D E M O EI- & L er. i. Denkt niet dat Scipio door Eigenbaat tot iets, dat het Vaderland nadelig is, te bewecgen zij. Scipio. INLEIDING. „ Hoe nu, wat zal men toch al langer moeten hoo„ ren? Wederom een Weekblad, en dat juist in eenen „ tijd dat 'er zoo veel géfchreeven en gewreeven wordt? „ Men mogt waerlijk wel ophouden met diergelijke gri„ masfen; het ware te wenfchen dat men zich liever een „ weinigie meer ophield, om voor zijn eigen welzijn te „ zorgen, dan zich geduurig toeteleggen op het fchrij,, ven van Weekbladen." Dus, dunkt mij, hoor ik een niets betekenende wijsneus, droomen; Dan, waerlijk mijn A Vriend!  C 2 ■) Vriend! gij fiaet den bal verkeerd, gij denkt dat het zuiver te doen is om eigenbelang en voordeel; en waerlijk het is 'er wel een uur gaends van daen. Eigen voordeel is het in een zeker opzicht zéker, maer nog meer zal'er in dit Weekblad bedoeld worden, om U en Uws gelijken nuttig te zijn; dit is geen pedanterie, maer dit is zuivere en ronde Hoilandfche tael, en in de daed, het is meer uit liefde dan uit zucht tot voordeel, dat men de pen opgenomen heeft. Maer Leezers! laeten wij nog met clkanderen eens fpreekcn over de bewerking, den inhoud cn 't bedoelde oogmerk van dit ons Weekblad. Dit is immers eene bepaelde wet, welke 'er legt tusfchen den Ieezer en den fehrijver; de leezer moet vooreerst weeten op welk eene m'ijze een Weekblad gefchreeven zal worden; dit niet weetende, kan een fehrijver ook niet vergen, dat zijn gefchrïft worde getrokken; maer heeft hij hiervan het publiek een onderrichtend vertoog gegeeven, dan kan hij met een weinigje meer klem van dat zelfde publiek vorderen, dat men zijn werk leeze, aenprijze, en voorthelpe; (dit zij met alle eerbied gezegd.) Maer mooge!i;k valt het grootfte gedeelte der Natie over den tijtel, aen het hoofd van ons blad geplaetst; dan, bij al de uitgekomene Weekbladen, was 'er nog juist een eenige, die men verzuimd had te fchrijven, en dit was De Moeï-Al, daer 'er Vraeg- en Praet-A'.s zijn, daer voegde ook een Moei-Al, dus zijn deeze drie blaeden volmaekt onontbeerlijk, het eene zoo min als het andere. Wij bekennen gaerne dat het een vreemde tijtel is; doch vreemde Produüen worden veelal het rïieeste getrokken, ten minfte veele onzer Landgenooien fcheppen meer  C 3 ) meer helwegen in Engelfche en Duitfche voortbreng/cis» dan in die, welke onze Vaderlandfche grond voortbrengt; maer moogelijk fpruit dit alleen voort uit eene bijzondere achting voor die twee Natiën, welke beide thans geëerbiedigde Bondgcnooten van ons dierbaer Vaderland zijn; en dan is weezenlijk de reden nog zoo ongegrond niet. Viel de tegenwoordige fmaek op Franfche voonbrenglels, dan zou ik moogelijk verzoeken, dat men mij hiervan de reeden eens wilde oplosfen, doch dit niet zijnde, is 'er ook geene oplosfing noodig. Nu, Moei-Al zal zich. alleen ophouden met vraegen, praeten, en, in 't kort» met overal zich te moeien wat maer in zijne kraem te pas komt; doch zal zich wel wachten van zich te moeien met Aristocratifche gefchillen; want hiervan heeft Moei-Al juist geen recht denkbeeld, en ook om de rechte waerheid te zeggen, een Aristocraat is in zijn oog zoo een wonderlijk ding of gedrocht, dat hij 'er waerlijk niet bij kan, wat het eigenlijk voor een ding of gedrocht is, en zich te moeien met\iets , dat hem geiieel onbekend is, is juist in deeze dagen niet a! te welvoeglijk; dus, om kort te gaan, Moei-Al heeft een afkeer van alles waervan hij geene genoegzaeme verligting heeft, of 't geen hem onbekend is, en hier onder behoort ook 't geheele Aristocratendom ; dierhalven, Leezers'. hebt gij van dit boeltje niets te wachten; Moei-Al zal zich alleen ophouden, zoo als hier boven gezegd is, met al het geen in zijn krsem te pasfe komt; en hier onder is begreepen dat hij zal vraegen, droomen, denken, praeten, vertellen, en dit alles zal hij doen naer de gevoelens van zijn hart, hij zal onpartijdig het belang van het algemeen traehten te bevorderen, hij zal niet fchclden , niet vloeken, niet raezen, niet flaen of fmijten, rieeni Mo ei-Al zal beA 2 daerd  ( 4 ) daerd en met gezonde redenen, de deugd eerbiedigen, en de ondeugd zal hij op eene betaemelijke wijze, zonder iemand te hoonen ofte lasteren, heure feilen onder het oog brengen; kortom, Moei-Al zal zich overal mede ophouden wat van aenbelang is, doch zal wel zorg draegen altijd een, klein achterdeurtje open te houden, om niet geknipt te worden, want hier meê zou Moei. Al zieh liefst niet moeien. Wel foei! Men knipt immers hier zoo ligt niet; ten minde ik geloof dat ik gedroomd heb, dat men in een vrij Land is, en in een vrij Land behoeft men immers niet te ceten als men niet wil! en ook daer vrijheid is heeft men ook geen nood van zoo ligt achter de traliën te komen; en zoo dit niet vast doorgaet, zoo weet ik waerlijk niet, wat vrijheid is. 't Beste zal zijn om dit vooreerst ook nog niet te onderzoeken, ten minden wij hebben 'er in 't vervolg den tijd toe. ■ Ziet hier dan alleen, I.eezers! 't geen gij behoort te weeten , ziet hier dan eene volledige inleiding van No I! Moet men nu ook weeten, wie Mo ei-Al is? Maer neen! hieraen ligt den Leezer voor als noch niets geleegen; want waerlijk 't is volmaekt het belang van M.oeiA l liever te zwijgen dan opentlijk te zeggen wie hij is: Onze Natie is ai te veel met vooroordeel bezet. Zijn naem al of niet bekend te maeken, is wezenlijk v0or hem nog al iets van aenbelang, zoo drae men niet en weet wie hij is, kan 'er ook geen vooroordeel plaets hebben ; men mag gisfen, maer niets weet men zeker, en men weet dus ook niet of hij een Prinsman of Patriot is, zomen dit wist, zouden moogelijk de Prinslieden zeggen , loop heen met dat blad, het word door eia Patriot gefchreeven, en al wat van dien kant komt, is verdcrfli,k voer  ( s ) yoer onze Conjlitutie, en dus moet zulk een vod niet geleezen worden; En ook de Patriotten zouden geen ongelijk hebben als' zij zeiden: zonden wij sulk een blad leezen dat door een Prinsman gefchreeven wordt? neen'. —- neen laat dat ding maar rusten, 'c zoude ons nog meer verbitteren; en het oogmerk van Moet-Al, is niet om te verbitteren, neen ! zijn oogmerk is om te verbeeteren • dus, Leezers! uit deeze beide voorbeelden moet het u ook gewis voorkomen, dat men groote reedenen heeft, om eenen naem te verbergen die mogelijk het publiek onaengenaem zoude zijn, dit en geene andere, zijn de eenvouwige redenen, waerora de naem des Schrijvers niet aen 't hoofd van dit blad gefield fïaet, Ichort dan ook nog een wijl uwe begeerte op, veel geaöhte Leezers'. indien een maetig vertier dit Weekblad mogt te beurt vallen, zoo zou welligt zich het een en andere binnen kort openbaeren, 't geen nu noodwendig noch een raedfel moet blijven; Indien de Schrijver in het nut van 't Algemeen, 't geen hij tracht te bevorderen, flaegt, zal 't hem een bijzonder genoegen zijn, zoo een moeieIijke tack op zich genomen te hebben. Ontvang dan, Vaderland-minnende Leezer! dit blad met hetzelfde genoegen, als waermede het u oprechielijk word toegezonden. Een iegelijk uwer, wie hij ook zijn mooge, in de Republicq der fraeiie Letteren, word't bij deeze uitgenoodigd, om met Moei-Al in Correspondentie te treeden, en zijne of haere ftukken te zenden aen een der Uitgevers dezes, doch liefst vragtvrij. echter behoud MoeiAl het recht aen zich, om de toegezonden ftukken al of niet te plaetfen ; zullende echter alles geplaetst worden, wat nuttig, onpartijdig en der plaetling waerdig is. A 3 • Zte  C 6 ; Zie daer dan aen het verlangen van Mo ei-Al voidaen \ Zie daer dan den volledigen Inhoud voltooid! Zie daer dan eindelijk een der zwaerwigtigfle taeken in het veld der fraeije Letteren aengevangen ! De goedgunftige befcherming van 't geëerde Publicq is alleen 't fondament waerop Moei-Al bouwt. Dit blad zal om de acht dagen worden vervolgd, telkens met een Nummer, geëvenredigd van dezelfde groote als dit blad. Wij befluiten dan dit ons eerfte Nummer, met aen onze Leezeren voor te draegen een korte gedachten over den tegenwoordigen toeftand van onze Vaderlandfche Letteren. De voortbrengfelen van vreemde vernuften worden oneindig hoger gefchat boven die van onze Nederlandfche Schrijvers; doch wacr aen is dit toetefchrijven? Alleenlijk aen 't verval onzer Zeden. Hoe is 't dan mogelijk, dat, daer de zeden vervallen zijn, ronde Vaderlandfche ProduSten aengenaem kunnen ontvangen worden? Dit is een volmaekt contrast, veranderd de thans heerfchende weelde in eene gemodereerde wellevendheid, dan ook zal men wel dra befpeuren, dat onze gefchriften , weder gelijk van ouds, met goedkeuring worden ontvangen en geleezen, dan ook zal men eerst recht zien, welk nadeel men zich heeft aengedaen met vreemde Producten als 't waere te vergoden. En dan eerst zal men zien, dat het beter is van eene fpijze te eeten, welke onze Vaderlandfche grond heeft voortgebragt, dan geduurig ons te verzaedfgen met vreemde Gerechten, welke alleen gefchikt zijn, om de inwendige deelen van ons Lichaem te verzwakken, ja zelfs te verkankeren, en dezelfde eigenfehap, welke de fpijze heeft, heeft ook vo«r  C 7 ) voor zeker 't veelvuldige leezen van nukken ons door ■vreemde vernuften toegezonden; gelijk de fpijze onze inwendige deelen verzwakt, zoo worden onze geestvermogens, ook door 't leezen van vreemde gefchriften verzwakt en bedorven. Veellicht wordt mij tegen dit geffelde deeze vraeg voorgeworpen : Hoe is het mogelijk, dat de vreemde fpijze de zelfde kracht kan hebben als de gefchriften ons door andere Natiën toegezonden? Doch de oploslmg van deeze vraeg, is niet zeer moeilijk, en zal welligt in dit eerfte Nummer geheel en al ontleed kunnen worden. Ons gefielde is, dat de kracht der vreemde fpijze, geè'venredigd van hetzelfde nadeel is, dan de kracht der vreemde gefchriften. Veelvuldige onzer Landgenooten zijn te zwak om de vreemde Gerechten in hunne maegen te kunnen verduwen. Zoo is het ook gelcegen met hunne Geestvermogens. Zij verzwakken hunne Iierfenen te veel met het leezen van Gefchriften , welke zij niet verftaen noch begrijpen kunnen. Is het dierhalven niet veel beter, om hunne eigene Landsproduclen voor te ftaen, te zoeken, ja zelfs te verdedigen, indien zulks de nood vereischt, dan dezelve geheel te vergeeten en voor hun geheel onverfiaenbaere werken te leezen. Het is waer, de grootfte geleerdheid fchuilt wel onder de uitheemfche Schrijvers; doch 't gefielde waerop men gedoeld heeft is alleenlijk met opzicht tot de onkundige gemeene man; •voor dien man die geheel onvatbaer is om de vreemde voortbrengzels grondig te verfiaen, is zeker met alle welmeenendheid deeze raed ter neder gefield; meer verlichten  C 8 ) ten onder onze Landgenooten, moeten voor hun eigen welzijn zorgen, ten minfte zij zijn 'er innerlijk de naeste toe. Het fchijnt ons toe, reeds genoeg gezegt te heb. ben, omtrend de door ons zelve voorgeftelde vraeg, en in dit korte bedek geheel te hebben opgelost, 't geen* dat wij meenden dat opgelost behoorde te worden. Dit Blad zal_ Wecklijks vervolgd worden, en voor ii ftuiver ce ba. hoornen zijn; te Dordrecht bij BlusJ'é en Zoon, de Haas . de Leeuw, en Krap; Rotterdam Pols, van den Dries, D. Fis, C. Wyt, en J. Meyer; Levcfon K. Delfos en Zoon, Onnekink, Meerburg, Herding , en de Wei. H. Trap; Delft de Groot, en Roelnfswaart; Gouda Verblaauve; Aiufterdam bij de meeste Boekverkonpers; Alkmaar Hariémiiik; Hoorn .Vermande, en J. Breebaart; Enklniizen Franx; Haarlem Wed. Éeets, Walré en Comp., Bohn, Loosjes, Plaat, Tetmans, en C. B. van Brusfel; 's Hage J. Plaat, en Leeuwenjlyn; Utrecht G. T. van Paddenburg, Wed. J. van Terveen en Zoon, J.Visch, Wonnaar, en deWaal; Leeuwaarden Qahais; Middelburg de Wed. W. Abrahams, en W. Keel; Groningen L. Huifiug, en J. Oomkes; Deventer Brouwer; Campen Broek; Zutphen van Eldkk; Zwol Clement; en verders alöm door gantsch Nederland.  D E M O E I - A L- Denkt niet dat Scipio door Eigenbaat tot iets, dat het Vaderland nadelig is, te beweegen zij. Scipio. N J-^og voor bet afdrukken van ons eerde Nummer, omringen wij een' brief van zeker bekend Philofooph, Pro. pheet, Godgeleerde! enfin, van iemand, die van alle markten was weêr gekoomen, en verzocht ons zeer nedrig, daer hij van ons voorneemen was onderricht geworden, dat wij zijn brief in ons eerstkoomend Nummer geliefden te plaetzen. Zie hier dan, Mijn Heer de Geleerde! aen uwen wil en begeerte voldaen. Mijne Heeren! Schrijveren van de MOEI-AL! Mij wierd in de laetstvoorgaende Week gezegt, dat B 'er  C 10 ) 'er een Weekblad zoude uitkomen, kunnende dienen tot een vervolg op de Vraeg-Al; en daer ik met den Heer Vraeg-Al verfchiller.de reizen heb gecorrespondeert, zoo biede ik mij zelve bij deezen aen, om wederom Uwlieder Weekblad te gemoet te koomen, met de vruchten van mijn geest- Dit viel mij juist in de gedachten, toen ik deeze inleggende Fabel gefteld had; plaetst dezelve, zoo Gijl. kunt, zoo niet dan zal hij in het vervolg wel te pas koomen. Heeft deeze inleggende Fabel de uitfleekende eer, om aen uwe Lezers te behaegen, dan zal ik trachten UEd. in het vervolg nog iets van meer aenbelang toe te zenden. Zijt intusfcben verzekert, dat ik Üwl. nederige Dienaer ben, en mij (leehts noeme, £7>i> Onbekenden Vriend A—— i April, 1790. FABEL. Zeker Oostersch Keizer had in de jaeren zijner regeering veele gelukkige dagen; doch het ftil genoegen van zijn Volk gelukkig te zien, wierd hem wel ras beroofd door de fnoode inkruipingen van een verachtelijk Monfler. Gelukkig echter wierd hij, doch reeds te laet, voor zijn, en voor zijn Volk, van dit gedrochtelijk Monfter door een uitmuntend wonderwerk ontheven. Maer zijn Vrouw, welke zeer fchraepzuchtig was, maekte hem wel ras weder deelgenoot van zijn voorig Ongeluk Zij had eene fterke vcrbeeldings-kracht, en eene ijverige ingenoo. mentheid om liever zelve te regeeren, dan door andere geregeert tc worden; hier moest zij iets uitvinden om haer be-  C n ) bedoeld oogmerk te bereiken; zij ftrooide onder het vólk uit, dat haere Echtgenoote-losbandig leefde, niet in ftaet was zich zelve te regeeren, en dus ook veel minder een Volk onder zijn regeering kon gelukkig zijn; dit vond geene geringe ingang onder de Oosterfche Volken, en men trachtte ook dadelijk te bewerken, dat hij door de overige Vorften voor onbekwaem om te regeeren verklaerd werd; dit gelukte de menigte. Men befloot dan eindelijk om hem onder de Voogdijfchap van zijne Gemaelin te Hellen, en haer opentlijk te doen verklaeren voor wettig regeerende Vorftin van het Rijk. Nu zag zij zig werkelijk aen het hoofd van een Volk, dat zij trachtte Ongelukkig, in plaets van Gelukkig te maeken; zij bereikte ook wel haest haer verfoeilijk oogmerk. De oogen van het verblinde Volk wierden geopend; men befpeurde dat de Vorst op eene onrechtvaerdige wijze was behandelt. De verdeeltheden onder de Oosterlingen wierden groot; men zag weldra twee parthijen in een eertijds gezegend land, de eene yerklaerde zich tegen — en cie andere voor de Vorftin; doch de tegenparthije van de Vorftin won weldra de geheele Natie, en men zag ook werkelijk dat de onfchuldige Vorst wederom in vrijheid wierd gefield. Niet lang daerna, of hij zag zich door de heffe des Volks wederom gelijk voortijds eerbiedigen en beminnen; het J.and bloeide ook onder zijne toenmaelige regeering; hij maekte zich zelve geducht van buiten en fterk van binnen. De Vorftin wierd, naer verdienden, gelijk men ligt denken kan , het Land ontzegd, en tot een eeuwigduurende ballingfchap verweezen. Zij droeg haer lot ook eene geruime tijd zeer geduldig, en ,gelae_ ten; dan, dit kwam voort uit eene net genoegzaeme magt, om zig zeiven te kunnen wreeken; het Volk leefB 2 de  C 12 ) de dus gelukkig en voorfpoedig onder de regeering van een der beste Vorften; hunne inkomften vermeerderden dagelijks ; zij waren bijna zoo gelukkig als die Volkeren, welke in de aertsvaderiijke tijden geleefd hadden, en deeze voorfpoed duurde ruim drie gelukkige jaeren. Intusfchen had de gebannen Vorftin zich zeiven vervoegd bij andere Hoven, om daer heul en troost te zoeken ; dan, nergens vond zij dien dan bij een hunner naestbeftaende bloedverwanten, welke een Vorst vol verfchrikking was. Deeze troostte haer met het gulden vooruitzigt, om haer eens wederom te herttellen in het bezit van een Land, welkers regeering haer door de wispelturigheid van een losbandig Volk (zoo als hij zich uitdrukte) was ontwrongen, en haer wederom de teugels van haer aengenoomen Vaderland in handen te geeven. Nimmer zou men verwachten, dat dit tot nadeel van een bloeiend Rijk zou gefehieden; dan de ondergang van het zelve was 'er mede gemoeid: Burger tegens Burger liep te Waepen, de verdeeldheden wierden groot, men moorde, brande, plunderde, ja zelve men beleedigde niet weinige in hunne eer; het grootfte gedeelte der Inwoonderen van dat Rijk waren Mahomethaencn; deeze aenbaeden hunnen Mahometh, en fmeekten van dien God , dat hij de bloeiende Vreede en de lieffelijke kalmte wederom op haere throonen zoude plaetzen, om daer door de bloei en luister van dat gefchokte Land te bevoorderen; dan de beleedigde Mahometh kon geen rust aen een Volk fchenken, dat zelve oorzaek ware geweest van die verdeeldheden, welke hun Vaderland gefchokt hadden. Vcele hunner waren dan eens aen de parthij van den Keizer, en dan weder aen die van de Vor-  C 13 ) Vorftin, en dit maekte dat het Land geduurig gefchokt wierd door verdeelende Volkstwisten; dan eindelijk opende de geheele fchaer hunne verbijsterde oogen, en zij zagen ten klaerften, dat zij elk van hunne Hoofden wierden om den tuin geleid. Dan, wat ftond hun te doen; alle leiden zij hunne Wapenen neder, en zwoeren bij hunnen Mahometh, dat zij nimmer de Wapenen weder zouden opvatten, dan tot beveiliging van h.un eigen leven en goed, en deeze hunne gelofte wierd ook door hun allen op het kragtdadigfte in acht gehouden, alfchoon dikwerf de beide Hoofden het Volk aenhitften tot het voeren van eenen nieuwen Krijg; doch alles wat men ook aenwendde was te vergeefs; zij overwonnen dikwerf hunne eigene zwakheden, met dat zekere gevoel , dat zij nimmer hunne eigene grootheid wilden vestigen op de puinhoopen van hun gefchokt Vaderland; deeze grootmoedige handelwijs maekte hen weldra op nieuw het gelukkigfte Volk der aerde; men iprak in de buitenlandfche Gewesten met zeer veel achting van hen, «n elk Volk beijverde zich op het fterkfte om hun voorbeeld te voigen. Volgt dan ook dit voorbeeld getrouw naer, gij Volkeren van laetere eeuwen! Dat nimmer u de fchijn begochele om gelukkiger te worden dan ge wözentlijk zijt, ten waere ge op goede gronden ziet, dat men uw recht bekort, en begint dan niets, voor dat ge in het zekere onderricht zijt, dat uwe pogingen eens eenen goeden uitflag zullen hebben, anders maekt men zich ongelukkig in plaets van gelukkig: dit is eene zekere les, welke ons reeds door den beroemden Cato is ingegeeven. Hier eindigeik, na'U nogmaals te herinneren, B 3 dat  ( 14 ) dat het beter Is, eerst te beproeven wat gij zijt, dan naderhand de gevoelige fJagen van het wisfelvallige noodlot te ondergaen. Volgt mijnen raed getrouw, gij zult 'er U 't beste bij bevinden. Niets is waerlijk grooter, dan met de edelfte grootmoedigheid uwe Vijanden te beminnen, u zelve door uw gedrag verre boven hun te ftellen, die u verachten, folteren, ja zelfs wat meer is tragten te verdrukken; behandeld hun dan grootmoedig, en gij zult uw loon in de Oneindigheid met dubbele maeten genieten. Hier befluit onze geëerde Zender; zoo hij zijn bedoeld oogmerk bereike, het geen wij vuurig wenfchen, dan zal wis de ftaet van alle Volkeren in de Eeuwigheid onuitfpreekelijk gelukkig zijn , dan zullen zij zig zelve niet behoeven tegen te werpen, „ eer„ tijds waren wij gelukkig, doch nu ontfangen wij „ eene welverdiende ftraf, voor onze op aerde be,, gaene misdaeden." Ach neen, deeze tegenwerpingen zullen dan niet behoeven in dien ftaet, waer in ze dan zijn. Nog herhaelen wij de woorden van onzen gc-ëerden Zender; bemoeit uw nimmer met de zaeken, die voor u fchadelijk kunnen zijn, beproeft eerst, eer ge u inwikkelt in een zaek, die Vorst en Volk betreft, of ge genoegzaeme gronden hebt, om uw fijstema ftaende te houden, tegens alle tegenwerpingen die u, van wat kant ook, gemaekt worden, anders is uw zaek van geen aenbelang, ja zelfs verderfelijk. Overweegt dit en gevoelt de waerde van dit geftelde. Leezers'. wat zoud ge denken, heeft Moei-Al zich met iets gemoeid, dat voor hem en voor zijne Leezers  ( 15 ) zers moeienswaerdig was, of moeide hij zich hier bóven met iets, dat in het geheel in zijn Moei-Als kraem niet te pas kwam? Zegt het maer rondborftig, Veinzen doet tog hier niets uit, men kan wel Veinzen, maer dat zijn, om het maer platjes uit te zeggen, in Moei-Ah gedachten geen eerlijke Lieden, dus ipreekt maer uit de borst weg, ftaet het u niet aen ? Wel nu, dan zullen wij trachten u meerder genoegen in een volgend Nummer te geeven; doch 't geen gefchreeven ftaet moet gefchreeven blijven, dit is eene onuitwischbaere Waerheid. Doch eer wij deeze bladzijde fluiten, dient men 'er nog wel iets bij te voegen, anderzints zou men al ligc argwaen kunnen krijgen, en dit zou juist geen voordeel aen ons Weekfchrift doen; want begint men in zijn jeugd al te fmoufen, wat zal men dan doen als wij eens rijper in ondervinding worden; dan zou men waerlijk wel Niets — voor Iets aen de Waereld durven aenbieden, en hier voor moeten wij wel degelijk zorgen. Moei-Al zou dan ligt fchielijk uit hebben, met zich te moeien met al het geene dat Moeienswaerdig is; wat zou hier de Waereld een enorm verlies mede lijden, een verlies, dat waeraehtig onbetaelbaer zou zijn, zoo voor de Waereld, als voor Schrijver en Boekverkooper; wie zou het toch ons arme zielen vergoeden ? Dan zacht, Leezer! nimmer zult gij behoeven te klaegen dat men U te weinig te leezen voor uw geld geeft; neen waerlijk niet, wij zullen het altijd zo maeken, dat Gij en wij op eene behoorlijke wijze kunnen blijven leeven, zonder dat het ftrekt tot eenig nadeel van de Menschlijke Maetfchappij. Vergeef deeze klei-  C 16 ) kleine uitflap, doch zij was 'er weezentlijk wel nodig, zoo om U te onderrichten van ons voorneemen, als om het Blad vol te krijgen. Nu bij eene nadere geleegenheid iets over de Hedendaegfche Geographifche Kaerten, en voornamentlijk over die van het Noordelijk gedeelte van onzen Aerdbodem. k™™ word Weckl.jks voor j§ ftuiver uitgegeeven, en is ce bt. koomen, te Dordrecht bij Blasfê en Zoon, de Haas, de Leeuw, en Krap: Rotterdam Pols, van den Dries. D. Fis, C. Wyt, en J. Meyer', Vlaamsen. Nykerk; Leyden K. Delfos en Zoon, P: Delfos, Onnekink Meerburg Verding, en de Wed. H. Trap; Delft de r JÏ ,ïn?0el0fZaari'-> ekooraen te Dordrecht hij Blusfé en Zoon, de Haas, de Leeuw en Krap; Rotterdam Pols, van den Dries, D. Vis, C. Wyt, en J. Meyer; VJaardingen Nykerk; Leyden K. Delfos en Zoon, P; Delfos, Onnekink, Meerburg, fierding .en //. Trap ;| Delft Roelofswaart; Gouda Verblaauw; Auilterdam bij ie meeste Boekvarttonprrs; Alk! maar Hartemink; Hoorn Vermande, cn J. Breebaart; Enkhuizen Franx; Haarlem Wed. Beets, Walri en Coti/p., Bohn, Loosfes, Plaat, Tetmans, en C. B. van B rus fel; 's Hage J. Plaat, en Leiu. Winjiyn; Utrecht G. T. van Paddenburg, Wed'. J. van Terveen en Zoon ,J.Viscli, Wennaar, en deWaal; Leeuwaarden Cahais; Middelburg ie Wed. W. Abrahams, en W. Keel; Groningen L. Huifmg en J. Oeokes; Deventer Brouwer; Campen Broek; Zutphen van Eldick; Zaandam J, Kool; Zwol dementi en verders aio.» door L»ns*dj Nederland.  D Ë M O E I - A L. 3V'. 4. Denkt niet dat Scrpio door Eigenbaat tot 'iets, dat hei Vaderland nadelig is, te beweegcn zij. Scipio. vriend moei-al! TT A-loe zeer het tegen mijn aangenomen Sijstema, en tegen mijn natuurlijk karakter fchijnt aan te lopen, want* gelijk gij weet, elke gek heeft zijn gebrek,.en zoo heb ik dan, bij wettigeConclufie, ook de mijne,, dat ik mij met iemand buiten mij zeiven, of met iet, buiten mijn eigenbelang en voordeel, of gemak, moeien zou, want wat heb ik met een ander te doen ? ieder voor zich zeiven en God voor ons allen! als ik maar pitten heb, kan ik door de wereld komen, die geld heeft, heeft alles, en vergeten burger best! evenwel heb ik befloten dezen tegenwoordigen aan u te fchrijven, niet om eens het plaifier te hebben, ik fpreek naar uwe onderftelling, om mij ook eens ergens mede te bemoeien, want dat zou een Contrast maaken, met mijn ingefchapen natuur, en denkbeelden ; in 't voorbijgaan, ik ben zoo Wat Cartefiims, eri fehoon lqcke de ingefchapen denkbeelden zoö heerlijk  C 26 ) bedreden heeft, dat de grootfte hoop van hetmenschdom ze niet meer erkent, zelfs tot de eerfte beginfelen van recht en billijkheid toe, evenwel geldt bij mij de regel nog, fequere naturam, volg de natuur, het (preekt van zelfs, dat deze regel misbruikt kan worden: maar abufus non toüit ufum, misbruik neemt het gebruik niet weg; anders, wat zou 'er toch overig zijn in de wijde wereld, dat men' zou kunnen of mogen gebruiken? nadien alles door den eenen of anderen misbruikt is geworden, Wettige magr is misbruikt tot onderdrukking , het recht tot chicanes, vrijheid, tot ongebondenheid, en de godsdienst zelf is van misbruik niet vrij gebleven ; het geen it hierftel, zal ik niet behoeven te betoogen, alzoo oude en nieuwe gefchiedenislen zulks bewijzen; en de daaglijkfche ervaaring genoeg leert, hoe genever, wijn, etcetara, kortom alles misbruikt wordt. Maar, om den draad te hervatten, ik fchrijf dezen, juist overé'cnkomftig mijne ftille natuur, om u te zeggen, dat ik in mijne rust geftoord ben, zoodra gij, Heer moei-al, in de wereld verfcheent. Mijn hemel! dacht ik, komt moei-al op nieuw met zijne klompen op het ijs, dan zal 'er weder wat te doen vallen ! Ook verwonderde het mij niet , dat ik, reeds voor dat uw eerfte nommer het licht zag, al hoorde mompelen, dat uw gefchrijf verboden was. Ja, ja, de lieden van uw geflacht, doen maar weinig goed in de wereld, en ik hou 'er maar niet van. Daar is bij voorbeeld, willempje moei-al, mijne buurvrouw, als ik u befchrijven zou, hoe veel kwaads zij wel gedicht heeft, zedert zij in onze buurt is komen woonen, ik kon we! een jaar lang weekbladen uitgeven, en de interesfantfte ftukjens aan het publiek des aangaande vertellen; maar neen, ik leef liever flil. en ben te bang voor die buurvrouw, dan dat ik haar den mond zou wil-  C 27 ) willen openen, hoe kreeg ik ze weêr dicht! Dit aileen! zij heeft de gantfche buurt op Hutten gezet, en ik vrees, dat het nog tot moord en doodflag zal komen. Miin buurman, allernaast mijn huis, heeft een heel goede affaire, en het was in dat huishouden heel vreedzaam, ik heb 'er ten minden nooit geen kwaad van gehoord; maar onlangs vond de man goed, eenige nieuwe fcliikkingen in zijn huishouden te maaken, welke geheel niet waren af te keuren; doch zo als 't gaat, deze en gene van de bedienden, en dat het flimfte is, mijn buurmans dochter, een huwbaar meisjen, die ook veel van den regel houdt: volg de natuur, waren over deze nieuwigheden niet te bestig in hun fchik. Dra vernam Juffrouw moei-al, dat 'er eenige ongenoegens plaats vonden in mijn buurmans huis. Volgends haare gewoonte kon zij niet nalaaten , 'er zich mede te bemoeien. Zij haalde dan de knechts en meiden aan. maakte 'er een pniatjen mede, ook ontving zij de jonge juffer op een kopjen thee of een kopjen koffij, en ftookte zoo dit vuurtjen braaf aan. Nu komt het mij onbegrijpelijk voor, wat reden iemand toch kan hebben, om zich zoo met een anders huishouden te bemoeien? heeft ieder dan niet genoeg met z'ch zeiven te doen? en zou het niet best zijn, als elk zoo zijn-eigen ftraat fchoon hieldt. Onder-tusfchen is het bij mijn buurman zoo ver gekomen, dat zijne dochter openlijk met de dienstboden tegen den goeden man aanfpant; zij heeft reeds bij request veniam ce'atis verzocht, en men twijfelt niet, of zij zal zulks verkrijgen, dan heeft zij in 't hoofd , om haar vader prodigus te doen verklaaren, hem fleekind te maaken, en onder Curateele te Hellen En dit alles loopt zoo hoog, door de onrustige geaartheid van buurvrouw moeial. Deze heeft een' zoon, en. die zoon zou ze geern in een winkel zien , en een beftaan bezorgen; en daar toe kunnen haar de wanördcns in n ijn buurmans huishouden dienflig zijn; als de man onder Curateele ftaat, en zijne dochter haar eigen voogd is, kan de zoon van Juffrouw moeial knapjens met haar trouwen, dan draait hij 'er zich, gelijk men zegt, lekkertjens in, al zou buurman van hartzeer den geest geven. Zijt gij niet, vriend moeial, van de familie van de Langtongen en Klik/paanen- Mij dunkt, ik heb 'er zoo iet van 'vernomen; maar weet gij dan niet, dat deze juist niet zeer gezien zijn in de wereld, en weinig in fatzoenlijke gezelfchappen geduld worden? Hebt gij ook wel gedacht aan den flechten uitflag, die veele Moei-allen bij flot van rekening gehad hebben? D 2 En  En als zij dan (lacht weêr op hun bemoei-allen krijgen, dan is het te laat, om zich te beklaagen, en andere door hun voorbeeld te vermaanen: zoo als joh. funccius, wiens laatfte woorden, toen !"j, omdat hij zich wat te veel met zaaken gemoeid had , in het jaar 1566 te Koningsbergen onthoofd wcrdt, waren : Leer door mijn voorbeeld maar uw eigen werk volbrengen, En wilt u nimmermeer in vreemde zaaken mengen. Zoo is het! elk met het zijne, Domine met preeken, en de hondenflager, met de honden uit te kerk te jagen ; al zou hij, door het raazen met zijn klompen, den godsdienst hinderen, hij doet zijn pligt, en die zijn pligt doet, wordt geprezen, felix, qui in officia moritur, gelukkig! die in het waarnemen van zijn' pligt fterft. Daar ik nu eigenlijk wilde wezen, is, dat ik u raaden zou, niet voort te 'gaan, maar naar mijn voorbeeld te zien, ten welken einde ik, met uw goedvinden, u mijn karakter, en gefchiedenis zal mededeelen. Wilt gij dat bericht: of dezen geheelen brief plaatzen, ik mag het geern lijden, en bemoei 'er mij niet mede. Misfcbien ftrekt het tot leering voor fommigen, om zich wat minder met Zaaken te moeien, en tot vertroosting van veele Stillen in den lande, ais zij zien, welk voordeel 'er mede gepaard gaat, als men z;ch uil houdt, en pijpjens in het riet weet te fnijden. Van een kind af, heb ik mij dan nooit ergens mede gemoeid; en dat is mij zoo eigen gebleven , als of bet een gedeelte van de eif>,onde was; ik ben 'er ook geheel niet toegefchikt. Ik heb een onaandoenlijke ziel, van het fentimenteele heb ik volllrekt geen begrip, zou ik om. een meisjen mij zeiven den hals breken? Zou ik het mij aantrekken, ais iemanJ van mijne kennisfen of nabeftaanden het in zijn hoofd krijgt, om te gaan fterven, en de reize naa de andere wereld aan te nemen? neen waarentig niet! wat moei ik 'er mij mede? Koningin margaretha van Navarre was heel wel t gehumeurd, fchoon een van haare dochters overleden was'; eene van haare ftaatsjurTers, betui^d= de wegens haare verwondering: maar de vorftin hielp baat Ipoedig te recht: wij koningen, zeide zij, zijn van hoiidenvleesch. 'In dat opzigte heb 'k da;i wat ko.ninglijk bloed, alhoewel 'er onder geen klasfe van menfehen, grooter MoéUttllen ooit of ooit geweest zijn dan Koningen en VfMen! Wat was filïps van Mace-  C 29 ) donien, wat was zijn zoon alexandbr? wat waren gengis-chan, tamerlan en zoo veeie anderen, anders dan moeiallen? Maar wat moei ik mij ook met Koningen en Vorften ? Ik houde veel van mijn gemak, het geen zeer natuurlijk is, want die zich dood werkt, wordt onder de jjal? begraven, en die voor gedame djenften loon begeert of verwacht, is vaak bedrogen bij de uitkomst, ook ben die een kleed „ aflegt ten dage der koude, ende als edik op falpeter!" —- Want zoo ongerijmd kwam mij het doen van dien Organisc voor, of de man moest het gedaan hebben , om de treurige harten wat te verlichten, maar dan komt het mij voor, dat hij weinig wist van den toeftand van den Godsdienst in onze dagen. Zeker, indien hij zich verbeeldde, dat 'er eene vrolijke wijze nodig was, om de aandacht der toehooreren wat te diverteeren, dan was hij de plank mis,, want de menfchen zijn veelal hedendaagsch zulke vergeetlijke hoorers, dat zij de kerk nog niet uit z>jn . of zij hebben alles, wat zij gehoord hebben , reeds verloren, tot den tekst incluis. Daar zag ik onlangs een merkwaardig voorbeeld van in zekere ftad; in weike 's morgens de godsdienst ftaatlijk werdt gevierd, en zoo als dezelve geëindigd was, begon de klok te luiden. Toen ik het dof gebrom hoor¬ de, verbeeldde ik mij, dat 'er geluid werdt voor den namiddags-godsdienst, maar eensklaps zag ik de huizen, die gefloten geweest waren, openen, en de winkels uitkraamen, en het gefchreeuw der Jooden, wat otids te koop! klonk langs de ftraaten. Na, mijn eerjen, eb je niet wat te verhandelen^ Kijk, ik ftae je te. zeggen, ik wil 'er je het dubbel van de waarde voor geven, zoo werd ik door meer dan éénen Jood aangeljiroken. — Met één woord, ik' werd gewaar, dat dé Kermis was begonnen , terftond met het eindigen van den Godsdienst, en ik ben gewis, dat maar weinige lieden onthouden hadden, welk het onderwerp van de godsdienftige oefening van dien dag geweest was. In eene andere ftad was ik ook ééns op Kermis, en hier trof mij eene vertooning, die niet min vreemd was; in één en het zelfde gebouw werdt, in het ééne gedeelte de plegtigfte Godsdienst gevierd ,en in het ander gedeelte, van hetzelfde gebouw was het Kermis. Lieve hemel'. dacht ik, kan men hier twee hoeren dienen'!1 Of is het, om het oude fpreekwoord te bevestigen: Waar onze lieve heer een tempel, bouwt, bouwt de duivel een kapel.' Terwijl ik, al voortwandelende , hier over peinsde, ontmoette ik eene Salie, oi' omgang, die ik den lezer moet be-  C 47 ) befchrijven. Vooraf ging een man, met een groole zil ■ veren plaat op de borst, met een breed oranjeu lint aan zijn rok vastgemaakt, en op de plaat ftondt:- Snijders gild. Zijn hoed was insgelijks met een' groote kokarde verfierd; vervolgends kwam een perfoon, die op de maat af, met groote deftigheid ftapte, niet min fraai opgefebikt; vervolgends eenige perfoonen met mantels en beffen omhangen in het zwart, paar aan paar, pratende en lagchende; en allen op dezelfde Wijze als de eerstgenoemde om ftrijd aanmerklijke kokardens op hunne hoeden torsfende, alleen fcheenen mij de twee eerfte paaren, zijnde een man en drie kinderen, fchóon ook van oranje niet misgedeeld, wat treurig van aangezicht, ik verbeeldde mij, dat dit eene plegtige omgang was van het Snijders gild, ter betuiging van hun genoegen over de gezegende omwenteling, en dat de mantels en beffen 'er bij hoorden, om de oude conftitutie van de zeden en dragt onzer Voorvaderen te vertoonen, trouwens de meeste mantels en beffen, gelijk ook de rokken, gaven door derzelver vaalheid te Kennen, dat zij al ten tijde van onze grootvaderen gediend hadden. Ik deed dan onderzoek, maar hoe groot was mijne verwondering, toen ik vernam, dat de man, in het eerfte paar, met zijne drie zoonen, zijne vrouw, de moeder zijner kinderen ten grave hadt befteld, blijvende hij, een eerlijke maar arme fnider, weduwnaar met zeven kindeien. -— Wat dunkt u, moeial! hoe voegden alie die linten en kokardens, die men tot teken van vreugde draagt, ten minften zoo als ik meen, bij zulk eene treurige plegtigheid? Maar tevens herinnerde ik mij de oude begraafnis - maaltijden, die, voornaamlijk op het platte land, voortijds plecgen gehouden te worden, en op welken de boeren, zich wel ééns vol^ en zat zoopen; en ibortgelijke onbeftaanbaarheden meer. Indien u nu dit behaagt, dan wil ik, in 't vervolg van tijd tot tijd, u mijne aanmerkingen over voorkomende zaaken mededeelen, en zelfs de gekheden bedillen die gij begaan zoudt, terwijl ik met dit alles blijve VRIEND MOEI-AL, Uw Vriend FLORIS BEDIL-AL. IJSHALLezer! bevat de reden' waaröm * >'n dit nommer net motto heb geremoveerd, dat aan het hoofd der voo-  C 48 ) voorige nommers ftondt, want, fchoon floris bedilal al vrij fcherp, en op den man aan, hekelt, de man heeft evenwel gelijk; en die gelijk heeft, mag fpreken en bedillen, en het is altijd prijslijk, wanneer men zich betert, en gelukkig, dat 'er bedii-alkn zijn, om de dwaasheden te gispen. Het is, mijns bedunkens, juist geen blijk van groot verftand, wanneer men zich verftoort, om dat iemand ons onze misdagen onder het oog brengt ; zeker voornaam perfonaadjen, tegen wien zijne vijanden menigte van blaauwboekjens hadden uitgegeven, liet dezelve alle netjehs inbinden, en plaatfte ze op de voorde plaats in zijne boekerij'; hij was, zeide hij, aan dezelven zeer veel verfchuMigd; zij hadden hem met zijne fouten en gebreken bekend gemaakt, en dus gelegenheid gegeven, om dezelven te verbeteren. En waarom zou ik zulk een groot man niet navolgen ? Ik bedank derhalven mijnen onbekenden Vriend bedilal, en verzjek hem zelfs, om zijne correspondentie, de familie van cie a l l e n fchijnt thans aan het fchrijven te zijn, vr a ag - al, praat-al, moei-al, bedil-al. Ik maak tevens, daat, op zijne befcheidenheid, gelijk hij zich ook reeds in zijnen brief verklaart, dat hij wel gebreken , maar geene perfoonen zal bedillen , en ik geef hem volle vrijheid, zonder de minfte redrictie, om zoo veel, en zoo dikwijls hij goedvindt, ook mijne blaadjens te bedillen. Dit kan hij, mijns halven, niet te veel doen, en ik denk, dat de Lezer 'er ook wel mede te vrede zal wezen: want terwijl ik bedild word, loopt een ander weder vrij. Ik twijfel niet, of deze correspondentie zal belangrijk worden. Te L E IJ D E N en HAAR L E M, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMAN& En alom dour gautsch Nederland; word dir Blad wceklijks voor ij Stuiver ititgegeeven.  