EUROPISCHE MERCURIUS, ■Behelpende Al het voornaamfte 't geen, zo omtrent de zaaken van Staat als Oorlog, in alle de Koningryken en Landen van Europa , en ook zelfs in verfcheidene Gevvcften van d'andere Deelen der Wereld, is voorgevallen. Op ccn onverwarde en klaare Hiftorifche manier befclircevcn, en met alle de daar toe noodige Authentyke Stukken en Bewyzcn voorzien. Voor e. v. Phiielogo - Volit. Vierde stuk, Eerste deel. Begrypende de zes eerfte Maanden van het Jaar i 693. Ver cisr dm et kopers Plaaten. t'A M S t E r d a m. Gedrukt veor den Auteur; en zyn te bekomen by Ttmotbem tm H&orrt, BockverkoopcrindeNcSj, in'tZinnebeeld, 1^3,   Op het Vierde Stuk Van den EUROPISCHEN MERCURIUS. LUft 't iemand, als van eene tooren, 't Gewoel der Grooten gaa te {laan, Zien Ryken op en neder gaan, Of hunne Raadsbefluiten hooren : Die leen' zyn oog aan deeze blad'ren, Die, met een ongeveinfdc taal, Van drie Jaar ftribbelings 't verhaal' Met zorg en kunft in een vergad'ren. Gy zult 'er Heiren zien vernielen, '■' En onverwinb're Steen vcrraft, De gaauwfle Geeften misgetaft, De] Zee vol brand van Oorlogskielen. Dan weer de Moord, om voor het roeften Zyn' feyflen, doodelyk van fnee, Te hoeden, onder ach en wee ! Zien duizenden gelyk verwoeften. Van verre hoort g'er donderflagen, Die met vervaarelyk gedruis De roem verkonden van het Kruis , En 's Halvemaanens nederlaagen. Al wat in vier des Wereldts dcelen Gebeurd is, ziet gy hier in 't kort; 't Geen trouw u aangeweezen word., En niemand kan met reen vervcelen. A 3 d'Aal-  d'Aaloudheid mag, wat van te vooren Gefchied is , melden; 't geen ons niet Kan vreugd aanbrengen, noch verdriet9. En duizend vreemdighêen doen hooren. Maar zaaken, zo vol wonderheden, Als deez' Mercurius verhaalt, Wel waard in ftaal te zyri gemaalt,. Verdienen'voor hunn' rey te treeden. Zulks zal Kindts Kinderen vernoegen , Wanneer zy zien, hoe Hollands magt;, Voorheen altyd ontzien, geacht, Zich grooter Eerkroon toe kon voegen ; Dewyl 't door puik van weinig' Benden Van haare Krygsmagt, doch bezielt, Door 't vuur haars Veldhecrs, ziet vernielt,, Een Gerion met dubb'le lenden. Dien zeiven Held, die in zyn' daaden Het fpoor volgt van Alcmcnaas Zoon, En minder acht flaat op den Troon, Als onvervvelkb're Lauwerbladen, Zult gy, hoe 't bars geval zyn poogen Een Stief moer fchyiït, met Leeuwenmoed ^ In 's dollen Krygsperks Helfche gloed Zien tarten 's Vyandts trots vermoogen, Wilt dan met zinnen overweegen, En zien, als iemand van het ftrand, Uw' Makkers in der baaren brand, Geruft, hoewel met hen verleegen, Wenfch uitkomft, en dat blyder maaren In laater Schriften moogen ftaan, Dat Hollands roem mag verder gaan, En Vree met Eendracht t'zaamen paaren. T, Aren dsz,  EUROPISCH E MERCURIUS, "Behelzende Al het voornaamfte 't geen, zo omtrent de zaaken van Staat als Oorlog, in alle deKoningryken en Landen van Europa, en ook zelfs in verfcheidene Geweften van d'andere Deelen der Wereld, is voorgevallen. VIERDE STUK, EERSTE DEEL. j tt V A DiJod det ( Xeurvor- ^ fliu bekend , gemaakt. 1 < ( . , I Misnoegdheid van ( den Paus j o«er hei oprechten van een | negende ^ Keurvoifleudom. £ ( I V EUROPIS'CHE ïeden zou weezen. Wy bewaaren dan onze materiaalcn en verdenkingen voor een andere gelegentheid , en gaan eea unvang maaken met het verhaal der zaaken, welke zich in [taliën hebben toegedraagen. M E N ftelde te Romen groofe vreugdetekenen aan wegens de geboorte des (rf)Prinfen van Beyeren, en zulks door litdrukkelykelaft van den Paus, en de zorgen van den Abc ïcarlati, Miniftervan zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid. [>e Heilige Vader wilde de Mis, ■ welke by deze gelegentheid net alle de vereifchte plechtigheden wierd gezongen, en van iet Te Deum gevolgd , perfoonlijk bywoonen , niettegentaande zyne ongemakkelijkheden en het onguur wêer. De neefte Kardinaalen en Prelaaten , welke te Romen waren, ieten 'er zich vinden, gelijk ook alle de voornaamfte Perfooien van beide de fexen. Het Feeft wierd verzeld door vercheidene charges van 'z Kanon, het loopen van Wynfonteiïen, en prachtige Illuminatien aan veele oorden van Romen s nvoornaamentlyk omtrent het Hof van den Abt Scarlati, alvaar deze vreugdetekenen ettelijke achtervolgende nachten ■ vierden gezien. Maar naauwelyks had de blydfchap een einlegenomen, en Romen weder eenige ruft gekreegen, of men erftond de droevige dood der Keurvorftin , te gevoeliger devyl ze gantfeh onverwacht voorkwam. De Paus toonde 'er ich ten uiterften door getroffen , en te meer dewyl hy zelve raar te Weenen , wanneer hy 'er de hoedanigheid van Nuniusbekleedde, gedoopt had. Hy ftorttezynen boezem hier •ver uit in den fchoot des Prinfen van Lichtenftein, KeizerJy;en Ambafladeur; maar zei in deze moeijelijkheid van geeft •okter zelve tyd , dat hy niet en kon goedkeuren, dat zyne veizerlijke Majefteit een negende Keurvorftendom ter gunfte an een Ketterfchen Vorft had opgerecht : dat het te vreezen fond, dat de Proteftanten , door dit voordeel machtig gevorden , de Keizerlijke Kroon t'avond of morgen in eenige ndereFamilie, als het Huis van Ooftenryk, mochten doen •vergaan, enz. En op het vertoonendatden Hertog van Haiover,die met deze nieuSve Waardigheid bekleed was geworden; ;  MERCURIUS. o den, grootedienften aan het Ryk gedaan had, en noch dagelyksdeedj dat hy de voorgaande zomer veele Troupen na, Hongaryen had gezonden; dac hy 'er noch meer anderen meen-: de by tc voegen; en dat hy beflooten en beloofd had alle zyne krachten tot de verdeedigingdes Ryks aan te wendemantwoordde de Heilige Vader, dat alle die byffanden, al waren ze ook noch grootert niet te vergelijken waren met de Keurvorftelijke Waardigheid, die 'er de vergelding af was, enz. Inderdaad, hoewel \vy(a) hier voor, mifleid door kwaade berichten, gezegthebben, dat de Paus in d'oprechting van een negende Keurvorftendom lud bewilligd, zag men nu wel duidelyk het tegendeel : want de Heilige Vader, ten uiterften'er over geftoord, deed een Congregatie aanftellen, waar in dit werk overwoogen, en befloo.en wierd tegens deze nieuwe Verkiezing te protefteeren, even gelijk men gedaan had op den i6ften. November van den Jaare 1648. tegens de TractaatenvanMunfterenOsnabrugge, uit kracht van de welken men een achtfte Keurvorftendom had opgerecht, in-faveur van den Vorft Karel-Lodewyk , Paltsgraaf aan den Ryn, onder voorwending dat Innocentius de X. zyne bewilliging niet en had gegeeven tot deze vermeerdering van het getal der Keurvorften, en dat ten anderen die Vorft een Proteftant was. Waarlijk, 't was niet van het belang van hetRoomfcheHof, dat het getal der Proteftantiche Keurvorften vermeerderd wierd; en nooit zag men 'er grooter verbaafdheid,als wanneer men een achtfte Keurvorftendom had opgerecht , om deze Waardigheid in het Paltshuis aan den Ryn, ter gelegentheid der zaaken van Bohemen 'er af beroofd, te herftellen. Dit middel, inde WeftphaalfcheConferentien genomen om den Hertog van Beyeren, en den Vorft Karel-Lodewyk, Paltsgraaf aan den Ryn, te vernoegen, wierd van geheel Europa goedgekeurd. Nooit is 'er iets met meerder billijkheid gedaan : de zaak kon ook niet anders gefebikt worden: al de wereld snoeft het bekennen. Ondertuflchen liet echrer Innocentius de X. niet na tegens de Weftphaalfche Pacificatie in 't algemeen, en tegens deze nieuwe Oprechting in 't byzonder.te protefteeren, beftaande zyne Proteftatie in de volgende woor B dei 1693. fanuary. 'a) Ziet % '■ 'ïtu,^Dcü, tag 4ff. 1  ÏÓQJ. January. ïioteftatie Tan Innolentiu den X. tegens het Achtfte XeurvoiSeauam. i J i i 1 i i 4 4 i i 4 1 I io E ü R O P I S C H E den. Hetgetalvan dezeven Keurvorften des fyks, tertydts doorht* Apoftoliftb Gezag vaftgefield, », jumfo- bewilliging, en die van dm Heiligen Stoel, vermeerderd, en een achtfte Keurvorftendom tergunfte van Karel-Lodewyk , Paltsgraaf aan den Ryn, een Ketter, of gerecht : en men verordent veele andere zaaken, die bei febande is te ver haaien, xjeer nadeelig enfchadelijk aan de Rechtzinnige Religie, aan den Roomfcben Stoel, aan de mindere Kerken, en andere hiervoor genotmd. En boeWel d'Eerwaardige Broeder Fabio Bijïcbop van Nar da, onz.e e n des gem elden Stoels Extraordinaris Nuntius langs den Ryn en in Neder- Duirfebland, opentlyk^ uit on^en naam tn uit den naame van dengewiden Stoel, ten uitvoering onzer orders \ %eprotefteerdheeft-, dat die Artikelen op een roekeloozemanier beraamd zyn de door lieden, die'er de macht nut toe hadden, van geener waarde, y del, en onrechtvaardig waren, en overal voor z.odaniggehouden moe ft en norden; en dat bet aan al de wereld'bekend is, dat alle TranfatlieofPaclie, gemaakt wegens de Geeft ttyke zaaken ronder het Gez.ag van dengemelden Stoel, nul en vangeenige kracht en waarde is.» niettemin, op dat 'er tedaadelijkergeremedieerd mag werden in d'indemniteit van alhet boven ft aande , ellende daar in voorzien voloens icphcbtvanbetHardertukAmpt, aan ons-van boven toevertrouwd- ■ m houdende m de Tegenwoordigen voor volkomen tlfo en genoeg faam mgedrukl engemfèreerd den waaren inhoud en de 'Dagtekeningen der Vratlaaten van beide de Vredes, en alk s 'tgeen daar in begreepen ftaat 'elijkoot van d'andere dingen die alhier noodzaakt 1^ uitgedrukt en •ein/ereerd behoorden te weezen, even ah of^y 'er van v oord tot Woord ttnftreerd waren : Zeggen en verklaar en Wy door deze Tcgenwoordi'en, uit onze eigene btwtegmg, en onze zekere weeten'cbap en rype detberatie, mitsgaders de volheid'der Geeftelijke Mach', dat dejrrmelle Ar tykelen van eendter Tratlaaten, of van alle betden, enaÜeddn\credingen begreepen in de gizeide Tratlaaten, welke, op Kat iryt* mook mag weezen, de Katbolijke Religie, den Godltjken Dien ft 1 de 'aligheid der Zielen , dengemelden Apojlotychen Rom blaauW, en zonder kracht of Werking-, en dat niemandgehouden is de zeiven , of eenige van den zeiven, t'obferveeren, al waren ze ook met een eedbekrachtigd : en, wie het ookjmagweezen, beeft 'er immermeer toe kannen, of %al'er toe konnen verkjygen, of zicb aanmaatigen eenig recht, of aclie, offchjnbaare tytel, of recht van profcriptie, hoewel'er de bezitting ftdert langen en »nheugelij.ken tyduit Wasgevolgd, zonder eenige interpellatie of interruptie, of zonder 'er eenigen (laat aftemaakcnofgemaaktte hebben, en der halven de zeiven in eeuwigheid houden als niet zynde, of nooit %ynde geweefl, gedaan, en beflooten. Uit deze Proteftatien van Innocent ius den X. kan men zien , datdeRoomfche Stoel d'oprechting van een negende Keurvorftendom tergunfte des Hertogs van Hanover niet dan als onrechtmaatig kon aanmerken; dewyl de gemelde Paus de geene, welke met zo veel billijkheid in faveur van den Paltsgraaf aan den Ryn wierdgedaan, als zodanig aanmerkte: want al de wereld weet, dat., volgens de Ryksconftitutien, de Wereldlijke Keurvorften van vader op zoon, zo lang als 'er maar een by den.leevenden lyve is, in de Keurvorftelijke Waardigheid en het Keurvorftendom fuccedeeren. 't Is de fucctffie, die men de liniaalefucceffie noemt. Doch om tot andere dingen over te treeden. Sedert de verheffing van Innocentius den XII. tot het Pauf-] fchap was'er i onsweetens, noch niet een eenige Kardinaal1 geftorven : maar nu verftond men de dood van twee dezer Pre-1 laaten, byna te gelijk overleeden. d'Eerfte was de Kardinaal Veriffimo d'Alemcaftro, Groot - Inquifiteur van Portugaal, geftorven te Lisbon in de Maand December, tot het Purper verheven in het Jaar 1686. door Innocentius den XI. in die froote Promotie die'er alstoen gedaan wierd : en de twede, rangois Vifconti, onder het getal der Kardinaalen aangefteld in d'eerfte Promotie van Innocentius den XI. Hy was AertsbhTchop van Milanen, alwaar hy op den 7^». der Maand Ja- B 2 nuarj 1693. January. >oodv*n wc e Karde* laalea  January. Slechte Tombe van den Paus geeft gelegentheidtot een Latynfch Gedicht,(a) Ziet J Sm^Detl, ] ] ¥H Gra Art iz EURO PISCHE nuary kwam t'overlyden. De dood dezer twee Kardinaalen begon het gerucht wegens een nieuwe Promotie weder op te wekken j doch echter alsnoch zonder volkomene zekerheid. Wy hebben (^elders gezegt, dat de Heilige Vader order had gegeeven tot het oprechten van een zeer flechte Grafftede, waar in hy wilde, datzynligcbaamnazyne dood zou ruften. De prachteloofe Tombe, of liever het betel tot het ftichten van de zelve, gaf gelegentheid aan den Vader Commirius, Jefuyt, omeènLatynfcheOdctemaaken, inde welke hy den Heiligen Vader met zeer cierlijke en krachtige redenen van een zo treurig ontwerp, als het oprechten van een eigene Graf* ftede,trachtte af te wenden;de rampen van den oorlog beklaagde j en hem aanmaande tot zyn gezag in t werk te ftellen, om de Chriftene Vorften tot de vrede te brengen. Die de Latynfche taal kennen, zullen 't ons niet wandanken, dat wy dit Stukje alhier hébben ingelyfdj't geen wy ook aan onze Landts'enoottn zouden medegedeeld hebben , indien wy niet en hadden geoordeeld, dat hét in d'overgieting in Nederduitrche vaerzen een merkelijk gedeelte van de kracht en bevalligheid zou hebben verlooren. In der daad, de vertaaling van LatynfcheStukken valt zo gemakkelijk niet.alsfommigcn zich tvel inbeelden; en indien mende handen van deze en geene *oëeten had afgehouden, 't zou maar te beter zyn geweeft, Doch ziet hier de beloofde Ode. INNO CENTIO XIL Ponttfici Maxim». SledeTumuIofibi, uti facit, extruendo cogitet. Re'conciliatis Regibus, & pacato Orbe , non defore illi perenne Monumentum. iENDE Paflor Regibus, & Deo Ciaudifq. Oiympum clavc Pbtro data;.: umenfecundü, quifacilimanu Quajtantavitre tcfatias tenét, . veshabenas tkétisorbis, Prirnos utintcr regnihonores Ltrioqiie tuo re«ludis, Ip.fc tibi propjes fspulcrum? Urn*, .  mercürius. is Urnse, Innocenti, triftis imagine Augere luétus defiiie publicos; Et fata terrarum memento Stare tuis religata fatïs. Vides ut immani ardeat undique Europa bello. Mentibusefferis In mutuamconveriacladem Tela, lacefque f erunt dicats Chriftophalanges : non fine Cxlitum Horrore , facras flagitiis domus Ehcu ! profanatasnefandis, Atque fuos cineres querentum Impunè ventisludibriumdatos. Currunt in xquor fanguine turgidi Scaldisque, Rhenufque, & cruentis Membra virum laniata volvens ïfterfubundis. Jam , malè Sequanx Difcors, laborat nonreparabilli Incendio, expertus minores Eridanus Phaé'tontis ignes. Urbcfne verfas ,& viduos gemam Agroscolonis? ut mare, claflïbus Stridensfubambuftis, voraci Gurgite forbuerit remilïas Nautiscarinas?Nunctumidisquoqu( Vicina circum littora fluSibus Portatur, inmoremtriumphi, Naufragii miferandapompa. Hxc irretortisluminibus juvat Speérare, Reges ? nee pudor eft open Negaremundojam ruenti, jamque lua populos trahenti, Et vos, ruina? Prsecipitisgradum Urgerefatiparcite, publicx Si quaeftfalutiscura, pulio Long.è odio, invidiaque triiii. Vos ïaltem amicas jungitc dexteras, 0 certa Divum progenies; quibus Praegloria, prselceptri amorej Relligio, pietasquecordi. Quin ipfediétisconditionibus Compone natos tuo pater jure. Funeftate pacem jubente Arma cadent manibus volentum. NecLuüovicus, Marte licèt fuo Ubiquefelix, abnuerit prior Comastriumphalesoliva Potthabitis religare lauris. Anfallor? Eurisecccjugalibus Aftrxa puro labitur xthere, Terrasque defertas revifit: Quam niveum comitatur agmen Concordi'a, &fas, öcpudor , Scfides Ignara fraudum, grataque fauftitas, ' Gaudensque profudifle cornu Copia ruris opes benigno. Quacumque curru fc tulitaureo, Bellum reprcffis conticuitminis: Tortoique poft tergum revin&a Anguibus horriferis lacettos Nequicquam Enyo perfurit impotens.' ■ Unaque, majus fupplicium pati Damnata, Ditis fe fub umbras Hxrefis, impictasqviecondit. Tfta, iNNOCENri, temporibustuis 1 Miraclarerummaximus Arbiter Debetque, prteftabitque honorem Hunc etiam meritis rependet, Pacem ut tueri compofitam', & dia Felice Roma fas tibi fit frui.' AtpoftquamOlympojam receptuss Auxeris indigites bcatcs. fii 3.j  ?"»■ (a) Zie Stuk,* Kort bc gryp v*i JMolinu léven. (b)X,'rt Brief vjt£ deguihi. Pen ,jedrt, etehterde "Brieven Mêpendcdt Xetzm vut, den Heer 9nrntt. H E U R O P I s C « E rumprofepu!croquodftruis,a]tcrum Breviaue fiihi-erro,™[bi revin&us tergemM caput Stabis corona, Regibus ad pedes oanctitati Tu,e Utrimqueproftratisamorem Devoiiflïmus t« * „ Prxcipicnsrevocareprifcum. Devollfll«us J***- Com«i r1 „lt s, f. , In de verhandeling van de zaaken der voorbaande (a m«„j hebben wy eer loops^gefproken wegens dIZ Jn^c ruchten Mohnos, Hoofd vande Seéte der Ouiëtiften J u dewyl de meefte lieden niet ter deeg en weet^wieLe m ln,osgeweeftis,hoewelhygeruchfsgenoe^ Snen^ . Michiel de Molinos was een Spanjaard, van goeden en rvfrün ; huize. Hy wierdin d'Order dcr-pAc&^^omt^^S genoot nooit eenige Kerkelijke inkomft, involgen fcheen dat hy zich aan den dienft der Kerlc had toeglwyd, zonder' daar door een.g voordeel voor zich zeiven te belogen De ma merzyns.leevenswaSnaauwkeurig,en zodanig al? 't een Man van zyn beroep pafte. Maar hy mfakte^nooit fen gebru k va„ dZclZgrfen' Wdke 'mu dC R°0mfche KerI< S ^Orders derGecftel.jkenzozeerverhevenworden : engelijk hvleen metaan. Ook hield hy niet veel van die arme bygeloovigheden , welke van de Handeldry vers der gemelde Kerk u il worden gefteld HytegtfzicW^ Te;nb°rgeneGodgele erden, waarafmen de^yzondeïïe zaa ken, alzo het hier de plaats niet is om die te verhandelen %)5 "ders kan nazien. Terftondnadat hy in de PriefterlijkOrdt .wasaangenomen, fchreefhy eenige Werken van GodvVuch tigheid, ziende voornaamentlijk op de Befchouwelijke Jbn" dacht, diehyinSpanjenhadingedronken, enmSfolï' hen overbracht, met grooten yver om ze voort te planten In" het Jaar i.671. gaf hy 'er een uit onder de/naam van  M E R C U R I Ü S. is' U)ilGuidaSpiritualti waar door hy in uitfteekende achting geraakte byverfchcidene Prelaaten, die naderhand tot het Purper verheven vvierden, alsColoredo, Ciceri, en Petrucci 5 welker laatften hy zynen Timotheus noemde. Men bevond ook zelfs, datveele van de Kardinaalen in gemeenzaame kennis met hem zochten te leeven, en het geen geringe eer achtten onder het getal zyner vrienden gerekend te worden. Zulke waren Cafanata, Azolini, en Carpegna'; doch boven allen, de Kardinaal d'Eftrces, die een zeer naauwe verkeenng met hem hield. Maarhet volgende jaar zag hem in een noch veel grooter luifter : want de Kardinaal Odefcalchi tot de Paufelijke Waardigheid verheven zynde, onder den naam van Innocentius den XI. gaf deze nieuwe Paus terftond tekenen van zyne befcherming aan Molinos, doende hem huisvefting neemen in een der vertrekken van het Vatikaan; waar door hy wydersd'achting van al de wereld verkreeg : en zyn leerweg geraakte te Romen in zuïk een aanzien, dat, uitgezondert dc jefuyten, de meefte Biechtvaders de zelve volgden, enhunm Biechtelingen de Paternofters en andere dienftpleegingen lieten verwerpen , om hen zich aan d'oeffening van inwendig» Gebeden en het Befehouwend leven te doen overgeeven. Ei noch meergrocide dit aanzien door de vertaaling van eei FranfchBoek, genaamd (b) Pratiqtte facile pour elever l'amed/, ContempUion, door order van den Kardinaal d'Eftrées in hè Italiaanfch overgebracht. Ter zelve tyd fchreef ook de Vade Petrucci verfcheidene Brieven, en eenige Tractaaten, we eens den Beichouwelijken ftand. OndertulTchen begonden d Jefuyten en Dominikaanen,op den voortgang der Quiëiiuery in roer te geraaken : en wel konnende bezeffen, dat d Befchouwers wel haaft boven zouden dryvert,en hunne Biecht ftoelenverlaatenworden, vondenzygeen beter middel, 01 dienflagtevermyden, als Molinos met Kettery te betichtei Zybefchuldigdenhem dan wegens de verloogchening van d Drieëenigheid en de Menfchwording, om dat hy op een plaa: van zynen Geeftelijken Leidsman zegt, dat die God heeft, ec\Jeft ebreus heeft : hier uit kwaadaardiglijk inbrengende, dat d< %e kerwyae ftrekte om de Menfchheid van onzenZahgmaaki 169%. January, (a) dtGie/te- tykcLeids- m&n. 1 I l (b) Licht m*»itron» ' di ziel tot ér r itfehcuvving cp tl hejfen. > I. e i  1693. January. (a) Het£t- teefdergce- nen, die vcoi alle Religie muneenen godgel,.. vin. 16 EUROPISCHE te doen ver werpen. Zy zeiden ook noch , dat hy een vyand van het Gebed was, ter oorzaak dat hy beweerde , dat de volnaaktheid der ziel niet en beflond in veel van God te jpreeken, 0f op hem te denken, maar in hem hertgrondig te beminnen; ftfo-en tch 'fi" \ WAlV - Aftaan Zy"de', waarachli* ^) mitsgaders Jat hy van alle de Chnftenenonverfchillenden maakte, om dat hy'er by voegt, dat men zich niet en moet bedroeven, wanneer men ineemoe mifflag valt, maar 'er zyn voordeel mee doen. Deze en eenige andere befchuldigingen maakten zo veel geruchts, dat 'er d'Jnquifitie kennis af nam : doch voor alstoen vond het H-ilig Officie niets;tegens de Leere der C^iëntlen te zeggen; endePausgaf een Bisdom aan den Vader Petrucci, den y verigften van Molinos Leerlingen De Jefuyten meenden raazende te worden, en deeden heimelijk uitftrooijen, dat, dewyl Molinos een Spanjaard was , hy mogelijk wel van Joodfche of Mahometaanfche afkomft mocht weezen : doch dit belette niet, dat het getal ÏZ^Tf? daS t0tJag aanSroeide. De lafterinlen, welken de Jefuyten tegens Molinos, en zyne Difcrpelen, deeden verbreiden, brachten zeer weinig te weeg : degunftvan den Paus, en hunne eigene deugd, onderftSunden hen Zy heten het werk echter niet fteeken, en beflooten zich aan den Koning van Vrankryk te richten ; waarop de Vader la Chaifr hem xngeboezemd hebbende, dat, dewyl MoMn« eS" derzaat des Koningsvan SPanjen geboren was, ajle de Quiëtiften vyanden van de Franfchen waren , kreeg de Kardinaal d Eftrees , hoe grooten vriend hy ook van Molinos mocht weezen , order om hem aan te klaagenj 't geen hy deed. Hy vertoonde aan den Heiligen Vader, dat de gantfche wereld verwonderd was, dat hy een Godloozen en Deïft in het Vatikaan onderhielden hier op aanbood hy de Godloosheid en WDcïS ry van d.enPncuer.die tot daar toe voor eenHeilig had gegaan» tcbewyzen De Paus antwoordde, dat hy zich tan d4S nemoeft richten. De Kardinaal deed het, en vertoondeeen gePapierenvanMolinos, daar hy zodanig een uitlegging a„ gaf, als het hem beliefde. Hyzei, dat^olinoriSSl AyM waarachtrgegevoelenshadontdekti metbyvoeging, S"! dien hy zo lang zyn boezemvriend was geweeft, zulks mZr al-  MERC UR.IÜS. i7 'alleenlijk in lift en geveinfdheid had beftaan, ten einde zyne toeleggen te beter t'ontdekken. *t Zeggen van dezen Prelaat, maakte zodanig een indruk op den geeft der Inquifiteurs, dat: Molinos in den Jaare 1685. gevangen wierd gezet. Echter, hoewel de gevangeniflen van het Heilig Officie voor geenige anderen in doodelijke ongemakkelijkheden behoeven te wyken, wierd hy in de zyne ettelijke maanden lang heel wel gehandeld; konnendedePausdegenegentheid , welke hy hem altydhad betuigd, niet vergeeten. Niemand wift eigentlijk, waar hy mee wierd belchuldigd; en alle zyne Vrienden vleiden zich>dat hy zich gemakkelijk zou konnen verdeedigen. De zaak bleef byna twee jaaren in dezen ftaat : maar ten einde van dien tyd nam men ook den Graaf en Graavin Vefpiniani, PauloRocchi, Biechtvader van den Prins Borgia, en verfcheidene andere perfoonen, ten getale van feventig, onder de welken 'er waren vermaard door hunne geleerdheid en deugd, gevangen. In minder als twee maanden wierden meer als twee honderd Quiëtiften in d'Inquifi'ie gezet : en gelijk de Paus zelve met deze Kettery wierd beticht, ftuurdehet Heilig Officie Gelaftigden aan hein , om hem hier over t'examineeren, niet inde hoedanigheid van Opperpriefter, maar als een byzonder perfoon. De Heilige Vader antwoordde, dat hy onfeilbaar was, en met het Heilig Officie wat lachte. Ondertuflehen deeden d'Inquifiteurs door den Kardinaal Cibo eer Kreitsbriefaande Prelaaten van Italien fchryven, om hen tc verwittigen, dat'er aan verfcheidene oorden van hunne Bisdommen Vergaderingen gemaakt waren, in de welken men onderden dekmantel van den inwendigen weg en het Gebec van Ruftte leeren, verdoemelijke dwaalingen leerde. Mer examineerde te dier tyd ook eenige Nonnen, die hunne Pa ternofters, Getyboeken, Beelden, en al die toeftel van uiter lijke Godvruchtigheid der Roomfche Kerk, aan een kant had den geworpen, om zich aan het inwendig Gebed over te gee veni welke antwoordden, dat God akyd aan te roepen me woordelijke en getelde Gebeden was zich in gevaar (tellen va het zonder aandacht en yver te doemdoch men gebood aan de ze Dochters,met veele en fwaare dreigementen, dat zy die ma C nw 16*93. fauuari' T l t i x  I6QJ. January. (t) ten Pu- ttrm/ler van •vyftien tientallen. V I HETI £ K, De Doge Moioiini tot Capi- i tein-Generailaangefteld. 1 (a) Zitt 3 ] StukjADeel, } »7- j ( C j l t l z d h li g I t< Cl rS E U R O P I S C H E nier zouden hebben te verhaten; dewyl zy geenfins bevoegd en waren om nieuwigheden in te voeren. Daar wierden ook noch veele anderen gevangen genomen; en Molinos eindelijk verweezentot het overige zyns Ieevens in de kerker door te brengen,en alle dagen hetC/Wö en het vierde deel van he*'a)R0farïum te leezen: na dat men hem alvoorensinden Tempel van Minerva (werwaarts hy op een opene wagen, gekleed met zyn Priefterhjk gewaad, de handen gebonden, en een brandende waskaars 'er in, wierd gevoerd, hebbende een Dominikaan nevens hem)zyne gepretendeerde Ketteryen,en de Godloosheden daar men zyne Zedetucht mee befchuldigde,opentlijk had doenaffweeren. ° DE Republykhad al een tyd lang befpeuerd, dat, federt Jat de Doge Morofini het gebied over de Krygsmacht had neiergelegt, haare Wapenen geene progreflcn op d'Ongeloovi. yen hadden gedaan; weshalven zy dan, alzo men in den Groo:en Raad tot de verkiezing van een nieuwen Capitein-Geneaal moeft treeden (want den Heer Mocenigodoor den ongeukkigenuitflagder {a) Belegering van Moréa, immers men vil het hier op leggen,den oorlog wars geworden,had zyn'ontlaagmg verzochten was Podeftat van Vicenzagemaakr) zynde lemeerdergheid van ftemmenophem geval!en,liet verzoeken at dat hy deze laft weder op zyne fchouderen wilde nemen De )oge fchoof ze tot drie maaien af, ter oorzaak van zyne al te ooge jaaren, welke hem niet meer toelieten de zelve fatigues :verdraagen : maar de gantfche Raad luidtskeels geroepen lebfeende, datde Republyk in die dringende geftclhdeid der aaken dezen dienft van hem verwachtte, om alle de braave aaden, welken hy tot het beft en de glorie van zyn Vaderland ad gedaan, tekroonen , kon hy 'er zich niet langer tegenfteln, en antwoordde , dat hy gereed was om de weinige daen, welke hem noch te leeven ftonden, voor den dienft der .epublyk op te offeren; 't geen zulk een vreugde veroorzaak:,. dat al de wereld zich gewillig toonde om na zyn vermogen>t het voortzetten van den oorlog te fchieten : en allé gedach :n van vrede wierden uit de gemoederen verbannen. Maar nu.  MERCURIUS. 19 ou moeft ook de Stoet van dien Prins geregeld worden j ten xwelken einde men met d'Archiven te raad moeft gaan, om te weeten, hoedanig men zich gedraagen had, wanneer het Hoold der Republykhet gebied over de Legers heeft gevoerd. Men maakte dan voor hem gereed een zeer heerlijke Galey, van het getal der geenen welken men Badaarden noemt, ver^ mitszegrooter zyn als de gemeene Galeyen, en kleinder als deGaleaflen; zullende deRoeijers beftaan uit 400 man, gekleed in 'trood. Voegt hier by veertig Venetiaanfche Bombardiers, een Compagnie Gardes, ettelijkeHelbardiers, eea Compagnie Slaaven, gekleed in't rood > verfcheidene Stalknechten, twee SecretarhTen, twee Chirurgyns, een Aalmoeffenier, en twee Raadshecren, welke ieder 300 kroonet ter maand zouden trekken. Noch zou hy in zyn gevolg heb ben twaalf: vrywillige Edellieden i en, benevens dit alles,eet volkomen zilver Servies, 't geen de Republyk aan hem ver eerde, mitsgaders zooooo Sequinen, om'er over te fchikkei zodanig als het hem beliefde , zonder aan eenige rekenfchaj verbonden te weezen. f: «Uju , . De Cièraaden aan de Poort van het Arfenaal, daar men leaeri Jangen tyd aan bezig was geweeft, en die nu byna voltooic waren, verdienen hier ook wel een plaats, te meer dewyl z< ten voornaamften deele betrekking tot den Doge Morofin hadden : want, behalvenhet yzer Traliewerk, van een uit fteekende konft, muntten zonderling uit een Leeuw en Leeu win beide van hardfteen, van Athenen overgebracht; bene vcns'twaalf marmere Beelden, door Giovanni Pavin© gemaakt verbeeldende Hercules , Neptunus, Mars,deGerechtigheic enz. Onder het Pedeftal van den Leeuw zag men met groot letteren uitgehouwen. rRAMdSCUS MAUaOCENUS.PELOPONESIACUS.EXPUGNATIS ATHENI LEONUM SIMULACRA, TB.IUMPH ALI MiNU EPÏR.O DI&E K? ÏATRUM ^ASSTULir , FUTUR.A VENETI LEON1S, dü4 EU Ll'liT MISERV& ATT1CA, O^NAMlNTA. Dat is. Frtmtirm Morofmi, vanMoréa^ Athenen bemachtigd hebbend C 2 & 10-93. January. l l 1 ) ' Cieraaden aan deFooit , van het [ Aifenaa!. I e 5, P- S- ■ J 'fi  J69?. january. Aardbeevii.g in Ca labrien.Si | ciiiea,en . op 'tEiland ' Malta. , (i.) Ziet 3 Stu^, 3 Deel, 1 xig. \ 1 2 I X e c \ 2 c I 5 t v 20 EURO'FISCHE beeft dtmarmcre Leeuwenhuiden, die met een zcgenpraalende hand uit Epirusweggevoerdwaren, in z.jn Vaderland overgebracht; op dat de Cieraaden der Jttifche Mintrva ten pronk^ van den Venetiaanfcben1 Leeuw zouden dienen. De Leeuwin paalt met dit opfchrift. ATHENIENSIA VENETJS. CLASSIS TROPHAA VENETI SENATUS Dl CRI, ro IN NAVALI VESTIBULO CONSTITUTA. Dat is tf Atheenfcbe Zegetekenen der Venetiaanfche Vloot door 't bejluit' van den Venetiaanjïhen Raad aan den Ingang der Scheepswerf gefield» Gelijk wy (WjhiQr voor een wydloopige melding van twee \ardbeevingen, doch d'eene veel fwaarder dan d'andere, heb>en gedaan, als zynde gevallen die wel een byzondere opmerking verdienen, moeten wy ook niet vergeeten te fpreeken 'an d'ongelukken, welke door et n even diergelijke bezoeking. nCalabrien, 'tKoningryk Sicilien, en op het Eiland Malta vierden veroorzaakt, en merktekenen van zo fchrikkelijke erwoeflingen nalieten, dat de voorgaande Eeuwen naauwcijks ooit rampzaliger hebben uitgeleverd. Ziet hier, hoe de aak zich toedroeg. Des nachts tufTch^n den 7dtn. en 8ften. der Maand gevoelde' nen in het Lanclfchap Calabrien twee fwaare fchuddingen y raar af de laatfte, vry geweldiger als d'eerfte, een menigte an Huizen Kerken, en andere Gebouwen, over hoop fmeer» n een tamelijk getal van Menlchen deed fneuvelen. Doch eze ramp, hoe fwaar ze ook van d'ïnwoonders gevoeld mocht /orden, was maar een klein voorfpc 1 van 't geen 'er omtrent ter elve tyd in het Koningryk Sicilien kwam voor te vallen , door efchrikkelijkfte Aardbeeving daar men federt meer als t en Leuw af heeft gehoord: Meilïna begon ze tegevoden op den den.der Maand,ongevaar vier uurenna middernacht,doch ech<:r zonder dat 'er vooralstoen eenige merkelijke fchadedoor 'iei i v eroorzaakt,maar wel zodanig een verbaafdheid, dat de eefte luwoond. ter Stad uit vloodcn, en d'ove; igende reft van de.'  MERCÜRIU'S. ii de nacht met waaken en bidden in de Kerken doorbrachtenMaar den 11 dCB.tenz i uuren,wierd de gantfcheStad door een zo , fchrikkelijke beweeging gefchud, dat *er vier-en twintig Hui-: zen, daar onder eenige Paleizen, kwamen in te ftorten. Meeft alle d'anderen borden, of wierden anderfins befchadigdj en koftte dit ongeval dartig Menfehen het leven. De Gemeente, met doodfchrikbevangen, liep in aller yl na de Hoofdkerk, werwaarts den Aertsbiflchop zich had begeeven; hoorde aldaar de boetpredicatie; enontfingd'abfolutie : (welke dienftenookdoordegeheeleStadind'andere Kerken van de Priefters wierden verricht; waar na een ieder zich uit het gevaar trachtte te redden, en veldevvaarts vlood; terwyl de lucht door de vervaarlijke donderdagen, en het uitfehieten van blik» fem en weerlicht, zich niet als enkel vuur vertoonde. Doch hoe zeer de Stad Meffina ook befchadigd mocht weezen, was het echter noch heel weinig in vergelijking van de meeften der andere Steden van Sicilien : want* Faormina, Mafcali, Modica, Augufta, Catanéa, Siracufa, Carlentino, en verfcheidene andere Steden ,Vlekken,en Dorpen, ten getale van twee en-feventig , waren t'eenemaal verwoeft. Augufta, gelegen op een Halieiland ten Ooften van Sicilien, was, door het invloeijen van de zee , in een groot Meir verkeerd j ter zelve tyd als het Kafteel, met eenige vaten buskruid bekaden, doordeblikfem (anderen zeggen, door de nederftortendefteenen, die door het ge weid van op malkander te vallen vuur maakten) in de brand geraakt, met een afgrylelijk gekraak aan duizend (lukken wierd geflagen. Catanéa wierd t'eenemaal omgekeerd, en een getal van 16000 Perfoonen eensflags onder'de puinhoopen van de groote Kerk begraaven. Leontino, Franco-fonte, Vizini, IaMotta, Caftania,Chiaramont, Randazzo, Noto, Spacco furno, Motyca, Xich, Jaicis, S. Antonio , Jaicis la Cattina, Calata, Girona , ert verfcheidene anderen, te lang om te noemen, hadden byna hetzelve lot. Kortom, ditKoningryk, yooltaliaanfchemylen groot, was'er ten meerendeel door verwoeft, en van over de tooooolnwoonders, hier en daar onder de puinhoopen ol anders gefneuveld, behalven een getal van meer als :oooo- ge- G 3 kwet 1693. fgnuary.  January. 32. E U R O P I S C H E kwetiten, ontblootge\vorJen:by alle welke rampen zich ook noch deze voegde, dat de geenen, die zich uu deze elende hadden weeten te bergen, geen levensmiddelen hadden, zynde die te gelijk met hunne Huizen vergaan, en de voornaamfte Steden, daar ze van daan gehaald plachten te worden, t'eemaal verdelgd. TePalermoftortte, onder andere fchade, het Paleis van den Viceroy in; terwyl hy door zyne Tuin, en van daaropeenGaley, het leven reddede. De Berg Montgibel, die in de laatfte dartig dagen voor deze Aardbee ving geen vuur had uitgeworpen» 't welk men acht een der voortekens van die ongeval geweeft te zyn, was op drie plaatfen zodanig geborften, dat men de zee in een der klooven vyftien mylen ver kon zien. Eindelijk, de geftalte van dit Eiland was'er zozeer door veranderd, dat, mochtend'Ouden opzien, zy maar weinige merktekenen van het zo beroemde Sicilien,of vroeger genaamde Sicania en Trinacria, zouden vinden : zo veele Bergen waren Vakijen, Dalen Heuvelen, en Steden en Dorpen Meiren en Poelen geworden. Gelijk Mcffina minder befchadigd was, als d'andere Steden, en dat men hier te lande zeer bygeloovig is, deeden de Monniken, die zich van alles weeten te bedienen, ten tyde der Aardbeeving het gerucht loopen, dat de gelukzalige Maagd aan een Dochtertje van negen jaaren, haare Devotaris, geopenbaard had, dat zy door haare voorbede van haaren Zoon had verworven, dat de Stad Meflïna, welke onder haare befchermingftaat, nieten zou verzinkenj 't geen, hoe onnozel en blaauw het ook mag febynen, de gemoederen een weinig bevreedigde. Maar de voorbede van St. Agatha bezorgde het zelve geluk niet aan de Stad Catanéa, daar ze Patroones af is. Toen d'Aaardbeeving op het punt was van zich te doen gevoelen , liet de Zee den oever omtrent twee Italiaanfche mylen ver droog; 't welk het Volk zodanig verbaafde, dat fe terftond toevlucht namen tot de geene* die zy zich inbeeldden dat hen voor die fchrikkelijkegeeifelkon behoeden. De Hoofdkerk uitfteekend groot, kon den drang der toevloeijende Inwoonderen naauwelijks bevatten. Hier bracht een Kanonnik de Reliquien der gemelde Santinne: maar noch deze Reliquien,noch de  MEKCURIU& tf de gebeden der Patroeneffe, waren bekwaam om het rampzalig noodlot, aan deze Stad befchooren, teftutten. Zy wierd een oogenblik daar nagantfch en al omgekeetd, zonder dat 'er een eenig Gebouw in over einde bleef; en het getal der gefneuvelden rees tot over de aehtien duizend Perfoonen, behalven de gekwetften en verminkten welke van onder de puinhoopen gehaald wierden. Deze zelve Aardbeeving deed zich ook gevoelen op het Eiland Malta, doch veroorzaakte daar zo veele verwoeftingen niet. Men begon ze te bemerken op den s>den. der Maand,eerft met zachte, doch vervolgens met veel fwaarder beweegingen: den ioden.voelde men noch vyf of zes fchuddingemen den i idc«. was ze zo vervaarlijk, dat de Klokken van zelfs begonden te luijen, en men niet anders dacht of de geheele Stad zou verzonken hebben. Alle de Kerken en Huizen ftonden te waggelen : het Gewelf der Lieve Vrouwe Kerk van Pelar ftortte neder : en de Sacriflie vanSt.Laurens del Borgo wierd door de Steenen, welke van den Toorn vielen, ingeflagen. d'Oude Stad was zeer befchadigd. De Hoofdkerk , en een andere,» gantfeh nieuw, ter plaatfe daar men wil dat Paulus gepredikt heeft, gebouwd, waren zodanig geborften, dat men 'er federt geen dienft in dorft doen. Alle welke dingen zulk een verbaafdheid in hèt Volk verwekten, dat de Regtbanken ettelijke dagen geflooten, en in 't algemeen alle handel en wandel opgefchort bleeven. DeGroot-Meefter zou by deze gelegentheid byna het leven verlooren hebben : want zynde, toen de hevigfte fchuddingen der eerfte Aardbeeving zich lieten gevoelen^ opdejagt, fcheelde het weinig j ofhy waar met zyn Gevolg door een Rots, die zich opende, verbryzeld geworden. De fchade, op dit Eiland door deze Aardbeeving gefchied, wierd begroot op xooooo Ryksdaalders. Niettemin belette zulks niet, dat, dewyl het Eiland Malta gewoon is de meefte leevensmiddelen van Siracufa en Augufta te krygen, de Groot-meefter aanftondts, zo haaft als hy de tydingen van't geen in Sicilien was-voorgevallen had verftaan, en dat de voornaamfte Steden, daar d'Inweondershurt onderhoud uit moe^ ften haaien T verwoeft waren, eenige Gal ey en, met koornen an** Janmrp  Jjtiuary. VootnMmflc Aardbecvingen. a4 E V R O P I S C H E andere leeftocht gekaden, derwaarts ftuurde, om die rampzalige Volkeren t'onderfteunen : maar gelijk of den Hemel hunne verdelging had beflooten, d'eerfte maal dat de Galeven in de Haven van Siracufa meenden te loopen, wierd hen zulks door de donder, weerlicht, en blikfem belet. Zyftaken dan weder in zee; enzynde met mooy weêr ten twede maal derwaarts gekomen, zagen ze zich genoodzaakt door tegenwind te rug te keeren, en d'arme Siciliaanen in d uiterfte bekommering te karen. Dit Jaar fcheen het algemeene jaar der Aardbeevmgen te weezen. Men had ze byna overal gevoeld. Maar de Siciliaanfche, daar wy zo even afhebben gefproken, was een der verfchrikkelijkften , waaraf de Hiftorien melding maaken. Sicilien is 'er geweldig aan onderhevig, 't Was door een zelve geval, dat dit Koningry k eertydts van Calabrien wierd afeefcheurd, evenals het Eiland Cyprus van Syrien, en Ceilon en deMaldivesvan het vafte land van Indien. Maar dewyl wy hier van Aard beevingen fpreeken, zullen wy in 't kort de voornaamften, daar de Gefchicdenisfchry vers afmelden, overloopen.'t Is nu twee duizend zes- en-feftig jaaren,dat 'er zich een in Achajen deed gevoelen , die dit Landfchap byna t'eenemaal verwoeftte, en gevolgd wierd van overftroomingen, welke de Steden Helice en Buris, daar Ovidius in zyn vyftiende Boek van de Metamorphofis affpreekt, infwelgden. SI QUJS.RAS HELICEM ET BUR.IM, ACHJS.IDAS URBES, INVENIES SUB AQUIS; ET ADHUC OSTENDFRE NAUTA JNCLINATA SOLENT CUM MANIBUS OPPIDA MER.SIS. In 't darde jaar der honderd een-en-tachtigfte Olympiade wierd Romen drie dagen en drie nachten achter malkander gefchud, en Dyrrachium, benevens verfcheidene Steden vanCampanien, omgekeerd, 't Laatfte jaar van de twee honderd en fevigfte|„01ympiade wierden de meefte gebouwen vanTyrusen Sidonover hoop gefmeeten, en een groot getal van menfehen onder der zelverpuinhoopen begraaven Onder de Regeering van Bajazet den II. was 'er een Aard- bee-  U E ft C ü R I Ü S. 25 beevinetcKonftantinopolen, die veertig dagen duurde, met zodanig een geweld, dat'ernaauwehjks een uur voorby ging zonder vervaarlijke fchuddingen te gevoelen > invoegen dat Baiazet, omdeStadteherftellen, zich genoodzaakt zag een getal van tachtig duizend Werklieden te gebruiken. ]n het faar 1 180.verwoeft.te eenAardbeeving een gedeelte van deStad Napels: Ariano wierd 'er door ingeiwolgen, en eenige andere Steden t'eenemaal omgekeerd. In het Jaar 145*. yerhefte zich opdeZeevanAncona, met een duiftere wolk welke zich omtrent twee mylen ver uitftrekte, een zo fchnkkehjk onweer van wind, water, blikfem, endonder, dat de zee tot aan het diepfte van haare afgronden doorboorende, de baaren zo verwoedelijkopftooven, dat ze den Hemel fcheenen te dreigen ; 'teeeneen wyl daar na zulk een fchrikkehjken Aardbeeving veroorzaakte, dat het Koningryk van Napels voor eengrooi gedeelte verwoeft wierd, en geheel Itahen er doodelnfe merktekenen afdroeg. Een millioen van Huizen en Kafteelei wierd onder hunne puinhoopen begraaven, meer ais darti; duizend Menfchenverplet, eneengrooteBerg inhet Meird la Garde gefmeeten. JofephAcofta verhaalt, dat in Peru, 1 den Taare 15 81. een Aardbeeving de Stad Angoangum twe mylen van haare fteê vervoerde, zonder haar te verwoeften vermits het gantfche Aardryk van plaats veranderde. Ondc Araurat den IV. in den Jaare 1631. wierd de Stad Mecca mc haare Mofquée omgekeerd. Al de wereld heeft gehoord va d'Aardbeeving, voorgevallen in Valtellinain het Jaar löiS.e van die, welke zich Ac 1660 in Bigorre deed gevoelen, wa; door een groote Berg, dicht by dit Landfchap gelegen, 1 d'aarde zonk, enter zelve tyd met de wateren van een Meir b. del wierS Maar de grootfte en fchrikkelijkfte Aardbeevir was die, welke America van Africa en Europa affcheidde:wa, menleeftinTimeusvanPlato, dat men by zyne n tyd zeid dat 'er eertydts by de Kolommen van Hercules een Eiland ws Atlantisgeheeten, grooter als Europa en Afnca te /amen , geen door een fchrikkelijke Aardbeeving, en een Watervlo* ?anvier-en-twintig dagen, verzonk, en met de wateren d Zee bedekt wierd. IF.Siuk, L Deel. D «*- 1693. Januari', 1 > i r t 11 n ir n g vt ! > S, 't :d er T  January. SAVOYEN Confpiratie der Mondovezersenrdeju. 1 ] I I i t 'i i ( X ( l SWITSER2.A.NÖ. , f. *6" EUROPISCBE HET HofvanVrankryk, gewoon zich mee veele niet af te eerlijke middelen te behelpen, had door zyne Emiff'arifien nu weder te weeg weeten te brengen, dat die van Mondovi meenden af te vallen, en de Stad Coni in de handen des Konings te leveren, De tyd der uitvoering was alreedts beftemd. Men moeft op een Marktdag (wanneer zich een menigte van vermomde Krygsknechten, onder den dekmantel van,in Boe* rengewaad en anderfins, de Markt te willen bywoonen, inde Stad zou vervoegen^ een Poort door de Franfchen laaten vermeefteren : en het ftond gefebapen, dat den aanflag gelukt zouhebben. Doch gelijk het het gebrek van meeft alle Confpiratienis, dat ze van d'eene of d'andere kant komen uit te lekken, wierd deze ook, tydtsgenoegom'erin te voorzien, antdekt. Men verzekerde zich aanftondts van de voornaamften dergeenen, die'er deel aan hadden, en voerde ze na Turin : :n den Hertog, om de woeftheid dezer Volkeren te temmen * 'nhendelufttotafvaltebeneemen, ftuurde ettelijke Kryes.benden derwaarts. DeMarquis de Montfort, een der voorïaamfte Rebellen, en die d'orders zyner Koninglijke Hoovïeid niet had willen gehoorzaamen, wierdinsgehjks na Turin jevoerd. Gelijk men niet en twyfelde, ofhy zou wed erfland )ieden, zynde zyne onverfaagdheid genoegfaam bekend, vierd het Regiment van la Croix blanche afgevaardigd, om ïem gevangen te neemen. 't Liep 'er ook heet genoeg af : etelijke Soldaaten lieten'er het leeven : een van des Graavera Loonen wierd onder de voet gefchooten ; doch eindeiük liettegenftaande alle de tegenweer, de poort overweldigd* n de Graaf gevangen genomen. Zyn oudfte Zoon nam de lucht met omtrent honderd gewapende mannen, en drie minere Officieren van het gemelde Regiment, by ongeluk in hunle handen gevallen. MEN zag nu een Memorie, in de Franfche taalopgeftelJ,, tehelzende eenige aanmerkingen over den tegenwoordigen aatderCantons. Het Stuk is curieus; en gelijk wy voor als^ u, door het fcheiden der Vergadering te Baden, van de gemelde.  MERCURIU5. 27 melde Cantons niets te zeggen hebben, zullen wy de moeite neemenvanhetinhetNederduitfchoverte zetten, op dat er, ook onze Landtsgenooten, in de eerftgenoemde taal onerva- ; ren, den inhoud af mogen weeten. Ziet het dan hter. Memorie, gezonde» uit SmtferUnd, behelzende eenige aanmerkingen over den tegen!»oordigen fiaat van die Volkeren, en 'tgeen d'andere Mogendheden vanbenvereifchen. i r>Aar is niets zo licht als te redeneeren ; maar het valt befwaarlijk 'Urcchtmaatig te redeneeren. Wat het eerrtc belangt, daar toe behoeft men maar te konnenfpreekcn, veelvuurste hebben, en door de driften bewoogen te worden : maar tot het twede zyn lichten, onzydieheid en billijkheid van nooden. My dunkt, dat alle de gcenemwelke federthèt begin van dezen Oorlog over de zaaken van Switferland geforoken, of gefchreeven hebben, noch de noodzaakclijke hchten,noch d'onzydigheid, noch de billijkheid hebben gehad, om'er wel af te oordeelen. Degeènen, welke gaarne gezien hadden, dat.de Cantons met Vrankryk hadden gebroken, om dat zy 'er hun belang by vonden, brachten duizend redenen te berde, om tetoonen, dat ze 't behoorden te doen en ik heb tot hier toe niet gezien, dat men eens overwoog of ze t wel konden doen. Gelijk ik in het Land ben, endatik over de vyfuen jaaren in Switferland heb gewoond , heb ik alle moeite aangewend om den ftaat der Cantons t'examineeren, en my naauwkeur.g .jk van hunne beangen Onderrechten : en ziet hier 't geen ik noodzakelijk heb gevonden te weeten, omweltcoordeelenvan'tgeenzykonnenofniet konnen, en 't geen zy moeten of niet moeten doen. i Switferland beftaat uit dattien verfcheidene Rcpublyken, welke allemaal fouverain en onafhangend zyn; zonder door andere banden, als die van een onderling bondgenootlchap, met malkander verbonden te weezen : waar inzy zeer verfcheelendezyn van de Steden van Holland Bv voorbeeld : hoewel ieder Stad in haar gebied fouverain is ;on dertulTchen, zo d'eene weigert te doen 't geen d'anderen voor het ge meen beft goedvinden, konnenzy'er haar toe dwingen, gelijks zulk: ee'tvdts ten opzichte van Amfterdamis gebeurd. Zy hebben ook nod een gemeen louverain Hof, waaraan men wegens hctCivile en Crimi neele km appclleeren, van de meefte zaaken welke in de byzonden Steden geoordeeld zyn. Dit Hof beftaat altyd , en isdaadelyk zittende Dm is niets zodanig in Switferland Ieder Canton maakt een t eene maal afgezonderd Ligchaam; en alle die: Ligchaamen zyn door geen» gemeen Hof onder malkander vereenigd, maar allecnhjk door Land Sagen, werwaartszy hunne Afgevaardigden ftuuren, welke niet tegen t69j: fanuarjé i s f  January. 28 E U R O P I S C H E of boven hunne orders konnen gaan. De Vergadering gefcheiden zyn-de, isdegantfche eenigheid beflooten in de TraQaaten van alliantie die 'er onder hen zyn. leder doet zyne dingen byzonder, zo als hy 't raadüam oordeelt. Geen gemeen Hoofd ,• geene verbintenis om de wil der andere Cantons te volgen; geen recht om hen daar toe te dwingen, noch hen, indien zy ze niet willen volgen, den oorlog aan te zeggen. 3. Bchalvende Cantons, zyn 'er d'Onderzaaten en Bondgenooten der Switfers. Ik meen met d'Onderzaaten byzondere Steden , welke zichofaatieenCanton, of aan verfcheidene, of aan altemaal hebben gegeeven. Aldus behoort Laufanne aan het Canton van Bern alleen ; JYiorai aan de Cantons van Bern en Fryburg gezamentlijk ; Baden aan acht verfcheidene Cantons, enz. Nu, hoewel deze Steden afnangendezyn, en dat de Switfers zorg draagen om het hen in alle de gelegentheden te doen gevoelen, hebben zy echter byzondere Overigheden, en verfcheidene treffelijke privilegiën, waarom men hen moet ontzien, en welke maaken, dat men'erin dc gelegeflthcdcn niet alle de nood» zaakelijkebyftanden afzoukonnen trekken, vermits zy zekerlijk zouden opltaan, indien men hen met fchattingen wilde belaaden, voornaamentlijk dewyl 'er niet een van die Steden is daar men Garnifoen in onderhoud. Men zou ook ten andereu niet konnen gelooven, hoe veel alle die gemeene belangen, welken een Canton heeft met een, twee ofdriezynerGebuuren, en dezen weder met anderen, de Cantons tot onderlinge inzichten verbinden. Deze combinatiën, om zo te fpreeken, byna oneindig zy nde, kan men zich naauwelijks inbeelden, tot hoe veeIe byzondere en ook zelfs verfcheidene menagementen , of ontzieningen, het ceneCanton ten opzichte der anderen gehouden is. Alle deze menagementen zyn noch befwaarlyker door het onderfchcid van Religie, daar ik in 't gevolg af zal fpreeken. Het Canton van Bern bezit, zodanig een Stad, daar niet een menfeh van de Religie is. Even eens i$ het ook met dat van Fryburg. Deze twee Cantons bezitten 'er gezamentlijk, waar afd'Inwoondcrs ook van de twee Religiën zyn. Zy ftuuren 'er beurt om beurt Gouverneurs, welken zy Bailjuwcn heeten : en men moet zien, hoe veel deze veranderingen de gedaante der zaaken veranderen, 't Geen aanmerkelijk is, isdat, 't zy dat de Katholijken ftouter zynalsdeProteflanten, 't zy dat ze door andere grondregelen werken) als het de beurt van den Katholijken Bailjuw is, hyaltyd zyne rechtenin faveur zyner Religie wat uitflrekt 't geen onderlinge jaloufyen, haat; en- wantrouwen onder den Souverain en het Volk veroorzaakt: 4.. Daar zyn de Bondgenooten der Switfer?, als by voorbeeld , Gelieve, Neuf-chatel, Confiants-, SsGal. Nu zyn'er twee zeer gewichtige dingen over deze Bondgenooten aan te merken. Het eerde is, dafcie meeilen van hen den by.ftandder Switfers grootelijks van nooden hebben „  merc ürius. m ben, maar niet in ftaat zyn om hen op hunne benrt heel groote byftanden telecnen : zulks dat die Bongenootcn hen meer tot lalt, als tot voordeel {trekken, 't Zyn Plaatfen op hunne grenzen, diezy, hoe zeer het henooktcgendeborftmagflooten, gehouden zyn te handhaavcn , öm 'er machtiger Gebuuren, maar daar ze gantfeh geenvoordeel aftrekken, van af te wyderen. Het Canton van Bern . by voorbeeld, trekt niet eene Huiver van Geneve, en is echtergchcuden altyd twaalf duizend man gereed te hebben, om haar, in geval van nood, by te fpringen. 't Iswaar, dat het ze niet daadelijk onderhoud; en waar van daan zou 't het ook haaien om het te doen ? maar ze (laan altemaal op de rol, zonder dat'er een eenige aan ontbreekt,en moeten altyd voorzien zyn met wapenen en een zekere quantiteit van munitiën , om op het eerfte fein tot den optocht gereed te weezen. Deze feinen zyn houthoopen3hier en daar op verheevenc plaatfen door gantfeh Switferland opgerecht, zulks dat men van d'eene altyd een andere aan ieder zyde kan zien. In geval van alarm fteektmen'erdenbrandin,- en in minder als zes unren is men, by voorbeeld, vyftig of feftig mylen van Genevc verwittigd van 't geen 'er om- ^Detwede aanmerking, welke men ten opzichte van deze geallieerde Steden moet maaken , is dat ze niet altemaal Bondgenooten van alle de dartien Cantons zyn : 'tgeenook nochaanwyft, hoe fouverain en onafhangende ieder Canton is. Wat de Vereenigde Provinciën belangt, ik meen, dat, die Bondgenoot van eene Provincie is, ook Bondgenoot van allen is. Maar in Switferland zyn Steden en Vorften, die maar Bondgenooten met een eenig Canton zyn, anderen met twee, met dnc; met vier, eneenigen, maar in klcinder getal, met alle dartien. Ondertuflehen zyn de dartien Cantons Bondgenooten onder malkander, en gehouden zich onderling te verdeedigen. Wat gebeurt daar uit ? te weeten, dat, als een Vorft, of Stad,, die geen Bondgenoot van de dartien Cantons is, in gevaar ftaat van door iemand haarer Gebuuren aangetafl te worden, en dat de Cantons, welke haare Bondgenooten zyn , haai willen verdeedigen; zodegeeneu, die in dit Verbond niet zyn begreepen, hunne rekening in dien oorlog niet vinden, verklaaren zy aar d'andercn,dat zy zich zullen wachten van'er zich in te wikkelen,of dat zj hen zullen verhaten, of ook zelfs zich tegens hen verklaaren. Aldus toen Vrankryk een gefchil maakte met Geneve, ter oorzaak van zeken Tienden, en dat de Cantons, haare Bondgenooten , daar Katholijkei onderzyn , zich haare verdeediging wildenaantrekkemlieten d'anderei hen aanzeggen, dat ze zich zonden wachten van zich lichtvaardiglijk n een oorlog te wikkelen .• dat, indien ze het deeden,- zy maar haddei tedenken om zich ,zoals ze't beft oordeelden ,|te verdeedigen; maar da zy zich niet in hunnegefchiïlen zouden fteeken. Men moet maar wee Jen, dat diergelijke Verbonden in een zeer groot getal zyn, maar da het minfte getal is van de geenen welke aan alle de Cantons gemeen zyn D- 3. « L t V \ if r v-  i6Q3ffanuary. 30 EUROPISCHE om te bcgrypen , hoe veele gelegentheden van difputen en gefchillen dagelijks onderdie Volkeren ontftaan, en hoe voorzichtig men moetweezen om de zeiven te fmooren. J. Van de dartien Cantons zyn vier Proteftantfche, zeven Katholijke, en twee half en half. De Proteflantfchen zyn zonder tegenfpreeken de machtigden; de wy 1 ik oordeel, dat het Canton van Bern alleen meerdere en betere landeryenbezit, als alle de Katholijken te famen. Maar drie redenen balanceeren deze macht geweldig. d'Eerfle is, dat de Proteftantfche Cantons^ zo men 'er Zurich af uitzondert,veel gelegener leggen om aangetaft te worden, als de Katholijken; invoegen dat de Proteflantfchen de hulp der Katholijken veel meer van doen hebben, als de Katholijken de hulpder Proteflantfchen. Ten 2den. zyn de Katholijken veel beter onderfteand, als de Proteflantfchen; dewyl alle de Mogendheden, die hen omringen, van hunne Religie zyn : daar in tegendeel de Proteflantfchen geen byftand konuen krygen, als van zeer verre. Ten ?den. enlaatften, zyn'eraltyd twee groote pretexten om de Proteflantfchen aan te taften, welken men niet en kan hebben om den Katholijken zulks te doen. Het eerfte is, dat ze de Gecftelijke goederen aan zich hebben getrokken, cndcBiiïchoppen verdreeven. Wat heeft men niet al aan deBafelaarengedaan, ter oorzaak van hunnenBiflchop, die te Porentrureh'deert? En hebben we niet over negen of tien jaaren gezien., dat men uitdrukkelijk een der v.ermogendfleu van het Canton van Fryburg tot Biflchop van Laufanne verkoos,- op dat deze reden, gevoegd by het groot getal van andere zaaken welken deze Staat met dien van Bern te bcflechten heeft, in tyd en plaats zy haaren flag konde doen ? Het twede pretext is,dat men ziet,|dat byna niemand als de Proteftantfche Cantons, en onder hen het Canton van Bern, veroverde Landen bezitten : want 't geen'er dat van Fryburg afheeft is van weinig belang. Maar Bern bezit het gantfche Land van Vaux, 't geen zich, van de Poorten van Geve af tot aan Morat, meer als twintig mylen ver uitftrekt; een land volkomenichoon en goed, veroverd op den Hertog van Savoyen, dat's te zeggen, op een Katholijken Vorfl. Ik zal niets zeggen van de Katholijke Cantons in 't algemeen; maar ik moet een woord of twee fpreeken van de geencn, die half en half zyn, welke, hoewel niet zeer confiderabel in zich zei ven .ten opzichte der anderen, echter een rampzalige appel van tweedracht zyn, eneendoodclijk middel van verdeeldheid, 'twclk de geenen, wier belang begeert dat de Cantons niet vereenigd zyn, in eeuwigheid in't werk zullen ftellen. Het gebeurt, by ongeluk, gelijk zulks gemeen is in de plaatfen daar de Volkeren ter zaake der Religie verdeeld zy n,dat'die van deze Cantons» ieder van hunne kant, veel yveriger, en veel jalourfer van hunne gevoelens zyn, als in d'ander.e Cantons. Dit veroorzaakt 'er geftadige verdeeldheden, welke gekweekt worden door de geenen, die'er hun#e rekening by vinden,en alle d'andere Cantons in het gefchil wikkelen. Daar  MERCURIUS. as Daar is, onder anderen, een twift onder hen , daar men mogelijk het eind niet at zal zien , als met het eind der Republyk. Vande twee Partyen wil de eene, dat menalle de Hemmen van wederzydein den Raad zal tellen , en dat de deliberaticn by meerderheid van de zclven genomen zullen worden : en d'andere pretendeert, dat de Raad behoort te beftaan uit een gelijk getal van Raadsheeren van beide de Religiën. Ditgefchil zou byna de ruïne van geheel Switferland veroorzaakt hebben,- en mogelijk zal het die noch eindelijk veroorzaaken. Na deze aigemeene confideratien over alle de Cantons, moet men ook iets zeggen over de voornaamften van hen in 't byzonder. 6. Ik begin met dat van Bern, omdat, zo'theteerllenietenis, het ten minften het machtigde is : maar ik verwittig voor af, dat ik niet van voorneemen ben het onderwerp op hetaldernaauwftc uit te pluizen.Myn oogmerk is, alleenlijk tefpreeken van'tgeen omtrent dc tegenwoordige zaaken in overdenkingkan komen. Dit Canton is, zonder tegenfpreeken , fterk en machtig. Het kan in korten tyd by de vyftig duizend man op de been brengen. Het Land, 't geen het bezit, is ryk en overvloedig; en hoewel'er geen koophandel is, kan het echter alle zyne Gebuuren ontbeeren, wegens de dingen welke tot het leven noodzaalijk zyn. Zelfs heeft het die voorzorg gehad, dat, weetende dat het Koorn de noodigffe van alle waaren is, ende Wyn en minder noodig, en minder profytclijk wanneerzeinal tegrooten overvloed is, het niet alleen belet heeft, datmcndeWyngaarden in zyn gebied vermenigvuldigde; maar ook zelfs alle de geenen, welke federt een zekeren tyd geplant waren, heeft doen uitrukken, om het getal der Landeryen, bekwaam tot het voortbrengen van Koorn, niet te verminderen. Dit Canton heeft veeleTroupen in den dienft van Vrankryk, gelijk ook een goed getal van Officieren, 't Kan niet weezen , dat alle de Officieren, welke meeftendeel hunne Maagen in den Raad van Bern hebben , en fwaare penfioenen van Vrankryk trekken, niet eenige influentieu op de deliberatien van den Raad zouden hebben. Maar rond uit, die influentien zyn zo krachtig niet, als veele lieden zich wel inbeelden: en ik heb'er twee overtuigende bewyzen af. Het eerfte is, datditalles niet belet heeft, dat ze dc wervingen in hun Land op halsftraf hebben verbooden. Zelfshebbenzy'ergeenewillentoeftaanvoorhet Regiment Gardes, 't geen een Ligchaatn is, 'twelk, na'tfchynt, geprivilegeerd behoorde te weezen. Men heeft'er Capiteinen van dit Regiment gantfche jaarcnomzienfolliciteeren. en geen recruten konnen verkrygen, als op voorwaarde dat ze affcheid zouden gceven aan zo veele Soldaatcn, alszy 'ernieuwen medenamen. Het blijkt uit het geen, 't welk in de Vergadering va n Baden gepaflèèrd isdat ze alsnoch in het zelve gevoelen volharden. Myne twede reden is, dat de Berners voor het meeftendeel zeer ryk zynde, en ook noch het middel hebbende om rykcr ie worden, doorde confiderabcle Bailjuwfchappen daar ze Gouvctnc-urs af 16ft. January,  Januarji. 32 EUROPISCHE gemaakt konnen werden, en daar'er onder zyn die honderd duizend ponden in zes jaaren opbrengen , na hunne Familiengeduurende al dien tyd braafgemeft te hebben, minder nood hebben van door de Franfche Louizen gewonnen te worden, als de geenen die in kommer en armoede leeven : behalven dat'er veel grootcrfommen zouden moeten wec2en om hen in bekooring te brengen. Ik beken, dat dit Canton dikwils inzichten voor Vrankryk gehad heeft; daar men het over heelt geblameerd. Maar men moet betrachten, dat het het meed van allen heeft te.verliezen ,• dat het dartig mylen open landts bezit, mitsgadersveroverd Land > *t geen ten allen tyde aangetaft kan worden : wiezietniet, dat deze beweegreden krachtig genoeg is om het Canton van Bern tot eenige ontzieningen aan te dryven? Het Canton van Frfburg word t'eenemaal door de Jefuiten geregeerd, en is by gevolg zeer diep in de party van Vrankryk gewikkeld. Het bezit veroverde Landen in het Land van Vaux : maar ik twyfel, of het dit welis, waarom het altyd zo wel met de gemelde Kroon tracht te daan. Eer zou het verhoopen in een wanorder by den buit der Berners te profiteeren, als het wel vreeft ontbloot te worden van 't geen het bezit. Zyn macht is op ver na zo groot niet, als die van Bern; doch echter confiderabel genoeg. Solotburn is van gelijken zeer diep inde belangen van Vrankryk gewikkeld. d'Ambafladeurs van die Kroon, die'erfedert langen tyd refideeren, hebben alle de noodzaakclijke gelegentheden gehad om 'er Schepfelentcmaaken : en men kan zeggen, dat zy 'er de geeften genoegfaam zodanig toe gefteld vonden, als zy ze begeerden. Veel icheclt het, dat het met Lucern zodanig niet gelegen is. Dit Canton mag met alle recht voor het redelijkde van de Katholijke Cantons gehouden worden; gaande recht in alle zyne deliberatien; kennende zyne belangen, gelijk ook die van het Switferfche Ligchaam j en arbeidende uit alle kracht om 'er dc vrede en eenighcid te handhaaven. Het komt het gemelde Ligchaam heel wel, dat dit Canton het machtigde van alle de Katholijken is j endatd'anderen van de zelve Religie ecnigermaaten genoodzaakt zyn des zelfs bewecgingen te volgen. Indien iulks niet en was, Switferland zou geen vier-en twintig uuren in vrede Weezen. Het Canton van Zurkh, 't geen het eerde van allen is. is machtig. De Magidraat onderfcheid 'er tien niet zo zeer van d'Onderzaaten, als te Bern : en in plaats dat den Eerden Avoyer van Btrn zich altyd zodanig gedraagt, dat men weet wiehy is; zou men dikwilsgroote moeite hebben om den Eerden Burgermeeder van Zurich uit den minden Burger t'onderkennen. d'Overigheid word'er echter zeer wel gehoorzaamd, en ook bemind. Het Volk leeft'er op zyn gemak, en is by gevolg niet heel bekwaam om armoede of kommer te lyden. Het gaf'cr on-  MERCURIUS. 33 onlangs een blyk at met het hoonen van een opcnbaaren Miniftcr, dien het belchuldigde wegens de fchaarsheid derGraanen : maar de Magiftraat gaf hem alk de voldoeningen, welken hy kon begeercn.De KoophïïddbloeitteZorich; en by gevolg is de Stad ryk 't s buiten tcgenfpreeken het Canton, daar Vrankryk dc minfte Scheplelen heeft. Het ontziet die Kroon ook niet veel, en zoekt noch verwerpt haare vnendfchap 't Is waar.dat hét een der geenen is.'t welk het mmft heeft te vree* zen In een woord, men kan zeggen, dat het Canton van Zurich zodanig is als de Bondgenooten het altemaal konnen begeerenjbemoeijcn. de zich niet met de zaaken van een ander,en onderhoudende een naauwkeurige neutraliteit. , , Het Canton van Schaften is machtig. Het volgt genocgfaam de beweegingen van dat van Zurich, daarhetGebuurat is; en by gevolg is 'crdeMagiftraatnictFranfch. Dit Canton is confiderabel, daar in da het een poort is om uit Duiifchland in de kleine Cantonts te treeaen : et als het de PalTagien wilde fluiten, zouden deze Cantons genoodzaak weezen den oorlog'er aan te verklaaren, of, by gebrek van koorn ,vai honger moeten fterven. Bafel legt in de keel van den Wolf. 'tls een groote Sttd zonder ver weering en daarenboven niet ecnig onder zich zelve. De Koophande bloeit 'ér meer, als in eenige Stad van Switferlandjweshalvend Inwoon ders zich niet zeer en bekommeren met dc zaaken van Politic, als er d Negotie maar altyd mag gaan : en mogelijk dat'er, onder deze voor waarde, veele zyn, dien het niet hard zou fcheelen, of zc een andere Meeftcrkreegen. TT r , 'k Zal maar een woord van alle de Veine Cantant zegge n.Hun nefwak heid maakt hen geheel in hunne ge voelens,evcn als ot zy daar door hunn Souverainkeitenonafhangendheid wilden doen gevoelen. Ten andc ren demeeftennictalsDorpenzynde, heeftdeSouvcrainzo wat Boe; fche'geneipdheden : eniktwyfel, of'er veele zouden weezen, die c proef van een beurs met goude Louifcn zouden konnen uitftaan Zy ma; kenfomtydts veele lieden, redelijker als zy, raazende; en zyn zo b kwaam om de verdeeldheid in Switferland t'onderhouden, als ono< kwaam om 'er de vrede en eenighdd te handhaaven. 7. Maar't geen ik tot hier toe gezegt heb, is niet genoeg om een net fchets van Switferland te hebben. Men moet ook noch weeten, dat' de Particulieren tamelijk ryk zyn ; maar het Gemeen uitfleekend arr De reden'er af is, dat'er d'Onderzaaten geen duit aan impoft beta len, hoedanig die ook mogen zyn. Indien 'er het Gemeen iets heei 'tzvnd'inkomften van eenige Domainen, die in geen groot getal zyi en waar af noch het befte gedeelte inde beurs der Bailjuwen gaat. Al w het Volk betaalt, zyn de Tienden, daar men de Gceftehjken af ondc houd, mitsgaders de Heerenrechten en eenige Erfpachten, welke by altemaal aan byzondere Heeren komen. Noch is 'er meer, te weete IV. Stuk. l.Deeh E ^ c January. 1 c 1 l 1 e e 1- e :r 1. 1t,1, at rm at  ■January. (a) ^tnittn Keggen, dat het de gouverneur v*n oiigll was, 34, EUROPISCHE Jat men zelfs in den nood hen niet metdeze ofgeene importen zou durven belaften. Overcttelijkejaarenzoude Republijk van Bern byna het onderfte boven gekeerd zyn geworden , alleenlijk om dat ze eenige Stuivers, welke niet van de vereifchte waardy waren, wilde afzetten. De Boeren ftonden op; toogen recht op Bein aan r om het te vermeefleren; en hun aanflag zou gelukt hebben, indiende Studenten , dieter wapen waren gcloopen, hen niet ftaande hadden gehouden aan een brug, daar ze over moeiten. Zietdaar dan, waarin alle hunne toevlucht beftaat, tenminften voor zo veel het Canton van Bern betreft, daar ik *t beft af onderrecht ben. Ik acht, dat het elders byna eveneens is. Alles, 't geen bekwaam is om de wapenen te draagen, is verdeeld in drie Ligchaamen. Het eerfte en kleinfte is het geen ,'t welk zy de Byftani van Geneve noemen; als zynde het getal, 't geen zy volgens de Traclaaten gehouden zyn aan die Republijk, wanneer ze aangetaft: mocht komen te worden, tebefchikken. Hettwede, veel talryker, beftaat uit degeencn,diemcnhetU/r/cW, of'd'Vitgezecbten, noemt, welke verordend zyn om aanlfondts toe te fchieten daar de gelegentheid het vereifcht, gelijk ook opdegrenzen,zoze van de vyanden aangetaft worden. Het darde is dat van de Reftanten, die in het Land moeten bly ven, om, terwyld'andercn te veld trekken, de Steden, Vrouwen, en Kinderen te bewaaren. Alle de geenen van deze drie Ligchaamen zyn op de Rollen aangetekend; en als'er een fierft, word'er weder een ander in zyne plaats genoemd. Men doet'er van tyd tot tyd een a'gemeene revue' over : en deze revuën zyn menigvuldiger, na dat zich de krachtigfte fchyn van oorlog opdoet. Men moet bekennen, dat deze gantfcheKrygsmachtfchoon, en wel gewapend is. Maar, men mag'er afzeggen wat men wil, hoewel de meeften in Vrankryk gediend hebben, en dat menzedikwils genoeg exerceert ■ als men geregelde Troupen in de wapenen heeft gezien, d'order die ze onderhouden, en de manier van de commandementen uit te voeren, moet men deernis met deze Militie hebben : en zo het waar is, dat de meeften wel eer het Krygsambacht hebben gekend, moeten 2e*t wel dapper hebben vergeeten. De Switfers hebben in hunne koffers daar ze de geenen, diezy het Uitfchot noemen, zes maanden mee konnen betaalen. Dit geld word nooit afgewend, om wat oorzaak het ook magweezen; en aan de fterkfte oorden des Landts bewaard. Maar het is een dood geld, 't welk hen geen voordeel doet, en daar ze zo jalours afzyn, dat men niet zou durven voorflaan 'er aan te raaken. 't Is zeven ofachtjaaren, dat de Gouverneur van het (a) Kafteel Chillon, in het Land van Vaux, daar men'er een gedeelte af bewaart, eenige fpécien 'er af verwiffelde. Hy verloor 'er zyn ampt door; cn indien hy niet vcrmaagfehapt was ge weeft aan d'aanzienlijkfte Perfooncn van Bern, 't zou hem het leven gekoft hebben. J3ehalven deze Troupen, zyn'er eenige Heeren, welke wegens de Lee-  MERCURIUS. 35 Leenen, die zy bezitten, gehouden zyn, den een eenen, den ander twee, de darde drie Ruiters, van paarden en monture voorzien» te befchikken. Maar de Switferfche Ruitery is zeer elendig; behalven dat ze, wegens alle de Cantons, naauwelijks vier of vyf duizend man kan uitleveren. Daar zyn weinige fterke Plaatfen in het gantfche Land, en noch minder Garnifoenen. Ik geloof niet,dat geheel Switferland drie duizend man geregelde Benden, en diedaadelijk op de been zyn, onderhoud. Al'het Land in 't generaal kan niet voedfel genoeg voor alle d'Iuwoonderen befchikken, zelfs niet ten tyde der befte oogften; vermits 'er geen volkryker Land in de wereld is,en dat het meer Wey-als Koornlanden heeft. Al hun inkomft beftaat in Paarden en Kaas. 'k Weetniet, dat'er andere Waaren van belang van daan komen. En noch is het getal der Paarden heel klein. Men kan daar uit oordeelen , hoe gering ü'mkomftcn moeten weezen. Indien d'Inwoonders tamelijke goederen bezitten , 't is om dat ze met geenige fchattingen belaft zyn, en byna geene koften maaken. Men zou noch veele andere aanmerkingen over den ftaat en het beleid der Switfers alhier ter neder konnen ftellen : maar dezen zyn genoeg om de reflexien, die ik nu gaa maaken over het geen de Mogendheden, welke tegenwoordig in oorlog zyn, van hen vorderen, t'onderfchraagen. Ziet daar het eerfte Deel dezer Memorie, waar af wy het twede, om de zaaken van deze Maand niet al te verre buiten ons gewoonlijkbeftek uit te rekken, in de toekomende zullen laaten volgen. HET Negende Keurvorftendom had zogemakkelijk niet doorgedrongen konnen worden, ofdaarontllondenhier over noch al deze en geene fwaarigheden. Men had op den (a) 17^. Oftoberdes voorgaanden Jaars, noopende d'oprechting van het gemelde Keurvorftendom in faveur des Hertogs van Hanover, te Regensburg in het Keurvorftel.Collegie een Refolutie genomen j tegens de welke nu de twee onderftaande Verklaaringen (alseene van zynerKeizerlijkeMajefteits wege, er d'andere wegens den Keurvorft van Ments, tot nader verlichting, ingeval deRoomfch-Katholijke Linie van'tKeur-Paltfche Stamhuis kwam uit te fterven, dat alsdan de fucceflle aar de naaft - Vermaagfchapten der Augsburgfche Confeffie zo"J konnen vallen; gezien wierden. 3L 2 J&i 1695. January. DUITSOK-" LAND. Swaaiighc- den om. tient htt Negende Kcuitoi- fteodem. (a) Ziet 3 ituk1 ;  36 EUROPISCHE Keu.?- Keizerlijke Verltlaaring ever het Keurvorftelijk^Befiuie wegens Hanaver, beneffens de Kroon-Sweedens Interefi, wegens bet Paltftfchc Stamhuis. AAnzyrt Roornfche Keizerlijke Majefteit, onzen Allergenadigften Heer, is in onderdanigheid voorgedragen, hoe dat aan zyn Koning!. Majt. van Swedcn deClaufuIe, in'tKeurvorftelyk Befluit van den 17 Oclober dezes ten einde loopenden Jaars, wegens het negende Keurvorftendom, vervat, (namelijk , dat by afgang der Keur-Beyerlche en Keur-PaltfifcheKatholifche Linie, enzodikwils ook de meerderheid van (temmen der Katholijke zydein 'tKeurvorflelijk Collegie op de zyde der Augsburgfche Confefïïons-vcr wanten foude mogen komen te vervallen, alsdan ook weder een nieuwe Katholijke Keurvorft zoude ingevoerd worden) eenigfins nadenkelijk is voorgekomen; dewyl zulks dus zoude konnen uitgelegt worden, als of daardoor des zelfs Koninglijk Huis, ofdiedcr Augsburgfche Confeffie toegedane Vermaagfchapten, als wanneer de orde der fuceeffie in de Keur-Waardigheid op haar zou komen te vervallen, daar van zoudenuitgeflootenzyn : weshalvenzyn Koninglijke Majt. van Sweden daar over een Verklaring van zyn Keizerl. Majt. verzocht. Ennademaal hoogftgemelde zyn Keizerl. Majt. wel verzekerdis, datdc intentie der Heeren Keurvorften niet geweeft is, noch zyn kan, door het bovenverhaalde aan Sweden, of de Vcr~maagfehapten van de Augsburgfche Confeffie, in hun ter Keurvorftelijke Waardigheid competerend recht in 'tminfte te benadeelen ; zo verklaart de zelve ook hier nevens, en uitkrachtedezes, datmenaan deze kant immers zo weinig diergelijke iwentic by dit werk ooit gehad heeft, of hebben zal : maar by aldien zulks al by 't bovengemelde Befluit mochte geconfirmeerd zyn, dat echter zyn Koningl. Majt. en des ' zelfs Vermaagfchapten, irr hun recht van fucceffle tot de Keurvorftelijke Waardigheid, beneffens den behoorlijken rang, ongekreukt zullen blyven. Tot welkersmeerder verzekering hoogftgemelde zyn Keizerl.. Majt. allergenadigft bevolen heeft de tegenwoordige Verklaring.aan den alhier aanwezenden Koninglijken Sweedfchen afgezonden Heer van Hom te bchandigen; dien zy voor 't overige met Keizerlijke Hulde ere Genade wel toegenegen blyven. Getekend tot Weenen % onder het lêcreeteZegel. Den 13DecemberitJpi^ Leepold Wilhelm, Grxafftot Honwgfek (L. S.) C> F. COKSBRtrcK.  MERGURIÜS. 17 Keurvorftelijke-MentfeVerkUaringover de Claufule ^M^' \ gtns'tHanoverfth Keurvorftendom, betreffende de Vemaagfcbap-, ten van de Paltfifcbe Euangelifche Stam. ■Vl Adcmaal de Voortrefrelij ke Swcden-Bremifche Heer Afgezant aliNhiertekennengegeevenhecft, hoezyn Koninglijkc Majcftert vaa Sweden van voornaamerhand naricht ontfangen heeft dat in t Kelluit desKeurvorftelijkenCollegies, van den 17 Oclober laatftledcn, wegenf't Negende Keurvorftendom, een Claufule isingevoerd, die teer nadeeligis voorzynMajefteiten >t gantfche Doorluchtig Stamhuis des PaUsgraafs aan den Ryn van de Euangelifche «de, behelzende in effedt zoveel, als dat, wanneer de tegenwoordige Keurpaltfifche Linie door Gods wille zoude komen te niet te lopen, alsdangeen van de weceaeerende Euangelifche Vermaagfchapten tot de Keurvorftehjke Waardigheid zoude konnen geraken, maar een Keurvorft van Katholijke Religie weder ingevoert worden j en het nochtans zo verre daar van daan is, dat men veel meer aan zyn Koningl. Majefteit van Sweden, en andere der Augsburgfche Confeflïe toegedane V ermaagfehapten der raitii fche Stam, het recht der fucceflic toeftaat, wanneer men vooronde ftclt, dat dóór afgang der Keur-Beyerfche en tegenwoordige Keur-pajtfi fche KatholifchcLinic,de meerderheid van (temmen in't Keurvorft. Col egie op de zydc der Augsburgfche ConfeiTions-verwanten wukonne vallen : zo maakt men van de Keurvorftehjke kant geen fwarighemor aan den voorgemelden Sweden- Bremifchen Heer Gezant hier nevens t verklaren, dat het in 't voorfchreven Bcfluil: geenfins dc meening » weeft is, dat, wanneer de tegenwoordige Keur-Paltfche Katholifc Linie zoude tè niet loopen, alsdan de PaltfifcheKeur-Waardigheid , n dien'er der Augsburgfehe Confeffie toegedane Vermaagfchapten vo< handenwaren, aan een Katholijken zoude verleend, noch op een.j andere wyze zyne Koninglijke Majefteit van Sweden , of iemand ande in zyn vereifcht recht benadeeld worden. Getekend Regensburg den December i69z. ^ g. j^^Jipi^ Caneele Wegens dichting van dit zelve Keurvorftendom z men ook noch'den volgenden Brief, door den Koning v Sweden op den laatften December des voorgaanden Jaars a de daar tegens opponeerende Evaagelifche Gezanten getchr* ven. E 3 C 'at:uiry- 1 1 e 'j^i c 1)r ;e rs ;7 rj. »g an an :e-  January. I 1 i 1 i ] t Byzondeiheden wegens het Huis tan Haaovei. Huwelijk tuflchen den S jios Eer wy van deze ftofFe affcheiden, moeten wy iets zeggen wegens het doorluchtig Huis van Hanover. Het Huis van Brunswyk-Lunenburgiseender grootften en machtigden van Duitfchland. Eer het met de Keurvorftelijke Waardigheid bekleed wierd, had het zitting in de Collegien der Vorften , immediaatelijk na de geenen der Keurvorftelijke Huizen. Het is verdeeld in drie Takken, welkemaar een zelve Huis maaken. d'EerfteisdievanWolfenbuttel, gemeenlijk Brunswyk-Lunenburg-Brunswykgenaamd, ter oorzaak dat de Vorften van dit Huis de Stad Brunswyk, die zich aan hunne heerfchappy had onttrokken, onder voorwending dat ze een Ryksftad was vermeefterden. De twede is die van Zeil, en de darde die van Hanover. Den Hertog van Zeil heeft niet alspochters, waar af'ereenegetrouwdisinhetHuis van Erneft-Auguftus, BifIchop van Osnabrugge, Hertog van Hanover, en tegenwoordig Keurvorft, onder dentytei van Standaarddrig des Ryks» "Signifer Imperik Omtrent het midden dezer Maand'wi'erd Het huwelijk vol» trokken tuflchen den Prins Frcderik - Auguftus-van Saxen*, 38 EUKOPISCHE C A R O L U S, t JOcdanig zich, nevens het tegenwoordig aanzoeken van een Neeen*-*de Keurvorftendom, het Tiende voordoet, en hoe nadeeügen ee volg uu dit laatfte voor de zaak der Evangelifchen te bezorgen ftaat hebben Wy uit Uwe afzonderlijke Voorftelling, indamden 17 December, nevens meer andere vernomen. En alhoewel Wy aan het Vorfte« lijk Collegie en de Standen, tot Regensburg vergaderd, onze gedach:en aangaande deze zaak bloot gelegt hebben; zo hebben Wy zulks voor 10 veel het noodig is, niet alleen nochmaals willen herhaalen 'maar Jns ook daar in betrokken hebben : verzcekerende daarenboven'Allertenadigft, dat Wy ons het belang der Evangelifche, enhetzelveindien tand te houden, als het by het fluiten van de Weftphaalfe Vrede vaftgeteldis, ophetyverigft meenen aan te trekken, en daar in het wereldkundig voorbeeld van Onze giory waardige Voorzaten en Voorgangers a het Ryk onverbreekeüjk na te gaan s waar toe het vertrouwen der Lvangeiifche Vorften en Standen, in gemelte hun Schryven vermeld mmeert, als met de welken Wy, ten dezen opzichte, een zelfde inereft en gemeen belang hebben , en na haar in Godes befchermine bevolen te hebben , met Koninglijke genegentheid toegedaan blven, etc. '  [M E R C U R I U S. 39 geboren den i2den. May 1670. Broeder van den Keurvorft des zeiven naams, en die de laatfte Veldtocht in Vlaanderen had bygewoond, metdePrinceffevanBareith. Ongevaar ter zelve tyd was daarentegen te Samback, in Hongaryen, komen t'overlyden de Baron van Bek, Generaal der Artillery j tot groot verlies van den Keizer en het Ryk. DE Koning deed nu een daad van groote edelmoedigheid, die by al de wereld een algemeene goedkeuring verdiende ; geevende de vryheid aan den Hertog- Adminiftrateur vanWirtemberg, zonder eenigranfoen van hem te vorderen, metby voeging dat, indien hy hem aan zyn Hof had doen komen, het maar gefchied was om het vermaak te hebben van met hem tefpreeken. Den Hertog betuigde, voor deze gunft zeer gevoelig te zyn, en verzocht noch een wyl aan het Hof te mogen verbly ven.en te vertrekken als het hem beliefde. Mogelijk zou Karei de Vde. beter gedaanhebben, indien hy eertydts op de zelve manier met Frangois den i*« had geleefd. Ten minften is't het gevoelen van verfcheidene gaauwe Hiftonefchryvers. Inderdaad , na dat men lang gepleit en gehandeld had ovei het losgeld van den gemelden Vorft, en dat de Keizer meer ali teveel baatzucht had doen bly ken, ontftonden 'er niet anden uit als proceilen enydelepretentien, welke gevolgd wierdei van verfcheidene oorlogen , waar in hy niet altyd bovendreef Maar om weder tot den Vorft van Wirtemberg te keeren, vai wiens verfchyning voor den Koning wy (a) elders hebben ge fproken Ziet hier een Brief, in het begin der Maand uit Pa rys gefchreeven, waar in de zaaken met wat meerder omftan digheden ten toon worden gefteld. Brief wegens de reis en het verblyf des Hertogs van Wirtemberg in Prankrykj •VI Adat den Hertog van Wirtemberg, op zodanig een manier als al d IN wereld weet, gevangen was genomen , zag hy zich niet zo haaft i handen van den Maarfchalk de Lorges, of hy gaf zyne degen en piftoi Jen over. Hoewel dien edelmoedigen Vorü reden had om moeijelijk wc 1693. Januarj. van Saxen en de f tinces vaa B*. teith. Bood des Barons vis Bek. VKANKRYK.Vorft van Wittemberf in vry. heid gefield. I 1 ■ (*) Ziet j . Stn{,4Deet . fi> »»«• e n ir :e  January. p EUROPISCHE weezen, was dit ongeval hem glorieuzer, als dat hy het getracht had te vermyden; dewyl hy 'er zich niet voor kon behoeden, als met de vlucht, gelijk d'andecen hadden gedaan, daar hy nu maar gevangen was omdat hy tot zo veel lafhertigheid niet had konnen befluiten. Hy bleef niet lang zonder degen ; hebbendede Maarfchalk de Lorges, nadat hy zyn woord van hem had genomen, hem dien doen wedergeeven. Deze Veldoverfte betuigde voorden Hertog alle d'inzichten, welken men behoort te hebben voor een Vorft en Generaal van de Keizerlijke Cavallery; enden Hertog beantwoordde dc zelven op zodanig een manier, dat 'er een geftadige ftryd van eerlijkheid onder hen gezien wierd. De tyding zyner gevangenis aan hctHof zynde gekomcn,ftuurde deKoning orderaanMonfr. de Lorges, dat hy hem na Parys zou doen vertrekken. Hy gehoorzaamde terftond , en noemde, om hem te verzeilen, Monfr. MaIurier,Capitein onder het Regiment Cavallery van Duras, en Monfr. Mandoffe, een van zyne Aides du Camp. Zy toogen door Philipsburg, Landau, Straatsburg, Nancy, en alle de grootfte Steden. De Gouverneurs kwamen den Hertog te gemoet; en men toonde hem de Veftingwerkcn van ,aile de Plaatfen, daar hy door pafkerde. Te Parys zynde gekomen, floeg Monfr. de Mafurier terftond op weg, om zich aan het Hof te vervoegen, cn'er de noodzaakelijke orders te krygen. Hy ging by den Marquis de Barbefieux, cndezclaft van den Koning haaien, te weeten, dat den Hertog, na een dag vyf a zes te Parys uitgeruft te hebben, zich te VerfailIes zou vervoegen. Monfr. Mafurier volvoerde zyne order, en bracht hemaanftondtsbyden Marquis de Barbefieux, die hem alle d'eer bewees, welke men verfchuldigd is aan een Oom van een Souverain, en den Regent zyner Staaten. Hy zei hem, dathy order had om hem tegen den middag by den Koning te brengen. Zyne Majefteit was in het Kabinet van den Raad, die zo even uitging. Monfr. de Barbefieux trad binben, om hem te zeggen, dat den Hertogin de grootc Zaal was, voor alstocn vervuld metde grootfte Heeren van het Hof Een oogenblik na dat Monfr. de Barbefieux binnen was getreeden, opende men de deuren; en de Koning vertoonde zich in het midden van zyn Kabinet. Den Hertog naderde aan zyne Majefteit met verfcheidene eerbiedigheden ; en de Koning ontfing hem op een zeer beleefde manier, voerende hem met een minnelijk gelaat te gemoet, dat, in den ftaat daar de zaaken in waren, men niet zeggen kon, dat men verheugd was wegens hem aan het Hoftczien; maar dat men ten minften zyne moeijelijkhcden zou zoeken te verzachten. Hetgefprck geëindigd zynde, vervoegde de Koning zichnadeMis. Den Hertog verzelde hem tot aan de Kapel, doch zonder'cr in te treeden, ter oorzaak dathy Lutherfchis. Hy wandelde geduurendedeMisindeGaldery, en de Vertrekken die hy noch niet gezienhad, hoewel hyecitydts te Parys is geweeft : maargelijkhettweeen-twintigjaareu geleeden is, waren de nieuwe Gebouwen van Verfailles jioch niet gemaakt. De Mis geëindigt zynde, bracht Monfr.Ma- fu-  MERCURIUS. 4i furier den Hertog by den Dauphin, die hem op de zelve manier ontfing als de Koning had gedaan. Dien dag begroette den Hertog de gantfche Koninglijke Familie. Men aanmerkte eene zaak, daar de Maarlchalk de Lorges groote lot over kreeg, te weeten, dat hy zich niet omtrent den Hertog vertoonde; willendeniet, datmenhem konde verwytcn, dathy zynen Gevangen als in triumph had omgeleid. Thans keerde den Hertog weder naden Marq.deBarbefieux,die hem ter middagmaal had genoodigd. Nademaaltydginghy Monfr. Colbert de Croiffi bezoeken, als Secretaris van Staat wegens dc buitenlandlche zaaken. Sedert dien tyd is hy verfcheidene maaien te Verfailles geweeft, daar men alle de wateren liet fpeelen, om ze hem te doen zien. De Koning heeft laftge' geevenaan den Marquis de Livri, zyn eerfte Hofmeefter, om den Hertog, zo menigmaal als hy ten Hove komt, een tafel aan te rechten. Gelijk hy een groot liefhebber van dejagt is» zyn'er orders om hem alle denoodzaakelijkhedeutothetneemen van dit vermaak te befchikken, Hy heeft de eer gehad van met iVlonfeigneur tejaagen , en een plaats in zyne karos te hebben : en verfcheidene Grooten hebben hem te Parys onthaald, enz. Den Abt Mauroy, daar wy 0) meermaalenafhebben gefproken, was nu ook eindelijk door het Parlement ge vonnild Veele beflooten tot de dood:doch de meerderheid van ftemmer haalde over met een banniffement van negen jaaren op de Ga lcy, mer verlof aan zyne Crediteurs na dien tyd van hem zc langin'tgattefmyten, tot dat zy t'eenemaal wegens hunne achterftallen voldaan waren. Doch zynde vermaagfehapt aan veele Perfoonen van d'eerfte qualkeit, verzocht men den Hertog van Orleans, dat hy voor hem wilde fpreeken : en op hel verzoek van dienPrins wierd zyne ftraf veranderd in een eeuwi ge gevangenis in een Klooftcr van d'Abdy der zeven Fonteinen daar hy aanftondts heen wierd gevoerd. Eindelijk : Camilled'Hoftun, Graaf van Tallard, Veldmaarfchalk en Lieutcnant des Koning in de Provincie van Dau phiné, die, gelijk wy {b) hier voor gezegt hebben, in debe legering van Rheinfelds gekwetft was geworden , overleec nu aan zyne kwetfuur. Hy was een dapper Krygsman, dn den Koning in veele gelegentheden groote dienften ha< gedaan. . , 't Was niet alleen in Europa, maar ook in America, daa den oorlog onder de Franfchen en Engelfchen wierd gevoen IF.Stuk. IDeel. F Lv t6o?. January. Palet Mauroy tot een eeuwige gefangenis gedoemd. (a) Ziet 3 Stuk.,iDeel> i Dood des Graaven vanTallatd. (b) Ziet i ! StakAOtA, , p<«J- ï*7' i r I. :t  "1693. January. Vyandlijk- hedender Engclfchet enFran- fchen in America. 4» EUROPISCHE Ziet 'er hier een verhaal af» opgefteld door Monfr. de Brouilland, Gouverneur van het Fort Louis de Plaifance, en met d'aankomft der laatfte Schepen van daar overgebracht. Journaal van de bexteeging der Engelfcben federt buune nadering aan Fort Louis de Plaifance. DEn 14-dea der Maand September 1692. lag de Franfche Koopvaardyvloot gereed om onderzeil te (keken , ten einde weder te rug na Vrankryk te keeren; wanneer ik tyding kreeg, dat men een Efquadre van vyf Schepen omtrent de Caap S. Maria ontdekt had, leggende ten anker in de Baay vanPourchet, vyf mylen vanhier. Ik (tuurde terftond een Chaloep langs de kuft, om my van de waarheid te verzekeren, entezien wat Vlaggen z>y voerden. d'Ontdekkers berichtten my, dat het waar was, en dat ze onder zeil waren, zettende de ftreek na de Haven van Plaifance, alwaar ze den 15^. in het gezicht ankerden. Den lóden. ftaken ze weêr onder zeil, en kwamen op de rêe, buiten 't bereik van't kanon. Ik maakte dien zei ven dag een Detachement van festigman, onder het gebied van den Baron dc la Hontan, Gereformeerde Capitein in Canada, die zich pofteerde aan een oord,daar ik niet twytelde of ze zouden voet aan land zetten, indien ze van voorneemen waren zich meetler te maaken van den Berg , die het Fort Louis commandeert, en van waarde Muskettery onze Battery geweldig geincommodeerd zou hebben. Zy maakten dien dag gantfeh geene beweeging, als dat ze hunne Chaloepen in zee zettcden, en de diepte omtrent de rêe peilden. Den i7den. ondernamen zy de landing aan de Fontein met een groot Detachement, gebracht door hunne Chaloepen in de Baay daar onze Soldaaten verborgen lagen. Ik weet niet, door wat geval zy wiften, dat men hen daar verwachtte; dewyl ze buiten het gebrek van onze Muskettery eensflags van ftreek veranderden . en achter een kleine Caap omvoeren , daar ze metter haafteenig volk aan land wierpen, welke eer onze lieden'er zich tegen konden ftellen, hetBofch in brand (taken, en metterhaaft weder theepgingen; geloovendebuiten twyfel, dat een algemeenebrand de poften, die hen gevaarlijk fcheenen om aan te komen, zou ontdekken- Terwyl zich dit aldus toedroeg , gaf ik, na in de zekerheden van het binnenft der Plaats voorzien te hebben, order om aan die van buiten te doen arbeiden; laatende boven op den Berg, dieonze Batteryen commandeerde, een Reduit van paalwerk opwerpen. Deii i8g " e n g firn l a u rx m Veriichtiu.< gen des r~ Tarlemen»*, jik n-  Januury, (a) ziet i Stuk,* Deel p"X- 19*. ] l 1 < ï ] ( j4 i < h t; 46 EUROPISCHE aangewend te worden. Deze voorflag was verfcheidene maaien vernieuwd, en ook in dit ('*) Parlement weder op het tapyt gebracht, en tot zo verre doorgedrongen, dat 'er d'onderftaande Acte af met den druk gemeen wierd gemaakt. ANNO Q^U ARTO GULIELMI & MARINE. EenAffe, waar by aan btare Majefteit en toegeftaan werden zekere Schattingen en Laften van den Aap op Bier , Ale , en andere Dranken , tat het verzekeren van zettere Vergeldingen en Voordeden, inde zelve Alle aangeroerd, aanzutke Per/oonen als vrywilligliji avanceeren zullen de fomme van tien honderd duizend pond Sterlings, tot het voortzetten van den Oorlog tegen Vrankryk. x WY uwe getrouwde en gehoorzaamde Onderdaanen, de Gemcentensin tParlement vergadert, gevoelig zynde van de groote en noodzaakelijke onkoden waar in uwe Majedeiten mgew.kkeltzyn tot het voeren van den tegenwoordigen Oorlog tegen den Franfchen Koning,- en begeerig zynde de zelve tevervullen op zodanige wyze als het mind moeijelijk mag weezen voor uwer MaiedHten Underdaanen : Daarom tot het aanmoedigen van zulke Perfoonen , welke vry willigh,kcontribueeren zullen tot het voortzetten en betalen m uwer Majedeiten Exchequer, tot het voortzetten van den Oorlog :enige bom of Sommen, niet overtreffende de Sommc van tien honderd luizend pond.op de refpecfive termen en vergeldingen hier na genoemt • lebben wy, uwer Majedeiten getrouwe Onderzaten, in't Parlement 'ergadert, gegeven en toegedaan aan uwe Majedeiten de diverfe verneerderde taxat.en en pachten van den Accys, hier na genöernt voor len tyd hier na uitgedrukt, en bidden uwe Majedeiten dat het vad gefteld nag werden. «"gcucm En laat het vad gedeld werden door des Konings en Koningins Exccl.ntde Majedeiten, door en met de raad en toedemming van dc Lords, leedelijKc en Wereldlijke, en de Gemeenten in 't Parlement verga' erd en doorde authoriteitderzelven, datter na den 25 dagvan Januari 92 door tKoningryk van Engeland, Heerfchappy van Wales en tadvar.Berw.kaan de Tweed, gelicht, en betaalt zal werden, aan aare Majedeiten, haare Erfgenamen en Succelfeurs, geduurendé den rd van negen en negentig Jaar, en niét langer, voor Bier, Ale, Cy- der,  ME RCURIUS. 47 der, en andere Dranken, by weg van Accys bovenalle andere laften enimpofitiendooreeuige voorgaande Aók of Aétcns daar op gefteld, ^Vooneder ton Bier &c, van 6 fs. ftcr. ofte daar boven de ton , negen PeVoeor ieder ton Bier of Ale, vanfs: ft. ofte daar onder, driep:ncc. VooriedertonBier-Eek.vanEngelfcheftoffengemaakt.ofgcbrouwt, epn fchelline en fes pence. , , Voor ieder ton Eek , otte nat toebereit, tot Eek hier gemaakt dat door eenige vreemde ftoften gelopen heeft, 4fs.lt. : Voor ieder ton Bier,Ale, ofte Mom van over de Zee Komende 3 fS' Voor ieder ton Cyder of Perry, van over de Zee ingebracht, 4 pon- d£ Voor ieder ftoop Brandewyn, yiqu» viu, &c. van over Zee komen- TVlaiefteiten geduurende de voorncemde 99 Jaren,en op poene van zulM Sn eï«KrteBiüen, als uitgedrukt zyn in de Ade, gemaakt u het 12 laar der Regeering van Koning Karei de 11. &c. gefield tot het manieeren eu ontfangen van den Accys, m t Hoofd ComDtoir tot Londen, zullen aftonderen en apart houden alle de Gel SCmende van delaften en pachten der Accys, hier toegeftaan, » a s deSe vantydtottydin'tgezeide Comptoir zullen ingebracht e betaairwerden.En werd aan de gezeide Commiflariflen en Gouverneur van den Accys by dezen ten naauwften belaft en geboden, van tyd u tv ieder week, 's Woensdags, zo het geen Heilige dag is, en anders d nVaftaa^ alle de de Gelden, welke kc men van de impoften der Excys, hier by toegeftaan te betalen m haan MaiefteitenExchequer, d.ftind en apart van de andere Gelden. Daucr zal verzocht en gehouden werden in haarer Majefteiten Exch. Qu5ï nToek waarina^ d>f ÏS , aangeteekend zullen worden, afzonderlijk van alle ande, GDaetn' indien de gezcideCommifrariffen&c. van den Excys weigen ofte ve'rzü men zullen de weekelijke betalinge te doen , otte die Pcnn. aen m sb uiken, ty als dan afgezet zullen worden, en onbekwaa wezen tot hèt bedienen van eenig Ampt, wat het ook zy; en zullen g S°nÏÏn volkomentlijk zodanige misbruiken , fom of fommen te b Sn aan eenige Perfoon die haar daarom in de rechten zal vervolg* loïdïdïereïfcn, proteöien, vryheden van'tParlement, &c. 0 meer dan een daguitftel zal vergunt worden, x 1693. January* t > 1 » •r, e r lt e :n 1- siert,te  1693. January, I fa c V n d fa n h oi g< Zl 48 EUKOPISCHE Dat alle de gezeide fommen het jaarlijkfche Fonds zullen wcezen, voor do verfcheidene en refpective voornemens hier na uitgedrukt. Dat het geoorloft zal weezen aan alle Pcrfoonen, Naturellen of Vreemden, te contribueeren tot de gezeide fomme van ioocooopont, met in haarer Majedeiten Exchcquer betaalende eenige tyd voor den eerden dag van May 1693. zulkenfom ofte fommen, en op de rcfpeflive voorwaarden, als hier in genoemt en uitgedrukt ftaat : Dat uit de Gelden, ontftaande uit deze A&e, jaarlijks de fomme van een honderd duizend pont tot den a+flen. JUIiy i7o0 afgezondert en apart gehouden werd, als het jaarlijkfche Fonds, dat verdeelt zal worden onder de Petloonencontribueerendetot het lichten van dc gezeide 1000000. pont ■ endatnadengezeiden24ftenjuny Ao. 1700. uit de Gelden ontftaande* ait deze Acte de fomme van feventigduizend ponden jaarlijks afgezonlerdwerd, als de jaarlijkfche Fonds om te verdeden als hier na uitgeiruktftaat r* Dat eenige Perfoon, welke contribueeren wil, mag inbrengen de fomme vaft honderd pont op *t minde; voor welke fomme, lus ïugebracht, hy aan den Opzieader van de Ontfaugen, ofte den -.lerk van de Pells in de Exchequer, zyn eigen ofte het leven vau een anlerPerfoon te noemen heeft, geduurende 't welke hy gemachtigt zal vordeneendivdent, ofte part, van het gezeide jaarlijkfche Fonds tc >ntfangcn, gelijk hier na genoemt is: Dat ieder Contribueerder zo veeelommen van honderd pond , als't hem goed dunkt, mag inbrengen ; oorde welken hy aan den OpzicnderderReekeningen, ofteden Clerk an de Fells, een leven ofte levens te noemen heeft, (zo dat geen levens neer genoemd werden als 'er byzondere honderd ponden ingebracht ynj geduurende welk leven, ofte levens, hy gemachtigt zal'wcezen m zoveel dividenten of parten te ontfangen, van de jaarlijkfche Fonds, «honderden ponden by hem ingebracht zyn : Dat alle de gezeide :vens genoemt zullen werden door de Contribueerders, ofte haare Gemachtigden, binnen i+dagen na den 24 Juny 1693. Dat in'tgezeide ;omptoir van den Opziender der Ontfangen, en in 't Comptoir van dea -lerKvan1 de Pells, onderfcheidentlijk, gehouden zal werden een of ïeertfoeken, waar inde namen van alle de Contribueerders in 't net :r neer gefteld zullen worden, als mede de Perfoonen door welker andende Contribueerders eenige van de fommen zullen betaalen, 1 insgelijks de fommen aldus betaald, en de tyd wanneer de zele ingebracht zyn ; dit te gefchieden op 'c inbrengen der fomien. in de gezeide Boeken zullen ook ter neder gedeld worden : genomineerden, voor vvelker levens de verfcheidene parten van :tjaarlijk-(e Kinds beraald moeten werden, ten tyde dat de zelve ge3cmt zullen zyn : welke Boeken door de refpeftive Contribueerders, «11 Tu '$?n' &c-geinfPcaeert en gezien zullen mogen werden >alle behoorlijke tyden, zonder eenige vereering ofte vergelding tc 1 wi a[) l°W,el d,e 9ontribueerders. al* de gezeide Genomineerden, uen m die Boeken befchreeven werden, by haar doop en toenamen, by-  MERCURIUS. 4* irtvoeefels, woonplaatfen,en andere befchryvingen, welke dc perfoon SSrlt mogen uitdrukken : en ieder Contribueerder, op .betaa?envaneen ofte meet honderd ponden, tal aanftondts een ofte meer Hornies vervaardigt krygen, importeerende het onttang van 't Confidera ie geld, voor 't welke de Contribueerder een ofte meer dividenten of patente ontfangen heeft, van 't gezeide jaarlijkfche Fonds, geduurenSïlevenVan den Genomineerden ofte Genom.neerdcns, t zy dat ïodanigcn Genomineerdede contribueerder zeiver is ofteeen.geandere perfoon , en een Order vervolgens tot het betaalen des zeiven, zynde vaE den ïdelven datum met het Houtje; welke Orders onderteekend zullen wezen by de GommiftarilTen van de Treforie, ofte eenige drie ofte meer der zeiven nu zynde, ofte by den Treforiei van de Exchequer; ofte eenigdri"ft meervandcCommiffariftenvande Tre or.e die alsdan zvnzullcn; enna'tondertekenen daar van, zal het zelve vaft, goed Sde en effeaueel volgens de wetten vvezen, ingevolge van den nnoïïenS^remeeniDg&arvan, en van deze Aöe; en zal ook niet ter dnde loo?en door 't verfterven, of afzetten van een.ge Comm.ftans ofScoSffariiTenvandc Treforie Oppert^ T^iejoft Treforier van de Exchequer ,• nochte zullen een.ge Commitranllen van de Treforie ofte Lord Opperften Treforier, ofte Treforier van de ExcSeTuer nuzynderoftevoordetyd zynde, macht hebben om te her Sn/anderfinstegebieden, ofte vernietigen zodanige Ordres, al dusondertïckei d, als genoemd is, nochte eenige der zei ver. En nc «SivS Fonds van tooooo pond, en 70000. pond, («r, ca il&STLcvan 1000000. pond betaald werd, cj W«JJ de gezeide Fonds) zal gelijkmatig verdeeld werden onder de Gontri beerde s , haare: Gemagtlgden, &c. geduurende het leven van haar refpeafve Genoemden, naproportie van de fomme door hen betaald SScn doortweegclijkehalfjarigePayementen , dat's te zeggen dS«^.VanDecemberendenzVn. dag van juny; de eerfte bèta, fing gemaakt zullende werden den x^n dag van December Ao. 169: en op'taffterven van ieder Genomineerden, zal de part, ofparten,va dïgezeideFonds, welke betaalbaar was, of waren, geduurende zy leven ?Telijkmat glijk verdeeld worden onder de rerteerende Gontr bueerde?s welker Genoemden noch in 't leven zullen zyn; en aldi vrtydtottydop'tverfterven van ieder Nominée, ofte Genoemden wat div deS of part betaalbaar was geduurende 't: leven van zodanig Genoemden zal gelijkmatig verdeeld worden onder de reft van de Cor SeeSen,' of haare Gemagtigden, &c. geduurende 't leven van hun. refteffive Genwmden; zo dat van tyd tot tyd de geheele refpea.vc jaa Hkfche Fonds verdeeld zal worden en betaald onder de Contnbuee der we°kerG?noemdenin'tlevenblyven, zo lange tot datter ma zeven Genoemden meer overig zullen weezen ,• na welken tyd da "erfa^ tnwop tv 8 IV.Stiik. LDeef. G "( 1693. January. t  Jamary fo EUROPISCH.fi ftcrven van een iegelijk der gezeide zeven Genoemden zal een zevende part van de gezeide Jaarlij kiene Fonds tot het gebruik van haare Majedeiten, haarer Erfgenamen, enSuccefleurs gaan. En incasdcgeheele "fomme van 10 honderd duizend" pond tegen den eerden May 1693.noch niet ingebracht en betaald zal weezen door de Contribueerders op de voorzeide Termen, dat alsdan1 verdeeld zal worden onder en aan zodanige Contribueerders, als voorden gezeiden eerden May ingebracht en betaald zullen hebben , jaarlijks met twee gelijke payementen , als ▼oornoemd, alleenlijk na proportie van de jaarlijkfche Fonds, met het geen dat al zo ingebracht en betaald zal wezen, dat's te zeggen, zoveel alleenlijk van de gezeide jaarlijkfe Fonds. als geduurende de eerde zeven jaaren, te beginnen van den 24ftcn, Juny 1693. beantwoorden zal jaarlijks de fomme van 10 pond voor elke honderd pond , aldus ingebracht en betaald; en na de expiratie van de gezeide zeven jaaren, geduurende het leven van de gezeide Genoemden,en de langdleveuden van dien, jaarlijks, door twee gelijke payementcn,de fomme van zeven pond voor elke honderd pond,aldus ingebracht en betaald, verdeeld te worden als voornoemd, met het zelfde profyt en avantagie van langdlevigheid, als hier in aangewezen is, in cas dc geheele fomme van tien honderd duiïend pond ingebracht cn betaald zal werden op de voornoemde voorwaarden : en na den gezeiden eerden dag van May , 1693. zullen geene Contribueerders eenige meerder fomme inbrengen op de termen en voordeden voornoemd. En tot het aanmoedigen van de Contribueerders, om aandondts te kctaalen en in tc brengen in de Exchequer de fommen by hen voorgenot men daar in te brengen, op de voornoemde termen, werd vad gedeld ky de voorzeideauthoriteit, dat ieder zodanige Contribueerder ontfangen zal uit dc voorzeide jaarlijkfche Fonds, voor alle Gelden aldus by hem ingebracht cn betaalt, van de refpeétive dagen der betaling tot den gezeiden ziften, dag van Juny 1693.interedvoor't zelfde tegen tien pond percentumperAnnum ; welke intered uitgedrukt en genoemt zal weien in de order > hier by gdad te geven, op de betaaling van eenige zulke fommen. Dat het geoorloft zal weezen aan ieder Contribueerder, zyn Gemagtigde, &c.t*eenigertyd, geduurende het leven van zyne ofte haarlieder Genoemden, door eenig Gefchrif tonder dc hand cn zegel, ofte door zyne ofte haar Tedament in Gefchrift, te affigneeren een ieder pan of parten van de gezeide Fonds, betaalbaar geduurende het leven van ieder Genoemden ofte Genoemdens, aan eenige perfoon ofte perfoonen, en 20 totics quoties; en dat geene zulke Overmaakingen revocabel zullen weezen : wel verdaande dat een Memorandum, van zodanige Overmaaking of Tedament, gemaakt en geplaatd werd in Bocken,dic tot dat «inde gehouden zullen werden ia 't gezeide Comptoir van Ontfang, kinnen den tyd van twee Maanden na de affignatie ofte dood van den Vee-  MERCUR-IUS. f| Verdeelder; cndat op het voortbrengen van zulken Overmaaking of Tedament, en'cbewysdaarvan, in'tgezeideComptoir van Ontfang, aangeteekend te werden als voornoemt, de Perfoon, de zelve brengen- • de, daar benevens zal brengen een be-eedigde Verklaring, gedaan voor" een Perfoon geauthorifeert om verklaringen op eed te nemen in zaaken pendeerende aan eenige van de Hoven van Wed-munder, van de behoorlijke executie der gezeide Overmaaking ofte Teftament; welke be-eedigde Verklaringen onderfcheidentlijk opgehangen zullen werden in't gezeide Comptoir j welke gezeide plaatfing, ofte Memorandum, de Officiers in 't Ontfang-Comptoir van de Exchequer hier by gelalt werden vervolgenste doen. Enby gebrek van zodanigen aflignatie ofte verdeeling door een Tedament, &c.zo zal de intered van zodanigen Contribueerder komen aan zyn Erfgenamen en Gemachtigden, geduurende't leven van den Nominée, zodanigen Nomince een ander perfoo» zynde gelijk voornoemd. Dat het wettig zal zyn voor cenigen Guardiaan ofte Voogd, het difponeeren van't geld van eenig Kind hebbende, onder de 11 Jaaren oud, voor het nut en gebruik van zodanigen Kind , in te brengen en te betalen tot het voorzeide gebruik de fomme van een honderd pond, van een zodanig Kind; en zal hy daar op binnen zulken tyd, als hier in te voore» uitgedrukt is en geordineerd tot het noemen der levens, het zelfde Kind noemen om een Nominée te zyn : en zodanigen Kind, op 't betaalea der fomme, zal een Contribueerder volgens dc zin van deze Acte weezen, en zal recht hebben om te ontfangen, geduurende zyn ofte haar leven, een part van de gezeide Fonds, op zulken wyze en proportie al t eenige andere Contribueerder ; en de gezeide Guardiaen en Voogd, voorzo veel al* een honderd pond betreft, aldus betaald, werd hier door be Enop dat alle bedrog in 't ontfangen van een part der gezeide jaarlijkfche Fonds voorgekomen, en het volkomen voordcel van langft-lerigheid genoten mag werden, werd vadgedelddoordc voorzeide authoriteit, dat ieder Contribueerder, zyn Gemachtigde, &c op haar eiffchen van 'een halfjaars betaling, van zyne ofte haarlieder refpeftiven parten, ('tzy dat de Nomine'e in perfoon verfchynt by de gezeide ontfang) te voorfchyn zullen brengen een certificatie van 't leven van zyne ofte haare refpective Genoemden, ondertekend by de Predikanten Kerk-meeder van de Parochie alwaar zodanigen Genoemde alsdan zal woonachtig zyn, op den dag dat het gezeide half-jarigepayemcnt vervallen zal (indien zodanigen Genoemde alsdan refideeren zal in het Koningryk vas Engeland,Heerfchappy vanWales.en deStad van Berwik aan deTweed) welke gezeide Certificatie de gezeide Predikant en Kerkmeeders gelafl ■werden te geeven zonder eenige belooning ofte vereeringen de gezeide Certificatien zullen in »t voornoemdeComptoit van Ontfang bewaard wcrden- G z Da 1605. 'anuary. t  jattutry. 5i EUROPISCHE Dat in cas eenige Genoemde , ten tyde van zodanigen eifch, zat refideeren in Schotland, ofte over Zee, en een otte meer van de Baron» der Exchequer betuigen zullen, dat, opbewysaanhemof haar gedaan (welk bewys hy en zy lieden hier door geauthorileerd en gelaftigt werden op een beknopte wyze te doen) het hem ofte haar waarfchijnlijk dunkt, dat de gezeide Genoemde in 't leven is, (welke Certificatie gegeven moet werden, en examinatie gedaan zonder eenige vergelding ofte koften) de gezeide Certificatie bewaard zynde, als voornoemt, een genoegfaamc order en bevryding zal weezen tot het betaalen van de gezeide halfjarige part aan de refpeclive Contribueerders, haare Germgtigden, &c. Dat, in cas eenige Perfoon , welke door dc mehiing van deze Acle recht zal hebben tot het ontfangen van eenig halfjaarig payement van zyn part van de gezeide Fonds, t'eenigertyd verzuimen zal het zelfde te eifchen , op de wyze als voornoemd, tot op zo dagen voor dat het andere naafte half-jarig payement vervalt, het zodanig half-jaarig payement zal verliezen, en het zelve verdeeld worden onder de Contribueerders, als of zyn refpeef ive Genoemde dood waar geweeft; en aldus van tyd tot tyd op ieder verzuim.. Niette min verftaande , datrindicnzodanigen Contribueerder naderhand zyn cifch te behoorlijker tyd zal doen, opde voornoemde maniere, om eenige volgende halfjaarige payementen, hy in't toekomende zyn part van de gezeide Fonds zal hebben, als ot zulk verzuim niet begaan waar geweeft. Enten einde het blijken- mag, cn verzeekert worden op ieder half laang payement, aan, en onder wat Pcrfoonen, en in wat proportien ie gezeide Fonds gediftribucert zal werden, werd vaft gefteld, dat in t gezeide Comptoir van den Opziender der Ontfangen, ieder halfjaar* binnen de 20 dagen voor de refpeclive dagen van betaling, een reekening opgemaakt zal worden van'de verfcheidene Genoemden, welker aoodmen zal weten, en van de verfcheidene Contribueerders welke faut begaan hebben in haar eifch, als voornoemd, op dat de reft der Contribueerders het voordeel daar van genieten mogen. Dat, indien eenig Perfoon een ofte meer halfjarige payementen omtangen zal van de gezeide Fonds, na de dood vaneenigen Genoemden roor wiens leven alzulken part betaalbaar was, hetgeoorlofd zal wezen aan iemand van de Contribueerders het zelve te eifchen, opdat het wederom: betaald mag werden in het Ontfang-Comptoir van de Exchequer, tot profyt van de Contribueerders; en in cas van weigering ofte verzuim can het te komen betaalen binnen den tyd vaneen Maand, na alzulkea eifch, zal zodanige Perfoon, dus weigerende, ofte verzuimende, de ontfangene fom drievuldig verbeuren, op hem te verhalen by forme van fchuld in eenige van haarcr Majeftciten Hoven van Wcft-munfter, in de saam van zulken Contribueerder als de cifch zal doeni in welke Actie. geea  MERCURIUS. n gecnUitftel, Proteöie, Privilegie der Wet. ofmeerdaneen dag uit-^ ltel zal toegeftaan werden. Dat alle Ontfangen, en alle andere dingen aangeweezen door deze Aöe om gedaan tc werden in dc Exchequer, zullen gedaan en uitgevoerd weiden door de Officiers aldaar, zonder direft of indireÊt eenige vereering, beloning, &c daar voor te eifïchen ofte nemen. En indien eenige van de Officiersder Exchequer nemen ofte eiffchen zullen zodanige beloning, &c ofte misbruiken zullen eenige van de wcekelijke fommen, die in den ontfang van de Exchequer betaald moeten werden, tot het uitmaaken van de gezeide Fonds, ofte 't zelve betaalen of zullen laaten volgen, anderfints dan volgens de meining van deze Acte, ofte geen Boek of Regifters zullen houden en tnfchryvingen maaken, en doen alle andere dingen welken zyby deze Adegelaft werden te doen; zal ieder zodanigen Officier zyn Ampt verbeuren, en zyn in t toekomende onbekwaam tot het bedienen van eenig Officie, ofte plaats van belang, hoedanig die ook zy, enzalgoeddoendrievoudigefchade met de koften van't proces aan ieder Contribueerder, zyn Gemagtigde, dc. op hem te verhaalen by forme van fchuld, &c. in eenige van haarer Majefteiten Hoven van Weftmunfter, waar in geen uitftel, &c. toegeftaan, of gepermitteerd zal worden : en in de gezeide Actie zal den Aanklager, indien hy overwint, zyn volkomen kofte betaald werden inden Ontfang van de Exchequer, tot profyt van de Contribueerders, en de andere t vs ee derde parten zullen ten behoeven .van den Aanklage: zyn. En indiende Vervolger flappelijkvoortvaart, zal't geoorloft zyt aan eenigen anderen Contribueerder een andere Adie in te brengen waar in hyverkrygen zal als voornoemd, en tot de voornoemde gebrul kCAltyd verftaande, dat, indien eenige Officier van de Exchequer be taaien zal eenige part of parten van de gezeide Fonds , na 't onttangei van zodanige Certificatie voorn, zulken Officier niet ftratbaar zal zyn nochte verbeuren of onbekwaam gemaakt werden, of eenige Actie va de Contribueerders onderworpen zyn , voor't doen daar van, tchoo dat de gezeide Certificatie verziert en valfch is, ofte de gezeide ^noem de dood is, ten zy zodanigen Officier ten tyde der betaaling wilt dat d gezeide Genoemde dood was, ofte dat de gezeide Certificatie verziert e valfch was. , , ... j » j , DatiederContribueerder, zyn Gemagtigde, èVc. binnen den tyd va een Maand naaftkomende na verwittiging van de dood van zyn otte na: ren Genoemden, zodanige dood bekend zal maken aan den- Opziendi van de Ontfangen in de Exchequer alsdan zynde; en zal insgelijks bi: nen drie Maanden na zodanige notitie opgeeven,. of doen opgeeven a den gezeiden Opziender zyne ofte haare Houties en Orders,door de w< ke hy ofte Zy recht hadden, geduurende't leven van zulken Genoemde •m eenige part vandc gezeide Fonds te ontfangen, ïncaszulken Hou G % 169?. 'atiuarj, i' 1 »• 1 1 c n a 1:r1- tnv 1n, ;ie* e»  january. "i i 1 i U EUK.OPISCHE en Order in zyne ofte haarlieder handen of macht is : en by gebrek daar van zal zodanige Contribueerder, zyn Gemagtigde, &c. verbeuren de fomme van 10 ponden, te vcrkrygenby dc ASie vanfchuld, als voornoemden ontfangen te worden en te krygen tot het gebruik van die eeen die'er vervolg op zal doen- 6 ' Dat, indien de gcheele fomme van ioooooo. ponden niet ingebracht en betaald werd in de Exchequeropdeze Afte voor den 24ften. van Juny 1693. het alsdan geoorloft zal weezen aan haare Majefteiten, ofte haarheder order en lart, te borgen en in den Ontfang te neemen, tot haarer Majefteiten gebruik, eenige fom ofte fommen geks, welke te famen met de geheele waarde van alle de fommen gelts, die voor den gezeiden 24ften- dag van Juny ingebracht en betaald zullen werden, opdè termen en voordeden van langftlevigheid, als voornoemd, ofte op de voorwarden hier na in deze Acle uitgedrukt ,de fomme van ioocooo pond niet te boven zullen gaanjwdke fom ofte fommen, aldus opgenomen op 't credit van haarer Majefteiten Exchequer, in't generaal gefteld zullen mogen werden; en zullen vervolgens Houtjes van leening en orders van betaaling gemaakt werden; welke orders overgemaakt en getransfereert zullen mogen werden van de eene perfoon aan de andere? Dat alle en yder fom ofte fommen gcldts, aldus te borgen, nie t meerderzynde, alsvoornoemd, gelijkelijk met den intcreft daarvan, niet ïc boven gaande zeven ponden gcr centum per AnnUm, alle drié maanden te Deiaalen tot dat de Hoofd-fomme voldaan is, of zo veel daar van ils niet betaald zal werden uitzodanigegddenals ingebrachtzullen wcrlen, op de conditiën hierna genoemd, op of na den gezeiden 24&ea ag vau Juny ien, die aan haare Majefteiten toegeftaan zullen worden in *t Parlement •n zullen konnen getransfereerd en overmaakelijk wezen tot de zelve' 10 dra als eenige zodanige Aide.of Behulp, toegeftaan zal zyn; en in cas ;eenzodanige Behulp, ofAide, aan haare Majefteiten toegeftaan zal verden voorden 2deB. dagyan February 1693. dat alsdan de gezeide fom >t lommen, aldus te borgen, niet meerder zynde als voornoemd, en enmtereftdaarvan, of zo veel daar van als noch niet weer betaald zal ynuitdegeldendieingebrachtzullenwerdenvoorden gezeiden 29ften agvanSeptember,zullen betaalbaar zyn, en betaald worden aan de géeidcLecnder, of Leenders, zyne of haare Erfgenamen, &c. refpecfielijk door en uit eenige van haarer Majefteiten Schatten, welke van dien jd af inkomen zal, wezen of verbly ven in den Ontfang van haarer Ma. je-  MERCURIUS. f| iefteiten Exchequer, zo de zelve alreedts niet aan eenige particuliere gebruiken toe geéïgcnt is door eenige Aftc of Aftens van 'tParlement,welke voor deze tyd gemaakt zyn. . . Dat tot het beter cn volkomender fuppleeren van haarer Majefteiten tegenwoordige occalien , indien de fomme van vyf honderd duizend pond part van de gezeide fomme van iooocoo. pond , niet ingebracht en betaald zal wezen in de Exchequer op deze ASe voor den eerften dag van May i6Q3.hetalsdatigeoorloftis en zyn zal aan haare Majefteiten opintcreftte borgen, als voornoemd,eenige fom ofte fommen, niet boven de 5 honderd duizend pond zyude, om betaald te werden uit zodanige gelden als ingebracht zullen werden op deze A£e tuifchen de* eerften dag van May 1693. en den gezeiden *9«en- dag van September 169?. in cas de gelden, dus ingebracht, genoegfaam zullen weezen tot het betaalen daar van, ofte anderfints zo veel daar van, als de zelve zich toe uitbreiden om betaald te werden : enhetrefteerendc van de gezeide < honderd duizend pond, aldusby weg van leening gehgt, t welk onbetaald zal blyven uit de gelden, ingebracht op deze Afte, zal voor gehouden en gereekend werden als een gedeelte van dc gezeide fomme, tevoorenaangeweezentezyn, en betaalbaar gemaakt te wordenuiteenigevandenaalleAides, ofteBehulpen, die aan haare Majefteiten in't Parlement toegeftaan zullen werden, ofte uit haarer Majefteiten Treforie als voornoemd. , , . , , Dat in cas de gehcele fomme van tien honderd duizend ponden niet ingebracht zal werden door de gezeide Contribueerders, en betaald in de Exchequer voor den gezeiden eerften May 169?- op de termen en voordeden van overleevighcid , als voornoemd, het alsdan geoorloft zal weezen aan ieder Perfoon ofte Pcrfoonen, Naturellen ofte Vrcmden naden gezeiden ift™. May IÓ93- en voor den 25>ft«. dag van September naaft daar aan volgende, in te brengen en te betaalen m haarer Majefteiten Exchequer eenige fom ofte fommen geldts. m.'t geheel niet meer uitmakende (te famen met het geen dat door de Contribueerders ingebracht zal weezen voorden eerften May, als voornoemd) de gezeide fomme van iohonderd duizend pond, op de volgende voorwaarden, dat's te zeggen, dat ieder zodanige Perfoon uit de gelden ontftaande uit de Impoften en Taxatiën van den Accys toegeftaan by deze Adte, zal hebben en ontfangen, voor ieder fomme van een honderd pond, door hen ingebracht en betaald, een Jaarlijkfche Rente ofte betaal.ng van 14 ponden courant, Engelfch geld (cn na proportie voor een grooter fomme) voor en geduurende het leven van zodanige Perfoon, aldus het zelve inbrengende en betaalende, ofte geduurende't leven van een ander, genomineert te worden door de Perfoon inbrengende orte betaalende ienzodanigefommc, alsvoornoemd, de zelfde genoemd te werden binnen zes dagen na *t betaalen van de fomme; welke jaarlijkfche Renten of betaalingen beginnen zullen van den z5ften- <*ag van ScPte^ 169?. fanuarjf.  January. I i I ] 56 EUROPISCHE 1695 en zullen betaald werden, en betaalbaar zyn op de vier gemeenfte Heilige dagen in 't Jaar, dat is, op de Heilige dagen van de Geboorte Chruti, dcBoodichappingvan.de gezegende Maget, de Geboorte van b. JandenDooper, enSt. Michiels den Archangels dag, by gelijke deelen : en ieder Perfoon op't betaalen van zodanige fom ofte fommen als voornoemd, zal aanftondts hebben een ofte meer Houties, inhoudende denonttautgvan'tConfideratiegcld, cnütdres tot het betaalen van de gezeidejaarhjkfche Renten, zynde van een datum met het Houtie, de gezeide Orders ondertekend te worden op de zelfde wyze als in deze Acte te vooren uitgedrukt (iaat raakende de Ordres die gegeven zullen werden aan de voornoemde Contribueerders; en zullen de zelve ook niet eindigen, revocabel weezen, of vernietigt konnen worden even als raakende dc voornoemde Orders valt gefteld is : welke gezeide Orders overgemaakt en getransfereert zullen konnen werden op zodanige maniere als tc vooren uitgedrukt is,raakende de gezeide Orders aan de Contribueerders gegeven, alsvoornoemd, op de voorwaarden en avantagien inde A&e cerft genoemd. En alle de gelden,ontftaande uit de Pachten &c. hier bytoegeftaau (boven en behalven zo veel als geproportioneerd zal weien volgens de Importen voornoemd, met dc geheele fomme welke door de Contribueerders ingebracht zal wezen, voorden gezeiden cerftenMayi693.)zyn en zullen toegeëigent en geappliceert worden tot het betaalen van de gezeide jaarlijkfche Renten of fommen, te reekenen op 14 pondenper^Annum, of'sjaars, voor ieder honderd pond aldus ingebracht volgensde waare meining van deze Acfe, en zullen niet aanwendehjk zyn of aangewend worden tot eenig ander gebruik ofte voorneemen, hoedanig, op de zelfde poene, verbeurteniflèn en onbekwaammaakinge ten refpe&e van ieder en alle de Officiers hiér boven aangeroerd, als te vooren geordineerd en vaft gefteld is in cas van misbruik, &c. van eenig gedeelte der Gelden, welke betaald behoorden te werden aan de Contribueerders, welke't voordeel van overleevigheid tiebben voornoemd; en de gezeide refpeöive Officiers werden by dezen jelaft Boeken en Regiftcrs te houden, en infehry ving te doen der namen nn1 alle Perfoonen, welke eenig geld inbrengen zul len na den gezeiden :erftendagvanMay, en van de verfcheidene fommen aldus behaald en ktyd wanneer refpecfivelijk betaald zyn, en de namen van alzulke Peroonen voor welker leven de verfcheide Renten en jaarlijkfche betaalin?en betaalbaar zyn. zonder vergelding «&c. als voornoemd; welke Boeken van alle Geconcerneerden ingezien zullen konnen werden als roornoemd : al het welk de gezeide Officiers doen en uitvoeren rnoc:«n, oppcene, verbeurteniflèn, &c alsvoornoemd. EnydcrPerfoon srelkc dusdanige fommen inbrengen en betaalen zal, alsvoornoemd na len gezeiden eerften dag van May, zal uit het geld, by deze Acte toegciaan, ontfangen , voor alle gelden door hem aldus ingebracht en «naald, van 4crefpeaivedagen van bctaaling tot den gezeiden 2$ft«». dag  MERCURIUS. f7 4ag vau September 1693. intereft voor 't zelfde tegen 10 ponden per cen' tumper lAnmim. Dat, indien eenige Contribueerder, welke op of voor den gezeiden cerften'dag van May eenige fom of fommen gelts ingebracht zal hebben, (ten refpecte van 't welk'zodanigen Contribueerder gercchtigtzal zyn om een part na proportie van de gezeide jaarlijkle Fonds te hebben, met het beneficie van overleevigheid, als voornoemt) ter eeniger tyd na den gezeiden eerften dag van May, en voor den gezeiden 2Qftendag van September 1693. begecrigzal weezen, ofvanzinne, (in plaatsen iatisfaótie van zodanige porportioneelc part van de gezeide Fonds, nevens zulke beneficie van overleevigheid) om een jaarlijkfe Rente of betaaling van 14 ponden goet Engels geit te hebben, voor elke of eenige fomme van hondert ponden door zodanigen Contribueerder aldus ingcbragt, om betaalt te werden geduurende het leeven van zyne,haare, ofte haarüedcr Genoemden te vooren genoemt, hy zodanige begeerte kenbaar zal maaken aan den gezeiden Opziender van de Ontfangen, ofte Klerk vau de Pells, als dan zynde. Dat alsdan dc gezeide Opziender van de Ontfangen, ofte Klerk van de Pells, een Infchry ving, ofte Memoriaal daar van zal doen maaken ineen Boek ofte Boeken, tot diencitide gehouden inde gezeide Ontfang; en de gezeide infchry ving of memorie onderteikent zynde door den gezeiden Contribueerder, zyn Gemagtigde, &c. geduurende 't leeven van den gezeiden Genoemden (ofte zodanigen Genoemde de Contribueerder zal weezen, of eenig ander Perfoon) zal hy voor yder fomme van een hondert pont, welke aldus ingebragt zal zyn, hebben cn ontfangen een jaarlijkfe Rente of betaaling vaa i4ponden, als voornoemt, opde gezeide vier Heilige dagen, bygelijkedeelen, op zodanigen wyze, en met zulke en de zelfde avantagien» als of zodanigen Contribueerder oorfpronkelijk dc gelden, door hem ingebracht, betaald had naden gezeiden eerften dag van May, een duidend zes honderd drie en-negentig. Altyd verftaandc, dat, na dat zodanige infehtyving ofte Memoire geplaatftzal weezen in het gezeide Boek ofte Boeken, en onderteekend door den Contribueerder , als voornoemd, alle verdere betaalingen , welke zouden komen te vervallen aan zodanigen Contribueerder, als zynproportioneelepart van de gezeide jaarlijkfche Fonds, ten einde zullen loopen en termineeren tot voordeel van haare Majefteiten, niettegenftaande eenige inhoud ter contrarie in deze Acte. Zyhetverdervaft gefteld, dat, in cas van eenig furplus ofte over blyffel der Gelden, ontftaande uit de importen en laften toegeftaan b] deze Acte, op het einde van eenig jaar, geduurende de gezeide termyi van negen-en-negentig jaar, na alle de gezeide verlcheidene proportiei van de gezeide jaarlijkfche Fonds, en alle en iedere Renten en jaarlijk fe betaalingen , en alle intereften betaalbaar by deze Acte.ten vollen vei noegt, betaald , en afgedaan , zodanige furplus ofte ovetblyffel te W.Stuh LDeel. H b< Jqntiary. I 1 i  t$93- January. j i ] ( 78 E UROPISCHE behoeven van haare Majefteiten, haare Erfgenamen, en SuccelTeurs zal wezen. En zy het verder vaft gefteld, dat eenige Gelden, geleend of betaalbaar aan eenige Perfoon ofte Perfoonen , door ofte uit kracht van deze Acte, niet belaft ofte belaftbaar zullen wezen met eenige impoften , hoedanige die ook wezen mogen. Altyd verftaande, en werd hier by verder verklaard en vaft gefteld door dc voorzeide Authoriteit, dat alle giften ofte difpolitien uit eenige van de Gelden ontftaande, ofte welke vergaderd zullen worden door de Authoriteit van deze Aólc, hier na gemaakt te werden door haare Majefteiten, haare Erfgenamen ofte Succeffeurs, aan eenige andere Perfoon ofte Perfoonen , ofte in eenige andere maniere, ofte voor een langer termyn, ofte intereft dan by deze Acle geappointeert is, zulten weezen en werden by dezen verklaard nul en van geener waarde tot eenige voornemens ofte einden, hecdanigdie ook zouden moogen weezen. Het Parlement arbeidde ook ondertuffchen met d'uiterfte naarftigheid aan d'algemeene zaaken, welke de ruft, het weipaaren, en de glorie der Natie betreften. Gelijk het zonder tegenfpreeken op de Zee is dat dit Koningryk zyne voornaamfte krachten moet aanwenden , was deze doorluchtige Vergadering in geftadige overweegingen noopende d'uitruling van d'Oorlogsvloot} en wierd beflooten, datmend'aanïaande zomer honderd zeven-en-tachtig Schepen in zee zou ïebben, zo groot als klein, daaronder begreepen de geenen 3ie verordend waren om de kuiten des Ryks te bewaaren, mitsgaders die gebruikt ftonden te worden tot het begeleiden der Evoopvaardyfchepen, welke nu in grooter getal zouden weesen als voorheen, om zo Iwaare verliezen, als daar de Koopieden federt een tyd over klaagden, te voorkomen. Ziet hier leLyft. Lyfte der Schepen , ze groot als klein, die in Enge/dn din %ee gebracht ftaan te worden, zo om zich te pellen tegens de Fran/cbe Vltot^ als om de Ruften te helvaar en ,e» de Koepvaardjfchepen te begeleiden. Schepen "Rang Manfch. Kanon. 6 van de ifte 4615* y ja 1© van de i.Y .Rfr"1m- Comp.Man. Jaarl. Betaal. JKoninglijkRegiment. 8 480 209x6 ,0 * VaÏEDDinïer' r *6° 3 4 vannppinger. ro 920 3^29 3 4 In 't geheel 3cT^8T~loo2j'"3~" 6 ~8 ~~ Voetvolk. Regimenten Comp.Man, Jaarl Betaal 1 Regiment der Gardes. 2g 2l4o ™; 2 RegimentderGardcs. ■ H rI£ 17? ? ? I 3 RegimentSchotfcheGardes. ,4 1120 lopój 4 J tKoningl.jk Regiment. iyfo Ti?I2 } . JRegimentFufeliers. ,3 78o » g J Van Selwyn. * <%Q ^ » 4 VanChurch.1. ^ 7?8o 3 4 VanTrelaurony. I3 y8o ,l6lJ> 3 4 VanBeaumont. i8f> ...3' ? 4 VanBath. X ïj « 3 4 VanBreuner. J* j£ « « 3 4 VanBeveridge. 5! 5,4£ 3 + Van Collier. \\ 7yl°0 1? « 3 4 VanLefley. ?o*° 3 4 V^-V ï| 7t S f } Van  MERCURIUS. 61 VanForolkes. i? 780 1614? 3 4 VanSt.George. 13 780 1614c 3 4 J°tl' VanCollingwordt. 1? 72o 16145- 3 4 y*™"* VanStanley. 13 78o 16145- 3 4 VanOfarel. 13 78° IÓI4? 3 4 VanEarles. 13 780 1614c 3 4 VanEarles. ig 7So l6H5 3 4 VanMonmoüth. 13 780 16145" 3 4 Van Bolton. 13 78° l6l*S 3 4 Van Godfrey Lloyd 13 780 16145 3 4 Van Catfleton. 1? 780 16145- 3 4 VanVenner. 13 780 16145- 3 4 Van Morgan. 13 780 16145 3 4 Van Levens. 13 7?o *6i45 3 4 VanMonroc. 13 78° 1ÓI45 3 4 VanArgyle. 13 780 16145 3 4 VanWiften. 13 780 16145 3 4 VanMackay. 13 780 1614$: 3 4 VanGraiam. 13 780 16145 3 4 VanLauder. 1? 780 1614$- 3 4 Van Heffe. 13 78o 16145 3 4 Van Eduard Lloyd. 13 780 16145 3 4 DeComp.van Windfor. 1 15-0 1727 9 3 Van Mineurs. 1 50 J73J *5 VanVynot. 1 50 863 16 g Van nieuw Jork. 2 120 2,354 5 Vand'EilandenvanLewardt, 1 60 H77 2 6 Bataillon van de Gatdes. 7 7*« >4Ó39 10 10 Van de Koningin. - 7 7°7 105>79 »3 1 Van Prins Frederik. 1 . 6 600 5>445 17 n Van Prins Chriftiaan. IS 6 600 95"33 ° 10 Van Prins George. VS 6 600 9083 3 6 Van Zeeland. ,' q 6 600 95"3? 6 io Van Jutland. 6 600 94*4 iZ 1 VanFunen. } 6 600 9083 3 6 'tRegim. HoIIandfche Gardes. 27 2634 54°68 13 4 Van Brandenburg. 12 840 nm 1 9 VanNaffau. 12 840 11211 1 9 VanGreben. ia 840 11221 1 9 In't geheel 655- 43952-876909 *° In alles in alles 811.54562.234s73* *4 £1 j Mea  r63. yanusry, I j Ontwerp wegens | d'optechringvan É een nieuwe (_ Ooft Indi- , fche Coui-' pïgnie. p 6z EUROPI SCHE Men moet hier aanmerken, dat de Ly ft, 't voorgaande Jaar aan het Laager-Huisgeprefenteerd, en door het zelve goedgekeurd, 5igó^flechteSoldaatenbedroeg, teweeten,777 doch dat men 'er ook geen meer zou hebben konnen. 5. Dat ieder Gouverneur gehouden zou weezen vyf duizend ponden Capitaal in de Compagnie te hebben, en ieder Ondergouverneur of Commis duizend ponden. 6. Dat de Compagnie gehouden zou weezen alle jaaren voor honderd duizend ponden aan Engelfche Waaren of Manufactuuren te vertieren. 7. DatalledeKoopmanfchappen, uitgezondert de Salpeter, in het openbaar aan den meeftbiedenden verkocht zouden worden. 8. Dat de Compagnie alle jaaren 500 vaten Salpeter,twee maal gerafineerd, tegen 25 ponden 't vat, aan den Koning zou leveren. 9. Dat geenige Vreemdeling portie in de gemelde Compagnie , noch eenige bediening binnen of buiten *t Land, zou konnen hebben. 10. Dat men geen Contract van verkooping zou konnen pafleeren, als van de gantfche fomme welke de Verkooper, onder zynen eigenen naam, in de Compagnie had. 11. Dat geenige Kaveling boven de vyf honderd ponden zou mogen bedraagen , of het moeft van Diamanten weezen. 12. Darmen geene verdeeling zou maaken, als in geld, en zulks zonder eenige vermindering van de Hoofdfom, enz. Eindelijk : den Admiraal Ruflel had den dienft nedergele»t, en de Koning tot het commandeeren van de Vloot , genoemd den Admiraal Killegrew , en de Ridders de Laval en Shovel; en, in gevolg van deze nominatie, de CommiiTariflen der Admiraliteit hen met een eenige Commiffie aangefteld tot Admiraalenen Opperbevelhebbers van haarer Majefteiten Zeemacht voor d'aanftaande Expeditie. Zyne Majefteit had ook noch tot Vice-Admiraalen aangefteld den LordBerkleyvandeBlaauwe, en den Ridder Rooke van de RoodeVlag. De Lord Cornwallis, Eerfte Commiffaris der Admiraliteit» en de Ridder Ontlon, hadden insgelijks hunne 1693. January. » Ruflel legt jen dienft neder , en mdercZeeïoofdenaangefteld ■  1693. January. Huwelijk des Hertogs Tan iUchemont. IERLAND IertcheFaapiften meenen eenige Zeeplaatien aan den Koning van Vrankryk »e leveren. 64 EUROPISCHE Bedieningen nedergelegt, en hunne Commiffien aan den Koning wedergegeeven > doch deze noch niet in der zeiver plaatfen voorzien.Den Hertog van Richemonr,natuurlijke Zoon van Karei den II. was getrouwd met de Weduwe van Mylord Bellafis, Dochter des Graaven van Cardigan, en by gevolg van de Roomfche Religie} een zeer fchoone Juffer, doch wiens inkomftenmaar izooo ponden fterlings bedroegen. Men ontdekte nu uit eenige onderfchepte Brieven, dat verfcheidene Ierfche Paapsgezinden heimelijk verftand met de Vyanden van den Staat onderhielden, en van voorneemen waren eenige Zeeplaatfen aan hen te leveren , onder de welken ook Kork en Kingfal genoemd wierden. Deze ontwerpen kwamen tydts genoeg aan den dag om 'er hulpmiddelen toe by te brengen.Een goed gedeelte derTroupen.die in hetNoorden des Koningryks lagen, kreeg order om na het Wellen te rnarcheeren, daar de kwaalijkmeenenden het meeft te vreezen waren. Men ftuurde ter zelve tyd ook eenige Artillery derwaarts, gevolgd door den Onderkoning in perfoon, om de Zeeplaatfen te bezichtigen, nieuwe fortificatiën aan de fwakfte oorden op te werpen, en overal de noodzaakelijke orders te ftcllcn. De Koning , verwittigd van deze beweegingen, gaf order aan de Franfche Regimenten, die in Engeland waren, om na Ierland over te fteeken : maarverfiaan hebbende, dat'er alles weder in ruft was gebracht, wierden ze gecontramandeerd. Om nudiergelijke wanorders in het toekomende te verhinderen , en alle comploteryen, welken men gemaakt mocht hebben,voor tekomen,wierdenalle deRoomfch Katholijken ontwapend, devoornaamfteBelhamels by de kop gevat, en de volgende Order alomme aan de Vrederechtersin de Graaffchappen gezonden. "XJ Adieu wy onderrechting ontfangen hebben, dat de Franfche KoJ-^ningeen Deffein heeft, omditKoningryk haaft te invadecren; en dat verfcheidene van den Adel en Edelen van de Paapfche Religie, niettegenftaande de Gehoorzaamheid die zy aan hunne Majefteiten fchuldi» Zyn en gefwooren hebben, inhetflille (niet alleen tot die, maar ook tot  MERCURIUS. 6s tot alle gelegentheid, die zich zal prasfenteeeren) groote prasparatien makken, om in een openbare Rebelly te vallen, waar to czy door hunne Pnefters(de grootfte Stookebrauden van diergelijkeVerraderlijke Praétyken) ten hoogften aangemoedigt werden : hebben wy > om zulke hunne fnoodeeïi rampzalige voornemens te prKvenieeren, nodig geacht, te beveelen; en wybeveelen ingevolge van dien hier mede, dat UL. met alle mogelijke zorg en de meefte fecuritcit, die te bedenken is, aanftondts (tot Uw Byftand zulke van de Militie nemende, alsUL. raadzaamft vind) alle de zodanigen van den Paapfchen Adel, beide Ieren en EngelIchen, in uwe Graaf fchappen zult apprehendeeren, als ten tyde van den laatften Koning James eenig Civil ofte Militair Officie bediend hebben, ofte luiden van Staat zyn, cn alle Paapfche Priefters, 't zy Reguher/t zy Seculier, welke door UL. zo gefaifeert, in zulken bewaring gefteld zullen werden, gelijk meeft accordeert met de Omftandigheden en hunne Qualiteit, in een Plaats alwaar haare Majefteiten een Guarnifoen hebden ofte, indien dusdanige Plaats binnen uw Graaffchap niet gevonden wer'd , inhetvoornaamlle cn veiligfte gedeelte van het zelve , tot dat UL.onze nadere Ordres zult ontfangen. Wyderszult UL. een naarftig onderzoek doen, en aanhaalen alle Wapenen, dewelke in handen van Papiften , otte de geenen die daar toe van ons geen permiffie hebben, gevonden werden. UL.Zuitvangelijkenzorgdragen,datdegeenen, welke van ons een Verlof-Brief vair een qnantiteit Wapenen, daar in uitgedrukt, ofteopdeingefloteneLyfttevinden, hebben, cnalleandere, fn de zelve niet gemeld, en dewelke echter een Verlof-Brief vertooncn, gehouden zullen wezen, dat getal van Wapenen, waartoe zy vryheid gehad hebben, aanU, ofte die door U daar toe gefteld werden, over te geeven, ofte daar voor te verantwoorden. Een net Regifter, beide van de Quantiteit en Qualiteit van de zelve, door U , ofte de geenen die U L. appointeert, zo ontfangen of gefaifeerd , zult UL. op het fpoedigfte aan den Klerk van den Geheimen Raad overzenden. Ookzult UL. bezorgen, dat in het geven van de bevelen aan de Officiers en Soldaaten, en zodanige andere Perfoonen als UL tot de behoorlijke Executie van deze onze Ordre gebruiken zult, hun verboden werd, geweldenaryen te plegen, ofte eenigen Perfoon , wie hy zy, wegens ofte op voorweudfel van dien plunderen, niet alleen op pcene van het geene alzo door hen genomen zal zyn, wat het mocht wezen, dubbeldtc vergoeden; maar ook van onze hoogfte Ongenade te incurreeren. Omtrent dit alles verwachten wy de Rapporten van uwe Handelingen aan den Klerk van den Raad op dat UL. verder zulke Onderrichtingen , die het noodzaakelyft geoordeeld zullen werden, moogt ontfangen. Enzo wenfehen wy UL wel te varen. Daarenboven wierd ook noch aan d'Ieren verboodenzich in grooter getal als tien perfoonen by malkander te vinden, en lF.Stu\. J.Deel. I ziek 1693. fanuarjf.  Jmuary. SP AAN- SCHE NEDERLANDEN. I (a) Ziet 3 ' Stuk,* Deel, f*j. 200. , < j 1 < £ 1 C ^ I ] I t V ê V V d 66 EUROPISCHE zich verder als vyf mylen van hunne woonplaatfen af te wydei ren, zonder(chriftehjkverlof van een Vrederechter behel zende de waarom. Men beval ook aan alle d'Officieren der Mi" htieomdemaandeenrevuëte doen, en zich altyd gereed tc houden om op het eerfte gebod te marcheeren Alle deze voorzorgen betoonden klaar genoeg, dat de Koningvan Vrankryk eenigdefTcin op Ierland g< had moeft heb ben; dewyl men buiten noodzaakelijkheid die groote bewee" gingen met zou hebben gedaan ; en dat de zaaken al te ver voortgeftuuwd waren om te konnen treeden in de gedachte der geenen , die alle deConfpiratien, welken men in de drie Koningrykcn ontdekte, voor fabelen achtten. NA dat de Franfchen gezien hadden, dat hunne onderneeamg op (a) Huy een ongelukkig gevolg had erlangd, lieten ?y, jewoon hunne nadeelen, zo veel als 't immers mogelijk is 2 verbloemen, het gerucht loopen , dat het maar e?n kryeslift wasgeweeft.en hunrech te voorneemen te maaken dat deüealjeerden hunne krachten verdeelden, terwyl zy Veurne meen len te gaan aantallen, de Plaats daar ze'top gemunt hadden" )och tzydathet een krygslift is geweeft, of niet fimmers ze* ïWa^ he"duurgenoegteftaan)zy berenden altyd den zo&<« er MaandDecember de gemelde Vefting.en floegen 'er eenipe' agen daar na het beleg voor met vier-en-veertig Bataillons, en ttehjke Efquadrons : en gelijk zede Garnifoenen uit de ieuunge Plaatfen hadden doen trekken, fneeden ze aanftondr* e gemeenichap van Veurne met Nieupoort af. Het gevoh? •andeze VeftingenDixmuiden, Poften die niet zonder malkander behouden konden worden, docht den Keurvorft van Jeyeren niet groot genoeg om een bloedige en twyfelachtiee a»e te waagen, met de befchanflngen der FranfchJn te trach! ent over we digen. Hy wilde zyne Troupen liever bewaaren oor het begin var, de Veldtocht, als de zeiven met al te groot evaar voor de behoudenis van de gemelde twee Pollen in de 'aaglchaal nellen. Ten dien einde dan fchreef hy aan den Graaf n Hoorn, die het gebied in de Plaats voerde, den onderenen Brief, daar wyderefolutievandenKrygsraadcnde SS datte by zullen voegenw S g~  MERCURIUS. 67 Copye van den Brief van zyne Keurvorftelijke doorluchtigheid van Beyeren,gefchreeven tot Nieupoort den z January, 16p 3. 's avondts ten vyf uuren. \t7Egens de Poften, mynHeer, die de Vyanden genomen hebben, Wzie Ik alle apparentie, dat Veurne belegerd zal werden. Onze Troupen arriveeren; en, zo het mogelijk is, zullen Wy U trachten te ontzetten : maar, aangezien de Poften , welken dc dc Vyanden occupeeren, U bekend zyn, in de welken zy zich daar-en*boven fortificeeren, zult Gy uwe Mcfures weten te nemen, om niet d'uiterfte Extremiteiten af te wachten; het geen Ik my verplicht vinde U pofitif te zeggen, nadien de Confervatie van uw Guarnifocn van grooter belang is, als die van de Plaats zelfs. Reguleert U daar na, myn Heer, en geloof wy geheel voor U, Emanuel, Keurvorft. Eet Opfchrift toot : Aan mynHeer, 1Ayn Heer , den Graave van Hoorn, Generaal van de HoIIandfche Artilkry, Tot Vedme. Refolutie van den Krygsraad. ZYyn' Excellentie, den Heer Graaf van Hoorn, een Brief van zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid van Beyeren ontfangen hebbende, waar in hy hem d'otders geeft noopende de belegering van Veurne, heeft den Heer Graave alle de hooge Officieren van het Garnifoen doen vergaderen, om te famen te beraadflagen,op wat manier men de gezeide orders beft zou konnen uitvoeren. Men overwoog dan den ftaat van de Plaats, van het Garnifoen, en de wyze waar op de Vyanden zich draagen om ons aan te t aften. Noopende den ftaat van de Plaats: de Vyanden hebben al het Water, daar alle haare kracht in beftond, aan de Noordzyde afgetapt, en'er hunne Trencheën met zulk een gevolg voortgezet, dat ze tot dicht aan de Graft geavanceerd zyn, zonder'er eenig gevaar te loopen, dewyl wy geenige uitgang hebben om by hen te komen; zulks dat wy hen nieter zouden konnen beletten deze nacht op de zelve wys aan deGraft te naderen, welke aan die kant maar twee voeten waters heeft : behalven da zy ook noch arbeiden om de Dyk, die hetzelve bewaart, door te'ftee ken,- 't geen gedaan zynde, zullen wy droog zitten. De gantfche Wal heeft niet eene flancq; enons Volk in de Ravely nenzal afgefneeden en genomen worden, dewyl ze van achteren nocl niet geflooten zyn. 160%. January. j 1  1693January. 63 EUROPISC HE Aan de kant van de Weftpoort, nade Graft van Duinkerken, is d'Attaque geavanceerd tot op honderd treeden na aan de Stadts Graft. De darde Attaque aan de Poort van Nieupoort, ismaarvyftig fchree■ den van de Stadts Graft. Daarenboven geeft het gebrek van Kanon aan de Vyanden de gelegentheid om het hunne, overal daar het hen belieft, te poftceren, zonder gehouden te wcezen Batteryen te maaken,om onze Paliffaaden over hoop te fchieten; 't geen ze gemakkelijk , en binnen korten tyd konnen doen. De relt der Wal van nieuwe aarde opgeworpen zynde, moet wel haaft wegzakken, en invallen. Voegt hier ook noch by de fwakheid der ligchaamen, tet oorzaak der ziektens en Detachementen; 'tgeens ons de middelen beneemt om dc Poften behoorlijk te bezetten. Daarenboven zien wy noch geenige werking van het water, 't welk men ons federt tien dagen van Nieupoort deed verhoopen. Uitalles, 't geen men hier te berde gebracht heeft, is het gewis, dat de Vyanden deze nacht aan de Graft konnen weezen, zonder dat men het hen kan beletten,- weshalven men zich genoodzaakt vind de pofitive orders zyner Keurvorftelijke Doorluchtigheid van den aden. January, tot twee maaien herhaald, mitsgaders ook noch bekrachtigd door een m'ondehjke order, medegebracht door den Baron van Capre, waar by de gemelde zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid ons belaft liever het Garnifoen als de Stad te behouden , te trachten te gehoorzaamen. Waar op d'ondergefchreevene Officieren gezamenerhand beflooten hebben, dat men niet langer kon uitftellcn met de Vyanden te capituleeren; uit kracht van het welk men gerefolveerd heeft ten een uur na den middag de chamade te flaan. Gedaan te Veurne den 6den, January 1^93. Ondertekend. Graaf van Hornet, Generaal; Gourdin , Colonel van de Spaanfche Cavallery; Scheltinga, Colonel; Heek/eren; Colonel; Tlettenburg, Lieut. Colonel; Graaf van Dona, Lieut. Colonel; Verdidit degonge , Majoor van de Cavallery ; de Wys, Majoor 5 'WeedeSwaan, Majoorj du Premont, Majoor; Vleugeh, Dirc&eur van dc FortificatieGelijk de bezigheden , die men had ten tyde dat de Krygsraad beraadflaagde over d'uitvoering der orders, welken de Graaf van Hoorn van zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid had ontfangen, niet toelieten, darmen alle de redenen, die'er te berde wierden gebracht, fchriftelijk opftelde,, voegde men'er ook noch de volgenden, medealdaarte berde gebracht, by„ De  MERCURIUS. 69 DE Vyanden hadden dien zeiven avond een Battery van 12 (lukken Kanon en 14 Mortieren aan de d'Attaque van het Verbrande Huis voltooid, waar van zy alle de Paliffaaden van de Wal, zo ter rechter als ter flinker hand van het Baflion, over hoop konden fchieten , gelijk ook de twee Ravclynen daar nevens, welke open zynde, zo van achteren als van vooren, endc Graft doorgaanelijk , buiten alle tegenfpreeken vermeeftcrd moeiten worden. De Wal aan die kant van nieuwe aarde zynde opgeworpen, was door de regen byna een voet afgcfpoeld , zulks dat men'er zeer bloot ftond : en zynde niet geplakt, kon men'er gemakkelijk tegen opklimmen. Daarenboven was de Borftweering zo fwak, dat ze door ieder kanonIchoot doorboord wierd : en zynde tot boven toe met fafcynen opgetrokken, wierden de Soldaaten, die 'er achter ftonden, 'er meer door ge hinderd, als door het kanon. Ook was 'er zo veel grondts niet langs de Linie na de llinkerhand vat het Bafcion, dat men'er vyftig man by malkander kon (lellen. De groote Battery der Vyanden dan des anderendaags, met het kne ken van den dag, in (laat zynde van te fpeelen, konden de Vyanden 11 weinig tydts de Borltwceriiig doen omftorten, en de Paliflaadeit van d Wal over hoop fchieten : en gelijk dc Graft geen twee voeten water had, 'tgeen, als de Dyk doorgcfteeken waar, noch meer als een halv voet laager zou weezen, ishet baarblykelijk, dat de Vyanden gemak kelijk een algemeene (lorm zouden hebben konhen aanvoeren. Ons Kanon kon ook gantfeh geen dienft doen, alzo 'er maar zeve lompeyzere Stukken in degantfche Stad waren, leggende op Rampaai den • waar af'er twee door der Vyanden Kanon reddeloos wierden g( fchooten, en een kwam te barden, en dat d'anderen niet meer vervoer konden worden. Betrachtende ook noch de laagte der Werken , welken men,by gebrc van aarde, niet hooger had konnen optrekken : En dat de Vyanden met hunne drie Attaquen een Hoornwerk en z ven Ravelynen omringd hadden , tot welker bewaaring ten minfti izoo Muskettiers vercifcht wierden; en dat men van de reft van het G; nifoen niet meer als 400 Muskettiers, en 600 Piekeniers op de W hield, om een generaale ftormaf te weeren: Gelijk ook dat zyue Keurvorftelijke Doorluchtigheid op geencrl manier tot ontzet van de Stad kon komen : Mitsgaders dat het Water , daar men ftaat op maakte , ontbral oordeelde de Krygsraad , dat men, volgens de precifc orders zyner Ke: vorftelijke Doorluchtigheid, niet langer kon uitftellen in Capitulatie trecdeo» 't Is zeker, datd'eenigereden, welke het verlies van deze Plaats v ©otzaakt, is dat die van Nieupoort hei water niet hebben willen g January. i i t e i d' k e:nraï ey K- te er-  i693- January. i i 1 j < I t li b n C 70 EUROPISCHE ven , gelijk men op hen verzocht had : waar af het noodzaakeliikisdat men d oorzaak examincere, welke men zonder groote moeite klaar eefpmfwï op dat'er geen arger toevallen uit mogen voort- Getekend PT. kA. Graaf van Hoorn. Ziet hier nu de Capitulatie. Artykekn van de Overgave van Veurne. I'DfltheiC^arnifoe"vanVcurne' 20 Cavallery, als Infantery, met «aande 1 rommels, brandende Lonten aan twee zyden, Kogels ui « Mond, ontwonde Standaarden en Vaanen, zal uittrekken met vier ituKken Kanon , voorde welken mengenoegzaame Vaartuigen en Karren ter overvoering.zal geeven. 2. Dat het Guarnifoen van Veurne in alle veiligheid langs de kortfte weg door Ooit-Duinkerken, door dc Duinen, met alle haare Paarden Wagens, Equipages, en Hand-Paarden, na Nieupoort gebracht zal werden. 3. Dat men aan het Guarnifoen van Veurne voor de Vrouwen,Kindeen, Bagages, Ziekenen Gèkwetften, Barken ofte Binnenlanders zal beu>rgen genoegzaam,om het inallc veiligheid naar Nieupoort te brengen. Jok zullen daar onder begreepen zyn de Proviandeur van de Vivres, zyn -ommis, Bedienden, en al dat daar aan dependcert. En de geenen, .velke niet getransporteert kunnen werden, zullen tot hunne volkomeïe Genezing in Veurne blyven, en alsdan in fecuriteit naNieupoort ge:onden werden. Dat de Gevangens van de eene en de andere kant, welke betrapt ;yn onder het Guarnifoen behoorende, zo Cavallery, als Infanterv, n Vryheid gefield zullen werden. ' $. Dat de Dcferteurs niet gezocht noch opgehouden zullen werlen. 6- Dat alle de Officiers, welke zich in Veurne bevinden, hoewel zy net tot het Guarnifoen van Veurne bchooren, in het twede en derde Arpke! begreepen zullen weezen. 7. Dat het Guarnifoen op het Kaflcel van Crequi indezezelveArtvelen gecomprehendeerd zal zyn. 3 8. Datalledelnwoondcrs van Veurne veertien dagen tyd zullen heben, om re vertrekken wcrwaarts het hun goed zal dunken : zonder dat ïen ze in dezen tyd eenigfintszal infultecren. 9. Dat de Generaal der Artillery met zyn Equipage, Bagage alle de 'meiers en Donreflyken roet hun Bagage, de-Paarden cn de Bagage, en  MERCURIUS. 71 en al het geen hun toebehoort, met Barken en Karren, genoeg,om hem over tc brengen, naar Nieupoort geconduifcert zal werden, als in het twede cn derde Artykel. 10 Dat alle d'Ingenieurs en Officiers van d Artillerye , en al het geen hun toebehoort, in deze Artykelen begreepen zullen wee- jri. Alle deze Artykelen zyn geaccordeerd op conditie, dat men ten eerften een Buiten-en Bmnen-Poort van de Stad aan de Troupen van den Koning zal overleveren, en het Guarnifoen morgen,den 7 3. , Getekend, W. iA. Graaf-van Hoorn, en Bouflerr. De Graaf van Hoorn met het Garnifoen van de veroverde Vefting te Nieupoort zynde gekomen , fchreef van daar den volgenden Brief aan de Heeren Staaten. Copyevan een Brief, gefebretven door zyn Excellentie den Graave van Hoorn. Hoog-Mogende Heeren- MEnzagvoorleeden Maandag, den 2pft««>. December, 16512. met hetlumieren van den dag, dat de Vyand de Stad Veurne van alle kanten bcflootenhad; zynde gecampcert in zeven Quartieren; namentliik, aan dc Tonnelle, Wulpen, Onder-Kapelle, Steenkerk, Bulicamp, Jaeesbrug, ende AbdyetenDuine, fterkzynde48Battaillons, behalvendeCivallery. Vervolgens heeft de Vyand van dag tot dag zyne Werken geavanceerd tot den 6den. January, 1693. wanneer de KrygsRaad aanrtondts goedvond, volgens den Inhoud van zyn Keurvorftelijke Doorluchtigheids van Beyeren prscife fchriftclijke Ordre van den % January, 1693. met den Vyand te capituleercn,en aan den zeiven's anderendaags de Stad in handen te geven; allesblykende by de Bylagen. Zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid heeft mede 't Guarnitoen uit Dikmuiden herwaarts doen marcheeren , en die Stad geëvacueerd. Zullendeverders, alshieromrentallesgereguleerdis, by myne Overkomfte van alles een omftandig Rapport doen , &c NUttuooitdsn 9 JanuaiT, i«SJ» __ , , Was getekend, W. %A. Graaf van Hoern £in 1693. January, 1—«,  71 EÜROPISCHE 1-693. January. ! ( i ( YEB.EE- NIGDE i NEDER- ( LANDEN. , Luik fche t Xanouoik ^ jïracjjett, Eindelijk, ziet hier ook noch een anderen Brief noopende d'overgaave van Veurne. Copye van een Mijftve uit Nieupoort, den 1 o January. DE Vyand heeft eenige dagen de Stad Veurne bezet gehouden, en 'savondts op den 5 dezer de Aproches op drie Plaatfen geopend. Zy waren ons noch niet heel na; doch zouden des anderendaags 's morgens na alle oordeel op de Grachten van de Stad geweeft zyn : Waarom de Graaf van Hoorn al lede Hoofd-Officieren, nevens den Directeur van dc Fortificatiën, liet by-een roepen,- aan de welken zyn Excellentie vertoonde twee eensluidende Miffiven vau den Keurvorft van Beyeren, van inhoud, als hier nevens gaat : Waarom men tot voldoeninge van de zelve Ordre eenpariglijk verftond, te capituleercn; het welk dan ?efchiedis, en't Guarnifoen op den 7 dezer uitgetrokken : hebbende de Vyand alles geaccordeert, uitgezonderd dat hy niet wilde twee dagen |even, om Secours te wachten; 't welk wy echter wel verzeekerd waren dat niet kondebykomen. Wy hebben opdc te Rug-tocht wat geleien, en's anderendaags meer, als wy's nachts inde Duinen lagen, orn iat men meende, dat de Vyand zoude in de Mond van de Haven pa'fleeren. Nu is onze Armée weder dezen morgen te rug gekomen j en de Franfchen trekken ook op. De Keurvorft is tot Oftende,en 't Garnifoen aitDixmuidcngetrokken; 'tgeen alhier zalgeloft werden nevens dat ran Veurne. Door de verovering van deze Vefting ftelden dc Franfchen ïun Land in zekerheid, en tegens d'uitloopen der Geallieerde Garnifoenen geduurende de winter, en tegens d'uitvoeingderdefleinen welken men op eenige van hunne Plaatfen lan die kant geformeerd mocht hebben, en die men d'aanftaanle zomer in 't werk zou hebben gefteld. OMTRENT het eind der Maand wierd te Maaftricht ;evangen gebracht een Kanonnik van het Land van Luik, op l'ovcrtuigingvan een Brief, aan den Kardinaal van Furften•erg gefchrceven, welke onderfchept wierd. Ziet hier eea Iffchrift.  MERCURIUS. 73 Hui den z 4 jttnuary, 1cTc- 3. [ Myn Heer, DEzcnis. om, naar uw Hoogheid van myne zeer onderdanige Refpecren en Dienden veneckert te hebben, hemden loop van dit Jaar zeer gelukkig toe te wenfehen, met een gevolg van andere, gevuld met alle foorten van Profperiteiten , zoTydelijken, als Geedeliikcn. Ik zoude eerder deze Plicht afgelegt hebben, ten ware de kleine AlIarmen. dewelkenwy in het begin van het Jaar door den Heer Graave van Guiscard en Mjnfr.de Gatlion gehad hebben; hoewel Ik veel vergenocgdcr ge weed zoude zyn, indiendeZaak om hier, als om Veurne, gcweeltwas. Dit zal ondertuffchen gefchieden, als het den Koning behaagt. .. .,, r Ik bid U, mynHeer, alsuw Hoogheid de goedheid heeft van zynen seeronderdanigen Dienaar zich indachtig te maaken, my de genade tc doen van in myn faveur een Briefte fchryven aan Monfr. de Saine, Intendanttot Metz, van den welken Ik noch niet wel bekend ben, om aanmy de Betaling van myne Renten op de Domeinen van Diedenhoven te continueeren. Ik zal in mync Wenfehen voor de Profpenteit van uw Hoogheid volharden, en my myn gantfche leven zeggen De zeer onderdanige, zeer gehoorzame,en zeer getrouwe Dienaar, De Fleron de Mellin , Kanonnik. Het Opfchrift -wat : Aan zyn Eminentie, tdyn Heer den tyardinaal Landgraaf vut Furftanbirg, Biffchop en Pnnce van Staaatsburg, gjrr. Tot Parys, Gelijk de dapperheid van byzondere lieden meermaalen een gedeelte van onze ftoffe gemaakt heeft, vinden wy ons ook genoodzaakt hier in te ly ven de manlijke daad van Schipper Hen drik Hodorp, waar af de byzonderheden den Leezer in den onderftanden Brief voor oogen worden gefield. DEn 26fteo. November zyn Wy van Allicanten , met de groote PoolfcheFluit, diemecdetot Marfeillien is opgebracht geweeft, met een harde Noord-Oofte Wind t'zeil gegaan. Des avondts liep de Wind Wefteli|k. Den 17^0. was het des morgens noch goed Weer, cn de Wind Wed. Den z8ö«. waren Wy des morgens, by giffing, omtrent lien mylen beooden Caap de Gat. 's Middags kregen Wy drie Scheper in het gezicht : des zeilden Wy met macht na de Wal toe; doch na om' trent drie Glazen kwamen zy Ons op zy, en zagen Wy het Turken t< ir.stuk. i.Dcti. K *yu 169;. fanuary. Gerecht van Schipper Hodorp met diie Turk fche Roovere.  «693. January. 7+ EUROPISCH E zyn, met 56, 36, en 30 Stukken gemonteerd. De laatfte kwam 0» Önseerftaf, dien Wyaanftondts de volle Laag gaven5 waarop die met 36 ftukken Ons meede kwam groeten, gelijk Wy hem meede niet fchuldig bleven. Omtrent acht uuren zag men de Pool in brand; enklampte Ons d'eene Turk aan boord ; deed met honderd Man enteren j en onze Zeilen afkappen en ncdervallen. Hier op retireerden Wy Ons in de Schans en Bak, waar uit Ons, ten belten doenlijk , weerden : doch als zy tot Ons in de Schans, daar we eenige Spring-kiften hadden (taan, indrongen , lieten Wy dezelve fpringen ; deeden vervolgens een uitval; en maakten ons halve Dek weder vry. Toen was het omtrent drie uuren. Om de Vyanden, die het voorlte gedeelte van het Schip noch met feftigMan in hadden, te doen ruimen, wierp men veel Handgranaten onder den hoop, en fchotcn met Kanon langs Scheep. Als men dus 11 gl azen in atlie was geweeft, vielen Wy andermaal uit na vooren toe ; maakten een vry Schip ; kapten dc Roovers Touw, waar meede aan Ons Schip valt was, (tukken; en ontkwamen veel van de gcënterdendoorfwemmen. By gemelde laatfte uitval wierd myn eene Been met een Musket Kogel ftukken gefchooten. Vervolgens brachten Wy het Schip meer na de Wal toe : maar de Turk Ons van achteren komende inzeilen, gaven Wy zo dapper vuur, dat hy deurging cn het na zyn twee andere Makkers wendde, wanneer zy alle drie op' Ons afkwamen, en de Wind tot ons ongeluk omloopende, uit het Land kwam, zulks dat wc de Roovers niet ontgaan konden. Des refolveertie Ik't Schip in brand te fteeken, gelijkgelchicd is, en ben met al myn Volk,in rioch drie-en-dartigMan zo gezonden als gek wetften beftaande, met de Bootgevlucht; invoegen dat de Honden niets daar van, ook' niet een eenig Man, hebben bekomen, behalven een Engelfche Soldaat, door My tot Allicanten voor Paflagier ingenomen, die men niet weet waardat gebleven is. Daar tegens heb Ik twee Turken gevangen bekomen, en aan Land gebracht. Den 20"s morgens omtrent negen uuren, kwamen Wyby vyf Spaanfche Galeyen, ongevaar twaalf myl beweften Cartagena, daar Ik met de Gekwetften in een Galey overging, blyvende een deel van myn Volk, niet gekwetft zynde, in de Boot, zonder dat Ik weet waar zy aan Land gekomen zyn. Ik ben den 3oftcn. aihier met elf Perfoonen, daar onder twee dood zyn, aangekomen.  MERCURIU5. • yf OMTRENT het begin der Maand had de Kardinaal Howart een lang gehoor by den Heiligen Vader, waar in hy onder anderen eenige onderftanden voor den Koning Jacobus verzocht. De Paus, ongenegen om penningen te fchieten, voerde hem te gemoet, dat hy zich in der daad zeer getroffen voelde door den ftaat, daar dien ongelukkigen Vorft zich in bevond, en dathy d'eerfte zou weezen in hem byte ftaan, wanneer hywift dat hy het waarlijk van nooden had : maar dat hy alsnoch zo ver niet gebracht kon weezen j dewyl men zeer wel verzekerd was, dathy, eerhyuitLonden toog, voor twee millioenen aan Juweelen aan den Heer Forner, toenmaals Agent des Hertogs van Toskanen in Engeland, in bewaaring had gegeeven i en dat de gemelde Juweelen eerft over eenige weeken van Florence na Parys waren gezonden : dat men ten anderen wel wift, dat de Koning van Vrankryk hem van alle noodzaakelijkheden bezorgde, enz, De Kardinaal keerde derhalven ongetrooft weder te rug, verzeldvaneenEngelfchenBiflchop, ten dien einde uitdrukkelijk uit Vrankryk overgekomen. De dood der twee Kardinaalen, daar wy in de (a) voorgaande Maand afhebben gefprokn, deed het gerucht wegens eer nieuwe Promotie loopen, zynde 'er tegenwoordig acht plaatfen in het Heilig Collegie vacant: weshalven dan de Gekroon de Hoofden aan den Heiligen Vader lieten weeten, welke d< Perfoonen waren, daar zy het oog op hadden geworpen, on met de Kardinaalshoed vereerd te worden. De Refi ient \at Portugaal noemde , uit den naam vaneen Koning , zyi ei Meefter, tot die Waardigheid den Abt van Armagnacq, Zooi van v/ylen den Graaf van Arcourt, Groot-Stalmeefter vai Vrankryk j de Kardinaal Barbetino, B< fcherme r des Koning ryks van Polen, wegens zyne Poolfche Majefteit, den Mar quisd'Arquien, Vader der Koningin van het gemelde Ryk K 2 ins ITALIEN. Ondct- ftandvoor Koning Jicobus verzocht. Gerucht wegen» een promotie van Kardinaa. len. ' .