot getuyge; als wy nu om twee ueren op dc Erbrugge nevens Lokereu kwamen en dat men vraegde om my wat drank te geven, riepen zy eenpaerelyk , monatur! hy heeft Boere-hefpen geuocg geëten en geftolen wyn, of bier genoeg gedronken voor den tyd hy nog te leven heeft, crucifigatur! zy dronken en fchonken , zy warmden en fpotteden met my, daer me moeft ik voord, dog eyndelinge om vier ueren tot Seven-Eeken gekomen zynde , hiel men raed of men my zoude ontdoyt hebben ofte niet, het gonne waerfchynelyk den Raed zoud geweygert hebben, indien Pater judas daer nog by had geweett, maer alzoo dezen bloedgierigen Beul te driftig was om zynen heroïcken aa in my zoo te leveren tot Gend, te kennen te geven , zoo was hy met den Borgemeefter vooren gereden, en dus uyt vreeze ik onder hun beulfche handen door koude zoude geftorvcn hebben, zoo is in den krygs-raed befloten my van de kerre te laeten om wat te ontdoyen, dewyl zy my enkelyk uyt vreeze van noyt levendig tot Gend te brengen , hebben laeten warmen, ik laete een yder oordeelen, of ik my mtfgrype wanneer ik hun als tygers uytmaeke, naer 10 ueren tyd  X »4* ) Keggen, waer nae ik dikwerf had verlangt; ik vreefde nog voor pynen nog voor dood, mids ik maer aen de Staeten myn gemoet mogt zeggen en hunnen ondergank prophetereh alzoo ik vry po ft ei yk heb gedaen « wanneer zy my voor hunnen Synedrion deden ftaen >•> .om de openinge der poorten af te wachten , lieten zy-my wat warmen in de herberge bewoont door J. Smed by St. Ama'nds-oerg, alwaer de Baefinne my veel zottigheyd zeyde, uyt vraekzugt om dar zy door de Keyzerlyke Soldaeten wat geleden hadde op den 14 en 15 odne. Men heeft my dus in de ftad gevoert, het fcheen dat Jan de Lichte, eenen Pierlot, eenen Cartouche, eenen Maft of Daneels aengebracht wierd, de gaufche wacht moeft in de waepenen , elk wilde my de eere aen doen om my te vergeleyden; God dank ! het Grauw wa nog in de doeken , wy arriveerden zonder veel geraes buyten wete van het volksken aen het Stadhuys, aldaer kwam Mad. Lavendye uyt dc groote Concherge roepen.is dat dien ards-fchelm, dien ards-deugeniet, denvrieud van den Canonik Boulez ? wel! het is jammer! dat wy zynen vriend daer by niet hebben , men zoude die te faemen aen eene galge opknopen.... immers onder duvzend haerder vcrwytzels was terftond een overgroot getal van nieuwfgierige by-gekomen, ik uytftekende mynen kop zoo veel doenelyk zynde, heb geroepen : 'is da het wyf van Job? waer op zy uytberlteude van dulligheyd als eene Jezabel, order gaf my ftraks te {teken in de Mammelokker ; welk order terftond wierd volbragt al of het was gegeven geweeft van eene Marguerite Graevinnne van Vlaenderen , deze Dante had ongetwyffelt veel intreft in myn gevang-neming, zy heeft voor haeren dienft eenen goeden loon bekomen, immers haeren naem ftaet aldermeeft bekent op de rekeningen uytgegeven in druk door den Graeve de la Faille obre 1 791; den Drukker Collier kan ,ook getuygen hoe veel fchandfchriften hy heeft gedrukt op het order dezer Gouvernante, nogtans hoe vlytig de orders van deze Joeff. volbragt wierdeu, eer ik van de kerre in deze gevangeniffe afftapte, waeren zonder vergrooüuge boven de ioqo  ( *44 ) menfehen om my te veroordeelen, nvt te teugen ccc. waer op den Baillieuws-zoon van Burght my al fpottende zeyde : zyt gy nu nog voor het rat of de galge niet bevreeft ? nu ziet gy, hoe wel wy gedaen hebben met u te vangen , gy ziet, hoe wonder wel gy hier gekomen zyt. Adieu! ARTIKEL III. Hoe men my heeft gefield in Mammelokkers koten , Hoe 'k yder heb getroofi, zynde daer opgejloten. Indien ik den Lezer had mogen voorfchryven een opgepronkt Leven, ik geloove, dat ik in mynen eerflen Toom zoo veel gelykeniflen had konnen aenbrengen tuiïchen myn levenfgevallen en die van Jofeph denDroomer, ais ook in mynen tweeden Toom tuffchen myn' leven en dat van Jan Pallefox, gelyk ik heden zoud konnen doen tuffchen de gevangneming van den Baron Trenk of van den Apoftel Paulus; maer alzoo ik hier niet als geletterden fchryve, zoo gaen ik alle Rethorike figueren voor-by,om den Lezer voor te houden het bezonderfte myn'er eygen avanturen , overlaetende aen een ander te oordeelen, by wiens leven het myne mag vergeleken zyn. Den Cipier van< den Mammelokker viel my op het lyf even als ftoffel op zyn katte, nogtans hy bragt my onuytfprekelyken trooft aen met de koorden los te fnyden, waer mede ik zoo lang aen handen, ermen enbeenen was geknevelt geweeft, hy my aenfprekende als eenen Tartaer, ftak my in een kot daer 50 of 60 menfehen gevangen zaten, die nog al onder de luyz en fliepen 5 elk fpronk op om te zien en te hooren wie ik was, van waer ik kwam, van welke zyde ik was? of du cóté droit f of ik was een Vyge ? of du cóté gauche ? of ik was een Patriot? veele zeyden, wel! ziet gy-L niet? dit is eenen Paepe, eenen verleyder van het volk, eenen «roordenaer van menigte zielen"&c. ander loflen daer op hun nacht-kanon en zeyden, dat zy vierden  ( 245 ) , n, .ter eeren van de Belgifche Paepen. « die by bun Maerten flaepen » terwylent de Patriotten ftryden en lyden zonder waepen « voor de Religie als verwaende knaepen » nae men my aldus op alderhande wyze had befpot als eenen fanatiken Priefter, is eenen Patriot gekropen uyt zyn kot, die my kennende, omhellde en alle teekens van liefde en dienftbaerheyd heeft tocgebragt , teekens doende aen de andere, dat ik was, du cóté droit, goed Keyzers, immers den vermaerden Paftor van Liefk., ik vcrbaefde my zeer hooglyks hem aldaer te vinden, hy die de kleederen droeg van de Patriotten, dog eer ik een halve uere aldaer myn logement had genomen, ik telde meer als 4° mannen allegaeder met Patriotte kleederen, die gevangen waeren om dat zy op het zéggen hun'er Predikanten wat te veel hadden gefiolen voor de Religie &c. Het eerfte van al myn zwaerigheden die ik aldaer vond, was dat het zoo donker was, dat ik myn goddelyk Officie niet konde aflezen, het gonne ik zelden of noyt had moeten achterlaeten, waer op myn mede1 gevangene begondcn te {potten, zeggende, dat de Pa• triotfche Paepen » liever als te bidden by hun Nichten flaepen r> ey Jefuken ! wat fchroomelyke vloeken hoorde, ik aldaer van die gevangene iegens de Kerk-dienaeren \ van alfdan heb ik by "ondervinding vaft bcfloten, dat de bygotike Priefters van dien tyd' meer fchaede en fchande hadden toegebragt aen onze Catholyke Religie dan alle de Ketters, die men oyt heeft gekent; ik heb van alfdan dit beftuyt gehad en naedien meer om meer beveftigt, in welk gedagt ik zal leven cn fterven, overmids men danof al te menigvuldige preuven heeft, zoo dat men hedendaegs wel zoude mogen vraegen met Chriftus : is'er nog Geloove in IJraël ? want om de waerheyd te zeggen , de zig zoo uytgevende verdedigers van het Geloove, hebben met de daeden al het goed Geloove der mifleyde Patriotten verfpeelt, my daeï onder den hoop voegende is by my gekomen eenen ouden man belaeden met ketenen, die zyn vreeze vertelde die hy had geleden als Gend was ingenomen„  -door dien dateer eenige kanon-ballen hadden gevallen boven de yangenUTe, eenen anderen Patriot zeyde dat hy verkleed zynde, zeer veel, langen tyd en dikwils rond-om Liefk. had geloopen om my te van-en, dat het hem leed was , my niet gekregen te hebbenen die zoo Patacous te winnen, overmids hy my do- heden gevangen zag onder de klauwen van de Leeuwen dezen vertelde my wat al lillen en laegen men hadaeng leyd om my te vangen , ik vond daer ook den bel- LdEh^rC^fJi- hadden "Wen, myn huys hadden beüolen &c. maer „ae elk zyn daeden verhaelt hadcte, van welke veele Patriots waeren geweeft de Se dTd°f denP,aft0rsb0rZe Wd voorzL^Vhoo! l ende , dat deze reeds bellolen was, liet men my loopen onder de refte, de Religie der Souvereyne Staeten miek geen verfchil tulfchen goed en kwaed, mffchen Prielter of moordenaer, ik' had terftond al die Patriottten die daer gevangen waeren aen mynen kant, tot zoo ver e mdien men my aldaer langer had gelaetèn,wy zouden die vangenifle overmeeftert hebben, ik had reeds de maet-regels genomen &c. » ' Om 9 ueren riep den ontaerden Cipier, waer is den Capucin ? mcmmA antwoordende, fchoot hy my toe en vraegde, waerom ik niet antwoorde? ik zeyde -eenen Capuein meer te zyn, maer wettigen Paftor van Liefk hy daer over nog meer ontaerd, greep my aen en gel leyde my voor het KQmmeken-Thé vergaedert binnen ^ Upierage alwaer ik onder andere ScLtakkeTvoo" Prefident vond Mr. d'Heems Graeve van Severen, mynen ouden vriend, zoo wy hebben gehoort in den H «pek, Den Lezer kan giffen met wat fehroomelyfce Icheldwoorden dezen Aman my groetede &c nae mynen ?it6yt g6Zeyd te h0bben' 8'eIeyde de» baralwl? . ClPier my 16 rUg in de eerfte Mazeronte, alwaer yder bezig was met zyn luyzen te zoeken voor de donkere ventler. Zekeren Apotheker, die tot Antwerpen was gcplundcrt door de Patriotten, vertroofte my zoo veel doenelyk was, hy zeyue dat'er juft een plaetze aldaer was vace-  . ' ( 247 ) jende iu het kot, dat nog munt krielde van 8?luyzeni voorwaer eenen grooten troolt voor my in dezen kerker, dewyl my eenen anderen gevangenen zeyde, dat hy reeds boven de 500 luyzen had gedood en nochtans maer eenen nacht gelogeert had in deze Patriottike helle. Om elf ueren hoorde men wederom het gedruys deigrendels en yzere dueren , den vreedaerdigen boofwigt van den Cipier riep wederom: Capucin ! komt volgt.my, ik daer op niet volgende, fchoot hy my toe en fleurde my langft de trappen &c daer ftond de zaele van Cayphas' vol jonge Leeuwen , ik zeg de vergaederinge van het Gendfch by-een geraept Kommeken-Thé, alwaer ik den Prefident niet konde onderfcheyden uyt de Hellebardiers , want ondervond dat den Procureur Huyfmaa my aldaer even zoo veel zottigheyd mogt zeggen als den Graeve van Severen. Huyjman zynde eenen welbekenden Procureur d'Office ten tyde dat ons Vaderland was onder de regering van den Vaderlyken Jofeph II, maer toen het Land was zonder Heer , dezen oplcyder van dieven, hoeren en moordenaers , fpeelde voor alfdan ook een Souverey ne roile , hy beichuldigde my over Lands-verraederye, zeggende , hy my veerthien daegen te vooren gezien had in het huys van Maroucx, zekerlyk om over te draegen de werkingen der Patriotten in het Land van Waas; dit wierd hoog opgenomen , hoewel ik het ontkende, overmids ik in vyf weken tot Genn niet had geweeft, ondertulfchen verfcheen den goddeloozen Capucin die my tot Burght en onder den weg zoo vreedelyk had doen mishandelen, dezen zeyde voor de verwaende fchurken , dat ik was Pater Auxilius van Moor/lede, den wyd-.bekenden Apoftaet en overgrooten fchelm &c. ik moet hier myn voordere eertytels zwygen om niet te fchynen, .dat ik in deze ydel glorie fcheppe, maer boven ai de pynelykheden die my alfdan wierden aengedaen door de ontelbaere verwytzeis , was nog de meefte van al, te hooren en te zien, hoe fchandelyk my eenen uytmiek wiens bezondere junfte , gratie, liefde en grootachting ik .als Capellaen beth dan de dry jaeie»  hadde genoten en die myn eere zeer lang en veel, zelfs tot oy den Biflchop had verdedigt; nogtans heb ik aen hemerkeutcnille ichuldig , volgens men my naedien heeft verzekert over dat hy veele heeft geholpen in de galge (die voor my op dien dag bereyd wierd ) te verbidden, met te zeggen, dat ik den Coufin was van zvne Excellentie den Generael van der Merfch Nae honden duyzend fcheldwoorden, dreygementen en doods-vonniflen in dezen Raed van Cayphas gehoort L unC !Cft me" my *cderom S^Yd in den hoop van alderhande ongelukkige, en alzoo ik Mynheer Cipier bad om levers in een plaetskeo te mogen zitten alwaer ik myn godae.yk officie eoud konnen aflezen, hy floot my door de yzers in een afgezonden kot en antwoordedoet gelyk uwen mede-broeder den gewezen Paftor van net Cafiee , ook een fchoon model der Capucmen , ook een galge-brokke ccc. dezen zit hier al vier weken zonder God of zyn gebod te dienen, immers zyt nu geruit, ik difpénfere u van uw Officie te lezen maekt u bereyd om het Officie aen dc galge of op het rat te kwyten, want men heeft reeds de orders gegeven om dat-jegens den twaelf ueren gereed te hebben, gv kemtu daer naer reguleren, waer mede hy de deuren B. L.! Ik laet U-L denken, met wat geeft ik den ovenchtetenden tyd van myn leven heb gepalfeert, nog-" ÏÏL?ï; r? T^emoedigt hebbeilde 'heS al de andere bTljt 7^ Pa^en Waeren' doorray» morden bekeert &c mynen God! als ik zag wat fwart brood men voor den middag-mael gaf, ik begon te zugten , als den Antwerpfcheu Apoteker een Weynig 5etot myner laevcniffe verzogte, de meyd antwoorde 2 hy zeeke drinkt! a °m„vi"/.]leren «ae-middag meer dood als levende door alle dufdaenige onmenfchelyke woorden, daeden en barbaerdfehc vroedheden, kwam den goddelooze Cipier my wederom flooren, haelde my uyt het grauwjtaem kot, met geweld de trappen af fiootende, zag ik by duyzende menfehen en veele gewaepende j&s*  ( =49 ) mannen in de voorzaele en op de boter merft, my inbeeldende het was om op ftaenden voet ingevolge den raed van Cayphas en de dreygementen van den Cipier opgehangen te wezen, vraegde wat'er my Hond te gefchieden ? den Capiteyn der Stads-Pandoeren antwoorde, dat men myn fcheimftukken gynk voorlezen, dat men mynen baerd voor goed moeit fcheiren &c. my veele vericneyde bayonnettcn over de borft en op den rugge kruyffende, ook eenige mannen met getpannen haen van beyde myn zyden ordonnerende &c. Hy Tnbunus heeft my dus omringelt en gevangen tuffchen een menigte bayonnctten , die men op myn borft en rugge ftoote, als Paulus gefield op de trappen der vangeniffe om door het Volk met alderhande lafteringen en verfmaedingen bejegent te zyn, commotaqu& eft civitas tota & fdSa eft concurfio populi Art. 21 Duviner fcheen my geen Patriotten Kleermaeker maer eenen Belgifchen Leeuw, dezen nam de occafie waerom doorbefpottingeu zig te vreken , om dat ik hem in het Boerken 1 787 had benfpt over dat hy op Affchen Wocnfdag en Goeden Vrydag tot ontftichtinge van heel de tafel weygerde het zuyveï te derven, dezen God-vreezenden Verb.-dux maekte geen kleyn oproer onder het volk om my te dooden, maer te vergifs zyn de menfehelyke poogingen tegen den genen bezonderlyk word bewaert Auxilw a Domino, men heeft my dan op zoo fchandclyke wyze langft de boter-merét geleyd nae den Stad-Huyze, dat Regnaut den Promotor in het Geeftelyk-Hof op den 6 February 1791 heeft bekent, dat jviaftjen en Danneels noyt zoo lchandigc uere hebben gehad; het Volk roepende : tolle de terra hujufeemodi, want zoo eenen niet weirdig is te leven, men heeft my dan langft de trappen getrokken, geftootcn ende gefieept, juMt tribunus induci me in Prcetonum. ARTIKEL IV. Hoe dat ik heb vervloekt d'Hoogmoedigheyd der Staeten, Hoe ik voor Josephs eer myn leven wilde laeten. Paulus ftaende voor den Raed hoorde veele eu fwaere  befchuldingett , quas probare non poterant, ik ook, men had my nauwelyks in de zaele geftooten daer alle de wyze en Hoogmoedige Belhaemels van de ongeluklugiie Staets-Omwenteling waeren vergaedert, of ik zandat het waerelyk was een komme-thé of contez - mettez van alderhande Leden, allegaeder Chevaliers van het Order der Rebellen, verrykt met goude of zilvere medallien van den nieuwen Washington van der Merfch ot van den anderen Cromwel van der Noot ,• my fleu, nende op de grond-regels der Religie voor de welke zy zeyden te ftryden, verhopte vaftelyk aldaer behandelt te wezen naevolgens het Pnvdeglum Canoms, ik meynde zefcerlyk aldaer te vinden mynen competenten Rechter en alzoo den Prefident zeer rykelyk was aengedaen met een bruyn kleed , daer by twee a dry medaillons op zyn borft, ik aenzag hem waerelyk voor Prins Lobkowitz, willende hem voorkomen op myn oude Capucinaede, vraegde van hem de Bened^tie; Muller fwaeger van Claus alsdan prefiderende, aldaer my opwachtende met opgekropt hert, brandende oogen en vergramt -elaet, was hier op gerezen tot inliet hoogfte van zynen thoorn, hy hooveirdiger als Afuerus ontweirdigde zynen tchepter uyt te reyken, zoo dat,indien ik van zelfs my met had opgerecht, hy my tot heden had laeten buyken, hy keerde zig tot den Synedrion en riep als eenen raez enden menfeh; ey ! wat vervloekten arts-fchelm ! ziet eens hoe verre de ftoutmoedigheyd gaet van eenen Capucin, van eenen Apollaet, van eenen Ketter, eenen Luther, eenen Calvyn.... hy, die heden in ons handen en banden ligt, durft ous Souvereyn Gezag befpottcu, a malheureuzen fchork! die myn authoriteyt alhier befpot, ik zal u goddomme krygen, zig omkeerende zeyde aen de andere Ariöpagiten : ziet Mynheeren ! bezied dien ards-fchelm wel! daer is dat goddeloos verlooren brood! den arts-vyand van onzen romweirden van der Nood^ en van mynen lofweirden zwaeger den Paftor van Calloo; ey! rukt hem uyt ons oogen! hy is onweirdig langer te leven; ondertulfchen wierd dezen uytziumgen Lands-Beftierder opgehitft door den hoog-ver-  < *50 s heven jvfc» RoJJ'um, die van de geringfte conditie alfdai\ zoo hoog was, dat hy Commandant Generael was over Gendr ook eenen ondankbaerigften menfeh dis by de gratie des Keyzers was geworden Commandant van het Provinciael Correétie-Huys tot Gend (i), dezen w waer is uwe Obediëntie? hebt gy de waters niet gèfteken m de Polders? hebt gy de Kerk uiet willen in brand ichieten van Calloo en den Poel ? hv alfdan zig keerende nae de bende van zyne mede-pleuten, riep met luyder ftemme : ziet Hoogmogende Heeren ! beziet dien ichelin wel dat is den genen, die onze Patriotten uyt Liefk heeft gejaegt, die aen onze Vaderlanders drymael de Schelde heeft belet te palieren en den fchrik aen duyzende onzer getrouwe Patriotten heeft toegebragt, beziet dezen Apoftaet! hy heeft den zeer deugdryken Paftor van Calloo doen vluchten, rukt hem weg reus efl mortis! hier tegen heb ik geprotefteert, alles gdoochent en mynen wettigen Rechter berapen zy vraegden wie dezen was ? hebbe fpottelyk hun geantwoord : fy ! eenen hoop, die zig voorgeeft als beftierders van een heele Provintie, die weten niet wie den competenten Rechter is van eenen bezonderen' wel a's gy-L. zelfs dit niet weet, hoe durft gy u uytgeven voor Rechters, dewyl gy-L. mynen kop dezen dag 100 Patacons heb betaelt, ftaegt hem af : vive Jojeph ! ik roepe nogtans met den Apoftel , Ccezaretn avpello ƒ waer op de heele bende riep : tolie ! iolle eum / zy Waercn zoo rechtmaetig niet dan die Joden de welke aen Paulus zeyden .- gy hebt u berapen tot den Keyzer, gy zult gaen tot den Keyzer; deze riepen : levd hem nae de Capucmen! waer tegen ik. opentlyk en met kloeker ftemme protefteerde, beroepende op myn Secularizatie, zeyde, dat den Biffchop mynen competenten Rechter was en by aldien de Juftitie, de gerechtigheyd niet te gelyk met den Keyzer het Land uytgejaegt was, dat ik  «og Biffchop, nog Jubal, nug Jabel vreefde : fi autm noem, non recufo mori (i). Nu dan dit myn fiout fpreken heeft twee effeflen gehad, een zeer kwaed, dat was, men my in eén erger donker eiv ftinkender kot moeit ftekeri, heel verdommen: in de yzers, krielende van de luyzen, dog heb door myn vrypoftig beroepen tot den Keyzer en Biffchop ook een goed effect bekomen, te weten eene menfehelyke plaetze in den Biffchops gevangeniffe, maer voor al-eer ik danof verzekert was , ik ftierf by-nae van fchrik en vreeze wanneer den tyranniquen Cipier my in dit grauwzaem kot fteide, zeggende, nu zit gy daer de crimineelftc fchelmen gelteken worden, ik heb hetu voorzeyd, de galge ofte het rat verwagt u gy boofaerdigen Prielter! 'fa bereyd u ! peylt om te biegten ; ik antwoorde daer op, reeds bereyd te zyn om onthoofd te worden, dat ik niet zoo zeer begeirde dan met myn leven myn aengekleventheyd te toonen aen mynen wettigen Souvereyn, dat ik niet had te biechten nog geen Galge-Paepeii wilde , die niet getrouw bleeven aen den Keyzer, mids alle de andere door hun mede-hulping in den generaelen ophand of irregulier of geexcommuniceert waeren, by dies onweirdig om my de Heylige Sacramenten toe te bieden, vervolgens dat ik als den H. Hermenegildis veel liever zonder H. H. Sacramenten ftierf, dan deze te ontfangenvan de gonne zoo goddeloozelyk verloochenden de wetten van het H. Evangelie 5 dit ltoorde den Cipier zeer hooglyks, zoo dat hy my verliet zonder eenig voedzel te geven. "Aldus my alleen bevindende in het donker kot, (i) Liets Koopman tot„Audenaerde zeyde my in de Bargie van Brugge op Gend 14 November 1791 , dat hy als Gedeputeerden aldaer prcfent had geweeft en veel medelyden had gehad over dat men my zoo ontaerdiglyk behandelde , maer dat hy ook veel genoegen had gefchept, om dat ik my zoo kloekmoediglyk had verdedigt, by zoo verre, dat JJtfatfer met Confoorten hadden gezeyd, zy my niet mochten ophangen nog onthoofden , door dien 11c alles had eeloochent , het gonne zy niet konden proberen , waerom dezen ballen Baillieu van St. Picters my dede fielten in het ergfte fcot vau heel den Mammelokker.  t • 1 i . (254) krielende van de luyzen en alderhande vüylighevd' ftiukende als de pefte, in vafte meyning ik des ander! daegs zoud onthoofd zyn geweett, heb myn /elven aenropen en gezeyd dat ik geen glorieufer doodkoude wenfchen als te mogen ft erven voor de leere Chrifti en die zyn er Apoftelen, gevende aen den Key.er het gonne nem toekomt, immers ik heb my zoodaenig beeyd als 01 dc des anderdaegs voorzeker zoude oP-e- geShebben,genS "** f?*? ^ ^oofdTfud Overlaetende aen den Lezer in wat gefleltcniffe ik my aldaer bevond en met wat gepeyzen ik my aldaer bekommerde, wierdeu om negen ueren des avonds de grendels en koten geopent, alfdan meynde ik zeker het met my gedaen was, ik riep myn zelven heel kloek aen en zeyde: couragie myne ziele! ftatutum eft hommibus femd mon o wat glorieuze dood voor my, getrauw te mogen fterven voor mynen wettigen Souvereyn' de Dochter der gevangeniffe wat menfchlievender dan haer Broeder nep van verrei.Mynheer den Paftor! waerzvt gy? ik riep voor antwoorde : vcve Jojeph! voor wie t riï TZA tüt d£ d0°d tC ^en gelyk voor hem hier m da kot ben gegaen, vivat den Keyzer! zy ziende myn kloek, gemoed en verwonderende myn blyd gelact %Zt ftd bKelGefdheyd •■ ! fchept moed! uwe' zaeken zullen beter gaen als wy gemeynd hebben, zy opende de floten van het kot en verlofte my uyt de yzers zeggende, dat ik nae een beter plaetze uierd verzonden, waer op ik alfchuddende van koude, vraeede 01 het was nae de Cappen ? zy antwoorde, neen! daer op volgde ik haer wat verlicht en getrooft, maer toen ik wederom eenen hoop gewapende mannen vond gecommandeert door den Procureur Huyfran en dat zv my langft St. Baefs Kerke geleyden, ik zidderde en beefde uyt vreeze men my nae de Cap-Barbaeren zoud gebracht hebben, waerom ik hun zeyde, duyze t-m el hever te fterven dan by die Baert-Mannen te gaen eyndebnge bragt men my ^ de ^ ya« ^  ARTIKEL V. Hier volgt myn vangenijje in het Geeftelyk Hof, Om van welk te fpreken, my hier ontbreekt geen ftof. Geen penne kan befchryven, wat trooft ik genood, 'zoo haeft ik zeker was in deze gevangeniffe te mogen afwachten myne dood, ik had alles gewonnen, mids" men my van de Capucinen hiel. De Jodffrouwen Regnaut met Mr. Jan haeren zoon, wiens goede dienften onbeloonelyk zyn, dc welke hy hoewei inwendig Patriot zynde, niet alleene aen my, nemaer aen alle de aldaer gevangene Royalilten heeft gedaen, deze hebben my in plaetze van in eenen onderaerdlchen kerker, zoo het bevel der Hoogmoedige Staeten luyde, in een eerlyk kamerken gefield , my dogt dat ik uyt de helle in den Hemel was verloft, deze goedwilligheyd van Joeff. Regnaut het gene zy uyt voorige kennilfe en uyt medelyden door haer zeiven dede, baerde my achterdenken van nog in het leven gclaeten te worden, ten muitten tot'er tyd, dat ik al de aldaer gevangene zoud Keyzers gemaekt hebben, gelyk ik reeds had bekeert al de Patriotten die ik in den Mammeiokker had gevonden , de goedaerdigheyd van deze CipierelTe was zoo veel te grooter te verwonderen dan de vreedaerdigheyd des Cipiers van den Mammeiokker, men bereyde my een net beddeken en the &c. ik vond my als van de dood verrezen, den nacht was my zleer gernftelyk gepaffeert, maer nieuwfgierig met wat voor Volk ik daer gelogeertwas ,ik ftond zeer vroeg op, hebbe al de Commcnfaelen opgeropen, de eene voor en de andere nae, ik ondervond dat myn fortmerkelyk was vereerlykt zoo door de compagnie der medegevangene als door ons koterie en Cipierage, want in den Mammeiokker had ik niet dan arme Soldaeten zoo van den kant der Patriotten als van de Keyzerlyke , hier vond ik my in het gezeifchap van den hoog-geleerden Jleer Mayenct, eertyds Primus van Loven eu Directeur  ( =56 5 van het Seminarie Generaei, alfdan Canonink van St. Baefs, mynen goeden en welbekenden vriend, van den Heer Raed Fifcaél Puliricx en zynen oudften zoon Advocaet' en Schepenen der Stad Gend &c. welken hoewel afgefcheyden van zynen lofweirden Papa, nogtans door zyn edelmoedige woorden, die wy overluyd tot elkauderen door de venfters riepen, hcei de vangeniffe yertrooftede, want alhoewel wy malkanders niet konden aenfehouwen , wy konden tot elkanders roepen... Ik vond nevens myne kamer den Aumonier vim Clairfait , Pater van Hoorten van Turnhout Minderbroeder uyt het Cloofter van Antwerpen, dezen was onvertroofteiyk , dewyl hv alle hope had verloren, van oyt weer te komen in Keyzerlyken dienft, hy beefde zig in, dat het oumogelyk was, daerom hy zoude zig omgebragt hebben, indien hy niet vertrooft had geweeft dooi myn aenmocdingen, dan alzoo wy beyde meynden te fterven hy door droefheyd en ik door vraekgicrigheyd der Staeten , hebben daerom door de vuerfchouwe elkanders biegte gehoort, hy is in de maend February verloft en by zyn Regiment weergegaen, maer is korten tyd naedien gekreveert door de pruymen, die hy door de onmenfehelyke mishandelingen had opgekropt; ik vertrootte my ondertuffchen om dat ik uyt de helle was gekomen in het vagevuer en poogde al de gevangene te trooften &c. &c. Weynige daegen nae my wierden aldaer veele LichteDanten der Patriotten ingebracht, by welkers acnfpraeke wy hoorden , hoe godvreezendlyk de Patriotten vogten voor het Geloof in medio juvencularum tympanifiriarum , nae eenigen tyd krecgen wy by ons den Paftor Roberti mynen Collega van beroep, ftaet en conditie, dezen man nae dry maenden en alf veele ellenden in den Mammeiokker uytgeftaen te hebben, wierd by ons gebragt , hy was uytgemergelt als een romp, want hy was nog niet erftcld zyn'er doodelyke ziekte, de welke hy had uytgeftaen in den vervaerlyken Mammeiokker, zonder nogtans oyt eenigen trooft van vrienden te mogen ontfangen ;  (257) a r ontfangen, hy vermaledyde dezen kuyl der Leeuwen c* verheugde zig by ons te wezen. Ik levende Sans-Soucy verwillekorade mynen ouden vriend, zoo haeft hy audiëntie had verleent aen de mede-gevangene, hy wat verkloekt zynde door den wyn die den Prins Lobkowitz hem had gegeven, beantwoorde my als volkomen Collega ende.medegezel inleven, in beroep, in ftaet ende conditie, mids hy ook een kweekeling was der Capdraegcrs , zoo dat ik hem toezong , foetus in pcena, magnum eft folatium, hy begonde de lamentatien van Jeremias over zyn mishandelingen, ky zeyde hoe onmenfchelyk hy was uyt zyn Paftorie gevangen door eenen hoop kwaede fchorken onder Commando van den Colonel Apers, hoe men hem met de galge had verdreygt, gefteken in een luyze-kot, zonder Brevier of Boek , zonder eenigen toe- < gank van vrienden , in de uytterfte ellenden, hoe mon \ zyn meubelen en huys-catheylen buyten zyn wete had ■ verkocht; dezen man vertelt hebbende al zyngevaeren» t hoorde van Mr. Pulincx, van my en andere, hoe hy niet alleen in de ongelukkige Staets-Omwenteling was benaedeeit, yder meynde het meefte te lyden, dog men bekende, dat' er niemand zoo tyranmklyk was mishandelt nog zoo injurieuzelyk was onthakkelt dan ik; Roberti agte zig alsdan gelukkig met verloft te zyn uyt den afgryzélyken Mammeiokker, hy verkreeg zeer haeft door de voorfpraeke van den Prins Biffchop eenige ver? zoetinge, hy mogt de locht fcheppen en vrienden ontfangen, het gonne aen niet eenen van ons allegaeder was toegelaeten; ik heb nogtans daerom noyt myn couragie verloren, maer alle de gevangene altyd vergeeftigt alzoo ik dezen Paftor ook heb gedaen door een dichtjeu, die. ik heb gefchreven met een ftroey pen en met nikte van kolen op den 19 Maerte 1790. Myn aldermeefte pynelykheden die ik in deze echteniffe ontmoete, waeren aldaer vier maenden te zyn zonder eenigen toegank van vrienden, zonder iemand te mogen fpreken &c. zonder kruys of munte, by dies zonder eenige vertroofting, die alle andere hadden, want n.  < *5* > zy nog altyd iet of wat hadden om hunne bezondere noodwendigheden te verkrygèn, maer ik nïx ; zonder vuer of licht te mogen hebben , waer door myn handen en vingeren zoo dik zyn vervrozen geweeft, dat zy teenemael ftyf en onbewegelyk waeren, tot zoo verre ik myn forchette niet konde vafthouden om te eten en my een inwendige kwaele is veroorzaekt, zonder verfchooningvan linwaet,waer by ik het gezeifchap kreeg van de Cappe-Vliegen; Joeff. de Cipiererfte heeft verfcheyde-mael uytbezonder medelyden mynen deirlykften toeftarid vertoont nu by het een dan by het ander kommethé, maer zy klopte aen Jan Doofsmans deure, het fchotelken was altyd beftolen, al het geld was om kanons te gieten, want volgens ik in alle de nieuws-blaederen, die men my dievelings heeft behandigt, opgemerkt heobe, de Staeten moeten ontelbaere ftukken kanons lauter van goud en zilver gegoten hebben of zy moeten het opgeoffert geld met kopere kanons uyt het Land gefchoten hebben, of zy moeten veel geftolen hebben of laeten ftelen, de wyf er geen geld was om my licht en vuer of fchoon linwaet te geven &c. Boven al deze en andere onuytfprekelyke pynelykheden , waeren dry zaeken die myn hert hoogelyks kwelden, te weten i° de gedeurige onzekerheyd van myn lot, want telkens dat'er wierd gebeld, ik liet my voorftaen, dat het den Scherp-Rechter was, die kwam om my te haelen nae de galge of het fchavot; 2° den fchrik en fchroom voor de Seraphynfche gevangenifte, voor welke ik veel meer vreefde dan voor al de pynen en tormenten die de Rebellen konden bedenken, ik zeyde dikwils aen myn mede-gevangene, dat ik reeds den beweenelyktten was geweeft van al de krygs-gevangene, maer by aldien men my weerom onder de Cap-draegende Barbaerden beweegde, dat ik alsdan verre den alderellendigften en ongelukkigftenlaller gevangene zoude zyn, dewyl by die H. H. een oordeel is zonder genaede, judicium fine mijëricordia , daerom ik zeyde en wenfehte daegelyks, dat men my eerder mogt onthoofden dan by die Tartuffkn weer te zenden; in deze onzekerheyd  (' 459 ) yan gehangen ofte onthoofd te worden, heb ik my dae~ gelyks bereyd gehouden tot op den 27 Januarius, alfdan heeft myn Cipierige my aengedient hoe. de Hoogmoedige Heeren myn cas hadden overhandigt aen den Offieiael des Blfdoms, het gonne my deed gelooven, dat zy mynen kop nog noodig oordeelden om hun onrechtveirdige daeden eens aen het publyk door den druk mede te deelen &c. deze tyding baerde my twee verfcheyde uytwerkzels, te weten van langer te mogen leven om de eere van Jojeph te konnen verdedigen en ter contrarie om langer in de muerien t e moéten blyven, want had veel liever alfdan onthoofd geweeft, dan nae een vyf-maeudige gevangemlfe by de Cappen weer te moeten keeren, alzoo het is gefchied; 30 myn onvertrooftelyke ongeruftheyd nopens het lot van myn lieve Sulter, de welke ik alf dood had veriaeten tot Liefk., welk Fort ik oordeelde terftond nae myn gevangneming ook overgegeven moeft zyn, diefvolgens vreefde ik, dat myn Sufter was vervallen in de klouwen der onkuyffche Nederlandfche Leeuwen, in deze gedachten heb ik my aldermeelt gekwollen, tofer tyd dat ik haer behoedeniffe verftond by geval van eenen niéuw-gevangenen met naem Francis Verfmïfen van Thielrode, Deferteur van het Regiment Clairfait aldaer ingebracht op den 21 February 1790, den welken als gepriviligiecrt door van Eupen een Peird had geftolen om Dragonder te tpelen onder de Patt., en daerom in eenen kelder onder myn kamer was gefteken, ik hoorende hoe hy op het laefte van Januarius had geweeft tot St. Nicolais , vraegde hem , 1 ° of Liefk. nog was aen den Keyzer, 20 waer den Paftor was, ^° en waer deffelfs Sulter ? Sijjen Verjmijfen jongen Novïtius in ons Convent, niet wetende waer en by wie hy was geiteken, antwoorde , ey Baesken! hebt gy ook al hooren fpreken van dien nieuwen Luther, van dien tweeden Calvyn f wel weet gy niet? dit Fort is reeds van in de maend December, immers korts nae den Capucinen-Paftor daer uyt was, over-gegaen aen de Patriotten; den Paftor zit R 2  < z6o ) in een onderaerdfch kot by de Cappen, en de Sufter tg het ontihapt in Holland, den Capucin zal noyt meer de zonne zien &c. Deze tydinge bragt my veel trooft, mids ik aldermeeft in pyne was voor myn arm Sufterken , Siffens woorden deden al de gevangene hertelyk lacchen, Pulincx den welken reeds boven de twee maenden had gelegen in eene ongemeene droefheyd en onvertrooftelyke weemoedigheyd, moeft hertelyk lacchen door deze hifiorie , die ik om haer langdeurigheyd hier enkelyk in haer fubftantie ftelle, want zy eenige daegen heeft gedeurt, eer Vïrfmijjèn wilte , wie ik was, waerom ik hem voorders uythoorende, vraegde, wat den Paftor van Liefk. al had gedaen? Vtrfmiffen. Wel verdoemt! weet gy dit niet? hoe lang zit gy dan hier gevangen ? want heel de weireld weet dat hy het gruwel is aller Geeftelyke, den eerften om de valfche leering van het Seminarie Generael te preken in het Waasland, doende vier en vyf Miffen op eenen dag, onder de welke hy nam eenen goeden ontbyt : met een woord , hy is eenen voorftaender van al de Geufche Placcaeten van den ketterfchen Keyzer, waerom hy word genoemd Capiteyn der Paepe - Vygen, eenen tweeden Luther &c. Ik. Kent gy hem zeer wel Francis ? Verf. Neen ik, maer ik heb zulks gehoort van de gene hem hebben gezien in de Pofterie de Sterre, Prochie Waefmuntter, als hy op de ftront-kerre door de Burghtelmgen is gevangen, gekoort en gebonden gebragt by de Staeten, zoomen zeyde, om opgeknopt te wezen. Ik. Jae deze luyze-vangers zullen hem waerfchynelyk van veele zaeken betigt hebben , om te verfchoonen hunnen ongeoorlofden aft in te vangen eenen Priefter, eenen Paftor &c. want zoo haeft iemand word gevangen , men legt hem alles ten latte om hem te mogen hangen, even gelyk men heeft gezeyd van u als zv u hier hebben getioort ingebracht, zy hebben tot ons gcropen:dat wy eenen Novitius kreegen, die een peird had geftolen tot Sombeke , die gedeferteert was uyt  ( 261 ) Clairfait, om Dragonder te fpelen onder de Patriotten , die veel kruyffen en fchande aen zyn Familie tot Thielrode had toegebracht, immers een galge-brokke, een fwahzeley, een volmaekten deugeniet &c. is dit daerom al te mael waer, wat dunkt u Francis ? Verf. Baes! het is al valfch opgegeven, ik ben gelyk duyzende andere van Clairfait uyt Thienen weg-geloopen, ik wilde niet langer meer dienen by die Geulen •> ik ben aengegaen met vyf andere, toen wy zaegen dat de Patriotten meefter wierden, ik ben gekomen nae Thielrode, daer heeft eenen Heer my een peird gegeven om by de Patriotten te gaen » dit is al het gonne ik heb gedaen » de refte zyn al logens. Ik. Zoo moet gy befluyten, dat men ook zeer veele heeft gelogen ten opzigte van den Paltor Vervifch, die by my een eerlyker man is dan gy, want hy is getrouw gebleven aen den Keyzerlyken dienft, gy zegt ook , dat Clairfait Geufch en Ketters is, gy doet voorwaer kleene eere aen dit edelmoedig Regiment, welkers Aumonier zit in de kamer hier nevens ons, en die al uw woorden hoort, die u voorzeker kent en die u nopens het woordeken Geufch vóldoening moet eyffchen, mids zyn eere hier in is benaedeelt, dat hy zelve fpreekt : van Hocten dit alles wel gehoort hebbende, nam het woord op en zeyde, wat zegt gy daer? gy Deferteur ! gy mineedigen Soldaet! gy galge-brokke! wel doogeniet! wat zegt gy daer ? is het Regiment van Clairfait Geufch en Ketters ? wat noemd gy Geufch en Ketters ? antwoord my! Verf. ey Mynheer! myn Veld-Paepe excufeert my ! ey God! zyt gy ook gevangen ? och Heere ik weet niet wat het woordeken Geufch beduyd , veel min wat een Ketter is, maer de Cappen tot Thienen deden ons zulks gelooven en leerden ons, dat wy moellen wegloopen op peue onzer eeuwige ziele verdoemenilfe, zy beiaezen ons met wat Latynfche woorden van hereücum hominem &C. Door deze en menigvuldige andere hiftoiïen , die ik van de gevangene verüond, hoorde ik de grouweldaeden  ( 2Ö2 > van zommige booze en vervloekclyke Paepen, die ora hunnen verdoemelyken winkel te befchermen. alle goddeloosheden hebben bedreven, die onze naekomeiingen noyt zullen gelooven, nog die dc Hollanders doen ik by hun ben gevlucht, niet konden aennemen, hoe wel ik hun alles vertelde zoo en ais my vfas overkomen. ru n?, Zer "og meer te °vei-£uygen tot welke fchelmftukken de Paepen in de Revolte hebben vervallen , dxent hier te volgen een ander hiftorie ook gefchied in de kamer onder my en juft boven den kelder van den voormelden Verfmifen. Pier Vereeken van Wondelghem, bygenaemt Pietje* pnr-la, een kloeken Boegen-Jongen , aldaer geileken om zyn gedeung drinken, feninken en vechten, wierd zoo" daemg melankokk, dathy, in weerwil ik'hem dag en nacht door dc pype onzer vuerftede aenmoedigde, de helft hy^BÖ van myn eten liet vallen, en anderfmts trooftede, hy eyndelinge in een doodelyke ziekte viel, zoo verre dat'er kwehïe was van biechten; Albaen den fiouten Cap rs by hem gekomen en nae gebiecht te hebben, heeft hy dc abfolutie willen geven onder voorvoerde , dat indien hy gevangen van zyn ziekte genas • moeft worden Patriot, dat is Soldaet by de Rebellen ■ lieter deze conditie niet willende aennemen, moeft «erven zonder abfolutie, hy wierd hierom van de Capongeabfolyeert veriaeten , het gonne hy erfteld zynde van de ziekte , meerinaels heeft verteld voor al de gevangene. 6 Hier hoort men twee goddelooze daeden door Paepen uytgerecht, door de eerfle deden zy de Soldaeten hun vaendels veriaeten, het gonne zoo uytdrukkelyk tegen hunnen eed van getrouwigheyd firyd, dat volgens alle Godsgeleerde dufdaemge niet mogen geabfolveert worden hoe zal men dan deze verleyders konnen abfolveTenPwie heeft'er dan'de verlokkers van deze Defer tcurs konnen ontflaegen hun'er mifdaeden ? Albaen dede door de tweede een openbaere heyligfchenderie, mifbruykende het H, Sacrament der Biechte om iemand te bedwingen tot de zonde van Rebellie • ey mynen God >'  ( 263 ) indien dit een kweftie waere voor hetConcours vanMecheïen ? hoe veelderhande dood-zonden zoud dezen Capucin niet gedaen hebben in deze heyligfchenderie ? by aldien ALbaen wilde te biechte gaen by eenen biechtvader die voortgaet volgens de leere van Piere Dens en Compagnie, hy zoude voorzeker in geen jaer konnen zeggen de grouwelyke zonden die hy heeft bedreven, de fchandaelen die hy in .de Paep-Revolte beeft gegeven &c. nochtans , om dat'er ftaet : noüte judicare & non judicabimini, ik en oordeele niet , maer lacte zulks over aen den Lezer en aen God, quoiüam Deus judex eJL Aldaer deze fchetfen vernomen hebbende door de mede-gevangene, geloove den Lezer met tc mogen verzwygen hoe acrdiglyk ik aldaer heb vernomen eenige ondeugentheden van wegens die Patriot fpeelden voor het behouden der H. Religie. Verftraete Procureur d'Omce voor de HeerlykheyA van St. Baefs, in die vangeniffe daegclyks alderhande foorten van volk (i) , moordenaers , peirde-dicven, flraet-fchcnders, baen-üroopers maer meefi van al hoeren en boeven van St. Baefs Heerelykhede, de welke hunnen ougfl opdeden met het geld van de Patriotten ende met den overvloed hun'er gewin tracteerden de andere gevangene &c Mytjen van St-Lievens-Houtem vertelde opentlyk , hoe de Patriotten meer exercitie oeffenden by de Iloeren in het Spaignaerts-Calteel dan in den krygs-handel, hoe zy aldaer by faute van fufiken met hunnen duym (i) Het Concilie van Trentcn gebied de Biffchoppen eene eerlyke en afgezonderde plaetze te hebben in hun Bifdom voor de kwaedwillige Priefters , maer het jiifdom van Gend heeft geen middels genoeg om een bczondere gevangenifle te maeken , het Geefklyk, Hof d ent aldaer zoo voor de moordenaers , dieven en hoeren van St, Baefs , van Everghem, Ooftakker &c. als voor den Palior van Cruysbaut.em , als voor Siffen Tellicrs en andere God-toegewyde perfoonen; wy zaeten daer al by elkanders Vygen en Prnymen » Corcnten en llooziunen , Boeven en Hoerinneu &c...  ( 264 ) exerceerden, hoe dat hun ordinaire wacht-woorden waeren goddorie, goddomme &c. Uyt alle welke wanorders ik meer om meer vaftftelde den ondergank van de Paep-Revolte, niet tegenitaende de menigvuldige trinmph-teekens die men "daegelyfcs hoorde, nu door den Princelyken intrede van van der Nood, die op den Kerftdag heel de Stad tot het verzuymen der Goddelyke dienften verwekkende , zig aldaer aenbood als den lang-gewenfehten Msjfias en voor wie de bedriegende Paepen' zoo ftraf hebben ge\iert, dat het huys van den Canonik Petit in brande gerocht; dan door den Koninglyken intrede van denGerael van der Nlerfch, voor wiens aenkomft e veel meer eere, zoo ik niet mag zoggen zottigheden , zyn gedaen, . dan voor de aenkomfte hunner Koninglyke Hoogheden , dog zulks konde myn opinie niet veranderen, ik bleef altyd aen myn cerfle prophetie, te weten , dat al de Patriotteu waeren vanCortryk, dat is naekende aen hunnen ondergank &.c. Als men my aendiende hoe mynen Coufin was ingehaelt als eenen Keyzer, ik antwoorde, God verheft de nederige : depofuit potentes de fede & exahavit humt* lis f hier door meynde men , dat ik voor hem was geworden en hem eerde als eenen Washington, maer ik weygerde de knie-buyging voor Aman; nogtans op het advys (i) van de Heeren uyt het Geeftelyk Hof, die oorlof hadden gevraegt van de Souvereyne Staeten om my dit te mogen toelaeten, heb zyn protectie aenropen by eenen iangen brief, die aen hem is aengedient geweeft in Staeten-Kamer, maer hoe verfchillig is de antwoorde geweeft van dezen man aen zyn voorigc brieven, ziet I en II Boek, by welke hy my alle protcétie en. gratie heeft verzekert , tot zoo; verre hy in eenen fchryft, « dat zyn blydfchap noyt eerder zoud voltrokken zyn (i) Michïelfens Fifcael twyflelde, of zy my mochten toelaeten te fchryven aen mynen Coufin zonder oorlof van de Staeten, Meulenaere Oft'iciael my altyd toegenegen., antwoorde : recurfus. 'ad principem omnibus liitt.  ( =65 > j * Voor al'eer hy zoude verftaen hebben, dat ïfc tot een «■."volkomen triomphe over myn vyanden was gekomen. Alfdan was het in zyne macht maer niet meer in zynen -wil, het was orus moms, hy kende geen vrienden onder die goed en getrouw aen hunnen Souvereyn waeren gebleven , als men hem mynen brief aendiende, hy antwoorde : non novi hominem, ik en kenne zoo gecnen deugeniet kc. inderdaed den tyd noodzaekte hem aldus te ipaeken. Hier hoort allen onpartydigen Lezer, wat ik heb gedaen , elk kan befiuyten uyt de boeken die dezen man tot Ryffel heeft laeten drukken tot zyn-er verfchooning wat hy heeft gedaen. Oordeelt heden tuffchen zyne en myne levens-d aeden, hy was tot de Paep-Revolte aenzogt door den vermaerden Advocaet Vonck , om oplcyder te wezen der Patriotten , ik ondertuflehen Priefter van beroep , geve myn leven menigmael ten befteu voor Jofeph II, hy word verheven als eenen Koning; ik verlmaed als eenen deugeniet, oordeelt Lezer! tot al wat uytzinnigheden de Religie der Patt. is gekomen ! nogtans ik achte my geluckig dat hy my voor alfdan niet heeft erkent voorvriend, of onder zyn Chapelains d'honneur niet verheven heeft, aengezien hy zeer korten tyd naedien, eylaes! wel zoo zeer is vernedert geweeft als hy te vooren door de Patriotten was verheven, zoo had ik luttel tyd deelachtig konnen zyn der glorie van zyn Excellentie, ncmaer ik zoude dan ongetwyffelt mede veracht en befchuldigt zyn geweeft niet -alleen als Vonkifi door de Noodiften, maer als Rebel door de Royaliften &c. Zyne antwoorde bedroefde weynig myn herte, mids ik deze had verwacht door dien ons gedrag teenemael contrarie was , hy oplcyder der Rebellen, ik Capiteyn der getrouwe Keyzerlyke Vygen, dus was'er geengoeue appoftdle te verwachten op myn fmeek-fchrift, nogtans hy beloofde aen myn Sufter voor my te zorgen op den da- hy tot Iper als eenen God wierd geëerd in het huys van den Gouverneur Generael van Weft-Vlaendereu,  C 266 ) den overwinnaer van 't Krombeekfehe Cannada (ij Malou, maer hy had te veel beloften gedaen in zynen omtrek tot Iper, Brugge en Gend, hy konde deze niet al volbrengen, mids hy te weynigen tyd domineerde, gemerkt hy in het eerlté van April van al zyn glorie wierd berooft en zelfs gevangen in het Cafteel" van Antwerpen , ziet zyn Juftificatie. Ife liet my weynig aengelegen over hy my verliet als eenen deugeniet, mids ik daer door ben behouden van deel te nemen in de Patriotfche deugenieteryen, te meer ook om dat ik alle daegen konde uytbreken, want ik was geen twee weken in dit kot of had reeds een yzere baere van myn venfter nyt haer lood , door welken middel ik weg konde, maer wilde noyt weg-loopen, zoo lang als men niet meer fprak van hangen of worgen! Ik heb ten tyde der Paep-Revolte in zeven verfcheyde koten geileken geweeit, en nauweiyks was ik daer in , ofte vond middels om daer uvt te breken, immers den flerklten kerker by de Cappen heeft my niet kloek genoeg geweeft om op te houden, zoo men zal zien in het breed hier agter Art. XII; ik had ook met de eertte daegen zekere middels uytgevonden, waer by wy gevangene alles dat wy hadden, aen elkanders konden behandigen zo° van den eenen bouw als tot den anderen, vexatio dat geniu/n, (1) Malou was zoo vroommoedigen voorvechter der Rebellen , dat hy om 5o of óo arme beezenismaekers te haelen uyt KrombeckBpffchen , woonende aldaer in een Guchl van leem-huyzen , alle de VoIorUBire van Iper , van Poperiiige en van veel omligeende Procnien noodig had , en als hy al die arme luvden had aen elkander* gebonden , hy heeft deze , 0111 dat zy aen hunnen wettigen i-ouvereyn getrouw bleeven , in de lnyze-koten tot Ipre opgeüoten «n aldaer als door de luyzen by gebrek van fpyze en drank laeten zugten en weenen , tot dat zy verloft zyn* geworden door den Arend uyt Weenen. Malou meynd dit j;wyt gefcholden tc zyn iloor den aerdfehen Keyzer, maer dees en ander zyn'er Leeuwfche daeden roepen vraeke voor den Hemelfchen Keyzer Kaerel V heelt de beezem-mackers voor hunne getrouwigheyd eenige voorrechten gejond, verhope den Keyzer Leopold II deze getrouwige 'beczeni-ruaekers nog meer z;l btloonen.  C 207 ) Onder de elf maenden, die ik in zeven koten heb doorgcbragt, heb ik niet meer dan vyf daegen ziek geweett , dat was een zwaere korfe die my omvangde de eerfte daegen myn'er gevangneminge door de fchroomelykc ftooten , flaegen, koorden en binden , door de bittere koude, bclpottingen en diergelyke barbaerfche mishandelingen by de kaey-boeven van Burght, de "welke hier over, hoewel quydgefcholden door den Keyzer , de goddelyke vraeke eerft oflaeft moeten verwag r > ■ C 268 > *llT ondemierP 2i§ «en dees wet, uyt vreezeliy niaer ik zeyde, dat geen wet verobligeerde die niet aengenomen was van het Volk, of die niet gegevS woid door wettig gezag &c. overmids deze lef niet GedS,d0H0rfwettIge overheyd, mids" de Staeten in het zoovtnlt ° in'f hadd6n tC ZC^en of te verbieden, veenS allkWUn beVel' ik kkPte en Geeuwde veel luyder als te vooren, ik troofte myn arme medegevangene Noonekensen floormnekenl tot zoo let kande^Sv^11 frë^ ZOngen en kIonSen alder- den onïïrk1vtÓt fe* dcr Rebc!,en en t0*giorie van den onlterfvelyken Vorft /o/^/2 ƒƒ. Nae ik dus vier maenden als een criminelen was op- |flrigreeft\T/n,Pl'OCesgeflote" ^nde^ verworf ik de gratie van Mynheer den Officiael, om daegelvks eenige ueren in het Kofken de open locht te mogem geeomml 2 ^ïf ik ]fiefte daegen aldaer in de TliS u\d He6r van ®fo den draever afgcilelden Pailor van Cruyshautém en eenige andere EdBdf overgebracht, ik had op den eerften ™r„?\°P allC dC ?°0men van h« bof ken zin-fpelende jaerfchnften en verfen gemaekt, waer by ik de gevangene hun aenllaeude verloffing en den ondergank der Rebellen propneteerde „ waerom den Raed Fifcael al de gevangene wel traéteerde „ zoo dat een yder zig daer W zyn kot recreéerde « zoo haeft ik de open locht mogt genieten „ ik het my in de gevangenis niet verdrieten ! maer dit geluk heeft my niet lang by-gebleven; want heb deze gratie enkelyk op den twec-en-twintigften April bekomen en op den elften Meye ben ik beweegt geworden in de alderpynclyküe gevangeniffe by de Cappen, nae op myn vel onder een treurig maet-gezaug den beraphieken quifpel zyn mufyk-notcn had geprint ende nae beantwoord te hebben alle de befchuldingen die my ten lahe zyn geleyd in dees myn hier twee volgende Proceffen.  < 2fi9 ) ARTIKEL VI. Dit Bijfchoppelyk Proces toont weer myn fchelmfiukken, Die ik oyt heb gedaen, wy moeten dees' hier drukken. Nae men lang en veel had getwift nopens myn hoedaenigheden , om te weten wie mynen competenten Rechter was, heeft men goedgevonden my te laeten veroordeelen door den Biffchop van Gend, door wie ik uyt het Order was getrokken en gefecularizeert; deze tydinge was my 'zeer aengenaem, te meer om dat ik langen tyd voor eenen myn'er toegenegenfte vrienden had gekent den zeer Eerw. Heer de Meulenaere, Canonik van St. Baefs en Ofhciael des Bifdoms, den welken my in veele dingen en gelegentheden dienft heeft gedaen. Men heeft dan myn Proces opgemaekt, nae zy eerft door heel het Land van Waas hadden Oorconden beleed nopens myn gedrag in Liefk., in weerwil ik meermaels copie van dit Proces heb verzogt, men heeft my noyt geen gegeven , dog wete zeer wel, dat den hoofdzaekelyken inhoud hier op moet uytkomen. n Op den 6 February 1790 is geciteert door den v> Promotor van het Geeftelyk Hof binnen Gend als v> heerfcher in caufd, en gecompareert voor den Heer tn Ofhciael ter eender zyde , den Eerw. Heer Auxilius r> Vervifch Priefter, als verweirder ter audere, om te r> beantwoorden devolgende pointen &c. Men zal den verweirder doen zeggen zynen doop- zel-naem, geboorte plaets en den naem zyn'er Ouders ? Antwoorde. Myn antwoorde was als gezeyd is IBock2° Zynen aétuelen ouderdom , ftaet, conditie ofte profeffte ? Antw. Oud een-en-veertig jaer, voortyds Religieus in het Order der Capucinen, by Decrete van zyne Majefteyt genoemt Onder-Paftor tot Severen Bifdom Gend 2 April 1785, actueel Cappelaen Deferviens tot Calloa Paflor Militair in Liefkenshoek.  ( 2;o ) 30 Waer en wat jaer hy m de Capucinen is gegaen wal jaer daer geprofelt en in welk Convent ofte Provincie hy heeft gewoont ? Antw. Dees antwoorde is ook volgens myn I Boek. 40 Wanneer en van wie hy Prielter is gewyd ? A. Ten jaere j773 tot Bruffel door den Nuntius Gïlim, met Dimifforialen van zyne Overfte ter occafie het Bifdom van Gend alsdan vaceerde. 50 Om wat reden en uyt wat hoofde hy zynen Religieuzen flaet heeft veriaeten? A. Betrachtende eene uytlandfche Miffie, de Overfte heoben my tot den Bilfchop van Gend gezonden ingevolge het Decreet van 'zyne Majefteyt, die my tot leveren heeft Onder-Pattor genoemt. 60 Men zal den verweirder voorhouden en aeuzeggen dat hy van in het begin zyn'er Religieus leven zyn Order en Overfte heeft verfmaed eai mifagt ? A. Ik ontkenne zulks opentlyk. 70 Men zal hem aendienen, dat hy tegen zyn Overfte aengekant en tegen de zelve heeft opgevat eenen hooveirdigen geeft ? A. Hebbe jegens myne Overfte altyd my in juftitie poogen te verdedigen, maer noyt hun veragt of hooveirdiglyk tegen-geftacn. 80 Men zal hem voorwerpen, dat hv tot differente Ronden is uytgebleven jegens den wille" en dank van zyne Overfte,? A. Bekenne dat zulks eens a twecmael op inftantie der Heeren Paftoren is gefchied om hunnen dienft te doen , dog noyt langer als voor eenen al ven ofte eenen heelen dag. 90 Is't dat den verweirder zulks derft loochenen, men zal hem aeuzeggen, dat hy tegen den wille van zynen Guardtaen by zyn Ouders is gegaen en aldaer eenigen tyd is verbleven, ( ziet page 90 I Boekdeel ) zoo lange dat men genoodzaekt is geweeft hem daer over tc ltraffcn. A. Bekenne zulks eens gebeurt te zyn, maer niet  -langèr dan eenen halven dag en dat oA het kwaed weder volgens atteftatie van Paftor en de Weth, alwaer ik om hunne affairens en belangen opgehouden was geweeft, waer voor ik tlrengelyk geltraft ben geworden in weerwil der voorgenoemde atteftatie eu wettelyke depofttie. jo Men zal hem aenzeggen ,dathy zyn Convent veranderende langen tyd is achtergebleven , waerom men genoodzaekt is geweeft hem tc ftraffen en op te iluyten dog niet tegenftaende dies zyn Convent heeft veriaeten.A. Bekenne eens ziek liggende op de Fcrmerie ende moetende verhuyzen malgrè-bongre, op de Declaratien I der Doctoren, op verzogtcn en af-verwachten oorlof; eenige daegen by myn bloed-vrieuden uytgebleven te' hebben, daer.over tegen alle reden opgeftoten zynde en my daer op te vergifs beklaegende, hebbe myn Convent eyndelinge moeten veriaeten om myn toevlugt te konnen nemen tot het Gouvernement. iio Men zal hem doen zeggen, waerom hy dus zyn Convent veriaeten heeft, waer hy is gegaen en by wie zig geaddreffeert ? A. Ten eynde om Juftitie tc konnen bekomen jegens zyne Overfte, hy is direft nae Gend gekomen by den Heer Kaed Fifcael, om dus by zynen Prins te konnen appelleren van een ongehoorde Sententie. 12° Men zal hem afvraegen waer en hoe lange hy uyt zyn Convent verbleven is enby wie ofte in welke huyzen hy gefchuylt heeft in alle dien tyd zyn'er achterblyving? A. Eerft van Gend ben ik ten huyze van den Heer Paftor tot Gondrode dry weken verbleven; daer nae ten huyze van den Baillieu de Eruyne tot Deurle eenige daegen, van daer ( om te ontgaen myne achtervolgers) gegaen nae Waereghem , van waer ik ook moetende vlugten, ben gegaen en verbleven by den Heer Docteur tot Nazareth, van waer ik nae-ontrent twee maenden en alf by reconciliatie jegens myne Overfte in het Convent weder ben gekeert tot Brugge.  { 2?« ) 130 Waer en waerom hy is gegaen, ten tyde dat hy. tot iNazareth zig opgehouden heeft CiY? -4. Jien indachtig tweemael ten huyze van den vrw- ™7Ü"J "ccl ae -nruyne tot iJeurle en eens zoo voorzeyd is nae Waereghem gegaen te hebben, t'elkens om te ontgaen de banden der gene uyt waeren om my te appi'ehendercn. 14° Men zal hem aenzeggen, dat hy dus tegen de Reguliere lucht en den religieufen Staet de - gratie gunite en faveur van de weireldlyke Heeren heeft gefolhciteert met verergerniffe en fchandaleuze gevolgen voor zyn Order. 1 A. Ontkenne zulks , want noyt iets anders hebbe beoogt en betragt als rechtveirdige Juftitie in mvn egard te bekomen. 3 6 1,50 Den verweirder heeft dus zvn Order zonder oorlot veriaeten en tegeu alle recht, onder veel bedrog differente woonplaetzen en beneficiën betracht, ook zyn de./oir gedaen om ongeoorlofde plaetzen te bekomen? A. Ontkent den heelen inhoud dezer befehulding 160 Men zal hem afvraegen, met wiens oorlof hy is gegaen uyt zyn Order en met wiens oorlof hy zyn Ha- ' byt heeft veriaeten? y A. Met den oorlof van den Vifitator Generael is hy gezonden ofte gegaen by zyn Hoogheyd den Biffchop , die hem had afgevraegt voor Onder-Paftor van Severeiï olie anderfmts zoo hy goed zoude gedacht hebben over "ein te ^Poneren , en als hy zig tot Gend fifteerde, den Bifichop heeft hem als weheldlyken Priefter doen ivleeden en alzoo nae Severen gezonden. 170 Men zal hem afvraegen, of hy de difpenfatie van van zyn Hoogheyd den Biffchop om hem te verkleeden zélfs uyt den mond van zyn Hoogheyd heeft ontfaneen en verftaen ? (O Wanneer men deze en meer andere Capucinaeden hoort, men o effent zig met te verwonderen om wat redens men my noyt copic dezer heeft willen verleenen , want heel de weireld moet lacchen nut zooaaenne vraegen te doen aen iemand die op geld was gefield. A. Neen  ( 8 73 ) A. .Neen hy , maer konde aen die geênfints twyffeleU5 dewyl hy danof door geloofbaere perfoonen eu bnevea meermaels was verzekert en ondernent. 