SPECTATORIAALE
SCHOUWBURG,
BEN-EN TWINTIGSTE DEEJL,






844 A-l
SCHOUWBURG,
BEHELZENDE EENE VERZAMELING DER BESTE ZEDELYKE
TOONEELSTUKKEN,
BYEEN GEBRAGT UIT ALLE DE VERSCHEIDEN TAALEN VAN EUROPA.
MET N1EUIV- CrEINFENTEERDE KOXSTt> LA AT EN VERSIERD.
EEN EN TIFIMTGSTE DEEL.
Te AMSTERDAM. By d'Erven P. MEIJER en G. WARNAPvS.
SPECTATOR IA ALE
M I> C C X C I.






NIEUWE SPECTATORIAALE
SCHOUWBURG,
PERSTE DEEL,






NIEUWE
SPECTATORIAAL E
SCHOUWBURG^
BEHELZENDE E EN E VERZAMELING DER BESTE ZEDELYKE
T O ONEELSTUKKEN,
pVEEN GEBRAGT UIT ALLE DE VERSCIIEIDE TAALEN VAN EUROPA.
MEI NI EU (F-GE INF ENT EERDE KONSTP L A ATEN VERSIERD.]
EERSTE DEEL.
Te AMSTERDAM. By d'Erven P. MEIJER en G. WARNARS, u d c c x c ï.






VOORBERICHT.
Hetzelfde oogmerk, dat onze verdienftelyke voorgan. eer, de kundige Heer Piet er Meijer, met de uitgave der Negen eerfte Deelen van den Spelïatoriaalen Schouw, hurg bedoeld had, hebben wy ons ook , na deszelfs dood, met het vervolgen van dit werk, voorgefteld , om, nameiyk, onzen Landgenooten met de beste Tooneelftukken der Franfcken , Engelfchen en Duitfchers, en inzonderheid met zodanigen, welke federt eenige jaaren, onder den naam van D. ames , of Tafereelen van het Burgerlek leven, zyn te voorfihyn gekomen, 'bekend te maaken; waarmede wy, zo wy ons vleijen durven , den Nederduitfchen Minnaarcn van het Too> neel geen' geringen dienst gedaan hebben.
Immers, gelyk het den Liefhebbers der Teken, en Schilderkunst aangenaam is, de verfcheiden manie, ren in het behandelen der Tekenpen en van het Penceel te keren kennen , om daaraan vervolgens hunne kundigheden te oefenen, en die meer en meer uittebreiden; zo zeker is het ook, dat het den Nederduitfchen minnaaren der Tooneelknnst niet onaangenaam kan zyn, den verfcheiden fmaak der Buitenlanderen hieromtrent waarteneemen. Men gelieve dit vooral als ecne der hoofdbedoelingen van onzen Speflatorianlen Sci ouvvburg in liet oog te houden,



ir VOORBERICHT.
'den, en otk hierin de reden te zoeken, waarom wy nu en dan ftukken plaatflen, die wy anders, wegens eene te groote uitvoerigheid, of het vreemde Nationaak, niet voor anderen zonden gekozen hebben. Van dien aart waren, by voorbeeld, in het twaalfde Deel: de nieuwsgierige Vrouwen; in het negentiende Deel: de Egmond,-««/« hetlaatfleof twintigfie Deel; het mis» lukt bedrog en Karei van Spartau: terwylondertusfc'ien inheteerstgemeldeftuk, de ongemeenelevendigheid\in het tweede, de uitmuntende ontwikkeling van het ftrydig gedrag in Egmond; in het derde, het kunftig contrast van gejleepen bedriegery , en zo wel misleide ah medeleidenswaardige goedhartigheid; en in het laatjlc het eenvoudige natuurlyke (dat men Jlechts op het Tooneel behoeft te befekouwen) terwyl, zeggen wy^ alle deeze goede hoedanigheden den oordeelkundigen Leezer het gemis van andere vereisckten rykclyk vergoeden.
Daar nu dit werk reeds tot eene aanmerkelyke grootte van twintig Deelen gevorderd is , en het niet onvoegzaam fchynt, de voortgezette werken van eenige uitgebreidheid , met zeker getal deelen te fluiten ; zyn wy te raade geworden, zo wel om die geenen , welke gaarne bezitters van dit werk zouden willen worden , doch voorwien het geheel te kist baar is, te gernoet te koomen; als om de zodanige



HET
SPEELKIND.
een
T O O N E E L SPEL IN V Y F BEDRYVEN, Uit het Hoogduitsch van den Heere K O T Z E B U E.
Naar de nieuwfte en door hem zeiven vermeerderde en verbeterde Uitgaave.
I. Deel
V E R>



VERTOONERS.
De Overste, Baron van Wildenhain, buiten dienst. Amalia, zyn dochter.
De Predikant, op de Heerlykheid van den Overften.
Graaf van der Mulde, Kamerjonker.
WilHELMINA, een Bedelaresfe.
F rits Bottcher, een jong foldaat.
Een Boer, en zyn Vsoow.
Een Herbergier.
Een Pachter.
Een Boer.
Een Jong Boerenmeisje. Een Jood. Een Jager.
De Tafeldekker, van den Overflen. Bedienden. Een Jager.
HET









Eerste Bedryf.
9
ZEVENDE TOONEEL.
F rits , met zyn reiszak op fchouder, komt vrolyk aanllappen en zingt in zich zeiven ; zo als hy naderby komt, ziet hy het uithangbord van een herberg, en blyft ftaan.
F R I T S.
Hm! nu eens gedronken! het is heden een war.
me dag. Maar eerst met de beurs geraadpleegd;
(Hy haalt eenigc Jiuivers voor den dag, die hy op zyn vlakke hand natélt.) Dat was toch nog genoeg om een ontbyt en middagmaal tebetaalen; en tegen
den avond, als God belieft, zyn wy te huis. .
Welaan, ik heb hartelyk dorst. He daar! Hospes! Wilhelmina. Ontferm u toch over een arme zieke vrouw!
F r i t s, die haar nu eerst ziet, by zich zeiven. Zó; dan zullen wy het drinken wel uittrellen moe» ten, anders houden wy voor den middag niets overig. Het is ook even zo goed ! Een weldaad tg oefenen , lescht honger en dorst. Daar! (Hy gaat naar haar toe , om haar het geld toetereiken, dat hy bereids op zyn hand had, om zyn drank te betaalen.) Wilhelmina, ziet hem naauwkeuriger aan en geeft een harden gil.
Fries!
A s Frits.



ja Het Speelkind.
F r i t s.
Neen , nog niet. Ik heb flegts verlof voor twee maanden, om zekere reden. Maar gy hebt my nodig, ik blyf by u.
Wilhelmina.
Toch niet, lieve Frits! uw bezoek zal my gezond en jeugdig maaken, dan heb ik weder nieuwe krachten om te werken, dan kunt gy weder heen gaan ; ik wil u in uw geluk niet hinderlyk zyn. —Verlof hebt gy gekregen, om zekere reden? zcide gy zo niet? mag ik deeze reden niet weeten? Frits.
Zie, moeder! ik zal ze u vernaaien. Toen ik voor vyf jaaren van u affcheid nam, had gy my met klederen , linnen en geld rykelyk uitgerust; doch een kleinigheid had ik nog vergeeten, myn doopcedul. Ik was toen een wilde , onbezonnen jonden van vyftien jaaren, en had 'er geen gedachte op • dat heeft my vervolgens veel onaangenaamheden gekost. Een paar maal was ik het woeste
foldaaten leven moede , toen wilde ik myn affcheid neemen en een eerlyk ambacht lecren; maar als ik by den een of anderen meester kwam , en zei: Lieve Meester! ik wil my by u in den dienst belteeden; dan was de eerfte vraag akyd: Waar is uw
doopcedul ? Dat moest ik akyd hooreu. Ik
verkropte het, en bleef foldaat Daar vraagt men toch alleen, of het hart wel op de rechte plaats zit? Want de doopcedul doet 'er even zo weinig toe, als de Brieven van Adeldom, [ntusfehen maakte uw dit ding toch menigmaal fpel. Myne kameraads ■ vvv



Eerste Bedryi».
17
len. De traanen , door het lyden uit de oogen van een derden gelokt, verzoeten het onze. God zy geloofd! Het uur is gekomen, dat ik voor de eerftemaal deezen wellust fmaaken mag. Myn vertrouwde '13 myn zoon! Wees ook mvn rechter. Voor een
flrengen rechter zou ik vreezen. « Myn Zoon
zal my toch geen flrenge rechter zyn.
Frits. Spreek goede Moeder, geef uw hart lucht! Wilhelmina.
Ach, lieve Frits! ik zal u alles verbaalen
maar de fchaamte boeit my de tong m
gy moet my niet in 't gezicht zien, Frits.
Ken ik dan het hart myner Moeder niet? Vervloekt zy de gedachte, die een zwakheid in u veroor deelen zou! voor een misdaad zyt gy niet vatbaar. _ Wil hijlm in a.
Dat dorp, die Kerktoren , die gy hier van verre ziet, is myn geboorteplaats. In die Kerk wierd ik gedoopt, in die Kern ontfing ik de eerfte lesfen van ons geloof. Myne ouderen waren goede boe» ren-lieden, arm en eerlyk. Toen ik veertien jaaren oud was, zag my zekeren dag de Vrouw van het dorp. Ik beviel haar, zy nam my by haar op haas Landgoed, en vond'er een vermaak in mynen eer. ften aanleg te yormen. Zy gaf my goede boeken in de handen. Ik las, ik leerde Fransch en de Muziek; my^ ne bekwaamheden en begrippen ontwikkelden zich , doch tevens ook myne verwaandheid. Ja, ik wierd
h Deel, jj e„.



j8 Het Speelkind*
onder het uiterlyké masker van bcfcheidenbeid eet! verwaand, ingebeeld ding. Ik was zeventien jaaren oud, toen de zoon van myne Weldoeniler, die in Saxi' fchen diettst Wil» verlof kreeg, om ons te bezoeken. Ik had hem nog nooit gezien —— hy was een fchoone , verleidehde jongeling. Hy praatte my niets dan vali liefde, van trouwen ■ hy was de eerde, die mynebevalligheden hulde deed.— Zie my niet aan, lijveFrits! ik kan niet verder fpreeken. F li i T s , jlaat de oogen neder, en drukt haare hand aan zyn hart. {Tusfchenpoozing.)
WlLH ELMIN &.
Ik ligtgeloovigfchepfelwierdbedroogen, ver'oormyn onfchuldl Hy veinsde heete liefde, beloofde my te trouwen na den dood van zyne oude Moeder, en zwoer my dandvastigheid en trouw.
Ach ' en ik vergat myne vroome ouderen —■
de lesten van onzen ouden Predikant de
weldaaden myner begnnltigder ik wierd
2wanger! —Frits ! Flits ! Zo dik wils ik die Kerk;oren aanzie , zo dikwils daat onze zalige Fredikant met zyne gryze hairen voor myne oogen; hoe hy myn hart trof op dien dag, toen ik de eerde reis te biecht ging >- hoe vol aandacht en
deugd ik toen was! ö Toen had ik doutmoedig, en verzekerd van de overwinning, veilig met elke verzoeking durven kampen! en - ó God! hoe was het mogelyk! —~- dien diepen, diepen indruk wischte een ligtvaardige onbezonnen jongeling door een paar lonken , door een paar woorden, geheel uit. —*- Ik wierd zwanger. YvTy ontwaakten bei.
den



ËEKSTE B E D R f f(
den uit onze zoete rust , en het vreesfelyk uitzicht van het toekomende deed zich voor ons op. Ik had alles gewaagd ; hy vreesde alleen de toorn zyner moeder , eene goede , doch ook een onverbidlyk ftrenge Vrouw. Hoe ftreelend vleide hy my! hoe aandoenlyk fmeekte hy my , hem niet te verraaden! hoe bevallig en minzaam beloofde hy my eens alles te zullen vergoeden! en
ik beloofde hem te zullen zwygen , den naam van myn verleider, even als zyn beeld, inmyn.hart te verbergen, om zynent wille alles te verdraagen , wat my ook mogt overkomen want ik beminde hem zo zeer ën ik heb veel om zynent
wille uitgedaan. Hy ging gerust opreis} de tyd niyner verlosfing naderde vast; Ik kon myn toeltaud niet langer verbergen. Ach ! men ging hard met my om, toen ik by myne weigering bleef, om den vader van het kind te noemen. Men verltiet my —
men wierp my ten huize uit en toen ik voor
de deur myner gekromde ouderen kwam liet
men my ook niet in. Myn vader wilde my
mishandelen • en myne Moeder rukte hem nog
haastig van my af, toen hy my zyn vloek wilde geeven. —— Myne Moeder kwam weder by my, wierp my een daalder toe, die zy aan haar
hals droeg en weende en ik heb haar
zedert dien tyd nooit weder gezien! — Den daal. der heb ik neg. — (Zy haalt hem voor den dag.') Liever ware ik van honger geftorven, dan dat ik dien aangetast had. (Zybefchtnwt hem, kuscht kern, en fteekt hem weder in haar zak.) Zonder dak of huisB 2 ve«-



eo Het Speelkind.
vesting, zonder geld of vriend,dwaalde ikeengant. fchen nacht op het open veld rond. Eens kwam ik digt by de rivier, waar de molen flaat, en ik gevoelde een aandrang in my om my onder de molen, wieken in de rivier te werpen, en zo myne dagen te eindigen. Doch oogeiibliklyk Hond my de oude Prediker met zyn zacht eerwaardig gelaat weder voor de oogen, Ik deinsde van fchrik terug, en zag beevende om , of de grysaard niet agter my ftond; zyne lesfen en myn vertrouwen op hem ont. waakten. — De morgen brak aan, ik ging in zyn huis. Hy nam my minzaam op, hy deed my geen verwyt: wat gefchied is, zeide hy , is gefchied. God vergeeft den boetvaardigen. Verbeter u , myn dochter, dan kan nog alles ten goede komen. Hier in het dorp moet gy niet blyven , daar zoudt gy flegts hartzeer voor u zeiven vinden, en een erger» nis voor myn gemeente zyn. Maar hier druk¬
te hy my een ftuk goud in de hand, en gaf my een
brief, dien hy voor my gefchreven had gaa
naar de ftad, myne dochter, gaa by de oude, eerlyke Weduwe , aan wien deeze brief geadresfeerd is by haar zult gy wel ontfangen worden. Zy zal u zeggen, wat gy doen moet, om een eerlyk ftukje brood te verdienen. — Met deeze woorden leide hy zyn hand op myn voorhoofd, gaf my zyn zegen, en beloofde ook myn vader te bevredigen. Ach, toen wierd ik als op nieuw gebooren! —— Op den weg naar de ftadverzoendeikmymetmynen God. Ik beloofde plcgtig nooit weder van het pad der deugd af te wyken. Ik heb myn gelofte gehouden. — Zie my nu weder aan,
lieve



TWEED2"BEDRYF.
27
TWEEDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
(Een Boerenflulp.)
Wilhelmina, de Boek en zyn Vrouw, Frit s.
Wilhelmina, zit op een houten bankje zonder leuning , en laat haar hoefd krachteloos hangen op de borst van Frits.
Frits, tegen de boeren-lieden , die verleegen
heen en weder loopen. Lieve menlshen! Hebt gy dan in 't geheel niets? Niets verfterkende? Niets verkwikkende?
Boerin. ■ Loop toch vader, en haal een flesch wyn van onzen buurman, den herbergier.
Frits.
Ach, Iaat dat maar ftaan! Zyn wyn is zo wrang
als zyn hart. • Zy hseft daarvan gedronken»
ik vrees dat het vergif voor haar geweest is. De Boer.
Zie toch eens Moeder, de zwarte hen heeft ge,, kakeld. Een varsch eitje uit den dop.
Boerin.



4g Het Speelkind»
Boerin. Of een handvol rype Aal-beziën. —— De Boer.
Of het beste dat ik heb een ftukje?
fpek.
Boerin. 'Er ftaat nog een half pintje brandewyn beneden in de melkkamer.
Frits, aangedaan. Gods loon en zegen voor uwe hartelyke bereidwilligheid ! Hebt gy het gehoord, Moeder ?
Wilhelmina, knikt met haar hoofd. Frits. Belieft u daar iets van ?
Wilhelmina, geeft een weigerend teeken met haar hand. Frits.
Zy wil niet! Is 'er dan geen geneesheer hier in de buurt?
Boer
Beneden in het Dorp woont een Paardendokter anders heb ik in myn leven geen Dokter gezien.
F r i t b.
Ach God! 1 Wat zal ik beginnen! Zy
fterft ouder myne handen! Lieve God, ontferm ui Bid! Bid! goede lieden! ik kan niet
bidden.
Wilhelnima, met een gebroken jtem.
Bedaar, lieve Frits ;— ik ben wel — maar
fiaauw



Tweede B e d r y f. 29
flaauw flaauw een glas goeden
wyn.
Frits.
Ja Moeder! terftond Moeder! terltond ! >— Ach
God! waar zullen wy het vandaan haaien!
geen geld — in 't geheel niets.
Boerin. Zie vader, had gy gisteren den Ambachtsheer de landhuur niet gebragt!
Boer.
Ja zekerlyk, dan kon men nog helpen. Maar hoe nu raad fchaffen? Ik heb, zo waar ik eerlylc ben, geen koperen penning in huis.
F r 1 t s.
Dan zal ik — ja ik zal bedelen! — En wanneer men my niet geeft, dan zal ik fteelen.
Lieve menfchen, past toch op haar, doet, wat in uw vermogen is ! Schielyk ben ik weder by u. (7/y loopt driftig de deur uit.)
TWEEDE TOONEEL,
De vorig en, zonder Frits.
De Boer.
Als hy by onzen Pastoor komt, die geeft hem Zekerlyk iets.
Wilhelmina. Leeft dan de oude Heer Pastoor nog?
B 3 2 21».



30
Het S p e ë l ïc i s ji.
Boerin.
Ach neen! die brave man is reeds in Gods zalig ryk! voor twëe jaaren ftierf hy, oud en zat van dagen.
Boer. Hy ging uit als een kaars.
Boerin, zich de oogen afwisfchende. Wy hebben hartelyk om hem gefchreid.
Boer, insgelyks. Hy was onze Vader.
Wilhelmina, zeer aangedaan. Onze Vader!
Boerin. Zo een krygen wy nooit weder.
Boer.
Nu , nu ! laat elk in zyn eer —-— men moeë niemand verachten. Onze tegenwoordige Pastoor is ook een lief, braaf man.
Boerin. Dat is waar, Vader, maar hy is nog zo jong. Boer.
Ja, het gaat hem zekerlyk alles zo wel niet af; men krygt zo fchielyk geen genegenheid voor hem ;doch de oude Heer Pastoor was ook eens jong geweest.
Boerin, tegen iVilhehnina. Deeze was Gouverneur by ons jonge Heerfcbnp, en de genadige Heer moet zeker wel met hem iu-
ge.



Tweede Bebeyf. 3ï
genomen geweest zyn, dat hy hem deeze parochie gegeeven heeft.
Boer.
Dat moet hy ook wel verdiend hebben; want onze jonge Freule, God zegene haar! is een vriendeJyk en minzaam Juffertje.!
Boerin.
In 't geheel niet trotsch. Als zy in de Kerk komt, knikt zy alle de Boerinnen aan alle kanten vriendelyk toe.
Boer.
En zo dra zy in 't geftoelte gaat zitten, houdt zy den waaijer terftond voor de oogen en bid zeer aandachtig.
Boerin. En geduurende de Predikatie heeft zy geen oog van onzen Pastoor af.
Wilhelmina, enthutit. Wat is dat voor een Freule ?
Boer.
De dochter van onzen genadigen Heer. Wilhelmina.
Is zy hier ?
Boer.
Ho , Ho, wist gy dat niet? 't Is reeds vrydag vyf weeken geleden , dat de genadige Heer met pak en zak op het lustflot zyn intrek nam.
WlLH ELMINfl.
De Baron van Wildenhain?
Boe»



32
Het Speelkind.
Boerin.
Juist dezelfde.
Wilhelmina. En zyne Vrouw ?
Boer.
De genadige Vrouw is geftorven. Wie weet hoe veel mylen van hier in Frankryk hebben zy gewoond. Zo lang zy leefde is de genadige Heer niet naar ons komen omkyken. Dat heeft ons menigmaal zeer bedroefd. {Stilen in vertrouwen) Zy zeggen, het was een trotfche, hovaardige Dame, met een hooge Funtanche op. Nu , nu, men moet van de dooden geen kwaad fpreeken. Onze genadige Heer is toch altyd een goed Heer geweest. Naauwlyks had zy de oogen geflooten , of fluks liet hy infpannen:
dat was, voort koetzier! naar Wildenhain.
Het is ook zyn geboorteplaats, hy is hier groot gemaakt , heeft op het Kerkhof menig een bal met my geflagen , en des Zondags onder de Linden menig een dansje met myn vrouw gedaan. Weet gy het nog wel Lysje?
Boerin. Of ik het nog weet! De jonker droeg een roode rok met kostbaare knoopen van glimmende fteenen.
Boer.
Vervolgens, toen hy Officier wierd, was hy wel wat losbollig , maar jeugd heeft geen deugd ; de grond van zyn hart was toch goed, en het bests asrdryk draagt ook wel eens onkruid,
BoE.



Tweede BedrYF.
3J
B o f. r i n.
Ja, weet ge nog wel vader, hoe hy Myntje be-
droogen, heeft? Dat was toch niet hupsch!
Boer.
Ei zwyg! meH mnet de oude koenen niet weder uit de (loot haaien. Hoe Weet gy, "f hy wel vader van het kind geweest is ? zy heeft het toch nooit willen zeggen.
Boerin.
Niemand anders dan hy; daar wil ik myn zondags oortje en myn kanten muts onder verwedden. Neen, vader, dat m et gy niet verdedigen, dat was godloos. Wie weet waar het arme mensch van honger en kommer geftorven is! En haar vader , de oude Bottelier, die zou ook wel langer geleefd hebben , indien hy dat hartzeer niet had moeten verkroppen.
Wilhelmina, valt in zwym. De Boer, die het eerst bemerkt.
Lysje! Lysje! houd tegen! fapperment, houd tegen!
B o E r i n.
Ach, lieve God, de arme vrouWl B o e r-
Schielyk met haar uit de kamer naar bed; en dan zullen wy naar den Heer, Pastoor zenden , want zy zal den morgen bezwaarlyk haaien. (2j gaan met haar heen.)
I. Deel.
C
DER.-



34
Het Speel it i s a'
DERDE TOONEEL.
(Een kamer op het Slotl)
De Overste, Bediende.
De Thee ftaat gereed. Een Bediende brengt een komvoirtje met vuur. De Overfte, in zyn Japon, komt binnen.
Overste.
Slaapt de vreemde Heer nog?
Bediende.
Neenjhy heeft zyn hairen reeds laaten'opmaaken. Overste.
Had ik dat kunnen denken? Het gantfche
portaal riekt naar Poudre a la marchal, roep
myne dochter ! {De bediende gaat heen ; terwyl Ity zyn pyp ftopt en aan/leekt) Ik denk altyd de oude Geheimraad heeft my daar een rechten melkbaard op den hals gezonden. Alles wat hy zegt en doet, is zo laf als zyn gelaat. Neen, ik wil my niet overy-
len, ■ daar is myn dochter my te lief toe. Wy
moeten dien jongen Heer eerst wat beter leeren kennen. Uit oude vriendfchap maakt men geen dochter ongelukkig. Het arme meisje zou, in haar onnozelheid , ja zeggen, en zou vervolgens zitten te zuchten en te lammeren over haar Vader, die dat diiig beter Lad moeten verdaan. Jammer, jam¬
mer is het. dat het meisje niet een jongen gewor. den is; dat de naam van Wildenhain zo moet uitderven (hy blaast het papiertje uit, daar hy de pyp
mede



Tweede Bedeyf.
is
mede aangefloken heeft) gelyk dit vlammetje, dat ik
hier uitblaas. Myne fchoone goederen ,
myn heerlyke aanleg, myne braave, welgezeeten boeren alles, alles in vreemde han¬
den! Dat is fpytig, recht fpytig.
VIERDE TOONEEL.
Amalia, in een morgenkleeding.
J
De Overste. Amalia, kusckt hem de hand. Goeden morgen, lieve Vader! s
Overste. Goeden morgen kindlief, wel geflapen? Amalia.
O, ja!
Overste. In de daad? zeer goed geflapen? niet een weinigje onrustig?
Amalia.
Neen; de muggen hebben my alleen een weinig om de ooren gegonsd.
Overste.
De muggen? nu daar is een hulpmiddel tegen; dan moet men maar wat Jeneverbesfen laaten bran. den. De muggen kan men eer verdryven dan de muizennesten.
Ci Am a«.



Tweede Bedryf.
43
Amalia, Neen Lieve vader! dat is niet fatfoenlyk.
Overste. Maar heb t gy niet wel lust gekregen cm te geeuwen?
Amalia. Ach, ja vader, dikwils.
Overste. Zo? dan is 'er, hoor ik wel, weinig te hoopen. Vindt gy hem niet fchoon ?
Amalia. Dat weet ik niet?
Overste. Weet gy niei, wat fchoon is ? of gevoelt gy niet wat fchoon is ?
Amalia.
Ja, maar ik heb hem met dat oogmerk nog nooit aangezien.
Overste.
Dat is erg genoeg toen hy gisteren avond
hier kwam wat dacht gy toen wel by u zelve?
Amalia. Ik was gémelyk; want ik was zo even met onzen Prediker naar den kleinen romanesken heuvel gewandeld, toen my de knecht zeer ongelegen kwam roepen.
Overste.
Ongelegen? Zo? Nu nog een vraag. ———
Hebt gy heden niet, zonder dat gy'er op dacht.
uw



Tweede Bedryf. 45
wïen gy deeze plichten vervullen kunt wel
nu, in Gods naam! ■ En anders daarvan geen
woord meer ! ■ (roept) Hendrik! (de
knecht komt.) Ga by den Prediker, en verzoek hem over een vierëndeeluur hier te komen, als zyne bezigheden het toelaaten. (De knecht wil gaan.)
Amalia. Wensch hem uit myn naam een goeden morgen!
Overste, ziet naar het uurwerk. Die Mynheer de Kamerjonker heeft duivels veel
tyd nodig om hem aan te kleeden. Hebt gy
reeds gedronken, Amalia ? fchenk eens in!
Amalia, gaat aan de theetafel zitten. Overste. Wat voor weder hebben wy ? Hebt ge al eens uit het venfter gekeeken ?
Amalia. O, ik was ten vyf uuren reeds in den tuin. Het is een zeer fchoone moigenftond.
Overste. Dan kon men een uurtje op de jacht gaan. Ik weet anders niet, wat ik met het mensch beginnen zal. Hy maakt my den tyd zeer lastig. Ha! daar is onze gast!
VYF.



Tweede Bedry Ir. 40
Frankryk ooit gezien heeft. Doch het is my niet langer mogelyk myn toorn te moderëeren. —=»—1 Ik geef hem tertïond zyn affcheid.
Overste, verzet'. Hoe een dertigjaarige dienaar ?
De Graaf. O wees 'er niet om bekommerd, ik heb reeds eeii
ander in petto een excellent mensch, hy fri«
feert als een ertgel!
Amalia. En de arme Henri moet weg om een kleinigheid?
De Graaf. Wat zegtgy, genadige Freule! Bagatelle?
Amalia. Een mensch uit zyn kostwinning zetten ? ■'■
De Graaf. Mon Dieu ! kan ik minder doen? heeft hy myj cm zo te fpreeken, niet uit myn pomade gezet? Amalia. ik bid voor liem.
De G r a a ta Uwe fentimenten verrukken my, maar men moet geen misbruik maaken van uwe goedheid De' mensch heeft een quantité kinderen, die met den tyd, wanneer zy tot een age mur gekomen zyn het werk voor vader kunnen opvatten.
I. Deel.
D
A w a-*



Tweede B e d r y f. 51
Overste. Ik heb daar een oud geweer, dat op het oog niet veel betekent ; doch myn vogel haal ik 'er mede
uit de lucht. ■ (Een bediende komt.)
Bediende. De Heer Prediker bid om verlof.
Overste. Nu fchielyk, Mynheer de Graaf, doe uw elerant jachtrokje aan, ik zal u terftond komen afhaalen. De Graaf. Ik vlieg, myn fchoone Freule! Het is een facri* fice, die ik uw Heer vader doe, dat ik voor eenige oogenblikken zyne aimable dochter verlaate. (Hy gaat heen.')
ö Overste.
Hoor Amalia! het zal niet nodig zyn dat ik met den Pastoor fpreeke, en dat de Pastoor met u fpreekt. Doch dewyl hy 'er toch is, zo laat ons alleen. Ilc heb ook nog iets anders met hem te fpreeken.
Amalia, in 't heen gaan. Lieve vader, ik geloof dat ik den Graaf nooit beminnen zal.
Overste. Zo als 't u belieft.
Amalia, den Prediker in de deur ontmoetende,
zeer vriendelyk. Goeden morgen, goeden morgen, lieve Heer Prediker ! (Zy gaat heen.)
Da ZE **



D e e. d e B £ d ?. y r, 6r F h i t s.
tndien gy een menschlievend hart hebt, zo geef tiiy een gulden.
O v e r I t e.
Voor de eerflemaal van myn leven fchryft my een bedelaar voor, hoeveel ik hem geeven moet. Frits.
Een gulden, genadige Heer! Gy bewaart daar. fnede een mensch voor wanhoop.
Overste. Myn vriend, gy zyt niet wel by uw zinnens kom, Heer Graaf!
De Graaf. Allons, mon Colonel'.
Frits.
Om Gods wil, myne Heeren, een gulden' om
twee menfchen het leven te redden! (daar
hy ziet, dat zy heen gaan, knielt hy neder) Eert gulden, myne genadige Heeren ! Gy zult nooit «te zaligheid van een mensch zo goedkoop koopen. (Zy gaan verder heen. Frits fpringt woedend met uitgetrokken zydgewecr op den Overfte aan, dien hj byade bont vat.) De beurs of het leven!
Overste, verfchrikt.
Hoe ? Wat ? He ! Help ! Help ! —(Eenige Jaagers fihieten toe en entwapenen Frits. De Graaf is intusfchen weggelopen) Struikrover!
Frits.



Vier de Bedryf. 215
geprent. Maar, Julia , Hendrik heeft my gezegd , dat zig een grysaart hier bevond.
Julia.
Hy zal daadelyk weder hier zyn; ik deed hem in dit vertrek gaan, om dat ik u gaarne eerst gefproken had. [Haar vader tederlyk aanziende.) Deeze
grysaart is ook een ellendige, ik heb zyne
belangens omhelsd , hy komt uwe vriendfehap affmeeken.
Montroze.
Myn vriendfehap! Ach! hem is dan zeker
niet bewust, welk noodlot my beftrydt; de vriend, fchap verbindt zig zelden met het ongeluk. Julia.
De zyne fchynt tegen alle de folteringen van het fortuin beftand , en fchoon zelve ongelukkig en van uwe tegenfpoeden niet onbewust , verlangt hy
niets vuuriger dan u te mogen zien. Ik had
echter myne redenen om hem dit voor eerst niet toe te ftaan.
Montroze. Waarom niet, Julia? Een vriend, die in myne ongelukken deelt, is my het grootst genoegen ! Julia.
Hier van ben ik overtuigd, myn vader ! maar het verhaal van zyne rampen zotide u welligt een treurig aandenken vernieuwen . waar over gy altoos heimelyk zugt by kende Lifimon, en
was ooggetuige van zyn noodlot.
O 4 Mon.



2i6" Montroze or de&Dankbaare.
Montroze. Lifimon! Ach. hoe verlang ik iets van dien grysw' te verneemen! Laat hem fpoedig binnen komen !
Julia.
TV"ze braave grysaart heeft het zelfde noodlot als Lifimon ondergaan.
Montroze. Maar Lifimon leeft immers niet meer!
Julia.
Ik.heb den dood van Lifimon nog uit zyn' mond niet vernoomen.
Montroze. Zou hy leeven? Welke een harsfenfchim! Julia.
Indien de woeste golven zyn leven nog gefpiard hadden, en hy, uit eene langduurige flaaverny cindelyk ontflaagen, in zyn vaderland was terug ge* keerd; zou dit onmogelyk zyn?
Montroze. Neen, Julia! zo veel geluk is de deugd hier op aarde niet befchooren.
Julia.
Wie kent de wegen der Voorzienigheid tot redding haarer fchepfel-n ? Ook beloont zy de deugd fom.vylen gedeeltelyk hier beneeden, om de ondeugd te ve.::ederen.
M o «■



Vïf di Bedryf.
237
maakt ons allen gelukkig! Zulke harten verdienen een meer dan menfchelyk eerbevvys.
Dumont. Met al myn hart, myn vader!
Montroze. Gy hebt gelyk, myn vriend , laat ons het allen doen !
Belval. Laat af! —— dit zou my te veel vernederen! >k heb niets beoogd, dan de deugd haar recht te
laaten wedervaaren. (Tegen Mevrouw FolmerS)
Dat nu uwe woede hen vry treffe! zie hen gelukkig in de armen der dankbaarheid!
Mevr. Volmer, wier woede, geduurende dit gefprek , op elk woord van Belval is tsegenoomen.
Ik kan niet meer. Monfler! had ik dit ooit
verwagt? Had ik dit immer van u kunnen
denken ? Ik ben verraaden, en myne magt is
te niet. Verdoemelyk goud! Hoe weinig is uw
vermogen , nu gy my niet wreeken kunt ! zege.
Viert de deugd dan altoos op u? Ik kan dit
gruwelyk geval niet overleeven. Myn boezem hygt van woede. Neen, ik kan hen niet
gelukkig zien. Ik moet. Ik moet my
wreeken. (Zy grypt in de uiterfte woede naar den degen van Belval, wil Julia doorftooten , en segt.) Ik zal my met haar bloed verzaden.
(Bef.



2;8 Montroze of de Dankbaare.
Belval rukt haar den degen uit de hand, en floot haar van zig af.)
Belval. Ontzinde, wat wilt gy doen ? Zyt gy dan een gezwooren vyandin der deugd ?
Julia.
Om 's Hemels wil, myne Tante, bedaar! ——— Mevr. Volmek.
Ik bedaaren ? neen nooit ik zal niet
rusten voor dat ik wraak genomen heb. Ik
moetmy wreeken,of fterven. (k kan hen niec
gelukkig zien ! (Zy gaat woedende het Tooneel op en neder: ziet alle de omftanders met haat en afgry. zen aan, vertrekt, als buiten zig zeiven van woede , en zegt tegen Montroze in het heengaan.'') Waan niet dat ik ongewroken fterf, of dat gy gelukkig zyt!
ZESDE TOONEEL.
De voorigen, behalven Mevr. Volmee.
Belval. * Heeft immer de aarde zulk een monfter voort, gebragt? ach , waartoe brengt de heerschzugt den mensch niet! {Tegen Montroze.) Gy waart volkomen ongelukkig geweest, zo ik van den Hemel het geluk niet had genoten van u te kunnen redden. Maar laat' ons haar trachten te vergeten. De tyd •n het onvermogen van zig te wreeken zullen haar
wel



V ïf d e Bedryf.
53 <!
tvel weder tot reden brengen , terwyl zy, en alle anderen, die haar gelyk zyn , alcoos by elk weldenkend mensch in verachting zullen blyven, daar uwe belcnglooze erkentenis fleeds anderen ter naarvolging zal aanfpooren , en doen werkzaam zyn in edelmoedige daaden.
Lisimon.
Ach gaave dit de Hemel, dan zou de faamenleving eerst indedaad gelukkig worden! maar wat wil Hendrik ?
ZEVENDE TOONEEL.
De voorioen, Hendrik.
Hendrik. Ach, Mynheer! Kom tog fpoedig uwe zuster te hulp ! zy is in het portaal , toen ik haar wilde uitleiden, bezweken ; het fchynt als of de dood haar op de lippen zweeft!
Julia.
Ach , myne Tante, moet uwe onmenfehelyke boosaardigheid zelfs ons de traanen afpersfen!
Montroze. Laat ons tot haare hulp fpoeden , en teven»
den Hemel vuurig danken dat hy ons , na
zo veele flaagen , een geluk doet genieten, daar het meufchelyk vooruitzicht niet op dorst hoo.
pen,



24o Montroze op de Dankbaars.
pen, en dat, fchoon met bitterheid wegens myna zuster vergezeld , ons een aanhoudend heil doet verwagten.
Einde van het vyfde en laatjle Bedryf, j



L O U I Z A
E N
V O L S A N.
TOONEELSrEL i »
DRIE BEDRYVEN.
I. Deel,
?E1V



VERTOONERS.
De Graaf van Volmar. Volsan, zoon van den Graaf. Sophia, Nicit van den Graaf. Dorimont, Schilder. Louiza, Dochter van Dorimont. Nanette, de Fbedfter van Louiza. Kaeel, Knecht van den Graaf.
Het Tooneel is in Duitschland.









LOUIZA
E N
V O L S A N.
EERSTE BEDRYF.
Het Toonecl verbeeldt een geftofeerde Zaal, in het huis van den Graaf.
EERSTE TOONEEL.
Sophia, alleen, zittende te borduuren.
Hoe beklaaglyk is myn toeftand! Ik bemin Volfan, ja, ik bemin myn' neef-, te vergeefs zoek ik voor my de indrukfclen te verbergen, die hy op myn hart gemaakt heeft; zy ontftonden in myne ziel op het eerfte oogenblik dat ik hem zag, toen zyn vader my uit het klooster bragt, en my in dit huis myn intrek deed neemen. Ik wilde niet dan vriendfehap gevoelen voor mynen neef; en hy! hy bemint eene
andere: ik kan 'er niet meer aan twyfelen hy heeft het my zelve gezegd ; (zj ftaat op) en ik moet zyne , voor my zo wreede, geheimen aanhooren! Dit vertrouwen, dat hy in my fielt, de banden van het bloed, die ons verecnigen , alles verpligt, alle; ■ •<2 2 bigdt



141
Louiza en Volsan.
biedt my, om hem van deeze ongelukkige drift, die hy voor de dochter van den ('childer Dorimont
heeft opgevat , aftetrekken. Indien hy
bemerkte . dat.ik hem beminde, zou hy mogelyk vermoeden , dat myne raadgevingen uit eigenbelang voortkwamen. En wat zou hy dan van my denken? Ach. ik zou van fchaamte en fmarte fter-
ven. Dan,' komt hy: verbergen wy, zo veel
mogelyk is onze ontroering voor hein.
TWEEDE TOONEEL.
Sophia, Volsan.
V o l s a n.
Ach , myn waarde Nicht!
Sophia. Wel nu, Volfan?
V o l s a n.
Gy ziet den meest gefolterden en befluiteloosten der mannen voor uwe oogen.
Sophia
Indien de vertroosting der vriendfehap uw leed kan verzachten; fpreek, ik zal alles doen, wat in myn vermogen is , om de rust in uwe ziel te herftellen.
Volsan. Zo dikwils ik in uwe tegenwoordigheid ben, waarde Nicht, komt het my voor, als of ik minder ïvde; gv hebt iets in uw voorkomen, dat zo veel " ' &1 deel



Eerste Bedryf, 2 is
deel neemt in myne fmarte. Als ik u de hevigheid myner liefde voor Louiza , en de tederheid van haare wedermin affchilder, befpeur ik maar al te wel, dat gy niet minder aangedaan zyt dan ik, en zelfs , in dit oogenblik, zie ik de traanen in uwe oogen. Had ik myne zwakheid aan een man vertrouwd , hy zou dezelve met ftrengheid doorgehaald hebben, verheugd in zich zeiven gelegenheid gevonden te hebben, om zich eene verwaande meerderheid boven my te kunnen aanmaatigeudoch uwe raadgeevingen zyn te kiesch om myne eigenliefde te kwetzen. Gy beklaagt my in uw hart: gelukkig hy, die de tedere genegenheid van uw hart zal waardig zyn!
Sophia. Laat ons toch alleen van u fpreeken, en hooren wat uwe verlegenheid thans ichynt te vermeerderen. Volsan. Het is de geringe vordering myner poogingen. Sedert agt»dagen heb ik Louiza niet gezien, en ik; gevoel, dat ik haar (Terker dan ooit bemin. Ach, waarde Nicht, maak toch, zo het mogelyk is, eens een einde aan myne befluiteloosheid!
Sophia, zich bedwingende* Ik kan my gemaklyk voordellen alle de fmarten,
die een teergevoelig hart moet lyden ! wat zal.
ik u meer zeggen? Welk een hartzeer voor uw' vader , zo hy uwe gevoelens ontdekte ! Gy zyt zyn eenigfte zoon, zyn eenïgue hoop. Gy zelf Volfan, gy zyt eerzuchtig!
q 3 Vol-



246 Louiza en Volsan.
Volsan.
Ach, zo men eerzuchtig heet, als men vanbegeerte brandt, om alle zyne krachten, alle zyne zielsvermogens aantewenden, om nuttig te zyn aan zyn vaderland; ja, dan ben ik eerzuchtig, en niemand kan het meer zyn dan ik.
Sophia.
Gy weet, hoe zeer men in ons vaderland ingeno. men is met het vooroordeel der afkomst. Indien gy zulk een ongelyken echt dagt aan te gaan» zou de weg tot eer en aanzien altoos voor u gefloten zyn.
Volsan.
Ik weet op welke eereposten myn afkomst my een recht van aanfpraak geeft, maar ik flel my ook aan den anderen kant de wanhoop van Louiza voor. Waarom ben ik niet in zulk een ftand gebooren, waarin men aan niemand rekenfchap verfchuldigd is dan van zyn eerlykheid? Ongelukkige Louiza, ik bedroog ui —— Zy denkt dat ik federt agt dagen op ons landgoed ben.
Sophia.
Hoe moeijelyker de omftandigheden zyn, zo veel
te meer moet men den moed verdubbelen Ik
gevoel zelve dat 'er omftandigheden in ons leven voorkomen, die veel moeds van ons vorderen. * Volsan.
Zoude ik Louiza op zulk eene vernederende wyze verhaten• ....
S o.