(a) ZaXytg. i n. i  Jreiruary. Pautvoerziet in de mi brui ken. 76EUROPISCHE insgelijks een Franfchman j en de Kardinaal de Janfon, uit den naam des Konings van Vrankryk Monfr. de Harlay, Aertsbiflchop van Parys. Ziet daar het vermogen, of liever de behendigheid van die Kroon, welke ook zelfs de belangen der andere Mogendheden tot haar voordeel wift te draaijen. Tot hier toe hadden ze altyd die ftaatkunde gehad, dat ze Schenfelen in het Heilig Collegie maakten te hebben, om'er zorg voor hunne intereften te draagen : maar tegenwoordig had Vrankryk zo veel te weeg weeten te brengen, dat de Kroonen van Polen enPortugaal, vergeetende hun belang, den Heiligen Vader tot het Kardinaahchap Perfoonen voorbelden die 't mocht gaan hoe 't wilde, tot allen tyden den Allerchriftelijkften Koning meer genegen ftonden te weezen , als den Vorften, die zich bemoeiden om hen het Purper te doen erlangen. DePausondertufTchen, geftadig bezig met de zorg van in de misbruiken, allengskens in de Kerkelijke Regeering ingefloopen, te voorzien, kwam'er nu een van zeergroot belang te vernietigen, 't Was de gewoonte, dat, als'er een Prelaat tot het Kardinaalfchap wierd verheven, de meefte Ampten, daar hy mee bekleed was, vacant vielen. Dit gaf voet tot duizenden van kuiperyen : want de geenen, die door d'eerzucht aangeprikkeld wierden om na het Purper te ftaan , beloofden aan de zodanigen, welke hun gezag en onderhandelingen wilden aanwenden om hen tot Leden van het Heilig Collegie te doenaanneemen, dat zy hen met deze of geene Bediening, van de zulken als ze bezaten, zouden doen begunftigen : of ook zelfs, die de gemelde Ampten in 't oog hadden, ~bevoorderden onder de hand de promotie van de geenen, die ze bezaten, met het oogmerk dat, als ze door dit middel vacant vielen , zy 'er mee voorzien mochten worden De Paufen zeke toen ze zo onbaatzuchtig niet en waren als Innocentius de Xl' geweeft is, of als tegenwoordig Innocentius de XII. is handelden dikwils met de geenen, welke aanzienlijke Ampten bezaten, om hen tot het Kardinaalfchap te verheffen erf die Ampten, welke daar door vacant vielen, waar af zy gemeenlijk conllderabele fommen trokken , wanueer zy ze vervolgens aan  MERCURIUS. 77 aan denmeeftbiedendenkwamen te te verknopen, tot hunne difpofitie te hebben. Men weet immers, wat men gezegt heeft van Alexander den VIII. ter zaake der Promotie welke hy in den Jaare(V) 16-90 deed : dathy niet zo zeer gezien had op de verdienden van de geenen, welken hy tot Kardinaalcn had aangefteld, alsop d'Ampten die ze bezaten, waar mede hy zyne Neeven wilde verryken, 't zy met de zeiven aan hen te eceven, of met ze teverkoopen, en'er hen de penningen af te fchenken. 't Is noch in varfche geheugenis, dat de zelve Paus toenmaals handelde met den Prins Don Livio Odefcalchi. Neefvan Innocentius den XI. beloovende hem Kardinaal tc maaken , op voorwaarde dat hy d'Ampten, welken hy bezat , en waar af d'inkomften zeer aanmerkelijk waren, zou verlaaten,- en dat die wyze Prins liever die inkomftet wilde hebben, als den Kardinaalshoed. Tegenwoordig fton den 'er zodanige handelingen niet meer te gefchieden,mits da deBulle, door den Heiligen Vader ten dien einde gemaakt ftipteliik onderhouden wierd; behelzende de zelve in iorm« le termen, dat voortaan geenige Ampten vacant zouden valle door de promotie der geenen, die ze bezaten, tot het Kard naalfchap. Daarenboven ftond 'er uit d'uitvoenng dezer Bul noch een ander goed voor den Heiligen Stoel te fpruiten, t weeten, dat de geenen, welke tot het Kardinaalfchap wie den verheven, d'inkomften der Ampten, daar ze mee bek,e£ waren, behoudende, de Paufen dikwils ontlaft zouden weez< van de zorg van pennoenen aan hen te geeven , om hen te do» beftaan op een manier, overeenkomende met de waardighe van het Heilig Collegie. DE ConfpitatiederMondovezers , daar wy in de (b) voorgaande Maand afhebben gefproken, verftond men nu vet 1 gewichtiger te weezen, als men zich in 't eerft wel had ingebeeld. Hetvoorneemen was, niet alleen Coni aan de Vyanden tc leveren , maar een algemeenen opftand in Mondovi te verwekken, onder welkers gunft de Franfchen het gantfche Land verK 3, -. Eïee" savoten CerolgviE de Confpiratie dei Mondo vezen. iS, 1693. Tebruary, (a) deni% ftbrttarj. t E 5 n e e d :n :n id  Feiruary. (a) Zut i 78 EUROPISCHE meefterd zouden hebben : en ondertuffchen zou een ander gedeelte van hunne Troupen in de Valley van Aofta getreeden zyn , en zich meefter van Ivréa, de Hoofdftad, hebben gemaakt. Ditdeflein gelukt zynde, hadden ze vervolgens gemakkelijk in Montferrat konnen vallen, geheel Piemont te vuur en tefwaard (tellen, enden oorlog in 't Milanees, en in 't hert van Italien voeren. Dit had men men aan de Hertogen van Mantua, Modena, Parma, end'andere gebuurige Prinfen beloofd : en het was op dezen voet, dat ze weigerden de contributien, daar ze op gefteid waren, aan den Keizer te betaalen. Ziet daar, na de fpraak ging, de vruchten van d'onderhandelingen des Graaven van Rebenacq, en van d'intrigues desGraavenvanTefféinMondovi. Doch gelijk heel weinige Confpiratien komen te gelukken, viel ook deze in duigen; en de voornaamfte belhamels wierden by de kop gevat, na Turin gevoerd, en drie'er af ter dood veroordeeld. Onder de zdven was 'er een, omtrent feftig jaaren oud, Mathys Muflb geheeten, die, onderanderedingen, bekende, dathy federt tien jaaren in de bezolding van Vrankryk was ge weeft,daar hy twee honderd Louifen's jaars van had genootcn; en dat hy'er, behalven die penningen, noch tot verfcheidene maaien wegens deze en geene gewichtige zaaken confiderabele fommen af had getrokken. De twee anderen, Trucchi genaamd, Vaderen Zoon, waren van een goed gedacht. Deze drie Verraaders, na wegens hunne misdaad overtuigd te zyn, wierden den 2 yften January op de groote Markt, dicht by het Paleis, ter dood gébracht, teweeten, eerftelijk half gewurgd aaneen ftaak, vervolgens met een yzere koevoet op het hert geflagen, en de ligchaamen wyders met het rechter been aan de galg gehangen , tot des anderendaags avondts, wanneer men hen het hoofd afhakte , vierendeelde, en de ftukken na Mondoviftuurde, om, benevens de hoofden, op de groote wegen ten toon gefteld te worden. DEN Heer Heemskerk was, gelijk wy (a) elders gezegt hebben , na Adrianopolen getoogen, en aan Mylord Pa Jet (tenzeiven einde, te weeten om de vrede tuflehen de twee Kei-  MËRCURIÜ S. 79 Keizerryken te bewerken, door zyne Britannifche Majefteit afgezonden] zynGeleidbrief, ofPafpoort, ter hand gefteld} in gevolg van het welk hy zich dan te Belgrado had vervoegd : doch vindende,dat zyne tegenwoordigheid,om de zaaken te be- j ter voort te zetten, te Adrianopolen noodzaakelijk was, be-' gaf hy zich derwaarts, en wierd'er ontfangen gelijk het volgende Verhaal, behelzende met eenen ook zyne Reis en andere omftandigheden , uit de gemelde Plaats onder de dagtekening van den23ften. December icTp2.overgezonden, medebrengt. Pertinent Verhaal degens de Reis en Receptie tot adrianopolen van Mylord Paget, doerfyne Britannifche Majefteit tot de bevoordering van de Vrede tuftchende twee Keizerryken afgezonden: NA dat de Ptimo Vizir niet goed gevonden had, aan den Heer Ambaffadeur Heemskerk een Affcheid-Audientie te verlcenen , eer Mylord Paget aangekomen zoude zyn, en zich ten Hove gelegitimeert hebben, tondeerende zich op de Credentialen,door den Koning van Engeland aan zyn Excellentie verleend; heeft de zelve niet konnen ontgaan, de moeijelijke Winter-Reis herwaarts op zich te nemen. Hy vertrok den 4den. der voorledene Maand van Belgrado den Donau af na Orofchincq , en wierd door twee gearmeerde Brigantynen geconveyeerd. De Generaal, AliBafïa, kwamopdezydevandeffelfsBark,en zeide, dat hy de noodige ordres tot zyn Excellenties fecuur Transport gefield hadde: dat de Dienft van den Keizer niet toeliet, hem meerder Vaartuig tot accompagnement te bezorgen: dat hy anders zelve die Functie waargenomen zoude hebben; doch dathy nu aan hem zyn Zoon met het Efcorte medegaf, nevens twee Schepen, waar op zich bevonden de Capitein, Officieren en de Janitfers vande Compagnie, den AmbafTadeur tot een Wacht toegevoegt. Den ifden. der zelve Maand is, nadat den Ambaffadeur voor zyn Perfoon en eenige weinige van zyne Suite in een ander Vaartuig op de gevaarlijkfte Paffages was overgegaan, zyn Excellentie gelukkig en behouden tot Orofchincq gearri veert. De Broeder van den AliBaffa bood hem zyn Huis tot des zelfs Logement aan; doch zyn Excellentie excufeerde het, om daar door zo veel te meer het voortzetten van zyn Reis te bevorderen : maar het nodige daar toe wierd echter nietVerfchaft voor den 23 daaraanvolgende ; als wanneer hy zich met negentien Paarden voor hem een gedeelte van zyne Suite, en 20 Wagens, behalven een Wagen van Relpect voor zyn Perfoon, met root Laken bedekt, op weg begeven heeft. Voor af reed een Guide : daai 38R. 1693. Vcbruary. ylord Pa. et naAdxtoopelea.  Teiruary. i t 1 1 80 EUROPISCHE aan volgde de Vcndrich van zyne Guarde Janitfers met een Standaard, eneenSerdar, welkers Bediende een groote Vendrich is : vervolgens verfcheide Turken te Paard : zyn Excellenties Trompetters: dcCapitcin van zyn Wacht, en hy zelfs met den Vizir AgaofCommiiïaris, om hem op te wacbten,op des zelfs Rechter Hand-Alles wierd met de geheele Troup, de zyne in Rang d'ecrfte , geüooten, en yder Serdar van Gefpanfchap tot Gefpanfchap met de zyne verwiiTelt. Aan alle de Stecdjes en Marfch-Vlekken wierd den Ambaiïadeur een quartkr of half uur gaans buiten de Plaats door de voornaamfte Turken te Paard ingehaald, cn ontfangen; en, daar Janitfers lagen, door den Officier aan het Hoofd met hun volle Geweer en gcdeployeerde Vaandels, welke Janitfaren dan en niet de Janitfers van zyne Guarde, de Wacht aan zyn Quartier hielden. Inde Dorpen, daar zo veel fwiers niet was, volbrachten de Boeren, d'oudlteen achtbaarftc onder hen, de Receptie en Verwellekoming met den Chiaus, diedeQuartierenvoorafmaakte, aan 'tHoofd. Opdnedagreizens na aan Adrianopolen gekomen zynde, deedzynExcellentieden Vizir Agades Nachts een Chiaus aan den Caimacam depelcheercn, om te vernemen, ofallestotzyncReceptieenlntredeverraardigtwas. Deze kwam terug, met Antwoord, dat voor alles zorg gedragen was, enhy maar te komen had ; en dat den Chiaus Baffa, geaccompagneerd van de zyne, hem een (tuk weegs buiten de Stad zoude ontmoeten. en tot inzyn Logement conduifeeren. Den laatften dag had den Ambaffadeur noch vier uuren weegs te doen. Byna anderhalf myl van de Stad kwam hem den Heer Theils, eerfte Drogoman van den Heer Coljers, met eenige Koopluiden van de Natie bejegenen, en wat later den Heer Secretaris Coke nevens een Tolk van d'Engelfche Natie. Omtrent een quartier uurs voor de Stad ontmoette zyn Excellentie in een groote vlakte den Chiaus BalTa met tuifchen de danig en veertig Chiaufen. Als de zelve hem verwellekomt hadden, wierd hem een fchoon Paard nevens vier voor zyn Suite tot de Cavalcade geprefenteerd. Hy beichreedhet, cn reed op deze wyze dc Stad in tot aan zyn Quartier : de ^hiaufen voor af : daar na zyn Trompetters cn de Capitein van zyn Wacht : den Ambaffadeur tuifchen den Chiaus Bafta en den Vizir Aga; ivclke Chiaus Baifa hem tot aan zyn Kamer, die zo wel, als de red van iet Huis, ledig was, verzelde. Daar nam men Affcheid. Ten eerften preide men voor zyn Excellentie een Sopha.en liet aan hem de zorg voor lereft; doch zeide te gelijk, dat dit het befte Huis van Adrianopolen ivas. Als het even verhaalde gebeurde, was't Donderdag, den vierden üecembcr Hier vernam zyn Excellentie, dat de Groote Vizir niet voor en elfden a twaalfden ftond aan te komen,- gelijk het geviel op den elfien, merdenjanitfer Aga, die zyn Excellentie aanftoudts deed com)Innenteeren en den twaalfden met den Vizir, welkers Intrede met ompc gefchiede. Den Caimacam liet aan zyn Excellentie een Plaats ge'cn, om ze incognito tc zien; doch met byvoeging, dat hy uit deze niet  MERCURIUS. 81 Biet van andere Intreden moeft oordeelen; dat het Leger tot Sophia en elders meeft verbleven was; en dat men hem derhalve» buiten eenige Guardes nevens niets, alsMinifterscn des zelfs eige Domeftyken te wachten had : gelijk in der daad het geheele Accompagnement niet boven duizend Man fterk was. De Mufti reed op de Vizirs linker hand Voorby hetSerrail komende, was de Grooten Heer in een Vertrek* dicht aan de Weg gelegen, om het te aanfchouwen ,• en de Standaart van den Propheet wierd daar weder in bewaring gelegt. De dagen voor het aankomen van denVizir is zynExcellentie niets notabels ontmoet.De Caimacam deed alleen het Compliment : cn den Ambafladeur wilde den zeiven incognito de Vizitegeeven; doch hy weigerde het beleefdelijk, enzeide, dat het beter was, te wachten, tot dat zyn Excellentie den Vizir gezien zou hebben. Den dertienden liet den Ambaffadeur den Vizir feliciteeren over des zelfs gelukkig Arrivement; den veertienden voorby gaam, om hem tc debaraffecren van de ordinaris Audientien voor die van het Land ; doch den vyftienden. wylde Vizir den Sultan reets gezien had, een uur tot een Audiëntie verzoeken; maar kreeg op den achtiendeneerftpofityfAntwoord,daarin beftaande, dat de Vizir over de Zaaken van zyn Commiflïealvoorens met den Grooten Heer moeft fpreeken, en dat zy zyn Excellentie vervolgens terftond ter Audiëntie Zoude doen ophaalen. Den negentienden liet de Vizir aan den Ambaffadeur door een Megter Bafla, ofte een Edelman van zyn Kamer, het Compliment maken, en met twintig mantjes met alderhande Vruch ten, die het Sa ifoen geeft, nevens vier potten Serbet en eenige Zoetigheid , regaleeren , met veel obligeante Expreffien in reguard van zyn Excellentie zelfs wegens den Sultan. Gifteren avond arriveerde Maurocordato vanConftantinopoIen. De Primo Vizir tracteert heden den Grooten Heerop 't middagmaal. Nu verwacht zyn Excellentie alle uuren , dat men hem een uur betekenen zal om by den Vizir ter Audiëntie gebracht te werden; waar toe de zelve de nieuwe Klcederen voor zyH Volk, en wat verders daar bybehoord,en met de deftigheid van zyn Caraóter overeenkomt, vervaardigt, en gereed hond. Omtrent ter zelve tyd kwam in zyne gevangenis t'Adrianopolent/overlydendongelukkige Sultan Mahomet, niet zon- 1 der vermoeden van dat wel licht het vergift zyne dagen ver-1 kort mocht hebben. *t Was deze Mahomet, de vierde des naams, die in 't begin van den tegenwoordigen Oorlog het Duitfche Keizerryk byna te grond deed gaan, hebbende zyne veroveringen met een onbegrypelijke fnelheid tot onder de wallen van Weenen gevoerd, 't geen zyn Eerfte Minifler in denJaare 1683.belegerde : doch dezeonderneeminy miflukt IV Stuk, I.Deel. L & zyn. Vebruary, lood Tan ultaa M«omtt,  Vebruary. 8z EUROPISCHE zynde, verliet de Fortuin, die hem tot daar toe gedadig de hand had gebooden, hem t'eenemaal.Hy zag zig genoodzaakt overal voor zyne Vyanden te vluchteden handhaafde zich noch in zyne ongelukken tet aan het Jaar 1687. wanneer zyne Onderzaaten* verbitterd door hunne verliezen, en aangedreeven door hunne gewoonlijke ongeftadigheid, (geloovendeook ten anderen, da"t hunne rampen aan de perfoon van den Vorft gehegt warenj en dat ze, om het geluk te herroepen, maar van Mecfter hadden te veranderen) hem van den Troon {lieten. Na het verlies van den Slag van Mohats vielen de Janitfers en Spahisaan't muiten, entoogennaKonftantinopolen, even of ze dieHoofdftadvanhet Ottomannifche Gebied hadden willen belegeren. SiaousBaffa, Hoofd der Muiters, deed zich tegens wil en dank Groote Vizir verklaaren} en zynde met die Waardigheid niet vernoegd , gelijk ook niet de Krygsbenden, wierd Mahomet eindelijk afgezet, en in de zelve gevangenis geflooten, daar men Soliman, zynenBroeder, uithaalde,om in zyne plaats gefield te worden. Deze regeerde niet lang, dewyl hy op den 2 2.ft*0. Juny des Jaars 1691. aan een foort van Waterzucht kwam te derven. Men meende alstoen, dat Mahomet de IV. herfleld zou worden, of immers dat men zynen Zoon in de plaats zou dellen : maar de geenen, die de bediering in handen hadden, waren noch de zeiven, als die hem van den Troon hadden gedooten •, en vreefden met reden , dat Mahomet zich na zyne herdelling van hunne trouwloosheid mocht wreeken. Weshalven zy dan Sultan Achmet, jongde Broeder van Soliman,die maar een jaar ouder was,op de Keizerlijke Ze. tel verhieven, 't Was deze, dien men befchuldigde vaft Mahomet, zynenBroeder, te hebben doen vergeeven ; niet alleen omalledefadien, welken hy tegens hem zou hebben konnen doenontdaan, t'eenemaal te dempen } maar ook om den Onderdaanen alle voorwending van op werping,in een tyd dat men *er zo veele gelegentheden toe kon hebben, tebeneemen. De Zoon van Mahomet , een Prins zeer wel gemaakt, bemind van het Volk, en wegens ouderdom bekwaam om te regeerc-i, liep, volgens allefchynbaarheden, gevaar van door het zelve  MERCURIUS. 83 Klv-elot, als zyn Vader, te fneuvelen; vindende de regeerende Sultan geen bekwaamer middel om zich de Kroon te verzekeren. SEDERT het verlies van Ments en Bon hadden de Fran 1 fchen zich geftadig het hoofd gebroken met te denken op de middelen om eenige Poft aan den Ryn, beneden de laatfte der gemelde Plaatfen, tevermeefteren, zoom uitloopen aan dele zvde der genoemde Rivier te konnen doen, als om de gemeenfchap van Duitfchland met deNeder-Ryn af te breeken t Was met dit oogmerk dat ze het beleg voor (*jRheinfelds haddengeflagen, 'tgeenhenzoveelgeldtsenvolks kwamtekoiten d'Oaderneeming, gelijk wy verhaald hebben, miflukte: doch zynde daarom echter niet afgefchrikt, vermeefterden ze het Kafteel Niederheimbach, dicht by Bacharacn, en begonden 'er zich aanftondts fterk te maaken. Hier was te veel aan gelegen om'er zich niet met het uiterfte geweld tegen te ftellen, De Commandanten van Rheinfelds, Coblcntz, en eenige anderegebuurige Plaatfen, verftondenookmetzo haaft wat ei omging, of maakten fwaare Detachementen uit hunne Garn;foeJenT om te trachten de Vyanden, eerzy 'er zichvolkomer verfterkt hadden, op te Gaan. Deze Troupen ftonden op hei punt van te vertrekken, wanneer de Franfchen, gewoon over al goede verfpieders te hebben, de lucht 'er ai gekreegen heb bende, de Plaats verlieten, en weder te rug roogen; waa mede dan de Ryn van Ments af tot aan de Zee weder vry was gelijk ze van te vooren was geweeft. Gelijk de dood zich omtrent allerhande perfoonen even or verfch4lendetoont,wierd de Princefle Douairière vanTaraf; te welke,federt dat de Proteftanten uit Vrankryk zyn vei dret vemhaar verblyf te Frankf. had gehouden, nu op den dc Maand, ter ouderdom van acht en-feftig jaaren, door de Kir derpokjes in 't graf gerukt, algemeenli jk betreurd wegens ha; revoorbeeldelijke godvruchtigheid, en verfcheidene andei uitfteekende deugden. Zy heette Amelia van Heffen ; wasg booreninhet Jaar t6zc5.cn Dochter van Willemgebynaamd < Stmdv4%e, Landgraaf van Heffen; en van de GraavinAm L z '] 1693. February. 5UITSCH- LAND. Sieder- Keimbach dooi de Franfchen veimee- fterd, en veilaaten. (a) Ziet l Stuk,i,DceU f* \ Xtf. p -»üto(;o!>.t > Do')d der Piincesva» Tarantc. l- e lc ea-  Tebruary, Voed vin denBaovan Cioaiien, en den Marquis de fleury en de Frinces leopoldina. » i Verfcheidene b» zaït- ] fierheden. I c t i i 84 EUROPISCHE lia Elizabeth van Hanau, die de verwoede Staaten van den Fans, haarenZoon, geduurende zyne minderjarigheid door de wapenen weder ophefce, en ze ook zelfs in den J?are 16S4 door het. Tradaat van Munfter merkelijk vermeerderde: mitsgaders Weduwe van den Prins van Tarante, Charles^Henry delaTremouille, Hertog van Thouars, en Pair van Vrankryk, metwten zy A..^43 in den echt was getreeden, een Proteftantfche Prins, doch die in den Jaare 1670. van Religie veranderde, en tweejaaren daar na kwam te derven; Moeiie van den tegenwoordigen Landgraaf van HefTen- Caflèl; Zufter der Keurvorftin van de Palts; en liet tot Erfgenaam na haaren oudftenZoon, Charles^Belgique-Hollandede la Tremouille" Hertog van Thouars, Pair van Vrankryk, Prins van Tarante cn Talmond, en eerde Edelman van des Konings Kamer Toen deze Pnnces uit Vrankryk toog, mocht ze maar twee of drie Huisgenooten met zich neemen. Zy ging zich eerd te Heidelberg nederzetten.en na de dood der Keurvordinne-Douairiere, haare Zufter, te Frankfoort, al waar ze op een zeer ftichteliike manier kwam te derven. J De dood had ook weggerukt den Graaf Erdedi, Ban of Gouverneur van Croatienmitsgaders op den 8en van Guhkgelegt wierd. Eindelijk : de Keizer hadden Colonel van Hellingen, aleedts door zyne Majefteit in de voorgaande Veldtocht met het imptvanQuartiermeeder Generaal vereerd, tot Veldmaar chalk aangefteld j den Generaal Heufler tot Generaal-Krves ommiflaris in de plaats van den Graaf CarafTa , genoegd et dAmbaflade van Romen, van waarde Prins van Liehtenern terug dond te keeren, om bezit te komenneemen van het Lmpt van Groot-Meefter der Kamer van den Aertshertog Karel s  MERCURIUS. ^ rcU aan den Prins van Baden, ten inzichte zyner dienften> het Graaf fchap van Kintsberg, en het Kaiteel't geen daar van afhangt, gelegen tuflchen Ulrn en Augsburg, gefchonken, enz. . Wy moeten hier ook noch byvoegen, dat, toen deze Prins op den 13d(n. der Maand van Weenen was vertrokken, om zich na Bohemen tebegeeven, hyonderwege, aand'eerfte poft, ingehaald wierd door een Secretaris van Spanjen,die hem d'Order van het Gulde Vlies bracht, welke hyontfing uit de handen van den Prins Eugenius van Savoyen, met de gewoonlijke plechtigheden, en in de tegenwoordigheid van verfcheidene Vorften en andere Heeren die hem verzelden. D E Keurvorft van Saxen wierd nu ook in d'Order der Koufeband aangenomen, waar over men te Drefden ongemeene vreugdetekenen aanrechtte. Ziet hier in 't kort wat 'er omtrent deze plechtigheid, welke op den 5den. der Maand wierd gehouden, omging. Den Heer Noitech, Lieutenant Generaal, en den Heer Bohn , Kamerling , verzeld van verfcheidene Raadtsheeren en Edellieden, altemaal om 't rykelijkft uitgedoft, zich met zes KarofTen, ieder met zes paarden, aan het Huis der Commiflariflèn vervoegd hebbende , brachten zy hen na het Hof, door een ry van Helbaardiers, Pages, en Lakeyen zyner Keurvorftelijke Doorluchtigheid, en drie Bataillons van zyne Gardes. Hier wierden ze, onder het geluid van vier-en-twintig Trompetters en verfcheidene Keteltrommen, beneden aan de Trap ontfangen door den Heer Reybolt, Hofmaarfchalkj in 't midden door den Heer Haugwits, GrootMaarfchalk; en boven door den Heer van Fleuch , GrootKamerling-, waar na men hen bracht ter plaatfe daar men de Cieraaden der Order had nedergezet. Den Heer King, twede Commiiïaris, zich aldaar bekleed hebbende met den Mantel van den Koning der Wapenen, en de Wapenrok in zyne handen genomen, wierden ze gebracht in de Zaal, daar zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid hen verwachtte. Terftond nam de plechtigheid der Orde'r aanvang; en den Heer Dutton, Afgezant en Eerfte Comraiflaris zyner Britannifche Majefteit-, 5 L 3. «&« tebruary. Prins van laden tot Ridder van iet Gulds Vlies aan.efteld. SAXEN. Keurvorft in de Badder fchap der Koufeband aangenomen.  1*93. Feérvrry. 86 EUROPISCME den Keurvorft, na dat hy 'er hem verlof toe gevraagd had, zynen Tabbaard, den St. Joris, den Degen, en Draagband afgenomen hebbende, deedendetwee CommiffarhTen hem de Wapenrok , de Draagband , en het Swaard der Order aan : waar na zy een Getuigenis van d'aanneeming der Order van zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid kreegen. Deze eerfte Ceremonie geëindigd zynde, marcheerde men in proceflie na de groote Hal, die honderd en tachtig fchreeden lang is, alwaar men tweeGehemelten had doen oprechten.In deMarche wierd de Keurvorft voorgegaan door den Wykmeefter, den GrootSchenker, d'Edellieden der Kamer, de Geheime Raaden, den Groot-Maarfchalk, denHofmaarfchalk, den Heer Straford, Engelïch Edelmam, en den Heer King, die met zynen Secretaris de reft van het Gewaad en de Cieraaden der Order droeg. Zo als men in de Hal trad, maakte men drie reverentien voor het opperfte Gehemelte} en de Keurvorft onder het zyne zynde gaan zitten, namen de Commiflarifien hunne plaatfen op Stoelen, daar tegen overgezet. De Keurvorftin, de Princes haare Zufter, de Dames van het Hof, en verfcheidene uitheemfche Minifters zagen de gantfclie Ceremonie van een Galdery, die men voor hen bereid had. d'Opening gefchiedde door een fchoon Concert van ftemmen en inftrumentcn ; en den Afgezant Dutton een treffelijk vertoog aan zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid gedaan hebbende, namen hem de CommiflaniTen , na het leezen der Commiffie van zyne Britannifche Majefteit, deKoufeband vanblaauw lint af, en deeden hem die van diamanten weder aan, mitsgaders de groote Mantel, snd'andere Cieraaden, alles met de gewoonlijke plechtigheden. Den Heer King complimenteerde vervolgens zyne Keurvorftehjke Doorluchtigheid over zyne aanceeming in d'Order : en den Heer Geftorf, Eerfte Minifter van dien Vorft, deed met ongemeene welfpreekendheid een vertoog tot lof t an den Vorft en d'Order. Het Concert van Hemmen en inftrumenten, 't geen de Plechtigheid eindigde, gelijk het ze ook had aangevangen, wierd gevolgd door het geluid van Trompetten en Trommels, en verfcheidene charges van al het Kanon der Wallen. Thans keerde men inde zelve ordre weder na het  MERCURIUS. 87 het Paleis, daar de Keurvorft een heerlijk Maal aan dc twee Commifiariflengaf, desavondts beflooten meteen Baal, en ten laatften met een uitfteekend fchoon Vuurwerk, 't geen d'oogen der aanfehouwers op een byzondere manier veiluftigde. Dewyl zich hier de gelegentheid aanbied om te fpreeken wegens d'Orders van het Gulde Vlies en de Koufeband , zullen wy 'er eenige byzonderheden af ter neder ftellen. De Koning van Spanjen is Hoofd en Grcot-Meefter der Order van het Gulde Vlies, Philips de Goede, Hertog van Bourgondien, fteldezeinteBruggein het Jaar 1429. en deed de Ridders onder aan hun Halscieraad het afbeeldfel yan een Schaap draagenj beftaande wyders dit Halscieraad uit Snaphaanen en Vuur fteenen ,en een St. Andries Kruis. De Spanjaarden gelooven meeftendeel, dat deze Order ingefteld wierd ter eere van de Heilige Maagd en St. Andries, ter gelegentheid der verfchyning van een Engel, die zich vertoonde aan een Boer, met eenGoude Schaapenvacht in de hand,verkondigende aan hem , dat men onder dien Standaard Krygsbenden moeft lichten, om de Mooren uit Spanjen te verdry ven. Sommigenmeenen, dat-ze ingefteld wierd ter gedachtenis van een groote winft, welke den Hertog van Bourgondien op Wollen deed. Anderen willen , datd'inftcllinggefchiedde ter gedachtenis van Gideon, die met drie honderd man het gantfche leger der Medianiten veifloeg, naalvoorensaan God gebeden te hebben, dat, om hem verzekering van deze overwinning te gceven , hy wilde toelaaten, dat de dauw des Hemels niet en mocht vallen als op een Vacht, welke hy des nachts op een veld had u|itgeftrekr. Al de wereld heeft deze gefchiedenis in 't Boek derRechterengeleezen. De Chimiften zeggen, dat het was om een geheim van de Chiraie, ten navolging van dat berucht Gulde Vlies der Ouden, 't geen defynften in die konit zeggen niet anders geweeft te zyn als het geheim van het Elixir, gefchreeven op een Schaapenvacht. Eenige anderen dry ven, dat dezeinftellinghaarenoorfprongverfchuldigdis aan de Goudviflery, welke in eenige Rivieren van Spanjen met Schaapenvachten gefchiedde, daar de Goudkorrekn aan bleeven hangen, Febrmrf, Byzonderheden wegens d'Orders van het Gulde Vlies en de Kouièbaatl  Tttruary [») Utnny feit ijai mul Jf'uft. S8 EUROPISCHE gen j 't geen van tc vooren gepleegd was door d'Inwoonders vanColchis, welke door dit middel zo ryk waren geworden, dat hunnefchatten hen d'Argonauten op denhals haalden, die zich derwaarts begaven, om zich meefter van de zeiven te maaken , het rechte Gulde Vlies 't geen in de Fabelen zo vermaard is. Eindelijk, gelijk de meeften zich inbeelden, dat de Ridderorders hunne geboorte verfchuldigd zyn aan deGalanteryen der Vorften, die de zeiven ingefteld hebben, gelooven ook de meeften, dat deze inftelling gefchiedde ter gelegentheid vjmhetHaireenerJuffer, uitfteekendblond, daar Philips de Goede op verliefd was. 'k Durfniet vei haaien, hoe men pretendeert dat de zaak zich toedroeg. Doch ;t zy zo 't wil, 't is een zeer eerlijke Order; dewyl de Koningen van Spanjen de zelve aan uitheemfche Vorften geeven. De Ridders zyn gekleed met een zilverlakenfche Tabbaard , cn een karmozyn fiuweele Mantel met een violet fluweele Klap. Wat belangt d'Order van de Koufeband, zy wierd ingefteld in het Jaar 1350. door Eduard den III. Koning van Engeland, gebynaamddc Krygszuchtige. De Hiftoriefchryvers komen met overeen wegens d'oorzaaken , die den gemelden Vorft verplichtten deze Order in te ftellen. De meeften zeggen, dat een Graavin van Salisbury hem hebbende gaan bedanken wegens dathy denKoningvan Schotland gedwongen had het beleg van voor een Kafteel, 't geen de gemelde Graavin toebehoorde , op te breeken, hy 'er zo fmoorlijk op verliefd wierd, dat, om de gelegentheid te hebben van haar weder te zien, hy Tournooyfpellen en andere hoflijkheden deed aanftellen daar alle de Grooten des Ry ks toegenoodigd wierden By deze gelegentheid dan vond 'er zich ook de genoemde Graavin, welke in het danfen een haarer Koufebanden liet vallen De Koning raapte ze terftond op, en fprak deze woorden : U) Arjt moet hem wederwaren, egiftigd te zyn. Zekere Staatkundigen, dien het dik wils genoeg is dat twee iaakenonmiddelijk na malkander gebeuren, om hen te doen >efluiten, dat .d'eene oorzaak van d'andere is, konden deze neerderjaarigmaaking des jongen Hertogs, juift op den tyd latdenHertog, zyn Oom en Adminiftrateur zyner Staaten, :yne vryheid had verkreegen, niet aanzien, zonder te beflui:en, dat'er eenig geheim onder fchuilde j en ziet hier, wat y 'er zich van inbeeldden.Zy geloofden dat het verblyf van den \dminiltrateur te Parys zyne geneigdheden wel veranderd kon ïebben; en dat zyne vryheid zonder ranfoen de vrucht wel nochtweezen van eenige verbintenis, daar hy met den KoaingvanVrankryk in was getreeden : dat, om'er de gevolgen af te voorkomen, men geen beter middel had gevonden» ils hem de handeling der zaaken te beneemen, met zyn Weefkind meerderjaarig te verklaaren, enz. Doch deze ftaatkundige betrachtingen (leunden op zeer fwakke gronden. DAAR was federt een tyd een klein verfchil geweeft tuffchen den Koning van Sweden en den Keurvorft van Brandenburg, ter zaake van de Stad Holland in Pruiflen, wegens het welk men nu van wederzyde over een was gekomen. Vermiddels de fomme van vyftig duizend ryksdaalders, welke aan de Commiffariflen van den Keurvorft geteld wierden, traden die des Konings van Sweden in de bezitting van de gemelde Stad en haare dependentiën; d'Inwoonders wierden ontflagen van den eed van getrouwheid, dienzy aan den Keurvorft hadden gedaan j en deeden den zeiven aan den Koning van Sweden. D E GeneraaleRyksdag van Polen was nu federt den laatften December te Grodno vergaderd geweeft. De Kroons Kancelier deed'er d'opening af met een wydluftig Vertoog, beftaande in deze hoofdpunten. X. Dat de byzondere Ryksdagen zich hei  MERCURIUS. 91 het recht aanmaatigende van aan te neemen, ofte verwerpen, 'tgeenopd'algemeenebeflooten was, men een wet behoorde te maaken , om te bezorgen , dat de zelve wanorders in 't toekomende niet meer en mochten gebeuren. III. Dat men moeft voorzien in de middelen om de Veftingen, welken men in Walachicn of opgeworpen, of veroverd had, te behouden} mitsgaders zorg draagen voor het onderhoud der Krygsbenden, die aldaar in garnifoen lagen.IV.Dat,noopende de voorwaarden die deTartaarenaanboodenom de vrede met de Turken te maaken , (want hun (a) Afgezant wendde hier groote vly t toe aan} hy aan de Vergadering de volkomene vryheid liet van 'er over te raadpleegen. V- Dat de Muntzaaken in een groote wanorder zynde, men daar in moeft voorzien. VI. Eindelijk, dat, dewyl de Ryksdag niet langer als zes weeken vergaderd kon bly ven,zy geen tyd verloorenmoeftenlaatengaan, en op de voornaamfte en gewichtigfte zaaken denken. Men begon dan met een goed gevolg te raadpleegen, na dat de Biflchop van Chelm een vertoog in de Vergadering had gedaan, om den Koning, de Koningin, en den Prins, hunnen Zoon, te bedanken; vermaanende in het zelve zyne Poolfche Majefteit op een krachtige en zielroerende manier, dat hy zich doch niet zou afzonderen van het Verbond , 'tgeen hy met den Keizer en de Republijk van Venetien had ingegaan, door een byzondere vrede met de Turken te maaken} en vertoonende hem ten dien einde, dathy zich niet en moeft vertrouwen op d'Ongeloovigen: dat d'ondervinding van het voorgaande hunne liften genoegfaam ontdekte : dat zy de Chriftene Vorften niet en trachtten t'onteenigen , als om hen naderhand,d'eenen nad'anderen, te beter te konnen verdelgen : en dat het tegenwoordig des te gevaarlijker was na hunne vooi flagen te luifteren, dewyl Polen in het gevolg, indien het de nood eens kwam tevereiflchen, geen byftand meer zou vinden , cnzich verlaaten zien van alle d'andere Staaten, welke , verbitterd wegens haar beleid, niet meer met haar in onderhandeling zouden willen treeden : waar na hy het befluit maakte, dat, om een zo groot kwaad te vermyden,men zich ftandvaftig by d'eeM 2 nig- it^j. Fefruary. (a) Ziet 3 Stuk,}Dcél> P»S- ijo.  i 1693. £ Vebruary. t 1 1 1 I I ft E ü R O P I S C H E enigheid moeft houden, en den oorlog gezamenerhand mer Ie Geallieerden vervolgen; Eenige dagen na dat dit Vertoog uitgefprooken was, verlegde de Graaf van Noftis, Keizerlijke Ambaftadeur, zich eGrodno, door onpaflelijkheid een wyl opgehouden; alzo ly 'er anders al te gelijk met dien van Vrankryk, te weeten mee len aanvang der Vergadering, gemaakt zou hebben te weesen. OndertulTchen wierden de zaaken met goed gevolg voortgezet; en men twyfelde niet, aangezien de gefteldheid der 'emeederen, ofmenzou'erheilzaame befluiten neemen, en ie Ryksdag boven den gewoonlijken tyd verlangd worden.Het ïoed verftand duurde vier of vyf weeken : maar naderhand 'eranderden de zaaken van gedaante ; en een donkere wolk van cwcedragt en twifteryen volgde op die heldere zonnefchyn, daar men zich zo veel goedts af beloofd had. 't Arty kei van het Leger, totmcermaalenop her tapyt gebracht, gaf den eerften voet tot den ongelukkigen uitflag. Men klaagde over de wanorders, welken de Krygsbenden op de landeryen van eenige Poolfche Edellieden hadden aangerecht. De Geintereffeerden eifehtenlchadelooshoudingen, welke ettelijke tonnen goudts bedroegen. Zy wierden hen geweigerd. Vervolgens fprak men wegens d'aanbiedingen van den Afgezant der Tartaaren. De gevoelens waren hier over verdeeld; pretendeerended'eenen, dat men zich niet kon afzonderen van het algemeen intereft der Geallieerden, om een byzondere vrede te maakenjen beweerende d'anderen, dat het d'eenigfte party was die'er te kiezen viel, zynde het niet mogelijk d'onmeetelijke koften van een oorlog,daar deRepublijk gantfeh geen voordeel uit genoot, langer te draagen. De geeften verhetteden zich geweldig over deze artykelen. Ecnigen, niet vernoegd, ftooven bruskelijk uit de Vergadering, zonder affcheid te neemen: en eindelijk fcheidde de Ryksdag, daar men zulk een grooten hoop van had opgevat, volgens de gewoonte, dat 's te zeggen, oproeriger wyze, en zonder iets te befluiten. Men twyfelde niet, of den Ambafladeur van Vrankryk,en de Schepfelen van die Kroon hadden wel het meeft tot dat kwaad gevolg gedaan.Hun voornaarafte oogmerk wassby deRyksver-  MER G U R I U S. gadering te weeg te brengen, dan ook de Koning genoodzaakt mocht worden de vrede te maaken.-maar ziende, dat hen dit niet wilde gelukken, dewyl het getal der Senatooren, welke tot het vervolgen van den oorlog ftemden,noch veel grooter v? as,als dat der geenen, die de vrede begeerden, werkten ze ten minften zo veel uit, dat de Ryksdag fcheidde zonder iets te befluiten. Doch de Franfche Gezant, Monfr. d'Efncval, had het genoegen niet van'er zich lang over te verblydcnj alzo hy op den 15J » Verbond niet onderfteund had.weeft verzekerd, dat Hendrik „ de IV. nimmermeer Katholijk zou zyn geworden, en dat het „ Koningryk van Vrankryk noch op den huidigen dag Gercfor„ meerde Prinfen zou hebben,welke mogelijk de reft van hunne „Volkerenin de zelve Religie zouden hebben medegeflecpt, „ Kan men zich dan inbeelden, dat een Huis.zo Katholijk, en ,,'t geen altyd op een zo gelijkvormige manier , en zonder ooit „te wankelen, de Religie daar het belydenis af doet, onder„fteund heeft,zich tegens de belangen van die zelvcReligie zou „ willen verbindenFDePaus Innocentius deXI.wiens geheuge„ nis altyd by alle oprechte Roomfch-Katholijken inzegening s, zal weezen, en dien men niet en wanhoopt t'avond of mor1, gen gecanonifeerd te zien, heeft echter goed gekeurd 't geen „hetHuis van Ooftenryk tegenwoordig doet, en niet weinig ,,geholpen tot die eenigheid van zo veeleVorften,welker eenig9, fte oogmerk is de vryheid van Europa, op het punt van door de  MERCURIUS. 97 „deftaatzuchtvan een byzonderen Vorft onderdrukt tc worgden, te verdeedigen, II. Na de Switfers te hebben doen begrypen, dat dit geen „ Oorlog van Religie is, moet men hen doen gevoelen, dat, in „geval Vrankryk zich gelukkiglijk weet teredden uit dien afj, grond, daar het zich in gewikkeld heeft, het met hunne vry„heid gedaan is; zonder dat zy zich konnen inbeelden, dat „hun verlies verreafgewyderd zy. Dit is zo zichtbaar, dat men „zich vry willig d'oogen moet fluiten om het niet te konnen „zien. Zy zyn alreedts byna van alle kanten omringd. Vrank„ ryk , 'tgeen eertydtsniet aan hen gehegt was als door een „ kleine ftreeklandts, welke het in het Land van Gex bezat, „ is tegenwoordig hun Gebuur van verfcheidene kanten. Ge„ looft, men dat, als het hun Land kan vermeefteren, het zulks „ niet en zal doen ? En wie zal hen willen of konnen byftaan, ,, indien de Vorften, welke tegenwoordig zyn verbonden, de wapenen eens nedergelegt hebben ; en dat de Traclaaten. „ die 'er onder hen leggen, verbroken zyn ? Daar zyn veele lieden, en zelfs ook Switfers, die zich in„beelden, dat hun Land de moeite niet waard is om te vero„ veren ; endatby gevolg die gedachte nooit in den Koning „van Vrankryk kan komen. Maar ik ben verzekerd , dat men „ zich geweldig bedriegt. Het Huis van Ooftenryk geleek dit „ Land eertydts zeer wel, in een tyd dat het noch zo ryk, noch „zo wydluftig was, als het tegenwoordig is : waarom zou het „ Vrankryk dan niet gelijken ? Ik beken, dat Switferland zc ,, goed niet en is als verfcheidene Zeeprovincien van Vrankryk. „ daar de Koophandelbloeit,en groote rykdommen aanbrengt: „maar het mag ook wel op tegen ettelijke anderen , daar der „ Allerchriftelijkften Koning echter groote inkomften af trekt „By voorbeeld , Dauphiné, Auvergne, Ccvennes, Bearn, „ e neenige andere Provinciën van Vrankryk, zyn zo goed mei „als Switferland. Menheeft'er eengroot getal van goede et „fchcone Steden, dien een Vorft zeer wel zouden gelijken „Indeze rang kan men ftellen Geneve, Neufchatel, Bern „Fryburg, Bafel, Zurich, Lucern, Baden, Arau, Schaf „ haufen,: en meer and er en ^die men zou konnen noemen. Mei moe 1*9.3. tebruary. I» i i  february, P6 EUROPISCHE „ moet zich derhalven niet vleijen, indien Vrankryk dit Land „konvermeefteren, of het zou het zeer gaarne doen, en 'er „ zynerekening by vinden. De Switfers hebben daar maar ftaat „op te maaken, en te bezorgen dat ze zich altyd konnen ver„ deedigen} 't geen ze niet wel konnen doen, als met de macht „ van Vrankryk te vernederen. III. Dit zo zynde, kan men hen ten darden lichtelijk doen „ begrypen, dat'er nooit gunftiger gelegentheid zal weezen ,, om het juk, 'twelk men hen wil opleggen, af te werpen, 9, als de geene die zich tegenwoordig aanbied, 'k Heb geen lan„ ge redeneeringen van nooden : 'k zal maar zaaken te berde „brengen, welke aan al de wereld bekend zyn. Ik beweer ,, dan.dat Vrankryk in d'uiterfte behoeftigheid van Troupen is, „ ten opzichte van het groot getal 't geen het van nooden heeft. „De Ban, d'Arrierban, en de Landzaaten worden alle jaa„renopontbooden. Men dwingt, in het hert des Ryks, dienft „te neemen al wat bekwaam is om de wapenen te draagen : en „noopende de Grenzen, 't gaat daar noch arger. De Switfers 3, hebben maar den minften onder hen in der Elfas te ftuuren,om ,, te zien wat'er omgaat j en zy zullen boeren, datmen dagelijks al wat een musket kan draagen dwingt en wegvoert : 't „ geen verfcheidene Dorpen heeft doen verloopen. Wat valt „ 'er dan niet al te doen, om zich van alle kanten in de weer te „ftellen? Men heeft de zelve Troupen achtervolgens geduu„ rende de zelve Veldtochten in Vrankryk, in Duitfchland, „eninPiemontzienageerenj vermits men'er niet genoeg en ,, had om zich ter zelve tyd overal te vertooneo. Dit alles vaft„gefteld zynde, even als onbetwiftelijke zaaken, en die de 3, kleine kinderen weeten, laat ik de Switfers betrachten, hoe „hetmet Vrankryk gefchapen zou weezen, indien zy by de „dartig duizend man, welken zy in den dienft van die Kroon ., hebben, en die zonder tegenfpreeken de blom van haare In,,fantery maaken, en by gevolg de Veldflagen winnen , en de „Plaatfen veroveren, kwamen te herroepen. Namen en Ber„ gen zouden noch aan Spanjen toebehooren, en het Franfche 3, Leger in het Gevecht van Steenkerken gefneuveld hebben, a, zonder de Switferfche Infantery. De Cantons, die zo wys en  MERCURIU S. 97 „en zo verlicht zyn, endie, zo ik het zeggen mag, in het „ ftil zulke vuurige gebeden om de voorfpoed der Geallieerden, 5, cn de vernedering van Vrankryk, doen, konnen die wel „ zonder een doodelijk hertzeer hunne Troupen zo krachtig „tot hun eigen bederf zien gebruiken, en om geheel Europa „ in de Boeijens te fmyten ? Zal het dan gezeid weczen, dat door „eennoodfchikkelijkheid, daarmcngeen voorbeeld af ziet, „ de Switfers alleen, tegens hun eigen belang en hunne eigene „ruft, zichtbaarlijkalledc rampen der Chriftenheid veroor„ zaaken, met de zeiven zo gemakkelijk tc konnen voorko„men? Ik zeg dit niet om hen te tergen j 't is een Natie, die „ikuital myn hertliefheb : ik druk maar uit de heimelijke „ verwytingen » welken alle oprechte Switfers , die hunne „belangen, en het beft v.an hun Vaderland kennen, zich „ doen. „ Als dan de Switfers hunne Troupen maar weder te rug rie„pen, 'tis gewis, dat de Mogendheden van Europa zich in „minder als twee jaaren in die balans, welke hunne onderlinge o, verzekerdheid maakt,herfteld zouden zien.Ik oordeel derhai,, ven, dat de Geallieerden niets achterwege moeten laaten,om „de Cantons tot een zo nutte,zo nood wendige ,en te gelijk ook „ zo rechtmaatige zaak aan te dry ven. Al moeft men'er ook con„ fiderabele fommen toe uitfehieten, kon men ze niet beter ge,, bruiken ; en het zou het middel weezen om 'er elders veele „tefpaaren. Daar zyn lieden, die zich inbeelden, dat deze „herroeping de twee volgende ongelegentheden onderwor,,penis : eerftelijk, dat Vrankryk die Troupen niet zou wil„lenwedergeeven : enten anderen, dat ze ook zeiven zich „ weinig zouden bekommeren om weder te komen. Maar in „derdaad, men denkt'er niet wel op, wanneer men zich zul3, ke dingen inbeeld. Wat zou Vrankryk dan met die Troupen „doen, als het ze niet wedergaf ? Dat het om een Regiment ,i of twee te doen was, zouhetd'Officiersop vrye voeten kon9»nenftellen, endeSoldaatenonderde Franfche Ligchaamen „verdeelen. Maar kan men dat met dartig duizend man doen? „ En zou men wel ftaat konnen maaken op Compagnien, daar IF.Stukj, I.Qeei, N tiea Fe&ru iry.  t,DePerfoon, daar ik deze byzonderheid af heb, verzekerde' i,my, dathetin d'andereCantonsbynaeveneensging,endar, „ zo haaft als men in eenigen oorlog kwam te geraaken, men al n dit Zilverwerk na de Munt zou ftuuren. Ik vraagde hem uitdrukkelijk, of deze fonds begreepen was in de geene, wel„ ke men gereed hield om de Militie in geval van nood te betaalen, en hy antwoordde my van neen. Men kan hier uit dan „ wel afmeeten, dat d'armoede der Switfers zo groot niet en is „als men wel zou konnen gelooven, en dat, als het de nood n vereifchte, zy noch confiderabele toevluchten hebben. IV. Ik kom tot de vierde zaak, welke ik gezegt heb dat „ men de Switfers wel moeft doen begrypen, om het welk te „doen, moet men onderftellen, dat de Cantons het Verbond „vanVrankryk aanmerken als het voordeeligfte, 'tgeen zy „ konnen hebben; zo om dat deze Kroon altyd gekant is tegens „hetHuis van Ooftenryk, 't geen de Switfers rreezen, ter „ oorzaak zyner oude pretentien; als om dat ze de naafte „Gebuur , en ryk is, en de Troupen, welken zy in haaren „dienft heeft, ftiptelijk betaalt. Op dezen grond, dien ik laat voor 't geen ze is, onderftellen zy als een fondamenteele „ Wet van hunnen Staat, dat zy het Verbond, 't geen zy met „degemelde Kroon hebben, nooit en moeten verbreeken „maar het zeke, tot wat prys het ook mag weezen, handhaa„ven. 'k Wil hen dat altemaal wel toeftaan: maar ik durf be„ weeren, dat het middel om dit Verbond vafl en beftendig tê „maaken, en te bezorgen , dat het hen nutter zy , als het ,, voorheen geweeft is, is het zelve voor een tyd te breeken „ 'k Meen het te bewyzen, en op een zo klaare en onbetwifte,lijke manier, dat'er niets te zeggen zal vallen, en ziet hier ia hoedanig. Het  M E R C ü R I ü S. iof „Hetblyktgenoegfaam uit alles, 'c geen ik hier voor ge„ zegt heb, dat het zekerfte en kortfte middel om Vrankryk „ binnen zyne rechtmaatige paaien te brengen is, dat de Swit„fers de Troupen, welken zy in den dienft van die Kroon heb„ben, herroepen. Indien ik dan beweezen heb, dat, opdat „ het Verbond, 't geen 'er onder deze Volkeren en de gemelde Kroon legt, in het toekomende beftendig, en zo voor„ deehg voor d'eerften zy, als het voorheen is geweeft, Vrankryk van die trap van macht, daar het toe gekomen is, moet „afdaalen, zal ik myne ftellingenbondiglijk gegrondveft heb„ ben. Nu, wie ziet niet, dat, op dat dit Verbond zodanig „zy, Vrankryk vernederd moet worden? Voor den Oorlog „vandenjaare 1672. wierden de conditiën van dit Verbond » ftJpteli)k onderhouden ; vermits de gemelde Kroon de Swit- fers hoog noodig geloofde te hebben : maar dien Oorlog „ geëindigd zynde,op zodanig een manier als al de wereld weer! „en Vrankryk zyne krachten beter hebbende leeren kennen „en zyn vermogen merkelijk vermeerderd , begon het dc „Cantons niet zo veel meer t'ontzien. De bezolding hunner „ Troupen wierd verminderd, men bouwde Veftingen op hun„ne grenzen j enontruftte hen op duizend verfcheidene ma„ nieren. Wat zou 'er dan niet gebeuren, indien Vrankryk „zich op een glorieuze wys uit den tegenwoordigen Oorlog „kwamte redden? Als het zich al niet in het hoofd bracht „Switferland te vermeefteren, zou het ten minften het Trac„ taat van alliantie, 't geen het met de Cantons heeft,niet bren„ gen op zodanigen voet, als het begeerde ? en alle de voordee„len, die'er de Cantons uit genieten, zouden dieniet in rook „verdwynen? Ik bcfluit dan, dat, op dat dit Verbond den „Switfers altyd nut zy, het vooreen tyd lang gebroken moet „worden , tot dat Vrankryk vernederd zynde, het zich in „ftaat zie van den byftand der Switfers niet te konnen ontbee„ren, om zich tegens zyne Vyanden te verdeedigen. 't Is alsdan dat deze Volkeren geliefkoofd; dat hunne Penfioenen „ftiptehjk betaald, dat de bezolding hunner Troupen op den „ ouden voet herfteld •, dat zy niet meer met duizend onrechtvaardigheden, welken men hen in duizend gelegentheden IFt Stuk, I. Deel. ö b ë heeft February.  Febtuary, Vtt gunning van Xtoin. ENGELAND.Iroclamaaie tegens d'abuilcn éei PresmccfUta. iq 6 EUROPISC HE „ heeft aangedaan, ontruft zullen worden, en dat zy voor lau„ gen tyd bevryd zullen zyn van die geftadige vreezen, daar zy „federt zo veele jaaren in leeven, zelfs in't midden der diepfte „vrede, ter oorzaak der nabyheid van een zo machtigen Ge„ buur, die niet en denkt als om hen intefwelgen. „Ziet daar dereflexien(vervolgt myn Polityk) over den ftaat, ,, daar de Switfers zich tegenwoordig in bevinden. Ik weet „ wel, dat die Volkeren alle deze dingen beter zien, alsik zel„ve; voornaamentlijk de geenen onder hen, die op 't kuftèn „zitten. Maar by ongeluk behoud het belang van eenige Particulieren d'overhand op het algemeen. De geenen , die in „ deze kwaade gefteldheden zyn, behoorden wel acht te gee„ ven op 't gunt 'er by hunne Gebuuren omgaat,en na het voor„ beeld des Eerften Burgemeefters van Straatsburg te leeren, „ dat, als men d'eerfte is in zyn Vaderland te verkoopen, > den „Hemel door een rechtvaardige ftraf toelaat,dat men ook d'eer„fte is in 'er berouw af te hebben. Ik hoop, dat de Switfers „ eindelijk d'oogen over hunne rechte belangen zullen openenj „en dat, als men al iets moeft waagen, zy deze offerande wel „zullen willen doen, om die beminnelijke vryheid, daar ze zo „jaloursafzyn, tehandhaaven, enz. De Keizer had nu aan de Cantons van Zurich en Schaf haufen vergunt zo veel Koorn, alszy van nooden hadden, uit Swaben te haaien, 't geen aan die Volkeren, welke het uiterfte gebrek leeden, een onbegrypelijke blydfchap veroorzaakte. Dit was de vrucht van de zorg, welke deze twee byzondere Cantons hadden gedraagen om over het onderwerp der infractien, gedaan tegens de neutraliteit, daar zy zich toe verbonden hadden, voldoening aan zyne Keizerlijke Majefteit te geeven. GELYK de Koning niet en begeerde, dat hem iemand tegens zynen dank zou dienen, en met geweld gedwongen worden zich ten oorlog te laaten gebruiken.hoedanige abuifen al dikwils door de Presmeefters begaan waren, liethy d'onderftaande Proclamatie daar tegen afkondigen, WIL-  JMERCURIUS. 107 WltLlAM REX. ALzo Wy zyn geintormeerd geworden, dat de Presmeefteren, aangefteld om Matroozen te preflen,om op onze Vloot te dienen, zjch te buiten hebben gegaan,met zodanige Perfoonen , die geen Bootsgezellen noch Zee vaarenden,zyn over te gee ven aan de Officieren van onze Troupen,om in qualiteit van Soldaaten in Vlaanderen te dienen:Zo ordonneeren,'\Vy, om zodanige abuyfen te voorkomen,by dezen wel uitdrukkelijk aan alle Colonels, Bevelhebbers van BatailIons,en alle anderen, die zulks ïoude mogen aangaan , niemand in hunne Compagnien in te fchryven, aan te nemen, en te behouden, die, onder voorwendtel van ter Zee te zullen dienen, zal gepreftzyn, op poene dat de Officieren, die de zodanigen aanncemenot ophouden,aanftonds zullengecatTeert werden, en alleanderen die geen Officieren zynde, zulks komen te doen, ten tlrengtlen geftraft. Beveelendewyders.dat mende Presmeefters, die hier tegens komen te doen, na rigeur, en volgens het geene de zodanigen, die de menfchen in dezer voegen dwingen, verdienen, zal hebben te ftraöen. Gcgeeven in ons Hof tot Withal, den 19 February 1693. Dooi hevel van zyn Majefteit. WlLLIAM BLATHWAIT Eenige dagen daar na wierd door twee Edellieden, Gedeputeerden der Staaten van 't Eiland Jerfey,door den Lord Jermyn, Gouverneur van het zelve, teKenfington byden Koning geintroduceerd,het volgende Adres aan zyne Majefteit geprefenteerd. Aan des Koningscn Koningins Voortreffelijke Majefteiten. Het Ootmoedig Addres der Staaten van Uwer Majefteiten Ei ' landjerfey. Met believen van XJvoe tAajefteiten. WY erkennen de groote Goedheid Uwer Majefteiten, door ons to uwen Koninglijken Troon een toegang, cn om dit Addres voo Uwe geheiligde voeten neer te leggen, verlof te geeven. Wy zyn de Re prefentativen van een Volk, die, alhoewel van anderen uwer Maje {feiten Onderdaancn in taal, cnbyïondere gewoonteus onderfcheidcn echter met hen in't gemeen belang uwer Koningrykcn accordeeren, ei voor niemand in yver en geneegentheid tot uWer Majefteiten Perfoonei en Regeering wyken. Wy zyn uwer Majefteiten aaloude Onderdaanen het ovcrblyffel van dal eertyds voortreffelijk Patrimonie, 't welk uw befaamde Voorvaders op'tnabuurig Vafte Land bezaten, zynde van' O a or 1693, Tehuary. C t  ttbruarj. 108 EUROPISCHE ongelukkig Noodlot der refteerende Landen bevryd , door die groote zorg,welke uwer Majefteiten Voorzaaten in alle d'Üorlogen van Vrankryk altyd gedraagen hebben tot de behoudenifle dezer importante Plaats, ftrekkende,t'elkens als zulks vereifcht was, hunne protectie over ons uit, en ons geftadig met alles, dat t'onzer defenfie noodig was, verzorgende,'t welk onder GodsZegen zodanig een fucces gehad heeft,dat,fchoon onze Situatie ons voor een fbrmidabelen Vyand bloot ftelde, die in den tyd van meer dan 600 jaaren herwaarts menigmaal voorgenomen heeft ons tebeipringen, en'tzelveformydsaclueelijkonderftaan heeft, zo is hy nochtans t'elkensafgeflagen geweeft. Invoegen dat naden omloop van zo veele eeuwen, waar in geheele Koningryken zyn van een gefcheurd, en van malkanderen verdeeld geworden,wy noch tot dezen dag toe 't geluk hebben van vereenigd te blyven , gelijk als in't begin, met de refteerende van Uwer Majefteiten Heerfchappyen. Wy achten met nederigheid , dat dit Eiland tegenwoordig van geen minder belang voor uwe Majefteitcnis, dan hetgeoordeeld wierd ten tyde uwerKoninglijke Voorzaten te zyn; nademaal de bekende poogingen der Franfchen eenige jaaren herwaarts om hunne Scheepsmagt te vergrooten, en dat zy laattl zo ftoutelijk in 't G'auaal kwamen, en 't gebied der Zee tegen uwe Majefteiten bedifputeerden, een krachtig bewys is, dat het grootelijks tot nadeel van de veiligheid en eere uwer Kroone zou (trekken, indien zy van dit, en de aangrenzende Eilanden meefter zouden worden. Kydeze gelegentheit dan achten wy't onze plicht te zyn uwe Majefteiten te verzekeren, dat wy metdeGodlijke byftand dit Eiland ten uiterften, tot uwer Majefteiten Dienft, zullen defendecren; en dat wy niet langer wenfehen te leeven, dan wy uwer MaiefteitenOnderdaanen zyn : Verhoopende, dat uwe Majefteiten gelooven zullen, dat , tchoon onze taal Frantchis, echter onze harten en (waarden oprecht Engelfch zyn; weezende deze twee laatftengantfchelijk uwer Majefteiten eigen, cn't inder tot geen ding meet gebruikt, danom de groote deugden en 't rechtmatig lof uwer Majefteiten uit te galmen , en God Almachtig , die U lieden zo wonderbaarlijk op den Troon gefteld, en door zo veele Mirakelen zyner Voorzienigheid U tot hier toe op den zei ven bewaard ïeefr, te bidden , dat hy zyne machtige befcherminge over U gelie?e te continuëeren, Uwe Vlooten en Armeen te vergezelfchappert in dat groot werk , waartoehy U zo baarblijkelijk beftemd heeft, te foltooijen, 't welk is deGlory en Reputatie dezer Natie te verheffen, i'onbepaaldc Staatzucht van denonrechtvaardigen Vcrftoorder der ru3edes Chriftcndoms te (tuiten, en een veilige en duurfame Vrede voor Europa te verkrygen. Wyzyn, met believen Uwer Majefteiten r V'vier Majefteiten Getrouvefte en Opreclstfte Gnderdaaiten, 8V,  MERCURIU S. roo Eindelijk : de Koning, die in de (a) voorgaande Maand eenige Zeehoofden had aangefteld, vereerde nu de Capiteinen David Michel en . . . Aylmer met het Cóntradmiraalfchap, den eerfte van de Roode, en den anderen van de Blaauwe Vlag, mitsgaders den Lieut. Generaal Talmafh met het Generaalfchap over alle de Troupen van de drie Koningryken; den Brigadier Levifon met het Majoorfchap Generaal, en den Ridder David Collier , den Colonel Haftings, den Lord Cuts, en den Colonel Earle met het Brigadierfchap Generaal, enz. Men verftond nu uit de Barbados, dateer een fnoode Confpiratie van de Negers was geweeft, welke alle d'Engelfche Inwoonders om hals meenden de brengen; doch grooter fwaarigheidind'uitvoeringvanhundelTeinvonden, alszy zich wel hadden ingebeeld. Het befluit was, den Gouverneur te vermoorden : enter zelve tyd moeften de voornaamften onder hen op ieder Planrazie hunne Meefters, en de geenen die het gebied over hen voerden, op het lyf vallen : waar na zy zich met zo veele wapenen, munitiën, en paarden, alszy konden krygen , te Bridgetownvervoegd, en zich tot Regimenten Cavallery en Infantery, waar al zy alreedts de voornaamfte Officiers gekoozen hadden, opgerecht zouden hebben. Daarenboven zouden zy ook noch wapenen en munitiën hebben gekreegen van een Neger, die in den dienft van het Magazyn ge> bruikt wierd, en aangenomen had zynen Meefter,en de Wacht, om hals te brengen. Zy meenden ook het Fort met verrafling in te neemen,en van daar de Schepen,in de Haven gelegen, te befchieten. Doch het Complot wierd gelukkiglijk ontdekt, dooi d'onvoorzichtigheid van z der voornaamfte Samenfweerders, die'er met malkander af fpraken,en geen zorg hadden gedragen om niet beluiflert te konnen worden.Zy wierden dan by de kop gevatjgeboeid ,• en, willende tot geen bekentenis komen , verweezen tot van honger te fterven.Vier dagen bleeven ze in dier ftaat: doch ziende, dat hunne Medemakkers hen niet en kwamen verloflen , gelijk zy noch altyd verwachtten, ontdektet ze alles, 'tgeen ze van de Confpiratie wiften. Aarftondts verzekerde men zich van de Belhamels, waar af een groot sera! O 3, he! February, Verheffing van eenige Kiygshoofckn. (a) Zittpi, 6}. Conrpiratïe der Negers in de Bar. bades. I  i february. JCEULSX.AND.Conferentie van de jHinifters der Geallitcrden. i SPAAN8 SCHENEDEB-LANDEN.Zieldienftcn der Jteurvorftio van Jteyeren. [io EUROPISCHE iet ontwerpen van een zo fnood ftuk werks met de dood moeft bezuuren : en om in 't gevolg diergelijke ongelukken te voorkomen, maakte men verfcheidene wetten, ten einde de Slaaven binnen de paaien van hunne plicht te houden. DEN i3den.der Maand eindigde de Conferentie, federt een wyl in de Stad Keulen aangefteld. Deze Vergadering beftond uit de Gedeputeerden van den Keizer, van den Koning van Engeland,.van de Keurvorften van Trier, van Keulen, van Brandenburg , van Beyeren , van Keur-Palts, van den Landgraaf van Heflèn, en van den Biffchop van Munfter. De refolutien betreften de voorzorgen , welken men moeft aanwenden, om de Plaatfen, gelegen aan den Ryn, te behouden; mitsgaders hoe veel Geld en Troupen ieder Vorft zou befchikken, om zich tegens Vrankryk te verdeedigen, enz. MEN had nu alles tot de Funeralien der overleedene Keurvorftin van Beyeren gereed gemaakt; en ordonneerde derhalven de Magiftraat vanBrulTelop den 9den. der Maand, zynde Maandag, 's morgens vroeg, alle de Winkels te fluiten. Op den middag opende men het Feeft, met het luiden der klokken van alle de Kerken ; 't geen duurde totna het eindigen van den gantfehen Dienft. 's Namiddags ten drie uuren begon men de Vigiliën met de Kociinglijke Mufyk in de Kapel van het Paleis, t'eeneraaal met fwart laken behangen. In het midden vertoonde zich een prachtige brandende Kapel, omringd met een groote menigte van waskaarfen en flambeauwen, en verfcheidene Decoratien met de Wapenen van Ooftenryk en Beyeren. Vier Herauten ftonden in Wapenrokken aan de vier hoeken van het Graf 7 en den Eerften Heraut in 't midden met de Stok in de hand. De Keurvorft in diepen rouw, gelijk mede de Ridders van't Gulde Vlies, en andere Heeren van 't Hof, mitsgaders de Raaden en Rechtbanken, vervolgens plaats genomen hebbende, deed den AertsbifTchop van Mechelen, van andere Biilchoppen en d'Abten geaflifteerd, de Lykdienften , welke niet voor'savondts na zeven uuren eindigden; en wierden de zeiven des anderendaags hervat door drie plechtige Mif- fen  MERCURIUS. rn fen ad Requiem, d'eerfte gezongen door den Biflchop van Roermonde, detwede door den Biflchop van Antwerpen, en de darde door den Aertsbiflchop van Mechelen , omringd van d'Abten. Na het Evangelium deed een van des Konings gewoonlijke Predikers, Claris geheeten, een Lykreden in de Spaanfche taal, met groote welfpreekendheid en geleerdheid: waar mede de gantfche Plechtigheid beflooten wierd. Eenige dagen daar na wierd de volgende Order tot het verhinderen van alle Koophandel met Vrankryk na de Vlaamfche Steden afgezonden. Den Tbefaurier Generaal en de Commifen van de Domeinen der Finan~ tien van den Koning. Zeer lieve en byundere Vrienden, ZYne Keurvorftelijke Doorluchtigheid door zyn Decreet van den vyftienden dezer Maand beflooten hebbende alle Koophandel mei Vrankryk t'ecnemaal te laaten varen en te verbieden, maaken Wy zulks Ü ingevolge van zyn exprefie Ordre bekend, om U uit den Naam er van wegen zyne Majefteit te beveelen, geenige Koopmanfchappen oft< Waaren uit Vrankryk te laaten invoeren , noch geenige van deze Lan> den, otte die van de Geallieerden, naar Vrankryk vertrekken : maar aangezien veele Koopluiden, die op goeder trouwe en de weldaad vai de Permiffien, welken zy verworven hebben, Inkoop, geproportio neerd naar hunne Commercie, gedaan hebben , daar door fchade zou den konnen lijden, hehben wy billijk geacht, drie dagen, van den Ont fangft dezes af tc reekenen, tot den Uitvoer van alle geoorlofde Koop manfehappen naar Vrankryk , en vyftien dagen voor den invoer van di< van Vrankryk, en wegens dcroode Franfche Wyn tot het accompliflc ment van de volkomene Quantiteit, gereguleert door de Permiflien, di zy daar toe geobtineert hehben, tevergunnenj U ordonneerende, te eerften de Koopluiden en Facteurs van de Stad van deze Refc lutieteintortnccren, op dat zy zich daar na reguleeren, en dat naa het verloopen vanderefpcctiveTermynen het voorfz. Verbod met all Rigeur geëxecuteert zal werden. Ondertufichen ncemc, zeer bemin ie en byzondere Vrienden, God U in zyn Heilige Bewaringc. Vit Brujfel, in den Raad der Finantien, den zeventienden Fehuary, 169HetOpfchrittwas: tAan de Officiers van de Rechten der St en TJitvoer tot Ge- 169?. Februarj, Veibnd we. gens Koophandel met Viankiyk tedijTcn, r 1-  Fetruary. Vreemd geval van een dood lig haam. i 1 1 i i 1 I ï c X l l i h n k tc al h< d( ft. ZC or m ftt in EUROPISCHE Gelijk 'er fomtydts zeer vreemde dingen gebeuren, welke het begrip van het menfchelijk verftand te boven gaan, zonder dat z echter daarom voor mirakelen uitgekreeten behoeven te worden; en dat dusdanige zaaken diepe indrukfelen in de ee moederen laaten : zullen wy'er hier eene ter neder ftellen" ïvaarafde waarheid, aangezien de krachtige getuigeniflen! >ntbIoot van alle bygeloovigheden , niet wel in twyfel x?e tokken kan worden. Den ote weeten, de drie Landen van Over-Maze, Meyery van YHertogenbofch , het'Land van'Kuik, deBaronny van Breda, cn het Marquifaat van Bergen op den Zoom, inde opene ofte ongefortiflceerde Steden, Dorpen of eenige Plaatfen ten platten Lande, geen provifie ofte iviagazynen van Graanen zullen mogen werden by een gebracht,  MERCURI US. iif bracht, of gemaakt zynde, gehouden. Ordanueerendeenftatueercnde mits dezen wel exprefïèlijk, dat niemandmeerder Graanen in zy,n Huis of Schuuren zal mogenhebben of houden, als tot onderhoudinge van zy.nc eigene Familie enHaisgezin van nooden is, om daar van zes Wee-' ken, of uiterlijk twee Maanden, tc konnen fublifteeren, en dat alle de overige provilie aanllonds naar de publicatie dezes.zal moeten werden gebracht binnen de Hoofd- en valte Steden, op verbeurte van alle dc Graanen, die boven het geene voorfz. is in de opene Steden, Dorpea ofPlaatfen ten platten Lande gevonden zullen werden, en van vyf-entwintig guldens voor ieder Zak boven dien, te appliceeren als vooren: zullende de Officieren van de Convoyen en Licenten, en Militaire Officieren, met de noodigeordres tot de executie, en om de obfervantie van dezen onzen Plakaate uitgezonden., niet mogen verhinderd werden tegaan in de Schuuren,, ofte Huizen ten platten Landc,inde voorfz. Qaartieren, daar in zy vermoeden eenige onbehoorlijke provilie ofte Magazynen van Graanen te weezen; maar zullen de zeiven vryelijk mogen rechercheeren en bezoeken , en eenige onbehoorlijke quantiteit van Graanen vindende, dezelve mogen neemen, cnbrengen in de naafte Stad, of haar Guarnifoen ;, geevende daar van kennifle aan het Collegie ter Admiraliteit, onder wiens Diftriét en tot wiens Judicature het behoorenzal', zo wanneer de recherche en aanhaaling door de Officieren van de Convoyen en Licenten, en Militaire Officieren zal zyn gedaan: maar onder het pretext van zodanige recherche, den Ingezetenen ten platten Lande overlaft aan doende, zullen daar over aan lyf en leven, naar exigentie van zaaken, geftraft werden: en zullen mede arbitralijk 3 zelfs aan den ly ve, en de om itandigheden zulks vereillchende,ook aan hei leven werden geftraft alle die geene, die het voorfz. onderzoek ofte recherche feitelijk zullen hebben gerelïfkert, blyvende vorders de Judicature , &c. aan de ordinaire Juftitie, &c. Gegteven in V Gravenbage den 7 February. 1693. Kortdaar na wierd ook het volgende Plakaat, om de lafter van.den Oorlog te helpen draagen, afgekondigd. PLAKAAT Van den eerften rceelen Honderdftcn Penning, gearrtfleertdm i j.Fe bruary , 169 3. te betaalen.in tïttc&termijnennament lijk, de een, helft vaor den eerften May, toekomende y emde Wederhelft voor dei eerften July daar aan volgends. DE Staaten van Holland en Weft-Vriefland. Allen den geenen,die de zen zullen zien ofte hooren leezen, Saluit, Doen te vieeten : D; P z ho February* I it  Ttbruary. i u6 EUROPISCHE hoewel alle bedenkelijke middelen te werke gelegt, endevoirengeadhi ■ beertzyn , om den jegenwoordigen Oorlog door goede fucceffen tot een gewenft einde te brengen, het echter God Almachtig tot noch toe niet gelieft heeft daar toe zynengenadigen zegen te verleènen, zulks dat dezen Staat genoodzaakt werd inden voorfz. Oorlog te moeten continuecren : En nadien het zeker is, dat den zei ven Oorlog niet kan werden gevoerd,als met het dragen van zeer groote lallen: ZO 7o"r,dat Wy Ons indifpenfabelijkgeobligeert hebben gevonden, omme by provifïe tot verval van de voorfz. lallen van den meergemelden Oorlog te moeten confenteeren en bewilligen,zo als Wy confentecren en bewilligen by dezen ui den ophef van eenHondertftenPenning.te betaalen van alIeObligaiien, Los en Lyfrente Brieven, loopeude tot lafte van het gemeene Land ofte van eenigepublijke Comptoiren biiinen deze Provincie, mitsgaders ten lafte van zyne Majcft. van Groot-Brktannien , eenige Steden.Colleeien Heemraad of Waterfchappen, Dorpen, Sociëteiten, ofteeeni^erhande andere Corpora of Gemecnfchappen , geene uitgezondert, Öwie de z el ve ook zouden mogen zy n,en dat de waardye van de voorfz. LyfrenteBneven, indiftinaelijkopeenofmeerLyven, genomen of gereekend zullen werden naeradvenant van tien ten honddrd van het geen ter zaake van de voorfchreeve Lyfrentenjaarlijks moet werden betaald dat is" dat eene gulde jaarlijkfe Lyfrente ten aanzien van den voorfz. H mderdften Penning gehouden zal werden in Capitaal waardig te weezen tien guldens. Dat den zei ven Honderdftcn Penning insgelijks zal werden geheven van-de Actiën in de Ooft- en Welf- Indifche Compagnien, de zelve Acticn in de voorfz. Ooft-Indifche Compagnie gereekend in capitaal ter fomme van vier honderd guldens, yder honderd guldens oud Capitaal, en in de Weft- Indifche Compagnie ter waarde van feflig guldens. 6 " Dat voorts den voorfz. Honderdften Penning mede zar moeten wer~ den geheven van alle Huizen in de Provincie van Holland en Weft' Vnefknd, niet alleen ten aanzien van de Huizen welker veertienia rige vrydom aibereits isge-expireerd , endaar van dienvolgens de Verpondingen cffe&rvelijk betaald werden, maar ook ten lafte van die Huizen, welker veertienjarige vrydom noch niet is ge-expireert endaar randienvolgendealsnoch geen Verpondingen betaald werden 'als me Ie ten lafte van die Huizen, diejegenwoordigop de Quohieren van de Verpondmge noch niet zyn bekend, en dat mitsdien van dezelve Hui ten door de Magiftraaten van de refpeóïi ve Steden en Dorpen een Ououer gemaakt zal moeten werden, metexpreffie, tot wat prys de zelve laars oordeels, inde Verpondingen behoorden gefteld te werden om laar van naar advenant van dien, op den voet hiernagemeld, den Hnnierdften Penning geheven te werden. Dat  MERCURIUS. 117 Dat insgelijks den voorfz. Honderdftcn Penning zal werden geheven van alle Heerlijkheden, Landen, Thicnden, Vifleryen, en andere in dc Verpondinge gequotifeerde of contribueerendc Goederen, niet alleen ten aanzien vandezelve Heerlijkeden, Landen, Thienden, Vifleryen, en andere in de Verpondinge gequotifeerde of contribueerende Goederen, maar ook van die geene, die door fpeciale Oétroyen daar van zouden zyn ge-eximeert, mitsgaders van alle afgezande Landen. en andere, die voor alsnoch met de voorfz. Verpondinge niet zouden mogen wezen belaft. En dat mede door de refpeclive Schouten en Gerechten van de Dorpen daar van een Quohier zal moeten werden gemaakt, met exprcffie, tot wat prys de zelve, haars oordeels., in de Verpondinge behoorden gefteld te werden , omme daar van mede den voorfchreeven HonderdÜen Penning geheven te werden. Dat Wy voorts goedgevonden hebben, datde Heeren Onze Gecommitteerde Raden in de refpeéti ve Quartieren zullen werden gelaft en geauthoriieerd, zo als de zelve gelaft en geauthorifeert werden mits dezen, omme te bezorgen dat de voorfz. Lylten eftective geformeert en overgezonden, mitsgaders den Honderdftcn Penning dien conform ingevordert, en ten Comptoire Generaal overgebracht werde, en by gebreeke van dien daar toe zodanige ordres te ftellen, als de zelve tot nakominge van onze goede meininge des aangaande bevinden zullen te behooren. Dat nademaaldebcgrootrnge van de waarde van de voorfz. Huizenen Landen van groote difficulteit en onkoften is, dat derhal ven, om voor tekoniendemoeijeliikhedcn, die daar uit zouden komen te ontftaan» den voorü. Honderdften Penning zal werden gerekend tc importeeren een heele Verpondinge waar op de voorfz. Huizen en Landen zyn gequotifeert,'en dat mits dien iemand de voorfz. heele Verpondinge betaald hebbende, verftaan zal werden daar mede den voorfz.Honderdften Penning te hebben betaald. Dat van de betaalinge van den gemelden Honderdften Penning van de voorfz. Obligaticn , Rente-brieven , Lyf-penfioenen , Aótien in de Ooft-en Weft-Indifche Compagnicn, Huizen, Heerlijkheden, Landen , Thienden , Vifleryen', en andere in de Verpondinge contribueerende Goederen, die, als hier naar zal werden gemeld, in twee termynen zal moeten werden gedaan, in 'tgeheel, en zulks voor beide de termynen, vry en cxempt zullen zyn diegeene, dieaanzyne Majefteit van Groot Britannren, ofte eenige Defccndenten van den Heere PrinceWillem van NalTau, hoogloffelijke memorie, zouden mogen competeerenj en voorde helft, te weetertvoor den tweeden .termyn, die aan de Ordre van de Heeren van de Ridderfchap, en de Edelen dezer Landen, de refpeérive Steden, de Ecclefiaftycque ,of Kerkelijke Comptoiren of Kerken, endereipeétive publyke Gods-huizen 7 zullen tocbchoorea. P $ Eal 1693. February.  i693- < February, < ~~ I l ( < 1 ] I l I i | i | l I ! ti8 EUROPISCHE Datwyders alle die geene, die jegenw.oor.dig in de Quohieren van ion Twee-honderdlten Penning zyn gequotifeert, zo wel: ten opzichte •an haare-Middelen alsTractementen., enAmpten, zuHerHnoeten.beaaieneen HonderdÜcn Penning', met dien verftande, dat alle die geele, welkezullen.kxmtien bewyzen, darzy terzaake vande Obligatien \ctien, Huizen , Landeigen andercin de Verpondinge contribueerenle Goederen, hier vooren geroerd, zo veel ofte meerder in den Honlerdften Penning betaalen, dan het.gunt waar op zy ten refpeéte van haae Middelen in het voorfz. Quohier zyn gequotifeert, daar mede zullen nogen volftaam, eirbevrydciigeëximaertzyn van de voorfz. perfoncele juotifatien haarer voorfz. Middelen; behoudelijk, dat de RecepiiTcn Mndcbetaalingevanden.Hondcrdften Penning van de voorfz. Obligaien, AicTtieti;,. Huizen., Lande iii,.euiandeie in de Verpondinge contri>ueerende Goederen, zullen moeten weezen geflagen op de Narnen 'an die geene, die haare perfoneeleQuotifatien daar mede zullen willen 'errekenen ; en dat de Recepiflen vande voorfz. bctaalingen op openc, )fte.andere:vreem.de:Narrrerrtgeilaagen;,. op de voorfz. perfoncele Quoifatien ge.en aftlag zullen (trekken; en dat die geene, die niet zullen connen bctooneitzo veelin den Honderdften Penning, terzaake van de voorfz.Obligatien., AjSlien, Huizen, en Landen te betaalen, als het jont,, waar op zy in het voorfz. Quohier zyn gequotifeert, komt te beoopen, zullen moeten betaalen dat geene, daar op zy in het voorfz. Quohier, ten refpeéte van haar Middelen,zyn gefteld, voor zo veel het xlve meerder komt te bedraagen , dan hei gunt de voorfz. Gequotifeerlen ten aanzien van haare Obligatien, Actiën , Huizen, en Landen tomen te contribueeren, en daarenboven noch het gunt, waar op zy enaarrzien van haare Ampten zyn gequotifeert, mits kortende aan de ^uotifatie, t'haaren lafte van de voorfz. Ampten gedaan, dat geene dat ;y, o ver de-Verpondinge, daar mede de voorfz. Ampten fpecialijk'zyn ;echargeert,. betaald zouden mogen hebben, en anders niet; en dat die ;eene, de welke ter zaake van de voorfz, haare Obligatien, Actiën zen, en Landen meerder zouden moeten betaalen , als komt te monteren het gunt waar op zy in het voor fz.Quohier zyn getauxcert,niet zullenmogen volftaan>met deQaotifatie.vau.het vxjorfz.Quohier te voldoen .naar cftecfiv.elijk zullen moeten opbrengen den Honderdften Penning' ?an de voprfz. Obligatien, Actiën, Huizen,en Landen. En datalle-diegene, die zullen willen aanwyzen.dat zy dc voorfz. pcrfooneele Quotifatie. hebben voldaan,mct het betaalen van de Actiën in de □oft- en. Wefr-IndifcheCompiignien,. ofte Obligatien ten lafte van het acmeene Land,meer»hoogftgedachtezyne Majefteit, eenige Steden Gollegien, HeemraadofWatèrfchappen, Dorpen, Sociëteiten, ofeeni' jsrhandc Corpora ofte Gemcenfchappen loopende,met Eede folemneel of ten reguarde van dc Mennogezinden metwaare woorden inplaatfe' van Eede, die nochtans van het felve effect als een corporeelen Eed zullen  MERCURIUS. 110 ten werden gehouden, zullen moeten verklaaren, dat devoorfz Actiën cn Obligatien haar en niemand anders waarlijk en met 'er daat zyn toebehoorende, en dat zy opentlijk en ter goeder trouwe dezelve Actiën ofte Obligatienhebben geacquireert,en namentlijk meede dat zy de voorfz.acquifiüeniet hebben gedaan , om daardoor haar,zeiven vande perfoncele Q uotilatie te eximeeren. Dat den voorfz Eed generalijken overal zonder exceptie van iemand geprefteert en afgeleid zal moeten werden, en dat daar van door niemand zal mogen werden gedifpenfe.ert. En voor zo veel eenige vandezelve Actiën ofte Obligatien eenige PerfoQneniinigemcenfchap of compagnie zouden moogen aangaan, dat alsdandc -voorfz Actiën ofte Obligatien aan de voorfz. compagnie gezamentlijkafilagzalftrekken.opde Quotifatie, daar meede zy perfonelijk aangeflagenzyn- En dat die geene, die bevonden zouden moogen werden dezenaangaandeeen valfchc en onwaarachtige verklaaringe te hebben gedaan, niet alleen zullen incurreeren de (trafTe van infamie en meyneedigheyd, maar noch daar enboovenzo veeluyt haare Middelen komen te verbeuren, als komen te monteerende Actiën ofte Ob!igatien,metdewelken zy haar alzoovaifchelijk of onwaacachtiglijk zouden mogen hebben beholpen. Dat den .voorfz.Honderdften Penning zal werdenbetaalt in twee termynen,- namentlijk de eene helft van den voorfz Honderften Penning voor den eerften 2W Actiën in de Ooft-en Weft-Indifche Compagnien, mitsgaders van de Traétementen en Ampten, door de refpcctive Ontfangers, Rcntmeefters, Boekhouders en andere , die de Renten en de Intercflèn, Lyfpenfioenen , Uitgiften en Traétementen zullen betaalen , ingehouden en aan den Lande betaald, en verantwoord zullen moeten werden. Dat aan de Eigenaars van de voorfz. Huizen, Heerlijkheden, Landen, Thienden, Vifleryen, en andere in de Verpondinge contribueerende Goederen, betaalende wegens den voorfz. eerften termyn een halve Verpondinge van de voorfz. Goederen, dezelve halve Verpondinge •voor twee derde van een geheele Verpondinge zal werden gevalideert, tot vermindcringe van haare perfoncele Quotifatien, als by exempel, dat iemand over de voorfz. halve Verpondinge hetaald hebbende drie guldens, diebetaalingetot vermindcringe van zyneperfoneele Quotifatie wegens den voorfz. eerften termyn zal valideeren tegens vier guldens, en zonaaradvenant, endatde betaalingen van de halve Verpondinge over den tweeden termyn niet anders ofte verder tot verminderinge van de voorfz. Quotifatie zal {trekken, als de zelve halve Verpondinge zal komen te bedragen. En dat het geene door de voorfz. verhooginge op de perfoneele Quotifatie van den voorfz. eerften termyn ofte hclfte zal komen over te fchieten, niet zal mogen valideeren ofte ftrekken tot verminderinge van dc perfoneele Quotifatie, op den voorfz. tweeden termyn, ofte andere helft van den voorfz. Honderdften Penning. Dat de doleantien, ter zaake van den voorfz. Honderdften Penning' tc doen, zullen werden gedaan op den voet enmaniere als laatft is ter neder gefteld. En op dat niemand hier van ignorantie zoude konnen pretcndeeren,zo begeeren Wy, dat deze alomme gepublicecrt en geaffigeert zal werden., daar zulks behoort, en tegefchicden gebruikelijk is. Gedaan inden Hage onder '4 kleine Zegel van den Lande, den iy february. 1.697. Otiderftond, Ter Ordonnantie van de Staaten, Wm getecksnd, S1 mon van Beaumonx. Indien ooit d'onverfaagdheid, aangedreevendoor de liefde om het leven van Spitsbroeders te behouden,plaats in de Hiftorien heeft konnen vinden, mag die van eenen Jochem Willemfz. van Amfterdam , Matroos op het Schip Spierdyk, doch den dienft van Quartiermeefter waarneemende , met eigen IV, Stuk. l.Deel. Q. mon- Fciruarf. Stonte daad vaa eenen Jcshem Willemfz. in het berge E van bes  Wdru.try. Voik van het Schip Hooreigeeft. 122 E U R O P I S C H E monde aan ons verhaald,. wel onder de voornaamften aan de Nakomelingen overgeleverd worden. Her geval» daaral de wereld over verftomd moet ftaan, droeg zich toe gelijk wy het hier aan den Leezer gaan mededeelen. TuiTchen den 4den. en 5den. Juny van den Jaare 1692. even een maand na dat de HoIIandfche Retourfchepen aan de Caap de Bonne Efperance waren gekomen , ontftond 'er des nachts een zeer fwaar onwêer; en fcheenen de baaren, door de woedende winden gaande geraakt, en hemelhoog opfluivende, met de duiltere lucht maar een zelve hoofdftof te maaken. Jochem ondertuflehen met de Schuit aan de wal zynde, wierd hem, vermits hetonftuimig wêer , door den Schipper, Siewert de Jonge geheeten, gebooden aan land te blyven, en de Schuit te bezorgen : en dewyl de branding zich hoe langer hoe fterker begon te verheffen, oordeelden de geenen, dietot de bewaaring der Schuiten gefteld waren, (want daar lagen 'er van meeft alle de Schepen) het raadfaam de zeiven op het ftrand te haaien. Zesa zeven Booten, vande Schepen afgeflagen, en waar af het Volk kwam te verdrinken, wierden naaft het Fort, aan d'Ooftkant van het Hoofd , gefmeeten, en meeftendeei3doch vry reddeloos, geborgen. De winden ondertuflehen even zeer loeijende, endezeezich even verbolgen aanftellende, fneuvelden des morgens tuflehen tien en elf uuren, trachtende te vergeefs zich met fwemmen te bergen, veele Menfchen van het Schip Oranje, uitgezonden door de Kamer van Londen», mitsgaders van de HoIIandfche Schepen de Goede Hoop en Hoogergeeft, door het onweer in den uiterften nood gebracht. Jochem zyne Medgezellen op deze erbarmèlijke manier niet konnendezienfheuvelen, bind met een manlijken moed een Lootlyn, van het Engelfch Schip geftrand, om 't lyf \ geeft het eind'er af te houden aan eenige Matroozen; fwemt door de branding} vat, tot verfcheidene tochten, drie a vier Perfoonen van Hoogergeeft by'thair, armen, enz. enfleeptzena* land. Doch op deze manier konden ze niet altemaal geborgen wordenj en niemand van omtrent drie honderd man, die dit deerlijk ichouwfpel met weenende oogen aanzagen, ftout genoeg zynde orn t'onderneenienma het Schip Hoogergeeft te fw-em~  Tl   M'ERCURIUS. 12$ {wemmen, en te trachten een middel tot lyf berging van die benaauwde zielen uit te vinden, neemt Jochem, aangemoedigd door Verhuld , Schipper op Waterland, den Admiraal van de Retourvloot, wiens ongelukkig lot wy (a) hier voor hebben befchreeven,het befluit van'er het leeven by te waagen, hebbende alles uitgetrokken behalven een blaauwlakenfche hembdrok en een blaau w hembd} fwemt met de zelve Lootlyn door de branding , daar hy fomtydts onder heen dook } en komt eindelijk aan boord van Hoogergeeft, leggende op zy, volgeflagen met zand en water. 'tVolk, 'tgeen met beklemde herten en fchreijende oogen de dood vaft te gemoet zag, zat op malkander gepropt in de Hut. De Dardewaak, Swartgeheeten, vloog hem terftond om den hals, ftaande gereed, als zynde gantfeh naakt behalven een chitfe rok, voor open, om met fwemmen lyfberging tc zoeken, en riep , met de manen van blydfchap op de wangen : Goddank, nu zyn wy behouden. Jochem, geen oogenblik willende laaten verboren gaan, zei hem : gaat heen, neemt de Trap van 't Halfverdek, bind die aan de Lootlyn , en met eenen een touw van boord af. Twee Menfchen konden maar met de Trap overgehaald worden } en wierden ook maar twee gangen met de zelve gedaan: terwyl Jochem,vermoeid door den uitgeftaanen arbeid.ondertuflehen aan boord bleef, omzich watteherftellen. Want dewyl men zag, dat men het Volk aldus niet wel zou konnen bergen , maakte men aan ftrand een Vlot van afgeflagene balken en deelen, door de baaren aan den oever gefmeeten, en met de Lootlyn aan malkander geford. Vier a vyf konden hier plaats op neemen , en wierden aldus met de Bras door de branding heengefleept. Maar terwyl men aan land bezig was met het Vlottoete ftellen, begeeft Jochem , onverduldig om te zien hoe het met de zaaken gefchapen ftond, zich weder in zee, zonder touw oflyn} doch deze ftoutheid zou hem byna het leven gekoft hebben : want zynde omtrent ter haloer weg tuffchen het Schip en het ftrand, vond hy zich zodanig afgemat, dat hy, niettegenftaande alle zyne manhaftigheid , genoodzaakt was om hulp te fchreeuwen. Maar niemand was zo ftout, hoewel hem een ieder gaarne geborgen had gezien ,dat hyzyn q^z ie. Februari/. (a) Ziet j StuK^DetU />«.• S4.  i enz, Om alle het welke te beveiligen hy den onderftaanden Brief vertoonde. XT 7Y Karei &c Ontbieden &c. Ons is UwerKeurvordclijkeDoorl: W gecerdd en aangenaam Vrind-Nevelijk fchryven , gedateert in des fclfsRefidentie-StadHanover, deni+December des laatdvoorleeden Jaars, O. S. door den aan ons afgezondenen Envoyé Extraordinaris en Raad &c. Gudaaf Daniël Schmid , wel behandigd; uit welkers inhoud . als ook uit het mondeling voordel des gemelden Afgezants, wy vernomen hebben , hoedanig aan Uwe Keurvordel: Doorl: en deszelfs Mannelijke Defcendenten van denRoomfchen Keizer niet alleen de invediture der geconfereerde Keur-waardigheid met de gewoonlijke Ceremoniën is medegedeeld maar ook door Keizerlijk Congratulationsfchryven, en daar in begreepene Curialien die verhooging te meer bcvedigd en bekrachtigd; waar by 't Uwe Keurvorft. Doorl. beliefd heeft dei IKStukJ-Detl, R zelf; Maart. DUITSCtt. LAND. (i)Ziet pty 5».  1693"Maart. i$& EURÖPISC HE zelfs dankbaar-Vrind-Neevelijk gemoed voor onze daar toe bygebrachte coöperatie en bevordering des zeiven werks, niet onbetoond te laaten. Gelijk het nu ons byzonder lief en aangenaam is geweeft, dat Uwe Keurvorftelijke Doorl. onaangezten de zo veelvoudig tulTchen komende, en daar tegen opgeftaane verhinderingen, het begeerde oogmerk naar wenfeh bereikr, en daardoor de vermeerdering van den voorigenluifter haares aanzienlijken Huizesgelukkiglijk verworven heeftj zo en konnen wy niet ondcrlaaten Uwe Keurv.Doorl. zo wel voor de gefchiede Notificatie Vriend-Neevelijk vlytigen dank te zeggen, en den zeiven over zo sen Nicuw-verworvene Digniteit wel-meenend te congratuleeren, en tot volvoering van dien aanvaarden Hoogen Staat, en des zelfs gelukkige Adminiftratie den grooten God te eeren,als zynde tot merkelijk voordeel van'tEvangelium en gemeene welweezen, en totonderfteuning van des zelfs rufte en wclftand ; maar ook UweKeurv.Doorl. zelf tot onverwelkelijken roem aile nuttelijke en voordeelige Succeffien uit oprechten gemoede toe te wenfchen.Uwer Keurvorftel.Doorl: betuigde Erkentelijkheid wegens onze tot des zelfs voordeel aangewcndde,en niet minder uit eenzorgvuldig inzicht voor 't gemeene beft, als uit eene bytondere Uwer Keurvorftelijke Doorl. altyd toegedragene affectie en ïoogachting voortgevloeide welmeenende ofrkien, zal ons zo veel te meer tot alle volftandige vriendhoudende betuiginge en voortplantinge sener vertrouwelijke welgezindheid verbinden; gelijk wy ons daaren:egen vaneen gelijkmatige oprechte en beftandige goedwilligheid van Uwe Keurv. Doorl:gantfeh verzeekert houden : gelijk wy dan ook de receptie van Uwe Keurv. Doorl: Afgefant in qualiteit van een Keurvortelijk Minifter zonder uitftel volbracht, enden zeiven in zulken regard ia.nftonds by ons ter audiëntie gelaaten hebben, zo ftellen wy op den zelden ook dat Vrind-Ncvelijk vertrouwen, dar, dewyl de gemoederen by ie meefte Vorften in 't Roomfchc Ryk alsnoch in groote onruft en zorg taan, als of hunne bevoegdheden enrechten een groote aanftoot gelee-' ien hadden, dat Uwe Keurvorftelijke Doorl: het zo zal dirigecren, en volgens de affpraak, alhier met des zelfs Minifters genomen, tot meerder perzeekering een verklaring daar over gelieven te verleeneu, dat de KeurwaardigheidopUwe Keurv.Doorl. gekomen tot geen prejuditie noch tot verkortinge en indragt der Vorftelijke bevoegdheden en rechten is ftrekkende, en dat het geene indeRyksenKreitszaaken anderen tot nutoegecompeteerd en toegekomen heeft, alles in voorigen (land zal gelaaten, cn daar in geen innovatie en verandering tot nadeel eensderlenmach veroorzaakt en voorgenomen worden. Wegens't welke wy □weKeurv.Doorl.een gantfeh ongetwyffeld toezicht toedragen, en )ly ven in "t overige bereidwillig en gereed aan dezelve, nevens beveeing in de Godlijke hoede, alle Welgenegene Vrind-Neevelijke Gedienstigheid te bewyzen. Datum Stokholm, den 18 Febr. 1693,0. St. üwe Kciuvaiftel; Doorluchtigheids Vrind- willige Neef G ARO tüs.  M ERCURIUS. 131 Maar veel onvernoegder toonden zich over hetoprechtei van dit Negende Keurvorftendom eenige Vorften en Standei des Ryks ; gelijk men zien kan uit de volgende nieuwe Prote ftatie, gedaan te Regensburg, tegens d'Acte derlnveftitun des Hertogs van Hanover. Proteftatie vau nulliteit der Vorften, welke zdch gefteld hebben tegens d'Acle der Inveftiture van Hanover, gepafteerdaan het Hof van We enen. DE Vorften en Standen des Ryks met een groote verwondering ver ftaan hebbende, dat door allerhande krachtige en geftadige inftantier d'aanzoeking van Hanover aan het Keizerlijk Hof zodanig een gevolj gehad heeft, dat, niettegenftaandealled'onderdaanigfte en eerbiedige mitsgaders welgefondeerde en onbetwiftelijke vertooningen, welke ui den naam der V orften, zo aan het Keizerlijk Hot als elders, gedaan zyn d'Inveftiture der Negende Keurvorftelijke Waardigheid op den 19de» December aan de Minifters van Hanover vergund is; en zynde het no toir, dat deze proceduure ftrydig is regens d'Eeden, welken de Keizer fucceflivelijk hebben gedaan , mitsgaders tegens de Goude Bulle, ten al len tyde heiliglijk onderhouden, gelijk ook tegens deWeftphaalfch Vrede, zo dier verkreegen , en tegens de Grondwetten des Ryks, gelijl de band die het Hoofd en de Leden te famenbind; als zynde deze Act ten principaalen gebrekig, in diBd Pragmaticd Sanffionejuxta Pacis art %. $$<. in her wezendlijk fondement, 't geen is, dat de pofitive en vrye be williging des Ryks, der Keurvorften, Vorften en Standen moet voor gaan; en datdeze Aéfe niet gemaakt en is (a) Ctmitiali cenfenfu, fed in fciis Imperii Principibus Statibus; dat ze ookderhalvcn geenfins kaï beftaan,^,1 deficientibusneceftariUrequifttU : vinden de Vorften en Stan den zich in deeze gewichtige zaak, die zo weldeforme vand'inveftitur des Ryks, als hunne byzondere belangen en prerogativen betreft, ziel door hunne plicht,om zich in hunne rechtes en poftciTie, of quaftpaffeffit daar zy geentins van willen afwyken, te behouden, en tehandhaavei 't geen hen van d'uiterfte aangelegenheid is, bevoegd te zyn (c) in omnibu Imperii negotiUjurisliberi fuffragii, gehouden niet alleen lolemneelijkt protefteeren tegens alles, 'tgeen men tot nadeel heeft ondernomen maar het ook altemaal nulenvangecner waarde te verklaaren; gelijl wy, hunne Gebroeders, Ambaffadeursen Gedeputeerden, klaarlijk doo de tegenwoordige protefteeren, uit kracht der inftructie en order die w daar af hebben; en verklaaren, dat de Heeren, onze Principaalen, zoda nigeen Acte van Inveftiture geenfins goedkeuren; dat zy ze houden voo onwettig, nul, en van geener waarde ; dat zy den Hertog van Hanove R 2 nooi (a) Met algemeenebe-ailligingi maar luiten wecten van dl Vorften enStanden deiRyks. (b) Ui vyl'er de vereifchte ncodzatkfïij'heden aan omtrteken. (c) In alle. de zaaken dei Rjki recht vi vrjtfliinmingte betten, 1 1693, \ Maart. 1 » t 1 : 1 1 1 1 t c r f r t> t 1  1*93. Maart. Dood tan den Genetaal Carafia en den VeldcnaaifchalkHom. (a) Zittpag. DEENMARKENFlakaat tejens het opbrengen vanPijtea 132 EUROPISCHE nooit en konnen noch willen voor Keut vorft erkennen, noch by gevolg de werking, welke niet athangt als van een wettige Inveftiture, toeftenr men noch aanneemen; maar dat zy willen erkennen de forme, beveftigd en afgekondigd door de Goudc Bu!le,(0 Injlrumenlum Paeis, tanquam fumma & immutabiles Imperii le-get. ,d) En hetTraólaat van Vrede , alt d'epftrfie en onveranderlijke wHUn dis Ryti, Eindelijk : de Graaf Carafia, totf» d'Ambaflade van Romen genoemd, was den 6deo. der Maand te Weenen komen te overlyden, uitfteekend betreurd door den Keizer, aan wien hy in Hongaryen, en elders, groote dienften had gedaan. De dood had ook noch omtrent ter zelve tyd te Staden weggerukt den Heer Horn, Veldmaarfchalk der Troupen van Sweden, en Gouverneur van het Hertogdom Bremen, enz. D E Koning van Deenmarken, om te toonen dat hy de Neutraliteit inden tegenwoordigenOorlog met alle naauwkeurigheid wilde onderhouden, ten einde t'avond of morgen d'eer te hebben van een der Mcdiateurs van de Vrede te weezen, liet omtrent het begin der Maand het onderftaande Plakaat in zyne Staaten afkondigen. WY Chriftiaan de Vyfde, van Gods Genade Koning tot Deenmarken en Noorwegen, der Wenden en Gothen; Hertog totSlceswyk, Holftein, Stormarcn Ditmarfen; Graave tot Oldenburg en Delmenhorft, &c. doen allen en een ieder wcetcn, dat Wy Aldergenadigft goed gevonden hebben te ordonneeren en te verbieden , gelijk als Wy mits dezen ernftelijk doen verbieden, dat van nu voortaan geene Pryzen, Schepen of Goederen, die de in den Oorlog zynde Partyen toebehooren, en in Zee elders door Oorlogfchepen of Gommiflie-Vaarders mochten bemagtigtzyn, in onze Havens, (voor dat Wy dienaangaande anders zullen geordonneert hebben) zullen mogen inloopen, ofte opgebracht werden , aangezien zodanige Pryzen, indien zulks tegens onze hoope mochtegefchieden , daar door aatiftondts vry zullen zyn, en aan de Eigenaars overgelevert werden, waar na allen en een ieder, die het aangaat, zich ïn alle onderdanigheid te reguleeren heeft. Gebieden en beveelen overzulks hier mede aan alle onze Schepsbevelhebbers, Ampthedeu, Pre»denten, Burgemeefteren en Raaden, Voogdenen alle anderen , dit ons aldergenadigfte Verbod, dat haar onder ons Cancelery-Zegel zal toegezonden werden, tot haar naricht ter gewoonlijke plaatfen af te laaten leezen, cn ernftelijk na te komen. Gegeven in Ons Slot Koppenhagen «len € Maart 1693. onder onze Koninglijke Hand en Zegel,  MERCURIUS. 133 't Waar te wenfehen geweeft, dat het eer was gefchied, en dat de Koning van Portugaal het zelfde in zyne Staaten had gedaan : de Franfchen zouden zich en op den Oceaan, en in deMiddellandfcheZee, genoegfaam benard hebben gevonden. INDIEN men noch kontwyfelen wegens d'elende van de Volkeren in Vrankryk.ziet hier een Brief bekwaam om'er al de wereld af t'overtuigen, die ook niet verdacht kan weezen, als door order van den Koning zelve, na verwittigd te zyn van 't geen de Biflchop van Laon ter gunfte der Armen van zyn Bisdom had gedaan, door een Secretaris van Staat aan alle de Bifichoppen des Ryks gefchreeven. "Myn Heer, TT\En Heer Billchop van Laon, aangedreeven door een beweeging ■i-'van iiefddaadigheid, overeenkomende met zyne verdienden en karakter,gedacht hebbende op de krachtige middelen om d'Armen van zyn Bisdom te vertrooftcn, ter oorzaak der duurte van het Koorn, heeft een Vergadering aangefteld van het Capittel,de Parochiën, en de Kloofters van Laon, om hen aan te maanen tot 'er benevens hem de helpende hand toe te bieden: en om hen een voorbeeld te geeven,verbond hy zich tot honderd vyftig Armen dagelijks t'onderhouden. 't Capittel gaf'er door een Capuulaire Aétevyftien honderd ponden toe : en men deed een omzamelmg onder de Kanonniken, die twee duizend en vyf honderdponden voortgebracht heeft. DeKlooders, d'Abdycn ,endeWereldlij'ken hebben by de twintig duizend ponden opgebracht} zulks dat men federt twee maanden alle dagen twaalfhonderd Armen binnen de 5tadLaon van fpys en drank verzorgd heefcen men bied ook de hand drie ^^"d j.rondaan de geenen, die ten platten lande woonen. En gelijk de Biffchoplijke Stad alleen niet verzorgen kan in alle de noodwendigheden der Armen van d'afgelegene Plaatfen, heeft hy gefchreeven aandegeenen, welke groote goederen in het Bisdom bezitten, aan de Kloofters, en anderen, om hen aan te maanen tot het voorbeeld der Geeftehjkheid van de Stad Laon te volgen. Eenigen hebben alreedts begonnen; en hy hoopt, dat d'ArmeH van zyn Bisdom tot aan de Maand April naadkomende zeer wel onderdeund zullen worden. Zyne Majefteit is zo wel voldaan geweed over dezen waarlijk BilTchoplijken yver, en heeft het beleid, 'tgeenhy in deze gelegentheid heeft gehouden, zodanig met Iiefddaadigheid en wysheid vervuld gevonden, dat hy my bevolen heeft aan u te fchryven, en ute zeggen, dat, hoewel hy verze- R 3 kerd VRANJtRÏK.Armoede der Votkeren. 1693, Maart.  \69i. Maart. De Graaf vanEtrees rade Mid dellandfche Zee. 134 EÜROPISCHE kerdis, dat gy met den zeiven geeft voor d'Armen van uw Bisdom bezield zyt, hy zich niet en kan beletten uwen yver in deze gelegentheid opte wekken, opdatgyu, indien het mogelijk is, in den duuren tyd van het Koorn noch des te meer moogt bevlytigenomde Geeftelijkheid en de Kloofters, mitsgaders de Gilden, en alle de geenen die groote goederen in uw Bisdom bezitten, aan te maanen tot het voorbeeld van 't geen te Laon gedaan is na te volgen : hebbende zyne Majefteit my order gegeeven om u te verzekeren, dat gy in deze gefteldheid van zaaken niets kunt doen, 'tgeen hem aangenaamer kan wcezen. Wyders ben ik, enz. Deze Brief van den Koning was een volkomen gebod,'t geen de BilTchoppen niet ongehoorzaam dorften weezen,, zonder zich de gramfchap van het Hof op den hals te haaien. Doch ze vonden overal zo veel fwaarigheid, dat het wel bleek, dat de Ryken niet veel beter in ftaat waren om te geeven, als d'Armen om zonder hunne hulp te leeven. Men moeft dan andere middelen aanwenden, onder de welken ook dit aan verfcheidene oorden ftand greep, dat d'Armen by de Ryken gebilletteerd wierden, byna op de zelve wys als de Soldaaten; zulks dat'er verfcheidene welhebbende Burgers waren, die, hoe leed het hen ook mocht weezen, drie a vier Armen moeften onderhouden. De Graaf van Etrées, van wiens toekomende verrichtingen indeMiddellandfcheZee men federt een tyd geweldig groot had opgegeeven,liep nu op den iften. der Maand van de Rede van Toulon met het onderftaande Efquadre in Zee. Lyft van de Franfche Oorlog-ftbepen , onder het gebied van den Graave d?Etrées voor de Middellandfche Zee uitgcruft. Schepen. Bevelhebhert. Man. Kjinon. Royal-Loup deGra^ed'Etrêcs 1000 116 LeSceptre Septeme 550 86 Le Fulminant delaPortc 700 100 LeLis Cougoulin 550 8f> LcMonarque Pale 650 90 LeBelliqucux Bellefontaine 500 80 L'Eclatant Daligre 400 7c LeConftant deChauvigni 450 70 L'Invincible Bidaut 4.5-0 70 Le  MERCURIUS. iff LePheuix Dezcrbiers 3^0 60 L'Apollon Des Adrets 350 60 I/Arrogant Chev. Chateauregnaut 35-0 60 LeSerieux deBlenac 380 66 LeFleuron deMontgon 330 ƒ8 LeHardy de Graved'Aunay 330 58 L'Entrepenanl deSevigny 370 60 Le Ferme du Qneine 370 64 L'Arc-en-Cicl le Motteur 300 5-0 Le Bourbon Riberette 4.00 70 Behairen dezen waren'er noch twee Schepen van Oorlog, waaraf de naamen ons onbekend zyn, ieder gemonteerd met 7 o ftukken , mitsgaders drie Fregatten van 3 o a 3 6 ftukken, twee Fluiten, acht Chaloupen om Karkaflen te werpen, en eenige Branders. Met dit Efquadre vertoonde de Graaf, na een hevigen ftorm uitgeftaan te hebben, zich voor Bayes. De Generaalen Corbet en Papachin , hebbende op d'eerfte tyding van het verfchynen der Franfche Vloot alles te Napels in ftaat van verweering gefteld, vervoegden zich, benevens den Generaal van d'Artillery aanftonds derwaarts , om de poften en batteryen te bezichtigen , en de noodzaakelijke orders in geval van aantafting te geeven. De zaaken bleeven in dien ftaat tot des andcrendaagsavondts, wanneerde zee zeer hol beginnende te fchieten, en de Graaf van Etrées ziende dathy wel genoeg ontfangen ftond te worden, by den Franfchen Krygsraad raadfaam geoordeeld wierd af te wykenj zonder ander kwaad gedaan te hebben, als dat ze een Bark, gelaaden met wyn, en komendevan Ifchia, hadden genomen. Ziet daar de verwachting van de Franfche Staatkundigen in rook verdweenen. Maar laat ons nu eens tot deLandzaaken overtreeden. Men had al over ettelijke jaaren verwacht, dat de Koning eenigen j der voornaamfte Krygshoofden tot Maarfchalken van Vrank- ; ryk zou verkiezen ; dochledert den Oorlog was "er byna niet meer om gedacht: en daar waren Polityken, welke beweerden , dat 'er zyne Majefteit, terwyl de zaaken zich in deze gefteldheid bevonden, geen en zou maaken; vermits alle de' Generaalsperfoonen, welke na deze Waardigheid Honden,- daar Maart. ianftelingTanleven Haaafchal•ca.  i693. Maart. il6 E U R O P I S C H E daar altemaal niet te gelijk toe konnende verheven worden, het zeker was, dat men in dusdanigecreatien voor een Officier, dien men vernoegde, tien milhoegden ftond te maaken : en de tyd van den Oorlog was geen omftandigheid, bekwaam om misnoegen te geeven aan Officieren, die men van nooden had. Ondertuflehen, 'tzy dat de Koning aldus niet en redeneerde; 't zy dat hy zich inbeeldde, dat alle de geenen, die hem dienden, zodanig aan zynen dienft gehegt waren, dat niets ter wereld hen kon aandryven tot de minfte trêe tegens zyne belangen te doen : hy verklaarde, altoos op den Z7ften. der Maand, dat hy zeven Heeren tot die Waardigheid had verheven, naamentlijk, den Graat van Cboifeul, den Hertog van Villeroy, den Marquis de Joyeufe, den Marquis de Boujlen, den Hertog van Noaiües, den Graaf van Tourville, en Monfr. deCatmnt. Deze promotie baarde eenig mifnoegen aan verfcheidene oude Generaalsperfoonen, die na den Maarfchalksftok ftonden, en meerder dienften gedaan pretendeerden te hebben, als de geenen die boven hen gefteld wierden. Voor al kon men niet lyden, dat de Graaf van Tourville zich mede bevond onder het getal van de geenen, welken het zyne Majefteit beliefd had met dit hoogwaadig Ampt te vereeren. Die'er door beleedigd meenden te weezen, zeiden ook, dat de Koning beter wift te vertrooften.als de geenen , die hem wel dienden,te vergeldenjen dat men zich voortaan zou moeten laaten ftaan, om Maarfchalk van Vrankryk te weezen. Eenander, mogelijk geen beter vriend van den gemelden Graaf, liet zich ontvallen, dat het ontwerp der landing in Engeland vyf tien Schepen minder, en een Maarfchalk meer, aan Vrankryk had gegeeven. Doch't ware hier mee zo 't wilde, de Koning vernoegde zich niet met den Graaf van Tourville tot Maarfchalk van Vrankryk verheven te hebben, hy gaf hem ook noch een fomme van tooooo ponden tot zyne uitrufting, cn om het Schip, 'tgeenhy ftond te voeren, te meubeleerenjten einde hem te goede te komen omtrent de byzondere fchade , diehy de voorgaande zomer met het verliezen van den Zeeflag had geleeden. Een dag of twee na de verkiezing der Maarfchalken van Vrankryk wierden door zyne Majefteit de volgendeGeneraalsperfoonen genoemd, Lyft  MERCURIUS. ii7 Lyfte der Generaalsperfionen, Xficlkjgeduurende deze Veldtecht in de Legers van Vrankrykmeeten dienen. 16$%~. Maart. Lieutenantr G ener aal. De Bertillac De Vatteville De Giaaf van Montrevel Dc GraafvanTallard De Marquis de la Valette De Ximenes De Maupcrtuis De Marquis de Vins De la Hoguette De Bufca De Graaf van Montchevreuil De Marquis van Harcourt De Marquis van Crenan De Marquis van Larrey DelaBretefche De BrilTac De Marquis de Feuquieres De Graaf van Gaffe De Marquis de Villars De Melac DeS.Sylveftre De Marquis de Coigny De Quinfon De Graaf van Guiscard De Buzenval De Marquis van Nonan De Groot Prioor van Vendöme Den Hertog van Beiwik. VeJdmaarfchalken. Dc Lanion De Graaf van Marfin De Servon DeFlorenfac De Varennes De Lomaria De Ridder van Bezons De Graaf de la Mothe De Ligneri De Vandeuil De Graaf van Medavi De Marquis de Genlis De Renac De Ridder de la Fare De Prechac De Graaf vanSolré De Marquis de Caftres De Precontal. De Ridder du Bourg De Marquis d'Alegre De S. Fremont De Graafvan Mailly Dc Graaf van Naffau-Sarbruk Den Hertog vanMontmorencr Davejars Mylord Lucan van Sarsfield. Brigadiers van de Cavallery . De Marqui s van Monttcvel Du Pieffis DeRaffan De Sibourg De Marquis de Gramont Mazel IV. Stuk. l.Deeh De Marquis de^lanchefort d'Imecourt DeMerinville De Marquis de Biffi De Marivault De Saint Linicre  Maart. 138 EUROPISCHE Brigadiers van d'Infantery» De Marquis de Surville De Marquis de Blainville DeVagner,Majoor van de SwitfGar, d'Alincourt Tury De Marquisd'Antin De Marquis de Pompone De Chamarante De Bailleul De Gravefon De Marquis de Charort De Marquis de la Chaflrc De Marquis de Thianges De Nicolai De Bouligneux De Graaf van Chamilly De Marquis de la Fayette De Bellenave De Hefïï QuailTon Daligny Bauduman De Marquis dc Novion De Marquis de Vervius DeSalis La ChafTaigne Chartogne De Graat van Blanzae Varennes Sailly De Cadrieux Defalcurs De Fourille Herbouvillc Valiere Wacop Vigny In alles r 17 Officiers Ziet hier nu de verdeeling van deze Krygsh oofden. Verdeeling der Bevelhebbers en Officiers, welke geduurende tle%e Veld» tocht in de Legers van Vrankryk moeten dienen. 't Leger in Vlaanderen. Generaalen. De Maarfchalk van Luxemburg. Dc Maarichalk van Villeroy De Maarfchalk de Joyeufe. L'ttutenants Generaal. Meflrs. Rozen De Rubantel Den Hertog van Bourbon De Prins van Conti De Vatteville De De Camboult De Legal -De la Salie De Flamanville De Prefle De Graaf van Rouffi De la Beffiere De Langalleric uc uraat van ^ueuiu d'Avergne De Seriguan LaTafle Romeri De 1'Eifradc Schelton.  MERCÜRIÜS. 130 De Marquis de la Valette De Graaf van Ximcnes De Marquis de Feuquieres Den Hertog van Berwik Veldmaarfchalken. Den Hertog van Roquelaurc De Ridder de GalTioa De Graaf van Martin De Ridderde Bczons De Graaf van Solre DePracontal De Graaf van Mailly Den Hertog van Montmorency Mylord Lucan van Sarsfield. 'e Leger tiïficken de Maas en de Moezel, De Maarfchalk de Bouflers, Gener. LieHtenxnts Generaal, Den Hertog van Maine De Marquis de Montreval De Bartillac De Graaf van Tal Iard De Graaf van Montchcvreuil De Bufca De Graaf van Gatïé Veldmaarfebalkfn* De Marquis de Lanion De Graaf van la Motte De Lignery De Marquis de Vandeuil De Marquis de Crequi De Prins van Elbeuf De Baron de Eretley De Graaf van NalTau. Vliegend Leger tuffchen de Maas en de Moefel. DeMarquis d'Harcourt,L?«tff» zyn de Maarfchalken van Vrankryk federt byna't geen eertydts de Konneftabels waren. Ja zelfs begonden eenigen voor deze vernietiging d'eigenfte macht te hebben. Louis deXIH.hadhet Ampt van Konneftabel aan den Hertog van Lesdiguieres beloofd : maar deLuines, diedcgroote Gunfteling van dezen Vorft was, trad hem de fchoen uit de voet. Ondertuflehen, om zyn woord niet t'eenemaal in den hals te haaien,maakte Louis den Hertog van Lesdiguieres Maarfchalk Generaal van Vrankryk; zulks dat hy byna de bediening van Konneftabel bekleedde. Monfr. de Turenne wierd onder deze Regeering insgelijks tot Maarfchalk Generaal aangefteld} 't geen d'andere Maarfchalken deed murmureeren. Daar waren oorfpronkelijk maar twee Maarfchalken van Vrankryk: doch't getal is'er aüengskens af vermeerderd. Onder Karei den VIL in den Jaare 1450. telde men'er vier. 'tlswaar, dat deze vier weder tot d'oudeinftelling gebracht wierden : maarFrancois del.ziende zich genoodzaakt drie a vier Legers t'onderhouden, deed dit getal van vier herleeven, en voegde'er ook zelfs kort daar na een vyfden by, te weeten, Francois de Montmo- ren-  MERCURIU S. 141 rency, Zoon van den Konneftabel. Den Hertog van Mayen' ne had 'er, ten tyde dathy Hoofd der Ligue was, drie gemaakt; en Hendrik de Groote, op den Troon zynde gefteegen , bekleedde twee van deze drie met de zelve Waardigheid. Louis de XIII. gaf geene bepaaling aan het getal der Maarfchalken , en Louis de XIV. noch minder. Men kan den Maarfchalken van Vrankryk hunne Waardigheid niet beneemen, als te gelijk met het hoofd : maar de Koning kan 'er hen de bediening af verbieden. Behalven dat ze geborene Generaalen zyn, zyn ze ook noch Scheidsmannen van de gefchillen, die'er onder d'Edellieden des Ryks komen t'ontftaan. Zy hebben de macht van de Verraaders en Deferteurs te ftraften, en het zelve Gerechtshof, 't geen de Konneftabel aan de Marmere Tafel van het Paleis van Parys had. De dingen, die men wegens de Hermaphrody ten verhaalt, zyn aan de meefte lieden bekend : doch men zoute recht mo gen twyfelen, of niet veele door eenig natuurlij k gebrek voor zodanigen zyn aangezien geworden. Het volgende Requeft, ter gelegentheid van een zeker vreemd Vonnis door de Schepenen van Touloufe geveld, aan den Koning overgeleverd, zal veelen in dit gevoelen beveftigen. Aan den Koning. SIRE, MArgriete Malaure vertoont zeer eerbicdiglijk aan uwe Majefteit, dat, dooréén ongeluk't welk geen weergaa heeft, na tot hier toe geleefd te hebben zonder te weeten wie haare Ouders waren, zy zich tegenwoordig genoodzaakt vind te doen verklaaren hoedanig haare Sexeis. * DeSuppliantewasnaauwelijks ter wereld gekomen, of zy verloor Vader en Moeder; en zynde gedoopt door den Priefter van Pourdiac in Guyenne, had hy de Iiefddaadigheid van haar te doen opvoeden : maar, »tzy door verwaarloozing vande Minne, 'tzy door fwakheid van temperament, 'tzy door eenig ongemeen geweld, heeftzy federt dien tyd een groote Breuk aan zich bevonden, indeGenceskonft (a) prolapfus «fiT» geheeten. 't Staat de Suppliante niet voor, dat ze ooit anders geweeft is. Z) was tot deze fwakheid gewend ; en dewyl niemand acht had gegeeven. om haar in haare jonkheid te laaten geneczen, had zy zich ingebeeld, dal alle Vrouweneven eens gefteld waren. S 3 I' 16*93. Maart. Requeft dooreen leners Dochter, welke men voor een Mansycrfoon wilde doen gaan, aan den Koning overgeleverd. (a) uitbanging van de lyfmuder. 1  Maart. 143 EÜROPISCHE In het Jaar ió86. wanneer ze een-en twintig jaaren oud was, kwam ze ziek te leggen te Thouloufeby een zekere Juffrouw, daar ze by diende. Men bracht haar in het Gafthuis, alwaar haar ongeval by geval bemerkt zynde, nam de Doctor» die buiten twyfel nooit iets diergelijks had gezien, en dcrhalven bcdroogen door de vreemdheid vande zaak, de Suppliante voor een Hermaphrodyt, diehem ook zelfs beter een man als een vrouw docht te gelijken. Hy maakte een groot geweld over deze gewaande qutdekking. Men ging'er over te raad met dc VicatilTen Generaal , en deed deSuppI'iante mansklederen aantrekken. Deze vermomming haar niet paiTende, toog ze na-Bourdeaux; alwaar zich weder in vrouwekledercn gcffeeken hebbende , begaf ze zich ira dienft van een zekere Juffrouw tot in het Jaar 1691. wanneer iemand haar kennende zynde geworden voor de geene, welke dc Vicarifien Generaal zich in mansgewaad hadden doen kleeden, haar ten huize deed uitftooten, endwong weder na Thouloufc te keeren; alwaar in degevangenis zynde gefmeetem ter oorzaak dat men haar in vrouweklederen had gevonden, wierd 'er opden2tften.]uly des zeiven Jaars t6$i. door de Schepenen een Vonnis tegens haar geveld , behelzende, dat ze zich voortaan Arnoud Malaure zou laaten noemen , en in manrgev)aadgekleed %aan, met verbod -van weder vrouwennaam of 'kleed' aan tenetmen, op Jlraffe vangeejfslittg : 'tgeenhaaraangekondigd zynde, gehoorzaamde ze het vonnis, zonder zelve te weeten wat ze was. Vindende zich dan aldus ontbloot van alle middelen om de koft te winnen,vermits ze geen ambacht en kende 't welk een man paftc,dwaalde ze van ftad tot ftad,. beftaande niet als van aalmoeften, doch draagenie zich echter altyd wyfelijk, gelijk het blykt uit verfcheidene getuigeniflèn van de Magiftraaren der Plaatfen. De Suppliante was uitfteekend te beklaagen, zynde zelve onzeker van saaren ftaat. Ondertuftchcn wierd zy door a'anderen genomen voor een van die herflenbeelden, daar de Fabelen den naam van Hermaphradyt aan hebben gegeeven. 't Is een groote queftie, te weeten of'er waarachtige Hermaphrodytenzyn : maar deze queftie is curieufert'examineeren in de boeken der Philofoophen, als hier noodzaakclijk te verhandelen, 't Gemeendegefoelen is, dat, zo de Natuur fomtydts dwaalt in het voortbrengen van eenmenfeh, haaregebrekentotzo vernier en gaan als herfcheppingen :e maaken : dat ze altyd het merkteken, 'tgeen ze aan elke Scxe heeft ?egeeven om ze te doen erkennen, laat onderfcheiden : dat ze nooir inare merken noch zegelen verward: en dat 'erby gevolg geen waare Bermaphrodyten zyn, waar in de twee fexen zich volmaakt vertoonen,. kt's te zeggen, die in zich-konnen teelcn als de vrouwen, en buiten tich als de mannen. Men moet echter bekennen, dat men nu en dan fchepfelen van een so vreemde uiterlijke gedaante gezien heeft, dat de geenen, die.'er het' rechr  MER CURIUS. 143 ■rechte geftacht niets afhebben konnen ontwarren, eenigcrmaate te verfchoonen zyn geweeft. Maar daar was niets diergelijks in dc Suppliante; en zo 'er in haar ongemak iets gevonden word , 'rgeen wonderbaarlijk is, men,durft zeggen, dat het niet anders is als de dwaaling der Doctoren en Chirurgyns van verfcheidene TJniveriïteiten des Koningsryks, die het d'ecrften gezien» endoor hunne ondervorfching geen andere waarheid, alsdievan hunne onwcetendheid, betoond hebben. De Suppliante heeft altyd de geftalte, het gelaat, de geneigdheden, em ook zelfs de ziektfyt der vrouwen gehad, 'tls waar, zy was ontheifterd door de belemmering, omtrent haare perfoon ontftaan, welke gelegentheid heeft gegeeven tot haar voor een man te doen gaan: maar in dc maandÜótober laatftleeden te Parys zynde gekomen, als in het Centrumder Weetenfchappen, om'erraadtevraagenaangaauwe en ervarene licden,was zy niet zo haaft gezien door den Heer Hel vctius, Doctor iade Medicyne, of hy erkende haar zonder moeite voor't geen ze was: cn Monfr. Saviard , Gefworen Chirurgyn van het Gafthuis, in welkers handen hy haar overgaf, herftelde alle dingen zo wel op hunne plaats, dat'er, zynde hetraadfel, 'tgeen niet als doordc verwyking was veroorzaakt, verdweenen, tegenwoordig niets meer overig is, 't welk zou konnen doen twyfelen , dat de Suppliante niet volkomentlijk een Vrouwsperfoon zou weezen, volgens d'authentyke Getuigeniflen welken zy te berde brengt. Laatendederhalven d'ovcrdenkingen , welke natuurlijkerwyzeover een zo ongemeen geval in den geeft komen, aan een kant, draait hej werk nu maar hier op, datmenopeencivile manier aan de Suppliante wedergeevede Sexe welke dc natuur haar gegeeven heeft, den naam die haar in den Doop is toegevoegd, en de kleeding die de wereldlijke cn geeffelijke wetten haar verplichten te draagen ,• welke van al lede dingen der wereld de drie zyn, die ons hetminlf ontnomen konnen worden, en dieondertuftchen doordc Schepenen vanThouloufe, uit kracht van hunVonnis, aan de Suppliante ontnomen zyn. 't Is waar, dat'er regelen zouden weezen om van dit Vonnis t'appelleeren, en het appel aan het Parlement van Thouloufe te releveeren: maar behalven dat d'armoedc van de Suppliante haar niet toelaat die lange reis weder t'onderneemen, zonder zich voor nieuwe ongemakken bloot te gecven, (lelt haare fchaamte daar ook noch een onverwinnelijke hinderpaal tegen j dewyl, door een privilegie vande Jurifdiclie der Schepenen van Thouloufe, hunne Vonniflen niettegenftaande het appel executoir zynde, de Suppliante niet in vrouweklederen tc Thouloufe zou konnen verfchynen, zonder zich onderwerpelijk te maaken aan een fchandelijke ftraf, die zy niet en verdient. En ondertuflehen kan zy het mannegewaad tegenwoordig niet weder aanneemen, zonder zich te misgaan tegens de betaamelijkheidi zonder d'orders van de Po- 1693. Maart.  Maart. 144 EUROPISCHE Politie t'overtreeden, en zonder zjch de Ceniuren vande Kerk op den hals te haaien. Haare zedigheid zou ook noch veel telyden hebbendoor een nieuwe vifitatie en een nieuw examen, daar men deSuppliatie zekerlijk aan zou onderwerpen, en daar ze tc minder door de Dodoren van Thoulouft rn ontzien zou worden, dewyl het dezelven zouden weezen, die haar d eerfte maal ge viliteerd hebben, en die haar met weerzin onderhanden zouden neemen, en zelfs met gevaar van haare perfoon, als de geene die, hoewel onnozel, d'oorzaak is geweeft van dontdekking hunner onervarenheid. Weshalvendcdwaalingvan dezaak, die alleenvoet tothet Vonnis der Schepenen van Thouloufe heeft gegeeven, tegenwoordig t'eenemaal verdweenen zynde; de Suppliante zich vindende zonder ouders, zonder vafte huisvefting, en in groote behoeftigheyd, konnende alle Rechters, ter plaatfen daar zy is, voordie van haar domicilium genomen worden; enzynde'erten anderen geenige party, noch gemeene noch byzondere, die belang heeft in (e beletten dat ze niet ontflagen zou worden vande ftraffe,die men tegens haar heeft uytgeweezen heeft,zy reden om van de Gerechtigheid Uwer Majefteit, welkers Souveraine Authoriteit boven d'onnutteproceduuren is, teverhóopen, dat zy gantfeh geen fwaarigheid zal maaken om een Arreft, 't geen haar van haaren ftaat verzekere, toe te ftaan. Hierom, SIRE, aangezien de byzonderheid van de zaak die niet tot gevolg getrokken kan worden , zal het Uwe Majefteit believen het Vonnis der Schepenen van Thouloufevandeniift«n.JuIy 1691. te verbreeken, herroepen, en vernietigen, alsgeveld op een dwaaling wegens depcrfoonlnkeSexeder Suppliante; en, zulks doende, nrdonneeren dat zy haaren naam, haare hoedanigheid, en haar vrouwegewaad weder zal anneemen : indien het Uwe Majefteit niet liever behaagt 'om de Gerechtsformen te voldoen, met het appel 't geen de Suppliante heeft laaten tuffchenwerpen, voor zo veel het gemelde Vonnis zulks vereifchte,en t geen haar onmogelijk zou weezen aan het Parlemenrvan Thouloufe te gaan releveeren, door de confideraticn hier'voor te berde gebracht,aan zich en zynen Raad te beroepenJdeSuppIiante te renvoycren aan zodanige andere Rechters, als het Uwe Majefteit inde Stad Parys daar toe zal believen te noemen en aan te ftellen , om hun oordeel over het gezeide appel uit te fpreeken; eigenende hen ten dien einde toe alle Hof en Jurisdictie: en de Suppliante zal haare gebeden om de gezondheid en voorfpoed van Uwe Majefteit vervolgen. Mr. La ut hi er, tAdvolaat, HET Parlement was nochevenzeer bezig met in de welflanddes Ryks te voorzien y ten welken einde dan ook door het  MERCURIUS. 14? liet Hooger Huis op den 5den. der Maand het onderftaande Adres aan zyne Majefteit wierd overgeleverd. Het Adt-es-vande Gee(lelijkeen Wereldlijke Lords, in het Parlement verzameld, geprafenteert aan zjne Majefteit den J van deez.e lopende Maant Maart, 169 3. Die SabbatM i 8 february, 1693. WY,deGeeftelijkeen Wereldlijke Lords, in het Parlement verzameld, oordeelende, dat het onze fchuldige Plicht jegens uwe Majefteitenhet Koningrykis, op Voorvallen van Belang, het Gemeen betreffende, en byzonder in deze Conjunclure , onze Gedachten en Raad voor te dragen , leggen tegenwoordig voor uwe Majefteit deze volgende Rofolutien van hetHuis, welken wy voor de Veyligheid en Eer van uwer Majefteiten Perfoonen en Regeering ten hoogften noodzaakelijk achten. Dat d'Opper-Commandeur van d'EngellTe Machten onder uwe Majefteit een Onderdaau, in uwer Majefteiten Domeynen geboren, zal weezen, . , , Dat,alzoinhet Jaar 1678 gemaakt is een Capitulatie, waar by bedongen is, dat d'EngellTe Commandeur en Officier in ieder Trap alle andere Officiers der Geconfcedereerden van den eigenden Rang (die van gekroonde Hoofden uitgezondert) zonder eenigen opzicht op de Datum van hunne refpeélive Commidien zal commandeeren , het het onderdanig Advys van dit Huis is , dat dezelve Voorrang voor uwer Majefteiten Officiers ongefchonden behouden behoort te werden; ftrekkende de contrarie Praótyk in dezen laatften Oorlog, na wy begrypen, tot Vetkleyning van d'Eer, die de Kroon van Engeland toekomt, cn tot een algemeine Misnoegdheid vaa uwer Majefteiten Onderdanen. Dat 10000 Engelfte Soldaten geduurende het Jaar 1Ó93 in Engeland mogen blyven, en onder het Commando ftaan vaneen uwer Majefteiten Onderdanen, in dit Koningryk geboren. Dat geen Vreemdeling van het Board der Artillery, of Opziender van dc Magazynen in den Tour van Londen Zal weezen. Dat, tot aanmoediging van d'EngellTen, niet zo veele Vreemdelingen in het Officie van d'Artillery gebruykt mogen werden. En alzo onlangs veele Abuyzen begaan zyn , op voorwendfel van Menfchen voor de Vloot te prelTen, is het d'onderdanige Raad van dit Huis, dat het Uwe Majefteit behage, krachtige Ordre te geven, dat alle dc geenen, welke eenige Misdaden van dat foort bedreven hebben, ofzein het toekomende zullen bcdryven, aanftonds gecafleert, en na d'uitcrftc Strengheid van de Wet vervolgt mogen werden. IV. Stuk, l Veel. T Dc TfAa*rt.  Ï693. Maart. i j J 146 EUROPISCHE De Koning ontfing dit Adres met zyne gewoonlijke goedheid, en zei tegen den Spreeker,dat hy het in overweeging zou neemen. De zaaken gingen in Ierland zodanig niet, als het Parlement wel gaarne had gezien, weshalvendetwee Huizen ieder hier overeen Adres aan zyne Majefteit prefenteerden. Dat van het Hooger luidde als volgt. Adres van bet Hooger Huis noopende de maaken van Ierland. WY de Geeftelijke en Wereldlijke Lords, in 't Parlement verga' derd, hebbende Informaticn , met eede bekrachtigd, ontfangen van verfcheyde Perfoonen van goeden name en reputatie in 't Ryk van Ierland, (aan de bewaringe van welkers Rechten, Vryhedenen Eygcndommen dit Koningryk altyd zeer veel gelegen legt) wegens de uitfpoorige abuyfen, groote misdryven, envcele arbitraire en onwettige Proceduren in deze vier laatfte jaaren herwaarts, zo wel voor als na't einde des Oorlogs begaan, prefenteeren met alle onderdanigheyd en tederheid, tot behoudenifle vande ruften welftand van beyde de Koningryken ootmoediglijk deze volgende particulariteiten aan Uwe Majefteit. 1. Dat de Revenuen der Goederen, aan Uwe Majefteiten verbeurd* niet behoorlijk in rekening gebracht, en tot het publijk gebruyk zyn aangelegd geweeft. 2. Dat van het Product der perfoneele Goederen, aan Uwe Majefteiten verbeurd, welke op 155-000 pond fterl. awren getchat , geen 10000 pond op Uwer Majefteiten Rekcning.is gebracht. 3. Dat'er groote en blykbaare ontvreemding van de Amunitieis geweeft. 4. Dat de Quartieren der Soldaten, fchoon men uit de betaling daar voor aftrok, en't Parlement tot dien einde geld had verfchaft, onbe* :aald zyn gebleven. 5". Dat de gewoonlijke cn oude methode vande Exchequer onlangsriet is geobferveerd geweeft. . 6. Dat men de Roomfch gezinden te veel heeft geëncourageerd, en h't particulier protectie verleend aan Ieren, zodatdc Engelffe Protciantcn haar niet over rechtmatige fchulden konnen in regte betrekken r ils zynde niet onderde Artykelen van Limmerik begrepenj terwyl de \rme Proteftanten door de Ieren geprofecuteerd worden. 7. Datden tegenwoordigen Lord Major van Dublin die Stad twee aaren achter ccn is opgedrongen geweeft , tegen de oude Regtcn en, Privilegiën. S. Daï  M E R C U R 1 U S. 147 Dat eenen Gofney, en anderen, zyn geëxecuteerd , zónder eeïiigc ter. chtlklÜng ; en dat eenen Swcethman , die ook befchuldigd •wierd melde misdaad waarom de anderen moeften lyden, met geprofecuteerd is. »» • /1 • . Alle welke befwaarniften en mifdryyen Wy Uwe Majefteit hebben voorgefteld; verzoekende, de zeiven in Uwe ernftige Confideratiete neemen, als zaken die nodig zyn, en de uiterfte (poed en efteétueele Remedie vereiftchen. WeshalvenWy U we Majefteit bidden zodanige direcfientegceven, enzu'.ke middelen te gebruiken, als Uwe Majt. naar billijkheid bekwaamft en gevoegelijkft zal oordeelen; opdat Uwe MajerteitsOnderdaauen van zulke groore verdrukkingen , waar onder 2y leggen, mogen ontheven, en het Koningryk vaft gefteld, en volgens de Wet geregeerd worden. En dat van het Laager Huis was in de volgende termen vervangen. Adres van het Laager Huis, noopende de %aake* van Ierland. *ït/Y Uwer Majefteiten zeer getrouwe cn gehoorzaame OnderdaaWnen, deGemcentens, in het Parlement verzameld, vinden ons ïclven, den ftaat van Uwe Majefteits Koningryk van Ierland in onze ernftige'overweging genomen hebbende, wegens onze plicht aan Uwe JMajeftcit genoodzaakt met alle Getrouwheid en Y^cr tot uwen Dienft voor Uwe Majefteit open te leggen degroote misdagen en wanbeftieringen der zaaken van dat Koningryk. 1. Door hei blootftellen van uwe Proteftantfche Ondcrdaanen aaa d*Elende van vry Quartier en d'oDgebondenhcid van de Soldaaten, tot groote Onderdrukking van het Volk aldaar; hetgeen wy achten voornaamentlijk door gebrek van de Betaaling , in de welke wy hoopten dat wy volkomen voorzien hadden, veroorzaakttezyn. ' 1. Door het recruteeren van Uwer Majefteiten Troupen metlcrfchc Papiftcn, cn zulke Perfoonen welke in openbaareRebelly tegen U geweeft zyn, tót een fwaare pericliteering en mismocdiging van Uwe Majefteits goede en gehoorzaame Proteftantfche Onderdaanen in dat Koningryk. 3. Door het vergunnen van Protectien aan Icrfche Papiftcn; waai door den Proteftanten hunne Hulpmiddelen ontnomen werden, en d£ loop der Wet gefluit. 4. Door het vernietigen van Banni dementen over Hoog Verraad tegen verfcheide Rebellen in dat Koningryk (niet in d'Artykelen vau Limrik) tot groot misnoegen v^n Uwe Majefteits Proteftantfche Onderdaa nen aldaar. _ Ta 5» Doe 1693. Maart.  I693"Maart. 148 EUROPISCHE S*- Door het ver onder de Waarde vcrhuurcn van de verbeurde Landeryen,enz. ter vermindering van Uwe Majefteits Inkomft 6. Door de fwaare Beroovingen van Uwer Majefteiten Ammunitienm de Steden en Guarnifocnen van dat Koningryk, door den laatiten Koning James achtergelaaten,- en door de groote vervreemdingen van de verbeurde Staaten en Goederen, welke tot vryheid van hunner Majefteiten voorfz. Koningryk gebruikt zouden hebben konnen werden. 7. Wy bidden van gelijken verlof om aan Uwe Majefteiten voor te dragen , dat het Byvoegfcl, aan d'Artykclen van Lirnrik gehecht, na dat zy volkomen aangenomen waren, getekend, en de Stad daar op overgelevert, een groote aanmoediging aan d'Ierfche Papiften, en verfwakkingaan het Engelfch Intereft toegebracht heeft. Hebbende aldus , zeer genadige Souverain, uit onzen tegenwoordigenyver tot Uwe Majefteits Dienft mct alle onderdaaniee Onderwerpingaan uwe groote Wysheid voorU deze Misflagen en Wanbefticringen in uw Koningryk van Ierland voorgefteld,moeten wy aan Uwe Majefteit onderdanig tot redres van dien verzoeken : 1. Dat aan de Soldaaten hunne Achterftallen,en aan het Land, 't geen men aan het zelve voor Quartieren fchuldig is, betaalt mogen werden, en geen Iers Pap.ft onder uwe Arméealdaardienen. wcrucn, 2 En,aangezien het onderbrengen van Ierland tot groote Koftcn van dit Koningrijk geftrekt hcefr, verzoeken wy van gelijken Uwe Majefteit onderdaanig, dat (volgens de verzeekering, welke Uwe Majefteit ons heeft believen te geven) geene vergunning van verbeurde Landeryen in Ierland moge ge ch.cden, voor dafer gelegentheid zy om die zaak in het lchiïken11 P 21 mamer'aIs h«gcv°eg!Ükögeoordeelt zal werden, 3. Dat een óprechte Reekening van de Conrifcatien en verbeurde goederen, beide Reëel en Perloneel, en d'Ammunitien, door den laatHcn Konmg Jacobus achtergelaaten, voor Uwe Gcmeentcns in hei Parlement gelegt moge werden, ten einde dat na de voorfz. Conrifcatien verbeuringen en Ammunitien, en dc Vervreemdingen van dien onderzocht werde. 4 Dat geen BanniiTement van eenige Rebellen in Ierland vernietigt of Verg.ffenilTen aan hen verleent mogen werden, als op den Raad van Uw Parlement; en dat geene Protectie aan eenig lerfch Papift tot het fluiten van de loop der juftitie vergunt werde. S- En wy moeten, ten opzichte van het bygevoegde Artyke! het geen aan d lerfie Papillen zo wyden Paftagie opent,om over te komeVen zich weder in pofleffie van dc Goederen, welken zy door hunne Rcbellv verbeurt hebben, te ftellen , Uwe Majcftcitzeer onderdaanig verzoeken , catd Arffyke en van Lymrik met het voorfz. Byvoegfel voor Uwe Gemceujcnsiahct Parlement open gelegt mogen werden, op dat na de-  Mfe'RCURIUS. 149 manier, van dezelve te verwerven, geinquircert werde; ten einde dat het blijkc, door welke middelen de voorfz. Artykelen zo uitgebreid zyn > *n tot wat waardy dc Goederen, daar by verzocht, beloopen. Dus leggen wy, Uwe getrouwe en gehoorzaame Onderdaanen, met believen van Uwe Majefteit, deze zaaken met alle onderwerpinge voor U • en gelijk Uwe Majefteit ons van Uwe gereedheid, omzichmet ons te voegen in alles hetgeen tot Vrede en Veiligheid van dit Koningrijk kan (trekken, zulke genadige verzekeringen hebt believen tc geven, twyrTelen wy niet aan Uwe Majefteits even diergelijke genade eaguntte aan dat van Ierland ; in de veiligheid en bewaaring van het welke dit Uwe Majefteits Koningrijk zo grooten belang heeft. De Koning gaf aan de geenen, welke hem dit Adres prefenteerden, ten antwoord : Ik zal altyd groote achting hebben voor'tgeen van hetLaagerHuis komt, enernftigzorgdraagen, dat alles, wat kwalijk gedaan is, verholpen werd. Ondertuflehen was het aan haare Majefteiten ter ooren gekomen, dat verfcheidene Perfoonen, om correfpondentie met de Vyanden te konnen houden,en anderefnoode aanflagenuit te voeren, de Hand en het Zegel des Graaven van Nottingham, voornaamften Secretaris van Staat, nagebootft hadden; om het welk voor te komen, als zynde een zaak van zeer kwaad gevolg, op den 19dsn. der Maand d'onderftaande Proclamatie wierd afgekondigd. Wegens den Koning en de Koningin. Tw^demaal ter houding van Correfpondentie met hunner Majeftéitec JN Vyanden en voortzetting van andere fnoode en verraaderlijke Aanjagen, verfcheide Paffen,en van gelijken diverfche Warranten tot faifee rine van Perfoonen vervalfcht zyn, en dc Hand en het Zegel van Damel Graave van Nottingham,hunner Majefteiten Principalen Secretaris vat Staat daar toe nagebootft, door welke middelen de Vréde van dit Ko Listuk niet alleen vetftoort, maar ook grooter gevaar voor hunner Ma iefteiten Perfoonen gebrouwen zoude konnen werden, 'ten ware ee nirre fDoediee en openbaare Bekentmaaking van de voorfz. Vervalfchin gen gedaan wierd; hebben hunne Majefteiten derhal ven, op het Advy ▼an hunnen Geheimen Raad, noodig geoordeeld door deze hünneKc nineütke Proclamatie het bovenftaande aan alle hunne beminde Onder daanen te notificecren : en op dat zy in het toekomende door zulke vei ^alfchtc Warranten-oftc Paffen niet misleid ofte bedroogen mogen wei 169?. Maart. Proclamatie tegens het nabootfen van de Hand en het Zegel des Graa> ven van Nottingham afgekondigd»  i6n- Maart. Parlement dost den Koning i bedankt, ( ea gepre- ifo EUROPIS CHE kn, is het Afbeeldfel van het voorfz.geconterfijte Ztgel aan de kant van deze hunner Majefteiten Proclamatie befchreven engedrukt. En om ia het toekomende, en zekerder, voor te komen alle ongemakken, welke door de voorfz. VervalJfingen veroorzaakt zouden konnen werden, en de welmeenendePeifooncn het minlt te laaten misleiden door deg'elijkenistuflehen het voorfz. geconterfïjte Zegel en het waare enKoninglijke Zegel, vooiheen gebruikt, revoceerenen vernietigen hunne Majefteiten (terwyldevoorft. Pr incipaale Secretaris van Staat ophunexpres bevel bezorgt heeft, dat een Nieuw Zegel van een differente Impreftie, het welke in het toekomende gebruikt zal werden , vervaardigt werd) by deze hunne Proclamatie, op het Advys van hunnen Geheimen Raad alle Paffen, en alle Warranten, hoedanige, ter apprehendeerin» ofte faifeeringvan eenigenPerfoon ofte Perfoonen, voorheen gcze-relt met eenig Zegel, het welke naar het Afbecldfel, op de kant van dczeProclamatiegemaakt, zal fweemen; hierdoor willende en begcerende op alle Vrede-Rechters, Majors, Sherifs, en Officiers, tot de Havens behoorende , en alle andere Officiers en Perfoonen, hoedanige, hier van kennis te nemen, en hun, en yder van hun, volgens hunne plicht en gehoorzaamheid bcvcelende, dat zy nimmermeer hier na aan eenige Warranten ofte PaiTen,hoedanige, diegezegelt zullen zyn mei het voorfz gecoiJterfijte Zegel, ofte eenig Zegel st welk na het Afbecldfel op de kant van deze zal gelijken, gehoorzaamheid zullen hebben te bewyzen; alsmede, dat zy en yder van hen hunne uiterlte betrachtingen zullen intpannen ' om zodanige Perfoonen, welke eenige van de voorfz geconterfijte Warranten ofte PatTen zullen gebruiken ofie produceeren, te apprehendceren'en te faifeeren, en bezorgen, dat zy inde naaffe Gevankenis gebracht werden, om aldaar te blyven tot dat zy volgens de rechte loop der Wet verloftwerden; endatzy.zo dra zulke Perfoonen aangehaalt zullen zyn üaar van ten eerden aan hunne Majefteiten , ofte hunnen Geheimen Raad, ofte hunnen Principalen Secretaris van Staat, kennis zullen geven. En hunne Majefteiten behaagt het genadelijk, hier by te beloven en te' verklaaren , dat, wieeenigen Perfoon , welke ichuldiggeweeft is aan het maaken ofte nabootten van de voorfz. geconterfïjte Warranten ofte Paften, ofte het verfpreiden ofte gebruiken yan dien , zal ontdekken, zo dat zodanige Perfoon volgens den rechten loop der Wet overtuigt werd, :ot vergelding van zo goeden dienft aanftonds naar de-Convictie van eenigen zodanigen Misdadiger de fomma van *oo Ponden zal hebben en antfangen. Gegeven in ons Hof te Withal den 19 Maart, in het vyfde [aar van onze Regcering God behoede Koning William en Koningin Maria. Midlerwyl begon dc tyd tegenaakenomopde Wld;ocht te Jenkenj weshalven de Koning, op den z^&ea.dcr Maand met le gewoonlijke plechtigheden in het Parlement verfcheenen , de volgende Aan fpraak aan beide dc Huizen deed. v  MERCURIU-S. ifi Zyn Majefteits t.e er genadige Aan$raa\ aan beide de Huiuen van het Parlement. Mylords en Edellieden. DE menigvuldige Subfidien, welken U L. My in deze Sefiie gegeeven hebt, zyn zo groote Bewyzen van uwe goede Toegenegenthoden, dat ik met groote bereidwilligheid deze geleegentheid gebruyke, om myne hertige Dankzeggingen aan U L. te doen; en ik vcrzeekere U L., dat myne zorg befteet zal werden aan het bewerken , dat dat Geld, 't welk U L. gegeeven hebt, kraehtdadig beftecd zal werden aan ïodaanigeDicnften, ais het meefte tot d'Eer en het Belang van Engeland konnen ftreeken. Ik moet dc Vreedeen Ruft van de byzondere GraarTchappen, na de welken UL. nu te rug keert, aan uwe toeverzicht aanbevolen laaten; eniktwyffeleniet, ot door uwe Voorzorg zal de Subfidie, welke UL. my zovrywilliggegeevenhebt, niet alleen in der daad , maar ook met de grootfte gelijkheid onder en het minfte ongemak van het Volk, alsmogelijk is, gelicht werden. Mylords en Edellieden, DE geftalte van Zaaken vereifcht noodzaakelijk myne Tegenwoordig' heidbuyren's Lands: maar ik zal bezorgen, dat ik zulken getal van Troupen alhier laate, als ter Securiteit van het Koningryk tegens allerhande Onderncemingen van onze Vyanden genoeg kan zyn. Ik zal niet meer hier byvoegen, dan dat , gelijk ik voort zalvaaren met myn Perfoon in alle geleegenthcden voor het Goede en het Voordeel van deze Koningryken bloot te ftellen, ik UL. van gelijken verzeekere, dat myne hertige en oprechte betrachtingen in geene andere Voorvallen immer zullen mangelen, om deze een groote en bloeijende Natie te maken. Hier op vervolgde de Spreeker, door den Koning daar toe gelaftigd. Mylords en Edellieden-, HEt is zyn Majefteits behaagen, dat dit Parlement tot den ri«f*. dag van May naaftkomendegeprorogeerd zal worden; en dit Parlement word, ingevolge van dien, tot den I2• Ü»1  Ho?. "Maart. I ! i ! i 4 4 j 158 EURÖPISCHE om in de Moeren te gaan, maar wel om de Grachten te vullen. Zomoetinen dan onze Gracht floppen; want men, weet niet, wat'er kan overkomen. Hy zegt. dathy mets meer zal doen zonder laft van Zyne Hoogheid van Beveren Daar komt een Overlooper vandeAbdye van de Duinen, welke zest dat'er 100 Man zyn, 100 in de Abdye, en 100 in een andere plaats. Wy zyn van «antfcherherte, Uwe ootmoedigen, &c. ; 3 y««gj«i ^ ,rTP j Wasgetekent, T. Rhynhard. B.S-waan. cvulfen SCtyen WatWS aehtcrv0,Sens 8evcn, om de Grachten Den zeiven dag quam denOverften Rhynhart, nadat tot drie uuren met den Grave van Hornes hadde geaboucheert, te rugge tot Veurne, enzeyde, dat in 't pafleerenVan Nieupoort aan den Gouverneur haddé bekent gemaakt, dat den Grave van Hornes des anderen daags aldaar zoude weezen: en als hy hem vervolgens vraagde, of.byaldicn gemelden Grave van Hornes nader over't voorfz. iubject. quam te fpreeken, hyalsdan geen Water zoude gceven, hadhy Gouverneur daar op kortclijk geantwoord : noch voor hem, nochu niet. En als hy Üverftc Rhynhardrepliceerde, zo moeten wy onze Dammen dan weder toemaaken, hadde hy gezegt : ja,de Dammen moeten toegemaakt zyn voor en al eer ik Water tot het vol zetten van de Stads Grachten zal eeeven. ö Ook rapporteerde den Overften Rhynhard, en Majoor Swaan dat de Gouverneur hun des morgens hadde gezegt, dat, ingevallc hem over dit fubjcct iets van wegenshet Hof, of den Keurvorft zelfs, wierde geordonneert, hy dat in geenen deele zoude doen, tenzy menalvoorens lyne redenen hadde ingenomen. Des anderen daags, zynde den vierden dito, arriveerde den Grave ?an Hornes tot Veurne, na dat zich tot Nieupoort ettelijk uuren opgeïouden hadde , om den Gouverneur te perfuadeeren het Water tot 'olzettingc der Moeren, door de Sluizen in te laaten, 'tWas nochtans illes te vergeefs5 en declareerde vorders den Gouverneur geen meer tVatcrte zullen geeven, als alleen om onze Grachten vol te zetten. iVeynige dagen daar na quam den Gouverneur van Nieupoort, op 't verzoek des Graven van Hornes, tot Veurne, en wierd op nieu w's door len zeiven over dat fubjeft aangefprooken, en getoont de noodzaakeijkheid daar van, allegeercnde onder andere redenen, cn vertoonenle, dat het eerfte, 't geen den Vyand doen zoude , als hy de Stad Veurne vilde aantaften, zoude weezeueen Dam tot Wulpen te-flaan, waar loor belet konde werden, dat geen Water meer van Nieupoort naar Veurne zoude konnen komen, en daar en boven ., het geene daar alreeleftondt, lichtelijk daar van getrokken en afgeleyd. Waar op den Gouverneur van Nieupoort antwoordde, dat hem den fyand nimmermeer konde beletten, het zy door het leggen van een )am tot Wulpen , of anders , de Stad Veurne altoos rondomme te  M E R C U R I U S. T)5 te inundeeren, ja ook het Water zo hoog te brengen, dathy het uitterlijke in viergetyden tot op de Markt zetten konde. Dit wierd alsdoen door die van de Regeeringe van de Stad cn het Ambacht van Veurne meede heel pofitiefgeaffirrneert en gefuftineert. En alzo den Gouverneur van Nieupoort niet te verzetten was, en geen meer Water, als tot volzetting van de Grachten, wilde geeven, heeft men de geopende Dammen wederom moeten tocmaaken, om het Water in de Grachten te behouden. Doch niet-teegenllaande alle deze verzeekeringen, welken den Gouverneur van Nieupoort, en die van de Magittraat vande Stad en het Ambacht van Veurne kwamen te doen, in manieren als vooren verhaald, zoheeftden Grave van Hornes daar op niet geruft geweeft ; maar den twaalfden November naar Bruffel gefchreeven, om een ordre van den Keurvorft aan den Gouverneur van Nieupoort te hebben, teneindehyzo veel Water zoude inlaaten, als hy Heere Grave zoude oordeclen tot fecuriteit der Stad Veurne van nooden te hebben, gelijk üit de volgende Copye van den Brief blykt. JE fats aujji obligè de vous dire, Monfr. qu'tlimporteextremement pourlafeUrctê dt cette Place, que Monfr. le Gouverneur de Nieupoort aye un ordre de fon Alteffe Eleclorale dedouner de l'eau, quandje luy en demanderay. lle/l vray,qu'iln'en rejufepoint-, quand il r'agit deremplir nosfofiées ; mais, felon mon opinton , ilefl tiop difjictle en tela, quand il s'agit d'en avotrpour noflreplus grande feureté, pour tncommoder les Ennemis dans leurs Quartiers, m'alleguant de ne lepouvotr faire ,.fans un ordre expres de la Cour, (trc* translaat". JK ben ook verplicht, mynHeer, ÜE. te kennen te geven , dat 'er ten uiterffen aangelegen is, tot verzeekeringe van deee Plaatfc , dat den Heer Gouverneur van 'Nieupoort eene order van Zyne Keurvorftelijke Hoogheid bekome, om water te geven, als ik het hem zal vragen. Het is waar , dathy het niet weigert, alswy het van nooden hebbefttot het vullen van onze Grachten : maar, volgens myn gevóelen, is hy hier in te moeijelijk, alswy het van noden hebben tot onze grootfte zekerheid, en om de Vyanden in haare Quartieren te incommodceren, my (eggende het niet te konnen doen, zonder exprefle laft van het HofF, &c. Doch dit alles meede zonder eenig efTec"r. SVaar door nu zo een noodig en zalutair werk is geftremt geworden, blykt uit den gcintercipieerden Brief, door den Colonel Scheltinga aan den Grave van Hornes behandigt, en in beider tegenwoordigheid aan den Secretaris de Graat gegeeven, om den zeiven tecopieeren. Deze Brief was gefchreeven uit Bruffel, den elfden November, van de Gedeputeerden der Stad cn het Ambacht van Veurne, en haare Prim eipalen, inhoudende: Bruffel den 11 November 1691. ten %even uitren 's avonds. Eedele, Waarde cn Voorzienige Heeren.eiiY arriveerden andermaal binnen deze Stad'op. Saturdag- den achften de* * ser Maand', omtrent ten tien «uren 'sayonds. 's Anderen daags, den negen, T6>jC Maarr.]  Maart. itfo EURO PISCHE genden, hadden wy Audiëntie by den Chef-Prefident cn Baron van Coxu, aan wien wy de eer hadden van in het lang voor te houden dc ruïneufe effecten en de, folatien, ftaande te volgen uit het inlaaten der Zee wateren in de Moeren,uit het inundeeren vande Landen gelegen tuflehen de Duinen cn de Vaarten van Nieupoort en Duinkerken, cn byfautevantckonnen aftrekkende Winter-watcrert uit het bloote, en gaven op dat fubjecl in handen van den Chef-Prefident een Requcfte, met een ample Deductie,addreffeerende aan den Koning en zyn Raad van Staten. Wydcedcn ook noch dien dag devoir om Audiëntie te hebben by den Graaf van Bergeik, dan zondercffecr., mits hy te zeer geoccupeert was. Gifteren.den tienden dezer, is onze Requcfte gezien geweeft by den Raad van Staten; cn wy hebben advys, dat 'er gerefolveert is een favorabele Confulte aan Zyn Hoogheid,dragende,dat de inundatien, daar van wy klagen , nodig zyn belet te werden aan den Graaf van Hornes, enden Gouverneur van Nieupoort. Geteekcnt, Rettskju, Vanderrirayffè»: Nu is het waarfchyneüjk, dat de Heeren van den Raade van Staate tot Bruffel zodanigen confulte aan zyn Keur-Furitelijke Doorluchtigheid nietzullen gegeeven hebben, op hctfimpel te kennen geven van die Gedeputeerden, indien dc overgeleeverde deduöie niet geaccompagncert waar geweeft met een pofitief declaratoir, behelzende de confirmatie van die ftelünge in haar ample deductie gepofcert van die geene, waaraf zy ten opzichte van haare kenniffeen getrouwheid volkomen geperfuadeert waren , en die vau de Werkingen van de Sluizen van Nieupoort konden refpondeereu. En kan verders geprefumeert werden, wat conduiten dc qualijk geintentioneerden, om de uitlating der Wateren, inplaatfevandeinlaatingetebevoorderen, gebruykt hebben, voornaamentlijk als men reflectie maakt op die frequente deputatien naar Nieupoort, alwaar zy apparentelijk de zelve complimenten als aan den Grave van Hornes, den Collonel Scheltinga, Hcekeren, Rhynhard, St. Amand, enden Capiteyn Vleugels gemaakt hebben. Welke prefumptie verfterkt word door het antwoord, 'tgeen vander Kruyften, neftensecn anderen Gedeputeerde, aan den Collonel Sint Amand gaf, doen hy haar declarecrde,dat de Grave van Hornes om geene confideratien of beloften zoude gedogen of conniveeren, dat de inundatien zouden geftremt, of dc Wateren afgetrokken werden, zeggende in fubftantiedeze woorden : Puifque Monfr. leComte de Hornet eftjï difficrïe, Ö que nous voyant, qu'il n'y a rien d faire avec lut\ neus noux adrejff rons aiüeurs. TRANSLAAT. Aangezien den Hcere Graaf van Hornes zo onverzettelijk is, en dat wy zien/ dat 'er met hem niets valt te doen, zo zullen wy ons elders adreflëeren. Ondertuflehen evenwel wierd dengemelden Grave van Hornes dageljks moeijelijkgevallen , metgeduurige klachten van den Landhouder Ruelcas, Watergraat Kardinaal, Penfionaris van der Kruiffen, en ande-  MERCURIUS. iót anderen, wegens de groote fchadcdie de Opgezetenen langs het-Canaal, genaamtdeProoft-dyk, aan haare Landeryen en'tbezaayde quamentelyden, als zynde door het Hemel-water meeft verdronken; ver- 1 zoekende byMiffive, dat den Gouverneur van Nieupoort, met het openenvan zyne Zee-Sluizen, haar daar van mochte ontlaften. Maarden Grave van Hornes heeft het zelve abtolutelijk geweygert. Dit heeft haar bewogen, zich weder op het nieuw te addreffëercnaanden Collonel Rynhart , Capiteyn Vleugels, als meede aan den Collonel Sint Amand en anderen, haar zoekende met veele fchoone woorden, beloften, en zelfs aanbicdinge van groote fommen gelds te perfuadeeren, ten einde op haar goed rapport en voorfpraak den Grave van Hornes daar toe mochte werden gedifponeert; dan zulks niet konnendc obtineeren, zyn zy op den vyfden December, geadfitteert met den Gouverneur van Nieupoort, en een Gedeputeerde van't Brugtche Vrye, om haar te appuyeeren, wederom by den Grave van Hornes gekomen; hem inftantelijk verzoekende , dat doch den Ramskappelfchen Dam geopent, en de voorfz Wateren, tot voorkominge van de totale ruine hunner Opgezetenen , hoe eer hoe liever , mochten afgetrokken werden; cn dat zy, om te verhoeden, dat het Water van de Stadts Gracht van Veurne daardoor niet en zoude komen te verminderen, zelfs op haarekoften tot Wulpen een Dam door 't Canaa! van Nieupoort zouden flaan- Hier is noch vooraanmerkinge byte voegen, dat, alt de Conferentie was ge-eindigt, waarin den Overften Rhynhard en Capiteyn Vleugels met den Gouverneur van Nieupoort over 't leggen van de SeparatieDam tot Wulpen zeer hadden gehacquetteert; en dat men altemaal in de Eet-Zaal, benevens veel ander Gezel fchap, by een ftond, de gemelde Gouverneur van Nieupoort met den Overften Rhynhard over dat fubjeö wederom indifcoursgeraakte; dat gemelden Overfte rond uit zeide, liever alle zyne Charges te willen quiteeren, als daar toe zyn advys geven: hetgeen den Gouverneur voornoemt zo euvel opnam, dat hy zich met grammen moede omdraayde, en, zonder verders iets te fprceken , van hem affcheydde. Het verzoek dan vande voornoemde Heeren ten cenemaal by den Grave van Hornes afgeflagen zynde, zo hebben die van dc Magiftraat zich daar over niet gerebutcert, maar gecontinueert daaromme noch dagelijks fterk aan te houden , dat doch de Separatie-Dam tot Wulpen zoude mogen gelegt worden. En als den Perfionaris vander Kruyllen, den Landhouder Ruefcas , en Watergraaf Cardinaal , ftaande in het Voorhuis van den Grave van Hornes, ter prcfentie van den Collonel Sint Amand, omtrent Capiteyn Vleugels ftetk aanhielden tot het mogen leggen van de voorfz. Separatie-Dam, om alsdan haar Water te konnen aftappen; zo vraagde den gemelden Capiteinonder anderen aan haar, of zy wel verzekert waren, als den Dam al lag, dat den Gouverneur IK Stuk- t.Detl. X van Maart.  ifol: zy. Ik bid u, mynHeer, alle de wateren loste laten, die UE. haar, en ons, kunt geven. Den 15 ■ dito, Vol. 3 gelijk is: deMajor Swaan zal UE.daarbreder van fprceken. Het is billiker,dat de Boeren lyden, dan dc reputatie vande Wapenen tc quetfen. Ik ben verzc-; kert, dat U E. van myn gevoelen zal weezen. NB. Den 17.Otlober, Tol. ^Q.verfo. ( „ Den Ingenieur Plante van Dixmuyden met den dag gezonden na Nieupoort, un tezien hoe het daar al ftond , cn principaal met het Water, gelijk mecdeat men  MERCURIU S. 162 snen aldaar door de Sluizen wel zo veel inliet als men konde; verders zich aan den Gouverneur te addreffeeren, en aan den zeiven te remonftreeren het gevaar, dat 'er te rifqueeren zoude zyn, in gevalle den Vyand Veurne wilde at- . taqueeren , en men, als het te laat zoude zyn, zich van de Wateren dan niet' zoude konnen bedienen; en te verzoeken, dat doch geen geleegentheid voor by wilde laaten gaan, om zo veel Water te doen geven, als 't mogeljk zoude jsyn. Li 4. de Novembre 1692. Furner, F oh 42. verfo. Je vous fupplie treshumblement, Monfr. de neus donner dei eaux,fansperte de temps, 'par les deux Eclufes de Nieupoort, peur remplir feulement nosfoffes; carje les trouve au scq. Ie veus en donneray part, quand ilsferont remplts* TRANSLAAT- Den 4 November ió"92. Veurne, Fol.^x, verfo. IkbidCJootmoedelijk, Myn Heer, ons zonder uitftel Water te geven, door beide de Sluizen van Nieupoort, om alleenlijk onze Grachten tc vullen; want ik Vindc die heel droog. Als zy vol zullen w ezen, zal ik het aan U advifeeren. NB. Le 8. de Novembre, Fol. 46. Je vous prie Ireshumblement, Monfr. de nout kenner des eaux , aujfitojl qu'il fera .pojfible. Je vous donneray advis, quand ilfera ajfet>, TB.ANSLAA T. Den 8 November Fol. 46. Ikbid uonderdanigli jk.myn Heer, ons Water te geven, zo haart het mogelijk zal wezen. Als het genoeg zal zyn, zal hetUE. laten weten. NB. Le 12.Novembre, Fol. 52. Commeon manque de l'eaux danelesfofés de eet te Place, je vous fupplie tteshumbletnent, Monfr., de nous les donner. Je vous donneray advis, quand neus en aurons Jtffez,. TRANSLAAT. Den ]2. November . Fol.fi. Alzo'er Water in dc Grachten van deze Plaats ontbreekt, zo bid ik u onderdaniglijk, myn Heer, hetonste geven: zal het UL. laaten weeten, als wy genoeg zullen hebben. Le 19.Novembre, Fol. 6%. verfo. Commeceux de Dunkerque ttrent tous nes eaux , cequi adiminttè dans »"t feffèt plus que deux pieds, je vous fupplie tresbumblement , Monfr. de neus en iotuttr *Ufttntd'eaux , que nous en aurons befoin. Je nemanquerai pas 4< ,;n., ,n .< fiavtt) par nu Expres , quand neus en aurons ajfèi,. TRANSLAAT. Den 19. November ,fbl: 6;. verfo, AlzodievanDuynkerkenalons Water aftrekken, zo iffcet ril DBaeGrachten wel twee voeten geminderd. Ikbiduootmocdelijk, myn Hre.', ons zoveel Water te geven, alswy van noden zullen hebben. Ik zal iret DaJaatCfl JpC Exprellen UE. te laaten weten, als wy genoeg zullen hebben. NB. : Le 29. Novembre, Fol. 66, verfo. favoit efperè, que vous auriéj eu la bonté de nous donnet de i'. November des voorgaanden Jaars; gelijk hier nevens gezien kan worden.  ME RCURIUS. 169 P L A K A A T. DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Allen den geenen die dezen zullen zien, oftehooren lezen, Salut. Doen te weten Alzo wv om goede redenen en inzichten, by onzen Plakaate van den vvt-en-twintigften November des voorleden Jaars 1692. goedgevondenhebbende Vaarten VilTcheryeop cn ontrent Groenlandt, met den gevolge en aankleven van dien , voor het aanftaande Sayioen te verbieden; en wy tegenwoordig in ervaringe komen, dat eenige Ingeze enen zich verbeelden, en in gedachtenkomen. dat met het Voormr ennaarhetuitloopen van'sLandtsVloot, de voorfz. Vaart wederom zal werden open gefield, het welke nochtans onze meeninge noch intentie niet en is, maar ter contrarie, om by het voorfchreve Verbod te perfifteren : ZOlST.dat wy dezelvenhjer vangewaarichout willende hebben, goedgevonden hebben , by renovatie van den gemelden Onzen voorigen Plakaate, op nieuws tc interdiceeren en verbieden, geUikwyabfolutelijk, expreffehjken wel fcherpelijk verbieden by deinde geheele Vaart en Vilfcherye ter Walvis-vangft pp en ontrent Groenlandt, voor het naaftkomende Saifoen, en zulks het geheele Vaar zêmenhondcrt drie- en-negentig, op poene van confifcatie der Schepenen en Goederen, albereids derwaarts gedeftineert ofte noch te deftineeren of de waarde van dien, in cas de zelve van anderen ingehuurt mochten wezen , mitsgaders van de behoeften die zy tot dien einde Sen trachten uit te voeren , of onder andere pretexten u.tgevoert ,ouden mogen werden, of die hier te Lande f huis hoorende, albereids buvtcn's Lands zynde, zich tot dien einde zouden mogen laten cmKeeren ofte bevrachten, als mede van ftraffe aan den Lyve , van alle Ingezetenen of Onderdaanen dezer Geünieerdeprovinciën, die zich perfooneliik tot zulken einde zouden mogen verhuuren, of ook zelfs by andere Natiën daar toe laten gebruiken , en van bannilfement tegens deïeencn, die, gecitcert zynde, zichm rechten niet zullen fifteeren. En OP dat niemand zich kome te bedriegen, op het vertrouwen van ^itdon , remiflieofmitigatie, werd een ieder gewaarfchouwt, dat in het toekomende aan de Gontraventeurs van dezen geen gratie, pardon of mitigatiegeaccordeerd oftoegeftaan zal werden. Ten anderen, zo >nmdfeeeren wy mede , dat geene Onderdaanen dezer Landen zullen vermogen te participeeren in eenige Schepen ofte Gercetfchappen m dSeLanden , of buyten het reffort van dezen Staat, in dezen Jaar. akeede ter Walvis-vangft ge-equipecrr , of noch uit te ruften op de botte van zes duyzend guldens op ieder Sch.p, of gedeelte van dien, by dfe geenen te verbeuren, de welke bevonden zullen werden in de voorfz Schepen, Gercetfchappen of Viflcheryete hebben gcparticpeert. Ten derden interdiceeren en verbieden wy mede, geen Gercetfchappen, imuk. Weel. y t0' 1693.' Maart.  IÖ93- Maart. 170 E U R O P I S C H E tot de voorfz Viffcherye dienftig , 't zy Chaloupen, Vaten , Lynen , Harpoenen, of ander Vaartuyg, hoedanig het zelve genaamt mochte wezen, gereet te maaken, veel min dc zclven uit deze Landen naar andere Nabuurige Plaatfen of Natiën te mogen uitvoeren, onder eenigerhande pretexten , op poene van confiscatie der voorfz Gereetfchappen , die bevonden zullen werden alzo gereet gemaakt , afgelcheeptof geladen te wezen, om buyten's Lands gevoert te werden , endaar en boven een fomme van zes duizend guldens, tc verbeuren by de geenen, die zulks contrarie deze onze goede mecninge en intentie zullen durven onderneemen. Ordonneeren van gelijken , indien eenige Schepen ofte Gereetfchappen , voor dc publicatie van dit ons Plakaat, buyten het telfort van dezen Staat mochten wezen vertrokken, en vervoerd , om tot de voorfz Viffcherye te werden gebruykt, datalle de zelve Schepen en Gereetfchappen ilico zullen moeten werden gerevoceert, cn wederom binnen deze Landen gebracht, op poene, indiende zelve Schepen of Gereetfchappen ter voorfz. Viiïcherye werden gebruikt, of de waarde van dien , zymede zullen werden geconfifqueert, endeEygenaars of Participanten vervallen in de boeten in de bovenftaandc Articulen begrepen; en dat de voorfz.poenen zullen werden geappliceert, een derde voor den Aanbrenger, wie de zelve ook zoude mogen wezen, een derde part voor den Officier die de calange doen zal, cn het refterende derde part voor de gemeene zaake. Eindelijk hebben wy verklaart voor nul, egeen , sn van onwaarde, alle zodanige Contracten en Verbonden, als eenige Matroozen of Zeevarende Luyden, met eenige Stuurluyden, Schippers ofte Reedcrs van eenige Schepen tot de voorfz. Viffcherye ofte Walvis-vangft zouden mogen hebben gemaakt of aangegaan, hoedanig de zelve zouden mogen wezen , treilende alle de voorfz. Matroozen en varende Luyden, geene uitgezonden , op haare vrye voeten, om zich te begeven in den dienft van den Lande. Ordonneercnde en ttatueerende, dat by de geenen, die zich in den voorfchrevendientf zullen komen te begeven, geene der voorfz uitgeloofde penningen aan iemand zullen werden uitgekeert; alzowy verttaan, en onveranderlijk daar by zullen blyven, dat zelfs naar hetuitloopen van 's Lands Vloot in dezen Jaarede voorfz. Vaart en VifTchcrye abfolutelijk, en zonder eenige verandering, 'tgeheele Jaar geduurende, zal zyn en blyven verboden. En opdat hiervan niemand eenige ignorantie komete pretendeeren, ontbieden en verzoeken wy de Heeren Staten, Stadhouderen, Gecommiteerdc Raden, en Gedeputeerde Staten vande refpeétive Provinciën , en alle andere Jutficieren en Officieren van den zeiven Lande, dat zy dezen onzen Plakaate van ftonden aan alomme doen verkondigen, publiceeren en affigeeren in alle Plaatfen daar zulks van nooden wezen zal ,-• en men gewoon is zodanige publicatie en affixie te doen;- Laden en beveUa voorts de.Raden ter Admiraliteit; de Advocaten-Fifcaals, mits-  M E R C U R I U S. 171 gaders Admiraals, Vice-Admiraals, Capiteinen, Officieren en Bevelhebberen , als mede de Commiifariften en Gommiffen ter Recherche, zo in de Zeegaten als elders, dezen onze Plakaate na te komen, endoen nakomen, procedeerende, en doende procedeercn tegens de Contraventeurs van dien , zonder oogluykinge faveur, diflimulatie ofteverdraag, want wy zulks alzo bevonden hebben ten dienft van den Lande noodi'g te zyn. Aldus gedaan en gearrefteert ter Vergaderinge van de hoog-gemelde Heeren Staaten Generaal, inden Hage, den dertigften Maart zeftienhonderd drie-en-tnegentig. Was geparapheert, J. vander Doet, vt. Onder ftond, Ter Ordonnantie van dezelve. Geteekent, F.Fagel. Zynde op het fpatium gedrukt het Cachet vau de meer-hooggemelde Heeren Staaten Generaal op een rooden Ouwel, overdekt met ècn Papieren Ruitc. oA t r I l. DE verrichtingen des Graavcn van Etrées, fobergenoeg, en gantfeh niet overeenkomende met de verwachting die men'er afhad gehad,hebben ons (a) elders gelegent- \ hetd gegeeven om iets ter neder te ftellen : doch zynde naderhand beter onderrecht geworden, zullen wy de zaaken met meerder en netter omftandigheden verhaalen. Men had al over lang vermoed, dat de Franfchen van voorneemen waren de Spaanfche Vloot in de Havenen te verbranden* en den Onderkoning van Napels had zich ook al tegens, zodanig een onderneeming voorzorgd, met aan verfcheidene i oorden op de Kullen, en voornaamentlijk in den mond der Havenen, Batteryen te doen opwerpen, om'er de Vyanden buiten te houden. De Graaf van Etrées, voorzichtig genoeg om zyne orders uit te voeren, kon zich echter zo verholen niet houden, te meer dewyl hy door verfcheidene ftormen onderwege wierd aangetaft, of men was'er, eer hy op de kuftenvan Napelsverfcheen, af verwittigd. Den Onderkoning kreeg'er detydingaf door verfcheidene Couriers, welke van deze en geene kanten aan hem gezonden wierden : en ettelijke doode ligchaamen, benevens de ftukken en brokken der Schepen welke aan den oever gefmeeten wierden, lieten hem geen re ienmeeromtetwyfelenofhet vyandlijkEfcjuader moeft daar Y z affl- ir?9g. Maart. TALIËN. 