18° Men zal hem doen noemen de perfoonen en doen zeggen door welke brieven hy was verzekert van dien oorlof? A. Den Heer Ards-Priefier van het Bifdom, actueel nog Mynheer de Vylder, den Heer Procureur Generael van Vlaeuderen Maroucx en de brieven van den Heer Canonik Theologael Boulez, die door zyn Hoogheyd te gelyk met den Heer Ards-Prieiter in zyn cas by fpe- . ciaele brieven gecommittcert was om hem uyt zy» Order te trekken. .190 Men zal hem doen zeggen, waer en 111 wiens huys, hy zig van zyn Habyt heeft verkleed ende wie hem nae Sevcren gebragt heeft en by wat occafie? A. In het huys van den Heer Baillieu de Bruyne tot Deurle voormeld , den Heer Ards-Priefter voornoemt Broeder van den Heer Paltor van Severen heeft hem var chaije daer henen ge voert. 20 Men zal hem aaenzeggen, dat den Biffchop die macht niet had om permiliie te geven tot het veriaeten van zyn Habyt en Religieufen itaet (1). A. Geioovende, dat het van zyn onderzoek met was alfdan te weten, hoe verre de macht der Biffchoppen zig uytftrekte , bleek het hem klaer, dat zyne Hoogheyd deze macht gebruykte in het aenkondigen van zynen wille voormelt, als ook te gelyk aen veele andere uytgeftelde Religieuien met wie hy had gediipenfeert. (1) By aldien ik alfdan vryelyk had mogen fpreken , ik zoude Mynheer den Fifcael Michulfens afgevraegt hebben de uytlegglmj der woorden Chrifli , quodcumqm fólvefttis C-c. indien hy my geantwoord had, dat de Cappen exempt zyn van de Biffchappen , dan zoude ik hem gevraegt hebben , wie dat'er van den II- Geelt zyn geiteld om de Kerke Gods te bellieren ? ey ! hoe deirlyk had hy zyn vraege beweird gezien ! indien hy had aezeyd , dat het den. Paus alleen is, die kan difpenferen in votis foUmmoribus , ik zoud hun zulks vryelyk ontkent hebhen of valfch zyn de twee yoorgehaelde Texten,  ( =?4 ) «io Men zal den verweirder aenzeggen, dat hy by dies irregulier was geworden en geexc.ommuniceèrt en vervolgens zoo dikmaels hy MiftVof andere Kerkelyke dienften heeft gedaen, veel fchandaelen en vererperniffen heelt gegeven aen den Volke. A. In confequentie zyn'er voorgedaene antwoorden, loochent hy ailes. 220 Ende niet jegenftaende dies, hy heeft betracht uyt de Rehgie-Kaire te bekomen en deze Miffe te lezen hier en elders. A. Heeft die met goede en gerufte coufcientie betragt en gedaen, om te konnen fubfifteren als eenen eerlyken Priefter betaemt 230 Men zal den verweirder voorleggen, dat hy zeer dikwils heeft gegaen ten huyze van Maroucx en den Canomk Boulex 0111 te werken tot extirpatie van zvn Order (1). 1 A, Bekent dikwils ten huyze van den eerftgenoemden Heer geweeft te hebben, en nog dikwiider in het huys van den laeftgenoemden, dog ontkent wel, dat het oyt is geweeft ten eynde als hier opgeworpen is; maer enkelyk om door hunne protectie, zorge en tuflehenkomitc jegens zyne vyanden befchermt te wezen en ievers eenige fuftentative plaetze te verwerven, dewyl den Biffchop aen zyne beloften van hem te onderhouden ontbrak» 24° Zoo den verweirder zulks derft loochenen, men zal hem -zeggen , dat hy tot den opgeworpen eynde brieven heeft gefchreven en zoo hy zulks loochent, men zal hem zeggen, dat'er eenige van die onder ons zyn berultende, om die op tyd voords te brengen. 4. Niet geloovende oyt eenig letter tot zulken eynde gefchreven te hebben, zegt op de aengehaelde affirma- (0 Ach goeden Herder! waert dat ik heden nog eens mort antwoorden op dez,- opwerping , ik zoud daer by voegen het "gonne ik aen de Overfte der Cappen heb gefchreven 4 November' i70i ziet den poit-fcriptnm achter den brief van de Slnyt-Keden eeilt* Boek.  ( 275.) tie , dat hy geenfints indachtig is oyt dufdaenigen brief gefchreven te hebben. * 250 Dat al niet tegenltaende, den verweirder heeft hem verttout in weerwil de fufpenfie van zyne Hoogheyd den Biffchop, van nog alomme Miffe te lezen en de Paftorie in Liefk. tc folliciteren. A. Loochent dat'er oyt kwettie is geweeft eender ftrikte fufpenfie; maer als hy Liefk. heeft gefolliciteert, had den Biffchop hem verboden Miffe te lezen eeniglyk in de Parochie-Kerk e tot Calloo, by dies was hy niet gefulpendeert of verboden elders Miffe te doen. 26° Dat den verweirder zig niet tegenltaende dc fufpenfie van den Biffchop heeft vermeten als Paftor te gedraegen en Paftorele fon&ien te oeffenen tot Liefk., daer hy wel wille en moeite kennen, dat hy daer toe irregulier was by de fufpenfie. A. Ingevolge de gedaene antwoorde op den laeftvoorgaenden Artykel loochent hy dezen ook , daer by voegende, dat al het gene hy als Paltor binnen Liefk. gedaen heeft, is geweett als Aumonier, by dies geenfints onderworpen aen den Biffchop van Gend. 270 Men zal den verweirder aendienen, dat hy hem tot Liefk. heeft gedragen als Commandant en Gouverneur tegen de Patriotten, en aldaer veele fonftien heeft gedaen, ftrydende tegen den Priefterlyken ftaet en Reguliere kwaliteyt. A. Noyt als formelen Commandant ofte Gouverneur zig gedraegen te hebben , maer bekent eenige dienften aldaer gedaen te hebben om de poorten te fluyten en te openen, de bruggen op te haelen, om hem te beveyligen jegens de gene zeyden op zyn leven uyt te zyn (1): 280 Dat den verweirder de .Soldaeten heeft gezonden nae Calloo , om by zekeren vleefch-houwer eenige honderde ponden vleefch te haelen, hun doende zeggen, dat het den Paftor van Calloo zoud betaelt hebben, (i) Meulenaere zeyde hierop: ey ! wat glorieuze daeden zouden dit voor u geweeft hebben , indien den Keyzer had getriumpheert? maer nu eylaes! worden 1» die daeden opgeleyd vO»r groote mildaeden...- g ^  ( *?6 ) gelyk de Soldaeten waerelyk hebben gehaelt en aldasr gezeyd. A. Noyt heeft hy eenigen Soldaet om iets te ftelen uyt het Fort gezonden, by dies loochent hy dezen heelen Artikel, maer 't gonne daer toe heeft aenleyding gegeven, was zyn antwoorde op het zeggen van den Commandaut, die zyn Soldaeten om 60 a 70 pond vleefch . zonder geld heeft gezonden, onder belofte van het geld met den eerden pré-dag op te leggen. daer by voegende al lacchende, dat ik wel zulks zoude betaelt hebben, waer op ik ook al lacchende zeyde, jae, dat ik zoö ryke waere als den Paftor van Calloo, ofte op hetthienfie part zoo veele'van trek hadde, ik zoude zeer geirn uwe Soldaeten eenige honderde ponden vleefch geven. 290 Den verweirder heeft door zyn dreygementen en brieven-gemaekt. dat den Heer Paftor van Calloo is moeten vluchten, zyn Paftorie en Prochie veriaeten en als balling heeft moeten loopen. A. Ontkend gaufch den inhoud dezer bcfchuldinge , want als den Heer Paftor voornoemt is gevlucht, had hy tot alfdan geen perykel voorzien, dat meer is den verweirder was reeds abfent, bedienende voor alfdan de Pattorie binnen het Cafteel tot Antwerpen, nogte hy heeft dien Heer noyt verdreygt. ' 30 Dat den verweirder oorzaeke is geweeft, dat de Soldaeten den wyn uyt den kelder van den Heer Paftor van Calloo en andere goederen van andere luyden daer ontrent hebben afgehaelt, met geweld genomen en onder dreygementen geftolen. A. Ontkent den heelen Artikel, want zulks zelfs buyteu wete tegen den dank en wille van den Heer Commandant gefchied is door de moedwilligheyd der Soldaeten, die hier op door vervvierders klachten ipfo facio nae condtgue zyn geltraft geweeft en waer op den Heer Commandant alle voldoeninge heeft gegeven, zoo aen de Weth van Calloo, van den Doel ais aen zynen principaelen Overften 31° Men zal den verweirder opleggen, hoe hy op den Doel in dc Kerke met gewaepende mannen onder  den goddelykcn dienft heeft derven gaen en zig verftout heeft, aldaer tegen.den dank van den Heer Paftor,, te „.men nvt het Sacriftie de Hoftien, met de wefc: hy is weg-gegaen niet zonder ftoormge van den Goddelykcn dienft, fchrik, vreeze cn grooten troubel onder het N°A Bekent zulks gedaen te hebben op order van den Commandant om zyne dienften te konnen verrichten voor de Militaire, geenfints tegen maer met den alge? vraegden en gegeven dank van den Heer Paftor, naer gewacht te hebben voor de Kerkdeure tot het Sermoen nvt was, om dus tuffchen de Miffe den Godsdienft met te verhinderen, in en uytgegaen te zyn in alle benoorelyke krygs-dccentie en Militaire ceremoniën het gene hv noyt zoud gedaen hebben, ten waere den Cofter zulks had gewevgen, naedien hy wifte dat den Paftor dit had toegeftaen aen den genen hy daer om daegs te vooren gézonden had, vervolgens indien eenigen troebel onder het volk geweeft is, de indifcretentheyd van den Cofter is danof de fchuld geweeft. 0,0 Den verweirder zig daer niet mede vergenoegende"! heeft den Paftor en den Cofter met zoodaemge dreygementen beangft en bevreeft, dat zy beyde zyn eevluchten tot1 er dood toe gepyuigt, zoo dat heel dat Dorp in defordre, in grooten opfpraeke en troebel is ^Ï^Geen andere dreygementen gedaen te hebben als de gene by de Laet-fFeten, die hy aldaer citb in het Wefh-Huys aen den Heer Paftor gefchreven heeft, tot welken hy zig refereert ( ziet page 141 fupfa) zeggende enkelyk onder andere, dat hy danof kenmffe zoude geKeven hebben daer en zoo het behoort, gelyk hy des anderdaegs gedaen heeft , te weten aen den Biffchop (!) Eylaes! men befchuldigt my als van een groot crinien over dat ik met twee krvgs-maunen in de Kerke ben gegaen , ey ! mynen God is dit een" crimen' wat zal men dan leggen van d>e Priefters die ten tvde det Paep-Revolte met wapens aen hun zyde de II. H. Sacramenten hebben bedient? die ma de cocarde op dfcorft het Evangelie hebben vervrt.t ? 4>c. ^  C 27S) 'Ordirmns van die Prochie-Kerke, hem befclaegende over het refus der gezeyde Miffe-brood , dat hy beleefdelyk prealabel afgevraegt hadde tot het oeffenen den dienft voor het volk van den Souvereyn. 33° Men zal den verweirder doen zeggen , waer, wanneer en hoe dikwils hy meermaels als eens op eenen dag Miife heeft gelezen , en of hy zulks heeft gedaen on-nuchter ofte naer iets ofte wat gefpyft ofte gedronken te hebben? A. Noyt anders nogte elders, dan ingevolge de Cereremomen, Riten en Rubriquen der H. Kerke Privilegiën, Orders en Eyffchen van zynen ftaet en kwahteyten. Aldus gehoort &c. &c. Dit is den hoofdftandigen inhoud van de eerfte Comparitie, waer by ik duydelyk was overtuvgt dat al de opgeworpen pomten geen rat of galge weirdig waeren hier hoort heden den Lezer wat'er oyt aenleyoW heeft gegeven om my alom zoo fchandig als goddeloozelyk te bekladden, hier konnen de gonne myne eer zoo deirlyk hebben gefchonden, heden zien om vrat oorzaeke uyt wat hoofde, met wat fondament zv my hebben uytgefeholden als ketter, Lands-verraeder en zoo voords", dat zy hun confcientic overloopen , eer zy voerders tot de Sacramenten naederen, nogtans ik en mag no» geen mofels roepen , miffchien zullen wv grooter, groever eu fwaerder crimen hooren in het tweede verhoor. TWEEDE COMPARITIE. « Op dén 27 February 179o is geciteert &c. &c. r> ut jupra. I Omme diefwil dat den Verweirder niet alleene de waerheyd heeft verzwegen, maer zelfs zig verftout differente der voorgeleyde pointen te loochenen , zoo zal men hem aentoonen hoe verwaendelyk hy heeft derven loochenen den 6 Artykel ter eerfte comparitie aen hem hier vooren tc lezen, gemerkt men getuygen aen de ■hand heeft, dat hy aen zynen Overften heeft derven  verwyten zekere gebreken^er hiems te weten, dat hy aen den zeer Eerw. latei Zandus van Hundclghem zynen Guardiaen onder ander p-e/evd heeft gy fckelen bhxem ! gTGelooft^oyt deze woorden gezeyd te hebbe , mier indien hy iet diergelyks oyt heeft gezeyd, het W g^eefttïben gy fcleL donder! nogte meynt hier inde waerheyd te kort gedaen te hebben, want heet de weireld hem aldus noemt om zyn oververdraeyde ToXi ce ovalen dat hy de -erheyd heett verzwegen met te loochenen den 7 Artikel, men zal den verweirder voorleggen zyn eygen Leven-Be^hryvin/ die hy in zyn huys tot Liefk. heeft gelneten, retVelk mLïhem zal vertoonen en het het gene begn* kort besryp van het Leven van den vermaerden CapuJSTSSiL, ^cr uyt en uyt voordere Reizen aldaer blykt, dathy eene hoovetfdigheyd heeft opge,at Te kent dezen brouillon ten tyde zyn'er vervol.e^e ekent te hebben, wanneer de Overfte hem lis voor zot en uytzmnig uytmieken, en geloof nog aldaer zyn zeiven dus niet te noemen, maer met by To^A gezeyd den vermaerden Capucin, door dien men alom van hem klapte en fchreef den fammjen Capucin, \ s blvS uyt de brieven van den Biftchops Secretaris t^ fcLyvende in April , 785 ^«^g^ nik Llez en uyt andere ftukker1 d ^eziacnen van Ipcr nae Doornyk en eiciers neou g inncheIII. Zoo den verweirder zulks perfifteerC te looche natie aen zyn Overfte, tot dies zal men deze tm.ven "^"S brieven en door nog veel meer ander vau'den Sen Heer tot alle deugden en reguto.even aengemoedigt te zyn, dog gelooft met dat hy den ver weirder door eeni£e fchriften oyt voer dit ofte da. hectt  ( 2üO ) ^ytgemaekt, maer heeft hem als eenen Geeflelvken Vader tot dc de deugden aengejaegt, op dat'er geen klachten «P Zyn gedrag zouden gevallen hebben, déwyl W S Gouvernement, nog den Procureur Generael, nog veel ^r^A* ^ ~ ondeu^ IV Den verweirder heeft ook de waerheyd geloochent "n dtreeT °P T '5 **** dat h?4^3 van diere negeert, daer ter corurarie zyn Overfte ze? gen noyt geconfenteert te hebben in zynen uytgank by dies is ny Apoftaet geweeft 5 v £°üd Z,1 ae? de aldaer Sedaene antwoorde. zeX'en" Jnt'i Y hem V°°rders ^ertuygen met te ■zeggeel , dat hy noyt van zyne Hoogheyd den Biffchop. van Gend den oorlof //i fcriptis heeft gehad om vn Habyt te verheten, en by dies de wa4eyd gefpaS tntofrf h?deilde b? de woorde» aldaer ge¬ antwoord gelooft wel gezeyd tc hebben, dat hy van dien oorlof noyt heeft mogen twyffelen, 'zoo om dat n«eVVengCdiel^d00/ W ^ofs-wdidige ST/S A A v-TX> den Procu^ur Generael en & ^ I Ards-Priel"er, ook door de brieven vanzvno -stBlüChop tot den Co!o"el zeg^dat S d£ V^nV;irdCr t0t ZyU'er Confufie /.<-S„en, aat hy als Theologant wel witte konde P„ Jleai«yt zyn Order te trekken, te kleedcn eu te fY «Melyk uyt zyn Order ende ,n eenen ongeoorlofden Sen , da, „et „c* hen, cXrde'da, tr^flt J£  ( 28l > .alsdan die macht hadde en zulks noodig zynde, zal alg Taeologant zulks duydelyk proberen. VII. Den verweirder heeft ook de waerheyd geloochent in den 25 Artikel, aengezien hy niet tegenltaende de fufpenfie van zyne Hoogheyd den Biffchop tot Liefk. heeft derven Miffe doen &c. de plaetze van Aumonier gefolliciteert &C. daer hy wille dat hy reeds kref guher was geworden. A. Zig refererende en inhererende aen zyn aldaer gedaene antwoorde, zegt noyt meer nae het verbod van den 22 Augufti, 't gonne hy op den 18 Oftober heeft oütfangen , elders in dit Bifdom Miffe gedaen te hebben dan tot Liefk., alwaer hy reeds te vooren was door het Gouvernement Paftor genoemt en als Capellaen Militair door het Commandement Generael aengefteld, in welke hoedaenigheyd hy genoodzaekt en hem geoorloft was aldaer zyn refpe&ive fonétien te kwyten zonder te kort te doen aen de orders van zyn Hoogheyd, die van het Decreet zyn-er Majeiteyt in daeten 18 Augufti 1789 en andere wel was gemformeert. VIII. Om dat den verweirder de waerheyd heeft ge- ■ zwegen in zyn Antwoorde op den 27 Artikel ter eerfte examen, men zal hem ovcrtuygen van contrarie, te weten, dat hy zig tot Liefk. niet alleen als Paftor maer ook als Commandant heeft erkent, 'tgene blykt by eeiie formule zyn'er teftament, die hy zelfs heeft gefchreven en het gene men in zyn pampieren heeft gevonden , in het welke hy zegt, dat hy aldaer den eerden RoomsCatholyken Paftor is geweeft en te zaemen Gouverneur cn Commandant P A. Denkende de waerheyd nergens verzwegen tc hebben , houde my aen de antwoorde daer op gedaen, te weten , dat lk noyt my als formelen . Commandant heb gedraegen ofte gekent, maer als Gouverneur cn indcr' voegen op den 27 Artikel voorzeyd de Fortrcffe verdedigt (1). (1) Michietfens den Fifcael eens ziende dut ik opentlyk wilde ttytvaUen en afl«| bekennen , ontraed^ het »iy zeggende , dat me».  ( 202 ) IX. Indien den verweirder nog perfifleert in te loochenen, dat hy zig als Commandant heeft willen gedraegen, men zal tot voordere overtuyging hem voorlezen verfcheyde zyn'er eygen hand-gefchreven brieven in de maend November 1789, uyt Liefk. ge dateert, in de welke hy zig onderteekent Paftor, Capellaen , Commandant, Gouverneur, Fourier en Portier der Fortreffe en fiede van Liefk., om deze brieven hem voor te lezen en te parapheren men zal hem doen zeggen aen wie deze waeren gedeftineert? A. Erkenne die van myn eygen hand te wezen en den inhoud van diere, laete den rechter oordeelen uyt de onderteekeninge van de zelve , dat het van vriend tot vriend , bekent onder addres, is gefchreven geweeft en al het gene daer by vermeld in den zin als vooren en .op den 27 Art. ter eerfte gehoor beantwoord. X. Daerom word uyt al het voorgehaeide befloten en wel geconcludcert, dat den verweirder moet bekennen dat hy zig leelyk heeft vergeten en mifdaen jegens zyne Priefterlyke eharactere, vervolgens is hy ftrafbaer door de Canonique rechten en Kerkelyke penèn die hy heeft geiucurreert en gemeriteert door al het gene ten zynen latte is voorgefteld. A. Mynen eygen Rechter niet willende wezen, laete het oordeel hier van ingevolge myne gedaene antwoorden heel en ganfeh over aen dc rechtmaetigheyd van den Rechter. r> Aldtts gehoort, beantwoord en voorgelezen » onderteekent dezen 27 Februa ry 1790 y> P. F. D. Vervifch Pbre. was tegelijk geteekent van Lierde Grapheus voor >> den Ofticiael, prefent Fifcael en Promotor. »iy te vreeddyk zoude mishandelt hebben , want dat men niet anders hoorde als 0111 my levendig te racbraeken ; ik heb dan aldus dobbelzinniglyk geantwoord , ook om ia. het leven te blyven , ten eynde al deze ongehoorde hifiorien acuter te laeten aen het publyk, Want ten zy het my zelfs is overgekomen , noyt zoude ik zulks geiöoven , quis capltt Patrioitïj'mum ?  ( =§3 ) DERDE COMPARITIE. » Op den dertigften Maerte 1790. &c. &c. « ut fupra. L Aengezien den verweirder in differente antwoorden, die hy in" dc twee voorgaende interrogatien heeft gedaen y de waerheyd heeft verzwegen en blyft voords loochenen dat hy hem als Commandant binnen Liefk. heeft gedraegen , zal men hem danof ten klacr'er preuve overttiygen en convjnceren door zynen brief uyt Antwerpen op den 11 November 1789 aen den Generael d* Alton gefchreven, door welken hy van zyne Excellentie afeyfcht canons en Troupen om die Fortreffe van Liefk. tegen de Patriotten te verdedigen , welken brief men aen hem hier zal voorlezen in origine en parapheren. A. Erkent dezen brief gefchreven te hebbeu op den moment dat hy van zyne Excellentie uyt het Cafteel van Antwerpen was weergezonden nae Liefk,, alwaer voor alfdan niet eenen Soldaet was, by dies zig daer henen alleen niet dervende begeven, heeft hy eenige fterkte gevraegt, om zynen perfoon aldaer te beveyligen jegens de gene niet" op het Fort maer op zyn leven zeyden uyt te Zyn. II. Indien hy perfifteert in zulks te loochenen, zal men hem nog' voorders overtuygen met hem voor te lezen zynen tweeden brief die hy gefchreven heeft op den 12 November 1790 uyt Liefk. aen den Generael d'Alton, waer by hy andermael verfterking van volk en munitie verzoekt om die Fortreffe te verdedigen zoo hy fchrift tegen de rebellige Patriotten eu waer in hy ook zegt, dat den Standaert tot Calloo uyt den Toren geileken heeft, waer op den Heer Paftor is gevlucht, dezen brief hem vooren te lezen originelyk ende te parapheren. A- Bekent infgelyks dezen gefchreven te hebben ten eynde als voorzeyd, om zig aldaer te bëveyHgerijegens de gene op zyn leven uyt waeren, maer ontkent daer in den Heer Paftor van Calloo efte iemand dier Weth  ( 284 ) befchuldigt te hebben , gemerkt hy fimpliciter aldaer zegt, dat den Standaert uyt de Torre geileken heeft, nemaerdes anderdaegs door den Heer Dodtor Raemdonk, vriend van den Paftor, hem danof naerder verzekert hebbende, heeft door eenen naederen brief aen zyne Excellentie den Generael d'Alton gefchreven, dat den Heer Paftor nogte de Weth van Calloo daer inne eenige de minfte fchuld hadden, zig beroepende hier op dezen brief en het gene hy door den Heer Do&eur Raemdonk heelt laeten overzeggen aen den Heer Paftor, immers zynen brief, die hy op den 14 November 1790 aen den Heer Borgemeeller tot Calloo van Overloop gefchreven heeft, en die hy in het eerfte van December aen den Heer Greffier en Paftor van den Doel heeft gefchreven; hun verzekerende van, indien den Keyzer met geweld voordskwam, dat hy in alles voor hun zoude gebeden hebben &c. II. Dewyl den verweirder blyft voords ontkennen , dat hy zig als Commandant en Gouverneur van het meergenoemt Fort van Liefk. heeft gedraegen, men zal hem danof klaerlyk overtuygen met hier aen te toonen zynen derden brief die hy op den 13 November 1790 heeft gefchreven uyt Liefk. aen den Generael d'Alton, (O by wellen hy aenwyft de middelen om al de Patt. om te brengen, dezen hem hier voor te lezen in origine en den zeiven te parapheren als ook nog twee diergelyke (5) door hem gefchreven aen zyne Excellentie den (1) De Meulencere tienevens de andere Heeren des Officialiteyt zyn veel voorzichtiger en wyzer geweeft dan de Cappen, want deze noemen 0'Alton in liet volgende Proces, Geus, Ketters Zf. ziet hier achter Art. X , deze Heeren in het Geeftelyk Hof ftellen hier nergens een verfmaedelyk woord, zy voorzaegen te wel, dat al die Mannen die door de mifieyde Patriotten wierden uytgegevert als Geus of Ketters zeer haeft zonden weergekomen hebben als. goede Catholyke, ' (2) D'Alton was zoo fchielyk uyt Bruffel getrokken, dat hy niet alleen myn brieven nemaer al zyn eygen eflfeaen ook zyn geld had gelaeten tot roof van de Rebellen , waer door de Patriotten veel buyt hebben gemaekt, dog te gelyk o\ertuygt zyn gewonden  ( 2o5 ) Commandant Generael by de welke hy de Patnottcö noemt Rebellen, Banditen &c. A. Erkent deze brieven gefchreven te hebben ten fine voorzeyd, te weten om middels te bekomen tot het beveyligen van zynen perfoon jegens de gene hy voor alfdan konde aenzien als eenen hoop Deugenieten f Baenftroopers, Overweldigaerts, Dieven en Moordenaers , gemerkt zy in zyn Fort waeren gevallen als Tygers en Leeuwen, aldaer Helende en roovende, hoere-rende cn boelerende als dertele vagabonden , die uyt Holland waeren gejaegt, overzulks met alle reden moeften a< uzien en mogten genoemt werden Banditen,Rebelun, Baenftropers, Muy■telingen (je. (i) IV. Eyndelinge den verweirder klaerlyk overtuygt zynde van alles het gonne hy zoo dikmaels heeft ontkent, nu moetende belyden, dat hy hier door leelyk heeft mifdaen tegen zynen Priefterlyken flaet en Kerkelyke wetten, zoo is hy vervallen in de ftraffen en penen voorgefchreven by de Canonike Rechten en by' dies in de koften en mifen van den Proceffe &c. A, Ingevolge zyn gedaene antwoorden ontkent deze conclufie, nogtans indien hy ergens in zoude mifdaen hebben, zoo aenzoekt hy de gratie in plaetze van het riguer der Juftitie, ook den Rechter te willen confidereren, dat alles is' gebeurt in troebelen tyd, of door vreeze of door bedwang , zelfs alles voor den tyd van het Manifeft, immers door den genen het broodgewin moeft hebben van den Keyzer, niet tegen zyn Mede-Vaderlanders, maer tegen eenen hoop Rebellen r belovende mids dezen zig voortaen voords te zullen van zyn rechtveirdige beifle-daederi, jegens de welke zy niets hebben weten in te voorderen dan alderhande fchimpingen, wanof het Srootfte was den tytel met welken dezen Held gemeenelyk vvieri vereerd door den grooten Keyzer , fchryvende : mon cher iP Alton, (i) Den Heer Officiiel wilde de voordere eertytels niet laeten epfchryven met welke ik de Patriotten noemde Rebellen , hy zeyde,. dit zv nog genoeg"van aHe kanten wierdsn befaemd.  < =86 ) gedraegen alzoo het bétaemt aen eenen oprechten Prieflefc Gods. Aldus gedaen en gefloten &e. B. L. ! hier ziet gy weerom al de fchehuftukken van ganich myn leven, niet alleen myn'er jongheyd, myn'er Capucinaeden , maer ook van al het gene ik als weireldlyken Priefter en als Ballor, Gouverneur en Commandant tot Liefk. heb gedaen, oordeelt nu, of mynen kop weirdig was om op .100 Patacons gefield te worden,om voor Apofiaet cn Lands-verracder befchuldigt te zyn* immers oordeelt gy die dit leeft, of ik zoo een galgebrokke ben geweeft, alzoo de Souvereyne Staeten my by het volk uytgaeven. Ach mynen God ! indien men my zoo grouwzaeme conduite maekt uyt het gonne ik heb gedaen als verweirder jegens myn onverzoenelyke vyandén en ongetoomde moordenaeren, ey ! wat conclulie hebben niet te vreezen die Biffchoppen , die het kanon, geld en munitie hebbeu gelcvert aen de Rebellen, om den wettigen Souvereyn als heerfchers in caufd te beftryden ? indien ik eenige penen der Canonike rechten heb geincorreert, wat penen en ftraffen zullen van Eupen, Maerten de Baft, den Abt van Tongerloo Colonel proprietair &c. en meer diergelyke opleyders der R.ebeilen niet tc vreezen hebben? wat conclufie zal Meulenaere niet maeken voor zynen Confrater Petjen van Hecke die zoo veel geld heeft afgeperft om kanons te gieten ? voor Arno ut Canonik tot Ipre die zig aen het hoofd heeft gefield der Militaire zaeken ? voor den Deken en . Paftor tot Melfen in 'tLand van Waas? immers voor die Paepen , die het volk tot den opftand hebben verwekt ? voor die Paflors, die hun toebetrouwde Schaepen hebben veriaeten om te gaen prediken in de croijads Presbyteriaan f Alzoo binnen alle den tyd dat myn Proces liep myn bertc zwom tuffchen twee waters, te weten, van hope om hacltelyk doof de victoricufe wapens van den grooten ' Jojeph II mynen ouden behoeder en troofter verloft tc  ( 287 > worden, en van vreeze; door dien ik niet anders hoorde dan vervalfchte tydingcn, eyndcïingc doorboorde myn hert de dood van die op welkers leven ik mecft myn veriofiinge vertrouwde , te weten van den Generael d'Alton, van den Heer Canonik Boulez, die my zoo dikwils uyt de vraekzugtige klauwen myn'er vyanden had verloiï, en die, eylaes ! onder het jok der vervolginge als balling uyt zyn Vaderland tot Trier overleden is weynigen tyd, nae dat mynen Verloffer Jofeph II tot Weenen overleden was. By alle deze droefheden zeyde men my, hoe den Generael van der Merjch my niet meer konde helpen , naedemael hy zelfs tot Antwerpen in het Cafteel gevangen zat &c. alle tydingen, die men wifte my tegen te gaen ofte myn droeve geiteltenhTe moeften bezwaeren, wierden my op tyd aengedient, maer alles wat my zoude konnen verlicht ofte vertrooft hebben als by-ex. de verloüinge myn'er Sufter , de voorddeurige genegentheyd myn'er vrienden, waer voor ik nochtans zeer beducht was, gemerkt in dien tyde den eenen Broeder moeit allen dienft weygeren aen den anderen, eenen vader die zynen zoon als getrauw blyvendc aen den Keyzer, erkende voor zyn kind, wierd volgens de weth der Patriotten vervloekt, vervolgt jae zelfs daerom geplundert en gevangen, dit was de reden dat myn eygen Sufter Gend moeite veriaeten en noyt nae myn gevangeniffe derfde komen uyt vreeze van wederom in het Mammelokkers kot gefield te worden ; aldus vier maenden zonder eenen menlch of vriend te (preken in hope en vreeze geleeft hebbende, geen ander vermaek dan in te mogen lyden voor myn Religie , voor myn Vaderland en wettigen Souvereyn , geen ander tydsverdryf hebbende dan alle de gevangene , die op dien tyd by heele hoopen dag eu nacht ingebragt wierden , te trooften, aen tc wakkereu &c. Eyndelinge wierd my door dc Familie van den Heep Fifcael Pulincx, verzekert, dat ik niet meer te vreezen had nog voor galge of rat, maer zy bedroefde my veel meer dun te vertrooiten met daer by te voegen , dat ik  ( 288 > Vaeffchyneiyk in de Capucinen zoud moeten wederkee*' ren, mids ik veele liever zoude gegaen hebben nae dê galge of het rat. Hier op heb ik gezitgt , geropen en gezeyd veele liever voor den Keyzer onthoofd te zyh » dan weerom te worden Capucyn >•> dat ik.alfdan den rTeweenelykften aller gevangene zoud geweeft zyn, want ik maer al te wel beproeft had hunne vraekzugtige handelwyze ; ondemvffchen dag en nacht my bekommerende met deze tydinge, wierd my op den 20April in de volle vergaedering in de öfficiaftteyt aengedient het vaft befluytvan de Hoogmoedige Staeten te weten , nae de Capucinen wederom te keeren. Waer jegens ik proteftcerde my beroepende op myne Secularizatie, riep : ego civis fiim Romaius &c. maer 'men zeyde, wilde ik my gedraegen aen het order der Staeten ? dat men my in alle eere, refpeét en vriendelykheyd by de Capucintjens zoud aenveirt hebben &c. den Ofiiciael voegde daer by : dat men my nog Guardiaen zoud gemaekt hebben, den Fifcacl voegde daer by, dat men my nog Definiteur zoud gekozen hebben, in tegendeel zoo indien ik bleef weygeren, dat men my nog den zeiven dag nae het Convent zoud vervoert hebben, en geileken hebben in een kot &c. immers nae duvzend-mael te vergifs geprotefteert tc hebben (1), heeft men my overweldigt onder deze voorwaerde, te (1) Le Maire Boekdrukker is den eerfteu vriend geweeft die by my is toegelaeten op den 22 April en voor wie ik prefent Jan Regnaut den Cipier en fecond heb gedeclareert alzoo zy zullen getuygen , dat ik niet anders heb geconfenteert en dat nog plus par •force que par amour, by de Cappen te gaen , enkelyk om te proberen dat ik wettelyk was gefecularizeeït. Godefrid zoud hier tegen konnen ophaelen eenen brief by welken ik hem verzogt om in Vrede en vriendelykheyd ontfangen te wezen, maer daer tegenzeg ikj dat men zulks my had doen fchryven , niet tegenftaende ik daer tegen gedeuriglyk proteftcerde , alzoo ik nog in de koetze heb gezeyd aen den Promotor, dat ik my aen het geweld teenemael overjsaf, my altyd beroepende op uiya fecularizatie , Jemel difpenfatui 'manet difp;nj'atus.  weten : « hoe het Geeftelyk Hof aen de pacten zoud » declareren, dat'er my niets ten lafle was , dat ik m atte „ pointenhun Gerechts-Hof had voldaen, dat enkelyk ft den Artikel of ik wcttelykuyt myn Order was gegaen, „ zoud open blyven ftaen, dat ik om dit te proberen, „ bereyd was by de Capucinen te gaen, en zulks onder „ voorwaerde, dat, indien ik zulks konde proberen,, „ men mv even gelyk mynen Collega was erftela nv l zynSorte op het*Cafteel tot Gend, moefte «fitte» „ in myn Paftorie tot Liefk., en indien ik zulks met * konde proberen (het gene afhing of myne brieven. „ noeVindelyk waeren of wel in de plundennge vau „ my n huys verbrand ) dat men my alfdan in een vremde „ Provintie moeit bewegen &c. - welke voorftellmgcn het Officie heeft beveiligt met my twee ff effcheu wyn te eeven op het gevolg van. 