i - DUORUM FRATRUM ': GERHARDI et tiieodqri feltman JURISCONSULTORUM DOCTISSIMORUM OPERA JURIDICA, IN QUIBUS MULTA EX ROMANO VETERI NEC NON AL1ARUM GENTIUM jpr^esrrtim CL1V1ÖRUM UT & grïrorum TRANS-ISALANORUM 1M0 TO TIUS BELGU CUM PUBLICO TUM PRIVATO ¥URE MORIBUS AC INSTITUTIS CAPITA ADEO ELE GANTER & DOCTE TRACTANTÜR UT NIHIL SUPRA~; EDIDIT et PRyÊFATUS EST JOANNES JACOBUS van HASSELT JCtus CORAM CURIA SUPREMA DUCATUS GELRliE it COMITATUS ZUTPHANIjE AD~ VOGATUS etc. T O M U S TER TIUS. j" TRIPERTI T_A Continens<| 5 I V E j QUATUOR INSTITUTIONTJM IMPERULIUM L LIBRIS JUNCTylS INTERPRETATIQNES. AR N H E MI JE, Apud J, He MÓELEMANN Bibliopolam. 17^5.,   GERHARDI FELTMANNI JOL TRJPERTITA.   GERHARDI FELTMANNI JOL TRIPERTITA S I V E QUATUOR INSITUTIONUM IMPERI-^ ALIUM LIBRIS JUNCTIE. INTERPRET ATIONES, PROOEMIUM (a) D E. CONFIRMATJONE JNST1TUTIONUM {b) IN NOMINE JDOMINI NOSTRI JESU CHRISTL (0 if^*^Ê R°omium] ^r0 hymno Ü *IÊ/lls nonnunquam accipitur : H Pw*i ThucydidesejufqueSchoËsP^S* liaftes. Pindarus Pythior. ■ ede 2. fed hic eft genus exordii, quod Latini principium dicunt. Eoque uü ve\ non uti licet, ü tem hemeftam qms ttactet. Cicero veJ fi quis alias Auétor ad Herenn. Rhetor. lib. II. Quintil. VI. Inftit. Orat. i. (b) Inftitutionum.~] Hae funt prceceptiones quibus inftituuntur docentur bomines: L. Valla VI. eleg. 11. a quibus differunt inftituta; quia inillistraduntur. arg. §. l i. L de J. N. G. 6f C. infti* ïutis duarum civitatum : Peffime itaque Graeculi dicunt iet l^t-rS-r». Nequidem aetatis mediae fcriptores per inftituta quid aliud intellexerunt > quam mores confilio & ratione furatos. Laftant. II. divin. inftit. 7. difcedere te neceffe eft ab inftitutis, & auEtoritate majoriim. Drep. Pacat. paneg, caeiera mores kominum & inftituta formarint: Veget; lik II. de re wikt. pologo. Inftituta majorum artis armaturae: iterum lib. II. c. 3. borum inftituta, hor rum praecepta, in quantum valeo, ftriÜim fideliterqaz jignabo. i (c) QHR1ST7.J Non modo Op*. I giJai fed & alii pooetae Graeci aufpicantur ; bios lx 7rtoo»jw/jf. Pindar. Nemeor. ode 2. Hos aeraulati Latini auótores. Varro de R. R. lib. L Cicero de LL. lib. II. 7. Val. Maxim, prologo. Plin.^zI neg. Secuti poftea fuerunt idem inftitutum Chriftiani. D. Paul. ad Coloft'. III. 17. Juftinian. in Novella 6. pr. Maximilian. R. A. zu Cbïlen. Anno 1512. §. undnacbdem. Sed ficuti gentiles cujufque arbi-^ trio id linquebant; Livius praefat. bijter* cum bonispotius omnibus, votifque, acprecationibus deorinn dearumque, ft ut pooetis; nobis quoque mos eft et t inciperemus poftea morem illum ceu fuperftitiofum jfpreverunt, Symmach. III. ep//Z.44* An \fi nobis fcrihnda Jït forenjis oratio, Jo~ i A 2 vm  4 GERHARDI F E L T M A N N I Imperator (<*), Caefar (e), Flavius (ƒ), Juftinianua (g), Alemanni. cus (70 > Gothicus (Oj Francicus (k), K y Germa» van deojque caeteros, Catéiis lege, prae-\ Jabimur, ne nobis vitio detur vel negligtn- J tïa anttquitatis vel injeltia? ~Ita & apud Chriftianos fucceffio temporum placita j priora mutavit. Neque enim Belgae, quando inftrumenta confcribunt aufpicia capiunt ; In nomine domini noftri Jeju Cbrifti: quod necGermanifaciuntinprivatis. In publicis autem tabdJionespracmittere foJent, In nomine Janclae & in-1 dividuae trinitatis. Amen ! At cave fis J confuetudinem hominum alicuius profef- t fionis trahcre ad exemplum} quod totus 1 populus fequi teneatur. arg. t 39. jf- de ' LL. Li 3. C de Jent. S* interlog _ Nam . & mos eft tabellionibus compleciiinftru- 1 mentis, quibus procuratores conftituun- J tur, mandantem ab illis gefta rata habi- , turum atque bona fua pigaori continue-j re, ut iisfitcautum: quorum tarnenneu-j tram eft neceiTarium: etiamfi leges cu; riarum formulis utrumque adjiciant , & I ea contineatur, quae nuper inferta edicto de ordine judiciorum dicafterii Chvo- \ Marcani. tk. 3. lllud non abnuerim, aiiquando haut fine re fore aufpicia a nomine Dei in inftrumento fumta: nee enim audiendus erit, qui ailegaverit, non mente feria geftum quod in illo litens conlignatum. arg. I. 5- c- de cond. ob. turp. cauj. (d) Imperator.'] Nomen id ducis beili. /. 2. pr. de Ais qui not. injam. Hic autem fignificat principem Roman um. b. prootm. in pr. junft. I. I. de conji. Princip. U 7. C ad L. jFul. moj. Plinius paneg, vidait enim Romanum ducem unum ex veteribus & prijcis, quibus Imperatorium nomen addebant: (e) Caejar] A caejarie AiÜus eft, quia Jcüicet cum caejarie natus eft: Feftus de V. S. Intellige eum, qui primus Caefar fuit appellatus & hoe nomen familiae fuae dedit, ex qua Cajus Julius. Ab hoe adoptatus fuit Oftavius, qui ideo fe Caefarem dixit, Javorabilis nominis majejtate quod Jibi induerat: uti auctor eft Florus IV. biftor. 4. Ufurpatum quoque fuit per fequentes, jure adgnationis per adoptionem quaefitae : ufque ad Neronem. Poftea vero alii id tanquam nomen poteftatis adfun pferunt. Civitate hoe nomen donarunt Germani non tantum; qui Imperatorem vocant Keffer, fed & PeiTae atque Mofehi: nam iii do- minum fuum Czar; illi vero Regemolim Cojroem inde dixerunt, nunc vero Schach. Hinc Scbach-Jpeel ludus Jatrtinculorum, etiam Regibus & Principibus familiaris. (ƒ) Flavius"] Praenomen hoe noftri. Nee placet Raevardus III conject. 17. (g) 3ijiiniamis~] Nomen gemis; five a patre naturaü, five produclum a Juftino, qui noftrum adoptavit. §. 3.1. de donat. (fc) Alemannicus'] A gnomen. Idque non fecus ac fequenüa a gentibus devictis. Haec olim a fenatu vi£torï üecernebantur. Herodian. 111. hijlor. 9. Erant autem Alemanni gens Germaniae populofa & ex equo mirifi.ee pugnans: AureJ. Viclor in Antonio Caracallo, qui poftea toci Germaniae nomen dederunt. Flav. Vopifc. in Proculo. idque in hanc ufque tempeftatem retinuerunt Galli. Unde autem Alemanni appellati ? An quod omnes effent viri ? id fortaflis non magis certum quam fi contendas eos ita diclos a chmore, quo accendebant animos in pugnam defcenfuri, & quo fe mutuoadmonebant ut fortiter in hotiem infurgerent; Alleman val aan vocem tollendo tepetentes. qui clamor nunc Feld-gejchrey audit, eumque Tacitus demorib.German. vocat barditum vel barritum & non a baren id eft vociferarij uti Lipfio aliifque vifum: fed a Kryten five Karyten fecundum veterem diaieélum, quod eft vocem tollere, ad fuam iinguam infiexit. (i) Gothicusl A Gothis non femel bello fuperatis. Hi quidem incolaeScandiae oceaniGetmamci infulae, terrarumqne in quibus jam Daniae partem cum Suedia atque Norvegia nee non ulteriores regiones reperias. Sed reliflis fedi-< bus propriis occupaverant Italiam. (k) Francicus~\ Franci fuerunt dictï majores noftri accolae Rheni, qui Teutoburgum in Clivis legerant fedem. Ia hac enim urbe regiam habuit Clodion alter iftius gentis Rex. Sed poftea Rhenum tranfgrefli Gallos divicerunt; quae caufa eft cur horum linguae tot verba permixta , in quorum origine laborant' quotquot inter illos hodie funt, doclilfimi caetcraviri, fedfruftra! juftinianus ob fugatos Theudeberti Regis Francorum du ces bclli, fejadtat Francicum: at Francos nunquam fubjugavit. jure me- rito  T r I p E r t x T A_ f Germnnicus (/) , Anticus (»), Alanicus («), Vandalicus «)■ Afri* tor (O, femper Auguftus cüpidae legum juventuti. [S. D. (£) lmpe* nto ut 1 heudihertus apud Agathiam lib. 1. conqueratur quod nofler Francici cognomen fibi arrogaret. (I) Gemamcus] Ab exercitu, qui in Germania merebat, Vitellio hoe nomen tributum fuiffe, difcimus ex Tacito II. biftor. 