'a Ziet 134. De Graaf vin Etiéei ia de Midlellandche Zee.  172 EUROPISCHÈ omtrent vveezen. Maar den 18den. Maart wierd men 'er ten vollen af verlicht, dewyl men des morgens het Franfche Esquadre in't gezicht begon te krygen. De Generaalen Corbee en Papachin vervoegden zich aanftondtsin de Haven van Bayes , em'er de poften te bezichtigen , en de noodzaakelijke orders te ftellen. Terwyl ze hier mee bezig waren, verfcheen de vyandlijke Vloot, ten getale van twintig Oorlogfchepen, acht Branders, eenigeTartaanen, eneen Galjoot i zynde de rett door ftorm verftrooid. d'Engelfche en Holland iche Vlaggen waaiden van de maften, om te doengelooven, dat het de Vloot der Bondgenooten was, wtlke op de Middellandfche Zee ftond t'ageeren. De Spanjaarden, heel wel verwittigd dat die zo gaauw niet kon komen, lieten zich niet bedriegen; maar bedienden zich van den tyd, dien zy noch hadden, om zich ten vollen in ftaat van verweering te ftellen. Ondertuffchen vaardigde men een Felouk af, om de Vyanden t'crkennen: maar de Franfchen, wel bemerkende wat het oogmerk was, onderfcheptenze, en maakten'er zich aanftondts meefter af, met verlies van den Stuurman, die het ongeluk had van met een musketkogel getroffen te worden. Don Blafius Trehera, Spaanfch Officier, die'eropwas, wierd by den Graaf van Etrées gebracht, en ondervraagd wegens den ftaat van de Spaanfche Vloot , en de krachten van die Natie, 't Antwoord was, dat'er zes duizend Spanjaarden en drie duizend Italiaanen te Napels in Garnifoen lagen, en dat de Vloot met negen duizend man voorzien was. Ondertuflehen vergaderde d'OnderkoningdenKrygsraad, en deed mettcr haaft alle de poften verfterken. Den Adel en het Volk, drangelings van alle kanten toegevloeid, aanbooden hunne levens en goederen tot verdeediging van den Staat. De gemeene Schatkift wierd voor tachtig duizend dukaaten aangefproken; en men ftelde de Hertogen van MataloneenGravina, Don Antoniode Sangro, cn verfcheidene andere Heeren en Ridders, wegens eenige misdaaden op de Kafteelen gevangen, in vryheid. Midlerwyl vertoonde zich het Franfche Efquadre aan deze zyde vanPaufilipo, en naderde aan de Haven van Bayes, alwaar hec op eene linie ging leggen, uitgezonden vier Schepen, welke de  MERCURIUS. 173 degantfche nacht gebruikt wierden tot de gronden langs de kuiten te peilen, 't Kanon van Bayes (peelde ondertuflehen dapper op de Vyanden, die ook gantfeh niet fchuldig blee- ' ven. 's Anderendaags kwamen ze noch nader, om de Spaanfche Vloot t'erkennen: maar konnende het vuur, 't geen men van alle kanten op hen maakte, niet langerverdraagen, waren ze genoodzaakt af te wyken. Ondertuflehen begon de zee vry hol te ichieten •, en de Graaf van Etrées vreezende door een ftorm beloopentc worden, te gevaarlijker dewyl hy heel dicht op de kuiten was, oordeelde het raadfaam onder zeil te fteeken. 't Gevolg betoonde, dat hy Zeemanfchap gebruikt had : wanc daar ontftond zulk een fwaar weer , dat 'er de Schepen niet weinig door te lyden hadden, en vry reddeloos weder binnen de Haven van Toulon kwamen. De Graat, wel weetende dat d'ongelukkigen gemeenlijk ten Hove ongelijk krygen , en dat men hen dikwils rekenfehap van de kwaade gevolgen afvordert, fchreef terftond aan den Koning, om zich te verfchoonen wegens dat hy de laft, daar hy mee belaaden was geweeft , niet zodanig, alshy wel gaarne gezien had, had kunnen uitvoeren. Behalven de ftormen, die hy had uitgeftaan, een wettige verfchooning, wierp hy ook noch defchuldopde geenen, dieden Koning wysgemaakt hadden, dat rnen gemakkelijk in de Haven van Bayes en Paunlipo kon komen} verklaarende dat, wat hem belangde , hy het niet ondernomen hadi alsomd'orders van het Hof, welken hy niet als in zee, op zodanig een hoogte , had mogen openen, en daar hy by gevolg zyne overdenkingen niet op had konnen maaken, te gehoorzaamen} maar dathy wel wift, dat Monfr. du Quêne eertydts verzekerd had, dat die onderneeming niet uitgevoerd kon worden: dathy ook den mond van den Haven zo wel gefterkt had gevonden, dat het d'uiterfteonvoorzichtigheid geweeft zou zyn 'er in te loopen, en de Spaanfche Vloot te willen aantaften, enz. Men ziet hier uit, dat men fomtydts ongelijk heeft in zekere onderneemingen, ter oorzaak dat men ze wegens eenige hinderpaalen , die men niet en had voorzien 5 niet konde uitvoeren , te wraaken. Vrankryk, zo verlicht en voO' z'cht!g als het ook mag weezen, vergift 'er zich zo wel Y $ in; 169?. I  i€9V «April. TURKTEN. Vrede verachten. Ver boni tuflchen Chriftene Vorften en Turken geooilofd of niet. 174 EUROPISCHE in, als andere Staaten. 't Gaat met den oorlog als met den dobbel: men waagt fomtydts, en't valt wel uit: maaronder' tuflchen is 'er geen valk ftaat op te maken.. DE hoop van eindelijk een vrede tuflchen de twee Keizerryken uitgewerkt te zien, waar mede men zich (edertzo langen tyd gevleid , en daar menzo veel moeite toe aangewend had, begon nu t'eenemaal te verdwynen. De beloften en verzekeringen van den Franfchen Mimfter, en d'andere Schepfelen van die Kroon, hadden in den Divan d'overhand behouden op de krachtige redenen der Ambafladeurs van Engeland en Holland} en was daar op het befluit genomen van ook noch dit Jaar het lot der Wapenen te beproeven, en te zien of de Fortuin niet eindelijk zou aflaaten de Mufulmans te vervolgen. De Groote Vizir, willende beproeven of hy niet gelukkiger zou weezen als zyne Voorzaaten, gaf aan ftond ts de noodzaakelijke orders tot de krygsbereidfelen; en zynde gefterkt met een menigte van Franfche Officieren , Ingenieurs, Bombardiers, enz. fcheen hy nergens meer na te verlangen, als om de Keizerlijke Troupen het hoofd te bieden. Doch dedingen vallen niet altyd zodanig uit, als men ze zich wel verbeeld: en de Turken hadden meer als eenmaal ondervonden , dat de Duitfchers hen in krygskunde en dapperheid te boven gingen. Men heeft eertydts deze queftie in Vrankryk op't tapyt gébracht, of het Verbond tuflchen Chriftene Vorften en de Turken een geoorloofde zaak was. De lieden van den degen geloofden het nietj brengende te berde, dat eertydts God aan de Jooden had verbooden zich met de Canaaniters, en d'andere onbefneedene Volkeren.van de welken hy een grouwel had teroorziak hunner godloosheden , te verbinden; en dat de zelve reden ten opzichte der Mahometaanen, die zo groote vyanden van de Chriftenen zyn , als de Canaaniters van het Joodfche Volk waren , onder de nieuwe Wet behoorde te gelden. Maar de Geeftelijken waren niet van dit gevoelen. Zy beweerden, datdeChriftelijke oprechtheid door zodanige Verbonden niet beleedigd wierd : dat de noodzaakelijk;heidvanden Staat met die tederheden van Religie niet over een-  KfERCURIUS. i7f eenkwam: dat de lieden van den degen zich niet en moeiten bemoeijen als met vechten: dat het aan hen niet en ftond over gevallen van confcientie te Ichiften: en dat zy gedachtig moeiten weezen aan die fpreuk , (a) Cedant drma toga , enz. Dit gefchiedde onder de Regeering van Francois denlften. in het' Jaar 1535. Deze Vorft ftelde zich aan het hoofd van alle de Vyanden der Kerk ; verbond zich met d'Ongeloovigen; herriep Soliman in Hongaryen ; en trok Barbarofla , zynen Admiraal, opdekuften van Italien, daar hy afgryfelijke verwoeftingen aanrechtte, 't Waren de zelve Geeltelijken die bem rieden zich met Soliman te verbinden* die zeiven den Eed» welken hy aan zyne Hoogheid deed, om dit Verbond, 't geen noch beftaat j en door onioffelijke banden onder de Regeering van Lodewyk dén XIV. te famen gefmeed fchynt f e weezen, te bekrachtigen. Nooit zag men iets heiligfchendiger, noch godloozer. De Kancelier Duprat wraakte het opentlijk: maar deGeeftelijkheid bekommerde zich'er weinig mee. Ziet hier dezen Eed in't Latyn en Nederduitfch , tot gemak van alle Leezers. Hy is zo curieus, alsaffchuwelijk. Eed gedaan door de Francois den Iftea. Koning van Vrankryk^, aan Sultan Soliman in den Jaare 1535-. toen by zyn Verbond met dien Ongeloovigen Vorft oprechtte. PEr Deum Magnum £f Altum, Mifericordem & Benignum, Formatorem Cali & Terra, & omnium qua in eis funtj & per Sancla bac Evangelia; per Sanffum Baptifmay per Sanclum Johannem Bapti(Jam; & per Fidem Chrtftianorum: promitto & Juro, quod omnia, qu&novero, aperta erttnt Alüfftmo Domino Sultano Solimano, cujiu Regnum Deusfortificet. Ero Amicus fuorum unicus, & Inimicus Inimïcorum. Ero Redemptor Captivorum Turcarum ex Vinculis Hoftiun, ejus. Nihil in mea parte fraudulentum erit. £htod ft hoe neglexerim, ero Apoftata, & Mandatorum Sancli Evangelii Chrifianacjut FtdeiPravaricator, Dicam Evangelium falfumejfe : negaboChriftun vivere , <2f Matrem ejus Virginem fuifje : fuper Fontem Baptifmati Porcuminterftciam , £2 Altaris Pr,iciat ex Alto, 169?. ^April. a) Dat it •vaptnen tctr den ahbd*rd ivjkm !' F' fe-:  April. DUITSLAND. Stribbelingen tegcnt het NegendeKeurvorilendoru. 176 EUROPISCHE IK fweer cn beloof by den Grooten en Opperden God, Barmhertig efi Goedertieren, den Schepper des Hemels en der Aarde, en van alle de dingen die.daar in begreepen zyn; en by deze Heilige Evangeliën; by den Heiligen Doop; bySt. Johannesden Dooper; en by het Chriiten Geloof: dat ik alle de zaaken, welke tot myne kennis zullen komen, aan den Opperden Heer Sultan Soliman, wiens Regeering God wille verderken , zal openbaaren. Ik zal de eenige Vriend van zyne Vrienden, en de eenige Vyand van zyne Vyanden weezen. Ik zal de Verlofferzyn vandeTurkfche Slaavenuitde Boeijens zyner Vyanden. Van myne kant zal'er geene bcdriegery weezen. En indien ik niet en volbteng't geen ik beloof, zal ik een Apodaat, en een Verkeerder der Geboden van het Heilig Evangelie en hetChriden Geloof zyn. Ik zal zeggen, dat het Evangelie valfch is : ik zal ontkennen dat Chridus leeft, en dat zyne Moeder Maagd isgeweed: ik zal een Varken op de Doopvont flachten, en de Pricfters van het Altaar vloeken : ik zal my in geilheid op het Altaar met Hoercry bezoedelen: en ik zal alle de Vloeken der Heilige Vaders op my neemen. Zo waarlijk aanfehouwe my God uit zynen Hemel. Ziet daar een Eed van een Allerchriftelijken Koning, gedaan aan een Vervolger van den Chriftenen Naam. D E Gedeputeerden der Vorften , welke zich te Regensburg onthielden, hadden noch alle dagen conferentien over het werk van het Negende Keurvorftendom. Ondertuflehen Honden de zaaken noch in den zeiven ftaat, als over een maand, dat's te zeggen, dat 'er Vorften waren, die wel gewenfehc hadden, dat den Hertog van Hanover niet tot de Keurvorftelijke Waardigheid verheven was geworden* anderen, die de belangen van den nieuwen Keurvorft onderfteunden; en eindelijk van een darde flag, die zich neutraal hielden , en noch geene zyde hadden gekoozen. Anderen zochten middelen om, indien het mogelijk was, den Keizer, den nieuwen Keurvorft, en d'opponeerende Vorften te vrede te ftellen ; ten welken einde zydan ook voorgeflagen hadden, dat zyne Keizerlijke Majefteit door een Conftitutic, bekleed met alle de authentykfteformaliteiten, zou verklaaren, dathy, met de Keurvorftelijke Waardigheid aan den Hertog van Hanover te geeven, niet van meening was geweeft de rechten der Vorften in 'tminfte, noch directelijk noch indireótclijk, te benadeelen: dat é  M E R C U R I U S. 177 dat de zaaken echter in hun geheel zouden blyven, even of d'oprechcingen d'inveftiturc van het Negende Keurvorftendom niet gefchied en waren : Dat deze Conftitutie nochtans het Negende Keurvorftendom zou bekrachtigen maar dat zyne Keizerlijke Majefteit ter zelve tyd zou beloovea, dat 'er geen Tiende opgerecht zou worden, als met den raad en d'eendrachtige toeftemming van alle de Coikgien. In der daad, "hetfcheen, dar dit ontwerp en den Keizer, en d'opponeerendevorft-n, b. hoorde te voldoen j den Keizer, dewyl hy hier door eindelijk verkreeg't geen hy begeerde, teweeten, dat d'oprechüng van het Negende Keurvorftendom in haar geheel zou blyven; cn de Vorften, omdat dien Monarch door dit middel eenigermaate de handen wierden gebonden: doch de tyd zal ons wegens den uitflag onderrechten. Men moet, dewyl wy weder op de ftoffe van het Negende ■Keurvoiftendom'zyn gevallen, hier iets aanmerken, 't geen in alles, 't welk over deze zaak aan den dag is gegeeven, noch niet ter deeg verklaard is, te weeten, dat den Hc rtog van Hanover , dien zyne Keizerlijke Majefteit met de Keurvorftelijke Waardigheid bekle< d heeft, dejongfte isvan de Vbr.ft.en des Huizen van Lunenburg; 'tgeen, gelijk wy (a) elders gezegt hebben, in drieTakkenverdeeld is. 't Schynt derhalven,dat detwee oudfte Takken zich door een byzondere beweegreden, alzo ze een twede belang hadden afgezonderd van dat der opponeerende.Vorften, tegens d'oprechting van het Negende Keurvorftendom in faveur des Hertogs van Hanover hadden moeien ftellen. Ondertuflehen heeft'er zich maar de Vorft van Brunswyk-Wolf nbuttel tegen gekant : en ziet hier de reden , waarom'er den Hertog van Zeil, hoewel oudfle Broeder des Hertogs van Hanover, zyne bewilliging toe heeft gegeeven. De Princes van Tarame te Bruffel zynde, en Mademoifelle d:Obsreufe, van een zeer oud Huis van Poitou, met haar gebracht hebbende, wierd 'er den Hertog van Zeil op verliefd: doch zynde de deugd van de Juffer zo krachtig, als de liefde van den Prins, aanbood hy haar te trouwen; maar met byvoeging, dat het niet en.kon gefchiedenalsmetde{linkerhand. jy.Stuki Weet. Z "tia 1693. lApril. üyzondciaeid wegens d'opponeeiiogdei Veiften ranLuncnburgtegenshet NegendeKeuiYoifteudem.( ) Z\tt P'X-  ÏÓ-Qï. *ApriL Plakaai tegens het biandftïchter» afgekondigd. 178 EUROPISCHE 't Is een oud gebruik in Duitfchland, alsmen een Juffer van faager ftaat trouwt s dat de Kinderen vaneen Vrouw, die zodanig getrouwd is, niet en fuccedecren. Mademoifelle d'Obereufc antwoordde den Hertog van Zeil, dat, als ze maar wettiglijkzyne Vrouw waar, het haar niet en fcheelde, met wat hand hy haar trouwde, 't Huwelijk gefchiedde: doch daar zyn geen manlijke Kinderen uit voorrgelprooten. De Keizer had in de laatfte Oorlogen den Hertog van Zeil van doen ,■ en zynde'er zeer wel af gediend, ftond hy toe, dat de Hertogin, zyne Echtgenoot, dezelve voordeden zou genieten, als of ze met de rechter hand getrouwd waar geweeft: invoegen dat, zode Hertogin van Zeil Zoonenhad , zy wettiglijk zouden konnen fuccedeeren. De Princes, haare Dochter, is getrouwd aan den Zoon des Hertogs van Hanover; en derhalven door dit middel Keurvorftin konnende worden, heeft'er den Hertog van Zeil, die aldus in't bezit is van alles wat hy kan begeeren, zich niet tegen gefteld. Doch het heeft zich zodanig niet met den Hertog van Wolfenbuttel, om de reden die al de wereld ziet: weshahen hy zich, als hebbende ftern in het Collegie der Vorften, en zynde van een ouder Tak als die des Hertogs van Hanover, by de Party der opponeerende Vorften heeft gevoegd. Ziet daar de reden van een geheim, daar buiten twyfel noch weinige menfchen af onderrecht zyn. 1 Blaaken en branden, zelfs ook tegens gegeevene trouw, 't uitftuuren van Brandftichters , en meer andere diergelijke gru welftukken, daar men al te veel edelmoedigheid toe gehad zou hebben om 'er zich in de voorgaande Oorlogen af te bedienen, was in dezen aan de zyde van Vrankryk zo gemeen geworden, dat men nergens meer af hoorde. Onder anderen was 'er tot verfcheidene maaien in de Stad Frankfoort brand ontftaan, zonder dat men 'er d'oorzaak afhad konnen ontdekken: en gelijk zich die onheilen ook aan eenige andere oorden van Duitfchland hadden vertoond; en dat men naricht bekwam, dat de Vyanden verfcheidene Brandftichtersgints en herwaarts hadden uitgezonden, deed d'Overigheid van Frankfoort, ten einde in het toekomende voor zodanige ongelukken bevryd te ■weezen,, het onderftaande Plakaat afkondigen».  M E R C U R I U S. i7p WY Burgemeefters en Raad dezer's Heiligen Ryks Stad Frankfoort aan den Main, laten hier mede een iegelijk weten: Nademaal van hooger Oorden onlangs zeeker naricht ingekomen is, dat drie a vier hondert Man, mcerendeels Duitichen, zo wel om alles te verfpieden en te verkuudfehappen, als om daar benevens Moord en Brand aan tc rechten, van de Franflchcn uitgeftuurt zyn; gelijk eenige der zelvcn in blaauwe en roode, ook graauwe en roode Monteering, inzonderheid een in Trompetters Habyt met geele en fwarte Livrey, anderen in Boeren Kleederen, op het Land rondom vageeren , en zich voor Stroofnyders uytgeven , en ten dien einde zulke Meflen en Stroo-Banken metzichzoudenvoeren; endehoogftenood vordert hetfwaar onheil, daar uit te vreezen, door alle mogelijke Voorzorg voor te komen en te verhinderen, en des te meer, dewyl niet alleen in korten tyd verfcheidene Branden, van alle welken men tot nu ter tyd eigentlijk den Oorfprong niet ontdekken kan, in deze Stad ontflaan zyn, maar ook een Vuur, met Lonten, Swavel en andere diergelijke brandende Materialen, dicht by een groote Houthoopaangelegt, inde voorledenc Nacht gevonden, cn daar uit genocgfaam af te nemen is, dat het bovengenoemde ingekomene Naricht eilaas meer, als tc wel, gegront is: beveelenwy derhalven aan alle onze Burgers, Poorters, en andere Inwoor.ders, inzonderheid dcGafthoudcrs, Waarden en Herbergiers, ook aan deOfficiers, aande Poorten gefteld en commandeerende, nochmaals ernftig hier mede, cn willen , dat op diergelijke Perfoonen naauwe achting genomen zal werden; alle aankomende vreemde Perfoonen aan de Poorten vlytig geexamineert; en niemant, die eenigfints verdacht is, in de Stad ingelaten, ofte vergunt te paffeeren , maar ten eerften aan de Heeren Burgemeefteren aangegeeven. En werd aan dc geenen, welke van zulke fufpecte Luiden eenige Kondfchap hebben, ofte noch bekomen zullen , en ze behoorlijk bekent maaken, naar bevinden een goede Beloning by dezen belooft : maar tegen anderen, die zulks nalaaten, zal behoorlijke Animadverfiecn Straf gewilTelijk volgen. En, aangezien by Nacht meefte het fwaarfte gevaar te bezorgen ftaat, ook den een uit den anderen zo licht niet te kennen en te onderfchciden is, werdecnyder, Inlandfch en Vreemd, tc gelijk aanbevolen, dat niemand naar *s avonds ten negen uuren zonder Lantaern ofte Fakkel de Straten zal hebben te betreeden, ofteanderfints te verwachten, dat hy .ten eerften in de Wacht en in Arreft gebracht zal werden. Yder fchikke zich hier na, en wachte zich voor fchand cn fchadc. Beflooten in Senatu Scabinoiura den » Af til, 1693. Geconfirmetrtin den Raad den 21 dite, Eindelijk: op den toden.der Maand was na een ziekte var aes dagen tc Reichftad in Bohemen komen t'overlyden dc Z 2 Prins 1693, udprih  Jlpril. Do 'd Tan Piins Philips van Nieuburg. U)Zutftg. H. VR ANKKÏK. Dood van Madcmaifellt d'OrIsans. fa) aiet hier over ~4m<,urs der Dames Whtrcidt nette Siècle, ia TNederduitfch gebracht onder den tf-. tel van 't (geheim t/an 'tFrjtn-' 4*htHef. 180 E U R O P I S C H E Prins Philips Willem-Augustus van Nieuburg, geboren dea jgden. November 1668.(de jongde der Zoonen van den laaiden Keurvord-Paltsgraaf , Hertog van Nieuburg) Broeder der tegenwoordig regeerende Keizerin \ weinig tydts getrouwd gcweefl met een Princes van Saxen-Lawenburg,jongde Zuder der Princes van Baden. Door deze dood zag zich hes doorluchtig Huis van Nieuburg in korten tyd van een Prins en Princes beroofd, te weeten, de Prioccs Leopoldina, de laatde ongehuuwde Dochter van den gemelden Keurvord, wiens dood wy, door kwaade berichten misleid , in de Maand (a) February hebben aangeroerd, doch verkeerd, alsgedorven zynde den 8ften. Maart, 's namiddags ten twee uuren, na een ziekte van acht dagen. D E dood, die Vrankryk federt een tyd van veele doorlucht tige Perfonagien beroofd had , rukte nu op den 2d«J. der Maand uit deze wereld Mademoifelled'Orleans, Dochter van wylen Gadon-Jean Baptide , Hertog van Orleans, en volle Nicht des Konings. Zy was geboren den 29 May 1627.en nooit getrouwd geweed : doch weinig fcheelde het, of zy zou het geweed zyn met den laatden Hertog van Lotharingen , en naderhand met den (a) Hertog van Lauzuri, toenmaals noch maar Graaf, wanneer hy zich zo diep inde gunfl bevond. De Koning had alreedts zyne bewilliging tot dit huwelijk gegeeven: maar de Prins van Condé hem te gemoet gevoerd hebbende, dat een Princes van den Koninglijken Bloede niét en kon trouwen met een blooten Edelman, zonder de Koningli] ke Familie t'onteeren, herriep de Vord zyn woord. Monir. de Lauzun, door de fpyt verwonnen, baarde en tierde; duuwde zyne Majedeit vry wat oneerbiedige woorden toe; cnbrak ook zcifszynen degen in des Konings tegenwoordigheid, om te kennen te geeven , dat hy, na dezen hoon, hem niermeer en wilde dienen: waar over hyookop Het Kafleel van Pignerol wierdverbannen. Hy geraakte eindelijk weder in vryheid 5 en naderhand ging de fpraak, dat 'er eenHuwt lijkwan confcientie tulfchen hem en Mademoifelle was 'j zonder dat men'er eehter andere bewyzen af had , als bloote giffingen. Dit & ^ 2e- ■  M E R C U R I U Si iS i steker, dat men gezien heeft, dat federt het verbreeken van het gemelde huwelijk geen van beiden ooit de minfte neiging tót trouwen heeft getoond. Gafton-Jean-Baptifte van Vrankryk , (dien wy hier boven ter loops hebben aangeroerd) Hertog. vanÜrleans, Chartres, Valoisen Alenc.on; Graai van Blois, Pair van Vrankryk, Gouverneur van Languedocq, enjongfte Zoon van Hendrik den IV. en Catharina de Medicis, trouwde in den Taare 1626. met Maria van Bourbon , Hertogin van Monpenfier. eenige Dochter van Hendrik van Bourbon, Hertog van Monpenfier, en Dauphin vanAuvergne. Uit dit^Huwelijk fproot de Princes, daar wy af fpreeken, Anne-ManeLouife d'Orleans , Vrouwe van Dombes , PnnceiTe van la Roche-fur Yon , Dauphine van Auvergne* vande welke het gerucht liep , dat zeovtr de dartigMillioenennaliet, hoewel ze , om zich in des Konings gunft te handhaaven , van een goed gedeelte haarer goederen in faveur zyner Majefteits natuurlijke Zoonen had'gedifponeerd. Wat de fchikking over de reft van haare goederen belangt, zal men uit het volgende' Teftament, waaraf ons een Copy ter hand gekomen is, konnenzien, Tejfamentvan Mademoifeïïe d^Orkanii ÏNdenNaame des Vaders, des Zoons, en des Heiligen Geefts. Wy AAnne-Marie-Loui''e d'Ürleans , door Godts genade Vrouwe van D'»mbes, Oudfte Dochter van wylen Monfieur, Zoon van Vrankryrr, Hertog van Orleans, begeerende order op myne tydehjkc zaaken te ftellen, om in't toekomende niet als met die van myne zaligheid bezig te weezen, difponeer van myne Goederen als volgt. Ikeeef aandeKarmelytenvan St. Denis toooaguldens; aan d Aujmftyners van Sr.Fargeau 10000guldens, wclkenzy zullen aanleggen in capitaal tot onderhoud van het Huis; 10000 guldens aar. het Hofpitaal van St. Fargeau, die tot het onderhoud der Zieken befteed, en ten Senê^ndetotcSpitaal aangelegtzullen worden;('t Gemelde Hofpnaal word bediend door de Zufters van het» Zufterfchap der Barmhertigheid welker voornaamfte Huis te Parys is, in de Parochie van St. LaurensHoooo guldens aan het Hofpitaal der Zieken vande Stad Lu, du men ook in capitaal zal aanleggen tot vermeerdering van de Bedfteder SeenZaalvoorde Maanen, welke ik meen te doen bouwen, wel rc verftaan zoze by myn leven niet gebouwd is mitsgaders een even dier ge ijkelomme tothet Gebouw J isoooguldens aan de Karmelyten var rrfp?; gregtti'ndi la Chariti-, V  eAprll. i 5 I } i 1 ( 4 1 ( ,( I i r t: ïSi EUROPISCHE Trevour, om hen in hunne behoeftigheid byte (laan; en even zo vee1 aan d Urfulynen van de gemelde Plaats, om hun Huis te voltooijen' zo het by my n leven niet voltooid is. Ik geef aan het algemeen Hofpiual van fcu een fomme, daar men joco guldens renten af kan maaken; en dat het voltooid mag worden, in geval ik het by myn leven niet voltooiden hebbe. Ik geefaan het Huis der Zufters van het Zufterfchap dcröarmhertigheid, 't geen ik inde Stad Eu heb opgerecht, +ooo guldens renten; endatmenhetHuisvoltooije, zo het by myn leven niet mltooid en is. Ik wil, dat men aan myne Huisgenooten hunne Loon'M r^oltpenningen voor het gantfehc jaar in geld toetelle; mitsgaders de srys van hunne Ampten aan de geenen, die ze gekocht hebben ,• en ook teirs de waarde aan de geenen, die ze niet en hebben gekocht: alzo ik niet en begeer, dat men de geenen, die my gediend zullen hebben, om aalmoeflen z.e bidden; gelijk men die van lieden, welke boven my iyn, dagelijks ziet doen. Aan myne Dochters ieder 20000 guldens ; lanmyne Vrouwen ieder 12000 guldens: mitsgaders dat men betaale iet Pennoen van ïooo ryksdaalders, 'tgeen ik geef aan den Graaf van -ftarni, die m Spanjen is, zo lang als hy mag leeven: dat men aan myjei azien ieder ioopiftoolengecve; aan myne Lakeijen 600 ryksdaalders; aan mynen Koetfier 2000 guldens; 600 ryksdaalders aand'andcen, en even zo veel aan de Voorrydcrsy aan de Switfers, en deStalcnechten, ieder 100 ryksdaalders, en even zo veel aan de Zilverbe.vaarders en de Chaifedraagers. Deze fomme zal genomen worden van de 4.00000 guldens, welke mor°£f°SC- °P hct„PaI,ds^n Luxemburg, gezegt van Orleans, (waar ■ 'oor het Huis en alle de Goederen myner Zufter van Guife belaaden ■n aanlpraakelijk zyn, uit kracht van het Contract't geen wy te fanen gemaakt hebben) mitsgaders van myne Juwcelcn, en Meubelen, ndien de gemelde fomme nietgenocgis. Ik geef myn Huis van Choifi aan Myn Heer den Dauphin. En van iet overlchot myner roerende en onroerende Goederen , Juweelen m.ftel ik tot mynen algemeencn Erfgenaam Monfr. Philippede Fran:e, Hertog van Orleans, waar af ik de eer heb van de volle Nicht te vcezen, en die my de geene doet vanmy groote vriendfehap te bctui;cn; in welke algemecne Erfenis begreepen zullen wcezen de Parten nDeelen, daarik afkan difponceren , en alle d'overigc Heerlijkheden en Landcryen, en andere onroerende Goederen diemy toebehoo- Ik herroep alle de Teftamenten, welken ik hier voormaals gemaakt eb , niettegenftaande de derogatoire Claufulen die ik daar in gefteld lag hebben: yan dc welken geen geheugenis meer hebbende, kan ik e niet uitdrukkelijk herroepen: maar ik verftaa, dat ze door deze Clauile vernietigd zullen weezen; en dat alle de Tellamenten, voor den 'd van ne tegenwoordige gemaakt, van geene waarde en zonder werking  MERCURIUS. 183 king lullen blyven: willende, dat dit alleen, 't geen ik heb gelcezenen herleezcn, en in allen zynen inhoud goedgekeurd, 2yn enede hebbe. Gedaan te Choifi, den 2/ft«n. February ió8y. lAnnc Mark Lottife d'Orkanr Enkonnende niemand bekwaamer vinden om myn tegenwoordig Teftamentuitte voeren, als Monfr. de Harlay, Procureur Generaal van het Parlement van Parys , kennende zyne vroomheid , verdiende en bekwaamheid, mitsgaders de genegentheid welke zyn Perfoon en alle zyne Voorouders altyd voor het Koninglijk Huis, en voor my in'tbyzonder, gehad hebben; bid ik hem zich met deze moeite te belaaden, en een Diamant van vier duizend ryksdaalders, dien ik hem tot myner gedachtenis nalaat, aan. te neemen. Ik keurd'uitfchrabbing ' ±Anne Mark Leuife d'Orkans. d'Edi&cn, Arreften,en Declaratien, om de middelen tot bekoming van geld uit te vinden, gingen noch al geftadig hunn 1 gang ; en zag men 'er fom van alle d'anderen niet te fpreeken, gelijk wy ook federt ettelijke Maanden niet gedaan hebben; een onder de zclven , 't geen verdient geheel en al geleezen te worden, en waar over een iegelijk zyne bedenkingen kan laaten gaan. Ediiï des Konings, behelpende dat niemand Ordinarii of Herberg zal mogen honden , gefloffeerde Kamers verhuuren , enz,, ponder Verlofbrieven daar toe te neemen. LOUIS, door Gods genade Koning van Vrankryk enNavarre: Aan alle tegenwoordigen en toekomenden, Salut. Gelijk 'er niets nutter isomderulttehandhaaven, «neen volmaakt verftand onder onze Onderzaaten t'onderhouden, alsde Wetten der Politie, en voornaamentlijk de geenen die de verzekerdheid der Particulieren betreffen, welke om hunne zaaken of handel gehouden zynde hunne huizen te verlaaten, in Ordinariffen, gefloffeerde Kamers, Herbergen, of and ere plaatfen gaan logeeren; verordende de Koning Hendrik de III. willende beletten dat onbekende lieden, ffaande niet ter goeder naam en faam, er van een kwaad leven , zich bemoeiden met Ordinans of Herberg t< houden, doorzynEdift vande Maand Maart 15-77 dat alle die Liedet gehouden zonden weezen onze Verlofbrieven te neemen; waar op (n: aan onze gewoonlijke Officieren der plaatfen blijken van hun goe< leven en zeden gegeeven , en met eede beloofd te hebben onze Ordon aantien wel en behoorlijk te zullen onderhouden) zy door de zeiven to ne i69^ iSipril. Uirriiidiog van' Geldmiddelen, I f I  184. E U R O P I S C H E hetgenot van ons verlofgeadmitteerd zouden worden > met verbod aan alleanderen van zich tebemoeijen met Ordinarisof Herberg te.houden, •zonder zodanige Verloforieven daar toe te hebben genomen. Niettemin zyn Wy bericht geworden > dat verfcheidene Lieden zich ingedrongen hebben om Hetberg, gefrotteerde Kamers, en Ordinaris te houden, tot een geringe prys tctraéteeren en tc eeten te geeven, welke Huizen gemeenlijk Gaarkeukens worden genoemd, zo in onze gi.edc Stad cn de Voordeden van Parys, als in onze andere Steden., Vlekken, en Plaatfen van ons Koningryk, zonder eenig verlof van Ons te neemen; 'tgeen voetgeeft tot verfcheidene misb'uiken, en zelfs tot dieffrallen , moorden, en andere merkelijke wanorders: vermits de gemelde Lieden , welke Ordinaris , geftoffeerde Kamers , Herberg, en Gaarkeuken houden , zulks nieten doen als om hunnen kwaaden handel te bedekken, cn fchuilplaats te verleenca aan Landioopers, Deugenieten, en Schurken, welken zy verbergen en huisveften , tegens het verbod begreepen in onze Ordonnantiën, 't Welk noodzaakelijk verholpen, en ren anderen ook voorzien moetende worden in de verzekerdheid, zo van onze Onderzaaten, als van de Vreemdelingen die gehouden zyn in Ordinantiën , Herbergen, cn geftoffeerde Kamers te logeereu, en in de Gaarkeukens te gaan eeten; hebben Wy geen beter noch zekerder middel gevonden, als te vernieuwen 't geen zo wylfelijk verordend is geweeft door het Edict van de Maand Maart 1577. Wesbalven Wy dan om deze, en andere goede inzichten , Ons daar toe moveerende, en uit onze zekere weetenfehap, volle macht, en Koninglijkeautoriteit, door ons tegenwoordig eeuwigduurend cn onherroepelijk Edict gezegt, gelbtueerd, cn geordonneerd hebben, gelijk Wy Zeggen, ftatueenn^cn ordonnecren by dezen: Dat niemand in "t toekomende in onze goede Stad, Voordeden en Jurisdictie van Parys, noch ook in alle de Steden, Vlekken, Dorpen, en plaatfen van ons Koningryk , Landen en Heerlijkheden van onze gehoorzaamheid, Ordinaris of Herberg zal mogen houden, geftoffeerde Kamers verhuuren, gaare Spys ter tafel dilfchen , enz. zonder onze Verlofbrieven daar toe genomen te hebben, getekend door een van onze beminde en getrouwe Raadcn-Sccretariflen , en gezegeld met on* groot Zegel , welke hen gegeeven zullen worden op de Quitantien van den Treforier onzer Cafueelc Inkomften,wegens de fommen welken zy ten dien einde betaald zullen hebben, en daar zy op een maatigc wys op getaxeerd zullen worden. Welke fomme zy een maand na de publicatie van het tegenwoordig Edict gehouden zullen weezen te betaalen. Zonder dat de geenen, die tegenwoordig Ordinaris, Herberg, geftoffeerde Kamers, of Gaarkeukens houden , zich , onder pretext van üjtdeneeringtefcheiden , zullen konnen ontflaan van onze tegenwoordige Verlofbrieven te neemen. Aan  MERCURIUS. 185- Aan alle de welken wy wel expreffelijk beveelen hunne Huizen ten allen tyde van alle noodzakelijkheden voorzien te houden, om'er onze Ondcrdaanen en Vreemdelingen, volgens d'Ordonnantien gemaakt over het ftuk van de Politie, in te konnen ontfangen, en naauwkeuriglijk t'onderhouden't geen hen door de zeiven , en zelfs ook door het gemelde Edict van den Jaate 1577.geboden is, op de (haffen daar in begreepen. Wy willen en ordonneeren ook, dat zyop onze Verlofbrieven door onze gewoonlijke Rechters, of anderen der Plaatfen, (na dat zy hen rnetgenoegfaameatteftatien blyken van hun goed leven en zceden gegeeven , en met eede beloofd zullen hebben onze Ordonnantiën wel en behoorlijk te zullen onderhouden) aangenomen zullen worden, zonder eenige koften of rechten van aanneeming te betaalen. Mitsgaders dat hunne Weduwen, Kinderen, en Erfgenaamen, zelfs ook de geenen ten welket vootdeel zy daar af zullen konnen difponceren, het recht van de zclven ten vollen , vreedfaam, en erfelijk zullen konnen genieten, zonder gehouden te weezen nieuwe Verlofbrieven van Ons te neemen ; na insgelijks aan onze gewoonlijke , of andere Rechters der Plaatfen, genoegfaame getuigeniflen van hun goed leven en zeden getoond, en den gemelden eed afgclegt te hebben. d'Eigenaars van de Huizen, verordend om tot Ordinariflen, Herbergen, of het verhuuren van geftoffeerde Kamers te dienen, zullen ook onze Verlofbrieven konnen lichten en verkrygen, om de zeiven met hunne Huizen te verhuuren* of'er zodanig af te difponceren als het hen zal goed dunken. Wy vergunnen aan hen, tot het gemeen gemak, zodanige Borden uitte hangen, alszy zullen goed vinden , met een Opfchrift behelzende de qualiteiten begreepen in hunne Verlofbrieven ; zonder dat onze Wegkeurders hier over eenig recht konnen pretendeeren, dan alleenlijk voord'eerfte maal. Wy verbieden aan allen en een iegelijk, buiten de geenen die onze Verlofbrieven zullen hebben , Ordinaris, Herberg , geftoffeerde Kamers, Gaarkeuken, enz. te houden, op de ftraffe van drie honderd ponden; waar afde helft zal toebehooren aan den Aanklaager, en d'andere helft aan den geen die door Ons belaaden zal wcezen met d'inning der penningen welke uitdegcmelde Verlofbrieven zullen voorfpruiten. Wyders beveelen Wy aan onze beminde en getrouwe Raadsheeren , de Lieden houdende ons Hot van't Parlement cn de Rekenkamer te Parys, dat zy deze Tegen woordigen zullen hebben te doen regiftreeren, en den inhoud van dien ftiptelijk te doen obfervecren, niettegenftaande alleEdiaen, Declaratien, en andere jdingen hier tegen ftiydende, die wy door deze Tegenwoordigen vernietigd hebben, en vernietigen; aan welker Copycn , gecollationeerd door een van onze beminde en getrouwe Raadsheeren en Sccrctarilfen, Wy willen en begeeren dat ge- IF.Stuk.l.Deel. A a loof  ï693lAptil. Inftelling der Order van St. leuis. s 1 I i I I t I J \ t 3 1 t ] i%6 E LTROPISC HE lootzal werden gegeeven zowel als aan het Origineel : want zodanig K ons welbehagen. En op dat dit een vafte en beftendige zaak voor altvd mag weezen , hebben Wy 'er ons Zegel doen aanhangen. Gegtcvm te Verfailles, in de Maand Maart van het Jaar der Genade duizend zes honderd dne-en-negentig, en van onze Regeering het vyftigfte GetekentLOUIS. Enlager, Wegens den Koning, Phelypeau^vifa n0K* cherat. En gezegeld met het Zegel van groen was, en geregiftreerd in het Parlement den liften. April. n Sedert eenigen tyd had 'er een gerucht geloopen, dat de Koning, tot loon der dapperheid , een nieuwe Ridderorder, onder den tytel van St. Louis, wilde inftellen. 't Ontwerp nam voortgang, gelijk uit het volgende Edict, gezien kan worden. Edttt dis Konings, behelzende d'Opr echting en Inftelling van een Ridderorder , onder den tytel van St. Louis, waar afsyne Majefteit zich Opperhoofd en Groot- Meefler verklaart, I" OUIS , door Gods genade Koning van Vrankryk en Navarre • Aan *-»alletegenwoordigen cn toekomenden, SaJut. d'Officiers van onze iroupen hebben zich inde Vietorien en Conqueflen , waar mede het aod belieft heeft de rechtvaardigheid onzer Wapenen te zegenen door ia veele coniiderabeledaaden van dapperheiden couragie gefignalecrd kt de gewoonliike vergeldingen niet genoeg zynde voor de genegenticid en erkentenis , welke Wy wegens hunne dienften hebben Wv iet van onze plicht hebben geoordeeld nieuwe middelen te zoeken om uinnen yver en getrouwheid te vergelden, 't Is in dit oogmerk, datWv )nsvoorgeftcld hebben een nieuwe enkelijk Krygsorder op te rechten' lande welke Wy , behalven d'uiterlijke Eertekenen , in faveur der ;eenen die daarin aangenomen zullen worden, Inkomftenen Pehfioeïen zullen toceigenen, welke, na proportie dat zy zich door hun beleid le zeiven waardig komen te maaken, zullen opklimmen. Wy hebben )ok noch beflooten, dat niemand in deze Order aangenomen zal worlen, als Officieren van onze Troupen; en dat dc deugd, de verdiende :n de dienften , met onderfèheiding in onze Legers bcweezen d'eeni;e tytels zullen zyn om 'er in te treeden. En zullen Wy ook zelfs in 't «e'olg een byzonderen yver aanwenden om de voordeden van deze Orlertc vermeerderen; zulks dat Wy de voldoening zullen hebben van ltyd in ftaat te weezen omgunften aan d'Officiers-te betoonen • en dat y van hunne kanty ziende gewitte vergeldingen voor de dapperheid ichvan dag tot dagmet een nieuwen yver zullen bevlytigen om te trachtende zeiven door hunne daaden te verdienen. Hkvomrxe hebben Wv net advys. van onzen Raad, en uit onze zekere weetenfehap-, volle macht,.  MERCURIUS. 1S7 macht , en Koninglijke autoriteit , door deze Tegenwootdigen gecreëerd, ingefteld, en opgerecht, crcëeren, ftellen in, en'rechten op een Krygsorder, onder den naam van St. Louis, en onder de forme, Statuten , Ordonnantiën, en Reglementen, welke hier volgen. Eerftelijk , verklaaren Wy ons Opperhoofd , Groot-Meenet, en Fondateur van de gemelde Order; en willen, dat het gemelde GrootMcefterfchap vereenigd en geïncorporeerd zy, gelijk wy het door deze Tegenwoordigen vereenigen en incorporeeren, aan onze Kroon, zonder dat het'er ooit door Ons, noch door de Koningen onze Nazaaten, van afgezonderd zal konnen worden, om wat reden of by welke gelegentheid het ook zou mogen weezen. 2. d'OrdervanSt. Louis zal beftaan uit Ons, en onze Nazaaten, in qualiteit van Groot-Meefters, uit onzen zeer lieven en beminden Zoon den Dauphin; en onder de Koningen onze Nazaaten, uit den Dauphin, pf den Prins die de prefumptive Erfgenaam van de Kroon zal weezen, uit acht (a) Groot-Kruishccren , vier-en-twintig Commandeurs , en zodanig een getal van Ridders als Wy raadfaam zullen oordcelen daar toe te admitteeren, mitsgaders uit d'Officieren hier na gefteld. 3. Wy willen, dat alle de geenen, die de gemelde Order van St. Louis zullen uitmaaken , een goud Kruis zullen draagen, waar op zich het Beeld van St. Louis zal vertoonen, metditonderfcheid, dat deGrootKruisheerenhet zullen draagen hangende aan een breed Lint, koleur de feu, 't geen hen fluyerswyze van den hals onder den arm door zal gaan; en zullen zy ook noch een goud geborduurd Kruis op de Rok en de Mantel voeren. De Commandeurs zullen het Lint met het Kruis maar op dezelve wys om den hals draagen, zonder het goud geborduurd Kruis op de Rok of de Mantel temogen voeren. Ende Hechte Ridders zullen het Lint niet om den hals, maar alleenlijk het goude Kruis met een kleine ftrik van de zelve vuurkolenr op dc bnrft vaft gemaakt mogen draagen. 4.. En dewyl onze meening is de gemelde Order, zo veel als't Ons immers mogelijk zal weezen, teverceren; verklaaren Wy, dat Wy, onze zeer waarde en geliefde Zoon de Dauphin, de Koningen onze Nazaaten, en onderhen de Dauphins of prefumptive Erfgenaamen der Kroon, het Kruis der gemelde Order van St. Louis ,gezamentlijk met dat van den Heiligen Geeft, zullendraagen. ƒ. Wy meenen ook met de gemelde Order van St. Louis te vercieren de Maarfchalken van Vrankryk > als de voornaamfte Officiers onzer Legers; den Admiraal van Vrankryk, alsdenvoornaamften Zeeofficier; en den Generaal onzer Galeyen, als den 'voornaamften Officier onzer Galeyen; mitsgaders de geenen, die in de gemelde Ampten op hen zullen volgen. 6. Wy verklaaren d'Orders van St. Michiel en van den Heiligen Geeft, en die van St Louis compatibel in een zelve Perfoon, zonder A z dat {*) Grtadi' Crux.  1693. *AptiJ. 1 j J I 188 EUROPISCHE dat d'eene tot uitfJuiting van d'andere, noch de twee tot uitfluiting vats de darde, zal konnen dienen. 7. Wy behouden aan Ons alleen, en aan de Koningen onze Nazaaten, inde hoedanigheid van Hoofden en Groot-Mecfters der gemelde Order van St. Louis, de verkiezingen noeming zo van d'eerfte GrootKruisheeren , Commandeurs en Ridders, als van de geenen die in t toekomende in ieder dezer rangen aangenomen zullen worden; in diervoege nochtans, dat deGroot-Kruisheeren niet ais uit het getal der Commandeurs, en de Commandeurs niet als uit het getal der Ridders genomen zullen mogen worden : alles by verkiezing, en zo als Wy sn onze Nazaaten het raadfaam zullen oordcelen, zonder gehouden te eveezen d'order van oudheid waar te neemen. *■■ DeGioot-Kruisheeren , de Commandeurs, en de Ridders zullen iltyd en in eeuwigheid genomen worden uit het getal der Officieren, dienende in onze Troupen te land en te water; in zulker voege echter, dat 'er altyd een der gemelde Groot-Kruisheeren , drie der gemelde ^-ommandeurs, en den achtfte van het getal der Ridders, genietende d inkomften en peniioenen hier na gefpecificeerd , uit het getal der Officiers van de Marine en Galeyen genomen zullen worden. 9. In de Ceremoniën en Vergaderingen der Order van St. Louis zullen de voornaamfte Officiers te land en tc water, hier boven genoemd, i'ecrfte rang na Ons, onze Nazaaten , de Dauphins of prefumptive Erfgcnaamen der Kroon, endePrinfen van onzen Bloede welken wy aar toe geadmitteerd zullen hebben, bekleeden : en zullen de Groot£ruisheeren voor de Commandeurs , en de Commandeurs voor de Hechte Riddersgaan. En onder malkander zullen zy deze rang houden, :ewceten, d'ordrewaar in wy hen zullen hebben genoemd , volgens den ftaat die daar over byons gearrefteerd zal worden; en de geenen, welke naderhand met deze Ridderfchap vereerd zullen werden, d'ordre van den datum hunner Provifien, of Brieven van aanftelling. 10. Doch echter zullende geenen , die ook d'Order van den Heiligen Geeft hebben , als zynde vereerd met de twee Orders , voor de Sroot-Kruishceren, de Commandeurs, en de Ridders, welke maar illeen met d'Order van St Louis bekleed zullen wcezen, gaan. , Ui Wy willen, dat niemand met een Ridderpiaats in d'Order van >t. Louis voorzien zal mogen weezen, indien hy geenbelydenis doet 'andeChriftelijke Roomfche Apoftolifche Religie, cn tien jaaren in jualiteit van Officier te land of ter zee gediend heeft. 12. De belydenis van de Chriftelijke Roomfche Apoftolifche Religie :al beweezen worden met een atteftatie van den Aerts-Biflchop of Bifchop van het Bifdom; en de Dienften , met onze Brevetten, Comniflien, of Provifien, en de Getuigeniffen der Generaalen enBevelheb»ers van onze Troupen te Land en te Water. 13. De Brieven of Provifien, welken Wy zullen yergunncn aan de gee-  MERCURIUS. 189 geenen; die door Ons verkoelen zullen zyn om Ridders der gemelde Order van St. Louis te weezen, of tot de plaatfen van Commandeurs of Groot-Kruishceren op de (leigen, zullen getekend worden, te weeten, voor d'Officiersdienende in onze Troupen te land, door den Secretaris van Staat die het opzicht op de Krygszaaken heeft; en voor de Zee-Officieren , door den Secretaris van Staat aan wien het opzicht over de Zeezaakenen de Galeijen is bevolen : en zullen zy beiden gezegeld weezen met het Zegel der gemelde Order van St. Louis, 't geen bcruffen zal onder de handen van onzen beminden en getrouwen den Kancclier en Zegelbewaarder van Vrankryk. Wy willen , dat d'Atteftatien, Copyen van Brevetten en CommifTien, en andere Bewysftukken vande vereifchtehoedanigheden om inde gemelde Riddcrorder te treeden, gehegt zullen worden onder het Tegenzegei van de Provifien der Ridders. 14. De nieuwe Ridder zal zich voor Ons vertoonen, om den Eed afte leggen; ten welken einde hy zal ncderknickn; fweeren, en belooven in de Chriftelijke Roomfche Apoftolifche Religie te zullen leeven en fterven,- Ons getrouw tc weezen; en nimmermeer!;af tewykenvan de gehoorzaamheid die hy aan Ons, mitsgaders aan dc geenen welke onder onze orders commandeeren, fchuldig is; onze eer, autoriteit, rechten, en die van onze Kroon tegens allen cn een iegelijk uit alle zyne macht te verdeedigen en te handhaaven; onzen dienft nooit te verlaaten, noch zonder onze fchriftelijke bewilliging en goedkeuring in dien van cenigen vreemden Vorft over te gaan; Ons te openbaaren alles, 't geen tegens onze Perfoon en onzen Staat tot zyne kennis zal komen; de Statuten en Reglementen vande gemelde Order naauwkeuriglijk t'onderhouden ; en zich in alles te draagen , als een goed, wys, deu'dfaanu en dapper Ridder behoorttedoen : alles volgens het Formulier, 't geen hem door den Secretaris van Staat, die zyne Provifien vervaardigd heeft, voorgeleezen zal worden. if. Na dat de nieuwe Ridder zynen Eed aldus afgelegt zal hebben, zullen Wy hem d'Omhelzing en het Kruis gceven; van welken Eed en Omhelzing door den; zeiven Secretaris van Staat op den omvouw det Provifien een Acte vervaardigd en getekend zal worden. 16. De geenen, die door Ons met Ridderplaatfen in de gemelde Ordervan St. Louis voorzien zullen weezen, zullen , na dat zy den Eed afgelegt, en d'Omhelzing ontfangen hebben, gehouden zyn in de Vergadering, die op den dag'van St. Louis aangefteld zal worden, gelijk men hier na zal zeggen, hunne Provifien te vertoonen, of, in geval var afweezenheid voor onzen dienft, of andere wettige verhindering, t£ doen vertoonen, om aldaar geleezen te worden, benevens de Stukket 'er aangchegt; waar na de zeiven inde Regtfters der Order geregiftreerd. en vervolgens door den Griffier, die zonder eenige koften opdeProvi fien zal ftellen dat ze geleezen en geregiftreerd zyn, aan de Ridders we der gegeeven zullen worden. 17- D< i69f xApril. i 1  ÏÖ93'April. ïpo EUROPISCHE 17. Dc Ridders en Commandeurs , die onze Breven, om tot de plaatfen van Commandeursen Groot-Kruisheeren teftcigen, verkreegen zullen hebben, zullen de zei ven infgelijks inde gemelde Vcrgadede ring prelènteeren, ofdoen prcfënteeren, om'er zonder eenige koöc, en zonder dat zy gehouden zullen weezen een nieuwen Eed te doen, geleezen en geregiftreerd te worden. 18. De Groot-Kruisheeren , Commandeurs , cn Ridders , welke eenige der verbinteniften van hunnen Eed overtreeden, hunne eer be-» zoedeld, een daad hunner profefile en plicht onwaardig, of een misdaad medebrengende ligchaamelijke en fchandelijke ftraf, begaan zullen hebben, zullen van de gemelde Order ontbloot, cn gedegradeerd worden , gelijk door Ons geordonneerd zal werden. 19. Daar zullen drie Officiers van de gemelde Order van St. Louis ■weezen, te weeten,een Treforier, een Griffier, en een Deurwaarder, welke insgelijks door Ons verkoozen, en voorzien zullen worden metd'eertytelen, gazien , en funétien, hier nagefpecificeerd, en welker Provifien door de Secretariften van Staat, hebbende het bewind over de Krygszaakcn, beurt om beurt, vervaardigd zullen worden. 20. «'Officieren , nieuwelijks verkoozen, zullen op den dag van St. Louis den Eed inde Vergadering afleggen in de handen van den geen, die daar in zal preiideeren ; de functie van hunne Ampten wel en getrouwelijk waarneemeti; en iederdeStatuten en Reglementen, welkehen betreffen, ftiptelijk onderhouden ; doch zullen zy d'Omhelzing niet ontfangen, maar alleenlijk het goude Kruis, gelijkde Hechte Ridders, mogen draagen. »!. De Troforierder Order V3n St. Louis zal gehouden weezen borg te ftellen, welke aangenomen zal worden door den Secretaris van Staat, die zyne Provifien vervaardigd zal hebben, ter fomme van20000 ponden, tot de verzekerdheid van zyne handeling; en d'Acle, zo van de gemelde Borgtocht, als van d'aanneeming der zelve, aan den Griffier der Order ter hand tc ftellen , om in de Vergadering, immediaatelijk voor het afleggen van zynen Eed, geleezen te worden : waarna de gemelde Acten geregiftreerd , en by d'Archiven der Order gelegt zullen werden. 22. Alle de Groot-Kruisheeren, Commandeurs, en Ridders der gemelde Order van St. Louis, welke niet door ziekte , afweezendheid r-oor onzen dienft , of andere wettige verhindering , wederhouden worden , zullen gehouden weezen zich alle jaaren op den dag van S. Louis by onze Perfoon te vervoegen; Ons in 't heen en wedergaan na de Mis, welkenen zeiven dag gedaan zal worden in de Kapel van bet Paleis alwaar Wy zullen weezen, te verzeilen ; en dezelve Mis de/otelijkaantehooren, om God te bidden, dat het hem believe zyne zegeningen over Ons, over ons Koningl ijk Huis, en over onzen Siaat jitte ftorten, 23. Des.  M E R C Ü R I Ü' S. ï> 23. Des namiddags van den zeiven dag van St. Louis zal 'er een Ver gadering vande gemelde Order in een der Vertrekken van het Paleis alwaar Wy zullen weezen, en't geen Wy ten dien einde zullen doei bereiden, gehouden worden: cn zullen de Groot-Kruisheeren, Com mandeurs, cn Ridders, welke des morgens de MiiTe zullen bygewoom hebben, mitsgaders d'Üfficieren, gehouden wcezen zich in de gemeld Vergadering te vinden. 24. Wy zullende Vergadering van den dag van St. Louis, en d'an dere Vergaderingen welken Wy raadfaam zullen oordeelen extraordi narié te beroepen, zo veel als het onze andere bezigheden zullen toe laaten, perfoonelijk bywoonen : en willen Wy, 'dat'cr, als Wy'e niet tegenwoordig zullen weezen, onze zeer waarde en gelietde Zooi de Dauphin, en in zyn afweezende Prinfen van onze Bloede welkei wy Ridders der gemelde Order van St. Louis gemaakt zullen hebben en de voornaamlte Land-en Zee-Officieren, hier boven genoemd, vol gens hunne rang, en,by gebrek van hen, d'oudfte Groot-Kruisheer Commandeur of Ridder van de geenen die 'er zich bevinden, zullei prefideeren, 15. Alle jaaren zal in dezelve Vergadering opden dag van St. Loui by meerderheid van flemmen getrceden worden tot de verkiezing va twee Groot-Kruisheeren, vier Commandeurs, cn zes Ridders dér ge melde Order van St. Louis, om geduurende het Jaar 't geen op dien da 2al aanvangen het opzicht over dc gemeene zaaken der Order te hebben en zullen de geenen, welke zullen afgaan , gehouden weezen in d zelve Vergadering raport te doen van't geen zy geduurende de loop va het voorgaande Jaar in de zaaken der Order gedaan zullen hebben. x6. De Griffier zal twee Boeken hebben i het een, waar in hy zal re giftreerenallede Brieven en Provifien, welkedoor Onsaan de Grooi Kruisheercn, Commandeurs,Ridders, cn Officieren vergund zulle weezen; cn het ander, waar in hy zal fchry ven alles 't geen in de Vergs deringen, en de deliberaticn die aldaar genomen zullen worden, ze omgaan: welke Boeken, na dat ze vol gefchreeven zullen weczen, b d'Archi ven gelegt zullen werden. 27- Het Boek der deliberatien zal op elke pagina genorhmerd weezer en ten einde van ieder Zitting getekend worden door den geen, die ge prefideerd zal hebben, mitsgaders door de Groot-Kruisheeren, Coni mandeurs, en Ridders,genoemd tot het beleid vande zaaken der Or der, op poene van nulliteit. a8. Wy hebbende gemelde Order gedoteerd , cn doteeren'ze me 300000 ponden renten jaarlijks.in tydelijke goederen en inkomften we' ken Wy ten dien einde zullen verordenen: en zullen Wy ondertufiche alle jaaren vande Fonds, die door Ons daar roe gedeftineerd zat Wot den, een gelijke fomme van 2 ooooö ponden' in handen van dcn Trefc tier der gemelde Order Hellen-,• om door hem betaald en- uitgedeeld" t wei > 1 vApnl. 1 " 1 r 1 1 1 s 1 -> e 1 St \ ï l 1 ï  ïr>2 EUROPISCHE werden volgens de twee Lyften welke door Ons in 't begin van ieder Jaar gearrefteerd zullen weezen ; d'eene 70or d'Officicrs van onze Troupen te land, welke getekend zal worden door den Secretaris van Staat die het bewind over de Krygszaaken heeft; cn d'andere voord'Officiers van de Marine en de Galeyen, die getekend zal werden door den Secretaris van Staat, hebbende het bewind over de Marine en de Galeyen; tcweetcn, 4.8000ponden aand'acht Groot-Kruishecten, te^en zes duizend ponden ieder; 32000 ponden aan acht Commandeurs, tegen vier duizend ponden ieder; 48000 ponden aan de zeftien andere Commandeurs, tegen drieduizend ponden ieder; een gelijke fomme van 48000 ponden aan vier- en-twintig Ridders, tegen twee duizend ponden ieder; 36000 ponden aan vier-en-twintig andere Ridders, tegen vyftien honderd ponden ieder; 48020 ponden aan achtcn-veertig andere Ridders, tegen duizend ponden ieder; zf6oo ponden aan twee-en-dartig andere Ridders, tegen acht honderd ponden ieder; 4oooponden aanden Treforier; 20ooponden aanden Griffier• 1400 ponden aan den Deurwaarder, voor hunne gazien, onkoften, Boeken en anders : alles om't jaar. En zal de betaaling daar af aan de gemelde Groot-Kruisheeren, Commandeurs, en Ridders, begreepen in dc gezeide Lyften. van zes tot zes maanden door den Treforier gedaan worden : en dc 6000 overige ponden blyven voor de Kruifen, en andere onvoorziene koften, welke niet als op onze orders befteed zullen konnen werden. 29. De fommen, door ons geordonneerd voor de Groot-Kruisheeren, Commandeurs en Ridders der gemelde Order van St. Louis, zullen om geenige zaak, hoedanig die ook zou mogen weezen, beflagen konnen worden. 30. De Treforier der Order van St. Louis zal alle jaaren van zyne handeling, van den eerften January af tot aan den laatften December, rekenfehap houden; en gehouden weezen ten langften op den laatften January van ieder jaar de Rekening van het voorgaande jaar, door hem beveiligd, over te leveren, op pcenc van viermaal zo veel uitte keeren, mitsgaders de copy van de gemelde Rekening, de Lyften door ons gearrefteerd, en de Quitantien en Documenten door hem getekend. Anderfins, en by gebrek van dien, zal de gemelde Treforier, debeftemdetyd verftreeken zynde > daartoe gedwongen worden, en zyne Borgtocht, als voor onze penningen en zaaken, aanfpraakelijk weezen. 31. De Rekening , door den Treforier overgeleverd, zal, zo wegens ontfangft als uitgaave, door onzen beminden en getrouwen Kancelier en Zegelbewaarder van Vrankryk, de twee Secretariflen van Staat hebbende het bewind over de Krygszaaken cn de Marine en Galeyen mitsgaders de Groot-Kruisheeren, Commandeurs, en Ridders, genoemd' tot't beleid van de zaaken der Order geduurende het alsdan loopendejaar, geëxamineerd en geverifieerd, geflooten en gearrefteerd worden : en zullend'ApoftillenenSlottenzoopd'Origineele, alsopdeCopyen der Re-  MERCURIUS. i5>3 "Rekeningen, door den Griffier der Order gefchreeven, cn vervolgens ioor alle de geenen, die'er by geweeft zullen zyn, getekend werden. 32. Den Treforier zullen geene koften te laftgelegt konnen worden, als die begreepen zyn in de Lyiten door ons gearrelteerd : en ingeval d'ontfangfl d'uitgaavc te boven gaat, zullen de penningen, die in de handen van den Trefoiier overigzullen weezen, niet als op onze orders hefteed konnen worden, welken hy gehouden zal weezen met de Quitantien te vertoonen aan de geenen die zyne Rekening geflooten zullen hebben, om 'er het Debet t'eenemaal af te doen ontladen. 33. De Rekening, aldus geflooten, zal met de Quitanticn en Documenten by d'Archi ven der Order opgeflooten, en dc Copy aan den Treforier wedergegeeven worden. 34. De Treforier der gemelde Order van St. Louis zal niet gehouden weezen eenige rekening in onze Rekenkamers, of elders, te doen; waar af Wy hem door deze Tegenwoordigen ontlafl hebben en ontladen. 35;. d'Archiven der gemelde Order van St. Louis zullen gehouden worden in een der Kamers van ons Kafteel de Louvre tc Parys, in een ofte meerder Kaden, fluitende met drie Sleutels, waar af'er de twee SecretarifTen van Staat, hebbende het bewind over de Krygszaaken en de Marine en Galeyen , ieder een zullen bewaaren 5 en de darde zal in de handen van den Griffier beruden. 36. Alle de Tytels en Papieren, betreffende de rechten en zaaken der Order, zullen by d'Archiven gelegt worden • en zal door den Griffier een Inventaris worden aangevangen, welke infgelijks by d'Archiven zal heruiten, cn waar in (na de maat dat'er nieuwe Tytels, Papieren, ofaanwyzingen aangebracht zullen werden) de Griffier gehouden zal wcezen dc zeiven aan te tekenen , eer hy d'Archiven weder opfluit. Wy gebieden aan onze beminde en getrouwe Raadtsheeren, dc Lieden houdende ons Hof van 't Parlement te Parys, dat zy het tegenwoordig Edict zullen hebben te doen leezen , afkondigen, en regiflreeren, enden inhoud ftiptelijk te doen onderhouden en nakomen, zonder te dulden dat de zelve op cenigerley wyze overtreeden werd : Want zodanig is ons welbehaagen. En op dat het voor altyd vaft cnbeflendig mag weezen, hebben Wy'er ons Zegel doen aanhangen. Gegeevenic Verfailles, in de Maand April vau het Jaar der Genade duizend zes honderd drie-en-negentig, en van onze Regeering het vyftigfte. Getekend LOXJIS, en laager, door den Koning, Pbelypeaux ,Vifa ,Bouckerat. En gezegeld. Geregiftreerd, geboerd,en aan den Procureur Generaal des Koning/ overgeleverd , om volgent de ferme en inhoud ter uitvoering gefteld te-worden , volgens het Kaadbefluit van dezen dag. Te Parys,in 'tParlement, den iodcn, ^April, Getekend, Dongois. In gevolg van deze Inftelling noemde de Koning den io^o, der Maand de Groot-Kruisheeren , Commandeurs, en Rid IV Stuk..ItDceh B b den 1693. .April.  jiprtl. 194. EUROPISCHE ders der nieuwe Krygsordervan St.Louis; waarafd'onder» ftaande Lyft de naamen aanwyft. Lyft der Groot - Kruis beer en, Commandeurs, en Ridders der Krygsorder van St. Lonk, GroofKruishecren die ieder een Penftoen van doooponden heiben. MeiTrs.'de Montchevreiiil, Chateaurenaud, la Rabliere, Rivarol, Vauban, la Feuillée, Rozen, en Polaitron. Commandeurs die ieder 4000 ponden hebben. Vatreville ,Saint-Si!vefrre,Davejan, MaiTot, laGrange, Laubanie, Panetier, Hoofd van een Efquadre, en Chamlay. Commandeurs die ieder 3 000ponden hebben. Caltelas» Prefchaeq, Darbon,la Bouchardiere, Cafteja/la Caze,du Luc, Galeycapitein, Bellcgarde, Guillerville, Fourille, Dalou, Laumonr, Defalleurs, des Bordes,Damblimont, en Bezons. Riddeis die ieder 2000penden bében. Cougoulin endelaPorte, alle beiden Hoofden va» een Efquadre, Ber* courtjdc Vienne,Chevilly, Harbouville, la Foreft, Machel, Cadrieux, kHaye,Bellecroix,duFort, Luflan, Valkier, Vihnondot, Rigouvillc, Roirminville,Bolh>duMagnon,Hoo/ivan een Efquadre, Daugecourr, duPuy-Vauban, CreCpy,d\iBomg,FcldmaarJchaIk> enRcfuge. Ridders die ieder I ^ 00ponden bebben. DePontisende Motheux. Scheepscapiteinen, Saint Alvere, Lamorezan, MarCüly,Lieutenant onder de Gardes, Rozamcl,Ncuville Bcauvais, laFaye, Mennevillette, Cornelins, Monroux, Boulogne, Marlilly, de Ridder de SaujOn, SrA«//r/»/>/f«*,laFrancc,Cheviié, Chevalier, Brelfey,laTroulTe, Richeran,du-Terriër,Renier, Montbas, Salerne. Ridders die ieder r oCO ponden hebben. DcSeptcmeendeSaugers, Scbeepscapifeinen, Bony,de Louze, Nosan, Cantan, de Bains,Sanion,Saint Amadour,Lanfac, la Fitte, Lurry, Rey,Sicart,Capitein van een Fregat, Boiveau, des R egards. Dargouft, Montigny,d'Houy,Prufy,Ferrand, la Motte-Marie, Pradelle, Ligny,. Defieux, Defalleurs, Capitein onder het Regiment van Bourgogne, SainteFere,Canau,dcIaTreille, Scheepscapitein, Beauffier-Fclix, Scheepseapitein,laMote, Duguela, Bourtonne, Mclé, la Chauvigniere, Ricous3 Garand, ValcroiiTant, Mouron, la Grand'tVlailon, la Neuville, du Bofc, Lapara, de France, Saint Amadour, Daligny, du Solier* en de Peruffis, Sckctpsiieutsnmt. JLid-    MERCURIUS. i9j Riddert die ieder 800 ponden hebben. Cordes,Senneville,GuigevilIe, Borclly, Montenol, la Roche, Bondelen, 1'Etoile, Danjou, Neuville, Lieutenant onder de Cavallery, de Dans, de Bar, Blin-Segnelay, Planque, du Haguet, la Combe, Launay , Lieutenant-Colonel van het Regiment van BlaifoU, du Gué, IaCaille, Champly, ïa Pierre, Martillac, de Goutoles, Belombes, Gregoire , de GrandFontaine en de la Beaudiere, Scheepteapiteinen^e 1'Ifls, en de Fricambault. ' De Koning begaf ook ter zelve tyd d'Ampten der Order. Monfr.du Frefnoy, Eerfte Commis van wylen Monfr. du Louvois, entegenwoordigvanMonfr.de Barbefieux, wierd bekleed met dat van Treforier, Monfr. le Fevre, Contrplleur van des Konings Gebouwen, met dat van Griffier, en Monfr. de Lapré met dat van Deurwaarder, ofProvooft. Zo haaft als de Groot-Kruisheeren, Commandeurs» en Ridders aangefteld waren, vereerde de Koning hen de Kruifen. Dat der Ridders is wat kleinder, als dat der Groot-Kruisheerenen Commandeurs, zonder eenig ander onderfcheid. De Kruifen zyn van geëmailleerd goud, gecantonneerd met goude Leliën, bekaden aan d'eenezy de meteen St. Louis, ineen foud Harnas , en omhangen met den Koninglijken Mantel, ebbende inde rechter hand een Laurierkrans, en in de flinker de Doornekroon met de Nagelen, in een rood veld, omringd meteen blaauwe rand, en rondom de zelve deze goude letteren : (a) Luuovicus Magnus Instituit 1693. en aan d'andere zyde tot Devys een bloot vlammend Swaard, fteeken de met de punt door een Laurierkrans , te famen gebonden met een witte band, van gelijken in een rood veld, en omringd, even als d'andere zyde, met een blaauwe rand, en daar op rondom heendeze woorden: (£)Bellic;e Virtutis Premium. Doch omdenLeezer een beter begrip'er af te geeven, heeft men de kofte wel willen doen van'er de nevensftaande Figuur aftedoenfnyden. HET vertrek des Konings, (van wiens overtocht wy in de verhandeling van de zaaken der Nederlanden zullen fpreeken) om het Franfche Leger in Vlaanderen het hoofd te gaan bie- Bb z den 1695, Oiprtl. M (1) Luit■vvyk.deGrcete beeft se ingeheid ISJJ. (b) Behe. ning der Dappe'hcid, ENG'EL AN»,  '1693. \s4pril. Froclamatie tot het houdcnvan ean MaandelijkenVaftendag afgekondigd» ïeMidiélen tot een landing in T96 EUROPISCHE den, gaf nu weder voet tot het afkondigen van een MaandtlijT* ken Vaftendag, waaraf de Proclamatie aldus luidde. Maria R. HAare Majefteiten , in overweeging neemende de continuatie vaa den Oorlog, in den welken haare Majefteiten (nevens de meefte Vorften en Staaten van Europa) tegens den Franfchen Koning ingewikkeltzyn, en dat aan den goeden uitflag van den zeiven naaft God de algemeene bchoudenifle van dit Koningryk gantfchelijk afhangt: en vertrouwende , dat den Almagtigen God de rechtvaardige ondernecmingenvan haare Majefteiten met een particuliere Zegening zal veswaardigen, en dc Verlofling van deze Natie voltrekken, met dezelve in een beftandigeenduurfaame ftaat van Vreede, zeekerheid en voorfpoed te ftellen; Hebben goed gevonden te ordonneeren, gelijk zy (by enmctAdvys van haaren geheimen Raad) ordonneeren en bevelen een algemeene Vafting en Vernedering, door dit Koningryk van Engeland , 't Gebied van Wales en de Stad Berwik op de Tweede, op het aandagtigfteenplegtigftcteonderhouden .om den AlmagtigenGod Godsdienftelijk om vergeevinge van onze Zonden te bidden, en hem aan te roepen om zyne Zeegen en Bcfchuttinge, inhetbewaarenvan haarer Majefteiten Geheiligde Perfoonen, cnhet voorfpoedig maken van hunne Wapenen beide te Water en te Lande, op den tienden dag van May naaftkomende , cn verder ieder tweede Woensdag in de volgende Maanden, tot nader Ordre. En op dat deze gemelde Vaftedagen tc ordenttlijkcr zouden mogen gefolemnifeert werden, hebben haate Majefteiten aan de Regt-Eerwaardige Biflchoppen van dit Ryk bevoolen een Formulier van een Gebed, by diegelegentheid vnegfaam, opteftellcm om in alle Kerken, Kapellen en andere publij keGL/dsdienftige Vergaderplaatfen gebruikt te werden, en het zelve door de verfcheide Bisdommen van dit gantfehc Koningryk te zenden. Belaftende en gebiedende haare Majefteiten uitdrukkelijkdat de gemelde Vaftinge en Gebeden by haare goede Onderdanen zo fobcrlijk , eerbiedelijk, en gefchiktelijk zullen volbracht werden, als zy denken te dienen om de Godu dclijkegunfteaf te bidden , op pene dat allen den geenen, die zoGodts* dienftigen Werk verachten ofte verzuymcn , zodanige ftraffe zal opge1'egt werden , als haare Majefteiten rechtvaardiglijken konnen doen. Gegeeven in ons Hof van Withal den 13 April 1693 (oude ftyl). in h«t vyfde Jaar van onze Regeering. God bewaare t\oning WiUiam en i\oninginne Maria > Men was federt een tyd met daiiterfte yver weder bezig geweeft om alles tot een landing in Vrankryk gereed te maaken , en voer daar geftadig in diervoege mee voort,, dat'er naauwe- lijk$  MERCURIÜS. 197 lijks aan een goed gevolg getwyfeld kon worden. De Vergaderplaats der Transportlchepen, alreedts ten getale van omtrent vyfhonderd, was, even als die der Engt lfche en HoIIandfche Oorlogsv looten , waar mede zy te gelijk in zee ftonden te fteeken, teSpühead: maar gelijk'er van toekomende dingen, hoe groot en rechtmaatig de verwachting ook mag weezen , niets te zeggen valt, zullen wy den uitflagvan de-ze gewichtige onderneeming, tegens de welke Vrankryk zich op de gedreigde kuiten met allen yver voorzorgde , aan den tyd bevolen moeten laaten. DEN Hertog van Gourdon(berucht wegens zyne geriegtheid aan den dienft van den Koning Jacobus, voor wien hy 'tKafteel van Edemburg zo lang had verdeedigd,'t geen hy echter eindelijk genoodzaakt wierd aan den Koning William over tegeeven, in gevolg van het welk hy zich na Vrankryk had begeeven, en dien men, buiten order in Holland zynde geko ■ men, in de Kafteleny van den Haag gevangen had gezet) wierd nu op den icden. der Maand door den Heer Thomas Levingfton, Generaal der Schotfche Troupen, verzeld door een Efquadron van des Konings Lyfgarde , hebbende hem op het Leithgaanafhaalen, op het zelve Kaftecl van Edemburg gebracht, om aldaar tot nader order gevangen te blyven. Ziet daar de verandering der menfchelijke zaaken. Den Hertog had dit Kafteel eertydts met alle zorgvuldigheid bewaard; en nu wierd hy 'er zelve zodanig bewaard , dat hy zich uit een zo enge kerkering niet veel goedts kon belooven. D E Leezer zal noch wel indachtig weezen, dat in het laatft der Maand December itfoi. eenTra&aat of Conventie onder de Geallieerden wierd geflooten, behelzende een verbod op verbeurte van lyt en goederen in alle der zeiver Staaten tegens den uitvoer van Paarden na Vrankryk; mitsgaders, dat zy beloofden alle de noodzaakelijke orders te ftellen, op dat het zelve met alle ftrengheid uitgevoerd mocht werden. In der daad, indien menhet zoftiptelijk had nagekomem, Vrankryk zou aich in groote bekommering gevonden hebben; dewyhher>op B b j ve* SCHOTLAND. Den Herteg van Guuidon op 't Kafteel ?ao Edemburg gebracht. VÉReBNIGBENEDER. LANDEN,- Plakaatwc-' ;ers den litvoer der Paarden rerniettwdv  1693. tApril. 198 EUROPISCHE ver na 20 veel Paarden niet voort kan brengen, als 'er tot de menigvuldige Ruitery , welke de Koning geduurende den Oorlog had onderhouden, van nooden waren : maar, gelijk het inde meefte dingen gaat, de winzucht deed het verbod overtreeden. De Jooden van Mets, en de gebuurige oorden, hadden zich voornaamentlijk met dezen handel bemoeid : en Vrankryk zal wel ondankbaar weezen, indien het na het fluiten van de vrede niet en gedenkt aan de dienften, welken het geduurende den gantfchen Oorlog ten dien opzichte van hen genooten heeft. Haare Hoog-Mogenden dan, betrachtende hoe nadeelig dezen handel voor hun belang in 't byzonder, en voordat der Geallieerden in 't algemeen was, vernieuwden het gemelde verbod op levensftraf tegens alle de geenen , die het zelve mochten komen t'overtreeden j gelijk uit het onderftaande Plakaat, in't begin der Maand afgekondigd, gezien kan worden, PLAKAAT. DE Staaten Generaal der Vereenigdc Nederlanden : Allen den geenen die dezen tegenwoordigen zullen zien ofte hooren lezen, Salut. Doentcweten: Alzotuffchende Printen en Staten, inden tegenwoordigen Oorlog tegens Vrankryk geallieerd, op den feven-en-twintigden December des Jaars 1691. een Traétaat ofte Conventie is aangegaan, om te beletten den uitvoer van Paarden naar Vrankryk, en naar dc Plaatfen door den Vyand geoccupeert, welk Traétaat ofte Conventie by ons Plakaat enWaarfchouwinge van den negentienden January 1691. isgepubliceert, metlaftaan een iegelijk, dien het aangaan mag, om zich daar na te reguleeren : En alzo tegenwoordig bevonden werd, dat het voorfz Traöaat ofte Conventie in alles niet en is geweed van dat effect, dat daar van wierde verwacht, en vervolgens noodlg geoordeeld is het voorfz Traétaat, by den tegenwoordigen Oorlog, ten beden van de gemeene zaake te vermeerderen, en amplieeren met de volgende Artikulen. I. Dat het voorfz Tra&aat van den zeven en twintigften December 1691. en het geene waar over men bydeze tegenwoordige vermeerderinge en byvocgfel is overeengekomen, in allen zynen deele exaft en (Iriftelijk zal moeten werden naar gekomen in de Landen cn Staaten van alle de Geallieerden, die in het voorfz Traótaat zyningetreeden, ofdaarinnenoch zouden mogen treeden. I I. Pat niemand, d;c een Onderdaan of Vaflaal is van de Geallieerde Prinfcn ofte Sat-  MERCURIU S. inzen Flakate firiètelijk te reguleeren, op de poenen daar inne vermeld : uitende onze Officieren vande Juftitie, mitsgaders dc Raden cn Geïeraalmeeftersvande Muntc, op dc Overtreders van dien fcherp re;uard te nemen, en dc zei ven zonder dilay, diflimulatic ofte conni ventie ecalangeeren. En op dat niemand hier van eenige ignorantie en hebbe \PJute'j A zoontbieden en verzoeken wy de Heeren Staaten, [tadhouderen Gecommitteerde Raden en Gedeputeerde Staaten van le refpeéiive [Provinciën , en alle anderen Jufticieren en Officieren 'an den zei ven Lande, dezen onzen Plakate alomme, daar zulks gevoon is gedaan te worden, te doen publiceeren, af-kondigen en aanbakken; want wy bevonden hebben zulks ten dienftevan den Lande n van de goede Ingezeten van dien te behooren. A^dus gedaan en gearefteert in de Vergaderingc van de hoog-gemelde Heeren Sraaten Geneaal, in den Hage den tienden April 1693. Was geparapheert, J. vander Joer, vt. Onder ftond , Ter Ordonnantie van de zelve. Geteekent, \tagel. Zynde op het fpatium gedrukt het Cachet van de meer hooeemelde Heeren Staaten Generaal op een rooden Ouwel, overdekt met en Papieren Ruitc. Deze Plakaaten, betreffende het redres van de Munt, wieren gevolgd door een wegens d'acht-en-twintig ftuivers Peningen, welke mede de behoorlijke valeurniet konden honen. Z-iet hier het zelve. )E Staaten van Holland en Weft-Vriefland, Allen den geenen die dezen zullen zien, ofte hooren kezen ,Salut. Doen te weet en, dat  MERCURIUS. 200 by Ons ondervonden zynde, dat de Acht-en-twintig duivers Penningen wel meed van den ouden voet komen te devieeren , daaromme goedgevonden hebbenden Ingezetenen dezer Landen by dezen wel exprefielijk te geladen en te ordonneeren binnen den tyd van zes Weeken alle haare Acht-en-twintig duivers Penningen te brengen ten Comptoirevande gemeene Middelen, onder dewelke dezelve reforteeren , en woonachtig zyn; en alhier in den Haage en Haag-Ambacht, aan Ons Comptoir Generaal, het bewind van den Ontfanger Generaal Mr. Cornelir vanl/}arJfenaanbcvao\en, om aldaar daar vooren andere Penningen, otte wel gepojnfonneerde Acht-en-twintig Huivers-Penningen te ontfangen, mits dat voor het recht van het voorfz. poinfonneeren cn ftempelen eene duiver van de hondert (tuks daar van afgehouden en gekort zal werden. Voorts allen en een iegelijk te verbieden, na de publicatiedezes eenige Acht-en-twintig duivers Penningen, buiten deze Provincie geflagen, binnen dezelve in te brengen, op den voet, wyze en draden, in Ons Plakaat der reductie van de Schellingen, van den vyf en twintigden December laadleeden , geëxpreffeert : Voorts te ftatueeren , dat niemand eenige Acht-en-twintig duivers-Penningen, na dato van de gemelde publicatie dezes met zyn kennide cn weeten ingebracht, zal vermogen te doen poinionneeren, op poene, als tegens het inbrengen van de voorlchreeve Acht-en-twintig duivers Penningen hier vooren ter neder gedcld is; en dat, in cas van eenige fufpicie, de geenen, die de voorfz. Acht-en-twintig duivers Penningen zullen wilïendoen poinfonneeren, gehouden zullen weezen'; zich daarvan, des gerequireert werdende, met Eede te exp.urgeeren. En opdat niemanc hier van ignorantie zoude konnen pretendeeren, zo begecrenWy, da1 dezen alomme verkondigt en geaffigeert zal werden daar het behoort en te gefchieden gebruikelijk is. Gedaan in den Haage, oiiderhetklein< Ze^el vanden Lande, dezen achtienden April zedien hondert drie-en negentig. Onder itond, Ter Ordonnantie vande Staaten. En was ge teekent, Simon van Be a urn ont. Den uitvoer van Graanen na de Vyanden, door een(<0 Pla kaatvan den 7dcn.February verbooden, en echter, gelijk 'e ten allen tyde baatzuchtige menfchen gevonden worden, nic nagelaaten, wierd nu door het onderftaande Plakaat op nieuw geinterdiceerd. PLAKAAT. DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden: Allen den geenen die dezen zullen zien ofte booren leezen, Salut, Doen te toeeten: AlW.Stuk.. I Deel. Dd zo April. Plakaat wegens r den uitvoer dei ' Graanen S vernieuwd.(*) Ziet (ƒ«£.! 13»  j ; aio EUR0PISCHE zo wyby onzen Plakate van den zevenden February dezes Jaars den uit" voer van Granen naar den Vyand hebben verboden, en noodig geoordeeld hebben het zelve ons Plakaat nader te ampliceren ; ZOIS'T, Dat ■wy by dezen nochmaals interdiceeren en verbieden, dat niemand , wie het ook zoude mogen weezen, zich zal vervorderen te verbrengen ofte te vervoeren zelfs, of door anderen te doen brengen ofte vervoeren eenige Granen, hoedanig het ook zoude mogen weezen, naar eenige Havens, Steden ofte Plaatfen van Vrankryk, ofte andere gehoorende onder het gebied van den Koning van Vrankryk, op peene dat alle de geenen, die eenige Granen uit de refpeclive Provinciën, het reflbrt van de Generaliteit, ofte ook uit eenige andere Landen, naar den Vyand zullen komen te vervoeren, verzenden rdoen vervoeren, ofte verzenden, hetzy direételijkiu perfoon ofte door anderen, mitsgaders alle degeenendie daar toe eenigen laft zullen hebben gegeeven,. ofte eenig part of deel hebben in de Granen, die met haar weten naar den Vyand zullen werden vervoert, ofte die, het zy 'mh verkoopen ofte anderiints, met den Vyand dies aangaande zullen hebben gecolludeert, niet alleen zullen incurreeren en fubjeét zynde ftrafïen in den voorfz on~ zen voorigen Plakate ge-exprimeert, maar dat ook die geenen, die zodanige Overtreders zullen ontdekken, zodanig dat die in handen vande Juititie komen te geraaken , boven het aandeel van den Aanbrenger» noch zullen werden vereert met een ptcemie van drie duizend Caroli gnldens. Ordonneeren en ftatueeren wyders , dat in het Diftriót van de Generaliteit geene Granen zullen mogen werden opgeflagen, als in de befiootene Steden, en dat alle 't geene meer als noodig is ter confumptie ten platten Lande werd gevonden, in de zelve Steden zal moeten werden gebracht, en dat ten platten Lande van tyd tot tyd uit de Steden de nodige toevoer, en meerder niet, gedaan zal mogen werden : dat meede geene Granen»van het eene Dorp naar't ander zullen mogen werden vervoert,, om aldaar geloft te weiden, maaralleen uit de Steden naar ie Dorpen tot nooddruft, cn vice veria vande Dorpen na de Steden, 3m opgelegt te werden, allesop de verbeurte van de Granen en arbitrale correctie. _ Dat wyders alle de geenen, die eenige Granen uit de refpeéti ve Provinciën, en het reflortvan dc Generaliteit zullen willen vervoeren , gerouden zullen weezen, aan het Collegie ter Admiraliteit, onder welters diftriclzy zullen weezen ingelanden, dc zeiven aan tegecven, met icfïgnatie vandequantiteit ,. mitsgaders de Plaatfe waar natoe, cn de tfaam vande Perfoon , aan de welke de zelve zullen weezen gedeftiïeert, en aldaar te ftellen fuffifante cautie voor tweemaal de waarde ^andcuit te voersne Granen, dat die in de zelve quantiteit ter gedeftileerde Plaatfe, cn aan de Perfoon,. aan de welke de zelve zullen wee«ageaddreflèert,. zullen werden geloften overgelevert; cn dat binnen. see---  mercurius. 2ii zeekeren tyd, na dc gelegenheid cn diftinétie van dc Plaatfe, te cxprimeereu in het Pafpoort, daar toe by de Collegien ter Admiraliteit teverleenen, behoorlijk en den Rechten genoeg zynde, by over te leveren Certificaticn of andere genoegfame Bewyzen zal moeten blykeu, dat de voorfz Granen in dezelve quantitcitter Plaatfe,daarna toe die gedeftineert waren, en aan de Perfoon aan de welke die waren geaddrefïèert, ofte zyn ordre, zullen weezen geloften overgelevert, of dat by gebreeke van dien, den voorfz ge-expreffcerden tyd overftreeken zynde , de Cautionaris voor de dubbelde waarde van de voorfz Granen zal werden geexecuteert. Dat ook geene Pafpoorten, om eenige Granen uit te voeren, zullen werden veleent, als na beflootcne Steden ; cn voor zo veel de Spaanfche Nederlanden aangaat, niet over Zee en buiten om, maaralleen binnen door, en over dc Stromen ea Rivieren, alles op poene die contrarie dc voorfz. Pafpoorten komen tc doen, vanconfifcatie van de Granen en Schepen inde welke de zelve zullen weezen gelaaden. En op dat hier van niemand eenige ignorantie kome te pretendeeren, ontbieden en verzoeken wy de Heeren Staaten ,Stadhouderen, Gecommitteerde Radenen Gedeputeerde Staatea van de refpeétive Provinciën , en alle andere Jufticieren en Officieren van den zei ven Lande, dcz%n onzen Plakate van ftonden aan al omme te doen verkondigen , publiceeren en atBgeeren in alle Plaatfea daar zulks nodig weezen zal , en men gewoon is zodaanige publikatic cn affixie te doen .• laften en beveelen voorts de Raden ter Admiraliteit,, de Advocaten Fifcaal en Procureurs-Generaal, en alle andere Officieren, Rechtercn en Jufticieren van deze Vcreenigde Nederlanden, dezen onzen Plakate te achtervolgen, procedeerende en doende procedeeten tegens de Overtreders van dien, zonder eenige gratie, faveur, difi fimulatie ofte verdraag, dewyle wy het zelve alzo tot dienft van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaan en gearrefteert ter Vergaderinge vande hoog-gemelde Heeren Staaten Generaal, in dea Hageop den 13 April 1693. Was geparapheert, Gisb: Cuptr.vt. Onder ftond, TerOrdonnanrie vande zelve. Geteekcnt, F:Fagel. "Zyndc op 't fpatium gedrukt het Cachet van de meer-hoog-gemelde Heeren Staaten Generaal op een rooden Quwcf, overdekt met een Papieren Ruite. De Britannifche Majefteit, eenige dagen na het fcheiden van het Parlement uit Londen getoogen, kwam nu den i2.den der Maand, 's namiddags ten drie uuren, in d'Oranje-Polder, en noch dien zeiven dag in den Haag,verzeld door den Hertog vanOrmond, den Graaf van EfTek , den Heer van Zuileftein, -den Heer Straatman, Extraordinaris Afgezant van zyne Keizerlijke Majefteit, den Hertog van Schomberg, enverfcheïDd j de- i6jï êsfpril. Koning van Engeland kom wedei ia Holland»  i6o3. \April. Xroön1priüs van Deenmarken komt in Hol fefld. (a)i iié EÜROPlSCkË denc andere Heeren: en zynde vervolgensin de Vergadering: van de Staaten Generaal verfeheenen , droeg hy aan haare Hoog- Mogende met tedere expreffien voor, dat hy, zo haaft als de zaaken in zyn Koningryk vereffend waren geweeft , zich over zee herwaarts had begeeven, om, zo veel als 't doenlijk waar, het gemeen beft te bevoorderen: dat hy niet kon nalaaten aan haare Hoog-Mogenden te betuigen d'erkentenis voor de goede zorg, by hentendienfte en tot welvaren van de gemeene zaak gedraagenj animeerende d'andere Hooge Geallieerde Vorften door een goed en loffelijk exempel om hunne voetftappen na te volgen; met belofte, dat hy altyd na zyn uirerfte devoir met haare Hoog- Mogenden zouconcurreerenjde machten, waar mede zy en de Geallieerden aangetaft wierden,, trachten af te keeren; en den Vyand zo veel afbreuk te doen, als het immers mogelijk zou weezen: alzo den uitkomft des Oorlogs van d'aanftaande Veldtocht, welke hy hoopte dat God ten beften van alle de. Geallieerde Wapenen zou zegenen, ftond af te hangen; verzekerende wyders, dat het aan'zynenr y ver en naarftigheid niet en zou ontbreeken; en dat hy niet alleen overgekomen was om zyn intereft en Ampt waar te neemen, maar ook om zyne trouw voor het gemeen beft, en wel voornaamentlijk voor den Staat in 't byzonder , tc betoonen, enz. Haare Hoog-Mogenden bedankten zyne Majefteit voor de eer, welke het hem beliefde door het verfchynen in hunne Vergadering aan hen te betoonen ; als mede voor de bewyzen van zynen oprechten yver tot het gemeen beft, en voornaamentlijk tot dat van dezen Staat, met het weder overkomen terhandhaavingvan alle de Geallieerden, en ftuiting der verdei felijke deffeinen van den gemeenen Vyand; beloo * vende wyders aan zvnc Majefteit, ten allen tyde tekenen van hunne dankbaarheid te zullen geeven; en wenfehende, dac denAlmachtigenGod de geheiligde Perfoon van zyne Majefteit lange jaaren in gezondheid geliefde tc fpaarea, tot welvaart van zyne Onderdaanea, van dezen Staat, en van alle der zeiver Geallieerden,enz. De Kroonprins van Deenmarken, (van wien wy de laatfte' maal in de (*) verhandeling der zaaken van Vrankryk hebben1 ge- ttti5tnl,iÖit!,f*i 137.'. 0  U E ït c Ü R I U S. 213 gefProken)in denaanvang der Maand Maart «de Spaanfche Nederlanden gekomen, alwaar hem de Keurvorft ™Bey«« mei alle eertekenen had doen onfangen, enden 1 ^.dcr gemelde Maand van Brunei vertrokken, kwannbegeerrgom zyn Re "me het bezichtigen van Holland te voltrekken, den r^. Wondtstenzesuuren, inden Haag. De Baron yan,V• aflenaar, met vier karotTen , ieder met zes paarden beipannen , uitgereeden, was hem gaan ontfangen Gelijk zyne Koninglijk!Hoogheid ^««.reisde, ^hyby^nHcerL^he Fxtraordmaris Afgezant zyner Deenfche Majefteit, gaan lo «eeren, en beierde niet, dat men iets Ongemeens tot zym Lreede aanrechtte.. De Heeren Staaten heten hem des ancu. rendaaas complimenteeren door de Heeren , den Baron va: Waffenaar, Alewyn> W kien, en Nieuburg : end'eerftede zer Heeren verzelde hem des anderendaags van zyne komft wanneer hy de Vertrekken des Konings van Engeland, de ris mer van de Heeren Staaten, en alles't geen er curieus aan h< Hof is, ging bezichtigen j gelijk ook vervolgens meeft overa daardè Print zich ver?oonde. Den 30*-. vertrok hy uit dc Haag met een Jagt van zyne Majefteit, om zich te Amfterd-te vervoegen. Hy voer door Leiden zonder voet aan land , zetten, om dathy'er zich oPzyne wederkomft meenae ftil houden •, kwam des avondtsten zeven uuren te Amfterdam; < oinghuisveftingneemenbydenHeerAbo, ConlülvanDee marken, alwaar hy een quartier uurs na zyne komft uit d naam van de Magiftraat gecomplimenteerd wierd door d Heer Burgemeefter Boreel, die hem vervolgens met verlchi dene karolen overal verzelde. 's Anderendaags ging hy de St bezichtigen, en wierd des namiddags in het Admirahteits ». gazvn gebracht, daar men hem een treffeliikeCollation vo feite Van daar begaf hy zich na het Spinhuis, een curie beid van Amfterdam. Den i*». April befteeddehy de morg ftond met het Rasphuis te bezien, en wierd van daar in Ooft-Indifch Magazyn , en vervolgens m het Huis van de ze Compasnie geleid, alwaar hy uit den naam van de Heeren windhebbers met een prachtig Ontbyt geregaleerd «ft Thans keerde hy weder na het huis van den Heer Abo $ gtn; Dd 3) 16-93. 1 5 t n n ;e :e :il tn 'Ar :iad i- jraö- :rt- ktt Ive" B'é-- :rd„- ïna hes-  Ssodvaa den KeizerlijkenAfgezant Crarap» Eicit. s'4 EUROPISCHE het middagmaal een gevecht van Honden tegens Beeren bezichtigea ; en wierd vervolgens gebracht op het Stadhuis, om d'oogenmethet aanfehouvven van dit KomnglijkGebouw te verluftigen. Den 1*™. der Maand vertrok by met een Jagt van de Heeren Burgemeefteren van Amfterdamj kwam tegen den avond te Leiden; logeerde in een van de befte Herbergen der Stad; bezichtigde des anderendaags d'Academie, de Tuin, d'Anatomie, enz. vertrok tentwee uuren met het zelve Ta^t der Heeren van Amfterdam na den Haag-, trad by Voorburg uit, om de fchoone Tuin van den Heer Timmerman te zien; kwam des av ondts ten zeven uuren inden Haag; wierd 'eraanflondts bezocht door alle de Prinfen en Heeren, die zich aldaar bevonden ; en vervolgens gebracht in het gezelfchap van de voornaamfte Dames, welke byna alle dagen van de week, beurt om beurt, by malkander vergaderen. Hy vond zich ook op het Concert, 't geen alle Saturdagen op het Huis van Prins Maurirs word gehouden. Den^e». der Maand bezag hy het Huis in'c Bofch, en de Tuin des Heeren van St. Annelant. Zondags, den 5den. 's namiddags, reed hy naHonsholredyk, om het Huis van den Koning te bezichtigen. Kort om, hy genoot 'er al het vermaak, 'tgeen aan een Perfoon van Koninglijken Bloede bevveezen kon worden;ging de Britannifche Majefteit, op den (a) lijder Maand in d'Oranje-Polder aangekomen, begroeten, doch, op zyn verzoek,incognito > en zonder dat het Garnifoen zich inde wapenen ftelde; vertrok den 1 ^cn >s av0ndts weder na Amfterdam; en des anderendaags, zonder zich eens uit te ruften, alzo hy het Verjaarfeeft van den Koning, zynen Vader, wilde bywoonen, na Deenmarken: verzeld door den Heer Alefelt, Groot-Kamerling; den Heer Ham , Kroons Maarfchalk; de Heeren Holft, Walter, cn Handorf, Edellieden van de Kamer ; verfcheidene andere Heeren; tweePaZien; en twaalf Lakeyen; in'tgeheel omtrent veertig Perfoonen, altemaal welgemaakt, en treffelijk uitgedoft. Kort voor het vertrek van den Deenfchen Kroonprins, te weeten, den 1 zd«°. der Maand , was in den Haag komen t'overlyden de Baron van Crampricht, Extraordinarii Afgezant zyner Keizerlijke Majefteit in Holland,alwaar hy den tyd van vyf-en- Hvin*  MERCURIU S. zif twintig jaaren in qualiteit van Rc fident, en naderhand zes jaaren in die van Extraordinaris Afgezant gercfïdeerd had : een zeer eerlijk Heer, vol van vroomheid, en voorbeeldclijke godvruehtigheid , die twaalf Armen op eigene koften onderhield. *t Lyk wierd na Coblents, zyne geboorteplaats ,gebracht, om aldaar begraaven te worden. Eindelijk : de Vaart op Groenland, tot (V) twee maaien verbooden, wierd nu weder toegeftaan j doch op voorwaarde, dat ieder Schip den vierden man aan den Staat zou gecven, om tot den dienft der Republyk gebruikt te worden. *M A Z DE fwaarigheden, die de verzoening der BilTchoppen van Vrankryk (van welke zaak wy elders tot verfchei dene maaien hebben gefproken) vertraagd hadden , waren noch met weggenomen, enfcheenen het ook noch in langen tyd niet te zullen weezen. Den iSden. der Maand hield men een heimelijke Confiftorie, in het welk verfcheidene Kerken geproponeerd en geprseconifeerd; wierden : doeh men fprak'er niet een enkeld woord van die van Vrankryk, welker accommodement afhing van het antwoord,'t geen men van Parys verwachtte, over een nieuw ontwerp te Romen opgefteld door den Jefuyt Segneri. DePaus (dit washeteigentlijk daar het op draaide) begeerde r dat de Franfche Biflehoppen uitdrukkelijk zouden verklaaren * dat zy herriepen alles* t geen 'er tegens het Gebag van den Heiligen Stoelgedaan was :'■ en de Biflehoppen pretendeerden, dat men zich behoorde te vernoegen met deze Claufule, indien 'er iets tegens bet Gezag van den Heiligen Stoel gedaan is. Dit was geen chimerifeheonderfcheiding; dewyl de' laatfte Clauful onderftelde, dat de BilTchoppen van Vrankryk" niet en geloofden ietwes tegens het gemelde Gezag gedaan t& hebben: zulks dat, vermits het aan d'andere kant onwederfpreekelijk was, dat ze op de klaarfte en minftdubbelzinge mannier der wereld propofitien, direcrelijk ftrydende tegens liefê Gezag't geen de Heilige Stoel pretendeert te hebbertv be- 169f. «Afrti. Vaalt of Groenlanaoegeftaac.[*) Zilt 3 ituhjA,Dccl, >dg. 1s s.«» \ Stuk, 1 9eel,f.lSt- TALIE». Staat der jefcbillca uflehen Bei B.oom- fche en Franfche Hof.  "May, i i i i l i VËNE. TIEN. 1 Doge j trouwt de « Zee. 1 < 1 ] t 316EUROPÏSC H E raamd hadden, daar natuurlijker wyze uit zou moeten volgen dat dit Gezag zo groot niet en was , als men het wel meende te maaken. De Vader Segueri, trachtende een middenweg uit te vinden, waarmede beide de Partyen vernoegd mochten wee, Zen, ftelde het gemelde ontwerp op, zynde een Formulier van den Brief, die doordePrelaaten, welke de Deliberatien der Vergadering van den Jaare 16S2. bygewoond, en in de vier Propoiltien, mitsgaders'in alles 't geen 'er noopende de Regalien beflooten wierd,toegeftemd hadden, aan den Heiligen Vader gefchreeven moeft worden. Meneifchte door ditFormulier van hen, dat zy zouden verklaaren en beveiligen , dat zy nooit van meening waren geweeft iets het minfte tot nadeel van den Heiligen Stoel, en tegens het recht der Kerken, uit te wyzen; en dat zy ook derhalvenalles,'tge en integendeel uttgciveezen ofgedehbereerdgeacht konde morden, hielden als of het niet gedaan frasgerveejï. Maar gelijk in materie van vergelijking ieder fyllabe op een goudfchaal ge woogen word, en dat alles afhangt van de kracht der termen , enzelfsookvandefamenfchikking der ivoorden,welke maar een weinig veranderd of verdraaid zynde, tegantfehezin verkeeren, zullen wy herontwerp van den Vater Segneri in d'eigene taal ter neder üeïïen.Sanclitati Veftr^&c. iro certo ajferimiu, alienum femperdmentenojhafuij/ealiquid] vel fuodinprajudicium Se dis Apoftolica decernere, vel contra Ecclefiarum ura dehberare. Jgiiidqutd tarnen in iifdem Comitiü in prajudicium ju/dem Apoflolica Sedis decretum cenferipotttit, pro non decreto habentu j & quidquidcontrajura earundem Ecclefiarum, pro non deltberato tariter babemus,& babendumejje declaramtis. DEN Adel, de Raad, en deGemeente vonden zich in volle Teugde wegens dat de Doge ofHertog.volgens de jaarlijkfche gewoonte, op den 55 o#P. April de Zee nu weder op een plcch> ige manier als Bruid aan de Republyk had toegevoegd, 'tls Ie grootfte Plechtigheid, welke men te Venetien kan zien; pechied op Hemelvaartsdag; en in dezer voege. Den BfettoV 'erzeld van den Raad , deuPaufëlijkenNuncius, en d'andere vlinifters, treed in groote ftaatfic uit het Paleis, om zich op len Bucentaurus te vervoegen, dien men ten dezen einde by ds  MERCURIUS. 217 de Kolommen van St. Marcus brengt, 't Is een prachtig Gevaarte/t geen dien naam voert, langer als een Galey, en zo hoog als een Schip; wyders zonder mallen en zeilen, De Rocijers zitten onder een Overloop, daar een houte Gewelffel, van binnen met vergulde beeldfnyery vercierd, op ftaat, (trekkende zich van het eene eind tot aan het ander, en rondom onderfteund door een menigte van beelden, waar af een darde ry, die het zelve Gewelffel langs heen in het midden onderfteunt, een dubbelde Galdery maakt, gantfeh verguld , en aan alle kanten met banken afgedeeld, daar de Raadtsheeren, welke de Plechtigheid bywoonen, zich op nederzetten. Hetuiterftvan het Achterkafteel is half rond, met een Zoldering van omtrent een halve voet hoog. Hier zit de Doge in't midden, hebbende den Nuncius,d'AmbalTadeurs, en de Raadtsheeren derRepublyk rondom hem. Niet minder heerlijk vertoont zich deBucantaurus van buiten als van binnen, zynde verguld tot aan het water, en overdekt met karmozyndamaftmetgoudefranje, en gordynen vande zelve ftof rondom heen. Hy vertrekt van de Plaats van St. Marcus op het gedonder van't kanon, en het geluid der trompetten, fchalmeyen, en verfcheidene andere inftrumenten, verzeld van de Galeyen die zich te Venetien bevinden, mitsgaders verfcheidene Galjooten, veele andere koftelijke Barken, en vier of vyf duizend Gondels. Aldus fteekt men een myl of twee in zee, na dat het weêr zich toedraagt. Thans zingen de Mufikanten eenige vaerzen. De Patriarch, die in een groote Bark achter na volgt, zegent de Zee-, en de Bucentaurus hem het Achterkafteel toekeerende, laat men het ruggeftukvan des Hertogs Stoel neder, welke vandenCeremoniemeefter een effene goude Ring ontfangende, dezelve over het Roer heen in de Zee werpt, met by voeging van deze woorden : IVy 'routeen u\ onz.e Zee, tot teken van de Waarachtige en eeuwigduurende heerfchappy welke xxy over u hebben. Hier na werpt men bloomen en ruikende kruiden over boord, om de B. uid te kroonen. De Ceremonie geëindigd zynde, gaat men de Mis in de Kerk van St. Niklaas van 't Lido, gecelebreerd door den Patriarch, hooren ; van waar men weder na het Paleis keert, daalde Doge de Raadtsheeren en d'andere Grooten met alle beIV.Stuk. Weel. E e > Kj»fl**tintfüm. (bjOmtrent het midden •vm Matrt. 210 E U R O P I S C H E waren, gelijk zulks gemeenlijk gebeurt. De Kaïmakan vafr 0) Adrianopolen, Muftapha-Baflageheeten, Schoonbroeder van den Grooten Heer, wierd tot de Waardigheid van Primo Vizir} CaodionOfman, die maarKiaïa was, tot die van Kaïmakan ; en Imraël EfFendi toe die van Groot-Treforier verheven. Men fprak zeer verfcheidentlijk wegens dereden van deze veranderingen. Eenigen zeiden, dat de Vizir de geen was, die den Grooten Heer geraaden had zich met vergift van Mahomet, zynen Broeder, den afgezettcnSultan,t'ontflaan : dathy ook noch naderhand den auteur was geweeft vande dood van den Prins Muftapha, MahometsZoon, die zynen Vader maar weinig tydts ovcrleefee : dat de Sultan, die het vergeeven van deze twee Vorftelijke Perfoonen in't begin had toegeftaan, naderhand 'er berouw afhad gehad; en dat hy den geen, die de voornaamfte auteur van die mifdaad was, de ftraf 'er afhad willen doen draagen: dat hy hem ook zelfs zou hebben doen wurgen , indien de Kaïmakan'er hem niet van had afgewend; doende hem begrypen, dat hy hem ftreng genoeg ftrafte met hem zyne Ampten te beneemen , en hem in ballingfchap tc ftuuren. Anderen verrelden de zaak anders, en op een manier, die vry wat Romanachtig fchynt, te weeten, dat de tegenwoordige Grooten Heer, ten uiterften een liefhebber van de gerechtigheid, en die niet begeert, dat iemand zyner Onderzaaten, 't zy Turk ofChriften, onrecht aangedaan zal worden, zich dik wils verkleed^, en aldus in de Gezelfchappen dringt, omtehooren wat men'er zegt, en te zien wat'er omgaat : dat hy door dit middel te weeten zynde gekomen, dat 'er geweldig geklaagd wierd over d'onrechtvaardigheden en knevelingen van den Grooten Treforier, aan den Vizir beval daar order in te ftellen : maar dat deze Eerfte Minifter zulks verwaarloofd, en zyne Hoogheid gezien hebbende, dat de klachten, in plaats van te verminderen, vermeerderden, hy den zeiven (b) voor hem deed verfchynenj hem zyne flapheid verweet} met bittere woorden toefnaauwde, dat hy het Ampt, 't geen hy bekleedde, onwaardig was} én dathy derhalven nooit meer onder zyneoogen zou komen, . Men zegt'er ook zelfs by , dathy wel haafï order*  M ERCURIUS. 2zi ©rder meende te geeven om hem te doen flranguleeren; maar dat den Kaïmakan ontbooden , en hem met het Ampt van den ongelukkigen Ali-BalTa bekleed hebbende, hy zich door dezen , die om het leven van zynen afgezetten Voorzaat aanhield , eindelijk had laaten overreeden, en vernoegen met hem in ballingfchap te fluuren. Voegt hier ook noch by eenige byzondei heden, getrokken uit een Brief, gefchreeven uit Adrianopolen den 1 oden. Maart i6"9 3.en luidende als volgt d'afzettingvandenGroo- „ ten Vizir , om dat hy het voorneemen van den Grooten Heer ,, noopende den ondergang van den Tefterdar , of Grooten „Treforier des Ryks, ter oorzaak zyner knevelingen , al te ,, opentlijk wederftreefd had. De Kaïmakan van den Grooten „ Heer is Primo Vizir gemaakt.Hy is zyn Hoogheidts Schoon„ broeder, van wien hy genade voor zynen afgezetten Voor„zaat, diende Keizer wilde doen fterven, verworven heeft. ,,'tls d'eenigfte vrucht, die deze ongelukkigeMinifler zal „trekken uit het verbond, 'tgeen hy onlangs met den geen, „die op hem gevolgd is, had ingegaan. De manier, op de „welke de Kaïmakan den Grooten Vizir verdreeven heeft, is ,,hier te lande zonderling. Zy gingen beiden vandenGrooten „Heer af, alsof ze nergens van wiften, en niet alleenlijk te fa„ men het avondmaal houden , maar fliepen ook in het zelve „huis, 'tgeen dat van den afgezetten Vizir is. Zy hebben'er „van dezen middag te famen gegeeten, terwyl men de Meu„ beien van den ouden Minifler opkraamde, om ze ten huize „ van den nieuwen te brengen. Deze is getrouwd aan de Zufter „van den Grooten Heer : doch dit verwantfehap belette den „ Vorft niet een zeer ongemeen compliment aan den nieuwen „ Minifler te maaken , wanneer hy de genade van zynen Voor„zaat verzocht : En wie zal doch, voerde hy hem tegemoet, 5, my genade voor u verzoeken, als ik u zal billen doen /neuvelens indien ngj uTbeplicht niet waarneemt ? De Groote Vizir is Sehctar van „ Sultan Mahomet geweeft, en heeft alle de voornaamfte Ampten bekleed. Hy was Capitan-Bafla ten tyde dat Monfr. du „ Quefne Scio bombardeerde, en had alstoen den zeiven Kiaïa. j, dien hy tegenwoordig heeft, enz. Ee 3 E)( ^93. May.  '1693. [ May. D'JITSCH LAND , enz. Jena doot dc Keizericlien veroterd. 221 EUROPISCHE De Janitfar-Aga had ook het zelve lot als de Groote Vizir % en zyn Ampt wierd gegeeven aan een deroudfte Officieren van dat Ligchaam, die 'er over de veertig jaaren onder gediend had. Kort om, men zag een vreemde omkeering in de Regeering; en zo de nieuwe Minifters en Krygshoofden de belten zyn, ftond'er het Turkfche Keizerrijk voordeel by te doen. Ondertuftchen wierden aile de zaaken gefchikt om zich vroeg in 't veld te vertoonen: en gelijk men groote ftaat maakte op de verwydei ing, welke Vrankryk , daar het OttomannifcheHof geduurende den loop van dezen Oorlog zo menigmaal door misleid was, aan de Rynkant beloofd had te maaken, meenden de Turken hun voordeel'er by te doen; willende een zo fchoone gelegentheid om een gedeelte der Plaatfen, welken zy federt het begin van den Oorlog verlooren hadden, weder te winnen, niet verwaarloozen. De groote Standaard wierd dan al den 17den. April te Adrianopolen opgcrechtjen de Troupen begaven zich van alle kanten derwaarts, om wyders na Belgrado, d'algemeene Vergaderplaats, te marcheeren. M A A R de Keizerfchen waren beter in ftaat om de Turken aan te taften, als de Turken de Keizerfch en : cn zonderde geftadige regenen, die de wegen byna ongebruikelijk hadden gemaakt, zou het Leger, 't geen de Generaal Heufler in het afweezen des Hertogs van Croy, die federt een tyd gevaarlijk ziek lag, commandeerde, al met het begin van de Maand de Stad Jena belegerd hebbeu. 't Gefchiedde echter, doch laarer. Deze Stad , die men ook Jeno en Geno noemt, en die eenigen in Zevenbergen plaatfen , om dat ze niet ver van de grenzen dezer Provincie afgelegen is, is gelegen tuffchen Groot-Waradyn en Gyula, en byna even ver van beide die Plaatfen; wyders omvangen met een goede Wal, daar eenige Toorns op ftaan, en een braave Graft. In het midden ziet men een Kaiieel met vier Toorns, 'tgeen ook een Graft heeft, en van een tamelijke verweering is. De Generaal Heufler, na dat hy'er zich formeeü jk had voor nedergeflagen, niet veel tydts met dit beleg willende verliezen, liet'er een ftorm op doen, die, hoewel met alle hevigheid aangevoerd, door d'Ongeloovigen ruftig wierd  MERCURIU S. 223 wierd afgeflagen : doch ziehde,dat de Chriftenen zich tot een t wede gereed maakten, en dat men die niet zo wel zou konnen verduuren , ter oorzaak dat men in d'eetlie al te veel volks had verlooren , verzocht men te capittileeren. De Gouverneur, Omer geheeten, fchreef den zy^a. aan den Generaai Heufler, en betekende hem met eenen dc voorwaarden, welken hy pretendeerde. De Generaal, hebbende hier over den Krygöiaad doen vergaderen, duurde hem des anderendaags het ondergaande Antwoord. Den i2 May , 1693. TOt antwoord aan den Omer-Bafla, op zyn aanbiedingc van gilleren' wegens de inruirning van de Fortrcs jena, zal dienen, dat, al fchoon het vry laatgefchicd is, en hy niet anders verdiend heeft, als nevens de zynen myne Gevangens tc blyven , hun echter uit een byzondere en goedertierene goedheid d'uittocht vergund werd; doch met beding,dat hy de Fortrcs met de Artillery, Munitiën, ArfenaalenProviand-Magafijn, alles onbcfchadigd,overlevere : dat niemand, als waare Turken en oude Coruzzen,uittrekke : datdcOverloopers, Kinderen der Chriftenen en Prebekken in handen der onzen gelaten werden : dat de voorfz. Turken al het geen yder zelfs, ofte op hunne eigene Paarden en Karren, kan dragen, zullen medenemen , en met de Wapenen, maar zonder Vaandels en Trommels, uittrekken : dat zy zonder tydverzuim de Plaats inruimen , en zich begecven in de twee Mofqucë'n in dc Burgt, van waar zy verder tot twee mylen aan gecne zyde Lippa, op de weg naarTemif■war, uitgeleid zullen werden,en zich wyders alleen, daar het hun lult, konnen begeeven. De verzochte Karren zullen geenlins vergund werden ,- aangezien f k, wegens haar convoyeering, myne Operatien niet en kan vertragen. Eindelijk, wil Ik geen langer uitltel: want had Ik federt gifteren avond de Attaque voortgezet, zoude Ik de Plaats reedts door norm bemachtigt hebben. Dit alles beloove Ik op myn Woord, Kamerling van zyn Keizerlijke Majefteit, Luitenant-Veld-Maar* fchalk, Colonel van een Regiment Voetknechten, en tegenzoiordig Commandant Generaal van 't Corp) d'^drmêe, dat aan deze zyde den "Theyi opereert. De Gouverneur, ziende dat hy geen voordeeliger conditiën konverkrygen; dat hy gebrek aan leevensmiddelen had} en ftormenderhand overweldigd kon worden, befloot wel haaft d'aanbiedingen, welken men hem deed, en die in de fobere gefteldheid der zaaken redelijk genoeg waren, aan te neemen, en gaf zich dien zeiven dag op de gemelde voorwaarden overJ Dis 1693. May. t  j\lay. Heidelbüg door de Franfchen veroverd. *i4 EUROPI SCHE Dit beleg kwam den Keizerfchen op driehonderd en vyftig man te ftaan, meeftendeel in dc gemelde ftorm gefneuveld. Het Garnifoen, toen het uit de Plaats trok, was noch achthonderd manfterk. Men vond'er acht-en-dartig ftukken metaal Kanon, verfcheidene yzere, twintig duizend pond Kruid , en een groote menigte van Bomben.Carcaffen, Granaaden, Geweer, en allerhande noodzaakelijkheeden om zich te verdeedigen. Maar niet zo voorfpoedig gingen de zaaken voor de Keizerfchen aan den Rynkant. Degeruchten,welken men al over zes maanden had doen lopen, wegens een fwaaren flag dien Vrankryk in Duitfchland meende te doen, wierden nu al te waar bevonden : en mogelijk zou men 'er krachtiger hulpmiddelen toe bygebracht hebben, indien men 'er wat meerder geloof aan had ge geeven.De Franfche Armee had haare vergaderplaats aan d'overzyde van den Ryn, aan een oord Klein Holland geheeten, en vond'er zich den i2den.ofi4den. May ten getale van omtrent 50000 man, beftaandein44Bataillons,en 1 12 Efquadrons, zo Dragonders als Cavallery; benevens een fwaare Artillery, Bomben.Carcaflen, en alles wat tot een gewichtige belegering van nooden is. Naauwelijks was het Leger vergaderd, of men twyfelde niet meer aan het beleg van Heidelberg: maar het was wat laat om'er in te voorzien, voornaamentlijk dewyl de Franfchen een ongemeenenaarftigheid aanwendden. Den i6den. en i7den. der Maand toogen hunne Troupen over den Ryn, over twee Bruggen die tcPhilipsburg gemaakt waren. Zo haaft als men'er bericht af kreeg, wierd de Generaal van Thungen, die te Ments commandeerde, afgevaardigd, om het Garnilben aan te maanen, in geval de Stad geattaqueerd mocht komen te worden, tot zich wel te verdeedigen, en hen met eenen te verzekeren, dat 'er wel haaft fecours van den Prins van Baden tot hunne verfterking, en ontzet in geval van beleg, te verwachten ftond. De Generaal kwam des nachts tuflchen den i6d«. en i7den. in de Plaats; en zynde'er binnen getreeden Zonder dat de Schildwacht het gewaar wierd, vervoegde hy zich by den Commandant, klaagende over de weinige zorg,die men droeg voor de bewaaring van een Plaats , welke door de Franfchen gedreigd wierd, en op het punt ftond van 'er door aan-  M E R C U R I U S. n$- aangetaft te worden. Den Officier, die de wacht had, enderhalven omzichtiger had behooren te weezen, wierd in arreft gezet. Den zeiven dag kreeg men bericht» dat de Franfchen met hunne gantfche Armée al over den Ryn, en van voorneemen waren recht na Heilbron te marcheeren, om den Prins van Baden,(van wiens heldachtige krygsdaaden tegens de Turken, toen hy het gebied over de Keizerlijke Troupen in Hongaryen voerde, wy elders hebben gcfproken, en aan wien zyne Keizerlijke Majefteit nu het commando over het Leger aan den Ryn had gegeeven) dien zy wiften niet in ftaat te weezen om hen te wederftaan.aan te taften: dat zy wyders Heidelberg meenden te attaqueeren, 't geen zy ftormenderhand hoopten tc veroveren; en vervolgens recht op Ments aan te trekken, om het te belegeren. Maar kort daar na kreeg men bericht, dat deze tyding valfch was; dat de Franfchen recht na Heidelberg marcheerden; en dat men het hoofdquartier te Rhorbach gefteld had. Inderdaad,den 18 «".campeerde de Franfche Armee te Root, van waar ze den i$den. verdeeld in twee Ligchaamen, weder opbrak. De Maarfchalken de Lorges en de Choiftul toogen met 30000 man over d'eei fte Bergemom den Prins van Baden, die zich by Heilbron had nedergeflagen, ingeval hy mocht willen onderneernen Heidelberg te lecoureeren, het hoofd te bieden. De Marquis de Chamilly toog ondertuflehen met 2 0000 man derwaarts, en berende de Stad, hebbende zyn hoofdquartier te Rhorbach, drie quartier van daar, genomen; enftrekkende de Troupen aand'overzydevandeNekkerzich uit van Wolfsbranaf tot aan Wiblingen. Den 2often. kwam de Maarfchalk de Lorges in het Campement; en den 21ften. wierd de Brug van Communicatie boven de Stad voltooid. De Lieut Generaal Melac befloeg de Hoogtens aan deze zyde van dc Nekkermet 12 Bataillons en joo Dragonders; en hebbende zich boven het Kafteel gepofteerd, vermeefterde hy een Re duit, waar uit men de Werken der Vefting in de fchuinte koi befchieten. Men wierp terftond aan d'andere zyde van de Nek ker een Battery op van zes ftukken Kanon; en de Marquis d Chamilly opende des avondt* met dc Brigade van Picardyen ó< Loopgraaven, aan de kant van het front der aarde Werkei IV.StuiJ.Deel. F f va "May. I, 1 1  t69f. May. fa) dem ZtrfttO. 216 EUROPISCHE van dc Voorftad. Doch eer wy verder gaan. Sedert den i£den. hadden de wanorder en verwarring inde Stad geheerfcht. De voornaamfte Burgers, vreczende de woede der Franfchen, pakten metter haaft hunne befte goederen» en bergden zich daar ze beft konden. Dien zeiven dag wierd'er eenExprefle afgevaardigd, om de Troupen van Darmftad te doen voorttrekken, ten einde de Plaatste dekken. De Colonel Schonbek kwam'er den i9dco. en berichtte, dat zyn Regiment tot aan ISekargen geavanceerd was. Men gaf terftond order om het te laaten binnen komen : maar de Burgers , met de Soldaaten, ter ooi zaak der verboodene Munt die men weer op den ouden voet wilde brengen, over hoop geraakt, ftelden 'er zich tegen. Ondertuflthen kwamen de Vyanden vaft aantrekken, weshalven de bekommering hoe langer hoe meer aangroeiende, te meer dewyl Monfr. de Melac de Reduit, daar wy zo even afhebben gefproken, alreedts (a) vermeefterd had» deed de vrees doen'tgeen de reden niet had konnen verwerven : en het Regiment van Schonbek wierd binnen gelaaten. Midlerwyl vertoonde zich het gantfche Leger voor de Vefting } weshalven men den Commandant den 2iften. de dag wanneer des avondts do Loopgraaven wierden geopend, tot d'overgaave fommeerde : maar het antwoord wat fier zynde» begon men het kanon te laaten fpeelen, 't geen tot des anderendaags al laat in den morgenftond duurde, wanneer de Belegerden , kennende het vuur niet langer verdraagen, het hoofd van de Burgt of Voor ftad verlieten. De Franfchen, ziende de kans ten naaftenby gewonnen,vielen 'eropin, endreeven hen voort tot aan de Poort van de Stad, die ze toefmeeten: maar de Granadiers der Brigade van Picardyen hakten ze met hunne bylen in een oogenblik onder de voet, en vervolgden de Belegerden tot aan de Poort van het Kafteel, die met zulk eenverhaafting wierd geflooten, dat ze omtrent zes honderd en vyftig van hunne Soldaaten achter lieten, waar af de meeften over de klingfprongen. DeFranfchen verboren in dezegelcgentheid maar twintig man, onder de welken een Capitein was. Terwyl zich de zaaken hier aldus toedroegen, vielen eenige. andere Benden, welke aan een valfcheattaque waren, inde Stad>  MERCURIUS. 127 Stad ;cn Monfr. dc Mclac zich meefter gemaakt hebbende van eenSchans, deStarrefchans geheeten, ftooven de Troupen, ten getale van over de 3000 man, aan drie kanten na binnen, daar alles, wat men in de wapenen vond, onder de voet gehakt, al wat draagbaar was gepïoaderd, en de brand in verfcheidene huizen wierd gefteeken. De Gouverneur van het Kafteel, vreezende het zelve lot als de Stad te hebben, vaardigde een Kapucyn af, om aanden Maarfchalk de Lorges te verzoeken, dat men aan den Prins van Baden mocht fcbry ven, hoedanig de zaaken gefchapen ftonden : maar de Monnik kon mets verwerven Men liet nieuwe voorflagen doen, daar even zo veel, als nad'eerften, wierd geluifferd. In tegendeel liet den Hertog de Lorges alles tot d'aantaiting gereed maaken, weshalven de Gouverneur, ziende zich in gevaar van llormenderhaudoverweldigd te worden, de Capitulatie,zodanig als ze hem door de Franfchen voorgefteld wierd, aannam, uitgezondert het inruil men van een Poort, 't geen hy niet voor des anderendaags wilde doen. d'Artykelen waren de volgenden. 1 Dat het Garnifoen, beltaande in drie Regimenten te voet, (te weeten, van Bolheim, Bannier, en Schonbek) volgens Krygsgcbrujk.mcl Opper-en Ondergeweer zou uittrekken. 2. Dat 'er twaalf Wagens,ieder met vier paarden belpannen, bezorgd. £n zodanig, als de Bezetting goed vond, gelaadcn zouden worden. 2 En dat men de twee grootfte ftukken Kanon zou medeneemen, cn alles tot aan Wimpfen, vier a vyf uuren van Heilbron, geconvoyeerd worden. De Capitulatie getekend zynde, toog de Generaal Heiders dorf, die het gebied in de Vefting gevoerd had, deni2ften/e uit, met hetgantfcheGarnifoen,bcltaande uit omtrent duizent man, en vervoegde zich by het Leger, 't geen onder den Prin Louis van Baden, den Markgraaf van Bareith, en andere Gene raalsperfoonen, noch onder het gefchut van Heilbron ftond. Het Garnifoen was niet zo haaft uitgetrokken, ofdeFran fchen begonden de Stad te verwoeften, en te voleinden 't gee: zy in den laatften inval in de Palts hadden aangevangen; in voegen dat zich Heidelberg nu niet anders dan als een omvan van puinhoopen vertoonde Zy dreevenalled'Inwoonders ,r hen tot op 't hembd toe uitgefchud te hebben, ter poorten uil Ff z zond 169?. May. • verwoeft. 1 ( 1 r> a s 'V  May. zzS e'üropisch e zonder jaaren of geflachc t'ontzien , lichtten uit twee Magazynen, van de woedende vlammen verfchoond,al het Meek't geen zy na Philipsburgdceden voeren;'en belaadden zeshonderd Zoeteltarswagens met de befte goederen, welken zy by de rijkfte Burgers vonden , na dat zy den brand hadden gedeelten in alles 't geen zy niet konden medeneemen. Men vond in de Plaats40000 pond Kruid,een menigte vanGranaaden en Bomben, 12 Hukken metaal en to yzer Kanon , een kopere Brug, 10000 pond Lood, en zeer veel Wyn. De Kapucynen hadden zich ingebeeld, dac de Troupen van den Allerchriftelijkften Koning hun Kloofter en Kerk zouden fpaaren: maar, hoe zeer deze goede Vaders 'er ook om mochten aanhouden , hunne Kerk had het zelve lot, als die der Lutheraanen en Calviniften, of, om beter te zeggen, als de gantfche Stad , welke op eenige huizen na t'eenemaal in d'aflche gelegt wierd. Kortom, de wreedheden en gruwelen , die de Franfchen in deze Stad, daar zy d'eene fteen niet op d'andere wilden laaten, even als te Manheim, bedreeven.zyn onbefchryvelijk. d'Allerheiligfte dingen konden hunne godloosheid niet ontgaan. Zelfs fchonden zy de graven der dooden, niet in hunne eerfte woede, maareenige dagen na dat ze de Stad hadden geplonderd, en, om zo te zeggenen koelen bloede. De waardigheid der Paltsvorften,Voorouderen der Hertogin van Orleans • daar zy eenige eerbiedigheid voor hadden behooren te hebben, kon hen nietftutten. Zy wroetten in hunne graflieden} en na hunne gierigheid, met het lood, en d'andere metaalen die zy 'er vonden, te pionderen, vernoegd te hebben, verzaadden zy hunne beeftachtigheid ent woede met duizend befchimpingen aan de dierbaareoverblyffelen van die doorluchtige Dooden tc doen. In der daad, deze omftandigheden, welken de Maarfchalk de Lorges wel had konnen voorkomen, befwalken op een lelijke wys de glorie v die hy door zyne verovering had verkrecgen; z»nder dat d'orders, door den Koning van Vrankryk gegeeven, om de doode ligchaamen weder in de graven te leggen, de eeuwige fchande,. welke de Franfche Officieren en Soldaate n zich in deze gelegentheid op den hals hebben gehaald, konnen vergoeden. • Eindelijk: de Stad Heidelberg is zo bekend, dat wy niet en s anlo-    'MERCURIUS. it$ zullen onderneemen een befchry ving 'er af te maaken; ons vernoegen met'er den Leezer het Grondbe werp afmedetedeelen, en alleenlijk zeggen, dat ze niet fterk en was, zynde maar ' om;angen met een bloote wal en een lompe graft, en daarenboven belemmerd meteen Voorftad half zo groot als de Stad, ■ die'er de verovering veel lichter af maakte, 't Is waar,dat'er de Duitfehers, kennende het gewicht van deze Veiling tercorzaak van haare gelegenheid, federt het begin van den Oorlog eenige Werken hadden laaten opwerpen : maar ze waren van zo weinig belang, dat ze, ten betten genomen, niet meer konden dienen, als om te beletten dat ze ftormenderhand veroverd wierd. Engelijk'ergroote Magazynenwaren, hadzemeteen veel fterker Garnifoen voorzien behooren te worden. Alle welke dingen by malkander gevoegd, en noch iets daar wyin de toekomende Maand af zullen fpreeken, het deerlijk noodlot van de Stad Heidelberg veroorzaakten. Doch om de zaaken met ncch meerder omfiandigheden ten toon te ftellen, en op dat uit de vergelijking van het een met het ander de nette waarheid gekend raag worden, zullen wy hier ook noch inlyven hetonderftaande (Dag. Regifter van bet Aüarni binnen, en bet Verlies van de Stad Httdelberg. ÏN dc nacht tuffchen den i6^«n.cn 17de». j$den Generaal vanThungen te water tot Heidelberg aangekomen ; zonder dat de Schildwacht hemgewaar wierd, aan land getreden; en aan het Logement van den Genetaal en Commandant voortgegaan; doch niet zonder groot mishagen wegens zo Hechten voorzorg té toonen. Ten eerftcn,wierdeu derhalven d'Oftïciers vande Wacht in arreft genomen. Hybtacht ordre, eenge^ nereufe tegenweer ingeval van nood te bieden, en beloften, dat den Prinfe Louis van Baden Volk genoeg in de Stad zoude werpen. Zondaj den i7«kii. volgde de Bagazie van den Generaal derwaartsj enhetovei hals en kop vluchten vande Boeren, die onderrecht waren, gelijk z) raporteerden, dat de Vyanden den Ryn palTeerden. Derhalven detacheerde men ïjo Ruiters, welke tot by Philipsburgrecognofccerden doch niets het minüc ontmoetten. Ten 4. uuren quam weder een gc nicht, dat de Franfchen over den Ryn cogeu. Den Generaal liét het Ge i fchnr uit het Kafleel in de Voorllad voeren , viliteerde alle Pollen ,< ei ; maakte overal goeden toette!. ".Yder begon zyne bette Goederen te pak ïFfjJ i.kst  ^93 • May, 250 EüROPISCHE ken. 's Avonds verlieten de Voornaamften de Stad. Het vlieden in d« Schepen, cn het na beneden varen duurde tot diep ia de nacht, en, dewyl elk het cerft geholpen wilde wezen, met die die onordcntelijkheid» dat zommigc Goederen cn Menfchen in het water (tomen; De verbaaftheid was tcgrootcr, om dat men van vericheide kanten informatien kreeg, dat dc Geallieerde Armee by Groot Gartach. welke men al 17 of 18 Regimenten fterk genoemd had, op dien tyd alleen maer uit een klein Corpsen 7a8 Regimenten beftond, end'ovcrigc noch uit de Bezettingen verwacht moeiten werden. Maandag, den i8ea.  1.693- 1 May. i Brieven van twee Keurvotftenover liet werk van het Negende Keurvoiitendom. 34, E U R O P I S C H E :en. Hy heeft myne orders volvoerd. De Loopgraavcn zyn geopend ien z iftcn. dezer Maand; de Stad wierd ^ eroverd deniaft"1. en het Kaleel gaf zich over den 2^tn- Deze Verovering, welke de Veldtocht zo ^lorieufelijk opent, geeft my ter zelve tyd en een vryer ingang in het hert /an't Keizerrijk , cn eenbynagewis voorteken van een noch gelukkiger gevolg voor het toekomende. Dit verplicht my God te danken voor de befcherming, welke hy my verleent, cn de geene die hy my doet vetroopen; en hein te bidden, dat het hem believe, om zyne gunden ten toppunt te voeren, een vatte en bondige Vrede aan myne Volkeren te >ceven, welke ik aanmerk als de glorieuze prys van myne moeijelijkfte onderneemingen. Ik fchryf ten dezen einde aan u, om u te zeggen, dat myne mcening is, dat gy het tsDeum in de Domkerk van myne goede Stad Parys zult doen zingen, ten dage en uure als de Groot-Meeftcr, of de Ceremoniemeefter u van mynen wege zal zeggen : en ik geef order aan de Hoven, dat zy hetzelve op de gewoonlijke manier zullen bywooncn. Hier over bid ik God, dathy u, myn Neef, in zyne heilige en waardige befcherming neeme. Gefchreeven tcQuefnoy, deni7ften. May 1633. Getekend L o ut s, cn laager Phelypea u x. Over het werk van het Negende Keurvorftendom, 'tgeen federt een tyd zo veel ftribbelings veroorzaakte, als wy elders veihaald hebben, zag men nu ook den volgenden Brief, gefchreeven door den Keurvorft van Keulen aan dien van Beyeren. Copy van den Brief van zyne Keurvorftelijke Doorluchtigheid tot Keulen aan Keur- Beyeren, aangaande het Negende Keurvorftendom. Doorluchtigfle^c. ÜWer Liefdens Vriend-broederlijk fchryven van den 2 3'ften. February laatftlcden heb ik te recht ontfangen , en deszelfs hoogwys fentiment aangaande het Negende Keurvorltendom breeder verftaan. En alzo ik aan dezelve, voor zodanige vertrouwde opening hier mede behoorlijke dank bewyze, zo kan dezelve wel verzekert zyn, dat ik verlange het gemelde Keur-werk, hoe eerder hoe liever, tot allerzyds vergenoegelijkc einde gebracht te zien : doch wat aangaat de conditiën , firns quibus non, zo heb ik (gelijk Uwe Liefde be wuft is) dezelve op een Geeftelijk Keurvorftendom , 't welk tegenwoordig te gelijk met het Hanoverfe ingevoert zoude werden, aangedragen; ten deele op dat het getal der Geeftelijke Keurvorften, volgens behooren ,daar mede ook vermeerdert zoude werden.,- en ten deele op datde Geeftelijke Keurvorftendommen nimmermeer zouden manqueeren, en met eenen zo veel tc minder onruft en tweefpalt in 't Roomfe Rijk, ook omtrent de Religie zo veel te minder xevaarlijkheid zoude ontftaan. ' Doeh  MERCURIUS. Doch alzo deze myne intentie in't Keurvorftelijk Collegie niet bekent is gemaakt > zo ben ik tegenwoordig gcrefolveert my met Uwer Lieidens Item cndeszclrs bygevoegde intentie zodanig tc vergelijken, dat , in gevalle van manquement van 't een of't ander tegenwoordig Katholijk Keur huis ('c welk den Aldcrhoogilen langduung gelievetevcrhoeden) een ander Katholijk Vorllelijk Huis per SanHionem Pragmaticam gefurtogeert, en wyders op deszclfs afgang, en alzo luccefilvè in infinitum, door een andei Katholijk Kcur-huis de vacante Keuruitkracht van dezelve SanBto Pragwatica, vervult veerde,- niet twyfelende of Uwe Liefde zal, volgens deszclfs prys waardige Rcligions yver, geen bedenken dragen van my in deze zaak by te (temmen. Wat nu wyders het temperament aangaat, het welk tot myn en der Heeren Keurvorften van Trier en Paltz L L. fatisractie onlangs tot Regensburg in voorflag gebracht is, heb ik doenmaals van Hooggedachte haare L.L. niet konnen vernemen, ofd^zelve het gemelde Temperament agreëcrencn voor goed zouden keuren; doch wat my aangaat. ik bevind dit byzonder (waar te zyn, dat op de Kcur-Mentzifche propo(itic in dc Hemmen van al het geen te vooren voorgevallen was,geabftraheert zoude werden , daar ik doch niet zo wel zie hoe het met myne Navolgers in 't Aerts-Stift Keulen te verantwoorden zoude zyn, zo wanneer in deze hoogwichtigc cn myne Keurvorfteli jke gerechtigheden , mitsgaders Vorftelijke rechtmatige zo na rakende zaak , het my toegevoegde fwaar nadeel ftiHwygende voorby gegaan zoude werden; het welk (volgens onze hoop) Uwe L. zo veel te minder zal verlangen, dat zo dezelve, als ons Keur-huis daar aan gelegen is, dat my diergelijk een lak niet na ga. Wyders kan Uwe L. vaftelijk vertrouwen, dat ik verlang deszclfs loffelijke intentien tot d'algemeenc Ryks welvaart, ruft cn veiligheid der Katholijke Religie, zo veel als in myne macht is, volgens myn befte vlyr, te fecondeeren : hebbende ondertuffchen aan dezelve niet willen verbergen, dat den Keizerlijken Rijks Hof-Raad, Baron van Ek,dezc voorIcede dagen alhier aangekomen is,- en tendeert deszclfs negotiatie voornamentüjk daar heenen, dat ik niet alleen myn ftem tot het Negende Keurvorftendom zoude verlecnen, maar ook de Heeren Keurvorften tot Trieren Paltz L. L. daar toe zoude trachten te difponeeren ; ook zyn Keizerlijke Majefteit mydaar nevens genadigft laten infinueeren, dat hy zich voor d'introductie noch nader over \ een en 'tander mot my genadigft wilde beraden : Onderlaate overznlks niet met Uwe L. over gemelde Rijks Hof-Raads verder aanbrengen Vriend-broederlijk te correfpondecren; vaftelijk op dezelve vertrouwende, datzevan haar zyde zal helpen te weeg brengen, dat de aangerechte introductie zolang te rug geftelt blyve tot dat de zaak zich ineen betere vouw zal hebben gelegt. Doch wat voor eenTraéraat meer Höoggedachie Heeren Keurvorften met Heflen-Kaffel aangegaan hebben, hebbe ik UweL. hier Gg.jfc mede  May. il6 EUROPISCHE mede affchriftelijk willen commumcecren, en daar nevens willen ver zoeken, dat het dezelve gelieve deszclfs hoogvernurtige gemoedsmeening daar over onbefchroomdelijk te openbaaren, die ik &c. Freyftngen Jen 12 Maart 1693. Op dezen Brief liet de Keurvorft van Beyeren het onderftaande Antwoord afgaan. Copy van het Antwoord van z.yn Keurvorftelijke Doorluchtigheid van Beyeren op den voorgaan den Brief. Hoogwaardigfle en Doorluchtigjle Keurvorft, T Jlt Uwer Liefde aan my afgclaaten Vriend-broederlijk fchryven van *-/den nden. dezer heb ik gezien, op wat wyze cn conditie dezelve aangaande het Negende Electoraals werk van meening is zich by de meefte ftcmmcnin't Keurvorftelijk Collegie tevocgen. En alzo dit in der daad het zelve is wat ik by myn ftem (dewelke, gelijk bekent is, Keur- Mentsals doen nagevoigt heeft) voorgoed bevonden heb ten befte vande Katholijke Religie te rcferveeren, zo ben ik over zodanige Uwer L, verklaring zo veel te meer vergenoegt; niet twyftelende of de Heeren Keurvorften, endienvolgende ook zyn Keizerlijke Majefteit zelf, zullen geiamentlijk betuigen , aangaande het temperament tot facit iteering der overige Heeren Keurvorften laatft tot Regensburg ontworpen, zo kan ik bymy als noch niet bevinden waarom Hooggedachte Heeren Keurvorften oorzaak zouden hebben om het zelve, als een gantfeh onfchadelijk project, te verwerpen, en daar tegen het geen in 't Keurvorftelijk Collegie in dit Elecf oraats werk.mitsgaders tegen d'Inveftituure zelf, met zulk een fcherpe proteftatieencenfuur voorgevallen is, te procedeeren- en Uwer L. (gelijk my laaft van Regensburg gecommuniceert is) een ander wat gelimiteerder Project in voorflag hebben laten brengen, zo zyn echter zulke harde en nadenkelijke uitdrukkingen daar inne begreepen, die óvproMaporibux ftaande Heeren Keurvorften, alsook zyn Keizerlijke Majefteit zelf, hoogft bevindelijk aangrypen, cn niet anders als verbittering dér gemoederen konden veroorzaken : gelijk dan, nevens hoogftgemelde zyn Keizerlijke Majefteit de meergenoemde Heeren Keurvorften nimmermeer zullen willen weeten , dat zy dit werk geprecipiteert, efandcregepreterieert, ofanders ietwes gedaan hebben,° wattegen de Goude Bulle, en de tot noch toe gehoudene obfervantie in 't Keurvorftelijke Collegie, gelijk in de reftcerende Aflens en Protocollen, (en in fpccie dezen aangaande) klaarlijk te zien is, zoude mogen ftryden : gelijk zynKciz.Maj.het meergemelde Negende Eleöoraat's werk eerftelijk aan alle Heeren Keurvorften in 't byzonder, en vervolgens aan 't Keurvorfte). Collegie tot Regensburg (met voorwecten van welgemelde Heeren Keurvorften) heeft laten voordellen, hoedikwils hetKcurvorftel.Directorium naderhandaangemaant was, dar, in gevalle tyd daar toe gelaa- ten,  MERCURIUS. 13; «.cn, en aétueele propofitie tegelijk tc rug gehouden wierd, men die zaak zoude laten (keken, tot dat men eindelijk gezien hadde werwaarts d'intentien ten deele ftrekken,waar van het doenmaals raadfamer was zich tc onthouden , als oorzaak tot meerder verwydering en verbittering tc geeven; weshalven ik dan Uwe L. in oprechte Vriend-broederlijke welmeeninge, op nieuw verzoeke, dat het dezelve believedc daar tegens aanlopende, en op een volkomcnecollific doelende Confilien, gehoor noch befcherming te ver'eenen, maar zich veel meer aan het grootfte gedeelte ft welk, voor zo veel de Katholijke Religie aangaat, haar confcientie hier in ook zekerlijk quyt) te houden, indien dezelve noch den verdienden dank kan hebben. BruJJdJsm-j Maart 169$. De Generaal van Afpremont, dien men over het verlies van de Stad Belgrado,daar hy Gouverneur af was geweeft:, (^)arreft in zyn huis had betekend, alzo men hem verdacht van niet ter goeder trouwe gegaan te hebben, had eindelijk gelegentheid gevonden om de wereld van het tegendeel t'overtuigen. De Prins Louis van Baden, door den gemelden Generaal, dien her hertgrondig fmertte zyne achtbaarheid zodanig verfcheurd te zien, aangefproken, liet de zaaken met alle naauwkeurigheid ondervorlchen, en, hebbende hem onfchuldig gevonden , ga£ hem, voor zyn vertrek naden Ryn tot het commandeeren van het Keizerlijk Leger, de volgende Atteftatie. DE Vefting Belgrado, ongelukkiglijk weggenomen door dc Turken inden Jaare 1690. en daar by de groote confufie ontdaan zynde, ter oorzaak van het fpringen van het Buskruid-Magazyn; zo hebben veéle menfchen,t'onrechtegcinformeert wezersde, daar vande fchuld willen toefchryven ten voornaamften aan den Heer Graave d'Afpremont, Lieutenant van den Marechal dcCamp Generaal, hoewel dezelve doenmaalsaldaar niet meer en Chef commandeerde j het welk de reputatie, by hem albereids door de wereld verkrecgen, geweldig verkleint heeft gehad; temeer, alzozyn Perfoon daar benevens ook in verzekering wierd genomen, zoals zyn Keizerlijke-Majefteit in gelijke toevallen pleegt te doen. Maar alzo ik ben geïnformeerd van oen Heer Hertog vanCroy, cn van Generaals en Officieren, die alsdoen in de gemelde Vefting Belgrado commandeerden, hoedanig de voornoemde Grave van Afpremont daar allefints zyne fchuldige plicht heeft geqneeten gehad, en zynen wakkeren yver getoont, in alles watden diend van zyn Keizerlijke Majefteit mochte betreden; zo heb ik niet konnen onderlaaten arm hem te verleenen deze tegenwoordige Getuig-brief; eensdeels totzynt vertroofting, en dat een ygelijk mochte ovettuigt werden van het conrra rie van die lafteringen, met dc welken men hem daar over heeft beklad Gg ? ei May. Genera»! van Afpremont in zyaeeer herftcld. (a) Ziet 4 Deel vdtihsS J*nr 1690. (*«!• I3J. I t  ló93. May. Poed des ïrinfen van HeficnJlhcinfeld. SW1TSER LAND. Cantons antwoorden op de Memorie Tan den Keizerlijken Afgexant.(a) Ziet 238 EUROPISGHE en anderdeels om hem te (trekken tot een Recommandatie- brief aan onzen Hoogftgedagten Doorlugtigften Heere cn Meefter, mitsgaders tot alzulke andere inzichten, als hem nodig mochten zyn tot zyn avancement : niet twyfeiende, of alle de lafteringen, by hem ter zaake van dien vcrdragen.zullcn geweeft zyn tegens de intentie van zyn Keizerlijke Majefteit. Tot bekrachtiging van het welk Ik dezen onderteekend en verzegeld hebbe. Weenenden 10 February 1693. Louü, Markgraaf van Baden, cn van zyn Keizerlijke Majefteit Licutenant Generaal, Vcldmaarfcbalk, Colonel en Gouverneur van Raab. Eindelijk : des nachts van den 1 iden. der Maand ftierf te Keulen de Prins Erneft van Heflen-Rheinfeld, ter ouderdom van negen-en-felfig jaaren, en wierd begraaven inde Kerk der Kapucynen vanBornhoven, omtrent acht mylen van St.Goar gelegen. Hy was Zoon van Maurits, Landgraaf van HeflenKaflel, en van Juliane, Dochter van den Graaf Johan van Naffou-Dillemburg; in de gemelde Plaats geweeken, toen zyne Refidentieftad, in de Maand December des voorgaanden Jaars, door de Franfchen aangetaft wierd , en van zyne Religie afgevallen in den Jaare 165 2. gezamentlijk met Maria-Eleonora, Dochter van den Graaf Philips-Renard van Solms, zyne Gemalin. Hy liet twee Zoonen na : Willem, geboren in het Jaar ICT48. getrouwd aan Maria-Anna, Dochter van Ferdinand-Karel , Graaf van Lowenftein-Wertheim : en Karei, geboren in het Jaar 16" 4,9. getrouwd voor d'eerifemaal met Sophia-Magdalena, Dochter van Erik-Adolf, Graaf van Solms; en voor de twede maal met Alesandrina-Juliana, Graavin vanLinange,. Weduwe van Joris, Landgraaf van Heffen-Darmftad in Veel. D E Cantons hadden nu in de (a) Vergadering te Bremgarten alle de gefchillen, die 'er onder eenigen van hen waren , gelukkiglijkbedecht, en vervolgens mondelijk en fchriftelijk geantwoord op de Memorie van den Baron de Neveu, beftaande daarin, dat de gezamentlijke Cantons, en voornaamentlijk de Pfoteftantfche, de Neutraliteit met alle mogelijke naauwkeurigheidzouden onderhouden, enalledeTransgrefïïen, daar men voorheen over geklaagd had, zorgvuldiglijk vermyden, enz. De hoop, welke men, niettegenftaande allé de ftribbelingen, federt-  MERCURIU S. federt een tyd had gehad, dat de Switfers noch wel iets ter gunfte der Geallieerden zouden doen, was niet t'eenemaal ydel geweeft. Het Canton van Zurich vergunde eindelijk op den a 5fteB. der Maand wervingen voor Holland , die met openbaare trommelflag wierden aangefteld. Monfr. Amelot, die, onaan gezien alle zyne behendigheid, niet ten netften en wift, op wat voet d'onderhandelingen met den Hollandfchen Minifler ftonden, doch echter een kwaad vermoeden 'er af had , ftuurde den zegden Capitein Viguier na Zurich, met brieven aan de Regeeringover dit ontwerp. Men confereerde met hemj en was het flot,dat deze wervingen niet aangefteld wierden om de Troupen tegens Vrankrijk te gebruiken, maar alleenlijk tot de verdeediging van eigene Landen. H ET gebrék van (a)Koorn, waar af zich het Koningrijk federt een tyd byna t'eenemaal ontbloot had gezien, deed de Gemeentens op verfcheidene plaatfen aan't muitenflaan; daat men een voorbeeld afkan zien uit den onderftaanden Brief, gefchreeven te Lyon den 2oftcn. der Maand. HEt Koorn is zo fchaars; en de Politie word zodanig verwaarloofd,dai de Bakkers, om het Brood te fwaardcr te maaken, verzind hebber Zemel en Afch'er onder te vermengen. DitBrood iszoflecht, enzc duur, en heeft zo veele ziektens veroorzaakt, dat het Volk op Zondag; den i7«ien.aan't muitenfloeg. De Vrouwen, meer als vier honderc fterk, liepen na het huis van Monfr. de Berulle, onzen Intendant, on recht teeiffchen; waar onder cenigen. door den honger tot wanhoof aangedreeven, dul genoeg waren om hem te dreigen,dat ze hem den hal: zouden breeken,enzynhuisin kooien leggen,zo hy liet Brood niet goed en goed koop,deed maaken. Anderen, noch raazender, rukten hem d< Paruik van't hoofd. Den Intendant, om zich uit deze belemmering t< redden, beloofde hen alles tegen des anderendaags : maar hebbende he niet gedaan, vergaderde het Graauw weder in grooter getal, en pionder de het Brood van eenige Bakkers. Monfr.de Berulle, in tydts'crafbe richt, en zelfs dat men ook op zyn huis meende aan-te vallen, deed he Volk van het Maarfchalkfchap, en de Soldaaten van de wacht, in de wa penen komen, welke het Graauw op den hals gingen (forten, verfchei denen kwet(len,en eenigen gevangen namen. De verwarring was groot de (Iraaten krielden van gewapende lieden : enden oproer duurde dri achtervolgende dagen. Den Acrtsbiftchop, den vierden dag van zyn Hofftede gekomen, hcrftelde de ruft door zyne tegenwoordigheid eeni get May. Zurich vetgunt wervingenvoor Hol» land. VRANKRYK.Gebrek van Koor*. (a) Zift fi' '3 3- t C  May. 140 EUROPISCHE gcrmaate. De Prefidiaal weigerde dc Gevangenen ter dood te veroordeelen. Monfr. de Berulle heeft meteenExpreiTe aan het Hof bericht gegeeven van alles wat'er gepalTcerd is : cn men verwacht met verlangen, wat hier over verordend zal worden. Dezefchaarshcid van Koorn, waaraf (gelijkuit een groote elende dikwils een groot voordeel getrokken word; eenigen zich tot hun byzonder belang wiften te bedienen, gaf ook voet tot het volgende Arreft. DE Koning onderrecht zynde, dat verfcheidene Particulieren tegens d'Ordonnantien van zyne Majefteit, dc nieuwelijks gegeevene Arreften. en de byzondere Ordonnantiën van d'Offkiers der Politie in ieder Jurisdictie des Koningrijks, voortvaaren met Koornmagazynen te maaken; 'tgeen medehelpt tot de verhooging der prys, en belet dat de gemeene Markten overvloedig voorzien zyn, op dat d'Onderzaaten van zyne Majefteit het zelve voor een redelijke prys tot hun onderhoud konnen koopen : waar in willende voorzien, gehoord hetraportvan den Heer PhelypeauxdePontchartrain, Ordinaris Raadtsheer inden Koninglijken Raad ,Controlleur Generaal der Finantien, heeft zyne Majs~ fieit, zynde in zynen Raad, geordonneerd, en ordonneert, dat doorde Heeren Intendanten cn Commiftariflèn, verdeeld in de Provinciën en Generaliteiten , aanftondts zullen opgcftcld worden Lyften van het Koorn, 'r geen in de particuliere Magazynen of op de Zolders inde Steden en plaatfen van hun gebied gevonden zal werden, om vervolgens aan zyne Majefteit gezonden en vertoond tc worden, op dathy'er over ordonneere zodanig aishy hetraadfaam zal oordeeten. Gedaan in des Konings Raad van Staat, zynde zyne Majefteirdaar tegenwoordig, gehouden te Verfailles, den iödcn. May 1693. Getekend, PHELYFEA ITX- Gelijk het al vooreen wylaan de Particulieren verbooden was Koornmagazynen te maaken, om aan de Munitionariflen gelegentheid te geevcn van des Konings Magazynen te voorzien, meende men, dat het oogmerk van dit Arreft was, door de provifien, welken men had, ten naauwften onderrecht te weezen van d'armoede des Koningri]ks, om 'er de verdrietige gevolgen af voor te komen. Ondertuflehen moeft 'er, om ze tc krachtiger voor te komen, het gezag van het Parlement van Parys toe aangewend worden j gelijk men uit het Extract van dit volgende Arreft kan zienv  MERCUR IUS. 241 Extracl uit de Regijiers van bet Parlement. OP huiden het Hof, de Groote Kamer, en de Tournelle vergaderd zynde, (na, in de tegenwoordigheid vande Lieden des Konings,den Lieutenant Generaal van dc Politie, en den Subftituit van den Procureur Generaal des Konings in het CMtelet, mitsgaders de Provooften der Kooplieden, Schepenen , en den Subftituit van den Procureur Generaal des Konings voor de Bank van het Stadhuis dezer Stad Parys, gelijk ook de Lieden des Konings in hunne Conclufien gehoord te hebben) heeft men geordonneerd, en ordonneert, dat d'Ordonnantien en Arreftcn noopende de Politie van het Koorn, en voornaamentlijk dat van den achtften January laaftleden, uitgevoerd zullen worden : in gevolg van hetwelk iterative verboden zyn gedaan aan alle anderen als de geenen die met d'uitvoering van des Konings orders belaaden zyn, van eenig Koorn te verzamelen , meer als het geen tot onderhoud van hun Huisgezin noodzaakelijk is; en aan de Kooplieden in Koorn en Meel, het zelve ingrooter quantiteit te hebben, als 't geenzy van nooden hebben om hunnen gewoon'ijken handel t'onderhouden : gebiedende aanalledegeenen, die meerder Koorn als dc gemelde quantiteit hebben, en voornaamentlijk aan de geenen die 'ergeen gewoonlijken handel meedoen, alle weeken daar af te ftuuren op de Markten van de Plaatfen daar hunne Koornfchuuren gelegen zyn, en, zo 'er geene Markten in degemelde Plaatfen zyn, op de naafte, in zodanige quantiteit dat de gemelde Markten genoegfaam voorzien zyn, en dat deze Stad Parys, en d'fnwoonders der gemelde Plaatfen, en inzonderheid d'Armen, de quantiteit, welke zy van nooden hebben , tot een redelijke prys konnen bekomen. En by gebrek van zulks aanftondts na d'afkondiging van het tegenwoordig Arreft te doen , zal 'er volgens de ftrengheid der Ordonnantiën en Reglementen van de Politie in voorzien worden. Van gelijken word aan al len en een iegelijk verbooden eenig Koorn voor den Oogft te koopen, of te verkoopen: vcrklaarende alle zodanige koopen, welke gedaan zyn, ot gedaan zullen worden, nul en van geene waarde; en gebiedende aan d'Officiers en Bailjuwfchappen , Scnefchaalfchappen, Schouten en Schepenen, cn aan al ie andere Officieren vau het Reiïört de hand aan a'uitvoering van het tegenwoordig Arreft te houden : verbiedende wel expreffclijk aan allerhande perfoonen oproeriger wyze op de Marktenen Wegen te famen te rotten, om wat oorzaak cn onder wat voorwending het ook zou mogen weezen;en te beletten het koopen en vervoeren van Giaanen, en voornaamentlijk van de geenen die voor deze Stad Parys verordend zyn, behoudens dat zy zich zullen mogen richten aan de Rechters der plaatfen, om op hunne klachten gehoord te worden, gelijk het gevoegelijk zal weezen. Ordonneercnde , dat het tegenwoordig Arreft aan de Bailjuwfchappen , Senefchaalfchappen , en andere Rechtbanken van het ReiTort geftuurd, geleezen, afgckondigd,en,ovcral daar het van nooden is, aangclV.Stuk.hDed. H h plakt i6q?. May.  May, 241 EUROPISCHE plakt zal worden : gebiedende aan de Subftituiten vanden Procureur" Generaal des Konings de hand 'er aan te houden, en 'er het Hof aanftond* af te verwittigen. Gedaan in het Parlement den 22.ften. May 1693. Getekend, DONGOIS. Dit waren onbetwiftelijke bewyzen van d'algemeeneelende, en de gevaarlijke gevolgen die men 'er af vreefde. Ook zag men ze in het Mandement des Aertbifichops van Parysjwaar iny verordenende gebeden voor den Koning, hy het ongeluk zyner Volkeren niet en kon verfwygen. Mandement van den Aertsbiffchop van Parys, noopende de Gebeden van Veertig Vure»,aangefteldgeduurende de Veldtocht tot de behou* denis vande Geheiligde Perfoon des Konings, den Dauphin, en de gantfebe Koninglijkj Familie. Francois, door de genade van God en den Heiligen Apoftolifchen Stoel, Aertsbiffchop van Parys , Hertog en Pair van Vrankryk, Commandeur van des Konings Orders, Provifcur van het Huis der Sorbonne, en Overfte van dat van Navarre, aan d'Aertspriefters van S. Maria Magdalcna en S. Severyn, mitsgaders aan dc Dorpdekens van ons Bifdom, heil en zegen. Dc vreezc Godts, en het vertrouwen op zyne barmhertighéid, zyn de vafte fondementen van de hoop der Chriftenen. Dat de gantfche enen en Predikatiën, die aldaar gedaan zullen worden, verwittigd en vermaand werden tot te bidden, gelijk zy om zulke dringende cn gewichtige redenen, en voornaamentlijk om de behoudenis der Geheiligde Perfoon van den Koning, Myn fleer den Dauphin, en degantfche KoninglijkeFamilie, moeten doen. En op dat niemand van onze meeningen onweetend mag weezen, beveelen wy,dat ons tegenwoordig Mandement op Donderdag aanftaande, zynde H. Sacramentsdag, door de Predikers geleezen en afgekondigd, en in de Sacriftien, en overal daar het van nooden is aangeplakt zal worden. Gegeeven tc Parys,in ons AcrtsbiiTchoplijk Paleis, dezen achtienden dag van May, in het Jaar duizend zes honderd drie-cnnegentig. Getekend, Fr a n 9 o 1 s, Aertsbiffchop van Parys : enlaager, door Myn Heer Wilbault. Hh % De i693. May, [ij Van An '(jning en uynt Hut' "ck.iaren.  May. Vertrek des Koning; na de Nederlanden. Hertog van Otleans na ■ft«n.teAllengon; den io^.te Mayenne; en kwam den 3 iften.te Vitré inBretagne, alwaar hy zyn verblyf ftond te houden, ten einde dicht by te weezen, om zyne orders langs de gantfcheKuft te konnen geeven. Inderdaad, men was zo beducht dat d'Engelfcheri en Hollanders een landing zouden onderneemen, dat'eralle mogelijke voorzorgen tegen aangewend wierden. Men liet, uit vrees van overrompeld te worden, eenige Barken in de Havens van Dieppe en St. Valery zinken, en wierp 'er verfcheidene Batteryen op : dc Landzaaten kreegen order  MERCURIUS. 245 order om op te trekken : la Hogue wierd met Reduiten en Forten verfterkt, enz. Ziet daar, hoe men zich te land tegens de vyandlijke onderneemingen in poftuur (telde. Ter zee wierd geen minder vlyt aangewend, 't Efquadre vanRochefort,gecommandeerd door Monfr.de Gabaret, vervoegde zich den i )dtn.der Maand te Breit, fterk vyf- en - twintig Zeilen, waar onder zeftien Schepen van linie , de reft Branders en Fregatten. De Eolus van Havre, en de Prompt van Duinkerken , waren 'er twee dagen te vooren gekomen.gelijk ook CapiteinjanBart mQtd'Ysvogel.Dcn z\&™. was de gantfche Vloot gereed om te vertrekken. Men gaf ook dien zeiven dag de gewoonlijke feinen om klaar te maaken maar de wind eensflags omgeloopen zynde, moeft men tot den 24ften. blyven leggen : wanneer meninzeeftak. Monfr.de Chateaurenaud commandeerde de Voorhoede; de Maarfchalk de Tourville, als Admiraal Generaal, de Bataille; en Monfr. de Gabaret d'Achterhoede. De gantfche Vloot belfond uit drie Divifien, gecommandeerd door d'Admiraalen ; ieder Diviiïe uit drie Efquadres, gecommandeerd door de Vice-Admiraalenj en ieder Efquadre uit acht Schepen : maakende in 't geheel twee-en-feventig Oorlogfchepen. Voegt hier by voor iedei Efquadre drie Branders, en twintig Laftfchepen, welke tol Hofpitaalen en Magazynen moeften dienen. Behalven deze Vloot, was ook noch de Graaf van Etrées op den i iden. der Maand van Toulon in zee geloopen, met tweeen- t wintig Schepen van linie; daar zich noch eenige anderen en vyf-en-dartigGaleyen moeften byvoegen : vanwiensver richtingen d'aanftaande Maand ons bericht zal geeven. HET Parlement van Engeland,door den Koning, voor zyn overtocht na de Nederlanden, tot den i2dïn.May geproro geer d, vergaderde op den beftemden dag, en wierd (na dat mei verklaard had, dat het gevolg vander Geallieerden wapene van hunne eenigheid afhing, en dat men derhalven krachtig refolutien tot behoudenis van de zelve had genomen) nu wede tot den 24flen. September aanftaande geprorogeerd. Hh 3 I] May. Franfche Oorlogsrlc-ot ia zee. Graaf vag Etréesia zee. , ENGE' LAND. Tarlement 1 geproto1 geerd. e r  May. SCHOT LAND, Parlement peigaderd. 246 EUROPISCHE IN Schotland daarentegen hadden, na verfcheidene proro_gatien.de Zittingen op den i8ften. April aanvang genomen; en . wierd in d'eerfte de Brief, door den Koning aan deze Vergadering gefchreeven, en van den volgenden inhoud, geleezen. William Rex- Mylords en Edellieden , VAndien tyd af dat Wy cerfttotde Kroon van dit Ons ouds Koningrijk kwamen, zynWy fteeds vaftelijk gercfolveerd geweeft derwaartstegaan, cn'er zelfs in perfoon een Parlement te houden, opdat Wy tegenwoordig zynde,ovcr alles dat uwe gelukzaligheid en vooripoed betreft, volkomentlijk mochten hooren redenccren, en alzo te bek waamerzynom te oordeelen van de Wetten die gevoegelijk zouden mogen gemaakt, en de mcfures die door Ons in deadminiltratie behoorden genomen te worden. Doch tot noch toe hebben de noodwendigheden Onzer affaires, 'tzy omtrent Onze tegenwoordigheid buiten's Lands geduurende de Veldtocht, ofteroorzake van Onze tegenwoordigheid in dit Ryk geduurende de zittinge van Ons Parlement alhier, Ons verhinderd by u lieden te weezen. Niettemin blyven Wy noch in de zelfde refolutien, en zullen daar van niet afftaan, op'hoope van eens een bekwame gelegentheid aan te treffen om die na te komen■ dewyl Wy'r zelve tot een volkomene vaftftelling van dit ons oudeKoningrijk gantfchelijk noodig achten. Maar ondertuflehen hebben Wy, op dat de affaires van Ons Volk door 't langer uitftellen van uwe byeenkomft geen nadeel zouden lyden, geraaden gevonden u t'zamen te beroepen, fchoon Wy van Brittannien afweezend zyn : zo volkomen is Ons betrouwen op uwe afïeöie tot Ons en Onze Regeering, waar van Wy in de voorige Zittingen genoegzaame blyken hebben gehad. Wy hebben derhalven tot Onzen CommiiTaris genoemd en aangefteld Onzen zeer getrouwen en welbeminden Coufijn William, Hertog van Hamilton, den Prefident van Onzen Raad; wiens bekwaamheden en ervarenheid , om zich in zulk een Ampt te k wyten, u wel bekend zyn , en van welke Wy niet minder als van zyne getrouwghcid en yver tot Onzen dienft en welftand van het Koningrijk goede reden hebben om voldaan te wezen. Waarom Wy hem ook volkomene inftruaic hebben gegeeven tot alles dat Ons by deze conjunélure , tot onderftand der Regeeringe en de veiligheid Onzes Volks, nood^ fchynt gedaan te worden; referveerende'tgeene hier niet gemeld is, en't welk uitftel lyden kan, tot dat Wy zelf onder u lieden tegenwoordig zyn. Wytwyfelcn niet, ofgy zult van herten met Onzen ComnniTiris rot het betrachten van zyne inftru&ien aanfpannen, om de Natie tegen de aanflagen van booze menfchen binnens, en van de' Vyanden buitens Lands in zekerheid te ftellen ; en hem voorts behulpfaam zyn in alle hetandere dat Hy u in Onzen Naame ten gemeenen yoordcele van Ons en Ons Volk zal voordellen. Overzulks recomman- dee-  MERCURIUS. 247 deeren Wy U lieden dan in 't byzonder befcheidenheid en eendracht; op dat zo wel door uw exempel, als de achtbaarheid der Wetten,al le Factiën en Partyschappen mogen gedempt worden. En nademaal de Kerkelijke zaaken voor een groot gedeelte het onderwerp der twift zyn , zoen twyielenWy niet aan uwe zorgdragendheid om behoorlijke Geneesmiddelen, tegens de dilbrdres die daar uit zyn ontdaan, uit te vinden, Wy recommandeeren u ook een fpoedige afvaardiging, en dat gy den tyd, dien gy redelijker wyze verwachten kunttezullenzitten , befteeden moogt in 'c verrichten der zaaken die noodigft zyn, en in't vermyden van zulke Materiën van Debat welke Onze Raadp'eeginge vereifchen,- dewyl de aflland, waarin Wy zullen zyn, geen tyd daar toe zal verlecnen. Aldus dan niet twyfelende, of Gy zult, door uwe vlyt en bezadigheid in uwe handelingen, aan de Wereld uwen yver en eendragt, in alles dat Ons en Onze Regeering betreft, doen blyken, en alzo deze Zitting gelukkig een einde doen neemen,- zo wenfehen WyUhertclijk wel tc vaaren. Gegeven in OnsHoftotKenfingtonden 2 April 1C03. In 't Vyfde Jaar Onzer Regeering, door zyn Majefteits bevel J. JoHNSTOUN. Nadntdes Konings Brief geleezen was, deed den Hertog vanHamiiton, als Hooge CommiiTaris, om de meeningen van zyne Majefteit byzonderlijk te verklaaren, d'onderftaande Aanfpraak aan de Vergadering. Mylords en Edellieden, GY lieden hebt zyn Majefteits Brief, waarin Hy veel goedheid tegensons uitdrukt, gehoord : en dat hy u tc dezer tyd vergunt in eenParlementte vergaderen, toont byzonderlijk zyn volkomen vertrouwen opuwegenegenthcidtothemenzyneRegeeringe, die nu in de Kerk en Staat is vaft gefteld , van welke zyn Majt. my belaft heeft u te verzekeren, dathy vaftelijk gerefolveerd is die te onderfteunen. Ik acht, dat ik niet heel wydloopig behoef te weezen om u het perykel en de vreeze , waar ingy omtrent een Jaar geleden voor een Invaiïe en de Aaullagcn van Vyanden binnen 's landts waart, indachtig te maken. Immers ik ben wel verzckerd,dat een iegelijk, die de Regeering een goed hert toedroeg, toen genoegfaam overtuigd was van den Hechten ftaat onzer defenlïe, waat in wy waren : en blyde zouden wy geweeft zyn over zulk een gelegentheid , als deze, om ons in een beter ftaat tegen de ergfte voorvallen gefteld te hebben. Laat ons dan, Mylords en Edellieden, voor eerft zyn Majefteit van herten bedanken voor't vergunnen van deze zitting des Parlements; en laat ons alle hevigheden, party fchappen, en alles dat het beantwoorden van zyn Majefteits verwachtingen zou mengen verhinderen ter zyde leggen : alzo gy daar door niet alleen aan de Wereld den misllag der gecner, die uw t'zamen komen wederftreefden, zult toonen 5 maai ooi 1693. May. *  1(592. May. I I i l < ( l l < t f c i x48 EUROPISCHE ook uwe Vyanden, die uwe poogingen onvoorfpoedig wilden maken te leur ftellen. En aangezien gy niet verwachten kunt, dat deze zitting des Farlements lang zal duuren, dewyl zyn Majefteit u een fpoedige afvaardiging recommandeert ; zo bid ik u, Myhrdren Edelheden, met die dingen te beginnen,. welke noodigft zyn totdes Konings dienft, en uw eigene veiligheid:'! welk ik oordeel te beftaan in het geven vanünderftandge den, en t ftellen van 't Koningryk in een ftaat van defenfie.Degevoegehjkfte wyze van hier in voort te vaaren zal de Kancelier u voor/tellen. Endeed daar op de Graaf van Twedale, met het gemelde Ampt bekleed, deze nadere Aanfpraak. Mylordt en Edellieden. T\ Es Konings Maj efteit heeft zyne zorg voor de welvaart, gelukzalie*^ heid ,'en veiligheid van dit Koningryk doen blyken, door U t'zatnen te beroepen, wanneer Hy zelf zo nodig over Zee abfent moet weezenop dat Gy Uwe eigene behoudenis en voorfpoed zoud bezorgen • enHv heeft Zynen CommiiTaris volkomen geinftrueerd, om u in allés, wat daar toe zou konnen helpen, de hand te bieden. Ik zal u lieden derhalven mer alle nederigheid en onderwerpinge indachtigmaken, dat Gy al le Partyfchappenen Misverftanden vermydende, u zeiven eendragtielijk en met blymoedighcid tot uw werk en befoignes mogt bcgecven 't welk ikecrftelijk acht te zyn, het Koningryk in ftaat van Defenfie tegen Denbuitenlandfchen Inval, cn in zekerheid tegen een binnenlandkhelieroerte te ftellen : vervolgens zodanige goede Wetten temaken, wclte mogenftrekken totvaftftellinge van vrede cn cenigheid in de Kerk :otverfterkmgevan de authoriteit der Rcgceringe, en tot herftellinee' mvoortzettinge van den Koophandel der Natie, die gantfeh vervallen :n byna geruïneerd is, op dat ze weer in een bloeijenden ftaat rnae ee>ragc worden. Belangende dc Kerkelijke zaaken, een bedaarde cn be :adigdegcfteltcnisdesgemoeds, met Iiefddaadigheid en ootmoed verteld, is daar toe nodig. Aangaande uwe veiligheid en zekerheid, daar oe word vereifcht een behoorlijke vergrootinge van dc Krygsma^t die ;y reeds hebt, beneffens een Fonds naar proportie om de zelve te main ineerenyen by aldienmen'rgeraden zoudeachtende Land-militie weder >p de been te brengen, dan zou men op middelen moeten bedachtzvn >m die met minder koften en moeite, dan voorheen, in trein te bfen' ;en. En ten opzichte van 't hetftellen van den Koophandel, en 'tonder Scunen yan den zei ven ineen tyd van Oorlog, 't is uw naauwkeurbfte nernftigftcraadplcegingcwel waardig, om dc gcreedfte middelenmr ïtvocnnge daar van ter hand tc (laan, als namelijk hoe eenige Oorloir ;hepen, die beftand zyn om onze Kuft voor Kaapers tc bevrijden cn nze Koopvaar Jers tc convoyeeren, nu zouden konnen uitdrijft, en na ezen meer aangebouwd worden , welke niet alleen tot dat gebruik in den  M E R C V R I XJ $. 