't goed fucces. Aldus ben ik van zoo overgroote fchelmftukkeu.% wanof men my door heel het Land had befchuldigt en mankop oj hondert Patacons gefteld ende betaelt , Xrgeene/zonder Sententie ofte ftraffe op den «, lieve 1700 van het Geeftelyk Hof, niet op de ftrontkerre van Burght, maer in een koetze gevoert nae de F F P P Capucinen j voor al-eer wy nochtans m dit tót kruypen , wy moeten nae Liefk. keeren en een teyni tyd verflyten met te hooren hoe myn Sufter ' van a dae^ is moeten vluchten, en hoe myn PaftoreelHm s en Kerk is geplundert door de voorvechters der ReLie welke laefte daed wel de goddeloofte mag en moet gerekent worden van alle de gonne wy oyt m deHiftorie-Boeken hebben gelezen. ARTIKEL VIL JVae Huys en Kerk-Rooving', goddeloofte Hiftorie > Den Patriot fteelt God uyt d'Heyligi Cborie. ■ Allen Chriften menfeh ziddert van fthrik, wanneer hy hoort hoe goddelooflyk de Joden m 'tjaer ,369 de Hey ige Hoftien hebben geftolen cn onteert totBrufleU  ( 29° } 'indien dan men zal hooren, hoe zulks is bedreven in myn huys en Kerke, niet dooi' Joden maer door volk die zig noemden Patriotten, en die goed Catholyk wilden wezen, vegtende zoo zy zeyden voor de Religie. Ey ! wat goddelooze verblindheyd ! wat fchande voor de Patriotten ? zig niet verzaed te hebben met te vangen, te koorden en onmenfchelyk te binden den Mr uilter van den Autheur der Catholyke Religie, want zoo dra de Patriotten hadden opgemerkt, dat'er op den 13 December wezende Sondag, niet wierd geluyd tot myn Miffe, zy hebben beiloten, dat ik was gevlucht; zy wierden van myn afwezen nog voor den middag onderricht, zy beelden hun in, dat zy de Sterkte reeds in hunne macht hadden, zy waeren reeds aen en rondom den Calloo-molen eenige daegen gelegert, dog zoo lang ik in het Fort was, hadden zy hun noyt onder ons kanon derven begeven, maer zoo haeft zy witten dat ik weg was, zy lieten nog den zeiven avond deze Sterkte opeyffchen en om hunne hope te beveftigen, fchooten des nachts eenige fchoten in de locht, het gene aen de Belegerde zeker achterdenken baerde ; Mefureur Commandant, in hope dat ik met verfterkinge en'voor dere noodigheden zoude van den -Generael d'Alton wedergekomen hebben, befloot allen mogelyken tegenftand te bieden, maer zoo haeft hy door de Patriotten op den 15 December verftond, hoe ik in hunne macht en handen was gevallen, hy wierd hoopeloos en de Patriotten waeren niet meer ftellelyk, men wilde het Fort zoo dra ltormder hand innemen, nogtans meer genegen tot zuypen dan tot vechten, zy hebben gewacht tot den volgenden dag, waer op Mefureur heeft gecapituleert, en is met al zyn volk en kanon nae Liiloo gevaeren om dit Fort wel te bevryen , hy raede myn Sufter vooren uyt te vluchten, zy won den tyd niet om ons meubelkens te bergen, zy had nauwelyks den tyd om haer over de Schelde tot Liiloo te begeven cn van daer voords nae Holland te vluchten, haer ophoudende tot Berg-Op-Zoom ia de uytterfte gebreklykheyd tot den 2» Jamiary 1790  < =9' 3 wanneer zy gelykelyk in de woedende klouwen der Rebellen is gevallen , gekerkert in den Mammeiokker &.c. Niemand in zyn krygs-kunde dervende berifpen, ea altyd houdende dat Mefureur in myn prefentic uytterlyk wel zyn devoiren heeft gekweten, verftoute my nochtans, tc houden aen het gene ik aen de Patriotten heb gefchreven , te weten, dat ik Liefk- onbefchroomt zoud verdedigt hebben jegens 4 en óooo Patriotten, nogtans ik had geen kanon nog kanonier, alleenclyk acht mannen en weynig cartouchen toen ik dit fchrcef, maer alzoo ik uaederhand heb konnen onderhooren, Mefureurs beweegreden zoude geweeft zyn, liever een Fort wel dan twee kwalyk te verdedigen, overmids hy zig waerlyk bevond in nood van verfcheyde zaeken , onder ander van munitie, kleederen, hemdens, geld &c. Indien men my alleen meefter had geheten, wanneer het Fort met twee (tukken kanons eenen acht en twaclfponder, met 76 mannen en twee kanoniers, voorzien was, de Patriotten zouden daer het Aldcrheyligfte Sacrament noyt mishandelt hebben, zoo wy gaen hooren. Deze Voorvechters van het Geloove op den 15 December meefter geworden zynde van deze Schans, hebben begonft met myn huys en meubelen te plunderen. Horjich uytgehongerden Chirurgien tot Calloo, den welken nergens mede meer konde leven, was Capiteyn in myn huys te beltonnen, hy nam tot buyt de bezonderfte kleederen van myn gevluchte Sulter om daer mede het gat van zyn kaele Jouffrouw te dekken , hy nam meerit al myn pofleleyn en galleyers-werk, immers hy had een karre vol nae zyn vrouw tot Calloo gevoert, maer heeft die tot zyn'er confufie naer weynige daegen door de Weth vcrobligeert geweeft weer te brengen, uvtgenomen het gonne gebroken en door de. kerre was gevallen. Naer dat men myn Paftoreel-Huys teenemael had beftolen, heeft men aen het breken van diere gevallen, het zelve in brande gettoken zoo heden nog blykt in de voorenfte eet-kamer, maer om de nae-by ftaende feuyzen is zulks belet, alfdan is Teflrée Chirurgien vau T 2  593 > Jen Doel, vermaerden oplcyder der Rebellen, wetende, dat ik een fluk wyn by eenen goeden vriend ieverS te bewaeren had geleyd,als Capiteyn van Jan de Lichlens-bende in het huys van Maerten Gillis Schoolmeefter, binnen het Fort gefprongen en onder veele dreygementen , injurien en geweld alle de fleffchen uytgchaelt, men heeft daer mede zoo gedronken, dat'er nae getuygen van den zeiven gelooftveirden Schoolmeefter Gillis cn den Gereformeerden eerbaeren Dronckers noyt ter wcireld zoo beeftige dronkaerts zyn gezien geweeft. 3 6 Zy haelden al de vrouwen en dochters, zy forceerden en vinleerden deze, zoo verre dat de meyd van Adnaen de MeyerWee daegen daer af in doods nood gelegen heeft den molö.et Slomme dede zyn ezels wyn drinken alfdan zyn zy in de Kerke gevallen als Hcydenen cn Ketters, zy hebbende heylige Vaeten en voordere gewyde Ornamenten onteert, geftolen en verbryzeld jae zoo verre is hunne moedwillige goddeloosheid gegaen dat.zy de geconsacreerde H. Hoftien benevens de H Ohe, hebben mishandelt, onteert en weg-gemaekt dit alles is ten procefie voorgeleyd verbaelyk in dè SSïï ? S ?-,a Fehïmry l'9° ^de ook door den brief diei Geldof Paftor op den Doel aen den Heer Officiael gefchreven had, ik beroepemy hier op dezen brief jraer by word gedeclareert, dat'er niet meer dan twee H. Hoftien zyn weergekregen, maer ik declarere op myn Pncfterlyk woord, meer H. Haftengelaetente hebbenin de Ciborie m het Tabernakel, en zelfs danof op myn vertrek relaes gedaen te hebben zoo aen myn Sufter als aen den Commandant : waer is nu dit 'alderheyligfte Sacrament des Autaers ? ik heb eylaes! hier over menie zugten en traenen gcftort, over deze ongehoorde god? ongehoorde goddeloofte ** Waer zyt gy nu, ó Patriot ! die voor 't Geloove hier mishandelt en vernielt de H. Holtie? ik zeg den zone Gods wat zegt gy nu, ofchynheylige Patriotten! die zeo dikwils cn veele hebt gefproken, geklapt ende ge-  ( »9S ) •fchreeuwt over de daeden van Jofeph II wanneer hy om het goed cn beter nut vau zyn Volk te voorderen, menige der overvloedige Vaten heeft gebruykt uyt de Kerken ? toont my heden aen, v/aer en wanneer hy oyt de H. Vaten door zyne Dienaers heeft laeten aenraeken voor en al-eer zy door de Kcrk-Dienaeren waeren ontwyd? maer ziet! alhier worden deze door Catholyke menfehen, vechtende voor de Catholyke Religie aengeraekt met Hinkende handen , vuyl door hun daedelyke onkuysheden; deze die voor de Religie vochten fchroomden hun niet met hunne dertele , vuyle, ik zegge, anoordaedige handen, te rooven, aen te raeken, niet alièene het Vat daer de H. Olie in was, nemaer het gewydVat, de Ciborie daer het Heylig der Heyligenin bcrufte ; v/at zegt gy nu , ó goddelooze Patriotten! zyt gy nu nog verwondert, waerom God uwe rebellige waepenen zoo fchandig heeft geftraft? gy hebt uw dikwils verbittert , overdenkende, hoe eenen Schoen feld met een wel-gcwaepend Leger van 30 en 40,000 Leeuwen, noyt ftag heeft konnen leveren , jegens een uytgemergelt Jegerken van 5 a 6000 Ooftenrykers, weet gy de reden uwer zienelyke ftraffe niet? komt nae Liefk, en onderzoekt het Alderheyligfte, vraegt met de Ifraeliten Jud. 20. van God, om wat reden hy over de zig uytgevende Patriotten geftoort is ? waerom hy U-L zoo zienelyk ftraft? hy zal ongetwyffelt antwoorden, om dat zy zoo zienelyk tegen zyn geboden (Sap. 6. Rom. 53-..) ftryden, niet voor de liberteyt der Vadcrlandfche Conftitutien , niet voor de Religie, niet voor 'tGeloove, nog min voor het gemeyne beft van 'tVaderland, maer hy zal zeggen, om dat gy-L. ftryd voor de Vryheyd om te rooven en te Helen, voor de Vryheyd, om te hoereren , om te vechten, te vloeken en tc boeleren, voor de Vryheyd, om te beliegen, te bedriegen, tc calomnicren, om te drinken en fchenken op de kap van uwen evenmenfeh, om te prangen en tc vangen, om tc veroordeeld! cn op te hangen, om te branden en te plunderen, om te vervolgen, te moorden en te kwetzen, de gene getrouw waeren aen God, aen den Koning en het Land, T 3  ( =94 ) O goddelooz'e Patriotten! God zal u antwoorden dat hy U-L ftraft om dat gy het H. Lichaem ende Bloed van den Auteur der H. Religie zoo deirlyk ais on-Chriftelyk hebt getlolen, mishandelt, onteert, uytgerukt uyt het H. Tabernakel tot Liefk. Ik ben als particulieren zeer beledigt in deze daed, als zynde te kort gedaen in al myn rechten, in myn Borgerlyke en Militaire Privilegiën, daer over kan en •moet ik voldoeninge eyffchen, maer wat aengaet deze ongehoorde Gods-eerfchendinge, deze zonderlinge hey'lig-lchenderie, de welke zoo lange de Religie in wezen is, noyt gebeurt is, deze zal eerft of laft geftraft worden door den Hemel &c. Ey God! wat ftraffe bereyd gy niet voor die uw H. Lichaem onweirdelyk nutten ! wat ftraffe is'er dan voor deze de welke uw Alderheyligfte Lichaem ende Bloed benevens het H. Chrifma hebben geftolen, mishandelt «n onteert, wat vraeke zult gy niet nemen over den genen de gewyde Linwaeten heeft onteert ? die van de befte Corporaelen heeft gemaekt Jlaep-mutzen voor ergens een vuyle Snor-pype ? met een woord men heeft aldaer geen refpect, veneratie ofte eerbiedigheyd gehad voor deH. H. Kerk-Ornamenten, alles was voor hun tot roof en buyt, ey God ! wat ftraffen hier of hier naermaeïs heeft dezen booft.crdigeu niet te vreczen, den welken den gewyden Kelk met geweld en verachting heeft gebroken en ontheyligt, welkers Hukken Sr. Fifer Coneitabel benevens andere Soldaeten op den i5Maertc 1791 op myn order niet dan met groote ontftïchtinge heeft gehaelt uyt de Pafiorie van Calloo. Jofeph II was befchuldigt van Kerk-Dieverie , om dat hy dc overtollige Kerk-Ornamenten poogde te belleden tot onderhouding van den armen menfeh ingevolge de goddelyke en natcurelyke wetten, om dat hy eenige Kloofters of Kerken dede gebruyken tot nut en dienft van de kranke en arme Lidmaeten Chrifti ofte zyn'er krygs-volkeren , alhoewel Jofeph novt de regels der Kerkttigt hier in heeft te buyten gegaen, hy heeft altyd met refpeci de heyhge Dingen laeten ontwyden door de  ( 295 ) . . 'Kerk-Dienaeren, maer de voorvechters der H. Religie onteerden hier met alleen de Kerk-Ornamenten, met alleen de H. H. Vaten, nemaer zelfs het Heyhg der Heyligen, ARTIKEL VIIL Hier word' ik voor den tweede-mael Capucyn, Het gonne plus par force que par amour moeft zyn- Godefnd zal Waerfchyneïyk meynen hier ftoffe fontmoeten om my voor iogenachtig uyt te maeken, dewyl ik zegge -.vlas par force, hy zal my zekerlyk m het laefte Oordeel uytmaeken voor eenen mmeedigen bedrieger hv zal mynen brief voor den dag brengen , by ik hem 29 April heb aenzogt om in het Order welontfangen te zyn, maer hy moet weten het gonne hy zeil, tegen zynen gegeven oorlof my heeft opgeworpen . X elJtaeft nulla , ergè &c het gonne iemand doet by bedwang , is met vrywühglyk , cuel V°MaÏimiliaen I. Koning der Romeynen en Graeve van Vlaenderen tot Brugge gevangen zynde door de Rebellen, zwoer veele beloften, de welke hy twee daegen naedien uyt den kerker verloft en door de Legers van zynen Vader den Keyzer in vryheyd ge teld zynde, opentlyk alles loochende, weygerde cn ontkende, als dit maer hebbende gedaen doof gewe d, even eens ontkenne ik den inhoud dezer mynen bnel, ais my zynde door bedwang en dreygementen uytgeperlt, alzoo ik op den zeiven tyd heb geproteftcert mmyn gcvangeniffe, zeggende dat ik zulks enkelyk .dede^ge dwoïgen W.Aldus moet Pater Provinciael .verftaen myn ander brieven, die ik hem heb gefchreven op, den l8 Juni, 13 Juli en 2 Ougft, waer by ik den duyvel een keirsken moeft ontfteken, anders men had my van den eerftcn af in d'hclle gefteken; nu met denPremdtot in het Convent geleyd zynde, heeft men my geftcld in • ten eerlykc kamer benevens de ziek-plaetzen, alles  i *96 ) ,zeer net en wel befchikt ook plus par forti 'que pdr amour, gemerkt den Biffchop door den Officiael dit had verzogt uyt confideratie der fchroomelyke ellenden, pyaien en miferien, die men my reeds had doen lyden j boven de vyf maenden in vyf kerkers &c. . Seraphinus van Ooftende Guardiaen verzeld met twee; Paters heeft my terftond afgevraegt, of ik den brief voormeld erkende ende of ik my onderwierp aen de orders van Pater Provinciael, ik heb geantwoord, Jae., blindelings in alles. Regnaut had my voorzeyd, wilde ik my blindelings ■onderwerpen , dat ik zeer Chriftelyk zoud behandelt zyn; 'in tegendeel wilde ik daer tegenkanten, dat men my zoud barbaerelyk mishandelt hebben, daerom onder de klauwen zugtende der Leeuwen, wetende dat'er flaet; Parcere profiratis docuit nos ira Leonis. *Kheb van den nood een deugt gemaekt en gezeyd, iö alles blindelings my te onderwerpen om dus beter met den dttyvel over de zee te konnen vaeren ha! dit was wel, Pater Guardiaen fcheen zeer kontent en hoogelyks voldaen, hy las my eenen brief voor van .wegens Pater Godefridus, by welken men my veroordeelde om volgens hun Conftitutien in vollen refter in formd Seraphicd erkleed en van de Cen&rea der Apoftafte ontflae°-en te worden &c. Serapkin aenziende myn blinde onderwerping, verwonderde zig hoogelyks*, mids hy door Godefrid en Gudhaeme gehoort had, dat ik eenen kwaeden hooveirdigen boozen kop was kc. Des anderdaegs finorgens haelde men mv in den RePter, alwaer op het luyden en klippen van den Capucinen beyaerd alle de heylige Baerden waeren vergaedert, ik 2ag daer al myn oude goede en kwaede vrienden, den Guardiaen ftond met een roede voor een Crucifix ,het gonne was geplaetft tuffchen twee brandende torfen, hy heeft myn weireldlyke Prielters-Klcederen üytgeftröpt ter afftüentie van den broek-lappcr, en terwylent ik daer  alf moedernackt zat, heeft hy my beginnen te geeffelen intoonerende den miferere mei! den welken door deH. Gemcnte wierd afgelezen , benevens eenige andere Capucinaeden &c. nae men my genoegzaem had gegeeffelt, zy hebben my een oud verlieten {hakende Lap aengedaen en het hair afgefchoren en my weerom in de Cuftodie geileken, alwaer ik verre de grootfte pynenheb .celeden die ik binnen de Paep-Revolte heb ontmoet in de zeven koten : zoo haeft men my tot Burght had gevangen ik beelde my vaftelyk in twee zaeken, die beyde eyndelin^e nae veel lyden en fmertenzyn overgekomen, • i» dat men my eerft of left by de Cappen zoud geileken , gekapt en gebaerd zynde, fchandelyk zoud behandelt hebben als eenen alderfnoodlten Apoftaet, het. gonne door de gedienftigheyd van den Heer Officiael de Meulenaere nog lang weerhouden is geweett en langer zoud belet zyn geweeft, ten waere die Cappen hemel en aérde hadden afgelopen om my te reclameren, voorzeker niet om my zaelig te maeken, maer om hunnen haed en nyd te konnen vreken &c. 20 de tweede zaeke die ik altyd heb gevreeft van zoo haeft de Patriplodden my in hun macht hadden , was , dat de onbermhértige Gapoen my zouden ongehoort verwezen hebben tot het helle-kot, in het welke zy my, nae thien maenden in zes andere koten gezeten te hebben , zonder reden hebben geileken &e, &c. &c. zoo dat ik veel meer pynen, fmerten en droefheden heb geleden onder deklouwen dezer Seraphinen als in heel den tyd oer Paep-Revolte, want den eenen voor-by panerende', nep dit, den anderen dat, onder ander was verre den booften van allen den genen ik voortyds groote dienften had gedaen, die alfdan Portier was van het Convent, dezen zevdeop den 18 Mcye, indien ik zynen Cipier waere, ik "liet hem fterven van honger, want men moeft zoomlenzen deugeniet doen creveren; diergclyke woorden hoorde ik daegelyks van de voor-by gaende, het gonne ik zoo veel te beter afhoorde om dat men my geen de minfte bezigheden toeliet, nog geen aenfpraeke , het welke my een onbefchryveiyke hert-pyne heeftgebaert.  ( 298 ) tot er tyd men my dievelings pen en papier heeft toegciytkwan, 12611 ven'lerkeilhe^velkeindeKerke hdeZriidrrt venm,eu zynde'dat men m>- Sn* J a 1 <*P°fl<"* zonder prealabel my diefnoEnt^h^ortte^ben, zonder ik dat mif^d had te zv '^nAr16/2" Sei0°fden '«^IP^faUl noodig ftraI" T aI"eer men mv zoo faitelyk had mogen ftraffen, dezen man heeft my daer op gevraegt of ik Sint"hac; tr4'mids *2£^&* *ï tlP? verdwelmtheyd ? ik antwoorde , /noyt » Apoftaet geweeft te zyn, dat ik wettelyk nvt mvn £t f 13d geWedl en wacre,vk was gefecularzem - dat dc geenfints daer was gekomen onteSTCe » ictyiv uyt het Order was gegaen her u- i - önfeW TdCr J^S^ndelyk gehoort of onaervraegt te zyn, dewyl die van het Geeftelvl- Hof &"P'fn viel op deze woorden in de uytterfte oaflie r- , bedien, neen hy meermaek en in meer hatl !■<■ A "vtlzmKS dat «et Order aen my niet  C «99 ) gen zig niemand mogt veriaeten, dat de Vylder alfdan verdoemt was , om dat hy ( een Vyge zynde ) zig had bemoeyt met verfcheyde Religieufe zaeken, hy zeyde, daer by, dat hy noyt zoud gebeden hebben voor zyn ziele, by aldien hy geen generaele biechte fprak voor zyn dood; hy fpotte met dezen man ook met den Cantor de Graeve en met al de Kcyzers-Gezinde, zeggende, dat deze alsdan geen woord in zyn prefentie durfden fpreken, dus hy verachte al myn zeggen en liep uyt den kerker , alwaer ik teenemael alleen zittende , my hoogelyks bekjaegde oyt in dees barbaerfche handen gevallen te zyn , want de cenigheyd my onvertroofielykc droefheden baerde, daer by geconhdereert de daegelykfche befpottingen van die voor myn gevangenifl'e paifeerden, de ftommigheyd van Jan Klaey die my eten bracht, de verlaetentheyd van allen vriend ofte aenfpraekc, deden my zoo veel pyne, dat eenen dag aldaer gevangen te zitten , veel verdrietiger was dan een maend in het Geeftelyk Hof. Den Guardiaen door den eenen of den anderen wat bedaert zynde, beginnende te gelooven dat ik waerlyk was voorzien vau eenen wettigen oorlof &c. is op den 22 Meyc nog eens by my gekomen, om te hooren, of ik inderdaed eenig fchrift van Dimiforialen had, ot ik hem waerelyk konde toonen, dat ik oyt eenen Oorlof had gehad om uyt het Order te gaen P hoorende ik andermael dat verzekerde, zeyde, dit niet genoeg te konnen vetwonderen , nogtc oyt eerder te konnen gelocveu dau den zeiven in zyn origineel te zien voor zyn eygen oogen? alzoo ik dit andermael verzekerde, hy antwoorde .: ziel, is dit zoo ? den Provinciael ( die. niet meer tegen u zoude procederen ) flaet hier te arriveren, indien gy hem eenigen oorlof kont toonen waer by gy uyt het'Order zyt gegaen , hy zal blyde zyn , alles is gedaen. Adieu mynen lieven vriend (i) / (i) Ey wat fchynneylige geveyufflieyd ! by noemde my Vriend, tsrwylcut by al Je Vygen vcrdo.'uul.c en acazag als dnyvgls, zoo  gradeer, SSS-T*?5 f ^ weeft üdStad, ee"S Z"r groote fPraeke ™ geween m de htad en waer om men van danof zeer e-mnt* inVoTiti t de dueren ™hct ^0^:^^ geleeTv^V,!; tg?™ ^ ^ trooft beit immers die my^noyt «oJ ge.eydtobS"t^of : ;fcvZ0° dat lk gewende te Mappen met ein fmnackobb die voor myn venfter haer net fp nde en Z eyndehnge op myn teekens voor den dag kwam om mv compagnie te houden. ö 1 my _ lk heb aldus van den n Meye tot den i, OftohPr an de verdrietigfte eenigheyd met groot v rwoïrinU afgefpeurt de fchrikkelyke ongodsdienftigheden zoo van de Cappen als van de Patrijodden; gemerkt ik vair mZ pl tzedeninganktot den Refter konde zien n 1 e tutl 11 ,%*f kI' Cn alZ°° dC Blo^-Proceffien in d e EmS i ^bben plaetze gehad, zoo befpeurde ik hunfchynheyhge daeden, onder andere, hoe de Pred kers, terwylent het onuoozel volk in de Kerke riep , was zynen vyand, verdoemt &c. ' ' *"  < soi > onzen Vader &c. in de Dilpenfe dronken en fchonken \ poepende : den Borger zal Hal betaelen. Op de Sondacgen en Heylig-Daegen, ik zag de Officierkens van de Dragonders der Patriotfche Rebellen ui 'de Kerke Miffe hooren, ik declarere dat ik in alle dezen tyd niet eenen oyt een Kruys heb zien maeken ot Kerk-Boek gebruyken, deze waeren allegaeder Fiskenë i« cLaJfis,oï zy fpeelden met hun jakke, of zy failleerden hunne makke, of zy klapten even al-of zy noyt Religie hadden gehad, dit waeren al mannen die vogten voor de Religie! Onder andere heb ik aldaer opgemerkt het vervaerlyk en alderfchandelykfte Sermoen, dat Pater Guardiaen in dees Kerk heeft gedaen 14 Juli, het gonne ik van ir* mvn kot konde verftaen , onder het welke hy zeyde, Dcemon beteekent eenen Duyvel, by dies Democraelea zyn Duyvels-Gezinde, ey mynen God ! wat ontrymige redenvoeringen voor eenen verkonder van het woord Gods! ik fchaemde my zelfs in myn kot dit te hooren, want hy viel uyt tegen de Collatie ofte tegen de Volksgezinde als eenen Leeuw, denkt eens wat beflnyt-redenl hy trekt eenDuyveisgezindenuyt het woord Dernocraet? ik geloof dat ik met geen minder recht zoud zeggen, Barbatus beduyt eenen Baert-Man, by dies eenen Capucin is eenen Barbaer&c den inhoud van zyn Sermoen was voor de refte teenemael toepaffelyk aen alle önderdaenen om te gehoorzaemen aen hunne wettige Overheyd en aen hunne Princen, door welke hy alleenelyk verftond de Staeten, hy vrocht dan zoo neirftelyk dat'er in zyn Kerk binnen de maend Oétober een Novene wierd geboden, Proceffie gegaen en daegelyks gepredikt door de grootfte en uytgelezendfte Predikanten van de Stad,de BackerSecretaris van den Biffchop, Sis van den Abeele, Ronink O. L. V. Broeder en andere die ik niet heb konnen affuy ft eren, mids menmy ten vierden daege dezer Bloed-Novene heeft verhuyft in den onderhen kerker, op dat ik niet langer hn« goddeloosheden zoud opgemerkt hebben. ~.A1zqo de bede-klokacnhoudelykffenuytterften r.pod  ( 3Ö2 ) der Patt. aenkondigde, ik zeyde eens aen mynen Jan* Bonus dat hy moeite aen zyn mede-zotten zeggen ,hoe. zy niet fuyde genoeg bacdcn, even als ten tyde van Elias, den welken de Priefters vamBaal befpottende , zeyde: damate vore majori, want of uwen God flacpt of hy is \ermoeyd, of hy zit ievers in de herberge, dit zeggen heeft myn pinte bier merkelyk vermindert, men mogt die II. H. Barbaeren nergens in mishaegen, anders men was terftond veroordeelt of verdoemt, ik konde nogtans niet te veel uytvallen tegen die Bloed-Proceffien, overmids het telkens groote kermiffe was en alzoo ik door myn veniter meelt alles konde verftaen, het gonne zy in den Pand klapten, ik hoorde hoe de Predikers begonden te wanhopen van aenhoort te worden by hun O. L. Vrouwe. Viciorïaen den Portier was eenen der bootte fchelmen, dezen zeyde op den 29 Juli aen den Doéteur Soupaert, het gonne ik zeer duydelyk heb verftaen, dat men alle de Vygen moeft ophangen ipfo fa&o zonder eenige de minfte forme ofte ceremonie, met een woord, ik kan het duyzendfte deel niet zeggen van de goddeloosheden die ik aldaer heb verftaen, wanof ik'er veele had aengetcekent met dag en uere om eens aen den dag te brengen, maer mynen pak is, eylaes ! door de deugenietcrie van den knecht onderfchept en in duyvels klauwen gevallen, Pater Guardiaen » heeft dit mynpaksken opgedaen >■> Mattheus den Kitteur op de ziek-kamer liggende op den 4 Oétober 1790, wilde de omgaenders van Hansbeke geen eten geven, ten zy deze by hem den Eed , die zy korts te vooren op de Vry dag-Merkt gedaen hadden, vernieuwden (1). (1, Ik fchroomde jegens de daegen op welke de mifleyde Boem keus bunnen ongcoorlofdcn eed afleyden , ik en konde niet genoeg befchreyen de goddelooze boosheyd der Paepen de welke hunne Schaepkens aldus verleyden tot eenen onbefiandbaeren eed want in den zeiven nog gerechtigheyd , nog oordeel , nog waerheyd was De Stlmepkens burletrden alzoo bun Herders in Wolvc-Vellen but-  ( S«3 > Niet heeft'er myn herte zoo gepynigt als te hooren al de uytzinnige zottigheden der bedrogene en mifleyde Boeren; de welke, och ermen! op het Preken van hunnen Paftor of Onder-Paftor, op het fprckcn ievers van eenen dronkaert, van eenen fanatiken Pater, vau eenen brandewyn-zuchtigen Terminaris nae de ftad kwamen met trommel envaendel, fluytjen en trompetjen onder aenleydinge van hunnen Baillieu, Greffier, Paftor en Paftorinne , Kofter en Kofterinne; ik fchroomde jegens die daegen van minecdigheyd der Boeren, van valfche eeden der Borgers , van eerzuchtigheyd der Staeten, van zinnelykheyd der Paepen, van baetzuchtigheyd der Cappen, want'cr alfdan nog veele Boeren een vet kalf, een gemeft zwyn n medebrochten voor den Capucin m op dat hunnen eed wel afgenomen mogt zyn « eylaes * den armen Boer verlaetende zyn huys en hof , moeft nae lang en veel gefchreeuwt te hebben : vive ! vivat f &c. op zynen kolt ergens eenen droogen koek koopen, terwylent Mynheeren Paftor met zyn Meyd, Baillieu met zyn Gouvernante, by de Cappen dronken en zongen vivant van Eupen en van der Nood! den Keyzer is dood ! den Boer zal '/ al betaelen ! Middelertyd nae veel cyffchen heeft men myn Proces opgeheld , om te onderzoeken of ik waerelyk was gefecularizeert, als volgt. ARTIKEL IX. Fameus Proces gemaekt door Paters Capucinnen, Het welk? zy met geweld wilden jae moeften winnen: Van der Merfch beklaegde zig hoogelyks benevens menigvuldige andere zoo groote als kleene, zoo edele als onedele gevangene, om dat men htrtl zoo lang en leerden, ach I hoe menig honderd dnyzende valfche eeden zyn'er alfdan ontloken ? ey ! hoe luttel hebben'er zig tot heden van bcjfchuldigt in de biechte ? dat de biecht-hooi'ders beden moeften te werk gaen volgens het fdiëms, van PierreDens ey God! fjat werlf Simden zy hebben ?  (. 5°4 } eilcndiglyk hielopgefloten zonder hun Proces te maeken, ïk beklaegde my infgelyks, zittende onder de ktouwel dervreede Leeuwen, dog geloove het veel meer out, verwonderen is te hooren, hoe de E. E. P. P. Capucin« ens, die profeffie maeken van keylig te fchynen, aer] dezen act van de algemeyne Juftitie niet wilden volkomen zy yrcefden hier door in confufie te geraeken, den Guardiaen hoorende ik met eenen Oorlof was uytgegaen, konde zulks niet aennemen, hy zeyde dat Gudhaeme zn Gode.frid dit te dikwils hadden ontkent dog als hy dezen voor zyn oogen zag en erlas, hy wierd : ÏSiSf a efneij.doek' hy ^yde met een grootfte] verbaeftheyd, dat du eenen formelen en goeden > OorloM was, dat hy met genoeg konde verwonderen, over dal deze tweeOpper-Overfte zulks altyd hadden geloochend hy verzogt my om de liefde Gods alles te ' laeten pafte! ren en te zwygen in cceea obedientia, waer tegen ik < aendrong, tot'er tyd dat men inheide dit SeraphynfcS ; EERSTE COMPARITIE. » Op den 16 Junius 1790 is geciteert voor I * en van wegen den zeer Eerw. Pater Sera- 'j » pkinus van Ooftende , Cuftos, Definiteur ' » en Guardiaen in het Cloofter der Eerw. I » Paters Capucinen binnen Gend, hier toef * gecommitteert door den Eerweirden Pater I * Godefridus van Aelft, Provinciael als heef- I " *"cher in caufd ter eender zyde, en is ge- \ * compareert Pater Auxilius van Moorflede , "I » Priefter uyt het zelve Order als Verweirder » ter andere, omme te beantwoorden op pene I r> van dood-zonde de volgende vraegen en « kweltien (1). I JVeet uwe Eerweirdigheyd ten welken eynde gy nier geropen zyt f M ii) Serapti/i aldaer alken. Zittende, oiet üïfletó Greffier Jan J 4* Neen  ( 3°5 ) A. Neen ik, maer ik denke het is om onderhoort te worden, op wat voorwaerde ik uyt het Order ben gegaen ? II. Erkent U-E zyne plicht van op dood-zonde ingevolge den H. Thomas hier voor te lezen, diretl en exprefelyk de waerheyd te moeten zeggen op alle de pointen , tichien en accufatien , die men u hier zal voorftellen en daer op ondervraegen ? A. Ik erkenne te moeten antwoorden ingevolge de wetten. III. Welk is het laefte Convent daer uwe Eerweirdigheyd heeft gewoond ? A. Meenen- IV. Welk is het laefte Convent daer U-E met eene Obediëntie nae toe zyt gezonden geweeft van uwe Overfte om te verblyven ? A. Meenen, maer ontfangende deze Obediëntie van Pater Mattfaeus van Audenacrde, alfdan Guardiaen alhier, wierd ik door hem verzekert , dat ik tot Meenen brieven zoud gevonden hebben van den Provinciael van Ryffel om voords in de Miflien te gaen. V. Met vsiens oorlof ofte pertnijfie is U-E uyt het Order gegaen ? A. Met dien van den Eerw. Pater Vifitator Generael alfdan Pater GuilUelmus van Duysbourg. V. Was dat eenen opentlyken en uytdrukkelyken Oorlof om uyt Convent en Order te gaen ? A. Jae (i). Necier, dede my eenen Text uyt den H. Thomas voorlezen, waer by men my -als onder eed wilde verbinden op pene van verdoemt te zyn, alles nae zyn beliefte te antwoorden ita vel nony want telkens dat ik niet antwoorde ingevolge zynen wil, hy viel my aen met tcheld-woorden en dreygementen &c. (i) Godefrids alderfterkfle argument jegens myn fecularizatie was , nae wy lang te zaemen hadden gedifputecrt , dat alles was gebucrt obreptitie en fulneptitie , dit is te zeggen door bedrog en Biet geweld. Pezen Aeülerfclien Draeyer zeyde dit, eer bv wifte, dat ik, eene» V  ('3o6 ) VII. IV'.lk zyn de bezondere en wezendlyke woorden van dien oorlof'f A. Deze zyn de twee eerfte, te weten, vi mandati &c. poterit Pater Auxdius ex Moor/lede ire ad Epif ut Jupra. I. Aengezien den plichtigen reeds heeft beleden en bekent, dat hy wel zag en wijle dat den Vifitator hem geenfints bekwaem kende tot de Pafïorele fonclien, en dat hy ook wel wifte dat eenen Oorlof om uyt de Religie te gaen , moet zyn eenen uytdrukkelyken , vry willigen en wettelyken Oorlof, 'zoo volgt daer uyt ten eerften ; 10 Dat hy kwalyk heeft gedaen met te gaen tot den Biffchop om als Onder-Paftor gepromoveert te worden, terwylent hy kende dat zynen wettigen Overften hem daer toe niet bekwaem vond , nogte geenen Oorlof konde geven. A. My .Vererende tot de antwoorden hier op reeds gedaen in den X Art. der eerfte interrogatie, zegge andermael , dat ik niet moeite nogte mogte onderzoeken  ( 3" 5 Waerom den Vifitator den n Julius wel wilde en alfdan confenteerde, dat ik tot den Biffchops ditpofitie gynk, daer hy te vooren niet had gewilt; denkende , dat hy alfdan beter bedacht, my bekwaem vond, immers om zekere redens my nu goed vond te zenden, gelyk hy toeliet by expreffen Oorlof. 2p Uyt de woorden die den plichtigen tot zynder verfchooninge hybrengt Art. VU, te weten : vi mandati &c: blykt klaer, dat hy wel zag en wifte dat het eenen gedwongen Oorlof was , uytgeperft door een Gouvernement dat van alfdan en van lang te vooren onwettelyk en op heyligfchendende handelwyze van de Religieuzen dijponeerde, by dies konde aen den Verweirder novt a-enoegzaem wezen dezen Oorlof. ^. Omme dat ik niet zoo zeer begcire als een eynde myn'er miferien, kleunende op de beloften (i) en rechtmaetigheyd van mynen Rechter, zoo is't dat ik cedeere aen alle voordere beantwoordingen, die ik- hier op ter verdedmge zoude konnnen doen , enkelyk my retererende tot het gene ik hier op reeds heb geantwoord ia den XV Art. der eerfte interrogatie. - ° Dat hier uyt nu moet volgen , dat al het gene, dat den plichtigen gedaen heeft heel den tyd dat hy dus tegen den dank zyns Overfte uyt de Religie heeft gebleven, ongeoorhfde en verergerlyke daeden zyn , ftiydende tegen zynen Regel ende Conftitutien by dies Ten eynde voormeld my refererende en houdende, aen de antwoorden, die ik hier op gedaen hebbe in de voorgeroerde kweftien, bezonderlyk m den A> (!) Seraplüntjen had my meermaels gezeyd, dat wilde ik my ii,aLi«/ond;erwerpeu en van alk Procedeme afz" d t den Provilei* 1 my eerfidaegs zoud oF vry voeten gefteld en a Op den 22 Junius is geciteert &£. &cn ut fupra. I. Omme voorders te toonen, dat den Verweirder blyft fteken en ten onderen is in het proberen, dat hy zyn Order wettelyk heeft veriaeten, zal men hem ter vvertuyginge aenzeggen : i° Dat hy tot heden met zoo belacchelyke als on*eryrnde redens de waerheyd wilt ontkennen en verdooven, zeggende dat hy niet tegen den dank, maer met den Oorlof van zynen Overften uyt het Order is *egaen daer hy reeds van in de eerfte interrogatoire Art. U en U der tweede Comparitie bekent, dat den Oor. lof begint met vi mandati.... waer uyt hy overtuygt moefi het maer door bedwang en force is gegeven, by dies hem noyt konde vergenoegen om uyt het Order te blyven. T,T^dhferendc aen myn zwoorden op den II en m Art. der tweede "Comparitie gedaen, zegge hier enkelyk, my voerders te refereren aen hetlene ik ber oP reeds hebbe gezeyd in de antwoorden op den VII Art. en X/ der eerde ondervraeginge, alwaer ik «ergens geloove de waerheyd geloochetn t'e hebben en om te voorkomen alle voordere belacchelyke en dS'1 kV:,?"8 71 YT^^e, declareert mids dezen, by aldien deh Rechter reeds befluyt en vaft fielt uyt al het gene hier iS gezeyd, dat ik waerelyk  (3'S y Apoftaet ben geweeft, bereyd te zyn my te fubmitteren aen dit zyn Vonnis en aen zyn Sententie (i;. 2° Den Verweirder wilt voorders obftinaetelyk door Zyn ongerymde antwoorde op den XV 4rt. der eerfte. interrogatie de waerheyd verdooven, daer zeggende : dat hy'nog direct nog 'indirect dezen Oorlof ofte bedwang heeft verzogt ofte gecaufeert, 'daer hy nochtans wel konde weten, dat dezen maer is gegeven op de minacen van den Procureur Generael van Vlaenderen, die den Vifitator verdreygde : indien hy Pater Auxilius niet terftond tot den Biffchop van Gend uytzond, dat hy zelfs dien Pater met krygs-mannen uyt het Convent zoude gelicht hebben, by dies heeft den Overften om te voorkomen zoo eene 'fchandeleuze aSe, den Verweirder enkelyk tot den Biffchop van Gend laeten gaen door bedwang en niet vrywilliglyk ,zoo ende gelyk'er is verzogt tot eenen uytdrukkely'ken Oorlof om. uyt het Order te gaen ? A. Denke tot heden nergens de waerheyd verdooft te hebben, daerom my houdende aen het gene ik op den. XV Art. der eerfte interrogatoire geantwoord hebbe, declarere, dat alle dufdaenige heden alhier aengchaelde menacen, noyt my bekent zyn gemaekt, by dies buyten myne wetc zyn gebuert, hebbe my vergenoegt den uytdrukkelyken Oorlof in fcriptis te ontfangen, blindelings daer aen 4e gedraegen. &e. Voords was vi mandati zoo wel voor my een bevel» gebod en dwang als aen den Vifitator door den Procureur Generael geinfinueert en door den Biffchops laft my geinformeert, by dies mogende van den kant der Overfte, en moetende van den kant der Souvereyne (i) Dit is den eerden keer dat het woordeken Apoftaet word genoemt , zy hadden tot alfdan noyt van Apoftaet gefnroken , ik hebbe daerom dit zelfs 'eerttmael aengeraekt, mondelinge aen den Guardiaen gezeyd , indien hy geloofde dat ik \ulks was , dat hy het Proces vermogte te Iluyten, maer hy weygerde dit, voorzeifer om dat hy 'van het contrarie te duydelyk was overtuygt doo» Jiet lezen van den Oorlof.  A-C rv , * .> * 314 5 tiilpofitie, had ik geen excufe voor de hand om niet te geboorzaemen aen den Biffchop, vervolgens ben ik in gerultheyd met zoo eenen wettelyk aengediénden Oorlol uytgegaen, en hebbe volgens difpofitie weireldlyke -Fneiiers kleederen aengedaen &c. 30 Den Verweirder poogt hem hier ook dog ydelyk te bedienen met in het belacchelyk byvoegzel op den XV Art. der eerfle Comparitie eene gelykcniffe te ftellen tufJchen den Oorlof die gegeven is geweeft en ook gevraegt *°°reenen deugdzaemen, kerkelyken en welpeyzenden Jiiftchop van fyre, tuffchen eenen Oorlof die maer gegeven is door het verzoek en bedwang van een Gouvernement, dat alfdan heyligfchendelyk en ondeugentlyk tewerk gynk met de Religieufen, voorwaer groot verJch.iL is er tuftchen eenen Oorlof die eenen goeden Biffchop van den Overften verzoekt om den Religieus levers voor eenigen tyd eene Paftorie te bedienen , en tufTchen eenen Oorlof die door geweld en bedwang van levers een heyhgfchendende en ondeugende Gouvernement afgeJJerft word om eenen Religieus uyt zyn Order te trekken te eikleeden en te fec.ularizeren (1). A. Voor-by weerom gaende , waer en wanneer het Gouvernement zoude kwalyk hebben gedaen , denke met reden eene goede gelykeniffe gemaekt te hebbeu tuffchen den Oorlof, die op het verzoek van den Biffchop (ï) Voor al-eer ik dezen Art. beantwoorde, ik toonde boe eerloozelyk dezen inbracht met de geiykkigheyd tuffchen twee Biffchoppen van Gend en Ipre te onderftellcn ten voordeele van den laeften, dat men van den eerften alle kwaed vermoeden moeft fceflnyten , Jan Chryfoft als Greffier zynen meefter helpende, Zeyde wel wat kwaed is'er hier in gelegen ? heel de weireld weet «enoeg dat Lookowiq is eenen ondeusenden Biffchop , dewyl hy publykelyk met een gedivorceerde Vrouwe aenhoüd , jae zoo lange hy met deze Concubine leeft, hv is onweirdig den tytel van Biffchop &c. Jan de Mekker zal ongetwyffelt deze woorden lieden loochenen, dog ik mag hier op myn eed ontluyken, ik beroepe zyn gewis en den Eerweirden Pater Hilarius, aen wie ik «eze onvoorzichtige woorden terüond heb overgezeyd; ey ! wat soddeloozc boosheden der Cappen !  ( 315 ) r ,. van Gend cioor het Gouvernement is afgevraegt, cue ook eenen kerkelyken en deugtzaemen Bifl'chop is ,mids? dezen Oorlof begint vi 'mandati, en den Oorlof van den Biffchop van Ipre die begint ad infiantias, op welke twee gemotiveerde redens, ik enkelyk myne gelykeniffe trekke, wel wetende en erkennende dat'er groet verfchil was tuffchen den eenen en den anderen, want die van Ipre was maer gevraegt cn gegeven om de Paftorie myn'er Broeder te gaen bedienen voor den tyd zyn'er ziekte, maer die van den Biffchop van Gend was gevraegt, en by dies gegeven om te gaen by zyn Hoogheyd ° ten eynde om te doen met my zoo en gelyk hy goed zoude dunken. ' Het heeft hem goed gedocht my in zyne Diocefe tc plaetzen, te houden en te erkleeden, zelfs met aelmoeffen en voordere recommandatien by vrienden my tc onderhouden , ergo goede gelykeniffe tuffchen het motyf, hoewel groot verfchil tuffchen het eynde des Oorlofs. 40 Den phgtigen wilt ook de waerheyd bewimpelen, met fig te beroepen tot eene difpofitie van den Eerweirdigften Pater Generael onzer Order, gelyk hy beroept 111 zyn ongerymt en belacchelyk byvoegzel op de XP Antwoorde.'der eerfte Comparitie ,• welke difpofitie hem op g'tenderleye wyze behelpen kan ofte nuttig is, gemerkt de zelve enkelyk maer voorfchryft aen de Religieujen, hoe ende op wat wyze zy hun moeten gedragen met de geld-aelmoeffen, wanneer de Bcdelrye zal verboden zyn, by dies geenfints handelt van het cas der feculanfatie ? A. Genomen deze difpofitie buyten memorie my nergens in kan dienen, geloove de andere gedacne antwoorden op den XV Art. aen den Rechter zullen vergenoegen, by dies houde my aen de zelve. 5o Den verweirder wifte ook wel, dat den Vifitator .eene macht had nog hem konde uytzenden tot zoo een 'eynde (gelyk hy beroept van feculanfatie ) by dies is zyn voordere antwoorde gegeven in den XV Art. voornoemt onbefiandbaer, te weten: dat den Vifitator hem zulk  tenen oorlof konde geven; voords wijle hy wel, konde en moefte weten, ingevolge den regel van 'trecht (fcire. & cfebere fcire in jure funt paria ) dat dert Biffchop zoo geene macht had (i) te permetteren , om zig te erkleeden en buyten de Religie te blyven, by dies heeft hy teen zyn gewis, zyn Habyt en Order veriaeten ? ' A. Van de macht des Vifitators had ik niet te twyffelen; gemerkt hy differente Religieufen als Prudentius van Breda, Jojeph van Aelft , Gregorius van Gend &c. op diergelyke wyze in de weireld heeft uytoeftclt • ^ WTcu%Al! Aumoilier of a's Paftor tot Liiloo of in't Geudich Cafteel ofte ais Miffionarius ; dit was eene enkele Mijjie ray zendende tot den Biffchop, ergo &c. immers hy had wel korts te vooren geconfenteert, aat ik tot eene buytenlandfche Miffie mochte gaen, alleenlyk onder reftnctie dat het eene Franfche Miffie moefte zyn, by'dies konde hy veel gevoegelyker confenteren tot deze inlandfche , diesvolgens konde ik van zynen Oorlof ende Macht met twyffelen, nochte ook geenfints van de macht des Biffchops : gemerkt vele geleerde Mannen hier af met twyffelen, jae den Biffchop toonde zelfs door dry brieven, die hy aen den Colonel van der Merfch ten jaere i 785 m myn egard gefchreven heeft , dat hy deze macht alfdan geloofde te hebben, ook moet den Rechter aenzien dat in den tyd alfdan, nog ik, nog andere wel konden bevroeden tot hoe verre de macht der Biffchoo- (!) Seraphm had zeker veel meer tyd verlieten op zynen fchan-, digen Hiefis de mundo muliebri tot Kortryk, LeBor zynde voor geftelt, als op de queftie : quis difpenfet in votis , hy had my reedsop den 27 Meye bekent, dat myn feculanfatie altyd was valida all Ulicita, ifc. Ik konde aentoonen , dat den Paus op den i- Mey I78ü tot Weenen zynde , toegeftemt hadde, dat de Biffchoppen on-«er het keyzerryk daer in mochten difpenferen , alzoo ik hem zeyde, dat zulks klaer ftond in den VII Tom. Recueil des réprefentations au Gouvernement des Pnys-Bas , dan zeyde hy te gelooven , dat V. Provmciael dit zelfs noyt gehoort had, dnt in zulk geval heel ons kwelüe veranderde : nochtans hy is noyt van zyn booze opinie verandert, het was quod dixi, dixi, om zvn calomnien niet te meereen erroepen, &c.  .(■317) v •pen ende def Vifttators Generaels in onze Nederlanden zig uytftrekte. Dat meer is , alfdan waeren . differente pointeu van onzen regel niet onderhoudbaer zelfs door de Overfte van het Order , by dies konde ik zulks alsdan niet kennen. 6° Ten zy den verweirder deze brieven, die 'den Biffchop van Gend zoude gefchreven hebben , ons kan aentoonen ofte mag zeggen, dat hy zelfs in perfoone. van den Bijfchop heeft gehoort, dat hy zoodaenige macht geloofde te hebben , hebben wy redens om den plichtigen niet te gelooven, overmids den Heer Officiael, zynde den mond ende Officiant van den Bijfchop, veel naerder en beter kent ende moet weten de macht van zynen Biffchop , dan eenen Colonel van der Merfch dezen Officiael zegt uytdruckelyk , dat den Bijfchop noyt zulke macht heeft gehad, ergo valfch is't dat den Biffchop zig die macht heeft toegegeven. A. Indien alhier den tweeden brief van den Biflchop tot den Colonel die nog in copie onder de andere Hukken in de Offtcialiteyt beruften moet, den Rechter niet vergenoegt, zegge daer boven, hoe den Eerweirdigeu Heer Ards-Prielter des Bifdoms, zynde in zyne qualiteyt ook den mond, ende door dien hy van zyne Hoogheyd in myn cas over my volkomcntlyk was gecommitteert, om uyt en voor den naem des Biffchops te procederen , zoo kende hy naerder als den Heer Officiael van dezen tyd de intentie wil ende macht die den Biffchop over my geloofde te hebben : dezen Eerw. Heer Ards-Priefter heeft my meermaels ende uytdruckelyk van den wille en difpofitie zyn'er Hoogheyd verzekert, dat meer is, nog vele andere geloofweirdige perfoonen en daeden hebben my van den wille ende intentie des Biffchops zoo dikwils en meermaels overtuygt, dat'er geen twyffel konde wezen, voomaementlyk door den oorlof die hy my gegeven heeft r787, om in Gend als weireldlyken Prielter eene vrye woonitede te kiezen, alom door heel zyn Bifdom Miffe te lezen , zoo blyckt by copie II Boek, fol 157. Dus bleek het klaer, dat den Biffchop geloofde zulke macht te hebben, aen de welke  C 318 ) ik my geruftelyk gedroeg. Ziet dezen oorlof II Boek, page 157. 70 N.et tegenftaende dies, den Heer Officiael aenziet ende hüudjiaen dat den pligtigeji. eenen Apoftaet is het geen blykt uyt den X Art. van zyn Proces, alwaer hy op den 6 February i?9o, den plichtigen befchuldigt van Apoftajie , welken Art. men den plichtigen hier zal Voorlezen, by dies heeft den Biffchop den plichtigen noyt konnen den Oorlof geven om zig te erkleeden ende. uyt zyn Order te blyven f A. Erkcnue den inhoud van den geciteerden Art. en te gelyk myne daer op gedaene ontkentenilTe ,• maer het ichynt voorders klaer, dat den Heer Officiael van contrarie zig beter heeft overtuygt gevonden, aengezien hy naer dien 111 de tweede interrogatie ofte ter preuve, ni fallar, danof geen gewag meer heeft gemaekt. 80 Dat den verweirder onder vele uytgezogte ende geveynjde redens, jae belacchelyke ende ongerymde pretexten^ de waerheyd wilt loochenen, blykt heden klaer : terwylent den Heer Officiael hem nog eens in de tweede comparitie op den 27 February 1790, zelfs tot in dry differente Art. te weten III IV en V, hem hier voor te lezen, heeft befchuldigt van Apoftatie en voor dufdamgen erkent, by dies hadde dien Heer in dezen langen tujjcheniyd van den 6 tot deu 2? February zig zeker naeder ende volkomentlyk wel geinformeeft nopens de onwettige Jeculanjatie ende ongeoorlofden uytgank van Pater Auxilius (1). Dus oef lm men geen voordere (1) De Meulenaere bekende my in ons Proces-Verhel, dat hv vLl°y\ h3d aCIUien V°0r ^A«:net gonne hy zeker niet konde gelooven, toen hy zig 't jaer I?Sr> belaft, met de betaeling myn'er penfioeu, die Maes als Secretaris van den B^hon had bezorgen m bt Baefs toen hy voor my bezorgde den oorlof van Calloo &c. Maer dezen lofvveirden Officiael wifte ten tyde der Revolte nret wat doen of wat zeggen: by hoorde niet anders dan de Lappen „. die , hem poogden te verleyden door hun. Klappen » Hv moeke z.s aüdau befchuldigen, anders de Baerd-Mannen hadden  ( 3'9 ) preuven te maeken, nogte hier meer op te brengen o/tt hem te overtuygen , dat hy noyt wettelyk buyten zyn Order heeft verbleven, en zyn Habyt veriaeten ? A. Genomen, dat hier of daer eenige ongerymde ofte belacchelyke woorden in de breedlopige Artikelen vloeyden, den Rechter zal gelieven te confidereren, dat ik my hier op zynen raed, wenfch en begeirte alleen ende alomme zonder Raed ofte Taelfman hebbe poogen te verdedigen ; voords geene copie van eenige Hukken tot heden bekomen hebbende, hebbe om te voorkomen allen mifgreep in de laftvergaende antwoorde gezeyd: nifallar in de tweede informatie ofte ter preuve, dus indien den Heer Officiael my buyten memorie nog in de tweede interrogatie van Apoftatie befchuldigt heeft, ik geloove dus niet tc nuffen,met te zeggen: dat hy my in de derde ofte ter preuve danof niet meer. heeft befchuldigt : want hy alsdan van deze , gelyk van vele andere calomnien van welke hy my in de eerfte ende tweede comparitie had onderhoort, eyndelings was overtuygt, te meer mag ik zulks gelooven, om dat deze en alle andere hukken zyn voorgeleyd, zelfs van die mynen kop zoo fchandaleus als injurieus op 100 Patacons hadden gelieft ende zoo pynelyk hebben mishandelt, jaê tegen alle rechten ende privilegiën van myn Priefterlyk caracleir hebben doen vangen, pynen, fmerten , fchaede en fchande hebben aengedaen, deze, niettegenfiaende alle hunne onuytfptekelyke preventien jegens mynen Perfoon , hebben my onveroordeelt verlaetcn. Voorders blykt het klaerder, dat den Heer Officiael my niet voor Apoftaet heeft gecondemneert, aengezien hy my in alle eere tot U-E heeft gebracht, zeggende onder zyne laetfte woorden op de Officialiteyd: r> Proficiat r> Mr. Vervifch, gy zult in het Order wel ende beleefn delyk ontfangen worden niet als Apoftaet, maer als, hem wel zoo baetelyk gemaekt als zy uytgemaekt hebben voor Vyge den lofweirden Ards-Priefler en Cantor, &c. Dus Seraphintjett bedient zig hier met een «bje'.lie , die het zelve had opgegeven ae* Mtuhn.is.rt,  « eenen uytgeflelden Religieus, gy en zult geenen ker*» ker hebben; maer zult nog eenige dagen op een ka51 mer geftelt zyn, immers indien gy aen nwe Overfte !■> kont toonen, dat gy eènigen oorlof hebt gehad, om »i uyt uw Order te gaen, alles zal effen zyn» Aldus gehoort &c. 22 Juni 1790. Proces Verbael. Seraphin zeyde, dat den Officiael hem mondelings had aengedient, hoe hy my aenzag voor Apoftaet. Ik antwoorde dat ik geenfints konde gelooven, hoe den Officiael my heden zoud uytgegeven hebben voor Apoftaet, naedemaei hy my meermaels anders had beleden en in de conclufie van zyn Procee my had gecondemneert in de koften en rnijen , het gonne een levende preuve is dat hy my niet meer voor eenen Religieus aenzag, anderfmts het Geeftelyk Hof zoude zig belacchelyk gemaekt hebben van eenen Capucin te condemneren tot de koften &c. VIERDE COMPARITIE. I Aengezien den plichtigen flyfzinniglyk blyft voords loochenen de waerheyd en alomme durft zeggen, dat hy noyt heeft geweten dat den Oorlof, die den Eerw. Pater Vifitator Generael aen hem had gegeven, was uytgeperft en enkelyk maer door bedwang van een Gouvernement, die van alfdan en van lang te vooren onwettelyk en op een heyligfchendende wyze te wetk gynk met de zaeken van de Kerk en der Religieufen, zoo zal men hem aenzeggen : 1° Dat hy zulks wel heeft konnen en moeten weten , door dien hy zyn recours tot het Gouvernement had genomen om jegens zyn Overfte te procederen, zoo ende gelyk hy in het Geeftelyk Hof heeft bekent in de Antwoorde aldaer op den XVIÏI Art. gedaen en hem hier Voor te lezen, alwaer uytdrukkelyk blykt , dat hy wel heeft geweten van al het gene men aen den Overflen vpleyde, ordonneerde en verdreygde, dus kan hy niet  { 3 = 1 ) ióoèhènen ofte hy heeft geweten, dat dezen O onaf maer door bedwang gegeven is geweeft. A. Onverlet wat het Gouvernement kwalyk zoud gedaen hebben, geloovende nergens gezeyd te hebben, dat ik noyt zoud gehoort ofte geweten hebben, als of den Oorlof door bedwang gegeven was, maer wel, dat ik noyt nog direct nog indirect tot zulk eenen dwang gevrocht hebbe, ontkenue wel, dat ik ergens in de waerheyd geloochent hebbe, want in de gedaene Antwoorde" Art. XVIII voormeld, zegge myn reconrs genomen te hebben voor een verfchil ten jaere 1784 waer over ik met myne Overfte naer dien ben verzoent geworden, denke ook nergens de waerheyd met de minfte ftyfzinnelykheyd geloochent te hebben, maer wel ter contra^ rie , en tot preuve van diere, referere my tot het gene ik geantwoord hebbe op de eerfte vraege in de laefte interrogatie en andere elders gedaene antwoorden , immers tot volkomen preuve myn'er overgevinge en ftibmiffie aen dc rechtveirdigheyd en goedheyd van mynen Rechter, zegge hier andermael bereyd te zyn, omme te teekenen alle zoodaenige conclufteii als den Rechter uyt alle het voorgaende zal gelieven te maeken en te trekken,.my overladende aen zyn Vaderlyke goedertierentheyd en rechtmaetigheyd. 20 Omme den Verweirder voorderf te overtuygen, dat hy wel heeft geweten, dat het maer door dwang is gefchied, dat den Overften heeft geconfenteert om tot den Bijfchop van Gend te gaen, zalmen hem aenzeg^ gen, dat hy zoo door zyn eygen brieven , die hy tot het ondeugende Gouvernement, als tot veele andere van den zeiven aenhang heeft gefchreven , als door de medewerkinge zy der vrienden bv het Gouvernement, dezen Oorlof hebben uytgeperft en by dies wel moefte en konde kennen, uyt wat hoofde dezen Oorlof was gegeven ,by dies kende hy, dat dezen niet bezielt was met den wille zyns Overfte om uyt de Religie te gaen ofte te bh'ven. X  C 3" ) A. Ten fine als voorzeyd, te weten, om te komen toi eene conclufie, blyft dezen Art. onbeantwoord (i)- 3° Dus moeten wy bejluyten , dat den plichtigen, wer tende, dat het eenen uytgeperften en niet eenen vrywilligen Oorlof was, bejluyten moefte en konde, dat het direct tegen den wille zyns Overfte was dat hy zyn Order en Habyt verliet, by dies dat hy in een gedeurige ongehoorzaemheyd heeft geleeft en ongeruftheyd vangewis, want hy wel konde en moefte bejluyten, dat hy in zoo eenen jlaet niet konde leven tuta confeientia en vervolgens dat hy mifdaen en jegens den wil zyns Overfte heeft geleeft. A. My uytinzicht van het meergemelde eynde , gedraegende aen deze fluytreden, tc meer, om dat ik geloove vaftelyk te mogen verhopen en iteunen op de goedertieren rechtmaetigheyd mynder Rechter, onderteekene die met myn hand, overgevende alle andere zaeken ten Proccffe voorders aen den Rechter bekent zonder voordcre Procedure. Auxilius ex Moorflede Cap. &c. « Aldus gefloten, en was onderteekent si Fr. Seraphinus van Ooftende, Guard. n Def. Actum dezen 24 Junius 1790. « Gefchreven en opgenomen door my r> was onderteekent Fr. Joannes Chry>i Joftomus van Thielt, als Schry ver daer >i toe door zynen Overften gecommit31 teert &c . (1) Seraphintjen was hierom als een Engelken, dan was ik zynen vriend , wanneer ik antwoorde naevolgens hy my verzochte , alles was wel. ik was zynen vriend , maer telkens ik iets ontkende , Seraphintjen was een duyvelken , het fchoot ■ my op , het verdreygde my op de tortuere te hellen &c. dns vond ik noodzackelyk met te "xwygen een eynde te maeken aen het Proces , te meer om dat het reeds genoegzaem was overtuygt, dat pik noyt Apoftaet was geweeft, alzoo een yder duydelyk ziet door zyn volgende conctuften.  ( 323 ) Subfiantu principaal mynder vremdfie Scntcnüe , Gemaekt door Godefrid , leeft dees met veel attentie. Nae het fameus Proces was gefloten zonder men my had konnen verqordeelen van Apoftajle, men heeft my doen bidden , om de liefde van den H. Vader Francifcus, te willen my onderwerpen aen hun oordeel, want anderiints heel den Scraphinl'chcn Synedrion had moeten palleren voor ondeugende laftéraers; Seraphintjen zeyde my dikwils , als ik kern verzogt om myn beftolen eere te erftellen, ey God! wat zouden de menfehen van ons zeggen! zy dan vreezende ik noyt hun Sententie zoud onderteekent hebben, deden my door Hdarius aenzoeken hun vonnis te onderftellen onder veel beloften, in tegendeel, zoo ik dit weygerde het was error pejór jjrïore, de helle ftond open om my in te flokken, Godefrid kwam ook by my bidden en fineeken zulks te willen doen onder alderhande beloften, van welke hy -nae d'onderteekening niet eene heeft onderhouden, hy geveynfde dat de Sententie rechtveirdig en zeer genaedelyk was opgeheld, daer op heeft hy my geropen in den Provinciaels kamer, alwaer hy was gezeten in zyne Tribune, prefent de naerfchreven getuygen, de welke mv allegaeder overvielen onder 100,000 beloften; ondertulfchen den Secretaris van Godefrid heeft beginnen .te lezen deze myne volgende Seraphieke Sententie : « Wy Frater Godefridus van Aelft , Provinciael der r Vlaemfche Provincie van de Capucinen, nae gezien, ji gelezen en geexamineert te hebben alle de Hukken, „ Proceffen , befchuldmgen je*ens Pater Auxdius, en „ ae daer op volgende antwoorden door den Verweir» der gedaen , hebben eyndclinge gefloten en geoorr> deelt den zeiven te condemneren, zoo wy hem con» demneren by dezen ecc. w Omme dat gy Auxdius van Moorflede u hebt verr> ftout uw recours te nemen tot het Gouvernement ten iaere 1784, direft tegen de Bullen der Paufen., tegen X 2  ( 5*4 ) *> de Privilegiën van ons Order dufdaeniglyk verboden 11 » dat Leo X. zoodaenige Religieufen ftraft met de ex- ï » communicatie latnt Sententiae. « Omme dat gy , niet tegenltaende alle interdictie» 1 *> lufpehfien en excommunicatien dikwils hebt derven 1 » Mille lezen, u tot de Geeftelyke foncïien prefenteren 1 » en exerceren tegen den wille uws Overfte. « Omme dat gy ten jaere 1785 den 15 van JuliusJI *» tegen den wil en dank van uw Overfte uw Order ettjjl » Cloofter hebt veriaeten, enkelyk voorzien van eenen j * Oorlof en die nog uytgeperft was, om eens tot den I » Biffchop van Gend te gaen, waer door zoo gy zelfs 6 » ten eynde der vierde Comparitie bekent gy eene I r> zekere fpecie van Apoftafie geincurreert hebt (1). «Omme dat gy niet tegenltaende het verbod van den *> billchop van Gend, nog hebt derven celebreren in I * jyn Dwcefe en zelfs de plaetze van Aumonier binnen 1 » Liefk hebt betracht, en met bedrog hebt bekomen i *» door het ondeugende Gouvernement, en andere plaet- y zen hebt bedient, niet dan zonder groot fchandael ver- j * ergcrmflen en onuytfprekelyke opfpraeke des Volks * omme dat gy u aldaer als eenen Gouverneur Com* » mandant Militair hebt gedraegen en die Fortreffe ie«gensde romweirde Patriotten hebt verdedigt, waer I » toe gy veele conferentien en correfpondentien hebt * gehouden met de vyanden onzer Geloof en Vryhevd r> waer op gy gevangen zyt &c. I flf.[I,wB;„rL- ! Gelieft d°S wel te l«ten oP deze gewichtige woorden want nae zy my boven de vier jaeren door heel het Land ha den uytgegeven en in hun volle Capittel I?8o als eenen form " w rl da T,,-^ Mt> "aede™el 'V uytgewerkt,dat vyf Bifdommen my hadden verboden Mifle te lezen onder voonvendzel dat ik was een volmaekun ApoZ , heden ^ t mLVrZ " hebbe" h°e ik 'Üet to. »«"Soriof het Orde" ^peld^^ oordeelt „„, wie gy zyt, over deze OordeeldersT *  X 325 ) « nmme dat gy n« H. Order en Overfte alomme me£ „ ve?Smnie?hebt befchuldigt, bezonderlyk by en 'm in het heyligfchcndig Gouvernement. L Omme dJ gy u zoo fchandelyk hebt derven bei geven tot het oeffenen der Kerkelyke fohdien en : foo omvettig geroepen als ongeoorloft u hebt -ge- * dvoncen in de Paftorele bedieningen , om deze en ; ahèInde" crimen, delgen en grieven breeder ten * Proceffe opgeworpen , zoo is't dat wy u hebben geï conc eLeen en condemneren uuds d?n^e „ de boven Cuftodie nog gevangen te blyven den tyd 1 van wf iaeren, ftemmeloos te blyven vier jaeren den : Sroen're dxaegen dry jaeren, alle daegen «Wj» „ de Sondacgen de derde portie te derven, allcviydac W, g lArtlcontentcren met eene portie te weten vim „ legumen, daegelyks te derven den nae-middag-dranl , T, niet S de H H. Sacramenten te mogen gaen zonder : den uytdïukkelyken oorlof van den Provmciael en " iWNaeDdt tvd uwer gevangentfte zult gy de zes eerfte , weken £ den Refter8 twee-mael ter weke eene duci- «lm* dnen en water en brood eten. ? Evndelïnge en omme dat gy door uwe zonderlinge „ der belofte van ons Catholyk Geloove, onder afswei»•> ringe aller ketterycn eu dolingen in handen van den * Guardiaen ter prefentie van twee getuygen. « iNochtans alzoo gy u teenemael hebt onderworpen y en oodmoedelyk u ondcrgeeft, ook in contideratie gy » reeds zeer veele hebt geleden in de kerkers, voor >- al-eer gy by ons zyt gekomen, dus is't dat wy ons » re ierveren van in het riguer onzer Conftitutien te* » ctilpenleren nae ons goeddunken. « Aldus gedaen en gefloten ter prefentie van deze " onderg«eekende en daer toe beroepene getuygen , en » waeren onderteekent Fr. Godefndus van Aehft Pro, » vinciael; Fr. Seraphinus van Oofiende Guardiaen: » Auxdius van Moorfledc; Fr. Leonardus van Dic» keiyenoe ex-Guard. Fr. Tmnquilinus van Meulebeke " erx*L' Vlc-i Fr. H larius van Aughcm ex-G., Fr. » Lucianus van Wichelen Cofter &c. * Actum dezen 12 Julius 1790 en onder ftond Fr. r> lliuminatus van Loven, Secretaris. B. L.! gelieft nu hier over te oordeelen ! myns aeng^iide, gemdundus Jilui, ik heb gezugt en ge weent, met over myne zonden , maer over de blindhcyd dezer valtche Rechters, de welke in hun vergaederiuge even as de Rabbinen ouder den baerd lachten, om dat zy aidus hun vraekzuchtigheyd meenden uyt te werken. Denkt eens ! hun Conftitutien veroordceleu iemand die dry-mael is geapoüatecrt, tot zoo veel jaeren gekerkert te blyven als hy den derde-mael heeft uytgebïeven, ik was mer hunnen Oorlof uytgegaen, niet vyf jaer, nemaer als ik op den 14 December i7»9 was gevangen ichaers vier jaer en half, dus hebben zy my een half jaer te veel gecondemueert, genomen ik waerelyk Apolto/had geweeft, oordeelt dan van de gerechtigheyd kcdwltgen -om my te behandelen z\s geween Apoftaet, maer dezen V'el te zeyde , dat hy als biechtvader wilt wW liy «iet jny te deen bad, *  C 327 ) dezer heyligfchyncnde biechthoorders , mids deze m veel pointen van het Proces zeer duydelyk kan ontdekt zyn als in deze ondeugenfte Sententie, van welke my geen copie is gegeven (qui emm agit male, ooit del) Seraphintjen zeyde, dat ik geen copie nood g had, mids wy in de Religie niet waeren om te procederen , by dies dat ik my moeft blindelings overlaeten aen hunnen wille ikc. ARTIKEL X. Waerom en hoe men my in £ Helle heeft gefteken Een kot in't welk ik ben by naer door dorft bezweken. Robinfon, Trenk, Paliefax cn veel bekende ongelukkige onzer jonge eeuwen hebben veel geleden, van der Merfeh , Duc d'Urfel, Lunden, Vhmincx, de Goeberye, Pulincx. tot Gend, den Kxon PeelaerSteemaere tot Brugge en menig duyzende andere, hebben door onze Paepe-Revolte zeer hooglyks jae onbefchryfbaere pynen en ellenden geleden over hunne getrouwigheyd tot den Souvereyn: 'k beken zeer geirne dat er liier en daer eenige veel fmertelyker pynen hebben gepaffeert in hun bezonder en voor een moment, doch ik geloove allen Lezer reeds genoegzaem is overt„Wt, dat ik met Jeremias wel hebbe gezeyd : o vos omne > gv-lieden al wie dit leeft , bemerkt ende ziet oF eene pvne is gelyk aen de myne? want mdien ik oude aenteekenen op wat ftrenge wyze, op wat vremde nniere en op wat zotte, botte en difpotyke torme men my onder deVrbaeren heeft behandelt, & zoude danof eenen heelen Boek alleen konnen fchryven, om dan den T ezer niet op-te-houden met de mindere ongevallen ik ta"; hier enkelyk op de zwaerfte gevallen, nnds deze noch voor het grootfte deel onbefchryfbaer zyn.. Wy Sdden nu het Proces om hun te voldoen om hun vreedheyd wat te bedaeren, blindelings gefloten^ d o echtveldigfte en ongehoortrte Sententie geteekent  , ( 3=8 ) cm te ontgaen het kot van d'Helle, voor het welke ife aityd had gevreeft, het gonne ik 'tjaer 1774 eens by geval had beichauwt volgende eenen Broer die eenen dullen Pater diende, die in het zelve, dukot zynde, is geitorvcu; onmie dan deze helle te ontgaen, hebbe ik alles geteekent en gedaen, op dat ik met dees lchyn-heylige Barbaeren wet zoud hebben geitaen. Ider ziet duydelyk hoe ik zelve vrywilliglyk den Guardiaen m het Proces hebbe gebracht tot de conclufie ; want ten zy ik hun eenigfmts liet winnen, den helle-mond was voor my bereyd, ik heb dan om dees te ontfnappen, alles gedaen het gonne my wierd opgeleyd , zelfs uvtgefchreven de brieven die van Volden en Gobert uyt Loven in Ougft aen Bakker, Secretaris van den Biffchop fchreven om by der huipe van de Capucinen tot Gend de Bioed-Proceffien te beginnen, alzoo en op den voet men tot Loven, Bruffel, Mechelen en Antwerpen deze oeffende; dit dede ik zekerlyk zeer noode; nochtans van den anderen kant ik was verheugt aldus de goddelooze daeden der bygotyke Paepen te ontdecken. Zoo lange als ik my aldus konde geveynzen onderhoorigte zyn aen hun Capucinaeden, ey! "mynen God, ik was zoo eenen braeven Religieus in hun oogen, Seraphintjen zeyde allen lof van my by den Heer Officiael, by den Ards-Prielter (1) , en elders by zyn Staets Daemen, by de welke hy open toegank had, want het paiieerde by de Bygotten en de verblinde Quezels als den nieuwen Heyligen van de Patriottike Ezels; hy liep vooren op in de Proceffien, met zynen Paternotter, hy prak voor al de Kerk-dcuren op de hoeken der itraeten (1) Dezen was verdoemt zoo wy gehoort hebben hier voorea A". IX. maer 't zeden hy den Ooitenfchen Seraphin had verzocht om voor hem op een Profes te Preken» alwaer gemeenelyk volgen lekkere heeten » hy moft geen gcneraele bfecbte meer fpreken n hy wierd geacnt als een Ards-Prielter zonder gebreken * ziet eens wnt Seraph.cke trecken » van alfdan was Mr, de Vylder een deugderykman, maer al de ichuld myn'er fecula ifatie wierd dan geieyd ten Isftc rail i dervond^ dat God waerlyk was. voor het Huys va»  _ n (33°) Oolienryk, &c. op welke blyde tydinge ik des morgeus had gemaekt en gefchreven op een ftucksken pampier, dit volgende Jaer-Schnft. VIVat- LeopoLDUs IMpe rator, fUtürUs CaptIVIs LIberator! goDt geVe LeopoLD, VerheUgt keYzer, 't LeVcn , hY zaL Den geVangen VerLossIng geVen. Dit Latynfch Jaer-Schrift is door de trauwloosheyd vau den genen op wiens gedienfiigheyd ik my vertrouwde, onderfchept van den Ooftendfchen Seraphin, dezen rnaekte hier van een kas vau Lands-verraederye, hy zond dit op in het Seraphiek Congres tot Bruffel; men hield daer over Capittel, men befloot daer uyt, dat ik noch altyd Vyge bleef, diefvolgens onweirdig van het Zonne-Licht , onweirdig van Maen of Sterren te aenfchouwen, men oordeelde dat de eerftgeftreken Sententie veel te genaedig was, overzulks dat men deze moefte veranderen. Pater Guïlielmus jugeerde dat men myn(i )gevangeniife moeii verand eren, dat men my moell veroordeelen in het helle-kot, op welkers oordeel myn vonnis wierd geftreken, men fchreef een Decreet zonder genaede ; ondertulfchen ik wierd door mynen biechtvader verwittigt nopens de ongemeene verbolgentheyd der Overfte, het gonne ik al had befloten, door dien zy my op den 27 dito hadden berooft van penne en inkte &c. dog ik konde my noyt inbeelden, dat hun vreedheyd zoo verre zoud gegaen hebben, anderfints ik had voorzeker den Deferteur gcfpeelt. (1) Aper de Sylva heeft zynen vraekzugt nog te werk gefield, nnc hy van alle Overheyd was af'gefteld , hy had zig onvoldaen niet wel konnen bereyden tot de eeuwigheid , ten zy hy my prealabel had geileken in dat vervaerclyk kot, daerom heeft hy deze occafie Wacrgenomen om den laclten.trek zyn'er onverzoenelykc vraekïierigheyd te voldoen , zoo dat ik geloof allen Lezer heden meer als overtuygt is , ik wel hebbe gezeyd, dat'er geen gramfd.ap is boven die der Cappen.  Seraphintfen geveynfde zig ongeftoort tot op den 13 öctober, wanneer men my des morgens uyt myn boven kot haelde in de groote kamer , zonder dat ik iets had mogen mede-nemen zelfs niet mynen Brevier, aldaer ziende twee getuygen, ik verheugde my, ik meende zekerlvk te hooren myn gratie, maer ik vond my zeer bedrogen, hoorende den Guardiaen my voorlezen een grauwlykfte Decreet, waer by men my veroordeelde tot de helle , ob rationes nobis notas, als ik daer tegen my meende te verzetten , Seraphintjen alsdan verandert in een duyvelken, antwoorde met een grootfte verbolgentheyd, gaet! gaet van my ! gy onweirdigen! weydcrt u van my! My daer over beklaegende, als ook over men my geen copie der grauwelyke Sententic had verleent , vraegde, wat ik had mifdaen om in de hel te gaen? den duyvel antwoorde ob rationes nobis notas, dat ik door myn ondeugentheyd vervallen was van myn recht, dat zy my geen copie meer moeften geven, dat ik in het kot tegen de meuren konde procederen, hy fchreeuwende als eenen Leeuw, zeyde, wy hebben geen proces noodig om u te koten &c» Broeder Mattheus ftond gereed met nog andere knaepen om my te bedwingen, dus daer was voor my met over dan te zingen fiat voluntas, waer op hy antwoorde , lcyd hem uyt myn oogen in loco tuto ! alwaer hy zal zitten tot'er tyd hy verloft zal zyn door Leopold 9 aldus heeft men my op een aldervreedfte , onverwachtlte en barbaerdfte maniere geiteken in dit onmenl'chelyk en horribel helle-kot, om redens aen hun bekent, ö goddelooze wilkeurigheyd der Seraphinen! Deukt eens hoe verre de vrcedheyd dezer heyligfchynende barbaeren heeft gegaen ! zy fteken my in eenen kerker in den welken de dulle en raezende Patrijodden geene krygs-gevan»cne der Keyzerlyke Troupen derfden lleken, niet jegenltaende zy deze ellendige door alderhande vreedheden hebben mishandelt, in vuyle en hinkende plaetzen hebben gefield, nochtans zy hebben nkt eenen in deze geileken, gemerkt de Commifiarilietu.  C 332 ) cBt kot voor al te vuyl, voor al te donker en oumen* ichelyk oordeelden, ondertuffchen dees H. H. Baerden vreeiden niet my daer in te donderen, oordeelt dan,, hoe zy my daer behandelt hebben! Biechtvader zynde,ik heb verfcheyde koten in het. oud en nieuwRafphuys binnen Gend, in de Cellebroers,( jn St. Jan ten Dullen, in de Kazernen, in de vangenüTen tot Ooüende, Cortryk, Bruffel, Antwerpen en. ïper, met een woord ik heb veelderhande echteniffen in myn leven gezien en in zeven verfcheyde koten, zelfs gevangen gezeten, maer ik mag zeggen, dat'er geen een kot my zoo grouwelyk heeft geweeft als dit, reden waerom ik dit voor de andere heb gekozen om my als lydenden Capucin te vertoonen aen het volk, het welk niet kan gelooven wat onmenfehelyke koten men gebruykt in de Cloofters, in de welke zoo veel eerlyke herten onder den Monaftiquen defpotifmus zyn gekreveert. Maria Theresia G. M. waere Moeder aller önderdaenen , te gelyk Joseph den waeren Vader van het Vaderland, hebben deze koten verboden en ftrengelyk acn alle de Kloofterlyke Overften voorgefchreven, hoe zy geene kerkers meer mogen hebben, mids dit alleen aen de Opper-Officieren der Juftitie toekomt, zoo ik heb getoont in een kort argument I Boek page 262, dog niet tegenftaende, dees Barbaeren zyn ex-leges, exempt aller Souvereyne wetten, zy hebben eenen Regel die benevens hun Conftitutien en Ordonnantiën uytmaeken hun wetten en Coftumen, naevolgens welke alleen zy hun onder zaeten pretenderen te regieren en te bellieren, als Barbaeren en Tartaeren deze te koten, gelyk men reeds meermaels in myn I Boek heeft gehoort en hier nu klaetlyk ziet by de Printe, in de welke men my als Capucin ziet gekot en gevangen in de Scraphyntche helle voor het maeken van het voorfchreven Jaer-Getal; om welkers hoedaenigheden beter te kennen, men de plaetze heeft onderfcheyden met deze Letters : A. Betcekent het kcetsken tot myn'er nacht-rufte \ de  . m < 333 > flaeven in Tripolis hebben zeker beter fargien als men heeft in dees koten , welkers meuren waeren befchildert met drek en ftront van een dul-zotten Pater, die in het zelve was geftorvcn, alwaer ik kobbe-netten en kobben vond uyt de Arcke van Noe, immers als vledermuyze» hinkende als de pefte &c. daer ik de twee eerfte daegen meynde te creveren en zeker had moeten fterven by faute van locht, indien den Dodteur Soupeert het venfterken niet had doen openen, ik mag tot lof van deze Religieufen zeggen, dat zy my aldaer zoo verre hebben vergeten, dat ik tot twee keeren genoodzaekt ben geweeft myn eygen piffe te drinken , het gonne ik met eed mag beveiligen &c. &c. B. Beteekent den eerften ingank ofte deure langft welken men van uyt den Pand gaet door een duyfter gank tot de tweede deure. C. Bewyft de dukke binne-meuren, de welke rondom de heele plaetze beflaegen zyn met dikke planken, om welke af te krygen ik vreedelyk hebbe moeten werken. D. Beteekent den tweeden ingank of yzere deure van het groot donker kot en van waer den Cipier myn eten door ftak. E. Beteekent de kruys-balken met de welke men in dat kot thien a twaelf voeten verre is afgeweirt van het kleen venfterken , het gonne; voeten en half hooge boven het gezichte is , en alzoo het venfterken niet meer dan twee voeten in het vierkant heeft, waer voor 9 houte en 5 yzere kolommen ftaen, zoo heeft den Autheur van den witten Boek zeer wel gefchreven, dat nog zonne.nog maen * my aldaer zoud hebben doen vergaen r> (1) zoo dat ik my bevond inter tenebras (1) Dezen Aulheur heeft zeer wel gefchreven , dat zy my heb-t>en veroordeelt m een kot in het welke ik myn coleur niet zoud verloren hebben door dc flraclen der Sonne volgens den Pfalmill: .per d'iem Sol non. uret te , nique huna per noclem , mids he' kleen venfterken teenemael wss toegeinaekt door de houten en 'yztis &«,  ( 334 ) exteriores, by dies heb alles moeten afwerken by den talï, het gonne onder myn ongelukken was een groot gehtK , anderfints zy zouden myn metfers-konll ontdekt hebben voor al-eer myn werk voltrokken was. F. Toont aen wat fchroomelyke boeyen en ketenen men aldaer exprefl'elyk had gehangen om my nog meer te doen fchrikken en vreezen, de welke myn hals en voet cieraed zouden geweett hebben, by aldien myn onderneming niet wel had gelukt, daer ftond ook eenen overgrooten en langen ftok nevens de keten, om indien ik hun ergens in mishaegdc , my te difciplinercn, 6 vreedaerdige Barbaeren! G. Is het vertrek langft het welke ik myn onderae* minge heb begonft en voltrokken, hebbende juft daer de Letter ftaet doorgebroken, nae ik langft onder de rlole niet konde gelukken, maer de meuren waeren harder danhetyzer der baere, die ik in de pifcine hebbe afgevylt. H- Bediet hoe ik geen Pater-Nofter heb gedraegen, ook maer geringelt met een ltuk van een koorde, het gonne aen den Guardiaen veel chagrin baerde, waer over hy my meermaels vermaende , zeggende , dat'er ontelbaere Aflieten aengehecht zyn aen de koorde en Roofenkrans-Draegers (i) , maer ik wilde deze niet draegen, om tc toonen ,dat ik niet meer wilde gebonden zyn als een Barbaerfche flaeve, nogte wezen Capucin. (i) Dit H. Seraphintjen op den 8 December 1789 by de Prekert. tot Gend predikende over de gelukkige Staets-Omwenteling, heeft zyn Sermoen verdeelt cn voorgefleld volgens dezen belacchelyken Seraphieken SyUogifmus in barocco : I Duel. Daer den cerdienft is van Maria, daer is Victorie. II Duel. Daer den alderheyligften lloofenkrans is , daer is derj, Eerdienft van Maria. UI Deel. ergo daer den alderheyligllen Iioofenkrans i* , daer is Victorie. Op den welken ik Tri - bri - braclici beantwoordende , zegge i I D. 't Land was vol Roofen - Kratifen. II D. Maer van Viêiorie niet. IIID. Ergo: Perc Guardiae» is Preclter d&ugmüei.}  C 335 ) Midsgaeders de twee bedien zyn de twee Ratten, die my den weg hebben geleert langft welken ik moefte werken, in myn rechter hand is de Forchette, die veei meer was gebroken, maer den Graveerder heeft deze -aldus geileld om te konnen ouderfcheyden, dat het een vorkskens is met het welke ik het kalk uyt de meuren heb gcmaelt. In myn rechter hand is het kleen Engelfch Pennemesken, die ik in mynen broek-zak had verborgen,met het welke ik de yzere baere, zynde twee duymen dik afgevylt heb op den tyd van dry daegen, wanof ik het kleenfte ftuk mede heb genomen en aen myn vrienden voor een gedenk-ftuk gelaeten. Dit mesken is benevens myn aenzicht teenemael verfchillig aen hun Origineel, het mesken en forchette zyn veel te groot nae proportie als ook het aenzigt, het gonne my voorgeeft als eenen ouden Patriarch, daer nochtans yder bekent ik myn 42 jaerigen ouderdom zoo jong draege al of ik niet meer dan 30 of 32 jaeren zoud hebben, waer over elk een zig niet genoeg kan verwonderen en allen Lezer zeker zig ook zal verbaezen, hoe dit kan zyn nae al myn menigvuldige zeldzaeme gevaerniflen en alderpynelykfte avanturen , nae zoo veel jae onbefchryvelyke pynen ontmoet te hebben. Cmzarem appello zyn de woorden die ik in fubftantie hebbe geantwoord aen den Guardiaen, die my op den 15 Oftober eenen brief bragt, die reeds van den 4 dito was gefchreven door den fingulieren man Godefrid, den welken hier in zyn originele Latynfchc woorden is geplaetft, zoo ik aen hem op den 4 November laeftledent heb belooft, ziet I Boek page 325, den welken om zynen ontaerdigen ftyl en alom by-een-geraepte ftoffe, niet verdient dat men dezen zoude overzetten, mids den heelen inhoud draeyt over myn eeuwige verdoemeniffe, indien ik God cn den Keyzer niet wilde afsweiren, en my niet blindelings en wilde ondergeven aen de gevolgen van den gebaerden feraphinfehen defpotifmus 'aenuemende de zoo-gewaende Cappe-Oodmoedigheyd, als den noodzaekelycken Weg, zoo hy zeyde, tot  < $36 > feynder alf ( by hem ) gedefpereerde ZaV.gheyA i ialzoo hy hier bedektelyk. fchryft en den Guardiaen my opentlyk en mondelinge heeft laeten kennen als In -en- Ent rep ré't Plen.potenUair dezer Seraphike Depêche. Vblis Pater ac dileclijfimt Difapule t tt lias ego imprsefenöaram ad Tè fcribendas duxi , ad figniïlcar» « dam amaritudinem anima? mese propter Te , tanta majori erga Te » afteflus ddectione, quantö majori dignus es commiferatior.e. No» vilii fanè , memor verborum ac promiffionum , quas feci oretenus » corde candido & fincero, de tuo tarnen ca'ndore, finceritate & » compunaione , ex vaiiis rircumflantiis, non modicè dubitis ac ti» mens latentem hypocrifim , maximè quia plu res alii , nullam haben»i tes de Te confidentiam, perfuadére me nltebantur , quafi omr.is " compunaio tua , non cordis fed folius fadëi & linguse , anparei s M non vera, inanis non folida , fimulata & falfa fuiffet, & ecce ' » quod timni , modö video ex projrtia tüa figüaturS , qnia cor tuum « non eft reaum coram Deo: quaie non timuiftf, Frater' mïttefe « manum tuam in Cüriftum Domini , tanio , ut apparebat , fervore i, defideraudo, petendo & re-ipfl in ftatu tam damnabili accipiendo » facram Communionem ? in'cidebat mibi quiden., emendationis tue »fpe quafi omm deperditi, qui toties circa Te olcum & operam „ P rdidi , & ownia-qnse modö experior, ab initio pnevidi, nenUe « m Arcmvis d.fcolum aliquem inveni, qui tantum malum fecit lie„ ligmni Matn Suaa, & de illius intuitu Anti-Chrifio fimilior eft, » quam le attamen quia , ut vulgö dicitur, quamdiü fpirat hali' » tus, fpesfupereft vit* , prefentes fcribere nou dul itavi , noü » ut exmde contnftarens , fed Ut contriftareris ad psenitentiam , & l ?™S..eor.m ,De°.' &futiMn' « his «r aliis, quas ad Te qu.n* dam dtrex., teens', fruftam faltem aliquem etiamfi minimum, « faltem m aeternuate viderem ! fed quia in profundum venifii , «1 ' ZlITT' tlme0 inqUam' no"v«^'"or, timeo nèW m"lL fit' & 1md 1n£Efo> l,r^rit Tibi,si quidquiddefideras,ac" ZTc 7m" Ve/° *"* detriment""> P^i^ris? qtrid proderl ha, bere Corbonam , & perire in iaqueo? timeo dixi , & terum dico ' " ,* }^m 0di0 h^erem? ,diPfum maxime fperarem , fed quia ule-Ipfum maxnne diligo, commiferans Tui , ideö m lum m„d « max.mum m Te maxime timeo: & Tu interim ferit-ere, dicere a- > que d.vnlgare, borribili calomniü, non dubitafti , quod Te pe,- ItuTVraTTr^ S^criorcs- tnitümMaipres tin Min o es , « ubr Tu Frater! Fratres tuos, Superiores tuos , ltcügionem Ma' «tuemtuam ab mitio ufque modö perfequi , de'ntibus dilacerare & « mrnis mjuiie denigrare non ceffafii. Si Lattones & Malefactores,  < 337 ) „ _ „ , • noite «*gnl, Judices fuo, , fuos effe dlcerent Perfecutores ? «É- * L dicerent, minui peccarentJ fed tu Frater , quem genui (loT, quor in perfon* Matris Religioms tu* ) quem cnutnvi, que* , tauta teneritudine vovi in finu meo , non voUu mfi oonum tuunt ■„ ut Tibi bené fit, & Tu , ceu.fflius ingratus , ceu fpunus , ecu „ adverfarius Anti-Capucinus, fictinè mini reddis toulum pro bom no » nsecciui eft merces laboris mei ? qnid me Fr.üsr perfeque„ ris 3 durum eft Tibi contra Stimulum cajeitrare . . . Ecce ! Fm" „ ter'l quaii vi coaröor prarfentem abrumpere , turn charta , tum „tempore deficiënte, fennonem, alioquin vix corde düatante ,.fmiendum,idque propter deliduai tuum noviHunum, dequo plur, „ iadubiè Rev. vefter Superior , cujus prudentie difcretiom at„ que juftitise, tamquam Commiffario noftro , ac Vludne Cuftodi, l deli'tum hoe, pro muuere Oificii noftri indubie antmadverteudum „ comnufi, qui aget pro me Judicem juftum & p urn, & quden „ magis pium; non minus , quam ego, urne* pr* ocuhs habens „ tuam , crede fcribenü , emendationem , cujus unicum Ttbi fuper„ fles eft medium, uti ante-adis annis non femel infinuavi, mnum» „ Humilitas,. in qua fola , & non aliunde , cor tuum , nnu.s ob» duratum , divina gratik adjutrice, evadet cancan, & loquens r$ Victoriam. Vale. " Brnxellis Die 4 »* «79». ^ ^ ^ jeryu, ti P. Godefrïdus Capuc. « Min. Prov. L. I. ik had gemefent op den s7 Oftobet hem' te beantwoorden, boe hy beter zig zeiven zond vergeleken hebben by Anuchrïfl, dewyl hy danof veele eygendommen heeft en zelfs den naem LUDoFICUs, maer ik had mynen tyd te zeer noodig om de meuren te doorbreken, ik heb hem daer over gefchreven uyt Keulen en gezeyd dat hy zeer wel den naem draegt van LUDoVICUs Anlhrifl, want alzoo Chriftus leert dat dn eenen beenderen menfeh Zal zyn, zoo is dezen man bezonder in al zyn werken, fchryven en woorden, zoo wy getoont hebben in den I Boek, hy is zeer uytgeftort om zyn önderdaenen te verdoemen, alzoo wy gehoort hebben in zyn fameus Sermoen gedaen tot Meenen, ziet ibidpagey2I2. Chriftus zegt, die een ander verdoemt, zal zelfs verdoemt worden, by dies, hy my en andere verdoemende zal verdoemt, zyn , ergo ipje jtliut* perditioms..., y  ( 33° ) ARTIKEL X I. Hier volgt otnjiandiglyk, hoe dat ik Yzers, Meuren, Steen, Hout gebroken heb\ gekropen door de Deuren. Daniël om zyn getrouwigheyd tot God geworpen zynde in den kuyl der Leeuwen , zugtende tot den Hemd , wierd mirakuleuzelyk gezond bewaert onder de klouwen van die vreede dieren en zeer haeft daer uyt verloft ; hope den Lezer Jmy niet kwalyk zal afnemen dat ik myn volgende gevaer afbeelde met dit van dezen grooten Propheet, niet dat ik my zoud derven vereelyken by deffelfs heyligheyd/verre van my! ma r beelde my m te mogen zeggen, dat'er eenige over-eenkomfte ichynt tuifchen myne avanture, dewyl ik heden mhco tuto was gefmeten om myn getrouwigheyd to he?1e St ï ?ZCr> Zürnde a,S eene» Daniël ^ een helle-kot, duyfter, vuyl en ftinkende als eenen feÜvl van ontaerde Seraphieke Leeuwen, i„ welken k was Z fmetentennftantie van de booze Priefteren ™de Patn-jodfehe Religie, om myn getrouw gTeJd b den jaeren dienft der zuyvere Catholyke Religie, waeron den goeden God my als mirakelenzelyk aldaer in he leven heeft behouden en boveiumteurelyke fterkte heef verleent om my zeiven dus in korten tyd t vSoiref doorbrekende houd en fteen, yzer en ftael &c * baeflvk dl Anetfl?p "ieuwsSieriShe^ hoe wonderbaerlyk den Apoftol Petrus is geloft uyt den kerker alwaer dry deuren waeren, wanof een genaemt deyTere poorte, geloove dan met reden, den Lezer deze mvn aerdige verloffinge nieuwfgieriglyk wenfcht te 1 ooreï gemerkt ik myn zeiven ontblood van alle inftrumenïn heb verloft uyt diergelyken kerker, zyndedSS& van alle de gene ik oyt heb ingegaen als BhecnSer bl^fteLflerWlyldtender zeven in de -e"- men mj heeft geileken om myne getrouwigheyd aen God en den Keyzer ; zynen ingank was ook verzekert met drv alderzwaerfte deuren, wanof eene met recht mag ge?  < ss» ï ^oemt worden de yzere poorte , overmids zy wel met yzere floten en yzere grendelen is verfterkt, dus was ef my geen hope van verloffinge ten zy door den Hemel, waerom. ik van den moment ik daer in was nep, undè vernet Auxdium mihi ? maer n,y docht te hoeren voor antwoorde het woord 'tgonne de rebellige Bruggelingen enkelyk toelieten te zeggen aen den gevangen Keyzer Maxunihaen , java te ipjum & juvaberis; dezen Echo in myn memorie van jongs af gewoont hebbende, miftjroofte ook myn hert, want zittende in zoo tenen kuyl, in zoo eenen Herken kerker, in loco tut>t wat hope konde my over zyn om myn zeiven te verloffen ? aengezien men my op den 15 October teyde, dat ik aldaer moeit afwachten den uytval myn'er Jaerfidiriftelyke Prophetie, VIVat LeopoLDUs IMperator &c. met anders hoorende door mynen Cipier en door andere uytgekochte Leeuwen voor myn veuftprken fchreeu-Jren dat Leopol'd alom was verloren, by dies dat'er voor my geen hope van verloffinge was dan in te gaen den weg van het gonne den Ards-Hertog Philipp'e mocht zeggen aen zynen Vaper. Daer was my niet meer over dan myn zeiven te helpen wilde ik geholpen zyn, maer door wat middel? auibus Auxiliis ? . , * Seraphintjen verftaen hebbende ik doorgebroken had heeft fpyltglyk en ais raezende, den Broer Cipier verdacht e'n berifpt als my geholpen te hebben of werktuygen bedektelyk aengedient te hebben, heeft ook alfdan gezevd het gonne de Boeren van omftreeks Liefk. reeds dikwils hadden gelooft en van de Patrizotten hadden gehoort, dat ik met den dnyvel omgynk, * De Cappen hebben gelogen met te zeggen, dat ik door myn vrienden was onderfteunt geweeft ofte door den duyvel, om dan den goedwilligen Kitteur-Cipier, myn Vrienden en andere valfch-befchuldigdete verlchoonen, declarere by dezen, dat'er niemand anders my heeft geholpen dan den genen die Pauwel en Silas zoo wonderlyk uyt den kerker heeft verloft tot Phdipvdle, ik proteftereop mynPrieflerlyk woord , dat'er niet eenen  ( 34° > -uaenfch by my is geweeft buyten mynen Biechtvader» den welken niet verdacht kan zyn my eenige hulpe toegebracht te hebben , dewyl hy maer by my is gekomen fmorgens om i o ueren, wanneer ik des avonds om eif ueren ben doorgebroken, by dies^, al had hy my de werktuygen aengebracht waer mede de Patrizotten de Cafteelen van Gend en Antwerpen hebben beginnen te breken, nog zoud ik op zoo korten tyd niet doorbroken hebben al het gonne ik enkelyk met myn forchette en penne-mesken heb doorbroken op den tyd van 19 daegen en nachten, werkende zonder ophouden op de volgende wyze. Zoo haeft ik my in dien kuyl vond berooft van allen toegank, ik beweende , dat ik niet had gevlucht ten tyde ik van den boven-kerker daegelyks zulks had konnen doen, maer wetende, dat men te laete fluyt den ftal wanneer het peird geftolen is, ik wifte ook dat men te vergifs God laftert, murmureert, vloekt of zweird-, wanneer men onder het geweld der goddelooze zugt , ik heb my daerom op myn knien geworpen en de Seven-Pfalmen gelezen van David, om God te bidden, hy my gratie zoude verleent hebben gelyk hy had verleent aen Jofeph, aen Daniël, aen Pier en Pauwel in de kerkers, ik bad hem om bevryd te zyn van alle kwaede bekooringen , naementlyk van die waer by Polus zig in de Cellebroeders en eenen in de vangenifle van het Geeftelyk Hof, onder myn voeten hun hadden verhangen een weymgen tyd tc vooren, over dat,zy ook zoo onmenfchelyk waeren mishandelt &c. Ik mediteerde een weynig op de volgende texten : Domine ne in furore tuo &c. ik en was nauwelyks ten halven dezen eerften Pfalm of myn geeft wierd zeer geftoort, niet door vriendelyke bezoekingen der E. E P. P., niet door het bezoek van Peer Hilaïr, ik en wifte niet wat peyzen van het geruchte dat ik in myn kot hoorde , ik miek wel 100,000 kruycen, want ik meende dat St. Antoinal zyn duyvels had oorlof gegeven om my te komen bekooren &c maer hoorende, dat die duyvels nir bevreeil waeren voor myn kruycen, , ■- j ■  ik ben uyt myn gebed gefcheyden, heb, zoo veel ik koude zien, naegefpeurt wat geeften myn droefheyd kwamen verfchrikken enmynangft vermeerderen,maer ziende van alle kanten, in wat Herken kuylik was geileken , ik meende te nerven van pynelykheyd, ïK hoorde als Paulus een gerucht en geloop, maer ik zag niet eenen hellenen Geeft ; ten laeften de Geeften wierden my zoo gemeen als de Leeuwen aen Daniël, twee Water-Ratten feliciteerden my over myn blyde inkomlte en getrotfwigheyd tot God en den Keyzer, zy fcheencn L ook Vygen te wezen, zy noodeden my hun fchuylplaetzen te bezichtigen my verfchrikkende over zoo vremde Hongaeten te zien, achtervolgende hunnen optrek cn marche om te zien wat kazeraen zy bewoonden, ziet hoewonderbaerefykdat God is m zyne H. fi.. hoe wonderbaere middelen hy gebruykt om te trooften de gene hy wilt verloffen! hy gebruykt hier twee Ratten (i) om my den verholen weg te toonen langft welken ik hope vond van eens myn zeiven te verloüen , want by d'occafie dat ik naefpeurde door wat hol deze Ratten uyt en in myn kuyl marcheerden, *°fdef te dat ik langft het vertrek de planken en berdels konde overweldigen, hoewel zy met twee dikke yzere plaeten waeren verzekert; dezen weg by gelegentheyd der RatVifite ontdekt hebbende, hoewel ik voorzag hy my onbedenkelyken arbeyd, moeyte en voorzorge zoud gckolt hebben, ben opgefprongen van blydlchap, heb de Ratten geroepen om een Patriotfch ballet te danfen, ik heb hun op zyn Seraphynich gegroet, hun noemende Confraters , myn lieve Brocrkens en getrouwe Tygen . Ui heb gezongen den laeften text van mynen eerften ir^VT£ u$tl den' volgenden nr.nl her oud zynde, werkende ende Vyvcnde eens ver- Hoeden &o± Katte» n y  ( 34* ) Pfalra : den Hetre heeft myn gebed aengenomen, datty zig bekeeren en haeflelyk befchaemen die my hier tegen alle recht mishandelen. Aldus getrooft door eenen middel gevonden te hebben om met geweld door te breken, heb eerft en voor al met myn mesken de naegels gelofi van de tafel myn'er vertrek, heb de fieenen van de commoditeyt allengskèns met myn forchet uytgckafkt en de een bnks nae de andere onder myn bed-goed geileken , de welke ik telkens dat men my 's middags en 'savonds eten bragt, "weerom op zyn plaetze moeft metzen, dan heb ik met myn mesken een yzere baere, liggend2 voor een beletzel in het midden van den mond der pircine , algevylt in den tyd van dry daegen en twee nachten, depifcine geopent hebbende, heb twee planken met twee yzere latten van de meuren overweldigt om in de riöle te konen, meenende my te laeten neerzinken in hope door den kom te geraeken in de riöle, langft welke 'het heel Convent zyn onrcyhigbeden ontlat! in de Schelde. Ik was den derden dag, niet tegenltaende myn ziekte reeds zoo verre gevrocht, dat ik om 9 ueren 's morgens teenemael moedernaekt tot in den grond der pifcine was gekomen en van duyzende gelukken, dat ik my ftillekens had laeten zinken, anders ik had een lange regt ftaende yzeren pinne juft dweers myn lichaem geboort. ö" Denkt eens B. L.! vat moordaedige belétzels die E E. P P. gebruyken om den gevangenen het vluchten te beletten ? ik weet en bekenne geirn, dat'er vangeniflen voor de booze Leden van denStaet te beteugelen , noodig zyn, ik oelyde, dat men in alle kerkers arretten metttin de pifcinen, maer noyt op zoodaenige wyze, want had ik my gevoeglyk laeten vallen ik was een tweeden Simon Styhtes , een yzer pin had myn lichaem doorboord. Myn wanhope van langft den ftrond-put weg te konnen geraeken, verminderde zoo hooglyks myn krachten, dat ik by-nae niet meer konde opklimmen , temeer om dat de buyze zoodaenig eng was, dat ik n0g uyt  nog in konde, ik vreefde daer in te creveren, nu met klaefteren, dan met klemmen tot ontrent het fop gekomen, gekwetft en over-al in bloedende, ik hoorde de fwaere grendels van de eerfte deuren openen, ik meende tc verflikken van fchrik, overmids ik moeder naekt zynde, onmogelyk den tyd niet had om myn kak-huyzeken toe te leggen, daer uyt geworftelt zynde hebbe in aller haeft de Cap overgetrokken en my als kakkende gezet op'tvertrek, verlangende te zien wat nieuws men my aenbracht van wegens den grooten Mocchol, ik zag voor myn trafflien verfchynen Mundus Muüebris, den welken my aenbracht den bnet voorzeyd,mv ziek gebaerende, ben op het vertrek gebleven tot'hy zyn Baerd-Baerfche commiffie had volbragt, dan heb ik beftoten de meuren door te breken», maer alzoo ik deze veel te verfteent gevoelde om met myn mesken en forchette te doorbreken, heb beftoten het yzer, dat ik doorzaegt had, uyt te breken, het gonne my gelukte den vyfden nacht, alsdan meende ik hal gewonnen cn waerelyk ik was meer, dog om chefwil dat ik aldaer moeft werken gelyk de metzers van SalomonsTemnel, te weten zonder het minfte gerucht, geklop of gedruys, zynde dag en nacht gewaekt door de aenwoonende Cappen, zoo dede ik met dat yzei geen voordeel, dit was my van geen het minfte nut, ten zy op den ftond wanneer ik heb doorgebroken ik moeft al den tyd my bedienen van myn forchette en mesken, waer mede ik zoo langdeunglyk heb gekotert dat ik op den elfften nacht om dry ueren den meur doorboorde zynde een fteen en half dik, maer noyt:K mvn vrees zoo groot geweeft dan als ik met den top der forchette, hebbende niet meer dan <^enen tand door den meur was geboort, want ik vreefde, dat men des anderdaegs dat gatjen zoud ontdekt hebben en myne & ^reefde dus «eJj*V«g het iuft uytkwam op de plaetze daer gedeuriglyk geloit word het gene de Boerkcns geven om te leven. Ik had van den anderen kant een grootften trooft, zieiide meer om meer te «lederen tot het geluk myn'er  X 344 ) yerlofling, ik verheugde my zoo veel te meet, om dat ik hier door had te verhopen myn zeiven te konnen verloffen , naevolgens het woord der rebellige Bruggelingen : juva te ipfum & juvaberis, dit gatjen veroor* zaekte my ook een zekerheyd van wel uyt te komen , want had ik eenen Heen leeger of hooger geboort, al myn arbeyd was als niet gedaen geweeft, ik heb die hoogde moeten afmeten met te luyfteren naer den val der Paters-Stronten, die in de riöle pionten. Denkt eens B. L.! hoe menigmael ik met den mond » heb moeten rieken den Cappe-Strond * het welke my de eerfte zeven daegen de locht heeft moeten leveren» anders ik was ~ groo. genoeg «Iwr^^^iTS heb met alle omzichtigheyd op den nag v< 1 v dweers door geileken met myn groot y*«;«"g^ een halven Heen uytgebroken, met nog ans zonder he grootfte geweld te moeten gebruyken, nu ik een g Ld gemlekt, zoo moeft ik zoud met den 12 ueren of des lmorgtns yio g poogingen ontdekt en voorzeker zeer dier beloont 11 lif vlocht in de uytterfte angft, vreeze en achterdenken men my op het fait zoud betrapt hebben tk had 53 Teer nieyte dan ik had gemey nd want *o*.gelyk niet eenen halven fteen te gelyk konde los WJ een ik was genoedzaekt by ftukskens af te breken zoo'dat k nog geen eenen heelen fteen uyt had als he elf ueren Leg , waer oP ik alf doodjan, moeye vol fchuvm en zweed als wanhopig was, en mynen ae e n net konnende haelen door den overgrootendorft niet hebbende om myn zeiven te laeven,heb voor den S rd tael myn eygen water gedronken , waer door * 700 ververfcht zynde , met eenen nieuwen moed ben aen het werk gevallen, en nae myn aedem erfchept te heb benlhebbe zoodaenig gevrocht dat er meteen nkeer ontrent twee fteenen te gelyk uytvielen , het gonne zoo  ( 346 ) ▼eel getier maekte, dat men dezen floot zond gehoort hebben, ten waere dezen was verdooft door den holden wind die om 9 ueren was opgerezen, het gonne als een oezonder voordeel diende om myn werk uyt te voeren auderfints die boven myn kop fliepen, hadden my zeker gehood, nu een gatjen hebbende daer mynen kon door konde , heb geen tyd verloren om het juft groot genoeg te maeken, ik heb my ganfch moedernaekt, hoewel teenemael bciweed voor dat gat ontkleed, en nae veele worftehng, ben ik eerft met de voeten daer door gekropen en achter my de Cap getrokken, het gat was zeer ongelykig en kantig dat'er veel van myn ledenen zeer deinyk gekwetft waeren, dog in dat moment ik en gevoelde geen pyne nogfmerte, my was genoeg zoo nae verloft te zyn uyt de kerkers, in welke men my reeds elf maenden zoo onmenfchelyk als onrechtveirdiglyk hadde doen'zugten, gekomen zynde in het buyten vertrek, fpeelde raflyk myn Cap aen, ben in den hout-ttal gtgaen om een leeder te zoeken ten eynde over de meuren van den hof te klemmen, maer vond niet het gonne ik zogte, ben dan in andere van hun verlooren koften gegaen, heb eenige tonnen op elkanders gerecht, maer ben van boven neder gevallen met heel myn ftellagie, heb daer-en-boven de hekkens van de wegen uyt den hof afgerukt en daer langft opgeklommen, maer alles te vergifs , deze waeren veel te kort ben eyndelinge op een hoog gebauw waer zy hun mout' droogen en graen leggen, geklommen, aldaer op de ftraete ziende, fchrikte my te laeten vallen, do* terwvlent ik daer op zugte en duchte, ik botfte tegen een groote rauwe, met de wdke ik my liet vallen op een leeger dak en van daer in de Keyzerftraete, maer alzoo de koorde ievers haeperde, gelyk gemeenelyk gebeurt in haeftige daeden, ben van zeker hoogde- gevallen, waer door ik myn flinke hiele als gebroken hebbe en door welke ik veel bloed heb verloren. Nu in de open locht en vrye iiraete liegende, meynende met de Patt. te zingen vive la Liberté ! ik wierd - overvallen mei de uytterfte vre.ze, door dien de Pa-  tfouhïe daer aenkwam en alzoo ik onmogelyk kun me. konde ontloopen , meynende het een wacht was cue reeds was bercpen om my te vangen, ben gekropen ove- handen en voeten in het fcheldeken achter de nuyzeu, alwaer ik my by alle geluk heb verdoken tot das de Patrouille voor-by was, maer zy ziende eene koorde hi . uP het dak uyt een ope#iftaende veniter, zyn e i bellen aen het Convent om te weten of'er dieven waeren? men heen hier op terftond alles doorfnuffelt, men voud het gat langft het welke Auxdius Du Auxüio was geloopen ex loco tuto. _ Wat leven daer door in dit H. Gemeente is ontltaen, laet ik over aen den Lezer te giffen! myns aengaende heb my weynig daer aen gelegen gelaeten, dc was te zeer bezorgt waer henen en by wie ik myn azyl zouu gevraegt hebben, ik was bevreett om levers te gaen bellen, mids het juft middernacht was, dog my altyd fteunende op de ongemeene goedhertigheyd van die my eertyds veel dienften hadden toegebragt m my te verloften uyt de flacvernve dezer aerdfche Seraphynen; tk zeg van mynen tweeden Advocaet den Heer van de Vvvere ie Coc&tberge juft daer ontrent woonende, ben al'kruypende en enkelende gekomen aen zyn Hotel, heb drymael gebeft, maer te vergifs Jurdo narrabam fabulas,' hy was reeds voor de derde-mael met zyn hettte Echt-Genote, kinders en domeftike.n gevlucht uyt het Vaderland voor zyn getrouwigheyd tot den Keyzer. Dan alzoo ik langft die kanten niemant wifte om te fchuvlen, ben in onfprekelyke pynen gekomen aen een huys in het welke ik niet meer dan eens als vriend had geweeft, en alhoewel ik wifte dat den Heer eenen grooten Patriot fcheen, ik wifte te wel hoe hy peyfde, hy had my onmiddelyk voor de Paep-Revolte zyn nerte e-opent, op het welke ikmy fteunende , ben tot aen zyn huys gekropen en heboe ftillekens gebeft, ook voor al-eer ik aen dees poorte was, wierd ik by-nae gedood door een fchildwacht, om dat ik, och ermen! met had geroepen op zyn woord : Patriot ! het gomte my onbekent was, gemerkt ik nog langft geen ftraeten had  ( 34* ) gewandelt van 'tzedert deze Leeuwen mochten Patriot J'chreeuwen, als hy my arretteerde en vraegde van waer ik zoo laete in den nacht kwam en waer ik henen liep ? heb ftoutelyk en onbevreeft geantwoord, men my uyt het Convent had geroepen om een baerende vrouw de biegte te gaen hooren ; hy liet my cp dit woord beleefdelyk henen gaen met offer van dienft, maer twee ueren nae dien *> indien hy my nog had gezien » hy had my niet meer laeten gaen om baerende vrouwen te dién « want men door heel de ftad nae den bcruchten Capucin had doen zien » Mr. Morel hebbende de wacht, wierd danof terftond verwittigt, heel het Guarnizoen was terftond op de been, men verdobbelde alom de Patrouillen , men omzette al de ftraeten, maer dit koude alles niet baeten , ik was reeds in loco tutijimo. ARTIKEL XII. Moe dal ik onverwachts myn Sufter heb gevonden , Hondert Louien geftelt voor die my brengt gebonden- Den Heer waer ik azyl heb gevonden, heeft my aenzogt zynen lof noyt te vermonden, daerom ik verzwyge zeer geirn zynen naem, dog niemant zal dezen kennen, met te zeggen hoe mirakeleueelyk ik iu zyn huys myn eygen Sufter vond, de welke aldaer op den Hoogtyd was gekomen van Noordfchote met intentie om door de gratie van dezen Edelen Heer, die veel vermogen had onder de Hoogmoedige Staeten, van de Souvereynen te bekomen een Depêche om my te flaeken en te verloffen uyt den ellendigen kuyl der Seraphieke Leeuwen. Dezen Heer had myn Sufter vol medelyden wel ontfangen en het logement doen nemen, in weerwil zy voor den eerften keer van haer leven aldaer was gekomen en veel excufien had gedaen r> niet wetende dat God dit aldus wilde verftaen « nae ik twee-mael had gebeft ,zag van verre een ander Patrouille komen, waer door ik vol fchrik wat.,vry er heb gebeft, een der neir-  { 549 ) •Üefte domeftiken vraegde, wie ik was f ik niet mo» gende zeggen mynen naem , zeyde, Pater Guardiaen der Capucinen ! waer op de poorte terftond wierd open gedaen; Mafurken, niet min als flaeperachtig altyd in onraite en medelvden in myn droevig lot, was op den derden belle-trek opgeftaen en van verre in de zaele komen hooren, wie en wat ? maer alzoo dezen kaemerlink my niet kende en zy ter contrarie myn ftem vati verte hoorde , zy wilde my toekomen om te omhelzen, maer de fchichten onzer broederlyke liefde beletteden haeren wil, zy viel in onmacht, maer aldernieeft bezorgt zynde voor de opkomende Patrouillen, heb eerlt getracht de poorte op de ketenen te leggen en dit vrouwmenfch vindende op den grond, hebbe gevraegt aen den kaemerlink of dit was Mevrouwe? maer eer hy my beantwoorde, ziende dat het buyten al myn gedachten en verwachten myn eygen Sufter was, ik viel ook als buyten myn zeiven, dog kloek boven kloek heb nog den eerften geweeft om haer op te helpen, by te ftaen en te trooften; het eerfte woord dat zy my zeyde was, ach Frere' Frere ! gy hebt kwalyk gedaen, gy zyt zeker uytgebroken en had gy nog 14 daegen patiëntie gehad „ de Keyzerfche zullen in het Land zyn* Deze woorden waeren my pylen aen het hert, verftaende hoe nae myne glorieuze verryffenhTe was, dog: overdenkende de perykels die ik altyd had voorzien * heb haer geantwoord, couragie Sufterken quod fea% fed ik ben'er uyt, God zy gedankt! ik en wifte met anders als den Keyzer was nog tot Weenen, en genomen hv hier nae-by was, heb altyd gevreeft, dat zoo haeft hv met geweld in het Land moet rucken, hy alle de belhaemels zal ombrengen en de Staeten zullen de gevangene Vygen integendeel dooden zoo had ik niet anders te verwagten dan een fchrickelykfte moord » waerom ik in tyden door yzer, hout en meuren ben geboort r> ergo Te Deum. God dank! had aldus myn Sufter vertrooft en vond by dc inwoonders van het Hotel grooten trooft ; Mynheer 'zevde, gy zyt uyt de klauwen der Setaplueke  < 353 ) Leeuwen <, zy zullen lang en veel achter u fchreeuwerw eer zy n zullen vinden &c. hy heeft terftond rooden wyn doen koken en wy hebben gedronken onder den VlVat LeopoLDUs IMperator &c. Den Lezer moet hier bedenken wat overgroote ver» fiaegentheyd ons harten alsdan heeft overvallen, Mafeur was daer onbekent des avonds gegaen, om &c ik des niiddernachts om azyl te ontfaen, oordeelt' en bedenkt eens wel »■> ó onpartydigen Lezer! dit wonder fpel* of dit is gekomen uyt den Hemel of uyt de Hel » voor my ft is Luctor cy emergo. Middelertyd heel de ftad was over-ende, de Militaire wachten en Patrouillen verdobbelt, het Commodité Militair was terftond beroepen tot konjeil des geweire, men vond goed alle de poorten gefloten te houden, naawkeuriglyk te vifiteren alle die uyt en in de ftad moeft gaen, het Kommc-thé Civil publiceerde een Souvereyn Decreet, waer by men beveelde alle Religieuzen op te houden als die uyt de ftad wilden gaen zonder zonderlingen oorlof of Souvereynen paiport ,• ey God! wat verwaendheyd! zy dachten zekeflyk, dat myn verhand was verloren met myn bloed, zy meenden voorwaer ik zoo onvoorzichtig was als zy, dat ik nergens vrienden zoud gevonden hebben om myn Cap en Laerd te verkoopen en dat ik daerom gekapt en gebaera zoud uyt de ftad gegaen hebben, hierom hebben zy my alomme uytgeportraiteert. De Staeten vreezende, ik my zoude vervoegt hebben als Commandant of Gouverneur by de Ooftenrykers, hebben goedgevonden 1300 guldens te beloven aen de gene of den genen my konde aenhouden ofte gevangen overleveren. Ey! wie zoud gelooft hebben, dat eenc-n Baerd, die by de Cappen nergens toe goed was geacht, verfmaed en altyd verworpen, door de Hoogmogeude zoud weirdig geacht zyn geweeft eerft 100 Patacons, daer nae, nae hy verwezen was geweeft tot de galge en rat, pae hy zyn Paftorele kleederen had verwiiftelt met eea «eraphynfch haften kleed, heden 1300 guldens?  ( 35* )■ Maer neen! Gods voorzienigheyd heeft my dezen keer beveyligt tegen alle vyanden, zy heeft my beweegt in een alderbette fchivylplaetze , alwaer ik tot den 6 JVovember ben verholen gebleven, zoo' nouwkeuriglyk bewaert , dat'er niet meer dan eenen domeftiek vau het Hotel, tc weten den genen my des nachts had ingeladen , my heeft gezien en van alles rykelyk gedient, overmids ik in zynen Heer vond een Keyzerlyken vriend; retribaere dignare &c. ARTIKEL XIII. Hoe ik de ftad van Gend diev'lings ben uytgereden, Waer ik dan ben beient, hooren wy klaer op heden. Mynheer mynen onbeloonelykeu Hofpes , hoorde daegelyks nu van den eenen dan van den anderen, wat macïregels men in alle de Kommekens-thé bedacht om my te vangen of ergens op te lichten, waer nae hy alle maetregels gebruykte, hy vond goed my te verduyken aen zyn domeftiquen, hy oordeelde noodig ik eenige daegen in zyn huys zoud verbleven hebben tot dat de grootfte waekzaemheyd zoud voor-by geweeft zyn; Mafeur diende my voor Kameriere, alles wierd my in abondantie gejont, ik was van de uytterfte ellenden gevallen in de uytterfte wildigheyd, wy hadden terftond den Baerd en Cap verwiflelt met het kleed vart Mynheer, ik en oeffende alsdan niet te wachten nae de difpenfatie van den Biffchop, overmids ik noyt de Cap vrywilliglyk had aengenomen, myn eerfte difpenfatie van't jaer 1785 was de gonne my van alle Capucinaeden had ontflaegen, by dies eens gedifpenfeert altyd gedifpenfeert, overzulks ontkleede my daedelvk omniet zomwylen door de domeftiquen ontdekt te zyn, nochtans was myn groote blydfchap ftyf geftremt door de inwendige vreeze de gonne my bevangde, jae t'elkens men daer belde, ik zidderde, fchudete en beefde,zoo «lat wy ftudeerden op de befte middels ten eynde my tiyt de ftad in ecu ander Land te begeven,waut indien  < 3S2 ) men my daer ontdekt had, men zoud voorzeker de 1300 guldens niet voor niet gegeven hebben , daer by zoud dit huys ongetwyffeit gedient hebben tot roof en plundering der Patriotten , overzulks dacht en peyfde dag en nacht, hoe ik alderbeft uyt de ftad zoud gevlucht hebben, alzoo al myn drift en begeirte was om 'nis Aumonier de Keyzerlyke Troupen by te ftaen. Wy ftudeerden iangft welke poorte en weg ik my zoud begeven hebben om te geraeken tot Luxembourg, ik meende eerft de baene van Geeraerdsberge te nemen,verkleed in eenen Boer, om langft Ath te komen op het Franfche, maer St. Lievens-Poorte was my te ver afgelegen; Mafeur raede my te verkleeden in een vrouwperfoone om dus langft Cortryk door Meenen te vlugten nae Ryffel, maêr ik wifte dat alle de wegen langft Cortryk waeren bezet om op my zonderlinge te letten, zy hadden over-al myn afbeeldzel. Mynheer vond goed my met zyn voiture langft de Keyzer-Poorte uyt te voeren of als eene Daeme in de koetze , of als Lakkey achter de koetze, maer daer tegen vreefden wy, indien ik gekent mocht wezen, dat hy alfdan niet alleen koetze en peirden , maer mogelvks ook zyn leven zoud verloren hebben, daer by zeker geplundert waer geweeft &c. Den Knecht vond eenen beteren raed, die wy alle dry Voor goed keurden, en ingevolgt hebben op den 6 November zynde eenen Saterdag, om vyf ueren 's morgens hebben wy beyde ons verkleed in twee arme velle-ploters knechten, wy hebben een oude ftove op een kerreken geplaetft, in de welke myn kleedcrs waeren, om aldus onder fchyn als of die ftove moeft vermaekt zyn buyten de Muyd-Poorte tot Meuleitede te geraeken, alwaer veele ftoven worden gemaekt en vermaekt. Nu alles gereed zynde om jegens het openen der poorten uyt de ftad te gaen, fcheen myn gemoed onbefchroomt, om dat ik langft die poorte niet was b ekent en aldernaeft aen den Hollandfchen bodem, alles was m order, den Koetzier was vermaent door derderhand fem zig met voiture te vinden tot Meuleftede jegens de uere  £ 353 * at uere wy aldaer moeiten aenkomen , maer een zwaeV righeyd bekommerde my zeer, te weten hoe en waer mede ik die reyze zoud gedaen hebben, myn Sufter had, och ermen! het kleedtjen ftgonne haer uyt ons huys-plundcring was overgebleven, gedraegen in den Berg , maer dat konde my niet helpen, mids het kaftelyk reyzen is door Holland, ik en durfde de goedheyd van mynen Hotpes niet te laftig vallen, aengezien hy nevens myn Sufter my reeds zes daegen van alles rykelykhad onderhouden, niet tegenftaende dies,hy nog in de flaepftede zynde, liet my by hem roepen en zeyde : wel Mynheer Reverentje ex-Pater ! hoe bevind gy u, hoe ftaet gy in de borzè, gemerkt de Cappen dikwils arme zyn ? ik antwoorde : kloek en wel gemoed, maer alzoo ik heden een arm werkman ben, myn borzeken is onvoorzien als een velle-plodderfch knecht; dezen onvolprysbacren Heer heeft ongekleed uyt zyn bedde fpringende my geopent zynen bureau, uytgetrocken dry fchoven vol goude en zilvere fpecicn van alderhande munten, zig omkeerende zeyde: langt daer zoo veel en al het gonne u noodig is, bidt voor my en vaertwel! Om nochtans geen misbruyk zyn'er ongemecne goed! heyd te maeken, heb enkelyk vier Guinéeh gelangt, danof recep^ff'e gelaeten eu ben met het gonne Mafeur konde miffen, in den naem Gods langft de achterpoorte treckep.de het kerreken nevens den Domefticq, gekomen aen de Muyde poorte, deze noch toe zynde en ais van myn zei ven vallende door het aenfebouwen der Patrtplodde wacht, vraegde een glaeztken Cappewydwater , waer door wat verfterkt zynde , en als alf poft quintam, ben in de traemen myn'er kerre getreden en zyn met het poorte opengaen « wanneer'er gemeenelyk veele vooren ftaen >•> de ftad al bevende uytgegaen » geen menfeh heeft ons aengefproken, de Soldaeten en Commifen aenzaegen ons als twee arme arbeyders en lieten ons in vrede paiïeren, aen de galge gekomen zynde heb myn kiceders verandert , ben aldaer \an 'knecht Meefter gewo"den, heb de ongeluckige ftad Geu l Biet