62. fed Juftinianusfeeoappellavit ob domitam caeteram Germanorum gentem. Hi a gerre id eft belio, & man live viro appellati, quod bellicofi ef-! fent. Seneca I. de Ira.xi. Germanisquid eft animo flus? quid ad incurjum acrius? quid armarum cupidius? quibus innafcun- 1 tur, innutriimturque: Indicat totos bello I deditos viros non modo effe; fed &haut! facile tranfmittere injurias, & exlevioffenfiuncula ingens jurgium belh'que eau- J lam neötere. His temporibus cum etiam j nonnulli noftrae gentis ifta laborent labe, I Gallis Belgifque querelle d'Memand eftri- 1 xa ex re minima oborta. (m) Anticus'] Ab Iftri fiuminis accolis deletis fere ad internecionem. Procop. Gotbic. lib. 3. (n) Alanicus'] Alani fuut Mafiagatae feu Scychae, qui ex Sarmatia Europaea digrefïi} terras Romanis fubditas vaftarant. (0) Vandalicus'] Quod Vandalos Germaniae quoque populos Africa expulerat. Quae caufa eft cur fe etiam Africanum ! appeilet. j (p) Africanus] Ultro hoe agnomen J ; Gordiano tributum ab Afris, qui funt i Libyes ad meridiem habitantes. Hero- [' dian. VII. biftor. 5. J (q) Pius'] Non epitheton ex merito;ji utiAntonini: fedexconfuetudine. JVov. 1 78. c 5. r (r) Felix] Quia cuncla noftro evene- e rant feliciter. } (s) Inclytus] id eft gloriofus. Vide t inferiptionem /. 8. C. de fumm. trinit. % (t) Victor ac Triwnphator] Rationem c pete ex §. 1. preoem. (v) Auguftus] Octavius fuit primus t ita appellatus ab augurio, & avium ge- f ftu vel guftatu. Tranquill. Aug. e. 7. n Nam fanctius ö5 reverentius vifum eft no- fi vien Augufti, ut fcilicet jam turn , dum n colit terras, ipfo mmine & titulo confecra- tito ut Theudihertus apud Agathiam lib. 1. conqueratur quod nofter Francici cognomen fibi arrogaret. (7) Gemamcus] Ab exercitu, qui in Germania merebat, Vitellio hoe nomen tributum fuifie. difrimns « T*™ A 3 I retur: uti fcriptum reliquit Florus VU j Mft. 12. Hinc Graecis Xt/3*rot, id eft fanétus & numinis inftar colendus. Paufan. in Lacon. Et Augufta five ImperaI toris conjuxj /. 31. ƒ. de LL. §.fi. I.de ufucap. 2iC«ï>i. Herodian. V. biftor. 6. Male ab augendo imperio alii Auguftum 'trahunt; licet id noliris placeat Caefaribus, qui titulis fuis adjiciuntrt/fesezYmétfrer des Reichs. Quae res cavillandi eau* j fam dedit perfonato fcriptori Hippol. a f Lapide, ut Mos dicerec femper Anguftos. Sed tu Caefar civitatem dare potes bominibus, verbis non potes: ak M. Pomp. Marcellus apud Sueton. de ilhtftr. Grammat, c 22. Hac voce tarnen decepti interpretes follicid Punt de donatione Conftanüm M.faéiaSyJvelIroPontificiRom. Ego de hac dixerim quod M. Tuüius in orat. de L. Agrar. contra Rullum. de iis qui agtum Recentoricum poffidebant. Vetuftate pojjejjionis, iwnjure: mifericordia Imperatorum non agri conditione fe de-» iendiffè femper Pontifices, & jam vetuftatem legis vicem tenere. /. 1. §. 23./*. de aq. pluv. are. Principes olim , dum nolebant videri contra officium facere., quoties partem ditionum vendebant, ex ïrcano dominationis ajebant fe rem pi?nori tradere. At ex conditionibus luidoni adjeétis, ut non aliter debitoripernittatur, quam fi binos corvos albos eufdemque coloris leporem, omnes indiKnas, nee non fcipionem pruni fylvexris, qui feptem pedes longus & nullo nodo fic, natum in agro oppignerato iraeftet creditori ; fatis adparet, hanc em excedere notiffimos pignoris termios & per fimulationem negotium aliud ffe fcriptum quam geftum, atque ideo oc illo praevalebit neque pignoris luiloni locus erit. arg. I. j. 6? t. t. C. plus al. quod agit. I. 4. de legat. 1. I. 46". l0. 'iti. juncl. I. 31. de O. & A. (x) S. D.] Qui vetera amant, vel ine difcant uomen ejus qui fcribit epi:olam, huic praemitti oportere. &, fi ova non fpernas, id fcias; quod fi ad iperiorem aut aequalem fcribas 3 ejus omen tuo nomini debere praeponi.  6 GERHARDIFELTMANNI IMperatoriam majeftatem (y) non folum armis (z) decoratam, (a) fed & kwibus oporcet ene armatam, (b) ut utrumque tempus bellorum & pacis tc) recle polEt gubernari (d): & princeps (e) Romanus (ƒ) non folum in hoftilibus praeliis victor exiftat (g) fed etiam per legitimos tramites (b) calumniantium (i) iniquitates expellat: &fiat tamjunsreligiofiflimus, (k) quamvidtis hoftibus triumphator magnificus. §. i. Quo- (y) Majeftatem"] Hoe vocabulo aliquando venic major ftatuS & amplitudo. t ti. de J. 6f J. Sed in loco, qui m manu , fignificac fummam & perpecuam legibufque folutam poteftatem: 1. 7. §. r. de captiv. & poftlim. reverf. quae \ publica dicitur majeftas in l. j.adL.Jul.) Maj. & uno verbo Gallis lafouverainitè. iifque proprie competit, quivulgo clien- j tes Solis audiunt. \ (z) Armis] Cnm armorum prius me- { minerit quam legum, quaerunt interpre- ! tes ; an advocatus, qui etiam militare dicitur, /. 14. C.deadvoc. div.jud. mili- , tari viro cedere debeat? Quod quidem 1 de gregario aut caligato etiamque infe- l riore praefeclo; veluti decurione, caetérifque, qui infra hunc funt, nemo dixetit: quod vero ad figniferos, optiones & centuriones adtinet, infpiciendum erit, quo jure civitas retro fit ufa. arg. L 39. de legib. juniï. \. \.%. 23- de aq. pluv. U) Decoratam] Ineft & armis decus. $. 1. /. de excuf. tut. Salluft. in Catil. c. I. vel pace vel bello darum fieri licet: Ut fruftra hic x'*TMv quaerant alii. (b) Armatam] iel eft in/ixuéïam. Florus. III. bijl. 12. Ccefarem atque Pompe- ' juin fnriaÜbus in excühm rct'p. facibus drmavii: Sic anibus & difciplinis hotïü- I nes armari dixerunt veteres. Quintilian. de claris orat. c. 5. Vitruv. Architeït. lib. I. Apertiflïme idem Quintilian. c. 32. nifi eum, qui tanquam in aciem omnibus armis inftructus, Jic in forum omnibus artibus nrmatus exierit. Eloquentiam ideo Demofthenis arma dixerunt. Petron. quatiat Demojibems arma: Propert. 3. eleg. 19- Perfequar aut ftudium linguae, Demojtbenis arma: Sacer quoque codex nos jubet induere juftitiae arma. (c) Bellorum & pacis] Saepe haec coniunguntur ut totus reip. ftatus indigitetur! Flor. I. bijl. 1. tantum operum pace belloqui g4it: Sal,uft- * L vel pace vel bello clanmfari licet. (d) Rette pojfit gubernari] ld cum per artem medicam non fiat, ideo hujuscultores JCtis cedere debent: fruftra dillentiente Gafp. Areyes Franco Elif. OCX. 2. n. 18. qui perperam in contranum profert medendi difciplinam Adamo mortalium primo f uifte inmfem , quia id magis de osqao , in quo jus omne comlat, quodque nunquam , ü Ciceronem audimus, ab illo debemus feparare, dici debet. Nee femper antiquiora meliora majoreque in precio habenda. (e) Princeps] Exflagitiodominationis noluit C. Julius Cxfar princeps fed dic^ tator dici; ut, cum per tyrannidem oppreffam iret libertatem, tarnen mero jure" ad reip. confervationem vocatus videretur. Prae modeftia vero non nifi ducis nomen admifit Conftantius. Julian. orat. I. fiotffihtls y»f ur, Xv'piof jtccvtmv, (ƒ) Romanus] qui Latinis proprio & Regium fuperante nomine Imperator, Graecis vero Rex, generis vocabulo retento, dicitur. Principis alioquin appellatio nee in vetere quidem Sc libera rep. fuit incognita, ex cujus fenfu illam tuliffe videtur Tiberius uti difcas ex Sueton. Tib. c. 20. (g) Vitior exiftat] Ad hoe enim profunt arma. Veget. I. de re milit, f, nulla enim alia re -01(16111115 P. R. orbem Jubegifte terrarum, nifi armorum exércitio , difciplina caftrorum ujiiquc militia. Qj) Legitimos tramites] id eft datas a magiftratibus a&iones. /. 