249 eten tyd van Oorlog zouden mogen dienen , maar ook tot den Koophmidel in Vredenstijd gebruikt werden. By araien gy u wakker en cordiaal tot deze dingen begeeft, zal zyn Majefteit uw en handel rechtmatig waardeeren als een dankbare erkentenis Kan't gene hy voor ons gedaan heeft, en een behoorlijke vergeldinge zyner zorgdragendheid over ons; en doe; Gods zegen zal dit Parlement blijken tezyneen herftellend en gelukkig Parlement. Den iften. May het Parlement weder vergaderd zynde,bracht men een Briefte voorfchyn, opgefteld om tot antwoord op dien van den Koning te dienen , en van inhoud als volgt. Antteoord des Parlement s op den Brief des Konings. Met XJixie ~Majeftcits believen. WY, TJ wc Majefteits getrouwde en dienftwilligfte Onderdanen, de Lords en Gecommitteerden der Graaf fchappen en Burgten in't Parlement vergaderd, zeggen Uwe Majefteit zeer hertelijk en ootmoediglijk dank, voor de Vaderlijke zorgdragendheid die 't U belieft heeft in Uwen genadtgen Brief, wegens dc belangen van dit Uw Aaloud Koningryk, uittedrukken ; gevendeons in't particulier hoope, (5t welk wy met alle dienftwilligheid aanvaarden) dat wyde eere zullen hebben van Uwe Majefteits Perfoon , zo dra het mogelijk is, onder ons te zien. Wy zyn volkomen geperfuadeert, dat, gelijkcrwys wy den gelukzaligen ftaat, waarin wy ons bevinden, aan uwe Majefteits overkomfte in Brittannienfchuldigzyn , wy ook aan Uwe Majefteit alleen, wanneer de zelve in perfoon onder ons is, de eindelijke en volkomene vaftftelling tullen hebben dank te weeten. Inmiddels erkennen wyootmoediglijk Uwe Majefteits goedheid, in ons zo ter rechter tyd t'zamen te beroepen, en zulk een gunftig vertrouwen op ons te ftellen ,^zelts in uw afweezen uit Brittannicn, wanneer deze Natie in een goede ftaat van defenlie te ftellen zo noodig is voor de lecuriteit der zelve, en tot geruftheid van alle U we Majefteits goede Onderdanen, die noch niet zonder zich t'ontftellen konnen denken aan de geftelteniswaar in de Natie voorleden Voorjaar was, geduurende de vreeze voor een Invalie. Dies verhoopen wy , SIRE, dat de zaaket zelfs zullen toonen, dat niets meerder tot Uwe Majefteits dienft, hei befte Uws Volks, en aangenamer vooralle vroome luiden zou konner uitvallen, .dan het t'zamen komen van Uw Parlement te dezer tyd. Wy zyn wel voldaan in de goede keur, die Uw Majefteit gedaan heeft door den Hertog van Hamilton tot Uwen Oommiifaris te verordinee^ ren, wiens bekwaamheid, getrouwheid en yver in 't bewind der alge aneene belangen van Uwe Majefteit en Uw volk, op diergelijke voor -ïallen, door menigvuldige en goede ervarenheid aan beide wel bekeni IV. Stuk, l.Deeh li zyn May. l  1693. "May. Verrichtingen van 't Parlement. ajoEUROPISCHE zyn. Weshalven wy gerefolveerd zyn hem behulpfaam te weezen in alles , dat te dezer tyd noodig zal bevonden worden tot verzeekeringe van devredeenruftevan dit Ryk, en tot beflechtinge of weeringe der gefchillen in Kerkelijke zaaken, die hevigheden en partyfchappen onder ons verwekken en onderhouden. Wytwyfelenniet, of de Methoden, die wy liaan te gebruiken, zullen tot Vreede en Eendracht leiden, en de ydelehoopeenpraétykenvan kwade menfchen, zo binnen als buitens Lands, doen verftuiven. En wy zullen trachten tot een befluittekomen met zodanig een bedaardheid enfpoed, als Uwe Majefteit vereiicht; en hoopen ook door onze handelingen by deze en andere gelegentheden aan de Wereld te toonen, gelijk wy tot hier toe reeds gedaan hebben, hoe Zeer Wy , Uwe Majefteits zeer getrouw Parlement, geperfuadeert zyn, datde veiligheid en gelukzaligheid van dit Ryk, naaft degunfte van God Almagtig, gantfchclijk van de beftendigheid der tegenwoordige vaftftellingedependeert; en alle menfchen te overtuigen, hoe zeer gevoelig wy zyn van de groote onderdanigheid, die Wy aan Uwe Majefteit, als onzen VerloiTer cn ontzaglijken Souverain, fchuldig zyn. SIRE, ons blyft dan alleen overig, dat wy hier byvocgen onze gebeden tot God Almachtig, om Uwe Majefteit cn de Koninginne met een lange en gelukkige Regeeringe te zegenen, en inzonderheid Uwe Majefteits Perloon voor de roevallen des Oorlogs, en de laagen Uwer Vyanden te bewaren, en geftadig Uwe poogingen om deze Natie, cn andere Geweften van Europa, welken Gy van 't verderf bevryd hebt, tc doen profpereeren. Getekend door ordre en uit den Naam der Staaten der Parlement> y Met Uw Majefteits believen, Edenburg den 1 j)00r TJwe Majcftrits Onderdanigften , Getrowwjlen s May 169 3 • en Gehoorzaamden Onderdaan en Dienaar T WED ALE J.P. D. P, Alle deze verzekeringen wierden van groote en fpoedige werkingen gevolgd. Men befloot een bekwaame fonds tot het onderhoud van 63 00 man, te weeten, z Regimenten Cavallery en vier Infantery,tot aan St.Marten van het Jaar 16Q4.te lichten. Deze wierd vooreerft beraamd op 114000 ponden fterl, in't jaar, doch vervolgens, om eenige Fregatten tot de veiligheid van de Kuften en den Koophandel te konnen onderhouden, vermeerderd tot 156000 ponden : welke fomme gevonden zou worden door het middel van 45000 ponden verhooging van impoft op het Bier, Ael, en andere Dranken, 63000 p. op de tax der Landeryen, en 48000 p. wegens een Hoofdgeld. Ook nam men het befluit van te voorzien in het gebrek der  M E R C U R I U S. 151 der Bootsgezellen, en verordende ten dien einde, dat'er in alle de Steden, Vlekken, en Dorpen des Ryks Lyften zouden opgcfteld worden van alle de Viflchers en Zeelieden, die daar waren, van den ouderdom van zeftien jaaren af tot feftig toej en dat vervolgens de Magiflraatcn by looting den vierden man tot den dienft van haare Majefteiten en het Koningryk zouden geeven > doch de Plaatfen, die 'er tot noch toe al bevryd waren geweeft, alleenlijk den achtften, enz. Terwyl het Parlement nu aldus bezig was met in den welftand des Ryks te voorzien, ontfing den Hertog van Hamilton op den Brief, door het Parlement aan den Koning gezonden, het volgende Antwoord. william r. Zeer getrouwen en oprechlbeminden CouJ}n en Raadsheer. WY hebben van ons Parlement onzes ouden Koningryks van Schotland een Brief, den eerften May laatftleden gedagteekent , ontfangen , en zyn zeer voldaan over de Expreffien van Getrouwheid en Gehoorzaamheid in den zeiven ; het welke wy op U begeeren aan haar bekend te maken , nevens ons genadig aannemen van dien. En, gelijk wy van uwe Getrouwheid voorgaande bewyzen hebbcn,en wy van uwe uitterfte Poging ende Naarfligheid voor onzen Dienft cn het algemeen Befte wel verzekert zyn, niet alleen als onzen Commiflarisby ons Parlement, maar ook tegelijk in uwe andere Capaciteit cn Employen geduurende ons afwezen uit Brittannien, zynwy van gelijken verheugr, dat ons Parlement niet minder, als wy, van uwen yver en bekwaamheid tot het uitvoeren van het betrouwen, op U gefteld, overtuigt is; enwytwyftelcnniet, ofhetzal, gelijk het begonnen heeft, met U voortgaan in het betrachten van het gecne , dat in deze Conjuncf ure zo ver, als het de tyd kan toelaten, noodzakelijk bevonden zal werden, tot verzeekeringe van de Vrede en de Ruft van dat Koningryk , niet alleen in des zelfs Burgerlijke, maar ook in des zelfs Kerkelijke Bclangcn,te gefchieden. Wy begecren van gelij ken, dat ons Parlement van onze Vergenoeging over haar dankbaar gevoelen jegens onze tedere Zorg en Opzicht voor dat ons oude Koningryk onderrecht werd ; ende wy verzeekeren het door U, dat zy altoos zo geweeft is en zal zyn, dat, gelijk wy niets, het geen kon helpen, om het gelukkigte maaken, verzuimt hebben, wynimmerinzo goeden Werkzullcn verflaauwen. En eindelijk wenfehen wv, dat alles, gelijk wy niet twyffelen of het jstotnutoegefchied, metdie Ruft en Moderatie, als wenircheüjk is, moge gebeuren (het geen tot haar eigen voordeel en achting zal ftrekken li z e' TAap Koning >m woord op den Biief va> hetïarlemeot- i  2^9 3- May. ©enfpiratie untdekt. (4) Zilt i Deel van het Jaar iy. %f* EURO P I S C H E en in der daad een krachtig middel weten tot het fruftreeren van de ydele*' hoop zo we], alsdepernicieule pradyken van fnoode Menfchen, on" ze en hunne Vyanden) en dat hetgantfche bellier zodanig zy, dat wy geen teden van berouw, van het ter dezer tyd beroepen te hebben, mogen vinden, maar yder flap van haare Proceduren tot het maken van deze Seffie gelukkig weezen; en zo wenfehen wyu wel te vaaren Gegeeven in ons Hof te Breda den May, 1693. En het vyfdelaar van onze Regeering. 't Opfchrift was: fanonzen zeer getrouwen en zeer oprecbtelykbemindenCoufijn en Raadtbeer, William, Hertog van Hamihon , Commifaris in ons Parlement van on» oude Koningryk van Schttland, tot E denburg verzameld. d'Aanhangers van den Koning Jacobus konden zich nocH niet geruft houden ; gelijk men bevond uit het onderfcheppen van verfcheidene Brieven : waaruit men ontdekte, dat'ertuffchen de Vyanden van buiten en de Kwalijkrneenenden van binnen een deffein geformeerd was om het Koningryk van Schotland t'overweldigen. De Secretaris Johnfon bracht 'er vyf af in het Parlement, en onder de zeiven een van eenen zekeren Nevil Payn, (van wien wy (a) elders gelegentheid gehad hebben om te fpreeken) die aanftondts op het Kafteel van Edemburg wierd gebracht. Hier uit verftond men, dat de Samenfweerders beflooten hadden den eerften Zondag der Drievuldigheid de wapenen op re vatten , en zich voor de herftelling van den Koning Jacobus te verklaaren : dat zy in d'uitvoering van hun ontwerp geholpen zouden worden door verfcheidene Perfoonen, die in Schotland waren, en aan diverfe oorden beroerten verwekt zouden hebben : dat de Colonel Canon het Hoofd dezer onderneeming zou weezen, en zich ten dien einde van een goed getal Schotten en Ieren bedienen : dat Nevil Payn eenige Plaatfen op te vallen. 't Parlement gaf aanftondts de noodzaakelijke orders om alle de byzonderheden van deze groote z^ak t'ontdekken , de fchuldigenby de kop te vatten, en'er de werking;af te voorkomen: enhetCommitté, door het Zelve tot de veiligheid des Ryks aangefteld, ontwierp een Acte om alle Uwalijkaieenend.. Pi rfoonen t'ontwapenen, en den geenen, die den volgenden Eed' niet wilden afleggen, hunne Paarden t'ontneemen. IK N N, beloof oprechtclijk , en fWccr, dat ik haare Majefteiten y Koning William en Koningin Maria, houw engetrouwzal wcezen , erkennende hen voor de eenige , wettige , en ontwyfelbaare Souverainen van dit Ryk, naamentlijk zo wel Koning en Koningin dejure als de facie ; en derhalven beloof ik met een oprecht gemoed, en verbind my, haare Majefteiten, en hunne Rechten en Regeering, tegens den geweczenen Koning Jacobus en zyne Aanhangers, en alle andere Vyanden cn Pretendenten, wie die ook zouden mogen weezen, voor te ftaan en te befchermen.- Zo -waarlijk belpe my God. Sedert de verovering van Namen hadden'er zeer kwaade ge ruchtengeloopen van den Prins van Barbancon, die'er, ten tyde dat de Franfchen deze Stad belegerden, het gebied voerde > als of hy zyne plicht niet had waargenomen, en die gewieh tige Vefting met de vereifchte moedigheid verdeedigd. De zaak wierd ook in den Krygsraad van Spanjen met alle naauwkeurigheid geëxamineerd, en aan den genoemden Prins, die nu gereed ftond om weder na Spanjen te keeren , dewyl mer geenfchuld in hem vond , het volgende Gttuigeuis toegezonden. Uit krachte van dezen, benik van advys', dat men den Prince var Barbancon behoort te verklaaren zich wel, cn als een Man van zy. ne Qualiteit, mitsgaders zyne plicht gekweeten te hebben, in 't verdedigen van de Stad Namen ; dathy de gföotfte Eer-Ampten, die ondei de Militiezyn, waardigis; cn dat zyn Majefteit na Rechten en gemocde verbonden is hem de zclvcn tcgeeven, in vergelding van dc diender li Zj deo: May.' SÏAAN- SCHE NEDERLANDEN,rrinsvan Barbancon inzyne eei htifteld.  May. VER.EENIGDENEDERLANDEN.Bededag aangefteld. 2,4.EUROPISCHE door den zei ven gedaan, cn vergoeding van het geen zyn Eer geleden heeft, door de kwade gevoelens van zodanige Menfchen die van de waare oorzaak onkundig zyn. En nadcmaal de zelve in 't openbaar isgelaftert geweeft, zomoetdeherftelling van zyne Eer insgelijks publijk zyn; dewyl de Juftitie anderfints niet volkomen zoude geadminiftreert wcezen. Gedaan te Madrid den I May 1693. OM den Godlijken zegen over de wapenen van den Staat, en des zelfs Geallieerden, af te bidden, dewyl de Legers nu te veld begonden te trekken, en het gefchaapen ftond dat men eerlang handgemeen zou raaken, wierd nu weder door order der Heeren Staaten van Holland en Weft-Vriefland een Bededag aangefteld; gelijk uit d'onderftaandeUitfchryving gezien kan worden. De Sasten van Heilanden Weft Vrieftand. ERentfefte, Wyze, Voorzienige ,Difcretc, Lieve, Getrouwe. Alzo by de Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden geconlidereerd zyn geworden de groote weldaden, die den Staat van het lieve Vaderland van des Heeren handen goedertierenheid van tyd tot tyd, en in het byzonder noch geduurende den tegenwoordigen fwaren Oorlog, heeft ontfangen, waar dooi dezen Staat tot noch toe by dc ware Gereformeerde Religie en Vryheid geconferveerd is, enden Stoel des Oorlogs, terwyl andere Landen jammerlijk zyn verwoeft geworden, van den Bodem van dezen gemelden Staat is afgekeert gebleven; en alzo daar by in achting genomen is, hoe zeer Godcs Zegen en Byftand vorder van nooden is, omme den zeiven Staat uit het gevaar van den voorfz. tegenwoordigen Oorlog met eer en zekerheid te redden, en om daar toe een roeden uitflag te hebben van de Campagne, die nu wederom op handen fs : Zo hebben haar Hoog Mogenden, in overweginge van dien, geoordeeld , niet ledig tc konnen nochte mogen ftaan, en derhalven, met Onze bewilliging, goedgevonden, overallede Geünieerde Provinciën, Gealfocicerde Landfchappen, Steden en Leden van dien, uit te fchryven een Algemeincn Dank-Vaft-en Bede-dag, tegens Woensdag cn veertien dagen, die weezen zal den derden vandeaanftaande Maand Juny , nieuwen ftyl, om God Almachtig ten zelvcn dage in alle de Kerken dezer Landen van herten tc loven en tc danken voor zyne groote genade, tot hier toe aan het lieve Vaderland bewezen, waar door het zelve menigmaal, cn fpccialijk in dezen voorfz. Oorlog, uit veele en groote gevaarenis verloftgeworden; en te gelijk met een vernedert herte, en oprechte belydeniflë van alle des Latidts hoog-gaande, en fteeds meer ©n meer aanwaftende Zonden en Ongerechtigheden, vicrighjk te bidden en  MERCURIU 5. iss en ce fmeeken om de continuatie van zyne Goddelijke genade en goedertierentheid over deze Landen, en om zynen goeden Zegen over de Wapenen van den hoog gemelden Staat, en die van haare Geallieerden, in de voorfz. aanlfaandc Veldtocht, en altoos, ten einde de zelve voorfpoedig wezen,en met Viöorie en üverwinninge gekroond mogen werden; dat God dc dierbare Perfoon van zyne Majelfeit, den Koning van GrootBrittannien, nu wederom uittrekkende, in zyne krachtige befcherminge wil nemen, gocdertierentlijk bewaren , alle kwaad verre van hem afwenden, en zyne raadflagcn gelukkig en voorfpoedig laten uitvallen , en daarentegen het kwaad voornemen van deu Vyand verydelcn, enhaarepernicieufedelTeinendoor zyne Almacht te khande maken; alles tot grootmakinge van Godes Alderheiligtten Naam, maintien en behoudeniffe van de voorfz. Ware Chrillelijke Gereformeeide Religie, coufervatie van onze zo dietgekochte Vryheid, cn onzer aller Zielen Zaligheid. Wybegeeren derhalven, dat U L.den voorfz.DankVa(l-en Bede-dag tegens den voorfz. derden Juny aankomende tydelijk zullen doen publiceeren , &c, ƒ v n r. DEN Vader Segneri gelukte het r» ontwerp van vergelijking, 'tgeenhy voor de BilTchoppen van Vrankryk had opgefteld , niet beter als den geenen, die zich voor hem met het beflechten van deze zaak bemoeid hadden. De BilTchoppen beeldden zich in, dat men hen al te veel deed zeggen; dewyl zy'erfcheenen te bekennen, dat zy waarlijk iets tegens het gezag en belang van den Heiligen Stoel hadden uitgeweezen. En aan d'andere kant beweerden de geenen, die zich dit gezag en belang ter herte lieten gaan, dat de herroeping niet formeel genoeg was, en dat ze uitdrukkende en pofitive moeft weezen, om de eer der Kerk te behouden, 't Gefchilbleefderhalveninden zeiven ftaat, daar het federt langen tyd in geweeft had : en het ftond gefchapen, dat men 'er noch niet haaft een eind af zou zien. Gelijk'er te Romen over zaaken van weinig belang dikwils groote ongelegentheden ontftaan, viel'er nu weder een voor van een fchrikkelijk gerucht, veroorzaakt door een gefchil tulkhen de Sbirris en de Heidukken, welke in den dienft van den Keizerlijken Arnbafladeur waren. Een derHuisgenooten van 169$. Mty. ïTAiim Staat der zaaken tuffchen het Roomfche en Franfche Hof. (a) Zitt Gefchil tuflchen de Sbirris en de Keizerlijke Hei. dukken,  t t0 E U R O P I S C H E iran dien Minifter,of,gelijk anderen zeggen.van den Heer Chaffinet, zynen Secretaris, wierd, zo als hy met een Snaphaan van de Jagt kwam,door de Sbirris aangetaft, en, dewyl zulks verbooden is aan de geenen die niet geprivilegeerd zyn, indegerangenisgebracht; doch, alzo men naderhand verftond wie hy ïvas, weder in vryheid gefteld. De Kardinaal de Goes, hier tnede niet vernoegd, klaagde 'er over aan den Gouverneur van Romen, als over een beleediging gedaan aan den Keizer, zynen Meefter. Dczaak bleef'cr ook zo niet by. Vier Heidukken vervoegden zich den 2<5ften. May, omtrentden middag, op de Plaats der Jooden, van verre gevolgd door een tamelijke menigte van onbekende lieden, uitgezonden, voor zo veel men bezeilen kon, om hcn in geval van nood de helpende hand te bieden. Vier Sbirris, die aldaar waren, wierden aanftondts door de zeiven aangetaft, en met ftrydhamers en fabels zo deerlijk gehandeld, dat 'er een dood ter aarde bleef leggen, en de drie anderenzeer jammerlijk gefteld waren. De Heidukken, niettegenftaande deze manflag, verfcheenen noch ettelijke dagen in het gevolg van den Ambafladeur. Gelijk dit een groot gerucht maakte,deed den Gouverneur van Romen een (a) Monitorium tegens hen afkondigen, waar by heu gebooden wierd zich binnen drie dagen perloonlijk te vertoonen, of dat men anders hun proces zou maaken. De Heilige Vader, trachtende dufdanigeongelegentheden te voorkomen, ftuurde ondertuffcheneen Exprefle aanden Keizer, om hem van alles te verwittigen,en recht over de baldaadigheid der Heidukken te verzoeken ; verklaarende, dat federt zyn Regeering, niet meer als geduurende die van dePaufen zyne Voorzaaten, men nooit geklaagd had, dat men te Romen niet de behoorlijke eerbiedigheid aan d'Ambaffadeurs van zyne Keizerlijke Majefteit had betoond;dat by gevolg.indien de tegenwoordige Gezant eenu ge reden had om te klaagen. hy zich aan hem moeft richten,liever als dat hy zich zelvenrecht deedjen datmen hem alle de voldoening, welke hy redelijkerwys zou hebben konnen pretendeeren, gegeeven zou hebben. Den Ambafladeur, wel bevroedende dat dit werk zo effen niet zou afloopen, fchreef ook aan$oridts aan den Keizer, om zyn beleid te verdeedigen, en te be*  M E R C U R I U S. ^7 beletten datmen'er zyne Majefteit kwaadc ind^ eave; laatende ook ter zelve tyd een Gefchrift uitgaan, waar in fyrond uit zei, dat, na in d"e Perfoonen zyner Hu^enooten meer als veertig maaien gehoond te zyn,hy eindehjk het geduld had verboren, en genoodzaakt was geweeft wanneer men in hunne perfoonen S^rekg^ d'eerbiedigheid, welke men aan zyn karakter verfchuldigd t toe tf laaten zieh zeiven recht te doen. Hy wdde ook iedere de Paufelijke Audientien met ^woonen, hoewel men hemtotverfcheidenemaalenkwamaanzeggen^, dathyerzioh kon, en zelfs ook moeft vinden > vertrok met zyn ! Vrouw na Frafcatij en ftuurde den beleedigden^uisgenoo ,,Jbeneven de vier Heidukken, na Napels , om den He iligen Vader, door toe «la"en oat ze na een'zo ftoute daad deftraaten van Romen noch langer bewandelden, niet meer te ^vbiueren Men had zich federt een tyd ingebeeld, dat de•^"van Nanels over het werk der U) Inquifitie (na dat de zaak des fcegeerd had, bedecht was ge worden) mfgelijks g^™f* Knechten zouden weezen : maar men verftond wei haaft het ^t^TltcGc^Kcvdcn, van daar herwaartsgezon- deï,ve^ klaagden geweldig over de hardheid van den Kardinaal Car.tef m hunnf n Aertsbifïchop, die de belangen van het Roomfch Hof uit al zvn vermogen onderfteunende, mets achterwege SromdenRechtbankderlnquifitietebevefttge^ dctendieneindealledingenmetd'uite^ van het minfte punt, ten beften der vrede, te willen afflaan. Ir der d d denPAerïsbiflchop had de lyn zo ftcrkgetrokken; da zekerlijk een beroerte uit ontdaan zou hebben, zonde, de voorzichtigheid van den Kardinaal Carafia, die de gemoed* rendoorzyneminzaamheidbevreedigde , en binnen de: paa e van hunné^plicht deed blyven. Zy vertoonden ook noch aa, zyneHeiligheid.da^dewyldegemeldePrelaat^ithoofdede Koningin, Bloed verwant van den Koning Jacobus was, hy ze kerlijk in de tegenwoordige gefteldheid der zaaken een heimc lijke vyand van zyne Katholijke Majefteit moeft weezen ; e IF.Stitk,, J.Deel. K k i693Juny. Klachten dei Napohtancnoveihnnnen Aertsbiffchop en den Rechtbank dei Inquifitie, (a Ziet j St»(,% Deelt pag 13*. (b) Ziet s StukjtDcil. fag.lST' l I r i  Juny. NAPELS. Gefchil tuflchen de Soldaaten cn de LaV.cijen, 158 EUROPISCHE dathy te Napels, en elders, niet duifterlijk verdacht wierd var* dien afgezetten Vorft, en door middel van den zeiven het Franfche Hof, van alle gewichtige voorvallen te verwittigen : om alle welke redenen zy verdochten, dathy opontbooden mocht worden. En ter zaake der Inquifitie 1. Dat, eer men iemand verwees, menden naam vanden Befchuldiger zou melden. 2. Dat men de valfche Getuigen met alle naau wkeurigheid zou examineeren, en door allerhande middelen de zelvcn trachten t'ontdekken. 3. Dat de Stad Napels de macht zou hebben van Advokaaten te noemen, om deBefchuldigden te verdeedigen. En eindelijk 4. dat twee Edellieden d'inftelling en het vonnis der Proceflen zouden by woonen. De Heilige Vader, konnende de gerechtigheid dezer verzoeken niet wraaken, gaf hen toe antwoord, dat men 'er een Conferentie over zou aanftellen, en zien, ofmen op een redelijke wys, zonder het gezag vanden Heiligen Stoel te kwetfen, voldoening aan de Napolitaanen konde geeven. G R O OT E R beroerte als te Romen , daar wy zo even af hebben gefproken, kwam nu in de Stad Napels voor te vallen, en zou byna zeer doodelijke gevolgen gehad hebben. Een Lakey, die met een zekere Dochter ftond te praaten, wierd op den 7deo. der Maand door eenige Soldaaten van de Vloot aangetaft. Hy (hebbende, hoewel alleen, moedts genoeg om zich tegens hen te verdeedigen) trok den degen ; k wetfte 'er een ter dood toe} en vluchtte in het Huis van den Marquis van St. Elmo » Stalmeefter des Konings van Spanjen, alwaar hem omtrent drie honderd Spanjaarden vervolgden, totinde Kamer van dengemelden Marquis, die, in plaats van hen te voldoen, den Lakey , dien zy den hals meenden te breeken, gelegentheid gaf om t'ontkomen; trachtende hen ondertuflehen, hoewel te vergeefs, te bevreedigen, met hen voor te houden, dat ze meerder eerbiedigheid voor een Officier van den Koning behoorden te hebben. De Generaal Corbet en den Admiraal Papachin, van de wanorder verwittigd, fchooten terftond derwaarts} en hebbende aan de Krygsknechten bevolen te vertrekken, ontfchuldigden zy zich omtrent den Marquis wegens 't geen 'er gedaan was.  MERCURIUS. 2j(> was. Men meende, dat'er geen verder gevolg afzou komen: maar des anderendaags vielen eenige Soldaaten, in der haaft by malkander gerot, op een troepLakeyenj ftieten'er zeven af onder de voet; en kwetften verfcheidene anderen. De Lakeijen, willende hun hair wederhaalen, vielen daags daar aan op de Soldaatenjdoodden 'er zeven; en k wetften'er wat meer. Twaalf Soldaaten, door dezen hoon verbitterd, ftooven na de Markt, daar den Adel gemeenlijk vergadert, en vielen op de Lakeijen, en andere Huisgenooten der Edellieden, welken zy daar vonden. De Meefters, die 'er tegenwoordig waren, ftelden zich in ftaat om hun Volk te verdeedigen i dreevcn de Soldaateumet den degen in de vuift te rug tot aan de ^rz^Palonettd geheeten* en ftieten'er vier, die de traagften in't vluchten waren, onder de voet. De beroerte ondertuflehen aangroeijende, en alle de geenen, die iets te verliezen hadden, vooreen plondering beducht zynde, wierden de winkels en huizen geflooten,en tegen alle overval bebolwerkt. Ondertuflehen riep men indegantfche Stad ter wapen; en ineen oogenblik was'er by dedartig duizend man op de been : zonder dat het gezag van iemand den oproer kon ftutten, vermits den Onderkoning naSoriento wasgetoogen. Men ftuurde, kort op malkander, drieFelouken na hem toe j waar op dan eindelijk te Napels zynde gekomen, beraamde hy met d'Overigheid, dat men de Burgery in dc wapenen zou doen verfchynen, om eenige voldoening aan het Graauw te geeven. Ondertuflehen lieten den Admiraal Papachin en de Generaal Corbet alle de Soldaaten, welke inde Stad gevonden wierden, by de kop vatten : en den Adel (om te betuigen, datzenietalsinhetuiterfte, cn tegens hunnen dank, de wapenen hadden opgenomen) keerde vreedfaam weder na huis. Den Onderkoning inmiddels, om de gevolgen, welken een diergelijke beroerte kon hebben, te voorkomen, beval aan alle d'Ofncieren der Troupen, welke op de Schepen waren, hunne Soldaaten aan boord te houden; te monfleren; cn alle de geenen, die fchuldig gevonden w ierden, of" in het gevoL: hunne Schepen kwamen te verlaaten, om door de Stad tc loopen fwicje.n > zonder genade te ftrafFen. K « Sï  ]uny. SICILIEN. Swaare Aardbeeving (aj Zietfg. *•. DUITSCHLAND.Generaal Heidersdorf wegens het overgeeTen van Heidelberg geftraft p intereft gezet te worden, en dat het van het geld was 't geen hy  M E R C U R I U S. .16*1 hy van Vrankryk had getrokken: doch't waren loffe geruch ten. Maardit iszeker, dat het uiteenBrief de.Pnnfcn van Baden , met den druk gemeen gemaakt, bleek, dathy uitdrukkelijke orders had om zich tot den laatften man te verdeedigen, en alle d'Officieren, welke maar eenigfms repten van overgeeven , cd hunne plicht niet behoorlijk waarnamen, met de dood te ftraf- feHetvonnisgeveld zynde, wierd hy te Heilbron in het Huis der Order gebracht; alwaar men hem het gewoonlijk Habyt deiRidderlchap omhingjvoor oogen hield,hoe hy z.ch die d.gniteit onwaardig had gemaakt; hem vervolgens het Kru^ van den hals rukte> en *er hem twee maal mee in 't aanzicht floeg Thans nam dejongfte Ridder hem by den arm; fleurde hem uit het DuitfcheHuis^ en gafhem voor de poort een voet m t ga^ waar op hy weder in de gevangenis wierd gebracht. Den i o*». Jer Maand voerde de Scherprechter hem op een Vuilniskar m he Leger ■ vertoonde hem van d'eene Vleugel tot d'andere; er zte htm eindelijk neder voor het Regiment, 't geen hy wel ce had gecommandeerd. Hier wierd hem zyn vonnis voorgeleezen; maar, als de Scherprechter het ter uitvoering zou ftellen, oi voorbede der Duitfche Order de ftraf des dood» gemaatigdl en, in plaats van die, hem zyn Degen door den zei"en eer ft aangehangen, toen weder afgenomen, «n ftukken gebroken hem driemaal in het aanzicht geflagen, en voor d< ingeworpen. Nadezefmaad, bandemenhem voor ceüwiguiA'Ooftenrykfche Landen, musgaders de Swabifche Frankifche,en Opper-Rynfe Kreitfen: waar na de Seherprech terhemweder op de Kar gezet, tot aan de Nekkar gevoerd en degcboeidehLden aldaar losgemaakt hebbende vergund hy hem te gaan werwaarts het hem luftte, en geoorlofd was. Ziet hier nu den Brief desPrinfen van Baden,daar wy zo eve, af hebben geiproken. , .mH(... Generaal en Lieut. Veld-Maarfchalk van Heiden Wd?rfdeSSïtÏÏo. HeWelberg. mitsgaders het aldaar zyne Jti«y. » 1 e L- r- ie  J«»> f Krygsverrich tingen tuflchen de Duitfche cnFranfche legers, 2Ö2EUROPISCHE ceptie, als braave Lieden en Soldaaten , hunne plicht getrouwelijk zullen hebben waar te neemen, en de Plaats tot den laatften Man te verdedigen. Werdende den Hr. Generaal hier mede volmagt gegeeven om de onwilligen, zo wel Officieren als Soldaaten , in verzekering te nemen, en ten fpoedigften hun Proces te maken; en in tegendeel den Heer Lieut. Veld-Maarichalk verzekert, datikdenzelvcn, ten fpoedigfte doenlijk, zal fecourecren, hebbende ten dezen einde reets ordre aan den Markgraave van Bareith laaten afgaan wegens een Regiment na by Heidelberg te pofteeren, om zich op *t eerfte bevel van den Heer Lieut. Veld- Maarfchalk inde Vefting te werpen, gelijk dat van Heften-Darmftad met diergelijken oogmerk in aantocht is,en kan gebruikt werden.Sluitelijk : den Hr.Lt. Veld-Maarfchalk, en opgemelde Garnifoen , werd de handhaving van alle de Poften op het ernftigfte gerecommandeerd; en bevolen, of fchoon haar geen verdere Regimenten tot onderftand mochten bykomen, zich evenwel tot den laatften Man te verdeedigen, en zich in geen verdrag, hoe fchoon het mochte aangeboden werden, in te laaten. ' Voegt hier eindelijk noch by, dat, eer de Generaal Heidersdorfna het Leger gevoerd wierd, men hem voorhield, dathy de eenige oorzaak had geweeft waarom de Vrede tuflchen den Keizer en de Porte niet en was gevolgd : en dat de Koning van Vrankryk welgeweeten moeft hebben, dat hy Heidelberg zou vermeefteren; want dat hy anders geen twee Turkfche Chiaufen, om ooggetuigen te zyn, zou hebben ontbooden. Maar om nu ook weder tot den Maarfchalk deLorges te keeren. Nadat hy de Stad Heidelberg had veroverd, en zyn Leger eenige dagen laaten uitruften, nam hy het befluit van den Prins van Baden te gaan zoekenj 'tzyomhemin zyn Campement, zo hy hem aldaar verwachtte, rover weldigen} of om zich, indien hy hem by die Plaats niet en dorft afwachten, meefter van Heilbron te maaken. Hy brak dan op den 3oflen. May, en toog voort tot aan een Stedetje , Wiflcloch geheeten. Den iften. Juny ging hy te Sintzheim campeeren, en den a*». te Reichen en Eppingen, alwaar hy twee dagen bleef leggen. Van hier detacheerde hy Monfr. de Mazel, om den Prins van Baden, dieteGroot-Gartach, aan deze zyde van de Nekker en Heilbron, campeerde, te gaan erkennen. Men berichtte hem , dat de gemelde Prins weder over de Nekker was getoogen. De Maarfchalk trok echter voort tot aan GrootGartach, daar zyn Campement was, een myl van Heilbron, en kwam'er den 5d«n. 's morgens ten tien uuren. Hy ging de Duit-  MERCURIUS. X6i Duitfchersaanftondtsrecognofceeren; cnziende, dathy van een hoogte i dicht by de Nekker gelegen , in huune Legerplaats kon fchieten, deed hy 'er danig ftukken kanon heen voeren. De Duilfchers, nadat zy'er een wyl het vuur af uitgeftaan, en eenig volk verlooren hadden, oordeelden 't raadfaam zich wat verder af te wyderen; 't geen zy dien zeiven dag deeden : befteedende wyders de nacht tuflchen den 5den. en éden. met zich in een Dorp, boven hun Campement, op den oever der Rivier, tebefcharilTen. 't Kanon ging echter zyn gang, en befchootde nieuwe werken, alwaar de Duitfchers vier a vyf duizend man geplaatft hadden, om die Poft, die hen zeer voordeelig was, te behouden. Den 7den. deed de Maarfchalk een Detachement van vyf Efquadrons Dragonders,acht Efquadrons lichte Paarden, en tienBataillons, om dc Nekker, by Klingenberg, t'erkennen } 't geen door het gemelde Detachement gedaan zynde, ondernam het twee bruggen Jer over te flaan: maar de Regimenten van Erffa, Schonbek, Saxen-Gotha,en Bibera, die opeen voordeelige wys aan dezenoord gepofteerd lagen, ontfingen hen zo wakker, dat zy hen noodzaakten met groot verliesaf te wyken, verlaatende de vaartuigen en andere materiaalen, welken zy tot het vervaardigen van hunne bruggen hadden doen aanvoeren. De Maarlchalk de Lorges, ziende dathy aan deze kant niets en kon uitrechten, ftuurde den tjden.een Detachement van zes a zeven honderd man, meeftendeel vry willigen, om de Brug van Heilbron te recoguofceeren. en te zien, of men niet van die kant tot in het Campement dei Vyanden konde doordringen. Maar dit Detachement had geet beter lot als het ander, en wierd kloekmoedig te rug gedree' ven door de Dragonders en Huflaaren van het Duitfche Leger die'er des te meer af nederhakten, dewyl de Franfchen byn t'eenemaal buiten order waren, ten einde hunne gewoonlijk verwoeftingen omtrent de Brug aan te rechten. Alle deze te genfpoeden konden den Maarfchalk echter niet afichrikken dewyl hy wel zag, dat, zo hy den Prins van Baden in zyn Cam pement kon overweldigen, de victorie aan hem was j en dat 'e niets meer zou weezen, 't geen hem geduurende al het overig vande Veldtocht zou konnen wederftaan. Hy ondernam da noci 1 t 1 1 x e ra  i6q$. Juny. 264 EUROPISCHE nochmaalsdc Nekker, byWimpfen, tepatTeeren,en wendde, om het uit te voeren, veel grootcr moeite aan, als hy in . de voorgaande beproevingen haü gedaan. Defchok was hard, " enhet gevecht zeer hardnekkig : maar eindelijk wierden de Franfchen weder te ruggedreeven , na byde vyftien honderd man op de plaats gelaaten te hebben,behalven de gekwetften, waar afzy ettelijke wagens naPhilipsburg en Landau deeden voeren. DeDuitfchers verboren'ervyf honderdman. Zy veroverden een menigte vanBagazie enMuilezcls,en de fchoonfte Paarden van den Maarfchalk de Lorges. Hy wilde ze loflen: maar men gaf hem ten antwoord, dat men zyn geld niet van nooden had; en dat men'er noch meer anderen hoopte tekrygen, zonder een duit'er voor te betaalen. De Maarfchalk, ziende dat het hem onmogelijk was het Campement des Prinfen van Baden t'overweldigen, of hem in een gevecht te wikkelen, befbotafte wyken, en den tyd beter te belteeden met het Land van Wirtemberg, en vervolgens de Bergftraat, te verwoeden. De Bagazie begon den pden. na Eppingen op te trekken, en kwam den 10 te Bretten. d'Armée ging vervolgens te Bruchfal campeeren; van waar de Maarichalk de Lorges verfcheidene Detachementen in het Hertogdom van Wirtemberg duurde, omcontributienvanhetgantfcheLand, tot op drie mylen na aan Stutgard, te vorderen, en alle de oorden, die niet betaalen wilden, te vuur en te iwaard te dellen : invoegen dat een goed gedeelte van dit Hertogdom, 't geen alveedts de voorgaande Veldtocht de rampen van den oorlog op een erbarmelijke manier had moeten gevoelen, in het begin van deze ook deerlijk gehandeld wierd. Vervolgens toogen de Franfchen over de Nekker, en vielen in de Bergdraat, dat 's te zeggen, in het Land'tgeen tuflchen Heidelberg en Frankfoort gelegen is, daar ze fchrikkelijke verwoedingen aanrec fitten, en aan alle de gebuurigcStedetjes, zonder ook zelfs Daimdad uit te zonderen, order duurden om de contributien te betaalen, en hunne wallen te flechren; met belofte, van hen alsdan geen leed meer te zullen doen; doch ,by mangel van dien, dat ze op de zelve wys als Heidelberg gehandeld zouden worden. DePrins van Baden ondertuflehen, die in een zeer groote be* kom»  mercurius. 207 kommering voor het Hertogdom van W irtemberg was, ziende de Fraofchen afgewyderd, brak op van by Heilbron , en floeg zich neder te Sontheim , hebbende genadig de Nekker tuifchen hem en de Vyanden. Vervolgens toog hy voort tot aan Flainham, tuflchen de Nekker en de Rivier de Murtz; naderde de volgende dagen noch dichter aan Stutgard; vertoonde zich omtrent het begin vau July by Marbach, enz. Terwyl zich de zaaken hier aldus toedroegen, vervolgde de Dauphin, door de Franfche Majefteit verordend om aan de Rynkant te commandeeren, zynen optocht met het Leger, daar hy het gebied over voerde, en kwam, na alle mogelijke naarftieheid aangewend te hebben, den 2oft">.der Maand te Heilbron; beftaande deze Krygsmacht uit 58 Efquadrons en 28 Bataillons, gelijk uit de volgende Lyft gezien kan worden. Lyfte van de Generaalsperfoonen en Troupen der Armee van den Dauphin. De Maarfchalk de Bouflcrs. Lieutenantr Generaal. Den Hertog van Maine, Monfr.de Bertillac, de Graaf van Tallard, de Graaf van Gaffe, en de Graaf van Montrevel. Veldmaarschalken. MetT» de Lanion, la Mothcde Vaudeuil, en de Mailly. Infantery. Van het Regim. van Champagne, Van de Fufeliers Bataillons - 3 Van Bouflcrs Van den Dauphin - 3 VanPengord Van la Reine - 3 Van teCouronne - 1 Van du Maine - * VanCharalois VanPoitou - * VanCavois Van Languedocq - 2 Van Lignieres VanlaChaftre - 2 VanFontcnay Cavallery. Van de Gardes du Corps, VanBallivicres Efquadrons - 2 Van Courtcbonne VandeMoufquetaires » VanMolac Van de Gendarmerie 8 VanRofel VanAniou - 2 Vande Karabyners Van du Maine - 2 Van de Dragons Royal Van Langalerie - 4 Van den Dauphin Van Courcelles - » VanGramont VanBouflers - 4 _ , « lV.Stttk.l-Oeel. £1 )uny. t ( [ * 4 4 4 4 4 4 4 Br  Ï3' JCrygshoofden aangefteld. (O LEN. Geboorte van een Princes. SPANJEN. Rofes door de Franfchen veroverd. (a) Ziit i 266 EUROPISCHE Eindelijk : de Keizer ftelde omtrent dezen tyd tot Veldmaarfchalkcn aan de Generaalen Veterani en Palfi, mitsgaders den Prins Eugenius van Suvoyen, die hier op aanftondts na Piemont vertrok j enden Prins van Montecucuii tot Generaal van de Cavallery. HET Poolfche Ryk bevond zich nu in een algemeene blydfcbap, wegens dar de Gemalin van den Prirs Jacobus, oudfleZoon zyner Poolfche Majefteit, op den 3 often. der voorgaande Maand gelukkiglijk van een Princes verloft was, welke op den 27^». van deze gedoopt, en Maria- Leopoldina- JohannaChariotta Petronella geheeten wierd. Haare Keizerlijke Majefteiten ftondenover den doop. HET zelve geluk, als in Duitfchland, hadden ook nu de Franfche Wapenes in Catalonien. De Maarfchalk de Noaiiles zyn Leger aldaar verzameld, en in de krygs- en mondmunitien hebbende doen vei zorgen, begon zich in optocht te begeeven, om het beleg voorde Stad Rofes te flaan. Hy trok over het Gebergte van Are, en campeerdetePras-de-Moloi vandaar te Arlesj en eindelijk te St. Locaye,maar twee mylen van Rofes gelegen. De Graaf van Etrées, (a) den 1 idcD. May vanToulon in zee geloopen, kwam den 2 7ften. met het Efquadre, 't geen hy commandeerde, voor de Plaats, 's Anderendaags wierd ze te land beflooten door Monfr. de St.Sylveftre, Lieutenant Generaal, en den Marquis de Genlis, Vcldmaarfchalk , met drie duizend Voetknechten en twee duizend Paarden. De Maarfchalk de Noaiiles, vervolgens met het gantfche Leger derwaarts gerukt,ging zeperfoonelijk den 2dtn. verzocht te capituleeren : en Don Pedro de Robles ter oorzaak zyner kwetfuur niet bekwaam zynde,wierden d'Artykelen door Don Gabriel de Quinnones, die onder hem commandeerde, voorgefteld, en daar op van wederzyde de volgende Conditiën beraamd. Artykelen wegensd'Overgave van de StndRofes. i. Dat de Gouverneur den icden. met het Garnifoen zou uittrekken» met volle Geweer, Bagazic, flaandc Trom, brandende Lont, entwee ftukken Kanon. a. Dat men dc noodzaakelijke Voertuigen zou befchikken, om de Zieken cn Gekwetften te Palamos te brengen. 3. Dat het Garnifoen met de noodzaakelijke Efcorte na Girone geleid zou worden; tot welkers verzekerdheid de Gouverneur Oftagicrs zou gceven. 4.. Dat d'Inwoonders. en anderen .welke zich in de Plaats bevonden, aldaar zouden mogen blyven , of met hunne Goederen vertrekken werwaarts het hen beliefde. 5-. Dat den zei ven dag, den pd«n. een der Poorten aan de Troupen des Konings van Vrankryk ingeruimd, cn alicdeKrygs-cnMondmuniticn jn handen der Franfche Commiflariffen gefteld zouden worden, Volgens deze Capitulatie trokken de Spanjaarden den 1 o gefchreeven aan den Aertsbiffchop van Parys. MYN COUSYN. 1.1 Et getal Myner Vyanden, dat My noodzaakt Myne Legers te ver'deelen, geeft Mymeteen, allerwegen daar ik die zende, nieuwe aanleidinge tot Conqueften. De inneeming van Heidelberg werd ^an die van Rofes gevolgd. MynNeefde Maarfchalk Hertog van Noaiiles beeft het zelve tc Lande, en den Graave van Eftrées te Water belegerd gehad , ende Plaats den 9 dezes , na dat de Trencheën acht dagen waren geoper.d geweeft, onder Myne gehoorzaamheid gebracht. Ik had 'er My alreedts inhetbegin van (*) Myne Regeering Meefter van gemaakt; en Ik hebbe het wel willen afftaan, om de Pireneelche Vrede te fluiten. De zelfde begeerte tot de ruft van Myne Onderdaancn heeft My verbnnden het te herneemen, geperfuadcert datde Vredeceniglijk van Myne Conqueften afhangr. 't Is met dit inzicht alleen, dat Ikover Myne yoorfpoeden gevoelig ben; en 'tgeen My verplicht heeft tot een krachtiger erkentcniiTc omtrent Hem, aan wien Ik alles verichuldigd ben. Ik begeere oveuulk», dat gy het te Deum doetzingeu in de Hoofdkerk van Myne Stad Parysjteti dage en uurediede Grootmeefter, of MeefterderCereim-.nien, Üvan Mynen wege noemen zal; met ordre, om tot deze Plechtigheid Myne Hoven, en de geenen die gewoon zyn daar in te aflifteeren, te nodigen. Waarmede Ik God bidde, dat HyU,Myn Couzyn, neemc in zyne Heilige en waarde hoede. Gefchreeven te Rocroy, den iódcn. Juny. 1693. Getekend, Louis: • en laager, PlIELYPÏAUX. TERWYL men nu in de verwachting was,dat de Koning door zyne tegenwoordigheid wonderen in de Nederlanden zou uit-  MERCURIUS. 271 uitrechten, en dat mogelijk deze Veldtocht delaatfte van den Oorlog zou weezen > verftond men met verbaafdheid , dat hy op weg was geflagen, om weder te rug na Verfailles te keeren. Doch om deze zaak met order te verhaalen,zullen wy den draad weer aanhegten ter plaatfe daar wy ze in de voorgaande Maand hebben afgebroken, en den gemelden Vorft. langs zynen gantlchcn weg volgen. Het Leger, in welkers hoofd hy zich moeft ftellen, had order om op twee plaatfen te verzamelen; op d'eene onder het gebied van den Maarfchalk de Luxemburg $ en op d'andere onder dat van den Maarfchalk de Bouflers. Eer de Troupen, daar de Dauphin mee na Duitfchland wasgetoogen, van het zelve afgezonderd waren, bevonden de twee Armeen zich in den volgenden ftaat, cn aldus in hunne Campementen geporteerd. Lyjle dirArmée van den Maarfchalk, de Luxenkurg, EERSTE LINIE. De Maarfchalk de Villeroy. LieistenantsGeneraal. Licutenants Generaal. De Prins van Conti en den Hertog Feuquieres en Roh.in. van Berwik. Veldmadrfi halken Roquelaore. Veldmaarjchall^ _ . , „„ , De Graaf van Mailly. Brigadiers. EJcjuadroas. Gramm;>nr.l Colonei Generaal.4 Brigadiers. Bataillons. Dragonders. ! M-de Grammont4 LaRochc Navarre. g 1 Humieres. a Rouffi. (Gendarmerie. 8 ,,»,• . j Lionnois. 3 f Van den Koning. 4 d Alincour' \ Maulevrier. i t Bourgogne. 4 CavaïUry, i ^rboD- 4 Coffilenye. «(Bourbonnois. s J i Villeroy 4 ; > Provence. a l^Chalons. 4 ^ rCruffol. 1 - Gournay. 2 Greder. sGreder, Duitfcher. 2 S.Simon.) St.Simon. 4 cLauzonois. CavaücryA ürleans. 2 . (Krawaat.vandenKo 4 CGuiche. . Albergoti.sRoyalltalien. 't Geheel 48 (.Beauvoifois. Chian Juny. Koning Louis keert uit de Nederlandenweder na zyn Rjk. ; !  if593- J««y. %7z EÜROPISCHE Thi»™*. iiaCouronne. 2 COrïeans. 2 iniangc. ^Tniange> 2 Bailleufe < laSarre. 1 C.Foix. ï CRouflillon. * Charat.s Vermandois. i Rcbe. £ Chartres. 1 CHainaut. 1 ' JPiemont. 5 't Geheel 38 De Maarfchalk de Joyeufe: Lieutenant s Centraal. (Karabyncrs. 8 Den Hertog van Villeroy en Monir. de la Valette. r Celenvillien. 2 Veldmaarfchalk. Phelipeaux) Pr^un- 2 De Graaf van Marfin. ') Dauphin Etranger. 4 (M.deCamp Gencr.4 Brigadiers. Efquadrons. r Kuraliiers. 4 Precontal. J Bretoncelle. 4 . J Rouffillon. 4 Dragonders. \ Fimarcon. 4 Montfort. * * 1 CFurftmnberg. 2, 't Geheel 40 TWEDE LINIE. Lieutenant Generaal. Brigadiers. Bataillons. VatteVi11^ ru, ^^R^aÏDanois. I Veldmaarfchalk.- Montmorenci. f-Nice. 1 Brigadiers. Efquadrons. St. LaurensJ ] Maifot ,Maflót; 4 ^f"' \ Dragouders.\ Lomaria. 4 1 tr ii- f Artois. l r la Valliere. 4 ! cjolre j Rotarnbourg^Rotambourg. j Pompone.<{ Berri.' , Cavallery. jFienne. 4 r Blaifois. 1 *>Levi- + ^Montenay. 1 Preflé. jNaflau. 4 (MaMarche. * ^ ^Prefle^ 4 Harbauyilie Charolois t 't Geheel 31 jHatbauv,lle. r J V Gardes van Ko. Ja.z. Lieutenant Generaal, , r> ,j Rubantel. RcynaukÜ gfJi*f"ld* 4 Veldmaarschalken. > Schedberg, 4 Solrc en Lucam. Sa»  M E R C U R I U S. 273 -Salis. J Greder' Switfer. 4 CORPS DE RESERVE. I SaliS. 4 Dragonders. ' Efquadrons. Boiegardc. 4 ✓ Limoge. 1 d'Asfeld. 4 kChatreJL;'l'noi'- 1 g. Frcmond. 4 SlaMarchc. 1 S. Hermine. 4 C ia Chatre. z • ■■ 't Geheel 16 £ Geheel 37 Koningh'jke Artillery^BatailIons. Beftaande aldus het gantfchc-Leger uit 1 ƒ5-Efquadrons cn 75 Bataillons. Lyflt der Armee van den Maarfchalk de Betiflers. EERSTE LINIE. Lieutenant. Generaal. DenHerto^ vau .v'sauie. Chavaux J'a^e'ne' x3 Vildmaarfihalken. \ PerigOrd. "ï Lanionen Li^ery. Futville. (de Koning. 4 Srigadiers. Efquadrons. 11 r\riin« ttvoni»gl.Rcgitn. 4 't Geheel z8 J5r«X«*«- ^Chantreau. 4 Lieutenant Generaal. T JVlaurevers. rGranadiers. 1 ~ _ Veldmaarfchalk. Reneville\ Gardes du Corps. 12 Graaf van ia Motte. S Gendarmes. 2 »„• j- . , (Lichte Paarden. z Sr'i"^ Efquadrons (Royai Alltmand. 3 Blainville. (Karabyners. y ■' 1 £cr,7- * Bolc. 1 Condé. 2, 't Geheel 24 j Roguefpine. 4 Lieutenant Generaal. l.Viliequiers. z Brigadiers Bataillons. I du Maine. | Blainville-^ ^awpagnc 3 IComm. Generaal. 4 ' Boulicts. a Cadricus^^P"'11- 3 d'Asfeld. J cPAsfcld. 4 wancus1 Touloufe. i Dragwim.\ Dauphin. 4 CharancyV J3^5; 6 /' , ■■ ' ySwulerfche Gardes. 4 't Geheel 24 W.Stuh l.Deel. Mm TWE»  Juny. 274, EUROPISCHE TWEDE LINIE. Lieutenant Generaal, cDupas. z Tallard. Theroy. JTheroy. 1 Veldmaarfchalk. £du Maine. z Vaudeville. ■ • "t Geheel zz Brigadiers. Efquadrons, C Anjou. 2 Lieutenant Generaal. Blanchefort. Sorbek. I Stoppa. 4 2. Mousquetaires. 4 ^ borbek, 4 — . 't Geheel rS cSurlaube. 1 Surlaube.< Lignery. 1 Een Bataillon Bombardiers. £Santerre. 1 Beftaande aldus het gantiche Leger uit 112 Efquadrons en fi Bataillons-. De Koning van Vrankryk , dien wy de voorgaande Maand teQuesnoy lieten, zyne reisgeftadig voortzettende, vond zich den -dtn.vandezeteOboure, den5dcn. te Hairlemont-Capelle, enden7den.teGemblours, alwaar zich de twee Legers, daar wy hier boven de Lyften al hebben gegeeven, by malkander hadden gevoegd Men wachtte nu maar te zienjop welke Plaats de ftorm zich zou ontlaften, en wat het eerfte voorwerp  MERCURIUS. z7f werp van die groote krygsbereidielen zou weezen. Voornaameutlijk was men te Huy en te Luik op zyne hoede, om zich, zogoedals men immers kon, te verdeedigen ; dewyl men niet en twyfelde, of de Vyanden hadden 't op deze twee Plaatfen gemunt. Maar zo als men nu meende te hooren, dat men ze had begonnen aan te taften, verftond men met groote verwondering , dat de Koning van Vrankryk beflooten had weder na Verlaïiles te keeren, en dat d'orders wegens den weg al gegeeven waren. Men was zo gewoon den gemelden Vorft niets te zien onderneemen, zonder van den uicflag verzekerd te weezen, dat weinige lieden aan d'eeifte ty dingen wegens zyne te rugtocht geloof wilden flaan : doch eindelijk moeft men alle twyfeling laaten vaaren, wanneer men met volkomene zekerheid verftond, dat de Koning zyn Leger \ crlaaten had , om zich te Namen te vervoegen. Van hier vertrok hy den ndea. na de fortificatiën bezichtigd te hebben,en ging zyne nachtrui, te Dinant neemen. Den 13den vervoegde hy zich te Givet ;den i4den.teMarienburg-, den 15de". teRocroy;den i6deB.teMezieres; den iS^.teRetel; den2ofte«.teRheims; den 2 2ftc". te Filmes , den 24*» te SoiiTons; en den 16*™. bevond hy zich weder te Verfailles, na een Veldtocht van noch geen anderhalve maand, zonder ander gevolg als die van eenige ongemakken voor den Vorft en zyn Hofgezin. Men houd het voor gewis, dat de Koning te Qyesnoy al voorzag , dat de Geallieerden onverwinnelijke hinderpaalen tegens d'uitvoering zyner deffeinen gefteld hadden. Byna ter zeïve tyd kreeg hy bericht, datde Maarfchalk de Lorges zich mcefter van Heidelberg had gemaakt.Hier op wierd aanftondts een groote Krygsraad gehouden, waar in verfcheidene tot de te rugtocht van den Koning beflooten; dewyl d'uitvoering der defl'einen, welken hy geformeerd had , als onmogelijk fcheen. Zy vertoonden, dat men 'er geen beter dekmantel toe kon hebben : dat menmet grootefchynkon laaten verluiden, dat de verovering van Heidelberg het middel befchikte om een groote menigte van andere conqueften in Duitfchland te maaken,en by gevolg het Ryk te dwingen tot in een byzondere vrede se treeden: dat men ten dien einde den Dauphin aanftondts met Mm 2 eeB 169$. Jutof. De Koaiag weder te fcifïiUef. Redenen ran zyne wederree. cing.  -1Ö93]uny. 5.7.6 E; U R O P I S C H E een Detachement van dartig duizend man moeft doen vertrekken j 'tgeen zich voegende by de Troupen, welken de Maarfchalk de Lorges commandeerde, een Leger zou uitmaaken, waar af de Duitlchers met alle hunne krachten de veroveringen niet zouden konnen ftutten: en eindelijk,dat,dewyl de Koning noch met ver vooi tgetoog-n was, men zou konnen zeggen, dat hy de reis niet en had ondernomen als om een revue over zyne Troupen tc doen. Maar de Vorft wilde hier niet toe verftaan. Hy het zich dunken, dat de zaaken al te ver waren gekomen om weder te rug te keeren zonder iets te ven ichten; en dat de hinderpaalen, welkende Vyanden tegens zvne onderneemingen ftel Jen, zo groot niet en waren ,ofhy zou ze konnen te bo enkomen. Hy toog dan voort: doch te Gemblours gekomen zynde, opende.hy d'oogen, enerkende, dat d'uitvoermg zyner ontwerpen t'eenemaal onmogelijk was. Ziet daar,immefs voor zoveel derechtzinnigeStaatkundi^enkondendoorgrondefl,de redenen van de terugtocht des Konings. Doch de Franfchen gaven'er een gantfeh andere koleur aan. De tcgenWoordtgen Oorlog , zegt een hunner Schryvers, moet of een andere Xcys aangeven worden, als veele andere oorlogen. Gelijk: d Allercbrïjlefykfle Koning de wapenen niet e» votrt, als om de ruft van Europa te her/lellen, beeft by geene concjuefttn in 'toog, als die de Vrede konnen bevoorderen, en niet dtgeenen daar hp de mee/Ie glorie dêor kan verkrjgen, en zyue Staaten vergrooien, 't Het ft hem der balven voerdeehgtrgedocht, zyne poogingen dit Jaar na de kant van den Ryntemnden : V>aar door by den Keizer zal beletten Troupen aan den Hertog van Savoyen te geevcn; verfcheidene Duufcbe Vorften, die 'er aan den Koning van Spanjen in Vlaanderen be/chikyen, buiten ftaat ftellen van 'er hem toe te ft uur en; de Kreitfen en Steden van Duitfchland, WelkeKrygsbenden aan den Ketter leverden, de neutra luit doen aanneemen} zjchntcuwe doortochten in bet Ry\openen ; cn den-Duitfebert depaffagieninVmnkrykfluitcn.Dit ^al^er^ deVrede moeten 'voortbrengen. De Duitfibers konnen den (lag, dien de Dauphin gaat doen, niet langer afweren. Om cen 10groot defietn te bereiden, moe(t de Korting al die boehaa in Vlaanderen maakjn 3 vermus 'er , indien men dc liften ontdekt bad, twee zaaken uit ftonden voort-te ftruifen, Vpflke zymftbih&ngenverbrookenzoudenhebben, Q)eKeker•z.oum'wderTrou- ■  M E R C U R I U S. 177 pen na Uongaryen hebben doen trek\en,en de Geallieerden 'er minder uit 'Pmtjcblandtn de Nederlanden hebben laater: komen. De Koning bcift derhalven gedaan alles 'tgeen hy begeerd beeft, en geveijfe Wegen tot etn Jpöedige Vrede bereid. Toen men' de tocht van' Monfetgneur openbaar nis-akte, Tvai de zaak al langvaft gefteld,- enz. Die maar eenige kennis van de wercldfche zaaken heeft, zift wel, wat dit zeggen wil, re weeten, dat de Koning meerder kans zag om iets in Duitfchland,als in deNedei landen^ondeineemen, etc. De volgende Brief, over het zelve onderwerp door Monfr.deBarbefieux aan Mademoilelle de LouCois gclchrceven, behdft ook noch eenige byzonderheden. Gemblours den 9 Juny, 'r avonds ten acht uuren. WY genooten voor vyfrien dagen het vermaak van U te zien. De Koning heeftgeloofd, dathet met het welwezen van zyne zaaken over een k wam, deze verandering te maken. Na de verovering van Heidcibctg , welke de Koning tot Quefnoy vernam , was hy gereed den Daaphyn met een confiderabele Armee na buitlchland te zenden, 0111 nevens de geene, welke de Maiechal de Lorges commaiidv.rrt, aldaar zo grooten cftort te doen, dat de Printen van Duitfchland , en mogelijk ookdeKei?.er, genoodzaakt zouden weezen zich teaccommodceren : maar de hoop van in Vlaanderen uit tavoeren eenige zaak van belang, welke de groote macht, die hy verzamelt, ende preparatkndie men aldaar vervaatdigt had, zoude beantwoorden, deeden hem deaanradingen en iedcncn , welken men hem voordroeg, van dehandwyzcn^ Doch re Gemblours heelt hy zich aan de remonirrantien overgegeeven, en met vermaak zyn keur, en, het geen hem kondevleijen, aan 't welwezen van den Staat, om te lichter de Vrede te konnen uitwerken, gcfacrifkcrt ,cnz.- Driedagert voorde wederkomn van den Koning te Vcrfailles, te weeten, den 2 }flen. dtr Maand, St. Jansavond, maakte men , volgens de gewoonte, een Vriugdevuur voor het Sradhuis van Parys. Gelijk de Franfchen ten allen tyde de daadenvan hunnen Monarch ^ hoedanig die ook mogen weezen, gewoon zyn te verheffea, vertoonde men'er op een heerlijke manier de verovering van Heidelberg, die van Rofes, de Pro< motte der MaarfchaTkenvan Vrankryk-, en d'Inftellingdi-rOrtjftwaa St, Louis. De Koning-zeb'e was 'er verbeeld onder ds Mm 3. gc- 1691. Juny. ''I Ontftce^ tiugvan Vreugde».-' tuut.  ï75 EUROPISCHE gedaante van een Heidenfchen God , gelijk men hier ka» zien. Bcfchrjving van bit Vreugdevuur, opgerecht voor het Stadhuis, op St.Ja*savoodi692. door order va» de Heeren, den Provoofi der Kooplieden en dc Schepenen va» de Stad Parys. DE dapperheid is de luifterrykfte deugd der Helden-Maar indien de zelve niet verzdd is van de Godvruchtigheid , Gerechtigheid, Voorzichtigheid, en Goedheid, dient ze maar om de Volkeren elcndig, en dc Vorften gehaat te maaken. 'tlsde verzameling van alle die zo zcldfaamc hoedanigheden geweeft, die d'Üuden aangedreeven heeh óm Janus in het getal hunner Godheden te ftellen, en hem byzouderlijk ten tyde van Oorlog, wanneer zyn Tempel altyd open ftond, teecren. Dezen Held, die een der oudftc Koningen van Italien was, wift de Volkeren, die hem onderdaanig waren , door zynen moed te handhaaven in de glorie, welke zy, niettegenftaandedejalout'y van hunne Gebuuren, onder zyne Regeering genootcn. Hy was dc eerfte, die Tempels ter eere van de Godheid wyde, en Offerhanden inftelde : en het was ook daarom dathy zelve in den rang der Goden wierd gefteld; en dat de Romeinen nooit aan eenige andere Godheid offerden, zonder hem alvoorens aangeroepen te hebben. Zyne liefde tot dc Gerechtigheid verplichtte hem een eerlijke fchuilplaats aan Saturnus, door zynen Zoon Tupiter uit zyne Staaten verdreevcn, te vergunnen. Zyne zonderlinge Voorzichtigheid, die hem met zulk ccnvaftc kennis in de toekomende gevallen deed doordringen, als ze hem aandachtig maakte om zich van het voorgaande te bedieden, heeft aan d'Oudcn voet gegeeven om hem met twee Aanzichten te verbeelden. Eindelijk : zyne goedheid was zodanig, dat de Poëeten de gelukzaligheid zyner Volkeren niet beter hebben konnen uitdrukken, als met de Goude Eeuw onder zyne Regeering te plaatfen. Van de twee Aanzichten, welken dc Poéeten aan Janus gceven, is het een van een jong, cn het ander van een oud Man; om te betekenen, dat een Vorft, zo hy volmaakt zal weezen, dc wakkerheid en dc vaardigheid vande jeugd metd'omzichtighcid van den ouderdom tc famen moet voegen. Men behoeft niet op te klimmen tot d'eerfte jaaren der Regeering van Lodewyk den Grooten. om 'cr die twee hoedanigheden verecnigd te vinden. Inderdaad, wat vaardigheid kan in gelijkheid gefield wórden met de geene, waar mede de Koning ter zelve tyd in de verft afgewyderdc oorden zyne ontfagchelijke Macht aan zyne Vyanden doet gevoelen? De verovering van Heidelberg in Duitfchland, endie van Rofes in Spanjen, vet ftommen twee der gevrcefdfte Mogendheden van het  MERGURIUS. 27? het Verbond : cn deze twee Conqueften, welke den Geallieerden d'00geumoeten openen, cn de bekwaamden zyn om hen gevoelens van Vrede in tc boezemen, zyn niet minder de vruchten van des Konings wysheid ,als van d'ongemeene dapperheid waar mede zyne Troupen, na zyn voorbeeld, bezield zyn. Maar't is niet alleen in dc verkiezing der Krygsroehten dat deze volmaakte voorzichtigheid uitblinkt : *t is byzonderlijk in d'onderfcheiding der Perfoonen, waar aan hy de voornaamfte Ampten zyner Staaten vertrouwt , dat zyne Wysheid verwonderlijk ir. Men flaade oogen maar op zyne Minifters, op de Hoofden der Compagnien, op dc geenen welken hy tot zynen Raad roept, op de Gcneraalspcrfooncn daar hy het beleid zyner Legers aan vertrouwt: men zal zicn,dat nooit Vorft de Menfchen zo wel tot d'Ampten wift te verkiezen, cn d'Ampten beter uit te declen aan de geenen die 'er bekwaam toe zyn. ■ De Stad is al te gevoelig wegens het voordeel,'tgeen haarfpruituitde verkiezing, welke Zyne Majefteit heeft gedaan, van den Heer Provooft der Kooplieden, om andere blyken van dc wysheid, met de welke de Koning zyne Overigheden verkiert, tezoeken. *t Is hierom dat men op de Zyde, welke tegen 't Stadhuis aanziet, den Heer Provoort der Kooplieden verbeeld heeft, doende den eed in de handen van Zyne Majefteit. Dc vergeldingen, waarmede hy noch onlangs de waardigfte Hoofdmannen zyner Legers vereerd heeft, zyn ook noch al tc varfche bewyzen vande gerechtigheid en d'onderfcheiding,waar mede hy zyne gunden uitdeelt, om'er niet op te letten : en't is om deze reden, dat men opeen andere Zyde Zyne Majeft: verbeeld ziet.gcevendc den Maarfchalksftok van Vrankryk , en d'Order vanSt. Louis, aan de waardigfte Officieren zyner Troupen. De Fries van elke Zyde behclft Cieraaden, overeenkomende met het onderwerp'tgeen'er verhandeld word : en aan ieder zyde varihctPcdeftal ziet men een Infcriptie, die het onderwerp verklaart. De Zyde, tegen't Stadhuis gekeerd, is vercierd met zyne Wapenen , Vredeftaften cn Spiegels, Zinnebeelden der Voorzichtigheid : en op het Pedeftal leeft men de volgende Infcriptie. LÜDOVICO MAGNO, QUOD UR.BEM PIO ET SAPIENTI MA'GISTRATUj PIUS 1PSE ET SAPIENS, DECOB.AVIT. 't Geen in het Nederduitfch betekent Ter eere van Lodevtyk den Grotten, wegens dat hy door zyne Godvruchtigheid en Wysheid de Stad met een godvruchtige en -wyze Overigheid heeft vercierd. De Zyde, die op de Rue du Moutomkt, ende verovering van Heidelberg befe'clft, is vercierd met Zegetekenen van Wapenen : en pronkt het Pedeftal ma dit Opfchrift. juny.  ]my. Tjding uit d'Ooüogs- vloot. (a) Zictfag Z4J- 28P E U R O P I S C H E QUOD HEIDE LBER.GA CAPTA SUIS EXER.CITIIUS IN GERM.ANIAM ABITÜM APER.UIT. Wegens dat hy door het veroveren van Heidelberg d'intreede in Duitfchland voor zyne Krygtben den geopend heeft. Dc zyde, die na de Rivier ziet, en de verovering van Rofes bebelft, is vercierd met Zectropheè'n , en andere Cieraaden welke een Zeehaven paffen ,• en het Opfchrift in deze termen vervangen. QUOD SUBACTA ROSA HISPANOS LEGITIMO TE8.KORE COMPLEVIT. Wegens dat by door de verovering van Rofes de Spanjaarden meteen rechtmaatigefcb'ik vervuld heeft. Eindelijk, de vierde Zyde, die na de Ruëde la Vannerie ziet, en de Promotie der Maarfchalken van Vrankryk en der Ridders vanSt. Louis behelft, isverzeld met Cieraaden overeen komende met het onderwerp : en op he t Pcdeflal leelt men deze Infcriptie. QJJOD FORTISSIMOS DU CES A-MPLIS SIMtS PRAMIlS AD MAJORA EXCITAVIT. Wegens dat hy dj dapper/Ie t\rygshoofden door trejfclykê vergeldingen tot grooter dingen aangemoedigd heeft. Uit d'Oorlogsvloot, de (a) voorgaande Maafid onder Monfr. dc Tourville in zeegeloopen > waar af men tot noch toe niets .hetminftehad gehoord, zag men nu den volgenden Brief. Vit de Floot van Monfr. de Tourville, cp de hoogte van Kaap) St. Fincevt, den 9 Juny. "K/f A dat wy t f dagen hadden geveild, geduurende de welken wy nu en Ju^dan wat tlormachtig weer hebben ontmoet, waardoor twee van onze Schepen zyn achtergebleven, die ons hier wederom moeten komen vinden, hebben wy gifteren de Spaanfc Kuften ontdekt, alwaar de Maarfchalk dc Tourville het Dieplood hebbende laten werpen om Ankergrond, 18 en 14 vadem waters vond. Die Commandant heeft twee fregatten uitgezonden, om, met zo weinig opIchudding als 't mogelijk was, ziek t'iiiformeeren van den toeftand van zaaken omtrc*nt Cadix. Een van dezelven heeft een kleine Spaanfche Bark, daags re vooren van daar gekomen, genomen. De Capitein, dien men aan boord van den Admiraal heeft gebracht, na dathy was ondervraagt wat Effecten in die Baay waren, fiecft geantwoord, dat aldaar een confiderabd getal KoopvaardyIchepcn van verfcheide Natiën lagen, waar van fommige na de Levant, andere na Portugal, endcreft na'r Noorden, als Vrankryk, Engeland cn Holland, gedefinieerd waren; zo dar wy met ongeduld na de komftc van den üraaved'Etrécs wachten ,waar na wy haar gcfamcntlijk zullen gaan be.  M E R C U R I U S. »8r bezoeken: hoewel men bekommerd is > op wat wyze men de Goederen, toebehoorende aan d'Ondcrdaanen van dc neutraale Kroonen, van andere zoude onderfcheidèn > om haar niet t'onderwerpen het zelve lot als ■ d'andere. De tyd laat my niettoe meer tefchryven, als alleen dat zo terftond een Advysjacht aan komt, met tyding, dat de Graave d'Eftréc kort op hem volgde, om met ons te conjungeeren,zo dat wy op het point ftaan van een groote expeditie-te zien. Twee vyandlijke Koopvaardyfchepen hebben zich na eenige Kauon-fchooten overgegeeven. Aldus kwam men dan te weeten, wat cours de Vloot had gezet ,• en verwachtte wel haaft van haare verrichtingen te hooi en. De Geeftelijkheid van de Stad Parys had federt een tyd klachtig gevallen , dat haar, ter oorzaak dat de Wereldlijken zich al te zeer door de begeerlijkheid lieten inneemen, de middelen V£n op een eerlijke wys te beftaan benomen wierden : weshal-; ven den Aertsbifichop, trachtende hier in te voorzien, het onderftaande Reglement in alle de Kerken van zyn Aertsbifdom deed afkondigen en aanplakken. Reglement van de» Ahiïfrifftktyp van Parys-, Wegens het Salaris der Priefters en Geejieüjken vande Stad en de Voerfitden van Parys. I^Rancois, door de genade van God en den Heiligen Apoftolifclien - Stoel Aertsbilichop van Parys, Hertog en Pair van Vrankryk, Commandeur vandes Konings Orders, Provilcur van het Huis der Sorbonnc, en Ovcrfte van dat vanNavarre : Aan alle dc geenen, diedezc Tegenwoordigen zullen zien, Saint-in onzen Heere. Het waar te wenfehen j dat wyby onze dagen konden zien d'ontbinding van d'aardfche goederen,wclke in d'Ecrftc Kerk dc glorie der Chriftenen, cn de verbaafdheid der Afgodendienaars Blaakte. De Geloovigen,zich ontblootcnde van de goederen welken zy bezaten , ftelden de zclven in de handen der Apoftelen; end'Apoftelen, zelfs ook in 't bcweerenvan hunne rechten, cigendenzich niets toe van alles,'tgeen hen aangebooden wierd; zoekende likt als de ftichting ende zaligheid der Geloovigen. Daar was onder hen een geeft van onbaatzuchtigheid, welke den eenen inboezemende alles te geeren, d'anderen verplichtte niets aan te neemen. Maar de begeerlijkheid, die de wortel van alle kwaad is, in hst hert der menfchen zynde geftoopen, zyn eenige Geloovigen zo onrechtvaardig geweeft, dat ze hc eerlijk onderhoud,'t geen de Joaden aan de Priefters van d'oude Wet nic en weigerden, aan de Priefters van de nieuwe Wet geweigerd hebben sn fomm fge Priefters, aan d'andere kant, zyn zo baatzuchtig geweeft, da men hen heeft moeten ver wyteij, dat ze de Geeftclijke Waardigheden W.St»t\,l.Deeh ffo ' wel Juuji Loongcl= len dei fiiefter* leregeli, V'  EUROPISCHE welken zyverkreegen hadden, om een vrekgierig gewin , en door een handeling van de duidernis, gelijk St. Bemarduszcgt, oeftenden. Men kan de gierigheid der Volkeren in deze gelegentheden niet genoeg laaken i want eindelijk, is het nier rechtmaatig, datde geenen, die den Altaardienen, van den Altaar leeven. gelijk den Apodel Pauiuszegt ? Zyn de Volkeren nietgehouden de Dienaars van Jefus Chridu?, welke zonder ophouden arbeiden om hen dcgeefreüjkc goederen te bezorgen, van hunne tydelijke goederen deelachtig tc maaken? Konnen zy aan hunne Harders weigeren het voedfel, 't geen tot het onderhoud van hun leven noodzaakelijk is, terwyl zy verwachten, gelijk St. Augudinus zegt, dat zy de vergelding van den arbeid , dien zy in het waarneemen van hunnen Dient! bedceden, van God omhingen ? Men kan zich ook niet beletten te laaken de begeerlijkheid der Harders, welke, [tellende hunne eigene belangen boven de geenen der Volkeren die God aan hunne zorgen toevertrouwd heeft, hunne dienden niet verrichten , als in het oogmerk van de vergelding die zy verhoopen, en die dc Gaaven van den Heiligen Geed, welkenjeiüs Chriitus tenkodc van zyn aanbiddelijk Bloed voor alle de Geloovigen verkreegen heeft, als op geld willende dellen, bedroefd zyn wanneer zy hen de zcl ven uit liefde moeten mededeelen. De Priedcrs dezer Stad zyn zojalours van door hunne onbaatzuchtigheid dc Godvruchtigheid ende liefde der Volkeren te beantwooiden, dat, vcrÜaan hebbende dat 'er eenige twideryen over hun Salaris ontdaan waren, zy zich (volgens dc heilige Canons der algemeene Conciliën, de Statuten van dit Èifdom, d'Arreden van het Parlement, en voornaamentlijk de geenen die gegeeven zyn den 2P«>. April 1671. en den idden. January des tegenwoordigen Jaars) aan Onsgericht hebben, om geregeld te werden wegens het Salaris, 't geen zy gewoon zyn van de Huwelyken en Bcgraafeniflen te neemen. En gelijk het van onze Harderlijkc wakkerheid is, alle deze twideryen (die de Volkeren maar zouden argeren, en hen voetgeeven tot d'achting en d'eerbiedigheid welke zy aan den heiligen dienft der heilige Altaaren verfchuldigd zyn, te verminderen) te voorkomen; hebben wyhet gemelde Salaris, 'tgeen de Prieders en andere Geedelijken van dc gezeide Stad wettigiijk zullen mogen neemen, volgens de hier bygevoegde Memorie, door deze Tegenwoordigen geregeld: zonder echter de mildheid der Ryken te willen beletten, aan welker befcheidenheid, of die van hunne Erfgenaamen, de Prieders zich zullen gedraagen; noch ook de behoeftigheid der Armen geweld aan te doen, welken wy meer als ooit begeeren dat door de Prieders op een liefddaadige manier gehandeld zullen worden.  M E R C U R I U % 283 ■Taxe Wegens het Salaris der Pritfiers en GeejMtjkp* dt Stad en de Voirflgclin van Parys. HUWELYKEN. P. St. Van het aflcezen van de Geboden - - I-io Voord'Ondcrtrouw - 2 Voor het Trouwen .... 6 Voor het Getuigenis wegens het afkezen van de Geboden, en het verlof, 't geen men aan den Bruidegom geeft,-van in de Parochie der Bruid te gaan trouwen - - - 5 Voorde Huwelijksmis - - - 1-10 Voorden Vicaris - - - - i-l® Voorden Klerk der Sacramenten - - 1 Voordeyegeningvaa'tBed, zo voor den geen die ze doet, als voor den Klerk die ze by woont - - 1-10 BEGRAAF PENISSEN. De Begraaffeniffen der kleine Lyken onder de zeven jaaren, ah de Geeftclijkbeid niet meegaat. ?. St Voorden Parochic-priefter ... x-io Voor ieder Priefter - - - - ia xAls de Geeftelykheid mee gaat. P tfc Voor het PrieRerrecht 4 Voor de tegenwoordigheid van den Parochie-priefter 2 Voor ieder Pncftcr - • 10 Vooi den Vicaris - - -1 Voor ieder Koorjongen, als zc het Lyk draagen - 8 En als ze het Lyk niet draagen - j Voorde Lyken boven deze ven jaaren tot twaalf toe zal even veel betaald worden als voorde Kinderen onder de zeven jaaren, als de begraaving met de Geeftelijkheid gefchied. Voor de Begraaffen'tt van een groot Lyk boven dengemelden ouderdom. t. sr Voor het Priefrerrec'ht * «5 Voorhetbywoonen vanden Parocbiepricfter - 4 Voor den Vicaris - - - ^ Voor ieder Prreftef - - - - t Voor ieder Koorjongen - - T0 V oor de Prielten. dis des nachts hg t Lvk bcwa.iken, ieder 3 Voor de geenen, die het des daags bewaakeu, ieder - 2 Nni Voo; ■ 1  H»n GELA ND. Koning Jaeobus laat eenDeclatatie uittSceoijen. ! 284 E U R O P I S C H E Voorde celebratie der MiiTe . - . s Voor den buitengcwoonlijken Dienft, Volle Dienftgeheeten, dat's te zeggen, de Vigiliën, en de twee MtlTen van den Heiligen Geeften van de Heilige Maagd - - - 4-10 Voor de Priefters, die het Lyk draagen, igtier - 1 Voor het draagen van het hooge Kruis - - 10 Voor het draagen van het Wywatersvat - 5 Voor het draagen van het kleine Kruis » - y Voor den Klerk der Begraaftcniflen 1 Voor d'overvoeringen der Lyken van d'eene Kerk in d'andere, met de Koorjongens en de Geeftelijkheid,zal van de gemelde rechten de helft meer betaald worden. Voor bet ontfangen der overgevoerde Lyken. t. St. AandenParochiepriefter - 6 Aan den Vicaris - - - - i-io Aan ieder Priefter - - - - jf Voor d'opening der aarde in de Kerken,daar de Parochieprieftcts deel in hebben,zal men de plaatfclijke Gewoonten,of de Reglementen hier over gemaakt, door Ons goedgekeurd en geauthorifeerd, yolgen. Wy willen, dat het tegenwoordig Reglement in ons Kerkelijk Ëïof geregiftreerd zal worden, om 'er volgens dcforme enden inhoad ter aicvoeringgefteld te werden. Gegeeven te Parys, in ons Aertsbiflchopjjk Paleis, den 30ften. May 1693. Gctckend,F rancois, Aertsbiffchop van Parys. En laager ,Wilbault. D E Koning Jacobus, noch altyd hoop hebbende van t'eeni*er tyd weder op den Troon te zullen klimmen, en trachtende :en dien einde zyne verlaatene Onderdaanen weêr op de hand :e krygen,hoewel het hem meer als een maal mislukt was,vond ui, gelijk hier te .lande nooit roervinken.ombree.ken, weder gelegentheid om een groote menigte copyen van de volgende declaratie onder de Gemeen.tens te doen uitftrooijen. Declaratie van den Koning Jacobus. GELTK Ti>y volkomentlijk verzekerd zyn, dat niets ^0 zeer gcho'pen heeft tot on^e ongelukken en düelenden van ws Volk, als de valfche en boosaardige UJleringen on^er Vyanicn, zyn ivy altyd gereed gelteej} , ge'Ijk Tvy ook noch zyn, om te  M E R C U R I U S. iSy bewilligen in alles, Vjrev» naeenrypcoverWecgingheibekleaamjl geoordeeld hebben om de zeiven te doen ophouden; aan &n%e Volkeren een geheele -voldoening te geeven en hen op de Maar/ie Wys een zeer groote verzekerdheid voor alle on^e Onder zaaten , van Draf rang en qualiteit zy ook mogen Weezen, te gemoet te doen zien. En yermits Wy onze herjielling lieyer aan hunne genegentheid, als aan eenig ander middel," yerfchuldigd Willen weezen; hebben Wy het raad/aam geoordeeld hen voor af d'oprechtheid on^er meeningen bekend te maaken : en Wanneer de yereenigde begeerten onzer Volkeren, en d'om/landigheden on^er zaaken, ons gelegentheid zullen geeven om perfoonlijk ons recht te gaan handhaaven, en te doen gelden, zullen Wy met dc yolgende Declaratie Wederkeere». * JAMES R. ALS wy overdenken d'ekndcn onzer Koningryken, willen wy gaarne alles in't werk ftellen, 'tgeen dienen kan om onze Onderzaaten weder tot kunne plicht te brengen- En hoewel wy niet en konnen treeden in een omftandig verhaal Tan alledegunften, en tekenen van goedJieid, welken wy van voorneemen zyn aan hen te betoonen ; hebben wy het raadfaam geoordeeld hen te verzekeren, gelijk wy door deze Tegenwoordigen doen, dat wy zullen bewilligen in alles, 't welk alle de geenen , die hen in het Parlement verbeelden, ons tot het gelukkig maaken •van onze Koningrykenzullen voordellen. Want wy hebben ons voor oogen gefteld, als het cdelfte oogmerk'tgeen wy ons voorftellenkonnen, noch meer tot dc behoudenis van hunne Conftitutèntc doen, als de beruchtfte Vorften onder onze Voorzaaten gedaan hebben ; doende ons voornaamfte belang beftaan in niet deminfte reden van argwaan of jaJoufy (ten opzichte van hunne Religie, vryheid, cn eigendommen) aan ons Volk tc laaten. Om dan alle onze getrouwe Onderzaaten, van wat rang en qualiteit zy ook mogen weezen, aan te moedigen tot niet alleen hunne wenfehen -ten vervulling v*n een zo goed werk aan tc wenden, maar ook daadclijk 'er toe tc arbeiden, cn zich altemaal te vereenigen om tc geraaken tot het eenige cn ccnigftc middel van de vrede cn voorfpoed dezer Koningryken in het toekomende te beveftigen; hebben wy het raadfaam geoordeeld te verklaaren, dat wy van onze zydegewilüglijk bereid zyn om alle gedachte van haat en wrok wegens het voorgaande af te leggen : dewyl wy niets zo zeer begceren, als hetzelve ineen eeuwige vergetelheid te be«raavea. Weshalven wy dan ook door deze tegenwoordige Declaratie, 6 Nn 3 gc- t€9i. Juny.  m EUROPISCHE gegeeven onder ons groot Zegel, plcchtiglijk eenalgemeene amn jftic cw pardon bclooven aan alle onze Onderzaaten, van wat conditie en qualiteit zy ook riiogèn weezen, welke zich te water nochte land tegen ons, of regens de geenen die wy noodzaakelijk zullen oordeclen om onze Perfoon in deze rechtvaardige ondernceming van dc wederkryging onzer Koningryken te verzeilen, ftellen zullen; mitsgaders aan alle de geenen , die binnen een zeker getal van dagen, na onze landing, geenewederftand zullen bieden aan de gecnen, weike, aan wat oord van de Landen onzer gehoorzaamheid het ook mag weezen, degerechtigheid van onze zaak volgens dc plicht van hunne confeientic zullen handhaaven cn onderftcunen : biddende God,dat hy de herten van ons Volk zodanig wil keeren, dat men alle ftorting van bloed mag vermyden, cn dat de billijkheid en barmhertighéid plaats mogen hebben. Óm deze zelve reden bclooven wy ook noch aan alle dc geenen, die zich by ons zullen voegen, en ons byftaan,de belooning, welke een iegelijk na zyne qualiteit cn verdienfte moet vet wachten. Wy verklaaren ook noch, datwy aanftondts het Parlement, 'tgeen het reprefenteerend Ligchaam van onze Koningrijken is, zullen beroepen; in het welk wy ons zullen informeeren wegens de geneigdheden en het gemeen belang van ons Volk : enwy zullen gereed weezen om gezamenerhand met hen te arbeiden tot hen over alle hunne grieven te voldoen, cn hen alle de ssckerheden, welken zy van nooden gelooven te hebben, tc vergunnen. Van gelijken verklaaren wy ook op ons Koninglijk woord, dat wy d'Engelfche Kerk, zodanig als ze tegenwoordig door de Wetten vaftgefteld is,zullenbefchermen en verdeedigen; endat wy alledegecnen,die de zelve uitmaaken, alle hunne Kerken, Univerfiteiten, Collegk-n, Schooien, met det zeiver immuniteiten, rechten, en privilegiën,.zuilen iaatcn behouden, en hen , in geval dc zelve gefchonden mochten komen te worden, de fterkc hand bieden. Wy verklaaren ook noeh , dat wy niet en zullen raaken aan de Teft , en 'er niemand ai diipenfecren. En noopende de diipenlcerende macht in andere materiën, wy zullen aan ons Parlement laaten zich daar over te verklaaren, cn de zaaken te bepaalen. Wy verklaaren ook, dat wy onze Koningüjke toeftemming zullen geeven tot alle d'Acxen, welke noodzaakelijk geoordeeld zullen worden om de menigvuldige beroepingen der Parlementen,, mitsgaders dc vryeen wettige verkiezingen der Gedeputeerden welke de zei ven zullen moeten bywoonen, tc verzekeren .- datwy ook zullen bezorgen, dat de gerechtigheid in de crimineele zaaken zonder zydigheid gehandhaafd werdc : datwy a'lede Wetten, gemaakt geduurende de tegenwoordige ufurpatic, welke door het zelve Parlement aan ons gepj efe neerd zullen worden, zuilen goedkeuren en bekrachtigen : gelijk ook, dut wy zullen bewilligen in alles, 't geen men noodzaaktiijk ïal oordeelon om de laat-  MERCURIUS. i%7 laatfte Acte, of het Generaal Reglement wegens Ierland, dcSettkment geheeten, gemaakt onder de Regeering van wylen den Koning, onzen zeer.geliefdcn Broeder, te herftellen; en dat wy, met advys van ons Parlement, de middelen zullen zoeken om dc geenen van d'Ierlche Natie , welke onze belangen tot aan het uiterftgevolgd hebben, en door de herftelling der gemelde Acte eenige fchade zouden konnen lyden, te vergelden , na proportie van 'tgeen zy in gevolg van de zei ve Acte verlootcn zullen hebben, inzulker voege echter dat ze altyd in haar geheel zal konnen beftaan. En indien de Ichattting op de Schoorfteenen, of eenig ander gedeelte der inkomften van de Kroon, onzen Onderzaaten laftig is geweeft, zullen wy gereed zyn om de zelve te veranderen in eenige andere ichatting * welke gemakkelijker geoordeeld zal worden. Hebbende aldus onze Koningüjkc meeningen oprechtelijk verklaard in termen, welken wy noodzaakelijk achten om de gemoederen onzer Ondcrdaanen te.be vreedigen, cn volgens het advys 'tgeen wy van een groote menigte onzer getrouwe Onderzaaten van allerhande rang en qualiteit hebben gekreegen, welke met ons de manier van onze wederkomft in onze Koningryken, om ons inde bezitting van onze rechten te hernellen, en ons Volk vande verdrukking en flaaverny te bevryden, beraamd hebbenonderftellen wy, dat het niet noodzaakelijk zal weezen zo veele tirannifcheproceduuren, waar door de Wetten gevioleerd, en onze Koningryken verdrukt zyn geweeft, gelijk zc ook noch tegenwoordig zyn, en byna bloot gefteld voor een geheele ruïne, ftuk voorftukop tc noemen. En gelijk onze Vyanden onze Onderzaaten trachten af te fchrikken door de vrees der groote fommen, welken men aan Vrankryk weder zou moeten uitkecren; verzekeren wy hen pefitivelijk, dat onze zeer geliefde Broeder, den Allerchriftelijkften Koning, gecne andere vergelding wegens alles, 'twelkhy voor ons gedaan heeft, pretendeert, als alleen de glorie van een Vorft, die op een onwaardige manier gehandeld wierd, de helpende hand te hebben gebooden. Wy zullen hier noch maar byvocgen, dat wy komen om ons recht te fiandhaaven, ende vryheid van ons Volk te beveiligen. Weshalven wy God bidden , dat hy ons een gelukkig gevolg wegens het eene geevc, gelijk wy een oprechte meening hebben om het ander te bekrachtigen. Ge geeven te St.Germain en Layc, denken April, nieuwe ftyl, inhe Jaar 1653. en van onze Regeering het negende. James R. Inderdaad, de taal, die de Koning Jacobus tegenwoordig voerde, verfcheelde zeer veel van de geene , welke hy voerdi toen hy in Engeland was. Men doet alles, om op den Troon n klim ^93- )uny. t  J«»j-. SC HOTLAND.Vervolg Tan de verachtingendes Failements. ïarleraeni gedrogeerd. Z$ï. (b)Ziitp*i J>7. SPAAN SCHE Ne DER.LAN DEN. Staat vak het Leger der GealMeeides,(e) Xit*t*i i8i EÜRO PISCHE klimmen, gelijk Tacitus zegt. Omnia fcrviliter fr» dtminatiomi Maar fomtydts doet men alles te vergeefs. HET Parlement van Schotland vervolgde ondertuflehen zyne Zittingen,met zodanig een eenigheid als men kon begeeren» Onder d'tndere verrichtingen^ welke aldaar kwamen voor te vallen, prefenteerden d'Epifcopaale Minifters een Requeft} verzoekende, dat zy, volgens de recommandatie door den Koning aan dcPresbytcriaanen gedaan, tot den dienft der Kerken mochten toegelaaten worden, 't Parlement apointeerde hun Reoueft, en verklaarde,dat ze zonder onderfcheid met de Presbyteriaanen tot den Kerkdijken dienft gebruikt moeften werden ; mits dat ze den Eed van Aliegeance afleiden; dat zed'Acte, opgefteld door de Presb'yteriaanen tot de behoudenis vande zuiverheid des Geloofs, tekenden j en dat ze verzochten in denaaftaanftaande Kerkelijke Vergadering, waar af het Parlement de beroeping tegen de maand Auguftus aan den Koning moeft verzoeken, toegelaaten te worden j beloovende ter zelve tyd met eede, dat zy nooit eenige trêe zouden doen, om te trachten de Kerkelijke Regeering te veranderen. Waartegenhet Parlement, zoekende de zaaken in de befte vouw te {laan toezegging deed, dat, indien de Vergadering hen met alle deze voorwaarden weigerde aan te neemen, haare Majefteiten en het Parlement hen in hunne befcherming zouden ontfangen, Den z^ften.der Maand vergaderde hetParlement voor de laatfte maal 5 . en wierd alstoen beflooten, dat men het proces van (*) Nevil Payn, den (i) Hertog van Gourdon, en Seafort, tot de naaftkomende Zittingen zou urtftellen, of "er het oordeel af • laaten aan het Hof van het Gerecht, na datde Koning het gevoegelijkft achtte : waar na deze Ryksvergadering tot aan den m 2iften.van deMaand Septemberaanftaandegeprorogeerd wierd. Tot beter verftand der zaaken, welke in het gevolg verhan» deldzullen worden, hadden wy het raadfaam geoordeeld de Lyften der wederzydfche Legers hierin te voegen: en hebbende alreeds die der (r)Armée van Vrankrvk ter neder gefteld dec i ka wy den Lsezer na die van hetLeger derGeaffieerdco mede".  M E R C U R I U S. 280 Ly(li van bet Leger der Geallieerden, gecampeerdby d'Abdye van Parb^, onder den Koning van Engelanden den Keurvorft van Beyeren. EERSTE LINIE. Spaanfche Efquadrons. Neutod at. Angus. - £ Valeoce - - 2 Deenfche Batailltns. Dragonders. Deenfche Garde. - - 1 Fourna. * Prins Frederik. - ~ l) Gardes van Beyeren. - - 2. Prins Gcorge. - - 1 Gardes van Vaudemont. - 1 Jutland. j Gardes van da Puis. - - 1 HoIIandfche Bataillons. Banchatho. - - 1 Naflau, - - - * Spinofa. - 1 Swerin. - - 1 D.Louis. - - - 1 Ryngraaf. - - 1 Prins van Chimay. - 1 Noyelles. - 1 Couriere. - -. » Wynbergen. - - 1 Hartman. - - 1 Torfé. - - r Kuraffsert. Naüau van Vrieiland. - 1 Gouwar. 3 ~r~~ ■ - r Weyten. - - 3 t Geheel 3$* 't Geheel 20 HoIIandfche Cavallery. Hanoverfche Bataillons. Efquadrons. Bulo ... 2 Lip Zeil. - - 2, Evenhart. - 2 Warfufé. - - 2 du Munt. - - 1 Saxen-Gutha. - - % St.Paul. - - 1 Darmftad. - - 2. Hanoverfche Garde. - 1 Ryswy-k. - - % Montigni. - -- 1 Athlone. - "2' Prins van Hanover. 2 2 Engel fche Cavallery.. Hanoverfche Garde. - 1 la Reine. - 3 Engelfche en Schotfche Bataillons. Linffon. - - z Engelfche Garde. - 2 Woldom. - - 2 HoIIandfche Garde. - ' Leinffer. - - 2 Schotfche Garde. - 1 Galloway. 3 * 5 Hamilton. - 1 Barclay. - - 2 Prins George. - - l Efquadrons Dragond, rs. FttzPatnk. - - 1 Hefl<£ f . Coll.ngfort. - - 1 Marrewits. - - 1 £a,nley" - - - i Schothe. - . * otte., • ; • • 5- M/kay. - - z *t Geheel ?7 IV.StMk. i.Dieh Oo XWE- 1693.  EUROP ISC HE twede linie. SpaanfcheEfquadrons. Steenhuizen. - - 2 Vaudemont. - i duPuis. i Moneado. - i Bertencourt. - i. Don Auguilyn. - i Guienne. - I- Gourdicn. - i Prins Charles. - X Pignotel. - i Kurajfterr. Gouwar. - - 2 Weyten. - ^ 't Geheel 15 Hanoverfche Bataillons. Budenbach. - 2 Turkenhecl. - 2 Gidon. - 1 Koningsmark. - 1 Brccmer. - - 1 'Ohr. - - - ■ '~- Vo. 1 E»'ge, fche en Schotfche Bataillons. Engelfche Garde. - 1 Hollandlche Garde. - 1 Schotfche Garde. - 1 Hamilton. - - 1 Scelrin1 - 1 Garde der Koningin. - L Catho. - 1 Titcom. - - 1. Grim. - - r Mylord Leems. - 1, Louder. s Etgil. ' - - j Deenfche Bataillons. Deenfche Koningin. - 1 ErinsChriftiaan. - r Zeeland. - s Funen. - - 1 HoIIandfche Bataillons. Pak moer. * - 1 Buwer. 1 Swerin. - - 1 Anhalt. - x Aylua. 1 1'Eclufe. - 1 Beerensdorf. - - t Fagel. ï la Motte. - - ï- Naflau-Groeningen. - r 't Geheel 3 f Hollandlche Cavallery- Efquadrons. Naflau-Vriefland - 3- Brendccq. - - 2 Domprée. - - 2 Woifknbuttel. - - 2 Lip, Hollanders. - 2 Obdam. - - 2 Homburg. - , 1 Engelfche Cavallery. Montpouiilan. - 2 Suyleftcin. - - 2 Schack. - - 2 Wittinghof. 2 Boucourt. 2 Deenfche Efquadrons. Wirtemberg. - - 2 Zeeland. • - - 2 laForeft. . a 't Geheel 30 Ijfts  MERCURIUS. 291 Ljjfe van de kleine Armee, af .onderlijk gecamperd onder den Graaf van Atblone. EERSTE LINIE. TWEDE LINIE. Efquadrons. Efquadrons. Heffen. 2 Dorfl'iig. 2 De wits. 2 Naifau-Weilburg. 3 Flodorf. 2 Graaf van Ooft- Viiefland. 1 Hubert. 2 Wulffenbuttel. 1 Wirtembergh. x Wefel,of hetRegim.vanChauvct.2 Saxen-Heilbetg. 2, Erbach. x Heiden. x Prins Philips van Brandenburg. 2 Srein. 2, Tilly. z Naffau-Sarbruk. 2 Efquadrons 1 f Efquadrons 18 . V Beftaande aldus het groote Leger in d'eerfte Linie uit zesen-dartigBataillons in het midden, en zeven-en-vyftig Efquadrons in de twee Vleugels} en in de twede uit vyf-en-danig Bataillons van binnen, en vyf-en-veerrig Efquadrons aan beide -dezydenj en dat onder den Graaf van Athlone uit drie en-dartig Efquadrons : ieder Bataillon gerekend op 500 Man > en ieder Elquadron op 3 00 Paarden. TEN zeiven einde als in dc voorbaande Maand de Bededag iiitgefchreeven was, te weeten, om den Godlijken zegen ovei de wapenen van den Staat, en des zelfs Geallieerden, af te bidden , wierde'n nu door order der Staaten van Holland en Weft Vriefland weekelijkeBedettondenaangefteld, waar af d'Uitfchry ving aldus luidde. O Y ons in opmerkingc genomen zynde. dat den Koning van Vrankryl een formidabel Leger in de Spaanfche Nederlanden by een gebrach heeft, en volgens d'ingenomene Advyfcn van mei ninge geweeft iseer uiterfteEffort te doen tegens den Staat en haare Geallieerden; dat alle het zelve zodanig erfeót niet heeft gefortcert, als de Vyanden vanJet Staat zicb wel verbeeld en beloofd hadden; datevenwel, de Legérs vat de Geallieerden en de Vyanden van de zelven te Velde zynde, en de ref pcöive Vlooten mede in Zeeweezcnde, dagelijks veele bloedige Ren Oo 2 con VE8.EE- EENIGDE NERIR- LANDEN, Bedeftondeu taogefield. I I  EIND E, BLAD- 2?2 E ü R O P I S C H E conires zouden konnen voorvallen , en daarom zo hier in den Hagc, als in andere Steden en Piautf.en , wel eenige particuliere orders waren gefield, op God Almachtig te loven en danken over de onverdiende Genade en Zegen, die dagelijKs aan dezen Staaten haare Geallieeiden door God Almachtig wierden bewezen ; en voorts i mat te bidden zyne onverdiende Genade en Zegen over de Wapenen vui. dén Staat cn des zelfs Geallieerden , zo te Water als te Lande, om daardoor eenmaal te konnen geraken tot een vafte,* erzekerde en duurzaame V rtde; maar dat die Orders niet en waren univerleel, ir ich op een endezelye voet; dat het echter beft wezen zoude, daar op te beramen en arreth-oen een univcrfeele en eenparige Ordre, om alomrne in den Lande van Holland en Weft-Vrieflandgeobferveertte weiden : Hebben wy , na deliberatie, goedgevonden en'vei (taan, dat alomrne, waar men gewoon isd'Uitichryvingen van de Bededagen tc doen, cn zulks onder de zelve TJ L. by dezen aan te fchryven; tcnei'idelJL zodanige ordre zal ftellen, dat Wcekelijke Dankzeggingen en Gebeden opzodanigen tyd mogen wer- dengedaam, ais nadeconftiiotie en gelegentheid van de Stad bevonden zal werden te behoor en 5 zoom God Almachtig tc loven en te danken voor zyne voorfchreeve Weldaden, cn om at tc bidden zyne Genade en Zegen over de Wapenen van den Staat en de Geallieerden; als om de dierbaare en geheiligde Perfoon van zyne Majefteit van Groot Brittanniente nemen in zyne geheiligde bckherminge , cn voor alle kwade toevallengoedertierentlijk te bewaren .•- waar toeons verlaatende , beveelen wy U L. de befchermjoge Godes. Gefchreeven in den Uiigs den 24. Juny 1693.  B L A D W Y Z E & A JArdbeeving in Calabiien, Sicilien, en op 'tEilaud Malta- 10 Adres dei Staaten van hetEilandJerfey.io7 an het Parlement. 14.5 noopende de zaaken vanlerland.i 4.5,147 Amelot , Franfche Ambaffadeur, klaagt over de wervingen der Geallieerden. 127 Ampurias door de Franfchen veroverd. 269 Atlen.al van Venetien met Cieraaden opgepronkt. 19 Afpremoüt (Generaal ven) geweezen Gou' esneur van Belgrado , i', zy ..e eer herfteld 157 B 15 Aden (Pri»> ven) tot Bidder van het Gulde ° Vlies aangefteld. Sj B n van Croaticn fterft. H Barbancon (Prins van) geweezen Gouverneur van Namen', ir. zyne eer herfteld. 2.f3 Bededag aangefteld. 2J4. Bed eftonden aangefteld t$i *ek(*«rM*o»;tt«cft. 39 Ene. des Konings van Sweden wegens liet Negende Keurvorftendom. 3 8 wegens de reis en liet verblyf des Hertogs van Wirtemberg in Vrankryk. 5 9 van den Keurvorft van Beyeren wegers Veurne- 67 van den Graaf van Hoorn wegens het overgeeven van Veurne. 71 vanSchipperHodorp wegens een gevecht niet drie Turktche Roovers. 75 ■ desKoningsvan Sweden aan den Keur vorft van Hanover- n; wegens d'armoede dei Volkeren in Vrankrvk 133 des Konings van Vrankryk om het Te Deum wegens ds' verovering' van Heidelberg te zingen, 233 van den Keurvorft van Keulen over het werk van he: Negende Keurvorftendom.23 4. ' van den Keurvoift van Beyeren over het zelve O' derwerp 2 3 6 wegens her gebrek van Koorn in Vrankryk. 235 ■ des Konings van Vrankryk om het Te Deum wegens de verovering van Rofes lezingen. 2-ïO • nit de Franfche Oorlogsvloot. 2E0 C CArafi, Keizerlijke Generaal, fterft. 132 Confpiratie derMondovefersontdekt 2677 . der Negers in de Barbados. ico in Scnotland ontdekt. 2 ja. Crampricht, Keizerlijke Afgezant in Holland, fterft ©- 214. DEclaratïevanKo' ing ï?cobas. - 2*4 DEINMARKEN, rat Seeofshe Rsoongrins in Heiland> a 11 • DÜITSCHLAND. 3r.89.iij,.i7eT.2ii.igo E JTDift wegens het houden van herberg, enz 183 ENGELAND. +ƒ. iceï. 144.. 1jt.24.jr ■ ■ CKo)ii)!gMB)komtwederinHojl.nd 211 £ t rees 'Graaf van) na de Middel 1. Zee. 13 4.171 weder derwaarts. J2j • • helpt de Stad Rofes veroveren. 266 E pLeury [Mercjuii van) fterft. J+ Gefchil tuflchen de Sbirris en de Keizerlijke Heidnkke.i. tuflchen de Soldaaten enLakeyen te Napels. 2j8 Goutdon (Hertog van) op het Kafteel van Edenjbuig gebracht- 2tg H HAnover, byzonderhedeitwegens dit Huis 38. 177 Heidelberg door de Franfchen veroverd en ver- v-oefh 12 + HeidersdoiffGewerW) wegens het overgeeven van Heidelberg geftratt. 250 Heften-Rlieii.feld (frinsvan) fterft. 23» Holland in Ptuiflènaan den Konicg vanSweden afgeftaau-' s3 Hom, Swecdfche Veldmaarfchalkjfterft. 132 Hoorn [Graaf t.a»)vetdeedigrzichwegens d'o- yersaave van Veurne. I 1^2 J-Acobus, geweezeü Koning van Engeland,laat een Declaratie uitflrooijen. 284. Jena door de Keizerkhen veroverd. 2225 IERLAND. 6+ Ier che Papillen mecnen eenige Zeeplaatfen aan den Koning van Vranluyk te leveren. 154.' Ir.nocentius de X protefteert tegens het AchttteKeur orftendom. IO Jochem Willemfz. bergt het Volk van het Schip ' Hoogergeeft. I2I ITALlrN. E 8.75-.i7i.2i;.25j- KEULSLAND. , ,o Keurvor' ei dom (Xegende j fwaarigheden tegens r.et zelve. 8.3; 131.175 Koophandel met Vrankryk verbooden. 1 ti L LEopoldina. Zufi er var, de Keur- Palts, flerfr. £4. 1E0 Lyft der Engelfche Zeemachten. j8 . derFran cheGei eraal perfoonen. 137 derGerer-ialspeift-onen en Troupen der Armee van dep D?uphin. jgj. —— der Atméevan den Maarfchalk de Luxemburg. 2 j j • der Arme'evan derMaarf.deF011flers.273 : " van let Leger der Ge. llieerd ei. 289V ——' van het Leger onder den Giaafvaa Athlon©, 251'  BLADWYZER M MAaifchalkeo van Vrankryk- aangefteld. 135— byzonderlieder. wege.:s de zelven. 14.0 Mahomet, Tutkfche Keizer, ftertt. i 1 M'.ndement des Aertsbiflchop van Parys wegens d'aanfielling vanVeertignui'ge Gebeder..242 Mauroy (Pn.'tr) tot een eeuwige gevangenis gedoemd. 41 Memorie wegens den ftaat vanSwitferland 27.93 Molinos Leven in 't kort, 14 Mo;:dovefers confpireeren tegens den Hertog van Savoyen. iS. 77 Moiofini, Doge van Ve.netien, tot CapiteinGeneraal aangefteld. 18 ——■ ttou vt Ai Zee. 216 ■ ■ vertrekt na de Levant. 218 Muntzaaken geredrefieerd. 204 Muftapha-Bafia tot Primo Vizir aangefteld. 120 N TVJAPELS. 2fS Napolitaanen kl.iagen ovet hunnen Aertsbiflchop,endenRecl!tb3nkderInquifitie,2y7NE RERL ANDEN(,5>rt.«/c/«)66'.11 o. 15 2.2J3 NEDERLANDEN(Ke>-.)72.ii3.i68.i97.25 4 Neveu (Baron de) Keizerlijke Afgezant by de Switfers, klaagt over de Transgreflien. 116 Nf ilPayn op'tKafteel vanEdemb.gebrachr.2j2 Nicderheimbach door de .Franfchen vetmeed en verhaten. 83 Nier.burg'Prins l'lnlipsvan) fterft. 180 O ("} Oft-Indifche Engelfche Compagnie, ontVy werp wegens d'optechting van een nieuwe. ti Otdersvan het Gulde Vliet'en de Keufeband , bvzonderhcdcn wegens de zeiven, 87 OrdervanSt Louis ir.gefteld. 1E6 .Oriearfs (M,JemoiJè/lr gr) fterft) 180 --—- naar Tefhmcnr, 181 P T3 ASet' Ambaffadeur van Engeland , komt 1 te Adrianopolen 79 Patlementfche verrichtingen in ïngel. 4/. 144 • gfprorogeerd. j«o Parlement in Schotland verjaderd. 246 ■ verrichtingen van hetzelve. 2 je. 28S word geprorogeerd. iliid. P.-.us misnoegd over het oprechten van het Negende Keurvorftendom- t ■ zvneflechre Tombe geeft gelegentheid tot een Latvnfch Gedicht. 12 T voorziet in eenige misbruiken. ys Plakaat tegen> den uitvoer van Graanen ns den Vyand. 115 van den Honderdften Penning. nf tegens het opbrengen van Pr, zen, 132 , tegens de Va'att op Groenland. n -, tege»shetbia.idftichtcn. 178 tegens den uitvoer van Paaiden. ■ wegens de Muntzaaken. . 205.208 tegens den uitvoer van Graanen. 209 POLEN. 50: ief Poolfche Princesgebooren. 26S Proclamatie tegens d'abuifen derPresmeeft. 107 tegens het nabootten vande Handen het Zegel desGraaven van Nottingnam. 149 ——— tot het houden van een Maandelijke Vaftendag. ijieT Froteftatie van Innocentius den X tegens het Achtfte Keurvorftendom. 10 PRUISSEN. R oor E. V. Thïlologo - Tolit. VIERDE STUK, TWEEDE DEEL. Begrypende de zes laatfte Maanden van hetjaar 1693. Vercierd met koper e Plaat en. HAMSTERDAM. Gedrukt voor den Auteur ^ en zyn te bekomen by Imotheus tin fioorn, Boekverkooperin de Nes, in't Zinnebeeld ,16513,   EUROPISCHE MERCURIUS, Behelzend* Al het voornaamfte H geen,zo omtrent de zaaken van Staat als Oorlog , in alle de Koningryken en Landen van Europa, en ook zelfs in verfcheidene Geweften van d'andere Deelen deiWereld , is voorgevallen. Vierde Stuk, Tweede Deel. ƒ V L T. fës3Mz/3&s$£k E krijgsverrichtingen begonden üich nu ook in W^S^p Italien, daar men tot noch toe byna geene befm ^^w^^ weegingen had gemaakt, te doen gevoelen. De lP! iltilllj K Troupen van het MilaneeS , federt een tijd fflH WÊwi Mi voorgenomen hebbende het Kafteel St. GeoriP ^^^1^! gio » dicht by Cafal gelegen , te veroveren, JljwKP^aiö^M* rukten omtrent het eind van Juny derwaarts. Den 28ft?ndeed de Marquis de Leganes het berennen jen wierden dien zeiven dag zes honderd mannen gecommandeerd om eenige Boerenhuizen by Cafal in den brand te fteeken, 't geen ze kloekmoedig volbrachten, niettegenftaande het kanon van de Plaats, 't welk onophoudelijk vuur op hen gaf, en ook eenigen onder devoetfehoot. De drie volgende dagen fpeelde het gefchut met goed gevolg op het Kafteel. Den iftcB July bracht men vier ftukk«n kanon en twee mortieren op een hoogte , welke zich des A a ande- ITALIË tf. »t Kafteel St. Geof gio dopt de Troupen van Savoyea veroverd»  i69V Juh. ïtanfchen neemen deValyen vanJBarceloBCtlS in. Hertog van Savoyen te -rcld. 4 E U R O P I S C H E anderendaags morgens ten zes uuren begonden te laaten hooren, en den gantichen dag hunne gang gingen; terwijl Monfr. de Voye, die het gebied in het Kafteel voerde, eengeftadig vuuropde Belegeraars maakte. Den 2den fmeet het kanon een Toorn over hoop; en men ondernam twee honderd man met den degen in devuiftdoordePaardeftalleninde Plaats te doen treeden: maar ze wierden zo wel ontfangen, en zo dapper met granaaden begroet, dat ze zich genoodzaakt vonden met eenig verlies af te wijken. Doch des nachts tuflchen den 3den en 4den "moeft de Commandant zich overgeeven ; eenigen zeggen , op genade en ongenade; anderen, op voorwaarde dat hy met zijn Garnifoen na Turin, en van daarnaPigmrol, of Sufa, gebracht zou worden. De Spanjaarden verboren in deze gelegentheid omtrent veertig man , behalven een vijftig a feftig gekwetften. De verovering was te gewichtiger, dewijl hier door, endoor het middel ,van drie. andere Forten , welken men aan verfcheidene oorden opgeworpen had, Cafal zich zeer eng geblokeerd bevond, en het Garnifoen zich zodanig beflooten, dat het geene uitloopen kon doen , zonder de Spanjaarden wel haaft op den hals te hebben. In vergelding maakten de Franfchen zich meefter van de Valey van Barcelonette , daar ze achtien Bataillons van hunne Troupen, en het Regiment Dragonders van Seneterre, in leiden. De Marquis de Larray en den Hertog van Vendömecommandeerden 'er drie mijlen van malkander, van Sr. Paul af tot aan Laufet, 'tgeendegantfcheuitgeftrekrheid der Valey begrijpt; mcenende aldus den Hertog van Savoyende doortocht na Vrankrijk te fluiten. Kort na deze verrichtingen begafzijneKoninglijke Hoogheid zich met zijn Leger , 't geen talrijk en fchoon was , te veld. De Spaanfche Troupen , ten getale van zeftien duizend man, toogen den i4den der Maand door Turin , en' kwamen den iSden te S. Second , by Pignerol, daar hunne vergaderplaats was. Den Hertog van Savoyen , en d'andere Generaalsperioonen vertrokken den zei ven dag van Turin na Orbaflano, en van daar na Buriafco , alwaar dePiemontooifcheenHoogduitfchsBendsn ftgnden. Hier deed hy de revue over zijne Trou-  MERCURIUS. 5 pen , en gaf aan ieder de noodzaakelijke orders , en dc poften die ze moeiten innecmcn.Den xzRen vervoegde hy zich te Veilano. De Veldmaarfchalk Caprara en den Hertog van Schomberg, met het meefte deel der Keizcrfchen , mitsgaders de Troupen die in de foldy des Konings van Engeland waren, gelijk ook d'Infantery ende Dragonders van Piemont, waren ondei tuffchen door Villars en Chiavene getoogen ; de Prinfen Eugenius van Savoyen en van Commerci door Cumiano; en de Marquis en deParella en deLeganes door Perafa en Pragelas. d'Eerfte van deze twee had order om de voortocht te neemen , en eenige Poften welken de Vyanden inhadden , en die den optocht der Troupen konden ft ucten , te vermeefteren. In gevolg dan van deze order ta'ftte hy den i der Maand de Reduit van Mirandola aan , met vier duizend Voetknechten, twee duizend Ruiters, en zes ftukken Kanon. De Bezetting toonde eenige wederftand , doch van weinig belang , en wierd krijgsgevangen gemaakt. Tegen den avond liet hy de Brug van Mirandola verbranden, en floeg des anderendaags op weg om de Reduit van Turine, aan d'andere zijde van de Chiffon gelegen, aas te taften. Den Officier, die 'er het gebied voerde, verduurde het vuur vandeBomben en het Kanon omtrent vieren-twintig uuren: doch vreezende voor een ftorm, liet hy des morgens ten vier uuren een Mijn fpringen , en begaf zich met zijn Garnifoen naPignerol. 'i Koftte het leven aan eenigen van zijne Koningliike Hoogheides Soldaaten. Nahet veroveren van deze Reduit, witte men een andere, een uur van daar, byd'Abdy van Pignerol, aan; welke zich terftond, na de tweede kanonfehoot, op genade en ongenade overgaf. Thans kreeg de Marquis de Parella order om na Frofafco te trekken, ten einde zich van die poft te verzekeren, en aldus allengskens in de Vakyen te dringen, en de Vyanden uit de befchanfingen, welken 2y aldaar van plaats tot plaats opgeworpen hadden, en die bekwaam waren om den optocht van een Leg°r te vertraagen» doch echter niet t'eenemaal te ftutten, te verdrijven, De Maarfchalk de Catinat, van alle deze beweegingen verwittigd, en oordeelende dat her, met de kleine Arméediehy *ommandeerde3 onmogelijk was zich 'er tegen te ftellen 7 week A-3 m 1693. , tob- , Savoyfche Ktijïsvcitichtingen,  1^93Juiu SWITS E RL A N D, Vergadering der Cantors te B.den. 6 EUROPISCHE na de kant van Col de Feneftrelle, daar hy m'ct lang verbleef, vreczende door den Marquis deParella afgefneeden te worden. Hy brak dan op den 2^en. rocgna S. Clement en Queiras, alwaar hyhet voorgaande jaar gecampeerd was geweeft , om dc Geallieerdengade re flaan; verfterkte ter zelve tyd de Garnifoenen van Guilleftre en Bn'ancon; ftuurde orders aan d'Officieren, welke in de Valey van Barcelonette commandeerden, om die van Colmar en Scnez met eenige manfchap tc ftijven,enz. DE Stad BaJen zag d'Afgevaardigden der Loffelijke Cantons, volgens hunne gewoonte, op het eind der Maand Juny nu weder yergadeid. DeMinifters der ftrijdende Mogendheden bleeven in geen gebreke van zich aldaar te vervoegen, om 'er de belangen hunner Meefters te handhaaven. Monfr. Amelot , altijd de vooibaarigfte, leverde de volgende Memorie in. Voortreffelyke Heeren, T\ E genegentheid van den Koning, mijn Meefter , om een valle eenigheid te onderhouden tuflchen zijne Kroon en dc Loffelykc Cantons, zijne fentimenten omtrent al'tgeene rereifcht word tot de ruft en het voordeel van 't gemeene beft van Switferland , mitfgaders zijne attentie om dit voor haar te bezorgen, zijn UL. bekend. d'Uitwerkingen hier van zullen UL, meer overtuigen als myne woorden. Derhalven kome ik niet hierom UL. te vcrwttigen 't geene UL, zoowel als my reeds bekend is: maer wat Ik by't openen van deze Vergadcringe daar van zegge, dient maar om te herhaalen een difcours j 't welk U. L. niet kan onaangenaam zyn, tot erinnering der denkbeelden Welke niet te diep konnen zyn ingeprent in de gemoederen van Luiden die recht wijs ende yverig zyn voor dcwelftand van haar Vaderland; alsook om UL. te yerzeekeren, dat Ik uyt Koninklijke ordre niet min gelaft ben om door mijne zorg af te wenden alles wat uwe Unie ecnigfints zoude mogen troubleeren ,alsmetalmijnvermogent'arbeidentot het voortzetten van zijne belangen. Ik houdc het ook daar voor, Voortreffelijke Heeren, dat het niet ondienftig zal zijn UL. bydeze gelegentheid te zeggen , datde krachtige poogingen,die mijn Koning allerwegen in het werk doet ftellen^ nergens anders toe dienen als cm de ruft cn Vrede in Europa te herftcllen, waarnaUL.d kwils hebt getoond tc verlangen. De verfcheidene progrefien,door zyne Viclorieuze Wapenen in Spanjen en het Rijk by 't openen dezer Campagne verkregen; de voorzigtige mefures. d*e hem .zonder tc zien op zijne eigene fatistaöie.doen uitkiezen plaatfen dacr zijne V vaneen het meeft gevoelig zyn; enhetfucees, 't welk men op nieuws wederom  MERCURIUS. 7 om te verwachten heeft van dcTroupen aan den Rijn, welke dagelijks talrijker werden j en van den Grootmachtigften Prins die dezelven commandeert: Alle deze, zeg ik, zijn niet als middelen om de hardnekkigheid van zoo veele Mogendheden , onrechtmatig tegens zijne Kroon tcfamengefwooren, te dwingen tot een billijke en rechtmatige Vrede. Dit is het, Voortreffelijke Heeren, wat Ik goed gedacht hebbe TJ L. voor te draagen , alvoorens te herhaalen de verzeekeringen van een oprecht verlangen, om my zelven nuttiglijk te laten employeeren tot de rufte en het welwezen van uwe Republijk. Ven 6 July i693. Amelot. Deze Memorie wkrJ wel haaft gevolgd van d'ondeift \rinde, door den Baionds Neveu, Keizerlijken Gezant > tei Vergadering ingeleverd. Hooggeachte Heeren, OP de laatfte Bremgartifche Vergadering heb ik mijn verzoek daar heen gericht, dat een iegelijk Loffelijk Canton zig in 't byzonder mogte verklaren, of zyde Transgreflien werkelijk wilden affchaffen, cn de Erfvereeniging oprcchtelijk , en naar den waren zin deszelfs, in acht neemen; op dat mijn aldergenadigfte KeUer zijn richtfnocr daar na mogt aanleggen, en goed met goed vergelden laten. Eenige L*ffèlykc Oorden, hoewel maar weynige, hebben kort daar na hunne genomenc retolutie my fchrifrelyk gecommuniceerd. Wat dereft aangaat, en't ftilfwygen der meeften, leggeik alzoouit, datzy hunne verklaring tot op den tegenwoordigen Dagvaart hebben verfchoovenj dewijl ik alleen dat geene voor heb, 'twelk hun eigen nutvereifcht, de reputatie eener veelvuldige toezeggingeerinnert, de zoo dier befwoorene en den gantfehen Ecdgcnootfchappe t'elkens tot grooten voordeel geftrekte Erfvereenigde verbintenis toe verpligt, en een ware Neutraliteit medebrengt; met een woord, het geene een yder fchuldigis te doen diein vriendfehap begeert te leven, nabuurlijke voerdeelen genegen is te genieten , cn by de wereld den naam wil heb ken, dathyzelve, ofdoor de zijnen geene vyandlijkhecen gepleegc heeft. . Ik acht het onnodig my wyders te expliceeren , veel minder miji tot hier toe gedaan verzoek verder te verdeedigen; dewijl ik zulks reed tot genoegen gedaan, en verfcheidene na malkanderen gehoudene Dag vaarten 't zelve billijk geacht, en na rijp overleg beflooten hebben, da de Transgreflien voor al zouden afgefchaft worden. Dies zal ik alleei ïn verwachtinge zijn de bewerkftelling daar van te verneemen, te mee vermits zijne Keiaerl; Majt. mijn. allergenadigftc Keizer en Heer, tc 1695. P  8 EUROPISCH'E op deze uure zonder ophouden zoo veel duizend Malder Koorn heeft laten volgen. , , _ Men heeft wel gezegt , dat de Vyand by 't een en t ander Canton zoude onderliaan hebbende uuttclijke en wederzijds verbindende gedraging tegen dceze herhaalde Erfvereenigde betuiging te verydclen ; maar den lmpoft, laatft in dc Swabifchen Kreits opgefteld, weet ik niet hoe voor tc dragen , en daar uyt een nog duurende contraventie tegen dc Erfvereeniging tc trekken , om met het zelve de Transgrcifien van dc andere kantte jultificeereri. Daer en tegen moet men weeten , dat deeze Erfvereeniging alleen op de Erflanden van 't Allerdoorluchtigfle Aertshuys Ooftenrijk opzigt heeft, en die lmpoft niet daar, maar op den Ryksbodem, etidatnog maar voor een korten tijd, en gevolglijk zonder nadeel voor 't toekomende, opgclteld is, cn daar beneven de Inlandfche zoowel als Uitlandfchc Commercie betreit, wordende de onkoften van de zelve Kreits ten deele zoo aengelegt , dat daar door een Armee niet alleen Swabenland voor een Vyandlijken inval bevrydeu, maar ook het Eedgenootlchap dekken kam Want indiende Grenzen weg waren, Vrankrijk zou van zyne tot hier toe gepleegde liefkoozing haaft afftaan, en tegen het gezamentlijk Switferland , met achterftelling van alle Verbondmatige en voor deezen genootene byftand , dat geene betoonen, 'c welk aan vele Geallieerde MuogendhedcnenRcpublyken wedervaren is, wanneer dcezc Kroon'hen niet meer noodig, of langer voor hen te vreezen had, waer van zoo veel verfche exempelen voor. handen zyn, dat ik 't onnodig acht my langer daar mede op te houden , en het Loffelyk Eedgenootfchap over zulks tegen zo een voornaarue Ryks Krevts , wegens zulk een rechtmatige cn bill)ke geftcltenis, geen mifhoegen op te vatten heeft. ^ Dog 't is veel meer tc verwonderen , dat d'Aertsvyand des Lieven Duitfchen Vaderlands zoo eengerechtige, entotalgemeenen voordeele (trekkende onderneming bedillen, enbyde SwitlerfcheNatie vitieus maken wil; daer dog aan dc Franfche zyde, ongeacht de tot hiertoe genootene bcdenkelyke wilvaardigheid , waar door dc befte Eedgcnootfche Jongemanfchap aan de Franfche Wereld-begeerigc Ambitie fteeds word opgeofferd, de Tol driemaal hooger en nog meer befwaard word. Ja wanneer het Loffelyk Eedgenootfchap eldersmaarallcen.defemivé eenig volk vergunt, volgen 'er aanllonds dreigementen, dat men hunne Commercie zal beletten , en daarenboven nunne Eigendommelyke Inkomftcn niet meer laten volgen. Waar en tegen men van deze zyde , fchoon de Erflanden door zoo veel duizend Switlerfche Troupen Vyandlyk overvallen , en importante Plaatfen ingenomen worden, echter alk VrindelykeGebuurfchap betoont, en in weinige Jaren herwaarts wel vier honderd duizend Malder Graan goed-  M E R C U R I U S. 9 willig heeft laten volgen ; zulks dat Vrankrijk goed met quaad heeft vergolden , en van deze kant tegen de gemelde Vyandlijkhedcn alle nabuürlykeVrindfchaptothiertoeis bewezen, 't Wolk echter gekhied op hoope dat door deze ongemeene betuiging men van zelfs dc billykheid zal erkennen , en aan zijne Keizerlykc Majefteit, door verbetering van het tot hier toe gepleegde , en naauwer onderhouding der Erfvcreeninge, oorzaak geven ommet dienabuurlykc betuigingen te continueeren , en 't Koorn, dat 'cr zoude mogen ontbreeken , en van Vrankryk noch nooit is geleverd geweeft , te laten toekomen. Waar van ik myne Hooggeëerdfte Heeren Eerengezanten in zulk eer geval verzekerc , en my gelukkig zal achten , wanneer ik volgens allcrzyds bqgeeren daar tot met voordeel zal konnen coöpereeren. Den 8 Jul-) 169 3 ■ Fr. M. Neveu- Den nden der Maand prefenteerde de Baron de Neveu een twede Memorie aan de Vergadering, waar in hy beloofde, dat men de noodzaakelyke Graanen zou vergunnen aan alle de Cantons, die de Traétaaten wilden handhaaven , eride Transgreflien , ter zaake der Troupen welken zy inden dienft van Vrankryk hadden , en der nieuwe Reeruten die men aan hen zou konnen verzoeken , beletten. De Vergadering vaardigde hierop een bezending afaan den Baron de Neveu , omhemtezeggen, dat de Cantons zich hier over hielden aan 't geen men hem alreedts verfcheidene maaien geantwoord had, zonder dat zy 'er iets hadden by te voegen : 't geen 'eigcntlyk betekende , dat eenige Cantons betuigden geneigd re Weezen om alledeTransgreffien, gedaan tegens het Traétaat van Neutraliteit, te beletten; en dat anderen beweerden , dat het gebruik van hunne Troupen in Vrankryk niet en {treed tegens het Traétaat. Maar de. Cantons vernoegden zich niet met over de zaaken, welken zy met d'uitheemfche Mogendheden te beflechten hadden , verdeeld te weezen : zy waren het ook niet weinig wegens byzondere belangen. Onder anderen maakte 'er een een grootgerucht, en hield de Vergadering langen tyd bezig , zonder dat men over een kon komen. Om dit gefchil te begrypen, moet men weeten , dat het Graaffchap van Turgau een van die Landen is, welke aan verfcheidene Cantons toebehooren, waar af d'eenen Gereformeerd, en d'anderenlloomfch-Katho- B lyk \ull- Gefcha onder de Cantor.  7«k- ib EUROPISCHE lyk 7.yn. Deze laatften pretendeerden , dat een zeker Recht, 'c geen zy AlttMg noemen, zo wel in dit Graaffchap van Turgau, als aan verfcheidene andere oorden, onderhouden moeft worden : in welk een geval dan het twintigfte gedeelte der goederen van alle Predikanten , die aldaar komen te fterven, gefteld moet worden in handen van den Bailluw , alsdan in bediening, die 'er rekt-nfchap af doet aan het Canton , waaraf hy geftuurd is. Deze Landen nu , die aan aan verfcheidene Cantons toebehooren , krygen beurt om beurt van de zeiven hunne Gouverneurs, welken zy Bailltiwennoemen. De Proteftanten, en voornaamentlyk die van Zurich, die een groot getal van Predikanten in het gemelde Graaffchap hebben , pretendeerden, dat het een nieuwigheid was, daar men nooit af gehoord had , die een groot nadeel aan hunne Onderzaaten zou toebrengen , en daar ze derhalven gantfchelyk niet toe wildenverftaan. De meefte fwaarigheid beftond hier in, dat, dewyl ieder even hardnekkig by zyn ftuk bleef, men niet veel kans zag om 'er een redding in te maaken ; vermits men geen onzydigc Scheidsmannen wilt te vinden , die dit werk door de regelen van billykheid konden beilechten. De Katholyke Cantons beweerden , dat het by meerderheid van Hemmen in een algemeene Vergadering gedecideerd moeft worden ; daar zy hun belang in beoogden: want dewijl het getal der Katholyke Cantons grooter is, als dat der Gereformeerde, ftond de zaak volgens alle fchijnbaarheden tot hun voordeel uit te vallen. De Gereformeerde Cantons in tegendeel beweerden, dat men van wederzyde evenveel Scheidsmannen zou noemen , daar men d'uitfpraak van het gefchil aan zou laaten , en brachten hier over verfcheidene voorbeelden van ontftaane difputen, .welke aldusbeflechtwaren,teberde. De Katholykenondertuflehen bleevenhalftarrigby hunne pretentien, en verdeelden uit dien hoofde onder zich het twintigfte gedeelte der goederen van een Predikant, die over eenige jaaren in het Graaffchap van Turgau geftorven was. De Proteftantfche Cantons , ziende dat men niet na hen wilde luifteren, noch de zaaken in der minne byleggen, deeden dreigementen van reprefailles op hunne beurt te gebruiken. Midlerwyl begon men zich hoe langer hoe meer  MERCURIUS. n te vernetten } weshalven de Vergadering , alzo 'er geen kans tot een vergelyking beoogd kon worden, op den zc5aen der Maand kwam te fcheiden. D E hoop van vrede tuflchen de twee Keizerrijken , dan gewakkerd dan verflaauwd, toonde zich noch al in een gantfeh onzekeren ftaat , niet tegenftaande dat de Lord Paget, om een zo gewenfcht oogmerk te bereiken , de volgende Propofitie ten dien einde had gedaan. Fropofitie wegens de Vredens-Mediatie , door den Engelfchen Am* baffadeur ,den Lord Paget, op den 28 February aan den Groeten Sultan, en den 8 Maart aan den Grooten Vizir tot Adrianopolen gedaan. YneMajcfleit van Groot Brittanien > William de III, mijn aller" ~ genadigfte Koning en Heer, heeft my aanbevolen Uwe Hoogheid van lijnen wege bekend te maaken , dat> ingevalle dezelve zoude genegen zijn om de Vredens-Traétaaten tuflchen dc Hooge Portc cn den Duitfchen Keizer cn des zelfs Geallieerden in te gaan, volgens dc Fropofitie die van den gemelden Keizer en de Republijk van Venetien is gedaan , naamclijkhet herwonnenete behouden , cn aan Polen, behalven't geene de gemelde Kroon tegenwoordig in heeft, Kaminiek te reftitueeren , of te demolieeren ; zoo belooft gemelde üijne Brittannifche Majefteit , cn des zelfs Geallieerden , dat de Duitfchc Keizer preparatie zal doen maaken om zich in de Negotiatie effeétucelijk in te laaten , en dat men daar toe CommiflarilTen zal nomineeren , en de reguleering der Grenzen aanwijzen , op hoope dat zulk een felle en fyyaare Oorlog in een gelukkige Vrcede mogt terminecren, 'c Leed een geruime wijl eer men hier over raadpleegde j want het was al in het midden van de Maand May dat de Divan eerft vergaderde , om te beraamen , of men na de voorflagen der Ambafladeurs van Engeland en Holland zou luifteren , of den oorlog nochmaals met alle wakkerheid voortzetten , om te trachten de geleedene verliezen te vergoeden s met zich te bedienen van de krachtige verwydering welke de Koning van Vrankryk aan de Rynkant beloofde te 'marken. Na lang over en weder getwift te hebben , wierd 'er beflooB % ten 1693. TURKTEN en DUITSLAND.Voorflag ?an Vie4e.  Kiygsverlichtingender Turken en Chrifte- 12 EUROPISCHE ten, dat men tyd zou trachten te winnen, end'AmbaiTadeurs op tuil houden, met hunne propofïtien niet t'eenemaal te verwerpen , en hen ook geen pofityf antwoord te geeven, eer men met den Tartariichen Cham hier over had geconfereerd : dat het een zaak van weinig belang was, of men een Plaats meer of minder aan de Chriftene Vorften afftond: maar dat het hier voornaamentlyk te doen was om het tegenwoordig Gouvernement te handhaaven , en de perfoonen , daar het zelve uit beftond, te behouden, enz. 't Befluit was , dat 'er meerder goed als kwaad kon voortfpruiten uit voor alsnoch geen pofityf antwoord aan d'Ambafladeurs te geeven, en ondertuflehen met hunne krygsbereidfelen voort te vaaren. 't Bleek ook wel haalt, dat de Hobfden der Ottomannifche Regeering noch niet zeer geneigd waren om na eenige voorflagen van vrede te luifteren : want hoewel hunne Troupen zich in Hongaryen nier fterk bevonden , hadden zy echter de ftoutheid van een gewichtige onderneeming ter hand te flaan, welke zy zich inbeeldden te zullen konnen uitwerken eer het Keizerlyk Leger in 't veld waar. Hun voorneemen was alle de Veilingen en Poften , welken de Keizerfchen aan de Rivier de Sau inhadden, tot aan Brod toe, te ruineeren of te vermecftereni zich door dit middel een gemakkelyke intrede in ganrfch Slavonien te openen ; zich meefter van de gemelde laatfte Plaats te maaken; het gantfche Land teverwoeften, op datde Chrifterien geen middelen vindende om aldaar te beftaan,. niet tot aan Belgrado , daar d'Ongeloovigen altyd even zeer voor bekommerd waren , konden naderen ; en alle d'Inwoonders te noodzaaken zich aan d'andere zyde van de Rivier re gaan nederflaan. De Seraskier van Belgrado gaf het gebied van deze onderneeming aan zynen Chiaïa, en deed ten dien einde acht honderd uitgeleezene Janitfers op vier Barken, bekwaam om te zeilen en te roeijen , infeheepen , daar hy noch twaalf mindere, en honderd twintig kleine Vaartuigen by voegde. De vier eerften voerden vier en zes ftukken Kanon, cn d'anderen Mortieren , Bomben, en allerhande Krygs- en Mondmunitien. By dit Detachement voegde men den Bey van Sirmifh endenBey van Titul, met hunne Müitien, Torfon Aga» Com-  M. 'ERCURIUS. is Commandant van Berska , met zyne Troupen ; den Bey van Zwornich met 600 Spahis en 400 Neforhams; mitsgaders verfcheidene andere Detachementen , welke in 't geheel een Ligchaam van vyf a zes duizend man uitmaakten. Een gedeelte dezer Troupen nam den weg te land, en het ander te water, naBabinagreda, en berende deze (a) Vefting, gelegen op een foort van een Eiland , in 't midden van de Sau. By geluk had 'er de Capitein Kiba, Commandant van Brod , kort te vooren eenige kleine reparatien laaten maaken , en 'er ettelyke Duit* fche Soldaaten heen gezonden , om aan de Heidukken , daar de bewaaring van deze Poft aan toevertrouwd was , moed te geeven, ingeval ze door de Vyanden mocht komen aangetaft te worden. Zo haaft als d'Ongeloovigen omtrent de Plaats waren gekomen, plantten zy 'er , volgens gewoonte, hunne Standaarden met groote vreugdegalmen , en begonden ze des namiddags ten vier of vyf uuren te befchieten ; hebbende ondertuflehen eenige Cavallery afgezonderd, om het Land en de gebuurige Dorpen te verwoeften , van waar zy echter niet meer als v ier Perfoonen en eenig Vee konden wegneemen, zynde al de reft tydts genoeg verwittigd om zich in veiligheid te ftellen. De Capitein Kiba had des avondts te vooren eenige berichten wegens den optocht der Turken gekreegen, hoewel genoegfaam onzeker: doch om echter alles te doen 't geen de voorzichtigheid van een Krygsoverftevereifcht, rukte hy omtrent vyf honderd man by een, en toog met een ftille trom na Babinagreda , daar hy zich een half uur van daan gepofteerd had, om 'er , eer hy den Vyand aantaftte , een grooter getal van Troupen te verwachten: maar ziende dat de Vefting met het uiterfte geweld geperft wierd , en vreezende datze verboren mocht gaan, befloot hy alles te waagen om ze t'ontzetten Hy moedigde zyn Volk aan zo veel als hy kon , en viel der Ongeloovigen zo.fchielyk op het lyf, dat by hen t'eenemaa ïn verwarring bracht,, en noodzaakte hunne behoudenis in d< Barken, die ze meegebracht haddenr te zoeken. Inderdaad zo haaft als de geenen,. die de zeiven. bewaarden , bemerktei hoe 't 'er gelchapen. ftond., naderden zy aan den oever , on kunne Spitsbroeders in te neemen: maar de vrees deed'er hei B 3 me 1693: July. f a) it» 7 >b, Babinagreda belegerd. I [ ■ » 1 1 ï t  1«h- Graïinina vetovcid, Kryjrsverlichtingentuflchen de Franfche en Duit fche Leger,, 14 EUROP ÏSCHE met zulk een gedrang in vallen , dat verfcheidene Barken te grond gingen, met verlies van allen die 'er in waren. De geenen, die zich in het Land verfpreid hadden , om te pionderen, de nederlaag hunner Makkers verftaande , kwamen van gelyken toefchieten; en werpende zich met de zelve onvoorzichtigheid in d'andere Barken, die hen verwachtten, hadden ze geen beter lot. De Chriftenen maakten by deze gelegentheid vyftien honderd Gevangenen , en wonnen tien zo Vaandels als Standaarden. Torfon Aga , Commandant van Berska, was van het getal der verdronkenen. Aan de zyde der Keizerfchen telde men maar vier dooden , en achtien a twintig gekwetften. Ziet daar den ongelukkigen uitflag van deze onderneeming, die den Turken ook zulk een lafhertighcid inboezemde , dat men in lang van geene beweegingen meer en hoorde. De Commandant Kiba , niet vernoegd met dit voordeel s nikte vervolgens met zes honderd man, Nationale Troupen , na de Vefting Grazinina, in Bosnien; vermeefterde de zelve en keerde , na het grootfte gedeelte van hee Turkfche Garniioen door dc kling gejaagd te hebben , met zeftig Gevangenen , mitsgaders een menigte van Vee en andere buit, weder te rug. Maar om nu ook weder tot het Leger van den Maarfchalk de Lorges te keeren. Het toog den iften der Maand over de Nekker, en ging achter Ladcmburg campeeren, met het voorneemen van in de Bergftraat te vallen ; om hetwelk te zekerder tc doen, detacheerde hy den 7^ Monfr. de Mazel met zeven honderd Ruiters en drie honderd Dragonders , ten eindó het Land t'erkennen , en de contributien aan verfcheidene oorden omtrent Darmftad uit te fchryven. By het Kafteel van Heppenheim zynde gekomen , lofté het Garnifoen eenige kanonfehooten, om degebuurige Plaatfen, en de Troupen die aldaar mochten weezen, van den optocht der Vyanden, volgens het onder malkander beraamde fein , te verwittigen. Ondertuffchen marcheerden de Franfchen tuflchen Eppenhim en Bensheim : maar komende uit een laan van Nooteboomen , daar een Défilé was, ftonden ze niet weinig verzet wegens de Düitfchcrs, ten getale van zes a zeven honderd Paaiden , in een  MERCÜRIUS. rs een foort van een diepen weg te zien. Monfr. de Mazel, die fterker was, maakte terftond het befluit van hen aan te taften. De Duitfchers , fteunendeop hunne dapperheid , verwachtten hem meteenfarrend veldgefchrey. De Ffanfche Bevelhebber verdeelde het Ligchaam , daar hy het gebied over voerde , in dartien Troupen , waar af hy 'er aanftondts drie deed voortrukken , een van Karabyners , een van het Colonels Regiment, en een van Dragonders. De Duitfchers, meeftendeel Saxifche Kuraffiers , ziende de Vyanden op hen aankomen, haaftten zich wat te veel met te lofl'en , wanneer de Franfchen noch te ver waren ; weshalven hun geweer een zeer fobere werking deed. Dezen , ziende dat ze in een wyl tydts geen vuur meer te verduuren hadden , rukten metter haaft voort j en neemende de Duitfchers met wifle fchooten , velden zy 'erecn menigte af onder de voet. Dit verlies bracht een foort van wanorder in hunne ryen. De Vyanden bedienden 'er zich af, en vielen, zonder een oogenblik te verliezen , met den degen in de vuift op hen aan ; waar door zy gefcheurd, en in wanorder gebracht wierden. Twee honderd Duniche Soldaaten, welke zich by Beiansheim inde heggen verfchoolen hadden, ziende de hunnen hol over bol komen aanzetten, meenden, dat het geheele Franfche Leger hen op den hals kwam vallen, en , in plaats van hunne Spitsbroeders by te ftaan, weeken in de Stad. De Franfchen volgden hen dicht op dc hielen; en gelyk zy 'er maar langfaam in konden komen , ter oorzaak van een fluitboom daar maar vier Ruiters te gelyk dror konden , wierden 'er verfcheidene nedergehakt, of gevangen genomen. Achter dc Stad lagen twaalf honderd Ruiters, welke deze laatfte Troup moeften onderfteunen : maar de torn was zo kort, datzy'er den tyd niet toe hadden. Zy weeken van gelyken in de Stad i en de Franfchen vervoegden zich aan geene zyde van de Défilé. Alle dele Duitfche Troupen maakten een gedeelte van een vliegend Leger, 't geen gecommandeerd wierd door den Genetaal Bron, die tot daar toe geavanceerd was, om het F/anfche Leger t'erkennen. De Duitfchers vcrlooren in deze gelegentheid omtrent honderd vyftig man , behalven vyftig gevangenen : de Franfchen in tegendeel, zo men hun eigen getuigenis mag 1693:  1693. i 16 EUROPISCHE mag gelooven , maar acht Ruiters , zonder de gekwetften , beftaande in vier Officieren. Den 9de" gaf de Maarfchalk de Lorges order, datmenzich gereed zou houden'om des anderendaags met het krieken van den dag te paard te ftygen, en niet af te treeden 't en zy men er toe gecommandeerd wierd. Men marcheerde zonder equipagie,en zonder Corps de referve. Voor uit gingen zevenhonderd Dragonders te voet, ter oorzaak der défilés en gebergten. De Graaf van Eftrade was tot Colonel, endeGraafduBourgtot Veldmaarfchalk aangefteld. De Dragonders te voet wierden onderfteund door de reft der Dragonders van de rechter hand, hebbende in hun hoofd Monfr. de la Lande , die hen altemaal commandeerde. Hier achter volgde het Colonels Regiment. d'Artillery, en het overige der Cavallery en Infantery , marcheerden op de flinker hand. Men toog beneden voorby het Kafteel van Heppenheim , alwaar de Duitfchers garnifoen hadden, en hield halte tuflchen Beinsheim en Zwingenberg, daar de Duitfchers zich van een zeer goede Poft hadden voorzien, doch Hechts bewaard door een Bezetting van vyftig man. Maar ziende dat het 'er op aan zou komen, fmeeren zy 'er metter haaft drie honderd man in, mitsgaders eenige Cavallery om hen t'onderfteünen. De geheele Franfche Armee bleef in flagorder, tot des avondts omtrent negen uuren; wanneer men zich gereed maakte om de gemelde Poft te vermeefteren: ten welken einde 'er twee Detachementen gemaakt wierden • het een van de Granadiers der Brigade van Normandyen, gecommandeed door hunne Capiteinen , en Monfr. de Ia Bourfie tot Colonel ; en het ander van de Brigade van Picardyen, hebbende tot Colonel den Prins vanEfpinoy. Monfr. deChantilly, in qualiteit van Lieutenant Generaal, nam dat ter rechter hand, zynde het Detachement van Normandyen , en trok na de kant van het Gebergte: Monfr de Vaubecourt, Veldmaarfchalk, dat van Picardyen , en toog langs den grooten weg, laatende het Maras ter flinker hand. De Granadiers, Picardyen, Auvergne, cn Moncaflêl taftten de Voorftad met d'ui:erfte wakkerheid aan , doch konden ze niet eer als met den larden aanval veroveren, 's avondts ten half el ven. De Dragons der  MERCURIUS. 17 ders vielen beneden aan het Gebergte aan ; en Normandyen» la Marine, en leRoyalComtois, raakten'er hol over bol binnen. Gelyk deze attaque by nacht gefchiedde, vochten de Franfchen een geruimcn tyd tegens malkander , zonder zich t' onderkennen. De (a) Stad wierd ten half een ingenomen, na drie hevige ftormen van een wereld van Vyanden verduurd, en hen met d'uiterfte dapperheid afgeflagen te hebben. Maar de Franfchen, die de menfchen niet meer ontzien als het buskruid , bekreunden zich weinig met hun verlies , als ze maar hun oogmerk bereikten, 't Getal der dooden fteeg tot over de drie honderd , en dat der gekwetften ruim zo hoog. Onder d'eerften bevonden zich drie Capteinen van de Granadiers ; en onder d'anderen de Prins van Efpinoy, met een musketkogel in de dy gekwetft , Monfr. de Vaubecourt aan den enklaauw, n verfcheidene andere Bevelhebbers. Hoewel deze Poft met den degen in de vuift veroverd wierd , verlooren 'er de Duitfchers echter maar omtrent twee honderd man ; vermits de nacht hunne vlueht begunftigde. De Franfchen , na deStad geplonderd te hebben , ftaken 'er den brand in. Heppenheim wierd op de zelve wys gehandeld , onder voorwending dat het Garnifoen op hun Volk had gefchooten , tegens d'orders die 'er aan gegeeven waren. Verfcheidene andere Vlekken en Dorpen hadden het zelve lot: doch zy vernoegden zich met Weinheim, en eenige andere Plaatfen , te demolieeren. De Pas van Swingenberg veroverd zynde , kon den Hertog van Lorges lichtelyk de Heffen of Saxen in hunne legerplaats gaan aantallen; welke op ver na 20 fterk niet zynde als de gemelden Hertog , hem , hoe wel zy ook begraaven mochten leggen, niet zouden hebben konnen wederftaan. De Keurvorft: van Saxen , de Landgraaf van Heffen , en d'andere Generaalsperfoonen hielden dankrygsraad ; waar in beflooten wierd, dat men voor het geweld moeft wyken, de bagazie die zelve nacht doen vertrekken, en 's anderendaags volgen : terwyl men aanftondts een Expreffe aan den Prins van Baden zou ftuuren, om hem te verwittigen van 't geen 'er omging, en eenige verfterking van Ruitery cn Dragonders te verzoeken. De Saxen retireerden zich dan tc Langen, aan geene zyde van Darmftad; C en 1693. Julh (a) Zjim'«. Itnteri.  i& EUROPISCHE en de Hefl'en noch nader aan Frankfoort, op een plaats Sprenlingen geheeten. De Stad Darmftad aldus verlaaten zynde, vlooden de meefte Inwoonders 'er uit; ende Huflaaren zich van de gelegentheid bedienende, voerden uit verfcheidene huizen weg alles't geenzy 'er vonden.De Franfchen kwamen 'er een wyl daar na, en vernoegden zich met 'er fwaare contfibutien af te vorderen, en 'er een Sauv'g.rde te leggen , om de Stad voor het vuur, en d'overige Inwoonders voor het pionderen , te behoeden. De Prins van Baden den eerften der Maand verftaan hebbende , dat den Hertog van Lorges , gelyk wy hier voor hebben gezegt , achter Lademburg gecampeerd lag , deed zyn Leger na de kant van Wimpfen trekken : en des anderendaags toog zyne Infantery langs de bruggen over de Nekker; blyvendede Cavallery aan d'andere kant. Den 3den trok ze mede, benevens alle de bagazie, over de Rivier. Den 4den brak het gantfche Leger op, om aan de Vyanden te naderen ; en men ftuurde ter zelve tyd twee Couriers, aan den Keurvorft van Saxen en den Landgraaf van Heften, om hen van dien optocht te verwittigen. De Marquis van Bareith wierd ondertuflehen met eenige Regimenten afgezonderd , om kondichap van de Vyanden te verneemen. Hy verftond , dat de Maarfchalk de Lorges zyn Leger in twee Ligchaamen verdeeld had , waar af het een tc Feidenheim, dicht by de Nekker, een weinigjeboven Manheim, en het ander by "Weinhcim campeerdc; zulks dat ze malkander in geval van nood konden byfpringen, en te gelyk de Troupen van Saxen en Hellen gade liaan, 't Geen het meeft te vreezen ftond, was , dat, gelyk het een der gemelde Ligchaamen dicht by de Nekker lag, en dat het in eene nacht bruggen over die Rivier kon flaan, en 'er weder overtrekken,, het de voortocht na Wirtemberg, of Heilbron^ mocht komen te neemen, en den Prins van Baden daar door de communicatie affnyden , en die Plaats belegeren , zonder dat hy ze konde ontzetten. Hy veranderde derhalven van voorneemen ; geloovende , dat hy de Nekker niet cn moeft verlaaten , noch zich van Heilbron afw.ydrren; en vernoegde zich met een brug over de genoemde Rivier te flaan , om , wanneer het de nood eens mocht  m e r c 9 k i u s: lïiocht komen tc vereiflehen , tot den optocht gereed te wcezen. Kort daar na verftond hy 't geen 'er te Zwingenberg voorgevallen was ; weshalven' hy den Marquis van Baréitb aanftondts meteen groöt Detachement op wegdeed flaan, óm hec Leger van Saxen en Hefl'en te verfterken. Hy gaf ook ter zelve tyd order om over de Nekker te trekken , latende een Ligchaam by Heilbron tot de bewaaring van die Plaats cn de brug; en vaardigde een Courier af, om den optocht van eenige Troupen , welke uir Beyeren kwamen, en van eenige Regimenten die in het Swane Woud lagen, te doen veihaaften. Terwyl deze zaaken zich hier aldus toedroegen , vervolgde de (a) Dauphin zyne marfch , om zich by den Maarfchalk de Lorges te voegen. Den 4^" paffeerde hy Kirn met het Leger 't geen hy commandeerde. Den ^ campeerde hy te Sobernheim , alwaar hy de twee volgende dagen bleef leggen. Den grien kWam hy te Kreutznach' , "daar zich de Marquis van MontreVel en Monfr. de Bertillac , die 'er zich van afgezonderd hadden , weder by hem voegden. Den o^cn kwamen d'Artillcry en de fwaare Equipagien in het Leger. Den \o&n deed de Dauphin de revue ovèr de Toupen , welken hy in Zo goeden ftaat vond , als ze na een zolangduurigen en moeijelyken optocht konden weezen. Den 1 maakte hy een Detachement van alle de Granadiers en Karabyners , benevens drie honderd Dragonders, om de voortocht te neemen. De twee volgende dagen campeerde men te Altzey en te Heppenheim. Den i^a toogen de Troupen door Frankendaal, en gingen zich nederflaan te Ogershcim, een myl van Manheim. 'tWas hier daar de Maarfchalk de'Lorges en de Marquis d'Uxelles dien zeiven dag den Dauphin gingen vinden. Midlerwyl wierd 'er order geftuurd , om een Schipbrug , die een vierendeel myls bov en' Manheim aangevangen was , hooger langs den Ryn te doen opvoeren. De Maarfchalk de Lon?es Meef dien dag in het Leger van den Dauphin; maar de Marquis d'Uxelles toog weder voort, om zich in d'andere Armée tè vervoegen. Den i6ezig mochten weezen , op dat het Duitfchland te lichter in le boeijens konde fmyten ) een nieuwen Oorlog in het Noorlen zou ontfteeken. De Koning van Deenmarken had, betalven d'uitrufting van een confiderabele Vloot bekwaam om ;ee te kiezen, een Leger van vyftien a zeftien duizend man op  MERCURIUS. zi op de been , ongetwyfeld niet verzameld als om eenig groot defiein uit te werken. Gelyk de pretentien van dien Vorlt op de Stad Hamburg aan al de wereld bekend zyn , en dat hy noch maar voor weinige (a) jaaren ondernam de zei ven te doen gelden , was de Regeering aldaar over de Deenfche krygsruftingen geweldig ongeruft, en begon te denken om in haare zekerheid te voorzien ; doende ten dien einde een Ordonnantie afkondigen, behelzende, dat alle Vreemdelingen, welke niet in dienft waren , en geen goede redenen van hun verblyf in de Stad wiften te geeven , binnen vier-en-twintig uuren 'er uit zouden vertrekken. De Burgers moeften ook alle dagen de naamen van de geenen, welke by hen kwamen huisveften , aan hunne Capueinen overleveren. Men bezichtigde de Magazynen : en die genoemd was om in de Stad te commandeeren , kreeg order , dathy'er z,ich aanftondts zou hebben te vervoegen. Het Garnifoen wierd met vyf honderd man verfterkt; men maakte bereidfelen om ook noch nieuwe wervingen aan te ftellen ; en ontbood ettelyke Buflchieters van Sraden. Ondertuflehen was het op de Stad Hamburg niet gemunt," volgens de verzekeringen welken de Koning van Deenmarken hier over aan de Ryksvergadering te Regensburg liet geeven. Zyn Ambafladeur klaagde aldaar wegens de nadeelige geruchten , welken men ten zynen opzichte deed loopen ; protefteerende, dat,de Koning, zynMeefter, geen defteinop Hamburg had , noch ook eenige luft om de ruft des Ryks , waar af hem de behoudenis zo zeer ter herte ging als wat Vorft het ook mocht weezen , te ftooren : dat hy in tegendeel wenfehte , dat men den oorlog met alle wakkerheid tegens Vrankryk mocht voortzetten , om een vafte en voordeelige vrede te konnen maaken, &c. En tot meerder bekrachtiging van dit alles 3 verklaarde de Deenfche Majefteit aan den Keizerlyken Ambafladeur tot Koppenhagen, dat het op Ratzenburgaangezien was, waar af hy de veftingwerken wilde doen flechten: doch dat hy niets en zou onderneemen voor den ioden van de Maand Auguftus; willende dien tyd aan het Huis van Brunswyk geeven om xelve tot deeze flechting te» befluiten: dat hy wel in C 3 deï 1693: Juin (a) Ao, I«8«.  VRANKRYK.Vrede met de Tiipoleezenbefiootcn. Schrikkelyke Biand te Boutges, ii EÜRÖPISCHE Ier daad geenige pretentie noch recht op de gemelde Plaats bad ; maar dat hy niet kon dulden , dat men een zo gewichtige Fortres zo dicht by zyne Staaten had opgeworpen: 'tgeefl hy pretendeerde tegens deTraétaatente weezen,enz. VAN zo veele Vyanden , als Vrankryk door bevochten wierd, kwam hy 'er nu van. een verloft te worden, tewceten, het Roofneft Tripoli. Deze Vrede wierd geflooten door de bemiddeling van een Chiaoux van de PoVte , en een Afgevaardigde van Algiers : gelyk het ook in der daad niet anderskon weezen ; zynde de Koning van Vrankryk vyand van alle dé Chriftene Vorften, en in tegendeel door zeer enge verbonden met d'Ongeloovigen vereeriigd. De voornaamfte conditiën waren: Dat mea de Slaaven van wederzyde zou uitwiflélen 5 en dat de geenen , die 'er van d'eene of d'andere kant meerder waren", ieder voor honderd cn vyftigh Piafters geloft zouden worden : Dat de Schepen , van wederzyde genomen , niet en zouden wedergegeeven werden; maar dat de Tripoleezen drié van hunne Schepen, behoorlyk toegeruft , en met Koorn gelaaden, en zes-en-dartig vande fchoonfte Barbary fche Paarden, aan den Koning van Vrankryk zouden geeven : Dat de Koning een Conful te Tripoli zou moeten houden , doch zonder dat hy 'er cenigen koophandel zou mogen dryven ; tot verzekering van het welk hy uit de Geeftelykheid gekoozen zou worden : Dat alle Perfoonen , geuomen op Schepen die de Franfche Vlag voerden, vooV het minfte ranfoen, wegens het welk men men over een konde komen, geloft zouden worden: En eindelyk , dat die van Tripoli zouden toeftaan, dat de Koning alle d'oude marmere Kolommen , die 'er te Villena , en in d'andere plaatfen van hunne gehoorzaamheid, te vinden waren , zonder eenige betaaling zou doen wegvoeren. Het vuur, 't geen, niet wel bewaard zynde , by zeer menigvuldige gelegentheden zo veele rampen en onheilen veroorzaakt heeft , verteerde nu ook op den xofte" der Maand byna de gantfche Stad Bourges. De brand ving aan in het huis van een Bakker , en vloog terftond voort in de gebuurige huizen, waar af 'er eenigen onder de voet gclmeeten wierden , om de loop  MERCURIUS. t3 loop van de woedende vlammen te Hutten; gelyk ook aan die k^nt gefchicdde. Maar terwyl men nu meende , dat alles gedempt was, maakte de wind des nachts eenige vonken gaande , en voerde de zeiven in de Kloktoorn van de Heilige Kapel , de tchooufte en rykfte van de vyf die 'er in het Koningryk zyn. Deze vonken brachten den brand in eenige Vogelnetten , daar ftroo in lag, en wyders in het houtwerk van dit prachug Gebouw, waar af de kap , die met lood gedekt was , re gelyk met dit gefmolten metaal nederltortende, de gantfche Kapel in de volle vlam zette , diede zelve , alzo men geen kans zag om ze te blufTchen , wel haaft t'eenemaal vernielde, 't Paleis der oude Hertogen van Berry , daar men het gerecht handhaafde , had het zelve lot ; en meer als drie honderd huizen wierden t'eenemaal in kooien gelegt. De brand duurde zes-en-daitig uuren; en de wind, die zeer hevig was, de vonken meer als een half myl ver landewaart in voerende, wierden 'er eenige Windmolens door aangelleeken , cn in d'afch gelegt. Dit ongeluk bracht over de tweehonderd Huisgezinnen tot d'uiterfte elende. Monfr. de Seraucourt , ïncendant van Berry , gaf 'er bericht af aan den Koning , met byvoeging , dat dit toeval de Stad buiten ftaat {telde van in lang hare quota tot de behoeftigheden vanden Staat te konnen opbrengen : weshalven zyne Majefteit , nooit gewoon iets te verliezen, order gaf, dat men de meelte lm poften, welke van deze Hoofdhad gevorderd moeften worden, over de geheele Provincie zou verdeelen. E 1 ND E LYK ftak d'Engelfche en HoIIandfche Oorlogsvloot, den i4.denMay uit Duins vertrokken, den odea der Maand Juny van St. Helecns in zee , benevens alle de Koopvaardyfchepen die gints en herwaarts verordend waven. Zy beftond uir 75 groote Schepen van linie , waar ender 30 Hollanders, 41 f:egatten en Brandeis, jjj^cT Matroozen, en 5571 ftukken Kanon ; waar by noch niet gerekend wierd het Efquadre, gecommandeerd door den Ri .'der Rooke, die, fte-k zev en leiden hier en daar eenige Huizen en Plantagien in kooien. Twee dagen daar na voegden noch veertien Barken , van d'Engelfche Eilanden gekomen , en gelaaden met Militie van dc Barbados, Mewis, en andere Plaatfen , zich by de gemelde Vloot. De Vyanden bleeven'er elf dagen; waar na Monfr. Augier, hiervoormaals Gouvereur van Marie-Galante , met omtrent tachtig Inwoonders hen noodzaakte te vertrekken, na omtrent honderd man, zodood, gekwetft als gevangen , waar onder zich ook bevond een Lieutenant van de Barbados , vcrlooren te hebben. Den az'len lichtten zy het anker, en blokcerden het Fort Royal van rifle-a-Ramier tot aan dc punt der Negers. Moufr. Augier volgde hen met zyne Troup,alIeenlyk met omtrent feventig koppen verfterkt, geftadig langs de kuft: cn vier dagen daar na, te weeten des nachts tuftchen denzt>llen en 27fteH gingen ze voort. De Graaf van Blenacq , op het bericht 't geen hy met zes zo Barken als Brigantyncn, eenCaïque, een Galjoot, enmeer als feventig Sloepen vol Soldaaten , na St. Pieter bracht, duurde vyf honderd man Militie over zee, en vertrok ter zelve tyd , om hen te land te volgen. Zy maakten een beweeging , ten einde te doen gclooven , dat ze aan een Vlek , een myl van St. Pieter gelegen , te land wilden treeden, om de Franfchen derwaarts te lokken: en zynde hen dit gelukt, gingen ze met een frilTe koelte vier a vyf duizend man beneden Cananville, een myl van St. Picrcr, onder de rook van het Kanon en de Steenliukken aan land fmyten, welke aanftondts door de hoogtens cn heuvelen na de Plaats marcheerden. Monfr. de Gabaret, Gouverneur van het Eiland, toog hen met omtrent duizend man te gemoet. De Vyanden , fterker, zynde als de Franfchen , die ook noch ten anderen vermoeid waren door een marfch van meer als twee myl , dceden hen na een lang gevecht buigen : maar zynde de Franfchen verfterkt geworden door den Graaf van Blenacq met zyne Krygsbenden , vielen ze weder op d'Engelfchen aan , en gaven zo wakker vuur dat 'er by de twee honderd fneuvelden , en meer als vyftig gekwetft wierden. Een Lieatenant van Antigoa, benevens verfcheidene anderen, wierd gevangen genomen; en men veroverde een Va .n.ieleneenTrom. Aan onze zyde hadden wy maar zes dooden, en twee tiekwefften. Den z8tten 's morgens, kwam Monfr. Augier * D 2 met 1693.'  . Julj. Scl«genhcid van Martinique. SI ANTE N- sB EUROPïSCH E met hondetd dartig man aantrekken j hebbende de reft van zyn Volk galaaten in twee Wachthuizen van 1'Ifle-a-Ramier, omdcCul-de-Sac a Vache te dekken. Hy wierd terftond met twee honderd man gecommandeerd , om zes honderd Engelfchen van een hoogte te verdryven , welke zy genoodzaakt waren met verlies van vyftig Soldaaten, zo dood als gekwetft, behalven eenige gevangenen , te verlaaten. Sedert vielen 'er verfcheidene andere aclien voor, in de welken de Vyanden altyd kwalyk gehandeld wierden. Den iften May kwamen twaalf Overloopers berichten , dat ze vier of vyf duizend fterk aan land waren , gecommandeerd door den Colonel Foulkes : dat deze wapenrufting gemaakt was door de Weft-Indifche Compagnie : en dat 'er d'Engelfchen de negen'grootfte Schepen van de Vloot, waar af den Admiraal twee-en-feventig ftukken kanon voerde , toe hadden gegeeven. Men verftond ook, dat ze veel volk verlooren , en gebrek aan water en leeftocht hadden , zynde gèranfoeneerd op vier oneen *brood cn een weinigje kaas daags. De volgende nacht gingen ze weder t'lchcep ; 't geen men echter niet voor het krieken van den dag gewaar wierd. Men vond in hunne legerplaats honderd vaten buskruid cn kogels, benevens een menigte van wapenen en equipagic van d'Artillery. Daar kwamen noch achtien of twintig OverIor> pers , welke berichtten, dat ze tuflchen Guardeloupe en Antigoa heen zeilden, Zy lagen maar vyf dagen voor St. Pieter. Een-cn-twintig hadden zy 'cr op het Eiland geweeft, en ondertuflehen by de vyf honderd dooden , waar onder verfcheidene Officieren , en over de twee honderd gekwetften gekreegen, behalven noch een getal van omtrent honderd gevangenen. Dc Franfchen daarentegen hadden maar tien dooden, en acht-en-dartig gekwetften; cn twee waren 'er door d'Engelfchen gevangen genomen» Na deze twee Relaazen lieten de Franfchen noch een darde uitgaan , waar in de gepretendeerde nadeelen der Engelfchen geweldig breed uitgemeeten wierden : doch het had het ongeluk van veele andere Franfche Stukken , dat 's te zeggen, dat 'er zeer weinig geloof aan wierd gegeeven ; weshalven wy 'er den Leezer ook niet mee laftig willen vallen. Dit alleen zullen wy hier noch by voegen, dat Martinique een der Caribifche Eilanden is, gelegen op veertien graaden endartig minuten Noorder breedte. Men geeft 'er gemeenlyk zeftien mylen langte, en vyf-en-veertig in den omvang aan. De Franfchen hebben 'er zich ter neder gezet in den Jaare i 3 f. HET verlies van de Stad (a) Rofes veroorzaakte een groote verbaasdheid, vooinaamentlyk ooi dat men meende, dat ze zich»  MERCURIUS. 29 zich veel langer verdeedigd zou hebben. De Raad vergaderde tot verfcheidene maaien , om in dit onheil te voorzien , en d'andere rampen , die daar uit zouden konnen volgen , te voorkomen. Gelyk het geld de zenuw van den Oorlog is, wierden verfcheidene perfoonen , op d;t men genoegfaame fommen zou bekomen , op een ongemeene manier gefchat. Ieder Raadsheer van Staat moeft duizend piftoolen opbiengen; de Raaden van den Oorlog, ende Secretariffen , vyf honderd ; en d'andcren na proportie. De Prefident en de Raad van Caftilien befchikten dartien honderd piftoolen. Den Hertog van OlTone aanbood alle de graanen , die hy te Malaga had. Dc Marquis de los Balbafes beraalde vry willig een dubbelde fchatting. Alle de Grandes verbonden zich om ieder tien Ruiters te befchikken, en t'onderhouden; en d'andere getytelde Heeren ieder drie. De Srad Madrid beloofde duizend Voetknechten op haare koften te werven; Tolcdo drie honderd j Segoyia twee honderd ; en Barcelone zes honderd. Men ftuurde honderd duizend ftukken van achten na Arragon , en vyftig duizend na Valence, om Krygsbenden te werven, enz. Het onweer dreigde de Spaanfche Monarchie ook aan eer andere kant , doch zonder gevolg. De Mooren hadden , op het verzoek der Franfchen, het beleg voor Oran in Africa geflagen ; bedienende zich ten dien einde van den tyd , dat dc (b) Franfche Vloot op de Kuft van Spanjen, en het derhalver onmogelyk was zonder het uiterfte gevaar eenige byfhnd in dc gemelde Vefting te werpen. Twintig duizend Ruiters en vyi duizend Voetknechten wierden tot het beleg gebruikt. Nj dat zy hunne Batteryen hadden opgeworpen , en een wakkere bres in de Plaats gefchooten, begonden ze ftorm te loopen doch wierden kloekmoedig te rug gedreeven , en genoodzaak met fchande af te wyken , en het beleg teftaaken , na 'er b) de vyf duizend man gelaaten te hebben; welke kwaade uitflaj hen zodanig den moed benam, dat men van geene beweegingen meer en hoorde. Maar ter zee vielen de Zaaken zo gelukkig niet uit. d'En gelfche en HoIIandfche Koopvaardyvloot, begeleid door dei Vice-Admiraal Rooke , had het geluk niet van Franfche Zee D 3 mach 1*93.' Voorzorgentot de behoudenis van den Staat, [a] SicH S««i, I Veel, pig. 266. Orandoot deMooten belegerd, en verlaaten. f«k, 1 . [b] Ziet 4 Deel, pa£, 280. 1 l  , Jmn Engellche en HoIIandfcheKoopvaardy vloot valt inde handen dei FrauIchen, I I 1 1 30 EUROPISCH E macht mis te loopen. Men had 'er al federt haar vertrek in d'üiterfte bekommering voor geweeft ; doch zynde 'er een maand verloopen zonder dat men 'er eenige kwaade tyding af hooide , begon men zich geruft te ftellen : maar d'ecrfte, die men kreeg, was zo arg als ze diende, en veroorzaakte een uitfteekende verbaasdheid. Gelyk d'eerfte tydingen de zaaken gemeenlyk vergrooten, meende men-, dat alles verlooren was : doch hoewel het verlies maar al te groot bevonden wierd voor de geenen , die 'er in belangd waren , was het echter op verna zo groot niet , als men het zich in 't begin wel had voorbeeld , cn de Franfche Relaazen het uitkreeten; gelyk men hier onder kan zien. Omftandig Verhaal wegens 't geen zich toegedraagen heeft tuflchen de Franfche Oorlogsvloot, onder het gebied van Monfr. de Tourville, en het Conyoy van d'Engelfche en HoIIandfche Koopvaardyfchepen, onder het commando van den Vice-Admiraal Rooke. DEN 2Óften Juny wierd de Maarfchalk de Tourville door twee Oorlogfchepen verwittigd, dat zich een Vyandlyke Vloot omtrent Caap St. Vincent opdeed. Op dit bericht verliet hy de Reê van Lagos daar des Konings Zeemacht ten anker lag, en ftak onder zeil. omdc gemelde Vloot, indien ze van Oorlog was, te bevechten, of, zo ze van Koopvaart was , te neemen. Hy ftuurde eenige Vaartuigen op kondlchap; doch ze konden 'er niet omtrent komen. Ondertuflehen wierd hy verlicht door de nadering van de Vloot, en oordeelde uit de feincn der voorfte Schepen , dat het de Vloot was gedefinieerd na Cadix , de Kuften van Italien , en Smirna. Den 27flen. 's morgens omtrent negen uuren, deed hy een fein aan Monfr.de Gabaret, aan wien hy ten dien einde twee-en-twintig van de befte Zeilders had gegeeven , om alles by te zetten wat goed kon doen : cn een uur daar na gaf men het fein om met de gantfehc Vloot'agt tc maaken. De Vyanden hadden tot daar toe hunne ftreek vervolgd, en kwamen voor wind afzetten: maar hebbende een grooter getal van Schepen, alszy lier omtrent gemeend hadden te zullen aantreffen , in 't oog gektecren, hield hun Admiraal, die een linie van dartig Schepen geformeerd ïad, welke voor de Vloot heen zeilden , de wind : cn hunne Scheien zetteden alle zeilen by, omt'ontvluehten. üArdem, gecommandeerd  MERCURIUS. 31 decrd doot Monfr d'Evry , die 'er 't dichtft aan genaderd was, begon hen 's avondts omtrent ten vyf uuren aan te taften , cn bevocht het Schip Zeeland, een H llandfch Oorlogfchip van vier-en-feltig ftukken een uur lang , l g^cn vervolgens verviel onder de Dauphin /O val,' gecommandeerd door Monfr. Panetié , die het liet onder het vuur van de Vittorieux , daar Monfr. Gabaret het gebied op voerde. Het gemelde öchip meende het na land te zetten ; doch wierd wel haaft genoodzaakt zich over tc geeven. De Stad Medenblik, een Oorlogfchip , van de zelve calibre , aangetaft door dc Dauphin Royal, ■wierd insgelyks veroverd. d'Andcre Schepen van de Vloot, welke by de Vyanden konden komen , zich onder hen vermengd hebbende dwongen 'er verfcheidene de kuft te kiezen , alwaar ze kwamen tc ftranden , en verbrand wierden , of zich zeiven in den brand ftaken. Jan Bart verbrandde 'er zes op de kuft van Faro , twee van de welken veertigen zes-en-vcertig ftukken voerden, cn het minfteviercn-twintig. Geduurende de nacht, en den 28"'". 's morgens, bevond men , dat 'er negen-en-dartig verbrand waren. De Schepen , de St. Ffprit cn de Conquerant, gecommandeerd door de MefTrs. BellifleErard cn du Chalart, die van de Vyanden, welke het ruime fop hadden gekoozen , geduurende de nacht vervolgd hebbende , maakten des anderendaags drie confiderabele Pryzen. De/fc*ry, gevoerd dooi Monfr deRochelard, na een Schip van vyftig ftukkent geen hen de nacht ontduifterd had , langen tyd te hebben bevochten, nam de! morgens een groote HoIIandfche Pinas van vier-cn-veertig ftukken en deed vier andere Schepen ftranden , welke verbrand wierden Men maakte ook noch eenige andere Pryzen, die den *8't« cn 29^ na dc Vloot wierden gevoerd ; en bevond 'er alstoen zeven-en-twm tig. daar onder begreepen de twee Oorlogfchepen. De Maarfchalk d< Tourville kreeg den 28^" 's avondts, bericht, datd EngellcheSche pen boven wind waren geraakt, en 'cr geen meer omtrent Caap Si Vincent gezien wierden. Hy liet derhalven het fein geeven van ziel weder by malkander te voegen , en befloot met alle zeilen na Cadi te zetten om 'er ter zelve tyd als dc Vyanden , welke deze cour genomen hadden , te komen. Den 29*™ maakten eenige Schepen weken hy afgezonderd had, met alle geweld jagt op twee Koopvaar ders die in de Haven meenden te loopen , cn noodzaakten hen ende het Fort St. Sc-bafliaan te ftranden , alwaar zc verbrand wierden. jpe een, dieeen Engelfchman was, en gelaaden voorSmirna, wierd gelchi op 1800000 Franfche ponden; enden ander, een HoIIandfche Pinas celaaden met munitiën voorde Spaanfche Schepen, op 1200000 por den Dc Maarfchalk dc Tourville ftuurde dc Pryzen naToulon , 01 der het geleide van ó'Envieux, cn detacheerde ter zelve tyd AtVat> queur, gecommandeerd door den Ridder dcCoëllegon, met acht och* 1 1 t s 1 r y it » 1-  ié??. lx E U R O P I S C H E pen en twee Galjooten, om 'er twaalf, die in Oud Gibralter waren geloopen , te gaan verbranden. De Oapiteinen der genomene Schepen begrootcn de khade , welke de Vyanden by deze gelegentheid gcleedcn heboen , ten minften op twintig Millioenenj zonderdetwee Ooilogfchepen 'er by te rekenen , noen ouk twee anderen , welken zy verzekeren yan het getal der verbranden , en van een overmaatige waardy te zyn. Kun verlies zou geheel zyn geweeft, indien de nacht des Konings Schepen niet belet had hen met zulk een wakkerheid te vervolgen, 3ls ze anders wel zouden hebben konnen doen. Men heeft by deze gelegentheid niet eenen Offuïer van aanzien verkoren. Een Ondcrheutenant wierd zyn been af gefebooten. De voornaamQc gcnomtne Koopvaarders zyn Amfterdam', Holland , de Wynber? deSt Margriet, '/ Stadhuis van Amfterdam, de St. Niklaas, de Roode.Leeuw', de Margriet , Nótre Dame de la Regie , d" Agatha, de Fortui» , en de St. Spridion.. Ziet hier ook noch een ander Pranfch verhaal, waar in de zaaken niet minder breed voorgedraagen worden. DE Maarfchalk de Tourville had het anker te Lagos , onder het gebied van Purtugaal, uitgeworpen , en twee Schepen afgevaardigd om te kruiflèn, en kondkhap van de Vyanden te verheemen , wel-' ken zy ten getale van honderd en vyftig Zeilen gewaar wierden Een der gemelde twee Schepen hebbende meenen te naderen, om de Vloot van dichter by te befchouwen, raakte ondertuflehen handgemeen met een van dc Vyanden, insgelyks op kondfci.ap uitgeftuurd. 't Konings Ochip, t geen de Vloot maar wilde befpieden , en niet enzochtzich te wikkelen in een gevecht waar door het belet konde worden tydine van de Vyanden te brengen, maakte alle zeilen br, om zich weder by den Maarfchalk de Tourville te voegen : en gelyk 'er tot kin gegeeven was,dat hy geftadig zou fchieten,om te bcrichten,öat hy de Vyandlvkc V loot in t gezicht had, wierd Monlr. de Tourville wei haalt gewaar dat het tyd was om zich tot den ltrvd gereed te maaken. 't Was omtrent s avondts ten zeven uuren, den 27ftendei voorgaande Maand , datde Vyandlykc Vloot ontdekt wierd. Gelyk 'cr ter plaatfe, dadr ze lagen , geduurende deze Maanden gcmeenlyk van middernacht af tot des anderendaags morgens ten elf uuren een ftilt: regeert, gaf hv het fein van alle dingen klaar te maaken , en ftak onder:zeil om zich l^nT k en?P 'f/ercvoke8en Ter zelve tyd vaardigde hy twee ofdrie van de beftbezeilde Schepen af, om te zien of het de Koopvaaidydootwas • en gaf fein , dat de befte Zcilders onder d'orders van u u Gabaret voor d'andcrcn heen zouden uitnaaien, Dit wierd volbracht , en terftond daar fein gegeeven , dat de gantfche Vloot alle  MER C URIUS. 33 alle zeilen zoubyzetten, om op de Vyanden los te gaan. Monfr. deGabaret, die veertien ofvyf tien vande beübezeilde Schepen commandeerde» vyf-of zes-en-twintig Vyaridlyke Oorlogfchcpen (waar af den een een Engellche, den ander een HoIIandfche Admiraalsvlag , en de darde een Engelfche Schout-by-nachts -vlag voerde) in 't gezicht gekreegen hebbende, liet zich voorflaan j hoewel de Vloot met alle zeilen afkwam, dat hy fein behoorde te geeven om zich weder by malkander te voegen. Twee Schepen ondcrtulTchen , die twee Hollanders aangetaft hadden, wilden,niettegenftaande deze order, hun voordeel niet verlooren laaten gaan, cn namen de gemelde twee VyandlykeSchepen, welke van vier-en-feflig ftukken kanon zyn. d'Overigen falveerden zich onder de gunft van de mift en de nacht. Daar waren maar twee Oorlogfchcpen , die zich te Cadix retireerden , alwaar Monfr. de Tourville hen heeft laaten verbranden, 's Konings Vloot geraakte ondertuflehen in het midden der gantfche Koopvaardyvloot; en , ter oorzaak van de nacht , niet wcetcudc of het Oorlogs- of Koopvaardylchepen waren , was men genoodzaakt den dag te verwachten. Midlerwyl ftrandden 'er veele op de Huften van Spanjen, hoopende hunne Kocpmanlchappen met de Sloepen tc bergen : maar ziende, dat het niet en kon gefchicden , wilden zy hunne Schepen liever in den brand ftccken , als in de handen der Vyanden vallen ; 'tgeengezien en geteld is door de gantfche Vloot , dat 's te zeggen, dat 'er, 'r zy door 's Konings Schepen, of door 't eigen Volk, die liever alles aan de vlammen wilden opofferen , vyf-cn-vcertig Koopvaarders en twee 'Oorlogfchcpen verbrand zyn , en zeven-cn-twintig Koopvaarders cn twee Oorlogfchcpen genomen. Men begroot de fchade., die zy gcleeden hebben, op twintigavyf-en-twintig Millioenen: en, volgens het bericht der gevangene Officieren , wierden de twee, die by Cadix verbrand zyn, op by de zesmaal honderd duizend ryksdaalders gefchat. Monfr. de Tourville vaardigde terftond Monfr. de Chateaurenaud af , om d'Engte of Straat van 'Gibraltar te bewaaren ; en fluurde ter zelve tyd een Efquadre van tien Schepen , om de Vyanden te beletten in de Rivier van Lisbon te treeden. De Ridder deSt. Pierrc, die met het Convoy tot op de hoogte van Rofes is gekomen , alwaar hy zyn Volk aan land heeft gezet , heeft den Koning verzekerd , dat men noch in de Straat, noch in de Rivier van Lisbon, eenige tyding van de Vyanden had vernomen : en ettelyken van de lichtfte Schepen, die hen , zo ver als zc konden , gevolgd hebben, brachten bericht , dat ze het ruime fop hadden gekoozen , om ccnigc wind te zoeken die hen weder na dc kant van het Canaal konde voeren, gczamenerhand met de Koopvaarders die zich gefalveerd hebben; waar door hunne Commercie t'eenemaal geftoord word, behalven de ruïne -die deze fchade daar aan bybrengt. E Be- Jutfj_  1693. July. 34 EUROPISCHE Behalven deze twee Relaazen, lieten de Franfchen ook noch een darde te Toulon drukken, voerende tot tytel: Verhaal wegens de volkomene nederlaag van het Convoy der Vyanden, gefchat op meer alsfeflig Milliocnen , door de Zeemacht des Komngs, gecommandeerd door den Maarfchalk de Tourville. Het blykt uit dit Verhaal „ Dat Monfr. de Tourville den „ 27fen.'s morgens .eenigen van de beft bezeilde Schepen afvaar„ digde, om de Vloot van het Convoy (beftaande uit omtrent „ honderd en vier Schepen , begeleid door twee-en-twintig „ Oorlogfchepcn en eenige Fregatten) te gaan erkennen : „ Dat men hier op alle zeilen byzette , om handgemeen te „ raaken; en dat de Mefirs. Gabaret, Panetier, end'Evry d'eei„ ften aanvielen: maar dat de Vyanden, bemerkt hebbende dat „ de gantfche Vloot van Monfr. de Tourville volgde, de loef „ begonden te houden , en het ruime fop te kiezen , uitge„ zondert feventig, die zich van de voorften vonden, welke „ door het Detachement heen meenden tc booren , en zich „ omtrent Cadix en de kuft van Africa te falvcercn: Darmen „ 's avondts omtrent ten negen uuren twee HoIIandfche Oor„ logfehepen , het een van vier-en-feftig en het ander van „ feventig ftukken kanon, veroverde, mitsgaders eenige Koop„ vaarders , welken men de gantfche nacht bewaarde , uitge„ zondert ettelyken die zo ryk niet gelaaden waren , welke, na „ dat men 'er het Volk af had geborgen , verbrand of in de „ grond wierden geboord: Datmen'erden a8ften vyf-en-twin„ tig of dartig op de kuft van Portugaal aan ftrand jaagde, al„ waar men ze moeft verbranden , om d'anderen te konnen „ vervolgen: Maar dat het Detachement, in plaats van altyd „ de wind te houden , of ten minften te laaten verwittigen, „ dat d'overigen der Vyanden de coUrs na het ruime fophiel„ den, ongelukkiglyk al te fchielyk op de voorften van hunne „ Vloot was aangeloopen, zonder dat men eens de Schepen, „ die in 't hoofd waren , had omcingeld , behalven de twee „ hiervoor gemeld : Dat Monfr. de Tourville den X9ften drie „ mylen van Cadix ten anker ging leggen , daar hy twee an„ dere geftrande Koopvaarders in den brand liet fteeken : Dat, « 'Eiende dat men van de gemelde feventig maar veertien • ■ r r' " Schc-  MERCURIUS. 