Eerste Beurt e. 247
Sophia, En zo gy haar wederziet ....
V 0 l s a n. Ach, myn waarde Nicht, zo gy alles wist! —m Vorm u tocli geen ongunftig denkbeeld van Louiza ; haar fchuldeloos hart voedde ni oit eenige
argwaan , zy is geheel liefde. Deeze ongeluk-
kige . te veel vertrouwende op myne beloften achc zich reeds de echtgenoote van haaren minnaar 1 En!
Is zy het niet? Weet —- (Ter zyde.) Hemelt
wat wilde ik zeggen ?
S o p 11 1 a, ter zyde. Hoe vreesfelyk is myn toeltand!
Volsan. Daar is myn vader!
DERDE TOONEEL.
Sophia, de Graaf, Volsan.
De G r a a f. Ik ben verheugd u beiden hier te vinden. Goeden dag Nieht; Volfan, ik heb voor u.bekomenhet geen gy wenschte.
Volsan. Ach, myn vader, hoe veel ben ik u verplicht! Ik zal dan welhaast een meer onderfcheiden rang bekleeden.
De G r * a r. Daar ziet men de jeugd! Myn zoon, daar gy Q 4. thans



272 Louiza en Volsan.
't fchreijen! zie . 't ;s waarlyk als of gy myn hart ver-
fcheurt. Ach . uw hartzeer zal uwe arme min
nog den dood kosten
L : i z a de oogen van Nanette afdroogend;. Wisfchen wy onze traanen af: daar is myn vader.
TWEEDE TOONEEL.
Louiza, Dorimont, Nanette.
Louiza.
Vader komt gy werken ?
Dorimont.
Ja, kind, ja, lieve Louiza. Zo , waart gy
hier, goede Nanette; hebt gy eenigen voorraad voor ons medegebragt?
Nanette. Zy hebben my niet meer dan de helft gegeeven van het geen wy nodig hadden; zy zeggen dat het de laatfte reis is, dat zy u borgen ; ik weet niet waar ik het morgen haaien zal.
Dorimont. Zy behoeven niet bevreesd te zyn, dat ik niet betaalen zal. Hebt gy hen niet gezegd, dat ik voor meer dan duizend gulden werk onder handen heb ? Nanette. Zy breeken daar hun hoofd niet mede; hebt gy uitzicht om eehig geld van uwe fchilderyen te maaken? Het geld is zo fchaars! Heb ik 'er door de
gaat-



* T«Ei DE BOHYfi S73
gantfehe ftad niet mede rond geloopeh ? Myn man zaliger was ook een fchiider van zyn beroep; maar als hy geen naamen of uithangborden te fchilderenhad, dan maakte hy afbeeldingen van Vorften en Krygsheldten, die altyd nog al wel verkogt wierden; wy waren nooit verlegen om ze aan den man te helpen. Als hy nog leefde, zoude hy u, fchoon gy 'er onè'indigmaalen meer dan hy van weet, een lesje kunnen geven.
Dorimont.
Goede vrouw laat ons alleen.
Louiza. Nanette, ik had u gezegd, het werk , dat ik desZen avond afgemaakt lieb, mede te neemen. Dorimont.
Ik heb het haar verboden. Laat ons alleeii,
min! laat ons alleen.
Nanette, heengaande. Ach, lieven Heer!
DERDE TOONEEL,
Dorimont, Louiza.
Dorimont. Gy zyt van 't werken afgemat, myn kind, dit i«
de reden van uwe kwynende gezondheid. ■
Voorheen waart gy zo levendig,zo vrolyk! dat vertroostte my in alles; ik weet dat gy thans gantfehe nachten met werken doorbrengt; dat zal ik niet meer ge, I. Deel. S ' doo-



2 "4 Louiza en Volsan.
doogen. —■— Ik weet dat gy om m'vnent wil uw
werk doet verkoopen. Ii< verfta du niet arme
Lo.uza uwe handen onderhouden dikwerf
Uw' vader, tenvyl andere vaders aan humie kinderen alles geven , wat hunne jeugd kan fireelen.
L (l l) i z a
Is het uw fchuld, \ader, dat niemand uwe kunst betaalt ?
Dorimont. Ja, myn kind, ik had een ambacht moeten 'eeren; ik had geen kunst moeten beöeffer.en waarvan de genie alleen de fchoonheid kan gevoelen en waarde-eren.
Louiza.
Ach, denk daar niet aan, en begeef u flegts aan 't werk.
Dorimont, gaat tiaar zyn fchilderëzel', ert Louiza neemt haar borduurwerk onder handen. Gy hebt gelyk; onder het werken heb ik minder
gevoel van myne fmarte. Ja, als ik daar zit,
met het oog op myn doek gevestigd, en myne ziel met het levendig gevoel myner kunst vervuld; als ik dit penceel, deeze kleuren , waarmede ik alles kan doen zien , wat ik zo levendig gevoel , in myne handen neerüe-; ia, als ik door eene gelukkige navolging de waarh.iii der natuur denk te bereiken, dan maa t zich ec-n edele drift meester van myne ziel, dan trotfter ik delaage dckwyze en den tegenspoed; en ik zoude my zelfs den gelukkigflen dermen-
fchen



Tweede B e d r y ?. 275
Tclien achtten, zo ik wist dat myne Louiza gelukkig ware.
Louiza, opftaande en hem omhelzende* Als of ik het niet ware, wanneer ik by u ben.
VIERDE TOONEEL*
Dorimont, Nanette, Louiza.
Nanette, met drift komende aanhopett. D.iar is by! daar is hy!
D o r i m o n f.
Wie dan?
Nanette.
Mynheer Volfan.
Louiza, ter zyde,} Ach! ik herleef.
Dorimont. Kost gy ons dit niet wat zagter zeggen?
VYFDE TOONEEL.
Dorimont, Volsan, Louiza.
Volsan, verlegen. Goeden dag, Mynheer Dorimont! —— GOS» den dag, Juffrouw Louiza.
Dorimont. Wees welkom, Mynheer Volfan.
Sa V d te



276 Louiza en Voisin
Volsan.
Wel hoe gaat het met de kunst, zedert ik
het genoegen niet gehad heb u te zien? Hebt gy «enig nieuw werk gemaakt?
Dorimoht.
Myne verbeelding en myn penceel ftaan nooit ftil
• ik heb eenige nieuwe denkbeelden gevormd,
ik heb eenige fchetzen gemaakt; het zal my aangenaam zyn 'er uwe gedachte over te hooren; ik ga ze u haaien. Kind, houd den Heer Volfan zo lang gezelfchap , terwyl ik myne teekeuingen ga zoeken.
ZESDE TOONEEL.
Volsan, Louiza.
Louiza, zich in de armen van Volfan werpende. Ach! Volfant
Volsan. Ach Louiza ! hoe bevindt gy u?
Louiza. Wél 5 ik ben immers by u ?
Volsan. Waarde vriendin!
Louiza. Lieve echtgenoot.
Volsan, ter zyde.
Welk een naanü
L o u»



Tweede b2dry f. 277
Louiza. Ach, gy zyt het immers reeds. ——- Ik mag hem «!an wederzien ; ik dacht hem voor zyne Louiz* verlooren.
Volsan, ter zyde. Is het mogelyk, haar immer te verlaaten?
Louiza, met eene naïeve ongerustheid. Myn vriend, ik vind u veranderd; uw gelaat is
verbleekt, uw ftem verzwakt uwe hand beeft.
Hebt gy eenige kwelling? Ach! zeg het my
toch ,• fpreek , of ik zal denken, dat gy my niet meer bemint.
Volsan. verlegen. Koor , Louiza! (Ter zyde.) Ach! wat zal ik haar
zeggen? (Overluid.) Hoor die eer, waarop
de waereld zo veel prys fielt, cieeze haatelyke eer koopt men dikwils zeer duur; men moet haar fom ■ tyds met het geluk van ons gantfehe leven betaalen. (Ter zyde.) Ik durf 'er niet meer van
zeggen. (Overluid.) Maar, Louiza, wat ook
myn lot zyn moge, ik heb beloofd u tot myn IaatT ften levensfnik te beminnen ,- het zal my niet moeij.Iyk vallen deeze belofte natekomen.
Louiza.
Waartoe 'er my van te verzekeren ? Ik be-
g-ryp u niet. Zoudt gy door eenig ongeval
gedreigd worden? Maar, wat zoudt gy kunnen vree-, zen, daar gy my altoos zult beminnen, en van myne wedermin voor altoos verzekerd zyt?
S 3 Vol-



a8ï Louiza en Volsan.
Volsan onthutst. Laat ons van deeze voorwerpen niet meer fpreeken; Mejuffrouw u e dochter is 'er van aajige» daan.
Dorimont, met yver en vertrouwlykheid voort' fpreekende.
ö, Ik heb niet te vreezen, dat de een of ander booswicht haar zal zoeken te verleiden. Zie, Myn. heer Volfan , zie deeze tekeningen ! Om de ongelukken voortekomen, die gevolgen van de verlei. ding zyn, moet men ze aan een ieder laaten zien; dergelyke Hukken moesten nationaal worden , en ieder huisvader moest met deeze nuttige tafereelen zyn kamer verfieren; zy zouden fpraakelooze Romans zyn, welker zedelyk doelwit van een allergewigtigst belang zou zyn voor het geluk en de rust. der huisgezinnen. Zie —' {een ttkening in handen neemende.*) hoe droevig, kwynend en verdagen deeze het autaar omhelst, dat zy met traanen van berouw
bevi chtigt. (Hem een andere vertoonende.)
Deeze. . .
L o u r z a met een [nikkende [tem.
Myn vader! myn vader! Ach' — Zy
valt in fiaauwtc.)
Volsan. è Hemel! zy heeft het gebruik van haare zinnen verlooren.
Dorimont.
Myne dochter! Help -— Ach,hoe dwaas
ben



Tweede Bedryf. 283
ben ik geweest om van deeze tafereelen te fpree. ken! Nanette! Nanette! help!
AGTSTE TOONEEL.
Dorimont, Volsan, Louiza, Nanette.
Nanette, komende aankopen.
Ach! zy is dood; myn arm kind!
Dorimont, Nanette terug ftootende, die zich op Louize geworpen heeft.
Laat af, goede vrouw, zy moet lucht hebben.
VotbAn. na eenigftilzwygen, Zy opent haare oogen weder.
Dorimont, met tederheid. Myne dochter! myne lieve dochter, hoor de (tem van uwen vader, die in wanhbop is, dat hy u deeze aandoeningen veroorzaakt heeft.
Nanette.
Zy leeft. Ach, goede hemel!
Louiza, verwildetd. Weg met deeze tekeningen ! - Ach, wat ik u fraeeken mag, neem weg, neem weg deeze tekeningen!
Volsan, ter zyde. Myn hart is verfcheurd ; de ysfelyke Hem der wroeging doet 'er zich in hooren.
D o-



s34 Louiza en Volsan.
Dorimont, tegen Nanette. Brengen wy haar in haare kamer.
Nanette.
Ja, ja.
(Zy brengen Louiza weg.)
NEGENDE TOONEEL.
Volsan, alleen.
Ongelukkige! dit is uw werk. Ik zal my
aan de voeten van myn' vader werpen, ik zal hem den (laat van dat ongelukkige meisje openbaaren. — Wat het my ook kosten moge; ja, ik zal het hem openbaaren. Zoude eene valfche fcfiaamte my nog wederhouden? Neen, al wierd hy niet getroffen door haaren toeftand, hier is een (tem, die alle an» deren doet zwygen. Waarom heeft zy niet eerder gezegepraald! Zoude 'er een hart kunnen zyn , dat koel genoeg, dat wreed genoeg was om my te laaken? Maar ik hoor niets: zou zy erger zyn? (Hy luistert aan dc deur.) Zy fpreekt — haar vader antwoordt haar. (, Op zyne kniên vallende.) God ! die haar het leven wedergeeft, ontfang gy myne gelofte van haar het myne op te offeren.
T I E N-



Tweede Bedrtt. 28J
TIENDE TOONEEL.
Volsan, Dorimont, komt uit de kamer van Louiza, waarvan de deur aan de rechterzyde van den aanfchouwer is.
Volsan. Wel nu, Mynheer Dorimont?
Dorimont. ó Het is niets; diergelyke zaaken zyn flegts het uitwerkfel van een oogenblik; zy had zich afgemat met werken, zy wandelt thans in haar kamer; zy is zo bedaard, als of 'er niets gebeurd was.
Volsan, ter zyde. Het is de kalmte der wanhoop; gaan wy.
Dorimont. Gaat gy heen?
Volsan, in een ontroering die hy zoekt te ie. dwingen.
Ja, het is reeds laat. — Ik zal het binnen kon hervatten; ik ben zo aangedaan van het voorgevallene het belang dat ik flel, dat ik moet
ftellen in het geen u aangaat. . Zy is beter
zegt gy, zy is beter! Ach, Mynheer! zorg'
zorg toch wel voor haar. (Hy vertrekt.)
Dorimont.
Beveelt men dit aan een' vader?
E L F-



aSS Louiza en Volsan. ELFDE TOONEEL. Dorimont, Nanettr.
Dorimont.
Wel nu, Nanette?
N a n e t t e.
ó, Mynheer is hy reeds vertrokken? Zy
zit aan haar tafel.
Dorimont.
Ga heen, goede vrouw, ga heen —— ik zal by haar komen. (Zy vertrekt.)
TWAALFDE TOONEEL.
Dorimont, Louiza, die uit haar kamer komt.
Dorimont. Zyt gy daar, myn kind?
Louiza, zich bedaard houdende.
Ja, vader ja, my deert vol (trekt niets meer.
Dorimont, haar omhelzende. Myne arme Louiza!
Louiza, befchaamd en ongerust.
Lieve vader! Ik zal myn werk gaan haaien.
(Zy gaat met ontroering in haar kamer.")
DER-



Tweede Bedryf. ' DERTIENDE TOONEEL.
D0/1 imokt, alleen; vervolgens L 0 u'1 z a.
Dorimont.
Ik heb ongelyk gehad; haare verbeeldingskracht wo-dt alte k-ve dig aangedaan door de indrukfeli van buiten: ik had haare teergevoeligheid moeten ontzien. Het zal niet weer geheuren. Laat ons deeze tekeningen, die myne Louiza zo veel ontroering veroorzaakt hebben , weder bergen. (Hy be. fchouwt onder het bergen. zyne tekeningen nogmaals • intmfchen gaat Louiza het tooneel met vooi zichtig 'teid 0 'er, uit vieeze van bemerkt te worden; zy vertrekt *n haast, nadat zy by de deur gekomen is, en maakt eene beweging, die te kennen geeft, dat zy haar befluit genomen heeft; zy laat de deur open. Laat ons aan 't werk gaan; ik heb heden nog niets gedaan. ( Hy gaat voor zyn ezel zitten , zo dat hy met zyn rug naar de deur van de kamer gekeerd is; hy fchilaert.) Myne arme dochter! Ach , zonder haar vvaare ik alleen op de waereld.
VEERTIENDE TOONEEL.
Dorimont, De Graaf.
De Graaf, ter zyde, zonder van Dorimont ge.
zien te worden Die ongelukkige vader! Zyne gerustheid treft my. Zy zal moeder worden! Dit is alles wat Vol¬
fan



aS8 Louiza én Volsan.
fan in zyne ontroering rny heeft kunnen z?g*en f De fouten der kinderen te herltelien, is dan de post der ouders. En hoe veel kieschheid wordt hier dikwils niet toe vereischt? Welke voorflagen zal ik aan deezen man doen, zo hy een eerlyk hartheeft? —, (Overluid.) Mynheer! Mynheer!
Dorimont, opftaande. Ho, Mynheer! Tot wien heb ik de eer te fpreöken?
De Graaf. Ik ben de vader van een uwer leerlingen, vaii Volfan.
Dorimont. Vergeef my, Mynheer de Graaf, uw zoon gaat bp 't oogenblik van hier.
De Graaf. Ik heb hem digt by utf huis ontmoet, hy heeft my geiproken Myn zoon is zeer op u ge¬
field, Mynheer Dorimont.
Dorimont. Ik weet, dat hy my genegen is, en ik heb oolf zeer veel achting voor hem:hy heeft een gevoelige ziel , een levendige verbeeldingskracht, en zelfs genie; hy is een groot liefhebber der fchilderkunst; hy is de eerlykfle jongman, dien ik ooit gekend heb.
De Graaf, ter zyde. Kan men het hart van een vader gevoeliger arm. tasten ?
D o-



Tweede Bedryf^ 2f9
Dorimont. Ik wensch u van harten geluk, Mynheer de Graaf dat gy zulk een zoon hebt, als Mynheer Volfan is.'
De Graaf, ter zyde. Hoe zal ik hem zonder eenige voorbereiding ze"-.
gen? (Overluid met verlegenheid.) Mvfiheer
Dorimont, mag ik het genoegen hebben, da: gy deezen avond by my komt eeten?
Dorimont, (rondborstig.) Neen, Mynheer de Graaf, ik zal die eer niet hebben.
De Graaf.
Waarom niet?
Dorimont.
Ik zal, indien gy het begeert, de eer hebben, by u te komen , om te hooren wat 'er van uw' dienst is.
De Graaf.
Mag ik de reden niet weeten, die u verhindert myne uitnodiging aanteneemen?
Dorimont, met deftigheid.
Vergeef het myne rondborstigheid en myn zon. derling karakter; maar als groote Heeren een' kun. ftenaar aan hunne tafel iioodigen , is het gewoonlyk alleen om hunnen hoogmoed te ftreelen. Zy kunnen zich nooit geheel tot ons vernederen.
De Graaf.
Doe my meer recht!
I. Deel.
X
D 0-



251 Louiza en Volsan.
hoop, waarmede de begoocheling haare niet genoegzaame ondervinding gevleid had
Dorimont, altoos met gerustheid, doch verwonderd.
Dit is dikwerf de fchuld der ouders; ik voor my heb nimmer met myne dochter te veel ftrengheid gebruikt: myne bezigheden, myne kunstoefening, hebben my, wel is waar, niet toegelaten zoveel zorg voor haar te draagen, als myne vrouw, zo zy in 'c leven ware gebleven, zou gedaan hebben; maar wy zyn vrienden ; en ik ben verzekerd, dat zy my de eerfte neigingen van haar hart zou ontdekt hebben: ó ik ben volkomen gerust.
De Graaf.
Dit is het menfchelyk hart kwalyk kennen: geloof vry, dat in zulk een gevaarlyke en kiefche zaak, de dochter, die haar vader het meest bemint, altyd het achterhoudendst is, zo zy door hem niet voorgekomen wordt, 'Er is zulk een afftand tusfchen ons en oiize kinderen. De befchroomdheid, de gewoonte van ontzag en eerbied fluit hen den mond, en dikwils heeft de liefde reeds veel veld gewonnen, eer een vader het gewaar wordt.
Dorimont, met groote verwondering.
Mynheer! hoe fchielyk is ons gefprek
veranderd!
De Graaf. Daar wy nu juist over dit ftuk fpreeken, zo zeg my, Mynheer Dorimont, indien een' man van aan-
zien,



Tweede Bedryf. 293
zien, met de bevalligheden van uwe dochter inge. nomen, zich by haar bemind had weeten te maaken, su
Dorimont. Dat is een vreemde vraag.
De Graaf.
En dat
Dorimont, driftig.
Prins . Graaf of Marquis, hy die myne dochter had zoeken te verleiden. . . .
De Graaf, op een vriendelyken toon. Bedaar, Mynheer Dorimont.
Dorimont, met veel nadruk. Wat raakt my de rang ? Ik ben mensch en burger ; en op deezen titel heeft niemand het recht my ïtralfeloos te hoonen.
De G r a a f. Tusfchen twee zeer jonge en gevoelige menfchen is 'er geen andere verleider dan de liefde . .
D 0 r 1 m o n t, met ongerustheid. Ik ontfang in myn huis geen mensch die boven myn' ftaat verheven is, dan Mynheer uw' zoon, die fmaak in myne kunst heeft, en dien ik voor een
eerlyk man houde. Maar, Mynheer de Gra^f,
het is niet zonder reden, dat gy my met een bezoek
vereerd hebt het is niet zonder eenig
inzicht, dat gy ons gefprek deeze wending T 3 ge.



294 Louiza f. n Volsan.
gegeven hebt; het is niet zonder oogmerk, dat gy my die vraag doet.
De Graaf, met edelheid en goedheid. Geef my uwe hand; fpreeken wy als mannen en
als vaders hoor my bedaard aan. (Men ziet
Nanette over het tooneel naar de kamer van Louiza, gaan.)
Dorimont, Jlerk aangedaan.
Ik luister.
De Graaf. Myn zoon bemint uwe dochter.
Dorimont» Is het mogelyk!
De Graaf. En hy wordt van haar bemind.
Dorimont. Ach! wat zegt gy my ?
De Graaf,
De waarheid.
Dorimont.
En hoe?
De Graaf. Weet dan.... (Men hoort een gHt en Nanette kmi zeer verwilderd op het tooneel.)
¥ Y F-



Tweede Bedryf, 295
VYFTIENDE TOONEEL.
Dorimont, De Graaf, Nanette.
Dorimont. Nanette , wat betekent dat geweld ? deeze wosstt houding? Wat deert u? Waar gaat gy heen? Nanette. Ach! Mynheer, hebt gy haar gezien? Weet gy waar zy is ?
Dorimont. Wie ? Wat wilt gy zeggen ?
Nanette. Zy is niet in haare kamer.
Dorimont. Myne dochter?
De Graaf, ter zyde.
è Hemel!
Dorimont, met droefheid en verwondering. Zou zy uitgegaan zyn ? Zy gaat nooit uit. Waar
zou zy naar toegaan zyn? naar het geen ik
hoor, na die flaauwte....
De Graaf. Zo als ik in uw huis kwam, heb ik 'er een jong
meisje zien uitgaan mogelyk ....
Nanette met levendigheid. Och ja, Mynheer, ja, dat is zy zelve.
Dorimont, op een treurigen teon. Zou zy uitgegaan zyn?
T a Na.



ig6 Louiza en Volian.
Nanette, weenende.
Myne Louiza, myii arm kind!
Dorimont, driftig tegen Nanette. Waarom hebt gy haar verlaaten ? gy moet haar
wederviuden laat ons haar zoeken ik
vlieg. Vergeef my, Mynheer. — Ach,
waar is zy? Waar is zy heen gegaan? (Ily
vertrekt.)
Nanette, altyd weenende. Ja zeker, nu kryg ik de fchuld; men wordt fraai beloond voor zyne dienden — en die arme Louiza ! ö, ik zal het belterven, ik zal het bederven, dat is zeker.
(Zy vertrekt.)
ZESTIENDE TOONEEL.
De Graaf, alleen.
Is dit dan het zo zeer benyde , het zo wenfehelyk geluk van kinderen te hebben! dit ongelukkig
meisje vlucht uit het huis van haar vader. —
Hoe beklagenswaardig is hy! Ik was gereed
om hem alles te zeggen — ik geloof dac
deeze onvoorzigtige vader een eerlyk man is. Hy fdiynt wat trotsch, doch tevens rondbordig, en gevoelig van hart. Maar zyne dochter! zulk een mis* ftap moet het gevolg der ondeugd of van de Ichiïldelooste onnozelheid zyn. Moet ik nu naar deftem der menfehelykheid luisteren , die zich in myn hare doet hooreh, of moet ik my met al de magt, die de
na-



Tweede Bedryf. 297
natuur en de wetten my over mynen zoon gegeven hebben, wapenen? Ach, in de onzekerheid, waarin ik my bevind, is het laatste het veiligfte voor myn eer en voor zyn geluk. Zo 'er eenig middel is, om zo veele ongelukken te herftellen, zal, hoop ik, de hemel ze my 'inboezemen ,• maar wachten wy ons een blind medelyden gehoor te geeven, waar. van de gevolgen veel noodlottiger voor myn huisgezin zouden zyn , dan de rampen, welke ik daar door zou hebben willen voorkomen.
Einac van het tweede Bedryf.
DER-



soS Louiza en Volsan.
DERDE BEDRYF.
liet Tooneel verbeeldt de zelfde kamer, als in het eerjle Bedryf, gejloffeerd met een tafel, ftoelen enz.
PERSTE TOONEEL.
Sof ui a, alleen.
Myn Oom heeft myn geheim ontdekt. En,
konde hy dit ook niet duidelyk genoeg in myne
oogen, in myne ontioering leezen ? Vollan,
ongelukkige Volfan ! uw hart behoort aan een andere, en ik/ou u trouwen'. — Neen, neen Liever my voor eeuwig van het menschdom afzonderen! JLenpourtrait uit haar zak haaiende?) Dit is dan zyn beeldtenis , dat dierbaare beeldtenis, dat ik niet meer aanfchouwen
moest, dat ik voor altoos uit myn hart moest
■wisfchen ! Als ik dus alle de trekken van zyn gelaat voor myn' geest breng, dan gevoel ik eene zachte,
doch tevens fmartelyke aandoening. 'Het
pourtrait nogmaal befckouwende.) Hy is 't ——.
fey is 't zelf; en echter hoeveel verfchil is'er
nog tusfchen dit en het origineel! (Zy legt het pourtrait op de tafel.) Wenden wy onze oogen van dit beeld
af



Derde Bedryf. 299
af — deszelfs gezicht doet my te flerk aan.
Myn hart is goed ik ben niet gebooren om
te haaten , en echter geloof ik dat ik eenige opwellingen van haat gevoel tegen haar, die het hart van Volfan heeft ingenomen.
TWEEDE TOONEEL.
Sophia, Karel.
Karei,, in de kamer komende» Een jong meisje verzoekt om u te fpreeken, Me. juffrouw.
Sophia.
Wie is zy?
Karel.
Dat wil zy niet zeggen zy weent —— ik
geloof dat zy een weinig ylhoofdig is; meta
moet raedelyden met haar hebben.
Sophia. Verneem toch wie zy is!
Louiza, achter het tooneel.
ik wil hem fpreeken ik moet hem fpreeken.'
Karel. HGort gy haar wel, Mejuffrouw ?
Sophia, ter zyde.
Zou zy het zyn ? Zo zy het ware ——
Uverluid) laat haar binnen komen!
DER-



303 Louiza en Volsan.
DERDE TOONEEL.
Loui za, Sophia.
Louiza. Ach, Mejuffrouw! ik val voor u te voet, ——
Mejuffrouw , hoor my toch hy behoort my
indien gy wist ach, Mejuffrouw, men
zegt dat gy (Sophia wil kaar opbeuren) Neen
neen, ik zal van deeze plaats niet opflaan, eer gy my verhoord hebt.
Sophia, op een beevenden toon.
Staa op; ik bid u , ffaa op wat begeert gy?
Louiza , met eene eenvoudige tederhartigheid. Geef hem my toch weder!
Sophia.
Wien ?
Louiza. Hy , die voor my alles is; hy, die my behoort.
Sophia,- ter zyde.
Ik bedroog my niet zy is het zelve.
Louiza, met openhartigheid en wanorde.
Ik ben de dochter van Dorimont. Ach!
myn arme vader! Wie weet waar hy thans
is? — hy zoekt my zekerlyk. — Hy zalwanhoopig zyn. Ach Mejuffrouw,heb toch medelyden met my! Sophia, Wat kan ik voor u doen?
L o u-



Derde Bedryf.
Louiza, met vuur. Ik ben het, wien hy behoort, door zyne beloften
en door een band geef hem my toch weder.
S o p h i k, ter zyde. Ach, hoe fterk bemint zy hem ook!
Louiza, [nikkende. Gy fpreekt alleen tegen u zelve. — Verwaardigt
gy u niet tegen my te fpreeken ? Men hoort
my niet, men wystmy af; men verfmaadtmy
Ik ben echter wel te beklaagen!'
Sophia, Louiza's traanen afwisfchende. Ween zo niet, wees bedaarder.
Louiza, met wanorde.
Neen myn verftand begeeft my , fa
wenschte dat het nooit wederkwam —_ ik wenschte dat alles, wat is, niet beflond dan in myne verheel
ding ik wenschte wat zou ik niet
wenfchen te zyn , om Volfan niet te verliezen!
Sophia, op een fmartelyken toon. En gy eisclrt hem van my ?
Louiza, met vuur. Mejuffrouw — hy heeft my van u gefprooken hy heeft my gezegd, dat gy goedhartig, edelmoe. dig waart men wil, dat gy hem trouwt, öHemel, het leven te beneemen is niets maar iets
te ontneemen, dat meer dan het leven is dat alles is ———
S o.



j02 Louiza en Volsan.
Sophia. Om 'shemels wil , Mejuffrouw, wees toch be, daard!
Louiza.
Hoe zal ik bedaaren , voor1 dat ik weet
ach! zo gy wi>t ik moet, ik moet Volfan
hebben, of ik ft erf.
Sophia, met veel gevoel.
Gy verfcheurt myn hart! — Omhels my —
haat my niet, arm meisje! Ik wenschte
dat het van my afhing. Zo gy wist wat geweld
zich myn hart moet aandoen ! Ach, ik ben
veel ongelukkiger dan gy: gy wordt nog bemind.... Louiza, met wanorde, 'en in de uit er ft e droe. fenls.
Ja, ik ben het ik was het. Gy weent,
Mejuffrouw! uw hartlydt! Ach, kost ik —
maar ik kan, ik mag niet het is niet voor
my alleen dat ik fmeek geef hem my, geef
hem my toch weder, of ik fterf aan uwe voeten.
VIERDE TOONEEL.
De Geaaf, Louiza, Sophia.
De Graaf, ter zyde.
Dat is zonder twyfel die ongelukkige! (Ily
komt nader, beurt Louiza op , en zet haar op een leuningftocl. Zy leunt verwilderd met haar hoofd op de tafel.) Sophia, laat ons alleen.
S 9.



Derde b e d r ï f. 303 Sophia,
Myn Oom ....
Louiza, beurt, terwyl de Graaf Sophia uit de kamer leidt haar hoofd op, en ziet het pourtrait van Volfan; zy ?ieemt het van de tafel op , legt het aan haar hart, en zegt. Wat deed gy daar ? hier, hier is uw plaats ——
uw gelaat (lelt my gerust het zyn de trekken
Biet van een' bedrieger.
VYFDE TOONEEL.
De Graaf, Louiza.
De Graaf, weder by Louiza komende. Wat hebt gy daar , Mejuffrouw?
Louiza, het pourtrait met een verwilderde blydfehap befchouwende. Hy is 'tl hy is 't!
rT De Graaf.
Het is Volfan !
Louiza, zich naar hem toewendende, met gulhar* tigheid.
Waar is hy? Kent gy hem? Hoe
beklaag ik u, dat gy hem kent! Ach , Mynheer, hy zal □ venaaten. (Bemerkende dat
Sophia vertrokken is) Hemel! zy is niet meer
hier! zy is 'er niet meer ! zou zy my ook ontvluchten? (Het tooneel heen en weder verwilderd
•verhopende.) Mejuffrouw, Mejuffrouw, onc.
vlucht



308 Louiza en Volsan. ZESDE TOONEEL.
De Graaf, Louiza, Volsan.
Volsan. Louiza by myn' vader! ach, Louiza! Louiza, ylings met open armen naar Volfan toen vliegende.
Ach Volfan! (Haare hand op haar hart leggende.) Hy zal my niet weêr verlaaten!
De Graaf, ter zyde. Ik kan haare droefheid niet langer wederftaaa. (Overluid.) Ongelukkige!
Volsan. Ach, myne Louiza!
Louiza. Ja, uwe Louiza! —— Myn vriend, wenden wy ons tot uw' vader, hy heeft myne traanen gezien; zy hebben zyn hart getroffen.
Volsan. Zie haar, myn vader, zie haar eerlyk en een. voudig voorkomen , die bevalligheid en zagtheid van haar gelait, de fpiegel van haare ziel; vindt gy my nu nog zo fchuldig ?
L o u i z a , zeer gulhartig. - Kende ik zyn hart niet wel, toen ik u zeide, dat
hy my nooit uit zich zeiven zou verlaaten? En
wie toch zou zo boosaartig kunnen zyn, die het hart had om ons te fcheiden? Ach, Mynheer, ontferm u toch, en vereeuig ons. De



Derde Bedryf. 3e*»
De Graaf tegen Volsan.
Gy hebt dit onfchuldig meisje tot wanhoop ge»
feragt en uwe nicht, en my! ....
Louiza, met gevoel.
Ach, ik wenschte dat niemand iets te lyden had.
Volsan, met kracht en vuur.
Ik heb befloten myn plicht te vervullen. Louiza, gy zegepraalt over twee hartstochten, die uwe onfchuldige ziel nog niet kende; de eerzucht en de hoogmoed hebben beiden myn hart op de fmartelykfte wyze bedreden , maar ik heb geen oogenblik opgehouden u te beminnen. Ik zweer by al wat heilig is, nimmer eene andere medgezellinne des levens , nimmer eene andere echigenoote te hebben <3an Louiza — geen rnagt van de waereld zal ooit in Haat zyn om my hier van aftetreltken. Ik moet myne belofte vervullen, haare eer herllellen, en een* vader aan haar kind fchenken. (Tegen zyn'' rader, die zich met de traanen in de oogen van hem afwendt?)
Dit woord treft uw hart ach, doe u geen ge.
weid aan, om uwe traanen te verbergen.» Heb me. delydeu met deeze ongelukkige , met uw' zoon.
Louiza, vallen wy onzen vader te voet! Zyne
goedkeuring zal onze verbindtenis heiligen mmm hy zal haar zegenen. Myn vader myn vader! Gy geeft uwe toeflemming niet
waar? gy geeft uwe toeftemming?
De Graaf, met edelheid en goedluirtigheid, na eene korte tnsfehenpoozing.
Zie, Volfan! zie hoe ver de toornelooze driften V 3 Wil



VOORBERICHT. m
gen genoegen te geevcn, die dit werk niet langer verkiezen te vervolgen , by de uitgave van dit eenen-twinftigjle Deel, dubbelde Titels aftegeeven, die wy voorneemens zyn by elk der volgende deelen te voegen; de eerfte, voor de geenen die het geheeld werk bezitten, en de andere, onder de benaaming van Nieuwe Spe&atoriaale Schouwburg, Kerfte Deel , voor hen die dit werk op nieuw willen aanleggen.
Voorts zullen wy in deezen Nieuwen Speftatoriaalen Schouwburg onzen Leezeren nu en dan eens een oorfpronglyk flukje van inlandsch maak fel aanbieden, waarvan in dit eerfte deeltje de Montroze of de Dankbaare ten voorbeeld ft rekt; terwyl wy voor het overige, het oude voetfpoor volgende, onzen Leezeren van tyd tot tyd de belangrykfte Tooneelftukken zullen mededeelen , die de genie der Buitenlanders ons oplevert ; en, fchoon men vu en dan, voor of na onze uitgave, vertaalingen van de zelfde ftukken uit andere handen heeft zien te voorfchyn komen, het geen reeds by den aanvang van dit werk plaats had; kan men echter verzekerd weezen , alk zodanige '-ftukken als de goedkeuring van des kundigen wegdraagen, in deezen Bundel altyd te zullen aantreffen; terwyl wy ook niet in gebreke zullen blyven, om, zo veel ons mogelyk is, door eens fpoedigcr uitgave, den yveri* 2 gen



Vt VOORBERICHT.
gen weetlust onzer Landgenooten te voldoen. Ten bêbef.mte zullen wy hier nog alleen by voegen, dat de beroemde Vinkeles, wiens fraaijedoor hem zei■ ven geïnventeerde Kunstprenten, voor ieder Toor.eelftuk van deezen onzen Schouwburggeplaatst, den lof van al le kundigen hebben weggedragen, ons by aanhoudendheid de behulpzaame hand zal bieden, om dit werk door zyne kunst geenen geringen luifter bytezetten.



H E T
SPEELKIND,
EERSTE BEDRYF.
Het tooneel is aan den Landweg,, digt by een Stad; de weg loopt voorby een klein dorp , waarvan eenir ge huizen zichtbaar zyn.
EERSTE TOONEEL.
WlLHELMINA.
(Zit op een fteen aan den Landweg; by haar ligt een ftok en een kleine ledige zak. Zy heeft verfcheurde kleederen aan, en haar gelaat draagt de merk. tekenen van ziekte en ellende, fchoon hier en daar nog eenige ovcrblyffels eener voormaalige fchoonheld zichtbaar zyn.)
Welk een fchoonen morgen! Hoe aangenaam befchynt my de Zon ! Ach! nu zal IK
toch eens weder warm worden. Lieve God! gy, die my tot hiertoe voor wanhoop en vertwyfeiing bewaard hebt, ontvang mynen dank ! (Een korte tfis.
fchenpoozing ^ Hgt l™ar zak op.) Ik ben zo
hongerig. < Had ik toch maar een beete broods!
. Als ik (lechts weder aan het werk kon ko-
„en! De koorts heeft my zo verzwakt. ■
Bédelen, te moeten bédelen! da,t valt hard! ■
A 2 A's



4
Het Speelkind.
Als myn Frits eens wist, dat zyn moeder zulk een
bitteren honger lydt! Zou hy nog leeven,of
ligt by reeds onder de aarde? Ach! neen,
neen, Goede God! ik leef immers alleen om hem nog eenmaal weder te zien!
TWEEDE TOONEEL.
Een Boek, met gercedfehap op zyn fchouder, komt langs den weg.
WlLHELMINA.
Goeden morgen»!
De Boer.
Goeden morgen!
WlLHELMINA,
Geef toch een almoes aan een arme vrouw ! (De Boer gaat voorby.) Dat was de rechte niet; zo zyn de meesten. Goede God, gy weet, dat my dit onraogelyk was, toen ik nog een paar ichellin.
gen over had. Doch mogelyk doe ik hem on>
recht, misfehien dat hy zelf niets heeft. ó
Gy, veroorzaaker van myn lyden ! Ik zal u
niet vloeken. God laate het u welgaan, wan.
neerliet een verleider der onfehuid welgaan kan!—■
Moge het geval u hier voorby voeren! Mogt
{iy onder deeze havelooze lompen , in deeze uitgeteerde gedaante, uwe eertyds zo bloozende Myntje herkennen —— hoe zoudt gy te moede zyn! —
DER.



Eerste B e Dfi'T ff,
5
DERDE TOONEEL.
Een dikke Landpachter, gaat op zyn gcm ik; rookende.
W i l h e l m i n a , zo ah zy hem ziet aarikoomen.
Een arme, zieke vrouw bidt u om een almoes.
[De Pachtek, blyft een weinig ft aan en haalt de neus op.
Schaamt gy u niet? Gy zyt nog jong, gy kunt wel werken.
WlLHELMINA.
Ach, lieve God! ziet gy dan niet hoi ziek en zwak ik ben? Een (kepende koorts, geen geneesmiddelen geen voedfel of verkwikking ! —-
De P a c h t e r.
Ja men moet door een zuuren appel byten, men moet werken. Het geld is tegenwoordig fchaars, (Hy wil gaan.}
Wilhelmina, nikt hem haar ledige zak ai fmeekende toe. Slegts om een brokje brood te koopen. Ik heb federt gisteren niet gegeeten,
De Pachter, terwyl hy voorby gaat. De oogst is (legt geweest, en de veeziekte heeft myne beste beesten weggefleept.
Wilhelmina, wischt haare traan en r.f.
Geduld! geduld! Hier aan den
A 3 Land-



6 Het Speelkind.
landweg zullen zy my toch van honger niet laaten Iterven.
VIERDE TOONEEL.
Een Jonge Boerin, die eijeren en melk naar de markt brengt , komt vlug vooiby gaan , en [preekt Wilhelmina toe, zo ras zy haar ziet.
Boerin.
God zegene u!
Wilhelmina.
Ik dank u! Ach, Kindlief, hebt gy niet
Cen brokje brood voor een arme vrouw?
De Boerin, blyft mededoogendflaan.
Brood? neen, waarlyk, dat heb ik niet.
Hebt gy dan zulk een honger ?
Wilhelmina.
Ach, ja!
Boerin. Ach lieve God ! geld heb ik ook niet, en tayn morgenömbyt heb ik fchoon opgegeeten. Ik zal fchielyk in de Itad myn melk en eijeren verkoopen, en beloof u dan, als ik wederom kom, een
dubbeltje. Maar intusfchen is uw honger niec
gpftild — wilt gy ook eens van myn melk drinken? Wilhelmina. Ach, ja, lief kind!
B o e n i n. Nu drink, drink dan! (Zy houdt haar met veel
goed'



Eerste Bedryf, 7
goedhartigheid den melkemmer toe.} Wilt gy "iet meer? Drink toch maar lustig door; ik geef he u van harte.
Wilhelmina, God loone u daarvoor! Gy hebtmy verkwikt.
De Boerin. Daar ben ik blyde om. (Zy knikt haar vriendelyk toe.) Goeden dag, Moeder! God behoede u(Zy gaat zingend heen.)
Wilhelmina, haar naarziende. Zo was ik ook eens; even zo luchtig en vrolyk, en aandoenlyk voor het goede.
VYFDE TOONEEL.
Een Jager, met zyn fnaphaan en eenp.iar honden gaat op de jagt.
Wilhelmina. Veel geluk op de jacht, vriendlief; ach! geef toch een arme vrouw een almoes!
De Jager, in 't voorhygaan. Wel vervloekt! moet ik daar juist een oud wyf ontmoeten. Nu zal ik den gantfchen dag geen enkele kluif onder myn fchot krygen. Dat u de duivel haal, jou oude heks! (hy gaat voorby.) Wilhelmina. Hy verbergt zyn vereeld hart agter zyn bygeloof. Daar komt 'er nog een aan een Jood ■
A 4 wy



8
Het Speelkind.
wil ik hem maar üever niet aanfpreeken ? Als my de Christenen van honger laaten derven, wie zou dan hulp by een jood zoeken ?
ZESDE TOONEEL.
Een Jood, is van zins om voorby te gaan; zo als hy Wilhelmina ziet, blyft hy /taan, en befchouwt haar een oogenblik.
Wilhelmina. God zegene u!
De Jood. Hartelyk dank, arme vrouw, gy ziet 'er ziekelyk uït.
Wilhelmina, Ik heb de koorts.
Pc Jood, tast fchielyk in zyn zak, en haalt V een klein beursje uit, waaruit hy haar een paar ftuivers geeft. Daar, neem dat voor lief, ik heb zelfs niet veel. QJy gaat heen.)
Wilhelmina, roept hem met aandoening toe.
Duizendmaal dank! Duizendmaal dank! .
God vergeeve het my dat ik hem onrecht deed! Het hart en het geloof hebben niets gemeen met elkander.
Z E.



30
Het Speelkind.
F kits, ontfteld, ziet haar ftyf'aan, werpt geld, reiszak, hoed, [tok, en alles wat hem hindert, van zich, en vliegt in haare armen.
Moeder! —— (beiden fpraakloos; Frits,die het eerst tot zich zeiven komt.) Moeder ! om Gods
wil i . ■ Zo vind ik u dan weder! Moe-
der j . Wat deert u ? —— Spreek!
Wilhelmina, beevende.
Ik kan niet fpreeken lieve kind —•
lieve Frits de vreugd de vreugd!
F r i t s.
Bedaar lieve goede Moeder! (Hy
legt kaar hoofd aan zyn borst.) Bedaar! — Hoe
beeft gy! gy zyt zwak.
Wilhelmina.
Ach! ik ben zo zwak — alles duizelt voor myn
gezicht ik heb zedert gisteren den gantfchen
dag niets gegeeten. •
Frits, in vervoering opfpringende en beide handen voor zyn gezicht houdende.
Ach, myn God! (.Hy loopt naar zyn reiszak
rukt ze open en haalt 'er een [tuk brood uit.) Hier is brood! (hy raapt het geld op, dat hy op den grond geworpen had, en doet het overige uit zyn zak ''er by.) Hier is myn beetje geld myn ftok, myn mantel myn geweer wil ik verkoopen. ■ Ach
moeder! moeder! Holla, Hospes! (hy
klopt driftig aan de deur.)



Eerste Bbdryf. II
De Herbergier» uit het venfter. Wat wilt gy ?
Frits.
Een flesch wyn fchielyk ! fchielykl
De Herbergier. Een flesch wyn?
Frits. Ja, ja, een flesch wyn!
De II e nu erg ier. En dat voor wien ?
Frits. Voor my. Rep u, voor den duivel!
De Herbergier. Nu, nu, Mynheer de foldaat! zo driftig niet, kunt gy het buaalen?
Frits.
Hier is geld! maak toch fchielyk voortgang, of ik fla u alle de glaazen van boven tot beneden in ftukken.
De Herbergier. Zacht wat, een weinig geduld! (Hy doet het venfter toe.)
Fr i t s, tegen zyn moeder. Honger geleden ! den gantfchen dag honger geleden •— en ik had te eeten ! ik liet my gisteren in den herberg gebraad en wyn opdis chen , terwyl
myn moeder honger leed! ó myn God! myn.
God! hoe is my alle vreugde verbitterd!
W i i,.



12 Het Speelkind,.
Wilhelmina. Bedaar, lieve Frits*! ik zie u weder —— ik ben nu zo wel. — Ik ben zeer ziek geweest ■ dagt u nooit weder te zien.
Frits.
Ziek? en ik was niet by u? Nu fcheide ik my nooit weder van u. Zie, ik ben groot en fterk geworden , nu wil ik voor u werken.
De Herbergier, komt uit zyn huis met een flesch en glas. Daar is wyn. Een kostelyk gewas, een lekker glaasje! wel flegts Franfche wyn, maar hy heelt zo recht den Rhynfchen geur.
Frits, Geef op! Wat kost de Foefel ?
De Herbergier. Foefel! zulk een aangenaam gefchenk van onzen lieven Heer? — Myn wyn, vriendlief, is geen Foefel! Ik heb ook nog een kostelyken Franfchen rooden wyn in den kelder; dien moest gy eens proeven!
Zo dik, zo olieachtig — en als men het glas
uitgedronken heeft, is het van boven tot onder rood gekleurd. (Frits wil hem ongeduldig de flesch uit de hand neemen.') Nu, nu, dat gaat zo niet, eerst geld ! Deeze kost agt Huivers.
Frits, hem geld geevende. Daar, daar! (hy 'fchenkt zyn moeder in ,die drinktf en daarby een brokje brood eet.~)
De Herbergier, het geld natellende. Een halve duiver ontbreekt 'er nog aan. ——-
Nu



Eerste Bedrvf.
13
Nu men moet barmhartig zyn. Om een arme vrouw te verkwikken, kan het zo wel gaan; maar pas wel op de flesch en het glas , dat het niet breekt.
(Hy gaat heen.)
Wilhelmina.
Ik dank u , lieve Frits! De wyn verkwikt my
en wyn uit de handen van een zoon geeft een nieuw leven.
F 1 1 t fi
Spreek niet te veel, moeder, gy vermoeit u!
Wilhelmina. Vertel my toch, hoe het u in die vyf jaaren gegaan is?
Frits.
Goed en kwaad, door elkander; heden vol op — en morgen niet met al.
Wilhelmina. Gy hebt my in langen tyd niet gefchreeven. Frits.
Ach lieve moeder! het valt een armen foldaat zo zuur het postgeld te bewinnen. Denk eens op den verren afftand, en dan gaat 'er een half jaar loon mede heen, en men moet toch ook leeven. En dan dacht ik by my zelvcn, moeder is frisch en gezond, ik zal nog een paar weeken wachten; en zo (telde ik het altyd van de eene week tot de andere uit. Vergeef het my, lieve moeder!
, WlLH e l M. I n a.
Na uitgeflaanen angst vergeeft men gaarne. Hebt gy dan uw afïcheid genomen?
Faits.



Eerste Bedrtf.
13
waren 'er achter gekomen, en wanneer de een of ander iets tegen my had, rf befchonken was, haalde hy my over den hekel, gaf my ftekelig befcheid , en fcheerde met my den gek. Daar moest ik dan een keer of wat in 't honderd flaan; dan kwam ik
in arrest, myn Kapitein waarfchouwde my,
en toen 'er laatst voor vyf weeken weder zulk ee 1 partytje voorviel, liet hy my op zyn kamer roepen. ó Moeder! myn Kapitein is zulk een
lief en braaf man ! ■ Jongen , zeide hy tegen
my , ik hoor dat niet gaarne van u , dat gy alle oogenblikken rune hebt en ftraf verdient; want ik ben anders wel in myn fchik met uwen dienst, en houde veel van u. Maar de Sergeant heeft my ook gezegd, waar het van daan komt. Weet gy wat, fchryf naar huis, laat uw doopcedul komen, of, wanneer gy lust hebt hem zelfs te haaien, wil ik u voor een paar maanden verlof geeven; de exerceertyd is voorby. ■ ö Moeder! uwe gedaante zweefde my voor oogen, toen hy zo minzaam fprak. Ik kuschte zyne hand en iTamelde mynen dank. Hy drukte my een harden daaler in de hand: Gaa, gaa, myn zoon! zeide hy, reis
gelukkig, en kom te rechter tyd wederom.
Nu ziet gy, hier ben ik! Zo is het toegegaan. Wilhelmina, die zyn verhaal verward en
verlegen aanhoorde. Gy zyt dan gekomen , lieve Frits , om uwen doopcedul te haaien ?
Frits.
J8l
W I L



16
Het Speelkind.
Wilhelmina.
Ach God!
Frits.
Wat deert u?
Wilhelmina, barst in traanen uit. Frits. Om Gods wil, wat deert u?
Wilhelmina. Gy hebt geen doopcedul.
Frits.
Niet?
Wilhelmina. Gy zyt een Ipeelkind.
Frits.
Zo? en Wie is dan myn Vader?
Wilhelmina. Ach, uw woest gezicht doet my beeven. ■
Frits , zachtzinnig en minzaam. Niet zoo, lieve Moeder! Ik ben toch altyd uw Zoon. Zeg my, wie is myn Vader?
Wilhelmi na. Toen gy voor vyf jaaren van my ging, waart gy nog te jong, om zulk een geheim aan uw hart te vertrouwen, Gy zyt intusfchen myn vertrouwen te gemoet gekomen. Gy zyt een man geworden, en een braaf man,- myne moederlyke verwachtingen hebben my niet bedrogen. Ach, ik heb altyd ge. hoord, dat het zo troostryk en verkwikkend voor een lydendhart was, zich aan een ander medetedee-
len.



Eerste B e d r ï n
£1
lieve Frits! (Frits drukt haar fpraakeloos in xyne armen; zy gaat naar eene tusfchenpoozing weder voort.) Uw geboorte veroorzaakte my veel hartzeer en vcele vreugde. Ik fchreef tweemaal aan uwen Vader •
maar God weet, of hy den brief ontfangen
heeft. Antwoord heb ik niet gekregen.
Frits, drifiig.
Niet?
Wilhelmina. Niet zo woest, lieve Frits! niet zo woest. Het was toen oorlog; ook zyn regiment ftond in het veld. 'Er heerscbte een verwarring door het gantfche land. De legers van drie Vbriten floegen elkander beurtelings. Hoe ligt gaat dan een brief verloren! Neen , hy heeft ze zekerlyk niet gekregen; want hy v\as
geen booswicht vervolgens heb ik hem niet
weder willen ontrusten. Hy was trotsch, of
hoe gy het noemen wilt. Ik dacht: indien hy my niet vergeten had, dan zou hy my wel komen opzoeken; onze prediker wist toch , waar ik was. Maa'r by kwam niet, en eenige jaaren daarna, hoorde ik zelfs (met een zucht) dat hy
getrouwd was! Toen zeide ik myne laatfte hoop vaarwel! Stil en eenzaam bewoonde ik een arme hut, moest ons onderhoud met myn handenwerk winnen , en onderwees hier rondom eenige kinderen, in hetgeen ik zelf op het Landgoed geleerd had. Gy, myn lieve Frits, waart myn eenigile vreugde. Tot uwe opvoeding wendde ik alles aan , wat ik flegts uit myn mond (paaren kost. Myne zorgvuldigheid bleef niet onbeloond; gy waart een goede B 3 i011"



22 Het Speelkind.
jongen; het was alleen dat woeste vuur der jeugd, die zucht tot het foldaaten-leeven , die begeerte om in de wyde waereld rond te zwerven, die my veel kommer verwekte. Eindelyk dacht ik, zo als God belieft; is het zyn beltemming, dan wil ik hem niet in den weg zyn, hoe bitter my ook die fcheiding valt, Zo liet ik u voor vyf jaaren ver. trekken , en gaf u zo veel mede als ikgeeven kost — mogelyk meer dan ik u gecven kost, want ik was gezond, en de gezonde denkt altyd dat hy nooit
ziek kan worden. En waarlyk ware het zo
gebleven, dan had ik meer verdiend, dan ik nodig had, was op myne wyze een ryke vrouw geweest, en had u, lieve Frits, nog jaarlyks een nieuwjaars- gefchenk gezonden. Doch ik kreeg een fleepende , uitteerende ziekte. Toen Hond myrt kostwinning ftil , myn kleine fpaarpotje was nauwelyks toereikend voor den geneesheer, oppasfing
en geneesmiddelen. Dus moest ik, weinige
dagen geleden, de hut ruimen , daar ik de huur niet meer betaalen kon; dus moest ik met deezen ftok, deezen bedelzak, en deeze oude lompen op de uraat rondzwerven, en een beetie brood van de miiddaadigheid der voorbygaanden afftneeken. Frits.
Indien uw Frits dat had kunnen denken , hoa bitter zou hem ieder beete broods, ieder dronk gefmaakt hebben! Nu, God zy dank,ik ben wederby W, gy leeft, en ik blyf by u ; ik ga niet van u, dat zal ik myn Kapitein fchryven. Hy mag het opneemen zo als by wil, hy mag het voor deferteerer»
aan.