2. $. 13. de Orig. jur. arg. I. 13. §. 3. de ujufr. I. 13. quod metus cauja. I. 176. de R. j. Achili. Tatius de amorib. Clitoph. & Leucip. lib. g. a'£ê»cf y»f n'itit in* anu Kfltrmt S\>txraTt^o#ps vocat in Mifopog. idem dicit Sulpic. Se- j ver. de vita Martini, c. 3. intereairruentibus intra Gallias Barbaris, Julianus Cafar, coaiïo in unum exercitu apud Vangionum civitatem , donativum coepit erogare militibus : Nobis vero ii fob'; quorum pet foedera focietatis civilis noncftmolfita feritas , barbari: quanquam Barbaria lïrièïe audiat maritima Africae, qua parte Europam fpeitat, ora. (n) Ditioni] vel poteftati. Virgil. MYieid. lib. ï. Vaftabat Cyprum victor ditione tenebat. Juftinus. I. bijl. 8. nee aliud ditionis Athenienjium praeier urbemipfam reliquit: Honorat. Servius ad Maron. d. I. ditione id eft poteftatc. omnis enim poteftas dictis conJtat id eft imperio. (0) Omnes vero populi] ditioni noftrae fubditi. Vel id per fynecdochen integri di&urïl; arg. I. 4. C. de commerc. fip mercat. junct. I. ï. C. de fwnma trinit. Tro"pica ea locutio etiam eft in l. 9. ad L. Rhod. de jactu Éf Euangelo Lucae. II. 1. (p) Promulgatis] quafi provulgatis & nove a fe conditis. Cicero epift. famil. lib. r. ftubito exorta eft Catonis nefariapromulgatio: (q) Cornpofitis] id eft non tantum in ordinem fed & in tranquillurn redaétis. fic cotnpóïiïa civitas pro tranquilla & quiéta dicitur Floro Ilf. biftor. 23. (?) Sacratifjhw] fic diélas; vel quod deteftabile quid cjecernantadverfusearum violatores : Feftus in facratae leges, vel quod auétorem habeant, quifacratiffimus dicitur. §. 10. de except. I. pen. ad SC. | Tertyll. Hoe enim honoris epitheto vivi maélabantur Imperatores. Capitolin. in M. Antonino Pbilof. ut vobis ipfis, facratiffime Imperator Diocletiane: Vindician. | Comes Archiatr. epift. 2. ad Valentin. | quum Jaepe , jacratiffime Iviperator , bumani generisfragüitas falfo de natura fua queratur: (s) Conftitutiones] id eft leges retro 1 a Principibus Romanis latas. §. 6. de \ N. G. ö" C. j (t) Ereximus confonantiam] ideftnullo contrario relióto contulimus in Codicem qui Juftinianaeus fuitappellatus, &nunc non exftat. a Turcis tarnen obfervari dicitur ; quod vix credo. Meminit ejus non femel Juftinianus in his Ifagogicis libris. (v) Volumina] erant bis mille libri & trecentae myriades verfuum. §. 1. prooem. Digeft. Qui, utinam, adhuc extarent! Nam Multum, crede mibi, re/ert afmtebibatur, i Qui jluit; an pigro, quee Jtupet unda I lacu. 'Per verfus nil intelligit aliud, quamquas vulgo lineas feu regulas barbare vocant. Id enim proprie verfus notat tam in pedibus foluta oratione , quam in ligata. Sueton. Aug. c. 78. Notavi & in chirographo ejus Ma prcecipue: non dividere verba , neque ab extrema parte verfuum abundanter litteras in alterum transfert: fed ibidem ftatim fubjicit, circumducitque:Se^ neca IV. de benefic. 6. Qiwmodo fi quis fcriptis noftris aliosfitperneimprimat verfus, priores litteras non tellit: Et quia veteres paraemiam aut fententiam , cui ineffet pondus, non nifi unam verfu complefitebantüf, etiam hoe nomine illam fignificabant: uti difcas ex Cicerone Pro Rab. Poftu-  s GERIIARDI FELTMANNI defperatum (.v) , quafi per medium profundum (j ) euntes, eoelefti favore adimplevimus* (z) 3. Cumque hoe, Deo propitio , peraclum eft: Triboniano viro magnifico magiltro & exquaeftore (c) facri palatii noftri, [& Exconfule] nee non Theophilo (d), & Dorotheo viris inluftribus, antecefforibus (e), quorum omnium folertiam & legum fcientiam, & circa noftras julliones fidem , jam ex mukis reriim argumencis accepimus, convocatis; mandavimus fpeciaiiter , ut ipfi noftra au&oritate noftrif' que fuafionibus Inftitutiones componerent: ut liceat vobis prima legum cunabula (ƒ) non ab antiquis fabulis (g) dif- Pojïumo. 6? Seneca. II. de Clement. 2. é? j /. de benefic. 2. nee non epift. 8. 94> 95& 108. Solebant autem calci librorum \ fubjicere numerum verfuum. Plinius XXX. \ biftor. nat. 1. de operibus Zoroaftri. Her- ' mippus, qui de tota ea arte düigentifime I fcripfit, 6? vides centumviülia verfuum a \ Zoroaftre condita, indidbus quoque volu- \ minum ejus pofitis: Quae caufa cur nofter aliique multa vetfuum commemorent. , Corn. Nepos in Epaminonda. uno hoe vo- I lumine vitam excellentium virorum condu- J dere conftituimus, quorum feparatimmultis I inillibus verfuum complures fcriptores ante \ nos explicarunt: Hieronym. adverfus Jo- , vianuni. Ongenes, Metbodius, Ëufebius j Apollïaaris, multis verfuum miltibus fcri- . hint adverfus CelfumcJ' Porphyrium. Graecis verfus dicitur inde r/^os: liber jroK«-1 ?.^of eft magnus , craffus, ponderofus. Vide Cafaubon. ad Athenae. VI. Deip- j nofoph. 10. j (x) Opus defperatum] Nam repetik ve- J terem prudentiam ab urbe condita. pr. de confmn. Digeft. I (v) Medium profundum] Alludk ad j He'oracos ; quibus in fummas anguftias ■ ad de/perationem quafi ada&is, cedenti- I bus in latera aquis,- veJut in continenti, \ ker per medium profundum rubri maris pervium fuit. (z) Adimplevimus'] & Pandeélas poft illum Codicem Juftinianaeum componi curavimus. {a) Magnifico] Titulus hic nunc eft Rectorum Academicorum & Coff. liberarum civitatium. (b) Magiftro] Intellige officiorum. 2. pr. C. de V. J. E. qui hoe tempore Grofz-vel Ober-Hoffmdfttr etiamque 0hr-Marfcbalck. Licet hoe poftremum ab I exiguis fit profeftum initiis. Nam Mar ' equum ; Schalck vero miniftrum notat. | HitlC eo nomine faber ferrarius vel veterinaruis venit apud Gallos. C!) Exquaeftore] FuncTus enim erat mu-j nere, quale nunc eft Cancdlariorum. Vide Ut. C. de ojfic. Qitaeft. (d) Tbeopbilo] Noneo,cujusparaphrafis grapca manibus doctorum vemfur, hic enim recentior auctor & de noftro, ceu de alio, loquitur ad b. §. Ce) Antecefforibus] ld eft profeftbribus, qui & legum doctores appellantur ab interprete Modeftini in l. 6. §. 12. de excuf. tut. Difcipulorum enira intuitu hi anteceftbres dicuntur quod viam illis monftrent; eftque ab armata miJitia ad to^atam tranflatum verbum. TranquiJJ. Vcfpaf. c. ij. irruperant jam agminis antecejfons: (f) Cunabula] Sive initia. I. 2. 38. de O- J. I. 1, $. 1. de offic. praef. praet. §. 3. de Legat. (g) Fabulis] Prifcian. fabula efl oratio fii\a, verofimili difpofitione imaginem exhibtns veritatis. Ëjufmodi narrationibus olim non modo moralis, fed & civilis prudentia fuit difcipulis tradita. Licet enim falfte fint; mentem tarnen mortalium magis afficiunt, quamveri fermones. Pindar. Qlymp. ode ï. Idem auctor Nc~ meor. ode VIL &o$uc ie yMiciu Ttiuyaiva puï&atq. Has tarnen fictas fabuVas, uti eas vocat Phaedrus proocm. lib. I. non intelligit Imperator , nee enim ufquam exftat quod illis juris difciplina fuerit involuta. Fabula eft vocabulum ambiguum et fignificat quamvis narrationem etiam optimis fcriptoribus Ovidius. Fabula narratur toto lepidifnna coelo. Flinc fabulam vulgi fieri: de quo omnes loquuntur. Phaedrus II. fob. 6. Hanc emendare, fi tarnen poftum, voto Vera fabella: Vopifcus. Non inepta neque inelegans fabula eft fcire, quemadmodum imperium Probus Jumferit. Capitolin. in Jnton. Pbilof. ac talem fabellam vulgarifermone contexuit: Lamprid. in Alex&nd. Sevcro. Qus,iminter  TRIPERTITA. 