zeer veel kruyffeu gezegent en ben niet de voiture  ( 354 ) * Ih pofte gereden nae het Sas van Gend; ik was voor* zien van een pafport en kleed als van Koopman in Knopen, ben aldus geluckelyk verloft uyt de Barbaeren &c. Mynheer had my een kleed vereert op het welke alle de Knopen verfcheyde ftaelkens vertoonden, zoo dat niet alleene myn Pas getuygde ik waerelyk Koopman in Knopen was, maer ook de Knopen toonden dit aen, waerom ik dit kleedtjen voor een vriendens gedenkenilfe heb ontfaen, bewaere en zal weygerlyk behouden zoo lang ik zal leven, God zal hem den loon, zoo ik hope geven. ARTIKEL XIV. Hoe ik terftond van 't Sas nae Holland ben gevaeren , Gelukkelyk doorgaen de golven en de baeren. Ik ondervond meer om meer dat myn onderneming van den Hemel bezonder was gezegent in haer begin, zeldzaemer gebenedyd in haer volbrengen, want nae den Hemel my zoo geluckelyk had laeten breken uyt het helle-kot , hy ftierde myn gangen tot het huys alwaer ik zoo wonderlyk'was van alles voorzien, vond aldaer boven myn Sufter, eenen grootften.weldoender in den Heer en een fideelften vriend in den Domefticq, die my niet alleen gratis zes daegen zeer beleefd heeft gedient, zoo aerdiglyk geholpen uyt de ftad, maer daer-en-boven gegeven dry Franfche Kroonen om te beter my op de reyze te trooften, het weder begunftigde myn reyze, den Koetzier niet beter wetende of hy voerde eenen Koopman van Cortryk met de Comptoir-Dochter van d'Heeren de Potters, verhaefte zynen weg om my meer te believen, het gonne ik verzochte uyt gedreventheyd om op Hollandfchen bodem in vryheyd te zyn, ziet! nauwelyks waeren wy in het Sas of den Beurtman, die maer alle 14 daegen van daer vertrekt op Rotterdam, waer ik henen wilde , was juft van pas bereyd om in zee te fteken, dus wederom een zaeke nae wenfch als bezonderlyk van God befchikt om myn vlucht te begunftigen. Afgezet zynde in de Maegd van Gend, wierd omhelft van Mr. Peettrmans van Dendermonde, Lieute-  ( 355 ) m nant in de Keyzerlyke Genie, ik verfcbrikte my, om' dat hy nog bekleed was als Patriot.... Hy vertroofte my zeggende, hoe hy in het innemen van Gend was overweldigt door de Patriotten, zynde doorfchoten op acht plaetzen , had moeten ere veren in het bloed zyn'er Wouden , zoo indien hy niet had belooft dienft te nemen onder de Rebeilen, by de weike hy tot den 2 dito had gedient als Capiteyn Commandant tot Üoliende, van waer hy op den 4 dito nae Gend was gekomen om prégeld en aldus met zyn vrouwken ook was gevlucht, fchickende irigelyks zynen togt door Holland naeLuxembourg , hy offerde my zyn tafel en bedde op het Schip en zoo nam ik haeftelyk myn affcheyd van myn Sufterkeu. Godt onze zee-reyze bezegenende, wy vaerden nog den zeiven dag tot over den boozen Hond , wy ankerden recht over Ter-Veerc; den Beurtman eenigfmts myn lot verftaende, toonde zig heel verheugt my aen zyn boord te hebben, hy had veel medely den over myn gepaneerde flaevernye, ondertuffcheii onze reyze raflyk voortzettende, heb recht overZierikzee uytgebrakt den reliant der rotte pruymen, dat is de hertspyne van den goddeloozeu Pattiotiifmus die myn maege boven het jaer had toegewoelt in zeven koten, &c. Op den 7 wy wierpen anker recht over Willemftad, den 8 nevens Dort, zoo dat wy met gewenfehten wind den 9 arriveerden tot Rotterdam; wy hadden zes vluchtende Patriotten aen boord, de welke reeds eenige daegen waeren gevlucht uyt het Leger by Naemen. .Tor. Charle van der Cray een, ook alfdan gevlucht, ontfong ons in Rotterdam zeer beleefdelyk, hy vervloekte alle de Paepen van ons Nederland , door welke hy bekende milleyd geweeft te zyn, .Tor. Charle my van ouds kennende , wetende hoe ik onder andere voor grooten vriend had gehad in het Gouvernement den 'Baron de Feltz, geleyde my by dezen Heer alfdan inden Haag(i), maer alzoo d'Heer Peetermans zynen weg jh) Wy beraemden ond.er, den weg ran Rotterdam nae den Ilass  (356) • moefte verhaeften om by zyn Corps tot Luxembourg te zyn eer het Land over was , wy hebben ons direc- ' telyk op den 20 November geprefenteert by zyne Exc. den Graeve de Mercy d? Argenteau aldaer gekomen uyt ' Vrankryk om jegens de Patrioten met de dry bemiddelende Mogentheden te handelen en den peys te maeken, by welken ik een overlang en zonderling gehoor heb bekomen, en alhoewel hy my noyt te vooren had gekent, hy zeyde onder andere, dat ik aldaer nog twee myn'er goede vrienden zoud gevonden hebben te wer ten Mr. de Crumpipen en Feltz , by de welke hy my zond om myn gevaeren te vertellen &c. Peetermans verkreeg den zeiven dag een recommandatie-brief om te vertrecken,zy deden my daer y erbly ven tot naerder orders. Onmogelyk niet konnende ledig zyn, hebbe terftond aen het fchryven gevallen., en dry verfcheyde brieven gezonden aen Merode, Leempoel en JZapfaet,de gonne in den Haag zig uytgaeven voor Ambaffadeurs van wegens het Souvereyn Congres tót Bruffel, wanof ik eenenop mynen koft heb doen drucken in het Franfch. Ik was eerft gelogeert in de zeven Roomfche Kerken, maer ik moeft zeer haeft verhuyzen, anders die Roomfche Kerken zouden al myn reys geld terftond in hunne fchaelen getrocken hebben. Lutkenkauzen, Prefect der Recollecten in Holland en Paftor der Keyzerlyke Capelle, ontfong my met alle beleeftheyd , hy verzogt my van zyne Exc.voornoemt om zynen Coadjutor te blyven, waer op d'Heer de Crumpipen eea tegen Revolutie te maeken met de gevluchte Vaderlanders , die zig dan reeds in Holland vonden ; Jor. Charle zeud Commandant geweeft hebben , Peete'mans Capiteyn en Ik Aumonier van de Zee-vlote wy befloot en met een Schip dievelings Ooitendc in te nemen, het gonne otwzo» veel te gevoeglyker dochte om dat de Viffchers aldaer en veele Inwoonders altyd goed Keyzers waeren gebleven &c. zyn Excell.vond dezen Hap onnoodig , overmids ife/ztfcrgenoegzaem volle' had 0111 langft Naemen intevallen ; dog onzen yver en fcefluyt was hem zeer gevoelig en aengenaem. uttronea dimidium valeut.  ( 35? ) zeyde, dat tiet Vaderland zeer haeft ftond aen den* den Keyzer weer te keeren en dat'er alfdan wel een beter plaetze voor my aldaer zoud geweeft hebben &c. hy heeft my op den 27 dito thien Guinëen gegeven uyt den tréfoir Roy al,om te gaen woonen nae Keulen in afwachtinge van de Landszaeken. Op den 29 ben ik gevaeren nae Uytrecht, alwaer ik op den 3.0 dito Miffe hoorde niet dan met groote onftichtigheyd over den Priefter, die boven de uere bezig was , zig meer bekommerende met de menfehen in dé Kerk te bezichtigen dan met Godt ■, ben op den zeiven dag nog gearriveert tot Nymweghen, aldaer heb ik op den 1 December een alderfchoonfte Sermoen gehoort door een Gereformeerden Predikant over de zaeken van gehoorzaemheyd die elk een fchuidig is aen zynen Prins, hy fchreeuwde niet als veele Catholyke Leeuwen, hy predikte met alle zachtmoedigheyd en yver etc. Op den 2 dito ben vertrocken langft Cleef, Gelder en Nuys nae Keulen, alwaer ik op den 3, 4 en 5 niet genoeg konde verwonderen de menigte der Kerken, deflelfs rykdommen en de armoede der ftedelingen, &c. ARTIKEL XV. Acte die ik tot Bonn den Keurvorft heb gefchreven, Hoe 'ktny nae Liefkenshoek directelyk moeft begeven. Maximilianus Arts-Hertog van Ooftenryk, ArtsBiffchop en Keurvorft van Keulen, zyn Hof houdende tot Bonn, maekte het eenigfte voorwerp myn'ernieuwsgierigheyd, overzulks ben op den 6 December gereden nae Bonn, logerende by Sr. Schmids op de marei, ik vond aldaer eenige Bediende van zyne K. H. de welke my ondervraegden van waer ik was,Aoe en wat nieuws in 't Land &c. ? zy vernomen hebbende , hoe en wat ik al had geleden voor de eere van het Ootteuryks-Huys , aenzogten my hun te volgen om danof nog den zeiven avond rclaes te doen aen hunnen Meefter, ik zeyde dit te groote vrypottigheyd zoud hebben geweett, dog op ket verzekeren van heel de Compagnie, hoe zyne Hoog- Z 3  ( 358 ) heyd zeer geirn aenhoorde al die toegedaen leefden aen zynen Stam en Huys bezonderlyk dan de Priefters» ben gevolgt, heb het fchoon Paleys niet genoeg konnen verwonderen en de gefpraekzaemheyd van zoo Doorluchtigen Prins, die op den zeiven ftond de aengenaeme tyding had ontfangen, hoe zyn Broeders Troupen zig reeds hadden meefter gemaekt van Loven, Brulfel &cDes anderdaegs toonde my zynen Secretaris, hoe bezorgt en bevreeft zyn Hoogheyd-was nopens de rebellige ftad Antwerpen, hy vreefde , om dat'er gezeyd wierd, dat al de Rebellen met al hun kanon en macht vluchteden nae Antwerpen, hy was beducht of den fanatiken Seignor nog eens den laeften zoud gerebeileert hebben , alzoo hy gedaen heeft in de XVI Eeuwe ten tv de van den Hertog van Parma , &c. waer op ik zeyde, dat Lilioo en Liefk. de twee Hemels waeren van deze ftad, en nae ik my niet had befchroomt voor de PaepRevolte dc laefte Schans in te nemen by krygslittigheyd , dat ik my niet befchroomde nog eens dezen ileutei af jte nemen nae de Paep-Revolte, waef toe ik myn afrcyze zoud aenftonds voordgezet hebben, om indien dit Fort althog niet zoud overgegaen zyn, hetzelve weerom by krygsliftigheyd of ftormender-haud in te nemen, waer op ik van Bonn ben vertrocken op den 8 December hebbende in de handen van dentleer Secretaris gelaeten dezen Aci. « Ik onderfchreven declarere by dezen, my zoo dra » op myn te rug-reyze nae Vlaendcren te begeven r> zullende daegelyks myn ftatien aenteekenen en brenr> gen tot kennifiè vail zyn K. Hoogheyd, belovende y> my nergens zonder grootilen nood op te houden, r> maer gedeuriglyk myn afreyze te voorderen om direcr> telyk my te begeven nae Liefk., ten eynde om het r> zelve, indien het nog wederfpannig zoud blyven, *» weerom te eroveren en in te nemen vau de Rebelr> len voor zyne Majefteyt den Keyzer. In teeken van n goede trouwe gefchreven en onderteekent in het w Keurvorftelyk Paleys tot Bonn 7 December 1790, * P. F. D. Fervijch Paftor Mil. van Liefk.  ( 35* ) Zyn Hoogheyd toonde zig zoo veel te meer voldaen over deze Acte om dat hy ondervond, hoe ik dit geenfints dede propter Lazarum , want als men my geld aenbood, heb eerbiediglyk bedankt, mids myn reys-geld van den Haag nog niet half verteirt was, my docht, ik noyt zoo ryk was geweeft nogte oyt iets meer noodig zond gehad hebben, meynende zoo haeft het Land zoud over geweeft hebben, dat men 'myn huyf-plunderinge zoud vergoed en myn verloopen penfioen zoud betaelt hebben, maer ben, eylaes! nevens veele zeer bedrogen, by dies , indien ik dit had konnen voorzien ,ik zoud wel geprofiteert hebben de offers my gedaen tot Bonn. Den eerftcn brief heb ik uyt Keulen gefchreven aen zyn K. Hooghevd, den 2 uyt Aken op den 1 o December , den 3 uyt Maeftricht den 11 dito, langft waer wy onzen weg moeften toeren ter oorzaeke de Patriotten van Luyk hun Hoofdftad gefloten hielden voor hun vyanden. Op den 12 wy aten tot Tongeren met zeven Officieren en den Stads-Commandant der Luykfche Patriotten, voor de welke ik eerft een weynig beducht was, maer zoo haeft zy hoorden, hoe ik had moeten vluchten voor de woede der Nederlandfche Patriotten, zy deden my veel eere aen, den Commandant zette zig aen myn zyde om te hooren hoe en wat &c. nae ik myn fentimenten eenigfmts ontloken had, zy zeyden met my in alles over-een te komen', dat zy allegaeder Patriot waeren om in hun Land te verwerven het gonne Jofeph II in het Nederland had willen doen, dat zy hierom geen azyl nog hulpe hadden geleent aen onze Rebellen, dat zy deze dikwils van hun Lands-Paelen hadden verjaegt als eenen hoop kwacde en booze Jongens met de welke zy geen gemeens konden hebben als zynde teenemael contrarie van gedachten, wil en gediag, &c. Ik heb des avonds myn 4 brief gefchreven uyt St. Ruyen, alwaer wy met 17 Vygen logeerden die allegaeder nae Vlaenderen en Brabant wederkeerden, te gelyk met 13 vluchtelingen, die om hunne Catholyke daeden onder de Patriotten hun lief Vaderland moeften veriaeten. zoo dat 4h een drolligtte fchene was, wy  (3«6) , «nemen nogtans al te zaemen het nvondmael; dry gewezen Officieren vervloekten atl'dan Hintjen van der Nood tot in den afgrond van d'helle, zy zwoeren zyn dood waer zy hem oyt zouden gekregen hebben » als ik hun oordeel verzogt te hooren nopens van Eupen ? zy vervloekten al wat Paepe was, zy verwenichten Schoenfeld, van Ham en Solares, zy preezen hoogelyks Koelaer, Monei en van der Merfch, zy vervloekten de Staeten, zy kiaegden allegaeder om dat zy geen oord geld hadden &c. &c. ach! 'twas bedruckelyk om hooren maer nog beweenelyker voor hun, wy waeren daer tegen al om ter.blyds, want'er eenige van ons reeds -lange balling waeren geweeft, by dies over-verblyd vrylyk te mogen keeren in hun lief Vaclerhnd. Op den 13 dito heb ik myn 5 brief gefchreven uyt Bruifel, by welken ik het geluk had zyn K. Hoogheyd te verzekeren, dat heel het Ooftenryks Nederland was in de tuacht van zynen Broeder, plus par farce que par amour. ARTIKEL XVI. Hoe ik tot Antwerpen ben by-nae dood gefiaegen. Hoe 'k zong een uer naedien Te Deum nae behaegen. Alzoo wy van Keulen tot Bruffel de wegen vol vluchtende Patriotten hadden gevonden, ook nog afzackende Keyzerlyke Troupen, wy meenden, dat alles in het Land beichaemt was oyt Patriot geweeft te zyn, naedemael den Keyzer dit Land door geweld van waepenen had erwonnen, ik meende zekerlyk , dat een yder zoud bevreeit en vol fchrik geleeft hebben, dat zy de getrouwgeblevene Keyzerlyke önderdaenen zouden te voet gevallen hebben om gratie en vergiffeniffe te verwerven over al hun goddelooze injurien , die zy deze ten tyde der Ptiep-Revolte hadden aengedaen. Ik fchreef uyt Bruifel op den 13 December aen de Palioren van Calloo, den Doel en Liiloo, ook aen de Weth van Liefk., hoe ik aldaer op den 20 dito mynen kitrcde zoud gedaen hebben eu des auderdaegs eenetj  ( S6t ) Lyk-Diehft voor de ziele véto Josèph tl, hun höódigende om dezen Dienlt te aiiitieren, niet twyft'eiendé ot zy dit zoo y verachtig zouden gedaen hebben als zy deze oeffenmge hadden gedaen voorde overledene Patriotten. llc heb ray aengêbodch by zyn Exc. den Feid-marechai ae Bender, ais ook aen den Aumonier Vic. Gen, Reynders, de welke my feliciteerden over ik mvnen kop nog had behouden, zy hebben beyde Zeer goed gevonden, dat ik in afwachting van beter promotie, weer zoud gaen bedienen hebben de Paftorie tot Liefk. Nae mynen grooten Voorfpreker den Heer Procureur Gen. Maroucx gegroet te hebben, ben op den 15 nae Aeltt gekomen met eenen Prietter die op de publyke voiture *.eyde, dat'er 50,000 Pruyirenlche mannen op den weg waeren om de Keyzerfche nog weg te jaegen... hoe ik dezen aept heb gefch'oreri laet ik den Lezer oordeclem Üp den ió dito ben ik van Gend gereden by-nae langft den zeiven weg langft weiken die van Burght 't jaer te vooren my gevangen hadden gevoert, lk heb in de herbergen, daer wy gepaffeert waefen, gevraegt, wat zy dachten van de H. H. Burghtnaeren ? de menfehen in de Sterre tot Waefmunfter beweenden, dat zy oyt eenen Patriot hadden gezien, niemant tcheen alfdan oyt Patt. geweett te zy n, ten zy eenen baenflrooper, die my ftoutely k zeyde tot St Mcolais, dat hy zig daer over niet fchaemde, want dat hy de Staeten met eeren had gedient als zyne wettige Souvereynen; maer ais hy hoorde tegen wie hy dit zeyde, hy bleef niet lange raetelen, hebbe myn logement genomen op het Vlaemfch Hoofd, en op den 1 7 dito hebbe myn refpect geboden aen den Generael Staray Commandant van Antwerpen en Liefk., die my aenzogt een dag of twee by hem te blyven om hem te onderrichten nopens de gelegentheden van 'tLand. Op-den 19 dito hadden zekere Seignors my in en uyt den Beir zien gaen , alwaer dezen Generael logeerde , en alzoo zyn Exc. had gezeyd, my den zeiven dag onder geleyde van een Detachement Hufaeren te brengen in myn Paftorie, in dezer afwachting ben om elf ueren de Gazetten gaen lezen in het Hollands Caffé-Huys ou  ( 3*2 ) de Meir, nouwelyks was ik daer binnen de Seignorkens in den crifis hun'er veroodmoeding beraemden, hoe zy my zouden omgebracht hebben ? immers men viel op myn lyf met ftocken en rieten, zy ftootert my uyt het huys en ftokten het grauw op om my om te brengen. Op een minute tyds vond ik my overrompelt van iooo en meer muytelingen, de gene myne kleederen van het lyf rukten, my flaegende en fmytende ter dood, zoo dat ik my vaftelyk inbeelde dat het met my was gedaen,, men bragt my terftond zoo moordaedige flaegen toe, dat ik noyt peyfde om te doen myn gewoonelyk gebed : undè veniet Auxdium Auxiüo ? nogtans God de zyne noyt verlaetende, heeft weerom zynen armen dienaer op een wonderlykfte wyze van de dood verloft, by-nae aedemloos zynde, ben in een poorte gefprongen van een groot huys, heb dees by alle gelucken raflyk op de keten gefmeten en ben door dén bafcour langft den peirdeftal over de meuren en daeken geklommen, tyndelinge gevallen in het magafin eender Timmerman, de vrauwe van dit huys my ziende vallen voor haere voeten, verfchrikte ter dood; zy aenzag my voor een tweeden Blanchard, zy geloofde dat ik myn kleederen had moeten afwerpen om den locht-bal te ontlaften, maer zoo haeft zy hcorde in welk gevaer ik my bevond ,. zy ongetwyffelt vergiftigt met den bygotifmus,joegmy onbekent uyt haer huys, dog ik kwam uyt op een ander firaete, alwaer geen volk was, al het grauw was altyd bezig met het Hötel in het welke ik by alle geluk was gedrongen, te overweldigen en te'doorzoeken om my te vangen, &c Men heeft my naedien gezeyd, dat de Dame bevreeft in den kelder is gevlucht, aldaer hoorende hoe men haer venilers en Hötel inbrak en alles wilde vernietigen een mifval heeft gebaert, wanof ik geen fchuld erkenne, als myn leven hebbende moeten beveyligen door dezen uyttertlen middel. In extremis extrema tentanda. Alfdan ontrent 12 ueren zynde, alf moedernaekt,ben raflyk nae de herberg op St. Jans-Vlied geloopen daer myn pak^ken met kieederkens lag, en den Beurtman op  « „ ^ (363} Ji-erg-Op-Zoom met welken ik om een uere vol fchrik, fehrootn en vreeze zonder iets te zeggen moeft vertrecken, heb my gekleed en zeer ontftelt zynde, geen Medicin aen d hand nebbende ook niemant betrouwende, ben injalutatu hojpite zonder nae den Generael of deffelfs Hulagreo om te zien, ftillekens met den Beurtman af_ gevaeren, duyzendmael God lovende en dankende, wanneer wy iu volle zeyl waeren , over hy my nog eens zoo mirabditer had verloft uyt de ilricken van de Vader-» landfche moorders, ben met den vollen wind in het zeyl om 3 ueren geland tot Liiloo , alwaer den Commandant reeds was belaft van wegens den Generael Sïaray my in myn Paftorie te geleyden , het geen hy nog op den zeiven ftond folemnelyk heeft gedaen , zoo dat ik weynigen tyd, nae men my had willen vermoorden tot Antwerpen, heb gezongen in Liefk. alzoo ik hier zmge over het eyndigen van dees dry Boek-Deelen (1) TE D E U M. (1) Vercouter van Melf:n zal my vraegen , waerom, ik hief voor by gaen ons klugte gefchied op den 17 dito aen volle tafel by de weduwe Stoop op het Vlaemfchoofd , alwaer hy onder ander zeyde in myn by wezen zonder my te kennen ; indien Auxil den Ardsfchelm dien cappucinfchen Apoftaet nae Liefk. weerkomt, ik zal hem opzoeken en met myn mes doorfteken. . . Ik bood hem hier op myn tafel - mes en zeyde : was hy Man van woord , dat liy my zoo dra molt doorfteken , mits ik was , den genen wiens dood hy zoo terftond had gezworen , &c. Maer alzoo deze Coraedie veel te lang en dit Boek-Deel reeds veel wydloopiger is dan de twee andere, zoo zal deze blyven voor het vierde Boek-Decl , het gene zal behelzen eenige der achtergelaeté^ie Avanturen, ook de gonne zyn gevolgt van dezen Te Deum tot men my op den 8 December 1791 tot Bruffel heeft poogen te vermoorden, hoe ik de K. en K. Fregatte heb bedekt voor de vluchtende Rebellen 23 December 1790, hoe ik op het verzoek van den Generael Staray als Spion ben geloopen in Holland om Van Eupen en Vanner Noot te bekeeren , &e. Wat loon ik hier voor dit al heb ontfangen , immers dit IV Boek zal voords wezen de opening van ganfch den Papen-Wynkel indien men my door fchaem-fcliriften hier toe beroept , &c. Adieu Nederland.' » waer den FanatiJ'mus heeft S overhand, n  ( 364 ) BRIEF VOOR SLUYT REDEN aen de ex-Souvereynen der Provincie van Vlaenderen. HOOGMOEDIGE HEEREN! fcS*Aio mon leert, dat alles heeft xynen tyd, gy-L. r> had in 'tjaer 1789 den tyd orn my te vangen, te doen *» prangen en op te hangen, God heeft my heden gege*> ven den tyd om te fchryven, hoe onrechtveirdelyk » gy-L. my hebt veroordeelt en mishandelt &c leeft r> dan vry dezen Boek en ziet of ik ergens uwe eere r> ofte faem ten onrechte belafle, want in dit geval, *> zoo zegge aen U-L, het gonne ik in de Siuyt-Reden « van den I Boek heb gezeyd aen de eü-Eerw. Cappen, s% het gonne ik heb erhaelt voor de Vicair-Heeren van r> Ipre en andere Biffchoppen in de Sluyt-Reden van y> den II Boek , te weten dat ik my voor een plicht te r> lalt legge , opentlyk te zulten erroepen die faelen *> wanof men my wettelyk en behoorelyk zal overtuy» gen, faute dies, wy woonen in een Land in het welk r> met den Souvereyn de Juftitie ftappelings wederkomt. « Ondertuffchen durve voor de heele weireld belyden, »•> dat ik in dees III Boek-Deelen niet een wezentlyke *> zaeke tegen myn gewiffe heb getteld of tegen de waerr> heyd, nemaer zoo en inderdaed zy my overgekomen r> zyn; noch gy-L kont my dit niet kwalyk nemen, want uwe ongehoorde boosheden niet door myn pen' w maer door hun zeiven aen heel de weireld openbaer >•> en kennelyk zyn geworden, gevolgentlyk by aldien, « men U-L hier over befchimpt, befpot, vervolgt ofte v> benaedeclt, lavabo inter innocentes manus.... ik en 31 draege my zulks niet aen, alles heeft zynen tyd, gy-L. » van my te doen vangen, te plunderen, te veroordee-  K s.6 5 > * len, op te doen hangen en zoo voords, ik heden, y om my daer jegens te beklaegen, te verdedigen,om *» myn eer en faem te erftellen, de welke door uwe y onrechtveirdigheyd zoo veel heeft geleden, indien gy y> nochtans door uw eygen plicht-beweging myne eere y had erfielt, my in myn Paftorie had weergegeven het y gonne my door uw fchuld aldaer is geftolen, indien f gy my volgens de Wetten van ons Vaderland had be» handelt en fchaedeloos geftelt, ik zond miffchien naey volgens het exempel van den Keyzer alles in verger> tentheyd gelaeten hebben, maer naedien gy-L. my y tot heden geen de minfte teekens van boetveirdigheyd y leedwezen of berouw hebt geweirdigt te toonen, nael y dien gy-L. geene voldoeninge geeft over de onuyty fprekelykc injuricn en injuftitien my door uw Orders y of by uwe toeftemminge aengedaen, zoo kont gy-L >■> uw niet beklaegen over ik danof U-L. befchuldio-ë y voor heel de Nederlandfche Provintie, gy kont U y geenfints verfchoonen met te zeggen, dat gy bedro» gen zyt geweeft door de booze Paepen en goddelooze y Cappen; want gy-L beters had moeten weten, voor sv al-eer iemands hoofd te ftellen op geld , gy-L hadmy » ten minften moeten behandelen ingevolge de Privilen, gien van den Priefterlyken ftaet en Coftumen des Va« derlands, voor de welke gy-L als getygerde Leeu» wen zoo veel goed en onnoozel bloed hebt verfpeelt I» gy-L. zeg ik, die zig roemde te wezen de Staeten » van Vlaenderen , had moeten leven als bemiddelaers * tuffchen den Souverevn en het Volk, maer ter con» trarie gy-L hebt het Volk tot den vleefch-bank ver« leyd, den Souvereyn veritoot, my en duyzend andere y gefteld tot fpot en voorwerp uwer ontaerdigheden » en daer-en-boven het geld en 'tgoed gerooft zoo uyt » de fchat-kdlen van den Souveren als uyt het fchotcl» ken varFhet Volk, zoo van de bezorrcTere als van y de Volkeren in het Gemeen, gy-L die de plaetze » van Opperde Rechters hoogmoedelyk wilde beklcey den, hebt menig duyzende tegen alle Wetten, tegen alle rechten ge\angen en tegen alle Coftumen van het  ( 366 ) • r> Vaderland gevangen gehouden &C. gy-L. had ten eern hen nae myn Proces faitdyk door uw Souvereynelyk y> bevel was opgemaekt, moeten Sententie geven, maer 55 neen! als Rechters van de vraeke, hoorende ik gee- nen Apoftaet was, nog geenfints onderevig aen eenige m der voorgegeven delicten, gy-L kennende ik weuigen «♦.•Paftor wasfvan Liefk., altyd toegekleven aen mynen *> wettigen Opper-Heerfcher, hebtmy zonder order van r> 't recht met geweid tegen myn proteltatien overgeler> vert aen de tyrannike dwingelandie der aerdfche Serasi phinen, uyt de welke men my om grootfte redenen si wettelyk had verloft, en alzoo ik door deze wetlooze r, Baerd-Barbaeren geen beter recht ben gedaen, zoo u kan my niemand kwalyk afnemen, dat ik hier myn »5 Levens-Gevallen openbaerelyk fchryve volgens de » naekte waerheyd, overlaetende aen elk en een yder r> het oordeel danof te flryken , beroepende mids dezen »5 de Cappen voor de derde-mael, de Biffchoppen voor i5 de tweede-mael en U-L voor de eerfte en laefte-tnael r om daer jegens te fchryven zoo by aldien ik de waer55 heyd fpaere of iemant ten onrechte beledige. « In dezer afwachting en volkomen voldoening by 55 middel der erftelde Juftitie, onderftelle my als eenig5* ften en eygenhandigen Schryver van dees myn waer»5 achtige Levens Gevallen, Hoogmoedige en veroodmoedigde HeerenI m U-L waeren Vaderlander Bruffel 16 December 55 en Keyzerlyken Patriot 1791. w Paft. Mil. van Liefk;  BLA D-W Y Z E R. EERSTE TYDSTIP. ART. I. Paftorie omzet door de Rebellen. 15 Art. II. Vertrek nae Bruffel om volk en kanon. 23 Art. III. Inneming van Liefk. door de Rebellen. 28 Art. IV. Saemenfpraeken tot Bruffel. 32 art. V. Pafport van den Comm. G. d1 Alton. 48 Art. VI. Krygsliften om dit Fort te eroveren. 54 Art. VII. Contichfche Comedie met een meunik. 59 art. VIJL Aenkomfte tot Mechelen en Antwerpen. 65 Art. IX. Erovering van Liefk. op de Rebellen. 70 Art. X. Krygs-expeditien, Crumpipen &c. 78 Art. XI. Patriottike daeden en goddeloosheden. 88 art. XII. Saemenfpraek met Mulders by Dixmude. 94 TWEEDE TYDSTIP. art- I. Krygs-oeffeningen onder myn volk. rorj Art. II. Fort-verdedingen met 8 Mannen. 114 Art* III. Krygs-liften iegens den vyand. lij Art. IV. Uytloopingen ï>p den vyand. 132 Art. V. Bezoek op den Doel en in een Schip. 144 Art. VI. Vertrek nae t' Antwerpfch Rafteel. 148 art. VII, Brief van Reynders en d'Alton. 165 Art. VIII. fVederkomft op Liefk. in doodsperykel. 1 ?i Art. IX. Aenkomfte van Mefureur. 18a Art. X. Krygs-Sermoentjen vergeleken by &c. 188 Art. XI. Hooft-Schattinge op 100 patakons. 199 Art. XII. Valfche befchuldingen by de Gavau. 205 art. Xin. oorzaeke, occafie &c. der Paep-Revolte. 210 DERDE TYDSTIP. Art. I. Reyze nae Bruffel, Prekers tot Vilvoorde. 221 Art. II. Gevangneming t»t Burcht. 331  ( 36* ) Art. TIL Mammeiokker Stadsvangenis te Gend. 244 Art. IV. Proteft iegens de Galge. 249 art. V'. Geeftelyk-Hof en klugte ibid. 2sa Art. VI. Bifichoppelyk Proces. 269 Art. VIL Huys-Kerk-en-God-rooving. 289 art. VUL Cap-eraennemïng en Canic.nade. 295 Art. IX. Seraphtek Proces en Jenteniie. 303 art. X. Kerker, onnienfchelyk hellekot. 327 Art. XL Vlucht door de meuren, yzers &c. 338 As.1'. XII. Sc^uylplaetze , Hoofdjchatting. 348 Art. XIII. Vlucht nae Holland, Zee-reyze. 351 Art. XIV. Verb lyf plaetzen. 354 Art. XV. Acte tot Bonn voor den Keur-Vorft. 357 Art. XVL IVederkomfle tot Liefk. doodsperykel. 360 Brief voor Sluyt-reden aen de Ex-Souvereynen. 363 E 11 R AT A. Page 15 16 lin- dat meer leeft dat meer is. 38 1 te hooren Pape leeft te zyn Pape. óp uit. in de uote in' zommige exempl. flaet. tot Gend leeft tot Loven. 87 37 oorzaeke leeft conditie fine qua non. 88 2 injnrien leeft mjuitkien. 108 uit. door leeft voor den Paepewynkel. 138 goddelooze leeft Goddelyk-fchyneude. 158 .36 d' 4remberg leeft >d Arberg. 210 22 Sententia leeft Sententies ! 211 uit. meham leeft mdiori. 215 23 Deum &c. leelt Deum timeo & Regem. 307 27 konde leeft kende. 318 40 zig leeft my. Elk \egt het voords , 'fltit ik noyt andere legen - Schriften zH éefbiedigen of beantwoorden dan de gene door den Schryver on? éerreekent met oorlof uitgegeven zullen zyn.