D E MOEI-AL. W. 7. -L^iemand, die de vorige nommers gelezen heeft, zat mij, geloof ik, verdenken, dat ik bijgeloevig valle, of dat melancholie, en eeuwig kwaad voorfpellen en bang zijn voor het toekomende, mijn zwak is; en ik wil ook wel bekennen, dat ik met drooge oogen ludeman gelezen heb, dat ik juist geene bekommering heb opgevat, toen ik de voorzeggingen van swedenburg heb gelezen; of van harmen aan Am Overtoom heb hooren praaten; neen, ik tel nooit het gezelfchap, waarbij ife verfchijn; ik durf de nieuwe maan onverfchillig over de rechte of linke fchouder aankijken; ik heb de koekoek menigmaal aangehoord, zonder dat ik geld in mijn zak hadt, nu dat is niet vreemd, dat gebeurt de heeren Filofoofen, Om ik draag toch ook een baard om den kin en een mantel, wel te verdaan, dat ik den baard laat fcheeren, omdat het bij ohs anders geen mode is, en dat ik een mantel draag, als ik te begraaven ga,) dat zeg ik, gebeurt de heeren Filofoofen zoo dikwijls: Pauper Arijioteles cogUur ire pedes. die arme halzen mogen zich met alles moeiè'n, maar zij moeten zich van hunne apostelspaarden bedienen, als Zij ergens wezen willen. Dat is heel anders als de'nee-  C 50 ) ren doctoren en advokaaten! enz. enz. Dikwijls heeft men mij voor roekeloos gefcholden, omdat ik mijne oogen niet nederfloeg, als 'er een rave over mijn hoofd vloog. Nooit loop ik fchielijk naa huis, wanneer mij eene zwarte kat voorbijvliegt , ook heb ik geene bijzondere vreeze voor een moordjaar; men kan uit dit alles heel natuurlijk befluiten, dat ik 'er weinig uit afleide, dat men verhaalt, dat in Jncwerpen onlangs van de triumfbogen het beeld der overwinning, benevens de borstbeelden van van eupen en van der noodt, van boven neder zijn gekomen. Maar dat de Brabanders, die nog zoo wat van den ouden fmaak overhebben, daar door min of meer neêrflagtig zijn geworden, wil ik heel wel gelooven. Zulke gevallen zijn ook al heel bedenklijk. Ik zal 'er maar een paar van vertellen, waar van ik het laatfte zelf heb bijgewoond, en daarom kan ik 'er ftaat opmaaken, beter dan of het tienmaal in de Courant ftondt, want in de Courant en in Almanakken wordt het meest gelogen; en daarom geloof ik niet, dat een Courant-fchrijvcr en een Almanak-maaker elkander ooit vertrouwen , of zij moesten jegens eikanderen handelen naar den regel: Dio de kunst verftaat, befchaamt den meester niet! Het eerfte geval is in den Haag gebeurd, in de voorgaande eeuw, nu netto honderd en twee jaaren geleden. De Engelfche Ambasfadeur van Koning jakob den II. gaf een prachtig vuurwerk, bij de heuchelijke geboorte van den Prins van Walles, dien men naderhand verteld en geloofd heeft, een ondergedoken kind te zijn., nu de mooglijkheid wil ik niet ontkennen, daar ik zelf ook nog eene Juffrouw Voddebuik heb gekend, die haar man en familie bedotte met een kind, dat zij getocht hadt voor het haare. Zoo veel gaat 'er om in de brouwerij van de wereld! maar dit doet 'er thans niet toe. In den top van  C 51 ) van het gezegde vuurwerk was een kind verbeeld, met een kroon en fcepter, verbeeldende den jonggeboren Prins van Walles, doch zoo als men een aanvang zou maaken met de plegtigheid, viel de kroon van 't hoofd en de leepter uit de handen van het kinderlijk beeld, en verfcheiden ftaat- en onftaatkundige wijsneuzen profeteerden, dat dit kind, echt of onecht, toch nooit de kroon van Engeland torsfen, noch den fcepter over de Britten zwaaien zou. En het is ook in de daad zoo uitgekomen. Prins Willem de III. trok over naa Engeland, Koning jakob nam de vlugt met Vrouw en Kind, en de Prins van Walles heeft nooit hooger titel kunnen bekomen, dan dien van Pretendent. Doch die familie is nu uitgeftorven en deze dingen zijn oud. Het geen ik Zelf heb bijgewoond, zal de heeren Patriotten nog wel heugen, en is nog geen eeuw geleden; bewijs en reliqua , omdat ik nog geen honderd jaaren oud ben, en 'er evenwel ooggetuigen van ben geweest. Het geval is het volgende: Men zou, uit biijdfehap over de Alliantie met Frankrijk, eene illuminatie vertoonen; en rechtte ten dien einde een eereboog op, op welks top een gevaarte geplaatst werdt, verbeeldende een hoed en ft eer van Vrijheid en dergelijke. Dit ornement hadt, toen het naauwlijks geplaatst was, het ongeluk, om van boven neder te vallen, de fpeer der Vrijheid was gebroken, en de hoed vrij wat befchadigd door den val. Die, daar ééns onder geftaan hadt, zou door de infignia libertatis, de tekens der Vrijheid, gewis verpletterd zijn geworden, of omtrent hem moest plaats gehad hebben. Leve fit, quod bene fertur onus. Ik breng zulke fpreuken en pasfant bij, om te toonen, dat ik het gebeurde nog wel ééns herdenk, o! Dacht ik, welk een kwaad voorteken voor de zaak der Vrijheid! En G 2 wat  C 53 ) wat hadt men al moeite, eer men het gevaarte weder herfteld, deszelfs breuken verholpen, en het met infpanning van verè'enigde armen weder boven gebracht en geplaatst hadt, daar het hoorde. Nu men kreeg het 'er eindelijk. Of de Brabanders, het geen bij hun gevallen is, ook weder herflellen, en of zij de mast opkrijgen zullen, moet de tijd leeren. Evenwel zijn 'er nog wel andere voortekens, die mij doen vreezen, dat het einde de last zal dragen, en dat 'er nog vrij wat te beleeven zal vallen. Daar worden overal zulke vreeslijke toerustingen gemaakt, behalven in het ftille en vreedzame Nederland, alles onder de nodige bepaalingen, tot oorlogen, nu ook tusfehen Spanje en Engeland, dat ik vrees eerst voor een proces verbaal, en nadat zulks zal afgelopen zijn, wordt het reëel, en dan eindelijk de zaak gefubmitteerd aan de kwaê manfehap van den degen. En dan is het uit met de wetten en het recht, buiten het recht des oorlogs, omdat men de wetten onder al het gedonder van het kanon niet kan hooren. Silent inter arma leges. Het recht is Kom onder de wapenen, zegt cicero, de Roomfche welfprekendheid ! Maar durf ik den man wel aanhaalen ? durf ik hem zelfs lezen, daar de H. hieronijmus van zich zei ven vertelt, dat hij ééns van een Engel braaf is afgerost, omdat hij in cicero gelezen hadt? Gelijk dit ook van hem te boek geflagen wordt in Jnre Pentificum DiJiinS. XXXVïl C. VII. Weest derhalven een beetjen voorzichtig, h,eren Litteratoren! Mij dunkt toch, zulk een omhaal moet kwalijk fnraiten. Nu, hoe dit ook met Vader hieronijmus gelegen zij geweest, ik mag mij nog wel ééns diverteeren met cicero, hij was toch een werkzaam man, en ijverig voor zijn Vaderland, en een heele held , voornaamlek als het wat voor de wind ging, en zoo zijn 'er meer. Be-  ( 53 ) Behalven de reeds gemelden , zijn 'er nog meer mala vmnia, kwaade propno.ticatien , zonder dat men de planeeten behoeft te confuleeren, want dat laat ik aan don antonio magïo over, die alle jaaren in den Almanak vertoond wordt neen! men kan ze op deze benedenwereld genoeg ontmoeten. Wat goeds kan men toch voorfpellen aan dat aantal van 60 of 70 Zweed/die Heeren Offieieren, die zoo ééns weg ende weêr, als of men 'er de hand mede ligtte , gecondemneerd zijn, om onthoofd , en .gearquebuzeerd te worden , omdat zij juist gedaan hebben, als de Soldaaten bij virgilius, daar ik laatst van fprak, die den oorlog verfoeiden, en de vrede verkozen. Maar het is nu niet, als in die tijden, dat de Koningen lijf om lijf vechten, gelijk die vroome ene as, terwijl de Soldaaten toekijkers zijn, en een pijpjen rooken. Nu, dat zou ook tusfcuen de Keizerin aller Rusfen, en den Koning van Zweeden niet aangsan, dat zij famen duelleerden, alzoo het immers geen portuur zou zijn, dat een man met een vrouw zou vechten, fchoon de groote frederik in den zevenjaarigen oorlog klaagde, dat de wijven hem het meest plaagden, en als klitzen aan het lijf bleeven hangen. Ik herinner mij, zoo even aan Nederland den naam van Jlil en vreedzaam gegeven te hebben, en wie kan 'er aan twijfelen, die onzen vaderlandfchen grond betreedt? dat 'er fomtijds, door de menigte van voik, een gedrang ontftaat, dat dan eens, bij ongeluk, een onnozel kind van de moeders armen wordt gedrongen, ên onder de voeten vertrapt wordt, zijn gebeurlijke dingen ; of zouden zulke gevalletjens ook prognosticatien zijn ? maar dan zullen zij niet veel goeds beduiden. De goede oude socrates, die echter niet van bijrreloovighe'd kan befchuldigd worden , wanneer men zijnen grondregel maar in overweging neemt. quce fupra nor, nihil ad nos ; dat ons te zwaar of te heet is, moeten wij laten liggen, hadt evenwel zekere prognosticatiën, die al vrij vast gingen, gelijk toen hij van zijn lieve wijf xantippe, met de kamerpot begroet werdt, ik dacht wel, zeide hij, dat na een donderbui. een regenvlaag volgen zou. Soortgelijke prognospicatiën' behooren tot de natuurlijken , en mijn buurman, op de hoek aan de overzijde, is 'er zoo fiks op, dat hij 's morgens als zijn vrouw opftaat, terftond aan haar gezigt wel ontdekken kan , wat weêr het dien dag zal maaken. Wanneer ik zulke voorbeelden voor mijne oogen zie, G 3 ver-  C 54 ) verwonder ik mij menigmaalen over de menigte van kwaade wijven, daar men hier en daar en overal, over hoort klaagen. Hoe is het toch mooglijk, dat de zachtfte helft van het menschdom , die gefchapen is, om den man het leven aangenaam te maaken , en zonder welke het Paradijs zelf voor adam niet riant genoeg was, om onzen grootvader te voldoen , dat die beminiijke helft zoo menigmaal , in plaats van een paradijs, een hel op aarde gefticht heeft? adam moet zeker geen' voorgevoel van het toekomende gehad hebben, toen hij , uit den flaap ontwaakende , met zoo veel verrukking, grootmoeder eva voor hem zag ftaan, en haar als zijn vleesch en been begroette. De arme man wist niet , dat deze eerfte flaap zijne laatfte rust was geweest,en dat die bekoorlijke wederhelft de bron van alle zijne en onze moeilijkheden, en van de katijvigheden dezes levens worden zou. En hoe menig éénen is het in het huwelijk gegaan , als vader adam ! De italiaanen hebben een fpveekwoord , welks zin hier op uitkomt: Een boos wijf is erger dan de hel; want daar deze alleen de booze menfchen plaagt , zal zij het flaag de besten dom. Doch ik wil deze fnaar niet te fterk roeren , alzoo ik te bang ben , om de Sexe te mishaagen , en ook ben ik verzekerd , dat 'er i og al hier en daar ook eene goede vrouw gevonden wordt , al fchoon zij ook een hoofd heeft. Het zijn, lieve meisjens! eigenlijk de kwaade vrouwen , daar ik het oog op heb, en daar ik mij liefst niet mede bemoei , om ze niet aan mijn hals te krijgen Tot troost der Juffers , en om weder in haare gunst, zo ik te ilerk mogt gefproken hebben , te worden aangenomen , wil ik 'er hier nog bijvoegen , dat ik meermaalen gelegenheid heb gehad, om op te merken, dat de fehuld van de boosheid der wijven , meer bij de mannen zeiven berust, dan bij de vrouwen. Bij voorbeeld, daar is juffrouw S.,.. die de broek aan heeft, en haar' man, op eene ellendige wijze , plaagt, en haare heerschzucht in huis geene paaien ftelt, maar wie heeft de fehuld ? wel niemand anders dan de man. Hij is een ful, een bloed, en daarbij gebruikt hij wel -ééns nu en dan een weinig te veel vocht dus heeft hij noch den lust, noch den moed, noch de bekwaamheid, om zich te verzetten tegen zijne heerschzuchtige vrouw, maar moet zich alles laten welgevallen. Wat handelde St. dominicus in dat opzigt, verftandig. Hij kwam in eene kerk, en maakte in dezelve zijne reverentie voor een Lievevrou- we-  C 55 ) Ste}dMSahi{anjfavirgo! 2eide de man 5 weest gegroet heii ge Maagd ! Knap antwoordde het beeld met eene hoofdbuiging Salve fancïe virl Weest ook gij geg7oet heilige Man! St dominicus, ais een man vSf ervaarenhe.d, zag fchiehjk door, dat, wanneer men de vrouwen den vmger geeft, zij fpoedig de geheele hand willen hebben , alzoo zij door de bank vrij inhaalig vallen , en dernalven, om alle kwaad voortekomen, dat toch de vrou^nn'ftnni knerkellj,ke zïch ™t zouden moeien, hernam hij op ftond. Quut Jcrtptum est: taceant mulieres in ecclefia! Daar is gefchreven; dat de vrouwen zwijgen in de vergadenng.'En het gevolg was, dat dit marÏSeeld als en moC? Fp„ Wdaan, maar zweeg ais een mof. Een raar fpreekwoord: waar aan het zijnen oorfprong verfchuldigd is , weet ik niet, en het geen 'er mij nog over ,„ gedachten fchiet, zijn gisfingen die ik fen" tl V ™dedeelen, omdat glfen'kan miwe'rkS- .u'i? Zek£r' indieD men Jn het kwellik te net !£rg'± ' D?MI/Ic^« en als men de heersch. zucht der vrouwen in de beginfelen ftuitte , zoodat de man zijn gezag handhaafde, en zich als man gedroeg , men Z°Om e,f l\' " * Va", Z0° veel booze wijven hoorên te kePrnn ü /T onderwerP van prognosticatiën weder te keeren ik heb menigmaal de lieden voorfpeld, die op trouwe» Honden , welk lot zij in hun huwelijk' zouden v/t™*1* mij'n "eefjen prans,weinig goeds, toen hj met de fchoone eelli, ging ftrijken,- omdlt hij eenie CostutfrenPnPfnhet W bakkeSJ'"n Va" dt'Ze • postuur, en foortgehjke uitwendigheden hadt gelet, zonder onderzoek te doen naar haare gemoeds-fefïekbeid . ^n°eÏ^HVerftandS^aVen' hu^hoëudelijke bekwaarnhV den, deugden; met éen woord, naar alles, wat men, als de kalverliefde en het eerfle groen wat voorbij i , "n een vrouw verlangt en nodig heeft, om op den duur met haar gelukkig te zijn Wanneer zulk een fchoone vrouw ongelukkig de kinderpokjens krijgt, en haar lieve bekjen wat gefchonden wordt, dan is Holland in last: dan is de liefde die op fchoonheid gegrond was, haaren tZ Fn TS fWï'-,en Z'j VeTd^ me£ ^ fchoonheid. En dan fpreek ,k nog niet van de vrees voor de aanvallen, aan welke eene fchoone vrouw blooteefteid is, haare dei'gd OP de proef wordt gefield, of enz. enz.1 " geCSt' die 200 in den ™n vaart' Aan  Aan jan argent heb ik ook de rampen voorfpeld, die hem nu in zjn huwelijk , zoo veel verdriets veröor. zaaken. Het is hem gegaan, gelijk ééne van onze Dichtêresfen van de huwelijken zegt, die om het geld worden aangegaan , het welk echter zoo fterk in de mode is , dat de eerfte vraag is ; is 'er wel geld bij het meisjen ? De dwaaze man, die 'f geld meer dan de vrouw beoogt, Moet vaak zijn dwaaze keuze, op 't allerduurst betaalen ; Wordt in zijn eigen huis op 't allerwreedst ontvoogd, En moet als balling in zijn eigen wooning dwaalen ; Het heimelijk verdriet knaagt hem de hart-aar af, Doet hem in dronkenfchap , te dwaas, vertroosting zoeken; Zijn fporeloos gedrag rukt ijllings hem in 't graf, En doet al Jiervend hem zijn huwlijk nog vervloeken. Met één woord, ik wil maar zeggen, dat ik, fchoon niet bijgeloovig, alle prognosticatiën, alle voortekens, niet in den wind fla. Wanneer ik een ftrenge vader, eene malle moeder zie , dan voorfpel ik doorgaands , dat de kinderen zelden gevaar lopen , van deugdzame menfchen te worden; .wanneer ik iemand zichzelven in venus en baschus zie verlopen, durf ik altijd wel voorzeggen, zonder dat ik een doodkloppertjen hoor, of eene lijkftatie zie , dat hij geen oud man zal worden , dewijl hij zich haast , om fchielijk aan het einde te zijn. — En derhalven mogen de Brabanders het omen, daar wij in 't begin van dit Nommer van fpraken , wel ééns bedenken, en beftudeeren, en zo zij bevinden , dat het iets kwaads beduidt , dan eenen of anderen Deus averruncus, befchermheilig , patroon of patrones, bij tijds te hulp roepen, om het kwaad af te wenden. — Dus verrei ——« Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alihn door gantscb Nederland; word dit Blad weeklijki voor i\ Stuiver uitgegeeven.  D E MOEI-AL M i-Vlnn lieve Lezer! zal ik in dit nommer wel eenen vrolijk - fcherzenden «ijl kunnen behouden , daar ik eenen aanvang maak met het luiden van de alarm-klok? Met dat ik ze trek ! de Hemel bewaare mij! Indien het aan mij flondt, zou een ieder onder zijne pijp en onder zijne flesch.de grootfte wensch toch van veelen onzer hedendaagfche bewooners van Nederland, die gelooven, dat het werken zalig is, maar het liever een ander zien verrichten , dan dat zij zeiven 'er de handen zouden aanflaan.de ftilfle rust en het ongefioordst vermaak genieten dat hij zou kunnen begeeren. \ Het zijn de Luikenaars, die de alarm-klok trekken omdat, de executions-troepen hunne hoofdflad naderen! Burgers en boeren, gefchooren en ongefchooren, worden' opgeroepen, om met geweer en wapenen op het eerfte gelui te yerfchijnen, en zo zij geen geweer en wapenen hebben, of die niet hebben leeren gebruiken, met gaffels en hooivorken, en wat zij in de greep het eerst vinden H zul-  C 58 ) zullen. ,1 Dit zal een raar tooneel opleveren, wanneer men zulk eene Luikfche armee te veld zal zien gaan,- om die naauwkeurig te befchrijven, mogt 'er wel een beronicius verrijzen, die ons die fchoone georgar chontomachie of boeren en overheids - ftrijd heeft opgezongen. Misfchien beklaagen de Luikenaars zich nu wel, dat zij niet bij tijds geëxerceerd hebben, en zullen bij exp rientie gewaar worden , dat het al geen foldaatjen fpeelen is, wanneer men de wapenen hanteert. Nu dat tot daar toe. Ik weet niet, of men 'er tevens op bedacht is, dat zij allen in een Uniform moeten opkomen, een' blaauwe rok en wit ondergoed, op poene, dat, indien iemand ter contrarie was doende, en niet deftig genoeg gekleed was , men denzei ven met het gantfche Corps naa huis zal brengen en noodzaaken, andere en wel de voorfchreeven kleederen aan te trekken, wel verftaande, indien hij die rijk is, vervolgends hem door alle de geledei en leiden, opdat een ieder over de juftitie, in dezen gehandhaafd . vonnisfen moge. — Daar hangt toch veel van de kleedcren af, of het fpreekwoord zou niet waar moeten zijn, dat de kleederen den man maaken; het is om deze redenen denk ik, dat in het geestelijk recht geboden wordt, dat de geestelijken geene al te korte, maar ook geene al te lange kleederen zullen draagen , maar dat jus canonicum is, gelijk zoo veel ouds in onbruik geraakt, zoodat nu de geestelijken zich kleeden naar goedvinden, het welk echter den vroomen niet dan tot aanftoot kan ftrekken, waarom ik het niet kwaad zou vinden , indien die oude wet ééns uit den hoek gehaald, en de oude- Conftitutie ook in dit opzigt herfteld wierdt. ——- Op gelijke wijze dan doet de rok ook veel af, wanneer eene burgerij en boeren de wapens aangorden; verbeelden wij ons ééns, dat  C 59 ) dat eene manhafte burgerij haare burgerlijke exercitiën verricht, en één van hun verfchijnt, daar zij allen fraai zijn uitgedoscht, zelfs de oranje-ftrik op den hoed niet vergeten, in het akelig rouwgewaad, gelijk eene troosteloze am el ia, zou dat niet eenen misftand geven, die het' gantlche ligchaam tot deshonneur zou firekken, omdat men zou kunnen onderflellen, dat zulk iemand als fpotte met de lupubre omftandigheden , waar in zulk eene burgerij zich bevond, en dat was evenwel crimen latjes majestatis. Maar als nu de arme halzen ééns geene andere kleeren, dan hun daagiijks pakjen hebben , wel nu , dan mogen zij leentjenbuur fpeelen; want dit weet ik niet, dat verboden is, beha!ven aan de Advokiaten, die volgends eene refolutie van 12 Maart 1655* van hunne Confraters geen mantel of toga mogen leenen, en welke refolutie denklijk nog in vigeur is, ten minften ik vind nergens, dat zij is ingetrokken. Doch terwijl de Luikenaars alarm luiden , de Brabanders voor hunne zaak vechten, de Turken, Oostenrijkers, Rusfen en Zweeden oorlogen, de PruisCen zich toerusten Engeland en Spanjen querelles maaken, neemt de Nationaale Vergadering in Frankrijk een befluit, welk doorgaande, het oorlogs-monster vrij wat afbreuk zal kunnen toebrengen, ik bedoel het befluit, dat het recht van oorlog te beginnen, of vrede te maaken, net aan den Koning , maar aan de Natie zal ftaan , en bijzonder dat artikel van gemelde befluit, waar bij de vergadering, namens de Natie, verzekert, dat de Frmijchen van alle-zucht, om veroveringen te maaken, ééns voor al 'afzien , en dat dus ahe natiën zich zekerheid en veiligheid ten hunnen opzigte belooven kunnen. Indien deze ftukken de overhand krijgen, dan zou de krijgsftand yvtlfuperjlu kunnen H 2 Wor-  C 60 ) werden onder de Christen - mogendheden van Europa, dan zou dat eeuwig haspelen over de balans van de mogendheden in dit wereld - deel van zelf vervallen, en zo het gezegde van den Keizer probus waarheid behelst, dat een land dan gelukkig is, wanneer het geene Soldaaten noodig heeft, dan mogt men hoopen, dat het geluk van Europa eerlang in volkomen licht zal opdaagen. Ik weet wel, dat zoo lang de oorlogen gevoerd zijn in forma, men geen onrechtvaardigen oorlog heeft ondernomen , indien naamlijk de manifesten der Hoven geloof vinden, en wie zal 'er geloof aan weigeren kunnen ? Daar Wij geringe lieden en arme wijsgeersjens daaromtrent in dezelfde betrekking Maan, als de boeren - fchepens jegens de advokaaten; wanneer zij dcrzelver plijdooi gehoord en de plijt-memoriè'n en ftukken gezien en op alles rijpelijk geiet hebben, zouden zij aan partijen - advokaaten beide gelijk geven, indien zij'durfden, omdat zij 'er toch niets van begrijpen, en daarom is het goed, dat zij bij een eerlijk advokaat gaan advifeeren, die de kunstgreepen verflaat, en daarom beter dan de boeren in de quintesfentie der dingen kan doorzien. — Alle dingen hebben toch niet alleen twee handvatzeis, maar daarenboven worden de waare motiven , en bedoelingen wel ééns verborgen onder de woorden van het falus publica, het heil van het algemeen enz. enz. Men moet toch niet denken, dat eenig vorst openlijk zal zeggen, dat hij lust heeft om wijn van het Ei'and Rhodus te drinken, en dat hij daarom eenen ruineu/en oorlog begint, alzoo dit aanftonds bij zijne eigen onderdaanen zeiven in het oog zou loopen; geen één zal juist erkennen, dat heerschzucht of ijdele glorie, of de kuiperijen van eene favorite of zoo iet hem aanzetten tot het oorlogen, al was het in de daad zoo, om dat men toch oritzag heeft voor de geduchte rechtbank der  C 61 ) der reden , en voor het vrije' oerdeel der onpartijdige wereld en nog onpartijdiger nakomelingfchap. Dus begrijp ik dat wij, burgers, zelden oordeelen kunnen over de rechtvaardigheid der oorlogen, omdat wij de geheimen van ftaat niet doorgronden kunnen. Derhalven indien voortaan in Frankrijk de natie zal moeten oordeelen of een oorlog noodwendig moet worden ondernomen, is het hoogstwaarfchijnlijk, dat dit geval van oorlog allerzeldzaamst in dat land zal plaats hebben. Ik redeneer dus : De redenen, welke ons menfchen in 't gemeen overtuigen, dat de oorlog het verderflijkfte van alle kwaaden is, en dus dat men denzelven zoo veel mooglijk moet vermijden, zal altijd in evenredigheid tot de redenen, die ons in zekere om Handigheden den oorlog noodzaaklijk doen.keuren , ftaan als bij voorbeeld, honderd tegen één , en gevolglijk waar eene natie zal oordeelen over de noodzaaklijkheid van eenen oorlog, heeft men te wachten, dat zij daar van niet ligt te overtuigen zal zijn, te min, omdat het bijzonder belang van den grootften hoop der genen, die het volk uitmaaken, vrede en niet oorlog vordert. Wat het bijzonder artikel betreft, daar ik van fprak, dat de Franfchen plegtig willen verklaaren van alle zucht tot veroveringen af te ftaan, ik kan hun daar in geen ongelijk geven. Hun monarchie is groot genoeg, en die te vrede is, met het geen hij heeft, is altijd rijk genoeg. Daarenboven hebben de Franfchen magt genoeg, om aan anderen den lust te benemen, van hen aan te tasten, indien zij verè'enigd en beminnaars van hun vaderland zijn. En dit is een groot voordeel, wanneer men zijne voornemens kracht kan bijzetten. Zoo dat fumma fummarum het uitzicht voor de Franfche natie niet ongunftig is, van buiten oorlog te zullen blijven, ten zij zij zich H 3 mogt  C 62 ) mogt gedrongen vinden, om zich met de zaaken van haare nabuuren ie bemoejen, want het kan fomtijds bij onzen buurman zoo vreemd lopen, dat men zich wel moet laten gelden. Daar is, bij voorbeeld, mijn naaste buurman, met wien ik anders, eigenlijk gezegd, niets heb uitflaande maar geen avond, of laat ik liever zeggen, middernacht, of de vent komt beftooven te huis, dan van een gezelfchap, dan uit een wijnhuis. en wat weet ik het ? Hij heeft geen vrolijken dronk, en daarbij ftaat hem het hoofd balöorig , omdat hij een liefhebber van grof fpeelen', de nukken van het fortuin ook ondervindt, en wel ééns aanzienlijke verliezen lijdt. Dan moeten vrouw, kinderen, bedienden enz. het vergelden, hij raast en tiert, loopt het huis op en neder, fmijt de deuren met geweld open en dicht, en roert het, met één woord, zoo door de gort, dat ik in mijn flaap niet alleen gehinderd wórdt, maar ook iri vreeze leef, dat hij nog den éénen of anderen tijd, door roekeloosheid en onvoorzigtigheid, want een dronk mensch is niet veel te betrouwen, met vuur of licht ongemak in zijn huis zal veröorzaakcn, en het is evenwel best, in tijds te zorgen, eer ik zelf en het mijne gevaar zou logen. Ik heb hem 'er al ééns en andermaal in het vriendelijke over onderhouden , maar te vergeefsch. Hij heeft dezer dagen het zoo boos gemaakt, dat hij twee van zijne kinderen het huis heeft uitgejaagd. Deze goede jongens hadden hunnen vader, wegens zijn gedrag, aangefproken, doch, in plaats van naar hen te luisteren, heeft hij hen op de fciroomlijkfte wijze mishandeld , zoo dat zij bont en blaauw geflagen over den heining, die onze tuinen van een fcheidt, kwamen vluchten, en in-mijn huis veiligheid zochten. Daar heb ik nu die kinderen, die ik niet zonder eeten en drinken kan laten, en naar zach-.  C 63 ) zachte voorftellingen of voorfpraak wil de man niet luisteren, zoodat ik alleen wil zeggen, dat hoe vredelievende men is, men echter wel genoodzaakt kan wezen, om "Jet .zaaken le bemoeien, ten zij men alle menschlijkheid uitfchudden, en alle verpligtingen, die ons aan anderen verbinden, verbreken wilde. Doch dit onderwerp zal ik thans niet verder vervolgen, omdat de Lezer toch weinig belang zal Hellen in het geen tuslcben mijn buurman en mij plaats heeft; daar is iet anders, daar ik mij mede moei, en het welk ik in dit JXommer een plaats wil geven. De menschlievendheid fpoort 'er mij toe aan, omdat het gebrek vrij algemeen wordt, en daarom zal de Heer J... het mij moeten ten besten duiden, dat ik mij met hem bemoei. De zaak is deze: de heer f... heeft zich zedert eenigen tijd begonnen te vcrgaapen aan de bon ton. Te vooren leefde hij als een fatzoenlijk burgerman voegt, hij paste op zijne zaaken, beminde zijne -vrouw, en werdt van haar bemind, hij droeg zorg voor de opvoeding zijner kinderen. Met één woord, hij was recht een ouwerwetfche Hollander. Hij won een gul. den, tegen dat hij een enkelen zestehalf verteerde. Maar thans leeft hij volgends den ton, en fchaamt zich te werken aan zijne zaaken; zijne vrouw te behangen is hem te burgerlijk en te gemeen, zijne kinderen hebben eenen Duitjeher, die veel opgeeft van zijne kennis van de wereld, en hoe men als een fatzoenlijk man leeven moet, tot pasdagoog, die zoodanig met deze jonge Nederlanders omfpringt, als of hij vast befloten hadt, hen van braave lieden kinderen tot lichtmlsfen te herfcheppen. De heer J.... verfplt aan klederen, aan pracht in het huishouden, aan het fpeelen, aan gefchenken, die hij aan eene Coquette doet, alles volgends den ton, thans we! een dukaat tegen eenen zestehalf, dien hij wint Want, dewijl hij zijne zaaken niet meer met vlijt in eigen perfoon waarneemt, zoo loopen zij achter uit, en zijn credit begint merklijk te daalen. Ik heb met dit alles nog genegenheid voor hem, en wenschte hem te behouden; doch alzoo ik geene bijzondere kennis aan zijn perfoon heb, en mij evenwel met hem wilde moeien, kon ik niet beter, dan zijne zotheid in het s openbaar bekend te maaken. Hij leest wel niet veel meer, gelijk hij te vooren wel ■ gewoon was, evenwei hij ziet nog met een vluchtig oog een weekblaadjen i/i, en  ( 64 ) en dus hoop ik, dat hij ook dit onder het oog zal krijgen, en mij het vermaak aandoen, van te willen bedenken, dat, indien hij dus voortgaat, naar den ton te leeven, hij zich zeiven, en zijn gantfche huisgezin onherftelbaar bederven zal. ■ Ik ben 'er bij toeval achtergekomen, waar de geleerde V.... die ons zoo veele werken levert, en de pers doet zweeten, te markt gaat, en uit welke iehrijvers hij voornaamlijk put; ik ben een vijand van letterdieverij, en daarom zal ik 'er mij mede bemoeien, en van ftukjen tot beetjen aanwijzen, uit welken fcbrijver hij elk hoof'dftuk van zijn boek ontleend heeft, ten einde de Lezers niet dubbel geld uitgeven, voor iet het geen zij, bij den tcgenwoordigen laagen prijs van goede boeken , voor een wisjewasjen bekomen kunnen. Doch ik hoop , dat deze. waarfchuwing hem voorzigtiger zal maaken, en beletten, om niet als de vogel bij esopus, met ééns anders vederen te pronken. Het zelfde zij gezegd aan den eerwaarden Heer die zoo veele preeken uit blair en anderen overneemt; hoewel de kundigen onder zijne gemeente die npg liever hooren , dan het ellendig broddelwerk van zijnen Collega die, zonder eenig oordeel, alles, wat hem in den mond komt, voortpraat, en die, door zijne vermeende vlugheid , met zijne woorden altijd zijne gedachten voor uit loopt. Doch beiden hij en zijn Collegen zitten te weinig op hunne ftudeerkamers, en zijn te veel buitens huis; en dat niet, om zieken te bezoeken, of hunne gemeente door vriendelijke aanfpraken te dichten en te beftuuren, in welk geval zij zekerlijk lof zouden verdienen, maar om in gezelfchappen naar hunnen fmaak. hunnen tijd te verkwisten, of zich met dingen te bemoeien, welke op geen voeten of vademen na tot hun ambt eenige betrekking hebben. Indien mijn lezer kennis heeft aan de bovengemelde lieden, verzoek ik hem, hun deze waarfchuwingen mede te deelen, ten einde zij geene onkunde voorwenden, indien de moei-al zich in het vervolg wat duidlijktr verklaarde. Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöin door gantsch Nederland; word dit Ulad weeklijks voor i£ Stuiver uitgegeeven.  D E MOEI-AL. SY\ 9. Neen, dat kan 'er volfïrekt niet doof! Wel foei, Öe dignitas profesjoralis zo beledigend te behandelen' * Zoo te fletrisfeeren — Keen! dat zijn injurien! -— alarm ! ad arma Quirites! Hannibal ante portas • Wel, lieve hemel, vriend m 0 e i- a l ! hoe zoo ontfield • wat is 'er toch gebeurd? dat de Brabandfche patriotten een beetjen op den pokkei hebben gehad, dat men zegt» dat van der noot en van eupEN op eene eerlijke ritirade bedacht zijn? Nu dat zal zich wel fchikken ' . . Wat heb ik met de Brabanders ? Wat heb ik met van der noot e„ van ïupen te doen ? m & anders- zulk een man!.die onder zoo veelvuldige ambt, verr,cht,ngen, reeds alle de Boeken van het O. Testament zoo voorfpoedig heeft afgehaspeld, en Neêrlands Kerk met de uitgave van twee deelen reeds over het N Tes tament, 2eer aangenaam heeft verrast Een Hebz eerwaardig Heer als een' fchooljongen te behandelen - naa" ♦ ossiws te wijzen, met plakken te dreigen. Nu waaf-  C 66 ) 1 achtig, het is melaatsch! te verregaande! —— Ik moet 'er mij mede bemoeien. — Wat praaten de Heeren vonk en kaldénbach van Injurien, van lasterlijke libellen, van pesten voor de goede zeden , en verderf van Neêrlands Maatfchappij, omdat de Recenfent zoo laag op hun melaatsch gevallen is, of wel zich misfchien een bogchel heeft gelagchen. Wel wat is 'er toch voorgevallen, moei-al! dat u dan zoo melaatsch doet tieren en balken ? Mijn lieve lezer! hebt gij dan den Recenfent, II Deel, Nummer 8 Art. 7. niet gelezen? En hoe die Recenfent, als cenfor vitio creatus , den Hoog-eerwaardigen, Hoog-geleerden, apropos! zegt men ook Hoog-godzaligen? Waar ik mij mede moei, met Theologifche titels moei ik mij juist niet Heer jakobus van nuijs klinkenberg S- S. Theologie: doctor et in iUustri Amflelaedamenfium Athenaeo pr,ofesfor ordinarius als een fchooljongen heeft behandeld , en doorgeftreken , wegens zijne fouten tegen den aart der Latijntcbe Taal quafi begaan, in zijn HoogEerw., Hoog-geleerdens, Hoog-godzaligens Oratio Fw nebris in obitum viri celeberrimi petri curtenii enz. Zoodat de Recenfent durft fchrij ven, dat indien de leerdoel , daar de redenaar op ftondt te fpreken, getreurd hebbe, het voorzeker voornaamenlijk geweest zal zijn, om het jammerlijk Latijn, dat van denzelven gehoord wierdt. Ik kan niet begrijpen, waar de zoo beroemde klinkenberg het mede verdiend heeft, dat men juist zoo op zijn Latijn fchrolt, gelijk reeds gefchied is door fommige Idioten , op 's mahs eerfte oratio contra fpiritus for.tes. Luidde dus de Titel niet? Ik heb nu die Oratio inauguralis niet bij de hand, en zij is misfchien bij ongeluk onder mijne prullaria seraakt, daar nog wel één cn ander goed ding onder bedolven zal liggen, maar die hoop ver-  C 67 ) menigvuldigt thans zoo, dat ik geen lust heb, om ze \r uit te gaan zoeken. De lezer weet ook wel, wat ik bedoel. Men heeft hem toen een Rudimenta latina t'huis gezonden, als of een man als zijn Hoog-eerwaarde de eerfte beginzelen der Latijnfche taal niet verftondt. enz. enz. En nu hij als redenaar voor de tweede keer den leerdoel beklimt, om eene lijkredcn te houden over den dood van wijlen den Hoog-leeraar cuRTr.nius, en met treurig Latijn 'dien treurigen dood betreurt; komt de Recenfent, en klampt hem openlijk aan boord, en ftapelt een aantal zotheden op elkandercn, om te bewijzen, dat de Profesfor kwaad latijn gefproken heeft. Waarom valt men toch zoo op 's Profesfors Latijn. De waardige man blijft immers zich zeiven gelijk!!! Terwijl ik aan den Heer KL inkénber6 overlaat, om zich zeiven en zijne dïgnitas profeforalis lingud profesforid,, zeg eens, vriend Recenfent, is dat ook al geen goed latijn? gij moest mij niet bij de neus krijgen, of wij zouden eikanderen eens vriendelijk onder de oogen zien, wil ik echter mij zoo veel met dit ftuk inlaaten , dat ik het cvn en ander bij provifie te berde zal brengen, het welk den Rjcenfem reeds een bril op den neus zal Zijn, en dan zal ik nog het één en ander zeggen over de beoefening of niet beoefening, het gebruik of misbruik van de Latijnfche taal, het welk niet geheel onnut wezen zal. Ik merk dan vooreerst aan tot troost van den Profesfor klinkenberg, dat zijn prceceptor, de Recenfent, die hem van fouten tegen de orthographie befchuldigt, daar zelf niet vrij van is. Nu Profesfoi! wat zegt gij ? Lustig ! Va tibi tu, nigrae dicebat caccabus otla! In 't voorbijgaan; men kan ook cacabus zeggen, en wilt  \vilt gij een Voorbeeld ! de Recenfent fpelt Bladz. 471. t/;ema voor Sijstcma enz. nam taea'et ineptiarum. Vervolgends merk ik op, dat de Profesfor tot zijne de-, fenfie kan inbrengen, dat hij Latijn op zijn eigen hand Latinum Hegingenfe ichri/ft; kom aan, Heer Recenfent! Weet gij wel, wat Latinum Hegingenfe is? Zo gij het niet weet, dan hebt gij een plak, neen, zes plakken verdiend ; ik zal het u zeggen , maar cura, ut memineris —— Latinum Hegingenfe is zoo veel als IVestgraafdijks Latijn. Want daar valt gij ook al over, dat de Profesfor te Westgraaflijk geboren is; wie weet, of gij ook geen dorpeling , paganus, zijt. Doch ik heb mis, gij neemt niet kwalijk, dat de Profesfor op een boerendorp geboren is , maar dat hij zulks in het publiek gaat vertellen. Of behoeft zich de Profesfor deswegens te fchaamen? O nu Vat ik u gij neemt kwalijk, dat de Frofesfor zich met den beroemden nieuwentijd gelijk flelt, die ook te JVestgraafiijk geboren is. Maar, mijn lieve man! De Prcfe.for is in allen gevalle nederig genoeg, om te erkennen, dat hü met nieuwentijd niet in alles overeenkomt. In dat derde komt hij met dien vermaarden Natuur-kenner overeen, dat zij beide te Westgraafdijk geboren zijn; pven gelijk de Profesfor in zijne voorreden voor zijne verklaaring van ezechiël zich alleen in dat derde met fjREGORius den grootenx hieronijmus, en kalvijn gelijk itelde, dat de eerfte over Ezechiël predikte, en fchreef, wanneer d,e allesverwoestende barbaren, tot voor de poorten van Rome genaderd waren, de tweede, wanneer al ar ic , Koning der Gothen, Rome vermeesterde; en kalvijn, in zijnen laatften levenstijd, die zeer beroerd en onftuimig was. Alhoewel hij ook des tijds, door den Recenfent gekamd is geworden- Eenz eldzaam §«r?  