9 J.ïcere, fed ab Imperiali fplendore appetere: & tam aures qtram animi veltri; mhilinutile, nihilque perperam pofkum ; fed quod in ipfisrerum obdnet argumentis (/?) accipiant: & quod priore tempore vix poft qua. tjriennium (/) prioribus contingebat, ut tune conftitutiones Imperatonas fegerent: hoe vos a primordio ingrédiamini: dignitantohonore, tantaque reperti felictate, ut & initium vobis & rinis Jegum eruditionis a voce principali procedat. (k) §. 4. ïgitur poft quinquaginta libros Digeftorum «7) feu Pandeclarum, im) «1 quibus omne jus antiquum (n) colledum eft: quod per eundem virum e&celfura, nee non caeteros virosilluftres&facundillimos con- fuos convivaretur, aut Ulpianum aut doctos homines adhwéat, ut haver J fabulas literatas, quibus fe recreari diubat & pafci: Antiquae ïgitur fibulae funt narr atio nes refponforuvn a prifcis prudendbus, fecundum ea guae proponerencur, dato' rum. Nee enim ilii juris erant ardfiees, aut praScepta quaedam tradebant difcipulis: fed, quando confultantibus vacabant, ftudiofos audiendi fimuJ docebant, adeo ut eodem temp are éf difcentibus fatisfacerent igp confulentibus: uti eam in rein teftis elt M. Tullius. Ex his narrationibus nee non interpretaüonibus juris fcripti poftea alii in ufum difcipulorum fyntagmata compofuerunt. arg. l. 2. §. & fq. de Ö. J. Sed cum ea maximam partem iaeèrm inniterenmr fundamentis: & Papinianas faepe ajebat, fed Labeo improbabat, Patülus vero Öc Modeftinus diverlu n ab utroq.re fentiebant: arg. I. un. C. Tb. de tejpmf. prud. tam aures, quam animi adolefcentuJorum & inudles, & ab antiquis magiftris perperam polkas accipiebant fabuias: five ad arbitriiuH a privatis doétoribus compofitos de juris ftudio fermones, ut non memorem fuiffe, qui adulterinamdo£trinam compkcb'oaniur. §. 7. prooem. Digeft. de rat. &-mttb. juris docendi ad Antcceff. Ex iiïis nil folidi certique haurirt: cumpofTet legum cupida javentas, non paffus eft Juftinianus, ut periculomagiftrorumamplius difcipuli infcholisfi^rentftultiirimi : verum, ut ftatim initium legum eruditionis a conftitutionibus mperatoriis caperent, has Inftitutiones componi juffie, fabulafque appellavit traditiones non voce principali fed privatorum contextas: uti evidentiiTime liquet ex §. 1. & 2. de rat. & tuetiy. juris doe. ad Anteceff. ( h ) Argummtis] Nemo ideo mihi fuccenfeat, fi profkear quod ftudium fcientiamju; ego prazftare debea juris legum, vocumque, quibus utimur: utilleakapud Gelhum XVI. No£t. Attic. 16. (i) Quadrienniwrï] idem ait in §. r. ; D: rat. & method. doe. jur. Errat itaque I Theophilas3 cum fcribic per* TpieripoA,; Zfó'ov. I (k) A voce principali procedat"] Ad *»Ti(fwp* ideo eftis i rincipi noftro oblij gati. arg. I. 25. n. de btred. petit. I hum t«' »v» TTfijru I Pindar. Pytbior. ode 5. Nil autem a vobis \ sxigit quam quod maxime in rem veftram j lit. §. uit. proosm. noftri. (I) Digeftorum] Servius ai Virgil Georg.lib. 2. digtfta, id eft ordinata: (Uftinus praefat. biftor. ferie rerum digefta compofuit: Appellantur ita hi libri; quia non tantum ad feriem ediéti perpetui, fed & in feptem partes eos digeffit Juftinianus,- uti ipfe loquitur in §. 1. de confirm. Digeft. ad fenat. & omn. pop. Ovidius [V. de Ponto. 8- Sit Chaos ex üla naturai mole prioris. Digeftwn partes fcimus habere fuas: (in j Pandett:irum~] Dicuntur ita a & li%oy.«.i vn\ it^sB-xi, quod omnes quod utüifliinum erat, ex jure antiquo compleèlvuar. d. §. 1. de Confirm. Digeft. Apkius Caelius, qui profeïfor gulae Seneeae confol. ad Hdv. c. io. & fimul ftudiofiffimus eidem dicitur epift. 95. füifife; Jibrum quartum de ,re coquinaria infcriplk Pandéëtce tanquam omne genus condimentorum & puhr.entariorum obfomorumque condnentem. De Tyrone Tullio Ciceronis liberto res eft nouffima ex Gellio XIII. noct. Attic. 9. (») Jus antiquum] A prifcisprudentibus conditum: quodque jam ante Juftiniani tempora in ufu fuerat. arg. rubr. de R. J. Noli ergo id cum antiquató mifcere. B  IO GERÏÏ ARDI FELTMANNI confecimus, in quatuor libros (o) eafdem Inftitutiones partiri juflimus: ut fint totius legitimae fcientiae (p) prima elementa. §. In quibus breviter expofitum eft: ,& quod antea obtinebat: & quod poftea defuetudine obumbratum, (q) imperiali remedio (r) ïlluminatum eft. (s) ï S* 6* Quas ex omnibus antiquorum (/) Inftitutionibus & praecipue ex commentariis Caji noftri, (v) tam Inftitutionum quam rerum quotidianarum (x) aliisque multis commentariis compoiltas, cum tres viri prudentes praedicti nobis obtulerunt t & legimus & recognoviraus & pleniflimum noftrarum conftitutionum robur (y) eis accommodavimus. §. 7. Summa itaque ope, & alacri ftudio has leges (z) noftras accipite & volmetipfos iic eruditos oftendite: ut fpes vos puldïerrima foveat ), toto Jegitimo opere {b) perfèclo (c), poffe etiam noftram rempubiicam in partibus ejus vobis credendis gubernari. (d) D. CP. (0) Quatuor libros'] Stolidi funt qui' rationcm nominis a numero elementorum 1 petunt. Appellantur prima fundamenta eruditionis & quidem rectius. §■ 11. de confirm. Digeft. (p) Totius legitimae fcientiae] Laétant. V. ilivin. inftit. 4. aliud eft inftituere, quod nos facimus. in quo neceffe eft dottrinae toiiüs fubftantiam contineri: At multa a te, mi Tnboniane, praetermiffa, negleéla, neque fummis labris, uti ajunt, tafta. Cecidifti caufa judicio quod olim de fimili libro tulit Harmenop. in praefat. 'Prompt. §. 1. ( defuo fapiente differit Seneca dg conftant. fapient. c. 7. Et quo loco declarari debet quod deinde in c. 8. fubjicit; Praeterea nihil injuftum juftitia pati poteft. (ƒ) Jus fuum~\ id eftdebitum; cum ex juftitia univerlaii, quatenus huic leges vim & robur addunt: tum ex utraque particulari: atque ita non eft neceffe officia & dignitatem a jure feparare. Se neca epift. 94. Êf prudentia & juftitia officiis conftant: officia praeceptis difponuntur. juntt. I. 2. §. 5. de aq. pluv. are. (g) Cuique'] ld eft reip. a fmgulis: his a republica: fmgulis a fmgulis: quir & Deo j imo & nobis ipfis. JVam mortalium nequhïïmus eft, qui in feipfum eft injaftus. Ariftot. V. Eth. 1. arg. I. 13. ad L. Aquil. I. fi. §. 6. de bon. eor. qui ante Jent. mort. fibi confeiv. I. 23. §. 3. de MAil. ed. Exodi. XX. 13. Nee foljicitare bos debet locus Ulpiani in l. 9. §. 7. de pecul. quia ibi yaiJtiVei. Seneca Epift. 12. Agamus Deo gratias, quod nemo in vita tenzri poteft; calcare ipfas necejfitates licet; quanquam & aliter Ulpianum in fcholi: explicemus; ut naturaliter dixeritpro natura conditionis humanae,- quae calis, ut fervus, infcio & inrico domino, vitam perofus animam pofiït projicere, etiamfi jus id vetét. Merito fuo ut in agro circumjacente ruricola, qui impatientia incommodi hallum libi praeciderat, centum dalem fuerit mul&atus. (h) Tribuendi] Ita Florentina Ieólio habet, eftque Thufcis digna libellis! Hotomannus mavult tribuens; ideo quod injuftitia non fit voluntas adimendi fed adimens. Sed juftitia &mjuft.kiave\ confiderantur proprie ut habitusquibus volumas jufta vel injufta agere, &tanquam virtutes ac vitia in homine collocata, & tune debent definiri voluntas tribuendi & adimendi. Aft fi fumantur pro facto aliquo vel actione jufta vel injufta poffunt dici voluntas tribuens aut adimens. Hac pofteriore notione utrumque ufurpatur in Pfalmo. IV. 6. Ezech. XVIII, 19. 