Eerste Bedryf.
£3
aanzien, ik wyk niet van myn Moeder. Ach, heiaas, dat ik niets geleerd heb! Geen kunst, geen ambacht; maar ik heb een paar welgefpierde armen , ik kan den ploeg bellieren , en den dorschvlegel hanteeren. Ik zal my als knecht verhuuren, by den dag werken, en des nachts voor een Praétifyn co. pieeren; want ik fchryf een zeer goede leesbaare hand, en dat heb ik u, lieve Moeder, te danken. O, het zal wel goed gaan; God zal ons wel helpen, God is met de geeueu , die hunne ouderen lief hebben.
Wilhelmina, fluit hem vol aandoening in haare armen. Welk een vorftin zou met my willen ruilen ? Frits.
Ik heb u nog vergeeten te vraagen, Moeder, ho» heet myn Vader?
Wilhel mina. Baron van Wildenhain.
Frits. En woont hy op dit landgoed?
Wilhelmina. Daar woonde eertyds zyn Moeder. Zy is dood. Hy zelfs heeft in Frankenland een ryke vrouw getrouwd, en, gelyk men my verzekerd heeft, uit liefde voor haar, zyn vaderland voor altyd verlaaten. Hier woont zo lang een Opziener, die alles naar zyn welgevallen belliert.
Frits.
Ik wil hem zien —— ik wil hem ftyf onder de B 4 oogen



84
Het Speelkind.
oogen zien! Ik wil u op myn rug by hem brengen! Hoe verre is Frankenland van hier? twintig of dertig mylen? Zo verre vlugtte hy flegts, en daar was hy reeds zyn geweeten ontloopen! —Waarlyk een lui en kruipend gewee en 1 Sedert twintig jaaren kruipt
het hem na, en heeft hem nog niet ingehaald?
O foei, foei! waarom moet ik myn Vader kennen, indien myn Vader geen deugdzaam mensen is ? Myn hart heeft immers genoeg aan een Moeder, die my
menfchenliefde leerde. Aeh , waartoe dient my
een Vader, die my haaten leert! Neen, ik
wil hem niet opzoeken. Hy mag blyven waar hy is, en ongebonden voortleeven tot aan zyn laatften levensfnik, en dan mag hy zien, hoe hy het met
God fchikt. Wy hebben hem niet nodig, niet
waar Moeder? Wy zullen maar wat deert u?
Uw oog ïtsat zo gebroken Moeder , wat
deert u ?
W ilij elmtna, zeer zwak en half onmachtig.
Niets, niets! de vreugde, het veel fpree-
ken ik wilde wel een weinig rusten.
F » i t s.
God 1 nu zie ik eerst, dat wy op den landweg *yn. (II] klopt aan den herberg?) Holla! IHospesl Herbergier, aan het venfter. Na, wat moet 'er nu weder wezen ?
Frits.
Schielyk, eeil goed bed voor deeze vrouw!
Herbergier, lagchende. Een bed? voor deeze vrouw? ha, ha, ha!



Eerste Bédryf» 25
Zy heeft den vorigen nacht in myn ftal gelegen, en myn vee behekst, {hy trekt het venfter toe.)
Frits, woedend naar een fteen gijpende. Vervloekte hond! (Hy ziet naar zyn Moe¬
der , en laat den fteen vallen.) Ach, myn arme Moeder! (Hy klopt in- wanhoopige angst aan een boerenhuis, dat verder op den agtergrond ftaat.) Holla! holla!
AGTSTE TOONEEL,
Een Boer komt in zyn deur ftaan; d e v 0 r i g e h.
De Boe r. God zegene u! wat wilt gy hebben? Frits.
Goede Vriend! zie deeze arme zieke vrouw, zy verfmacht hier onder den blooten hemel. Zy is myn Moeder, geef haar een plaatsje, waar zy een halfuur rusten kan. Ik bid het u, om Gods wil! De hemel zal het u vergelden !
De Boer. Hou toch uw mond; ik heb u wel verftaan. (zich omkeerende tegen zyn vrouw in huis) Lysje, maak fchielyk het bed een weinig op. Gy kunt den jongen intusfehen op de bank van den oven leggen. (Hy komt weafr uit). Gy praat my lang eu breed voor van Gods loon en 's hemels vergelB 5 ding.



<z6 Het Speelkind.
ding. Als onze lieve Heer alle zulke wisiewasjes vergelden moest, had hy te veel te doen. — Koml vat aan! wy zullen de arme vrouw voorzichtig binnen dragen. Een bed, zo goed als ik het heb, anders zult gy zekerlyk niet veel by my Vinden. (Zy brengen haar in huis.)
Einde van het eerfte Bedryf,
TWEE-



30 Het Speelkind.
Amalia,
O, als men die verdryven wil, moet men flegts wat brood met kwik kneeden, daar fterven zy van.
Overste, lach jende.
Zo? Gy zyt wel gelukkig, indien gy nog
geene andere muizennesten kent, dan dezulke,die men met wat brood en kwik doodt.
Amalia. Ha! gy meent muizennesten in het hoofd! Neen, die heb ik niet.
Overste. Deste beter! Hoe zou ook zulk een jong vrolyk ding van zestien jaaren muizennesten in het hoofd hebben ? Gy hebt een Vader, die u lief heeft, en een vryer, die verlof vraagt om u te beminnen. — Hoe bevalt u de Graaf van der Mulde? Amalia.
Zeer well
Overste. Wordt gy niet rood, als ik hem noem ?
Amalia, zich over de kin Jlrykende.
Neen!
Overste. Niet! Hm, hm! Hebt gy niet ergens van ge» droomd ?
Amalia.
Neen!
Overste. Hebt gy dan in 't geheel niet gedroomd?
A m a-



Tweede B e d k t ». 37 Amalia, naienkende. Ja, ik herinner my, van onzen Prediker heb ik gedroomd.
Overste. Ha, ha! hoe hy voor u ftond en u den ring afeischte?
Amalia.
Ach neen! dat niet. Ik droomde, wy waren nog in Frankrvk , en hy was nog myn Gouverneur, en hy moést op reis gaan , en ik huilde zo bitter
Overste.
En de vader lachte, en de moeder fchreide •
niet waar? Ja, ja, dat was een klugtig too-
neel, het ftaat my nog zeer wel voor.
Amalia. Toen ik wakker wierd, ftonden de traanen waarlyk in myne oogen.
Overste, Hoor, meisje, als gy weder van den Predikheer droomt, zo droom dan , dat hy voor het autaer ftond,en dat gy met den Graaf van derMulde voor hem ftond, en de trouwringen wisfelde. Wat dunkt u daarvan?
Amalia.
Als gy het zo beveelt , vaderlief zeer
gaarne!
Overste. Voor den henker neen! Ik beveel niets. Maar
c a



38
Het Speelkind.
ik wil iveeten, of gy hem recht lief hebt ? Gy hebt hem toch in den voorleden winter , toen wy een paar dagen in de Stad waren, op het bal gezien.
Amalia.
Moet ik dan alle menfchcn lief hebben, die ik op het bal gezien heb ?
O v e k s t e. Meisje , meisje! houd u zo onnozel niet! Ik weet dat de Graaf van der Mulde toen rondom u gelachgen en gehuppeld, een paar aartige menuetten met u gedanst, en u Eau de mille fleursop uw doek
gegoten heeft en onze lieve Heer weet, wat
hy u daarby al verteld heeft.
Amalia.
Ja, dat mag onze lieve Heer weeten! Ik weet 'er niets van.
Overste.
Niet?
Amalia.
Als' er u plalfier mede gefchied , wil ik 'er wel eens op denken.
Overste. Neen, neen, laat dat maar blyven. Waar men eerst op denken moet, dat haalt men uit een hoek van het geheugen, en niet uit een hoek van het
hart. Gy bemint hem dan niet?
Amalia. Ik ? —— ik geloof van neen!
Over-



Tweede Bedryf. 39
Overste, by zich zeiven.
Ik geloof het ook niet? Ik moet u toch zeggen , hoe zyn bezoek en myne vragen op elkande1 betrekking hebben. —— Zyn vader is geheimraad
. een ryk, aanzienlyk man ryk en aan-
zienlyk, hoort gy?
Amalia.
Ja, lieve vader! als gy 't zo goedvindt. - Maar onze Predikheer heeft my altyd gezegd, dat ik daar niet op zien moest. Rykdom en eer zyn gaven van het geval.
Overste. Nu, nu, dat is ook zo ! Doch als het zo by elkander komt, dat rykdom en aanzien aan de verdienden de hand bieden , dan is het toch beter. Begrypt gy?
Amalia.
Volkomen! ( naief) Is dat het geval by den Graaf van der Mulde?
Overste, verlegen. Hm, hm! Zyn vader heeft den Staat gewichtige
dienden gedaan is myn oude vriend hy
was het, die uw moeder voor my ten huwelyk ver-
zogt heeft daarom heb ik altyd veel van hein
gehouden — en omdat hy het huwelyk tusfchen u en zyn zoon zo van harte wenscht , en omdat hy denkt, dat gy den jongman met den tyd wel beminnen zult . . .
Amalia.
Meent hy dat?
C4 Over-



io Het Speelkind.
Overste. Ja! doch het komt my voor als of gy niet van zyne meening waart ?
Amalia.
Niet zo geheel en al: doch, als gy het zo beveelt , vaderlief.
Overste.
Ei, voor den duivel! neen, ik zeg u, 'dat men zulke dingen niet beveelt: Een huwelyk zonder liefde is een galeiftraf. Gelyk zoekt gelyk. Ik
paar geen nachtegaal met een vink. Hebt gy
zin in elkander, dan is het goed; hebt gy geen zin in elkander, blyf dan die gy zyt! (op een zagter toon.) Hoor, Amalia! het komt'er in alles maar op aan, of gy het mensch kunt beminnen. Is dat zo niet —— dan zenden wy hem met protest te rug. Amalia.
Lieve vader! het komt my in 't geheel niet voor dat ik hem lief heb. Ik heb in de Romannen zo veel van liefde gejeezen , hoe wonderlyk en raar iemand dan is.
Overste. Ac'i , zwyg van uw Romannen; die weeten 'er geen henker van. 'Er zyn zulke kleine verfchynfëls, die men alleen uit ondervinding kennen leert. Wacht, ik zal u daarover eens een weinig ondervragen, Amaiia. Maar voor de vuist, Amalia! voor de vuist antwoorden.
Amalia. Ik heb nooit gelogen.
Over.



Tweede Bedryï. 41
Overste. Hoort gy het gaarne, wanneer men van den Graaf
(preekt?
Goed, of kwaad?
Overste.
Goed, goed!
Amalia. Ach ja, ik hoor gaarne goed van alle menfchen fpreeken.
Overste. Maar gevoelt gy niets, als men van hem fpreekt? (Zy fchudt het 'hoofd?, Zyt gy dan niet verlegen? (Zy fchudt het hoofd.) Wenscht gy niet wel foratyds, dat de menfchen van hem fpreeken mogten, wanneer gy het hart niet hebt. om eerst te beginnen? (Zy fchudt het hoofd.) Verdeedigt gy hem niet, ali iemand kwaad van hem fpreekt 1 Amalia.
Als ik kan och ja! ■ onze Prediker....
Overste.
Laat nu den Prediker maar te huis. Wanneer
gy den Graaf ziet, hoe gevoelt gy u dan ?
Amalia.
Zeer wel!
Overste. Zyt gy niet een weinig om hethartbeklemd , wan. peer hy digt by u komt?
C 5 A m a-



42 Het Speelkind.
Amalia. Neen! (zich fchielyk bedenkende?) Ja, toch! een« maal!
Overste. Ha ! ha, nu komt het.
Amalia.
Het was op het bal, toen hy my op den voet trapte.
O v e n t s e.
Amalia, houd u niet onnozel flaat gy de
oogen niet neder, als hy voor u ftaat?
Amalia. Dat doe ik nooit voor iemand.
Overste. Frommelt gy niet aan uw halsdoek, of voorfchoot, als hy met u fpreekt?
Amalia.
ó Neen.
Overste. Gloeit u het aangezicht , als hy u iets aartigs zegt? zo iets dat op de liefde en het huwelyk be« trekking heeft?
Amalia. Heeft hy my iets dergelyks ooit gezegd? ——. Ik weet het waarlyk niet.
Overste.
Hm! hm! (na eene korte tusfchenpoozing.) Hebt gy ook wel fomwylen gegeeuwd alshy metufprak?
A m a»



44 Het Speelkind.
uw hair netter gekapt en een ander Negligee aangetrokken?
Amalia, zich befchouwende\
Het is immers nietmorsfig, vader: Ik heb het gisteren en eergisteren nog maar gedragen
Over s y e , by zich zeiven.
Daar is weinig troost te haaien! Dus kind¬
lief! Hebt gy met den Graaf niets op?
Amalia.
Als gy het zo beveelt waarom niet?
Overste,*// iftig.
Hoor Amalia, wanneer gy my met dat vervloekte , beveelen , goedvinden , en believen nog eens
aan de ooren lelt , dan dan dan ben
ik in ftaat om het u werkelyk te beveelen. ■
(zagtcr.) U gelukkig te zien is myn eenigfte
wensch ; en gelukkig maakt geen bevel.
Het huwelyk, myn kind! is een leelyk klinkende duè't, als de toonen niet wel overeenftemmen; daarom heeft de grootfte Componist die zuivere
harmonie der liefde in ons hart geplaatst.
Weet gy wat, Amalia! Ik zal den Prediker by u zenden.
Amalia, met een vriendelyk gelaat. De Prediker?
O v* e r s t e. •
Hy zal u de plichten van den huwelyken ftaat verklaaren, dat kan de Pastoor beter doen dan de Vader. Dan moet gy u zeiven beproeven, en, indien gy denkt, dat de Graaf de man is, omtrent
wiea



46
II e t Speelkind,
VYFDE TOONEEL.
De voorigen.de Graaf van der Mulds.
Dc Graaf.
Ah , bon jour! mon Colonel ! Genadige
Freule , ik kusch u de hand.
Amalia, maakt eene flomme buiging. Overste. Goeden morgen, goeden morgen! Ei Mynhecr de Graaf, het is reeds laat op den dag. Op het land moet men vroeg opftaan.
De Graaf. Pardonnez, mon Colonell Ik ben opgedaan, zo als het zes uuren floeg; doch myn homme de Chambre heeft my een betife gedaan , die my wanhoopig gemaakt heeft, en datpour le moment in 't geheel niet te hcrltellen is.
Overste. Ei, ei, dat fpyt my.
Amalia, prefenteert hem thee. De Graaf, terwyl hy het kopje aanneemt. Uw onderdanigfte flaaf! Is het Hebe zelve, of is het Venus a la place van Hebe getreden ?
Amalia, neigt lagchende. Overste, eenigzins gèmclyk'. Geen Venus noch Hebe, maar Amalia Wilden-
hain, met uw verlof. Maar mag men uw ver.
lies niet weeten?
De



Tweede B e d r y f.
47
De Graaf.
O, mon Dien! helpt my toch deeze friste erin nering verbannen. Ik ben daar in een labyrinth van verlegenheid geënveloppeerd geworden; ik geloof zelfs dat ik 'er nog eeu brief ovei zal moeten fchryven.
Overste. Nu dat ongeluk is zo verfchriklyk niet.
De Graaf, terwyl hy de thee drinkt. Een waare Neétar , genadige Freule ! doch wie zou ook anders uit uwe handen verwachten? Overste. Men heeft my deezen Nedar vooreen goede Congo-thee verkocht.
Amalia. Gy hebt ons nog niet verteld, Heer Graaf, wat gy verloren hebt.
Overste, ter zyde.
Het verftan d.
De Graaf.
Gy beveelt uw flaaf gehoorzaamt. Gy
fcheurt weder een wonde open , die uw aanfchyn pas geheeld had. Myn Homme de Chambre, die Vaut rien, ö de karei is eenmauvais fujet. — Toen hy gisteren avond inpakte, zeide ik tegen hem: Henri, zeide ik tegen hem, daar in het venfter ftaat
een pot met pomade begrypt ge? genadige
Freule! ik zeide het hem ultdruklyk: vergeet die toch niet! pak ze in! Ik repeteerde het wel drie —



48 Het Speelkin».
viermaal. Gy weet, Henry, zeide ik tegen hem,lk kan zonder deeze \ot met pommade niet wezen. Want, begrypt gy wel, genadige Freule, de pommade wordt hier in Duitscbland in 't geheel niet gemaakt , men kan hier die odeurs niet krygen. Ik zeide tegen hem, zy is incomparable, zy komt tout droit uit Parys. De maaker daarvan is Parfumeur du Rot. Meer dan eens ben ik op het Dejour geweest, by haare Hoogheid, de Princes Adelaïdc, dat zy my zeide: de gantfehe Antichambre is geparfumeerd, zo dikwils gy by my Dejour zyt. ■
Nu bidde ik u, genadige Freule, oordeel zelf! ik bid u, mon Colonel'. geheel vergeeten, de gantfehe pot met pomade! Zy is blyven flaan op het venfter, zo waar als ik een Cavalier ben.
Am a l i a, lachgende. Dat is verfchriklyk!
Overste. Als 'er de muizen maar niet mede heengegaan zyn. Graaf.
Voila, mon Colonel! een nieuwe raifon, die my doet wanhoopen En zoudt gy wel gelooven, dat dit mensch, deeze Henri, dertig jaaren by ons in dienst geweest is ? dertig jaaren lang is hy van alles verzorgd geweest, wat een mensch van zyn extraótie kan nodig hebben; en wat is nu myn dank? wat doet hy ? ik bid u, hy vergeet, zo waar ik een Cavalier ben , de pot met pomade ! op het venfter
laat hy ze ftaan! o ciel! < en de muizen
vieeten mogelyk den delicnatften parfuum, die
Frank»



50
Het Speelkind.
Amalia. Ook Familie? ó ik fmeek u, Mynheer de Graaf! behoiiü hem in uw dienst.
De G R a a f.
Gy zyt aimable! myn Freule! a'maible! gy beveelt, uw flaaf gehoorzaamt. Henri zal blyven om uw ideed te kusfchen.
Overste, wryft ongeduldig de handen, TVeen, daar is niets goeds van te-maaken! (jer zyde) weg met den lafbek' (hard op) Wat
dunkt u, Mynheer de Graaf, als wy voorden eeten uog een uurtje op de jagt gingen?
De Graaf, zich zeiven de toppen van de vin* gers kusfchende. Bravo, mon Colonel! Een charmante inval! Ik
accepteer de party! Gy zult, myn genadige
Freule, myn elegant jachtkleedjezien. Gyzult
het naar den eerften fmaak vinden. Ik heb het expres voor deeze tour laaten maaken. En myn geweer , Monfieur le Colonel! de loop is met periemour ingeleid men kan geeu werk van een beter fmaak
vinden, geen arbeid van een beter gout. Zelf (laat 'er myn wapen bp.
Over s t e, droog. Kunt gy ook fchieten ?
De Graaf. Ik ben maar eenmaal in myn leven op een Jachtparty geweest, doch $ar hazard heb ik niets geat* trapeerd.
De



<ï Het Speelkin»,
ZESDE TOONEEL.
De Overste, de Prediker.
Prediker. Op uw bevel, Mynheer de Overfte.
Overste.
Zonder complimenten. Vergeef my, wanneer myne boodfchap mogelyk ongelegen komt. Ik wil u met
drie woorden zeggen, wat 'er van is. Men
leeft my gisteren avond eeii armhartige overzetting uit het F.ansch gezonden, die voor omtrent twintig jaaren van de pers gekomen is. Ik zelf bezit een zeer keurig dumch origineel, waarvan ik, zonder my zeiven te beroemen, de maaker ben, en iiu begeert men, dat ik myn naam zou doorftryken, en het met die magere overzetting zou famen laatcn binden Nu wilde ik u, Heer Pastoor, als corrector van myn boek, wel eens vraagen . wat u daarvan dunkt? Prediker. Waarlyk, Heer Overfte, die allegorie verftaa ik niet.
Overste.
Niet? hm; hm! dat fpytmy! Ik dacht dat ik het al heel fchrander bad overlegd ; dus kort en goed, Heer Pastoor, de jonge Graaf van derMuldeis hierf en wil myn dochter trouwen.
De



Tweede B 2 d r y f.
53
Peedis er, verfhrikt , doch herfielt zish fchielyk*
Indedaad ?
Overste.
r" De mensch is kamerjonker, en op Gods aardbodem niets anders Hy is hy is ia
't kort, hy bevalt my niet.
Prediker, een weinig haastig.
En Freule Amalia?
Overste, zyn dochter nabootfende.
Zo als V u belieft . ■ als gy V zo goedvindt
—— Zo als gy V beveelt. • Nu, nu, Mynheer
de Pastoor, gy vertrouwt my zo veel veritand wel
toe, dat ik in dit (luk niets beveele. Maar
was de breinkas van dien mensch maar zo ledig niet, en zat zyn hart maar op de rechte plaas, dan zou ik het zekerlyk gaarne zien; want zyn vader is myn oude vriend, en de party voor 't overige zeer voordeelig.
Prediker. Voor 't overige, Heer Overfte? — wat blyfe dan nog aan den man overig, wiens hoofd en hart niet deugen?
Overste.
Nu ik meen flegts zyn rang, aanzien — Heer Pastoor! Ik wil u myn gedachte over dir ftnk een» «iEkraimen. Wanneer het meisje een ander liefhad,



54
Het Speelkind.
zo wil ik 'er geen woord meer den hals om breeken. Ik wil ook niet waagen, hoe heet de man? maar, (naar zyn hart wyzendé) hoe is liet hier met den man gefield? Antwoord: goedi Nu dan in
Gods naam! Daar hebt gymyn^zegen! maar
Amaüa is op geen mensch verliefd , en dat verandert de zaak van gedaante.
P ii e d i k e r.
Zal ze ook nooit beminnen ?
Overste.
Ho! dat is weder een andere vraag. Nu, ik wil
daar niet op fiaan ik moet flechts doen , wat
myn plicht is, op dat de oude Graaf v.m der Aftilde niet boos wordt, wanneer ik de wisfel niet honoreer, die hy op myn dochter getrokken heeft; want ik heb nog meer vriendelyke valuta van hem ontfangen. Derhalven wenschte ik wel, Heer Pastoor, dat gy by het meisje ging,en maakte zo een kleine praeam» bule , en verklaarde haar rond en duidelyk de plichten van een echtgenoot van een moeder; en
wanneer zy dit alles wel begrypt ; dan vraag haar, of zy lust heeft deeze plichten jegens Mynheer den Kamerjonker te betrachten .—- zegt zy
neen! dan bafla! geen woord meer wat denkt
gy daarvan?
Prediker.
Ik ■ 't is my wel ik ben tot uw or»
dres —— ik zal met de Freule fpreeken.
Over-



T w eede B e d r y f.
55
Overste.
Ta, ja, doe dat {diep aderlatende)^
fteen is van myn hart; maar 'er ligt nog een a d r op, een dito nog zwaarer. Gy verftaat my , is nog geen bericht ingekomen ?
Prediker. Ik heb alles gedaan wat in myn vermogen is, doch tot nu toe vergeefs.
Overste. Geloof my, dat kost my menigen »ngt flaapen ; men begaat dikwils zulk een flegt (tukje in zyn jeugd, en dan zou men zyn gantfehe vermogen wel willen geeven, omdat booze, leelyke (tukje weder mt te wisfehen; want een mensch, die niet zo recht vry en onbefchroomd zyn hoofd durft omdraa ien, om in zyn verftreeken leven rond te zien, ó, die blyft toch altyd een ellendig mensch; althans indien het agteruitzicht met den uitkyk voorwaards zo naauwkeurig famenbaogt. Ziet het 'er van agteren droevig uit, zo ftaat 'er ook van vooren een onweder voor de deur. Nu, nu, wy willen he: beste hoo-
pen. Vaar wel, Heer Pastoor, ik gaa
een weinig op de jacht. Beproef intusfehen wat gy doen kunt, en kom deezen middag by my fpyzigen. (Hy gaat heen.)
Prediker, alleen.
Welk een last! (vreesachtig omziende) Al»
zy my maar niet op de hielen komt. Ik moet'eerst D 4 my'



5(5 Het Speelkin r
myne gedachten byeen famelen, eerst my voorbereiden pu op het ogenblik is het my onmoge-
lyk; een wandeling op het land, en een har-
telyk gebed tot God! dan zal ik weder ko¬
men ; maar ach ! flegts de prediker alleen durft wederkomen, den mensch moetik te huislaaten.
Eittdi va» het tweeie S.edrjf.



DkrdeBedryf. 57
DERDE BEDRYF.
EERSTE T O O N E E L
(Een plaats in V open veld?)
Frits, alleen. (Eenige kleine plukjes geld in de vlakke band houdende) Met deeze weinige (tukjes geld te rug komen? te rug komen, om myn moeder te zien derven? —»
JVeen; liever my verzuipen liever loopen tot
naar de andere waereld. Ach , 'er hangt lood
nan myne voeten; ik kan niet voorwaards; ik kart
niet agterwaards. Het gezicht van gindfche
droodak, waaronder myn moeder ligt! — Waarom moet ik altyd daarheen zien ? Zyn 'er geen bloeijende velden en lachgende weiden rondsom my? Waarom altyd myn oog zo geweldig naar die hut gewend, die al myn vreugd en Iyden bevat? (Op V geld ziende , verbitterd) Is dat uwe weldaad, gy menfchen ! Deezen duiver gaf my een Ruiter op zyn moedig paard , met een bediende agter hem, wiens liverei (lyf van zilver was. — Deezen duiver gaf my een fentimenteele bekoorlyke Dame , die uit haar rytuig geflapt was . om de fchoone landdreek te bekyken, te befchryven, en vervolgens
te laaten drukken. „ Die Hut" zeide ik
legen haar, en myne traanen lieten my niet vercrer D 5 IQ,©



58 Het Speelkind.
toe te fpreeken „ zy is recht fchiiderachtig*'
antwoordde zy , en fprong in haar rytuig.
Deezen Huiver gaf my een dikke paap, in een pruik als een wolk , en fchold my voor een luiaard en dagdief, en beroofde dus zyne weldaad van al derzelver waarde, (aangedaan) Deezen penning gaf my een bedelaar ongevraagd. Hy deelde zyn armoede met my, en wenschte my daarby Gods ze-
gen. ó Deeze penning zal op dien grooten
dag veel gelden; waarlyk, de rechter zal hem hoog
opwisfelen. (Tusfchenpoozing, dan weder op
het geld ziende) Wat zou ik daarvoor koopen? Ik kan 'er de fpykers niet mede betaalen , om myn moeders doodkist toetenagelen. '£r is nauwlyks genoeg om 'er een ltrik van te koopen om 'er my aan te hangen. (In de verte ziende) Daar wenken my de trotfche toorens der Vcrftelyke Refiden. tie. Zal ik daaronder barmhartigheid zoeken? O, in fteden woont zy niet ! De hut van den armen is haar paleis , het hart van den armen haar
tempel. Wanneer 'er llegts een werver voor-
by kwam, voor een handgeld van vyf ryksdaalders zou hy den Herken jongen hebben vyf ryksdaalders! ó Welk eenfom! zy Haat mogelyk
in dit oogenblik op menig een kaart! (hy veegt
het zweet van zyn voorhoofd).Vader! vader ! over u kemt dit zweet van angltigen kommer! Over u de wanhoop van een mensch, en alles wat daaruit ontftaan kan en mag; en mogt gy eens naar vergiffenis fmachten, gelyk bier myn arme moeder naar een dronk wyn! (Men hoort van verre Nachtmu¬
ziek.)



Derde Bedryf.
ziek. ,Er valt een fchot. Men hoort Hol.
la, holla roepen; eenige honden loopen over de baan.
Frits ziet ze aan) Jagers? Edellieden den-
kelyk. Ja, ja! Nu nog eens gebédeld, gebédeld voor myn moeder! God! God! laat my
weeke harten aantreffen!
TWEEDE TOONEEL.
Frits, De Overste, De Graaf.
Overste, een ogenblik op den Graaf wachten, de , die hem nahompelt.
Schiclyk, fchielyk, Heer Graaf! Ei,ei,dat
was geweldig jaagen. Daarloopen de honden, maar zy hebben het fpoor verlooren , zy (laan niet meer aan.
De Graaf; buiten adem. Tant mieux, tant mieux! mon Colonel! Dan kan men eerst hier een weinig adem haaien. (Hy leent op zyn geweer.)
Overste, blyft op den agtergrond ftaan
en ziet naar zyn honden. Frits, nadert den Graaf befcheiden. Genadige Heer! ib bid om een almoes!
De Graaf, hem van onderen tot boven befchouwende. Hoe, mon ami ? Gy zyt duivels impertinent. Gy hebt kneukels als een Hercules, en fchouders als-
de



6o
Het Speelkind.
de Kretenfer Milo, ik wed, gy zoude in fhat zyn om een Os wegtedraagen.
Frits.
Wanneer uw genade my veroorlooven wil een proeve hiervan te neemen.
De Graaf. Onze policie is niet waakzaam genoeg tegen lediggangers en dagdieven.
Frits, met een veel beduidende blik. Zo komt het my ook voor. (Hy-wendt zich naar den Overften, die juist voorby gaaf) Genadige Heer, ontferm gy u over een ongelukkigen zoon, die yoor zyn zieke moeder bédelt.
Overste, in de zak tastende, en hem een kleinigheid geevende. Het was beter, myn zoon, dat gy voor uw zieke moeder werkte.
Frits.
Gaarne, zeer gaarne; doch heden is de nood te dringende. Vergeef my myn fToutheid , genadige. Heer! Dat gy my daar geeft, is niet genoeg.
Overste, verwonderd en half lachgend.
Is het niet genoeg ?
Frits.
Zo waar God leeft, het is niet genoeg!
Overste.
Dat is zonderling. Maar ik wil niet meer gee. yen.
Fritk



62 Het Speelkind.
Frits. Myn God, wac heb ik gedaan!
Overste. Breng hem weg! Geef wel acht op hem! fluit hem op den tooren; ik volg zo terftond.
Frits, knielend. Slegts ééne bede, genadige Heer! ik heb het leven verbeurd , doe met my watgy wik; maar help, help myn arme moeder, zy verfmacht daar in die hut • zend 'er maar heen, en zie of ik gelogen heb. Voor myn moeder trok ik myn gewêer» voor haar zal ik met vermaak myn bloed vergieten. Overste. Breng hem weg op den tooren, hoort gy wel? te water en te brood!
Frits , terwyl hy door twee Jagers heen geleid wordt.
Vervloekt zy myn vader, diemy het leven gaf! (hy gaat heen.)
Overste, den derden Jager roepende.
Frans < loop daarover in 't dorp r- in het
eerfte. tweede of derde huis gy zult het wel
vinden daar moet een zieke vrouw liggen.
Indien het zo is, geef haar deeze beurs!
Jager. Zeer wel! (hy gaat heen.)
Overste. Een zonderling geval, by myn arme ziel! het jonge



Derde Bedrtf.
63
ge mensch had iets edels in zyn voorkomen
en, indien het waar is, dat hy voor zyn moeder bédelt, voor zyn moeder een Struikrover worde!
NU , nu . dat zullen wy nader onderzoeken,
dat geeft ftof voor een i'chetze van Meisfner. (hy gaat heen.)
DERDE TOONEEL.
(Een kamer op het Jlot.~)
Amalia.
Waarom ben ik nu zo verdrietig? Wie heeft my iets gedaan ? In deeze kamer wilde ik immers niet gaan> In den tuin wil ik gaan: (zy wil heen¬
gaan, doch keert zich fchielyk om) Neen, dat wil
ik ook niet. Doch ja! Ik moet zien of myne
Auriculas nog bloeijen , en of het appelpitje opgekomen is, dat onze Prediker laatst plantte? ■
O, dat zal gewis al opgekomen zyn! (andermaal zich omkeerende) Maar als 'er iemand komt, en my fpreeken wil, dan ben ik daar niet, en men moet my eerst lang zoeken, en roepen,en haaien?
, - Neen , beter b!yf ik hier. Maar de tyd
valt my lang. (zy plukt een bloemflruikje uit) Hoor!
de huisdeur gaat open neen , het was de wind.
Ik moet toch zien, wat myn Kanarievogeltje
doet maar als 'er iemand komt, en my niet
in het fa et vindt ? Wie zou 'er toch komen ?
Waarom wordt ik op eenmaal zo gloeijend
«ver myne wangen? (Tusfchenpoozing) Zy
her



II e t speelkind.
begint te fchreijen.') Wat deert my toch? CfnikIcnde) Waarom (chrei ik dan ?
VIERDE TOONEEL.
Amalia, de Prediker.
Amalia, zeer vricndelyk , terwyl zy haart traanen afveegt.
Ach, goeden morgen, lieve Heer Ehrmann
Heer Prediker wil ik zeggen. Vergeef my, ik bert iltyd gewoon u maar zo eenvoudig Heer Ehrmann te noemen.
Prediker. Blyf daar maar altyd by, lieve Freule, ik hoor dat zo gaarn uit uw mond!
A m a l i a;
Waarlyk?
Prediker.
Indedaad! Maar 't komt my voor als of
gy geweend hebt ?
Amalia. Ach, flegts een weinig, flegts een paar traanen.
Prediker. Dus toch altyd traanen. Mag ik wel vraagerl, óm welk voorwerp zy vloeiden ?
Amalia.
Ik weet het niet
Prediker. Mogelyk het aandenken van uw vrouw moeder f
A a ^



D EBDE BEDRYT. 6j
Amalia.
Ik zou wel kunnen zeggen, ja, maar dan loog ik; Prediker.
Dus een klein vrouwen-geheim ? Ik zalriiet
bnbefcheiden zyn. Vergeef my, Freule! dat
Ik op zulk een ongewoon uur hier verfchyn. —— Het is gefchied op bevel van uw vader.
A m a l i a. Gy'zyt my altyd welkom.
PREDIKERi
Waarlyk? ben ik dat? O Amalial
Amalia. Myn vader zegt: hy, die uw geest en hart vdrmJ de, is meer uw weldoener, dan hy die u alleen het leven gaf. Myn vader zegt dat: (haar oogen tsederflaandé) en myu hart zegt dat ook: Prediker. Hoe aangenaam beloont dit oogenblik myrie agtjaarige poogingen!
Amalia.'
Ik was een wilde meid ——- ik heb u dik wils net hoofd regt warm gemaakt -^—* het Is b'illyk,, 'dat ik u daarvoor recht Hef heb» Prediker.
(In zich zeiven) O God! {hardop én ftottérende) Ik — ik — kom van wegens Mynheer uw vader met eeü last —— willen wy gaan zit-
ten?
I; Deel. £ <& « *•



C6 Het Speelkind.
Amalia, haalt fchielyk een ft oei.
Gaa zitten ik ftaa liever.
Prediken, fchuifi den ftoel te rug. De Graaf van der Mulde is hier aangekomen, A m-a l i a.
Ja-
Prediker. Weet gy ook met welk oogmerk?
Amalia. Hy wil my trouwen.
Prediker.
Hy wil • (eenigzins driftig) Maar gelooft gy
dan, Freule, dat Mynheer uw vader u dwingen
wil ? neen, dwingen zal hy u nooit.
Amalia.
Dat weet ik.
Prediker.
Maar hy wensehte indien hy eerst van
uwe neiging verzekerd ware ik moest onder¬
zoeken of gy eenige neiging had.
Amalia. Voor den Graaf?
Prediker.
Ja '■ neen —— voor het huwelyk in 't al. gemeen.
Amalia
Het geen ik niet ken, is my onverfchillig, ik ken liet huwelyk niet.
Pre»



Eerde Bedryt.
61
Prediker. Juist daarom ben ik hier, myn Freule! juist dat
was de last van uw Heer vader. Ik zou u de
aangenaame en onaangenaame zyde van deezen (tand vertoonen;
A m A L i Ai
Eerst de onaangenaame, lieve Heer Ehrmann! Ik (paar het beste gaarne tot het laatst.
Prediker.
De onaangenaame ? O myn Freule! wanneer
twee beminnende eeusgeftemde harten elkander aantreffen, dan heeft de echt geene onaangenaame zyde. Dan wandelen een paar deugdzaame menfchen hand aan hand ; waar zy op hunnen weg doornen en (truiken ontmoeten, ruimen zy ze te famen vlytig en vrolyk uit den weg ; komen zy aan een firoom , dan draagt de fterkere den zwakker daar over; waar een röts te beklimmen is, daar reikt de fterkere den zwakkere de hand; Geduld en liefde zyn hunne reisgezellen. Wat één op zich zeiven onmogelyk zyn zou , is voor beiden flechts een beuzeling; en wanneer zy dan eindelyk aan hun doel genaderd zyn, dan droogt de zwakkere den fterkere het zweet van zyn aangezicht. Vreugd en fmarte neemen altyd by hen gezamenlyk hunne huisves. ting; nooit herbergt de een het verdriet, terwyl het vermaak de gast van een ander is. Een lach.e op beider wangen , of traanen in beider oogen. Doch hun vcreenigd vermaak is levendiger , dan het genoegen van één mensch op zich zeiven: want E a de



69
Het Speelkind.
de mededeeling verhoogt het vermaak en leenigt de (mart. Dus is hun leven een fchoone zomerfche dag; zelfs dan nog fchoon, wanneer 'er een onweder opkomt; want de regenvlaag verkwikte de natuur, en gaf een nieuw leven aan de onbewolkte zon. Zo flaan zy, arm in arm gellrengeld, tot aan den avondltond van hun leven, onder de bloemen die zy zeiven plantten en opkweekten, tot dat dé
nacht aanbreekt. Dan ja dail
zekerlyk, dan ligt zich de eene eerst te (kapen; en die is de gelukkige j de andere zwerft rond , en
weent dat hy nog niet (laapen kan en dit ii
de eenige onaangenaame zyde van den Eeht. Amalia.
Ik wil trouwen.
Predikke,
Bekoort u dat beeld ?
Amalia.
Uitermaate zeer.
Prrdiker.
Te recht, myn Freule. Het beeld is bekoorlykmaar vergeet niet dat het de kopy van een tafereel is, voor het welk twee elkander minnende harten gezeten hebben. Wanneer uiterlyke voordeden of andere betrekkingen, ligtzinnigheid en luimen den band van den echt toeknoopen, ó dan heeft het huwelyk zulk een bekoorlyke zyde niet. Waar de losfe jongeling en het onbedagtzaame meisje dartel en ligtzinnig daarheenen zweeven, daar fleepc



Derde B r d s y f» ^9
de tuchtelihg zyne keren achter zich. Hetverdret vertoont zich op beider gelaat. De beelden eener moedwillig verbeurde gelukzaligheid, door de verbeeldingskracht deste levendiger gemaald , hoe onmogelyker zy te bereiken zyn , zweeven voor hunnen geest. Schoone, bekoorlyke ontwerpen des levens, die mogelyk ook zonder deezen echt nooit eenig beftaan zouden gekregen hebben, doch welker wezenlykhcid men thans voor uitgemaakt houdt, ware men flegts niet door onverdraagelyke boeijert aaneengefmeed ! Zo ly en wy met fmart, daar wy anders met gelatenheid zouden verdragen hebben ; zo gewennen, wy den lastigen gezel onzes levens als de oorzaak te befchouwen van al het kwaad dat ons wedervaart; zo mengt zich de bitterheid in onze gefprekken , en koelheid in onze» liefkoozingen; zo zyn wy tegen niemand gevoeliger , worden van niemand ligter beledigd dan van den echtgenoot; en 't geen ons by een ander genoegen zou geeven, wordt ons by hem onverfchillig. Zo fluipen zy, met van elkander afgekeerde gezichten en nederha.igende hoofden, met elkander door het leven , tot dat eindeiyk een van beiden zich te (kapen legt; dan beurt de andere vrolyk en moedig het hoofd op , en ademt uit een diepe borst: Vryheid! ——• En dat is dan de eenige aangenaame zyde van den Echt.
Amalia.
Ik wil niet trouwen.
E 3.
P E %i



7" Het Speelkind. |
P 1 I 1 I li h
Dat heet toch, met andere woorden: Ik wil niet beminnen.
Amalia.
Nn. ja ik wil trouwen want ik
wil beminnen want ik bemin.
Prediker, zeer bedremmeld. Indedaad? Dus den Graaf van dér Mulde?
Amalia, O, weg! weg met dien gek! (hem met eene har* teljke vertrouwlykheid by beide handen vattende) Ik bemin u.
Prediker, Freule! Om Gods wil!
Amalia, U wil ik trouwen.
P r e d i k e Ko
My?
Amalia. U, lieve Heer Ehnnann.
Prediker. Amalia, gy vergeet . . .
Amalia. Wat vergeet ik?
Prediker. Gj syt van Adel.
lil V



Derde B i b r nj
7ï
Amalia.
Wat doet dat 'er toe?
Pr EDIKERi
Ach! God, neen, dat gaat niet.
Amalia. Indien gy my maar genegen zyt ?
Prediker. Ik heb u zo lief als myn leven.
Amalia. Nu, trouw my dan!
Prediker. Amalia! verfchoon my, ik ben een dienaar van den Godsdienst. — Zy geeft my wel veele krachten , maar ik blyf echter mensch Amalia. Gy zelf hebt my den echt zo bekoorlyk afgemaald. Ben ik dan het meisje niet, waarmede gy hai.d aar» hand de paden des levens kunt bewandelen , waarmede gy uwe vreugde en fmart deelen kunt? Prediker. Mogt ik kiezen,Amalia, geen'andere dan gy! en leefden wy in de gouden tyden der gelykheid aller (landen, waarvan de dichters droomen, geen andere dan gy! Maar nu zo als de wae-
reld eenmaal is kunnen wy daar nie s aan
veranderen. Gy moet een Edelman trouwen.
Freule van Wildenhain wierd voor een Heer van.., gebooren. Of de Prediker Ehrmann u zou gelukkig E 4



?? Het Speelkind.
penmkt hebben of niet? daar wordt niet naar bevraagd 0 God! ik zeg reeds te veel!
Amalia. Zo? Vraagt men niet daarnaar? Maar ik vraag 'er evenwel naar. Hebt gy my niet dikwils gezegd dat
het hart alleen adelt? 0 Waarlyk; ik zal een
edelman trouwen!
Prediker.
Myn lieve Freule! ik bid u, raadpleeg toch met P reden- zyn honderd gronden, en meer dan
honderd tegen zulk een verbintenis maar —
PP dit ogenblik —— God weet het! fchiet 'et my geene ce binnen.
Amjiil
Omdat'er geen en zyn.
Prediker.
Ja! Ja! doch myn hart is zo vol —
myn hart fpreekt mede en dat zal, dat moet
het met doen. Bedenk maar eens hoe uwe
bloedverwanten den neus voor u zullen ophaalen, hoe zy zich aan u onttrekken, ' zich hunnen nieuwen bloedverwant zullen fchaamen, opplegtige dagen, als de gantfehe Familie by eikanderen genoodiKd wordt, u alleen te huis zullen laaten, van u agter den rug fpreeken, elkander uwe gefchiedenis in 't oor zullen fluisteren, hunne kinderen verbie den met uwe kinderen te fpeelen, of gemeenzaam prategaan , hunne wapens op de liverei hunner be«JLnden laaten flikken of op hunne koetzen fchilde-
ren,



Derde Bedete.
73
ren, terwyl gy in een eenvoudig gladgefchilderd wagentje nederig naar de Kerk rydt; zich op een andere plaats uwer naauwlyks herinneren zullen, en wanneer zy zich al vernederen een paar woorden
met u te fpreeken, u niet „ Vrouw Nicht"
maar, met een fcheefgetrokken mond, „ Vrouw Pastoresfe,'' noemen.
Amalia. 1
Ha, ha, ha!
Prediker. Lacht gy 'er om?
Amalia,
Ja , lieve Heer Ehrmann ! Vergeef het my, gy waart zeven jaaren myn Gouverneur, maar nooit hebt gy my eene uwer lesfen met zulke flegte gronden bewezen dan deeze.
Prediker.
Dat doet my leed waarlyk dat doet my
zeer leed, want ....
Amalia. My behaagt het ongemeen, want ....
Prediker, ten uiterfte verlegen.
Want ....
Amalia. Want ■ want gy moet my trouwen. Prediker.
Nooit!
Amalia.
Gy kent my immers te we!. — Gy weet dat ik nog al zulk eea kwaad fchepfel niet ben, en onE 5 der



74
H e t S p e E l k i n d.
der uwen omgang altyd beter en beter word. Ik zal my alle mogelyke moeite geeven, om u gelukkig te maakèn, of; neen! ik zal dat doen,
zonder dat het my moeite kost; wy zullen verge* noegd , ten hoogden vergenoegd met eikanderen leeven , totdat eindelyk een van ons zich te flaapen legt, en dan zal de overgeblevenezekerlyk weenen;
maar dat is nog lang lang af! Kom! Geef
my de hand; of hebt gy geen genegenheid voor my? Prediker.
O , het ftaat fraai, een eerlyk man te weezen. maar het is ook verfchriklyk zwaar. Freule, als.
gy eens wist, hoe gy my martelt! Neen —
ik kan niet! ik kan niet! ik zou vergruisd in elkander zinken, als ik uw vader dit bericht moestgeeven.; Amalia.
Ei, dat zal ik zelf doen.
Pre d i k e r.
Om Godswil, doe dat niet! Aan zyne goedheid heb ik myn tegenwoordige welvaart te danken, en. attn zyne vriendfchap. de aangenaamlte oogenblikken
van myn leven. En ik , ondankbaare, zou zyne
dochter verleiden, zyn eenig kind! ó God;
God ! gy ziet dat ik het wel meen, onderfteun my in deezen firyd!
Amalia. Myn vader begeert dat ik trouwen zal ——— myn vader wenscht my gelukkig te zien; wel nu! ik wil trouwen , ik wil gelukkig zyn —— doch
ai-



Derde Bedrye.
75
alleen met u. Dat zal ik myn vader zeggen; en weet gy , wat hy antwoorden zal ? Op 't eerfta oogenblik zal hy mogelyk verbaasd f.aan, en zeggen • Meisje, zyt gy dol? Maar dan zal hy zich bezinnen en lachgend 'er byvoegen: nu , nu, in Gods naam; En dan z;il ik hem de handen kusfchen, de deur uithuppelen, en om uw hals vliegen. De lieden zullen verneemen, dat ik de bruid ben; de boeren en boe. rinnen zullen uit het gantfehe dorp komen, om my
geluk te wenfeheu zullen Gods zegen over
ons affineeken en zeker, God zal ons zegenen 1
zekerlyk! zekerlyk! ach ik, wenschte dat myn vader maar weder terug kwam ! Ik heb toch niet gevveeten, wat my op het harte lag ; nu weet ik het; nu is het 'er uit. (Hem by de hand vattende.")
Prediker, 231» hand losrukkende\ Freule, gy berooft my van myn verftand, en nog meer dan dat, van de rust myner ziele. (Zy grypt paar zyn hand.)
Amalia. Niet alzoo, niet alzoo! —— ó foei, daar komt iemand den trap op; ik heb u nog veel te zeggen.
VYFDE TOON E EL.
D.e voorigen, Een Tafeldekker, een oud
Bediende.
Amalia, verdrietig.
Ach! Is hyhet?
Ta?



f6
Het Speelkin».
Tafeldekkf.r. Zonder roem te melden, Chrisciaan Libereche Goldmann heeft zyn weg hier naar toe genomen % zo ras het heuchelyk bericht hem ter ooren kwaal... Amalia, verlegen.
Welk bericht?
Prediker, ontfteld. Hy heeft ons beluisterd.
T af l!lde k k e r.
Een oud, getrouw dienaar, myn genadige Freule, die uw genadige vrouw moeder dikwüs op zyne armen gedragen, en vervolgens van uwe genadige handen, zonder roem te melden, menig een oorvyg gekregen heeft, heeft op deezen heuchelyken dag zyne onderdanige gelukwenfchingen willen en moeten bevleugelen. Daarom zing , ó myne Mufe , weêrgalme myne Lier!
Amalia,
Ach,myn goede Christiaan, ik heb nu niet veel
lust, om my iets voor te laaten rymen en
wat is 'er dan toch heden te doen ?
Tafeldekker.
Ach, myn genadige, bekoorlyke Freule! heden kan ik onmogelyk zwygen; Trompetten, Pauken, enFioolen moeten weergalmen, myne Vaerfen moeten vloeijen als het water over de weide. 'Er is nog geen geboortedag , geen doopdag of bruiloft in de Hoog - Vry - Heerlyke Familie gevierd geworden, die myne altyd dienstvaardige en gehoorzaame
Mu-



Debdi Beöryf.
77
Mtife niet bezongen heeft. In een tyd van zesenveertig jaaren zyn'er driehonderd-zeven-en-negentig geluk, wenfchingen uit myn veder gevloeid. Heden dreunt de driehonderd-agt-en-negemigite; wie weet hoe rasch een Christelyke echtverbintenis my gelegenheid geeft om de driehouderd-negen-en-negentigite te laaten losbree
ken? — en dan he, he, be! een jaar daarna
de vierhonderdfte.
Amalia.
Het is van daag vrydag, dat is de eenigfte merk waardigheid, die ik my herinneren kan.
Tafeldekker.
Vrydag! ja wel genadige Freule ; want voor eer t heeft de hemel onzen genadigen Heer uit een groot gevaar verlost, en ten tweeden is het ook een Vreugdedag. •
Amalia.
Uit een gevaaar verlost? Myn vader ! wat wilt gy daarmede zeggen '
Tafeldek kek.
Zo even kwam de Jager Frans in alleryl naar huis loopen , en verhaalde de byeenvergaderde huisgenooten een fchelmfluk, 't welk de latere nakomelingfchap, zonder roem te melden, nog met afgryzen leezen zal.
Amalia, beangst. Schielykl Wat is 'er toch?
Tafelde kker. Onze genadige Heer en de vreemde Heer Ryksgraaf hadden naauwelyks een half uur op ongebs"-'-
d:



