1



J. D. MICHAËLIS
NIÉUWE OVERZETTING
DES
OUDEN TESTAMENTS
MET
jianmerkingen voor ongeleerden. In het Nederduitsch overgebragt.
XIII. DEEL.
Behelzende de beide Boeken der Chronieken.
TE DORDRECHT, Bij A. BLUSSÉ & ZOON,
e n
DE LEEUW & KRAP. MDCCXCII.






HET
EERSTE BOEK
DER
CHRONIEKEN.
Cap. I. i—27.
■Gejlachtregister van Adam op Abraham, als ook der bekende, van Noachs drie zoonen af* Jiammende, volken. (Uit 1 B. mos. V. X. XI.)
j\dam, Seth, Enos, Kenan, Mahala- 1,2.' leël, Jered, Henoch, Methufelah, La- 3 mech , Noach , Sem , Cham , Jafet. 4 De zoons van Jafet, Gomer, Magog, Me- 5 diërs, Grieken, Tubal, Mefech, Thir^s. De nakomelingen van Gomer, Azkenaz, 6 Difath, cn Thogarma. De volkplantingen 7 der Grieken, Elis, Tartesfus, Macedonië,
de
vs. 7. Macedonië!) i B. mos. X. 4. had ik, in»
•wooners van Italië vertaald: ik ben van mening veranderd, en verzoek, in allen gevalle, om ook die plaats dienvolgends te verbeteren. De gronden daarvan zal men in mijne Bijvoegselen op de Hebr. Lexica yinden.
A ' 3fS,



2 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
de Dodoneërs. Chams nakomelingen, de 8 Ethiopiers, Egtjptenaars , West-Afrikanen, en Kanaan. De volkplantingen der Ethiö- o piers, Saba, Havila, Sebtha,Reëma,Seb. techa. Uit de Ethiöpiërs is ook Nimrod, 10 deze begon, van een'jaager, een geweldige op aarde te worden. De volkplantingen n der Egijptenaren zijn, de Lijdiërs, Anameers, Lehabeërs, Nafthucheërs, Pathm. 12 ■ fters, van welken de Filiftijnen uitgegaan zyn, en de Cafthoreërs. Kanaan g&an 1» Sidon, zijnen eerstgeborenen, en Heth,
x,LJn AT-' Am°riten> Gergefenen, He 14,15 viten, Arkiten, Siniten, Afaditen, Zim- 16 riten, en de inwooners van Hamath. De 17 nakomelingen van Sem zijn, de Elamiten, Asfijnérs, Arfachfad, Lud,'en Aram, de I8 inwooners van het dal Guta, Coelefi/rië,
Ge.
^L7r^f0"eirS-) Ik ^hiev van de gewoons ll^S^rT'^ af' e" volg eene andere, die do"? veele handlchnken en andere eetuieen beve^H «fTmet Mofes overéénkomt. g Dr.Tutfe^ £g U reeds voor my nodig gekeurd, die echter van de meel ten dezer getuigen niets weten kon: des te fWcr mag ik het doen; bij mij is hec geen vermoeden, "f verbetering naar Mofes, maar eene zeer iterk door Betuigen bevestigde leeswijze. S
Aft. 18. Coelejijnë.-] Dus heeten de dalen van Sifne die tusfehen den Libanon flingeren, als ook andere van dit anders zeer bergachtig land. Sommi&z1 rekenen het dal GUta, waar in Damaskus™, mede tot Coelefijne, maar anderen onderfcheiden hec er nog; van,, en dit laatfte doet ook Mofes, uit "vfen onze Schrijver het zijne overneemt. In de vertaalina W 1 b. mo s, X. 23, had ik den naamTchut^ hl



€ A V. 1.
3
•Gether, en het Mafisch gebergte. Arfachfad gewan Selah, en deze Heber: Eber 19 hadttwee zoonen, waarvan men den éénen Peleg (verdeeling) noemt, omdat in zijnen tijd de aarde verdeeld is, endenaam zijns broeders is Joktan. Van dezen Jok tan ftam. 20 men af, Almodad, Salef, Hadramauth, Jerach, Hadoram, Sanaa, Dikla, Ebal,21,24 Abimaè'1, Saba, Ofir, Havila, Jobab: 23 deze allen zijn nakomelingen van Joktan.
Semx, Arfachfad, Selah, Heber, Pcleg,24,25 Rehu, Serug, Nahor, Therah, Abrarn,26,27 die gewoonlijk Abraham heet.
Cap. I. vs, 28—54.
Nakomelingen van Abraham, uit 1 B. mos. XXV. 1—6. .12—18. inzonderheid.Efau"s Nakomelingen, flammen en 8 eerfte Koningen, tot op Mofes tijd, uit 1 B. mos. XXXVI.
De zoons van Abraham zijn Ifaak en Is- 28 maël. Dit is hun gellachtregister. Ismaëls 29 'eerstgeboren, Nebajoth, Kedar, Adbeël, Mibfam, Mischma, Duma, Masfa,Hadad, 3° Thema, Itur, Nafisch, en Kedma. Deze 31 zijn Ismaëls zoonen. De zoons van Ketu- 3a ra, Abrahams bijwijf, Simran, Jokfan, Medan,Midian, Tisbak, en Suah. Joklans zoonen, Seba en Dedan. Midians zoonen, 33 Efa, Efer, Henoch, Abidan en Eldaja.
Alle
houden, dewijl ik hem niet verftond , maar omdat ik thans wegens zijne betekenis vrij zeker meen te zijn t ASjta^l ik hem dus hier.
A a



4 Het I. BOEK djïr CHRON1EKEN.
Alle dezen ftammen af van Ketura. Abra- 34 ham gewan Ifaak, lfaak's zoonen zijn, Efau en Israël.
De zoons van Efau-: Elifas, Rehuël, 35 Jeus, Jaiilam, en Korah. De zoons van »6 Elifas: Theman, Omar, Zefi, Gaatham, Kenas,Thimna,Amalek. De zoons van Re- o7 huël:Nahat,Serah,Samma,Mifa. De zoons 08 van Seïr: Lotan, Schobal, Zibeön, Ana, Difchon, Ezer, Difchan. De zoons van Lo- og tan, Hori, en Heman, en Lothans zuster' Thimna. De zoons van Schobal: Aljan, AO Manahat, Ebal, Sefo, Onam. De zoons van Zibeön: Aja en Ana. De zoon van 41 Ana: Difchon. Difchons zoonen: Hem dan, Esban, Jetran, en Cheran. Ezers 42 zoonen: Bilhan, Saavan, Jaakan. De zoons vanDifan: Uz en Aran.
Dit zijn de Koningen, die in het land 42 Edom geregeerd hebben , voor dat nog de
Is.
vs. 36. Thimna en Amalek) Dit is hier zeer famenectrokten, en door kortheid onduidlijk geworden. Volgends Mofes, is Thimna ecne dochter van Elifas, en Amalek is haar zoon.
vs. 38. de zoons van Seïrj] Van waar deze Seïr en hoe hij in het Edomïtisch gebergte komt, zaJ men uit 1 B. mos. XXXVI. 20—30. en de aantekeningen aldaar zien. De oude inwooners des lands, voorEdoms tijd, waren Seïritcn, en worden, wegens hun woonenin de onderaardfcheholen,Hortten, in 't Grieksch Troglodijten, genoemd.
Ons Boek Iaat veel weg, dat in Mofes (laat, bij voorbeeld de gezamenlijke naamen der Edomitifche 'Vorftendommcn.
vs. 43. voer dat nog da Israëliten eenen Km



Ca?. L <
Jsraëliten eenen Koning hadden. Bela, de zoon van Beör, de naam zijner geboorteftad was Dinhaba. Bela fterf, en Jobab, de 44. zoon van Serah uit Bozra, werdt Koning in zijne plaats. Jobab fterf, en Hufam uit 45 het land Theman werdt Koning in zijne plaats. Hufam fterf, en Hadad, de zoon 45 van Bedad werdt Koning in zijne plaats; deze is het, die de Midianiten inde Moabitifche vlakten geflagen heeft. De naam zijner geboorteftad is Avith. Hadad fterf, 47 en Samla uit Masrcka werdt Koning in zijne plaats. Samla fterf, en Saul uit Rehoboth 48 aan den Eufraat werdt Koning in zijne plaats. , Saai fterf, en Baalhanan de zoon van Ach- ^g bor, werdt Koning in zijne plaats. Baalha- $o nan fterf, en Hadad werdt Koning in zijne plaats. De naam zijner geboorteftad is Pe-
hu;
fiine hadden.'] Deze woorden zijn over 1 B. mos. XXXVI. 41. verklaard: Mofes fchreef ze, omdat hij even te vooren van de belofte van God gewaagd hadt, dat er van Israël ééns Koningen zouden afllammen. Onze Schrijver hadt ze derhalven gevoeglijk kunnen, weglaten, of liever fchrijven: deze zijn de Koningen tot op Mojes tijd. Zoo als de woorden hier liaan, kunnen zij aanleiding geven tot een misverftand, als of er tot Sauls tijd toe maar acht Koningen in Edom geregeerd hadden, het geen evenwel de zaak niet is, en dat onmooglijk de zin van Mofes zijn kan, die 500 jaaren voor Saul fchreef. De achtfte Koning van Edom was Mofes tijdgenoot, en tusfehen dezen en Saul moeten nog vcele andere Koningen geregeerd hebben. Heeft misfehien onze Schrijver Mofes, wiens; geflachtlijsten hij verkort, niet volkomen verttaan?
vs. 50. Deze is, zoo als op I B. mos. XXXVI. gfj. aangemerkt is, de met Mofes gelijktijdige Koningj A 3



e Het I. BOEtf der CHRONIEKEN",
hu; en zijne gemaalin, Mehetabel eene dochter van Matred, de dochter van Mefahab Hadad ftierf.
De Vorften van Edom waren: de vorst eE Thimna, de vorst Alva, de vorst Itet, de 52 vorst Oholibama, de vorst Ela, de vorst Pinion, de vorst Kenaz, de vorst Ela, de Si vorst Mibzar, de vorst Magdiè'I, de vorst 5f Iram. Dezen zijn de ftamvorften der Edomiten.
Cap,
vs. 50. Hadad ftierf^] Dit fchrijft Mofes niet» en kon het ook niet fchrijven, dewijl de Koning Hadad toen nog leefde. Hij is zeker ongetwijfeld naderhand geftorven, en dus kon het onze Schrijver, onverminderd de waarheid, ook zeggen; doch er kan uit dit bijvoegzel ligt eene dwaling ontftaan, als of er na Hadads dood Vorften aan de regeering gekomen waren, het welk Mofes mening niet is. Wezenlijk heeft ook Dr. Luther deze dwaaling, (ook onzo Staatcn-overzetting,) en voor hem de Vttlzata, die hij volgde: Toen Hadad ftierf , werden Vorften in, Edom. Als de Schrijver dit hadt wiilen zeggen, dan
zou hij zelf Mofes kwalijk verftaan hebben.
Te gelijk moet ik hier zeggen, dat dit bijvoegzel, enHadadftierf, niet algemeen is. De Griekfche Bijbel heeft het niet.
vs. 51. De Vorften van Edom enz-"] Niet Vorften,, die elkander in de regering opvolgden, maar naar de familiën of (lammen genoemd, wier hoofden zij waren. Zie de Aanmerking over 1 B. mos. XXXVI. Onze Schrijver hadt ze heel wel kunnen weglaten, nadémaalhij de Stamvorften, 1B. mos. XXXVL 15—19. ép. 30. genoemd, weggelaten heeft.



7
C A P. II.
Uejlachiregister van den Jlam Juda.
Dit zijn de zoons van Israël: Simeön, j* Levi,enjuda, Isfafchar en Zebulon, Dan, 2 Jofef, Benjamin, Nefthali, Gad, Afer. De zoons van Juda: Er, Onan, en Selah. 3 Deze drie hadt hij bij de dochter van Sua,1 eene Kanaanitifche; maar Er de eerstgeboren , mishaagde aan Jehova, die hem vroegtijdig deedt fterven, daarna baarde hem 4 Thamar, zijne fchoondochter, Perez en Zerah. Alle de zoons van Juda waren vijf.
De zoons van Perez zijn Hezron en Ha- 5 mul. De zoons van Zerah: Simri, Ethan, 6 lieman, Chalcol, Darda, famen vijf.
De
vs. 2.3 Dc zoons van Jakob (laan hier niet naar ïwnne geboorte, maar naar de vrouwen. Nefthali, Gad, en Afer, befiaan, als zoonen van Leü's dienstmaagd, de laatfie plaats; integendeel wordt Gad, dB zoon van Rachels dienstmaagd, mede tot de zoonen van Rachel geteld.
vs. 6.] Zie de aantekening over 1 kon. V. tl, alwaar aangemerkt is, dat dit niet zuiver onmidlijke Zoonen van Zerah zijn, maar, ten deele, laater leevendenCb. v. Ethan en Heman ten tijde van Salomon), van welken de Familien, wier Stamhoofden zij waren, den naam kan gekregen hebben. Op dezelfde wijze fprcekt Mofes zeer dikwijls. Bijvoorb. 4 B. mos. III. 19. zijn vier zoons van Kahath, en vier van hun afdammende familiën, Jlmram, Jizhar, Hebron en Usziël. Amram, Mofes vader, kan naar de tijdrekening onmooglijk een onmidlijke zoon van Kehath zijn. 3"usfchen hen zullen misfehien wel tien of meer ge-
A 4 flaci*-



8 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
De zoons vanKarmi, Achar, die Israël 7 mee onrechtvaardig goed beroerd, en zich aan het verbannene vergrepen heeft. De o zoons van Ethan, Afariü. De zoons van 1 Hezron, hetgeen hem geboren is, Jerah. 9
meè'1,
flachten uitgelaten wezen (Oost. Biblioth. Th. XIï. Num. 192.); doch, dewijl hij voornaamlijk beroemd Was of werdt, inzonderheid door zijnen grooten zoon Mofes, werdt naar hem het ganfche gellacht, welks Stamhoofd hij was, genoemd. Even'dus fchijnen de ïamilién, wier Stamhoofden Ethan en Herhan ten tijde •van Salomon waren, van deze zeer beroemde mannen den naam aangenomen te hebben.
Simri.] JoS. VII. 1. hebben wij in plaats van dezen eenen nakomeling van Zerah, Zabdi, wiens zoor» weder Karmi is: waarfchijnlijk zijn Simri en Zabdi dezelfde perlöon, en één van de beide naamen verfchreven, (het welk in het Hebreeuwsch gemaklijk gebeurt) zoo als men dan wezenlijk in het Boek Toiua eene verfchillende lezing vindt.
Darda.] Ik heb hier den naam gezet, zo als hij i kon. V. 11. luidt. Hier ftaat wel in Qnze gewoone uitgaven Dara, doch zeer veele handfehriften hebben Darda, en die volgde ik billijk, om niet onnodiger wijze, enkel ten gevalle van eene ïcbrijfibut, de beide Boeken elkander te laten wederfpreken.
vs.y.de zoonsvan Karmi ] Hoe Karmi hier komt' 3s uit het bloote lezen van ons Boek niet zichtbaar ïlij is een zoon van Zabdi of Simri, den zoon van Zerah; dit is uitgelaten, of van den Schrijver zeivcn of door de Affchrijvers, dit kan ik niet zeggen. Ik geloof het laatfte, maar de uitlating moet zeer oud zijn, dewijl zij algemeen in alle handfehriften en «overzettingen ingedrongen is. Van^tchor, (een fchimpnaam voor slchan, die zoo veel betekent, als troelehnaaker^ vindt men de Gefchiedenis jos. VII
vs.aq. Wat hem geboren is.] Ditluidt wonderlijk' Dat van Dr. Luther, (en onzeStaaten-overzettmg,) welk met zoo volkomen getrouw is, die hem gefrore.».



Cap. II. $
meël, Ram, en Kelubai. Ram ge wam Am- 10
minadab , Amminadab gewan Nahasfon , Nahasfon gewan Salma, Salma gewan Boas, n Boas gewan Obed, Obed gewan Ifaï, ï2 Ifaï gewan zijnen eerstgeboren Eliab,Abina- I3 dab den tweeden ,Sima den derden, Nathanaè'1 den vierden, Racldaï den vijfden, Ozem lS den zesden, David den zevenden. Hunne j.6 zusters waren Zeruja en Abigail. De zoons van Zeruja: Abifaï, Joïb, en Afahel, drie. - Abigaïls zoon was Amafa, en deszelfs va- I7 der Jether een Ismaëliet. Kaleb, de zoon van Hezron, gewan bij jg
Afu-
zijn, is niet veel beter: doch ik heb het niet mogen weglaten. Het zij voor den Lezer een teken, dat ook hier iet verfchreven, of uit de geflachtlijst weggevallen is; misfehien wel denaam van de moeder des eerften.
vs. 10—12.] Zie de aanmerking op a u t h. IV. 20.
vs. 15. David den zevenden.] Volgends 1 sam. XVI. 10. 11. hadt David zeven ouder broeders, het welk ook r sam. XVII. 12. bevestigd wordt. 1 C/iron. XXVII. 18. vinden wij nog eenen, hier niet genoemden, Elihu, als broeder van David. Wat zou ik nu hier doen? den tekst verbeteren, zoo als wezenlijk reeds eene aloude overzetting gedaan heeft, en Hellen Elihu den zevenden, David den achtflen ? Dit waagde ik evenwel niet, dewijl ik het in geen handfchrift vond, en het mooglijk is, dat van dezen Elihu, ten tijde van ons Boek, geenc nakomelingfehap overig. ■Was, in welk geval hij op eene geflachtlijst niet hoorde.
vs. 16. hunne zusters.] Van dezelfde moeder, maarniet van denzelfden vader, want haar- vader heet Maltas 2 saw. XVII. 25. alwaar men de aantekening moet nazien.
vs. 18. Kaleb, de zoon van Hezron.] Dezelfde dte vs. 9- Kelubai .heet. Of deze naam op de eene*' ' A 5 of



ïo Hét I. BOEK der CHRÖNIEKEN.
Afuba, eene vrouw, en bij Jeriöth: en deze waren haare zoonen: Jezer, Sobab, en Ardon. Afuba ftierf, en nu trouwde hij 19 Efrath, en verwekte bij haar Hur. Hur 20 gewan Uri, Uri gewan Bezaleël. Daarna 21 vervoegde hij zich tot de dochter van Machir, den vader van Gilead, en nam haar,
toen
of andere plaats verfchreven, dan of bij im Kale b en dan weder Kelubai ultgcfprokenis? kan ik niet zeggen.
Verwekte bij ^4fuba eene vrouw en Jeriöth.'] Ik heb dit volkomen zoo wonderlijk vertaald, als het in het Hebreeuwsch oorfpronglijk luidt, want de Lezer mag en behoord te zien, dat hetzelve bier verminkt zo tot ons gekomen is. Luther heeft: bij Jlfubazijne vrouw en bij Jeriöth. Dit luidt ook wonderlijk, hoewel nog wat beter dan het mijne: doch zijns vrouw flaat niet in het Hebreeuwsch, maar, eens vrouw, en als de plaats door de Affchrijvers bedorven is, wil ik ze liever geheel laten, zoo als zij is, dan half verbeteren. Dat Afuba zijne vrouw geweest is, geloof ik zelf wel, wegens vs. 19. Als echter ik in deze duiftere woorden eenigenzin brengen mag, dan zal hier, ■mijns bedunkens, hetzelfde geval geweest zijn, als 1 B, mos. XXX. in het huwelijk van Jakob met Rachel. Afuba zal Kalebs huisvrouw, maaronvrucht* haar geweest zijn, en daarom zal zij hem haare dienstmaagd , Jeriöth, gegeven , en hij bij deze kinderen verwekt hebben, die Afuba als haare eigene aanmerkte. Doch dit kan men van de Hebreeuwfche woorden, zoo als zij daar liggen, niet zuiver letterkundig maakcn.
Als ik de plaats naar eene gisfing veranderen mogr, dan zegt zij, het geen wij in de Latijnfchc en Sij. rifche overzetting vinden: Kaleb verwekte bij^fuba zijne huisvrouw eene dochter, Jeriöth, en dezer zoonen zijn enz. In heb Hukken van deze leeswijze in Hebreeuwfche handfehriften gevonden, maar niet ■ie geheeje*
1



C AT. II.
rf
toen hij reeds zestig jaaren oud was: deze baarde hem Segub. Segub gewan Jaïr, die 22 drie en twintig fteden in het land van Gilead hadt: maar de Gefurenen en Sijriërs namen 23 hun de dorpen van Jaïr weder af, Kenath, en de landlieden, famen zestig fteden. Alle dezen zijn nakomelingen van Machir, den vader van Gilead.
Na den dood van Hezron, (hij nu fterf 24 teKaleb-Efratha,) beviel zijne huisvrouw, Abija, nog van eenen zoon, die Asfchur heette, en van wien de inwooners van Thekan afftammen.
De zoons van Jerahmeël, den eerstgebo. 25 ren zoon van Hezron, zijn: Ram, de eerstgeborene, Buna, Eren, Ozem, Ahia. Je- 26 rahmeè'1 hadt nog eene andere vrouw, met naame Ataroth, deze is de moeder van Onem-
Ram, de eerstgeboren van Jerahmeël, 27, hadt de volgende zoonen, Meëz, Jamin, Eker. Onems zoons zijn Sammai en Jada; 28 Samma's zoons, Hadab en Abifchur. Abi- 2p fchurs huisvrouw heette Abichaïl; bij deze verwekte hij Achban en Molid. Nadabs zoons zijn, Seled en Affaïm. Seled ftierf, 30 zonder nakomelingen. AfTaïms zoons zijn, $i Jischi, deszelfs zoon Schefchan, deszelfs zoon Achlai. De zoons van Juda, den ga broeder van Schammai, zijn Jether en Jonathan. Jetlier ftierf zonder nakomelingen. Jonathans zoons zijn Peleth en Safa. Alle 33 dezen zijn nakomelingen van Jerahmeël. Se-
fan.



ïa Het I. BOEK der CHRONiEKEP?,
fan hadt geene zoonen, maar alleen dochters. 34 Nu hadt hij eenen Egijptifchen knecht., met naame Jarcha; aan dezen gaf hij zijne doch. 35 ter ter vrouwe, uit welk huwelijk Atthai geboren werdt. Atthai gewan Nathany36 Nathan gewan Sabad, Sabad gewan Eflal, 37 Eflal gewan Obed, Obed gewan Jehu, Jehu 38 gewan Afaria, Afaria gewan Halez, Halez 29 gewan Elafa, Elafa gewan Simfai, Simfai 40 gewan Sallum* Sallum gewan Jekamia, Je, 41 kamia gewan Elifama. De zoons van Kaleb, den broeder van 42
Je-
vs. 42. Kaleb.] Naar het gewoori gevoelen niet den vermaarden Kaleb, den zoon van fefunne, want deszelfs nakomelingfchap wordt eerst Cap. IV. 15. tefchreven, en daar komen heel andere naamen van zoonen voor, dan hier. Gemeenlijk wil men, dat deze Kaleb de Kelubai in het negende vers is: doch diens nakomelingfchap hebben wij reeds vs. 18—22. gehad, 't Is zoo, dat men ook hier wel antwoordt, dat hij, buiten en behalven de daar gemelden, nog andere zoonen zal verwekt hebben, maar dit komt mij echter ongelooflijk voor, dat de geflachtlijsten van éénen en denzelfden man zoo zeer van eikanderen zouden verfchilien. Ik denk derhal ven, dat deze een ons onbekende Kaleb is, van wiens afkomst in de geflachtkundige lijst iet geftaari heeft, doch het geen weggevallen is. Als men niettemin volftrekt wil, dat hij een Kaleb is, die nog elders in de Boeken der Chronieken voorkomt; nu, dan zij hij iiever Kaleb, de zoon van jefunne, wiens geflachtlijst dan van een gefcheiden zal zijn, want hem wordt vs. 49. eene dochter, Achfa, toegefchreven; alhoewel mij ook dit niet waarfchijnlijk is. Ik erken liever, hetgeen Origenes reeds voor 1500 jaaren zeide, dat deze geflachtlijsten door zeer vecle fchrijftbuten duister, en fomtijds onver, ftaanbaar z[jn geworden.



C ap. II. rj?
Jerahmeël: Mefa, zijn eerstgeboren, van wien het gedacht Zif afdamt, en de zoons van Marefa, den vader van Hebron. Hebrons 43 zoonen zijn, Korah, Tappuah, Rekem, en Sama. Sama gewan Rahab, den vader 44 van Jorkeam. Rekem gewan Samai: Sa- 45 rnaï's zoon was Maon, deze is de ftamvader van Bethzur. Efa, een bijwijf van Ka- 46* leb, baarde Haran, Moza, en Gafas: Haran gewan Gafas. De zoons van Jehdai zijn, 47 Rehem, Jotham, Gefan, Pelet, Efa, Schaaf. Maacha, een bijwijf van Kaleb, baar- 48 de Seber en Thirhana. Schaaf baarde-den 40 vader van Madmena, Scheva den vader van Machbena, en den'vader vanGibea", en Kalebs dochter was Achfa. Deze zijn Kalebs zoo. 50 nen: Benhur de zoon Efrata, Schobal de ftamvader van Kirjat-Jearim, Salma, de vader van Bethlehenv Haref, de ftamvader ?r van Beth.Adar. Schobal, de ftamvader 52
van
vs. 45. Bethzur'] eene in de gefchiedenis beroemd geworden ftad, in den ftam Juda jos. XV. 58. De mening is: de inwooners van Bethzur ftam men van Maön af.
vs. 49. de vader van Madmena.] Een man, wiens naam verloren is geraakt, doch van wien men alleen zoo veel wist, dat de inwooners der ftad Madmena van hem afftamden.
En Kalebs dochter was jichfa.] Deze is buiten twijfel de dochter van den vermaarden Kaleb, den zoon van Jefunne, jo s XV. 16—18. RICHT. h 11—15. Derhalven moet hier gei'proken worden van den beroemden Kaleb, of Achfa ftaat op eene verkeerde plaats, en is eene inlasfching der affchrijveren. Men vindt hier geene verfchillende lezing.
vs. 52.3 Onder verfcheiden vercaaiingeu van dit ten
hoog.



Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
van Kirjath-Jearim hadt de volgende zoonen i Haroc Hari Hammenuchoth. De huis» 53 gezinnen in Kirjath-Jearim zijn, Jether, Puth, Hafuma, Misra, van dezen Hammen de inwooners van Zarga en Esthaöl af, die van hun verhuisd zijn.
De nakomelingen van Salma zijn, Beth- 54 lehem, INetofa, Artoth, het huis Joiib,de
helft
hoogden duister vers heb ik er ééne moeten verkiezen , doch ik kan niet nalaten de belijdenis af te leggen, dat ik zeer twijfelachtig ben, en gisfe, dat achter zoonen, iet, en onder anderen de na amen dezer zoonen zijn weggevallen; dan zou ik voor Haroe Hari Hammenuchoth vertaalcn moeten, Haroe, de ftamvader der helft van de imvooneren van Menuchoth, of, zoo als er vs. 54. ftaat. Manahet.
vs. 5ï. 54, Salma'] Nopens dezen Salma, (zoo heet hij naar de Joodfche punten) of Schalma, (dus kon men de letters van dun tekst ook uitfpreken ) ben ik geheel onzeker. Is hij Salma, dan kan hij heel wel Salma , de zoon van Nahasfon, en de ftamvader van David, vs. \\. en ruth. IV. 20 zijn. Dat op beide plaatz'en aan dezen Salma Boas ten zoon gegeven wordt, ftrijdt hier geheel niet tegen: want ik heb reeds, in de aanmerkingen op het Boek Ruth, uit de tijdrekening getoond, dat cr niet gefproken wordt van onmidlijke zoonen, en men kan de gefchiedenis van Ruth niet lezen zonder" op te merken, dat er in haar tijd, en ten tijde van Boas, reeds meer familiën waren, die van Salma afftamden, de eene nader de ander verder met haaren eerften man vermaagdfehapt. Als er van dezen Salma gefproken wordt, dan wordt er vs. 51. gezegd, dat van hem de inwooners der ftad Beth/e/iem alftammen, en vs. 54- 55- worden nog andere van hem afdammende iamiliën genoemd. Maar dan moet het sifte vers niet met het softe famenhangende gelezen worden. Salma is dan niet een zoon van Kaleb, maar met het sifte vers begint eene nieuwe StÜeeling van het Geiiachtregister.
Als



Ca?. lï. * t$
helft van Manahet en Zprha, insgelijks de *c huisgezinnen SöFer, die te Jaëbez woonen, Ihirga, Schimha, en Sucha: dit zijn de Keniten, die van de weiden, welke aan den ltamvader van het.huis Rechab behoorden, herwaards getogen zijn.
Cap.
Als men integendeel Schalma uitfpreekt. dan is tn dd't £* ?aIde™ch g^voone naam der ÉenZ ten, dat is , der nakomelingen van Ilobab, Mofes zwager, dte met de Israëliten na Palestina ietogen waren, en in den Jlam. Juda ah herders omzworven, zonder huizen en landerijen te hebben. Zie van hun richt. I. 16. en delanmerkine aldaar Dit Is zeer waarfchijnlijk, dewijl vs. 55. uirdruklnk van de Keniten gefproken wordt. Als dan is Schalma vs. 51. niet een zoon van Kaleb, want hier begint een geheel nieuw deel der reden, welk niet met vs. 50. famenhangt, en de zin is: Schalma was de. ltamvader van Bethlehem, dat is, niet van de inwooners der ftad zelve, maar van de Herders, diebij Bethlehem weidden, deze waren niet van loodfolie» maar van Kenitifche afkomst: en vs. 54. 55/worden nog meer Kenitifche familiën genoemd, die ten deelc belchreven worden naar de fteden, in wier nabuurfchap zij geweid hebben.
vs. 55. van de weiden, die hun toebehoorden^, L)us vertaal ik, naar de gewoone leeswijze, en da Joodfche punten. Eigendomlijkeweiden zijn,in Arabie, woeftjjnen ; in welken Hechts ééueftam het recht van weiden heeft, terwijl integendeel andere woestij. nen voor alle omzwervenden, die de herderlijke levenswijze hebben, vrij zijn; of over welken ten minften twist is, zoodat geen ééne ftam ze zich zoo geheel alleen kan aanmatigen. De meeuing is dan de
i™T*^« du Kepiten hadden voorhe^ in''het land Midiïn hunne e.gendomlijke weiden, maar -zij verheten dit oude vaderland, en trokken met de Israë«ten Baa Palestina, alwaar zij ia den ftam Juda het
recht



i 6 Het I. BOEK der CIlRONIEKEN,
C a p. III.
Nakomelingfchap van David.
Dit zijn de zoonen van David, die hem^* te Hcbron geboren werden: zijn eerstgeboren Amnon, bij Ahinoam uit Jisreël, de tweede, Daniël, bij Abiga'ïl uit Karmel, de derde, Abfalom, bij Maa'cha, eene doch- 2 ter van Thalmai, den Koning van Gefur,
de
recht verkregen, om met hunne kudden op de Jood-
fche gemeene weiden om te trekken Als men
de punten verandert, dan zou het zijn, van het warme water van den ftamvader enz. Dan zou er in Midian eene warme bron, eene gezondheids-bron geweest, zijn, bij welke voormaals de voorvaderen der Recbabiten zouden gewoond hebben, en deze warme bron zou hier als eene aardrijkskundige naam gezet zijn, om hun oud Vaderland te beftemmen, onitrenc zoo als wij udaken, en de Franfchen, jfix la Chapelle tot naamcn van eene ftad gemaakt hebben.
In de daad evenwel heb ik het vermoeden, dat de Schrijver van dit boek geen van beiden gewild , maar met eene kleine verandering der letteren gefchreven heeft, dit zijn de Keniten, die mede in het land gekomen zij'n', en van den zwager van Mofes, den ftamvader van het huis Rechab , af jlammen. Ik mogt dit niet zetten , dewijl het énkel vermoeden was, en door geen handfchrift bevestigd werdt. Doch eene oude Overzetting heeft werklijk den naam van Mofes uitgedrukt. Wie dit toetzen wij, die zie mijn Spicilegium geogr. Hebr.exterte ii. Deel. Bladz. 60. 61. na.
VS. 1—3.] Zie 2 sam. III. 2—5.
vs. 1. Daniè'l.'] In het Boek van Samuël Chileab. Dit is geene ftrijdigheid; hij heeft, zoo als de Hebreen dikwijls, twee naaraen gehad.



Cap. III. ï?"
de vierde, Adonia, bij Haggith; de vijfde, 3 Sefatja bij Abital; de zesde, Jithreïm; bij Davids Gemaalin, Egla, Deze zes zijn te 4 Hebron geboren, alwaar hij zeven jaaren en zes maanden regeerde: te Jerufalem regeerde hij drie en dertig jaaren over geheel Israël. Te Jerufalem werden hem de volgende zoonen geboren: Sima, Schobab, 5 Nathan, Salomo, (vier van Batfchewa, de' dochter van Ammiël,) Jibchar, Elifama, o Elifélet, Nogah, Nefeg, Jafia, Elifama, 7'o Eljada, Elifelet: famen negen. Dezen zijn 9 allen zoonen van David, doch behalven de zoonen der bijwijven: en Thamar was hunne zuster. Salomons zoon was Rehabeam, io zijn zoon Abija, zijn zoon Afa, zijn zoort Jofafat,zijn zoon Joram, zijn zoon Ahazia, n zijn zoon Joas> zijn zoon Amazia, zijn 12
zoon
vs. 5-8.] Zie 2 sam. V. 14. 15. iö. alwaar echter twee naamen ontbreken, die hier ftaau. Men moet hier het bock der Chronicken volgen, want uit de biigevoegde getallen, vier, en tten, blijkt, dat deze 13 naamen werklijk van den Schrijver en niet van de Affchrijvcrs zijn: integendeel zijn er m de Boeken van Samuël twee, door eene oude Ichuld der Affchrijveren, weggevallen.
Sima.) Dezelfde, die in de Boeken vanSamuel, Sammai heer. , ... ,
Batfcheiva) Enkel eene andere fpelhng van den naam, die anders Baihfeba, of eigenlijk, BathIcheba heet. Naar de Joodfche punten zou hij eigen., lijk Batschua, moeten uitgefproken worden. Dat David van Bathfeba nog drie ouder zoonen voor Salomon £ébad heeft, ftaat in de overige Historifche 'Boeken niet; wij weten het enkel uit deze plaats> B



18 Het T. BOEK der CHRONIEKEN.
zoon Azaria, zijn zoon Jotham, zijn zoon ia Achas, zijn zoon Hiskia, zijn zoon Manasfe, zijn zoon Amon, zijn zoon Jofiü. 14. Joüa s zoonen zijn, de eerstgeboren Jocha- i<~ nan, dc tweede Jojakim, de derde Zedena, de vierde Sallum. De zoons van Joja- 16 kim, Jcchonia en Zedekia. De zoons van 17 Jecnonia zijn, Asfir, deszelfs zoon Seal- ig
thië'1,
fs..15. Jochanan.) Of, gelijk wij zeggen, foanms: Deze oudfte zoon van Jofia komt in de gefchiedenis geheel met voor. waaruit men niet onwaarfcbijnlijk bcfluir, dat hïj voor zijnen vader geftorven of
Sallum.) Dezelfde, die 2 kon. XXIII 51 ) *Chro": roVI. 1. Joaehas heet. üï Ï£ fJC Chas een jonger zoon was. is reeds in de aarrmerkin» op het tweede Boek der Koningen gezegd. Ik tv ' ,? ËLft 'lnhZeh'e m,S' of Jo^chas ook Sallum geheten i hl v h u"nf £,a3ts' daarik niet aa" dacht, geeft de volled.ge befl.sfing: ik trek derhalven mijne fwl fel.ng ,n ƒ„ de geflachtlijsten ligt menig goed hiftonsch bencht verborgen, dat iemand niet infchiet dewijl de geflachtlijsten jafet gcene aangename dikwijls herhaalde ectuur zijn .- daarvan is dit een voorbeeld! OoK-verknjgt jEREM. XXII. tl. uit deze plaats een 'volkomen licht en zekerheid.
vs 16, en Zedekid.] Baarblijklijfc niet dieZcdekia in het voorgaande vers, die jojakimsbroeder was. ft merk dit aan, dewijl toch wezenlijk fommigen zich 5S fftTni °,f gewend hebben, dat ^ zo0 veel is, ais opvolger m het rijk. Door zulke gedwon.
lerdacht "Se" de" BiJbcl ^el onaodfe
«w. 17-24.3 Hier volgt eenegeflachtlijst, die zich zeer verre over de Babijlonifche gevangenis uhftrekV en welke wij, volgends den tekst, zoo als hïvoor" ens ligt, dus moeten zetten • J r
Je-



c a p. in. n
thiël. en Malchiram, en Pedaja, en Sena-
zar>
Jechonia vs. 16. 17. Asfir vs. 17.
Pedaja Vs. 18. Zorobababel vs. 19. Jjanania Vs. ig. Sachania Vs. Sli Serliaia Vs. 22» Èljoënai Vs. 21. Nearia vs. 22.
Èljoënai vs. 23.
Hodanja eriz. vs. 24.
Ik Wil in 't geheel de vraag niet ééns opWérpen, of de foier voorkomende Zorobabel» de vermaarde Zorobabel is, de ftamvorst der Jooden, toen zij uit de Babijlonifché ballingfchap te rug kwamen ? Want anders zou er nog een geflaeht meer uitkomen, dewijl hij gemeenlijk Zorobabel de zoon van Sëalthiët genoemd wordt, alzoo men nog tusfchen hemen Pedaia, die nu zijn grootvader Zou worden, eenen Sealthiël moest aannemen. Dit wil ik niet doen , maar het geflachtregister aannemen , zoo als het zich voordoet. Jechonia (of Jojachin) ging in het jaar 599 voor Christus geboorte, als een jong Koning van 18 jaaren, in de Babijlonifche ballingfchap, en werdt in het jaar 562 voor Christus uit zijne gevangenisontflagen (2 kon. XXIII. 1—17. XXV. 27.). Van dezen zouden wij nu hier, hem. zeiven niet mede gerekend, het negende geflaeht hebben : voor drie gedachten rekent men anders in de B a ^



2o Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
zar, Jekamja, Hofama, en Nedabja. De 19 zoons van Pedaja zijn, Zorobabel en Simei.
Zo»
gcfchiedenis gemeenlijk honderd jaaren, dit zouden tternatoen 3co jaaren zijn, en dus kwamen wij in het jaar 299 voor Christus, dat is 24 jaaren na den dood van Alexander den grooten, die in het jaar 323 voor Christus overleed. Nu is hetwel toe tegeeven.dat men iet van belang hier aftrekke; men kan dus het negende geflaeht 2>j. 24. aftrekken, dewijl misfchien hier fleebts nog jonge kinderen van den vader Èljoënai genoemd worden; en enkel zoo veele jaaren aannemen, als deze Kinderen in getal zijn , te weeten 7- Voor elk der overige acht genachten kan men, het een door het ander, omdat zij misfchien vroeg gehuwd zijn, 25 jaar rekenen, aan zouden er 207 jaaren uitkomen: maar dit viel dan nog m het jaar 302 voor Christus. Als men nog meer atdong, en wegens zeer vroege huwlijken maar 20 jaar op één geflaeht rekende, dus famen 167 jaaren, danzoumenhet jaar432 voor Christus hebben, maar ook dit jaar valt onder de regeering van Artaxerxes den eerlten, omtrent het einde. Dus moeten dan de BoeKen der Chronieken zeer laat gefchrcvcn zijn, misfchien m den tijd tusfchen Artaxerxes den eerfïen en Alexander den grooten, of men moet de vrijheid genomen Jiebben om bij de geflachtlijsten van dit Boek nogeenige laatere berichten, (misfchien die er in het begirï alleen op den kant bijgezet waren,) te voegen.
Volgends Luthers vertaaling zijn er nog meer ge. Wachten, tusfchen Zorobabel en die in het 24 vs. genoemd worden: Te weten, hij volgde de Vi/frata, en deze de LXX. overzetters, die eene andere lezing uitdrukken. Doch nadcmaal deze lezing in geene Hebreeuwfche handfehriften gevonden wordt, verwerp ik ze met recht, en wil niet, dat men zich de zwaargheid nog grooter maake, dan zij is.
vs. 19. Zorobabel^ Deze fehijnt mij niet de vermaarde Zorobabel, de zoon van Sealthiël, te zijn. m..areen neet van dezen. Twee broeders hadden zoo«en van denzelfden naam, dia men van clkandcren on4ei'fcheKien moet.
Asfir.



Cap. III.
21
Zorobabels zoonen, Mefullam en Hananja, (hunne zuster Selomith O en Hafuba, Ohel, 20 Barachia, Hafadia, Jufab Chefed, vijf. De 21 zoon van Hananja is Pelatia en Jefaias, de zoons Refaia, de zoons Ornan, de zoons Obadia, de zoons Sechania, Sechania's 22 zoons Semaia: de zoons van Semaia zijn, Hattusch, Jigal, Bariah, Nearia, enSafat, zes. De zoons van Nearia zijn, Èljoënai, 23 Hiskia, Afrikam, drie. De zoons van El- 24 joënai zijn, Hodanja, Eijafib, Pelaja, Akub > Jochanan, Delaia, en Anani: zeven.
Cap,
Asfir.
< ■» i. ■—j
Sealthiël. Pedaja.
Zorobabel. Zorobabel.
De vermaarde Zorobabel, (lamvorst der Jooden bij de wederkomst na Jerufalem, is hier geheel uitgelaten Om welke reden, of van den Schrijver zeiven 2 of van de affchrijveren ? kan ik niet zeggen. — — Deze is derhal ven ook niet de Zorobabel, dio mat til 1.12.13- in het geflachtregister van Christus voorkomt, en nog veel minder die in luk. III 27. Ik merk dit aan, dewijl fommigen uit deze plaats zvvaarigheden tegen het geflachtregister van Christus gemaakt hebben,
vs 22. zes.) De naam van den éénen zoon moet ■weggevallen zijn, want wij hebben er maar vijf.
vs. 24. Anani) Van dezen Anant hebben fommige. Jooden den Mesfias wiücn maaken, welke van Anan, eene wolk, Anani,die op de walken komt, uit dan. VII. 13. genoemd zou zijn. Dan moesten deze geflachtlijsten profeetisch zijn, waarvoor men ze toch bezwaarlijk houden zal. Ik zou van deze. wonderlijke dwaaling niets gezegd hebben, indien niet fommige Christenen dezelve, tot een bewijs, dat de. Mesfiüs reeds gekomen is, hadden willen maakej?. B 3



2* Het I. BOEK der CHRON1EKEN.
Cap, IV, i—%o.
Nog andere gejlachten van den ftam Juda,
Juda's zoons zijn, Perez, Hesron, Kar,IY' mi, Hur, Schobal, Reaia een zoon van t Schobal gewan Jachat, Jachat gewan Ahu. mai en Lahad, dit zijn de genachten der ftad Zorha. Deze zijn de ftamvaders van * Etam: Jisreël, Jischma, Jidbasch, en hun- A ue zuster heette Hazlelfoni. Penuël is de , ftamvader van Gedar, Efer de ftamvader 4 van Chuscha. Deze zijn de nakomelingen van Hur, den eerstgeboren zoon van Efrata, en ftamvader van Bethlehem.
As.
Onzen Godsdienst behoeven wij niet op dwalingen der Jooden, ja in het geheel niet op deze zoo onvoldooiend afgefchreven tot ons gekomen geflachtlijsten te bouwen. * *
vs. i.] Baarblijklijk wordt hier niet enkel gefproken van onrniddelijke zoonen van Juda, maar er worden ook verder afftaande nakomelingen genoemd, wclkede Stichters van talrijke geflachten geworden zijn
vs. 3. Stamvader van Etam.'] Van hier af moet Ven eens voor al aanmerken, dat de Schrijver er zijn werk van maakt, om aan te wijzen, tot welk geflaeht de inwooners van deze of gene ftad en laudftreek beftooren; waarbij dan fomtijds eéne ftad meer ftam vaders kan hebben, wanneer er zich naam lijk meer dan' één huisgezin, van onderfcheiden afdamming, daar ïadt nedergeflagen. Voormaals waren deze berichten gewigtig en belangrijk, inzonderheid kon na de wederkomst uit de Babijlonifche ballingfchap: thans ziirj m zulks niet meer, doch dit Boek is ook niet onmid* lijk voor ons gefchreven,
vs, 4. Efrata.) Zie Qtp. ff; 19. 50.



Cap. IV.
23
Asfchur, de ftamvader van Theko'a, hadt 5 twee vrouwen, Hela en Naara. Naara 6 baarde hen Ahusfam, Hefer, Themni, en Zaastari, deze zijn de nakomelingen van IMaara. De zoons zijner andere vrouw, 7 Hela, zijn, Zereth, Jizhar, en Ethnan.
Koz gewan Agub en Hatzobeba, en de » Huisgezinnen van Ahartel, den zoon van Harum. Jaëbez werdt onder zijne broede- 9 ren de aanzienlijkfte, zijne moeder hadt hem Jaëbez genaamd, want zij zeide, ik heb hem met fmerten gebaard. Jaëbez deedt een ge- 10 bed tot den God van Israël: wanneer gij mij
vs. 8. Koz.) Dezen kennen wij verder geheel wet, en dit is het geval bij meer naamen, die in dit geflachtregister voorkomen : oi', omdat de Schrijver hen als reeds bekend onderfte.de, of omdat, het geen er van hunne afkomst geftaan heeft, door de lchuld det Aflchrijvers, verloren is geraakt. ..,„.«
vs. 9. 10. Jaëbez^ Ezeb heet bij de Hebreen fmert en droevenisfe. Van fmert gaf de moeder tien naam aan haaren zoon, en hij riep God aan, dat het onheil hem niet bedroeven mogt. De naam behoorde derhalven Jaëzeb te heeten; waarom hij, met verzetting van letteren, Jaëbez gefpeld wordt. Of dit een fchrijffout is, dan of wezenlijk Jaëzeb zich naderhand , toen zijn naam gelukkig niet vervuld werdt, omgekeerd Jaëbez genoemd heeft, om te kennen te geven, dat hij het tegengeftelde ware van den droevigen naam, hem door zijne moeder gegeven, omtrent zoo als Jakob den zoon, dien de moeder, Be. noni ,fmerte-zoon, genoemd hadt, Benjamin, ge; lukkige zoon, noemde 1 B. mos. XXXVI. 18. wit ik niet bepaalen, hoewel ik het bijna geloof. Uan zou het moeten zijn: zijne moeder haat hem Jas* zeb genaamd.
B 4



M Het I. BOEK-der CHRONIEKEN.
Mgenty mijne grenzen uitbreidt, uwe hand met mij is, en gij mij voor ongeluk bewaart,
dat het mij niet bedroeve! en God
het gebeuren, het geen hij gebeden hadt.
Calub, de broeder van Sucha, ge wan Me. ri cnir, den vader van Eston. Eston gewan het 12 huisgezin Rafa, Pefach, en Thechinna, van wien de inwooners der ftad Nahas af. Mammen. Deze zijn de lieden van Racca.
De zoons van Kenaz zijn Othniël en Seraja. t o De zoons vanOthniël zijn Hathath enMeönotfiau Meönothai gewan Ofra; Seraja gewan IA j o-b, den ftamvader van het dal derTimmerJieden, zoo genaamd, omdat zijTimmerlieden waren. De zoons van Kaleb, den zoon K vanjefunne, waren, Iru, Ela, en Naamde zoon van Eia, Kenaz. De zoons" van l6 Jehallelel zijn Zif, Zifa, Thirja, en Afaxel. De zoons van Es ra zijn, Jether, Me.. I?
red,
vs. 10. mijne grenzen uitbreidt^ Hit leerde lTSi\ D?B W EgÜpte' eer de ^raéïiten.hume by tet i0t hun toebedeelde akkers bekomen hadden, iiier werden de grenzen uitgebreid, als hij talrijke kud, den hadt en veele nakomelingen , die wijd en zijd in de oostelijke woefbjn van Egijpte QEgijpte's Ara-
heet het by de Ouden O hunne weiden hadden. »ir ZJ/lv1iV-T' onSeluk bewaart) Dus heb ik nmd5^ Juhe'd -voor de Joodfche punten vertaald, S ït^tf mCt VoIftrekt v™Pen kan: even'. delE ,,k h3aSC' dat het' mec verandering van' i ,*Z- m.oeten2Ö". en gij mij weiden geeft % dervate.r7 ^r^ Cgeen onheil mij U
dui^WV90- Da^, hïer ftreePJ"ens «aan, ontbreekt dmdlijk iet: eigenlijk geloof ik, dat er Hechts ééne'
re-



C A P. IV.
25
red, Efer en Jalon en zij baarde Mirjam, Sammai, en Jisbach, den ftamvader van Estemoii. Zijne vrouw van 18 Joodfche afkomst, baarde Jered, den ftamvader van Gedor; Heber den ftamvader vanSocho; Jekuthiël, den ftamvader van Sanoach. En dit zijn de zoons van Bathja, de dochter van Farao, die Mered getrouwd
hadt. De zoons der vrouw Hodia^ 19
eene zuster van Naham, den ftamvader van Kehiia, zijn, de Garmiter, en Esthëmoa,
de
regel op eene verkeerde plaats geraakt is, en dat het dus behoorde te zijn:
Dit zijn de zoonen van Bathja, de dochter van Farao, die Mered getrouwd hadt: zij baarde hem Mirjam, Semmai en Jisehbaeh, den ftamvader van Estetnod. En zijne huisvrouw van jfoodfche afkomst baarde Jered, den ftamvader van Gedor; Heber, den ftamvader van Socho; Jehudiël, den ftamvader van Zanodck. Te weten, hij hadt twee vrouwen, wier nakomelingen hier gemeld worden; eene Egijptifche Prinfes, Farao's dochter, en eene Joodin, Dit ziet men alszins, dat ten tijde, toen 'hij leefde, de Israëliten in Egijpte nog zeer geacht en bemind moeten geweest zijn: ondertusfehen is, eene dochter van Farao in huwelijkte hebben, niet iet zoo hoog of ongelooflijks, als thans eene Konings dochter; want de dochters van Oosrerfche Koningen werden gemeenlijk, en zelfs nog heden , aan onderdaanen uitgetrouwd. Huwlijken met Koningen zijn zeldzaam, en ook wezenlijk voor haar niet wenschlijk, dewijl zij dan haaren gemaal met ik weet niet hoe veel bijwijven deelen moeten, en in den treurigen Haram komen, het geen, met allen fchyn van vreugde, toch zeker eene der treujigfle vrouwlijke gevangenisfen is.
B 5



26 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
de Maachatiter. De zoons van Simon zijn, 20 Amnon, Ruma, Benhanan, en Tholon. De zoons van Jisgi zijn, Socheah en Benfo. cheah.
vs» 21—23.
Nakomelingen van Juda van zijnen zoon Sela. Gewigtige hiftorifche berichten uit den tijd van het verblijf der Israëliten in Egijpte..
De zoons van Sela, den zoon van Juda, 21
zijn,
vs. 19. zijn de Garmiter.'] Wat Garmiter zegt, kan iknictyerklaaren.want zoodanige ftad kennen wij uit de overblijfzelen der oude aardrijkskunde niet: Maacha is eene landftreek in Bafan jos. XIII. 13. Misfchien is deze hier gemeend, want er zijn ook nakomelingen van Juda na Bafan gekomen, (Cap. II. 22. 23.) doch misfchien is het ook een ander Maacha, waar van hier Eflemod de Maachatiter den naam heeft.
vs. 21—23.] De nakomelingen van Sela, den derden zoon van Juda O B. mos. XXXIII. 5. 11. XLVI. 12. 4. B. mos. XXVI. 20.) , waren tot hier toe uitgelaten, en worden hier opgehaald: misfchien Hechts zeer onvolledig, doch tevens bevat dit ftuk zoo veel gewigtigs voor de gefchiedenis der Israëliten, geduurende hun vier honderd jaarig verblijf in Egijpte, dat ik wel verzoeken zou willen, dat men het onder het lezen met de overige geflachtregïsters niet voorbij fla. Men ziet het volgende daar uit: de nakomelingen van Sela hebben, ten tijde toen de Israëliten nog in Egijpte woonden, groote Fabrieken gehad; zijn in 's Ko«ings dienst geweest; ja fommigen van hun hebben een tijd lang in Moab geheerscht.



C A Pi IV.
27
zijn, Er, de ftamvader vanLecha; Laada, de ftamvader van Marefa, en de huisgezinnen der katoenwerkers, van het huis Asbea; en Jokim, die van het geflaeht Kofeba; 22 Toa's, en Saraf, die weleer over Moab ge. heerscht hebben, maar naderhand weder na, Egijpte te rug keerden. Doch deze gefchiedenisfen zijn zeer oud. Deze zijn de Potte- 23 bakkers, en die in bemuurde plantaadjen
bij
vs.21. Er.)Niet die 1 B. mos.XXXVIII. 3.6.7. (dat was Sela's broeder) vermeld word, maar een zoon, dien Sela naar den naam van zijnen overleden broeder noemde..
Katoenwerkers!] Niet linnenwevers, zoo als Dr. lütheR(en onze Nederl. overzetting) vertaalt. Dit betekent het woord niet, maar katoen, of boomwol, daar de katoen van gemaakt wordt: deze is in Egijpte overvloedig.
vs' 22. die weleer over Moab geheerscht heb» ben) Een zonderling bericht! Hoe zij aan deze Jieerfchappij gekomen zijn, door verkiezing ? of door overmagt ? kan ik niet zeggen, de Moabiten waren, toen nog een klein en min aanmerklijk volk.
Na Egijpte te rug keerden.) Ik ben hier eene andere leeswijze uit handfehriften gevolgd: naar de gedrukte zou het zijn, of, indien men de Joodfche punten volgde, en Jafchubilefhem, of als men daar Van afging, die in Lechem, of ook, die in Chem, d. i. Egijpte, woonden.
vs. 23. de potteb akkers!) Men moet hier zich liiet iet laags, en der gefchiedenis onwaardig, verbeelden, In Egijpte wordt een zeer groote handeL met potten gedreven, waar van men mijne 178de aanmerking op Abulfeda's Egijpte kan nazien. Misfchien zijn de nakomelingen van Sela de eerde uitvinders van deze zoo yewigtige Fabriek geweest, ten minden ouder gedenkdukken van dezelve dan dit zal niemand it» de gefchiedenis verwachten.
Piantaadjen.) Ik begrijp de .zaak dus: terwijl andere



28 Het I. BOEK der CHRONTEKEN.
bij den Koning woonden, en aldaar in zijn werk woonden.
vs. 24—41.
Geflachtregister van den ftam Simeön, en merkwaardig bericht van deszelfs verhuizingen.
. De zoons van Simeön zijn,' Nemuël, 24 Jamin, Jarib, Serah,Saul. Zijn zoon Sal- 25 lum, zijn zoon Mibfam, zijn zoon Misma. De zoons van Misma :Hamuël was zijn zoon, 26 zijn zoon Sackar, zijn zoon Simei. Simei 27 hadt zestien zoonen en zes dochteren, maar zijne broeders hadden niet veele zoonen. Over het algemeen werden de geflachten van dezen ftam niet zoo talrijk, als die van Juda. Zij woonden te Beer- 28 feba, Molada, Hazar Sual, BHha, Ezem, 2o Tholad , Bethuël , Horma , Ziklag , 3o
Beth-
dere Israëliten in Egijpte van de omzwervende veehoederij lééfden j woonden dezen niet verre van de Koninglijke Hofftad in nieuwe Plantaadjcn, die met mmw ren omgeven, waren (wat daar in gehandeld werdt, weet ik niet:). Doch dezen waren niet hun eigendom, maar behoorden aan den Koning; ook Honden zij in deszelfs dienst.
vs. 24.3 Deze naamen luiden ten deele 1 B. mos. XLVI. 10. wat anders. Daar zijn er ook zes, en hier vijf. Het een of ander zal hier wel verfebreven zijn, doch fommige broeders hebben ook misfchien twee naamen gehad. Ik vreeze, door nader onderzoek, voor den Lezer lastig te zullen worden.
vs. ,25. zij» zoon.) Men maakt dit betreklijk 0» Saul. Ik vreeze dat er iet uitgelaten is,



C A P. IV.
29
Bethmarkaboth, Hazar-Sufirn, Bethbiri,en Sarraim: dezen waren hunne fteden tot op 31 Davids regeering. Hunne herdersdorpen, 32 Etam, Ain, Rimmon, Thochen, en Afan, vijf fteden, en alle de herdersdorpen, 33 rondom' deze fteden, tot aan Baal: deze is hunne woning en afkomst.
Verders nog de ftamhoofden, Mefobeb, 34 Jamlech, Jofa,de zoon van Amazia, Joël, 35 Jehu, de zoon van Jofibja, den zoon van Seraia, den zoon van Afiel, Èljoënai, Jaa 36 koba, Jefochaia, Afaia, Adiël, Jifimaël, Benaja, Sifa, de zoon van Schifgi, den 37 zoon van Allon, den zoon van Jedaia, den zoon van Simri,den zoon van Semaia. De- 38 ze hier genoemden waren hoofden van hunne
vs. 32. 33. Herders dorpen) Dorpen der omzwervende herders, uit tenten beftaande, die wij, met een Tartaarsch woord, Horden noemen. Zij hadden hunne Horden rondom deze genoemde vijf fteden, en ook nog rondom anderen: zij kunnen ook inde fteden zei ven wel hunne woonplaatze gehad hebben» alhoewel fommigen niet geheel aan de Simeöniten behoorden, maar. eigenlijk aan den ftam Juda, in wiens land de ftam Simeön verftrooid leefde. Dit is openbaar , dat de ftam Simeön het omzwervend herdersleven zeer lang heeft aangehouden.
vs. 34- 43.] 'Ook bij deze merkwaardige verhuizing ziet men, dat de ftam Simeön nog tot aan den tijd van Hiskia het omzervend herders-leven behieldt, en weinig werk maakte van den akkerbouw: en juist die gaf gelegenheid tot deze verhuizing, nadien hem zijn eigen land te naauw werdt, want hetzelfde land kan veel minder menfehcu voeden, wanneerhet tot veefokkerij-, dan wanneer het tot den landbouw gebruikt wordt: dit is eene zeer bekende aanmerking.



3ö Het I. BOEK der CHRONIEKÈN.
ne gedachten, en dezen vermeerder den zich zeer: daar op gingen zij na Gedor tot aan 39 de oostzijde van het dal, om Weide voor hunne fchaapen te zoeken: en nu vonden 40 zij fchoone en vette weide, en een aan alle kanten wijd en tevens gerust land, want deszelfs oude inwooners waren uit Egijpte. Dezen nu, wier naamen boven gefchreven 41 Haan, kwamen, ten tijde van Hiskia, en hunne hutten en woningen, die zij daar
von*
vs. 39.3 Waar dit Gedor gelegen hebbe, kan ik niet zeggen: Wij hebben meer fteden van foortgelijJsen naam, misfchien is het gcene van dezen, maar eene ons onbekende ftad of landfchap. Zij trekken, naar. hetfchijnt, geheel uit Palsestina weg naar het Oosten in de Sijrifche of Arabifche woeftijnen, daar zij, aan de andere zijde van een onvruchtbaar dal, beter weiden aantroffen, die ook tot hier toe van een herders volk in tenten bewoond geweest waren.
Vs. 40 waren uit Egijpte) Dit is geheel niet onwaarfchijnlijk: in het klein Half-eiland van Arabië, dat van den Heroopolitaanfchen en Elanitifchen zeeboezen omgeven wordt, vindt men nog heden een groot kerkhof, waarvan de grafftccnen met Hiëroglijfen, of Beeldfchrift, befchreven zijn, van welken Niebuhr afbeeldingen gegeven heeft, waar uit men met zekerheid bclluiten kan, dat wet eer aldaar Egijptenaars gewoond hebben. Zie meer daar van in het yjl. deel der Oost. Bib/ioth. Bladz. 26—28. On* dertusfehen heb ik echter vermoeden, dat het met verandering van eene eenige letter zijn moet: want zij waren in rust, d. i. zij hadden beftendig rust genoten, en waren daarom niet krijgszuchtig, niet' gereed, om eenen vijand wederftand te bieden. ■
vs. 41. hutten en woningen.) Te weten, zij woonden, als omzwervende flerders, in hutten of horden, doch hadden ook eenige vaste en onbeweeglijke woningen.
as.



C a p. IV. 51
vonden, geflagen hebbende, verdelgden zij hen tot op den tegenwoordigen dag, en bewoonden dezen oord in hunne plaatze, dewijl aldaar weide voor hunne fchaapen was.
Anderen van hun, te weten de Siraeöni- 4a ten, gingen na het gebergte Seïr: vijf honderd man, onder aanvoering vanPelatia, Nearia, Refaia, Usfiël, de zoonen van ïfeï, verfloegen het overbliifzel der Amale- An laten, dat daar nog woonde, en woonden aldaar tot op dezen dag.
Cap.
Pt. 41. verdelgden zij tot op den tegenwoordigen dag~] d.i. zoo, dat er tot op den tegenwoordigen dag geene nakomelingen van hun in het land zijn.
Wanneer er vs. 43. (laat, de Simeöniten woonden tot op dezen dag in dat deel van het gebergte Seïr, dat zij onder Hiskia veroverd hadden, dan kan men daar uit niet met zekerheid nfeeiluiten, dat zijj niet in de Babijlonifche ballingrchap zijn weggevoerd, want misfchien behoudt de Schrijver de uitdrukking uit eene oude ooirkonde, die voor den tijd der Babijlonifche ballingfchap gefchreven was. Ondertusfchen kan het heel wel wezen, dat zij fteeds ongeftoord in het land gebleven zijn, dewijl zij al te wijd ten oosten van Paltestina woonden. In de Asfijrifche ballingfchap zijn zij zeker niet gegaan, want in dezelve werden de tien Hammen in het zesde jaar van Hiskia weggevoerd, en onder Hiskia floegen zich deze Simeöniten, die tot het rijk van Juda fchijnen behoord te hebben, zoo als allen van dezen ftam, die binnen de Joodfche grenzen woonden, eerst op het gebergte Seir neder.
vs. 43. der Amalekiten7\ Zoo heeten de Kanaaniten , wanneer zij in Arabië woonen- De Amalekiten waren de erfvijanden der Israëliten, wier land deze derhalven zonder verdere reden wegnamen, Saul hadt
ieeds



32 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. V. i—io.
Geflachtregister van Ruben, en oorlog, door dezen ftam met de inwooners van Hedfchdr gevoerd.
. V-
'De zoons van Ruben, den eerstgeboren I van Israël: want hij was de eerstgeborene,
doch,
reeds een' oorlog met de Amalekiren gevoerd i sam XV. maar hen zéker niet geheel verdelgd, want wij vinden ze op nieuw onder Davids vijanden, eh hier overblijfzels van hun op het gebergte Seir; ja in het zuidhjk Arabië nog tot in de zesde eeuw AmalekitiicheHammen, die zich van andere Arabieren ondericheiden.
vs. i.] Zie i B. mos. XLIX. 3. 4. De zin is, het eerstgeboorterecht, dat bij de Hebreen in een dub* bel erfdeel beftondt, werdt aan Ruben, Jakobs eerstgeboren zoon, ontnomen, en aan Jofef gegeven xvant deze verkreeg.e«n dubbel erfdeel 1 B. mos. XLVIff 5- zoo als ook .werklijk, bij de verdeeling des Jands. JofefsHam twee crfdeelen, één voor Efraïm, en twee Jialven voor Manasfe bekomen heeft: doch dit hindert niet zegt de Schrijver, dat men hem, in de geflachttafelcn, den eerstgeboren noemt. Hij heeft wel de rechten der eerstgeboorte verloren; zijn vader heeft den eerstgeboren van Rachel, Jofef, tot eerstgeboren gemaakt, doch naar de gefchiedenis, is hij echter de, eerstgeboren, en wordt dus, wanneer men enkel geflachtlijsten fchrijft, aangehaald, waarom ik ook geene bedenking maak, hem hier in de geflachtlijst den eerstgeboren te noemen. Wie nog meer weten wil zie den sollen §. van het Mofaisch recht na, alwaar" onder anderen aangemerkt wordt, dat, voor Mofes zelfs aan de vaders het recht toekwam, als zij meer vrouwen hadden, om den eeritenzoon van depeüefdfte vrouw, alfchoon hij ook laater geboren was, tot eerstgeboren te vcJklaarcn, doch hetwelk Mofes affebafte.



Ca?; V: 33'
doch, dewijl hij zijns vaders bed bevlekt hadt, werdt zijne eerstgeboorte gegeven aan de zoonen van Jofef i den zoon van Israël, evenwel niet zoo? dat hij in de ftamtafelen als eerstgeboren wordt aangemerkt; Juda was de magtigfte onder zijne broeds- s reh, en de Vorst was uit hem: Jofef daarentegen bekwam de eerstgeboorte.
De zoons van Ruben dan, den eerstge* 3 borenen van Israël, zijn: Henoch, Hezron, Palïu, Charmi. .. ' .
De nakomelingen van-Joel zijn, bamaia 4 zijn zoon, zijn zoon Gog, zijn zoon Simei, zijn zoon Micha, zijn zoon Reaia, zijn 5 zoon Baal j. zijn zoon Bcëra, flamvorst van 6
PvU.
vs. 2. de P-orst) D. i. de Koning. Eene geWoone fpreekwijze-'in de laater boeken des Bijbeis, b. v. bij Ezechiël.
vs a \ Van wien deze joël afftamt, en wanneer hijgéleefd heeft, zegt onze Schrijver niet: zoo veel zien Wil wel, dat de Stamvorst Beëra, die onder TigUthPilefer (zoo' heet'hij in andere Bijbelboeken, maar hier Pilnezer) in de Asfijrifche ballingfchap gaat, do zevende is vW hem , hij fchijnt dus omtrent 200 faaren voor Tiglat-Pi'efer geleefd te hebben, KnI dewi l deze in het jaar a35 der twee rijken de tien Mammen in ballingfchap voerde, omtrent in het „35 jaar der twee rijken \) doch met zekerheid kan nen hier niets zeggen, want de rekening naar méöSeW Jijke leeftijden is wel'in 't groot goed, maar niet b i alle bijzondere gevallen naauwket.r.g treffende en, Sr kom nog bij, dat, op de Oosterfche wijze. w.e weet hoe vecle vaders in het midden weggelaten en 'enkel derzelver kleinzoons of achter kleinzoons gefield kunnen zijn. Dus weten Wij niet, ul welken tijd Joël behoort, alleen de onwetende weet het.



34 Het L BOEK der CHRÖNIEKEN1.
Ruben, dien Tiglath-Pünezer de Koning van Asfijrië in ballingfchap gevoerd heeft! ^ijne broeders, met hunne huisgezinnen, 7 zijnin de geflachtregistersjehiël, het hoofd, en Zachana, en Bela, de zoon van Afas, g den zoon van Sema, den zoon van Joel; zijne nakomelingen woonden teAroër, en Baal.Mcön, ook nog verder heen ten oos- o
™VE "T0!?^5 van den Eufraat af, want hunne kudden vermeerderden zich zeer in het land Gileads. Ten tijde va". Saul ge" IO ™ktHe"z'| m oorlog, met de inwooners ° van Hedfchr, deze werden gefiagen, en zii woonden, waar deze volken voorheenerl hunne horden gehad hadden, op de geheele oostzijde van Gilead. ö
VS. II—17.
De gejlachten, die van Gad afftammen.
selvlrfr^- Tr 1W0J0"den de nakomelin. ti
fha. TrSi 10 ]fd Bafan' tot aan Sal- " cna. Joel was het hoofd, Safan de twee.
de,
vs 9. io.] Meer van dezen krijg, die in de <™ verae&a was. Of dit zijn oogmerk was, dan



C a p. V;
SS
de, verdere Jalini en Safat, in het land Bafan. Hunne broeders met derzei ver geflach- 13 ten waren: Michaël, Mefullam , Seba, Jorai, Jaachan, Zig, en Eber; zeven: deze 14 zijn nakomelingen van Abichaïl, den zoon van Jaroüch, den zoon van Gilead, den zoon van Michaël, den zoon van Jefifai, den zoon van Jahdo, den zoon van Bus. Achi, de zoon van Abdiël, den zoon van 1$ Guni, was gemeenfchaplijk ftamhoofd over hen. Dezen woonden in Gilead, Bafan, 16 en de omgelegen landfteden, en op de weideplaatzen van Saron, tot aan het einde van dit land. Hun geflachtregister is ge- 17 maakt ten tijde van Jotham, den Koning
van
of een (tuk der geflnchtlijst, ten minfïen de naamen der onmidlijke zoonen van Gad, door oude affchnjveren weggelaten zijn , kan ik niet zeggen.
vs 16. Bafan.'} Hier niet het land, maar deszelfs hoofdftad, die met het land denzelfden naam voerde, en van welke men in mijne bijvoegzelen op de Hebr. woordenboeken het nodige uit de Arabieren vinden zal.
De weideplaatzen van Sarong Nadien Saron in eene geheel andere landftreck, aan deze zijde der Jordaan T bij Lijdda ligt, zoo zijn de Uitleggers hier onzeker wat zij van dit Saron maaken zullen: ik gisfe, dat het eene fchrijffout is, voor Sirton, welken naam dat deel van den berg Libanon draagt, aan welks voet Bafan ligt, 5. B.kos III. 9- Dan is de zin: alle vrije weideplaatzen van den Libanon, zoo verre zich Bafans grenzen ftrekken, en de Libanon, ten minden deszelfs voet, nog tot Bafan behoort. Doch dewijl geen handfehrift deze lezing heeft, mogt'ik mijne gisflng, hoe waarfchijnlijk ook, niet 5n den tekst der overzetting brengen. vs, 17. Yotham 1 en Jeroboam) Jotham
C % re-



36- Hst I. BOEK der CHRONIEKEN.
van Juda, en Jefoboam, den Koning van ■ .Israël. -
vs. 18—26.
Gelukkige oorlog der derdehalve ftammen aan - gene zijde des Jordaans, waarin zij de wei» den tot aan den Eufraat verkrijgen, onder •Saul. Hunne wegvoering in de Asfijrifche ballingfchap.
De nakomelingen van Ruben, Gad, en ï8
de
regeerde van het jaar 216 tot 232 der twee rijken: jerobeam de eerde van 1 tot 22, en Teroboam de tweede van 1.50 tot 191. Geen van beide deze rederingen vait m den zelfden tijd met Jotham. Hier is tlcrbalven , of een openbare fchrijffout in den naam %tliam, of zij moeten tweemaal geteld zijn, doch men bcgnipt dan niet, waarom de naam van den Joodichen Koning Jorhan genoemd is, die niets over hen te bevel™ hadr. Zon men voor Jotham ook moe- • ten lezen, Joas f want deze was met Teroboam den tweeden gelijktijdig; ik geloof het, doch; dewijl geen1 handfchrift dit heeft, moet ik, volgends mijne beloften, ook de gebrekige leeswijze laten ftaan, waar jk ze vmde.
lBrr2J-} Een geheel ongemeen gewigtige brok der gefchiedenis. Dat zij in de gefchiedenis van Saul behoort, ziet men uit vs, 1,0. In zijne gefchiedenis zelve wordt dit niet verhaald, omdat het-geen oorlog van het gsntfche Israëlitifche volk, maar alleen van de twee en eenen hal ven ftammen over den Tordaan was, daar Saul weinig deel aan hadt. Want, dit ziet menun de gefchiedenis, dateike ftam voorzich eigende, ■ fs h'J er niagtig genoeg toe was, het recht van oorlog te voeren, omtrent zoo als onze Rijksvorften, en weleer de Rijks- en Hanfefteden. Onderr.usfch.en derhal-



Caï. V.
37
de halve ftam Manasfe, een dapper, met fchild, zwaard, en boog toegerust, en ten oorlog geoefend volk, vier en veertig duizend man, voerden met Hedfchr, l ur, 19 Naris en Nadab oorlog-, en zegevierden over
hen
halven, dat de Israëliten aan de westzijde en aan dezen kant des lordaans door de.Philiftijnen ten uiterften benaauwd werden, ftarö hunne magt aan de oostzijde toe, en zij kreegen reeds onder Snul , daadlijk, volgends de belofte van Gud 1 B. mos. XV. 18., den Eufraat tot eene grens. Doch het waren geene vruchtbare landen, die zij veroverden, maar woeftijnen, tot weide voor fchaapen en kameelen; een oog op eene goede landkaart geflagen, zoo als die van D'Anyüle, • zal dit alles duidlijker maaken. Dat het Beduinfche. van de omzwervende veehoederij levende, volken waren 'met welken de twee en een halve ftammen dezen'oorlog voerden , ziet men niet alleen uit vs. 10, maar ook uit den buit. vs. 21. * • Uit de gefchiedenis van dezen oorlog leerer, wij 00K verftaan, het geen 2 sam. VIII. 3- van de oorzaak: des oorlogs van David met den Koning van Nelibis -verhaald wordt. ' • 4 -
VS 10- Hedfchr.-] Of volgens de Oosterfche fpelline Heger, (omdat hunne G klinkt, als die uej Enlelfchen , waaröm onze Duitfche Aardrijksbefchnjl^il ze doorgaands uitdrukken door dfchr) aan den Pe fifchen zeiboezem, daar men op D'Anvil e's kaart het land, onder den ttaam van Hegar ot Bakaram* tusfchen den 65 en 70 graad der lengte vindt, Het volk leeft nog heden , grootendeeis, van de omzwervende veehoederij. Die er meer van weten wil vindt het, in de Bijvoegzels op de Hebr. Lexica Bladz.
A9%t7uf°'Nafisch] Twee volken van Ismaëlitifche afkomst. 1 B. mos. XXV. IS- Het eerfte is ook brj de Romeinen beroemd. . • Nadab.'} Een volk, welks naam elders met vaoft
komt.
C 3



98 Het I. BOEK oer CHRONIEKEN.
hen door den Godlijken bijftand, want zij 20 nepen God aan bij hunnen oorlog, en hij verhoorde hen, dewijl zij op hem vertrouwden. Zij maakten hunne kudden buit, vijf- 2r tig duizend kameelen, twee honderden vijftig duizend fchaapen, twee duizend ezelen, en honderd duizend menfchen, want er 22 waren zeer veele verflagenen gevallen, dewijl de krijg van God was, ook bewoonden zij van dien tijd af dat land. De halve ftam 2, JVlanasfe woonde in het land, en breidde Zich uit van Bafan tot Baalhermon, den Se. Bir, en den berg Hermon. Deze zijn de 2± Roofden hunner huisgezinnen ... en £fer, en Jishi, en Eliël, en Asriël, en Jidmeja, en Hoduja, en Jahadiël; dap. pere mannen, en beroemde geuachthoof-
Doch, zij vielen af van den God hunner 2< vaderen, bedreven afgodendienst, en kleefden de Goden van de volken des lands aan, die God voor hun verdreven hadt: daarom */? verwekte Jehova den geest der Koningen
van
S ;.m9' 15 de Amoritifche naam ian den terg
oe naamen onderfcfoeiden. In de Arabifche aardri;t<: fceicbgvmgen beet de Libanon , vei j Su den Hermon "SUS ^^f^OergJünis onze W h ;maar« ^nneer hij noordlijk van die ftad komt d. vanBaalbek tot Emesfa, dan Smir.
4 f " VJ Daar deze Punten fta3". '"oet ecri vSnde^ier^' °mbreken' «« ™ S



Ca?. V. 59
van Asfijrie, Pul en Tiglath - Pilnefer; de. zen voerden Ruben, Gad, en den halven ftam Manasfe in ballingfchap naa Halach, Chabor, Hara, en den vloed van het land Gaufan, alwaar zij nog tot op dezen dag zijn.
Cap. V. 27—41-
{Nederl. Overzett. Cap. VI. i—15.)
DeftamLevi, geflachtregister van Aaron, tot op Jozadak, die in de Babijlonifche bal. lingfchap ging.
De zoons van Levi zijn, Gerfon, Ke- 27 hath , en Merari- De zoons van Kehath, 2 g Amram, Jizhar, Hebron en Usfiël. De 29 zoons van Amram, Aaron, Mofes, en Mirjam:
vs. 26. Halach.) Zie de aanmerking op 2 kon. XVII. 12. , ,
Chabor.) 2 kon. XVII. 12. een vloed, overwelven men de aanmerking aldaar moet nazien maar hier kon het ook wel de berg Chabor as zijn, diede grenzen van Asfijriëw Medië maakte, en d.c bij de Ouden nog, behalven dezen, ook den naam Choatras hadt.
Hara) Eene mij onbekende ftad en landftreek. Want a'Ie van dezen naam,die wij uit de Aardrij^s. kunde kennen, liggen te oostlijk, dan dat ik er aan zou kunnen denken. , "f " _ ,
Den vloed van het land Gaufan.) Aanmerk, over 2 kon. XVII. 12. rt .
vs. 29—41.] Dit geflachtregister der Pnesteren heeft zeer groote tijdrekenkundige zwarigheden. Van den uittogt uit Egfjpte tot het vierde jaar van SalojBon. toen hij den Tempel begon te bouwen, zun C 4 vo1'



4« HetI. BOÉK der CflRONIEKEN.
jam: do zoons van Aaron, Nadab, Abihu, Eieazar en Ithamar. £Iea'
volgends i kon. VI. i. èJ!L • Salomon regeerde nog * . ' ' Van Salomons dood tot -de verwoesting
van den Tempel verliepen er . '387 ■
famen 1016' Waar de ge woon e rekening der Gefchiedfcbrijveren enaaken drie geflachte#. eene eeuw: dus moest men lier ten mmften 30 geilachten wachten, en'wd loaaaak vs. 40., (die niet werklijk Hoogepriester was. ■maar flechts de zoon van den onthoofden HoogcpriesSeraja, 3 kon. XXV. 18.) niet medegeld.
SV »; 4? Ablf^« 5) Bukki' « VwU 7) Serachia, «> Merajoth, p> Amaria, 10) Ahitub "j Zadoï
Jten dewijl van hem gezegd wordt, dat hij Priester
was toen Salomon den Tempel bouwde
rflf&?W 18)Zadok, 19) Sallum, nivSin'tn 1Vfana' 22> Seraja, 23)'fozadak. •■ «ttztm.m alles, Jozadak niet mede gerekend
wiens yader eerst na'de verwoesting vMfSl
30 e°n£ aaïiï 22 Échten: S" dus zou dn
ïoiö met 22 gedeeld, voor elk geflaeht, het een door
fcflaéh 11 ° h,ft?rirche waarfehijniij;j,L-d. Een
fanger duuren d^f,'"g' éé" *< eens •
wngtr auuren cl„n 46 jaaren, maar niet veeien na elianderen. Men denke, in de nieuwe gefcSnTsfeS en%non,a?d' Wa3r de Vorften' e" we" ife d Sr en 2„ g gTge?rd hebben' b' v- Brandenburg
teld mef inlu\61? ,Z*5' Terwi 1 ik dit «*4 teia men in dat tijdverloop, vier geilachten van Pre.
denk Willem den Groeten tot op FredeWk den Groo
ten, a,e toch Hechts 145 jaaren cSevéren Mc" Soge*
wyders den tegenwoordigen Koning het Ja. gft" "evfn
menfeïn leeft, 'en f' ""^ G" W« 200 'a"Se
nier



Cap. V,
41
Eleazar gewan Pinehas, 30 Pinehas gewan Abifua,
Abi-
Hier moeten verfcheiden gedachten uitgelaten zijn, £n dit kan op twcederleie' wijze gefchieden:
O De Schrijver zelf kon fomtijds, zoo als het in Afiatifche geflachtlijsten gewoon is, leden weglaten, en den kleinzoon, achter - kleinzoon, of nog verderen afftammeling, als zoon opfchrijven. Dit kon inzonderheid het geval zijn, wanneer het Hoogepriesterfchap voor eene poos aan eene andere Familie gekomen was, (zoo als ten tijde van den lang leevenden Eli, die toch baarblijklijkin dit geflachtregister niet-Haat, en die naar het. algemeen gevoelen tot eene andere familie beHoort,) hier kon hij alle de zoonen en kleinzoonen weglaten, die geen Hoogepriesters geweest waren. Dit zou omtrent zijn, als of iemand op dc Afiatifche wijze in de Franfche gefchiedenis fchreef: Lodewijk de veertiende gewan Ledewifk den vijftienden , ■ Lodewijk de vijftiende 'gewan Lodewijk den zestienden; dan zou het zeker gelijken, als of twee gcllachten 131 jaaren (van 1643 tot 1774} vulden: maar hoe voelen zijn daar tusfchen beiden weggelaten, die niet aan de regeering kwamen , en vroeger itierven ?
Dit is duidelijk het geval in de 15, (of zelfs naar Jofefus, maar 13) gedachten, voor Salomons Tempel; want daar is toch zekerlijk de zeer oud geworden Hoogenpriester Eli uit een ander geflaeht.
•£) Daar kunnen ook leden van de geflachtlijst, door fchuld der affchrijveren, weggelaten, en dit Boek der Chronieken onvolledig in onze handen gekomen zijn: dit is, gelijk ik geloove, van Salomons tijd af duidlijk het geval. Van Afaria af, die in Salomons Tempel Priester was, (vs. 36) zijn tot op [ozadak flechts 8 gedachten ; in de daad (voor 387 jaaren zeer weinig, inzonderheid, dewijl Jozadak, die in de Babijlonifche ballingfchap behoort,hier afgetrokken moet worden,en er derhal ven flechts 7 gedachten overblijven,het geen het éénegeC 5 ilacht



42 Het I. BOEK der CHKONIEKEN.
Abifua gewan Bukki,
Bukki gewan Uzzi,
Uzzi gewan Zerachia, 32
Zerachia gewan Merajoth,
Me»
flachtdoor het anderop 55 jaaren brengt.). Dcchhier zijn kennelijk veele gedachten door de affebrijveren weggelaten: josefus, die het zijnehooi'dzaaklijk uit de Boeken der Chronieken pleegt te nemen, zegt Oud/i. XX. 10. in eene zekerlijk duiftcre plaats .welke josefus Uitgevers verzuimd hebben op te helderen, (ik kon ze ophelderen, maar het is erh'er d^plaats niet toe:) van den uittogt uit Egijpte tot op den Tempel van Salomon, zijner 13 Priesters geweest (hij maakte waarfchijnlijk Afaria' den tweeden Num. 15. tot Afaria den eerften Num. 13.). na dezen, van Salomons tijd tot ds verwoesting van Jerufalem onder Nebukadnezar, ï8; achttien, met het volkomen uitgefchreven getal acht en tien: dit zouden , Jozadak weder afgerekend, 22 of 23 jaaren voor één geflaeht zijn, zoo als bij vroege huwlijken heel natuurlijk is, en ook niet zelden in de opvolging van Koningen en Vorften voorkomt. Dezelfde heeft Oudh. X. 8. 6. tusfchen Salomon en Nebukadnezar nog negen naamen van IJoogepriesters, die wij in onze aftchriftén der Chronieken misfen: 1) Ifos, 2) Axioramos, 3) Fideas, 4) Sudeas, 5) Juél, 6) jotham, 7) Uriiis, 8) Nerias, 9) üdeiis, waar tegen hij, of liever zijne Affchrijvers, weder anderen weglaten , want hij kan ze niet wel weggelaten hebben, dewijl er anders geen achttien zouden uitkomen. Ik geloof mijne Lezers genoegen te zullen geven, als ik hun de lijst van onze boeken der Chronieken en die van josefus, tegen clkandercn overgefteld geve, en daar, waar'een van beiden een geflaeht overflaat, een o zet. Derhalven, om van Afaria te beginnen, die, volgends ons boek, Priester was in Salomons TemBel:
Chron.