3f „ Schepen behouden had , hy het befluit nam vande zei ven na „ Toulon te ftuuren ; terwyl Monfr. de Chareaurenaud met „ twintig Schepen na de Caap Spartel was gaan kruifl'en, en „ Monfr. de Coëtlegon met twaalf Schepen en twee Galeyen „ de fteven na Gibraltar had gezet, om het te bombardeeren: „ Dat men van den iften tot den 4den July de twee Holland„ fche Oorlogfchcpen toegeruft had : Dat men wyders de ge„ melde veertien Pryzen na Toulon had gezonden, alwaar ze' „ den 2 2ften waren aangekomen , onder het geleide van twee „ Oorlogfchepen en een Fregat, gecommandeerd door Monfr. „ de Bellair, die den ydcn den Graaf van Etrées was ontmoet, „ omtrent twintig mylen van de Straat, doende zyn beft om „ zich by Monfr. de Tourville te voegen , die hem te Cadix verwachtte, enz. Maar na de Franfchen ( gewoon , gelyk door een oneindig getal van voorbeelden aan al de wereld genoegfaam bekend is, hunne voordeden ten breedften uit te meeten) gehooid te hebben , moeten wy ook die van d'andere kant hooren : en vergelykcnde de Relaazen met malkander, zal de Leezer zich lichtelyk een denkbeeld van de waare gefchapenheid der zaak konnen maaken. Ziet hier dan voor eerft een Verkjaaying, gedaan door den Capitein Littleton van het Engels Oor* logs-Fregat de Factor van Smirna , aan Boord van zyn Fregat tot Cadix den 29 funj. DEn 9 Juny , 1693. vertrokken uyt de Haven van Portsmuyden de Engelirc , HoIIandfche en.Hamburgfe Koopvaardyfchepen, ten getale van 400 Zeylen, na alle Gewelien , door 13 Engelfle, 8 Hollandfe en twee Hamburger Oorlogfchcpen geconvoyeerd, en alle tot 3e mylen buyten 't Canaal door d'EngellTe en Hollandfe Vlooten, ten getale vau 90 Schepen van Linie , geëfcorteerd- Na dat zy van dat Convoy afgefcheiden waren, hebben zy de Reys na deze Gc wellen vervolgt , en lieten onderwegen de Schepen, na andere Havens gefchikt. Op den 23 fcheidden de Schepen , welke na Liffabon en StHubes gingen , van haar , omtrent 20 mijlen diflantie van de Kuil van Portugaal in zee ; medeneemende 2 Hollandfe Oorlogfchcpen tot haar Convoy. Als nu deze Vloot 130 a 140 vande uit Engeland vertrokke Schepen , daar onder die van Oorlog gerekent , vermindert was. om dat veele zie onderwegen na andere kanten geweni E 2, had 1693.  IÖ93- 36* EURO P ISCHE hadden , zagen zy het Land by Caap St. Vincent den 26 Juny des. morgens ten 9 cn 's achtermiddags ten 2 uuren. Den eigenden dag-, ontdekte de Brandwacht van het Convoy de Franlche Brand wacht;cnde , zy lofchten Js achtermiddags ten 4 uuren eenige fchooten na eil ander: ende op 'l gedruis van d'Artillery naderden meerder Schepen \ an> den Vyand in't geficht ; weshalven de Wacht van het Convoy zigretireerde, om aan zyn Hoofdrapport te doen. Het Convoy vervolgde zyn Reis langs de Caap St. Vincent; en Saturdag , den 27. in de. Morgenflond, was men by Lagos ; alwaar men een FraniTe Brander overweldigde Deze zeide , dat in.Lagos 18Oorlogfch'epcn, 2Branders, en eenige Koopvaarders lagen. In den ochtend , ten 4 uuren , van den zei ven 27. zag men 2. Schepen opvliegen; en dezelve icheenen in brand gedoken als door het Gelchut van het Convoy. Vervol» gens (tak het Hoofd van 't Convoy zyn Signaal op , op dat een ieder zig in een Linie van Bataille zou rangecrem; want !,y had tot die tyd toe maai a8 Zeylen gezien. *t Was Uil en kalm tot tcn.iQ uuren op dtn dag, wanneer, de wind wakkerende, men meerder Schepen ver-aam. Het Convoy wendde het na 't Zuiden , en ontdekte 18 Schepen in Linie met 2 Vlaggen; en onder wind van dezelven meer, als 40. Zeilen , en boven wind een ander Efquadre , hetgeen haarden weg na land zocht al tc fnyden. Wanneer het Hoofd dit gezien had > tond hyeen Fregat , om aan alle de Koopvaardyfchepcu bekend te maken, dat zy alle vlyt zouden aanwenden , om , terwyl d'Oorlogfchepen den Vyarrdonderhiclden, naar Cadix tc vluchten; doch, als dit door de Franfchen gemerkt was , beftcedden zy alle naarftigheid-, om haar de pafiagie te bezetten: maar die van het Convoy , hebbende de loef, hiêldenze gaande tot 't vallen van de nacht; Wanneer de geenen, die konden, herwaarts kwamen, 's Avondts ten ƒ uuren raakten de 18 Schepen met dc drie Vlaggen in aclie met de Oorlogfchcpen van het Convoy; en 't Gevecht duurde tot de donkere nacht, zonder dat dien avond meerder Franfche Schepen konden afzakken: maar den 28ften. in 't krieken van de Morgenflond , wierd dc Bataille met groot geweld op nieuw hervat; ende 's ochtends ten 7 uuren zag men 4 Schepen branden, zonder dat men wift , van welke Natie zy waren. De Schepen , die ingevallen zyn , hoorden tot gifter ochtend ten 9 uuren het gefchut; doch den uitflag weet men noch niet; maar vreeft, dat eenige Oorlogfchcpen en verfcheide Koopvaarders verongelukt zyn. Dit Gevecht is 5- Myl ten Zuyd-Wcflen van.de Caap Ste. Maiia voorgevallen.  M E R C U R I U S. 37 Copy van etn Brief van Schipper Paulus Dwyn , voerende 'r Schip de St. Paulo, gefchreeven tot Cadix den Juny. NA dat wy den 9den dezer van Spithead vertrokken waren, zyn wy den 26^" met een Noord-Weften Wind in't gezicht van de Caap St. Vincent, dicZuyd-Ooft ten Zuiden vanons was, gekomen. Naar de middag wierden wy door onze Voorloopers met grof kanon gcwaarlchou wd > dat vreemde Schepen voor uyt waren. Tegen den avond kwamen wy haar te ontdekken. Doe lier het de Vloot omtrent 4Glazen dryven. Ondertuflehen wierd een Pafilaering. onder de geconjungeerde Oorlogfchepen gehouden, als wanneer de Vloot afbrafte, haar cours dicht onder de wal. fleldc, cn het *s nachts met een ftyvekoelte liet doorllaan; alle Glazen van de Schepen, die voor uit waren, gelladig hoorende fchieten. Den 27 , Saturdag , bevonden wy ons met 't lumieren van den dag by Lagos Baay> daar wy door ftilte lagen te dryven. Ik wierd > alzo ik een van de voorften der Vloot was» eenige vreemde Schepen, onder onze Vloot verwart, gewaar; en wy kendenze ten eerften Franfchen te zyn : zo dat ik aanftondsbylcide, enzulksaan de Capiteins van der Poel cn Cornclis de Pon , die mogelyk afbrafte , te kennen gaf. De Franfchen waren 9 in 't geheel. Zy ficepten-2Hamburgers, d'ecne eenPinasje cn d'andere eenFluytje, uyt onze Vloot , alzoo zv dc voorften van allen waren. Zy hebben 2jvan hunne Schepen, dielmen vertrouwde dat Branders waren, onder, onze Vloot door ftilte bekalmt , cn geen kans ziende om dezelven uyt onze Vloot te (Iepen , in brand geftoken, en weinig later van gelyken met dc 2 Hamburgers gedaan. Daar na kregen wy een labbere koelte uyt |den Noordwcftcn , waar mede dc reftecrende Franfchen voor uyt zeylden , en zich met het Corps van hun Vloot conjungeerden. Wy volgdenze voor de wind , in een Linie van Battallie gerangeert , cn wierden 's middags nog omtrent 7cZeylcnbeweften van ons gewaar, tuflchen ons cn de Caap Ste. Maria , zig by dewind na ons zettende; zoo dat Sr.RookcendeSchout-by-Nachtvan derGocs, hun Macht wel befpeurende, by dewind over zeylden. De Franfchen decden van gelyken; zcylende met ons omtrent 5 Glazen, cn deloef zoekende te knypen: zulks dat Capiteyn Schry ver cn eenige Koopvaardyfehepen, die aan ly waren , door eenige L3gen Kanonfchooten van de Franfchen gefalueert wierden. Sr. Gcorge Rooke, dc Schoutby-Nacht van der Gocs, de Engclffe Schout-by-Nucht Hobfon, ende refteerendeEngelflezoo wel Oorlog-als Koopvaardyfchepen , zeylden by dewind , alle zeylen by makende. Yder , dit ziende , en dat dc Rarig gebroken was, zocht een goed heenkomen ; waar op ik , cn eenige andere Schepen , die by my waren , wendde. De Franfchen decden wederom van gelyken ; achterhaalden dc Capitcyns van der E 3 Poel  38 EUROPISCHE Poel cn Schryver; en fchoten met hun f a 6 op hen beiden : waarom Ik vertrouwe , dat zy fe genomen zullen hebben.- Niettemin hielden zy de Franfchen, tot dat het donker was , geoccupeert; als wanneer Ik d'occalic waar nam om het voor de wind te zetten , en een uitkomt! door d'Arrierguarde van de Vyanden te zoeken. Sondag, in de morgenflond , zagen wy veel rook ; weshalven Ik vertrouwe, dat de Franfchen eenigen van onze Schepen , die onder het land waren, verbrand zullen hebben. Na de middag kwamen diverffe Hollanders by ons. Maandag , den 29"™. belandde Ik bezuiden Cadix, cn wierd, alzoode windNoord-Weft was, genoodzaakt differente malen te wenden , om boven St. Sebafliaans-Hoek te zeylen. Omtrent iouurenvernameo wy de Franfche Vloot voor de wal, op ons aan komende ; zoo dat a van hunne Voorloopers met een tlyve koude, en alle zeilen by, op ons afzakten, en meenden de wal en dc mond van de Baay van ons af te thyden: maar , God zy gelooft, het was hun miflukt, vermits wy St. Sebafliaans-Hoek en de Puercos effen te boven konden zeilen , cn alzoo gelukkig in de Baay geraakten. Doch meerder licht wegens deze ongelukkige ontmoeting zal de Leezer konnen haaien uit het onderftaande Ter tinent Verhaal van het voorgevallene tuffchen de Franfche Vloot onder den Maarfchal\de Tourville en de Engelfche en HoIIandfche Convoyen by Lagos, gefchreeven uit Cadix den 4 fuly. DEn 9^" Juny vertrok de Vice-Admiraal Rooke met d'EngellTe en Hollandfe Oorlog-en Koopvaardy-fchepcn uyt Portsmuyden, en wierd een ftukweegs buyten het Canaal door de gecombineerde groote Vloot geconvoycert. Kort daar na fcheidden de Schepen, die het na Biscaaijen gemunt hadden, tc wceten den iï"eu omtient 40 a $-0 myl van de Portugeefche Ku(t op dc hoogte van de Rivier van Lillabon, of, na 't zeggen van anderen, op de hoogte van dc CaapFinisTerra;; zynde de Koopvaarders, die na Portugaalmoeften, nevens 1 HoIIandfche Oorlogfchepen en een Hamburger. De reft vervolgde dc Reis herwaarts. Den 2Óiten bejegenden de Voorloopers niet wyd van dc hoogte van de Caap St. Vincent de Brandwacht van de Franfche Vloot; 't geen zy uyt hun Gefchut aan het Gros bekent maakten. De gantfche nacht liet de Vloot het met een ftyvekoelte doorftaan. Door een Frans Vaartuyg , 't geen zy bemachtigde , wierd zy , gelyk ook al te vooren door dc PortugcetTe Vilfchers , geinformcert , dat maar 15 a 18 Franfche Oorlogfchepen, nevens eenige Koopvaarders, te Lagos vertoefden. Den 27lte». in het klieken van dc morgenltond, ontdekten  MERCURIUS. 39 ren de voorde Schepen een kloeker getal Vyanden, cie ongttwvftclt 's nachts van d'aannadering onderrecht waren: want zy hadden zig al onder zeil begceven, en wierden door de geheele Franfche Vloot gevolgt. d'EngellTe Oorlogfchepen en Koopvaarders zagen zig boven wind van de'Vyandcn; en zyn , d'ongelykheid van de Macht merkende, naar het Zuyd-Weden gewend. De Schout-by-Nachi van der Goes, end'overigeHoIIandfche Oorlogfchepen , (van de welken hier na geen gewag gemaakt zal werden) hadden mede , nevens eenige Hollandfe Koopvaarders, 't voordeel van dewind, en zullen apparent d'EngellTe hebben moeten volgen : doch de Capiteynen Schryver en van der Poel lagen lywaarts ; wierden eerft door 11 Franfche Qprlogfchcpen omringt; iloegen zig na 5 uuren vechtens door de zeiven; maar krecgen weder 7 verffe tegen hen ; cn Capitein Schryver wel fpcciaal den Marefchal de Tourville , en dc twee andere Vlagofficiers , of ten minden Tourvilles kloeke twee Secondes, 't Gevecht was , niettegendaande d'inegaliteit , hevig , hartnekkig , en langdurig ; maar ten laatden Schryver , zoo wel als van der Poel , genoodzaakt zig over te geeven. Zy wierden na 't Admiraals Schip overgebracht. Tourville kwam zelfs Schryver aan de Valreep ontfangen ; omhelsde hem ; vroeg , of hy een Duyvel ofeenMenfch was, alzoo hy nimmer diergelijk vechten gezien of gchoort had; cn tracleerde hem en Capitein van der Poel beleefd en wel. De wakkerheid van dcezc Capiteinen hield een gedeelte der FranlTen den meeften dag belemmert. Ondertuflehen gold het echter ook dc Koopvaarders, aan ly vervallen waren. Van dc meeften kan mende naade particulariteiten noch niet zeggen: maar den z8ften, ten vier uuren nade middag, kwamen in't gezicht dezer Stad veertien Schepen, die men, onkundig van alles, vreefde Franflèntezijn, en door de gantfche Vloot gevolgt te werden. Doch als zy 's avonds binnen vielen, vernam men het Engelfchen van't Convoy tc wezen- Dezen wendden voor, dar zy de Convoyers, en een groot getal Koopvaarders ( te famen inde vijftig) tegen de FranlTen Haags gelaten hadden- Den 19. 'smorgens, arriveerden noeh twintig Engelfche cn HoIIandfche Koopvaarders, welke het contrarie rapporteerden. Wat laatcr volgden met een brave koelte voorde wind meerder Schepen ; doch , als zy dichter kwamen, zag men, dat de gantfche Franfche Vloot haar najaagde. Het Schip vanPaulusDwijn, dat wat laag vervallen was, wierd door een FranfchOorlogfchip zoo dicht onder de wal nagezet, dat men van hel land kon bekennen , dat het Paulus Dwyn was, en vreefde dar hem de paflagie afgefneden zoude werden: maar Paulus Dwyn kneep het zoc dicht langs de Klippen, dat het onmogelijk fcheen daar van te blyven: dan geraakte echter miraculeuzelijk inde Baay. DeFranfchman,zien de dat hy het. ontkomen was, fmcet het over flaag, én wendde het n: dei V' ■■  40 EUROPISCHE den Engelfchman , die te laag lag , en het onder de wal zette. De Groote St. Paulus, Gerrit van Leeuwen , met Ammunitie van Oorlog voor het Hollands Efquadre geladen , wierd ter zelvcr tyd door een Franfman vervolgt; zette het , terwijl hy onzeiEaay onmogelyk kon bezeilen , na het Naauw van de Straat; zag zich de palTagicderwaarts door drie Franfche Oorlogfchcpen atlnydeiij liep, wyl hy het niet konde ontkomen, drie mylen van de Stad onder de wal ; wierd '< namiddags door drie Vyanden fterk belchotcn; ftak het Schip, gecnapparentic ziende van het langer te konnen dtfendceren, en bcmeikeride dat de Franfchen het poogden tc verbranden, 's avonds zelf in den brand; en ontkwam het met zijn Volk aan land. Ten 10 uuren fprong het Schip meteenfwaaie flag, alzoo het veel Kruid in had. Het Engeffch Schip, 't geen hier voor dc Stad lag , wierd 's achtermiddags door de Franlchc Sloepen aangefkeken, en confumcerde. Dc Koopvaarders van Adriaan Gouwenaar en Pieter Brand zyn naeen treftelykc detentie genomen. Van Bevercn , die dc St.Rochusvocn, willencenigen dat verbrand; anderen, dat veroverd, enfommigen, dat ontvlucht is. Van de verdere genome , verbrande , en aangekome Schepen , volgt hier achter de Lyft. Vand'EngelfcheSmirnaasvaarders, cn overige confide. rablu Schepen, weet men niet een eenig bemachtigt te zyn. Jan Starlingsis metzynBoot aanland gekomen, en zegt dat de Franfchenden 29iten gepaffiaart hebben , om te weten , hoe veele Schepen zy genomen ende verbrand hadden, en dat zy 't getal der eerften op twee^endartig, en der laatften op zevcn-en-t wintig begrootten. Echter konnen, naar de calculatie, welke de Schippers, die hier leggen , mafs en, niet boven de dartig zo verovert, alsgeruincert, wezen. Dc Franfchen beftonden, namenzegt, uit honderd cn twintig Zeilen, daar ondervieren-feftig zeer fware Oorlogfchepen , actuien Drie-dcks , van tachtig tot honderd Stukken, 't Verlies zoude noch veel confiderabelder zyn , hadden de Vyanden tydig vyf-en-twintig Oorlogfchepen zich voor dc Baay laten polteeren, ende alle de Vluchtelingen opfcheppcm Een Deenfche Fluit, d ie mede genomen was, en vry gegeeven is'(hoedanig met andere Deenfche en Swecdfche Schepen , onder de Franfchen vervallen, mogelyk ook gehandelt zal werden ) heeft den eerften dezer dc Capiteinen Schryver ende van der Poel, nevens der zeiver Volk, voor deze Stad aan land gebracht. De fchrik was in den aanvang zo hevig dat yder zyn Huis floot,- de Winkels toeklaptcn ; dc Vrouwen cn Kinderen vloodcn; en de befte Goederen gepakt, en in zo groten quantiteit na't vafte land gezonden wierden, dat voor een Bark tuflchen deze Plaats cnPort S;e Maria, niet boven twee uuren ver , feftig Stukken van Achten betaalt is. De gearriveerde Schepen hebben zich achter dc Puntaalen gcplaatft, opdat zy voorde Vyanden veilig mogen leggen. De Puniaalen werden uit de ingcvallc Schepen van alles voorzien. DcBaay ... is  MERCURIUS. *ï Is rondom met Engelfche en HoIIandfche Matrozen bezet. Batteryen werden opgeworpen , cn met Gefchut beplant. Ondertuflehen werd gedivulgeert , dat dc Marefchal de Toucvillc aan onzen Gouverneur bekent heeft laten maken, dat hynict gekomen is, om dc Stad eenig leed tc doéh. Ook loopt het gerucht, dat de Franfche Vloot met den eerften na Lagos Haat te keeren ; eenige manqueerende Behoeftcns in tc nemen ; cn nog een beflote CommitTie , die op een gclkldcn dag alleen geopent mag werden, by zig heeft. Wat de Lyft» daar hier boven gewag af gemaakt word, belangt, dewyl de naamen der Koopvaardyfchepen en Schippers niet aan een iegelyk bekend zyn, laaten wy den Leezer de vryheid , indien hy 'er zich aan gelegen laat weezen , van ze elders in de (a) Couranten na te zoeken. Weinige dagen te vooren , te weeten den iften. July, was 'erdoor order van den Vice-Admiraal Rooke de volgende Brief over aan het Hof van Engeland afgegaan. DEN 2$ften Juny beval de Ridder Rooke , vindende zich ongevaar leftig mylen van de Caap St. Vincent, aan het Fregat, de Lark gcheeten , voor d'Advysjagten heen te Huiven , en zich na Lagos te vervoegen , om kondfehap van de Vyanden te verneemen: maar zynde des nachts te latrg op dc kuft vervallen , wierd het door een fiilte bevangen. Den 2óen op de hoogte van de Caap een ftilte had bevangen], en Jat %e in de Baay van Lagos water hadden ingenomen. Tegen den middag liep de wind Ooft-NoordOoft; cn naderende a3n de Vyanden, ontdekte men tot tachtig van hunne Schepen. De Linie , waanmedé zy op ons aïkwamen, was maar van feftig Schepen, benevens den Ad? miraal en den Vice-Admiraal van het Blaauw , en den Schout-byNacht van het Wit Efquadre. Dc Vice-Admiraal van het laatft genoemde ftak met vyf Schepen zeewaart in , om de loet van ons te krygen , en op de Koopvaarders- aan tc vallen, d'Andere Schepen van hunne Vloot waren zo ver van malkander gefpreid , als ons geziehtzich kon (trekken. Ten drie uuren vond men zich vier mylen van de Vyanden •■ en gelyk men kou ontdekken , dat het hun gantfche Vloot was, maakte de Ridder Rooke klein zeil, en week af, tea einde aan de Schepen , .die zo wel niet bezeild waren , gelegentheid te geeven om de loef te krygen. Hy liet ook met eeaen aan de kleine Vaartuigen welken hy geloofde dc Vloot niet te konnen volgen, zeggen , dat ze geduurende de nacht te Faro , St. Lucar , of Cadix ïouden trachten binnen te loopen. Gelyk wy door tien a twaalf Vyandlyke Schepen dicht op de hielen wierden gevolgd , waren wy genoodzaakt alle onze zeilen by te zetten, 's Avondts omtrent ten zes «uren kwamen de. Vyanden, hebbende dc loef, op dc (taart van onze Vloot afzakken, alwaar twee of drie HoIIandfche Oorlogs-en eenigeu van hunne Koopvaardyfchepen waren, welke het gevecht niet zo haaft hadden aangebonden , of ze fmeeten 'toverftaag , en wendden 't na. land , wordende door de.Vyanden vervolgd ,- 't geen aan de Koopvaardyfchepen den tyd gaf vau dc loef te krygen , en voort te gaan» Wy hielden de gantfche nacht de zee met eenfriflèhe Noord. NoordOoftc wind. Den 28tlen's morgens, zagen wjviet-en-vyftig Zeilen; rondom ons, zo Koopvaarders als Oorlogfchepen. Daar waren ook vyf Oorlogfchepen, vyf anderen achter , en twee voor ons; welke, ziende dat zy hunne Vloot uit het gezicht hadden verlooren, ons verlieten , doch op den zpften weder by ons kwamen , en ons dien gantr Ichen dag volgden., De Ridder Rooke deed alle d'Officiers der Oorlogs-en Koopvaardyfchepen aan zyn boord komen , en , na hen ondervraagd te hebben wegens 'f geen zy van het overige der Vloot wiften, en ge2amenerhand geraadpleegd wat 'er beft te doen ftond, belloot op het verzoek van de Bevelhebbers der Koopvaardyfchepen de cours na Ierland te zetten. De Factoor van Jleppokwam gifteren morgen weder by ons, en berichtte, dat hyden 28.^ niet meer van onze Vloot achter hem had gezien, als óejaeob, en cenHollauder, Smir»<» gehecten., daar eenigen van de Vyanden op af kwamen zetten, en tegen floegen. Hy zag 'er een fpringen ; doch kon niet onderfcheiden, .of het een van de V yanden of van d onzen was. Indien de Franfchen zich hadden bediend, van het voordeel> 't geen zy op ons had- tipn ■  MERCURI US. 43 -Ïcd, zouden 'er weinige van onze Schepen ontkomen hebben: want den Admiraal en de Vice-Admira«l van de Bla«uwe Vlag hgen bhV ncn fchoüts van onzen Admiraal, toen ty 't over fiaag Imceten om de Hollanders te vervolgen; cn het was deze bcweeging, dichetpve. nge der Vloot fahcerde. Den iften ju]y waren by den Ridder f0Q. ke 14 Engelfche Oorlogfchepen, 2 Branders, 1 Laftfchip , 1 Schit» met bomben , de HoIIandfche Capitun Generaal van 84 ftukken, Gelderland van 72, en 16 Engelfche Koopvaarders. Men mifte maar vicren-twintig Engelfche Schepen , welke byna altemaal te Cadix, at. Lucar, Oi tc Gibraltar binnen zyn gcloopen. Voegt by dit alles ook noch eindelijk het onkrftaande Verhaal , door een der Scheepsbevelhebberen uit Cadix overgezonden. Copycvaneen Brief, behelzende een pertinent Relaas noopende het aantallen van het Convoy der Engellche en HoIIandfche Koopvaardyfchepen, naCadix, Smitna,eneldeis gedetoneerd , door den Maarfchalk de Tourville, voerende het gebied over de Franfche Oorlogsvloot. WANNEER de Schepen na Portugaal en St. JJbcs op den 23 der voorlcdcne Maand omtrent 40 mylen van de Portugaalfche Kuft van 't groot Convoy waren afgefchciden, cn onder't geleide van twee Oorlogfchepen derwaars gczeylt, hebben d'overige Schepen , die herwaarts en na ce Straat gedeftineerd waren, met d'Oorlogfchepenomtrent 137 fterk , hare reyze voort gezet. Den 26 's morgens ten 9 «uren, waren zy geavanceert tot op de hoogte van Caap St. Vincent, alwaar de Brandwacht des namiddags de Franfche Brandwacht, en .' na eenige Kanonfchooten met dezelve re hebben gewiflèk, meer andere Vyandlykc Schepen ontdekte; weshalven retireerde, om aanden commandeerenden Officier raportte doen: 'twelkdien avond noggefchiedde. 't Convoy vervolgde echter noch zyn reys. Den i7.'smorgens, bevond men z;g dicht by Lagos; en wiert aldaar genomen een Franfche Brander , die rapporteerde , dat 'er 18 Oorlogfchepen ea eenige Branders tot Lagos lagen. Dien zeiven morgen , ten 4 uuren, zag men twee Schepen , welken de Franfchen zelfs hadden in brand gefteeken, omtrent een Kanonfchoot van het Convoy fpringen; weshalven de Commandeur, toenmaals noch maar 18 Zeylen gezien hebbende, het teken deed om zig in de Linie te rangeeren : dog ten 10 auren vertoonden zig nog 18 iwaarc Schepen van d'eene > en wel 40 F 2 Zei- 1693.  44 EUROPISCHE Zeilen van d'andere zyde, mitsgaders een Efquadre tc loefwaatts,, 't welk de pas na 'r Land zocht af te fnyden > 'tgeen de Commandeur ziende, gebood aan een van zyne Fregatten dc Koopvaarders aan te zeggen , dat een ieder zig op de befte wyze zoude falveeren, terwyl hy met d'Oorlogfchcpcn den Vyand , zo veel doerilyk, zoude onderhouden, 's Avonds ten 5 uuren raakte men met de 18 Franfche Oorlogfchepen in actie. Des nachts en de volgende morgen zyn verfcheidene der Schepen door de Vyanden heen gezeild , en den 28, 29, en joftcn Juny hier binnen gekomen , alle die gemelt z'yn in d'oi;derl1aande Lyft. Engelfchen. De Factor van Struma , Capitein Litleton'; de Sufanna, John Taylor; de Profperons African, William Lambert; Merekaars Goodwil,. Benjamin Morly; deJohannaenAnna, Jeremias Dibeli deSuccefs, Ifaak Stoneham; dèRuhy', Alexander Renton ; de Gold Fregat, Nath Gold; de Three Brothers, Daniël Hudfon; deluneteen, Waltcr Bevin; de Oxendon, Edward Swain; de Johnen Samuel, Thomas Hewet; de Sara en Elifabeth, GeorgeBar; de Sara r MarmadukeRuydon; de Qivners Goodwill, Henry Bradshaw; de Sara, Lawfon; de John, John Ware; deTetuan, Merchant, John Child; tnde Friendjbip, John Wallis. Dcz§ volgende Hollanders: Het Wapen van Nimegen, Capitein van Laar ; Schiedam, Capiteyn van Rechteren; de St. Paulus, Paulus Dwyn> de Koopman van Cadix, Fieter Mulder; de Elifabeth, Cornelis du Pon; de Koning David, Jan Hartman; het Wapen van Seville, Jan Lauren fz; de Vogel Fenix, Jan Spanjaard; den Admiraal Fromp , Cornelis Admiraal; £Eendracht, Klaas Bruin; de Koning David, Eldert Stoffelfij de Fortuin, Pieter Reyerfz. Mey; en de Anna Maria, Hiddc Pieterfz. Deeze volgende Dcencn: St.Domingo, H.Boekelman; de Koning Salomo», Pieter Foeldrik; en del%abelia. Deeze Hamburgers, deSamfon, JanCornelifz ; de St.An. na, Hendrik Wind; de St. Simon, Frans Booy, Swced; de Keurvorft van Beyeren, LaurensMafz, Oftendenaar; de St.Francïfco Sucanuchi, Venctiaen. Dc volgende zyn tot St. Lucar aangekomen : de Factor van Malaga, William Newland -, de John enThomas ^. William Broek; de Richard, Charles Cooper , Engelfchen : dV&abella., Pieter Frczc; de\GekroondeFortuin, Chnftiaan Schipnam, beide Sweedcn; cndeSara, Jan ElTchot, Hollander. Tot Gibraltar zyn ingeloopen de Ajia, John Hallewood; de Getrouwheid, RobertBctton; d?Italiaanfche Koopman, GeorgePhcnny; mdeCbandois, fohnBonncl, alle Engelfchen. Tot Ayamontc was de Hoop , A. Paulfen, Hamburger , ingekomen. 'De Jofeph, William Morris, Engelsman, is dicht by Cadia verbrand. Het gefchut was gehoord tot den 28 's morgens ten 9 uuren ; maar door der Vyanden veelheid waren d'Oorlogfchepeu van'tConvooy ook genoodzaakt tc vluchten. Den 20 Juny kwam Jan Stading , wiens Schip genomenis, metzynBoot hier aan land uit de Franfche Vloot, ,»waar van een gedeelte dicht voor deze Plaats ten anker legt; zeggende,  MERC URIUS. A5 de , dat de Franfchen daags tc vooren gepesjaard hadden , om tc weeten, hoeveel Schepen door haar waren genomen en verbrand; en naar men verftaat, begrooten zy de genomene op 32 , ende verbrande op 27: doch andere verkleinen dit getal op minder alsde helft. Deingekomene Schepen zyn achter de Puntaalen gevlucht, alwaar de Franfche Vloot niet komen kan; en voor hare Branders en Sloepen is men niet beducht , om dat alhier veele capitale Schepen leggen , en men allerwege, daar't de nood vcreifcht, Batteryen heeft opgeworpen. Op den eerften dezer is een Efquadre van 2 ƒ Franfche Oorlog-fchcpen na 'tNaauwvande Straat gepafleert, zonder dat men alsnog weet of zy 't hebben door gezet. Welke de Schepen zyn, die de Franfchen genomen en verbrand hebben» weet men noch niet alle; doch van deze volgenden heeft men de Namen. Capitein Schryver, die zig treffelyk heeft gekweten; Capitein van der Poel; de Stad Amfterdam, Adriaan Gouwenaar; de Generale Vrede, Chriftiaan Vlies; de Hollander, Pieter Brand ; de Koning van Polen, Frans Vos; voorts Jan Roch, Jan Starling, Jan Stokvifch, Jan Tinnegieter, eri de Margareta, Capitein Bergerboot, alle Holland ersj, genomen: Jurgen Janfz.enCornelis van Beveren verbrand ; de Groote St, Paulus, Chriftiaan van Leeuwen , was door twee Franfchen hier aan ftrand gejaagd , waaropzigzelveninde brand ftak , en met ƒ6000 pond kruyd is gefprongen. d'Eenigheid, ChriftoftelDirkfz., Hamburger ; de Margareta, BafiliusMollet, Deen; en de Roode Leeuw , Jan Pieterfz. zyn genomen. De St.Jan, Pieter Pieterfz. is gefprongen , enz. De Franlchen met het voordeel, 't geen zy alreedts behaald hadden , niet vernoegd, en trachtende hunnen Vyanden nog een fwaarder neep toe te voegen, bleeven omtrent Cadix ten anker leggen , met de Brandwacht geftadig uiten nu en dan een Efquadre af-en aanzeilende, 't Oogmerk was de Schepen, welke aldaar in de haven geloopen waren , in den brand te doen fteeken : doch zy befpeurden wel haaft , dat d'onderneeming niet uitgevoerd kon worden , ter oorzaak der fchikkingen die men had genomen om zich tegens zodanig een voorneemen te ftellen. Den fiden der Maand ftuurde Monfr. de Tourville een Efquadre van omtrent twintig Oorlogs-en twee Bombardeerfchepen, onder het gebied van Monfr. Gabaret» na de Straat.' Den 7den kwam een Efquadre van drie-en-twintig Schepen», gevoerd door Monfr de Chateaurenaud , die omtrent Lagos had gekruift, by den gemelden Maarfchalk de Tourville. Tuflchen den 7 Fruiten, enz. toegefchikt; en door den zeiven tot een vergelding aan den Gouverneur een paar Piftoolen, een Degen met een fchoon zilverlint, entwaalffleffen met Water derKoningin van Hongaryen, teruggezonden. Den z6ften verliet de Franfche Vloot de Spaanfche kuft ,- en ftak onder zeil na de Levant. • SEDERT d'opening van de Veldtocht had het Garnifoen van Charleroy veel van zich doen fpreeken. Twee van de voornaamfte acïicn zullen'er den Leezer af konnen overtuigen. d'Ecrftc , voorgevallen omtrent het eind der voorgaande Maand , droeg zich aldus toe. De Colonel de Bay, meteen confiderabel Ligchaam van Cavallery cn Infantery uit getoogen om den Vyanden een voordeel af te zien, rukte voort tot aan Givri; overweldigde de linien, welken de Franfchen, om hun land te dekken, aldaar gemaakt hadden; verwoeftte zeven Reduiten ; ftelde alles, tot aan Maubeuge toe, onder contributie ; nam voor de betaalng Gyzelaars mede; maakte twee honderd Gevangenen; en voerde een groote menigte van Hoornbeeften weg. Doch de twede was zo voordeelig niet. Men had bericht gekreegen , dat de Franfchen éen groot Convoy te Beaumont verzamelden , weshalven de Lieutenant Generaal du Puis , by zich hebbende een Detachement van acht honderd Ruiters, (geconjungeerd met zes honderd Paarden onder den Colonel de Bay, mitsgaders vyf Bataillons, zynde aldus te famen fterk veertien honderd Ruiters en vyftien honderd Voetknechten ) op den 4den der Maand , 's morgens omtrent ten negen uuren , op weg floeg , ten einde het gemelde Convoy (dien zeiven morgen van Beaumont vertrokken , en beftaande uit zes honderd wagens met Meel, Brood , Wyn, en andere noodzaakelyke vivres en provifien tot onderhoud vand'Armée onderden Maarfchalk vanLuxemburg,mitsgaderstwee millioenen in Geld, en eenige honderd OiTen en Schaapen) t'onderfcheppen. In 't Dorp BofTu wierd d'Arriergarde van het Convoy, door zeftienaachtien honderd zo Ruiters als Dragonders, benevens eenige Infantery, die tuffchen beiden marcheerde, onG derfteund, i°9V \»b-, SPAAKSCHENEDER.LANUEN.Krvpsverrichtingentuffchen de Franfchen en de Geallieerden.  i . Juin ( ( < t 1 » i i i VEREE- SIGDI NEDER- IAN- DEN. Twede Bonneid- fieïenning geirtt- ■o E U«* R O P IS G HE erfteund, ontdekt. Monfr. du Puis voegde aanftondts zyne Cavallery in'order. , De Franfchen , ziende dat het hen zou geilen, deeden, terwyl het Convoy voortrukte , van gelyken; lochmet zulk een verhaafting, dat mei vermoedde, dat ze de ■lucht maar zochten tekiezen: weshalven de Geallieerde Ruiery begon te roepen, dat men haar , zonder na d'infantery , velke maar een half quartier uurs achter was, en met alle ïaaft avanceerde , te wachten , aan de Vyanden zou voeren, :n hen niet laaten ontvluchten. De Dragonders ftooven voor rit, gevolgd door de Ruitery ; doch vielen gezamendyk in xo hinderlaag van het Franfche Voetvolk, 't geen fwaarvuur ;af. De Cavallery van de gemelde Natie , ziende dat de Geillieerde Infantery niet toefchoot , kwam met den degen inde /uift af. De Dragonders van Steenhuizen wierpen echter-twee Efquadrons onder de voet, en brachten veele Franfchen om 't even : doch eenigen der Geallieerde Efquadrons konden den waaren indruk der Vyanden niet wederftaan , moeften deinden , vielen hol over bol op de volgenden ,. en brachten hen in wanorder. De Dragonders, aldus van byftand ontbloot, weeken fchermutfeerende , doch eindelyk mede wat fnelder. De Franfchen vervolgden hen tot dat ze de Geallieerde. Infantery in 't oogh kreegen;. wanneer ze te rug keerden, en liever hun Convoy behouden wilden overbrengen, als een onzekere overwinning waagen. By deze gelegentheid fneuvelden aan de kant der Geallieerden drie Capiteinen ; en vyftien wagens met gekwetften wieden na Charleroy gevoerd, 't Verlies aan-de kant der Franfchen was niet veel minder. GELYK het geld de zenuw van den oorlog is , en dat de zelve zonder zulke middelen niet gevoerd kan worden; wierd nuomtrenthet midden der Maand een tweede reèeleHondcrdfte Penning gearrefteerd, waar af het Plakaat aldus luidde.  MERCURIUS. ;r Plakaat van een tweeden reeelen Honderd/ten Penning, gearrefteerd den vyf tienden fuly , 16^. Te betalen in twee termynen, namemlyk de eene helft voor den vyfttertden September toekomende, ' ende wederhelft voor den vyftienden November daar aan volgende. Y) E Staten vau Holland ende Weft-Vriefland , Allen den geenen ^ die dezen zullen zien ofte horen lezen , Salut. Doen te weten Jüat Wy m de jongftledene Wintcr-tyd een overflag makende van de Middelen cn Laften , die tot het voeren van den Oorlog in Jiet lopende jaar geheven ende gedragen zouden moeten werden klaarlyk ondervonden hebben , dat daar toe , boven den Honderdften Penning reedtsgeconlcnteerd, ten minfien noch een gelyken Honderdften Penning wierd gerequireert; ende derhalven niet konnen af zyn van daar inne toen ter tyd al te bewilligen, en daar nevens te ordonneeren, dat als nu daar over dit ons tegenwoordig Plakaat zoude werden geëmaneert zulks wy dan daar by beveelen ende ordonneeren, dat denvoorfchrc. ven tweeden Honderdften Penning betaald zal werden van alle Obligatien , Los-enJe Lyf-rente-brieven , loopende tot lafte van het gemeene Land, ofte van eenige publycque Comptoiren binnen deze Provincie , mitsgaders ten lafte van zyne Majefteit van Groot Brittanrjicn , eenige Steden , Collegien , Heemraad-of Waterfchappen, Dorpen, Sociëteiten, ofte eenigerhande andere Corpora of Gemeenkhappen, geene uitgezonderd , wie de zelve ook zouden mogen zyn • ende dat de waardye vande voorfchreveLyf-rente-brieven, indiftinöelyk op een of meer lyvcn, genomeu of gereekent zullen werden naar advcnant van tien ten hondert, van het geen ter zake der voorfchrevc Lyfrentcn jaarlyks moet werden betaald, dat is dat eene gulde jaarlykfchc Lyfrente, ten aanzien van den voorfz. Honderdftcn Penning, gehouden zal werden in Capitaal waardig te wezen tien guldens. . Dat den zeiven Honderdften Penning infgelyks zal werden geheven van de Actiën in dc Ooft-ende Wcft-Indifche Compagnien , de zelve Actiën in de voorfchrcveOoft-Indifche Compagnie gerekent in Capitaal ter fomme van vier honderd guldens ieder honderd guldens oud Capitaal, ende in de Wcft-Indifche Compagnie ter waarde van fefligguldens. Dat voorts den voorfz Honderdften Penning mede zal moeten werden geheven van alle Huizen in de Provincie van Holland ende WeftVricfland ; niet alleen ten aanzien van die Huizen welker veertienjarige vrydom albercyts is geexpireert, ende daar van dienvolgens de Verpondingen effeöivelyk betaalt werden; maar ook ten lafte van die Huizen welker veertienjaarige vrydom noch niet is geexpireert , ende daar van dienvolgende als nog geen Verpondingen betaalt worden;, als G i mede 169^, July  July_ Sz EUROPISCHE mede ten lafte van die Huizen , die tegenwoordig op dc Quohieren van de Verpondingen noch niet zyn bekent : ende dat mitsdien van de zelve Huizen door de Magiftraten van de refpeótive Steden ende Dorpen een Quohier gemaakt zal moeten werden, metexprcffie, tot wat prys de zelve, haars oordeels, in de Verpondingen behoorden geftelt te werden, om daar van naar advenant van dien , op den voet hier na gemelt, den Honderdften Penning geheven te werden. Dat infgelyks den voorfi. Honderdften Penning zal werden geheven van alle Heerlykheden , Landen, Tienden, Viflcheryen, ende andere inde Verpondinge gequotifeerde of contribueerende Goederen; niet alleen ten aanzien van de zelve Heerlykheden , Landen , Tienden, Viflcheryen, ende andere inde Verpondinge gequotifeerde of contribueerende Goederen ; maar ook van die gecnen, die door fpeciale Oétroyen daar van zouden mogen zyn geëximeert; mitfgaders van alle afgezande Landen ; ende andere , die voor alsnoch met dc voorfz. Verpondinge niet zouden mogen wezen belaft. Ende dat mede door de refpective Schouten ende Gerechten van de Dorpen daar van een Quohier zal moeten werden gemaakt , met expreflie, tot wat prys de zelve, haars oordeels, ïn de Verpondinge behoorden geftelt te werden , omme daar van mede den voorfchreven Honderdften Penning geheven tc werden. Dat wy voorts goedgevonden hebben , dat de Heeren Onze Gecommitteerde Raden in de refpective Quartieren zullen werden gelaft ende geanthorifeert , zoo als de zelve gclalt ende geauthorifeert werden mits dezen , omme te bezorgen , dat de voorfz. Lyften effeftive geformeert ende overgezonden , mitsgaders den Honderdften Penning dien conform ingevordert, ende ten Comptoire Generaal overgebracht werde, ende by gebreke van dien daar toe zodanige ordres te ftellen, als dc telye tot nakominge van Onze goede meininge diesaangaande bevinden zullen tc behooren. Dat, nademaal de begrootinge van de waarde der voorfz. Huizen ende Landen van groote difhculteit en onkoften is, derhalven , om voor te komen de moeijelykheden die daar uit zouden komen te ont* ftaan , den voorfz. Honderdften Penning zal werden gerekent te importeeren een.heele Verpondinge , waar op de voorfz. Huizen ende Landen zyn gequotifeert ; ende dat miisdien iemant de voorfz. heele Verpondinge betaalt hebbende , verftaan zal werden daar mede den voorfz. Honderdften Penning te hebben betaalt Dat vande betalinge van den gemelden Honderdftcn Penning van de voorfz. Obligatien, Rentebrieven , Lyfpenfioenen , Actiën in de Ooft-ende Wctl-IndifcheCompagnien, Huizen, Heerlykheden, Landen , Tienden , Viflcheryen , ende andere inde Verpondinge contribueerende Goederen, die, als hier naar zal werden gemeldt, in twee termyneu zal moeten weiden gedaan, in 't geheel, ende zulks voor bcy-  MERCURIUS. 53 beyde de termynen, vry en exempt zullen zyn die geenen, die aan zyne Majefteit van Groot Brittannien , ofte eenige Defcendcntcn van den Heere Prince Willem van Naftau, Hoogloffel.Memorie, zouden mogen competeeren ; ende voor de helft , te weten voor den tweeden termyn , die aan de Ordre van de Heeren van de Ridderfchap, ende Edelen dezer Landen, de refpective Steden, de Ecclefiaftycque ofte Kerkclyke Comptoiren of Kerken, ende de refpective publycque Godtshuizen zullen toebehooren. Dat wyders alle die geenen, die tegenwoordig in de Quohieren van den Tweehonderdften Penning zyn gequotifeert, zoo wel ten opzichte van hare Middelen als Traétementen, ende Ampten, zullen moeten betaalen een Honderdften Penning; met dien verftande , dat alle die geenen , de welke zullen konnen bewyzen , dat zy ter zake van de Obligatien , Actiën, Huizen, Landen, ende andere in de Verpondinge contribueerende Goederen , hier vooren geroert , zo veel, ofte meerder in den Honderdften Penning betalen, dan het gunt waar op zy ten refpecte van hare Middelen in het voorfz. Quohier zyn gequotifeert , daar mede zullen mogen volftaan , ende bevryd ende geeximeert zyn van de voorfz. perfoneele Quotifatien haarer voorfz. Middelen; behoudelyk , dat de Reccpifien van de betalingevanden Honderdften Penning van de voorfz» Obligatien, Actiën , Huizen , Landen, ende andere in de Verpondinge contribueerende Goederen , zullen moeten wezen geflagen op de Namen van die geenen , die hare perfoneele Quotifatien daar mede zullen willen verrekenen ; ende dat de Recepiflcn van de-voorfz, betalingen op opene , ofte andere vreemde Namen geflagen > op de voorfz. perfoneele Quotifatien geen afflag 2ullen ftrekken; ende dat die geenen, die niet zullen konnen betonen zo veel in den Honderdften Penning, ter zake van de voorfz. Obligatien, Actiën, Huizen ende Landen , te betalen, als het gunt, waar op zy in het voorfz. Qaohier zyn gequotifeert, komt te beloopen, zullen moeten betalen dat geene, daar op zy in het voorfz Quohier, ten refpecte van hare Middelen, zyn geftelt, voor zoo veel 't zelve meerder komt te bedragen dan het gunt de voorfz. Gequotifeerden ten aanzien van hare Obligatien , Actiën , Huizen ende Landen komen te contribueeren, ende daar en boven noch het gunt waar opzy ten aanzien van hare Ampten zyn gequotifeert, mits kortende aan de quotizatic , 't haren lafte van de voorfz. Ampten gedaan , dat gene, dat zy over de Verpondinge, daar mede de voorfz. Ampten fpecialyk zyn gechargeert, betaald zouden mogen hebben, en anders niet; ende dat die geenen, dewelke ter zake van de voorfz. hare Obligatien, Actiën , Huizen ende Landen meerder zouden moeten betalen , als komt te monteeren het gunt waarop zy in het voorfz. Quohierzyn getauxcert, niet zullen mogen volftaan met de quotifatie van het voorfz. Quohier te voldoen , maar effcctivelyk zullen moeten opbieugen den G 3 Hon- 1693. july-  V'ly. 54 EUROPISCHE Honderdften Penning van de voorfz. Obligatien , Actiën Huizen en Landen. Ende dat alle die geenen , die zullen willen aanwyzen , dat zy de voorfz. perfoonele Quotifatie hebben voldaan, met het betalen van de Actiën in de Ooft-ende Weft- Indifche Compagnien , of Obligatien ten lafte van het gemeene Land , meerhoogftgedachte zyne Majefteit, eenige Steden , Collegien, Heemraad-of Waterfchappen Dorpen , Sociëteiten , of ceuigerhandc Corpora ofte Gemcenfchappen loopende, met Eede folemncel, of ten reguarde van de Mennogeziuden met ware woorden in plaatfe van Eede, die nochtans van hetzelve effect als een corporcelen Eed zullen werden gehouden, zullen moeten verklaaren, datde voorfz. Aaien ende Obligatien haar, endeniemand anders , waarlyk ende met 'er daad zyn tocbehoorendc , ende dat zy opentlyk ende ter goeder trouwe de zelve Actiën ofte Obligatien hebben geacquireert, ende namentlyk mede dat zy de voorfz. acquifitie niet hebben gedaan om daar door haar zeiven van de perfoneele Quotifatie te eximeeren. Dat den voorfz. Eed generalyk ende overal , zonder exceptie van iemand, geprefteert ende afgeleid zal moeien werden , ende dat daar van door niemand zal mogen werden gedifpenfeert. Ende voor zoo veel eenige van de zelve Aftien ofte Obligatien eenige Perfoonen in gemcenfehap of compagnie zouden mogen aangaan dat alsdan dc voorfz Adicn ofte Obligatien aan de voorfz. compagl me gezamentlyk afflag zal ftrekken op de Quotifatie , daar mede zv perfoonelyk aangeflagen ' Ende dat die geenen , die bevonden zouden mogen werden dezen aangaande een valfche ende onwaarachtige verklaringe te hebben ge-" daan, niet alleen zullen incurreeren de de Itraffe van infamic ende mcinecdigheid , maar noch daar en boven zoo veel uit hare Middelen komen te verbeuren , als komen te monteeren de Actiën of Obligatien, met dewelken zy zich alzo valfchelyk ofte onwaarachtielyk zouden mogen hebben beholpen. b 1 Dat den voorfz tweeden Honderdften Penning zal werden betaalt in twee termynen; namentlyk de eene helft van den voorfz. Hondcrditen Penning voor den Septemb. toekomende , ende de wederhelft voor den i f Novemb. daar aan volgende ; met dien verftande nochtans, dat het aan de Bctaalders van den voorfz- Honderdften Penning aal vry ftaan beyde de termynen te gelyk te voldoen , ende dat de • Untfangers ofte Colleaeurs gehouden zullen wezen beydede voorfz termynen te gelyk te ontfangen; ende dat die geenen , die den voorfzi Honderdften Penning van hare Huizen, Heerlykheden, Landen, Tienden , Viflcheryen, ende andere in dc Verpondinge contribueerende goederen, de eene helft voor den voorfz. ij September, ende de wederhelft voor den voorfz. iy November, ofte wel beyde de helften» ende  -MERCUR.IUS. ' 55 ende zulks het geheel voor den voorfz. r f September komen te voldoen , van yder termyn ofte hclit , ofte wel van 't geheel, zoo dat voor den voorfz. iy September betaalt werd , zullen korten een prcewie van zes ten I ondcrd; behoudelyk , dat die prcemie niet zal werde genoten dan by die geenen , die de voorgaande reëele Houdcrdfie ende Tweehonderdfle Penningen van de zelve Goederen effeclivelvk zullen hebben betaalt. Dat geene Ontfangers of Rentmecfters , hoedanig de zelve zouden mogen wezen , eenige Renten ofte Interenen , die na de publicatie dezes zullen verfchynen , zullen mogen betalen aan de Houders van de vooriz. Obligatien, Los-ende Lyf-rente-Brieven, den voorfz. Honderdften Penning fubjea, ten zy dat alvorens den voorfz. Honderdften renning daar van zullen hebben afgehouden. Dat die gecnen , die den voorfz. Honderdften Penning voor zoo veel de perfoneele Quotifatie aangaat, zullen komen tc betalen of Hquideeren voor den vyf-en-twintigften December toekomende, daaren boven tot een prcemie zullen genieten twee ten honderd , zoo van t geene met bchoorlyke RecepifTcn verrekent , als in Gelde zal werden betaalt, ter concurrentie, namentlyk, van de perfoneele Quotifatie , ende verders nochte anders niet , welke prcemie de Ontfangers van den voorfz. Hönderdflen Penning gehouden zullen wezen aan die geenen, die hare perfoneele Quotifatien zullen liquidecren , te laten Korten in mindering van het geene de zelve op de voorfz perfoneele Quotifatie zullen betalen , of anderfints hare perfonele Quotifatie met Recepiflen liquideerende, endede voorfz. prcemie in 't geheel ofte deel niet konnende laten korten , de zelve in baren Gelde te betalen ; behoudens, dat de voorfz. prcemie van twee ten honderd mede niet zal werden genooten, dan by die geenen, die zullen konnen bewyzen de voorgaande Honderdfte en Tweehonderdfle Penningen, voor 200 veel dc perfoncele Quotifatie belangt, het zy by liquidatie-ofte in Gelde , ofte ten deele by liquidatie , ende ten deele in Gelde , voldaan te hebben : Dat de Ontfangers ofte Collecteurs van den voorfz. reëelen Honderdften Penning gehouden zullen|wczen die geenen , die zulks begeeren zullen , te geven Duplicaten van de Recepiflen ofte Quitantien van hare gedane betaalingcn , des dat met de origineele Recepiflen, ende niet met dc Duplicaten, zal moeten werden geliquideert; ende dat op het geene den Betaalder van den voorfz. Honderdften Penning onder zich zal behouden, zal moeten werden gefield het Woort "verrekent, Dat Burgemeefteren en Regeerders van de refpective Steden, mitsgaders Schouten ende Gerechten van de Dorpen , zullen bezorgen, dat dc penningen, die op den voorfz. Honderdften Penning, onder beneficie van de voorfz. prcemie, zullen werden betaalt, van tyd tot tyd, «a aavenant die ontfangen worden, zullen werden gebracht ten Comp. tofre 1693. 7*b-  5r5 EUROPISCHE toirevan den Ontfanger Generaal , ende de laatfte Penningen uitcr» lyk acht dagen naar de expiratie van de refpective termynen, ofte dat by gebreke van dien de voorfz- prcemien niet zullen werden goed gedaan, ofte in rekeninge gevalideert : Ende dat dien onvermindert gemelde Burgemeefteren ende Regeerders van de Steden , mitsgaders Schouten cn Gerechten van de Dorpen , ofte de Ontfangers en Collecteurs, dien den ontfang ofte den collecte van den voorfz. Honderdften Penning zal wezen aanbevolen , voor de outfangene penningen zullen werden ge-ëxecutcert. Datdiegeenen , die in gebreke zouden mogenblyven vanden voorfz. Honderdften Penning van dc voorfz. Goederen , Ampten en Tractementen voor den voorfz. vyftienden September , ende vyftienden November refpective tc voldoen , ofte de voorfz. perfoneele Quotifatien voorden voorfz. vyf-en-twintigften December te liquideeren , ofte betalen , daar over paratelyk zullen werden ge-executeert: Ende dat dien onvermindert den voorfz. tweeden Honderdften Penning van de Obligatien , Rente-brieven, Lyf-penfioencu , Actiën in de Ooft-cnde Weft-Indifche Compagnien , mitsgaders van de Tractementen en Ampten, door de refpective Ontfangers, Rentmcefters, Boekhouders ende anderen , die de Renten ende InteretTcn , LyfpentTüenen , Uitgiften ende Tractementen zullen betalen, ingehouden , ende aan den Lande betaalt, en verantwoort zullen moeten werden. Dat aan de Eigenaars vande voorfz. Huizen , Heerlykheden, Lauden , Tienden , Viflcheryen , ende andere in de Verpondingen contribueerende Goederen, betalende wegens den voorfz. eerften termen een halve Verpondinge van dc voorfz. Goederen, de zelve halve Verpondingevoor tweederden van een geheele Verpondinge zal werden gevalideert, tot verminderinge van hare perfoneele Quotifatien ; als by exempel , dat iemand over de voorfz. halve Verpondinge betaald hebbende drie guldens, die betalinge tot vermindcringe van zyne perfoneele Quotifatie , wegens den voorfz. eerften termyn , zal vahdeeren tegens vier guldens , ende zoo naar advcnant ; ende dat de betalinge van de halve Verpondinge over den tweeden termyn, niet anders ofte verder tot verminderinge van de voorfz-Quotifatie zal ftrekken, alsde zelve halve Verpondinge zal komen te bedragen. Ende dat her geene door de voorfz. verhooginge op de perfoneele Quotifatie van'den voorfz. eerften termyn ofte helite zal komen over tc fchieten, niet zal mogen valideercn ofte ftrekken tot verminderinge van de perfoncele Quotifatie op den voorfz. tweeden termyn, ofte andere helft van den voorfz. tweeden Honderdften Penning. Datdedoleantien , ter zake van den voorfz. Honderdften Penning tc doen, zullen werden gedaan op den voet ende maniere als katft is ter neder gefteld. _ . Ende op dar niemand hier van ignorantie zoude konnen pretendeer r ren:  M E R C U R I U S. 57 ren, zoo begeeren Wy , dat dezen alomrne gepubliceert ende geaffigcert zal werden daar zulks behoort , ende te gefchieden gebruikclyk is. Gedaan in den Hage onder 't Kleine Zegel van den Lande > den vyftienden July zefiien honderd drie-en-negentig. Onderftond, Ter Ordonnantie van de Staten. Was getekent, Simon van Be au mo nt.1 Op den laatften dag der Maand wierd in 's Graavenhaage den Heer Halewyn , Oud-Burgemeefter van Dordrecht, federt een tyd gedetineerd, mitsgadersRobert dePillc du Pieffis, Secretaris van den Franfchen Ambaffadeur Monfr. d'Amelot in Switferland-, door den Droftvan het Hof met zyne Dienaars , doch gaande liber en vry , van de Gevangen-Poort op de Rolle van den Hove van Holland , tot het aanhooren van hunne Sententien , gebracht ; welke aldaar gepronuncieerd wierden , en in fubftantie behelsden , dat de gemelde Burgemeefter over het houden van correspondentie buiten kennis van de Regeering met dien Ambaffadeur en den genoemden Robert de Piilc du Pleffis in een eeuwige gevangenis wierd verweezen , met confifcatie van zyne goederen ; en Robert de Pille du Pleffis , geduurende den Oorlog gedetineerd te blyven , den tyd vau zyne detentie uit zyne goederen onderhouden , en alsdan uit den Lande gebannen te worden : gelyk met meerder omftandigheden uit hunne Sententiën , welken wy tot beter verftand van zaaken alhier zullen inlyven, gezien kan werden. Sententie -van den Hove van Holland',. Zeelandende Vriesland , tegens Mr. Simon van Halewyn ^ gepronuncieerd den 31. July, 1 fjf) 3. ALzoo Mr. Simon van Halewyn, geboortig van Dordrecht » ende Oud-Burgermeefler aldaar , jegenwoordig Gevangen opdcVoorpoorte van den Hove van Hollant , den zeiven Hove buiten pyne en banden van yzcre bekent heeft, dat hy Gevangen in den voorleden H iare, 1693. Ja!tL BurgsmeefteiHalewyn over heimelykecorrefpondentie gefententieerd.  1693. juh. f2 EUROPISCHE jare , ontrent drie dagen naar 't Gevecht van Stccnkerkcu , uit deze Landen naar Duitfchlant cn Switferlant is gereid; eensdeels (zoo hy zegt ) om aan zyne curieusheit te voldoen , omtrent den extcrieuren ftaat van de Frontieren van Duitfchlant tegens Vrankryk ; ten anderen, om zich tc informeeren, zoo 'tdoenlyk was, by Monfr. d'Amelot, Ambaffadeur van Vrankryk in Switferlant, wat van des Konings, dcflelfs Meefters, intentie was , omtrent het poinét van dc Generale Vreede in Europa: Dat beide deze zyne inzichten ( zoo hy mede zegt) hadden getendeert omme met meer informaticn ende kenniffe zyne conduite in de Regceringc, tot befte van het gemeen , ende quytingc van zyne plicht, te konnen regulceren: Dat hy Gevangen tot Soluthurne in Switferlant gekomen zynde, zich aldaar heeft gcaddreffcertaan den voornoemden Amelot , ende den zeiven ge vraagt , of hy hem Gevangen zoude konnen informeeren wegens d'intcntie van den Koning , zyn Mecftcr, omtrent de Generale Vreede? Tenanderen, ofde zelve aan dc Spaanlchc Nederlanden wel genegen zoude z^n, tot fecuritcit van de zclven, ende van dezen Staat, te ccdeeren goede Fronticren ? Dat den zeiven Ambaffadeur daar op in 't generaal hebbende geantwoort van ja , doch dat hy geen detail daar vanen konde, ofte vermochte te zeggen: Dat dat een werk vanNcgotiatiewas; maarby aldien hy Gevangen eenigen tyd aldaar wilde vertoeven, dathy Ambaffadeur naar hét Hot' zoude fchryven , ende hem zeksrlyk pofitif antwoord kunnen geven; hy Gevangen daar op hadde gerepliceert, dat hy om veele redenen zich aldaar niet langer konde ophouden : Dat den voornoemden Amelot hem Gevangen hebbende gevraagt wie hy was, en of hy eenige Bloed-vricnden of Vrienden in de Regeeringe hadde , hy Gevangen daar op geantwoort hadde , dat hy was Simon van Halewyn , Oud-Burgermeeflcr der Stad Dordrecht, ende dat hy een Broeder en meerder Maagfchap in de Regeeringe hadde: Dat den zelvcn Amelot hem Gevangen in hare converfatie verder hebbende gevraagt, wat dat zyn Gevangens gedachten waren, omtrent hetfucces dat Koning Jacob met een Defcentc zoude hebben gehad , indien dc Franfchen ter zee niet waren geflagen geweeft ; hy Gevangen aan hem geantwoort hadde , dat dc entreprife in zyne gedachten feenemaal impoflibcl was geweeft , om de generale vervreemdinge van de gemoederen der Engelfchen van Koning Jacob. Dat hy Gevangen in de zelve converfatie , noch onder anderen , by forme van folutie , op een reden die hy Amelot aan hem Gevangen hadde geavanceerd , waaromme dezen Staat behoorde Vrede tc dcfidereeren, hadde geantwoort; dat wel waar was, dat defatfoenclykfteFamilien - van ons Land wel veel hadden te lyden door de fwarc Schattingen, als bezittende veele re-ee!e Effecten , waar op wel de meefte latten waren ; maar dat den Koopman zeer zacht gehandelt wierd , om dc Commercie te favorifeeren; ende dat uit de belaftingen van de re-cele Ene-  MERCURIUS. ■ EfFcden , ten kwaadden komende , niet anders konde refuitccren, als dat die van hand zouden veranderen : Dat het zelve de magt van den Staat in't generaal, en n abflraéto geconfidereert, weinig concerneerde ; voegende hy Gevangen daar verders by , om noch meer te appuyeeren het fentiment dat door den Oorlog dc Macht van den Staat niet wierde vermindert; dat, fchoon de Commercie aan d'eenc kant wat verloor, zulks doOr 't corifüerabel debit van Manufacturen wel wierde gcrepareert : Dat ook door dc verliezen , die ter zee wierden gedaan, effeclivelyk niet wel zooveelverloorenwierd, want dat de meefte Schepen cn Goederen wierden geaftèureert; en dat men zich ook niet moeite inbeelden, dat het evenveel was of den Afluradeur, of den Eigenaar 't verlies deede ; want dat den Afïuradeur zy« ne verliezen aan de eene kant goedmaakte doorProemien, die hy van elders zonder fchade kwam te trekken, en zulks uit die verliezen niet anders refultecrde als een verhoogingc van dc Pryzen der Waarcn, tot lafte van de geenen die derelven van doen hadden: Ende dat den aanbouw van Schepen veel grooter was als voor dezen ; zeggende hy Gevangen , dat hy zich in alle occafien van diergelyke raifonne* menten heeft bedient , om de Macht van den Staar te exaggereeren. Dat den voornoemden Amelot hem Gevangen mede hebbende gevraagt, of van de kant van dezen Staat , met relatie tot de fentimentcn van dc Regenten , daar apparentie zoude zyn , dat die tot Vreede zouden inclinceren , hy Gevangen geantwoord heeft, dathy geloofde, dat het zelve van dc conditiën zoude dependeeren , waarop de Vreede zoude konnen werden gemaakt ; ende dat, zonder aan de Spaanfche Nederlanden goede en fuffifante Frontieren te ccdecren , geen goed Hollander om Vreede zoude willen denken , ende liever zyn laatfte ftuyver daar aan zoude facrifieeren: Dat hy Gevangen met den meergemelden Amelot, naar eenige verdere wiflelinge van woorden, geconvenieert was, dat hy hem Gevangen de antwoord op zyne twee voorfchreve vragen door iemand by monde zoude laten weten; en dat tot een teken dat den Koning in zyne inclinatie tot de Generale Vrede continueerde , en dat iemand zoude werden afgezonden, om hem op zyne vragen te informeeren , aan hem Gevangen een gedrukt Boekje zoude werden toegezonden: Dat hy Gevangen noch met den , voornoemden Amelot hadde geconcerteert, dat, tot een teken dat hy 't Boekje hadde ontfangen , hy Gevangen aan eenen Handecourt, Koopman, woonende tot Parys, attxArmesd'Angkterre, Ruè'St.Honoré, een Koopmans Brief, als over Aétien, zoude toezenden; ende dat hetzelve ook tot een teken zoude dienen, dat hy Gevangen in 't Land zoude zyn, alzoo hy Gevangen aan den zeiven Amelot mede hadde gezegt, dat hy jcvel licht een reis naar Engeland zoude doen, ende dat het daaromme mede noodzakelyk was} dat hy Gevangen H z gein°  6o EUROPISCHE 1(593- geinformeert wierde van den tyd , wanneer iemand aan hem zoude werden gezonden , op dat die Perfoon niet tc vergeefs zoude komen; ende dat, tot een teken dat den Brief voor Monfr. d'Amelot was* zeker merk boven aan den Brief zoude werden geftelt: Dat hy Gevangen , in gevolge van de voorfz. affprake , 't •gemelde Boekje in 't voorleden najaar ook hadde ontfangen , met twee Brieven van verfcheide datums daar by ; waar van d'eene hem Gevangen advertentie gaf, dat hem een Boekje zoude werden toegezonden -, ende d'andere de Bylage van het Boekje zelfs was; dat dezelve Brieven waren getekent Finberlon , 'tgeen Gevangen hy oordeelteen gefingeerde naam te zyn , en dat hy Gevangen die Brieven aan niemant heeft gecommuniceert, ende ook naderhant de zeiven heeft gefcheurt; Dat hy Gevangen aan den voornoemden Handecourt insgelyks zoodanigenBrief heeft afgezonden , daar van de Muntte onder zyne Papieren gevonden, en by hem voorde zyne erkent, is luidende alsvolgt: (a) J'aybicn repen vos deux Lettres, date'es de Ponjiémezs? quinjiéme de ce mois. Je tacherai a faire vendre vos Aólions de Novembre, felon les ordres que vous m'y donnés. Je voudrois, que vous mepouviés en'voyer an plujhjï mon conté: car il faut qtie fajufle ici mes affaires, avant que jepuiffe faire mon voyage d'Angkterre; qui prefje d'autant plus, queles Èleds montent ici a un prix excefjif. EtJi on y veut faire le Negoce, que mus avons projette, il faut , "qiüon le faffe au plujlojl : car pour faire un achapt confiderable en detail, il faut du tempsp/our prendre fes mefures; tif fi on ne le fait pas: en detail, iln'y a rien a gagner. Dat hy dien zelvcn Brief heeft gefchreven met een gedeguifeerde hand , ende met zyn Naam niet ondertekent, om dat hy Gevangen niet gaarne hadde dat van het zelve iets ontdekt wierde , om de offenfie te ontgaan van die geenen , dien hy Gevangen vermeinde dat het zelve niet aangenaam zoude zyn; zeggende hy Gevangen, dathy met de woorden , in den zeiven Brief geinfereert , je voudrois que vous me ponriet, envoyer au plujlojl mon Conté heeft gemeent, dat die Perfa) Ik heb uwe twee Brieven , gedateerd den elfden en vyftienden van deze Maand , wel ontfangen. 'k Zal trachten uwe Aétien van November, volgens d'orders die gy my in de zeiven geeft , te doen verkoopen. 'k Wenfchte, dat gy my met den eerften myne rekening kondet ftuuren: want ik moet myne zaaken hier effenen, eer ik myne reis na Engeland kan onderneenaen; daar ik te meerder haaft mee heb , dewyl de Graanen hier tot een zeer hooge prys ryzen. En zoo men 'er de Negotie wil doen , welke wy ontworpen hebben , moet het hoe eer hoe liever gefchieden : want om een confiderabelen inloop in 't klein te doen, is tyd van nooden om zyne fchikkingen tc neemen ; cn zoo men het Biet in 't klein doet , is 'er niets te winnes.  MERCURIUS. 61 Perfoon, hem toegczeid, met den eerften zoude werden afgezonden ; ende dat hy met de verdere woorden van dien Brief niet verftaan heeft het werk van de Vrede, het winnen van de Vrienden, ende het doorzetten van de zelve Vrede: Dat mede, in gevolge van de voorfz. affprake met Monfïeur d'Amelot , in January laatflleden zeker Franfchman, genaamt Roberti de Pille du Pleffis, zynde overgekomen , hem Gevangen in het Logement van de Heeren van Dordrecht alhier is wezen vinden , ende hem Gevangen heeft gevraagt, of hy dc Man was die by Monfieur d'Amelot in Switferland hadde geweeft, endeot hy het voorfz. Boekje tot een teken ontfangen hadde? daar op hy Gevangen geantwoort hadde van ja : Dat ook de voornoemde Roberts hem heeft gezegt wie hy was, en wat de reden van zynkomftevas: Dat hy Gevangen verders aan den voornoemden Roberti hebbende gevraagt tiaar Conditiën van Vrede , by den zelvcn Roberti daar op is geantwoord , dat hy geen laft hadde hem daar van openinge tc geven: Dat by Roberti aan hem Gevangen geen efclairciffement altoos heeft gegeven, op het gene hy Gevangen aan Amelot hadde gevraagt; maar dat in tegendeel de voornoemde Roberti aan hem Gevangen hebbendé gevraagt, of hy Gevangen aan hem eenige zaaken, nopende de te makenc Vrede tulfchen dezen Staat met des zelfs Geallieerden hadde voor tc flaan , hy Gevangen daar op heeft geantwoord van neen; endat het zelve was contrarie de af-fprake met Monfr. d'Amelot, die hem Gevangen hadde belooft tc informeeren , wat het fentiment van het Hof van Vrankryk was , rakende het poincl van de Generale Vrede: Dat hy Gevangen daar op den voornoemden Roberti hadde verzocht, nochmaals zich in ftaat te zien ftellen om hem Gevangen op het voorfz. efclairciffement te konnen geven ; het welke den gemelden Roberti aangenomen hadde te zullen doen: Dathy Gevangen den voornoemden Roberti na verloop van eenigen tyd heeft gevraagt, dewylc by Roberti aangenomen hadde naar Vrankryk te fchryven , om te weten wat Conditiën Vrankryk wel nageven zoude, of hy ook al antwoord ontfangen hadde ? Dat den zeiven Roberti hem Gevangen (zoo hy zegt) daar op heeft geantwoort, dat hy daar over gefchreven , ende antwoord bekomen hadde ; dat men zich van de kant van zyn Hof op het zelve riet konde expliceeren, voor en al eer het zelve Hof witte van wat fucces de negotiatie van Monfieur d'Avaux, aan het Hof van Sweden , zoude zyn , omde Kroon van Sweden te bewegen tot het prefenteeren van hare Mediatie aan dezen Staat, des zelfs Geallieerden , ende aan Vrankryk ; ende dat hy Gevangen federt dien tyd met den voornoemden Roberti in die termen is gebleven: Dat hy Gevangen met den voornoemden Roberts1 naar ayn Huis tot Abbenbroek is gegaan ■ ende die aldaar voor een dag of twee byhem Gevangen isgelogeert geweeft : Dat , geduurende dien ayd, den voorfx, Roberti hem Gevangen by forme vandifeours heb" x H 3 bend« irjQV july-  6z EUROPISCHE 169J. bende voorgehouden , dat hy niet konde begrypen de forme van de Regeeringe alhier in het gemcin, hy daar van aan den zeiven openinge heeft gedaan, ende aan hem gezegt, dathy noch veel minder zoude, konnen begrypen de formc van de Regeeringe der Stad Dordrecht: Dat hy Gevangen aan den voornoemden Roberti mede de forme vau de Regeeringe der Stad Dordrecht heeft ge-expliceert ; ende dat die aan hem Gevangen ook heeft gezegt gehad , waar inne de Depaitementen van de Regeeringe van Vrankryk beflonden; voorgevende hv Gevangen met den voornoemden Roberti naar Abbenbroek tc zyn gegaan , ten einde hy met den zei ven over zyne Timmeragie aldaar zoude fpreken: Dat hy Gevangen nooit eenig geld van den voornoemden Roberti heeft gevordert; maar dat dcn'zelven Roberti, als hy Gevangen met hem weg-reed van Abbenbroek , voorde Sluis zynde, hem Gevangen zelfs daar van iets gefproken heeft , met relatie tot zyns Gevangens voorfz. Timmeragie: Dat hy Gevangen daar op (zoo hy zegt) geantwoort heeft, (b) que fes petites affaires ri'avoient pas be~ foin de ce fecours: Dat Roberti verders daar op vervolgde , (c) que, Jicc n'ejïoit pas pour le Batiment que ce fut donc pour la petste oye. Zeggende hy Gevangen mede , dat, ten tydc als gemelde Roberti aan rem geld heeft geprcfenteert, hy Gevangen aan den voornoemden Roberti zoude hebben betuigt , het nemen van geld een groote lacheteit te zyn ; eude dat hy Gevangen by die occafie zich zoude hebben verwondert, hoe dat in voorigc Oorlogen zommige zich zouden hebben laten corrumpecren , om het gemeene Intereft van Europa te abandonneeren : Ende dat hy in dc zelve Converfatie voor af hadde gezegt , dat hy geen Vyand was van eerlyke recompenfen tc ontfangen van die geenen , daar hy het af vermochte te genieten: Dat hy Gevangen met den voornoemden Roberti noch verfcheide malen heeft gefproken ; zeggende verders, dat het Hof wel konde denken , dat hy Gevangen Roberti niet hadde doen hier komen om indifferente zaken, maar om op eerlyke Conditiën een goede Vrede uitte werken: Dat, als wanneer hy uit Roberti -zoude hebben gchoort de inclinatie van den Koning van Vrankryk tot een Vrede , hy van intentie zoude zyn geweeft daar van openinge te geven aan de Regeeringe der Stad Dordrecht, om van haren wege daar van een Propofitie ter Vtrgadcringe van Holland te doen, op dat 'er ter bekwamer tyd deliberatien over zouden mogen gehouden werden ; (hoewel hy Gevangen heeft bekent, dc Traclaten van den Staat met dc Hooge Geallieerden te hebben gelezen ende geweten , als die gerefumeer'. zyn geweeft ; by de welken (b) Dat zyne geringe zaaken dien onderftand niet van nooden hadden. (c) Dat, zoo het niet tot het Gebouw was, het dan totdc kleine vqdderytjes mocht weezen.  MErCURÏUS. 63 welken werd gereguleerd, op wat voet dc Vrede zal werden gemaakt > ende dat wegens het maken van Vrede of Trcves niet afzondcrlyk) of buiten gemeene bcwilliginge , zal mogen worden gehandeld , cn- ■ de dat den eenen den anderen gehouden zal wezen communicatie tc geven, i ngevalle haar ïécweS zoude mogen voorkomen daar toe tendccrende) Allegcercnde hy Gevangen tot zyne defenlie ; dat dc Publicatie van den Oorlog niets verbied , als ongeoorloofde Correfpondentie tot nadeel van den Staat; ende dat 't gunt gedaan werd tot het bekomen van een goede Vrede , niet en is tof nadeel van den Staat; ende dat veel eer aan die gecnen, dc welke zulks door eerlyke middelen zouden komen uit te werken, een Statuè' behoorde te werden opgerecht, als tot een Crimcn geimputeert; dat hy Gevangen zulks •wel wilde doen tot perieul van zyn leven : Hebbende hy Gevangen verzocht met vrymoedigheid te mogen fpreken. Dathy was voorde Hooge Juftitie van het Land, alwaar hy zich zelfs gaarne wilde difculpecren ; dat men dc Menfchen alhier Goed ende Bloed dcede geven; ende dat hy Gevangen liever, als te zien dat zulks continueerde, om dobbe-dobbe-dob en fanfare voorden Koning van Engeland te fpeelen , dood was. Waar op hem Gevangen geordonneerd zynde buiten te ftaan > ende het voorfz door den Griffier zynde aangetekent , ende hem Gevangen , kort daar aan weder binnen gekomen , voorgelezen, ende gevraagd of zulks niet en was het geene hy hadde gezegt;heeft daar op geantwoort , dat hy de fpecifique woorden van het gene hy in dc chaleur van zyne delende gezegt hadde, niet repeteeun konde; maar dat zyne intentie was geweeft, dat het verre van daar is, dat hy zoude oordeclen, dat het Crimineel zoude wezen dc intentie te hebben van door eerlyke middelen dc Vrede tc promoveeren , hy vermeindc dat het een pryfielyk fentiment zoude wezen ; dat hy liever, als de zaken in die extremiteit te zien, dat zulks Crimineel zoude zyn, aanftonds wilde fterven : Dat hy Gevangen die ridicule prefumptie van zyne habiliteit, cn ook de wille niet en heeft gthad , van tegens het gemeene fentiment en reden een Vrede , dat zoo groot een werk is, te konnen uitwerken; maar dat hy meinde, dat, als de zelve opbillyke en verzekerde Conditiën zoude werden voorgeftelt, die zake zoo noodzakelyk en falutair voor dezen Staat zynde, zonder eenige andere perfuafien by alle Regenten, die haar Vaderland liefhebben, zonder baafitatie zoude werden geampleöeert : Zeggende hy Gevangen, dat de demarches > die by hem zyn gedaan , niet anders zyn gefchied als met een fïnccre intentie , om de waarachtige intcreflen van den •Staat te behertigen : Dat mede hy Gevangen aan den voornoemden Roberti, tot Amfterdam zynde, (ten tyde als eenige Luiden alhier in den Hagc , ten Huize daar den Koning van Spaignen uithangt, van wegen de Heeren Gecommitteerden wierden gearrefteert) een Erief heeft gefchreven met een gedeguifeerdc hand , zonder eenige datum ofte.  July- 64 EUROPISCHE ofte ondertekeninge ; luidende de zelve Erief als volgt: (d) On vient de me dire, que PHofte au Roy d'Efpagm, & quelques Efpions, font arrejle's. Cejldvous d prendre vos mefures. Dat hy met den zeiven Brief aan Roberti heeft willen kenniflè geven, dat het konde zyn , dat na hem wierd gezocht; dat hy zulks hadde gedaan om te eviteeren dat de commercie, die hy met Roberti hadde, zoude publycq werden. Bekennende hy Gevangen alle de voorfz, zaaken te hebben ge-entrepreneert, zonder aan iemand daar van kennille te hebben gegeven , of ooit van eenig Potentaat, met dezen Staat in Alliantie zynde , te zyn gequalificcert om ouvertures te doen , ofte te ontfangen, tot eene Generale Vrede. Alle het welke contrarieerende het devoir van een goed Onderdaan , ende fpecialyk dat van een Regent , en directelyk ftrydende tegens de befchrevene Rechten , mitsgaders Wetten cn Plakaten dezer Landen, (verbiedende expreffclyk aan een iegclyk, uit deze Landen te houden eenige correfpondentie , ende gcme-cnlchap met delnwoonderen van Vrankryk , ofte hare Onderhoorigen , door Brieven of anderfints, ftrekkende tot nadeel van dezen Staat, in cenigcr manieren , op rcenc van daar over als Vyanden van den Staat , zonder eenige conniventic , tc werden geftraft) ende zynde zaken van zeer gevaarlyken inzichte en kwaden gevolge, cn anderen ten cxemple ten hoogden ttrafbaar; ZOO IST, Dat het voorfz Hof met rypc deliberatie van Rade deurgezien en overwogen hebbende alle 't geene ter Materie dienende is, Doende Recht, inden name, en van wegende hooge Overigheid ende Graaffelykheid van Holland , Zeeland ende Vricfiand, heeft den voorfchreven Gevangen gecondemneerd , ende condemneert hem mits dezen , gebracht tc werden in een verzcekerde Plaats, daar toe te ordonneeren , omme aldaar , zyn leven lang geduurende , geconfineert en bewaart te werden; ende verklaart alle zyne Goederen ten profyte van dc Hoogc Overigheid geconfifqueert; cn condemneert den zeiven Gevangen in de koften en mifen van Juftitie , tot tauxatie en moderatie van den voorfz. Hove. Gedaan in den Hage, by dc Heeren ende Meefters MattheusGool, Benjamin Fage f Heere van Ter Wcfr, Johan Munter , Francois Keetlaar , Paulus Andreas van der Meulen , Charles Philips van Dorp , Iman Cau, Anthonis Slicher , ende Frederik Roo%enboom , Raadsfluiden van Holland; ende gepronuncieert den een-en-dertiglten july, zeftien honderd drie-en-negentig. In kenniflè van my, A NI 0 NT van K/NSC HO F. (d) Men heeft my zo even gezegt, dat den Hospes in den Koning van Spanjen , cn eenige Spions, by de kop zyn gegreepen. 't Staat aan u, uwe fchikkingen tc neemen.. - Sen  M'ERCURIUS. 6$ Sententie van den Hove van Holkndt Zeeland ende Vriefland jegens Robbert de Pille du Plejfu, gepronuncieerd den 3 l.fulf i6y$. A Lzoo Robbert de Pille du Plejfu , oud zeven>en-vyftig jaren, ge■± x boortig van Clamfy in Bourgogne, tegenwoordig Gevangen op de Voor-poorte van den Hove van Holland , den zeiven Hove , buiten pync en banden van yzere, bekent beeft: Dat hy Gevangen door den Koning van Vrankryk herwaarts is gezonden , om in het voorleden voor-jaar te fpreken van een generale Vrede: Dat hy Gevangen daar toe inftruéhe van den Koning van Vrankryk heeft ontfangen ; edoch dat hy de zelve gelezen , en herlezen hebbende , en vervolgens het contenu vau de zelve wel wetende , tot Mons in Henegouwen gekomen zynde heeft gefcheurt, om dat hy Gevangen moetende paflèeren door Vyands Land , niet dienftig hadde geoordeelt de zelve te bewaren , volgens de ordre die hy dien aangaande hadde ontfangen, als wanneer hy van het Hof was vertrokken : Dat hy tot Mons een PalTeport van den Keurvorft van Beyeren by den Gouverneur aldaar heeft gevonden , welk Pafleport hy hadde geobtineerd voor den tyd van veertien dagen op den naam van Robbert du Pleffis, Schilder: Dat hy Gevangen mede voorzien was ven een Pafleport van Monfr de Neufvdle, Envoyc van den Koning van Polen aan het Hof van Vrankryk, inhoudende onder anderen, dat hy was een Koopman in Schilderyen , de welke naar Polen zoude gaan , ende aldaar aan den Koning overbrengen eenige Sehildcryen , welken de Koning van Polen hem Gevangen geordonneert hadde voor hem te koopen : Dat hy met dc zelve Pafleporten is gekomen in de Spaanfche Nederlanden ; van waar hy , zonder eenig Pafleport van dezen Staat te hebben gehad , in het begin van January laatflleden zich alhier na den Haag heeft begeven: Dut hy Gevangen, ingcvolgcvan de ordre van het Hofvan Vrankryk , zich heeft gcaddrefleerd aan den Oud Burgermeeftcr Simon van Halewyn, ende hem gevraagt , Of hy die geen niet en was, dewelke Monjieur Amelot in 'Switferland hadde gefprooken,- ende dat hy Gevangen aan den'voornoemden Halewyn daar op hebbende gezegt wie hy was, en de redenen vau zyne komftc, hy Gevangen aan den voornoemden Halewyn heeft gevraagt, of hy niet een klein Boekje hadde ontfangen , tot een teken dat iemant uit Vrankryk aan hem zoude werden gezonden : Dat by den voornoemden Halewyn daar op geantwoord zynde van ja, hy Gevangen verder aan den zeiven Halewyn heeft gevraagt , of hy hem ietwes hadde voor te flaan nopende de voorlz Vrede ? Dat by den voornoemden Halewyn daar op is geantwoord, zoo hy Gevangen voorgeeft, dat het noch geen tyd en was; dat dc zaaken veranderd waren ; en dat hy Gevangen cenigen tyd moefte wachten, om nieuwe mefures tc nemen: Dat den Gevangen als doen aan den voornoemden Halewyn heeft gevraagt, zoo hy Ge- I ' Viïïl- 169'^» >ly  1(593. 7«b-_ 66 EUROPISCHE vangen zegt, of de zaaken dan buiten hope waren, en ofhy dan zoude moeten vertrekken; ende dat by Halewyn daar op was geantwoord van neen, maar dat hy moede wachten, om te zien wat den tyd zoude kunnen geven, en wat difpofitic in den Staat zoude kunnen voorvallen. Dat hy Gevangen met den voornoemden Simon van Halewyn op verfcheide tyden en plaatfen nopende de voorfz- zake heeft gefproken ende geconcerteert: Dat hy Gevangen , omtrent een maand geleden , naar dat hy de eerfte maal met den zeiven Halewyn hadde gefproken , in het Voorhout, alwaar hy zegt door den voornoemden Halewyn geappoinóteert te zyn geweeft , 's avonds ten zeven uuren, gelyk ook tc meermalen is gefchicd , de voornoemde Halewyn hem zoude gezegt hebben , dat hy een gefchreven Project by zich hadde, maar dat hy hadde gerefufeert 't zelve aan hem Gevangen over te geven , om dat het met zyn eigen hand was gefchreven, en dat hy het daar om aan niemand wilde betrouwen: Dat den voornoemden Halewyn hem Gevangen heeft gebracht in den Ouden Doele , en hem aldaar het voorfi. Project heeft gedicteert : Dat hy Halewyn aan hem Gevangen ten dien einde hadde gegeven Papier , en aldaar geen Inct Zynde, hy Gevangen 't zelve heeft gefchreven met een Crayon : Dat dengemelden Halewyn het voorfz. Project aan hem Gevangen gedicteert hebbende , het zelve zoude hebben gefcheurd ofte verbrand: Dat hy Gevangen vervolgens tegen den voornoemden Halewyn hadde gezegt ; myn Heer , wy en hebben geen Wyn gedronken , de Menfchen %ullen merken dat wy hier niet gekomen en z,yn om Wyn te drinken ; ende dat den voornoemden Halewyn daar op eenige Wyn op de Vloer en in het Vuur heeft gegoten. Welk voorfz. Project hy Gevangen bekent met een [Miflive op den negentienden February laatflleden naar het Hof van Vrankryk overgezonden te hebben ; houdende 't voorfz. Project in fubftantie , dat , om de zaken te prepareeren tot een Vreede , men den Koning van Sweeden moefte difponeeren om de mediatie aan te bieden aan Zyne Koninglyke Majefteit van Engeland en dezen Staat: Dat men daar van geen Propofite moefte doen, voor en al eer de humeuren in deze Province waren gedifponeert om de zelve te accepteeren : Dat de middelen , ©m daar toe te geraken,- waren, datmen onder de hand moeft doen Zien aan die gecnen , de welke 't meefte gezag onder de Leden van den Staat hadden , dc quade gevolgen van dc continuatie van den Oorlog, voor alle dc Staten in 't generaal, cn voor ieder in het particulier , onderhoudende ieder van de zelvcn daar over volgens zyn humeur en inclinatie: Dat zulks niet alleen genoeg was, hoewel dc ongemakken van den Oorlog de zei ven daar toe genoegfaam decden neigen ; maar dat men boven dien moefte hebben Luiden die de anderen animeerden , door het exempel van een (a) demarche hardie: Dat. (a) een ftoutc tree.  MERCURIUS. 67 Dat daar toe geen bekwamer en waren als de twee Gebroeders Halewyn, als zynde Luiden gcaccrediteert, en dc welke goede liennifle van zaaken hadden: Dat daarenboven de Stad van Dordrecht, hebbende de eerfte Stem onder de Steden, des zelfs Advys en maniere van doen konde dienen , om Luyden , die meer timide waren , tebcvryden tegens de haat van die geenen , dien het zelve niet aangenaam zoude mogen zyn : Dat, als men die twee Gebroeders zoude hebben gewonnen , en den Koning van Swecden gedifponeert tot het aanbieden van de Mediatie, alsdan dc Memorie , die daar over ter Generaliteit zoude weiden geprefentcert , met de zelve Perfoonen moefte werden beraamt, op dat die mochte zyn naar dc zindelykheid van dc Regenten : Dat , als die Memorie ter Generaliteit zoude zyn geprefenteert, cn by dc Provinciën overgenomen , ende alzoo gebracht in Holland , alsdan dc refpective Leden de zelve mede zouden overnemen, uitgenomen de Gedeputeerden der Stad Dordrecht , dc welke aanftonds haar zeiven zouden verklaren , op dat dc refpective andere Leden aan hare Principalen mochten rapportceren , dat de voorfz. Stad Dordrecht de gemelde Mediatie reeds aangenomen hadde: Dat men ten dien einde den oudflen van de voorfz Gebroeders door een Intereft van Familie moefte winnen, ende haar Meeftcr maken in dc gemelde Stad van Dordrecht , dc welke geregeert werdende door de Gemeente , met woorden alleen lichtclyk was te vreden te ftellen; alhoewel de voorgenoemde Simon van Halewyn 't gemelde Project en den gautfehen inhouden van dien wel exprcfielyk heeft ontkent, ende hy Gevangen advoueert , dat Simon van Halewyn hem altoos gezegt heeft , dat zyn voornoemde Broeder daar van nooit kenniflè hadde gehad , en dat hy Gevangen nooit met den oudflen Halewyn, ofte iemant anders , heeft gefprooken. Dat hy Gevangen den Hove verders bekent heeft, dat hy noch verfchcide Brieven ,. de voorfz. materie concerneerende , naar het Hof van Vrankryk heeft gefchreven, en onder anderen een op den dertienden February 1693. by de welke hy advifeert, dat Simon van Halewyn hem hadde gezeit, dat de gecombineerde Vlooten met een Efquadre van dertig Schepen zouden werden vermeerdert: Dat hy Gevangen wel heeft gezegt, noit eenig Geld aan den voorfz. [Simon van Halewyn te hebben geprefenteert; maar dat hy Gevangen echter bekent, dathy tot Abbenbroek wandelende, en fprekende over dc Timmeragie, aan dcnzelvcn Halewyn heeft gezeit uit zyn zeiven, ende by maniere van compliment, dat den Koning , zyn Meefter , ryk genoeg was om hem een klein PtKfent te doen tot vorderingc van zyn Timmeragie; endatheifchcen dat den voornoemden Halewyn daar op geen reflectie maakte: Dathy Gevangen echter naar Vrankryk om Geld heeft gefchreven , en in gevolge van eene Miflive , in dato den vierden Maart laatflleden (welke Brief geduurende zyns Gevangens detentie is geintercipieert) perI % mifiie Vdy.  i©93- Verlof t< het aanbenen va een Cak nie in Ie: land gegeeven. 68 EUR OPIS C HE mifiïe van den Koning van Vrankryk heeft gekregen , om aan Simon van Halewyn twintig duizend Ryxclaalders te mogen beloven , in gevalle hy door zyn credit, endat vaiizyne Vrienden-, de Stad van Dordrecht konde bewegen omme aan de andere Steden *an de Provincie van Holland een Exempel te geven daar de Vreede op zoude volgen. Alle *t welke zynde zaken , die ia een Land van Juftitie niet en behooren te werden geleden , als «rekkende om dc rulle en tranquilliteit van den Lande te perturbeeren , mitsgaders ^iffidentic en oneenigheid (waar 't doenlyk) tuflchen de Hooge Geallieerden , cn dezen Staat te verwekken , en die vervolgens anderen ten exemple behoren te werden geftratt : S00 ISÏ-, Dat het voorfz. Hof met rype deh» beratie van Raade deurgezien , en overwogen hebbende alle t geene ter materie dienende is; doende Recht in den name, ende van wegen de Hooge Overigheid , ende Graaffelykheid van Holland, Zeeland, ende Vriefland, heeft den vooffz. Gevangen gecoiwemneert ende condemneert hem mitsdezen. gebracht te werden in een verzekerde Plaatfe 3 daar toe te ordonnecrens omme aldaar geduurende dezen Oorlog gcconrineert en bewaart te werden t' zynen kofte;band hem voorts uit den Lanac van Holland, Zeeland , Vriefland , ende Utrecht, zonder daar ooit weder innc te komen , op poene vau fvvaarderftrafte; ende verklaart alle zyne Goederen ten profyte van de Hooge Overigheid geconfifqueert; ende condemneert den zeiven Gevangen in de koften en mifen van Juftitie , tot tauxatie ende moderatie van den voorfz. Hove. Gedaan in den Hage, by de Heeren en MeeftersMatthem Gooi, Benjamin Fagel, Heere van Ter-Weer: JohanMunter, FrancoisKeetlaar, 'Paulus Andreas van der Meniën, Charles Philips van Dorp, TmanCan, Anthonis Slicher, ende Frederik Rofenboom, Raads-luiden van Holland , ende gepronuncieert den 51. July 1693. In kenniflè van my, ANTHONTvan KINSCHOT. f Eindelyk : dewyl den Oorlog het Koningryk van Ierland voor een goed gedeelte ontvolkt, en aan verfcheidene oorden als een - halve wildernis had gemaakt; en dat hare Britannifche Majeftei" ten het gemelde Ryk gaarne weder in een bloeijenden ftaat zochten te brengen: was omtrent dezen tyd door de genoemde Majefteit, geaamenerhand met het Parlement , aan zekeren Baron, geboortig uit Duitfchland, verlof gegeeven j om'er een Duitfche Colonie te mogen oprechten , waar af de volgende Notificatie, behelzende de conditiën en't geen daar verder van afhing, in 't licht wierd gegeeven. NQ-»  M E R C U R I U & 6? NOTIFICATIE. Aan alle de geenen, die genegen zyn zich met hunneFamilien na Ierland te begeeven, om zich aldaar ter vafte wooninge neder te flaan, tot het oprechten van een Duitfche Colonie, door haare Majefteiten van Groot Brittannien , benevens het Parlement, aldaar genadigft vergund en toegeftaan: de zelve zullen deze nabefchreevene Privilegiën , Vryhedon en Voorrechten genieten , cn op de volgende conditiën aangenomen Worden. I. Zullen dezelven met hnrmc Haven en Goederen inhei Koningryk van Ierland vry mogen inkomen, zonder eenige de minftc belading van Accyfen, Licenten, ofte Impodcn dienaangaande te betaalen. II. Zullen de zelvcn ook, aldaar zynde, van alle Landfchattingcn, omflagen, en befwaaicr.ificn, geduurende den tyd van zeven achter een vi Igendcjaaren ciempt en bevryd zyn-, en na dien tydookniet meer als d'eigcnc Inboorlingen betalen. III Zal aaneen ieder voor zyne Familie zodanig een plaats, en zo veel landts, aangeweezen en toegevoegd worden, als een iegelyk na zyn beroep e n gelegentheid begceren , ofte van nooden hebben, cn zelve gebruiken Z3l konnen, mits daar voorniet meer dan de Landtsgewoonc Grondrenten, tc weeten, zes fchellingcnlerfch geld voor ieder Akker landts jaarlyks, met en benevens, de huur van hunne Wooningen bctaalende. IV. Zal het sen iegelyk vry daan alle foorten van Ambachten, Hanieeringen, cn Neeringenteoeftènen , en by der hand tc neemen, alshy aal goedvinden, zonder het minde beletfel, ofte eenigfins gehouden te Zyn aan dc Gilden en hunne Meeftcrs. V. Voorde Kooplieden, en alle de geenen die negotieeren zouden Willen, zullen alle Steden en Zeehavenen, zo wel in Ierland als d'omleggende Koningryken en Provinciën» als meded'Engelfche Wcft-Indien, vry en open daan, ora in allerhande Commercien daar heenen te handelen: en tot dien einde zullen al lede geenen, die onder dit geleide in't Land 'komen, door het eerde Parlement buiten hunne koften genaturalifeerd worden. VI. Zal op d'allergenadigfte permhïïe van haare Majefteiten een Duitfche Kerk opgerecht, en met twee Leeraars , als een in 't Hoogen den ander in 't Ncderduitfch , tot den dienft voorzien en aangefteld , en met een Schoulmecftet tot onder wyzing der Jeugd, na Landts gewoonte, onderhouden worden. VII. Zal, om detranfport tc faciliteeren, alles gedaan cn verzorgd j 3 w«s« ïul3.  July. 1TA. XIEN, Staat der gefchillen tuflchen het Roomfche en Eianlche Hof. 70 EUROPISCHE worden, wat tot menage en voorlpoed van de zelve is ftrekkendcj en zullen tot dien einde twee Schepen , als een tot Amfterdam en het ander tot Rotterdam , aangelegt weiden , om d'eerflkomende maand Maart A. 1694. metGodts hulpe derwaarts te vertrekken. WYDERS zv aan een ieder kcnnelyk, dat dit Koningryk Ierland, en voornaamcntlyk het ZuiderGedeelte, alwaar dc Colonieaangelegt word, een zeer gezegende cn vruchtbaare Landftreeke is , overvloeijendevanVeeenVeld gewaflen, en inzonderheid zeer Wild-en Viichryk bevonden word , onder een zeer getemperd cn gezond klimaat , waardoorallcs zeer weelderig en voorlpoedig voortkomt; en daarenboven zeer bekwaam tot alle Negotie legt, zulks dat iemand, die 'er maar honderd guldens brengt, aldaar zeer gemakkelijk fubilfteeren, en onder Godtszegcn in't korte tot grooten aanwas kan komen, daarexcmpelcn genoeg af in 't Land te vinden zyn. Die nu in andere Landen niet wel konnen voortkomen, cn maar foberc middelen hebben, en genegen zyn de goedheid dezes Landts, ende voorfz. Immuniteiten i Vryheden, en Voorrechten in ruft en vrede te genieten, ook goed koop, ja haaft voorniette leeven, en hun Vee dag en nacht, zomer en winter, in de groene weiden tc laaten gaan, en refolvcercn willen op den beftenaden tyd derwaarts te vertrekken , konnen zich, om tot bezorging van dc tranfport met hunne Goederen aangetekend tc worden, intydts tot .... . aangeeveu, alwaar zy ook meerder narichting en contentement vinden en bekomen konnen. AVGVSTVS. D E Kardinaalen Lauria en Carpegna , trachtende de ge" fchillen tuflchen het Roomfche en Franfche Hof, die zo veele jaaren geduurd hadden, door hunne zorgen beflechttezien, hadden nu ten dien einde een nieuw ontwerp van vergelyking tuflchen de gemelde twee Hoven opgefteld; behelzende, dat men de Franfche BilTchoppen , die noch geen Bullen hadden, niet en zou noodzaaken een openbaare en gemeene Acte van herroeping, wegens alles 'tgeen zy ftrydende tegens de belangen ende pretentien van den Heiligen Stoel hadden beflooten , op te iicllen ; maar dat ieder Biflchop zijne herroeping in'c byzonderzou doen,, en zodanige voldoening aan den Paus geeven , dat hy 'er mee vernoegd -konde weezen. En wat de Regalien hetrefte, een ander punt van geen minder gewicht als het voorgaande, cn waar omtrent zich noch meerder fwaarigheden op- deo    M ERCURIUS. 71 deeden, men vond raadfaam, dat de Koning van Vrankryk het zelve, in alle de Kerken daar dit recht betwifhng onderworpen is, aan den Heiligen Vader zou afftaan; maar dat deze door een laater Brevet het genot 'er af geduurende den tyd van vyf jaaren aanden Koning zou laaten: waar na de Heilige Vader, of zyne Navolgers, geiiouden zouden wezen dezen afftand alle vyf jaaren te vernieuwen. Dat 's te zeggen, dat men daardoor door zou erkennen, dat dc Regalien der gemelde Kei ken met recht aanden Paus behooren ; maar dat d'inkomften altyd ten voordeele van den Allerchriftelykften Koning zouden weezen. Veele lieden geloofden , dat dit ontwerp van wederzyde even zeer goed gekeurd zou worden: maar toen men het op papier zou ftellen, vond men zo veele fwaarigheden, en alle de woorden, daar men zich af moeft bedienen, wierden zo oneigen en dubbelzinnig geoordeeld , dat de gantfche onderhandeling in een oogenblik te niet liep, en de geeften zich meer verwyderd toonden als ooit. ft Geen cenigen deed zeggen , dat het met deze gelchillen byna even eens was als men de Maan,welke zo lang waft totdat ze vol is, en naderhand weder afneemt, en nieuw word. Gunftigcr toonde zich nu de Heilige Vader omtrent den Koning van Spanjen, aan wien hy , op het menigvuldig verzak van des zelfs Ambafladeur , toeftond, dat hy geduurende den tyd van drie jaaren een Millioen Ryksdaalders jaa; lyks op de Geeftelijkheid van America zou mogen heffen. HET Leger der Geallieerden in Piemont, 'tgeen de (a) voorgaande Maand te veld was getoogen , en een goed begin van de Campagne had gemaakt , wendde her omtrent het e;nd van de zelve , na de Franfchen lang in twyfel te hebben gelaaten waar het op gemunt mocht weezen,na de kant van Pignerol. Den Hertog van Savoyen, op dat hem zyn voorneemen te beter mocht gelukken, geliet zich, dat het Suza zou gelden, en m.ircheerde zelfs met een gedeelte van zyn Leger derwaarts. De Maarfchalk de Catinat, hier door mifleid, ontblootte ten deele de Poften, welken hy omtrent Pignerol befloeg, ten einde degeenen, die by Suza gelegen zyn, teverfterken: envindende zich te fvvak om het Leger der Geallieerden het hoofd te bie- 1693. Auguftus On'derfland aan den Koning var» Spanjen veigunJ. S A VOJEN.Pignerol door de Geallieerden belegerd,[a] Ziet t't- 4.  Augujltts Hyzonder.lieden van ïignerol, i 1 I ( ] < 4 jz EUR OFISCH E bieden, trokhy, met omrrent veertig onvolle Bataillons en een zeer klein getal van Cavallery, nade kantvanColdeFeneftrelje. Hier befchanfte hyzich zowel, dat men'er hem zeer befwaarlykzou hebben konnen overweldigen, en fchreefter zelve tyd na 't Hof., om verfterking te verzoeken. OndertulTchen wendde't denHertog vanSavoyen, die den weg van Suza niet genomen had als om den Vyand te mifleiden., eensflags na Pignerol. 't Leger wierd verdeeld in verfcheidene Ligchaamen, teder vande welken order had om zich meefter van eenige poft te maaken : en de gemelde Stad , benevens het Fort St.Biïgide, vonden zich den 16^ July t'eenemaal omcingeld. De Marquis de Leganes overweldigde tien of twaalf Red uiten in de Valey vanPerofa, en vond de Plaats van dien naam verlaaten , benevens drie ftukken Kanon met het Wapen van Savoyen, welken de Vyanden niet tydts genoeg hadden 'konnen meeneemen. Hy lei er garnifoen in, gelyk mede in alle degebuurige Poften, welken hy ook noch deed verfterken, ten einde aan de Vyanden alle middelen te beneemen van omtrent Pignerol te komen, en er het ontzet af te beproeven. Deze Vefting ( eender belle Plaatfen welken Vrankryk heeft, sn die , 'tzy in tyd van oorlog of vrede, voor deze Kroon de loodzaakelykfte van allen is , als zynde ten haaren opzichtede 3oort ominltahen , en ten opzichte des Hertogs van Savoyen ^m m Vrankryk te treeden) is gelegen op dc Grenzen van DauJüine, in het Alpifche Gebergte, aan de Rivier de Clufone of rrnlon, twaalf mylen van Turin, negentien van Suza, en maar ien van Saluzzo. De Stad is niet zeer fterk: maar men ziet'er :en goede Citadelle, door de nat uur en de konft fterk gemaakt, ils zynde gelegen opeen rots, en waar aan xie Franfchen, federt lat zy deze Vefting in hunne macht gehad hebben-, byna altyd lebben gearbeid. Zy wierd veroverd op den Hertog van Sa'oyen door den Kardinaal de Richelieu in den Taaie 1tf?ó en jervolgens door een Tradtaat, geflooten in het Jaar 163 z. in Ie Maand April, aan den Koning van Vrankryk , vermiddels jniomtne vanoratrent vyf honderd duizend Ryksdaalders, irgettaan. Pignerol diende eertydts tot eigendom aan d'oudfte -oonen van het Huis van Savoyen: en men mag zeggen, dat dit Huis,  M E R C U R I U S. 73 Huis, metdezeVefting afteftaan , zich van de befte krul zyner Kroon heeft beroofd •, zich t'eenemaal van Vrankryk af- A hangende gemaakt; Turin, zyne Hoofdftad , in zodanig een ~ ondei werping gefteld, dat ze, op de minfte voorwending van onmin, welke het aan die Mogendheid komt te geeven , alles te vree/en heeft; en een fleutel aan de zelve heeft befchikr, om , t'elkens als het haar goed dunkt, in Italien te treeden. Doch men moet hier tegen ftellen, dat den Hertog van Savoyen niet anders kondoen; dewyl hy deze Plaats niet afftond, als na dat 'er de Franfchen zich meefter af hadden gemaakt. St. Brigide is een Berg, die dc Citadelle van Pignerol commandeert , hoewel eenigfins van verre , en daar de Franfchen ih het voorgaande Jaar met groote naarftigheid en fwaare koften een Fort op gebouwd hebben , als jzyndelnoodzaakelyk tot de verdeediging vaaPigncrol.' Dit Fort is van vier Baftions, en begreep , gezamentlyk met dc Srad en de Citadelle, voor zo veel men uit eenige Overloopers onderrecht wierd, een Garnifoen van omtrent vyf-en-vyftig honderd man, geregeideBenden. De Graaf van The fl'é commandeerde in de Citadelle van Pignerol, en de Ridder de Thefle in St. Brigide. 'tGeen de verovering van het Fort, aldus gcheeten, te moeijelyker maakte , is dat 'er een bedekte weg van communicatie van daar tot aan de Citadelle was, treffelyk gefterkt, en by gevolg zeerbefwaarlyk te vermeefteren. Door dit middel kon het Garnifoen van het Fort geftacüg door dat van de Citadelle afgeloft en verfterkt worden, en men netteen wel beraamde fchikkingen neemen , om op zijn pas wakkere uitvallen te doen, en de werken der Belegeraars van tyd tot tyd over hoop te fmyten. Alle deze hinderpaalen waren echter nier bekwaam om de Geallieerden flaauwhertig te maaken. De Plaats , -zo als wy gezegt hebben , berend zynde , wierd de Lieut. Generaal de las Torres gecommandeerd om- de Vyanden uit een Reduit , welke men moeft vermeefteren eer men de Loopgraaven opende, te verdryven. De Franfchen verdcedigden ze met groote hardnekkigheid. Vyf of zes Officieren , en omtrent vyftig Soldaaten , lieten'er het leven. Maar eindelijk wierd men 'er meefter af, en verfterkte 'ér zich zo wel , dat de Vyanden niet K meei ugiifius  Auguftus 74 E U R O P I S C H E meer en dorften denken om de poft te herneemen. Den 30ften. July wierden de Loopgraaven door twee duizend man vati de Keizerlyke Troupen , gecommandeerd door den Graaf de lasTorres, mHgiders acht honderd Arbeiders , omtrent twee duizend ichreeden vande Plaats, geopend, en drie a vier honderd fchreeden voortgezet. Men meende , dat de Franfchen uit de Retrenchementen , die zy buiten het Fort hadden opgeworpen , een groot vuur zouden maaken : maar de gantlche nacht verliep, zonder dat ze meer als met hun Kanon fchooten, 'tgeen zeer weinig kwaad deed. Den jifte". July wierden de gemelde Keizerfchen , 's namiddags tuflchen vier en vyf uuren , afgeloft door zeventien honderd man van de Troupen des Konings van Engeland, gecommandeerd door den Hertog van Schomberg ; en de Loopgraaven dapper voorrgezet : maar dewyl het een fchoone dag was geWeeft, en de Zon noch wel twee uuren voer het ondergaan was, fchooten de Franfchen gruwelyk uit hun Kanon ; 'tgeen vyf a zes vander Geallieerden Soldaaten het levenkoftte. Kortte vooren hadden zy ook drie Detachementen uit het Fort laaten gaan , welke eenige Boerenhuizen innamen. De Muskettery ging de gantfche nacht ; doch bracht weinige hinder toe : maar zoo haaft als de dag doorbrak , wierd'er vier uureri lang een fchrikkelyk vuur uit hun Kanon gemaakr; waardoor de Belegeraars ongevaar veertig, zodoodenals gekwetften,bekwamen. Die zelve nacht begon men een Battery op te werpen. Den iften. Auguftus maakte de Graaf van M izel met een Detachement Dragonders zich meefter van een der gemelde Boerenhuizen , 't geen verdeedigd wierd door een Officier en dartig Soldaaten g welken men gevangen nam , zonder meer als drie man verlooren te hebben. Ondertuflehen waren de werken nu zo ver voortgezet , dat zyne Koninglyke Hoogheid , daar over verwonderd, zelve inde Loopgraven trad, en, om zyn genoegen te betuigen , aan d'Arbeiders twintig Piftoolen voor hunne vlyt deed toetellen. De Franfchen fchooten, van dat de dag begon door te breekeii, zonder ophouden uit hun Kanon i decden op verfcheidene plaatfen de Borftweering van dc Loop-  MERCURI U S. 7; Loopgraaven verftuiven ; en eenigen van de Belegeraars , terwylmendie weder opmaakte, fneuvelen. j)en 2 wierd het werk niet zeer voortgezet, hoewel men 'er weinig volks verloor. Men vermeerderde nu ook de Battery met vier ftukken Kanon ; waar door de Borftweering van het Fort en de punt van het Baftion dapper befchadigd wierden. 8 Den 3den. loften de Spanjaarden de Loopgraaven af, en zetteden hunne werken wakker voort. Thans begon men Bomber in de Plaats te werpen; dreef de Vyanden uit een ander Boe renhuis , 't geen hen voor een Reduit verftrekte ; en ontnan hen vier ftukken Kanon. Den 4den. wierd 'er door duizend Franfchen een wakkere! uitval gedaan: doch de Duitfchers dreeven hen te rug, floege hen ongevaar twee honderd man af, en verboren 'er ook nie veelminder. De fwaare regenen , die'er nu vielen, verhinder den de werken zeer veel. Den fchoot het Kanon der Belegerden in de Loopgraa ven , dicht by den Hertog van Savoyen , en kwetfte.eenig Officiers. Men vermeefterde nu een andere Reduit , koi onder het Fort gelegen; en nam feftig Granadiers, die ze vei deedigden, gevangen, 's Avondts wierden de Troupen uit d Loopgraaven afgeloft door de Benden des Konings van Eng< land , onderfteund door drie Bataillons van de Troupen d< K 2 H< 169?. Augujlus t l 1 1 t e t e is !r-  Jtugujlus < ; : \ 76* ^ EU ROPISCHE Hertogs van Savoyen. Deze nacht wierd 'er maar een Battery van vyf Mortiei en opgeworpen , vermits d'Ingenieurs hunne werken niet zeer voort konden zetten , zo ter oorzaak van de regen die de gantfche nacht aanhield , als om dat men niet fa3cynen en wolzakken genoeg had.- De Belegerden fchooten na niet fterk; en men kreeg maar twee of drie gekwetften. 's Nachts tuflchen den 6den. en 7den. maakte men zich meefter van de Communicatie tuflchen het Fort Sr. Brigide en de Citadelle, na dat men twee maaien was afgeflagen. De Belegerden deeden een fwaaren uitval ; maar wierden zo wakker te rug gedreeven , dat de minften weder in het Fort eeraak ren. ö 's Nachts tuflchen den 7den. en 8«e». naderden de Geallieerden tot op twintig fchreden aan de Bedekte Weg. Dc Franfchen deeden die nacht noch een uitval, en wierpen eenige werken over hoop , welke wel haaft herfteld wierden. Men liet 'er veel volks van wederzyde. De Marquis de Leganes had iet ongeluk van *Cr gekwetft teworden , doch buiten alle seatr. 6 Den 8<""n. maakte men, na een hevigeftorm, dochdie den Franfchen echter veel meer volks koftte als den Geallieerden sich meefter van de Bedekte Weg. Den pden. kwam men over een wegens een wapenfehorfling >m de dooden van wederzyde te begraaven ; en duurde dezelve tot aan den avond. De Belegerden fpraken ook van zich over :e geeven, doch op voorwaarde dat men hen toe zou ftaan met ille eertekenen, mkfgadersalle d'Artillery en Munitiën, in Pigïerol tewyken; 'tgeen men hen niet en wilde vergunnen. Des nachts tuflchen den ioden. en nden. wierd'er eengrooen uitval uit de Stad en de Citadelle gedaan , om te trachten le Bedekte Weg, en d'andere Poften 'tnaaft aan het Fort geegen, te hernecmen : maar de Franfchen vonden zo veel welerftand , dat zy, na een merkelyk verlies , genoodzaakt waen te rug te wyken, echter met deze trooft, dat'er de Gealicerden ook volks genoeg lieten. Den izd». en iJd™. voer men voort met het Fort, zo he'ig als ooit, tebefchieten, en hegtte den Mineur 'er aan, om de.  M E R C U R I ü S. 77 de laatfte ftorm te leveren : 't geen de Belegerden bemerkende, begonden ze in ernft op hunne veiligheid te denken. o'Oorzaak, waarom zy d'aangeboodene conditiën, welke redelyk genoeg waren, hadden geweigerd, was, dat ze verzekerd waren, dat ze door middel van een wakkeren uitval ,■ zo uit de Citadelle als uit het Fort, hunne Linie van communicatie zouden wederwinnen, en ze lang genoeg konnen bewaaren, om in alle zekerheid de wyk te neemen. Dit deeden zy ook des nachts tuflchen den i4den. en 15dtn. voerende hun meefte Kanon, Mortieren, enKrygs-enMondmunitien weg ; waar na zy een Myn lieten fpnngen , om de werken te ruineeren; en die zelve nacht door hunne Linie van communicatie , welke men niet als met groot gevaar kon bewaaren, ter oorzaak dat 'er de Franfchen geftadig vuur opgaven, in de Citadelle weeken: zulks dat, toen de Geallieerden in de Plaats kwamen, zy de zelve t'eenemaal ledig vonden. Men haalde de lent uit een andere Myn , eer ze haare werking had gedaan; en gaf aanftondts order tot het herftellenvan de Veftingwerken , op veele plaatfen door het Kanon merkelyk befchadigd, DE zaaken ftonden zodanig tuflchen de Franfche en Duitfche Legers gefchapen, alswy inde(a) voorgaande Maand gezegt hebben; wanneer dc Prins van Baden, verwittigd wegen; de naderina der Armee van den Dauphin, en des zelfs famenvoeging met die van den Maarfchalk de Lorges, zich verfterkte in het befluit van de Nekker niet te verlaaten : over welkt Rivier hy dan weder tc rug toog , om den Vyand onder d'oogei te trekken; flaande zich neder by Kochendorf, tuflchen drie Ri vieren, de Nekker voor hem , en aan d'eene zyde de Kocher , ei aan d'andere de Jax. Ter zelve tyd liet hy een Brug over dez< Rivier flaan , cn ze van wederzyde met goede Reduiten ver fterken, ten einde , wanneer hy het raadfaam oordeelde, daa over te konnen trekken. Ook vaardigde hy een Courier afaai den Keurvorft van Saxen en den Landgraaf van Heften , on hen van den ftaat der zaaken te verwittigen, en hen tc verzoe ken hunnen optocht te verhaaften. Ondertuflehen verfton hv, dat den eerfte der gemelde Vorften beflooten had noc 1 K % twe 169$. Auguftus St. Brigide verlaaten. nuiT s- L A N D: Vervolg der KiygsverrichtingentuT- . fch-ri de FranfcTie 1 en Duit- . Ichc Legers. 1 [a] ZUt r 1 1 i b Ê  Auguftus i i i i . !§ 1 78 EUROPISCH E twee duizend man van zyne Saxifche Troupen te doen komen, en dat'er vier duizend van Hanover in marfch waren, om zich byhem te voegen, welke van naby door drie duizend Sweeden gevolgd wierden. Hier op deed hy alle de palTagien langs de Nekker inneemen, en detacheerde acht Regimenten , om de doortocht van Berg en de Stad Heilbron te dekken. Den i9d« July kwam den Adjudant , dien hy aan den Keurvorft van Saxen en den Landgraaf van Heften had afgevaardigd , weder in het Campement, en berichtte, dat de gemelde Vorften den Brief des Prinfen van Baden ontfangen hebbende , beflooten hadden aanftonds te marcheeren, en ook waarlyk des anderen daags op weg waren geflagen. Hier op wierden dan terftond de noodzaakelyke orders tot het onderhoud dezer groote verwerking van Troupen gegeven. Men verftondook ter zelve tijd, Jat de Dauphin zyn Leger in tweeën had verdeeld , en het langs :wee vertcheidene oorden deed marcheeren. De Graaf van Leinmgenkwamnu met twee Regimenten, te wcerenhet zyne en Jat van Palfi, in het Campement. Men kreeg ook eenige l eeruren voor het Regiment Huifkaren. Den 2often. kwamen de recruren voor het Regiment van Palfi aan. Den 2 iften verftond men, dat de Vyanden tot aan Ulingen genaderd waren ; en dat de Cavallery van Saxen en Heffen maar eenige mylen van het campement was. Den zi*™ kwam ze in 't gezicht van het Legenen de Prins van Baden confereerde dien zeiven dag met den Keurvorft en den Landgraaf.Gelyk men nu hoorde, dat de Vyanlen voorby Vahingcn getoogen, en dieper in Wirtemberg getreeien waren j dat hunne Partyen rechts en flinks alles te vuur en te waard ftelden, plonderende alle de plaatfen daar ze doortrokken ; dat ze ook zelfs niet ver van Stutgard waren : ftuurde le Prins van Baden een Exprefle aan de Princes , zyne Genahn, om haar te verwittigen, dat ze zich , hoe eer hoe liever , met d'andere Dames die by haar waren , na Hall zou begeven. Den 24"=" kwam de Cavallery van Saxen en Heften n het Campement; waar op beflooten wierd langs de Nekker ïveder op te trekken , en dichter aan Heilbron te naderen. Vlen floeg zich neder te Sontheim , hebbende aan d'eene zyde iet Riviertje de Dinebach, aan d'andere Heilbron, en vooren ter  MERCUR.IÜS. 79 ter zyde de Nekker. Hier wierp men goede Retrenchementen op , en voorzag de zeiven met een groote menigte yan kanon, en vaardigde eenige voornaam^ Officieren af na Wirtemberg, om d'Inwoonders van 't Land aan te maanen tot de wapenen op te vatten , ten einde zich tegens de Bloedhonden en Brandftichters der Vyanden te verdeedigen, en hunne Partyen op denhals te vallen; berichtende hen, dathunne Arméeduizend Wagens in haar gevolg had, welke door het ongemak van het kwaad wcêr geplaagd wierden, en dat zy 'er gemakkelyk een goed getal af konden wegneemen. Ondertuflehen kwamen drie Overloopers verwittigen, dat de Franfchen het Stedetje Morbach verbrand hadden : en men kon ook met gemak uit het Campement het vuur zien, 'l geen de Vyanden aan verfcheidene andere oorden hadden ontfteeken. Den 2oto kwamdTnfantery van Saxen in het Leger. De Lieut. Generaal . die ze commandeerde , moeft 'er zich des anderendaags met die van Heffen vervoegen ; en vervolgens de Troupen van BrandenBurC,Nieuburg,enz. Dien zeiven dag deeden de Vyanden een revue over hunne Armée >; en eenige Overloopers verzekerden dat ze van voorneemen was na Ulm te trekken , om zich mee fter van die gewichtige Plaats te maaken , zich daar door var den loop der Rivier de Donau te verzekeren, entot.inhet hen des Keizerryks door te-dringen. Alle deze geruchten maak ter echter geen grooten indruk op het gemoed der Vorften. Met wift , dat den Heer Mollendorf, Bcyerfch Officier van verdienfte en ervarenheid , met twee duizend man in of omtreni de Plaats lag; dathy beloofd had de zelve tot den laatften man t( verdeedigen , en op zyn leven aangenomen nooit na eemgi Capitulatie te zullen luifteren, maar onder de puinhoopen vai de Stad te fterven. Echter maakte men overflag om , in ge val het noodzaakelyk mocht weezen , tot haar ontzet re trek ken ; en befloot eendrachtig, dat men alles zou waagen om z te redden. De Cavallery en Infantery van Saxen en Helle! was nu in het Campement gekomen; en moeft menderhalvei aan ieder zyne poft uitdeden , op zodanig en wys als men met malkander eens was geworden. De Keurvorft van Saxe: nam het gebied over de rechter Vleugel, hebbende onder zie 1693, Auguftus t 1 1 I n  1691. Auguftus 1 1 80 europische den Veldmaarfchalk Chauvet, en den Graaf van Stirnm , Generaal van de Cavallery : de Landgraaf van Heflën de Hinkelen had onder zich den Veldmaarfchalk Flemming , den Hertog Frederik-Karel van Wiitemberg, enden Graaf van der Lippe: en de Prms van Baden h:>t Corps de Bataille, hebbende onder zich den Generaal Steinau , en den Markeraaf van den-Dourlach. Het Corps dc Referve was voor den Mark graaf van Bareirh. Daar waren ook nog vier-en-dartig andere Generaalsperfoonen in het Leger, zynde verdeeld in drie Ligchaamen Den laatften July va fcheen de Voorhoede der Vyanden op het gebergte in 't gezicht van het Campement ; weshalven aanftondts het kanon op de Schanfen, welken men opgeworpen had , gevoerd , en alles tot een veldflag gefchikt wierd.De Prins van Baden gaf ter zelve tyd order.dat men by Lauffen vier bruggen over de Nekker zou flaan ; op dat, zo de Vyand ondernam het Campement t'overweldigen , men hem in de flancq konde aantaften. Den i«™ Auguftus was 'er een hey.ge fchermurfelmg tuflchen een gedeelte van de flinker Vleugel der Geallieerden en de Vyanden ; alwaar de Troupen van Hellen, Nieuburg, en Swaben alle de dapperheid en voorzichtigheid , welke men van hen kon vorderen , betoonden. De Fianlchen hadden een groot Detachement gemaakt, om het Campement te bezichtigen,- 't geen 'er zoo dicht aan naderde, dat men er het kanon op lofte , en eenige Officieren en Soldaaten onder de voetfehoot. De twee uiterfte Wachten , met eenige Vry vvilhgers, fchermutfelden dien dag ook een tyd ang by welke gekgentheid de Franfchen eenige Officieren Van aan! zien, en de Geallieerden een Lieutenant Colonel, een Ritmeester , en ettelykc Soldaaten verboren. Den 2 den. der Maand viel er niets van belang voor. Den j der, verftond mcn ^ ^ Rft_ meefter Hakkenberg, die met eenige Troupen by het Riviert* |e de Kacher geporteerd was, twee honderd Franfchen by Nieuftad ontmoet en meeftendeel in de pan gehakt had : en den 4*0. dat de Dauphin fvoor de behoudenis van welkers per°mV Aha°ue ?nmfchcn Zich ^aftelyfe inbccld^n dat 'erïcn tnfnt?T*- £,WeeLegecrS z°r°°rVaIlcn' ^"baarege? >ed.n in alle de Kerken van Straatsburg-, en andere gebuurige Plaat-  M E R C U R I V S. 81 Plaatfen , verordend waren) gezien hebbende dat het hem on■mogelyk was de Geallieerden in hun Campement aan te taftcn, gelyk hy 'er van den Koning, zynen Vader, order toe had gekrecgen , hec raadfaam had geoordeeld af' te wyken , en ook zelfs weder over dc Nekker te trekken : maar dit gefchiedde echter zo haalt niet, als men wel gemeend had. Het Franfche Lc«er vernoegde zich met zich een weinig van dat der Geallieerden af te wyderen , doch blyvende altyd aan d'overzyde van de gemelde Rivier ; ging zich nederflaan by Jesfeld ; cn toog van daar na de kant van Otmarshcim , hooger op na den oorfpronk vande Nekker gelegen, alwaar men een Campement had afgefteeken. De Geallieerden vaardigden hier op eenige Detachementen af, om de Vyanden gade te flaan; cn bemerkende, dat zc zich in optocht meenden tcbegecven, deed men alle dc Granadiers en Snaphaanen , benevens de befte Cavallery, uit dcRctrcnchementen trekken, om op hunne Achterhoede aan te vallen. De Franfchen , van deze beweeging verwittigd, vonden goed weder te rug te keeren, en eengunftj^er gelegentheid'te verwachten om op te brceken. Dien zeiven avond loften zc al hun gefchut, tot teken van verheuging wegens dc vi&orié behaald in de (a) Nederlanden. Den c>den. brak hunne Arméc op , om zich na Bleidshcim , de Nekker opwaarts, te begecven. Den c/^" wierd Monfr. de Mazel met vyftien honderd'Paarden , en eenige Infantery , afgevaardigd, om EfJingen , gelegen aan de Nekker boven Stutgard, te vermeefteren; welke Plaats ook, dewyl zeniet fterk was, op hunne aannadcring door vyf honderd man', die 'er in garnifoen lagen, verlaaten wierd. Den izdcn. beval de Dauphin, datmer d'Equipagicn van het Leger langs drie bruggen van kopen fchuiten over dc Nekker zou voeren; en den i?dcn. toogenal le de Troupen weder over de gemelde Rivier. De Dauphit bleef met dc Gendarmerie, cn de Brigade van den Colonel Generaal , (beftaande uit het Regiment van den Colonel Gene raai , mitsgaders die van den Dauphin , Duras , Vivans , ci Talmont)ind'Achterhoede, 't Quartier Generaal waste Hcitings heim, alwaar de rechter Vleugel van d'Armee lag, geftyfddoo de Nekker; en de flinker ftrektczich langs de Rivier de Entz L tu' 'lugufttts CO D< Slag tan Landt»» l r » ,  1693. Auguftus 82 EUROPISCHE tuflchen Befigheim en Tamin, hebbende achter zich de Vefting Hohen-Afperg, en voor zich de famcnvloejing van de Nekker ende Entz. Dien zeiven dag kwam dePrcfident vanWifmar, Sweedfcbe Afgezant, in het Campement, om een vergelyking tuflchen den Dauphin en den Hertog van Wirtemberg, ter zaake der contributien welken den eerfte van des laatftens Hertogdom vorderde, te bemiddelen. Men kwam over een op vierhonderd duizend ryksdaalders, wegens de vier voorgaande jaaren , en honderdduizend ryksdaalders jaarlyks, zo lang als den oorlog duurde; op voorwaarde dar, zo de Franfchen brandden, pionderden, ofeenigo andere merkelyke verwoefting in het Hertogdom van Wirtemberg aanrechtten , de geleedene fchade door onverdachte Commiifaritfcngefchat, en van de contributien afgetrokken zou worden : doch de betaaling zo haaft niet volgende, alsde Franfchen wel gaarne gezien hadden, dewyl d'Inwoonders weigerden de gemelde fomme op te brengen , wierd Monfr. de Mazel met drie duizend Paarden afgevaardigd , om in het genoemde Hertogdom alles te vuur en tc fwaard te gaan ftellen. Deze berende terftond het Stedetje Tubingcn , daar een Lutheraanfche Univerfiteit is, en de Duitfchers een goed gedeelte der goederen van Stutgard gebergd hadden : maar het Leger desPrinfen van Baden ondertuflehen uit zyn Campement' getrokken, cn in optocht zynde om het Land tc dekken , zagen degemelde drieduizend Ruiters zich genoodzaakt metd'uiterfte verhaafting weder te rug te keeren. Dit was de laatfte onderneeming der Franfchen omtrent deze oorden; en deDauphin geen gelegentheid ziende om iets met zyn Leger uit te rechten , detacheerde een Ligchaam van twaalf duizend man, de kleine Gendarmerie daar onder begreepen, ten einde naPiemontte trekken, en dsArmee van den Maarfchalk de Catinat te verfterken; mitfgaders een ander van tien duizend man, om onder het gebied van den Maarfchalk deBoufiers weder na de Nederlanden te marcheeren. Ziet daar, waar de groote Cbnqueften, welken de Franfchen in Duitfchland zouden maaken,op uitdraaiden. Men beloofde zich niet minder vaneen Leger vanby de tachtig duizend man , als datmen de Duitfchers die maar omtrent feftig duizend fterk wa-  MERCURIÜS. 83 waren , in een veldflag zou wikkelen , d'overwinning op hen behaalen, tot in het hert van Duitfchland dooibooren , eenige gewichtige Plaats over den Ryn vermeefteren, en'er zich door dit middel goede winterquartieren verzekeren: en van dat alles ging men maar eenige contributien in het Hertogdom van Wirtemberg vorderen , het Land hier en daar verwoeften, en d'arme Inwoonders te vuur en te fwaard uit hunne eigendommen verjaagen. Maar "terwyl het Franfche Leger een gedeelte van Duitfchland ruïneerde, en tot in het hert van het Keizerryk trachtte door te dringen, om'ereeuwigduurende merktekenen van zyne woede te laaten, liet die Kroon van een andere kant voorflagen van vrede doen aan de Vorften , welker Landen zy zo jammerlyk deed verwoeften ; geloovende, dat zy, den oorlog door zo veele onheilen wars geworden, conditiën zouden aanneemen, welke voordcelig fcheenen, maar inden grond niet anders ftrekten als om de Geallieerden te verdeden, ten einde hen vervolgens d'eenen na d'anderen onder haare heerfchappy te brengen. 'tWas met dit oogmerk , dat de Graaf van Rebenacq en Monfr. de Pompone in het: Leger van den Dauphin waren gekomen ; en het was ook ten zeiven einde, darmen een Manifeft langs den Ryn, en voornamentlyk tc Keulen, alwaar het Vrankryk aan geen Aanhangers ontbrak, had verbreid , en 'er Copyen af aan alle de Hoven der Vorften, welke Leden des Ryks waren, gezonden. De.Koning deed hier groote beloften in , en ftelde de zaaken op het fmaakelykft voor; gelyk uit het onderftaande Affchrift te zien is. Manifeft vanZ^ne Aller cbrift elykfte Majefteit* Behelzende de Propofitien van Vrede met den Keizer, door de gemelde Majefteit.voorgefteld. Gelyk verfcheidene Vorlkn des Ryks zeer y verïg verzoeken, dat d'Al lerchriftelykfte Koning zich wille openbaaren wegers billykeenre delyke conditiën, op de welken hy in de Vrede zou konnen bewilligen La fii 10*93. Auguftus Vrankryk tracht vrede met den Keizer en de Duitfche Vorften te maaken* 1 5  lép 3Auguftus ! i 1 ] S4 E U R O P I S C H E en de vergieting van het Chriften bloed fpoediglyk doen ophouden; heeft zyne AllerchriftelykfteMajeftit geloofd, dat hy het niet langer behoort uitte flellenaan hen tc kennen tc geeven (todoor het middel des Konings van Sweden die d'eerfte is geweeft om d'interpofitie van zyne dienften aan de bieden , als door d'andere Vorften die zich het beft tot de gemeene ruft geintentioneerd hebben getoond) de conditiën welke dc zelve konnen herftellen, met alle de zekerheden die men reciproquelyk kan begeeren , om ze van een eeuwige geduurzaamheid te maaken , en te beletten dat 'cr ooit iets kan voorvallen 't geen haar zou konnen ftooren. Ten dien einde begeert den Allerchriftelykften Koning , dat de Weftfaalfche en Nimweegfche Traóteaten in hunne kracht cn vigeur blyven: dat het geen, 'twelk in dc maand Auguftus 1*584. onder den naam van de Twintigjaarigc Trevcs te Regensburg geflooten is , veranderd zal werden in een defenfyf Vrcdestractaat,, met de veranderingen welke hier na zullen verklaard worden, entot een overtuigend bewys aan het gantfche Keizerryk moeten dienen, dat zyne Majefteit niet dc minftc gedachte heeft om 'er Conqueften te maaken , maar alleenlyk om ,. zo voor zich zeiven als-voor zyne Nazaaten, een goede cn volmaakte correfpondentie , zo met het Ryk als met de Staaten cn Vorften van Duitfchland, te herftellen cn tebcveftigen. En in dit oogmerk wil den Allerchriftelykften Koning , tot de vergoeding van de Stad en dc Veilingen van Straatsburg , waar af hy in het bezit is , en die hy onycrwiflèlyk , zo voor zich als voor zyne Nazaaten, wil behouden, wel toeflaan ; eciftclykdatMontroyal en Traarbach geflccht, en aan den Vorft, dien ze tocbehooren, wedergegeeven werden, zonder dat men ooit een van beide de gemelde. Plaatfen zal mogen iortificecren ; cn ten anderen,, dat alle de Werken van Fort-Louis en Huriningen, welke over der Ryn leggen, insgelyks gedemolieerd werden. Den Allerchrifteykllen Koning aanbied ook Philipsburg , gefterktmet zyn Kafteel, en Fryburg , in den ftaat daar het in is, weder te. jecven. Zyne Majefteit is verzekerd , dat alle dc Vorften en Staaten des Ryks, welke dc Vrede begeeren, overtuigd zullen wcezen, datzulkc .■oor gantfeh Duitfchland zo voordeelige aanbiedingen niet alleenlyk renoeg zyn voor dc vergelding vande Stad ende Veilingen van Straatsjurg , maar ook om hen te dienen tot een onderpand en verzekering nn dc getrouwheid , waar mede zyne Majefteit een volmaakte oorefpondentie met hen wil onderhouden, en hen in 't toekomende ale oorzaak van ongerufthcid en wantrouwen beneemen. Zy konnen 'er in der daad geen grooter blykteken af begeeren , als ie verlaating van de gewichtige Vefting Montroyal, welke zyne Maefteit byna onwinnelyk gemaakt heeft , door de fortificatiën die hy er heeft doen opwerpen; opofferende ten inzichte van de Vreded'o- ver-  M E R C TJ R I U S. 8^ vermaatige kollen, die zc hem gekort heeft; en verloflende daar door alle de gebuurige Staaten van de rechtmaatige ongcrufthcid , welke deze Plaats hen by gelegentheid zou konnen baaren. De Stad Philipsburg, welke zyne Majefteit uit kracht van hetMunfierfche Tradlaat by de twintig jaaren bezeten heeft, is van geen mindergevoig: en gelyk'er zyne Majerteit federt de laatfte verovering zeer fchoonc fortificatiën heeftdoen byvoegen , zouhy'er, nu ze door het recht van den Oorlog weder aan hem gekomen is, groote voordeden af konnen trekken, indien hy niet wel verzekerd was, dat de Vrede, ■welke hy aanbied te maaken, nooit van eenige kant geftoord zal worden, 't 1$ ook om deze reden, dat den Allcrchriftelykften Koning, gelyk hier voor gezegt is, de Werken, welke over den Ryn zyn, zo aan Fort-Louis als aan Hunningen, wel wil doen Hechten, en de Veiling Fryburg , waar af de fortificatiën zo fterk zyn dat ze de zelve byna onwinnelykmaaken, aanden Keizerwedergeeven. Dc Koning wil by alle deze conditiën noch wel die voegen van den Keurvorft-Palt?graaf weder in de bezitting van Heidelberg, envanalle de dependentiën van de Palts, te ftellen; verklaarende zelfs van zyne kant, dat, hoewel men getoond heeft, dat de rechten zyner Schoonzuller, ter oorzaak der Succcfïk van dc twee laatfte Keurvorften, haar Vader cn Broeder, op verfcheidene Landen en Lcencn van dc gemelde l'^lts rechtmaatig zyn, hy-zich echter wel wil belaaden met haar fchadeloos te honden ., zulks dat de_ gemelde Keurvorft vreedfaame bezitter van al hetgeziide Landblyvc En hoewel, na de weigering welke de laatfte Hertog van Lotharingen heeft gedaan van het geen door het Nimweegfche Traclaat inzyne faveur geuipulecrd was, het Ryk geen recht meer en heeftom zich tc bemoeijen met dc zaaken die hem betreffen , wilden Allerchriftelykften Koning echter noch wel aan zynen oudften Zoon de zelve voordeden vergunnen, welken de. Keizer cn het Ryk in het Nimweegfche Tracclaat hebben doen inferceren , uitgezonden Saar-Louis , Biche , en Homburg, over de welken zyne Majefteit evenwel wegens een equivalent vangclyke inkomft wil accordeeren. Den Allerchriftelykften Koning hc willigt ook, dat'er, ingeval'ereenigc van de hier voor gemaakte reunienzyn, welke niet met de Traclaaten overeenkomen , CommifFarificn van wederzyde genoemd zullen worden, omdc redenen der gecnen, welke klachtig zullen vallen, op nieuws t'examineeren. Eu ingeval de gemetdcCommiffariffen niet over een konnen komen, zal zyne Majefteit zich gedraagenaan d'uitfpraak dei Republyk vau Veneticm En gelyk de Koning dc vrede wil maaken met alle de Mogendheden, die in oorlog zyn, zal hygemakkelyk over een komen wegens dcredelyke Propofitien, die'er gedaan zullen worden j omdegefchillen der andere Geallieerde Vorlten en Staaten te beflech ien, zulks dat alle dcconteftatien een eind mogen neemen. L 3 Zie 1693. Auguftus- t.  IÖ93- Anguflus Menigte vanSptinl hsanen. Copye van een Brief, gefchreeven uk Jena den f\ Auguftus 1693. Gifteren hebben wy hier de Jaarlykfche Dankdag over de Munfterfche Vrede, na de dartigjaarige Duitfche Kryg, gehouden; als wanneer na den iftiddag de hiftorie van de verftooring Jerufalems.voorgelcezen en verklaard wierd. Maar God weet, wat ons hier naakende is; alzo ons juiflopdicn dag zulk een ongehoorde zaak is wedervaaren: naatnentlyk , voorleedcn Donderdag, na den middag, omtrent half vier, na dat het eenige dagen zeer heet was geweeft , ontftond hier fchielyk een Zuid-Wc (te wind, die van drie a vier donderdagen, meteen weinig regen , gevolgd wierd; enin'tkort was't weer helder en droog weder. Thans vernam men , inzonderheid Vrydags morgens, een groote menigte van Sprinkhaancn in de lucht, zulks dat men den hemel naauwelykskonbefchouwen. Zy zettcdenzich op't land, een myl of twee in't rond, rondom de Stad, zo dichten vol by malkander, dat, als wy buitengingen, wy'cr tien a twaalf in een treedood traden, en men'er met een famcngcrolde mantel wel een honderd in een flag kon dood flaan. Zy hebben zich in de Wynbergen en op den Akker gezet, en eeten alles af. Zelfs de daken van de huizen in de Stad zyn'er vol van; en de gantfche lucht krielt'er noch alle dagen zodanig af, dat men'er naauwc- 86 EUROPISCHE Ziet daar de conditiën, waarop men de geruftheid des Ryks, en in gevold die van geheel Europa, fpoediglyk fcanherftcllen; welken den Amb-nTadeur van Vrankryk tc Stokholm order heeft gekreegenornaat! den Koning Van Sweden te communiceeren, met laftvan wel te doen verltaan.dar men deze conditiën moeft aanmerken als hiiUltim&tumwtot over zyne Allerchriftclykfte Majefteit zich wel aan den Koning van Sweden heeft willen verklaaren;op dat,indien hy het goed vond,hy ze aan den Keizcr,en aan alle de Vorften enStaaten des Ryks,te kennen konde geven, ten einde zy hoe eer hoe liever verwittigd mochten weezen, datzy deVrede in de fpoedige aanneeming van deze conditiën konden vinden; en dat, zo zy ze weigeren * zy de vergieting van het Chriften bloed , en alle d'onheilen vau den Oorlog, die zich door de groote krachten, welke onder het commandement van den Dauphin zyn, noch meer in het Ryk gaat onttkeken, aan niemand als zich zeiven konnen wyten. Op het eind der Maand vertoonde zich omtrent dc Stad Jena . zulk een afgryfelyke menigte van Sprinkhaanen , dat men by " menfchen gedenken nooit diergelyke heeft gezien, en niet anders als een fwaare irraf daar uit afgenomen kon worden. Een Brief, hier over aan ons ter hand gekomen, zal'er getuigenis af geeven.  MERCURIÜS. 87 welyks door kan zien. Zy zyn van langte omtrent als een mans vinger* ilfmmigenfwart, anderen groen, anderen geelachtig. GifUren, naden middag ten vyf uuren, als ook heden den gantfehen voormiddag, was 'er 'net geheele Aardry k mee bedekt, ende lucht'er zo dik aff dat men dc Bergen niet kon zien, fchoon men 'cr dicht by was, enz. Eenige dagen te vooren , te weeten den I3den. der Maand, tegen den avond, had men 'er ook rondom Weenen zulk een menigte af gezien, mede veel grooter als de gemeene Sprinkhaanenj waar af een Ichool, zo tali yk dat 'er de lucht door verduifterd wierd, over dc Stad heen vloog, en zich aan de kant van den Donau zettede. Eindelyk : den 28ftfn. der Maand ftierf te Berlyn Johan-Joris vau Anhalt, ter ouderdom van drie-en-feventig jaaren. Hy was Zoon van Johan-Gazimir van Naflau ,cn van Agnes, Dochter van Maurits, Landgraaf van Hellen; trad in den echt met Hcnriette-Catherine , Dochter van Frederik-Hendrik , Prins van Oranje; en teelde uit dit huwelyk vyf Princeflen , waaraf d'eene getrouwd is aan den Prins vanNaflau, Gouverneur van Vriefland. Men moet deze lof aan de gehcugenis des Vorften van Alihalt geeven, dat hy zeer veele trefièlykehoedanigheden bezat; zynde eeilyk , wys , zedig , en een liefhebber van de letteren, cn van de geenen die 'cr profellie af maaken; wyders Gouverneur van het Land van der Mark , Maarfchalk Generaal der Legers van den Keurvorft van Brandenburg , en de darde in den Geheimen Raad van dien Vorft. Twee dagen te vooren was te Bentheim komen t'overlyden de Graaf Erneft-Willem van Bentheim , ter ouderdom van feventig jaaren.. DE Franfchen Ambafladeur, Monfr. Amelot, bleef nu in geen gebreke van (a) d'aanbiedingen van Vrede , door den Koning , zynen Meefter, aan den Keizer en het Ryk gedaan, mitsgaders de conditiën waar op de zelve geflooten zou konnen worden , aan de Cantons bekend te maaken ; ten einde te trachten hen te overtuigen , dat, zo den Allerchriftelykften Koning voortging met den oorlog te voeren , het tegens zyn foert was, en dat men 'er alle de rampzalige gevolgen af moeft wy- x6o?. Auguftus Dood van den Voitt van Aiy halt. Dood des Giaaven van Bentheim. SWIT-SERL AND. Amelot maakt aan de Cantons bekcr.d, op wat conditiën zyn Koning de vrede metden Keizer en hit Ryk will' uiten. [a] Zit}'t*l< 83."  i6q? Augttjïus DEENMARKE Ni De Koning trekt met zyne Troupen na Ratzenbnrg.[a] Zitt fag. 20. c88 EUROFISCHE wytenaan de gepretendeerde hardnekkigheid der Geallieerden! verzeilende wyders deze aanbiedingen van Vrede , waar af hy Copyen aan de Cantons had geftuurd , met een Brief of Me^ morie ,. houdende aan het Canton van Zurich , om aan alle d'anderen medegedeeld te worden. Ziet hier den inhoud. foortreffclyke Heeren, fl y-liedcn zult moeten overtuigd zyn, door al 't geene ik UI* dik^ wils , van wegen den Koning , federt het begin van dezen Oorlog hebbe te verftaan gegeeven , dat d'intenticn van zyne Majefteit altyd zyn geweeft om te verftaan tot een regtvaardige cn billykc Vrede, en dat, indien dc noodzakelykhcid van den oorlog verre vande Fronticren van zyn Ryk , en op des V'yarsds bodem , tc voeren , hem heeft geëngageerd om conquellen te maken op de Mogendheden , tegens zyne Kroon tc famen gefpannen , zulks maar is gefchied om haar te dwingen, en de ruft van Europa niet meer te verflooren. Indien daar omtrent by zommigen, dieminft verligt cn meelt gepaffioncerd zyn, eenige twyfel overig was, zal de kenniflè van de conditiën , volgens dc welken hy gereed is om met het Ryk de Vrede te maken, den allerblindften zekerlyk de fchcllen van de oogen lichten , en de fchuld van den Oorlog langer te doen duuren voor altoos blyven leggen op den Keizer en de Printen en Staten van 't Ryk , indien zy weigeren aan te nemen de conditiën , die haar zoo voordcelig zyn» in een tyd wanneer dc Wapenen van zyne Majefteit allerwegen , te Water en te Land, zoo roemruchtige en importante fuccefïen verkrygen. Dit.is 't geene dc Koning my'bevolen'heeft van zynen wegeaan alle de Leden van 't Loffelyk Switzcrfche Ligchaam , als aan zyne oprechte Vrienden en Geallieerden , tc verftaan tc geven , door haar te communiceeren deconditiep. Ik zende tot dien einde den Hr. Baron, Secretaris cn Tolk , om het mede te dcelen aan de Heeren van Zurig, endoor haar > volgens gewoonte, aan alle de Loftcljke Cantons , welken ik alle foorten van geluk cn weltiand toewenfche Loffelyke Heeren. r,t so'ctbnr» dm UvvToegcnegene om UL. te dienen, i2^»/ii693. AMELOT. N A dat de Koning van Deenmarken gezien had, dat het Huis vanBrunfwijk zich niet in ftaat ftelde om dc (a) Veftingwerken van Ratzenburg te Hechten, begonden zyne Troupen op den 2pften Juiy t'fcheep te gaan, om na Holftcin over te fteeken. Zyne Majefteit zelve volgde den iften. Auguftus, ten einde de bombar-  ME.RCURIUS. 89 bardeering van de gemelde Plaats, het krachtigfte middel om tot zyn oogmerk te geraaken, door zyne tegenwoordigheid te. wakkerder te doen voortzetten. De Vorften van het gemelde Huis, ziende de ftorm vaft naderen, en konnendeechter tot de flechtine, <$e van hen gevorderd wierd , met verftaan , bereidden zich tot tegenweer 5 verfterkende ten dien einde het Garnifoen van de Stad Lunenburg tot vijf-en-twintig hondert man, gekoozen uit hunne befte Troupen. Verfcheidene ftukken Kanon , mitfgaders een menigte van Krygs- en Mondmunitien, wierden derwaarts gevoerd. Men ftuurde ook in der yl drie duizend man na Ratzenburg, welke nacht cn dag arbeidden om dc Plaats in ftaat van teegenwecr te brengen. Alle deTroupen, die in het Land van Lunenburg waren gebleeven, toogennade kant van d'Elve;en de particuliere Militien van deze en geene Steden kreegen order om zich tot den optocht gereed te houden Onder tuflchen had men echter noch hoop,dat dc zaaken in der minne bygelegt zouden worden; ten welke einde den Heer Hop, Pcnfionaris van de Stad Amfterdam, tot extraordinans Afgezant van haar Hoog-Mogenden by den Koning van Deenmarken genoemd, benevens MilordLexington, mede door zyne Britannifche Majefteit tot extraordinans Afgezant by den zeiven Vorft aangefteld, op den 13 den der Maand zich naHamburg begaven, om, gezamenerhand met deMinifters van eenige Vorften die zich aldaar ftonden te vervoegen , de mediatie van .hunneMcefters over de fweevende gefchillen aan te bieden. Zy hadden den 2 iften. audiëntie by de Deenfche Majefteit te Pinnenberg , twee uuren van Hamburg, daar ze twee dagen te vooren waren aangekomen ; doch vonden vooreerft de gemoederen niet gefteld om na een vergclyking te willen hooren. En inderdaad . hetwelk had meerder moeite in, als men zich inden aanvang wel had voorgefteld ; gelyk het gevolg zal toonen. GELYK de dood noodzaakclyk, 'tzy vroeg oflaat, op d< geboorte moet volgen, en datde Grooten daar niet meer af bevryd zyn als het gemeen flag van menfchen, kwam dit lot nv ook te vallen op de Koningin, een Vorftin van groote deugden en wiens treffelyke hoedanigheden haar niet minder van anderei M on 16-93. tiugnftus SWED h N. Dood dei KoningiBt l l  ïc-93. Auguftus J O LEN. Tairarifche Cham ïaat zyne bemiddeling tot de Vrede tu(. fchen de Torte en Polen aanbieden. ro 28 I ] « t c i 90 EÜROPIS. CHE ónderfcheidden, als haare hooge geboorte, en de rang dien zy in de wereld bekleedde. Zy ftierf den 5dcn. der Maand , 'savondts omtrent ten acht uuren , te Karelsberg, een Koninglyk Lufthuis, een mylvanStokholm, daar ze heen gegaan was inde hoop dat de verandering van lucht ietwestotdehcrftelling van haare gezondheid zou mogen bybrengen. Zy had al een tyd lang ziek geweeft, en gaf, hoewel fwak endeerlyk uitgeteerd, nu en dan tekenen waar uit men iets goeds verwachtte : maar voelende eindelyk de dood naderen, verzochtze, dat men haar zonder pracht wilde begraavcn; en beval, dar het geld, 'tgeen men tot een heerlyke lykftaatfie mocht willen aanwenden , aan d'armen uitgedeeld zou worden. Zy heette Ulrica E'ecnora; was Dochter vanFrederik den III. Koning van Deenmaiken, geiloi ven in het Jaar i CT70. en van Sophia-Amelia, Dochter van Joris, Hertog van Brunswijk-Lunenburg ; by gevolg Zufter van den tegenwoordig regeerenden Koning Chriftiaan den V. van Deenmarken; geboren inden Jaere irJ^ó.den ng. 2}. Admiraal Rooke me «enige Oorlogfchepen en KoopvaardersinTorbay. (bi "Ziet r4 EUROPISCHE d'Enge'fche en HoIIandfche Oorlogsvloot , de voorgaand^ a) Maand in zee gefteeken, en dooi'norm enouW< ergenood;aakr weder na de havens van Engeland te loepen, zette heul.n : ilteB. Tuly weer onder zeil; doch zag zich, ter oorzaak der ftrylige winden , genoodzaakt nochmaals in Toibayin teloop-ns /an waar ze, de wind veranderd zynde , den z-jlea. der zelve Vhand weder in zee iïA , en foc cp de hoogte van dc Kaap Finifterrc in Gallicien voortzeilde, zond'r(emgetyding vande Franfche Vloot te verneemen. Verfcheidene Schepen, mee leefrochf g~laaden, welke door leven a acht Oorlogfchepen begeleid ftonde'i te worden, hadd-1 o-der om haar te volgen. Zy ftaken ook in der daad, kort na het vertrek der groote Vloat, in zee: maar 'tzy datd'oidersofkwalyk gegeeven , of kwilyk begreepen waren, of dit zich de winden niet gunftig tooi d?n, of om eenige andere reden die on onbekend is ; d<-gemelde Proviandfehepen konden de Vloot niet. p tteven loopen. De Bevelhebbers, die hen verwachtten, en ze oude-tuflehen nier zagen opdaagen, hielden kr'ngsraad : en gelyk men noch maar voor weinige dngen leevensmiddeten had , w'erd'er met gemeene toeftemming beflooten, dat men het weê"; na de kullen van En • geland zou zetten; 'tgeen gedaan zynde, liep de Vloot den 2f5f^n. der Maand Auguftus in Torbay: waar op aanftondts order gegeeven wierd, dat de Schepen van d'eerfte en tweede rang opgelegt, en deTranfpoi tichepen , tot de landing in Vrankryk verordend , leggende te Portsmouth en in andere havenen des Ryks , ontlaaden zouden worden. De Vice-Admiraal Rooke, voor wien men federt de (b) rampzalige ontmoeting met de Franfche Vloot z°er bekommerd was geweeft, kwam nu eindelyk den 8ftea. der Maand teKingfal in Ierland, benevens elf Engelfche en twee HoIIandfche Oorlogfchepen, twee Branders, een Bombardeergaljoot , en twee B igintynen ;, mittga^ers vyftien Engelfche Koopvaarders, onder welker getal'er vier waren, voor Smima verordend ; en twintig Hollanders. Deze Vloot had in haare wederkomft veele Noordelyke winden gehad, die haar zeer vt el hadden veraebterd. Na de gemelde ongelukk'g- ontmoeting met de Franfche Vloot, had het den Admiraal Rooke na het Eiland  MERCURIUS. 95- Eiland Madera gezet; alwaar hy den 3dtn. July aankwam. Hy bleef'er drie dagen, om 'er water in te neemen; vertoondezich den rodcn. op de hoogte van het Eiland S.Michicl; en liep den 8lttn. Auguftus in de haven vanKingfal. Naauwelyks was hy hier gekomen, of hy kreeg o: der om zich te Torbay te vervoegen; alwaar hy op den zeken d;.g , als degroore Vloot, het anker uitwierp; hebbende by zich de Proviandfchepen , daar wy zo even ar hebben gelproken, die hem onderwege waren ontmoet, benevens de zeven Oorlogfchepen welke de zeiven begeleidden. Ondertuflehen hadden de Kooplieden, geinterefleerd in de Simirnafche Vloot, den Kooplieden klaagen over hu nne verliezen, Koningin 'erzoekt >nder(land an de Stad ..onden.  4ugujlus 96 EUROPISCHE ders dat voor het toekomende in de handhaaving van hunne Negotie voorzien zou worden. Het Addres wierd op den 2ju™. der Maand te Whithal door den Lord Major en d'Aldermans geprefenteerd, en was van den volgenden .inhoud. Addres van den Lord Major , d'Aldermans , en Gemeentens van de Stad Londen , in den Gemeenen Raad verzameld. Aan des Kmingins Voortrtffelykjte Majefteit. WY Uwe Majefteitsjillergehoorzaamfte en getrouwfte Onderdaanen, de Lord Major, Aldermans, en Raaden der Stad Londen, inden Gemeenen Raad vergaderd , getroffen zynde met een diep gevoel van Gods oneindelyke goedheid jegens deze Natie,, door zyn geheiligde Majefteit zeer merkelyk te verloflen uit die perykelen , waar in hyzoonlangs, om onzen wille, zyn Koninglykc Perfoon, zelfstol verwondcringc zyner Vyanden , heeft geëxponeerd; geven daar voor van harten en ongcvcinfdelyk voor cerft onze ootmoedige dankzeggen aan den Almachtigcn God; cn vervolgens congratukcren wy met alle nederigheid Uwe Majefteit over de zonderlinge Godlyke voorzienigheid in't bewaren van dien Vorft , in wiens leven niet alleen onze Wetten en Religie, maar ook de vryheid van gantfeh Europa ten eenemaal ingewikkeld is. , , En nademaal het Uwe Majefteit gunfliglyk beliefd heeft , door den Lord Zegelbewaarder tc kennen te geven het diep gevoel dat Uwe Majefteit gehad heeft van't groot verlies ter Zee , t welk den Kooplieden van deeze Stad en dit Ryk is overgekomen, en dat Uwe Majefteit oidre had gegeeven totcenCommittée uit Leden van Uw e iViajefteits honorabelcn geheimen Raad , zo wel om de oorzaaken van die ongelukken te onderzoeken, als om eftiaueclc zorg te draagen, dat diergclyk in 't toekomende mocht voorgekomen worden , door UweMajeftcits Onderdanen aan te moedigen om zich aanhet gemelde Committéc te addrefleeren: zo geeven wy met alle blymocdighcid onze hartelyke dankzegging aan Uwe genadigfte Majefteit voor_ zulk een groot gunftbewvs: 'twyfelcnde geenfins , of Uwe Majefteit zal continuceren met hét verkenen van zulke goede en naar tyds gelegentheid gevoegelykc orders, op datde Koophandel van dit Uw Koningryk, welkers voorfpoed daar in voor 't mecrendeel beftaat, beter in het toekomende mag gehandhaaft worden. En gelyk wytot hiertoe, uit een gevoelen onzer plicht, aan de gantfche Wereld onzen grooten yver voor Uwe Majefteits dienft betoond  MERCURiyS. 97 nebben, cn ons nu een nieuwe gelegentheid gegeeven word om het zelve te doen zien, door een blymoedig en eendrachtig verfchot van Gelden, ten behoeve van Uwe Majefteits affaires f zo bidden wyootmoediglyk , dat het ons geoorlofd zyUwe Majefteit te verzekeren van onze valterefolutie, om op alle voorvallen in onzeyverige poogingen, tot handhaavinge van Uwe Majefteits Koninglyke Authoriteit en Regeeringe tegens alle perfoonen naar ons uiterfte vermogen te continueeren. Dit Addres wierd zeer minnelyk van de Koningin ontfangen: en na het overleeveren van het zelve geleidde deVice-Kamerling van haare Majefteit den Lord Mojor en zyn Gevolg na des Konings Wynkelder, volgens ouder gewoonte; alwaar op de gezondheid van haare Majefteiten, en de welftand der Regeering, orngedronken; de zaak wyders weder in overleg gebracht; cn beflooten wierd, dat men een fomme van drie honderd duizend ponden fterlings aan de Koningin zou leenen. Eenige dagen te vooren, naamentlykden zoften. der Maand, had men een Proclamatie afgekondigd, ten einde het fteelen en vervreemden van haarer Majefteiten Oorlogsamunitien, en andere noodwendigheden tot d'uitrufting der Vlooten, uit der zeiver Magazynen te voorkomen. Den inhoud luidde als volgt, Maria R. ALzoo haare Majefteiten , niettegenftaande verfcheidene goede Wetten, gemaakt om het fteelen, vervreemden, ofte verminderen van haarer Majefteiten Amuniticn van Oorlog voor te komen ervaren , dat dezelve » 't zy door dc onachtzaamheid en trouwloosheid van haare Officieren , ofwel dat zulks befwaarlyk is voor te komen , blyven duuren , en niet ophouden , als zy wel verwacht hadden, maar dagclyks noch geplcegt werden, en zulks wel voornament lyk omtrent zoodanige behoeftens die dc Vloot van noden heeft, niei alleen tot groot nadeel van haarer Majefteiten dienft , maar ook var zoodanige Perfoonen die daar in handelen , en gewoon zyn dezelvei aan de Koopvaarders te verkopen , alzoo de Reedcrs van die , dooi deze geliolenc Goederen te koopen , gelegentheid bekomende on hunne Schepen met minder koften als anders uit te ruften, zich byd< geweuf.de Verkopers van zodanigeSchecpsbehoeftensniet vervoegen hebbeD haare Majefteiten, om deze en diergelykc misflagen voor he toekomende te preveniccren , by dezen ftriktelyk aan alle hunne Officie ren,enwelin'tbvzondcrdie van de Licenten , alsdaar toe gcauthor N *ceii 1693. Auguftus Proclama* rie tegens het fteelen en vervreemdenvan Oorlogsamtiinitien. 1 I 1 t i- i >  169?. Auguftus Lord Sidacy tot GrootMeetterder Artillery aangefte ld. fa] ZUt }'t-24- 98 EUROPISCHE fcert, willen beveelen , niet alleen hun uiterfte beft te doen, om de voorgemelde Abuizen te ontdekken , maar ook de gecnen, die zich daar omtrent mochten vergrypen, na ürengheid vande Wetten, daar tegens gemaakt, te vervolgen. Hebbende haare Majefteiten daar en boven raadfaam gevonden , by dezen dc Tekenen , waar mede hunne Schcepsbehocftens gemerkt zyn, bekend te maken : zynde dat van het Touwcrk, drie duim cd daar boven dik, een eukclde witte draad, tegen de bogt; en 't geen dunder als drie duimen is , een diergelykc getwynde : van het Zeildoek , 't zy tot Zeilen gemaakt of niet , een bliauwe ftreep in 't midden: en van alle andere, ecnbrccdc Pyl, 'tzy geflempejd of gebrand. Verbiedende haare Majefteiten by dezen aan alle Handwerks lieden eenige dc minfte Schcepsbehoeftens tc maken, van Goederen die gedachte Merken mogen hebben , ten ware zulks voor haarer Majefteiten Vloot of Artillery mocht weezen. Beveelendc haare Majefteiten wyders aan alle hunne beminde Onderdanen , het kopen of ontfangen van zoodanige gemerkte Goederen, van wie het zoude mogen zyn (zonder uitdrukkelyke Ordre en Permiflie van de voornaamfte Officiers en Commiflariffen van haarer Majefteiten Vloot) te vermijden, op poene dat, andersdoendc, tegens haar als Aannemers van gcftolen Goed, en Onivreemders van haarer Majefteiten Amunitien zal geprocedeerd werden. Verklaarende haare Majefteiten , tot beter ontdekking der zoodanigen , die , niettcgenftaandedeze Proclamatie, echter eenige van de bovengemelde haarer Majefteite Goederen mochten verduifteren , 'dat een ieder, die aan een der voornaamfte Officieren, of Commiflariflen van haarer Majefteiten Vloot, eenige Ankers, Kabels, Touwen, Zeilen , Rollen , Yzerwerk , ofte andere behoeftens van dc Timmerwerven , of wel uit de Magazynen verduifterd , aanwyft en levert, daar voor een derde van de waarde tot een Premie zal genieten, mits dat hy met eenen den geen, dieze vervreemd of aangenomen heeft", bekent maakc Gegeeven in ons Hof van Withal, den 20 Augufty 1693. m net Tï^c Jaar van onze Regeering. De Lord Sidncy, Onderkoning van Ierland , eenige dagen na de diflblutie des (a) Parlements van daar vertrokken, om zich te Londen te vervoegen, en rekenfehap wegens den ftaat van het Koningryk , mitfgaders alles 't geen 'er geduurende den tyd van zyne beftiering gepafTeerd was, aan de Koningin te doen, wierd nu door de zelv e, tot vergelding van zyne ge trouwe dienften, met het Ampt van Groot-Meefter der Artillery , vacant federt de dood des Hertogs van Schomberg, ;n een der aanzienlykften van geheel Engeland, vereerd. Ter  MERCURIÜS. 99 Ter zelve tyd raidenzich ook te Londen vervoegd de Lord Bellamount en andere voornaame Heeren uit Ierland, welke op het eind der Maand het volgende Requeft aan de Koningin prefenteerden. Met believen van Uwe Majefteit. HEt gaat ons zeer ter herten , tc bevinden dat ons eerfte Requeft aan Uwe Majefteit zodanig be woord- w.is, dat hetzelve heel anders is uiigelcgt dan onze gedachten waren: want wy oordcelen, dat onze rechte meening daar in uitgedrukt was, en datwy zulks genoeg, faam aan den Graaf van Nottingham hadden verklaard. Indien ons voornemen was geweeft hier in den Raad tc verlchynen , wy zouden het tc kennen gegeeven hebben. Maar de redenen, in ons Requeft bygebracht, wegens dc proceduuren des Parlements, cn ons verzoek dat het TJwe Majefteit mocht gelieven 't paireeren van 't Pardon van Sir Charles Portcr en den Lord Coningsby » laatft Lords Juftices van Ierland, uitte ftellen, totcatwy cn verfcheidene anderen van Uwe Majefteits befwaarde Ocderdancn in 't Parlement zouden gehoord zyn, was geenfins door ons gefteld , om te toonen als of wy van gevoelen waren, datcezaak nergens anders kon geëxamineerd worden. Doch Uwe Majefteit gelieve te weten, dat wy de vryheid niet nemen om de bevfoording van ons Requeft tc defendceren ; maar dat wy zulks met nederigheid excufeeren , indien wy in onze Exprcfiien ergens in te kort gefchooten zyn: verhoopende , dat Uwe Majefteit het niet redclyk zal achten , dat men door een interpretatie onzer woorden , die zoo verre van onze mceningis, ons iets zoude opdichten, dat wy nooit voorgehad hebben , en 't welk wy oordeelen nadeclig tc zyn tot dat oogmerk 't geen wy ons altyd , tot Uwe Majefteits dienft en de wc'.ftand van 't gemeen, hebben voor gefteld. Echter genegen zynde ons te voegen naar alles dat Uwe Majefteit van ons fchynt te begeeren , zo hopen wy , dat het geene wy hier offereeren, Uwe Majefteits vcrwachtinge zal voldoen ; en dat wy zullen doen blyken , dat het Requeft , 'twelk wy met nederigheid hebben geprcfentcerd, niet zonder fondament was. Wy zullen derhalver aan Uwe Majefteit voordraagen eenigen vande Poinöen van befwaarriifle , door beide de Huizen des Parlements aan den Koning geprefenteerd; waar in Sir Charles Porter en den Lord Coningsby, alsOpper-Gouverncurs van Ierland, inftrumentecl moeten geweeft zyn : cr volgens Uwe Majefteits ordre bieden wy 't zelve aan als een befchuldiging , die wy aannemen in het Parlement te zullen bewyzen ; noopende , wanneer dezelve by Uwe Majefteit geconfidereert zyn , dal hethet voorgenomene Pardon zal fluiten, en ons ootmoedig verzoek tot dien einde gedaan, rechtvaardigen. N z Be augujtus Requeft door eenige Ierkbe Heeren lande Koningin geprefenteeid,  ÏÓ93- Auguftus SPANJEN. Onderftanddoor den Paus aan den Koning vergund,[a] Zitt P*S< 7J-- SP AANSCHENEDERLANDEN.Krygsvertichtingentuffchen de Franfchen en de Gajlieerdeu. Graaf van Tilly ge- to* EUROPISCHE Benevens dit Requeft wierden ook noch verfcheidene Artykelen van befwaarenis, zo van het Hooger als Laager Huis des Parlements van Ierland , overgeleverd; doch de zaak aan het naaftzittende Parlement geweezen. MEN verftond nu met groote blydfchap aan het Hof, dac de (a) Paus 'aan den Koning verlof had vergund om geduurende den tyd van drie jaaren een Milliocn Ryksdaalders jaariyks op de Geeftelykheid van America te heffen; op voorwaarde, dat zyne Majefteit zes Oorlogfchepen tot de verzekerdheid derkuften byÖranin Africazou onderhouden: 'tgeenin't algemeen voor de gantfche Chriftenheid voordeelig zynde,, het ook noch op een geheel byzondere manier voor zyne Katholyke Majefteit bevonden wierd. De Minifters van Vrankryk hadden alle?,, 't geen ze bedenken konden , in 't werk gefteld , om die onderhandeling te doen verydelcn , en den Heiligen Vader ten dien einde willen doen gelooven, dat Spanjen het verlof van de gemelde fomme temogen heffenniet en verzocht, alsomzetot den tegenwoordigen Oorlog te gebruiken, van den welken zyne Heiligheid zulk een afkeer betuigde: maar, niettegenftaande alle deze fwaarigheden, eindigde d'onderhandeling ten laatften t'eenemaal tot dc voldoening van zyne Katholyke Majefteit, die zich hierdoor in ftaat zag vande zaaken met meerder wakkerheid voort te zetten. D E wederzydfche Legers hadden nu een tyd lang te veld gelegen, zonder iets van belang uitgevoerd te hebben: maar den Hertog van Luxemburg,. gewoon op zyn voordeel te wachten, ondernam, zo haaft als hem de gelegentheid gunftigwasr een zaak, die, indien 'cr zich dc dapperheid der Geallieerden niet met een al te groot geweld had tegengezet, bekwaam waar geweeft om.de de gantfche Veldtocht goed te maaken. 't Werk moet van wat hooger opgehaald, en met eenige omftandig-. heden verzeld worden. Den iöden. der voorgaande Maand wierd de gemelde Generaal door den Ridder de Nefle, dien hy op party had gezonden, verwittigd, dat de Graaf van Tilly met vyf Regimenten Ca-  MER CURIüS. ior Cavallery en drie Dragonders onder Tongeren campeerde. Terftond wierd het befluit genomen van hem op te flaan, en, om het deflein te beter tc verbergen, de flinker Vleugel der Armee den i7den. op voerazie gcftuurd , mitsgaders tegen den middag acht Efquadrons van des Konings Huis, twee der Gendarmes en der Lichte Paarden, dat van des Konings Granadiers, en drie van de Lichte Cavallery der rechter Vleugel gecommandeerd, met order van in ftilte tuflchen zes en zeven uuren des avondts op weg te flaan, om zich in het Dorp Houteme, alwaar hy hen met ettelyke andere Troupen, zo Cavallery als Infantery, verwachtte, ten einde te famen en Ligchaam van omtrent tien duizend man te maaken, by hem te voegen. Deze Troupen kwamen dien zeiven avond "ten acht uuren tot op anderhalve myl na aan het Campement van Heylezem , daar de Maarfchalk na het vourageeren gebleeven was. d'Infantery was voor uit getoogen; dewyl men niet en wift, dat de Graaf van Tilly'er geen en had : en men had haar order gegeeven om een paflagie over dc Jar, anderhalve myl van Tongeren, tebewaaren. Een uur voor de nacht marcheerde de Maarfchalk de Luxemburg met de Cavallery op twee kolommen, aan het hoofd van welker eene de Maarfchalk de Villeroy was. Men vervolgde den optocht de gantfche nacht met groote fchreden, en kwam des morgens ten drie uuren tot op drie vierendeel myls na aan de plaats welke men zich beraamd had.. Thans, verdubbelde men de tred, om op een hoogte te geraaken, van waar men op een quartier myls den Graaf van Tilly ontdekte, die aan 't marcheeren was, zynde omtrent middernacht gewaarfchouwd , en hebbende terftond debagazie doen oppakken, welke echter niet tydts genoeg had om de Franfchen te vermyden. Den Hertog van Luxemburg, ziende dat hem zyn flaggemift was, belaftteaan ettelyken van de befte Efquadrons de Geallieerden , zo ze maar beft konden, na te zetten,, terwyl d overige Troupen op een groote draf zouden volgen. .De Prmfen, die vooruit reeden, kwamen hen, na eenige beeken gepafl'eerd te hebben, dicht op de hielen: maar zo als men nu handgemeen dacht te geraaken, vond men tuflchen hen en de franfchen noch een andere beek, daar geen Efquadrons ovea i693. tiugujlxs T  1693. Auguftus Huy door de Franfihen veroverd. ioi EUROPISCH E konden. Daar raakten alleenlyk omtrent een honderd Ruiters over, die met de Geallieerden aan 't fchermutfeeren vielenj welke ten getale van zes a zeven Efquadrons, zser dicht in malkander gedrongen, op dc hoogte ftonden, en ecnuitdrukkelyke order hebbende om zich in geen gevecht in te laaten, niet en ftreeden dan al vluchtende, terwyl het Gros in een Dorp defileerde, om ever de Jar te trekken , en zich teretireeren. Ondertuflehen zochten de Prinfen een plaats aan dc rechter hand, om hen van ter zyde in te vallen: maar als ze op de hoogte waren gekomen, vonden zy'er maar eenige weinigen der Geallieerden, vliedende d'anderen zo fchielyk als ze konden. Dc Franfchen zaten 'er by de twee mylen achter her, tot op twee uuren na aan Maaftricht, alwaar de Graaf van Tilly zich moeft bergen, alzoo hy verftaan had, dat de paflagie van Luik voor hem geftopt was. Hy verloor by deze gelegentheid omtrent honderd en vyftig Ruiters. Een Colonel, een Lieut. Colonel, een Majoor, en twee Lieurenants wierden 'er gevangen genomen ; en byna de gantfche B.igazie bleef inde loop: gelukkig dat hy zulk een groot getal van Vyanden , en die hun deffein zo wel hadden weeten te verbergen,! had konnen ontkomen. De Franfchen verlooren'er Monf1 Sanguinet, Exempt van de Gardes du Corps. Den Hertog van Monfort, oudfte Zoon des Hertogs van Chevreufe , wierd gevaarlyk gekwetft; mitfgaders de Marquis de Thiange, in het ligchaam, dooreen Franfchen Officier, die hem voor vyand aanzag: en by de vyftig zo Gardes als Karabynruitcrs kwamen'er te fneuvelen, of gewond te worden. Kort na deze actie befloot den Hertog van Luxemburg het beleg voor Huy te flaan; wefhalven hy met zyn gantfche Leger opbrak, om derwaarts te trekken. De Koning van Engeland, zyn dellein bezeffende , volgde hem ; hoewel het als onmogelyk was de Plaats, fwak door zich zelve, en, volgens de manier op dc welke de Vyanden zich gepofteerd hadden ongenaakelyk voor de Geallieerden, te behouden. Hy brak dan op van Park , ftuurde de groote bagazie na Dieft, en eine den26ft«.der Maand July te Tienen campeeren , van waar hy den »!