C 69 3 Sart voor den Profesfor, dat hij aanloopt, juist wanneer hij zichzelven gelijk blijft. Maar, daar ik eigenlijk wilde wezen, de Hooggeleerde klinkenberg fprak in zijne ReJenvoeringen Latijn om verdaan te worden; en daarom zijn zijne Oratient zoo als zij zijn; dat is, men kan ze naar de letter vertaaien en in 't Hollandsch overbrengen; mids dat men niet ipot, gelijk de Recenfent, want als men fpotten wil, blijft niets vrij, bij voorbeeld : de woorden van den Profesfor: Primam mundi lucem falutavit, woordelijk in 't Nederduitsch overgezet, heeten niet, gelijk de Recenfent, de Conjiructie willekeurig verandert, hij heeft het eerfte licht der waereld aanjchouwd; want de Profesfor heeft niet gefchreeven Primam lucem mundi falutavit, maar primam mundi lucem Jalutavit, moet men dus vertaaien : hij heeft het eerfte waereldlicht aanfchouwd. — Nu Heer Recenfent! arrige aures! En hoort aan den klank der woorden het gewigtig onderfcheid tusfchen uwe en mijne vertaaling ! Meent gij, dat de Profesfor geheel geen fmaak heeft? Doch nu meen ik, mij met dit ftuk, ter verdediging van den Profesfor, genoeg gemoeid te hebben; en zal 'er alleen dit bijdoen; dat, mijns bedunkens, het fchrander brein van den Profesfor, zo het laatstgemelde, dat hij fprak, om verdaan'te worden, en dat daarom zijn Latijn is zoo als het is , grond heeft, verdient bewonderd , in - plaats van veracht te worden. De reden is klaar. De Latijnfche taal komt in onzen tijd meer en meer in onbruik, zoodanig, dat de Heeren Profesforen in alle wetenfehappen vrij algemeen klaagen, dat zij in hunne Akademifche lesfen van een groot gedeelte van hunne ftudenten wel gehoord, maar weinig verdaan worden. . Veelcn hebben zelfs al in bedenking genomen, om, naar het voorbeeld der Schotten. Engelfchen, ü uitfilters niet langer in het Latijn kollegiè'n té houden, maar in het Nederduitsch, omdat het hun verdriet, dat zij vruchteloos fpreken en even zoo goed, als of zij Hottentotsch voor den dag brachten. Een Latijnsch boek is ook in onze dagen rara avis in terris, een witte raven, en daar de drukpers zweet onder den last van prulfchriften, brengt zij naauwlijks, behalven de Academifche disfertatiën disputatiën enz. die 'er zijn moeten , om dat een advokaat anders geen bul kan bekomen, één enkel Latijnsch boek te voorfchijn. Ook  ( 7Q ) Ook willen de drukkers en boekverkoopers 'er niet aan, om zoodanig iets als een Latijnsch werk te drukken en op te leggen, omdat het geen koopers en nog min lezers lieert. Men kan van dit verfehimzel zeer verfchillende redenen opgeven Ecnigen zijn te zoeken in de verkeerde opvoeding der jeugd, die tot de ftudiën en wetenfchappen wordt opgelegd — Voor dezen waren de Latijnfche 1'choolen in bloei; al wie ffudeeren zou, in welke wetenfchap ook, bezocht in zijne kindfche jaaren de fchoolen; daar was een aantal leerlingen , de één fpoorde den anderen aan, en eene loflijke eerzucht ontvlamde in de borst der jonge lieden. Men bleef een aantal jaaren volharden op die fchoolen, maar ook wanneer men ze verliet,-was men de Latijnfche niet alleen, maar ook de Griekfche taal zoo verre magtig, dat men in ftaat was, met een oordeel des ouderfcheids, de lesfen der Hoogleerairen op de Akademiën bij te woonen, en 'er een behoorlijk gebruik van te maaken. Jongelingen van 17 of s8 jaaren fchaamden zich niet nog leerlingen op de Latijnfche fchoolen te zijn. Integendeel ligt thans de bloei der fchoolen alöm in 't ftof. Siltt in pulvert, zou de ProfesJ'or zeggen —— Het is in dezelve vox clamantïs in deferto, eene ftille eenzaamheid ? Weinige fcholieren, die nog kinderen op de fchoolen komen , en zich fpoeden, om ze als kinderen te verlaten, zoodat 'er geen naarijver kan ontftoken worden, geen fmaak voor het eigenaartige der geleerde taaien kan ontdaan, en dus bezoekt men, zonder naauwliks de taaien even te hebben aangeroerd, de akademie, en weet •ncaue literas neaue natare, van tuiten noch blaazen. Eenige hoog pogchende heeren Professores rurales, gelik zeker iemand hen niet ten onrecht genoemd heeft, eenige Land - Profesforen hebben tot dit verval der fchoolen veel toegebracht.. Zij hebben beloofd en voorgewend, even gelijk! de kwakzalvers gewoon zijn alies te belooven, en niets te volbrengen, in een jaar of drie de kinderen, die men aan hun wilde toebetrouwen, in het Latijn, Griekscb, Fiiofofie, en wel derzelver, gelijk zij meenen, voornaamlijk voor Theologanten noodzaakliikfle deelen, Logica en Metaphijfica te volleeren, en volleerd na de akademie te bezorgen. Zelfs belooven zij nog wel het onderwijs in het Hebreeuwsch en Oosterfche taaien, pok in de overige zoogenoemde propeedeutica op den hoop toe,  C 71 ) toe, opdat een Theologisch fhident, offiudentin de Theologie in een paar jaaren zijnen curfum acackmicum kan volbrengen, die hy met eens nodig zon hebben, indien hij bij z,jn examen aan de klasjis niet een testimonium va. eenen Profesfor vertoonen moest, dat hij twee iaaren ór> deszelfs kollegie heeft gerefpondeerd. J P Dit artikel betreft voornaamlijk Theologanten; deeze verfch.jnen door zoodanige Profesfores rUtales toegerust met eenige Latijnfche woorden en fpreuken, en zoo veel Gneksch, dat zij een vers uit het N. T. kunnen analiifee ren, zonder kennis aan of fmaak in het geen eigenl ik d<» beginfelen der wetenfchappen heet, op de Akademie woonen zoo veel Sijstematifche kollegiën bij als 'er Pro fesforen in de Theologie zijn, omdat zij die voor niet bijwoonen vallen met ijver aan het opllellen van pree ken, en p-ecken in den tijd van twee jaaren ettelijke keeren onder de Profeslboren, en zelfs nu en dan on een dorp voor de gemeente, leeren hun examen van buiten , en daarmede worden zij gepromoveerd tot proponen ten en b.j de tegenwoordige fchaarschheid, eerlang- tot predikanten. Dit ziet 'er zoo geleerd uit, dat'er geen Latijn of geleerde taali welke ook, nodig is De meeste heeren Juristen komen met het lofliik ootr merk, om den titel van meester te verkrijgen, ten eind» vervolgends in de regeering van ftad en land gebruikt te worden, en elk verzekert, dat daar geen Latijn toe no dig is. Zelfs de heeren Medici bekommeren zich weinig ovpp het geen de heer galrnus of de heer hippoch atp gezegd of gefchreven hebben, en hebben dus geen Grlsksïh nodig; en de, Schala Saltnitana is bij hun niet geaVhr waar toe dan Latijn ? Nu men kan ook, zonder L-iriin zijne patiënten wel naar de andere wereld helpV Fn om een Recipe te kribelkrabb'elen, behoeft men juist'rwn Ciceroniaan te wezen. h 1 flet geen tot hier toe gezegd is, behoort tot zulken die over het geheel weinig werk van ftudeeren maaken' uit vreezc, dat zij eene zenuwziekte zullen krijgen m' bleek zullen worken, maar zelfs zulke jongelingen 'd>V waarlijk lust hebben, om iet te zijn, zien de noodzaak lijkheid van het Latijn niet in, omdat toch van alle™ teuren, eene vertaaling te bekomen is, en waarom znu men degemakli kfle weg met kiezen ; daarenboven is her thans de mode, Franseh, EngeLch, Hoogdtiitsh te leeren en  C 7* ) en te lezen * en, in die taaien vindt men immers oud en nieuw? en allen voorraad van geleerdheid? gevolglijk is het Latijn onnodig. Tot alle de ze aanmerkingen heeft ons de onbefchaamdheid, haast had ik gezegd, onbefchoftheid, van den Recenfent gebracht, daar hij beftaan heeft, eenen hooggeleerden heer Profesfor over zijn Latijn te becritizeeren; die nogthans, gelijk wij, hoewel iet anders doende, echter getoond hebben , dat vrij goede redenen voor zijne zaak zou kunnen bijbrengen. Ik zou 'er nog wel het één en ander van zeggen kunnen, en aanmerken, dat de heeren Theologanten altijd den naam hebben gehad, dat zij flecht Latijn Ichreven, en waarom zou dan de heer klinkenberg alleen Ci- ceroniaansch moeten zijn , . Men zou hem in dit ge« val weder voor een pedant, voor een trotsch mensch uitmaaken, en dus kan zelfs 's Profesfors nederigheid mede wel eene reden zijn, dat hij zich vergenoegt met zijne Latinum Hegingenfe, Of IVestgraafdijksch Latijn. Met dit alles wordt mij echter verhaald, dat fommige Engelfche Hoogleeraars weder Collegie beginnen te houden in het Latijn, omdat zij , Zegt men , door de ondervin. ding leeren, dat de oude barbaarschheid wederkeert, en dat de dag der verlichting ten avond daalt, om eens in die vernuftige fpeeling van den Recenfent te vallen; en zij echter nog wel eenigen tijd den aanflaanden nacht wilden voorkomen, waartoe zij meenen, de Latijnfche taal hoog nodig te hebben. Zoodra men van die waarheid in ons Nederland ook overtuigd raakt, zal de heer klinkenberg, daar twijfelt de moei-al geen ogenblik aan, insgeljks beter Latijn voor den dag brengen, waar aan de vitlust van den Recenfent niet te bekibbelen zal vinden. ^ Dit nommer is voor veele lezers wat heel geleerd, op een ander tijd zal de moei-al het beter maaken. -, Men kan toch altijd niet op denzèlfden toon zingen. Te L EIJ DE N en H AA R LEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETM ANS. En aiüin dour gantsch..Nederland; vvo.d uit Blad weekiijlu vttoi ii Stuiver uitgegeeven.  D E MOEI-AL. lïet gaat tegenwoordig al vrij fchots in de wereld; het volk in Parijs ichijnt voor befchuldiger, rechter, en beul te gelijk te fpeelen; daar het zelf de dieven vat, en opknoopt; en dien zelfden weg fchijnen de Brabanders ook al in te willen. Mij dunkt, dat alle dienaar;, alias dieveleiders en beulen hier recht hadden, om hunne actien te inftitueeren, dat men in hun werk treedt, en hun gild te kort doet. Indien dit zoo voort zou gaan, dan wordt de wereld voor een fatzoenlijk mensch te eng; want als het volk zich zulke rechten aanmatigt, hoe ligt kan iemand gevaar lopen, om bij hetzelve verdacht te raaken, en wee! als het graauw ééns gaande gemaakt is. Een overftortende rivier, die door dijken en dammen gebroken is, zal men nog eer beteugelen kunnen, dan het hollend gemeen. Hoe gelukkig is een land, daar goede wetten gevonden worden, doch daar aan ontbreekt het evenwel "in Frankrijk zoo min als in ons land, maar Quid leges fine moribus Vanee proficiunt ? Wetten en privilegiën, en zedelesfen, hoe fraai z'j ook ia gefchrift, of zelfs in druk zich vertoonen mogen, wat K zijn  ( 74 ) zijn zij, als men 'er de hand niet aan houdt? als 'er geene gaede zeden eir grondbeginzels in het hart der menfchen gevonden worden ? Ondertusfchen hoe Hecht het ook ga, wan' eer het volk den baas fpeelt, gelijk wij in ons hoekjen land ook wel ééns ondervonden hebben, dat ons nog heugt, en nog lang heugen zal, het volk is evenwel meestijds fJechts de fpeelbal, de lijdelijke machiene, die door anderen gebruikt worden, om hunne oogmerken uit te voeren. Daar klaagt men in Frankrijk openlijk over, dat 'er geld uitgedeeld wordt,om het volk aan den gang te helpen, ó Wat heeft het geld-niet al-kat.ekwaad uitgevoerd in de wereld. Voor geld is alles te koop! En het oude fpreekwoord is waarachtig: het geld heeft menig een in de hel gebracht, maar het blijft 'er zelf uit. Trouwens, ik heb nooit gelezen , dat men in de hel goudmijnen heeft, maar keifteenen moeten 'er toch in zijn, want zeker geestelijke verzekerde zijne gemeente, dat het verraad van judas den aardsfchelrri hem op het hart gele.en hadt als een keuteen uit de hel. En men kan niet onderftejlen, dat die redenaar eene gelijkenis zou ontleend hebben van iet, dat in mum natwa geen plaats zou hebben. Doch w eder tot de zaak. ' Dat de' wereld in het boo- ze ligt, behoeft thans niemand te twijfelen, die zoo zijne oogen ééns in 't rond flaat. Overal is het niet alleen in het honderd, maar de vorige barbaarschheid fchijnt al-' omme weder te keeren. Men hoort niet dan van plunderen, doodfuan, ophangen, om niet te fpreken van valfche listen en bedriegerijen, om zijnen evenmensen te ruineeren, en valfche getuigen om te koopen , om eenen onfchuldigcn ongelukkig te maaken. Hora novisjïma, tempor-i peifima *. Zelfs in ons ftil en vreedzaam ■ Nederland kan men, naar 't fchijnt, 's Heeren wegen niet veilig be-  C 75 ) bereizen; ik beroep mij op den officier, die dezer dagen, tusfchen Overfchie en Rotterdam, is aangetast door een paar chelmen; gelukkig, dat de kogels, die men op bem gefchoten heeft, den weg niet naar het hart hebber) gevonden. Het is voor de openbare veiligheid te wenfchen, dat zij, die de wegen onveilig maaken, der Juditie in handen komen, fchoon het hun beste dag niet worden zal, en men hen onder handtasting niet zal ontflaan, nademaal zulke fchelmen dan handig gebruik zouden maaken van den tijd, en hun paspoort onder de hielen zouden nemen , zonder zich aan de handtasting te kreunen, gelijk men daar van wel voorbeelden zou kunnen aanwijzen. Als dit ondertusfchen in de wereld zoo voort moet gaan, wat zal 'er dan van worden? Prona est timorifemper iti pejus fidcs. Die is verbaasd, v:eest altijd bet kwaadst. Nu val ik wel niet heel bang van natuure, ook weet ik, dat het in alle eeuwen boos genoeg gelopen heeft. Het moet in jüvenaals tijd 'er ook niet bestig hebben uitgezien, toen hij fchreef, Terra malos homines mine educat atque puf.llos. dat de menfchen nu fnooder en kleiner waren, dan in vorige tijden; alles wordt kleiner en flechter, zede de boer, en hij zag fprot voor bokking aan. ik weet, dat men meennaalen zwaarhoofdig heeft hooren profeteeren, dat volgende'eeuwen nog boozer zouden zijn dan de tegenwoordigen, die men beleefde. Mtas parentum pejor avis tulit, Nos nequiores ; mox daturos, Progeniem vitiojiorem. Onze ouders waren dimmer, dan onze grootvaders; en wij boozer dan onze ouder,; en zoo zullen wij op onze beurt een nog fnooder gedacht voortbrengen. De Heft 2 mei  C 76 ) me! kome dan de menfchen te hulp! Mijn beste moêr plagt altijd te zeggen; brengt kinderen groot; brengt verkens groot. — Maar ik weet ook, dat alle deze gezegden, alle deze profeezijën alleen gelden in quantum pro. • Als toch deze keten dus was voortgegaan van kwaad tot erger, dan zouden wij reeds den hoogden top van boosheid beklommen hebben, en wij zo .den op zin best de lengte van kaboutermannekens bereiken kunnen. — Ook heef: mij de ondervinding heel anders geleerd; en gelijk menige zoon wel een kop grooter wordt dan zijn vader, zoo blijft het ook maar waarheid, dat men zijne kinderen niet moet om hals brengen, in hunne jeugd, omdat men niet weet, tot welken hoogen fiaat zij geraaken kunnen ; voornaamlijk ah 'er ééns door deze of geene bijzondere gelegenheden veele ambten, en bedieningen vakant raaken, en men dus volk van doen heeft, dan kan het onze jongens ook gelukken, om tot aanzien te komen, en front te flaan. Zoo als gezegd, ik geloof niet, dat bet doorgaat, dat de wereld notoir erger wordt van eeuw tot eeuw, en ik ben het met den Almanach volmaakt eens, die alle jaaren gewoon is te eindigen met deze of dergelijke woorden: Hier na beter. Het kan ten minden niet veel flimmer, dan het tegenwoordig in de wereld is, of zij moest geheel een fpelonk van moordenaaren worden Gelijk het met betrekking tot het burgerlijke in de wereld melaatsch is, zoo daat het niet veel beter met het kerkelijke. Ik zal geene aanmerkingen maaken, dat men te Luik den ftandaard van St. lambert, patroon dier ftad, welke men wilde ontrollen, om onder die banier te vechten tegen de Executions - armée niet heeft kunnen vinden, zoo "dat men in de kosten zal moeten vervallen, om een nieuwen te maaken, en die te wijden en te con- fa-  ( 77 ) facreeren; of dit veroorzaakt is door onachtzaamheid van de bewaarers van dien fcha', of door ouderdom, want wat is 'er, dat de tijd niet afknaagt en uitteert? weet ik niet. Doch het is bedenklijk, of men thans het kunstjen van confacreeren en inwijden wel zoo fiks verftaat, als voordeezen; toen een gewijd vaandel, een crucifix, een zwaard vast de overwinning medebragt; hoewel het ook wel eens miste; gelijk in'den veldflag bij IVama en bij andere gelegenheden. —— De Turken beginnen het ook recht te meenen, wanneer zij den ftandaard van Mahomet, een vendel van groene zijde ontrollen, welke onder hun zoo heilig gerekend wordt, dat de Emirs alleen recht hebben, om het aan te raaken, en de Muzuimannen het alleen mogen aanfchouwen; andere handen zouden het bezoedelen, andere oogen het ontheiligen. — Een Emir, voor den ftandaard uit gaande doet eene uitroeping- „ Dat geen ongeloovige befta door zijne tegenwoordigheid het heiligdom van den ftandaard van den Profeet te ontheiligen, en dat elk Muzulman, die eenen ongeloovigen verneemt , dit te kennen geve, onder ftraffe van den ban." En wee dan de ongeloovigen die betrapt worden! Alle armen z'jn tegen hen gewapend, de hevigfte bu'tenfpoorigheden zijn de verdienftelijkften! Onder zulke aufpicia beginnen de Turken hunnen oorlog. ——. Indien te Luik op dezelfde wijze van de heiligheid van het vendel van St. i. amber t gedacht wordt, mogen de ongeloovigen en ketters wel wat ruimte maaken. Het moet zijn, dat de Brabanders geen zoodanig vendel bezitten, waarom voeren zij het anders niet mede in het veld ? Wie weet, of zij dan niet beter post zouden houden tegen de Oostenrijkers ? Daar is nog iet van meer aanbelang; en als de zalige fr uij tieu leefde, hij zou gewis op nieuw de worstelinK 3 gtn  ( 78 ) gen van ZiSn worstelen. Ik weet niet, welk gevaar de rechtzinnigheid dreigt, maar zoo veel is zeker, daar is wede vrij wat te doen over het Pfalmzingen in de kerken, Me;, weet, hoe ftijf fommige ijveraars bij betonde bleeven, toen de kreupeirijmen van datheen verruild werden tegen eene ongelijk betere berijming. Eindelijk heeft men dit vooroordeel overwonnen ; zedert dien tijd is het in veele plaatzen en gemeenten in gebruik, om in het voorgezang voor den aanvang van de predikatie, de Pfalmen bij de rei af te zingen van den I tot den CLften incluis . om toch niets over te Caan. Doch thans doen 'er zich gevaarlijke lieden op , die weder nieuwigheden willen invoeren, en fchoon zij wel willen erken en. dat de PJalmen dus bij de rei af kunnen gezongen worden, beweeren zij echter dat dit geen moeten behoorde te wezen : en dat het eiken predikant moest vrijftaan , om zoodanigen Voorpfalm op te geven, als bi; zou goedvinden , en als hij zou oordeelen tot eene meest ftichtelijke opwekking der gemoederen te kunnen ftrekken voor zijne te houden leerreden Zij merken aan, dat het, wanneer men de Pfalmen bij vervolg zingt. gebeuren «an , dat één der vloekpfalmtn, bij voorbeeld de CIX, wordt opgezongen, als zij voornemens zjn dat gewigtige ftuk uit de Christelijke zedekunde te behandelen, dat men zijnen vijanden vergeeven moet; (ik bid den Lezer op te Jetten , dat ik fchrijf zijnen vijanden, en niet zijne, op dat niemand denke, dat men zijne vijanden naa de andere wereld voor uit zou mogen zenden of als zij wi.len betoogen darmen moet zegenen, dieoi s vloeken en bidden vcor hun , die ons vervolgen of geweld aandoen Zij merken verders aan , dat het nu dikwijls gebeurt, dat een blijde dankpfalm eene inleiding maakt tot eene treurige boetpredikatie, of een treurige Boetpfalm tot eene blijde opwekking om zich altijd te" verblijden ■ Hoe fraai alle deze ei dergeiijke redenen ook klinken mogen echter komen alle liefhebbers vai het Oude 'er tegen op. Het zijn nieuwigheden! Nieuwigheden moeten niet getolereerd worden! Het zijn uitvindingen .an zulken, de zedelesjens preeken, die een nieuw licht ontfteeken willen! en daarom de Pfalmen zullen en moeten bij vervolg voortgezongen worden, en hier is niets tegen in te leggen ttaccha bacchanti fi quis velit adveriarier enz. De Latinisten verftaan mij wel, en hoe wei¬ nigen 'er ook mogen zijn, rari quippe boni, gelijk wij in 't voorgaande gezien hebben, evenwel zal men mij wel be-  t 79 ) begrijpen, want horatius, en juven ams en persi- us, worde - nogal met fmaakgeiezen, omdat zij Satiriek zijn, meer dan cicero en zijns gelijken. . Behalven dit gewgtig verfèhilpunt over het Pfalm-z ngen zijn er nog zoo veel anderen; de gewigtigfte ftukken van de leere worden aangetast of ondermijnd ,ende Kennis gaat zoo geheel te niet, dat ik onlangs een geestelijken m 't openbaar hoorde verzekeren, dat de Joodiche Raad de tw e (lukken van het Zoonfchap en van de Verzoening beter verftöndt, da: de g hcele tegenwoordige me gte van hervormers, zedepreekers en al die zwermen voorftauders van 't nieuwe licht Ja dacht ik, het kan zjn, maar hoe rechtzinnig die Joodfcbe heeren ook mogen geweest Zijn, zij waren toch maar een hoop flecht voikjen. Maar basia{ geen woord meer! men weet toch 'I- uturn relligio potuit fuadere malormn. Met de verfchillen der geestelijken heel- of halfeerwaardigen moei ik mj niet, ik zou een ftr... vooi mijn da^k hebben;, die mij echter met zoo veel waardig zou zijn . als d e de eizers valentiniaan, valens en craTiaan uit pure Uheraalbeid fchonken aan de lieden , daar hunne paarden Balling en voeder om niet gehad hadden. &\) ichonken hun tot rcqompenfe de hooge genade, om de pust van de Keizerlijke paarden zich toe te eigenen en er mede te doen, wat zij wilden. De woorden van de wet U 7. Ooi ae curj0 pubt zijn vrij- MJy. qtl0S ft anmainm pro f„o Motie haatte concedimus. Wij vergunnen hun den drek der beesten tot hunnen troost te behouden - , Die van de Stad Avignon en het graaffchap VtnaisR» Hellen ook de pijpen en durven den heiligen vader od«rmgen, .om hunne nationale Conftitutie te bevestigen en zelfs te bpweeren. Voor dezen plagten de Koningen van trankrtfk 'er een handjen van te hebben, wanneer zij met de Paufen overhoop raakten, confisqueerden zij de Had en 't graafichap Avigno», en dan draaiden de heil'ge vaders gemeenlijk bij, om dit vette brokjen weerom ta hebben. Maar als nu dit gniaffchar. zich !n vrijheid fielt en aan den Paus ééns voor al onttrekt, dat zou evenwel vrij gek uitkomen. Het is toch verwonderlijk, hoe de inwooners o, die gedachten van vrijheid vallen. De regee ring van het hoofd der gee lelijkheid is immers een val dcriijke en bij gevolg eene zachte regeering. Papa pater ytrum enz hoewel vaders kastijden wel eens, en fomtijds wij willekeurig, volgends het geen paulus heeft aan.  C »o ) aangemerkt; en daarom zijn de jongens zoo blij, als zij meerderjaarig worden. Zie daar Lezer, wat ik u voor ditmaal Weder hadt mede te deelen , zekerlijk niet veel goeds, alles van twisten en rufie, doch misfchien kan het goed komen ,*$n S'ipii %ëi s tmiti ; misfchien zal al deze twist en ijver op het laatst yoordeelig bevonden worden Nu daar fla geluk toe! het eind goed al goed Finis coronat opus. Maar als het nu evenwel overal in de wereld ging, zoo als het gaan moest, dan zouden de Satiren om brood gaan; en de fchrijvers geen ftoffe hebben, nu ik voor mij, gaf het 'er om; alzoo ik nog altijd geuoeg te doen zou vinden, om mij mede te bemoeien ; daar is in de wereld altijd zulk een overvloed van gebreken , dat al fchreef men alle dag, in plaats van alie weeken een blaaden, men zou nog geen gedaan werk krijgen Daar gaat daaglijks in mijn buurt over mijn deur, naast mijn deur, zoo veel om. dat ik het alles niet tevens zeggen kan; bet kon dus wel gebeuren , dat ik mij op eene andere keer wat dichter bij huis hieldt, en niet heel naa Frankrijk, JSrab'nd, Luik enz reisde Het is ook al te vermoeiend. ]k hoop dat de Moeial zot genoeg is, anders zal ik mijn best doen, om hem nog wat zotter te maaken. Het fpijt mij, dat 'er bijzonder in het lat jn zoo veele drukfouten influipen, die zal ik ééns, als .leden tijd heb, op mijn gemak in orde brengen, ik kan 'er wel een Nommer mede vullen. Ik merk het alleen bij voorraad aan, omdat ik bevreesd ben, dat mijne geleerde Lezers misfchien zouden denken dat ik geen Latijn verfta , en ik verzeker u, ik verfta mijn Latinum Hegingenjt, zoo goed als iemand. !k wil maar niet in kwestie komen met den Recenfent of zijns ge ijken. Maar ééne drukfout moet ik hier verbeteren, die in 't voorgaande nommer is ingeflopen , Bladz. 65. alwaar ftaat af gehaspeld, en het moet zijn afgehandeld. Te L EIJ DE N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. Eu alöui door ga nscli NeilerUiid; wo.d die I31ad weckiijks voor i\ Stuiver uugegeeven.  D E MOEI-AL. 3V°. ii. Onlangs ontmoette ik mijnen vriend kommer rijk; de man zag zoo fomber en treurig, zijne kaaken waren 'zoo ingevallen , zijne oogen ftonden zoo dof, dat ik hem niet voorbij kon , zonder mij met hem te moeien, en te vragen, .wat hem fcheeldc, dat zijn aangezigt niet was als gisteren en eergisteren. In het eerst, gelijk het gaat, want wie openbaart geern zijn geheimen, voornaamlijk van die natuur, als die van kommer rijk z\\n ? men vraage dit flechts aan de kooplieden, die, in plaats van hunne verlegenheid te belijden, veel meer gelooven genoodzaakt te zijn, om meer pracht te vertoonen, meer depmjet in 't huishouden als anders te maaken, ten einde hun waggelend credit flaande te houden; ;n het eerst dan wilde het 'er niet uit, maar op mijn aanhouden, dat 'er toch iet was, welk hem deeren moest, dat ik hem misfchien zou kunnen helpen en bijüand bieden, beieed hij mij, om geld verlegen te ^zijn, en geen uitzigt te hebben, hoe of waar het zelve op eene eerlijke wijze te L be.  82 ) bekomen, en nadruklijk floot hij zijne redenen met die bekende fpreuk, in munniken Latijn, Deficiënte pecu, dificit omne, nia. als geld mankeert, mankeert alles. Alzoo ik zelf, gelijk men aan mijn veeren wel kan zien, en ook uit mijn handwerk als geleerde van profesfie en Filofoof, natuurlijk voortvloeit, want het is een oude waarneming, dat voornaamlijk in republieken, die van koophandel hun beftaan moeten hebben, geleerdheid om den broode gaat, alzoo ik zelf niet veel in de melk te brokken heb; ftond ik waarlijk verlegen; ik beklaagde den goeden man wel, maar wat helpt beklaagen voor een hongerige maag, wie een goed ftuk eeten ruim zoo veel dienst zou doen. Ik hield hem mijn eigen voorbeeld voor. Maar was hij daarom een duit rijker? —> Ik zocht hem te bed.n'den, dat zedert de gezegende omwenteling in ons land, en de herftelling der rust de uitzigten voor het toekomende immers vrij fireelende waren? Dat nu de gouden eeuw ftondt weder te keeren, in welken wij, door he bloeien van nering en handteering, in de dukaaten zullen grabbelen als een hoen in een misthoop Doch toen ik deze fnaar roerde, was het gehec'e werk verbruid! Ja , zeide kommkrrijk fpreek mij van de gezegende omwenteling! ik ben een ijverig voorftander der oude Conftitutie! maar het is wel omgewenteld! Ik heb, hoopende dat het waar zou zijn, dat wij vrienden der oude Conft tutie eikanderen daaglijks vertelden, en het geen gij daar ook bijbrengt, met plaifir mijn geld verkwist aan lllutnineeren, aan Oranjen linten, aan... aan... zoo veel jtemjes, en ditjes en datjes! ik heb mijt) deel mede opgebracht aan den sjften penning, en daar fla ik nu het  C 83 ) het is een O en P bij mij, lieve man! en daar valt niet te verdienen , en alles is even duur gij fpreekt van grabbelen in dukaaten, en ondertusfchen heugt mij 4e tijd naauwiijks, dat ik 'er één gezien heb, ik geloof, dat die munt uit de wereld is, ten minden zij zijn 'er niet in dien overvloed, dat 'er plakkaaten nodig zijn, om ze wat te doen verminderen, gelijk tegen de malle duiten en zogenoemde Vumannekens. — Nu heb ik nog wel een enkele Lands - obligatie . maar zal ik ze verko. pen, met zoo veel pereent verlies ? neen broertjen! dat gaat ook niet aan En deze laage prijzen geven ook niet veel goeds te kennen. Enfin het ziet 'er in mijn oog kommerlijk uit. En — daar mede groette de goede man mij, en ging zijns wegs.1 Over deze ontmoeting ging ik, t'huis gekomen, nog eens zitten denken ; en deze of dergelijke overwegingen maaken. • Zou 'er dan wei zoo veel gebrek en fchaarsheid aan penningen zijn, als kommer rijk voorwendde ? Kan men dan wel zeggen, dat de pracht en weelde iet minder is dan voorheen ? Is zij niet veel eer ten top geklommen , en deigert zij niet van dag tot dag ? Niet alleen in de kleêren en opfchik, die wel is waar, kaal en knapjens Haagfche mode, zoo als het fpreekwoord zegt, wordt, maar waar in echter ieder de een den anderen de loef afdeekt. Daarenboven waar wordt 'er in de huishoudens minder verteerd, minder uitgegeven dan te vooren? en zo men twijfelt, of 'er geld is, dan bezoeke men de gezelschappen, daar men om grof geld fpeelt, zelfs vrouwen , ook burgervrouwen, al was het maar met het zoogenoemde Dominees fpelletjen. Maar weer aan den anderen kant.; waarom wor'en 'er zoo weinige huwlijken gefloten in onze dagen? waarom blijft bij voorbeeld, Juffrouw, deugdme fï1 waarom de L 2 Heer .  C «4 3 Heer eerHIJK ongehuwd? Is niet de eenige oorzaak geldgebrek ? En gebrek aan middelen van beftaan? Men heeft wel in ouden tijden al bij de huwelijken meest op geld gezien, maar thans is zulks eene noodzaaklijkheid, omdat 'er geen kostwinningen bijna zijn voor jonge lieden, welke zoo veel winst opbrengen, dat men 'er een huishouden van kan maintineeren. Ook is de aanmerking van kommer rijk meer dan te waar, de Hollandfche dukaaten, die voor dezen zoo vermaard waren, zijn onzigtbaar geworden; ten minnen hier te land; en fchijnen een buitenlandsch reisjen ondernomen te hebben; misfchien om de voornaamfte gewesten van Europa, Engeland, Pruisfen, Braband, Frankrijk, Zweeden, Rusland en wie weet al waar, te gaan bekijken; het is te hoopeo, dat zij hun vaderland getrouw zullen blijven, en hetzelve eens weder zullen opzoeken. Die lieve hoop! Wat is het goed, dat wij die nog behouden kunnen 1 Maar wie weet hoe lang! Eene zaak is onder dit alles in het oog van veelen zeer goed. Wij zijn het alleen niet, die over geldge¬ brek klaagen, dit gebrek fchijnt algemeen te wezen, door geheal Europa! Dus reJenen toch veele fta .tkundigen, Frankrijks Fmantien ftaan Hecht, Spanje is arm, Konirg leöpold is uitgeput, rusland is buiten adem ten opzigte der geldzaken: ergo, wij hebben niet te vreezen voor oorlog, het zal vrede zijn in onze dagen; alle deze Mogendheden zullen, at was het tegen wil en dank, wei rust moeten zoeken , nadien zij de oorlogskosten niet zullen kunnen goed maaken. En dus is het zelfs een zegen , dat 'er gebrek aan geld is. Het kan zijn, en ik hoop het best! Ik ben een liefhebber van vrede en rust, ik weet ook, dat het oorlogen geld kost; en dat men zo»der geld niet veel overwinningen  C 85 ) gen behaalt, Niet alleen, dat elke kanonfchot Item zoo veel bedraagt, behalven al het andere, dat tot een leger in het veld enz. behoort, maar de post van geheime Correspondentie'!! maakt doorgaands al een vrij aanzienlijke post in vrede maar bijzonder in oorlogstijden uit, omdat men met een ezel met geld gelaaden vrij wat kan uitrichten, gelijk fiLip van Macedoniën gewoon waste zeggen. Met één woord, ik wil ook gelooven, dat alle Mogendheden een Hechte kas hebben; maar ik Zie dat gevofg niet in, het welk deze ftaatkundigen ten befluite hier uit afleiden. Integendeel vreeze ik, dat het in de landen van Europa gaan zal, gelijk in huishoudens, daar de geidftroom niet meer vloeit", een kaale beurs een berooid hoofd; gelijk het bij mijn overbuurman gaat, daar daaglijksch-huiskrakeelen voorvallen, en dat enkel, omdat de man geen (lag werk heeft in zijne handteering; Nu reden ik dus: alle mogendheden hebben zwaare kosten te doen , zelfs in vredestijden gaat 'er zoo veel aan den luister van het Hof, zoo veel aan de ftaande Legers, die toch op de been moeten gehouden worden; daar toe nu wordt geld verëischt, dit moet door de onderzaten worden opgebracht en verfchaft; door de kostelijke levenswijze en fchaarsheid van geld z;jn deze buiten ftaat, om zwaarer belastingen te draagen; nu redeneere men ééns voort, en denke dit zelfs verder na. Het kan zijn, dat geldgebrek de zwaarden in de fchede houdt, die anders gereed ftaan, om ontbloot re worden en h-t bloed van duizenden als m ater te doen ftroomen, maar aan den anderen kant, hoe komt alles in order! Ik geloof, en verheug mij tevens, dat ik niet aan het roer van Staat zit, ik zou zoo gerust niet flaapen, als ik thans doe! Wie weet, hoe ik mijn hoofd zou breken met alle de verfchillende belangens van vorsten en volken te verëffenen; om Ce voorwaarden uit te denken, die aan de Turken en aan de beide Keizerlijke Hoven voldoen kunnen, en ook Zweeden genoegen geven ,• om de verfcbillen tusfehen Spanje en Engeland bij te leggen; om het oog te houden op de gefleldheid van Frankrijk; om uit te cijfferen, wat 'er van de Brabandjche en Luikfche zaken zal worden. Zelfs de aanftaande verkiezing van eenen Roomfchen Koning en Keizer Zou mij bekommering veröorzaaken. En als wij evenwel eens in oorlog raakten, hoe komen wij aan geld ? hoe voldoen wij best aan alliantiën en verbonden ? dit zou een voornaam artikel van mime bekommeringen uitmaaken; daar z;jn wel huisL g mid-  C 86 ) middeltjcns, maar daar is al zoo veel gebruik van gemaakt, dat men de uiterfte behoedz tamheid en voorzigtigbeid in het oog dient te houden. Wan de be te middelen en medicijnen kunnen eene ongelukkige uitwerking doen... als men 'er te veel van gebru.k: , of het gebruik te dikwijls herhaalt. Opium bij voorbeeld, is een goed middel, om llaap >e verwekken,' maar welke fchroomlijke gevolgen ontdekken zich, wanneer de patiënt ontwaakt5 Met één woord lieve Lezer! ik ben blijde, dat ik geen Uaatsman ben, ik zou 'er waarlijk geen mouwen aan weten te zetten, en den Tinnegieter Dachten, die blij was, toen zijn burgemeesterfchap een einde nam. Maar, vriend moei-al! hoe zijt gij in dit nommer zoo ireung en zwaarhoofdig? Daar kan ik u op dienen Lezer! de ontmoeting met mijn vriend kommer rijk is 'er de oorzaak van, die heeft mij ook op mij zeiven doen denken, en het is res angusca bij mij , en dat heeft een verborgen invloed op alles, en waarom ook niet op Schrijvers? Kijk, als ik het ruim heb, dan is met een Ihap mijn blaadjen vol, de denkbeelden vloeien van zelfs aan; ja z-j verdringen zich, en willen het één voor het ander op het papier, ik moet 'er dikwijls mijn gezag tuslehen beiden ftellen; dewijl zij al zoo ijverig zijn als de volontairen in Brabar.d, om naar de geüagen en ellendig geteisterde patriotfche armée, die het onder den Pruisiifchcn generaal schönfe.ld zoo ellendig heeft laten liggen,' te trekken ten einde die te verfterken en den moed en courage te doen herleeven ; maar wanneer tiet fchraal bij mij omkomt, al roer ik dan den werftrom, al doe ik een algemeen opöntbod, al luide ik de alarmklok, ja fut ! de vrienden zijn ftroef, en willen maar niet hooren; en ; ik kaauw de ééne pen voor en de andere na aan üuk; om maar Hof te vinden voor een Kommer: zoo gaat het Regina pecunia mundi, het geld beheerscht het al! en heeft zelfs vermogen, om den geest vlug te maaken. .Ik ze u meesmuilen Lezer, gij denkt, daar moesten dan nu de Uitgevers maar voor zorgen, dat de moei-al freeds van penningen voorzien was, dan hadden wij alle weeken vrolijke blaadjens, daar wij ons ééns mede ontfpannen kunnen! Ik bedank u, voor uwe recommandatie, maar weet gij wa: ? ook deze goede lieden, gelijk alle Boekverkopers, klagen, dat het betaalen uit de mode fchijnt te raaken, en gevolglijk die niet heeft of ontvangt, kwi ook niet geven op betaaftn. ó Wonder vermogen van het geld ! Mijn doktor wordt 'er  C 87 ) 'er bot door geregeerd! In het vertrek van den rijken patiënt klaart zijn gezigt op, hij fchrijft met eene ongelooflijke vlugheid, en in een goeden luim zijn recept. Maar bef., houwt hem als hij in't verblijf der armoede een vifite aflegt*, Hemel! welk een gerimpeld voorhoofd hoopelooze fchudding van het hoofd , en vertrekking der (pieren ! Hoe gaauw is hij , wanneer bij bij den rijken burgemeester... ontboden word ; de paarden voor zi né koets fchijnen zeiven de aantrekkende kracht van het geld te voelen, zoo vliegen zij met hem voort, maar traag, itroef. op zijn best voetftaps brengen zij hem bij den weever in de achterbuurt. Men kan bij mooglijkheid het tiende gedeelte van het vermogen van het geld nie berekenen hoe veele pennen 'er reeds over zijn afgefchreven. Het geld beveiligt, fterker dan een befcherm- engel, de genen, die het. bezitten, voor beledigingen en "onderdrukkingen ; het doet den vertoornden aanklager (lil zwijgen, en onrukt zelfs niet zelden aan de gerechtigheid haar zwaard Voor. geld zijn fteden omgevallen, gelik de muuren van Je'-itho, zonder dat men nodig had de loopgraven te openen, of een kanonfehot te doen alzoo door de kracht van het geld de oogen der bevelhebbers binnen dezelven zoo verlicht Wierden, dat zij de noodzaaklijkheid, om ze te ontruimen of over te geven, zoo klaar inzagen als den dag aan den hemel. Door geld zijn de monden van het kanon dikwijls geflopt, en dat nog verbaazender is, zelfs de monden van laster en kwaadfprekendheid. Geld heet jongheid en fchoonheid doen vliegen in de armen van ouderdom en magtcloosheid; bekoorlijkheden gefchonken aan mismaaktheid en affchrik j [lijmen in Mammon, en den god der liefde in eenen Satijr veranderd. — Het heeft bruggen gebouwd zonder Fondementen, boekerijen zonder boeken, hospitalen zonder giften, en Kerkën zonder inkomflen Het heeft geweten in een Deïst, eer in een fehelm, dapperheid in een Poltron , en vroomheid in een lichtmis herfchapen; het kan befhijding in voorhuid verkeeren; Christenen tot Gibeöniten en Gibeöniten in Christenen hervormen : Zie eens! wat lagchjens van genoegen en diepbuigend gevlij voor mijn Heer bloedrijk, die, zoo haast, hij zijn rug wendt, met verachting of' befpotting overladen wordt! Waar aan kan dir anders worden toegefchreveri, dan aan den geheimen invloed van het geld, welk een foort van ontzag en eerbied rondom hem verbreid? is het niet  C 88 D niet het vermogen van het geld, dat jan neering in een edelman, den Heer dikpens in een' geleerden, en Monfr. bon vivant in een' man van fmaak hervormde? Het geld vermag dan met één woord alles, uitgezonderd ééne enkele zaak, waar omtrent ik twijfel, of het vermogen van het geld zich daar toe uitftrekt! wat ik toch vind, ik vind niet, dat het geld als geld in (iaat is, om iemand waarlijk wijs, deugdzaam en gelukkig re maaken. En dit beurt nu mijn moed weder op; nu word ik weder opgeruimd. De gefchiedenisfen leeren ons, dat de volken doorgaands zoo lang wijs, eerlijk, deugdzaam, dapper en gelukkig waren, zoo lang het geld geen weelde, weelde verwijfdheid en verflapping der veerkrachten hadt ingevoerd. Onze voorvaders kunnen 'er ons getuigen van zijn. Geheel Europa hadt den mond vol van den lof der Nederlanderen, toen zij zoo arm waren, dat zelfs de leden der Staats - vergaderingen te voet naar 's Hage gingen, en willem de I. geen 40coo gulden bij een kon krijgen, om Haarlem, welk hem voor uien prijs aangeboden werdt, weder vrij te maaken. En nu ons land vermaard was geworden door zijne Hollandjche dukaaten, daalt het zigtbaar tot eenen trap van laagte, met welken vreemde Natiën openlijk durven fpotten. Maar nu ftreelt mij mijne hoop, wanneer wij eens door geldgebrek zoo verre zullen gekomen zijn, dat wij zullen moeten pompen of vergaan, gelijk het fpreekwoord zegt, dan zullen arbeidzaamheid, nijverheidt fpaarzaamheid, trouw, vaderlandsliefde misfchien weer herleeven, en armoede zal alle die deugden weder hervoortbrengen, welke als 011werWersch thans geheel buiten de mode geraakt fchijnen. Tot deze overwegingen bracht mij de ontmoeting van kommerrijk, en dat ik mij met hem bemoeide; ntt denk ik toch, dat men gelooven zal, dat het in veele gevallen goed is, dat men zich met andere lieden bemoeit, en dat een moei-al niet altijd zulk een verachtelijk wezen is, als veclcn, die enkel op den naam afgaan, .zich wel ééns verbeelden. Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. fcn a.iim dour gaitscji Nederland; word dit Blad weeküjlis vooi ii Stuiver lütgegeeven.  D E MOEI-AL 9V'. 12. Jk heb daar een raar foort van een brief gekregen, mei verzoek, om dien ten eerften te plaatzen; hij is van geruit klikspaan, en behelst zoo het één en ander, welk de aandacht van het publiek niet onwaardig fchijnt. Dus luidt hij : vriend moei-al! Schoon ik in perzoon bij u misfchien onbekend ben, echter zijn wij nog familie van families wegen. Ik ben toch van moeders zijde uit het genacht der langtongen , van welk oud-adelijk geflacht ook de moei-allen gefproten zijn. Mijn naam is klikspaan, een naam, die wijlen mijn grootvader in zijne kindfche jaaren ontving van zijne medefcholieren, uit hoofde van zijn karakter , welk hem , naar den aard van onze familie, eigen was. Hij wist zich knaphandig van alle de geheimen zijner fchoolmakkeren meester te maaken „ die hij dan zonder uitftel aan den meester overbriefde, doch waar voor hij, toen de bommel losbrak, door het gantfche fchool betiteld werd met den naam van klikspaan. Dewijl hij zelf zijn karakter en gefehiedenis in gefchrift gefield en aan de wereld medegedeeld heeft, zal ik hier niet ianger op blijven ftaan, maar u alleen zeggen, dat ik zijn M - klein.  ( 90 ) kleinzoon ben, die het lofiijk geflacht der langtongen niet tot oneer verfirek, alzoo ik zelfs met geene geringe toejuiching den post van fpiön heb waargenomen in de laatlte troebelen van de republiek, die nu zoo gelukkig geëindigd zijn, en de rust herfteld. — Wat heb ik toen al waargenomen, vriend'm oei-al! en ook al gedeeltelijk voor den dag gebracht! doch hoe zeer ik klikspaan heet, zal ik evenwel oppasten, om niet al te zingen, wat in 't lïedjen ftaat, noch mijn' geest geheel uitlaten, nogthans, al met den tijd komt har men in 't wambes, en de tijd baart roozen. Terwijl ik dit dan nog wat opzout, hoe jammerlijk de arme menfchen gefopt en bij de neus omgeleid zijn, kom ik u mijne Correspondentie aanbieden, met zoo veel te meer vrijmoedigheid uit hoofde van ons bloedverwantfchap, en om daarmede een begin te maaken, zal ik u mededeelen, wat ik betreffende uw Weekblad heb opgefpoord. Min lieve man! dat gij wist, hoe gij bij de wijfjens het verbruid hebt! uwe nicht moei-al draagt u de doode hand na, zeden gij'haar bedrijf befchreven hebt., het is waar, dat p.ieter stil eigenlijk de man is maar zegt zij, wat hoefde mijn neef moei-al dien brief zoo te plaatzen, en aan 't publiek mede te deelen? Dus moogt gij wel op uwe hoede zijn; ik vreeze anders, dat zij ook in de familie van de moei-allen krakeel zal veröorziaken, te meer omdat haar de kop kroes ftaat, want het gaat in het hujs van uw buurman niet , zoo als zij zich" hadt voorgefteld. De dochter kan nog geen veniam atatis krijgen, en fchoon de vader van verdriet geflorven is, zij heeft eenen voogd gekregen, die 'er vrij naauw op pa'st, zoodat uwe nicht werk zal hebben, om haar zoon in die winkel te helpen. En kijk, daarom is zij wat geaiefvk van humeur, en niet wel te fpreken. Ik  C 9i ) ?, Ik belmsterde laatst een gefprek van twee vrouwtjens, die 'er vrij wel uitzagen, en zusters waren , ik deed eene kleine wandeling op de buitencing.1, en had mijne plaats genomen op eene bank, om 'er op mijn gem k uit te rusten. Niet lang had ik gezeten, of op eene andere bank niet ver van de mi ine, daar ik op zat, zetten zich de ' gemelde vrouwtjens neder; en dewijl z'j mij niet be¬ merkt hadden, begonnen zij het volgende gefprek. Wat dunkt u van den moei al? zeide de eene. Wat zou ik 'er van denken? Ik hou niet van zich met de zaken van een' ander te moeien ; laat ieder voor zich zeiven toezien. Wij zullen immers elk ons eigen pakjen dragen. Wie heeft toch dien man het ambt opgedragen, om elk bij den rug om te haaien ? F,n waarom heeft hij het toch zoo op de fexe gelaaden ? Ik geloof, dat hij nog ongetrouwd is, en misfchien een blaauwtjen zal gelopen hebben, en dat hij daarom zoo van kwaade en heerscfïzuchige vrouwen praat en babbelt. Ja! hernam de eerfte» men moest zulke gefchriften maar door beuls handen ver_ branden; als het aan mij ftond , ik zou 'er mij geen oogenblik op bedenken 6 Laat hem maar begaan, zeide de tweede, wat raakt ons de moei-al? wij zulien onzen weg recht uitgaan, en niet omzien. Ook bemoei ik mij, gelijk ik zeide, nooit met de zaaken van eenen anderen. Noch ik! maar apropos! weet gij al, dat de Heer P... zijne dochter uittrouwt? Ja, antwoordde de andere, en ik weet ook, dat hij een zot paard berijdt; hij geeft tot huwüjksgoed 60,000 guldens, en neemt in zijn gedacht iemand, die geen 6oo guldens inkomen heeft, nog geen boeren dominees traktement; en die ook de 40 jaaren 'reeds gepasfeerd is. Waarlijk dit is belagchiijk ! maar ik bemoei mij nooit met de zaaken van anderen. M 2 Maar  C 92 > Maar hernam de andere , het is, omdat men voorwendt, dat hij deze dochter niet bemint, en 'er zich van tracht te ontdoen om vervolgends zelf te trouwen. Men zegt het en geeft zelfs voor, dat hij, na de dood van zijne vrouw, de broederfchap heeft gefchonden; en zijne kinderen te korr gedaan, om eene hoer te trouwen, die hij zedert langen tijd gehad heeft, en die hem te grond zal brengen 5 maar dat raakt hem; ik bemoei mij nooit met de zaaken van anderen. Die arme Heer F... is dan dood? Ja, men heeft hem zeer armelijk begraven: Die arme man heeft zijn gantfche leven zeer zuinig geleefd, zijn goed befpaard , en waarom 3 Om zijne fchraapzucbtige erfgenaamen rijk te doen worden; die zich nu met zijn goed vermaaken, en niet anders zullen doen, dan zijne gedachtenis ontëeren. Dat is wel waar; het was de moeite wel waardig, om zich van het nodige te onthouden; maar het raakte hem, ik bemoei mij nooit met de zaken van anderen. De Heer B.... heeft een ambt voor zijn zoon gekocht, maar hoe heeft hij 't gedaan ; hij was voorleden jaar op het punt, om, gelijk zijn oom , banqueroet te gaan. 'Er is hoop, dat hij dezen jongeling zal uittrouwen, een meisjen voor hem krijgen, en iemand bedriegen. Let 'er op: maar ik bemoei mij nooit met de zaken van anderen. De kinderen van den Heer L... hebber, een verfehriklijk proces; de moeder heeft ongelijk; maar de kinderen zijn evenwel niet buiten alle nafpraak. Deze zaak zal hen te grond helpen; maar ik bemoei mij nooit met de Zaak van anderen. Op dezen toon duurde haar gefprek een' geruimen tijd voort; ik wil 'er maar uit opmaaken, vriend moei-al, hoe uitgeftrekt ons gedacht onder de menfchen is, en hoe geneigd de menfchen zijp, om zich met anderen te be-  ( 93 ) moeien, fchoon zij het niet weten willen , en daarom ik ben van oordeel, dat gij wel doet, dat gij 'er ridderlijk vooruitkomt, dat gij u met alles wilt moeien, en daarom bied ik u mijne hnlp aan in de onderftelling, dat dezelve noch u, noch uwe lezeren onaangenaam zal wezen. gerrit klikspaan. Met genoegen aanvaarde ik dit aanbod, en hoop, dat en gerrit klikspaan en floris bedil-al mij van tijd tot tijd met hunne berichten zullen vcrè'eren. Ondertusfchen zal ik voor de verandering, het overige van dit Nommer vullen met de volgende fabelen of vertellingen, welke ik niet twijfel, of zij zullen nog al flof van nadenken kunnen opleveren, en niet geheel ten onpasfe komen. DE KIKVORS CHEN, Als woedende dieren, Vol haat en vol nijd, Begonnen twee nieren Te famen den flrijd. Nu lag 'er , ter zijde Die plaats, een moeras, Dat, iinds langen tijde, Vol kikvorfchen was. Zij kwakken en kwaaken, Verheugen zich recht, En fcheppen vermaaken, In 't nierengevecht. M 3 ,, Wan-  C 94 } Wanneer nu den éénen De kracht reeds bezweek, Hief zich op zijn' beenen Een vorsen uit de kreek. „ Vliedtfprak hij, , mijn vrinden! „Gij ziet onzen nood; „Zo niet, gij zult vinden, „ Deez' ftrijd is uw dood. ,, Denkt gij dat," riep moedig Elk kikker, ,, wij niet. „Zie maar ééns, hoe bloedig ,, De één vechter reeds ziet 1" „Dat doet mij meest duchten," Was 't antwoord: ,, voor last: „Want komt hij hier vluchten, „Hoe loost men dien gast?" Straks blijkt, aan het brullen, Wiens de overmagt was, En de ander dier bullen Vliegt in het moeras. * * \ , * Zie hier een rijk, te zwak tot tegenftand, In wiens nabuurfchap twee geduchte Vorften kampen. „ ó Mijn rampzalig Vaderland!" Meer durft een Patriot niet zeggen van 's lands rampen. D E  C 95 ) DE LEEUW; DE RAADSVERGADERING DER DIEREN; EN DE VOS. de leeuw. Gij zuilen van mijn Staat, genoten van mijn magt, Gij, Panters, Eiefanten, Tijgers, Zeer wijze Raaden, dappere Krijgers, Gij allen, die met ijver z'jt bedacht, Hoe zich mijn' eer, uw roem', fteeds verder uit moog' /trekken, Thans zal.ik u mijn raad, dei; Staat ten nutte,ontdekken, 'k Heb dikwerf koninglijk de zaaken overleid, Die mijnen ftaat beveiligd kunnen ftellen: Hoe lang zal ons de mensen, dat zwakke fchepzel, kwellen, Alleen door zijne arglistigheid ! Wij hebben niets van hem, dan zijne list, te vreezen. De magt alleen moet des ons wapen wezen. Wij moeten, met elkaar op 't allernaauwst vereend, Elkandren onderling ten trouwen bijitand leeven. Dat zal ons over hem beftendig aanzien geven- Spreekt, wat gij van mijn voorftel meent ? de vergadering. 6 Ja, grootmagtig Vorst, zo wij maar eenig waren, Dan zou der menfchen list ons nimmer vreeze baaren. Hoe zeer geducht was dan ons rijk! de vos. Ja zeker, zo wij eenig waren! Maar wanneer is dat mogelijk? KON-  C 96- > KONSTANTIJN. Betrouw geen' vriend • die ontrouw is aan God! Gij kunt geen' ftaat op zijne vriendfchap maaken; Wijl hij met de eerfte pligten fjot, En, komt het zoo te pas, de Godheid durft verzaaken. De groote k.onstantij n Nam ééns de proef van zijne hovelingen. Hij, zegt hij, die in mijne gunst wil zijn, ——. (Zie, hoe ze hem , met open' mond, omringen!) Hij breng' voortaan den goden offer toe ! Die zulks niet wil, wordt van mijn Hof verdreven. ■—Dat 's billijk! roept men, ja! wie zou ook, blij te moê, Geen' fchuldige eer hun geven? Slechts weinigen bedroeft des Keizers woord, Deez' weigrcn hem, den waaren God te ontëeren. — Dit hoort de vleijerij: zij fchreeuwt onftuimig: voort Met hem, die niet voldoet aan 't vorftelijk begeeren! j— Doch KpNSTANTijN, die nu hun weiflen ziet, Barst grimmig uit: vertrekt, gij eervergeten! Zijt gij aan God niet trouw: 'k verlaat me op u ook niet. —Ik ban a uit mijn Hof! uw ftraf zij uw geweten! Maar gij, die bovenal uw Schepper trouw wilt wezen, Deelt in mijn' gunst, en fchat, en eer! Getrouw aan uwen grootften Heer, Heb ik van u geen ontrouw ook te vreezen. Zo menig Vorst ééns lust, om dit te volgen, kreeg. Hun hoven liepen leeg. Te L E IJ D E N en R AAR LE M, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETM ANS. En »I8:n door gantsch Nederland; word dit lilad weeklijks , voor li Siuivu: mtgegseven.  D E MOEI-AL Sy: 13. T J-vezer! Ik ben treurig, droefgeestig, knorrig, gemelijk, melancholiek, ik weet niet hoe ik het heb; ja, zie daar dan zou ik wel willen huilen, dat het een aart hadt, en op ééns fchiet mij de lagch weder aan, zoo dat mijne huisgenoten dikwijls meenen, dat het mij in den bol fcheelt. — Wel wat hapert 'er aan vriend Mo ei. al» Ja lezer! veel! heel veeli het menschdom fchijnt hoe langer hoe zotter te worden, en als men zich dan evenwei daar mede moeit, en het geern wijzer en beter wilde hebben dan ka» het niet anders, of men moet in zulke luimen raaken, als ik thans in ben. Men fchijnt zedert «enigen tijd in gebruik te brengen, om geboorteverzen, verjaardichten, va„ allerhande foort «elf van Jooden en Joodengenooten in de Couranten te plaatzen; hoe of dat in een nieuwspapier te pas komt, verklaar ik r iet te weten; nu het mogt met den hoop ooorgaan; als flechts die dicbtftukken nog pésfiibel waren, en den fmaak der natie niet geheel in den grond bedorN ven.  C 98 ) ven. Dan zou ik 'er mij ook geheel niet mede bemoeien, chacun Jon goüt, is het Franfche fpreekwoord; elk zijn meug, zeide de boer, en hij at vijgen. -—■ Maar onlangs las ik in zeker nieuwspapier een vers, en de naam van den maker ftondt 'er zelfs onder. Nu wie ziet zijn naam niet geern pronken in een Courant? Qjiam pukrum est, digito monflrari, dicieri Me est! Ik zal het hier piaatzen, maar zonder den naam van den fchrijver 'er bij te zetten, bet mogt hem trotseh maaken, als die in den moei-al gefpeld wierdt. Het luidt met het hoofd 'er boven dus: Op de gelukkige terugkomst van zijne Doorluchtige Hoogheid, DEN HEER PRINS ERFSTADHOUDER, In 's Gravenhage, den iöden Junij 1790, Van Hoogst deszelfs gedaane reize, ter bezigtiging van 's lands esquader en der Generaliteit! Frontier - Jledgn. Doorziende prins, gij die uw' tijd, Zoo loflijk tot de Staat- en Krijgskunst wilt befteeden; Gij vormt haar leest, gij fiert haar leden, Gij doet haar welgedaan met pracht te voorfchijn treeden, Op 't Vaderlijk beroemd tapijt. De liefde tot het Vaderland, Die U, op 't fterkst verbind, die fchiet veel ichooner ftraalen, Ze roept me om U in uwe zaaien, Gij luister van onze Eeuw, eerbiedig in te haaien, Verfiert met uwen eendraehts band. 't Vorst-  C 99 ) 't Vorstminnend 's Gravenhages oog Ziet u, 6 vorst, op 't paard in blijdfchap opgetogen, Daar gij gezond in al uw pogen, Terug keert door Gods gunst !.... hoor de armoe neergebogen, De juichftem heffen naar om hoog. Gewis dien galm dringt voor den troon , Aan 't heilgeloof gehuuwd , door all' de hemelkringen: Hoor, hoor ze 't zaamen vrolijk zingen, Om U, om uw Vorstin, en uw drie lievelingen, Tot God op een' verheven toon. Herfteller van de zoete rust; 'r Verlicht Euroop' getooit met kroonen , ooft en bloemen, Hoort U alom met blijdfchap ro men, De vriend van Kerk en Staat, Gods Schild en ledder noemen, Zijn wagter, ooglijn, liefde en lust! In ernst gefproken; zijne Hoogheid, de Erfftadhouder, kan onmooglijk met zoodanigeu lof gediend wezen; veel eer benadeelt men hoogst denzei ven in zijne eer, wanneer men op zulke toonen zijnen lof uitbazuint. * Wanneer in ecnvouwigheid des harten een duijvenbode, een onnozel maar oprecht visfeher, een bijzonder geval, hem bejegend, op verzen brengt en berijmt, beginnende: Het was October zes, En het regende kies, kies, kies enz. en dan, gelijk hij fprak, een exsmpeltjen vereert aan mijn 'Heer de Prins, en een exetnpeltjen voor zijn vrouw, welk geval in de daad aan den jongst ■ overleden Stadhouder gebeurd is, dan vetfehoont een goedaartig Vorst de op. rechte onnozelheid; maar wanneer een turn bul de mikker mousje finne een geltikwenfching aan den • N 2 Erf-  Erfprins in laagc Jooden-taal laat doen, dan misdoet hij zeker tegen de regelen van welvoeglijkheid, en op gelijke wijze, wanneer men foortgelijke zinloze en ongerijmde rijmen, quaft, ter eere van den Prins in de Couranten plaatst. ■ Zo dezen nog bijval krijgen, firekt zulks waarlijk niet tot eere van de natie, die in zulke laffe prullen genoegen kan nemen. Dan mogen wij wel vraagen. QjiantcE putatis esfe vos dementia! Of het mooglijk was, zulke vertooningen in 't vervolg voor te komen, zal 'k eenige aantekeningen op het bovenftaanden versjen plaatzen. Op de gelukkige terugkomst enz.] De Prins heeft, in zijne kwaliteit, als Kapitein, en Admiraal-generaal der Verëenigde Nederlanden een reistogtjen gedaan naa de Helder,om 'sLands '.squader te bezien, en naa de Generaliteits landen, om don ftaat der Frontier - fteden op te nemen. — Wat bijzonders is hier nu in gelegen? Als men dit terfiond wil bezingen en met loftuitingen verheffen, 'S het in de daad zoo goed, als of men 'er den fpot mede drijft. Het is beter, zegt een verfiandig man, dat van iemand niets gezegd wordt, dan dat men van dingen fpreekt, die niet waardig zijn , genaamd te worden; want bij het eerfte lijdt niemand, nadien men het ftilzwijgen als een verzuim kan uitleggen, doch bij het laatfte lijdt de reputatie van een' man, en de lof kan als een fatijre worden aangemerkt. Doorziende Prins.'] Een Vorftelijk Epitheton. Doorziende, omdat de Prins wederkeert van de bezigtiging van 's Lar.ds Esquader en de Frontier - Heden. Gij die uw >iji enz.] Welke lof voor den Prins, dat hij zijn' tijd befteeden wil aan de Staats-en Krijgs-kunst! Men gebruikt dié fpreekwijze, zijn' tijd aan eenige kunst befteeden, van leerlingen, die eene kunst of wetenfehap poogen meester te worden Van den Kapitein-AdmiraalGeneraal onderdek men, dat irj de krijgs-kunst meester is, en Staat- en Krijgskunst oefent, daar de belangen van het Vaderland zulks vorderen - Dus verlaagt hem de Dichter onwetend tot eenen leerling! Maar nog fjimmer is het volgende: G>'; vormt haar leest enz.] Het beeld is ontleend van Hofpoppen , die een dansmeester onderwijst, om een goed postuur en houding te vertoonen, en die dooreen coërfcur a la mode worden gekapt, en opgefierd; tot deze  C ioi ) ze ambten promoveert de dichter in deze regelen den vorst, dien hij bezingt!— Ridete, quotquot estis, d Gatenes! Gy doet haar welgedaan.'} Dit welgedann, en het vaderlijk leroemd tapijt, zijn onverftaanbare zetten. De liefde tot het Vaderland.'] Wiens liefde tot het Vaderland ? dat flaat 'er niet bij de Conjiructie leert, dat het des dichters liefde tot het vaderland is, want ze roept hem, om den Vorst in te haaien Evenwel fchijnt de dichter 's vorften liefde tot het vaderland te bedoelen , die hem »p 't Jlerkst verbind! waar aan ? dit is in de pen' gebleeven* en kan nu, naar goeddunken van den lezer, ingevuld worden die liefde van den Prins tot 't vaderland , fchiet veel fchooner Jlraalen , dan ~— zijn (taatsen krijgskunst ? Maar hoe fraai roemt dan de dichter zijnen Prins ? Bic nodus est vindice dignus! Ze roept me om u, enz ] De liefde tot het vaderland roept den dichter, om den Prins, in deszelfs zaaien in te haaien. Dus zal hij Ceremonie-meester zijn geweest, om den Prins te recipieeren; een anderen zin kan ik aan de woorden met geven. 't Vorstminnend enz.] De dichter is rijk en keurig in Epitheta; en tevens rijk in dubbelzinnigheden, is 's Gravenhage vorstminnend, of heeft 's Gtavenhage een vorst, minnend oog ? Hoe nodig was het, dat in een volgende courant de dichter eene nadere Jmplidiu en Interpretatie bij zijn dichtftukjen voegde, ten einde domme lezers te hulp te komen. Ziet u i Vorst, op 't paard inbljdfchap opgetoogen.] Het geen ik van de dubbelzinnigheden gezegd tieb, heeft ook hier plaats, voornaamlijk, om dat 'er geen comma ftaat achter paard. Wie is hier in blijdfchap opgetogen, het oog van 's Gravenhage; (in 't voorbijgaan; het oog van 's Gravenhage ziet. Is dat niet vreemd?) of is de Prins in blijdfchap opgetogen op het paard? of het paard ? gelijk men zegt, dat het paard van achilles moedig was op zijnen edelen berijder, en de Bucefaal van alexander niemand op den den rug wilde dulden , behalven dezen groeten vorst. — Hoe het zij,'t vorstminnend 's Gravenhages oog ziet! Wat ziet het ? de Prins te paard! Is dat niet heerlijk! Qjiis talia fando Ttmperet a lacrimis? ^ Daar gij gezond enz] Dit woordjen gezond, dewijl er weder de comma ontbrsekt, behoort zeker tot de volgende woorden, gezond in al uw toogen. Welk is hier N} de  C i02 ) de betekenis van bet woordjen gezond ? Dezelfde, die in de gewoone formulieren van eene kerkelijke attestatie van iidmaatfcbap voorkomt; gezond in den getoove en Jlichtelijk van wandel, immers zoo veel ons bekend is? ó frans baltesz1. Hoor de armoê enz ] Hoe komt hier de armoê te pas ? de Prins keert te rug van het bezigtigen van 's Lands Esquader en van de Frotitier-fteden. — Indien men niet verzekerd was, dat de dichter eene goede intentie heeft, en niet beter wist, zou men denken , dat hij den (pot dreef met 's lands armoe. . Of maakt hij 't vorstminnend 's Gravenhage voor armoedig uit; zoodat de armoê daar den wederkeerenden Prins toejuicht? Of is armoê hier gefteld voor het armoedig volk in 't gemeen: Maar heeft dan niemand den Prins toegejuicht behalven het armoedig, gemeen? — anthisthenes hoorde, dat het gemeene volk hem roemde, en vraagde: wat'kwaad heb ik het gedaan ? Die wijze anthisthenes was dan niet gediend met die toejuichingen van het gemeen; en ik geloof, zijn Hoogheid als een wijs vorst ook niet. De armoê neêrgebogen beft de juichjlem naa omhoog-I Dat neergebogen komt hier wat mislijk in. Wie heeft de armoê neergebogen? ■— Een onnozel lezer vindt hier alles onnatuurlijk; die een juichftem verheft, is niet ntêrgebogen. Een vrolijke en blijde toeftand doet ons op onze beenen ftaan, met het hoofd om hoog! Het zal immers geen drukfout wezen, juichjlem voor klaagjlem? Deze zou wel zoo goed pasfen voor eene neêrgebogen armoê , maar zij dient den dichter niet in zijne kraam. Gewis dien galm.'] Nu rijst de toön, nu zwellen de adren van onzen puikdichter! Nu komt 'er de godsdienst in I dien galm, dit zal moeten zijn die galm, maar het is de eenigfte taalfout niet in dit dichtjuweel, doch minima, non curat praetor. Jan 't heilgeloof gehuuwd.] Heerlijk! Een galm, een onverftaanbaar geluid huwt de dichter aan 't heilgeloof, en laat dien galm dringen voor den troon. — Dringen, gedrang, alwaar doorgaands verwarring heerscht, komt hier zoo 'maar redelijk te pas. Maar zoo drongen hier de denk. beelden van den Dichter. Door air de hemelkringen.] Het fchijnt, als of het hoofd van den Dichter hier in den draai der hemelfche draaikringen van descartes duizelig is geworden. O lepidum caput! Hoor, hoor enz.] Wie wordt hier opgewekt tot ho»-« ren}  C 103 ) ren- Zekerlijk de doorziende Prins, tot wien de aanfpraak in hét geheeld rijm gericht is. Ze 't zaamen vrolijk.] Wie? dien galm, aan't heilgeloof gehuuwd ? Om u, om uw Vorflin.] Haare Koninglijke Hoogheid, Mevrouw de gemaalin van den Prins Erfftadhouder,wordt hier door den Dichter in zijne geestverrukking, de Vorstin van den Vorst genoemd ? Zou de man wel geweten hebben, wat hij fchreef? Uw_ drie lievelingen.] Lezer! teken dit op in uwe adverfariën: Lievelingen van eenen vorst, voor vorstslijke fpruiten, dat is, 's vorsten kinderen! Uerjleller van de zoete rust.] Een vriend van mij vraagde op het lezen van dezen regel, of zulke rijmen in de Courant te plaatzen wel gefchikt ware- ter bevordering van 's Prinfen heilzame oogmerken ten dezen ? 't Verlicht Euroop'.] Zal zich fchaamên, dat zulk tuig als dit vers in het licht durft vcrfchijnen. Getooiu] Lees getooid, met kroonen, ooft en bloemen. Met_ hoe veel kroonen is dit verlicht Euroop' wel getooid. — Ooft en bloemen. Lente- en Herfst-vruch. ten bij eikanderen! Welk ooft ? De appelen en peeren zijn in Junij nog niet rijp. Misfchien oranje-aopelen! 1 v Hoort u alSm.] Dus verder dan in 't Vorstminnend 's Gravenhaag. ^öm, dus meer dan door de Brfr«i„ffl armoe! De Dichter komt tot nadenken. De vriend van kerk en ftaat.] Die gaat aan, en is een gepaste titel voor eenen deugdzamen Vom. Gods Schild.] Dit is onzin ! Ik ben uw Schild, was Gods bemoedigende aanfpraak tot Vorst abraham. . God is onze Schild, is de juichtaal der Christenen'. , De Schilden der aarde kan een eernaam van vorlten wezen maar Gods Schild, wat zegt dat ? De befcher mer, de beveiliger van God! Dit.... En even wei de plaatzing der woorden levert dezen zin. . Mis fchien Gods Schild zal zijn Netrlands Schild, aan Neêrland van God gegeven, en aan God gewijd. Verfchriklijk ! hoe geleerd moet dit rijm toch zijn. daar men alle deze denkbeelden uitdrukt, met het woord Gods Schild' En Pedder.] Volgends de plaatzing der woorden: Gods Redder! Zekerlijk onzin! Wanneer wij in het Ne derduitsch zeggen willen: een redder door God gezonden kunnen wij niet zeggen Gods Redder. Dit is' naar de wetten en 't gebruik van onze taal, een redder van God\ Maar dan naa Bedlam met den Dichter! Zijn  ( 104 ) Zijn Wagter."] Dat is: Gods wachter, al weder dezelfde aanmerking Gods wachter, die de wachter van God is even gelijk Gods ooglijn, liefde en lmt\ dien zelfden zin zou Gods Schila, Redder en War.hter moeten hebben, zo de dichter Hollandsch heeft willen fpreken. Ooglijn, liefde en lust.] Dat een vorst het ooglijn, liefde en lust van eene natie genoemd wordt, is meer vertoond, en dit levert ook een' goeden zin op. Maar Gods ooglijn. liefde en lust gaat wat verre, en fmaakt naar eene * vlijtaal, die altijd voor eenen Nederlander onbetaamlijk, en voor den Prins walglijk moet wezen. Hadt de dichter de vaardigheid, den fpoed, den ijver geroemd, waarmede 's lands esquader thans is uitgerust, en in Zee geloopen, om zich naa portsmooth te begeven, zonder dat gebrek aan het één of ander de vloot in de haven van Tesfel heeft opheljouden, cn den voortgang der reize verhinderd of vertraagd. — Hadt hij gezongen, hoe veel vorderingen ons zeewezen gemaakt heeft, geduurende deze jaaren,hadt hij dit aan den vlijt, aan de werkzaamheid van den Kapitein, Admiraal-Generaal toegefchreeven, het zou iet geweest zijn, en de moei-al zou 'er zich niet mede gemoeid hebben. Nu moest ik 'er mij mede moeien. Neen ! ik kan niet dulden, alle liefhebbers van het vaderland, de Prins zelf kan niet dulden, dat een verbasterde fmaak de fmaak der edele Hollandfche Natie worde. —— De Prins is te edelmoedig, dan dat hij flaaven en vlijërs zou dulden en een recbtaart Hollander heeft 'er eenen afkeer van Zie daar, Lezer! waarom ik gemelijk, treurig en knorrig ben. De Hemel geve , dat 'er zulke gebeuren isfen aan het vaderland overkomen, welke allen liefhebbers van het zelve gegronde ftoffe opleveren, om juichtoonen te flaan ! Het Convooi naa de Oott-zee behoort 'er niet onder, dat onlangs in zee is gelopen, beftaande, volgends de Courant, in één kof en één kat, onder het geleide van 's lands fchip alarml helaas! Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöin doir gaiitsch Nederland; word dit Blad weel,lijks voor \\ Stuiver uitgegeevsn.  D E MOEI-AL. T -Ik heb in dit nommer vrolijker aandoeningen, en mijn hart is wat meer opgeruimd, dan in het voorgaaode. Dit wordt niet door het weer of luchtJgcflel muurzaskt, neen! Lezer! zoo zwak ben Ik niet van zcnuugcflel, zoo niet verbasterd of vertederd, dat ik mij door elk windjen, dat 'er waait, Iaat flingerei), al ftrijkt zelf een frisfehc koude door, een Hollandsen gcftcl kan nog v.el eene bui verdragen, en atwlcfct niet gcmaklijk. Maar gelijk een diebtftukjen >x;o:lcden weck de oorzmk was van mijne gemelijkheid, zoo i; een dichtuukjen nu de oorzaak, dat ik opgeruimd ben. Een diriitftukjeji, dat het verftand en het hart van den dichter eere aandoet; zijn verfland, omdat het wezenlijk poëzij behelst, en dus toont, dat de natie nog niet geheel verbasterd is , maar dat 'er nog in Holland lieden gevonden worden, die den verbasterden fmaak durven te keer gaan, en zich tegen deszelfs verdervende voortgangen verzetten. — Zijn hart, om dat hij eenen achtbaren grijsaard, die thans in zijnen boogen ouderdom, buiten het vaderland omzwerft, na dat hij jaaren lang het voorwerp van de liefde en achting der burgeren was, welke hij zich waardig maakte, polO gends  C 106 ) gends bekentenis van vriend en vijand, eerbiedigt, en dien het goede toewenscht. • Aangedaan te zijn met ongelukkigen , ftandvastig in zijne vriendfchap te blijven, ook dan wanneer ftormen en orkaanen woeden, eerbied voor grijze verdienden te hebben, zijn de blijken van een menschvriendelijk.van een deugdzaam hart. En het zijn onchristelijke zielen, die in het donker om zoodanig iet grommen en grijnzen. • Zulk een dichter, kan ten minften niet verdacht gehouden worden, zelfs niet bij mooglijkheid, van vleijerij; hij bezingt geene Vorften, wier gunst men zou kunnen vermoeden, dat door hem afgebedeld en getroggeld wordt, hij bezingt eenen balling, eenen grijsaard, die afgeleefd is, en dien allen, welke deugd beminnen, ook achting toedragen. Doch ik haast mij , om het vers te plaatzen: op de VIER- EN- ZEVENTIGSTE VERJAARDAG» van den weledelen GROOT ACHTBAAREN HEERE, HENRIK HOOFT, danielsz. OUD-BURGEMEESTER. DER STAD AMSTERDAM. Wat mengeling van drift beklemt mijn Neêrlandsch hart! Uw leven geeft mij vreugd — uw afzijn baart mijn fmart ~ Een wensch alleen, ó hooft! kan mij verligting geven: Keer, dierbre Grijsaard! keer vernoegd in 't vaderland ! Aanvaard, met nieuwen roem, een' nieuwen glorieftand i En, bij uw dood, het loon van uw verdienstlyk leven. ' Amfterdam, den 33ften junïj 1790, Ik  ( 107 ) Ik voeg 'er den naam van den dichter niet bij, doch om eene tegengeftelde reden, als die, waarom ik des dichters naam in mijn voorgaande nommer verzweeg: voor dien was het te groot, dat zijn naam in den moeial zou gefpeld worden, voor dezen is het te gering.—. Ik bemoei mij geheel niet, met de verfchillen, die onze Republiek zoo ellendig en rampzalig gefchud hebben, dat ziet elk lezer, die flechts een grijntjeu verftand bezit en gebruikt, en daarom ondertlel ik ook, dat ieder, welke zich den naam van een mensch en een christen niet onwaardig gedraagt, amen zal zeggen, op des dichters wensch. —— Omdat ik onpartijdig mij met voorkomende zaaken moei, volgt natuurlijk, dat ik niets liever zou zien, en alle braaven zullen met mij inftemmen, dan dat de haat en vete , die toch gewis het land zal doen vergaan , ééns een einde namen , dat eendracht, liefde, deugd, goede zeden, manlijk christendom, welvaart, vrede, veiligheid in Nederland alömme bloeiden en dit land tot een vrij, en waarlijk gezegend land maakten. Nog heb ik voor mij zeiven als moei-al eene bijzondere reden , om wei in mijn fchik te wezen. Ik was door den brief van gerrit klikspaan beducht, dat ik het bij de fchoone Jexe verbruidt hadt? en' dat zou mij evenwel hartelijk gefpeten hebben; maat ook in dit opzigt ben ik deze week gerust gefield , door den volgenden brief van een lief meisjen, het welk een kiesch en zuiver oordeel ontdekt, en zich over mij voldaan betuigt, fchoon zij tevens oprecht genoeg is, om mij haare bedenkingen mede te deelen, waar over ik haar mijnen dank betuig, en tevens verzoek, dat zij mij van tijd tot tijd met haare Correspondentie gelieve te verè'eren. O 2" 5 i n-  C 108 ) sinjeur de moei-al'. Ik ben één uwe lezeresfen, en een liefheb/Ier van weekblaadje™ te lezen; zuodra ik hoorde, dat de moei-al op de baan kwam , dacht ik: zie zoo, dat zal na mijn fmaak zijn, ik ben toch een liefheb/ter van bemoeien; nu dit brengt mijn vrouwelijke natuur ook wel mee, en daarom is het mij zo kwalijk niet te nemen; nu tot de zaak, ik ben % maar een eenvoudig meisjen, en tegenwoordig netto twintig jaaren oud, en ik heb geen Latijn of Grieksch geleerd, en het is geduurig weer aan, dat uwe blaadjens zoo vol zijn met Grieksch en Latijn, dat ik 'er niets van begrijpen kan, en wat heb ik gedurig met dat qui, quo, quts enz. van doen ? Wat Latinum hengingenfé betekent, dat verfta ik ook niet; ook beklaag ik nog het geld, dat ik voor N. 9 betaald heb, daar die zo verfchriklijk vol Latijn is, dat het niet om te zeggen is; het eenigfte, dat 'er mij van bevalt, is , dat je de partij van mijn Frojf'ster 'er zo in trekt,maar nu moet je niet begrijpen, omdat ik zeg, mijn Projjester, dat ik een leerling van hem ben, en ja, ik ben een leerling van hem, oflen minAen ik ben het geweest, want ik heb drie jaaien bij hem gecattïchizeert, dus is hij met recht mijn Projjester en ik hou heel veel van hem, en van allen, die altoos dezelfde blijven, want ik hou 'er niet van, dat men van daag zo fpreekt, en morgen weer anders, hoewel mijn moeder altijd zegt; kind, men moet zich fchikken na de tijd, die wij beleven, dat is alles wel, maar dat men van daag prijst, dat men gisteren veragt heeft, dat kan ik, niet plooien, of mei moet gstèren van zin zinnen beroofd geweest zijn, of men is 'er van daag van beroofd, een klein vooibeeldjen hier van zal ik u mededeelen Erederik bringer, de zoon van een Correspondent  ( 109 ) dent van mijn vader, was door zijn vader, aan de zorg mijn vaders toebetrouwd, hij woonde in ons huis, en liet zints eenige jaaren zijne liefde voor mij biijken, het welk ik niet onbeantwoord liet, want ik was met zijn bijzijn zeer ingenomen, mijne ouders keurden dat goed, en ongetwijfeld zou het tot een huwelijk zijn gekomen, was hij altoos dezelfde gebleeven. Toen men, nu ruim drie jaaren geleeden vau vrijheid fprak, en men voor vrijheid en vaderland de wapens had opgenomen, was trederik de eerfte, die in ons huis zich vaardig toonde, om hier voor zijn leven te waagen, mijn broeder henrik bleef t'huis en op 't Cantoor zijne affaires waarne-' men, zo wel als mijn broeder jacob, die nergens van wilde hooren, mijn broeder hen r ik liet zich mede door trederik overreden , om voor de zaak des vaderlands uit te trekken, en zij beiden vertrokken met een detachement van het genootfchap na Utrecht. Jacob bleef de partij van het huis van Oranje toegedaan, en zeide hem menigmaalen: „ gij zult het u beklaagen," waar over f re der ik zig menigmaalen zoo verfiocrde en hem zo fors bejegende, ja hem menïgmalen met den fchoonen naam van Landverrader doopte, dat ik menigmalcn bevreesd was, dat 'er nog ongelukken uit zouden ontflaan; dit heeft geduurd tot op de gezegende omwenteling, toen was frederik de eerfte, die in ons huis een oranje kokarde als een tafelbord op de hoed zette. Jacob bleef zijne partij toegedaan even ais te vooren, en henrik de zijne, waar voor hij de wapens hadt gedragen. Henrik hadt zig menigmalen de zaak van zijn broeder jacob aangetrokken, en fredepik berispt, zeggende: ,, Laat ie^'er denken, wat hij wil, men „ moet niemand dwingen, veelmin om zijne denkwijze „ haaten; mijn broeder beledigt u immers niet! dat gij i, tegen mijn broeder hebt, hebt gij tegen mij." henrik O 3 en  C iio ) en jacob zijn dan beiden bij hunne gevoelens gebleeven9 en leeven als broeders, en krakeelen nooit. Frederik is thans de partij van jacob toegedaan, veel fterker dan jacob zelf en doopt nu henrik menigmalen met den naam van landverrader en landbe-roerer. Dit kan ik niet verdragen , en heb frederik zijn paspoort gegeven. Beide henrik en jacob zijn mijne broeders; eerst heeft hij den eenen en nu den anderen tot vijand, wat zal ik nu van hem zijn? Is hij mijne vriendfchap waardig? zou ik zulk een monfter der natuur mijne hand kunnen geven? Wat dunkt u? en wie van deze drie is nu een fchurk? Zo gij het goed vindt, kunt gij deze pasfage of geheelen brief plaatzen , of op 't vuur werpen, 't is mij om 't even, alleen verzoek ik geen Latijn of Grieksch van u, want ik verftae het niet, of zo gij verkiest voort te gaan, en uwe nommers geduurig met Grieksch en Latijn opvult, doe dan mij het plaiiir, en laat mij een exemplaar in goed Nederduitsch drukken, en mij dit ter hand ftellen. Ik gebruik do vrijheid, om Ued. dezen toe te zenden , vooreerst, omdat ik een rond Hollandsch meisjen ben, en geene vreemde taaien verflaa, en ten anderen dat gij zeifin No. 6 waar in gij uw Motto verloren hebt, in uw antwoord op den brief van floris bedil-al zegt: dat gij gaarne bedild wordt, en ik dus vertrouwe, gij het mij niet kwalijk nemen zult, dewijl ik (zo gij met goed Nederduitsch voor den dag komt) met achting verblijve sinjeur de moei-al. Amfterdam Uwe befiendige Lezeres, 25 junij 1790. cornelia rechtuit. Ik vind deze cornelia een meisjen recht van mijn fmaak; ik zal om haaren wil, cn om den wil van meer lieve Vaderlandfche Juffertjens, fj:crn mij van Latijn en Grieksch  C in ) Grieksch onthouden, doeh in No. 9 was het noodzaak, lijk, om dat ik daar den latijnfchen ftijl van den profesfor verdedigde, ten minden verfcljoonde. Ik zal in 't vervolg goed nederduitsch, goed vaderlandsch, gebruiken, en waarom zou ik niet, indien ik daar door de genegenheid van het juiferfchap kan winnen ? te meer daar het mij minder moeite kost, dewijl ik van ouder tot ouder een Nederlander ben, in wien het Nederland- fche bloed, al vrij ongemengd, door de aderen loopt. Het komt mij voor, dat onze keetjen wel doet, eer hebbe baar braaf en deugdzaam hart, dat zij frederik de fchop geeft; zulke knaapen zijn opperflecht, die met de bovenliggende partij heulen, en dan dookers van kwaad zijn , geen eerlijk Hollandsch meisjen kan 'er achting voor nebben, of 'er zich mede bemoeien. Henrik en jacob handelen verftandig.dat zij hun beste weten en geweten voljien, en toch bedenken, dat zij broeders zijn. Ondertusfchen kunnen draaiers en weerhaanen uit het voorbeeld van frederik leeren , wat zij met hun flikflooien en wispeltuurigheden winnen? frederik zal toch de eenigde niet wezen, die het hart en de genegenheid van zijne vriendin of vrienden verloren , en zich bij beide de partijen verachtelijk en gehaat zal gemaakt hebben. Indien iemand gedwaald heeft, en hij laat zich door redenen overtuigen, hij is lofwaardig, maar de bovenliggende partij toevallen , het zij in zaaken 1 van Godsdienst of van Staat, heeft altijd het vermoeden tegen zich, dat het niet uit overtuiging', maar uit flechte beginzelen en met flinkfehè bedoelingen gefchiedt, het zij uit vreeze, om dat men te fterk geweest zijnde nu voor wraak ducht; of dat men zijn ambt of voordeel zal verliezen; of omdat eigenbelang het nu medebrengt, om een apoflaat te worden of dergelijken Geheel anders s het geval, wanneer iemand van eene bovenliggende partii in Goddienst of-Staat overgaat tot de onderliggende en verdrukte, deze heeft zekerlijk liet vermoeden ten zijnen voordeele. Want Wat kan toch wel d-? reden van zijn' overgang zijn, dan de overtuiging, dat de onderliggende partij gelijk heeft, alzoo hij 'er geene voordeelen van eere of gunst van verwachten kan. En al wil men het zeifs in den eerden zoo kwaad nier nemen, een ondandvastig man, die, gelijk een riet in de woestijn , zich van allerhande winden laat bewegen, verdient zeker in het oog van den wijsgeer  C 112 ) geer geene groote achting, wie kan zich op hem verlaten ? Wie kan ftaat op hem maaken ? Ik heb ergens eene fpreuk geiezen, die zelfs de uitvinders niet eensgezind weten te verklaaren. Standvastigheid wekt eendracht, ik verfta den zin niet, maar dit weet ik: Standvastigheid wekt achting, en voor zich zeiven een gerust geweten , 'mids dat zij niet in hardnekkigheid of koppigheid ontaarde. Eindelijk is 'er nog iet, dat mij vrolijk maakt, en dat is, dat 'er eene Hollandjche vloot in Zee is; nu wordt 'er evenwel gezorgd voor ons Zee-wezen; nu maakt de Hollandjche vlag evenwel weder eene vertoning! Welke fpoed in de uitrusting! welke fpoed in het uitzeilen ! welke trouw in het vervuilen van Alliantien! ]k moest dezer dagen lagchen, dat ik fchudde, over een kennis van mij, een eenvouwig burgerman, ik heb gehoord, zeide hij mij, met een vergenoegd wezen, dat onze vloot na Urest is! en of ik hem ééns of tien maaien beduidde, dat volgends de Couranten de vloot naar Portsmouth is gezeild, om zich met de Engelfche te vereenigen, het baatte niet, hij bleef op zijn ftuk ftaan, en ik moest hem in zijn wezen laten. *• Nu de tijd zal wel leeren, waar de vloot verder heen moet, zulke dingen worden in geen Couranten gezet, en voeren 'er ook niet in, zo min als adresfen van officieren, die klagen, dat zij geen geld krijgen, en dat zij dus genoodzaakt zullen wezen, om een anderen dienst te zoeken, daar, zeggen zij, promter betaling gefchied, of daar men beter b'j kas is. In het volgend nommer, zal ik eenige aanmerkingen mededeelen over het befluit van de Nationale Vergadering in Frankrijk , ten einde de ongelijkheid van erflijke rangen onder de menfchen weg te nemen. De veertiende Julij zal een gewigtige dag zijn! Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöm door ga itscfi Nederland; word dit Blad vveekhjUs vooi i\ Stuivepuitgegeeven.  