C A P. V.
4S
Merajpth gewan Amaria, 3$
Amaria gewan Ahitub,
Ahitub gewan Zadok, 34
Zadok gewan Ahimaaz,
Ahimaaz gewan Afaria, 35
Afaria gewan Johanan,
J(3ihanan gewan Afaria, (deze is het, 36 die in den Tempel Priester was, toen Salomon dien te Jerufalem bouwde.)
Afa-
Chron. Afaria, o
O O O
9 o o o
O
johanan
Afaria
Amaria'
Ahitub
Zadok
Sallum
Afaria
Seraia
Jozadak
Naauwkeurig wil ik hier in geen onderzoek kotnen, maar dit ziet men toch met den cerlten optlag, dat de beide geslachtregisters door de fchuld der affchrij veren verminkt tot ons gekomen zijn.
vs. 36. Afaria, deze is die, welke in den Tempel Priester was, toen Salomon denzelven bouwde.)
josefus.
"Afaria. Ifos.
Axjoramos.
Fideas.
SudeSs.
Juël.
Jotham.
Urias.
Neria's.
OAï&s.
O
O
O
o a
Sallum. o
Sarcas. Jozadak.



^ Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Afaria gewan Amaria, 37»
Amaria' gewan Ahcub,
Ahitub gewan Zalok, v%
Zadok gewan Sallum,
Sallum gewan Hilkia, 39
'Hilkia gewan Afaria,
Afaria gewan Seraja, £ 40
Seraja gewan Jozadak,
Jozadak ging in ballingfchap, toen 41 Jehova Juda en Jerufalem door Nebukadnezar uit het land liet wegvoeren.
Cap. VI. ï—56.
(Nederl. Overzett.- VI. 16— 81.)
Nog andere gejlachten' der Leviten en van hunne fteden.
VI
De zoons van Levi zijn Gerfom,Kehath, I *
. ' en
de.] Deze woorden zijn, geloof ik, door de fchuld der a.fchrij veren, verplaatst, en behooren tot den eeriten Alara, den zoon van Zadok vs. 35. Men bedenke flechts: Zadosj leefde nog, hoewel als een zeer .oud man, ten tijde van Salomon 1 kon. IV. 4. Zijn kleinzoon, Afaria, kan derhalven heel gevoeglijk Pries-• ter geweest zijn in den nieuwgebouwd©! in 't 11 de jaar van Salomons regering voltooiden , Tempel, maar met wel zijn oud-achter-kleinzoon.
vs. 40. 41.] De Koning Nebukadnezar liet Seraia, na de verovering van Jerufalem, in het jaar 387 der twee rijken , ter dood brengen, dewijl hij aan den afval van Zedekiadeel kan gehad hebben 2 kon. XXV.



.Cap. VI.
*5T
en Merari.-' De zoons van Gerfom zijn Libr ^ ni en Simei. De zoons van Kebath zijn 3 Amram, Jizhar, Hebron, en Usfiël. De 4 zoons van Merari zijn Machli, en Mufi. _
Nakomelingen van Gerfom: Libni zijn 5 zoon, deszelfs zoon Jahat, zijn zoon Sim- o ma, zijn zoon Joa'h, zijn zoon Iddo, zijn zoon Zerah, zijn zoon Jeathrai.
Nakomelingen van Kehath: Amminadab 7 zijn zoon, deszelfs zoon Korah, zijn zoon 8 Asfir, zijn zoon Elkane, zijn zoon Ebjafaf, zijn zoon Asfir, zijn zoon Thachat, 9 zijn zoon Uriël, zijn zoon Usfia, zijn zoon Saul. Elkana hadt twee zoonen, Amafai io en Ahimuth. Elkana, zijn zoon Elkana, n Elkana, ziin zoon Zofai, zijn zoon Nahath, ia
zijn
l8. Zijn zoon Jozadak werdt in ballingfchap'gevoerd, en is dus nooit, daadiijk Hoogepriester geweest. Zijn zoon fofua integendeel was, bij de wederkomst der fpoden na Palaestina. onder Cijrus, Hoogepriester.
vs.S Korah.] Wanneer deze 4 B mos XVI. i. een zoon van Jizhar heet, dan is dit gcene Strijdigheid ;. hij kan buiten dien, volgends de tijdrekening , geen onmidlijke zoon van Kehath zijn, maar er zijn veele tusfchenleden uitgelaten : daar door noemt Mofes nu eenen zijner voorvaderen, Jizhar, en ons boek eenen anderen, Amminadab.
vs. 11.] Wien dat tweede Elkana vreemd voorkomt, die wetc, dat het bij mij ook verdacht is, maar ik moest vertaalen, zoo a!s ik voor mij vond. N;:ar eene- andere leeswijze ftaat er: Elkana, de zoonen ■aan Elkana zijn enz. doch deze is mij niet kjaarer.
ei. 12. Elkana] Hier moet, wuirlchijnüjk, geft lan hqbben, zijn zoon Satnuël: Luther waagde zelfs, dit er bij te zette;; doch dit doe ik n'et, maar geef het eeÜacïtregfstêr liever met zijne fchrijffoutcn. Zoo 0 veel



45 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
zijn zoon Eliab, zijn zoon Jeroham, zijn zoon Elkana. De zoons van Samuël. ... i* de eerstgeboren, en de tweede Abia.
De zoons van Merari, Machli, zijn zoon 14 -Libm, zijn zoon Simei, zijn zoon Usfa, h zijn zoon Simeii, zijn zoon Haegiii, ziin zoon Afaja. oö f J
Deze zijn het, die David tot de muzijk 16 ih het huis Gods aanftelde, toen de bondkist haare vaste plaats verkreeg; zij bedienden de 17 muzijk voor de ten te des gefpreks, tot dat Salomo den Tempel te Jerufalem bouwde, elk naar zijn ambt en orde. Derhalven dezen en j» hunne nakomelingen, van de zoonen Ke, nats: Heman de zanger, een zoon vanjoël den zoon van Samuël, den zoon van Elka! i0 na, den zoon van Jeroham, den zoon van ■Wiel, den zoon van Toah, den zoon van 2o
Zuf,
veel is, het mag hier geltaan hebben of niet, uit 1 sam, I. zeker, dat Samuël een zoon van Elkana was.
vs- T3 j Daar ik deze flippen gezet heb
mocttocbeen naam gedaan hebben, en wel volgends 1 sam. VIII 1 joël, dien ook wezenlijk eene oude overzetting ïnlascht.
Ik ben hier van de Joudfcbe punten afgegaan volgends welken er Haat: de eerstgeboren kasni en Aotja-
. vs. 10-12. 19-22.3 Deze beide genachtrekeningen wijken merkiijk van elkander af. Dan laat de éere een geflaeht uit, dat de andere heeft: dan noemt zij den zoon anders, dan de eerfle. Eene nadere ver gehjkmg van beiden te maaken, zou voor mijne Le zeren zei ven lastig zijn, en bij flot zou er ook niet bij gewonnen worden, want de fchrijffouten zijn te> oud, dan dat wij de waare leeswijze zonder mjsflas! weder hcrftellen kunnen. •



C A P. VI.
4?
Zuf, den zoon van Elkana, den zoon van Mahath, den zoon van Amafai, den zoon 21 van Elkana* den zoon van Joel, den zoon van Afaria, den zoon van Zefanja, den zoon van Tachat, den zoon van Asfir, den zoon 22 van Ebjafaf, den zoon van Korah, den zoon 23 van Jizhar, den zoon van Kehath,denzoon van Levi, den zoon van Israël.
Zijn broeder, Afaf, ftondt aan zijne 24 rechtehand. Afaf,een zoon van Berachia, den zoon van Simha, den zoon van Mi 25 chaël, den zoon van Baafeja,den zoon van 26 Malchia, den zoon van Ethni, den zoon van Zerah, den zoon van Adaja, den zoon 27 van Ethan, den zoon van Simma, den zoon van Simei, den zoon van Jachat, den zoon 28 van Gerfom, den zoon van Levi.
Hunne broeders, de zoons van Merari, 29 Honden ter linkehand: Ethan, de zoon vanKifchi, den zoon van Abdi, denzoon 30 van Malluch, den zoon van Hafabia, den zoon van Amazia, den zoon van Hilkia, den zoon van Amzi, den zoon van Bani, 31 den zoon van Samer, den zoon van Mach- 3 a li, den zoon van Muiï, den zoon van Merari , den zoon van Levi.
Hunne broeders, deLeviten, waren ge- 33 geven tot allen dienst des Tempels van God: maar Aaron en zijne zoonen offerden 34 pp den brand-offer-altaar, en brachten het reukwerk op den reuk-altaar, en verrichtten de heiligfte dienften, ter verzoening van Israël, zoo als Mofes, de knecht Iran God, bevolen hadt.
Pit



Het I. BOEK der CHRONIEKEN.'
" Dit zijn: de nakomelingen van Aaron: zijn '35 3 zoonvvasEliëzer,dcszelfszoonPinehas,zijn ■ 35 zoon Abifua, zijn zoon Bukki, zijn zoon-37 Usfi, zijn zoon Serachia, zijn zoon Merajoth, zijn zoon Amaria, zijn zoon Ahitub, 38 zijn zoon Zadok, zijn zoon Ahimaaz.
Dit zijn hunne wooningen, met hunne 39 voorplaatzen tot veeweiden, in hunne grenzen': aan de nakomelingen van Aarón, van het geflaeht Kehath, als op welken dit 40 lot viel, gaf men, Hebron in het land Juda, met de voorplaats rondom de gantlche ftad, maar de ftads-akker, en de dorpen, 41 kreeg Kaleb, de zoon van Jefunne.
Derhalven aan de nakomelingen van Aa. 42 ron gaf men, de vrijfteden, Hebron, Libna met deszelfs voorplaats', Jattir, Esterna 43 met zijne voorplaats, Holon, met zijne voorplaats, Debir, met zijne voorplaats,. Afanmet zijne voorplaats, Bethfemes metr 44 ' - • • ; ■' ■ zijne
vs. 39-66.] Dit is uit jos. XXL genomen, maar - die de beide hoofdllukken met eikander vergelijkt, zal zien , dat. het al'fchril't in het Boek der Chromen ' ken zeer gebreklijk tot ons gekomen is.
vs. 42. pi■•ijfleden) Het moest vrijftad zijn, in het enkelvouwig getal, zoo als jos. XXf. 13 wam enkelHebron, en-gcene der volgende, die aan Aarons geilacht gegeven werden, is eene vrijftad. Doch ik ver^jaale, zoo als ik voor mij vinde, en ditmaal, zon-' * der eenige verfcheidenheid van leeswijze, hoe openbaar de fout ook is.
• vs. 43. Hohn.-} In de gewoone uitgaven Hiten. Ik ben echter, om niet nodeloze zwarigheden in de vertaaling in te vlechten, eene andere lezing gevolgd, die met jos. XXI. 15. overëcnftcmt. vs. 44. JJan.) Zoodanige ftad vindt men in het
Boek



Cap. VI. 49
zijne voorplaats, van den ftam Benjamin, 45 Geba met zijne voorplaats, Alemeth met zijne voorplaats, Anathoth met zijne voorplaats. Alle hunne fteden famen, naar hunne huisgezinnen, waren dertien. ,
Aan de overige van Kehath afftammeiidè 40 huisgezinnen werden van het huisgezin des ftams van den halven ftam Manasfe, bij het lot, tien fteden gegeven. Aan de nakome- 47 lingen van Gerfom werden van den ftam Isfafchar, Afer, Nafthali, en Manasfe in Bafan, dertien fteden gegeven. Aan de na- 48 komelingen van Merari werden van den ftam Ruben, Gad en Zebulon, met het lot, twaalf fteden gegeven. De Israëliten gaven 49 aan de Leviten deze fteden met de voorplaatzen, en gaven met het lot deze fteden 5° van den ftam Juda, Simeön, en Benjamin, die met naame heeten ....
De gedachten.van Kehath verkregen hun- 5* ne fteden van den ftam Efraïm, en dezen
Zijn
Boek Jofua geheel niet, maar Ani, en jtita, dus twee (leden.
vs. 45. dertien) Die natelt, zal er maar ii vinden te weten, twee» Juta en Gibeon, zijn, buiten twijfel, door fchuld der uitfehrijveren, weggelaten*.
vs 46. van het huisgezin des ftams van den halven ftam Manasje) Hier is blijkbaar zeer veei uitgelaten , want jos. XXI. 20-36. worden hun deze tien fteden van den ftam Efraïm, Dan, en den halven ftam Manasje gegeven. De woorden luiden , ook op zichzelven onverftaanbaar. ,
vs. 50.) In dit vers ontbreekt veel, daar Hs de >unten gezet heb.
D



S<3 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
|ijn het, die men hun gaf: de vrijfteden, c2 bichem met de voorplaats, in het geberg. te !Lfraim,Gefer met zijne voorplaats, Jok- «q neam mee zjjne voorplaats, Beth-Horon met zijne voorplaats, Ajalon met zijne <c4 voorplaats, Gath-Rimmon met zijne voorplaats: van den halven ftam Manasfe Aner <c met zijne voorplaats, Bileam met zijne voorplaats. Deze fteden kregen de overige geflachten van Kehath. b ë
De nakomelingen van Gerfom verkregen 56 van den hal ven ftam Manasfe, Golan in Ba. lar. met zijne voorplaats: van den ftam Is- 57 ralcnar, Redes met zijne voorplaats, Da. 58 berath met zijne voorplaats, Ramoth met 211 ne voorplaats, Anem met zijne voor- 59 plaats. Van den ftam Afer, Mifal met zijne voorplaats, Abdon met zijne voorplaats, Wukpk met zijne voorplaats, Rechob met 60 zijne voorplaats. Van den. ftam Nafthali 61 Kedes in Galileë, met zijne voorplaats, Hamon met zijne voorplaats, Kirjathaim met zijne voorplaats. De overigen van het geflaeht van Merari 6%.
be-
vs. 52. vnj/ïeden.-] Ook dit behoorde vriiflad te z:jn. wam enkel Sichcm was eene vrijtej Oofc zal men , bij vergelijking van het volgende met ,os XXL 20-26 veele verichillendbeden vinden" waaivan wel de fchrijffout dan op deze dan op die Sde rt, hoewel ook veele fteden, op verfcheiden tiidén verfche.den naamen kunnen gehad hebben J '
Z™)ofxv1lu2 V0ige"dS a"dere" y^im.
vs. 62.] In de gelijkluidende plaats tos. XXI. 54 35. taan vier fteden, en g^eel "wdsis3 34-



■Cap. VII.
éi
bekwamen 'van den ftam Zebulón, Rimmono met zijne voorplaats, Thabor met zijne 63 voorplaats, én aan de overzijde van den Jordaan'3 die bij Jericho ftroomt, aan de oostzijde, van den ftam Ruben, Bezer in de woeftijn met zijne voorplaats, Jaazamet zijne voorplaats, Kedemoth met zijnevoor? 64 plaats, Mefaath met zijne voorplaats. Van 65 den ftam Gad, Ramotli ih 'Gilead met zijne voorplaats, Mahanaim met zijne voorplaats, Hesbon met zijne voorplaats, jaëzer met 66 zijne voorplaats.
Cap. VII. 1-5.
Nakomelingen 'van Jsfafchar.
De zoons van Isfafchar zijn, Thola,Pua, 1 Jafub, en Simron, vier.
De zoors van Thola' zijn : Uzzi, Refaia, 2 Iriël, Jachmai, Jibfam, en Samuël, hoofden van hunne huisgezinnen, en dappere mannen: ten tijde van David was hun getal, twee en twintig duizend zes honderd. De zoon van Uzzi is, Jisrahia; de zoons 3 van Israhia zijn: Michaël, Obadja, Joël, lfia> famen vijf hoofden der huisgezinnen.
On-
vs. 2.] Üit het volgende vers blijkt, dat de nakomelingen van Uzzië! hier niet medegeteld zijn. • tfi. 3. vijf.'] Israhia, de vader, wordt hier, zoo als men gemeenlijk gelooft, medegeteld: als dit niet £oo is, dan moeter een naam weggevallen zijn.
ï D 2 **>



5-2 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Onder dezen waren, naar hunne gedachten, 4 ten oorloge bekwaame mannen zes en dertig duizend, want zij hadden veele vrouwen en kinderen. Hunne broeders, die ^ van ae gezamenlijke overige gedachten van isiafchar, bekwaam tot den krijg, waren zeven en tachtig duizend.
vs. 6-—12.
De ftam Benjamin.
De kinderen van Benjamin waren 6 drie : Bela, Becher en Idiëi. De 7 zoons van Bela zijn, Ezbon, Uzzi, Uz-
ziël,
vs. 3.] Dg veelwijverij was, naar de Mofaifche wetten, geoorloofd, maar niet in alle ftammen even gewoon. By du gellacht was zij ingevoerd, en d was de oorzaak van zijne fterke vermeerdering
vs. 5.] De gantfche ftam van Isfafchar hadt ten tijde van Dav.d 145,600 man : en bij de tweede telling van Mofes 4 B. mo., XXVI. 25 Hecht 64)3eo duf was hij (héér dan verdubbeld. 6 '
Ti^vif"",1,1'3 Dif S^h:rcg]s,er niet dat 1 B. mos. XLVII. 2r, 22. 4. B/Mos. XXVI. 38-41. te ver gelijken, zou misfchien meer moeite, en ook meer" paP;ers kosten, uan mijne Lezers mij dank zouden we ten, inzonderheid nadien er toch bij (lot niets?dat 7of komen klaar is, zou uitkomen. Alleen zoo veel
alMjd naar zynen fhmvader, maar ook wel naar ziin Familie-hopfd, ten tijde van den Schryver benoemd Mep geeft ,n Afie aan de lieden nog na hunne dóód iia.unen van hunne nakomelingen, welken J i hut leven met gehad hebben. Daar" kunnen ook no^ veel" IchrijlFiuten bijkomen. ö e
Bij Hut ziet men uit de famen opgetelde getallen»



Cap. VII. >3T
2iël, Jerimoth, Iri; famen vijf, hoofden der huisgezinnen, en aanvoerers der heiren : de lijst van hunne huisgezinnen bedroeg twee en twintig duizend vier en dertig. De 8 zoons van Becher waren, Semira, Joas, Eliëzer, Èljoënai, Omri, Jerimoth, Abi> ja, Anathoth, Alemeth: deze allen zijn na* komelingen van Benjamin, in hunne lijst, 9 naar de geflachten > tot den krijg bekwaam, twintig duizend en twee honderd. De 19 zoons van Idiël zijnBilhan, deszelfs zoonen, Jeus, Benjamin , Ehud, Chenaana, Saitan, Tharfis, Ahïfahar. Deze allen 11 Hammen van Idiël af, en in hunne geflachten, tot den krijg bekwaame lieden, zeven, tien duizend twee honderd. En Suppim en 12, Huppim, de nakomelingen van Ir, en Hufum, nakomelingen van Aher,
dat de uara Benjamin, niettegendaande de groote nederlaag, die hij richt. XX. XXI. geleden heeft, en waardoor hij tot op 600 man gefmolten was , ten tijde* •van David, nogthans bijna 60,000 man fterk, en dus weder honderdvouwig aangegroeid was. Dit is bij vroege huwlijken niet onmooglijk, en vroege huwlijken hebben gemeenlijk plaats, wanneer elk landerijen, of andere kostwinning genoeg heeft, om vroeg zijn beftaan te hebben. In Amerika verdubbelden, voorden oorlog, de inwooners, grootendeels uit deze oorzaak, in 25 jaaren, dit zou in 175 jaaren reeds meer dan,' lionderdvouwigc vermeerdering uitmaaken, zoo als elk kan narekenen. Doch dus wil ik niet eens rekenen, want Europifche aankomelingcn, uit Engeland en Duitschland, brachten ook het hunne toe tot de bevolking van Amerika: maar, alfchoon men flechts pp 30jaaren eene verdubbeling rekende,zo konden toch; jeed«, in 200'jaaren, 600 tot 60,000 toencemen, D 3



I. BOEK dér CHR&NIEKEN.?
vs.13. •
De ftam Nafthali.
De zoons van Nafthali; Jahzeël, Guni, 13 Jezer, Sallum. .. Dezen zijn zoons van Bilha.
vs. 14—19.
Nakomelingen van Manasfe.
De zoons van Manasfe zijn, Asriël, dien 14 zijn Arameïsch bijwijf hem gebaard hadt: — — baarde Machir, den vader van Gilead. Machir trouwde eene zuster van Huppim 15 en Muppim, wier naam was Maacha. De naam van den tweeden zoon is Zelafead , welke alleenlijk dochters naliet. Maacha,' 16 Machirs huisvrouw baarde eenen zoon, en noemde hem Perez, maar zijn broeder heette Seres, zijn zoons waren Ulam en Rekem. Ulams zoon, Bedan. Deze zijn de zoons 17
van
VS. 13.] Dit bericht is ongemeen kort, of hier heeft Van den ftam Nafthali, misfchien ook nog van eenige anderen, meer .gedaan, dat voor ons verloren is geraakt ; of het moet den Schrijver zeiven aan ouder gedenkftukken, zoo als hij ze bij andere ftammen hadt, ontbroken hebben, waarom hij zich vergenoegde , om niet veel meer dan den ftam Nafthali ta ijoemen.
vs. 14—19.3 Eene ongemeen duiftere geflachtlijst, Inzonderheid, wanneer men ze met het 4 B. m o s. XXVI. 28—34. vergelijkt: zij moet zeer onvolledig afgefchreven tot ons gekomen zijn.



C a r. VII. SS,
van Gilead, den zoon van Macbir, den. zoon van Manasfe. Zijne zuster, Hammo- 18 lechet, baarde Ishur, Abiëzer, en Machla. De zoons van Semida waren, Sechem, Lik- 19 bi, en Aniam.
vs. 20—29.
Nakomelingen van Efraïm, met eenige in dé gefchiedenis gevAgtige berichten.
De zoons van Efraïm zijn, Suthelah, 2C deszelfs zoon Bered, zijn zoon Tahat, zijn
zoon
vs. 20. 21. 22.] Deze gefchiedenis is merkwaardig, dewijl wij daaruit van de wooningen der Israëliten iirEgijpte befluiten kunnen: Gofen moet aan den eenen kant tot aan Palaestina en het land der Filiftiircn gereikt hebben, anders hadden de zoons van Efraïm niet, wegens het rooven der kudden, door de lieden van Gath kunnen verflagen zijn gewordep. Doch tevens moet er in deze geflachdijst meer dan eene fout gekomen zijn, want, zoo als zij thans (laat, zouden Efraïms nakomelingen in het achtfte gedacht, en nog daar'bij volwasfen, als mannen, die op her rooven ■ der kudden uitgaan, verflagen zijn. Hij moest derhalven, alfchoofi ik ook flechts 14 jaaren op één geflaeht rekene , (dewijl in Egijpte ook jongens huwden,) evenwel meer dan honderd jaaren oud geweest zijn, en dat hij dan nog eenen zoon zou verwekken, valt in het ongelooflijke! Daar komt nog bij, dat , tot op Jofefs dood, Efraïm, die toen meer dan 70 jaaren oud was, enkel achter-kleinzoonen, dat is, nakomelingen in het vierde gedacht, hadt, 1. B. mos. L. 22. 33. en dat derhalven in zijn huisgezin de huwlijken niet zoo vroeg geweest zijn. Hoe kan men nu gelooven , dat hij zijn achtfte volwasfen gellacht overleefd, en
D 4 n°e



$6 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
zoon Elada, zijn zoon Tahat, zijn zoon' Zabad, zijn zoon Sutelah, Efer, en Elad: 21' doch de lieden van Gath, de oude inwooners des Jands, verfloegen hen, omdat zij afgegaan waren, om hunne kudden weg te nemen. Hun vader Efraïm treurde langen 22 tijd om hen, en zijne broeders kwamen, om hem te troosten. Vervolgends weder zijne 23 vrouw bijwoonende, werdt zij zwanger ? en baarde eenen zoon, dien hij Beria noem-' de, dewijl aan zijn huis een geheel buitengewoon en onverwacht gefchenk gegeven was. Zijne dochter Seëra bouwde het ne. 24
der
jjog naderhand kinderen verwekt hebbe? Hij zou dan ten dien tijde, toen zijne kinderen in het achtfte geilacht verflagen werden, meer dan 150 jaaren oud moeten geweest zijn.
Ik geloof, dat hier, zijn zoon, meermaals verkeerd flaat, en dat het broeders zijn, die elkander als Zoonen worden toegefchreven; eene fout, die in de geflachtlijsten meer voorkomt. Of zij hier van den opiteller van het Boek, dan van de Affchrijvers begaan zij, kan ik niet zeker zeggen, maar ik geloof het laatfte, De gefchiedenis zelve fchijnt ondertusfchen in den tijd na den dood van Jofef te behooren, want, bij het 3even van dezen Vifier van den ovcrmagtigen Egijptifchen Koning, zou vermoedlijk de dood van zijne nakomelingfchap niet ongewroken gebleven zijn.
4 B. mos. XXVI. 35. 36. komen andere nakomelingen van Sutela, Efraïms zoon, voor. Dit is geeiie ilrijdigheid met het boek der Chronieken. Dit noemt enkel de nakomelingen, die van de Filiftijnen geflagen zijn, en Mofes /preekt enkel van de geflachtcn van Sutela , die nog ten zijnen 'tijde overig waren.
ttt. 34-3 Is dit eene onmidlijke dochter, het zij van Beria, het zij van Efraïm, dan moeten de nakomelingen van Jofef, nog ten tijen tijde, toen de israëliten
in



C A F. VII.
der en opper Beth-horon, en Uzen -Seëra.
Verders was Refach zijn zoon, deszelfs 25 zoon Refef, zijn zoon Thelah , zijn zoon Thahan, zijn zoon Laadan, zijn zoon Am- 26 mihud? zijn zoon Elifama, zijn zoon Nun27 zijn zoon Jofua.
Hun eigendomlijk land en woning was 28 Bethel, benevens de landlieden, ten oosten Naaran, ten westen Nefer, benevens de landlieden, Sichem en de landlieden, tot aan Aja en deszelfs landfteden: en ter zijde 29 van den ftam Manasfe, Bethfeün métzijnei
land-
in Egijpte woonden, het een en ander in Palaestina bezeten-hebben: op welke wijze, of door de erfmaaking van Jakob, 1 B. mos. XLVIII. 22. (hoewel Bethhoron ver van het daar genoemde Sichem gelegen is) of door koop, dit kan ik niet zeggen. Doch, iiet is ook zeer wel mooglijk, dat zij geene onmidlijke dochter, maar eene ten tijde van jofua, of na denzelven Ieevende, verre afftammelinge van Efraïm is.
vs. 25—27.] Dit geflachtregister is daarom merkwaardig, omdat Jofua, die uit Egijpte uitgaat, de elfde van Jofef is, zelfs dan , wanneer (zoo als ik échter naauwlijks-geloöve.) Refach ' een onmidlijke zoon van Efraïm was. Het gewoon gevoelen onderdek, op eene heel ongelooflijke wijze, maar vier geUachten van de zoonen van Jakob, die na Egijpte trekken, af, tot die, welke uit Egijpte gaan. Ik heb reeds elders aangemerkt, dat er veel meer gedachten geweest, maar dat flechts de tusfehengeflachten uitgelaten zijn; en hier bij Jofua vinden wij er duidlijk elf of meer.
vs. 29.] Ik heb vertaald, zoo als ik voor mij vond, maar geloof, dat er ééne letter ontbreekt, en dat het zijn moest: Naast hem hadt de Jïam Manasfe de fteden, die dan volgen, want jos. XVII, zijn zij duidlijk aan den ftam Manasfe toegedeeld. D5



$8 Het I. BOEK der CHRONIEKEN;
landfteden, Thaanach met zijne landlieden,*. Megiddo met zijne landfteden, Dor, met zijne landfteden. In deze fteden woonden., de nakomelingen van Jofef, den zoon vaiv Israël.
ys. 30—40.
De ftam Afer,
De zoons van Afer zijn: Jimna, Jisva, 3a Jisvi, Beria', en Serah was hunne zuster. De, 31 zoons van Beria zijn Heber en Malchiël: deze is de ftamvader van Barfaith. Heber 32 gewan Jaflet, Somer, Hotham , en Sua hunne zuster. De zoons van Jaflet zijn Pa- 33 lach, Bimchal, en Asvath: dit zijn Jaflets zoonen. De zoons van Somer zijn: Ahai, 34 Ruchga, Chubba, en Aram. Zijns broe- 35" ders Helems zoon is, Zofa, Jimna, Seles en AmaL De zoons van Zofa zijn, Such, 36 Harnefer, Sual, Beri, en Jimra. Bezer, 37 Hur, Samma, Silfa, Jithran, en Berra. De zoons van Jether zijn, Jefunne, Pisga, 38 en Ara. De zoons van UUa zijn: Arai, 39 Hanniël, en Rizja. Alle dezen zijn zoons 4» van Afer, aanzienlijke Familiehoofden, en dappere mannen: hunne lijst van mannen tot den krijg bekwaam? bedroeg zes en twin* tig duizend man.
Cap,



' "5*
Cap. VUL
Nog eens van den ftam Benjamin, inzonderheid Sauls geflaeht, en de nakomelingen van .Jonathan deze laat ft en ^ zijnook gefchiedkundig merkwaardig.
VIII.
Benjamin gewan Bela zijnen eerstgebo- i ren, Asbel den tweeden» Ahrah den derden» Noha den vierden, Rafah d*en vijfden. 2 Beia's zoons zijn: Adar, Gera, Abihud, 3 Abifu, Naèman, Achoch, Gera.j Sefufan,'^ en Huram. Dezen zijn Éhuds zoons, hoof. 6 den der huisgezinnen vanGeba, niaar zij voerden hunne huisgezinnen weg naa Manahet: .... en Naëman, en Ahia, en Gera, 7 deze was het» die ze wegvoerde, en hij gewan Usfa en Ahihud. Saharaim gewan 8 zoons, bij zijne wijven Hufim en Baëra, in de vlakten van Moab, na dat hij zich afgefcheiden hadt. Bij Hodes, zijn vrouw, g gewan hij: Jobab, Zibja, Mefa^; Maliam, Jeuz, Sikja, Mirma: dit zijn zijne zoonen jQ en hoofden der huisgezinnnen. Bij Hufim u gewan hij Ahitub en Elfaal. Elfaals zoons j2 zijn, Eber, Mifaam,en Samer, deze bouw.' de Ono, en Lijdda, benevens de landfte, den. Beria en Sema zijn hoofden der huis- 13 gezinnen, die te Ajalon woonen,deze hebben de inwooners .van Gath verdreven. Ah-
vs. 7 ] Hier fchijnt een naam weggevallen
*e zijn, misfchien den vs. 8. genoemde Saharaim,



$> Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
jo, Safak, Jerimoth, Sabadia» Ered,Eder, ij Michaël, Jispa, Joha,-zijn zoons van Be- iö ria.. Sebadia, Mefullam, Hiski, Haber., 17 Ismerai, Jislia, Joab, zijn zoons van E1-' ig faal. Jakirn, Sichri, Sabdi, Èljoënai, Zil. 19,20 thai, Eliël, Adaja, Beraja en Simrath, 2i zijn zoons van Simei. Jisvan, Eber, Eliël, 22 Abdon, Sichri, Hanan, Hanania, £^01,23,24. Anthothia, Jifdeia, enPanuë'1, zijn zoons 25 van Safak. Samferai, Sacharia, Athalia,t26 Jaarfeia, Elia, en Sichri, zijn zoons van 27 Jeroham. Deze zijn hoofden van huisge- 28 zinnen, te Jerufalem woonende. Te Gi 2g beön woonde de ltamvader van Gibeön, wiens vrouw Maacha heette. Zijn eerst-' 30 geboren zoon was Abdon; de overigen, Zur, Kis, Baal, Nadab, Gedor, ■ Ahio, 3 j Sacher .... Miklath gewan Simea. Ook oa dezen woonden met en benevens hunne broederen te Jerufalem.
Ner gewan Kis, Kis gewan Saul, Saul' gewan Jonathan, Malchifua, Abinadab, en Esbaal.
Jo-
vs. 29. de ftamvader van Gibeön!] Zijn eigen naam Jcbuël, dien wij op eene andere lijst Hoofdft. IX. 35- vinden, ontbreekt hier, misfchien door fchuld der Affchrijveren.
vs. 31. 3*0 Miklaih, die in het 32ite vers voorkomt, is in het 3ifte weggelaten. Zie Hoofdft. IX. 37-
t?S. 33. Esbaal.] Dezelfde, die anders Ishofetk heet, en die na Saul over de elf ftammen Koning Werdt. 2 sam. H.8,9. 10. IV. Het is beiden dezelfde naam, doch flechts wat verandert: voor- Baal geggen de Hebreen ook Bqfeth, fchande, cijlom*
mi



Cap. VIII. 6%
Jonathans zoon is Meribbaal, Meribbaal 34 gewan Micha: Micha's zoons zijn, Fithon, 35 Melech, Thaara, en Achas. Achas gewan 3^
Je-
me Afgod: nu noemd Saul, een vijand van den AfgodsdieuSt, zijnen zoon Esbaal, dat is, weg Baal! maar daar voor kon men ook zeggen: Isbofet, weg
Jcha nde!
Vi 34. Meribbaal.) De geen, die 2 sam. IX. Mefibofét beet, is weder dezelfde, maar, op de Oosterlcbe wijze, met behoud van den zin, vertaalde, naam, de een zoo veel als, met Baaljlrijdende, de ander, foei Baalt
vs. 34—40.] Dit geflachtregister is ons deswegens gewigtig, dewijl wij daar uit zien , dat David, volgends Afiatifche flaatkunde , Sauls nakomelingen niet heeft uitgeroeid, om zijnen troon te bevestigen. Wij vinden hier jonathans nakomelingen, als 14 gellachtert nahem, en dus Jonathan en Saul medegerekend, het ifj geflaeht van Saul; of tot aan de Babijlonifche ballingfchap , of wel niet lang voor dezelve.
Ik merk dit eigenlijk niet aan-als een lof van Da. vid, want hij zou in de daad een monfler moeten geweest zijn, als hij de nakomelingen van zijnen edelen vriend, Jonathan, hadt uitgeroeid, (hoewel wezenlijk de AfiatTche flaatkunde niet zelden zelfs natuurlijk goede Koningen in monfters hervormd:) maar alleen als eene verdediging tegen een ander vermoeden, dat bij 2 sam. XXI. 1—14. ontflaan kan, als of David kunflig het ter dood brengen van zekers nakomelingen van Saul beftoken hadt, om de mededingers naar de kroon uit den weg te ruimen. Die daar gedood zijn, konden nooit mededingers naar de kroon worden, zoo als over die plaats reeds aangemerkt is. Jonathan, integendeel, was Sauls eerstgeboren zoon , wiens zoon Meribbaal, en deszelfs nakomelingfchap de eenigfle was, die op den troon aanfpraak kon maaken: deze blijft tot in het 14degeflaeht, en die deze .blijven laat, kon zeker met op de gedachten komen, om, tot zijne eigene veiligheid, zoonen van Sauls doch* •0en of bijwijven uit den weg te ruimen.



6*2 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Jehoadda, Jehoadda gewan Aalemeth, Asmavethen Simri: Simri gewan Moza: Moza 37 gewan'Binga, diens zoon was Rafa, zijn zoon Elaafa, zijn zoon Azel; Azel hadt 38 zes zoonen, Afrikam, Bahru, Ismaël,Sea ria, Obadja,: Hanan: deze allen zijn zoons 39 van Azel. De zoons van zijnen broeder Efek zijn Ulam de eerstgeboren, Jeus de tweede, Elifelet de derde. Ulams zoons 40 ' waren dappere mannen en boogfchutters, zij hadden veele kinderen en kleinkinderen, honderd vijftig in getal. Alle dézen zijn zoons van Benjamin.
Cap. IX. 1—34.
Huisgezinnen uit verfclieiden ftammen, te Je, rufalem woonende.
IX.
■ Geheel Israël is, naar zijne geflachten en t afkomst, opgetekend, en deze lijst vindt men in de Boeken der Koningen van Israël. Juda werdt, wegens zijne zonden, naa Ba.
bel
vs. ï. geheel tsrdéty Dat op onze gedachtlijst twee ftammen, Dan en Zebulon, geheel ontbreken, zal men ligt zien: of zij van den Schrijver zeiven weggelaten zijn, of door fchuld der Affchrijveren ont» breken, kan ik niet zeggen.
In de boehen der Koningen van Israël) Niet die, welken wij in den Bijbel hebben, maar in de Archiven dezer Koningen, uit welken misfchien toen. maais uittrekzels der monftenafels overig waren, daar Onze Schrijver gebruik van maakte.
jfuda werdt. 'wegens zijne zonden,-na Babel
■ ge-



Cap. IX.
63
bel gevoerd. De oude inwooners, in hun 2 eigendom en fteden, waren, Israël, de Priesters, deLeviten, en de knechten van het heiligdom.
Te Jerufalem woonden de nakomelingen 3 van Juda, Benjamin, Efraïm en Manasfe. Uthai, de zoon van Ammihud, des zoons 4
Om-
gevoerd!) Men zou denken, dat hier geftaan zou hebben : Israël werdt, wegens zijne zonden, na As~ Jijrië, en Juda na Babel weggevoerd.
vs. 2.3 Knechten van het Heiligdom.) Zie de aanmerking,over ezua ii. 42.
vs. 3.3 Jerufalem behoorde aan den Ham Benjamin; de Benjaminiten vroonden er derhalven eigenlijk als. burgers in: doch, dewijl het de boofdftad des lands, en de zetel van den Godsdienst was, lloegen zich ook anderen daar met der woon neder, het "Welk, volgends deMofaifche wet, gevoeglijk gefohieden kon, nadien huizen in bemuurde fteden voor eeuwig in vollen eigendom verkocht konden worden. Zelfs hadt de Koning, uit den ftam Juda, zijn hofverbüjf te Jerufalem, en nademaal zijne bedienden grootendeels uit den ftam Juda waren,moesten, natuurlijker wijze,veeleJoodfchehuisgezinnennaadezehofftad trekken, en derhalven ook Pries tersen Leviten zo van wegen den Godsdienst, als om de bedieningen welkezij bij den Tempel hadden, en die hunne geduurige of herhaalde tegenwoordigheid vereischten. Hoe die uit Efraïm en Manasfe, van welken onze Schrijver evenwel geen nader bericht of lijst der huisgezinnen geeft, te Jerufalem gekomen zijn, kan ik niet zeker zeggen. Men gelooft gemeenlijk, dat zij, om den Kalver- en Baalsdienst uit het rijk der tien ftammen verhuisd zijn, en zich, om vrije Godsdienst-oefening te genieten, te Jerufalem nedergeflagen hebben. Doch dan blijft nog de vraag over, waaróm enkel uit deze, en ook niet uit«le negen overige ftammen, die tot het rijk van Israël behoorden ; hetzelfde hebbe plaats gegrepen ? welke vraag jk niet beantwoorden kan.



Ü\ Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
. Omri, des zoons Imri, des zoons Bani; dezen van de nakomelingen van Perez, den zoon van Juda. Van Sela's nakomelingen, <r Afaia de eerstgeboren, en zijne zoonen. Van de nakomelingen van Zerah, Jehuël, 5 en hunne broederen, zes honderd en negentig.
Van de nakomelingen van Benjamin, Pal- ? lu, de zoon van Mefullam, den zoon van Hodauja, denzoon van Hasfenua: Jibneja, de zoon van Jeroham, Ela, de zoon van Usfi, den zoon van Micri, Mefullam, de zoon van Zefatia, den zoon van Rehuë'l, den zoon van Jonija, en hunne broeders, 0 r naar hunne gedachten, negen honderd zes en vijftig. Alle dezen waren hoofden van hunne geflachten.
Van de Priesteren, Jedaia, Jojarib, Ja- 10 chin, Afaria, de zoon van Hilkia, den zoon u van Mefullam, den zoon van Zadok, den zoon van Merajoth, den zoon van Ahitub, den opziener van Gods huis. Verder Ada- 12 ja, de zoon van Jeroham, den zoon van Pashur, den zoon van Malchia, Maafai, de zoon van Adiël, den zoon van Jahfera, den zoon van Mefullam, den zoon van Mefellemith, den zoon vanTmmer, en hunne 13 broeders, hoofden van hunne geflachten, duizend zeven honderd en zestig, alle braave mannen, bekwaam tot het dienstwerk van Gods huis.
Van de Leviten, Sèmaia, een zoon van 14 Hafab, den zoon van Asrikan, denzoon van Hafabia , van de nakomelingen van Merari f



Cap. IX\ tfj
mh 'Bakbakar, Heres, Galal, en Mat* 15 thania, den zoon van Micha, de zoon van Sichri, den zoon van Afaf: Obadja, de 16" zoon van Semaia, den zoon van Galal, den zoon van Jeduthun : Barachia, den zoon van Asfa, den zoon van Elkana, die in de dorpen om Netofa gewoond hadt: ook de le Poortiers, Sallum, Akkub, Talmon, Ahiman, en hunne broeders; doch Sallum was het hoofd. Nog heden hebben zij de wacht in de poort des Konings tegen het oosten. Dezó zijn de poortiers van het leger der Leviten. Sallum, de zoon van Kore, den 19 zoon van Ebjafaf, den zoon van Koran, en zijne broeders , van het geflac'n van Korah, waren over het dienstwerk geltcld., en wachters van den dorpel der Tent; hunne voorvaders hadden in het leger van Je hova bij den ingang de wacht gehoudenPinehas, de zoon van Eleazar, (Jehova zij Eo met hem!) was voortijds hun opperhoofd eevveest. Zacharia, de zoon van Mefelle 21 meth. was poortier van de Tent des-ge fpreks geweest. Alle deze, tot het poor- 2a tiersambt uitgekozen, mannen waren twee honderd en twaalf. Zij woonden in hunne 'dorpen, naar hunne genachten, David en
* vs. ,9.] Poortiers der Terne waren zij voor, en nnnrtiers van den tempel na Salomons tijd. T l-Ï k in hunne dorpen) Te weten, in ouder tijden, eer de Tempel te Jerufalem gebouwd Was, na* Jen zij toen hv de nabuurfchap der heilige Tent» of der Bondkist, op dé dorpen woonen mogtem
Juk



€6 Het L BOEK der CHRONIEKEN.
Samuël de ziener hadden hen, wegens hun-
«enhieldendewachtaandepoortenvanGods 3 huis, en bij de Tente. Aan alle vier zijden Honden deze wachters, ten oosten, we" *4 ten noorden en zuiden. Hunne broeders 2<
«ven Sen ^ f***» ? ]™e" a«* ziene.s der poortiers waren hunne bedienin-
trouwd? en,g°red Seloof> toever-
mïr^'J Z1Jn de Leviten> ziJ w"en SJh «? ft 2?" e\Yoorraadhuizen des Tem-
denzeTv^n H hitlden deS nachts rond™ *7 denze ven de wacht, ook werdt hun de
fleutel toevertrouwd, om hem alle mZen
te openen. Eenigen waren over de 3 2a
fchappen en huisfieraaden van den Gods-
dienst, die zrj geteld bijzetten, en geteld
agaven: anderen over de heilige geleed ao
fchappen, anderen over meel, wLb, olie 9
wierook, en fpecerijën. Eenigen van de ao
zoonenderpriesterenbereiddenuitdezefne 3 cenjën zalfolie en reukwerk. Matthatia *r een Leviet, van het geflaeht van KoSh! Sa lums eerstgeboren zoon ,was, op trouw en geloof over het pannenbakwerk gefteld Over de brooden, die op de tafel geleld wei 3* denbaren opzieners uit hunne broederen,de
T°Tuuaï Keha£' befteld> om die op el! i^enSabbath te bereiden. En deze zang?ers, „
1 c 3*
hoof.
im^'^iJV^'^' de naamen der öie van den dienst der voorraadhuizen vrij



Cak X; 6>.
hoöfdender Levitifche huisgezintien, zijn Van den dienst aan de voorraadhuizen vrij, dewijl zij dag en nacht met anderen arbeid bezig zijn. Dit zijn de hoofden der Levi- 34 tifche huisgezinnen, die te Jerufalem woonden.
Cap. IX. 35 — X. 14.
Herhaaling van het geflachtregister van Saul uit Cap. VIII. 29—40. Sauls dood in den yeldflag op Gilboii, uit 1 Sam. XXXI.
Te Gibeön woonde de ftamvader van 35 Gibeön, Jehué'1, en zijne vrouw heette Maacha. Zijn eerstgeboren zoon was Ab- 35 don, de overigen, Zur, Kis, Baalj Ner, Nadab, Gedor, Abja, Zacharia, en Mik- 37 loth, Mikloth gewan Simeam. Ook de- 38 Zen woonden met en nevens hunne broederen te Jerufalem.
Ner gewan Kis, Kis gewan Saul, Saul 39 gewan Jonathan, Malchifua, Abinadab, en Esbaal.
Jonathans zoonis Meribbaal, Meribbaal 40 gewan Micha, Micha's zoons zijn Pithon, 41
Me-
Wareh, volgen zouden! maar niets daaf van. Of ik heb dit vers, het welk ik, zoo goed als ik kan, vertaal, niet verdaan, of de naamen zijn, door fchultj der affchiijveren, weggelaten.
' vs. 35.3 Dit geflachtregister, dat wij al eens geJhad hebben, wordt hier herhaald, omdat de Schrijver van Sauls dood wil fpteken, en behoort derhalven Tilet tot het <Jde, maar tot het 10de capittel. £ 2



68 Het I. BOE& der' CHRONIEKEN.
Melech, Thaara .... Achas gewan Jaa- 4 < da, Jaada gewan Aalemeth, Aasrnavet, en Siffln; Simri gewan Moza, Moza gewar 4* Bnvha, zijn zoon was Rafah, zijn zoon » m'ï Z13n z°on Azel, Azel had zes zoo > aa yen Asrikam, Bochru, Ismaël, Seria, Obadia, Hanan: deze allen zijn zoons van 22 Azel, „
j. De Pluliftijnen leverden den Israëliten / Ha?' e.n de Israëliten vluchtten voor de rhililhjnen, en leden eene groote nederlage op den berg Gilboa. De Pluliftijnen a drongen op Saul en zijne zoonen aan; Sauls zoons, Jonathan, Abinadab en Malchifua lneuvelden: inzonderheid was de aanval op a Saul heftig, de boogfchutters ontmoetten d nem , en hij werdt zwaar van hun gewond, waarom hij tot zijnen wapendrager zeide, » trek het zwaard, en door ft eek mij, opdat deze 4 onbejnedenen mij niet dooden, en nog bovendien hunnen moedwil aan mij pleegen. Ziin wa pcndrager dit niet willende doen, alzoo ■ hij zeer vreesde, doodde Saul zich zeiven met zijn eigen zwaard. Toen zijn wapen- c drager zag dat hij dood was, benam deze zich zeiven insgelijks het leven.
Dus ftierf Saul en zijne drie zoonen, en rT zijn gantfche huis, tegelijk. Toen dè Is. I raehten m de vlakte zagen, dat de Israëli. 7 Iiten geflagen, en Saul met zijne zoonen
ge-
&C$: Vnf?35DSm weggelaten,



C A P. X. ó>
gebleven waren, verlieten zij de fteden, en vluchtten,en de Philiftijnen floegen zich in die fteden neder. ■
Den dag na den veldfiag kwamen de iJmli- 8 ftijnen, om de verflagenen te pionderen, en vonden Saul en zijne zoonen op den berg Gilboa liggen, Zij fchudden hen uit, 9 fneden hem het hoofd af, namen zijne wapenrusting en wapenen , die zij in het gant» fche land der Philiftijnen rond zonden, om voor de afgodstempelen en aan het gantfche volk, bij de vrolijke tijding der overwinning, vertoond te worden. Zijne wa- 10 penen hingen zij in den Tempel van hunnen God, en zijn hersfenpan in den Tempel
.ran
vs. 10. In den Tempel van hunnen God) Volgends 1 sam. XXXI. 10. in den Tempel derGomn Astarte. Misfchien heeft hier ook oorfpronglijk deze naam eeftaan , en ontbreekt hij thans enkel door fchuld der alïchriiten? Zonder denzelven verftaat men met recht, welk een God, onder 'den naam, hunnen God*
^erffenpan.) Hier van heeft het boek van Samuël niets. Daar tegen heeft het, het geen in ons boek SekT, en tSch zeker daar weleerin «£«Jg hebben, dewijl anders het volgende, h^n^e"J„e"^^ lijken van Saul en zijne zoonen, ^b^.mv"^'"S en zonder zin zou wezen: te weten, dat de Philimjn n Sn lijk, $> ook die zijner zoonen) aandemmj reu van Bethfean hebben opgehangen. - Geen va!1 beide de boeken heeft, naar het fchijnt, hier den geEen tekst: alles wat in beiden ftaat, is waar, ma r in beiden is veef van dit waare, door de fchuld der af chrijveren, weggevallen. Men hing O^'waj £, Sw/op «nd« Tempel van Astarte £4* hersfenpan in den Tempel van Dagen, 3) mg* £ 3 4J z*



yo Het I. BOEK raa CHRONIEKEN.
van Dagon op. . Toen de inwooners r, vaiijabesm Gilead vernamen, wat de K
l^hlVft^1 g6daan hadden> maakten It) zich alle ftrijdbare mannen uit die ftad op % namen de lijken van Saul en zijne zoonen af, brachten ze na Jabes, begroeven de beenderen onder den Terpentfnboom te lagen! ^ "* Vasten van *even
Dus kwam Saul om, dewijl hij zich aan ra, Jehova bezondigd, zijn gebod niet voï ** bracht, en nog bovendien met de dooden^ZT^i SeraadPIeeSd hadt. Hij raad- Jé pleegde Jehova niet, die liet hem fterven , *
komen. ^ ^ DaVid' den zoon van^» Cap. XI. i—0.
mng van Juda was, ook van de olefL ftammen tot Koning verkozen. Hij verf. ^^Mm. Overgenomen uit iJSa£
Geheel Israël kwam te Hebron tot Da- *L > •• vid
% ^ amen de mwooners van labes 7e hff
«ipn -?fin • , naamen dezer beide boo¬
ten zijn eikanderen in het Hebreeuwsch zeer eelük en kunnen door onwetende affchrijveTs? dfden& *»*™& niet ken„e„, verwijld worden, *



C A t. X 1.' ?!
Vid bij een, en zeide tegen hem: wij zijn uwe bloedverwandten, en van éénen ftam met u, gij waart ook reeds te vooren, on- 2 der Sauls regering, de aanvoercr van Israël in den krijg,en Jehova heeft van u gezegd, dat gij zijn volk van Israël regeeren, en de leidsman van zijn volk Israël zijn zoudt. Hier op kwamen de gezamenlijke oudften 3 van Israël te Hebron bij den Koning, David bezwoer hun voor den Heere het regeerings-verdrag, en zij zalfden David tot Koning over Israël, gelijk Jehova door Samuël te vooren gezegd hadt.
Vervolgends deedt David met gantsch Is- 4 raël eenen togt tegen Jerufalem, of, gelijk het toenmaals heette, Jebus, alwaar de Jebufiten, de oude inwooners des lands, nog waren. De inwooners van Jebus gaven 5 David, toen hij de ftad opëischte, ten antwoord: hier zult gij niet binnen komen l Maar David veroverde het bergflot Ziön , naderhand de ftad Davids genoemd. David zeide: wie de Jebuüten het eerst flaat, zal 6 hoofd en opperveldheer wezen. Joab, de zoon van Zeruja, beklom de ftad het eerst, en werdt het hoofd. David nam zijn ver- 7
blijf
vs. f).] Hier hebben wij eene geheel andere gefchiedenis, dan in de gelijkluidende plaats 2 sam. V. 8. Jn eene van beide de plaatzen, ik weet niet in welke, moet eene valfche leeswijze, of misfchien in beiden iet, dat de andere heeft, weggelaten zijn: of onze Schrijver moest de boeken van Samuël anders uitgelegd hebben, dan ik ze uitleggen kan, als ik de woordea \olgen zal. k
E 4



}it Het I. BOÉK'der CHRONIEKEN.
blijf op het bergflót, en noemde het daarom, de ftad Davids: hij verfterkte de ftad 8 van alle kanten, van den buitenften muur af, en rondom. Joab herftelde het overige van de ftad weder. David werdt van q dag toe dag magtiger, en Jehova Zebaöth was met hem.
vs, 10—47,
Davids Helden (2 Sam. XXIII. 8-39.)
Deze zijn de uitmuntende helden van Da- iq vid, die zich moedig betoond,hebben , met geheel Israël, om hem Koning te maaken, volgends Jehova's uitfpraak over Israël. Du zijn de helden van David, naar hun n getal;
ï) Jafobam, de zoon van Hachmo. ni? hec hoofd der drie: deze zwaaide
zijne
vs. 10-47.3 Men zal van zelf zien, dat hier veel snders luim dan in de gelijkluidende plaats 2 sam. XXJTI. 8—39. en dit is bij zoo veele naamen niet te verwonderen. De fchrijffout kan dan wel op deze dan op gene zijde zijn, want ook in de boeken van Samuël is veel gebrekkigs afgefchreven.
De aanmerkingen op de gelijkluidende plaats moet men hier weder nalezen, als men onze lijst van Davids helden verftaan wil.
Om het vergelijken van de beide boeken voor den Lezer gemaklijker te maaken, heb ik dezelfde getah. 3en„ die ik in het boek van Samuël voor de naamen van Davids helden gezet had, ook hier herhaald, en Wanneer een van deze naamen hier om breekt, evenWel het getal gezet, en daar aehter ftreepjen$, in plaats Win oen ontbrekende^ naam.



Cap. XI. 7S
zijne fpies op eenmaal tegen drie honderd verflagenen.
2) Na hem kwam Eleiizar, de zoon 12 van Dodo, van het gellacht Ahoch, één onder de drie helden. Deze was 13 bij David te Pas Damim, als de Philiftijnen zich daar ten ftrijde verzamelden. Hier was een ftuk lands, daar gerst op ftondt, en het volk vluchtte voor de Philiftijnen, maar zij bleven 14 op den akker ftaan, verdeedigden dien, en floegen de Philiftijnen, en Jehova fchonk eene groore overwinning.
Deze drie, die over de dertig waren, 15 gingen tot David af, tot de rots in de fpelonk van Adullam; toenmaals lag er een leger der Philiftijnen in het dal Refaïm, maar David was in de bergvesting, 16 en eene bezetting der Philiftijnen te Bethlehem. David, lust krijgende naar J? goed water, zeide: ach, dat iemand mij water bracht uit den regenbak in Bethlehems poort! Deze drie braken x$ hier op door het leger der Philiftijnen, en fchepten water uit den regenbak in Bethlehems poort, het welk zij aan David brachten. Maar David weigerde het te drinken, en ftortte het voor
Je-
vs.12.13. MO Dathier,doorfchulddcrafTchrijversr tiet geen in'Samuëls boek, van twee helden, Eleazar en Samma ftaat, iet laamgetrokken is, zal men, bij de vergelijking op bet eerfte gezicht, ontwaar worden. Zoo als het hier luidt, zou een der drie helden ontbreken. E 5



74 Het I. BOEK der CHRONIEKEN. Jehova ten drank-offer, zeggende: dat
3K het bloed der mannen drinken, die met levensgevaar, derwaards gegaan zijn? Hij dronk het derhalven niet ' \heSej? deze drie helden gedaan.
4) Abifai, Joabs broeder. Deze was het hoofd der drie. Hij gebruik- 20 te zijne fpies tegen drie honderd, die Hij verfloeg, en verwierf zich eenen mam onder de drie. Hij verwierf 21 zich meer roem dan de drie van de tweede klasfe, en was hun aanvoerer, maar hij evenaarde niet de drie \der eerjte klasfe.')
5) Benaja, de zoon van Jojada, de 22 zoon van eenen dapperen, door groo-
te daaden, vermaarden, man, uit Kabzeel, verfloeg twee Moabitifche grootsprekers. Ook klom hij, 0p eenen ineeuwigen dag, eenen leeuw na in een regenbak, en verfloeg hem. Deze 23 doodde eenen Egyptenaar van aanzienïijke hgchaamsgrootte, vijf ellen lang, die eene fpies hadt, zoo groot als een weversboom, maar Benaja ging inet eenen ftok op hem los, rSktl hem de fpies uit de hand, en doodde hem met zijne eigene fpies. Dit deedt 34 üenaja, de zoon van Jojada, en hij verwierf zich eenen roem onder die drie helden. Hij was beroemder dan «e dertig, maar aan de (eerfte) drie
nieC



Cap. Xf.
is
niet gelijk. David maakte hem tot zijnen Adjudant. , i De Helden des heirs: 20
6) Afahel, Joabs broeder. v
7) Elchanan, de zoon van Dodo,
uit Bethlehem.
8) Sammoth de Harariter. %7
zo) Helez, van eene onbekende afkomst.
11) Ira, de zoon van IkkesuitThekpa. 28.
12) Abiëzer van Anathoth.
13) Sibchai van Chufcha. ato,
14) Elai de Ahohiter.
15) Maharai de Netofatiter. 30
16) Heled, de zoon van Baana, de
Netofatiter.
17) Ittai, de zoon van Ribai,uitGi-
bea in den ftam van Benjamin.
18) Benaja van Pirathan. $* tg) Hurai van Nahale-Gaas. 3*
20) Abiël uit het dal van den Jordaan.
21) Azmaveth de Bahrumiter. 33
22) Elihaba van Saaibon.
2.3) Benehafum de Gifoniter. 34
24) Jonathan, de zoon van Sehe, de
Harariter.
25) Ahiara de zoon van Sacham de 35
Harariter. 2r5) - ^
tis. 27. Van onbekende afkomt.'} Letterlijk: de Peloniter: dit is zoo als wij fchrijven, Je zee» <gm 5f. N.



76 HetI. BOEK der CHRONIEKEN.
27) Elifal, de zoon van Ur. 28; Hefer de Maherorither. 36 Ahia, van onbekende afkojnst.
29) Hezro van Charmal. 07
30) Naari, de zoon van Esbai.
31) Joel, de zoon van Nathan. 38
32) Mibchar, de zoon van Hagri.
33) Zelek, de Ammoniter. 39
34) Nahri van Beroth, de wapendra.
ger van Joab, den zoon van Zeruja.
35) Ira de Jithriter. .0
Gareb de Jithriter.
36) Uria de Hethiter.
.37) Sebed, de zoon van Achlai.
38) Adina, de zoon van Sela, uit Ru. 42
ben, en ftamhoofd. der Rubeni. ten, en tot hem behoorden er
dertig.
39)
vs. 41—46.3 Van deze vijftien helden vindt men in het boek- van Samuël niets: zij kunnen naderhand, in de laatfte jaareu van Davids rageering, bij de eer/te dertig helden gekomen zijn, Of van hun weleer ook jet in de boeken van Samuël geftaan heeft, en dcor de fchuld der affehrijveren weggelaten is, dan of "de fchrijver van het boek der Chronieken ze uit ee.ce andere ooirkonde bijgevoegd heeft, om de lijst vollediger te maaken, kan ik niet zeggen.
vs. 42. Tot hem behoorden er dertig) Zbo als ik dit verte, heeft men, nadat het eerfte dertigtal van helden vol was, (eigenlijk de eerfie driet .cn de tweede drie, als ik ze noemen mag, van het groot kruis, en dertig Ridders, met nog twee overtoi*ttgenO begonnen, een tweede dertigtal van helden te maaken, waarvan Adina het opperhoofd was. maai dat met voltallig géworden is.



Cap. XII. 7?
3(0 Hanan, de zoon van Maacha. 43
40) Jofafat, de Mkhniter.
41) Usfia uit Asthoroth. 44
42) Sama, en
43) Jehiël, de zoons van Hotham, uit
Aroër.
a£) Tediël, de zoon van Simri en 45
45) Jotham zijn broeder uit het ge^
(lacht van Titz.
46) Eliël,... van het geflaeht Mahava. 4g
47 ) Jeribai, en
48) Jofauja, zoons van Elnaam. • 49) Jithma, een Moabiter.
50) Eliël.
51) Obed.
52; Jaafiël Hamizzobia.
Cap. XII. 1—22.
Lijst van eenige bij uitftek dappere mannen, die zich tot David begeven hebben, op zijne
' vlucht voor Saul, voor dat hij nog Koning was. ;XH. Deze zijn het, die tot David te Ziklag 1
kwamen, toen hij zich nog, wegens Saul,
den.
w. 47. Hammizzobia) Ik geloof, dat dit met eene kleine verandering van letters zal moeten zijn: JeTe»1 (Eliël, Obed, en Jaafiël,) ztjn uit Zoba, d 1 uit Nefibis, met welks Koningen DaV1d zoo zwa'are oorlogen gevoerd heeft. Zie nog eenen anderpn held uit Zoba 2 sam. XXIII. 31.
V i-22.] Dit is eene bijdrage tot het geen wij



?S Het 1. BOEK der CHRÖNIEKENw
den zoon van Kis, achter de mnuren moest houden: aüe helden, die hem in den krt bijftonden; boogfchutters, flingeraars mlt de rechte en linke hand, die met boog en
Pij-
P&'s* junpr sH-ts
Schnjver heeft nu in ee,.c andere ooirklSe noz eeS I jst der voornaamften en dappcrften omi4 hT wont , den, welke hij ons hier mededeelt g
In de gefchiedenis van het Israëlitisch volk ziin deze nanoen merkwaardig, zij zijn de eerlten van SS opgekwcektenaanleg,door welkennaderhandhcrkr jS wezen des Jsraehtifchen volks zoo zeer verK dl Eerst onder David werdt dit volk in het roi-lo* rechi groot en beroemd, en men Zou hem den Spervan de krijgskunde onder de Jsraëiiten kunnen noemen" doch hier vormde hij en de nood, benevens daaS fche kleine ftrooperijen, in den krijg SS den, d.e hij, als Koning, tot bevelhebbe flebrui ken, en door hen het volk, uit iretvanpnHn} rm' boeren befeande, in eene tÜB&ÏÏ&&S* buunge volken beftaanbaare armée herSmen kon' Iet dergelyks uit de gefchiedenis van den RomeinfcS Staat, die ,n't eerst enkel uitroovers veLS'St zou misfchien den Lezer in de gedachten kunnen Vn' rnen. Dat ik het woord rooverster niet aliSSkZ hik aanzie,zal men zich uit mijne aanmerking óver dt boeken van Samuël herinneren. (mos, Red Ja) vs. l. Slingeraars met de rechte en linkelanA W hec boek der Richteren XX. 16. ziet men dar reeds, ten minften 200 jaar voor David tijdMn den
È linke 2SMÈ 7°? fl,,^era3rs waren", dié met de linke hand flmgerden. Dit fchijnt, bij dezen ftam, een deel der opvoeding geweest te ziin d~t men de kinderen vroeg linkf |e^ndde, Kndeï
Jaeitf



€ a ï. XII. 79
pijlen wisten om te gaan: en dezen zelfs van Sauls broederen uit den ftam van Benjamin. Ahiëzer, (het hoofd der overigen) 3 en Gaas, beiden zoons van Sema, uitGibea', Jefuë'1 en Pelet, de zoons van Hasmaveth, Beracha, Jehu uit Anathoth, Isma- 4 ja uit Gibeön, eenheid, die onder de dertig plaats verdiend zou hebben, ja nog boven die dertig was, Jeremia, Jahziël, Johanan, Jofabad uit Gadera, Elufi, Jeri- $ moth, Baalia, Semaria, Sefatia van het gedacht Harif, Elkana, Ischia, Afarel, £ Joëfer, Jafobam, van 't geflaeht van Korah, Joëka, en Sebadia van het geflaeht 7 Jeroham, van Gedor. Uit den ftam van 8 Gad zonderden zich af, en kwamen tot David tot de bergvesting in de woeftijn,, helden, krijgslieden, met fchild 'en fpies gewapend, die er als leeuwen uitzagen, en fnel, als een ree, over de bergen liepen. Efer^ hun hoofd. Obadja de tweede, Eliab 9 de derde, Mismannade vierde, Jeremiade ic» vijfde, Atthai de zesde, Eliël de zevende, ir Johanan de achtfte, Elfabad de negende, ia Jeremia de tiende, Michbannai de elfde. 13
De-
heid om te fllngeren, welke gewoonte nog tot Op Davids tijd (tand hadt gehouden.
vs. 7. van Gedor.'] Naar eene andere lezing,pa® deligte troepen. Ik geloove, dat dit gehecle woord . naar de beide leeswijzen, ingefchoven is, maar daarvan kan ik de gronden hier niet plaatzen.
ps. 8. zondarden zich ofi Naarnjijki van SaülJ



$6 Het I. BOEK der-CHRONIEKEN.
Dezen waren van den ftam van Gad, bevel» 14 hebbers in hetbeir, van den hopman over honderd, tot den overften over duizend. Dezen zijn het, die in de eerfte maand over 15 den Jordaan gingen, als hij zijn gantfehen oever vulde, zoodat alles in de dalen op de oost- en westzijde voor hun vloodt.
Eens kwamen er eenigen van Benjamin en 16" Juda tot-David voor de bergvesting. Hij 17 ging tot hen uit, en zeide: komt gij ten goede, en mij ter hulp, zoo is hier een hart, dat zich met het uwe verëenigen kan! maar wilt gij mij mijnen vijanden in handen leveren, daar ik niets kwaads gedaan heb, zoo zie de God onzer vaderen het, en zij richter! Amafa, één van zijne overfte hoofd 18 Jieden, jiep vol drjfts en geestverrukking: Zij zijn 'de uwe, o David! zij houden het met u, gij zoon van Ifai! Geluk! geluk zij u! en geluk uwen vrienden, want Je. hova helpt u! Daarop nam David hen aan, en zette hen tot hoofdlieden.
Van Manasfe gingen tot David over, 19 toen hij met de Philiftijnen tegen Saul tot den veldflag kwam, maar hun niet bijftondt, dewijl de bevelhebbers der Philiftijnen hem
ge-
vs. 17. Hij ging tot hen uit) Dit wordt als een bewijs van zijn moed aangezien. De ingang rot de fpelonk van .Adullam, die hier en elders de bergvesting heet, is voor eenen vijand ontoegang!ijk, alzoo Hechts een fmal voetpad tot de rots opleidt: David zag veel manfehap komen, zoo veel, dat hij argwaan kreeg, hij' waagde het tot hen uit te gaan; en hen voor de vuist en dapper op hunne eer aan te fprekeii



C A Fa XII. 31
geboden te trekken, want zij vreesden, dat hij tot Saul zijnen Heer zou kunnen overgaan, en hunne hoofden medencmen: als hij dan na Zikiag te rug ging, gingen 20 van Manasfe tot hem over, Aadna, Joia. bad, Jediël, Michaël, Jofabad, Elihu, Zilthai, Overften over duizend in den ftam Manasfe. Dezen bewezen aan David hulp 2i, tegen de rooversbende, want zij waren te famen dappere mannen, en werden hoofd, lieden in zijn heir. Van dag tot dag kwa- 22 men er meer David te hulp, en zijn leger werdt groot gelijk het leger van God.
ys. 23—40.
Lijst der genen, die David tot Koning wet gantsch Israël gemaakt hebben.
Dit is de lijst der aanvoerers van het heir, 23 die tot David te Hebron kwamen, om het rijk van Saul op hem over te dragen, zoo als jehova het te vooren gezegd hadt. Van 24,
vs 22. gelijk het leger van God] als de ontallijke fceirlegers der Engelen. Te weten, invervolg nemen zij, die zich tot David vervoegden, tot honderd duizenden toe. 1 ;
vs. 23—40.] Een aanmerklijk bijvoegzel tot Davids «elchiedenis, het welk eigenlijk tot 2 sam. V. 1—3behoort. Wanneer men de getallen bij een telt, be. vindt men, dat de geheele fomme wat meer dan 340,000 hoofden bedraagt.
as 24.1 Wanneer men van den ftam Juda, naar
" j jj eveaj



82 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
ÉéÊ^Èê V3n Juda' met'fcMd en ïpeer toegerust, en ten krijgsheir uitpele zen, zes du.zend acht honderd man Van de nakomelingen van Simeön, ten krij. be *5 gaarne mannen zeven duizend 6é?lot derd. Van de nakomelingen van Levi vier ^ vrAadroSpe°nndfd: ioofd \%
jong man, d^per 28
Wden der ^uifgtnnen. ^ Ta^
eigen ïtam, drie duizend, want het ?roor fte deel van bun was tot hier toe no/op de
SneEaf"-SaUSl?Ui?' Va^enakomeln?gen Qr yn Efraïm twintig duizend acht honderd 3°
tiZZmlmen in het heir' en aanzien ik m hunne huisgezinnen. Van den halven HamManasfe, achttien duizend, Sb„ naa 3*
te gaan, en David tot Koning te ftellen.
Van
evenredigheid, flechts weiman vinrif „ zich herinneren, dat DiS^ctlnilr™™™?™ moest aangemeld worden Z L n°'"ng van -Ha reeds in het%ckiela r™aaTt" #Ui^ v?s hiJ ™
«odig tot de hoofdzaak. DaarbM hadfdeHam Inf
d?e g^te£s trTT? °°kbi^en ftam Simec£ reedf ™ooveet„ V™ ?* h^" w°°"de' en d»* vids rijk behoed had" W°°nden* "* ^



Cap. XII.
83
Van de nakomelingen van Isfafchar, die 3a fchrander waren, de tijden kenden, en merkten, wat het overige Israël doen zou, twee honderd hoofden der huisgezinnen, en alle hunne broederen waren met hun eenftemmig. Van Zebulon, tot het heir uittrekkende 33 krijgslieden met alle wapenen toegerust, vijftig duizend: dit waren lieden, die niet dubbelhartig tot den flag gegaan waren. Van 34 Nafthali duizend hoofden der huisgezinnen, en met hun zeven en dertigduizend, met fchild en fpies gewapend. Van den ftam 35 van Dan,die in flagörde ftaan konden, acht en twintigduizend zeshonderd. Van Afer, 36 tot het heir en de flagörde bekwaame lieden, veertig duizend. Van Ruben, Gad, 37 en den halven ftam Manasfe aan gene zijde van den Jordaan, honderd en twintig duizend. Alle dezen, ten oorloge bekwaam, 38 kwamen in flagörde, met een onverdeeld hart, na Hebron, om David tot Koning te maaken over geheel Israël. Ook was het de eenparige wil van het gantfche overige Israël, dat David Koning zoude wezen. Hier bleven zij bij David drie dagen, eten- 39 de en drinkende, dewijl hunne broeders voor hun opdischten; ook die niet al te wijd af 4°
wa.
vs. 32. die fchrander maren enz.] Ik verfta dit dus:' zij verkozen David niet eigenlijk, zoo als de overige ftammen, uit eene ijverige genegenheid, maas omdat zij zagen, dat geheel Israël hem verkiezen zou. Tegen hun wordt vs. 33. de ftam Zebulon gezet, »ie niet dubbelhartig of onverfchillig Was, F a



84 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
waren, tot aan Isfafchar, Zebulon, en Nafthali toe, voerden op ezelen, kamelen muilezelen, en runderen, fpijze aan, meel * vijgen, rozijnen, wijn, olie, runderen' en fchaapen in menigte, want daar was vreugde in Israël. ö
Cap. XIII.
David wil de verbondskist na Zi'ón in zijn huis laten brengen, maar ziet er van af, en zij is drie maanden in het huis van Obed-Edom.
(2 sam. VI. i—ii.)
TS ., ,■ xni. David raadpleegde met de hoofdlieden i óver duizend en over honderd, en alle de
over-
vs. 40. Muilezelen.) Dit is, naar de tijdrekening, de oudfïe plaats van den Bijbel, waarin iet van muilezels voorkomt. Zie mijne verhandeling over deeeJchiedems der paardenftoeterijen, die achter het Muf. Recht gevoegd is. J vs. i.j Die dit enkel in de boeken der Chronieken leest, zou zich de verkeerde verbeelding kunnen maaken, als of deze bciaadflaging gefehied was, toen de Jsraëliten laamgekomen waren, om het rijk aan Da vid op te dragen. Dit is echter het geval niet, want toen behoorde Ziön, werwaards de bondkist gebracht zou worden, nog niet aan de Israëliten , maar moest «erst yeröverd worden. De zaak is klaar, wanneer men de boeken van Samuël leest. Onze plaats moet met verbonden worden met het geen onmidlijk voorgaat, maar met Cap. XI. 1—8.; en het geen tusfchen beiden ftaat, is eene foort van tusfehenrede (Parenthe/eO. Het boek der Chronieken heeft veele brokken uit de gefchiedenis, welken het niet altijd naar de tijdrekening rangtchikt, maar bij gelegenheid
sa&



Cap. XIII.
85
overheden des volks, en zeide tot de geheele gemeente van Israël: Indien het u goed- 2 dacht, en het van Jehova onzen God befloten is, zoo laat ons eene verordening maaken, en die aan onze gezamenlijke broe-, deren in het Israëlitisch land zenden, als ook aan de Priesteren en Leviten in hunne fteden en derzelver voorplaatzen, dat zij 3 tot ons verzamelen, en de bondkist van onzen God hier tot ons brengen , want ten tijde van Saul hebben wij ons om dezelve niet bekommerd. De gantfche gemeente 4 befloot dit te doen, dewijl deze voorflag het gantfche volk welbehaagde; David liet 5
der-
ranvoert, bij voorb. Cap. Xïï. 23—40. als eene bij-< «drage op Cap. XI. 1—8. en dan weder met de voorige gefchiedenis, daar het gebleven was, voortgaat. Men moe: het niet in ééns voortlezen, maar als cena verzameling van fragmenten, die bij de gefchiedenis .welke uit Samuëls boeken bijgevoegd is, gezegd worden.
vs. 2. Indien het u goeddaeht.) Ik ftip deze plaats aan, omdat men uit dezelve klaar ziet, dat David geen qnbepaald Koning was , maar met'de Rijksftanden overleggen moest; gelijk dan ook het bevel, in den naam van hem en de (tanden was opgefteld..Laat ons eene fchikking maaken. De Israèliufche ftaat is ons niet als een voorbeeld voorgefchreven, en dus kan in ooze landen heel wel een ander ftaatsrecht gelden; doch dat onbepaalde en despotieke recht der Koningen, dat fommigen in den Bijbel hebben willen vinden, cn het welk flaaven als iet godhjks hebben willen opdringen, is toch niets minder dan m denzei ven gegrond.
vs. 3- tot ons) ln de hoofdftad, daar de Itanden bij den Koning vergaderden, en daar 's lands regering, was.
F 3



W-Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
derhalven geheel Israël bij een komen, van den Nijl van Egijpte af tot aan Hamath, om de kist van Gods verbond van Kirjath- Jearim af te haaien, David en geheel Israël 6 gingen na Baala bij Kirjath Jearim in Juda, om de kist van den God, die op de Cherubs zit, die naar zijnen naam genoemd is, van daar af te haaien. Men zette ze op eenen 7 nieuwen wagen, en voerde ze af uit het huis van Abinadab, terwijl Usfa en Ahio den wagen geleidden. David en geheel Is- 8 raël maakten muzijk, zoo veel zij maar konden, ter eere van Jehova, zingende en fpelende, op cijthers, Pfalters, Aduffen, cijmbels, en trompetten. Als zij voorbij 9 eenen nabijgelegen dorschvloer kwam, wilden de osfen zich los fcheuren, Usfa ftrekte zijne hand uit, om de kist te houden, maar dit nam Jehova ongunftig op, en hij r0 viel dood voor God neder, David was des- 11
we-
vs. 5. van den Nijl van Egijpte.) Palestina Teikte wel met eigenlijk tot aan den oever des Nijls' maar tot aan het einde van het vruchtbaar land van Egijpte, dat is, zoo ver als het in September van den Nijl overftroomd en bewaterd wordt. — In het Jandfchap Gauf ftroomt in September een arm van den Nijl en bewatert het land, welken arm men den Nijl des zoons Monga noemt, en deze heeft dan bij Gaza een' uitloop in de MHdellandfche zee. Tot zoo ver ging Egijpte; de weeflijnen tusfchen dit laatfte vruchtbare deel van Egijpte en het vruchtbare Patestina eigenden de Israëliten zich toe, cu zworven in dezelven met hunne fchaapskudden rond. • vs. 6. Baala-] Zie de aanmerk, over 2 sam. \U alwaar deze plaats Baale Juda heet.'