70 Het Speelkind.
de wegen , van 's Heeren flot gantsch afgelegen ... .
Amalia.
Spreek toch nu in Profa!
Tafeldekker.
De Heer Baron had ook bereids een haas gefchoo
ten dien ik zelf de eer gehad heb te zieil}
zyn linker vooriooper was verbryzeld.
Amalia, ongeduldig.
Verder' Verder'
Tafeldekker.
Een tweede haas was bereids opgejaagd, en de
honden zaten hem plichtmatig achter na;
waarby in 't byzonder de Spadille boven anderen uitmuntte ; toen plotsling de Genadige Heeren, midden op het veld, een Soldaat ontmoetten, die om een almoes vroeg. De Jager Frans had zelf van verre gezien , hoe de Heer Baron, uit eene aan* gebooren milddadigheid, in den zak tastte, en hem een Huk geld gaf. Doch de ondankbaare , verwaaten ftruikrover trekt plotslings zyn fabel , ftort, zon. der roem te melden, als een dolle hond, op den genadigen Heer af; en, waren onze jagersknaapen niet vlug komen toefpringen, zo had ik arme man, op myn ouden dag , nog een Lykzang en Graffchrift moeten maaken.
Amalia, onlfteld.
Myn God!
Prediker.
Straatrovers en dat op den Iilaaren helderen
dag



Derde Bedryf.
79
'dag dat is toch zonderling! lieert men
den mensch niet ge"rreileerd?
Tafeldekker, Dat zou ik denken! — Te genadige Heer heeft bevolen hem tot nader order in den ouden tooren te laaten opfluitèn. Frans zegt, dat zy terfloiid hier
zullen zyn. (Hy komt aan het venfter.~) Ik
geloof waarachtig de zon fteekt my zo in de
oogen daar komen zy reeds. Zing, o
myne Mufe , weêrgalm , myne Lier! (JSy loopt heen; de anderen komen aan 't venfter.)
Amalia Ik heb in myn leven nog geen flruikrover gezien; bet moet een recht vreesfelyk gezicht zyn,dat zulk een mensch heeft.
Prediker. Hebt gy de vadermoorderesfe in Lavaiers Fragmenten niet gezien ?
Amalia. Een vadermoorderesfe! Foei'zyn er zulke wezens op de waereld? —— Maar, ziet gy wel, de jonge mensch komt nader; een interesfant voorkomen ó waarlyk ! een edel gelaat en
de zwaarmoedigheid in zyn gezicht. Neen! neen! dat is geen flruikrover — ik heb medelydenmet den armen mensch. — ó Foei! ziet gy wel, hoe de
Jaagers hem daar in den tooren ftooten! ó die
onbarmhartige menfchen! nu fluiten zy hem
toe daar zit hy nu in het duister. Wie
weet hoe de ongelukkige thans te moede is ?
ZES-



fjo Het Speelkind.
ZESDE TOONEEL.
De voorigen, de Overste.
Amalia, hem te gexnoet gaande: Duizendmaal geluk gevvenscht, lieve vader!
Overste. Om 'shemels wil, verichoon my! de oude Chris« daan heeft reeds, den gantfchen trap langs,zyne gejukwenfchingen in Alexandrynfche vaerfen vooriny' uitgeftrooid.
Prediker.
Dan is het toch waar ? In den mond van den ouden, fnapachtigen tafeldekker fcheen my de gantfehe gefchiedenis byna ongelooflyk.
Amalia.
Was die jonge mensch mét dat inneemende gelaat waarlyk een flruikrover ?
Overste.
Dat was hy, doch, als ik het wel heb, was het mogelyk voor de eerlle- en laatflemaal van zyn leven. Heer Pastoor, 't was een zeldzaam geval! De jonge
mensch bédelde voor zyn moeder ik gaf hein
een fluiver,- ik had hem wel meer kunnen geevcn, maar de haazen liepen in myn kop rond , en het hondengebel rammelde in myne ooren. Gy weet immers wel, dat, wanneer de mensch zyn vermaak najaagt, hy geen gevoel heeft van het lyden zyner broederen. In 't kort, hy wilde meer hebben — de wanhoop fprak uit zyn gelaat —-— ik keerde
hem



Derde Bedryf. 8t
hem den rug toe; toen vergat hy zich zelven en trok den fabel. Maar ik wil 'er myn kop onder verwedden, dat ftruikrovery zyn handwerk niet is, Amalia.
Zekerlyk niet!
Overste. Hy beefde, toen hy my by de borst vatte —— een kind had hem kunnen overweldigen. Foei, dat ik den armen duivel niet liet loopen. Die grap kan hem zyn hals kosten , en ik had het leven van een mensch voor een gulden kunnen koopen. Had maar myn volk het niet gezien ; maar het kwaade voorbeeld! Kom in myn Kabinet, Heer Pre¬
diker, wy moeten zien, hoe wy dit jonge mensch met fatfoen kwytraaken; want, komt hy onder de klaauwen van myn Stedehouder , dan is 'er geen genade voor hem. (Hy wil gaan.)
Amalia. Lieve vader! ik heb met den Heer Ehrman zeer veel gefproken.
Overste. Hebt gy? het huwelyk betreffende?
Amalia. Ja, ik heb hem gezegd ....
Prediker, zeer verkgen. Ingevolge myn last ....
Amalia. Hy wil my niet gelooven ....
I. Deel. F Pre-



f2
Het Speelkin».
Prediker. Heb ik de genadige Freule ondervraagd ....
Amalia. En ik iprak toch, zo als ik het meende ....
Prediker, op het kabinet wyzende. Mag ik verzoeken ....
Amalia. Blaar zyne befcheidenheid ....
Prediker. Het refultaat van ons gefprekin uw Kabinet
Overste. Wat duivel is dat? gy laat elkander geen oogen. blik uitfpreeken. Maltje , Maltje , hebt gy alle fatfoen vergeeten?
Amalia.
O neen, lieve Papa! maar, niet waar? Papa laat my trouwen , wanneer ik zelf wil?
Overste. Dat verllaat zich.
Amalia, Hoor eens, lieve Heer Ehrman ? Prediker, houdt fchielyk zyn zakdoek onder den
neus en gaat heen. Verfchoon my, myn neus begint te bloeden.
Overste, hem naroepende. ïk verwach t u. (Hy wil heengaan.)
h m a.



dzrpe B B fi R y
Amalia.
Blyf toch nog een oogenblik, ikheb zeergewich» tige dingen met u te fpreeken.
Overste, al lachgende.
Gewichtige dingen ? Moet ik u ook een nieuwen Waaijer koopen ? (Hy gaat heen.)
Amalia, alleen.
Eeh waaijef? Ik begin byna zelve tebegrypen, dat ik een waaijer nodig heb, want ik ben zo inwendig warm (met de hand op den boezem.)
Ach,mynGod! hoe klopt myn hart! IkhebdenHeef
Ehrmann zeer lief. Het is zo waar als ik
leef. Dat hy nu juist uit zyn neus moest
gaan bloeden 1 Neen, de Graaf komt my in't ge« heel niet voor als een man* Indien ikmyn vader befchouwe, of onzen Prediker, dan gevoel ik een foort vin eerbied ; maar deezen zou ik altyd om den tuin leiden , als ik hem trouwen moest.
Ei, ei, ik zou al aardige kluchten met hem
aanrechten. (Zy gaat naar het venfter.) De tooren
is nog gefloten: Hoe ysfelyk moet dat zyn,
als men zo opgefloten Is! Of de arme mensch nog
al ordcntlyk eeten en drinken krygt ? (wenkend»
en roepende?) Christiaan ! Christiaan ! Kom toch
eens fchielyk hier! De jongeling bevalt my,
ik weet zelf niet recht, hoe en waarom hy my bevalt. Hy heeft zyn leven gewaagd voor zyn Moe. der, da; doet geen booswicht.
F & Z E;



%H Het Speelkind.
ZEVENDE TOONEEL. Amalia, de Tafeldekker.
Amalia.
Hoof toch eens, goede Christiaan ! Hebt gy den gevangene eeten gebragt?
Tafeldekker. Ja, myn allerlieffte Freule!
Amalia. Wat hebt gy hem gebragt?
Tafeldekker. Water en brood.
Amalia. O, Foei! Schaam u! ga op het oogenblik bene den in de keuken, en laat u van den kok een Huk
gebraad geeven. — haal een flesch wyn uit den
kelder en doe die 'er by.
Tafeldekker. Hoe gaarne ik ook den genadigen wil van myne Freule wenschte te vervullen, zo moet hy toch voor ditmaal zich met water en brood behelpen; want de genadige Heer heeft het uitdruklyk bevolen. — Amalia. O, dat heeft myn vader in de eerfte drift gedaan.
Ta feldekker. Wat Hoogstdezelve in drift beveelt , behoort zyne getrouwe dienaar met koelen bloede te volgen.
A m a-



Derde B e d r y 1. ?S
Amalia. Het is toch een dom mensch! Hy is al zo ord , en heeft nog niet geleerd, hoe men een ongelukkigen troosten moet. Geef my den fleutel van den kelder, ik gaa zelf.
Tapeldekker. Ik protefteer plechtig, myn allerlieffte Freule!
Amalia. Geef hem hier! Ik beveele het u'.
Tafel dekker, geeft haar den fleutel. Ik zal terftond heengaan, om my by den Heer Overften te verontfchuldigen.
Amalia, Dat kunt gy doen ! (Zy gaat fchielyk heen.) Tafeldekker, na eene tusfchenpoozing het
hoofd fchuddende. Angst en plagen alle dagen, is dat niet te betreuren en te beklaagen ! Dat jonge bloed meent het wel goed; maar ik weet, het oude fpreekwoord zegt; vertrouw, maar zie aan wien met recht!
Einde van het derde Bedtyf.
F* YI EK



%6 Het Speelkind.
VIERDE BEDRYF.
Een Gevangenis in een ouden Toeren van den Burg Wildenhain,
EERSTE TOONEEL. Frits.
Hoe kunnen een paar onberaaden oogenbükken,
bet gantfehe geluk van een mensch vernielen! •
Toen ik deezen morgen uit de Herberg ging, en
de zon opkwam, en ik myn morgenlied zong
è hoe vrolyk en gelukkig was ik toen! Ik verloor iny zeiven in gedachten aan de tafel der vreugde, en de droom van het eerfte wederzien myiaer moeder was my zoet! Daar wilde Ik de ftraat
jnfluipen , alwaar zy eertyds woonde, daar wilde ik my tegen den muur verfchuilen, opdat zy my niet uit het venfter zien mogt; daar wilde ik zagt aan de huisfchel trekken; dan zag ik in myn g.esc, hoe zy haar naaiwerk nederlei, en opftond en naar beneden kwam — en hoe ik nu haaren gang op de trappen hoorde, hoe my het hart klopte, hoe zy
de deur opende, en ik in haare armen vloog!
Vaart wel gy fchoone luchtkasteelen, gy veelkleurige aartige zeepbelle» ! Ik keer in myn vaderland
te



Vierde Bedry f. ?7
te mg , en het eerde voorwerp , dat zich aan myn lydend hart opdoet , is myne dervende moeder —— myne eerfte wooning een gevangenis,
en myn eerde gang naar het fchavot!
Rechtvaardige God! heb ik myn noodlot verdiend, of draagt de zoon mogelyk dc misdaad van den
va(jer ? Stil! Stil! ik verdwaale daar in een
doolhof van gisfingen! Verdraagen zonder morren ; lyden en zwygen; zo heeft my myn moeder geleerd , en myn moeder heeft veel geleden! God! Gy zult Itet eens wél maaken! (Hy ziet met opgeheven handen naar den hemel.')
TWEEDE TOONEEL.
Amalia, komt binnen met eenig gebak op een fchotel, en een flesch wyn. Fkits.
Frits, op het hoor en van iemand zich omkeerende. Wie daar?
Amalia. Vriend ! Ik breng u eenige verkwikking. ■ -j Gy zult wel honger en dorst hebben ?
Frits. Ach neen! ik heb geen honger of dorst.
Amalia. Daar is een flesch oude wyn, en wat eeten.
Frits, haastig. Oude wyn! waarlyk goede oude wyn ?
F 4 A m a«



SS
Het Speelkind;
Amalia.
Ik heb 'er geen kennis van! maar ik heb dik. wils myn vader hooren zeggen , dat deeze wyn een waare hartfterking was.
F k i t s.
Duizendmaal dank , fchoone , liefderyke onbekende ! Gy doet my een kostelyk gefchenk mee deeze flesch. O fchielyk, fchielyk, weldaadig, zachtmoedig meisje, zend den eerften boerenjongen den besten met deeze flesch in 't nabygelegen dorp; daar, naast de herberg, ftaat een kleine hut, daar zal hy een zieke vrouw vinden , een zieke ver-
fmachtende vrouw voor haar deeze wyn,
als zy nog leeft! (Hy neemt haar de flesch uit de hand', en heft ze in de hoogte.) God zegene deezen dronk!
■waarom mag ik zelf niet (hy geeft haar de
flesch weder.) Nu voort daarmede! voort daarmede! beminlyk, vrouwlyk fchepfel! red myn moe¬
der en gy zult myn befchermèngel zyn.
Amalia, aangedaan. Goede jongen! niet waar, gy zyt geen booswicht, geen moordenaar?
Frits.
God zy dank , ik verdien nog dat een edeï hart zich myner aantrekt!
Amalia.
Ik zal 'er zo op het oogenblik zelf gaan, maar behoud gy deeze flesch maar hier , ik zend uwe moeder eene andere. (Zy laat de medegebragte flesch (laan en gaat heen.')
Frits.



YlEEDE B E D R Y F. 89
Frits.
Nog flegts édn woord wie zy: gy, fchoon ,
liefderyk meisje , dat ik uwen naam voor God noeme?
Amalia. Myn vader is de Baron van Wildenhain, de bezitter van dit landgoed.
Frits.
Gerechte Hemel!
Amalia.
Wat deert u?
Frits, beevende. En de man, dien ik heden ombrengen wilde —«
Amalia. Was myn vader.
Frits.
Myn vader!
Amalia. Ik word bang by hem. (Zy gaat heen?)
DERDE TOONEEL.
F r i t s.
(Hy herhaalt fidderende die woorden.) Was myn vader! Eeuwige Rechtvaardig¬
heid! Gy fluimert niet! De man, tegen wien ik
heden myn fabel trok , was myn vader 1 . nog
F 5 een



S0
Het Speelkind.
één ogenblik en ik wierd een vadermoorder! Hoe! ik voel een yskoude rilling door alle myne leden, myne hairen ryzen my te berge, alles is beneveld
voor myne oogen ! (Hy valt op een floel neder i
tusfchenpoozing) Hoe woelt en bruischt alles onder elkander, in myn hoofd! Hoe draalt dat alles voor myn gezicht als nevels en wolken , die
ieder ogenblik van gedaante veranderen! Eu
wanneer nu het noodlot hem ten offer gedoemd had, wanneer myn arm den onzaligen flag volvoerd had
. Gerechte Hemel, wie droeg dan de fchuld?
Hebt gy niet zelf de hand des zoons gewapend, om de beledigde moeder aan den onnatuurlyken vader te wreeken ? —— (Hy verzinkt in een
diep gepeins) Maar dat meisje dat fchoone,
goede, onuitfpreekelyke lieve fchepfel , dat daar even voor my ftond, welk een nieuw aangenaam gevoel ontwaakt in myn boezem! Dit fchepfel is myn zuster! Maar die zotte jongen , die laf¬
bek, die myn vader vergezelde, zou dat ook myn
broeder zyn ? Een vertroetelde jongen, zo
het fcheen, die van jongs afwist dat hy ryk was, ftout op zyn adel, die zwelgt en brast , want hy
zal toch wel de eenige erfgenaam zyn, en ik
zyn broeder ik lyde gebrek, en myn moeder
öerft van armoede!
VIER.



t Vierde Bedui. 91
VIERDE TOONEEL, Prediker, Frits.
Prediker.
God zegene u, goede vriend!
Frits.
Ook u, Mynheer! naar uwe kleeding te gisfen, Zyt gy een dienaar van den Godsdienst, en dus een bode des vredes. Dus zyt gy my tweevoudig wel. tkom.
Prediker.
Ik wensch vrede en ruit in uwe ziel te brengen. Ik wil u niets verwyten, want het eigen geweten moet meer werken, dan de Itemme des Predikers. Frits.
Recht zo , Heer Pastoor! En waar het geweten zwygt, denkt gy, hoop ik, dat ook de misdaad zeer twyfelagtig is?
Prediker.
Of zy heeft haar zetel in een boos, bedorvea hart.
Frits.
Dat is myn geval niet. - Waarlyk dit hart ruil ik
niet met een Vorst, zelfs met geen Paap.
Vergeef my, Heer Pastoor! dat geldt u niet. —
Pee-



oa Hei SfiHJis»;
Prediker. En al ware dat zo, zachtmoedigheid is de zuj» ter van den Godsdienst, dien ik leere.
Frits.
Dus wilde ik alleen zeggen , dat myn hart niet verltokt is, en evenwel maakt my myn geweten in het geval van heden niet tot een misdaadiger. «
Prediker. Mislei u niet. De zelfliefde neemt dikwils de plaats van het geweten in.
Frits.
Neen, neen! —— 'T is maar jammer dat ik niet geftudeerd heb , dat ik myne gedachten niet zo weet te fchikken, dat ik alleen gevoelen, niet betoogen kan. — Ik bidu, Mynheer, wat was myn misdaad? Dat ik rooven wilde? —— O, ik bid u, ftel u eens, voor een ogenblik, in myn plaats. —» Hebt gyook ouders?
Prediker. Ik was reeds zeer vroeg een wees.
Frits.
i Jammer, jammer! dan kunt gy 'er niet over oordcelen. Maar befchryven zal ik het toch, zogoed als ik kan. Zie eens, wanneer men zo rondom zich heen ziet, boe de Natuur uit haaren vollen hoorn overal voedfel en overvloed uitftort , zo verre ons oog flegts reiken kan — wanneer men dan dit tooneel befchouwt aan de zyde eener fter-
venda



Vierde B e d r y r.
93
vende moeder, die met een drooge tong naar een droppel wyn fmacht; wanneer dan de ryken en welgemesten u voorby gaan , en den wanhoopigen
een gulden weigeren , omdat omdat de haazen
anders mogten wegloopen; dan ontwaakt plotsüngs het gevoel va,n gelykheid onder alle menfchen; dan treedt de mensch , de door fortuin verwaarloosde mensch, weder in zyne rechten, want de goede Natuur verwaarloosde geen van haare kinderen; onwillekeurig flrekt zich zyn arm uit, om zyn klein aandeel van de g.'fchenken te neemen , die zy voor allen op-
dischte; hy rooft niet hy neemt en
daar in handelt hy recht.
Prediker. Deeze Zedenleer, myn vriend! wanneer zy alge. meen wierd, zou de banden der Maatfchappy van een fcheuren, en ons welhaast in Arabifche ilordeu veranderen.
Frits.
Misfchien; misfchien ook dat wy dan niet ongelukkiger wierden. ■ Onder de gastvrye Arabieren ware myn moeder niet aan den gemeenen weg van honger verfmacht.
Prediker, verwonden!.
Jongeling, gy fchynt een opvoeding genoten te hebben boven uwen Hand.
F rit ?.
Dat aan een zyde! V/at ik ben, heb ik myne
moeder te danken. Gy zult nu hooren, waar.
om my myn geweten niet aanklaagt. De rechter
fpreekt



?4
II et SrFELKliïD.
fpreekt nanrdedoodeIetterzyner wetten, de Predikef moetvonnisfen, nietoverdedaadenzelve, n aar ovtf de dryfvederen , die de daad bepaalen. Dus zal de rechter my veroordeelen, maar tt'y, Mynheer, zult my vryfpreeken. Dat de verzadigde, die nog aan de laatfte beete van een Faifant klauwt, het zwarte brood van zyn buurman laat liggen,hierin is waarlyk geen verdiende.
Predik e p. Wel, Jongman ! uwe bedrieglyke lluitredenert eens toegedaan ; toegegceven, dat uw byzonder geval , dat mogelyk eenig in zyn foort is, u veroor. loofde te neemen, waar men u niet gaf; ontfchuldigt dit dan ook den moord,dien gy van zins waart te bedryven?
Frits
Den moord? neen, diewordthierdoorniet verontfchuldigd. Doch ik was flegts het werktuig van eert hooger magt. Gy ziet in dit geval flegts een enkele fchakel van een keten, die dooreen onzichtbaare hand gehouden wordt. Ik kan my daar nu niet nader over verklaaren, ook niet veroutfchuldigen. Doch rustig zal ik mynen rechter onder de oogen ticeden , en rustig zal ik ter dood gaan, overtuigd, dat een magtige hand de bereiking van een hooger doelwit in het boek van het noodlof met myn bloed fchreef.
Prediker. • Het is de moeite waardig, jonge, zonderlinge knaip , u nader te leeren kennen, en mogelyk vte-
lcn



VlEBDE B E D R Y F.
95
ten uwer begrippen een andere richting te geeven. Kan het zyn, zo blyf eenige weeken by my en fchenk my uwen omgang. Uwe zieke moeder neem ik in myn huis.
Frits, omhelst hem. Duizendmaal dank wegens myne moeder! Wat my betreft, ik ben , gelyk gy weet, een gevangene, die zyn doodvonnis verwacht; van het uitftel, dat my mogelyk de gerechtelyke Formaliteiten nog toéftaan, kunt gy, naar uw behaagen, gebruik maaken.
Prediker.
Geenzins! Gy zyt in de handen van een edelman, die achting heeft voor uwe kinder'yke liefde, uw droevig geval betreurt, en u, het geen heden
gefchied is , van harte vergeeft. Gy zyt
vry. Hy zendt my hier, om u uwe vryheid aantekondigen, en u dan met eene vaderlyke vermaaning en broederlyke waarfchouwing uit den kerker te laaten-
Frits.
En de naam van deezen grootmoedigen man?
Prediker. Baron' van Wildenhain.
Frits..
Van Wildenhain ? {als of hy zich bedagf)
Woonde hy niet voorheen in Frankryk?
Prediker.
Juist! Na den dood van zyn vrouw, nu eenige
wee.



gS Het Speelkind.
weeken geleden , nam hy zyn, verblyf op dit zyn Landgoed.
Frits.
Zyn vrouw is dan dood ? en dat beminnelyke meisje, dat voor weinige oogenblikkeu hier was, is zyn dochter?
Prediker. Freule Amalia, zyne dochter.
Frits.
En dat jonge geparfumeerde Heertje is zyn zoon?
Prediker. O, neen, die is zyn zoon niet.
F r i t s, ter zyde.,
God dank!
Prediker. Dat is maar een bezoek uit de Stad.
Frits.
Ik dank u voor de mededeeling van die kleine berichten. Zy zyn voor my van zeer veel gewigt: Ook dank ik u voor uwe goedhartige poogingen, voor uwe minzaame menschlievendheid. Het doet my leed, dat ik u myne vriendfcbap niet mag aanbieden waren wy in fland gelyk, zou zy mogelyk
van eenige waarde zyn.
Prediker.
Zou de vriendfchap niet dat met de liefde ge. meen hebben, dat zy de Handen gelyk maakt?
Frits.



Vierde B"e d r y ï.
97
Frits.
Neen, Heer Pastoor! Deeze betovering'is alleen
de liefde eigen. Nu blyfc my nog ééne bede
overig. Breng my by den Baron van Wildenhain, en bezorg my, indien het zyn kan, een gefprek
van weinige minuuten met hem onder
vier oogen ; ik wil hem bedanken voor zyne groot, moedigheid ; maar 'als 'er menfchen by hem zyn, dan ben ik wat bedeesd, dan fpreek ik zo niet van harte.
Prediker. Volg my! (zy gaan beiden keen.)
VYFDE TOONEEL.
(Een kamer op het Slot.)
De Overste, ep een ftoel zittende en een pyp rookende. Amalia by hem flaande en in gefprek zynde. De G r a a f op een Sofa, nu eens een fnuifje neemende , dan weder aan zyn reukflesje riekende»
Overste. Neen , neen, myn kind! laat dat liaan! Tegen den avond, als het koel wordt, zullen wy mogelyls zelf een wandeling derwaards doen.
Amalia. Maar weldoen is zo aangenaam; waarom zal vnéri I. Deel. G das



9$ Het Speelkind.
dat dan door een bediende laaten verrichten ? Weldoen is een vermaak; en voor het vermaak zyn wy immers niet te hooggeboren ?
Overste. Uilskuiken! wat fpreekt gy van te hooggeboren? Dat was een aanmerking die my boos zou kunnen maaken. Ik zeg u immers, ik heb 'er zelfs reeds iemand heen-gezonden; de vrouw bevindt zich be» ter. Tegen den avond gaan wy dan allen te faamen naar het dorp wandelen; de Heer Pastoor zal ons wel wilien verzeilen.
Amalia, vergenoegd. Nu, indien gy denkt — (zy gaat zitten en neemt haar breiwerk onder handen.')
Overste. Het zal u toch ook vermaak geeven, Heer Graaf?
De Graaf. Je li1 en doute pas, mon Colonel! die douceur, en die bonte d'ame van Mademoifelle moet my charmee. ren. Als maar dat goede mensch geen epidemieke
ziekte heefc! Doch, ik bezit een incompO'
rable vinaigre tegen de pest, daarmede zullen wy ons ten minften praeferveeren.
Overste. Naar uw goedvinden , Heer Graaf! Ik weet u geen beter middel tegen dé zelfverveeling voorieflaan, dan zulk een hartvcrkwikking.
De Graaf. Verveelfog? o, mon Colonel! wie zou den tyd
laag



Vierde B edryf.
99
lang vallen op eene plaats, die van Mademoifelle bewoond wordt!
Over s t e.
Dat is zee#vriendelyk ■ Maltje s bedankt ge
niet?
Amalia.
Ik bedank.
De Graaf, maakt allerlei complimenten. O v e r s t e. Zeg my toch eens, Heer Graaf! hebt gy u lang in Frankryk opgehouden ?
De Graaf. Ach, fpreek *er my toch niet van, Heer Overfte, wat ik u bidden mag! Gy Verfcheurt my hec har't. Myn vader , die baibaar, heeft de fottife gehad van my looo Louis d or te refufecren, die ik daartoe gedestilleerd had. Ik ben 'er wel eenige
maanden geweest ik heb die bekoorlyke
plaats bezogt, en ik zou 'er mogelyk nog zyn, ten fpyt van myn barbaarfchen vader, zo niet zeker onaangenaam toeval ....
Overste, [pottende. Denkelyk eene affaire dhonneur ?
De Graaf. Point du tout! 'er was ddar voor een Cavalier geen
eer te behaalen. Hebt gy gehoord van de
Revolutie? Nu, ja: gy zult'er zekerlyk van geboord hebben, de geheele waereld fpreekt 'er van.
Eh bien ■' imagine» vous! daar ben ik in Parys >
G * Ife



roa Het Speelkind.
Ik , ik pasfecr daar het Pafais Royaf, ik weet van
r;ets tout d'un coup zie ik my omringd van
een hoop gemeen volk •, men ftoot my hier, men
bonst my daar men geeft my een opftopper
Ik vraag, wat is dat? Wat moet dat betee*
kenen? Men fchimpt, men fchreeuwt, dat ik geen
Cocarde op myn hoed draag . gy begryptwel,
geen Nationaale Cocarde. Ik roep hard op, dat ik
ben een Comte du St. Empire Wat doet men?
Ik kryg ftokflagen,ƒ« dhonnete hommel Men heeft fily geklopt, en een morsfigePoifarde heeft my een ftomp onder den neus gegeeven ;ja,'er waren zelfs eenigen, die my wilden Lantaarnen. Wat zegt gy 'cr van? Wat zoudt gy gedaan hebben a ma place? Ik wierp my hals over kop in myn Postchaife, en fpoedde my om uit de Bartieren te komen. Voila tout'. Het was eenfacheufe historie; maar met dat al regretteer ik nog die delicieux Moments, welke ik gefmaakt heb in die Capitale du Monde, en zie, dat moet men zeggen , dat moet men bekennen , fchoon ik 'er maar weinige maanden gepasfeerd heb, myn favoir vivre, myne formeering, de pli die men aan my remarqueert, die is geheel en al Fransch, geheel Parifien.
Overste. Daar heb ik geen kennis van; maar de taal komt my ten minften niet Duitsch voor.
De Graaf. Ah, mon Colonel! Gy maakt my daar een fchoon Compliment.
Over.



Vierde Bedryf.
ics
Overste. Ik verzoek dat gy het geringe zo voor lief belieft te neemen.
De G r a a f.
Zo zyn dan alle myne foinstoch nietapurepertege. weest. Sedert vyf jaaren. heb ik my alle mogelyke moeite gegeven, om geheelen al het Duitsch te vergeeten. Wat zegt gy , myn Freule ? Is de duitfche taal niet ontbloot van alle gracie ? en op zyn best flegts fupportable in een zo fchoonen mond als de uwe? Dat eeuwig krasfen, fchreeuwen, en tieren; a tout moment ftottert men, blyft men 'er in ftee-
ken, het vloeit niet, het rolt niet ■ men wil
par exemple een Declaration d'amour maak en . men wil daar eens regt een Chef d oeuvre van welfpree-
kendheid laaten zien, men heeft daarop ge.
ftudeerd, verftaat gy belas! Naauwlyks heeft
men een douzaine van woorden voongebragt, of de tong floot zich dan hier, dan daar; de tanden raaken pêle mêle onder eikanderen, het verhemelte raakt in de war met de keel , en gooit men 'er niet fchielyk een douzyn Franfche woorden agter na , om alles weder in een behoorlyke orde te brengen, zo loopt men rifico om zyn fpraak voor eeuwig te verliezen. En gy moet my dat toeftem.men, Freule! het kan ook niet anders zyn; waarom ? omdat wy geen celebres genies hebben , wier fmaak gezuiverd is. Ja , ik weet wel, de Duitfchers piqueeren zich tegenwoordig van gont, van le&ure, van belles Lettres. Daar is zekere Mon» fieur Wtelandi die. heeft zich eenige renommée verG 3 wr*



IC'2
Het Speelkind.
worven, door een paar vertellingjes, die hy uit de taille & une ttUit overgezet heeft. Maar mon Dieu! dat origineel blyft toch altyd Fransch.
Overste. Maar wat duivel , Mynheer de Graaf! zeg my eens, waarom gy alle oogenblikken een fnüif jé neemt, en dat reukflesje in uw neus flopt, en uwe klederen zo wel als myn Sofa met Eau de lavande befproeit , en my zulk een (tinkende lucht in de kamer maakt, dat men waarachtig denken zou, dat men in een Franfche Parfuumtflnkel kwam? De Graaf. Pardonnéz , mon Colonel! Men moet toch bekennen , dat de tabaksreuk geheel infupportable is. Myne zenuwen zyn daarvan op 't gevoeligfte gealFeéteerd — myne klederen moeten een maand in de open lucht hangen; en ik verzeker u , mon Colonel! het trekt zelfs in de hairen, zelfs in dehaiien! Het is een leelyke gewoonte, die men zekerlyk verfchoonen moet by die Mesjjeurs van 't Militaire i omdat zy en Campagne de gelegenheid manqueeren, om in de groote Waereld te verkeeren en den goeden toon te leeren. Ondertusfchen is 'er geen middel om het tegen deeze horribele tabaksreuk op den duur uit te houden. Eous m'excuferez , mon Colonel! ik ga eens frisfche lucht fcheppen, en van klederen Tgrwisfelen. (Hy gaat heen.)
Z E S-



Vteede Bedrye.
W3
ZESDE T00NE-EL.
De Overste, Amalia.
Overste. Bravo, jonge Heer! ik weet toch nog een middel om van u ontflagen te worden, wanneer gy my al te veel den fnavel roert.
Amalia. Lieve vader! Ik kan hem niet tot myn man neemen.
Overste. En ik wil hem ook niet tot myn zoon hebben. Amalia, aan wien men merken kan, dat zy iets
op het hart heeft. Ik mag hem zelfs niet lyden.
Overste,
Ik ook niet.
Amalia. Wat kan men daarvoor doen, als men een mensch niet lyden mag?
Overste.
Niets!
Amalia.
De liefde komt en gaat ongevraagd.
Overste.
Dat doet zy.
Amalia. Men weet dikwils zelf niet, waarom men mint of haat.
G 4 Over.



104 Het Speelkin».
Overste.
Dat gebeurt wel eens.
Amalia. Ondertusfchen zyn 'er echter gevallen , waarin neiging en afkeer op goede gronden fteunen.
Overste. Die zyn 'er zekerlyk.
Amalia. By voorbeeld, myn afkeer voor den Graaf.
Overste.
Juist 1
Amalia.
En myne genegenheid voor onzen Prediker.
O v e r s t b.
Billyk! (Jusfqhenpoozing.')
Amalia. ïk zou wel willen trouwen.
Overste. Dat zult gy ook. (Tusfchenpoozing.)
Amalia.
Waarom of toch onze Prediker nog niet trouwen
mag?
Overste. Ja Maltfe, dat moet ge hem zelf vraagen. (Tus*
'icnpoozing.)
Amalia, altyd met haar breiwerk bezig, en de
oogen naar den grond ge/lagen, Hy houdt zeer veel van my.
O ver'



Vierde Bedrit?. 105
O v e e s t e.
Dat is my lief.
Amalia. En ik mag hem ook gaarne lyden.
Overste. Dat is niet meer dan billyk.
Amalia. Ik denk, als gy hem myne hand aanbood, hy zou ze niet weigeren.
Overste. Ja, dat geloof ik ook.
A m a l 1 a. En ik zou u gaarne gehoorzaamen.
Over s t e , opmerkzaam. Ei, is dat u ernst?
Amalia.
* Ja!
Overste. Ha, ha, ha! nu, wy zullen eens zien!
Amalia, vrolyk opkykende. Is dat u ernst, Papa lief?
Overste.
O neen!
A m a l ia, neêrflagtig.
Niet?
Overste. Neen Maltje, dat gaat niet! Zo een Romannetje te fpeelen als Abelard en Eloife, of als St. Preux G 5 en



165 Het Speelkind.
en Julie —— dat dient in onze kraam niet, en onze Prediker denkt zelf te edel.
Amalia. Gy zyt zyn weldoener.
Overste. Ten minden houd: hy my daarvoor.
Amalia. Dan was het immers edel, de dochter van zyn weldoener gelukkig te maaken?
Overste. Ja, maar als deeze dochter een kind is, en kinderachtige invallen heeft, en heden van begeerte brandt om een pop te bezitten, die zy moge. ïyk morgen gémelyk wegwerpt.
Amalia. O, zulk een kind ben ik niet!
Overste.
Maltje, Iaat u gezeggen ! Zie, honderd va.
ders zouden u zeggen: gy zyt van adel, gy moet een
edelman trouwen maar zo fpreek ik niet.
Ik offer myn kind aan geene grillen op. Een vrouw
kan den adel nooit verdienen, dus mag zy'er ook nooit trotsch op zyn ....
Amalia.
Nu, en dus ?
Overste.
En dus zou ik zeggen: trouw in Gods naam den Prediker , wanneer gy onder onzen jongen Adej niemand vindt, die uwe denkbeelden van fchoon-
heid



Vierde B e d r y f. 107
heid van leest en eerlykheid van gemoed het naaste
bykomt; maar 'er zyn zekerlyk nog eenigen
mogelyk nog veelen gy kent de mannen tot
nog toe te weinig; wacht den volgenden winter af — dan zullen wy in de fhd op bals en asfembleën rondzwerven , daar zult ge wel iets naar uw zin opdoen. Amalia. Neen, die moest ik nog eerst leeren kennen , en kon dan wel bedrogen worden. Onzen Prediker
ken ik reeds van langen tyd ik ken hem zo
Wel zyn hart ligt zo open voor my , als myn
Catechismus.
Overste.
Maltje! gy hebt nog nooit bemind. Heer
Ehrmann heeft u opgevoed, en nu neemt gy uwe hartelyke dankbaarheid voorliefde aan, omdat gy niet weet wat liefde is.
Amalia. Gy hebt het my deezen morgen verklaard. O v e e s t e.
Heb ik? Nu, en myne Vragen?
Amalia. Pasten allen op onzen Prediker, even als of gy hetbinneniie van myn hart beluisterd had.
Overste. Indedaad? Hm, hm.
Amalia. Ja, goede vader! ik bemin —— en ik word ook bemind.
Over-



108 Het Speelkind»
Overste. Word gy ook bemind? Heeft hy u dat gezegd? Amalia.
Ja.
Overste. Foei l dat is niet hupsch van hem.
Amalia. O, als gy wist, hoe ik hem verrascht heb!
Overste.
Gy hem?
Amalia. Hy kwam op uw bevel wegens den Graaf, en voor den Graaf met my fpreeken, en toen zeide ik hem, dat ik den Graaf niet trouwen wilde, maar „. Overste.
Maar hem?
Amalia.
Ja, hem!
Overste. Zeer naïefiby myn arme ziellen wat antwoordde hy u?
Amalia. Hy praatte "zo veel van myn adel, van myne pa.
mielje , van Neeven en Nichten van zyne
plichten jegens u in 't kort, hy wilde my be.
duiden, om daar in 't geheel niet meer aan te denken maar myn hart liet zich niet afwyzen.
Overste. Dat was braaf van hem. Hy zal 'er dus met my geen woord over wisfelen ?
A m a-



Vierde Bedryf. 109
Amalia. Neen! hy zegt, dat het hem onmogelyk was.
Overste. Deste beter: dus weet ik niets van het geheele geval.
Amalia. Maar ik verzekerde hem, dat ik het doen zou.
Overste. Deste erger: dan kom ik in groote verlegenheid.
Amalia. En nu doe ik het ook werkelyk.
Overste.
Dat hoor ik.
Amalia.
Lieve vader!
Overste.
Lieve Maltje!
Amalia.
Ziet gy niet, de traanen komen my in de oogen.
O v e a s t e , ziek van haar afwendende. Krop ze maar op! (Tusfchenpoozing.) Amalia, ftaat op, hakt, ah of zy iets zogt. Overste. Wat zoekt gy ?
Amalia.
Ik heb myn naald verlooren.
Over»



ilo Het S ? e e l k i n fc.
Overste, fclmift zyn ftocl agterutt, en buigt zich voorwaarts , om haar te helpen.
Zo ver kan ze tcch niet gefprongen zyn. Amalia, komt cligter by hem, en valt hem teder om den hals. Myn goede vader!
Overste.
Wat deert u?
Amalia. Deeze eenige bede!
Overste Laat my los! gy maakt my met uwe traanen de wangen geheel nat.
Amalia.
Ik zal nooit een ander beminnen nooit met
een ander gelukkig zyn.
O v e r s t f,
Fratfen, Maltje! Kinderwerk! Hel u toch verHandiger aan! (hy ftreelt Irnar over de wangen) Op een anderen tyd zullen wy daar meer van fpreeken. Gy hebt immers nog zulk een grooten haast niet? Zo iets doet men niet met de extrapost af. In een oogenblik wordt de huwelyksband geknoopt, doch lange jaaren duurt de huwelykftaat. Menig een meisje ftort thans een traan, omdat zy haaren beminden niet hebben mag, en vergiet vervolgens millioenen traa-
nen , omdat zy hem heeft. Vooreerst is ten
minden dit pak van uw hart, en uw vader draagt het nu op het zyne voor u , voor zyn lieve
Maltje.



Vierde B e d r t f.
3 ii
Maltje. De tyd zal die kleine wond wel genee-
zen en wil dat niet gelukken , dan
moet gy naar een heelmeester omzien.
Amalia, die reeds op haar plaats is gaan zit ■ ten, en v/ytig vaortwerkt: met de uitdrukking van dankbaarheid.
Myn goede, lieve vader!
O v e k s t e.
Ja, zekerlyk, indien uwe moeder nog leefde' dan waart gy 'er zo wel niet afgekomen; die rekende zeer veel op zestien overledene menfchen, die zy haar voorouders noemde.
ZEVENDE TOONEEL.
De vorig en, de Predik er.
Overste. Ha, dat is goed, dat gy daar zyt!
Prediker. Ingevolge uw bevel, Heer Overfte, heb ik den jongman uit zyn gevangenis verlost. Hy is in de zykamer , en wcnscht u in perzoon te bedanken.
Overste Dat is my lief. Ik kan hem toch met geen ledige handen laaten gaan, indien ik geen weldaad ten hal. ve doen wil.
Pre-



ji2 Hei Speelkind.
P e e d 1 k e p.
Hy verzoekt om een gefprek met u onder vief oogen.
Overste. Onder vier oogen? geheel alleen? Waarom dat?
Prediker. Hy geeft voor, dat hy altyd verlegen ftaat in 't byzyn van anderen. Mogelyk heeft hy ook een ont« dekking op zyn hart.
Overste. Nu, in Gods naam! Maltje ga uit de kamer en blyf zo lang met den Prediker in de zykamer. Ik heb vervolgens met u beiden nog een woordje te fpreeken. (Amalia gaat heen. De Prediker opent de deur, Frits komt binnen , nadat de Prediker hem een wenk gegeeven heeft, en heen gegaan is.)
ACHTSTE TOONEEL.
q verste, frits.
Overste, hem te gethoet komende. God geleide u, goede Vriend ! Gy zyt vry. Ik heb naar uwe moeder gezonden, zy bevindt zich beter. Om haarent wil vergeef ik het u; maar doe het nooit weder. Straatfchendery is een leelyk handwerk. ■ Daar hebt gy een Louis d'or , zoek
op een eerlyke wyze door de waereld té komen; en, indien ik hoor, dat gy naarftig en ordentlyk u gedraagt, dan zal in het toekomende myn deur en
beurs



Vierde Bedryf.
"3
altyd voor u openflaan. Nu, ga heen, myn
zoon ! God geleide u!
Frits, neemt de Louis d'or. Gy zyt een grootmoedig man! mild met uw geld
„ niet zuinig met uwen goeden raad. Maar ik
bid u om een andere , grootere weldaad. Gy zyt
een ryk man , die veel invloed heeft ver-
fchaf my recht tegen een onnatuurlyken vader! Overste.
Hoe dat? Wie is uw vader?
Frits.
O, een voornaam Heer , vau land en goed wel voorzien, geacht by het Hof, geëerd inde Stad, bemind van zyne boeren, weldaadig,eerlyk,menschlievend en grootmoedig.
Overste. En met dat al laat hy zyn zoon gebrek lyden? Frits.
En met dat al laat hy zyn zoon gebrek lyden ! Overste.
Ja, Vriendlief! Hy mag het 'er wel nagemaakt hebben. Zekerlyk een jonge losbol, die braaf geld doorgebragt; mogelyk gefpeeld , meisjes onderhou-
den heeft. En dan denkt zulk een vader •
laat de jonge Heer eens een paar jaaren in den dienst door het kreupelbosch gaan. O , dat is een heerlyk middeltje voor zulke vlugge Heertjes! Jin zie, vriend, als het zo is, kan ik uw vader juist geen ongelyk geeven.
Frits.
Gy vergist u, Heer Baron; myn vader kent my I. Dthï, H ni€t



H4 Het Speelkind.
niet eens, heeft my nooit gezien, heefc my reedi van 's moeders lyf af verftooten.
Overste.
Hoe?
Frits.
De traanen myner moeder, dat is alles, wat ik van myn vader geërfd heb. Nooit heeft hy naar my gevraagd, nooit zich om myn beftaan bekom* merd.
Overste.
Dat is flegt! (verward) Dat • dat is niet
goed!
Frits.
Ik ben een Speelkind! myn arme verleide moeder heeft my met kommer en zuchten groot gebragt; met haar handenwerk heeft zy zo veel gewonnen, dat zy in Haat was myn hart en myn geest niet ongevormd te laaten. En dus vleije ik my nog altyd, een mensch geworden te zyn , die een vader geen oneer kan aandoen. Maar de myne fchynt dit genoegen niet te willen fmaaken, en zyn geweten laat hem gerust wegens het noodlot van zyn ongelukkigen zoon.
Overste. Gerust? Indien zyn geweten daarby gerust is, dan —— dan is hy een verdoemde kaerel! Frits.
Toen ik groot wierd , en myn behoeftige moeder niet langer tot last wilde zyn, bleef my geen andere toevlucht over dan deeze rok. —:— Ik nam
dienst



V i e r d e B e m h. 1 !5
dienst onder een Vry-Bataillon want een bas;.
aard willen zy niet eens op een ambacht dulden.
Overste.
Arme jongen!
Frits.
Dus verftreeken de jaaren myner jeugd onder kne-
velaryen. Zorgen en gebrek gaf de Natuur
aan den fterken man tot de gezellen zyns levens; doch den losbandigen jongeling gaf zy het vermaak, om door deszelfs genot zich te fterken tegen toe-
komende duiftere dagen. Maar de vennaaken
myner jeugd zyn roggebrood met klaar water, en
ftokflagen van de hand eens Sergeants. Doch,
wat vraagt myn vader daarna? Zyn tafel is rykelyk bezet, en voor den geesfel van het geweeten is hy gevoelloos.
Overste, by zich zeiven.
Die knaap tast my in het hart!
Frits.
Na eene vyfjaarige affcheiding van myne moeder, keerde ik heden te rug, vol zugt voor myn moe. derland, vol zoete droomen van de lieflyke beelden myner verbeeldingskracht. Ik vind myn arme
moeder ziek, tot den bedelzak vervallen - >
zedert eergisteren geen ftuk brood genuttigd
geen enkel bos ftroo onder haar hoofd geen
afdak voor regen of onweder -——.geen barmhartig H a mensch



11(5
Het Speelkind.
mensch die haar zieltoogende de oogen luikt 1
en geen plekje grond waarop zy vry derven mag.
Maar wat deert dat myn vader! Die heeft
een fchoon (lot, en zagte wellustige bedden , en,, wanneer hy derft, zal de Prediker in een zwierige lykpredikatie zyne Christelyke deugden de nakomelingfchap aaupryzen.
Overste, ontroerd. Jongeling! hoe heet uw vader?
Frits.
Dat hy de zwakheid van een onfchuldig meisje misbruikt, haar door valfche eeden bedriegt, dat hy een ongelukkig fchepfel het beflaan geeft, 't welk hem vervloekt, dat hy zyn eigen zoon byna
tot een vadermoorder gemaakt heeft ó dat
zyn kleinigheden, die zich op den dag des oordeels met zulk een (luk goud weder goed laaten maai;en! (Hy werpt hem de Louis d'or voor de voeten.')
Overste, buiten zich zeiven. Jongeling! hoe heet uw vader ?
Frits. Baron Wildenhain.
O v er st e , /laat met beide handen tegen zyn voorhoofd , en blyft roerloos jtttan. Frits, in een ftei ke ontroering. In dit huis, mogelyk in deeze kamer, hebt gy myne moeder bedroogen , haar onfchuld ontroofd, en my voor het zwaard van den beul geteeld! — En
nu, Mynheer! ik ben niet vry. Ik ben uw
gevangene —— Ik wil niet vry zyn! Ik ben een
ftraat-



Vierde B e d r y f. 117
ftraatfchender! Overluid klaag ik my zeiven aan ! Gy moet my aan het Gerecht overleveren' Gy zult my naar het fchavot geleiden' Gy zult hooren, hos de" Prediker my vergeefs zoekt te troosten ! Gy zult hooien , hoe ik in wanhoop mynen vader vervloeke Gy zult naast my liaan , wanneer my het hoofd van den romp vliegt, en myn bloed — uw bloed, uwe klederen zal befpattcn.
Overste.
Houd op!
F e 1 t s.
En wanneer gy dan uw oog van my wilt afwenden , en heengaan, dan zult gy aan den voet van het galgeveld myne ftervende moeder haar laatften fnik zien geeven.
Overste. Houd op, onzinnige !
Prediker, komt fchielyk binnen.
Wat is 'er gaande? ik hoor driftig fpree-
ken . Wat is 'er te doen? Jongman, gy waagt
'het immers niet ...
Frits.
Ja, Heer Pastoor, ik heb het gewaagd in uw rost'te treeden en hem in het hart te tas-
*en , ik heb een zondaar doen beeven. ■
(Naar den Overfte vyzende.) Zie ! zó ziet 'er de zonde uit ! zó wordt een geboete lust nog na een - en- twintig jaaren gewiooken. Ik ben een moordenaar, Mynheer! een ftraatfchender! doch wat ik in dit oogenblik gevoel, is loutere za. lieheid, in vergelyking van de wroegingen die in
«* h 3 zy*'



118 Het Speelkind.
zyn hart omgaan. Ik gaa my aan het gerecht overlevéren, en dan zal ik een bloedig getuigenis afleggen tegen deezen man. (Hy gaat keen.)
NEGENDE TOONEEL.
De Overste, de Predik e e.
Prediker, Om Gods wil —— wat is het toch? Ik begryp 'er niets van ....
Overste. Hy is my zoon! Hy is myn zoon! Kom, Heer Pastoor, raad my! help my! fchielyk naar de zieke vrouw in het dorp, — myn Frans zal u den weg wyzen. Haast u toch!
Prediker. Maar wat zal ik ....
Overste. O God! uw hart moet u zeggen wat daarby te
doen is! (De Prediker gaat keen; de Overfte
met beide kanden zyn hoofd vattende?) Ben ik wel by
myn zinnen? Droom ik? Ik heb een zoon, een
braaven , lieven jongen! en ik heb hem nog niet in
myne armen,aan myn hart gedrukt? Hé, Ru-
riolph.' {de Jager komt) Waar is hy?
Jager. Wie? de Spitsboef?
Overste. Hondsvot! — de jongeling, die daar even by my vris. i a.