D E M O E I - A L. ïk was voornemens, mij in dit Nommer wat te bemoeien met de zaaken van Frankrijk, en voornaamlijk, met dat gedenkwaardige befluit der Nationale Vergadering, omtrent het affcbafTen van alle erflijke titels en wapenen van den adeldom, ten einde dus den weg te openen voor verdienften, om die eereposten te bekleeden, welke door rang en oud-vaderlijke titels nu zoo veele eeuwen geoccupeerd zijn geweest. Een befluit, het welk door 's Konings goedkeuring bekrachtigd, ook den lof van vreemdelingen heeft weggedragen, maar een befluit, hetwelk aan veele zwaarhoofden bekommering baart, hoe ten uitvoer te brengen, ook dacht ik zoo het één en ander te zeggen van den 14 Julij aanftaande, die een gedenkdag voor Frankrijk, en misfchien voor Europa Zal wezen. Doch terwijl ik hier toe reeds mijn meubeltjens in orde fchikte, word ik dichter bij honk gehouden, door een paar brieven, die ik ontvangen heb, en met een warme hand kers versch zal mededeclen ; eer 'er gras over P groeit  C ii4 ) groeit. Want toch, daar ik moei-al ben, zou ik mij dan niet moeien , wanneer mijn evenmensen, wanneer een jeeraar van de openbare kerk wordt gelaakt en gelasterd ; wanneer op iemand van dat karakter een blaam gelegd wordt met naam en toenaam, moet 'er wat bewezen worden,'of'anders moeten zulke lasteringen worden tegen gegaan, de eer der orde, de eer der kerk vorderen het; om niet te gewaagen, dat bet de pligt van alle braaven is, om toe te fchieten, en volgends den katechismus, "s naasten eer en goed geruchte voor te ftaan cn te helpen vorderen. — De inhoud van den eerften brief is: mijn heek moei-At! Ik ben maar een ambachtsman , doch echter een groot liefhebber van lezen, bijzonder van weekblaadjens. Ja, zie daar, als ik het doen konde, en geen geld te ontzien had, ik zou alles moeten lezen, wat 'er maar daaglijks uitkomt; ik lees de Menfchenvriend, de Godsdienstvriend, Vraag al, Praat-al, Moei-al, Snapfier enz. doch .om maar eigenlijk tot mijn oogmerk te komen, zoo vraag ik u vooreerst: leest gij ook: alle die bladen, en bijzonder, hebt gij dan de Snapjier van de gepasfeerde week wel gelezen? Zo ja, dan moet ik vragen, wat 'er u van dunkt? bijzonder van het geen zij fnappen van Do. bosch? Mijn lieve hemel! dacht ik, wat monfter moet die bosch wel zijn? Ik heb hem evenwel zoo dikwijls hooren preeken, toen hij nog te Diemen als Predikant ftondt , en zoo veelen met mij, die 'er toen een' heilig van maakten, en ik moet betuigen, ik heb nooit iet ongerijmds in zijn preeken kunnen ontdekken, maar contrarie, als hij Predikant van Amflerdam was, zou ik hem altijd navolgen, al preekte hij ook in de Oostevkerk, en ik woon op het Prinfen - Eiland, zoo dat gij kunt begrijpen, indien gij de  de wegen in Amjlerdam kent, dat ik 'er nog wel een endjen wegs om zou willen lopen , hoewel ik kreupei ben aan mijn linkervoet en mij dus het gaan moeilijk valt, maar weder tot de zaak. Wat betekent toch de naam van eigenbaat-vloeker, daar hij in de Snap [Ier mede gedoopt wordt? Ik heb dit aan mijn buurman gevraagd . en die zegt mij, dat hij een boekjen gemaakt heeft, dat de Eigenbaat genaamd is; nu is de vraag, of iemand, die het kwaad, en Eigenbaat is immers altijd kwaad bij wien het dan ook is5 die, zeg ik, het kwaad vloekt,, verachting verdient ? Maar nog eene vraag: 'Er wordt ook in dat blad van 's mans vrouw gefproken, even als of 'er veel van te zeggen was, fchoon 'er niet verders van gerept wordt, nu moet ik in het concept vallen, dat de S ajjïers 'er geerne wat van fnappen wilden, maar dat zij niet kunnen, om dat zij 'er niets van weten. —~— Nu is de eenige reden. dat ik u dezen fehrijf, om u te vragen, of gij Do. bosch ook in perfoon kent, en of gij mij kunt onderrichten, of dat fnappen waarheid of laster is? als het waarheid is, en hij zoo een fjechteis, als zij fnappen, kijk, dan heeft hij alle mijne achting verloren , en verdient gebannen te worden, maar is het laster, dan moet ik zeggen, is de Snapjler, zoo fchrijver als drukker, opperflecht, met waardig in de Burgerlijke Maatfcliappij geduld te worden; kijk, ik ben altijd voor de oude en welgevestigde Conftitutie geweest, en ben 'er nog fterk voor, maar dat neemt niet weg, dat waarheid waarheid blijven moet, en daarom heeft naar mijn dom verftand, dé Snapfler geen recht, om iemand in zijne eer of fatzoen te beledigen, en dan ftap ik van dat godloze prul af; en wil het nooit meer lezen, en veroordeel het als een vuil paskwil. p 2 Nu  C 116 ) Nu is 'er nog iet anders, dat ik u, vragen wilde; Het is eenigen tijd geleden, dat ik voor mijn deur een pijp ftond te rooken, en dat 'er iemand voorbij kwam, die een mooi wit kceshondjen bij zich hadt. Een uit mijn buurt, die nog al een vroom man is, of wil zijn, of'er ten minften voor wil gehouden worden, nam een fteen op, en wierp dien op het keeshondjen, dat het beestjen fchreeuwde, en zijn toevlucht tot zijn meester nam, waar op de voorbijganger vroeg, wat reden hij hadt, om zijn hond met een fteen te werpen , waarop hij van den vroonun fteenwerper tot antwoord kreeg: „ Zoo zullen wij alle de Keezen doen, eerst uw hond, en dan u." Waar op de ander hernam: „ Vriend! daar heb ik u nooit reden toe gegeven." De ander maakte toen nog eenige woorden, en zei onder anderen: „ Gij en uw hond zijt beiden landbedervers." Waar over de voorbijganger in lachen uitbsrste, en zijn' weg vervolgde. Alhoewel ik mij nu zelden met iet bemoei, dat mij niet aangaat, zoo kon ik echter toen niet zwijgen, maar fprak mijn buurman aan! „ Wel jacob! zijn dat nu reden voor een mensch, die zijn redelijk v'erffand en vermogens heeft? Is^dit u van den morgen door Domine .... voorgehouden, daar die zoo fterk aandrong op liefde en eendracht onder den burger (want het was juist op Zondag, dat dit voor-viel,) maar ik kreeg-tot befcheid, „ dat ik ook al een ver- vl kees was geworden, en mede een landbedervcr was." Hij kwam na mij toe, en wilde mij te lijf, doch ik ontweek in mijn huis, maar hij maakte zulk een verfchriküjk geweld voor mijn deur, dat mijne zwakke vrouw zodanig ontftclde, dat z;j tot op heden nog de kootts heeft, dit is van dat gevolg dat mijn buurman aedert dien tijd mij nog niet heeft willen groeten, daar wij  ( H7 ) wij te vooren altijd goede vrienden geweest zijn, en veel bij eikanderen kwamen. Nu is de vraag, hoe moet ik mij nu^ omtrent mijn buurman gedragen? Ik ga hem nu ook voorbij, zonder fpreken. Haaten'mag ik hem niet, en echter kan ik hem geen goed hart toedragen. Vaar wel, mijn Heer moei-al, antwoord mij hier qp, zo als gij het meent, zoo blijf ik Amfterdam, Uw beftendige lezer, Den i Julij 1790. martinus rechthef. Ik zal kortelijk op dezen brief antwoorden. Zulke vodden, a's de Snapfter, lees ik niet, zij zijn de aandacht niet waardig van iemand, die flechts een greintjen gezond verftand bezit; en de bedoeling is zonneklaar, om het gemeen gaande te maaken ; doch uitgezonderd bij zulke extra domme en liefdeloze fchepzels, als de buur-' man van martinus rechthef is, is dat liedjeri.al uitgezongen; de gemecne man heeft al bij ondervinding geleerd, hoe dikwijls men hem gebruikt, als de aap de pooten van de kat, om de kastanjens uit het vuur te haaien. 'Daarenboven wordt het vod al te flecht in inhoud, en vorm ge chreven, dan dat het eenig kwaad kan doen en vans fine viribus irce, laten de ganzen blazen, zij kunnen toch niet bijten. Do. bosch is mij uit zijne ftichtelijke fchriften bekend, die in ftijl en inhoud, in woorden en zaaken rijklijk opwegen, zelfs tegen fommige profes/orale, en daar zal misfchien het kwaad zitten. Nijd en afgunst zullen hier hunne rol fpeelcn. • Do. bosch zal dan wel doen, met verachting op foortgelijke wespen neder te zien, en zijnen weg te wandelen. Dat de man zoo flecht zou zijn, als de Snapfers, volgends de opgave van den brief, willen doen voorkomen, zal niemand gelooven, om dat men duidlijke en fprekenP 3 de  C i ï8 ) 'de bewijzen van het tegendeel heeft. Hij heeft immers eene behoorlijke demisfie of ontllag, behoitiens eere, als predikant te üiemen, en is nu te Poortvliet beroepen? Niemand heeft hem immers te Buikfloot openli,k eenige misdaad te laft gelegd, veel min bewezen; als nappen genoeg zou zijn, om iemand fchuldig te maaken, wie zou dan onfchuldig wezen? Misl'ch en hebben de ,vnenden van bosch, met hunne lofdichten, hoe weL gemeend, hem geen dienst gedaan, maar veel meer deze horiels geftoord, en gaande gemaakt. Dat martinus rechthef het vod niet meer lezen wil, daar heeft hij gelijk in , dit moest iedei doen die redelijk wil zijn en reuelijk is, dan zou zulk een jnapper met fchaamte, zo hij vatbaar voo fchaamte is, en van bloozen weet, de chamade Haan, en in zijn donker fchuilhok kruipen. — Maar verder moest Ce ijver van rechtlief niet gaan. Wij hebben zelfs reden om ons te verheugen als wij z )o een fnapfler en lbortgelijke zoo openlijk hooren fnateren; het is een blijk, dat de vrijheid aan de drukpes veleend wordt, en alle vrienden van waarheiden devgd zijn tevens vrienden van vrijheid der drukpers. Mag laster, haat, nijd en leugen vrij haar hart van overtollige gal ontlasten, dan mag ook waarheid haare ontzactitbare ftem verheffen, en deze zal, wanneer zij mag fpveken, ras door de onweerftaanbare overtuigings-kracht, die haar,die dochter des hemels, eigen is,alle de gemelde en lbortgelijke laffe ondeugden doen verdommen, haar door den fchitter glans van haar albeftraalend licht d'en vluchten naar den duisteren kerker, die het eigen verblijf van leugen, nijd, haat, afgunst en laster is. Dewijl waarheid, onderfteund door deugd in zich zelve genoegzaam ;s , zal zij nooit tot geweld den toevlucht nemen,-om leugen en laster den mond te moeren. Wat nu het tweede gedeelte van den brief van martinus 'rechtlief , en zijne vraag hoe hij zich omtrent zijnen buurman gedragen zal betreft, zijn buurman is een onnozel man, die, hoe vroom hij dan wil fchijnen, geen kennis van de eerde beginfelen , van het eerde woord van het Christendom toont te hebben, van liefde'. Hij, die z'ch op weerloze menfchen, die zich o" een beest, die zich op ie\enloos goed wreekt, is een dom - oor of een onbefchaafde wilde. Haaten mag rechiuef hem niet, en wel ingezien, verdient zijn buurman die eer niet, dat een rechtlief zich zoö veel aan hem gelegen zou laten leggen, zelfs hem geen goed hart toe te dragen,  <: np ) gen, is nog te veel voor eene edelmoedige ziel. Toen die oude wijsgeer mishandeld werdt door zoodangen knaap, hieldt hij zich geheel onverfchillig, en als zijne vrienden hem raaden, zich te wreeken: Zou ik, was zijn antwoord, mij op het beest verftooren, wanneer een ezel mij fchopt ? martinus rehctlIef doe recht en zie niet om, hij late zijnen buurman, voor het geen hij is , en behandele hem met die edelmoedigheid, welke eene betere ziel kenfchet t. Maar nu heb ik nog eenen anderen brief, die ik niet weet, of hij in ernst of in boert gefchreven is Ik weet wel, dat de drift in ons land al vrij hoog gegaan is , en dat 'er dingen zijn gebeurd , die fchandelijk zijn voor onze natie en voor onze eeuw, maar zoo verregaande, dat een arme Walkn mishandeld zou zijn, omdat de arme bloed geen brokjen oranje-lint hadt, dit is zoo verregaande, dat ik het niet wel gelooven kan. Ondertusfchen is het geene waarheid, des te beter voor onze landaard , die al genoeg op haar ke fftok heeft. Dit is de brief: MONSIEURE te MOEI-ALIe! A Ia, ikke eb te Moei-alle kelees, want ikke leer lees de Hollande, nou wil ikke je fkrijf van mijn keval, ó dat isfe petroeft, ja wel petroeft I ö! ö! wat alle flaake eb ikke kekreeg in dat drommels Hollande, ik ebbe kereijst deure Frankrijke, Englande, Spanje, Italjanne,\en eb nerkes zo flaag kehat als in dat drommels Hollande, au au nokke doette mijne rugge, mijn gatte ,mijn koppe, mijne arme ; mijne bcene zeer, mijne rokke heb ze mijn verskeurt, mijne broakke van de gatte ketrok, mijn keklopt, kefleept; In de Brabande kwamme ik, daar wasfe niks te verdien, toen ben ik na die Holiande kereijst, om mijne proot te win. Maar gantfe bloed ! toen ikke in den Hage kwam, toene riep ze tegen mijn, kees! kees ! ikke krijge de oppeftopper, omme de koppe, dat haast de oore had verloor, ik fkreeuw, ik roep, het kan niks help, ik hadde geen oranje an de hoette, ik wiste niet watter te doene was, ze zeg ikke hatte het Jantre bel derf, ik roepe en fkreeuw om hulpe, maar krijge oorvijg, ik moette kapotte, alarme, alarme, jaques wallonne hatte haaste dootte gewort, was haaste vernield keweest; ikke arme duvle namme de vlugte mitte mijne naakte gatte zonder broeke na Delfte, daar krijs ikke voor de bloote gatte, de gatte halve, an Huk, alarme, ik wee.  C 120 ) weete niete, waaromme dat ik kloppe krijg; ik flijpe die fkaar en mes, mijner flijpwaag kapotte, de fteene kebrook, alles kapotte, ik eb niks te verdien, ik klaag je mijn nootte, en verzoekje omme te zekke, dat ze mijner flijpwaag motte laate maak, of een nieuwe koop, anders motte ik dootte. Je Serviteur. jaques wallonne. Die arme jaques! Maar dit geval, zo het gebeurd is, moet al gefchied zijn voor het plakaat omtrent de vagebonden, .nademaal ik mij anders niet kan begrijpen, hoe de vent zoo door Holland heeft kunnen reizen, om zijn proot te win. ■ ■ Het zij hoe het zij, het is hoog tijd, om ééns tot bedaaren te komen, en geen onnozele of weerloze menfchen te mishandelen, om een lintjen of ftrikjen min , of meer. Als in het dragen van een lint of ftrik, of dergelijken de waare achting voor iemand of iet gelegen was, dan was het Christendom fchielijk voort te planten, dan hadt men de heele wereld maar vol kruisfen te maaken, en elk mensch met een kruis op te fchikken, maar zoo lang iemand een teken uitwendig kan dragen, zonder dat bij het hart 'er mede paart, baat het teken weinig. Al was iemand van onderen tot boven en van boven tot onderen met het kruis getekend, en hij fioeg mij zonder reden om mijne ooren, geloof mij lezer! ik zou mij, met al zijne kruisfen, niet kunnen overreden, dat hij een Chrissen wat. . Nu maake, die wil, de toepasfing! Te L E IJ D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöm door gavitscli Nederland; ,word dit Blad weeklijks vooi li Stuiver uitgegeven.  D E MOEI-AL. 3V°. 16. iZo als ik gereed flond, om mijne gedachten over het befluit der Natiönaale Vergadering in Frankrijk, betreffende de erflijke titels en Trndere gewig'ige en belangrijke befluiten, welke ter herftelling van de Conflitutie in Frankrijk genomen zijn, op bet papier te brengen, ontvang ik het volgend fchuit-praatjen, met de bijgevoegde regelen. MIJN HEER DE MOEI-AL! Ik wenschte wel, dat het nevensgaande gefprek, van het begin tot het einde in uw weekblad geplaatst vvierdt. Terwijl ik blijve enz. R. ii Julij' 1790. M. V. G. Met vermaak voldoe ik aan dit verzoek; het gefprek is voorgevallen in de fchuit van Delft op Overfchie, en was vr.n dezen inhoud. (De 'prekende perfoonen zullen wij Hechts gemakshalven A. en B. noemen j Q A.- Wat  C 122 ) A. Wat is de wereld toch vol gehaspel? Zal het dan nooit tot rust komen ? B. Hier te land leeven wij ten minden in rust, dank Zij zijne Pruisfifehe Majefteit! A. Daar wil ik niet van fpreken; ik meen buiten ons land, door geheel Europa. B. Dat is gezegend; nu hebben wij ftof tot discours. A Dat is waar,- maar noemt gij dat gezegend ? dat 'er weêr menfchen - bloed moet ftroomen? en reeds rijklijk flroomt, vooral in Braband, Rusland en Turkijën; en waar niet al meer? B. Braband heeft dit zich zeiven op den hals gehaald; had Braband de aanbieding van leöpold den Tweeden aangenomen, dan was het bloed ftroomen daar al lang geëindigd. Het bloed-ftroomen in Rusland fmert mij ook, maar is dit insgelijks niet een gevolg van voorgaan, de handelwijze. Hadt Rusland zich geen meester van de Krim gemaakt, dan was de tegenwoordige Turkfcht oorlog niet begonnen , waar van Zweeden zich nu bedient, opa, zo het mooglijk is, Finland, Lijfland, Esthland en Ingemerland te rug te krijgen. A- Dit is alles waar, maar is het niet bitter, dat de Mogendheden zoo veele flappen doen, zonder de gevolgen te berekenen, en hunne onderdaanen op de flachtbank brengen; en dat dit kwaade voorbeeld door de on' derdaanen, zonder nadenken, ook gevolgd wordt, dewijl die zoo min op de gevolgen zien als hunne overheden. B. De Duitfche en andere Vorften negotiëeren braaf geld, tegen 5 pc. en naderhand wordt die intrest op 4 en 3, eindelijk op 2l pc. gereduceerd, en fomtijds is het geheele kapitaal voort ; adres aan de gelden, op Sileziën genegotiëerd, en particulieren volgen dit voorbeeld. Adres aan  ( "3 ) aan Clijf'ort, van den Zandheuvel, van der Hei], Bergeon en anderen. A. Dat zijn gevoelige adresfen; ik heb 'er ook memorie kruid van geproefd; Bergeon, Bergeon, Cliffort, Clif* fort'. Maar dit was de Tekst niet, waar ik over preeken wilde. Ik wou wel ééns weten, hoe of het met Frankrijk zal afloopen. Daar leeft de Natiönaale Vergadering met het goed van een' ander, gelijk Rusland met de Krim en Poolen geleefd heeft. B. Mi.n vriend , gij fpreekt mij wat onduidlijk, vermids ik de handeling der Natiönaale Vergadering niet geern met die van gekroonde hoofden zou willen vergelijken. De Nationale Vergadering ftelt de natie in het volle genot van alle de rechten, die den mensch toekomen, voor zo verre de maatfchappelijke welvaart dit gedoogt, en de gekroonde Hoofden vallen in dat punt juist zoo heel fcheutig niet. A. Ei lieve! de Keizerin van Rusland neemt in volle vrede haaren nabuur, zijne Turkjche Majesteit de Krim af, dit was onrechtvaardig De Nationale Vergadering disponeert over de inkomflen der geestelijkheid naar haar • goeddunken, dit komt haar niet toe. Zij neemt den adel alle zijne voorrechten en titels af; dit is ook onrecht , en in zoo verre gelijken de handelingen der Nationale Vergadering naar de handelwijze van Rusland, omtrent de Krim en Poolen. B. Ik merk, dat wij elkander nog niet zeer nabij komen , ik beken , dat het wegnemen als wegnemen zoo wel ten aanzien van Rusland als de Nationale Vergadering gelijk is; doch hier is het verfchil, dat niet gering is, gelegen. Rusland heeft de Krim van Turkeijën, en WitRusland van Pooien afgefcheurd, en zulks, volgends uw gezegde, ten onrecht en met geweld, dit wil ik u nu Q 2 eens  C 144 ) eens toefiaan, omdat ik te gering ben, om over de handelwijze van gekroonde hoofden te oordeelen, die vrienden willen zoo niet beoordeeld worden; en daar geldt maar al te dikwijls het recht van den langden degen. Ik zal u derhalven daar over laten oordeelen naar uw goedvinden , gelijk met de verdeeling van Poolen in 't geheel ; en over het gedrag der Mogendheden, die daar deel in gehad hebben. Doch de Nationale Vergadering heeft niet ten onrechte over de goederen van de geestelijkheid befchikt. Bedenk toch eens, dat de geestelijkheid zich de bijgeloovigheid en onkunde altijd ten nutte maakt, en de eenvouwige menfchen het bloed uit de aderen zuigt; deze is de reden van hunne verbazende rijkdommen; hoe veele familiën vinden hunne ruïne niet in de onverzadelijke hebzucht der geestelijkheid! Overal daar de geestelijkheid meester is, kwijnt de landbouw, en de fa. brieken en koophandel zieltoogen. Daarëntegen in landen, 'waar onkunde en bijgeloof voor verlichting zwichten, bloeit de land en akkerbouw, als ook alle eerlijke neering en handteering. Kunsten en wetenfchappen, fabrieken en koophandel worden aangemoedigd, en de algemeene welvaart bevorderd. Hoe kan dus de Nationale Vergadering onrecht doen, als zij het zweet en bloed, dat de geestelijken de ingezetenen afgezogen hebben, tot het welzijn van den ftaat aanwendt, de wanorde in de geldmiddelen hier door vereffent, en daarenboven de geestelijken van een zeer or. denlijk befiaan voorziet, en dat wel'zoo, dat juist die geestelijken, die eigenlijk de nuttigden van allen zijn, te weten, de dorpspastoors, die anders te weinig, om te loeven, en te veel om te derven hadden, nu ordeniijk leeven kunnen, zoodat het eigenlijk alleen de buikpaapen en lu ë kloosterlingen benevens de bisfchoppen , aartsbis- fchop.  ( 125 ) fchoppen, kardinaalen zijn, die bij deze verandering in hun inkomen verminderd zijn, fchoon zij nog rijklijk bezorgd blijven; en wat het wegnemen of vernietigen der voorrechten en titels van den adeldom betreft, dit is ook geen onrecht; want de taak van de nationale vergadering is immers eene geheele herfchepping in de Conftitutie te maaken, en al wat den algemeenen bloeien welvaart der geheele maatfchappij hinderlijk is, weg te nemen; ftrekt het nu tot bevordering van den landbouw, kunsten, wetenfchappen, fabrieken, koophandel en zeevaart, dat een gedeelte van de natie zich boven hunne medemenfchen verheven acht, lui en leedig leeft, hunne natuurgenoten kwelt en pijnigt, uitmergelten mishandelt , en dat alleen, omdat zij van adel zijn, en op eene hoogere geboorte roemen ? Is het onbillijk, dat die adel het onderdrukken belet worde? dat die nu verpligt is, in de algemeene lasten te deelen? en eindelijk, dat hun zélfs het voorwendzel, waar mede zij hunne zotte verbeelding koesteren, vernietigd wordt ? En zij dus eenig en alleen door deugd en verdiende boven hunne medemenfchen kunnen uitmunten ? ■ A. Dit is alles wel, maar de titels wilde ik hun laten behouden. Het zijn toch fatzoenlijke lieden van hooge geboorte. B. Ik treloof ook, dat de titels op zich zelven geen kwaad zullen doen, maar het misbruik, welk'er van gemaakt wordt! is kwaad. Hoe menig Prins, zonder prins^ dom, hoe menig Graaf zonder graaffchap, hoe menig Baron zonder baronnie. Hoe menig werklijk. geheimraad, die zich nimmer in den gcheimenraad durft vertoonen, verheft zich boven zijnen evenmensen, eenig en alleen om deze herfenfehimmen, en neemt hier door aanleiding, om zich in fchulden te wikkelen. Een prins kan toch Q 3 niet  C i:6 ) niet als een gemeen burger leeven , en een geheimraad niet als een fchoornfteenveger, en als dan zulk een miin Heer de Prins, eindelijk in gezelfehap van den werklijken Keer Geheimraad met.de noorderzon verhuist en onzigtbaar wordt, kunnen de verachte burgers op hun duim fluiten, en de moeite fpaaren, om voldaan op de rekening te zetten; e, tijd over hebben, om zich over den heer gehemiraad en over zijne 'doorluchtigheid te beklaagen. Wat dunkt u, |S het wel zoo kwaad, als men iemand dat geen afneemt, waarvan het misbruik bij allen moogli.k, en bij veelen maar al te zeker is ? ' A Dit is alles waar> maar men kan toch aan een fatsoenlijk man zijne hooge geboorte niet betwisten ? Men kan nien»Dd zijne geboorte betwisten, wanneer >er voldoende bewijzen zijn, dat de voorouders alle echte kmderen geweest zijn; maar ik bid u, zijn 'er geen, Wier moeder weleer huishouders van een gulhartig heer, en w.er vader Iiverei-bediende was, die op de ééne of andere, het zij openbare of geheime wijze, hun fortuin gemaakt hebben, en naderhand getrouwd zijn, wier na. kroost zich thans als lieden van fatzoen en van geboorte opgeven? Ontbreekt het aan zulke voorbeelden'? Zouden die zelfs zoo moeilijk in de H.... of A.... wereld te vinden zijn? Maar dit Zij zoo niet, maakt dan de geboorte alleen iemand fatzoenlijk? Wie zal betwisten, dat de vader en moeder van judas hkariöth eerlijke menfchen waren, en nogthans was hun zoon een aardsfchelm. j\cen' een fatzoenlijk man verlaat zich niet op zijne geboorte alleen; hij geeft ieder het zijne, beftuurt zijne geldmiddelen voorzigtig; houdt den middenweg tusfchen verkwisting en gierigheid; hij is een vijand van over en weer praaien; en van iemand vriendelijk te bejegenen, tegen wien hij  C 127 ) hij vijandelijke voornemens in zijn gemoed koestert; hij is geen twistzaaïer in familièH Met één woord, hij is een goed huisvader en nuttig lid der famenleving en een goed Christen A. Waarachtig gelijk, mijn vriend! nu ben ik het met u ééns. Maar wij zijn te Overjchie, en daar ftap ik uit, gij vaart zekerlijk door tot Rotterdam, indien gij daar woont, mag ik u dan wel eens komen zien? B. Mijn goede vriend, ik woon te R.... en heet M... V... G... en ben door het gantfche dorp bekend; uw bezoek zal mij lief zijn. * * * Het is geen wonder, dat alle oogen zoo op Frankrijk gefiagen zijn, en dat de belluiten der Nationale Vergadering in fchuiten en op wagens beoordeeld worden, als men in aanmerking neemt, dat het gantfche rrenschdom 'er belang bij heeft; of eene verlichte natie, gelijk de FranJche, door haar voorbeeld, zal toonen , welk het wezenlijk onderfcheid der menfchen zij — Dit onderfcheid kan toch niet gelegen wezen in geboorte, dewijl de menfchen allen gelijk in de wereld komen, en het toch zeker is, dat zedelijke hoedanigheden en voortrerf jkheden van de -; iel niet overerven. Anders kon een Godvruchte david niet de vader geweest zijn van eenen weêrfpannigen absalom , noch een wi.ze salomo van den dwaazen en roekelozen reha3eam. Integendeel zijn niet de grootfte mannen onder alle volken , in alle eeuwen, veelal van onaanzienlijke geboorte geweest? Wat waren onze de ruiters, onze trompen? onze piet heijns, onze van galens? en zoo veele andere doorluchtte Zeehelden ? bij welken wij een aantal Staatsmannen, geleerden, fieraaden van hun land en volk;, voegen kunnen. Heeft iemand bet voor- techt van eene hooge geboorte, dan ligt alleen op hem te grooter verpligting, om zich derzei ver waardig e gédragen en niet van zijne voorvaderen te ontaarden, of hun door zijne dwaasheden en ondeugden te ontëeren en fchande aan te doen ? En hier in geloof ik, is het eenig voorrecht van eene aanzienlijke geboorte gelegen dat men de voorbeelden zijner voorvaderen voor zich heeft, tot fpooren en prikkels, om in hunne voetfiappen te treden. Doch zoodra men zich gerechtigd verbeeldt, uit hoofde zijner geboorte, om anderen zijne medemenfchen te verfmaaden, of te onderdrukken, toont men dwaasheid, want alle waan is dwaasheid, een ligchaam zonder ziel. Jn-  C 128 ) Indien Frankrijk: burgers en ingezetenen nu door wijsheid ach laten befluuren, en zich beijveren, om alleen door naarstigheid, arbeidzaamheid. belangloze vaderlandliefde uit te munten, en daar in eikanderen de loef af te winnen, welk een achtbaar volk zal dan het Franfche volk wezen in het oog van gantsch Europa'. Daar, zal men zeggen, geniet het menschdom zijne rechten' daar is het land, waar deugd, en verdienften erkend, geëerd en geacht worden .'-Daar is deugd de waare adel' - Daar is onderdrukking .Nlaavernij, vernedering van den burger voor altrd afgezworen! en de vrijheid vastgefteldl Hoe gelukkig zai zulk een land wezen"! hoe zal 'er, door naarstigheid en werkzaamheid, de welvaart bloeien' Frankrijk zal zijne burgers en invvooners gelukkig zen, terwijl _ het tot eene veilige fchuilplaats verftrekken zal van misnandelde deugdzamen, die door de heerscbzucht gedrukt, en vervolgd, daar zich veilig zullen vinden, indien het kranjihe voik oprecht en ftandvastig zijne deugdzame begmzelen blijft aankieeven, en geen oor leent aan de verleidende toonen , of niet vervaart voor de bedreigingen van heerschzucht en despotisme. Met dit alles twijfelt de moei-al hard , of alle din. gen we zoo gemaklijk fchikken zullen, na dat hij het memchdom kent, za! 'er nog wel wat water den dale lopen, eer alles wezen zal, zoo als het wel behoorde; eer het menschdom wijs en gelukkig zal zijn. NB. In Nommer 14 Bladz. riai hebben eenige kortachtige heden , m plaats van vervullen der Aliidntien gelezen: vervuilen der Alliantien. De eenvouwige reden hier Van is, dat in het vervuilen de l gebroken il P. S. Alle brieven van Correspondentie zijn mij aangenaam en zullen geplaatst worden, zo dezelve niet buiten het plan lopen; alleen verzoeken de Uitgevers om zo veel mooglijk de briefporten te vermijden * Te LEIJDEN en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS, En mm dtur gant.^h Nederland £ word dit Blad weeldijks ' vooi i§ Stuiver uitgegceven.  D E MOEI-AL. 17. ïk kreeg lieden, den 21 Julij, onverwacht een bezoek van mijnen ouden vriend P..., die zoo uit Parijs kwam, alwaar hij zedert een jaar of drie, uit hoofde van affaires, zich heeft opgehouden. Hij vloog mij om den hals, welk een gloed ftraalde 'er in zijn wezen! welke levendigheid in zijne oogen! Zijn gantfche ziel fcheen doortinteld van blijdfchap en vrolijkheid. Jk heette hem gul welkom in 't vaderland, meenende. dat zijne blijdfchap daar uit voortwelde, dat hij na zoo langen tijd buitenslands vertoefd te hebben, nu- den vadèrlandfchen grond weder betradt, en in het- zelve de rtist herfteld en de Conflhutie gevestigd vondt, welke gewigtige gebeurenisfen, geduurende zijn afzijn, waren voorgevallen. — Ik ftond min of meer verwonderd, toen hij mij het volgend antwoord gaf. Hij. De reden van mijne vreugde, mijn waardfte! is gelegen in die gezegende plegtigheid, welke mijne oogen aanfchouwd hebben in het veld van Mars. Welk fchouwfpel! al wat mensch heet, deelt in het zelve! Nooit was 'er grootfcher, nooit edeler vertooning onder eenig volk in alle eeuwen onder de zon! ó Waart gij daar geweest, gij zoudt, vriend moei-al, geheel R in  ( 130 ) in geest-verrukking zijn opgetogen geweest, uw mensenlievend hart zou het geweld der treffendile aandoeningen niet hebben kunnen wederftaan' uwe oogen zouden traanen van vreugde,van deelneming, geftort, uwe ziel zou dat edel volk, wat zeg ik! gij zoudt het menschdom met dit heuchlijk evenement geluk gewenscht hebben. Ik, Ja, het is waar, de blijdfchap, dat ïk u welvaarend hier in 't vaderland weder omhelzen mogt, deedt mij aan den 14 Julij niet denken, noch zoo fchielijk mij zeiven herinneren, dat gij een ooggetuigen van de ftaath'jke bevestiging der nieuwe Covftitutie hebt kunnen wezen. ——— Kom aan, ik zie dat uw hart vol is, ontlast uwe vreugde in mijnen boezem, door mij eene kopij mede te deelen van dat heerlijk origineel. Dan zullen wij vervolgends van onze zaaken ("preken. Hij. 6 Geen vermogens zijn in.ftaat, het penfeel van rafaël en correggio zoo min als de welsprekendheid van demostheses of cicero, om dit tafercel te fchilderen. Verbeeld uzelven een aantal van ruim driemaal honderdduizend menfchen, met den edelften der Koningen aan hun hoofd , faamvergaderd , om de onfcheidbare rechten der menschheid hulde te doen; alle kluisters van dwang en willekeurige overheerfching voor altijd te vernielen,- en aan de vrijheid en het volk, eenpaarig, met den ftaatlijkften eed, trouwe te zweeren. 1 ' Ik zeg een aantal menfchen. De mensch vertoonde zich hier in zijne waarde; geboorte, titels, waardigheden kwamen in geene aanmerking, alle deze van buiten aankomende zaaken worden door het Franfche volk met verlichte oogen befchouwd, als nietig op zich zeiven, en niet zelden gevaarlijke werktuigen in de hand van overheer.ching en geweld. Deze gantfche menigte , van den Koning tot den geringften Arbeidsman, wa.  c m ? v/aren menfchen, burgers van een vrij Land, leden van een verlicht en verfiandig volk, een volk, het welk het juk van zoo veel eeuwen met zoo veel moed, en ftandvastigheid binnen zoo weinig tijds heeft weten af te werpen. Verruklijk gezicht! grijsaards, die met fchitterend genoegen, den grijzen kop met het teken van vrijheid verfierd , hunne kinderen geluk wenschten, en zich zeiven zegenden, dat zij hadden mogen leeven, tot dat zij de rechten van het menschdom herfteld en gevestigd gezien hadden. Mannen, wier borst van vrijheid- en vaderlands min gloeida, wier oogen van vuur en ijver ftraalden, terwijl achtbare godsvrucht hen hemel waards verhief, om voor het Alziend Oog van den Vader der menfchen, te zweeren, met dankbare harten te zweeren, dat zij goed, en bloed, en leven, ten allen tijde zouden overhebben voor volk en vrijheid , om die rechten, welken zij thans hernamen, ongefchonden aan de nakomelingfchap over te leveren. Daar zag ik moeders, met haare kinderen op den arm, vervuld van blijdfchap, deze tedere wigtjens deelganooteiunaaken van de algemcene vreugde, terwijl anderen haare vaders, mannen, en zoonen omhelsden, en van hun omhelsd werden. —- Hier ftonden dappere jongelingen, de bloem der natie, aan de vrijheid en de rechten van den mensen gewijd, en gereed, om dezelve met eenen fterken arm te befchermen tegen allen, die dezelve zouden durven aanranden ! Ik. Gij verrukt mij met uwe befchrijving! geen grootfcher vertooning maakten ooit de vrijheidlievende Athenienzen, de grootmoedige Spartaanen, de republikeinfche Romeinen op hunne volksvergaderingen, en algemeene landdagen. Maar was 'er niet een verbazend ge- ■woel onder eene zoo talrijk faamgevloeide menigte. R 2 Bh'.  C 133 ) Hij. Neen! mijn vriend! alles was vreugde! maar M* vreugde - De bedaarde blijdfchap, dan door def tige fi.lt* eerbied inboezemende, dan met luide doch eenpaange juichgalmen leve de vrijh*m leve de nntielleve de koning, de lucht vervullende en door de wolken drin gende tot voor den troon van den Vader der volk-i tot wiens eere het eenvaardig altaar in het midden ge! plaatst was, om aan deszelfs voet bij Zü„en naam uods. d,enft,g den eed van vrijheid en burgertrouw af te~w. gen, verrukte de talloze vreemdelingen en menfchenvnenden, die deze piegtigheid bijwoonden. ik. Het afleggen van den eed moet in de daad alle harten den godsdienftïgfïen eerbied hebben ingeboezemd Hij. Dit gaat alle befchrijving, alle kracht van zeggen te boven. - Daar ftondt het outer aan dat wezen toegewijd, het welk de menfchen uit één' bloed, gefeba pen heeft, opdat zij eikanderen als broeders aanmerken, en fteeds tot elkanders geluk werkzaam zouden zijn, dat wezen, het welk zijne redelijke fchepzelen met de vrijheid befchonken heeft, op dat zij hem dienen zouden, met als JJaaven hunnen heer met vreeze, maar a!s kinderen hunnen vader met eerbiedige. liefde. Ik. Gij doet mij denken aan deze fchoone verzen van MALLER. Een wereld met gebrek, (.Godmint geen dwang, maar blijheid,) Is beter dan een rijk van EngHen, Zonder vrijheid. God houdt voor ongedaan, vat mm gedwongen doet; 'i r.etrad.isr. zelfs der deugd, wordt eerst door keuze gced. Hij. Ja we! fchoone verzen, die de dwïnglandij moeten doen bioozen. Doch laat mij voortgaan. Hoe treffende waren de opfchriften op het altaar! „ De ftervem lingén z;;ii gelijk; het is niet de geboorte, maar alleen „ do  C i33 ) de deugd , welke hen onderfcheidt. De wet moet in „ eiken ftaat algemeen zijn; de (iervelingen! wie zij ook ,, zijn, zijn allen gelijk voor dezelve." enz. Hoe heerlijk de opfchrilten op den triumfboog, welke aan den ingang van het veld van Mars geplaatst was! „ Het vader „land of de wet alleen kan ons wapenen; laat ons fter„ ven, om het te verdedigen,en leeven.om het tebemin- „ nen. De arme zal onder dezen befchcrmer niet „langer vreezen, dat de onderdrukker hem zijn erfdeel ont- „roove. Wij zullen u niet meer vreezen, onderge- „ fchikte dwingelanden, die gij ons onder honderd verschillende naamen onderdruktet. De rechten van den „ mensch waren zedert eeuwen mi.-kend ; zij zijn voor het „ geheele menschdom herfteld" — enz. want ik kan ze u onmooglijk allen opnoemen, dezen waren de voornaamften. Tot dit altaar naderden alle Franjchen als broeders; Kathoüjken en Proteftanten traden eenpaarig en hand aan hand tot dit altaar van Vrijheid en Godsdienst, en hier werden, door den Koning, als den eerften dezer vrije burgeren en door het gantfche volk, de ftaatlijkfte eden afgelegd met eenen eerbied en vutirigheid, die alle menfchenvrienden moest bekooren. ik. Gelukkig, dat niets dit feest geftoord of gehinderd heeft. Hij- Een heilig ontzag dekte deze zamening! geweld, beerschzucht, onderdrukking en flavernij weken naar hunne holen in de duisternis, en konden de ftraalen, die tie onbewolkte Zon van Frankrijks vrijheid hier fchoot, niet verdragen. Afgunst en nijd glu rdeh van ver¬ re, en verheugden zich over den zwaaren regen, die dezen dag viel, het eenigfte, daar zij, op' de tanden knersfende, zich mede konden ftreelen. — Doch Iaat hen zich hier mede vermaaken, indien fiechts de mensch zijne rechten behoude- lk. Wanneer den Brabanders iet zoodanig gebeurde, zouden zij, denk ik, geen oogenblik aarzelen, om '. r eenig voorteken in te zoeken; , en hun moed, die thans zoo hoog aan het rijzen is door alle hunne overwinningen op de Oostenrijkers, zou vrij wat fjinken , indien zij bij eene plegtige proccsfie zulken regenachtigen dag troffen. Hij. Thans is het weêr zeer windig, anders zou ik u voorllaan , on ons gefprek te ftaaken , en met mij eenige goede vrienden te bezoeken, welke ik na zulk een lang afwezen geern wilde zien. Ik gaf hier op ten antwoord, dat ik hem met vermaak R 3 wil»  C 154 ) wilde verzeilen, en dat de wind ons zoo min hinderen zou, ais de regen den 74 Julij op dien merkwaardigen dag de Franfchen gehinderd hadt. Wij gingen dan uit, een gragt; langs, mst boomen beplant, wanneer een fchielijke rukwind voor onze oogen een lcboonen nog jeugdigen boom, die in zijn volle loof praalde, vlak bij den grond afbrak, en deedt nedcrftortcn , juist voor een huis, daar een oranjeboom in het uithangbord gefchilderd fiondt. De hevigheid van den rukwind en de val van den boom deedt mij tegen mijnen vriend zeggen : Wie weet, wat vreesachtige lieden van dezen wind, die zoo kort op den regen van den 14 Julij volgt, op welken reeds aanmerkingen gevallen zijn, maaken zulken ? Wie weet, of zij zich in hunne benevelde hersfenen niet de hevigfte rukwinden en bewegingen in Europa verbeelden? als gevolgen van de gebeurenis der omwenteling in Frankrijk? Ten minflen een Zwcdenburgi&an., die een zoo naauw verband gelooft tusfchen de natuurlijke en geestenwereld , zou zich ligt iets dergcn'ijks in hst hoofd kunnen brengen. Of een domme Brabander! hervatte mijn vriend; doch wij zullen dezen wind, ten opzigte van voorbeduiding , gelijk, ftellen met den regen op den dag van Frankrijks plegtigheïd. Dus pratende kwamen wij ten huize van den vriend, dien wij in de eerfte plaats gingen bezoeken; ik zal niets zeggen van de tedere ombelzingen dezer beide vrienden, noch van de vreugde, die zij beiden gevoelden, dat het hun na zoo veel jaaren affcheid gebeuren mogt, eikanderen weder te zien. De lezer kan zich dit zelf ligtelijk voordellen, en zal cok wel een tijd in zijn leven gebad hebben, zo hij voor waare vriendfchap gevoefg is, die hem en de droefheid bij het fcheiden, en de blijdfchap bij eene wederkomst van eenen waaidigen vriend heeft leeren kennen. Nu zij hij Hechts zoo goed, om zich in de plaats dezer vrienden te Hellen. en hij zal meer ontwaaren, dan ik hem met woorden kan befchrijven. Wij gingen zitten, en nu moest onze van Parijs gekomen vriend ons herhaalen en nader in de bijzonderheden uitbreiden, het geen hij aldaar aanfebouwd hadt. Waar na wij onze aanmerkingen maakten op dit geheele geval., , Onze vriend vraagde ons , of u ij de bedenkingen van den menfehenvriend campe over deze omwenteling in Frankrijk ook gelezen hadden, waar op onze reiziger antwoorde, die nog niet gezien te hebben; dan zal ik u hoofdzaaklijk daar omtrent berichten, zeide onze vriend; dat  C i35 ) dat deze man zeer veel aanmerklijke bijzonderheden in bet geheele beloop van dezelve, zoo ten aanzien van den eerften aanleg en fiandvastigen voortgang, als nu welgellaagde voltrekking heeft waargenomen, welken hem doen oordeelen, dat deze omwenteling gewigtige gevolgen zou kunnen hebben voor het gantfche menschdom. Ik gaf te kennen, dat ik geheel niet vreemd was van de gedachten van dezen fchrijver, dat ik_ reeds lang had waargenomen, dat Europa rijp was tot belangrijke gebeurenisfen , en in een ctifis ftondt, welke het lot van het menschdom van nabij betrof. Ons gefprek, gelijk het gaat, van het één op her ander vallende, zeide één van ons. Indien het bericht waar is, het welk op de beurs te Am/Indam als waarheid is verteld , dat de voorafgaande artikelen van vrede tusfchen den Koning van Brui jen en den Koning van Hangarijên zouden getekend zijn, en dat bij één derzelven de Braoanders aan het welbehagen van Koning leöpold waren overgelaten , zouden de Brabanders hun leed niet wel overzien kunnen. Zij hebben zich van het begin af gevleid met den bijftand der Bruisten, zelfs heeft het Congres, het volk met die hoop geftreeld, dat zulks binnen kort gelukken zou, en nu van alle hulp verftoken te worden, in de daad, dit zou een harde pil Zijn, om te verzwelgen; zoo op ééns aan zich zeiven en aan zijn lot te worden overgelaten; en wat zullen zij met eigen vermogen beginnen? te min, daar leöpold oppast , om zelfs den toevoer van wapenen uit nabuurige landen te beletten, door het inleveren van memorien des aangaande. ö Zeide onze reiziger, wie zal de Brabanders beklaagcn, die zich zoo dweepzuch ig gedragen, dat men zeker moet vastftellen, dat zij een volle eeuw ten achteren zijn? Laat hen bij den heiligen henricus, en zoo veele anderen nu hunne hulp zoeken: Zij heb¬ ben, quafi, de wapenen opgevat voor de vrijheid , en wat kan despotieker zijn, dan het gedrag, welk daar gehouden is met den generaal van der mersch en zoo" veele anderen , die zij van landverraad befchuldigen , omdat zij edele denkbeelden van volks-vrijheid koesteren, en geen aristocratendom gedoogen willen s -—— Ten minften wanneer is iet gegronds te voorfchijn t ebracht, waar uit aan Europa zelfs de fchijn van verraderij blijkt ? En hoe verregaande is dit , dat men de achtbaarheid der Franfche natie heeft durven beledigen , door den Charge d''Affaires op te ligten en te vatten ? Met  C 135 ) Met dit alles zal de tijd moeten beflisfen, welke geruchten van vrede of oorlog de overhand zullen behouden ■ Ondsrtusfchen geioof ik, dat de goede Zweeden niet min in verlegenheid zitten dan de Brabanders, en wenfchen, dat zij met eere van dezen oorlog ontflagen waren. Wij kwamen. allen daar in over een, dat 'er vrij wat te beflisfen zal vallen,' eer alles" in Europa' op een effen voet is. Wij verëenigden onze wenfchen , dat dit eerlang op dien voet mogt gebeuren, dat alle vrienden van waarheid en deugd reden hadden, om vergenoegd te wezen: En dus verliep ongevoelig de tijd met praten tusfchen goede vrienden ; bij het affcheidnemen vraagden wij onzen reiziger, of hij nu in het vaderland bleef? neen ! zeide hij ons, mijne zaaken dulden zulks nog niet. Is 'er in Europa wat te vereffenen, ik heb ook nog mijne bijzondere zaaken, gelijk gij weet, die ik op eenen goeden voet diende te brengen; gij kent het fpreekwoord, fchippers en kooplui hebben altijd veel te doen. Mk vertrek eerstdaags weder na Parijs; evenwel zoodra ik mijne affaires vereffend heb , ben ik voornemens ten fpoe^ digften na het vaderland weder te keeren, om in het zelve niet ' mijne vrienden, in het vrije' Nederland mijne dagen door te brengen. Te LEIJDEN en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TE TM AN S, En alom door gautsch Nederland; word dit Blad weekliiks vuoi i£ Stuiver uirgegetvCH.  ^ D E M O E I - A L. 3V°. 18. J-/aar mij onlangs de volgende Lofrede op de ij v e rzucht bij geval in handen is gekomen, zal ik 'er thans gebruik van maaken; zij fchijnt gedaan te zijn in eene of andere bijéénkomst van goede vrienden. Hoe ik 'er aan geraakt ben, zal mijne lezers onverfchillig zijn. MIJNE HEEREN! Ik heb voor jaaren die taal van kerkdijken en politieken gehoord, vees bedaard', zijt verdraagzaam'. ik heb naar hunnen raad geluifterd, mij daar naar gedragen en en duizenden met mij — maar, helaas! door dat fluiten is het vogeltjen gevangen de ketterijen zijn vermenigvuldigd onbedaardheid — - onverdraagzaamheid , dezen alleen kunnen het kwaad uitroeien, het goede bevorderen en ons ten top van geluk verheffen, Onbedaardheid!.. Onverdraagzaamheid?... DE IJ VERZUCHT. (£ o F a E B £0 s haa-  ( 138 ) haatelijke naamen ! • ja, mijne Heeren! — maar haar eigenlijke naam is ijverzucht voor kerk en vaderland'. • dit klinkt geheel anders — en, daar gij , mijne Heeren! tot heden onder die verdraagzamen en bedaarden behoorde, zal ik dit uur uwe oogen verlichten, u het beminlijke en nuttige van deze bekoorlijke maagd vertoonen, ten einde ik u daar op doe verlieven, en u tot gelukkige leden der maatfchappij moge vormen. De Ijverzucht, waar van ik zal (preken , is ftoutmoedig.vol vuur, en ontziet noch middelen, noch gevaaren, om haar doel te bejaagen. Zij bedient zich van allerlei middelen, zeg ik, mijne Heeren ! oproer muiterij geweld on- befchaamdheid, logen dweepzucht , laster, kettermaakerij, dezen allen zijn haar dienstbaar en verfchaffen allerlei middelen, om haar oogmerk te bereiken. Geen gevaaren kunnen haar daar toe te groot zijn. Haar oogmerk moet bereikt het ga hoe 't ga zij plukhairt, rost, muit plondert, verdoemt, en fust niet, voor de zege bevochten is. En waar voor, mijne Heeren? voor kerk en va¬ derland! — die, mijne Heeren! moeten ons alles waard aijn, daar voor moeten wij het leven veil hebben —— dat is het waare! Maar wat is dit voor eene taal, welke ik daar iemand uwer mij hoor te gemoet voeren! ,, men behoeft dergelijke middelen niet aan te wenden om het geluk van vaderland en kerk te bewerken!" dat is zo, mijne Heeren ! maar de Ijverzucht, die ik u aan- prijze, beoogt haar eigen geluk • en dat is het waare, mijne Heeren! dit korte reisjen in de waereld moeien wij ons genoeglijk maaken ■ wij kunnen toch het geJuk, van allen'niet bevorderen — dat wij zelf gebruiken \ S fmaaki  C T39 3 fmaakt en voedt ons best; en daarom voegt deze- Ijverzucht haar naar het beloop der zaken, zij draait na dat het rad draait heeft ze dan iet, wat het zij, nodig, zij gebruïrt het, dit is haar draaitol • daar mede kan ze alles, alles uitvoeren! en dan nog kan ze met den mantel van godsdienst de fnoodfte euveldaaden bedekken en daar in als een heilige vcrfchijnen, Mannen, die door deze Ijverzucht bezield zijn, werden dikwerf groot in kerk en vaderland. Gij weet, mijne'Heeren! welk eene verdeeldheid in dit vaderland geheerscht heeft, gij kent de rollen, die daarin gefpeeld zijn , rollen die in den laatften naneef wel verwondering zullen verwekken, maar die ons tevens treffende voorbeelden, ter ftaaving van mijn gezegde * opleveren. Torquator was een voorftander der genen, die zich Patriotten noemen; hij wendde des alles aan, om hunnen moed te verfterken, en hun tot de koenfte ondernamingen aan te vuuren ■ nog, dunkt mij. zie ik hem het vaandel met betraande oogen overgeven met die taal: ,, fterf eer met dit vaandel in uwe hand, eer ge u het zelve laat ontrukken!" nog, nog klinkt die taal in mijne oorcn, die hij tegen zijne uittrekkende burgers voerde : „ mannen (zeide hij) ftaat voor haardftede en altaaren — daar voor vloeie uw laatfte droppel mijn God zal met u in de fpitze treden — keert met zege weder keert weder, dood of vrij F» welk een traanenvloed ftroomde 'er langs zijne wangen! Hoe juichte hij met het volk: patriotten boven'. dan 'er komt de bekende heugelijke omwending, en torquator wendt met dezelve geheel om. torquator is een man van doorzicht —hij heeft gedwaald ——— dit betuigt bij voor heel de waereld — nu dit kon opS 2 recht  C Mo ) recht zijn maar torquator wordt een vijand een haater van hun —■ die hij te voren gezegend , aangemoedigd 'en door loflpraken vereeuwigd heeft. Dit — dit was de weg tot zijn geluk zijne voorige daaden worden verdonkerd - komen niet tot het oor van hem, tegen wien hij weleer in de bresfe Hond, hij is groot, geëerd, is voorfpoedig - gelukkig! J. zo kan de Ijverzucht voor eigenbelang wonderen doen - beminnelijke maagd ! u ~ u zullen wij vereeren! Laat ik u een ander voorbeeld geven. Justus en fallax waren oprechte academie-vrien« den Zij bevlijtigden zich in de godgeleerdheid — de één kon geen dag buiten den anderen , 't was altijd, mijn lieve vriend! over en weer justus, veel fchranderer en bekwamer, deed fallax een wezenlijken dienst in zijne letteroefeningen, en aan hem heeft fallax het dank te weten, dat hij nog een draaglijk predikant is geworden. Deze vrienden, onder het getal der candidaaten aangetekend zijnde, gaan beiden naar dezelfde openftaande plaats om hunne gaven te laten hooren; beiden prediken met toejuiching , en (beiden worden op het drietal — welk eene eere! geplaatst justus nu was Voetiaans en fallax voor coccejus. Beiden prediken ze andermaal fallax merkt, dat zijnen vriend de man zal zijn— Iuiftert eenen ouderling, die daar de vocaal was, ftilletjens in het oor: de Heer justus is een voetiaan wel, zei de boer, dan moeten wij hem niet hebben! de kerkeraadsleden vergaderen de ouderling verhaalt zijne ontdekking —— alle de leden zijn het eens, justus moet niet geiiemd, maar fallax de man zijo —— die hadt hun gewaarfchouwd, ' , en  ' C 141 ) en verdiende dus leeraar en herder van die kudde te wezen. Zie daar mijne Heeren! een treffend ftaaltjen, hoe we door ijverzucht ons geluk kunnen bevorderen — Vriendfchap ja... Vriendfchap... die vriendin doolt in woest Arabien met den zwervenden Arabier ons geluk moet boven alles gaan de liefde moet van ons zeiven beginnen dat dat is het waare dat is eene ijverzucht die wij moeten hulde doen, zoo lang wij ademen. En om tot dezen tijd weder te keeren. —— Wat al treffende voorbeelden kunnen wij niet aantoonen — die door deze ijverzucht groot zeer groot wierden! flip mijn fchoenmaaker, was patriot en in het heetfte van den tijd, om dat ik van de andere kleur was, wilde hij geen fchoenen voor mij maaken - maar met den omkeer komt flip weder flip heeft gedwaald, en ten bhjke van zijn welmeenenheid heeft hij zijn buurwijf die een kezinnetje was, reeds een frisfche oorvijg gegeven. Flip krijgt zijne kalanten weder — en flip brengt het al vrij ver —— de knaap wordt door de rechte Ijverzucht beftuurd —— En hoe veele mannen zullen de grootheid van de edele maagd, die ik u aftekene, niet door hunne daaden verzekeren ! Deze is Koster — die doodgraver — een derde leve- rantier een vierde iloelenzetter een vijfde... wie kan het alles opnoemen maar dit weet ik mijne Heeren ! zij waren alle —— je weet wel zagen hunne dwaaling dit zeiden ze, en wie zou het niet geloven ? ——- zij keerden vlugs gaven uiterlijke blijken door fchelden raazen —— tieren ■ afrosfingen bedrogen dus veele Regenten — want S 3 zij  C 142 ) sij-ijverden maar voor hun eigenbelang; dan, wat zeg ik! ■■■ zij bevorderden evenwel hun tijdelijk geluk, terwij! de andere ftijfkoppen de gevolgen van hunne hardnekkigheid (maaken. Dat zijn eerst doorzichtiger dat zijn waare politici zij zuilen het nog ver brengen . want de maagd, die zij vereeren is op alles genepen, en zal hun nimmer verlaten. • ö Dat ik u deze maagd in haare grootheid mogte leeren kennen, mijne vrienden! daar ik uw geluk . als een waar vriend, tracht te bewerken, en allesfins te. bevorderen. m u Edele Maagd! u zal ik nooit verlaten ! Gy zult zeggen, mijne Heeren! deze mannen, zo ze al hunne dwaaling gezien hadden, moesten geen vervolgers van hunne broederen geworden zijn, maar veeleer met die genen, welken hunne dwaaling nog niet zagen gelijk zij, innig medelijden geoefend hebben; maar nu, nu toonen ze, door hunne gedragen — dat ze noch den naam van mensch, noch van burger, noch van christen verdienen, en daarom voor geen waare vrienden van het vaderland, en insgelijks niet van bunnen evenmensen kunnen geteld worden. 't Zijn Rechte joa'Bs! 6 Mijne Heeren! gij kent de waereld niet — als we ons maar naar de tijden voegen _ dan worden de voorige daaden vergeeten elk triumfzinger is welkom althans het wuft gemeen, dat van het menschlijk hart geen de minfte kunde heeft, befchouwt de firaksgemclde perfonen voor waare bekeerlingen, en is zelfs hun voor- ftander en befchermer. — Dit weten deze joa'Bs des treden ze met een ftoutmoedig gelaat te ■voorfchiin, fpelen hunne rol, en volvoeren dezelve gelukkig ? Hoe geacht -—- hoe groot — hoe braaf blijven deze mannen. Ijverzucht voor hun eigenbelang heeft hen daartoe aange,. '. zet  ( 143 ) zet — en dus, mijne Heeren! is deze maagd onze liefde en achting alleszins waardig. Jk weet het, mijne Heeren!] Een aterling, die in den twist, . Zijn mantel naar den wind kan zwaaien, En die door zelfbelang en list, Zich naar het lot kan zwenken -* draaien > Is, in uw oog, de [noodjle pest, Die gij vervloekt, in elk gewest. ft Mijne vrienden; dit zijn ijdele klanken! gij zult het ver brengen met uw geweten en flandvastigheid. Gaat de gefchiedenisfen der Romijnenen Grieken eens na, en merkt dan op, hoe het met die zoogenoemde flandvastige helden gegaan is! themistocles, aristi. des, cicero, scipio, ca.mil, coriolaan, die waren ook ftandvastigen - en hoe is het met die ftijfkoppen afgelopen? _ Spiegelt u hier aan, mijne Heeren! de Ijverzucht, die ik u aanprijze, maakt u in alle gevallen bij uwe landgenooten (eenige ftijfkoppen uitgezonderd) bemind, geacht en _ dat het voornaamüe is _, u zeiven gelukkig! Ik heb deze maagd vereerd, en er mij altoos wel bij bevonden ik voege mij altoos bij de bovendrijvende partij — keere en wende mij naar den wind —- en dan gaat het met mijn levenskie'tjen gezegend. Ik vegt en plukhair, als het mij aan mijn belangen dienftig is die zich tegen mij durft wapenen . geef ik eenen naam die hem bij het gemeen brandmerkt, en het zelve met geweld tegen hem opruid can , dan zing ik viiïorialhet fchenddier, 't welk te voren zijn mond zoo wijd opfparde, druipt met den ftaart tusfchen de beenen weg, en kruipt in zijn hol. Durven eenige ketters mij aanbasfen — ik dekke mij agtcr de recht-  C i44 ) rechtzinnigheid —■ op' dat fchild Iaat ik hun de tan~ den ftomp knaagen. Dus heb ik, als een voor- ftander der rechtzinnigheid, (lerke aanhang — terwijl ik alle mijne aanvalleren voor ondermijners van het rechtzinnig Ieergebouw, en zoo als gevaarlijke leden der maatfchappij bekend maake. En wat zouden ketters tegen een rechtzinnig man vermogen? niets mijne Heeren ! ik werk, ik fchrijf, ik fchelde ■ doe al wat mi' gelust, en toch blijf ik de braave de rechtzinnige de godsdienftige — de vermaarde de geliefde man! de Ijverzucht heeft mij de edelfte lesfen gegeven, ik heb dezelve volijverig gevolgd, en mij er tot heden wonder wel bij bevonden. 't Is waar — het geweten... ja het geweten... wat geweten, mijne Heeren! eet, drinkt, leeft vrolijk, en hoe vrolijker,hoe geruster...dit is het middel, om uw geweten te ftillen.. wat geweten !.. ons eigen belang, ons geluk moet voor alles gaan — hierbij komt het geweten in geene aanmerking en de uiterlijke toejuiching!, o die ftilt en ftreelt het geweten! op het fterfbed mag het ons eenige knecpjens geven geluk van veele jaaren te gen'eten voor eenige pijnlijke oogenblikken is immers gewenscht en allesfins verkieslijk de eeuwigheid!., wie kan alles oplosfen ? —— 'er zullen hier veeie moeielijke vragen overblijven. Zulke zaken , die ons ontrusten , moeten wij niet door ons hoofd haaien — 't is hier een kort reisjen - dat reisjen ons genoeglijk te maaken — moet on= eenig doel wezen — daar toe moeten wij alles aanwenden — volgt mijnen raad valt voor Ijverzucht neder, doet haar uwe hulde —■ en gij zult uw gelukszon eerlang zien opdagen ! — dit — dit zij uwe betuiging. t Lieve Ijverzucht! u zullen wij vereeren, Fm ieder dag getrouw uw nutte lesfen leeren ; 6 Neem ons, edle Maagd! in uwe vriendfchap aan ! Zo zal 's ons allen wel in deze waereld gaan. Wij offren ons aan u ! —■ S teken onze naamen ! Nu zijn wij in uw dienst — zoo lang wij leven — amen! Te L E IJ D E N en H AAR L E M, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. f,11 aiöm door ga nscii Nederland; wind dit Blad weekiijks voor ij Stuiver uitgegeevea.  D E MOEI-AD W. 19. V , L ▼ oor dat ik een woord van iet anders praat, moe»- ïk mij beklaagen , dac ik het zoo bij de wijven verbruid heb, dat zij mij aan den hals hangen als klisfen, en de groote fritz wist evenwel, hoe groot hij was, dat het maar ééns verbruid lelijk is, wanneer men de wijven aan den hals heeft. Hoe ik 'er mede fta, Zaj de vol- gende brief leeren, die ik dezer dagen ontvangen heb en die betrekking heeft tot den brief van cornelia* rechtuit, geplaatst in No. 14. impertinente moei-al! Wat heb je met mijn huishouden van doen ? wat heb je met mijne dochter uitftaande? Zij heeft het mooi ge maakt, niet waar? Je mag haar nog wel een lief meisjen noemen. Het is een flangevel, dat is zij; misfchien fcbrrjft ze je nog wel, hoe ik haar, over haar fchrij ven aan de Moei-al, bejegend heb;wat zal dat nufjen haar toch wel langer inbeelden ? die flenterkous fchrijft aan je dat ze fredrifc zijn paspoort heeft geg ven, omdat hij niet -e bleven is, die hij was: maar die karonje! dat loert "op T een  ( I4« ) een olijkjen, het is zoo goed,, als of ze haar zelve te koop veilt, en zeggen wil : ik ben vrij, die me hebben wil, kan me krijgen, ais hij maar een Kees is, want het fcheelt haar nergens anders aan, dan dat ze maar een man moet hebben. Had ze zoo duivels koppig niet geweest, en had ze zich met fredrik bij de ouwe Conftitutie gevoegd , dan had ze immers met hem kunnen trouwen. Zie daar, dan had ze een braaf man gehad. Ik zeg, dat hij een braaf en deugdzaam jongeling is, die mij in alles genoegen heeft gegeven, al durf jij, impertinente moeial! hem voor opperflecht uitmaaken, en zeggen, dat hij met de bovendrijvende partij heult, en een ftooker van kwaad is, en dat geen. eerlijk Hollandsch meisjen 'er ach-, ting voor kan hebben , of 'er zich mede bemoeien. Ja wel, het is impertinent, dat zeg ik je, en als ik wist, wie je was, en waar je woonde, vent! ik haalde je de oogen uit de kop; nu de boekverkoopers, daar je impertinente moei-al gedrukt word, die zullen u aan mij wel bekend maaken; als ik het begeer, hebben zij liet hart niet, om het mij.te weigeren; niemand durft mij tegenlpreken , zelfs mijn jan sl l van een vent nier. Zie daar! nu kunje weêr wat in je impertinente moeial zetten, en nu kunje op ,mijn order, ik ordonneer het en wil liet zoo, nu kunje 'er in zetten, dat fredrik, om mijnent wil, een zilveren medaille met het borstbeeld van zijn Hoogheid op z'jn borst gedragen heeft, dat mijn man 'er zelf woorden over gemaakt heeft, maar dat ik het zoo begeerde. Ik kom 'er voor uit, heo je 'er wat op ? haal 'er wat af. Ik zeg je nog ééns, bemoei je nooit meer met rai'n huishouden heb^ je met je eigen zaaken niet genoeg te doen ? misfchien ben je nog ongetrouwd, en dat jij en men dochter kee, dat lieve meisjen! famen kornuiten bent.  C t47 ) bent, en dat ze je door dien weg beeft laten weten, dat je nu bij haar te recht kunt komen. Bemoei je niet weer met mijn zaken, of ik zei het je verieeren , of in de oogen doen druipen; verfta je dat, impertinente moei-al ? Ik ben margreta rechtuit, geb. helleveeg. Amflerdam, den 20 Julij 1790. Hoe fcherp deze brief mij ook bejegent, ik heb hem echter niet mogen te rug houden, maar hem op hooge order van Mevrouw rechtuit, geb. helleveeg, moeten ■plaatzen. De brief drukt juist het karakter van de Helleveegen uit, en 'er fchijnt een booze Griet in door. ■■ Ik zal op denzelven eenige aanmerkingen plaatzen, want nadien ik getrouwd ben, (en pasfant, dit tot gerustflelling van Mevrouw rechtuit 1) en ik een gogde vrouw heb, die niets gemeens heeft met zuïke 'kwaade huisplaagen en Helleveegen, zoo ben ik juist voor de wijven niet bang, die naar Grietjens voorbeeld wel Engeltjcns zijn, maar van de zwarte foort. Ons grietjen fchijnt vrij wat de pijpen in haar huis te nellen, en als fcheldcn en tieren, en ieder een op de kop zitten, hoedanigheden zijn van eene voorireflijke huisvrouw, dan munt grietjen boven allen uit. Maar men vergelijke eens met dezen brief dien van het lief meisjen keetjen , en ieder zal hier de dochter boven de moeder ftellcn. Dat deugdzaam en' verftandig meisjen fpreekt deftig, befcheiden , eerlijk, en kikt zelfs met geert woord 1 van haare moeder, en betracht dus den kinderpligt ten fterkfien, fchoon zulke moeders, nis grietjen helleveeg, en haars gelijken, hoe zeer zij baar gezag T 2 met  C 148 ) met geweld en fchelden zoeken te handhaven, en hoe zij ook den beest fpelen, natuurlijk, en met het hoogfte recht, de liefde en genegenheid van haare kinderen niet alleen verbeuren, maar ook daadlijk verliezen. Hoor, Mevrouw! hoe gij mij ook fcheldt en dreigt, ik wil mij nu met uw huishouden, en met u bemoeien. — Gij zoudt verftandig gedaan hebben, als gij gezwegen hadt; uwe dochter heeft immers over u niet geklaagd, zij fprak alleen van frisder ik , van htare broeders, en in 't voorbijgaan van haar' vader. Maar nu gij onge- tergd u zelve openbaart, wie gij zijt, en mij nog boven dien du ft dregen kondig ik u aan, dat ik mij van dit öogenbük af met u, en met uw huishouden naauwkeurig zal bemoeien. Doe vrij onderzoek bij mijne boekverkopers, gij zult toch zoo veel bij hun niet in te brengen hebben, dat zij op uw gezag, mij aan uw bekend zouden maaken, neen Moeder! zoo ver ftrekt zich uwe overheerfching niet uit, om buitens huis braave lieden te dwingen . hoe zeer ook uw man, wiens eer gij ook al in uwen brief met voeten fchopt voor u moet opzitten; en zo het al mogt gebeuren, dat gij cp de eene of andere wijze 'er achter mogt »omen, wie ik ben, geloof mij vrij, ik weet middel, om een boos wijf af te weercn Ik zou mij daar toe, volgends den raad van mijn pastoor, alleen van her kruis bedienen . daar men toch den duivel wel mede verjaagen kan, alleen zeide de priester, met dit onderfcheid, dat men het hem fjecbts behoeft te vertoonen. om hem op de vlucht te drijven, daar men het, om een boos wijf te temmen, diende om te draaien, en baar met het eind den rug te fmeeren. Uwe dochter ksetjen behoeft mij niet te fchrijven, hoe gij haar bejegend hebt over haaren brief aan mij; ik heb 'er al vrij wat van vernomen, maar ik zal 'er nader on-  C 149 ) onderzoek naar doen, en dan uw gedrag aan de wereld openlijk bekend maaken. Gij zijt, Mevrouw, een lasteraaresfe voor uw eigen bloed; waar heeft keetjen zich manziek in haaren brief betoon * ? integendeel, was zij op een man zoo gezet-, als gij haar affchildert, dan zou zij fredrik hebben aangehouden, maar nu zij edeler en verhevener ziel heeft, geeft zij dien opperjlechten zijn affcheid , ik herhaal het dat ik hem daar voor houde, hoe zeer gij hem zoekt te verfchoonen, omdat hij , quafi op uw bevel, van partij veranderd zou Zijn. Wat gij van te vooren geweest zijt, weet ik niet, thans fchijnt gij een ijverige voorftandfler te zijn van de ouwe Conjlitut-e. wel nu, wees zulks, maar fcheld of raast niet- Ik weet wel, hoe dommer hoe ijveriger maar wat heeft eene -.rouw zich met ftaatszaaken te bemoeien? laat daf voor anderen over, eene vrouw heeft andere pligten — keetjen gedraagt zich verftandiger, ik heb in haaren brief geen enkel woord, jen gevonden, waar uit ik heb kunnen opmaaken, welke partij zij toegedaan is, haare broeders zijn van eene onderfcheiden denkwijze, en verdragen nogthans elkanderen. en ik vind niet, dat zij d't afkeurt, maar dit keurt zij af, en met recht, dat men zijne partij lïgtvaardig en om eigen belang verzaakt, gelijk frederik, en dan voornaamlek, dat men een haatlijk vervolger van die genen wordt, met welken men eerst heulde, ja die men zelfs aanvuurde. In het eerfte geval mag iemand dwaalen met zijn verltand, maar het hart kan zuiver wezen, doch de laatfte handelwijze is ëen vaste blijk van een bekrompe verftand, van een bedorven hart, en eene laage ziel —. Ziet gij Mevrouw! wat ik van uwen fredrik denk? En dit zij genoeg voor als tegenwoordig op den brief van Mevrouw recht-uit geboren helleveeg. -*- Ik hoop, T 3 • dat  C 150 ) dat keetjen bedaard zal blijven, en ftandvastig zal volharden in haare eerlijke grondbeginzelen , en geduldig afwachten, tot tijd en wijle, dat 'er zich uitkomst voor haar opdoen zal. Haar vader, de góede owie Heer heeft haai lief, en haare broeders, fchoon van verfchillende denkwijze zullen echter haare zuster niet laten mishandelen maar wijze en voorzigtige middelen weten te beraamen, om haar te beveiligen voor de wraak van eene buiten het fpoor rennende moedsr. Ik heb hier een' brief van een' boer, die veel mensch lijker is. dan die van'Mevrouw rechtuit geb. helleveeg, sinjeur moei-al. Onze üominé heb ik lest eens van jou hooren praeten, dat jij al een raere knaep moest wezen, en dat jij je met alle dingen bemoeit, en dat jij een fchrandere bol was, en ik geloof het ook. — Jij Steêlui weet veul dingen, daer wij noit van hooren, kaik, dat is maer zoo, en dan weet jij lui doorgaens al vrij wat raed maer daer gebeurt ook altemets wel het een en aêr op derpen •, dat niet an jouwlui kennis komt. Hoor Sinjeur, daer is op ons derp zedert een jaer drie of vier een heele pot te vuur, die waerentig nog eens zal overkooken , en dan vrees ik veur ongemak in 't hiele derp. Nou heb ik al eens bij men zeileven gedacht. as de Moei-al daer evel iet van wi t, mistenten zag hij kans, om die pot van 't vuur te krijgen. Hoor Sinjeur, zal ik je zeggen, je zoudt 'er zoo n kostelijk en zoo'n kristelijk werk an doen. Nou zei ik je zeggen Sinjeur, wat 'er van de zaek is. Wij zijn ftille en gocje landlui met malkaêr, en weten eigenlijk van geen tooi of wijdfchen opfchik, zo as de heeren en juffers in de fteden, maer het is, zo as ik zeg, nou een jaer of wat geleden, dat men begonnen heit allerlei mooie flrikjes. en lintjes te draegen, as of men het de fleelui niet gewonnen wou geven, die den opfchik en zwier aers alben in pacht hebben. Men fchikte zen zelleven, zijn wijf en keïeren jae zijn honden en katten 'er meè op. Zelfs onze bulleman het den bul van ons derp een lintje an de fleert gebonden, vlak, Sinjeur, met je premisfie van achteren. Nou hebben de vroomen in ons derp nooit geen zin 'er in gehad, en altijd gez id, dat de op:chik veur de fleelui moest blijven , en dat wij eenvouwige en oprechte landlui recht en flecht ons behoorden te kleeden, zo as onze grootvaeders gedaen hebben. Maer Tut Ariaentje 1 het ij vergeefs gefluit, as 't paerd niet pisfen wil. Dit draegen vaa  C 151 ) van kwikjes en flrikjes heit zoo toegenomen, dat men zelfs met duivels geweld die cenvouwige zielen op de huid komt, die bij het ouwe een.vouwige blijven. Men fchelt ze veur honden, zo ver gaat de haet en nijd; jae men flaet en rost ze braef af, en daer is zelfs mijn besje, een floof van ruim tachtig jaeren, die is nou in er ouwen dag nog gedwongen, om een ilrikje veur er borst te zetten, en dat het raerst is, al die ftrikes motten van eéne kleur zijn, zoo dat met je premislie,' ik weet niet, waer ik het derp bij moet vergelijken. Kou is 'er geduirig ruifie in 't derp, ruifie in de l erberg, ruifie op ftraet, ruifie in de kark, en ondertusfchen wordt 'er niet veul op den haspel gepast; het is of de landbouw ft'1 ftaet, niemand denkt ook, om te mart te gaen, ,en onze visferij in de polder loopt dood en niet te goed\ zeggen ze zo niet, van iemand, die in Oost-Indien fterfc ? Wij hebben daerbij geduurig weer an pretjes op ons derp; dan is 'er een gelag in het zwijnshoofd, dan in den'arend, dat zijn de heibergen, begrijp je, in ons derp; maer met al die verteeringen valt niet te winnen, en de goeje zien duidelijk, dat het heele derp te grond gaet, as dat zo moet. fin dit alles maekt een verfchriklijk'e verdeeldheid op ons derp. Sinjeur, zo as jij begrijpen kent Mogt men nog vrij denken en fpreken, Sinjeur, het zou nog zo wat fchipperen. Maer daer zijn veulen niet mee te vrede. Zij Willen maer, dat jij je verdecleareren zelt, en zetreen of je veur of teugen dien opfchik van kwikjes en flrikjes bint. Ln as je dat gedaen hebt, en 't is niet naer er fmaek, dan zouden ze je wel forsfeeren om je Consjenfie te laeten herdopen, en dat ken evel niet Sinjeur Zo drouvig ftaet het nou bij ons efchaepen. En ik vrees waerlijk, Sinjeur, dat het van dag tot dag notr enrcr zeiworden. Waer je bint, in huis of' in de buorr, of Ón het derp, of in het veld . of' oP den vree, overal hoor ie hakketeeren. 't Is bijnae of je in de Hoekfe en Kabeljaufe daegen was. Ze vraegen maer, binje veur de ftrikjes of met? Zwijgje dan binje al een verraeder , een hond en foortgehjke fcheldwoorden krijg je nae je Vat " of anders bordes, al wil je je zelleven geheel in eéenkwesne inlaeten. Zo dat ik waerlijk nog vrees, dat het in onze buurt honden zei. Daerom, mijn lieve Sinjeur tje, ik bid je zo hef as ik je heb, laet toch je gedachten over de z,ek lensjes tjaen, of jij een middeltje tot behoud van 't derp kost praftifeeren. (ij moeit je toch overal mee, en ik geloof, dat jÊ een goed man bint. En ' 1 as  C 152 ) as ie 'er wat on e-evonrlpn h»Ur ™ M™;\c u„i. .—a..: wel, Sinjeur, op zoo'n blaedjen, as ik wel van je bij onze Domme gezien heb; want die houdt-fcbrklijk veul van je. En as die het leest, zei hij m.sichien nog wel wat wijfet worden, hoewel hij verfehriklijk geleerd en geftoddeerd is. Onze Ambachtsheer en de Drost, hoor ik, lezen je blaedjens ook wel, en de Schout niet minder, en as je nou van heur (èntement bint dat zou maer veul goed doen. Hoor Sinjeur, je moet maer cordaet uit lcnnjven, zo asje 't mient. De worreld mag 't wel weten, bfl al denkjè aers as ik, fchae baet, ik zei wel te vrede zijn, as we maer wede in onfe buurt en op ons derp kregen Nou, waere Sinjeur, doe je best toch iens veur ons. _ Je zelt 'er zoo n braaf werk an doen Ik ftae er veur m. Maer nog jen woordje Smjeur; niemand mot weten, verflaeje 't wel, van waer deuze brief komt, 01 wie hem gefchreven heit/en daerö n zei ik 'er hik of mik onder zetten. Je kent niet weten, wie of het kwaelijk nemen mogt. Nou, mijn lieve Sinjeurtje , help ons wat gaauw — we zeilen je al ons leven dank er veur geven Wees duizendmaal gegroet, en naer ziel en lig. baem gezegend. Kedaer, zo waer as ik fpreek, ik verlang al naer je blaedje. Cr!L^JP rderT- briefniet veei zeggen, mijn boerfche Correspondent fchijnt voor vrede en rust te zijn, en tevens voor de oude eenvouwigheid; hij diende nader aan- rfSr»- r' W3ar bïj tnMs hoort' of weet de één ot ander mijner Lezeren ook, in welk dorp van ons Jand of van de wereld zulke tweedcagt, en driftige verkiezing van inten en ftrikken bij de boeren heerscht ? Ook diende ,k nog te weten op welke gronden die Enthufiastenj, die dweepzieke drift bij deze boeren rust, eer ik jet kan toebrengen, rot vrede Mij dunkt, de Domine, de Ambachtsheer, Drosr, Schout, enz zouden 'er bes een einde van kunnen maaken, maar dewijl ik geene nader omltandigheden weet, kan ik 'er niets van zeggen. — - \k raade mijn' Correspondent om maar gedold te oefenen, en alles aan den tijd aan te bevelen. De tijd baan roozen. Te L E IJ DEN en HAARLEM By IC. DELFOS en ZOON, en J. TE TM ANS. En alom door ganucli Nede^and; wo.d dit Blad wecküjks voor i£ Stuiver uitffe^eevcH.  D E MOEI-AL. MIJN HEER MOEI.AL'. T ik lees je weekblad alle weeken, gelijk ook de Vraagal en Praat-al, en alle foortgelijke papieren of weekbladen, dewijl ik nu & uw blaadjen gelezen heb, dat jij ook brieven aanneemt, om in je moei-al te zetten, zoo fchrijf ik u dezen. }k ben eigenlijk een Amfferdammer, •n dus zult gij mij misfchien wel voor mal aanzien, en dat wil ik je niet kwalijk nemen, omdat dt fpreekwoord van de Amfterdammers gebruikt wordt, en misfchien van veelen niet zonder reden, die zich maar eens heel mal gedragen, maar hoe dit zij, ik woon in zekere plaats in Holland, en nu wou ik je wel eens fchrijven, wat ik daar onlangs gezien heb, het welk, mijns bedunkens, doet blijken , dat men dien titel van mal nog al ééns gebruiken kan. —- Het geval is het volgende: Ik kom langs den wal, de Amfterdammers zeggen, de fchans, tusfchen twee poorten der ftad gaan, en hoor van verre fchieten of vutiren; ik dacht, dar dit van de Soldaaten van het gtiarniw v foe»  C 154 '1 foen was, die op het drilveld, (al weder een Amjlerdamfc.'.e uitfpraak,) bezig mogten zijn met manoeuvreeren, zoo als ik meen, dat her, genoemd wordt. — Tusfchen beiden, ik hoop, Heer moei-al, dat gij eens mijn fchrijven na wilt zien, nademaal ik niet vee! gewend ben, breven te fehrijven. Ik kon toch niets min den¬ ken', dan dart het bomers waren, omdat ik meende, dat na het hcrftelien van de oude Coi ttitutie het Solda'tjen fpeelev uit was, ten minden, dat geen burgers meer nodig hadden te vuu^en of te fchieten, en dat het genoeg was, zo zij hun tnaphaan konden dragen, om ter wacht te trekken, dewijl het overige 1 oldaat en-fpelen was. Evenwel het waren burgers, die vuurden, gelijk 'k een weinig na-*er gekomen, van ve re zag; ik, die niet geern in eenig gedrang ben, \oornaamlijk in den tegenwoordigen tijd, bleef eerst ftaan, en keerde mij vervolgends om, om een' anderen weg te nerncn, wanneer ik een vervaarlijk geroep en gefchreeuw hoorde, en tevens omziende, befpeurde ik, dat verfcheiden merfchen. door lieden, die bij en om de burgers liepen, geilagen en gekiopt Wierden, en wel omdat zij, gehjk ik naderhand vernam, niet mede gefchremvvei hadden, waarop ik mijne fchreeden verdubbelde, en maakte, dat ik wegkwam, alzoo ik op zulke vetjens met gefield ben. - Dus fpoedende, ontmoet ik iemand, die mij vraagde, waarom ik mij zoo ir.aste? Ik keek den man eens aan, en mij dacht, ik kon aan zijn wezen zien, dat hij iemand van mijn foort was, ik zeide hem dan, dat ik weg liep, uit vreeze, dat ik ook eenige klappen om mijne ooren mogt krijgen, van die lieden, die rondom de burgers iiepen, en naar het fcheen, vrij mild wareu in 't uitdeden van klappen en fiooten, - Gij hebt best ge!i,k, antwoordde hij mij, ik ben ook ééns in dergelijk geval geweest, en fci.oon' ik 1 mij  mij 2elf bij den Kapitein vervoegde, ik kon 'er geen heul of troost vinden, maar moest mijn geduld oefenen omtrent de fiagen en trappen in mijn rug, die ik nog voel. — ■ Of dit nu tot de oude gevestigde Conftituttie behoort, voegde hij 'er bi', dat men onfchuldige lieden dus mishandelt, weet ik niet, maar dit weet ik, dat ik met u te rug keer, om den troep best mooglijk te ontgaan, want zij kwamen hard aan lopen of marscheeren, hoe noemen zij het? Ik verfta de kunstwoorden zoo niet, Heer moei-al! en daarom valt toch niet ever het één of ander woord, dat ik zoo maar naar het mij in gedachten komt, nederplak. Het gelukte ons dan, om den drang te ontwijken. Nu heb ik u dit maar eens zoo gefchreven, om het in uw weekblad te plaatzen maar ZO het niet goed is, verzoek ik u, om het zoo wat te corrigeeren, ik wilde het toch wel in uw weekhlad hebben, gij zoudt 'er mij plaüïer mede doen, en uw weekblad zou 'er ook wel door verkocht worden Ve;ftaat mij wel, is 'er iet in, dar gij niet kunt plaatzen, zoo laat dat blijven, maar zet 'er toch wat van in uw weekblad. Ik zal altijd uw Vriend blijven , die zich noemt jan briefschrijver. P. S. Ik had nog vergeten te zeggen, of fchrij ven, dat zal toch een witte met een zwarte zijn, dat g;j toch, als gij occafie hebt, eenige aanmerkingen op mijn brief gelieft te maaken, daar kan ik misfchien dan nog wat door leeren, want ik wilde geern in het vervolg meer met uw conespondeeren. ^ * Ik onderflel, dat de bovenftaande brief waar in ik, met goedvinden en volgends verlof van jan briefschriiV a ver,  C 156 ) •ter, ten opzigte Jran den ftijl, eenige noodzaaklijke ver* anderingen gemaakt, maar anders gelaten heb, zoo als ik hem ontvong, waarheid in zich bevat, en geen verdichtzei is; doch in dat geval is het te beklaagen, dat 'er zulke wanorders ergens in een welgefchikt land, daar men onder de befcherming der wetten veilig behoorde te zijn, bij aanhoudendheid gepleegd worden. ■ . Het is zeker verregaande, dat men in het openbaar, onder het oog van burgers, die de wapenen dragen, om de rust en vei.igheid te handhaaven , lbortgelijke baldaadigheden pleegt. — Doch dit is het ellendig gevolg van de verblindheid van het groote gros, welk aan het uitwendige blijft hangen, en meent, dat een rtrik of kokarde, of een woest gefchreeuw, met bijgevoegde mishandelingen van zijne medemenfehen, blijken zijn van ijver en gezindheid voor de partij, die zij voorflaan. Ik hoorde onlangs, dat het dragen van een oranje lint of ftrik, her teken was van verdraagzaamheid ; doch hoe zeer ik nader ondervroeg, op welke wijze verdraagzaamheid daar door bevredigd werdt, ik kon, bij mooglijkheid, geene nadere opheldering krijgen, terwijl ik inte» gendeel beweerde, dat juist uit de ondervinding het tegendeel bleek, nademaal telkens om het al of niet dragen *van dit teken, het zelve min of meer, te veel ofte weinig te dragen, wanördens ontftonden. Zie le¬ zer, gelijk ik meermaalen gezegd heb, met Staatszaaken moei ik mij niet, al fchoon ik den naam van moei-al draag, maar met alles, wat tegen goede zeden , tegen de wetten van befchaafdheid, tegen de voorfchriften van •het Christendom aanloopt, daar mede moet en zal ik mij moeien. > En tegen deze allen firijdt het flaan, kloppen en mishandelen van iemand, om dat hij een ftrikjen min of meer draagt. Ik  C 157 ) Ik geloof om die reden, dat bet niet kwaad is, dat tnen zulke voorvallen onder het oog van het publiek brengt, of men eindelijk zich ééns leerde fchaamen, dat men, in eene vellichte eeuw, onder eene befchaafde natie, en zelfs onder christenen zulke ongeregeldheden pleegt; en daarom aanvaarde ik geern «le Correspondentie van jan briefschrijver , en zal zijne brieven met ver-, maak plaatzen, wanneer zij (trekken kunnen, om dwaasheden ten toon te (tellen, en de menfchen, zo het mooglijk ware, wijzer te maaken. * * * Verandering van fpijze verwekt graagte, ik (lap dan voor tegenwoordig van dit onderwerp af, te meer omdat 'er- nog iet is, het welk al zedert eene poos mijne aandacht tot zich getrokken beeft, en dat van geen klein aanbelang fchijnt te wezen. Men klaagt in de publieke kerk zeer over gebrek aan predikanten, het Sijnodus van Zuid-holland zal aangetoond hebben , dat van de vier openftaande gemeenten niet meer dan ééne van eenen predikant voorzien kan worden, uit den voorraad der proponenten en candidaaten, en de Hoogefchoolen zijn zoo gering voorzien, dat 'er voor eerst zich weinig hoop van beterfchap opdoet. • Het genootfchap van kerkdijken heeft reeds een eereprijs belooft, aan den genen - die de reden hier van kan aanwijzen , en hulpmiddelen aan de hand geven, tot verbetering van dit gebrek; ook zijn 'er reeds omtrent veertig verhandelingen ter beantwoording ingekomen, die elke op haare wijze zoodanige hulpmiddelen aanwijzen. De Predikanten zijn ook reeds wakker in de weer, om de ouders aan te (pooren, ten einde hunne kinderen aan God toe te wijden, dus noemde bet een predikant, dien ik onlangs hoorde prediken, en om de kinderen te vermaanen, dat zij toch in de Godgeleerdheid (ludeeren gaan. ■ Van alle de antwoorden, boven gemeld, zou 'er echrer, naar men zegt, geen één aan de voorgeftelde vraag volkomen voldoen of een genoegzaam geneesmiddel voor de kwaal in zich behelzen. Ondertusfchen blijven veele gemeenten zonder j redikant, en het is zeker, dat daar door de befchaaving, verlichting, en verbetering van dezelven niet toeneemt Toen ik den bovengemelden predikant zoo in het openbaar hoorde klaagen over gebrek , aan leeraaren, en elk opfpooren, om toch xijne kinderen tot predikant op te V i bren-3  C iff8 ) brengen; kon ik niet nalaten te denken, waarom men toch geen gebruik maakte van zoo veele than ledig zittende en rustende predikanten, die zedert de omwenteling van hunne itand, laatzen zijn afgeraakt, dan was ten minden terdond een a.nmerkli k deel van dit gebrék ver-? holpen, en men kon verfchèiden plaatzen weder van leer- aaren voorzien. Ik weet, wat men daar tegen zal inbrengen, die Heeren zin van gemanife teerde gevoelens en denkwijze omtrem den toedand van het land, en om die reden geremoveerd geHvoi den, dus kunnen zi; nie worden geplaatst, ten ware zij van gevoelen veranderden , en ame.nde honorable deeden, maar daar toe zijn zij te hoofdig en haldarrig. u at dit laatde betreft, indien deze Heeren ter goeder trouwe van eene andere denkwijze zijn, zal een verflandig man het geen halft.rrigheid of koppigheid noemen, da zij bij hunne overtuiging, naar hun geweten blijven, tot dat zij coor kracht van bewijzen beter verlicht zijn , h:j zal hen zelfs voor eerlijke lieden houJen, die liever hun ambt en voordeelen misfen, dan dat zij tegen beter weten en geweten fpreken of eene uitwendige vertooning maaken zouden. Doch hoe het zij, laat ons onderftellen, dat deze bedenking gegrond is, deze Heeren blijven bij hunne gevoelens, maar kan men hen daarom nie plaatzen? Ik weet toch niet, dat de laatde verlchillen in Nederland den godsdienst hebben betroffen, veel min, dat deze Heeren om eenige godsdiendige begrippen van den predikdoel geweerd zijn; de tegenwoordige omflandigheden ftaan toch niet gehjk met de tijden , toen de Oordfche Sijnode de fcheuring tusfehen de Remonftranten en Hervormden vo'tooide, wanneer veele predikanten werden afgezet, om dat hunne godsdiendige gevoelens van die verfchilden, welke in die kerkvergadering werden aangenomen. En derhalveri blijft de vraag: zou men deze Heeren nie: ki nnen plaat en» indien zij begeerden geplaatst te worden ? Wat hebben toch, in de daad en waarheid, burgerlijke gevoelens, hoe verfchillende die ook zijn mogien. met den godsdienst van doen— Daar zou hier nog meer gezegd kunnen worden, maar de Lezer mag 'er verders het geen ontbreekt, bij denken. Genoeg is het, wat het zwaarde is, moer het zwaarfte weegen, en hoe men ïich met reden kan beklaagen over gebrek aan leera'aren, daar 'er nog een voorraad van bekwaame en kundige mannen voor handen is, kan geen waarheid-minnaar doorzien. —— Men zegge, wat men wil.  