Cap. XIV. *?
wegens bedroefd, dat God Usfa zoo plots-, lino- hadt weggeraapt, en noemde de plaats, iveeraping van Usfa, welken naam zij nog tot op dezen dag behoudt. Ook kwam God « aan David zoo ontzachlijk voor, dat hij zeide: Hoe zou ik de kist van God in mijn huis brengen? Hij bracht ze derhalven niet '3 in zijn huis, in de ftad Davids, maar het ie inkeeren in het huis van Obed-Edom, eenen man uit Gath geboortig. Hier, in het 14 huis van Obed-Edom, bleef zij drie maanden, en God zegende Obed Edom, en alles, wat hem toebehoorde.
Cap. XIV. *—7.
Hiram laat voor David te Jerufalem een paleis bouwen. Vermeerdering van Davids huisgezin te Jerufalem. (Uit 2 sam. V. 11 —16.) ^
Ook ontving David van Hiram, den Ko- 1 ning te Tijrus, een gezantfchap ; dezezondt hem cederenhout, benevens timmerlieden
en
vs. 1 2.] Een brok der gefchiedenis, dietotlaater tijden behoort, waarvan men de aanmerking over a sam V. u. moet nalezen. Deze brok ftaat oQk in de boeken van Samuël niet op zijn tijd, maar evenwel in de orde der zaaken; doch onze Schrijver zet het, omdat hij, denklijk, niet wist, dat hij tot laarcr tijden behoorde, geheel zonder orde, zoo als voorkwam, en het zich aan hem in de boeken va» Samuël aanboodt.
F 4



88 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
en metzelaars, om een paleis te bouwen.' David ondervondt in de daad, dat Jehova z hem tot Koning over Israël bevestigde, en zijn Koningrijk, om zijns volks Israëls wil, m eere en magt liet. toenemen.
David nam te Jerufalem nog meer gemaa- 3 hnnen, en verkreeg bij haar meer zoonen cn dochteren. De naamen zijner zoonen, 4 te Jerufalen geboren, zijn: Sammu, So-* fcab, Nathan, Salomo, Ibchar, Elifua, 5 i-lfalet, Noga, Nefeg, Jafiii, Elifama,ó,7 Beeljada, Elifelet.
vs. 8—17.
De Philiftijnen doen David den oorlog aan, en worden tweemaal gejlagen. (Uit 2 sam. V. 17—25.)
Als de Philiftijnen hoorden, dat David 8 tot Koning over gantsch Israël gezalfd was, trokken zij uit, om hem op te zoeken: David ging, zoodra hij dit vernam, hun te gemoet, maar de Philiftijnen lagen wijd en 9 zijd in het dal Efraïm. David vraagde God: 10 zal ik den aanval op de Philiftijnen doen? zult gij ze in mijne hand geven! Het antwoord was: doe den aanval, ik zal hen in uwe hand geven. Hij taste hen aan bij 12 ■Baal-Perazim, floeg hen, en zeide: Jehova
jwt. 11.] Volgends de gewoone uitgaven : zij, (de Pniliftijnen) waren na Baal-Perazim getogen* «« David Jloeg ze. Ik ben eene andere, bovendien
zee*



Cap. XIV.
89
hova heeft mijne vijanden doorbroken, geh]k wanneer een dijk doorbreekt: daarom kreeg de plaats den naam, Baal-Per azim, dijfc^ breuk. Zij verloren hier hunne goden op 12 de vlucht, welke David geboodt te verbrandden.
De Philiftijnen deeden nog een tweeden 13 togt, en breidden zich in het dal uit. Da. 14 vid vraagde Jehova andermaal, en ontving dit antwoord: gaat niet regelrecht op hen los, maar tast hen in den rug aan, van den kant yan Becaim, en neemt, zonder dat zij het bewerken, eenen omweg. Wanneer gij dan een \S gèruisch boven de ftruikeri hoort, doe dan den aanval, want Jehova is voor u uitgegaan,'om ■ het leger der Philiftijnen te jlaan. Dit deedt 16 David, hij flocg de Philiftijnen en vervolg, de hen van Gibeön tot Gazer. Davids roem 17 verbreidde zich door alle landen, en Jehova deedt de vreeze voor hem op alle volken
vallen. _
Cap.
■zeer oude, leeswijze gevolgd, die met 2 sam. V. 20. beter overëenftemt. > , .„„ r
vs 14.] Ik ben hier van de Joodfche accenten af<re?aan, volgends welken er, met eene openbare ftnj. L dilheid van a sam. v. ftaat: tast hen met in den rug aan, maar door eenen omweg van den kant van Becaim. v
ss. 15-] Zie de aanmerking over 2 sam. a. 20. 24.
F 5



<)ö Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XV. XVI.
-De bondkist wordt na Zïón gebracht. (2 s A jvr. VI. 12—23. (*))•
XV.
Hier na bouwde hij zich huizen in de ftad 1 Davids, en bereidde eene plaats voor de kist des verbonds, alwaar hij eene tent voor haaropfloeg. En nu zeide David, de Gods- 2 kist moet in 't vervolg van niemand dan van de Leviten gedragen worden, want dezen heeft Jehova voor eeuwig verkozen, om de Godskist te draagen, en hem te dienen.
Nu liet David geheel Israël te Jerufalem 3 opontbieden, om de kist van Jehova na de plaats, die hij voor haar bereid hadt, te verzeilen; ook vergaderde hij de zoonen 4 van Aaron, en de Leviten. Van de nako- 5 melingen van Kehath , Uriël het hoofd der huisgezinnen, en zijne broederen honderd en twintig; van de nakomelingen van Me 6 rari, Afaja het hoofd der huisgezinnen , en zijne broederen twee honderd en twintig; van de nakomelingen van Gerfom, Joel, 7 het hoofd der huisgezinnen, en zijne broederen honderd en dertig; van de nakome- 8
lin-
(*) Men ziet bij den eerften opflag, dat er in het boek der Chronieken hier zeer veel meer (laat, dan in de gelijkluidende plaats van het boek van Samuël: De Schrijver moet derhalven, behalven die boeken, berichten en oirkonden gehad hebben, die voer ons verloren zijn, misfchien bloote .brokken van oirkonden.



Cap. XV. 9*
lingen van Elizafan, Semaja het hoofd der huisgezinnen, en zijne broederen twee bonderd; van de nakomelingen van Hebron, 9 Eliël, het hoofd der huisgezinnen, en zijne broederen tachtig, van de zoonen van uz- 10 ziël, Amminadab, het hoofd der huisgezinnen, en zijne broederen, honderden twaalt.
Ook liet David de Priesteren Zadok en ix Abjathar, en de Leviten Uriël, Alaja, Toël, Semaja, Eliël, en Amminadab bij zich ontbieden, en zeide tot hen: Gij zijt 12 de hoofden der huisgezinnen van de Leviten, heiligt u, en laat uwe broederen zich heiligen, gij zult de kist van Jehova, den G0d&van'Israël,op de plaats brengen, d« ik voor haar bereid heb: want, omdat gij ze 13 riet gedragen hebt, heeft onze God eene fcheure onder ons gemaakt, want onze Godsdienst was niet naar zijn voorichnlt. Derhalven heüigden zich de Priesters en 1+ Leviten, om de kist van Jehova, den God tan Israël, op haare plaatze te brengen. De Leviten droegen, zoo als Mofes Jeho. 15 Va's gebod hadt voorgefchreven, de kist van God, door middel van ingefchoven togboomen, op de fchouderen. Ook l6 hadt David aan de ftamhoofden der Leviten bevolen, om uit hunne broederen muzyk-
kundigen aan te tellen met allerhande mu-
», 11. Om dat gij ze niet gedragen hebtf] Zij wïniet, volgends moses voorfchrift,van deLevfe*. gedragen, maar op eenen wagen gezet,-en van runr derf» getrokken geworden. /. _



92 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
ztjktüigen, pfalters, cijthers, cijmbalen; om een luid en vrolijk lofmuzijk te laten hooren. De Leviten hadden daartoe de 17 volgenden aangefteld: Heman, den zoon van Joël, en van zijne broederen, Afaf, den zoon van Berachia; van hunne broe- ig deren, de zoonen van Merari, Ethan, den zoon van Kufia, en met hun hunne broederen, van de tweede orde, Zacharia, den zoon van Uzziël, Semiramoth, Jehiël, Unm, Eliab, Benaia, Maafeja, Matthatia,' J-hflehu, Miknejah, Obed-Edom, en Jehiel, de deurwachters: en de Muzijk. iq meesters, Heman, Afaf, Ethan, die op metaalen cijmbels fpeelden. Zacharia, Uz. 20 ziel, Semiramoth, Jehiël, Unni, Eliab, Maafeja, Benaia fpeelden op pfalters, en een muzijktuig, Alamoth genaamd. Mat- 21 thatia, Elifiehu, Miknejahu, Obed-Edom, Jehiël, en Afafia, fpeelden uitmuntend op cijthers van acht fnaaren. . Hanania, de 22 overfte der Leviten, in het draagen, moest daar op acht geven, dat er, bij het draagen
der
e*. 2a.] Ik heb dit vers vertaald, zoo als het in de gedrukte uitgaven van den Hebreeuvvfchen Bijbc< luidtdoch tevens is echter de lezing twijfelachtig, en volgends eene andere zou het zijn: Hanania, de be. Jluurer-der Leviten, bij het dragen der kist, zong ook zei} mede, want hij was een verjlandig man Omtrent zoo iet vindt men in Luthers overzetting en dit is bij hem geen fout; hij nam het over uit de Latijnfche Vulgata, en deze, benevens de Grieklche overzetting, volgde eene andere leeswijze, die ik niet verwerpen, maar ook boven de gewoone niet ver. kiezen kan.



Cap. XV.
93
tier ark geen misdag begaan wierdt, want bij was een verftandig man. Barachia en 23 Elkana waren deurwachters der kist. De 24 Priesters, Sebania, Jofafat, Nathanaël, Amafai, Zacharia, Benaia, en Eliè'zer, bliezen voor de kist van Gpd op trompetten. Obed-Edom en Jehia waren deurwachters der kist. David, de oudften van 25 Israël, en de hoofden over duizend waren het, die mede gingen, om de verbonds kist van Jehova uit het huis van Obed-Edom met ftaatlijke vreugde over te brengen. Als 2D God de Leviten, die ze droegen, genadig geholpen hadt, offerden zij zeven runderen en zeven rammen. David zelf was met 27
ee-
vs. 26. Wanneer God de Leviten, die ze droegen, genadig geholpen hadt?, De zin is: wanBeer er geen zoodanig ongeluk, als bij de voonge overvoering der bondkist, gebeurd, en niemand omgekomen was; want hiervoor fchijnt David op nieuw bekommerd te zijn.
Ik gis, dat er in dit vers iet uitgelaten is, te weten, het getal der fchreden, bij welken God de Leviten Beholpen hadt: 2 sam. VI. 13- daL.er»b,i elke zes fchreden, één rund en één ram geófferd is; doch welk getal nu hier gedaan heek? of om de 42 fch^eeden, of om de 40 fchreeden 7 runderen en 7 rammen ? waag ik niet te beflisfen. Daar ligt ons in de daad niet veel aan gelegen, maar zoo veel zier. men toch, dat onze Schrijver in zijne oirkonde iet anders las, dan wij in de boeken van Samuël.
vs. 27.] Boomwol, katoen, chits, is de heiige dragt zeden moses tijd, en was 'zulks ook bij.de
^Da^David nog, onder den korten bovenmantel eenen langer ondermantel bij het dansfen aanhadt, kan iemand vreemd voorkomen. Ik weet dit met te ver.



94 Het I. BOEK der CHRONIEKEN,
eenen mantel van het fijnfte katoen bc. kleed, en dus ook alle de Leviten, die de kist droegen, alle de zangers, en Hanania de opper opziener der dragers en zangers. Ook hadt David eenen korten bovenmantel van katoen. Geheel Israël 28 verzelde de bondkist van Jehova met vreugdegejuich en luidklinkend muzijk, trompetten, bazuinen, cijmbalen, pfalters, en cijthers. Bij de intrede der bondkist van 29 Jehova in de ftad Davids zag Michal, Sauls dochter, uit het venfter, hoe de Koning David danste> het welk haar zeer belagchlijk voorkwam. XVI.
Men bracht vervolgends de kist van 1 God op haare plaatze, onder eene tente, die David voor haar hadt laten opflaan, en bracht Gode brand- en gastmaal-offeren. Na dat David deze offeranden vol- 2 eind hadt, fprak hij over het volk, onder
klaaren. Als men het waagen mogt eene enkele kleine letter, doch die echter in alle tot hiertoe vergeleken affchriften ftaat, uit te wisfchen, dan zou er een geheel andere zin uit voortkomen, maar dien ik niet volkomen in onze taal kan uitdrukken, om dat wijde zaak en de woorden niet hebben. David zou bij den dans een broek van katoen aangehad hebben, die men in het Hongaarsch Schahüari, en in Polen Scharwari noemt, waarover men de aanmerking op dan. III. 21. kan nalezen. De vertaling zou dan zijn, als ik ons algemeen woord broek mogt gebruiken: David zelf hadt een katoenen broek aan, en dus ook alle de Leviten, die de kist droegen. . . . Ook hadt David een korten bovenmantel van katoen.



Cap. XVI. 9S
der het noemen van Jehova's naam, den zegen uit, en liet hen, zoo veelen als er 3 uit geheel Israël bijeen gekomen waren, mannen en vrouwen, elk een koek, teerkost voor eenen dag, en een rozijnen* klomn uitdeelen.
Voor de kist beftelde hij de Leviten ten 4 dienst, om Jehova, den God van Israël, te looven en te prijzen; Afaf als hoofd, 5 Zacharia als den tweeden na hem, Jehiël, Semiramoth, Jechiël, Matthathia, Eliab, Benaia, en Obed Edom: Jehiël over de muzijk op cijthers en harpen, en Afaf over die op de cijmbalen: de Priesters Be. <J naja en Jahaziël bliezen daaglijks voor de bondkist van Jehova op de trompetten.
Op dien dag verordende David, dat, 7 onder opzicht van Afaf, dien hij tot hoofd ftelde, van hem en zijne broederen lofliederen ter eere van Jehova gezongen zouden worden: Dankt Jehova, roept zijnen § naam aan, maakt zijne daaden onder de volken bekend. Zingt hem, /peelt hem, dicht 9
van
vs. 8—22.3 Met ecnioe kleine veranderingen, die toch fouten van den Affchrïjver kunnen zijnuit deu CV. Pfalm vs. 1—15 ontleend. Ik geloof met, dat het lied, het welk voor de bondkist gezongen werdt, juist met dit vers geëindigd heeft, maar denk, dat de geheele Pfalm, en ook wel de daartoe behoorende CVI. volkomen uitgezongen is geworden; de Gefchiedfchrijver hieldt hier alleen op, om af te fchrijven; verilondt het geen er in de Pfalmen volgde medo onder, en zette er ook misfchien een teken bi), dat zoo veel te kennen gaf als ons &c. of enz.



$6 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
van alle zijne wonderen- Roemt op zijnen io heiligen naam; het hart der genen, die Jehova zoeken, verblijde zich. Zoekt Jehova, n en zijne heerlijkheid, zoekt zijn aangezicht lefteudig. Denkt aan zijne wonderen, die 12 hij gedaan heeft, aan zijne ftraftekenen, en ■ aan de richterfpreuken, die uit zijnen mond gingen, gij nakomelingen van Israël, zijnen 13 knecht, gij zoons van Jakob, zijnen uitverkorenen. Hij, Jehova, is onze God, Hij oe- 14 fent gerichten over de gantfche aarde. Ge- 15 denkt eeuwig aan zijn verbond, aan het woord, 'vastgefteld tot het duizendfte geflaeht, aan 16 het verbond, dat hij met Abraham maakte, aan den eed, dien hij aan Ifaak deedt, aan Jakob als waarheid toezeide, en aan Israël 17 ten eeuwigen verbond maakte. U, fprak hij, jg zal ik Canaan ten erfdeel geven, toen zij ig nog bijzondere lieden waren, weinigen, en
vreem-
vs. 15. gedenkt.] Bevelendcrwijze, iveest zijn verbond gedachtig. Veel beter luidt het in den Pfalm zeiven vs. 8. Hij gedenkt eeuwig aan zijn verbond, want in het volgende wordt niet gefproken, van het geen de Israëliten aan God, volgends dit verbond, fehuldig zijn, maar, wat God aan de Israëliten beloofd heeft, en dat hij eeuwig gedenken zal: maar dewijl geen handfehrift zoo heeft, was het tegen mijne affpraak met de Lezers, om veranderingen, naar bloote gislingen, in den tekst te brengen; ook liet ik heel geern eene zoo openbare fout liaan, om klaarblijklijk te maaken, hoe Hecht afgefchreven de boeken der Chronieken tot ons gekomen zijn. Evenwel moet ik niet verzwijgen, dat de Grickfche overzetting heeft: hij gedenkt eeuwig, aan zijn verbond.



C A r. XVf. 97
Vreemdelingen inhet land. Zij togen vanvreeU. 20
$g voto tot vreemde volken, van het eene Ao. ningrijk tot het andere volk. Mij liet niemand 21 toe, hente onder drukken, en beftrafte Koningen vm hunnen wil: Tast mijne gezalfden niet aan, 22 beledigt mijne Profeeten niet. Zingt Jehova 23 over de gantfche aarde, verkondigt van den eénen das; tot den anderen, hoe hij geholpen heeft. Vertelt onder de Heidenen zijne zere, en- 34 der alle vollen zijne wonderen. Want Jehova 25 is aroot en hoog geprezen, vreeslijk boven alle Goden. Want alle Af'goden der volken zijn 16 dooden, maar Jehova heeft den hemel gemaakt. Glans en heerlijkheid is voor zijn aangezicht, 27 eere en pracht is in zijn heiligdom. Brengt 28 Jehova, gij geflachten der volken, brengt JeITeere cJroeL Brengt hem den roem, die 29 zijnen naam toebehoort, komt met gefchenken in zijn heiligdom, aanbidt Jehova m heiligen fieraad. Ziddert voor hem alle inwooners der 3Q aarde! De -aardbodem zal (laan en met wentelen. De hemel verheuge zich, en de aarde 31 tij vrolijk, men zegge onder de Heidenen: Jeh va is Koning. De zee bruifche, en het ge n 3a daarin is, het veld verheuge zich, en het geen daar op wast. Hier juichen de bomen m de 33 wouden voor Jehova, want hij komt, om de aarde te richten. Roemt Jehova, mnt hnis 34
Vs. ^gelijks' «tó^ï™*
deringen of fchri ffouten uit den XCVilten ^Im.
w%4-l Het begin van Pfalm CXXXVI. uen* lijk ftondc hier weder eer. enz. en de geheele Pfalrrt Werdt opgezongen*



fS HetI. BOEK der CHRONIEKEN.
.goedertieren, en zijne genade duurt eeuwig. Zegt: heipons, o God onze helper, verzamel 4* en verlos ons uit de heidenen, opdat wij uwen 'heiligen naam danken, en op uwen roem boosen kunnen Geloofd zij Jehova, de God hraëls 06 van geflachte tot geflachtel al het volk zegge, Amen! en, loove Jehova!
Hier liet hij dus voor de bondkist van 97 Jehova tot den geftadigen en daagiijkfchen °7 dienst Afaf en zijne broederen, Obed-Edom en hunne broederen, acht en zestig in getal: te weten Obed,Edom, den zoon van 38 Jeduthun, en Chofa tot deurwachters. Den n -Priester Zadok daarentegen, met zijne broé. deren uit het Priesterlijk geflaeht, beitelde hy voor de ten te van Jehova, op de hoog. A0 te te Gibeon, alwaar hij Jehova daaglijks 4 op den brand-offer-altaar het morgen en avond-offer brengen, en alles doen moest, wat m de wet van Mofes gefchreven, en den Israehten verordend was. Bij dezen 4I
wa.
vs. 35JI Uit Pfalm CVI. 47. Hier kan weleer de geheele Plalm gedaan hebben
Ü* hV* ™mB CVI. 48. Hetonderfchriftvan het vierde boek der Pfalmcn, dat onze Schrijver dus reeds gelezen en gevolglijk de Pfalmen in Vijf boeken afgedeeld gevonden heeft.
vs. 38. en hunne broederen^ Het zal moeten aijn; en zijne broederen, doch ik vertaal, zoo als ik, Cmet uitzondering van één enkel handfchrift,) voor mij v.nde deels uit pligt, gedeeltlijfc. opdat elk Lezer ae, hoe gebrekkig afgefchreven dit boete Jot ons gekomen is.
vs. 30. Op de hoogte te Gibeön^ Zie Cap. TL%1. 29. en 1 kon. JU. 4, benevens de aanmerking aldaar.



Cap. XVlt.
99
waren Heman en Jeduthun, die op trompetten, cijmbalen, en andere muzijktuigen, Gode ter eerc, vrolijk muzijk zouden latert höóren. De zoons van Jeduthun hadden de wacht aan de poort. Het gantfche volk 4^ ging nu naa huis, en David ging te rug, om Zijn huis 3 op dezen dag, zegen en geluk te wenfchen....
Cap. XVII.
David wil God eenen Tempel bouwen; God verbiedt hem dit op eene gunfiige wijze, en zegt, dat Davids opvolger en eigen zoon dit doen zal, en geeft hem de belofte, dat zijne nakomelingen den troon voor eeuwig bezitten zullen, David neemt deze belofte met een geloovig en dankbaar gebed aan. (2 sAöi. VII.)
J XVIL
Als David in zijn paleis woonde, zeide 1 hij tot den Profeet Nathan: Ik woon in een cederen paleis, en de kist van God ftaat ónder eene tente! Nathan antwoordde: $ doe alles wat gij voorhebt, want God is met u.
Maar
vs. 42 Q Achter dit vers kan weleer nog geitaari hebben, hetgeen wij 2 sam. VI. 20-23 lezen, en ■waartoe onze Schrijver zelf Cap. XV. 24. de voorbereiding gemaakt hadt: doch het is, zoo als veel meer,' weggevallen, niet alleen uit den gedrukterj te: fri ïar uit alie ons tot hier toe bekende hantfebrhteh; Zl ü
B i



ïoo Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Maar in dien nacht ontving Nathan eene * Oodlijkeaanfpraaï,van dezen inhoud: Ga, 1
en zeg mijnen knecht David, gij zult mij dat huis met bouwen, daar ik in woonen zal. Van <r den tijd af , dat ik de Israëliten uit Egijpte gevoerd heb, tot op den huldigen dag, heb ik w geen huis gewoond, maat ben omgelogen, uit de eene tent in de andere, en uitde êéne woning m de andere. Heb ik, geduurende den 6 gantfchen tijd, dat ik, onder de Israëliten, een van plaats tot plaats wandelend heiligdom naa, ooit tot éénen der richteren, dien ik gebood mijn volk te regeerenden dergelijk woord gezegd; waarom bouwt gij mij geenen temtel yan Lederen? Gij zult derhalven tot mijnen 7 knecht David zeggen: zoo Jpreekt Jehova Zebaoth, ik heb u van de fchaapskooijen genomen, en u tot heirvoerer van mijn volk Israël gezet l tk ben met u geweest, waar heen gij u ook ge' 8
wend
ft] Hoe-tent en woning van eikanderen onderfche.den znn, Cdoor woning moet eigenlijk de
tenlte dekkleeden van den Tabernakel verftaan wor. ^1° i." r,fdS °VCr 2 SAM- Vff. 6. gezegd: doch Ik konhier het woord tapijten in de overzetting nier, gel.jk daar, gebruiken. Zelfs heb ik daarom het een en ander moeten bijvoegen, het geen de Affchriivers kunnen uitgelaten hebben, wantfnders zou ervól ftrckt geen zin uitgekomen zijn. Dus luiden de woorden zonder bijvoegzel: maar ben geweest uit
eene tent m de andere, en uit eene woning Mijne Lezers befchuldigen mij toch ditmaal niet, dar* ik tegen mijne affpraak gehandeld heb, met de lezing naargisfing te veranderen: ook anderen, die deiezinmet veranderen willen, zeggen echter, dat men het geen ik er byvoege, er onder verten moet.



Cap. XVII. ïoi
wend hebt, ik heb alle uwe vijanden doen ondergaan, en u eenen naam gemaakt, zoo als de naam der grootfte Koningen op aarde is. Ik 9 heb aan mijn volk Israël eene blijvende plaats gegeven, daar het gerust en veilig woonen kan, en het wortelen laten Jchieten: onrecht• vaardige vijanden zullen het niet meer bemauwen, als te vooren, en ten tijde, toen 10 ik richters over mijn volk Israël ftelde. Ik heb uwe vijanden verootmoedigd, en tevens belooft Jehova u, dat hij uw huis bouwen zal. Wanneer gij, na het volle levensdoel be- il reikt te hebben, bij uwe vaderenflaapen zult, zal ik uwen lijflijken zoon u laten opvolgen, en zijn rijk bevestigen: die zal mij een huis i% 1 bou-
vs ii—-14.1 De belofte van een eeuwig Koningrijk is hier niet zoo fterk en onvoorwaardelijk uitgedrukt, als 2 sam- VII. 12-16. en het een en ander, dat daar gezegd is, is hier weggelaten. Ind.en de Schrijver van de boeken der Chronieken niet door Godliike ingeving onfeilbaar is, maar fchryft hij, als iemand die dwaalen kan, dan heeft hij misfchien het geen 2 sam VII. 14- 15- daarom met geheel
Uitgedrukt, dewijl het hem met fcbeen overeen te Hemmen met hetgeen hij voor oogen zag, want hij leJfde na de wederkeering uit de Bab.1 on.fche ballingfchap, i" eenen "J'd. toen Davids geflaeht reeds zeden lang den troon niet meer bezat, en er zich geen» hoop vertoonde, dat het dien weder beklimmen zou. Hit hadt zeker wel mogen affchrijven, zoo als hij voor zich vondt, en het aan God overlaten, hoe htj de waarheid zijner beloften handhaaven, en ze vervullen vilde, of aan de Lezers, wat zij b« eene voouieffffins die onvervuld fcheen te zijn, en die evenwel zeker in den LXXX1X. Plhlm nog veel fterker ftaat dag in het boek van Samuël, dachten.
G 3



Het X. BÖËK der CHRONIEKEN.
louwen, en ik zal zijnen troon voor eeuwig bevestigen. Ik zal zijn vader zijn n]Tz!i „ mijn zoon wezen, mijne genade zal ik hem 3 zoo met onttrekken, als ik ze aan uwen voor zaat. ^trokken heb. Ik zal hem in mïm huïs ia en m mijn rijk eeuwig bevestigen™ n zin 4 troon zal eeuwig fiaan. * Dit alles, heS ic
hVn.heC Sezicht in I«t gegeten 5 was, bracht hy woordiijk aan David over. Thans ging de Koning David weder in l6
len^°lh0£ V0°r Jeh0Va' en ze^ wl 6
len ik? en wat is mijn huis? dat gij mij tot hier toe gebrucht hebt? En dit is u^o SoT, I7 mg te weinig g^eest! Gij geeft aan het hu s 7 van uwen knecln beloften tlt op het verfte t el.
het hoogst verheven mensch, o Heer! o Jehova! Wat zal David nog bij de eere denken, die gij mn uwen knecht beloofd hebt? Gij erkent uwm J ®
knecht,
heb ze vertaald, zo" S a °VeTe?: £
die vertaling, zóu de fin ziin?ïi V ? \ V° gends toekomende,' den «ooSrXféJ, °°nt m\' 10 he£ gen den hoogften OTA$f£$*ffi
fte"£g? ' 3 ° hCt niCC tC veel is v9or eenen"
Jeztof zo^het1?^ Vf" de ?ad *ee-r ™^aaTd'ge * ^ hheb*»» midden onder.
gezi n Jt? È Z g/00ter h0°p df me"fchen)
Heere JeJltova > J Z°° h°°£ verheven hebt,



C a p. XVII. iofc"
knecht, 0 Jehova, voor uwen knecht, en naar uwen eigenen wil, hebt gij'al dit groote gedaan , en het groote voor het toekomende bekend gemaakt. Jehova, gij hebt uws gelijken niet, 20 geen- God is. er behalven u, geen, die ooit gedaan heeft, het geen wij van u gehoord hebben. Wie is uw volk Israël gelijk? dat geheel bij- 21 zonder volk op den aardbodem ? Het welk God zelf ondernomen heeft', uit de dienstbaarheid te verlosfen, hebbende zich eenen groeten en vreeslijken naam gemaakt, en andere volken voor zijn volk, dat hij uit Egijpte verloste, uitgedreven hebbende!' Gij hebt uw volk Israël 22 voor eeuwig iot uw volk verkozen, en gij , Jehova, zijt zijn God geworden. Nu, o Jeho- 23 va, het geen gij aan uwen knecht en aan zijn huis beloofd hebt, bevestig dat voor eeuwig, en vervul uwe toezegging. Het worde waar, en 24 uw naam worde daar door eeuwig groot, dat men zegt: Jehova Zebaoth, de God Israëls, is Israëls God, en het huis van David zijnen knecht blijft beftendig voor hem. Want gij, 25 mijn God, hebt uwen knecht het geheim van het toekomende 'toevertrouwd, dat gij hem een huis ■wilt bouwen: daarom vat uw knecht het hart, ■ cm dit gebed voor u te doen. Gij, Jehova, zijt 26 God, gij hebt het goede aan uwen knecht beloofd, gij hebt begonnen, het huis van uwen 2? knecht te zegenen, dat het eeuwig voor u blijven zal, want dien gij. Jehova, zegent, die is eeuwig gezegend.
G 4 CAP*



f 04 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XVIII,
Davids overwinningen over de Pkiliftimen, Moa toten, den Koning vanNefibis, en Damas. kus. Zijne veroveringen. Bedienden van ' Band. {Uit 2 sam. VIII.)
Na dezen behaalde David nog eene ove winning over de Philiftijnen, vernederde hen en ontnam hun Gath met de «Se gen landfteden. «mgeie-
ZeCaan Sfi! ^ Mo5biten' e* "laakte a ze aan^zich onderdanig en cijnsbaar.
«TTon hiJ den Kon''"g van * ï^efibis, Hadareier, in het land Hamath, 3
als
\-?»i»am hu» Gath.-] 2 s am. VIII. 1. nam
«ifSSsS&'ï* -T Hctis °n**£5
onze Gefchiedfchrijvcr hier m de boeken van <3-.n*i,üi ^ezc„iijk anders gelezen, dan of n ™o 2
dar I'J^ a"dereu!eZ''ng heeft ingenomen, on! dat degewoone voorhem onverftaanbaar was. Dit is
He' ÓZ nïh;01"6"' r,1Ze,aal SveX ™e' /.'Jn "V, Hebreeuwsch enkel in ecu paar let-
w 2 Óf letteren' onderfchdden.
vi,ff; M ™ ^ncht V:"" dc 8roote hardheid van Da. vid regende Moabiten, 2 sam. VIII. 2. ontbreekt bi onzen Schrijver: of hij ze in Sijn handfehrift niet las» of zij geheel ingefchoven en onecht is? dan of hen dè zaak te hard voorkwam, en hij ze daarom Ifever wï . liet? waag ik niet te beflwfen. Zij is buitendien aaf
ÏÏtSrSf™ aanftoor,,'jk geweest d'e hu«
eest gedaan hebben, om ze wee te verklaaren 7™ '
SLVS™'^ Wv"^ 00k weTS"onZg°en: daan hebben, dat zedelijk D;et goed was, en dar W Krijgsroem der ouden anders was dan het onze. ,



c a ?; xviil ■ x<*
als hij meester van den Eufraat zocht te worden,nam duizend paarden, zeven duizend 4 ruiters, en twintig duizend man voetvolk gevangen, de paarden liet hij, op honderd na, die hij behieldt, de peezen afhouwen.
De Sijriërs, wier hoofdftad Damaskus 5 was, kwamen Hadarefer, den Koning van Nefibis, te hulp; doch, ook dezen üoeg David, dat er twee en twintig duizend op de plaats bleven. Hier op legde David.... 6 in het Damasceensch Sijrië, maakte het zich onderdanig, en God gaf hem overal de overwinning. Ook maakte David de gou- 7 den pijlkokers buit, welke Hadarefers bevelhebbers droegen, en bracht ze na Jerufalem', insgelijks zeer veel koper uit 8
ïir>
vs. 4.] De getallen zijn hier, en 2 sam. VIII. 4,
verfchillende, die in het boek der Chronieken komen mii als de zuiverden voor, en dus zouden zich 20,000 man te voet, en 7,000 te paard, die denkiijk van den Eufraat afgefneden waren, aan David hebben moeten overgeven. Maar wat ik met de duizend paarden, of zoo als men ook zou kunnen vertaaien , duizend wagens, beginnen zal, weet ik niet: duizend wagens zijn openlijk te veel, en vallen in het ongelooflijk te nadien, zelfs in den grooten veldflag bij Arbela, de* veelmagtiger Perfianen naauwlijks het vijfde deel hadden; 1000 paarden zouden misfchien hulppaarden zijn die nagevoerd werden, wanneer de ruiter in den flag' zijn paard verloor, doch dit komt mij evenwel ook niet recht klaar voor. Onze tegenwoordige tekst, gelóove ik, is hier verbasterd : misfchien heeft er een lleiner getal wagens, of een grooter van hulppaarden geftaan. Doch, als het werklijk duizend wagens zouden zijn, dan moest men pakkaadjen, en geene krijgt ^agens, verftaan.
G 5



Joff Hut I. BOEK der CHRONIEKEN.
Tibchaten Chewan, twee fteden, die aan Hadarefer behoord hadden. Daar uit goot aalomon naderhand het koperen waschvat, de zuilen, en andere koperen gereedfchap.
Op de tijding van Davids overwinning 0 over het gantfche heir van Hadarefer, den Koning van Nefibis, zondt Thohu, de ïo Koning van Hamath, zijnen zoon Hadoram, met gouden, zilveren, en koperen hmsfieraden, aan den Koning David, om hem met deze zege geluk te wenfchen, want 1 hohu was met Hadarefer in den oorlog ingewikkeld. Ook dezen heiligde David aan u Jehova, benevens het goud en zilver, dat hij van de vreemde volken, de Edomiten, Moabiten, Ammoniten, Philiftijnen, en Amalekiten buit hadt gemaakt.
Abifaï, de zoon van Zeruja, floeg de 1% Edomiten in het zoutdal, achttien duizend man: David legde bezettingen in Edom, en de Edomiten werden aan hem onderworpen. "
Over-
vs. l.Tibchat^ In de boeken van Samuël, Betach. Deze ftad kennen wij niet. Het is zeldzaam dat m gene van beide de boeken de verovering van fhajfach aan den Eufraat gewaagd wordt, het welk David toch zeker veroverd moet hebben, dewijl Salomon het bez-t, i kon. V. 4. als hij aan de regeering komt. Heette dit Thaffach ook Tibchat of Met ach ?
Chewan.'] Zoo veel als de ftad van Saturnus, die van de 1'emciers, bij uitnemendheid, vereerd werdt' een andere naam van de Stad Baruth 2 sam. VIII 8.'' k^i2. JlbiJdQ Zie de aanmerking over pf.



Gap. XVIII. lof
Overal, waar David zich wendde, gaf God hem de overwinning.
. Das regeerde David over geheel Israël, *4 én oefende recht en gerechtigheid onder zijn gantfche volk. Joab, de zoon van Ze- IS ruja was over het krijgsheir, Jofafat, de zoon van Ahilud, was optekenaar, Zadok, IQ de zoon van Ahitub, en Abimelech, de zoon van Abjathar, waren Priesters, Saufa hadt de monfterrol en werving onder zijn opzicht, Benaja de zoon van Jojada was over 17 de lijfwacht, en de oudfte zoons van David waren hem bij de hand.
Cap.
vs. 16. Abimelech, de zoon van Abjathar.] He: moest omgekeerd z\)n,jfbtachar, de zoon van Abimelech. 2 sam. VIII 17. waagde ik het. delezing te veranderen: doch , in de boeken der Chronieken, die, over het geheel, zoo flecht afgefchreven tot ons'gekomen zijn, laat ik ze, zoo als zij is, des te meer, omdat ik elders (Oost. Btbhoth. XIII. JJeet.} bij misdag gefchreven had, dat zij hier beter itondt, het welk zoo niet is. .
Saufa.'] In het boek van Samuel, Seraja. W*fchien is dit op de eene of andere plaats eene rchrijifout • doch het kon ook zeer wel zijn r dat de beide leeswijzen goed waren, en dat deze boeken van vcrfchillende tijden fpreken: Seraja kon vroeger, en Saufa na hem dit ambt bekleed hebben, of omgekeerd.
vs 17. waren hem bij de hand] d. 1. hij gebruikte "zé in zijnen dienst, en zette hen, gelijk er in het £oek van Samuël Haat, tot ftadhouders aan.



fo& Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XIX.
Oorlog met de Ammoniten, en hunne Bondee. noten. (Uit z sam. X.) 6
XIX
Eenigen tijd daarna overleed Nahas, de i' Koning der Ammoniten, en zijn zoon volg.
wïnmwP m de fgeering' üavid wikle % jegens Hannon, den zoon van Nahas, de vnendfchap vervolgen, die deszelfs vader hem bewezen hadt, en zondt een gezanticnap, om hem zijn leedwezen wegens den dood van zijnen vader te betuigen. Toen dit in het land der Ammoniten bij Hannon aankwam, zeide de adel der Ammoniten te- 3 gen Hannon: meent gij, dat David ter eere van uwen vader een gezantfchap zendt, om zijn leedwezen te betuigen ? Hii heeft zijn volk herwaards gezonden, met oogmerk, om alles naar te vorfchen, het land A te verfpieden, en het dan te verwoesten. Hannon het de gezanten van David vatten en de kleederen tot het midden des ligchaaml afinijden, en zondt hen dus naa huis. Zoo- 5 dra David dit vernam, zondt hij hun bevel te gemoet, om te Jericho te blijven, tot
dat
vs. 4.] Dat hier iet ontbreekt, het eeen wii i sam. X. 4. vinden, te weren, het JfcheZn der baarden, erj we! „iet door fchuld van den Gefchied fchnjver, maar van de Affchrijvers, ziet men S £ volgende vers, het welk onderflelt, dat dccfezanten de baarden waren afgefneden. ^zanten



C a r; XIX. iotf
dat hun baard weder gewasfen was, en dan te rug te komen: want zij waren ten hoogften befchimpt.
De Ammoniten, die zich bewust waren, 6 hoe zij zich tegen David gedragen hadden, en Hannon, zonden duizend talenten zilvers, om daar voor uit Mefopotamie, Arani •Maacha, en van den Koning van Nefibis paarden en ruiters te bekomen, en namen 7 twee en dertig duizend paarden, en den Koning van Maacha met zijn volk in loldii, deze lloegen hun leger voor Medeba neder, en de Ammoniten kwamen uit hunne fteden bij een, zijnde ten oorlog toegerust. Op deze tijding liet David Joab $ ~ met
vs. 6. Duizend talenten zilver^ Naar Ëilenfchmidts rekening, 2190,000, en naar de m'jne 7*7.o°o riiksdaalers, zo het anders Israëlitifche en niet Amrnörritifche talenten waren. Nademaalei•omtrent 33,000 man hulptroepen zijn, denk ik niet, dat. d.t f dij dezer hulptroepen zal geweest zijn , want daartoe zou het te weinig zijn, maar, zoo als wij het noemen zouden . fubfidiëinï die aan de Koningen voor de hulptroepen gegeven werden, en dan moet het Jle.ne volk der Ammoniten, naar gelang van hun land, dat het bewoonde, vrij rijk en welvaarend.geweest alszins kan men nog wel iet afd.nger1,, wantde Ammoniten zullen toch den Mofaifchen fikel des Hei igdoms niet gehad hebben, en er was ook nog eer,1 Kleiner , naar welks waarlchijnlijke berekening, 1000 talenten omtrent 220,000 rijksdaalers kunnen bedragen.
vs. 7.1 In de gelijkluidende plaats, vindt men 20,000, 1000, en 12,000 dus famen 33,000, en wel metinfluitingvan de hulptroepen van Maacha en loü, daar is het voetvolken hier ruiterij: het is duidnjK, dat er in een van de beide boeken, of zelfs in beide, fchrijffouten zijn.



faro Het I. BOEK dér CH10NIEKE&
Éét de dapperfte manfchap van het gantfche lege/ te ve'd gaan. De Ammoniten Q trokken uit de ftad uit, en ftelden zich voor de poort in llag-orde, en de te hulp ■gekomen Koningen Honden, van hun afgezonderd, op het vrijëveld. Toen Joab trt za>;, dat hij van vooren en in den rug te Strijden zou hebben, zocht hij de uitgelezenfte manfchap der Israëliten uit, en Helde die tegen de Arameërs, maar het overi- „ ge volk, onder aanvoering van zijnen broeder Abifai,- tegen de Ammoniten, en zei. öe: Als de Arameërs mij te magtig mogten i9 zijn, zoo kom mij te hulp, maar als de ■ Ammoniten u te magtig mogten zijn, dan zal ik u te hulp komen. Laat ons voor j, ons volk en voor de fteden onzes Gods dan- 3 per ftriiden! Doch Jehova doe, hetgeen hij befloten heeft.
Joab viel dan met de zijnen op de Ara- ta meers aan, die de vlucht namen; toen de J Ammoniten dit zagen, kozen zij insgelijks 5 de vlucht, en liepen in de ftad te rug. Hier op keerde Joab weder na Jerufalem
De Arameërs, die door de Israëlitên ge- ** Hagen waren, zonden vervolgends boden af, opdat alle aan gene zijde van den Eufraat wonende Arameërs hun te hulpe kwamen: dezen werden aangevoerd door Jofah, den veldheer van Hadarefer. Als T^ Dayid deze tijding kreeg, verzamelde bij ge- 7 heel Israël, toog over den Jordaan, en hen aangetroffen hebbende, ftelde hij zich
ki



C a .?. XX.
iri dagorde, en het kwam tot een gevecht, de Sijriërs-vloden, zeven duizend man te Jo paard, veertig duizend te Voet, en Sofah, de Veldheer zelf, werden verflagen. Toen J9 de knechten van Hadarefer zagen, dat zij van de Israëliten geflagen werden, maakten Zij vrede met David, werden hem dienstbaar, en waagden het niet meer, om den Ammoniten te hulp te komen.
Cap. XX. i—3;
Minde van dezen krijg door het veroveren van Rabba, en het geheele Ammmitisch rijk. (Uit 2 sam. XII. 26—32.)
XX;
In het volgende jaar, omftreeks den tijd, 1 dat de Koningen in het voorleden jaar uitgetrokken waren, voerde Joab het krijgs» heir weder te veld, pionderde het Ammonitifche Land, en belegerde Rabba, maar
Da*
vs. 18.] Hier is de lezing der getallen waarfchijnlijker dan js»m. X. 18.
vs. 19 De knegten van Hadarefer?^' Volgends 2 sam. X- 19. de kleine Koningen in Mefopotamiën, die zijne Vafallen waren.
vs. 1. de Koningen.] ïn het boek van Samuël (laaf Volgends eene betere lezing, het gezantfchap (Cap. XI. 1.) maar hier Maat in alle tot-hier toe vergeleken Jiandfchriften: Koningen. Dan is de mening: In het Volgende jaar, een vol jaar, nadat de uit Mejopotamie gehuurde Koningen, met hunne hulpben* den, waren uitgetrokken.



m Het L BÖÈK Mk CHRONIEKEN
David bleef te Jerufalem: Joab veroverde er verwoestte Rabba, maar David nam & den Koning der Ammoniten de kroon af, en zette die zelf op; hij vondt ze een talent zwaar, van goud, en met edelgefteenten -bezet: ook voerde hij grooten buit uit de ftad mede weg. De inwooners liet hij 3 buiten brengen, door midden zagen, met Ijzeren dorschwagens dorfchen,en met zaa-
gen,
Joab veroverde en verwoestte Rahbai) Hier ontbreken hoofdzaakën, die 2 sam. XII. 26—29 (laan t rnisfchien niet door fchuld .des Schrijvers, die David •terftond in het volgende vers als te Rabba tegenwoordig voordel;, maar der Affchrijveren.
vs. 2. een tulent zwaar■.] Hier kab zeker.van geen ander talent, dan het Israëlitifchegefproken worden , dewijl er gezegd wordt, hoe zwaar David ze gevonden heeft; doch ik wil niet ondernemen, te bepaalen, of hij ze, naar den heiligen fikel, of naar het gewigt des Konings, (2 sam. XIV. 26.) heeft laten •Weegen. Als zij naar den heiligen fikel gewogen ware, zou zij, naar Eifenfchmids rekening, bijna een centner zwaar geweest zijn, en dan zou ik ze nier. geern op mijn hoofd dragen, zelfs hiet geduurendeden korten tijd van de plegtigheid der kroning: naar mijne rekening omtrent 33 pond, en dit zou toch ook nog, .eene heel zwaare kroon wezen. Als zij naar het Koninglijk gewigt gewogen was, kon zy misfchien niet veel boven de negen pond bedragen hebben. Dit zou voegzamer zijn. Men moet haare waardij niet ondernemen te berekenen, omdat men niet weet,.hoe veel de edel gedeenten, die hooger in prijs zijn dan goud, gewogen hebben, en van welke foort zij geweest zijn.
vs. 3. en met zagend Mijne Lezers zullen klaagen, dat dit woord hier zonder zin daat: maar even dus daat het, door fchuld der Affchrijveren, in het Hebreeuwsch. Het Zal denklijk zijn moeten, en met bijlen, zoo als in de boeken van Samuël, maar dan is er toch nog een werkwoord uitgelaten.



Cap. XX. iif
gen: dus handelde David in alle de fteden der Ammoniten, en ping daar op met het ganfche volk na Jerufalem, te rug.
Cap. XX. 4—8.
L Eenige mengelberichten uit Davids fcrygJ en ; heldengefchiedenis. (Vit 2 sam. XXI. 18. cm.)
Na dezen óntftondt' er een oorlog met de 4 Philiftijnen; bij Gezer was het flagveld; hier floeg Sibchai van Hufa Siffai, eenen van het reuzengeüacht, en de Philiftijnen werden vernederd. _
Nog eens was er oorlog met de Philiftij. 5 nen, en Elhanan, de zoon van Jaör, van Bethlehem, verfloeg den broeder van Goliath van Gath, wiens fpiesfe was als een weversboom.
Nog ééns was er oorlog, en het flagveld 6 bij Gath. Hier was een man van buitengewoone grootte, met zes vingeren en zes toonen aan handen en voeten, famen vier en twintig, en deze was ook uit het reuzengeflaeht: deze hoonde de Israëliten, maar f Jonathan, de zoon van Simea, Davids broeder, verfloeg hem. Dezen van het 5 reuzengeüacht waren van Gath geboortig, en vielen door de hand van David en zijne foldaaten.
H Cap,



ii-4 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
C a t. XXI. ,
Telling des volks en Pest. (Uit 2 sav
xxiv.; v m*
XXI
De Satan tradt tegen Israël op, en porde 1' David aan, om Israël te tellen. David gaf a aan Joab en de bevelhebbers des volks last om Israël van Beërfeba tot Dan te tellen, en hem het getal des gantfchen volks .tebrengen. Joüb antwoordde: Jehova ver- a
meer-
ZS' i'v£>f Satan^ De verzoeking van David, die- SAM.XXIV. 1.aan God toegefchreven wordt, fcbrijft onze Schrijver aanjden Duivel toe: Het komt mij voor. ■dat dit een bewijs is, dat in deze beide plaatzen de •bewoording niet zoo heel letterlijk, maar figuurlijk t» nemen )s, en dat op de ééne plaats deze zonde va! I«vid., en harde dwinglandij omtrent zijn volk, aan de opper-oorzaak van alles, van wien alles in de wereld afhangt en onder zijne regeering ftaat; op de a dere sar, den uitvinder der zonde, door wien zij in de wereld gekomen is, toegefchreven wordt.
Ik zou ook wel hebben kunnen vertaaien: daar Jlondteen tegenpartij der op tegen Israël, een boos ftaatsdienaar die David tot deze onderdrukking des vote verleidde: doch nademaal de Jooden, nahunne B:;oi,Ionifche ballingfchap, heel veel meer van den •duivel fpreken , dan te vooren, en de boeken derChronietea na dezelve gefchreven zijn, zoo geloofde ik. (dat h,er wezenhjk van den Satan gefproken wordt, en suis eenige (praakkund.ge redenen maakten mij deze vertaaling waarfehijnlijker.
Nopens de telling des voiks zelve, die niet eene «Oote telling maar een opfchrijven tot den krijgsdienst zijn zou, en daarom eene groote hardigheid voor hec vofü was, zie de aanmerking over 1 sam. XXIV. i. «f vollediger m. nnhziMqfaisch recht. a



C a p. xxï.
tl 3
meerdere het volk honderdmaal'. Zij zijn immers buitendien allen dienaars van mijnen Heer derï Koning.' Maar waarom wil mijn Heer dit doen? Waarom zou er eene fchuld over Israël komen ? Maar de Koning ftondt er op, en 4 eischte van Joab volftrekt gehoorzaamheid; hij ging dan dpor geheel Israël, en kwam weder te Jerufalem te rug. Hier gaf Joab 5 de morifterrol des volks aan David: geheel Israël hadt elfmaal honderd duizend man, die het zwaard konden trekken, en Juda vier honderd en zeventig duizend. Maar 6
Levi
vs. 3. Zij zijn tsch buitendien reeds allen dienaars van mijnen Heer den Koning^ Niemand kan en zal weigeren, als de nood aan den man komt» om u te dienen, ook als foldatenin den oorlog; maar' waaröm wilt gij hen thans zoo volftrekt allen tot foldaaten maaken, en hun daar door de vrijheid, die zij als burgers hebben, benemen? Ik heb reeds 2 sam. XXIV. 3. aangemerkt,dat joab hier vaderiandsch handelt.
vs. 5.] Zjc de aanmerking over 2 sam. XXIV. Bij < . 1,100,000
en 47°.°GÖ
j,570,000
zou men nog moeten rekenen O den ftam van Ben* jamin, die, volgends Hoofdft. VII. 7—12. zestigduizend bedroeg; 2) den ftam Levi, die zeker met minder kan bedragen hebben, dewijl dezelve Cap. XXVIII* 3. zonder de Priesteren mede te tellen, 38,000 mannen boven de dertig jaaren hadt. Dus kan het Israëlitisch volk, volgends ons boek, niet minder dan 1,780,000 volwasfen mannen van 20 jaaren en daarboven eehad hebben.
vs. "ó'.J Het voorwendzel, waaröm men Levi eri Benjamin ongeteld liet, kon misfchien geweest zijn, Ha



"ïï(5 Het ï. BOEK der CHRONIEKEN.
Levi en Benjamin liadt Jo'ab niet medegeteld, want het bevel des Konings was in zijne oogen affchuwlijk. Doch, dit mishaagde aan God, en hij 7
. ftrafte Israël. David erkende en beleedt voor 8 God, dat hij zich in dezen bezondigd hadt, en badt: vergeef uwen knecht zijne zonde, want ik heb zeer verkeerd gehandeld. Je- 9 hova geboodt aan.Gad, den ziener van David, tot David te gaan, en hem driederleië 10 itraffe voor te leggen, van welken hij kiezen
. zou. Gad ging tot David, en zeide: zoo 11 /preekt Jehova! kies voor ui zal er drie jaaren IZ lang een misgewas zijn ? of wilt gij drie maan* den voor uwen vijand vluchtende wezen, zoodat zijn zwaard u inhaak? of zal er drie dagen
pest
dat de ééne ftam aan den Godsdienst gewijd was, maar dat de andere, uit welken de voorgaande Koning geweest was, zich, bij het tciien, niet geduldig onderwerpen mogt.
PPas in Jodbs oogen affchuzuïijk.'] Deze uitdrukking is niet te hard, wanneer men bedenkt, dat deze telling den burger zijne vrijheid ontrooven, en ook, buiten het geval van nood en oorlog, zelfs in vrede, het geheele volk, en bovendien zonder daadlijke bezolding, in louter foldaaten moest veranderen, enkel Dm de hecuchzuchtige veröverïngs-oogmerken van den Koning te bevorderen. Waarlijk men moet den Held, den Generaal, die zoo dacht, als Joab, 'niet tegenftaande het menigvuldige kwaad, dat men anders°van hem weet, nogthans, wegens deze vaderlandsliefde, met een gunftig oog befchouwen.
vs. 12. drie jaaren.] In de boeken van Samuël ftaat zeven jaaren. Deze twee getallen worden dikwijls door de oude Affehrijvers vati den Bijbel ver» ivisfeld.



Cap. XXI.
fest in \t land zijn, m zeil de Engel des Hee. ren in alle landpalen van Israël het verderf uitIreiden ? Overweeg en bedenk u, wat ik hem antwoorden zal, die mij zendt. David zeide 13 tot Gad: de keuze is zeer zwaar l Doch, het is beter in de hand Gods te vallen, want zijne barmhartigheid is zeer groot: in de handen der menfchen wensch ik niet te vallen.
Hier op zondt Jehova eene pest onder Is- 14 raël, zoodat er zeventig duizend menfchen ftierven. Ook zondt Jehova eenen Engel 15 naa Jerufalem, om het te verderven; maar . onder het verderven zag het Jehova, en het onheil fmertte hem , daarom fprak hij tot den En gel -.genoeg, trek uwe hand te rug ! Dit gefchiedde, terwijl de Engel bij den dorschvloer van Ornan, den Jebufiter, was. David, zijne oogen opheffende, zag den if^ Engel Gods tusfchen hemel en aarde, met 0 • een
vs. 16.] Ik heb reeds over 2 sam. XXIV. 16. aangemerkt, dat, het geen in die boeken van eenen ;En|el ftaat, misfchien figuurlijk verklaard zou kunnen worden, maar dat het in ons boek moeilijk is, en dat het van eenen eigenlijken Engel fchijnt te preken, van ■wien God zich tot uitbreiding der pest bediend heobe , en die tevens zichtbaar in eene dreigende geftalteverfcheenen zij. Ik doelde op dit vers, en op vs. 18.20., <ji Die ons boek niet voor'fcanoniek houdt, zou kunnen zeggen, dat de Schrijver der Chronieken de_figuur-. jike uitdrukking der boeken van Samuel al te eigenlijk:, wftaan, en er ook nog allerhande onzekere overjeve. ringen bijgevoegd kan hebben. Dit kan ik nu hier niet onderzoeken, en dus ook niets befhslen. Een laater Schrijver ,kon zeker dwaaien,, wanneer ttj bloot aj& inensch fchreef.



*i 8 Het I. BOEK der CHRONIEKEN'.
een uitgetrokken, en over Jerufalem uitgeftrektzwaard, waarop hrj zich met de oudHen, in treurklederen op het aangezicht ter aarde neder wierp, en tot God fprak: Ik 1? heb geboden, het volk te tellen! ik heb gezon. , digd, en het onrecht gedaan! Wat fchuld heeft deze kudde/ Wend uwe hand tegen mij, en tegen mijn geflaeht, en niet tegen uw volk, om dat te flaan. Daar op beval de Engel van i 8 God aan Gad, om aan David te zeggen, dat hij zou opgaan, en voor Jehova op den «Jorschvloer van Ornan, den Jebufiter, eeïien altaar oprichten. David ging, naar 10 liet bevel van Jehova, dat Gad hem bekend gemaakt hadt, op. Ornan, die juist tarwe 20 dorschte, zich omkeerende, zag den Engel, en verbergde zich met zijne vier zoonen; Toen nu David tot Ornan kwam, zag Or- %i Dan op, en David ontwaar wordende, ging hij hem voor den dorschvloer te gemoet, en wierp zich voor hem ter aarde neder. David zeide tot hem: geef mij dezen dorsch. 2% vloer, om voor Jehova op den zeiven eenen altaar te bouwen, opdat de fterf te onder hei volk vphoitde: geef hem mij voor den vollen prijs. Ornan zeide: hij is de uwe, mijn Heer de 23 Koning doe, wat hem belieft. Ik geve ook de runderen ten offer, den dorschwagen tot hout tip den altaar, de tarwe tot meel-offer, ik geve alles. Maar de Koning David antwoordde: 24 Neen.' ik moet het. voor de wezenlijke waarde van u hopen. Ik zal toch het uwe niet nemen, tin het aan Jehova, te geven, en een offer voor
viep



Cap. XXI.
119
nïst te Irengcn, David gaf dan aan Ornan 25 voor deze plaats zes honderd fikelen gouds, en Jehova eenen altaar gefticht hebbende , offerde hij brand- en gastmaal-offeren: hij 26 riep tot Jehova, en deze antwoordde hem met vuur van den hemel, dat op den brandoffer-altaar viel. Maar Jehova geboodt 27 den Engel, zijn zwaard weder in de fchede
Als David zag, dat. God hem op den 28 dorschvloer van Ornan verhoorde, offerde hij aldaar van dien tijd af: maar de woning 29 van Jehova, die Mofes in de woeftijn hadt laten maaken, en de brand-offer altaar., was ten dezen tijde, op de hoogte te Gibeön, doch uit hoofde van den fchrik 3° voor het zwaard des Engels, kon David niet derwaards gaan, om God te zoeken.
Cap.
vs. 25. zes honderd fikelen^ Omtrent 2,450 dukaten naar de rekening van Eifenfchmid, en i.ico naar mijne rekening.
vs. 2Ó-] Van dit ontlteken des offers door eenen, blikfem wordt ïn de boekender Koningen niet gewaagd; wie derhalven de boeken der Chronieken niet vóór Godlijk ingegeven houdt, zal denklijk ook aan de ge, ' fchiedkundige zekerheid van dit bericht twijfelen.
H4



tzo Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XXII.
David geeft Salomon last, om Gode eenen Tempel te bouwen. Schatten, door David daar toe verzameld,. en aan Salomon nagelaten.
. XXII. Maar David zeide; Hier zal de Tempel van i
Jehova, en hier de brand-offer', altaar van
Israël ftqan.
',\ Ook geboodt. hij, de vreemdelingen in 2 jet Israëlitisch land. op te roepen, en be. Helde uit hen (leenhouwers, om vierkante fteenen tot den bouw van Gods Tempel te louwen. Daar ,bij lag hij ijzer in menigte 3 tot nagelen aan de deuren en tot krammen op, en koper in ontallijke menigte, en cederen, want de Sidopiè'rs enTijriërs voer. 4 den hem zeer veele cederen toe. Dit deedt lij, omdat hij dacht, mijn zoon Salomon is * nog een kind, en de Tempel, die voor Jehova gebouwd zal worden, moet groot zijn, opdat men in alle landen van henihoore,. en zijn róem
wijd
ffio '!-.•' ■ ! hj ' • -. i .vs- 1-1 Dewijl God. op deze-plaats zijn gebed zoo •uitnemend verhoord hadt, zou ook de Tempel op de.Een berg gebouwd worden, i • .
zs. 3. krammen.-] Tot verbinding der fleenen met eikanderen.
vs. 5-3 In het 33de jaar van David kwam Hiram, die hem een paleis bouwde, aan de regeering, kort daar na nam David het befluit, om eenen Tempel te bouweu, dus nog eenige jaaren voor zijn dood, dewijl nu Salomon, bij het overlijden van David, zeer jong was, moet hij toenmaals nog wezenlijk in de kindergaaicn geweest zijn.



Cap. XXII. ft*
MM en zijds klvhUi ft zal derhalven vooraf het nodige daar toe bezorgen, en hem nalaten. En dus verzamelde David, nog voor zünen dood, allés'in menigte.
Nu liet hij zijnen zoon Salomon tot zien 6 roepen, wien hij den bouw van den Tempel van Jehova, Israëls God, opdroeg, en zeide: mijn zoon, ik had reeds voor, om, 7 den naam van Jehova mijnen God tei- eere , eenen Tempel te bouwen, doch er gcjchiedde 8 eene uitfpraak van Jehova aan mij-: gij hebt veel bloed vergoten, en groote oorlogen gevoerd, rij zult, naar mijnen naam, geenen lempel louwen, want gij hebt veel bloed voor mij op aarde uitgeftort. Gij hebt eenen zoon, 0
ïtt81 De oorlogen, die David gevoerd hadt, waren we niet onrechtvaardig, .en allen, waar van w> dè redenen weten, in den hoogden graad gedwongen oorloeen: doch misfchien kon het, naar de oudedenkwi ZeS. aanllootlijk ^n, als de Tem pel. van zoo b,oe di- e handen aebouwd was, deels fchiji t God z. n völk en deszelfs Koningen al vroeg de zedeles te w 1S geven, dat oorlog, de zoo fchuterende oorlog, met wdken gemeenlijk de gefchiedboeken worden cggevuU, terwijl zij van andere dingen MUjn ™e het fchoonfte werk van den Vorst s,, maa> dat vede en de kunften der vrede, in zijne oogen, behaaglijker
^vfThfheht eenen zoon.] Luthers vertaa.ing welke 9vafz7oo veele uitleggers Cook van de Ncdevlandfchc overzetting,) gevolgd wordt, zie de zoon die u lebor^zai Lrden, heeft hier gemeenhjk de Letfs tot eene dwaaling verleid, die zeer tegen de gcfcl edenis ftrijdt, en Waaröm bij nrMJ' twjjfoliftg, onverdiende twijfeling, tegen het boek der Chro Sen verwekt. Het heeft een voorkomen, als ofte-
H 5



122 Het I. BOEK der CHRONIEKEN:
in rust regeer en zal, want ik zal hem van allt zijne vijanden aan alle kanten, ruste zeven. Salomon (Vrederijk, Frederik) zal zijn naam zijn , want onder zijne regeering zal ik Israël vrede en rust fchenken. Die zal eenen naar T<s mijnen naam genoemden Tempel bouwen, hij
zal
lomon'nog niet geboren geweest was, toen deze uitipraak van God aan David gebeurde, en dit is volftrekt tegen de tijorekening. David kwam op de gedachten, om Godeeenen Tempel te bouwen, nadat Hiram, de Aoning van Tijrus, hem een paleis van Cederen Bebouwd hadt. Dit valt, in de beide hiilorifche boeken,
S l" ~et,,°.og; Hïram kwam» z™ als wij uit inJandfche Gefchiedfchrijvers der Tijriërs, en uit josefus, weten, in het 33de jaar van David, en dus 7 ot 8 jaaren voor zijnen dood, aan de regering: als nu Salomon toen nog niet geboren geweest was, zoo moest hij immers, bij Davids dood, een kind gewees' zijn, misfchien van 6 jaaren, na afrekening van den tijd, die er tot aan het (lichten van Davids paleis verliep, en wie zal dat gelooven?
De geheele twijfeling valt weg, wanneer men vertaalt, zoo als ik vertaald heb, en dit kan men veilig doen, want van het geen Luther heeft, die geboren zalworden ftuat geen woord in het Hebreeuwsch, jnaar alles in den voorleden tijd, letterlijk - zie u is een zoon geboren. Luther heeft zijne fout uit cle Vulgata genomen, welke hij hier volgde, zonder jaartal, len te rekenen, ofwel, zonder de berichten der Tii nërs nopens Hiram, te weten.
Salomon zal zijn naam zijn.] Nadien Salomon te voren geboren was, misfchien voor 10 of 12 jaaren, en denkhjk reeds zijnen naam hadt, verfta ik dit dus: Salomon zal zijn naam'met de daad zijn, Juj zal de betekenis van zijnen naam vervullen; Salomon betekent omtrent zoo veel als ons Frederik ^Vrederijk), en vrede zou, onder zijne rcgc,efjJ)g>



Cap. XXIL
123
«al mijn zoon, en ik zal zijn Vader zijn, ik zal zijnen troon en zijn rijk over Israël voor eeuwig bevestigen. Jehova zij met u, mijn zoon, 11 en het moete u wel gelukken, den Tempel van Jehova, uwen God, te bouwen, zoo als hij. het ian u beloofd heeft! Voor alle dingen geve 12 Vehova u verftand en wijsheid, en gebieden, hoe gij over Israël behoort te regeeren! Hi} eeve u genade, om de wet van Jehova, uwen bod, waar te nemen. Want gij zult geluk- 13 kis. zijn, wanneer gij de geboden en rechten in acht neemt, die Jehova aan Mofes, ten behoeve van Israël, gegeven heeft: weest moe. di* en dapper; vrees niet, en weest onverfchrokken/ Met moeite heb ik u eenen Jchat 14
es 12. Jehova gehiede u, hoe gij behoort te ïeleeren.-] Hij léere u zelf, wat gij als Koning beE te doen. God vervulde dit, dewijl hg aan Salomon buitengewoone wijsheid gaf.
Geve u genade^ Het woord genade ftaat .et i„ het Hebreeuwsch, ik heb bet enkel, daarom ïezet, omdat wij dus ploegen te fpreken en omdat zonder dit woord, de woordvoeging, htj geve „ de wet van uwen God waar te nemen voor !L«. 11 pzer die op de comma acht geefr, duh> afö-g^zS^tóen moet derhalven u,t Srwoörd geene gevolgtrekkingen maaken, met de bo- , vennawurlifke genade daar uit bewijzen, daar ik ten Sen niet aan dacht, toen ik het zette.
»j 141 In dit vers komen heel ongelooflijk groote fommen voor, die David tot den Tempelbouw zou £ eïten hebbe : en dit zijn niet ééns de eenige daar toebeftemde fchatten, maar Cap. XXI*. 3—7- vmrien wii nog andere. ,
Naar de rekening van Eifenfchmidt maaken ioo,cm talenten gouds 1,223,700,000 dukaaw, C'k <ÖJ#*



124 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
tot den Tempel van Jehova befpaard, aart goud, honderd duizend talenten, aan zilver
duu
Ï2|5 millioen en 700,000 dukaaten) dat is, den du«Onnaar onze munt op 2f rijksdaaler gerekend.
■Rijksd. 3263200000 en icooooo talenten zilver 2191000000
5454200000
(Ik fchrijf, vijf duizend vier honderd vier en vijf.
van rh>Jw „ , twijfelen, of er, ten tijde LrfhSm' veel.S°»d en zilver op den gantfchen. aardbodem geweest is, want van het tegen woord it-e lagen nog misfchien negentien deeien in de aarde. Die de fchatten van David misfchien in den Tempelberg begraven vondt, Cwant verbouwd konden zij allen niet z.jn> die kon de fchuld van Groot-Brittannilin Fra krijk op eens afbetaalen, en dan aan deze beide volken mg bijna zoo veel opfchieten , óm op nieuw even'zoo iange oorlogen mer eikanderen te voeren
Daar gaat zeker, veel van deze fomme.' die eenigen nog daarenboven verhoogd hebben, naa mHne bere" kening Van den Mofaifchen fikel, af: want "dan z in 100 000 talenten gouds 439700000 dufcaa en S honderd negen en dertig millioenen en zevenmaal hondert bekend *° da"w f^a^elfie^ en ICO.COO talenten zilver ^SftSo '
1960000000
gató «wrat *jss&
eenVenPid<;fHbeide rekeni"ge" Jan men, voegzaam, • «ne nul afdingen, want josefos, die zijne bericlw
ten



Cap. XXII. 123;
duizend maal duizend talenten, het ijzer en koper is, wegens de menigte, niet gewogen, r want
ten uit het boek der Chronieken overneemt, heeft Oud/u VII. 14- 2. flechts tien duizend talenten, «ouds (van woord tot woord: eene Mijnade talenten couds) en honderd duizend (volgends zijne uitdruk, ling ti n Mijriadeti) talenten zilver S: hetlchijnt. derhalven, dat weleer deze getallen in het boek der Chronieken met cijfers uitgedrukt zijn, wanneer er dan de Affchrijvers een nul, of een ander dergelijk: getal-teken, te veel gezet hebben. Naar de rekening van Eifenfchmidt bleef de fom nog zeer ongelooflijk, miUioenen daalers, dus meer, dan er, naar de. KunOigfte berekening, nog heden aan geld m geheel Frankrijk zijn zou. Naar mijne rekening zou het toch niet zoo geheel in het onmoogüjke vallen: 196 millioenen rijksd. is zeer veel, maar een veroveraar van zoo veele rijke Koningrijken, landen en fteden, nog bovendien in de landftreek van Afië, die toenmaaIs de zetel van den grooten koophandel tusfchen inclie en Europa was, en op eenen tijd, dat men in den oorlog niet zoo zeer menfchen als fchatten veroverde, en alles plunderde, zou ze misfchien bij een hebben kunnen brengen; ook kon men, dewijl goud en zilver toen niet zoo fijn waren, er misfchien nog een vierde gedeelte aftrekken: evenwel blijft mijn hiltorisch geloof nog'min of meer huiverig, en ik vreeze, of er niet nog eene andere onnagaanbaare misllag der Affchriiveren plaats zouden gehad hebben.
In de daad, het is mij wel ingevallen, om niet van mijne, maar van de gewoone rekening twee nullen af te dingen: ,. 1) Voor eerst ééne, volgends josefhs, die ze
" 2) tweede, indien ik onderftelde, dat Davids fchatten naar het Koninglijk gewigt te rekenen zijn , dat ongeveer het tiende gedeelte bedraagt, van hetgeen Eifenfchmidt en anderen voor den fikel des heihgdoms houden. .„. .
Dan daalde de geheeje fom tot 54 miUioenep daa-
Iets,



425 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
want het was te veel; ook vindt gij eenen voorraad van hout en fteen, en gij zult er toch •nog meer bijvoegen. Gij hebt ook in overvloed I<? lieden tot den arbeid, tot het vellen van boo. men, en houwen van fteenen, ook tot den arbeid aan de fteenen, en timmerlieden, kunstverftandigen van allerleie' foort. Goud, ziU 16 ver, koper, ijzer, hebt gij ontallijk, ga aan het werk, en Jehova zij met u. Ook beval David alle hoofden des volks,
ZijIers-, en d}e zo» David, uit den zwaaren buit van zoo veele njke landen, hebben kunnen overgaderen. ïk zie de tegenwerping heel wel, die tegen deze verklaring gemaakt kan worden: wanneer David goud en zilver tot den Tempel heiligt, dan moet men niet aan den Koninglijken , maar aan den heiligen fikel denken, en daarnaar rekenen. Deze beflist echter niet volkomen want er wordt hier niet gefproken van heiligen, maar van opleggen, befpaarcn, en dat kon naar den Koninglijken «kei gefchied zijn. Doch misfchien zal menig aannemen vwmfnde™6 °P l96 millioeneiï
Deze groote fom kan geene tegenwerping tegen den Bijbel , ook met tegen den Schrijver van het boek der Chronieken zei ven bij verftandigen en billijk denkenden zijn; m een boek, dat zoo veel e openbare fchrijffouten Inzonderheid in getalen heeft, is het enkel eene befchuldiging tegen de Affchrijvers, en een bewijs, dat het boek flecht afgefchreven tot ons gekomen is. Ut eene van mijne twee verbeteringen der rekening, die enkel waarichijnlijk zijn, de waare is, waag ik «iet te bepaalen; want er kunnen ook fchrijffouten in f 6uet?cn beSaa» zij"* daar niemand op gisfen kan, Aichrijvers, die vergrooten wilden, konden immers zei s wel twee nullen te veel gezet hebben, en dan aaaide.de lom, naar mijne berekening, tot op iq of 20 millioenen rnksdaalèra.



Cap. XXIII. �
zijnen zoon Salomon in den bouw bij te ftaan, Jehova, uw God, zeide hij, is met 18
u, hij heeft mij over de inwooners des lands overwinning verleend, het gantfche la'êd is veroverd, en aan Jehova en zijn volk onderworpen. Wendt nu uwe gantfche zorg en gedach- 19 ten daar op, om Jehova, uwen God* te zoeken, gaat aan 't werk, om zijn heiligdom te bouwen, en zijne verbondskist en de heilige huisfieraaden in den Tempel te brengen, die gebouwd worden, en zijnen naam dragen zal.
'Cap. XXIII.
David maakt, kort voor zijn einde, bij het overdragen der regering aan Salomon Schikkingen wegens den Godsdienst. Hier, voor eerst, met betrekking tot de Leviten.
XXIII.
Als David oud en levenszat was, Helde i hij zijnen zoon Salomon tot Koning over Israël, en liet derhalven alle hoofden van % Israël, benevens de Priesteren en Leviten,
bij
vs. i.ü Het geen i kon. I. van de overhaaste aan-
ftelling van Salomon tot Koning, toen Adonia' den troon wilde bemagtigen, uitvoerig ftaat, wordt hier voorbij gegaan , en, als uit dat boek bekend, onderfteld: maar behalven deze overdragt des rijks, die in weinige uuren gefchiedde, ca eenigermate enkel Jerufalem betrof, is er nog eene plegtige, ten overiiaan van alle de (landen des Israël itilchen Yolk.s gefeuieii, en die verhaalt onze Gefchiedfchrij'ver, als eene bijdrage toï die gefchiedenis.



1-28 Het L BOEK der CHRONIEKEN.
bij een komen. De Leviten werden geteld, 3 van dertig jaaren af, en daar boven, de mansperfoonen; en dezen waren acht en dertig diïizend. Van dezen werden er vier 4 en twintig duizend tot het werk in den
dienst
vs. 3. de Leviten werden geteld."], Hier uit, denk ik, zal men zien, dat de telling des volks op zicji zelve geene zonde is, en dat Joab, die, volgends Cap. XXI. 6. de Leviten niet teide, nog iet anders tegen. Davids telling moet in te brengen gehad hebben. Hij wilde hen niet tellen, in vredenstijden tot foldaaten opfchrijven, hen en het geheele volk niet onder den harden dwang van den krijgsftand brengen, hier worden zij geteld, en daar door gefchiedt hun geen leed, zij zouden in den Tempel dienst doen, waar voor zij bezoldigd werden.
Van dertig jaaren af.] Het is zeer waarfchijnlijk, dat dit zijn moet, van twintig jaaren af, want volgends vs. 24. 27. beeft David de Leviten, die te vooren van hun deniglte laar af geteld werden, van het twintigfte af laten tellen,en deze telling behoort toch baarblijklijk tot het allcrlaatfte jaar van Davids regeering. Ik zou het bijkans veranderd hebben, dewijl wezenlijk een vrij oud handfehrift, en' <3e Babijlonifche Thai mud , twintig hebben; doch ik waagde het niet, en het geen mij overhaalde, om niets 111 deze plaats te veranderen, was, dat ik inde flecht afgefebreven boeken der Chronieken zoo veele heel openbare en veel erger fouten der Affchrijveren onveranderd heb moeten laten. Men ziet bij Hot uit zulke plaatzen, hoe verminkt dit boek tot ohs gekomen is, en dan zal men toch de billijkheid hebben, om tegenwerpingen tegen het een en ander, dat ongelooflijk is, niet tot tegenwerpingen tegen den Schrijver . te maaken, maar alleen de Affchrijvcrs te befchuldigen.
Acht en dertig duizend^] Als dezen van 30 jaaren af waren, zoo moest de ftam Levi van 20 jaarenaf, 50»coo of 60,000 mansperfoonen gehad hebben. .