21. 23. /. 3. C. de admin. tut. Terent. Heaut. I. fc x. eam ego ejeci injuftitia mea. Atque fic etiam capio Regium Vatem Pfalmo CVI. 3. ut fruftra inde conlegat Groenevvegen. ad l. fi. C. de feriis. n. r. ac fi Magiltratus etiam diebus facrispoffit jus dicere. Hoe enim vetat juftitia B | univerfalis d. I. fi. de feriis. quae non alia J eft a particulari ceu diverfa (pecies , fed quod illa latius pateat. Sulpic. Severus j I. hifi. facr. 23. hoe traÜu temporum Job fuit legem naturae &f aÜionem Dei & ommin juftitiam complexus: Nam eft comI plexus omnium virtutum; & dicitur re, gere partem erga totum, id eft homines cunclos imbuere omnibus virtutibus, ut his reip. profint, atque ea falva maneat. i Hinc virtus fimpliciterappellatur, ficon' fideratur ut animi habitus, juftitia vero, I quando ut civilis focietatis confervatrix. i \ Ariftot. V. Eth. 1. Particularis autem, quae tarnen fub ifta ceu toto eontinetur: j Ariftot. V Eth. 2. arg. I. 113. de R.J. tantum docet obfervare aequalitatem in iis , quae fmgulis civibus, five a rep. , five a privatis praeftari debent. Ariftot. I V. Eth. 9. Hasc ideo alia Suxvo^tix»!: I alia vero i. Prior regie totum erga partem live remp. erga fingulos: & docet Principes & reip. Reótores fingulis civibus tribuere quod meruere: unde & diftributrix appellata, quod praemia & honores , etiamque onera unicuique pro merito, fenfu aut patrimonio velit diltribui. Pofterior regit partem erga partem : id eft vult ut privatus privato tribuat id, quod alteri, five ex jure , quod in perfonam habet; five ex jure rerum; eoque vel in re vel ad rem adquilito dabetur, ut reftius ab Ariftotele »), id eft expletrix, quam rvixhAotKriw, id eft commutatrix fit appellata. Nam poffeffor rei meae ; licet ex fynallagmate mihi non fit obligatus 5, §. 1. de aStion. I eft tarnen, ex regulis juftitiae hujus partii cularis mihi rem rradere obftricïus. §. 5. I de except. In hac ajunt fervari proportionem arithmeticam ,• in diftributrice vero geometricam. Sed rectius dicitur quod utraque proportio utrique juftitiae conveniat. Nam incanone agrisindiftofervaturgeometrica : in capitis cenfu arithmetica. In poenis inrogandis a/iquando illa: 5. fi ex nox. caufa agat. I. 1. §.fi.adL. Corn. de ficar. LL. Groning. III. §. 2. £f 3. Gennep. §. 16. Jus Omland. VI. §. 32. £f 37. Oldamt. V. $. 75. & 76. Seherd. v- §• 35- Weftwold. 164.1. 5. §. 6. L 14. §. 1. de re milit. Seneca II. de Clement. 7. aliquando vero haec cuftoditur proportio. /. 1. §. 2. ad L. Corn. de ficar. I. 1. C. ubifenat. vel ClariJJ. Utrique ia prae- miis. 3  i4 GERHARDI F E L T M A N N l $ I. lurifprudentia (i) eft rerum divinarum Q) atque . ' J huma- miis, quin & in honoribus locus eft. arg. I. Ui />r. de riJWW. êf honor. Sed etiam in focietate nonnunquam geometricam fequimur. Eft autem jurifprudentiae finis juftitia univerfalis, quia illa rerum quoque divinarum notidam complcdtitur. i. b. t. Liquet id etiam ex/, i.decurat.furiof. I. i. §. 3. peric. êf commod. rei vend. L 15. de condit. inftit. I. 1. de extraord. crim. I. ï . C. de ftat. & imagin. I. 3. ff. de aleat. Nee movere nos debet quod non j officia omnia a Jureconfultis tractentur; { quia fatis eft generaliter de iis praecepta | tradi in $. 3. ê? b. êf d. I. 15. de cmdit. inftit. Porro nee illud quidem obleat nobis, non femper puniri qui contra officia \ peccant. I. 18- de poznis. I. 14. §. 14. de \ religiof. I. 23 de /n'y out' nor. in/am. quippe cum fatis fit id fieri, fi inde refp. quid detrimenti capiat. arg. L 9. S. 5- de /»«- j Uican. €? vectig. Nam nee omnia juftz- j tiae particularis praecepta femper obfer- 1 vantur: arg. I. 16. §. 4- de minorib. I. 1.1 de aleator. I. 1. de SC. Maced. & non-1 nunqnam poena remktitur illorum violatoribus. U 1. de att. rer. amot. An ergo ; ne ea quidem finis eft juriiprudentiae ? j Ufus practicus bic eft, quod is, quicon- s tra officia, quae non tantum humanitati, fed & homini debemus, fecit, extra ordinem coerceri: arg. c. noninferenda.2$. ] q. 3. c. 6. §.itti etiam. x. de bomicid. ChnÖ;. Crèfpi de VaJdaura. obf. 6o.n. 19. etiamque athei & haereriei caetera curatiflimi obfervatores eorum, quae prcecipit juftitia particularis, nee non illi qui contra bonos mores noftrae civitatis commit- , tunt, vel fidem fallunt puniri poffmt. Vide l. 21. ad L. Corn. de fal. I. 1. de crim. ftellion. Jus Oldamt. IV. §. 84- SeU verd. IV. §. 23. êf 24. Omland. V4.7.& 8. IVefïwold. 278. LL. Groning. VIl.%. 4. êf 12. Sufat. $. 5r. êf noftra ad §. 3. de empt. êf vend. etiam ii qui libidinis caufa adulteria committunt aut palam fe proftituunt, Ariftot. V. Etbic. 2. graviufque peccent mulieres quae turpiter dant quam quae accipiunt mercedem. Ezecb. XVI. 34. êf 41. (i) Jnrisprudentio] quae diftinguitur a juris arte ab Ulpiano in l. 1. pr. juniï. i /. "10. §. 2. b. t. nee habet praecepta illa, I de quibus mox in §. 3. fed alia. Nam uti I alia $wcm , alia >ouo$sti>l», alia vero | JiKxuhiM vel if%*wa»: ita alia pofte- I j rioris praecepta continentur in l. 11.1. 12. I. 13. êf feq. de LL. I. 8. C. de judic. I. 12. §. 1. ^m' êf a quib. man. alia utriufj que prioris in l. 1. & feq. de LL. I. 2. $. \ u ad SC. Vellej. I. 1. pr. de SC. Sitez. j Pofterior pertinet ad JCtos: nihilque eft aliud quam habitus practicus, quo novij mus ex mente legiflatoris & fententia le' gis ad fimilia procedere & ex aequitate, quam Ariftoteles imtnu** dixit, fupplere ea quae verbis legum defunt. Nam facit plerumque ratio aut fortuna caufarum, ut in controverfiis alter aequitate alter jure ni~ tatur : bymmach. X. epift. 52. Hanc prudentiam fine juris arte nemofacileadfequitur, licet etiam is , qui fummus fit juris artifex , aut totam artem penitus 1 imbiberit: nulla tarnen poffit effe inftruc^ | tus jurifprudentia. ( k) Divinarum] ld eft facrarum: §. 7. de R. D. non tantum quatenus quaeritur, quid juris in his rebus cuftodiri debeat? §. 8. d. t. I. 16. de ufufr. leg. t. t. Ne quid in loco facro. fed quod facrorum , quia in his jus publicum confiftit; § 4. b. debeamus effe periti ; & manu ac minis mortales cogamus ne violent facra recepta. tot. tit. C. de baeret. êf Manicbae. de Apoftat. item de Judae. & coelicol. nee non Ut. tit. ne fantt. baptifma iter. I. 6. §. 1. t. t. C. de fumma trinit. quodque notitia rerum divi' narum imbuti , intelligentia êf rarione; | quod etiam eft Theologorum, 6c olim 1 Philofophis adferipferunt Cicero de offic. 1. 3. & Seneca epift. 94. quoties in confilium adhibemur, non nifi ea, quae honefta et pietari atque facris oraculiscon^ veniant, fu^eramus legiflatoribus, atque privads confultoribus. arg. I. 144. I de R. jf. I. 1. pr. de conft. pecun. I. 4. \. 2. de in jus voc. I. 12. de decurion. I. 32. §. 