**. voort toog tot aan Wangen, daar hy des anderen daag-  MERCURIUS, io3 daags bleef leggen, met or Jcr va 1 zich gereed te houden om te marcheeren. Midlerwyl bcrenden de Franfchen Huy onder d'orders van den Maarfchalk de Villeroy, aan wien men het beftieroverc.it beleg had toevertrouwd; en hoewel men, volgens alle fchynbaarheden, wel voorzag, dat het niet lang zou duuren, wierden'er echter, tot een grooter verzekerdheid , linien van cireumvallatie gemaakt, vermits'er drie pollen te veroveren waren, de Stad, het Kafteel Picard, en het Oude Kafteel. Den ipden. kwam men voor de Piaats , alwaar men mag zeggen dat het Garnifoen de Franfchen nieten verwachtte, dewyl ook zelfs de Gouverneur ie Luik was , en moeite genoeg had om 'er een quartier uurs eer ze berend wierd binnen te geraaken. Gelyk mende Stad verlooren achtte , brak men de Brug , die over de Maas lag, af, en dempte de Rivier, om de Schepenen Vaartuigen te beletten tot aan Luik af te zakken. Men fommcerde den Gouverneur tot d'overgaave, die daarop ten antwoord pafte, dathy zich kloekmoedig meende te verdeedigen. Des nachts van den zeiven dag arbeidde men aan zeven Batteryen:; en'den 2often. capituleerde de Stad: hebbende de Gouverneur en het Garnifoen verlof gekreegen om zich op het Kafteel te rctireeren. Vervolgens wierd ook het Fort Picard tot d'overgaave gelbmmecrd. Het is gelegen op de punt van een Rots; en men had het begonnen fterk te maaken: doch de werken waren noch niet voltooid. De Commandant wou zich niet overgeeven , ais op voorwaarde dat hy zich infgelyks met zyn Garnifoen op het Kafteel zou retireeren : doch, gelyk men hem zulks niet wilde toeftaan, verdeedigde hy zich tot aan den 2 2fteD. wanneefhy, ziende geen kans om een langer tegenweer te bieden , zich met alle zyne Troupen als krygsgevangen overgaf. Dien zeiven dag maakten de bomben en het kanon een groote wanorder in het Kafteel: en de Granadiers van Orleans , welker Regiment de wacht in de loopgraaven had, veroverden een Toorn, omtrent honderd trecden van daar gelegen , en daar men voorby moeft om na de bres , diealreedts aangevangen was, te gaan. Het Kaftecl,hebbendealdus geen uitkomft te verhoopen,capituleerdc den zelvcn dag;en het Garnifoen toog'er uit den 24ften. om 1693. Augujhts  1693. Auguftus Hettog van Wiertemberjoverweldigt de Liniendei Franfchen 104 EUROPISCHE om na Luik geleid te worden: maarde Franfchen, welgewoon de zaaken in de war tefmyten, wilden d'artykelen van de Capitulatie niet onderhouden; pretendeerende, dat de Troupen, welke Huy verdeedigd hadden , voor het geld des Kardinaals van Fur ftenberg geworven waren, en dat ze derhalven hem toebehoorden. Kort daar na lier den Hertog van Luxemburg propofitien aan den Prins van Luik doen , om de Neutraliteit aan te neemen: maar zehadden geen andere werking, als dat ze het gevangen neemen van eenige Kanonniken en andere Perfoonen , welke wat teveel geneigdheid voor de belangen van Vrankryk betuigden, veroorzaakten. De Koning van Groot Biitanje ondertuffchen verftaan hebbende, datdeLinien, welken de Vyanden in Vlaanderen hadden gemaakt, om het veroverde Land voor de contributien te behoeden, maar dooreen klein getal van Troupen bewaard wierden, oordeelde het raadfaam een Detachement van zyn Leger te maaken , om de zeiven te gaan overweldigen; hoopende , dat deze b;weeging den Hertog van Luxemburg zou noodzaaken andere fchikkingen te neemen, daar men zich af konde bedienen, often minften dat men hetvyandlyk Land onder contributie zou ftellen , en 'er confiderabele fommen af trekken. Den Hertog van Wirtemberg wierd dan ten dien einde den ndcn. July gedetacheerd met elf Regimenten Cavallery , en even veel Infantery , daar zich irr den optocht een ge andere Troupen van de Guarnifoenen der Plaatfen, die ze voorby moeften trekken, zouden by voegen. Het weer was vuil; 't geen de wegen byna t'eenemaal onbruikbaar maakte : hoewel men echtergeftadig voort marcheerde. Den icTden. liet men de Bagazie, die wakker befchadigd was, onder goede wacht tot Au denaarden; alwaar zich het Regiment van den Graaf van Hoorn, benevens een train van Artillery, by d'overige Troupen voegde, 't Regende midlerwyl dag en nacht; weshalven d'attaque tot den i8den. uitgefteld moeft worden : hoewelden Hertog alle bedenkclyke moeite aanwendde om werk te beginnen. Ondertuflehen wierd d'uitvoering by veelen voor onmogelyk gehouden ; zo om dat de Cavallery, voor uit getoogen , al vier da-  MERCURIUS. ior- dagen hi'i gezicht vande Vyanden had geftaan, als om datde Linien met tien duizend gereguleerde Soldaaten, (behalven de Boeren ) cn onder de zeiven vier-en-twintig Efquadrons Ruiteri en Dragonders, bezet waren; mitfgaders dat men op ieder afftand vanlronderd en vyfiig (clrcdcn een wel geflootene en gepalifladecrde Reduit tc overweldigen; een Graft vanachtien a twintig voeten wyd, en zevenA acht diep; en door de veelvuloi se regen, wttien fchreden achter de zelve, noch een Beek van gelyke wydte ert diepte te paflèeren had , eer men verder in deLinien kon indringen; en dat ieder Reduit, wel verdeedJgd zynde, bekwaam was om deGeallieerdc Troupenzesuuren langop tehouden. Niettemin, onaangezien alle dezefwaarigheden , verordende men den i8dcn. zynde Saturdag , drie attaques, en begon den aanval met het losbranden van d'Artillery op der Vyanden Ruitery, genaderd om hun Voetvolk t'onderfteunen. Alle de Granadiers van des Hertogs Leger, ondeifchraagd van de Muskettiers , vielen op de Reduiten aan; fwommerYof waadden op fafcynen over de Graft; en drongen met gedoken hoofde voort: 't geen de Vyanden in minder als een half uur deed befwyken. Nooit zagmen flapper wederftand bieden, hoewel men meer als drie Uuren werk had eer men, wanneer men de Linien gcpafl'eerd was , zich in flagorder konde ftellen; zynd: dehaidfte floot , en waar inde Franfchen zich met behoorlyke manhaftigheid kweeten , alleen in't pafleeren van d'cerfte Graft en de Beek geweeft.De gantfche r.die ftond den Geil lieerden op omtrent twee honderd zo dooden als gekwetften. Den Hertog liet aanftondts een goed getal van Pionnicrs commandeeren , om dc Linien te flechten , laaiende een genoegfaarne menigte van Troupen om hen t'ondei (leunen , er rukte met d'overigen landewaart in. Den 2 3 ften. liet hy de Bru£ vanTreffin, tuflchen Doornik en Ryfi'el, mitsgaders een Kafteel 'tgeen'er tegen overlegt, alwaar de Franfchen zich verfterkt hadden, aantallen. Na een wederftand van omtrent eer uur verlieten zy het ; hebbende bydeze gelegentheidongevan vierhonderd man verboren , en den Hertog van Wirtemberg honderd twintig dooden en honderd vyftig gekwetften beko men. Hy bezichtigde des anderendaags deze Poft, en, na'e O eci 1693 /lugflJlHS l f 1 r 1  Auguftus. Veld (lag tuflchen den Koning van Engeland en den Hertog van Luxemburg. Mifïï- ioó E U R O F I S C H E zen goede Wacht te hebben gelaaten, ftuurde een Detachcmemr nadekant vanDouay , ten einde het gantfche Land van Artoisander contributie tc zetten. Men veroverde ook noch eenige andere Kafteclen en Poften, en maakte zich zo volkomen meefter van alhet platte land, dat men wel haaft Gedeputeerden van alle kanten zag aankomen, om wegen9debrandfchatting t'accordeeren. Meer als zes Millioenen wierden 'er verzameld , zo wegens dit als wegens dc voorgaande jaaren; invoegen dat al de moeite ,, welke de Franfchen hadden genomen , en de koften die zy federt het begin van den Oorlog hadden gedaan ,, om dit Land te behoeden , hier door t'eenemaal vruchteloos wierden gemaakt: dewyl d'Inwoonders de contributien van dien tyd a£ moeften betaalen. Maar laat ons den Hertog van Wirtemberg bezig laaten met dezelven in tc vorderen, om den Leezer mede tc deelen 't geen zich ondertuflehen tuflchen de Legers van den Maarfchalk de Luxemburg en den Koning van Engeland toedroeg.. Deze Vorft te Tongeren het verlies van Huy verftaan hebben de, en vreezende dat den Hertog van Luxemburg de voortocht mocht neemen, en tc Park gaan campeeren , 't geen van een groot nadeel voor het Leger der Geallieerden geweeft zou zyn, keerde den 2511"1. weder na Neder-Hefpen aan de Geete , en bleef daar leggen tot den 28ftcn. met hetoogmerk van zich de volgende dagen in het Campement van Park te vervoegen. Maar de Maarfchalk de Luxemburg, weetende dat de Koning een groot Detachement na Vlaanderen had geftuurd, mitfgaders een ander na het Land van Luik,, en dat zyn Leger maar veertig a. vyf-en-veertig duizend man fterk was, befloot hem aan te taften eer hy zyne oude poft hernomen had , en rukte tendien einde alle zyne Benden byeen, hebbende 'er zelfs ook eenigen uit de gebuurige Garnifoenen gelicht, zulks dat zyne Armée zich over de feventig duizend man fterk bevond. De Slag gefchiedde op den 2ofteu. der Maand July; gelyk de Leeser , benevens alle d'aanmerkelykfte omftandigheden , uit de volgende Brieven en Relaazen kan zien,  M E R C U R I U' S. 107 Miflive van den Heere van Dykveld , gefchreven in het Leger tot Dieft den 30. July 1693. omtrent den middag. Uoog-Mogende Heeren , ■C Ergifteren, den acht-en-twintigften dezer, den Koning bekomen ^ hebbende advyzen, dat den Hertog van Luxemburg met zyn Armee op ods Leger , ftaande alstoen by Ncer-hefpen aanmarcheerTe om, zo voorgegeven wierd.ofons aantetaftcn of een marche op ons' rmr'de kant ?an Leuven te winnen, fteeg datelyk te paard, om aUeste recognofceeren ; en vindende, dat den Vyandwaarlyk met alle * Smachtons aannaderde, vond goed, ^^.^^^ uit de Linien, ende zodanig te poftceren, dat hy den Vyand zoude konnen afwachten, en haar vigoureufelyk refifteeren; ondertulfchen de Bagagie, die noch in 't Leger was, doende defileeren naar de kant ^VaTtyd'tot tyd kwam den Vyand zeer fterk op ons af; maar en ondernam dien avond niet met al. ' Den Koning inmiddels continueerende in >t neemen yaJ alk mogelyke precautien, deed door d'lnfanterye occupceren alle de 1Heggeus, en voorts, daar 't van den dienft konde wezen , verfcheide Retren- C^;Sgën?mc?dCendag, zynde gifteren, de geheele Armee van dej Vyand in 't gezicht gekomen zynde, begon men ten weder-zyde ftcrb te^anonneefen. Onze Artillerye, dewelke de hoogte hadde en hec wel was gepofteert, deed zeer veel fchade ; cn die van den Vyand daa teeen* aan ons zeer geringe: behalven dat den Heere Grave van Solms Gcner^ van SS*k door een kanon-kogel zyn rechter been kort onder dc knie , is afgefchooten. Omtrent ten tien uuren, dc Franfchen noch al zynde genadert, b gondTn dezelve te attaqueeren aan dc rechter Vleugel, cn hadden den aanvang op eene plaats wat avantages: maar w.eraen terdond daa «reJoulTcert, gelyk als ook op alk de andere poften daar zy aar kwamen, ende dat alles met ougclooftelyk groot verlas Om elf uuren vielen zy ook aan op verfcheide poften van het Cori de Bataille , cn de linker Vleugel , en wierden, fchoon onverg. lykelyk veclfterker alsde onzen, zo v.gourcuzelyk ontfangen, da zj hoewel meermalen met verlch volk wederom aankomende , t elke te rug zvn gedreevcn, met ongemeen verlies. Hoog-Mogendc Heeren , eindclyk als men uit hare beweg.nge zo aan 't Corps de Bataille, als de linker Vleugel , niet anders kc O i 169;.' Auguftus [ 1 > 1 t is ' 1 is n> m* de  io3 EUROPISCHE Angnftm- de oordeelen, of den Vyand begon te rctireeren, zo hebben ïy hare meefte macht achtet cjrri a m de rechter zyde t'famen getrokken, en daar mede onze rechter Vleugel met een zeer groote furie op verfcheide plaatfen aangetaft: en vermits hare Armee verre fuperieur is geweeft aan d'onze, en 't getal van de Efquadrons cn Bataillons, met dewelken zy ons kwamen aan te taften, verre overwoog die genen dewelke moeften defendeeren, zo hebben zy door de menigte d'onzen op ecu plaats of twee geforceert en zo tot in 't Camp de Battaille doorgedrongen. Vcrfcheide Efquadrons vnn 't Corps de Battaille, en de linker Vleugel , tegens den Vyand nar gewend, hebben den zeiven een of twee maal doen rctireeren ; maar zyn eindelyk genoodzaakt geweeft te wyken. Den'Koning gaf daar op ordre,dat delnfanterye, dewelke was in't Corps de Battaille , cn de linker Vleugel zoude afmarcheeren, en deed re gelyk de rechter Vleugel de weg na Tienen retireeren ; welk laatfte noch is gefchicd mcr rcdelyk goede ordre: cn heeft zyn Majefteit zich ook derwaarts voor zyn Perfoon begeven. Hoog-Mogende Heeren, aan onze zyde zyn dc poflen zo wel gekozen geweeft, en door 't opwerpen van eenige aarde, en herprofileren van de Eattaillons en Efquadrons, z» wei verfterkt, als ecijigfints de gelegenheid van de plaats konde lyden: ende is ook den Vyand t'elkcns cn alomrne zodanig gefluit cn gerepoufleert , cn voorts het gevecht van den beginne tot den cyndegevoert, zonder eenige de minfte confufie of difordrc , tot datzy op de laatfte groote attaque aan de rechter Vleugel zyn doorgebrooken; zo dat het wel zeeker is, dat zy geduurende 't gantfche Gevecht ongelyk meer volks hebben vcrloorcn als wy : maar in de rctraittc hebben wy, voornamintlyk onder dc Cavallcryc, vermits het nadeelige Tcrrain, fchade geleden. Den Koning is geduurig van 't een na 't ander gereeden, cn alomrne prefent cn in 't vuur geweeft; heeft ook vcrfcheide Bauaillons cn Efquadrons, met het rapier in de haud, zelfs aangevoext: zo dat God niet genoeg kan werden gedankt» dat, als by miraeul, zyne Geheyligde Perfoon behouden daar van is afgekomen >. geen ander ongeval hebbende gehad, als alleen dat een kogel hem' een kleine contufie in zyne zyde heeft geflagen. Hoog-Mogcndc Heeren, vermits de kortheid des tyds, heb ik de occafie noch niet kunnen hebben om alle particulariteiten, inde Battaille voorgevallen, als mede wie dood of gevangen mogen zyn, te vernemen. De Infantcryc heeft voor het meerendeel hare retraitte genomen, langs Leeuw herwaarts, gelyk ook een gcdeclta van! de Cava'ierye; en de zclven werden hier verzamelt, om met hare refpeclive Regimenten en Bauaillons te marcheeren naar de kant van Mechclen: werwaarts ook werden geleid dc Ruiterye , cn verdere Infanteryc, die  MERCURIUS. 109 die de route van Tienen hebben genomen; cn zal aldaar de Armee weder werden geformcert , die in 't korten wederom zeer coniidcrabelzal wezen, alzo men, behalven de vyf en twintig Bataillons en veertig Efquadrons met de welken den Heer Hertog van Wirtemberg dc Linien in Vlaanderen heeft geforceert, en dc Contributien ingo voert, noch dertig Eattaillons in Luik heeft. Waar mede, HoogMoog.Heeren, &C Getekent, £. van W eede. Dieft den 30. July, 1693. Op dezen Brief volgde des anderendaags het onderftaaodc Relaas. Relaas wegens de Bataille, voorgevallen by Landen tuf fchenhet Leger des Konings van Vrankryk, gecom mandcerd door den Hertog van Luxemburg, en da der Geallieerden onder het gebied des Konings var Engeland. DEn JjS§«n dcczer is den Hertog van Luxemburg 's morgens ten : uuren van omtrent Luik opgebroken , en marcheerde dien da; ongevaar 8 uuren; komende's avondts omtrent Landen, alwaar onz Armee tuffchen de Geete en de Beek gecampeerd was, daar zy ziel den gantfehen nacht rctrenchcerden, en al het Kanon op de Avenue plantêden. Dc Vyanden ondertuflehen zich wel 30C00 manüerke bevindende dan dc Geallieerde Armee, zynden zQ^.deezer, smoi gens ten 4 uuren, met hunne Cavallery op onze Rechter V eugel,ge commandcerd door den Keurvorft van Beyeren , aangevallen : doe wierden tot verfcheidene malen afgeflagen. OndertulTchen hadden d onzen het Kanon zoo voordeclig op den Berg geponeerd , dat da: door zeer veel fchade onder de Franfchen wierd gedaan, Daarenbc ven hadden wy dat voordeel, dat ons Leger op dc top yan den lier ftaande , en na achteren afgaande , daar door bedekt wierd. Het Kr nonneeren begon eerit van onze kant, 's morgens al heel vroeg: doe 't was wel 6 uuren eer 't Kanon des Vyands zich liet hooren ; her bende zy ondertuflehen hun Leger geponeerd, en langs den voornoen den Berg tot over onze Slinker Vleugel gemarcheerd: t welk naar ve. volks heeft gekoft: dewyl men zien kon , dat zy als met geheel ltra< ten doorfchootea wietden, En dewyl zy op onie hechter Vleu^eu O 3 1693. Auguftus i j ; 2 I S r il e r »■ T ■y fl I- :1 \r e te  Auguftus iio EUROPISCHE meefte fbrcc wilden doen, zoo hadden zy hunne Slinker Vleugel veel fwaarder als de Rechter gemaakt, doch echter zo , dat zy voor ons Corps de Bataille en Sliuker Vleugel genoeglaamcManfcbap hadden; 't welk de oorzaak was, dat wy onze Rechter Vleugel uit de Slinker , of het Corps de Bataille niet konden fecondeeren. 't Was omtrent 9 uuren eer des Vyands Infantery op onze Rechter Vleugel aanviel ; en toen begon het gevecht op zyn hèvigft. Men zegt ook , dat de Franfchen eenige duizend Ruiters van achter Tienen deeden omtrekken , welke in ons Corps de Bataille meenden gevallen te hebben ; doch wierden door de onzen in confufic gebracht, 't Gevecht continueerde zeer hevig tot's middags ten 3 uuren, zynde dc Vyand tot zes maal toe met groot verlies te rug gedreven; doch de zevende reis met een zeer groote macht op nieuws verfterkt zynde , deeden zy de Rechter Vleugel wyken : 't welk eenige confufie baarende , begon het Corps de Bataille cn de Slinker Vleugel mede achterwaarts te deinzen , rctireerende de Cavallery zich door het Riviertje en de Moeraden , cn de Infantery al vechtende in redelyke goede ordre na Leeuw. Her gevecht in de Slinker Vleugel duurde noch al tot omtrent 5/ uuren* Omtrent ->oo Paarden en rooo Voetknechten zyn met dc kleine Bagagie na Dieft geweeken. In't begin van 't gevecht is den Graaf van Solms zyn been afgefchooten ; en word van aommigen gezegt , dat dezelve kort na zyne quetfuure zoude overleden zyn. De Prins van Barbancon, de Graaf van Athlone, en den HeerFagel, bcneftensden Heer van's Graavcnmoer, worden vermift ; en geloofd , dat zy gevangen zullen zyn. Den Hertog van Berwick , Natuurlyke Zoon van den geweezen Koning van Engeland , zegt men dat by de onzen gevangen is.. Men verzekert, dat 'er van beide zyden wel 36000 man, doch verre het grootfte gedeelte van de Vyanden , zouden gebleeyen zyn. Het Regiment Gardes van den Koning van Groot Bnttannien zoude 3 Standaarden van den Vyand bekomen hebben. Dc Franfchen ftaan tegenwoordig noch tot Landen ,cnz. Meerder byzonderheden , voornanmentlyk noopende het beleid ende perfoon «des Konings van Groot Britanje, behelfthec volgende Extract van een Brief van den Adjudant van het Regiment van de Garden Dragonders des Konings van Engeland, gefchreeven uit hec Campement te Catnos, by Vilvoorden , den eerften Augufty ï 693*. Ziet hier het recht verhaal van 't geen 'er zich heeft toegedraagen. Leggende in het Campement by Sautles , kwam den Hertog van Luxem-  MERCURIUS. ui Luxemburg (wel onderrecht wegens de Detachementen welken ons Leger na Vlaanderen , Luik , cn Maaflrichthad laaten afgaan) zich den ié11". July voor ons Campement pofteeren , necmende aldaar poft, met het voornccmen van ons des anderendaags aan te tallen. Wy fielden ons in flagordcr , cn bleeven de gantfche nacht in dien (laat.;; En gelyk de Koning we! wift , d ,t onze Armee b\na de helft fwakker was als die der Vyanden , verzuimde hy niets om die attaque te wederftaan. Hy beval aan d'infantery , dat ze zich zou retrencheeren; gelyk ze ook waarlyk deed : maar het retrenchement wasechter geen groote taak , ter oorzaak van den korten tyd dien men 'er toe had. 's Morgens , omtrent ten vyf uuren, begonden ze onze rechter Vleugel- aan te taftcn , die door onze Infantery zeer wel onderfteund wierd. Nooit heeft men een zo verwoede en geweldige attaque geziet) , als die zich zes uuren lang vertoonde. Ons kanon, 't geen met fchroot gclaaden was , en onze Infantery lieten de Vyanden genadig binncnlcnoots komen, en weerden hen aldus af tot omtrent elt uuren , wanneer hen cindelyk t'eenemaal de moed ontviel. Zy namen dan het befluit van ons aan de flinker zyde der Arme'e aan te taften: doch zy wierden 'er niet beter onthaald als aan dc rechter. Echter duurde dczc a&ic zo lang niet als d'andere ; en zy wier Jen cindelyk verdrecvcn. Men kan wel oordeelcn, of zulke geweldige attaques gefchied zyn zonder dat wy 'er eenig volk verlooren hebben. Nochtans is het gewis, datwy niet half ao veel hebben verlooren als de Vyanden. In een woord, hunne Infantery wierd t'eenemaal geruïneerd;en men verzekeraar ze in geen fta ït zyn om een belegering t'ondcrneemen. Men zag in deze afiien onzen grooten Koning ieder oogenblik aan het hoofd der Bataillons, met den degen inde hand, ftortende opde Vyanden als de minfte Soldaat, 't Is zeker, dat men hem eens onder anderen aan het höoftfvan twee Engelfche Regimenten heeft gezien, cn dathy'ermct deze twee, in't gezicht van het gantfche Leger, zeven heeft geflagen,. hebbende hen meer als een quartier uurs voor hem heen doen vluriiten. Ikgttf ueens te denken , ni wat vrees toenmaals dc gantfche Armee voor zyne Koninglyke Perfoon was; doch echterdoor cenzo treffelyk voorbeeld aangemoedigd, om de treeden van zulk een grooten Capitein te • olgen. Een musketféhoot heeft hem de helft van zyne charp weggenomen , en de kogel hem het vel een weinigie gefchrimpeld : doch God zy gedankt, die hem bewaard heeft. Twee zyner Handpaarden zyn dicht bv zynlyfmet kanonkogels d >odgefchootcn Men moet echter van allesde waarheid zeggen, cn zelfs tot lof der Vyanden. Gy moetdan wecten , dat 'er na dien geweldigen aanval een kleine ftilftand van wederzyde gezien wierd: en in dien t)d verzamelde ccn Hertog van Luxemburg alle zyne Cavall ry , welke men verzekert eens zo fterk geweeft te zyn als d'onze. Hy kwam op d'onze aanvallen; en daar gefchiedde van wederzyde een groote flachting: maar by ongeluk- feoogj 1693. foignftus  Ho eIjropische ii?93. Augujhts joog de onze, zulks dat wy genoodzaakt wierden te wyken ; en wy i-erloorcn ook zelfs een gedeelte van onze Artillery. Niettemin , gelooft vryelyk , dat de Franfchen geen reden hebben om zich over deze zaak te beroemen, als dat ze meefter van het Slagveld zyngeblecveu. Wyhoopcn, datwy binnen acht dagen tydts ecu groeier Leger zullen formeeren, als't geen wy hadden; cn dat wydc Vyanden zullen konnen opzoeken, of een belegering onderncerncn. Menzegt, dathetdes Konings defllin is. Jk vergat u te zeggen , dat wy een groot getal Standaarden, cn zelfs eenigen van de Gardes du Corps, van de Vyanden hebben veroverd. Ziet daar de zuivere waarheid; daar ik te meer af .erzekerd ben, dcwylik verfcheidene maaien door den Brigadier d'Epingle gecommandeerd ben geweed, om geduurende den firyd van het eene eind der Armee na het ander tc gaan, eni. Voegt hier by het ondertlaande Venaal, daar de zaaken met naauwkeujigs omflandigheden in ten toon gefteld worden. Relaas van den Slag, geleverd tuflchen St. Truyen en Tienen , den 2<;ftc". July róo;. gefchreeven door een Officier van het Geallieerde Leger aan een zyner Vrienden. GY hebt verftaan, Myn Heer, dat wyna het verlies van Huy weder in het Campement van Neer-Helpen zyn gekomen, een Dorp gelegen aan de Rivier de Geete , daar het Quartier van den Koning was, en van waar wy den 24fte". dezer Maand waren opgebroken. Ik heb u gefchreeven, dat de rechter Vleugel van ons Leger zichuitflrekte tot aan het Dorp Winden, cn dc flinker voorby Dormal, een halve myl van Leuven, 't Campement had het voordeel van van achteren gedekt te zyn door dc gemelde Rivier , cn dc Beek de Beche voor een gedeelte van het Corps dc Bataille en dc flinker Vleugel van de Cavallery te hebben : maar aan d'andere kant had het het nadeel van aan dc rechter zyde t'eenemaal van flerkte van gelegenheid ontblootte wcezen. Want van de Rivier dc Jearre of Jekker af, alwaar het Leger des Hertogs van Luxemburg zich na de verovering van Huy had neergeflagen , was het veld wydluftig cn onbelemmerd genoeg om met een groot front van gerangeerde Troupen met gemak op ons te konnen aantrekken. In dit Campement waren wy in ruft van den z6^". tot den i8ftai. der Maand , wanneer een Party, door den Graaf van Athlonc na het Vyandlyk Leger uitgezonden, 's namiddags ten een uur twee Franfche Deferteurs medebracht, waar uit men verftond, dat het opgebroken was, en met het krieken van den  M E R C U R I U S. 115 den dag had begonnen-te marcheeren. De Koning had 'er ook eenige oogcnblikken voor dat de Vyandlykc Troupen , en zelfs in een coniiderabel getal , aan de kant van Avernas te voorfchyn kwamen, bericht af gekreegen. Straks wierd aan onze zyde orde* gegeeven om te paard te ftygen. Wen detacheerde van de .groote Wacht een menigte van Panyen op ontdekking , welke ons altemaal .van de tegenwoordigheid der Vyïaidlyke Arméc verzekerden. d'Onze wierd dan in flagorder gefteld ; het Dorp Neerlanden , aan de Vliet de Bcchc geleden , door het Regiment van den Brigadier Ghurchil ingenomen; cn andere Pollen voorzien , om niet overrompeld te worden. Dien dag ondernam de Vyand echter niets , mogelyk om dat hy een uitfteekend groote marfch had gedaan, dat zyne Infantery moeite had om te volgen, en om zich te beter tc bereiden tot ons des anderendaags aan te taflen. Van onze kant wierd alles gedaan , 'tgeen mogelyk was , om de verwoede attaque , daar een Leger , meer als veertig! Bataillons cn een groote menigte van Efquadrons fterker als het onze , ons mee dreigde , tc wederftaan. Men maakte des nachts een Ret'rsnchement van bet Dorp ter rechter hand af tot aan de Vliet dc Bechc , na de kant van Neerlanden. Dc Graaf van Athlone liet eenige hoornen op den oever van de Vliet, alwaar waadbaare plaatfen waaien, om ver hakken ; cn dc wegen , welke zich derwaarts ftrektcn, wierden, zo goed als het kon gefchicden , met traverfen of barricaden afgcfnecden. 'sAnderendaags, zo haaft als het dag was, bemerkte men op nieuws dc beweeging der Vyandlyke Troupen : en die daags te vooren niet konden geloovcn , dat ze 't op ons gemunt hadden , begonden 'cr zich nu af tc verzekeren ; hoewel anderen by het gevoelen bleevcn , dat de gantfche bewecging, welke de Maarfchalk de Luxemburg voor ons liet maaken, niet en gefchieddc als om ons tc misleiden, terwyl hy cttclyke Troupen na dc kant van Leuven zou lluurcn » om 'er ons den weg van af te fnyden. k Wil niet difputeeren, of deze redencering op goCdi gronden fteunde; maar ik geloof wel , dat dc Koning beter als iemand voorzag , wat er ftond te gefchieden : want zyne Majefteit liet alles tot den ftryd gereed maaken, cn de noodzaakclyke fchikkingen tot een wakkere wederftand verordenen. De Gcncraahperfoonen, ieder aan zyne kant, bcyvernen zich om d'orders van zyne Majefteit te volvoeren. Het Dorp, 'tgeen onze rechter zyde dekte, wierd ingenomen'door eenige Engelfche Bataillons, gecommandeerd door den Lieutenant Generaal Talmash , mitsgaders door die van Brandenburg en Hanover, geleid door hunnen Kc-urprinsen andere Generaalsperfoonen. Men rangeerde een gedeelte van het Corps de Bataille langs hetRetrcnchement ; wordende aan de reft order gegeeven om het Dorp Neerlanden en de Vliet de Bechc te verdedigen. De Dragonders van den K oning, gecommandeerd door den Brigadier Eppinger, en die van Heffen, w^er- ^93- Auguftus I  Auguftus I 114, EUROPISCHE den ter flinker hand van d'lnfantery geporteerd. Die van Fitsharding bewaarden het Dorp Dormal , 't geen onze flinker zyde dekte. Eindelyk , de Cavallery fehaardc zich in twee linien , van de rechter. Vleugel af tot aan dc flinker, achter de gantfche Infantery.. Zodanig was onze dagorder , terwyl de Vyanden zich in de vlakte voor ons uitbreidden, om onze rechter Vleugel t'omringen, doende eenige Infantery derwaarts marcheeren, en eenige Cavallery op twee linien daar achter rangeeren. Men had malkander alrecdts. van de batteryen, geplaatft op dc hoogtens , begonnen tc befchieteh. Een der onzen trachtte de Vyanden te verdryven uit de heggen en huizen > welken zy niet ver tan ons Campement, byna voor het midden, ingenomen hadden.. Anderen gaven vuur op de Troupen , en , na de maat dat ze naderden > incommodcerden hen zo veel als 't immers mogelyk was. Dit gelukte ons redelyk wel. Maar een gedeelte van onze Cavallery had ook dapper van een hunner batteryen te lyden , waar af het kanon mannen en paarden over hoop fchoot. d'Infantery had het ongeluk , dat haar Generaal, de Graaf van Solms, buiten het gevecht gefleid wierd , d< or ceo rampzalige kanonkogel die hem een been wegnam. Dit verlies was zo veel tc doodelyker voor ons, dewyl het voor den flryd gefchiedde, cn ons bcroofdevan dc zorgen cn goede orders van een Generaal . op wien zyne Majefteit een des te byzonderer vertrouwen fielt, dewyl zyne verdienden aan al dc wereldbekend zyn. Kort na dit ongeluk begon de fchok ter rechter hand, omtrent het Dorp 't geen ons Leger aan die kant dekte, 't Was na negen uuren. Den aanval was verwoed, en de verwcering hardnekkig. Nooit kweet zich Infantery beter van haare plicht; en de ftandhaftigheid van beide de Partyen hield het lang in twyfTel, wie een poft, die de wind of het verlies van den Slag moeft uitwyzen, zou winnen of verliezen. De Vyandlyke Cavallery bleef ondertuflehen niet t'eenemaal ledig. Eenige Elquadrons vielen ter rechter hand van het Dorp aan; doch wierden omringd cn geflagen: en wanneer wy 't noch het minft verwachtten , zagen wy ccn Efquadron , aangevoerd door den Franfchen Brigadier Monfr. de Maurevers , hol over bol in onze linien vallen, diingende geftadig voort, tot dat eenige Ruiters van onze Efquadrons toe kwamen fchieten , eh hen altemaal onder de voet hakten , uitgezonden ccnigc weinige die gevangen wierden genomen. De Commandant was van het getal der dooden. Ondertuflehen begon het vuur der Infantery allengskens te minderen ; cn na drie verfchei-1 derte aanvallen hield het t'eenemaal op : want de Vyanden weeken af; en d'onzen behielden de poft met grootcgloric, hebbende een ongeioofelykc menigte van Franfchen doen fneuvelen, cn de heggen cn wegen met dooden en gekwetften vervuld. Maar een oogcnblikdaar na wierd men gewaar, datde Vyand niet aangevangen had om zo haaft te eindigen; beginnende hun kanon zich ter flinker hand te Neerlanden  MERCURIÜS. 115 den te laaten hooren. ft Vuur was niet minder verwoed als het eerfle , en duurde ook niet veel korter : maar het lot toonde zich niet Kundiger voor d'Aantafters. Met welke dapperheid , en 111 hoe grooten getal, de Vyanden van die kant ook aanvielen , 't was; a temaal vruchteloos. Hunne Generaalen brachten d'O&cieren en Soldaaten maar op de fiachtbank , cn wonnen niets op de hardnekkige dapperheid der Bataillons van den Staat, aangemoedigd door de tegenwoordigheid van omen onverfaagden Veldmaarfchalk Generaal, den Prins van NatTau, Stadhouder van Vriefland , en van onze Lieutenants en Majoors Generaal der Infantery. Ondertuflehen had de Maarfchalk de Luxembnrg zyne Cavallery in de vlakte voor ons Retrenchement in fiagordcr doen ftellen. Gelyk ze t'eenemaal bloot ftond , kon het met anders wcezen , of ze moeft dapper van ons kanon te lyden hebben, 'tgeen haar van drie a vier kanten befchoot- Maar na dat deze laatfte attaque zo kwalyk was uitgevallen , retireerde ze een vyeimg achterwaarts , en pofteerdc zich wat meer op de rechter hand. 1 hans begon men een vierde , aan de zyde daar de drie anderen geleverd waren. Zv wierd ook met geen minder wakkerheid aangevoerd : maar de wederftand was 'er fwakker. d'lnfantery , welke aan die kant gevochten had, begon tc voetflaaken , en kon niet fpoedig genoeg ondertteund worden ; vermits 'er ten dien einde nieuwe Bataillons van de flinker Vleugel moeiten komen : en zy begonden ook zelts te befwyken , aangezien d'ongelykheid van onze Troupen met die: dei Vyanden , en dat d'andere poften niet t'eenemaal ontbloot konden worden vande Ligchaamen , die hen moeften verdeedigen Eindelykdan krecgen de Franfchen het Dorp Winden in , mits gaders een gedeelte van het Retrenchement 't geen zich derwaarti ftrektc , en begonden eenige Cavallery doord'opemngen tc doen bin U ticeden , en zich onder het faveur van dc Muskcttery vvelk< langs het Retrenchement en de gewonnene Heggen ftond , in orde te (tellen , en onze rechter Vleugel van drie kanten t omringen. Hie decden onze twee Lieutenants Generaal der Cavallery van denbtaat de Heeren van 's Gravemoer cn Obdam , met alle mogelyke naar ftigheid hunne Efquadrons rangeeren , en aan alle kanten , daar di der Vyanden zich formeerden , het hoofd bieden , en perften de g wcekene Bataillons moed te fcheppen , en weder tot den üryd keeren. Ondertuirchen kwam Mylord Athlone , onze dappere fa< ncraal van de Cavallery, by de flinker Vleugel bijvaar iync Exce lentiedebcweegingen der Vyanden geobferveerd had cn gat order 01 'cr op in te branden. Dit gefebiedde met groote wakkerheidtem de rechter Vleugel van de Cavallery der Geallieerden het zei de deec cn de Franfchen daar benevens veel te lyden hebbende van het vuur d Vyandlyke Infantery , 't geen zy ter zelve tyd moeften v^duuren a w' d'Efquadrons voor zich hadden, wierden ze oterhoopgclmtetei iugtijlus : r 8 n ïl k m  iió EUROPIS CHE Auguftus f ! i ] 1 i en in route geflagen. Veele-hcmmelden zich, en keerden weder ten ftryd,' na anderen die het zelve lot met hen hadden gehad: en eindelyk wierd het. gevecht van de Cavallery algemeen , immers voor zo veel de grond toeliet Die varr den Staat m een loffdyke wederftand geflagen zynde , nam d'Engelfche , cangévoèrd door den Prins van Naftau-Sarbruk, onzen eerlten Veldmaarfchalk Generaal , mitsgadersden Heer van Ouwerkerk, en Mylord Portland Lieutcnanrs Generaal, haare plaats , cn viel ftoutmoedig aan: maar de Vyanden, zich hoe langer hoe meer verfttrkt hebbende , verdrukten hen door hun getal , en herftelden den bwaaden uitflag der eerde attaques van hunne Infantery door de geheele nederlaag'onzer Cavallery. Toen was het geen tyd meer voor onze Bataillons om wegens den aftocht te balanceeren. Zy weeken dan in goede order , door de zorgen der Generaalen die hen zo dapper hadden doen vechten, en wierden gevolgd van de Dragonders des Konings, en d'andtren die ik genoemd heb. _ De Spaanfche en Beyerfchc Cavallery , na alles gedaan te hebben 't geen men 'er tot den dienft van den Koning, hunnen Meefter, en van zyne Keurvorftclyke Doorluchtigheid, wiens gezicht alleen dc dapperften als defperaat kan doen ageeren, en de vreesachtigften dapper maakt, afkon verwachten , week na de kant van Tienen , zo goed als ze kon. d'Engelfche en die van den Staat wierp zich hol over bol m de Rivier dc Gcctc , tot daar toe vervolgd , en falveerds zich door Leuven na Dieft. Dc weinige paffagie , die 'er in dc Rivier was , daar geen bruggen over lagen , heest 'er veelen doen verdrinken , en mogelyk zo veel als 'er op het Slagveld zyn gcfneuveld, *t geen wy door onze fataliteit genoodzaakt zyn geweeft ten drie uuren na den middag, benevens een gedeelte van ons Kanon, 't wetk aan de rechter Vleugel al te haaft verlaaten wierd van de geenen die h/. t commandeerden, aan de Vyanden te laaten. De Franfchen fchooten 'er een generaale charge mee wegens hunne viétorie , eer wy ver genoeg waren om het niet te konnen hooren. Ziet daar, MynHeer, hoe zich de Slag heeft toegedraagen, die voor ons maar al te ongelukkig is geweeft, hoewel de wakkerheid van onze wederftand de Vyanden hunne ovcrwinnig duur genoeg heeft doen koopen gelyk dc Lyden van het wederzydïchc verlies, die wy zekerlyk meiter tyd zullen krygen, wél zullen uitwyzeii. Een troolt in het onze is, dat het God acliefd heeft de geheiligde Perfoon van zyne Brittannifche Majefteit te Behouden, in alle de gevaaren daarhy zich voor heeft bloot gefteld , vliedende als een blikfem overal, om zyne orders onder een hagel van canon- en musketkogels te geeven.' Hy week na de kant van Ticicn , en bevind zich tegenwoordig in d'Abdy van Bethlehem , van vaar hy zyne orders uitduurt, om , zo lang als 'tdctydkan toelaaten, n dit ongeluk te voorzien. Wy hebben den Hertog van Berwyk, lieutenant Generaal, die aan d'attaquc van Winde commandeerde, ge-  MERCURIUS. 117 gevangen genomen. De Gevangenen van aanzien van onze Troupen jsyn den Heer van's Gravcmoer, Lieutenant Generaal, den Heer van Zuilcftcin. Majoor Generaal, en den Hertog van Ormond , die gevaarlyk gekwetft is. Ons Voik heeft een groot getal van Vaandels en Standaarden van de Vyanden veroverd , daar ik het recht befcheid niet af cn weet, maar alleenlyk dat 'er een is in het Regiment van den Heer van Obdam, en drie in dat van den Colonel Dompré > die van de laatften retireerde, en'zich in goede order voegde by d'Elquadrons welken de gemelde Generaal na Leeuwe voerde. Een gedeelte van de brokken der Armee verzamelt zich aan-de kant der Abdy van Everbeurde, een ander omtrent Mcchelen , alwaar ik geloot dat de Koning het Leger op nieuws zal formeeren , en verfterken met de Troupen, die wy in 't korr zullen krygen. Ik ben, enz. In 't Campement van Thiffclt, den giften. July 1693. Doch met meerder en netter particulariteiten zal het werk begreepen konnen worden uit het volgende Omftandig Relaas wegens de Bataille van Landen , door den Koning van Groot Brittanmen gezonden aan haar Hoog Mog: de Staaten Generaal der Verecnigde Nederlanden, den 2 Auguftj, 16513. DE Koning den 18 July in 't Leger tot Park zynde, en verftaan hebbende dat de Vyanden na de Maas marcheerden, trok daar op den 20 na Tillcmont, en ontfing aldaar tyding, datde Vyanden Huy attaqueerden; waar op zyn Majt. de marfch voortzette tot aanHopetringen, tuflchen St. Truycn en Tongeren, met voornemen om dc Plaats te ontzetten; doch verftond aldaar, dat dezelve zig dien dag had overgegeven. Dies detacheerde hy 10 Bataillons, om zig in Luik tc werpen, en quam 's anderendaags weder tc Neerhefpen, blyvendedaar om zig niet te verre van de Vyanden te verwyderen, eer menderzelver deflejncn wift, zendende dagelyks Paityen uit in hun Leger , 't welk zig uytftrekte bykans van de Jaar tot aan de Maas. Den 28 rapporteerden dc Partyen, dat zy zo verre niet hadden konnen avanceeren, gelyk zy te vooren gewoon waren, om datzy een groot Corps Cavallery op de hoogte van dc Meuten van Waren hadden ontmoet, 't welk haar bad belet iets aan geene zyde van de Jaar tc ontdekken. Eenige uuren daar na wierd de Koning geadverteerd, dat de.Vyanden zig op de hoogte van St. Gcertruydenlande, een goed half unr van ons Leger af, vertoonden; en dezelve gerecognofceerd hebbende, verftond hy, dat het het Hoofd van hunne Armee was, welke voor den dag met eenftille trom gemarcheerd had. Hier uit oordeelende, dat de Franfchen ons wilden at- P 3 ta" 1695. iuguftus  JÓ93- Auguftus n8 EUROFISCHE taqueercn, refolvecrde hy haar af tc wachten; en hebbende de' zynen zig doen wapenen, en te paard ftygen, rangeerde hy dien zelfden avond zyne Armee, (lellende de Rechter Vleugel na't DorpHcyüffem, en 't Kaftceel Wangc san het Riviertje de Gheetc, zoo dat het Slinker gedeelte deszeKs zig tot aan 't Dorp Neerwinden uitftrekte, zynde bedekt door Heggen cn holle wegen. De Brigade van Ramfay, beftaande uit 5 Battaillons, (tond voor de Rechter Vleugel dicht by Laren, de Brandcnburgfche Infantery tegen over Laren, en die van Hanover tegenover Wieden, De Koning bevonden hebbende , dat het Land van Winden tot aan Neerlanden zeer otoe» en bloot lag, deed 's nachts een Retrenchement opwerpen, en (telde het refteerende van zyne Infantery d.rar achter, en eenige Batailions in 't Dorp Neerlanden. De Slinker Vleugel .begon aan de kant van't Dorp Donnale, zynde bedekt door dc Beek van Landen tot aan Neerlanden, alwaar zy een bogt makende, wederom keerde achter delnfantery, die in't Retrenchement was om dezelve tc onderfteunen. ln dezegeftahepafleerden wy de nacht, wanneer wy met het krieken van den dag de Vyanden zagen, in tvvee linien op dc hoogte van St.Gcertruydcnlande, beneffens een Corps 't welk na ons Retrenchement aan de kant van Winden voort trok. Met het opgaan der'Zonnc bevonden de Vyanden zig binnen *t bereik van ons Kanon, 't welk ontrent 2 uuren lang op haar begon te fpeelen; maarzy deeden geen beweeging tot ontrent 6 uuren, als wanneer de geenen , die op de hoogte gebleven waren, inverfcheidc linien afdaalden: doch toen zy binnentchoots van ons Kanon waren, verlieten zy 't midden van dc Vlakte, cn deceden hunne Infantery aftrekken na onze Rechter Vleugel by de Dorpen Winden en Laren, en na onfe Slinker by Neerlanden, gefouteucerd door hunne Cavallery, die defgelyks dc zyden van de Vlakte innam, hebbende aan dc andere kant der Beek van Landen een Corps doen paffeeren, omonzeS'inker Vleugel in vrees te houden, terwyl zy hun gtootfte effort zouden doen op onfe RechterVleugel, diezy een weinig na 7 uuren attaqueerden. Het gevecht duurde aan die kant eenige uuren met eenonzceker lucccs; want dc Vyanden verlcheidene malen avanceercude, wierden t'clkens gerepouflccrd Ook waren'er eenige van hunne Efquadrons, die het Beekje by het Dorp Laren pafTeerden, en tot in ons Leger doorboorden: doch meeft alle dezelven wierden gedood, of gevangen genomen. Middclerwjl liet den Heer Keurvorft van Beyeren zig aan alle kanten van dc Rechter Vleugel vinden, cn, overal order (tellende , deed zo wakker op de Vyanden chargeeren, dat hy cindelyk dezelven repouffeerde, cn te rug dreef tot in de Vlakte. Dc Brigade van Ramfay, die achter uit geweeken was, hervatte haare poft; de Keur- Prins van Hanover voerde zelf zyne Infantery weder in haare poften: en de Prins van Branaenburg de zyne: doch dc Vyanden waren echter nog nietgantfchclykuit het Dorp Winden gedreeven. De Franfchen aldus ziende  M E R C U R I U S. 119 dc dat ty onze Rechter Vleugel niet hadden konnen forceeren, attaqueerden onze Slinker by 't Dorp Neerlanden; alwaar zy na een hevig gevecht afgeflagen zynde , ten tweeden male met ver fche Troupc aanquamen: als wanneer dc Koning van dc Rechter Vleugel, daar hy noodige ordres had wezen (feilen, recht van pas by dc Slinker aanquam, alwaar ook een zeer fwaar gevechten een groot vuur, meer dan een uur lang, was; dog eindelyk bleven wy meefter van't Dorp, en joegen 'er de Vyanden gantfeh cn al uit ; tvaer op zy hunne Troupen van diè attaque , daar zy 't hoofd dus geftooten hadden aftrokken na hunne Slinker cn onfe Rechter Vleugel , dasr hel fchieten flapjes continueerde. En hoewel dc Vyanden aan hunne Slinker Vleugel verlies geleden hadden , zo hadden zy cchtei nog een gedeelte van 't Dorp Winden behouden < en cindelyk d< Heggen van de hoogte gewonnen, waar door zy Meefter waren var *t Flank van ons Retrenchement. De Koning , die zich overal be vond , om alle difordres te remediceren , hebbende de Slinker Vleugel hcrfVrld , kwam haaftig na dat Dorp, cn voerde onzeEngelfchi Infantery tot tweemaal toe na 't Retrerchement, alwaar dezelve, ge lyk ook overal , met een groote ftandvaftigheid ftrced. Den Hce; Keurvorft fchi1 te 2 Battaillons om den Vyand ter flinker 'zyde aan t< grypen , terwyl 2 anderen den zclven aan 't Front beftreden : maa: eer hy dit zyn deffcin konde uitvoeren . bevonden de Vyanden , ver fterkt met Troupen van haar Rechter Vleugel , zich meefter van der uitgang van dat Dorp, en maakten een opening waar door dc Ruite ry begon te paffecren, geftcondcerd werdende door d'lnfantery, wel kc achter de Heggen was. Dc cerfte Cavallery , welke gcp2ffecr was, wierd gcrepoufïcert: maar onze'Jnfantcry van't Rerrenchemcn niet konnende langer verdragen het vuur van ter zyde, wierd genood zaakt zich tc rctireeren: en ons Kanon aan die kant niet meer zo wc waargenomen werdende, pafieerdc des Vyands Ruitcry met groot ge drang, cn begon zich uit te breiden na haar flinker zydelangsdc Heg gen, door haar Voetvolk bezet. Het mcercndccl van deze Ruiter beftond uit Huis-Troupcn van den Koning van Vrankryk. Zo draal zy echige Efquadrons geformeert hadden, chargeerden zy de Trcupei van Hanover en Brandenburg , die aan de flinker zyde van dc Rcch ter Vleugel waren , en zy bedienden zich \an dc beweging , welk een gedeelte van die Troupen toenmaals maakte , en wierpen dezel vcnovér hoop. Ter zclver tyd wendden zy zich ter flinker zyde,en brake; ook de Spaanfen , welke (tonden ter rechter zyde van de Hanovcrf Cavallery. De Koning deze difordre ziende, deed een gedeelte van d flinker Vleugel avancceren , om dezelve tc herflellcn : maar alzo z wyd was afgelegen , gaven de Vyanden geen tyd om zich te ftellen en hebbende gcatraqueert de Hollandfe Ruitery, welke aan de flinke zyde ftond , ten deele van ter zyde , wierpen zy die over hoop ec d'E) 1693. Aitgnjius il f s 1 I 2 I r r \r  iio EUROPISCHE 1693. Auguftus rJ'Engelfen in linie waren , die dan genoodzaakt waren te chargeeren in dat poliuur als zy toen Honden, 't welk zy deeden , cn eenige met fucccs , hebbende geflagen die hen voorkwamen. Maar de Rechter Vleugel nu al gedrongen wezende de Rivier te repaflêeren, bevonden zich d'Engelfchen omringt. De Koning,ziende datde macht des Vyands t'eenemaal de overhand kreeg , zond aan dc Generaals der Infantery van de Slinker Vleugel ordre, zich te rctireeren na Leeuw; de Dragonders en Gra..adiers van den Koning langs Dormaal, cn d'lnfantery met een deel der Cavallery van de Slinker Vleugel door Ofmaal; hebbende de Vyand, welke met twee Linien Ruitery opdc hoogte was, haar in dc retraite niet geattaqueert. De Koning allerwegen den aftocht hebbende doen commandceren , en zich aan alle zyden omzet ziende, was genootzaakt de Rivier te paflfeeren > cn had groote moeite om de Brug te bereiken, welke men had doen maken in het Dorp Isfeer-Hefpen , alwaar zyne Maiefleit weder kwam by een deel vau zyne Gardes ,-cn van de Cavallery der Slinker Vleugel, mitsgaders 't geene van de Brigade van Ramfey was over gebleven : en op de hoogte van Tienen conjungeerdc hy zich weder met de geenen, welken de Keurvorft van dc Rechter Vleugel hadde by een verzameld. Met dit Corps marcheerde de Koning, en vernachtte tot Boterfem ; en des anderendaags campeerde zyne Majefteit tot Bethlem na by Leuven: en 't overige van d'Armee , welke na Leeuw was gcweeken, ging by Dieft campceren, zijnde d'Armee noch niet by een. Wy konnen ons verlies niet zeker weten: maar dit weten wy, dat het veel minder is als wy in den beginne gemcent hebben. En het is zeer waarfchynlyk, dat het verlies der Vyanden immers zo groot is als het onze, voornamentlyk in Voetvolk. Den Grave van Solms is in 't begin van 't gevecht het been afgefchooten : Mylord Portland is gekwetft : den Heer van 's Gravenmoer, den Hertog van Ormond, cn den Heer van Zuylenftein zyn gevangen , den Hertog van Ormond fwaar , en 's Gravenmoer licht gekwetft. Wy weten noch niet het getal onzer Gevangenen. Den Hertog van Barwyk hebben wy gevangen , met verfcheide anderen , waar onder eenigen van aanzien; doch hebben daar van noch geen Lyft. Wy hebben eenige Standaarden verlooren , en wederom een vry groot getal Franfche Standaarden gewonnen. » En om zich een noch naauwkeuriger verbeelding van den Slag te geeven, behoeft men maar zyne oogen en overdenkingen te vcfi igen op *t geen wy voor het laatft bier inly ven. Per-'  MERCURIUS. izi Pertinente Afbeelding en Relaas van de Bataille , op den 2 o fulj des faars 1693. tuffchen de Legers van zyne Kcninglyke Majefteit van Groot Brittannien -, mitsgaders de Geallieerden , en dat van den Koning van Vrankryk. onder den Hertog van Luxemburg, by Landen voorgevallen. rj Yne Koninglyke Majefteit van Groot Brittannien had met het ope•^-'nenvan de Campagne van dezen lopenden Jare 1693 zohoogwys, als voorzichtig, zyn Campement tot Park by Leuven genomen , en daar door den Koning van Vrankryk (die met zyn Hofftoet van Dames naar Vlaanderen uit zyn Ryk kwam afzakken , met een opgcblaaze waan om zyne groote dcfïeinen , waar van men de geheele voorgegaane Winter aan 't Franfche Hof zo hoog had opgegeven , in de Spaanfche Nederlanden uit te voeren, ende zclvenin perfoon met zyne voorgezeidc (loet van Dames aan te fchouwen) jammerlyk de kaart verfteeken : zulks dat hy, die als een andere Caefar tot noch toe in alle de ondernemingen , daar hy zich in perfoon by bevond , gewoon was gewcefl te zeggen, vin/, vidi, vici, nu onverrichter zake weder tc rug na Vcrfailles moeft vertrekken; latende den Hertog van Luxemburg met een vry talrjkcr Leger , als dat van Hoogftgemelde zyne Koninglyke Majefteit van Groot Brittannien en van de Geallieerden was, in Vlaanderen blyven: die daar op zyn Campement tot Judoigne nam. En alzo de gemelde Legers vervolgens eenigen tyd vruchteloos tegen malkander waren blyven leggen, zonder dat degemelden Hertog van Luxemburg, als de fterkfte, aan zyne zyde ietwes kwam tc onderneemen ; zo heeft Hoogft-gemelde Majefteit van Groot Brittannien, den tyd niet langer vruchteloos konnende laten dooiloopen , den Heere Hertog van Wirtemberg in 't begin van de maand July met omtrent 15 a 16 duizend Man, meeftendeel Infantery, gedetacheerd, omme, ncffens noch eenige Regimenten, die met hem uit.de Garnifoenen van Aath , Oudenaarden en Charlcroy zoudenconjungeeren, de Lh ien» waar mede de Franfchen hare geconquelteerde Steden in Vlaanderen kwamen tc dekken , te forceeren ; 't welk by den zeiven ook dapperlyk en gelukkiglyk uitgevoerd wierd , noodzakende den Marquis de la Valettc, diede zelve Linien met tien a twaalf duizend Man befchermdc , alomrne voor hem te retineren , alwaar de gemelden Hertog van Wirtcmb. rg niet alleen hét gantfche geconquefteerde Vlaanderen , maar ook een gedeeite van Vrankryk zelfs, tot een onopkroppelyke fpyt voor de Franfchen , onder contributie zette , en ook port bleet houden. Waar op weinig tydts daar naar den Hertog van Luxemburg uit z>n voorfz. Campement opbrak, zy ne marfch naar dc kant van Luik nam, en dc Stad Huy belegerdej Q wel Auguftus  1693. Auguftus \ izt EUROPISCHE welke Stad met het Kafteel binnen weinige dagen naar dc belegering den Franfchen in handen viel, niet zonder prcfumiia dat de zelvedaar binnen heimclyk verftand hadden gehad. OndertulTchen was de Koning van Engeland met het Geallieerde Leger tot het ontzet der voorfz. Stad uit zyn gemelde Campement van Park, zyneBagagieachterlatende, medeopgebrooken, endeinfgelyks naar het Land van Luik gemarcheert ; doch totHepcrtinge, tuffchen St. Truijen cn Tongeren, in 't Land van Luik genaderd zynde , verftond hy, dat die van Huy zich bereids hadden overgegeeven: ende alzo den Hertog van Luxemburg de minen maakte van de voorfz. Stad Luik mede te attaqueeten , zo heeft zyne Majefteit van Engeland tien Bataillons uit zyn Leger gedetacheert, cn binnen dc voorfz. Stad Luik laaten marcheeren, cn daar op zyn Leger tot Necrhcfpendoen campceren , alwaar hy ftil bleef leggen, om de Vyanden van dichte byte blyven obferveeren. Den Hertog van Luxemburg nu , wetende dat het Leger des Konings van Engeland , zo door het Detachement onder den Hertog van Wirtemberg , als door de Regimenten die de zelve binnen Luik had gezonden, grootclyks verfwakt was, en dat zyn Leger gevolgel^k, zo niet dc helft , ten minften ruim een derde fterkcr Was , rcfolvecrde mitsdien den Koning van Engeland in zyn Camp te attaqueerden ; 'r welk aan Hoogftgemelde zyne Koninglyke Majefteit op den 28 July door zyne uitgezondene Partyen verkondfehapt zyude , ging hy datelyk met alle de Generaals te paart zitten , om alles te recognofeceren, en vond raadfaam het gantfche Leger uit de linien te trekken, en zodanig te poftceren , dat hy de Vyanden zoude konnen afwachten, en haar vigoreufclyk refifteeren; doende ondertuflehen alle de Bagagie, die noch in 't Leger was, naar de kant van Leeuw fileeren , en (tellende dien nacht het Geallieerde Leger inflag-ordre , de , Hechter Vleugel naar het Dorp Elixem en het Kafteel van Wang op de Rivier de Geete , zo dat de flinker zyde van de Rechter Vleugel zich uitftrekte tot aan het Dorp Neer-winden , zynde met een klein Beekje en eenige heggen cn holle wegen bedekt. De Brigade Engellchen van Ramfay, beftaande uit vyf Bataillons, ftond voor de Rechter Vleugel , dicht by Laren ; de Brandenburgfe Infanterye recht tegen over Laren; en de Hanoverfche recht tegen over Winden. De Koning , bevindende dat het terrain van Winden tot Neer-Landen toe heel open was, liet aldaar des nachts een Retrenchement maken, achter 't welke hy al dc reft van zyne Infanterye , cn voorts eenige Bataillons in het Dorp Neer-Landen plaatfte. De Slinker Vleugel nam haar begin aan dc zyde van het Dorp Dormal , zynde met het Beekje van Landen bedekt , en ftrekte zich uit tot Neer-Landen toe ; waar van hy een elleboog maakte , welke achter d'lnfantery, die in het Retrenchement was, heen ftrekte, om de zelve te konnen ioutenecren. . Met  MERCURIUS. m Met het aanbrcckcn van den dag vertoonden zich de Vyanden in tv^c in en op dc hoogte van St. Gcertruiden-Lande , cn een Corps, Sïïèïïï: Retrenchement van de Geallieerden «aar de kant Van Winden, avanceerde: en met het opgaan van de Zon vonden zich de Klven onder het bere.k van ons Kanon, 't welk alstoen haarde morgen groet begon te geven; waar op zy halte hielden , en wel twee uuren Sif, cn doende waren om haare Batteryen te vervaardigen die ïy me vyf Regimenten Cavallery dekten totdat d.c opgemaakt wa?en welke zich toen achter dezelven retireerden , gevende d onzen midlerwvl uit het Kanon al dapper vuur , t welk braaf daar onder ft c de doch ontrent de klok zeven uuren kwarnenze op onze Rechter Vleugel heel fterk aanvallen, maar wierden t'clkens gerepouflierd , eu met overgroot verlies afgeflagen. Het gevcent duurde aan die kant eenige uuren achter een, met een onzekeSn uitüag. Eenige Vyandlyke Efquadrons paffeerden ondermif hen her kleine Beekje boven het Dorp Laren , en kwamen m ons Semémmaar bykans alle de geenen, die daarin kwamen, wierdeTKd of «vangen- ' Geduurende het zelve gevecht vervoegde £ de ^ Hefr Keurforll van Beyeren overal daar het van nooden S , en dïd de Rechter Vleugel» van Pf^Sw dt^De delvk dc Vyanden repoutlèctdc, en tot in hun Plein te rug drcer. Jjc ïSa e Enge fchen , die «repouffeert was , herwon ook haar poft, ü H: nf S Keur Prins van Hanover bracht zelfs zyn Infantery wedc op haa poftet gelyk den Heer Prins van Brandenburg dc zyne ffichks deePd: doch de Vyanden waren noch niet t eencmaal «the DSw!rïSa. zy onze Rechtervleugel niet badder l-om,er forcec? n' kwamen alstoen het Dorp Neer-Landen aan onz< de t'eenemaal daaJ weder uitdrecven; als wanneer zy haloog ,11 die attaque weder tc rug trokken , en '^^J^^/v^, Meen over onze Rechter Vleugel afvoerden: en alhoewel de: vya, S defavamagein hare Slinker Vleugel hadden ^ad ^o hadden ''De Koning die zich onvermoeit, en niet zonder zyn dierbaareP foonnKgevaar te expofeeren , over al het vinden , om Q z itTc-3- \ugujhis .1 r L- n :1 ï- r.e an>a- :rdelp'  Auguftus i i \ < t 1 ( 1 I i ( I I I v C U4. EUR O P I S C HE hulpmiddelen j alwaar eenige wanordren waren , toe te brengen, naar dat hy alles inde Slinker Vleugel herlklt had , kwam weder heel fpoerjig in het Dorp , en bracht tot tweemaal toe d'Engelfche Infantery weder in het Retrenchement , die aldaar , zo als ze over al had gedaan , met een groote ftantvafligheid was vechtende. Den Heer Keurvorft van Beyeren bedelde ook twee Bataillons om de Vyanden inde Sli.iker Vleugel tc vallen , terwyl drie anderen de zclvcn van voren touden wttaqueeren : maar eer hy zyn deiTeinkoi.de uitvoeren, zowaren de Vyanden, met de Trourcn van haar Rechter Vleugel verfterkt z_vi.de, meefter van de uitgangen des Dorps geworden , cn maakten :en opening daar h.iar Cavallery begon door te paflecren j vau hun Infantery, die in de heggen ftont, gefoutencert zynde. d'Êerfte Vysndlyke Cavallery , die uitkwam , wierd gerepoufleert ; maar onze Infantery van het Retrenchement het gefchict in haar F lancq niet meer tonnende uitdaan , was genoodzaakt zich te rctireeren ; en ons Kanon van die zyde ook zo veel dienft niet meer doende , zo brak de Vyandlyke Cavallery in menigte door en begon zich langs dc heggen , die van haar Infantery geoccupeert waren , tot haar Slinier Vleugel toe uit te ftrekken. Het meefte gedeelte van die Cavalery was gecompofeert 'van die van 't Huis van den Koning van Vrankryk ; cn zo ras als de zelve eenige Efquadrons geformeert hadden, :hargcerdenze de Hanoverfche en Brandcnburgfche Troupen, die aan ie flinker zyde van onze Rechter Vleugel ftonden ; profiteerden van le beweginge welke alstoen een gedeelte vaa dc zelve Troupen naakte ; en brachtenze daar op in confufie : en ter zeiver tyd pafeerdenze n ar haar Slinker Vleugel, en brachten de Spaanfchen, die lan de rechter zyde van dc Hanoverfche Cavallery ftonden, mede in :onfufie. Wanneer de Koning die wanordren Zag, deed hy een gedeelte van >nze Slinker Vleugel avancceren , om daar in te voorzien ; maar al,o dezelve wat verre daar van af was, gaven 'er dc Vyanden den tyd liet aan om zich weder tc formceren : cn de HoIIandfche Cavallery, tic aan dc flinker zyde ftont, ten deele in deFlancq geattaqueert hebbende, brachten dezelve al mede in confufie , eer d'Engelfchen inliie waren , welke gevolgclyk genoodzaakt waren de Vyanden te chareeren, zo als zy zich vonden ; het geen eenigen van haar met fuces deeden, verflaande al 't geen dat zy voor zich vonden: maar onze Lechrer Vleugel bereids genoodzaakt zynde geweeft de Rivier weder te aflecren, vonden zich d'Engelfchen omringt. De Koning.ziende dat de macht der Vyanden t'eenemaal de ov erhand :rceg, zond bevel aan de Generaals van d'lnfantery en van onfe Slinker 'leugel, om te rctireeren naar Leeuw; de Dragonders en Granadiers an den Koning langs Dormaal; en d'lnfantery, cn een gedeelte der lavalkry van de Slinker Vleugel door Ofmaal: welke de Vyanden, die  MERCURIÜS. li? die met twee linien van haar Cavallery op de' hoogten ftonden, in die hare retraite nooit quamen te attaqueeren. Naar dat de Koning, die over al dc ordre tot de retraite haJde gegeeven, zig van alle kanten door ds Vyanden om.ingt zag, was hy genoodzaakt mede de Rivier te paffeeren , cn had vry veel moeite om de Brug, die in't Dorp van Neer* Hcfpêii gemaakt was , tc krygen ; al waur zyn Majefteit een gedeelte van zjne Guardcns, cn vau de Cavallery van de Slinker Vleugel, en die zig van de Brigade Engelfchen van Ramfay gefolveerd hadden , hcrzamelde : en op de hoogte van Tienen conjungeerde hy zich met de geenen , welken den Heer Keurvorft van Beyeren van die van onze Rechter Vleugel gcrecolügecrd had. Waar, mede de. Koning de volgende nacht by Boutechem paifeerde , en des, anderen daags tot Bethlehcm dicht by Leuven ging campeeren ; en de reft van ons Leger 't welk na Leeuw geretircertwas, campeerde by Dieft. Naar alle Advyfcn, die ingekomen zyn, hebben wy in alles omtrent vyf duizend man, zooaan dooden alsgequetften, gehad. Daarentegen werd het verlies van dc Vyanden, volgens haar eigene Advyfen uit de Steden van het Frans Vlaanderen, ende uit 1'arys zelfs, welop in dc twintigduizend uun begroot,alsnamentlyk vyfticn az:fticn duizend dooden, cn 7 a 8duizend gequetften, waer onder zccr'vek Heeren van hooge geboorte cn qualiteit zyn; zoo dat zy de glorie van ons Camp, met een gedeelte van 't Kanon van een Leger, dat by naar dc hein f wakker als het haare geweeft is, veroverd te hebben, vry duur, cnvoor haar ten huoogften fmertclyk, ge-haalt en betaak hebben. Den Heere Grave van Solms, Generaal vande HoIIandfche Infantery, is in het begin van de Bataille zyn been afgefchoten, en hy eenige dagen daar naar vau zyn quetfure overleden. Den Heer van 's Gravenmoer, Lieutenant Generaal van de HoIIandfche Cavalkry, den Heer Hertog van Ormond van d'Engelfche, mitsgaders den Heer van Zuilcftein , Generaal Majoor van dc Hollandlche Cavallery > zyn alle drie gevangen; den Heere Hertog van Ormond fwaarlyk gequetft * maar den Heere van 's Gravenmoer licht. Zjn Koninglyke Majefteit heeft zelve een kleine contufie in zyn zyde van een afgefchamptekogel bekomen, en den Heere Grave van Portland een lichte quetfure aan zyn hand- Waar tegen van de Vyanden den Hertog van Be'rwyk, natuurlyke Zoon van iden gewezen Koning Jacobus den II. benevens verfcheidene Officiers , waar onder Luiden van qualiteit zyn, by d'onzen zyn gevangen geworden. Wy hebben ook eenige Standaarts verlooren, maar daartegen weder een groot getal van de haaren verovert. Q 3 Aan-  i2  /tugujitis i3o EUROPISCHE gimcnten van •den Me ftre de Camp Generaal, Dauphin-Etranger, en. Bourbon ; hebbende in hun hoofd ter rechter hand den Hertog en Maarfcalk van Villeroy, benevens Monfr. Rozen, Lieutenant Generaal, en den Hertog Kin Roquelaure, Veldmaarfchalls; cn ter flinker hand den Maarfchalk de Joyeufe , den Hertog van Boutbon , Lieutenant Generaal, en den Graaf van Marfin , Veldmaarfchalk. Hy formeerde een tweede Linie, beftaande uit dc Brigade der Ftanfche en Switferfchc Gardes, en die van Guiche, gecommandeerd door üen Prins van Conti. Mitsgaders een derde van de reft van des Konings Huis , van de Brigaden van Bolen en de Karabyners , en het Regiment van Pras1», 't geen van de Brigade van den Meftre de Camp overfchoot. De Marquis de Feuquieres en Monlr. de Bufca , Lieutenants Generaal , mitsgaders den Hertog van Elbeuf en de Graaf van Naflau, Veldmaarfchalken, waren aan het hoofd van deze Linie. Vervolgens was 'cr een vierde van Infantery , beftaande uit de Brigaden van Vermandois, Zurbek, Zurlaube , Nice , Royal Roufiïllon , en la Sarre. De reft der Cavallery , aan welkers hoofd Monfr. de Vatteville , Lieutenant Generaal , was , formeerde noch verfcheidene Linien, na dat de grond het kon toclaaten. D& gantfche ichikking der Cavallery wierd gemaakt volgens d'orders van den Maarfchalk dc Luxemburg door den Hertog vau Chartres , die de zelve commandeerde , ;~ • , De Ridder de Bczons, Veldmaarfchalk, wierd met de Rcferveachter het Dorp Hoogwinden , cn Meffrs. de Ximenes en dc Praeoiital met eenige Brigaden Cavallery van de rechter cn flinker hand ter zelve' plaatfe gcpoltcerd. d'Armée bracht de nacht in deze flagorder over 1 en ondertuflehen arbeidden de Vyanden met alle mogelyke naarftigheid om zichtevcr- iterken, , , , , T ; Den zpflen. met het krieken van den dag, ontdekte men hun i^cser in bataille ; hebbende hunne rechter zyde na de kant der Dorpen van Laar en Neerwinden , welken zy befchauft , en daar ze veel infantery in geworpen hadden. Hunne flinker ftrekte zich uit tot aan de Beek of het Watertje van Landen, en langs het zelve heen na de kant van Leeuw. Zy hadden een groot Retrenchement voor zich opgeworpen , volgende de hoogtens van het Dorp Neerlanden af tot aan Neerwinden. , i,, Achter dit Retrenchement, met tachtig ftukken kanon beplant, ftond hunne Infantery, ouderfteund door twee Linien Cavallery: waarenboven zy ook noch aan hunne rechter zyde , van het Retrenchement af tot aan de Geete , drie andere Linien van Cavallery hadden, welke tegen over de Dorpen Laar cn Neerwindcnftondcn. '5 Morgens omtrent ten half vyf begon het kanon van wederzyde  ■MERCURIUS. ï2i te fpcckn , en hield niet op voor 't eind van 't gevecht. Den Hertog van Luxemburg de fchikking van der Vyanden Leger afgezien hebbende , oordeelde , dat men zich voor alle dingen meefter van de Dorpen Laar en Neerwinden moeft maaken , en dat het gantfche gevolg van den Slag daar van afhing : weshalven hy dan het laatfte der genoemde Dorpen ten acht uuren deed aantallen- Monfr dc Rubantcl voerde het werk aan de rechter zyde aan met de Brigaden van Cruftbl cn den Koning ; dc Graaf van Monlchcvreuïl aan de flinker, met dc Brigaden van Sahs cn Arbouville ; en den Hertog van Berwyk in 't midden , met de Brigaden van Piemont en Orlcans: hebbende deze drie Lieutenants Generaal onder zich den Baron van Brcffey en Mylord Lucan , Veldmaarfchalken. Monfr. Rcynold kreeg ter zelve tyd order om zich met zyne Brigadeen het Colonels Regiment Dragonders meefter van het Dorp Laar te maaken; zynde Meflrs. dc Ximenes en de Pracontal, metde blinker Vleugel van de tweede Linie , en de Ridder de Bezons met de Rcferve, gecommandeerd om hem t'onderftcunen- _ Het Dorp Neerwinden wierd met groote wakkerheid ingenomen: maar de Vyanden , met nieuwe Troupen wedergekeerd , maakten 'er zich na een langduurig en bloedig gevecht weder meefter ar. Ly bleeven 'cr echter niet lang zonder door de Brigade van Guiche , in welkers hoofd denHertog van Bourbon zich gefteld had, aangctalt te worden. Hy hernam het Dorp, en dreef de Vyanden te rug tot aan de Vlakte daar hun kanon ftond: maat de Prins van Oranje aanftondts nieuwe Detachementen affchikkende, en d'uitcrftepoogingeu aanwendende om deze Poft, daar hem zo veel aan gclegeh was , weder in te nemen zag men zich nochmaals genoodzaakt tot aan d uitcrlte heggen van het Dorp te retireeren. Het zelfde wedervoer ook aan de Troupen, welke Laar hadden ingenomen. . , n Terwyl men deze twee Poften noch inhad, hadden Monfr. de Pracontal met de Brigade van Montrevel, cn de Ridder dc Bezons met de Referve, gelegentheid gevonden om tot iri de Vlakte door te dringen , en 'cr ook zelfs ccn Linie der Vyanden te flaan: maar konnende niet fpoedig genoeg onderfteund worden , ter oorzaak derdcfiles. waren deze Troupen , na cenigejeharges, genoodzaakt weder na hunne eerfte poft te keeren. , , Terwyl zich deeze dingen aldus aan de flinker hand toedroegen : had de Prins van Conti de heggen , welke voor het Dorp Landter mé waren , door de Brigaden , die de nacht aan die kant hadder overgebracht, doenbeflaam • o ■ „ Vervolgens wilde men verder voortdnngen ; cn de vier Kegimen ten Dragonders, die men over dc Beek van Landen haJ doen trek ken , dreevcn de Vyanden tot aan dcFlancq van hun Retrenchement. Dc Marquis de Crequy , ziende het gevecht aangebonden , dec< R 2, dez 16-93. Auguftus l l  Angufim i3> EUROPISCHE deze Dragonders, de Beek tuflchen beiden, onderfteunen door de Brigaden -van Navarre, Bourbonnois, Lyonnois, Anjou, cn Artois: cn de Prins van Conti , die in 't middenpunt van dc Linie was , zich by d'attaque vervoegd hebbende , zo als ze eerft even was aangevangen, wierden de Vyanden van poft tot poft gedreeven ; en men maakte zich meefter van een gedeelte hunner Retrcnchemeutcn. Maarden Hertog van Luxemburg, de Maarfchalk de Villeroy , en de Prins van Conti het terrain bezichtigd, en 'er een Spruit of Watertje, daar de Cavallery niet over kon , gevonden hebbende , oordeelden zy 't raadfaam d'attaque niet verder voort te ftuuwen , en vernocgden '.ach met de poften, die men ingenomen had, te behouden. D« Maarfchalk de Luxemburg weder na de flinker zyde keerendc, nam en pafiant de Brigade der Gardes mee , cd voerde ze na het Dorp Neerwinden, alwaar hy befloot een uiterfte pooging aan te wenden. De Prins van Conti ftelde zich in het hoofd dezer Brigade, en, ter♦vyl die van Zurbek en Zurlaube ter flinker hand in het Dorp vielen , brak 'er ter reelater hand in ; dreef 'er de Vyanden t'eenemaal uit ; cn hield 'er ftand , niet tegenftaande al 't ge .veld 't geerczv aanwendden om 'er weder in tc geraaken. De vyf Brigaden van Piemont, den Koning, Crufibl, Guiche , en Orleans zich ter zelve tyd weder vereenigd hebbende, traden van gelyken in het Dorp. Thans ging de Maarfchalk de Luxemburg het Retrenchement der Vyanden , ter rechter hand van het Dorp , bezichtigen. Hy vond 'er een Slagboom , daar maar twee Ruiters nevens malkander door konden pafleeren : en de Maarfchalk en Hertog van Villeroy zich belaaden hebbende met 'cr de Cavallery, die'onder zyne orders was, te doen doortrekken , vervoegde zich den Hertog van Luxemburg na de flinker zyde , om 'er noch andere palfagien tc zoefcen. De Maarfchalk cn Hertog van Villeroy deed vyf Efquadrons van des Konings Huis met alle bcdenkelykenaarfligheidavanceeren; welke aan hunne flinker zyde dcfileerende, en met een verkeerde kolom marchcerende, in het Retrenchement vielen, de Lichte Paarden eerft, daar na dc Gens d'armcs, en vervolgens drie Efquadrons vande Gardes du Corps. De Vyanden waren zo na , dat deze vyf Efquadrons naauwclyks grondtsgenoeg vonden om zich te formecren , breidende zich wat ter flinker hand uit. Gelyk zc ondertuflehen zagen, datde Vyanden zich begonden te bewcegen, om op hen af te komen, vielen zy 'er ftoutmoedig op aan , cn wierpen alles over hoop 't geen zich tegens hen ftelde : maar vindende zich vervolgens overmand door de gantfche Linie der Vyanden, die hen van alle kanten aantafttc, waren ze genoodzaakt zich onder het vuur der Infantery te herzamclen. 't Was in deze gelegentheid dat den Hertog van Chartrcs , die aan het  MERCURIUS. 133 het hoofd van deze Manfchap ftreed , door de Vyanden omringd wierd, daar hv zich met groote dapperheid uit reddedc ; zynde verfcheidene van zyn Volk nevens hem onder dc voet gefchooten , of gekwetft. Ter zelve tyd den Hertog van Luxemburg tuffchen de Brigade van den Koning cn die van Zurbek opening gevonden hebbende , traden hy en de Prins van Conti , benevens den Graaf van Marfln , aan het hoofd der Karabyners en verfcheidene andere Regimenten, mede in dc Vlakte ; terwyl de Maarfchalk dc Joycufe en den Hertog van Bourbon, die zich weder by zyne Vleugel Cavallery gevoegd had , benevens den Graaf van Naflau met de Brigaden van den MeftredeCamp, Royal Rouflillon , cn de Kjxabyrxcrs tuflchen de Dorpen van Neerwinden en Laar paffeerden. Monfr de Ximenes, de G raaf van Guifcard, de Ridder van Bezons, en Monfr. de Pracontal paffeerden met een gedeelte van dc tweede Linie en de Referve aan hunne flinker zyde langs de heggen van het Dorp Laar. De Marquis van Harcourt , die op het gedonder van het kanon met de twec-en-twintig Efquadrons, daar hy het gebied ovei voerde, van omtrent Huy was vertrokken, om de eer en het gevaat van dezen dag tc dcelen , liet een gedeelte van zyne Dragonders afftygen; dreef de Vyanden wyders t'eenemaal uit het Dorp van Laar: en pofleerde zich zo in dit Dorp, als omtrent de Maraffen welke hel zelve van de Gcete affcheiden. Ter rechter hand van Neerwinden wierd ondertuffchen langen tyc met een gelyk gevolg geftrecden: maar de Brigaden van Vermandois. Nice , Rouflillon , cn la "-arrc een gedeelc der Retrcnchementen welken zy vermecflerd haJden, geflecht hebbende, deed'er de Maarfchalk en Hertog van Villeroy , benevens Monfr. Rozen , den Mar quis dc Feuquicrcs, Monfr. de Bufca , en den Hertog van Roque laure de reft der Troupen van des Konings Huis intrekken. Den Hertog vanElbeuf rukte ter rechter hand met de Brigade van Bc len, gevolgd doorMonP.de Vatteville met een gedeelte der twedeLini van de rechter zyde, welke zich nevens hem formeerde, mede ind veroverde poften: en den Hertog van'Montmorency, die, na de; Maarfchalk de Luxemburg, zynen Vader, in de gantfche aöie gevolg te hebben, zich toen weder als Veldmaarfchalk begon aan te Hellen vervoegde zich aan het hoofd van een gedeelte der Brigaden van Rol temburg en Preflc, met de welken hy tegens verfcheidene Vyandlyk Efquadrons floeg, cn onder anderen met het Regiment van Gallc way, waar in men verzekert dat de Prins van Oianje zich perfoonly bevond. Toen nu deze gantfche Cavallery gepaffeerd was, wierd'cr vanw< derzyde met groote kloekmoedigheid en hardnekkigheid gevochtei Den Hertog van Luxemburg geftadig van de Rechter na de Slinker V lev R 3 £ 1692. Auguftits 1 i y e i ij  IÖ02. Augujlus lH EUROPISCHE gel rennende, formeerde zelve de meefte Efquadrons, cn voerde ze ten ftryd- Den Hertog van Chartres deed het zelfde van zyne kant, en moedigde al dc wereld door zyn voorbeeld en tegenwoordigheid aan. De Maarfchalk en Hertog van Villeroy gaf' aan het hoold der rechter Vleugel alle de mogclyke blyken van zyne ervarenheid en couragie. De Prins van Conti, die alreedts met dc Karabyners had geftreeden , waagde ook noeh eenjJon» met de Granadiers van den Koning, en kreeg by deze gelegentheid een flag met een fabel vp 't hoofd, die hem echter niet en belette dc Vyanden te vervolgen, na dat hy den Ruiter, die hem gekwetft had, met eigene hand had omgebracht. De Maarfchalk dc Joyeufe , hoewel mede , in het begin van den ftryd , met een musketkogel in de dy gekwetft , kweet zich met de Troupen van dc Slinker Vleugel, welken hy commandeerde , in verleheidene aanvallen met d'uiterfte dapperheid. In deze zelve Vleugel vermengde den Hertog van Bourbon «ret zyne gewoonlyke onverfaagdheid zich dikwils onder de Vyanden, en behaalde geftadig voordeel op hen. Kort om , een iegelyk , zo Generaalsperfoonenals fubaltlerncOfficieren en Soldaaten, zichten vollen van zyne plicht kwytende , wierden de Vyanden genoodzaakt voor de dapperheid en het geweld van des Konings Troupen te wyken. Hunne Rechter Vleugel , door den Marquis d'Harcourt , Monfr. dc Ximenes, en den Ridder dc Bezons verbrooken, wierd over boop in de Geete geworpen , dieop verfcheidene plaatfen met een oneindig getal van menfchen en paarden, zo dood gefchooten als verdronken, gevuld wierd. De Slinker bood geen langer wederftand : en men zag wel haaft niet anders als een volkomene nederlaag. Daar waren alleenlyk tien of twaalf E(quadrons, en twee of drie Bataillons, welke de voortocht in 't vluchten genomen hebbende, zich , alzo ze reedts tc ver vooruit waren om achterhaald te konnen worden, aandc woede van den Overwinnaar onttrokken. Het Slagveld is aan des Konings Troupen gcbleeven, benevens zesen-feventig ftukken Kanon van de Vyanden , acht Mortieren , verfcheidene Pontons, en in 't generaal alle hunne Artillery en Krygsrnunitien; mitsgaders zes-en-feftig Standaarden, twec-en-twintig Vaandels , twaalf paar Keteltrommen , cn vyftien honderd Gevangenen, onder de welken geteld worden twee honderd Officieren , en onder de zeiven de Graaf van Solms, Lieutenant Generaal; den Hertog van Ormond, Capitein van de Gardes des Priofen van Oranje , en Lieutenant Generaal ; den Heer van Zuileftein , mede Lieutenant Generaal; de Graaf van Brouay, Sergeant Majoor van de Bataille; de Graaf van  MERCURIUS. i3f van der Lippc , en verfcheidene andere Colonels. Alle d'advyfen , welke van de kant der Vyanden komen, begrooten hun verlies op meer als twintig duizend man. . Men telt in des Konings Leger twee duizend dooden en drie ot vier duizend Gekwetften. d'Officiers, die men verlooren heeft, zyn de Graat'van Montchevfèu'ïï, Lieutenant Generaal ; den Hertog van Ufez; dc Prins Paulus van Lotharingen , Zoon des Printen vanLislebonne; de Graat van Gaflion, de Marquis de: Chanvallon, dc Graat van Montrevel , Monfr- de Lignery, Monfr. Bolen , de Ridder Rofen , Monfr. dc Chaftenay , Monfr. Gau)ac , Monfr. dc Vaurouy, Capitcinen onder de Gardes; Monfr. de Vacogne, Monfr. de la Cofte, cn eenige anderen. ' *, f „ Den Hertog van Bourbon heeft verfcheidene fchooten op zyne wapenen gekreegen Den Maarfchalk en Hertog van Luxemburg wierd eeS Paard onder zyn lyf gekwetft, gelyk ook verfcheidene van zyn Volk rondom hem. Den Hertog van Montmorcncyr en dc: Graal van Luxe, zyneZooncn , wierden gekwetft, * d'anderin het been. Den Prins van Conti en den Maarfchalk cr HertoJ "an Villeroy wierd met een zelve kanonkogel ieder een Paare ond r\ lyf d , gdchooten. Den Hertog de la Rochc-Guyon krecj e n kwetfuur in dc voet. Dc Marquifeu dc V, lequier en dc Rochc fort hadden geen beter lot, gelyk ook Mylord Lucan , de Ridder d< m**M$ dc Tracy? Monfr, de Saillant , Capitein onder d. Gardes, en verfcheidene anderen. Eer dit Relaas te voorfchyn kwam , was 'er te: Ryffel eei in druk uUge^aan , 't geen het verlies der Geallieerden o] waalf duizel? , en dat der Franfchen op acht begrootte. Onder andere byzonderhedenbehelsde het oekek ze woorden : Dat de Koning van B"^™"*™,™ •« paard fteee, om de Bataillons -weder ten ftryd aan te voeren, dat toen de Franfche Cavallery in de Rctrmhementen viel, t 11, Tan het hoof 1 van een Efradron ftreed. Dit komt over ec met het geen wy zo even in het hier voor ^r nedergeftelc ReLs geleezen hebben: Dat die Monarch bet hoofd van het Regiment van Galloway bevond. Sedert kiei men dit onderftaande van Parys, waar in men ken:zeggen, d de behoorlyke lof aan zyne Britannifche Majefteit gegee* word. Ré- i«9V Auguftus ? 1 I 1 n n 7 n le m :g at in  Auguftus 116 EUROPISCHE Relaas , gefchreeven uk het Franfche Leger , wegens den Slag geleverd by Landen den 2Qften- July 1693. tulTchen d'Armée van den Koning en die der Geallieerden. DE Koning William lag gecampecrd tuffchen de Beeken van Landen en de Gcete , zyne Rechter Vleugel te Wangen, daar het Quartier van Beyeren was , en de Slinker na de kant van Loo. Het Quartier van den Koning William was te Neerhefpen. Den Hertog van Luxemburg , zo als hy , aan den oorfpronk , over de Jar en de Beeken van Cortil en Landen toog , had bemerkt, dat de rechter Flancq van den Vyand ontdekt was; en wcetende, dat, behalven de Detachementen welken de Geallieerden na Vlaanderen hadden gefluurd , zy ook noch daags tc vooren tien Bataillons na Luik hadden gezonden, bcfloot hy na hem toe te trekken, nadathyopdcnioftcn. dc Linien van Luik perfoonlyk had bezichtigd , welke door hem , cn alle de Generaals , ter oorzaak van hunne gelegenheid , van de Forten die zy 'cr hadden opgeworpen, cn zeven-en-twintig Bataillons cn twee duizend Paarden die 'er binnen lagen, zeergoed wierden gevonden. Hy befloot dan , alzo hy de zelvcn niet en kon overweldigen , na den Vyand te trekken : en om hem te beter te misleiden, deed hy den 26^. eommandccren, dat ieder Bataillon 600 en ieder Efquadron 300 rascynen zoumeencemen, ten einde, door het gerucht 't geen 'er af zou loopen , zyn Leger, enden Vyand wys te maaken, dat het was om de Linien van Luik te befpringen. Ondertuflehen ging hy te raad om den 27'^". met het vallen van dc nacht flilletjes uit zyn Campement op tc brceken , ten einde aan den Vyand te naderen: maat daar vielen zo veel ftormregenbuijen , dat de fwaangheid van zyn kanon mee te voeren , gevoegd by dc mocijelykheid van de marfch eener Armée by ^ulk een lelyk wêer en een zeer donkere nacht, den optocht tot aan den 28^". 's morgens, deed uitflellen. Hybrak op, volgens gewoonte, tendricuuren, en begaf zich in marlen, op zes kolommen, trekkende voort zonder eenig gerucht te maalien, en doende zyne Troupen de Beeken aan hunnen oorfpronk paffeeren, uitgezonderd de Jar, daar een gedeelte vau het Leger te Grenille, te groot en klein Ha, te Viaren, en aan den oorfpronk over toog. Het hoofd van d'Armée, daar zich den Hertog van Luxemburg in perfoon bevond, -kwam 's namiddags ten drie uuren m 't gezicht vandes Vyandts Campement , en naderde tot op een half myl , zonder dat de Koning William eenig bericht van den optocht hadgekreegen. Undertufïchcn kwamen d'andere Troupen ook valt aantrekken: endeed de Maarfchalk de Luxemburg, geaffilieerd van de Pnnfen , hen aan-  M E R C U R I U S. 137 ftondts hunne poften neemen in de Dorpen van Landen en St. Geefu? LMden om de naafte oorden aan den Vyand te beflaan. Alle b inden Vaar af de laatften eerft omtrent middernacht aankwa- 1J? Scn^fdus ojcht aan den Vyand, doch niemand m flagorder y^S te ^pe»! en de Troupen die 'er d'eer- als de Wach.ers van het y ^illiam ziendedathet emftwas. Sendee"i van de dSfeh*! een menigte van Bruggen, dicht by Leeuw over de Geete te flaa^ , daar hy dj gantfche nach de Baeazie en al de belemmerende wering , deed over trekken; laatende ook ter zelve tyd een gros Infantery' m de Heggen over de geS?Uk b!^. pofteien , L in geval va^nood beeunflisen? Daarenboven deed hy ook noch ae tieggen van nei Do% Wangen met een goede Borftweenng, die van paats topil»» geflanqueerd wierd, omringen, en een Retrenchem.ot ^« zelve Dorp af door het hoofd van zyn Campement, langs de Pjffg^" daar de Cavallery kon aankomen, tot aan een1 Spruit , v™ het hoofd van zyn Campement tot aan het middenpunt ftrek.s, en wyders na de kant van een klein Bofchje , 't geen nevens; de b^ van Landen gelegen is, nederwaarts daalde, opwerpen. Aldus was ;™c^SfchegL4etplaat5 ongenaakelyk voor de Cavallery. Ondertuflchen , gelyk 'er fchyn was dat hy des nachts zou voortgaan , had onze geheele Armée geen andere gedachte : maar den 29^ «kende* wy wel haaft onze dwaaling, en zagen de Vyanden zeer wel m flagorder, achter hunne Retrenchementen, zynde een kleine hoogte van waar men onze Vlakte kon befchieten. Den Hertog van Luxemburg bebbende hunne gelegenheid afgezien , en mocijelyk over den arbeid df«d^^" te^alleawarentie cn het gebruik, ineenenacht had gemaakt, oordeelde, dat dc zaaken al te ver waren gekomenom te konnen aarzelen , en dat het fchandelyk voor des Konings Wapenen zou weezen zonder iets uit te rechten te rug te keeren. Hy po(teerde dan vier-en-twintig Bataillons ter flinker hand, om het Dorp Wangen aan te taften ; vermits hy wel zag , dat deze attaque alleen de Vyandlyke Flancq kon ontdekken, en den inval inhet Retrenchement voor onze Cavallery verlichten. Dit gedaan zynde, ftelde hj vier Brigades Infantery aan het hoofd van het Bofchje , t geen aar onze rechter hand lag , en zich dicht langs de Spruit der Vyanden j ™&™Turg vertoonen, en hem zeggen , dat ze nieuwe orders van hem verwachtten om te ageeren. Ondertuflehen wierd het Dorp Wangen tangetaft , veroverd , en de Vyanden 'er uit verdreeven ; welke een lalf uur daar na d'onzen kwamen aantaften , en 'er hen weder uit loegen. Den Hertog van Luxemburg ziende dat dit Dorp voor elke 3arty van d'uiterfle aangelegenheid was, zo wel als de Koning Wiliam, wendden ze alle beiden alle huune poogingen aan om het aan. e raftcn en tc verdeedigen. De Franfche Generaal deed het attaqueeen door zeftien Bataillons , welke de Vyanden verdreeven , en het Oorp vermeefterden: maar een halfuur daar na wierden zy'erweder. lit geflagen. Den Hertog van Luxemburg, willende deze poft, 'tkole wat het wilde , behouden , deed de Brigade der Gardes aanvoeen , gelyk ook die van Vermandois, gecommandeerd door Monfr. !e Charroft, cn liet het Dorp door deze twee Brigades op nieuws we[er aantallen , 't geen zy ook kloekm^dig veroverden , zonder dat y 'cr in twee fchrikkelyke aanvallen , welken de Vyanden op hen leeden, wêer uit geflagen konden worden. Doch isook waar, dat, ■O haaft als ze gepofteerd waren , zy verfterkt en onderfteund wier!en door d'overblyffelen der Troupen , die 'eruitverdracven waren. Vaar na de Prins van Conti, ziende dat de gantfche infantery handemeen was , cn dat men 'er ook Cavallery op moeft doen aanvalen , terftond in het hoofd van vyf of zes Efquadrons, welke door neer anderen gevolgd wierden, derwaarts rukte. Ondertuflehen viel :r 's Konings Huis met eenige) andere Brigaden Cavallery aan d'eene :ant in. Zo haaft als ze in de Retrenchementen der Vyanden waen , ftortte men met weinige Efquadrons op hunne gantfche Linie: loch gelyk ze veel langer was als d'onze , kromde ze zich , en viel enigen van onze Efquadrons in de zyde't geen fommigen in een 'reemde verwarring bracht. Den Hertog van Chartres, die in hun loofd was , vond zich genoodzaakt mede te aarzelen , en zou byna ;cvangen zyn geworden, zynde alreedts by de rok gegreepen : maai ry, wierd. wel haaft ontzet door het Volk , 't geen omtrent zyne perbon was. De Koning William , ziende.zyne Retrenchementen overweldigd, begon op den aftocht te denken, dien hy lichtelyk kon doen met  MERCURIUS. 139 met zvnc Troupen na de flinker hand te trekken , vermits men 'cr maar ter rechter hand mee bezig was. Dezen, die wel haaft in wanorder wierden gebracht, vlooden na de Bruggen , alwaar de Koning William, onder het faveur der Infantery, welke zich aan d andere kant ecpofteerd had, een Gros van Infantery en Cavallery ftanddeed houden; weshalven 't den Hertog van Luxemburg, die hem tot daar toe vervolgd had, gezien hebbende dat de Bruggen zeer wel bewaard wicrden niet raadfaam oordeelde de Troupen verder te doen naderen, ter oorzaak dat men 'er niet als een groote bloedftortmg af zou hebben konnen verwachten , waar van het voordeel zeer gering geweelt 2°DeKoning William heeft zyn Kanon en het Slagveld verlaaten. Daar is van wedeizyde zeer veel volk gefneuvcld. Ziet hier ook noch een ander Relaas , opgefteld door een Officier onder de Franfche Troupen , en gedateerd den 31* n. July, behelzende eenige aanmerkelyke byzonderheden wegen; 't geen zich in dezen Moedigen Slag heeft toegedraagen. IK meen, dat ik u uit het Campement by Luik heb laaten;weeten hoe wy fascynen gereed gemaakt hadden om de Linien aan blaften. 1 e zelve tyd kreeg den Hertog van Luxemburg bericht, dat dePrins va Oranje genaderd , cn over de twee Geeten getoogen was 'geen me zeer befwaarlyk kon geloovcn: weshalven, op datmen «/v«2e£cr« mocht weezen, Monf. dc Tracy'heen gezonden werd. om het gaan bezichtigen. Hy vond, dat het waar was; en dat de V yandei Ene Rcchtlr Vlcugd nad'Abdy van Heilefcm ^«DwpLj^d Slinker na de kant van Leeuw, en dc Rivierachter hunnegroote twed Linie hadden. Den Hertog meende zyne Infantery den a7««. s . vondts, te doen op weg flaan, onder voorwending van den Maa fchalk de Joyeufe na de Linien tefluuren: ^aai;dasr^CC,n^en! regen, dat men den optocht van het Leger tot den zSftcn. »morgen, moeft uitftellen. Na negen a tien uuren wakker aan g^rchce te hebben, kwamen wy 'snamiddags ten drie ^leruarenopdchoo tens van Rive cn Vafmont. Den Hertog avanceerde me: omeü gade van 's Konings Huis, en klom op de Tombevan Ste Geer rUi van waar wy dc Vyandlyke Cavallery , in de gebuunge Dorp n weide en voerazie verfpreid, zagen, hebbende gantfeh, geen^tydii van onze marfch. Indien de Troupen ons hadden «n, ™¥( cn dat onze Infantery tydts genoeg had konnen komen^dagtch ben, men zou hen dien avond noch flag hebben gelevtrd^ oj twyfeld zou het ons zo duur niet hebben komen te (taan. MeD W zich dan vernoegen met eenige Regimenten Dragonders m üe gem 169V 1 I I 1 t £ e d Tm ). 1- >p Ig & b- e- tft LU- ige  1695. Auguftus 140 EUROPISCHE fige Dorpen der Vyanden te doen avanceeren, om hen te bensanweu, en van naby gade te flaan. Monl>. de Precontal wierd door een van de Vyandlyke Officiers , dien hy voor een van d'onzen aanzag . gekwetft. Ondertuflehen heeft hy zich geduurende de gantfche Acne in het hoofd van onze Cavallery gehouden, alwaar hy zich zeer wel heeft gekweeten Onze Armee met het val'en vande nacht omtrent geheel aangekomen zynde, deed men ons op vier of vyf Linien tot dicht aan die der Vyanden avanceeren; en wy hoorden geduurende de gantfehe nacht uit de poft, daar wy Urgen , een fchrikkelyk gerucht in die der Vyanden, welken men geftadig meende dat weder over de Geetctoogen: maar men zag des morgens, zo haaft als het fchemerlicht begon door te breeken, met verbaafdheid, dat ze zich op een hoogte befchanft hadden, hebbende dc Dorpen Laar en Havines ter rechter, en dc Rivier de Gcete cn het Dorp Rundon* ter flinker hand. Hier loopt ccn Beek of Water, 't geen een Maras maakt, waardoor men'er zeer befwaarlyk aan kan komen, 't Schynt, dat de natuur vermaak gefchept heeft in deze Dorpen fterk te maaken, cn zich een hoogte met fpraiten en ongenaakelyke heuvelen van d'cencn tot d'andcren te doen uitftrekken ; zulks dat ze van dezen oord een foort van een Citadelle maakten , en 'er maar den arbeid van eene nacht toe vcreifcht wierd. Van plaats tot plaats waren heuvelen met linien van communicatie en uitfpringende hoeken, alwaar ze honderd ftukken kanon hadden leggen, waar mee zy ons des morgens ten vier uuren begonden te begroeten. Het onze begon eerftruim een uur daar na te fpeelen. Ondertuflehen deed men onze Infantery avancceren.' Navarre, Bourbonnois, en andere Brigaden tafttcn het Dorp Rundoff aan onze rechtgr hand met groote kloekmoedigheid aan; terwyl het ter flinker door de Brigaden, van Picmont, den Koning, en Guiche geattaqueerd wierd: welke Troupen zich aan beide de kanten metd'uiterftc dapperheid droegen, en de Vyanden uit het Dorp verdreeven. Doch ze kreegen wel haaft verfche Bataillons, die'er na een wakkere tegenweer d'onzen weder uit floegen. Maar dezen, wêer moed gevat hebbende vielen'er nochmaals op aan; dreeven'erde Vyanden weer uitgeraakten zelfs in hunne Retrenchementen ; en biceven'er een wyltje meefteraf: dochze moeften voor ettelyke nieuwe Troupen, welken de Vyanden met eenige ftukken konon,met fchroot geladep,derwaarts duurden, wyken. Dit wierd aldusïdrie of vier| maaien van wederzyde met groote hardnekkigheid hervat: wefhalven den Hertog, om zyne Infantery een hert onder de riem te fteeken, ons gantfeh ontdekt na de Retrenchementen der Vyanden deed avanceeren, ten einde hen te noodzaaken de zeiven niet meer t'ontblooten, om hunne Dorpen, welken hy, 't koflte wat het wilde, wou vermeefteren, te verfterten. Ondertuflehen was het als onmogelyk zonder den byftand der tnfantery iu hunne Linien ie treedep, om ons den weg tot deRetren- che-  MERCURIUS. 141 . chémentcn te baanen. Deze ondernecming hield hen wakker befig in het middenpunt, en het weinige front 'tgeen ze te bewaaren hadden, en gaf gelegentheid aan onze Generaals om het Regiment Gardcs,'t geen achter ons (fond, her voor te haaien, ten einde het tot de verfterking van d'attaque ter flinker hand teftuuren: en eindelijk wierden de Dorpen en Retrenchementen aan die kant veroverd, en veertien ftukken Kanon, die ons geen klein verlies hadden toegebracht , tot groot genoegen van onze Soldaaten vermcefterd. Midlerwyl liet men ons een halve tour doen , na het vuur van het Vyandlyk Kanon negen uuren lang verduurd te hebben , dieaanveelen meer als twintig duurden, en onsoverde honderd Gardes cn twee honderd Paarden onder de voet fchooten. Vervolgens deed men ons ylings met een verkeerde linie ter gemelde flinker hand rukken. Deftaart vau dc Brigade wasdenaafte; weshalven de Lichte Paarden cn de GensdaimeS d'eerften binnen raakten. Ieder decd zvn beft om hol over bol te volgen , konnende d'opening maar twee gelyk binnen laaten , en hebbende de Soldaaten geen gereedfehap om ze wydertc maaken, waaromzydand'aardemet huune Bayonetten en Musketten afflieten. Gelyk de Vyanden maar omtrent veertig fchredenvan du Retrenchement ftonden,. konden wy ons zeerbefwaarlyk formecren , alzo ze metter haaft op ons af kwamen ftorten. Ondertuflehen de Compagnien van Lorge cn Luxemburg alreedts aan onze flinker hand op de Gardes des Prinfen van Oranje aangevallen zynde, en de Vyanden afgewyderd hebbende , gaf ons zulks gelegentheid om ons derwaarts te vervoegen, en onze Efquadrons te formecren, welken wy aanvoerden tegens eenige Efquadrons van Lunenburg, met geele voering, vau de befte Troupen die men met oogen kon zien maar die zeer flecht ftrceden, zynde hunne Officiers byna altemaal onder de voet gefchooten. Vervolgens vielen wy op een tweede Linie, die aan onze rechter hand met zeer fwaare Bataillons in goede order van boven kwam. Dezen dreeven ons wat te rug. Onze flinker zyde was zo ver niet geavanceerd, alzo ze meerder wederftand had gevonden hy de Gardes des Prinfen van Oranje, mitsgaders die des Keurvorfts van Hanover, en de graauwe Paarden van Brandenburg; welke met groote hoopen van achteren kwamen omtrekken, cn ons zeer gemakkelyk tuflchen hen en hunne Infantery konden affnyden Onze Cavallery zich ondertuflehen aan onze flinker, en eenige Efquadrons van Gournay aan onze rechter zyde vervoegd hebbende, ftelde men zich op een linie, en in goede order, cn marcheerde op de Vyanden aan; zynde onze Gendarmes overal verfpreid , en m ons hoofd. Maar deze lieden dachten niet als om een retraite te maaken; 't geen ze, volgens de gefchapenheid der zaaken, zeer wel dec den. Den Hertog, bezeffende dat d'a&e heel lang geduurd , en dal men veel volks verlooren had', wilde ons niet toelaaten vier a vyi duizend man, die noch onder ons bereik waren, op 't lyf te gaan valS j ien 169?. Auguftus  ÏÓ93. Auguftus 142 EUROPISCHE len, en vernoegde zich met tien a twaalf van onze Efquadrons te doen afbreeken, welke dc Vyanden in de défilé aangreepen, veelen'rr af nederhakten , zeven a acht honderd deeden verdrinken, een groote menigte van hunne paarden bemachtigden, en hen zeven nukken ka» non, welke op dc kant van het water ftonden, en die zy mee meenden te neemen, decden verlaaten. De Vyanden verlooren by deze gelegentheid twee-en-feventig ftukken Kanon, acht Mortieren, negen kopere Schuiten, twee of drie honderd Artillerypaarden , enz. en wierden gedrecven tot onder het kanon van Laar, na dat wv hen door hun gantfche Campement hadden gejaagd. Daar zyn ook veele Vaandelen, Standaarden, cn Keteltrommen veroverd; doch het getal is noch onzeker: cn wy hebben veele Gevangenen van confideratie; den Hertog van Ormond, gekwetft met twee houwen, en gevangen genomen door een Garde van den Koning; den Lieutenant Generaal van dc Hollandlche Troupen; den Lieutenant Generaal van de Schotfche en Ierfche Treupen; Monfr. Gordon, van de Troupen van Hanover, Monfr. dc Croy; den Zoon des Graaven van Athlone, cn veele anderen, welke zeggen, dat alle hunne Officieren gefneuveld zyn. Men gift, dat'er tien of twaalf duizend dooden op de plaats leggen. In 't begin meenden wy dat wy meer hadden verlooren als de Vyanden: maar na dat wy hunne Poften en Dorpen hadden bezichtigd, verzekert men, dat hun verlies veel grooter is als het onze. De Hollanders z-yn na Dieft geweeken, dc Spanjaarden na Leuven, en een goed gedeelte van d'lnfantery na Leeuw. De Prins van Oranje wordvermift. Monfr. Rotemburg een Lieutenant Colonel gevangen genomen hebbende, zei deze tegen hem, dat hy ongelyk had in hem, die! een armen Officier was, gevangen te neemen; en dathy beter gedaan zou hebben, dat hy den Koning van Engeland, die by hem was, gevangen had genomen. Men zegt ook, dat hy zich achter de laatfte Efquadrons, welken wy over hoop wierpen, bevond. Voegt hier eindelyk ook noch by het onderftaande Extract van een Brief, gefchreeven uit Parys; waar in denLeezcr mede noch eenige particulariteiten zullen voorkomen. Extraft van een Brief, gefchreeven uit Parys, nopende den Slag van Neerwinden. WY wceten, dat het Gevecht zeer bloedig is geweeft, cnaan veele lieden van aanzien het leeven heeft gekoft. Men ftelt het verlies, 'tgeen men 'er gelecdcn heeft, op zes duizend , en dat der Geallieerden  MERCURIUS. 143 den op tien duizend man. Den Hertog van Chartrcs is genomen, en hernomen. Het Gouvernement van Arras, vacant door de dood van Monfr. de Montchcvrcuïl , is gegeeven aan Monfr .d'Artagnan ,-die de tyding van den Slag heeft gebracht. Den Hertog van Luxemburg heeft aan den Koning gefchreeven , dat hy , volgens zyne orders, de Vyanden had opgezocht en bevochten ; dat ze zich zeer wel hadden verdeedigd: maar dat zyne Troupen zich noch beter hadden gekweeten, dewyl ze hen uit hunne poft hadden verdreeven; en datde dapperheid der Prinfen alles, 't geen men 'er zich af zou konnen inbeelden , te boven ging. Deze order van flag te leveren wierd hem gegeeven , toen men verftond dat 'er een Detachement onder d«n Hertog van Wirtemberg na de Linien gezonden was. Men achtte deze gelegentheid gunftig ; en 't was om tot een Gevecht te komen dat den Hertog dc mynen maakte van het op Luik gemunt te hebben. Alle oogenblikken verftaat men nadere byzonderheden. De verlaatenc ftukken Kanon zyn maar vier-en-twintig in 't getal ; en men rekent 'er tegenwoordig tien a twaalf duizend man verlooren te hebben* De Brigadier Albergoti kwam den 4^0. Auguftus met tweeen-twintig Vaandels en vyf-en-twintig Standaarden ten Hove* Na zyne komft zei de Koning , dat het getal der dooden niet boven de vyf duizend was, daaronderniet begreepen d'Officieren , welke wel twaalf honderd , zo dood als gekwetft , bedroegen. Den Ambafladeur van Venetien den Koning over dit voordeel gecomplimenteerd hebbende , antwoordde zyne Majefteit, dat het glorieus voor zyne Natie was : maar dat hy 'cr veele braave lieden by verloor, enz. 't Gemeen zeggen der Franfchen was, dat zy in dezen Slag omtrent acht duizend, en de Geallieerden meer als twaalfduizend man verlooren hadden. Ik fprecb van de gemaatigden: want daar waren 'er die het verlies der laatften op twintig duizend man begrootten, en het hunne op drie a vier duizend ver* kleinden. Maar als men eens bezeft, dat de Geallieerden eerft heel laat de nederlaag kreegen, en niet verder gedreeven wierden als tot aan de Geete , die zy .dicht by zich hadden ; dat hun kanon veel eer, en met groot gevolg, hadgelpeeld; en dat dc Franfchen de Retrenchementen, die wel genoeg verdeedigd wierden, moeften overweldigen, 't geen niet zonder een fchrikkclyke bloedftorting kon gefchieden : heeft men reden om te gelooven, dat het verlies der laatften dat der eerften (niet groo* ter aan dooden , gekwetften, en gevangenen als zeven, of ten Hiterften acht duizend man) meer als de helft te boven ging. Want' 169*, Auguftus  Auguftus Dood. De Prins Paulus van Lotharingen, Zoon'des Prinfen van 1'Iflebonne. De Ridder de Montchevreuïl , Lieutenant Generaal, en Gouverneur van Arras. Den Hertog van Ufez, Brigadier en Colonel van het Regiment ■ van Cruflbl. De Graaf van Gaflion, Lieutenant Generaal , en Gouverneur van Rochel. De Marquis de Chanvalon , Cornet van de Lichte Paarden. De Graaf van Montrevel. De Lignerij Lieutenant vande Gardes du Corps. De Ridder Rofen , Graaf van St. Mare, Zoon van den Lieutenant Generaal. Dc Colignt. De Rochebertelle. De Chatenay , Gaujac, en de Vaurouy , Capiteincn onder de Gardes. Du Jardin, Aide-Major. Vauvray, Lieutenant. Champigni en Corau, Onderlieutenants.Charanon. Paul , Colonel van het Regiment Royal Allcmand. De St. Mars, Colonel. De Quoad, Colonel. De Ridder dc Beaupré , Capitein van de Kurafliers. Bolen , Hoogduitfch Colonel, en Veldmaarfchalk* Du Guay,Piemontooife Majoor. Dé Praflin. De Coubertin-Murolc , Capitein en Aide-Major onder het Regiment van den Koning. De Ridder de Beauregard. Dongi, Majoor. . Vicogne. De Graaven van St. Simon en Montfort, Brigadiers van de Cavallery. Gournay. Botheim. Calbafar. Chourdi. De St. Sauveur. CabatTon. Dalbula en Scheudi, Switfers. Ge- i44 EUROPISCHE Want het is zeker , dat byna het gantfche Huis des Konings in ftukken wierd gehakt; en dat 'er verfcheidene Regimenten van d'andere Troepen waren, daar mennaauwelyks danig man af telde , als in 't byzondcr die van Navarre , Vermandois, Arnolfini, Cruflbl, laFeuilladc, enGuiche. d'Onderftaande Lyft van hunne voornaamfte Dooden en Gekwetften zal 'er ook noch tot cenbewys af verftrekken. Lyfte der voornaamfte Franfche Officieren, gefneuveld of gekwetft in denvSlag van Neerwinden.  MERCTJRïUS. 145 'Geftorven van hunne kwetfuuren. Milord Lucan Sarsfield , Veldmaarfchalk. De Marquis dc Rebé, Brigadier , en Colonel van het Regiment van Picmont. De Marquis d'Allegre , Colonel van het Regiment van Pcronne. De Graaf van Canifi,Capitein onder het Regiment van den Koning. Gekwetften. De Prins van Conü , Lieutenant Generaal , met een houw van een fabel in het hoofd. De Maarfchalk de joycufe, gevaarlyk. Den Hertog van Bourbon, Lieutenant Generaal. Den Hertog de la Rocheguyon dc voet met een musketkogel in ftukken gefchooten. Den Hertog van Montmorenry , Veldmaarfchalk , Zoon van den Maarfchalk de Luxemburg. De GraaflanLuce , Brigadier, en mede Zoon van den Maarfchalk de Luxemburg, gevaarlyk. De Ximcncs, Lieutenant Genetaal,en Gouverneur van Maubeugc Dc Graaf van CotTé. De Marquis de Villequier. De Marquis de Rochefort. De Ridder de Villeroy. De Sillery , de Tracy , en de Graaf van Grandpré De Saillant en de Fonville , Capiteinen onder de Gardes. , De Santeuïl, Dorgsmont, de Bourriblc, de S- Paul, Chardon, en Sillonne, Lieutenants. Patriere , la Teftole , en Porfiere, Ondcrlieutenants. d'Artagnan, Vaandrig. La Fond, Aide-Major. Audifert, Onder-Aide-Major. Reinold, de la Barre Fifonnet, de St. Giles, Bournonville, Imecourt, de Ridder de Tillette ,Pluvaux, Silli,Poinfegu, Marin, St. Efteve., Froville , en la Tarfe. De la Tour en Dallier , Ritmeefters. d'Aumont, Dourlac , du Fay, Lafticonne, Bedein ,Bourgny , en Briconnet. De Salis, Brigadier. . Fits, Lieutenant. Derlac, Burc, Surbec, Grcder. Cherberg , Dasfcld, en Redingue. Dorgemont, Reden , Solve de Noir, Bourgere, Dumont, de la Rocheberti , Chavelin , d Entraques, Jolibois, en Palïiquiere. Gevangenen. Den Hertog van Berwik, natuurlyke Zoon van den Koning Jacobus, De Graaf van Coffé. Sellis, Brigadier van d'lnfantery, Byzondere Lyfte Van de Switferfche Officiers, ge= fneuveld of gekwetft iri den Slag van Neerwinden. Van het Regiment van Stoppa. Dood. Ifelin, Cap. Lieutenant. Petitot , Cap Lieutenant , geftorven aan iyne kwetfuur. Printechai, Onderlieutenant. Minutole, Vaandrig. • Gekwetft. Brendlin, Lieut. Colonel. T cchS- nuguftut  EUROPISCHE 1693. Auguftus Muller, Capitein. Courten, Capitein. Courtcnau, Lieutenant. Schmid, Vaandrig. Greder, Capitein. Fatio, Lieutenant. Ch'evalier, Onderlieutenant. Van het Regiment van Zurbek\ Dood. Marlaine, Capitein. Girard, Cap. Lieutenant, Kapaltzar, Cap. Lieutenant» Gekwetft. JofTrey, Cap, Lieutenant. Arpaud, Cap. Lieutenant. Salt.'queber, Capitein. Mallecruc, Cap."Lieutenant. Bour^uin, Lieutenant. Auria, Onderlieutenant. Van het Regiment van Reinold. Dood. Mieheli', Commandant, geftorven van zyne kwetfuur. De Vailet, Capitein-. Gottminguer, Majoor. Gekwetft. Reinold, Colonel. De Bettans, Commandant. Achman, Cap. Lieutenant* De Saufïure. Dc Melet, Cap. Lieutenant. Baumganter, Cap. Lieutenant» Schreiber, Onderlieutenant. Gourray, Lieutenant. Imhoff, Vaandrig. Gougelmal, Vaandrig. Stelk, Lieutenant, vermift. V3tt het Regiment van Schellenberg^ Dood. Mey, Cap. Lieutenant. George, Lieutenant. Toumeli, Vaandrig. Gekwetft. Schellenberg, Colonel. Plan- Scheuawr, Commandant. Nartlin, Capitein. Schönberg, Lieutenant. Craffi, Capitein. Muller, Vaandrig. Hurtzel,. Aide-Major. Bouti, OnderlieutenantTonatz, Vaandrig. Morel, Capitein, Baillif, Lieutenant. Wurtz, Onderlieutenant. . Fefch, Onderlieutenant. Beli, G.pitein. Van het Regiment van Greder. Dood. Greder. Aide-Major. Kramer, Cap. Lieutenant. Buis, Cap. Lieutenant. Rochet. Gekwetft. Greder, Colonel. Buiflbn, Lieut. Colonel. Zay, Capitein. Meyer, Capitein. Eordier, Cap. Lieutenant. Lcdergerber, Onderlieutenant. Bachman, Vaandrig. Betta. Baudichon, OnderlieutenantKlein , Lieutenant. Streif, Cap. Lieutenant. Van het Regiment van Salis* Dood. Bordicr, Cap. Lieutenant. Brendlin, Cap. Lieutenant. Pfiffcr, Lieutenant. Caffau, Lieutenant. Gekwetft. Rofenthal, Cap. Lieutenant. Salis, Commandant. Mandrot, Capitein. Tinnenberg, Cap. Lieutenant, Landri, Lieutenant. De Barri, Lieutenant,  MER C U R I V S. 147 PJaüta, Lieut. Colonel. Colbcrg, Lieutenant. Paravicini, Capitein. Bo«deli, Vaandrig. J Vinguer, Aide-Major* Knecht, vermilt. Wat cc Geallieerden belangt, rnen zag van hunne voornaamfte Dooden ca Gekwetften de volgende Lyft, kort naden Slag opgelteld , en derhalven (even alsde Franfche) inzonderheid tcq opzichte der Engelfche en HoIIandfche Troupen , zo naauwkeurig niet, als ze wel zou konnen weezen. Lyfte der voornaamfte Geallieerde Officieren, gefneuveld of gekwetft in den Slag van Neerwinden. Dood. Gekwetft en Gevangen: Dc Graaf van Solms , Lieut. De Graat van Portland , geGeneraal, en Colonel van de Hol- kwetft. landfche Gardes , gedorven van Den Hertog van Hoïftein, Ad- zyne kwetfuur, zynde hem een miraalvan Vlaanderen, gekwetft. been met een kanonkogel afge- Oor-h , Generaal Majoor van fchooten. Hanover, gekwetft. Dc Prins van Barbancon, hier Den Hertog van Ormond,Lieut. voormaals Gouvcrrieur van Na- Generaal, gekwetft cn gevangen. men. Den Heer van 'sGravenmoer, De Baron d'OffcnerLieut. Ge- Lieut. Generaal, licht gekwetft en neraal vande Hanoverlche Trou- gevangen. pen. Den Heer van Zuilcftein, Lieut. Bufch , Generaal Majoor. Generaal, gevangen. Bremcr, Colonel. De Baron de Heyde, Generaal Pattencour, Lieut. Colonel. Majoor, gekwetft. Lutzau, Lieut. Colonei. De Graaf van Arco, Generaal Boomis, Majoor. der Kurafliers, gekwetft. Nan , Lieut. Colonel van de DonDominicoPignatelli,Bloed- Cavallery. verwant van den Paus, en Meftre Rhcden, Majoor. dc Camp van een Tcrce Caval- Buciewcls, Majoor. lery, gekwetft. Brcitenbach, Colonel. Don Louis de Borgia , Broedei Metfcr, Lieut. Colonel. des Hertogs van Gandia, Meftre Altemaal Officieren onder de de Camp van een Tcrce Caval Troupen van Hanover. lery, gekwetft. Wis, Colonel ? onaerdie Don Alexandro de Guzman Ernner, Majoor S van Zeil. Meftre de Camp van een Tere Cavallerv, gekwetft. • Ta' E Jugujift 1 1 e  ÏÖ9S- Auguftm 248 EUROPI SCH E Dc Colonel du Bay, gekwetft. desGraavcnvan Athlone, gevan- Dc Colonel Aylua, het been gen. aan ftukken. Den Heer van Duivenvoorde 5. De Colonel Cordon , gekwetft gekwetft aan de wang. en gevangen. Den Heet Hooft, Adjudant GeDe Graaf van Brouay, Gene- neraal des Graaven van Portland, raai van de Bataille , gekwetft. gekwetft en gevangen. Prins Karei van Brandenburg, Van de HoIIandfche Gardes In- gekwetft. fantery vyfCapiteinen, acÜtLieu- De Keurprins van Hanover, ge- tenants, en zes Vaandrigs dood kwetft. of gekwetft. • Dc Graaf van Midagtc, Zoon Byzondere Lyfte der Dooden, Gekwetften, en Gevangenen van de Brandenburgfche Troupen. Van d'lnfantery.. derdeen.Soldaaten. Dood. De Buis, Colonel. Gevangen. De Montefcaux, Lieut. Colo- Een Vaandrig, drie Ondcroffi- nel. eieren, endrie-en-feftig Soldaten». De Sido, Majoor. Schuilenburg, Majoor. Van de Cavallery. Puyfort, Adjudant Generaal van Dood. den Baron de Heiden, Villarnon, Celonel. Vyf Capiteinen , acht Licute- d'Autiguy, Lieut. Colonel. nants, drie Vaandrigs, veertig Een Ritmecftcr , zes Lieute= Onderofficieren, en achthonderd rants, drie Cornetten, negen On- negemen-negentig Soldaaten. derofÉcieren, en honderd zes-en- feventig Ruiters. Gekwetft, Dc Baron de Heiden, Gene- Gekwetft.. . raai Majoor, ook gevangen geno- Schlippenbach , Colonel. men, doch gclukkiglyk ontfnapt. Revcillas de Veyne, Colonel. Syberg , Lieut. Colonel, ge- Landorf, Lieut. Colonel, gekwetft , gevangen , cn aan zyne kwetft en gevangen, kwetfuuren geftorven. Portail , Majoor, gekwetft en • Gerfdorf, Majoor. gevangen. Nieuhof, gekwetft en gevan- Vier Ritmeefters , twee Capi- gen. tcin-Lieutenants , twee Lieute- Zes Capiteinen, dartien' Lieu- nants, drie Cornetten, zeventien tenants, vier Vaandrigs , zeven- Onderofficieren, en honderd zetien Onderofficieren, en vier hon- ven-en-vyftig Ruiters. Ge-  M E R C U R I ü S. 149 Een RiuSeTfr-een Licutc- dexo^n, ;en honderd acht-. HanE , drie Corncttcn , vier On- en-twntig Ruiters.. Hoewel het, volgens alle defchynbaarheden, cnhctctnpaarifbeSht van die zich in 't heet/ van gevecht hadden be- . vonden, genoegfaam bleek, dat het getal der (a) dooden en gekwetften aan de zyde der Franfchen veel grooter was,£» tan die der Geallieerden ; cn dat hun gant ene voordeel beitond in het Slagveld gewonnen, en eenige Artillery cn Standaardenveroverd fe hebben, welken men ook zelfs trachtte te vermenigvuldigen, met gefchcurde ftukken en brokken aan hacken vaft te maaken, om een grooter luiftcr te geeven aan een Aftie, die de helft van het Koningryk deed treuren : het de Koning échter den volgenden Brief aan den Aercsbiflchop van Parys afgaan, om'er het Te Deum over te doen zingen. Mon Coufm* , . . ., , E Armee die myne Vyanden in Vlaanderen uit het puik hunner D Trt^n tetmTgebrlcht hadden, en door den Prince d'Oran,, ïn pe foon gecommandeerd wierd, is in haar Legerplaats den 29de voorlcdene Maand geattaqueerd door MynGoufyn den Marcchal-Hcr toe van Luxemburg, aan wien ik ordre daar toe gegeven had. D. V?andïn, die zyn deflein hadden voorzien, vergaten mets om zich v Kutten: en hoewel hun Campement door dcfituat.e zeer avanta gfeus was, zo fortificeerden zy het noch met ontfagchelykc Retrenchementcn met een ongeloofelyken arbeid. Niettemin wierden Z] geSce ïï, en in wanorder gebracht. -Een gedeelte .sop dcplaatsge bleeven, een ander gedeelte in 't vluchten verdronken , en de reft ver ftrooid ' Veele vanBhunnc Generaals , en een groot getal ande re Officiers zyn gedood of gevangen genomen ; 6fftukJtcn Ka non , 8 Mortieren , cn 9 Pontons op het Camp dc Bataille gelaten 12 paar Ketel-Trommen, 60 Standaarden , cn« Jaa^n™f.g weid veroverd, of door dc ftervenden geabandonneerd. Daar isi niet. ?wclk mvne Vyanden niet te vreezen hebben na zo een fcbril lehkc nederlaag/Daar is niets, dat ik niet met recht zou mogen ve „oopen. Maarikbepaal alle myne wenfehen t«p^"m£ÏÏ en voor alle dc vruchten van zo een uitmuntende Vi£tone, begeer 1 Sets° dan te zien, dat myne Vyanden cindelyk dc oogen opener op hun rechte Intereft komen tc letten, en in de fent-mentcn van een fo dc en beftendige Vrede ovcrgaari,welkc ik haar ten allen tyde in tmidd. van myne grootfte voorfpoed heb aangebonden', 'tj ls derhalven o dezelve van God te verzoeken, en hem te danken voor zo vee 1693. 4ugufius » Eenige Br teren ,an Ptrjs egrooten iet getal Ier gefneutelde OfIcitren ep 972. cn dai iergekwtthe over de 180O. » k r» i:nn le  Auguftus i?o EUROPISCHE Gunden, dat ik begeer dat gy het Te Deum doet tingen in de Dom. kerk van my„e Goede Stad Parys, ten dage cn uure die dc Groot-Mecller, of de Meciler der Ceremoniën, U van mynen wege tal zeggen. Voorts b,d ik God cfet hy U, myn Coufin, houdc in zyne Hc? gc en waard.gc hoede. Gefchreeven totMarly, den 7 Augufti 1693. Getekend LOUIS, cn wat laager, Phelypeaux. / öJ 6 - . Men twyfelde niet, of de Franfchen zouden het verlies \ \ geenzy by Neerwinden hadden geleeden, verkleinen, en dat "der Geallieerden vergrooten. 't Was van den aanvang des tegenwoordigen Oorlogs een vaftc gewoonte by hen geweeft: tnin der daad die ftreek van S:aatkunde kan niet gewraakt worden m een koningryk, daar men het volk op eenige wys tc vrede moet ftellen. Maar men behoorde zich op zulk een manier met te draagen. 't Was te veel van d'eenc, en te weinig van d andere kant gezegt, om'er geloof aan te geeven. Als men het Gemeen wil bedriegen, moet men h: t ten minften met waarfchynlyke dingen doen. Zy bekennen, dat het Campement, t geen ze aantaftten, uit fteckend voordeelig was door de fituatie, of gelegenheid ; dat de Geallieerden het -noch met ontfagcbelyl ke Retrenchementen, en een ongdoofelyken arbeid, verfterkt ftadden: zy ontkennen ook niet, dat men zich wel verdeedigd, en d aantafters kloekmoedig afgeweerd heeft. En ondert uflehen wil men de wereld wys maaken, dat ze maar zo weinig dooden en gekwetften gehad hebben : daar men echter lekere naricht had , dat het getal der gekwetfle Officieren over de veertien honderd, en dat der gefncuveldc tuflchen de acht en negen honderd bedroeg; en dat.er niet ver van de twintigduizend, zo Soldaaten als Ruiters, op het Slagveldnedergemaakt of gekwetft waren. Wat het verlies der Geallieerden belangt, men begrootte de Gevangenen op omtrent duizend man, behalven honderd en vyftig Officieren welken het zelve lot had getroffen, en de Dooden en Gekwetften op tuflchen de zes en zeven duizend Ziet daar, hoe de rekeningen by gelegentheid gemaakt worden. 3 B ö De Franfchen hebben de Spanjaarden dikwils verweeten, dat Zy het Te Deum heten zingen, als zc eenig nadeel hadden Pe*ad. Tegenwoordig waren ze in de zelve geftcldhcidj gelyk 'cr  MERCURIUS. tfr 'er in den onJertiaanden Brief de blyken af worden gegeeven- Extrad van een Brief, gefchreeven uitParys over 't zingen van het Te "Deum. WY wiften in den beginne niet, wat men van 't Gevecht , op d'cerfte tydingeu die men ons daar van bracht , zoude aanneemeiv dewyl dezelve, ten opzichte van de winft cn het verlies, dubbelzinnig waren, cn men in twyffel ftond of 'er meer redenen waren om zich te verheugen , als te bedroeven. De volgende hebben ons voordeel vereroi.t, door een gerucht van een tweede Gevecht , minder twyftèlachtig als het voorgaande , daar by te voegen ; het geen evenwel niet waar bevonden is. Eindelyk heeft men dan de Victorie door een Brief van den Koning aan den Aertsbiffchop van dcezc Stad het brengen van dc veroverde Standaarden m Froceiiic na, cn het '/ineen «an het te Deum inde Hoofd-Kerk , gepubheeert. Dit is geooee voor het gemeen , cn d'cerüe vrucht van de Vidone, die Bien niet moet laaten verlooren gaan. 't Volgende is particulier. De Bnei is van 't maakfel van den P. R. welke order gehad heeft om deeze Overwinning dapper op te fchroeven, en die zich in dezen wel geli weetcn heeft. Getuigen daar van zyn die ontfagchclyke Retrenchementen en die ongehoMe arbeid, die evenwel niet anders als het werk van eene nacht zyn geweeft , en den Vyand niet weinig voor dcc flryd behoorden afgemat te hebben. Getuige daar van is ók JchrMeMe nederlaag , na dewelke men den Koning doet zeggen , by wyze van Declamatie: daar is niets dat myne Vyanden niet hebben te vreezen , daar is niets, dat ik niet met recht vermag te hoopen. Indien de (acallieerden, dit ziende, niet vreezen, is 't hunne fchuld ; want ander! is deze fpreekwyze bekwaam om hen beangft te maaken : doch dn oefchied maar op datzc d'oogen mogen openen , en opmerkende omtren hunne waare belangen worden. Deze plaats hebben onze Yveiaars aai 't Hof zo uitnemend fchoon in haar oordeel gevonden, datze niet heb ben konnen nalaten de liefde van onzen Monarch te verheffen -. groo genoeg om ook zelfs, zorg voor de belangen van zyne Vyanden b draagen , en meerder als zy zelfs hebben. Doch anderen , ongclooyi gcr , (welker getal groot isj twyffelen zeer , of het vertrouwen ae Geallieerden groot genoeg zal zyn, om hettegelooven, en een Vre de te willen , door ons na hunne waare helangen, (die. zy weigeien t kennen, cn wy hen tegens dank door Kanonlchooten willen lecren gefchikt. Zy zeggen , dat deeze Vrede, die wy van God bidden ten naaltcn by den gebeden, welken Keizer Karei de V voord verlofïing van den Paus, dien hy gevangen hield. deed , gelyk zyn dat is, dat wy wel wilden, dat God ons door een goede Vrede dee 169%. Auguftus t r ) I j i  1693. Auguftus \ I i I i ( I l t I I 1 ifi Ê U R O P I S C H E behouden alles, 't geen wy zo in Vrede als Oorlog den Vyanden af* genomen hebben, en niet gezind zyn weder te geeven. Wyders vernemen wy , dat deeze fchoonc Actie , welke in Braband voorgevallen is, hoe glorieus men dezelve zegt te weezen , egterden Dauphin de luft benomen heeft om dat voorbeeld tegens den Prins Louis van Baden tc volgen; en dat men niet raadfaam heeft gevonden een tweede Victorie , zo dier als deze , met hem in zyne Retrenchementen aan tc tallen, te winnen. Ook verfwygt des Konings Brief zeer vootzichtiglyk het verlies, by ons gcleeden , en maakt alleen vaa dat der Vyanden gewag. Zy zegt niet, dat het Kanon , van de Vyanden gewonnen, ons Volk heeft gekoft; en dat wy 35 Standaarden of Vaandels hebben verlooren: 't geen veel meer is , als wy gewonnen hebben ; aangezien 'er onder onze Ruitery en Voetvolk veel minder-, ils onder die der Vyanden, werden gevoerd. Dit komt in geen Te Deum te pas, 't welk gemaakt is om van Victorie te zingen , en dc' Sémeente tot het betalen van de kollen aan tc moedigen, cn niet om iet verlies der Dooden te bewcenen ; dat het werk der geenen is, iien *t verrechten der Lykdienften is aanbevolen. Onze Courant, iie dit ftilfwygen heiliglyk navolgt, zegt, dat de Vyanden twintig iuizend Man hebben verlooren, en dat zc naauwclyks tien duizend na le Nederlaag hebben konnen herzaamelen : maar waar waren dan de neer als tachtig duizend Man van den Maarfchalk dc Luxemburg rebleevcn , datze niet op deze handvol verflrooid Volk zyn gevallen; t geen ons een Vrede, zodanig als wy die willen, zoude hebben doen >ekomen ? Zou het wel zyn , om dat hy zo kort geen einde van zaaien heeft willen maaken ? maar neen , hy is te goeden Dienaar van ien Koning , om zodanige gedachten te hebben. Hy moet het dan liet hebben konnen doeiu en dit zo zjnde , vreezen wy met reden, lat het verlies van twintig duizend Man aan onze zyde zal wezen. t riet zy daar mede zo 't wil, 't is een gruwelyke flagting , die eerder :en verantwoording als loftuiting Vereifcht ; hebbende noch niets als :en Te Deum voortgebracht. Doch men zoude Mr. de Luxemburg >ngelyk doen, met hem zulks te lafl te leggen; aangezien hy Hechts ;yne ordres gevolgt heeft, cn de Brief des Konings hem dier.-aan;aande volkomen ontfchuldigt Hy zou liever alles opgeofferd, als aar in verzuimd hebben. God bewaareons vooreenander Te Deum, litgelyk, enz. Daar is niets, 't welk beter met de waarheid overeenkomt j ils 't geen in dezen Brief gezegt word ; wiens einde my doet gedenken aan.de woorden van een Raadtshcer des Parlements an Parys , wanneer het Te Deum wegens de verovering van heidelberg gezongen wierd : Wj gaan , zei hy , God biddeni dat  MERCURIUS. 153 dat «7 geen Te Deum meer mogen zingen: mitsgaders aan die van eenPerloon van qualiteit ten tyde des Gevechts van Steenkerken, dat de 7e Deums der Vorften de (a) de profundis der byzondere lieden zyn. In der daad , men wift met volkomene zekerheid, dat het gantfche Huis des Konings in ftukken was gehouwen ; dat de Switferfche en Franfche Gardes niet arger gehandeld konden weezen ; dat 'er zeven of acht Regimenten van de befte Ligchaamen waaren, welker ieder geen vyftig man had overgehouden; dat d'Artiltciy der Geallieerden , na lang met kogels gefpeeld te hebben, vier gantfche uuren met fchi ooi hebbende gefchooten , een zo fchiikkelyke flachting onder dc Franfchen had gemaakt, dat 'cr geen deerlyker gezien kor worden , enz. 't Is ook zeker , dat de meefte Generaalsperfoonen , voor een diergelyke handeling beducht , zich in der Krygsraad tegen den Slag ftelden, dewyl de Vyand al re voor deelig geporteerd was ; en dat de Maarfchalk de Luxemburg het niet overhaalde, als met des Konings order te toonen. Vervolg van den Brief over 't zingen van het Te T>eum 't Is niet zonder reden, dat men het Te Deum wegens het laattl Gevecht heeft gezongen, gelyk ik hier voorheb gefchreeven; dewyl alles wel opgerekend zynde, volgens het gedrukt Relaas t geen mei in 't licht heeft gegeeven, wy maar twee duizend dooden, en drie vier duizend Gekwetften hebben gehad:, daar wy in tegendeel hun vei lies op over de twintig duizend man begrooten, en dat dc reft, di -wy hen laaten, t'eenemaal geflagen, cn zodanig gefcheurd is, dat he geen Leger meer genaamd kan worden. Men had'er tot hier toe aa getwyfeld, vermits andere Relaazen 'er gantfeh anders af gefproke hebben: maar dit, 't geen volgens order opgefteld is, fchikt alles t recht, en verzekert ons weiffelend geloof. Hoe zou rnen'cr aan kor nen twyfelen, dewyl het gefondeerd is op drie of vier mirakelen, wat af het minftc genoeg is om d'ongeloovigfkn t'overtuigen? Heteerf] is dat der verryzenis van verfcheidene duizenden der onzen, welk dood waren, cn daar men door dit Relaas helleven aan heeftwedc: gegeeven. 't Is jammer, dat men 'er den Graaf van Montchevreui den Prins Paulus van Lotharingen , en zo veele andere braavc Kryg helden, daar vry wat meer aan gelegen is als aan die menigte vano; bekende lieden die men wederopgewekt heeft , niet onder heeft koi ncnbcgrypen. Men zal mogelyk zeggen , dat ze al te veel geruchtsin < wereld gemaakt hebben om hen onder dien drang van verreczenen V KO Auguftus diepte, t » l k t 1 a e r e e , 5Ir11ctc 1-  Auguftus 154 EUROPISCHE konnen verbergen. Maar die reden geld hier niet: want ziet hier een ander mirakel van een doorluchtigen Dooden onder de Vyanden, dien ons Relaas infgelyks in 't gezicht van 't Gemeen doet verryzen. 'tls de Graaf van Solms, dien in 't begin van denttrydhet eene been met een kanonkogel weggenomen wierd ; die van zyne kwetfuur by dc Vyanden gefturvenis; enwienslyk van Thienen na Leuven is gebracht, om wyders na Holland gevoerd te worden. Ondertuffchen maakt hem het Relaas eensflags een Gevangen by ons. Na dit exempel zouden de Vyanden ongclyk hebben 'Q te zeggen dat wy hun verlies vergrooten; dewyl, verre van hen volk af te flaan, wy'er weder doen verryzen. Het darde mirakel is, dat onze Armee na den Slag niets ter wereld gedaan heeft: want dewyl wy Huy hadden veroverd toen dc Vyanden een Leger hadden, moeften wy, toen het zelve geflagen was, met meerder reden Luik, Leuven, Bruffel, enz. veroveren, cn die kleine overblyffelen, welke de woede onzer Krygsknechten ontkomen waren, gaande wegs vernielen. Maar het fchynt, dat de Vyanden vleugelen gehad hebben om weg tc vliegen, en dat onze Troupen geen doortocht hebben konnen vinden om hen te vervolgen, noch een anderen weg om dc gemelde plaatfen aan te doen als met te rug na de kant van Waren tc trekken, alwaar men zou zeggen dat onze Armee in een zak gekroopen is: zo ftil heeft men zich federt deze Victorie gehouden, 't Is een mirakel, daarderedeneeringzichinverlieft. Maar het grootfte van allen, en het moeijelykfte om te begrypen, is dat, volgens het Relaas, alle onze Conqueften, en alle de Penningen die wy contribueeren, nier alleenlyk tot het beft van den Staat, maar ook tot de handhaaving der Religie, gefchieden, en aangewend worden. Men bégrjpt wel, dat alles, 'tgeenwy fn vrede en oorlog van onze Gebuuren genomen hebben, geftrekt heeft om de glorie van den Koning en de paaien van zyn Ryk te vergrooten: maar men kan niet zonder mirakel begrypen, dat dezen Oorlog, cn noch minder ons Verbond met den Turk, eenige overeenkomft met de handhaaving der Religie hebben, immers zo men niet en meent de Religie van den fterkften; in welk een geval de Geallieerden zo veel ongelyk niet en hebben, dat zy'er de voortgangen af in hunne Staaten willen verhinderen, enz. Na alle deze Relaazen met malkander vergeleeken te hebben , kan de Leezer oordeelen, of den Hertog van Luxemburg, volgens de Franfche wys , niet vry wat breed gaat in den onderltaande Brief, terftond na den Slag aan den Koning afgevaardigd. Sire, Monfr, d'Artagnan zal aan uwe Majefteit zeggen, hoe alles zich toe-  MERCURIUS. ï 55 ïoegedraagen heeft. De Vyanden hebben wonderen gedaan; maar uwe Troupen zich noch beter gekweeten. De Prinfen van uwen Bloede hebben'cr d'uiterfte dapperheid en krygskunde getoond. Wat my belangt j 'k heb'cr geen deel aan gehad als dat ik Huy veroverd, den Prins van Oranje flag geleverd, en hem geflagen heb; gelyk uwe Majefteit uitdrukkelyk bevolen had. Weinige dagen na dezen Slag vaardigde den Hertog van Luxemburg een Detachement Cavallery af, om dc Meyery van 's Hcrtogenbofch onder contributie te zetten: doch de Franfchen maakten er geen lang veiblyf, uit vrees van door zes duizend Paarden, welken de Koning (wiens Leger door d'aankomft van het Detachement, 't geen onder den Hertog van Wirtemberg de Linien der Franfchen in Vlaanderen had overweldigd , en zich nu den i iden. der Maand weder by het zelve kwam voegen, mitsgaders die der Spanjaarden, den volgenden dag'er mee vcreenigd , zich nu weder immers zo fterk bevond , als voor den Slag ) onder het gebied des Graaven van Athlone derwaarts had geftuurd, afgelneedcn te worden : na welken tyd de gemelden Hertog geduurende deze Maand niets meer deed ondernecmcn- d'AANKOMST van zes Ooft-Indifche Retourfchepen op den 7den. der Maand in Texel baarde een merkelyke blydfchap onder alle dTngezetenen ; vermits men voor de zeiven, ter oorzaak dat de Franfchen alle naarftigheid aanwendden om een maal de klaauwen in zulk een ryken buit te liaan , federt een wyl in groote bekommering was geweeft. Ziet hier de Carga van vyf. Generale CARGA van vyf'Ooft-Indifche Retour-Schepen, met Na» men: Nederland voor de Kamer van Amfterdam, Reygersdaal •voor Zeeland, Slon voor Delft, Princeland voor Rotterdam, en Drechterland voor Enkhu.iz.en , alle in 7'exelgearriveerd , nevens het Schip de Handboog voor Hoorn ; welke voorfz.. vyf eerfte Schepen alle den 11d5n. December 1693. van Batavia zyn vertrokken. 1601796 fê fwarte Peper. ryööooo fê Salpeter. 517*8 fg witte Peper. 260384 fjgwitte.Sappanhout- V 2 40J-I4 169;. duguftus Meyeiy nu 's Hei:ogenjofch 011ier contributie gei Kt. VEREEN1GDENEDERLANDEN.Aankomft van zes Ooft-Indlfchc Retourfchepen,  ic6 EUROPISCHE Auguftus yoo ps.Chinefe Pelings» 750 ps. Chitfcn van de Kuft. 810 ps. fyn gebleekt Guinees. 580 ps. rouw dito. 720 ps. Sa lampouris fyn gebleekt. 80 ps. gemeene gebleekt,dito. 2640 ps- rouwe Salampouris. 300 ps. Mouris. 240 ps. bruyneblaeuwe Baftas. 300 ps. AllegiasBethilles. 200 ps. Seftergantyn Bethil- les. iooó ps. Roemaals d'Efta. 190 ps. AUcgias en Sellerg.Bethillcs. 67) ps. Phocaflen de Bengale.' 46518 ps. Bengaalfc Roemaals.' 346 ps.Taffachelas Gingans jooops.Pattenafe Chitfcn. 1133 ps. Garras. 600 ps. Mallemolens. 378 ps. Douriaffen. 507 ps Sousjcns. 213 ps. Alibanees. 1118 ps. diverfe Modeflê Zyde Stoffen. En dit was de Carga van het zesde. Generale Carga van 't Schip de Handboog voor de Kamer Hoorn l den 7 fanuary 1 eTo 5. van Batavia vertrokken, en den 7 Augufti daar aan volgende in Jejfel gearr'tveert. 349719 pond fw2tte Peper. 244,0 p. witte Peper. 210250 p. Salpeter. 18432 p. Sappanhout. 4466 p. Foulie. 125-00 p.- Nooten-Muscateiï. 375-00 p. Japans Staaf-koper. 1747 P- geconfyte Gengber. 993 p. Moernagelcn. . 2.62 p. gefuiberde Radix China. 1806 p. Japanfe Camphur. I 210 p. Javaanfe Cardamom. 2Qy p. Kicrmanfe Wol. 2849 P- Cauwa. 324 ps. Mauritius Ebbenhoute Platen. 700 4oyi5: fg Siams Thin. 107500 fjg Japans Staaf-koper. 187500 É Nooteu-Mufcaten, 84138 Foulie. z'-,jW$ fjg geconfyte Gengber. 9776 tg Moernagelen. 4416 fjg gefuykerde Radix China. * 937 fgOly van Noten in Koeken. 2101 f& Japanfe Camphur. 4109 fg Javaanfe Cardamom. 3600 fg Benjuin Cabeffe. 2833 fjgKiermanfc Wol. 29586 fjg Cauwa. 3625 fjg Borax» 488 fg Drakenbloed. 80 fë Vogelnesjens. 1809 ps. Ebbenhoute Platen? 9555 ps. geconfyte Noten-Mufcaten. 30400 ps. Hand-Rottingen Palanbangfe. 31500 ps. Chinees Porcelyn. 8 Potten geconfyte Moernagelen. 2825 ps. Eenledige Rottingen. 49924 Ég rouwe BcngaalfeZyde.  M E R C U R I U S. 157 700 ps. geconfyte Noten-Mus- 80 ps. rouw dito eaten. v 880 ps. rouwe Salampouns. 'i Potten geconfyte Moerna- 4«° ps- fijne Salampouns. lcn> 240 ps. Dounaffen. 2100 ps. Hand-Rottings. 4°° ps- Roemaals. 1100 ps. Chinees Porceleym 3°° Ps« Armozynen. 10 ps. roode Gielams. 162 ps. Ahbanees. 21 ps Vogclnesjens. 200 ps. TafTachelas Gingans. 290. p. Salarmoniak. >7ó ps. eflene Gingans. 26io p Borax. 816 p. Bengaals Cattoene Ga- 1102 p. Florette Garen. ren. . : 1*900 p. Benjuin Cabefïè. a°BatysChineefeThee. 9148 p- Bengaalfe rouwe Zyde. iVóta.Noch foBalysChinele 1 née, a ps. Tapanfe verlakte Comp- waar van aan de Caap 30 op t Schip torren Nederland , en 20 op het Schip 10 ps. Japanfe Zyde Rokken. Reigersberg zyn verdeelt en over- 139 ps. Chitfen vande Kuft. gezonden. 180 ps. fijn gebleekt Guinees. Noch kwam met dc gemelde Schepen over uit het gebor- genc van het Schip de Goede Hoop, 't voorgaande (a) Jaar aan de Caap de Bonne Efperance verongelukt. 7527 fg Indigo. 28360 fj Perfiaanfche Zyde in 44 Baaien. 9 Kaften Aloës. Omtrent het eind der Maand lei den Hertog van Wirtemberg, door den Koning tot Generaal van d'lnfantery, inde plaats van den overleedenen Graaf van Solms , aangefteld, der eed in die hoedanigheid by haare Hoog-Mogenden af, welkt zich over deze verkiezing zeer wel vernoegd betoonden. SEPTEMBER. EINDELYK overleed op Zondag, den ï 3den. der Maand, a een langduurige ziekte de Kardinaal Flavio Chigi, van Siena Creatuur en Neef van Alexander den VIT. ter ouderdom vai twee-en-feftig jaaren , cn in het zes-en-dartigfte na zyne ver heffing tot het Purper, 's Maandags avondts wierd het Lyl in de Kerk del Populo gebracht, alwaar het des anderendaags V 3 m< 1693: Auguftus (1) Ziet 4. M, 1 Detl, f*£. 13.2. Hertog van Wirtembergtot Generaal van ' d'lnfantery aangefteld, 1 ITA, LI EN, Dood van' • den Kaï. dinaal Chigi. ï t  Septemb. SAVOZEN.Kr ygs verrichtingentuflchen de Legers van Vrankryk Savoi- jen. (a] Zitt t«X- 7». [b] Zitt t*t> «2. 158 EUROPISCHE met honderd toortfen rondom, ten toon bleef leggen, terwyl men de Lykdienften in de tegenwoordigheid van het Sacro Collegio verrichtte ; wordende het zelve wyders des avondts , gelyk hy voor zyn ovcrlyden begeerd had , in de Kapel en het Graf zyner Voorouders begraaven. Door dit affterven kwam de negende Kardinaalsplaats vacant te vallen , mitsgaders het Bisdom van Porto, het Aertspriefterfchap van de Kerk del Salvatori, hetPrajfeóturaat v.m de Signature der Juftitie en Grensfcheiding, verfcheidene Abdyen , en onder de zeiven de rykc van St. Gregorids tot Venetien , en over de dartig duizend kroonen aan inkomften. De Prins Don Livio Chigi, Broeders Zoon van den Overleedenen, was door den zeiven tot zynen eenigen Erfgenaam aangefteld , mits dathy, behalven d'andere legaaten , aan den Marquis Zandredari , Zoon van zyne Zufter, binnen den tyd van twee jaaren tien duizend kroonen betaalde, en de vruchten van de goederen welken hy te Siena, zyne geboorteplaats , bezat, liet volgen , op voorwaarde dat de gemelde Marquis in 't toekomende den naam en de wapenen derChigiszouaanneemcn. D E Franfchen, (a) voorheen , dewyl ze te iwak waren om het Leger der Geallieerden het hoofd te bieden, na Col de Fe-' neftrelles geweeken , begonden zich nu in ftaat te ftellen om groote dingen voor het eind der Veldtocht in Piemomt uit te rechten; en voor zo veel men uit hunnebewecgingenkonoordeelen , fcheenen zy voor te hebben langs twee verfcheidene oorden in de Scaaten des Hertogs van Savoyen te treeden. d'Eerftc was die van Suza , werwaarts de Maarfchalk de Catinat zich hlfbegeeven , om tuflchen Veillano en deze Plaats een Campement voor een Leger van vyf-en-dai tig duüend man', hoe fterk men ftaat maakte dat zyne Armée voor den 2ouen. der Maand zou weezen, af te fteeken. In der daad , een gedeelte der Hulptróupen was alrecdts in hetDauphineaangekomen; en de kleine Gendarmerie , benevens d'andere Benden uit (b) Duitfchland afgevaardigd, Grcnoblegepafleerd , cn,nacenige dagen uitgeruft te hebben , op weg geflagen na de kant v'an Feneftrelles , marehecrende met groote dagreizen. d'Andere oord,  MERCURIUS. ïf9 oord , waar langs men in de Landen van zyne Koninglyke Hoogheid meende re vallen, was omtrent Nizza ; ten welken einde de Franfche Galeyen drie duizend Voetknechten derwaarts hadden gevoerd. Alle de Troupen, die in Provencelagen , mitsgaders twee duizend man der Militie van dat Landfchap , hadden ook order om na dc zelve kant te marcheeren; en waren deze laatften airecdrs den 12den. te Colmar aangekomen, vervolgende hunnen optocht met alle naarftigheid ,om zich te voegen by den Marquis de Larray, die met vier duizend man omtrent Oftiere gecampeerd lag. Koit om , men befpeurde genoeglaam, datde Franfchen iets gewichtigs voor hadden; en dat de Veldtocht, tot noch toe hen niet zeer gunftig geweeft, zo gemakkelyk niet teneinde zou loopen. Den Hértèg van Savoyen had ondertuflehen , eenige dagen na de verovering van Ste. Brigide, zyn Leger in driën verdeeld; waar af het eerfte Ligchaam order had om na de kant van Suza te marcheeren. Het twede , 't geen het confiderabelfte was, cn daar men de Franfchen mee meende aan te taften, eer hunne Armée zich met zo veele Detachementen verfterkt bevond , moeft zich na de kant van Pragelas vervoegen , om de communicatie tuflchen den Maarfchalk de Catinat en den Marquis dc Larray af te fnyden. En het darde (verfterkt met eenige ftukken Kanon , zeven a acht fwaare Mortieren , twee duizend Bomben, enz ) wierd verordend om by Pignerolteblyvenleggen, teneinde de veftingwerken van Ste. Brigide te herftellcn, en het Garnifoen der gemelde Plaats met bombardeeren te bena.iuwen. 't Voorneemen van zyne Koninglyke Hoogheid was , den Maarfchalk de Catinat in zyn Campement aan te taften : maar hebbende gezien , dat het niet zonder het uiterfte gevaar kon gefchieden , ter oorzaak dat hy zo wel begraaven lag, en met zo veele défilés omringd was, liet den Hertog alle de Bergen tuflchen Pignerol en Feneftrelles door zyne Troupen inncemen, ten einde de Vyanden tc beletten zichomtrent de eerftgenoemde Plaats te vertoonen ; d'omleggende landerycn te vuur en te fvvaard verwoeften j de wegen aan verfcheidene oorden vei houwen ; de boomen om ver hakken; de wynbergen uitrooijen; de dorpen cn gchugten , daar de Franfchen 1693. Septemb.  1692. Septemb, Pigneiol gebombardeerd. SW1T- SER- LAND, Vergtde- ring det Cantons toe Baden i6o EUROPIS CHE fchen eenig nut afkonden trekken, in kooien leggen, enz. Midlerwyl moeft de Stad Pignerol deichrikkelyke werkingen der bomben beproeven , hoewel ze veertig duizend piftoolen deed aanbieden om 'er af bevryd te weezen. Vyf der eerften fmeeten drie huizen over. hoop, en vervulden alles metd'uiterfte verbaasdheid. De voornaamfte Vrouwen , en de Monniken, kreegen verlof om zich elders te vertrekken: ende Gouverneur , ten einde den Inwoonders moed in te boezemen', deed drie duizend zakken koorn aan hen uitdeelen, te betaalen in zes jaaren , tot zodanig een prys als het den Koning kortte. Men bereidde zich dan mee yver tot tegenweer: maar de Plaats zou groot gevaar geloopen hebben , indien men niet genoodzaakt was geworden de bombardecring te ftaaken ; gelyk men in de verhandeling der zaaken van de volgende Maand zal zien. D E Loffelyke Cantons hielden nu, volgens de gewoonte, hunne algemeene Vergadering weder tot Baden ; alwaar door den Keizerlyken Minittcr , vernieuwende zyne oude klachten, op den 28den. der voorgaande Maand de volgende Aanfpraak aan d'Afgevaardigden gedaan ; cn wyders fchriftclyk overgele' verd wierd. HOOG GEACHTE HEEREN, BY deeze hier uitgefchrevene Ecdgenootfche Dagvaart heb ik my wederom de eere willen geven van myne Hoogftgeachte Heeren Eercn-Gezanten te bezoeken , cnmyns Allergenadigften Erfvereenigden Keizers goedgunftige toegenegendheid aan alle welgezinde en de Erfvereeniging in achtneemende Hoogloffelyke Eedgcnooten te verzekeren ; en met eenen by 't ontdaan van een inheemfche ftrydighcid wegens den aftocht alle myne krachten aan te bieden tot een goede byleggingc desfelfs, op hoope dat zulk een prefentatic liever van deze zyde, als van de andere , aangenomen zal worden : dewyl 't aan de Wereld bekend is , hoe zyn Rooms-Keizerlyke Majefteit de Vrcdenspuncten t'clkens heeft doen in acht neemen , wanneer dezelve tot zo een heilzaam werk de behulpzame hand heeft geboden; zo dat het ten allen tyde een goed fucces gehad heeft: hebbende noch op de laatfte Nimweegfche Vrede , fchoon het ftrekte tot geen gering nadeel van zyn Aartshuis, en met opoffering vandeHoofdftad dcrOnder-Ooften- ryk-  MERCUR'IUS. i6i ryklche Landen , dezelve helpen fpoedig voortzetten. Daar in 't tegendeel van de zyde van Vrankryk nooit eenige Vrede langer is gehouden geweeft , als zyn eigen voordeel het vereifcht heeft ; ja dal meer is, men heeft dezelve fchandclyk gebrooken, eer de inkt der onderteekening van de Vredens-Traöaatcu nog recht droog was: waai van Straatsburg na de geflootene Nimweegfche Vrede , en Philips,-; burg na de geftipulecrde Amneftie zulke Proeven geven , dat ik een verder betooning onnodig achte. De betuiging van Vrede, die in deeze Maand aan 't Loffelyk Eedgenoodfebap is gedaan, zal aan de Kroon Vrankryk, 't is waar, wel een verdienft veroorzaaken, en daar en tegen zyne Kcizerl. Majefteit en des zelfs hooge Geallieerden eenalgemeenehaat verwekken: doch ik ben van 't verftand en de wysheid myner hoogflgeachte Heeren Eeren-Gezanten zo wel verzekerd , en haar is van zelfs genoegfaam bokend, hoe dat Vrankryk zich altyd van zyne geprefenteerde Vredens» voorflagen alleen tot dien einde heeft bediend , om daar door zyne Tegenpartyen inflaap tc wiegen, cn der zeiver Alliantie teverdeekn , of wanneer zyne eigene krachten verfwakt waren , door een diergelyke gewaande Vrede tyd te winnen , en weder op zyn verhaat te komen , om dan in de voorigc onruft weer te konnen voortvaren. Het een en 't ander is vermoedclyk in de bovengemelde Vredensbetuiginge begreepen ; en zyn debygevoegde Conditiën bygevolge zo veel tc bedenkelyker, ja gevaarlykcr, inzonderheid dewyl de VredensGuarantie, by alle Kroonen en Repuplyken gewoonlyk , slhier wegens detothiertocgefchiedc violeering geen plaats meer hebben kan: by welke gefieltcnis de ganfcheWeereld klaarlyk zal bevinden , dat de continuatie dcezes tegenwoordigen hoogftverderflyken Óorlogs niet zyne Kcizerlyke Majt., of dcszelfs hooge Heeren Geallieerden , maar alleenlyk den geenen moet geweeten worden , welke den Oorlog tegen alle recht , trouw , en geloof heeft begonnen ; den zeiyen tot hier toe met een ongehoorde grouwzaamheid, entehulpneemingvan den algemeenen Erf-Vyand der Chriftenheid, voortgezet; en hem anders niet als door 't bereiken der volkomene Monarchie wil eindigen. Dewyl ook in de laatfte Nederlandfche Vcldilag de Vyandlyke aanval meeftendeel in Switferfche Troupen heeft beftaan, cn daar en tegen op de laatfte Dagvaart op nieuws tocgezegt wierd , dat men alles zoude in 't werk ftellen, 't welk wegens dc Transgreflien dit gantfche Jaar door tot op deezen dag toe beflooten , en aan zyne Keizerlyke Majefteits Miniflers beloofd was; zo getroofte ik my, dat de tegenwoordige hoogaanzienlykc Vergadering zo veelte meer genegen zal zyn om de behoorlyke ernftige ftraffinge der Overtreders tegenwoordig voor te nemen , en, volgens 't geene laatft beflooten is , dc vcr- " X der< 1693. Scptenti'.  IÓ93- óeptemb. 161 EUROPISCHE dere onbehoorlyke Werving en Recruteering op gccndcrley wyze toe te Haan. Waar en tegen ik nogmaals overboodig ben zecronderdaniglyk, in gevolge van des Kei7,crs allergenadigft verleende ordre , CJ L. met' Koorn , en andere noodwendigheden; meralic wilvaardigheid aan de hand te gaan. Baden den 28 Attgufii 1Ó93, Baron dc Nevetj. Monfr. Amelot, Ambafladeur van Vrankryk , by deze gelegentheid ook tydts genoeg in de weer, deed des anderendaags het onderftaande Vertoog aan de Vergadering. Voortreffelyke Heeren, DE zorg , welke Gylieden federt vyf jaaren met zo veel applicatie cn voorzigtigheid gedraagen hebt , om van uwe Frontieten af te' wenden de kleiufte vonkjens van een Oorlog welke in geheel Europa is brandende, doet klaar genoeg zien, hoe zeer Gy L.overtuigd ?,yt dat dc welltand en de reputatie van Uwe'Republyk beftaat in Ü L. te maiutenceren in rufte. Maar indien Gy L. U hebt weten tc conferveeren by deze gelukkige Vrede , zonder te participeeren aan alle de bewcegingen, waar door alle de nabuurige Heerfchappy cn werden gefchud; en indien het waar is, dat Gy L. volkomentlyk kent de waarde van de ruft, welke Gy L. geniet: zozyt Gy. L.buytentwyffv.1 niet onweetende dat , gelyk het U L. geraden is dezelve t'onderhouden met die van buiten, her echter noch veel noodzaakclyker is zulks onderling onder elkander tc doen. Gy Lieden hebt reeds doen blyken op de Vergadering tot Bremgarten , dat de Geeft van Onecnighcid, dewelke tot binnen Uwe Bergen van dc kant'van Italicn heeft'willen indringen , te vergeefs gepoogt heeft Uwe Unie, waar door Gy L. als met fterke"banden aanden anderen zyt verknocht, te ftooren : ende het ftaat tc gclooven , dat Gy Lieden heden ook zult weeten te fmooren her Zaad van Tweedracht het welk zich onder' U L. fchecn te vcripreideü. Wedcrhoud dan door Uwe wysheid , Voortreftelyke Heeren de voortgang van een kwaad , 't geen al te veel kracht zoude krygen indien het langer gekweekt werd. Laat niet toe , dat lichte Motiven werden gebalanceerd tegens de meeft importante van UL. welftand. Termineert haaftelyk dieverfchillcn,tot ichande van alzulkcn welkegcerne de doodelykegevolgen daarvan zouden willen zien, en die miffchien aanblaazcn een vuur, 't welk zy ditmaal tc vergeefs hebben gettacht t'ontfteekcn. Eindelyk , blyft onverzettclyk ftaan in! het' middelpunt van Uwe Rufte. Het is deze inaerlyke Vrede en deze Unie, welke-de Koning , myn Meeller, altyd principalyk heeft begeerd :  M E R C U R I U- S. i€3 gccrd; die hy dikmals heeft verkreegen door dc genadigezorgc van zyne Miniftcrs ; tot dewelke hy U L. ook nog heden vermaant j en voor dewelke ik op het alkrkrachtigfte wenfche myne goede Officien nuttelyk te mogen beueeden, indien ik anders zo gelukkig ben dat zulks U L- zal aangenaam zy». 'JftJ> Baden den 29 Augujii 1693. AMELOT- Men was verwonderd, dat Monfr, Amelot, gewoon zozeer als iemand te klaagen , niets andeis ie zeggen had : doch men bleef niet lang in deze verwondering ; pi efentecrende de gemelden Ambatfadeur op den 2dcn. Sep;ember de volgende Memorie ter Vergadering. Vbortreffe'jke Heeren, TT Et fchynt, dat men U L. op deze Dagvaart, waar op Gyalleen om Uwe Affaires te famen komt, met vrede en in rufte behoorde te laaten; en builen dat zou het tyd zyn om van de kwalyk gegronde klachten des Huiïen van Ooftenrik ten laatften een einde te maken: dewyl het meefte gedeelte der Loffeljke Cantons in de laatft gehoudene Dagvaarten genoegfaam betoond hebben > dat die klachten hen tot ove-rlalt verflrekken; en dat zy, aanmerkende de onbillykheid der zei ven, ganfeh niet gedifponcerd waren om de Kroon van Vrankryk, welke haar niet als allesgoedts doet, zonder oorzaake te bclecdigen; en daar cn tegen den Geallieerden , die hen alles kwaadts toevoegen, blindelings tc gevalle te zyn. Dc Loffclyke Cantons, gelyk reeds dik wils is aangewezen , hebben een gcruimen tyd herwaarts vande zyde des Huizen ven Ooftenryk allerhande kwaadc Traétementen , Belccdigingen , cn Vexatien geleden; en niet tc min zyn 'cr cenigen onder hen , die dagelyks iets nieuws ter bcgunftigingc van dcLigue onderneemen: zynde de Werving van Voetvolk, die aan Holland opentlyk toegeftaan word , ongeacht alle het geene dat dezelve behoorde tc rugge gehouden tc hebben, aaneen ieder genoeg bckeiid. In een ander Canton, 't is Waar, doet men zodanig een Wervinge voor Holland niet met opentlykc Trommelflag voortgaan ; dog aan alle dc gecnen , welke onderftaan Compagnien op tc rechten , kat men toe zulks zonder beftr-affinge te doen. Op de klachten des Koi>iukl\ken MüuScrs zegt men to 't eerft , dat zulks den Staat gantfeh onbekend is; en daar na verzekert men , dat men het zal verhinderen. Zo dra de vier eerfte Compagnien compleet waren , verwekte het exempel der faciliteit en ftraffelooshcit het voornemen van noch zo veele anderen op tc rechten , welke noch radder als de eerften hunnen voortgang hebben ger.ad. Na dat deze acht Compagnien in X 2 ftaat 1693. Septemb,  IÓ93- Septemb. 164 EUROPIS CHE ftaat waren gebracht, was het om een Overften te doen. De geen, die deze plaats, uit vrceze van zyne Hoogloffelyke Overigheid^ wiens meening hem toen noch niet bekend was, te mishagen , in 't eerft afgeflajjen had , wierd hier door tc ftouter ; gaat een Traétaat aan; verkrygt van den Staat zonder bewimpeling sverlofom in Hollandfchen dienft te trceden; en men maakt preparatie om dat Regiment tot op 12 Compagnien te brengen. Ter zelve tyd doet dat Canton , niteigener bcweeginge , des Konings Ambafladeur , die reeds gezien had dat zyne klachten om niet cn te vergeefs waren, fchriftelyk verzekeren , dat men fcherp en ernltig naar de Wervers zoude inquueeren. Aldus geeft men van de eene zyde aan de Hollanders , die geen Bondgenooten zyn , maar alleenlyk de eere hebben van Leden der Alliantie te wezen , een gantfeh Regiment van 1 z Compagnien, ieder van zoo man : en aan de andere zyde geeft men den Kofling, die ten allen tyde een Vriend en Bondgenoot, en dc eenige Itut der Eedgenootfche Vryheid is geweeft, fchooue fchriftelyk ondertekende cn wel verzegelde verzekeringen, dat dit alles niets is, en men goede ordre aangefteld had om het te verhinderen. Dit is, Vonrtreffelyke Heeren, de manier, op de welke eenige yan de Loftelykc Cantons de Neutraliteit heiliglyk onderhouden ; zich onpartydig betoonen ; en met gelyken gewichte aan beide dc Partyen , zo die in 't Verbond ftaan, alsdiedaar buiten zyn , het geene dat zy met recht konnen pretendeeren, toezeggen. Of ik nu al niet voorgenomen had my hier over op deze Dagvaart te verklaaren , zo ben ik echter hier toe gedwongen geworden door de hardnekkigheid met de welke men geftadig cn onophoudelyk de gewaande Transgreflien aantrekt; en ik heb zulks noodig geacht, opdat ten minften alic de Leden van den Loffelyken Eedgenootfchen Staat, wegens't geene dat in het Eedgcnootfchap voorvalt , geinformeert mogen zyn , en begrypen zouden konnen van welke zyde men oorzaak hebbe om zich tc befelaagcn- Ik vinde my ook verplicht U lieden hier nevens tc melden , datde Eedgenootfche Volkeren, die voor Milanen toegeftaan zyn , in Italien klaarblykelyke Contraventien begaan ; zynde het Regiment van Meyer efteétivelyk buiten de Milaanfche Grenzen by de Blokadc van Cafal, alwaar het zich laat gebruiken om de Fraulchen uit te hongeren . en dezelven als gefwoorene Vyanden tc tracteeren, cninde ;>rond te helpen , in een Neutralen ftaat, tot welkers Defcnfie of Oftenfie dit Regiment niet is opgerecht : het welk niet alleen tegen den Eed, in des zelfs Capitulatie begrepen , maar ook tegen'tFranfch Verbond en eeuwige Vredens-Tractaat , welkers Articulen genoeg(aam bekend zyn, regelrecht aan loopt. Het Regiment van Beller dient in Piemont; 't geen wel met bewilliging der Overigheden gefchied: doch ondeituÏTchen is het zeker, dat  MERCURIUS: iój dat een Bataillon van dit Regimenr onder het Commando van den Major Brandenburg, geduurende de belegering van Ste. Engidc , op^ het Terriroir van Pignerol heeft poft gevat ; 't welk men waare, on-twyfclbaare , cn onwcderfprekelyKeTratisgrefllcnmag noemen; maar niet den dienft in Vlaanderen , dien de Cantons nooit vooreen ContraventicderErfverecnigingc hebben erkend , ichoon eenigczulks niet altyd hebben willen toelaaten , uit oorzaaken die gantfeh niet op deze Erfvereeniging gegrond zyn. Wie zou , na zo veele gunden en genaden, nietgelooven , dat de ftrengheid of rigeur van de zyde des Aartshuizen van Ooftenryk zoude ven.acht , de Paffen voor'tKoorn geopend ,,en de Vrye Commercie allcrwege geftabileerd zyn geweeft ? Doch t'allen ongelukkc zoekt men regelrecht het tegendeel. Gylieden weet het , Voortreffelyke Henen , en zult het bevinden , dat dit de vergelding is van zo veele inwilligingen en weldaden. Zult gy dan zulk een Hechte erkentelyk* heid nooit moede worden ; en vreeft gy niet voor 't gevolg van zulk een Hecht exempel ? Voor 't overige , wil ik het fmaalen , waar mede dc gecnen , die zo een fnooden handel voorftaan , zich doorgaans wapenen , niet beantwoorden; maar late UL, door eigene ervarenheid vande oprechtheid der ongclyke prefentatien , welke U L tot het helpen onderhol den van Uwe eendracht gedaan worden, oordeelenj cngeloovevan myne kant , dat men 't zelfs aan onze Vyanden zou mogen ftellen, om van de felheid der flagcn, die zy ontfangen , tc judiceereni of die conditiën , over de welken zyn Majt. wegens de Vrede met het Ryk zich verklaard heeft, een effect zyn eetier ftrafheid , dan of het een uitwerking is eener grootmoedige begeerte om de rufte van Europa te hcrftcllen- 'Baden den i van Herffimaand 1693. AMELOT. Niet zo haaft was deze Memorie ter kennis van denBaVondc Neveu gekomen , of hy ftelde zich in ftaat om 'er op r* antwoorden; 't geen twee dagen daar na met d'onderftaande Memorie door hem gedaan wierd, Hoog- Geachte Heeren, BY aldien het gene, dat op den laatften paflato in deze tegenwoordige Hoog-aauzienlyke Vergadering is voorgedragen, een Mifnoegen zoude verwekt hebben, gelyk de Memorie, gifteren ingegeeven, met kracht hebben wil, zo zou men 't apparent zo verre konnen infchikken, quia veritas odium parit, [ om dat de waarheid haat baart.] Ik heb dan hier alleenlyk willen by voegen, dat eerftelyk zyn KeiferLyke Majefteit voor twee en drie jaren (om van de voorgaande niet X 3 « leptemir.  id9V Septerni'. i ; 4 166 EÜROPISCHE te melden ) allergenadigft vergund heeft wcekelvks duizend zakken Koorn na Switferland tc laten afvolgcn; ja inplaats van dat rs'trwcl eens zo veel, en meer, fchoon met eigene fchade en nadeel wegens de duurte daar uii in Swabenontftaan, aldaar ingebracht • met het welke ook , zo veel dc confumptie der twee groote Armeen, indeie JNabuurlchap Baande, cn de andermaal fchraale Oogft lyden krn eccontinuecrd zal worden. 3 ' h fX™^' *JL£1' U>t "evordcrir^ van dc Commercie der tcdgei.ooten, hunne vVaaren, tot een ongc loofclvkc vermindering van cc mkomften der üoftcrjklchc Kamer, zonder cenigebefwaSvan lol, zo veel jaaren herwaarts, vry doorgelaten wotden. Ia ten derden, is ook de Impoll in 't Ryk, fchoon d.e uit behoorlykeen gewigttge als mede op zekere wyze ten beften des Eedgcnootfchaps Lrckkend» Mot.ven, was opgeftcid , door aangewende bemiddeling merkelyk verzacht. En ten vierden, is de naauwe toezicht tot hier op den invoer van Koopmanfchappen genomen, niet Wp dè Eedgenootlche Goederen, mastr tot weeringe der FranlcheCommercie die anders door gantfeh Duitsland gepraöifeerd word , alleenlyk aangezien geweeft: het welk aan't Loffelyk Eedgenootfchap n.ct alleen geen nadeel veel mm fchaade veroorzaaktj maar veel meer hunne nieuwe habry ken en Manutaciuuren opgeholpen heeft. Daar cn tegen zyn van dc zyde van Vrankryk in 't geheel 18-no Mudden, of «Scco zakken Koorn tocgezegt, doch tot noch toe niet volkomen geleverd: en dc Heeren Eedgenooten hebben tan hunne c.gcndommclyke in 't Suntgauw en der Elfas rallende Graanen niets ot zeer weinig , bekomen konnen; maar dezelven tot een Hechten prys moeten verkoopen. TenanderenzyndeTollenopdcSwitfcriche Koopmanfchappen van 15 tot over de 20 per cento geftcigerd; cn emdelyk, den rnvocr van zekere Waaren in 'r Frarffëh Gebied gantfeh erbooden: waardoor (ten vyfdcnj mende eigene Commercie door 't verhinderen en befvraaren der nieuwe Swiifcrfche Fabrvken tekeer leeft trachten te doen florecren; engevolgelyk (ten zesden) deze harde ^abuurlykc bejegeningen ongehoorde Tolfteigering tien ja vyftienmaal meer beloopt als den lmpoft, en miffchren daar door meer getrokken word, als de particuliere Pennoenen, die tot groote fchaade van 't uemecne beft in Switferland inkomen, zouien mogen bedragen aaü,tkÏ!kWrif,len ,^gcIyk onPartyd'ge, die maar 't geringde'verfefe Af'h ^C y,kaZal kfnncn b^'roe«", or vanhet Allc-rdoorluchS .A^tshu,s Ooftenryk, (gelyk dc gemelde Memorie ie kennen ?ceft,) de minde fena^de aan Switferland toegevoegd, dan of een ongemeen nut cn onuitfpreekelyk voo dccl aan 't zelve toegebracht ,*«*\° k l ™? Vrankryk' Kclyk men roemt, zulke Weldaden . tf.ngen heeft; dan of de tot hiertoe fvvaare belaftmg niet veel eer iagelyks is vergroot geworden. 0 Zo  M E R C U R I V S. i6> Zo een verlichte Vergadering heeft geen verder bevvys van nooden : cn ik zou dit ook niet eens aangeroerd hebben, by aldicn het niet tc vermoeden geweeft was, dat eenige lichtgelovigen door myn ftilfwygen zich een confent of toegecving mochten hebben ingebeeld; die echter zonder myne tegcnftelïing met gevoeglykheid cn gezond verftand zich nooit zouden hebben konnen laten wysmaken, dat door hetbloot fublifteeren van twee enkele Regimenten , gelyk de meergemelde Memorie doet befluiten , zulke groote en veelvuldige Transgreflien, die door 't middel van dartig, cn meer duizend man, het verbcs van importante Veilingen en verfchcidc Vcldflagcn hebben veroorzaakt, zouden konnen opgewoogen worden. Dies heb ik die ongctwyfelde hoope, dat myne Hoogftgceerde Heeren Eerengezanten zullen genegen blyven, hunne belofte in 't werkte ftellen, cn myn voor eenige dagen gedaan verzoek tot genoegen tc voldoen. VT VT_T7_T7 Baden den ^September 1693. BARON de NEVETJ. Met hoe vederlei Scótcn de wereld ook vervuld mag weezen, ziet men 'er echter noch nu en dan een nieuwe op de baan brsngen. 't Canton van Bern gaf 'er eenvoorbeeld af. Hier had er zich federt een tyd een geopenbaard, die ondereen hoop menfchen , welker herflenen niet al te wel gefield waren , eenige voortgangen had gedaan; maar die men met alle moeite trachtte te dempe», eer ze dieper wortelen kwamtefchietcn. **Wfc een monftreufeverzamelingvan Piëtiflery, Quiëtiftery , Anababtiftcry, Chiliaftery, enz. Zy leerden onder anderen. ï. Dat het laatfte Oordeel op het eind der Maand Auguftus 16pi. gehouden ftond tc worden. 2 Dat men derhalven niet meer moeft werken ; maar me! blydfchap den Vader verwachten , die in den vleefche zou komen , gelyk de Zoon gedaan had. 3. Dat men niet meer en moeft bidden , om genaden vai God te verzoeken ; maar hem flechts bedanken voor de geenen die men 'cr af ontfangen had , en voornaamentlyk voor de ver vulling zyner beloften, en de komfte zyns Ryks, 't geen dui zend jaaren hier op den aardbodem zou duuren. 4.. Datde Geloov-igen.de volmaaktheid in dit leven bereik hadden; en dat het by gevolg niet noodzaakclyk was voor he te prediken, noch de vergiftenis der zonden te verzoeken, d< wyï ze alrcedts door Jefus Chriftus was toegeftaan. 1693 Sepetxb. Sefte in 't Canton van Eem. 1 > t 1 It  i68 EUROPISCHE 1693. Septemb. Gebrek van Ke0rn. 5. Dat de goede Werken voortaan onnut waren; en dat men God maar geltadig moeft looven : gelyk drie arme Dochters deeden, welken men den 6den. July openbaare affweering in de Kerk van Bern liet doen. Zy danflen en fprongen geduurig, zeggende ondertuflehen niet anders als: Looft den Heere. 6. Dat men geen Overigheden, noch ftraflën, van nooden had: benevens veele andere buitenfpoorigheden, die het te lang zou vallen te verhaalen. Ongetwyfdd zal het veclen heel vreemd in d'ooren klinken, dat'er zodanig eenSeétein het midden van het Gereformeerd Switferland , alwaar men zo naauwkeurig is om alle gevaarlyke nieuwigheden voor te komen, opftond. Maar men moet weeten, dat'er in het Canton van Bern federt de Reformatie altyd een zekere foort van Wederdoopers is geweeft, welker Seóle, wat moeite de Magiftraat en deGeeftelykheiddaar ook toe hebben aangewend, tot noch toe niet t'eenemaal heeft konnen gedempt worden. De gemelde nieuwe Secle mag 'er wel een fpruit af weezen. Deze oude Wederdoopers woonen byna altemaal ten platten lande, en op de Dorpen. Zy hebben geen openbaare oeffening 5 maar men vind hen nu en dan 'in de boffchen vergaderd, fpreekendetefamen, leezendede Schriftuur, en zingende de Pfalmen. Als ze betrapt worden, en darmen ze vat kan krygen, zet men ze voor het overige hunner dagen in de gevangenis , daar ze maatiglyk moeten werken, en niet kwalyk gehandeld worden. Dit wys beleidder Magiftraat heeft hun getal geweldig verminderd , doch echter niet t'eenemaal konnen uitrooijen. De fchaarsheid van Koorn, federt een tyd in Switferland gevoeld, begon nu zodanig toe te neemen, dat men ze wel haaft met den naam van hongersnood vreefde te zullen moeten doopen. 't Was d'oorzaak, dat de Cantons, hoe liefddaadig en barmhertig zy ook mogen weezen, aan alle de Franfchen, die op hunnen bodem waren, zo ryken als armen, lieten gebieden , dat ze binnen den tyd van een maand zouden hebben te vertrekken: zynde het billyk, dat, dewyl een iegelyk nieten kon hebben daar hy af moeft beftaan, d'inboorlingen desLandrs voor de vreemdelingen gefteld wierden. Het ftond ook noch te  M E R C U R I U S 169 tc vreezen , dat het verhongerde Graauw de Franfchen , aan- ( gemerkt als lieden die een gedeelte van hun onderhoud verteer- den, op het lyf mocht vallen; gelyk men'er akeedts te Laufanne een voorbeeld afhad gezien, 't geen echter door de wysheid der Magiftraat in de geboorte gefmoord was. Eindelyk: de gefchillen, die'er over het Recht van Altzug. < waar af wy ( a ) elders hebben gefproken , tulTcheneenige L ro- . teflantfehe en Katholyke Cantons waren , wierden nu m der . minne bygelegt. HET Keizerlyk Leger, 'tgeen onder het gebied des Hertogs van Croy tegens d'Ongeloovigen ftond te ageeren, en de vergaderplaats te Verez-Marton hul gehouden, toog met het begin der Maand July over den Donau , de Keizcrlyke Infantery den 3'den d'ini-anteiy van Hanover cn d'Aitillery den 4dcn. ende bagage van de Cavallery, benevens twaalf Regimenten Keizerlyke en twee Regimenten Hanoverfche Ruiters, den 5 «. Den 18de . kwam het gantfche Leger te lllock, van waar het zich wyders te Peter-Waradyn vervoegde. Hier ontfing het den zz<™. onder het loften van het kanon en de musketjery den Hertog van Croy, die'er aanftondts de revuë over deed: en hebbende vervolgens een Krygsraad aangefteld, wierd er beiiooten, dat, dewyl de Turken noch niet in 't veld verfcheenen, rnen de gelegentheid moeft waarneemen, en het beleg voor Belgrado caan flaan. Maar alzo men wift, dat het Garnifoen zc^er talryk was, vo-zinde men een krygshft, om den Bafla, die ei het gebied voerde , tc brengen tot het zelve te veriwakken. Men vaardigde een Boer af met brieven aan den Geneiaarveteram, om hem te verwittigen, dat men het beleg van l ..emifwar had befboten, en dat hy alles in Zevenbergen, daar hy zich met zyne Troupen onthield, zou docnbeftellen om er de verovering af te verlichten. De Boer bleef, in geen gebreke van zich door de Turken te laaten vangen, gelyk hy ei' order toe had: en de Bafla van Belgrado, bedroogen door dit vatten Dericht , ftuurde een groot Detachement van zyn GarnUoen (beftaande uit drie duizend Janitfers, benevens eenige ituKKen gefchut en munitiën) naThemifwar. Ondertuflehen, om den h Y °P" 1693: epte'mb. ;efchillsa iflchen c Canons beLicht.aj Zitt 'S- 9. DU ITSLAUD.Dptocht ;ocht van iet Keiterlyk Lerei ni Belgrado.  