C A P. XXIIL 12$
dienst van Jehova's Tempel befteld, zes duizend tot fchrijvers en richters, vier duizend tot deurwachters, vier. duizend tot de muzijk, om God op de injtrumenten, (zeide David,) die ik opgegeven heb, lófzan. gen ie fpeeleh. .
Dezen verdeelde David naa*r de drie zoo- $ hén van Levi, Gerlbn, Kehath, en Méxari, in klasfen. ' , ,,
Van Gerfons geflaeht, het huisgezin vin f Laadan en Simei: de zoons van Laadan, 8 het hoofd des huisgezins, warén Jehiël, Sethem, en Joël, drie,. De zoons van Si- §> mei waren, Selomith, Hafiël, Haran,drie. Dit zijn de hoofden der huisgezinnen van Laadan. ... De zoons van Simei zijn, 18
\ .;',,.! \ ^. 0;Ö|'3S
vs. 4. tot fchrijvers en richters'.'] Zie hét MoJ. Recht %. si. 52. Schrijvers zijn hier. die de geUacht* registers houden, op welke al het mijn en uw der liggende gronden eh Vaste bezittingen aankwam. De Leviten werden tot Richters aangefteld, dewijl deze ftam zich aan dé geleerdheid ; en inzonderheid aan dé kennis der wet zon toewijden: doch zij waren de eeni"fte Richters niet, maar elke ftad hadt haare eigefie Richters uit haare burgers, Oudlten der ftad , doch de Leviten waren dan, het geem wij misfchien geleertien, Wetkundigen, bijzitters van het gericht zouden kunnen noemen. , _ :x''-ï Ü , 'L jj
vs. 71 Het huisgezin Van Laadan.] Volgends . 3 ]jos. KI. 21° het huisgezin van Libm: doch, dit i's, mijns oordeels, geene ftrijdigheid. Den naam li'bni hadden zij naar hunnen ftamvaderLevi jr kleinzoon : Maar het huisgezin kan Laadan genoemd zijn naar een vermaard hoofd van hetzelve, ten tijde van David. . . ■
'•"»*• fl . . .1 Waar ik deze ft'ppen gezet heb _ 9 ■ 1 moe-



ï3o Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Jahat, Sina, Jeus, Beria. Deze zijn de n vier zoons van Simei: Jahat was het hoofd, Sifade tweede, Jeus,.en Beria hadden niet veeïe nakomelingen, en werden derhalven «echts voor ée'n geflaeht gerekend.
De zoons van Kehath zijn, Amram, Jiz- I2 Aar, Hebron, enUzzièl, vier. De zoons t, van Amram, Aaron en Mofes: Doch Aaron werdt met zijne zoonen afgezonderd, en voor eeuwig geheiligd, om reukwerk voor Jehova te brengen, hem te dienen, en eeuwig, met het noemen van zijnen naam, te zegenen; de nakomelingen van Mofes, 14 den knecht van God, in tegendeel, werden een vouwig onder de Leviten gerekend.
Mofes zoonen zijn Gerfom en Eliëzer. k De zoons van Gerfom, Sebuël, het hoofd. 16 De zoons van Eliëzer, Rehabia, het hoofd. 17 Jhezer hadt wel geen meer zoonen, maar «Je zoons van Rehabia werden zeer talrijk.
De
moeten zeker te vooren de nakomelingen van Laadari * begin van £ vers zou dï
mm, Stmet, verkeerd ZIjn, en dus te veranderende zoons van Laadan waren, Selomith, HaCiël Haran dr,e,■ dit z:jn de huisgezinnen van Laai dan. D;t laaide is bijna, wanneer men het volgende vers leest, het waarfcbijnlijkfte: doch ik durfde het met vei anderen, om dat ik voor deze, anders zeer
fcbrift heb jke' keSWijZe g6en getUigCn' Seen nand-
VS;J?:jifja: f' »• &M Een van beiden zeker een fchr.jffout, de beide woorden zijn in •tHebreVirwTch eikanderen zeer gelijk: doch, volgends mijn verin! met mijne Lezers, durfde ik nkc veranderen. S



C a p. XXIII. ig*
, De zoons van Jizhar zijn* Selofnith, hét i# hoofd.
De zoons van Hebron zijn^ Jeria, hét lp' hoofd, Amaria de tweede, Jehafiël de derde, jikmeam de vierde.
De zoons van Uzziël zijn* Micha hét 2<z hoofd, en Jofia' de tweede.
De zoons van Merari zijn, Machli en Mufï. 21 De zoons van Machli, Éleafar en Kis. Eleafar fterf zonder zoonen, en liet al- 24 lecnlijk dochters na; deze huwlijkten aan haare neeven, de zoonen van Kis. De 23' 'zoons van Mufi zijn, Machli, Eder, en jerimoth, drie.
Dit zijn de nakomelingen van Levi, naar 24 hunne gröoter en kleiner huisgezinnen, te weten, hoofd voor hoofd geteld, die den dienst aan Jehova's huis waarnamen, van twintig jaaren oüd en daar boven: Want i§ David zeide: Jehova, de Gód van Israëli heeft zijn volk rust gegeven, en woont voor eeuwig te Jerufalem,- de Leviten hebben derhal <ié ven niet meer met het dragen der woning en 'derzelver gereedfchappenx te doen; Dus be- 27 hoort de telling der Leviten van twintig jaaren oud en daar boven tot de gefchiedenis der laatfte jaaren van David3 want zij 2$
zou-
vs. 24.] Moet men vs. 3 , gelijk ik vermoede,ook,; van tivintig jaaren lezen, dan is de zin van ons vers: alle de voorheen gemelde huisgezinnen zijn hoofd voor hoofd geteld geworden: maar is dit zoo dan ontbreekt achter ons vers de geheele lijst «feï getelden: Het eerst is mij het waarfcbrjnlijkst.



?3* Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
zouden nu, als medehulpen van Aa'fons zoonen, bij den dienst des Tempels, blijven, over de voorhoven en voorraadska.meren het opzicht hebben, voor de zinlijkheid van het heiligdom zorgen, allen dienst in Gods huis verrichten, de brooden, die 2£ op de tafel gelegd werden, het meel ten fpijs-offer, het bakwerk van allerlei foort, bezorgen, als ook deszelfs behoorlijke verdeeling en mate, zij zouden alle morgenen 30 avond Gode lofzangen zingen , bij de brand- 31 offeren dienst doen,op de fabbathen, nieuwe maanden en feesten, zoo als die naar het getal voorgefchreven waren , om onophoudelijk voor Jehova gebracht te worden, verders zouden zij de wacht bij de tente des 33 gefpreks en in het heiligdom houden, en de wachten van hunne broederen, Aarons zoonen, tot den dienst des Tempels verzien.
Cap. XXIV. XXV.
Vir deeling der Priester en in vier en twintig klas* fen, en d.erzelver beftelling tot hunnen dienst. Even zoo veele klas/en d'er Leviten. Hun dienst
, xxiv5
De nakomelingen'van Aaron werden in 1 de volgende klasfen verdeeld. Aarons zoons waren Nadab, Abihu, Eleüzar, en Ithami : Nadab en Abihu florven voor hun- 2 «en vader, zonder zoonen na te laten, dus verviel het Priesterdom op Eleazar en Ithamar alleen. Dezen verdeelde David in klas- 3



Cap. xxiv.
133
fen,en beftelde hen tot hun ambten dienst, bij welke verdeeling hem uit het geflaeht van Eleazar, Zadok, en uit het genacht van Ithamar, Achimelech bijflonden. De 4. zoons van Eleazar werden, bij de telling der volwasfen mannen, talrijker gevonden, dan de zoons van Ithamar: de zoons van Eleazar werden derhalven in zestien, en de zoons van Ithamar in acht klasfen, naar hunne hoofden der huisgezinnen, verdeeld, en over hen het lot getrokken; want de 5 'heili-gé, aan God gewijde, adel des volks, was uit deze beide geflachten , van Eleazar en Ithamar. .
Semaia, de zoon van Nathanaël, uit den é ftam van Levi, de houder der monfterrol, maakte de lijst van hun op, die hij den Ko. ning, den Priester Zadok, Achimelech, den zoon van Abjathar, en den hoofden der huisgezinnen van de Priesteren en Leviten, overgaf: Voor Eleazar werdt fteeds. één lot, en voor Ithamar twee loten getrokken. T .
Het eerfte lot kwam uit voor Jojarib,
hefc
ts 4. yfdeH Letterlijk: de Vorften des heilig'doms, en' de Vorften Gods: de eenige gebooren adel bij de Israëliten waren de Priesters en Lev.ten In wel geen krijgs-adel, maar een geleerde erf-adel . omtrent zoo als de adel der Mandarijnen bij de Chi-
^ Hier zijn baarblijklijk de naamen of getallen verzet,' en het moest zijn : Foor Eleazar werden
Jleeds twee loten, en voor Ithamar één getrokken* Zie »f. 4-
I 3



IllWfT Ir BQ^K der GHRQNlEliEN.
het tweede voor Jedaja, het derde voor 8 Wanm, het vierde voor Seörim, het viifde o voor Malchia, het zesde voor M jamn, ?
v^A7^6^ Hakkotz> het achtSè IQ voor Abi», het negende voor refuS; het ^ r tiende voor Sechanjl het elfde voorga \% fib, het twaalfde voor Jakim, het dertien- Jï de vporHuppa het veertiende voor Jeil 3 Sfjn rVljf"eP-,e VQOr Bilha> hetzestien. 14 t V Z 'T?' jiet zevent^nde voor Ha. 4 J«-, het achttiende voor Happazetz, het 16
voor^P^V",00!: Patahia' h« tmntigïte ' voor Ezech.el, het een en twintigfte voor i* Jachin, het twee en twintigfte voor Ga- * taul, het dne en twintigfte voor Delaja- ,8 hu, het vler en twintigfte voor Maafeja. hu, Dus waren zij tot den dienst befteld, r0 als opvolgers van Aïron, hunnen vader om naar het voorfchrift tot den Tempel te komen, en daar te verrichten, het geen Jehova, Israëls God, geboden hadt. § * iNu de overige Leviten: Van de zoonen H , . van,
vs,. 10. het tiende voor Dezp Vh «& «.
Wegens 1JJ k. I. S.7. merkv^rd£ ' Klasfen zijn, zoo is hei fclanr ^n. JK gaaien er 24
hoe thuiskomst Joannes teelde zoo moet dS'lV*
xü'k t "fi iJr omtn?nt ,n t begin van Januari i ke maand hPl rS mffc der^lven in Ocrober,J in welï'Cï DeeeLm"efïUtteDf'eCSt ^ *ft
w. ao-31.3 Wanneer men de naamen famen op.
telt.



Cap. XXIV. 135*
van Amram, Subaël, van de zoonen van Subaël Jehedajahu,van Rehabia, het hoofd 21 der zoonen van Rehabia was Jefijahu, van 22 de nakomelingen van Jizhar, Selomith, van Selomiths nakomelingen, Jahath, van de 23 nakomelingen vanjedaia, . . . Amaria de tweede, Jehafiël de derde, Jekamaam de vierde, van de zoonen Uzziëls, Micha, 24 van de zoonen van Micha, Samir, Micha's 25 broeder was Jifija, van dezes zoonen Za. charia, van de zoonen van Merari, Mach- 26 li en Mufi, de zoons van Jaaiïja, Beno, van de nakomelingen van Merari, van Jaa- 27 fija, Beno, Soham, Sahur, en Ibn, van 28 Mahali, Eleazar, doch welke kleine zoonen naliet, van Kis , Jerahmeël, 29 de zoons van Mufi,Edcr en Jerimoth. Dit 30 zijn de huisgezinnen der Leviten, en deze 31 trokken , met hunne broederen, Aaronö. zoonen, voor den Koning David, Zadok, Achimelech, en de hoofden der huisgezinnen van de Priesteren en Leviten, het lot,
de
telt, kan men 'er 24 uitbrengen, ft^ep.al^W^t le duidlijkheid en zekerheid, want fomt.jds oml .cckt er wel een naam, b. v. vs. 23. daar ik li ppen heb laten zetten) het fchijnt derhalven, volgends vs. 31. dat er 24 klasfen der Leviten door het lot verkozen ziin om de 24 Priester-klasfen in den Tempeldienst bii te ftaan. Deze 24 klasfen der Leviten zijn echter van dit Cap. XXV. 7-3». wel te ondeifche.den; want dit zijn niet alle de Leviten, maar alleen die tot het Tempel-muzijk gebruikt weroen, 288 in getal j daarentegen maakte het gantfche getal der » den1 lempel dienende Leviten, naar Cap. \XU\, 3- 4 5< tig duizend uit, en vierduizend deurwachters.
M



Het ï. BOEK öer CfJRQNIEKEH*
de voornaamfte in het huisgezin, en deszelfs hoofd, zoo wel als de geringfte. XXV David, en de opperfte opzieners van den i ° «dienst, verdeelden den dienst onder de zooi. ?ien van Afaf, Heman, en Jeduthun, die pp cijthers, harpen, en cijmbalen muziik fpeelden, en hun getal, der genen, die tot liet werk gebruikt konden worden, was ' tot hunnen dienst. Van Afaf, Sacchür'l 2 Jolef, Nethania, en Afarela, Afafs zooTien; dezen waren aan Afaf toegevoegd, die des Konings gedichten fpeelde. Van Je du. , thun, zijne zoonen, Gedalia, Zeri, Jefaia', é Jiafabia, Matthatia, zes, die hunnen va. Jer toegevoegd waren, die op de cijthers ipeelden tot lof van Jehova. Van Heman, a 2yne zoonen, Bukkia, Matthania, TJzziël, ^ gW^, JertoptK Hanania, Hanani,Elia*ha, Giddalthi, Romamthiefer, Josbekafa, 3VIallothi, Hothir, Mahafiöth: deze allen <r garen zoon? van Heman, den ziener des Komngs in Godlrjk werk, door welken zijn geflaeht magtig werdt, God gaf aan Heman veertien zoonen en drie dochteren. Deze g allen waren hunnen vader tot de muzijk in den Tempel toegevoegd, en fpeelden op
cijn>
vs. j. . . /) Hier moet weleer 288 geftaan hebben Door het uitlaten van dit getal hebben wij nfetsverloren, want her ftaar in het levende ver" nog ééns
vs. 3. zes.] Wij kunnen er maar vijf tellen een onder dezen, moet derhalven door de Affchrijveren uit-' gelaten zyn, denklijk Simei, die vs. 17. onder d® ipnen, die geloot hebben, genoemd wordt. T



Cap. XXV, ?37
dgmbalen, cijthers, harpen, ten dienst des Tempels, maar Afaf, Jeduthun en He* ? rnan, waren tot 's Konings hulp. Hun getal, met hunne broederen, zoo veelen er kundig waren in de muzijk, famen twee honderd acht en tachtig.
Deze nu wierpen gezaamlijk het lot, de S yoornaamften met de geringften, 'de Muzijkmeester met den leerling.
Het eerfte lot kwam uit voor Afaf, te 9 weten vpor (zijnen zoon) Jofef, de tweede was Gedalia, hij, met zijne broederen en zoonen, twaalf; de derde Sacchur, zijne 10 zoonen en broederen, twaalf; de vierde n Jizri, zijne zoonen en broederen, twaalf; de vijfde, Nethania, z'rjne zoonen en broe- \z deren, twaalf; de zesde, Bukkijabu, zijne rj zoonen en broederen, twaalf; de zevende, 14 tefarela, zijne zoonen en broederen»twaalf \ de achtfte Jefaia, zijne zoonen en broede. 15 ren, twaalf; de negende, Matthania, zijne 16 zoonen en broederen, twaalf; de tiende, 17 Simei, zijne zoonen en broederen, twaalf; de elfde, Afarel, zijne zoonen en broede. 18 ren, twaalf; de twaalfde, Hafabia, zijne 19 zoonen en broederen, twaalf; de dertien,. 20 de, Subaël, zijne zoonen en broederen, twaalf; de veertiende, Matthatia, zijne 11 zoonen en broederen, twaalf; de vijftien. 22 de, Jerimoth, zijne zoonen en broederen,
twaalf;
Ts. 6. tot 'sKonings liulp^ Ik verfta dit zoo, dat 'zij; de bevelen' van hem kresen, en op de door >¥em voorgefchreven wijze zijne Pfalmen fpeelden. ' I $



13$ Het I. BOEK des CHRONIEKEN.
twaalf; de zestiende, Hanania, zijne zoo. «. «en en broederen, twaalf; de zeventiende, 2I Josbefaka, zijne zoonen en broederen, twaalf; de achttiende, Hanani, zijne zoo- ,c nen en broederen, twaalf; de negentiende, 11 Mallothi, zijne zoonen en broederen, twaalf; de twintigfte Eliatha, zijne zoo- „ jen en broederen, twaalf; de een en twin- 11 tiglte, Hothir, zijne zoonen en broederen, twaalf; de twee en twintigfte, Giddalthi, ~Q zijne zoonen en broederen, twaalf; de drie tl en twintigfte, Makafiöth, zijne zoonen en 3 broederen, twaalf, de vier en twintigfte, „ Komamthiefer, zijne zoonen en broederen, ö twaalf, *
Cap. XXVI.
■Nog andere berichten van den dienst en de huisgezinnen der Leviten. Deurwachters. >VS' Opzieners der fchatten,
{20—28.) Schrijvers m Richters* (29-^-320-
XXVF
De klasfen der deurwachteren van het r * geflaeht van Korah. Mefelemjahu, de zoon van Kore, van de nakomelingen van Afaf De zoons van Mefelemjahu waren, Zachai a xia de eerstgeboren, Jediaël de tweede,
Se.
**• i. ^fajT} Niet den vermaarden Afaf, want die was uit een ander geflaeht, ftamniende af van Ger-
Sfaf17 :an L,evi CC^- VI. 34-280 en oBZe Afaf van £orah uit het geflaeht Kphxh. '



Cap. XXVI. 139
gebadiade derde, Jothniël de vierde, Elam de 3 yijfde, Johanan de zesde,Èljoënai de zevende.
De zoons van Obed-Edom waren, Semaia de eerstgeboren, Jofabad de pweede, 4. Joiih de derde, Sachar de vierde, Nathanaël de vijfde, Ammiël de zesde, Jisfakar <ie zevende, Peüllathi de achtfte; want Je- 5 hova hadt hem gezegend. Zijn zoon Semaia hadt weder de yolgende zoonen, die 6; hoofden werden in hunne huisgezinnen, want zij waren dappere mannen: derhalven , de zoons van Semaia waren, Othni, en Ra-, 7 faël, Obed, Elfabad zijne broeders, ("dappere mannen,) Elihu en Samachia. Deze allen waren van de nakomelingfchap van 8 Obed-Edom, zij, hunne broeders en zoo. nen, dappereen fterke, tot den dienst be» kwaame mannen, famen twee en zestig. Mefelemjahu hadt achttien zoonen en broe- 9 deren, al te famen braave mannen.
Hofa van het gedacht Merari hadt de volgende zoonen: Simri, het hoofd, (want io hij was de eerstgeboren niet geweest, maar zijn vader hadt hun tot hoofd in 't huisgezin gefteld:) Hilkia de tweede, Tebalia de derde, 1 j Zacharia de vierde; alle de zoons en broe. ders van Hofa waren dertien. Van dezen \%, Werden klasfen van deurwachters gemaakt, naar de hoofden der volwasfen mannen, om 13» de wacht te houden met hunne broederen, en in Gods Tempel te dienen. Zij wierpen dan, de voornaamfte en geringfte beide, het lot, naar hunne hiusgezinnen, over ^
de



ï4o Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
de poort, in welke zij de wacht zouden houden- Het eerfte lot viel voor Mefelera. j» jahu op de poort tegen het oosten, voor zijnen zoon Zacharia, een' zeer verftandig rnan, het tweede tegen het noorden, voor T* Obed-Edom tegen het zuiden, en voor zijne zoonen bij Afuppim, voor Suppim ,r, en Hofa tegen het westen bij de poort SchabJecheth, alwaar de landllraat opgaat: wacht tegen over wacht aan alle zijden. Tegen T, het oosten hielden daaglijks zes Leviten de 1 wacht, tegen het noorden vier, tegen het zuiden vier, bij Afuppim twee, bij Parbar ,8 tegen het westen vier, en nog twee op de landftrate na Parbar. Dit zijn dus de klas- IQ Jen der deurwachters, van de nakomelin- y gen van Kehath en Merari.
Hunne broeders, de Leviten, die over oei
de ö
. 1 o "aJi,¥m,L *h l6- de P°ort Salkcheth. W. 18. Parjar.] Ik behoude deze naamen, en vertaal ze niet, omdat ik ze niet verfta. Buitendien is men ook niet gewoon, de naamen van poorten of openbare plaatzen eener ftad te vertalen: b. v. CoventGarden in Londen zou ik zeker niet Klooster-tuin moeten vertaaien.
vs. aói] Men zal bij dit vers, zoo als ik bet vertaald heb, geene zwaarigheden vinden: maar ik ben van de gewoone Hebreeuwfche leeswijze afgeweken en eene andere gevolgd, die wel tot hiertoe niet in iiandlcnriften gevonden, maar toch reeds van de alleroudfte overzetting uitgedrukt is. De gewoone lezing «ou, ik met beter weten te vertaaien, dan Luther, Jioewel met voorbijgaan van het één en ander gedaan iicett: maar van de Leviten was udhia over de Je fiatten van Gods huis, en over de'fchatten, ate geheiligd werden. (in dezen zin vertaalt ook de



C a p. XXVL «4i
de fchattén van Gods Tempel, en der geheiligde dingen gefield werden, zijn de volgende: de zoons Laadan van het geflaeht 2ï Gerfon, de hoofden-der huisgezinnen, Je- 22 hiëli, en de zoons van Jehiëli, Setham, en Joël zijn broeder,, waren over de fchatten des Tempels, die onder bewaaring der 23 nakomelingen van Amram, Jizron, Hebron en Uzziël opgelegd werden. Sebuel, 24 de zoon van Gerfom, den zoon vart Mofes, was Opper-Opziener over deze fchatten, benevens zijn broeder, die van Eleazar af- 25" ftamde, ziin(Eleazars)zoon naamlijk was Rehabia , zijn zoon Jefaia zijn zoon Joram, zijn zoon Sichri, zijn zoon Selomith. Deze belo- 26 mith en zijne broeders waren over de fchatten, die de Koning David, de hoofden der huisgezinnen, deoverften, hoofdlieden en. veldheeren geheiligd hadden. Zij hadden 23
deze
Nedcrlandfche Overzetting.) Maar wie is deze Ahia? en hoe kunnen, indien hij opziener is, en als zoodanic eerst'genoemd wordt, de volgende opzieners, en nog bovlndien de twee nakomelingen van Mofes. hoogfte Opper-Opzieners zijn? Slechts eene eokoa leufr neemt de lezing, die ik volg, meer aan, dan in het gedrukte ftaat. „ vs 24 25.1 Deze plaats is merkwaardig, dewijl «Wij 'hier ééns de nakomelingen van Mofes weder in een zeer hoog ambt vinden. Tot hier toe waren de nakomelingen van 'Mofes, dien bij1 het sraelmsch volk. zoo zeer verdienden man, in duiflerhe.d genaaid, een *vas er zelfs in het boek der Richteren uit armoede' A fcódsprïester geworden'! na zestehalf honderd jaar gedenkt David billijk aan dezen grooten man, en verheft zijne nakomelingen tot een zeer gewigtig ami>t, $ weteil, tot opzieners over fchatten van veels mvlii^enen.



I|I Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
«leze fchatten uit den krijg en Van den buit,- tot den bouw des Tempels gewijd Ook alles, wat Samuël de ziener, Saul de* 28 zoon van Kis, Abner de zoon van Ner en Joab de zoorï van Zeruja, geheiligd had' den, was onder de hand van Selomith en zijne broederen.
Van het geflaeht Jizhar Was Hanania en 2o zijne zoonen over het buitenwerk gefield als Schrijvers en Richters van Israël! Van 00 Hebrons geflaeht, Hafabia en zijne broederen ,- rechtfehapen mannen * duizend en zeven honderd: deze waren over de Israë. hten aan deze zijde van den Jordaan ten westen, tot al het werk van God en den Koning: van Hebrons gedacht^ Jedija, het hoofd van dit geflaeht, naar alle zijne huisgezinnen. Deze werden in het veertipfte jaar van David te Jaëzer in Gilead onderzocht, en tot den dienst bekwaame namen onder hen gevonden, hij zelf en zijne o, broederen tot den dienst bekwame mannen, twee duizend zeven honderd, alle hoofden van huisgezinnen. Dezen Helde de Koning David in al het werk van God
en
zs. 30. hel werk van God en den Koning.1 Het werk van God febypï hier te zijn, wanneer zij naar de Mofsifche wet, die de eerfte en hoofdbron der rechtskunde was, recht fpraken; het werk des Konings, wanneer zij dit volgends Koninglijke, naderhand bijgekomen, en veele in de wet fan Mofes uitgelaten gevallen bepaalende* wetten doen, of oote andere bevelen en last des Konings ten uitvoer "brengen.



Cap. XXVI. »4S
ên den Koning over Ruben, Gad<enden halven ftam Manasfe.
Cap. XXVII.
Verdeeling der Israëliten in twaalf klasfen, die elke eene maand lang bij David dienst moesten doen: derzelver aamoerers. Stam.' vorften der Israëliten in Davids tijd. Eenigen van zijne bedienden.
XXVIL
Dit is de verdeeling der Israéliten, hun- i ne hoofden der huisgezinnen, overften, hoofdlieden, fchrijvers, in twaalf klasfen, die den Koning elk eene maand lang, ééné van alle de twaalf maanden des jaars, dienen, moesten, elke klasfe van vier en twintig duizend mannen.
Over de eerfte klasfe, die in de eerfte z maand dienst deedt, was Jafobam, de zoon van Zabdiël,en in zijne klasfe vier en twin. tig duizend. Hij was van het geflaeht van $
Pe-
vs. 1.3 Deze 24,000 man, die elke maand dienst moesten doen, waren, naar het fchijnt, in vredenstijden , de (taande -armée van David, naar de toenmalige omftandigheden groot genoeg, inzonderheid daar» volgends deze fchikking , beurtelings 288,000 man in den wapenhandel geoefend werden, die men, in geval van nood, ferftond kon oproepen. Ztf hadden Wel misfchien nog andere dlenften bij David , maar de hoofd-inrichting fchijnt krijgsdienst geweest te zijn, ter* minftei) wij vinden verfeheiden van de hier genoemde hoofden dezer verdeelingen Cap. XI. en 2 sam. XXIII. onder de heiden van David.



*44 Het 1 BÖÊK der CHRONIEKEN.
Perez, het hoofd van allé de bevelhebbers des heirs in de eerfte maand. Over de klas- 4 fe der tweede maand was Dodai de Ahohi. ter, en onder hem Mikloth, in zijne klasfe waren er vier én' twifitig duizend. De der- 5 de bevelhebber des heirS, voor.de derde maand, was Benaia de zoon van jojada het hoofd der Priestereri, en in zijne klasfe wa. 6 ren er vier en twintigduizend, (deze Behaia waseén held onder de dertig, én over . de dertig,) onder hem was zijn zoon Amffiifabad bevelhebber der klasfe. -De vierde 7 voor de vierde maand was Afaë'1, de broeder van Jo3b, en na hem zijn zoon Zebe-
dia,
vs. 4 - en 6. onder ftem.J- Dit ftaat niet uitdralc^ Mjk ;in 't .Hebrceuwseb.» zoo.als wij.net thans hebèen, onderiusfehen verftant het .zicfa. van zelf, dat, wanneer eene klasfe twee -hooiden heeft, er eene JübÓrdinatie móet plaats geliad, en de één onder den anderen moet gedaan hebben. Ik ben in liet verraaien deze gewoone verklaring gevolgd v maar heb tevensnet vermoeden, dat^ met verandering van ééne enkele letter, dit, ónder kern, zijn plaatsvervanger, zijn Üeatenant i misfchien daadlijk weleer in' den Hebreeuwicben tekst moet gedaan hebben.
vs 5. Hóófd der PriesierenPj ' Dat is niét, ten rhinften niet-zoü ais wij het woord nemen , Hoogenpriester, maar hoofd der Priesteren, geflacnthooid van Aarons huisgezin.
vs. 7. na hêmi] Te weten, Afahel fneuvelde heel' vroeg, 2 sam. 11. 19—23'. 'en nu v0]gde hem zijn' zoon Zebedia, Dit ziet men uit dit berichr, dat Da-' Vid terftond in 't begin van zijne regeen'ng, toen hy' nog enkel Koning Was over Juda, reeds déze verdeering in 12 klasfen gemaakt heeft: doóh zij zullen,' buiten twijfel, toen kleiner geweest zijn, en niet uit' 84/390 man' -befi-aan hebben; misfchien, dewijl hij-'
ficclufi



Cap. XXVlL i45
uca, en in zijne klasfe vier en twintig düizend. De vijfde voor de vijfde maand, Sam- 8 huth, uit het gedacht Jizhar, en in zijné klasfe vier en twintig duizend. De zesde 9 voor de zesde maand, Ira de Zoon van Jekes, en in zijne klasfe vierentwintigduizend. De zevende voör de zevendemaand, ia Helez uit een geflaeht van Efraïms ftam, en in zijne klasfe vier en twintig duizend. De achtfte voor de achtfte maand Sibchai it van Chuza van het geflaeht Zerah, en in zijne klasfe vier en twintig duizend. De 12
~ negende vdor de negende maand, Akiëzer van Anathoth uit den ftam van Benjamin , en in zijne klasfe vier ert twintig duizend.
" De tiende voor de tiende maand, Maharai 13 van Netofa, uit het geflaeht Zerah, en in zijne klasfe vier en twintig duizend. De 14 elfde, voor de elfde maand, Benaja uit Pirathon, van den ftam van Efraïm, en in Zijne klasfe vier en twintig duizend. De 15 twaalfde, voor de twaalfde maand, Heidal uit Netofa, van Othniëls geflaeht, en in zijne klasfe vier en twintig duizend..
Over de ftammen Israëls waren: over 16
Rü-
flechts over éénen ftam regeerde, ook flechts uit 2,000 man.
vs, 16.] Ëlké ftam hadt zijnen Stamvorst, zoo als elk groot huisgezin zijn hoofd des huisgezins {Mof. Recht §. 46.). Hier worden nu de Stamvotften genoemd, die er ten tijde van David waren. Uit welk jaar zijner regeering dit ftuk der gefchiedenis is, kan. ik niet weten: zooveel is wel zeker, dat deze twaalf Stamvorften niet allen van het eerfte tot het veertig-
K m
/



I4ó Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Ruben, Eliëzer de.zoon v.an Zichri; over Simeön, Sefatia de zoon. van Maacha; over Levi, Hafabia de zoon van Kamuël; ig over Aarohs' geflaeht, Zadok; over juda, ■ Elijahu, één van Davids broederen; over 19 Zebulon, .Ismajahu, de zoon vanAbadia; over Nafthali, Jerimoth de zoon van Asriël; over Efraïm, Hofea, de zoon van 20 Afafia; over den halven ftam Manasfe, Joè'1, de zoon van Pedaja; over den ande- 21 ren hal ven ftam Manasfe in Gilead, Iddo, de zoon van Zacharia; over Benjamin, Jaafiël, de zoon van Abner; over Dan, 23 Afarel de zoon van Jeroham; dit waren de Stamvorften van Israël.
Het getal der Israëliten beneden de twin- 2s tig jaaren heeft David nooit laten opne. men, want Jehova hadt beloofd, Israël ontelbaar te maaken, zoo als de ftarren aari den hemel. Joab de zoon van Zeruja, 2A begon de telling der Israëliten., maar vol. eindigde ze niet, en ook kwam des wegens de ftraffe van God over Israël: ook werdt «ui > iuth 1 ■: . • .-. . ■ ■ het fte jaar .van Davids regeering geleefd zullen hebben.
vs. 18. El/jahu.J Veelen gelooven, dat deze de oudfte broeder van David is, die Cap. II. 13. en elders, Eliab heet. Dit is niet onwaarfchijnliik • de naam zou hier verkeerd kunnen gefchreven zijn en wezenlijk heeft de oudfte Overzetting, deGriekfche, hier den naam Ehab ; ook voegt hij, als oudfte broe- , der van den Koning, voortrcflijk tot een' Stamvorst van Juda. Maar wil men den-naam niet veranderen, dun moet men Davids Broeder, hier nemen voor JJavids Bloedverwa?idt. vs. 24. ook werdt het getal niet overgebracht
in



Cap. XXVII. 14?
het getal niet overgebracht in de dagboeken van den Koning David.
Over de fchatten des Konings was As- 2$ maveth de zoon van Aadiël;over den voorraad op het veld, in de fteden, dorpen* en floten, Jonathan de zoon van Uzzia;
over
in de dagboeken duts Konings^ Dit zou, naar het fchijnt, eene goedkeuring dezer daad geweest zijn, en aan de telling eene wettigheid en kracht van recht gegeven hebben, zoo dat de getelden wezenlijk zouden aangezien zijn als op de monlterrol tot krijgsdienst opgefchreven. David liet dit derhalven na, en de telling hadt verder geene gevolgen tot verdrukking det Israëliten. ., , j. „
vs 25—31O Aan dc "aamen van Davids bedienden 'die wij verders niet kennen, ligt ons wel mets gelegen doch in de gefchiedenis is ons deze lijst des niettegenftaande gewigtig. Men ziet er uit, wat foort van inkomften David gehad heeft, door Welke de Staat beftaan moest: Landbouw, wijn- en olicteclt, denkJiik op voorheen onbebouwd gelegen, en aan niemand in eigendom behoord hebbe: (ie,'plaatzen, die de kroon aanlfoeK en bebouwde; veefokkerij op de gemeenö we;den in zoo verre zij iret reeds het eigendom varl. ■bijzondere lieden waren. en wel kudden van lchaapen, feiter. mede begrepen,) kameelen, ezelen, runderen Verders ziet men , dat deze niet voor geld verpacht' maar bcftuurd , en de vruchten , als wijn en olie in's Konings voorraadhuizen en kelders opgeflagen werden,'tgeen in zeker opzicht niet zoo voordeeng was als thans Wint het kostte veel opzieners, en het bedrog was tevens gemaklijker.Doch n een ander opzicht had het ook ziin voordeel . want deze goederen konden, in jaaren van gebreken misgewas, met groot voordeel verkocht worden, en waren tevens een waare landfchat tegen het onheil van mislukte oogden. Ook ziet men dit, dat David niet alleen Israeliten, maar ook buitenlanders (vs. 30. 31O tot bedienden en'opzieners over zijne ka» mer-inkomften gehad beeft.
K 2



i48 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
over de akkerlieden en veldbouw, Esra 26 de zoon van Chelub; over de wijnbergen 27 Simei van Rama; over den wijnvoorraad, die in dezelven bewaard werdt, Zabdi van Sefam; over de olijfgaarden en fijkomoren 28 in de vlakte, Baalhanan van Gadera; over den voorraad van olie, Joa's; over de run- 29 derkudden op Saron, Sitrai van Saron; en over die in de dalen, Safat de zoon van Adh; over de Kameelen,Obil de Ismaè'liet; 3o over de ezelinnen, Jehedajahu van Maronoth; over de fchaapen, Jafis uit Hedfchr; 31 deze alle waren opzieners der kamerinkomften van David.
Jonathan, Davids neef. een kloek en q2 tevens geleerd man, was Raad ; Jehiël de
zoon
és.27. Voorraad van wijn, die in dezelven bewaard werdt.} Derhalven waren die groote onderaardfche gewelven of kelders, in welken men den wijn opfloeg, met in de fteden, maar in de wijnbergen zclven aangelegd, welker ligging daar toe aiszins voordeelig is.
vs. 29.] Saron is niet, gelijk men gemeenlijk gelooft, een dal, maar eene vlakte op eenen verheve'nen grond, (zij heet zelfs m 't Hebreeuwsch en Grieksch de Saron, in 't manlijk gedacht, d. i. de bers- Saron) en dus wordt Saron hier tegen over de dalen gefield. De hoogte of de berg Saron Was bij Lijdda
vs. 30.J Over de kameelen werdt een Ismaëliet aangefteld, omdat dit volk zich, bij uitnemendheid met de kameel-fokkerij bezig hielde. ^1^31. Hedfchr^ Zie der aanmerking op Cap,
vs. 32. Raad!] Het geen wij geheimraad noemen, doch inden hoogftenzin, neem eens eerfteStaatsdienaar Hoewel' niet op de Turkfche wijze, als Grootvizier! Want zoodanige magt hebben duidlijk deze bedienden
on-



Cap. XXVII. U9
zoon van Hakmoni was bij de zoonen des Konings; Achitofel was 's Konings Raad, 33 en Hufai de Achiter zijn vriend; na Achi- 34.
toonder David, die zelf regeerde, niet gehad. Een Raad van David is meer dan onze Geheim-raaden, _ even daarom, dewijl hij er maar één' heeft, die bijna al het gezag van onze verfcheiden foorten van Geheimraaden in zich verëenigde.
Om dit en de volgende verzen te verdaan, moet men zich de zaak dus voordellen:. David heeft, na elkander, (en wie kan dit bij eenen Koning, die zoo lang leeft, dat hij zijne Geheim raaden overleett, anders denken ?) meer Geheim-raaden gehad :
1) In 't begin zijner regeering, jonathan, zijn oom , of Vaders broeder; want ditlaatde beduidt het woord eigenlijk, hoewel anderen het hier ruimer nemen,, en Jonathan, Davids broeders zoon, (2 sam. XXI. 210 daardoor verdaan, over welken twist ik geen richter ■wil zijn , maar echter zoo veel zeg, dat Vaders broeder het meest met het gewoone fpraakgebruik overeenkomt, >■ ,. r.
2) Na deszelfs overlijden, udchttofel, dien 'chranderen maar verfoeilijken man, die het oproer van Abfalom opdookte.
3) Nadat Achitofel zich zeiven opgehangen hadt, cn David weder in zijn rijk te rug kwam; de beide Priesters, Jojada,en de Hoogenpriester Abjathar, doch ■welke laatde weder in het eerde hoofdduk van het. eerde boek der Koningen als een verraader, en me-, depligtige van Adonia', verfchijnt.
Dus, onder deze vier Geheim-raaden, helaas, tweeopenbare fchelmen, en famenzweerers met eenen Prins, die den troon wil beklimmen, gevonden worden..
fj/as bij de zoonen des Konings?^ Hij hadt het opzicht over de opvoeding der Koninglijke Prinsfen.
vs, 33- zijn vriend."] Een vertrouwde van David, die eigenlijk niet zijn Geheimraad was, maar op wieri hij veel vertrouwen delde, en in zijnen omgang vermaak vondt. Misfchien zou hij hem in onze dagenden K 3



15© Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
tofel werden Jojada de zoon van Benaja en Abjachar, Raaden des Konings; Joab was over het krijgsheir.
Cap. XXVIII.
David laat de Stenden des rijks famenkomen> fielt hun Salomon als Koning voor, draagt dezen Troonsopvolger en den Stenden het ftichten van den Tempel op, en vermaant hen tot den dienst van den waaren God. David geeft aan Salomon eene afbeelding van den Tempel en deszelfs gereedfchapover, en weegt hem tot het laatfte het goud en zilver toe,
^ . XXVIII.
David deedt daarna alle hoofden van Is- j rael lamenkomen, de llamhuofden, de hoofden der klasfen in den dienst des Konings; de overften over duizenden, de hoofdlieden over honderd, de opzieners der karner-
: :! ' ; . \ (jen.
titel van Kamerheer gegeven hebben, alhoewel dit veel minder zegt. Zie van hem 2 sam, XV. 32—37.XVII. 4—11. .
vs. 34 Jojada, de zoon van Benaja."] Deze is een zeer gewigntr man in de gefchiedenis van David en Salomon: 1) Priester, 2) Opperhoofd van Aaïons nuis Cap. XXVII. 5. 3) Generaal over de 24,000 man, die irl de derde maand dienst doen, vs.' 5-. 4) Generaal over de lijfwacht, XVIII. 27. 1 sam. VIII. 18. aa- 2v en als zoodanig 5) Generaal Provoost, in welken post hij onder Salomon 1 kon. II zeer werkzaam is: en bij dit alles nog volgends onze plaats 6> Geheimraad.



Cap. XXVIII. 151
inkomften des Konings, en van zijne zoo. nen, de hofbedienden, de helden, en alle aanzienlijke mannen in Jerufalem. De Ko. % ning tradt ftaande voor hun op, en fprak: Mijne broeders, en mijn volk! Ik was voornemens , om voor dè- Bondkist van Jehova, zifA voetbank, een huis te bouwen, waarin zij altijd blijven Zoude; ook heb ik daar reeds toebereidzelen toegemaakt: doch, Jehova fprak tot 3 mij, gij zult het, naar mijnen naam genoemde, huis niet bouwen, want gij zijt een krijgszuchtig Koning geweest, en hebt bloed ver goten. Jehova, Israëls God, heeft mij uit het 4 gantfche huis mijns vaders verkozen, om Koning over Israël te zijn, want hij heeft Juda tot den eerften ftam verkozen, en in den ftam ¥uda het huis mijns vaders, en onder de zoonen mijns vaders heeft hij zijn welgevallen op viij gevestigd, en mij tot Koning over Israël beftemd, en onder alle mijne zoonen, wantje^ f hova heeft mij veele zoonen gegevèn, heeft hij mijnen zoon Salomon verkozen,' om op den KoJ ning-
vs. %l tradt ftaande voor Kun opl Letterlijk.; tradt op zijne voeten. Dit Jchijnt aangemerkt te werdenf omdat Hem dit, ia zijnen hoogen en magteJozen ouderdom, moeilijk viel, evenwel vermande hij zich, om bij deze laatfte pleguge aanfprask ook de houding van eenen redenaar aan te nemen.
Mijne broeders en mi n volk!] Letterlyk, hoort Jj, mijne broeders en mijn volk! doch dewijl d t Se vermaning is, om flipt toe te luifteren, maar de gewoone wijle van aaufpraak bij de Oosterlingen Seb ik ze zoo uitgedrukt, als wij de aanfpraak gewoon zijn te doen. ^_



ïja Het I. BOEK, der CHRQNIEKEN.
ninglijken troon van Jehova te zitten, en h: rad te regeer en, en hij heeft tot mij gezegd: uw zoon Salomon zal mijnen Tempel en mijne /t voorhoven bonwen, want ik heb hem mij tot eetien zoon verkozen, en ik zal zijn vader zijn, ik zal zijn rijk voor eeuwig bevestigen, als hij _ daar bij blijft, om mijne wetten en geboden 7 waar te nemen, zoo als zij thans waargenomen worden. Foor het aangezicht van het gantfche . Israël, de gemeente van Jehova, en voor onzen **ods die dit hoort, zeg ik: neemt zorgvuldig waar alle de geboden van Jehova uwen God, Opdat gij m het bezit van ditfchoone land blijft, en het uwen nakomelingen ten eeuwigen erfdeel nalaat. En gij, Salomon, mijn zoon, erken g den Goduwes vaders, dien hem van gantfcher harte, en met eene gewillige ziel, want '7ehova toetst aller harten, en hij kent de gedachten: als gi] hem zoekt, zal hij zich van u vinden laten, en als gij hem verlaat, zal hij u voor eeuwig verwerpen. Zie! Jehova, uw IO Ood, heeft u verkozen, om hem een huis tot een heiligdom te bouwen, ga daar met moed en yver aan.
^ Tevens gaf David aan zijnen zoon Salo. u Cion eene afbeelding over des por taais, der '
bei-
mi. 7ul4EïlZ7erde aanme'ki"s °- &
heeft nVi/^"05 !ieu-gfn Wi} van hier af vinden, XrïnPT K° ~ ^ den Tempelbouw gedaan, dammen hem bijna Davids Tempeizou kunnen noe!
fceifgfte?'*' ho°fdZebome*l Het Heilige en Alle*,



Cap. XXVIII. tS$
beide hoofdgebouwen, der verborgen ka* meren, bovenvertrekken, binnenvertrekken, en het verzoenings huis; de afbeel- 12 ding van alles, wat hij in den zin hadt, van de voorhoven des tempels, de cellen rondom denzelven, de fchat- en voorraadhuizen des Tempels, en het geheiligde. Ook gaf 13 hij hem eene lijst over van de klasfen der Priesteren en Leviten, zoo als zij tot den dienst des Tempels verordend waren. Ver- 14 ders tot alle gereedfchappen des Tempels, het goud tot de gouden, en het zilver tot de zilveren huisfieraaden, zoo als zij tot allen dienst zouden gebruikt worden, ltuk voor Auk en gewogen; hij beftemde het 15
ge-
Verborgen kameren.~] Misfchien tot het opleggen der fchatten, opdat ook een vijand, die Jerufalem veröverde, ze niet allen vinden mogt, maar met een. gedeelte te vrede zou moeten zijn: ten minften wij ■vinden in de gefchiedenis, wanneer de fchatten des Tempels, naar het fchijnt, uitgeplunderd worden, echter naderhand, bij nieuwe rampen, nog voorraad, die niet aangeroerd is.
Bovenvertrek.'] 2 Chron. UI. 9 Zie ook de aanmerking over 1 kon. VI. 20.
Verzoenings-huis^ Men verftaat hier door of het Allerheiligfte, of het dekzel der bondkist: ik heb voor mij zeiven geene verklaring, die ik ftout weg zou kunnen kiezen. Het valt mij zelfs in, of het niet vertaald diende te worden, bedekte vertrekken, dat is, 011deraardfehe gewelven met gemetzelde of zeer geheime deuren. Dat er zuiken in den Tempei geweest zijn,, 3iet men uit ezech. VUL 7—12. alwaar een zoodanig gewelf tot den afgodsdienst gebruikt wordt. Zie het Gotüngsch Magazijn, 3 Jaarg. 6 ft. N. 1. Bladz. 801—815.
K 5



154 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
gewigt der gouden kandelaaren, en derzeivergouden lampen, der zilveren kandelaaren, i<5 en derzelver zilveren lampen, ftuk voor ftuk, hij gaf hem het goud tot de tafelen, op welken het geheiligde brood gelegd werdt, voor elke tafel bijzonder, naar het gewigt, insgelijks het zilver tot de zilveren tafelen, 17 het goud tot de vorken, fchotelen, fchaalen, koppen, tot elk ftuk bijzonder, naar 18 het gewigt, tot den gouden reuk-altaar zuiver gelouterd goud, bij 't gewigt, insgelijks het goud tot den wagen der Cherubs, die met uitgebreide vleugelen de bondkist IQ
van
vs. 18. Wagen der Cherubs^ De Cherubs waren bij de Hebreen, het geen bij andere volken in deFabelkunde de donderpaardenzijn ; zij trokken Gods donderenden wagen door den hemel: hier waren de Che rubs, op welken de Onzichtbare, de God, die geen beeldenis moest hebben, rustte; om aan te duiden dat de hoogfte God in het Allerheiligfte woonde, wien zelfs de Heidenen den donder, den donderwagen, als zijn Majesteits-recht toeëigenen, dewijl de Natuur niets fterker en onwederftaanbaarer kent. Deze Fabelleer is daar uit pntftaan, dat het aan ons gehoor bij donderweder voorkomt, als of er een wagen door den hemel reedt.
vs. 19.] Op deze wijze fchijnt ten minften veel in de inrichting van den Tempel van God ingegeven en door de Profeeten, die David misfchien om raad vroeg bepaald te zijn; eh dit is ook volmaakt gefchikt voor de' waardigheid der zaak, want de dingen in den Tempel , zoo als in den Tabernakel, zouden beelden van Jeerftukken, een niet met letters maar met beeldfchrift gefchreven (hoe zal ik het noemen ?) Euangelie of Godgeleerdheid? zijn. Derhalven moesten de hoofdzaaken door Godlijke ingeving beftemd, en aan den kunstenaar opgegeven worden, die bij voorb. den gouden
Kan-



Cap. XXVIII.
155
van Jehova bedekten. Dit alles, ^eide David, ij hier fchriftelijk, uit de hand Gods, die mij bij de afbeelding des Tempels en deszelfs toebehoren onderwezen heeft.
En nu zeide David tot zijnen zoon Salo- 20 mon: Vat moed, wees ijverig, en ga aan 't werk, laat u niets vertzaagd maaken, en affchrikken, want Jehova, God, de God uwes volks, zal u bijftaan en u niet verlaten, tot dat gij alles, wat tot den Tempel en deszelfs 2I dienst behoort, voltooid hebt. Gij hebt de klasfen der Priesteren en Leviten, tot allen dienst van Gods Tempel, ook kunstverflandu ge mannen tot alle dingen, die daartoe gewillig zijn, en de hoofden des volks, ja het gantfche volk, zullen u in alles bijftaan, wat gij begeert,
Cap.
Kandelaar, de Cherubs, of wat het ook ware, tekenen zou. ,
Dit tot verklaring van onze plaats: in de boeken der Koningen komt niets voor, dat hier volkomen aan gelijk is. Die derhalven deboekender Chronieken niet voor Godlijk aanneemt, zal ook deze aanmerking met geheel hebben aan te nemen, maar alleen dft (het geen men zelfs buitendien, en zonder getuigenis, kon vermoeden,) dat, wanneer God geboodt, eenen Tempel te bouwen, en er toen Profeeten geweest zijn. gelijk zij er zeker waren, (Nathan, Gad;) hij door dezen veel, dat den Tempel betrof, zal verordend Jiebben.



ïso" Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XXIX. i—26.
Vervolg der gefchiedenis van deze volksvergadering. Nieuwe bijdrage, die David nog tot den Tempelbouw wijdt, en bijdrage der Israëliten, Davids gebed. Inhuldiging van Salomon tot Koning.
TS £ ■ r. XXIX«
Ue Honing David fprak vervolgends nog. 1 maals de geheele vergadering aan, en zeide: Salomon, de eenigfte onder mijne zoonen, dien God verkozen heeft, is nog zeer jong, en het werk is groot, want deze burgt zal niet voor menfchen gebouwd worden, maar voor God, voor Jehova. Ik heb wel, naar alle vermogen, % toebereidzelen tot den bouw van het huis mijns Gods gemaakt, goud tot de gouden, zilver tot de zilveren, koper tot de koperen, ijzer tot de ijzeren gereedfchappen, hout tot het houtwerk des 'gèböuws opgelegd, ook onijxfieenen, ingeyatte edelgefteenten, allerlei foort van kostbare en fchoone fteenen, en marmer in menigte: en 3 dewijl ik in den Tempel mijns Gods vreugde vinde, en eene Privaatkasfe van goud en zilver heb, geve ik deze nog boven het geen voorheen
tot
vs. 3. Privaatkasjè."] Ik heb dezen naam gezet, zoo als hij wezenlijk bij eenige Mogendheden, b. v. Denemarken, in gebruik is: in anderen noemt men het Chatulle, doch het welk ik niet goed weet te fpellen, omdat het meer in fpreken den in boeken gewoon is, en niet eens in het woordenboek van aqelungs ftaat. Het is eene kas van den Koning, die met den Staat, maar hem zeiven toebehoort.



Cap. XXIX. 157
tot den Tempel beftemd was, drie duizend talen- 4. ten gouds uit Ophir, en zeven duizend talenten zuiver gelouterd zilver, tot het overtrekken van de wanden des gebouws, het goud tot de gouden, 5 en het zilver tot de zilveren gereedfchappen, van allerlei foort, door de kunfienaren te be-
wer-
Drie duizend talenten gouds."] Naar Eifenfchmidts rekening 36711000 dukaaten, eene ongelooflijke fom. jne voor eene privaatkas van eenen Koning: naar de mijne: 13191000 dukaaten, (meer dan 35 millioenen daalers,) en ook deze fom komt mij voor den bijzönderen fchat van eenen Koning, die reeds zoo grootte fchatten geheiligd hadt, zoo groot voor, dat ik de getallen niet vertrouwe. Als er een nul minder was, 300 voor 3000 talenten gouds, dan kwam het heel wel met dé volgende fom van het zilver overeen. Doch verbeteren moet en mag ik niet, want in de getallen hebben de Affchrijvers zoo ongerijmd vergroot, dat men hen niet nafpooren, of gisfen kan, wat er oorfpronglijk geftaan heeft.
Mag ik wel, om mijnen Lezeren begrijpelijk te maaken,hoe de Affchrijvers de getallen vergroot hebben, ten einde den Bijbel toch iet groots te doen zeggen, aanmerken , dat de Sijrifche overzetting hier duizend maal duizend talenten gouds heeft (tienmaal zoo veel als Cap. XXII.) Dit zouden dan, naar Eifenfchmidts rekening, zijn 12237» en naar de mijne, 4397 millioenen dukaaten, of 11725* milltoenen daalers.
Zeven duizend talenten zilvers.] Naar Eifenfchmidts rekening I5337o6o,doch naar de mijne,236icoo daalers: dit laatfte is juist geene ongelooflijke fom. •
Maar nu weder eene proeve, hoe onverftandig zulke getallen onder de hand van den vergrootenden Affchrijver toeneemen. De voorheen gemelde Sijrifche overzetting heeft twee duizend maal duizend talenten zilvers', dat, naar mijne gematigde rekening, 1575 miilioenen daalers zouden zijn. Eene heel lieve fom me voor de privé beurs van eenen Koning 1



158 Het I. BOEK der CHRONIEKEN.
werken'', en wie onder ulieden is nu vrijwillige om 'met eene volle hand tot Jehova te komen? Hier op brachten de hoofden der ftammen 6" en huisgezinnen van Israël, de overften over duizend, de hoofdlieden over honderd, en de voornaamfte bedienden des Konings, eene vrij willige gifte ten dienfte van Gods huis, vijf duizend talenten gouds, tien dui 7
zend
ys. 7. vijf duizend talenten gouds?] Dit zou zijn, naar Eifenfchmidts rekening, 61185000 dukaaten, of een en zestig millioenen en honderd vijf en tachtig duizend dukaaten ; maar naar de mijne, die veel gematigder is, evenwel nog 21985020 dukaaten, . of een en twintig millioenen, negen honderd vijf en tachtig duizend dukaaten. Het is moeilijk te gelooven, dat het volk, of liever de hoofden des volks, die in den tekst genoemd worden, eene zoo onmetelijke fom tot den Tempelbouw vrijwillig faamgebracht hebben. Hoe onmetelijk rijk zou dat volk moeten geweest zijn? In Engeland en Holland zou men tgch zeker die fom tot behoud van den Staat uit bloote collecten en vrj willige giften niet kunnen bij een brengen Hier moet zeker weder «en fchrijffout zjn: ikgis, op 't gematigdst, een nul te veel.
Tien duizend Darkemon.] Zie de aanmerking op ezra II. 6q. Da kemon is vermoedlijk de Perfifcbo. goudmunt, Darikus, die men op dukaaten gemeenlijk rekent. De mening is niet, dat de Israëli» , ten hunne giften in deze munt gedaan hebben, want zij is veel jonger; maar de Schrijver, die onder de Perièn leefde, berekent, het geen hij in oude ooirkon-. den boven het ronde getal van 5000 talenten vondt, (10,000 Dariks waren omtrent 5 of 6 talenten) naar de in zijnen tijd bekende Perfifche munt. Dus heb ik, trouwens, ook al dikwijls van daalers en dukaaten gefproken, en zie niemand mijner Lezeren voor zoo eenvouwig aan, dat hij mij vragen zal: of er ten tijde van David al daalers, (die echter eerst in 'tjaar
1



Cap. XXIX. 159
zend .Darkemon, tien duizend talenten zilver, achttien duizend talenten koper, honderd duizend tale.nten ijzer: ook bracht, die ftee. 8 nen hadt, dezelven tot den voorraad des Tempels, en dit alles werdt aan Jehiël van het geflaeht van Gerfon toevertrouwd. Het volk verheugde zich over zijne vrijwil- 9 ligc gifte, want zij brachten ze Gode van gantfeher harte, en ook verheugde David zich zeer.
Hier op dankte David God voor de ge* ï0 heele vergadering, en fprak: geloofd zijt gij, Jehova, gij God van Israël onzen Vader, van tijd tot tijd. Uwe, Jehova, is majesteit, u magt, heerlijkheid, eere en roem, alles in den hemel en op aarde is uwe, Uwe, Jehova, is het Koningrijk, u komt toe, boven alles verheven te wezen. Rijkdom en eere is voor u, gij 12 heerscht over alles, magt en Jierkte is in uwe hand, zij kan alles, wat gij wilt, groot maaken en behouden. Ü, onzen God, danken wij, 13 en roemen uwen heerlijken naam. Want wie 14 ben ik? en wat uw volk? dat wij in ftaat konden wezen, om eene zoodanige gifte op te brengen? Van u komt dit alles! Uit uwe hand ontvangen, hebben wij het u gegeven. Want wij j$
zijn,
1518 na Christus geboorte gefiagen zijn,) en dukaaten geweest zijn?
Tien duizend talentenzitvers."] Naar Eifenfchmidts rekening, 21910000; doch naar de mijne, 7870000 rijksdaalers.
vs. 15.] Ontleend uit 3 B. mos. XXVI. 23. Dat in myne vertaaling de bewoordingen verfchillen, komt
daat



ïtfe Met I. BOEK der CHRONIEKEN.
zijn, voor u, vreemdelingen, volkplanters in een vreemd land, zoo als alle onze vaders, ons leven op aarde is als eene fchaduw, zonder vastigheid en duurzaamheid. Jehova, onze God$ 10 alle deze veelvuldige fchatten, die wij opgelegd hebben, om een naar uwen naam-genoemd huis te bouwen, zijn uit uwe hand, alles is het uwe! Ik weet i, Jehova, dat gij het hart beproeft, en dat oprechtheid u aangenaam is. Ik heb, nut 17 een oprecht hart, dit alles vrijwillig gegeven, en uw hier - verzameld volk, heb ik bij 'zijne vrijwillige gifte blijmoedig gezien. Jehova, 18 God van onze Vaderen, Jtbraham, Ifaak, en Jakob, onderhoud deze denkwijze in uw volk voor altijd, en bevestig deszelfs hart, dat het altijd tot u gericht zij! Geef mijnen zoon- 19 Salomon een oprecht hart, óin Uwe geboden, van welke natuur zij zijn, zonder uitzondering, te houden, alles in het werk te beftuuren, en u den burgt te bouwen, waartoe ik de voorbereidzelen gemaakt heb.
Ver-
daar van, omdai ik»zondér mij zeiven af te fchrijven * jtjist die verkoos, welke mij op iedere plaats de bekwaamde fchecben te zijn: in het Hebreeuwsch daan dezelfde woorden, niet alleen op deze beide plaatzen, maar ook op de derde Pf. XXXJX. 13.
vit. 17.] Oprechtheid is hier, volgends den famenhang der rede, dat men zijne gefchenken gewillig* én uit een vrije aandrift van 't hart geeft, niet uit huichelarij, oni bij de lieden in 't oog te lopen, en Van hun geroemd en bewonderd te worden; niet half gedwongen, omdat de Koning op deze belasting aandrong. Even daarom zegt ook David, dat hij het Volk, bij deze gifte, blijmoedig gezien, géene treurige wezens, of geen fpoor van dwang waargenomen heeft.



Cap. XXIX, i6r
Vervolgens fprak David tot alle de faam- 20 vergaderden: Dankt Jehova uwen God! Zij dankten Jehova, den God hunner vaderen, bogen zich, en wierpen zich voor God en den Koning ter aarde neder. Ook brach- 21 ten zij den volgenden dag Jehova offeranden, ten brand-offer duizend runderen, duizend rammen, duizend fchaapen, benevens de daartoe behoorende drank-offeren, en nog zeer veele andere offeren voor ge- 22 heel Israël; zij hielden Gode met groote vreugde ftaatlijke gastmaalen, fielden Salomon, den zoon van David, nogmaals tot Vorst aan, zalfden hem op nieuw, en maakten Zadok tot Priester. Salomon befteeg den 23 troon van Jehova, als Koning in zijns vaders Davids plaats; geluk was met hem, Israël gehoorzaamde hem, alle vorften, helden, en ook de overige zoons van den Koning 24 David onderwierpen zich aan hem, God 25 maakte Salomon in de oogen van het gantfche Israël zeer groot, en gaf aan zijn rijk een luifter, zoo als geen Koning van Israël voor hem gehad hadt,
n*
vs. 21. Voor geheel Israël."] Ik heb letterlijk vertaald , omdat ik nog onzeker Ven, wat dit betekent, 0f zond-offers voor geheel Israël; of, gastmaaloffers, tot welken geheel Israël, ook het gemeen? polk, zoo veelen er van hun tegenwoordig en U vinden waren, genodigd zou worden,
h



ï$z Het I. BOEK der CHRONIEKEN;
vs. 26—30.
David Jierft.
David, de zoon van Ifai, regeerde over 26* geheel Israël: de tijd, dien hij geregeerd 27 heeft, is veertig jaaren, te Hebron zeven, en te Jerufalem drie en dertig jaaren. Hij 28 ftierf in eenen gelukkigen ouderdom, zat van leven, rijkdom, en roem, en Salomon, zijn zoon, werdt Koning in zijne plaats. De eerfte en laatfte gefchiedenis van den 29
Ko.
vs-, 29. 30.3 Het boek der Chronieken haalt gemeenlijk, bij het einde van elke regeering, eenen anderen Schrijver aan, van wien deze gefchiedenis befchrcven is; wanneer het de boeken der Koningen noemt, dan zijn het, buiten twijfel, niet de geheime archiven der Koningen, die, bij de wederkomst nit.de Babijlor.ifche ballingfchap, reeds voor lang verloren waren , maar onze boeken der Keningen, doch met dien verftande, dat er fomtijds iet in dezelven geftaan kon hebben, dat voor ons verloren gegaan is. Bij fommige piaatfen, daar bij voorb. de Profeet en Iddo, Jefaia enz. genoemd worden, kan het in twijfel komen, of dit de hoofdrukken zijn, die wij van de regering van dien en dien Koning in de boeken der Koningen hebben, en dat alleen derzelvcr Schrijver, de Profeet, die de boeken der Koningen vervolgd heeft,genoemd wordt,(bij Jefaia is dit kennelijk het geval:) dan of het geheel andere voor ons verloren fchriften zijn, die nog overig waren, ten tijde toen het boek der Chronieken gefchreven werdt.
Als



Cap. XXIX. l6$
Koning David vindt men in de boeken van Samuël den Ziener, Nathan den Profeet, en Gad den Ziener, zijne geheele regeering, 30 zijne dappere daaden, en de tijden, die over hem, over geheel Israël, en over andere
Ko-
Alshet dit laatfte ware, dan moesten zij toch fchielijk na het opftellen der Chronieken verloren geraakt zijn, want josefus getuigt zeer uitdruklijk, dat de Jooden van den ouden tijd buiten den Bijbel geheel geene hiftorifche fchriften overig hadden: ja, dan kon nog de vraag ontftaan, of die fchriften echt geweest ■waren? inzonderheid, wanneer zij den naam van eenen Profeet dragen, wiens echte fchriften de Jooden, na de wederkomst, zeker niet zouden hebben laten verloren gaan. Doch den meesten tijd is het mij waarfchijnlijk, dat het enkel de boeken der Koningen zijn, ■en dat de Schrijver van elk lluk derzelven genoemd wordt.
In onze plaats zijn heel zeker de van ons zoo ge-' •noemde boeken van Samuël gemeend. Dezen kunnen «nmooglijk geheel van Samuël zeiven gefchreven geweest zijn, want hij ftierf nog onder de regeering van Saul: zij werden derhalven, gelijk wij hier zien,door Nathan en Gad vervolgd.
Ziener — Profeet — Ziener.] Alle naamen, die een' Profeet betekenen, en die niet in de zaak, maar alleen naar den tongval des tijds, of der plaats, daar hij zich onthieldt, verfchillen. Men ziet dit klaar uit i sam. IX. 9- alwaar Samuël zelf aantekent, dat men nog in zijn' tijd den genen, die thans Profeet heette, den Ziener noemde, en uit dien tijd is hem dan ook de naam Ziener overgebleven.
vs 30. en over andere Koningrijken."] De mening is zekerlijk niet, dat deze drie mannen eene foort van algemeene gefchiedenis gefchreven hebben,



i 54Het I. BOEK der CHRON. Cap.XXIX. Koningrijken der aarde verlopen zijn.
van welke ons flechts een klein gedeelte, deJsraö. tifche gefchiedenis betreffende, overig zou zijn • maar er wordt gefproken van de veelvuldige uitlandfche Koningrijken, die David wta-ftoord, en onder zijne gehoorzaamheid gebracht of ten minden door groote nederlagen zeer verzwakt heeft, b. v. het Koningrijk Nciibis, en deszelfs Onder-Koningen in Mefopotamië.
HET



HET
TWEEDE BOEK
DER
CHRONIEKEN-






H El
TWEEDE BOEK
d È &
CHRONIEKEN
Cap. I. i—-12.,
Salomons merkwaardige droom, daar hij te Gibeön offert, in welken hij God om wijsheid bidt , en God hem zijne bede vergunt.
(I kon. III. 2-15.; (*)•
Salomon, de zoon van David, werdt j op zijnen Troon bevestigd, Jehova zijn God was met hem, en maakte hem zeer
Sroot' Vol.
(*) Ik heb van hier af fteeds bij de opfchriften die Hoofdftukken gezet, in welke dezelfde gefchiedenis in de Boeken der Koningen voorkomt: dit zal voor mijne lezers het vergelijken van deze beide, niet altijd «ehéel eenftemmige, verbaalen, gemaklijk maaken en Wijst hen te gelijk op de aanmerkingen, ovet het'Boek der Koningen gemaakt, die zij nu zonden moeite vinden kunnen, zonder dat ik nodig heb, orn ze telkens aan te haaien.
L x



ir58 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Volgends eene affpraak, die Salomon 2 met gantsch Israël, de overften ovef duizend, hoofdlieden over honderd,richters, fceftuurers des volks, en hoofden der huisgezinnen, gemaakt hadt, ging Salomon en 3 de gantfche vergadering met hem naa de Tente des gefprcks van God, die Mofes, de knecht Gods, inde woestijn hadt laten maaken. Want David hadt wel de bond- 4 kist van Kiriath- Jearim op de voor haar •bereidde plaats gebracht, en vóórhaar te Jerufalem eene tent opgeflagen: maar de 5 koperen Altaar , dien Bezaleè'1, de zoon van Uri,den zoon van Hur,gemaakt hadt, Was nog aldaar voor de Tent van Jehova; en na deze ondernam Salomon en de ge. meente eene bedevaart. Op dezen kope- 6" ren Altaar voor de Tente des gefpreks offerde dan nu Salomon, en bracht duizend brand-offeren.
In dezen nacht verfcheen Jehova aan Sa- 7 lomon, en fprak tot hem: bid, wat ik u 8 geven zal! Salomon zeide: gij hebt mijnen Vader David groote genade bewezen, en mij in zijne plaats tot Koning gefteld: en 9 4iw woord, o God, Jehova! dat gij aan David gegeven hebt, worde vervuld! Gij hebt mij over een groot volk, ontelbaar
als
vs. 2—5.3 Hier is de Schrijver van dien van de Boeken der Koningen daar in onderfcheiden, dat die de hoogte te Gibeön als een toegelaten misbruik fchijnt aan te zien» terwijl de onze niets van afkeuring laat blijken.



Cap. I. ™
als hét ftöf der aarde, tot Koning gefteld: ceef mii wijsheid en verftand, om het te ia regeren! Want wie is inftaat, om richter van" dit uw groot volk te zijn? Godiprak n tot Salomon: dewijl gij dus gezind zijt, en gii geen rijkdom, fchatten, en roem voor u gebeden hebt, niet den dood uwer vijanden, niet voor u een lang leven, maar wijsheid en verftand, om mijn volk te richten, over het welk ik u tot Koning gefteld heb, zoo zij u wijsheid en verftand gege- 12 ven! ook zal ik u rijkdom, fchatten en roem geven, zoo als niemand der Koningen voor u gehad heeft, noch na u hebben zal. Salomon keerde weder van de 13 hoogte te Gibeön, en de Tente des gefpreks, na Jerufalem te rug, en regeerde over Israël.
vs. iA—17.
Iet van de ruiterij, die Salomon aanlegde, van zijnen Koophandel in paarden, en denwelvaart der Israëliten onder zijne regeering. (Uit 1 kon. X. 26—29.)
Salomon bracht wagens en ruiters bij een, ,4 hij had duizend en vier honderd wagens, en twaalf duizend ruiters, die hij gedeeltelijk in de ruiterlieden legde, gedeeltelijk te Jerufalem bij zich hadt.
L 5 He*



170 Het II. BOEK der CHRONIEKEN;
Het zilver en goud maakte de Koning te k Jerufalem als fteenen, en de Cederen zoo gemeen, als de Sijkomoren, die in de laage landen in menigte zijn. Ook liet hij 16* paarden uit Egijpte en Kua uitvoeren, de koopheden des Konings brachten ze uit Kua, en gaven daar tegen waaren , en i7 dus kostte een fpan paarden, als het uit Egijpte kwam, zes honderd fikelen, en een paard honderd en vijftig: voor dezen prijs leverden de paardenkoopers ze aan al« le de Hethitifche en Sijrifche Koningen.
Cap. II.
Schikkingen tot den Tempelbouw, vriendfchap: en onderhandelingen met Huram, den Ko'. ning van Tijrus. (ikon. V. 15—31.)
Salomon nam voor, eenen Tempel te ?* bouwen, die naar den naam van Jehova genoemd zou worden, en een Hofverblijf 2 voor zich: daar toe liet hij zeventig duizend lastdragers, en tachtig duizend fteenhouwers en houthouwers op de bergen opfchrijven, en drie duizend zes honderd* opzieners over dezelven.
Ook
vs. 2. Drie duizend zes honderd^ In het I. Boek der Koningen Cap. V. 20. 3300; een van beiden een blijkbare fchnjffout; wegens de gelijkheid der woorden, itaan drte en zes, in gevaar, 0111 met eikanderen verwisfeldte worden, en worden in de daad meej> Hiaalen verwisfeld.



Cap. II.
171
Ook zondt Salomon gezanten aan Hu- 3 Tam, den Koning van Tijrus, en liet hem zeggen: gij hebt aan mijnen vader David cederen gezonden, om hem daar van een paleis te bouwen; nu heb ik het voorne- 4 men, om voor Jehova mijnen God eenen Tempel te bouwen, en hem dien te heiligen , op dat hem hier het reukwerk der fpe» cerijën gebracht, de heilige brooden neder^ gelegd, en de brand-offers alle morgen en avond, insgelijks op de Sabbathen, nieuwe maanen en feesten van Jehova, onzen God, Zouden toegebracht worden, zoo als het Israël voor eeuwig geboden is. De Tem. 5 pel, dien ik bouwen wil, moet groot zijn, want onze God is grooter dan alle Goden, 't Is zoo, wie is in ftaat, om hem een huis 6" te bouwen ? want de hemel en aller heme« len hemel omvatten hem niet, en wie ben ik, dat ik hem een huis bouwen zou? Het is flechts, om hem daar reukwerk te brengen. Zendt mij toch kunftenaars , die 7 goud, zilver, koper, ijzer, purper, cochenille , en donkerblaauw weten te bearbeiden, en in edelgefteenten te graveeren, opdat zij den kunftenaaren, te Jerufalem, en in Judeë, die mijn vader David mij nagelaten heeft, behulpzaam zijn. Zend mij g ook cederen, dennen, en algummihout van den Libanon, want ik weet, dat uw volk het vellen der boomen op den Libanon verftaat, maar mijn volk zajl bij hetzelve zijn t en het hulp bieden.
Doch



172 Het II. BOEK dër CHRONIEKEN.
Doch er moet zeer veel hout bezorgd, wor- 0 de-, want het huis, dat ik bouwe, zal groot, en tot verwondering zijn. Aan de 10 genen, die dit hout vellen en bearbeiden geve ik tarwe tot fpijze voor uw volk' twintig duizénd Cor, twintig duizend Cor gerst, twintig duizend Bath wijn, en twintig duizend Bath olie.
Huram, de Koning van Tijrus, beünt* u woordde Salomon met eenen brief van dezen inhoud: Het is een teken, dat Jehova zijn volk bemint, dat hij u aan hetzelve ten Koning gegeven heeft. Geloofd zij I2 Jehova, de God van Israël, die hemel en aarde gemaakt heeft, dat hij aan den Koning David eenen zoo wijzen, verHandi'o-en, en kundigen zoon gaf, die voor Jehova
eenen
vs. 10. Tot fpijze voor. . . .] ik iieb hier ver. laald, zoo als in de gelijkluidende plaats i kon. V 35. ftaat, om dat alle oude Ov'erzét'ters hier Tpiiz'e hebben.■ Doch tevens moet ik oprecht bekennen!, dat geen één tot hier. toe vergeleken Hebreeuwsch Handschrift deze lees,wljze heeft: doch zij zijn ook allen te famen, helaas! zeer jong, dewijl de J.ioden hunne handfehriften, als zij oud worden, begraven. De gewoone leeswijze van ons boek vertaalt men gemeenlijk: gefloten tarwengraan (gefteld tegen over gemalen.) *
Voor uw Vo/f] Dit zou hierfch(jnen te z"w, voor het werkvolk, dat gij mij te hulp zendt, én in mijnen dienst geeft: in het Boek der Koningen integendeel is het duidhjk, voor het Hof des Konings van Tijrus, en zijne bedienden te Tijrus.
Van het overig onderfcheid der beide plaatzen moet jnen de aanmerking over 1 kon. V. 25. nazien.



Cap. II.
173
feenen Tempel, en voor zich zeiven een paleis wil bouwen. Ik zend u eenen kun- 13 ftenaar en verftandigen man, Huram mijnen vader: zijne moeder was uit den ftam 14 Dan, maar zijn vader een Tijriër, die verftand hadt, om goud, zilver, koper, ijzer, fteenen, hout, purper, cochenillt, donkerblaauw, witte katoenen ftoffen met carmoifijn, te bearbeiden, edelgefteenten te gravèeren, en verders nog van allerhande kunstwerken , voeg dezen bij uwe kunftenaaren, en die van mijnen Heer David zijn nagelaten. De tarwe, gerst, olie, en 15 wijn, daar mijn Heer van fpreekt, zende hij aan zijne knechten: doch, wij zullen 16 hout op den Libanon vellen, zoo veel gij
nodig hebt, en het tot op de reede
0 voor
vs. 13.] Deze Kunftenaar en Bouwmeester hadt derhalven denzelfden naam, als de Koning, en dit weten wij reeds uit 1 kon. VIL 13. 14- Doch wanneer de Koning Huram, (zoo ftaat de naam hier, en in de Boeken der Koningen heeten beiden Hiram) hem ziinen Vader noemt, zoo is dit een bloote Kanaanitifche eertitel, dien Koningen geven, omtrent zoo als de Keizer, de Koning van Groot Britanmen, en Frankrijk, eenige aanzienlijke perfoonen, oom or neet fcetitelen. Wij' vinden 1 Makkab. XI. 32. onder de Macedonisch.Sijrifche Koningen nog iet dergelijks, alwaar men de aanmerking moet nalezen.
vs 14. Dan.~\ 1 kon. VIL 14.» was zij uit den ftam Nafthali. Men pooge dit over een te brengen. Dit is wel niet onmooglijk, doch het komt mij te kunftig voor, en ik vermoede, dat een van beiden eene verkeerde lezing is.



174 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
voor Jaffa brengen, en van daar zult gij het na Jerufalem laten voeren.
Salomon telde nogmaals de vreemden in 17 het geheele Israëlitifche land , na dat zij reeds te vooren voor de eerfte keer, van zijnen vader David geteld waren, en bevondt ze honderd drie en vijftig duizend zes honderd man: daar van maakte hij ze- 18 ventig duizend tot lastdragers, tachtig duizend tot fteenhouwers en houthouwers op bet g^ergte, en drie duizend zes honderd tot beftuurers,om de overigen aan het werk te houden.
C a 3?. III. IV.
De Tempelbouw van Salomon.
Salomon begon den Tempel van Jeho- ?" va te Jerufalem op den berg Moria te bouwen, alwaar God aan zijnen vader David verfcheenen was: want deze plaats, op v/elke David, op den dorschvloer van Ornan den Jebufiter, gebeden hadt, was van David tot den Tempel beftemd. Op den 2 tweeden dag der tweede maand, in het vier-
de
VS. 17. 3 Hier kan de vraag ontdaan: is deze tweede telling geen misverftand van den Schrijver» Want dat tweemaal, onder vader en zoon , deze tellingen zoom de fom overeen-zouden komen, is niet inltlmmende met den gewoonen loop der natuur, alhoewel met volftrekt onmooglijlc.