2. de cond. indeb. I. 15. de inoff. teft. I. 17. de adq. bered. Porro ut judices dati aut a fynodis vel magiftratibus confulti , fecundum ea quae proponuntur , pronuntiare et refpondere debeamus ex praefcripto legum de facris et facerdodbus conditarum. 1. ad Timotb. III. 2. & feq. êf t. t. x. de vita& honeft. der. I. 9. C. de SS. ecclef. 1.19./. 33./.44. C.de epifc. êf der. Nov. 5. 6.&123.&C LL. Eccleftaft. Groning. rubr. ob quae peccata interdicatur facerdotio ? Omland, art. 50. Drent, art, 95.  T R I P E R T I T A. If iamanarum (/) notitia (m); jufti atque injufti fcientia. (n) §. z. His ïgitur generaliter cognitis & nobis incipientibus exponere jura popuh Romani: ita videntur poffe tradi commodiffime, ü primo Jtevi ac iimplici via (o), poft [deindej diligentiffima atque exactiilima mterpretatione fingula tradantur. (p) Alioqui fi itatim ab initio rudem adhuc & ïni-irmum animum ftudiofi , multitudine ac varietate rerum oneravenmus (q), duorum alterum aut defertorem ftudiorum efrïciemus aut cum magno labore, faepe etiam cum diffidentia, quae plerumque juvenes avertit, fenus ad id perducemus: ad quod, Jeviore via duclus, ime magno labore &lineiüla diffidentia, maturius Cr) perducipotuiffcr §. 3. Juris OjprxceptafOfuntC^haecCaO; hondteCj; vivereCz); alte- (l) Humanarum] Non modo civilium fed quarumque quae inter homines conungunt: quarum prudentes prifcos nor fuiffe ignaros ex illorum monumentis in Pandeétas re7aris liquida adparet. L 38. $. 7. Aedil. ed. ibi, cum ad generandum nunquam fit babilis. êf fimü, (m) Notitia] ld eft fimplex cognitio: fine qua fi M. Tullio Acad. QO. IV. 21. credimas ; neque intelligi quïdquam aut difputari poteft: imo nee percipi quid in cunétis rebus juftum vel injuftum. Atque hoe pafto diftat jurifprudentia a Theologia & veterum Philofophia; quia haec non tantum notitia fed & divinarum lumanarumque rerum eft fcientia: Boeth. de confol. pbilqf. libr. 1. profa 4. êf 6. pr. Quintilian. XII. Inftit. orat. 2. Evolvendi penitus auclores , qui de virtute praecipiunt ut oratoris vita cum fcientia divinarum rerum fit humanarumqe conjuntta. (n) Scientia] l. 2. g. 35. de O. j. id eft habitus quo vim & poteftatem legum tenemus: l. 17. de LL. & novimus quid m cunctis rebus juftum, ideft juri ejufque praeceptis conveniens: & injuftum I quod illis contrarium. & quidem/cire id' eft per caufas haec cognofcere debemus: atque ideo non modo legum fed & morum feu confuetudinis; l. 35. Ö5feq. de ' LL. etkmque omnis politioris literaturae & philofophiae efle ftudiofos&, fi I jus Romanum profiteri velimus, latine I fcire nos oportet. ( 0 ) Levi acfimplici via] Laborum enim , gradus fieri oportere vel Nequitiarum magifter nos monet. (p) Tradantur] Objurgatione itaque digni funt doÊtores qui non fuo quaeque loco difcipulis tradunt. Sed necelfe habent cum infanientibus furere: quod & fpero mihi, fi forte alicubi exorbitem, pro excufatione erit. C q) Oneraverimuf] Horat Heroid ep. 4. I Scilicet ut teneros laedunt juga prima ju\ veneus: I (r) Maturius] Sic dicitur quod neque I ferius neque temponus fed medium. Geil. j X. nott. Att.ii. Feftinandum itaque lente , fecundum id quod ex Euripide crebro ja&abat Oftav. Auguftus tefte Suetonio in Aug. c. 25. Hoe qui fecit ad fummos honores admittendus; licet luftrum juri operam non dederit: arg.l. 1. §. 3. de poftul. I. 2. C.deann. except. juntt. 11. 31. de folut. idque apud Germanoscon* ftitutum. R. A. zu Regenspurg. 1654. §. ; fintemahlen. 8. 1 (s) Juris'} Artis fcilicet: Vide anmt. I ad. rub. I. a. & ad §. 1. b. t. I. a. [ (O Preecepta] ex quibus ars juris pendet tota. | (v) Sunt] generaliter. ix) Haec] quia ad ea referri pofiunt caetera omnia. Imo vel primum; vel fecundum fufïiceret: quod alia in fe comprehendat eorum alterum. (y) Honefte] Non folum autem juftum ,• fed & pium religiofum caeteraque his fimilia bonefto cvmpleüimur: Quintilian. k ïV. lnft. orat. 2. | (z) Fiveref Aft fciendum non eadeni omnibus effe honefta atque turpia; fed omnia majorum inftitutis judicari: Corn. Nepos in praefat. Jngenia delent qui aliis conquifitis coloribus removent, quae huic praecepto veluti contraria allegantur ex /. i. §. 3. de concuhin. Nov, 18. c. 5. verf enim. Concubinatus enim pugnat cum honeftaté: uti quoque reéte Leoni vifum in Nov. 91. & tarnen legitima dicitur confuetudo non modo, qui extra legis poenam, fed etiam quod ad alios juris effeclus adtinet. /. 5. C. ad SC. Orfic Balzamofl. ad Phot. Nomocan. tit. 12. c 5. Adeo ut illa tempeftate inïpe&a is fatis caftus haheatur; qui minus caftusfuerit. Tertullian. de pudicitia. Deinde cum hoe  l6 GERHARDI FELTMAN N I alterum non laedere f», fuum cuique tribuere. (b) hoe loco committunt ülpian. in l. 27. §. ■ I, de /«red. jöeïi*. Sed faétum ibi recen- | feri non jus nerao non videc. Licet enim haut tuipe Romanis habitum fcortan: quia uti nemo ire quenquam publica prohibet via; ita licet cuivis ex more ïftuis gentis ire in lupanar: folus praetor Ji praecedentibus tarnen fafcilus in lupanar deduceretur , majeftatem laefiffe videbatur. j Seneca IV. controv. 25. attamen lupanar . locus erat inhoneftus. /. 21. §. 5;.de re- J cept. arbitr. ubi idem de popina dicitur. . Rationem pete ex l. 29. C. ad L. jiu. | de od«/t. eamque ve\ una vox jiro(ïibulttm tibi fuggeret. arg. rubr.nautae, caupones, llabularii. Moribus autem noftris eau- j pona non eft locus inhoneftus. Nam ma- . giftratus & arbiter & confultus vacant I litibus etiam in popinis. Cereviüano tarnen non datur aCtio in invitos, quorum fidem eft fecutus ex Jure Oldarnt. 111. ■ \ 08 Lupanaria autem non modo apud nos turpia, fed & ea exercentes aedibus \ intempeftive ejici: arg. Juris Omland. V. S>. 40. Oldamt. II. §. 122. LL. civit. Tyel. p. 1. tit. 22. §. 4. & praeterea ïnfami loco fpeftandi coilocari & porro relegari poiiunt cx SC. Groning. §. In voegen. 19. Febr. 16Ó9. Amphus liberi in iupanario procreati nequidem mam funt- heredes legitimi. Statut. Groning. II. $. 16. ubi vel hordei vel uti eft in antiquiflimo meo codice , leges boedelhuis, quafi boel-huys: quod a boeleren dicitur. Lenones etiam vel in aere, vel carcere , aliterve judicis arbkrio coèïcentur ex LL. Davcntr. p. 3. tit. 1. $. 35. Frif. Belg. tit. 10. art. 1. qmque a magiftratu moniti illos tolerant in fvns aedibus, prima vice fex wreisKamlinis & altera tota mercede pleótuntur. Stat. Frif. d. I. art 2. Concubinatus_ etiam hoe' tempore non eft extra legis poé* nam : Papon. corp. jur. Gall. libr. XL tit. 1. append. areft. 6. n. 2. fed pro menie primo, quo in illo vixennt, X. aureis fiorems, pro altero XXV. & fi diutius in illo perfeverent arbitranapoenacoercentur. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 1. §.7. 8. Haec etiam fancita d. SC. Groning. §. Dat voorts. Et licet mulétam quis folverit, tarnen ob concubinatum punitus a judicandi munerearcetur. Jus Omland. J, 3. Pro concubinatu non habebimus matrimoniurh , quod vernacula voce ad 4. Hujus morgengabieam dicitur, hoe enim noninhoneftum: i. I\ud. 29. ejusque exempla novi: fed id quod cum Gallis mariage de confeitnee appellamus: uti conlego cx d. SC. Groning. d. êf feq. & LL. Trans lfal. d. § 8. quinimo faepe turpior eft haec conjunctio quam concubinatus. nilque aliud quam palliata fcortatio, de qua dicam ad §. 