C 159 ) - Ik voel, dat ik thans op een geheel emstigcn toon fpreek, maar het onderwerp is ook ernstig, en zal mij derhalven bij den Lezer verfchoonen. Wat zal van de verlieh ing en belchaavmg van het menschdom worden indien men niet in tijds zorgdraagt, en als ons gemeen) het welk waan jk onbelchaafd genoeg is, aan zich zei ven verder wordt overgeld en welk zal dan eindelijk het gevulg wezen ? 0 Het 's waar, door het bovengemelde middel zou het gebrek, daar men over klaagr, nog niet geheel zijn weggenomen, daar blijven nog te veel redenen over, welke de menfchen affchiikken, om hunne kinderen in de Godgeleerdheid te laten ftudeeren; en het verwondert mij niet, alfchoon onder veertig antwoo den op de voorgellelde vraag, geen cén voldoende mogt bevonden worden. — Ik beken ten min en, dat ik voor mij geene kinderen daar toe zou aanfpoorei , of zij moesten 'er zelveu eene overheerfchende neiging toe gevoelen, eene neiging, die in Haai ware, <,m ailes te boven te kunnen komen, wat dit ambt moeilijk, ja zelfs gevaarlijk maakt. hen predikant, als leeraar des volks, zal hij waarlijk z n, het geen hit moet zij-), diende, hoe zeer fth ook mensch zij, boven het menschlijke verheeven te wezen Ik zil mijnen Lezer mededeelen, de afbeelding, -an eenen pred kant, zoo als hij beho rdc te z;jn, uit het WerK van eenen verruftigen fchrij ver. Hoe zeer het denkbeeld, welk de menfchen, wijsgeeren en onwhsgeerigen, denkers en dom-koppen, linnenwevers ei ltaatsraaden, waschvronwen en minnemoers. prokureurs en predikanten zei ven, enz. enz van het oredikantsambt maaken, of laten maaken, zoo verfchiilend en meestal zoo onbillijk ten minften onwaarachtig is et n predikant echter, die de waarde van zijn beroep kent* en zijnen mond opent, niet tot komplimenten en pluimftrnken, maar tor gewichtige fpreukcn.met de edele vriimoed.ghe.d van eenen man, die zich van zijne waarde en goede zaaK bewust is.en dien de waarheid Hout maakt weet, dat een predikant is: Niet: un de. karante dl l Academie tcetejfasttaue; met éen van de zeven wijzen van Griekenland; geen uitvinder van gemeene kundigheden, en leeraar van wijsheid en deugd; geen Profesfor in de zede eer . die n«g in een' ftaat kan gedufd„ der omdat hy door z.jne vertoogen, de onderdaanen^ÏÏ-' znamheid leeren, en de Staats-inkomften en landskas verbeteren kan; maar! hij is: een zaaier, die £Voor de-  C i6b 5 deze, maar voor eene betere wereld zaait ; een leeraar der groote zaiigmaakende leere van God; een vader en trooster van zijne gemeinte; een zwak, onwaardig, ferosch mensch, maar met den blikfem van God in de hand, dien hij niet van menfchen maar van God ontvangen heeft, en dien hij niet tot pronk, noch tot iet min gebruikt, dan om merg en been van onderdaanen en overheden tot verbetering, en het ontvangen van eene boven alles heerlijke zaligheid te treffen en door te brengen, enz. Niet ligt zal iemand tegen deze afbeelding iet in te, brengen hebben, en als men ook op deze wijze altijd over dit onderwerp gedacht hadt; dan was het wel geweest. ■ Wat dunkt nu den Lezer, indien dit het waare afbeeldzei van eenen predikant is, is het dan wel wonder, dat zij fchaars zijn, bijzonder in den tegenwoordigen tijd? een tijd van verdeeldheid, een' tijd, waar in de menfchen het licht der waarheid niet kunnen verdraagen , maar daar tegen pink-oogen. Maar, zal men zeggen, zoodanige predikanten zijn altijd en in alle eeuwen van het Christendom fchaars geweest , doch men hadt toen echter ten minnen nog overvloed van zulken, die men, bij gebrek van beter, kin gebruiken , en nu is 'er in het geheel fchaarschheid? Het is zo.i, doch ik verwonder mij niet. Predikanten, die zijn het geen zij zijn moeiten, zijn altijd en dus ook nu fchaars, en de wereld is te kiesch geworden , om naam predikanten, die het enkel om den broode, en met menschlijke inzichten zijn, te achten en te eerbiedigen: Nu lezer! krijgt gij ook eenig inzien in de redenen van die fchaarsheid en de oorzaaken van dat gebrek, waar over thans zoo zeer geklaagd wordt ? Mij dunkt, dat dit Nommer van de moei-al wel voor een nommer mag doorgaan. Ik weet niet, wat men 'er van zal oordeelen, maar dit weet ïk, dat de zaaken, die 'er in behandeld zijn, ten uiterften gewigtig zijn, en de overweging van allen verdienen, die eenig belang (lellen in den welvaart van het menschdom, en in den voorfpoed van het Christendom. Te L E 1} D E N en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöin dour gan sch Nederland; woid dit Blad weeklijk» vooi i\ Stuiver Hitgegeeve».  D E MOEI-AL. SV°. 21. *-/ewijI ik mij met alles bemoei, wat tót verbetering' en befcbaaving van mij zeiven en mijne medemenfchen kan ftrekken, kan het niemand bevreemden i dat ik ook mijne aandacht vest'ge op de Maatfchappij tot nut van 'e. Algemeen. De loflijke pogingen der menfchenvriën- den, die deze Maatfchappij hebben opgericht, en thans reeds in zoo verre gelukkig gedaagd zijn, dat de Maatfchappij niet alleen een aanzienlijk aantal leden uitmaakt,maar ook door de uitgave van verfcheiden kleine werkjens, die voor geringe lieden zeer gefchikt en goedkoop' te bekomen zijn, verlichting begint te verfpreiden, deze loflijke pogingen verdienen alszins onderfleuning en aanmoediging. • De prijsvraag, welke de Maatfchappij, (want, volgends de hedendaagfche mode, omtrent welke veel tegen en voor tc zeggen is, fchrijft deze Maatfchappij ook prijsvragen, en, deelt gouden-en ziiveren eerepenningen uit;) voor dit jaar heeft uitgefchreven; Waarin beflaat het walre wezen van het Christendom? heeft mijne aandacht tos sxh getrokken. X Uét.  ( 162 > Lieve Hemel! deze was de eerfle gedachten, die bij mij oprees, wij fchrijven thans reeds 1790, dus nog maar tien jaareii, of het is tweeduizend jaaren, dat het Christendom in de wereld is geweest, en nu nog vragen: welk is het waare wezen van den Christelijken Godsdienst! Wat zou de Spartaan eudamidas van ons zeggen, die in de fchool van den Wijsgeer xenocrates gekomen , welke reeds hoog bejaard was, en op zijne vraag, xvelk het beroep was van dezen man? ten antwoord krijgende : dat hij een wijs man was, die naar de deugd zocht, uitriep: Helaas! Moet hij daar in dezen ouderdom nog naar zoeken? wanneer zal hij 'er dan gebruik van maaken ? Zouden wij niet dezelfde reden van bevreemding hebben? Helaas! moeten wij nu naar het waare wezen van den Christelijken Godsdienst zoeken, na een tijdsverloop van tweeduizend jaaren, wanneer zullen wij dan dien Godsdienst beoefenen? Een van beiden onderftelt de Maatfchappij, tot nut van 't Algemeen, of dat de kennis van het waare wezen van den Christelijken Godsdienst verloren is, of dat zij onder den hoop van verklaaringen en uitleggingen over den Christelijken Godsdienst is bedolven geraakt. > • En in de daad, beide de vooronderftellingen kunnen, mijns bedunkens. plaats vinden. De eerfte onder- (telling kan ten minden ligtelijk zich zelve ftaande houden, wanneer men den toedand van het zoogenaamde Christendom befchouwt. Of is dat Christendom, dat men eikanderen doodlijk haat, dat men raast en tiert, en fcheldt? Oproer, mishandeling, plundering, en welke euveldaaden wij meer beleefd hebben, en nog daaglijks beleeven, zijn deze allen bedaanbaar met het Christendom? . Wanneer wij dan deze onderdelling aannemen , dat het Christendom en de kennis van deszelfs waa-  C 163 ) waare wezen onder de menfchen verloren is geraakt, ja dan mag deze vraag als noodzaaklijk worden aangemerkt, of wij dienden afftand te doen van alle gebruik en aanfpraak op den eernaam van christenen. Doch ook de tweede onderftelling is gegrond. Daar is zulk eene menigte van verfchillende famenftellen van den Christelijken Godsdienst, dat deze menigte iemand het hoofd doet omlopen, en men kan in de daad niet vergen van den gemeenen man, dat hij zich zou vermoeien , om het beste uit dezen hoop te kiezen, ook lopen zij te ver uit één, dan dat hij eenige bepaalingen voor zich zeiven kan maaken. — Men vergelijke eens Vader brakels gefchriften met de gefchriften en werken van her mes, welk een afftand tusfchen den eenen en den anderen! Derhalven ook in dit opzigt is 'er genoegzame reden voor de vraag: Wat is het waare wezen van den Christelijken Godsdienst ? Met dit alles heeft de Maatfchappij' veel gewaagd, naar het mij voorkomt, met deze vraag te doen. Ik zie, op de vraag zelve, reeds veele ij veraars de hoofden bijeen (leken. Elk der bijzondere gezindheden onder de Christenen, alle rechtzinnigen van allcrhanden ftempel, zullen beweeren, dat zij het waare wezen van het Christendom bezitten, en dus dat het onmooglijk anders z:jn kan, of men is voornemens, met deze vraag, alle rechtzinnigheid verdacht te maaken, en nieuwigheden in te voeren; en nog veel meer zal deze bekommering vermeerderen, indien 'er een antwoord op deze vraag mogt inkomen , en indien hetzelve door de Maatfchappij bekroond mogt worden. Het is waar, dat de Maatfchappij de vraag alleen in een' zedenkundigen zin wil befchouwd hebben, zonder da: men zich inlate in de bijzondere gevoelens en Ieerftelzels der verfchillende Chris. X 2 ten-  C 1S4 ) ten-gezindheden, doch ook in dit opzigte is de onderneming van bedenking. —- Veelen toch ftaan fterk en ftijf op de rechtzinn'glieid der leere, zonder dat zij op de daadlijke zeden der Christenen veel acht flaan, en dit is in allen gevalle ook waar, dat het zedelijk of daadlijk Christendom zich altijd min of meer vormt naar de leerftukken, die men aanneemt en beweert. Het komt derhalven mij, moei-al, voor, dat deze vraag, behoudens alle achting voor de loflijke Maatfchappij, wat veel gewaagd, en juist gefchikt is, om den ijver gaande te maaken, en men herinuere zich, wat van dezen ijver gezegd is in een voorgaand nommer. Misfchien zullen mijne Lezers denken, dat ik voor mij geloove, dat de vraag op zich zelve moeilijk is te beantwoorden, maar dan zouden zij rekenen buiten den waard ! De vraag komt mij op • zich zeiven niet moeilijk voor, cm te beantwoorden: veeleer geloof ik, indien het den menfchen, die zich Christenen noemen, in de daad, - om waarheid te doen was, dat zij deze vraag elk voor zich zei ven gemaklijk zouden kunnen oplosfen. — De groote Infteller.van onzen godsdienst, en zijne Apos.telen hebben ze zoo duidlijk beantwoord, en op zoo veele plaatzen, dat, hoe zeer men ook hunne gezegden moge verduisterd hebben door de menigte van geleerde Commeutarïën , de zaak geen twijfel lijden kan. Daar is nog een ander ftuk, waarop mijne aandacht gevallen is. jh de Punten van Befchrijvfng tot de algomeene vergadering dezer Maatfchappij voor dit jaar, was pak een voorlid, om de Volks liedjens door de Maatfchappij uitgegeven, op de zelfde wijze, als de gewoone nr.iat liedjans, door liedjens-zangers, onder het volk te brengen. Dit heeft mij aanleiding gegeven tot de vol* v; gen-  ( 165 ) gende overwegingen, welke wel niet geheel nieuw zullen voorkomen, maar die toch bedenking verdienen Wanneer ons gemeen nog iet leest, dan zijn het of zulke firaat liedjens, die in den gemeenften ftijl en met uitdrukkingen die in den mond van kruiers en vischwiionfrhfi'f? imUji Pasfen' Zijn °Pgefleld, en volgends hit oplchnft op een aangename voys gedicht zijn : of weeklijkfche papieren die een taal voeren, zo als min op S,innfChe Pad' °f roor*elijke eerfle en voornaamfte meT hliCT" 1S tö fpreken- In zu!kê fiukjens, die S i' T, *™ Egmond, bij Coertzen, enz. voor twee of drie duiten kan bekomen, en die verders, zo IvLinJCnS A]n ,d°°r ]iedje>"-zangfters langs de flraaten worden opgedeund, neemt het gemeen deel° en zij tref gefpSn is" t0°"' Wa3r °P dC 'baar Va" dGSZelfs ^evoeI De fchrijvers van zulke ftukjens en dichters van zulke liedjens, kunnen als fchrijvers van belang worden aangemerk , u» hootcie van den invloed, dien de voortbrenS van hun vernuft op de gemoederen der gemeente kun! aeu en moeten hebben. En welk nut 'er uit de flfaat deuntjens en - volkspapieren kan getrokken worden, s meer dan te veel bekend. vvuiuen, is zich'Tu"^™" fZ »«»ffle*ng neemt, zal niemand JUaatlchapp | tot nut van 't Algemeen is voorgekomen voornaamhjk wanneer men het volgende 'er bifvoegt ' De alleroudfte wijze, om kundigheden te verfpreiden- vdkgtïvKen,fen 'C ^heugent te bewaaren P enTe't voik denkbeelden van vrijheid, van edelmoedigheid en alle deugden in te boezemen, was, door liedjens en'ge zangen, Uaaröm waren de dichters in den Se™ 85 de Wijzen, die het volk leerden, en de alleroudfte ge fchteden.sfen van alle volken zijn liedjens ef Sngen —- Homeer zelf, de Prins der Grieklchc D?chteren S'liSS"zanger ^ T ^ d" ™*™ Zk Ërrfi die dPgH °nZf 7ooröuders hadden hunne Mraen, die de dappere daaden der Helden en fi> fchieden.sfen van het land, maar ook de pïgtenvanln' vervis1 Z ts Weite" Va" den «-geSt in liS wvemraenten. Onze oudfte Kroiu'iken riin nn a„ Sm IStfiiS? S,s !rerzen befch^» SnveSh£ nen. 4metikaaofche volken bezitten tot nog toe geene an- A 3 - ■ da,  C 166 ) dere Historifche gedenkftukken, dan eene aanèenfcbakeling van deuntjens, op bijzondere voorvallen betreklijk. Menigmaal was de uitwerking van zulke ftraatdeuntens en volkspapieren heilzaam voor het menschdom, nadien niets meer indruk op de gemeente maakt, dan iet, dat in haare taal en op eene voor haar vatbare wijze gefchreven is. De groote frederik, heeft in zijne Memoires de Brandenbourg de aanmerking gemaakt, dat de geheele hervorming van den godsdienst, in Frankrijk het werk van een liedjen zou geweest zijn, het welk door caevijn vervaardigd was, omdat hij wist, dat het gemeen veel ligter door deuntjens te overtuigen was, dan door bewijsredenen. En wie kan twijfelen, welke uitwerkingen volks-boekjens en liedjens hebben kunnen, om het gemeen in beweging te brengen, die weet, wat het gebruik der zogenaamde Franl'che Tijrannii in de laage fchoolen van ons land zedert een eeuw en langer heeft uitgewerkt; dat de Engelfche Tijrannij zoo veel niet heeft opgenomen, fchijnt men te moeten toefchrijven, omdat zij den toon des volks niet genoeg heeft getroffen, noch zich genoeg verlaagd heeft, tot de taal van de geringe klasfe, doch dit in 't voorbij gaan. Om te befiuiten, wie weet niet, hoe de genegenheid van het volk voor het doorluchtig huis van Oranje ten allen tijde is gaande gehouden , door het bekende liedjen van Wilhelmus van Nasfowwen ? Indien derhalven de Volks-liedjens der Maatfchappij, waarbij men ook nog andere fiukjens zou kunnen voegen , als ook de voornaamfte gebeurenisfen uit de Vaderlandfche Historie, op deze wijze onder het volk wierden gebracht , en voor twee of drie duiten verkocht, dan kon men, naar het fchijnt, veel vruch s van dezelve verwachten. Het volk zou daar door tot kennis van zijne pligten, tot edele bezeffen van zijne waarde als menfchen , tot liefde - voor de dierbare vrijheid, als Nederlanders, kunnen eeb acht worden, en inzonderheid door de op rijm gefielde gefchiedenisfen des lands, 's lands waare belangen ongevoelig leer en verftaan. En dit alles en meer kon ter ftaaving van dit voorftel worden in gebracht. Evenwel heeft het voorftel geen' ingang gevonden, en het is door de Maatfchappij genoegzaam eenpaarig verworpen. Ik weet niet eigenlijk, om welke redenen; ik heb moeite gedaan, om naar eenige redenen te zoeken , en £ie hier", wat ik gevonden heb,  ( i«7 ) De verbastering, welke in alles heeft plaats gegrepen, blinkt ook in de volks-liedjens en in de papieren voor het gemeen door. De ftijl derzelven is laag en verachtelijk, en zo de Maatfchappij eenig nut wilde te gemoet zien, komt het voor, dat zij zich naar dien geheel verbasterden fmaak, van ons gemeen zou dienen te fchikken. En zou dit niet zorglijk zijn voor haare achting ? De inhoud der gewoone ftraatliedjens en papieren, welke door prulfchrijvers worden bijeengeraapt, om 'er een ituiverrien mede te verdienen, is altijd gefchikt en gericht naar de gevoelens, die het volk is toegedaan. Die Schrijvers hebben geen ander doel, dan om aanhang te maaken, en hunne hersfenvruchten aan den man te helpen. Wat het gemeen derhalven prijst, prijzen zij, wat niet naar den zin van het gemeen is, laaken zij, zoo dat men nooit onpartijdigheid of liefde tor Waarheid bij hen kan onderftellen ; zelfs fchaamen zij zich veelal niet, de onbefchaamdfte leugens te verzinnen, en die de goede gemeente op den mouw te fpelden, welke eenmaal in een goeden denk zijnde, omdat het geen zij leest, met haare neigingen overeenkomt, dit alles voor Euangeli houdtde achtbare Maatfchappij integendeel zou, naar de regelen van mensculievendheid, welke zij befte-idig volgt onpartijdig prijzen, het geen lofwaardig, en laaken, het geen fchandelijk is; zij zou enkel waarheden zeggen, en de pligten, die aan goede burgers en ingezetenen voegen, voorftelien; want haar doel is het Nut van 't Algemeen, daar het doel van de prulfchrijvers is eigenbelangen eigenbaat, waar aan zij hunne pennen verhuuren of verkoopen, al zou de goede gemeente daardoor ongelukkig en de wezenlijke verlichting en verbetering, het groote doel van alle waare betninnaaren van het menschdom geftremd worden Nog iet, en dan zal, denk ik, de lezer genoeg over" tuigd zijn van de gewigtige redenen, waarom de Maat fchappij wijslijk befloten heeft, dit voorftel te fepoMeeren De gewoone prulfchrijvers zich geheel fchikkende naar' de gevoelens van ons tegenwoordig gemeen, vleiién oo de allerlaagfte en flaafachtigfte wijze, dien zij v]ejjen willen , en bederven daardoor geheel den fmaak van eene vrije natie, terwijl zij aan den anderen kant zich niet ontzien, op de onbefcbaamdfte wijze te fcbelden en te raazen, juist in den toon, waar in de onbefchaafde ge meene man zijne driften buitenfpoorig den teugel viert Tot deze onbefchaamdheid worden zij angezet' door de,overweging zelve en bewustheid van hunne ver- ach-  C 1*8 ) achteüjkheid, a'zoo geen ordenlik en befchaafd mensch zich met hun wil inlaten, denkende aan de fpreuk Hoe Jdo pro petto, quod fi cum Jlercore certo , Vinco,feu vincor, Jemper ego maculor. De Maatfchappij heeft derhalven voorzigtig en wijs gehandeld, met dit voorftel te declineeren. Zij volharde ondertusfchen bij haare pogingen. Eens zal toch het licht van kennis en befchaaving allerwege doorbreken, mids dat men ftandvastig volharde, en zich niet late affchrikken door de moeilijkheden, die mogten voorgeworpen worden door zuiken, die de duisternis liever hebben dan het licht Eens zal de goede gemeente ook de oogen openen , en zich te edel gevoelen, als menfchen , dan dat zij zich door prulfchrijvers, die haar genoeg misleid hebben, langer zal laten opligten. — Eens zal Zij de vrienden -van waarheid en deugd, de oprechte menfehen vrienden, naar waarde lchatten, doch aJle verbeter ngen en hervormingen hebben tijd nodig, en de Waarheid is zelden zoo (nel als de leugen, doch zij komt zeker in het licht. — Dit laatfte gedeelte van het tegenwoordig nommer zal, zeer waarfchijnlijk, niet naar den fmaak zijn van onze tegenwoordige prulfchrijvers, en daar reeds aan den moei-al de oorlog is aangekondigd, zal hun drift door de waarheden, in dit Kommer begrepen, juist niet verkoeld z;jn Doch ijzer fcherpt men met ijzer, wie weet, welke verlichting van den gemeenen man, die toch ook een neus haeft, daar uit ontdaan zal? Wij zullen zien, wat men voor den dag zal brengen, en dan loorten naar verdienden. NB. De brief van theodorus vraagman is wel ontvangen, doch het versjen, Waar van als in denzelven ingefloren, gemeld wordt, was in denzelven niet te vinden. Men verzoekt den Schrijver, om het Stuk, waar in het gedrukt voorkomt, te bezorgen, of te; minden aan te wijzen Van den brief zclven zal het nodige ge- bruïk gemaakt worden. Te L E IJ D E N en HAAR L E M, By K. DELFOS en ZOON, en J. TE TM A N & En alom dour gwujscJi Nederland; word dt Ulad weeklijtar voor 12 Siuiver nitgegueveii.  D Ë MOEI-AL W\ 2 2, Voor dat de moei-al zijnen taak in dit nommer herVat, moet hij een woord of zes, meer is niet nodig, want de fop is de kool niet waard, omtrent de Snapfter zeggen Die heeft daadlijk hem den oorlog aangedaan* omdat hij de Christelijke infchiklijkheid gehad heeft, van eenen man, dien men overal even hard valt, eventjehs voor te fpreken Welk een misdaad in deze booze eeuw! Maar dan moest de moei-al onder anderen ook Profr. hofstede verdeedigd hebben, en waarom heeft hij dat niet gedaan? Zoo fchrander kan niemand vragen, dari alleen de Snapfter. Maar het antwoord is gereed , die Profr. heeft Zich zeiven verdeedigd, met wel drie Ipolo. giên, en heeft dus geen hulp van den moei-al nodig gehad , even min als van een' verdichten willem geel of' Wilhelmus geel, in de Haagfche Courant. - Maar nu ter zaak! ik heb aan de Snapfter loon na verdiende' beloofd, en belofte maakt fehuld, dus zal ik mijn woord' dienen te houden;maar als hu de moei-al verboden werdt,en de Snapfter mogt voortfnappen , kijk, dan was het liedjen uitgezongen, en de kans Mondt niet gelijk; nu als' I ét  C 170 ) de Moei-al verboden wordt, dat zal door uw toedoen niet zijn, Lezer! door bet mijne ook niet; maar misfchien door mijn fehuld, dat ik in het fatirifeeren te veel libertinage zou gebruikt hebben, nu dat zal wel gezien worden van lieden, die fcherper van gezigt zijn , dan ik. Dit ten minften weet.ik, dat ik geen ander oogmerk gehad heb, dan de oude juvenalis hadt: Quidquid agunt homines &c. Meer wil ik niet zeggen, want gij zoudt hem gaan lezen , en ik weet niet, of dat te pas komt, in de tegenwoordige bedorven tijden; ja wel bedorven en verwilderd; Daar Pallas plag te ftaan , Is nu een uil gefchilderd. Zoo luidt het fprookjen; gelukkig evenwel, dat wi) niet gelijk onze Voorvaderen voor de Inquifitie te vreezen hebben. Maar basta'. ■ Ik begon met de Snapfter, en ben nu al in de bedorven tijden, en droom van Inquifitie, hoe hangt dat famen. Genoeg, wij hebben vrijheid van drukpers, want de Snapfter gaat voort met fchrijven en wrijven. Om redenen zal ik op al het gefchrijf in dat blad alleen het volgende antwoorden. Primo mijn boekverkoopers hebben mij in last gegeven, om de Snap fiers te bedanken, ja in de daad zij hebben een vaderlandfche borrel over voor Jannetje en Anne, omdat zij zoo hups de Moei-al bekend hebben gemaakt, zoodat dit weekblad, mids dat het niet verboden wordt, een harde vaart zal nemen, juist gelijk de vraag - al , en zoo veele andere boeken en papieren , die aangevallen , en verboden werden , en enkel om die reden, al hadden zij geene andere waarde, getrokken werden. Maar Secundo, ik voor mij bedank bijzonder den fchranderen Schrijver van de Snapfkr, omdat hij».  C 171 ) hij, wel begrijpende, dat de Moei-al juist niet gelezen werdt, daar an van wien hij eigenlijk moest gelezen worden , een zco fchrander middel heeft uitgevonden , om dit te bewerken, te weten, om quafi onder den fchijn van den Moei-al te zullen wederleggen, dat weekblad geheel in zijn Snapfter te plaatzen, daar door leest nu elk hetzelve, die zijn Snapfter leest, een recht middel, om den gemeenen man de oogen te verlichten, en om daar te beter in te fiaagen, heeft de goede man 'er zulke ellendige wederleggingen in ftijl, taal, en zaaken bijgevoegd, dat zelfs de onnozellte mensch moet zien en bekennen, dat hij hec de moei-al gewonnen geeft; hij voert zoo wat fcheldwoorden aan, van libellist, van monfter, enz omdat hem bewust is, dat zelfs volgends het alge* meen bekende fpreekwoord, hij, die kwaad wordt, ongelijk heeft. —- Een fpreekwoord, dat wel zoo zeker gaat, als een ander, hoewel het veel gebruikt wordt, dat die loopt, fehuld heeft, als zijnde dit laatffe alleen onder zekere omftandigheden waar; dewijl de Apostelen, vervolgd wordende Christenen , en zoo veele deugdzame mannen het zich zelfs voor een pligt gerekend hebben, om de gevaaren te ontwijken, en van de eene ftad, waar zij vervolgd werden, na de andere te vlieden. ■ Doch weder op den tekst, dewijl de Schrijver van den Snapfter dat eerstgemelde fpreekwoord weet, toont hij zich kwaad, en raast en fcheldt, quafi, opdat de goede gemeente zou ontwaar worden, dat de Moei-al, die niet fcheldt, die niet raast, die niet kwaad wordt, maarlagcht, waarachtig gelijk heeft. Hoe flim is dit. - , ]k recommandeer mij derhal ven verders in zijne gunst, te meer omdat dit een fchoon middeltjen zou zijn , om de moei-al evenwel te doen gelezen worden, indien hij eens verboden werdt, Y 3 Ik  C 172 ) Ik geloof vast, dat bij niet van de Oude Conititutie , maar een Kees is, want, als men hem gelooven zal, hebben de Patriotten zulke kunscjens, en al het gefchreeuw van Oranje boven duidt juist geen Prinsman aan, ,, inte. „ gendeel men heeft te Amfteldam ," — ik haal 's mans eigen woorden aan, hij heeft de Moei-al wel in zijn Snapjler geplaatst, en de ééne dienst is de andere waard V — °P de Botermarkt twee kaerels met dit gefchreeuw „ en groote coucardes op 't hoofd de lieden, welk een „ weinig oranje hadden, zien aanvallen cn (laan, daar ,, onder het (laan, zij door een Vrouw erkend wierden „ voor Perzoonen, welke in Maij, 1787, Aan 't Huis van „ een zeker Boekverkoper mede geplunderd hadden, waar ,, uit men duidelijk zag dat al hun gefchreeuw en zoge,, naamd removceren niet anders als een omgekogt werk „ was, om door zulke bewcegingen tumultueufe Volks,, verzamelingen te verwekken, en de waare Prinsgezin,, den eene klad op het Lijf te gooijen, en daarmede ,, het fchurft der Patriottifche Plunderaars zo 't mogelijk „ was te heelen, dus men niet altoos ftaat op de Men„ fehen kan maaken, en men omtrent dit ftuk wat be- ,, daard dient te werk te gaan." Ik heb hier zijne eigen woorden en fpelling, hoe veel fchurfts 'er ook in was, behouden. Mij dunkt, die deze pasfage leest, en dan vergelijkt 's. mans handelwijs omtrent de Moei-al, moet omtrent in mijn gedachten komen, dat het met den Schrijver niet pluis zit. Hij noemt het Oranje boven roepen zoo familiaar een gefchreeuw, hij erkent, dat 'er te Amjlerdam op de Botermarkt lieden, om her weinig oranje, dat zij hadden, geflagen en aangevallen zin; en dit moet zoo maar (trafteloos gebeurd zijn. anders zou hij het 'er wel bijvoegen, dat die kerels, welke dit deeden, door de vigilante  C 173 ) tie der Juftitie gevat, en bewezen zijn, Keezen geweest te zijn, fcbuldig aan plunderingen. ■ Dat hij juist met dat oogmerk de Moei-al in zijn Snapfter wederlegt, om dien te doen gelezen worden, ten einde de goede gemeente verlicht worde, is te meer waarfchijnlijk, omdat hij de gefchiedenis van den Groot- Inquifiteur ruard tapper kan gelezen hebben. Ik weet niet, of al mijn Lezers die historie weten , voor hun, die 'er van onkundig moeten wezen, zal ik ze uitfchrijven uit Vader brandt. Zij is overwaardig in veele opzigten. „ Den elfden van Lentemaand 1559 flierf te Brusfel ruard tapper van Enkhuizen, Deeken te Leuven, en Groot-Inquifiteur dezer Nederlanden, in het 7ifte jaar zijns ouderdoms. Hij was om zijnen feilen ijver tegens de genaamde Ketters bij de hevigfte Pausgezinden in hooge achting, maar de anderen verfoeiden zijne bitterheid. • Hem gaat na, dat hij , fprekende van het doo- den ter zaake van Religie, deze taal voerde: Daar is niet veel aangelegen, of de genen, die dus ft er ven, fchuldig of onfchuldig omkomen, wanneer flechts het volk door het voorbeeld afgefchrikt wordt : 't welk meest gefchiedt met het dooden van luiden, die door geleerdheid, rijkdom, en^overheids-ambten of' adeldom uitilekeiu Dit, meent _ hij, werdt inzonderheid te Amfierdam vereischt. De drie boeken, genaamd, Uitlegging over de Leuvenfche artikelen, onder zijnen naam uitgegeven, waren, zegt men, door de Theologanten te Lei ven bijeen gefield. Hier in vondt men geheele kapittelen uit de fchriften van melanchtiion en calvinus: zoodat men het geen met Plakkaaten boog en duur was verboden nu veiliglijk in ruards boeken kon lezen. Als ook ru! ard op _ zekeren dag beklaagsgewijs tot den Prefident viglius zeide: Dat de onachtzaamheid der burgerlijke Overheden in 't uitvoeren der Plakkaaten, op 't /luk der Religie uitgegeven, oorzaak was, dat de ketters in Neérland toenamen, ontkende dit de Prefident, zeggende: dat zulks door zijne en zijner medebroederen fehuld gefchiedde en wanneer tapper dit hevig tegenfpra'k, voer vighus daar dus op in: De ketterfche leeringen, die wij op zwaars poene^ verbieden te lezen, maakt gij in uwe boeken, die met , pnvuegie zijn verzen, gemeen. De ander daar op zeggende: De wederlegging voeg ik daar bij, kreeg van den Prefident dit antwoord: Ik weet dat wel, maar de Lezers, die zeer naauw letten op de argumenten der partijen, lezen 4e  ( 17© ) de wederleggïttgeri met geen aandacht, of zij verjlaan ze niet genotg, hij dorst niet zeggen, dat ze'niet bondig waren." Deze historie mag nu de Lezer, als ook de Schrijver van de Snapfter overweegen; en bedenken, hoe zij hier te pas komt, ik vond ze zoo merkwaardig, dat ik ze eene plaats in dit Kommer waardig keurde. Ja, de lust bekruipt mij, om 'er nog bij te voegen, het geen vader brand r verhaalt van de wijze des doods van dezen beruchten groot Inquifiteur. , Met zulke aanlpraken, om vervolging te verwekken, hadt meester ruahd zijnen Landsheeren dikwijls moeilijk gevallen, met naame Keizer karel. Doch ziin onbefuisde ijver is hem eindelijk kwalijk bekomen, 't Gefchïedde in dit jaar 1*59, dat hij, te Bmsfel gekomen, gehoor rerzocit bij den Koning FiLip.f De boodfehap was, een bloedig Plakkaat te verzoeken. Hij dacht den toegang. dien hij b'j den Keizer hadt, bij den Koning, zijne» zoon, te vinden. Men liet hem eerst een tijd lang buiten ftaan wachten. Dat verdroot hens dus drong hij, op zijne oude wijze, door al de lijfwachten tot in de binnei kamer des Konings, die hem geen antwoord gaf naar zijn' zin , en voorts deedt uitftooten. Dit ontftelde hem dei maten, dat hij, al kijvende op de Raadsheercn, fchielijk nederftortte, fchuimbekte, en op de tanden knerstte, zonder meer te fpreken, of weer tot zich zei ven, of tot de zijnen te keeren. Dus is hij, ten huize van den Prefident viglius; in zijn klederen, uit dit leven gefcheiden. Dus verhaalt brandt het uiteinde van dezen groot Inquifiteur en vervolger van zijne mede burgeren en medechristenen . die fcheldeude en woedende ftierf, gelijk hij fcheldende en woedende geleefd hadt. Doch ik heb nog eene reden gevonden, om den fchrijver van de Snapfter te bedanken; terwijl hij gebruik maakt van zijnen ijver voor de oude Conftitutie, vertelt hij ons nog al ééns eene of andere gebeurenis, die wfj andors zoo naauwkeurig niet zouden weten, Bij voorbeeld hij verhaalt, dat men uit het Landfchap Oren* the en Groningen narigt bekomen iieeft, dat de ex-burgemeester hoofd met den Heer palland van zuithem, en nog twee andere van hunnen aanhang uit Overijsfel, over de Harixhorst, toebehoorende aan den Heer vos van steen wijk en BthteMhogeveen zijn verreisd naa Groningen, hebbende op die reis op de Havixhorst, alsmede op Duiningen bij den Heer starkenberg gegeten. Bij hUE  ( 175 ) hun verblijf te Groningen beeft dat gezelfcbap eens bil Secretaris van Staat e. lewe , eens bij den Heer trip ontvanger van het '] tirf-ccmtoir gedieneero, en getoupeerd bij den ex-Raadsheer en ex Drost van 't oldampt de sitter , en' bij den Ex-Sijndicus tiddens gelogeerd met voorneemen, om aldaar 14 dagen te vertoeven, en intus. fcben eenige Heeren in die Provintie op hunne Landgoederen als bij de Heer van slocteren, de Heer van üldru.vj en den Heer clant van iiankema roet een bezoek te vervrolijken ; doch de Regeering van Groningen Beeft eene Refolutie genomen, en dezelve aan den Heer' jioofd doen infinueeren, om binnen 24 uuren die Stad en deszelfs Junsdictie te verlaten, waar aan hij aanftonds Beeft voldaan en is voltrokken, (dit zal venrokken moeten n cc ten, 1 Deze gebeurenis zou niet wel geloofd zijn geweest, ook met zoo algemeen verbreid zijn geworden , indien' deze Snapfters ze niet publiek hadden gemaakt; nu zet ik ze op haar geloof ook gerust in mijn Weekblad. Wie zou toch geloofd hebben, dat een Oud Man . die nooit of ooit befchpldigïngen tot zijn last heeft gehad, tegen wien geen vonnis ligt van eenig rechter, niet vrije' lijk zijne vrienden zou hebben moogen bezoeken, in bet vrije Nederland. Het komt ook onzen Schrijver zoo vreemd voor, dat hij naar de oorzaaken onderzoek doet, welke de braave Regeering van Groningen tot dezen flap bewo, gen heeft; en hij (chrijft het, bij flot, toe, aan dcr^eZver vreeze. Hij laat Anne vraagen. „ Wat zul¬ len»j nu zeggen? Zal men zeggen, dat zij. die om de rust m hunne Stad te bewaaren, zulks hebben moeten doen, dien Heer verongelijkt hebben? Of heelt die Heer hun reden tot misnoegen gegeven, waardoor zij biHiifc recht hadden zulks te doen: enfin,* Dank heb de Schrijver van de Snapfter, ik zal hem voortaan lezen ; gelijk ik thans ook andere papierêa v£ dat zelfde allo, doe, en ik zal 'er zoodanig gebruik van maaken, als (trekken kan , om de oogen van het Lmrcn te openen. Het welk genoegd kunnen £££ den door^het recht gebruiken van zijne eigen woot Eindelijk, moet ik hem nog eens bedanken, door hem is dit Nommer weder vol, eer ik het eens wéét, zoodï rk de (toffe, welke ik voor hetzelve beftemd had tot een volgend Nommer kan befpaaien. Thans zal ik alleen nog dit zeggen, dat onze Vloot be- hou-  C 176 > houden in de havens dezer landen is ingevallen; na eeni. gen tijd in Engeland vertoefd te hebben. ■ Veelen hebben nog al gevreesd gehad, dat onze Engelfche vrienden zich zouden ftooren aan de eeretekenen, die veelen van onze Officieren en Zeelieden dragen ter gedachtenis van hun dapper gedrag op dien gedenkwaardigen 5 Augustus, toen op Doggersbank de eer van Nederland werdt gehandhaafd, onder den edelen zoutmaat; mijn buurman, daar ik hier voor van gemeld heb, die met alle geweld wilde, dat de Vloot naa Brcst was, heeft mij meermaalen, nadat hij nu verzekerd Was, dat zij na Engeland was, gezegd : Buurman,ik vreeze, dat het gemeen in Engeland, want het gemeen in Engeland is ook al niet wijzer dan het gemeen in Holland, vuur zal vatten op het zien der eertekenen van Doggersbank; dit zal ligt tot woorden, van woorden tot Hagen kunnen komen, en dan konden 'er nog wel ongelukkigen om 't leven raaken ~— Wat heeft een Mensch , dacht ik , al ijdele zorgen ? hoe kwelt hij zijnen Geest! in allen gevalle, zo di eens mogt gebeuren, Buurman ? zeide ik,' dan kan de Vloot maar fchiehjk t'huis komen; Oost west, thuis best. enz «nz. enz, ** Te LEIJ DEN en HAARLEM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMAN& En alom door gantscli Nederland; word dit Blad weeklijks voor ij Stuiver uitgegeeve.t.  D E MOEI-AL. sv. 23. 