Cap. III.
«75
de jaar zijner regeering, begon hij dezen bouw. Dit is de mate der grondlegging ^ van het huis Gods: de lengte zestig ellen, (te weten ellen, naar de oude maat) en twintig ellen in de breedte; het voorpor- 4 taal hadt twintig ellen in de lengte, (te weten de lengte van het portaal gelijk aan de breedte van den Tempel,) en honderd en twintig ellen hoogte. Van binnen overtrok hij alles met fijn 5
goud.
vs. 3. naar de oude maat.'] De Jooden hadden fchijnt het, ten tijde van onzen Schrijver, in het gemeene leven andere ellen, die zij uit Babijlon hadden mede gebracht, want het verftaat zich van zelf, dat zij zich aan de mate van het land, daar aij in woonden, gewennen moesten. De Schrijver merkt derhalven aan, dat men hier niet aan de tegenwoordige, maar aan de oude MofaiTche elle moet denken.
vs. 4. honderd en twintig.] Dit getal is mij verdacht, zoo veel te meer, om dat de voorportaalen gemeenlijk laagerzijn, dan de hoofdgebouwen. Het zal, geloof ik, twintig moeten zijn, en dus vind ik wezenlijk in één Handfchrift en ééne oude Overzetting: evenwel wil ik het getal niet veranderen, deWijl ik buiten dien in deze Boeken zoo veele blijkbaar verkeerde getallen heb moeten zetten.
vs. 5. ] Daar ik deze ftreepjens gezet heb,
is denklijk iet uitgelaten, want volgends ikon. VI. 15. zijn de wanden van het Heiligdom met cederen , en enkel de vloer met dennen overtrokken. De Schrijver, geloof ik, heeft gefchreven: befchoot hij met cederen, en de vloer met dennenhout. De fchrijffout is zeer oud en algemeen, even daarom liet ik dit alles blijven , zoo als ik het vind, om dat ik beloofd heb, niet naar gisfingen, hoe waarfchijnlijk ze ook zijn zouden, maar naar den Tekst te vertaaien.
Palmboomen en ketenen.'] Da oudfte zeer opge-
fier-



176 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
goud. Het grootfte vertrek van het huis befchoot hij met dennenhout, overtrok het met goed goud, en maakte er palmboomen aan met gouden ketenen, ook $ overtrok hij het huis prachtig met kostbare fteenen en het goud was geflagen gewasfen goud. Hij overtrok het huis, de bal- ? ken, posten, wanden, en deuren, met goud, en maakte Cherubs-beelden aan de wanden.
Het allerheiligfte maakte hij zoo lang, 8 als de breedte van het huis was , en ook twintig ellen breed, en overtrok het met goed goud, waar toe hij, volgends het gewigt,
lierde zuilen in de Bouwkunde kunnen wel het beeld en den fieraad van de Palmboomen ontleend hebben, zoo als reeds van kenners der Bouwkunst is opgemerkt. Zie verders de aanmerking over 1 k o n VI. 21.
vs. 6. Geflagen gewas/en goud.] Dat niet in het vuur geweest was, maar zoo als de natuur het in goudkorrels, of takswijze gewasfen goud levert. Ik lieb dit reeds over het eerfte Boek der Koningen gezegd; maar herhaal het hier, om dat hier een ander woord ftaar, Parwaim, waar uit men een zeker ander land, dan Peru, ( het geen evenwel niet eens rijk in goud , maar wel in zilver is,) en dan weder Ceiion heeft willen maaken.
vs. 8. Zes honderd Talenten.] Om zich van de dikte van dit gouden ovenrekzel of beflag een denkbeeld te maaken, merke men op: de zes vierkanten van het Allerheiligfte, die verguld moesten worden Cde 4 zijwanden , vloer en zolder) maakten 2400 Hebreeuwfche vierkante ellen : voor elke vierkante el kwam derhalven een vierde talent gouds, dat zou zijn, naar Eifenfchmidts berekening, 3059, en Jiaar de mijne 1099 Dufoaten te pas,



Cap. III.
*7?
wigt, zes honderd Talenten befteedde. Maar het gewigt van goud, het geen aan 9 de nagelen hefteed werdt, was vijftig fikelen. Ook overtrok hij de bovenvertrekken met goud.
In 't allerheiligfte maakte hij twee Che- 10 rubs, een kunstwerk, met goud overtrokken: derzelver vleugelen maakten famen n twintig ellen uit, de vleugel des éénen was vijf ellen lang, en ftiet tegen den wand,
en
vs. 9.] Dit vers heeft veele. duisterheid: vijftig fikelen zijn naar mijne rekening omtrent 75 dukaaten: nu is de vraag, wat zullen hier de nagels zijn , daar van gerproken wordt ? waren zij geheel van goud ? of alleen met goud overtrokken? werdt aan elke, of aan alle te famen, 50 iikelên gouds hefteed? — — Men wil gemeenlijk, dat het de nagels zijn, waar mede het verguldzel, of het goudblad aan de houten Wanden gefpijkerd was; als dit zoo is, dan moeten» .zij zeker niet van goud, maar verguld geweest zijn, want met gouden nagels zou men bijna zoo Hecht fpijkeren kunnen, als met een loóden degen houwen, en dan moesten deze 50 fikels tot het vergulden van alle de nagels met malkander beftced zijn. Dan zoir het verguldzel der nagelen niet zoo rijklijk zijn, als dat der wanden. ,. ' , j
Doch, het kan ook wezen, dat hier gefproken wordt van de grooteijzren fterk vergulde fpitzen, die boven het dak des Tempels dicht aan elkander waren opgericht, en dat men het woord niet nagels, maar fpitzen, zou moeten vertaaien. (Zie het Gottingfche Magazijn III. Jaarg., 5 ft"k. Num. 5. alwaar van deze zonderlinge fpitzen, die noodwendig afleiders van het onweder moesten worden, gehandeld is,,) Alsdan zouden 50 fikelen gouds tot vergulding van elke fpits of pin befteed kunnen zijn. Het vers |s mij nog duister, m



Ü78 Het II. BÖÈË: der. 'CHRONIEKEN.
én de andere vleugel, ook van vijf ellen', tegen den vleugel des anderen Cherubs, dtis ook ftiet de vleugel van den anderen 12 Cherub, vijf ellen lang, tegen den wand, en zijn tweede vleugel, ook van vijf elÊ len, tegen den vleugel van den eerften Cherub: twintig ellen wijd waren deze 13 vleugelen dér Cherubijnen uitgebreid, zij ftonden op hunne voeten, en hun gezicht was naa het huis toegekeerd. Den voor- 14 hang maakte hij van Bijsjus, met donker-
blaauw,
vs. 13. Zij Jlonden op hunne voeten.'} De ziu h, zij (tonden recht op, op twee voeten. De Cherubs waren (ïguuren, uirmensch en dier zaamgefteld; men kon ze derhalven ook zoo uit beelden, dat, het geen bij de menfchen handen, en bij de dieren voorvoeten heet, den grond raakte, en dus meer in eene? dierlijke gedaante, na de aarde gekeerd; doch zo» waren dezen niet,, maar recht op als menfchen. 3 vs. 14. Het voorhang.] Te weten, dat het alJerbeiligfte en heilige van eikanderen afzonderde. Beiden waren ook; wel door eenen wand afgefcheiden> door welken pene deur ging, .maar of achter of •voor dezen wand. (dit laafte geloof ik) hing deze voorhang. Hij is dien gelijk, welken Mofes in den Tabernakel 2 B. ;Mos. XXVI. -31. liet maaken. Als men hier dezelfde woorden niet vindt, d.an is dit eeniger mate mijn fchuld,: ik poogde een onderfcheid van dé Taal uit te drukken , die plaats heeft tusfchen Mofes- en 'de Boeken der Chronieken. Mofes woorden waren ten dien .tijde verouderd, en andere waren meer gewoon geworden ; en dezen gebruikt de laatfte Schrijver.
- .Carmoifijn.} Het zelfde, dat ik bij Mofes Coche. niïie; vertaalde, hoog of rood.
Bijsjus.'] Egyptisch lijnwaad, d. i. ftoftb van katoen. £?j Mofes ftaat de. Egijptifche, hier de Fenici-
fchc



'Ca?.. ÏIÏ, «jfc
blaaüw, 'purper, en Carmöifijn, en Üetötr Cherubs op borduuren.
Ook maakte hij -voor den Tempel tweë j| 'zuilen, vijf en dertig ellen hoog, én het ;Kapiteel boven dezelven was vijf ellen.
. : èb ... ia! ós J . Ook
fche naafh. Dit is wel eene.kleinigheid, maar hiér een kenmerk, dat de Taal veranderd is, en darde Boeken van Mofes niet eerst na de wederkomst uit de-Babijlonifche .ballingfchap, verdicht zijn.
vs. 15. vijf en dertig ellen.] Dit fchijnt eene ftrijdigheid te zijn met 1 kon. VIII. 15- alwaar de hoogte dezer zuilen flechts 18 ellen is. Aan een fchrijffout kan men niet denken, want alhoewel één oude 'Overzetter, wien nog/een ander gevolgd. is„ hier 18 ellen zet, (dat isy ons boek uit het Boek ■der Koningen verandert,) echter zijn alle tot hier toe 'vergeleken Hebreeuwfche Handlchriften het ééns in -Jiet getal vijf'en dertig. Ook hebben 18 en 35. zij inogen dan met talwoorden of talletters gefchreven jzijn, in het Hebreeuwsch, zoo weinig gelijkheids dat zij önrhooglijk van de affchrijvers: zoo algemeen ionden verwisfeld Worden.
' Mijns bedunkens is het gemakltjk , de-beide fcbrlj^ vers -te verëenlgeh> de één,' die 18 ellen hoogte geeft, fpreekt enkel van de 'kolom zelf, doch 'deze hadt meer deelem: voetftuk,- onderlid tot'verhooging van de kolom, kapiteel, hoofdfieraad; dit alles medegerekend, kan de hoogte der zuilen-heel wel 3S ellen bedragen hebben. De vraag,- welke orde van kolommen deze evenredigheid heeft? moeten mijne Lezers- mij niet doen, want ik heb reeds» óver het Boek der Koningen, 'gezegd,' dat deze zuilen ouder zijn dan alle onze orden-, 'en tot de kindsheid der bouwkunde behoorefi „ in Welke men de kolom-orde nog niet tot haare tegenwoordige regels gebracht hadt, ja uit Welke ons vclftrek: geen verflerde kolommen,- niét eens overblijfzels en brokken van kolommen bewaard, ten minsten tot hjer toe nies bekend 2ijn. - -•



ïBq Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Ook maakte hij ketenen in het allerheiligfte, i$ die tot aan deze zuilen voortliepen, en over dezelven hingen, en aan deze ketens honderd granaat • appelen. Deze zuilen jy richtte hij voor den Tempel op, eene aan de rechte, de andere aan de linkehand: die aan de rechtehand noemde hij Jachin, en die aan de linkehand Boas. IV. . Ook maakte hij eenen altaar van metaal, x * twintig ellen lang, twintig ellen breed, en tien ellen hoog.
Ver-
vs. 16.] Men zie de aanmerking over i kon. VII17. Op de Afiatifche wijze hingen van dezer pilaren kettingen, (buiten twijfel, gouden, en zoo als wij uit het Boek der Koningen moeten befluiten, zeven van ieder) naa beneden , die in den Tempel zeiven ingingen, daar waarfchijnlijkaan dewandzuiJenvoort.gingen, en tot aan den binnenften wand van het allerjheiligfte achter de Cherubs liepen. £ene gisfing betreffende dezelven zal men in mijne aanmerking over Hebr. VI. .19. vinden, alwaar ikgeloove, dat Paulus er op doelt, en dat in plaats van ketenen verkeerd anker vertaald is.
Zulk een gouden keten moet een zonderlinge uitwerking gehad hebben bijonweders, enalsdeluchtfterk eleótriek was; maar hoedanige? gevaarlijke of afleidende, kan ik niet bepaalen, dewijl zij mij veel te • kort befchreven is, en wij niet weten, wat achter de. zejven in het allerheiligfte geplaatst was, of zij mis. fchien weder met de ijzeren vergulde fpitzen op het dak des Tempels famenhingen? als dit zoo was, dan Kouden het waare afleiders geweest zijn, doch zoo zonderlinge, dat zij den ftraal door het b nnenfte des Tempels zeiven naar buiten aan de koperen zuilen . leidden , en dat de blikfem uit het Allerheiligfte uitHoeg. Doch verkeerd geplaatst konden, zij ook zeer gevaarlijk geweest -zijn.



Cap. IV. itl
Verders een van metaal gegoten doop- » bad, van zijnen eenen rand tot den anderen tien ellen, gerond, vijf ellen hoog, en een fnoer van dertig ellen omving het. On- 3 der hetzelve waren beelden van runderen .rondom, die tien ellen belloegen, deze runderen waren in twee reigen, en met het doopbad in ééns gegoten. Het ftondt op 4, twaalf runderen, drie zagen tegen het noor den, drie tegen het westen, drie tegen het zuiden, en drie tegen het oosten, en hunne achterste deelen waren binnenwaards ingekeerd. De dikte was eene handbreed, en 5 de rand, zoo als hij gemeenlijk aan een' •beker is, in de gedaante van eene opene lelie. Het bevatte drie duizend Bath. Ook ,5 maakte hij tien waschbekkens, van welken
hij
vs. 3. Het doopbad werdt van 12 runderen gedragen, maar dezen beOoegen niét den geheelen omkring, maaralleen het derde deel daarvan, of 10 ellen; zoo dat dus elk rund, daar het het dikfte was, vijf zesde ellen, dat is een weinig meer dan eene vier handbreedten bedragende korte elle der Hebreen befloeg.
In twee reigen.] Waarfchijnlijk zoo, dat zes of vier runderen meer achterwaards onder het midden van bet doopbad Honden, en zes of acht meer voorwaards onder de Periferie of omtrek Op deze wijze konden zij het doopbad het best dragen. Indien de binnenften in de achterfte rei niet heel klein geweest zijn, hebben' zij noodzaaklijk in het doopbad zelf moeten infehieten, en met den rug in deszelfs ronding eene groote verhoging, die veej ruimte befloeg, moeten maaken.
Het overige zie men in de aanmerkingen over 1 kon. VIL 23, 25- 26.
M 3



m Het ÏL BOEKde* CHRONIEKEN.
Sirj- er vijf aan de rechte, en vijf aan de linkezijde plaatfte, om te wasfchen, te weten, om er in af te wasfchen, het geen tot het brand, offer behoort: maar het doopbad zou daar toe dienen, opdat dePriesters zich daar in waschten.
Verders maakte hij de gouden kandelaa- 7 ren, tien in getal, naar hun behooren, en Helde ze in het grootfte vertrek van den Tempel, vijf aan de rechte, en vijf aan de Jinkezijde.
Verders de gouden tafels, tien in getal, § en plaatfte ze, vijf aan de rechte, en vijf aan de linkehand, en honderd gouden fchalen.
Ook legde hij den voorhof der Priesteres o aan, en den grooten om denzelven gaanden voorhof, benevens deszelfs poorten, welke hij met koper overtrok. Het doopbad ia ftelde hij aan de rechte zijde.des Tempels,, tegen het zuid-oosten..
Ook maakte Huram de potten, fchoe- n felen, fchalen, en voltooide alles, wat hij voor den Koning Salomon aan het huis Gods te maaken hadt: twee zuilen, met i3 kogels en kapiteelen boven de zuilen, be. nevens het loofwerk, om ze te bedekken, 13 vier honderd granaat-appelen, rond om het loofwerk in twee reigen, om de beide kogelen en het kapiteel op de beide zuilen te bedekken, de tien Hellingen, benevens 14
de
vs. 14. de tien fledingen.~\ Ik heb eene andere ïpzing gevolgd: naar de gedrukte ftaat. er alleen, d$ fiellingen..



Cap. IV. 183
de waschvaten, die er op rusten, het 15 doopbad één, en de twaalf runderen daar onder, potten, fchoefelen, vorken, en al 16 het gereedfchap ver vaardigde Huram,'sKonings vader, voor den Koning Salomon ten dienfte van den Tempel van gepolijst koper. In de Jordaan - vlakte tusfchen Succoth 17 en Zeradath liet de Koning ze in de aarde gieten. Alle deze gereedfchappen liet Sa- 18 lomon in groote menigte gieten, en het koper werdt niet gewogen. Ook liet Sajo- 19 mon de overige gereedfchappen van den Tempel maaken, den gouden altaar, de tafels, op welken het brood gelegd werdt, de kandelaars en derzelver lampen, om. ze 20 ten behoorlijken tijde voor het allerheiligfte aan te fteken, uit geflagen'gewasfen goud, hunne bloemen , lampen , fnuiters, van % X goud, (dit was het beste goud volkomen gezuiverd, ) mesfen , fchalen, koppen, 2 % rookpannen, van geflagen gewasfen goud, ook waren de binnenfte deuren voor het allerheiligfte, en de deuren tot hetgrootfte vertrek des Tempels van goud.
Cap.
vs. 15. des Konings Vader'.] Wederfim de titel, die reeds cap. II. 12. opgemerkt is, welken ■ook Salomon aan dezen kunftenaar gaf, zoo als hij dien te Tijrus gehad hadt.
vs. ai. befte goud volkomen gezuiverd,"] Ik heb •vertaald, zoo als men gewoonlijk doet, maar ik ben twijfelachtig, of het goed is, en of het niet misfchien ,aijn moest, goud van het tweede foort.
■ss. 22. goud ] d. i. verguld.
M4



ïU Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. V.
Inwijding des Tempels.
V.
Dus was nu de Tempelbouw voltooid, j dien de Koning Salomon ondernomen hadt, en alles, wat zijn Vader David van zilver, goud, en huisfieraaden geheiligd hadt, legde hij neder in de fchatkameren des Tempels van God.
Hierop riep Salomon de oudften van Is- 2 faël, alle hoofden der ftammen en huisgezinnen , na Jerufalem, om de kist van Gods verbond uit de Stad David, dat is, Ziön, in den Tempel te brengen: geheel o Israël kwam op het Feest ... dat is de zevende maand, bij den Koning famen: al- 4, le de oudften van Israël traden toe, de Leviten hieven de kist op, en brachten 5
ze,
vs. 3, . . . ] Men kan naauwlijks anders denken , of hier heeft weleer gedaan, het geen wij in de Boeken der Koningen lezen, in de maand Ethatiitn; de zaak zelve eischt het, doch, dewijl het tot hier'toe in geen handfchrift gevonden is, durfde ik het uit een vermoeden, hoe waarfchijnlijk ook, er niet bijvoegen.
VS. 5' brachten zij op.] Te weten, in den Tempel , die op eenen berg lag. Ik wilde dit woord, dat in de Boeken der Koningen ftaat, en hier ontbreekt, er niet bijzetten.
De Priesters en Leviten."] Ik ben van de gedrukte leeswijze, de Priesters uit den jïam Levi, Czoo dat de Priesters het alleen gedaan hebben,) afgegaan, en eene andere gevolgd, die met 3 KOW. VIII. 4 oveiëenftenu.



Cap. V. 185"
ze, benevens de Tente des gefpreks, en alle de heilige gereedfchappen, die daar in gevonden werden, op: de Priesters en Laviten brachtén ze op. Maar de Koning 6 Salomon, en de gantfche, van hemfaamgeroepen, gemeinte der Israëliten, gingen voor de kistheenen, waarbij fchaapen en runderen in zulke menigte geofferd werden, dat men ze niet tellen kon. De Pries- f ters brachten de bondkist van Jehova op haare plaats aan den achterften wand des Tempels in het allerheiligfte, onder de vleugelen der Cherubijnen, want de Che- 3 rubijnen breidden twee vleugels uit over de plaats, alwaar de kist ftondt, en bedekten de kist van boven benevens derzelver draagboomen; deze draagboomen hadt men q langer gemaakt, zoo dat men ze aan het einde des allerheiligften uit het heilige gewaar kon worden, evenwel zag men ze niet buiten het allerheiligfte: en hier is zij tot op dezen dag gebleven. In de kist i was niets meer, dan de beide fteenen tafelen , die Mofes op Horeb er in gelegd hadt, welke het verbond, van God met de Israëli o. en hier is zij (de bondskist) tot op dezen dag gebleven.] Deze woorden behoudt onze Schrijver uit het oude, uit de Boeken der Koningen: ia Zijn tijd was de Tempel reeds voor ang door Nebukadnezar verbrand, zoo als hij zelf verhaalt en <3us de verbondskist daar niet meer in; doch het is zijne gewoonte, dat hij de woorden der oude Qorr* kgnde geheel invoegt.
M s



i84 Het II. BOEK der CHRONIEKEN/
liten,, bij. hunnen uittogt uit Egijpte gemaakt, bevatten.
Toen de Priesters uit het Heiligdom xz gingen, (want alle Priesters,'die er maar te vinden waren, hadden zich moeten laten heiligen, men kon niet naar de klasfen te werk gaan, en de Muzijkkundige Leviten onder Ia alle hunne Beftuurers, Afaf, Heman, Je-
, duthun, hunne zoonen en broederen, Honden in katoenen kleederen, met Cijmbalen, Harpen, en Cithers, aan de Oostzijde van den altaar, en .bij hun honderd en twintig
..Priesters, die op Trompetten bliezen, en alle deze Inftrumenten, Trompetten, Cijmbelsenz. waren als ééne eenige ftem.) Als 13 zij die nu luid lieten klinken, om God te
. looven en te danken, dat hij goedertieren
• is,, en dat zijne genade eeuwig duurt, werdt de'Témpel van Jehova met eene wolk vervuld, en de Priesters fchroomden , van 14 wege deze wolk, in den Tempel te ftaan en te dienen , want de tegenwoordigheid van God vervulde zijnen Tempel.
Cap.
vs. 11—13.] Het geen hier tusfchen haakjens ftaat, zet de Schrijver van de Boeken der Chronieken, als een tusfehenrede bij het geen hij uit de Boeken der Koningen heeft afgefchreven, om den Lezer verftaanbaar te maaken, waaröm de Priesters uit den Tempel uitgegaan zijn, te weten, om in den voorhof liederen te zingen.
vsï 12. katoenen kleederen."] Deze waren bij de Israëhten reeds, volgends een oud Egijptisch herko? »en, heilig en priesterlijk»



c a vi,
inwijdingsgebed van Salomon*
VL
Toen fprak Salomon: Jehova heeft bêjlo- i 'Èen, in het donkere der onwederswolken te woonen! Ik heb u eenen Tempel gebouwd, eenen % zetel, dien gij eeuwig hebben zult. Vervol- 3, gends wendde zich de Koning om , en fprak dit Lofgebed met het gantfche verzamelde Israëlitifche volk, hetwelk ftondt: Geloofd zij Jehova, Israëls God, die mijnen 4, vader met zijn mond beloofd en met zijne hand vervuld heeft, het geen 'hij gefproken heeft: yan dien tijd af, dat ik mijn volk Israël uit 5; Egijpte gevoerd heb, heb ik geene ftad uit eenen Israëlitifchen ftam verkozen, op dat mij daar in een Tempel gebouwd, en naar mijnen,
naam
vs. 5. 6,3 Men zal hier het één en ander meer vfrv den 'dan 1 kon. VII. 16. en daar zal men heel wel mede voldaan zijn, dewijl het wezenlijk, daar fchijnt te ontbreken: de Schrijver der Chronieken vondt het rog in zijn Exemplaar van de Boeken der Koningen. Alleen zal men bij de woorden, ik heb geenen man ■verkozen, om Vorst over mijn volk Israël te zijn, eene zwaarigheid voelen. Ik voel ze ook. Dit zie ik wel, Vorst is, gelijk meermaalen in de laater boeken, zoo veel als Koning, dus vallen de Richters: weg, welke buiten dien niet van God verkozen, maar enkel door hunne daaden aanvoerers des volks geworden zijn. Maar nu Saul? Ik denk, dezen gaf God aan het volk, dat eenen Koning eischte, in toorn en tot ftraffe tot Koning, ook gaf hij het Koningrijk ni<$ erflijk aan zijn huis.



iSft Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
naam genoemd zoude worden, en ik heb geenen man verkozen, om Vorst over mijn volk Israël te zijn. Maar nu heb ik Jerufalem ver- 6 kozen, om naar mijnen naam genoemd te worden, en David, om over mijn volk Israël te regeeren- Mijn vader David hadt voor, om j eenen Tempel te bouwen, die den naam van Jehova, den God van Israël, zou dragen. Maar Jehova zeide tot hem: uw voornemen, 8 dat gij genomen hebt, om mij eenen Tempel te bouwen, die mijnen naam draagt, is wel goed: doch gij zult mij dezen Tempel niet bouwen, 9 maar uw eigen zoon zal hem bouwen, en hem mar mijnen naam noemen. Jehova heeft ver- 10 ■yuld, het geen hij gefproken heeft, ik ben in - mijns vaders plaats gekomen, en zit op den Israëlitifchen troon, zoo als Jehova beloofd heeft, ik heb dezen Tempel, naar den naam van^ Jehova Israëls God genoemd, gebouwd, en in denzelven aan de'kist eene plaats gege- n ven, in welke het verbond ligt, dat Jehova met de nakomelingen van Israël gemaakt heeft. j
Vervolgends ftelde hij zich voor 't gezicht des geheelen verzamelden Israëls voor den altaar van God, en breidde zijne han- Iq den uit: want Salomon hadt zich een rond geitel van metaal, vijf ellen lang en breed, en drie ellen hoog, laten maaken, en op eene vrije plaats ftellen, dit beklom hij, en zich voor het oog van het gantfche ver. zamelde Israël op de kniën werpende,, en zijne handen ten hemel uitbreidende, fprak
hij:



Cap. VI. 189
Jhtj: Jehova, gij God van Israël, daar is geen 14 God, gelijk gij, in hemel en op aarde, die uwen knechten, welke van gantfche harte voor u wandelen, het verbond houdt, en in Vaderliefde jegens hen onveranderlijk zijt, die uwen s$ knecht, mijnen vader David, gehouden hebt, het geen gij hem beloofd, met uwen mond toegezegd en thans met uwe hand vervuld hebt. Jehova, gij God van Israël, vervul nog ver- 1 $ ders aan uwen knecht David, mijnen Vader, het geen gij hem beloofd hebt, toen gij zeidet: het zal u nooit aan nakomelingen ontbreken , die voor mij op den Israëlitifchen troon zitten zullen, doch onder voorwaarde, dat uwe na» komelingen zorgvuldig zijn, om' naar mijne wet te wandelen, zoo als gij voor mij gewandeld hebt.- Jehova, gij God van Israël, uw jj woord zij vast en onveranderlijk, dat gij tot uwen knecht David gefproken hebt."'
Maar zou God dan waarlijk bij de men- 18 fchen op aarde woonenl De hemel, en aller hemelen hemel omvatten u niet, hoe veel minder dan deze Tempel, dien ik gebouwd hebt Maar, 19 zie op het gebed uwes knechts, en op zijn fmeeken, Jehova mijn God, hoor naar het roepen, in het gebed, dat uw knecht voor u doet, laat 20 uwe oogen dag en nacht over dézen Tempel t)pen zijn, over de plaats, van welke gij gezegd hebt, dat,zij naar uwen naam heeten zal, en verhoor de gebeden, die uw knecht aan deze plaats bidden zal. Hoor naar het fmeeken van 21 uwen knecht, en van uw volk Israël, dat zij hier voor u brengen zullen, hoor het ter
plaat'



4too Het II. BOEK der CHRONIEKEN;
•'" plaatfe, waar gij woont, ïn den)hemel, hoor het, en vergeef de zonde.
Wanneer zich iemand tegen zijnen medemensch bezondigd zal hebben, en hem een eed afgevorderd zal worden, en de eedzweer er in 'den Tempel zal komen voor uwen altaar, hoor 22 gij het dan in den Hemel, en doe naar de woorden des eeds, en wees richter, vergeld den fchuldigen, en laat zijne daadenopzijn hoofd komen, en verklaar den onfchuldigen voor cnfchuldig, daardoor, dat gij het hem, naar ■%ijne onfchuld, wel laat gaan.
Wanneer uw volk Israël door de vijanden 24 geflagen wordt, omdat het zich tegen u bezondigd heeft, maar zich weder tot u bekeert, u cis den waar en God belijdt, in dit huis ootmoedig tot u bidt en fmeekt, hoor gij het dan in 25 den Hemel, en vergeef uw volk Israël zijne zonde, en breng het weder in het land te rug-, dat gij aan zijne Vaderen gegeven hebt.
Wanneer gij den Hemel fluit, dat er, #L 26 gens hunne zonden, geen regen valt, en zij-, •met hun aangezicht na deze plaats gekeerd, bidden, u als den waar en God belijden, en zich van hunne 'zónden bekeer en, na dat gij hen vernederd hebt, hoor gij dan in den Hemel, en 2$ vergeef de zonden uwer aanbidder en, uwe's volks Israëli,'na dat gij hen den goeden weg geleerd hebt, dien zij te bewandelen hebben, ën laat weder, regeii op uw land vallen, dat gij
' aan uw 'volk ten erfdeel gegeven hebt.
, Wanneer ër hongersnood in het land is, 2§ wanneer er pest', roest, brandkoorn, wanneer
fpring*



C A P. VI i jctf
fpringhaanen en muizen het verwoesten, wflJM» weer de vijand hen in hunne grenzen benardt , wanneer er eenige landplage en krankheid is, lij alle gebed en fmekinge, dat iémand uit 29 uw volk tot u laat opklimmen, wanneer hij vóelt, wat hem in-zijn eigen hart drukt, en dan zijne handen na dezen Tempel-uitbreidt: hoor go gij het dan in den Hemel, den troon,- daar gij op zit, vergeef , doe, het geen zij bidden, en Vergeld eerf iegelijk naar 'zijne- werken , zoo als gij zijn hart kent, want'gij allêelt ként het hart van alle menfchen: -Hoe dit, 'op gï dat zij u vreezen, en op den door u voor gefchreven weg gaan, zoo lang zij in het land leven, dat gij aan onze vaderen 'gegeven'hebt. *. Doch ook, wdnneer vreemdelingen, "dieniét „a van uw volk Israël zijn, uit "êfgelegen landen^ van wegens Uwen 'groot en n'a'am,- komen, van wegens uwe magtige ■ hand ' en uitgejirekten arm, komen, en naa dezen :Tëmftet bid? den, hoor gij dan'in den Hemel, dén troon, 33 daar gij op zit, dóe het geen , 'daar die vreemdeling-om tot u roept, op dat allé-volken der aarde uwen- naam leer en kennén en- u. ver&eren, gelijk uw volk Israël, en het daadlijk ondervinden, dat deze Tempel iièar uwen naam genoemd is.
Wanneer uw voik tegen zijne-vijanden tè <yeld gaat, waar heen gij hetzelve beveelt, en liet bidt totu, met zijn aangezicht naa de ftad, die gij verkozen hebt, en naa dén Tempel* 'dien ik .gebauwd, en naar uwën "naam genoemd heb, gewend, hoor gij dan in den her
mei



ïq2 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
mei zijn gebed en fmeeken, en handhaaf zijn recht.
Wanneer zij zich tegen u bezondigen, (want 36 daar is geen mensch, die niet zondigt,) en gij over hen toornt, en hen aan hunne vijanden prijs geeft, dat die hen in een vijdndlijk land, verre of nabij, in de Jlavernij wegvoeren, en 37 zij dan daar in het land hunner jlavernij tot u zuchten, en zeggen, wij hebben gezondigd! wij hebben onrecht gedaan! wij zijn fchuldig! wanneer zij zich van gantfcher harte en van 38 gantfcher ziele bekeeren in het land der Jlavernij, daar zij in weggevoerd zijn, en, met hun aangezicht, na hun.land, dat gij aan hunne Vaderen gegeven hebt, na de ftad, die gij verkozen hebt, en naa den Tempel, naar uwen naam genoemd, dien ik gebouwd heb, gekeerd, bidden: hoor gij dan in den hem 3^ mei, die uw troon is, hun gebed en fmeekinge, doe hun recht, en vergeef aan uw volk, het geen het tegen u gezondigd heeft. Mijn 40 God, laat uwe oogen open, en uwe oor en opmerkzaam op het gebed zijn, dat op deze plaats voor u gebracht wordt. God! Jehova! 41 Sta nu op, en kom tot uwen blijvenden zetel,, gij, en de kist, op welke uwe Heerlijkheid woont! God, laat uwe Priester en in feest e* lijke kleederen-verfchijnen, en uwe liefhebber:
vs. 41. O Goj laat uwe Prie/ïeren enz."] Uit psalm CXXXII. 9. met eene kleine verandering der ■woorden: in het Boek der Koningen ftaat deze ge? heeie plaats niet.



Gap. VL 193
hers vrolijk zijn over het goede. God'. Je- 42. hova! laat uwen gezalfden niet onverhoord van u gaan! gedenk aan de genade jegens uwen knecht David.
Cap. VII. 1—10.
Een van den Hemel afdaalende hlikfem ont. (leekt het vuur van den altaar. Salomons offer, en uitgerekte Feestviering.
VIL
Als Salomon dit gebed geëindigd hadt, 1 viel er vuur van den hemel, en ontftak het brand.offer, en de overige offeranden, en de tegenwoordigheid van Jehova vervulde den Tempel, zoo dat de Priesters zich niet 2 onderftonden, om in den Tempel te gaan, dewijl Jehova in denzelven tegenwoordig was. Alle Israëliten zagen het, hoe de 3 blikfem van den hemel viel, en Jehova den Tempel vervulde, zij boogen zich ter aarde, wierpen zich op den geplaveiden vloer des Tempels neder, aanbaden, en loofden Jehova, omdat hij goedertieren is, en dat zijne genade eeuwig duurt.
Ook offerde de Koning en gantsch Israël 4 aan Jehova offeranden, de Koning Salo- 5 mon zelf twee en twintig duizend runderen , en honderd en twintig duizend fchaa-
pen
vs. 42.] Dit geheele vers insgelijks. Zie psalm CXXXU. 10.



194 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
pen, én dus wijdde de Koning en het gantfche volk den Tempel van "God in. De 6 Priesters en Leviten Honden, elk op zijnen post, met muzijk - inftrumenten , tot den Godsdienst, die de Koning David hadt laten maaken, om Jehova te prijzen, dat hij goedertieren is, dat zijne genade eeuwig duurt, en zij zongen Pfalmen op van David,'de Priesters bliezen tegen over hen op d-e Trompetten, en geheel Israël ftondt.
Ten dien tijde vondt Salomon nodig, de 7 giütTche uitgeftrektheid des voorhofs voor den Tempel van God te wijden , opdat daar op brand offers en de vetftiikken der g.istmaal offeren zouden gebracht worden, wanc de koperen altaar, dien Salomon gemaakt 'hadt, was te klein, dan dat hij alle de brand-offeren, meel - offeren , en vetftukken des gastmaal-offeren zou hebben kunnen bevatten.
Salomon en geheel Israël met hem, van 8 Hamath af tot aan de rivier van Egijpte, eene zeer groote menigte, vierde dit Feest, zeven dagen lang, en'op den achtflen dag 9 nog het (Tuitfeest, want zeven dagen lang ha<iden zij tot de inwijding des altaars hefteed, en zeven dagen tot het Feest. Op 10 den drie en twintigften dag der zevende maand liet Salomon het volk na huis gaan, vergenoegd en vrolijk over de weldaaden van God aan David, Salomon, en zijn volk Israël.
vs.
vs. 8. 9.] Dit is 2 kon. VIII. 65. 66. veel-dui* lijto gezegd. , -



Cap. VÏÏ. r95
VS. 11—22.
Tweede verfchijning van God, die Salomon heeft.
Na dat Salomon den Tempel van God * ü
'en zijn paleis, alles naar zijn voornemen en wenfchcn, volbouwd en gelukkig voltooid hadt,verfcbeen God hem des nachts, ü en fprak tot hem: ik heb uw gebed verhoord, en mij deze plaats verkozen, opdat mij aldaar offeranden zouden geofferd worden. Wanneer }^ ik den hemel fluite, en geen1 regen op het land laat vallen , 'den fpringhaanen beveel , deszelfs vruchten te verteeren., of pest onder mijn volk zende, en mijn volk., dat naar mij. ncn naam genoemd is, zich verootmoedigt, tot mij bidt, mijn aangezicht zöekt, en van zijne booze wegen te rug keert, dan zal ik hei in den hemel hoor en, zijne zonde vergeven, en zijn land gezond maaken- Op liet gebed ie dezer plaatze zullen mijne oogen open, en mij ne oor en opmerkzaam zijn. Dezen Tempel jg verkieze ik m-ij 5 en heilige dien, opdat hij eeuwig naar mijnen naam genoemd worde, mij. ne oogen en opmerkzaamheid zullen fteeds op hem gevestigd zijn. Wanneer gij zoo voor mij wandelt, gelijk uw Vader David gedaan heeft j alles doet, wat ikubeveele, en mijne wetten en rechten waarneemt, dan zal ik, naar hei verbond , dat ik met David uwen Vader gemaakt heb, uwen troon bevestigen, en het zal Na n



i96 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
u nooit aan nakomelingen ontbreken, die over Israël regeer en. Maar indien gij lieden u 19 van mij afkeert, mijne rechten en wetten verlaat, die ik u voor gefchreven heb, andere Goden dient, en die aanbidt; dan zal ik hen uit mijn land uitroe jen, dat ik hun gegeven 20 heb, en dezen Tempel, dien ik aan mijnen naam gewijd had, verre van mijn aangezicht wegwerpen, en hem tot een ftraf- enfchrikyoorbeeld maaken onder alle volken. Over de- 21 zen tempel, die zoo hoog en beroemd was onder alle volken, zullen allen zich ontzetten, die voorbijgaan, en zeggen: waarom heeft Jehova aan dit land en aan dezen Tempel zoo gehandeld? Dan zal men antwoorden: omdat 2a zij Jehova hunnen God verlieten, die hen uit Egijpte gevoerd hadt, vreemde Goden aanhingen, die aanbaden, en hen dienden, daarom heeft Jehova al dit ongeluk over hen gebracht.
Cap.
vs. 20. zij.'] De Israëliten, het gantfche volk. vs. 21.] Zie de aanmerking over 2 kon. IX. 8.



197
Cap. VIII.
Hirams fteden^ Nog meer, van het geen Salomon gebouwd heeft. Zijn koophandel op O/zr.
VIII.
Na twintig jaaren, in welken Salomon i den Tempel van God, en zijn paleis, gebouwd hadt, alsook de fteden, die Hiram 2 hem gegeven hadt, welken Salomon bouwde, en ze aan Israé'liten te bewoonen gaf, ging Salomon na het Nifibeenfche Hamatb, 3 bevestigde zich daar in, en bouwde Thad- 4
mor
vs. 2.] Dit fchijnt de duidiijklle ftrijdigheid niet 1 kon. IX. 10—15. alwaar Salomon deze (leden aan Hiram afftaat, en wel ter betaaling eener fchuld; men kan daaröm op het vermoeden komen, dat onze Schrijver die plaats of verkeerd gelezen, of verkeerd verftaan heeft, of wel beiden te gelijk. En toch is het naanwlijks mooglijk, dat men de klaare woorden van het Boek der Koningen kwalijk zou verftaan. Nademaal onze Schrijver fomtijds bij het Boek der Koningen fret, ter aanvulling der gelchiedenis, uit andere berichten, voegt, kon dit ook misfchien een historisch bijvoegzel zijn, en dan zou de zaak dus voorkomen: Salomon ftondt aan Hiram 20 fteden af, die onder zijne Heerfchappij ftonden, maar niet van Is^ raëliten bewoond waren, ter betaling van eene fchuld, doch, zij behaagden Hiram niet, en hij merkte ze als geene voldoende betaling aan. (Dus verre het boek der Koningen.) Hier op gaf Hiram ze weder te rug, en Salomon betaalde hem denklijk met goud en zilver, maar voltooide nu deze fteden, en gaf ze aan geboren Israëliten ter wconing.
Met zekerheid bepaal ik hier niets.
N 3



n% Het 11. BOEK der CHRONIEKEN
mor In de woestijn, en andere fteden in Hamath, in welken hij Magazijnen aanlegde, het Opper en Neder-Bethhoron, het S. welk hij zeer verfterkte, en met muuren, poorten, en grendelen voorzag, Baalath, o. en alle fteden, in welken de Magazijnen van Salomon waren, insgelijks die voor paarden en ruiters, en wat hij nog verders ondernam te bouwen, te Jerufalem, op den Libanon, en in zijn gantfche rijk. Hier 7 toe gebruikte hij nu allen, die van de He. thithen, Amoriten, Ferizken, Heviren, Jebufiten, overig, en niet van Israëlitische af komst waren, hunne nakomelingen, » die in het land overgebleven waren, omdac de Israëliten ze niet verdelgd hadden: alle dezen maakten Salomon dienstplegtig {o,t heerendiensten, tot op dezen dag Van 9 de Israëliten maakte Salomon , bij zijnen arbeid, geenen tot knechten, maar nam uit hen zijne krijgslieden, veldheeren, _ ftalmeesters, en ritmeesters voor de ruiterij. Tot Opperopzieners over alle de arbeiders 10 ftelde Salomon twee honderd en -vijftig, welke over de arbeidslieden te bevelen hadden.
De dochter van Farao bracht Salomon 11 uit de Stad Davids in een paleis, dat hij voor haar gebouwd hadt, want hij Meldt het paleis van David voor te heilig, dan dat er eene vrouw in woonen zou, dewijl de kist van Jehova er in geftaan hadt.
Salomon bracht Jehova brand- offers, 12
op



Cap. VIII. i99
óp den altaar dien hij voor het voorhuis van den Tempel opgericht hadt, het daag- ro lijkfche, zoo als Mofes verordend hadt, dat op de Sabbathen, Nieuwemaandon, en drie jaarlijkfche Feesten, der ongezuurde brooden, der zeven weeken, en der Loofhutten. Ook liet hij, naar de inrichting ja van David, de ordeningen der Priesceren tot hunnen dienst in den Tempel bereid zijn, en de Leviten, om de wacht te houden , tot Muzijk bij de Lofzangen, en tot dienst der Priesteren, zoo als het op eiken dag was, ook de deurwachteis naar hunne ordeningen aan elke poort, want dus hadt David, de Profeet Gods, het verordend. Van dit gebod des Konings wegens de 15 Priesters, Leviten, hunne verrichtingen, en de fchatten des Tempels, ging men niet af. Alles, wat tot den Tempel behoor 16 de, en daarbij gefchieden moest, van zijne grondvesting af, tot den volkomen opbouw, was nu van Salomon geëindigd, V en de Tempel ftond voltooid.
Hier op ging Salomon na Etzion-geber I? en Eloth in het land. van Edom aan den oever der zee: Hiram zondt hem door Tg
zijn
vs. 17. Eloth.'] Dezelfde Stad, die 2kon. IX. 26. Aila heet .alwaar men deaanmerkmg niuctnazien.
vs. 18. vier honderd en vijftig.] In het Boek der Koningen vier honderd en twintig» E«n van beiden moet eene fchrijffbut zijn, maar eene heel oude, dewijl de Handfehriften op de beide Dlaatzeft eenftemmig zijn.
N 4



2oo Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
zijn volk fchepen, en volk, dat in de fcheepvaard kundig was, deze gingen met Salomons volk na Ofir, en brachten den Koning Salomon vier honderd en vijftig Talenten gouds te rug.
Cap. IX. i—ia.
Bezoek der Koningin van Saba,
IX.
De Koningin van Saba hoorde het gerucht i van Salomon , en kwam met een grooten ftoet, ook met Kameelen, die fpecerijen, goud in menigte, en kostbare lleenen droegen , na Jerufalem, om Salomon door raadzelen op de proeve te ftellen; en legde hem alle de vra«en voor, daar zij op gedacht hadt. Dezen loste hij allen op , 2 niets van alles was hem onbekend, niets bleef zonder antwoord. De Koningin van 3 Saba zag alle de wijsheid van Salomon, den Tempel, dien hij gebouwd hadt, de in- ^
rich.
vs. 4. ] Wanneer men hier het één en ander anders vindt, dan in de ge ijkMdende plaats 2 kon. X. 5. komt het daar van, dat er in de Boeken der Chronieken eene andere leeswijze ftaat: deze houde ik wel vóór verkeerd, doch, dewijl' er nog getwijfeld kan worden, reken ik het voor mijnen ph'gt, de leeswijze van elk Boek getrouw, en zoo voordeelig vertaald als mooglijk was, uit te drukken. Opgang tot den 'lempel, zou een bijzondere opgang uit de Koninglifke buigt, welke op den tegen over liggenden berg Zaönwas, tot den'Tempei op den Berg Moriü, zijn..



Cap. IX. 2or
richting van zijne tafel, de wooning van zijne bedienden, hunne wijze, van den dienst te verrichten, hunne kleeding, zijne opzieners over den voorraad van drank, en derzelver kleeding, zijnen opgang tot den Tempel, en nu was zij geheel buiten zich zelve, en zeide tot den Kening: dat $ alles is waar, het geen ik in mijn land van uwe inrichtingen en wijsheid gehoord heb. Ik 6 heb het niet geloofd, tot dat ik kwam, en het met eigene oogen zag, en nu vind ik, dat mij niet de helft van de grootheid uwer wijsheid verhaald is, gij overtreft alles, wat ik van u gehoord heb. Hoe gelukkig zijn uwe lieden, 7 deze bedienden, die beftendig om u zijn, en uwe wijsheid hooren. Geloofd zij Jehova uw 8 God, die u verkozen, en op den troon gezet heeft, om voor hem te regeeren: uit liefde tot zijn volk Israël, om het voor eeuwig ftaande te houden, heeft Jehova, uw God, u over hen tot Koning gefteld, die recht en gerechtigheid handhaaft. Zij gaf den Koning honderd en 9 twintig Talenten Gouds, zeer veel fpecerijen en edele fteenen; zoo groote menigte fpecerijen, als zij hem gaf, is naderhand nooit weder aangekomen. Ook brachten 10 de knechten van Hiram en Salomon, die
goud
vs. 8. om voor hem te regeeren.] Letterlijk: tot Koning voor Jehova uwen God. Jehova zelf was Koning van het Israëlitisch volk, en de zichtbare Koning werdt als zijn ftedehouder aangezien , die voor hem regeert.
N 5



202 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
goud uit Ofir haalden, Algummi-hout, en edelgefteenten mede: van dit Algummi- ii hout liet de Koning befchotten in den Tempel en het Paleis, en muzijk inftrumen ten maaken: te vooren was zulk hout in Judeë' geheel niet bekend geweest. De 12. Koning Salomon befchonk de Koningin van Saba met alles, wat zij wenschte, nog behalven dat hij gefchenken van gelijke waarde gaf met die, welke zij hem gedaan hadt, en zij reisde met haar gevolg weder in haar land te rug.
vs, 13—31.
Nog van Salomons rijkdom, pracht, fcheep' vaard, paardehandel, ruiterij, enz.
Het goud, dat Salomon in dén iaar ver- 13 kreeg, was in gewigt zes honderd zes en zestig Talenten, behalven het geen hemde grooter en kleiner Kooplieden gaven. Ook 14 brachten hem alle Arabifche Koningen, en de Beftuurers der Provintiën, zilver en goud.
Salomon liet tweehonderd fchilden maa- 15 ken, met Hechter goud overtrokken, op elk fchild kwamen zes honderd talenten gouds, en drie honderd andere fchilden, 16 insgelijks van Plecht goud, op elk kwamen drie honderd fikels goud, endezen bracht hij in het lusthuis van Libanons woud.
Ook



Cap. IX.
203
Ook liet Salomon eenen grooten elpenbee- x_ nen Troon vervaardigen, en dien met fijn goud overtrekken : deze troon hadt zes jg trappen, een gouden voetbank, en aan beide zijden der zitting invattingen en lee* ningen, bij welken twee leeuwinnen Honden, en twaalf leeuwinnen op de zes trappen aan weêrskanten; zijnsgelijken was in geen Koningrijk gemaakt.. A! het drinkge 2C, reedfchap van den Koning Sa'omon was goud, en al het huisfieraad van het iustflot in Libanons woud van geflagen gewastèn goud; zilver was ten tijde van Salomon niet geacht: want de fchepen des Konings 21 gingen met Hirams bootsvolk na Spanje, en kwamen in het derde jaar van haare vaart op Spanje te rug, en brachten goud, zilver, elpenbeen, apen, en papagajen mede.
Salomon overtrof alle Koningen des 22 aardbodems in rijkdom en wijsheid, alle 23 | Koningen zochten hem te zien, en de wijs heid te hooren, die God hem gegeven hadt, en elk bracht gefchenken mede, gou- 24 den en zilveren huisfieraaden, kleederen, wapenen, welriekende fpecerijen, paarden, muil - ezels , en dit gefchiedde jaar op iaar.
Sa-
vs. 18,] Ik neb den gedrukten Tekst vertaald, zoo goed als ik kon, en dus zegt hij zekerlijk juist niet, het geen wij 2 kon X. 19. lezen: do.^h als men flechts ééne letter veranderde, zou hij voikomen hetzelfde, alleen met andere woorden zeggen:. &n van achteren eene rondheid van goud.



2o4 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Salomon hadt vier duizend paardeftal- 2$ len, en wagens, en twaalf duizend rui* ters, die hij gedeeltelijk in de ruiterlieden legde, gedeeltelijk te Jerufalem bij zich hadt.
Hij heerschte over alle Koningen van 26 den Eufraat af tot aan het land der Filiftij nen, en de grenzen van Egijpte. Het zil- 27 ver maakte hij in Jerufalem als fteenen, en de cederen werden zoo gemeen, als de Sijkomoren, die in Nederland in menigte zijn. Hij liet paarden uit Egijpte en andere 28 landen komen.
De overige gefchiedenis van Salomon, 29 de eerfte en de laatfte, vindt men in het Boek van den Profeet Nathan, de voorzegging van Ahia van Silo, en de gezichten van den Profeet Jaado over Jeroboam den zoon van Nebat. Salomon regeerde 30 veertig jaaren over geheel Israël te Jeru.
fa.
vs. 25 vier duizend p a ar deft allen.] In de gelijkluidende plaats ikon. V. 6. zijn, (lallen voor veertig duizend paarden. Denklijk is hier, op de ééne of andere plaats iet verfchreven, maar als dit zoo niet mogt zijn, dan moet men aannemen, dat in éénen ftal, of eigenlijker gefproken, in elke afdeeling der Hallen, altijd tien paarden bij een geftaan hebben. , , ,
En ■wagens.] Hier is het getal der wagens; dat elders ftaat, van de affchrijveren weggelaten.
vs. 36.] Daar waren derhalven in dien oord nog eenige kleine Koningen overig, maar afhanglijk van Salomon. Doch hier van ftaat niets in het Boek der Koningen.



fcli. fo rijks cap. IX. voorChr. 20?
i. 975«
falem, hij ontfliep met zijne vaderen, werdt 31 in de ftad zijns vaders Davids begraven, en zijn zoon Rehabeam werdt Koning in zijne plaatze.
Cap. X.
Rehabeam komt aan de regeering, en veroorzaakt door een hard antwoord, dat hij op een voorfiel wegens verligting der lasten van de onderdaanen geeft, den afval van tien ftammen, die Jeroboam tot Koning verkiezen. Deze voert den kalverdienst te Bethel en Dan in.
X,
Rehabeam toog na Sichem , want der- 1 waards was geheel Israël faamgekomen, om hem Koning te maaken. Jeroboam , de % zoon van Nebat, was, bij Salopons dood, nog in Egijpte, waar heen hij voor Salomon
vs. 31 ] Ik g'sfe, dat dit zoo te verdaan is, dat de gefchiedenis in het Boek der Konir-ïen van de hand dezer drie Profeeten, en uit derzelvc:,' Schriften in het Boek der Koningen ingevoegd is: Het is naauwlijks waarfchijnüjk, dat er nog bijzondere Schriften van deze Profeeten, ten tijde van dit Boek der Chronieken, (d. i. kort voor Alexander denGrooten,) overig 'geweest zijn, daar Jofefus volltrekt geene Schriften voor den tijd der Babijlonifehe ballingfchap voor zich vondt, dan enkel die, welke wij in den Bijbel hebben, zoo als hij zelf meer maaien zegt. • (aado 'j denklijk geen ander dan Iddo, beneden Cap. XII. 15 XIII 22. en misfchien zijn flechts de letters door eene vroege fchrijffout verzet.



206 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
mon gevlucht was, maar toen hij den dood van Salomon hoorde, kwam hij weder uit Egfptè te rug, aan dezen zonden zij, en o lieten hem roepen, en nu ging JèrobOam, en de gezdineniijke ftanden van Israël, tot Reüabeam, en deeden dit voorftel: uw ± vader heeft ons een zwaar juk opgelegd, verligt gij iet van den harden dienst van uwen va. der, en het zwaare juk, dat hij ons opgelegd heeft, dan zullen wij uwe onderdaanen zijn. Hij antwüorde hun: zij moesten na drie 5 dagen wederkomen, en met dit befcheid gingen zij van hem weg. De Koning Re- 6 habeam overweegde de zaak met de oude Ruaden, die zijnen vader Salomon in deszelfs leven gediend hadden , en vraagde hen om raad, wat antwoord hij het vork hier op geven zou ? Zij zeiden: Indien gij f het volk gunftig bejegent, hun verzoek inwil. ligt, cn hun-een gmadig antwoord geeft, dan' zijn zij levenslang uwe onderdaanen. Maar 8 hij verliet üezen raad, dien hem de ouden gegeven hadden, raadpleegde met de jonge lieden, die met hem opgewasfen, en nu bij hem in dienst waren, en zeide tot hun: wat raadt gij lieden, dat ik het volk ten mu 9 woord zal geven, dat tot mij gezegd heeft , verligt het juk, dat uw vader ons opgelegd heeft? Deze jonge, met hem opgewasien 10 lieden zeide: Het volk, dat tot u gezegd heeft, uw vader heeft ons een zwaar juk opgelegd, verligt gij ons hetzelve, moet gij dit antwoord geven: ik ben tusfchtn de beide heup*
bee-



Cap. X.
2C?
Ij eenen dikker, dan mijn vader in de lenden. Heeft mijn Vader' u een zwaar juk opgelegd? ii ik zal het nog zwaarer maaken'. Mijn Vader heeft u met geesfelen gekafïijd, ik zal u met fcorpïöenen geesfelen. Jeroboam en het gant- 12 fche volk kwamen op den derden dag weder tot Rehabeam, zoo als de Koning hun bevolen hadt, dat zij op den derden dag zouden wederkomen, en de Koning gaf 13 hun een hard antwoord, volgde den raad niet, dien de oude Raaden gegeven hadden, maar zeide, volgends den raad der jonge 14. lieden: heeft mijn vader u een zwaar juk opgelegd? ik zal het nog zwaarer maaken! mijn vader heeft u met geesfels gegeesfeld, ik zal u met fcorpiöenen geesfelen. De Koning 15 verhoorde dus het verzoek des volks niet, en dit was eene fchikking van God, om te vervullen , het geen hij door Ahia van Silo tot Jeroboam, den zoon vanNebat, gefproken hadt. Toen gantsch Israël zag, 16 dat de Koning dit verzoek niet verhoorde, gaf het volk den Koning dit antwoord: •wat deel hebben wij aan David'? wat hebben wij met den zoon van Ifaï ts doen ? naa kuit Israël! daar hebt gij uw huis, David! en dus gingen de Israëliten naa huis. Rehabeam 17 bleef alleenlijk Koning over die Israëliten, die in de Joodfche fteden woonden. De ig Koning Rehabeüm zondt Adoram, die over de Heerendienften gefteld was, aan de Israëliten af, doch zij fteenigden hem dood, en de Koning Rehabeam ontkwam met
moei-



ao8 Het TI. BOEK der CHRONIEKEN.
moeite op eenen wagen na Jerufalem. Dus zijn de Israëliten van het huis van 19 David afgevallen tot op dezen dag.
Cap. XI.
Rehabeam laat, op bevel van God, den voorgenomen togt tegen de tien ftammen, na, maar bouwt vestingen, en zijn rijk wordt verfterkt door de genen, die, uit hoofde van den Godsdienst, uit het rijk der tien ftammen vluchten. Zijne gemaalinnen en kinderen.
XI.
Toen Rehabeam te Jerufalem kwam, £ verzamelde hij- het gantfche volk van Juda en Benjamin, honderd en tachtig duizend man , allen in hun besten leeftijd, en krijgslieden, om de Israëliten te beoorlogen, en het rijk weder onder zich te brengen. Maar het woord Gods gefchiedde aan 2 Semaja, den man Gods! fpreek tot Rehabeam, 3 den zoon van Salomon, den Koning van Juda, en tot gantsch Israël in Juda en Benjamin, zoo fpreekt Jehova, gij zult niet te veld gaan, 4 niet met uwe broederen oorlog beginnen, elk ga naa huis, want ik heb dit alles gedaan. Zij gehoorzaamden het bevel van Jehova , en zagen af van den togt tegen Je< roboam.
Re*



Cap. XI. sop
Rehabeam hadt zijne Hofplaats te Jerufa. 5 lem, en verfterkte veele fteden in Judea, 6 Bethlehem, Ethan, Thekoa , Bethzur ,7. 8. Socho, Adullam, Gath, Marefa, Sif, Ado.9.10 ram, Lachis, Afeka, Zorha, Ajalim, Hebron, die in het land Juda en Benjamin lagen; de fteden, die te vooren reeds ver- ii iter&C geweest waren, verfterkte hij nog meer, ftelde bevelhebbers over dezelven, legde voorraadhuizen van fpijze, olie, en 12/ wijn aan, ook wapenhuizen, en verfterkte die ten besten.
Juda en Benjamin hingen hem aan, ook 13 gingen de Priesters en Leviten uit gantsch Israël tot hem over, verlieten hunne fte- 14 den en derzelver voorplaatzen, en gingen na Judeë en Jerufalem,dewijl Jeroboam en zijne zoonen hen van het Priester-ambt van Jehova verftieten, en daar voor Pries- 15
ters
vs 5.] Dit van hier af aan veel verhaald wordt, daar in het Boek der Koningen niets van ftaat, zal elk zien.
vs. 12. wapenhuizen.] Letterlijk: fchilden en fptesfen.
vs. 14. voorplaatzen.] Zie 4 b. mos. XXXIV. 1-5.
hen van het Priesterambt van Jehova verftieten.] Nademaal de Priesters en Leviten de gulden kalven niet wilden dienen , zoo werden andere Priesters aangenomen , en zij buiten dienst gefteld.
vs. 15. fFoudduivelen.] Zie 3 b. mos. XVII. 7. Wij vinden, buiten deze plaats, geen bericht, of fpoor, dat Jeroboam wezenlijk Woudduivels (een grooter foort van aapen) heeft laten vereëren, en het fchijnt geheel tegen zijn oogmerk, het welk was, den dienst



aio Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
ters voor de afgods- altaaren beitelden, voor de woudduivelen en kalveren, die hij gemaakt hadt. Dezen volgden ook uit 16
al-
des waaren Gods te behouden, maar zoo, dat Bethel en Dan daar de zetel van was, en de Israéliten, overéenkomftig hunnen wensen, een zichtbaar beeld, de gulden Kalvers, konden aanbidden. De fchrijver maakt hier, naar het fchijnt, eene onder de Jooden, wanneer zij van de Samaritaanen fpreeken, niet ongewoone verklaaring van den Godsdienst bij Sichem, als of die gefchiedde met de Goden van Jakobs vrouwen , die bij Sichem, onder den Terpentijnboom begraven waren i b. mos. XXXV. 2 — 4. Deze waren, zoo als ik geloof, Silenen (1 b.mos.XXXI. 19.) en deze Silenen zijn een foort van half menfchen, een middel wezen tusfchen menfchen enaapen. Als men dit niet wil aannemen,dan moet men voor Woudduivelen, eenvouwig , afgodsbeelden, of eigenlijk, fchrikbeelden, vertaaien. Welk van beiden het ook zijn moge, hij drukt zich van den Godsdienst, dien Jeroboam invoerde, hard, en met verfoeijingen uit- De ouder gefchiedfehrijver van het Boek der Koningen noemde toch' ook zijne Altaaren, ajgods~ altaaren.
vs. 16. dien het om den waaren dienst van Jehova te doen was.] Letterlijk: die hun hart daar toe wendden, om Jehova, den God van Israël, te zoeken. Deze verhuizing om den Gods. dienst moest wezenlijk het rijk der tien ftammen zeer verzwakken , en aan het Joodfche rijk , zoo ars in het volgende Vers gezegd wordt, veel fterkte ge: ven. Het is eene goede Staatkundige aanmerking, die men, inzonderheid zedert den tijd der herroeping van het Edict van Nantes en de verhuizing der Hugenooten gemaakt, of liever, in de zoo zeer in het oog loopende ondervinding, gevonden heeft, dat juist die genen, die om den Godsdienst buitens lands gaan, de grootfte rijkdom en fterkte van den Staat zijn, die
he»



[;h. des rijk» C A P. XI. VonrChr. 2It
3- 973.
alle Stammen, dien het om den waaren dienst van Jehova, Israëls God, te doen was, deze kwamen na Jerufalem, om den God hunner Vaderen te offeren. Hier *7 door werdt het rijk van Juda verfterkt, en Rehabeam, de zoon van Salomon magtiger. Dit duurde drie jaaren lang, zoo lang zij aan den Godsdienst van David en Salomon getrouw bleven. Rehabeam huwlijkte met Mahalath, die ig
van
hen ontvangt, want onder lieden, die om den Godsdienst alles verlaten willen, zijn geene lediggangers, geene deugnieten, maar zij zijn juist het beste, en tevens arbeidzaamfte deel des volks. Wie de volgende gefchiedenis, en genoegzame gelijkheid der beiden rijken, waar van het een tien, en het andere twee ftammen heeft, verftaan wil, moet deze verhuizing niet vergeten.
vs. 18. 20. die van .... afdamde.] Letterlijk ftaat 'er alle drie de keeren, de dochter van Jerimoth den zoon van David, dochter van Eliab , den zoon van Ifai, dochter van ylbfalom ƒ maar de tijdrekening toont openbaar aan, dat deze geene onmidlijke dochters, maar klein-of achter-kleindochters geweest zijn: nademaal ik niet zeggen kan, welk van beiden, zoo heb ik de algemeene bewoording, die in onze taal verftaanbaar is, gezet. Dit ziet men tevens, dat Rehabeam ten oogmerk hadt, om in de Familie van David te trouwen, het geen wij bij de volgende Koningen niet vinden.
Jerimoth, den zoon van .David.] Nademaal wij hem elders onder de zoonen van David niet vinden , zo moet hij niet van ééne der Koninglijke Gemaalinnen, maar van de bijwijven van David geweest zijn.
Eliab] de oudfte Broeder van David 1 Sam.XVI.
O 2 *



212 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
van Jerimoth, den zoon van David, en met Abihaïl, die van Eliab, den zoon van 19 Ifaï, afftamde. Van deze waren zijné zoonen Jeus, Semaria, en Saham. Nader- 20 hand trouwde.hij Maacha, die van Abfalom afftamde, en bij deze hadt hij Abia,Ithaï, 21 Siza, en Selomith, en hij beminde haar boven alle zijne gemaalinnen en bijwijven:
want
6. XVII. 13. 28. Dat deszelfs onmidlijke dochter met den kleinzoon van den 70 jaaren oud geworden David, 40 of meer jaaren na Davids dood, niet trouwen kon, verftaat zich van zelf.
vs, 20.] Abfalom hadt geenen zoon, maar enkel eene dochter, Thamar nagelaten, van deze is derhalven Maacha de kleindochter, zo niet achterklein dochter. 2 sam. XVIII. 18. XIV. 27.
vs. 21.] Het geen ons in de Boeken der Chronieken van de veelwijverij, en de daar in verwekte zoonen verhaald wordt, is in de zedekunde gewigtig, uit hoofde van de vraag, of de veelwijverij tot vermeerdering van het menschlijk geflaeht voor-dan nadéelig zij? Hier is zij, terdond, volgends het eerfte voorbeeld duidelijk zeer nadeelig. Acht en zeventig vrouwen zouden, als elke haaren eigen man gehad hadt, ten minden 312 kinderenter waereld gebracht hebben, of wel 390, doch hier hebben zij 'er maar 88: dit veroorzaakt tevens eene kennelijke vermindering van het menschdom, want het is zeker, uit hoofde van de gelijkheid der geflachten', dat, wanneer een man 78 vrouwen heeft, 77 andere mannen ongehuwd moeten blijven: derhalven zijn voor 156 mannen en vrouwen nu in het tweede geflaeht, alfchoon zij ook allen in leven blijven, flechts 28 zoonen en 60 dochters, famen 88 in de wereld. Als de veelwijverij algemeen was, hoe zeer moest dan het menschdom, eerst voor de helft, en vervolgends voor een vierde enz. ^rminderen ?



fch. des rijks cap. XII. «oorCïir. 213
want hij hadt achttien gemalinnen, en zestig bijwijven, bij welken hij acht en twintig zoonen, en zestig dochteren verwekte. Hij verklaarde derhalven Abia, den zoon 22 van Maacha tot Kroonprins, die hem in de regeering zou opvolgen. In de menigvuldige vestingen, die hij bouwde, ftelde hij zijne zoonen in het gantfche land Juda en Benjamin tot bevelhebbers aan, waarbij hij hun rijklijk inkomen gaf. Hij beminde de veelwijverij zeer.
Cap. XII.
Overige regeering van Rehabeam. Inval van. SiCak. Rehabeams dood.
XII
Doch, als nu Rehabeam op den troon 1 gevestigd, en magtiger geworden was, verliet hij, en geheel Israël met hem, de wet van Jehova; en dus gebeurde het, in het vijfde jaar der regeering van Rehabeam, a dat Sifak, de Koning van Egijpte, eenen togt tegen Jerufalem deedt, tot ftraffe,
om
vs. 22.] Dit recat oefenden de Koningen. Zie Mos. Recht. §. 60
vs. i.] Onze Schrijver neemt fomtijds, Israël, niet inden engften zin, toen het tot den onderfcheidendenaam der tien ftammen verheven werdt, maar hij zet het voor, Juda. Zie ook vs, 6.
O 3



214 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
om dat zij zich tegen Jehova bezondigd hadden. Hij hadt duizend en twee honderd wagens, zestig duizend man te paard, en een ontallijk volk, Egijptenaars, Libijërs, 3 Troglodijten, enEthiöpiërs,hij nam de ves. tingen in Judeë in, en kwam voor Jerufalem. De Profeet Semaia ging tot Rehabeam 5 en de voornaamften des Joodfchen volks, die uit vrees voor Sifak na Jerufalem gevlucht waren, en fprak: zoo fpreekt Jehovu, gij lieden hebt mij verlaten, ik heb u ook verlaten, en in de hand van Sifak gegeven. Alle de voornaamften van Israël en de Koning zelf verootmoedigden zich, en zeiden: Jehova is rechtvaardig. Toen Je- 7 hova dit zag, gefchiedde zijn woord aan Semaja: dewijl zij zich verootmoedigen, wil ik geen einde met hun maaken, maar hen fpoedig verlosfen, mijn toorn zal niet door Sifak over Jerufalem uitgeftort worden, maar SAj zullen zich aan hem onderwerpen, en voelen, welk een onderfcheid het zij, mij te dienen, of de Koningen der aarde te die' ynen. Sifak, de Koning van Egijpte, over- 9 viel dan Jerufalem, nam alle fchatten van den Tempel Gods en van hetKoninglijk paleis weg, zonder iets over te laten , ook de met eoud overtrokken fchilden, die Salomon 6 hadt
vs. 3. Troglodijten?\ Inwooners van onderaard, i'che liolen op de Afrikaanfche zijde van den Arabifcfcen Zeeboezem.



Cap. XII. 2iS
hadt laten maaken. In derzelver plaats liet 19 de Koning Rehabeam koperen fchilden maaken, die hij aan de hoofdlieden der Trauwanten, welke de wacht in de poort des Konings hadden, in bewaaring gaf. Zoo dikwijls de Koning in den Tem- 11 pel wilde gaan, namen de Trauwanten ze, en brachten ze vervolgends weder te rug in der Trauwanten wachtkamer. Als hij zich verootmoedigde, bedaarde de toorn van Jehova, zoo dat de geheele ondergang afgewend wierdt, ook gefchiedden er voor Juda voorzeggingen, daar iet goeds in beloofd werdt. De Koning Rehabeam beves- r3 tigde zich op den troon, en hij was een en veertig jaaren oud, toen hij dien befteeg, en regeerde zeventien jaaren te Jerufalem,, de ftad die, Jehova uit alle de ftammen Isra-, ëls verkooz-en hadt,- opdat zij naar zijnennaam genoemd wierdt. Zijne moeder was Naëma eene Ammonitifche. Hij deedt 14 kwaad, en zijn hart was niet vast, om te zoeken.
De gefchiedenisfen van Rehabeam, de 15
eer-
vs. 13. Zie de aanmerk, op 2 Kon. XIV. 21.
vs. 15- de eerfte en de laatfte"] Zoo wordt ditmaal de gefchiedenis verdeeld, dewijl zij uit .twee gefchiedfchrijvers ontleend is, waarvan de eerfte de eerfte, en de ander de laatfte jaren van zijne regeeling kan befchreven hebben.
In het gefchiedkundig gedeelte ] Deze Profee. ten hadden, naar het fchjnt, bij hunne Voorzeggingen eene geCchiedenis van bunnen tijd gevoegd, zoo O 4 Sis



'216 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
fch. des rijks voor Chr.
9 1-8. i ' "'
eerfte en de laatfte, vindt men in het gefchiedkundig gedeelte der boeken van den Profeet Semaia, en Iddo den Ziener. De Krijg tusfchen Rehabeam en Jeroboam hieldt niet op, zoo lang zij leefden. Rehabeam 10 ontfliep met zijne vaderen, en werdt in de ftad Davids begraven. Zijn zoon Abia' werdt Koning in zijne plaats.
Cap. XIII.
Abia, Koning-van Juda.
XIII»
In het achttiende jaar der regeering 1 van Jeroboam, werdt Abia Koning over Juda; hij regeerde drie jaaren over Jeru- 2falem, en zijne moeder was Michajahu,
ee-
ats Jefaia Hoofdft. XXXVI .tot XXXIX.; en uit deze is mede genomen, hetgeen in het Boek der Koningen ftaat, wegens de gefchiedenis van Hiskia. Eemgermate is het even zoo goed, als of het Boek der Koningen aangehaald werdt, met dit onderfcheid dat daar niet alles in ftaat, wat de gefchiedenis van Semaia en Iddo bevatte.
vs. i. Abia.] In de Boeken der Koningen heet bij Abtam S of zijn naam wezenlijk op deze beide wijzen gefchreven en uitgefproken werdt, dan of het eene een fchrljffout is, weet ik niet te beüisfen.
vs. 2. Michajahu.'] Zij heet Maacha, met alleen in de Boeken der Koningen, maar ook zelfs bij 2 Chron. XI. 20. Gemeenlijk gelooft men, dat zij de beide naamen gehad heeft, doch het is mij echter bijna Waaifcliijnlijker , dat Michajahu eene fchrijffout is.



Cap. XIII. I ttf
eene'dochter vari Uriël, uit Gibéa. De krijg duurde nog fteeds voort tusfchen Abia en Jeroboam.
Abia rustte een heir toe van uitgelezen- j fte tot den Krijg bekwame manfchap, van
vier-
welke in het Hebreeuwsch gemaklijker dan in onze taal begaan kan worden.
Eene dochter van UriëQ Dit is volftrekt geene ftrydigheid met Cap. XI. 20 en 2 kon. XV. 2. Zü itamde af van Abfalom, en derhalven wordt zijop de aangehaalde plaats eene dochtor van Abfalom - genoemd; doch zij was zijne onmidlijke dochter riTêir, maar die van LHel, waarfchijnlijk een kleine zoon van Abfalom uit zijne nagelaten dochter Thamar.
vs. 3—20.] Deze geheele gefchiedenis heeft het Boek der Koningen niet, en daar het naauwlijks moogiijk is, dat een Schrijver een' zoo verbaazend en ongehoord groote veldflug uitlaten , of dat die zoo kleine gevolgen hebben kon, zoo zal zij men;gen Lezer verdacht voorkomen. Als er 800,000 Israëliten gebleven waren, zoo zou men denken, dat de wederverövering van het gantfche rijk der tien (lammen het gevolg daar van moest geweest zijn, en niet enkel van drie dicht bij een liggende fteden. Dan, deze twijfelingen betreffen bloot de verbaazende getallen, in welken eene groote Schrijffout moet voorgevallen zijn : in al het overige heeft de gefchiedenis niets ongelooflijks.
vs. 3] In 400, 000 en 800,000 is buiten twijfel een nul te veel, (want in plaats der geheel uitgefchreven talwoorden in het Hebreeuwfch, hebben welcër op veele plaatzen cijfers, of ook letters met de betekenis der getallen, en voorgezette nullen geftaan:) Deze legers zijn niet alleen voor de magt dezer beide Koningrijken te groot, maar zij zouden ook zn het gebergte van Efraim volftrekt niet handgemeen hebben kunnen worden, en daar moet toch de veldflaz geleverd zijn. 0



ai 8 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
viermaal honderd duizend man, en Jero. boam ftelde er hem een tegen van achtmaal honderd duizend van uitgelezenfte tot den krijg bekwame manfchap, Abia ftelde 4 ~zich op den berg Zemaraim, in het gebergte Efraims, en riep: Hoor mij Jero- 5 boam, en geheel Israël? zoudt gij niet weten , dat jehova, de God Israëls, het Koningrijk over Israël aan David en zijne nakomelingen voor eeuwig door verbond en belofte gegevenheeft? Maar Jeroboam, de zoon van Nebat, $ de knecht van Salomon, Davids zoon, heeft j zich tegen zijnen heer verzet ; tot hemverza-
vs. 4- Zemarain.] Eene ftad van dien naam vinden wij in den Stam Benjamin jos. xviii 23. doch de daarbij liggende berg kan zeer wel tot het gebergte Efraims behoord hebben.
vs 5 door verbond en belofte^ Mijne Lezers zullen mij niet kwalijk nemen, dat zij hier niets van Zoutverbond'vinden :Wat zoutverbond zal heeten, weet ik zelf niet met zekerheid- Naar mijne mening is het zoo veel als, een toegelegde foldij of onderhoud: doch dewijl deze gedachte wat laag en onwaardig [s, volgends welke het Koningrijk tot onderhoud van eene familie beftemd wordt, waag ik het niet, ze uitte drukken, alhoewel er ook voords het een en ander in Abia's rede is, dat wij ongeern uit eens Konings mond hooren, zelfs fchimpwoorden. Ik wil daarom deze reden niet berispen, zij kan heel goed op den eemeenen man, die ze hoorde, gewerkt hebben, en dus gepast zijn naar de volks denkbeelden, alhoewel zii voor ons niet zoo fraai klinkt. Misfchien deed ook zij wezenlijk niet veel af aan de uitkomst van dezen veldflag. Naar eene andere, maar Hechts weinig bevestigde leeswijze, zou het zijn, Koningtijk verbond, verbond over het Koningrijk.



Cap. XIII.
melden zich ondeugende laage lieden, en over» weldigden Rehabeam, den zoon van Salomon, dewijl hij nog jong en bloode was, en geen moeds genoeg tegen hen toonde. Thans denkt 8 gij het rijk van Jehova onder Davids nako. melingfchap te kunnen wederftaan, gijlieden hebt eene groote menigte, en bij u zijn de gowden Kalveren, die Jeroboam tot uwe goden gemaakt heeft. Hebt gijlieden niet de Pries- 9 ters van Jehova, de zoonen van Aaron, en de Leviten verftoten? en u zeiven Priesters gemaakt, zoo als andere volken der aarde ? wie flechts een rund en zeven rammen, tot een inwijdings-offer bracht, die werdt bij u lieden Priester van den Niet. God. Maar onze God 10 is Jehova, dien hebben wij niet verlaten! Wij hebben Priesters uit het geflaeht van Aaron, die hem dienen, en Leviten, die de heilige dienften verrichten. Wij brengen Jehova 11 's morgens en 'ï avonds het daaglijks offer, en het reukwerk van Specerijen, wij leggen de brooden op de reine tafel, wij hebben den gow. den Kandelaar met zijne lampen, wij fteken dien alle avonden aan, wij nemen den gantfehen dienst van Jehova onzen God waar, maar gijlieden hebt hem verlaten. Jehova is met 12 ons en aan ons hoofd, en zijne Priesters, en de krijgstrompetten, om tegen u tot den veldflag te blaazen, Israè'lüen! vecht niet tegen Jehova, den God uwer Vaderen, want het zal u niet gelukken.
In,
ps. 8. nog jong..} Letterlijk: een jonge.



22o Het H. BOEK der CHRONIEKEN.
Intusfcben liet Jeroboam eene achterlage 13 aan de andere zijde omtrekken, om hen in den rug te valien, het hoofdleger was den Jooden in 't gezicht, en de agterlage in den rus De Jooden ziende, dat zij den vijand IA van voorenen van achter hadden, fchreeuwden tot Jehova, de Priesters ftaken de 15 trompetten, en de Jooden hieven een veld~„r„u,.Q; nor,, ka rlit- vpldp-efchrei 2at CjOü,
dat Jeroboam en gantscn ibiaei p— en Juda geflagen werden, zij vluchtten 16 voor hun, en Jehova gaf ze in hunne hand. Abia en zijn volk richtten onder hen eene 17 eroote nederlage aan, en er vielen van Israël vijfmaal honderd duizend der uitgelezenfte manfchap. Ten dien tijde werden l8 de Israëliten vernederd, en de Jooden kree-
. - -. . . » • 1-1 n;t ton rlne
vs. 17- vifmaalhonaera autzena.j w j zeker niet zijn; zoodanige (lag is er, zedert de aadbodem gedaan'heeft, niet bevochten. Allerminst hadt hii in het Bock der Koningen, ftilzwngend, voorbijgegaan, en alleen onder den algemeenen naam van
het voorduuren des oonogs iunuw^'^r.";."^ Eene nul af te dingen, is hier nog te weinig, want dat zou reeds eene verfchrikhjke flag izta, daar «50,000 menfchen in blijven, en zij zou Z^f f^ re gevolgen moeten gehad hebben, dan die vs 19 vetlaaki worden. Mij is nog «"gevallen, dat het twintigduizend moesr zijn, want dezelfde letter is ^ in het'Hebreeuwsch het teken van twintig *n *(/ƒ ■honderd: en nogthans zijn mij 20,000 geelde" voor eenen vcldflag, die in de Boeken der Koningen geheel voorbijgegaan wordt, nog bijna te vee zoo Sat wanneer iemand ook twee nullen wilde afdingen, (50CO) ik zjjn paitij niet zou zijn.



fcructes rijks CAP. XIII. vaorChr.-
955 - 22r
gen de overhand, omdat zij zich op Jehova, den God hunner vaderen veriaten hadoen. Abia vervolgde zijne overwinning 19 tegen Jeroboam, en nam hem de volgende fteden af, Bethel, Jefana, en Efran , benevens de daartoe behoorende landfteden, en Jeroboam vermogt verder niets, zoo lang 20
ftierf ^'k' Jehova floeS hem' en bij
_ Abia, die nu magtiger werdt, nam veer. 21 tien gemaalinnen, bij welke hij twee en twintig zoonen en zestien dochteren ge. wan. De overige gefchiedenisfen van 2& Abia, het geen hij gedaan heeft, zijne deugden en gebreken, vindt men in de verklaanng van den Profeet Iddo. Hij ontfliep met zijne vaderen, en werdt in de btad Davids begraven, zijn zoon Afa werdt honing in zijne plaats, in wiens tijd het land tien jaaren rust hadt.
Cap.
?ƒ• 21.] Dit is ééns eene uitnemende vruchtbaarheid der veelwijverij, maar echter niet gelijk aan den enkelen echten ftand, want in dien zouden van ia vrouwen, die elke eenen man hadden, "ten minden 50 Kinderen te wachten zijn. Doch men kan ditmaal ook zeggen, dat Abia zeer vroeg gedor ven is en nog meer Kinderen verwekt zou hebben, indien hij langer geleefd hadt.
BIf'* aa' ^erklaaring van den Profeet Iddo] Bij de Voorzeggingen van den Profeet iddo was naar het fchijnt, ter verklaring, onder anderen eene' gelchiedtnis vanziinen tijd gevoegd, omtrent zoodanige .als wij inhetXXXVI.tot het XXXIX. Hoofddeel
TnlJ , r'"den' alIeen reet dac «nderfcheid. dat deze van Jefitfa's eigen hand i«. ' 4 t



222 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XIV.
Regeering van Jfa, zijne krijgsmagt, en oorlog met de Cufchiten.
XIV.
Afa deedt, het geen voor Jehova i zijnen God recht en welbehaaglijk was, 2 hij fchafte de altaaren der vreemde Goden, 3 en de overige met de wet ftrijdende offerplaatfen af, hij liet de ftandbeelden verbreken, en de haagen omhouwen, en beval den Jooden, Jehova den God hunner 4 Vaderen te zoeken, en naar de wet en het gebod te leeven. Uit alle fteden van Juda 5 liet hij de met de wet ftrijdige Altaaren, en de zonnezuilen wegnemen, en het rijk hadt lust. Deze befteedde hij in de boven ge- 6 noemde jaaren, toen hij geen oorlog hadt, om fteden te verfterken, want Jehova hadt hem rust gegeven. Hij vermaande dan de 7
Joo-
vs. 7.] Of deze getallen volkomen in orde zijn, wage ik niet, in een Boek te bepaalen, in welks getallen van de affchrijveren dikwijls gemist is, echter, In het ongelooflijke vallen zij niet, zoodra men aanneemt, dat alle burgers, volgends de oude w"ze, Jaet land verdedigen, en dus ook toegerust moesten zijn. Wanneer Benjamin, die kleine (lam, bijna zoo veel toegeruste mannen heeft, als Juda , zoo fchijnt het, dat allen uit de overige ftammen, die, wegens den Godsdienst, in het Joodfche rijk verhuisd, of daar Sn waren blijven woonen, tot den ftam Benjamin gerekend wierden. —— Doch voor getallen, (preek ik, in het Boek der Chronieken,niemand, ook mij zeiven, eeen borg, dewijl ia dezelven al te veel openbare 6 ichrijf-'



Cap. XIV. a23
Jooden, de fteden te verfterken, met muuren, toorens, poorten, en grendelen, want, zeide hij, het land is thans ons, daar wij Jehova onzen God zoeken, zoo hebben wij het in bezit, en hij heeft ons overal rust gegeven. Zij bouwden derhalven, en het ging voorfpoedig voort. Ook hadt hij een 8
heir
fchrijffouten zijn ingeflopen, maar jfe vertaal flechts, zoo als ik vind. Hier komt nog deze bijzondere twijfeling bij, dat zij vs. 10 als weinig befchreven worden, maar dat zijn 580,000 man niet tegen iooo.coo. Trouwens zoodra het getal van eene Armee ver boven de honderd duizend klimt, komt het op de grootte niet meer aan, dewijl alleen niet tot het gevecht kunnen komen: 30000 zijn eene overmagt tegen 15000, maar 300,000 en 150,000 zijn in een' veidllag elkander vrij gelijk. Is er ook een nul in de beide getallen te veel gezet ? Zou het wezen, 30*000 en 28000, dus te famen 58000 man? dit zou waarfchijnüjker zijn. Zie de Aanmerk, over Cap. XVII. 14—18.
vs. 8. Zerah de Cufchiter.] Cufchiters zijn een volk, dat in gelukkig Arabië in Habesfinië woonde. De inval in Judeë moet ditmaal uit Arabië gefchied Zijn, indien anders Egijpte toen niet aan de Habesiiniërs behoord heeft, doch zoo veel is zeker, dat Zerach ook over het Afrikaansch Ethiöpië Koning was, want Cap. XVI. 8. vinden wij zelfs Libijërs in zijn leger, en hij heeft veele paarden, maar de paardenfokkerij in Arabië is jonger. De gefchiedenis verlaat mij hier volftrekt, en zegt ons in dien gantfchen tijd van Ethiopië of gelukkig Arabië niets.
Ook zwijgt het Boek der Koningen van dezen oorlog, waaröm men toch twijfelen moer, of hij wel zoo groot geweest is, als hij hier verfchijnt? of ook hier niet de getallen, door de Affchrijvers vergroot, tot ons gekomen zijn ? Doch opdat men ze niet wegens de afgelegenheid der landen volftrekt ondex het-onge-
loof.