Vierde Bidry f, iio Jager.
Hy wil naar den Schour. Wy hebben om
een gerechtsdienaar gezonden.
Overste. Gooit den gerechtsdienaar irafl de trappen, als hy komt! Dat zich niemand onderltaa, een hand aan dien jongeling te leggen.
Jager, verwonderd.
Zeer wel! (Hy wil heengaan.)
Overste.
He, Rudolph!
Jager.
Genadige Heer!
Overste. Breng den jongen foldaat in de groene kamer, naast de eetzaal, en blyf byhem tot zyne bediening. Jager.
Daar logeert immers Mynheer de Graaf van der Mulde.
Overste. Smyt 'er den Graaf uit , en laat hem naar den duivel vaaren! (De Jager blyft, en weet niet wat hy doen wil; de Overfte wandelt heen en weder.) Ik heb geen fchoonzoon nodig. Ik heb een eigen zoon , een zoon , die myn naam voortplanten , myne goederen bezitten zal; een
zoon , in wiens armen ik fterven wil! ■ Ja,
jk zal alles weder goed maaken! ik zal mv niet fchaameu. Alle myne boeien , alle myne bedienden H 4 moe"



J70
Het Speelkind.
moeten het weeten,dat ik myn kind vergeeten kost
doch niet verftooten wilde. Hé.Rudolphl'
Jager,
Genadige Heer !
Overste.
Freng hem hier. Verzoek hem binnen te komen, en Iaat alles , wat in de zykamer is , ook hier komen ! (Rudolph gaat heen.) Oude knaap, hoe wonderlyk zyt gy te moede! wat bruischt het bloed my door de aderen, dat ik van de voetzooien tot den hoofdfchedel nietdan polsflagen gevoel! -Vreugde, vreugde, die gy niet verdiend had! (Frits
van een zwerm bedienden omringd, komt binnen; de
Overfte gaat hem te gemoet.) Daar is hy!
Hier, hier aan myn hart! (Terwyl hy naar hem toeviiegt, en hem driftig in zyne armen /luit.) Mvrj Zoon! J
Einde van het vierde Bedryf.
VYF-



Vtfde Bedbyt.
121
VYFDE BEDRYF.
QEen Boerenftulp, ge/yk in het tweede Bedryf.)
EERSTE TOONEEL.
Wilhelmina, de Boer en zyn Vróuw.
Wilhelmina. Ga toch eens naar buiten kyken, vader, en zie of by niet komt.
Boer.
Dat kan niet helpen, goede Vrouw! ik ben op 't oogenblik op den weg geweest; heb overal rond gekeken, doch daar is niets te zien.
B o e r i n.
Heb maar een weinigje geduld, wie weet, waar hy al heen gelopen is.
Boer.
Ik denk zeker dat hy naar de Stad gegaan is.
Boerin. Dat denk ik ook, vader, en daar zullen de lieden hem niet veel geeven. In de Stad zyn ze nietfcheutig. Wilhelmina Ga toch nog eens kyken , vader; mogelyk zal hy «u wel fchielyk komen
II 5 Boei.



122
Het Speelkind.
Boer.
Nu,ja dan, op 't oogenblik (hy gaat naar buiten.) Boerin.
Indien uw zoon wist. wat onze lieve Heer onder-
tusfchen voor u befchooren heeft - hy was
zeker lang hier.
Wilhelmina. Ik ben zo benaauwd om myn hart.
Boerin. Ach, wat benaauwd ! Wie zulk een beurs met geld in de zak heeft, kan niet beklemd om het hart zyn; wanneer het name!yk eerlyk gewonnen is. Wilhelmina. Waar ofhy toch blyven mag! Vieruuren is hy reeds weg geweest ; hem moet zekerlyk een ongeluk overgekomen zyn.
Boerin. Ach, hoe zou hem toch een ongeluk overkomen ? Het is nog klaare lichte dag. Beur u toch wat op, en wees eens vrolyk. Van avond zullen wy kooken en braaden. O, van dat geld kunt gy nog lang leeven, en u wat te goed doen. Niet waar, onze genadige Heer is een zeer minzaam, lief man ?
WlLH ELMIN A.
Hoe of hy toch vernomen heeft, dat ik hier by
u ben ?
Boerin.
Dat mag onze lieve Heer weeten; die Musje
Frans was zo achterhoudend ....
W i l'



V ï F B I BEDRY*. 123
Wilhelmina, half by zich zelve.
Zou hy my kennen ? ó zeker moet hy my
kennen, omdat hy zo veel zond.
Boerin, Dat moet gy maar niet denken! Onze genadige Heer doet goed aan bekenden en onbekenden.
Boer, komt in, en krabt zyn hoofd. Wilhelmina, zo ras zy hem ziet. Nu ? nog niets?
Boer.
Daar kon iemand zich wel blind ftaan te gaapen.
Wilhelmina. Ach, God! wat zal 'er vat* worden?
Boer.
Onze Heer Pastoor kwam zo even den hoek om. Wilhelmina.
Hier by u ?
Boer.
Wie weet het? hy placht toch om de drie of vier weeken hier te komen.
Boerin.
Ja, hy bezoekt alle zyne biegtkinderen vlytig. Dan vraagt hy een ieder , hoe het in de huishouding gaat, en hoe zy onder eikanderen leeven. Wanneer 'er ergens twiit of onëenigheid is, dan bedecht hy ze, en wanneer de menfchen niet door de waereld kunnen komen , dan helpt hy ze. Weet gy nog
wel



12". Het Speelkind-.
wel vader! toen onlangs lamme Michel zyn koe geftorven wa3 ....
Boer.
Ja; toen fchonk hy hem zyn beste melkkoe uk de ital. God zegene hem daarvoor!
Boerin. God zegene hem!
TWEEDE TOONEEL.
De voorigen, de Prediker.
Prediker. God helpe u, kinderen !
B o e r en Boerin. Hartelyk dank, Heer Pastoor! Van harten welkom! Boerin, haalt een ft oei, dien zy met haar fchorteldoek afveegt.
Gaa toch zitten.
Boer.
Het is warm weder, ik zal u een teug bier haaien» Boerin. I Of een paar zagte peeren.
Prediker. Ik dank u, lieve menfchen! ik ben niet dorftig.
Zo als ik zie , hebt gy bezoek ?
Boer.
Ja , lieve Heer Pastoor. Daar is een arme vrouw, die zeer ziek en zwak is. —— Ik heb ze van den
weg opgenomen.
P r e>



V ï I B I B E D R Y F. J2S
Prediker. Dat zal u God beloonen.
B o £ r.
Ach , dat is reeds beloond. Ik ben heden zovrolyk en lustig, als of wy morgen kermis hadden. Niet waar Lys ? (Hy geeft haar de hand.)
Boerin, klapt haar hand in de zyne Ja wel, vader! (Zy fchudden elkander zacht de handen.)
Prediker tegen Wilhelmina. Wie zyt gy, goede vrouw?
Wilhelmina.
Ik ach! — (zachtjes) Indien wy alleen waren.
Prediker, tegen den boer. Doe my het vermaak , Hans! en laat my een
paar minuuten met deeze vrouw alleen. Ik
heb haar iets te zeggen.
Boer.
Hoort gy wel, Lys ? Kom buiten ? (Met zyn vrouw heengaande.)
DERDE TOONEEL.
De Prediker, Wilhelmina.
Prediker. Nu , myn goede vrouw, zyn wy alleen.
W . l helmina.
Eer ik u rekenfchap geef van het geen ik ben, en
wat



126 Het Speelkind.
wat ik was, zo veroorloof ray eenige vraagen: zyt gy uit deeze ftreek afkomltig?
Prediker. Neen, ik ben uit Frankenland.
Wilhelmina. Hebt gy den ouden, zaligen Pastoor, uwen voor» ganger in uw ampt, niet gekend?
Prediker.
Neen!
Wilhelmina, verder naarvorfchende. Gy weet dus werkelyk niets van myne ongeluk" kige gefchiedenis? en het is een bloot toeval, dat u hier naar toevoert ?
Prediker. Zo ik in u de perfoon vinde, die ik vermoedde, en reeds lang zogt; dan is uwe gefchiedenis my zo vreemd niet.
Wilhelmina.
Vermoedde ? en reeds lang zogt?—— wie
gaf u dien last?
Prediker. Een man, die in uw lot een hartelyk deel neemt. Wilhelmina.
Waarlyk? ó, myn Heer! fchielyk! Wiea
denkt gy in my te vinden?
Prediker,. Wilhelmina Bottcher.
W i l-



Vyfde B e d r. y r.
3 27
Wilhelmina. Ja, ik ben die ongelukkige Wilhelmina Bottelier, en de man, die zo veel aandeel in myn ongeluk
neemt, is de fiaron Wildenhainl die
my van myn onfchuld beroofde, myn vader vermoordde, my en zyn kind twintig jaaren lang aan de ellende ten prooi gaf, en die dat alles heden door deeze armzalige beurs met goud zoekt goed te
maaken. (Zy haalt de beun uit.) Met welk
oogmerk gy nu hier gekomen zyt , Mynheer! het zy om my te vernederen, of my by te ftam, of my van deeze grenzen te bannen , opdat myn gezicht den wellusteling tot geen verwyt lTrekke, ik heb in allen gevalle flegts ééne bede aan u: Breng den man , die myn verderf berokkend heeft, deeze beurs te rug; zeg hem, dat myn deugd voor geen goud te koop was! zeg hem, dat de rust van myn geweeten voor geen geld te betaalen is dat geen geld in ftaat is om den vloek van myn ouden vader van myne ziele af te koopen Zeg hem dat de arme, uitgehongerde Wilhelmina ook in een bedelaarspak nog te grootsch denkt, om weldaaden van haaren verleider aan te neemen. Wy hebben niets meer met eikanderen uitftaan. Heeft hy myn
ïart veracht ik veracht zyn geld; heeft hy
my met de voet getrapt, — ik trap zyn geld met voe ten. (Zy werpt de beurs driftig op den grond?)
Maar hy moet zich gerust flellen geheel
gerust! hy moet leven als voorheen, lustig en vro • lyk; myn gezicht moet zyne vreugde niet vergallen. Zo ras ik maar een weinig meer krachten heb, zal
ik



125
Het Speelkind.
ik deeze p'aats voor eeuwig verlaaten , waar de naam Wildenhain en het graf van mynen vader my
ge romd naar de aarde buigen. Ei, zeg hem,
dat ik onbewust was, dat hy uit Frankenland was terug gekeerd, dat hy zo digt by my was; ik heb het waarlyk niet geweeten, Hy mogt denken, dat
ik hem was nagegaan. Foei, als hy dat denken
kost! (moeijelyk adem haaiende.') Nu, Myn¬
heer, gy ziet dat uwe tegenwoordigheid en bet voorwerp van uw bezoek myne laagten uitgeput hebben. Ik weet u niets meer te zeggen; ilc weet ook niet, wathy, die u zond, anders van my
zou kunnen \ergen. (Verbitterd.) Doch»
nog eens: moge;yk heeft Mynheer de Bafon zich herinnerd. dat hy my eenmaal beloofde te trouwen • dat hy op zyne kniën voor my gelegen, God tot getuigen geroepen, en zyn eer verpand heeft! —■ Ha! ha! zeg hem, dat hy zich daarover niet kwellen moet, dat ik het reeds lang vergeeten heb.
Prediker. Ik heb u geheel laaten uitfpreeken, om uwe gevoelens omtrent den Baron en uw denkwyze over 't algemeen te leeren kennen. In dit onvervvagt gefprek, waarin gy uw hart geheel hebt uitgeftort, hebt gy u zekerlyk niet vermomd; en dus verblyde ik my een edele vrouw in u te vinden, waardig al het geen een edelman voor u doen kan. Ik verheug my een dwaaling te kunnen uit den weg ruimen, die mogelyk tot eenige bittere aanmerkingen, die gy gemaakt hebt, aanleiding gegeeven heeft. — Had de Baron geweeten, dat de zieke vrouw in
dee-



V ï f d e 38 e d b y p.
11';
cheze hut Wilhelmina Bottelier was, en had hy u dan, voor alle troost, deeze beurs gezonden; zo zou hy verdienen — door zyn eigen zoon vermoord te worden. Maar neen ! waarlyk neen ! zie my in 't gezicht, myn fland eischt vertrouvvei?, en ook buiten dat : ik lieg niet. Een bloot toeval maakte u het voorwerp zyner weldaadigheid, die hy aan een onbekende meende te bewyzen. Wilhelmina. Hoe, Mynheer! gy wilt my doen gelooven, dat dit gefchenk louter toeval is ? Een onbekenden zendt men wel een daalder, een driegulden, maar niet een beurs vol goud.
P 11 e d i k e r,
Nu ja, zekerlyk! dat fchynt ook zo —— maar een zonderling geval uw zoon ....
Wilhelmina.
Hoe? myn zoon? ■ •
Prediker.
Bedaar, bedaar! een braave zoon bédelde
Voor zyn moeder, en dat trof den Baron .... Wilhelmina, Bédelde hy by den Baron? by zyn vader?
Prediker. Ja, toch! maar begryp wel, dat zy beiden elkarideren niet kenden , dat de^oeder dus alleen di: gefchenk kreeg om des zoons wille. , Wilhelmina. Elkander niet kenden ? —< Waar is myn zoon ?' I. Deel. I Pre-



130 Het Speelkind.
Predikke.
Op het flot.
Wilhelmina. En kennen zy eikanderen nog niet ?
Prediker. Ja, nu kennen zy eikanderen ; en nu ben ik hier van den Baron gezonden, niet by een zieke, onbekende vrouw, maar by Wilhelmina Bottelier; niet met goud in den zak, maar zyn opgedragen last was: doe, wat uw hart u zegt!
Wilhelmina.
Uw hart? O Mynheer! Leen dat verharde
mensch de gevoelens van uw hart niet maar
het zy zo het wil! de vrouw vergeet, watzyom
zynentwil geleden heeft hy troostte flegts de
moeder! De vrouw vergeeft het hem, wanneer hy de
erkentenis der moeder verdient. Wat doet
myn Frits? hoe ontving hy hem?
Prediker.
Ik verliet hen in eene hevige ontroering .
het was juist het oogenblik der ontdekking .
tot nog toe was niets beflist. Doch ik flel voorzeker, dat, terwyl wy thans daarvan fpreeken, de zoon in de armen van zynen vader ligt. Zyn hart is myn borg .... q
Wilhelmina.
Alweder zyn hart? Myn God! hoe is
het hart van deezen man zo plotsling veran.
derd?



Vyfde B e d r y f.
131
derd? Twintig jaaren lang was hy doof voor de Hem der natuur.
Prediker. Gy doet hem onrecht! Hoor my eerst aan, eer gy vonnis velt. — Menig misdaad, in twee woorden vervat, komt ons aflchuuwelyk voor. Doch men weet niet alles wat 'er tusfchen beiden omging, alles wat den man bepaalde, zonder dat hy het zelf wist; alle die kleinigheden , welker invloed zo onmerkbaar , en echter zo groot is. Hadden wy den misdaadiger van ftap tot ftap verzeld, in plaatfe dat ons nu de eerfte, en tiende, en twintigfte in 't oog valt; waarlyk wy zouden dikwils verontfchuldigen, daar wy nu veroordeelen. Verre zy het van my, de kwaade zaak van den Baron te willen verdeedigen; maar dat durf ik echterftaan" de houden, dat een goed mensch ook we! eens een verkeerden flap kan doen , zonder dat hy daarom ophoudt,een goed mensc'h te zyn. Waar is de verheven fterveling, die zich zei ven beroemen durft :myn geweeten is zuiver,als versch gevallenfneeuw?— En zyn 'er zulke pochers, zo vertrouw hen , om Gods wil, niet; zy zyn gevaarlyker dan berouw hebben.
de zondaars. — Vergeef myne langwyligheid.
Nu,in weinige woorden,de gefchiedenis van den Baron, federt uwe fcheiding.— Toenmaals beminde hyuin ernst; 't was alleen de vrees voor zyne ftrenge moeder , die hem zyn woord niet deed houden. Maar de oorlog riep hem naar het veld; hy wierd zwaar gekwetst, gevangen, hield een jaarlang het bed, kon zelf niet fchryven, en kreeg in 't geheel I 2 geert



132 Het Speelkind.
geen tyding van u. Dus werd voor eerst uw beeld zwakker in zyne ziel. — Men had den doodlyk gewonden van 't flagveld op een nabygelegen landgoed gebragt, welks bezitter een braaf edelman was , die veel vermogen en een fchoone dochter had. Het meisje vond welgevallen in den jongeling; zy verliet zelden zyn bed , pastte hem op, als of het haar broeder was, en vergoot zilte traanen die niet onbemerkt bleeven. Genegenheid en dankbaarheid knoopten een band , die de dood voor weinig maanden verbroken heeft. Dus verdween uw beeld in zyne ziel. Hy verwisfelde zyn Vaderland tegen een Riddergoed in het Prankifche gebied; hy wierd echtgenoot,vader en landman;geen voorwerp van alles wat hem omringde , herinnerde hem aan u; en dus fluimerde uw beeld in zyne ziel, tot dat hartzeer en verdriet het weder opwekten,en huisiyke twist hem het leven verbitterde; want hy erkende te laat in zyn vrouw een trotsch, galzuchtig fchepfel, een vertroeteld kind, dat altyd tegenfprak, altyd gelyk wilde hebben, en hem flegts aan den dood fcheen onttogen te hebben, om hem zeiven dood te kwellen. Op dieu tyd bragt zeker toeval
my by hem in huis Hy kreeg genegenheid
voor my ik wierd de opvoeder.van zyne
eenige dochter, en wel ras zyn vertrouwde vriend.
. ó Hoe dikwils heeft hy met een beklemd hart
myn hand aan zyn boezem gedrukt, en my gezegd; Deeze vrouw wreekt aan my myne onfchuldige Wil-
heimine.1 Hoe dikwils heeft hy alle die ryk-
dommeiijwelkezyne Gemalin hem had aangebragr, ver--
Wensclis



V y f d e B e d r y f.'
»33
wenscht, om een minder glansryk, maar,oneindig
gelukkiger lot in uwe armen te deelen! Toen
eindelyk de oude Prediker hier in Wildenhain fticrf, en hy my de openfïaande plaats aanbood, was zyn eerfte woord, waarmede hy deeze opdragt vergezelde : Lieve Ehrmann ! Daar moet gy verneemen, wat van myne Wilhelmine geworden is. Ieder brief, dien ik vervolgens van hem ontfing , behelsde altons deezen uitroep ; nog geen bericht van myn Wilhelmine? Ik heb deezen brief nog, ik kan ze
u toonen. Ook ontbrak het waarlyk niet aan
my, uw verblyf te ontdekken; het noodlot heeft het tot op deezen dag verhinderd, want het had met u hoogere inzichten.
Wilhelmina. Gy hebt my getroffen , en myn hart dringt my deeze aandoening voor overtuiging' op. Maar hoe zal het nu een einde neemen? Wat zal'er van my worden ?
Prediker. De Baron heeft my wel nog niets gezegd wat hy doen zou, ingevalle hy u mogt wedervinden; doch uw lyden vordert verzachting; en ik weet fiechts
één middel, om u die te bezorgen, Edcile
vrouw! indien het uwe krachten u toelaaten, zo volg my. Myn wagen ftaat op u te wachten. —De weg is gemaklyk en niet ver.
Wilhelmina, Ik met u gaan > in deeze oude lompen voor hem verfchynen?
I 3 Pre



134- Hst Speelkih».
Prediker.
Waarom niet?
WlLHE lmina.
Moet ik hem dan zyn misdaad verwyten?
Prediker. Schoone ziel! Kom , wy ryden myn huis voorby. Myn zuster zal u fchielyk andere klederen aantrekken.
Wl lhelmina.
En zal ik daar ook myn Frits vinden ? Prediker.
Zekerlyk!
Wilhelmina, opftaande. Nu ik zal deeze zuuren gang onderneemen voor myn Frits! Hy is de eenige telg, waarin myne verwachtingen nog bloeijen; alle de overigen zyn afgeftorven- Maar waar zyn myn goedhartige landlie¬
den, dat ik van hen affcheid neeme en henbedanke? Prediker, neemt de beurs op, gaat aan de deur ,
en roept. Hé, buurman Hans!
VIERDE TOONEEL.
De voorigen, de Boer en zyn Vrouw.
Boer. Ja, ja , daar ben ik al.
Boerin. Lieve Heer! Zy is weder op de been! Nu dat is my van harten lief.
Pre-



Vyfde B e d r y f. ï35
Prediker, Ja, lieve menfchen, ik zal de goede vrouw by my neemen; zy heeft het by my toch gemaklyker. Boer.
Dat is buiten allen kyf. By ons is het 'er zo niet toe gefchikt.
Boerin. Wy zouden gaarne alles geeven , maar het ontbreekt ons aan het beste.
Prediker. Gy zyt deugdzaame menfchen. Dadr , neemt
dat tot loon voor uwe goedhartigheid. (Hy
reikt den Boer den beurs toe).
Boer, zet zyn beide duimen in zyn zyde , [peelt met zyn vingers op zyn wambuis, ziet naar het geld, en fchudt zyn hoofd. Prediker.
Nu, wilt gy niet ? (Hy reikt het de Boerin toe.)
Boerin, /peelt met den tip van haar fchorteldoek ziet met een hal/afgekeerd'gezicht naar het geld, en fchudt haaf hoofd.
Prediker.
Wat deert u?
Boer,
Heer Pastoor \ neem het my niet kwalyk, maar zo iets laat ik my niet betaalen.
Boerin, naar den hemel ziende. Daar zal het wel betaald worden.
I 4 Pre-



135 Het Speelkind.
Prediker, vol aandoening zyne handen op hun-
ne fchouders leggende, Dat zal het. God zegene u!
Wilhelm* na. Mynen dank zult gy toch niet verfmaaden? • [;
Boer. Het is wel tot uw dienst!
Boerin. Het is van harten gefchied!
Wilhelmina. Leef gezond! {De Boer en Boerin drukken haar de handen.)
Boer.
Adies! Adies! blyf frisch en gezond!
Boerin. En als gy eens weder voorby komt, moet gyous toch komen bezoeken.
Wilhelmina, droogt haare traanen af, houdt den Prediker onder den arm, en leunt met de andere hand op haar ftok. Prediker. God behoede u!
Boer, zyn muts afneemende , met veele ftryk'
i aadjes. Adies, Heer Pastoor!
Boerin. Ik bedank u ook vriendelyk voor uw bezoek;
Boes,



V ï f D E BEDEYK.
I3Ï
B '> f r en Boerin. Kom toch fchielyk weder! (Zy verzeilen hen tot san de deur.)
B p sb, zyn vrouw de handgeevende. Nu Lys ! wat denkt gy ? Hoe zulien wy deezen nacht flaapen?
B o c r i n , haar hand in de zyne Jlaande., Als een roos! (Zy gaan beiden heen )
VYFDE TOONEEL.
{Een kamer op het Slot.)
De O verst*, zit op een Sofa, door menigerlei gemoedsbeweegingen afgemat. Frits, jiaat voor hem, eenigzins over hem leunende , en houdt dei Qverften hand in zyne beide handen.
Overste, Dus werkelyk ook in 't veld geweest ? Kruid
gerooken? Sapperment jonge' geef my een
kusch! zie, ik verwed'er myn kop onder, als
Frits van Wildenhain, zouden vaderen moeder u door een weeke opvoeding bedorven hebben; als Frits !Bottcher; zyt gy een hupsch kaerel geworden.— Zekerlyk heeft u dit menig een droppel zweet gekost. Uw jeugd baarde u geen roozen. Nu,
nu, Frits, het zal anders wordeiH het zal beter
gaan.' ik zal u legitimeeren 1 ja jonge' dat
zal ik ! Ik zal u opcnlyk voor myn zoon erkenI 5 nen



I3Ï5
Het Speelkind.'
ren —— ja, ja, lieve jongen! dat zal ik' ——. Wel, wat zegt gy daarvan ?
Frits.
En myn moeder?
Overste.
Ei, die zal ook geen gebrek lyden. Meent gy
dat uw vader een arme flokkeris? Weet gy
ook wel , dat Wildenhain een van de vooruaamlte goederen in dit land is? eii een myl van hier ligt het aardige landgoedje Wellendorf: dat behoort my ook; en in Frankenland heeft my myn vrouw
—-— God laat haar in vrede rusten! drie
groote Riddermaatige goederen nagelaaten. Frits.
Maar myn moeder?
Overste.
Nu , dat wilde ik zo zeggen uw moeder.
kan naar goedvinden haar verblyf verkiezen
wil zy niet naar Frankenland , laat zy dan op Wellendorf blyven. Daar is een zeer mooi huisje >
niet te groot en niet te klein een allerlieffte
tuin een heerlyke landftreek, in 't
kort een paradys naar den nieuwften trant
Daar zal het haar aan niets ontbreeken. Daar zal een vrolyke ouderdom de voorens weder uitwis, fchen , die een zorgelyke jeugd mogelyk op haar gelaat geprent had.
Frits, agteruittretdendt.
Hoe?
Ja,



Yyfde Bedryf.
i"9
Overste. Ja , ja! in en zie, Frits! het ligt niet ver van
hier. Wy Haan des morgens vroeg'op
dan krygen wy den inval om uwe moeder eens
te bezoeken hé daar! wy laaten ons een
paar paarden infpannen , en in een uur — hopp! hopp! zyn wy over,
Frits.
Waarlyk? Fn onder welken naam zal myn
anoeder daar woonen?
Overste, verlegen.
Ho.?
Frits
Als uw huishoudfter , of als uw maitres? Overste.
CekjeJ
Frits.
Ik begryp u ; ik zal heengaan , myn vader! om u tyd te laaten van uw befluit wel te overleggen. Alleen moet ik u, by al wat heilig en
dierbaar is, bezweeren, dat myn noodlot onaffchei.
delyk is van het noodlot myner moeder.
Frits van Wildenhain en Wilhelmina van Wilden, hain , of Wilhelmina Bottelier en Frits liottcher. (Hy gaat heen.)
Overste. Wat duivel ! wat wil hy? Hy meent, hoop ik
niet, dat ik zyn moeder trouwen zal? F.i,
ei, Kaereltje! Gy moet uw vader geen wetten
voorfchryven.' Ik denk dat ik het al won-
der-



ï4^> Het Speelkin 33.
der wel gemaakt heb ; ben zo in myn fchik als een Koning ,• heb daar een geheel pak 'van myn geweeten gelost, en fchep nu eens weder uit een ruim. borst frisfehefi adem; en daar komt de jonge en werpt my een fteen voor de voeten, en
wil dat ik daar op nieuw over ftruikelen zal. ■
Basta! wel vriend geweten! God zy
dank ! wy durven eikanderen weder vrienden noemen. Wat meent gy daarvan? Zvvygt gy?
Hoe? of mort gy nog een weinig?
ZESDE TOON E EL.
De Overste, de Prediker, door de zydeur inkomende.
Overste. Ziedaar, Heer Pastoor! het is goed dat gyknmt. Myn geweten en ik liggen in Proces; en diergelyke Procesfen behooren voor uw Forum.
Prediker. Uw geweten heeft gelyk.
Overste. Ei, ei, Heer Rechter! niet zo partydig: gy weet nog niet wat het gefchil is.
Prediker. Het geweten heeft altyd gelyk, want het fpreekt nooit anders, dan wanneer het gelyk heeft. Overste. Zo ? 1 Ik weet evenwel nog niet recht, of
het



Vyfde Bedryf. yiX
het fpreekt of zwygt. Een Prediker krygt in zulke een geval, ligter gehoor dan een van ons. He'p my toch een weinig Hier is de flatus cauflae in twee woorden : Ik heb myn zoon weder^evonden
(hem op den fchouder tikkende.) Heer Pastoor'
een braave, lieve jongen; yuurig als een Fransen', man, trotsch als een Engelschman , en eerlyk als
een Duitfcher! Dat is hy! Ik wil hem
legitimeeren. Wel nu f doe ik daar niet
wel aan?
Prediker.
Zeer wel!
Overste. En zyn moeder zal haare dagen gemaklyk en met
vermaak doorbrengen. Het goed Wellendorf
dat zal ik haar fchenken, daar kan zy gaan wöonèn kan dat naar haar zin inrichten, weder herleev.n in haaren zoon , weder jong worden in haare kleinkinderen. We! nu? doe ik daar niet wel aan?
Prediker.
Neen!
Overste, agteruitdeinzendi. Niet? ■ En wat moet ik dan doen? —-
Prediker. Haar trouwen.
Overste,
Zo !
P r e d i k e r.
De Baron van Wildenhain is een man, dieniets zonder genoegzaame reden doet. — Ik ftaa hier,als'
de



142 Het Speelkind.
de voorfprnak van uw geweeten, en verwacht uwe redenen; dan zult gy ook de mynen hooren. O v e k s t f. Wat duivel ! ik kan toch geen bedelaresie trouwen.
Prediker, na eene tusfchenpoozing. Zyn dit alle uwe gronden?
Overste, verlegen.
Neen, dat juist niet. Ik heb 'er nog meer
—— nog veel rneer. ——
Prediker. Mag ik ze u verzoeken ?
Overste, altyd zeer verleget* Ik ben een Edelman ....
Predikee.
Verder!
Overste. De menfchen zullen my met vingers nawyzen.... Prediker.
Verder!
Overste.
Myn bloedverwanten zullen my over den fchoader aanzien ....
Prediker.
Verder!
Overste.
En en — (zeer driftig.) Wat duivel!
nu weet ik niet meer!
Pre»



V v f d e BeDEYF, 143
Prediker. Dan is de beurt aan my. Doch eer ik fpreek nog een paar vraagen: Heeft Wilhelmina u aanleiding gegeeven , 't zy door koketterie. of door boerachtige ligtvaardigheid , om het plan uwer verleiding te ontwerpen ?
Overste. Neen, dat is niet waar; zy was altyd een kuisch en zedig meisje.
Prediker. Heeft het u moeite gekost , de deugd van dit meisje te overwinnen?
Overste, kortaf.
Ja-
Prediker. Hebt gy haar beloofd te trouwen?
O v e r b t u, flaat verlegen.
Prediker, zeer ernjlig. Hebt gy haar beloofd te trouwen ?
Overste.
Ja-
Prediker. God daarby tot getuigen geroepen?
Overste,
Ja-
Prediker. Uw eer daarvoor verpand?
Overste, ongeduldig. Ta, in '«Duivels naam!
P r e-



,AA Het S p e e l ü j d u.
Prediker.
Nu Heer Baron! uw getuige was God, die n
toenmaals zag ■ die u nog lieden ziet. Het
pand was uw eer, dat gy weer inlosfen moet, als n indedaad een Edelman zyt. Ik fta hier voorn, in de volle waardigheid van myn ampt.; ik dun met u fpreeken , als met den geringften uwer boeren.
T Myn plicht eischt het, en ik zal myn plicht
vervullen, zelfs wanneer ik uwe vriendfchap daarom verbeuren moest. Hebt gy als een darte¬
le, ligtvaardige jongeling, die flegts voor het tegenwoordige oogenblik leeft, een onfchulaig meisje verleid! zonder aan de gevolgen te denken; hebt cv in ryper jaaren berouw gehad over een misftap uwer jeugd, en weder goed gemaakt, wat gy goed maaken kost; ö, dan zyt gy nog altyd een man , de
achting van eerlyke lieden waardig. Maar
heeft de wellustige jongeling, door listige itreeken, een f huldeloos fchepfel in't verderf geftort; heeft - v de deugd en het geluk van een meisje verftoord, om den lust van een oogenblik te bevredigen; heeft hy zyn woord van eer in dionkenfchap ver. mnd en zyn goed geweten aan een dierlyke behoefte opgeofferd ; gelooft hy dat alles weder goed ,e maakeii dob'r een handvol goud, die het geval hem gaf; 6 , dan verdient hyniet - vergeef my myne drift Heer Baron! zy kon de goede zaak fchade doen, fchoon zy hier zeer natuurlyk is. — Hoe edel da-ten uwe voorvaderen in die oude Ridderry ie tydefi, toen men , vol heiligen eerbied voor vrouwelyke zeden, het zich eene eere reekende ter ver-



Vyfde Bedryf.
145
dediging van haare onfchuld in 't flrydperk tè treeden. Thans is het verleiden der onfchuld een heldendaad, daar men zich , met den beker in de hand, op beroemt, terwyl het arme verleide meisje in traanen zwemt, den moordenaar van haar eer vervloekt, van een kind, — ja mogelyk van de gedachte om het te vermoorden — zwanger g.iat. — Nog eens, Heer Baron 1 Gy moet uw woord houden,fchoon gy een Vorst waart! — De Staat
kan mogelyk den Vorst vryfpreeken maar nooit
zyn geweten. Dank daarom God, dat gygeen Vorst zyt: Dank God, dat het in uwe magt ftaat, de rust van uw geweten , den kostbaarden rykdom , tot zulk een goedkoop prys te kunnen koopen! Het befluit om Wilhelmina te trouwen , is zelfs niet eens verdiende ; want deeze verbindtenis zal uw geluk verhoogen. Jammer is het, dat het u geen offer kost, dat niet uw gantfehe vermogen op het (pel daat : dan zoudt gy nog voor den dag kunnen komen en zeggen; ik trouwe Wilhelmina ! handel ik niet edelmoedig? Maar nu, daar Wilhel¬
mina u een bruidfehat medebrengt, grooter dan ergens een Vorftin doen kan, de rust van uw geweten, en een beminnelyken zoon; nu moet gy uitroepen: Vrienden! Wenscht my geluk! Ik trouw Wilhelmine. Overste, die, in groote onrust en beweeging, nu.
eens op en neer gegaan is , dan weder jlil ftaat, nu eens gémelyJheid, dan weder ontroering laat hls» ken,gaat,nadatdefredikeruitgefproken keeft, met open armen naar hem toe. drukt hem aan zyn hart, en zegt. Vriend! Wensen my geluk! Ik trouw Wilhelmine. I. Deel. K p r e.



146 II et Speelkind,
Prediker, zyne omhelzing beantwoordende. Ik wensen u geluk!
Overste. Waar is zy, hebt gy ze gezien?
Prediker. Zy is in uw Kabinet. Om alle opzien te vermy den, heb ik ze door een tuin gebragt.
O v e r s t e. Nu dan, heden is het bruiloft. Gy zult nogdee» zen avond den zegen over ons uitfpreeken.
Prediker. Niet alzoo! niet zo fchielyk! niet zo heimlyk! niet zo ter (luik! Met gantfehe dorp was getuige van Wilhelmina's fchande, het zy ook getuige van Wilhelmina's herflelde eer. Drie Zondagen achter eikanderen kondige ik u openlyk van den kanfel af; dan vieren wy vrolyk uw bruiloftsfeest , en het gantfehe dorp juicht u met luide ftemme toe. Zyt gy te vreden?
Overste. Van gantfeher harten.
Prediker. Is nu het proces beflist? Is uw geweten (til?
O v e r s te.
Als een muis. Indien nu maar de eerfte
byeenkomst voorby ware. Ik fchaam my voor het eerfte oogenblik, als een dief, die den beftolenen onder de oogen komt.
Prediker.
Stel u gerust! Wilhelmina's hart is uw rechter.
Over*



Vyfde B i d it ï i.
*4?
O v e r S T [ï.
Ja, maar waarom zouikhet nietrondborftig
belyden? vooroordeelen zyn als lang geheelde
wonden; wanneer het wéder verandert, jeuken zy
nog Ik ik fchaam my — dat alles
voor myne dochter voor den Graaf — voor
myne bedienden te bekennen ik wenschte
dat het al voorby was. En ik mag Wilhelmina niec
eerder zien mag my niet'%erder geheel aan de
vreugde overgeeven, voor dat alles voorby is. —
Hé: Frans! [De Jager komt binnen.') Waar
is myn dochter en de Graaf?
Jager.
In de eetzaal.
Overste. Verzoek ze beiden hier te komen! —— (JDe Jager gaat heen.) Blyf gy by my, Heer Pastoor ï opdat de lafbek met zyn Kamerjonkers air my niec uit het fatfoen brengt. Ik zal hem myn meening kor: en duidelyk voordraagen ; en wanneer dat gefchied is, laat hy dan zyn paarden doen infpannen, en mee al zyn pomadedoozen naar den duivel vaaren.
ZEVENDE TOONEEL.
De voorigen, Amalia, de Graat.
De Graaf.
Nous voila a vos ordres, mon Colonel! wy hebben eene delicieufe promenade gedaan. Wildenhain is een aardsch paradys, en bezit een Evar die aan de K 2 moe*



1*5 Het Speelkind.
moeder van alle menfchen gelykt. 'Er mankeert nog maar een Adam , die, gelyk de Mythologie leert, met verrukking uit haare hand den appel des doods
neimt; hy is gevonden, deeze Adam! hy is
gevonden!
Overste. Wie is gevonden ? Frits! maar niet Adam.
Graaf. Frits? wie is die Frits?
Overste. Myn zoon, myn eenige zoon!
De Graaf.
Comment? Uw heer zoon? mon Pere heeft
my gezegd, dat gy flegts deeze eenige dochter had. Overste. Uw Pere kon dat ook niet weeten; want ik heb het zelfs eerst voor eenige minuuten vernomen. De Graaf. rousparlez des enigmes.
Overste. Kou en goed ! de jongeling , die ons heden
op den weg overviel gy weet het immers
vel, fchoon gy zo ter post verdween.
De Graaf. Ik heb 'er nog een confufe herrinnering van. Nu , verder?
Overste. Nu, dat is juist myn zoon.
De



Vyfde B e d r y f. 149
De Graaf.
Ei , die ? maar hoe is het mogelyk? hoe
kan me:i dat gelooven?
Overste.
Nu ja> hy (Jtiltetjes tegen den Prediker.)
Heer Pastoor ! by myn ziel , ik fchaam my voor den lafbek.
Prediker.
Een man als gy voor zulk een half mensch !
Overste, overluid. Hy is myn zoon van de linkerzyde, Maar dat doet 'er niet toe : over een paar weeken trouw ik zyn moeder. en die my daar fcheef over aanziet,
dien breek ik den hals. Ja. ja , Maltje, zet
maar zulke- groote oogen niet op. Gy hebt
een broeder gekreegen.
Amalia, verheugd. Spot gy niet? Mag ik het gelooven *
De Graaf. En hoe heet zyn moeder? Is zy uit. een bekende Familie ?
Overste. Zy is Heer Pastoor, zeg gy 't hein!
Prediker. Zy is een Bedelaresfe.
De Graaf, lachgcnde.
i Fous badinezl
K 3 P r. s-



:53 Het Sheiiij -y.
Prediker.
Wilhelmina Eöticher, zo 'er u iets aan den naam gelegen ligt.
De Graaf. Van Bottcher? Die Familie is my niet bekend.
Overste. Zy behoort tot de Familie der eerlyke lieden, en die is verdoemd klein.
De Graaf.
Dus zekerlyk een Mefalliance?
Prediker.
Grootmoedigheid en eerlykheid verbinden zich
met liefde en trouw. Noem dat,als gy'tgoed
vindt, een Mefalliance.
De Graaf.
Ik moet bekennen; men dient noodzakelyk een Oedipus te zyn, om alle deeze raadfels optelosfea. Un fits naturel? a la bonne heure, mon Colonel] Ik heb 'er ook twee. Men heeft momens, waarin het
inllinct ons naar een aartig karaeniertje lokt •
dat gebeurt alle dagen ! Maar mon Dieu l met zulke jongens maakt men niet veel morgenfpraak : men laat ze een ambacht leeren. en dan moeten zy zien dat zy aan de kost komen. De mynen zullen beiden Frifeurs worden.
Overste. En de myne zal een Edelman worden. Erfheer van Wildenhain en Wellendorf.
De



Vyfde Bed rtf.
151
De Graaf.
Me voila fiupcfaitl Myn Freule! ik flatdure uw zaak men ftaat op het foint van
ll te ecrafeeren.
Amalia. Bemoei 'er u maar niet mede.
De G r a a f. La Fille unique! Uunique heritiere!
Amalia. II me refle Vamour de monpere\ Overste. Bravo Maltje! Kom hier, een kusch! (Amalia vliegt in zyne armen,') Mynheer de Graaf, gy zult my verplichten, wanneer gy ons voor eenige oogenblikken verlaat; gy mogt hier een tooneel aantreffen, waar geen lagchen noch fluiten by te pas komt. De G i'. a a r.
De tout mon cour! Wy hebben, zo ik my
niet vergis, clair de lune en gy zult my wei
toeftaan nog heden avond naar de Stad te retourveer en.
Overste. Doe naar uw welgevallen!
De Graaf.
A dire vrai, mon Colonel! Ik ben hier niet gekomen om een Voleur de grand chemin tot myn zwager, en eene Gueufe tot myn fchoonmoeder te zoeken. {Al fluitende heen huppelende.) Henri! Henri !
K 4, A G T-



15? Het Steelkino
AGTSTE TOONEEL. De Overste, Amalia, dt Prediker.
Overste, Amalia nog in zyne armen houdende.
Ha, ik ademe thans vrijer! Nu nog een
woordje tegen u , goedhartige Maltje! Uw vader heeft voor twintig jaaren een flegt (tukje bedree-
ven heeft een arm meisje verleid . en een
jongen ter waereld gebragt, die tot heden toe in kommer en ellende heeft rondgezworven. Dat geval heeft my als een berg op het hart gelegen. Herinnert gy u nog wel menig een droeven avond, dat ik met de pyp in den leuningftoel zat, en (Irak voor my heen zag, en niet hoorde als gy met my fprak, en niet lachte als gy my lief koosde; toen tuchtigde my myn geweten ; toen gevoelde ik , dat al myn rykdom, en gy zelf myn kind , my de rust van een eeriyk man niet geeven kosten. Nu zie, ik
heb ze wedergevonden. Vrouw en zoon in
deeze (op den Prediker wyzende) en deeze, (op zyn hart wyzende) , meenen , dat het myn plicht zy, ben in 't openbaar als vrouw en zoon te erkennen.
. Wat üunkt u daarvan ?
Amalia, om zyn hals vallende.
Vraagt myn vader dat nog?
Overste. Zal uw verlies u geen zuchten kosten , wanneer üw vader daarby zyn rust gewint?
Amalia. Welk verlies ? Over-



VïPDE BeDEYf.
153
Overste.
Gy waart myn eenige erfgenaam.
Amalia, hem op een tcedere wyze berispende. O myn vader!
Overste, Gy verliest twee Riddermaatige goederen.
Amalia. Die zal my myne broeders liefde betaalen.
Overste. En de myne ! Qly drukt haar vuurig in zynt termen.)
Prediker, ter zyde. Waarom ook niet de myne?
Overste, Heer Pastoor! den zege over één vooroordeel heb ik u te danken, den zege over een tweede, dank ik my zeiven. Ben man, als gy, 1 eeraar en voorbeeld der deugd , verheft zyn ftand tot den eerften inde waereld. Indien alle uwe broeders u geleken, dan mogten de Christenen daarop hovaardig zyn. Gy zyt een edelman. — Ik ben flegts een man van adel. En wanneer ik mogelyk van zins ben meer te zyn en te worden , dan heb ik dit u te danken. Ik ben u veel fchuldig. Maltje! wilt gy voor my betaalen ? Amalia, ziet haar vader een oogenblik aarfelen.
de aan; hy laat haar handen los,
en wyst naar den Prediker; zy vliegt
om zyn hals.
K 5 P r e <



r<-4 Het Speelkind.
Prediker, zeer verrascht,
Myn God! Heer Baron!
Overste. Stil! ftiÜ geen woord meerl
Amalia, hem kmfchende.
Stil! ftiü gy hebt my immers lief!
Prediker, rukt zich uit haare armen ■
de traanen komen voor den dag — hy wil fpreeken en kan niet — gaat naar den Overften toe, grypt zyne hand, wil die aan zyn mond drukken ; de Overfte trekt zyn hand te rug, en fluit hem in zyne armen.
A m a x i a.
Ach, ik ben zo we!!
Overste, zich van den Prediker losmaakende.
Basta, By myn ziel, ik begin te huilen. _
Laat my los! laat my flegts een oogenblik bekomen!
. één tooneel ftaat my nog voorde deur,
nog zielroerender dan dit. Nu, lieve zoon _
in weinig minuuten is alles afgedaan, en de laatfte ftraal der ondergaande zonne fchynt op den zaligden mensch in het wyduitgeftrekte ryk der Natuur! ■ Waar is Wilhelmina?
Prediker.
Ik ga ze haaien.
Overste.
jjaltj ik ben zo wonderlvk om myn hart;
zo



V y f d e Bedryf.
3.0 beklemd een oogenblik ademtocht!
(Hy gaat keen en wede?-. haalt diepen adem , en ziet eenige maaien naar de deur van het Kabinet Daar
zal zy uitkomen! daar was het flaapvcrtrek
myner moeder daar heb ik ze dikwils zien uit*
komen heb my verlustigd in haare vrolyke
lachjes. Hoe za! ik nu haar donker, beitraf-
fend oog verdraagen! Frits zal voor my bid-
den Waar is myn Frits ? —— He! <de
Jager komt? Waar is myn zoon?
Jager.
Op zyn kamer.
Overste.
Hy moet hier komen ! . (Tegen den Pre-
diker.) Nu, wel aan dan' myn hart klopt geweldig.
Schielyk Schielyk ! breng haar hier. ■
(De Prediker gaat naar de zydeur. De Overfte met het gezicht naar het Kabinet gekeerd, doch op een afftand van eenige treeden. Alle zyn gelaatstrekken zyn in beweeging.)
NEGENDE TOONEEL.
De vorigen, Wilhelmina, de Prediker.
Overste, ftort fpraakloos in haare armen. Wilhelmina, wordt in de zyne byna onmagtig.
De Overfte en de Prediker zetten haar op een //oei.
Over»



i55 Het Speelkind.
Overste, knielt veor haar, zyn arm om de haare geflingerd, haar hand in dt zyne houdende. Wilhelmine! Kent gy myn Item nog?
Wilhelmina, teder en zwak,
Wildenhain!
Overste. Vergeeft gy my?
Wilhelmina. Ik vergeef het u 1
Frits, komt driftig in de kamer. De ftemme myner moeder! — Ha! moeder! va« der! {Hy werpt zich aan den anderen kant vóórhaar neder, en bukt teder over beiden ; de Prediker ziet
dankend naar den hemel. Amalia , op des Pre-
dikersfchouder le unende,wischt een traan van haar oog.) Het gordyn valt.
EINDE.



MONTROZE
O F D E
DANKBAAR E.
T O O N E E L SPEL
I N
VYF BEDRYVEN.



VERTOONERS.
Mo nt roze.
Julia.
Mevrouw Volmee. De Heer Belval. Lisimon.
De Zoon van Lisimon, onder den'naam van
dumont.
Hendrik, knegt van Montuoze.
Het Tooneel is in het huis van Mntroze, in een voornaame Stad van Holland.