Septemb. i ] ) il < a J 170 EUROPISCHE optocht van het Leger, 2.0 veel als 't immers mogelyk was, te verhaaften, wierd'er beflooten, dat men dc fwaare bagazie te Peter-Waradyn zou laaten, en metten eerften na de kant van de Sau trekken. Het toog den 22ften. July te Peter-Waradyn over den Donau; kwam den 24,ften. te Michalova; en den 2 5ftc». te Salankemen. De Wachten, welken men met de Quartiermcefters en Fouriers voor uit had gezonden, berichtten, dat ze eenige Vyandlyke Saïken hadden gezien, die, zo haaft als ze hen gewaar wierden, na de kant van Belgrado waren geweeken. Dien dag kwamen eenigen van de Keizerlyke gewapende Barkenaan, benevens zes Saïken, welke het Leger volgden, en tot bedekking der Proviandbarken het anker aldaar in de grond wierpen. Den z6üin. ruftte men uit; doch vervaardigde ondertuflehen detoeftel tot de Schipbrug, en den overtocht over de Sau. Vyftien honderd Huflaaren, uitgeleezen en welgemonteerd volk, kwamen zich nu by d'overige Troupen voegen: en wierd de Capitein Kiba na Brod gezonden, met order van de Vyanden door excurfien te kwellen; en hem ten dien einde een Detachement van eenige Duitfchers , Hongaaren, en Rafciaancn nageftuurd. Den 27 ften. brak het Leger van Salankemen op, en toog voort tot aan Tufla; alwaar de karren, met munitiën en. leeftocht gelaaden, gevonden wierden. Den 28ften. na dat men des morgens een algemeenen Krygsraad had gehouden, vertrok men des namiddags , en kwam des avondts te Semlin. Den 2Qfte». geraakte men langs de Sau aan een Maras, 't geen üich uitftrekt tot aan het Zingler Eiland: en zynde het zelve 7iy vol van water, ter oorzaak der fwaare regenen die'er federt :enigc dagen waren gevallen, was'er by gevolg veel tydts tot iet nafpeuren van de bekwaamfte paflagien van nooden. De iafciaariërr, daar den Hertog van Croy eenige mildheden aan jetoonde, dienden alhier tot gidfen: en men floeg een brug, en einde na de kant van de Sau te naderen; al zo'er geen anler middel was om over het Maras te geraaken. Vervolgens oog dc Graaf van Starremberg met vyf honderd Snaphaanen, gecommandeerd door den Lieut. Colonel van het Regiment an Baden, voor uit: en geevende de nacht nu duifterheid ge- noegj  M E R C U R I - U S. . 171 noeg, zette.men een Lieutenant met vyf-er.-twintigSoldaaten over de Sau, om re ver-neem en, of de Vyanden zich niet in > ftaat begonden te ftellen om den overtocht van het Leger te verhinderen. Die klein getal Wierd kort daar na gevolgd van vyftig anderen , gecommandeerd door den Capitein Fing'er, van het Regiment van Baden; en een weinig laater door den Graaf van Starremberg zelve , mitsgaders den Graaf van Guttenftein, den Lieut. Colonel, en de reft der vyf honderd Fufeliers. Zy vonden aan d'overzyde der Rivier hooge en dikke boomen en ftruiken, die men om ver moeft hakken, om'er poft te konnen vatten. Ondertuffchen liet den Hertog van Croy met een onvermoeiden yver aan het liaan van de Brug arbeiden, en aan de zyde, daar het Leger lag, vyf-en-twintig kloeke ftukken kanon planten, om de gemelde Snaphaanen, , indien ze door de Vyanden aangetaft wierden, te verdeedigen. Inmiddels vertoonden zich vier groote gewapende Turkfche Saïken, fchynendevan voorneemen den overtocht aan het Leger tc betwiften: maar ze wierden zodanig uit het gefchut en de musketten verwelkomd , dat ze fpcedig weder te rug keerden. Den 3 ortcn. 's morgens ten zeven uuren , was de Brug boven het Zingler Eiland voltooid. Aanftondts deed'er den Hertog de Troupen over trekken, welke op de bekwaamfte plaatfen poft greepen, en'er zich terftond begonden te begraaven, terwyl men alles klaar maakte om verder voort te rukken. Den 3if,en. liet men'er de bagazie , benevens twee Regimenten Dragonders, en eenige ftukken kanon , over trekken. Men ftuurde ook nu een Detachement Huflaaren op kondfehap , welkè zich tot onder het kanon van Belgrado vertoonden, van waar zy een goed getal Vee in het Campement brachten, benevens bericht dat'er een Garnifoen van negen duizend man in de Plaatslag. Hier op wierd dan krygsraad gehouden, en be flooten, dat, na dat men de Convoyen, welke de leeftocht in het Leger moeften brengen, verzekerd hadde, men recht op Belgrado zou aantrekken, om het te berennen: 't geen des anderendaags, den iften. Auguftus, na dat men tuffchen dedartig en veertig Saïken, die den aantocht der Keizerlyke Trouper by het Zingler Eiland met hun gefchut trachtten te verhindeY 2 ren \eptemb. »  1695. Septemb. Belgrado belegerd. Byr.ondei heden we gensdczc Vefting. 171, EUROPISC HE ven, genoodzaakt had weder tc rug te keercn,in 't werk wierd gefteld. d'Inwoonders zochten hunne befte goederen op den Donau in te leheepen, om ze in veiligheid tedoen brengen; doch wierden hier in-verhinderd door verfcheidene Detachementen Cavallery, welke tot op den oever der gemelde Rivier, en cn onder het kanon van Belgrado kwamen. Het Garnifoen wierd dien zeiven dag betaald, opdat het zich te beter mocht verdeedigen. De Keizerlyke Schipbrug, het Leger nagevoerd, moeft nu de woede van het Vyandlyk kanon beproeven; doch te vergeefs. De Rafciaanen, vervolgens over den Donau getoogen, vermeefterden vyf Turkfche Palanken; maakten alle d'Ongcloovigen, die'er in waren, neder; en pionderden alles wat'er gevonden wierd. Den 3den. begon men de linien van circumvallatie, vaneen Donau tot aan deSiu, af te fteeken. Den 4den. kwam het gantfche Leg r voor de Plaats, welke men veel beter gefterkt bevond, als ze, de laatfte maal dat men zc belegerde, geweeft had, cn met nieuwe werken, doch die niet t'eenemaal voltooid waren. Maar om eenige byzon* derheden wegens deze gewichtige Vefting te melden. De Stad Belgrado is rcdelyk groot; maar geweldig verwoeft, " door de menigvuldige belegeringen die ze heeft moeten ver* duuren. Zy is verdeeld in de Boven-en Onder-Stad; waseertyds zeer volkryk, en van groote koophandel , ter oorzaak van haare voordeelige gelegenheid in Servien of Opper-Malien, aan de famenvloeijing van twee groote Rivieren, de Donau en de Sau, en dicht by de plaats daar de Theis zich ook in den eerften der gemelde Vloeden ontlaft. Voegt hier by, dat 'er de Drau mede niet heel ver af gelegen is; en de Morava, of March, ftroomt maar wat meer benedenwaarts. Ten anderen moet men ook noch weeten, dat de Donau zich inde Swarte Zee ontlaft; weshalven deze Stad met gemak en in Europa, en in Alïa, kan handelen. Men ziet'er twee Kafteelen, het een dicht by de Rivier, en het ander in de Boven-Stad 5 alle beiden zeer groot en coniïderabel, door de menigte van Toorns die'er zyn. Zy heeft eertydts den Chriftencn toebehoord. Amutat de x 1 trachtte te vergeefs hen de zelve t'ontweldigen. Mahomet de Groote begafzicheens in optocht, om  MERCUR1US. 173 'er zich meefter af te maaken ; doch wierd kloekmoedig te ruggeJreeven door de dapperheid van Hunniades,dicuitde Plaats toog, zich daar buiten neder floeg, en vervolgens een groote moord onder dcTurkfche Troupen aanrechtte. Mahomet zelve wierd 'er in deborft gekwetft,cn verloor 'er alle zyne Krysgevaarten, benevens twee honderd Schepen, welke door een Vloot, die van Often kwam, geflagen wierden. Soliman veroverde ze cindelyk in den Jaare 15 21. De Keurvorft van Beyeren belegerde ze in hef Jaar 1688. en veroverde ze ftormenderhand pp den i eptemb,  lóoq. Septemb. i76 EUROPI SCHE Contrefcarp , cn fchooten uit de zeiven hevig op dc Werken der Belegeraars; doch konden het vlytig voortvaren met den arbeid niet verhinderen. Den r 5den. veranderde men de fchikking in d'Aprcches, en befloot , dat , in plaats dat tot noch toe de Hulptroupen met de Kcizerfchen in de zeiven vermengd waren geweeft, de Keizerfchen voortaan een dag , dan de Brandenburgers , dan weder de Keizerfchen , en cindelyk de Lunenburgers in de Loopgraaven zouden gaan; zulks dat de Keizerfchen , die in veel grooter getal waren, twee beurten moeften waarneemen: en zelfs , vermits de Hulptroupen zich te fwak bevonden , zouden 'er t'elkens duizend Keizerfchen bygevoegd worden. Des nachts trok men de Linie dichter na de Sau , en wierp -eenige Reduiten op, om de verdere uitvallen uit de Vyandlyke Saïken te beletten. - Den iöden. kwamen'er drie Deenfche Regimenten in het Leger, doch niet zeer fterk van volk. Thans zette men de Loopgraaven voort tot op honderd vyftig fchrceden na aan de Contrefcarp , en voltooide de Linien ter wederzyde met Reduiten, 's Nachts wierp men een Battery op van twaalf ftukken kanon ; hoewel de Vyanden het al van 's avondts af, en noch ter middernacht, met uitvallen poogden te beletten. Den i7den. met het krieken van den dag, deeden ze een anderen uitval, te voet en te paard, ten einde de Linien te ruineeren, en zulks onder een groot vuur van gefchut, bomben, granaaden , en musketten ; maar wierden door de Keizerlyke Infantery, van een gedeelte der Ruitery onderfteund , zowel ontfangen , dat 'er , behalven de gekwetften welken zy met zich in de Vefting ileepten , meer als honderd dooden op de plaats bleeven leggen. Den i8den. kwam 'er een Regiment Beyerfche Dragonders in het Campement. Dien zeiven dag kreeg men met een Exprefle brieven uit Zevenbergen , behelzende , dat de Groote Vizir met een Leger van 20000 Turken en 30000 Tartaarcn tot op drie, mylen na aan dc Kroonftatter Pas geavanceerd was geweeft, met het voorneemen van in Zevenbergen te vallen, len einde het zelve weder aan d'Qttomannifche Heerfchappy t'on-  ^ERCÜRÏÜS. i'ff t'onderwerpeni maar dat, ^^^^^0^^x^l bende, hy te rug was getoogen, omte Widinwede rover den Donau tc trekken; zich met eenige Troupen, welken hy noch van Sophia verwachtte, en die alreedts in aantocht waren, te famen Se voegen } en vervolgens het ontzet van de" gewichtige Veftingl'ondcrneemen. Tegen den avond kreeg de Guat Martigly, die met eenige Cavallery en Infantery aand overzyde van de Sau lag, order om zich te Semhn te vervoegen, en een Brug, met eenige Reduiten gefterkt , over den Donau te flaan , ten einde dc hoftiliteiten van der Vyanden gewapende Barken te verhinderen, 's Nachts avanceerde menvooi-de Veiling merkelyk met de Reduiten ter rechter en flinker hand tot het bedekken van d'aangevangene groote Battery. De Vyanden ondernamen nochmaals den arbeid met een uitval te beletten ; doch wierden wel haaft genoodzaakt hol over bol wedet binnen te keeren. . ■. . , T . , _. . Den i ode" deeden de Turken, terwyl men aan de Linie van Communicatie tuflchen de twee bovengenoemde Reduiten arbeidde , op nieuws een uitval, cn ruïneerden eenige Schanskorven\ doch wierden fpoedig met groot verlies te: rag ge drceven: en men obferveerde by deze gelegentheid, datde Vyandlykc Officiers genoodzaakt waren geweeft hun Volk me ftokflagen uit de Contrefcarp te doen treeden, om deBclcge raars te eaan aantallen. v Den 2>«. kwam het Beyerfch Regiment Voetkncch cnvai Seibelsdorf in het Leger , twaalfhonderd man, uitgeleezen Militie , fterk. 's Avondts begon men uit vier Mortieren welken men in de flinker Reduit geplant had , voor d eerft maal met goede werking bomben in de Fortres , en op d Werken en Batteryen der Belegerden, te werpen ; voer ge ftX voort met aan de twee llcduiten t'arbe.den } en zett d^ Sn vande groote Battery feftig fchreden voorwaart De legerden fchooten zonder ophouden ; doch wierden ecl ter zeer weinige dooden en gekwetften bekomen Den zift- maakte men een aanvang met het bouwen v de Schipbrug by Semlin op den Donau. De Keizerlyke Vl« mderdèCdlukhen tot op honderd fchreden na aan Beïgr £ Septemb i 6 , e 5. n >t i- >i  3 Septemb. 1 I 1 < 3 < < < 1 '( 78 EUROPISCHE ru bytllCt Fort 'C SCen men aan die kant nad opgeworpen." rhans begon men het kanon, zo uit het Fort als uit de Sche>en , op de Vyandlyke Vloot te doen fpeelen. De werken vierden ook voortgezet tot op honderd fchreden na aan de Zontrcfcarp. 'c Kanon der Kcizerlyke Galeyen, en van het Fort by Semlin, noodzaakte die derOngeloovigen zich in veiïgheid te ftellen onder een Eiland , 't geen de Donau maakt, /an waar zy de Keizerlyke Galeyen befchooten, zonder zo zeer Jloot gefteld te weezen. De Chriftenen bleeven hen niet fchuldig ; zulks dat het vuur zo groot te water als te land was.' Maar zo haaft als men hen deze poft zag neemen, had men geen moed dat men 'er hen van daan zou konnen verdryven ; vermits ze niet alleenlyk door het Eiland bedekt , maar ook door het kanon van de Plaats verdeedigd wierden ; en dat ze twee Forten dicht daar by hadden opgeworpen, daar ze onder lagen, laatende flechtseen Schildwacht by elke Bark. Ten anderen zag men wel aan hun gelaat, dat ze beflooten hadden liever te fneuvelen, als toe te laaten dat de Keizerfchen zich meefter van den loop des Donaus maakten; dewyl ze wel wiften, dar, zomen dit oogmerk kon bereiken , men zich ook wel haaft meefter van de Stad ftond te maaken. In der daad, men zou njetgenioodzaakt zyn geweeft zo veele afgezonderde Ligchaamen te formeeren, en den Belegerden alle hoop van ontzet benomen hebben; daar nu in tegendeel, alsze de vryheid van de Rivier hadJen, alle de zorgen , welken men aanwendde om te beletten Jatzefecourskreegcn, vruchteloos waren. De Generaal Heuler was wel gedetacheerd, om met drie Regimenten Dragon-' iers na de kant van Semlin te trekken, en, zynde te famengeroegd met de Troupen die alreedts aan die kant ftonden, over den 3onau getoogen , ten einde de Turken uit hunne Retrenchenenten te dryven : maar hebbende gezien , dat d'uitvoering jnmogelyk was, keerde hy te rug , en kwam den 24.»". weer m het Leger, na omtrent dartig man, en zo veele paarden, foor het kanon der Vyanden ter aarde geveld , verlooren te hebsen. Den zeiven dag (den 24^.) wierp men een menigte van Joraben in de Plaats, die een goede werking deeden jontfteekenie brand aan verfcheidene oorden. Den  MERCURIUS. ï79 Den 2 ïften. wierd de groote Battery voltooid, en een getal van twee-en-dartig ftukken Kanon , zo halve-Kartouwen als Slangen , op de zelve gevoerd. Den 26{lcn. 's morgens ten zeven uüren , ving men aan te kanonneeren. De Vyanden bleeven in geen gebreke van t'antWoorden, zo uit de Veiling als uit de Schepen , en fchooten ook zelfs by wylen heviger als de Belegeraars. Dien zei ven dag toog de Generaal Heufler met zes Regimenten Cavallery voor de twedc maal by Semlin over den Donau , en pofteerde zich op zulk een voordeeligc plaats by het Dorp Prozr, tuflchen de Rivieren dc Donavez en de Briza, dat hy van daar het fecours, 't geen de Vyanden van Themiswar zouden hebben konnen bekomen, kon verhinderen. Hy liet hét gebied over de gemelde zes Regimenten aan den Generaal Herbeville. De Turken naderden ondertuflehen met eenige Saïken, om deze Poft, (welke men hoopte dat d'aantafting van de Retrenchementen der Vyandlyke Saïken veel lichter zou maaken , te meerdcwylhet Maras, daar men over moeft trekken om 'er by te komen , al droog begon te worden) te bezichtigen 5 maar zynde uit het Keizerlyk kanon begroet, wiften zenaauwelyks, hoezegaauw genoeg weder te rug zouden keeren. Des nachts tuflchen den 26fteB. en 27ften. begon men aan een nieuwe Battery te arbeiden. Den 27ften. veranderden de Vyanden hunne Batteryen een weinig , en fchooten geweldig op de Werken, 's Avondts wierd den Adjudant Generaal, de Marquis de Monroye , terwyl hy met den Hertog van Croy op de groote Batterye ftond , door een Vyandlyke Musketkogel zodanig in het hoofd getroffen, dat hy dood ter aarde viel. Een andere Musketkogel vloog den Hertog van Croy door den hoed. Den zeiven dag kreeg men bericht van den Generaal Veterahi, die de Troupen in Zevenbergen commandeerde , dat de Groote Vizir Walachien verlaaten had , om zich te Oferctz aan den Donau te vervoegen, met het oogmerk van Belgrado t'ontzetten. En gelyk men niet ên kon weeten , na welke kant hy ftond te marcheeren, wierd 'er in een Krygsraad, uitdrukkelyk ten dien einde gehouden, beflooten, dat men des anderendaags een groot gedeelte % 2 van #3 Septemb.  Septemb, no EUROPISCHE van deCavallery,met eenige ftukken Kanort,onder het gebied van den Generaal Hofkirchen zou detachceren, om te trachten zich meefter van Semendria te maaken, (een Stad, byna verwoeft, dicht by den Donau gelegen) en met eenen alle de voerazie, welke daar omtrent gevonden wierd, tc verteeren. Den 28ftc". arbeidde men aan een nieuwe Battery ter flinker hand , om de Retrenchementen , welken de Vyanden binnen in hunne Buitenwerken hadden gemaakt, teruinceren. 's Morgens ten zeven uuren taftte de Turkfche Partyganger , Catana Muftapha, met drie honderd Ruiters , welken hy 's nachts te vooren in de Maraflen en andere fchuilhoeken verborgen had s de Wacht by Semlin over de Sau aan; fchoot zeven Boeren van hunne Karren onder de voet ; maar wierd door het Corps de Refèrve , beftaande uit de Regimenten van Vaudcmont en la Porte, zo wakker weder na de Maraflen gedreeven , dathy over de veertig dooden (behalven de gekwetften , eenige gevangenen, en twintig paarden) achterliet, en met d'overigcn het ter naauwer'nood door dc Maraflen ontvluchtte. Ter zelve tyd begonden de Turkfche Galeyen aan het Fort der Keizei fchen by Semlin tc naderen; doch wierden door het geweldig fchieten der Chriftenen genoodzaakt te rug te keeren. Midlerwyl kwam een Party Huflaaren , daar men order aan had gegeeven om tot by Widin voort te trekken , ten einde eenige kondfchap van de Vyanden te bekomen, weder in het Campement, en berichtte, dat ze twee Turkfche Compagnien by Vipalanka ontmoet, de zeiven nagejaagd, ettclyken'er af ter neder gehouwen, en dartien man, benevens een Standaard , gevangengenomen had. Den 2Q,ten. 's morgens vroeg , geheten dc Belegerden zich een uitval te willen doen; doch veranderden, op het gezicht dat men zich in ftaat ftelde om hen kloekmoedig t'ontfangen , wel haaft van voorneemen. Zy begonden dan weder uit vier ftukken kanon te fchieten, welke in 't kort door het gefchut der Belegeraars overhoop wierden gefmecten. Ondertuflehen zette men den arbeid van alle kanten met goed gevolg voort. Na middernacht; ontftond 'er een zeer fwaare ftorm ; waar door eenige fchade un da- Chriftenen Tenten gefchiedde; en een van hunne Galeyen ,  MERCTJRIUS. 181 leven, gemonteerd met vyf-en-twintig (lukken kanon, van kaai anker fpoelde , cn met het uitcrfte geweld na de Stad en dc Vyandlyke Galeyen gedreeven wierd : weshalven de Matroozen, geen anderen uitkomft ziende, zich met dc Boot falveerden, en de Galey, op dat 'er de Mahometaanen geen genot a: moeten,hebben, in brand (laken. De Turken, meenendcir 't cent. dat het een Brander was, dorden 'er de gantfche nachi niet omtrent komen : maar verneemende met het aanbreekcr van den dag , wanneer het meede houtwerk verilonden was, het tegendeel, lleepten ze het wrak aan land. Den ^often. kreeg men meer als een maal bericht , datde Primo Vizir met zyn Leger by Fietiflau ftond; dat hy het zelve, zo veel als 't immers mogelyk was, met de Troupen, welken hy van alle kanten by een rukte , vergrootte j dreigende alle de geenen, die zich niet onder zyne Vaandels vervoegden j met de dood. Den zeiven dag wierden de Linien , 's nachtJ te vooren gemaakt, uitgebreid , en aan beide de zyden goede Wapenplaatfen verordend. Ten drie uuren na den middag trof ee Musketfchoot den Ingenieur Generaal, den Heer var Keizersfelt, aan den ingang van een Linie zo jammerlyk, dal hy aanftondts het leven verloor. Omtrent ter zelve tyd verfcheenen eenige honderd Turken te voet en te paard in dc Burgt langs den Donau opwaarts, en wierden van ettelyke Saïken met gefchut onderfteund ; maar rechtten niecs anders uit, als dat ze tot aan de Linie van Contrevallatie avanceerden, var waar zy door eenige Keizerlyke Cavallery weder tc rug wierden gedreeven. Thans ving men ook een nieuwe Battery tei rechter hand aan, om het Vyandlyk Gefchut van een Hoornwerk, leggende aan die zyde, over hoop te fchieten. Den 3 i!ten. met het krieken van den dag, wierd een algemeene Krygsraad gehouden, en beflooten, dat men twee Expreflen aan den Generaal Vetcrani zou ftuuren, deneenenove Banzova, en den anderen over Segedin, mitsgaders een dardei aan den Colonel Kiba op de Sau, met order van met alle zym Troupen tot van Mitrowitz voort te rukken, om de gemeld Uivier te dekken, cn'er den overtocht af te verhinderen. Den rften. September beval men, dat alle dc Regimenten Z- 2 me 1693. : Septemb, l >  i8i EUROPISCHE 1695. Septemb. met voerazie en verdere behoeften voor veertien dagen vóórzien, in de Retrenchementen zouden hebben te trekken. Thans kwam de Colonel Batthiany met eenige gevangene Turken, welke van hunne Hoofdarmée niets wiften tezeggen, van achter Priftina weder te rug. Den 2den. trok het gantfche Leger, volgens het h*£&t tc vooren genomen, in de Linien van Circumvallatie; en de Brug over de Sau wierd tot dicht aan het Campement gevoerd. Ten zei ven dage bekwam men met een Exprcfle, door den Generaal Veteram afgevaardigd, naricht, datde Groote Vizir té Widin over den Donau was getoogen, om van die kant fecours in Belgrado te brengen, en het ontzet te beproeven; en d.;t hy ten zelvcn einde een Corps Tartaaren over Orfowa derwaarts aan had gezonden, met order van, zo het beft doenlyk waar, den Bafla van Albanien met een Detachement, tot verfterking van het Garnifoen, te begeleiden, en hem van d'andere zyde in de Stad te helpen. Op dit bericht wierd terftond aan den Colonel Marfigly laft gegeeven om ter flinker hand van den Donau een fterke Schans op te werpen, ten einde daar mede, met de hulp der noch achterhebbendc Oorlogfchepen, als de zei ven gekomen zouden weezen, mitsgaders een Turkfche Molen, door de Keizerlchen reedts bezet, den Donau beneden de Stad te fluiten. Wyders wierd aan den Generaal Herbeville bevolen , een gedeelte zyner Troupen over den Donau te doen trekken, en op den weg van Banzova te pofteeren; met d'overigen achter het Water Sebetz, op den weg van Themiswar, ftaan te blyven; en van alle kanten goede wacht te houden. Thans begon men de Plaats ter rechterhand te bombardeeren, uit de Mortieren geplant in een Tuin, welke den Graaf Guido van Starremberg eertydts had toebehoord. Den 3dcD. bekwam men naricht, dat zich tuflchen Belgrado en Semendria zeftien Turkfche Saïken bevonden, welke Groska verbrand hadden, en eenige provifien in de Plaats zochten te brengen; weshalven de Wachten overal verdubbeld wierden. Men verftond ook, dat de Colonel Kiba het Slot Gradifca in Bofnien veroverd had, én tot aan Mitrovitz voortgerukt was, om den loop van de Sau vry te maaken, Des nachts wierd het  MERCUR IUS. 183 Kanon op de nieuwe Battery, ter rechterhand opgeworpen^ gevoerd. Den 4den. met het aanbreeken van den dag, begon men van de gemelde Battery op der Vyanden Hoornwerk, te fchieten. 's Morgens omtrent vyf uuren viel een Vyandlyke Bombe in een y^ïnjer Chriftenen Kruidkamers; waar door vyftien Gentcnaaren Buskruid in de lucht vloogen, een Vaandrig gedood, een Lieutenant cn vyf Soldaaten gekwetft, en een Corporaal benevens vier mannen onder d'aarde bedolven wierden. De Turken, meenende dat dit toeval een groote verwarring onder de Belegeraars veroorzaakt zou hebben, lieten zich aanftondts van verfcheidene kanten zien, als ofzy een uitval wilden doen: maar vindende alles in goede order, keerden zy metter haaft weder in hunne Contrefcarpen. Den 5-den. wierd 'er zeer hevig van alle de Batteryen op de Stad gefchooten; een menigte van Bomben en Carcaflèn in het Hoornwerk gefmeeten; een nieuwe groote paralelie Linie ter rechter hand aangevangen ; en de Wachtmeefter Generaal, de Graaf van Archinto, met een musketkogel gevaarlyk in het hoofd gekwetft. Tegen den avond kwam een Griek uit de Stad overloopcn; verhaalende , dat hy aan de Vyandlyke Mynen had helpen arbeiden, doch dat 'er noch niet een gevuld was; en prefenreerende, dezelven altemaal aan de Belegeraars t'ontdekken. Hetgefchiedde den volgenden ochtendftond; waar door d'Ingenieurs, die voorheen Belgrado hadden helpen vei Herken , groote opening kreegen. Men verftond nu ook uit een Expi eflè, door den Generaal Veterani afgevaardigd, dat de Turken eriTartaaren, onder het gebied van den Grooten Vizir , benevens alle hunne Artillery, op den 2 5ftcn. der voorgaande Maand te Widin over den Donau waren getoogen; en dat 'er een zekere Ziekte onder de Tartaaren heerlchte, waar aan veele kwamen te ftérven. Men voltooide nu de paralelle Linie; en maakte een aanvang van een Keten, beftaande uit te famengevlochtene boomen . om boven Belgrado, van den eenen oever tot den anderen, over den Donau te leggen, ren einde door dit middel de Turkfche Watermacht op te fluiten. Den 7dcn, in den ochtendftond, overleed de Generaal Ar- chintc 1693. Septemb,  1*9 J- Septemb. 184 EURÖFÏSCWÈ chinto aan zyne ontfangene kwetfuur, na dat men daags te voo^ ren de kogel uit de wond had gehaald. Ten zeven uuren wierd de Generaliteit Van d'lnfantery by een geroepen, om met haart'0verweegen, hoe men de Vyandlyke Contrelcarpen op de befte wys zou aantaften Het befluit was, op dat de Bezettelingen het voorneemen te minder mochten ontdekken, van drie kanten te gelyk aan te vallen, in dezer voege: voor af honderd Voetknechten met drie honderd Granadiers tot het verdryven van de Turken te laaten avanceeren j drie honderd andere Granadiers tot het poft vatten te doen volgen ; de zeiven door zes honderd Fufcliers t'onderfteunen ; alles te gelyk door twaalt honderd Muskettiers op dc laatfte linie te dekken; zeventien honderd man, bekwaam tot allerhande foort van arbeid, in zes Bataillons verdeeld, de poft der fwakken tc laaten onderfchraagen; het gantfche Corps de Referve uit een-en-veertig honderd man , twee darden van de Keizerfchen en een darde van dc Brandcnburgfchen en Lunenburgfehen, ter rechter hand te formeeren; den Generaal Guido van Starremberg de rechter, den Lieutcnant-Veldmaarfchalk van Seybelsdorf dc flinker, en d'Auxiliaire Troupen dc middenattaqué toe te vertrouwen; en den aanval; op dat d'Ongeloovigen hun gefchut niet tot der Chriftenen nadeel zouden mogen verplanten, cn zy zich geduurende de nacht konnenbegraaven, een half uür voor het vallen van den avond te beginnen. Op den middag detacheerde men de Manfchap. Ten twee uuren reed den Hertog van Croy, verzeld door den Generaal Heufler, zelve na de plaats daar het te doen zou weezen, en ordonneerde het by een haaien van alle noodwendigheden j doch eer men genoegfaame fafcyrten, fchanskorven, en artillerybehoeftenin order had gebracht, was niet alleen de tyd, tot den ftorm beftemd, verloopen, maar het ook al omtrent tien uuren geworden: weshalven men het werk tot des anderendaags dacht uit te ftellen. Maar dc drift der Officieren en Soldaaten was zo grooti dat men het niet raadlaam oordeelde de zelve te laaren verflaauwen. Dc Granadiers vielen dan d'eerften aan; droegen zich man'nelyk; fprongen meeftendeel in dc Contrefcarpen j en begonden'er, onderfteunddoorhet kanon, al poft te vatten: doch de Vyanden, mogelyk op een ftorm verdacht, fmeeten zulk  MERCURIUS. 18,- iUlk een menigte van brandende pekkranfen, fteencn , granaaden, enz. op de Chriftenen, dat ze de poft, ter oorzaak dat men geen tyd en had gehad om zich te dekken, en dat men de zelve te na aan de paliflaaden had begonnen te vatten, niet konden behouden. De Manichap van de flinker Attaque drong ook ïn 't eerft te ver, als mede die van't midden, en een gedeelte van dc rechter zyde ,• zulks dat, dewyl men niet eenpaarig genoeg avanceerde, het zelfs by dag, veel meer by nacht (inzonderheid vermits de Maan, welke in 't eerft helder had gefcheenen, onderging, en men by gevolg noch vrienden noch vyanden kon onderfcheiden; en dat ook ten anderen de poft te ver van de Linie was) onmogelyk geweeft zou zyn zich te handhaaven.De Troupen wierden dan té rug getrokken,na dat men den HeerScybelsdorf, Generaal van dc Beyerfche Benden, in het heetft van den ftorm verlooren, en omtrent zes honderd g«kwetften en vier honderd dooden bekomen had. De Brandenburgers kweeten 'er zich treftelyk ; doch leeden 'cr ook groot verlies. De Lieut, Colonel Horn kreeg'er een wond, daarhy de volgende nacht af overleed : dc Colonel Blankcnfée wierd met ccngranaaddoodclyk gekwetft : vier Capiteinen, vyf Lieutenants , en drie Vaandrigs hadden het zelve lot: en het getal der Brandenburgfche dooden en gekwetften fteeg tot over de twee honderd. Men zegt, dat ze tot 'sanderendaags morgens in hunne veroverde poft bleeven, en, konnende het toen niet langer houden, een Reduit op de Glacis van de Contrefcarp opwierpen. Het gemeen gevoelen ij, dat het kwaad gevolg van den ftorm nergens anders uit fproot, als dat men geen genoegfaame zotg* had gedraagen om zich van alle noodwendigheden tot een zo gewichtige attaqué te voorzien; envoornaamentlyk, dat dc Granadiers niet granaaden genoeg en hadden. Men meendë hét werk den 8ftcn. te hervatten, en wanhoopte ook niet van de Contrefcarp te veroveren: maar hebbefidé (behalven dat het Garnifoen zeer fterk was, enfterkeralsindèn aanvang Van het beleg) zekere tyding gekreegen, dat de Primo Vizir met groote dagreizen naderde, wierd de Krygsraad beroepen, en, na dat men alles voor en tegen wel had overwooAa gent Scptrmk.  ieptemu. ÏU EUROPISC HE den i7J<«dcr Maand met de Militie der Provincie van de Rivier de Unna in optocht; kwam den igden 's namiddags ten drie uuren, in het gezicht van de genoemde Vefting; nam'er aanftondts poft; approcheerdc des nachts; enbegonzeden2often. met het krieken van den dag, tebefchieten. De Turken verdeedigden zich mannelyk, en antwoordden op het twee maal opciflchenvandenBan, dat zy een zo gewichtige Plaats, met een Magazyn en Laboratorium voorzien, en waar af de grooten Heer de verweering aan hen toevertrouwd had, zo gemakkelyk niet konden overgeeven. Op dit antwooïd beftoot men een ftorm aan te voeren; gelyk ook gedaan wierd.. Zy duurde twee uuren; waar na de Belegeraais de paliflaaden om ver begonden tc hou*wen; wyders d'andere werken veroverden; en zich cindelyk, na twintig dooden en omtrent even veel gekwetften bekomen te hebben, meefter van de Plaats maakten. In deze furie weigerde men quartier te geeven; en fneuvelden vyf honderd Mahometaanen (zo mannen, vrouwen, als kinderen) en onder de zeiven twee Capiteinen. Eenige andere Bevelhebbers kreeg men , wanneer d'Officiers het Volk beter konden inteugelen, benevens veele voornaame mannen en vrouwen (dewyl verfcheidene uit de nabygclegene Plaatfen , den Ongeloovigen door de Chriftenen ontweldigd , derwaarts waren geweeken) gevangen. Straks haalde men een gedeelte van de bomben , en andere vuurwerken, daar men eenig nutaf kon trekken, uithet Laboratorium; ruïneerde het overige; en verbrandde de gantfche Stad met de Voordeden tot dc grond toe. De Bafla van Bofnien lag met zyne Troupen ondertuflehen te Vetovye; wierd door dc Belegerden tot hunne hulp verwacht; doch kwam niet te voorfchyn. De Ban, ziende dat hem niemand het hoofd kwam bieden, liet vervolgens door eenige duizend man te voet cn te paard, welken hy van zyn Leger afzonderde, het platte land twee a drie mylen in het rond verwoeften, cn alle de Dorpen en gebouwen in d'aflche leggen: en zou men ook zelfs een 'gedeelte van Bofnien hebben konnen afloopen, indiende Croatilche Militie, welke drie weeken uithuizig geweeft, en alle voorraad geconfirmeerd had, noch genoegfaam van brood voorzien was geweeft. De Qraaf Sigifmond Batthyani, Neef van Ban, toog, aan=  MERCURIUS. igj aanftondts na dat de Troupen weder terug gekeerd waren, met vier Vaandelen (benevens eenige ftukken Kanon, een menigte van Vee, en andere buit, in deze gelegentheid bekomen) na Weenen, tot teken van het voordeel door de Chriftenen op d'Ongeloovigen behaald. Een wyl te vooren was den Turken een andere neep door d'Arabiers toegevoegd; gelyk blykt uit den onder ftaanden Brief, gedateerd den 5den. der voorgaande Maand, en uit Smirna overgezonden. TN myn voorigen was gemeld, dat de Bafla. van Bagdat met vier andere BalTas tegen de Arabiers van BaiTera waren opgetrokken; waar op men gifteren hier advys bekomen heeft, dat de Turken door een Stratagcma t'eenemaal zyn geflagen. Want zynde gecampcerd in een laagte aan dc Rivier d'Euphrates, vonden de Arabiers middel om het Leger der Turken onder water te zetten; waardoor zy geheel in confufie raakten. De Arabiers daar op aanzettende , fneeden Sooo man af; en 6000 man verdronken 's anderendaags: de refteerende 7000 man wierden gantfeh uitgefchud. Dc Arabiers waren wel 40000 man fterk, doch niet zo wel gewapend als dc Turken, die Hamct, Bafla van Bagdat , tot Scraskicr hadden, welke het alleen met 14 man ontvluchtte. De Bafias van Boffina en Corinte wierden in 't gevecht verflagen; en een groote Karavanc, die onder haar Convoy van hier ging, met 15-0000 Ryksdaalders, behalven dc Goederen, genomen: zulks dat men vreeft, dat de handel van Boffina nu voor eenigen tyd geinterrompeerd zal zyn. Dc Broeder van den tegenwoordigen Viffr was in 't gevecht, cn is het met Hamet Bafla ontylucht. Deeze tyding is hier gezonden door dc Monniken van Bagdat. Het Franfche Leger , gecommandeerd door den Dauphin, begon nu, zynde weder over de (a) Nekker getoogen , na de kant van den Ryn te naderen; zonder datde Geallieerden, die het zelve zo veel belemmerden als het immers mogelyk was, zulks langer hadden konnen verhinderen. ■ Men kreeg 'er van dag tot dag kondfehap af, en den x 1 ften.dcr voorgaande Maand bericht , dat de Franfchen des nachts te vooren tot Duurlach het Hoofdquartier hadden gehad ; de marich over Pfortsh^im na den Ryn voortzetteden; en in alle de Plaatfen de levensmiddelen , die 'er gevonden wierden, hadden laaten aantekenen, taxceren., en de zeiven tot afkorting van de geëifchte contri* A a 3 bu* 1693 Septemt Aftocht van het Franfche Leger. li) Zitt {*£• tl-  1692. Septemb. (a] Ziet t*g. 78. [b] Ziet 190 EUROPISCHE burien met zich voerden. De Prins van Baden verliet dan zyne Retrenchementen by (a) Heilbron , en maakte zich gereed om mede over de Nekker te trekken , ten einde de Vyanden van nader by gade te flaan. Dit wierd den 2dcn. September by Nekker-Pahingen in 't werk gefteld , en d'Armée vervolgens niet wyd van Bittigheimb, by Dam, op eenvoordeeligeplaats nedergeflagen , en begraaven , om zich voor alle overrompeling te behoeden. Tegen den avond verftond men , dat de Franfchen de voorttocht na den Ryn zeervlytig vervolgden: en des anderendaags , den 3dcn. dat hunne Armée zich tuflchen Berghaufen en Kratzingen van een had gelcheiden ; dat de Maarfchalk de Bouflers met vyftien duizend man van de befte Troupen (vyf (b) duizend boven het eerfte befluit) den wegnaPhilipsbuig had genomen, om 'er den Ryn te pafleeren, en zyne maifch van daar na de Nederlanden voort te zetten ; dat de Gendarmerie, benevens eenige Regimenten , famen ten getale van tien duizend man, na Piemont wasgetoogen; en dat de Maarfchalk de Choifeul met het overige der Armée recht na Offenburg marcheerde , met order van 'er zich zo lang op te houden als her mogelyk waar , ten einde de leeftocht en voerazie te confumeeren. Den 4den. verftond men, dat de Vyanden daags te vooren de noch overige Vefting werken, het Slot, en de Stadtsmuur van Heidelberg hadden laaten fpringen , en het Kloofter der Kapucynen, dajr ze vier honderd piftoolen af hadden geeifcht , by gebrek van betaaling in brand gefteeken. Op deze tyding wierd een Detachement van vier honderd Paarden, gecommandeerd door den Landgraaf van Darm ftad, Keizerlyke Wachtmeefter Generaal, afgevaardigd , om die verwoede Stad te bezichtigen; welke in zo deerlyken ftaat wierd gevonden, dat men niet en wift, of men 'er eenige werken zou konnen maaken , 'om 'er geduurende de winter garnifoen te houden. Den 5den. wiet den "den Franfchen honderd zeven-en* tachtig Gevangenen toegefchikt, en, dewyl zytoenmaaals niemand van de kant der Keizerfchen hadden , op rekening van de geenen, welken zy in het toekomende mochren kryg?n, los gelaaten. Den 6den. bleef het Leger noch by Dam, in het oude Gatnpement. 's Avondts vericheenen de Keurvorft'van Saxen en  M E R C U R I U S. 191 en de Landgraaf van Heflén-Kaflèl by den Prins Louis van Baden • in welke byeenkomft beflooten wierd, de marfch verder voor't te zetten. Den 7den.avanceerde het Leger tot aan Guglingen, hebbende de rechter Vleugel de Voorhoede. De Keurvorft van Saxen nam zyn hoofdquartier tot Brakkenlieim ; de Prins Louis van Baden tot Guglingen ; en de Landgraaf van Heften-Kaflel te Pfaffenhoffen, langs de Rivier de Zaber, welke by Lauffen in de Nekker vloeit. Den io«en. toog men voort tot aan Eppingen. Den 1verftond men , dat de Franfche Armée ziehby Kuppenheim had nedergeflagen; dat haare Partyen het platte land wyd en zyd verwoeftten j dat ze na het Brisgaw meende te marcheeren , en tot aan het eind van de Veldtocht by Emmendingen , vier uuren van Bnfach , te blyven leggen. Men ftuurde derhalven , fchoon, men cr niet t'eenemaal geloof aan floeg, den Colonel Mollendorf met vier Beyerfche Regimenten derwaarts , om den Generaal Wurtz, die d'intreede van het Kinzinger Dal , 'tgeen by die gelegentheid het meefte gevaar ftond teloopen, bewaarde, te verfterken. De Landgraaf van Heffen-Kaflel, oordeelende zyne tegenwoordigheid met meer noodzaakelyk , vond nu goed zich met zyne Troupen van het Leger af te zonderen , cn vertrok noch dien zelvendag, benevensden Keurvorft van Saxen , na de Bergftraat. Men ftuurde ook een Capitein met honderd man na Heidelberg, om 'er poft te vatten, en te trachten zich erte befchanflen. g Den i6d-. befloot het Leger (beftaande nu nie meer als uit de Troupen van den Keizer , de Frank.fche en Swabifche Kreitfen , eenige Beyerfche Volkeren en vyftien honderd Nieuburgers) weder na de kant vat.i Hcilb on te trekken; floeg zich neder te Odesheitr1 ; «^.bM^heim : alwaar het eenige dagen bleef leggen ; zo om d Aitille rv weUremenvanHeilbrondeedkomen, te verwachten ; ah oym zTch uit te ruften , en kondfehap van ^ Vyanden^ neemen , ten einde zich na hunne beweegingen te leguleeren. Men wièrd vevftendigd, dat ze zich gereemaak°» »J£ Swarte Woud te treeden , en het gantfche Land te verwoeften rweshalven men befloot zich derwaarts te vervoeg en de gedreigde onheilen te helpen beletten. Den z kwan 1693: Septemb, l V  mm 1693. Septemb, 191 EUROPISCHE men teAltingen, zeer na by Hecreaberg, en eenige mylen vaft Stutgard. Den 2 3fren. verftond men, datde Vyanden noch. met een Leger van omriem danig duizend man (zynde geduurende de Veldtocht door wegloopen, fterven , en ziektens meer als twintig duizend verfwakt) in het Graaffchap van Baden, by Biel, lagen. Den 2.j.'ten. kreeg men met eenExprelTebericht, dat ze in het Kepler Dal waren doorgedrongen , doch echter niet als na een dappere wederftand van de kant der geenen die het bewaarden , welke hen by de vyftien honderd man hadden afg:fligen ; en dat zy 'er twee honderd Boeren uit hadden meegenomen. Dien zeiven dag befloot men hetvoorneemen van Manheim re fterken te laaten vaaren, ter oorzaak dat het faifoen al te ver heen was geloopen , en zich voor tegenwoordig te vernoegen met fterke Garnifoenen te Ladenburg , en in alle d'andere Plaatfen van de Bergftraat, tc leggen, om , in geval dc Vyanden geduurende de winter eenige executie wilden onderneemen, binnen weinige uuren een confiderabel Ligchaam by een te konnen rukken. Den 1^™. begon men de verdeeling der winterquartieren te rcguleeren: en kreeg bericht , dat de Franfche Armée van Biel was opgebroken ; dat d'lnfantery den 2 rftep. na dé kant van Urlaftèn was gemarcheerd j dat de Cavallery , die zich in een zeer foberen ftaat bevond, benevens de Bagazie, des anderendaags was gevolgd ; cn dat ze weder na Altenheim en Rei clicnau, alwaar ze een Schipbrug gereed hadden gemaakt, en zo lang wilden blyven tot dat ze in de winterquartieren gingen , meenden tc keeren. Maar den i6ften. kreeg men zekere kondfehap , dat hunne Armée noch tot Urlaftèn lag , en de Voorhoede zich tot aan Offenburg in het Ortnaw uitftrekte. Men verftond ook , dat ze twee honderd man uit Ortenberg hadden doen trekken, om naricht van het getal der Duitfche Troupen, wélke tot de bewaaring van het Kinzinger Dal gebruikt wierden , te bekomen. De Prins van Baden vaardigde derhalven eenige Detachementen af, ten einde de gemelde Troupen te vetfterken. Den i8ften. verdeelde het Leger, 't geen by Hecrenberg lag , zich in de Dorpen ; doch echter op zodanig een manier, dat alle de Troupen binnen zeven of acht uuren weder by een gerukt konden worden. Al-  Mer. curius. m Aldus dan nam de Veldtocht aan de kant van den Ryn een einde; zynde federt dc verovering van Heidelberg zeer hard geweeft, cn hebbende door de geftadige marfchen uitfteekend veel Soldaaten en Paarden gekofh hoewel 'er na dien tyd noch Belegering , noch Veldflag , was voorgevallen. Ondertuflehen hadden de Franfchen zich hier , even als elders , gedraagen; waar af men een ftaaltje kan zien uit den onderftaanden Brief, gefchreeven uit Stutgard, de Hoofdftad des Hertogsdoms van Wirtemberg. Myn Heer, TV Elende , welke het Hertogdom van Wirtemberg deze Zomesr U uitgcflaan heeft,.is byna onbefchryfelyk. Voor de vyfde maal van 't Jaar hebben de Franfchen, even voorhunnen optocht, dezeRcfidentieilad verlaaten ; en wel aan de Huizen en Gebouwen geen hinder toegebracht; maar alle de Proviand zo t'eenemaal geconfirmeerd, medegenomen, cn bedurven, dat wy niet zonder groote moeite van de Winter middelen van fubfiftentie zullen konnen vinden; het platte Land in de grond geruïneerd; de Huizen en Schuuren geplonderd, en ledig gemaakt; Vahingen, Baknang, Bcilrtein, Marbach, Wumaden, Kalw , cn ontallyke andere Stedetjcs, Dorpen, Vlekken, Sloten, enz. in d'alTche gelegt; en veertien Prelaaten, Opperraadcn, Burgemcefters, en aHderc voornaame Perfoonen, als Gyzelaars medegefleept, omdc begeerde Contributien (welken zy voor achterftallenop ócoooo Florynen, cn voor ieder jaar van den Oorlog in het toekomende op icoooo Ryksdaalders begroot en) te beter te bekomen. Van deze Gyzelaars, welke te Straatsburg zitten, heeft men advys, dat ze zeer flccht gehandeld worden; en de Vyanden hen, ingeval men niet fpoedig prefenteert de gepretendeerde Somme in termynen te betaalen, met een noch fnooder handeling dreigen. Dc geweezen Adminiltrateur bevind zich tegenwoordig te Kirkheim, doch fwak en onpaflelyk. Zyne Gemalin cn Zoon vertoeven mede aldaar; door dien het Slot, daar de vlam geen genoegfaame vat aan heeft gekreegen, noch over eind ftaat. De regeerenden Hertog,cn zyne Vrouw Mocder,onthouden zich tc Stetten, drie uuren van hier s maar zullen apparent na Goppingen opbreeken,enz. Het (a) Manifeft , 't geen Vrankryk door geheel Duitfch- , land, en voomaamentlyk langs den Ryn, had doen verbreiden,1 beantwoordde de hoop van deze Kroon in geenerley maniere, j en diende Hechts om te toonen hoe zeer zy de Vrede begeer- ^ de 3 en van nooden had. 't Was ook hierom, dat zy zich aan | Bb allèJ 16*93.' Septemfa 'obeie rerkiilg an hec rlauifefc an 'rankryk» a] Zilt  1693. Septemb. 1 ] 1 I ! 1 194 EUROPISCHE alle dc neutraale Mogendheden richtte,. op dat de zeiven hunne Mediatie mochten aanbieden , en zich tegens de Geallieerden , indien zy ze niet aannamen,. verklaaren. Voomaamentlyk was men in de weer geweeft by den Koning van Sweden: en de Graaf van Avaux , Afgezant aan het Sweedfche Hof, had dien Vorft ook zelfs wel durven verzekeren , dat de Koning , zyn Meefter, door eenige Staaten des Ryks , en de meefte Leden der Vergadering, welke te Regensburg wierd gehouden , zeer ernftig was aangezocht om eenige Propofltien pan Vrede te doen. Dit klonk wat te vreemd; weshalven alle d'Afgevaardigden zich , ieder om 't meeft , beyverden om tc verklaaren, dat ze nooit iets diergelyks hadden voorgefteldi :n dat Vrankryk die geruchten niet en deed loopen ». als om de Geallieerden te verdeelen. d'Afgezant van Brandenburg vertoonde uit den naam van synen Meefter aan den Minifter van Sweden , dat men de Vreie op de voorwaarden , welken Vrankryk aanbood , niet cn ton aannecmen , zonder de ruine van geheel Duitfchland on* /ermydelyk te maaken , cn het , om zo te zeggen , in ie handen der Franfchen te leveren: Dat 'er geen ander middel was om zich voor d'invafie van die Kroon in veiligheid teftel-» len , als haar te brengen op den voet der Munfterfche en Py# reneefche Tra&aaten, en haar te noodzaaken alles, 't geen ze federt geufurpeerd had, weder te geeven, ten einde hier door een fterke barrière tuflchen het Ryk en Vrankryk te ftellen, :nz. De Brandenburgfche Minifter verklaarde wyders aan dien /an Sweden, dat de Keurvorft, zyn Meefter, zeer wel voldaan was wegens de redelykheid en oprechtheid , waar mede zyne Sweedfche Majefteit zich hier in gedroeg ; willende aan de Vorften des Ryks niet raaden Propofitien van een zo fchande* yke Vrede aan tc neemen: Dat hy order had om 'er dien Vorft jjt den naam van het Ryk, en van alle de Geallieerden, voor ;e bedanken: En dat hy hoopte, dat hy de goedheid zouhebsen van aan den Graaf van Avaux d'onrechtvaardigheidderge» roeide Conditiën te kennen te geeven , en zyn Koninglyk ge* tag aan te wenden om Vrankryk te verplichten jcdelyker voorgaarden tc vergunnen. d'Af-  MERCURIUS. 19e d'Afgezant van den Keurvorft-Paltsgraaf betuigde insgelyks aan de Vergadering, hoe zeer zyn Meefter over d'onrechtvaardige Propoiïtien van Vrankryk misnoegd was ; en dat hy zich verzekerd hield, zo wel als de Staaten der Vereenigde Provinciën, dat deze Propoiïtien niet gedaan en waren, als om de Geallieerden te vcrdeelen , en twifteryen in het Ryk te doen ontftaan. De Gedeputeerden van Ooftenryk deeden een verklaaring even als den Afgezant van Brandenburg. De Directeur van Ments deed bet zelfde ; verklaarende, even ais de Gedeputeerden ieder in 't by zonder, dat het geen, 't welk de Graaf van Avaux had durven voorgeeven , te weeten , dat verfcheidene Afgevaardigden, en diverfe Vorften des Ryks , den Koning van Vrankryk zeer ernftig hadden aangezocht om eenige Propofitien van Vrede te doen , hen in 't minft niet betrefte ; cn dat men het voorgeeven van den gemelden Graaf, volgens alle fchyn, maar voor een louter vcrdichtfel moeft houden. Eindelyk , de Koning van Deenmarken wilde zyne gevoelens hier over mede wel aan de Vergadering te kennen geeven; laatende ten dien einde door zynen Minifter betuigen, dat hy altyd gereed zou weezen om zyne gedienftsgheden tot het uitwerken van een goede Vrede aan te wenden , maar alleenlyk op voorwaarde dat deze Vrede algemeen zou zyn; alzo hy nooit de minfte gedachte had gehad om de Geallieerden tefcheiden, en zich altyd ten hoogften gelegen liet weezen aan alles'tgeen de belangen des Ryks betrefte. De Keizerlyke Principaale CommitTaris, deze betuigingen gehoord hebbende, gaf daar op het volgende tot antwoord. De Keizerlyke Comrnilïïe heeft wel verdaan, hoedanige verïekeringen de Heeren Gezanten, welke het Raadhuis bezoeken, tegeni d'uitgebreide Franfche voorwendfelen voortgebracht hebben; en zal de zelve aan zyne Keizerlyke Majefteit des te liever en fpoediger al lergenadigft berichten, hoe veel te krachtiger hy daar door in het aVlergenadigft vertrouwen , 't geen hy den Keurvorften , Vorften , ei Standen, als mede der zeiver hieraanweezendeGezantfchappen, toe' draagt, verfterkt kan worden: met dc trooftelyke verwachting, dai God eenmaal de rechtvaardige Wapenen van den Keizer; het Ryk en de Hooge Geallieerden, om zulk een getrouwheid , eendracht, ei Bb x Hand 1692. oeptemb. 1 I  Septemb. 'Aitykelen wegens Ratzenburg ingeleverd,[a] Zitt tl- 88. i$6 fiUROPISCHE ftandvaftigheid voorfpoedig lal doen weezen, en met een zekere en algemeene Vrede des te fpoedigcr milddaadig zegenen; gelyk wy wenfehen, en dagelyks daar om bidden. Omtrent ter zelve tyd leverde dc Deenfche Minifter de volgende Artykelen , behelzende de pretentien van den Koning, zynen Meefter, op de Vefting (a) Ratzenburg , alreedts door het inwerpen van bomben';tot een puinhoop gemaakt, gelyk hier na gezegt zal worden', aan de Ryksvergadering over. I. Dat die Vefting gclaaten zou worden in den ftaat , daar dezelve tegenwoordig in was, zonderde geruineerde Werken te repareeicn. II. Dat alle Lunenburgfche Militie en Artillery daar uit genomen ïou werden. III- Dat honderd Keizerlyke Soldaaten in dc Plaats zouden garnifoen houden, cn dezelve fcqueftreeren. IV. Dat men een korten termyn, binnen den welken de zaak ten principaale getermineerdmoeft worden, zou ftellen. V. Datde voorfz. Vefting aan den toekomenden rechten PolTeiTcur, gantfchelyk gerafeerd, zou overgeleverd werden, zonder dat men daar nieuwe Fortificatiën aan zou maaken. Hier op wierd door de Gezanten van Brunswyk en Hanover verklaard , dat men van die kant geene Sauvegarde of Sequeitratie wide aanneemen, vermits dc Keurvorft van Saxen zulks niet zou willen toelaaten ; doch dat men echter, om het gemeen beft , wel in de volgende voorwaarden zou bewilligen. I. Twee Corps de Gardes en het Ravclyn zes weeken na de uytgewiffclde Ratificatie tc dcmolieeren; behoudelyk dat de Deenfche Volkeren dan volkomen zouden moeten weg getrokken zyn. II. Het Garnifoen in Ratfenburg tot op 6 of 700 man te redigee» ren; mits dat van dc Deenfche zyde ook geen ombragic door meerder Manfchap in 'tLand van Holfteyn gegeeven zou worden. III. Een goéd gedeelte der Artillery af te voeren. IV. Een Guarantie van de Hooge Mediateurs tegen den weg van Fei-  MERCURI US. 197 Feitelykheid om tot dc definitive Sententie in de Pofleflie der SaxcnLauwenburgfche Landen te verblyven. V. Na het geflooten Tradtaat de Plaats van Deenfche Troupen, ten minften op een myl weegs verre, vry te laaten. VI. Drie dagen na 't befluit de helft der Deenfche Volkeren, en drie dagen na de Ratificatie dc andere helft ten vollen af te voeren, en dat zonder vorderc geld-portien. VII. Tot aanvang'der Traétaaten een ftilfland van Wapenen te vergunnen j zullende inmiddels Ratfenburger Officieren enRaaden uitdc Vefting uit cn in mogen gaan, om ververfchingen uit Lubek te haaien. De Sprinkhaanen vertoonden zich niet alleen omtrent (a) Jena en Weenen , maar ook aan andere oorden van Duitfchland; gelyk blykt uit d'onderftaande Extracten van twee Brieven , voorgegaan door een anderen , die ons niet ter hand is gekomen, en dien wy derhalven den Leezer niet konnen mededeelen. Extradt van een Brief, gefchreeven uit Breslaw ,; den 7deu. September. ZO als ik dezen Brief meende de fluiten, komt my een Klerk zeggen , dat dc Sprinkhaanen , daar ik in mynen laatften gewag af maakte , zich in de lucht vertoonden. Ik ftak het hoofd uithetvenfter, en zag , dat 'er de gantfehen hemel , even als met een dikke wolk, mee bedekt was. Ik ging met een menigte van volk ter Stad uit, om dit ongemeen wonder te beter te befchouwen. 't Is een ongeloofelskc zaak; en ik zou het zelve niet geloofd hebben, indien ik het niet met myne eigene oogen had gezien. Zy vliegen in de lucht van een mans hoogte omtrent af van d'aardc tot boven de toppen der hoogftc toorns, met eca gedruis even of dc lucht door eenonftuimige wind bewoogen wierd, en zo dik by een als men de fneeuwvlokken gemeenlyk ziet vallen. Zy komen over den Oder, en neemen den weg na Polen en bet Mark Brandenburg ; 't geen noch , op het oogenblik dat ik dit fchryf, omtrent vyf uuren naden middag, zyn gang jj,a;it. 't Is een fcbrikkelyk ding om te zien. Zy hebben de langse van een vinger , en zyn groen , bruin , en geel. Veertien dagen gelceden hebben 'cr de Bncven van Ooftenryk en Bohemen gewag af gemaakt ; maar men floeg 'er byna gantfeh geen geloof aan. Zy neemen des avondts ten minften een ftreek van vier Duitfche myicii "au 't rond tot hunne ruftplaats, en eeten alles af , gras , bladen, en Bb 3 '>» 1693. Septemb. Memgts van Sprink- EaanelJ', ra] zut »<«£. Ï6 ca 87'  Ip8 EUROPISCHE Septemb DEENMARKEN.Ratzenburg gebombardeerd,[a] Zht P*I< SS. "WAT moeite dc Miniflers van den Keizer, Engeland,S weden, Holland, en Brandenburg ook hadden mogen aanwenden, om dc zaak van (a) Ratzenburg te beflechten, konden zy echter nooit een middel daar toe uitvinden , waar mede beide de geinterelTeerde Partyen te vrede waren; invoegen dat, nadat d'uitftellen, door den Koning van Deenmarken vergund, verftrecken waren , de gemelde Vefting door de Deenfche Troupen omringd wierd: en zynde vervolgens dc Batteryen opgerecht, begon men dc Plaats den 3iften. Auguftus, 's morgens omtrent zes in 't generaal al wat groen is, tot dc fchortïen van de boomen toe; Alle dagen leggen ze omtrenr drie of vier mylen wegs af Gifteren ruftten ze twee mylen van hier , en zullen deze nacht mogelyk hier rondom huis houden. Dc Boeren gaan met honderden op dc plaatfen, daar ze zich willen nederzetten, en maaken een groot geraas met trommels en fchictge weer; daar ze wat fchuuw voor zyn. Menfchryft van alle kanten, dat ze niet alleenlyk vergiftig zyn ; maar dat ze ook Zelfs het gras en de kruiden, die ze aanroeren , befmetteh ; mitsgaders dat 'er in een Dorp , niet ver van hier gelegen > twee honderd Varkens af zyn geborften. 't Is een vreemde, doch echter waarach. tige zaak. Men zou byna gelooven, dat het onmogelyk was, dat 'er zo veele Sprinkhaanen in de wereld waren ; dewyl ze drie geflagene uuren van nooden hebben om te palTeeren, cn drie of vier mylen langte om zich uit te breiden. Men wil zeggen , dat men op hunne vleugels het getal van het Jaar 1691. in Hebrceuwfche karakters aangemerkt heeft; 't geen ik niet heb konnen vinden : want anders zou ik 'er eenige vleugelen af bewaard hebben,enz. Extract van een tweeden Brief, gefchreeven uit Breslaw, den i4den. September. De Sprinkhaanen , daar ik in mynen laatften gewag af maakte, onthouden zich noch vier mylen van hier: en vermits het koud heeft begonnen te worden, is 'er het gantfche aardryk rondom , ter hoogte van een voet , mee bedekt. Een befmetting zou 'er hcc gevolg wel af konnen weezen. Daags daar aan , zynde den 8fte... dezar maand, vervolgde den optocht 'er af over deze Stad heen tot des namiddags ten twee uuren: en dezen ochtend , met het opgaan van de Zon, heeft men 'er noch een groote menigte zien pafleeren , waar af veele uit vermoeidheid hier en daar op dc ftraaten van dc Stad zyn nedergevallen,enz.  MERCURïUS. 199 zes uuren, onder een hagel van kanonkogelen, te bombardeeren, met zodanig een geweld, dat, dewyl de Huizen voor het meefte gedeelte maar van hout, en niet zeer fterk waren, de zeiven binnen een uur of twee onder de voet lagen, en de Stad zich in een deerlyken ftaat bevond. De Koning woonde de bombardeering perfoonlyk by, verzelddoor Monlr. de Bonrepaux, Ambafladeur van Vrankryk. Aanmerkelyk is het, dat deDecnen, zonder eenige de minfte verhindering, dc Plaats berenden, en hunne Batteryen opwierpen; hebbende de Gouverneur uitdrukkelyke order gekreegen , dat hy zich wel zot wachten van de eerfte te fchieten, op dat men de Vorften var Lunenburg niet en konde befchuldigen van d'aggrefleurs t< weezen. Men had het kanon ook al op de Vefting beginner te lollen, eer dc Gouverneur het zyne liet fpeelen ; waar dooi in 't kort twee Deenfche Batteryen geruineerd, cn eenCapiteit benevens een Lieutenant, mitsgaders verfcheidene gemeene Soldaaten dood ter aarde wierden geveld. Een anderen Capiteii wierd een arm afgefchooten , een Konftapel middendoor, enz 't Zou hier niet by geblcevcn hebben, indien dc hette van di brand, door dc Bomben veroorzaakt, de Belegerden met ge noodzaakt had van de Batteryen te gaan, om de zelve te blui fchen. Ondertuflehen vervoegden zich, geduurende een kor te ftilftand van wapenen, de Lutherfchc Predikanten m he Leger, om den Koning te bidden, dat hy de groote Kerk vai de Stad wilde fpaaren. Hy beloofde het hen, op voorwaardi dat men de ftukken kanon, welke op de Toorn lagen , enzy ne Troupen geweldig hinderden, van daar zou voeren. Dei 4dcn. September vergunde de Deenfche Majefteit een wapen fchorfling voor den tyd van vier dagen j geduurende de wejkei dc Mediateurs, die te Hamburg waren, het gefchil niet heb bende konnen beflechten, verkreegen zy, dat de zelve tot dei 1oli£». inclufivè verlangd wierd: cn de Conferentien vervolger te Rensburg en te Haarburg. gehouden zynde, wierd ze noch maals tot den 1 bdcB. geprolongeerd ; vcrklaarcnde de- Konnij van Deenmarken , dat, zo men binnen dien tyd niet tot ee; vergelyking kwam, hy Ratzenburg wyders gantfeh en al doo zyne bomben zou laaten rutqesren, ende Vefting vervolger geblokeerd houden. . ^ 1693. Stptemb 1 1 t 1 L 1 I S T 1 1 r s-  169*. Septemb. VRANKRYK.Gebrek Van Graanen. 200 EUROPISCHE GEHEEL Europa verlangde na de gevallen, die ('tzydoor den uitflag der wapenen, of door d'uicpuuing der krachten, d'eenigfte middelen bekwaam om dien brand te bluflchen) het eind van den tegenwoordigen Oorlog konden verhaaften. Vrankryk, die dit vuur buiten zyne Grenzen in alle degebuurige Staaten had ontfteeken, was ook zelve van binnen niet vry van verfcheidene elenden, welke de gevolgen van den gemelden Oorlog waren, mitsgaders van dc vrees voor een geeflel, waar af de naam alleen de Volkeren doet becven. De Koning* trachtende hier in te voorzien, en te bezorgen dat het Ryk door geen hongersnood , waar voor men alreedts in d'uiterfte bekommering was, wierd overvallen , maakte verfcheidene Reglementen, en onder dc zeiven in 't begin der Maand een, behelzende,, Dat zyne Majefteit onderrechte zynde dat (hoewel den „ Oogft van het voorgaande Jaar zeer overvloedig was geweeft, „ en dat die van het tegenwoordige mede een menigte van Graa„ nen had voortgebracht, meer als'er van nooden was om'er „ de Provinciën mee te voorzien, en zyne Legers t'onderhou, „ den) echter eenige Lieden, vyanden van het gemeen beft, „ 't zy door kwaadaardige intentien, of uit baatzuchtige iri„ zichten, valfche geruchten van onvruchtbaarheid en gebrek „ hadden uitgeftrooid , en de Particulieren daar door opgc„, wekt; d'eenen tot de Graanen, welken zy in overvloedhad„ den, niet uit hunne Schuuren te haaien, vleijende zich met „ de hoop van ze op een anderen tyd noch duurder te zullen Si verkoopen; d'anderen tot alle de geenen , welken zy op de „ Markten vonden, op te koopen, om ze in hunne Schuuren ,, cn Pakhuizen tot een voordeeliger gelegentheid te bewaai en j „ (waar door dan veroorzaakt was geworden, dat , dewyl „ de Markten niet meer voorzien waren, de Graanen federt n ecnigen tyd tot zo hoogen prys waren gefteegen , dat 'er „ al het Gemeen om moeft lyden) waren'er door een Arreft van des Konings Raad van Staat, gedateerd den 5den. Sep„ „ tember j vier Commiftariflen genoemd en aangefteld, om „ aanftondts hunne gedachten te laaten gaan over dc gevoe- g-lykfte middelen , welke de vertierii'g der Graanen door j5 het gantfche Koningryk konden bezorgen, en te weeg brengen  MERCURïÜS. ioï gen dat'er de Markten, na de behoefte der Gemeentens, af „ voorzien wicrden; dat de zeiven, zo het de noodzaakelyk„ heid mocht vereiflchen, van d'eene Provincie na d'andere „ wierden gevoerd, enz. Een dag of twee na het afkondigen van het gemelde Edict, wierd d'onderftaande Declaratie met den druk gemeen gemaakt. Declaratie des Konings, behelzende een Reglement wegens de politie der Graanen in het gantfche Koningryk. LOUIS, door Godts genade Koning van Vrankryk en Navarre: Aan alle de geenen, die de Tegenwoordigen zullen zien, Saluit. Wy zyn geinformeerd. dat de fchaarfheid en duurte van het Koorn minder voortfpruit uit het gebrek, als uit dc kwaadaardige liften der Kooplieden, en anderen handelende in Graanen; welke, verzekerd van de verkooping wegens de confumtie op de Gremen door de Troupen van onze Legers, het Koorn, noch op het land ftaande, en ten tyde van den Oogft, of alreedts ingezameld, opkoopen,.en zich door dit middel meefters van alle de Graanen maaken, die zy in afgelegene Schuuren en Pakhuizen opfluiten; zulks dat de Markten niet voorzien en zyn, dat het Volk geen Koorn tot zyne provilie kan vinden, noch de Bakkers tot hunne dagelykfehe confumtie: en zynde het tot het beft en de vertroofting onzer Onderzaaten, inzonderheid der Armen, noodzaakelyk in voor het Gemeen zo nadeelige misbruiken, en zo zeer flrydende tegens dc wyze difpofhie der Ordonnantiën van de Koningen , onze Voorzaaten, te voorzien: Hebben Wy , om deze en meer andere oorzaaken, ons hier toe movcerende, met onze zekere wectenfchap, vollemacht, en Koninglyke autoriteit, door deze Tegenwoordige, getekend met onze hand, gezegt, verklaard, en geordonneerd, gelyk wy zeggen, verklaaren, en ordonneeren mits dezen, dat 'er in alle de Landen, Steden, Landerycn, en Heerlykheden, behoorende onder onze gehoorzaamheid, aanftondts door ons Perfoonen van bekende vroomheid, bekwaamheid, en kennis aangefteld zullen worden ; • welke in de Steden, Vlekken, Dorpen, cn Gchugten, ja ook zelfs in d'Abdyen, Mannen- en Vrouwenkloofters, en alle andere Broederen Zufterfchappen, onderzoek zullen doen, en flaat en inventaris maaken van dc Graanen die aldaar gevonden zullen worden, zo op de Zolders als in de Schuuren : welke Staaten en Inventatitten , door hen getekend en bekrachtigd, zy zullen overleveren in de handen der Intendanten en CommitTariiiën, gefield in de Provinciën van ons Koningryk, ten einde door de zeiven gezonden tc worden aan dc Commiflariflen van onzen Raad, door het Arreft van heden door ons genoemd. En beveelen wy ten dien einde aan de Gcmeenfchappen, Particulieren , en alle andere Perfoonen, van wat ftaat en 'qualiteit zy ook Cc mo- 1695. Septemb,  i6a-> Septemb. ap* EUROPISCHE mogen wcezen, dat zy hunne Pakhuizen, Zolders, Schuuren , en andere plaatfen, zullen hebben te openen, en de quantiteit van hunne Graanen, zo gedorlcht als ongedorfcht , te verklaaren , op pcene van ongehoorzaamheid, arbitraire boete, en confifcatie der Graanen , in ge» val dc verklaaring niet waar word bevonden: en zo ze niet te vrede zyn met degifling der quantiteit van de Graanen welken hunne Schuuren, Zolders, en Pakhuizen konnen begrypen, zullen dezelven , tot hunnen lafte en koftc, op nieuws gemecten worden. Wy begeeren , dat de Gemeenfchappen, Kooplieden , Landbouwers; en andere Perfoonen, welke eenige Graanen in hun bezit hebben, vryelyk zullen mogen drfponeeren van de helft der gemelde Graanen, 't zy tot hunne provilie, of eenig ander gebruik; op voorwaarde, dat zc d'andere helft, tegen een zekere quanut<-ittcr w<;ek, te koop zullen lluurcn op d'openbaarc Markten der naaft aan hunne Schuuren, Zolders, of Pakhuizen gelegene Steden en Vlekken , ten einde aldaar tot de loopende prys verkocht tc worden: zonder dat zy de zelve Graanen , onder wat voorwending het ook «óf mogen weezen , weder te rug na huis mogen voeren. En ordonneeren wy, dat door dc gemelde aangebelde Intendanten en Con miilarifien aan de gewounlyk Rechters van de Plaatfen, daar de gezeide Markten gehouden zullen worden, een Staat overgeleverd zal werden van de Kooplieden, Landbouwers, en andere Particulieren der omgelegene Plaatfen, welke hunne Graanen aldaar moeten brengen, -behelzende de quantiteit die by ieder der gedachte'Particulieren daar af is gevonden, mitsgaders dc quantiteit die hy daar van op ieder Marktdag moet brengen , geduurende de Maanden Oclober, November, December, January, February, Maart, en April; op de kant van welke Staaten dc Griffiers der gemelde Plaatfen zorg zullen draagen om de quantiteit, die'er effèöivelyk op ieder Marktdag af gebracht zal weezen, aan te tekenen ; zonder dat dc gezeide Rechters of Griffiers hier voor eenige rechten zullen mogen eiflehen van de geenen , die hunne Graanen op de Markten zullen brengen: behoudende wy 't aan ons in hun falaris te voorzien, zo als wy «t raadfaam zullen oordcelen. . En aangezien verfcheidene Particulieren, om onze goede intentien en de werking van onze tegenwoordige Declaratie tc loor te ftellen, zouden konnen voorwenden, dat alle hunne Graanen, of een gedeelte van de zeiven, door hen aan Kooplieden, of anderen , verkocht waren; willen en gebieden wy, dat de gemelde verkoopingen niet verder plaats zullen hebben als voor dc helft der gemelde Graanen, zonder prejuditie van de tegenwoordige Declaratie : ter executie van de welke d'andere helft der gemelde Graanen, niettegenftaande alle verkoopingen of verbtatenifletJ, op d'openbaarc Markten gebracht zal worden r behouden dat de geenen, welke prctendew en de gemelde Graanen ge;  M E R C U R. I U S. 203 gekocht te hebben, dc prys daar af zullen ontfangen op den voet als ze waarlyk op de Markt verkogt zullen wcezen. Doch begeeren wy echter, dat de Gemeenfchappen en Particulieren, welke in fiurme Schuuren of Pakhuizen geen meer Graanen hebben, als de noodzaakelyke quantiteit tot hunne provific en confumtie geduurende den tyd van zes maanden, de zeiven zullen mogen behouden, zonder gehouden te weezen de helft'er af ter Markt tebrengen, waar af melding gemaakt zal worden op den'Staat in Inventaris van onderzoek. En om d'uitvoering van onze tegenwoordige'Declaratie , in faveur van onze Onderdaanen, te meer te verzekeren, begeeren wy, dat 'er ten einde van elke maand vifite gedaan zal worden ter plaatfen, daar de gemelde Graanen hebben gelegen; dat de geenen , die 'er d'eigenaars af zyn, gehouden zullen weezen te verklaaren» wat zy gedaan hebben met de quantiteit die 'er aan ontbreekt; en in geval zyde quantiteit, welke hen voorgefchreeven is, niet op d'openbaare Markten hebben gelkmrd , dat ze gecondemmeerd zullen worden tot het dubbeld van de prys der Graanen, welken zy ter Markt hadden behooren te (buren: een darde van de gemelde boete te appliceeren tot onzen voordeele; een darde ten voordcele van den Aanbrenger > zo'er een is; en een darde ten voordeele van de Hofpitaalen of Armen der Plaatfen , op welker Markten zy dc gemelde Graanen hadden moeten fleuren. Bcveelendc aan onze beminde en getrouwe Raadsheeren, de Lieden houdende ons Hof van Parlement te Parys, dat zy de Tegenwoordigen zullen hebben te doen leezen, publiceeren , en regiftreeren, zélfs ten tyde van Vacatiën , en den inhoud der zeiven volgens hunne formé en teneur te doen executeeren : en begeeren wy, dat aan de Copyen , gecollationeerd door een van onze beminde en getrouwe Raadsheeren en Secretariflen, geloof gegeeven zal werden, even als aan het Origineel; want zodanig is ons welbehagen. Ten oirkonde van het welk wy ons Zegel aan de gemelde Tegenwoordigen hebben doen hangen. Gegeeven te Verfailles, den vyfden September, in het Jaar der Genade duizend zes honderd drie-en-negentig, en van onze Regeeringheteen-en-vyftigfte. Getekend Louis: en laager, wegens den Koning, Phelvpeaux: en gezegeld. In gevolg van deze Declaratie, wierd 'er in verfcheidene Kloofters en Conventen van Parys onderzoek gedaan, en, bevonden zynde dat de Vaders van St. Lafarus Voor meer als zes jaaren van Koorn waren voorzien, geordonneerd dat, 't geen zy meer als hunne provilie voor het loopende Jaar hadden, ter Markt gebracht, en aldaar tot de gemeene prys verkocht zou worden. Men ftuurde ook laft aan allcd'Intendanten der ProCe % vin. x6n- Septemb  i693- Septemb. 204 EUROPISCHE vinden, om des Konings orders ten dien opzichte met d'uiterfte naauwkeurigheid te doen volbrengen. Weinige dagen daar na, te wceten den 14^. der Maand, Wierd de volgende Ordonnantie afgekondigd. Ordonnantie des Konings, verbiedende aan alle Kooplieden, Ctmmijjartffen, en alle andere Perfoonen, eenige Graanen uit 'het Koningryk inde vreemde Lande» te voeren , op poene van confifcatie der gemelde Graanen en de Galey. Van wegen den Koning: y Ync: Majefteit geïnformeerd zynde, dat in de Havens van BretaRnc en Poitou Cargefoenen Graanen te famen gebracht waren , om dezelven buiten 's Landts te vervoeren; enoordeelende het van zynen dienlt te zyn, dat de continuatie daar van verhinderd werde; heeft dezelve aan alle Koopheden,CommiflionariiTen,Schecps-Capiteinen,Scbip. pers van Barken , &c. wel uitdrukkelyk het laaden van eenige Graanen in de Provmaeii van Bretagne , Poitou , cn anderen in het Ryk aan ilSfJïv,le8fen'7crbooden> mitsgaders het brengen van de zei ven na u theemfche Landen , op poene dat de gemelde Graanen, ende Vaarden die er mede zullengelaadenzyn, geconfisqueerd; en die deklading gedaan hebben, op de Galeyen gebannen zullen worden. Ver™ÖÜ Zy,ne^aJene'ï «nsgelyks aan de Bedienden der Admiraliteit, mitsgaders dc Comm.flar.fTen en Commifcn, eenig Vaartuig met GraaK nnHlïr^ Z"havcns van het Koningryk te laaten vertrekken, nen vl „ Zyn° MaJefteit* Fregatcn , en na den Capitei- ,f m.eldc/rega«en aanbevolen te hebben hen vciliglyk iegcStaaHnh' ft"!'' da^r-denHeerPontchartrain' Secretaris van de P llfri » ^ dC Mar'ne' WeSens het vertrek der Vaartuigen, ti^f5 T?utS 'y,gaan' en der fregatten dieze onder hunne geleide genomen hebben, kennis geeven- Beveelcude zyne Majefteit Ze^ven?da"^ Cn C??^n ™de Marine,ïfc ^g in dc Zeehavens bevinden, en de Bedienden van dc Admiraliteit, dl hand aan de executie van deze Ordonnantie tc houden , en dezelve te puvoorwen^ 'f&'eKa daar™lks beh°™ » ten einde niemand onkunde LTuis rn £daanptotVe^'llesdcn 9 September x69S. Getekend i-iotjis, en Iaager Phelipeaux, ^ jLU'tVOCring Vf deS Konin8s orders, die aan alle kanten raet geen eyen goede oogen wierden aangezien, waren d'Of- S2 de Pol'tie gfadig b^ig met Graanen na Parys te *oen voeren, en hunnebevellen teftuuren tot het leedigen der Schuu-.  MERCURIUS. 205- Schuuren en Pakhuizen in d'orngelegene oorden: maar de gierigheid der Kooplieden, en de bekommering van de Geneentens voor een hongersnood, waren 'er groote hinderpaalen tegen. Men zag 'er de werkingen af tuflchen Melun en Fontainebleau , Sceaux en andere Plaatfen; alwaar het Graauw, op d'aanftooking der Kooplieden, begeerig om hun gewin voort te zetten, op de been kwam, en het weg voeren van de Graanen geweldiger hand verhinderde, 't Zeilde gebeurde ook aan verfcheidene andere oorden des Ryks-, waar door dan voet tot het volgende Arreft, wierd gegeeven. Arreft van des Konings Raad van Staat, gebiedende aan alle Kooplieden , LandbouwersHoevenaars , mitsgaders Particulieren en Gemeenfcbappen, hunne Graanen , boven 't geen zy tot hunne provijie voor zes maanden van nooden hebben , voor den eerften December aanftaande te verkpopen , op poene van confifcatie der gemelde Graanen ten voordeele der Armen : En verbiedende aan allerhande Perfoonen, te famen te rotten, en de vryheid van de Commercie , Transport , en Pajfagie der Graanen , op ftraf van het Uven, te verhinderen. T\ E Koning , zynde in zynen Raad , geinformeerd weezende , dat •'-'de duurte der Graanen , die 'er tegenwoordig in het Koningryk is, voornaamentlyk gefprooten is uit de gierigheid der Kooplieden in Graanen, Gemeente happen, en andere Particulieren, welke het voorgaande Jaar daar een groote meenigte af verzameld hebbende, dezelven opfluiten, met het voorneemen van ze tedoenryzen, en alleen, en tot nadeel van 't Gemeen , te profiteeren by dc verhooging vande prys, welke zy door zulk een onwettig middel te weeg hebben gebracht; mitsgaders daar uit, dat de Hoevenaars en Landbouwers, die een overvlocdigen oogft gehad hebben , hunne Graanen niet en dorfchen, cn niet te koop brengen, in de hoop dat ze zullen ryzen , waar door dan dc Markten onvooriien blyven; gelyk ook daar uit, dat den handel en vervoering der Graanen , zo te water als te land , aan ee■ige oorden door famengerottc en oproerige lieden , welke door d'oogluiking, of ten minften door d'achteloosheid van d'Officieren der Plaatfen die hen hadden behooren te beteugelen , geleeden zyn, verhinderd en geftoord is: Waarin noodzaakelyk moetende voorzien worden, gebi>d zyne Majefteit, zynde in zynen Raad , verklaarende zyne Declaratie van den vyfden der tegenwoordige Maand , aan alle Kooplieden , Landbouwers, en Hoevenaars, alle d'oudc Graanen, Cc 3 die 169%. Septemb,  Septemb- ao6 E U R O P I S C H E die zy hebben , voor den eerden December aanftaande te verkoopen; mitsgaders aan de Particulieren en Gemeenfchappcn, alle deGtaancn wélken zy boven hunne provilie van zes maanden hebben; en aan alle Landbouwers en Hoevenaars, het vierde gedeelte van hunnen oogft voor den gemelden eerften December te dorfchen en te koop te ftuuren, boven 't geen tot hunne zaaijingen en provifien van nooden is: alles op pcene van confifcatie der gemelde Graanen , te appliceercn eed" darde voor den Aanbrenger , en de twee overige darden voor d'Armen van de plaats. Verbiedende zyne Majefteit aan allerhande Perfoonen , té famen te rotten , en de vryheid van de Commercie, Transport, en Paffagie der Graanen , tc water en te land, met geweld , of anderfins , te verhinderen , op ftraf van het leven. En gebied zyne Majefteit aan de Meyers, Schepenen, Confuls, Bailjuwen, Senefchaalen, en hunne Stedehouders, mitsgaders aan de Provooften der Maarfchalken en hunne Stedehouders, d'Overtreeders by de kop tc vatten, cn'er refpecljvelyk de hand aan te houden dat 'er goed en kort recht over gedaan werd, op pcene van 'cr voor in te ftaan. Gedaan in des Konings Raad van Staat , zynde zyne Majefteit tegenwoordig, gehouden te Vertailles, den twaalfden September , in het Jaar der Genade duizend zes honderd drie-en-negentig. Getekend, Pheeypeaux. Dit Arreft wierd op den 24ften. der Maand door d'onderftaande Ordonnantie gevolgd. Ordonnantie des Konings , gebiedende aan allerhande Per/bonen, welke Graanen zullen laaden om de zelvên in de Provinciën over te voeren, hunne verklaaringen daar af te doen voor d' Intendanten en Commiffarijfen, gefteld tn de gemelde Provinciën : En verbiedende op nieuws wel uitdrukkelyk aan alk zyne Onderzaaten, van wat ftaat en conditie zf ook mogen weezen, eenige Graanen buiten het Koningryk te vervoeren , op ftraffe van het leven. ZYN Majefteit door zyne Ordonnantie van den negenden dezer Maand dc vervoering der Graanen uit het Koningryk na de Vreemde Landen , op pcene van confifcatie der gemelde Graanen , en der Schepen die 'cr mee g'elaaden zullen weezen , verbooden hebbende; en oordeelcnde het noodzaakclyk zich door nieuwe voorzorgen wegens d'uitvoering van 't geen hier in van zynen wille is te verzekeren: Heeft hy op nieuws aan alle zyne Ond.erdaanen, en anderen, wel uitdrukkelyk verbooden eenige Graanen, zo te water als te land, buiten  MERCUR.IUS. zo7 Jen het Koningryk te vervoeren, op pcene van confifcatie der gemelde Graanen , mitsgaders der Schepen en Vaartuigen die daar toe gebruikt zullen weezen, en van het leven tegens de geenen die dc zelven zullen hebben doen laaden , en die ze vervoerd zullen hebban. Waarenboven zyne Majefteit ook begeert, dat aan de gecnen, welke de fchuldigen aan d'overtrceding der tegenwoordige Ordonnantie zullen aanbrengen , het darde der Graanen en Schepen , die ter uitvoering van de zelve geeonfifqueerd zullen wcezen , tocgewcezen zal worden; mitsgaders dat de geenen, welke Graanen zullen laaden om ze in d'andere Provinciën des Ryks te vervoeren , gehouden zullen wcezen zich te richten aan d'Intendantcn der Provinciën , zo ze ter plaatfen zyn daar de landingen zullen gefchieden, of, in hun afweczen, aanderzelvcr Gefubdelegeerden , of, by gebrek van die , aan d'Officiers der Admiraliteit, en binnen een behoorlyken tyd (die door de gemelde Intendanten , of anderen , na d'afgelegenhcid der plaatfen? eercgeld ral worden) een Getuigenis van de loffing der gemelde Graanen , getekend door den Intendant der Provincie daar ae loffing gefchied zal weezen, öf, in zyn afweezen , door des zelfs Gefubdelegeerdc , of, by mangel van den eenen en den anderen, door d Utficiers der Admiraliteit van de plaatfen, te rug te brengen , en zulks op pcene van drie duizend ponden boete. En gebied zyne Majefteit aan «fintendantcn en Commiffariflcn, en hunne Gefubdelegeerden, mitsgaders aan d'Intendantcn der Zcczaaken, deCommiffaniTender Vlooten en d'Officieren van d'Admiraliteit, de hand tc houden aan a uitvoering der tegenwoordige Ordonnantie , en de zelve tc doen publicceren en affigéeren daar het behoort, op dat niemaud ignorantie er af prctendeere. Gedaan te Fontaincbleau, den vieren-tw.ntigftcn September duizend zes honderd dric-cn-negentig. Getekend Lou i s: cniaager, Phelyp eau x. Ziet daar, wat Reglementen hier omtrent wierden gemaakt; en oordeek dan , met hoe veel waarheid de Koning kon zegrzen, dat men de twee laatfte jaaren Graanen genoeg mgeoogil had om 'er de Provinciën cn de Legers mee te voorzien. Maar: eelvk of de Minifters vreesden dat men de oogen zou openen rieden zy den Koning, een Arreft te doen afkondigen, (gelyi ook in der daad gefchiedde) ontlaftendealle de Graanen, welke , zo te water als te land , in het Ryk mochten ingevocn komen te worden , tot aan het eind des Jaars van alle tollci en rechten. • ■■■■ . , Ondertuflehen , gelyk de duurte dagelyks tpenam , dat-z 1693. Septemb, l 1 ï  ÏÖ93Septemb. Koninglyke Ovens opgereeht, Schaais-" heid van Geld. 108 EUROPISCHE zich voornaamentlyk te Parys deed gevoelen : en dat men in bekommering was, dat het verhongerde Volk in een zo groote Stad aan 't muiten mocht flaan: wendde men alle bedenkelykc middelen aan, om te bezorgen dat het Brood niet tot.een overmaatigepryskwamere fteigeren. Monfr. du Pilles, voorheen Munitionaris der Krygsbenden, prefenteerde ten dien einde op den 24^». der Maand een Memorie aan den Koning, behelzende dc middelen , welken hy noodzaakclyk oordeelde om het Volk van Parys tot een redelyke prys , na proportie van de duurte der Graanen , van Brood te verzorgen } beloovende het Roggenbrood tegen anderhalve ftuiver , her Mafteluine tegen twee Huivers, en het Wittebrood tegen twee ftuivers en en half te geeven , op de volgende voorwaarden, ï. Dat men een Contrad voor drie jaaren met hem zou ingaan. 2. Dat de Graanen, welken hy uit de Vreemde Landen zou laaten komen , geene tollen of rechten van inkomft zouden betaalen. 2. Datde Knechts, die hy geduurende de gemelde drie jaaren zou gebruiken, zonder eenige andere formaliteit tot Meefters aangenomen zouden worden. 4. Dat d'andere Bakkers van de Stad Parys in 't toekomende geene der gemelde drie foorten van Brood zouden mogen bakken. En ten 5 en. dat men hem bekwaame en veilige plaatfen zou befchikken , daar hy alle dagen honderd duizend pond Brood kon doen bakken. Deze conditiën fcheenen zo voordeelig, dat ze aangenomen, en Monfr. du Pilles eenige vertrekken van d'oude Louvretotd'oprechting zyner Ovens (waarafhy 'eromtrent da- tig, veel grooterals de gemeene Ovens, liet maaken) aanee wcezen wierden. Doch op dat d'andere Bakkers geen al te fwaare rederi tot klaagen zouden hebben, wierd hen vergund , dat ze op de twee weekelyke Marktdagen mede de gemelde driederhande [oorten van Brood zouden mogen verkoopen, na proportie van ae loopende prys der Graanen. Maar 20 de Graanen in het Koningryk ontbraken , 't Geld was er noch fchaarfer, en niet alleen in de beurs der Particulieren , maar ook zelfs in de koffers des Konings; waar af de Menigvuldige Edicten , die 'er tot d'uitvinding van het zelve UfC Maanden te voorfchyn kwamen , genoegfaame blyken wa-  MERCÜRIÜS. 20y waren. Doch op een andere maal, cn by bekwaamer gelegentheid, van deze ftoffè. O M d'Oorlogsvloot in het aanftaande Voorjaar te goeder tyd in zee te konnen brengen , wierd het befluit genomen van de Matroozen der Schepen van d'ecrfte, tweede , cn darde rang in dienft te houden , en ten dien einde op den 2 3ften. der Maand de Proclamatie 'er af gepubliceerd , behelzende in fubftantie: Dat al het Bootsvolk geduurende de gantfche winJ} ter hunne gagie en de koft op de Schepen zouden hebben » „ even of ze in zee waren: Dat, zo 'er eenigen aan land ge„ gaan mochten wcezen , cn zich geablêntecrd hebben , de „ zeiven echter , indien ze voor den eerften January naaftko-^ „ mende (O. S.) weder aan boord kwamen, hunne volle ga„ gie , en van dien tyd af de koft op de Schepen zouden ge«* „ nieten : Dat die voor den 2ofteu. February naaftkomende (O. S.) wederkwamen, alleenlyk de gagie, te rekenen van ?, den tyd af dat zy afweezig waren geweeft , zouden verlie„ zen: Doch dat de geenen, die zich naderhand te fcheep be* „ gaven, niet alleen de gagie, van al den tyd dat zy in dienft „ hadden geweeft , verbeurd zouden hebben , maar ook na ,5 d'uiterfte ftrengheid der Wetten geftraft worden: Wyders, dat alle. de Matroozen , die op de Schepen bleeven , of ter „ gemelde tyd zich daar op lieten vinden , betaaling van hun„ ne achterftallen tot aan St. Michids dag zouden ontfan„ gen,enz. DEN 7dcn. der Maand wierd, op de nominatie zyner Majefteit van Groot Britanje , door haare Hoog-Mogenden tot Veldmaarfchalk der Vereenigde Nederlanden (in de plaats des Prinfen van Waldek, van wiens dood wy (a) elders gewag hebben gemaakt) aangefteld den Hertog van Holftein-Pleun, een oud Krygsoverfte , van wierts bekwaamheid en dienften zich de Koning van Deenmarken , onder welkers Troupen hy de zelve qualiteit bekleedde , ten inzichte der gemelde Britannifche Majefteit in deze geftcldheid van zaaken zich wel voor een tyd wilde berooven. Doch hoe kwalyk dit werkby dc Dd Hee- Septetnb. ENGELAND.Voorzorgen om do Vloot in zee te biengeai VE5.EE-NIGDENEDERLANDEN.Hertog van Holiteia Heus tot Veldmaarfchalkaangefteld.(i) Zitt 3.'Sf**, 4 Veil ,f*g. 154.  Septem b üliU aio E U ROPISCHE ren Staaten van Vriefland , welke hunnen Vorft gaarne met die Waardigheid ve/eerd hadden gezien, wierd opgenomen, blykt uit het volgende Exirafl uit het jecreet Refolutie-B'oek der Ed: Jl/cg; Heeren Statig ten van Friejldnd. T S ter Vergaderinge geëxhibeerd en geleezen een Refolutie van Haat Ho: Mo: iu dato den 7. dezes, St. Loc. waar by den Heere Hertog van Holftein-Pleun word genomincert en aangcftelt tot VeldJvlaarfchalk der Vereenigde Nederlanden, in plaatfe van wylen den Heere Furft van Waldek ; zonder dat het zelve alvoorens, ingevolge Van dc gewoonlyke ordre en forme van Regeeringe , ter deliberatie van de refpective Provinciën is gebracht, of der zèiycr Advys daar op ingebracht, nicttegenftaande ■ de devoiren en inflantien door dc Hoeten Gecommitteerden wegens deze Provincie daar tegens gedaan. Het welke nademaal is (trekkende tot merke'lyke prxjuditie van het recht van hopghgcmclde Provinciën , cn tot verkortinge van de Vryheid van delibcratien, in zaaken yan die natuur aan dezelven inconteftabel competeerende , mitsgaders tot merkelyke Iaedé van het refpeót en wettig gezag1 ;van Zyne Furftel: Doorladen 'Heere Erf-Stadhouder dezer Provincie , als Ouder Veld-Maarfchalk dezer Landen ; hebben Haar Ed: Mo: alvoorens goedgevonden te approbeeren cn te laudecrende aantckenrnge , door den Heere van Haaren , .der zeiver aanyvczeiïde Gecommitteerde ter Vergaderinge van haar Ho: Mo: tegens dc bove'ngemelde nominatie gedaan, en verders hoognoodig geoórdeclt "rodahige mciures en , infrathen in haar wettig recht, vigoreufelyk te« gen te'gaan; en derhalven narypc deliberatie goedgevonden te committeeren dc Heeren Emjl van Aylua uit Ooftergoo , Paulus van Gemmenich uit Weftergoo, Johannes Crak van Bourinus uit de ZevenWouden , ende Bruno van Vierjjén uit de Steden , beneffens 's Landts Secretaris Huber , om zich tc begecven na den Hage , tn aldaar ter Vergaderinge van haar Ho: Mo: te remonftreeren de informaliteiten omtrent hetaanftellcn van den voorfz. Veld-Maarfchalk door haar Hqs 'Mo: ;gepleegr, en krachtige inflantien'te doen ten einde dezelve mogen worden geredrcfleert , en aan haar Ed: Mo: zo omtrent het praejudiciecren van der zclver vrye deliberatien, als het verkorten vande wettige prssrogativen van Zyne Furftel: Doorl: den Heere Erf-Stadhouder dezer Provincie , als Ouder Veld-Maarfchalk in dienft van dezen Staat , te geeven volkomene fatisfaclie en contentement. .Zullende welgemelde Heeren Gecommitteerden zich ten dién einde hebben te -gedraagen na den inhoud van de navolgende Inflruclie. ï?5  MERCURIUS. M1 Inftru&ie voor de Heeren Extraordinans Gecommitteerden na der Hage, waar naar dezelve zich in het waarneemen van de bovenjtaande Commiffie zullen hebben te gedraagen. T\ E Heeren haarEd. Mo. Extraordinans Gecommitteerden in der Hagc zynde aangekomen, zullen feffic nemen ter Vergaderinge van Haar Ho: Mo: nevens den Heere van Hare», althans wegens deze Provincie in hoo^gemclde Vergaderir-ge prafent zynde. Waar na dezelven te famen met welgcmeidcn Heere van Haren na afleggmge van dc gewoonlyke Curialia, uit onfen Name ter Vergaderinge van hooggcmcldc Haar Ho; Mo: zullen proponeeren: Dat wy al naait cenigentyd, met veel leedwezen en verdriet, hebben geremarqueerd ende ondervonden, dat Haar Hoog Mog: ter zyde (tellende dc oude en iondamenteelc ordres en maximes der Regeeringe van den Staat, in het verzoeken van bchoorl>ke Confentenvan dc refpective 'Provinciën, van het eflablifTement der Republyk tot aan dezen tyd toe gebruikt en onderhouden, daer omtrent hebben ingevoerd, en federt eenigen tyd onderhouden een forme ten uiterften praijudi'tiabcl aan de Hoog-en Gerechtigheden der rcfpeSive Provinciën, mitsgaders aan der zelvcr vrye deliberatien daaruit refulteerende. Dat het zelve (om andere verfcheyde exempelen voor by te gaan) onlangs klaarlyk is gebleeken in de wervinge der vier duizend Switfers : want dat , in plaatfe van tydig genoeg de noodzakelykheid en het nutte van(de voorfz. Wervinge aan de gezamentlyke Bondgenoten voor te ftellen, cn haar advys en confent op het doen van dezelve in tc vorderen cn af te wachten, gemelde Wervinge al lang tc vooren niet alleen gcconcludecrt en vaft geftelt is geweeft , maar ook daar te boven al begonnen ter executie te worden gelegt, zoo door het maken van de Capitulatien, het arrefteeren van de Loop-plaatfen, als door het effeótive aanncemen vau de te wervcne Manfchap. Datw\ nopende het confenteeren in de wervinge der voorfz. vier duizend Switfers exprcfle niet alleen hebben geprotefteerd tegens dc informaliteiten omtrent het verzoeken van de Confenten daar toe gepleegd , nemaar ook ter Vergaderinge van Haar Ho: Mo: gedenuntieert, dat Wy voortaan in gecnerhandePetitien zouden confenteeren, als die na de ordre en gerecipieerde forme van de Regeeringe door den Raad van Staaten, aan de refpective Provinciën wierden geprefenteert, op dat Wy in ftaat mochten zyn vanmetrypcnovcrlegh van raade een Vry cnongeprayuditieerd advys 'ter Generaliteit in te brengen. Dat Haar Ho. Mo. daar op zelve hebbende erkent, dat die maniere van procedecren in het fl.uk van de Confenten was infoimeel, en het zelve excufeerende op dc inconvenienten , die uit het te vroeg openbaar wetrden der meergemelde Wervinge zouden hebben moeten Ddi rc- i ri93- Septemb,  Septemb. 21% EUROPISCHE reiïilteeren, cn waar door dezelvcgeheelyk hadde konnen worden ver» hindert, Wy vervolgens met fondament hadden verwacht, dat haar Hoog Mog. 2ich voortaan vandiergclike informaliteiten zouden hebben onthouden. Dat echter weinig tydts daar na hooggemclde haar Ho. Mo. hebben gerefolveert noch drie Regimenten te Paard, en een Dragonders, te werven, en dezelven voor een groot gedeelte te formeeren van de Manfchap, by een Refbrme uit den Spaanfen dienft zynde gegaan, zonder daar van de minfte kenniflè aan eenige Provincie te geeven, vooren aleer alles, tot de voorfz. Wervinge nodig, niet alleen geprc pareert, maar ook genoegfaam tot zyn prefedie en behoorlykaccom.-" pliflement was gebracht. Dat haar Hö: Mo:onsgeduld door dele twee gereïtercerdè, en kort achter malkanderen volgende exempelen, hebbende getenteert, zijn voortgevaren te onderneemen en door te dryven dc nominatie van den Heere Hertog van Holftein-Pleun tot Veldmaarfchalk der Vereenigde Nederlanden, in plaatfe van wylen den Heere Prince van Waldek, niettegcnfta3ndc de oppofitie*van de Heeren wegens deze Provincie daar tegens gedaan. Mogende zy door haar vriendclyk verzoek zelve 200 veel niet obtinecren, datde voorfz. nominatie zoo lange in fufpens, en op wierde gehouden, tot dat zy het advys van de Heeren, hare Principalen, op dat importante Point mogten hebben bekomen. Welke precipitante maniere van procedeeren in zyne omftandigheden geconfidereerd zynde, niet alleen isonvriendelyk en ftrydende tegens dc contideratie en deference die dc Provinciën jegens malkanderen behoorden te hebben, mitsgaders tegensde harmonicenvertrouwd-" hcid welke tuflchen zulke naauwe Bondgenooten behoorde te intercedeeren; maar is ook daar boven, in zich zei ven aangemerkt wordende,rechtsdraads ftrydig mec.het inconteftabel recht van vrye delibcratien , yder van de refpective Provinciën in zaken van die natuur van alle tyden af competeerende , cn door dezelve zonder eenige interruptie gepraöifeert. Als medederogeerende aan het gezag ende vrye difpofuie, die deze Provincie altoos over de Militie, tot hare particuliere bezoldinge ftaande, heeft geëxerceert, en de deugdelykepofieflie daar van tegens alle ondernomenc turbe cn infractie gemaintineert cn gevindiccert. Uit welk recht onfeilbaar endooreennatuurlykeconfequentievloeid, dat geen Commandement ter wereld, hoogoflaag, geen uitgezondert,over de Militie van de Refpective Provinciën kan worden geconfereert, als by expres confent cn bcwilliginge van de Staaten, haare ËctaalsHeercn; cn dat overzulks ook geen Veld-Maarfchalk., welkers gezag zich mede extendeert over dc Soldatefque, ftaande ter particuliere bezoldinge van de Provincie van Frieftand, wettiglyk heeft konnen worden aangefteld zonder concurrentie van hooggemclde Provincie met de andere gezamentlyke Bondgenooten. Zyn*  MERCUKIUS. zij Zynde zeker uit dc Inflructie aan de Heeren Veld-Maarfchalkenwordcnde gegeeven , datde authoriteit cn funétiederzelver zich generalyk uitftrèkt over alle de Militie van den Staat; ja dat in abfentie van den Capitein Generaal aan haar word toevertrouwd het oppergezag over alle de voorfz. Troupes, in dienft van de Republyk zynde. En is dit poinét van het vergeeven der hooge Militaire Charges, ook van mindere als dat van Veld-Maarfchalk, by na altoos in 'dier voegen by onsgeconfidereerd engefuftineerd geworden, en bovendeProvincie van Stad en Landen, die altyd indezen metonsin een gevoelen is geweeft, ook in den Jare i6y i. in dier voegen begreepen en valt gefteld by de Heeren Staaten van Gelderland, Uitrecht, Óver-Yflêl, enwclvoornaamentlyk by de Heeren Staten van Holland, nictalleenin de Jaaren i6ji. en i6y7. maar zelfs onder de Stadhouderlyke Regeeringe in den Jaare 1642. als wanneer zes Provinciën hadden ondernomen , buiten kenniflè cn confent van hooggemeldc Heeren Staaten, den Grave van Solms tc nomineeren tot Generaal van de Artiilery, in plaatfe van den Heere van Brcderode: tegens welke ouderneminge haar Ed. Mog. door hare Gecommitteerden ter Vergaderinge van haar Ho. Mog. een krachtig proteft hebben doen aantekenen, verklarende den aangeftelden Generaal van dc Artillery daar voor niet te zullen erkennen, cn den zei ven geen traétement laaten toekomen , &c. ' Ingevolge van defc fuftcnuë, door de gezamentlyke Bondgenooten voor dezen meermalen geapprobcert, is ook tot nochtoedeeenpaar'gheidvan advyfender refpective Provinciën, in het vergeeven van het Ampt van Veld-Maarfchalk, zonder eenige interruptie geobfervcerd geweeft; gelyk blykt uyt de Hiftorie van de Succeflie der Heeren VeldMaarfchalken , van den tyd der Erectie van die hooge Chargie inde Perfoon van den Heere van Villers in den Jaare iy88. af , tot aan dc nominatie van beide de Heeren en Furften van Nafiautot VcldMaarfchalken der Vcreenigde Nederlanden in den Jaare 1689. De Heeren, onze Extraordinarife Gecommitteerden, het geene voorfz. is in dier voegen hebbende gededuccert , cn met alle bedenkelyke argumenten en redenen, ter materie applicabel, die na voorval en gelegendheid van zaken breeder kunnen werden uitgebreid , geadftrueert cn vaft gemaakt; Zullen daar vordersby doen, dat, boven dc indifpenfabele neceffiteit, daar inne Wy ons bevinden, om met alle mogelyke middelen te main tineeren en te handhaaven de Hoog-enGerchtigheden van deze Provincie, Onze getrouwe voorzorge aanbevolen, Wy noch daar en boven verpligt zyn, ten opzigtc van de naauwe band cn conjunctie die 'er is tuflchen ons en zyne Furftcl. Doorl. den Heere Erf-Stadhouder en Capitein Generaal dezer Provincie, ongequetft. en in zyn geheel te helpen bcwaaren dc Autoriteit, de Prsrogativen, en Pracminentien van hooggemelde Zyne Furftcl, Doorl. als wettig aangcftelde Veld- Dd 3 Maas> Septemb.  au E.UROPISCHE 1693. Septemb. ■1 Maarfchalk dezer Verccnigde Landen, de welken wy oordeelcn dat by deze nieuwe en onordentelykc nominatie van den Heere Hertog van Holftein-Pleun tot de voorts. Functie hooglyk zyn geledeert cn te kort gedaan. Want dewyle hooggcmelde Heer Hertog is gefuccedeert in de plaatfe van den Heere Prince van Waldek, die in qualiteit van Oudfte VeldMaarfchalk in 't Leger van den Staat de Prefeance hadde. en Commando voerde voor en boven hooggedachte Zyne Furflel. Doorl. konnen wy daar uit niet anders befluiten, of aan den zclven is medeger geeven en' toegeftaan de zelfde Rang en dezelfde Autoriteit, als Wylcn den Heere Prince van Waldek in dc voorfz. qualiteit heeft bezeten en geëxerceert gehad. Een zaake gcwiflelyk, die buiten alle exempel is, ftrjdende tegens de Reglementen by haar Ho: Mog: en eenige particuliere Provinciën in den haren gemaakt, en boven allen (gelyk hier boven reeds is aangeroert) tegens de Achtbaarheid, de Waardigheid, en de Hooge Verdienden van meer-hooggemcldc zyne Furftel. Doorl. onzen Erfstadhouder. Omwelkedriepofitivenordcntclyktedemonftreeren,zullenWy voor eerft kortelyk doorlopen de fucceffie van de Heeren Veld-Maarfchalken van 't begin af tot dezen tyd toe. In welke qualiteit ons dan als de eerfte voorkomt den Heere Jooft deZoete , Heere van ViUcrs, daar toe genomincert door den Grave van Leicefter in den Jare 158?- doch hy Grave in den Jare 1587. het Gouvernement dezer Landen hebbendeafgefworen ,.isaan welgemclden Heere van Villers nieuwe Commiffic door haar Ho. Mog. verleend op den 0 Augufti 15-88. .- Deze door het wederfpannige Guarnifoen van Gecrtruidenberg in den jare 15-89/ zynde doodgefchotcn, is zyne Charge vacant geblceven tot aan den Jare 1607. als wanneer op den 1? February daar mede is gebencficeert den Heere Grave Emji Cafimyr van Naflau. Na het overlyden van Zyn Genade is zyne Hoogheid, uit zonderlinge inzichten, voor die reize, en zonder verdere confequentie, gcauthorifeert om op Graaf Willem van Naflau , Gouverneur van Heufden, te verkenen A&c , uit kracht van welke het Ampt van VeldMaarfchalk te bcklccdcn. De Acte is gedepefchcert op den 4 May 1633. doeh de formeele Comniiffic by haar Ho. Mog. verleend op den 20 May 1614. Welgemelde Graaf Willem tot Orfoy zynde overlecden, is in den Jaare 1642. in zyne Functie opgevolgt den Heere van Brcderode. Na dezes overlyden , is dc voorfz. Charge eenige jaren aan den anderen onvergccvengeblecveu, ter oorzake van de misverftanden daar over onder de Provinciën zynde gereezen. Tot dat eindelyk in den Jare ióqS, de lelpcctive Bondgenooten £ - over  MERCURIUS. iVy overdewederaanftellingvan nieuweGcneraalsperfooncn met malkanderen zyn d'accoord geworden, en onder anderen ook twee Veld-Maarfehalken op een en de zelfde tyd hebben aangefteld, te weten de Heeren Prins Maurits en ffurts, Baron van Orneholm. Waar omtrent byzonderlyk te confidereeren ftaat, dat aan den Heere Prins Maurits nominatim wierde gegeevenCommiffie als Eerfte VeldMaarfchalk , niette gen ftaande den Heere Baron Wurts den Koning van Denemarken toen'ter tyd n&ueelyk als Veld-Maarfchalk diende; daar ter contrarie dc Prins Maurits nooit in die qualiteit, maar wel in minder Employ, by dezen Staat hadde gemiliteert. En wanneer in den Jare 1672. den Heere Grave van Waldek tot Veld-Maarfchalk wierdeaangeftcld, is dezelve nooit anders als dejongfte, en dien volgens de laatfte van die Cara&crgeconfidereert en aangeven gcwort'en. Gelyk haar Ho. Mo. mede dezelfde ordre en voet hebben geobferveert in den Jnre 1689. ter gelegentheid der promotie van Hare F. F. D. D. dc Heeren van Naflau, Uit welke korte en naakte Hiftoria faéti geblykende , dat, zelve by concurrentie van een meerder getal van Vcld-Maarfchalken , altyd de Voorrang is gegeeven aan den genen die dc Oudflen in dienft van den Staat zyn geweeft; zullen Wy verder aanwyzen, dat het 2elfde in dier voegen moet worden gepraclifeert, ingevolge vande Refolutien cn Reglementen by Haar Ho. Mo. zelfs op dat fubjecl gearrefteerd , cn particulierlyk tegens het Reglement van den 23 Martii 1671. contineerende onder anderen dit decifoir, dat in cas fubjecï t'eenemaal applicabel is. Ende zoo wanneer eenige Perfoonen in Inheemfen dienft geweeft zynde, lullende komen tc concurreeren met eenige Perfoonenin Uitheemfen dienft geweeft zynde, en beyde zynde vancgaaie Caracter, öf geiyke Charge bekleed hebbende, dat in zulken gevalle die geene, die in Inheemfen dienft is geweeft, zal wordengeprasfereert, en over zulks de Voorrang hebben cn genieten voor den gecnen die in Urtheemfen dienft is geè'mployecrd geweeft. Noch klaarder hebben dc Heeren Staaten van Holland zich op de concurrentie van Rang tuiTchen'Milirairc Officieren, in inheemfen en UïH'eemicn dienft zynde geweeft, by Refolutie van oen ( April 1665. geëxpliccert; refolveerende, arreftcerendc, en verklaarende , na ingenomen advys vande aanweczende Hoofdofficieren, door den Colonel ittir/Calkfelds aan haar Ed- Mog. overgeleverd, Dat,.nop:nde den Rang tuflchen de Officieren der ffeflttk! Van dezen Staat onderling met en jegens den anderen te hxm&n in geene confideratie komen de Charges, Digniteiun, en Qua'.irdtcn, diede zeive Officieren in dienft van andere Koningen , fceiubhken, Prinfen, of Potemaaten, buiten Eed van de*eji Staat «icgcn hebben bekleed. 0 Welke 1693 Septemtn.  %\6 EUROPISCHE* 1693. Septemb. Welke decifien zynde gevallen ter occafie der concurrentie van min» dere Militaire Officieren, als in dezen word gecontrovertccrt, hadde billykheid wel vereifcht, dat en Haar Ho. Mo. en de Heeren Staaten van Holland in 't particulier, ten minftendezelfdccohfideratienhadden gehad ten opzichte van de hoogfte Charges, naaft den Capitein Generaal, in de Militie van deze Landen wordende gevonden. En genomen dat Haar Ho. Mo. hadden gemeend, niet altyd gehouden te wezen naauwe reflexie te neemen op vooren geallegeerde hare eigene Reglementen; zoo behoorden echter dezelve, onzes oordeels, eenige confideratie gehad te hebben omtrent Zyne Furftel. Doorl. den Heere Erf- Stadhouder dezer Provincie: die aangemerkt zynde ten opzichte van Zyn Atkomfte, van dc Hooge en Eminente Charges die dezelve in deze Rcpublykc bezit, en vau Zyne Perfoneele Qualiteiten, Hooge en Eclatante Merites, eerder verdiend hadde door een honorabele erkentenifTe tc worden geanimeerd om zynen loffelyken yver ten gemeenen befte te verdubbelen, als in dier voegen te worden • verongdykt, en genoegtaam buiten ftaat gefteld om, behoudens Zyne Eere , aan Zyn Vaderland in de voorfz. zyne Qualiteit eenige verdei e dienften te doen. Wy hebben geene de minfte intentie» om te verminderen de merites cn de goede qualiteiten die den Heere Hertog van Holftein-Pleun bezit, of ook om tc twyfTelen aan de goede kennis die Zyne Furftel» Doorl. door een langduurige experientie in het ftuk van den Oorlog hectt verkrecgen. JVlaar wy mcenen, buiten dien , reden te hebben om aan dc andere Provinciën te vragen, hoe dezelve van hare gewoone asquiteit, difcretie, rechtmatigheid, voorzichtigheid, ende hooge wysheid hebben kunnen verkrygen zulken grooten notabelen Commandemcnt over deTruupcs van dezen Staat te ftellen in handen van een Uitheems Furft, die nooit in dienft van deze Landen is geweeft; nooit, of ten minften weinig , den Oorlog in die Gewcfteu. daar dezelve althans gevoerd word, heeft bygewoont; die door geen ander intereft , als van zyne Jaarlykfe Appointementen , aan dc confcrvatie en het welvaren van deze Republyk is verknogt ; ja die uit verfcheide confïderatien van zyn Geboorte, Alliantie, Bclangens van zyn Furftel: Huis, en andere, die eerder konnen worden geprasfumeert als uitgedrukt, inzichten en int-reflen zoude konnen hebben, ofverkrygen, geheel gefepareert van cn aan de ware bclangens van dezen Geuniecrden Staat. En zulks alles in prsejuditie en met degradatie vaneen Prins, wicnsllluftre Voor-Ouders nevens de Heeren Printen van Orangien , Glorieuzer Memorie, zyn geweeft de eerfte Fondateursvan de Vryheid dezer Vereenigde Landen, en die haar Bloed meermalen voor de confervatie en het maintïen deszelis hebben uitgeftort j die voor zyn eigen Perfoon, navolgende dc Herofque voetftappen yan de Hooggemelde Zyne  MERCUR.ÏU S. zi7 Zyne Doorl. AnteceiTeuren inde qualiteit van Veld-Maarfchalk, eenige jaren herwaarts importante en gefignaleerde dientien aan dezen citaat heeft bewcezen, zyn leven in verfcheide hecte en bekende occaii en heeft gewaagd, en overvloedige preuves gegeven van zyn beleid in tüuk van den Oorlog, mitsgaders van zyn dapperheid cn ftandvaftigen yver voor de beboudenilïe van zyn dierbaar Vaderland, by het welke Zy. ne Vorft.Doon. niet alleen uit hoofde van zyn Geboorte isgeintcreficerd, rnaarook door het attachement van de importante Charges die meer nooggemelde Zyne Turft. Doorl. in het zelve bezit, en waar van na Vtfccntente^ dC Erflyke Poffeffic zal overgaan op deszelfsManlyke De Heeren, onze Extraordinarife Gecommitteerden met de voren gededuceerde redenen hebbende aangewezen onze regtvaardige Klachten over de onbillyke cninformeelc conduite by haar Hog: Mog. in't huk van de Confenten, en het vergeeven van hoge Militaire Charges, gepleegt, zullen alsdan uit Onzen Name denuncieeren en be* Kend maken, dat wy niet gezind zyn den Heere Hertog van Holfteinfleun voor wettig aangeftclden Veld-Maarfchalk te erkennen, ofte gedogen, dat dezelve in die qualiteit op den Staat van Oorlog worde gebracht of aan den zei ven eenig Traöement betaalt; en verders iiooggemelde haar Ho. Mog. inftantelyk eh op 't ernftigfte aanmanen om prompte en volkomene fatisfaótie Op de voorfz. poinéten: en ingevalle haar Ho. Mog. het zelve mogten van de hand wyzen, of in Iongeur trauieeren , dat haar Ho: Mog. ook niét qualyk gelieven te nemen , of zlch vreemd te laten voorkomen , indien haar Ed: Mogenden, alvorens het zelve te hebben geobtineert, difficultcit maken om in «enigerhande Petitiën , by haar Ho. Mog. zullende worden gedaan, van wat natuur zy ook mogten wezén, te confenteeren. Frotefteerende van onfchuldig te willen zyn aan alle de ongemakïnSnen?etulteerenm ^ bekommerlI'ke fydcn van °orloS ïouden Nemende Wy verders aan te zullen ratificeeren, en approbecren 't geene by meer welgemelde Heeren, Onze Gecommitteerden, inconformite van deze Inftruöic zal werden gedaan en getracleert. Aldusgerefolveert op H Landfchaps-Hnys, den 1^. September 1692. v „nn Was getekend, Voor Oofiergoo. Voor Wcftervoo. T. Homme van Camftra. I E. M. v. Harinxma toe Sloten. v Haarfma. j G. Knyff. V „ rv aa Z(venwolden- Voor de Steden. £• v. tahnftra. 1 j. ^smsz Joannes van Lennep. | Th. Stanfius. Accordeert meeft het voorfz. Refohtie-Bock: in kenniflè Van m J. DROGENHAM i6 welke ik Zyne groote en heilige Qualiteiten toedraag: tvvyfel ik niet, of Uwe Heiligheid zal het door alle prcuven en bewyzen van Zyne Vaderlykegenegenthcid tc mywaarts beantwoorden. Ondertuflehen zal ik niet nalaaten God te bidden, dat hy Uwe Heiligheid veele en gelukkigejaajcen wille bewaaren, enz. Ee % De 1693. QBobet.  QSlober. lio EÜROPISCHE De Heilige Vader had dezen (a) Brief (den se/*", der voor^ gaande Maand met den Courier , dienkle Kardinal de Fourbin na het Franfche Hof had afgevaardigd, te rug gebracht, benevens de ratificatie van het Traftaat van vergelyking tuflchen de gemelde Kroon en den Heiligen Stoel geflooten) niet zo haaft geleezen, of hy beloofde , dat hy den volgenden Maandag een Confiftorie noopende d'expeditie van de Bullen der Prelaaten, die noch niet voorzien waren , zou houden. De Kardinaal bedankte demHeiligen Vader, wegens dat hy wel een eind had willen maaken van een Gefchil, 't geen den een zyner Voorzaaten had doen ontftaan, en den ander niet willen vereffenen: enbefpeurende, dat zyne Heiligheid in een goed humeur was, bleef hy in geen gebreke van de gelegentheid waar te neemen, om hem gewichtiger zaaken, als die van de Bullen der Biffchoppen, voor te ftellen. Hy trachtte hem in te boezemen, dat hy het Paufelyk gezag , en het belang van geheel Italien, te kort deed , indien hy langer dulde , dat de Keizerfchen aldaar hunne winterquartieren namen : Dat het Land gantfeh en al verwoeft zou worden , zo men hen zulks vergunde : Dat het voorgaande hem voor het toekomende moeft doen vreezen de wanorders, welke die kwalykgedifciplineerde Troupen daar ftonden aan te rechten : Dat de Keizer zich niet veel en bekreunde met alles, 't geen de Vorften, in deze zaak geinterefferd , hem mochten vertoonen ; maar dat , indien de Vader der Chriftenen wilde fpreeken, en zyne dreigementen in 'twerk ftellen , de Keizer wel zou moeten gehoorzaamen : Dat 'er in alle geval een onfeilbaar middel was om de gemelde winterquartieren te verhinderen; en dat de Koning van Vrankryk alle de noodzaakelyke onderftanden, om'er zich tegen te ftellen, aanbood. En" willende het hier noch niet by laaten, poogdehyden goe- (a) In gevolg van dezen Brief, door den Koning aan den Heiligen Vader gefchreeven , zei den Aertsbiffchop van Parys , uit order van zyne Majefteit, tegen de Profeffooren van de Sorbonne, dat de Koning hen de vryheid gaf van de vier Propofttien der Vergadering van den Jaare 1682, te leeren,. of niet te leeren; en dat de Syndicus van de Faculteit de Fhefes der Licentiaaten , daar deze Propofttien in achtergelaaten waren y, niet TtQH mogen weigeren te tekenen.  MERCURIUS. zzï goeden Vader te doen begrypen , dat men een Verbond behoorde op te-rechten , om ltalien , gedreigd door een inval van de kant der Geallieerden, en overlaaden door hunne Krygsbenden, te verdeedigen; aanbiedende zelfs, uit den naam van den Koning , alle de koften 'er af te draagen. Maar v/at ge-* neigdheid de Heilige Vader ook voor de belangen der Franfche Majefteit mocht hebben , hy bedankte den Kardinaal voor alle zyne aanbiedingen, en pafte hem ten antwoord, dat den oorlog reedts maar al tc zeer in Chriftenrykontfteeken was : dat hy alles wilde in 'twerk ftellen, om de vrede te weeg te brengen ; maar dat hy nooit de minfte trêe zou doen , om zich in den oorlog te wikkelen , al moeft hy zich ook in het gevaar zien van van den Stoel, dien hy bekleedde, verftooten te worden, enz. Doch om weder tot de zaak der BilTchoppen te keeren. Het Confiftorie , daar wy zo even af hebben gefproken , wierd, volgens de Paufelyke belofte, op den 5den. OcTobcr gehouden. De Heilige Vader, zo haaft als de plechtigheden, bydezegelegentheden gebruikelyk , afgelegt waren , deed een langwylig vertoog, waar in hy een verhaal maakte van alles, 't geen zich ten opzichte der gemelde Biflchoppen van den Jaare 1682. af tot nu toe had toegedraagen ; waar na hy overtrad tot de vereffening, tuffchen den Heiligen Stoel en de Kroon van Vrankryk hier wegens getroffen , door d'onderwerping der zelve Bilfchoppen, (alvoorens, benevens de forme van hunne herroeping , geleezen) welke zodanig was, dat hy alle reden had om 'cr over vernoegd tc weezen ; verklaarende eindclyk , dat hy beflooten had de Bullen , welken zy verzochten , aan hen te vergunnen , en die genade aan den Oudften Zoon der Kerk, en de voornaamfte fteun der Roomfche Religie, nietlangerte weigeren. Sommige Kardinaalen meenden hier op den mond te openen , om eenige vertooningen aan den Heiligen Vader te doen : maar hy deed hen fwygen , met hen te gemoet te voeren, dat de zaak beflooten was, en dat hy van geeneTwaarigheden meer wilde hooren. Na dit vertoog , prseconifeerde de Kardinaal d'Eftrées d'Aertsbiflchoppen van Touloufe en Alby, mitsgaders de BilTchoppen van Rhodez, Aire, Valence,, F,e \ Ba* 1693; QSlober,  i693- Oéiober. Gefchil wegens dc Keizerlyke Heidukkenbcflecht^ (a) Zitt 4 Si«k., i Dttl, fag. 3» z2i EUROPI„SCHE Bazas , Vanes ,■ en Yperen. Den Acrtsbifichop van Rouaan kreeg 'er ook het Pallium: en daar wierd beflooten , d.ir , zo haaft als d'Annates der geenen , welke noch vóórzien moeften worden, aan d'Apoftolifche Kamer betaald waaren, hunne Bullen insgelyks vervaardigd zouden worden» Inderdaad, in het volgende Confiftorie, 't geen op den I2tkn. der Maand wierd gehouden, prseconifeerdc de Kardinaal d'Eftrées ( na dat hy de Prelaaten, acht dagen te vooren geprceoonifcerd , geproponeerd had) d'Aertsbiflchoppen van Aix en Lion, mitsgaders de Biflchoppen van Poitiers, Caftres , Riez , Glandeve, en St. Omer; welke j even als d'eerften, de Vergadering der Geeftelykheid van den Jaare it>8z hadden bygewoond. En om te toonen, dat dit Confiftorie niet alleen voor de Franfchen was gehouden , prasconifeerde men 'er ook eenige Prelaaten in partibus, benevens een Bisdom vanPortugaal. Vervolgens deed'er de Kardinaal de Fourbin een zeer welfpreekend vertoog over de wedervereeniging van Vrankryk met den Heiligen Stoel: cn na den goeden Vader uit den naam van den Koning, zynen Meefter, bedankt te hebben wegens degemakkelykheden, welken hy daartoe had byg^bracht, voerde hy hem tegemoet, dat den Allerchriftelykften Koning hem 'er zyne erkentenis niet beter over kon betuigen, als door d'aanbiedingen, welken zyne Majefteit deed, van wegens een algemecne Vrede voor geheel Europa te handelen, enz. Een twede reden van blydfchap voor den Heiligen Vader was het byleggen van de gefchillen, ter zaake der (a) Heidukken tuflchen het Roomfche Hof en dat van den Keizer ontllaan j waar mede het zich aldus toedroeg. Den 2 iften. der voorgaande Maand had de Kardinaal Goes een lange audientiehy den Paus over de gemelde gefchillen , terftond na dat zyne Heiligheid brieven van zynen Nuncius te Weenen noopende het zelve werk had gekreegen. Na eenige wederzydfche redenen, kwam men noch dien zeiven dag over een wegens de conditiën van de vereffening ; en den 24ften. 's avondts , wierd ze t'eenemaal geflooten. 's Anderendaags betuigde de Kardinaal Spada , uit order van den Paus , aan den Prins van Lichtenftein , dat het zyne Heiligheid moeide, dat de zaaken tot zo ver waren ge- ko-  MERCURïUS. komen ; en dat, om te toonen hoe groot een achting hy voo^ den Keizer had , hy order had gegeeven, dat menallede pro- , eeduuren , ter deze gelegentheid tegens de Huisgenootenvan zynen Ambaffadeur aangefteld, gantfeh en al zou vernietigen: "dat zyne Heiligheid deze vernietiging uit zyne eigene beweeging had verordend , en zonder te pretendceren eenige genade te' bewyzen aan de geenen , daar de gemelde proceduuren tegen aangefteld waaren,enz. Na deze verklaanng ging de Prins van Lichtenftein met een groot gevolg ter gehoor van den Paus; die hem zeer minnelyk ontfing , hem duizend tekenen zyner achting betoonde , en in even zo veele termen herhaalde 't geen hem alreedts van zynen wege door den Kardinaal Spada gezegt was: waar na de gemelde Prins zich by d'Ambafladeurs van Spanjen en Venetien vervoegde, doorwelkcr bemiddeling deze vereffening te weeg was gebracht. En op dat men niet en mocht gelooven, dat de zelve was van het getal deroecnen, welke maar de formaliteiten veranderen, zonder eenige& verandering in dc gefteldheden des herts voort te brengen , ging de Kardinaal Spada den volgenden dag by den Prins van Lichtenftein, en zei hem, datde Heilige Vader aan zyne Keizerlyke Majefteit had vergund het verlof van zes jaaren lang de Tienden op een gedeelte van d'inkomften der Geeftelykheid van Duitfchland en Hongaryen tc heffen , ten einde aldus te beter gelegentheid te hebben om den oorlog tegens d'Ongeloovigen voort te zetten. En zynde dc Princes van Lichtenftein weinige dagen daar na van een Zoon bevallen, vervoegde de Prins zich ter gehoor , om den Paus te verzoeken , dat hy 'er de Gevader af wilde weezen ; 't geen hy met een vriendelyk gelaat aannam , ten einde te toonen , dat hy, ter zaake van 't geen 'cr gepafleerd was, niets meer tegens dien Minifter op her hert had. De plechtigheid van den Doop wierd verricht in de Kerk der Duitfche Natie door den Kardinaal Qbo, Patriarch van Konftantinopolen. De Kardinaal Spada, verbeeldende den Heiligen Vader , noemde het Kind Innocentius-Antonius-Francifcus-Gaëtanus : en was de Petergitt aan de Princes van Lichtenftein een Arend van diamanten; en aan de Vroedvrouw en de Minnemoeder, ieder een goude Keten cn Medalie.  Septemb. SAVOYEN.Xiygsverrichtingentuffchen de Legers van Viankiyken Savoijen.(a ) Zitt fag. 160. 114 EUROPISCHE ZYNE Koninglyke Hoogheid, gelyk wy indeverhandedeling van de zaaken der voorgaande (a) Maand gezegt hebben, had alreedts een aanvang gemaakt met de Stad Pignerol te doen bombardeeren , en zou , volgens alle fchynbaarheden, die Vefting ook zeer deerlyk gehandeld zyn geworden , indien d' aannadering der Franfche Troupen (volgens alle de berichten, die men dagelyks inkreeg , omtrent negen duizend Ruiters en acht-en-veertig Bataillons Voetknechten fterk) den Hertog niet en had genoodzaakt andere fchikkingen te neemen, en de Generaalsperfoonen te doen vergaderen, om t'overweegen wat'er beft gedaan diende te worden, zo ten aanzien van den optocht des Legers, als van dc behouding of Hechting van Ste. Brigide; alwaar men, terwyl men de bi eflèn herftelde, de voorzichtigheid had gehad van de Mynen te bewaaren, ten einde, indiende nood aan den man mocht komen, het te laaten opvliegen, 't Befluit, met eendrachtigheid van Hemmen, was, dat men dit Fort, op dat het niet weder in de handen der Franfchen mocht komen te vallen, zou verwoeften ( gelyk ook gefchiedde) en wyders van voor Pignerol op. breeken. En noopende den optocht des Legers , het groor_ fte getal was van advys , dat men 't na de kant van een zeker Riviertje, de Sangon geheeten , 't geen drie mylen van Rivoli en acht van Pignerol van het Gebergte afdaalt, en beneden Moncalier in de Po loopt, moeft wenden. Men brak dan op den 2den. Oftober, en marcheerde drie a vier mylen, om aan geene zyde van een Beekje, de Quifole geheeten, tc geraaken; alwaar d'Infantery zich by de Cavallery, welke tot dien dag toe omtrent Orbaflano gecampeerd was geweeft, ging voegen. Ter zelve tyd braken de Franfchen mede op; avanceerende hunne rechter Vleugel tot aan Rivalte, en de flinker tot aan Beinafco. 't Bericht hier af ftuitte het befluit van na de Sangon te trekken: en wierd in een Krygsraad beraamd, dat men twee duizend Ruiters zou commandeeren, om , benevens alje dc Generaalsperfoonen, het Campement der Franfchen van naby te gaan bezichtigen; terwyl dc Graaf van Rabutin met eenige licden,aan die oorden bedreeven,zich na de kant van het Sepigniè'r Bofch zou vervoegen, om te zien, of men het Leger derwaarts  MERCURIUS. ll\ waarts kon doen marcheeren, op dat men, door Taillalarg heen trekkende, inde Vlakte van Millefleur konde komen, vanwaar men Turin kon dekken , cn 'er met gemak leeftocht voor d'Armée vandaan krygen. In gevolg van dit befluit, toogmenheen om de Franfchen te gaan recognofceeren: doch naauwelykswas men een halve myl van het Campement af, of men verftond uit afgezonderde Partyen, dat ze op de Geallieerden aantoogen. Men hoorde ook wel haaft keteltrommen en trommels; weshalven dc Generaalsperfoonen raadfaam oordeelde weder te rug te keeren, zynde de Franfchen nu niet ver van de Geallieerden.. 't Leger wierd dan, volgens het genomen befluit, irt flagorder gefteld. De rechter Vleugel beftond uit de Keizerlyke Troupen, mitsgadeis die van den Koning van Engelanden den Hertog van Savoyen; met de welken men ook een gedeelte van het Corps de Bataille formeerde. De Spaanfche Troupen , verfterkt met drie Keizerlyke Regimenten (te weeten, het Dragonders vanRareith, en de Regimenten Cavallery van Taf en Commercy) gecommandeerd door den Prins van dien naam, maakten de flinker Vleugel. Men hield zich eenige uuren in deze flagorder, om de Franfchen gade te flaan, en het rechte befcheid van hunne marfchte weeten, welke, hoewel dicht by, niet wel afgezien kon worden, ter oorzaak der Wynbergen en Kreupelboflchen. Eindelyk wierd men gewaar, dat ze den weg van Piofafco hielden ; en oordeelde , dat, na den tyd van hunnen optocht te rekenen , het voornaamfte gedeelte hunner Armée al gepaflëerd moeft zyn, en dat het derhalven miflehien nier. onmogelyk zou weezen van dezen of dien oord op hunne Achterhoede aan te vallen: 'tgeen aan den Marquis de Leganes vertoond Zynde , deed hy de flinker Vleugel een weinigje avance.-ren, ten einde gelegentheid aan de rechter te geeven om het zelfde van haare kant te doen , met het oogmerk 't geen men zich voorgefteld had. Doch men kon dit deflein niet uitvoeren, ter oorzaak dat de Franfchen, behalven dat het ook al laat was, zich al te wel in order hielden. De dag liep derhalven voorby met eenige fchermutlclingen van Voetvolk, aan het hoofd van de flinker Vleugel, op een grond vol van Wyngaarden: en-men verftond naderhand uit cenigen Ff der OéMer.  OBober. tié Èl/ROFIS CHE der voornaamfte Franfche Officieren , die gevangen wierden genomen, dat zéde flinker Vleugel der Geallieerden aangetaft zouden hebben , indien de beweeging, welke de rechter maakte, hen zulks niet en had verhinderd. Den Hertog van Savoyen vergaderde op nieuws de Generaalsperfoonen , om de fchikkingen , die men moeft neemen , zynde zo dicht aan de Vyanden, te beraamen. Men befloot eendrachtig, dat het Leger , ter plaatfe daar het ftond , in de wapenen zou blyven; en dat, als dc Keizerfchen de middernachtsflagfloegen, zulks het fein zou weezen om zich tot den optocht gereed te houden, beginnende met een contremarfch van de rechter Vleugel, volgens de flagorder des voorgaarden dags , in het oogmerk van aan Orbaflano re naderen ; en trekkende de flinker benedenwaarts. Doch wanneer men op een halve myl na aan de gemelde Plaats was gekomen , begon men de Franfchen op een tamelyken afftand t'ontdekken , welke vaft bezig waren met zich in flagorder te ftellen. Men was dan genoodzaakt halte te houden; cn ziende het gevaar, daar de flinker Vleugel,d;c d'Achterhoede maakte , zich voor bloot gefteld zou vinden, zo men de marfch in 't gezicht der Vyanden voortzette , te meer dewyl de rechter zich ging belemmeren in Wynbergen , daar de Cavallery niet zou konnen ageeren , befloot men by voorzorg zich in flagorder te ftellen, gelyk men ook deed , in de zelve order van den voorgaanden dag , om, ingeval de Franfchen de Geallieerden kwamen aantaften , niet overrompeld te worden : ten welken einde men dan ook de rechter Vleugel aan de zyde van een kleine hoogte , of Heuteltje, daar zich een maatelykc Graft voorby heen ftrekte, pofteerde, en 'er acht ftukken Kanon, benevens eenige Infantery , ftelde. Men bleef in deze flagorder, zodanig als het de grond kon toelaaten, cn de noodzaakelykheid het vereifchte om zich wel te verdeedigen ; obferveerende de geftalte der Franichen , die van hunne kant geduurende den tyd van twee uuren geenige beweeging maakten, meenendeongctwyfeld hun voordeel te doen by de geene, welke de Geallieerden mochten komen te maaken. De Couriers , van tyd tot tyd afgevaardigd om de Vyanden te recognosceeren , berichtten ondertuf- fchen,  MERCURIUS. 227 fchcn , dat zich eenige Efquadrons achter de Wynbergcn vertoonden , welke de rechter Vleugel in de flancq konden aangrypen. Men commandeerde derhalven het Regiment Cavallery van Palfi , en een Corps Infantery , om dien oord te dekken. De Franfchen hielden zich noch een tyd lang ftil, zonder iets t'onderneemen ; en zelfs retireerden zich verhaaftelyk d'Efquadrons, die tegen over de rechter Vleugel ftonden : waar uit men dan oordeelde , dat hun oogmerk was het Leger van den Hertog eenige beweeging te doen maaken, of het voor een Wynberg , aan hunne flinker zyde gelegen , niet ver van de rechter Vleugel der Geallieerden , daar ze een goed getal van Infantery geplaatft hadden, te lokken. Kort 'er na verfcheenen ze op nieuws in goede order, houdende geftadig ter zyde van de flinker Vleugel hunner Cavallery een groot Corps van Infantery, om de zélve t'onderfteunen. Ondertuflehen fchooten ze met achtien ftukken kanon op dcflinker Vleugel; waar omtrent zich van tyd tot tyd vertoonende, had men reden om t'oordeelen, dat ze 't daar op gemunt hadden: weshalven men dan de zelve met drie Bataillons verfterkte. Eindelyk kwamen de Franfchen met de Cavallery van de flinker Vleugel op dc rechter der Geallieerden , en hun Corps de Bataille, ftorten; en laatende het Corps Infantery, 't geen de zelve voorheen tegens de flinker Vleugel onderfteunde, zachtjes aantrekken, taftten zy ze met zulk een geweld en overmacht aan, behalven het geftadig vuur van hunne achtien ftukken kanon, dat ze genoodzaakt was tc befwyken, en met groot verlies door het Corps de Bataille heen te rug wierd gedreeven. d'Eerfte Linie van de rechter Vleugel leed een weinig door d'onftuimigheid van de Franfche Gendarmerie : maar zynde eenige Efquadrons van de twede geavanceerd, en die van d'eerfte , welke aan 't waggelen waren geweeft, zich weder hebbende vereenigd, dreef men de Franfchen te rug, en vervolgde ze met zulk een wakkerheid, dat ze in wanorder retireerden; wordende een groot getal van hunne flinker Vleugel onder de voet gefchooten , gekwetft, of gevangen genomen. Dit fucces gaf hoop tot d'overwinning ; en het gerucht liep 'er zelfs al af tot in het Leger der Franfchen, die ook in drie verfcheidene aanvallen vruchteFf 2 7 loo- i6gi. Ottoher.  @éiober. zz8 EUR. OPISCHE looze poogingen tegens d'lnfantery deeden, welke hunne fchok geftadig kloekmoediglyk verduurde: maar de Franfchen, gelyk wy zo even gezegt hebben , met een confiderabel getal van Troupen aan dc flinker zyde doorgeboord zynde, en grypende de rechter Vleugel der Geallieerden, die ter zelve tyd van vooren geattaqueerd wierd, van achteren en in de flancq aan, was ze genoodzaakt , ziende zich aldus van alle kanten omringd, na vier uuren en een half geftreeden te hebben , te voetflaaken. Doch dit gefchiedde niet, als na dat ze het uiterfte geweld had aangewend om de Vyanden te rug te dry ven, en dat de dooden en gekwetften hun leven cn bloed duur genoeg hadden verkocht. Voegt by 'dit verlies van den Slag ook dat der Artillery: want dc meefte Paarden, ten dienft van de zelve verordend , onder de voet zynde gefchooten , kon men maar vyf ftukken Kanon van die der Keizerlyke Troupen , en drie van die des Konings van Spanjen , bergen. De Geallieerden verlooren by deze gelegentheid (zo aan Cavallery, Infantery, als Dragonders) vyf duizend vyf honderd man , de gekwetften en gevangenen 'er onder gerekend ; te wecten , van de Keizerlyke Troupen iyoo man, van de Troupen des Konings van Spanjen 2500. en van die des Konings van Engeland en des Hertogs van Savoyen 1500. Het verlies der Franfchen (die deze victorie niet aan hunne dapperheid, maar alleen aan hunne overmacht, hadden toe te fchryven) was immers zo groot} bedraagende, volgens het bericht van eenige Overloopers, en het getuigenis van yerlcheidene gevangene Officieren, door de Franfchen weder te rug gezonden , tuflchen de zes en zeven duizend man. Hunne Gendarmerie had het van 't argft gehad, zynde van zeftien honderd Ruiters tot op minder als acht honderd gefmolten. Men moet hier niet vergcetcn , dat de Franfchen by deze gelegentheid een fchrikkelyke verbitterdheid en bloeddorft betoonden, voornaamentlyk omtrent de Duitfchers, daar ze geen quartier aan wilden geeven. Monfr. dc Catinat kon zich niet beletten zelve ook een woord of twee 'er af te melden in den Brief, dien hy wegens dezen Slag aan den Koning afvaardigde; betuigende hem, dat deze foort van woeftheid ongelyk deed aan ^edelmoedigheid, daar de Fraofchen zich tot oocb  MERCURIUS. zi9 noch toe op beroemd hadden. Den Hertog van Schomberg had byna zelve deze woede der Vyanden beproefd: want zynde gekwetft geworden, zouden eenige Soldaaten, die wel wiften wie hy was, hem voorders afgemaakt hebben, indien een leifch Officier , die daar recht van pas aankwam , hen zulks niet belet had ; vernoegende zich met hem gevangen te neemen. Doch deze gunft verlangde zyn leven maar weinige dagen ; dewyl op zyn woord na Turin zynde gezonden, hy aldaar op den i7dcn. der Maand kwam te fterven, van al de wereld wegens zyne treftèlyke hoedanigheden betreurd. d'Edelmoedige daad van zynen Kamerdienaar, laSale geheeten., verdient hier plaats j welke hem ziende ter aarde vallen , en het geweer ten tweede maal aanleggen , zich op hem wierp, en hem bedekte , ten gevaar van zyn eigen leven , 't geen hy ook in deze gelegentheid roemruchtig opofferde: een zeldfaam voorbeeld in de tegenwoordige Eeuw. Meerdere byzonderheden noopende dezen Vcldflag zullen den Leezer voorkomen in den onderftaanden Brief, door den Heer van der Meer, Refident van haare Hoog-Mogenden, de Staaten Generaal der Vereenigde, Nederlanden, aan het Hof ,van Savoyen, daags na het gevecht aan de zeiven afgevaardigd. Miflive aan haare Hoog Mogenden, de Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden. M.yn Heeren, T K hebbe d'Eere gehad van aan Uwe Hoog-Mog. onder AddrelTe ■*-vanden HeereGriffieropden 2de,;. dezer te advifeercu , datd'Infan»ery van 't Leger onder zyu Koninglyke Hoogueid op voorleden Vrydag, den 2de". dezer, van voor Pignerol ftond op te breken, om met de Cavallery te conjungeeren; 't wélk dien dag, na dat men alvorens het I-ort St. Brigide had doen fpringen , en dat tot Pifcina alle de Bomben en Amunitie van Oorlog, die niet konden werden vervoerd, in brand waren geftoken, tot Marfaliagefchiedde: en ter zeiver tyd wierd het Leger in Bataille gerangeerd; houdende den Heer Marquis de Leganes de Slinker Vleugel, alwaar was geplaatft alled'Infantery en Cavallery van zyne Katholyke Majefteit, nevens de Regimenten van' Comxnercy, Taf en Schrotenbach, gecommandeerd door den Heere Prince fan Commercy. , Zyn Koninglyke Hoogheid, en onder hem den Heere Grave Ca- Ff 3 prara, ^93Ofiober*  ■QÜober. 230 EUROPISCHE prara, commandeerde de Rechter Vleugel , bedekt door dc refteerendc Cavallery van zyne Keizerlyke Majefteit en zyne Koningl, Hoogheid. Verders in de Rechter Vleugel en het Corps de Bataille was gerangeerd d'lnfantery van zyne Keizerlyke Majefteit; die van zyne Koninglyke Majefteit van Groot Britannien en van zyne Koninglyke Hoogheid. J{ Corps de Bataille wierd gecommandeerd dooi den Heere Prince Eugenius, en onder hem den Heer Marquis de Parella en de Grave de las Torrcs. In dier voegen marcheerde op voorleden Saturdag de Armée na de kant van Orbafian; als wanneer de Vyandlyke Armee zig liet zien aan de kant van het Gebergte tuflchen OrbalTan en Piofasque. De Vyanden, onze Armée zo naby ziende, en mede in Bataille gerangeerd , maakten myne van op ons Leger af te willen komen; doch, vermits den vallenden avond , retireerden zich de twee Armeen, en gelaften hare Soldaten , te ruften, In de middernacht wierd alle de Bagage en Equipage verzonden, en van onze kantalles gereed gemaakt, om de Vyanden t'ontfangen; vermits men bemerkte uit het Terrain, 't geen zy occupeerden, dat de hare onze Armée vry in getal overtrof. Met het krieken van den dag avanceerden dc Vyanden op ons Leger aan, en profiteerden na vermogen van d'avantage van het Terrain, 't welk heel vol BoiTchen en Wyngaarden is; wierpen eenige Dragonders in het Dorp Piafco, op een Hoogte gelegen, om haar Rechter Vleugel te dekken; en begonden op onze Slinker Vleugel met meeft al haar Kanon te fchieten; waar door zy ons eenige fchade toebrachten: doch ons Kanon, dat uittermaten wel bediend was, deed ook een onuitfpreckelyke fchade onder hare Cavallery. Omtrent ten half negen uuren vielen zy met ongevaar zocoo Man op de Slinker Vleugel, zonder een fchoot te doen , alleen met de Bajonetten op de Roers en de Degen inde vuift; doch wierden me vigeur te rugge gedreeven en gerepouflèerd. De Vyanden hervatten hare Attacque; en viel haare Cavallery in 't front en in 't flancq op de Napelflè en Milaneefte Cavallery, die, na couragieufelyk der Vyanden furie te hebben wederftaan, voor het getal moeft cedeeren: en wierden de zeiven gerenverfeerd op de Duitfe Cavallery, die daar door in confufie gerakende, en ter zeiver tyd gechargeerd werdende door de kleine Gendarmerie , buiten ftaat was om te konnen wederftaan , vallende op d'fnfantery , die daar door ook over hoop raakte: zynde ondertuflehen de tweede Linie aangevoerd om de Vyanden te repouffeeren , terwyl dc eerfte zig zoude realliecren. Doch de Cavallery hadde alles verlaten; zo datde tweede Linie het effort, 't geen de Vyanden daar deeden, niet konnende wederftaan, ook genoodzaakt was te wyken. Ondertuflehen dat dit aan de Slinker Vleugel voorviel, zo wierden de Vyanden tot driemaal te rug gedreeven met zeer groot verlies toe 'in  MERCURIUS. 23i in haar Leger door het Corps de Bataille en de Rechter Vleugel • -a was d'Overhand t'allen deele voor ons Leger aan die kant: tot dat de Vyandlyke Cavallery, die de Slinker Vleugel had doen wyken van achteren en ter zyden op .ome Infantery, die van de Cavallery aan de flinker zyde ontbloot was, aanviel, terwyl de Vyandlyke Infantery met groot effort dezelve attaqueerde. Onze Troupen refifteerden haar meteen uitnemende couragie; deeden de Cavallery wyken door het Kanon, dat zeer wel gediend was; en dreeven de Vyanden te run met een zeer groote Bloed ftortinge. I 6 Deze refifientie en het effort van onze Cavallery aan dc Rechter Vleugel, deeden de Vyanden t'eenemaal deinzen: doch haare Troupen, d onzen by de ioooo Man overtreffende, door anderen zynde yerverft, vielen zy van nieuws op onze Troupen aan ; die, aan alle kanï , u ie Yyandlyke Cavalleryomcingeld, zeer gefatigeerd cn geen hulpe hebbende van onze Cayallery, genoodzaakt wierden te deinzen, omtrent 4 uuren na den middag; latende aan den Vyand het Camp der Bataille nevens 10 a 12 Veld-Stukken. De refteerenden wierden gcfalvcerd. En wierd aan de Troupen gclaft, zich te rcalliceren tot Montcalier; alwaar met den Avond de meefte Infantery de Po pafleerde, en deze Nacht en heden veele Soldaten zyn aangekomen. De Vyanden hebben geen myne gemaakt van de onzen te vervolgen m Byalle de Troupen is uitneemend gevochten ; en van wederkanten is het zeer fcherp toegegaan. Onder anderen hebben zich byzonder gekweeten dc Troupen van zyne Majefteit van Groot Brittannien geplaatft wezende in het Corps de Bataille , en gecommandeerd door den Heer Hertog van Schomberg , die te voet aan het Hoofd van zyn •,?imunLheeft Sevochten> zonder eenig ander Commandemeut te willen hebben. Den Heer Grave de las Torres verzocht naar de derde attaque der Vyanden, dat hy Heer Hertog van Schomberg het Qwnmando wilde aanvaarden, en de Bataillons , compofecrende het Corps de Bataille en de Rechter Vleugel, die als toen noch weinig Ichade hadden geleden, doen retireeren: doch den Heer Hertog van Schomberg zeide, dat men daar toe Ordre moeft hebben van zyne Koninglyke Hoogheid , ende , alvoorens die kwam , zy het Vyandlyke Vuur moeften uitftaan : en wierd daar na by den Heer Hertog van Schomberg geantwoord , dat voortaan de zaake te verre was gekomen dat men nu moeft fterven ofte winnen. De valeur van gemelden Hertog is verwonderinge waardig ; doch heeft hy het ongeluk gehad van, door de Vyanden omringd , te werden gekwetft in dc dye. Het leven is hem gefalvcerd door zyn Kamer-Dienaar , die , ziende den Hertoz vallen, op hem viel, roepende Quartier voor hem : doch , alvoorens gehoor kreeg, wierd den Dienaardoodgefchooten. Den Hertog, daar op door de Vyanden gevangen , is door Catinat op zyn Woord heiwaart* Oitober.  16*93- Ocluber. ii-L EUROPISCHE waarts gezonden , en heden gearriveerd. Ik hadde aanftondts aart zyne Koninglyke Hoogheid » die hier gifteren omtrent ten vyf uuren aankwam , een Trompetter verzocht, om hem te doen reclamecren. Ik kan TJ we Hoog-Mogenden noch niet pertinent ad vifeeren,hoe veel Dooden aan onze zyde zyn; werdende het grootfte verlies te zyn geoordeeld onder de Spaanfche Troupen , veroorzaakt door onze Cavallery. De Regimenten van zyne Majefteit van Groot-Brittannien hebben zeer geleden ; ende is niet de derdepart overig. Van het Regiment van Schomberg zyn achtien Officieren gevangen, en daar onder verfcheidene doodelyk gekwetft : van de anderen naar advenant. Van den Colonel de Montaban is noch geen tydinge, Zyn LieutenantColonel, de 1'lfle Marais, isgevangen; de Baron de Vilconfe, Lieutenant-Colonel van het Regiment van Schomberg, gekwetft en gevangen ; de Lt. Colonel van de Loches dood of gevangen , nevens verfcheidene Capiteinen. Van Miremont zyn twee a drie Capiteinendood. De Colonel Montbrun heeft vier Quetfuuren , zeer gevaarlyk. Zyn Majoor is dood; zyn Lu Colonel gekwetft, dood of gevangen. Onder'de Troupen van zyne Koninglyke Hoogheid is dood de Marquis de la Sufe , Lieutenant van dc Guarde du Corps ; en dc Contc Chalais, Colonel van het Regiment van Mondovi. Öndcrdie van zyne Keizerl. Majefteit de Prince Commercy gekwetft aan de fchouder; en de Zoon van den Grave Palfy dood. Der Vyanden verlies zal voor het minde zo groot zyn, als het onze; ende hebben zy alleen aan haar getal de Victorie toe te fchryven. Wy hebben van haar gevangen den Colonel Montrcvel , Marcchal de Logis van de Cavallery; den Marquis dcMommorenci, Colonel; cn andere Officieren en Capiteiuen; als mede veele Soldaaten. Ook zyn by ons verfcheidene Vaanen, Standaarden , en Keteltrommen veroverd; en , behalven aan de Slinker Vleugel , is de Victorie tot in 't laatfte aan d'onzen geweeft. Dc Troupen , die nn meeft al zyn geallieerd , hebben ordre, voor een gedeelte tot Montcalier tc blyven j cn een gedeelte hier voor de Stad tc komen campeeren» De Vyanden hebben federt haare Victorie geen Mouvement gedaan, enzyn noch ïn haar Legerplaatfe. Alleen hebben zy eenige Huizen by Bainafes verbrand- Dezen naarmiddag is hier aangekomen van Villa Franca op de Poo de fware Artillery, voor Pignerol gebruikt. Men was bevreeft, dat de Vyanden een Detachement derwaarts zouden hebben gedaan , alvoorens die was ingefcheept Ook is alle dc Bagagie van Villa Franca voornoemd tot Moncalicr aangekomen. Zo met 't fluiten dezer komt de Colonel de Montauban t'arrivec- ren,  M ER CURïUS. 2,33 ren , die met een Corps Ruitcry vau omtrent 500 Man , door hem gerallieerd, de voornoemde Artillery van Villa Franca, komende langs de Poo, heeft gedekt. Waar mede, Hoog-Mogende Heeren,&c. 'ïurin den' •:.-r>r ' ■ Relaas wegens den Slag van Marfaille, voorgevallen tuf fchen de Legers van Vrankryk en Savoyen op den 4,dcn. Oclobef IÓ03. N A 7.0 veele glorieuze gevolgen, waar mede het God beliefd heeft fde Wapenen vanden Koning geduurende de gantfche loop der Veldtocht te zegenen y was 'er tpt.hct geluk van Vrankryk niets meer te begeeren, als dat men het Leger der Bondgenooten in Piemont mocht dwingen tot-een vcldflag tc komen, welke voor alle de Vorften van Italien den weg konde openen om zich tc verloflèn van de verdrukking, daar-de gewclddaadighéden der Keizerlyke Troupen hen onder hadden doenbaigen. Gelyk zyne Majefteit alle de noodzaakelyke orders had gegeeven , om zyn Leger onder het gebied van den Maarfchalk cte Catinat te verfterken, zulks dat het niet fwakker mocht wcezen alsidat der Geallieerden , vertok de gemelde Maarfchalk op den 3den. dezer 'Maand uit het Campement-van Rivalte , om , volgens d'orders zynei Majefteit , de Vyanden te gaan bevechten. Zy lagen gecampecrü te Marfaille , hadden .hunne flinker Vleugel op het Gebergte , dc rechter in de Vlakte ,( en. het Riviertje de Chifole voor zich...: .:•.;<•..!-'•)§ ik\>m : a De Maarfchalk de Catinat , de gcftalte van hun Leger befchouwd hebbende, bemerkte dat ze over dc Chifole waren getoogen: enoordeelende , dat het noodzaakelyk was zich meefter te maaken van de hoogte des Kafteels van Piofasquc, van waar men alle hunne beweegingen ontdekte, liet hy ten dien einde de Régimenten van Peyfacen Fontboifard avancceren , en de zei ven door de Brigades van Perche, Grancey , en Vendöme onderfteunen ; ziende dat de Vyanden , die de gewichtigheid van de poft: kenden , insgelyks verfcheidene Bataillons derwaarts deeden trekken : maar zy veranderden van voorneemen:,, wanneer ze bemerkten , dat ze voorgekomen waren. - Geduurende al het overige vau den dag waren dc twee Legers be- Gg zig tf?9V Qfiober.  2693. Oclolter, ! 1 1 i \ ^34 EUROPISCHE zig met de zorg van zich in flagorder tc flcllen : en hoewel ze malkander dicht genoeg flor.dcn , achtten ze zich echter, geen van beiden, niet in ilaaï ooi aanvang aan een groote aétie te geeven; zynde het land bedekt met WynbCFïen cn BoiTchcn , cn ve'reifchendc dc voorzichtigheid van het terrain"voor tïcb * en dc middelen om voorwaarts te marcheeren, te kennen. 's Nachts daar aan volgende wierd dc Maarfchalk de Cafjnat verwittigd , dat de Vyanden hunne flagorder veranderden , en dc rechter Vleugel verfterkten , om hun voornaamfte geweld op de flinker van des Konings Leger te doen : weshalven hy het befluit nam van de Gendarmerie in dc flinker Vleugel te doen overgaan , welkers plaats weder in de rechter vervuld wierd door de Regimenten Cavallery van de Koningin cnS. Mauricc. Het terrain, waarlangsde rechter Vleugel moeft marcheeren , met Wynbergen bezet zynde , wierd de Brigade Infantery van Fcuquieres in de rechter van d'eerfte Linie der Cavallery verdeeld : en de flinker Vleugel der Armée insgelyks door haar terrain belemmerd zynde , zulks dat men 'er niet alle de Cavallery van d'eerfte Linie had konnen plaatfen , deed men de Brigade vau Vaubccourt op de flinker zyde van de Gendarmerie marcheeren, om dieper land waart in , bezet met Wynbergen cn Kreupeibnflchen, te booren. De Dragonders van Senecterre cn Bretagnc wierden op de flinker zyde der Brigade van Vaubecourt gefteld... De Karabyners en het Regiment van Robin verdubbelden zich op de Linie, zo haaft als het terrain het kon toelaaten. 't Kanon wierd ter rechter en ter flinker band , en in het midden der Infantery, geplaatft. In deze order marcheerde het Leger des Konings den 4ie*. der Maand , 's morgens ten negen uuren , op dc Vyanden aan ; en drie guartier uurs daar na begon het Kanon van wederzyde tc fpeeleu. De Maarfchalk de Catinat zich in het hoofd der rechter Vleugel gefteld hebbende, deed den Hertog van Vendóme, Lieutenant Generaal , cn d'andere Generaalsperfoonen welke in de flinker waren, lanzeggen , dat hy zo op de Vyanden ging invallen; eu de gantfche Linie, ter zelye tyd aan 't beweegen geraakt, marcheerde in een zeer fchoone order , cn met zodanig een woede , dat ze alles, 't gceji ze foor aich vond, over hoop fmeet. d'lnfantery deed niet eene fchoot : en dc Soldaaten hunne bayon* icttcnopde trompen gezet hebbende , fmeet de rechter Vleugel de Vyanden, welke langs het gantfche front , van plaats tot plaats , ctelyke Efquadrons onder de Voetknechten vermengd hadden , over loop. De Troupen, welken zy tegens de flinker Vleugel van des Konings jeger gefteld hadden , booden meerder wederftand , en vielen tot erfcheidene tochten weder aan: maar dc Gendarmerie verduurde nmne poogingen met zulk een dapperheid , dat ïe t'eenemaal in deroute  MERCURIUS. i3f route wierden gebracht. En d'overwinning aldus van alle kanten volkomen zynde , wierden de Vyanden tot dicht aan Turin vervolgd. Men rekent, dat het verlies, 't geen zy daar geleeden hebben, ten minden acht duizend man bedraagt , op de plaats gefneuveld > waas onder zich veele Officieren bevinden. De Regimenten der Religionariffen zyn byna altemaal verflagen ; die van des Keizers Kuraflïers , en de geheele Duitfche Infantery , in ftukken gehouwen ,enz. 't Overige van der Vyanden Leger is in zulk een deerlyken ftaat , dat men niet en geloofde , dat zc na deze nederlaag boven dc zes duuend mart zouden konnen verzamelen. Zy hebben 'er al hun Kanon verlooren : en de Maarfchalk de Catinat heeft negen-en-negentig Vaandels cn vier Standaarden aan den Koning gezonden, 't Getal der Gevangenen bedraagt twee duizend man, waar onder cttelykc Officieren van aanzien geteld worden, van dc welken de vóornaarriften zyn de Graaf van Schomberg, dien men zegt federt van zyne kwetfuuren te zyn overleeden ; dc Marquis de Carailles , Capitein van dc Gardes du Corps des Hertogs van Savoyen; en verfcheidene anderen. Kort om , deze groote daad heeft zyne Majefteit maar vyftien honderd of twee duizend , zo dooden als gekwetften, gekoft. 't Is niet n,)ogëlyk hiér te vernaaien alle de proeven van ongemecne dapperheid „ welken alle d'Offickrs, en ook zelfs de fiechtc Ruiters cn Soldaaten , in dien blocdigen Slag hebben gegeeven. Maar men kan zich niet beletten te zeggen, dat den Hertog van Vendóme, die in dc flinker Vleugel van des Konings Leger was, daar verwonderlykc dingen gedaan heeft , hebbende tot vier maaien toe op de Vyanden aangevallen. De Ridder de Vendóme , Groot Prioor van Vrankryk , cn Lieutetenant Generaal, heeft'er zich ook zeer treffelyk gekweeten: en, hoewel hy een fchoot door dc dy had heen gekreegen, liet hy den moed daaiom niet vallen , en week niet uit het gevecht voor dat het t'eenemaal geëindigd was. De Marquis de Vins, Lieutenafit-Gcneraal, enCapitcin-Lieutcnanl van dc tweede Compagnie der Mousquetaires, heeft 'er de Vyanden met zyne gewoonlyke onverfaagdheid , en al het gevolg 't geen men 'er af kon begeeren, aangetaft. . Monfr. de la Hoguctte , insgelyks Lieutenant-Generaal, en Capr tein-Lieutenant yan d'eerfte Compagnie der Mousquetaires , heefi aan het hoofd der eerfte Linie gedaan alles wat men van een mar van zyne couragie en beleid kón verwachten : maar hy is gefturvct aan de kwetfuur, welke hy daar heeft gekreegen. De Marquis-dc Larray, Lieutenant-Generaal heeft dc rechtet Vlcu gel van de tweede Linie met zulk een voorzichtigheid cn dapperhen Gg 2 aai 1693. Ocfobcr. 1 | t  Oóiober. ^6 EUROPISCHE aangevoerd, dat 'er aan zyne kant meer als drie duizend man van de Vyanden verflagen wierdcu. De Graaf van Uflbn, Veldmaarfchalk, die in het middenpunt der twede Linie was, heeft de zelve zo wel beftierd , dat ze niet weinig tot de winft van den Slag heeft geholpen. De Marquis de Verennes, Veldmaarfchalk» die by den Marquis de Larray was, heeft 'er wonderen gedaan: cn men kan niet genoeg pryzen de manier , op de welke Monfr. de Bacheveilüers , Veldmaarfchalk', de Cavallery heeft aangevoerd. De Graaf van Medavy heeft ongemcene daaden aan het hoofd der Dragonders van den Koning en dc Koningin van Engeland gedaan; alwaar hy zich geftadig heeft gehouden tot aan het oogenblik dat de kwetfuur, welke hy dwars door het ligchaam heen kreeg, hembuiten het gevecht heeft gefteld. Monfr. de Wachop, Brigadier cn Colonel van dc Dragonders; Monlf. Maxwel , Majoor Generaal van de Legers des Konings van Groot Britanjc, en Brigadier der Dragonders van des Konings Legers; en Monfr. de Carolle, Colonel van dc Dragonders der Koningin van Engeland, zyn 'er gefneuveld , na dat ze zich in dezen hardnekkigen Slag , waar in de Ieren met een uitftcekende-dapperheid hebben gevochten, zeer trerTelyk hadden gekweeten. Men heeft 'er ook verlooren de Meflfs. Robin , Monbas, enMarin , Colonels van de Cavallery ; mitsgaders den Ridder dc Druis, Majoor van de Gendarmerie; en den Ridder de Peauvaü , Majoor van het Regiment van Bretagne, enz- Voegt by dit Relaas , op dat men van alle om Handigheden te beter onderrecht, mag weezca , ook noch het onderftaan- W),:' ,"«::•'.< l:.'.1...- k.<\7u;'>•Vs n'i) r .ItóljtV■ - Verhaal wegens den Slag van Marfaille , voorgevallen tuflchen de Legers van Zyne Allerchriftelykfte Majefteit , den Koning van Vrankryk > en Zyne Koninglyke Hoogheid , den Hertog van Savoyen , op den 4d,n. Ocïober 1693. lil' M ■,:.-» 'J, '^ï-tl^H T\ E Marechal de Catinat, vernomen hebbende dat den Hertog van *-f Savoyen, na 't bombardeeren van Pignerol en 't Fort Ste. Brigide te hebben doen fpringen, de Blokade had opgebroken, om zyne Aitilkjj, tc dekken, refolveerde aanftondts hem flag te leveren > en «Jecddcrhalrca den itoMeser bet DetachemcDt,'t welk hy oyer de.Doire  MERCURIUS, zit gezonden had om hel Land rondom Turin tc verwoeften , by zich komen; waardoor zyne Armée zich toen uit uoeoman te paarden 23000 te voet fterk bevond, met de welken hy op den Vyand aan trok , die hy daags te vooren verftaan had dat z8 of 29000 man uitmaakte. Den 3dcn. quam hy inde Vlakte van Marfaille» alwaardc Vyandlyke Partyen hem ^cwaar wierden: weshalven hy de mine maakte van haar te willen ontwyken, om haar daar door te greetiger tot een gevecht te maken, 's Nachts ondcrtulfchen loften de Avantgardes eenige Piftoolfchooten op malkander, terwyl de Legers zich in bataille rangeerden. Monfr. de Catinat ftelde de Gendarmerie en de Karabynders in zyn Slinker Vleugel; om dat hy vernomen had, dat den Hartog van Savoyen de Kuraffiers van zyn Keizerlyke Majefteit, en anderen van zyne befte Troupen in de Rechter Vleugel had geplaatft- Den 4den. 's morgens ten drie uuren, waren de twee Armeen malkander nog eenigfins nader gekomen ; ftaande het Kanon ter wederzyde reeds op de naby gelegene hoogtens geplant, waar uit men ten vyf uuren begon te kanonneeren, 't welk tot omtrent negen uuren duurde, als wanneer dc Rechter Vleugel der Vyanden op de Slinker van Mr. de Catinat aanviel, die dc zelve eenigen tyd tegen hield: docb de Dragonders en eenige Regimenten Ruytery beginnen, dc tc wyken, en op eenige Compagnien van de Gendarmerie aan tc dringen, geraakte die Vleugel zodanig in wanordre, dat zy zich befwaarlyk zoude hebben konnen herftellen, indien 'er niet negen Bataillons van dc Rechter in tyds waren aangekomen om haar teonderfteunen. Zy begonden derhalven eenigen tyd daar na op de Duitfche Ruytery zo hevig te chargeeren, dat die aan 'tdeinzen raakte , en cindelyk in route gebragt wierd, uitgezeid de Regimenten van Commercy, Taf, en twee anderen, die zich herftelden in 't gezicht van 6000 man te voet van dc Rechter Vleugel van Mr. Catinat, welke geftadig op haar bleven vuur geven. Ondertuflehen begon het gevecht weer op nieuws omtrent twee uuren naden middag, en duurde tot 's avonds ten zes uuren; wanneer de Regimenten Religionariflcn in difoidre gerakende, men alles, wat daar van voor kwam, neder maakte, zonder aan iemand quartier te geven. En niet lang daar na vonden de Vyanden zich genoodzaakt te retireeren; achterlatende haar Kanon, en verfcheide zo Standaarden als Vaanen. Het getal van de Dooden, Gekwetften, en Gevangenen kan rrien noch nietexaöelyk weten. Öndcr'deze laatften werden genoemt den Hertog Karei van Schomberg, die de Religionariflcn commandeerde, gekwetft; den Heer Piementel, Zoon van den Marquis de St Thomas; en de Marquis de Carillo, Capitein van de Lyfguarde des Hertog van Savoyen, Ons verlies werd begroot op 3000 Dooden en iioo Gekwetften , waai onder de Groot Pr'ioor de Vendóme, en den Hecri la Hogüctte beide Luitenants Generaal, d'cen in de dy, en d'ander in 'tlyfj dc Gg 3 VareniK 1693. QÜobeu 1  1693. Qéiober. HET 238 EUROPISCHE Varenne.cn Medavid, Generaais-Majoors, d'cen aan de fchouderen d'ander aan de dy; den Heer de Rouffy, Capiteyn van de Schotfe Gendarmes, doodelyk; dc Druix, Majoor Generaal vande Gendarmerie, g-cvaarlyk; Mezicrcs , Capitcin vandc Gendarmerie, doodelyk; dc Virieu lichtelyk, enz. 1'Anglas, Adjutant Generaal van Monfr. de tinat, met 26 Officieren van de Gendarmerie zyn dood, &c. De Koning, aan wien de tyding wegens de winfr. van dezen Slag den 9 d. der Maand door Monfr. de Clerembault te Fontainebleau wierd gebracht, liet'ei den 15den. wanneer de veroverde Vaandels cn Standaarden door een Capitein der Gardes van den Maarfchalk de Catinat ter gemelde plaatfe aan hem geprefenteerd waren, den volgenden Brief aan den Aertsbiffchop van Parys, tot het zingen van het 7e Deum, over afgaan. Myn Coufyn, A met fucces de uitvoering van verfcheidene aanflageu, welken de Vyanden op Pignerol gcfmeed hadden, vcrydeld, en hen genoodzaakt te hebben dc zeiven tc laten vaaren, heeft Myn Coufyn, de Maarfchalk de Catinat, aan wien Ik bevolen had hen flag te keveren , daar hyzc maar aantreffen kon, hen cindelyk den vierden dezer Maand by Turin, in de Vlakte van Marfaille, gevonden, en aangetaft; negen of tien duizend van dc Vyanden op de plaats van het gevecht gedood ; by de twee duizend gevangen ; en vier-en-dartig ftukken Kanon, benevens honderd en zes zo Vaandels als Standaarden op hen gewonnen. De wanorder, waar mede het overfchot van hun verft rooide Leger het in verfchcide Oorden is ontweeken, laat niets over tewenfchen'tot luider van deze overwinning. Ikhopc, datzc niet minder voordelig zal zyn door de gevolgen en de gelegentheid, dieze my geeft, om nieuwe ontwerpen te maken. Alle deze confideratien verbinden My om aan God, aan wien alleen Ik erkenne het geluk, 't geen de geregtighcidMyner Wapenen vcrzelt , verfchuldigd tc weczen , dc dankzeggingen, diemen hem fchuldig is, te geeven. Ik fchryve U ten dezen einde , omU te zeggen, dat Ik begecre, datgy hciTe Deum in de Hoofd-Kerk van Myne goede Stad Parys zult doen zingen, ten dage en uure die de Groot-Mëedcr of Mceder der Ceremoniën U van Mynen wegen zal aanzeggen; en Ik ordonneere de Geregtshoven, volgens gewoonte, daar in te affidccren. Waar mede Ik Godbidde, dat Hy U, Myn Coufyn, neeme in zyne heilige hoede. Gefchreeven tot Fontainebleau, den 13 Oclober ióqi. Getekend LOUIS, en laager PHELYPEA.UX.  M £ R C U R I U S. 239 HET Keizerlyk Leger onder den Hertog van Croy, 'tgeen wy by (a) Semlin gelaaten hebben , en wyders na Salankemen voorrgetoogen was, vervolgde den iSd?n. September demarfxh van daar, en trok drie kolommen door den , Waar op voor t\ye^jaaren de bloedige Bataille , met de nederlaag ende dood van den geweezenen Primo Vizir Kiuperli, geflagen was; avanccerende wyders tot by de Pas van Karlouiz. Geduurende dezen optocht attaqueerden eenige honderd Tartaaren (van twee duizend die zich een tyd lang ineen nabygelegene Valey verborgen hadden gehouden) de Bagazie , welke voor de \ Armée heen toog; betrapten eenig Volk, Paarden, en Karren ;i en fpanden van d'anderen de Beeften uit. De Keizerlyke Cavallery ,. zulks befpeurendc, viel op dc Vyanden aan ; floeg ze metter haaft ; hieuw 'er dartig af onder de voet; en kreeg de Gevangenen, Oflen, en Wagens weder los. Dien dag hoorde men, even als daags te vooren, meer als twee honderd kanonfehooten te Belgrado lollen. Den iQden. liet men de Bagazie , benevens d'lnfantery, voor uit na Karlouiz op breeken ; houdende zich ondertuflehen de Cavallery voor de Pas, totdat de reft in het .Campement , cn in veiligheid , was gekomen. De Turkfche Saïken alarmeerden nu nochmaalsde Chriftene Watermachr; doch wierden heel fpoedig door een menigte van kanonfehooten afgevaardigd, 's Avondts verfcheen een Tartaarifche Party omtrent d'Achterhoede. Dc Huflaaren ftooven ^er tei ftond op uit; hakten 'er eenigen af neder; drceven d'overigen op dc vlucht; cn brachten 'er een gevangen in het Leger. Deze, in het Hoofdquartier geëxamineerd , verklaarde, dat den 17den. wanneer men d'eerfte kanonfehooten had gehoord, den Aga der Janitfers; enden i8den. toen ze andermaal gehoord wierden, de Primo Vizir metdenHan der Tartaaren, benevens de gantfche Turkfche Armée , welke hy zeer talryk noemde, tot Belgrado waren gekomen: Dat den ipden. een Divan , of groote Krygsraad , gehouden, en gerefolveerd zou worden , wat ze geduurende de reft van de Veldtocht Souden onderneemen : Dat een groote menigte yan Tartaaren by Sabacz over de Sau was getoogen , ten einde na de kant van Morauiz, Nemfée, cn zelfs tot onder ElTek te gaan ftroo- 1693. Otfoèer. DUITSLAND.Aftocht ran het Keizerlyk Legei na iet opbrcceii rau iet Beleg nu. Bcl>iado.a) Zitt «x. 186.  OBobcr. i4o EUROPISCHE ftroopen, en het gantfche Land te verwoeften; en dat deTur* ken met verlangen na den uitflag van deze excuifie wachtten. Dcri ?.9fte". marcheerde het KeizerlykXeger tot aan Peter-Waradyn. Den z iften. wierden de Gekwettierï cn Zieken ingefcheept, om na het Veldholpitaal te Mohakz gevoeTd te worden. Den 2 2llcn. toog den Hertog van Croy met de gantfche Armée over den Donau , en ging zich nederflaan te Futak , zo om buiten alle befpringing van de kant der Vyanden te weezen , als om te gemakkelyker een waakendoog en op OpperHongaryen , en op Peter-Waradyn , te houden. Ondertuffchen verftond men , dat een der Detachementen van den Grooten Vizir, beftaande uitvier duizend zo Turken als Tartaaren , over den Donau was getrokken , om Themiswar en Giula van leeftocht te verzorgen ; met prder van , na dat ze dit volbracht had , het gantfche Land rondom dc Theys te verwoeften. Om deze onheilen voor te komen , ftuurde den Hertog van Croy den 24"=?. en 2yflen. der gemelde Maand een Corps van twee duizend Huflaaren , benevens vyf Regimenten Cavallery , onder het gebied van den Generaal Polland, na de kant van Segedin. Den 2 9ften. wierd ook noch de Generaal Hofkirchen met zyn Regiment-Cavallery, en die van VaudemontenBaffompierre, afgevaardigd, om zich te Segedin by de gemelde Troupen te vervoegen , en 'er het commandement over te voeren. Deze Detachementen waren recht van pas afgezonden ; dewyl d'Ongeloovigen in der daad kort daar na ondernamen aanverfcheidene oorden over de Theys te trekken, ten einde al het omleggende land te vuur en te fwaard te ftellen. Den jien. Oélober verfcheenen ze by Martanos; en ziende , dat ze daar ter plaatfe niets en konden uitrechten , namen ze het befluit van den Generaal Hofkirchen te gaan aantallen: doch deze dappere Krygsheld , niet gewoon zich te laaten voorkomen , viel hen op 't lyf, en havende hen zódanig, als blykt uit den onderftaanden Brief, op den jo,den. der Maand door den gemelden Generaal aan den Hertog van Croy gefchreeven.  