1 hans begint het 'er evenwel wat naar te gelijken, nu het overal vrede wordt. Daar heeft Rusland en Zweel den ook zoo knaphandig den oorlog geëindigd op dezelfde wijze, als de Boeren gewoon zijn te vrijen: Trijn! wil je mijn, ik wil jou! Nu dat is den moei-al niet kwalijk naar zijn zin, alzoo ik niet heel veel boude van lang teemen en onderhandelen, daar men malkaêr flechts een vlieg mede zoekt af te vangen. —- Maar dat is toch vreemd , en wac daar achter zit, zal de tijd moeten leeren, dat deze beide Mogendheden die vrede gefloten hebben, zonder tusfchenkomst van eenige bemiddelaaren. Haare Rusfifche Majesteit zal misfchien denken, dat ei*en zelf wel de prat heeft boven alle buuren en bondgenooten, en dat men best op zich zelve afkan; misfchien fluit zij op dezelfde wijze vrede met de Turken, en dan!... Wel nu de tijd zal alles openbaaren, even zoo goed, als wat 'er van geworden zal van de kruistogt van van der. nood aan het hoofd van een leger Brabandfche boerjens, die misfchien nooit Snaphaan op fehönde gefpeeld hebben, en de Heer Advokaat erkent zelf, dat Z hij  C 178 ) bij van het ambacht om me fchen op eene eerlijke wijze te vermoorden, 1 iets verfiaat. Sta derbalven een bcetjen ruim vrienden ! tegen dat die Brabandfche helden te veid trekken, Luxemburg beltonnen en veroveren, en de geheele magt der Oostenrijkers in de zak neeken. . Ondertusfchen ik denk niet mede te gaan, alzoo ik niet veel zin heb, om mede te flenteren, zoo als de waard van Bijleveld. < Een Congres in 's Hage, om de zaaken der Brabanders met Koning leöpold te vereffenen, zal misfchien beter gaan, daar kan men mooi de winterfche avonden pasfeeren, en op een congres, wordt, wat 'er ook gefiort mag worden, geen bloed gefiort. Hoe vreedzaam 'er dit alles moge uitzien , en hoe zeer men te Deum zingt en dank-uuren houdt, wegens de herfielling van vrede en rust, evenwel had ik laatst een gefprek met mijn vriend zwaarhoofd, die zich nog al wat bedenkingen maakte, en nog al riep van eene zoo gewigtige als nadelige , crifis voor de algemeene rust van Europa. ■ Ik bracht hem de vreedzame neigingen van alle mogendheden onder het oog, ik zeide hem, dat Engeland en Spanje het denklijk ook wel vinden zouden , dat immers in Frankrijk de Nationale Conftitutie haast haar volle beflag zou krijgen, en dat wij al zoo zoetjens voortgingen na het jaar 1792, in welk jaar, verfcheiden Profeeten, zoo als brederode en anderen, voorzegd hebben , dat alles gelukkig, en ons land bijzonder in een', bloeïenden toeftand zal wezen. Och! buurman, gaf hij mij ten antwoord: ik weet het niet, maar het ligt mij als lood op het hart; de balans! het evenwigt van Europa! Deze heeft al zoo veel gekost in voorige eeuwen, en in deze eeuw, en ik hoor en lees 'er nog geftadig van in de Couranten, enz. zoodat die ba-  C 179 ) balans fchijnt nog niet gevonden, dat erenwigt niet vast gefield te zijn. ■ lk weet niet, wat mijn voorgevoel mij beduidt, dat de vrede met Zweeden geflooten is zonder tusfchenkomst van andere Mogendheden, dit fchijnt mij toe, geene groote gemoedsgenegenheid of vriendfchap aan te duiden. Gij fpreekt van Engeland en Span. je, maar zou daar ook niet wat achter fchtiiien. - De Brabanders houden zich nog fier, en hebben zelfs' nieuwe munt gewagen, een teken, dat zij nog moed hebben, ten minden verwonen. En wat zal 'er in Frankrijk nog gebeuren? Necker heeft zijn dimisfie genomen, en 'er wordt kwaad zaad gezaaid onder de troepen. En bij dit alles komt nu nog weder een nieuwe onrust in Saxen , daar de Landlieden ook al over onderdrukking klaagen. Zoodat, als ik alles bij elkander neem, zeide zwaarhoofd, ben ik nog zoo gerest niet, ten opzigte van hjt geen te gebeuren ftaat, als ik wel zou kunnen zijn. Evenwel, Buurman, zeide ik op mijn beurt, in.ons Land begint alles zich te fchikken, cn de gemoederen te bedaaren, zoodat daar de rust nu herdeld is. fa , Buurman, hernam hij, met een zucht, die hij uit de diepte van de borst fcheen op te haaien, wat zal ik daar veel van zeggen? Het is waar, de Patriotten kunnen zich niet veel roeren, zij mogen eens een versjen maaken op Vader hooft en op den Kolonel goudoever, nu, waarom zou meb zijne oude vrienden niet verjaaren, en wie zal hun dat kwalijk nemen? maar, naar ik verneem, zijn de Prins-; luiden ook niet zeer gedicht,- zij hadden zich gouden bergen beloofd, zich alles wijs gemaakt, het land zou nu een Paradijs, of ten minden een Luilekkerland wezen, elk hadt zich een ampt, een bediening, een regeerings-post toegelegd, en dat gaat evenwel zoo niet, men kan onZ 2 moog-  C 180 ) mooglik alle man helpen, en nu zijn zij, die voorbijgegaan zijn, misnoegd, en morren ruim zoo erg, als de Patriotten ooit gedaan hebben. Hier is men mis¬ noegd op de Regenten , daar op den Burger-krijgsraad , elders is 'er weder wat anders. Zoodat ik maar zeggen wil, Buurman, ik geloof, dat 'er een booze geest van onrust werkzaam is. En het blijkt ook, dat men allerwege ongerust is uit de voorzorgen , die gemaakt worden. Zoo redende mijn Buurman zwaaiuioofd, .en niemand kan ontkennen, dat de man nog al reden voor zijne zaak kan bijbrengen. Het geen hij zeide van bedieningen en ambten, geloof ik, dat vrij algemeen waar is, het is toch in dezen tijd niet anders,- elk vlast op een bedieningjen, elk zoekt zoo veel mooglijk zonder werken aan de kost te komen, ook valt 'er doorgaands niet veel te verdienen. Tot bevestiging van het geen tot hier toe gezegd is, kan de volgende Brief verfirekken. Men Heer de Moei-al. Ik lees met plazier jou weekbladjes, omdat men humeur daar al zo wat van heijt- ik hou ook al zo wat van te moeij-allen, daü» is tog de Beste weg om deur de werrcld te kommen zeij men grootje Zaliger, want die'goeje fjoof lcij in haar «egentiglte jaar nog alle dag over de onderdeur, en zeij wist zo krek as een draad alles wat bij haar buren omgong, nou ik ben ook van dad bloed, en wat van katten komt, wil ook gaaren muijfen, zeij Onze janbroer en hij maakte zen meijt met ki.nt : nou dat is niemendal, dat gebeurt ook we! eeras cenDomine, zo als ik wel gehoort heb; men fus heijt ook a! rijs zoo een ge. valletje gehad, en daa.om is zij tog met een Kflttekafcerjneester, die een lange geele pruk draagt, en zo vroom uitliet als Jofep van Aremattia getrouwd, nou dat blijft onder ons, en dit men broer zen vrouw lest met de haren door het huijs gefleept heijt, dad is nou wat bozer, maar de goeie man heijt ook een geduld as Job, want men zuster zet hem, as hij met een nat zeijltje tuijs komt, altijd de tien gebojen op zijn gezigt. en daar hij zo bekeert is. is dad niet te verwonderen , want nou houd hij bij luffro.iw van d?r Slag alle week driemaal oefening, en die l'iffrouw is een levendige heijlige , die de vromen altijd'goeije vvijn en lekker eten geeft. Nou die het altar bediend, moet daarvan leven, en dad is warr, dad zeg ik ook, ik dien voor werkmeijd bij een vroom Heer, maar daar  C 181 ) daar heb ik het gemakh'jk, want men Heer fchrobt al heel dukkels zelvs zen kelder en dan mot de knegt of meijd, wie maar bij de hand is, water an dragen, en de luijwagen en dwijlen bezorgen, en dan blaaijd hij weer reijs de witte kolen of, en hier van doed hij driehonderd alle jaar op, en dan zorteerd hij de goeje appellen uit du rotte, en weegt ons de fecp toe, fo dat wij het al heel maklijk bij hem hebben, maar nou wat anders ik wou je nou reis raad vragen, ik heb een vrijer, en wou graag trouwen, weet je niet een Heer, die men krelïs een officie geven kan, ik wou niet veul, maar zoeenposje, dad zo een gulden of 10 of 12 opbragt, wsnt ik ben niet groot in de werre d opgcbragt, en aan mijn armen K'relis wordt overal de weg om deur de werreld te kommen toegemaakt, en bij men Heer mag hij niet kommen, men Heer heijt me laatst gefopt, daar hij mij weer in huurde, ik dogd toe mijn Krelïsje tweemaal in de week bij me te hebben, en nou is 't mis, maar met tijt komt raat en dan zal ik ook op men paaretje wefen, fo goet as de ftalbok op de haverzak, nou mot ik je rog wat zeggm, is dad niet om woest te worden, men broer is in d'ebranje Societeijt en de arme jongen heijt gebrek, nou mosten de Prinsluij immers as visjes in 't water leven, enasluijfen in de Ichurft, en da't is nou krek mis, de Patriotten of Kezen halen maar het vet van de room en dad maar vlak veur onze neus en weg, en wij arme haspels, die ons leven geiaaten hebben, ieijen gebrek. Nou men heer zet deuze eens heelemaa! in de Moeijal en dan zalje me plnijder doen. Amfierdam, ilr hen u Dienaresfe, den 4 September, gerritjt. van voorn. 179c. Tot antwoord pp dezen Brief zal ik cerritie eenvouwig zeggen, dat ik geen kennis, heb aan Heeren, die officiën te vergeven hebben, en dus dat ik haar krelisie niet kan recommandeeren, ook diende zij wel eerst op te geven, tot wat officie haar vrijer in ftaat is, want, zo ik het wel heb, worden :geene offcien in ons land begeven dan aan des kundigen. dat is, aan lieden van verftand, wel te verdaan, zoo als verëischt wordt, om dat officie waar te nemen en de emolumenten te kunnen trekken, want men gelooft hier niet, dat die de Hemel een ambt geeft, hij dien het verdand 'er bij fchenkt. Nu is het wel waar, dat 'er officien genoeg zijn, tot wel. Z 3 ker  C 182 ) ker waarneming niet veel bijzondere bekwaamheid ver. è'ischt wordt, neem eens het ambt van Toeziener, waar toe niet veel, meer vereischt wordr, dan dat men op zijn tijd toe kan z:en, en de hand achter op den rug houden. ■ Nu dat zal krelfs wei kunnen, maar dan is weder de vraag, of zoo een postjen 10 of 12 gulden kan opbrengen; gerritjen doet nog al een mondjen op, wanneer zij gaapt. Het is toch raar, dat de menfchen zoo vee! om een officie doen, en ieder een kan evenwel geen gffictn hebben ; menigmaal hebben fchrandere Koffijhuis (taalkundigen het plan voorgefteld, om de ofTicien te verkopen, ten voordeele, zeiden zij, van het gemeene land, en zulke Staatkundigen heb ik zelfs in deze tijden nog wel ontmoet; maar hoe of het dan gaan zou ? En of ieder officiant dan niet op zou pasfen, om 'er al af te haaien, wat 'er op zat, ten einde zijn kapitaal met de interesfen 'er uit te krijgen? Maar bovendien behoorde gerritjen on5 nader te vertellen, of haar krelis wel beleefd genoeg kan buigen, en gedicnftig zijn om door Solliciteeren de gunst te winnen van iemand, die een ambt of officie te begeven heeft, want da: is een noodzaaklijk vereischte," die niet weet te vleijen en te buigen en de beenen uit te firjken, behoeft niet veel om een olficie te denken; men verwondert zich doorgaands, dat vreemdelingen in het ftuk van ofïïciën boven de inboorlingen en burgers ge. trokken worden, maar ik verwonder mij geheel niet, omdat de meeste vreemdelingen, en onder die hebben de Duitfchers, die men bier te land doorgaands den titel van Mof gewoon is te geven, den naam, dat zij best flikflooien kunnen , en zich heel fiaafachtig kunnen gedragen, tot dat zij een ambt verkregen hebbende, onverdraaglijk worden van trotschheid, omdat zeg ik , de meeste vreemdelingen beter fi vous plait kunnen fpeelen , dan de flijve Hollanders. En dm zou nog de vraag zijn , indien ik al een Heer wist, aan wien ik krelis kon recommandeeren, hoe of gerritj,;n 'er uitziet, en of zij ook heel vies zou vallen, of krelis ook van een jaloerfchen aart is, want dit heb ik wel gehoord, komt ook nu en dan in aanmerking bij het folliciteeren óm ambtjens en officiën; ik heb menfgmaa'efl gelezen van het jus primae nootis. het welk fommige Heeren van dorpen plagten te hebben in over oude tijden, ik weet niet recht, hoe het daar mede gelegen  C 183 ) gen is,-maar dat heeft men mij menigmaal verzekerd van ^T^A-t^W* P,aats beeft' het begeven van ofticien of bedieningtjes. b 111 Het geen ge:ritje aanmerkt, van de Prinfelui zaI ook wel b.j den één en anderen plaats hebben 'wS ijver s aangevuurd door de hoop op een offxie en d f nu z,j hunne hoop zien mislukken, fchreeuwen, dat zii bedrogen z:jn; ja die zich wreeken willen/en het a™ de we.eld door gedrukte fchriften bekend wi len maaken wat z,j al gedaan hebben ten dienfte van het Oranié £n r'n^aar rf T Zal de W wel meer leeren Men kan toch, gelijk ik zeide, ieder een »«■„ TV . maaken. Doch ik geloofook" ST^ïfe een enkele Patnotje gefpeeld heeft in die dagen' mer* uizigten op een ambtjen Zie Lezer' if ^ wijs t S^J&fa 'SffS£Ê * een Winkel doet, en Diaken is, onlangs had I ,w k' hem te heitellen. Ik vond hem' mer 1nvtomw in 2 voorhuis zitten, en. bezig met thee te drink™ ^- J zogten mij hun daar g kreeg een ftoel voor den toonbank. Fen oó^hri ten hebbende, kwam 'er een b.fréerm n dfi i - fZe' in de kleeren was, de floep op trede™ Deze vnn! klap vriend de nederigfte dienaar gemaal?" hebbende die^ ooit l eb zien maaken , gaf hem vervolgend, tl i 'k dat hij de Chirurgijn X.Nvas, en zich■% het ned^n' in zijn gunst recommandeerde,- hun verzekerende Zf& hij hem zijne ftem wilde geven tot de vfcZTct' plaats voor de Diakoniefhet «I» gSlad^ZT' heele leven met dankbaarheid te zullen erkennen J m^" vnend h.eldt , geduurende deze aanfpraak ee"é hr,nH ,J!1 welke ,n deftigheid voor d'e van etn b 'f2. Raadsheer niet behoefde te wijken en nalat d?"/'^" geëindigd, en zich zeer laag 4>o«en hnHr preker hij hem met een gelaaclalf 1„ ' antwoor^e Prins, die den rv^w^^TsJfö1"1* werpt: „ Monfieur X... ik heb U S ƒ 0116 t0e"  C 184 ) „ re overgaan, om denken." Waarop Monfiieur X... met eene tot driemaal herbaalde buiging zijn affcheid nam; die door een vriendlijk knikjen van mijn vriend beantwoord werdt. Hoe, zeide ik . zo als hij weggegaan was, tegen mijn vriend, ik wist niet, dat gij ambten te begeven hadt.'' - „ Och ja!" kreeg ik ten andwoord : „ gij weet immers, dat ik Diaken van „ de kerk benj en nu is 'er een Chirurgijn van de Dia, konie dood, zoo dat Wij weder een' ander moeten aanftellen. Mijn huis wordt van de ibllicitanten af'gelo- ,, pen." »"Jai viel de vrouw hier op in, dit is wel ,, de vijftigfte, die onze gunst verzocht heeft." ■ Nu mag gerritje eens begrijpen, of men gemaklijk aan een officie kemt. Mijn vriend heeft flechts een twee en veertigfte deel in het begeven van een ambtjen, dat misfchien 3 of 400 gulden opbrengt, en bij hem was reeds een zoo groot aantal (ollicitanten. En, nu nog wat, dat niet - vergeten moet worden ; ,, mijn vrouw, zeide mijn vriend , heeft mij fterk voor Monfieur Y gefolliciteerd. die een neef van de lieffte van onze Min is, en die onze min zegt, dat zeer kapabel is, hoewel ik hem nooit heb hooren noemen" „ ja hoor, kindlief" fprak de vrouw, ,, je „ moet mij uw woord toch voor Monfr. Y. . geven, „ want zie, Min is toch, buiten het ongelukjen, dat zij „ gehad heeft, een braaf vrouwmensch, die heel veel „ werks van ons kind maakt." enz. enz. Zoodat, met een woord, de vrouwen hebben h;er ook wat in te brengen. Maar ik moet niet al zeggen, wat ik weet. Te L E IJ DE N en A R L E M, By K. DELFOS en ZOON, en J. TE TM ANS. En alöm door gstitscl) Nederland; word dit Blad vveeklijks voor ij Stuiver iiitgegceves.  D E M O EI- AL W\ 24. «i;t ü '.jP1^; w'n 1 iplut wilt ipwh >? w ■ ti, wm ^ f ij < 1^ jiff Dewijl ik een moei-al heet, is het natuurlijk, dat ïK inij ook met kerkelijke zaaken bemoei. ~ Hoe ffëf kan mem tegenwoordig in parket geraken? h„e weinig kunst is het, om verketterd te worden ! —~- Men' behoeft Hechts een' regel vier of vijf te fchrijvën . en daarmede is het captus est, habet^ het net over de ooren; en men moet, willens of onwillens, aan den dans. ■ . De Heer Profesfor broes wordt verzogt van wege wijlen zijnen leermeester curteniüs, om de bezorging van deszelfs leerredenen over den Katechismus op zich te nemen, dit doet hij, en plaatst voor dezelve eene korte Voorreden, om aan het gebruik te voldoen, en misfchien wel, wat weet ik het, ten diende der boekverkopers , opdat het werk te beter aan den man kome. Want wiezou anders hedendaagsch veel preeken over den Katechis^ mus kopen ? En die Voorrede, hoe kort en beknopt ook' haalt hem eenen onbekenden op den hals, die. wel ja niet onvriendelijk , maar toch ingewikkeld vrij onzacht; op het lijf valt, en veelen trekken reeds partij , e'n roe' pe.i ik weet niet van welke onrechtzinnigheid. - tfö. Aa wij  ( iU ) wij hebben in lang geen kerkelijken oorlog gehad, de Staatsgefchillen fchijnen daar in een treves gemaakt te hebben, maar nu de rust herdeld is, zal misfchien de beurt weder aan de kerklijten zijn. Zoo gaat het in de wereld. Ik geloof niet, dat de^pude rechtzinnigheid, dac de zon draait, en de wereld Tlf ftaat aan de hemelen, meer zoo ftreng gedreven wordt, dat men iemand, die het tegendeel ftelde , daarom ten vuure zal verwijzen , maar zoo 'er nog zulke rechtzinnigen waren , dan zou ik hen met een nieuw foort van bewijs, naamlijk nieuw ten opzigte van het gebruik , welk ik 'er van zou maaken , overtuigen , dat zij met rechtzinnigheid met al, ellendig de plank mis zijn. Wel hoe ! zou ik zeggen — gelooft gij waarlijk , dat de aarde ftilftaat, daar 'er nooit geen ftilfiand op aarde is, maar eeuwigduurende onrust, dan in de kerk, dan in den burgerftaat'? Nu vrienden! nu zal 'er wel weer wat te kallen en te praaten vallen, ten ware de Profesfor goedvondt, maar ftil te zwijgen, en te rekenen , als of de man niets gefproken hadt. Het is zeer natuurlijk , dat de moei-al geen vonnis velt over deze historie, maar wel, dat hij 'er zich mede bemoeien zal, ten opzigte van het geen plaats moge hebben, gelijk, bij voorbeeld , dit komt mij, om de waarheid te zeggen, al vreemd voor, terftond in 't begin, dat de onbekende Schrijver , die zich een liefhebber van waarheid en oprechtheid noemt,in het begin van zijn gefchrijf erkent, dat zijne treurigheid opgewekt wierdt do orhet gevoel zijner onkunde in zaaken van zulken aanbelang, waardoor hij niet alieen dë zaaken, in de Voorreden vervat, niet begreep , maar zelfs de bewoordingen , onder welken de zaaken werden voorgefteld, niet kon verdaan!" „ Terwijl hij nu peinzend nederzat over zijne onbegrijpelijke domheid ten aanzien van Godsgeleerde zaaken, ij-rak hij met eenden zijner goede vrienden, waardoor zijne  C 1*7 D ne moedeloosheid een weinig bedaard en opgeheven wierdt, want meer dan vijfentwintig zijner goede vrienden, waar onder gèöefende Ledematen, en ook Leeriiaren en Hoogleeraar en betuigden hem allen , den Profesfor niet te kunnen verdaan , wat zijne meening en bedoeling was." —— Welk een raar begin! dacht ik: vriend! ik ben te dom, om u te verdaan, of gij zijt te donker in uw voordel, en daarom zal ik u eens de bijbel-taal voorhouden, en u zeggen, wat andere Godgeleerden gefchreven en gedacht hebben! Het kan zijn, dat de Profesfor wat duis¬ ter fchrijft, omdat hij juist geene gewoone bewoordingen gebruikt, en veele menfchen hangen in de daad zoo aan woorden , dat zij , zoodra de hun gewoone termen met andere fpreekwijzen verWÏsfeld worden , gelooven, in eene andere wereld te zijn overgebracht, daar alles zoo vreemd is , als in de onderaard"che wereld, of in het rijk der maan. Het kan zijn , dat in de daad de ftijl der Voorreden duister is, en misfchien is dit wel zoo, maar ik voor mij, zou dan liever zoodanige duistere Voorredens laten , voor het geen zij waren, en''er niet tegen gaan zitten fchrij. ven, waardoor zoo ligt een vonkjen kan ontdoken worden, het geen niet gemaklijk te blusfchen zou vallen.—Zie dit heb ik zoo in 't algemeen over het begin van deze historie gedacht , het zal mij benieuwen, wat 'er verder volgen zal. Alleen moet ik nog over het befluit van de bedenkingen, die de ongenoemde Schrijver op de Voorreden van Profesfor broes gemaakt heeft, iet zeggen. Daar in doet deze Schrijver aan den Profesfor niet min dan zes vragen, op welke hij als een onkundige antwoord en opheldering verzoekt, doch welke allen daar in overeenkomen, dat zij de hoop betreffen op tijden van verbetering, welke de Profesfor koestert, wanneer de flagboom der voorA a % oor-  ( i88 ) oordcelen verbrijzeld zal wezen. Nu verwondert mij-dit, dat deze Schrijver fchijnt te onderftelien, dat zoodanige hoop niet te pas komt, daar evenwel bijna geen mensch van eenig doorzicht leeft, die niet klaagt over den flagboom der vooröordeelen, ik houde deze uitdrukking, om dat ik ze geloof te verdaan , en omdat de Profesfor ze gebruikt heeft, hoe zeldzaam zij anders ook moge fchijnea j en, omdat al wie eenige kunde heeft van den welland" van het menschdom hoopt op, en verlangt naar tijden van verbetering. Doch , ik heb mij met dit onderwerp voor tegenwoordig al genoeg gemoeid , en zal eens zien , wat dit begin zal voortbrengen. . De Pro- fësfpr zou misfchien best doen , indien hij maar zweeg , doch zoo hij oordeelt te moeten antwoorden , is hét te booten, dat hij voor de vuist, en zoo duidlijk als hij ee- nigzins zal vermogen . uitkome. Dan zal men kun- pen zien , hoe het met deze zaak gelegen is, en zij zal kort kunnen afgedaan worden. En kortheid van zulke historietjens , is boven al verkieslijk. Ik ben , om die zelfde reden, dewijl ik van de kortheid houde , zeer nieuwsgierig, of de kruistogt van va n Per koot met de Brabanders j ook korten goed zal aflopen. 1 Die- wakkere man fchijnt zich dan daadlijk pan het hoofd der liiamgevloeide zoogenaamde FnjwilHgen, ik zeg, zoogenaamde.., om dat 'er, naar men zegt, pnder zijn, die aan gewigtige motiven, hunnen vrijen wil hebben moeten opofferen , geplaatst te hebben. Ten minften hij heeft de revue over hun gehouden, en , ten zij men hem belasterde . eene zeer Significante e;i welfpre- kendp aanfpraak aan de benden gedaan.' Zij'is te fraai, pn ze niet uit te fchrijven, en voor de posteriteit te bewaaren , als een gedenkfiuk, hoe verre de welfpr?tendhe.'d het in page verlichte eeuw gebracht heeft. —r  C 189 ) De aanfpraak gefchied.de den 9 September , te Thlencn, op deze wijze: Couragie mijne kinderen ! Wij zijn van nu, al vrij, fegt, dat hentje 'het u gefeijt heeft; wij moeten de Oostenrijkfche nu omcingeien, en alle dooien , en vreest maar niet; brood zal u altijd volgen, maar den Pret (de foldij) die foude fomtijds wel twee a drie dagen connen agter blijven ; maar ik ftel mijn kop te pand: UEd. en fal n'et verliefen , hebt maar goeden moed, wij fullen binnen corten tijd foo een gelukkig land hebben, dut 'er op de vier hoeken van dé wereld foo geen te vinden is, en betrouwt u op niemandt, als op mij, want die vervloekte vonkisten en van der merschisten , die hebben ons willen verraden , en leveren. Gijlieden weet wel , dat de Keizer nog niet content was, van ons goed en Moed te willen, on'3 heilige vaten uif de kerk te rooven , ons heilige Religie te vernietigen, maar hij wilde onfe zielen nog naar den Duijvel jagen : en leöpold dien meijnt. ons nog komen ' te bedriegen , en het fchoon Menneken te fp^len , maar liever dood , als dat hij in het land te rug keer." Maar in ernst Lezer ! Kan zulk eene aanfpraak geloofd worden echt te zijn ? zou men iemand, die ze op deze wijze deedt, vooreen' man van gezonde zinneakunnen houden ? Of men zou moeten onderftellen, dat zulk iemand wist, dat hij met de domnen van alle menfchen te doen hadt, en dat hij zich naar hunne domheid richtte , om hen tot werktuigen te gebruiken, ter uitvoering van zijne oogmerken. Lieve Hemel! welke taal! „ Segt, dat heintje het u gefegt heeft". —-— De domfte Brabandfche Boer, moet immers op zulk eene verzekering zijn goed geloof voelen waggelen ? „ Wij moeten de Oostenrijkfche alle doodeng- welke wreede taal ! zoo zij uit den mond vau Aa 2 ee.  C 190 ) eenig fierveiing ooit gekomen was, moest het een nero of lbortgelijke wreedaard zijn. Was 'er nog gezegd , in de zik Jieken « gelijk de moei-al zich in 't voorgaande Nommer uitdrukte, het kon 'cr door, maar alle doodenl Dit gaat te ver, de menschlijkheid komt 'er tegen op: Brood zal u altijd volgea. Nu dit is nog al een goede vertroosting , „ maar de Pret (ja wij hebben in onzo dagen zoo veel pret beleefd! maar hier betekent het foldij) zal fomtijds wel twee a drie dagen achter blijven," dit is een Hechte troost, zonder geld is het ellendig teeren; nu de fpreker fielt zijn kop te pand. Ja ik geloof het, dat'er tegenwoordig in Europa meer zijn, die met hun kop fpeelen. En wat dunkt de Lezer van die wellevendheid jegens dc boeren: „ UEd. en fal niet verliefen" en hoe Hoekt dit af bij „ leöpold ," zonder eenige bijvoeging ! Verders: „ Binnen corten tijd fullen wij foo een gelukkig land hebben , dat 'er op de vier hoeken van de wereld foo geen te vinden is.' Het lijkt 'er nog niet veel na, maar wat zegt het fpreekwoord: het is niet gebeurd; het zal- niet gebeuren , nogthans het kan gebeuren , dat een muis in het oor van een kat jongt. Als eens alle de Oostenrijkfche dood zijn, en alle de Vonkisten en van Merfchistcn, 0 wat al isien \ alle die de Brabanders, volgends den redenaar, hebben willen verraden en leveren , eens van kant zijn, wel dan zuilen de vrienden het ruim hebben, dan zal 'er geen zoo gelukkig land in de wijde wereld wezen. Nu het overige en het flot van deze Oratie, is recht gefchikt, om met Enthufiasme deze domme boeren op te vullen ; wie wil toch zijne ziel voor den Duivel gejaagd hebben ? En dit heeft josef Willen doen , en leöpold wil nu nog komen het fchoon lAtnniken fpeelen. Men  C 19» ) Men heeft in de oude llomeinfche en Griekfche Gefchiedfehrijveren verfcheiden voorbeelden van aanfpraken en redevoeringen , die bevelhebbers tot hunne krijgsbenden gedaan hebben, het zij dan dat dezelve in de daad gefproken , of door de Schrijvers uitgedacht zijn geworden , om hunne gefchiedenis op te fleren. Maar nooit heb ik 'er eene in livius of een' ander Schrijver gelezen, die op duizend deelen na zoo Eloquent was, als deze, die men aan van der noot toekent. Nu iet anders, het fchijnt, als of mijn buurman zwaarhoofd nog wel eens gelijk kon hebben , dat het met de vrede nog zoo fraai niet (laat, daar de Rusfifche Monarchin zal gedeclareerd hebben, dat zij naar eigen goedvinden met de Turken oorlogen of vrede maaken wil, zonder de bemiddeling van andere Mogendheden te behoeven. Men ziet het meer, dat het zeggen van den Grooten frederik bewaarheid is , dat de vrouwen niet zoo gemaklijk van den hals zijn te fchuiven. Ondertusfchen loopt deze zomer al fraai ten einde , en 's winters oorloogt men niet. De Poolfche Prins poninski zal dit Nommer befluiten, die voor eenige jaaren zoo veel te zeggen hadt, toen Tooien verdeeld werdt, en die nu als een verrader des Vaderlands, van alle waardigheden, en van zijnen adeldom beroofd , ter naauwernood de dood ontkomen en uit Zijn Vaderland gebannen is Zoo is het beloop des werelds! Zoo draait het rad van 't Fortuin! Het kan verkeeren, zei brederoode ; maar de ervaaring bevestigt ook geduurig dit fpreekwoord:Zoo menig één, die heden loven was, was morgen onder, en omgekeerd. Niets is losfer en onzekerer, dan de menschlijke lotgevallen, en voornaamlijk, van menfchen, die in hoogheid zijn. —— Welken ophef maakte men, flechts weinig tijds geleden, van  C 102 ) van ivekker , en nu heeft men hem zelf gearrefteercT op zijne reize, en gezegd, dat hij eerst rekening zou doen van de gelden, die hij geadminiftreerd heeft. Wat zal 'er nog gebeuren moeten, voor dat het menschdom wijs is, en hoe gelukkig is de man , die afs een ftil, vergeten burger leeven mag! Zulk iemant befchouwt alle deze woelingen , alle deze ftandverwisfelingen, alle deze onweders , en hij zegent zich, dat hij boven dezelve verheeven is,en 'er zich niet verder mede te bemoeijen heeft, dan dat hij de dwaasheid der menfchen belagcht of beweent, naar mate de voorwerpen belagchlijk of beklaaglijk zijn. Ik weet niet, hoe dit Nommer van den moei-albevallen zal ; daar bet met Godgeleerde twisten begint, en met de veranderlijkheid en wisfelvalligheid van het ondermaanfche eindigt. Deze onderwerpen zijn ze¬ ker vrij ernftig, doch 'er is een tijd, om te weenen, gelijk een tijd om te lagchen ; nu oordeele de Lezer, of de geheele inhoud van dit Nommer, en de zaaken, die 'er in voorkomen , belagchlijk of beklaaglijk zijn. —— NB. In Nommer 22. Bladz. 176. ftaat zoutmaat in plaats van zoutman , de Lezer gelieve die drukfout te veranderen ; het mogt Cellijnen, dat de naam van zoutman ook zelfs bij den moei-al reeds in vergetelheid begon te komen. Te LEIJDEN en H A AR L EM, By K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS* En alom door gantsch Nederland; word dit Blad weéküjfcr voor \\ Stuiver uitgegecvei».  D E M O E I ~ A L w W at ben ik evenwel daar onlangs verbruid in de booneii gebracht, door de Haagfche Hof.courant. Jk ben recht boos! zo 'ik op iemand boos kon worden, om eene onwaarheid min of meer, daar toch alle menfchen leugenaars zijn. —- En daarenboven is het niet mijn eigen fehuld, dat ik bedrogen ben, waarom gaf ik zoo eenvouwig geloof aan de Hof. Couranti Dan neen! hier moest ik hem wel gelooven, want in de Hof.Courant moest men evenwel de Hof-berichten naauwkeurig heb ben; ik meende altijd, dat de Hof-Couranten zoo een half Euangeli waren, maar nu zie ik Wel, dat ik mis heb, en daarom ik zal voortaan beter op mijn hoede wezen. Een ding is mij nog tot troost, dat ik zie, dat ook andere Courantiers de Hof- Courant hebben nagepraat. Maar vraagt mijn lezer! hoe maakt gij moei-al zufken ophef van een abuisjen in een Courant, wat belang hebt gij 'er bij ? Als 'er onwaarheden in de Couranten ftaan, zoo komt de tijd, en ontdekt ons de waarheid", «1 dan fiaan die nieuwsfehrijvers befchaamd: Waari Bb orrf  C 194 ) om zou men zich daar aan kreunen, het is de eerfte keer niet. En nu weet gij evenwel nog niet Lezer! wat het eigenlijk was, het geen ik bedoelde. Ik zal het u zeggen. ■ Daar vertelt ons de Hof-Courant, dat het hooge huwelijk van onze jonge Princes met den Heer Erfprins van Brunswijk eerstdaags zal voltrokken worden, hij bepaalt den juisten dag, en befchrijft alle de plegtigbeden, en vermaaklijkheden van dit huwelijk zoo naauwkeurig, dat men vast moest gelooven, dat hij zijne berichten uit de eerfte hand hadt,- en zie daar, eenige dagen daarna moet hij alles herhaalen, erkennen, dat de tijd nog niet bepaald is, en dat alle de arrangementen, die hij gemeld hadt , ahafiv waren. Dit is evenwel verdrietig. Zie daar! ik heb verfcheiden goede vrienden, die op dit bericht zich reeds hebben gereed gemaakt, om die gebeurenis met veel ftaatzij te vieren, en een pretjen, en een' vrolijken dag te hebben; cn nu ftaan zij en kijken langs hun neus neder. ■ En dat het fJimst is, zij zijn nu geheel onzeker, wanneer het hooge huwelijk, of hooge huwelijken, doch thans wordt 'er maar in het cenvouwig getal gefproken, voortgang zal hebben. Wisten zij dit maar, dan zouden zij hunne praeparata tot daartoe bewaaren. Nu zij mogen geduld hebben! geduld is een pleister, die voor veele kwaaien goed is, en 'er ik ken wel meer lieden, die geduld oefenen moeten. Toch alles komt op zijn tijd, en üitftel is geen afftel, dat in het vat is, verzuurt niet; en die wat laater komt, komt evenwel ook. Zie daar, dat is bij sanche panche af, fpreekwoordon op fprcekwoorden. Hoe het zij, ik wil het den Schrijver van de Hof-coulant geern vergeven, omdat ik 'er eene fchoone les uit ge-  C i95 ) geleerd heb, en die wenschte ik, dat mijne lezers, en alle goede en eenvouwige zielen ook leerden, te weten, dat de Hof-Courant geen Euangeli is, zoo min als andere Couranten, die zelfs dikwijls gebruikt worden, om de wereld dingen te vertellen en te doen gelooven, die van alle waarheid ontbloot zijn, zoodat geheel Europa fomtijds 50 jaaren lang, bij den neus omgevoerd wordt. En, dit is toch nog al .een troost, voor mij en andere particulieren, de groote frederik zelf, die zoo goeden neus, en zulke fcherpe blikken hadt, is 'er de fpeelbal van geweest. Die vorst vertelt, omdat hij het zelf zoo geloofde', dat op aanftoken der jefuiten, de Hertog van aveiros en andere edele Portugezen het op het leven van den Koning van Portugal hadden toegelegd, en dat zij in de daad den Koning in zijn koets hadden willen doodfehieten. De Marquis de pombal hadt 'er belang in, dat en de Jefuiten en deze grooten in Portugal vielen en vernederd werden, en hij was het, die om eerfte ftaatsdienaar te blijven, en Portugal als zoodanig te regeeren, zoo veel bloed op de fchavotten deedt ftroomen ; maar nu hadt hij 'er ook belang in, om aan gantsch Europa wijs te maaken, dat zij fchelmen waren, en het gelukte hem al heel fraai. En hoe was het ondertusfchen met de zaak gelegen? Het was eigenlijk gemeend, op een Kamerheer van den Koning, wiens koets het ook was, in welken de Koning reedt, op den Koning hadt men de minde gedachten niet. Het was omtrent den tijd, dat hij moest onderfteld worden met zijne raaden te raadplegen over het welzijn van zijn land. Maar wat gebeurt 'er? De Koning badt een Amourette met een Nonnctjen in een kloo,ter, en deze wilde hij een vifite geven, en dat wel incognito nu zulke dingen doet men liefst in het duister, al zijn Bb 2 het  C 196 ) het Koningen of Printen, wat behoeft ook jan alleman zulke dingen te weten? wat zou het volk dan wel denken ? Zoo als gezegd is, de Koning nam de koets van zijnen Kamerheer, en reedt naar 't klooster. Op het gezigt van de koets, die men kende, waande men, dat de Kamerheer 'er in zat, en men fchoot toe. Dit is, zegt men de waare historie! Wanneer men dit één en ander zoo overweegt, is het zeker best, dat men met de Couranten voorzigtig te werk gaat, en niet alles voor goede munt aanneemt; het geen zij vertellen, voornaamlijk, wanneer zij prijzen of laaken, wie weet, hoe veel Couranten, die den Hertog P'Aveiros en andere ongelukkige flagtoffers van.ftaat voor verraaders , en koningsmoorders hebben uitgemaakt, en integendeel de waakzaamheid en ijver van den Marquis de pombal ten hemel toe hebben verheven ; zoodat ik maar zeggen wil, dat de lof en laster van Couranten doorgaands weinig te beduiden heeft. De hond, die het ongeluk heeft van dol te heeten, al was het beestjen volmaakt gezond, wordt ^an allen vervolgd , en het is jammer, dat men geen' deel heeft aan zijnen dood, zoo gaat het, zoo zullen ook misfchien die ongelukkige Zwecdfche omeieren, gelaakt en gelasterd worden , al naarmate in het vervolg de winden zullen waaien. Nadat ik dit alles reeds gefchreven en beredeneerd heb, valt mij in, dat evenwel de Hof• Courant,wel onfchuldig kon wezen, en dat de huwlijksplegtigheid wel eenige dagen kon verfchoven zijn, doch dat hij alleen te voorbarig is geweest in zijn berichten; wel nu, het laat zich hooren! Het gebeurt meer, dat plegtigheden worden liitgëfteld. Dus zal de plegtige inhaaling van hunne Sicüifche Majefteiten te Weeneh ook uitgefteld zijn, om dat écne der Princesfen ziek is geworden. Ziek is geworden en de koorts heeft gekregen ? ■ pk  C 197 ) Dit blijft toch waar, ziekte en dood verfchoonen de vor- fien zoo min1 als den bedelaar. Dat ziet men aan den Hertog van kumberland, broeder van den Koning van Engeland, die al zes maanden voor zijn' dood de kanker in den mond heeft gehad; fchoon dit niet openlijk is bekend gemaakt; nu dat gebiedt de Staatkunde, wanneer Vorften of Vorftinnen eenig ongemak of kwaal hebben, zulks voor het volk te verbergen, op dat 'er ' geene gelegenheid gegeven worde tot deze of gene ontwerpen, enz. Doch om weder tot plegtigheden en vrolijkheden te komen, het zal te Frankfort ook vrolijk zijn, bij de verkiezing en krooning van den Roomfchen Keizer. - In oude tijden braadde men een heelen os, die aan het volk prijs werdt gegeven, en men liet wijn lopen voor den gemeenen man, die het gaauwst en fnelst was, kreeg 'er wat van, hoewel fommigen ook wel ééns een blaauwe neus, gelijk wij 'er een geval van lezen in den vermaak- lijken Avonturier van nikolaas heinsius. Het is toch wonder, dat zulke groote mannen zulke zotte boeken fchrij ven, gelijk ' de groote bynkershoek zijn Haagfcha Merkurius \ en konstantjjn huijgens zijne klucht van Trijntje Cornelis, enz. doch zij doen het tot eene uitfpanning, als zij wat veel geftudeerd hebben, of ook wel eens, om met het publiek en den befcheiden Lezer in kennis te geraakcn. Hoe het zij, het zal te Frank¬ fort druk zijn, nadien de aanftaande Keizer een gevolg van 4 of 500 menfchen alleen medebrengt. Zoo druk zal het evenwel in den Haag niet zijn., Ik voor mij houde niet van gedrang, hoewel de Mosfelman geen ongelijk Indt: bij het volk is de neering. Nu het is beter vrolijk te zijn, dan rulle te hebben, alleen is het te bejammeren, dat fomtijds vrolijkheden Bb' 3 zul.  C 98 ) zulke malle gevolgen hebben, gelijk men dat wel ziet op de borenkermisfen, daar zoo dikwijls het mesjen uit de fchede raakt, en de fehout nog wel ééns een extratje krijgt, dat al mede onder de Emolumenten hoort. — Doch onder alle deze vrolijkheden van Europa, zal men zich ook toeleggen op het herftellen van de rust, te Frankfort zullen de Luikfche zaaken afgehandeld worden, in den Haag de Brabandfche. De Brabandfche vrienden maaken heel zeldzame aanmerkingen; in zekere memorie, die ik onlangs gelezen heb , zoeken zij te bewijzen , dat Holland nooit kan medewerken, om hen weder te doen keeren onder de Heerfch ppij van leöpold, ten ware Holland tevens erkende, dat de Koning van Spanje, niettegenftaande de afzweering van Koning filip den II. recht bleef behouden , op het graaffchap van Holland. Dit komt overeen met het geen fommigen beweeren, dat de Staaten der Verëenigde Nederlanden in het jaar 1581 wel filip den II. maar. nooit den Graaf en Heer dezer Landen hebben afgezworen. lk weet niet, wat zulke remarques te beduiden hebben, maar dit komt mij eenvouwig en confequent voor, dat, indien dit laatfte in de daad zoo ware, het geen ik echter nog niet geloof, de Brabanders zoo heel kwaad niet redeneeren zouden, en dat dan zeker de Nakomelingen van filip, of zij die in de rechten zijner Nakomelingen getreden waren, aanfpraak zouden kunnen vormen op het gebied dezer Landen, ten minden meer dan iemand anders. Maar dan zou ook volgen, dat onze Voorvaders niet te pluis zouden gehandeld hebben, toen zij de Souverainiteit aan Frankrijk, daarna aan Engeland aanboden , en aan Anjou daadlijk opdroegen. . Indien zij enkel filip hadden afgezwooren, moesten zij zeker zijne rechten bewaard hebben gehad voor  C i99 ) Voor zijne rechtmatige opvolgercn , in onderftelling, dat deze de vrijheden des Lands beter zouden eerbiedigen, en de wetten en voorrechten handhaaven. Doch het geen onze Voorouders deeden, met het aanbieden en opdragen van Soi'verainheit aan andere vorften, geeft te kennen , dat zij niet alleen filip vervallen verklaarden van het graaffchap, maar tevens zich zeiven voor 'vrije lieden , die zich weder eenen anderen Heer konden verkiezen, indien de nood het vereischte, gelijk het in de daad de nood was, die hen tot Anjou dreef, of die een vrij gemeenebest konden oprechten, indien zij dit konden werkheilig maaken. Maar nog meer, het zij zoo, dat onze Voorvaders bij het Plakaat van afzweering van filip niet rond uit heb. ben kunnen fpreken, het zij zoo, dat zij, in die verwarde tijden nog (leeds vreesden, dat zij zonder Vorst zich niet zouden kunnen ftaande houden, is niet alle bedenking opgelost, door het vervolg van hun gedrag en door de gebeurenisfen der volgende jaaren ? Heeft niet eerst het twaalfjaarig beftand, en vervolgends de Munsterfche vrede alle fchijn van overgebleven recht van iemand op de heerfchappij der 7 Nederlanden, alle zweem van graaffchap of heerlijkheid vernietigd, en is toen en zedert Nederland niet door gantsch Europa erkend voor eene onafhanglijke Republiek? Zoo ver zijn de Brabanders nog niet, en dus ftaat hun geval niet parallel; hebben zij josef van zijn hertogdom vervallen verklaard, gefteld, dat zij daar reden toe hadden ; wanneer leöpold die bezwaaren wegneemt, en hun billijke voldoening geeft, zal bet voor hun moeilijk zijn, om de Mogendheden, in dién deze willen, dat zij tot leöpold wederkeeren, het onbillijke daar van te beduiden. . In allen gevalle zullen zij moeten overleggen, of zij het vol kunnen houden, het geen zij beredeneeren , zij moeten niet alleen beftudeeren le droit de la nature &? des gens, maar voornaamlijk le droit du plus fort, en kunnen zij volgends het laatfte hunne zaak goed maaken, dan is het afgedaan. Ondertusfchen beklaag ik allen, die naar dit laatfte' recht genoodzaakt zijn, hun proces te beweeren; ja elk menfchenvriend beklaagt met mij het menschdom, dat dit droit du plus fort orit is ingevoerd; omdat naamlijk in hetzelve geene fluitredenen worden toegelaten , of kracht hebben. dan die uit ferio zijn. Zwijg of ik klop 'er op , dit is het gewoone Dilemma, dat in dit recht gebruikt wordt,  ( 200 ) wordt, en die geen vermogen heeft, om het laatfte te beletten, of geen iust, om zich te laten kloppen, doet best, dat hy zwijgt, en zich door deze krachtige redenen laat overtuigen. Indien dit. dilemma niet toegelaten wordt, gebeurt het dikwijls, dat de fluitreden uit terto onderfteund wordt met eene fluitreden uit Barbara, wanneer eenige duizend Soldaaten van weêrskamen de ongelukkigen, die in hunne, handen vallen, mishandelen, als of zij in handen van Barbaaren gevallen waren: zoo dat er wreedheden gepleegd worden, over welken de menschhjkheid zucht, en de Hemel wraak vordert. In de Redeneerkunde van Christenen komen geene fluitredenen van deze Figuuren Fe.rio mxi Barbara te pas, maar Theorie en Pracujk verfchillen zoo dikwijls van elkanderen! En wij zien zoo dikwijls de menfchen anders handelen, dan zij leeren, dat wij 'er al aan gewend worden, en op het laatst niet beter weten, of het hoort zoo. . _Echter, indien de menfchen verftandig waren, zouden Zij algemeen dit droit du plus fort voor eeuwig affchaffen, want het voordeel, welk iemand heden daar door over zien behaalt, heeft een ander morgen weder over hem. Heden mij, morgen dij! Daar, indien de rechten der natuur en der volken, de rechten der menschheid geëerbiedigd werden, men zeker zou wezen, dat hetgeen heden recht is, nooit noch in eeuwigheid onrecht kan worden. NB. De Zomer is voorbij, en het herfstweder begintde moer-al ziet een bui opkomen, elk wachté zich, om met nat te worden ! De moei-al "5 intusfchen in huis blijven, een pijpje» opfteken en zien, hoe het afloopt. "P»cKen, Te LEIJ DEN en HAARLEM, Py K. DELFOS en ZOON, en J. TETMANS. En alöra door gantsch Nederland; word dit Blad weeklifks voor li Stuiver (ikjegeeve»,' , * .