MONTROZE
O F D E
DANKBAAR E.
EERSTE BEDRYF.
Het Tooneel verbeeldt eene Moderne Gemeubileerde Kamer,
EERSTE TOONEEL. Mevrouw Volmer, Mokt roze.
Montroze. Neen, zuster, nimmer zal ik in het Huwelyk van myne dochter met den Heer Belval bewilligen; rykdom alleen is niet genoeg om ons in den echt gelukkig te maaken: Julia bemint Belval niet, en, daar hy dit weet ,is het niet edelmoedig van hem gehandeld, haar verder te kwellen, en een misbruik te maaken van uwen invloed, om haare neiging te dwingen en myne bedoelingen te wederftreeven. Echter zal het hem niets baaten, al kostte het my ook uwe vriend, fchap ; myn dochters geluk is alles wat ik beoog, en zy, die my hierin tragten tegen te weikeu, zie
ik



iöo montr0ze of de DaNKRAARE.
ik als myne vyanden aan ; en uwe haat, hoe ge ducht ook ....
Mevr. Volmer. • Gv durft niet verder fpreeken, uit vrees, dat het u in het einde mogt berouwen , daar uw fortuin geheel van my afhangt. 'Er leeft thans geen Lifimon llieer om u uit den zorgelyken toeftand , waar m mvne'gramfchap u (torren kan,te redden. — Waart ™v hem voorheen uwe hertelling verfchuldigd, gy St niet minder aan my verplicht, daar ik nog onjLs uwen val verhoed heb, en het geen ik van u vorder, is niet meer dan de erkentenis en het belang u zeiven voorfchryven.
M o n t R o z f.
Hoe dikwils doet gy my dit hooren! Waarlyk een klaar bewys , dat het geen edelmoedigheid maar alleen trotschheid was die my uwe hulp en bvlland bood. O, hoe verfchillend is uw gedrag van dat van den braaven Lifimon, dien edelmoedigen, diell waarden hartsvriend! Ach! waarom moesten de woeste golven, op zyne reize naar de Indien, een emde maaken van zyn dierbaar leven ! waarom heeft myn hart zyne weldaaden, fchoon de fortuin dc zeiven niet ezegend heeft, niet op het vuuiïgrte mogen erkennen! Lh zuster! was uw gedrag ook zo edelmoedig «eweest, dat myn dankbaar hart ook uwe weldaa. !ïen konde zegenen! maar gy berooft u en my van dit ftreelend genoegen. Wie zyne weldaaden op (lelt, en by de gantfehe waereld ruchtbaar maakt, Lrdient geene erkentenis, en men kan hem geen vc dank



Eerste B e d r y f.
T6;
Jank bewyzen. Een weldaad houdt op een
weldaad te zyn, wanneer bitfe iinaad en hacelyke
dwang dezelve vergezellen. Gy hebt het
door de gantfehe Stad openbaar gemaakt, dar ik door uwen byfland gered ben ; en , o'f dit niet genoeg ware , tracht uwe haatelyke dwang my en myne dochter thans voor altoos ongelukkig te maaken.
Mevr. V o l m e r. Gy kunt van myne handelwyze zeggen wat gy goedvindt. Ik ftoor my niet aan de taal van een ondankbaare; maar dit zeg ik; Julia zal de Echtgenoote van Belval worden, of ik eisch al het geene ik u gefchooten heb, binnen drie dagen,te rug: Gy kunt hier flaat op maaken , neem dus uw waar be. lang in acht!
MONTROZE.
Dat zal ik doen zuster, door myne dochters nel. ging nooit te dwingen.
Mevr. V o l m e r.
Julia heeft immers, voigens haar zeggen, geen byzonderen afkeer voor Belval. Het huwelyk alleen wekt haare bekommernis, en dit is eene grilligheid , die door de gezonde reden ligt te overwinnen is.
MONTROZE.
Dit is mogelyk; maar , zo lang Julia my niet ronduit verklaart, dat zy Belval bemint, en met hem in den echt wil treden , zal ik 'er nimmer in bewilligen!
I. Deel. l Mevr



l6l MüNTHOZE OF DE DaNKïïAARE.
Mevr. V o l m e r. Laat rny dan Julia 'er nog eens zelve over fpreeken , en ik verzeker u, dat zy in myn voordel behaagen zal fcheppen.
M o N T R O Z e.
Neen, zuster, ik begeer voldrekt, dat gy haar omtrent Bef.al niet fpreeken zult .... ik ken uw driftig en oploopend karakter. Zo Julia u in het min. fte mogt tegenfpreeken, zoudtgy haar met fchampe. re woorden bejeegenen; Julia is gevoelig en teder, zy zou onmogelyk de flrengheid uw er handehvys kunnen wederftaan.
Mevr. V o l m e r.
Door welke eene beuzelachtige verfchooniug tracht gy uwe weigering een fchyn van billyklieid by te zetten! maar, fchoon gy uw dochters ge (lel als eene reden voorwendt, waarom it haar niet fpreeken mag, zie ik maar alte duidelyk door al uw veinzen heen. Gy wilt haar een anderen minnaar opdraagen; ook heeft myn doorzigtig oog reeds befpeurd, wien uw laage ziel boven een man van aanzien en verdienden de voorkeur geven wil; maar ik zweer u, dat, fchoon myne komst thans vruchteloos ge> weest is, ik welhaast weder zal komen en u op een anderen toon doen fpreeken! (_Zy ftaat van haaren ft oei op, en zegt in 7 heengaan, met nadruk en bedreiging) Geen Mynheer Dumont zal ooit myn Neef worden, of ik erken u niet meer als myn broeder} Vaarwel!
TWEE.



Eerste B e r> r y f.
163
TWEEDE TOONEEL.
Moüteoze, op [taande en haar naziende. Hemel! is het mogelyk! Hoe komt zy myne gedachten , of liever myn voorneemen te weeten! Heefi dan de boosheid het voorregt, om het menfchelyk hart te kunnen doorgronden , en is de deugd alleen
blind omtrent haare belaagers ? Ja , trotfche
vrouw ! gy hebt myn toeleg doorgrond, maar uwe woede zal my , van het geen ik beflooten heb, niet doen afzien,indien Julia hem bemint. Gy kent Dumont niet, en het is u niet bewust, dat hy de zoon van myn' weldoener, van Lifimon is, wien ik onder een anderen naam heb doen opvoeden, opdat gy my in dat voorneemen niet zoudt verhinderen. Geen fterveling. buiten my, is dit geheim bekend
hy zelfs noch myne dochter weeten het ó Moge
ik in hen die gevoelens aantreffen die myn hart ver. ïangt , en die hun gelukkig kunnen maaken ! O, mogten zy eikanderen beminnen! en myn hare zal niet aarfelen , wanneer het 'er op aankomt , om tusfehen de Fortuin, en het geen ik aan de Dank. baarheid verfchuldigd ben, te kiezen. Ik heb met oplettendheid het gedrag van Dumont en myne dochter, naargegaan; en,'zo ik my niet bedrieg, beantwoord hunne neiging aan myne wenfehen, fchoon zy beiden op verfcheiden voorflagen, die, ik hun gedaan heb , een afkeer voor den hu* welyken ftaat veinzen te hebben. Maar de rechte
h 2 VQOT»



l/U Mo t ïiöz k of d f Dankbaar-.,
voorflag is nog niet gedaan en he trotschheid myner zusier dóet my een ftap verhaaste!!, waartoe ik an. d -rs mogelyk zo fpoedig niet zoude overgegaan zyn. (/ï'v [chelt. Hendiik komt binnen.) Zeg aan Mynheer du MOnt, dat ik hem verlang te fpreeken. (Na r.at de knegt vertrokken is , zegt hy ais in verrukking.) O hemel! zo de uitkomst aan myne verwachting beantwoordt, welk een gelukkig mensch, welk een gelukkig vader zal ik dan zyn!
DERDË TOONEEL.
Montroze, Dumont.
Montroze. Dnt ik u ontboden heb, Dumont, is, om u over ëen zaak te fpreeken , waarover ik gaarne den raad van een belangeloos vriend wilde inneemen ; gy hebt myn vertrouwen gewonnen , en , fchoon"gy , in eenïgen op7igte, my op myn Kantoor dienstbaar zyt, maakt uwe oplettendheid, uwe yver en eerlykheidin het voorftaan myner beianaen , my op het hoogst aan u verpligt, en doet my in u een vriend aantreffen, ivien ik gerust myne oogmerken durf toevertrouwen, tn 'er zelfs over raadpleesen. — Neem plaats, en zeg my onbefchroomd uw gevoelen. (Zy gaart zitten.) Ik heb tl meermaalen verhaald, dat ik, nu omtrent dertig jaaren geleeden, door herhaalde flagen in den koophandel, zo veele fchaaden leed, dat ik onmogelyk myncrediet zou hebben kunnen ftaande
hou»



Eek s te Bedryf,
r<5j
houden, zo niet een vriend, een waar vriend, daar weinige voorbeelden van zyn , my edelmoedig uaderfteund , en hierdoor bevryd had van een grievend hartzeer , dat waarfchynlyk ook een einde aan myn leven zoude gemaakt hebben, gelyk myn' Emilia , myne waarde Echtgenoote , door het denkbeeld van dien plotfelingen ramp te zeer gedrukt , in eene uittcerende ziekte verviel, en zeven jaaren daarna uit myne armen wierd weggerukt, daar zy my het dierbaar pand onzer liefde , toen byna twee jaaren oud , op het tederfte
aanbeveelde niaar het geen ik u nu eigenlyk
zeggen wilde , heb ik , om redenen, tot nog toe vei borgen gehouden. In het zelfde ja;<r vertrok myn edele weldoener naar de Indien, wegens een zorgelyk pleitgeding, waarvan zyn fortuin afhing.
Denk eens, hoe zielgrievend my zyn verlies
moest vallen, toen ik, eenigen tyd daarna, vernam, dat hy op zyne reize der waards fchipbreuk geleden had, en de wo ste golven naar alle waarfchynlykheid een einde van zyn dierbaar leven gemaakt haddal , laatende niets na, daar dit proces ten zyne nadeele uitgevallen was, dan een arm en hulpeloos wichtje van denzeifden ouderdom als myne dochter , dat zyne moeder by zyn geboorte veTlooren had , en by de zuster van Lifimon, geduurende zyn afweezen . ter opvoeding hefteed was. Dumont. Ongelukkig kind, hoe beklagenswaardig is uw lot van uw geboorte af aan!
L 3 Mo n-



ióó montroze of de üankba are.
Montroze. Ja wel beklagenswaardig. Deeze vrouw ftierf, kort na haar broeders dood, van droefheid, en de jonge Lifimon , van ouders en vrienden beroofd, had men in een Godshuis moeten groot brengen, zo niet een vriend van myn edelmoedigeu wel. doener die zorg op zig genomen had, en den jongeling eene opvoeding had doen geven, die hem in (laat gefield heeft, om, zo de fortuin zyne pogingen zegent, een' rang, zyner geboorte waardig, in dê waereld te voeren.
Dumont Het is waarlyk een edel fterveling, die zig der wezen ontfermt! Hebt gy my dus ook niet aan de ellenden onttrokken ? Ach, Mynheer! dit denkbeeld perst my traanen af. Welke erkentenis .... Montroze. Zwyg van my , Dumont .... ik heb u dit niet gezegd, om u op uw zeiven te doen denken; ik verhaal u alleen het geval van den zoon van myn weldoener, om, nadat ik u alles, hem betreffende, verhaald heb, uwe gevoelens te verneemen. Dumont. Vaar dan voort,Mynheer! Ik gevoel, hoeveel belang myn hart neemt in zyn lot.
Montroze. De vriend, die zig over dit ongelukkig kind ontfermde, en het zo veele weldaaden bewees, deed heïn- een anderen naam aanneemen, om dat hy be.
du at



Eerste Bedryf.
r«7
dugt was, dat zyne maagfchap hem in dit Kefderyk beftann mogelyk zoude tegenftreeven. My alleen is dit geheim bekend door een zonderling geval , dat ik, wanneer ik het nodig oerdeel, zal openbaaren. D u h ó y t.
Welkeen zonderling lotgeval! Hoe zeer draagt het zelve de teekenen der voorzorg van eene goedertierene Voorzienigheid!
Montroze.
Dit moest ik u vooraf verhaalcn , om u een zaak te openbaaren waaiin deeze zoon van mynen vriend niet weinig belang heeft. Gy weet dat ik, nu vier jaaren geleden , op nieuw gedrukt wierd door de flageu van het wispeltuurig fortuin , en my byna in de zelfde omftandigficU bevond als voorheen; dat ik, toen geen fterveling kennende dan myne zuster, om my in den nood te kunnen byüaan, my in de harde noodzakelykheid bevond , om hasr aan te fpreeken; want 'er is geene beklaagelyker omflandigheid dan van den bylland zyner bloedverwanten, aftehangen , daar 'er weinigen zyn , wier trotschheid daardoor niet zodaanig word aangezet, dat zy ons beneden hun achten, en hunnen byftand ruche, baar maaken, alsof dit hunnen roem vermeerderde,daar zy in het oog van den waaren menfchen vriend, da "verachtelykfte fchepfels der maatfehappy zyn. — Doch genoeg hier van! — Zy ftond my dan ook by, en, fchoon zy haare weldaaden op zulk een hatelyken prys heeft gefield,zag ik my voor dien tyd uit de bekommernis, waar in ik iry bevond, ge. red, en waande myn geluk voor altoos gevestigd.
L 4 D j-



3 03 >! b'iontrozï OT de D a n k b a a r e.
I Dumont. Ach! zou dan myaen weldoener weder op nieuw eene rampfpoed bedreigen!
Montroze. Niet dan door het gevolg van haaren byftand, waar door zy nu vertrouwt, regt verkregen te hebben, om over alle myne daaden te mogen beflisfen. Dumont. Hoe laag, hoe verachtelyk is de byftand van onedele zielen!
Montroze. Myne dochter heeft reeds die jaaren, welke haar recht geven om op den huwelyken (laat te denken. Schoon zy 'er niet toe fchynt geneegeu te zyn, is bet echter myn plicht, om voor haar te zorgen. Ik heb tot dat einde het oog op alle myne bekenden geflagen, en niemand haarer waardig bevonden, dan den zoon van mynen weldoener, die, fchoon zy hem niet kent voor die geenen welke hy wezenlyk is, haare achting fchynt weg tedraagen,en indedaad een jongman van goede zeden en een eerlyk gedrag, is *, maar myne zuster wil haar den Heer Belval met geweld opdringen, en my noodzaaken 'er in te bewilligen , dat ik nimmer doen zal, in weerwil haarer bedreigingen, om my ongelukkig te maaken. Julia weet niet, dat ik haarden iongen Lifimon rot echtgenoot beflemd hebbe. Echter heb ik reden, om te hopen, dat zy eikanderen beminnen zullen, en ik twyfei niet of zy zal, als ik haar deezen min.
' • naar



Eerste B e d r y f.
i<sq
naar leer kennen, liaaren afkeer voor het huwelyk wel laaten vaaren.
Dumont, ter zyde.
Hemel, wat ben ik ongelukkig! Waarom
kan, waarom durf ik niet fpreken!
Montroze. Keurt gy myne voornemens niet goed, en zoucit gy wel denken, dat Julia den.jongen Lifimon zal afflaan, wanneer ik hem aan haarvoordraage, en dat zy niet minder dan ik gevoelig aan de pligt der erkentenis, geen oogenblik in beraad zal liaan, ota hem haar hand en hart te fchenken ?
Dumont. ter zyde. Hemel! al myn hoop is verdwenen! (Tegen Montroze.') Ik geloof dat Mejuffrouw Julia haar vader tederlyk bemint , en zig nimmer tegen zynen wil verzetten zal.
Montroze. Haar hart moet met mynen wil volkomen overeenftemmen of ik dring 'er niet op aan. Haare keuze moet vry zyn,- maar ik moet julia nog deezen dag dien jongman voordellen. en. indien zy mynen wenscb beantwoordt, zo veel fpoed met het huwelyk maaken als doenlyk is, om myne zuster alle hoop te beneemen, van het huwelyk met Belval
tot (land te brengen. Doch daar myn voorftel
haar mogelyk onverwagt zoude overvallen en te fterk aandoen, wi'deik gaarne, dat een vriend haar van mynen tweege, op de bestmogelyke wyze , van myn voornemen kennis gaf, en haar hart doorgrondde, L 5 om



170 Montroze of de Dankbaars.
om allen fchyn van dwang voortekomen. Wat dunkt u, zou dit niet het zekerlte middel zyn om myn oogmerk te bereiken?
Dumont; verlegen en ontfield.
Wat zal ik zeggen? Mynheer, wat kan ik
anders , dan goedkeuren het geen gy goedvindt? Uwe ondervinding en jaaren overtreffen verre de myne (ter zyde.) Dees noodlottige dag maakt my voor altoos ongelukkig.
Montroze, ter zyde. Zyne befluiteloosheid bevestigt myn gevoelen. Laat ons verder gaan! (Tegen Dumont.) Dus denkt gy zo als ik?
D u m o n-t, aarfelende. Ja .... o ja Mynheer! ....
Montroze. Wel nu , zo gy my dienst wilt doen , moest gy dien post op u neemen.
Dumont.
Hoe ? ik! Mynheer!
Montroze. Ja, zo gy my wilt verpligten.
Dumont, ter zyde. Hemel, wat komt my over! (Tegen Dumont.) ik ben alles aan u verpügt .... maar .... Montroze.
Wat! maar .... Dumont! het fchynt als of gy myn verzoek wilt afflaan ....
D u-



Eerste Bedky f. 171
Dumont. Ik vrees aan uw oogmerk niet volgens uw begeerte te kunnen voldoen. Mejuffrouw uw dochter . • • •
Montroze. Welnu, myn dochter! ....
D b m 0 \ jr> Had ik de eer nooit voorheen te fpreeken, dan omtrent het geen de daagelykfche welleevendheid vordert. Wat zal zy vermoeden, als ik met baar in een gefprek van zulk een kiefchen aart tracht te treeden ?
Montroze. Heb ik u niet tot myn vriend verkooren, en geeft 11 dit, wanneer gy 'er u op beroept, (gelyk gy zonder eenigen fchroom doen moogt) het rechtnietom met haar over die zaak te fpreeken? Alle beden, kingen zwygen, wanneer gy dit flegts in acht neemt. Dumont. Uwe goedheid ....
Montroze.
Niets meer wilt gy Julia fpreeken of niet?
Dumont. ter zyde. Wat zal ik doen? Rampzalige! Welk een verzoek!
Montroze. Antwoord my ongeveinsd , of de waare reden, dat gy niet gaarne aan myn verzoek voldoen wilt, alleen is, omdat gy nimmer met Julia in de betrek.
k i ti ij



l~2 Montroze of de Dank baar «,
king als vriend gefprooken hebt, dan of ik van uwft weigering iets anders moet vermoeden ?
D v m o n t, verleegen.
ó Hemel ! „ ■ . . . Wat zoudt gy vermoeden? Mynheer .... Ik heb nimmer .... ,, Wat wilde ik zeggen ? . . .ik kan ik mag de waarheid thans geene hulde doen." Neen ,
Mynheer, niets wederhoudt my, dan het geen ik u gezegd heb, en, devvyl gy het begeert, zal ik mei; haar fpreeken ....
Montroze.
Gy verpügt my, Dumont. Wend alles aan wat in uw vermogen is, om Julia in het huwelyk» dat ik haar vooiftel, te doen bewilligen. Gebruik echter geene bedreiging ten myne epzigte. Toets haar hart, en, zo het reeds voor een ander mogt ingenoomen zyn, ftel haar dan gerust De jonge Lifimon weet niets van myn ontwerp, fchoon ik my verzekerd houde, dat hy haar bemint. Maarm\n dochters geluk gaat boven dat van een ander, hoe hoog myne verpligting voor hem ook weezen mooge. Welligt zal zy u tegenwerpen, dat zy hem niet kent, maar zeg haar , dat, zo zy zig genegen gevoelt , om met een vry hart aan myne wenfchen te voldoen , ik haar terllond dien braven jongeling zal doen kennen, dien, zy reeds dikwils gefprooken , doch nimmer als den zoon van Lifi.
mon erkend heeft. Gy kunt , terwyl ik
ter verrichting »an eenige bezigheid noodzaakelyk moet uitgaan, over de uitvoering van myn
ver-



Eerste B e d r y f.
173
Verzoek, hier, in vryheid, met u zei ven raadpl eigen, vaarwel 1 . . .
VIERDE TOONEEL.
Dumont, alken. Waar ben ik? Julia! .... Ik met u fpreeken .... en over welk een zaak! .... hoe zal ik het aanvan. gen? waar zal ik woorden vinden? en hoe zal ik myn hart kunnen bedwingen ; dat hart, dat u aanbidt, en u thans, door mynen mond, een ander zal moeten voordraagen .. . Verfchriklyk noodlot! ach, waarom plaatfte gy my in een rang der maatfchappy, die my het recht bene.mt om zelf myn hart aan Julia optedraagen, om haar den gloed der liefde, die my verteert, op het levendigfte af te fchilderen — en ik kon weiligt door haare wederliefde de gelukkigfïe der ftervelingen zyn: Dan ydele klagt! gy zegepra.lt, en, daar ik alles aan Montroze verf'chuldigd ben, kan ik niet nalaaten . den grievendlten last, die my immer wierd opgelegd, te volvoeren. (Na een weinig zwygens.) Neen, ik kan onmoge. lyk .... ik moet .... ik moet echter .,.. ik heb het beloofd. O myn hart! 6 duure verpligting!.... Ach Montroze, waarom moest uwe weldaadige hand, toen ik van myne ouders beroofd wierd, my onderfchraagen, en opkweeken , om, fchoon onweetend, door uw bevel myn hart op het grievendst te treffen? (Hy wandelt, geduurende eenige oogenblikken, in diep gepeins over het Tooneel, waarna hy zegt.*) Welk eene overeenkomst tusfchen myn lot en dat van den
jon*



174 Montroze of de Dankdaare.
jongen Lifimon! Waarom heeft Montroze
my nimmer willen ontdekken , wie myne ouders waren of wat zy deeden? Alles, wat ik weet, is dat ik door hem, geduurende eenigen tyd, buiten zyn huis opgevoed ben by burgerlieden, die my ook niets van mynen ftaat of afkomst wisten te zeggen en dat hy my nu, zedert eenige jaaren, in zyn huis opgenomen, en my meer ais zoon , dan wel als gunfteling behandeld heeft. - Ik verlies my zei ven — om Julia alleen wenschte ik het te zyn; want, ach ik voel myn hart zo naauw aan het haare verknogt, dat, zo ik haar niet tot myneechtgenoote verkrygenkan, myn leven een kceten van ellende zyn zal; —— en kan ik my wel met grond iets anders voorfpel]en? — Ik ben raadeloos. Wat zal ik beginnen. — O hoe moeijelyk valt het voor een eerlyk hart zyne gevoelens te moeten verbergen, en vooral wanneer het 'er op aankomt eene zaak te moeten voorftaan waar aan ons eigen geluk word opgeofferd! Thans
kan ik nog tot niets befluiten ik zal my aan
myne bezigheid begeeven, en mogelyk dat de reden welligt nog over myne hartstochten zal zegenpraalen.
Einde van het eerfte Bedryf.
TWEE-



Tweede B e d n v f. i 75
TWEEDE BEDRYF.
(Het Tooneel verbeeldt het voorige vertrek ; alleen ziet men op een Tafel een TLeefervies in gereedheid ftaan.)
EERSTE TOONEEL.
Hendrik» Julia, die met eenig handwerk bezig is. Hendrik komt binnen, en overhandigt haar een brief. Zy ziet denzelven in, en verbleekt.
Hendrik, na een weinig zwygens. Wat antwoord zal ik geven ? Mejuffrouw! Julia.
Dat ik geen antwoord geven kan, en Tante onmogelyk kan op wachten.
Hendrik. Zeer wel! ——
(Hy vertrekt)
TWEEDE TOONEEL.
Julia, alleen.
Is dan myn hart niet g.noeg gefolterd? Wreede vrouw ! Moet gy myn vader ook de gevolgen van
uwe



tS Montroze of de Dankbaare.
Uwe eigenzinnigheid doen gevoelen' Wreek u.op my; ik kan Belval niet beminnen. Ik alleen ben fchuldig , befchuldig mynen vader niet, omdat hy waarlyk mensch, waarlyk vader is, en de genegen, heid zyner dochter niet wil dwingen. MaSr uw hart erkent geene billykheid , en is vreemd van alle gevoelens , die het fieraad der zamenleeving
zyn. - Anders had gy my deezen haately-
ken brief niet kunnen fchryven. (Zy leest zagtelyk, iloeh verfiaanbaar genoeg , dat het gehoord kan worden.) „ Julia ik heb deezen morgen by uw vader myn
aanzoek voor den Heer Belval nog weder her-
haald ; maar hy heeft het zelve van de hand ge„ wezen , zich beroepende op uw afkeer van , het huwelyk, en my gezegd u nimmer te willen „ dwingen. Dan ik denk niet langer om iets te
verzoeken, dat ik'zelf in myn inagt heb. Het „ ftaat thans alleen aan u , of gy den Heer Bel-
val tot echtgenoot aanvaarden wilt of niet; en
weet , dat, zo gy het laatfte mogt verkiezen, „ ik u niet alieen de uitwerkfelen myner wraak zal
doen gevoelen, maar uw vader zig door my wel„ haast genoodzaakt zal zien, van in den jamraerlyk„ ften ftaat zyn leven te eindigen, en, u vervloe, kende, zig te beklaagen, van myne begeerte niet '„ te hebben opgevolgd, daar zyn lot geheel van my , afhing. Over een uur zal ik u komen fpreeken,
om uw antwoord te verneemen. en Wees verzeil kerd.dat dit oogenblik het geluk van uw gantfehe
Jeven beflisfen zal. ik ben uw Tante Volmer. , (na het lézen) Kan 'er iets bjzer, iets gruwe-
' iy-



Tweede Bedkyf. 177
lyker dan deeze brief zyn, en ban een echtgenoot, die my op zulk een haatelyke wyze voorgedraagen wordt, immer behaagelyk zyn? Kan ik hem myn hart, myne liefde fchenken ? Moet zulk een huwelyk niet een afgrond van ellende, een eindelooze keten van verdriet en rarnpen zyi,? — Verfchrikkelyke keuze! Het geluk van een vader , aan wicii ik alles verfchuldigd ben , of my zelve aan den gruwelykften dwang, opteöfferen! —- O, myn hart 1
O uiyn vader! Hoe deerelyk wordt myn ziel
getchokt door deeze afgryzelyke omitandigheid!
waarom kan ik Belval niet beminnen? Is het
dan alleen deeze dwang, die hein my zo haatclyk maakt? Ach, in weêrwil van my zelve, gevoel ik, dat myn hart nog een ander en Merker beweegreden
heeft, dat het een ander bemint, en ach!
wie, wie is deeze? hy heeft zig nog niec
eenmaal aan my verklaard, en, fchoon hy dit gedaan had , zoude ik hem niet, in weêrwil van myn hart, hebben moeten afïlaan ? Dumont , waarom, waarom heeft myn ziel in u haar heil gevonden , en het wreede noodlot ons eeuwig van eikanderen verwyderd, daar noch uw geboorte, noch de haat myner Tante , ons immei toelaaten de ftcm der
natuur te volgen ! Het is dan gedaan — ik heb
geine keuze meer, myn vader zal door my niet ongelukkig worden. Ik moet over my zeiven zegenpraaien , en het welzyn van myn vader zal my door den tyd en overdenking fchaadeloos (leken voor de opöffering van myn hart en liefde. Laat qns haar fchryven —— (Zy ziet op haar hovologie.) I. Deee. M Neen



i;8 MoN'troze, of DE DAK kb i j !tE.'
Néén; ik zal wachten tot dat wy de thee gebruikt hebben ; myn vader zal wel oogenbliknelyi; koo-
men . hy moet van deezen brief niets weeten ;
ik wil zyn geluk bevorderen, zonder hem denprys, tot welke hy hetzelve geniet, te doen gevoelen.
DERDE TOONEEL.
J ■ 1.1."., Do ".i o N t. Zodra Dumont binnen treedt, ontftelt Julia op eene zigtbaare wyze , terwyl hy zyne ontroering naauwclyks verbergen kan. lly tracht zig echter te herftellen, en zegt op een gedwongen vrymocdigen toon.
Domo n t. Ik dagt hier Mynheer uw' vader aan te treffen, Mejuffrouw: maar, daar ik zie dat gy alleen zyt, zal ik weder vertrekken.
J U L T A
Neen, blyf Dumont, myn vader zal wel dadelyk koomen ; het is de tyd om thee te drinken. Neem plaats! uw byzyn zal my in myne bcczigheid niet hinderen. {Zy begeeft zig aan haar werk, terwyl Dutnont zig aan de andere zyde van de tafel over haar plaatst.)
Dumont.
Gy bewyst my veel eer , 'Mejuffrouw , en gy 'fchynt in goedheid Mynheer uwen vader te willen evenaaren , daar ik deezen morgen zo geluk.



Tweede Bedryf. i"9
kig geweest ben van de grootfte blyken zyner gunst en vriendfehap te mogen genieten.
J u l ia, niet nadruk. Een eerlyk en welleevend man, in welk eenftarid der maatrchappy by ook geplaatst zy, verdient ieders" hoogachting en vriendfehap. (ter zyde.) Ach , Hond het ook aan my om zyne verdien tien met myn harte beloonen !
D u m o n t.
Bezef, Mejuffrouw, hoe veel vertrouwen hy iri my gefield heeft. Hy verklaarde my zyn vriend, en droeg my de uitvoering eener zaak op, die blyken draagt van zyne edelmoedigheid en gunst. (ter zyde.) Aanbiddelyke Julia! ach , wist gy i tot welk een prys ik aan zyn verzoek voldoen moet!
Juli a.
De Deugd te beloonen , is de pligt van elk flerve* ling , en ik agt my gelukkig, dat myn vader met het grootfle regt onder deezen gereekend mag worden.
Dumont.
Ja, Mejuffrouw! dit is ook zekerlyk een geluk, waarover men zig verheugen mag. De erkentenis' is het kenmerk van een verheven ziel! (Ter zyde) En zou ik dan vergeeten het geen ik aan Montroze verfchuldigd ben , door haar myne liefde té
doen blyken? laat ons veeleer onzen pligt
betragten.
M 2 J Ud



i8o Montroze of de Dankbaare. J u l t a.
Uwe aanmerking is indedaad gegrond, Dumont» «warnet is beklagenswaardig, dat'er in de faamenleeviiig zo weinigen gevonden worden , die het waar gevoel dier deugd bezitun; en dat veele menfchen , myn 's oordeels , zoodanig hunne weldaaden inrichten , dat zy, aan wien ze beweezen worden, onmogelyk hun hart door deeze edele drift kunnen voelen ontgloeijen, daar deeze weldaaden al te dikwerf met de grievendfle onaangenaamheden gepaard gaan.
Dumont. Gy hebt volkoomen gelyk, Mejuffrouw ! want veele lieden waanen , dat een beweezen weldaad hen het recht geeft, om over ons te gebieden, en onze tederfte neigingen te kunnen dwingen, al zouden wy 'er ook eeuwig rampzalig door worden.
Julia. Ach, Dumont, dit is maar alte waar!
Dumont. Gy Mejuffrouw, (welk een geluk voor u!) hebt zulk een lot niet te wachten; uw vader, die het meeste recht op u heeft, verlangt niets dan in alle deelen uw heil te volmaaken , en, fchoon hy gaarne u gehuuwd zag, en zyne tederheid voor u een man heeft aangetroffen, dien, hy zig verzekerd houdt, dat u volkomen waardig, en hem in het byzonder hoogst dierbaar is, zal hy nimmer uwe geneegenheid dwingen, zo uw hart reeds voer een ander



twebde bedryf. IöI
der mogt irgenoomen zyn. Hy verlangt niets meer, dan dit te weten, en zyne liefde voor u gaat zo ver, dat hy zelve in perfoon u dit voordel fchroomt te doen, uit vrees, datgv, door eene alte voorbeeldige kieschheid omtrent de ouderliefde, uw eigen geluk zoudt opofferen, om hem geene onaangenaamheden aan te doen.
Juli*.
Ik ken myn' vader, Dumont: zyne goedheid voor my is onvoorbeeldelyk, maar ik kan niet ontveinzen, dat uwe reden my verbaast, en dat ik een geiprek van dien aart niet van u verwagt had. Dumont.
Zyne vriendfehap voor my heeft my deeze gewigiige taak opgedragen, en ik hoop, dat gy het my vergeven zult, dat ik, alleen uit aanmerking dier gunst,my van eenen last kom kwyten, die my mogelyk als vermetel by u doet voorkoomen. Julia.
Het is myn plicht myns vaders wil te eerbiedigen, en ik acht my gelukkig, dat zyne keuze, om my over deeze zaak te fpreeken, op een man ge. vallen is , die met regt zyn vertrouwen en myne hoogachting verdient.
D u m o h t.
Het ftreelt my uwe goedkeuring te mogen weg dragen. Het zy my dan vergund, ter beantwoording aan het vertrouwen van een tederminnend vader, u onbefchroomd temogen vragen, of uw ha: t nog JI 3 vry



iSa Montroze of de Dakbaare.
vry is, dan of liet reeds een fterveling verkoozen, heeft, dien gy door uwe liefde het onuitfpreekelykjt genoegen der aarde zult doen genieten? (Ter zyde.) Acü Julia, waarom gevoelt myn hart, dat uw mond myn eeuwig vonnis uit zal fpreeken!
J u l i a , ter zyde.
Hemel! Hoe kan ik deeze vraag in de nete¬
lige omftaudigheid, waarin ik my bevinde, aan hem beantwoorden? O myn hart! O myn hart!
Dumont.
Gy zwygt, Mejuffrouw! uw ontfteltenis doet my uw antwoord reeds voorzien. Doe uw hare geene foltering aan; uw vader begeert niets dan uw gfluk.
Julia, met droefheid. Ach, Dumont! het ftaat niet meer in zyn noch myn vermogen. Het noodlot heeft anders over my beflist. (na een weinig zwygens.) Daar myn vader ti tot zyn vriend verkoozen heeft, wees ook de
myne Lees en zeg my wat ik doen moet!
(Zy geeft hem den brief van Mevrouw Vol-
Dumont, na ge/eczen te hebben. Uw toeftand is verfchrikkeiyk, en vooral ,zouw hart reeds voor een ander den onuitfpreekelyken indruk der liefde gevoeld heeft.
Julia, met aandoening.
Ach , Dumont! wat zal ik zeggen ? wat zoudt
gy, in myne plaats Zynde, doen , . (met eenige
drift)



Tweede B e d r y e. 183
drift) Maar neen! Gy kunt niet gevoelen,
de onverfchilligheid is nog uw deel gy hebt nog
nooit bemind . . .
Dumont.
Ik ben rampzaliger dan gy Mejuffrouw ik
bemin, en zonder hoop, zonder eenig recht van wederliefde te kunnen vorderen ; en boeide in dit oogenblik, waar in ik uwe fmarte op het levendigfle gevoel, de erkentenis en pligt mynen tong niet, zou uw medelydend hart welligt een traan over myn noodlot ftotten.
Julia.
Ach ! uw noodlot is het myne gelyk ! Daar
ik dan met u, als met ecnen vriend , fpreeken kan , moet ik u openhartig bekennen , dat myn hart ook voor een fterveling klopt, die my de pligt en het geen ik aan myn' vader verfchuldigd ben , verbiedt te beminnen. Echter gevoel ik , dat ik nimmer mee eui ander de zaligheden van een' gelukkigen eclit genieten kan, en dat ik eindeloos ongelukkig ben. Dumont.
Hemel! welke eene overeenkomst, ach Julia! Julia.
Ik deel in uwe fmarte, deel gy ook in de myne, Kent gy den man , die myn vader my tot echtgenoot beften»!
Dumont.
Keen, Mejuffrouw; hy zeide my alleen, dat het de zoon van Lifimon, zynen weldoener was, die, M 4 fqhoon



iS<. Montroze of de Dankbaare.
fchoon gy hem daar voor niet kent, wyl het geheim zyner opvoeding uw vader heilig is, echter, geJyk hy zig vleit, u niet onverfchiilig zyn zal.
Julia.
Hemel! wie kan hyzyn? Nimmer liet ik myne
genegenheid aan eenig fterveling blyken, en myn
vader zou neen het is niet mogelyk ik
ben volkomen ongelukkig! —— zie daar my dan van twee zyden in de fchrikkelyklte verpligting gebragt. Hier noopt my het behoud van een teder vader om een echtgenoot aan te neemen, die myn hart nimmer beminnen kan, en ook hem zelfs niet behaagelyk is• e» daar noodzaakt my de ouderliefde een echt aan te gaan met hem, die de erkentenis, zo wel ten opzichte van my zeiven als van myn' vader, my onuitfpreekelyk verpligt te huuvven , fchoon myn hart hen geen van beiden bemint. Ach Dumont! Wat zal ik kiezen ? Zie dees' brief, bezef myne verpligting, en gevoel, zo het mogelyk is, de infpraak myner liefde!
Dumont.
Ik gevoel alles, Julia — Ach, vergeef my deeze uitdrukking, ik vergat my zelf....
J u l i a, met nadruk.
Gy zyt myn vriend, Dumont (Terzyde.) O
noodlot! (tegen Dumont.') Zoude ik ukwaalyknee men te gevoelen, het geene myn ziel gevoelt? Gy Semuu immers ook hoopeloos?
E o u



Tweede B e p r y f. 185
Dumont.
Ja, hoopeloos! Zy, die myne ziel voor eeuwig
door haare uitmuntende bevalligheden en verdien, fteu aan de haare geboeid heeft , kent zelfs myne jiefde niet, en myn noodlot verbiedt my haar de zeiven te verklaaren.
Julia, ziet hem met medelyden en aandoening aan ; zyn gelaat teekent alle de zielsaandoeningen . die in hem omgaan. Hunne oogen ontmoeten eikanderen. Ach , Dumont .....
Dumont. Ik moet gaan , Julia. Gy deelt te veel in myn lyden; ik word nog rampzaliger.
Julia.
Blyf, Dumont: ach, waarom kan ikunietgelukkig maaken!
Dumont. Ach, uw (laat is niet minder wreed dan de myne. Waarom is het niet in myn vermogen om uwe wenfchen te volmaakcn? Welk een noodlot!
Julia.
Gy kunt'er de ysfelykheid wel van befeffen, maar niet volkomen gevoelen ; zy overtreft alle denkbeeld. Mogelyk zoude ik nog wel in (laat zyn uw bt te verzagten,zo gy my haar flegts noemen wilde, die uw hart bemint. Ja, mogelyk zou myne invloed alle de hindernisfen uit den weg ruimen, die 11 van haar vervvyderen. Gy Helt u Jczelven mogelyk te M 5 Sl0<H



iS6 Montroze or de Dank raar e.
groot voor. U is de reden, waarom my alle hoop benoomen is bewust; maar gy hebt u hier omtrent
nog niet volkomen verklaard. Wie is zy ? maar
ik kes de folteringen uwer ziel uit uw gelaat. Kan ?k dan uwe vriendin niet zyn, en durft gy uw geheim niet vertrouwen aan haar , wiens vader uw vriend is, en wien ik meen genoeg getoond te hebben , dat haar zyne keuze niet onaangenaam is, én gaarne uw lot zoude verzagten, indien het eenigermaate in haar vermoogen is ?
Dumont, met al hel zielsgevoel dat mogelyk is..
Ik kan ■ ik kan onmogelyk ! Hoe gaarne ik
u ook myn hart zou openbaaren, ach! het zou my niets baaten — {Hy ziet haar met tederheid aan.) ik zou mogelyk ongelukkig genoeg zyn , uwe fmarte hier door nog te vergrooten!
Julia, ter zyae.
Hemel! wat moet ik hier van denken ? zou hy -—. maar neen , ik zal zo rampzalig niet zyn, dat ik het voorwerp zyner fmarte b.n. (Tegen Dumont met tederheid.) 't Is genoeg, Dumont,-ik zal 'er dan niet langer op aandringen, maar wees verzekerd dat ik alles , wat in myn vermogen is, doen zal, om uw geluk te bevorderen.
D u m o n t.
Ach, waarom, waarom kan ik zo veele goedheid, zo veel gunst, niet vólgens myn hart beantwoorden! (Zy zien eikanderen beurtelings aan; hun zsvygcn ve; meerdert humit verlegen heid. Men hoort
eens-



Tweede B e d r y f. il /
eensklaps tenig gerucht. Montrtze en Mevrouw Volsner hoornen met drift op het Tooneel.)
VIERDE TOONEEL.
Montroze, Mevrouw Volmer, Dumont., Julia.
Mevr. Vclmee, met verhaasting en drift naar
Julia gaande. Wel nu Julia, hebt gy befboten of niet?
Montroze. Julia, ik beveel u, niette antwoorden.
Mevr. Volmek. 7.o gy niet antwoordt, Julia , vrees myne gram* fchap;
Montroze. Vrees mynen vloek, Julia, zo gy over iets beflistJ
Mevr. V o l m e r.
Hoor my, Julia ! (Zy wil haar op den voorgrond van het Tooneel rukken', doch wordt hier in door Dumont belet.)
Dumont.
Ontzie haare owftcltenis , Mevrouw ! Uw woede ....
Mevr. V o l m e r.
Is meer dan billyk u voegt het niet, verach-
tejykfchepfel, zich tegen my te verzetten.
M o »•



J8S MOÏTRQZI! Oï Dï DiNKJAiJi;
Montroze
Dumont, gy hebt wel gedaan ! (Naar zyne dochter gaande ,die, doodelyk ontjteld, op een ftoelin onmagt is gevallen.') Dierbaare Julia .' (Mei drift tegen Mevrouw Folmer.) Zie , welk een ysfelyk toonecl hier uw woeste drift veroorzaakt heeft!
Mevr Volmer.
Laaghartig vader, bewerker van uw' eigen val, gy zult het u beklaagen, my dus behandeld te hebben'. Niets fmart my meer, dan dat ik u ontmoet heb, toen ik hier kwam, en dat gy my belet hebt uwe dochter in uw' afweezendheid te kunnen (preeken;maar zy weet wat haar te doen ftaat, ik ben u voorgekoomen, en ik zal, zonder u, wel myn doel bereiken, of het genoegen fmaaken van u allen voor myn vermogen te doen beeven. (Zy ziet Julia, Dumont en Montroze met verachting aan, en vertrekt niet alle de teekenen der uiterfte woede.)
VYFDE TOONEEL.
Montroze, Dumont, Julia, in onmagt.
Montroze. Gerechte Hemel , hoe verachtelyk is een rede]yk weezen , wanneer het alleen de infpraak der driften volgt! O, myne Julia! Dierbaare dochter, moest gy het heilloos offer van haare woede wezen!
Ach !zy fchynt een weinig te bekoomen Julia!
Lieve dochter! Wees gerust, gy zyt in myne armen , die fnoode vrouw is ree.ü vertrokken.
3 f



Tweede Bedryi. 189 Julia.
Ach , moet ik weder het licht aanfchouwen; ik dagt dat my de dood reeds aan myne ellende ontrokken had. Waar ben ik? Ach! myn vader! welk eene ontmoeting! alle myne leeden beeven. Montroze.
Gy hebt rust noodig Julia. Laat ons u in uwe kamer geleiden, en, wanneer gy bedaard zyt, zullen wy over het voorgevallene raadpleegen. (Julia ftaat, met behulp van haar' vader en Dumont op, die haar van het Tooneel leiden.)
Einde van het tweede Sedryf,
DER.



ipo Montroze of de Dankeaare.
DERDE BEDRYF.
(Het Tooneel verbeeldt het vooxige vertrek.)
EERSTE TOONEEL.
Montroze, Julia.
Julia , haar vader terug houdend-j, die van het Tooneel wil af gaan. Om 'shemels wil! myn vader, laat toch de zucht tot myn geluk, u zeiven niét aan de diepfte vernedering bloot doen {tellen.
Montroze. Neen Julia, nimmer zal de booshcid'mynerzuster ze'venpraalen 5 geen noodlot felnikt my af, ik wil myn oogmerk ter uitvoer brengen.
Julia.
Wat wilt gy , ach myn vader ! Waant gy nog vrienden , waant gy nog menfchen aantetrcffen, die u zuüen onderdennen , daarmyneTante overal ruchtbaar gemaakt heeft het geen zy aan u gedaan heeft, en elk weet dat gy buiten haar geene toevlugt hebt. y\ch! men zal u allen byftand weigeren; en , dat nog veel grievender is verachting en hoon zal byveeleii deeze weigering vergezellen. Het medelyden is van de aarde geweeken.
M o n.