4. de publ. jud. (a~) Alterum non laedere] Non modo haut in corpore, bonis & fama: fed nee ejus exiftimationem minuere; quia haec üignitatis inlaefae ftatus dicitur /. 5. §. x. de var. & extraord.cogn. Atjamcapreae, aut copriae makdka Yvngua nemini parcunc. quod malum non felicius quam patientcr ferendo vincas; quia id commune vitium in magnis hberifque civitatibus. Caeterum huic praecepto objicitur l. 16. §. 4. deminor. Sed ibi vox naturalüir non notat rationem naturalem ; verum pro natura negotii contracli accipitur, quae talis eft ut lucrum ex utroque fit $ ft votum contrahentium Ipeóiemus ; uti \ docet Seneca VI. de bentfic. 36. Atque hinc ficri nequit ut non alter eorum laedatur. Quod li, quoties abeft dolus, /. 7. pr. de dolo maio. I. 5. C.derefciv.Lvtnd. & nemo ultra dimidium jufti precii circumfcriptus; l. 2. C. d. t. Jcge vindiceI tur , ei uni omnia fora vix fufficient. 1 Quis erit qui non agat, quis cum quo 1 non agatur V Quare jure fingulari id reI ceptum. arg. I. 16. de LL. & ideo ex tenore juris communis, qui noftro praeI cepto continetur, fruftra impugnatur. /. I 15. eod. (b) Saum cuique tribuere] Huic non \ advevfatur /. 18. C. de transact, nam licet is, qui tranfegit de crimine capitali, ab ' eo cum quo non gratuito paclus eft, nej queat accu/ari ,* ramen ab aliis e populo I reus fieri poteft: & hoe toto filente magiftratus in illum ex lege publici judicii jure fuo quaerit. arg. I. 5. pr. depaÜ.dot. I. 1. §. 12. ae of. praef. ürbi. I. 3. I. 13. de off. praef. I. 29. §. fi. ad L. Jul. de adult. I. 2. C. de abolit. idque cavetur LL. Fe\av. c. 3. §. 9. Trans-lfal. p. 2. tit. 21. 5. 5. Neque illud nos conturbare debet, quod in eum non detur aftio,qui injuriam aut furtumillifecit apudquem alea ludebatur. /. 1. pr. & §. 3- de cleator. Nam hoe jure fingulari odio ejuf, modi hominis, qui domum fuampraebec alea-  TRIPERTITA. J7 «rLLH?f\* ?lhr (<0?T (d)afünt p°ntiones CO, publicum, & pnvatum. (ƒ) Publicum (g) jus cft, quod ad ftatum rei Romanae (h) fpeCtat aleatoribus receptum. arg. I. 16. de LL Etiamfi autem judicium non det praeto laefo, ipfe tarnen in fures animadvertet arg. I. i. $. 4. ad SC. Turpil. I. n.§. ij doii mali êf weÉ. exce/tf. /. 14. C. de poen Nee infolens videaturinhabitatoremhac tenus pumri, quod aétio ei denegetur quia etiam hodie, five caupo five aliu fit, non fecus ac aleatores finguli V Marcis mul&antur ex Stat. Groning. VIII §. 1. & XX. libris: ex Stat. Zwll. III j}. 1. & oenopolae vel cauponipraetere; xiv. dies interdicitur profeffione. d. Stat Zrooll. III. §. 4. êf 26. Nifi in convivk vefcendi aut bibendi caufa ludatur. Stat. Zwoll. d. I. §. 2. Groning. d. I. §. 4. cj 5. Quod tarnen non licebit diebus cultu divino dedicatis: nam, fiinterfacrafiat fex aureis oenopola aut cerevifiarius nor fecus ac finguli Judentes, poft illa vero perafta tribus mulctantur ; poenaqueprudenti placito cedit tota magiftratui, quod exortum xxix. April, cioidc lxxiix Quod fi in veftesluferinteaequefmtamif fae, civitatis aerario cedent. Stat. Groning. d. L % 2. Non etiam aclione tenetur qui ex ludopecuniam debet. Groning. Gildrecht. II. $. 15. Vide noftra adLL. milit. art. 73. Ut. f n. 6. Plane fi quis alium compulerit ad ludendum noem X. mterdiu vero V. marcis pleótitur. Stat. Groning. d. I. $. 3. Haec tria praecepta in defuetudinem abiifie ajunt Barclaj. in Satyr. _ & Mofcheros VI. Satyric. 1. Scuppius fcriptum reliquit jus fuum cuique nullibi tribui, quam in magnatum culims. Id adhuc monendum duxi ftrictius verba fuum cuique tribuere: in loco, quiinmanu, eflècapienda; quam in definkione jukkiae. Nam cum duobus prioribus praecepds caetera contineantur, quae ad juftitiam univerfalem idque membrum particularis, quod in criminum coercitione confiftit, pertinent , hoe poftremum vult id tribui, quod ei debetur ex legibus juftitiae expletricis & fynalla&icae: atque ideo cuique fuum jus, quod vel ex jure perfonarum, /. 1. êf 2. de interdict, vel rerum habet, adferit. /. 31. depof. Qc) Studiï] Ideft juris in aequo bonoque fundati: quod artis in formam quafi redaétum ; & cujus prima fundamenta traduntur in his Inftitutionibus. 1 Dm^ Im° tres! Aufonius; r Jus triplex tabulae, quod ter fanxere aüaternae: ! Quintilian II. Inft. orat. 4. Nam êf o-e_ • nera funt tria : facri, publici, privati ■ juris. Nulla pugna. Sub publico nos , | hic facrum complettimur. /. 1. §. 2. > j b. t. ■ f Ce) Pofttiones] Genera dixit Fabius ci- tato loco: vulgus fpecies. (f) Publicum êf privatuni] Omnes l ■ enim regulae aequi & boni five praecep. j ta juris, vel circa publicum, vel circa >, pnvatum verfantur: atque ideo de utroque ars noftra traébat. Cg) Publicum'] fic diftum quafi popui hcum. arg. I. 16. de V. S. Graecis pari, ter S^óffn» a populus. Ita Perfius fat. 4. dixk ; Rem populi traÜas: pro j rempublicam adminiftras. (b) Rei Romanae] Nam publicum jus 1 ejufque populi ftatum refpicit, unde aliud . 1 Germanorum, aliud vero Belgarum. Illi - iid ex Karuli IV. aurea bulla, Imperii ' c°n^"2tionibuS, Hortlederi acLundorpil fcriptis, Ca?iarum capitulationibus & capitibus pacis Veftofalicaehi vero ex foedere Trajeftino , fanftionibus Ordinum , privilegiis antiquis, pace Monaftenenfi, legibus datis urbi poft foedus Trajeélinum captae, aliifque monumentis, quae Borrius,Reidanusaliiquehiftoriarum conditores nee non Aitzema memorias prodiderunt, haurire debent. Nuper gallico fermone de Legatorum jure vulgatum eft fcriptum, 'm quo principis aiicujus curia? adfelTores imperkies juris publici arguuntur. Sed auctor mifcet hoe cum jure gentium & communi omnium populorum. Et hoe defcendit, quod Legati & alii, qui fide publica res exterqrum Principum agunt, fint fancti: quod illuftrium illorum virorum nulli latet. Quatenus vero indigenae extero Pnncipi operantes patriae obftricti maneant, id ad jus publicum fpectat ,• meliufque, quam ulli mortales, prcefumuntur fcire laudati adfelfores, quia inter arcana imperii habetur non cunctis innotefcere jus quod reip. eft in fuos cives. ^i ergo lege publica qusefierint in eum , qui fecreta civilia vulgafie diceretur, & in quem ex jure publico aeterna eratauctoritas, non video quomodo is prasferip- tionc C  18 GERHA R D I F E L T M A N N I fpeclat. (O Pnvatum (£), quod ad fingulorum utilitatem. (/) Dicendum eft ïgitur (m) de jure privatoj: coileccum (n) eft enim ex naturaM* bus praeceptis, aut gentium, aut civilibus. (o) tione juris gentium fe tueri poffit. Nam hoe juri publico in re propofita non minus debet cedere, quam in ritibus & folemnibus; qua? non ubique eadem , fed pro cujufque reip. ftatu & jure publico variant; heet is fetiptor etiam haec ad jus publicum, quod vigere debeat ubique gentium, referat. , (i) Spectat] Confiflit autem in facris facerdotibus et magiftratibus. L i. $. 2. h. Sine facris enim nuüa erit reiigio in animis hominum , qua; ubi abfit, non iusjurandum curabunt nee mecu divini fupplicii a fceleribus aut feditione revocabunt.ur. Tullius in Confolat. Et ideo fine facris, id eft ritibus et ceremoniis, quibus colitur deus, non poteft ftarerefp. Ariftot. VII. Polit. 