«24 met n. BOEK der CHRONIEKEN.
heir met fchild en fpiesfen toegerust, uit Juda driemaal honderd duizend, en uit Benjamin, met fchilden bogen, twee honderd en tachtig duizend man, allen bekwaam tot den Krijg.
Tegen deze trok Zerah, de Cufchiter, p op met een heir van duizendmaalduizend man en driehonderd wagenen, en rukte voort tot aan Marefa. Afa ging hem te gemoet, en zij ftelden zich in het dal Zefatha tegen Marefa in flagörde. Afa bad n tot Jehova zijnen God, en zeide: Bij uwe hulp komt'het niet aan op menigte en onvermogen, die maakt geen onderfcheid: help ons, Jehova, onze God, want op u verlaten wij ons, en in vertrouwen op u Zijn wij deze groote menigte tegengetrokken, gij, Jehova, zijt onze God. Stervelingen moeten tegen u niet
kun-
Jooflijke telle, merke ik aan, dat wij eenen togt der Jïthiöpiërs, en zelfs wel der Afrikaanfche, na Mekka, uit de gefchiedenis, met zekerheid kennen, die juist in het jaar valt, in het welk Muhammed geborcu is, maar die insgelijks, zoo als deze, ongelukkig afliep, zoo dat 'er bijna niets te rug kwam. De Arabiers zijn tot verre marfchen door de woestijnen bekwamer dan andere volken.
vs. 9.] Ik verfta dit zoo, dat de Cufchiten bij Marefa, en de jooden in het dal Zefatha Honden. Eene Stad Zefatha, bij welke waarfchijnlijk het dal van denzelfden naam gelegen heeft, komt richt. I. vs. 17. voor, maar meer weet men niet van de ligging, zelfs ilechts weinig van de ligging der ftad Marefa. Wij zijn hier in een onbekend land, om dat onze Reizigers in deze oorden geheel niet komen.



C a p. XIV. 225
fyeft'd'an zullen! Jehova verleende Afa en 12 Juda de Overwinning op de Cufchiten, zij vluchtten; Afa en de zijnen vervolgden 13 hen tot aan Gerar; de nederlage was zoo 'groot, dat er bijna niets af kwam, want zij waren door Jehova en zijn Leger geflagen. De Jooden kregen zeer veel 14 buit, en fioegen alle fteden rondom Gerar, vv-ant een fchrik was van God op hen gevallen; deze fteden 'plunderden zij, en "maakten zöer veel buit. Ook fioegen zij 15 •de in tenten woonende herders, en veroverden veele Schaapen en Kameelen, en ook keerden zij na Jerufalem te rug.
Cap. XV.
De gefchiedenis van Afa vervolgd. De pte* diking van Afaria: het verbond des volks vernieuwd tot den dienst des eenigen waaren Gods, en affchaffing der Afgoderij- .
XV;
Afaria, de zoon van Oded, krèeg eene 1 'Godlijke infpraak, 'en Afa te gemoet gaande, 'zeide hij:. Hoort mij, Afa, geheel juda % ■en Benjamin! Jehova Was met u, toen gij mei ■hem waart, en als gij hem zoekt, zal hij zich van u laten vinden, maar als gij hem verlaat, •eoo zal hij ook u weder verlaten. Israël is reeds r,
lan.
vf. 3. Zonder dén waaren God] De gó'óden felveren zijn niet de waare God, alhoewel de LsraèP tói



6*6 Het II- BOEK der CHRÖNIËKËtf*
langen tijd zonder waaren God, zonder onderwijs van Priester en, zonder wet, maar wan- 4neer het zich, in den nood, tot Jehova, den God van Israël, bekeert, en hem zoekt, zal hij zich van hun vinden laten. Maar thans is daar S
geen
Jiten het voorwendzel gebruiken, dat zij onder di£ Beeid den onzichtbaren Jehova verëeren.
vs. 4.] Even deze weldaaden hebben ook de tien Stammen te verwachten , als zij zich, met verlating van dan Kaiverdïenst, tot God bekeeren. Dit is niet eene Voo-zegging voor eenen zekeren beftemden tijd, maai' eene algemeene belofte voor alle tijden. Eenigö Israëliten deeden dit fpoedig na de prediking van Afaria Vs. 9. anderen laater, ten tijde van Hiskia en JofiS, en het geheele volk bij de wederkomst onder Cijrus.
Ik ben hier van de joodfche Punten afgegaan, naar dewelke het heeten zou: maar het heeft zich irt den nood tot Jehova bekeerd, hem heeft het ge* zocht, en hij heejt zich van hen laten vinden, doch het welk uit het volgende vers, en de gefchiedenis zelve", dewijl nog het grootfte deel des volks bij den Kalverdienst volhardde, niet overfienftemt.
vs. 5] D.iar worden burgeltjke onrusten in het fijk van Israë! befchreven. B::ëfa zelf was voor 12 jaaren" door Koningsmoord op den troon gekomen, na li jaaren zou een nieuwe Koningsmoord van zij' nen Stam een einde maaken, waar op een burgeroorlog van 4 jaaren volgde. Dit «L het geen wij uit de korte gefebïedëfiji des Israëlitifchen rijks in het Boek der Koningen weten,- maar het fchijnt, dat Zelfs de" 24 tusfehenjaren niet Zonder burger - onrusten geweest zijn, zo als het wel onder regeeringen pleegt te zijn, die ééns van Koningsmoord een voorbeeld go. geven, efi daarmede-begonnen hebberf*



35- 94.14 *
'geen vrede, 'en geen zeker in of uitgaan, maar . groote onrust in hei gantfche land, het ééne 6 volk firijd met het andere., de ééne ftad met de andere, want God laat hen door allerlei.foort Van rampen beangfligd worden. Maar gij lie- J den, zijt moedig, en laat uwe handen niet zinken, want uwe Werken '.zulhn beloond ivor.
t 'den. , ;•{"• i §a
Op deze voorzegging van den Profeet g Oded, vatte Afa nieuwen moed, en fchafte alle gruwelen uit het land juda, Benjamin, en de veroverde fteden in het gebergte Efraim af, herftèlde den. altaar in Jehova's Tempel weder , en liet geheel Juda, Benjamin, en de vreemdelingen uit 9 Efraïm, Manasfe, en Simeön.j die onder hun woonden, famen komen, want veelei van Israël waren tot hem overgegaan, toert zij zagen j dat Jehova zijn God mét hem tvas. In de derde maand van het vijfden- iö de jaar der regeering van Afa kwamen zij te Jerufalem hij een, offerden jehova van den lt buit zeven honderd runderen en zeven duizend fchaapen, en maakten een Verbond, om Jehova, den God hunner Vaderen, x% van gantfcher harte en van gantfcher ziele te zoeken, en wie Jehova, den God Isra. ja ëls* niet zocht, die zou fterven.; groot eri •klein, man en vrouw. Met luid vreugden- 1/L gefchrei, önder bazuinen en trompetten ge
fchal
fej. 8. gfitvfetéri.j AÏmés- beeldèfl.
P 2



U28 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
fchal, zwoeren zij Jehova, hunnen God, 15 en geheel Juda was vrolijk, over dezen eed, want zij hadden hem van gantfcher harte gezworen, en zochten Jehova naar vrije eigene keuze; hij liet zich van hen vinden, en gaf hun aan alle zijden rust. Ook zette Afa zijne moeder Maacha van het regentfchap af: zij hadt in een bosch een afgods = beeld laten oprichten, dit liet hij- omverhöuwen , verbrijzelen, en verbranden, en de asch. daar van in de beek Ke-dron werpen., doch de met de wet ■ftriiiige altaaren in Israël werden niet 17 afgefchaft, maar Afa, hing den eenigen God in-Zijn gantfche levën onverdeeld aan. Ook bracht hij, het geen zijn Vader en 18 hij zelf van goud, zilver en huisüeraaden geheiligd hadt, in den Tempel van God.
Tot
VS. Tó.] Men moet zich uit het Boek der Koningen herinneren, dat Maacha, eigenlijk zijne grootmoeder , maar die zijne moeder genoemd wordt, als voog» desfe de regeering heeft waargenomen, dewijl'hij zijnen vader-heel jong in het rijk opvolgde. Thans, in het 15 jaar Van zijn rijk, washij meerderjaarig , en dewijl zij haar voogdijfchap of invloed op de regeering, of nog wilde voortzetten, of wezenlijk reeds haare voogdijfchap over de jaaren voortgezet hadt, zette hij haar af val) de regeering, die hij, gelijk het een' - Koning past, alleen op zich nam,
VS 17. in lsraêi.~] Dit Woord wordt hier ruimer voor Juda gezet, daar het anders gewoonlijk het rijk der tien ftammen pleegt te betekenen, ,



Cap. XV. . • S29
Tot in het vijf en dertigfte jaar der 19 regering van Ata was er geen ooriog.
Cap.
vs. 10.3 Tn dit, en in het eerfte Vers van het volgende Hoofdftuk is eene openbare fchrijffout in "de getallen, maar die ik in de Vertaaling ' behouden moest, dewijl alle Handfehriften en Overzettingen ze hebben, en ik van eerften af van het recht afftond , om naar gisfingen te veranderen. In het 26 jaar van Afa flCrf Baëfa 1 kon. XVI, 3. de oorlog met Baëla kan derhalven onmooglijk in het- 36 [aar van Afa op nieuw begonnen zijn. Ik gisfe, dat hier het 25 en in het volgende Hoofdftuk het 2ófte jaar van Afa ftaaft moest. Drie en twee (25 en 35) kunnen in de Oosterfche cijfers even zoo gcmaklijk verwisfeld worden, als in onze Europifche, welke uit dezen ontftaan, en oorfpronglijk Arabisch zijn: het komt enkel op een trek min of meer aan; en het Boek der Chronieken is oorfpronglijk met cijfers gefchreven.
Anderen zeggen, deze 35 en 36 jaaren zouden niet van de regeering van Afa, maar van de fcheiding der twee rijken gerekend worden, en dus zou het 3öfte jaar het zelfde zijn ais het 15de van Afa. Dit is al te zeer tegen de klaare letter. Daar is eene groote menigte fchrijffouten in dit Boek begaan , die men even daarom, dewijl men toch de fchrijffouten in ge-, tallen niet ontkennen kan , niet tot tegenwerpingen te-,, gen den gefchiedfehrijver, en de waarheid der gefchiedenis maaken moet.



SS? Het H. BOE^rer CHRONIEKEN,
ffch. des rjk; voor Chr»
56. . . ■ 019.
Cap, XVI.
De Gefchiedenis van Afa vervolgd: zijn oor*~ log met Baèfa. De Profeet Hanani bejlraft
zijn verbond men de Sijrie'rs. Afd's ziekte
en dood.
' XVI
In het zes en dertigfte jaar van Afa's 1 regeering, deedt Baëfa, de Koning van ïnaël, eenen togt tegen Juda, en verkerkte Rama, om Afa, den Koning van juda, den in-en uitgang te fluiten. Afa A nam goud en zilver uit de fchatten van Jehova's Tempel en het Koninglijk paleis, en zondt die aan Benhadad,den Koning van Sijrië te Damaskus, met dezen last: ik ben 3 «w. bondgenoot, mijn Vader en uw vader zijn ook bondgenoten geweest, ik zend u hier goud en'zilver, met verzoek, om uw verbond met Ba_'èza, den Koning van Israël, te lierroepen, opdat'hij genoodzaakt zij, van mijne grenzen, te mg te trekken. Benhadad gaf Afa gehoor, * en zondt z'rjne vekiheeren uit tegen de Is- ■ $aëlitifche fteden, deze veroverden Ijun,
Dan,
vs. 4. Abel aan het water ] Een andere naam. vart dezelfde ftad, die in het boek der Koningen Abel in het land Maacha heet
' Alle Magazijnen 'tn de fteden van Naf/hali.'} Hier fchijnt de Schrijver van het Boek der Chronieken iet anders in de Boeken der Koningen gelezen te hebben; want in dezelven ftaat niets van magazijnen, maar van het land Genezareth en Nafthali.



Cap. XVI. a3i
Dan, Abel aan het Water, en alle de Magazijnen 'in de fteden van Nafthali. Toen Baè'za dit hoorde, liet hij af van het 5 verfterken van Rama, en liet het liggen. Doch Afa nam geheel Juda te hulp, om al 5 het hout en fteen, dat Baëfa tot verfterJcing van Rama beftemd of reeds verbouwd hadt, weg te dragen, en verfterkte daarmede Geba en Mispa.
Om dien tijd ging de ziener Hanan tot 7
Afa, f
vs. 7-1 indien gij moed gehad, en geen vreemden te hulp hadt geroepen, indien gij eenen veldflag hadt gewaagd, zoudt gij niet alleen de Israëliten, maar ook de Sijriërs, indien dezen als bondgenootcn hen bijgedaan hadden, geflagen hebben.
Verbonden met vreemde volken waren van Mofes. nooit verboden ; doch dat de Profeeten zeer dikwijls tegen bijzondere verbonden fpreken , en deze gemeenlijk ten nadeel uitliepen , en niet zedelijk maar 'ftaatkundig berispelijk, en geheel tegen het waare belang van het lsraëlitifche volkwaren, daar van kan men den 6iften §. van het Mo* fa'isch Recht nazien. Ook was bij dit Verbond» in de daad, ftaatkundig veel aan te merken. Ee-, nen Koning, die magtiger worden, en het lsraëlitifche Koningrijk geheel vernietigen kon, ( en wezenlijk dit is meermaalen nabij geweest,5 te hulp te roepen, was zeer onvoorzichtig.': ook pleegt de Staatkundige het gemeenlijk te berispen, wanneer Volken bij voorb. Duiifchers, bij hunne oorlogen onder eikanderen, vreemdelingen in het gemeene Vaderland brengen. De lang verzamelde fchatten tot Let cmkoopen van vreemden weg te geven * is vernederend, en zeker niet bu;shoude!ijk.
Het geval van uiterften nood, die dit alles rechtvaardigen kon, hadt ditmaal geene plaats, de Jooden. jiadden toch tot bier toe de IsraëHien overwonnen» ? 4 co



%m Het II. BOEK der CHRONIEKENL '
ft'li. des rijks voor Clir.
J : 59?
Afa, den Koning van Juda., en fprak: dewijl gij u niet op Jehova, uwen. Gpd, maar op den Koning van Sijrië verlaten hebt, is het heir des -Konings van Sijrië u ontkomen. Waren niet de Cufchiten en Libije'rs een groot g heir-, eene menigte wagens en ruiter en? maar dewijl gij ü op Jehova verliet, gaf hij ze in. uwe hand. Want de oogen van Jehova dóorlo- 9 pen. den gantfehen aardbodem, opdat hij den genen helpe , die hem onverdeeld aanhangt. Gij hebt hier in gefeild, en van nu aan zult gij krijg hebben. Hier over werdt Afa zeer ic?j toornig tegen den Ziener, en liet hem in toorn deswegens krom fluiten. Ook oefen», <jehij, ten dien tijde, groote hardheid tegen het volk,
' De eerfte en laatfte gefchiedenisfen van u Afa vindt men in het Boek der Koningen, van Juda en Israël opgeteekend. Hfi. het negendertigfte jaar van zijne re- 12,
gee-
qu deze waren, bij hunne inwendige onrusten, geen. zpfl cogfchijnlijk overmagtige vijand? ook zijn zij., niet eens voornemens, om Judca te verövercn, maarenkei, om de Jooden het ftVoopen in het Israëiitifche. land te beletten. Het geen ik van deze natuur bij de. Profeet cn \ind, is meestendeels zichtbaarlijk goede, Staatkunde. Ik herinner dit, dewijl veele Lezers van den Bijbel op de Profeeten onvergenoegd zijn , en derz'elver. waarfchuwingen voor vreemde verbonden om, trein zoo aanzien, a's de voormalige lecre van de bijgeloovige. middel-eeuwen, de verbonden me.t qngeipovigen tpt zonde maakte.
vs'. 12 ] Nadien hier, niet gelijk elders, een ander Boek, die en die Profeet;, maar regelrecht het Boek
'1' der,.



fi*-vde» rijks 1 Qa?. XV'I, ■• a 3-3,
geering kreeg Afa eehe krankheid 'aan zij'ne voeten, en deze ging fteeds hooger;. doch ook in zijne ziekte zocht hij niet bij: God, maar alleen bij de Geneesheeren, hulp. Alzoo ontihep. Afa met zijne vadc» 13 ren, en ftierf in het eenen veertigfte jaarj van zijne regeering. Hij hadt zich een graf
lader Koningen als de bron der Gefchiedenis.aangehaald wordt, waar in thans zoo veel minder ftaat, dan wtjr in het Boek der Chronieken iezen, kan ik mij kwalijk, onthouden, om te gelooven, dat er het een en ander? uit weggevallen is, dat de Schrijver,v.an het Boek der Chronieken nog daar in las.
vs. 13-3-Ik; neb hier zeel' lettei'H)k vertaald, nog letterlijker dan Dr. Luther, juist om dat ik niet weet, welke ziekte het geweest is, en d.taröm in de verklaaring van de .woorden: Zij ging fteeds hooger, gevaar loop om te dwalen. Het kan bij voorb. het voeteuvel geweest zijn, dat hem In de maag gekomen is, of eene waterzucht, en dan zou zij in een' geheel eigenlijken zin fteeds hooger geklommen zijn; of een tanker, ik weet niet wat al: waterzucht is mij echter het ..allerwaarschijnlijkst.
vs. 14.] In.de oudfte tijden begroeven de Israëli-s ten hunne dooden, de eerfte, die verbrand werdt, is Saul, opdat zijn gebeente niet andermaal in de handen zijner vijanden vallen, en befchimpt mogtwor-, den, even als Sijlla bij de Romeinen: van dien tijd «f werdt het verbranden, en nog wel met fpecerrjën, van tijd tot tijd meer gewoon, en van Afa's tijd af is het de wijze van begraaven van Koningen en Grooten. Wij zullen dus van nu af meer Koningen vinden, die verbrand zijn. Toen de Jooden uit de Babijlonifche ballingfchap te rug kwamen, en twee honderd jaaren onder de Perlianen ftonden, hieldt het verbranden geheel op, want de Perlianen duldden het W'-:, zoo zelfs dat Xerxes van de Karthaginiënfen ? 5 ^



434 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
laten uithouwen in de Stad Davids, waar
™? T cegr°ef' le^ende hem in ee. 14 ne met veele Specerijen en Kruiderijen van allerlei foort en kunst gevulde kist, en
Cap,
ofhii tA hU",ne d°°den n!et verb™<*" zou. oen, ot hij zou hun den oorlog aandoen Hier tW
wenden de fooden het verbranden der doX zol
voë^'eele SJL* deD Thaj™d *«^tarS chenst^eliilc vPrt[ 6 Sewoonte e" aan den afgod* wenst geJijk verklaaren: van daar is het gekomen
S^dS-'of ?-e Chri?te"e"«die £ bÖSS
volgen, deze en alle overige nlaarren h;b „„„ JL verbranden der dooden fyre&fSswrkLrdheb & Me" ^erfeheidde de tijden e wetÏÏ Wi?
«oe^eTde^f^ 1 de ^"en ifng'S groet men de dooden; na dat met Sijlia een bet*in ™> maakt was, verbrandde men ze, en het^verbranden
sssfft^ Keizer¥: J" s NcSffi
yeicmeaenis m de zoogenaamde nnu in het noordelijk Dnïtschland was w eensecn'rn?
Vcrhanrloiinn- j„ "Lt* g.ezegd is, die moet mijne
t^um^fr^Ujlt0ne, et h»™"ne mor. v o. ^ ^ d Hebr<*eos nalezen; zii ftaar in
biS: aD2e5i2irijn s,jntasma



*3,S
Ca?- XVII,
I •
^ofafats gelukkige regeering, herftelling van den Godsdienst, Gebouwen, en Krijgsmagt.
xvii;
Zijn zoon Jofafat w^rdt Koning in zijne i plaats, en kreeg de overmagt tegen Israël. Hij legde bëzècÉtngeh in do va«ts fteden van % J;ida, ook in de door zijnen vader veröve.de ICf: r.irnitifche fteden, en ftelde w&thten irt het land van Juda, Jehova, was niet * Joiafat, dewijl hij den ouden godsdienst van zijnen vader David getrouw bleef, geene Godfpraken van.de Baals raadpleegde, . inaar jehova, en diers geboden opvolgde, en niet het voorbeeld van Israël. Jehova ^ bevestigde zijn rijk, geheel Juda bracht
hem
ar. i. Kreeg de overmagt teg;« Israël"] Wij vipden we!, in de daad, in de voorgaande Gefchiedenis Juda niet onderliggende tegen Israël, maar de Schrijver wil zeggen, dat thans deze overmagt zeer groot en baarblijklijk geworden is. Jofafat is Achabs tijdgenoot, en onder dezen vinden wij Israël in het $oek der Koningen buiten gemeen zwak, en ook in volksmenigte arm. Men behoeft daarbij niet enkel aan Gods S.crafgerichten, bij voorb. de droogte van drie en een half jaar i kon. XVII. als oorzaak te denken, de uiterst tijrannieke regeering van Ifabel, die over haaren Gemaal Achab alles vermogt, en doen kon, wat zij wilde, was reeds alleen genoeg, om deze groote zwakte van het lsraéiitifche rijk te verklaarep.
vs 2. Stelde wachten.] Ik verfta dit zoo, dat hjj ook, waar geene Steden waren, op zekere grensplaat gen van zijn rijk, foldaaten op de veld wacht hleldt.



230" Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
fclir. des rijks. voor Chr»,
64. .ytl.
hem fchattingj-hij nam toe in-roem en rijk», dom, hij werdt moediger voor den waaren 6" Godsdienst, en fchafte de nog-overige bos-.fchen, en de met de wet ftrijdige offerplaatzen, in Juda af.
In het derde jaar zijner regeering zondt 'f hij eenigen van zijne voornaamfte bedienden, Benchail, Obadja, Nathanaël, en Michajahu, met last, om onderwijs te geven, in de fteden van Juda af, en met hun 9 de Leviten: Semaja, Nethanja, Zebedia, Afaè'1, Semiramoth , Johanan, Adonia , Tobia , en Tobadonia , (deze Leviten en de Priesters Elifama en Joram. Dezen 0. leerden, in het land Juda, hebbende het Wetboek van Jehova, bij zich, zij trokken door alle fteden van Juda, en leerden het volk. Jehova liet op alle nabuurige Ko. 10 ningrijken eene vreeze vallen, zoo dat zij niet waagden, Jofafat te beöorloogen. £e- XJ
ni-
vs. 5. Geheel Juda bracht hem fchatting.'] Ik verfta dit niet volkomen, maar zie er wel zoo veel uit, dat het onder de voorige Koningen zoo niet moer, geweest'zijn, en dat veelen zich.aan dezen last onttrokken hebben.
vs. 9. hebbende het Wetboek bij zich.] Men, moet zich in eenen tijd verplaatzen, toen de boeken' nog zeldzaam waren, en veelen het Wetboek van Mo. fes niet hadden, het welk hun derhalven voorgelezen moest worden. Sijnagogen, in welken nogthans heden altijd een Wetboek zijn moet, waren er toen.nog niet, maar zijn eerst na de wederkomst van Babel aangelegd geworden.



Cap. XVII. a3?
n'igen van de Philiftijnen gaven Jofafat Éelfs' fchatting in zilver, en de Arabiè'rs brachten hem fchaapvee, zeven duizend zeven honderd rammen, en even zoo veel geitenhokken. Jofafat nam fteeds meet 12, toe, bouwde floten in Juda, en verfterkte de fteden, in welken magazijnen aangelegd worden, hij hadt veel voorraad in alle 13 fteden van Juda, en Krijgsvolken> dappere lieden, te -Jerufalem. Dit is de mohfterrol volgends de huisge- 14
zin-
vs. 14—18.] Als men deze getallen temen optrekt, eoo komen er 1160000 uit. Dit is wel niet geheel onmoogüjk, dat, wanneer elk burger en boer tot verdediging des lands geteld was, dit getal er heeft kunnen uitkomen, inzonderheid daar de dwinglandij van Fabel zoo veelen, die niet geheel den vaderlijken Godsdienst verlaten, en met den Baals-dienst verwis, felen wilden, uit het rijk van Israël in dat van Juda moest verdrijven. En nogthans is het in een Boek, welks affchrijvers zoo dikwijls en zoo openlijk in de* getallen gedwaald, hebben, zeer verdacht-, en naauwlijks te vereffenen, met het geen wij Cap. XX. 2. 3. 12. lezen: kon Jofafat meer dan duizend maal duizend man te veld brengen, voor welke overmagt hadt. hij dan toch ooit te vreezen? inzonderheid van drie zoo kleine volken, als hem daar overvallen?
Natuurlijker wijze moet het den denkenden Lezer invallen , of deze getajlen weleër met Cijfers gefchreven mogten zijn, en dat daarbij, zoo als men ook op andere plaatlen vermoeden mag, doorgaands een nul te veel gevoegd is ? Dan hadt hij eene wel niet bezoldig, de , maar echter ter verdediging des lands uit burgers en boeren uitgelezen leger van 116000 man gehad, en als er Cap. XIV. 7. insgelijks een nul te veel ftondt, juist dubbel zoo veel, als zijn vader voor 43 Jaaren. Zie de aanmerking aldaar.



i38 IÏet II. BOEK der CHRONIEKEN.
zinnen. Over Juda, Overften over duizend, en hun bevelhebber, Adna, die drie honderd duizend man onder zijn bevel hadt. 15 Verders Johanan, bevelhebber over twee honderd en tachtig duizend man. Verders 16 Amazia, de zoon van Sichri, die God vrij. willig diende, en onder hem twee honderd duizend, tot den krijg bekwaam. Van Ben- 17 jamin, Eljada, een held, en onder hem twee honderd duizend man, met fchild en boog: verders Jofabad, en onder hem hon. j g derd en tachtig duizend, ten oorloge toe gerust. Dit waren de Krijgslieden in dienst van den Koning, zonder die mede te reke- jp iien, welke in geheel Juda in de vestingen in bezetting lagen.
Cap. XVIII.—XIX 3;
Jofafats ongelukkige veldtogt met Achab tegen de Sijriërs, die God afkeurt.
xviii.
Jofafats roem en rijkdom namen fteeds I toe. Thans verzwagerde hij zich met
A-
vs. 1. verzwagerde zich met Achab."] Dewijl hij Athalia, Achabs dochter, (2 Kon. VIII. 18, ^6..) ter gemaalin nam : een zeer ongelukkig huwlijkj alhoewel daar door de vrede tusfchen de beide rijken herfteld werdt, waarom er in de gelijkluidende plaats 2 Kon XXII. 1 2. ftaat: drie jaar lang was ér geen oorlog, en in hei derde jaar bezocht Jojdfat den Kóning fan Israël enz. Want deze Atha-; ' lif



fcV.AMtteè Cap. XVIII. l^^-i^ó
76,78. 899,897. "
Achab, en bezocht hem in het derde iaar i daarna te Samarie, Achab liet tot onthaal Voor hem en zijnen ftoet veele runderen en Schaapen flachten, en bewoog hem tot eenen veldtogt tegen Ramoth in Gilead. 3 Wilt gij, zeide Aehab, de Koning van Istael tot Jofafat, den Koning van Jiida, met mij den togt na Ramoth in Gileüd doen? Jofafat antwoordde: ik ben als gij, mijn volk als uw volk , ik verzei u in den oorlog. Ook zeide Jofafat tot den Koning van Isra. 4 el: vraag toch Jehova hier over. De Koning 5 van Israël liet de Profeeten, vier honderd man, famen komen, en vraagde hen: zul. len wij na Ramoth in Gilead trekken, om het te belegeren? of zal ik het nalaten? zij zeiden : doe den togt, God zal het in de hand des Konings geven. Jofafat vraagde, of 'er nog 6 niet een Profeet van Jehova was, dien men taadpleegen kon ? De Koning van Israël zei- 7 de tegen Jofafat: daar is nog één man, door wien men Jehova vragen kan, maar ik ben hem niet genegen, want hij voorzegt mij nooit geluk, maar altijd ongeluk, hij heet Micha, de zoon van Simla. • De Koning van Israël riep 8 eenen hofbedienden, om Micha, denzoon Van Simla, zoo dra mooglik, daar te brengen. De beide Koningen zaten, elk op ee- 9
en
lia" Werdt naderhand de onrechtmatige bezitfter van den Joodfchen troon, moordenaarfter van de Koninglijke Prmfen, en eene dwingelandes. Cap. XXII. 9—12. i Kon. XI.



*&4ö Het II. BOEK der CHRONIEKEN
nen troon, en in Koninglijke-kleeding, op den dorschvloer voor de poort van Samarie', lè> 'en alle Profeeten voorzegden voor hem-, -ook hadt Zedekia, de zoon van-Chanaaea;, zich twee rjzren hoornen gemaakt, en zeide: zoo /preekt Jehova, met zulke hoornen 2£ zult gij de Sijriërs fiooten, tot gij hen verdorven hebt. Alle de Profeeten voorzegden op dezelfde wijze, en 'fpraken: doe den ■togt tegen Ramoth in Gilead'gelukkig, Jeho- 2fc va zal het in de hand des Konings geven. De afgezondene, die Micha roepen zou, fprak hem toe: alle profeeten voorzeggen den Koning eenparig het goede, ftem toch met hun overéén, en Jpreek ook het goede. Micha gaf ten ant- 2& woord: .Zoo waar Jehova leeft, het geen Jehova tot mij [preekt, en niets anders, zal ik fprekeii. ,
Toen bij voor den Koning kwam, zeide de Koning tot hem: Micha, zullen wij tegen Ramoth in Gilead trekken, of zal ik het nalaten?- Hij antwoordde: doe den veldtogt gelukkig, zij zullen in uwe hand gegeevenworden. De Koning antwoordde: Maar hoe dikwijls moet ik u bezweer en, dat gij nietjdan waar* heid, in Jehova's naam, tot-mij [preekt? Mi* cha: Ik zie gantsch Israël op de.bergen verftrooid, als fchaapen, die geenen herder hebben, en Jehova fpreekt: Dezen hebben geenen herder, elk mag gerust naa huis gaan. Toen fprak de Koning van Israël tot Jofafat Heb ik het u niet gezegd, dat hij mij nooit iet goeds, maar altijd het' kwade voorzegt? Daar op
fprafc



C A p. XVIII. 241
fprak Micha : Hoort het woord van Je- 1 &
hova! ik zie Jehova op zijnen troon zitten, en. het gantfche heir des hemels aan zijne rechte en .linkehand ft aan. Jehova fprak: 10 Wie kan. Achab. verleiden, ..dat hij eenen veldtogt doe, en te Ramoth in Gilead omkome? de een deedt. deten, de ander genen voorjlag. Eindelijk tradt de Voorzegging te 26 yoorfchijn, jlondt voor Jehova, en fprak: Ik zal hem verleiden.! Jehova vraagde: waardoor? Zij antwoordde: Ik zal uitgaan, en 21 eene valfche .Voorzegging in den mond van
alle zijne Profeeten wezen. gij zult
hen verleiden, fprak Jehova, en het uitvoe* ren, ga heen en doe zoo. God heeft in den 2 mond van. alle. deze uwe Prbfeeten valfche voorzegging gegeven, dewijl hij het vngeluk, over u bejloten .heeft. Nu tradt Zedekia, 23 de zoon van Chanaana toe, iloeg Micha op het kinnebakken, en fprak: welke deur uit is de Goddelijke voorzegging van mij. weggegaan, om met u te fpreken? Micha zeide: 24 gij zult het z^lf zien, wanneer, gij uit de ééne kamer in. de 'andere loopt, om u te verJteken. De Koning geboodt:. neemt^ Mi. 25 cha, .en. brengt.hem tot Amnon.den hoofdman der ftad, en Jods den Prins, beveelt in mij- 26 nen naam, hem in de gevangenis te zetten, en dat op brood en water naar de' hoog ft e behoefte, tot ik gelukkig weder te rug kom. Micha zet. 27 de: Als gij gelukkig weder terugkomt, dan heeft Jehova niet door mij gefproken! en voegde êr bij : hoor dit gij gantsch ömftaande vólk !
q De



£42 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
De Koning van Israël en Jofafat de ,o Konifig van Juda deeden nu den toet na Ramor.n m Gilead. De Konin* van Isra el *,de tot Jofafat: ik zal yJleed in dm *9 J ag gaan, maar trek gij uwe Koniuglijke kl»e.
èftr&f- d,US * Koningen Isrï el verUeed in den Veldilag. De Komn? »s
2 ï ,°£fden Ko™g van Israël. Als „ 2') nu Jolafat zagen, meenden zij, dat hij 3
ÏL Tgu™n HTaël Was' ^ wendden
Maar e3?' Je"drden zij zich van hem af. iviaar een man fpande zi nen booe geheel
Sni^SSLSÏSf' en trof denSng 33
nas hfl \ l dG V0Cgen van hec nas h« zeide tot zijnen voerman, wend,
wond. De ikg werdt fteeds heviger, de 5/, Koning bfeef op den wagen tegen over 34 de Sijners tot aan den avond, en fterf"
toen
f mfZ^:r',f^a"-,,em "f™»M'n 5 Maar het Ö-n&sS?** T^' ™der* verftaan, dan wij



'C a p. XIX* «4-|
toen de zon onderging. Maar Jofafat> deXIX Koning van Juda, kwam ongekwetst te i Jerufalem te rug. Jehu, de zoon van a Hanani, de Ziener, kwam hem te gemoet, en fprak hem aan: zult gij den boozen helpen, en de vijanden van Jehova beminnen? Hier 3 over is Jehova op u vertoornd; maar hij heeft ook goede handelingen bij u gevonden, dat gij de bosfchen in het land verdelgd, en uw hart tot den dienst van Jehova gericht hebt.
Cap.
vs. 2. j De geheele verbindtenïs van jofafat met Achab, die naderhand voor Juda zoo rijk in euvele gevoigen is geweest, den Jooden twee ongelukkige veldtogten, en de dwingelandes Athalia gegeveiï heeft, was Code mishaagendc. Met fnoode Koningen een verbond te fluiten, Wanneer ons en des Staats behoud zulks vordeit, is niet berispelijk t doch, dit was hier het geval niet-, het gantfche verbond was, in den hoogden graad-, onftaatkundigv een Koning van Juda kon den oorlog tegen Israëi eindigen, en zijne aanfpraken op den.israëlitifchen troon opgeven, dit was heel verstandig, maar waf reden hadt hij, om den Koning van Israël magtiger te maaken-, en zich in eenen oorlog te mengen-, dié hem geheel niet raakte? -r" • Daarenboven was Achab een eigenlijke vijand van den eenigen 'God» en een vervolger van den waaren Godsdienst, nog bovendien, niet Wel voor zijn perfoon,en als mensen} maar als Koning, daar hij zijne algebiedende en uit* landfche Gcmaalin Isabel de magt gaf, om den dienst des eenigen waaren Gods te vervolgen, en de Leeigaien van den waaren Godsdienst bij honderden* t* dooden.



244 Het II. BOEK dér CHRONIEKEN.
Cap. XIX. 4-n.
jofafat s ver dien fle omtrent de hervorming van den Godsdienst en de rechts, oefening:zimtè Jerufalem nieuw gejiicht hoogfte gerichtshof.
Jofafat bleef vervolgends te Jerufalem, 4 doch zoo, dat hij reizen door het land deedt, van Beërfeba af tot het gebergte Efraims toe, om den dienst van Jehova, aen God hunner vaderen, weder in te voeren. Ook beftelde hij richters in het land 5 in elke bemuurde ftad, en vermaande de richters: bedenkt uw ambt. want gij zit niet 6 voor menfchen, maar voor Jehova 4 in het g«.' richt, en hij is bij U. Vreest God, en gebeft 7 zorgvuldig acht, op het geen gij doet, want bij God is geen onrecht, geen aanzien de.r herfoo. nen, geen omkopen. Ook beftelde Jofafat te S
Je-
vs. 50 De handhaving der gerechtigheid moet
voorheen zeer vervallen geweest zi-n _ r>e
Richters, fchijnt het in de fteden waren tevens over de omliggende landftreek gefteld.
r.c 6..-1 Het gercht wordt, naar eene wezenlük no? in Alie ver uitgebreide denkwijze, als Gods Zaak aangezien, en de Richters, als die geplaats van God bckleeden. In den Israëlitifchen ftaat was dit l6 gelijk eigenlijke waarheid, want God was de ftoogfte Koning des volks, en volgenas zirne wet Werdt ook burgerlijk gevonnisd. vs. 8.] Hij fteide, zoo als w§ het noemen zot*.
den,,



Cap. XIX.
245
Jerufalem Leviten, Priesters, en Israëlitifche Stamhoofden, om het gericht, in Jehova's plaats, waar te nemen, en rechtsgedingen te beflisfen: Dez^n hadden hun 9 verblijf te Jeruialera, en hij geboodt hun: doet uw ambt in. de vreeze Gods, getrouw, en met een eerlijk hart. Bij alle twistgedingen iq. van uwe broederen in de Steden van Juda, die voor u lieden komen, het zij zij bloedzaken betreffen, of eenige andere rechtzaken van allerhande natuur, leert hen, dat zij zich niet tegen Jehova verzondigen, en daardoor zijn toorn over u lieden en over uwe broederen kome. Handelt dus, en maakt u zeiven niet fchuldig, In het geen naar de wet Gods beflist wordt, is. h Amaria, de hoogepriester u liedér voorzitter, in het geen naar de Koninglijke wetten beoordeeld wordt, Sebadia, de zoon van Ismaël, de fianvorst van- Juda, en neemt Schrijvers uifr (k Leviten, Jeltova zij met de deugdzamen.
Cap.
den, een Opper ■ gerichtshof, aan. Priesters en Leyhen, die zich aan de gekerdheid moesten toe wij-, den, (Mos. Recht. §. 52.) waren hier van leden,, zoals wij hernoemen, van de geleeide bank; doch,, opdat de handhaving van het recht bij hun niet alleen zijn, zou, werden hun leden uit de hoofdei} der Huisgezinnen toegevoegd,
vs 11.] Alles kon niet, naar het Mofafsch r of Go'dlijk, recht, beflist worden, dewijl dit geen ge-, rieei famenilel is, ook waren er, zedert Moies tijd, rechtzaaken bij gekomen, aan welken men ten tijde van Mofes niet dacht. Hier moest nu , naar de Koninglijke wetten, het geen dezelve aanvulden, gevonïrfsd worden: het Koninglijk recht was, zoo als dg Rechtsgeleerden zouden zeggen, lex fubjidïaria?
V



446 Het ÏI. BOEK oer CHRONIEKEN».
Cap. XX. i.—XXI. i.
Pjrlog met de Moabiten en Ammoniten, dooi van Jofafat.
XX
_ Na. dezen kwamen de Moabiten, Ammo- i * Biten, en met hun een deel der Edomiten, fjp overvielen Jofafat vijandlijk. Hij kreeg % tijding, dat er eene groote menigte van gene zijde der zee uit Idumea in aantogt was, en zich reeds te Hazazon. Thamar, dat is, Engedi, gelegerd hadt. Hij geraakte hier 3 over in vreeze, zocht bij Jehova hulp, en Het een vasten uitroepen in Jüdeë. Ge- 4 heel Jud.ea kwam. famen, om de hulp van
God
vs. ïj. Een gedeelte der Edomiten.J Ik volgde hiér eene andere leeswijze: in den gedrukten Tekst ftaat de openbaar verkeerde, en met dun een gedeelte der Ammoniten.
De oorzaak van dezen oorlog wordt niet gemeld, maar her gelijkt bijkans naar eene voorgenomen volksverhuizing, bij welke, deze volken hun arm vader-' land met het vruchtbaar Paiasftina verwisfelen, en de. Jooden verdrijven wilden, omtrent zoo als de Helvetiërs in Caefars tijd. Zie vs. 7. 8. 10. 11.
vs. 3. der zee ] de doode Zee.
Uit14punea.~] Ook hier volg'ik eene andere leeswijze: de gedrukte is: uit Sijrie.
VS. 3. Hij geraakte in vreeze.] Indien 'j-ofafathuii elfhonderd <en zestig duizend, welgewapende, en geoefende boeren en burgers hadt kunnen tegen%1/en, dan zou deze vreeze onbegrijpelijk zijn , want zo0) fterk sullen deze Verhuizenden uit deze drie kleine volken niet geweest zijn. Zie de Aanmerk, over, S ap. XVII. 14—18.



Cap. XX. 247
God af te bidden, ook kwamen zij uit-alle fteden van Juda tot het gebed famen. Voor het aangezicht van het verzameld Juda en 5 Jerufalem ftond Jofafat in Jehova's Tempel voor het nieuwe Voorhof, en fprak: Jehova, gij God onzer Vaderen, blijft gij niet altijd dezelfde? God in den hemel, en he&ffcher over alle Koningrijken der volken? uwe is de magt, en niemand kan tegen u beft aan. Hebt gij niet, 6 onze God, de oude inwooners 7 des lands voor uw volk Israël verdreven, en het voor eeuwig aan de nakomelingen van Abra ■ ham, uwen vriend, gegeven? zij woonen nu % daar in, hebben u daar in een heiligdom gebouwd, en gebeden: wanneer ons onheil overkomt, oor Q log, ftr af gericht en, pest, honger, dan zullen wij voor dezen Tempel treden, en voor uw aangezicht, want uw naam rust op dit huis, en wij zullen tot u roepen; hoor gij dan, en help ons. De Ammoniten, Moabiten, en die *° van het gebergte Sar, volktn, welker grenzen de Israëliten,' wegens uw verbod, niet betreden mogten, toen zij uit Egijpte togen, die zij mijdden, en deze volken niet beoorloogden, ver rt gelden ons nu kwaad voor goed, en willen ons uit ons land verdrijven, dat gij ons ten erfdeel gegeven hebt. Gij, onze God, wilt gij hier l2 geen richter zijn ? IVij zijn niet in ftaat, eene zoodanige menigte ie wederftaan, die tegen ons in aantogt is, wij weten niet, wat wij doen zullen, op u zijn onzer aller oogen gericht. Geheel Juda ftondt hier bij voor Jehova, 13 ook onmondige Kinderen, Vrouwen, en Q 4 Zoo-



|4o Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Zoonen En nu kwarn, voor'de gantfche
van £n0d ° 2?°n VHn Zacha™, den zoon van benaja, dén zoon van Tehiël den
jan Afaf. iftort „»ƒ, fprak hij „antsch %Um 15
» ej voor deze groote menigte en verfchrikt
maar SL« fc ?% »" ^
wflfl/- jFe/wa. G*a* morera ?oj V Ji
des dais, vlak y0Qy ^ >
ITrf ftaan' $am hlflvm da*r gij zift, en ?
l^j^tr juda en Jerufalem, yreel niet, en verfchrm niet , morgen mat sii hm: te gemoet, Jehova 0 met u. ?jolafa 18 boog ZIch met heC aangezicht ter aarde ne der en geheel Juda'en de invvboners van
va' ^ S'H nGder' om JehS Vd aan te bidden. De Leviten van Ke- ™ haths en Korachs nakomelingfchap llon ^ den op om Jehova, den God Israëls yet luider ftemmè, te looven. Den vol! 20
WoesSn ThT ëTrrm V0,k ^ ™ & woestijn Thekoa, Jofafat tradt bij den uit-
'togt



C A V. XX, «42
tost voor hun op, en fprak: hoort mij, juda, en gij inwooners van Jerufalem, gelooft aan Jehova uwen God, dan zult gij veilig kin, gelooft aan zijne profeeten, dan zal het u welielukken. Het volk werdt het eens, 21 bm zangers voor het heir te laten uitgaan, die voor Jehova liederen zongen, en zijne heiüge Majefteit loofden,zij zongen: Roemt 'jehova,"want zijne genade duurt eeuwig. Ten tijde, als dezen hunne lofzangen aan- %% hieven, Het Jehova eene hinderlage tegen ■ de
vs 22 23.] Dit alles is verdianbaarer, zoodra men 'aanneemt, dat er van eene ondernomen volksverHuizing gefproken wordt: de verhuizenden zijn dan in geene volkomen Krijgs-orde, zij zijn geene foldaaten , hebben ook geen Koning bij zich., maar integendeel zak' en pak', dewijl zij alle tilbare goederen willen mede nemen. Dit laatfte lokte roofzuchtige volken, zoo'als'naderhand de Jooden door den buit zeer verrijkt werden, aan, dezen legden eene hinderlage, waartoe de landftreek aan de D.oode Zee, wegens de menigvuldige onderaardfche holen, die veele duizenden bevatten kunnen, zeer gelchikt is: toen deze uitbrak', geraakten de verhuizenden in wanorde, Zij wisten zeiven niet, van wie zij overvallen werden , en zagen die van het gebergte, Set,'voor hun. e viiiinden aan, gingen op hen los, en eindelijk geraakten ook de ovërgen, uit gebrek van aanvoering en. órde, aan eikanderen.
Zulke verhuizende volken zijn wel, zoo als men uk de Gefchiodenisfen weet, ontzachlijk, maar oos, door gebrek aan orde en krijgskunst, ligt overwon-, nen, en hunne nederlage is gemeenlijk volkomen,. Wie de Romeinfche Gefchiedenis kent, denke aan de KHnbrcn, Teutonen, zelfs aan de D.mfchers, die onder Ariovistus verhuisden, en aan deHelvetiers. Q 5



*5o Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
de Ammoniten, Moabiten, en de inwooners van het gebergte Se.r, losbreken, ^ 47 den geflagen, de Ammoniten enMoa Jr?» ^erden zich tegen die van het gebe Se *3 Selr, en richtten een bloedbad aan w by niemand verfchoond werdt, en toeÏÏÏ ZSfS ?d*n ^é„> tas'te^VeS
her nif-z.oKh j th-r&lp,,;s gekomen, dié in nlaa , Ji "a dG WoestiJ" heeft, en zag, n"ets d n fkf °T van ^ïndef'
Sdekc l,5 aride aardbod^ mede
o'enV TnV? Van.den vijand ^ets meer l't den M /n Z1Jn-V0,k kwamen alI«n „ vee ,! ' e,Z,] 1,1 "gevonden, 2* Ion\^ ren--', kostbare hüisfieraaden ' den n'jp j Z1J hef naau^jks dragen kon! oen. Ur e dagen brachten zij hier med* s toe, dewijl de buit zoo veel wïï „„ n 2(5 den vierden dag verzamelden zi^th n Z Dankdai, want hier dankten zfi God en noemden het daarom Dankdai, we ken
P» van Jerufalenf, ITjlltl v^IaT *? met vreugde na Jerufalem te rug WanE o Jehova hadt hun vreugde over hunne vijan- 28
den



C a r~. XX.
251
den gegeven. Zij hielden hunnen intogt in Jerufalem, en vervolgends in den Tempel, onder Cithers, harpen, en trompetten. Over alle Koningrijken dernabuurU 29 ge landen viel eene vreeze voor God, toen zij hoorden , hoe Jehova tegen Israëls vijan- 30 den geftreden hadt, en dus was Jofafats regeering gerust, zijn God gaf hem van alle kanten vrede.
Jofafat was vijf en dertig jaaren oud, 31 toen hij den Joodfchen troon beklom, en hij regeerde vijf en twintig jaaren te Jerufalem •, zyne moeder was Afuba,eene dochter van Silchi. Hij volgde den weg van 32 zijnen vader Afa, om te doen, het geen voor Jehova recht was, en hij week daar van niet.af. Alleen bleven de verboden 33
of-
vs. 33- het volk richtte zijn hart niet tot den God'zijner Vaderen.] Ik kan mij naauwlijks anders verbeelden, of' hier is eene Schrijffout, en het zal moeten zijn: doch het volk richtte zijn hart tot den God zijner Vaderen. Dan zou de mening zijn, de met de wet ftrijdige offerplaatzen bleven nog wel, doch, op dezelven werdt geen afgodsdienst gepleegd, maar alleen aan den waaren God geöfferd. Doch, nademaal ik deze lezing in geen één handfchrift, geene oude overzetting, gevonden heb, durf. de ik ze, volgends mijn gegeven woord, als.eena bloote gisfmg niet zetten. Wat de woorden, zooals zij hier luiden, te kennen zullen geven, weetik naauwlijks te zeggen, nadien toch de Afgods-altaaren, benevens den Afgodsdienst, van den Koning geheel afgefchaft waren. Men moet ze of zoo verklaarden, dat naar hét'oordeel des Schrijvers ookhetharï
van



m II. BOEK der CHRONIEKEN.
offerplaatzen, en het volk richtte hart niet tot den God zijner vadet"! De overige gefchiedenisfen van Jofafat, d! 84 ;rnft?,en dVaacfte' v^dt men in het boek
voegd is K°mngen van Juda ^ge.
AhS^d^n Krh0nÓt ZiGh J°fafat ^ ,« Ahazia, den Komng van Israël, wiens 3! doen hoos was, doch hij verbondt zicrTme 3* hem, om fchepen te laten bouwen, die naa Spanje zouden gaan, zij werden te Ez?ö,e ber gebouwd. Eliëzer de zoon van Do.'
e fprak 7 Pr°fete6rde te^ 37 den lll}\ i l\ gl] " mt verbon. tltSen n^ Ta UWVO0J™™ niet laten gelukken. De fchepen werden verbroken en konden niet na Spanje gaan. IDIOiien '
Jo-
men, eerst hebbe ófef. ^ gemeenlijk zegt doch nadar ft r 5 m6t henl verbonder!,
vernieuwen ' öbe hiJ het verbond ™« willen



|c&. des rijks C ap. XX. vóorChr, 253
84. 891.
Jofafat ontfliep met zijne vaderen, enXXI. tverdt met hun in de Stad Davids begraven: 1 zijn zoon jjehoram werdt Koning in zijne plaats.
Cap. XXI. 2—20.
Regeering van Jehoran.
, Jehoram had verfcheiden broeders, Jofa- j fats zoonen Afaria, Jehiël, Zacharia, Afaria^ Michaël, en Sefatia, alle dezen waren zoonen van Jofafat, den Koning van Israël. Aan dezen hadt hun Vader rijke gefchen 3 ken in goud, zilver, en andere kostbaarheden gegeven, maar aan Jehoram, als den eerstgeboren, het Koningrijk. Jehoram ^
VOlgpj. 1. A/ara.] Dat hier twee broeders, bijna Van denzelfden naam, voorkomen, moet men niet Voor eene Schrijffout aanzien, alle tot hier toe vergeleken handfehriften en oude overzettingen zijn ditmaal eenftemmig.
Israël.'} Men herhaale de aanmerking over Cap. XV. 17. XIX. 8. Dat de naam Israël in de Boeken der Cnronieken fomtijds 'wijdlopiger gebruikt, en voor Juda gezet wordt, doch hier hebben veele' Handfehriften werklijk Juda.
vs. 4.] De gelijkheid van zeden met die van Tijrus van den zelfden tifd, is in het oog vallende. Met Jehoram, is Pijgmalion, de Koning ven Tijrus, gelijktijdig, die den gemaal zijner'zuster, Dido, enkel 'om zijne fchatten meester te worden, laat vermoorden , en Jehoram hadt ook, wanneer men de
ge-



254 het II. BOEK der CHRONIEKEN,-
volgde dan zijnen vader op den troon, en als hij zich op denzelven bevestigd zag.* doodde hij alle zijne broederen met het zwaard, en ook eenigen van de voornaamften van Israël. Jehoram was twee en der-' § tig jaaren oud, toen hij aan de regeering kwam, en regeerde acht jaaren te Jerufalem, 6 hij ging op den weg der Koningen van Israël , en deedt, 'gelijk het huis van Achab, want hij hadt eene dochter van Achab ter gemaaiin, en deedt, het geen Jehova mishaagde. Maar Jehova wilde het huis van 7 David niet laten ondergaan, om des verbonds wille, dat hij met David gemaakt, en dewijl hij hem beloofd hadt, \*oor hem en zijne nakomelingen een fchijnend licht te zullen behouden. Ten zijnen tijde vie- 8 len de Edomiten van Juda af, en ftelden eenen eigen Koning over zich aan. Jeho- 9 ram toog met zijne hoofdlieden en ruiterij tegen hen op, tastte de Edomiten, die hem omfingelen wilden, des nachts aan, floeg
hen
gefchiedenis in den famenhang leest, geene andere oorzaak tot zijnen broedermoord, dan de liefde toe de fchatten, die zijn vader hun nagelaten hadt. Da oorzaak dezer groote overééuftemming is nergens anders te zoeken, dan in de verföeüiike gemaaiin van Jehoram, Athaha, die, van moederskant, van Tij* niche afkomst was, eene dochter van de even zoo verfoeilijke lfabel. Het Mofaïsch verbod, om geene Kanaanitifche vrouw te trouwen, kan iemand hard voorkomen maar de gefchiedenis rechtvaardigt het, en volgends haar, heeft het, het voorkomen van een gebod van God, die jn het toekomende zier.



Cap. XXI.
hen, en de aanvoerers van hunne ruiterij, i© maar de Edomiten bleven nogthans bij hunnen afval van Juda, tot op den tegenwoordigen dag. Ook ftondt in dien tijd Libna tegen hem op, dewijl hij Jehova, den God zijner vaderen, verlaten hadt. Hij legde op de bergen in Judea af- iï goden altaaren aan, verleidde de inwooners van Jerufalem tot afgoderij, en verlokte ook Juda daar toe. Hem werdt ia een gefchrift van den Profeet Elia' gebracht, van dezen inhoud: Daarom dewijl gij den weg van Jofafat, uwen vader, en van Asfa, den Koning van Juda, niet ge- 13 volgd zijt, maar den weg der Koningen van Jsragl, en, gelijk het huis van Achab, Juda en de inwooners van Jerufalem tot afgoderij verleid, en ook uwe broederen, uws voeders nakomelingfchap, die beter waren dan gij, gedood hebt: brengt Jehova over uw volk, kinde- 14 ren, gemaalinnen, en al wat u toebehoort, een groot onheil, en gij zelf zult twee jaaren in
eene
vs. 11. 12. tot afgoderij.] Letterlijk: tot hoererij.
vs. 12.] Dit gantfche gefchrift heeft een voorkomen, als of Elias thans nog leefde, en op aarde was; hij fpreekt van het geen Jehoram gedaan hadt, geheel niet in den voorzeggenden, maar in den verhaalenden toon: indien derhalven deze gefchiedenis, dit bijvoegzel van het Soek der Chronieken bij de boeken der Koningen echt is, dan moet Elia veele jaaren te vooren, in 't begin der regeering van lehoram, of zelfs nog vroeger, niet leevende ten hémel zijn gevaaren.



»56 Het II. BOEK der CHRONIEKEN:
eene zwaare krankheid aan de ingewanden door' brengen , tot dezelven eindelijk van u uitgaan. Ook liet Jehova de Filistijnen ontwaaken, io* en de Arabieren, die aan de Cufchiten grenzen: zij vielen in Juda, braken overal iy door, namen alle de goederen, die aan het Koninglijk huis behoorden, wat zij flechts bemagtigen konden, mede, ook voerden zij zijne zoonen en bijwijven weg, zoo dat hij, behalven zijnen jongften zoon Joas, geen' zoon behieldt. Na dit alles fioeg God ig» hem met eene ongeneeslijke krankheid der ingewanden, die twee jaaren duurde, op T(j het einde der twee jaaren gingen hem de ingewanden af, en hij ftierf onder grooté fmart: ook verbrandde het volk zijn lijk niet, zoo als de lijken zijner voorvaderen verbrand waren. Hij was twee en dertig jaaren oud, toen hij Koning werdt, en regeerde acht jaaren te Jerufalem. Hij ging 2» uit de wereld, zonder gemist of te rug gewenscht te worden: men,begroef hem iri de ftad van David, maar niét in de graven der Koningen.
Cap.
vs. 16.] De Cufchiten woonden in gelukkig Arabië, die Arabiers derhalven, die Judea overvallen, zijn uit de nabuurfchap van gelukkig Arabië, denklijk, ftroopendc Bedouwen.
vs. 19.] Het verbranden was toenmaals de aanzienlijkste en kostbaarfte foort van begravenis, even als naderhand bij de Romeinen, dewijl op den brahdftapel tevens veele Specerijen verbrand werden.'



25/
Cap. XXII. 1—9.
Ahazia, Koning van Juda.
XAll,
De inwooners van Jerufalem maakten zij. 1 hen jongften zoon Ahazia' Koning, want alle de ouder zoonen hadt de ftroopende partij der Arabieren, die in het leger kwam, gedood; dus werdt Ahazia de zoon van Jehoram Koning van Juda, A- 3-
ha-
vs. 1. hadt de ftroopénde partij der Arabieren, die bij het leger kwam, gedood.] Ik vertaai hier, 200 als ik voor mij vind, zonder dar. ïfc vertra, wat het betekenen zal, dte by het lezer kwam; tevens heb ik nog het een en ander onverftaanbare, dat, men niet kón vertaaien, moeteh verzachten. Mijne gisling is , dat hec zal moeten zijn, hadt de ftroopende parit]olie uit eene hinderlage in het leger inbrak, gedood. Doch, geen één handfchrift bevestigt mijne gisling, en dus mogt ik ze in den tekst der Vertaaling niet brengen. ,
vs. 2. twee en veertig jaaren.] bene openbare en volkomen van zin ontbloote Schrijffout, maar die in alle handfehriften, welke men tot hier toe vergeleken heeft, ftaat: de vader fterft, 40 jaaren oud, énlaat eenen zoon na, en nog Wel den jongden van allen die 42 jaaren oud, en dus twee jaaren ouder, dan de vader is. Eenige oude Overzetters, en nieuwe uitleggers, verbeteren het uit 2 kon. VIII. 26. in twee en tzvintig jaaren: ik voeg mij geern bij hen indien niet anders zelfs 22 jaaren voor den jongften 'zoon van eenen vader van 40 jaaren reeds ie veel zijn. Eene Schrijffout in de getallen is hier openbaar. Mte.



#58 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
hazia was twee en veertig jaaren ouds toen hij Koning werdt. Hij regeerde één jaar te Jerufalem, en zijne moeder was Athalia, eene kleindochter van Omri. Ook volgde hij den 'weg van Achabs huis,' 3 want zijne moeder was zijne raadgeeffter tot het kwaad. Hij deedt, het geen Jeho- 4 va mishaagde, zoo als het huis van Achab, en die van dit huis waren, na den dood zijns vaders, zijne raadgevers, hem tot het 5 grootfte onheil g ook toog hij, op hunnen raad, met joram,den Koning van Israël, na Ramoth en Sijrië tegen Hafaël, dén Koning van Sijrië. Joram werdt door de &
Boog-
Misfchien zullen mijne lézers hier op de Jooden verftoord zi|n. dat eene zoo ongezouten fout 'in alle hunHe tot hier toe vergeleken handfehriften ftaat. Diï bebooren zij niet te zijn : bet is een bewijs van hunne trouw■ m '[ affchrijven, Want zoo dom moet men zich de Jooden niet afbeelden, dat zij nier zouden kunnen rekenen, Czij kunnen het dikwijls beter dan de Christenen) doch, de affehrijver moet de fout, die Hij in eene ooirkonde voor zich vindt, niet veranderen, is het eene fout, dan kan de Lezer ze in zijne gedachten veranderen, hem wordt de historifebe Ooirfeonde voorgelegd, zoo als de Affehrijver die voor zich vondt, wens gedachten en meningen wijniet eegeeren te weten.
vs. s:. van de BcogfchMters.] Ik ben de gewo. sie lezing gevolgd, maar tevens van de Punten der Jooden afgeweken, naar welken dezelve geheel geen zin heeft: naar eene andere leeswijze zou het zijn wan de Sijriè'rs.
vs. 6. Ahazia de zoon van Joram.] In de gedrukte Bijbels, die wij gebruiken, ftaat: Afaria de zoon van Joram, eene openlijke Schrijffout,
zoa»



Cap. XXII. iS9
Boogfchutters gewond, en begaf zich na Jisreël te rüg, om zich van zijne wonden te laten genezen, hier bezocht Ahazia hem' in zijne ziekte. God hadt dit be- 7 fchikt tot ongeluk van Ahazia, want, als hij daar gekomen was, ging hij met Joram tegen Jehu, den zoon Van Nimfi, dien Jehova gezalfd hadt, om de gantfche nakomelingfchap van Achab te verdelgen, en toen Jehu aan Achabs huis ftraf oefende, % vondt hij eenigen van de voornaamften uit Juda, en de zoonen van Ahazia's broeders, die hem yerzelden, en doodde hen. Ook Q #ocht hij Ahazia zeiven, en kreeg hem gevangen, want hij hadt zich in Samarië verHeken: toen men hem voor Jehu bracht, doodde Jehu hem, doch hij werdt begraven, want, zeide men, hij is een nakomeling van Jofafat, die Jehova van gantfcher harte vereerde.
VS4
zonder zin. Ik ben derhalven eene andere fterk bevestigde, ook in veele handfehriften gevonden leeswijze gevolgd, die naar de zaak zelve, noodzaaklijk is, en in plaats der dwaling in de gedachten zou moeten aangenomen worden, alfchoon ook geen handfchrift ze hadt.
vs. 9. ] Hoe dit verhaal met dat 2 k 0 N. IX. 27. 3$. te verëenigen is, weet ik niet te zeggen. In elke andere gefchiedenis zou men gelooven, dat de ééne Schrijver, denklijk de laatere, gedwaald hadt.
R 3



iéo Hut II. BOEK der CHRONIEKEN.
*#. 9—12.
Athalia onrechtmatige lezitfler van den troon'; en prinfenmoorderes. Jods wordt voor haar verborgen.
Na kon het huis van Ahazia zich op den i& troon niet handhaaven, want» als Athalia', de moeder van den Koning Ahazia, zag, dat haar zoon dood was, liet zij alles, waÉ van het Koninglijk bloed van Juda Was, ombrengen: alleen nam de Prinfes Jofa- it
bath,
ot^it. nam hem en zijne voedjler in de bedzaal]. Deze gefchiedenis heeft, zoo ais zij hier verhaald wordt, eenigzins een donker voorkomen, dewijl hij,' volgendsvs 12. inden Tempel verborgen wordt gehouden; wat is dat voor eene bedzaal in deii Tempel? zeker niet die, in welke Priesters en Levï<ten, die den dienst in den Tempel hadden, fliepen, want, om niet enkel van de omftandigheid te gewaagen, dat m diezelfde bedzaal ook de voedfter verfteken zcu zijn, zou dit wel ,de rechte plaats geweest «ijn, om den Koning zes jaaren lang te verbergen > Indien de Lezing echt is, dan weet ik mij de zaak niet anders voor te ftellen, dan, de Hoogenpriester .hadt, in één der ruime zijgebouwen van den Tempel voor zich en zijne gemaaiin, eene woning, en hier verbergde zij hem in haare eigene flaapkamer. Ondertuslchen blijft hier ook nog de zwaarigheid , hoe deze, de zaal der bedden, in het meervouwiz getal, heeten kon? En of het gelooflijk is, dat vrouwsperfoonen, die toch, op zekere tijden, Levmsch onrein werden, eene woning in den Tempel gehad hebben ? In de- Boeken der Koningen is alles gemaklijk, want daar wordt hij en zijne voedfter
uit



fch, des rijks , C A P. XXII. YCOr chr- 20" I '98. 877.
bath, Joas den zoon van Ahazia, ftal hem uit het midden der overige Koninglijke kinderen, die gedood werden, en nam hem en zijne voedfter in de bedzaal. Dus verbergde hemjofabath, de dochter van den Koning Jehoram, en gemaaiin van den Priester Jojada, voor Athalia, dat hij niet gedood werdt, want zij was de zuster van Ahazia: hij was zes jaaren lang in den Tempel verborgen, en Athalia regeerde in het land.
Cap. XXIII.
Athalia gedood, en Joas op den troon ge. plaatst.
XXIII,
In het zevende jaar vatte Jojada moed, 1 €n verbondt zich met de hoofdlieden, Afaria
Hit de bedzaal der Koninglflke kinderen heimlijlc weggebracht, en nu in den Tempel verborgen. Wilde men de tegenwerping maaken, dat ook hier iet van de voorige'zwaarigheid ' overblijft, nademaal zijne •voedfter tóch ook aan vrouwlijke onreinheden onder., worpen was, dan is het antwoord: het is geoorloofd, van de Levitifche wetten af te gaan, daar het, tot bewaaring van eens menfchen leven, nodig is, en dus dacht ook de' Hoogenpriester, die de echte uitlegger der wet was.
vs. 1 en"2.3 Dit zijn omftandigheden, die 2kon, XII. niet verhaald worden, maar die de geheele gefchiedenis veel bevatlijker maaken: zonder eene zoodanige vooi afgaande affpraak zou het zeer moeilijk geweest zijn, de dwingelandes te doen vallen, eh Pv 3 *».



aóa Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
ris, den zoon van Jeroham, Jsmaël. den
^°,0nJ Va^J°hanan' Afariii> den zoon van Ubed, Maafeja, den zoon van Adaja, en iUiiafat, den zoon van Sichri. Dezen * gingen door geheel Juda, en verzamelden de Leviten uit alle de fteden van Juda, benevens de Familie, hoofden van lsrael. Zij kiyamen bij een te Jeru. * latera, alwaar zij een verbond met den Koning maakten, en Jojada zeide tot hun: tiet de zoon des Konings moet over ulieden tegeeren, gelijk Jehova aan de nakomelingen van David beloofd heeft. Dit is het voor- 4
fchrift,
den rechtmatiger! Koning op den troon te zetten ZiL zijn mij een gewigt.g, veel ophelderend, bijvoeezd van het Boek der Chronieken , denklijk ontleend oorkonden, die toen nog voorhanden waren 1 2 nu voor ons verloren geraakt zijn ' X
50 Hier is het een'en ander, dan tri L fchnfd deerK°/rn^n' Sed^lük misfch'ieS dóór de fchuld der affchrijveren, van het één of ardere boek bij voorb. de naamen der poorten, en derS ke byzaaken: tevens kan het ziin dar r.ï°- 1 van ons boek de ouder ooirkondi in het ^oek"dlec Koni.ipn M , anders verftaan heeft, dan ^ In de hoofdzaak is het, wel geene ftri,digheid .na^ toch een verhaal van dezelfde gefchiedenls'uiteen ander gezichtpunt, wanneer, in het Boek de ^ Wn, de lijfwacht, en hier' Prieste sf LevS *?„'
tershUe'nP Èvt^fe Sffi ^ Pn'eS"
fijgeifaan, Athaha zou niet zoo alleen onverzeld van
dê



Gap. XXIII. %6$
fchrift, dat gijlieden in acht moet nemen ? het derde deel van u, Priesters, Leviten, en deiirwachters, trekt op dezen Sabbathop de $ wacht, het andere derde deel zij in het Pa~ leis, het derde aan de poort Jefod, en het gantfche volk in de voorhoven van den Tempel. Doch niemand gain den Tempel, dan de Pries- 6 ters en dienende Leviten, want zij zijn heilig, maer het gantfche overige volk honde de wacht om Jehova. De Leviten zullen, met de wa- 7 pens in de hand, den Koning omringen, wie in den Tempel wil dringen, zal neder geveld worden, w.anneer de Koning intreedt, en uiu gaat, zullen de Leviten om hem zijn. Dit g alles, het geen de Priester Jojada verordend hadt, namen de Leviten en geheel
Jude lijfwacht, in den Tempel komen, en wij zouden, iet van bloedvergieten tusfchen de lijfwacht en de Leviten lezen.
' vs. 6. In den Tempel."] Ik denk , in het eigenlijk ke Tempelgebouw zelf, want in de Voorhoven en Kamers van den Tempel mogt elke Israëliet, dieniet onrein was, komen. Was de Koning ten dezen tijd in een vertrek van den Tempel zelf? zo al niet, door èene uitzondering op de wet, in het Heilige, nogthans in één der bovenvertrekken boven het Heilige en Allerheiligfte, of in een der vertrekken aan de zijmuuren van den Tempel ?
' vs. 7. in den Tempel.] Hier is, het geen in de Boeken der Koningen ftaat, tusfchen de gelederen, (Cap. XI. 8.) veel verftaanbarer. Het geen in het Boek der Chronieken ftaat, komt mij fomtfjds als eene navertelling van den lateren gefchiedfehrijver voor, die den ouden gelijktijdigen gefchiedfehrijver niet aW jijd volkomen verftaan heeft.
R 4



S64 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Juda waar, elk. Hoofdman hadt zijn volk bij zich, zoo wel die op den Sabbath ter wacht trokken, als de dienstvrijën, want Jojada maakte hier geen onderfcheid' tusfchen de benden. Dé Priester Jojada deel- 9 de aan de hoofdlieden fpiesfen, fchilden, en pijlkookers van den Koning David uit, die in den Tempel bewaard werden, ert 13 ftelde het gantfche volk van de rechte zijde des Tempels tot aan de linke, om den Altaar en de hoofdgebouwen des Tem. pels, en 'rondom dén Koning. Daar op H Werdt de zoon des Konings uitgevoerd, men zette hem de Kroon op, legde hem het Wetboek voor, verklaarde hem, tot Koning, Jojada en zijne zoonen zalfden hem, en riepen: De Koning leeve\
Als Athalia het geroep der lijfwacht en 12 des volks, dat den Koning leven toewenschte, hoorde, ging zij tot het volk m dep Tempel, zag, terftond bij den in- J3 gang, den Koning op de gewoone verheven plaats ftaan,de Muzijkanten en Trompetten rondom hem, en naar hem gericht, het gantfche volk vrolijk, en op de Trompetten blaazende, en de Muzijkanten met hunne muzijk- inftrumenten gelukwenfchings-liederen fpeelende; waarop zij haare kleederen fcheurde, en riep: verraad! verraad! De Priester Jojada gaf den hoofd. T4 lieden bevel, om haar tusfchen de gelederen te leiden, en dien neder te ftooten, die het waagde, haar te volgen, want hij wilde
niets



€ a p. XXIII. aoy
niet, dat zij in den Tempel van Jehova gedood zou worden. Men maakte haar plaats, zij 15 ging langs den weg der paards-poorte in het paleis, en werdt aldaar gedood. Joja- 16 da maakte een verbond tusfchen zich, heÉ gantfche volk, en den Koning, dat zij Jehova's volk zijn zouden. Het gantfche volk 17 liep tot den Tempel van Baal, verftoorde dien, verbrak zijne altaaren enftandbeelden, en doodde Matthan, den Priester van Baal vóór den altaar. Verders droeg Jojada jg het opzicht óver den Tempel van Jehova op aan de Priesteren van den ftam Levi, - die David in den Tempel, naar hunne klasfen, befteld hadt, om de in de wet van Mofes verordende brand- offers met vreugde en gezangen van Davids hand te brengen: iet ook beftelde hij' aan alle poorten des Tempels deurwachters, om te verhinderen, dat niemand, die op eenigé wijze onrein was, in den Tempel ging. Hij voerde ook, in 2^ gezelfchap der hoofdlieden, der voornaam. p ften
VS. 18. ip.] Dit komt mij voor als eene uitlegging of verklaring van het geen 2 Kon. XI. 18. ftaat: maar bij den Tempei van Jehova Jlelde Jojada aene wacht. Wij zouden deze woorden gemeenlijk, zoo verdaan, dat Jojada, op den tijd, dat Joas tot Koning gekroond werdt, en het volk den Tempel van Baal verftoorde, eene wacht in den Tempel van God, gefteld heeft, opdat er geene onvoegzaamheid gebeurde, gelijk,bij zulken oploop des volks, ligt mooglijk was; doch, de Schrijver van het Boek der Cbrorjieken verftondt ze misfchien anders dan wij.
Rs



aó*5 Het II. BOEK der CHRONIEKEN
ften en de Heeren des volks, en van het gantiche landvolk, den Koning uit den jempel in het paleis, in het welk hij, door i de bovenpoort, introk; het gantfche volk 2t verheugde zich, de ftad was gerust, en A« thaha met het zwaard gedood.
Cap. XXIV.
Regeering van Joas. Ondankbaarheid zonde* voorbeeld, tegen den genen, wien hij leven en troon te danken hadt, wiens zoon, Zacharia, hij laat ombrengen. Hij werdt van, eenige faamgezworenen vermoord.
Zeven jaaren was Joas oud, toen hij aan i de regeenng kwam, en hij regeerde veertig jaaren te Jerufalem; zijne moeder was Zibja van Beërfeba. Joas deedt, hetgeen 2 recht was voor God, zoo lang de Priester Jojada leefde. Ook deedt Jojada hem trou- s
wen
vs. 3.] Meer dan ééne vrouw te hebben mm S t\MuT\^ht 4 ^£loo"d,WhS wordt £ '<Jk?i A XV1L I7' dCn Kon]nS verboden wordt, is enkel de te verre gaande veelwijverij epn talrnk Haram. De Hogenpriester ovctS 'de™ halven hier de Mofaifche wet niet, welks eeh e ui I. Deel S. 54. Num. 7 II. deel. §. 0/ '
Wanneer Jojada hem doet trouwen, handelt hii
StShehciifch?on/'Hvo,8ends »rechr S«Riü
vervanJen'h^ 7 b« den jonSen Koni"g 200 vervangen hadt, als naaste bloedverwant, en tevens



Cap» XXIV. ié?
Wen met twee gemaalinnen, bij welkeö hij zoonen en dochteren verwekte. 4
Na dezen kreeg Joas het in den zin* om den Tempel van Jehova , die bouwvallig was weder te herftellen. Hij liet, S derhalven, de Priesters en Leviten, famenroepen, en zeide tot hun: gaat uit in de Joodfche fteden, m verzamelt van gantsch Israël jaarlijks geld, om den Tempel van JeIwva uwen God, weder te herftellen, zet de zaak fpoedig voort. Maar de Leviten wa. 6
ren
als bewaarer van zijn leven, en als zijn opvoeder; Men kan naauwlijks, anders denken, of, daar een kind van zeven jaaren op den troon geplaatst wordt, moet iemand de voogdijfchap hebben waargenomen, tot zijne meerderjaarigheid toe, ik weet niet zeker, tot hij 21 of 25 jaaren oud was, maar zeker tot in zijn 2ifte jaar ten minften: nog geduurende deze voogdijfchap deedt Jojada den jongen Koning trouwen.
vs. 6.] Letterlijk ftaat er: de fchatting van Mofis, den Knecht van Jehova, en der gemeente van Israël tot de tente des gefpreks. De zaak is deze: tot den Tabernakel moest elk Israëliet, dié boven de 20 jaaren oud was, bij de eerfte telling, een halven fikel hoofdgeld geven. 2. 8. mos. xxx. Ii—26. dus begeert ook de Koning, dat eik thans jaarlijks een hoofdgeld tot herftelling van den vervallen Tempel opbrengen zal, waarbij echter uit gebrek van nadere gefchiedkundige berichten, onzeker fs, of hij deze fchatting, enkel als eene navolging van die van Mofes, inftelt, dan of hij wezenlijk Mofes wet zoo uitlegt, als wilde Mofes, dat alle jaaren ëen halve fikel tot het Heiligdom zou opgebracht worden, zoo als de Jooden ten tijde van Christus dit geloofd hebben. Zie het mos. Recht. III deel fi. ï73- t ■



*6"g Het II. BOEK der' CHRONIEKEN,
ren nalatig. Hier op liet de Koning der* . Hogenprieste.r Jojada roepen, en vraagde hem: waarom hij niet Jlipter acht gegeven hadt op de Leviten, dat zij uit Juda en Jerufalem de fchatting, die Mofes, de knecht Gods, weleer de Israëlitifche gemeente voor den Tabernakel opgelegd hadt, aanbracht ent Want, zeide hij, de bouwmeesters der godlo-
ze "
vs. 7. ] Dit ziet men uit deze plaats, dat de Tem-» pel, niet alleen door verzuim, of wegens zijnen otw derdom,(hij was omtrent 150 jaaren oud, toen Athalia regeerde,) maar door opzetlijke boosheid, in verval geraakt was. Athalia liet er aan bouwen, dit kan eene heiden doen, die alle goden aanneemt, zij gaf voor, dat zij hem wilde verfraaien of verbetéren, maar de van haar beftelde bouwmeesters verzwakten het gebouw, onder voorwendzel van verfraajing, en maakten het bouwvallig, zoo dat, indien dit voortgegaan was, er ten laatften geen Tempel van den éénen waaren God meer geweest zon zijn, of den dienst van Baal, die voor het Fenicisch Bijgeloof zoo dierbaas was, in den weg zou geftaau hebben.
Maar, ik ben hip* van de Joodfche Punten afgegaan, volgends welken dit vers geheel ftrijdig met de zaak, ja ik mogt bijna zeggen, geheel zonder zin: dus luidt: de zoonen der godloze Athalia hebbed dezen Tempel verwoest. Alle haare zoons waren immers reeds dood, voordat zij aan de regeering .kwam Cap. XXII. I. en als zij, gelijk fommigen, om deze ongerijmdheid te verklaaren, voorwenden na den dood van haaren eerften gemaal, weder getrouwd ware, (eene, wegens het diep ftilzwijgen der heide Gefchiedfchrijveren, ortgelooflijkeonderftelliijg ,)danzou de oudfte Zoon, uit zoodanige echt, in het laatfte jaar van haare regeering niet meer dan zeven jaaren oud en dus geen Tempelverwoester, maar een goede fpelende jongen hebben kunnen zijn, ik laat ftaan daq haaren zoonen in het meervouwig getal.