ö eed e BeDRYF, IQï
Montroze.
Ik zal het beproeven , Julia de Deugd is
mogelyk nog geene volkoomen vreemdeling by het inenschdom; 'er zyn welligt nog harten, die voor waare menschlievendheid vatbaar zyn.
Julia.
Ach, mogt de Hemel u dezelven doen aantrefTen! hoe gelukkig, hoe wezenlyk gelukkig zoude uwe Julia niet zyn!
TWEEDE TOONEEL.
De v o o it i o e n , Hendrik.
II e n d r i k.
Mynheer! een Gerechtsboode bragt dit papier.
Julia. Een Gerechtsboode, groote God!
Montroze, tegen Hendrik. Het is wel: vertrek! (Nadat de knecht vertrokken is.) Hoe, gedagvaard tegens morgen! — Ontmenschte z.uster! Zo Ipoedig had ik de gevolgen uwer woede niet verwagt.
Julia.
Dierbaare vader, het is nog tyd: ach, laat uw dochter de ysfelykheden van het !ot , dat u te wachten Haat , voork omen ; zy kan nimmer ge» lukkig zyn, wanneer zy u ten prooi der el'cnde ziet: laat my naar myne Tante gaan, laat my
* Bel.



icü Montroze of de Dankkaare.
Belval trouwen , en uw geluk zal de wellust va» ïnyn leven zyn.
Montroze. Uitmuntende dochter! neen, nimmer zal dit géfchieden. Ik heb flegts weinig jaaren meer te leeven, maar gy zyt nog jong, en de fchrikkelyke gevolgen van cenen zielgrievenden gemoedsdwang zouden al het genoegen van uw leven vergiftigen, en u vóór den tyd ten graave fleepen.
Julia.
En zal het my niet eeuwig folteren , mynen
vader door my ongelukkig te zien? ach, gy
kent myn hart niet!
Montroze. Ik keu het Julia; maar is het uw grootfle ver. maak niet mynen wil op te volgen ?
Julia.
O! Ja. Zo lang deeze wil uw eigen -ramp niet bewerkt.
Montroze. Julia, ik heb u voor een ander beflemd. Dit zal Dumont u zekerlyk gezegd hebben.
Julia,
Ja, myn vader , en ik zou geen oogenblik in twyfel ftaan , om uwen wil te voldoen, zo myne
Tantes dwang
Montroze, eenigermaate misnoegd.
Hoe Julia, zou dit alleen u wederhouden met den zoon van mvnen weldoener te huuwenï ■
•4 " KllHS



Derde Bedrtf;
103
Kunt gy hem anders uw hart fchenken , kunt gy
hem beminnen , oprecht beminnen ? dat is
alles wat ik van u vorder.
Julia
Ach, myn vader,laat uwe goedheid u niet toornig op my doen zyn; kan myn hart in deeze fchrikfcelyke oogenblikken wel eene keus hebben ? kan ik wel op iets anders , dan op uwen toeftand denken ?
Montroze. Gy beantwoordt my niet zo als ik het wenschte, Juüa! bemint gy reeds, of is uw hart nog vry*?
Julia, verleegen. Hoe heeft Dumont u niet ....
Montroze. Neen dochter , ik heb nog geene gelegenheid gehad, om hem over het gefprek, dat hy mei u gehad heèft, te onderhouden. Dus doe ik u nog. maals myne voorige vraag: is uw hart nog vry? Julia.
Ach . mogt dit zyn , dan zoude uwe dochter niet rampzalig weezen, door op deeze vraag naar waarheid te moeten antwoorden !
Montroze. Ik ken myne dochter ; zy zal haare keuze op geen man untbloot van eer, ontbloot van deugd en verdienden gefteld hebben. Wie is hy ?
I. Deel. N J b



j04 Montroze of de Danicbaare. Juli a.
Ach, myn vader, wat vergt gy my! moet ikmyaan
uwe gramfchap b'oot (lellen Weet dan , dat
de man, dien uw dochters hart bemint, is.... M o n t e o z e.
Wel nu?
Julia, op het zien van Dumont, die op het Tooneel komt , verfchrikkende. Hemel! ik zie Dumont — ach, myn vader, nu kan ik het u niet zeggen.
Montroze, de aandoening van zyne dochter bemerkende.
Julia , uw ontroering uw zwygen
zegt genoeg. Ik weet waaraau ik my hou¬
den moet.
DERDE TOONEEL.
De voorigen, Dumont.
Montroze tegen Dumont, die met een ge.
laat, waarop de aandoening en Jchrik zigtbaarzyn, binnen treedt. Wat doet u zo ontfteld binnen treeden, Dumont?
Dumont. Een geval, dat my de bitterde (mart verwektAch , Mynheer, welk ongeluk komt u over? ik kan niet fpreeken.
M o n«



Derde Bedryf.
195
Montroze. Spreek, Dumont! ik ben gewoon de (lagen van het noodlot gelaaten te ondergaan. Wat is het? D u m o n t. Men weigert uwe Quitanatién in betaaling aan te neemen, en 'er word alöm een gerucht verfpreid, dat gy binnen kort zult ophouden te betaalen ; doch het geen myne taart het meeste verdubbelt, is,dat ik ontdekt heb , dat Mevrouw uw zuster alleen oorzaak tot dit gerucht gegeeven heeft, daar zy zelfs aan een voornaam koopman, die wisfels op u in handen heefc, te kennen heeft gegeeven, dat uwe ftaat zeer netelig is , en men zeer onvoorzigtig deed van uwe handteekening te laaten gelden. M o n t r o z e. Zy voltooit haar plan , en ik zie dat my niets dan ramp te wachten ftaat; doch, in al myn lyden, Dumont, bezit ik eene fchat, die my de f •keringen van het noodlot doet vergeetén ; een vry, en belangeloos geweten ! ( Julia met tederheid befchouwende, die, geduarende het gefprek van haar vader met Dumont, de Uiterfie verwarring van hartstogten heeft doen blyken.) Dierbaare dochter, wees gerust! de deugd kan in de armoede gelukkig zyn , en geen fchat kan het gevoel van het hart vergoeden, wanneer wy in alles onzen pligt, zo veel als mogelyk is, betracht hebben.
Julia.
Ach, vergeef uwe dochter, dat zy zo moedig N 2 niet



100 MoNTtlOZE OF DE DaNXDAARE.
niet zyn kan als gy. Zy bemint n zo oprecht
»_ en uwe vernedering, uwe fchande ...»
Montroze, haar in de reden vallende. Zwyg Julia, he: is geene vernedering , geene fchande, wanneer men , deugdzaamzynde, den haat en vervolgzugc van ontmenschte natuurgenooten ten prooi (trekt, (Tegen Dumont) Laat ons, zo het mo. gelyk is, dit onheil tragten afteweeren, doch, indien alle hoop verlooren is , gy zult my zekerlyk niet verhaten ? Een waar vriend is de grootfte fchat in tegenfpoeden!
Dumont. Heb ik immer gewenscht vermogen te bezitten, dan is het in dit fchrikkelyk tydftip, waarin ik de deugd en de beminnelyklte onfchuld, in mynen weldoener en zyne uitmuntende dochter, z% deerelyk door de woede van den verFöeijelykften dwang misban leid zie; neen , eer (traffe my de hemel, dan dat ik u ooit verlaate. of niet alles aanwendde, wat in myn gering vermogen is. om u zo gelukkig te maaken, als'uwe dengd verdient, en myn hart wenscht te kunnen bevorderen.
Montroze. Gy behoeft ons dit niette verzeekeren , Dumont, uw gedrag bewyst het genoeg. {Tegen zyne dochter) -rulia ach! zo uw vader iets op u vermag, (taak dat zugten. Gy wilt immers myn onheil niet ver» ^vaaren, door my uwe traanen te doen zien. Julia.
Beste vader, ach! Kan ik het onweder op uwen
kruira



D e r i> e B e d k y f.
197
kruin zien woeden, en zou myn hart gevoelloos biyven by dit fehrikkelyk fchouwtooneel ? nejn ik gevoel in haare volle uitgeltrektheid, de ftrengheid van ons noodlot! ach. waarom wilt gy niet gedoogen, dat ik den (lag, die u zo deerlyk treden zal, verhoede? Het is immers in myne raagt! Mom t r o z e. Neen, Julia! de hemel gedoogt niet, dat wy ons
met moedwil in het ongeluk Horten. Gy kant
met Belval nimmer gelukkig zyn!
Julia.
Eu wanneer gy ongelukkig zyt, kan ik dan gelukkig weezen?
Montroze. Ik zal nooit volftrekt ongelukkig zyn , hoe zwaar de (lagen van het noodlot my ook treffen, wyl het niet door myne fchuld is dat my detegenfpo.edbejegent; daar in tegendeel het geluk, ten kosten van een anders h;il verkree^en , waarlyk een ongeluk is, wyl de* wroeging en wanhoop lteeds de rampzalige gevolgen zyn van zulk een onmenfchelyk beftaan. En zou ik dan, daar ik my niets te wytcn heb, myn ge weten bezwaarsu, door u aan myne belangen opteüi».
feran? , neen; nooit.
Julia.
Gy waant dat ik inden echt met Belval ongelukkig zoude zyn; maar die zyn geluk ter zyde fielt, om dat van een tederen vader te volmaaken , fmaake die in zyn hart geen genoegen , dat alle onheilen over ■
treft? Zeker ja; ■ ó, myn vader, laat
my dit geluk genieten ! fchenk uwe do.ch.ter het.
N 3 ge-



jg) Mc nteoze of de Dankbaar e.
genoegen van uwe ellende voortekoomen,en zy zal
den dag van haare geboorte zegenen! Ach,
gy blyft in uwe weigering volharden , kan uwe dochter uw haat verdienen, omdat zy u niet ongelukkig zien kan? Kom Dumont, gy zyt de vriend myns vaders, kom , help my hem bewegen, opdat wy hem aan zyn verderf onttrekken ! Kom, laat ons geknield ....
Montroze.
Laat af Julia, uwe tederheid behaagt imy;
doch hoe meer ik uwe liefde voor my zie , hoe meer ik ook gevoel wat ik aan zulk eene dochter verfchuldigd ben.
Julia. Ach, kan ik dan niets op u verwerven?
Montroze. Welaan, ik zal my laaten overreeden , zo Du • m'ont, volgens zyn hart, kan toeftemmen, dat gy uom een weinig aardsch geluk, om het bezit van het vcrachtelyk goud, dat my voor het oog der waereld verheerlykt, ten kosten van uw hart, ten kosten van het onwaardeerbaar genoegen , dat in een echt, waarin de liefde van wederzyden de grondflag is, en die myn vaderlyk hart voor u heeft toege-
frcind. gevonden wordt,moogt opofferen. Ja,
dan, zeg ik u, zal ik u niet meer weêrftreeven, en ik ftel myn lot gewillig in uwe handen.
Julia.
Zo Dumont eenig denkbeeld heeft, wat de kin • derliefde en dankbaarheid van my vorderen, zal hy
my-



Derde Bedryf.
109
myne voorneemens goedkeuren. .Spreek Dumont, kan ik my niet op uwe toeftemming veilaaten?
Domo n t , ter zyden* ó Hemel, door welk een ftryd wordt myne ziel gefolterd!
Julia
Hoe, gy aarfclt? Zie mynen vader, uwen
weldoener, zie zyne dochter in de meerite
armoede, of, zo ik myne Tante gehoorzaam, ons allen van dat onheil ontheven ! - met drift) Zie den afgrond zie het geluk!
D u m ont.
Hoe kan ik antwoorden ? O myn weldoener! ach , Julia! - Beiden , ja beiden gaf ik u gaarne genoegen , maar het is onmogelyk een uitfpraak te doen, daar uw beider tederheid in evenwigt ftaat. Hier zie ik eenen vader, die zich zeiven niet gelukkig acht, zo zyne dochter ongelukkig is; en hier weder eene dochter , die het ongeluk verkiest, om haareu vader gelukkig te maaken!
J c l i a, met drift.
Wat belet my om gelukkig te zyn, zo myn vader gelukkig is, en myn hart zich in zyn heil verbly ■ den mag? Spreek , wat belet my?
D u m o n t.
Niets Mejuffrouw , zo uw hart de vaderliefde altoos boven de infpraak der min kan ftellen; maar, indien gy in de armen vin eenen echtgenoot, die uw hart niet bemint , die eerfte zucht voelt verflaauwen , en u de foltering eencr te leur gefielde N 4 'ict'-



2co Montroze of de Dankbaare.
liefde die het dan onmogelyk zal zyn te voldoen, geheel ter neder drukt; ja dan belet u alles om gelukkig te kunnen zyn, en hetoiuiitfpreekelykfte zielsverdriet zal uwe dagen verbitteren; onderzoek eerst naauwkeurig uw hart! ....
Julia.
Myn hart zal ik altoos wel leeren zwygen. Myn vaders geluk zal my verrukken ; en het bezef, dat de man , voor wien myn hart klopt, toch nimmer myn echtgenoot had kunnen worden, zal my bevryt!en om de infpraak van eene liefde te gevoelen, die gy my zo fchrikkelyk affchetst.
Montroze.
Maar Julia! zo gy u eens misleidde, en niets u ' in den weg was, om den gunfteüng van uw hart te huuwen, gelyk ik reden heb te vertrouwen, wyl myne zucht voor u , indien het flegts een eerlyk man is , hem gaarne tot fchoonzoon wil aauneemen, •wat zult gy u dan te wyten hebben ?
Julia, met drift.
Niets, myn vader, niets! daarby is het ook
onmogelyk ....
Montroze. Neen, het is niet onmogelyk, en wie het ook zyn mooge, het is volftrekt myn wil, dat gy hem
huuwen zult, al ware het ook (haar flerk aar,
ziende) al ware het Dumont zelve, indien hy u op. regt bemint en deugdzaam is.
D tr-



Derde Bedryf.
Dumont, ter zyde. Wat hoor ik, hoe? ik zou geene tegenftreeving
vinden , indien maar neen ! dit is niet mogelyk
—— wat is myn geest verward! ik kan my naau. welyks bedwingen.
Julia, met ontroering.
Ach , myn vader ! zou de minnaar, dien ik bemin , my waardig zyn , indien hy, uwe omftandigheid
weetende , naar myne hand dorst ftaan? moest.
hy zelve my niet aanraaden, met Belval te huuwen ? — gy zwygt! laat Dumont myn vonnis vellen! Montroze.
Ja , ftel u in de plaats van den begunftigden minnaar , Dumont, en zeg, wat gy ais een eerlyk man befluiten zoudt?
Dumont, in de groot [Ie verleegenheid.
Ik kan onmogelyk Mynheer! gedoog dat
ik vertrek , myn hart wordt te veel door dit gefprek
gefolterd het denkbeeld ! ach Julia
vergeef vergeef het my, myn weldoener, —
ik kan ik durf, (Julia en Montroze met eene
veel beduidende houding aanziende) ik mag nietfpree. ken. (hy vertrekt in de uiterfte verwarring.)
VIERDE TOONEEL.
Julia, Montroze.
M o n t r o r e.
Zyn hart verraadt hem, Julia. Hy, bemint u, N 5 doek;



2c2 Montroze oe de Dankbaare.
doch gevoelt tevens wat de ftaat, waarin hy zich bevindt, hem oplegt.
Julia, ter zyde. Ik zie het tot myne fmart maar al te veel. (tegen haar vader.) Dumont is deugdzaam , en kent zyn pligt.
Montroze.
Zo hy de zoon van mynen weldoener. van Lifimon was, zoudt gy hem beminnen kunnen?
Julia, haar vader met tederheid befchouwende, en met gevoel.
Ach, myn vader ! daar hy het tog niet is, waarom kan uwe liefde van my hier op een antwoord vergen?
M o n t p. o z e. Julia, ik verfta u, maar gy doet myne tederheid te
kort . Dumont is uwe liefde, is' aller achting
waardig. Ik heb reeds voor lang de overeenftemming van uwe harten befpeurd,- het zoude onmenfchelyk Zyn , dien band der lLfde voor eeuwig te vernie. tigen. (haar met het grootst gevoel van tederheid de hand drukkende.') Julia. Dumont, en geen ander fchenk ik u tot echtgenoot!
Julia.
Ach , myn vader, in welke omftandigheden ! ach, overweeg !
Montroze.
Ik overweeg niets dan uw geluk; een vader is dit aan zyn kroost verfchuldigd.
J o-



Derde Bedryf.
203
Julia.
Zo vergeet gy dan, om my, hetgeen de erkentenis aan myne Tante van u vordert?
M ontrok e.
De erkentenis vordert geenen zielsdwang; ik zal wel middelen vinden om aan haar te voldoen. Julia.
En wat zal de waereld , wat zal myne Tante zeggen ?
Montroze. De waereld zal, zo zy verdienden en deugd waardeert, myn gedrag billyk keuren; en wat uw Tante, en de zulken die haar gelyk zyn , betreft, laaten wy ons daarover niet bekommeren. Een edele en braave daad verheft ons boven het laag vooroordeel der affchuwelyke afgunst, boven trotsheid, en het haatelyk zelfsbelang. Laat ons den pligt der menschlykheid betragten , en ons hart zal altyd waarlyk gelukkig zyn !
Julia.
Ik kan myn' Vader dan niet langer wederlhan, fchoon myn hart niets verlangt, dan hem in allen deele gelukkig te zien , in allen deele genoegen te geeven.
Montroze. Gy doet het hierdoor Julia, en ik ben hoogst gelukkig. Ik ga ltra:vs Dumont fpree'-.cn , en met hem raadpleegen wat ons het beste in deeze omftandigheden te doen Haat.
J u-



a©4 Montroze of de Dankbaars
Julia.
Ga myn lieve Vader ; ik ken uwe kieschheld, zy zal uwe dochter bevryden . over de verklaaring van haare liefde te bloozen. Mogt voor het overige die vriend, welke my, naast u, het dierbaarst is , u door zyn raad zodaanig eene uit* komst verfchaffen , dat de erkentenis uwer dochter, de liefde, die zy voor hem voedt , een dubbele inaate van genoegen byzette!
VYFDE TOONEEL.
J u l i a 5 alken.
Wierd ooit op aarde een beter Vader dan de myne gevonden, en verdiende immer een fterveling de gunfteling van het Fortuin te zyn, zo is hec
dees dierbaare menfchenvriend. Echter heeft
hem nimmer het geluk ontmoet , van het oogen. blik af aan, dat zyne reden hem voor liet genoegen vatbaar maakte. Ach , myn hart kan zyne fmarten niet zonder het grievendst gevoel van deelneeming herdenken. Welk eene (lag was voor hem het verlies myner moeder, toen myne ftaameleuee onfchuld nog niet den fchat waardeeren kon, die ik verloor, en myn gefchrei den wond, die zyn hart getroffen had, nog daagelyks openfcheurde! «n nu, verfohriklyk denkbeeld! nu myne jaaren en myne liefde zyne fmarten konden verzagten, ben ik, hoe onfchuldig ook,de oorzaak van zyn'val. ó Hemel! welk een tafreel van ysfelykheden vertoom



Derde Bedryf. jq;
toont zig voor myn oog! Kan ik dezelven
niét afweeren! Ach , Iaat ons nog eene poging
doen ik ga myne Tante bezoeken, en zien
of ik by haar door myne traanen , door haar de menfchelykheid te doen gevoelen, niet zo veel kan verwerven , dat zy myn' Vader niet in den afgrond ïlort, en ik my met Dumont zonder wroeging ga. kikkig kan zien.
Einde ven het Derde Bedryf.
*f I E R<



206 Montroze of de Dankbaare
VIERDE BEDRYF.
EERSTE TOONEEL.
Julia , koomt w.et alle de teekenen der onlyclelykjle /mart op het Tóoneel, werpt zig vol droefheid op een flod neder, en zegt op een beklaagelyken toon:
Mies was vrugteloos die ontmenschte!
Zy zwoer haare wraak tot het uiterfte te zullen volvoeren! ö Hemel! heeft clan de boosheid alleen het gezag op aarde in hauden , om de deugd te
verdrukken! alles is verlooren! Zelfs kan
ik, fchoon ik my aan Belval wilde huuwen, door
dit middel nu haare woede niet meer afkeeren
ik deed haar in myne wanhoop nog dit voorftel. fchoon het myn vaders wil weêrftreefde, en myn
hart geweldig aandeed het is dan gedaan,
en de beste fterveling zal voor de woede eener tygerin moeten bukken. Hemel! nimmer heeft uwe
magt de deugd door fterkcr proef gelouterd!
(Zy wringt haare handen faamen en wischt haare traanen af.)
TWEE.



Vierde Bedryf,
2:7
TWEEDE TOONEEL.
Julia, Hendrik.
Hendrik. Een grysaart, op wiens gelaat de de-tgd te lee. zen is, fchoon behoeftig gekleed, verzoekt, daar Mynheer uw Vader en Dumontafweezig zyn , de eer te inoogen hebben van 11 te fpreeken.
Julia.
Laat hem binnenkomen , Hendrik, maar blyf hier omtrent! de Ondeugd neemt dikwyls het mas. ker der Deugd aan; ik ben alleen.
Hendrik. I Zeer wel Mejuffrouwl
DERDE TOONEEL.
Julia, alken. Ach! hoe weinig ben ik gefchikt om vreemdelingen te ontfangen. (Lilimon ziende binnen treeden Welk eeninneemend , welk een eerlyk gelaat! Hemel, zoude het kunnen zyn . dat onder zulke een gelaat een liegt hart zich verfchuilde! dit is onmogelyk ; de deugd heeft ook haare eigenaanige kenmerken.
VIER-



ae8 Montroze of de Dankbajiré
VIERDE TOONEEL;
Lisimon, Julia. Lifimon wordt door Hendrik binnen geleid; de deur van het vertrek b/yft open ftaan, en Hendrik wandelt geduurig voorby dezelve, zo lang tot dat Julia hem bevel geeft
te vertrekken. Lisimon, in het opkomen, ter zyde. Welk eene fchoonbeid ! dit is dan de Dochter
van myn'' ouden vriend? Ik had ook een
zoon. helaas' (tegen Julia? Mejuffrouw, zie m my een grysaart, die de wreedfte wederwaardigheden, geduurende negentien jaaren, heeft ondergaan en arm en vol gebreeken in zyn Vaderland weder terug keert. Ik had gehoopt Mynheer uw
Vader aan te treffen deeze is weleer met my
bekend geweest maar de jaaren, en zyne bezigheden zullen welligt myne gedachtenis uit zyn geheugen gewischt hebben; ook zal hy my moge< lyk niet meer kennen ; de tegenfpoeden hebben op myn gelaat de voorens van den ouderdom met dieper reekenen doen graveeren, dan welligt de tyd, zo my het geluk gunffig had geweest, zou gedaan hebben; maar, fchoon hy my niet herkennen zal, één woord zal my alle zyne vriendfehap wedergeeven, want ik ken zyn hart, en de vriendfehap zal, zo veel het niogeiyk is, alle myne fmarten, in d'e weinige dagen , "die my nog overig zyn , doen vergeeten.
J *■



Vierde Bedryf.
Julia.
Beminlyke Grysaart, neem plaats' (zy gaan zittetf Is bet u niet te veel gevergd, dat ik u vraage, wie
gy zyt? myn hart deelt in alle uwe tegenfpoc
den.
Lisimon. Ach, deezen zyn het, die my zouden doen bloo zen mynen naam te noemen , zo myn hart niet gevoelde , dat myn behoeftige ftaat door den deugdzaamen Montroze en zyne beminnelyke Dochter met geene verachting befchouwd zal worden. Julia.
Wee hem, die de armoede veracht! De deugd is haare vriendin, en zy is de gunfteling des hemels! Lisimon.
Edele gevoelens, de dochter van mynen ouden vriend volkomen waardig! Ach:'had Lifimon immer durven hoopen, het geluk te genieten, van Montroze en zyne dochter ooit weder te zien!
Julia, ontfteld.
Hemel! Gy Lifimon, Mynheer! onze weldoener, die de verflindende zee ....
Lisimon.
Ja, ik ben die ongelukkige, ik ben het, die voor negentien jaaren reeds als dood in myn Vaderland geacht wierd, fchoon de woefte golven my alken gefpaard hebben, om my een wreeder noodlot dan
den dood te doen ondergaan maar wat zie ik,
Mejuffrouw ? Gy ftort traanen , uwe ziel is hevig
I. Deel. ü aan-



aio Montroze or de Dankbaare.
aangedaan, gy deelt te fterk in myn noodlot. »
Ik kan alle rampen, eene flegts uitgezonderd, vergeeten, nu ik my weder in het huis van eenen vriend bevind, die het zekerlyk ten hoogden aan. genaatn zal wezen my weder te zien.
Julia.
Dit zal het, maar hoe groot zal zyne ontfleltenis, zyne verwondering zyn! (ter zyde) En hoe groot is myne rampfpoed! . . .
Lisimon.
Schoon myn hart niets meer verlangt dan hem te zien, en myne klagten in zyn' boezem uit te (tonen, verheugt het my eenigermaate , dat ik hem niet terflond aangetroffen heb by myne aankomst alhier. Gy, Mejuffrouw, zult hem wel op eene voorzigtige wyze vooraf kennis geeven van myne terugkomst, en dan zal ik my in zyne armen werpen , en zyn geluk zal het myne uitmaaken.
Julia.
. Zyn geluk zal in de verkryging van zulk een edelmoedig vriend alléén beftaau hy is (ter
xydè) Maar neen! laat ons zwygen! waartoe deezen grysaard de dolk der fmirte dieper in het hart gedree en ! Ily zal onze omftandigheden ras genoeg hooren.
Lisimon, Wat doet gy my vermoeden, Mejuffrouw! uw on ■ verwagt ftilzwygen! — hemel ! ach, zou myn vriend
ook ongelukkig zyn! trof hem de rampfpoed
ook,



VlISBI B S D 1 7 f. JU
ook , en kom ik zyne fmarten door myn lyden nog vermeerderen ?
Julia.
Ach, Mynheer!
Lisimon. Spreek, Mejuffrouw, fpreek! ontlast myn hart van dit fchrikkelyk vermoeden, of flel my in fiaat myne traanen met de uwe te vermengen!
Julia.
Gy kunt u myne fmarte niet voorftellen. Myn vader ....
Lisimon. Wel nu, Mejuffrouw!
Julia, bitter weenende, Is volkomen ongelukkig. Hem fchiet niets over
dan eene dochter die de oorzaak zyner
rampen is ... .
Lisimon, Gy, Mejuffrouw! de oorzaak zyner rampen! nee» dit kan niet zyn: uw gelaat kondigt alle de teekenen van eene deugdzaame dochter aan. Gy bemint hem. Uwe traanen bevestigen zulks, (ter zyde.) Ach!* zoude ik wel zo rampzalig zyn , als myn zoon nog leefde, en ik in hem de gevoelens van deugd en ouderliefde had moogen aantreffen! (tegen Julia.) Door u ongelukkig? - neen, 'er moet eene andere eorzaak zyn 1
0 2 J„.



214 MoSTlOZE of DË üankbaar.e.
Julia
Ik ben bet echter, myne fmart laat my thans niet toe u alles te zeggen.
L 1 s i m o n , met gevoel en droefheidMotst, ik clan myn leven op zulk eene zonderlinge wyze , daar my de woeste golven met den
dood dreigden , redden moest ik met het fchip,
welker menschlievende Huurlieden my aan den gaapenden afgrond ontrokken, gevangengenomen worden , en in Algiers, geduurende zo veele jaaren , de hardde flaverny omlergaan, zonder tyding aan myne vrienden te kunnen geeven of van hen bekomen — moest ik door mynen ouderdom, die hen niet meer nuttig kan zyn, uit deeze flnveniy ontOagen, arm en gebrekkig in myn geboorteftad terug keeren , om eindelyk, na het uitftaan van zo veele rampen, den vriend , op wien ik al myn h op gevestigd had, in
de ellende aan te treffen! O, myn God' het is
te veel! Ach! daar my niets overig is gebleeven, waarom waarom my het leven niet benomen? — Ó Hemèl! vergeef, vergeef het my, dat myne rampen my doen vergceten, dat een fterveling tegen den Alweetende niet morren mag!
Julia.
Beklaagenswaardige grysaart, uw deugd verdiende een beter lot. tegen Hendrik) Laat ons alleen Hen. drik. Wanneer myn vader koomt, zo geef'er my terftond beric'u van. Hendrik vertrekt. De deurvan de kamer /tuitende, waarna, Julia vervolgt tegen
Li-



Vierde Bedryf.
213
Lifimon? Verfchoon my Mynheer, zo ik u eene vraag doe, die mogelyk uw leed verzwaaren zal. Lisimon
Ach, niets kan myn leed verzwaaren. Vraag
gerust, Mejuffrouw!
Julia.
Hebt gy, buiten myn vader, geene vrienden meer, wier byftand uw deerniswaardig lot verzagten kunnen? Is uw zoon niet vermoogend ?
Lisimon.
Myn zoon! ach, wien hebt gy daar ge¬
noemd ?— hy leeft niet meer! — dit was het eerfte, waarna ik by myne aankomst in deeze ftad vernomen heb.
Julia verwonderd. Hoe, hy leeft niet meer! {ter zyde.) Wat zonderling geval!
VYFDE TOONEEL
De voorigen, Hendrik.
Hendrik.
Uw vader komt, Mejuffrouw! <Hy vertrekt.)
Juli a , tegen Lifimon.
Wees zo goed en tree in dit sy vertrek; ik zal, zo veel het in myn vermoogen is, uwe en zyne ontfteltenis trachten te maatigen.
O 3 Li-



2.'4 Montroze of de Dankhaare.
Lisimon, in het zyvertrek treed, mie. Ach, ik ben reeds te veel aangedaan! ó Blydfchap? & fmart!
ZESDE TOONEEL.
Julia, Montroze
Julia, haar vader te gemoet treedende. Myn vader, ach! hoe verheugt my uwe komst!
Montroze. Lieve dochter, myne afweezendheid was noodznakelyk. Ik heb getragt onze omftandighedeu te her-
Hellen, en, welk een genoegen voor myn
ziel! een vriend heeft beloofd daartoe alles-te
zullen aanwenden; ik hoop met grond, dat wy ons leed te boven zyn.
Julia,
Ach, myn vader! nimmer kon uwe dochter een blyder maar ontfangen. Hoe verheugd is haar hart!
Montroze. De boosheid zegenviert niet altoos, Julia! het geluk heeft my, zo ik hoop , een tweeden Lifimon doen aantreffen.
Julia.
Ach , mogt dit wezen! Het herdenken aan dien edelen weldoener perst my de traanen af.
Montroze. Ja, zyne gedachtenis is ook eeuwig in myn hart



Vierde B e d it ï i.
217
Montroze. Ach, mogt myn vriend ook onder het getal haarec
gunftelingen zyn' mogt hy leeven ! ach, Julia1 toon my dien grysaart dat ik uit zynen mond de lotgevallen van mynen vriend mooge vemeemen! O mogt hy leeven! mogt hy leeven 1
ZEVENDE TOONEEL.
De v 0 o b 1 o e n , Lisimon. met drift de deur van het vertrek openftootende.
Lisimon. Hy leeft! Hy leeft! zie hem in uwe armen! Montroze,
O God! welk een heil! myn Lifimon!
Lisimon. Myn vriend ! Zy blyven een geruimen tyd fpraa. keloos in elkavders armen gcjtrengeld.)
Julia.
Aandoenlyk fchouwfpel! wiens hart treft gy niet? Montroze.
Myn weldoener, myn Lifimon! ach, verhaal my waardoor ik den hemel danken moet, dat ik u weder zie ?
Lisimon. Uwe dochter heeft het u reeds gedeeltelyk verhaald, en, wanneer wy bedaard zullen zyn, zal ik 'er 11 een volledig verflag van djen.
O 5 Mo n-



2i8 Montroze of de Dankbaars.
Montroze. Gy hebt gelyk, myn oude vriend! laat ons irj dit oogenblik alle onheilen vergeeten. Hoe geluk, kig ben ik!
AGTSTE TOONEEL.
De voorigen, Hendrik.
Hendrik.
Een vreemdeling bragt deezen brief.
Montroze.
Geef I
. . (Hendrik vertrekt.)
NEGENDE TOONEjEL.
Montroze, Lisimon, Julia.
Montroze, opent den brief, en verbleekt »p het kezen van denzelven. Hoe rampzalig ben ik! zie daar het vonnis van myn onoverkomelyk ongeluk ! ach , Juüa! al myn hoop, waarvan ik u fprak, is verdweenen. Dit gefchrift bevestigt het. Ook deeze vriend is niet betland tegens de proef der rampfpoedeni (Tegen Lifimon.) Ik ben niet minder dan gy beklagenswaardig. Kom, ga met my , ik zal u alle myne onheilen verbaalen , en dan zal ik de uwe fianhoorert. De Viiendfehap vindt fomtyds troost in klagten , en moogelyk vindt zy nog middelen
uit



Vierde Bedryf.
at?
uit ora ons onderling te redden! (tegen Julia) Ik laat u alleen; uw ziel is reeds te veel gefolterd, om, door het verhaal onzer rampfpoeuen , nieuwe aandoeningen van fmart te gevoelen. (Hy vertickt viel Li/imon.)
TIENDE TOONEEL.
Julia, alleen.
Welke een aaneenfchakeling van zonderlinge en beklagenswaardige omftandigheden ! Ach, moesc ook deeze grysaart van den dood als het waare te rug geroepen worden, om, na het ui titaan van zo veele onheilen, de maat zyner ellende te zien vermeerderen , door zyneu boezemvriend in de armoede aantetreffen? Maar het geen myne verwondering t:n hoogden tot zig trekt, is, dat hy my zeide, dat zyn zoon niet meer leefde , en myn vader wilde hem nog deezen morgen my tot echtgenoot voor« Hellen. Welke eene verwarring, welk eene mengeling van hartstogten beftormen myne ziel ! Aclt wat zal 'er van ons worden! Is het mogelyk dat myn afgematte ziel een oogenblk kalmte kan genieten, in het fchrikkelyk noodlot dat ons vervolgt? Eeuwig Alvermogen , fla uwe oogen op ons neder! Zie de deugd , zie de onfchuld in de zwaarste verdrukking, en red haar uit degevaaren, daar de boosheid ons mede bedreigt, en die ons, zo uwe Al'nagt het niet vetho:dt, de bitterste onaangenaam, heden zal doen gevoelen. — (Dumont ziende nade.
ren)



220 Montroze of de Dankbaar*.
ren) Hemel! Dumont! ach, liet fchynt als of onze fmarte ook zyne geheele ziel vermeelterd heeft: hy wordt my niet eens gewaar; ik wil van ter zyde eens befpeuren, wat 'er in zyn hart om gaat! ——
ELFDE TOONEEL.
Dumont, J o l i a ., ter zyde.
Dumont.
Julia, bekoorlyke Julia, ik zou dan mogelyk op uw hand, op uwe liefde kunnen hoopen, zo het wreede noodlot 'er zig niet tegen kantte. Ach, Montroze , waarom heeft uwe vriendfehap myn hart doorgrond? waarom heb ik zwak genoeg kunnen zyn, om, in het midden der onheilen, die myn braaven weldoener omringen, my door de infpraak eener liefde te laaten vermeeiteren , die
niet dan de rampzaliglte gevolgen hebben kan.
Ach, zo gy my beminde, Juiia: zo ik het
ware, voor wien uw hart gefprooken heeft,
zo onze liefde niet de grarnfenap uwer ontmenschte Tante vermeerderde , en ik hierdoor u en uwen deugdzamen Vader, aan wien ik alles verpligt ben,
niet in nog grooter onheil Hortte! Echter
gevoel ik, dat myn hart niets meer verlangt, dan van u bemind te zyn! ó Pligt: ó Liefde! ó Erkentenis! wat kan myn hart in dit fchriki elyk tydsfewrigt uitrichten! — Montroze , — uwewcldaaden, — Julia, uwe liefde, en de vervol¬
ging



Vierde Bedryf.
2a r
ging der'wraakzugt — ach, dit alles verbyftert myn
denkvermoogèn wat doe ik hier! ik kan my
niet herrinneren, waarom ik hier gekomen ben. O linart . ó noodlot, voert gy my dan altoos waar myn harr nns meerder foltering moet ondergaan? Hemel! Julia!
Julia,
Wees bedaard , Dumont! ik heb uw gefprek aangehoord, maar laat ons met geduld den wil des Hemels eerbiedigen. Zy zendt fomtyds uitkomst , wanneer het de fterveling het minste verwachten zou.
Dumont. Ach , Juüa ! voor my is 'er geene uitkomst. Schoon gy gelukkig w.'rd, fchoon uw Vader op de ondeugd zegenvierde; het gven myn hart zo vuu» rig verlangt , kan ik, nimmer zyn; myn lot ge. doogt het niet.
Julia.
Dumont, wantrouw nimmer het Alvermogen: haare magt is boven het bezef der ftervelingen. Dumont. Uitmuntende Julia, mogt zy u gelukkig maken! Ik zou het, op uwe deugd ftaarende, ook zyn ; Ja zo veel in myn vermogen is....
Julia.
Dumont! uw edel hart verdient ook haare belooning, gy bemint my....



222 Montroze of de Dankbaars.
D 0 M ONT.
Ach, of ikubeminne! dat maakt myn onge.
luk ik durf, ik mag geene wederliefde hoo.
pen —— dit maakte ons welligt beiden nog rampzaliger.
Julia.
Ja mogelyk nog rampzaliger! maar kan men de
infpraak van zyn hart wederftaan ? Neen !
deeze goddelyke drift laat zig niet dwingen , zy tart het ongeluk en den tyd, en heerscht eeuwig waar zy eenmaal weezenlyk gevestigd is. Ach, Dumont , behoef ik wel meer te zeggen , om u te tooneri, hoe zeer myn hart in uw noodlot deelt!
Dumont, in verrukking haare hand kmfchcnde.
Neen, Julia, gy maakt my volkomen gelukkig! (inet het diepst gevoel der fmarte van haar terug treedende.~) Ach ! wy vergeeteu, welke heilloze, gevolgen deeze liefde hebben kan, welk een ramp zalig lot ons boven het hoofd hangt.
Julia.
Ik gevoel, niet min dan gy, den indruk onzer fmarten; maar ondanks al dien ramp, is het, als of myn hart my in dit ogenblik zegt: Julia, de deugd 2al haare belooning genieten • welhaast ziet gy een einde aan al uw ziels verdriet.
D u M ONT. Ach ! mocht deeze infpraak bewaarheid worden, hoe gelukkig, hoe volkomen gelukkig zouden »wy zyn!



Vierde Bedryf.
223
Julia.
Ja, en myn Vader zou in de armen zyner kindereu en in die der vriendfehap, daar Lifimon op 't onverwachtst is weder gekeerd, zyne dagen in wellust ten einde brengen.
Dumont. Wat zegt gy, Julia!.... Lifimon wedergekeerd! Welk eene aandoening bevangt myne ziel! Julia.
Hoe, waart gy hiervan nog niet onderricht? Domo n t.
Neen , dierbaare Julia , de fmart heeft my in myn vertrek, zo dra ik te rug gekomen ben, geboeid gehouden, en voerde my nu, ondanks my zeiven, hier heen — alwaar ik echter het grootfte genoegen van myn leven uit uwen mond heb mogen vernemen. Dierbaare Julia — maar gy
zegt dat Lifimon hier is; door welk eene zonderlinge beftieiing—
Julia.
De woeste golven hebben zyn leven flegts gefpaard, om, na het uitftaan van zo veele aaneengefchakelde ongelukken, hem in den fchoot der ellende by zynen vriend te rug te voeren.
Dumont.
Ach, hoe voel ik myn ziel getroffen! Ik verlang dien edelen man te zien. Myn hart zegt my, dat by my dierbaar is.
1'**



524 Montroze of de Dankbaar*.' Julia.
Gy kunt hem dadelyk aanfchouwen; hy is by myn Vader. Laat ons naar hun toegaan, en mogte het den hemel behaagen , ons in het midden der drukkendfte onheilen , fchoon voor ons alles nog duister is, echter eene gezeg.nde uitkomst te zenden, waar voor wy zyne goedheid eeuwig danken mogen'
Einde van het Vierde Bedryf.
VYF*



Vyfde Bedryf. Uj
VYFDE BEDRYF.
(Het Toonecl is als voor en)
EERSTE TOONEEL.
Lisimon, Monthoze.
Lisimon , met drift en verrukking van zyn' foei opryzerde.
Wat zegt gy? myn zoon hy zou leeven?
M o n t e o z e. Ja, hy leeft! een valsch gerucht heeft u misleid. Lisimon.
Waar is hy ? breng my daar hy is, ik
snoec hem zien , ik kan uiyn ongeduld niet
langer wederftaan !
Montroze. Gy zult hem nog deezen dag aanfchouwen. Bedwing uw ongeduld, en verlaat u op my.
Lisimon. Ach, verhaal my ten minfte, wie voor deezen onge lukkigcn, na myn zusters oveilyden, gezorgd heeft, L Deel. ; P «a



Ü26" MONTROZE of de DANKBAAR e.
welke de oorzaak is van het valfche gerucht van zy» oen dood, daar gy zegt dat hy nog leeft 1 Montroze. Op het laatfte kan ik u alleen antwoorden, omdat men zedert uw zusters dood niets meer van dit kind heeft hooren fpreeken, en dat hy, die uwen zoon tot ziggenoomen heeft, zulks verborgen heeft gehouden , om door zyn maagfchap in dit edel voorneemen niet verhinderd te worden. Ook heeft hy het kind een anderen naam doen aanneemen , opdat het zyne goede oogmerken ,door zich zeiven te noemen, niet mogt verydelen.
Lisimon. Maar wie is die edele fterveling ?
Montroze. Gy zult hem leeren kennen, zodra gy uwen zoon zult wederzien.
Lisimon. Ach, hoe verlang ik naar dit oogenblik!
TWEEDE TOONEEL.
De voorigen, Dumont.
Dumont. Mynheerï Mevrouw Volmer verzoekt om u te fpreeken. Zy heeft een Heer, dien ik niet ken, by zieh.
Montroze. Wat kan zy my te zeggen hebben, komt zy wede?



Vvfde Bedryf.
227
tier om my te hoonen in myn ongeluk? Waar
is zy ?
Dumont.
In de zykamer. Zy wilde hier komen , doch ik verzogt haar zulks niet te doen, daar gy deezen edelen grysaart by u hebt. Zy wacht u. Montroze.
Gy hebt wel gedaan, Dumont! {Tegen Lifimon.) Ik ga zien wnt deeze wreede my te zeggen heelt (Tegen Dumont.') Blyf by myn vriend, tot dat ik wederkome. Julia zal ook dadelyk hier wezen, en dan zullen wy een zaak beflisfen, die ons allen onderling gelukkig maaken zal.
DERDE TOONEEL.
Lisimon, Dumont.
L i s i m o n, ter zyde. Welk eene ontroering ! Welk eene genegenheid voelt myn hart voor en op het zien van dien jongeling! Zyn gelaat kondigt alles wat eerlyk is, aan : hy won myn hart het eerfte oogenblik dat ik hem gezien heb. 'Ach, mogt myn zoon hem gelyk zyn!
Dumont, ter zyde. Wat boeit myn ziel zo fterk aan het lot van deezen grysaart? Wanneer ik by hem ben , is het als of myn hart my zegt: gy vindt ia hem een vader weder!
P » Li-



asS Montroze of de Dank baar e.
Lisimon, tegen Dumont.
Het lot van Montroze grieft myn hart; is het mogelyk , dat de aarde zulke monfters teelt, als zyne zuster is? — Ik weet, gy deelt niet minder in zyne rampen dan ik!
Dumont.
Ach , zoude ik daar in niet deelen? Hy is myn weldoener. Van het oogenblik af aan , dat ik myne ouders en vrienden verlooren heb , heeft hy my groot doen brengen, en my vervolgens tot zig genoomen, om my weldaad op weldaad te bewyzen. Lisimon.
En wie waren uwe ouders? Verfchoon my deeze vraag, want ik ffe! een oneindig belang in uw lot* Dumont.
Ach, ik heb dezelveu nimmer gekend. In myne ftaamelende kindschheid verloor ik hen , en , beroofd van bloedverwanten en vrienden, heb ik niets wegens hen kunnen verneemen; terwyl myne goede weldoener zekerlyk zyne wyze redenen moet gehad hebben om dit voor my te verzwygen , daar hy op myne vraag hier omtrent altyd geiintvvoord beeft: ,, Dumont, ik kan u thans niets zeggen. 'Er zal „ wel eens een tyd komen, dat ik aan uw verzoek „ voldoen zal. Maar wat baat het u uwe ouders te „ kennen, die niet meer zyn? Gy htbt het immers „ by my volkomen wel," waarop hy my dan minzaam de hand drukte, en met traanen in de oogen verliet.
L i-



V J I d E B t ü H 2 9
Lisimon. Welk een vermoeden ontftaat 'er in myn ziel! kunt gy my niets meer berichten ?
Dumont. Neen , edele grysaart! ik wenschte zulks te kunnen doen , mogelyk zoudt gy dan, daar gy de boezemvriend van Montroze zyt, my eemg bengt van myne maagl'chap kunnen geven !
Lisimon. Gy zyt hem dierbaar; hy wil uw lot aan het zyne verbinden , door u zyne dochter ten huwelyk te geven.
Dumont. Ta, Mynheer, zyne goedheid voor my is zonder voo; beeld. - Schoon hy befloten had , zyne dochter met uwen zoon te doen huwen, uit aanmerking der erkentenis , die hy aan uwe weldaaden verfchuldigd is, heeft hy, myn hart doorgrond hebbende, daar ik my nooit verklaard had, noch onderltaan zou hebben om zulks te doen , myne genegenheid goedgekeurd , en befloten , om my , in weêrwil van den afftand die 'er tusfchen ons is, mynen wensch te doen erlangen !
Lisimon. Ach, al myn hoop is weder verdwenen, ——— hebt gy myn zoon ooit gezien? kent gy ham? Dumont. Neen, Mynheer! het is flegts kort geleden, das P 2 Mo»-



230 Montroze of de Dankbaar e.
Montroze tegen Julia en my van hem gefproken lieefc. Wy hebben hem nimmer gezien.
Lisimon.
Welk een duisternis! Maar laat ons met
geduld alles afwachten! Montroze heeft my beloofd, dat ik hem nog deezen dag zal aaufchouwen. Ach, mogt ik hem reeds in myne armen drukken!
VIERDE TOONEEL.
D * voorigin, Julia.
Dumont. Wat doet myne Julia zo driftig herwaards fpoe. den ?
Lisimon. Gy zyt ontfteld, Mejuffrouw!
Julia.
Ach, Dumont! vlieg naar myn vader; die wreede,
myne Tante , voert hem buiten zig zeiven.
Ik heb een gedeelte van hun gefprek gehoord, maar bet grieft my geweldig, dat zy dien braaven manzo behandelt, Hemel, daar komen zy!
VYF.



VyfdeBedryt,
VYFDE TOONEEL.
Montroze, Julta, Dumont, Lisimon, Mevrouw Volmek, Belval.
Montroze, wet drift.
Kom hier zuster, en, fchoon gy myn lot in handen hebt , fchoon ik arm word door u, zult gy echter zien, hoe hoog een eerlyk man zyn pligt acht {Lifimon by de hand nemende en hem haar aanbieder., de.) Kent gy deezen eerwaardigen gtysaart? Mevr. Volmer.
Neen , wat raakt hy my , en welke betrekking beeft zyn byzyn op het geen wy met elkander te doen hebben?
Montroze. Veel, zeer veel zuster! Bloos nu gy hem ziet, het is myn weldoener. Het is Lifimon , die nimmer zyne gunst op zulk een haatelyken prys gefield
heeft als gy. Het is Lifimon, die arm en
behoeftig is wedergekeerd , doch dien de hemel alleen gefpaard heeft, om hem in de armen der viendfehrp oe zegeningen der erkentenis te doen fmaaken. Ja hy is het, wiens deugd ik hooger fchat, dan uw verachtelyke inagt, om my in den afgrond der
ellende ie ftorten. Gy zyt hier, zegt gy,
met deezen Heer (wyzende op Belval) gekomen, om, daar myns dochters traanen u bewogen hadden, hem voor het laatst my tot fchoonzoon op te dra.
P 4 fiea»



232 Montroze, of de Dankbaare.
gen , fchoon gy bewust waart , dat zy hem niet beminde, en uw dwang haar alleen tot zuIk een rampzaligen ^llap had doen befluiten. En nu verklaar ik u, in 't byzyn van myn eerwaardigen vriend, dat Jk 'er nimmer toe befluiten , maar terftond myn voornemen volvoeren zal. (Tegen Lifimon.') Ik heb u beloofd,dat gy deezen dag uwen zoonzoudt omhelzen!
Lisimon
Ach, gy kunt uwe belofte niet fpoedig genoeg voldoen!
Montroze.
Eer ik daar aan voldoe, moet gy in myn verzoek bewilligen.
L i s i m o n. Ach wat kunt gy my verzoeken, dat ik niet toe zal ftaan?
Montroze. Wel nu, zo worde uw zoon dan ook de myne daar ik hem myne dochter fchenk !
Dumont. Hemel, wat hoor ik !
Julia.
Welk eene onverwagte flag ! myn vader- #>
Lisimon.
Hoe vergeet gy in welk eene verwarring
ach, wat zal ik zeggen ?
Mevr.



Vïfde B e d i ; i, j33
Mevr. Volmer, op een fmalenden toon. Een fchoone trek voorwaar ! wat zal hier het gevolg van zyn ?
Montroze, tegen Mevrouw Volmer.
Het gevolg van een edele daad en een erker telyk hart. Tegen Lifimon.) Ja, myn vriend! ik ben van alle tydelyke middelen beroofd, want ik verkies liever arm te zyn , dan door eene fchandelyke daad aan de waare erkentenis te kort te doen. Myne dochter is alles wat my overfchiet, en het wordt meer dan tyd, ons allen onderling door erkentenis en deugd gelukkig te maken! {Hy gaat naar Dumont, leidt hem naar Julia, en zegt, hunne landen vereèfiigende.) Aanvaard uw Bruid! (Pervolgens leidt hy Dumont naar Lifimon ) Omhels uwen zoon, en den 23ruidegorn van myne dochter.
Lisimon.
O God, nu heb ik niets meer te wenfchen. Myn zoon i
Dumont.
Myn vader, welk een heil!
Julia. Lifimon zyn vader 1 Wat onverwagt geluk!
Montroze. Ik heb myn pligt betracht.
Belval, ter zyde. Hoe verrukt dit tafereel myne ziel!
p 5 Mon-



234 Montroze of de Dankbaars,
Montroze, tegen Mevrouw Volmer, Gy ziet, zuster, dat ik niet geaarzeld heb,om de ■waare erkentenis hulde te doen. Gy kunt nu verder uwen haat overrny uitftrekken ,of deel in ons geluk nemen. Het hangt beide van u af. Zo gy het laaide niet mogt kiezen, kunt gy met Mynheer Belval, vertrekken. Ik twyffel niet of hy zal edelmoedig genoeg zyn, om geen wraak te willen nemen over een daad, die ik in zyn byzyn heb moeten verrichten , en waarvan gy hem de onaangenaamheid had kunnen befpaaren.
Mevr. Volmer, met de uiterfte woede. Heeft de hel my dan hier gevoerd, en moet ik zo
veel hoons gedogen ? (Tegen Montroze?) Ik
2al myne wraak tot het uiterfte toe volvoeren; ik heb alle uwe fchulden in myne magt; ik zal u volkomen rampzalig maken; gy zult uw leven in eene akelige gevangenis eindigen, en . . .
Julia.
Dierbaare Tante , ach , bezef dat myn vader uw broeder is!
Mevr. Volmer.
Neen, ik erken geene betrekkingen van het bloed: ik zweer u allen af; en, gy Julia,die uw vaders wil hebt opgevolgd, myne vloek zal u verzeilen! Nim«
Jr)er) . neen, nimmer zal u eene penning van
myne nalaatenfchap geworden, en Belval zal al myn vermogen erven. Kom, laat ons gaan, Mynheer!
Bel.