MEKCURIUSi i4ï TN dit oogenblik kome ik van Giula , waar by ik van dc morgen vroeg de Turken en Tartaaren heb aangevallen; doch zy in de eerfte Palauke tc rug wykende , hebbe ik dc Dragonders en 500 Ruiters doen afzitten , die de Grachten met den degen in de vuili, fchoon vol water, gepafieerd zjnde.de Turken (i o Vaancn te paard > 1200 van de befte .Janitfers, benevens 800 Tartaaren ; en alzo tc famen 4000 Man fterk) tot aan het Slot te rug dreeven f over de duizend neerfabelden; 25-00 Paarden en Kameelen tot buit bekwamen ; en dc Proviand, gedeftincerd om in Giula te brengen, benevens de geene welke d'Ongeloovigen tot hu1 eigen onderhoud voor de heen-endewcdertocht met zich gevoerd hadden, mitsgaders die noen in dc Palanke in de Mosqucë'u lag , in 't gezicht van dc Veiling verbrandden. Hadde ik acht uuren eer gekomen » zo zoude ik dc 12000 Tartaaren, na Debrczi.. in aantocht, aangetroffen hebben: doch nu volg ik haar op 't fpoor na , en hoopfe morgen of overmorgen te achterhaalen. Mrer kan ik Uwe Doorluchtighei; voor deze maal niet melden. Van onze zyde is den Overlkn-Lieutenant Zcib gekwetft, benevens eenCapt. Lieutenaut, en 4 Lieutenants j gelyk mede 120gemeene Soldaaten, zo Ruiters als Dragonders, gefneuveld ot gewond. DenPiinXe van Vaudcmont is zui Paard onder het lyf doougefchooten. Drie of vier dagen na dat den Hertog van Croy dezen Brief 'van den Graaf vau Hofkirchen ontfangen had , vervoegde de Graaf van Serau , Lieut-Colonel van den Generaai Polland, zich te poft tot Weenen ; alwaar hy zes Standaarden, en onder de zeiven een groote, in de gemelde Actie bekomen, aan -Zyne Keizerlyke Majefteit prefenreerde, Óndertuffchen begonden de Troupen, daar de Legers aan den Ryn uit b ftonden, van wederzyde dc winterquartieren tc betrekken; neemende de Prins yan Baden het zyne te Gunsburg; de Prins van Barcith te Swabishal ; den Hertog van "Wirtemberg en de Graaf van Stirum, Generaals van de Cavallery, teReuthingen en Konftat; de Marquis van Dourlag, Generaal van d'Artillery, in het Kinzinger Dal; de Generaa Waterfleben met het Regiment van Frankenland te Rofemburg; Prins Lodelykvm Wirtemberg, Lieutenant-Generaal. te Schorndorf, enz. Geduurende deze Maand wierden twee groote 'Perfomgien uit de wereld gerukt; tc weeten, op den 9den. de Biffchop van Bamberg, Dirc&eur van de Fxankiiche Kreits; enden 2.aften Hh daai Oétokr, legers aas den Ryn betrekken de Winterquaitieieu. Dood v»n den BKrchopvanBamberg» en d^n Graaf vas Straattaan.  1Ó9J. Oktober. Jkkaat tegens den uitvoer van Paard en na de franfchen, i .1 : ic]z EÜROPISCH E daaraan volgende de Graaf van Straatman, Groot-Kancelier zyner Keizerlyke Majefteit, uitfteekend betreurd van alle de geenen die het belang des Ryks ter herte namen. Eindelyk: het volgende Plakaat tegens den uitvoer van Paarden na deFranfchen, door den Prins Louis van Baden uitgegeeven , zag men nu met den druk gemeen gemaakt. LUdwig Wilhelm, byGodts Genade Markgraaf tot Baden en Hochberg; Landgraaf tot Saufenberg; Graaf tot Stanheim, enEberftein; Heer tot Rotelen, Badenweyler, Lahr, en Mahlberg; Ridder van 't Gulde Vlies; Rooms-Keizcrlyke Majefteits GeneraalLieutenant, Veldmaarfchalk, en Overftc over een Regiment tc Voet; Gouverneur totRaab, cn de geincorporeerde Grenzen; en gevolmagtigde Commandeerende Generaal over de Gezamentlyke over Ryn ftaande Troupen. VT Ademaal ons van verfcheidene geloofwaardige plaatfen bcrigt word, hoé dat, tot zeer groote fchade cn nadeel des gemeenen Weezens, van eenige Inwoonders dezer Landen den Vyand allerhande Vee, doch inzonderheid, en met menigte, Paarden toegevoerd en verkocht worden, en ook reedts eenigen, die op zulk een onverantwoordelyke wyze handelen, aangemeld zyn ; zoo hebben wy, tot iffchafnngc dezer Commercie, die 't gemeene Beft tenhoogften febadel\k en nadeelig is, vaftelyk gerefolvecrd en beflooten, by onvermidelyke Lyf-en Levens ftraf zulks in te ftellen, en tot een ieders naricht en kenniffc, op dat niemand zich zal konnen ontfchuldigen door deze onze opene Patente en fcfaerp Bevel te verbieden,.dat' na de publicatie dezes, niemand onderftaa hiertegen te handelen, en niet alleen den Vyand geen Vee of Paarden toe tc fchikken, maar ook zonder uitdrukkclyke Pas niet na den Ryn, of eenige plaatsdaar het den Vyand toekomen of dienft doen zou konnen, noch na Switferland , over welke pas dc meefte Paarden gevoerd worden, te verïoopen. Weshalven wy dan, tot meerder klem van dit, ons open Bevel en Patent allen en een ieder Aanbrenger, die met fondament ;n waarheid zulk een Dclinquant of Overtreeder, welke meteen, jf meer fluks, Vee of Paarden tegen dit ons gedaane Verbond en Edift :al komen te handelen , weet aan te wyzen cn kenbaar te maken, een luizend Ryksdaalders trouwelyk toezeggen, en tot zyne belooning beooven. Waarentegcn den TJelinquant, zonder aanzien van perfoon, le boven gemelde ftraffe aan Lyf, Leven, Have cn Goed, zo wel wns, als zyner Erfgenaamen, zo zekerlyk te beurt zal vallen, als hy ot onvergoodelyke fchade van 't gemeene Weezen gehandeld heeft. Voor  M E R C U R I U S. x43 Voor 't welke zich dan een iegelyk zal wecten te hoeden, enditernftelyk Bevel oprecht na te komen. Getekend in 'l Hooid-quartier tot Altingen den 2<5en, O&obcr 1693. LOUIS van BADEN. (L S.) Ad Mandatum Serenifftmi Marchionis B U R K H A R T. DE zaak van Ratzenburg was, ter oorzaak der nieuwe fwaarigheden welken de Geintereflêerden ieder oogenblik deeden ontftaan, zo moeijelyk geworden, dat het menigmaal weinig genoeg fcheelde, of men had tot een geheele rupture gekomen. Doch cindelyk wierd ze door d'onvermocide vlyt en zorgen der Minifters (tot de beflechting van een zo gewichtig gefchil, en daar zulke fwaare gevolgen uitte vreezen ftonden, van verfcheidene Vorften en Mogendheden derwaarts geftuurd) bygelegt; hetTraótaat 'er af op den gden.der Maand getekend; en de Ratificatien den 1 iden. uitgewiffeld. Het 'behelfde de volgende Artykelen. Artykelen van Accammodement over de zaak van Ratzenburg, op den oden. OBober 1691- geflooten tuffchen den Koning van Deenmarken ter eene , en hetDoorluchtigfte Huis van BrunswykLunenburg Zei e* Hanover ter andere zyde, door de Mediatie van den Keizer, de Koningen van1 Engeland en Sweden, den Keurvorft van Brandenburg, en de Staaten Generaal der Vtreenigde Provinciën, In den Naam van de H. Drievuldigheid. KOnd en kennelyk zy hier mede een iegelyk , dat tuflchen zyn< Koninglyke Majefteit van Deenemarken, Noorwegen, der Wen den en Gotthen, &c. aand'cene, en het Doorluchtig Huis van Bruns wyk-Luncnburg Zei en Hanover, &c. aan d'andere zyde in d ont ftane lware Misverftanden over het nieugemaakte Fortificatie-Werl en de confiderabele Manfchap, aan deze zyde d'Elve overgetrokken ei . in Ratzenburg gelegt, tot voorkoming der tot nu toe gedreigde ge vatdyke Vcrwydcringcnoplntcrpofitie van zyne Keizerlyke Majeiteit als mede hunne Koninglyke Majefteiten van Sweeden en Ciroot-JJril tannien, gelyk ook zyne Kcurvorftel. Door. van Brandenburg en d Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, en onder ti Hh 2 Gw 1692. QBober, Zaak V3B Ratzenburg bedecht[al ZU ff '98' I e  OÜober. 244, E ü R O P 1' S C H E Guarantic , door ieder en elk in 't byzondér beloofd , de Zaak op de volgende manier in der. minne bygelegt en vergeleeken is. Tuflchen hoogftgem. zyne Koninglyke Majefteit van Deenemarken, Noorwegen, &c. en het Doorluchtig Huis van Brunswyk Lunenburg zal de vorige Vriendfchap en Veitrouwelykheid hier door vernieud en herfteld , en 't geen om dc voorfz. Misverttanden en Ditferenten van d'cene en d'andere zyde hedreevcu is, hier mede weggenomen en nagelaten werden. II- Het Doorluchtig Huis van Brunswyk-Lunenburg verklaart zich, dit het de Fortificatie-Werken, te Ratzenburg in en buiten de Stad gemaakt, zal demoliceren, en daar mede daags na de uitgewifielde Ratihcatie dezes Traétaats een aanvang maken , en onophoudelyk voortvaren; ook zulk een Demolitie zo fpoedig, als het immers mogelyk is, en wel ten langften binnen dr-.e Wecken, volvoeren. III. ' Verder verklaart zich het Doorluchtig Huis, dat het ftraks na de volkomen volbrachte Demolitie van Ratzenburg haare Militie, welke hetzelve daar ingebracht heeft, daar uit te rug in harac Landen over d'Elve zal trekken; doch behalven 200 Man tot behouding yan het Bezit van het Vorftendom, welken het gezamentlyke Vorftelyk Huis vanBrunswyk-Lunenburg voor zich reiërveert, na bevinden daar in tc verleggen. IV. Daar tegen verklaart zig zyne Koninglyke Majefleit, dat hy na de volbrachte Uitwiflèling der Ratificatie van dit Tradaat zyne Troupen, welken hy in 't Saxen-Lauwenburgfe zo wel voor Ratzenburg , als overal in 't Land heeft , in zyne Koningryken en Landen zal trekken , en daar mede den dag na de Ratificatie insgclyks een aanvang maken, en binnen vier dagen 't Lauv^cnburgfe volkomen evacueeren , behalven 2 Regimenten te Paart en 6 Bataillons te Voet, welke by d'Artillery zullen blyven, dan ten lan (ten binnen 14 dagen na de Ratificatie indien niet eer, ncvais d'Artillery uit het Land volkomen afmarcheeren ; doch dat deze 2 Rcgirrn nten te Paart en 6 Bataillons tc Voet uit het Luid niet meer. als Ruig Voeder, zullen neemen, cn zyne Koningl. Majefteit het 15rood nevens 't overige Onderhoud aan dc zynen doen bezorgen.. Inmiddels >al d'ln-en Uitgang ïn en uit Ratzenburg naar d'Ondcrtekering des Traftats viy gelaten, en d'Artillery van gelyken, en zonder uuftel, na de Ratificatie vande Poften tot een halve Myl van Ratzenburg afgevoerd werden ; alwaar ook de Troupen , welke aldaar blyven , tot op den volkomen Uit« tocht uit het Land , die , gdyk boven is gemeld , ten langtlen binnen 14 dagen na de Ratificatie ftaat te gefchieden , zullen ™'ec* aea. V'  LSÏ E R C U R ï. V & ï4f v. Wyders is vergeleeken, dat alleHofiilitcitenwederïyds van den dag der Ondertekening des Traelaats zullen ceffeeren ; ook boven d'Oplaag , van de Koninglyke kant reeds in de voorigc Maand Auguftus geintimeerd, geene. nieuwe noch verdere Oplaagen uitgefchreevcn, of wyders door Geldexaétien 't Land het geringde afgevorderd; niet minder by den Aftocht goede Ordre en Difcipline van de Koningl. Generaliteit gehouden , en, zo iemand in tegendeel handelt , daar over bcfioorlyk geftraft werden. VI. Dat zyne Koningl. Majefteit zig in 't Saxen-Lauwenburgfe Succeflle-werk op gcenerlei wyze tegen 't Doorluchtige Huis van Brunswyk Lunenburg via* Faéti zal vermengen i veel minder't zelve in 't Bezit, 't zy dure! of indircér, turbeeren; maar de Zaak.t'eenemaai aan den uitflag van Rechten bevolen laaten. VII. Dat de hooge Mediatie beloofd heeft , de Guarantie over dit Traéta^t over tc neemen, ende, cafu t.venicnte, fideliter te praeftceren. Ter Oirkond.c dezes zyn van dit Vergclyk vier Inftrumenten vervaardigd, door de Miniflers cn Raaden , van beide de zydendaar toe gevolmachtigd, ondertekend, en met hunne Zegels bekrachtigd; ook afgefproken en beloofd, dat de Ranficatien daar over binnen drie dagen tegen malkander uitgewilfeld , en door zyne Vorllclyke Doorluchtigheid den Heer Hertog Georg Wilhelm . uit den Naam van't Doorluchtige Huis van Brunswyk-Luncnburg Zei en Hanover afgevaardigd Zullen werden; daar benevens in de Naam van de gezamentlyke hooge Heeren Mediateurs door hunne Minitters,daartoe gecommitteerd, 'by wegen van ieders fpeciale Atle toegezegt en verfproken , dat d'Inflrumenten van Guarantie, over dit Vergclyk geitipuleerd, binnen zesWeken bygebracht, en van gelyi en aan de Miniflers, door de hooge Contrahenten daar toe gevolmachtigd , geëxtradeerd zullen werdea^ Aldus gedaan tot Hamburg, den 9 Oclober 1693. Reventhu. Eerenfcbild. Piefen. Jejpa. Fabritius. Deze Artykelen wierden te goeder trouwe nagekomen ; de Veftingwerkcn van Ratzenburg, die het Huis van Brunswyk Zeer fwaare fommen geldts hadden gekoft r. en maar even voltooid waren, t'eenemaal gcflecht; en de DeenlcKc Trc pen 9 benevens d'Artillery en alle verdere krygsruftirg , tc rug gezonden ; vervoegende zyne Majefteit zich wyders weder na " (" Hh 3 Kop- rrj'P'l» Q&ober»  i693- OBuber. VRAN KRYK.Gebrek van Graanen. (a( Zilt ■ f tg, 208. Hc5 E U R O P I S C H E Koppenhagen , daar hy den Z2ften. der Maand aankwam, en de Franfchen AmbalTadeiir des anderendaags. HET gebrek van Graanen groeide door het gantfche Koningryk van dag tot dag vaft aan , en voornaamentlyk te Parys , niettegenftaande alle de voorzorgen die men daar tegen had aangewend: en de (a) Koninglyke Ovens , opgerecht om 'er , onder de bettiering van Monlr. de Pilles , Brood tot een redelyke prys voor hec Hechte volk in te bakken , diendea eer om den nood openbaar te maaken, als om 'er een hulpmiddel toe by te brengen. Men had wel voorzien-, dat, als men dit Brood ftond uit te deelen , waar af den iofteu. der Maand een aanvang gemaakt moeft worden, detoevloeijing zeer groot zou weezen, en derhalven zorg gedraagen om d'onheilen, die daar uit konden fpruiten, te voorkomen: doch alle defchikkingen, ten dien einde beraamd , waren niet bekwaam om de wanorders te verhinderen. Dit bleek op den eerften dag der uitdceling; zynde het gedrang zo groot, dat 'er ettelyken, onder de voet geraakt, byna dood getreeden wierden, en veclenzonder brood weer heen moeften gaan. 's Anderendaags ging het noch arger; rottende eenige muitelingen tefamen , om de Koninglyke Ovens om ver te haaien : en twee of drie honderd Wyven vloogen na het huis van Monfr. de Pilles , gooiden de glazen in, en zouden het ongetwyfeld overweldigd en geplonderd hebben, indien de Gerechtsdienaars, derwaarts gecommandeerd, het niet en hadden beier. Ja het liep zo hoog, ïn'zonderheid den 27ften. wanneer 'er twaalf perfoonen m hst gedrang dood bleeven, dat men voor een geheelen oproer begon 'te vreczen : weshalven > om te trachten dusdanige-wanorders voor te komen, de Wach.en aan de vyf oorden , daar het Brood uitgedeeld wierd (aan de Louvre , op de groote plaats der Tuilleries, in 't Hof van Luxemburg, in de Straat la Rue d'Enfer geheeten, en tegen over de Baftille) verdubbeld wierden , en de Koning zich perfoonlyk in zynen Raad van Staat vervoegde , alwaar het volgende Arreft wierd beraamd. Ar-  M E R C U R I U S. 247- Arreft van des Konings Raad van Staat, behelzende dat het Brood , door order van zyne Majefteit tot onderftand der Armen gebakken , in elke Parochie van Parys uitgedeeld zal worden. DE Koning van meening zynde geweeft de Armen van zyne goede Stad en de Voordeden van Parys te verlichten , had een dagelykfche uitdeeling van honderd duizend ponden Brood verordend, tegen twee Huivers het pond , zynde een prys ver beneden de geene tot de welke het op de Markten en by de ISakkers verkocht word: maarzyne Majefteit is geinformeerd geworden van d'abuifen en wanorders, die 'er dagdyks-in d'uitdeeling van het gemelde Brood worden begaan ; mitsgaders dat verfcheidene welgeftelde lieden , die het niet van nooden hebben , willende hun voordeel by de goed koop doen, een groote menigte 'er af wegfleepen , niet alleenlyk tot hun onderhoud , maar ook om het weer te verkoopen , en 'er handel mee te dryven ; waar door dan veroorzaakt word , dat de rechte Armen eu Behoeftigen het niet konnendc krygen, hunne tyd en dagloonen verliezen , en niet geholpen worden : In het welke het noodzaakelyk zynde te voorzien, heeft Zyne Majefteit, zynde in zynen Raad, geordonneerd, en ordonneert mits dezen, dat d'uitdeeling Van het Brood, verordend tot onderftand der Armen van zyne goede Stad en Voorlieden van Parys, inhet toekomende gedaan zal worden doorde Priefters, cn andere barmhertige Perfoonen, in elke Parochie van de gemelde Stad en Voorftrden van Parys, te beginnen op Saturdag, den ceH-en dartigften der tegenwoordige Maand Oétober , honderd duizend ponden Brood daags, tegen twee ftuivers het pond, te verdeelcn onder de Parochiën. Verbiedende zyne Majefteit aan allerhande perfoonen , om wat oorzaak en onder welke voorwending het ook mag wcezen , de gemelde uitdeeling te ftooren , of eenige famenrotting ten dien einde te maaken, op ftraf van het leven. En gebied zyne Majefteit aan d'Officiers van de Politie, de hand aan d'uitvoering van het tegenwoordig Arreft te houden ; 't geen overal, daar het van nooden is, gepubliceerd en geaffigeerd zal worden: op dat'er niemand ignorantie af pretendeere. Gedaan in des Konings Raad van Staat, zynde zyne Majefteit tegenwoordig , gehouden te Verfailles den negen-en-twintigftcn October 1693. Getekend Phelypeaux. Eenige dagen te vooren had de Kamer der Vacatiën het volgende Arreft , tot weering der Bedelaary en onderhoud der. rechte Armen in de Steden enten platten lande, doen afkondigen* Be- 1693. OBuber.  *6m. ,0c7óber. *48 EUROFISCHE Befluit, genomen in de Kamer der Vacatiën , behelzende een Kegh* ment by provijie tot onderr. oud van de Armen tenjplatten Landt. Geëxtraheerd uit de Regiflers van het Parlement. NAdemaal het geen , 't welk aan 't Hof in de Kamer der Vaca« tien door des Konings Procureur Generaal is geprefenteerd ge» weeft, dat de Declaratie van zyn Majefteit, wélke geordineerd had dat men algeineene Hofpitaalen in alle confiderabele Plaatfen zou op» rechten , niet door 't gantfche Ryk is in 't werk gefteld geweeft; en dat de- Holpiiaalen, die reedts ingefteld wafen , daar door opgepropt zyn geworden van een menigte van Armen , welke van andere plaatfen aankomen , en nog meer dit Jaar , in 't wulk den Oogft in alle de Provinciën niet even goed is geweeft ; en dat ondertuflehen de Schooijers en Bedelaars, welke zich tot dat leven begeevcn , niet zo zeer uit nood, als uit ongebondenheid cn luiheid, dit tot een pretext neemen , om hunne ongeregeldheden te coiuinuceren , waar door zy veele ongelegentheden veroorzaken, inzonderheid ten platten Lande: waai op hy verzocht beeft dat de Kamer daar in wilde voordien, vol- fens de Befluiten vereerde , dezelve daar door myne begeeertens en hlydfchap tot hun hoogfte toppunt gebracht heeft, cn my 't geluk toegebracht van een Vorft te zien , voor wien alle de wonderen, die ik 'er van geleezen had , my geen minder nieuwsgierigheid , als eerbiedigheid , ingeftort hadden. En waarlyk, SIRE, daar is niemand in de wereld, die niet en weet dat Moula Ifmaël is de Allcrgodsdienftigfte en de Ailervermaardfte van alle de Keizers , die den Troon vau Africa federt Almanzor bekleed hebben; en dat het zyne onvergelykelyke verrichtingen, gevoegd byalle zyne andere hoedanigheden mitsgaders hooge geboorte , zyn , die hem den weg gebaand hebben, om 'er te fpoediger toe te komen > en den zeiven met meerder gezag cn luifter te bezitten. Maar hoewel de Faam , die zorge gedragen heeft om zulks kenbaar te maaken, niets heeft overgeflagen om allerwegen zulks te doen toeftemmen; zo vinde ik egter een nieuw onderwerp in dat, het welk d'aanleiding cn grondflag van myn Gezantfchap herwaarts is, en 't geen my dunkt de. Grootheid van Uwe Majefteits gemoed, en de opmerking van zyne Onderdanen, zo waardig, dat ik, om 'er dc waardigheid van ten toon te ftellen, het my te gelyk een verluftiging make hen zulks in te prenten , en 'er hen geluk mee tc wenfehen. Want wat konden zy na zo veele Vcldflagen en Overwinningen , die d'eenen hebben bevefligd , en d'andcren aan Uwe Zegepralende Heerfchappy onderworpen, meer wenfehen , als de vaftftelling van de Ruft , en 't zoet dat zc in zich heeft, te zien, door dc Vaderlyke blyken van tederheid en goedheid die Gy haar gegeven hebt, met op alle bedenkelyke middelen tc tragten , dat niemand yan. dezelycn buiten 's Lands in Slaverny '•iL ofte  M E R C U R I U S. 2*53 efte Ketenen -van Dienftbaarhcid zoude blyven? Het is buiten twyftel aan deze Vadcrlyke Liefde , waar af Gy wilt dat zy zullen gevoelen | dat de tytel U niet minder vleit als die van hun Koning, dat zy ver- • fchuldigd zyn de zorgen en bcgeertsns ,. die Gy federt eenigen tyd hebt laten blyken, om alle Uwe Slaven, welke in Vrankryk zyn, te verloflen ; de Vrede voor Uwe Onderdanen , die haar zo nodig is, by den Keizer, mynen Meefter , uit te werken ; en door dat middel de veiligheid , overvloed , en rufte in hun Koophandel te herftellen: waar toe zyn Keizerlyke Majefteit het zyne mede wel willende toebrengen , heeft dezelve my bevolen U uit zynen naam tc komen verzekeren , dat Hy altoos zo veel vriendfehap , en een zo hoogen ag? ring, voor Uwe Majefteit behouden heeft, dat 'er by de drift om in de blyken daar van te volharden , cn de opregthcid van zyne intentien om 'er U af te overtuigen, niets gevoegd kan werden. Ik durve hoopen ,. dat zulke eenparige gefteldheden zullen agtervolgd worden van zodanigen fucces, als men zoude wenfehen; endat het Tractaat van vernieuwing der Alliantie cn van Vrede , waar toe ik gelaftigd ben , met een goedkeurig en bondigheid , overeenkomende met de gemeene wenfehingen en het welwezen der beide Ryken , gefloten zynde , de goede Correfpondentie zo volkomentlyk zal herftcld werden, dat 'er niets magtig zal wezen om die tc verftooren. Dit, SIRE , zyn de oogmerken en dc befluiten van den Keizer, mynenMeefter , waar van ik niet en twyfele of de Faam , altyd bezig met zyne wonderlykc Daden , zo wel als die van Uwe Majefteit, te verbreiden , zal U bekend gemaakt hebben de by na ongcloofclyke Viclorien cn Veroveringen , in deze laatfte Veldtogtcn behaald ; en hoe tegens wil en dank van de meenigte zyner Vyanden (federt een geruimen tyd te famtn verbonden tegens de Magt, de Wysheid, dc Dapperheid , cn de Voorfpoed van Lodewyk den Grooten) dezelve altoos het geluk gehad heeft van tc zegenpraalen. Dit is een zigtbaar uitwcrkfel der befchutting van den Heer der Heirfchaarc/i, en der vergelding die hy aan zyne Godvrugtigheid vergunt. Zyne Goddelyke goedheid makc, dat d'eenigheid Uwer Keizerlyke Majefteiten altoos van een diergelyke befcherming zy begunftigd en onderfteund; en dat Gy beiden voor altyd moogr zyn de Liefde cn deLuft. van Uwe Volkeren ; het fteunfel Uwer Bondgenooten ; dc fchrik Uwer Vyanden; en de volkomene Meefters van de Wereld, alwaar Gy lieden zo glorieufelyk regeert. Na een zo regtmatige en yverige Voorfpellrng, is-my , SIRE, niet* meer overig , als Uwe Majefteit zeerootmoediglykte bidden, in deze tegenwoordige , hoewel fwakke blyken van myne diepe eerbiedigheden te willen goedkeuren die van myne aandagt voor het geen ik hebbe geoordeeld Uwe Majefteit te konnen bchaagen. li $ De. IcSQ-v Jclober.  Qétober. Admiraal de Tourville komt mee een gedeelte Franfche Oorlogsvloot weder te Bteft. O) Ziet ^54 EUR OP I S C H E De Maarfchalk de Tourville , die , na zyne gelukkige expeditie tegens d'Engelfche en HoIIandfche Smirnafche Vloot, waar af wy (a) elders hebben gefproken , noch een anderen ilig gemeend had te doen, hebbende zich ten dien einde (nadat hy een Efquadre tuflchen Gibraltar en Malaga had gelaaten ) in het begin van de Maand Auguftus op de Spaanfche Kuften , en den ioden. voor Barcelor.a vertoond, met het voorneemen van die Plaats te water bezet te houden , terwyl de Marquis de Noaiiles, die in Catalonien commandeerde, de zelve tc land belegerd zou hebben, ftak met de gantfche Franfche Oorlogsmacht (ter oorzaak dat den aanflag geen voortgang kon neemen, alzo de Maarfchalk de Noaiiles-, ten tyde dat den Hertog van Savoyen Ste Brigide belegerd had , en de Franfchen derhalven in groote bekommering voor Pignerol waren, tweeachtervolgende'Couriers had gekreegen , met order om acht duizend man van zyn Leger af te zonderen , en de zeiven in aller yl na Piemont te doen marcheeren) weder onder zeil , en liep in de Haven van Toulon; van waar (na dat hy zich op nieuws van eenige leeftocht had verzorgd, en ettelyken zyner Schepen laaten kalefateren) den i4den. September weer in zee gedeelten zynde, vervoegde hy zich met een gedeelte der gemelde Vloot op den 2iften. October te Breft : gelyk , benevens meer andere omflandigheden , uit het onderftaande Journaal gezien kan worden. Hit Schip de Koninglyke Zon, den I4dcn- September van Toulon uitgeloopcn , om ha d'Eylanden van.Hicres te gaan, vervoegde zich vyf-en-dartig anderen by het zelve; en zouden dezen van een grooter getal zyn gevolgd geweeft, indien 'er den Admiraal nog een dag of twee vertoefd had. Dog de Wind den iód«.Ooft geworden zynde , en tegen den middag opftcekendc, liet men het Topzeil vallen , om de,s anderen daags morgens zeil tc gaan. Den i7den- deed men voor dag de Seinfchoot om te vertrekken; en ten negen uuren quam men voor Toulon, daar men agter den hoek ging leggen omd andere Schepen in te wagten: dog daar waren 'er maar twee die de Kee, ïaveerende, konden verlaaten; moetende Monfr. de Chateaurenaud met de Royale %ms, en anderen die in de Haven gereed lagen, daar blyven. dewyl hun de Wmd regt tegen was. Twee uuren daar na ging men voort, en avanceerde het overige van den dag tot 's avonds  MERCURÏUS. 2*f ten tien uuren over de twintig mylen, wanneer het uil wierd. De Wind was tot den 19^0. wanneerze Weft liep, veranderlyk , en noodzaakte ons te lavceren; 't geen ons echter niet belette de Golf van Lion te paffeeren. 'sMorgens wierd men deHoogtens van Rofesgcwaar; cn de Maarfchalk de Tourville deed in de plaats van de Admiraals- Vlagge, om te beletten datdie van't Land ons zouden kennen, een Witte Wimpel van de Groote-Maft waaijen; gelyk Monfr. de Gabaret vandeFokke-, en Monfr. de Vülcttc vandeBezaans-Maft , mede lieten doen. Tegen den avond waren wy voor de Baay van Palcmos,wanneer de Maarfchalk aan M 6nfr.de St. Pierre,Lt. van dc KoninqlykeZon, beval de Invincible, inde plaats van Monfr. Morond, die ziele tot Toulon was gebleeven, te gaan commandceren. 's Nagts en den 2oöen. vorderde men , ter oorzaak van dc ftilte , by na niets. Uit een Gcnueefe Tartaan, van Alicantenkomende, verftond men, dat den Admiraal Papachin met de Spaanfc Schepen cn Galeyen noch tot Porto Mahone hg. Den 21^. 's morgens, wierd het Fregat dc Heroïne gecommandeerd,■ om drie Oorlogfchepen, die daags te vooren gesjoud hadden, tc recognofceeren; wanneer men het Monfr.dc Coëtlogon, en twee anderen, aan de Eilanden van Hieres gebleeven, bevond te wezen: die zig de volgende nagt by ons voegden. Den aarten. waren wy dwars van Barcelona, ter zyde van Montjoui,van waar men een zwaare Rook zag opgaan , waarfchynclyk om bekend te maken, datze een Vloot in Zee zagen. De Wind den 23 »>n. uit den Zuid-Ooften beginnende op te ftceken, cn cindelyk zeer fterk werdende, was dc Vloot gedwongen allés , behalven hetgrootZei!, m te nemen ': do^ Zuid-Wcft zynde geloupen, en den 2.4, 25, en ifj'ten, aanhoudende, was 'er niet een Schip welkers Zeilen nictgefeheurd, of de Stengen gefchoten waren- Dat van onze groote Maft icheurde op vyf ü zes plaatfen te gelyk, zulks dat men een ander moeft nemen. Ondertuflehen geraakten wy, zonder het by na te wcetcn, by de Kaap van Palle. Den 27'""=". kregen wy dc uitcrlte Eilanden arm Lyf €8 dé Maarfchalk zond het Schip dc Capable , dat zyn groote Maft had verloren, alstoen weder terug naToulon. Ten zeiven dage verftond men uit een Schip van St Malo met 30'ftukken , van Terrencufmer Bakkeljau komende, dat 'er negentien Engelfche Schepen tot Canada zynde gekomen, drie Oorlogfchepen van de gemelde Matie hem tot in de Straat van Gibraltar hadden vervolgd; docfe dat hy het cindelyk, na dat hy in de nagt met een van dezelven eenigen tyd had gevogtcn', was ontkomen. De ftilte, die ons den 28, 29, en jo^n. bybleef, befchikte ons meer tyd , alswy wenfehten, om den Berg van Roeland en 't Eiland van dien naam, zes mylen van Alicanten gelegen, te befchouwen; dog vonden'er niets aan te zien , als een groote Kloof in den top , die altyd, aan wat zyde de Berg van iemand is, kan gezien werden. Zy vertoont zich als een kruiskozyn V- van; Oc7ober„  Oéiober. ENGELAND.Parleme geprorogeerd.[a] Ziet t'S- °3- a5.6 £ U R O P 1 S C H E van een huis; en dc Fabel-Chronyken hebben 'cr den naam van Roe" lands Jw^^iW aan gegeeven, door betrekking tot de groote daaden van dien vermaarden Held. 'c Schip de Contant, den 18Jcn• van Toulon vertrokken, voegde zig den eerften Oftoher by ons, met tydine, dat Monfr. de Ghateaurenaud den i^en. ftond te volgen. Wy paffeerden Caap dc Gat den g*. by gifling vyf-en-vyltig mylen beweften Lisbon rekenden. De volgende zes dagen viel cr niets zonderlings voor: maar den 17^». geraakte men op het zien van 47 Zeilen, daar wy maar 43 fterk waren, in bedenken, of er ook een andere Vloot by d'onze mocht zyn;-wierd de Bloedvlag uitgefteeken cn Sein gegeeven om jacht te maaken; doch alles gecontramandeerd, wanneer men uit den Capitein van een Hollands Schip , dat van Rotterdam na Port a Port ging, verftond , dat de Vyandlyke Vlooten in hunne Havens waren. Den i9dcn- gmg bet Schip óeütamant in de vroege morgenflond de Hoogtens vau Pcnmark recognoicceren. Men avanceerde met een Z. O. Wind vyf mylen ineen uur; dc ^ Seinen om de Schepen, naRochefottcn Port-Louisgedeftineerd, van ons te doen fchciden, wierden gegeeven; Monfr. dc Gabaret op dartien fchoten met zeven beantwoord; en wy kwamen des anderendaags namiddags, ten 1 uuren, by de fwartc Steenen, vier mylen vanBerraume, ten Anker. HET Parlement, de (a) laatfte maal tot den 1 Oao■beropgefchort, wierd nu weder door de volgende Proclamatie nc tot den fdeD. November aanftaande, wanneer men ftaat maakte dat de Koning weer te rug in lyn Ryk gekomen zou weezen, geprorogeerd. By  M Ë, R C l) R I U S. x$7 By den Koning en de Koningin. Een Proclamatie, Begeercnde de Opwachting van de Leden van beide de Huizen van het Parlement. MARIA R. WYj begeerig dat de Leden van beide dc Huizen bekwame kennis rnogun hebben van den tyd , op welke hunne Opwachting in het Parlement verreifcht zal wezen, op dat zy hunne zaaken zodanig fchikken, dat een volle Vergadering by een mag komen» hebben op advys van onzen Geheimen Raad nodig geoordeeld, deze onze Koninglyke Proclamatie in het licht tc geven; hier by verklaren' dcende publiceerenc'e onze wil ende begeerte, dat ons Parlement var den dartienden dag van Oétober naaftkomende (tot wclcken dag hei zelve nu geprorogeerd is) verder totDonderdag, denvyfdenNovember aanftaande, geprorogeerd zal werden; tot volbrenging van welke Prorogatie wy alleen de Opwachting van zulke Leden, als in end< omtrent onze Steden van Londen en Weftmunfter zyn refideerende, zullen afwachten. Ende, aangezien ons oogmerk is, dat onze voorfz, Huizen van 't Parlement niet alleen op den voorfz. vyfden November naaftkomende zullen verzamelen; maar ook tot het depefcheerer van verfcheidene wichtige ende importante Affaires zitten, bclafter ende begeeren wy derhalven op alle de Geeftelykc cn W ereldlykc Lords en de Ridders, Burgers en Stedelingen van het Huis der Gemeenten, vervolgeus op den vyfden dag van November aanftaande tc verfchyncn. Gegeeven in ons Hof té Withal den 8ften. Oöober, 1694: In he vyfdc Jaar van onze Regeering. God bewaarc den Koning en dc Koningin. Den i2den.-der Maand deed de Ridder William Ashurft, bj meerderheid van ftemmen tot Lord Major van Londen verkoo zen, d'ondeiftaandeAanfpraakaan de Vroedfchap der gemeld< Stad. Haranqy.e van den Ridder William Ashurfl aan de Vroedfchap va; Londen. Myne Heeren, IK ben zeer gevoelig van d'ecre, welke Gy-lieden My hebt aange daan, met My op tc leggen deeze gewichtigebedieninge, dewelk Ik wanhoop tot U-licder genoegen te zullen konnen waarneemer K k ma; 10*93. 0 él ober. i I e \t  i69V Ottober. Engelfch Admira»' l;n over het onhei van de Smirnafche Vloc geëxamineerd* iü *** pa- y>' 2,58 EUROPISC HE maar Ik zal niet manqueeren na te volgen mynen Eerwaarden Predeceflèur, en in 't bewind van alle publyque zaaken inneemen het advys van myne mede-Broederen van 't Hof der Aldermans. En niet alleen dat, maar myn Hertc cn myn Huis zullen zonder opzicht van partyen ofte eigen belang open ftaan voor een iegelyk lurger , die eenige regtmatige klagte, of eenige zaaken voor 't welwezen van deze Stad, ofte voor de behoudenis en d'eere van de tegenwoordige Regeering, heeft voor te dragen. Myne Heeren, Laat my toe, dat Ik U L. ernftiglyk vermane tot onderlinge eenigheid en eendragt in het verdeedigen van deze tegenwoordige Regecring: want alle de onheilen, die federt veele jaaren ons zyn onvergckomen, zyn ontftaan door onze verdeeldheden; en alle deze^cn van Religie cn Vryheid is aan ons door deze Regeeringe ook weder herfield. En wanner wy het eene moeten verliezen, moeten wyhetandere af ftaan : want Paufdom en Slaaverny zyn het noodzakelyk gevolg van noch een revolutie. Ik kan niet nalaten gewag te maken van een behendige ftreek, eenigen tyd herwaarts gcpraöizecrd, om de geenen, welke de Regeering allermeeft toegedaan zyn, inhabilte maken om dezelve te konnen dienft doen, door hen tc brandmerken met den naam van Republicaanen. Dit is onlangs zo zeer in gebruik geweeft, dat fommigen zich niet ontzien hebben een valfchen Eed te fwceren om hun oogmerk te bereiken. Ik weet niet eigentlyk, wat het is dat Gy Lieden van my verwagt: maar dit weet Ik, dat Ik U L. meer of minder zal dienftig zyn , na mate van de wysheid cn kloekmoedigheid die God my geeft. En indien een iegelyk van ons wilde voorneemen zyn leeven te verbetcren,zoude zulks het eeuigfte middel zyn om de oordeelen, die ons van wegen onze abominabele godloosheid ever 't hoofd hangen, af te wenden , en ons onder deze Regcering gelukkig te maken ; 't welk God ons verlccnc ' Doch om van gewichtiger zaaken te fpreeken. d'Admiraa! len Killegrew , de Laval,- en Shovel , welke de geallieerde Vloot de voorgaande zomer hadden gecommandeerd , mitsgaders de Vice-Admiraal Rooke , die het gebied had gevoerd over het Efquadre gedeftineerd na de Middellandfche Zee , en eenige dagen te vooren een Journaal wegens die rampzalige Tocht aan den Raid ter hand gefteld , na verfcheidene maaien voor den zeiven te zyn verfcheenen , op dat men mocht weeten aan wien men het onheil,. de (a) Smirnafche Koopvaarders overgekomen) te wyten zou hebben, kreegen nu op den zrften.  MERCURïUS. 259 21-tea. rJer Maand order om binnen vier dagen fchriftelyk op de volgende drie Artykelen t'antwoorden. I. Waarom zy iwt een Vaartuig na Brcft hadden gezonden , om •zekerheid te hebben of de Franfche Vloot in zee was, of niet. II. Waarom zy het bericht van een Kasper, die hen was komen waarfchouwen , dat hy de Franfche Vloot had zien pafleeren , hadden verwaarloosd ; of ten minden , waarom zy hun beft niet hadden gedaan, om te wectcn, of het waar was, of niet- III. Waarom zy (na dat zc dartig mylen Noord-Weft vanHeifand Krygsraad hadden gehouden, en belluoten , dat ze noch twintig mylen verder met den Admiraal Rooke zouden zeilen; tot teken vande fcheiding der Vlooten een blaauwe vlag van de groote fteng laaten waaijen , en vyf kanonfehooten uit het Admiraals Schip laaten doen) zulks niet hadden achtervolgd, noch voor hunne fcheiding een anderen Krygsraad gehouden ; dewyl ze order hadden om zich niet vande Smirnafche Vloot af tc zonderen , voor dat men ze volkomentlyk in veiligheid kon oordeelen. Vervolgens wierden d'orders, welken de Commiffariflênder Admiraliteit aan de gemelde Admiraalen hadden gfgeeven , geleezen , ten einde de ztlven te confronteeren met het Journaal , 't geen men hen van hunne Reis afvorderde : by welke gelegentheid iets kwam voor te vallen , 't geen een groot gerucht maakte. De Burggraaf van Faikland, een der Leden van den Geheimen Raad 3 den Admiraalen een zeker Papier , betreffende hunne zaak, voorgeleezen hebbende, liep de fpraak door Londen, dat de gemelden Heer in het leezen een plaats, dienende tot de verdecdiging der Admiraalen, hadverlweegen. Deze befchuldiqing was te bitter , en het gerucht 'er af al te ververbieid om 'er. ftiilwygende over heen te treeden. De L,ord Faikland deed 'er zyn beklag over nan den Raad , die de Saak ex meneerde , den Lord ontfchuldigde , en 'er het onde; ftaade GefChrift over liet afkondigen. Aan % Hof te Withal den 2cften. OèTober. Wegens de Heeren van den Geheimen Raad hunner Jldajeüeiten. A Angezien dc Heeren Henry Killcgrew , de Ridder Ralph Delaval 'LX en de Riackr Glaudesly Shovel, Admiraalen van de Vloot hunner Kk z Ma- Ott'jbcr.  OBober. z6o EUROPISCHE * Majefteiten, gepubliceerd hebben, en het gerucht doen lopen, dat de Vicomte van Faikland, een der Heeren van den Geheimen Raad van hunne Majefteiten, leezendc in den Raad een Papier , iets , 't welk voor hunne juftificatie van belang was, overgeflaagen heeft ; zyn dc Heeren van den Raad, die zaak overwogen en geëxamineerd hebbende, geperfuadeerd , en verklaaren , dat dit gerucht vals en tchandaleus is: hoewel in 't Examen , dat men gedaan heeft , gebleeken is iets gefchied tc zyn , 't geen d'Admiraals in die dwaaling heeft konnen doen vallen. Door den Raad is geordonneerd , dat het bovengemelde gedrukt, en in de Gazette gemeen gemaakt vierde. William Bridgeman. De Vice-Admiraal Rooke, trachtende zich te zuiveren wegens alles Ié geen men hem te laft mocht leggen, en te toonen hoedanig het zich waarlyk met de zaaken had toegedraagen, was te raade geworden een omftandig Journaal 'eraf op te Hellen, cn had, gelyk wy hier voor gezegt hebben, het zelve aan den Raad overgeleverd. Doch zynde hier mee niet vernoegd, cn willende dat ook al de wereld van zyne onfchuld overtuigd mocht weezen , wierd het gemelde Journaal, gelyk het hier ter neder gefteld word, met den druk gemeen gemaakt. Journaal van den Heer Ridder George Rooke, die, voor Admiraal , het Efquadre , gedefinieerd na Cadix en de Middellandfche Zee, heeft gecommandeerd. WEinige Menfchen zyn zo gelukkig,dat ze zonder calange konnen leven ; dog de Ongelukkigen zyn dat meeft onderworpen. Ik beken , dat het my hard zal vallen my zclven te regtvaardigen : doch ik ben te vrede , gecondemneerd of vrygefprooken te worden, en zulks volgens het fentiment 't geen onze Vyanden van deze Adtie zullen geeven. En by aldien zy zeggen , dat onze retraite niet en is gefchied als van een Zeeman en Officier , ik zal geruft zyn , cn my zeiven fchuldig kennen. Het volgende Relaas is een waaren opregt raportvande A£he , niet alleen geapprobeerd by de drie Vlagluidcn, maar ook by de meefte Capiteinen die het hebben gezien. Maandag, den. 9ien. January iÓ9f op myn Landhuis zynde omtrent Cantclbury, ontfing ik per Exprefle een ordre van de Ed: Heeren Gom-  MERCUR IUS. 261 CommifJarifTën van d'Admiraliteit, ommyaanftondts naar dc Stad te begeeven, en by haar te komen ; het welke ik 's anderendaags dee-^ de : en voor haar compareerende , zeiden zy tegen my , dat het den Koning had beliefd my tc noemen tot het commandceren van het Efquadre Oorlogfchepen , ten diende van haare Majedeiten gedeftincerd na dc Middellaudfche Zee; en dat ik my met alle mogelyke haaft moeft in poftuur ftellen om die Voyagie te aanvaarden. Donderdag, den i2dc". wagtte ik zyn Majefteit op tot Withal; zeggende, dat my d'Admiraliteit had geinformeerd, dat het zyn Majefteits plailier was, dat ik de Schepen, welken hy van mceningwas na deMiddcllandfche Zee tc zenden, zoude commandeeren; en hem derhalven onderdaniglyk myn op'inie offereerende in confideratic : de Franfchen konden en mogten zo fterk wezen in deze Zee , dat het Efquadre veel te fwak was om zyn Majefteits Eere te juftificceren, cn den Handel en Koopmanfchap van zyn Majefteits Onderdanen, en haare Geallieerden, te defendeeren cn te befchermen; en datdefwarigheden en periculen, die ik in deze Voyagie voorzag, zo groot en menigvuldig waren , dat ik myne eigene capaciteit , om door dezelven heen te raken, fufpedteerde: dog dat ik my zeiven geheel aan zyn Majefteit otfercreerde; verzoekende onderdaniglyk,dathy altyd van myn Perfoon geliefde te difponceremzo menigmaal als hy oordeelde dat ik bekwaam was om hem tc konnen dienen, zonder my anders tc confidereerenjen dat ik,dit tegen zyn Majefteitgezegt hebbende,my zoude prepareeren om te gehoorzamen; en indien hymy geliefde te zenden, dat ik zoude gaan, en hem en myn Vaderlaud dienen , op de befte manier als het my mogelyk waar.. De Koning ordonneerde my hier op, dat ik hem 's anderendaags tot Kenfington zou opwachten ; alwaar ik be-« vond, dat het zyn Majefteits welbehaagen was, dat ik met die Voyagie zoude voortvaaren; cn dat zyn mceningwas, dat wy met de Spaanfche Vloot tot Napels zouden conjungeeren, beneffens eenige andere particulariteiten raakende den dienft; geevende wyders aan my directie om my tc addreffeeren aan de Heeren van d'Admiraliteit, tot het aanftellenvan dc Officieren en het equipeeren van de Schepen, op dc befte maaier als de tyd konde permittccren : want ik bevond zyn Majefteits intentie te weezen, dat wy in't kort zouden t'zeilgaan. En voor de Admiraliteit over deze zaak verfchynendc , wierd ik van haar verzogt, fchriftelyk over .te leveren zodanige dingen als ik oordeelde tot het Efquadre onder myn Commando van nooden te zyn; het welke ik aanftondts in de volgende termen deede. EDELE HEEREN, [ In obediëntie vanUwerEd. ordre aanmy, om fchriftelyk zulke zaaken, als ik oor deele van nooden te zyn ten dienjle van 't Efquadre na de Middelïandfche Zee over te leveren, dient. ï Kk 1 l' & 1693. )ólober, t  Oilober. EUROPISCHE L Z" ojfereere onderdaniglyk myn opinie, <^tf /jrf Efquadre tot dezen dienft gcapomteerd, wc/ te fwak is om de groote effeAen van de Natie te fecureeren, uitgaande onder dit Convoy, veel min om de zeiven te defendeeren tegen de Scheeps-maeht, die den Vyand tegenwoordig prepareert in de JMiddellandfche Zee, II. Confidereerende, dat de eer en intereft van dit Koningryk zo veel deel heeft aan 't executeer en van dezen dienft ; zo verzoeke ik onderdaniglyk, dat een andere Vlagman my mag werden toegevoegd, of ten minften twee of drie bekwame cn ervarene Capiteinen, die capabel zyn om my te advifeeren,. en in zaaken van belang te afjiftceren, en ook om by eenig ongelukkig voorval op my te fuccedeeren. Verzoeke onderdaniglyk, dat een deugdfaam Perfoon, die de Taalverftaat, mag worden aangefteld tot Secretaris; die bekwaam zy om, by aldien ''er eenige difputen tuffchen ons en den Spanjaard mochten voorvallen, de zelve» te konnen befiechtgn. IV. "Ben ik van gevoelen , dat bet abfolutelyk nodig isvoor dezen dienft, dat een goede quantiteit Provijie en Scheepsbehoeften met de Vloot mogen werden gezonden, en zulk geld of Credit als U Edelen zullen modigoordeelen tot den dienft, V. Jk ben van gevoelen, dat een Bombaardeerfchip en twee Brigantynen op deze Voyage dienft konnen doen. Dit is 't alles , dat ik kan bedenken, om in zulk een korten tyd te conjidereeren »p een zaak van een zo groote importantie en confequentie. Den i4d«'. January, 1C93. getekend, G. ROOKE Hier moetik obferveeren, dat de fwarigheden van deze Voyagie lo aanftoQtelyk waren by veele Menfchen , dat diverfe Officieren, welken , ik had aangefteld , zich excufeerden , en deze Voyagie rcfufcerden. En het is kenbaar aan veelen van myne Vrienden, dat, by aldien ik my niet t'eenemaal aan des Koni-igs welgevallen had gcoffereerd, dat ik eerder den eienft, en alle voordeekn die ik hier by had tc wagten, zoude hebben gequitcerd, als heen gegaan: doch dewyl ik niet kon werden geëxcufeerd, ref lveerdeik de Voyagie te vervoorderen, met zodanige zorgen als een zaak, daar ik zulk een klein gevoelen van hadde, vereifchtc. Woensdag, den iS^n.Fcbruary 1693.O. S. ging ik naar Portsmouth, al3  M'ERCURIUS. atf 5 alwaar de Koning 's anderendaags arriveerde , die my commandeer* de de Vloot in poftuur te brengen , om met d'eerfte gejegentheid t'zeil te gaan. Ik vond de Schepen gencraalyk niet bemand, en in manquement van Provilie en Scheepsbehoeften : doch , op myne applicatie aan de Heeren van d'Admiraliteit, wierd alles by haar in ordre en in tyds verzorgd. Vrydags-,dcn 24l,cn.Ü.S. ontfing ik eenCommifiie van dc Commiflarifen der Admiraliteit, om haarer Majefteiten Schepen na de Middellandlche Zee te commandecreu als Admiraal, met inftantie om met d'eerfte occafie van winden weder de Reis te vervoorderen, mitsgaders di'vcrfe andere dingen behoorende tot dien dienft , en ook een geheime ordre om het bevel van t'zeil te gaan niet ter executie te ftellen voor nader ordre. Saturdag, den 18den. Maart, O.S ontfing ik een ordre van d'Admiraliteit, om met d'eerfte gelegentheid van wind en weder tc zeilen na de Middcllandfche Zee, cn twee dagen daar na een andere, om vier-cn-twintig dagen te Cadix tc blyven leggen» De wind wasWeftelyk vier of vyf dagen. Ik had alle de Schepen volkomen bemand, ende meeften van het overgefcheepte Volk betaald; mitsgaders alle de Provilie en behoefren aan boord van ieder Schip gezonden, en ons in goed poftuur tot de Voyagie gefteld : en hadden wy het geluk gehad van op dien tyd t'zeil te gaan , ik geloove, dat wy d'occafie zouden hebben gehad om dc Koopvaardyfchepen infecuriteit in haare Havens te brengen, zonder eenige verhindering van den Vyand* Vrydag , den i^''1"1. O S. ontfing ik ordre by een Expreiïe van dc Commiffariflen der Admiraliteit om tot nader laft in Spithcad tc blyven. Zondag, den 7de". May. O. S. arriveerden alle dc Vlaggen engrootc Schepen tot St. Helcens • waar na diverfc Krygsraaden wierden gehouden, om dc Vloot in zulken poftuur te brengen, als konde ftrekken tot de meefte difavantage van den Vyand, en fecuriteit van de Negotie cn Commercie der Geallieerden. Saturdag, denzoden-O. S. ontfing ik ordre van den CommiiTaris van den Admiraal, om met het Efquader van haarer Majefteiten Schepen onder myn Commando , en dc Koopvaardylcliepen gaande na de Middcllandfche zee, te zeilen in compagnie van dc groote Vloot, leggende aldaar tot St. Heieens, cn op ons fchciden zulken Cours te neemen in onzen weg na Cadix, als de byr;evoegde Admiraals zouden goedvinden. Maandag, den 2 2(,en. O. S- wierd aan boord van de Brittannia door de Vlag-Officicren Krygsraad gehouden over eet zeilen der Vloot en dc Rendevous, en gerefolvterd, dat de Vloot een a^'V O. S. by aldien de wind goed was, onder zeil z«>u ftceken, en het Efquader na de Middcllanfche Zee tot 30, mylen W- S. W- van Heifaut verzeilen . IBobcr.-  i69V ; Oéiober. i i ] < i i 264 EUROP ISCHE en; cn zo de Franfche Vloot uit Breft gezeild was , alsdan te advt"ceren wat mefures men fou neemen: en ingeval van quaad weer, wierd cr een Sê"in gefield, wanneer wy van de Vloot zouden fcheiden. Dingsdag, den ^o^n. May O- S. ging dc Vloot van St. Hcleens cn Spithead met een goede wind t'zeil. Zondag, den 4den. Juny O. S. '1 morgens omtrent 6. uuren, W. [en Z. ongevaar 30. mylen van Hcifand, deeden dc gecon-ungeerde Admiraals het Sein om zich van ons tc fparceren ; werdende by ons aeantwoord : dog naderhand (lil wordende, vervoegde ik my aan boord van d'Admiraals, om tc verneemen wat intelligentie zy hadden »an Breft, cn wat ze aldaar van de Franfche Vloot wiftcu : maar ik kon hier niet verneemen, dat 'cr eenig Schipgewceftwasinonsvoorjy zeilen 't geen iets omtrent dc gemelde Plaats ontdekt had- De Admiraals hielden Krygsraad; alwaar ik van refolutic was, dat de Vloot ans zo. mylen verder Zeewaart behoorde te brengen. Donderdag, 's nagts ten 6. uuren O. S. verlooren wy de Vloot uit jns gezigt: cn hier is het dat ik met verbaasdheid reflectie neemeover dc wonderlyke directie van deze zaak : eerftelyk, dat de Vloot vier Traanden tot Spithead gehouden is, om dat men niet wift hoe dcVyind zyn Defiein omtrent het Toulonfe Efquadre wilde dirigeeren; cn :en anderen, dat wy hier op in't laaft van May en het begin van Juny tzcil gingen , wanneer men met groote reden kon befluiten, dat niet illeenhaarToulonfch Efquader, maar ook haare groote Vloot van Breit, in zee zou weezen, en men niet wift tot wat deffein ieder van le zelvcn geappointeerd was Derhalven zeg ik, dat het fcheiden van 3nzc Vloot in deze circumfiantien en conjuncturen van tyden, na nyne opinie, een zaak wasflrydendetegens alle menfchelyke reden, :n zoo ik denk, en met regt mag zeggen, d'oorzaak van hetgeheele jngeluk ; gelyk uit het gevolg zal blyken. Ik kan geen pertinenter lelaas geven, als de Copye van mynen Brief aan de CommifTarifTen !er Admiraliteit, cn het gepafïeerde in den Krygsraad bier over gcïouden aan boord van myn Schip. Copye vau den Brief. EDELE HEEREN, IkzendeCapitein Martyn, voerende het Schip de Leeuwerik,om aan Uwe Ed: een Relaas te doen van het ongelukkig fucces onzer Voyagie. Den [j-den. 0. S. zynde omtrent 60. Mylen van Caap Vincent, vaardigde ik len gemelden Capitein af , om voor onze Brandwagt uit te hopen naar Lagos Baay, ten einde zo veel kondfehap, als het mogelyk w as , van den Vyand te verneemen: dog in die nap nader aan de wal houdende, als de rloot deed, zo dreef hy in ftilte. 's Anderendaags fmorgens ontdekten on,e Brandwagten twee van des Vyands Brandwagten , waar. op zy, aanftondts  MERCURIUS. I6j flondts jagt waakten. Na den middag geraakte de Chattam met een van dezelven , zynde een Schip met 70 Stukken , voor een korten tyd in gevegt; dog ziende acht a, tien Zeilen meer onder de Caap, verliet hy dit Schip, om my kondfchap te geeven wat hy ontdekt had: waar op ik Krygsraad hield > alwaar wierd voorgemeld, of men de volgende'ndp onze cours Zou gaan , of byleggen , om ,s morgens defterkte van den Vyand verder te ontdekken ; dog wierd ik hier in overjlemd, alzo men inbracht , dat het Monfr. de Gabaret met vyftien a zeftien Schepen zonder het Foulonfch Efquadre wel kon weezen. Maar dewyl het klaarblykelyk was , te meer t ermits eenfrijfche Noordelyke Wind ons gelegentheid gaf om onze Reis na Ca" dix voort te zetten, dat deze refolutie voor de zelve ver derfelyk mocht zyn, e» wy hier door mogten vervallen in een groot getal Vyanden, en dan mogelyk geen occajie zouden gehad hebben om het gevegt te ontgaan ; liet ik, eer de refolutie geteekena was, zes d zeven Capiteinen Richard , Fairbome , Myngs, Gardener , Smokke, Minifter , en Schryver , die juift by geval aan boord waren, beneden roepen , en verzocht haar opinie ; welke altemaal overeen flemden met het geen boven beflooten was : waar op wy in de volgende nap me't fterk zeiten langs het Land heenen liepen , en diverfe Schepen van den Vyand in Lagos Baay noodzaakten haare Ankers te kappen, 's Morgens , voor den dag, voor Villa Nova zynde , wierd het ftil ; en wy zagen weder tien Vyandlyke Oorlogfchepen met eenig klein Vaartuig by haar. De Oorlogfchepen maakten met haare Boots voor de boeg alle haaft om van ons af te geraaken, verbrandende eenigen van haare kleine Scheepjes, welken wy met onze Chaloupen namen. In een van de zeiven hadden ze Kruid geftrooid, waar mede omtrent twintig van ons Volk opvlo~ogen. Wy namen ook een van haare Branders , die in onze handen viel, zo ah hy uit Lagos Baay retireerde. De Gevangenen, die wy hier in vonden, verklaarden , dat haar Efquader Oorlogfchepen beJlond uit vyftien Schepen, waar onder drie Vlaggen waren, Mr. de Tourville, Vilette, en de Marquis de Nesmond, met veertig Ammunitie, Behoeft- en Koopvaardyfchepen by haar', gaande na Toulon om Monfr. d'Ejlree te ontmoeten , en hebbende omtrent de Caap in ftilte gedreeven, en haare Schepen in Lagos Baay met Water voorzien; wyders dat ze direélelyk na de Straat gingen , zonder de minfte gedagte te hebben van ons te zullen ontmoeten : tgeen ook waarfchynelyk fcheen , wanneer men haare Schepen van Oorlog 'j morgens zag rctireeren , verlaatende en verbrandende haar klein Vaartuig ; waar mede wy zodanig waren ingenomen, dat wy het contrarie , fchoon wy ten laatften anders zagen, niet konden gelooven. 's Middags waaide de Zee-wind W. N. W. ten N. W. waar op wy langs de wal op den Vyand aan hielden; en hoe nader wy kwamen, hoe meer Zeilen wy ontdekten , tot tachtig toe : dag die in een Unie gerangeerd op ons afkwamen , waren niet boven zeftien d zeventien, met drie Vlagmannen , den Admiraal, de Vice-Admiraal van dt Blaauwe Vlot , en de ScboM-by-Nagt van de Witte. De Vice-Admiraa, * li van O[ Sober.  Qclober. i i 166 EUROPÏSCHE van de Witte/Vlag , ley het met vyf Schepen zeewaart over , om boven ons, en onder de Koopvaardylui te geraaken. Het Gros van haare Ploot lag aan ty. zo ver van malkander als wy kondenzien; en da grootfte Schepen except eenige weinige , lagen het verfte te loejwaard S. Middags, omtrent 5, uuren , zynde nog ongevaar vier Engelfche mylen van den Vyand, ftak de Vice-Admiraal van der Goes by , en zond zynen Lieutenant , om my te zeggen , dat wy bedroegen waren ; en dat men zekerlyk kon bekennen , dat het de geheele Vyandlyke l loot was : dat zyne opinie was, het Gevecht te fchuwen , by aldien mogelyk : en.dat hy. vreesde, datwy een gedeelte van de Koopvaardyfchepen zouden verliezen; da? met den Vyand m aélie komende , zo waren wy altemaal verlooren. Ik geloofde , dat wy te na by den Vyand waren om te konnen rctireeren, en was verefolveerd my zeiven en de Vloot, zo duur als het mogelyk waar, op te offeren: doch aan d'andere kant was ik beducht , dat deze refolutie namaals een fchandaal op myne geheugenis mocht brengen , by aldien ik m gevest wet den Vyand opkomen was, en de Vloot verlooren had ^contrarie het Advys van een Vlagman; waar op ik ook bvftak, en met klem zeil van de wal af, ten einde aan de onbezeilften van de Hollanders > en anderen tyd te geeven om te loefwaart te geraaken; zendende onaertuffchen de Chernes na de Koopvaardyfchepen die onder de wal waren . en de Vloot niet konden by blyven,. om hen aan te zeggen , dat ze s nachts langs de wal haar beft zouden doen om in Faro, St. Lucar, of Cadix tc geraaken. Den Admiraal en Vice. Admiraal van de Blaauwe l lag , met acht A tien andere Schepen, zeilden ons hard in; waar op ik meer zeil maakte, 's Avondts , omtrent 6 uuren , kwamen de loejwaarfte en voorfte Schepen van den. Vyand op, met onze lywaarfte en agterfte Schepen, zynde twee d drie Hollandfe Oorlogfchepen en eenige van haare Koopvaar* ders; welke, zo ras zy met den Vyand ge'engageer d waren, wendden, en na de wal toe zeilden : dog de Vyand wendde met haar ; hetwelk aan onze voorfte en loefwaartfte Schepen een gunftige gelegentheid gaf om van den Vyand af te geraaken. Wy zeilden met fterk zeil en een friffe N. N. W. Wind de geheele nagt t\-ee j en Zondags. V morgens telden wy vier-envyftig Oorlog-en Koopvaardyfchepen by ons , mitsgaders twee Hollanders en een Hamburger Koopvaarder , en vyf Vyandlyke Schepen , drie te lywaart en twee te loefwaart van ons : welke ziende dat wy buiten t geZigt van haare Vloot waren, van ons afwendden, dog ons echter den geheelen dag in 't gezigt\hielden. 's Maandags, nadenmiddag, liet tk de Officiers van de Oorlog- en Koopvaardyfchepen, aan boord komen , om te verneemen wat relaas zy my konden doen wegens het overige van de Vloot, en w» haar advys te hooren wat men beft zoude- doen om de reft te fecureey-en. Diverfe verzekerden my, dat ze veertig a vyftig Schepen van de Vloot Z. W. heen hadden zien zeilen , waar onder, de Monk , een Hollander met fo ftukken, de Chandois, Afta t en verf -.heidene andere groote Schepen, waar ven ik merkelyke hoop hebbe dat ze behouden %7 ik de lywaarfte van onze Vloot was. Dingsdags morgens kon ik geen Sche'_ pen te'lywaart zien, als de vyf Vyandlyke Schepen voornoemd, die, wan" neer ze ons verlieten , haar cours na Cadix namen. Ik vond maar een Schipper onder deze Koopvaardyluy , welke proponeerde na de Straat te gaan; dog onder de rejl, zommigen na Lisbon, anderen na de Corunna, maar het meerengedeelte voor Terland. Derhalven verzoeke U Ed. verdere ordres my mogen ontmoeten tot Kork of Kingfaal. By aldien de Wind Noordelyk blyft, zullen wy genoodzaakt zyn tot Madera om Water aan te loopen. Het is my leed , dat ik U Ed. dit ongelukkig voorval moet relateeren; dog Saturdag na den middag hadde ik het veel arger verwacht , dan het nu is uitgevallen. De Vyand bracht ons door zyne conduite in dit ongeval ; cnhaddenze het met zulken refolutie vervolgd, daar had niet een van ons afgekomen: want den Admiraal en Vice-Admiraal van de Blaauwe Vlag waren een kanonfchoot vanmy, als zy achter de Hollanders wendden ; en in haar wenden falveerde zich de. reft van de Vloot. Ik refereere U Ed. aan Capitein Martyn wegens 't geene wy uit de Gevangenen van den ftaat der Vyanden hebben konnen verneemen, en zal met groot refpeit verblyven Edele Heeren, Uwer Ed._ Onderdaanigfte Dienaar L. Was geteekend G. Rooke. Krygsraad gehonden aan boord van haarer Majefteiten Schip de Royal Oake, den i6den. Juny O. S. 1693. Prefent Sr. George Rooke. Ridder, Admiraal. De Heer van derGoEs, Vice-Admiraal. Coll. Thom. Hopson. Schout by Nacht Op V advys van onze Brandwacht 1 dat de Vyand naby ons is , en het debat , wat beft gedaan behoorde te worden ten dienfte van de Geallieerden , hier over gehouden , is gerefolveerd , dewyl de Wind Noordelyk is met eenfriffe koelte, de advantages van dezelve te gebruiken, onze Cour: na Cadix te neemen , en het gevecht, by aldien mogelyk , te fchuwen dog of kei mocht gebeuren , dat het niet in onze magt was het gevecht t, ontgaan, dat wy alsdan het befte middel zullen in H werk ftellen, om dooi de Vyanden heen te geraaken; r egard neemende om de Oorlogfchepen in zulken poftuur te houden , als mag ftrekken tot fecuriteit van de Koopvaar dyfcbepen. ' En was getekend G. R o 0 k e, P. van der Go es, Ts. Hopson. Ll i Oélober* [k  Oilober. z6% EUROPISCHE Ik oordeele niet ongeraaden , eenige debatten en redenen , die ons bewoogen deze Refolutie by der hand te neemen, kenbaar te maaken. Eerftelyk wierd geproponeerd, dat een van onze Brandwagten zynde in acne geweeft met den Vyand, en meer Schepen onder dc Caap ontdekt hebbende, men hier uit kon befluiten, dat een Efquadre Vyandlyke Schepen in ly moeft wezen: en in die plaats zynde, hoe kon men geloven , datzedaar met een andere intentie waren, als om na ons tc zien, en, by aldien mogelyk, te onderfcheppen: mitsgaders dat men wel kon begrypen, datze fterk genoeg waren om het einde daar van ter executie te ftellen: dat, dewyl onze Vloot van zulk een groote confequentje voor beide de Natiën was, wy alles moeften in het werk ftellen om haar te fchuwen, by aldien mogelyk: en dat het ongelukkig fucces, het welk onze zorge aanbevolen was , niet alleen zoude werden gevoeld by beide onze Vaderlanden, maar ook by alle onze Geallieerden. Hier tegen wierd geobjecteerd, dat het niet raifonnabel was van haar af te gaan, en haar te fchuwen, zonder haare macht verder ontdekt te hebben; want zo wy altyd acht a tien Schepen wilden fchuwen, dat wy ons dan lafhertig zouden toonen; en dat, zelfs na een gevecht, wy noch in poftuur zouden zyn om onze Voyagie tot een gewenft einde te brengen: dat dit mogelyk het Efquadre van vyftien a zeftien Schepen van Monfr. Gabaret konde zyn, een weinig voor ons vertrek van Spithead van Breft t'zeil gegaan , cn miflehien noch niet met het Toulons Efquader geconjungeerd: dat wy dan niet alleen dc Koopvaardyfchepen in behouden haven zouden brengen, maar ook den Vyand van zyn defféin fruftreeren, en mogelyk hier mede in het begin zulken reputatie aan onze affaire geeven, dat het gevolg van onze Voyagie te lichter en reputaticuzer zoude zyn; en dat de frifle Noordelyke Wind ons een fchoone gelegentheid gaf om onzepaflagie na Cadix voort te zetten. Doch deze Refolutie konde my niet behagen, niet tegenftaande datze met zulke fuffifante redenen wierd onderfteund, en zulks door de overeen komende opinie van het meeren gedeelte der Capiteinen van de Vloot : derhalven konde geen redenen vinden om te oppofeeren. JVIaar hadden wy het geluk gehad van temogen weeten, dat de Franfche Vloot uit Breft gezeild was, zo zoumen deze laatfte argumenten hebben voorby gegaan: want zo ras als wy dan eenige van haare Brandwachten ontdekt hadden, zoumen haaft beflooten hebben, dat haare geheele Vloot daar was. En by aldien wy nu dc Wacht hadden geligt, en's anderen daags wederom zeil gemaakt, omdevorderemacht van de Vyanden te ontdekken, geloof ik , dat het gevolg voor ons fataalder zou geweeft zyn, als nu. Want op diemanier, als dc Vyand zyne Vloot geporteerd had, was het voor onze Brandwacht onmogeïyk haar verder te ontdekken: en by aldien wy met de geheele Vloot ïo na waren gekomen, kan ik geen middel uitvinden of bedenken, waar  MERCURIUS. 269 •waar door wy op gemakkelyker manier haare handen zouden hebben ontdomen: cn zo wy van haar hadden afgezeild, en haar gefchuwt, zonder verder tc ontdekken; cn dat dit alleen M. Gabaret met zyn Efquader was geweeft, en niet geconjungeerd met Mr- d'Eftrée • en dat zc naderhand mochten hebben geconjungeerd , en onze paffagie onderfchept; wat voor verantwoordingen en redenen zouden wy hebben konnen geeven ? Zulks refereeren wy aan 't oordeel van alle vcrftandigen en onpartydigen. De Capitein van de Franfche Brander zeide , datze meenden, dat het onze geheele Vloot was, en datze met alle imaginabele confternatie haare Ankers in Lagos Baay hadden gekapt. Maar eenige Hamburgers zeilden 's nachts voor de V loot, en vervielen 's morgens in de handen van de Franfchen; en geloove, dat die haar beter intelligentie van onze Macht hebben gegeeven, als wy van haare Gevangens konden bekomen. De Capitein en Lieutenant van dc Franfche Brander aan myn Boord komende, bevond ik haar heel obftinaat om iets aangaande de macht enfterkte van hunne Vloot te ontdekken; weshalven ik Capitein Jorbarue en Capitein Gardener naar de Brander zond, om te zien wat voor kondfehap zy uit dc Onderofficieren of Matroozen konden bekomen. Door een van de zeiven was Cap Jorbarue zodanig bedrogen, wegens de eenvoudigheid en finceerheid van zyn antwoord, volgens zyn gevoelen, dat hy hem een Kroon voor zyne confeffie gaf, en met dit relaas, in mynen Brief gementioneerd, weder aan Boord kwam. Doch hier mede niet vernoegd, liet ik eenige Gevangenen aan Boord komen, cn door Capt. Martin apart examinecren: maar haare confeffie differeerdc weinig van de eerfte. Doch daar waren twee Mooren aan Boord, onlangs genomen met eenSaleefe Kaper; welke, by aldien ik, of iemand van de Examinateurs , daar kondfehap af hadde gehad, naar alle apparentie, op belofte van vryheid, beter confeffie zouden hebben gedaan: maar wy hoorden hier niets van, als twee dagen na ons ongeluk. . 's Morgens, omtrent 10 uuren, gingen de Schout by Nacht Hopfon, Capt. Jairborne • en Ik , aan Boord van.den Vice-Admiraal van der Goes, welke een vau des Vyands kleine Vaartuigen had genomen, aan wien ik het gehoorde van dc Gevangens communiceerde. Ons klein fucces behaagde ons altemaal ; en wv namen het op als een groote avantagie voor ons, tot zo verre datwy refolveerden de Koopvaardyfchepen eerft tot Cadix te brengen.en dan den Vyand tot het naauw van de Straat te vervolgen. En by aldien 'er eenig Officier in de Vloot is geweeft, die het bedrog heeft gemerkt, zo hcett hy omtrent zyne plicht gemanqueerd, dathy hetzelve aan my niet heeft gecommuniceerd: doch ik geloove waarlyk, dat de motie van des Vyands Schepen's morgens, ende informatie van de Gevangens, ons in een Generaal bedrog heeft gebracht LI 3 - " 1693. Oéloben  a8o EUR OP-I SCH-E QBober Ik ben verzekerd, dat niemand hier van gedagten had, tot dat Wy dichterbykwamen.'Het getalontfteldemy niet, voor al eer ik de qua•liteit van haare Schepen ontdekte: en wanneer wy byltaken, waren eenigen zo ver in ly, dat ik niet meer dan vyf van haare Vlaggen heb konnen tellen. Toen de Zeewind kwam , en" wy voor de wind hielden, zond ik den Schout by Nacht Hopfom, omaande Sminiaafc Factoor tc ordonneeren, met de Koopvaardyfchepen dicht by ons. te blyven, en, wanneer wy geëngageerd waren,-langs de wai heen te loopen, zo draa de gelegentheid zulks zoude permitteeren. En weinig te vooren zond de Vice-Admiraal zynen Lieutenant aan my, zeggende, dat hy geloofde, dat het de geheele Vyandlyke Vloot was; doch ik geloofde, dat het toen te laat was om op een bchoorlykc manier te retireeren, en de Koopvaardyfchepen tc fecureeren: behalven dat ik altyd hadde valt gefteld my op deze Voyagie tot een facrificie op te offeren, en by my tel ven een refolutie genomen om het tot zulken dieren prys aan de Vyanden van myn Vaderland te doen, (wanneer de gelegentheid zulks zoude toelaaten ) als het mogelyk was. En ik had my op dien tyd met alle mogelyke wanhoop gelierkt ; doch bedocht , dat dit vooiflel van den Vice-Admiraal voor my by de wereld inexcufabel zoude zyn geween;, en een eeuwige blaam op my hebben gebracht. Ik had geen tyd om hier op te advifeeren en te confidereeren; want hadden wy niet aanftondts bygefleeken, zo hadden wyin een quartier uurs met den Vyand moeten engageeren: en wanneer dc Schepen, tegen ons vechtende, ons ontramponeerd hadden, zo zouden anderen in de plaats hebben gekomen om onze ruïne te vervullen; en vyf, die met ons toen heen lagen, zouden boven ons gewend hebben, en met de Koopvaardyfchepen hebben gedaan watzc wilden: zulks dat ik vatHtelle, hadden wy ons met den Vyand geëngageerd, datdegeheele Vloot die nacht genomen en gedefinieerd zou zyn geweeft. Zo haaft als ik rcfolveerde het gevecht te fchuwen, zette ik de Fok by, en liet het Sein van de linie der batalje inneemen; zond ook wyders deChattam aan den Schout by Nacht Hopfon, om hem de bezending, die ik van den Vice-Admiraal hadde ontfangen , bekend te maaken, en dat ik van meening was de geheele nacht metfterke zeilen zcewaart in te gaan • en by aldien hy óccafie hadde, dat hy aan de Nieucaftel zou ordonneeren de Chandoife, die niet wel- zeilde , te flecpcn. Ik ordon erde van gelyk en aan de Chernes te wenden, en aan zo veel kleine Schepen, als hykon fpreeken, te zeggen, dat, by aldienzy niet in de Vloot konden blyven, zy dan 'snachts haar devoir zouden doen om langs .ie wal in Faro ot St. Lucar in tc geraaken. En by aldien ik dezelve ordre toen ter tyd aan de Hollanders en Hamburgers, zo wel als aan de Engelfen, had konnen geeven, ik twyffel niet, ofzy zou-  M E R C U R I U S. ioi zouden mede geëfchappeerd hebben, behalven de geenen welke met den Viand geëngageerd waren: en bet was onmogelyk, datze zich beter konden comportceren, alsze gedaan hebben. De iw£ Vyandlyke Schepen, die zeewaart lagen, als wy nu draairdcn, hoe weke boven ons konden geweeft hebben, liepen naar dely, en vielen in by dc loefwaarftcn van haar Efquader, en waren eenige van die welke onze lywaarfte Schepen attaqueerden. Het was een groot geluk, dat de Hollanders, zo haaft als zc geëngageerd waren, wendden, en, nadewal toe leiden: en by aldiendit is gefchied met intentie ten beften van den dienft, zo is 't een vande grootfte zaaken die ik ooit ineen aftie gezien heb; en noch gelukkiger, dat den Admiraal en Vice-Admiraal van de Blaauwe Vlas haar achter nawendden: want de meeften van de locfaaarfte Schepen volgden haar exempel. En zo zy, volgens Zeemanfchap,. het Gros van onze Vloot hadden gevolgd, zeilende zo veel beter als wy, zoudenze ons zekerlyk geruïneerd hebben. Want zy in ly zynde, konden haareonderfte laag gebruiken ; wanneer onder onze Schepen niemand, als ik jen Breda , het konden doen: of indien zy op een redelyke diftantie by ons waren gebleeven, zoudenze zekerlyk 'sanderendaags onze geheele Vloot geruïneerd hebben. Het deftein tot onze ruïne was heel wel by den Marefchal de Tourville aangeleid, maar door zyne Ondcrvlaglieden qualyk uitgevoerd. Doch dewyl de Vyand het zodanig dirigeerde, zou het verLes, indien dé reft van onze Vloot gelukkig genoeg was geweeft om die nacht mede met ons zeewaart in. te fteeken, van weinig importantie geweeft zyn. Maar ik kan dc geenen, die voor de wind afgeloopen zyn, niet blamcercn: want de twee Vyandlyke Schepen, die in ly van ons waren, cn 's nachts alle half uuren blik vierden , gaven een genoegfaam fondament voor ons, en andere Schepen, om tc gelooven, datde geheele Franfche Vloot ons volgde, en s morgens byons zou zyn. Doch de Schepen van die Kroon Zondag 's morgens ziende, dat haare Vloot uit ons gezicht was, wendden, cn meenden.drie a vier van onze achterfte Schepen den weg af teinydeu; maar ik hield op haar aan; cn met een om te zien of ik ook meer Schepen in 't Gofïen kon ontdekken, die in haare handen konden vallen: tot datde Vice-Admiraal vander Goes Capitein Stilte aan myn boord zond, cn my bekend mankte,' dat zyne opinie was ons devoir te doen om met alle fpoed Wcft-waart aantcloopcn; want deze Schepen zouden maat trachten ons weer in het gezicht van haare Vloot te brengen, hetwelk mogelyk voor ons een fataale flag zou zyn. En dewyl haare Scheper; beter zeilden als de onzen, ftemde ik hier in met hem over een; zc dat wy die nacht en den volgenden dag, tot 's anderendaags na der middag, blecvenzeileti. Vet volgens kwamen dc Vlag-Cfficiercn, Ca piteiucn, en Schippers van de Koopvaardyfchepen., aan myn boord, on itjog. OBober.  i<$93- Qóiober. ifi EUROPISCHE aiyys te geeven wat men doen zou, dewyl ons de paflagie na Cadix en de Sttaat gedopt was; alwaar zulken refolutie wierd genomen , als itc in mynen Brief hel) gementioneerd. De Vice-Admiraal van der Goes ende Schout by Nacht Hopfon, durf ik zeggen , zyn beiden eerlyke , waardige , en braave Mannen. Haar advys, dat zy hier over hebben gegeeven, geloof ik t'eenemaal met haare contcientie te concurreeren ten beden van den dienfl. En voor my zeiven : ik ben ongelukkig , maar niet gebreckig geweed in iets dat dendienft vereide; want geen menfeh , die in zulke donkere circumdantien wandelde als ïte heb gedaan, kon beter luccesverwagten als ik gehad heb. Dog van waardigen totJongclukkigen.Sr. WalterEabligzcgtin deVoor-» recden van z\ne Zee-voyagie na Guyana , dat , gehk een goed Succes niet toelaat geëxamineerd te werden , van gelyken ook geen te* contrarie , hoe raifounabel of eerlyk het zoude mogen weezen. En men mag diverfe goede aétien in de publykc diend van zyn Vaderland doen, en dik wils nog weldaad daar voor ontfangen: maar een ongeluk , fchoon de oorzaak meedendeel van iemand zei ven niet afhangt, doet hem zinken , en nooit weder ryzen. En 'gelyk onze Engelfche Zeeofficieren onder een middelbaar encouragement van haare Officieren dienen , zo zyn ze onder de grootde opprcflie van wreedheid , by aldien zy altyd moeten verantwoorden het fucces van haare ordres, en voornaamentlyk wanncerze drekken tot een diend die zo vol gevaar is. Mr. de Tourville heeft zig bewoogen van het eene Jaar tot het ander, eerd het gevecht fchuuwende : het volgende vogthy , en wierd geflagen, met verlies van een groot gedeelte zyner Vloot*, cn kortdaar na wierd hy Maarfchalk van Vranxryk gemaakt. De Man, die tegen hem vocht ; het eerde Jaar van plaats tot plaats volgde ; en hem floeg in het daar aanvolgende , was op zyne wederkomt! niet zonder ombragie. Ik heb voor deze Regeering geageerd tot zo verre als de zucht en genegenthcid van myn hert en ziel vermogt, zonder op myn eigen intered of fortuin regard tc neemen; want ik heb dc eer gehad van des Konings Schepen twintig jaaren te commandceren , en daar van al vier als Vlag-Officier: en God weet het, dat ik omtrei t myne fortuin door den diend niet verbeterd ben; en dat niemand in dit Koningryk zulks kan zeggen. Ik meen hier de menigvuldige circumdantien vanSchelmcryen, die ik omtrent cn jn deze zaak wel heb bemerkt, niet te uitten: maar myne meening is alken, my zeiven ten dienft van myn Vaderland te re.tvaardigen , zonder eenige verdere circumdantien. Ik zal maar alleen voor het laatlt zeggen , dat ik in de?e ongelukKige Expeditie geëmbarqueerd heb contrarie myne inclinatie , eri zulks uit een puure obediëntie aan zyn Maicfteits welbehagen ; waar by ik myne tor*  .MERCURIU S. 183 fortuin heb omver gefchopt, en myne reputatie verlooren, zonder bet fninft ter contrarie dus ver te konnen voorzien : want na dat de Actie tot encouragcment van dc Kapers gepaneerd was, heb ik geen gedagte gehad om iets by de Voyagc te gaudeeren. En by aldien ik my zeiven niet geheel ten dienft van den Koning en myn Vaderland zonder eenige refervc had overgegeeven, ik zoude my op alzulke onredelyke termen niet hebben geavantuurd. OM het vervoeren van Graanen,en andere Provifien,na Vrankryk, daar het gebrek der zei ven van dag tot dag aangroeide, tc verhinderen , wierd omtrent het eind der Maand te Dublin de volgende Proclamatie afgekondigd. Proclamatie tegen den Uitvoer van Granen. h Angezien veele Onderdaanen van hunne Majefteiten inditKoning•** ryk, aangepord door hoop van groote winft, welke zy voor het welvaren en de fecuriteit van hun Vaderland praefereeren, niet alleen met Vrankryk (van waar zy veele Waaren en Koopmanfchappen \ati Het Gewss, het Produét, cn de Manufacturen van de Landen desKonings van Vrankryk tegen de Wetten invoeren) koophandel dryven maat ook, wectende dat de Koningen zyne Onderdaanen tegenwoordig by gebrek van Graanen en Provifien in een naauwe engte zyn. gelyk wy geïnformeerd werden, een zeer groote quantiteit van alle foorten van Koorn, Graanen , cn andere Provifien opgekocht hebben, met voornemen van ze na Vrankryk te traafporteeren, ende Vjanden van hunne Majefteiten te fecoureren en te foulageeren, om welke Misdaad alle de geenen, die fchuldig zyn, volgens dc Wetten van dit Koningryk, gelyk over Hoog Verraad, met de dood geftrafi moeten werden: en, aangezien zulke Menfchen, om een Handel waar in zo veel quaadaardigheid, als ongetrouwheid, fchuild, te be dekken, aan.de Kantoorcn van de Douane voorgeeven, dat dit Koorn deze Graanen, en verdere Provifien na Spanjen, of andere Landen in Vriendfchap en Verbond met hunne Majefteiten, gebracht mocter werden; en, nademaal andere Perfoonen, Welke geen voornemer hebben, als op Engeland, en de Landen der Geallieerden yan hun ne Majefteiten, te handelen, door Franfche Kapers, welcke hunn< Schepen en der zeiver Lading in Vrankryk gebracht hebben, (waai door de Huurders en Eigenaars bedorven , cn de hooge nood der Vy anden van hunne Majefteiten geholpen, cn zy in d'uitferfte benaud heid bygefprongen zyn) menigmaal overvallen zyn geworden: Heb ben wy , de Heeren Gouverneurs, op het Advys'van den Geheimer Raad van dit Koningryk, om deze Misflagen fpoedig te remediéeren Mm ei 1693. OBober. IERLAND. Verbod tegens de uitvoer van GUJ* nen. 1 1 » I  3693. QBober SJ ANJEN.Marquis de Gaftanaga vry^eiproken, 284 EÜHQPïSCHE en de Ordre, van de Koningin ons toegekomen, te volbrengen, aan d'Ontfangcrs, en andere Officiers van hunne Majefteiten in de verfcheiden Havens van dit Koningryk, bevolen byzondere zorg te dragen, dat met geene Graanen, Provifien, of andere Waaren in Vrankryk brenge, ot eenige foorten van Koopmanfchappen van daarafhaale; ende dat zy daar-en-boven alle de geladene Schepen, en die men niet Graanen, hoedanige zy zyn, zal laden, aanhouden ende beletten, dat zy zonder een goed ende fuffifant Convoy, het geen haar door hunne Majedeiten gegeven zal werden, uit geene Haven ofte Baay van dit Koningryk vertrekken; hebbende wy Hcereu Rechters en de Raad nodig geoordeeld, het bovenftaande door de tegenwoordige publycque Proclamatie bekend te maaken, opdat geene der Onderdaanen van hunne Majefteiten voorwende overvallen ofte verongelykt te werden, wyl zy niel tydig gewaarfchoud waren. Ende wy belaften en beveelen door de tegenwoordige aan alle Ontfangers, en verdere Officiers van hunne Majefteiten in de verfcheidene Havens van dit Koningryk, van tyd tot tyd aan de Commiilariflen en voornaamfte Beftierders der Revenuen van hunne Majefteiten kennis te geven van alle dc Vaartuigen, met Koorn ofte Graanen gelanden, cn naar vreemde Landen gedellincerd; op dat wy, tydig daar van onderrecht , haar van fuffifante Convoyen tot haar Efcorteering. mogen voorzien. Gegeven in de Raad-Kamer te Dublin., den ipften. ÜBo- ber, 1691. D E Marquis de Gaftanaga , befchuldigd van zich geduurende zyne Regeering in de Nederlanden niet wel gedraagen te hebben', en daar over een tyd lang in ongunftgeweeft, wierd nu op den zofcen. der Maand met het onderftaande Decreet, d-oor zyne Katholyke Majefteit in den Raad van Staat te Madrid verleend, vrygeiproken. Decreet , het welk de Koning in den Raad van State tot Madrid verleend heeft. GEzien zynde in een Vergadering , die ik heb doen formeeren uit Minifters van Staat, zo des Oorlogsals der Juftitie, welke wegenshunne ervarenheid, opregtheid, en geleerdheid, gantfchelyk tot myn genoegen zyn , de informatie , die door den Sur-Intendant Generaal der Militaire Juftitie in Vlaanderen genomen is omtrent het geene waar van men den Marquis dc Gaftanaga heeft beticht , noopende zyne Conduite in de Regeeringe der Nederlanden; en de Materierypelyk,  M E R C U R I U S. 28c -en met alle haare omflandigheid, naar importantie dcsfelfs geproportioneerd , ingezien en geëxamineerd zynde : zo heb ik gercfolveerd in gerechtigheid tc verklaaren; dat de gemelde Marquis de verpligtinge van zyne geboorte gantfehciyk heeft voldaan, en dat hy zig gedraagen heeft als een goed Generaal cn Gouverneur, zig quytende met yver cn devoir van dat Emploi, volgens 't geene ik my daar van had beloofd, gelyk hy zulks defgclyks heeft betoont in alle de andere , die ik aan zyne Militaire Expedientie heb toevertrouwd , en waar in ik my wel gediend achte. In gevolge waar van ik hem abfolveer en vry houde van de calumnien en betchuldigingen , waar mede hy in 't gemelde geval beticht is; verklaarende hem , door zyne lange en aangename dienften, waardig alle eere en gunften myner dankbaarheid, gelyk hy dezelven zal ondervinden in de occafien , die zich zullen prefentee•ren, met zyne gclegcntrkid overeenkomende, waar van de Raad van Staat verwittigd zal zyn. En tot grooter Julliricatie cn Reputatie van dien Marquis, heb ik geordineerd , dat men aanteekening van deeze Refolutie zal doen in dc Aclen van de gemelde zaak , en elders daar het zou mogen te patle komen, op dat het tenalientydcblykc Gcparapheerd met de Kohinglyke hand van zyn Majt. tot Madrid den 2Gften. Oétobcr 1693. DEN Hertog van Luxemburg, na dat zyne Troupen zich wegc ns de fchade , in den Slag van Landen geleeden, wat herfteld hadden, deed omtrent het begin der Maand September, willende de Veldtocht ni;t eindigen zonder noch een gewichtige zaak voor den dienft van zynen Koning uitgewerkt te hebben 5 eenigen van de zclven na de kant van Charleroy rukken, en die Iterke Vefting kort daar na berennen , en belegeren, van welk beleg wy hier ih 't kort, na alvoorens een woot dof twee van de Plaats gefproken te hebben, de voornaamfte byzönderheden ter neder gaan ftellen. Charleroy is gelegen op de grenzen van Henegouwen * opeen hoogte by c'e Sambre, vyf uuren van Naamen en zes van Bergen, 't Was in 't begin, maar een Vlek, Charnoy geheten. De Spanjaarden fterkten het in het Jaar 1666. en gaaven 'et ter eere van hunnen Monarch, Karei of Charles geheeten, den naam van Charleroy aan. De Franfchen veroverden deze Vefting in den Jaare 1667. en behielden ze door het Tradtaat van Aken, Maar gaven zè doordat van Nimwegen in her Jaar iÖ^Saan de Spanjaarden weder. > Mm 1 Zc 1695. 'OH ober, S P AAN-'. SCHE NEDER- LANDEM Charleioy belegerd-, 1  Oêober. a86 E U R O P I S C H E Zo haaft als ten Hove het befluit wegens het beleg van deze gewigtige Plaats was genomen, op het woord van den Maarfchalk de Luxemburg en Monfr. de Vauban, die den Koning beloofden , dat zy 'er zich in minder als veertien dagen meefter af zouden maken, vertrokken de CommiffarilTen der Artillery den7den. September na Maubeuge, teneinde, cvengelykmen ook te Naame deed, d'Artillery in de Pontons op de Sambrc in te fcheepen ; en d'Ingenieurs kregen order om zichteBergen te vervoegen. Den oden. floeg 'den Graaf van Guifcard, Gouverneur van Naamen, met zes Batailons van zyn Garnizoen, en een Regiment Dragonders, op weg, om na de kant van Charleroy te rukken; 'tgeen, volgenshet zeggen der Franfchen, een dag eerder berend wierd, als 'er beflooten was, vermits men de Geallieerden wilde beletten de vocrazie te ruineeren : weshalven de Graaf van Guifcard niet eer uit Namen toog , voor dat de Poorten geflooten waren, om te doen gelooven, dat hy'er niet uit zou trekken. Hy berende de Plaats van de zyde van Coville, met de zes Bataillons en het Regiment Dragonders, door hem meegevoerd j en Monfr. deXimenestcr zelve tyd aan dekantvanMarchiennes, met zeftien Efquadrons Cavallery, en een Efquadron Dragonders. Den i6ita. vervoegden zich twee-en-dartig Bataillons en vicr-en-dartig Efquadrons, van het Leger gedetacheerd , voof Charleroy. De Graaf van Guifcard, over de Sambrc zynde getoogen, nam zyn quartier te Montigny; deMeflrs. de Ru-> bantel ende Vauban het hunne te Gilly : terwyl de Maarfchalk de Luxemburg met de reft der Troupen te Chapelle St. Her-1 laimond campeerde, hebbende de Picton achter hem, de rechter Vleugel te Gony, en de flinker te Fontaine 1'Evêquc. De i zden. wierd befteed met de Linien af te tekenen; en twaalf duizend Pionniers begonden 'er den i3-en. aan t'ar-< beiden. Den i4aen. bereidde men twee Attaques : en des nachts tuflchen den iyden. en icTden. opende den Hertog van Roquelaure de Tranchée, met het Regiment van Navarre. Zes Bataillons, zo van de Regimenten der Franfchen en Switzerfche Gardes, als van dat des Konings, traden 'er in, onder degunfl. van  M^JE R C U R. I ü S. iZ7 van een regen, die zulk een zwaare mift veroorzaakte, dat de Franfchen, na hun voorgeeven, meer als drie uuren arbeidden, eer de Belegerden het gewaar wierden. Tegen den avond maaktemen zichmeefter van een geavanceerde Poll, 't Huis van de Garenne geheeten, omtrent de Vetting aan de kant van Binche gelegen, ter plaatfe van de opening dcrTranchée. Deze Poft. koftte veel volks ; vermits ze wel van Manfchap voorzien was om ze te verdeedigen ; waar af'er verfcheidene onder de voet gelchoten, en eenigen gevangen wierden genomen. Monfr. d'Aquin, Capitein onder de Gardes, dien men afgezonden had om ze met de Compagnie Granadiers van den Grave dc-Saillans, en andere Troupen, aan te taften, kreeg 'er een kwetzuur in den arm. Ondertuflehen wierd den arbeid wakker voortgezet, en niet een Soldaat aan de rechter zyde doodgefchooten of gekwetft: maar dc flinker verloor men 'er omtrent veertig, benevens Monfr. de Merigny, Vaandrig onder de Gardes. Den i6"dcn. decden de Belegerden een uitval ; by welke gelegendheid de Franfchen over de vyftig man verlooren, zonder de gekwetften.. De jonge Graaf van Broglio wierd 'er dicht by den Marquis de Crequy doodgefchooten ; en Grandcombe en Paul, Ingenieurs, gekwetft. Des nachts tuflchen den ióden. en i7den. wierd den arbeid aan de rechter zyde taamelyk geruft voortgezet; en alleen aan de flinker, vand'Officieren, Gorges , Majoor van het Regiment der Bombardiers, gevaailyk gekwetft. Hierfneuvelden ook omtrent danig Soldaaten, zonder de gewonden. Den i7dcn. viel 'er niets van belang voor. Ondertuflehen detacheerde de Koning van Engeland, om jaloufy aan Vyanden te geven, dewyl men het ontzet van de Plaats niet kon beproeven, twintig duizend man van zyn Leger, met order van onder het gebied des Keurvorfts van Beieren en des Prinfen van Wirtemberg na Vlaanderen te marcheeren. Het Detachement toog den i7den. te Ninove over de Dender; quam dien zeiven dag te Gavre aan de Schelde; en moeft den iode". te Deinfe aan de Leye weezen. Den i&éea. wierd den arbeid van de groote Attaque voortMm ? ge- Oftober.  1693. Ofiober. 288 EUROFI S CHE gezet tot dicht onder een ftccne Reduit , gelegen aaa de voet der Glacis van het ligchaam der Plaats, voor de Bruflelfche Poort. En aan de tweede Attaque vond men zich aan de voet der gla* cis van een Reduit met een bedekte weg , dienende tot verdeeding aan de grooteDyk, voor dezelve Poort gelegen. Den iodCD. begon het Kanonder Belegerden op te houden met fchieten; en veertig itukken der Belegeraars fpeelden den gantfehen dag met redelyk gevolg. Den 2often. 's morgens, begonden de Belegerden weder te fchieten met twee ftukken kanon , die wel haaft onbruikbaar wierden gemaakt : en veilooren de Franfchen een Ingenieur, la Tour geheeten. Dien zeiven dag detacheerde den Hertog van Luxemburg , willende den Keurvorft van Beyeren doen obferveeren , negen-en-twintig Efquadrons , zo Cavallery als Dragonders, onder d'orders van Monfr. de Harcourr, die zich , zo hy 't noodig oordeelde, by Monfr.de la Vallette moeft voegen. Ondertuflehen oordeelde de Koning van Engeland raadïaam het Detachement, 'tgeenhyna Vlaanderen hadgeftuurd, te contramandeeren; alzo hy verftond, dat de Vyanden, hebbende in de voorbaat geweeft, de Garnifoenen van alle de Plaat* fen , die men zou hebben konnen aantallen, verfterkt hadden ; mitsgaders dat den Hertog van Luxemburg wel licht met zyne gantfche Armée, indien hy de famenvoeging kon beletten, op het een of het ander Ligchaam der Geallieerden mocht komen ftorten. De Keurvorft van Beyeren voegde zich dan met het Detachement , 't geen hy commandeerde, den 2 2ften. weder by zyne Britannifche Majefteit. Den 2iften. kreegen de Belegeraars veertig zo dooden als gekwetften. Den 22. »s avondts ten negen uuren, attaqueerde men dó Halvemaan, waardoor de Dyk van de grootePoel gedekt word, verdeedigd door honderd twintig man, en vermeefterde de zelve met verlies van vyftig Soldaaten. Den 29^. deeden de Belegerden een wakkeren uitval, dreeven de Belegeraars uit een gedeelte van hunne Aproches, cn fm eeten ze toe. Den 2den. O&ober, 's morgens deeden de Belegerden nochmaals een uirval , met vyftien honderd man ■, by welke gelegentheid van wederzyde met groore dapperheid eeftreeden wierd. Den 3deu. weder 's morgens , wierd de torn hervat ; doch met geen goed gevolg voor de Belegerden, 's Namiddags ten twee uuren liet men een Myn fpringen , om de Borftweering van een Hoornwerk over hoop te fmyten. Den 4den. 's namiddags ten twee uuren, deed men het Hoorn^ werk , en de Halvemaan ter rechter hand , door acht Compagnien Granadiers met den degen in de hand aantaften ; die ze ook zonder merkelyk verlies vermeefterden. Den 5den. attaqueerden de Belegeraars op nieuws de Con* trefcarp; doch wierden tot verfcheidene maaien afgeflagen ; en kreegen 'er vier uuren tydts over de zes honderd zo dooden als gekwetften. Den 6den. deeden ze een ftorm ; doch met een fober gevolg. 5 £ Den 7den. vervoerden ze de gefterkte Molen, endebcnedenïtad, die van geen groot belang is. Den 8ft«» vermeefterden ze ftormenderhand de Werken , die de Contrclcarp verdeedigden. Den pd«n. fchooten ze zonder ophouden, van 's morgens vroeg tot 's avondts ten negen uuren, en maakten zich ondertuflehen meefter van een Ravelyn, daar het Baftion aan de zyde van het Park door gedekt word. Vervolgens logeerden zy zich inde Graft, en hegtten den Mineur aan de Wal. Den  BERCURÏUS. 191 Den ioden. liet den Hertog van Villeroy, die 't gebied over het Beleg voerde , den Commandant tot d'overgave forritneeren, en, op zyne weigering, het gedonder van alle de Batteryen den gantfchen dag verdubbelen. Doch , dewyl de Belegerden wel zagen, dat ze geen ontzet te verwachten hadden en dat, indien de Stad flormenderhand veroverd wierd, Zy geen quartier zouden krygen : floegen ze den 1 iden. 's morgens ten acht uuren , na de Plaats zeven-en-twintig dagen met geopende Loopgraaven verdeedigd te hebben, deChamade. Straks wierden 'cr van wederzyde Gyzelaars gegeeven , en 's namiddags ten vier uuren de volgende Artykelen getekend. Capitulatie voor de StadCharleroj, den 1 iden. Oftober, 169]. door Don Francisco del Caftillo Taxardo, Marquis de Villa d'Arias, Capitein Generaal der Artillery van zyn Catboljkt Majefteit, gemaakt, en door den Heer Hertog van Luxemburg , Generaal over de Armée van zyne Aldercbriftelykfc Majefleyt, geaccendeerd. I. DOn Jan Artthony de Piementel, Marquis dcla Florida, Gouverneur der Plaats; de Generaal der Battaillc, Don Jan Francisco Manriquis; de Brigadier Bulo; dc Ingenieurs, Konftenaars, Bombardiers; Kanonniers,Mineurs, CommiflariiTcnderVivres en Vourazien, Ontfangers zo van den Katholyken Koning, als de Staaten Generaal, cn het geheele Garnifoen, Zo Officiers, als Soldaaten; gelyk ook alle Officiers van de Polirie en Finantien, van hoedanigen Charaéter, Qualiteit, en Natie zy mogen wezen, 't zy te Voet, te Paart of anderen j iiunne Familicn, Domeftiquen en Knechten, zullen in vryheid uit de Stad trekken, met hunne Meubelen en Effecten, zo als zy mogen wezen, zonder dat hun eenig ongclyk, Geweld, ofte overlaft in hunne Perfoonen ende die van hunne Familien, aangedaan, of de Bagazien, zo inden uittocht of op den weg tot aan Bruflel toe, gevifiteerd zullen werden. II. Dat d'lnfantery door de Bres zal uittrekken; de Dragonders en hel andere Paardevolk door de Poort van Namen ; en al het Garnifoet en de Perfoonen, in deze Capitulatie begreepen , met Wapenen ei Bagazic, flaandeTrommels, fteekehde Trompetten, vliegende Vaan dels, aan twee kanten ontltokene Lonten, Kogels in de Mont, me vier Stukken Kanon Twaalfponders, namentlyk twee Stukken voo Nn de 1693. QÜober. l t I r n  29% EUROPISCHE den Generaal del Caftillo, en de twee anderen voor den Brigadier Bulo, cn de noodzakelyke Munitiën tot tien Schoten voor yder Stuk; ten welken einde de Belegeraars de Wagens, Paarden, Equipazicn, ende alle andere noodwendigheden tot de voiture en het tianfport zullen bezorgen. III. Dat tot het overvoeren dcrBagazien, Goederen, en Effecten van de Officiers, en anderen, hier boven genoemd, als mede de Zieken ende Gekwetften, welke de Wagens, konnen verdragen, twehonderd Wagens, yder met vier Paarden befpannen, vier-en-twintigUvurcn vooe den Uittocht van 't Guarnifoen uit dc Plaats bezorgd zullen werden: en, aangezien tot het overbrengen vandcSieken, Gekwetften, Goederen en Equipazien der Officieren twee honderd Wagens niet genoeg zullen wezen, zal men morgen genoegfaame Schepen fournceren, om het alles over te voeren na Luik; op welke weg de noodzaakelykheden tot Subfiftentie door den Koning bezorgd zullen werden, zonder hen in het minfte gedeelte te arrefteeren. IV. Dat het voorfz. Guarnifoen, en al hetgeene hierboven genoemd is, in alle veiligheid, en met een fulfifant Convoy, tot aan de Stad Bruffel geleid zal werden, door de rechtfte, kortfte en gemakkclyfte weg; te weetcn, over GofTelis, Frainc, Genappc en Waterloo; den dag van de Uittocht twee uuren wegs, cn de twee volgende dagen drie uuren en een half aficggeudc, ofte anders, indien het den Heer de Caüillo gemakkclyker oordeelt: latende al hetgeene, dat zy onderwegen, zo totfubtiftentievan de Menfchen als de Paarden, van noden zullen hebben, volgen. V. Dat men niemand, van hoedanigen Conditie en Qualiteit hy moge wezen, over paticuücrc Schulden zal arrefteeren : maar, indien 'er Officiers van het Guarnifoen, ende anderen, welke aan de Burgers en Inwoonders der Stad iets fchuldig zyn, gevonden werden, zal den Heer de Caftillo van de Schulden, welke aan yder ten achteren zyn, een Biljet, waar door hy zich tot de betal.ng verbind, op zyn eigenen privé Naam geven. VL Dat dc Gevangens, zo Officiers als Soldaaten, voor endegeduren* de de Belegering van deze Plaats door Krygsvolk van het zelve Guarnifoen bekomen, als mede die van het zelve Guarnifoen welke inde macht yan den Koning zyn, in hoedanigen Gewelf, endo van welke Qualiteit zy mogen wezen, gelyk ook dc geenen die, als zy zich geduurende de Belegering in de Stad wilden werpen, gevangen, ende de Mineurs die in de Mynen overvallen zyn, allcaanltonds ter goeder trouwe wederzyds zonder Rantfoen ende compcnlatic van meerder ofse minder overgegeeven zullen werden. VIL  H É K C V H ï Ü S. 293 VII. Dat de Sieken en Gekwetften, welke de Wagens niet kunnen verdragen, in de Gafthuifen zullen blyven; dat het vry lal ftaan , eenige Commiffariflen of Directeurs der Hofpitaalen, omzc tc bezorgen, achter te laten; en zy wyders op koften van zyne Majefteit met Dodoren, Chirurgyns, en andere noodwendigheden voorzien werden, tot hunne volkomene gezond werding: na dewelke zy in alle veiligheid naar de eigende Plaats, ah het Guarnifoen, en doord'cigenfte weg, verzonden zullen werden, door hen Vrygeleide tot hunnefecuriteit', Voiture en tranfport van hunne Perfoonen te vergunnen, en zonder hen t'induceren om Dienft te neemen. VIII. Dat alle Perfoonen binnen den tyd van drie Maanden in deze Stad konnen blyven, of elders vertrekken; dat menze niet zal vermogen "te molefteeren of qualyk tc handelen , 'tzy in hunne Goederen of anders; cn dat zy 't genot van d'eigenfte Privilegiën, als de overige Inwoonders , zullen hebben. IX. Dat de Burgers, welke zich binnen den Termyn van drie maanden uit de Stad zullen willen retireeren, van hunne Meubelen ende andere roerende Goederen, welke in de Stad zyn, zullen konnen difponecren; doch Zonder dat het hen vry zal ftaan met hunne roerende Groederenj welke buiten de Stad gevonden werden, even eens te handelen. X. Dat zyne Majefteit de eigende Privilezien, Vryheden> en Ezcmp* tien aan de Burgers en Inwoonders der voorfz. Stad, welke zy geno« ten terwyl ze onder zyn Gebied ftond, zal continueeren. XI. Dai d'Officiers der Vivres en Vourazien op geenigerhande manier, noch op wat pra;text het zy, over d'Impofitien, van het platte Land in Geld, Hooy, Haver, of anders bekomen, aanfpraakelyk zullen weezen. \ XII. Dezen avond , na 't ondèrteekenen der Capitulatie, zal de Poort van Brüflel overgeleverd werden aan de Troupen vèn zyne Majefteit, welke tot aan den Uittocht van het Guarnifoen niemand irt de Stad zullen laten komen, behalven vier Officiers der Artillery, vier CommiflanlTen der Oorlogs, en over de Vivres, yder met een Pafpoort van Monfr. de Luxemburg of Monfr. de Bagnol, omdenoodfaakelyke Krygs-en Mond-Inventariden te maaken» XIII. Het Guarnifoen zal den ij;i sVirlo KtU vVAUniïhb zrAslhO-rAt njvfartid , r»T..>I 'n : . Utósb Mijn Coufln-, IK heb geacht, de Campagne in Vlaanderen niet nuttelyker te konnen eindigen , als met de verovering van Charleroy ; door de weite den Vyanden d'ingang in dc Landen , op hen gewonnen , word geflooten. MynNéef, deM«arXchalk-Hertogvan Luxemburg  MER CURIUS. z9ï Beeft het door myne orders laaten belegeren. De Plaats is den 9^". der voorgaande Maand berend , en den nden. van deze, na dat de Trenchecn, zes-en-twintig dagen waren geopend geweeft, overgegaan. Een zo langduurige wederftand is men minder verlchuldigd aan de dapperheid der Belegerden, als wel aan de zorg, die ik gedragen heb, om het gevaar en het afmatten van myne Troupen in deze belegering te verminderen, in het vertrouwen dat de Vyanden, tot St. Croixor' Neerwinden gelegen > buiten ftaat waren van het ontzet der Plaats t'onderneemen; mitsgaders aan de fortificatiën, voor dezen door myne beveelen opgeworpen, welke dezelve vbor alle anderen, alsde Franfchen, onwinbaar hadden gemaakt. Na deze verovering behoorde ik niet na tc laaten den fgecnen , die d'overwinningen fluurt waar het hem belieft, cn die dc zeiven tot hier toe myne Wapenen wel heeft willen doen volgen , daar voor te danken» Hierom is het , dat ik begeer, dat gy het Te Deum in de Hoofdkerk van myne goede Stad Parys zult doen zingen, ten dage en uurc die de Groot Meefter, of Meefter der Ceremoniën, u van. mynen weg zal bekend maaken: en ik beveel aan myne Gerechtshoven, dat ze op de gewoonlyke wys daar in zullen aflifteren. Waar mede ik God bidde, dat hy u, myn Coufijn, neemc in zyne heilige en waarde hoede. Gefchreeven te Fontainebleau, den 16^". October 1693. Getekend LOUIS, en laagcr PHELYPEAUX. D E zes Ooft-Indifche Retourfchepen, van welker aankomfi: \ wy (a) hier voor gewag hebben gemaakt; wierden nu gevolgd j door tien anderen, veel ryker geladen als d'eerften ; gelyk uit 1 d'bnderftaande Cargas gezien kan worden- A '•. 1. ri - ,• •£. * -' " V Generaale Carga ofte Ladinge van 4. Oefi-Indifche Retourfchepen, ( 't Hof van Ipendam , de Purmer en Voorfchoten , voor de 1 Kamer van Amfterdam , en Oofterland , voor de Kamer van < Zeeland (over de Kuft) van Ceylon den laatften February, 169 3. f vertrokken r en den 4. O Bob er, iEN.lankomft ;n tien 'ott-Indi:he Resurfche- 1] 'Ziet  a9i mi. Nwem.  Novem. 300 EUROPISCHE de te maaken, voornaamentlyk dewyl hy 'er door zyne Geallieerden,, en jn, '.t byzonderdoor de Republyk van Polen, met alle macht toe wierd k"aangedreeven: Dat hy ze echter nooit tot nadeel der Chriftenheid had willen fluiten, noch een duim breed aarde aan d'Ongeloovigen afftaan: maar dat, indien hy zich volftrekcelyk van den Heiligen Stoel verlaaten zag, hy tegens zynen dank, 't ging dan zo het wilde, genoodkaakt zou weezen die te maaken. De Paus antwoordde met eenige gramfteurigheid, dat de Keizer op vrye voeten ftond, en doen kon 't g-.enhcm beliefde. En overdenkende vervolgens de vergelyking, welke de Prins ven Lichtenftein maakte tuflchen het Pausfchap van Innocentius den XI. geduurende het welk de Keizer zo krachtig bygeftaan was, en dat van Alexander den VIII. en Innocentius den XII. gevoelde hy 'er zich geweldig over geraakt', en zei tegen den Prins van Lichtenftein, dat", hoe zeerd'Apoftolifche Kamer ook uitgeput mocht weezen, en hoe groot de fubfidien, welken Innocentius den XI. tot den oorlog tegens d'Ongeloovigen vergund had, ook geweeft mochten zyn, hy in ftaat was om 'er noch grooter aan den Keizer te vergunnen; mits dat zyne Keizerlyke Majefteit beloofde, dezelven niet als tot dien heiligen oorlog te zullen gebruiken ; en dathy, tot verzekerdheid van zyn woord, zich van het Verbond afzonderde, en vrede met Vrankryk maakte. De Prins pafte hem ten antwoord, dat in zulken geval die Kroon noch onrcdelyk er p reten tien, en waar af het gevolg de verovering van geheel Europa zou weeaen, tegens d'andere Geallieerden zou maaken. Maar de Heilige Vader, zonder hem te laaten uitfpreeken, voerde hem te gemoet, dat 'er niets van die kant te vreezen ftond; dewyl dc Koning hem 'er den meefter af gemaakt heb* bende, hy zelve de propofttien 'er af zou opftellen, zodanig als hy ze rechtmaatig en noodzaakelyk oordeelde. De Prins kon zich naauwelyks van lagehen bedwingen; en wel ziende, dat de Heilige Vader niet tegengefproken wilde weezen, lei hy'er niet meer tegen in. Ziet daar, hoe zeer de Paus geneigd was om de Vrede aan fluropa te bezorgen \ waar toe hy ook noch aangedreeven wierd door den Ambafladeur van Venetien, die hemdeed geden-  M E R C ü 1 I U S. 301 denken, dat de Republyk zich niet in den oorlog tegens den Turk had gewikkeld, als om dat ze alle de Voiften van Euro- . pa in vrede had gezien, en deze gefteldheid haar gelukkige gevolgen tegens d'Ongeloovigen doen verhoopen: Dat d'uitflag haare verwachting nier en had bedroogen, zo lang als de Keizer met alle zyne krachten tegens den gemeenen Vyand had konnen ageeren; maar dat, zo haaft als hy zich genoodzaakt had gezien de zeiven te verdeden, zy niet meer in ftaat was geweeft om haare veroveringen voort te zetten: Dat ze iêdert alle haare poogingen te vergeefs had aangewend, en zich in oneindige koften gewikkeld, zonder een duim breed landts te winnen; en dat ze ook zelfs niet en wift, of ze niet wel haaft een gedeelte van 't geen ze veroverd had weder zou verliezen , indien de zaaken op den zeiven voet voortgingen: Dat het derhalven noodzaakelyk was, dat de Paus zyn gezag in 't werk ftelde, om de Chriftene Mogendheden te beweegen tot een onderlinge vrede te maaken: Verzoekende wyders aan den Heiligen Vader, dat hy eenige fubiidien aanden Keizer wilde vergunnen, zonder de welken het hem onmogelyk was den oorlog te vervolgen. De Paus gaf hem ten antwoord, dat, noopende het eerfte artykel, hy uitdrukkelyk aan alle zyne Nuncii belaft had, niets achterwege te laaten om de Vorften, daar ze aan geftuurd waren, tot de vrede te beweegen ; hoewel hy geweldig vreefde, dat het altemaal vruchteloos zou weezen: ( zo zeer zag hy alle die Mogendheden tegens malkander verbitterd ) doch , wat het twede punt belangde, dat hy geen geld aanden Keizer had te geeven; alzo d'Apoftolifche Kamer t'eenemaal uitgeput was, enz. Noch grooter moeite wendden de Minifters van Vrankryk, en de loontrekkende Kardinaalen, aan, om dit oogmerk te bereiken. TJag noch nacht lieten zy den goeden Vader geruft, en vertoonden hem geftadig, dat hy zyn Harderlyk gezag in 't werk behoorde te ftellen, om de Katholyke Vorften tebewee* gen tot de hand aan het fluiten van een Vrede te leenen; neemende ten dien einde alle gelegenthcden, welke zich aanbooden, waar; en doende'er ook zelfs ontftann, om hem in teprentcn, dat 'er niets aan de glorie van zyn Pausfchap ontbrak, als Oo % dc Novene.  5693- Nevem. Verovering Tan Charleroy aanden raus bekend gemaakt, en ■edenvoelingen by deze gelegentheidtuffchen den zei ven enden Iianfchen Ambjfl». deur.. ii% e 'xva%io$itm S c h e dc tytel van Bevreediger van Europa. Dit was de geduurige koorzang. Dén zd£1>. der Maand vervoegde zich de Kardi* naai de Fourbin ter audiëntie > om de verovering van Charleroy bekend te maaken; na een kort verhaal van welke belegering hy de behendigheid gebruikte van allengskens tot een andere ftoffe over te treeden: veiklaarende aan den Heiligen Vader,, datde Koning, zyn Meefter, nochmaalsMonfr.deChanlais na Icalien had gezonden, om den Hertog van Savoyen te beweegen tot èc Neutraliteit aan te neemen: Dat men noch niet en wift, hoedanig den uitflag van zyne onderhandelingen zou weezen; maar dat men reden had om te vreezendat den* Hertog, kennende zyne rechte belangen niet, en weinig geyoelig voor de verliezen die hy had geleeden, en voor de geenen die hy noch ftond te lyden, aan de party der Geallieerden gehegt zou blyven: Dat. in zulken geval de Koning, zynMeefter, beflooten had zyne Troupen in Picmont te laaten overwinteren : Dat hy ten dien einde al aan de meefte Italiaanfche Vorften had doen voorftcllcn, of men hem winterquartiren wilde vergunnen, mitsbetaalende alles 't geen tot onderhoud zyner Benden geleverd wierd: Dat hy geloofd had zulks aan zyne Heiligheid bekend te moeten maaken, niet alleenlyk op dat hy 'er niet over verwonderd zou weezen, maar ook zelfs op dat hy zyn gezag mocht aanwenden om de Vorften van Italien te? beweegen tot het geen hy verzocht aan hem toe te ftaan, enz. De Paus, wat genegentheid hy ook voor Vrankryk mocht hebben, had gantfeh geen fmaak in zodanig een compliment; ea voerde hem te gemoet: Dat den oorlog alreedts maaraltezeer in geheel Europa ontfteeken was om ze noch in de weinige Staaten, welke zich in vréde bevonden, te willen brengensgelyk ongetwyfeld zou gefchieden, indien men de gemelde winterquartieren vergunde: vermits de Duitfchers het niet en zouden lyden: Dat, hoewel de Keizer tegenwoordig niet Trou* pen genoeg in Italien had om het te beletten, hy 'er wel meerder kon ftuuren; en dat hy van goeder hand wift, dat men'er mee bezig was: Dat derhalven, indien de Koning van Vrankryk iade Staaten der Italiaanfche Vorften winterquartieren aan zyne Troupen gaf, hy wel niet fterk genoeg was om 'er zich tegen ié  M E R C U R I U S. 303 ftellen; maardathyhetnietalsmethertzeerzouzien. De Kardinaal pafte hem ten antwoord: Dat hy wel' zag, dat al de wereld hetbeleid van den Koning, zynen Meèfter, haatelyk trachtte tc maaken,en hem fcheen te willen befchuldigen van geneigd te weezen tot de ruft van Italien te ftooren; maar dat zyne Majefteit gereed was om pofitive blyken van het tegendeel-te geeven: Dat hy ten dien einde, hoewel zyne krachten tegenwoordig die van zyne Vyanden in Italien verre'tebovcn gingen, wel in een Beftand wilde bewilligen, voor zo lang als het den Heiligen Vader beliefde te verordenen: Dat, wat meer was, hy, ten einde de Vrede m Europa te herftellen, volle macht aan zyne Heiligheid gaf om 'er zelve de conditiën af t'ontwerpen en te regulceren, zodanig als hy begeerde; behoudens echter, datmen alvoorens wegens de heiftelling van den Koning Jacobus overeenkwame. De Paus fweeg hier op ftil: maar de Prelaaten, die tegens Vrankryk gekant waren, de zelve redenen niet hebbende als zyne Heiligheid, lachten 'er om, en zeiden rond uit, dat den Oorlok nooit een einde zou neemen, indien men de minfle inzichten had voor een Vorft, die zich alle zyne onheilen op den hals had gehaald, en daarenboven noch met den Allerchriftelykften Koning aanfpande om geheel Enropa in flaaverny te brengen. DE Venetiaanen, die geduurende de gantfche Veldtocht niets van belang hadden uitgerecht, hoewel men'er zich wonderen af had beloofd toen de Doge Morofini weder tot (a) Capitein-Generaal wierd aangefteld, behaalden omtrent het eind der voorgaande Maand een klein voordeel op de Turken in Dalmatien; waar mede het zich aldus toedroeg. De Generaal D'-lfino, die de Troupen der Republyk in Dalmatien commandeerde, verwittigd dat de Turken, welke een Ligchaam yan twee duizend en vyf honderd man verzameld hadden, de Vefting Vcrgoratz, federt,een wyl op hen veroverd, meenden te vermeefteren , vaardigde acht honderd Morlakken af onder het beleid van den Overfte Caneghetti, met order van d'Ongeloovigen te Zoftroch te gaan verwachten. Deze floeg terftond op weg, en, zynde ter beftemde plaatle gekomen, verO 0 -> deei^ 1603: Hovtnt. VENETIEN.Turken geflagen. C») Zitt: 4StuK, lDttl P*i. '8.  No'vem. t URKYEN cn DUITSLAND,VerwoeQingeiidoor de Tiitaaren aangelicht;(a) Zitt. f£. 241. Troupen tnkken jn dewinterqmi.tieren. 1 1 i v 1 ( Baron van Schonborn tot 1 Biflchop vin Hamberg ver- 1 kooien. [*~iZitt 1 304 E U R O P I S C H E deelde zyne Troupen in verfcheidene hoopen, welken hyhief en daar in hinderlaag lei. d'Ottomannen, hier niet op ver*, dacht, wierden metter haaft van alle kanten aangetaft, en in route geflagen, met verlies van drie honderd man, op de plaats gefneuveld, en honderd Gevangenen, waar onder acht Officieren yan aanzien , mitsgaders acht Vaandels cn een menigte van Musketten en ander Geweer. DE (a) Tartaaren, ten getale van twaalfduizend man! door dril Grooten Vizir na de kant van Debrezin gezonden, om eenige verwoeftingen in Opper-Hongaryen te gaan aanrechten, volvoerden hunne orders met d'uiterfte woede; pionderden en verbrandden zefticn Dorpen omtrent de gemelde Vefting • maakten ongevaar twee duizend Gevangenen; Sake*» na dé Paarden uitgefpannen te hebben, den brand in een groote menigte van Wagens, daar zy zich niet mee wilden belemmeren; voerden, behalven de gemelde Paarden, tuflchen de drie en vier duizend ftuks groot cn klein Veemet zich; en toogen den i4fte». Gxtober weder over de Maros: waarna, alzo de Primo Vizir, vernoegd met Belgrado ontzet te hebben, zich weder (na dat hy m de verzekerdheid der Plaatfen hadjvoorzien, en zyne Infantery inde winterquartieren gezonden) na de kant van Adrianopolen had vervoegd, zy zich weer te rug na hun Land begaven. Dc Keizerlyke Benden, die de Veldtocht in Hongaryen hadden bygewoond, waren nu mede bezig met in de winterquartieren te trekken ; en d'Auxiliaire (van Deenmarken, Brandenburg, en Lunenburg) in optocht om weder na hunne LanJen te keeren. De Franfche Troupen, die het Leger aan den Jyn geformeerd hadden, betrokken de hunne in der Elfas, en i'omleggende oorden: waar mede de Veldtocht voor dit Jaar :en eind kwam te neemen. De Baron van Schonborn, Capitulaii e Kanonnik van Barn>erg en Wirtsburg, wierd nu met gemeene ftcm, in de plaat» panden (a) overleedenen, tot Biflchop verkoozen. Dit Biflom is gelegen in Frankenland, tuflchen Bohemen en hetBiP ion» van Wirtsburg. Het Capittel beftaat uit twintig Kanon-  MER CURIUS. 30^ nonniken, welke konnen verkiezen en verkoozen worden. E>e Biflchop erkent in het Geeftelyke niemand boven hem, alscbn Paus; en heeft ook noch dit voordeel, dat de vier eerfte wereidlyke Keurvorften wegens eenig gedeelte van hun Land zyne Vaflaalen zyn; tc wecten, de Koning van Bohemen wegens de Stad Praag; de Keurvorft van Beyeren wegens Aversbach; die van Saxen wegens Wittsberg en TrebitZi en die van Brandenburg wegens Kuftrin. Eindelyk: geduurende deze Maand wierd te Dcbrezinfchic- ; lyk uit de wereld gerukt de Generaal Hofkirchen, betreurd . van alle de gecnen die zyne verdienften kenden. , , HET uitdeden van Brood aan de Hechte lieden te Parys, Waar af wy (a) hier voor gewag hebben gemaakt, had nu een einde genomen; van het welk ftn d'onderftaande Ordonnantie de reden word gegeeven. ExtraB uit de Regijiers van den Raad van Staaten. DE Koning geordonneerd hebbende een uitdeeling van honderd duizend ponden Brood des daags tot foulaas der Armen van zyne goede Stad Parys, cn de Voorlieden van dien , tegen 2 ftuiveis 't pond j foo heeft die goede koop verfcheidene welhebbende Luiden aangelokt, welke in 't begin zulk een groote quantiteit daar van hebben weg gehaald, om weer te verkoopen: en'cr handel mede te dryven, dat zyde rechte Armen, en die 't het meeft van nooden hadden, daar door hebben belet iets daar van te genieten: '1 welk hem noodzaakte door een Arreft van Zyn Raad van de;i 29!^ October laatflleden te ordonneeren , dat de uit* deeling van'tgemelde Brood in het toekomende zoude gefchieden door dePaftoorcnder Parochiën; ingevolge van welk Arreft dePattooren Lyften gemaakt hebbende van de Armen hunner Parochiën, hebben eenigen liever gewild een gedeelte in Geld, en een gedeelte in Brood tc ontfangen, 't gecne haar door de gemelde uitdeeling zoude toekomen; en anderen hebben 't in Geld verzocht: maar federt door verfcheidene Paftooren vertoond geweeft zynde, dat, indieii zyn Vïajcfteit de goedheid had van gantfchelyk in Geld te convertceren het verlies dat dezelve door de uitdeeling van 't gemelde Brood wil lyden, en daar van een Aalmoes aan den Armen doen, het zelvetot veel grooter cnderifau izoude ftrekken voor arme Zieken , fchaamachtige Armen , en arme Handwerkslieden, dieniet alleen Brood, maar ookTotfpys, Vkckhen ander Voedfcl tot hun onderhoud van nooden hebbtn. Eu zyn iViajefieit geen andere intentie hebbendt;, als aan dc Annen van zyue goede Stad 1693. Novem., )ood via len Geleraal aofkii-; :hcn. "RAKK- UK. 3ebrek ran 3] Zitt tg- 10S. n 246,  IÖ93- tfovent. Vergadeling tot verlichting dei Aimen aangefteld- 306 E ü R O P I S C H E Stad Parys een wezentlyk foulagemcnt te verfchaffen, door meer ch meer met zyne mildheden en liefdaaddigheden te continueeren ;fo heeftzyn Majefteit, in zynen Raad zynde, geordonneerd, en ordonneert mits dezen, dat van den z^a. dezer Maand te beginnen, in plaats van Brood, in de Parochiën der Stad en Voorlieden van Parys, door Aalmoeffen en Penningen van zyn Majefteit zal uitgedeeld worden maandelyk een fomme van i zoooo ponden, en by avance, van week tot week geduurende de Winter, om onder de gemelde Parochiën verdeeld teworr. den, volgens den ftaat die daarover in den Raad zal opgenomen wer-. den: ende lomme, welkemenbevindenzal dathetgedeelte ende portie van yder Parochie zal bedragen , zal gefteld worden in handen der Paftuoren, Vicariflen, of andere Liefddaadigc Perfoonen, welke tot dien einde zullen werden aangefteld, om neftens de andere Aalmoeftcn der Parochie beftccd te worden aan Brood, Vlccfch, Toefpys, of ander nodig Vocdfel, tot fbulaas der Armen, naar dat het zal gereguleerd wórden in de Vergaderingen, welke tot dien einde zullen gehouden werden.. Gedaan in 's Konings Raad van Staaten, ter prcfentie van zjm Majefteit, gehouden tot Verfailles den 14, ten November 1693. Getekend Phelïpeaui. Doch deze fomme van 120000 ponden ter maand , daar in het bovenftaande Arreft af gefproken word , hoe confiderabel de zelve ook mocht weezen , kon op ver na niet toereiken om te voorzien in de noodzaakelykheden van alle de Armen, waar af het getal door de fchaarsheid van het Geld en de duurte der Ëetwaaren op een vervaarlyke wys aangroeide. Men hield dan verfcheidene Vergaderingen, (ten einde de middelen teberaamen om een zo groot getal van Nooddruftigen te verlichten ) en onder anderen een ten huize van den Kancelier, in de tegenwoordigheid van de voornaamfte Magiftraatsperfoonen; alwaar de gemelde Minifter een treffelyk Aanfpraak deed , en , den deerlyken ftaat, daar het gantfche Koningryk , cn wel voornaamentlyk de volkryke Stad Parys , zich in bevond , met de leevendigfte koleuren afmaaiende , de Vergadering voorhield : Dat door de groote duurte van het Koorn, gevoegd by d'e„ lende daar de gemelde Stad Parys onder zuchtte, welke bei„ den zodanig waren dat in den tyd van dartig jaaren niets „ diergelyks gezien was, de weigegoeden, uit hoofde der'wan„ hoop van zo veele nooddruftigen en elendigen , alles hadden „ te vreezen , indien 'er niet fpoedig in hunne verlichting voorzien-  MER.CURIUS. 307 » T2Ïefi wierd: Dat rnen geen bekwaamer middel daar toe en zag, „ als dc Raadtsbefluiten , uitgegeeven regens het opleggen en „ verzamelen van een zo dierbaare vrucht , als het Koorn is, zonder de minile oogluiking ter uitvoering te doen ftellen, 5, en aan de Lanibouwers te beveelen hunne Schuuren enZol„ ders daar van leedig t maaken : Dat de verlichting van het „ (zo genaamde) Hotel-Dien, en het algemeen Gafthuis, van geen minder gevolg zynde, men gehouden was die beiden te „ handhaaven, om den Armen tot een heiberg te dienen: Dat „ de Capitaalen en Middelen van de gemelde Gafthuizcn niet „ half genoeg waren om het groot getal der Armen, die door ,, dc duurte des Broodrs van alle de kantendes Ryks derwaarts „ getrokken wierden,t'onderhouden: Dat 'er in het een drie a vier „ duizend , en in het ander over de acht duizend wierden ge„ teld, die daar geen brood meer konnende vinden , genood„ zaakt waren het elders te gaan zoeken} 't geen , zo men'er „ niet tydig in voorzag, wel aanleiding tot oproer , of *t ver„ wekken van opftanden, kon geeven: Dat men derhalven zy,r ne toevlucht moeft neemen tot het Arreft, waar by aan hen „ bevolen wierd zich aanftondts na hunne Woonplaatfen te be„ geeven, en aan hunne Medeburger! belaft hen van voedfel „ te verzorgen: En ten opzichte van de Stad Parys, dat ieder „ Collegie zich vrywillig behoorde te quotifeeren , om den „ Nooddruftigen te hulp te komen : Dat de Stad van haare ,, kant bedacht moeft zyn om penningen uit te vinden , en zo veel Koorn uit andere Landen t'ontbieden,als men ftaat maakte „ dat'er geduurende de winter geconfumcerd zou worden: En „ eindelyk, dat men voor alle dingen den AertsbifTchopmoeft „ verzoeken, indezen dringenden nood God voor des Konings „ gezondheid, dc voorfpoed van zyne wapenen, en den God„ lyken zegen tc bidden. Waar na de Leden van deze aanzienlyke Vergadering wegens het geeven van de volgende ponden overeenkwamen. De Prefidenten van'tParlement, De Prefideotea der Enquêtes ea , ieder. ----- 4000 Requeften, ieder. - - 300 De Prefidenten a Mortier , ie- De Raadsheeren van het Parle-. der. - 5-00 ment, ieder. - - - 200 Pp d'Ad- 1693. Novem.  "Noyem. Tolvryheid voor de Graanen vetgiuid. 308 EUROPISCHE d'AdvokatenGeneraal,iedcr.-6co ieder. 500 Dc Prefidenten der Kamers van De vier Groote Audiencicrs , iê- Rckcningcn, ieder. - 400 der. ?oó Dc Rekenmecfters, ieder. 200 De Requeftmeeftcrs, ieder. 300 De Corrccleurs, ieder. - 150 De SecretariiTen van den Koning, d'Auditeurs , ieder. - - 100 ieder- - - - - - 200 De Raadsheeren van Staat , ie- d'Advokaaten van den Raad , ieder. ------ 500 der. ------ 50 d'Intendantcn van de Finantien, De Leden van het Hof des Aides, en andere Collegien , ftonden zich mede te quotifeeren, om den nood der Armen te hulp te komen. Men moet hier ook niet vergeeten een gewicht ig Edict,'t geen, beveftigende c'elende die te Parys geleeden wied , ook met eenen toonde, dat'cr des Konings inkomften om mpëft&a lyden. Ziet hier den inhoud. Extrafluit de Regifters vapdenRaadvan Staaten. DE Koning hebbende door zyne Edicten van de Maanden September 1Ó90. cn Juny 1692. aan de gccommiflioneerdcFaétoors der Granen en andere Koopmanfchappen, die na Parys gevoerd cn daar verkocht worden, onder andere Rechten toegedaan drie Livrcs op yderMudde Tarw, Haver, cn andere Graanen cn Mee!, 't welk haar door Uitheemfe Kooplieden, Boeren, Pachters, en andere Particulieren word toegezonden , om voor de gemelde Kooplieden te verkoopen ; en alleen her halve Recht voor de Graanen en 't Meel ,'t welk door de Kooplieden zelveri, hunne Vrouwen, ofKindercn word verkocht: enaan zyn Majt. voorgedragen zynde, dat'cr Particulieren zyn , die den prys van hunne Graanen, onder pretext der gemelde Rechten, verhoogen, en dat het van zeergroot belang tot verlichtinge van 't Gemeen zoude zyn, die bebeialting te doen ophouden: In 't welk zyn Majt. willende voorzien, en door allcrley middelen den overvloed in zyn goede Stad Parys bezorgen, gehoord zynde het raport, en alles overwogen, zo heeft zyn Majt. zynde inzynRaad, geordonneerd, cn ordonneert mits dezen, dat, tebeginnen van den dag der Publicatie van het tegenwoordig Arreft, opgefchort zal zyn tot den eerften Maart aanftaande het ligten der Rechten aan dc Gecommiffionecrde Fadtoors, aangefteld door de Ediclen der Maanden September i69o,en juny 1692. toegeftaan op deTarwe,Havcr,Graancn en Meel alleen, mits fchadeloos houdende de gemelde Officiers wegens 't niet genieten der gemelde Rechten, geduurende denvoornocm- dcB  MERCURI U'S. 309 den tyd, zoo als'tzalbchooren: totwelken einde zy gehouden znllen zynaandenHeerPhelypeauxdePontchartrain, Ordinaris Raadsheer in 3s Konings Raad, Controlleur General der Finantien, te vertoonen, i de Regifters, Gefchfiftcn, en Extraéten der Rekeningen van 't produel: der gemelde Rechten, van den dag afdatzy aangefteld zyn, om vervolgens te komen tot dc liquidatie vandefchadelooshouding, welke haar ten dien opiigte toekomt. Willende zyn Majefteit daar cn boven, dat de andere Rechten aan de gemelde Gccommiffionecrdc .Factoors, op de andere Waaren cn Koopmanfchappen, dienaParys gevoerd en daar verkocht worden, toegeftaan, aan haar zullen worden betaald volgens en over een komende met de gemelde Edicten; en dat zy de Privilegiën en Exemptien, daar uit ontftaande, zullen genieten. Gedaan in den Raad van Staaten des Konings, terprcfentie van zyn Majefteit, gehouden tot Verfailles den 17 November 1693Getekend 'Phelypeaux. DE Koning, den z$flen. September uit het Campement van Ninove vertrokken , (laaiende het gebied over het Leger der Geallieerden aan den Keurvorft van Beyeren) cn den 7d:n. November, t'fchcep getreeden om weder na Engeland over te fteeken, bevond zich den 8ftcn. 's namiddags tuflchen drie en vier uuren , te Harwich. De Koningin , des anderendaags door een Expreflc van zyne komft verwittigd, floeg aanftondts op weg, en ging hem te Ingelftone ontfangen; van waar haare Majefteiten des avondts ten tien uuren te Londen kwamen. De nieuwe Lord Major had dien zeiven dag zyne intreede gedaan , en voegde by deze blydfchap die van daags daar aan, benevens d'Aldermans en alle d'andere Ligchaamen der Juftitie, dien doorluchtigen Krygsheld wegens zyne gelukkige overkomft te gaan begroeten. De Geeftelykheid deed het zelfde door den mond des Aertsbiflchops van Kantelberg , en wien daar in gevolgd door deNonconformifteMiniflers. Kortom geheel Londen was in vreugde ; en toonden zich de tekenei daar van op het gelaat van ieder Onderdaan. Doch om ooi niet ondankbaar te weezen jegens de Godlyke goedheid , di zyn Majefteits geheiligde Perfoon in zo vceie gevaaren had be waard , wierd op den i.4den. der Maand de volgende Preek matic afgekondigd. Pp 2 » engeLAND»Overkomft vaa den Kolün- i » i  jSlovem, - ,i i < t % % i % 1: f d b j< C b d h 3«o E U R O P i S C H E PROCLAMATIE Wegens een Publjke[Dankdag. WILLIAM RE X, A fvTIhPnhaareI!?aje^itcn uit«nbyZondererniltggevoel, 'tgeen Vorften t £ ^ °t?rl°g' ™" in dezelven, nevens de meefte eew kkdS £ T" *2? Eur°P,a' ,egens dcn FranlTen Koning zyn s\Z ifoimVÏ7 haarC £ODU,g'ykc Proclamatie, in dato den £A niSerrKS' Cen,Maan^lyke Vaftendag door het gantfche Koom de zegen, befcherming, en pre- ?S^vi^^;rnnWC,te,, gChdligde Perfooncn< rnitsgadJde AlmaeStti! SJi ?f Wapenen, zoo te water als te lande, van den ÊSvSS aVC b'ddCn; ^yk^zelvedanookonderhoudenis: héden yinantln,A'™St,ge heeft, door zyne oneindige goed- ïedrawn ahn;j°^d.d« ootmoedige en aandagtige Gebeden hem opKoor-et. aaorne^a,efle.lten-en hunne Regeeringe tc bcwaaren tegens Vvanden L?£ i™'™"8?! Van Welver openbare enheimeijke eTteldnmf,. arC" gd,C,mcn Raad> 00rbaar gevonden, by deeze zvn?SrS-e? f bCVCC,kn ' dat' om den' Almagtigen voor uïli dankcn' «n algemeene dankdag zal aders dc VonrnJ" ^ Stedcn VatV Londen e" Weftmunfter, Ltfcv Zzü alX^ d3ar °^Cr betrokk™, op den zi^. Novenv efand > "Sï C andcre Plaatfen van '« Koningryk En- uk te ordentplvi^'r S H^bLbcrlde haare Majefteiten, teneinde er van 't Gc-La ZlfPP? van,het R>'k bevolen , een Formuïende L te lh d- SeI^cntheid wn de*en tyd over een kocn, opd«b«7,i 'a tydS d°°r huniie Bisdommen te verfprei- iykê v'mte^ü.™^ vo°rn°,emdin aIle Kcrken • enandete pu. Drie  MERCURIUS. 3x1 Drie dagen na het afkondigen van de bovenftaande Proclamatie, te weetcn den i7dcn. der Maand, vergaderden voor d'eerfte maal beide de Huizen des Parlements, federt den 5dcn. wanneer de Zittingen volgens de laatfte (a) prorogatie aanvang hadpen moerfca neemen , ter oorzaak van des Konings afweezen. tot dezen dag toe opgefchort. Zyne Majefteit , omtrent ten twaalf uuren te water na Weftmunfter gevaaren , zettedezieh, in zyn Koninglyk gewaad gekleed , in het Hooger Huis op den Troon ; ontbood door den Deurwaarder der Swarte Roede het Laager; en voerde, zo haaft als- het binnen getreeden Was, de volgende Aanfpraak. Zyn Majefteits zeer genadige Aanfpraak aan beide dt Huizen van het Parlement. Mylords en Edelhiden, TK ben ten hoogden verheugd, dat Ik U. L. alhier ontmoete; cn * wenfche van herte, dat door het herdenken van de nadeden, welke wy dit Jaar te Lande geleeden hebben , en de ongevallen in onze Zce-zaaken onze vergenoeging tegenwoordig niet verminderd zal weezen. Ik achtc, dat het klaar blykt, dat door het groot getal van onze Vyanden, welke het onze in alle plaatfen te boven gegaan heeft het eertic veroorzaakt is: en, wat het laatfte, 't geen zo veel onheil aan deMatie toegebracht heeft, aangaat, Ik ben ten uiterftcn gevoelig daar over geweeft. En, gelyk Ik zorge wil dragen, dat de gecnen, welKe^nunnc plicht niet waargenomen hebben, geftraft zullen werden; ben ik ook vaB voorncemen, myne krachtigfte poogiDgenaan tc wenden, op dat onze Zee-Macht in het toekomende recht beftierd wer«e. En het zal uwe overweeging wel verdienen, of wy niet gebrekkelyk 2yn, beide in het getal van onze Schepen en in bekwame Havens in het Weften tot te gelukkiger benaauwing van onze Vyanden en befcherming van onzen Koophandel, welke voor het Welvaren van dit Koningryk zo eflentieci: is. CD Mylords en Edelluiden, T K herdenke metgenoegenjaan degoede toegenegentheid, met de welKe U. L. mygeduurigonderfchraagdhebttotuitvoeringvandelaften dezes Oorlogs, welke zeer groot geweeft zyn: en nochtans ben Ik geperluadeerd, datd'ondervinding van deze Zomer genoeg is om ons allen t overtuigen, dat, om tot een goed einde van dien tc eeraaken de noodzakelykheid zal vereiflehen, onze Machten beide ter Zee en trKn0, mf at° Jaar tc ^meerderen. Onze Bondgenooten hebben beflooten, de hunne te verfterken; en Ik wil niet ïwyftelen, of to. L. 2u.1t op het tcgcnwooieig vereifch zulken opjicht neemen, dat ?K 3 G-Lu 1693.' Novem Parlement vergaderl [ a ] Zitt ft- 2J7-  3 Nwem. | ! De Graaf van Nottinghamvan zyn Secretarisfchap van Staat beloofd. Nieuw Oftiooy tot een bylaage aan d'Ooft- IndifcheCompagnie ver ker.d. li EUROPISCHE 3. L. my een behoorlyke^onderfteuning, om my bekwaam te maaP ;en van gelyken te doen , zult geeven. Ik moet dienvolgendc U L. ïdelluiden van het Huis der Gemeentcns, aanmaanen , zodanigen ydelyken Befluit te nemen, dat uwe Onderfteuningen krachtig konien werden , en onze toebereidfelenzo verhaalt, als beide voor de veiligheid ende eer van deze Natie hoognoodigzal wezen. Het Parlement antwoordde op deze Aanfpraak zodanig als hetdc Koning kon begeeren; en het Laager Huis den zjften. weder vergaderd zynde, wierd'er eendrachtig beflooten, dat men haare Majefteiten in alles de helpende hand zou bieden ; het Gouvernement handhaaven ; en in d'eerfte Zitting kennis neemen van het onheil, de voorgaande zomer aan de Smirnafche Vloot wedervaaren. Men had federt een tyd aan het Hof een groote verandering onder de Miniflers voorgefpeld. Deze nam nu aanvang met den Graaf van Nottingham, Eerfte Secretaris van Staat. - De Koning , na het houden van een Kabinetraad , ftuurde den I5den. den Lord Tranchard, tweede Secretaris van Staat, aan den gemelden Graaf, om hem te zeggen, dat het zyne Majefteit beliefde, dat hy zich van zyn Ampt zouontilaan. Not* tingham, ten einde deze order te gehoorzamen, vervoegde zich des anderendaags te Kenfington, en lei zyne Bediening in de handen van den Koning neder. Zyn' Majefteit ontfing ze met alle tekenen van achting voor des Graaven perfoon, benevens betuiging dat hyover de dienften, welken hy geduurende zyn Miniftcrfchap aan hem beweezen had, zeer wel voldaan was. d'Ooft-Indifche Maatfchappy, al over lang, gelyk wy elders gezegt hebben, om dc herftelling van haare krachten in de weer geweeft, had nu een nieuw Octroy tot een bylaage van den Koning verkreegen, en liet daar over dc volgende Notificatie met den druk gemeen maaken. DEeze dient omallen, die 't zou mogen aangaan, kennitTete gee¬ven, dat, in gevolge van haarer Majefteiten Octroy, verleend aanden Gouverneur en dc Compagnie der Kooplieden van Londen, handelende op Ooft-Indien, gedateerd den ziften. November. 1693. in 't OolHndifch Huis in LeadenhaHIraet te bondon, opVrydagdca  MERCURIUS. 313 lyiza. der zelvcr Maand, is open gelegt, en zo zal continueeren tot den 20ftcn. January inclulivé, en langer niet, van acht tot twaalf uuren 's morgens, en van twee tot zes uuren na den middag, alle dagen , uitgezeid Sondags, een Boek of Boeken, tot nieuwe onderteekening voor de fomme van zeven honderd vier-en-veertig duizend ponden fterl. om ondertekend en bygevoegd te worden tot het algemeen gezamentlyk Capitaal der gemelde Compagnie; waar in alle Perfoonen, zynde haarer Majefteiten geboorene, of genatulifcerde Onderdaanen, mogen ondertekenen en avontuuren zodanige fommen, als zy zullen goedvinden, niet te boven gaande 10000 ponden ieder Perfoon: welke , volgens 't gemelde Oótroy, gehouden zullen zyn te betaalen aan de Gecommitccrdcn der Threforic van de gemelde Compagnie, of haaren Kaffkr > een volkomen dardepart daar van op den tyd van hunne ondertekening, en het reftcerende op of voor dengemelden 20^01. January, onder zulke kortingen of rabat voor gereedc betaaling, als gereguleerd Jen geaccordeerd zyn op een algemeene byeenkomft der Geinterefleerden, gehouden op den 26^. November 1695. welks in Druk uitgegeeven, en op 't Ooftindifch Huis voornoemd te bekomen Zyn. Gedateerd op 't Ooftindifch Huis den 28^". November 1693; Eindelyk : d'Africannfche Compagnie kreeg nu het onderftaande bericht wegens de verovering van de Forten Louis de Bourbon en St. Michiel, uitgevoerd door den Agent Generaal John Booker, voerende het gebied in het Fort op het Eiland St. James. Extract uit een Brief, gefchreeven door den Agent der Engelfle Africaanfche Compagnie , John Booker, uit het Fort op het Eiland St. James, aan de gemelde Compagnie j den 24aen. Maart. NA dat ik my met ruim honderd Man van dit Eiland op de Compagnies Schepen d'Anna, door Capitein Leech , en d'America, door Capitein Brome gecommandeerd, geëmbarqueerd, en verfcheidene Sloepen tut vermeerdering der Macht , door dezelven overgezonden, by my had, kwam ik den 9dcn. January aan dc Rivier de Senegal met veel moeite en verlies van zes Man- Ik patTeerde de Baar; sn terwyl ik toeftel maakte om het Fort, Louis de Bourbon genaamd, t'attaqueeren, ontfing ik den uden. January van Monfr. deMoulins, den Gouverneur» een Brief, waar dooi hymy aanbood, hetzelve over te 1693- Novem Veroveringen iü Aftioa.  üavem. VEREENIGDE NEDE RL'AND EN. Vertoog van den Koning aan de Staaten. f>] Z«t tH- 31 li 314 EUROPISCHE te geeven, mits dat men hem cn zyn Volk wel tra£tcerde: 'tgeeniK ten eerften toeftond. Den eigenften dag trad ik noch aan land; nam bezit van het Fort ; vond in het zelve ly Stukken Gefchut, &c. Dit Fort legt aan dc mond van dc Rivier de Senegal, en is boven de vyftig Jaaren in handen der Franfchen geweeft. Ik heb aldaar een Comptoir opgerecht , en het Fort William en Maria genaamd. Ik lag (til tot den 4d;n. February, wanneer ik weder t'zeil ging. 's Anderen^ daags liet ik een Krygsraad in zee by een roepen. In dezelve wierd beflooten , het Eiland Goeree (d'ecnigfte Plaats , door de Franfchen in Guinea bezeten) te bezoeken, ik arriveerde den ndcx Compagnie, na Europa getransporteerd ftaaa te werden. D E (a) zitting van het Parlement in Engeland gaf aan den Koning gelegentheid om van de vermeerdering der Krygsmachten te fpreeken, ten einde de Kroon van Vrankryk in de toekomende Veldtocht met een beter gevolg te keer te konnen gaan. Zyne Majefteit had hier over ook eenige redenen laaten vloei jen in het Vertoog,'t geen hy op den i<5dcD.der Maand Oótober in de Vergadering der Staaten deedjbetuigende onder anderen: „ Dat hy wel gewenfcht had, dat het God had mogen belic„ ven beter gevolgen aan de Wapenen van den Staat, endcHooj, ge Geallieerden, als die van de Veldtocht welke nu een eind ,, had genomen, tc vergunnen; maar dat hy hoopte, dat deq ,, Almachtige door zyne genade'er beter in het toekomende ver„ gunnen zou.: Dat]hy voor het beft endeprofperiteit van den „Staar alles had gedaan, 't geen in zyn vermogen was ge,, weeft; en dat het hem nooit aan yver noch genegentheid zou „ ontbreeken , om de zaak zodanig te bellieren, dat de Staat  M E K C U R I V S. 3^ j, onder Godes zegen uit den tegenwoordigen oorlog kon geraa„ ken, en een goede cn bondige vrede beveiligen: Dat,zohaaft „ als hy weder in Engeland waar gekomen, hy hier in het zelve „ oogmerk 2ou trachten te bereiken , en te weeg te brengen, » dat men d'Engelfche krachten vermeerderde, na de maat dat „ de Staaten de hunnen gingen doen: Dat hy hoopte, dat dit ,, loffclyk voorbeeld alle d'andere Geallieerden zou verplichten „ tot grooter poogingen tegens den gemeenen Vyand aan te „ wenden, om toteenalgemeene, voordeelige, engeduurzaa„ me vrede tc geraaken: Dat hy wertfehte, dat de Staaten van „ zyne goede gencgentheid tot den Staat, en het gemeen beft „ verzekerd mochten weezen : Dat hy hen bedankte voor de „ goede en wakkere refolutien , welken zy hadden genomen: „ Dat hy hen verzocht dc zeiven ter uitvoering te ftellen: „ Dat hy zich op nieuws in hunne goede genegentheid recom» „ mandeerde, enz. Omt rent het ftuk der Munt wierd nu weder de volgende Ordonnantie afgekondigd. -WAARSCHOUWING E» T*\E Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden: Allendehgee-^nen, die dezen zullen zien ofte hooren lezen , Saluit. Doen te weten: Dat Wy om goederedenen, Ons daar toe moveerende, goedtgeronden hebben te ordonneeren ende ftatueeren , zo als wy ordonneeren ende ftatueeren by dezen , dat alle Acht-en-twintig-ftuiverspenningen zullen moeten werden geftempelt of gepoinconneert met een Teken van de Generaliteit , daer op gefneden zal wezen een Bos met zeven Pylen : Dat de voorfchreeve ftempelinge zal moeten geichieden binnen den tyd van vier weken , naar de publicatie dezes; welke publicatie zal werden gedaan , ofte gehouden werden gedaan te zyn , op den derden van de aanftaande maand December , Nieuwe ftyl: Dat de voorfz. flempelinge zullende moeten gefchieden buiten koften van het Landt, ende tot lade van die geenen , die haare Achten-twintig-ftuivers penningen begeeren geftempelt te hebben, dezelve van ieder hondert ftuks zullen betaalen eene fiuiver , ende meerdet ende minder quantiteit naar advcnant : Dat ten dien einde allen ende een iegelyk van de Ingezetenen dezer Landen , binnen den voorgcmeldcn tyd Van vier weken , naar de publicatie dezes, alle haare Acbven-twintig-ftuivers-penningen zullen moeten brengen ten CompQ 9, toire Novem.  Novem. flakaaten tegens dc Koopvaardy, Walvifchvangft,particuliele Comjniflï-.'.enz. uitgegee- TïB, 316 EUROP1S C HE toire van de gemeene Middelen, ofte alhier indenHagc, tenComptoire van den Ontfangcr Generaal de Jonge van EHcmeet , om daar voor andere Penningen , ofte wel-geftempelde , ofte gcpoinconneerde Acht-en-twintig-ftuivers-penningen tc ontfangen ; ende dat naar den voorfchreeve n tyd van vier weeken, naarde publicatie dezes > geen ongeftempelde Acht-cn-twititig-fluivers-pcunrngcn meer zullen mogen werden uitgegeeven , op de verbeurte van de ontfangene ofte uitgcgeevene Acht-en-twintig-ftuivers-penningen; ende dat naar den voorfchreeven tydt ook geen Acht-en-tv\intig-ftuivers-penningen meer zullen mogen werden geftempeld , op poene van tic Dood. Ende voor zo veel aangaat de Acht-en tvn'mtig-ftuivcrs-pe&nin^en , de welke in dc Provinciën van Holland ende Weft-Vriefland , Uitrecht , Vriefland , Over-Yflel , ende Stad cii Lande , albereidts zyn geftempeld , met een particulier Teken van de hoog-gemelde Provinciën , dat de zelve mede alomrne cours zullen hebben , even als die met het Teken van de Generaliteit zullen wezen geftempeld , ende zulks zonder met den zeiven Stempel weder geftempeld tc werden. Ende op dat hier van niemand eenige ignorantie kome tc pretendecren , zo ontbieden en verzoeken Wy de Heeren Staten , Stadhouderen, Gecommitteerde Raden , ende Gedeputeerde Staten van de refpeeïive Provinciën, ende alle andere Jufliciercn , ende Officieren van de zelve Landen, deze Onze Waarfchouwinge alomrne te doen verkondigen, publiceeten , ende affigeeren , in alle Plaatfen daar zulks noodig wezen zal , ende men gewoon is zodanige- publicatie ende affixic te doen: Lallende ende beveclendc allen Rcchteren , Jufticieren , ende Officiceren, dien het aangaan mag, den inhoudevan deze Onze Waarfchouwinge te doen achtervolgen; procedecrende , ende doende procedeeren tegens dc Overtreders van dien , zonder eenige gratie , faveur , diffimulatie ofte verdrag : want Wy het zelve alzo ten dienfte van den Lande bevonden hebben te behooren. Aldus gedaan ende gearrefteerd ter Vergaderinge van de hoog-gemelde Heeren Staten Generaal , in denHage, den elfden November zeflien honderd drie cn negentig. Was geparapheerd , Franpis Verholt, vt. Onder ftondt, Ter Ordonnantie van de zeiven. Was getekend , F: Fagel. Zynde op 't fpatium gedrukt het Cachet van meerfeoog-gemelde haar Hoog Mog: op een rooden Ouwel, overdekt met een Papieren Ruite. .1 En over het werk der Koopvaardy ,, Walvifchvangft , particuliere Commiffie , enz. zag men nu weer op den 1 }den. der Maand drie Plakaaten gearrefteerd, en vervolgens afgekondigd en aangeplakt; waaraf men den inhoud elders heeft geleeZen? ^ " " tfè  M E R ' C U R I U S. 317 DECEMBER. DEN 2 den. der Maand kwam te Romen t'overlyden de Kardinaal Lorenzo de Lauria, in het drie-en-tachtigfte jaar van zynen ouderdom, en het twaalfde van zyn Kardinaalfchap; waar toe hy verheven was door Innocentius den X I. Zyn ligchaam wierd des anderendaags gebracht in de Kerk der Apoftelen-, en aldaar begraaven. Door deze dood viel 'er een tiende, plaatsen het Heilig Collegie open; weshalven men te gemoet zag, dat de Paus wel haaft tot een Promotie zou treeden. HOEWEL het (a) Leger des Hertogs van Savoyen in route geflagen was, verzamelde het zich echter weder binnen twee a drie dagen, 't Gros ging zich ftellen onder het kanon van Turin, alwaar de Troupen, gints en herwaarts verftrooid, zich'er langs verfcheidene wegen de volgende dagen by gingen voegen; waar na een reveu'er over gehouden zynde, vond men het fterk achtien duizend Voetknechten en zeven duizend Ruiters, zonder de gekwetften. Den i8den. October brak het op van by Turin, en ging zich teMoncalier nederflaan; alwaar het zich, teneinde niet overrompeld te worden, met alle zorgvuldigheid befchanfte. De Frantchen ondertuflehen boven Pontcallier twee bruggen over de Po geflagen hebbende , toogen 'er den 16"den. der gemelde Maand over, en (tuurden drie duizend Paarden na de kant van Polrin, om hunne brandlchattirigcn uit te breiden. Midlerwyl flo.-g het Leger zich neder te Polongera , dicht by da gemelde Rivier de Po gelegen: doch de Maarfchalk de Catinat wel bezeftende, dat hem zyne overwinning van geen heel groot nut zou weczen, indien hyniet d'eene of d'andere Plaats kwam te vermeefteren, brak hy op den iften. November , en toog na Morette. Den 3dcn. ftuurde men een Detachement uit , om de Piemontooifche Militie, gecommandeerd door den Marquis de Parella, op het lyfte gaan vallen; gelyk'er ook een gedeelte af wierd geflagen. Den 4deD. detacheerde men vyf honderd man , om na Bufco te trekken. Den 5den, kwam d'Armée ir Qü 2 hei 1693, Decemb. ITALIEN.Dood van den KardinaalLauii». SAVOJ YEN. Kiygsverlichtingeaden Fran.-. fchenna den Slag van Maj.faille.( a) Zitt t«g< 124'  Decemè, 318 EURO PIS CHE liet Campement van la Montaj en den 6iett. vaardigde me"een nieuw Detachement af van tien Barailbns , met zes Hukken kanon , onder het gebied des Graaven van Uflon , ten einde insgelyks na Bufco te trekken. Twaalf nieuwe ftukken Kanon, en verfcheidene Mortieren volgden de gemelde Detachementen; en de gantfche Armée maakte zich gereed om den zeiven weg te neemen. Gelyk Bufco maar twee mylen van Coni gelegen is , was de belegering der laatftgenoemde Plaats geen geheim meer. Maar zo als men nu gereed ftond om den optocht voort te zetten, kreeg men een contraorder van het Hof; weshalven de reft van het Kanon , alreedts benevens een Convoy voor Bufco in aantocht, weder te rug na Saluzzo keerde : wordende wyders bevel gegeeven om op de zelve wyze re handelen met d'Artillery, en alles 't geen men derwaarts'had gevoerd. Hoewel het den Franfchen moeijelyk viel winterquartieren in Piemont te betrekken, zolang alsze Coni niet in hunne macht hadden, lieten zy cr echter de hoop niet af vallen , fchoon de belegering van de gemelde Plaats geen voortgang had mogen neemen: maar na dat men Cafal, Pignerol, Suza, en eenige andere Poften van minder belang van leeftocht had voorzien, zag men wel , dat men op ver na geen vivres genoeg en hadV om het Leger geduurende de gantfche winter te voeden, mitsgaders dat men niet landts genoeg aan geene zyde van het Gebergte befloeg, om 'er het noodzaakelyk onderhoud af te konnen genieten. De Maarfchalk de Catinat befloot dan , gelyk hy 'er fchriftelyke order van den Koning toe had gekreegen, zyne Troupen metter haaft weder over d'Alpes te doen trekken, uit vrees van door de fneeuw , die alreedts de bergen begon te dekken , overvallen te worden. d'Armée toog dan by Saluzzo weder over de Po, en floeg zich neder te Revel, om de reft , aan d'andere zyde der genoemde Rivier gebleeven , (tot dat d'Artillery, en de Krygs-en Mondmunitien,. insgelyks overgetoogen , en weder te Pignerol gekomen mochten weezen) te verwachten : waar na gezamenerhand zynde opgebroken , trok d'lnfantery , benevens een gedeelte der Cavallew, doordc Valey van Perofaen het Pragelas ; alwaar de kwaade wegen hen geweldig belemmerden. De Ruitery , over let Ge-  M E R CU R' V Ü' S. 319 G'.bcgte van Malanaga getoogen, vond de fnceuw rot deg:Woonlyke winterhoogie , cn zich .genoodzaakt een .merkel)k getal van Paarden, welke verkleumden, achter te laaten. Voegt by dit verlies een groot genal van Officiers en gemeene Soldaaten, door de Boeren federt den Slag allerwegen gecapotteerd : Want dewyl zy het land veel beter kenden als de Franfchen, leiden zy hen aan verfcheidene oorden hiriderlaagen , daar ze gemeenlyk in vielen. Kort om, de Troupen kwamen met altemaal weder te rug, 't Hof van Vrankryk meende een ander voordeel uit den Slag van Marfaille ge trokken te hebben, te weeten, den Hertog van Savoyen van de party der Geallieerden af tezondet en. Zo haaft als men 'er ook de tyding afhad ontfangen, kreeg den Hertog van Orleans order om aan den Hertog van Savoyen te fchiyven,. ten einde hem aan te maanen tot de vrede , die men hem aanbood, (op voorwaarde van hem weder m het bezit van zyn gantfche Land te ftellen , en hem een coniiderahelc fomme te geenen, ' om hem fchadeloos te houden wegens de verliezen die hy geduurende den oorlog had geleeden) aan te neemen. 'iWas ook met het zelve oogmerk , dat Monfr. de Chanlais in der yl na Piemont Wierd afgevaardigd; en dat de Koning den onderftaandenBrief aan den Maarfchalk de Catinat afvaardigde. Myn Neef, T"\ E Succeflèn myner Wapenen, over de welken men de Zegenln•-'gen Godes ziet duuren, hebben de begeerte, die Ik tot het fluiten van een goede Vreede altyd gehad hebbe, niet uitgewifcht. Ikfpreke nu niet van d'Algemcenc, aangezien de Jaft, U ten mynen diende loebctrout, alleen Italien, aan't welke Ik altoos gewenlcht hebbe ruft te geven, betreft: en Gy weet wel, dat het myn fchuld niet is, dat myn Broeder, den Hertog van Savoyen, niet gecontribueerd heeft tot deze Vrede, welke Ik op nieuw zoeke, door dien God my, onaangezien het geene gepaneerd is, de genade doet van de gencgentheden, die U bekend zyn, voor hem tc behouden. Ik begeere dien* volgende, dat Gy door het middel, het geen Gy het bekwaamd zult oordeelen, hem bekend maakt de voordeelige Party, die Ik hem en fmtfch Italien wil bewyzen; en dat Ik bereid ben, hem effèótive teenen van myne wedergekeerde vriendfehap tegeven : en, aangezien alleen van my afhangt, het meefte gedeelte van die Staaten in een Compaffióncel poftuur te ftellen, is myn intentie, dat Gy hem laat weeQ.q 3 ten, .693. Deccwb. Vrankryk tracht den Hertog nti Saveden van de party der Geallieerden af te sonderen,  i*93- Decemb. 223 VRANK RYK. St. Malo door d'Engelfchen gebombardeerd. 32b m U R Q R 30 S C H E ten, dat Ik, om hem gejegenthejd te geven tot de Party, die Ik ootï deck hem tc voegen, té omheizen, U geordonneerd hebbe de Steden Saluzzo, Foflano , eh anderen niette verbranden. En om, gelyk Ik U köme te''zeggen; aan4nyn voorfz. Broeder, den Hertog van Savoyen, aan te w^zóiiihet middel, om met eenmatuureruft te nemen de b-jhoor-lyke refleóhen, die met de ftaat, in dc welke Ik zyn Land zoude konnen brengen, overeenkomen; is myn wil, dat Gy myne Armée in Vrankryk doet keeren, cn ter eigenfter tyd aan myn. voorfz. Broeder, den Hertog van Savoyen , laat bekend maken, dat by het verloopcn van deze gelegentheid, in dewelke ik aan hem en gantfeh Italien tekenen toone van oprechte genegentheid , die Ik hebbe tot het contribueeren toïder zeiver ruft, Ik zal nemen alle die mefures , welken Ik de bekwaamften zal achten, om aan dien Prins te doen gevoelen het groot ongelyk, dat hy heeft , om tot het welweezen van zyn Volk cn zyne Staten, en gantfeh Italien, niet te concurreeren. Gedaan te Vérfailles, den 25^. November, 1693. • AL over meer als twee maanden hadden d'Engelfchen bezig geweeft met de bereidfelen te maaken tot een Vloot, die omtrent het eind van November, of ten uiterften in 't begin van December, in zee moeft fteeken. Al de wereld verwachtte met verwondering, wat expeditie Engeland in den zin had; en niemand kon begrypen , wat men in het hert van de winter meende uit te rechten. OndeitulTchen zou 'er geheel Europa over verftomd hebben geftaan , indien den aanflag zo wel was uitgevallen , als ontwoipen ; gelyk uit d'onderftaande Brieven, met alle de behoorlyke omftandigheden, gezien karijWoris 1 ". v. rLab{:h.'ob>siy 3fj;i3!b nonv n u i U ffki ah tp >§n ,3ii»0a$A.4> an "9 Brief, gefchreeven uit St. Malo, den 3dtn, Decembet 5 l693. ■ ' " 'i DEN i6&™. November, kwam een Engelfch,Efquadre (beftaaw de uit twaalf Schepen van linie van tuflchen de ledigen feventig nuk* ken Kanon , mitsgaders vier Bombardeergaljoten , tien a twaalf Bri» gantynen , en verfcheidene Chaloupen ) tegen den avond het anke» werpen voor een der monden van de Haven dezer Stad , la Conchét geheeten , op welkers punt men een Fort had begonnen op te werpen, 't geen men bezig was met te voltooijen. Eenige uuren daarna naderden d'Engelfchen met hunne Galjooten tot onder het bereik van  M E R C U R I ü S. jxi het kanon der Plaats, cn fmeeten dartig | veertig Bomben na binnen ; waar door de gantfche Stad in alarm geraakte : want wie zou zulks verwacht hebben? De fchade, welke deze Bomben veroorzaakten , was niet zeer groot. Die nacht ging het met de vreé's.door. Maar dés anderendaags, c'n de volgende nacht',, wierden verscheidene Huizen befchadigd j en men oordeelde wel , dar. d'Engelfchen. ons met ernft meenden te bombardeerén, om hun ba.ir weder tc haaien wegens de Pryzen , "welken onze Kaapcrs van hen haddén'genomen. Dit bezoek behaagde onzen Burgers gantfeh niet: maar daar was geen hulpfniddel tegen. De Doggen» d ie onze Stad bewaaren, konnen tegens de Bomben niets uitrechten. Men trachtte de Burgery, zo go.ed als. 't mogelyk was, te trillen ; doch men had 'cr groote moeite mee: zo fwaar was dc fchrik. Den z8ftcn. 's morgens, was 't de beurt der Engelfchen. Hunne Schepen, die op d'uitkyk lagen, twee groote Schepen in 't gezicht gekrecgen hebbende , geloofden zy, dat 'er meer waren; en vrcezende, dat het een Efquadre, uit Breft en andere Havens geloopen, mocht weezen, (taken ze onderzeil: doch een oogenblik daar na bemerkten ze, dat het een van onze Kaapers was, die een HoIIandfche Prys, gelaaden met Suiker en Elephantstahden , van zeer groote waardy , medebracht. Men loftc terftond uit de Stad twee kanonfehooten-, om den Kaaper te verwittigen, dat hy voort zou gaan, Maar zynde al tc na om te vluchten, zette hy alle zeilen by om in de Haven te loopen; en gtlyk hy een goed zcilder was, geraakte hy binnen: doch de Prys viel in de handen der Engelfchen. Dc Vyanden kwamen tegen den avond weder,op 'hunne oude poft, na dat ze den gantfehen dag vier mylen in zee hadden leggen Iaveéren; cn wierpen in twee uuren twaalf Bomben in de Plaats: doch het was maat om ons te misleiden, en het deflein, 't geen zy hadden, om de gantfche Stad onder haare puinhoopen te begraaven, tc beter uit te voeren. Eenigen landden op het Eiland Sezcmbre, en voltooiden, het verbranden van ceu Convent der Recolletten, daar ze daags te vooren denbrand in hadden gefteeken. Gelyk d'Engelfchen den Zondag vieren , deeden zy ons den 2Qften- geen kwaad. Zy ruftten den gantfehen dag. Maar des avondts lieten ze onder faveur, van de wind, deftroom, cn een zeerduiftere lucht, ccn fchrikkelyke Machine aanvoeren, waai af gy hier dc befchryving ziet. 't Was een nieuw Vaartuig , uitdrukkelyk gemaakt , van gedaante als een. Galjoot, van omtrent drie honderd vat. Op de kiel lagen meer als honderd vaatjes kruid, bedekt met teer, fulfer, harft, werk, flroo, en takkeboflehen; daar een laag van fwaare balken over heen lei, van plaats tot plaats doorluchtig om doorgang aan de vlam te konnen geeven: en daar boven op had men meer als drie honderd en veertig Karkaflen gelegt; want men telde 'er byna zo veel op het ftrand en de rotfen; en volgens alle fchyn zyn 'ex ook in de zee gevallen 1693. Qecemh.  1693. Decemb. i I i I 1 1 1 ( I ( i i t i l ËUROPISCH E Deze Karkafïen waren gelaaden m«t gfenaaden, kanonkogels, ketens , piftoolloopen met kogels 'er op, fchroot, en allerhande brandende materiën; mitsgaders aan zes plaatfen open, even als zes monden, daar groote vlammen van een geweldig vuur uit mocuen'harpen, bekwaam omd'allerhardfte Horrente vertcéren: want men heeft er de proef afgenomen , en ook zelfs aangemerkt, dat de compofitie Zodanig was, dat men heet water moeft hebben om het te bluflehen.' Deze Machine, die ongetwyfeld een fchrikkelyke verwoefting in dc Stad gemaakt zou hebben, met vol'e zeilen afkomende na de Wal, daar men ze aan vaft zou hebben gehegt, wierd door dewind, en het kanon van het Fort, 't geen 'cr eenige fchooten op deed, meenende echter dat het maar een lïmpel Galjoot was, afgekeerd: en door een ongemeen geluk , hebbende niet konnen geraaken ovet een klip daar ic met'volle geweld op aanftiet, begon ze tc zinken, ongevaar een piftoolfchoot van dc plaats daar men ze vaft gehegt zou hebben. Den Ingenieur, die het werk beftierde, voelende dat 'er de zee begon in :e fpoelen, ftak'er den brand in: maar het water belette, datde vlam ot aan de Karkaffen en d'andere Vuurwetken kon doordringen, 't Gcfaart vloog éenoogenblik daar ha ih dc lucht. Het Spil , 't geen wer dc twee duizend ponden woog, wierd over dc wallen heen op ren huis gefmeeten, met zulk een Iwaarcn fmak, dat het 'erdoor ter tardc plofte; en alle dc gebuurige huizen ftonden 'er af tc lillen. Toen Jczc fchrikkelyke Machine opvloog, gaf het zülk een vetvaarlyken lag, dat'cr alle de huizen in de gantfche Stad door waggelden, de glazen :n al het aardwerk drie mylen in 't rond in ftukken gefmeeten , :n de daken van meer als drie honderd huizen over hoop geworpen wierden. Men kan hieruit oordeelen van de verwoefting, welke dit Frojaanfche Paard veroorzaakt zou hebben, indien het defieinderEn[elfchen gelukt was. Wy hadden zekerlyk onder de puinhoopen van >nze wooningen begraaven moeten blyven : maar onze goede En|el heeft ons bewaard. d'Eenen zeiden , dat het een aardbeeving vas ; d'anderen , dat de laatfte dag was gekomen. Nooit heeft nen God met meerder aandacht gebeden , als wy in deze gelegentleid deeden : en indien men des anderendaags de Burgers had wil. cn gelooven, wy zouden altemaal uit de Stad gegaan, en de zelve aan e Vyanden ten prooygelaaten hebben. AlKs wat men deed, was dat nen 'er d'oude Lieden, de Kinderen, en eenige Vrouwen , welke ons oor hun gehuil eu gekerm hinderlyk vielen, liet uitgaan; en men leed het des te liever, dewyl het altemaal onnutte perfoonen waren, :n dat men 'er op den eerften dag der Bombardeering de Stad alreedts f had begonnen te leedigen. Den 30^". ftaken de Vyanden, zien* e dat hunne onderneeming miiluftt was, weder in zee : en den Hertog an Chaunes, die 'cr des Saturdags was gekomen, en al zo groote rees had als wy, liet eenige gevangene Engelfchen uit huime kerkers  M E R C U R. I V S. 323 kers haaien, cn langs dc flraaten leiden, om hen den- flaat van de Plaats tc doen zien, waar na men hen öp den oever bracht, ten einde hen het wrak van hunne Machine, en de lykcn van eenigen hunner Landtsgenootcn, die men aldaar dood vond, en waar onder men geloofde dat van den Ingenieur, die het werk beftierd had, tc weezen, immers voor zo veel men uit de klceding oordeelde, te toonen. Ziet daar, waar die Wapenrufïing der Engelfchen op uitdraaide, die hen onmeetelyke fommen gekort moet hebben j behalven dat zyverfchéidene Matroozen , eu eenige Officieren en Soldaaten, mitsgaders dc Karkafren, deBomben, zes ÜuKkcn Kanon die in het Gevaart waren, het Wiak van hetzelve, en een Chaloup met een Vlag verlooren hebben. Op deze wys verhaalden 't de Franfchen. Laat ons nu ook eens zien, wat 'er d'Engelfche af zeiden. rertinent Relaas wegens de Bombardeering van St. Malo , gefchreeven uit het Efquadre onder de Capiteinen Benbow enPhilips, inde Haven van Guernzeys den 3dcn. December 1603. TrvEn 25ften. paffato vertrokken wy met een Weft-Zuid-Weften Wind uit deze Haven na St. Malo tot het ondernemen van de Bombardeering. Den löfien, omtrent 4 uuren na den middag , ankerden wy dcrd'half myl van dc Stad voor.'t Canaal van Quinces. De platboomde Schuiten en Brigantynen maakten een Linietuffchen de BombcnKitfen en de Stad, en pollecrden zich omtrent een halfuur van de laatfte meteen hevigen Noorden Wind , die de Haven inwaait, en het Water zeer hoog dreef. Aan de rechter hand vond men , wanneer men inliep, een klein Baaitje; op het welke de Vyand zes lichte Stukjes geplant had , en alwaar 36 Pionniers bezig waren met een platte Form voor kloeker Kanon tc vervaardigen. De Franfchen fchooten roict op onze Schepen , wanneer zy invielen , alzo zy zich verbeeldden, gelyk men nadchaud verftaan hecfr, datwy, dieDcenfieVlaggen opgezet hadden , Dcenffe Kcornfchepen waren ; en gaven derhalven zo veel tyd, dat wy, om alle ongemakken vande Wind fontgaan , de, Fregatten dwars voorde Haven konden leggen , ende Bombardeerfchepen dc Stevens derwaarts doen wenden. Hier legt de Rots, Quince genaamd, en ryft omtrent anderhalf myl van de Stad ten Weften. 's Avondts over achten begon men het Bomben werpen op St. Malo. Dc Vyanden antwoordden , wanneer zy dóór het licht van yder Bombe in den nacht, die zeer duifter was, ons eenigünts konden bekennen, met 334 Schoten. De zesde Bombe ftort- Rr tc Dvcemlr.  ï$0i Dceeï/tb. 3** E . U R i mCW* I S C H E tgan-Xaramige,Hui,ïcn hy>de-groote Kerk', en ontftak- een kleinen brand. Hadden wy onophoudclyk het Bomben loffchenop de Plaats gecorjtwiater.d ,.<.wy-?ojUdga waarichyiietyk- het meefte gedeelte der Sfa.d.dicu nacjiu.^prjwpcft hebben; maar, wyl de Bombardeerfchept.n door het.kwaad, we/er het geett zy op. zee uitgedaan hadden , bcfenadi^d cn fw^k waren , vondfc den Ingenieur onbekwaam tot het tóen vair ?o veel geweld , als hy voor zyn vertrek van dit Eiland gec.qncipiccrd had., 's Kachts berfteden twee onz<_r Mortiers. 'sOchten.s ten 4 uuren deed men uit vrees dat dc Schepen gevaar zouden loapen van op ha Droogc te ftooten , alle dc Vaartuigen verder na buiten wencerj..: .dan ten. 8.  B L A D W Y Z E R. de Duitfche Vorften te maaken83. Martinique door d'Engelfchen verwoeft. Muntzaaken. 21 <•, N. VT EDERLANDEN (Spaanfche) ^ 49- 100.285-. 328. N E D E RLANDEN [Vereenigde) S°- 'ff- 209.29^.314, 328. Nottingham ( Graaf van) van zyn Secrctanflchap vanStaat beroofd. 312. O. r\ Ctrooy tot een bylaage aan v/ d'Ooft-Indifche Compagnie verleend. 311. Orandoor de Mooren .belegerd en verlaaten. 29. Ooft-Indifche Retourfchepen binnen, iyj^py. Ovens (Koninglyke) te Parys opgerecht. 208.24Ó. P. P Arlement (jerfch) gediflblveerd. -* 24 Parlement (Engelfch) geprorogeerd. 93-256. vergadert 311. Pignerol door de Geallieerden belegerd. 71, -— gebombardeerd. 160. —- verlaaten* 224. Plakaat tegens den uitvoer van Paar. den na de Franfchen. 242. POLEN. 90. R. "O Atzcnburg gedreigd. 20. JX gebombardeerd. 198* 'tgcfchilbeflecht. 243. Robert du Pleffis gefententieerd.óy S, SAVOYEN. 3.71.1 ;8.224. 317. Schonhorn (Baron van)tot Biflchop van Bamberg verkoozen» 304. Seéte in't Caton van Bern. 167, Slag van Landen. ioó. van Marfaille 226» Smirnafche Vloot valt in dc handen der Franfchen. 30. SPANJEN. 28. ico. 284. Sprinkhanen, menigte van dezelven in Duitfchland. 86.197. Straatman (Graaf van) fterft, 241. SWEDEN. 89. Swcedkhe Koningin fterft. 89. S WIT S E R LAND. 6'. 87.160. Svvittetfche Cantons vergaderen tot Baden., 6.1 do. T. Tilly (Graafvan) geflagen. 10c.' TURKYEN xii. 304. Turken door de Venetianen geflagen. 303. V. VENETIEN. 303, VRANKRYK.22.91.2co. 246.3oj\3Zo. Vrede tuflchen Vrankryk en Tripoli, 22. Vriefland (Staaten van) protefleeren tegens d'aanftelling van den Hertog van Holftein Pleun. 210. .—- (Princesvan) bevalt vaneen jonge Princes. 32g W. WEfl-Indien. 24; Wiliam, Kon .van Engeland, ftcekt over na zyne Staaten. 309. ~ doet een Aanfpraak aan het Parlement. jij. mitsgaders aan de de Staaten Generaal 214, Wirtemberg (Hertogvan) overweldigt de Linie der i- r^nfehen. 104. -— tot Generaal va» d'lnfantery aangefteld- iy7.  .LtfiKTtl.