Cap. XXIV. 26*9
Zê Athalia hellen den Tempel van God verwoest, en alle deszelfs Heiligdommen aan de Baals gegeven. De Koning geboodt, eene 8 kist met eene opening te maaken, en bui. ten voor de poort des Tempels te zetten. Maar, in Juda en Jerufalem werdt uitge- 9 roepen, dat men Gode de fchatting zou brengen, die Mofes, de knecht van God, aan Israël in de woestijn hadt opgelegd. Aanzienlijken en geringen verheugden zich, 10 bragten de fchatting, en wierpen die in de kist, tot dat zij vol was. Dan werdt de H kist door de Leviten aan de Opzieners des Konings gebraeht; wanneer zij bemerkten, dat er wat van belang aan zilver in was, kwam er een rentmeester des Konings, en opziener van den kant des Hoogenpriesters, deze beiden maakten de kist ledig, en zetten ze dan weder op haare plaats: zoo deeden zij van tijd tot tijd, en brachten veel zilver bij een. Dit gaven de Koning ia en Jojada aan de genen, die tot den bouw des Tempels herteld waren, en dezen huurden daar voor fteenhouwers en timmerlieden, om den Tempel van Jehova weder te herftellen, ook werdt aan de ijzer- en kooperfmids gegeven, het geen tot herftelling van den Tempel verëischt werdt. De ondernemers van het bouwwerk zet- 13 ten het voort, en door hen werd de Tempel weder herfteld, zo als hij geweest was, en ten deele nog vaster gebouwd,
Het



270 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Het werk geëindigd hebbende, brachten r* zij het overige zilver aan den Koning en aan Jojada: hier uit. werden gouden en zil. veren huisfieraaden ten dienftedes Tempels en tot de offeranden, fchalen en dergelijken, gemaakt, ook werden, zoo lang Tojada leefde, beftendig brandoffers in den Tempel geofferd. Jojada werdt oud, en ftierf, des levens i*
zat,
VS. 14.] Dit is geene fïrijdigheid met 2 kon. Ml 14. maar het gelijkt veel meer naar eene verklaring over die plaats. Zij, aan welken de verbetering van den iempel was opgedrongen, zouden volftrekt niets van het geld aan de gouden en zilveren huisfieraaden belteeden, opdat er de bouw niets bij leedf maar dezen voleind zijde, leveren zij, in gevolge van ons brjvoegzel, het overige geld, over, en dit wordt, zoo ver het ftrekken kan, tot den aankoop van gouden en zilveren gereedfchappen befieed
Over het geheel zal nier. vinden, wanneer men ons Hoofdftuk met 2 Kon. X1L vergelijkt, dat de Sehn> ver der Chronieken niet zoo bij de woorden van het Boek der Koningen blijft, als men anders bij veele plaatzen van hem gewend is: hij fchrijft, even a's iemand fchnjycn zou, die een ouden Historifchen Cornl mentarius vol bijvoegzelen over het zelve ln handen heeft, en daarop zal hij zich vs. 27 uitdruklijk beroepen. Maar daar uit neemt hij dan nu ook vs. is—22 nog eene geheel bijzondere gefchiedenis.
vs. 15. In zijn honderd en dertigfte jaar.] Het was mijn pligt, om te vertaaien, foo als men het m alle tot hier toe vergeleken Handfehriften en oude Overzettingen, ook bij Jofefus Oudheid IX. S. 13. vindt: doch ik kan dit getal onmooglijk voor echt houden , maar voor ééne der zeer oude Schrijffouten . die in de getallen van dit Boek zoo menigvuldig voor! komen. Dat iemand 130 oud wordt, is mij niet volftrekt ongelooflijk; maar dat iemand, die over de 90
jaa-



Cap. XXIV. 271
zat, in zijn hondeft en dertigfte jaar, men 16 begroef hem in de ftad Davids bij de Ko-
ning.
jaaren oud is, dat doet, het geen wij Cap. XXIII. èn 2 Kon. XI. gelezen hebben, en dat met die levendigheid en ftandvastige tegenwoordigheid van geest» dit komt mij te onwaarfchijnlijk voor, en nadien Joas 40 jaaren regeert, zoo moest' toch de Hoogepriester Jojada, die nog eenige jaaren voor hem overleedt, meer dan 99 jaaren oud geweest zijn, toen hij hem op den troon zette. Doch, het geen nog gewigtiger is, Jojada moest ten minHen 43, maar waarfchijnlijker £0 of 60 jaar ouder geweest zijn, dan zijn vrouws broeder Joram; kan men dit gelooven? Nog bovendien, daar zijne Gemaaiin eene Koninglijke Prinfes is ? zal de2e een in jaaren zoo ongelijk huwiijk doen? -Zie hier de rekening.
Joram wordt oudt . . 40 Jaaren Ahazia regeert . . . 1 Athalia' regeert ... 6
Joas regeert . 3 40
87
£doch, Waarvan, denklijk, bij het optellen, nog een of twee jaaren moeten afgetrokken worden, maar dat wil ik niet eens doen.) Indien Jojada in één en het zelfde jaar met Joas overleden was, dan moest hij 43 jaaren voor Joram geboren zijn, maar hij fterft merklijk vroeger, waar uit volgen zou, dat hij ten minftcn 50 jaaren voor zijn' vrouws broeder geboren is. ——- Misfchien kon menigen Lezer de gisfing in. vallen, of men niet voor 130 zou moeten lezen 103, maar ook dit voldoet niet, want dan bleef hij toch 30 of meer jaaren ouder dan zijn zwager. Met één woord, het is eene openbare maar zeer oude fchrijffout, welke het dwaasheid zou wezen, door gisfinge re willen verbeteren. Ik weet niet, hoe oud hij geworden is, 73 jaaren zouden waarlijk, naar de histo-



272 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
ningen, dewijl hij goed in Israël, jegens Jehova, en aan zijnen Tempel gedaari hadc.
Na zijnen dood deeden de voornaamften 17 van Juda een' voetval voor den Koning, hij ftemde huil verzoek toe, zij verlieten den Tempel van Jehova, dan God hunner ig vaderen, vereerden de Afgoden in de bosfchen, en brachten, door deze zonden,den toorn Gods Over Juda en Jerufalem. Hij 19 zondt Profeeten aan hen, om hen van den Afgodsdienst tot Jehova te rug te roepen, maar zij hoorden niet naar hunne vermaningen. Zacharia, de zoon van Jojada, 20 ontving eene godlijke infpraak, en zich', van de geest Gods gedreven, op eene verhevene plaats gefteld hebbende, daar het volk hem hooren kon, zeide hij: Zoo /preekt God, waaröm overtreedt gijlieden het gebod van Jehova ? U ftaat geen geluk te wachten l Nadien gij Jehova verlaat, zal hij u weder verlaten! Tegen dezen maakten fommigen 2* eene famenzweering,op bevel des Konings, en wierpen hem, in den Voorhof des Tempels, met ftcenen, dood. Zoo weinig gev 22 dacht de Koning Joas aan alle de weldaaden van Jojada, zijnen vader, dat hij deszelfs
zoon
r'rfche waarfchljnlijkheid van het overige, genoeg zijn, Want dan zou hij een jaar of tien jonger zijn, dat zijn vrouws broeder, en nogthans, naar den gewoonenloop van het mensclilijk leven, vrij wel levenszat fterven.
vs. ao—22.] Zie de aanmerking over a Kon. XII.



Cap. XXIV. 27$
zoon doodde: bij het fterven zeide hij nog: Jehova ziet het, en zal het zoeken!
Een jaar daarna overviel hem het heir 2a der Sijriërs, dit brak in Judea in, en kwam voor Jerufalem, het doodde alle de voornaamften des volks van het volk, en Zondt allen, door hun gemaakten, buit na Damaskus aan den Koning van Sijrië. Het leger der Sijriërs was geheel «iet tal- 24 rijk, maar Jehova gaf het de overwinning
vs, 23.] Ook in deze Gefchiedenis komen veele omftandigheden voor, van welken het Boek der Koningen niets heeft, die derhalven zeker uit den vs, 27 gewaagden Commentarius over hetzelve ontleend moeten zijn.
jlile de voornaamften des volks van het volk J Ik fta het mijnen Lczeren gewillig toe, dat dit zeer jflecht in onze taal klinkt, veel flechter dan Luthers overzetting, die de vrijheid genomen heeft, iet uit te laten. Deze vrijheid wilde ik, bij eene plaats, die even zoo flecht Hebreeuwsch is, niet gebruiken, opdat de Lezer ontwaar mogt worden, dat 'er iet weggevallen is. De fout is oud, en geen één Handfchrift heeft eene verftaanbarer leeswijze, derhalven durfde ik ze ook niet, naar gisfing, vertaaien: maar als men er flechts ééne enkele letter in de gedachten bijvoegt, ftaat er, alle de voornaamjlen des volks, en fommigen van het volk, d. i. de voornaamften gezamentiijk, die, door het invoeren der Afgoden, toorn van God over het land verwekt hadden, en ook fommigen van net gemeene volk.
vs.. 24. ^fan Joas oefenden zij Jlraffè"] te weeten, de jlraffè van God. Ik verfta dit' van de wonden, die zij hem gaven, en die de Schryver als «raflen van God aanziet.
S



P 274 Het II. BOEK der CHRONIEKEN
ning tegen eene veel groote r menigte, dewijl de Jooden Jehova, den God hunner vaderen,,verlaten hadden, en aan Joas oeffenden zij ftraffe. Toen zij wegtogen, lieten zij hem zeer gewond, 25 zijne eigene bedienden maakten eene farnenzweering tegen hem (dit ter vvraake van het bloed van den zoon van Jojada:) en verfJoegen hem op zijn bed. Men begroef hem in de ftad Davids, maarniet in de Koninglijke graven. Dé faamgezwo- , renen waren Sebed, de zoon van Simath,
eene
vs 25. tot wraak van het bloed des zoons van Jojada.} Ik geloove wel niet, dat het oogmerk der faamgezwoornen was, dit bloed te wreeken, maar boude het voor eene aanmerking des Schrijvers, die zegt, dat God dit zoo gefchikt heeft, dat de ondankbare opftoker van de .moordenaars des zoons van zijnen weldoener weder door de hand van andere moordenaaren is omgekomen. • Naar de gewoone leeswijze ftaat er : der zoonen van Jojada, doch, naardien uit het voorgaande duidelijk blijkt, dat- hij maar éénen zoon van Jojada gedood heeft, wilde ik den Schrijver niet Itrijdig met zich zeKen vertaaien, maar vertaalde het liever in het enkelyouwig getal, zoo ais reeds de Griek/ene en Latijnfche Bijbel voor mij gedaan heeft, fn de daad is het ten dien einde niet nodig, de lezing der Jetteren te veranderen, maar enkel, in de uitfpraak, van de Joodfche punten af te gaan.
Naar eene andere leeswijze ftaat er, wegens fret bloed van Jojada: dan zou het bloed van Zacharf» al» het eigen bloed van Jojada, den grooten weidoener van J<as aangezien, worden, en Joas heel zwart al» moordenaar van denzelfden man, die hem het leven behouden hadt, befchreven worden.



fch. des rijks CAP. XXIV voorChr. 27?
135- 840. ' •*
eene Amrnonicinne, en Jofabad, de zoon van^Simrith, eene Moabitinne. Van zij. 0.7 ne Zoonen, de menigvuldige voorzeggingen tegen hem en de grondvesting van den Tempel Gods, vindt men in de Uitlegging over de Boeken der Koningen be.richt. Zijn zoon Amazia' werdt Koning in zijne plaats.
Cap. XXV.
Amazia, Koning van Juda.
Xxv.
Vijf en twintig jaaren was Amazia oud, 1 toen hij Koning werdt, en hij regeerde negen en twintig jaaren te Jerufalem, zij•ne moeder was Jehoadden van Jerufalena. a Hij deedc, het geen Jehova wel behaagde,
maar
vs. 27.} De hier aangehaalde Comrrtentarhts over het Boek der Koningen moet nog teii tijde van onzen Schrijver 1, doch wiens ouderdom wij niet eigenlijk weten, voorhanden geweest zijn. Ten tijde van Jofefifs was hij, en alle overige ons onbekende Boeken, die in het Boek der Chronieken aangehaald worden , voor lang verlooren.
vs. 2. nies van gantfcher harte.] Eene harde uitdrukking, wélkeftaat in plaats van het geen wij 2 kon. .XIV. 3. vinden: doch niet,gelijk zijn Stamvader David. Deze harde uitdrukking zegt, naar het Hebreeuwsch Spraakgebruik, zoo veel als: hij diende ook andere goden , hij deelde zijn hart tusfchen Jehova en hun: (zoo als JMuhammed het met het zelfde woord zeggen zou, hij was geen Mus li m:^) S 2 Zie



,276 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
maar niet van gantfcher harte. Toen hij 3 zich op den troon bevestigd zag, bracht hij de Koningsmoordenaaren van zijnen vader ter dood, maar hunne zoonen 4 doodde hij niet» ingevolge het geen in de Wet van Mofes gefchreven is, en Jehova bevolen heeft; de vaders zullen niet voor hunne Kinderen, en de kinders niet voor hunne vaderen, maar elk zal voor zijne eigene misdaaden fterven.
A»
Zie de verklaring er van vs. 14—16. alwaar uitdruklijk gezegd wordt, dat hij de Goden der'Edomiten vereerd heeft.
vs. 5.... .] Ik gis, dat hier iet weggevallen is. Die de volgende gefchiedenis van de monftering des volks, en het huuren der 100,000 Israèliten leest, kan niet anders denken , dan dat dit gefchied Zij, bij gelegenheid van eenen vijandlijken aanval, en .die hadt hier toch verhaald moeten worden. Thans kunnen wij hem enkel uit het einde der "gefchiedenis gisfen.
Deze geheele gefchiedenis vs. 5—16 heeft zeer veele bijvoegzels bij het geeir verhaald" wordt. 2. kon. XIV. 7. die ten deele, n-'~ jf meer, in het ongelooflijke vallen. Een gedeelte daar van komt wel weder blootlijk op de getallen neder, in welken
■ de Affchrijvers kunnen gefeild hebben. Dat iemand, • welke tegen een zoo middelmatig volk, als de Edomiten waren, 300,000 man, (alfchoon het flechts gewapende burgers en boeren zijn,) te veld kon brengen; nog 100,000 vreemdelingen boven dien huurt, is ee-
' nigzins ongelooflijk, en zoo groote. legers kan men niet ééns in het gevecht gebruiken. Doch hier kon
■ misfchien weder, gelijk zoo dikwijls, een nul teveel ftaan, zoo dat er alleen 30,000 tot den dienst bekwame manfchappen uit |uda en Benjamin uitgekozen, en
Hl daar bij 10000 man gehuurd zijn.



C a p. XXV. 177
. . . Amazia' verzamelde gantsch Ju- r da, ftelde de manfchap, naar derzelver huisgezinnen, onde- hoofden over duizend, en hoofdlieden over honderd, alles wat tot Juda en Benjamin behoorde, hij monfterde ze van twintig jaaren oud en daarboven, en bevondt ze driemaalhonderd duizend ftrijdbare mannen, die met fpies en fchild in 't heir konden uittrekken. Hier bij huurde hij voor honderd Talenten 6 honderd duizend tot den krijg bekwaame Israëliten. Maar er kwam een Profeet tot 7 hem, die zeide: laat het Israëlitisch heir niet mede te veld gaan, want Jehova is niet met Israël, niet met alles, wat tot Efraim behoort. Ga gij alleen in den krijg, g en houd u dapper; anders zal God u voor uwe vijanden laten vallen,-want aan hem ftaat de overwinning en de nederlage. Amazia zeide 9 tot den Profeet: Maar hoe zal ik het maaken met de honderd Talenten, die ik aan het Israëlitisch leger gegeven heb? De Profeet antwoordde: Jehova kan u veel meer geven, dan dit. Hij zonderde derhalven de Israëliti- 10 fche troepen, die zich bij hem gevoegd
had.
vs 6. honderd Talenten zilver.'] Naar Eifenfchmids rekening 319,000, doch naar de mijne 79000 Rijïcsdaalers, maar alszins zeer weinig voor ioo.oco man. Soldij zal het zeker niet zijn, maar handgeld, gelijk het dan ook reeds voor uit betaald is: misfchien dienden
zij zelfs zonder foldij enkel op hoop van buit. Als
het iocoo man was, dan zou de fom aanzienlijker zjjn.
S 3



ajg Het II. BOEK dzr CHRONIEKEN.
hadden, van zijn leger af, en liet hen weder na huis keeren: daar over werden zij zeer verfloord tegen Juda, en keerden met toorn en ongenoegen na hun land te rug. Amazia vatte moed, voerde zijn heir te n veld, ging in het Zoutdal, en floeg de Seïriten, zoodat er tienduizend mannen ble« i% ven, nog namen de Jooden andere tien duizend levende gevangen, voerden die op den top van de rots, en ftortten ze na beneden, zoo dat zij allen omkwamen.
Maar die van het gehuurde heir, het 13 welk Amazia te rug gezonden, en niet mede
vs 11. Seïriten.] Eigenlijk, zoonen van Seïr. Dus worden hier de Edomiten genoemd, dewijl zij op het gebergte Seir woónen. Nakomelingen van Seir zijn zij niet; dus noemde Mofes den Stamvader der oude Kanaanitifche inwooners van het land Seir, die in onderaardfehe holen woonden, en door de Edomiten overwonnen zijn. 1 B. M o s. XXXVI. 2©. Doch het zeer veel later boek der Chronieken gebruikt veele naamen en woorden heel anders dan Mofes, en heeft zijn eigen Hebreeuwsch. Men zij daar over niet gefloord. Juist uit deze veranderde taal ziet men, dat de beide boeken niet uit denzelfden tijd, en alzo die van Mofes niet van Ezra ondergefchoven zijn.
vs. 12.] Deze handelwijze des overwinnaars, die in het Boek der Koningen niet gewaagd wordt, zal menigen Lezer zeer hard voorkomen. Het is wel niet harder, dan wanneer de Romeinen hunne gevangenen, na het doorftaan van de fchande der zegepraal, doodden : doch de Romeinen zijn ook geene voorbeelden van de zachtheid van het krijgsrecht.
van de rots.] Ik denk die rots, die over het dal hangt, het welk de Doode Zee inflult,
vs. 13. Joodfche fteden van Samarië tot aan Bethhoron.l Oprecht beken ik mijnen Lezeren, dat
Ik



Cap. XXV. a??
■de in den krijg genomen hadt, vielen in de Joodfche fteden van Samarië tot aan Bethhoron, verfloegen drie duizend man, en .maakten grooten buit.
Toen Amazia van de overwinning over J4 de Edomiten te rug kwam, bracht hij de Goden der zoonen Sëirs met zich, richtte die voor zich tot Goden op, en rookte voor hun. De toorn van Jehova ontbrand- 15 de tegen Amazia , hij zondt eenen Profeet tot hem , die zeide: waaröm bidt gij de Goden van dat volk aan, die hun eigen volk tegen u niet hebben kunnen befchermen? Amazia 16 antwoordde hem : Wie heeft u tot raadgever des Konings befleldt zwijg! waaröm wilt gij flagen tot loon hebben? De Profeet zeide al. leen nog: Ik zie, dat God ongeluk over u bejloten heeft, dewijl gij dit doet, en mijnen raad niet hoort! en zweeg voorts ftil.
Hier op beraadflaagde Amazia, en zondt 17 eenen herout aan Jehoas, den zoon van Joahas, den zoon van Jehu, den Koning van Israël, en liet hem den oorlog aanzeggen.
ik dit niet verfta. Bethhoron was eene grensftad des Joodfchen Rijks tegen het Israëütifche. Hoe nu tusichen deze grensftad.en Samarië zelfs, (de hoofdftad van het Israëlitisch rijk,) nog Joodfche fteden kunnen gelegen hebben, weet ik uit de kleine overblijfzelen der Israëütifche en Joodfche Gefchiedenis niet te zeggen.
vs. 14] Hij hadt, fchijnt het, in den flag eenige mede te veld genomen Afgoden der vijanden buit gemaakt, en volkomen volgends het Heidensch bijgeloof, en zeden, richtte hij dezelven op', en badt ze aan,
S 4



a8o het II. BOEK "der CFÏRONIEKKN.
gen. Joas, de Koning van Israël liet hem 18 tot antwoord geven: de distel op den Lilamn zondt ééns gezanten aan den Ceder op den Libanon, en verzocht om de dochter van den Ceder voor zijnen zoon, onvoorziens liep één der wilde dieren op den Libanon over den distel heen, en vertradt hem. Gij hebt de Edomiten 19 geflagen, dit maakt u terflond overmoedig, en gij wilt nieuwen roem zoeken: zit ftil, waarom wilt gij tot uw nadeel oorlog beginnen, en u en Juda met u in -t ongeluk Jlorten? Maar Ama- 20 zia luisterde hier niet na, want dit was Gods fchikking, die hen in de handen hunner vijanden wilde geven, dewijl zij de Go. den van Edom verè'erd hadden. Joas, de 2j Koning van Israël, toog derhalven te veld, en het kwam tusfchen de beide Koningen bij Bethfemes in het Joodfche land tot een treffen. De Israëliten waren overwinnaars 22 en de Jooden werden geflagen, en vloden na huis, zelfs nam Joas, de Koning van 23 Israël, den Koning Amazia te Bethfemes gevangen, voerde hem dus na Jerufalem, en liet de muuren van Jerufalem van de poort van Efraim tot aan de hoekpoort, ■ vierhonderd ellen verre, nedcrwerpen. Ook 24
nam
»ƒ. 24. bij Obed-Edom.} Dê Familie van ObedEdom heeft, naar het fchijnt, de bewaaring van de Tempelfchatten erflijk gehad: doch of dit de Familie van Obed-Edom van Gath is, die de Bondkist eenigen tijd in zijn huis geherbergd heeft, 1 Sam. VI. 11. of van Obed-Edom de Leviet, 1 Chron. XXVI. iï. kan men niet beflisfen.



C a p. XXV. 28*
nam hij al het goud, zilver, en huisfieraad, dat men in den Tempel bij Obed • Edom vondt, als ook de fchatten van het Koninglijk paleis, en gijzelaars, mede: en dus keerde hij na Samarië te rug.
Amazia, de zoon van Joas, koning van *3 Juda, overleefde Joas, den zoon van Joa. has, Koning van Israël nog omtrent vijftien jaaren.
De overige gefchiedenisfen van Amazia, *6 de eerfte en de laatfte, vindt men in de Jaarboeken der Koningen van Jüda en Israël.
Na den tijd, dat Amazia zich van Jeho. 2 7 , va afkeerde, ontftond er te Jerufalem eene famenzweering tegen hem, hij ontvluchtte na Lachis, maar de faamgezworenen zonden hem na, en doodden hem te Lachis; men bracht het lijk op paarden te rug, en begroef hem bij zijne vaderen in de ftad Juda.
Cap.
vs. 28. In de ftad Juda.~\ Ik heb vertaald, zo als ik in de gedrukte bijbels vinde, en dan moet men, door de ftad Juda, de Hoofdftad van Juda, JerufoJem, verftaan, (eene in 't Arabisch zèer gewoone wijze van fpreken, bij voorb. Palermo heet bij hun, Sicilië, Cahira Misr, dat is, Egijpte) doch in fommige Handfehriften ftaat wezenlijk, zoo als 2 Kon. XIV. 30. in de ftad Davids.
s s



**2 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XXVI.
Usjta, Koning van Juda,
XXVI.
Het gantfche volk van Juda nam Usfia > i die zestien jaaren oud was, en maakte hem, in de plaats van zijnen vader Amazia, tot Koning. Deze bracht Elath weder aan 2 Juda ?> en bevestigde het, nadat de Koning bij zijne vaderen Hiep. Hij was zestien 3 jaaren oud, toen hij aan de regeering kwam, hij regeerde twee .en vijftig jaaren te Jerufalem, zijne moeder was Jecholia van Jerufalem. Hij deedt, het geen Je 4 hova welgevallig was, zoo als zijn vader Amazia. Hij zocht.God, zoo lang Za- 5 charia leefde, die hem in de godvrezend heid onderwezen hadt, en zo lang hij dit deedt, gaf God hem geluk. Hij deedt ee- 6 nen togt tegen de Filistijnen, wierp de muuren van Gath, Jamnia, en Aschdod neder, en verfterkte daartegen andere fteden in de landftreek om Aschdod, en in het Filistijnfche land. God gaf hem de ze- 7
gen
vs. 5. in de godvreezendheid.") D. i. in den Godsdienst: ik behield de Hebreeuwfche (preekwijze, ómdat wij ze toch in onze taal ook hebben. Tevens ben ik van de gedrukte lezing, in het zien van God, of, in het gezicht van God, afgegaan, en heb eene andere gevolgd, die goede bewijzen voor zich heeft.
vs. 7. Meuneërs. ] Een volk, het welk de Grieken



Cap. XXVI. 283
gen over de Filistijnen, de Arabieren te Gur. „ baal, en de Meuniten: de Ammoniten brachten Usfia gefchenken, en zijn roem breidde zich uit tot aan Egijpte, want hij werdt zeer magtig. Hij bouwde te Jerufa- 9 lem, op de hoekpoorte, de poorte Gai, en den uitfpringenden hoek, torens, die zeer vast gemetzeld waren, ook bouwde 10 hij torens in de woestijn, en legde veele regenbakken aan, want hij hadt groote veekudden , maar in de laage landen en in devlakte plaaste hij akkerlieden, op de bergen en t»
Car-
ken Mineè'rs noemen, en dat op de zuidzijde van Mekka, in en om Karn- almanafd (op de kaart van D'Anviile tusfchen 57 en 58 graden lengte en 21—22 breedte) zijne woningen hadt. Het Hebreeuwsch is enkel eene overzetting van hec Arabisch: Meunim en Manafil heet beide woningen-
Evenwel lezen fommigen hier Ammoniten, en weder fommigen, voor Jimmoniten vs. 8. Meuniten : want deze beide woorden zijn in 't Hebreeuwsch elkander zeer gelijk; zoo dat misfchien beide de keeren van één en het zelfde volk, (ik denk de Mineërs,) zal gefproken worden.
vs. 9.] Torens waren in de oude verfterking der lieden omtrent het geen bij ons de Bastions zijn en wezenlijk zijn onze Bastions, van tijd tot tijd, uit dezelven ontftaan.
vs. 10 Torens in de Woestijn."} Ter beveiliging van de daar in weidende herders, omtrent zoo als onze oude waclïtfloten zijn, met dit onderfcheid dat deze in Duitschland, weleer ook wel tot roofnesten gebruikt werden.
Carmel.~] Niet het voorgebergte Carmel, dat hem geheel niet toebehoorde, maar Carmel in hét gebergte van Juda. Jos. XV. 55*



284 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Carmel begunftigde hij den wijnbouw, dewijl hij den landbouw beminde. Ook hadt Usiia j j een tot den krijg gereed heirleger, geteld en gemonfterd, onder Jeiè'1 denmonsterrolhouder, Maafejo den Schrijver, en Hanania, eenen hun toegevoegden hoogen Koninglijken bedienden. Het getal der tot den krijg gereede Familiehoofden, was twee-^ duizend zeshonderd, en onder hun een 13 heir van driehonderd en zevenduizend vijfhonderd man, die den Koning tegen den vijand dienst konden doen. Voor dit I+ gantfche heir liet Usfia fchilden, fpiesfen, helmen, harnasfen, en bogen vervaardigen, ja zelfs de flingeriteenen in voorraad
ge-
vs. ii. 12. 13-3 Uit de zaak zelve, en dewijl dit heir niet onder eigenlijk zoo genoemde krijgsbevelhebbers, maar onder tot den krijg geoefende familiehoofden ftaat, blijkt het, dat er niet gefproken wordt van eene ftaande en bezoldigde armee; maar dat alleen opgetekend en tot den krijg geoefend zijn, die de wapens konden voeren, doch uit welken dan telkens flechts een zeker getal, de tiende, of vijfde, of derde man, naarmate het de nood vorderde , te veld zouden hebben moeten gaan. Nu heeft liet getal 307500 volftrekt niets ongelooflijks, zooveel ftrijdbare mannen kunnen ef zeer wel in het Joodfche land geweest zijn. .
MonJlerrolhouder.~] Is die bevelhebber, die de monfterrol heeft, en het volk tot den krijgsdienst afzondert; en Schrijver is de opziener van de Schrijvers, welke de genealogifche lijsten der Familiën hielden (van beiden vindt men meer in het Mos. Recht , §. 51 en 176). Aan deze beiden was nu nog een derde Koning'ijke bediende toegevoegd.



Cap. XXVI. 2gs
gereed houden. Te Jerufalem liet hij door U zuilen, d.editverftonden, kunftige werktuigen vervaardigen, en op de' torens en „ ultfPr,ngende hoeken-zetten, met welken - men pyien en groote fteenen kon werpen
wanrrnT^f W¥ en beroemd, want God hieip hem buitengemeen, en hi werdt fteeds magtiger. ' J
Doch bij zijne magt werdt hij ook ver. 16 :< waand tot zijn. ongeluk, hij vergreep zich aan het hedige van Jehova zij nerfS, en ging in den Tempel van Jehova, om op den reukaltaar te wierooken. De Priester 17 Afana en tachtig andere Priesters van Je! 7 2 hova, mannen van moed en eere, gingen bem na, fielden zich rondom hem enlei den: het komt u niet toe, Usfid, om jehova 18 reukwerk te brengen, maar den Prikten van Aarons geflaeht, die daartoe gewijd ziZ *a mt het Heiligdom, want gij fiebt { ^ 4igd, en dit. zal u bij God niet tot eere (trekken Hy werdt hier over toornig, hibbSS ,9
de
^h,}LJTerkt"^en'i Het gefchutder Ouden dat zij bahstae en tormenta noemen was ran om ~
Genee/h9;3 P*6 V?'^ns de Iaater waarnemingen der Geneesheeren breekt de melaatsheid, fomtijdsWn
g £ J fêhT f6 n ,bij eene hev''g^en!oedsbewë.
of



286 Het II.ÜOEK der CHRONIEKEN.
de wierookpan in de haind, en als hij nu met de Priesteren twiste, brak, voor hunne oogen, zoo als hij daarvoor den altaar ftondt in den Tempel zeiven, de melaatsheid aan zijn voorhoofd uit. Afaria, 2» ■de hoogepriester werdt dit gewaar, en alle de Priesters zagen het, zij dreeven hem uit den Tempel, en hij zelf fpoedde zich ontfteld er uit, dewijl Jehova hem geflagen hadt. Hij bleef zijn leven lang melaatsch, £X en woonde daarom in een afgezonderd huis, want hij was van Gods huis uitgefloten, maar zijn zoon Jotham hadt zijn verblijf in 'tKoninglijk paleis, en was opperfle richter des volks. De overige gefchiedenis van 22 Usfia, de eerfte en de laatfte, heeft de Profeet Jefaia, de zoon van Amoz, befehreven. Afaria ontfliep met zijne vaderen , 23 men begroef hem op den begravenis- akker der Koningen, want men zeide, hij was melaatsch, en zijn zoon Jotham werdt Koning in zijne plaats.
Cap.
of hij niet ééns eert te voren weinig befpeurde vlak hadt waargenomen? zeide mij, ja! aan den neus! dat wel tien jaar geleden kon zijn. Verder navragen voegde mij niet • doch niet alleen ik, maar de geheele ftad wist, dat hij, omtrent zoo lang geleden, eene hevige ontfteltenis gehad hadt. ' .
vs. 21. Want hij was van Gods-huts uttgejlo* ten."] Dit verftaat zich waarlijk van zelf, dewijl melaatfchen enonreinen in den Tempel niet komen mogten; doch dat want is in 't lezen wat lastig, immers in den Tempel kon hij toch niet woonen: evenwel heb ik het niet voorbij willen gaan, om dat ik geene ver<fchillende lezing vind.



fich. «fes rijks
ui.
voor'CJiri 759-
Cap. XXVII.
Jêtltam Koning van Juda.
. . . XX VU,
Vijf en twintig jaaren was Jotham oud, i toen hij Koning werdt, én hij regeerde zestien jaaren te Jerufalem, zijne moeder was Jerufa, eene dochter van Zadok. Hij deedt 2 het geen Jehova welgevallig was, zoo als zijn vader Usfia gedaan hadt, maar hij gin* niet, gelijk .deze gedaan hadt, inden Tem? pel, het volk integendeel ging nog voort in zijne euveldaaden. Hij bouwde de bo- 3 venpoort, en. verbeterde veel aan den muur des heuvels. 'Hij bouwde fteden in 4 het gebergte, en in de vestingen floten en torens. Hij hadt krijg met den Koning der 5
Ara-
vs. 2. maar hij ging niet, gelijk deze gedaan hadt, tn den Tempel.] Een bijvoegzel en aanmerking van den tweeden Gefchiedlchrijver op het Boek der Koningen, daar hij het zijne uit ontleent. Volkomen waar. Evenwel zou menig Lezer ze overtollig: kunnen vinden, dewijl hij, ook zonder deze aanmert king, met vermoed zou hebben, dat Jotham, dien de Schrijver prijst, regen de Wet in den Tempel zou gegaan zijn, waarvan hem het voorbeeld van zijn Vader zeer moest affchrikken.
vs. 5. honderd Talenten.] Naar Eifenfchmidts re. kening, 219000, doeh naar de mijne 79C00 Rijfcsdaalers.
De fchatting in goederen kan ik niet berekenen,, nadien ik met weet, hoe groot de maten der Hebreen waren: alleen zoo veel, hei: Cor maakte 10 Efa, dus «ijn het 20000 Efa tarwe, en 100,000 Efa gerst. Als
men



2.88 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Ammoniten, maar behaalde de overwinning, en zij gaven hem in dat jaar honderd talenten zilvers, twee duizend Cor tarwe, en tien duizend Cor gerst: dit deeden zij ook in het tweede en derde jaar. Jotham 6 ■werdt magtig, dewijl zijne wegen recht waren voor Jehova zijnen God. Het overige 7 van Jothams gefchiedenis, alle zijne oorlogen, en zijn zedelijk Karakter, vindt men in de jaarboeken der Koningen van Israël. Hij was vijf en twintig jaaren oud, toen 8 hij aan de regeering kwam, en regeerde zestien jaaren te Jerufalem. Jotham ont- <p fliep met zijne vaderen, men begroef hem in de ftad Davids, en zijn zoon Achas werdt Koning in zijne plaats.
n-sböJl sbVï'ijoci 1 «Jatevüjid munr '
Cap. XXVIII.
Regeering van Achas.
XXVIII.
Achas was omtrent twintig jaaren oud,toeh i hij aan de regeering kwam, en regeerde zestien jaaren te Jerufalem. Hij deedt niet het geen aan Jehova welgevallig was, zoo als het zijn vader David gedaan hadt, maar volgde den godsdienst der Koningen van
Is»
men nu de Efa Gerst op eene fikel rekent, en de tarwe naar evenredigheid hooger, zoo kon het nogthans kwalijk 15000 Rijksdaalers uitmaaken. Eene kleine fchatting, die toont, dat dit volk niet rijk was.



Cap. XXVIII. 289
Israël, zoo dat hij. ook aan de Baals Offer- 2 anden bracht. Hij wiërookte in het dal g Hinnoms, en liet zijne zoonen, naar de - verfoeilijke zeden der volken, die Jehova voor de. Israëliten hadt uitgedreven, 4 verbranden, hij offerde en rookte op de Afgods- altaaren, op de heuvelen, en onder alle groene boomen.
Daarom gaf hem 'Jehova zijri God in j de magt des Konings der Sijriërs, die hem fioegen, en zeer veel gevangenen na Damaskus wegvoerden, en in de magt des Konings van Israël, die groöte nederla. gen aanrichtte* Péka, de zoon vati Re- 6"
ma-
bs. 3. zijne Zoonen.] Dus ftaat hier in alle tot hiertoe vergeleken Handfehriften , en integendeel 2KON. XVI. 3. even zoo eenpaarig, -zijnen Zoon. Ik heb deze zwarigheid niet door eene overzetting onkenbaar willen maaken. Aan veelen zal het als eene openbaare ftrijdïgbeid voorkomen , maar mij echter niet. Zelfs de beste Schrijvers, ja Cicero, zetten fomtijds een woord, dat alleen van één' enkel perfoon handelt, in het meerder getal-, wanneer de overigen, bij voorb. hier Vs. 4. afgöds-altaaren, heuvels enz. in het meervouwig getal ftaan. Doch, het kon ook wel feen vrij oitde Schrijffout van hec Boek der Chronieken, (dat zekerlijk niet goed afgefchreven tot ons gekomen is,) wezen.
verbranden. ] Zoo ftaat er hier in alle Handfehriften. Zie de Aanmerk, over 1 kon. XVI. 3.
vs. 6. 8.] Wederöm wegens derzelver grootte teri hoogften verdachte en in het ongelooflijke vallende getallen, en nog ongelooflijker, wanneer men het zevende Hoofdftuk van JesaïA leest, alwaar God ,den Koning • Achaz beveelt, niet te vreezen, gerust te zijn, en geene hulp bij den Koning van Asiljrië
T w



*oo Het II. BOEK der CHRONIEKEN,
malia, doodde in Juda, op cénen dag, honderd en twintig duizend, alle krijgslieden, dewijl zij Jehova, den God hunner kaderen verlaten hadden, en Sichri, een 7 Efraimitisch bevelhebber, doodde Maafe-
• N " H'u'j 32 nï v ■ jw;;S h 1' m - ';: '* te zoeken, 't Is zoo, de bejde verbonden Koningen Yeiöferen jerufalem nie^, maar zij richten meor i^hade aan , dan indien Jerufalem werklijk veroverd Was. Nebukadnezar voerdé, bij de eerfte verovering er niet zoo vèelcn in ballingfchap, als Peka enkel óp eenen dag 'er zal hebben laten ombrengen, niet eerios, naar het fchijnt, in eenen veldöag maar in koelen bloede. Het vermoeden moet of op de geheele gefchiedenis vallen, of'enkel op de getallen, die wij nu reeds zoo dikwijls in de boeken der Chronieken verkeerd afgefchreven, en ongelooflijk ver"gront gevonden hebben.
Het is waar, door eene. kleine verandering der •vokaalpunten en der verklaaring, kon men, het geen tot hier toe niemand ingevallen is, hulp geven: men kan vs. 6. vertaaien, hij doodde op óénen dag honderd en tivintig familiehoofden, voorname en dappere mannen^ waarmede wezenlijk in het volgende vers drie gedojaddesa beter zouden famenpasfcn, dan met 120,000; en vs. 8. Zij voerden twee honderd j'amiliën, vrouwen naamlijk, zoonen en dochter en, in favernij. Dan zou alles geiooflijk wezen, en de fpraakkunst zou er niets tegen hebben, indien men enkel op de letters ziet, en niet op de Joodfche Punten. Daar is nogthans iet, ik weet niet recht wat, dat mij van deze mij ingevallen verklaring te rug houdt: en ik vreeze, bij mijne lezers, van eenige partijdigheid voor het Boek der Chronieken verdacht te zullen worden, als ik dus vertaalde.
vs. 6. doodde-1 Of wel eigenüjker: vermoordde. Dit fchijnt niet in eenen veldflag gefchied te zijn, want dan zou er een ander woord gebruikt wezen.
vs. 7. den tweeden na den Koning."} Omtrent
zulk



Cap. XXVIII. Hf
ja* den zoon des Konings, Asrikam den flothoofdman, en Elkana, den tweeden na den Koning. Ook voerden de 8 Israëliten van hunne broederen twee honderd duizend vrouwen, zoonen, en dochteren in flavernij, maakten zeer grooten buit, en toogen daarmede na «Samarië. Doch, er was eeii Profeet van Jehova, 9 Dodo, die het heir te gemoet ging, toen het na Samarië terug kwam,.en het dus aanfprak: dewijl jehova, de God uwer vaderen over de Jooden vertoornd is, heeft hij ze in uwe handen gegeven, en gij hebt onder hun met groote grimmigheid gemoord, dat het tot den hemel fchreeuwt, en nu wilt gij nog jq de kinderen van Juda en Jerufalem tot knechten, m dienstmaagden nemen? Hebt gij ti niet voor Jehova uwen God, veel rmeer bezondigd, dan zij? Hoort mij, en zendt 11 deze gevangenen, die gij- van uwe broederen gemaakt hebt, te rug, want de .toom van God is over u ontjloken. Hier op Honden fommigen van de aanzien- i£
lijk-
zulk een perfooii, als wij thans, in de Oosterfche Rijken, Grootvizier noemen.
vs. 9—.13.] Dit, God dank, in onze oorlogen afgefchafte reeht, om vrouwen en kinderen, als buit, in flavernij weg te voeren, was weleer bij veele Afiatifehe Volken in gewoonte: doch het fchijnt, dat.de Israëliten gevoelen, dat het in de oorlogen tegen hunne,eigene naaste broederen, de Jooden, niet behoorde gebruikt te worden. Dit is, als ik het dus noemen mag , eene foort van naauwer Volks- recht) tusfchen naverwandte volken.
T 2



toz Het II. BOEK der CHRONIEKEN,
lijkften'in Efraimop, Afariade zoonvan Jochanan, Barachia, de zoon vanMeafellemoth, Hiskia, de zoon van Sallum , Amafiadezoon van Hadlai,deze verzetten zich tegen de genen, die van het heir terug 'kwamen, en zeiden tegen hen: wilt gij onze fchuld bij I3 God nog grooter maaken? de fchuld van Israël, en de toorn van God is buiten dien groot genoeg. Het heir liet hier op I4 de gevangenen en den buit voor het ver.zamelde volk en deszelfs hoofden vrij, de hier voorgenoemde mannen namen da ge- j 5 vangenen over, allen, die naakt waren, kleedden zij van den buit,gaven hun fchoenen, fpijsden hen op het best, en brachten ze, die onder hen zwak waren, op eze,len, na Jericho de Palmftad, op de grenzen hunner broederen, en keerden toen na Samarië te rug. In dien tijd zondt de Koning Achaz een ^
ge-
vs.ig. Spijsden ztj op het best.-] Letterlijk: fpijsden, gaven hun ie drinken , en 'zalfden hen. Jè weten, bij rijker maaltijden was ook het zalven
"fh gebruik, . bij" een getal van 200,000 gevangenen kon dit wel naauwlijks mooglijk zijn, zoomin sis aan alle zwakken onder hun ezels te bezorgen', om voort te komen.
vs. 16. Aan den Koning van yfsfifrie.1 Om het vermoeuen van ontrouw voor te komen zeg ik mijneu Lezeren zelf, dat er eigenliik 'in 't meerder getal Raat: tot de Koningen van Asftj-
■ rte, gelijk ook Luther werklijk vertaald heeft, doch, bij de Hebreen liaan zulke naamen, als, Heer, Koning, wegens de waardigheid, ook wel in
i m* meerder getal, daar Hechts van ééncn gefproken wordt, Nadien 'er nu toen zeker maar één Koning



Cap. XVIII. «93
gezantfchap aan den Koning van Asfijrië j' en verzocht hem om hulp. Ook waren de I7 Edomiten in Judea gevallen, en hadden er veelen verflagen, en gevangenen wegge, voerd; de Philistijnen hadden zich in Ne deriand en in 't zuiden van den ftam Juda uitgebreid, Bethfemes, Ajalon, Gederoth , Socho, en de daartoe behoorende landfteden, Thimna, en de daar toe behoorende landlieden, Gamfo en de daartoe behoorende landfteden weggenomen, en zich in dezclven nedergeflagen. Want God veröot- *9 moedigde Juda wegens Achas, den Israë litifchen Koning, die Juda van gehoorzaamheid losmaakte, en zich tegen Jehova bezondigde. Tiglath Pilnezer, de Koning 20
van
van Asfijrië was, hield ik mij voor gerechtigd, om her in het enkelvoud te vertaaien, des te meer, dewijl reeds alle ouden deze vrijheid genomen hadden.
vs, 19. den Israëlitifchen Koning."] Ik ben onzeker, 01' hier Israëlitifchen enkel indien ruimen zin ftaat, in welken het, in het Boek der Chronieken 200 dikwijls voorkomt, wanneer Juda Israël genoemd, wordt; dan of het zoo veel ziin. zal, als ; den Koning van Israëliiifche zeden en Godsdienst; d. i. die liet bijgeloof en den afgodsdienst van het rijk van Israël ook in [uda invoerde.
vs. 20.] Achaz had den Koning van Asfijrië te kuip geroepen, deze kwam ook, maar tot zijn groot ongeluk, hij verwoestte het Sijrifche rijk, doch de Jooden werden daar door niet verbeterd, maar ftonden in het oogfchijnlijkst gevaar, het welk ook Achaz voelde, om vroeg of laat van de Asfijriërs verdelgd te worden. Dit wordt in 't Boek der Koningen niet uitdruklijk gezegd, doch uit 2 Kon. XVI. 19. kan men T 3 be-



S94 Het II. BOEK dei» CHRONIEKEN.
van Asfijrië, kwam tegen hem op, en be-naauvvde hem, in plaats dat hij hem helpen zou: Achas maakte den Tempel en de 2ï fchatkamers van het Koningüjk huis, en derGrooten, ledig, en gaf alles aan den Koning van Asfijrië, maar hij ontving geen waaren bijftand. In dezen tijd van 22 nood bezondigde hij zich op nieuw aan Jehova zijnen God, ( van dien aart was de Koning Achaz O offerende den Goden van 2<i
Da- *
ïf™ÜVdat, ZClfs Achaz- zich nïets SQeds van zijne» nieuwen bondgenoot vooifpeld beeft,
2u Ut °fferdej™. Goden van Damasbus 3 Het Boek der Chronieken verhaalt het een en ander zwarter en harder dan het Boek der Koningen ; 3 Kon. X\L 12-16 ftaat alleenlijk, dat Achaz eenen altaar naar het model van dien te Damaskus in den Tempel zetten, en op den zeiven, door den Hoogenpnester het offeren, maar niet, dat hij'er aan de Synfche Afgoden op geöfferd heeft!
E,a.deJ'jk f100* hij de poorten des Tempels 1 Dit v,nden wij Hoofdjluk. ÏXIX. 3. 7. ^eTS
me„ h f;maar °°k °!"fta"d^gezlgd7,en wanneer men bet ? vers vergelijkt met het gein terftond daar
VL?% • rer',gl"g der Voorhov™ volgt, fchijnt alleen de eigenlijk zoogenoemde Tempel, beftaande uit
lTj°Z?0l'au' h6t We°n allerheiligfte gefloten maar de voorhoven vol afgodifche Altaaren' geweest en op dezelven afgodsdienst gedreven te zijn. Nadien h er van ,n het gelijktijdig gefchiedboek der Koningen rw-iT' 60 rme" ^k blJJefaia, die onder Achaz en Hiskia geprofeteerd heeft, nergens iet van het (tüi-
ÏLH JT?-eIS e" df geheele afl"chafring van den waaren Godsdienst, ook nergens eene ftrafpredikatie daar tegen vindt.- zoo kan bij den Lezer in de daad eene twijfeling tegen deze gefchiedenis ontftaan, en de vraag invallen, of de fchrijver der Chroniekm, die
na



Cap. XXVIII.
295
Damaskus, die hem geflagen hadden want, zeide hij, dewijl de Goden der Koningen van Sijrië de Sijriërs bijftaan, zal ik hun offeren , op dat zij mij ook helpen, maar zij verftr ekten hem en geheel Israël tot eenen val en ongeluk. Hij liet de huisfieraaden des Tem- 24. pels famen brengen, en weg Hoppen; eindelijk floot hij de poorten van den Tempel, en legde aan alle hoeken van Jerufalem altaaren aan, In alle de Heden van Juda 25 richtte hij afgods- altaaren op, om aan andere Goden te wierooken, en verwekte Jehova, den God zijner vaderen, tot toorn. De overige gefchiedenisfen en handelingen 2g van Achaz, de eerfte en de laatfte, vindt men in de Jaarboeken der Koningen van Juda en Israël. Hij ontfliep met zijne va- 27 deren, men begroef hem te Jerufalem, maar bracht hem niet in de graven der Koningen van Israël: zijn zoon Hiskia' werdt Koning in zijne plaats.
C A P-
na de Babijlonifche ballingfchap leefde, ze ook uit voldoende bronnen heeft. Hier komt het er enkel op aan, hoe elk lezer de Boeken der Chronieken aanziet, of als van God ingegeven, dan als menschlijke boeken. Het eerde deeden de Jooden ten tijde van Jofefus, waaröm ook Jofefus deze Gefchiedenis verhaalt; en de leere van onze Kerk, wel niet zoo als zij in de Sijmbolifche Boeken der Lutherfche Kerk geplaatst is, maar nogthans de gewoone leere, rekent de Boeken der Chronieken alszins tot de godlijke.
T 4



&Q6* Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
fchr. des rijks *
Cap. XXIX.
HiskiSs komt aan de regeering, en herftelt den Godsdienst in den Tempel weder.
xxix
Hiskia was vijf en twintig jaaren oud, i toen hy aan de regeering kwam, en hij regeerde negen en twintig jaaren te Jerufalem, zijne moeder wasAbiia, eene dochter van Zacharia. Hij deedt,' het geen Teho- 3 va welbehaaglijk was, volkomen gelijk ziin . vader David. ö J
. Terftond in het eerfte jaar van zijne regee- * ring, op den eerften dag der eerfte maand, opende hij de poorten van den Tempel van Tehova,enherftelde ze weder. Hier liet hij de A Priesters en Leviten bij een komen, en 4 fprak tot hen: Hoort mij, gij Leviten! hei. 5
ligt
,1 -,J • ƒ de ee,'fte nieuwe maan maar h°r
tTiekenmfzTeeV^ ^' T 3,5 *« 3& re ïpreiven. Zie vs. 17. alwaar het in het He
breeuwsch nog duidlijker uitgedrukt is.
D.t verftaat zich van zelf, dat deze Feheele ffP fchiedenis van het openen en reinigen vaneen Tent pel van het voorafgegane fluiten des Tempels en de . ver0„tKI);gi door Hefde £,™fd^
Argodsd,cnst afhangt: Derhalven moet SFbii Heze geheele gefchiedenis, die in de Boeken der L,fin
ÜVf 'rJf'" is' de laatfte —kmgoj et aSfte Hoofdftuk weder herhaalen. h P
tulen s'fe°nre^Sheden.-} Beelden, of werkÏÏcï w4nf ê°d'"J' 2elfS * den TemPd 8*



C a p. XXIX. 297
ligt u, 'en heiligt den Tempel van Jehova, den God uwer Vaderen, doet alle onreinigheid -• uit den Tempel weg, want onze vaders hebben 0 kwaad gedaan voor de oogen van Jehova onzen1 God, hem verlaten, hun aangezicht van zijne woning afgewend,. en hem den rug toegekeerd. Zij hebben zelfs de poort van het voorhuis gejla- 7 ten, de lampe uitgebluscht, opgehouden reukwerk aan te fteken, en den God van Israël in het heiligdom offeranden te brengen. Derhal- 8 yen is Jehova zeer vertoornd tegen Juda en Jerufalem, en heeft het tot een' fchrik, verwoesting, en befpotting gemaakt, zoo als gij het thans voor uwe oogen ziet, onze vaders zijn door 9 het zwaard gevallen, en onze vrouwen, zoonen en docht er en zijn daarom in Jlavernij weggevoerd. Ik heb thans voor, een verbond te maa- 10 \en met Jehova, den God van Israël, op dat hij zijnen toorn weder van ons afwende. Mijne ir kinderen, zijt niet traag, want Jehova heeft ulieden verkozen, om voor hem te ftaan, hem te dienen, en hem reukwerk te brengen.
Hier op fielden de Leviten aan, van het 1% geflaeht Kehath, Machath, den zoon van Amafai, Joel, den zoon van Afaria; van het geflaeht Merari, Kis, den zoon van Abdi, Afaria, den zoon van Jehalelel; van 13 het geflaeht Gerfon, Joas, de zoon van Simri j Eden, den zoon van Joach; van het geflaeht EHfan, Simri en Jehuël; van het geflaeht van 14 Heman, Jehiël en Simeï,- van het geflaeht 15 yan Jeduthun, Semaia en Usziël, ook ver^
za.
vs. 15. bi de zaak van God.] Ik heb vertaald," T S zoo.
\



298 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
zamelden zij hunne broederen > heiligden die, en kwamen, naar het bevel des Konings in de zaak van God, om den Tempel van God te reinigen. De Priesters gingen *°
in
zoo als ik den Hebreeuwfchen Tekst verftond: naar onze wijze van ipreken: bevel des Konings, de» Godsdienst en de inrichting van het kerkwezen betreffende, waarover een Joodfcb Koning, als Handhaver van Mofes wetten, alszins te bevelen hadt. Poch, dewijl ik hier van alle anderen afga, acht ik het voor mijn pligt, om ook de gewoone overzetting, liefst met de woorden van Dr. Luther, naar het ge. bod des Konings uit het woord des Heeren (de Nederlanders hebben: door de woorden des H e eren) hier te zetten:' dan is de zin, dat de Koning dit niet enkel als Koning, maar op godlijk bevel, geboden heeft, en het bevel moest hem dan misfchien door de Profeeten van den toenmaligen tijd gegeven zijn, b. v. door Jefaia, hoe wel wij bij dezen niets vinden, noch van de bezondiging van Achab aan den Tempel, noch van het weder openen en reinigen van denzei ven.
vs. 16. in het dal Kidron.] Ik heb in twijfel ge* liaan, of ik vertaaien moest, beek of dal Kidron. Aan de Oostzijde tusfchen Jerufalem en den Olijfberg is een naauw dal, Kidron, m het zelve loopt fomtijds, maar niet altijd, een beek van denzelfden naam ; of deze ten dien tijde gevloeid heeft, weet ik niet zeker, maar vermoede het bijna, omdat deze gefchiedenis in April valt, in welke maand door den voorafgeganen regen de meeste beeken, die wat Jaater uitdrogen, nog vlieten, alleen dan zelfs zouden nog deze afgodifche onreinigheden van den Tempel niet in de beek zelve geworpen zijn, die gemeenlijk veel te zwak is, om ze weg te ftroomen, en die veel meer door dezelven in zijnen loop hadt kunnen verhinderd en verftopt worden: ik verkoos derhalven het zekerfte, en zette het dal, in het welk deze beek vliet, en daar zij een gedeelte van is.



C At. XXIX. «99
in het binnenfte van den tempel, om hem te reinigen , en brachten alle onreinigheid, die zij aldaar vonden, buiten, in den Voorhof, daar namen de Leviten het aan, en brachten het verder de ftad uit in het dal Kidron. Op den eerften dag i? der eerfte maand begonnen zij deze reiniging, en op den achtflen dag kwamen zij tot aan het voorportaal des Tempels, en reinigden den Tempel zeiven acht dagen lang: op den zestienden dag der eerfte maand voltooiden zij dit werk. Daar op gingen zij tot den Koning Hiskia binnen, en zeiden: wij hebben den Tempel van Johova, den br and-offer altaar, de tafel, en 19 al zijne gereedfchap gereinigd, ook alle huisfieraaden, die de Koning Achaz in zijne regeering verworpen, en daar hij zich aan
ver-
vs. 17. op dan zestienden dag.] Op den avond.
die op den i4den volgr, moei het Paaschlam gegeten worden: nadien derhalven de Tempel eerst op den jóden rein werdt, is het openbaar, dat het Paaschfeest ditmaal niet op den door de wet bepaalden tijd kon gehouden worden, want het Paaschlam moest, als een offer zijnde, in den Tempel gedacht worden. Dit is nodig te weten, uit hoofde van het XXX Hoofdftuk, en de gefchiedenis van het eene maand laater gevierde Paaschfeest.
vs. IQ. daar hij zich aan vergrepen hadt 1 Het woord, dat hier in 't Hebreeuwsch ftaat, betekent eigenlijk, roof, inzonderheid kerkroof: in zijne volle fterkte wilde ik het niet vertaaien, dewijl toch Achaz deze huisfieraaden niet tot eenig ander gebruik gebezigd, maar alleen aan het gebruik des Tempels «nurokken hadt , . r**



Soo Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
vergreepen hadt, weder op zijn plaats gebracht en gereinigd, en zij zijn thans voor den altaar van Jehova.
Den volgenden morgen verzamelde de 20 Koning de hoofden der ftad, met welken hij na den Tempel ging. Hier offerde 21 men zeven runderen, zeven rammen, zeven fchaapen, en zeven geitenhokken tot een zond.offer voor het rijk, den Tempel, en Juda; en Hiskia' geboodt den Pricsteren, ze op den altaar van Jehova te offeren. Zij flachtten de runderen, 22 de Priesters namen het bloed, en fprengden het aan den altaar; zij flachtten de rammen, en fprengden het bloed aan den altaar; zij flachtten de Schaapen, en fprengden het 23 bloed aan den altaar; zij brachten de bokken ten zondoffervoor den Koningen de gantfche vergadering, deze legden de handen daar op , de Priesters flachtten ze, en brach- 24 ten het zond- offerbloed tot den altaar, om gantsch Israël te verzoenen, want de Koning hadt verklaard, dat dit Brand- en 25 Zond- offer voor gantsch Israël was. Ook beftelde hij de Leviten in den Tempel met cijmbalen, cithers, en harpen, naar de verordening van David, en Gad 's Konings ziener, en Nathan den Profeet,
want
vs. 31, om op den altaar van Jehova te offeren.} Te weten , dewijl Achaz dezen altaar te rug gezet, en bevolen hadt, om de offeranden op eenen nieuwen, naar het voorbeeld van den Altaar te Dal maskus gemaakten altaar te offeren: dit gebod hief Hiskia op.



Caï. XXIX. 3«i
want het geen de Profeeten verordend had- ' den, was als een gebod van God aan te zien. De Leviten Honden derhalven, in 26 den Tempel met de Muzijk- inftrumenten van David, en de Priesters met de Trom^ petten. Hiskia beval, het offer op den 27 Altaar te brengen, en als het offer eenen aanvang nam, vingen ook de Lofzangen, en het Inftrumentaal Muzijk aan, zoo als David,de Koning van Israël, die verordend 2% hadt, het gantfche volk wierp zich ter aarde neder, de Muzijk liet zich hooren, en de Trompetten werden geblazen, tot dat 20 , het brand- ofter volbracht was, en dit geëindigd zijnde, boog de Koning.met allen, die bij hem waren, de knieën, en wierp zich ter aarde neder. De Koning Hiskia, 30 en alle de hoofden des volks, bevolen den Leviten, Jehova ter eere, de lofzangen van David en Afaf den ziener aan te heffen, dit deeden zij, met de grootfte blijdfchap, zich buigende, en ter aarde nederwerpende.
Hier op fprak Hiskia tot hen: Gij helt 31
vs 31. Voor het huis van Jehova,"] Ik verfla ik voor het huisgezin van Jehova, dat is, voor hetvolk Gods, het geen in het volgende de gantfche gemeente heet. Ik zou,voik van Jehova, vertaald hebben indien ik niet gezien had, dat ik in deze verklaaring juist alleen (la, en dat alle anderen, die ik nazie t het van den Tempel verftaan hebben: ik geloofde derhalven beter te doen, als ik de dubbelzinnigheid van het Hebreeuwsch oorfpronglijke ditmaal ook in de Overzetting behield, en letterlijk vertaalde.



302 Het II. BOEK der CHRONIEKENt
Jehova üw inwijding^ offer gebracht, brengt fiu ook offeren en dank- offeren voor het huis van Jehova; de gantfche gemeente bracht offeren en brand-offeren, als ook nog vee. Ie vrijwilligen hun brand, offer. Het getal 3a der brand-offeren van de gemeente was, zeventig runderen, honderd rammen, twee honderd fchaapen: dit alles tot brand- offeren voor Jehova, maar boven dien nog 33 ten offer geheiligd, zeshonderd runderen, en drie duizend fchaapen. De Priesters 34 waren te weinig, zoo dat zij alle de brandofferen de huid niet konden afnaaien, maar hunne broeders de Leviten kwamen hun te hulp, om dit werk te volbrengen, tot xich meer Priesters geheiligd hadden, want de Leviten hadden hunnen pligt, om zich te heiligen, oprechter vervuld. Ook 3$ brachten zij veele brand- offeren, benevens de daar toe behoorende dank- offeren, en de vetftukken der gastmaal, offeren. Dus 35 •werdt dan de dienst des Tempels volkomen weder herfteld; Hiskia verblijdde zich, en het gantfche volk met hem, dat God den zin des volks zoo befluurd hadt, want dit alles r was fchielijk en onverwachts ge« fchied.
Cap*



303
Cap. XXX.
Hiskia voert de in onbruik geraakte plegtigheif van het paaschfeest weder in; waar aan ook veelen van de tien Stammen deelnemen.
XXX.
Vervolgends zondt Hiskia boden aan ge- i heel Israël en Juda, en eenen uitnodigingsbrief aan Efraim en Manasfe, om tot den Tempel van God te Jerufalem te komen, en daar Jehova, den God van Israël, het Paaschfeest te houden. De Koning, zijne %
voorVan deze geheele gefchiedenis heeft het Boek der Koningen niets: ook vindt men in Jefaia geene Pre. dikatie, geene vermaning aan de tien ftammen, die daar toe gebracht zou kunnen worden.
vs. 2. In de tweede maand ] Dit was naar 4 B. Mos. IX. 6—14. geoorloofd, wanneer men op den i4den dag der eerfte maand van huis of onrein geweest was.
Dewijl er zich geene Priesters genoeg gereinigd hadden.} Dezen moesten, naamlijk, de heilige handelingen met het Paaschlam,b. v. het fprengen des bloeds , verrichten.
De Priesters waren, naar het fchijnt, tot hier toe meestendeels Levitisch onrein geweest, dat is, zij hadden verzuimd, zich van de Levitifcbe onreinigheden te zuiveren, de van Mofes voorgefchreven reinigingen waren buiten gebruik geraakt: derhalven, nadien het niet mooglijk is, dat iemand alle Levitifcbe onreinigheden vermijden kan, (zelfs de echtelij. ke bijflaap verontreinigt,) zoo waren alle de Priesters doorgaands, die zich in verfcheiden jaaren nooit Levitisch hadden laten reinigen, voor onrein te houden, enzulken wilde Hiskia, billijk, tot het ilacbten der Offeranden niet toelaten. Het waren niet nieuwe
on*



304. Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
voornaamfte Raaden, en de gantfche gemeente te Jerufalem' Beraadflaagdeh, en werden het ééns, om dit Pafcha in de tweede maand 3 te houden, want in de: eerfte was het hict mooglijk geweest, ■ dewijl 'er zich geene- Priesters genoeg- gereinigd hadden, en het volk te Jerufalem niet bij één 4 was. Deze voorflag. werdt van den Ko. 5 ning en de gantfche Gemeente gebillijkt, zij befloten, om in geheel Israël van Dan tot Beërfeba te laten uitroepen, dat men komen zou, om Jehova, den God van Israël, te Jerufalem het Pafcha te houden.: want het grootfte deel des volks hadt het niet gehouden, en niet waargenomen, het # geen in de Wet gefchreven was. De'lóo» pers gingen dan, in gevolge 's Konings bevel, door geheel Israël en Juda, en brachten brieven van den Koning en zijne Raaden, van dezen inhoud: Gij nakomelingen
van
onreinigbeden, door welken eene zoo groote menigte onbekwaam was tot den Priesterdienst, maar oude, die zedert verfcheiden jaaren niet afgedaan waren.
vs. 5. het grootfte deel des volks..] Eenige weinige gemoedlijken hadden tot hier toe het Pafcha nog gehouden, zoo als het van Mofes voorgefchrevcn was* maar bij het grootfte deel was het geheel in onbruik geraakt.
vs. 6—11.] Uit het gantfche verhaal is het openbaar, dat Hofea, de laatfte Koning van Israël, de uitnodiging zijner onderdaanen tot het vieren van het Paaschfeest te Jerufalem niet verhinderd, en zijne onderdaanen niet te ruggehouden lieeft, om na Jeru-< falem te gaan. Alle zijne voorzaten , zedert Jcroboams tijd, waren hier in anders gezind geweest. Dit ftemt •niet 2 Kon. XVII. 2, overeen.



; C a p. XXX. sol
yan Israël, keert weder tot Jehova, den God van Abrdlnm, Izaak en Israël, ze rug, dan zal-hij "zich ook weder tot de overgeble. venen keer en, die nog van de magt der Koningen van Asfijrién bewaard zijn gebleven. IVeest niet, gelijk uwe vaders en broeders, f die zich tegen Jehova, den God hunner vaderen, bezondigd hebben, waaröm hij hen in dit ongeluk heeft overgegeven, zoo als gij het thans voor uwe oogen ziet. Weest niet weder- § fpannig, gelijk uwe vaders geweest zijn, maakt een verbond met Jehova, en komt tot zijn heiligdom, dat hij voor eeuwig geheiligd heeft, en dient Jehova, den God uwer Vaderen, opdat zijn toorn van u afkéere. Wanneer $ gijlieden u tot Jehova bekeert, , dan zullen ook uwe broederen en kinderen bij de genen, in wier dienstbaarheid zij zijn, medelijden vinden , en' in dit land te rug komen, want Jehova, uw God, is genadig en barmhartig, en zal zijn aangezicht niet van ü afwenden^ 'wanneer gij tot hem wederkeert.
De loopers gingen ih het land Efraim ia en Manasfe, en tot Zebulon toe, van ftad tot ftad, maar men befpotte en be- li lachte hen , evenwel verootmoedigden, zich zómmigen uit Efraim, Manasfef en Zebulon, en kwamen te Jerufalem. Aan iê Juda bewees zich de hand van God, hrj gaf allen éénen zin, örri naar het gebod
des
vs. 8. maakt een verbond met Jehova. ] Letterlijk: geeft Jehova dé hand.
V



$ö6 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
des Konings en zijner Raaden, overeen. i« komftig Gods woord, te doen. Dus verzamelde zich een groot volk te, Jerufalem om hec Feest der ongezuurde brooden in de tweede maand te houden, eene zeer groote menigte. Zij deeden alle offer- en IA reuk.altaaren uit Jerufalem weg, en wierpen ze in het dal Kidron. Daar op flachtte men op den veertienden dag der tweede maand het Pafcha, Priesters en Leviten, die zich over het voorige fchaamden, hadden zich gereinigd, en brachten brand, offeren in den Tempel van Jehova. Zij ftonden elk op zijnen post, naar de I(f voormalige wijze, en overéénkomftig de Wet van Mofes den man van God ; de Priesters fprengden het bloed uit de hand der Leviten. Een groot deel der gemeente hadt zich niet gereinigd, maar de Leviten vervingen de plaats der on-
rei.
Vs. 14.3 Zie de Aanmerking over Cap. XXIX. 16.
vs. 16.] D. i. de Leviten brachten den Priesteren het bloed in fchalen, en uit dezen fprengden de Priesters het aan den Altaar. Het fprengen was, bij het offeren, het eigen werk der Priesteren: 3 B Mos. ï. 5, Üo
vs. 17. r8. ) Hier weder de aanmerking over Vs. 2. te hcrhaalen: zij hadden, zedert veele jaaren herwaards, de Levitifche reinigingen nagelaten , en konden dus niet anders dan Levitisch onrein aangezien worden. Bij de Leeken «dooft Hiskia', dat dit, in een zoo buitengewoon geval, over het hoofd gezien moet worden, om ze toch weder tot de waarneming van Mofes wet, en het vieren van het Paaschfeest, te rag te brengen. ?



Cap. XXX. 307
ïèineh bij hec ilachten van het Pafcha, en heiligden het Jehova. Want eene groo« ig te menigte volks uit Efraim, Manasfe, Zebulon, en Isfafchar, hadden zich niet gereinigd, en aten het Pafcha, maar niet naar het voorfchrift der Wet, want Hiskia badt voor hun^ en zeide: Jehova de goedertierene en genadige vergeve het den genen, die hun gantfche hart gericht hebben, om 19 Jehova den God hunner vaderen te zoeken, en die niet naar de Wet rein zijn. God ver- 20 hoorde Hiskia, en vergaf het aan het volk.
De te Jerufalem gekomen Israëlitert 21 vierden dus het Feest der ongezuurde brooden zeven dagen lang, met groote vreugde, en de Priesters en Leviten loofden God daaglijks, onder het geluid der muzijk-inftrumenten. Hiskia fprak den Leviten, die 2% Jehova fchoone liederen zongen, vriendelijk toe, zeven dagen lang, aten zij van de feest- offeren, brachten de gastmaalofferen, en loofden Jehova den God hun» ter vaderen.
Ook werdt de gantfche gemeente ééns,
om 23
bi; ao. Vergaf het aan het vólk!] En waar uit wist of merkte men dit? Ik denk, daar uit, dat er geene plagen noch fterfte onder het volk uitbraken. Letterlijk ftaat er, hij genas het volk. Dit is zekér zonderling: dat men niet liever den Profeet der toenmalige tijden, Jefaia, raadpleegde, en dat er in zijne voorzeggingen geheel niets van deze gantfche zaak t* vinden is.
V %



3o8 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
om nog andere zeven dagen te vieren, en dit deeden zij mee vrolijke gastmaalen, £i» want Hiskia de Koning van juda gaf hun hiertoe duizend runderen, en zevenduizend fchaapen, en de rijken en aanzienlijken dui« Zend runderen en tien duizend fchaapen, ook hadden zich nu de Priesters in menigte geheiligd. De gantfche gemeente van 25 Juda, de Priesters, Leviten, de gemeente der tot het Feest opgekomen Israëliten, en die genen van Israël, welke zich in Judea met der woon hadden nedergezet, waren vrolijk,en 'er was groote blijd- 26 fchap te Jerufalem, want zedert den tijd van Salomo, den zoon van David, Koning van Israël was dergelijke, te Jerufalem, niet gefchied. Priesters en Leviten ftonden op, om het volk te zegenen, hun zegen werdt ' verhoord, en hun gebed drong door voor God in zijne heilige wooning des Hemels.
Toen dit alles volbracht was, gingen a^exxXI de Israëliten, die bij een geweest waren, 1 uit Jerufalem uit na de Joodfche landfteden, verbraken de ftandbeelden, hieuwen de bosfchen om, verftoorden de hoogten en altaaren in geheel Juda en Benjamin, insgelijks in Efraim en Manasfe, tot dat er niets van overig was, en daar op gingen de Israëliten naa huis.
Ca f.
vs 26.] -Na Salomo's tijd was er te Jerufalen geen Paasei feest gevierd, tot het welk ook Jsraëliten uit *ef rijk der tien Stammen gekomen waren, zoo als tot dit.



S©9
Cap. XXXI. 2-21.
4ndere loflijke inrichtingen van Hiskia tot hertelling van dm Godsdienst.
XXXI.
Hiskia beftelde de Priesters en Levi- 2 ten naar hunne klasfen, elk tot zijn werk, tot de brand- en gastmaal- offeren, andere dienften, danken en looven, in de poorten van het leger van Jehova. De Koning gaf van zijn eigendom zeker iet tot de brand- offeren, die des morgens en ?savonds, verders op de Sabbathen, nieuwe maanden, en Feesten, naar het voorfchrift van de we: Gods, moesten geofferd worden.
Te-
vs. i. Insgelijks in Efraim en Manasfe.'} Maar lieten, zal misfchien iemand vragen, de inwooners aldaar, die den afgodsdienst nog aankleefden, en even daaröm het Feest te Jerufalem niet bezocht hadden, dit toe ? Het antwoord zal elk zich zeiven geven kunnen , wie flechts daar aan denkt, dat deze Beeldftormers van hunne bedevaart, naar het fchijnt in menigte, en wel bij veele duizenden te rug kwamen , en dus op elke plaats, daar zij doortrokken3 lterker waren, dan de inwooners. Bovendien was de Koning van Israël, Hofea, den afgodsdienst niet genegen.
' vs. 2. in de poorten van Jehova's leger.] D. i. der voorhoven van den Tempel, op welke de_Priesters en Leviten de wacht hielden, en eene inrichting, op de wijze van eene legerplaats, hadden.
vs. 3. naar het Voorfchrift der Wet.] Men vindt het 4 B. Mos. XXVIII. XXIX.
V3



3io Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Tevens geboodt hij het volk, den inwoo- . neren van Jerufalem, aan de Priesteren en * Leviten hunne inkomften behoorlijk te geven , opdat zij zich geheel konden toewijden aan de wet van Jehova. Zodra dit 5 bevel was uitgegaan, brachten de Israëliten de eerftelingen van graan, wijn, olie, honig, en alles wat het veld voortbracht,insgelijks de tienden van dit alles in menigte: 6 ook brachten de Israeliten en Jooden, die in de Joodfche fteden woonden, de tienden van runderen en fchaapen en andere dingen, die tienden verfchuldigd waren; en rj|4 lag er een graanhoop bij een. In de 7
derde
vs- 4. fat volk, de inwooners van Jerufalem!} Ik geloof, dat dit zal moeten zijn, het volk, en inwoners van Jerufalem, zoo dat zij van el kandoren onderfeheiden, en door, het volk, de inwoners van het overige joodfcheland verdaan worden: van de inwooners van Jerufalem , zelfs van de rijkften, waren in dedaad flechts'de minfte tienden te wachten, dewijl het grootfte gedeelte der inwooneren van eene hoofdftad geenen eigendomlijken akker, en veeteelt heeft. Doch alzoo ik dit en volftrekt niet vind, heb ik ook niet ondernomen, om het in te voegen.'
vs. 5. de Israeliten.} Ik verfta dit van Israëliten , die in het Rijk der tien ftammen woonden , en die tegen die, welke in de joodfche fteden woonden (vs. 6.) worden overgefteld.
Men moet zich herinneren, dat het volk den 29 Mei uit een ging; de oogst was derhalven nu op veeIe plaatzen reeds geëindigd, en werdt in Junij volkomen gefloten, dus konden, terftond na de bekendmaking van deze uitfehrijving, de eerftelingen en tienden opgebracht worden.
vs. 7. in de derde maand.] Omtrent onze Junij.
In de zevende.} Omtrent onze OSober.



Cap. XX XL
0iï
derde maand werdt een begin gemaakt, met deze hoopen op te fchudden, en in de zevende was dit volbracht. De Koning 8 Hiskia en zijne Raaden kwamen in den Tempel, en zagen ze en loofden Jehova , «n zegenden zijn volk Israël. De Koning g Hiskia vraagde de Priesters wegens deze hoopen van vruchten, en Afaria de Hoogenpriester uit het geflaeht van Zadok antwoordde hem: Zedert deze gaven in den Tempel gebracht zijn, hebben wij ten over- IG vloede gegeten, en nog veel overig, want jehova heeft uw volk gezegend, en deze groote voorraad, dien gij ziet, is het geen overig is.
Hiskia' beval hier op, Voorraadhuizen n in den Tempel aan te leggen; dit gefchiedde, en men bracht deze gaven, de tienden, en het geheiligde getrouwlijk daarin. De 12 Opper opziener dezer voorraadhuizen was Honania de Leviet, en de naaste na hem zijn broeder Simri, maar aan de hand van deze beiden, Jehiël, Afafia, Nahat, Afaël, en Je- r3 rimoth, Jofabad, Eliël, Jismahia, Machat, en Benaja: dit alles naar de verordening van den JConing Hiskia, en Afaria, den opziener van den geheelen Tempel. Kore, de poor- I4
tier
vs. 11. Voorraadhuizen?} Ik had ook kamers kunnen vertaaien, en dat doe ik, wanneer deze zelfde gebouwen tot Woningen gebruikt worden. Zie Neh. XIII. 4. 5.
ff. 14. 15.] Zoo veel ik dit verfta, werdt beft geen iemand Gode vrijwillig wijdde, als een bm'tenV 4 ge-



gï2 Het Ih BOEK der CHRONIEKEN.
tier aan de Oostzijde, was over de vrijwillige gaven, die men aan God bracht, en als allerheiligst wijdde. En aan zijne hand 1S waren, Eden, Minjamin, Jefus, Semaja, Amaria, Sechanja, in de lieden der Priesteren, op trouw en geloof, onder hunne broederen, om, naar hunne ordeningen, te verdeelen, het geen elk toekwam, den voornaamften zoo wel als den geringften. Bovendien was er nog het Familie-inkomen *3 voor allen van drie jaaren en daarboven, die tot den Tempel kwamen, en die daag-
lijks
gewoon verval onder de Priesters in gelijke deelen Verdeeld: daar over hadt nu Kore het opper- opzicht, maar zes onderbedienden van hem woonden in de Priesternoden, om het daarop zijne plaats uit te deelen.
vs. 16. van drie jaaren j Ik kan niet anders denken, dan dat dit eene fchrijffout is, en dat het zijn moet van dertig jaaren: doch dewijl het in alle tot hier toe vergeleken handfehriften itaat, durfde ik het niet waagen, om het naar gisling te veranderen, en laat het als een nieuw bewijs ftaan, hoe flecht de Boeken der Chronieken in het affchrijven des getallen tot ons gekomen zijn.
vs. 16—18.] Om dit misfchien wat duidlijker te zeggen: De Priesters en Leviten waaren in .24 orde> riingen verdeeld, naar welken zij beurtelings dienst moestén doen, volgends dezen was nu voor hun allen , zoo als zij in de Geflachttafelen waren opgetekend, een zeker inkomen beftemd, dat ik Familie inkomen noem; dit was drieërlei:
1) Voor die van 30 Jaaren en 'daar boven, die he* meest kregen.
2) Voor die van 30 tot 30 jaaren.
3} Y°or vrotiwen, zoonen er} Aofih^im,



Cap. XXXI. 3*3
Hjks het geen hun toekwam, ontvingen voor hunnen arbeid, en waaken naar hunne klasfen: het Familie- inkomen der if Priesteren en Leviten van twintig jaaren oud en daarboven, voor hun waaken, naar hunne klasfen, Het Familie- inko- il men voor hunne vrouwen, zoonen en dochteren, de gantfche Gemeente, dewijl zij zich oprecht tot den dienst heiligden. Ook waren er op de vrijë voorgronden 19 van elke Priesterflad mannen bij naame befteld, om aan alles, wat manlijk was van het Priesterlijk geflaeht, zijn inkomIlen te geven, en zoo ook aan de Levi- 2D ten hun Familie inkomflen. Deze fchikkingen maakte Hiskia in gantsch Juda, en handelde voor Jehova, zijnen God,goed, welbehaaglijk, en oprecht: in alles, wat 2I hij ondernam, in den dienst des Tempels, herftelling der Wet, en het voornemen, om zijnen God van harte te zoeken, gelukte het hem, en hij bracht hec tot Hand.
V 5 Cap.