V ude Bedryf. 435
Belval.
Vertoef nog één oogenblik, Mevrouw! Ik heb, gelyk het ieder een zal voorkomen , uwe woede bedaard aanfchouwd, en men zal mogelyk uit myn gedrag befluiten, dat ik uwen haatclyken dwang van den beginne af aan heb goedgekeurd. Dit heeft ook allen fchyn ; maar het wordt eindeiyk tyd, om myne waare gevoelens aan den dag te leggen. Leer my kennen, deugdzaame zielen! en gy, Mevrouw, verneem gy ook, dat eene gantsch andere beweegreden dan de uwe my naar deeze plaats gevoerd heeft. Ik heb altoos uw gedrag verfoeid, maar het Zelve zyn' vollen loop gelaaten, om uw karakter te leeren kennen , opdat de maatfchappy een gruwel zoude krygen \ an zulke wezens, als gy zyt. Ik heb het toegelaaten ,om de deugd en het gedrag van den braaven Montroze te bewonderen , wiens geweten zig door geen goud laat'omkopen en zyn dochters heil boven het zyne fchat. Ik heb myne oogen voor uwe dwingelandy als gefloten gehouden , om te zien hoe ver uwe woede gaan dorst, vast befloten hebbende , de onderdrukte deugd by te liaan. Ik heb my zeiven geweld moeten aandoen , daar ik my in de verdenking bragt van eene laagheid. waarvan myn hart een afgryzen had. (Tegen Julia.) Mejuffrouw! van het oogenblik af aan dat ik verflaan heb, dat gy my niet beminde, befloot ik echter u te toonen , dat ik uwe liefde waardig was. Ik wist hiertoe geen beter middel uit te vinden, dan den onge-
hoor



236 Montroze of de Dankbaars.
hoorden dwang uwer Tante in fchyn voor te (taan, om in allen deele , zo wel voor de maatfchappy, als in het byzonder voor u en Mynheer uwen vader nuttig te zyn. (Tegen Montroze.? Aanvaard van my deeze papieren , derzelver inhoud zal u in ftaat ftellen om uw crediet weder te vestigen , en u van deeze haatelyke vrouw [op Mevrouw Volmer wyzen. de) geheel te ontdaan, zonder dat gy voor haaren dwang immer zult behoeven te beeven. En gy, Dumont, die door uwe deugd en trouw voor de belangen van uwen deugdzaamen Heer, nu met regt Julia's hand verwerft en zyn fchoonzoon wordt, aanvaard dit insgelyks van my! (Hy overhandigt hem ook eenige papieren?) Wees eeuwig met Julia gelukkig, en de befchouwing van uw aller heil zal het genoegen van myn leven uit. maaken.
Montroze.
Verheven ziel, kunnen wy uwe gefchenken aanvaarden! Wat loon ....
Belval.
Uw aller vriendfehap! niets meer! ——
Julia.
Voorbeeldig fterveling! O mogt gy in allen deele zo gelukkig als deugdzaam zyn!
Lisimon.
Kom , myn zoon , werpen wy ons voor dien edelen weldoener neder. Hy maakt myn vriend, hy
maakt



248 Louiza en Volsan.
thans zo voordeelis geplaatst zyt, moet gy op het huwelyk denken. (Op dit woord maakt Sophia beweeging om te vertrekken.) Waar gaat gy heen, myn Nicht? blyf hier. Ja, myn zoon, gy moet aan het trouwen denken; men kan nooit te vroeg gehuuwd zyn, wanneer men , zo als gy , in de fchool der goede zeden zyt opgebragt; dit is het juiste middel om ze te behouden. Het is thans de tyd om u beiden myn ontwerp bekend te maaken, S o p h i a , ter zyde.
ó Hemel!
Volsan, ter zyde. Wat wil hy zeggen ?
De Graaf. Het is reeds lang dat ik dit ontwerp gevormd heb; ik heb leden met veel genoegen gezien, dat alles zich vereenigde om het tot ftand te brengen. Lieve Nicht , gy zyt zachtzinnig en bevallig, gy bezit alle hoedanigheden,die een eerlyit maninzyne vrouw kan verlangen ; ik geloof dat gy myn' zoon gelukkig zoudt maaken.
Volsan.
Myn vader!
S o p h i a.
Myn Oom! •
De Graaf. Wel nu, myne kinderen, gy zult gelukkig zyn , en, door dit huwelyk, alle de bezittingen van ons huis vcreenigen.
Volsan ter zyde. Welk een doodelyke verlegenheid !
S o-



Eerste Bedryf.
349
Sophia, ter zyde. Ach, welk een flag voor myn hart!
De Graaf. Sophia, gy bloost, gy Zyt geheel ontroerd; den t gy dan , dat ik niet heb kunnen raaden, dat hy u niet oiiverfchillig was ?
Sophia.
Waarde Oom! ik geloof nooit reden gegeven te hebben, oai te doen denken dat ik myn' Neefbe. minde op die wyze als gy het verftaat: ik bemin hem zekenyk van harten, maar ....
De Graaf.
Ik weet wel, dat de jonge meisjes fier zyn ; nu, ik ontfla u van eene mondelyke bekentenis; uwe oogen hebben het my reeds lang gezegd, en uwe ontlteltenis bevestigt het my.
S p h i a.
Waarde Oom fpaar my toch!
De Graaf.
Ik weet ook wel, wat Vol fan voor zyn lieve Nichtje gevoelt; want zo noemt hy ze toch altoos. Hy vermomt zyne gevoelens onder de fchoone naamen van achting en vriendfehap: nu-, dat is zo als het weezen moet; maar hy zoekt ook vlytig naar alle oogenbükken, di maar mogelyk zyn, om met haar te fpreeken; en ieder; eeqigi n tyd heeft zyne peinzende en yerftrooide houding my genoeg licht in deeze zaak gegeeven. k had hem zekerlyk wel kunnen Wdervraagen , maar dit zoude niet goed geweest Q. 5 zyn,



2S0 Louiza en Volsan.
zyn , en toen ik zeker genoeg van myn zaak was
Volsan.
Gedoog. . .
De Graaf.
Nu , Volfan ! zeg haar ten minnen iets; het voegt u te beginnen.
Volsan. Myn nicht kent den ftaat van myn hart, zy weet, zo goed als ik, wat 'erin omgaat.
De G E a a f.
Zo! Hadt gy u dan reeds verklaard? Wy, vaders, wy hebben altyd de gekheid te gelooven, dat wy de eerfte vertrouwden zyn. Ik dacht u op den weg te helpen, en ik was het eigenlyk die u binderlyk ben. Irc begryp zeer wel, dat de tegenwoordigheid van een derden perfoon, de uitboezemingen van twee harten, die het reeds met elkan. deren eens zyn, hinderlyk is. Ik zal u alleen laaten.
Sophia. Neen, Oom, my betaamt het te vertrekken; ge» doog dat ik in myne kamer ga. (Ter zyde.) Ach, welk een proef!
VIER'



Eerste Bedryf. 251
VIERDE TOONEEL.
De Graaf, Volsan.
De Graaf, ter zyde. Ja! zo beftaan zy allen , als men baar geheim ontdekt heeft. (Tegen Folfan.) Ik ben niet over tl voldaan: gy hebt my niet geholpen,
VYF DE TOONEEL.
De Graaf, Nanette, Volsan, Kakel.
Ka rel (tegen Nanette?) Kom binnen; kom binnen; daar is hy by zyn vader.
Nanette. Ik moet hem alleen fpreeken, en dat onder vief oogen.
Kakel. Waarom hebt gy dat dan niet gezegd?
Volsan, ter zyde. O, hemel! de Voedlter van Louiza!
De Graaf. Kom hier, goede vrouw! wat was 'er van uwe begeerte?
K a r e l.
Nader dan, daar myn Heer de Graaf het u zegt.
ZES-



<z$2 Louiza en Volsan. ZESDE TOONEEL.
De Graaf, Nanette, Volsan.
Nanette, met veel beleefdheid. O, hoe verheugd ben ik, Mynheer Volfan! —
Met uw refpect, Mynheer de Graaf. Wat ben
ik toch verheugd, dat gy weder van buiten gekomen zyt I
Volsan (ter zyde ) Welk een ontydig bezoek!
De Graaf.
Van buiten?
Nanette, geduurig neigende. Gy weet wel, Mynheer de Graaf! het is nu agt dagen geleden, dat Mynheer Volfan vertrok. De Graaf Deeze goede vrouw meent, dat gy agt dagen op het land doorgebragt hebt.
Nanette.Juist zo veel, als ik goed tellen kan.
De G .{ a a f. Wat wil dat toch zeggen, zoon? Volsan, Nanette een teeken geevende sm tt zwygen.
Weet gy niet, vader, waar ik die agt dagen heb doorgebragt?
Be



Eerste Bedryf.
2<3
De G n a a f.
Verklaar u toch nader, moederlief.
Na> itte, tegen Volfan.
Hoe verheugd zal men zyn , als men zal hooren, dat gy weder gezond zyt te huis gekomen! [Tegen den Graaf, met een diepe neiging.) En dat Mynheer de Graaf ook welvaarende is.
De Graaf.
Van wien fpreekt gy toch?
Nanette.
Mynheer Volfan heeft my een teeken gegeven om te zwygen;en,al ben ik maar een arme vrouw, zo weet ik toch wel wat de befcheidenheid van my vordert. Zie, zo Mynheer Volfan het my toeftond, zoude ik u alles zeggen, want gy hebt een voorkomen als een koning, en zulk een inneemend gelaat, dat ik u van het eerfte ogenblik dat ik u zag,
in myn hart liefhad. Vergeef my mynheer
de Graaf, dat ik zo vrypostig ben, om u zulke
dingen te zeggen. Maar om te klappen het
geen my verboden is te zeggen., zie, al gaaft
gy my een ftuk goud , zo groot als ik zelf ben, gy zoudt 'er toch niets meer van weeteu; neen, waarachtig niet!
De Graaf. Daar gy deeze vrouw, zo het fchynt, verboden ■hebt my iets te zeggen, zult gy, zo ik vertrouw, my zelve du geheim wel willen ophelderen.
N a.



254 Louiza en Volsan.
Nanette, Volfan aanftoolcnde. Zeg liet hem dan maar; hy zal het toch eens moeien weeten.
Volsan.
Stil!
De Graaf. Gy gebiedt haar te zwygen, wat moet ik daar van denken ?
Volsan. Ach vader, wees toch niet ongerust!
De Graaf, (ter zyde.) Het voorkomen van deeze vrouw (telt my gerust; {overluid.) Zekerlyk eene kleine list, een losfe grap ? Gy weet dat- ik goed ben.
Volsan.
Een list! een losfe grap! Neen, vader,
dat is het niet.
De Graaf. Mag ik 'er dan niets meer van weeten, Mynheer?
Volsan.
■ Het is alles dat ik 'er u in dit ogenblik van zeggen kan; beklaag my, myn vader, ach! zie my zo ftreng niet aan ; ik ben zulk een voorkomen nimmer van u gewoon.
• Nanette, ter zyde. O, ik voel zulk een trek om te fpreeken.
De



Eerste Bedryf. 555
De Graaf.
Ach, Volfan, ach, myn zoon ! Kunt gy u
aan een beter vriend, dan aan my, vertrouwen ? Volsan. Myn vader, doe my het onrecht niet aan, om aan de gevoelens van myn hart voor u te twyfelen. De Graaf. Neen, ik twyfel 'er niet aan.
Nanette, ter zyde. Wat is de jongheid toch hoofdig!...
Volsan.
Myn vader!
De Graaf. Ik verlaat u, maar gy kunt my altoos wedervinden, wanneer gy oordeelt u tot my te moeten wenden;ja myne armen zullen al.oos voor u uitge(trekt zyn \ myn hart zal altoos gereed zyn om de uitboezemingen van het uwe te ontfV.ngen, als gy genoeg vertrouwen in my (lelt, om my in uw lïart te doen eezen,
ZEVENDE TOONEEL. Volsan,Nanette.
Volsan. Waarom zyt gy hier gekomen, Nanette? Ik had « immers gezegd nooit aan myns vaders huis te komen.
N a«



256 Louiza en Volsan.
Nanette. Het is, omdat T'itTrouw Louiza , geduurende die agt dagen dat gy afweezig geweest zyt. zo geweend heeft, dat gy medelyden met haar zou gehad hebben, als gy het gezien had. Myn arme voedfter, zeide zy tegen my, hy is vast ziek; anders zou hy my wel sefchreven hebben. Ga toch eens naar zyn welftand verneemen. Ik liet het my geen tweemaal zeggen. Het arme kind! zy is doodelyk ongerust, wie weet hoe zy verlangt dat ik weder kom ? Wet één fprong was ik uit ons huis voor uw deur. Ik vond daar Mynheer uw kamerdienaar, die my zeide, dat gy zeer welvaarende waart , en, op myn vraag > of hy u een' brief konde doen toekomen, my antwoordde , dat ik maar naar boven moest gaan , om dien u zelf te geven. Ik kon my niet bedwingen van blydfchap , toen ik den trap opging ; myn hoofd duizelde , myne beenen knikten onder myn lyf . . . .
Volsan..
Geef, geef fchielyk den brief van Louiza.
Nanette.
Waarom hebt gy toch Mynheer uw' vader boos gemaakt? Waarom hebt gy hem niet alle? gezegd? Ja> ïa> gy had het aan Louiza beloofd; en hy ziet 'er zo goedig uit.
Volsan. Laat Louiza maar gerust zyn!
N a-



Eerste Bedryf. 257
Nanette. Wat zal ik haar van uwentwegen zeggen?
Volsan Dat ik haar bemin, dat ik haar aanbid.
Nanette. Zult gy haar van daag nog komen zien?
Volsan. Zo fpoedig als my mogelyk is.
N a n k t t e. Zonder fout dan? Waarlyk zy befterft het,als zy u niet ziet.
Volsan.
Ja , ja. Vaarwel , goede Nanette ; myn lieve Nanette.
Nanette. Myn lieve Nanette! ó jemenie, wat is hy toch minzaam;!
AGTSTE TOONEEL.
V o l s a », alleen.
Laat ons leezen, myn hand beefr. ,, Volfan, „ myn waarde Vriend , ik zie u niet meer. gy „ fchryft my niet; zyt gy dan akyd op fiet land? ,, ik beef voor uwe gezondheid; helaas: zoudt gy
my verlaaten? Neen! Gy kunt my niet venaaten. „ Kom dan toch by my ik verteer van verdriet..." (Hy valt in een leuningftoel.) Ach ! Louize, zo ik u trouw, dan handel ik als een eerlyk man; maar,
I. Deel. 11 wat



S Louiza en Volsan.
wat zal men 'er van denken? Wat zal de waereld van my zeggen? ~ Ik zon,by haar,in den vreedzaamen (raat van een vergeten burger , het geluk vinden. Zoude ik dan geen (lerkte van ziel genoeg hebben, om my boven de vooroordeelen van zwakke en laage zielen te verheffen ? QHy ftaat op.~) Wat is toeh myne grootheid , zo myn hart niet edeler is dan dat van andere menfchen? Met alle eertitelen verfierd, zou ik echter in myne oogen niet dan een gewoon mensch zyn; in 't midden der begoochelingen van den hoogmoed , zou ik my met alle de folteringen der wroeging, die aangenaame uuren herinneren, die ik inliet nederig ver-
blyf van Louiza heb doorgebragt. tk heb
deeze ongelukkige verleid! Ach, ik heb haar ten minden niet in een dier (frikken doen vallen , waarin jonge lieden, zonder zeden, de deugd en onfchuld verfchalken. De liefde heeft my het eerst verleid; ik ben even als Louiza verrascht geworden ; de zelfde neiging fleepte ons beiden weg; toen ik tot
nadenken kwam, was het te laat. „ Gy kunt
>, my niet verlaaten." Zy heeft gelyk, zy
draagt het geheiligd pand myner belofte onder haar
hart. Met een alte gevoelige ziel gebooren,
zyn het de liefde en eerzucht, die my beurtelings
folteren. Die woorden: „ gy kunt my niet
„ verlaaten" die vreesfelyke woorden weêr-
galmen in myne ziel, alwaar het tederfte mede< dogen roet de vuurigde liefde zich vereenigen. Ach, ongelukkige Volfan, u blyft geen andere keuze
ove>



Eerste Bedryf. jco
overig, dan eene huwelyksverbintenis beneden uwen rang, of de misdaadiglte trouwloosheid. (Hy valt op de tafel, met het hoofd op zyne handen leunende.)
NEGENDE TOONEEL.
De Graaf, Volsan.
De Graaf, ter zyde. Hoe naar ziet hy 'er uit! Laat ons by hem gaan. Het is gevaarlyk de jeugd aan alte hevige ziels fmarten ovcrielaaten. {Overluid.) Volfan, een vader fchaamt zich niet om het vertrouwen van zyn' zoon weder te komen affmeeken; het uwe is noodig voor myn geluk; open my uw hart, vergeer, dat ik uw vader ben , zie in my niets dan uw
vriend. Ik vermoede, dat dit papier de reden
van uw hartzeer behelst.
Volsan.
Dit papier?
De Graaf, het hem weder-
geeyende.
Vrees van mynen kant geene onbefcheidenheid, daar is het weder; ik wil geen mensch zyne gehei. men ontrukken, zelfs niet myne kinderen; ik wil dit vertrouwen alleen aan hunne vriendfch.ip verichuldigd zyn.
Volsan. Ach, myn vader, welk een gewigt zet zulk een achtenswaardig karakter by aan de magt, die de R 2 na.



e6o Lo. uiza en Volsan.
natuur u over my gegeeven heeft. Het is deeze msgt, die ik in dit oogenblik vrees; vergeef het my , maar ik gevoel meer dan ooit, dat ik u mynen toeftand verzwygen moet.
Te Graaf. Welke kunnen tcch dan toch uwe geheimen zyn, die gy genoodzaakt zyt voor my te verbergen? Gy doet my beeven. Denkt gy wel hoe ver de ver beelding van een vader gaan kan ? Uw hartzeer treft my, en .gy hebt geen gevoel van die fmarte, welke uwe zo wreede achterhoudendheid my doet ondervinden. Ik ben waarlyk wel te beklaagen, omdat de band van het vertrouwen tusfchen u en my verbroken is, — en gy lubt moeds genoeg om myn aanhoudend verzoek te wederftaan!
Volsan, hem den brief aan. biedende.
Lees, en beklaag uw' zoon.
De Graaf, na denzelven gelezen te hebben.
Omhels my, omhels uw' vriend.
Volsan. Gy drukt my aan uw hart!
De Graaf. Ik heb gezien , dat gy zwak geweest zyt, en dat gy ongelukkig zyt. Gy zult ondervinden hoe voordeelig het u gewéést is, uw vertrouwen op my gefield te hebben. Ach voor wien toch heb ik de mentenen leeren kennen, indien het niet ten nutte
van



Eerste Bedryf.
261
van myn' zoon is? — In u befta ik veel meer dan in my zeiven ; ik zal u raad geeven, 11 troosten, en uw hart al de kracht van het myne byzetten ; m 11 heeft nimmer alles verlooreu , zolang men
nog hei hart van een vader behouden heeft.
Het jonge meisje, dat u zo driftig bemint, en dat gy waarfchynlyk even vuurig weder bemint, heet Louiza Dorimont. Wieiszy?
Volsan.
De dochter van een Schilder.
De Graaf.
En op welke wyze hebt gy by deezen Schilder toegang gekreegen?
Volsan.
Ik zag Louiza; haare houding trof my. In.
dien men de opreentheid, de zedigheid wilde affchilderen, zou men dit bekoorlyk gelaat tot een model moeten neemen. Ik gaa by Dorimont, verzoek dat hy my les wil geeven in het teekenen; ;k houde my alsof ik met zyn kunst was ingenomen, en ik verzuim niet om het binnen kort wezenlyk te worden. En moest ik niet een vuurige boogachter worden van de kunstoefening van Loui-' za 's vader? Zy bezit de fchoonheid van een' engel; maar welras leerde ik de uitmuntende hoedanigheden van haare ziel kennen: ik zie dat zy gevoelig
is voor de zorgen die ik haar betoon ik
vergeet myn' naam, die zucht naar eer, die, tot op dit ogenblik, myn hart geheel had ingenomen;myne R 3 ra-



2(51 Louiza en Volsan.
reden raakt van 't fpoor, en ik geef my geheel en al aan de verrukking der liefde over.
De G p. a a f. Hoe beklaag ik u beiden! Het is een groot ongeluk iemand te beminnen, die in een Hand gebooten is, uit welken wy het voorwerp onzer liefde niet kiezen mogen.
Volsan. Ik heb het te laat gevoeld ! Zal dan nooit die gelukkige tyd gebooren worden , waarin de men leliën, die van natuure gelyk en vry zyn, de gezellen hunnes levens uit alle de klasfen van eerlyke burgers, zonder onderfclieid, zullen mogen kiezen; waarin het geluk niet meer met vooroordeelen zal te flryden hebben ; waarin men geene ongelyke huweJyksverbindterris dan tusfehen deugd en ondeugd herkennen za!? Dan zal de man van adel de eerlyke dochter van den kun(ienaar,'van den achtenswaard!/en burger tot zynen rang kunnen verhef, fen, zonder de Ipouucht te vreezen, zonder van het geluk uitgefloten te zy:i , om zynen vorst te kunnen naderen , en naar die hooge waardigheden te dingen , die de waare vaderlander om geen andere reden begeert, dan omdat zy zyne verpligting vergrooten, urn nuttig te zyn aan zyne medeburgers. Dan zou de Adei niet meer beftnan in beu. zelachtrge en eigendunkelyke fchikkingen, maar in liefde tot het goede en het naauwkeurig nakomen van zyne beloften ; dan zou hy eerbewyzing en
ou



Eerste Bedryf.
J63
onderfcheidingen verdienen, en met de daad zynen edelen oorfprong waardig zyn.
De Graaf.
Myn zoon, ik wensch even hartelyk als gy deeze gelukkige omwenteling onzer zeden,- maar in he land, d-.'t wy bewoonen, zyn wy nog van vooroordeelen omringd ; wanneer z lfs die van de geboorte vernietigd Waren, zouden die der ongelykheid van beroepen en opvoeding altyd blyven be» ftaan ; men moet dezelven niet blindeling eerbiedigen; vooroordeelen zyn nimmer eerbiedwaardig; maar zy zyn die dwingelanden gelyk, waaraan wy obs moeten onderwerpen. Ik wil u niets verwyten, ik wil flegts den fluijer doen wegvallen, waarmede de liefde uwe oOgen verblind heeft. Een zoon van den Graave Volmar vindt toegang in een eenvoudig burgerhuis, alwaar zekerlyk het geluk zynen zetel gevestigd had ; hy bedriegt het alte veel vertrouwend oog van den vader, en vertedert het bart van een onfchuldig meisje : zie Volfan ! hoe groot de fouten zyn die gy te herflelleu hebt. Volsan.
Hoe, myn vader! zoudt gy gedoogen, dat ik ze herflelde?
De Graaf. Veel meer, ik eisch het.
Volsan, ter zyde. Bekennen wy hem alles, alles! Zyne goedheid moedigt my aan.
R 4 De



2f4 Louiza en Volsan.
De Graaf. Ja , ik eisch het, en zal 'er u de middelen toe aan de hand geeven ; huor my!
Volsan. Myn vader! weet ....
De Graaf. Hoor my, zonder my te ftooren; ik geloof in 't geheel niet, dat gy de gedachte gevormd hebt, dit meisje te verleiden, of dat gy gezocht hebt haar van het eenigue goed, dat zy bezit, haare onfchuld, te berooven.
Volsan, ter zyde. Gerechte Hemel!
De Graaf. Verre van my zulke vermoedens !
Volsan, ter zyde. Ik ftaa verdomd; neen, ik zou het hem nooit durven bekennen.
De Graaf. Zal ik ti voorltellen , om uwe liefde te maatigen ?
Volsan. Zy kan, noch zal immer afneemen.
De G r a a f.
Gy fpreekt nog de hartstochtelyke taal der liefde, ik weet wel dat de tyd alleen deeze drift kan uit. blusfehen. Moet ik u de byna altyd noodlottige gevolgen der ongelyke huwelyken onder bet oog
breu



Eebste Bedryf.
265
brengen? Gy ziet de ongenade, waarin uws gelyken, die zulke huwelyken aangegaan hebben, ver« vallen zyn; de meesten hebben niet eens, tot vertroosting , die tooraelooze liefde, die hen verleid heeft, over; wan.: de hevigheid der hartstochten is kort van duur, wanneer ly bojtenfperig zyn. in plaats van u te veroordeelen tot een vergeten leven waar, zo ras de eerfte begoocheling voorby was , de tegenzin en het berouw zouden pi rats grypen % zo verbind u liever n;et uwe jonge nicht; in dit weufchelyk huwelyk zult gy de vtreeniging van rykdom, bevalligheid en deugd vinden; herinner u die edele eerzucht, die de dryfveer van grootedaaden is; wees uwe voorouderen waardig., die allen aanzienlyke burgers geweest zyn; leef, even als zy, alieen ten dien dienlte van uw vaderland; offer met moed, eene drift op, die gy niet dan ten kosten van uwe eer en van myn geluk kunt voldoen.
Het is van uwen welïtand dat ik myn geluk
verwachtte; zo gy myne hoop te leur (lelt, rooft gy my de vrucht van twintig jaaren, die ik u heb
toegewyd, ach! indien gy liefde voor uw*
vader , voor uw' vriend hebt, doe my dan geen hartzeer aan , dat myne overige levensdagen zou vergiftigen.
Volsan.
Zou ik u ongelukkig maaken! neen, myn
vader ik gevoel dat ik my zeiven aan de eer
en uw geluk verschuldigd ben.
De Graaf, met waardigheid. Gy bemint Louiza dan wezenlyk?
R 5 Vol-



266 Louiza en Volsan.
Volsan. Of ik haar bemin!
De Graaf.
Ga by haar.
Volsan.
Ik, by haar!
De Graaf.
Ja, verlaat haar niet als een laage meinè'edige; verfchyn voor haar met moed; zeg haar, dat ik u nooit myne toeflemming zal geeven om haar te trouwen ; zy zal door den tyd wel gevoelen, dat uw hart op den duur geen harsfenfchim kost koesteren, die van dag tot dag moeijelyker te verdryven, en voor haare rust hoe langer hoe gevaarlyker zoude geworden zyn.
Volsan, Ach ! welk een flag zal ik hnar toebrengen! Ver. fchoon my, myn vader, van deeze wrcede byëenkomst.
De Graaf, met edelheid. Neen ; ik wil uw' moed op die.proef Hellen —: indien haar vader een eerlyk man is ....
Volsan. Haar ongelukkige vader is de gevoeligfte , achtingswaardigfte en eerlykfle man der waereld. De Graaf, Wel nu, fpreek hem ; hy zal door uwe vrymoedige oprechtheid getroffen worden; zyne doch. ter zal weenen; het hart vaneen verliefd meisje is
zwak;



Eerste Bedryf.
567
zwak; gy moet by haar gaan om haar te troosten. Ik zal haar uittrouwen, ik zal haar een huwelyksgift geeven: ik wil haar van alles bezorgen, wat zy nodig heeft. Als uw hart te vol is, vrees dan niet my lastig te vallen, kom het in myn' boezem uitflorten.
Volsan. Ach, myn vader!
De Graaf. Ga terflond by Dorimont.
Volsan.
Terflond ?
• De Graaf, met nadruk. Ja, ik gebied het u; foortgelyke voorneemens moeten op 't oogenblik uitgevoerd worden . zo men we! wil flaagen. (Volfan terugroepende , die zich
Verwydert.) Dat ik u omhelze ! Ach, waarom
zyt gy niet eerder tot my gekomen? Gy zoudt veel minder geleden hebben.
TIENDE TOONEEL.
De Graaf, alleen.
Zo verre vervoert ons eene buitenfpoorige gevoeligheid! Met een hart, dat minder vuurig en minder teder was, zou hy de verleidingen der liefde niet gekend hebben. De dageraad des levens is thans het begin der onweersvlagen. Ik denk den goeden weg gekoozen te hebben. Maa: zyne nicht, zy aanbidt hem; ik dacht dat hy haar beminde; een ieder zonde
zich



268 Louiza en Volsan.
zich hierin, even gelyk ik bedrogen hebben. Ik ken haar; zo zy de hoop verliest om Volfan te trouwen zal zy haare tiaanen opkroppen en van hartzeer verteeren. Gaan wy deeze teêrgevoelige ziel vertroosten den moed van myn'zoon opbeuren, en de rampen, die myn huis dreigen, zo het moge» Jyk is, afweeren.
Einde van het eerfte Bedryf.
TWEE-



Tweede Bedryf.
269
TWEEDE BEDRYF.
liet Tooneel verbeeldt de werkplaats van Dorimont f hier en daar ziet men eenige fchilderyen, een ezel, waarop een aangelegd fchilderftukftaat, tafel, /loeien , enz.
EERSTE TOONEEL. Nanette, Louiza.
Louiza. Hebt gy hem gezien? Heeft hy u gefproken? Is hy hier?
Nanette. Ja; ikheb hem gezien,en zyn vader ook, die het voorkomen van een' zeer braaf man heeft.
Louiza. ó, Geef my toch zyn antwoord.
Nanette. Hy heeft my geen brief gegeeven.
Louiza.
Geen brief!
Nanette. Wel! laat my uitfpreeken: maak u toch zo ter»
. ftond



270 Louiza en Volsan.
ftoud niet ongerust; hy heeft my gezegd dat hy komen zal.
Louiza.
Zal hy komen? Zo terflond?
Nanette. Ja , zo fpoedig ais het hem mogelyk is. Louiza.
Helaas!
Nanette. Ik mag u zo verdrietig niet zien, daar gy zo ge» lukkig zyt.
Louiza.
Gelukkig!
Nanette.
Ja , zeker: zonder u te beledigen, myn kind, gy zyt Hechts een fchilders dochter, en nog wel van een fchilder die om broöd werkt. Mynheer Dorimont is een braaf en kundig, man ; ik wil dat niet ontkennen; men vindt in alle Handen eerlyke menfchen, maar hy is niet ryk , en toch maar een ambachtsman. Wel nu, gy zult eengrooteMevrouw worden, en den zoon van een Graaf trouwen!
Louiza, als om 'haar te fluiten.
Myn goede Nanette, ik bemin u uit den grond van myn hart.
Nanette, al voort kakelende. Dat is natuurlyk; hoe zou dat ook anders kunnen zyn? Ik heb u gezoogd; ik heb u zien opgroeijcn; een min is ab een tweede moeder; daarom bemin ik u ook of gy myn eigen dochter waart: maar om
wc-



Tweede Bedrte^ 271
veder op Mynheer Volfan te komen, hy ziet 'eruit als een Prinsje,hy isnietmetalgrootsch.— Hetis> myne lieve Nanette voor, en myne lieve Nanette na,
En dien dag ! _ myn hemel, als ik 'er aan nog
denk! — dien dag, toen hy zo in zyn fchik was, heeft hy my een zoen gegeeven, — ja, waarlyk, hy heeft my een zoen gegeven ; ik heb wel gezien , dathy netje flag was. Zie , Louiza, zo in myn jongen tyd zulk een knappe :ongen my was komen vryen, ja wel —
ik weet niet my dunkt de gedachte alleen —
maar met den tyd veranderen de dingen; hetfpreefc* woord is wel waar: die lang leeft, zal veel zien, ■ In myn tyd was men altyd vrolyk als men minde; ik ben nooit zo in myn knopjes geweest, als toen ik naar "myn man zaliger vryde.
Louiza. Ik,ftel myn vertrouwen in Volfan, en echter ben ik niet gerust.
Nanette.
Gy moest eens gezien hebben, hoe nieuwsgierig zyn vader was om te weeten wat ik hebben wilde. Louiza.
Zyn vader?
Nanette.
Ja, ik trof hen beiden by eikanderen aan , maar ik heb niets willen zeggen in 't byzyn van zyn vader. L o u r s a. Volfan heeft hem dan niet gezegd, wiegywaart?
Nanette. Wel neen, het tegendeel —— daar al wéér aan
't



2(s Louiza b'-m Vjlsait.
V o i. s a n.
Ik bemin myn' vader uit grond van myn hart.
L o u i z a , wf/ ongerustheid', Is'er iets, dat hem kwelt?
V o x. c a jr.
Moet ik my zeiven niet veel eer opofferen, darj hem eenig hartzeer veroorzaaken? En ik zou hem rioodelyk bedroeven! Louiza , gy bemint immers ook uw'vader?
Louiza, met aandoening.
Och ja; maar zedert ik zyn goed vertrouwen bedrogen heb , ben ik befchaamd voor hem. Hoe omhelsde ik hem eertyds! Met welk een gul
le vreugd ontfing ik zyne lief'koozingen ! 6
Myn vriend, myn dierbaare Volfan! laat ons alles, aan zyne voeten gebukt, bekennen! Ik heb nooit n.oeds genoeg gehad om het alleen te doen.
Volsan, ter zyde.
Zal ik kracht genoeg hebben, om haare finart te verdraagen ?
Louiza met [mart. Gy fpreekt tot u zeiven; moest ik u, na agt dagen afvveezendheid , in deezen ftaat wederzien? Ach, myn vriend, laat ons naar onze beider vaders gaan , om hunne toeftemming en zegen over onze echtverbintenis afc.fneeken! ^,
Volsan, wanhoopig.
Louiza! Louiza! Ik ben Wanhoopend. be«
ïo„:; meer m,Q.ed dan ik, geef ay wapenen tegen q
jèl«



Tweede Bedryf. 979
zeiven ; gy moet de eer van uw' vriend, het geluk
van zyn' vader weulchen. Zo gy wi«i. hoe
het noodlot my (halt Ik heb niets dat my behoort dan myn hart, en daar regeert gy voor aitoo eenig-
]yk ; het overige behoort aan myn' vader,
aan myn gedacht, aan myn vadeila nd ; het zyn hun-
ne geduchte (temmen , die my gebieden ■
Wees gelukkig, zo het zyn kan voor my is
geen geluk meer! ö Hemel! ik voel dat gy
fiddert. Hy valt aan Louiza's veeten ) Ik val
aan uwe voeten. Acn , waarom kan ik 'er
niet aan derven ?
Louiza, ontroerd Het bloed dolt my van fchrik in de aderen.
Volsan. Ik zal u hatelyk worden.
Louiza.
Ik u haaten? Neen, nooit. Gy weet of dit
mogelyk is. Maar, in 'shemels naam, wat wilt gy toch zeggen?
Volsan. Dat alles my van u afrukt dat myn vader onze vereeniging nooit zal toedaan, en dat hy wil dat ik myn' nicht trouw.
Louiza, in een hevige ont: oeiing. En ons kind, dat ik hier onder myi hart draag ?
■■ En daar is myn vader'.
(Folfan Jtaat fpoedig op.)
S4 ZE-



aBo Louiza en Volsan.
ZEVENDE TOONEEL.
Volsan, Dorimont, Louiza.
Dorimont, treedt binnen met een Portefeuille onder den arm. Louiza gaat ontroerd in een hoek van de kamer zitten, terwyl.Dorimont zyne teckeningen op een tafel uitlegt. Dorimont. Vergeef *t my, Mynheer , dat ik u heb doen wachten,- maar ik moest myne teekehingen by elkander zoeken. Hier zyn eenige fchetzen, die gy met vermaak zult befchoüwen.
V o l s a n, zeer Verlegen. Het is genoeg dat zy van u zyn.
Dorimont.
Ga zitten. Hoe vindt gy deeze. teekening ?
Volsan.
Fraai, zeer fraai!
Dorimont,
En die? Dit is een gelukkig hubho.uden.
Kan 'er wel een treffender onderwerp voor een gevoelig kuntlenaar zyn? Ik (lelde my voor het ge. Vak te maaien , dat myne dochter waardig is te genie • ten. en waarvan ik reeds wenschte geiuige te zyn: zie het waare vergenoegen op het gelaat van deezen echtgenoot, de minzaam lonkende oogtri van die moeder, die niet weet of zy haar man of haar kind
het



Tweede B. e d n y f. af ij
het eerst zal lief koozeo;, dit kind, dat zyne beide poezgle arratjes naar haar uitltrekr.
liet is volmaakt.
Dorimont, altoos met vuur.
Ik heb 'er deste meer zucht voor, omdat het myne Louiz.r behaagt; daarom zal ik het haar ook
tot een gefchenk geeven. Louiza, kom hier,
jnyn kind!
Volsan, de ontroering van Louiza ziende, ter . zyde.
Ik word gefolterd. (Tegen Dorimont, om
hem te beletten de ontroering van Louiza te zie;:.)
Ën wat zyn dit voor fchetfen? [a, die ó,
laai ze my zien; is het weder een nieuwe gedachte?
Dor i m o n t , met verrukking.
Ja, het is een ontwerp, dat ik zal uitwerken, en zeer. nuttig vind. Het is u zekerlyk niet on. bewust, dat de oude kunlfer.aars by hunne landmaten groote uitwerkfelen door hunne kunst wisten te weeg te brengen; ik dacht, dat wv, even als zy, dit voordeel kosten hebben , als wy voorwerpen afbeeldden , die van veel belang waren voor het menschdom. is 'er, by voorbeeld, iets, dat in vergelyking komt met de onheilen, waarin de ver. laating,dé verachting, de fchande, het meerendeel
van de llagtolLrs der verleiding ftort? (Volfan
jlaat verwilderd op.) Wat deart u ?
S 6' Vol.



290 louiza ek V o l s a n.
Dorimont, den zelfden toon. Ik wil niet zeggen, Mynheer de Graaf, dat gy tot dit getal behoort; maar kunt gy my inftaan voor uwe gasten. en zelfs voor de onbefcheidenheid van een knecht?
De Graaf, (ter zyde.) Met een man van zulk een karakter wordt ik hoe langer hoe meer verlegen. (Overluid.') Nog eens; doe my meer recht! Ongelukkig hy, die zich denkt, te \ erhelfen door het vernederen van een' kunftenaar wiens werken en talenten het vermaak en de vertroosting des levens uitmaaken 1 De genie is,na de deu°-d, bet fchoonfte voorrecht, dat ons een billykeaanfpraak geeft op de achting en eerbied onzer medemenfchen.
Dorimont, met gulheid. Zie, Mynheer de Graaf, ik heb juist geen groote gedachte van my zeiven; zo ik flegts altyd gelegenheid wist om myne fchilderyen aan den man te helpen, zou ik in myn ftaat z.er gelukkig zyn. De Graaf, met e.'iie achterhoudende teder har» tighcid.
Gy zoudt gelukkig zyn?
Dorimont. Ja, als kunftenaar en als vader.
De Graaf.
Als vader? ik heb gehoord dat gy eene
dochter hebt.
D r>



Tweede Be d~r y f.
Dorimont, met Vuur, Zy is myn rykdom en myn eer!
De Graat, op een bedenkelyken toon. Mynheer Dorimont, het geluk van vader te zyn , is dikwils met veel bitterheid vermengd.
dorimo nt.
Gelukkig hy , die het zyn kan!
De Graaf, op den zelfden tooit t
By voorbeeld; hoe veel zorg wordt 'er vereischt om een meisje in zekerheid te (tellen voor de gevaaren, die haare jeugd dreigen. . . .
Dorimont, met vertrouwen.
Ik heb deeze gevaareh voor de myne niet te vreezen; haare liefde jegens haar' vader, haare grondbeginfels, de zuiverheid van haar hart.....
De G s a a f , met de grootfte verlegenheid.
Deeze regel is niet altoos zeker; daar zyn 'er zekerlyk, welke de hoogmoed,, het belang, of het llegte voorbeeld in de onvergeeflyklte buitenfpoorigheden heeft doen vervallen ; maar de zedigfte en deugdzaamde harten zyn fomtyds ook blootgefteld aan de hevigfte driften. Een jong meisje, die niet Zeer naauwkeurig bewaakt was, en zich in dit geval bevond, zou my zeer verfchoonlyk fchynen, ten minden in de oogen van haare ouders, zo zy zich, met alte veel drift en vertrouwen, aan een gevoel had overgegeeven , waarvan zy de gevolgen niet had kunnen voorzien, en aan een harsfenfchimmige T z hoop,



3C4 Louiza en Volsan.
vlucht my niet. (De Graaf neemt haar ender
den arm.) Wederhoudt my niet! laat my haar
zoeken , haar verbidden zy ontvlucht my
■ alles is voor my verlooren.
De Graaf. Zy ontvlucht u niet: luister toch naar my ——— zy ontvlucht u niet.
Louiza, zich laaiende terug leiden, op den gulhartig/ten toon.
Is het wel waar? ik vertrouw opu.
De Graaf. Ik zie, gy zyt de dochter van den fehilder Dorimont.
Louiza.
En de ondertrouwde echtgenoote van Volfan; ik ben hier gekomen om hem weder te eifchen. De Graaf.
Gaa zitten ! Volfan heeft u dan beloofd te
trouwen ?
Louiza, met gevoel. En de hemel heeft het gehoord: het zyn de menfchen alleen , die zich tegen zo veel gelukzalig, heid kunnen verzetten. Hebt gy ooit bemind» Mynheer ?
De Graaf.
Of ik bemind heb! of ik bemind heb!
Louiza, met een verwilderde hlydfihap Groote God ! ik dank u. Zie daar een wezen dat my zal verhooren, dat medelyden met my zal hebben»



Dijde Bedryf.
305
dat myne fmarten met geen onverfchillig oog zal
aanzien. Ach! gevoelt gy al het genoegen »
dat my uw byzyn geeft?
De Graaf, ter zyde. Zy treft myn hart (Overluid.) Zo gy Volfan waarlyk bemint, zultgy hem immers niet willen blootftellen om ongelukkig te worden?
L o u 1 z a. Neen —— nooit, nooit.
De Graaf. Gy wist, buiten twyfel, dat hy een man van geboorte is? ... .
Louiza.
ó Ik had hem daarom even hartelyk lief; dat kon
my niet beletten hem te beminnen. Hy onge-
lukkig! Ik heb hem zo gelukkig gezien, toen
hy van zyne Louiza bemind wierd! . . . . De Graaf.
Om 'er in 't vervolg niet dan te ongelukkiger door te worden.
Louiza, met gevoel en vuur.
óNeen! dat is niet mogelyk. Mynheer!
hy ontvluchtte de waereld om by my te komen — hy had een zo bevallig, een zo tederhartig voorkomen ; hy fcheen zo getrouw te zyn! Zyn
hart zocht het myne, en vond het. Wel ras fchonk ik hem myne hartelykfle liefde, myn volkomen vertrouwen: hy kan, hy moet 'er geen misbruik van
I. Deel, V maa-



306 Louiza en Volsan.
maaken. Myn hart is zuiver, hy heeft het
niet willen onteeren , hy heeft myn onfchuld niet
willen misleiden. Is het myn fchuld, dat de
hemel my zo teergevoelig vormde? Mynheer, dewyl gy hem kent, doe my hem toch in Gods naam zien!
De Graaf. Wel nu, gy zulc hem nog éénmaal zien.
Louiza, met eene ylhoofdige vreugde.
Zal ik hem zien ach! gy zyt een engel,
dien de hemel my toezendt! (Zy kust het pourtrait.)
Volfan! Volfan! Ik zal u weder-
zien ....
De Graaf. Hy zal hier komen: fiel u tot dien tyd gerust.
Louiza, met zagtheid, Ach! ja, als ik hem moet wederzien. De Graaf. ■ Ja, gy zult hem wederzien.
Louiza, verward. Ach, hoe is myn hart verligt! maar zal hy aanftonds
komen? Mynheer, zyn vader alleen is de oorzaak
gy hebt zulk een goedhartig voorkomen, dat hetmy
vertrouwen inboezemt Gy zyt een zyner
vrienden, mogelyk een zyner bloedverwanten! ik zou het welhaast gelooven aan de zucht, die ikvoof u gevoel. Gy zyt al myne hoop. Ja , Mynheer, zyn vader alken is de oorzaak — zie, waarvan
ou»



Derde Bedryf.
3^7
ons geluk afhangt! — Zo Volfan zyn eigen meester ware, ben ik wel verzekerd ....
De G raaf, ter zyde Toetfen wy haar hart! (Overluid.) Wenschte gy dan wel, om uw geluk, dat zyn vader niet meer in wezen was?
Louiza, met den grootften nadruk.
Ik? Ik dat wenfchen! Ach, Mynheer, hoe
■weinig kent gy het hart van de arme Louiza! hy
maakt my wel ongelukkig; maar God, die my hoort, zy myn getuige, dat ik myn leven zou willen ten beste geeven, om het zyne te'verlengen. Hy gaf
het leven aan Volfan; en zou hy dan niet
dierbaar zyn aan myn hart? Hy is vader, hy
moet wel teêrgevoelig zyn. Dat ik hem maar
zien mogt! — ach,hy zou my niet zonder goedheid,
zonder mededogen hooren. Ik zou hem alles
zeggen. Hy zou alles weeten. Ik beu
ook zyne dochter. Hy zou eene Hem hooren,
zo verflaanbaar voor zyn hart! Nog dee.
zen dienst, Mynheer, leer my den vader van Vollan kennen!
De Graaf, zwigtende voor zyn gevoel. Ongelukkige dochter. Gy ziet hem voor uwe ©ogen.
Louiza, op een hart verfcheurenden toon. Genade! genade! ó Gy, die ook myn vader zyt, genade!
Ta Z E $•



310 Louiza en Volsan.
ons wegfleepen. Ik zou myn vaderlyke raagt kunnen gebruiken, en alle uwe zuchten ydel en vruch. teloos maaken; ik kon dit ongelukkige meisje tot
eene eeuwige fchande veroordeelen. (Tegen
Louiza, die van fchrik (iddert.) Stel u gerust, de eer van myn' zoon is de myne, en myn hart had u
reeds myne dochter genoemd fta op ——
ik Item in uwe verbindtenis —— omhels my beiden. Volsan.
Ach ! myn vader.
Louiza, door vreugd vervoerd'
Ach! Mynheer, gy geeft my het leven weder.
— Ik ben u alles verpligt alles. —— Ik
kan niet fpreeken. ■ De vreugd de ontroering. — Ach, Volfan, ik ben uwe vrouw.
. Maar waar is myn vader ? Kom, vliegeu
wy in zyne armen!
ZEVENDE EN LAATSTE TOONEEL.
Devoorigen, Dorimont, Nanette,
Dorimont, van agt eren het tooneel, met een fterke jlem.
Zy is hier! men heeft het my gezegd.' gaan wy binnen.»
Nanette, agter het tooneel. Waar is zy ? Waar is zy ?
Dorimont, binnenkomende, met nadruk tegen.
zyne dochter. Kom , myne dochter.
IM a*



Derde Bedryf. jtt
Nanette. Dat lieve kind! zie daar is zy dan wedergevonden!
Dorimont, Louiza willende medejleepen. Kom, volg my! Verlaaten wy dit huis!
De Graaf. Zie, zy vliegt in de armen van haar gemaal!
Dorimont, met woede.
Haar Gemaal? Zeg haar verleider! Mogt
de hemel den vloek verhooren, dien ik over hem uitfpreeke!
Louiza, met kracht en vuur. Goedertieren God! Verhoor myn' vader niet!
Volsan, tegen Dorimont. Mynheer — weiger niet myn vader te zyn. Gy had altyd achting en genegenheid voor my. Dorimont. Geen huwelyken tusfchen lieden van onjrelvken ftaat.' s«=yuen
L oi u i z A , met den levendigflen yver tegen den Graaf
Ach, Mynheer, bid voor my ach' bid
toch allen voor my!
degrraaf, tegen Dorimont.
Myn vriend! overweeg de omftandigheden
de omftandigheid waarin uwe dochter zich bevindt
dat alleen een huwelyk met Volfan haar eer
kan herftellen, kan bewaaren dat wy het
niet meer in onze raagt hebben onze toedemming
te weigeren. Gy peinst? . Kom, Volfan*
vlieg in de armen van uw' fchoonvader.
Dorimont, nadat hy Volfan omhelsd heeft.
Ach, Mynheer de Graaf
N A-



312 Louiza en Volsan.
Nanette. Louiza om den hals vliegende. Ja, ja, ik wist immers wei dat zy eikanderen trouwen zouden. Ik heb het altyd wel gezegd. Zy waren de een voor den ander getcbapen. De Graaf. Kom, Mynheer Dorimont, (lel u gerust!
Dorimont. Maar alte dikwerf ziet men na de eerfte jaaren der liefde . . . .
Louiza.
Ik heb daar geen vrees voor.
Volsan, op zyn hart wyzende.
Hier is myn borg!
De Graaf.
Myne kinderen! gy hebt ondervonden, dat de vervoeringen der liefde gelukkige gevolgen kunnen hebben; maar meestendeels zyn ze zeer rampzalig. Uw voorbeeld, wel verre van de jeugd te verleiden, moet dezelve integendeel verfchrikken en in toom
houden. ■ Hoe veelen zyn 'er niet, die dezelfde
fout begaan hebben , en ze niet hebben kunnen herftellen? Hoe veele ongelukkigen, die de gierigheid of hoogmoed hunner ouderen aan een eeuwig, duurend berouw en fchande hebben overgeleverd! Maar ik heb niets dan myn hart geraadpleegd: het zegt my in dit oogenblik, dat, zo de hevige driften fomtyds de voorzigtigheid van 't ipoor brengen , niets my echter moet ontdaan van den plichteen eerlyk man te zyn.
EINDE.