314 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Cap. XXXII.
Inval van Sariherib, en godlijke verlosfmg, overige regeering van Hiskia, zijn dood.
X XXIL
c Nu Sle d,eze deugdzame daaden kwam i Sanhenb, de Koning van Asfijrië, en iloot alle vaste fteden in, niet twijfelenöe ot hij zou dezelven veroveren. Als 2 Hiskia tijding kreeg, dat hij in aantogt, en zyn doel op Jerufalem gericht was, nam Hg overleg met zijne Raaden en Bevelheb- 3
be-
™-J- ™et twijfelende, of hij zou dezelven
of W TT, g°d,ijk i"Seg™ en onfeilbaar,
IÏZ oorK het, v°mrekt tegengeftelde, een laat uit onl SkhS» r e" uhle0nZ™ geftbreven heel Hecht SnJJ r f' ïChV zeker histonfche waarheden, die ™S°Ck If Konin6en niet 200 uMniklflk geMtLZl'Jeb'VT'?: len niinften z« is volkomen ~ de >"« lü 1'gging van Jerufalem, als ves-
w«?«n hTd' De "atuur hadt Jerufilem iot eene vesting b«(5a onwinbare hoofdvesting, beftemd : daar toe hadt zij rijklijk en verkwistend veele middelen aangewend, maar ook inzonderheid gebrek en overvloed van water. Jerufalem ligt in eenen, aan water ^er armoedige oord, 200 dafeene lange belegering voor den v,Jand zeer moeilijk moet vallen. De%eninf viuTr-u beeken buiten deftad z,'jn O de bron aJe lZ k r°u '■■ 3°° maar die meestendeels van ' Zmrh *JVe?nd'00^ gevonden, of liever niet opgemerkt is, omdat zij £ geen druppel water aantreft



Cap. XXXIÏ. 3tS
beren, en verftopte, met hunne hulp, den 3 uitloop der bronnen buiten de ftad.
Daar
troffen, a) de zoogenaamde beek Kidron, aan de Oostzijde tusfchen Jerufalem en den Olijfberg, maar alleen in den regentijd vlietende, en dan droog, wanneer men eigenlijk water nodig heeft. 3) misfchien eene arme put of vijver aan de noordzijde van den. ftad 4) de onder den berg Zion uitvloeijende bron en beek Siloam, (maar die Hiskia verftopte) 4) de onaanmerklijke bron van Nehemia, aan het einde van het dal Siloam. 5) vrij verre van de ftad, aan geene zijde van den Olijfberg, de thans zoogenaamde bron der Apostelen, weleer de Verfpieders bron. Daar. tegen was de ftad zeer gelukkig met water voorzien t ten deele reeds van de natuur, dewijl juist onder den berg Ziön eene rijke bron, Siloam, uitbrak, die men den vijand door eenen daarom getrokken, eh van den berg befchermde muur ontnemen kon, decjs door kunst, welke onmeetlijk veele regenbakken aangelegd, bergen ondergraven hadt, en daar in het regenwater verzamelde. Ten minften, toen Jerufalem door. Tkus Vespafianus vier maanden lang belegerd werdt, en er in 't eerst meer dan elfmaal honderd duizend menfchen In de ftad waren , vindt men nooit het geringfte voetfpoor, dat het den belegerden aan Water ontbroken hebbe, maar alleen veele berichten van hongersnood; en het Roomfche leger buiten de ftad moest het water van verre oorden op ezels toegevoerd worden. Dit voordeel der ligging merkt nu Hiskia zeer gelukkig op, en zoekt den vijand, die Jerufalem belegeren wilde, het water te benemen, tot groote bezwaaring der belegering, inzonderheid voor de Asfljriërs, die een zoo verbaazend groot leger hadden: want voor de Romeinen onder Titus, die niet zoo heel groote legers, maar door krijgstucht onverwinlijke èn de groote menigte ver overtreffende benden hadden, was dit gebrek aan water niet zoo groote veiw hindering, voor honderd en twintig duizend man konden zij water op ezels laten aanvoeren, zoo als zij wezenlijk gedaan hebben.



3t5 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Daar werdt veel volks bij een gebracht, di£ 4 verftopte alle bronnen, en de beek, die midden door het land loopt, opdat de Koningen van Asfijrië geen genoegzaam water mogten vinden, als zij in het land vielen. Ook herftelde hij de vervallen muuren 5 weder, maakte de torens hooger, trok buiten den muur een' tweeden muur, be. vestigde de ftad Davids nog meer, en bezorgde eenen grooten voorraad van wapenen en fchilden. Ook beftelde hij hoofd- * lieden over het volk, deedt het zelve op de marktplaats onder de ftadspoort bij een komen, en fprak hun moed in, dat zij niet vreezen zouden voor den Koning van As- ? fijriè', en zijne groote menigte, want, zeide hij, die ons bijjtaan, zijn meer, dan die hij
bil
Het verftoppen der hronnen gefchiedt in de aan water arme gewesten van Afië zoo, dat men er heel veel zand over laat brengen.
vs. 4. de beek, dte midden door het landvliet."] Uit de bron Siloam, die onder den berg Ziön ontfpringt, vliet eene beek, die zich door de woestijn naa de Doode Zee wendt: deze moest Hiskia met zand floppen. Reeds voor zijn' tijd waren er twee vijvers, die door deze beek met water gevuld werden, (Jes. VII. 3.) en die men in allen geval, met eenen muur kon influiten, om dit water aan den vijand te onttrekken: doch indien nu evenwel nog a^ het water in deze twee vijvers niet uitwaasfemde, of verbruikt werdt, maar 'er nog een beek uit vloeide, was er niets meer nodig, dan heel veel zand te laten aanvoeren, dat het afvloeiende water te rug' hieldt, en waar in het verdroogde, eigenlijk, uit» waasfëmde.



Cap. XXXft. 317
lij zich heeft, zijn bij [land is een menschlijke arm, en de onze is Jehova onze God, die ons g helpt, en onze oorlogen voert. Het volk verliet zich, op het geen Hiskia, de KoKoning van Juda zeide.
Vervolgends zondt Sanherib, de Koning 9 van Asfijrië, zijne knechten na Jerufalem, want hij zelf belegerde met het gantfche leger Lachis, en liet Hiskia' en gantsch Juda, dat in Jerufalem bij een was, zeggen: Zoo fpreekt Sanherib , de Koning van Asfijrië: 10 waar op verlaat gij u, dat gij in Jerufalem eene belegering afwacht? Bedriegt Hiskia u niet,.als hij uzegt: Jehova, onze God, zal tms van de hand des Konings van Asfijrië verlosfen? en hij u daar door in gevaar brengt, dm van honger en dorst te fterven? En heeft 11 dan niet die zelfde Hiskia de hoogten en altaaren van Jehova afgefchaft, en het volk bevolen, enkel voor éénen altaar neder te vallen, en daar op te offeren? Is uliederi onbekend, 12. wat ik en mijne vaderen aan alle volken van alle landen gedaan hebben? Konden de goden 13 dezer volken hun land van mijne hand redden? Wie onder de Goden van alle deze volken, die IA mijne vaders verdelgd hebben, kon zijn volk tegen mij befchutten ? hoe zal het dan uw God doen kunnen? Laat Hiskia u niet bedriegen en 1$ «pruiden! gelooft hem niet! want geen God van eenig Koningrijk heeft zijn volk tegen mij en mijne vaderen kunnen befchermen, hoeveel " min dan u lieder God? Nog meer fmaadre- I© denen ftieten zijne knechten uit tegen God Jehova, en tegen zijnen knecht Hiskia.
Ook



318 Het II. BOEK dtsr CHRONIEKEN.
Ook fchreef hij eenen brief vol fmaad- ij woorden tegen Jehova, den God van Isra. ël, waar van de inhoud was: Gelijk de Goden der volken van dndere landen hunne landen niet tegen mij befchermd hebben, zoo zal ook de God van Hiskia zijn volk niet tegen mij befchermen. Het volk van Jerufalem, dat op j. g den muur was, riepen zij overluid in de Joodfche fpraak toe, om het vertzaagd, en Zich daardoor de verövering der ftad gem aki ijker te maaken, en fpraken van den God van Jerufalem, als van de Goden van Ig andere volken des aardbodems, die het werk van menfchenhanden zijn. Nu badt 2G de Koning Hiskia, en de Profeet jefaia, de zoon van Amoz, en riepen tot den hemel, 2i toen zondt Jehova zijnen Engel, die dood. de alle de helden, overften en hoofdlieden in het leger des Konings van Asfijrië; hij keerde befchaamd in zijn land te rug, en als hij in den Tempel van zijnen God ging, om aan te bidden, doodden hem zijne eigene Jigchaamüjke Zoonen met het zwaard. Dus befchermde God Hiskia en de inwoo- 2i
ners
vs. 22.] Het groot getal der overledenen in ééjien nacht, dat voor veele Lezers van het Boek der Koningen en Jefaia, ongelooflijk geweest is, heeft ons boek niet, dat anders in getallen, (misfchien niet door fchuld van zijnen Schrijver, maar der affchrijveren,) zoo dikwijls gevaar loopt, om voorden Lezer ongelooflijk te worden: integendeel heeft het weder iet ongelooflijks, dat deze fterfte alleen da aanvoerers en bevelhebbers zou getroffen hebben , het welk men, zonder een eigenlijk volkomen won.
■ der-



Cap. XXXII. gi^
ïiers van Jerufalem tegen Sanherib den Koning van Asfijrië, en alle vijanden van alle kanten. 2~
Veelen brachten Jehova offeranden en gefchenken, na Jerufalem, en aan den Koning Hiskia kostbare gefchenken, en h§
werdt
derwerk naauwlijks denken kan. Hoe dit nu komt,
kan men nier met zekerheid zeggen. Is het den Schrijver ingevallen, om ten einde dit groot getal te vermijden, van de talwoorden andere naamwoor. den te maaken, en tachtig door helden, — vijf door Overflen, en duizend door hoofdlieden te vertaaien? In de daad, eenigen uitleggeren is zoodanig eene verklaring van het getal 18500 in 't hoofd gekomen, doch zij is te gedwongen, en openlijk ongegrond, waaröm ik niet, zonder bewijs, den Schrijver van ons boek wil befchuldigen, dat hij hun voorganger geweest is, ten miniton, die het Boek der Chronieken voor van God ingegeven houdt, zou het deze verklaaring van het getal 185000 niet moeten aanfchrijven; maar is het bloot een menschlijk koek, dan kon in de daad de Schrijver over deze hem te groot fchijnende talwoorden even zoo zwakke uitleggingen gemaakt hebben, als de menfchen in laater tijden.
vs. 23.] Het wijd en zijd verfpreid gerucht van de uitnemende hulp van God, waardoor niet alleen Palaeliina, maar ook Egijpte en Afrika , dat door de Asfij» riëis bedreigd werdt, verlost werden , trok, natuurlijker wijze dat gevolg na zich, datook Egijpienaarsen afgelegen Afrikaanen den waaren God offeranden brachten en dit zoo veel te mee-, dewji dezeverlosiing zelf* in de gefchiedenis der Sgijpienaar^n , die van hier af aan licht begint te krijgen, opgemerkt, en alleen van Herodoot, die ze ons verhaalt, verkeerd verftaan is. Zie Jes. XVIII. XIX. 18— 22. benevens de .Aanmerkingen, als ook de Voorrede voor Je.
S AIA.



320 Het II..B0EK der CHRONIEKEN1,
werdt, van dien tijd af, onder de uitlandfche volken zeer hoog geacht. In dien tijd was 24 ook Hiskia doodlijk ziek geweest, maar hij badt tot Jehova, die gaf hem de belofte van een langer leven, en tot bevestiging - van dezelve een teken. Maai- Hiskia dankte 25 ;God niet, zoo als hij behoord hadt, maar werdt hoogmoedig, daarom kwam de toorn Gods over hèm, over Juda en Jerufalem. Hiskia liet af van zijnen hoogmoed, en ver- 26 ne derde zich benevens dé inwöneren vart jerufalem, derhalven brak de' toorn van Jehova niet bij Hiskia's leven nit. Hiskia 27 Werdt zeer rijk, en verzamelde fchatten van goud, zilver, kostbare ftéenen, fpecerijën, kleinodiën, en allerleië kostbare
huis-
vs. 26. 27.] Hier wordt de zónde van Hiskia in Hoogmoed gefteld, Jes. XXXIX en 2 KoN. XX. fchijnt hij eer daar in, zo al niet gezondigd, nog. thans gefeild te hebben, dat hij een zoo bcder.klijfe uitlandsch verbond maakte, ook: wordt hem, volgends die ooirkonden, van eerften af en terftond gëzegd, dat het ongeluk in zijn tijd niet zou komen; en van de boetvaardige verootmoediging der inwoners van Jerufalem, die aan deze zonde geen deel hadden gehad, vinden wij daar niets. Dit is wel 'geene eigenlijke ftrijdigheid, en de beide verklaaringen kunnen famen beftaan: doch het z'jn of verklaafrende bijvoègzels van den jongen Schrijver, of hij moet nog uit andere bronnen ontleend hébben, het geen in Jefaia en in het Boek der Koningen niet ftaat.
vs. 27. Kleinodiën.'] Ik volg hier eene andere lezing van gewigtige Handfehriften, volgends de gedrukte ftaat er, fchilden;



C a p. XXXÏL §ii
. huisfieraaden, hij legde voorraadhuizén aan, in welken graanen, wijn, en olie 2! bewaard werden, eh ftallen voor allerhande vee, en kudden. Ook legde hij Heden 2e/ aan, én groote kudden van fchaapen en funderen, want God gaf hem groote bezit* tingen. Deze Hiskia verftopte den boven- ^ ften uitloop van het water Gihon, en leid- * '
de
vs, 30.] Het water of de vijver Gihon is in het dal ten westen van Jerufalem, merklijk ten noorden, aan den voet der tegen over de ftad liggende hoogten, maar het is thans van zoo weinig betekenis, dat de meeste reizigers er geheel geen gewag van fhaaken. In Pocócke's grondrekeriing van Jerufalem, en het daar aan ftootende land (in nét ii déél van, zijne Reizen bladz. 13.) vindt mén hét ën 11. deel bladz. 47. fchrijft hij er van:" „ Omtrent eene En„ gelfche mijl rioordnoordwest- waard is de vtj„ ver Gihon. • 't ts een zeer groote kom,
„ en, zo ik mij niet bedrieg, bijna tien voët diep „ in de rots: uitgehouwen, werwaard men langs ,, trapperi nedergaat. De vijver was ten dien tijde „ na genoeg droog, en, zoo liet fchijnt, gem'aaktp „ om er het regenwater, dat van dé omliggende bergen h'eerftort, te ontvangen. Van dezen vij„ ver loopt er een kanaal, een eirid Wegs overdekt„ /, naa dé ftad, en, zoo rrien zegt, in dé waterkom, die in de ftraat, na bij het heilige graf is. Al» het water er grootlijks overvloeit ,- loópf hét naa' „ den ftraksgemelden vijver aan het west-eind de* „ ftad." —i—— Wat nu Hiskia eigenlijk met dezen ▼ijver gedaan heeft, hoe zijn" afloop voorheen geweest is, eri hoe hij dien niéuw aangelegd heeft, kan ik op mijne kamer met geene voile zekerheid en naauwkeurigheid zéggén,' want niemand der Reizigers, die op de plaats zelve geweest zijn, is het in. de gedachten gekomen, om dit vers volgends de ligging van den vijver Gihon te onderzoeken. Zoo veel is X Maar,



322 Het II. BOEK öer CHRONIÉKENv
de hec beneden aan de Westzijde der ftad Davids, en Hiskia was in alle zijne onder.nemingen gelukkig. En nogthans verliet God hem bij de voorname gezanten van ©abel , die aan hem afgezonden werden, om
naar
tiaar, hij heeft hem niet in de ftad geleid, (gelijk fommigen zich verbeeld/hebben) maar juist het tegendeel, om de ftad om, aan de westzijde van den berg Zion. Volgends het geen ons boek zegt, hadt hij te voren een hooger uitloop, of afleiding, waar©m hij dien verftopt heeft, weer ik niet, maar hij' legde eenen laageren aan, misfchien eene waterleiding door pijpen onder den grond, die het water in dezen vijver verzameld aan de westzijde van de' ftad Davids zou leiden. De ftad heeft hij derhalven zeker niet met nieuw water,niet, gelijk fommigedenken , met eene beek, d e in allen gevalle den berg op zou hebben moeten vloejen , dewijl Jerufalem op ber* gen ligt, willen verrijken, maar hij heeft het water om de ftad na den Westkant om geleid, denklijk,. om het den vijand te onttrekken, opdat die, bij het belegeren der ftad, geen water mogt vinden. Dit alles kan men niet volkomen verftaan, als men niet «ene goede Kaart van Jerufalem en de omliggende plaatzen bij de hand neemt, ten welken einde ik die van Pococke voorfla, dewijl ik ze |oen tot hiertoe zoo gevonden heb, dat de plaatzen des O. T. die van Jerufalem handelen, uit haar het meeste licht bekomen.
vs. sr.] Letterlijk, bij de gezanten, de vorften yan Babel, die aan hem gezonden waren. Maar ik ben hier van de ten uiterften ongerijmde joodfche Punten afgegaan, die in onze gedrukte uitgaven, Cniet eens in alle Handfehriften, want daar heb ik ze wel anders gevonden,) ftaan, de gezanten der* vorften van Babel, die ze aan hem afzonde?*. Babel was toen geen Aristocratifche ftaat, het hadt geene Vorfêen, maar eenen Koning, die in het Boek der Koningen en bij Jefaia uitdruklyk genoemd woidt.



föio des ryka CAP. XXXlI. VMfChfc éi» 276. 699. 0-*3
haar het wonderteken onderzoek te doen, dat in het land gefchied was: want God wilde hem op de proeve ftellen , op dat openbaar wierdt, wat er in zijn hart was.
De overige gefchiedenisfen van Hiskia, 3* èn zijne goede daaden, vindt men in het gezicht van Jefaia, den zoon van Amozs den Profeet, in de Boeken der Koningen van Juda en Israël. Hiskia ontfliep met 33 zijne vaderen, en werdt op ééne der hoogfte plaatzen van de graven der nakomelingen van David begraven, geheel Juda en Jerufalem bewees hem in den dood veele eere, en zijn zoon Manasfö werdt Koning in zijne plaatze.
C A P. XXXIII. ï-20.
Èegeering van Manasfe. (2 kon. XXL 1—18.)
^ „ , Xxxnt
Twaalf jaaren was Manasfe oud, toen 1 hij aan de regeering kwam, en hij regeerde vijf en vijftig jaar. Hij deedt, % het geen aan Jehova mishaagde, gelijk aan de gruwelen der volken, die Jehova voor Israël uitgedreven hadt. Hij liet de ver- 3 boden altaren, die zijn Vader Hiskia' verwoest hadt^ weder opbouwen. Hij richtte altaaren op voor de Baals, legde bosfchen aan, wierp zich voor het heir des hemels neder, en aanbad het zelve. Zelfs 4



324 eet II. BOEK der' CHRONIEKEN.
in den Tempel van Jehova, van welken Jehova gezegd' had, te Jerufalem zal hij mijn' naam eeuwig, dragen, bouwde hij voor_ bet gantfche heir des hemels altaa. ren in deszelfs beide voorhoven. Ook 6 verbrandde hij zijnen zoon in het dal des zoons Hinnoms ten offer, pleegde waarzeggerijen van allerlei foort, uit het drijven der wolken, ook met flangen, uit zons-en maans- verduisteringen, hij beftelde dooden bezweerders en waarzeggers: hij deedt heel veel kwaad, voor de oogen van jehova y om dien tot toorn te verwekken. Hij ftelde het Afgodsbeeld 7 van 't bosch, dat hij hadt laten maaken, in den Tempel, van welken Jehova tot David en zijnen zoon Salomo gezegd hadt op dezen' Tempel, en op Jerufalem, dat ik «ft alle ftammen Israëls verkozen heb, zal ■mijn- naam eeuwig rusten-, want ik zal Is<- %• rails voet niet weder uit het ïand laten ver~. huizen, dat ik hunnen vaderen toegezegd heb, indien zij, naamlijk, mij gehoor geven, om alles te doen, het geen ik hun bevolen heb, naar alle wetten van alle foort zonder uit. zondering, die ik door Mofes mijnen knecht gegeven heb, Manasfe verleidde Juda en 9
de
vs. 6. zijnen zcon.J In de gelijkluidende plaats ftaat ook in het eenvouwig getal, zijn zoon : dus heeft ook hier een enkej handfchrift, en ik waagde liet, om dit te volgen, doch niet zonder fchroom,, omdat liet misfchien den Tekst naar die plaats vefttn* d«rd. heeitv



Cap. XXXIII. 32c
de inwoners van Jerufalen, om het nog .erger te maaken, dan de volken, die God voor Israël uitgeroeid hadt. Jehova fprak iq tegen Manasfe en zijn volk, maar zij hoorden niet. Daarom liet Jehova de veldheeren ij des Konings van Asfijrië over hen komen, deze namen Manasfe tusfchen de doornen gevangen en brachten hem, met nauwe ketenen gellooten, na Babel. In dezen 12 nood fmeekte hij tot Jehova zijnen God, verootmoedigde zich voor den God zijner vaderen, badt tot hem, en God liet zich yerbidden, verhoorde zijn fjneeken, J3
en
ps. 11. tusfchen de doornen."] Als deze overzetting goed is, dan is Manasfe, na het verliezen van eenen flag, in een doornbosch gevlucht, hoedanigen, er in die gewesten groote en veelen zijn, in hoop van -veilig te wezen, maar werdt nogthans betrapt. Ik ben echter twijfelachtig, of ik niet hadt dienen te ver taaien: zij floot en hem in eene Kooi: eene befpotting, die de Afiatifche wreedheid ook aan gevangen Koningen gepleegd heeft.
na Babel.} Babijlon hadt te vooren, nog ten tijde van Hiskia, zijne eigene onafhanglijke Koningen gehad, maar de Koning van Asfijrië, AfeiV haddon, ->f, zoo als de Grieken hem noemen, Asiaraidin, maakte het aan zich onderworpen; waarvan in zonderheid Kalinskij uitvoerig en overtuigend gehandeld heeft. Ook mag ik wel uit hem aannemen, dat Asfaradin dezelfde Asfïjrifcbe Koning is, die bij andere Sardanapalus is. ——— Belefijs is, ten tijde van Sardanapaal Gouverneur van Babijlon, hij is de hoofd-aanftichter van den opftand tegen de Asfijriers geweest, (Diodorus Siculus II Boek. 14 Hoofdft.) Babijlon moet derhalven zeker om dien tijd, onder de Asfijrifche beerfchappij gedaan hebben.
vs. 13.] Dit terug brengen na Jerufalem, en het X 3 hera



prS Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
en bracht hem weder naa Jerufalem, alj Koning, te rug, en Manasfe erkende, dat Jehova God is, en geen ander.
Na zijne terugkomst bouwde hij den bui- 14 tenften muur der ftad Davids, op de westzijde van Gihon in het dal, tot aan de Visehpoort en den heuvel, en maakte ze geer hoog, ook zette hij in alle vaste fte. den van Ju la bevelhebbers over de bezet, ting. Hij deedt de vreemde Goden weg, 15 het afgodsbeeld in den Tempel, alle altaaren, die hij op den Tempelberg en te jerufalem gebouwd hadt, en wierp de puinhoopen daarvan buiten de ftad. Daartegen herftelde hij den altaar van Jehova weder,
of.
herftellen in het rijk, is denklijk gefchied, toen de Babijlonifche Gouverneur Belefijs van de Asfiiriers afviel, en de Rebellen het Asfijrisch rijk verwoestten.
Die zich tegen Sardanapaal verbonden, zijn vol gends Diodorus, Arbaces de Meder, Belefijs Stad" houder te Babijlon, en een ongenoemd Arabisch Vorst, van wien veelen Manasfe willen maaken het Welk ik verhaal, zonder het te volgen. De Arabiïbhe Vorst, die in de famenzweering deel heeft en hulptroepen aanvoert, was op vrije voeten Manasfe was tevangen, en hadt eerst moeten vrijgelaten worden, eer hij hulptroepen kon aanvoeren, het welk een oogmerk van opftand voor den tijd verraaden zota hebben.
(M 14. aan de Westzijde van Gihon.} Ik ver» Jta dir van de waterleiding van Gihon, door Hiskia Aangelegd aan de westzijde van Davids ftad Cap. XXXII. 30. Deze floot Manasfe mede in dezen mmt



Cap. XXXIII. Stf
offerde op den zeiven dank- en gastmaalofferen, en geboodt Juda en Jerufalem, Jehova, den God zijner vaderen, te dienen: het volk rookte nog wel op de met de wet ftrijdige altaaren, maar toch aan Jehova, zijnen God.
De overige gefchiedenisfen van Manas- iS fe, en de woorden der Profeeten, die tegen hem in den naam van Jehova, Israëls God, gefproken hebben, vindt men in de Boeken der Koningen van Israël: maar zijn ï9 gebed, en hoe God hem verhoord heeft, •zijne menigvuldige zonden en overtredingen»
vs. 18. van Israël.] Zie de Aanmerfc. over Cap. %V. 17.
vs. 19.] Ik moet eenen misflag intrekken, dien ik in de Aanmerk, op 2 kon. XXI. 1——16. begaan heb: Onze fchrijver baalt het gebed van Manasfe en zijne te rug komst niet uit het Boek der Koningen, maar uit het Boek Ho fat aan.
Wat dit voor een hos ai is, weet ik niet, zelfs vertaaien anderen, of lezen zelfs in 't Hebreeuwsch, in de Boeken der Zieners, d. i. der Profeeten, en weder anderen in het Boek van Hanun den Profeet. Met één woord , het is een voor ons verloren geraakt boek, dat ook ten tijde van Jofefus en Christus niet meer voor handen was. Het bevatte berichten, die voor den toenmaligen tijd heel wel voegen, maar bij welken men zich echter verwonderen moet, dat het Boek der Koningen ze zoo geheel met ftilzwijgen kon voorbijgaan. Wie de boeien der Chronieken niet voor van God ingegeven aanneemt, zal daarom ook wel de berichten van het wegvoeren van Manasfe na Babel, zijne bekeering, wederkomst in zijn rijk, en betere regering, in twijfel trekken,
X4



S«S Het IJ. BOEK per CHRONIEKEN.
voorChr.
J . 644. gen, de plaatzen, op welken hij, voor zij. jne bekeering, afgods altaaren gebouwd, bosfchen geplant, en beelden opgericht heeft, in het boek van Hosai. Manasfe 2q ontfliep met zijne vaderen, men begroef hem in zijn huis, en zijn zoon Amon werde Koning in zijne plaatze.
vs. 21—25,
$egeering van Amon. (2 kon. XXI. raap".) , . • y
Amon was twee en twintig jaar, toen 21 luj aan de regeering kwam, en hij regeerde twee jaaren te Jerufalem. Hij deedt, het 22 geen Jehova mishaagde, gelijk zijn vader Manasfe, hij offerde en diénde alle de Go. den, die zijn vader gemaakt hadt, maar hij Verootmoedigde zich niet voor Jehova, gem-zijn vader Manasfe zich verootmoedigd hadt, Deze Amon hoopte de fchuld zeer pp. Zijne bedienden maakten eene famen- 23 fweering tegen hem, en vermoorden hem H In zijn paleis, maar het volk des lands doodde de gezamenlijke faamgezworenen. |n rnaakte zijnen zoon Jofia in zijne plaats



ffclu des rijks cap. XXXIV. voprJCI.r. aaa '333- 341. 642. 634,
Cap. XXXIV. i_7.
Jojla komt aan de regeering; wat hij goeds ■ gedaan heeft tot het 18 de jaar van zijne regeering. (2 kon. XXII. 1—2.)
XXXIVg
Acht jaaren was Joiïa oud, toen hij aan 1 de regeering kwam, en hij regeerde, een en dertig jaaren te Jerufalem. Hij deedt, 2 het geen Jehova welbehaaglijk was, hij ging op den weg van zijnen vader David, en week daar niet van af, noch ter rechte noch ter linkerhand.
Reeds in het achtfte jaar van zijne regee- 3 ring, als hij nog zeer jong was, begon hij,
den
vs. 3. Jofia was in louter afgodsdienst en bijgeloof opgevoed, hij zelf maakte zich reeds in het 16 jaar van zijnen ouderdom van dezen keten los en kwam tot kennis van den waaren God, doch, dewijl hij nog onmondig was, en de regeering niet zelfs waarnam, kon hij de afgoderij in het land niet affchaffen. In het 12 jaar Zijner regeering was hij zelve 20 jaar oud, of misfchien, als 'hij bij het aanvaarden derzelver acht jaar en eenige maanden oud was , reeds in zijn 21 jaar: als de Israëlirfche Koningen met hun 32fte jaar mondig zijn'geworden, dan handelde hij thans als zelf regeerende Koning. Iet zekers bepaal ik niet: het kon wel zijn, dat zijne meerderjaarigheid naar het gewoone recht; eerst met het afloopen van zijn 2ifte jaar begonnen Zou zijn, maar dat hij zich reeds vroeger met geweld, en hulp van een gedeelte des volks, meerderjaarig gemaakt hadt, zoo ais het fomtijds bij Mogendheden ' pieégt te ■ gefchieden, wanneer onder X 5 • , -



S3o Het II. BOEK der CHRONIEKEN
fchr.te rijks voorCh*
den God van zijnen vader David te zoeken», en m het twaalfde jaar, Juda en Jerufalem van de hoogten, bosfchen, houten en me. talen goden te reinigen. Hij liet voor 4. zijne oogen de Baals- altaren nederwerpen, de boven dezelve ftaande zonnebeelden, de bosfchen, de houten en metaalen Afgoden verbreken, heel klein vergruizen, en dus op de graven der genen ftrooijen, die daar op geofferd hadden, en de been. s deren der Priesteren op hunne altaaren verbranden,en dus reinigde hij Juda en Jeru- 6 ialem. Even dus handelde hij in de fteden van Manasfe, Efraim, Simeon, tot INatthali toe, die thans meestendeels woest lagen, hij verftoorde de altaaren en bos.
fchen
de Voogdijfchap groote misbruiken ingeflopen ziin en deze daarom bij het volk gehaat is. *
»J, 4-] Baal is Herkules, en onder HerknlPQ Werdt fomtijds de Zon vereerd; daarom LrTden bï ven eemge altaren van Baal ook Zonnebeelden itaa£
vs. 6-j Zie de Aanmerking op 2 kon. XXill! J9- alwaar de tegenwerping beantwoord is: dat her. land der X ftammen onder de Asiïjrifcbe heerfchaoPij geftaan, en dat de Asfijriers eene zoudani-e en den^hebbenf2^1^86' HervorminS niet geduid zou,
2*f T ^meS^s tot de gefchiedenis, die het boek der Koningen niet heeft, maar echter zeer waarfchnnlyk z.jn: want Jeremia, die in het i,de jaar van Jofia's regeering begint te profeeteren, houdt onder zijne geheele regeering geene boetpredikatiën tegen de openlijk heerfchende en zelfs den Tempel onteerende afgoderij, deze gruwelen van het Biiao.
ltLllften dan r?eds voor bet J3 im van Jofia atgefchaft geweest zijn. •*



fcö. des rijfcs CAP. XXXIV. voor Chr. onj 35i> 624- °
fchen, vergruisde de afgoden tot fijn 7 ftof, hij liet alle zonnebeelden omwerpen in het gantfche Israëütifche land, eq, geerde toen weder na Jerufalem te rug.
vs. 8—28.
Het wetboek wordt wedergevonden, en maakt
°P J°fia eenen grooten indruk. ^2 kon. XXlll. 4—25.^
_ In het achttiende jaar van zijne regee- g ring .... na de reiniging van het land en den Tempel, zondt hij Safan den zoon van Azalia, Maafeia, den Stads hoofdman, Joah den zoon van Joahas den optekenaar, af tot herftelling van den Tempel van Jehova, zijnen God. Dezen 2 kwamen tot den Hoogenpriester Hilkia, men gaf hun het geld, dat in den Tempel was ingekomen, dat de Deurwachters de Leviten onder Manasfe, Efraim, het geheele overige Israël, eök geheel Juda, Benjamin, en de inwoners van Jerufalem, hadden verzameld. Dit zou den j.o genen, die tot verbetering van den Tem- ' * pel befteld waren, gegeven worden, en
de*
vs. 8. . . .J Daar ik deze punten heb laten zetten, kon voorheen wel een Jaartal geftaan hebben, misfchien, vier jaaren na de reiniging van het iand en den Tempel.



33* Het H. BOEK der CHRONIEKEN.'
dezen zouden het tot herftelling van den Tempel hefteden, de timmerlieden, en bouwlieden daar van betaalen, gehouwen 11 fteenen en hout kopen, tot herftelling der bijgebouwen, welke de Koningen van Juda verwoest hadden. Deze mannen handelden op trouw en goed geloof, en over • hen waren tot opzieners gefteld, Jachath en Obadja, Leviten van het geflaeht Merari, Zacharia en Mefullam, van het geflaeht Kehath, om toe te zien, dat alles eerlijk toeging, {de Leviten zoo veel van hun muzijkkundigen waren,) ook pver de 13 lastdragers, en opzieners over allen arbéid der verfchillende dienften, (era var} de Leviten waren fommigen Schrijvers. Anderen, houders der Stamregisters, anderen. Deurwachters.') Als zij nu het geld, dat
vs. 12. 13.] Het geen ik hier Curftjf heb laten drukken, ftaat in het Hebreeuwsch, doch fchijnt hier niet te voegen, maar een fnvulzel te zijn uit andere plaatzen, of uit eene dit maal zeer onnodige kantaanmerking van de verfcheiden ambten en verrichtingen der Leviten. Over het geheel hangen deze verzen niet recht vloeijende met het voorgaande famen, en dit heb ik met opzet in de vcrtaaling zoo kenbaar gelaten, ais het in het Hebreeuwsch is.
vs. 14O Wanneer men dit vers leest, kan men op de gedachten komen, dat Hilkia het oorfpronglijk handfehrift van Mofes Wet gevonden heeft, bij gelegenheid dat hij overal in de geheime vertrekken des Tempels naar geld zocht, dat misfchien te vooren daarin verborgen kon zijn, om niet in handen der voc* rige Koningen te komen.* doch dit kan men niet met xekertieid uit de woorden van dit vers afleiden.



Cap. XXXIV.- zz1
in den Tempel van Jehova was ingekomen, uitgaven, hadt de Priester Hilkia het Wetboek van Jehova van de hand van Mofes gevonden. De Hogepriester Hilkia i$ zeide dan tegen Safan den rollemeester; ik heb het boek der Wet in den Tempel wedergevonden; en hij gaf het aan Safan. Safart nam het boek mede tot den Koning, bracht ig den Koning antwoord, en zeide: alles wat uwen knechten in last gegeven is, hebben zij uitgevoerd, al het in den Tempel in voorraad ^7 zijnde geld medegenomen, en het aan de opzieners en arbeidslieden tot den bouw overgegeven. Ook gaf Safan aan den Koning te ken- 18 nen, dat de Priester Hilkia hem een boek gegeven hadt, het welk hij den Koning voorlas. Toen de Koning de woorden van 19 het Wetboek hoorde, fcheurde hij zijne kleederen, en geboodt Hilkia, Ahikam den 20 zoon van Safan, Abdon den zoon van Micha, Safan den rollemeester,- en Afaja eenen bedienden des Konings, om heen te 21 gaan, en Jehova voor hem, en voor het overblijfzeï van Israël en Juda, wegens de woorden van het weder gevonden boek raad te pleegen, want, zeide hij, dë toom van Jehova is groot, die over ons zal uitgeftort worden, dewijl onze vaders de woorden van Jehova niet gehoorzaam geweest zijn, om te du-en, het geen in dit boek gefchreeven is. Hil« 2*
kia,
vt. 2a. het bevolen hadt."] Dit heb ik er moeien bijvoegen, Czo° als e--i Overzetter hier iet bijvoegt,)



334 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
kia, en de overigen, wien de-Koning dit bevolen badt, gingen toe de Profeetesïe Hulda, de vrouw van Sallum, den zoon van Thokehat, den zoon van Hes. fa, den kleederbewaarer, die in de voorHad van Jerufalem woonde, en brachten 'sKoüings boodfehap aan haar over. Zij 23 antwoordde: Zoo /preekt Jehova, de God van Israël: zegt tot den man, die ulieden aan mij gi-onden heeft, zoo /preekt Jehova, ik breng 24 tngciuk over deze plaats, en alle zijne inwo11 rs, alles wat in dit Boek, het welk den Koning van Juda voorgelezen is, ge/chreven ftaat. Daar- 25 om, dewijl zij mij verlaten, vreemde Goden gewierookt, en mij door al het maakzel hunner handen tot toom verwekt hebben, is mijn toom over deze plaats uitgeftort, en zal niet gebluscht worden. Maar aan den Koning van Juda, 26 die ulieden zendt, om Jehova te vragen, zult gij antwoorden: zoo verklaart zich Jehova, Israëls God, wegens de woorden, die gij ge. hoord hebt; dewijl uw hart week geworden is, 2J
■en
voegt,) opdat de woorden niet geheel zonder zin zouden zijn., In 't Hebreeuwsch is een woord weggevallen of het geen ik er bijgevoegd heb, of een ander, en alleen een eenig tot hier toe vergeleken Handfchrift :vult de gaping aan, met het rechte of verkeerde woord, v eet ik niet: weder een bewijs, hoe flecht afgefchreven deze boeken tot ons gekomen zijn, maar ook een bewijs van de trouw der Jooden in het ■afi'chrijven, die liever iet, daar zij zei ven van zien moesten, dat het geen zin gaf, zoo affchreven, als zij het voor zich vonden, dan dat zij het naar hunne gissingen veranderden.



Cap. XXXIV. 335
tn gij u zeiven voor Jehova uwen God verootmoedigd hebt, toen gij hoordet, wat hij tegen 4eze plaats en derzelver inwoneren gejproken heeft; u verootmoedigd, en uwe kleederen gefcheurd, en voor mij geweend hebt, zoo heb ik u verhoord, fpreekt Jehova, lk zal u tot uwe 2® vaderen inde herberg laten ingaan, daar zult gij veilig in 't graf rusten, en uwe oogen zullen het onheil niet zien, dat ik over deze plaatze en haare inwooners komen laat. Dit antwoord brachten zij den Koning te rug.
is» 2p-32-
Herftelling van den Godsdienst, en affchajfng ■ van alle overblijfzelen der Afgoderv. (%
KON. XXIII. 1-20.)
Hier op liet de Koning alle oudften 29 van Juda en Jerufalem famen roepen, ging in den Tempel van God, vergezeld van geheel Juda, de inwooners van Je- n0 fufalem, de Priesters, Leviten, en het gantfche volk, van den grootften tot den kleinften, en las hun de woorden van het in den Tempel gevonden boek des verbonds voor. De Koning ftondt op 31 zijne gewone verhevene plaats, en maakte voor God het verbond, dat zij van gantfcher harte en van gantfcher ziele Jehova volgen, alle zijne geboden van allerlei



$3'ö Het II, BOEK der CHRONIEKEN.
lèi foort betrachten, en de woorden des verbonds in die boek gefchreven, houden „« wilden: allen in Jerufalem en uit Benjamin, die fnen bij een brengen kon, liet hij dit verbond bevestigen, en de inwoners van Jerufalem deeden naar het verbond van den God hunner vaderen. Ook deedt 33 Jofia alle gruwelen in alle landen weg,
die
vs. 32.] Ik vermoede, dat hier de naam>i/« , is weggevallen, en dat er gedaan heeft, allen in Jerufalem en uit Juda en Benjamtn.
vs. 33. dien liet hij belooven enz.] Dit wordt verhaald, doch, hoé goed jofia d:t ook gemeend heeft, zijn wij echter daarom niet verpügt, om het te prijzen, dat hij israëliten, die niet ééns zijne onderdaafjei? waren, tot Zulke belofte noodzaakte; want ook tot den waaren Godsdienst mag ik niemand dwingen, nien-aftd mèt geweld noodzaaken, om zijne dwalingen en bijgeloof te vefzaaken, want elk mensen kan dwaalen, dus heeft ook elk mensch het recht, om te' dwaalen. Het was. iet anders, dat hij in zijn eigen land, overèenkomflig de Wetten deedt, die den;Afgodsdienst verboden, zoo dat de geen, die dien oef», ren wilde, het land moest ruimen. Ondertusfchen is dit echter niet voljtomen zulke Godsdienst-dwang, als wanneer men thans1 iemand tot het aannemen en belijden van zekere leerftukken dwmgt: dat Jehova God is, geloofden buiten dien aiie Israëliten, ook de Afgodifche, zij zouden thanj alieèn belooven, hem alleen te dienen, en andere 'Goden te verzaaken, dlS de Heidenen buiten dien niet uit een' drift van het Geweten vereerden, (want wie kon alle Goden vereeren ? men kende ze toch niet ééns allen !) maar om tijdhjk geluk, rijke oogden enz. te bekomen, vari welken men geloofde, dat zij van hun afhingen. Jofia is hier te onfchuldigen, hoe zelden blijft wakker geworden Godsdienst-ijver in zijne paaien? maar geen voorbeeld ter navolging.



<C a p. XXXIV. SS7
dié den Israëliten -toebehoorden, en wien hij uit Israël bij eert kon brengen, dien liet bij belooven, dat hij Jehova zijnen God zou dienfen,en zoo lang hij leefde, weeken zij niet af van Jehova, den God hunner vaderen.
Cap. XXXV. 1-19,
Het groote Paaschfeest, 'onder Jofia geliou. den. O Kon. XXIII. 21-23.)
XXXV.
Ook hieldt Jofia het Pafcha van Jeho- 1 va te Jerufalem, en liet de Paaschlammeren fiachteri op den veertienden dag der eerfte maand. Hij ftelde de Priesters % op hunne posten, en onderfteunde hen bij hunnen dienst aan den Tempel van Jehova: tegen de Leviten, die het volk 3
on-
vs. 3. die het volk onderrichten moestén."] Dit. maal niet in den Godsdienst, maar van de gebruiken ■van het feest, de te vooren noodzaaklijke Levitifche reiniging enz.
Zet de heilige kist- ] Nadien deze reeds ZederE Salomo's tijd in den Tempel ftohdt, zoo is het mij zeer waarfchijnlijk, dat' de Schrijver gefchreven heeft: men heeft de heilige kist in den Tempel gezet, 'd. i. zij ftaat nu zedert meer dan drie honderd Jaaren in den Tempel, en gijlieden zijt niet meer belemmerd met het dragen derzelve. Nadien echter alle tot hier toe vergelèken Handfehriften eenfteminig zijn, moest ik verraaien, zoo als ik voor mij y vond|



338 Het II. BOEK der CHRONIEKEN,
onderrichten moesten, en die zich aan Jehova geheiligd hadden, zeide hij; zet de heilige kist in' den Tempel neder, dien Salomo de zoon van David gebouwd heeft, het is niet verder nodig, om ze op den fchouder te dragen, dient, in plaats van dit, Jehova uwen God, en zijn volk Israël, en weest, 4 naar uwe Klasfen en Familiën bereid, gelijk David, de Koning van Israël, en zijn zoon Salomo, het fchriftelijk nagelatenhebben. Dient, 5 naar uwe klasfen en Familiën, uwe Broederen van het volk in het heiligdom, elk. Levitisch geflaeht naar zijne afftamming, ftacht het Feu 6 fcha, heiligt u-, en bereidt het voor uwe broederen, dat alles gefchiede naar de verordening van Jehova door 'Mofes. Ook gaf Jofia aan 7
het
vond, hoe onwaarfcbijnlijk het mij ook is en blijft. Als ondertusfehen de leeswijze goed mogt zün, dan moest misfchien ten tijde van Manasfe en Amon, de Bondkist uit den Tempel weggedragen, en op andere plaatzen in veiligheid voor ontheiligingen gebracht zijn. Maar, welke andere plaatzen waren veiliger? liever zou men ze, mijns bedunkens, in verborgen vertrekken van den Tempel verborgen hebben, zoo wel als het Wetboek zelf".
vs. 7.] Het arme deel des volks, inzonderheid die van de X Stammen, konden de nodige Paaschlammeren niet aankopen, en misfchien zouden zij, in die menigte, niet eens voor geld te bekomen geweest zijn: aan dezen geeft de Koning en eenige rijke lieden, van hunne kudden, vooreerst fchaapen tot Paaschlammeren, maar vervolgends ook runderen , tot gastmaal- offeren, met welken zij het feest vrolijk konden vieren.
Het getal der Paaschlammeren is ook ftaatkundig
merk»



Cap. XXXV. 339
het gemeene volk tot dit Feest eene gifte, dertig duizend fluks1 fchaapen en geiten vee tot Paaschlammeren, en drie duizend runderen, dit alles van het eigendom dés Konings. Ook gaven de voornaamfte bedienden des Konings aan den Priesteren en. Leviten gefehenken voor het volk: Hilkia, Zacharia, en Jehiël, de voornaamften onder de dienaaren des Tempels, gaven aan de Priesteren twee duizend, zeshonderd - Paaschlammeren, eh driehonderd runderen; Hanania, Semaia, 9 en Nathanaël zijn broeder, en Hafabia, Jehiël , en Jechbar, hoofde der Leviten , gaven aan de Leviten vijfduizend Paaschlammeren, en vijfhonderd runderen. Dit Feest werdt derhalven, vol- i gends de Wet, gehouden, de Priesters ftonden elk op zijnen post, en de Levi. ten naar hunne klasfen, gelijk de Koning bevolen hadt. Zij flachtten het Pafcha, 1 en de Priesters fprengden het bloed uit hunne handen, ook haalden de Leviten 1
de
merkwaardig, om de volks- menigte daar uit te berekenen. . De Joden rekenen anders op één Paaschlam ten minden tien gasten , (JJofephus VI Boek van den Joodfchen oorlog Cap. Q §. 30 dikwijls waren er 'meer, zelfs bij het Paaschlam van Christus, hij en zijne 12 leerlingen: hier zijn famen 37600 gefchonken Paaschlammeren, derhalven, zonder de rijke vierers van dit feest mede te rekenen, meer dan 376000 eters van het Paaschlam. vs. 12. 13 J Den inhoud dezer b^de verzen wil Y 2 *



340 Het II. BOEK der CHRONlEKEff.
de huiden af, en zonderden af, het geen op den Altaar verbrand moest worden, om het aan Jehova te offeren, gelijk in het Wetboek van Mofes bevolen was, maar het overige deelden zij uit aan het volk; even dus gingen zij ook te werk met de runderen. Ook braadden zij de Paaschlammeren, gelijk verordend was, en *2 kookten de overige heilige fpijzen voor het volk m potten, fchuimketels en Hulpketels, en liepen dan, om ze aan het volk te brengen. Vervolgends bereidden zij 14
voor
|fe in mijne- taai zeggen, die misfchien voor veele JLezers verftaanbaarer is. De Leviten braadden de Paaschlammeren, want dezen moesten, naar Mofe* wet gebraden, en niet gekookt werden; de overige offers, die men tot maaltijden gebruikte, de runde fen, Werden grootendeels gekookt, en ook dat koo* Jken verrichtten de Leviten, en de dus toebereide" Paaschlammeren, en overige fpijzen, brachten zij aan het gantfche verzamelde volk, dat derhalven niet al leen het Paaschlam at, maar ook bovendien zba Wel op den eerffisn, als op de volgende dagen! van de 3800 runderen, die tot gastmaal- offeren beftemd waren, maaltijden hadt.
vs. 13.] Zie 1 Sam. ri. 14. Het zou hier de plaa-sniet zijn, om van de Kookerij der Israëliten eene befchryving re geven: Dit ziet men, dat, het geen wij fomtijds (evenwel in fommige keukens is het anders) in éénen pot doen, zif ia drie onderfcheidene deeden, ten minften in den Tempel al
waar in menigte gekookt werdt Stulpketels heb
Jk genoemd, het geen anderen met een vreemd woord Casjerole noemen zouden.



Cap. XXXV. 34*
sroor zich en voor de Priesteren, want de Priesters van Aarons geflaeht waren met de offeranden der Vetftukken bezig, die ge» heel op den altaar verbrand moesten worden, en hadden daarmede te doen tot in den nacht, dus bereidden de Leviten voor zich het eten en voor de Priesters van Aarons geflaeht. Ook waren de zangers van i| het geflaeht van A^f op hunnen post, gelijk David, Afaf, Jeduthun, en Heman de Ziener des Konings, het voorgefchreven hadden, en de deurwachters Honden elk bij zijne poort, zonder hunnen dienst te verlaten, want hunne broeders de Leviten bereidden voor hun de fpijze. En dus 16 werdt de Godsdienst van dezen dag volgends de Wet gehouden, het Pafcha geflaeht , en het geen op den Altaar van Jehova verbrand zou worden, daar op verbrand , gelijk het de Koning Jofia bevolen hadt: zoo veelen van de Israëliten tegen- *7 woordig waren, hielden het Pafcha, en het feest der ongezuurde brooden, zeven dagen lang. Zulk een Pafcha was in Israël, ig van den tijd van Samuël den Profeet af, en onder de regeering van alle de Koningen, niet gevierd geworden, zoo als Jolia, de Priesters, Leviten, geheel Juda, alle aan wezenden uit Israël, en de inwoners van Jerufalem, thans vierden. Dit 19 Pafcha werdt gevierd in het achttiende 'jaar dpr regeering van Jofia.
Y 3 **



34* Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
VS, ZO 2J.
Jofi'ds ongelukkige vsldtogt tegen Farao Ne. cho, veldjlag door hem verloren. Zijn dood (2 Kon. XXIII. 29.
Na dit alles, het geen Jofia tot herftel- 20 Iing van den Tempel gedaan hadt, toog Necho, de Koning van Egijpte, uit, om Karchemis aan den Eufraat weg te ne- 2r
men
vs. 21.] Van hier af vinden wij het één en am der, daar in dë Boeken der Koningen niets van ftaat Het een en ander b. v. dat de Koning van Egijpte een gezantfchap aan Jofia gezonden, en hem, met de verklaring, dat hij geheel niet tegen hem kwam, van den oorlog afgemaand heeft, zal ook die geen niet in twijfel trekken, die de Boeken der Chronieken bloot voor een menschlijk fchrift, zonder eenige Godlijke ingeving, houd: bij het ander, dat wat •moeilijker te gelooven is, kon hij anders denken; en de Historifche waarhe-'d daar van zou tevens met de Godlijke ingeving dezer boeken ftaan en vallen. Ik zal het ondertusfchen toch verklaaren, en wat er voor en tegen te zeggen is, als het niet van zelf in .de oogen valt, moeten aanmerken.
Tegen mijne erf. vijanden.} Letterlijk:*^» het huis van mijnen krijg. Eene groote Monarchie aan den Eufraat, zij mogt dan Asfijrisch, Chaldeeuwsch , Babijlonisch, of hoe men wil, heeten, is de natuurlijke vijand van het magtige Egjjptifche rijk : ook in laater tijden is het even zoo geweest, Sijrië en Egijpte waren onder de Macedonifche Koningen , de gewoone vijanden van eikanderen. Als de Cbaldeën, die toen aan den Eufraat te Babijlonheersch-
ten,



Cap. XXXV. 343
men, en Jofia trok uit hem te gemoct. »< Secho zondt een gezantfchap aan hem.
a* van de Grieken in de gefchiedenis der toen& tilden zoo b"de Sefthen zijn, (het welk malige tijai-n & j qr x ^ dan
ïl]Vod heeft mij geboden te fpoeden.] Ik denfc we?niet t w* re God. ten mmften door den toen
?„', Sao «ïï vii<oSt aa» ,e raade», die «*
.pL dubbelzinnigheid heeft, en even zoo goed (ja, iSens eeirk eine fpraakkundige bij omftandigheid Zf betert om mij te verfchrikken, mtj ongeluk, f3 te maaien ' betekenen kan. De Schrijver w.1 J2fh zete n el dat Farao door een dubbelzmn.g Hebreeuwsch Orakel, ik weet '"«/"^fj^ fret (want dat van Jeremia Hoofdft. XLVI. ui zeicer Se dubbelzinnig,) verleid geworden is zoo dat God hem ten antwoord heeft gegeven, tk f^f«* r ulibbfn en dat Farao d t verklaard zou hebben,
i 4



344 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
en liet hem zeggen: wat hebben wij met el- ax kanderen te doen? Ik kom niet tegen maar tegen mijne erfvijanden, en God heeft mij geboden te fpoeden, ftrijd niet tegen God, opdat hij u geen onheil late overkomen. Doch Jofia 22 Itondt van zijn voornemen niet af, trok gemeene kleederen aan, toen hij in den iirijd ging, en hoorde niet naar de woorden van Necho, die hij hem uit den snond van God zeide, maar toog na Megiddo, alwaar het tot eenen veldilag kwam: de boogfchutters fqhooterj. op den Koning 23
yïng, die men aan deze woorden geven kon, niet verzwijgen. Zij gelijkt vrij wel naar het geen andere ©ude gefchiedfchrijvers van dijn tijd, bij Herodoot van Orakelen pleegen te vernaaien of te verdichten.'
vs, 22. trok gemeener klederen aan. ] om niet gekend te worden, en op dat de vijanden niet vooruaamlljkop hem doelen mogten. Zie 1 Kon. XXII. 30 31. —— Doch ik heb echter bijna het vermoeden, dat hier eene letter verfchreven is, en als mén «die verandert, dan ftaat er letterlijk: maar gordde •Zich aan tot den krijg, d. i. hij begoti den krijg Werklijk. 0
uit den mond van God.] Dit heeft een voorkomen , als of de Schrijver zelve dit van Farao Necho voorgewend Orakel voor echt en godlijk hieldt, en Jofia's ongeloovigbeid afkeurde. Ondertusfchen is aiogthans zoo veel duidlijk, dat de bekende Profeet van dezen tijd, Jeremia, geene Voorzegging tegen dezen togt, of afmaning van den zeiven, heeft nagelaten.
. vs. 23. Schooten.} Dit fchijnt zoo veel te zijn, , lift, zij mikten op Joftd, zij zochten hem te treffen. Dit zou geheel tegen de zeden van. ons oorlog
vee-



Cap. XXXV. 54?
Jofia, hij riep zijnen knechten toe: brengt mij van hier weg, want ikben zwaar gewond, zij 2^ namen hem van den wagen, zetten hem op, den tweeden wagen, en voerden hem na Jerufalem, hij ftierf, en werdt te Jerufalem in de graven zijner vaderen begraven. Geheel Juda en Jerufalem treurde over Jo- 2 5 fia, Jeremia maakte Klaagliederen op hem, ook plegen alle zangers en zangeresfen in hunne klaagliederen nog tot op dezen dag van Jofia te zingen, en men heeft een jaar. lijks klaagfeest over hem in Israël ingevoerd. Deze Klaagzangen vindt men in de Verzameling der Klaagliederen. fi De overige gefchiedenisfen van Jofia, 20 zijne Godvruchtige handelingen, overéén, komftig het geen in de Wet van Mofes 27, gefchreven is, zijne eerfte en laatfte gefchiedenisfen, vindt men in het Boek der Koningen van Israël en Juda.
C a ?4
voeren wezen; maar voorheen deedt men dit (i Kon.
XXII. 1—33- „ ... .
vs. 24.] De wagen, op welken hij gewond werdt» was een Krijgswagen der ouden, en niet gefchikttot hët vervoeren van iemand, die doodlijk gewond was, daaröm bracht men hem op een' anderen, die tot gemak in den veldtogt medegenomen was.
¥ 5



546 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
fthr. des rijks voor Chr.
364- <Sii. '
Cap. XXXI. 1-4.
joahaz wordt van het volk tot Koning aangebeld, en van Koning Farao Necho afgezet^ (2 Kon. XXIII. 31-35.)
XXXVI.
Het volk des lands nam Joahaz, den 1 zoon van Jofia, en ftelde hem te Jerufalem tot Koning aan in zijns vaders plaatze. Joahaz was drie en twintig jaaren oud, toen 2 hij Koning werdt, en hij regeerde drie maanden te Jerufalem: maar de Koning van 3 Egijpte zette hem af, voerde hem weg van Jerufalem, en legde het land eene boete op van honderd Talenten zilver, en één talent goud. De Koning van Egijpte maakte zijnen broeder Eljakim, (ot Koning over 4 Juda en Jerufalem, en gaf hem den naam van Jojakim, maar Joahaz werdt door Necho na Egijpte gevoerd.
vs.
vs. 4.] Somtijds verandert men in 't Oosten, bij het aanvaarden ..van een nieuw Ambt (inzonderheid thans van eenen Geestlijken) zijnen naam : hier verandert de Overwinnaar den naam van den Koning , dien hij aanftelt, en wel ten gedenkteken van zijne magt, en dat hij hem het Koningrijk gefchonken heeft. De betekenis van den naam is in de hoofdzaak dezelfde: Eliakim beet, God zal bevestigen, en jfojakim: Jehova zal bevestigen: Farao Necho erkent Jehova Voor God , voor een waaren God en dit behoeft men
zich



6». de» rijks C A V. XXXVL 342
3Ó5-
vs. .5—8.
? 36—XXIV. 7.)
Viif en twintig jaaren was Jojakim oud, toerAij aan de rlgpering kwain, hg rogeade elf jaaren te Jerufalem, en deedt, wat Jehova zijnen God mishaagde. ïe&ntem 6
Zïch van eenen Heiden niet te IptJ^gjS
der koningen hebben, daar tegen word,. e^ hetéen
en ander |«egd, waarvan wy met
woord lezen, maar dat ook met de Koeicen uc
Jn en Jeremia moeilijk te veréémgen is. Daar toe
behoort inzonderheid. * m
Xp^tt & aas



W Het ft. BOEK der CHRONIEKEN,
toog Nebukadnezar, de Koning van Babel, 6 op7 en liet hem met twee Ketenen fluiten,
om
Jker Jeruialem in het n de jaar van Jojakim, nadat deze van hem afgevallen was, niet veroverd. Zijn zoon jojachim volgt hem toch gerust in de Regeering op, en eerst onder hem rukte de Chaldeeuwfche armée voor Jerufalem: vs. 10. 2 Kon. XXIV. 10 11. Doch hier kan men zich nog helpen, men zegt, hij is te veld getrokken, en toen in eene , fchermutzeiiug, of veldflag, gevangen geraakt: doch daar tegen is het weder onbegrijpelijk, hoe zelfs het Boek der Chronieken deze omftandigheid zoo geheel heeft kunnen verzwijgen ? Verhaalen, dat Nebukadnezar hem heeft laten fluiten, en niet verhaaien, hoe hij hern in zijne magt heeft gekregen?
Maar nog eigenlijker fchijnt het met onze plaats te ftrijden, het geen Jeremia Cap. XXII. 19 van Jojakim zegt: hij zal eene ezelsbegravenis hebben, weggefleept, en buiten de poorten van Jerufalem geworpen worden-, en XXXV1. 30. zijn lijk zal weggeworpen worden, om des daags in de hitte, en des nachts in de koude te liggen. Ook hiep zoekt men zich wel te helpen, en onderftelt, dat Jojakim op den weg na Babel geflorven is, en daar op het open veld onbegraven weggeworpen, maar ook dat ftemt met Jeremia niet over een, want wip leest, hij zal weggefleept, en buiten de poorten van Jerufalem geworpen worden, kan nipt anders denken, dan, hij fterft in de ftad; wordt de poort uit gefleept, en daar onbegraven weggeworpen, niet, hij fterft tusfchen Jerufalem en Babel, alwaar dan toch het wegwerpen genoeg, en het fleepen niet nodig was.
Misfchien zal men mij vraagen, wat dan Jofefus hier heeft? Waarlijk het komt op hem ditmaal wei. uig aan, want hij bekent zelf, van de oude gefchie. denis niets meer te weten, dan het geen in den Bijbel ftaat, en buiten dezen geene Historifche ooirkonden van de Israëliten te kennen, dus zou hij op zijn
hoogs't^



Cap. XXXIV. 349
om hem na Babel te brengen. Ook nam ^ Nebukadnezar een deel der huisfieraaden
van
hoogst Hechts een verklaarer van deze boeken zijn. Ondertusfchen wil ik mijnen Lezeren het genoegen geven, om aan te wijzen, wat hij heeft. Volgens hem belegert Nebukadnezar Jerufalem (juist tegen d$ beide ooirkonden van den Bijbel,) Jojakim geeft zich over, Nebukadnezar houdt het verdrag van overgave niet, (zeer tegen het Karakter, dat wij ons anders, naar alles, wat wij uit de gefchiedenis weten, van hem maken moeten, edel, grootmoedig, zelis tegen de trouwloze Jooden genadig, zoo dat hij meermalen bedrogen wordt,) hij doodt de voornaamften te Jerufalem, en den Koning Jojakim,dten hij buiten den muur onbegraven den honden laai voorwerpen, Oudh. X. i. 3- Dit is toch de fterkfte itrijdigheid tegen de beide Historifche Boeken.
Vraagt men mij nu, wat ik denk, dan moet 'ik vooraf oprecht bekennen, dat ik geen mij waarfchijn* lijk middel weet, om het bericht van het Boek der Chronieken met de beide overige Boeken, ja met de volgende verzen van het Boek der Chronieken zeiven te verëenigen; als het van den Schrijver was, dan zou het juist geene aanprijzing voor zijne godlijke ingeeving zijn. Doch misfchien is het een, waarlijk zeer oud, infchuifzel der af-fchrijveren, zo als wij vs. 8. in den Griekfchen Bijbel een ander vinden, het welk Jeremia' nog duidlijker tegenfpreekt: Jojakim ontfliep met zijne vaderen, en werdt bij hun m Ganozan Cden Hof van Oza 2 Kon. XXI. 18. 26.) begraven. .... „ r
Ikftel mij de Gefchiedenis dus voor: Jojakim fterf te Jerufalem aan eene ziekte, en zijn zoon volgt hem op in de regeering, of zijn lijk in de Koninglijke graven bijgezet is, of naar de toenmalige wijze der Jooden, die zeer laat en dan prachtig begroeven, nog eenige maanden boven aarde is blijven ftaa.n, weet ik, uit gebrek van berichten, niet. Nebukadnezars leger rukte, zoo dra het jaargetijde het toeliet, voor
Je-



Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
Van den Tempel mede na Babel, die bij weglegde in zijn paleis te Babel. De ove-ri- 8 ge gefchiedenisfen van Jojakim, zijne verfoeilijke daaden, en waar aan hij fchuldig bevonden is, vindt men in de Boeken der Koningen van Israël en Juda. jojachin zijn zoon werdt Koning in zijne plaats.
vs.
Jerufalem, en de Koning zelf kwam, gelijk wij aft het Boek der Koningen weten, voor de berende ftad aan. Drie maanden en tien dagen, dat is 98 of 951 dagen na Jojakims dood, gaf de ftad zich over, en op bevel van den Overwinnaar, werdt het iijk van den mijnëedigen Jojakim, of weder uit bet praalgraf der Koningen genomen, of zoaals het nog onbegraven boven aarde ftondt, ter ftad uitgefleept, en buiten de muuren onbegraven weggeworpen. Deze is eene omftandigheid, die de Schrijvers hadden kunnen verhaalen, maar die ze ook, gelijk zoo veel andere veel' rrjerkwaardiger, niet verhaald hebben. ' Een deel van 'de huisfieraaden des Tempels. J Dit wordt ook.Dan. II. 2. verhaald, alleen dit gebeurde niet in het laatfte maar in het derde of vierdejaar van Jojakim, toen Nebukadnezar de eerfte keer voor Jerufalem rukte, en Jojakim zich overgaf.
In zijn Paleis.} Volgends Daniël: in den Tem* fel van zijnen God. Dit is het meest met de zaak overeenkomende, en ook daarom het zekerfte, dewijl het van eenen gelijktijdigen Schrijver is, die zelfs mede na Babel weggevoerd was.
Als men beide Schrijvers verééni'gen wil, dan kan men ook vertaaien, in zijnen Tempel, en zeggen, dat dit zoo veel is, als in den Tempel te Babel.
vs. 8. waar aan Jchuldig bevonden werdt.} Misfchien het trouwloos eh geheim verbond tegen Nebukadnezar. Doch de woorden kunnen ook heeten : en wat er meer van hem gévonden wordt, d. i, in fchriften opgetekend is.



apmfm Cap. XXX Vf. *™Chr- 3*5
376. 599«
vs. 9. io.
Jojachins regeering van drie maanden, en %tf' ne wegvoering na Babel (2 Kon. XaIV. 8-17O
Acht jaaren was Jojachin ond, toen hij 9 aan de regeering kwam, en hij regeerde drie maanden en tien dagen te Jertifetórh, en deedt, het geen, aan Jehova zijnen God mishaagde. Op het einde der jaars zondt j&
vs. Q. acht jaaren.] Een openbare fchrijfTout, Voor achttien jaar i Kon. XXIV. 8.
Men kan wel, dit ontken ik niet, met eenig geweid , de beide boeken het zelfde laten zeggen, Jojakim, kan men zeggen, nam zijneri zoon Jechoma', toen hij een kind van acht jaaren was,'als Zijn me* deregent aan, en 'liet hem kroonen, om hem de erfopvolging des te meer te verzekeren, tien dagen zijn tien jaar (waarlijk dit heeft men hoevéél met zeer met goedkeuring der Spraakkunde, beweerd,; van den tijd zijner eerfte kroning af was hij derha ven tien jaaren en drie maanden Koning. Alleen geloove ik naauwlijks, dat een lezer zich met eene zoo gedwongen verklaring te vrede zal houden, en mijns bedunkens, Zou de zoo wonderlijk ichnjvende Auteur er Hechter afkomen, dan wanneer men onderftelt, dat ook hier gefchied is het geen zoo dikwijls in dit boek gefchied is, dat een getal verkeerd gefchreven is. Eenige weinige Handfehriften en overzetters hebben ook wel bier ,achttien, doch ik gisfe, dat dit eene verbetering is uit het boek der Koningen, en lever derhalven het Baefc der Chronieken, zoo als het is.
vs. 10 op het einde des jaars.] Ik verfta deze



55~2 Het II. BOEK der CHRONIEKEN.
de Koning Nebukadnezar een heir af, en 10 voerde hem, en de beste huisfieraaden des Tempels na Babel, en maakte zijnen broeder Zedekia tot Koning over Juda en Jerufalem.
vs.
bewoording niet met zekerheid. Eigenlijk eindigt het jaar der Hebreen met September, dus zou het leger voor Jerufalem gerukt zijn, nadat de grootfte Zomerhitte, die in de warme landen den veldtogt onmooglijk, en de Zomer- kwartieren noodzaaklijk maakt, voorbij was.
Zijn broeder.} Dit was hij' niet, maar zijns Vaders broeder, zoo als wij niet alleen uit het boek der Koningen, maar zelfs uit i Chron. III. 15. weten. Hier moet men zeggen, of broeder, wordt naar de Hebreeuwfche wijze wijdloopiger voor eiken bloedverwant, heef, gezet, en dit zou wel niet onmooglijk Zijn , of, en dit is mij waarfchijnlijker, daar zal een woord weggevallen zijn, en de auteur gefchreven hébben, zijns vaders broeder. Ondertusfchen moet deze Schrijffout heel oud zijn, want' geen één handfchrift heeft. Vaders broeder maap zelfs een, dat verbeteren wilde, en het verkeerd verftondt,nog erger, broeders zoon. Oude overzettingen hebben wel vaders broeder, doch dat is denklijk verbetering van den Overzetter, hoedanigen ik mij zeiven niet veröorloove, maar mijnen Lezeren het boek geve, zoo als ik het vind.



#5. ii—21.
Zedekia de laatfte Koning. Verovering en ver. „oesting vanjerufalm, en wegvoenngjn Ballingfchap. {% Kon. XXIV. 18 — XXV.
Eenen twintig jaaren was Zedekia oud, ücu en » ° ' in„ kwam, en hij retoen hij aan de regeering kw*i > j geerde elf jaaren te Jerufalem. Hg deedt, ia fet geen Jehova zijnen God mishaagde, en verootmoedigde zich f VLd\Sfem iprpmia uit den mond van God tot nem Lak. Ook viel hij van den Koning Ne- x9 bukadnezar af, dien hij eenen eed bg God aezwmen had , hij was onbmgzaam en gezwoien iwu , j Jehova,
ï?^d\« I8ï«, ^keerde; Ook maak- 14 tnS^ de voornaamften van de Priesteren en het volk des afvals zeer veel, volJen de gruwelen der heidenen na, In verontreinigden den Tempel van Jehova! dien hij te Jerufalem geheiligd hadt. jehova, de God hunner vaderen, zondt *5
1 On7e Schrijver oordeelt hard over Zedev VS' ffileS SS verfchijnt hij medelijder»
K ' $ lan boo/e raadslieden niet alleen verleid, waardig van boow aa ^ ^ ^
maar ook_beh.ee.sent j f,ebbende> 0m
SKtfed^S, minften, dus in den laatften tijd, ( alsjerufclem belegerd is.
i^grtü Cap. XXXIV. va.chr.353



354 Hét II. BOEK üer CHRONIEKEN.
wVnde5Va?,de£.Vr0e8en m°rSen 3an»
lempel verfchoonde, maar zij befpotten t*
den 1Pr3TG°d-' ve^GhtteniijnePwoor" I<? den, 6elachten zijne Profeeten, tot dat de toorn van God onuitblusbaar over ziin
hurfnp L rdeen over™"en worden, die 7
heZdoSd^f" metuhet Zwaard in he' jeuigdom doodde, noch den jongeling en
de jongvrouw, noch den ouden en der,
gnjfaard verfchoonende: God S alles in
zijne handen, alle huisfieraaden3 van Gods •
Tempel, groot.en klein, alle fchalen van 18
me^Th d6n Krn^> ^ de aanzien, ujuen. dit alles voerde hii na RahPT r»Q
overwinnaars verbrandden den Tem ne? '9 wierpen de muuren van Jerufalem n^der' verbrandden alle Paleizen, en verm>ïf5 ' alle kostbare hukDnJ&^J^^ „
het
itormender hanTverïverï ?,fdu.^okWV* er niemand in gedood- de r h! i u " den ftorm wonderlijke I^Jien vanJ^«fmfa*SnWd V6ele ftudenten, die in den Tempé hii L t u 97?'°°° bloed van Zacharia CC ai 3v , ? opborrelende ziin, om dit bloed te ft ' '° f^^'ea
fcnrijver zolI men groot onrecht doen ^F**



Cap. XXXVI. 355
het zwaard overig was, voerde Nebukadnezar na Babel, alwaar zij hem en zijne nakomelingen tot op den tijd der Perfifche alleenheerfching dienden: zeventig jaaren 21
lang,
vs. 21. zeventig jaaren Zang.} Hoe deze 70 jaaren te berekenen zijn, daarvan zie de Aanmerk, over 2 Kon. <XXIV. i. Uit deze aanmerking zal men ook zien, dat het jaartal, het welk ik bij vs. 22. zet, het gewoonlijk aangenomene is , waar van ik omtrent één jaar verfchil: naar mijne rekening zo» het begin der ballingfchap zijn, het jaar 370 der twee rijken, voor Christus 605, en haar einde (vs, 22) het jaar 440 der twee rijken en 535 Voor Christus.
door Jeremia."] Jer. XXV. ii, 1%.
Tot dat het land zijne Sabbathen betaald hadt.} Dit uit 3 B. Mos. XXVI. 34. 35- De Schrijver merkt aan, het geen daar door Mofes bedreigd wordt, is flipt, (waarlijk ftipter, dan men het bij het lezen van Mofes woorden verwachten zou) vervuld; juist zoo veele jaaren heeft het land woestgelegen; als men te vooren verzuimd heeft, Sabbathjaaren te houden, tegen Gods gebod aan het veld bearbeidende: hij moet derhalven van deze zonde van nalatigheid berichten gehad hebben f die ons ontbreken.
Rekent men de Jubeljaaren mede voor Sabbathsjaaren, zoo dat er in eene eeuw 16 Sabbaths jaaren zijn, dan zou er tot 70 Sabbathsjaaren een tijdsverloop van 442 tot 448 jaaren behoord hebben, Wij moesten derhalven, om het begin der overtreding dezer Mofaifche Wet op te fpooren, het jaar 442 of 448 voor de Babijlonifche ballingfchap opzoeken. Deze begon met het jaar der beide rijken 369 of 37°'• als men daar bijvoegt de 80J regeerings- jaaren yan David en Salomo, dan komt David 449 of 450 jaaren voor de Babijlonifche ballingfchap aan de regee»ng. Het begiri van deze openbare overtreding van % %



S$r5 Het II. BOEK der CHRONIEKEN,
lang, om het door Jeremia uitgefproken 2i woord van Jehova te vervullen, en tot dat
het
ééne der gewigtigfte Wetten van Mofes zou derhalven vallen, wie moet zich niet verwonderen? juist in de zeven eerfte jaaren, van dezen in den Bijbel Zoo hoog geprezen Koning Is dat mooglijk? zal inen zeggen; toch niet zoo geheel onmooglijk, als inen bij den eerften opflag denken zou.
Deze eerfte achttehalf jaaren was David enkelover den ftam Juda Koning, de overige elf ftammen, zelfs de ftam Benjamin, naderhand met het Joodfche rijk Verbonden, ftonden onder de zeer zwakke regeering van Isbofeth, Suilszoon, die wel den naam als Koning, maar weinig van de magt van eenen Koning hadt; onder deze hoogst zwakke regeering, die ten laatften bijna met Regeeringloosheid eindigde, kon heel wel verzuimd zijn, het Sabbaths-jaar, dat indezen tijd Sief; te houden. De elf ftaminen namen vervolgends David volgends vrije keuze, bij welke zij hem voorWaarden (ii rijksverdingen voorfchreven, ten Koning »anf en dan kon het heel welzijn, dat hij, met allen zijnen ijver voor Mofes Wet, dulden moest, dat Zij voortgingen, met het geen zij, onder de regeering van Isbofeth, hadden aangevangen, waarvan het gevolg was, dat. ook de ftam juda insgelijks deedt. Misfchien vraagt men hier bij,'in welk jaar van David of Isbofeth het eerfte Sabbats jaar na Sauls dood
fevallen is? Naar mijne rekening, dewijl ik den 'empelbouw in het jaar 592 na den uittogt uit Egijpte zet, zou de zaak dus ftaan : van het Jaar van den uittogt uit Eg'jpte, moet men, als men het eerfte jaar van den Israëlitifchen akkerbouw in Palestina hebben wil, van waar de SaDbaths jaaren te rekenen zijn, aftrekken 40 jaar in de woestijn, en 7 jaare» yan den oorlog onder Jofua, dus 47 jaar.
592 47
545
David en Isbofeth kwam 44 jaaren voor den Tempel-



Ca*. XXXVt. 35?
het land zijne Sabbathen betaald hadt, want het hieldt Sabbath en vierdeze, zoo lang het woest was. yJ<
pelbouw aan ^.^,SSS legin van den akkerbouw der Jwaelnm n r
hier was nu het jaar 500, he t ende gegj g de?
gevolglijk viel op 507, dat is in ^et
rpo-eerin? van David en ïsbotetn,
in hun hart David aanhangende. Was het nu te deren,alseigenbaatoveroudeW^"f£^yen, indeze de onderdaan niet T*^"W£, vóórzonderheid, als oorlog en *fJ^?™^ 00k in het wendzel gaven, om den akker ditmaal «* Sabbathjaar te bearbeiden* en ook ^ °P wankelende en verlaten Koning he niet ee hoofd kreeg, om hen daar toe te verp igten
Indien dit volkomen a^^^gigftuk de* zen was, z°^™ het n w t « Sabbaths ^aëlitifehe -Gefch.eden» ,t gemeen U
jaar gevierd oi niet ge\^'"', befpaaren ert de gefchiedenis, van ^«8™°^^^^
gS5 £&S &" s-ssö
den inftemmende berekening der jaaren, d nler o zoo vee. ^^^^X^ C^^
Sabbaths j£
O Het Jubeljaar metra en eent,jds
Sop'van0SsSSOO^aL gaan en dus het begm



358 Het II. BOEK der CHRONIEKEN
fch. desrjks • 43p. voor Chr.
6j6.
VS. 22. 23.
Wederkomst uit Babel. (Ezr a, I. 1. 2.)
™™ in het ef fteriaar van de regeering TerPSrUSrVeTekte Jehova' ^ie zijn doof 21 Jeremia gefproken woord wilde vervullen
fiS gT,C den KoninS van Per!
lien, dat hij door zijn gantfche rijk liet uit, roepen, en tgvens fchriftlijk bekend maaken
Sen° °ll1 HSabbathsJ'aa™ aftrekken, die in dezelve Sn oveTb,^ maaf 60 °f*> ove»^en Sabbath,
kenenDedrPïer„^a!,rgen?men. SabbatI«jaaren mede re-
z&ssa&z&zs «sa 2
4) Nog bovendien hebben anderen van het Sar, baths en Jubeljaar eene geheel andere™™alszii In^lTZ'. C''jC,ifchereken'-«g' die w*e?5ta\ïï
^»ïlaKar-0Ver dft aI,es zou men ku™e" vragen: wil de Schrijver van de Boeken des Chronieken zoo ftinr gerekend hebben? Heeft hij ook u Se berichïéS hetz.j oo.rkonden, of overleveringen, geweten wïn
vïïuimdTZ^ Sabb3thS j- L
%e?lZZ?nde/llS tijdpUnt viel5 dit onderzoek bt veel k volgende kenners der Gefchiedenisfen aan» *e, wannneer zij het mijne voor zich hebben, ligt tneer zien zullen, dan hun eerstbeginnende Voorgaf



Cap. XXXVI. tsf
ken, het geen volgt: Cijrus de Koning van Perjie'n enz. Jehova de God des Hemels heeft mij alle de Koningrijken der aarde gegeven, ^ en hij heeft mij bevolen, zijnen tempel te Je» rufalem, het welk in het Joodfche land ligt, te bouwen. Wie nu onder ulieden van zijn volk is, zijn God zij met hem, hij trekke op.