8. Cicero II. de nat. deor. 5. Nervam facris conjiitutis fundamenta jeeifte noftra civitatis: Quidmirum ergo , fi nee abfque facerdotibus? Hi enim facris vacant. I. 32. y. 4- de recept.] arbitr. Nov. 6. prcef. Ariftot. d.l.Tullius II. de LL. 30. pertinet ad civitatis fatum, ut fine iis, qui facris publice praeftmt, rdigioni privati fatisfacere non poffint: Porro fine magiftratibus remp. non pofte effe falvarn, difcas ex {. 2. §. 11. de O. J. Cicero II. de LL. uit. dicam de magiftratibus, id eft enim profttto, quod conftituta religione remp. continent maxime. (k) Privatuml Sant prascepta boni & «qui, qu& direcio &principaliteradpri- D E vatorum utilitatem pertinent: quanquam per coufequentiam, ficuti publicum fingulis aliquo modo prodeft, fic etiam privatuni publice prodefle folet. arg. §. 2. de bis qui fui vel al. jur. I. 1. de ufucap. (I) Ad Jingidorum utilitateni] Imo ad hanc fpeótat tutela, /. 2. §. 5. ad Municipal. teftamenti faétio, alia: quae tarnen dicuntur efte juris publici. l.$.quitejïam. fac. pojf. I. 9. de bis qui fui vel al. jur. L 2..deR.J. Refpondentvulgo; quod azictoritate , non uttlitate ad jus publicum referantur. Intellige quod certa forma publice ilhs rebus prrefcripta quamprivatus nequis mutare. 38. de paSt. Ca?terum ratione caufae efficientis omnes Ie| ges, quia totum obligant populum; l.i. de LL. dicuntur jus publicum. /. 23. pr. quod met. caufa. Terent. Pborm. act. 2. fc. 2. An ne hoe quidem ego adipifcar, quod jus publicum eft ? (m) ïgitur] In his Ifagogicis libellis, quia jus pubiicum veluti feverius vix fubit rude pectus. [n) Collecïum] ld eft componturn vel conflatum. (0) Aut civilil-us] Ex his omnibus etiam colleómm eft jus publicum. arg. I. 5. h. t. jwwfï. / 3. eod. êf l. 45. §• 4. ad L. Aquil. item arg. I. 5. §.2. de paft. juntt. I. 1. pr. eod. nes non l fi. deiegation.Non enim quod de uno adfirmatur, ftatim de aüo negatur.  Pag. 19 DE JURE NATÜRALI, GENTIUM 8c CIVILI. T i x u JUs (#) naturale (è) eft quod i cuit. nam jus iftud (e) non hu omnium animaiium, quae in coelo (fo) nafcuntur. Hinc defcendit ma (£) quam nos (/) matrimonium procreatio, (n) (a) Jus] ld eft praeceptum : §. fi. tit. praeced. ibi; ex praeceptis naturalibus: Nam dicitur quaii juffus: & a jubendo eft traétum. Sic veteribus jura juffa. Ejufmodi juffus vel praeceptum, fi a ratione profieifcatur; philofophis & nobis tantum jus dicitur. Cicero, i.denat.deor. 154. Jblx enim ratione utentes jure ac lege •vivunt: Sed veteris juris Romani conditores omne quod jubet jus appellarunt. Ex horum mente ergo aliud eft naturae; aliud vero rationis: illud etiam jus naturale vocant. ' (b) Naturale] Vel potius, juffum naturae. (c) Natura] Sive vis ingenita aut impetus & motus, quem Deus, uticonditor univerfi & cunótarum creaturarum, Genef. L 22. & 28. omnibus indidit: (d) Animalia] His enim §t nomine: comprebenduntur etiam apud feqaioris aevi fcriptores; Arnob. adv. gent. lib. 1. Medici enim fic curant: animal humi natum, nee confifum fcientiae veritate. Sed haec forte minutiora, quam ut a nobis exfpeétentur. (e) Jus ifiud] Non rationis fed naturae : quia beftiis pro ratione impetus; homini pro impetu ratio : Seneca 2. de Ira. 16. (ƒ) Proprium eft] Uti eft jus rationis, quod proprio & vero fenfu eft jus naturale. (g) Coelo] ld eft aè're fupra terrae fuperficiem: uti aves. P/alm. 11 x. 9. MatIhaei. vi. 26. /. 1. J. 3. de J. & J. LUS II. latura (c) omnia animalia (d) donani generis proprium eft.: (f) fed 5 (S) cluae *n terraj quae m mari ris atque foeminae (*) conjunctio, (m) appeliamus: lunc liberorum hinc | (b) Mart] Hoe pro aquis dixitrquod I omnes ex mari & ad id redeant, unde I forte femitae maris a Regio Vated. Pfal1 mo ux. 9. *> (i) Maris atque foeminae] Obferva J non modo jus proprie dicmm naturale | feu rationis violari ubi /exits perdidit loj cum: uti ajunt Impp. in l. 3 r. C. ad L. Jul. de adult. fed etiam naturam ipfam. J ad Roman. I. v. 27. rubr. Nov. 141. ■ Martialis 9. epigram. 41. Ipfam, crede 3 tibi naturam dicere r». rum: Ifiud, quod digitis: (, fe) Conjunttio] Nam propenfio naturalis ad coitum, nobis cum brutis; quae impetu naturae in eam feruntur, eft communis : Ql) Nos~] Qui ratione praediti & ideo omnem tufpicudinem ex jure proprie fic dióto > quod foedum ab honefto fecernit, inde proeul arcemus. Contra in brutis qui naturam tantum fequuntur ducem& rectorem, cernimus. nam coeunt animalia nullo Caetera delicto: uti Myrrha canit apud Nafon. 10. Metamorph. {m) Matrimonium] Et nuptias §. 1. de patr. pot. (n) Liberorum procreatio] Haec in fe fpeétata adinftinétum naturae, quaeconfervationi fpecierum ftudet, referri debet: Cicero. 1. de ojfic. 45. cum fit hoe natura commune omnium snimantium, ut ha- C 2  •O GERHARDÏ FELTMANNI hinc educatio: (o) Videmus etenim caetera quoqne animalia iillus juris peritia cenferi. (p) §. if Jus autem (q) civile a jure gentium (r) diftinguitur: quod omnes populi (i), qui legibus & moribus reguntur, partimfuoproprio; (?) partim commum omnium hominum (v) jure (ar) utuntur, nam quod quifque populus (y) ipfe (s) fibi jus conftituit: idipfius proprium civitatis (a) eft: vocaturque jus civile, quafi jus proprium ipfius civitatis. (b) quod vero (c) naturalis ratio (d) inter omnes homines conftituit f>), id (ƒ) apud omnes peraeque (g) cuftoditur (b) vocaturque jus gentium (/); quafi quo jure omnes gentes utantur. (k) Et populus itaque Romanus partim fuo proprio, partim communi omnium hr> rainum jure utitur, Qua? fingula qualia fint luis locis proponemus. $ e* Sed habeant lüridinem procreandi: & ha&enus tam bruta quam homines Mi litarejubentur. Non autem quaevis procreatio fobolis eft ex jure proprie fic di&o five eo quod reéta ratio jubet: nam alias ex quovis coitu liberi poffent tolli. (o) Educatio] Et haec ex naturae ftimulo eft. /, un. $. 5. C. de rei ux aft. ut fruftra animal mutum ideo rationem fibi inefle jaótet apud Arnobium adverf. gent. lib. 7. (p) Peritïa cenferi] Sive non cxpertia effe fed in numerum peritorum ittius juflus vel ftimuli referri. Nam noftri aliter quam philofophï utuntur voce juris; uti & fpiritus in l. 23. §. 5. de R. V. I. 30, pr. de ufucap. Nee movet l. 1. §. n. Ji quadr. paup. Jus Frif. Oriënt, lib. 1. dat xi. Landrecht. Quatenus enim defenfio nudam vis propulfationem fignificat, motui naturae adferibi debet. Sed quatenus vim injuftam, /. 3. de J. & J. cum moderamine inculpatae tutelae repeliimus; /. 1. C. unde vi. eft. cx. jure rationis quod hominum proprium; non ut illa etiam animaüum. d. I. 1. §. ir. (q) Jus autem] Naturale proprie fic dictwn; iterum vel defcendit ex ratione fimplice; vel ex compofita: £f haec rurfus aut eft plurimaruni gentium ; aut unius populi hoe civile; illud vero utrumquejus gentium vocamusr. ïgitur jus. Paraphrafis. (r) Jure gentiimi] Tam ex ratione fimplice, quam compofita defcendente: is) Omnes populi] Recta ratione utentes aUquamque confervantes fuavitatem humanitatis. nam de barbaris, in quibus naturalis ratio non quidem exftincta,fcd obfeurata & ópprefia , haut agit Cajus in l. 9. de J. & J. unde hic locus eft defumptus. lt) Propïc] Civilifcilicetjfivemero, five mixto: /. 6. d, t. (v) Hominum] Tlatione utentkmv. ; (x) Jurey ld eft narurali proprie fic dicto & utroque gentium. Ivimc vero juflinianaeum tam Belgis quam Germanis" jus commune audit. Polit.ConJlit. Imperii. anni 1577. §. 17. / (y) Populus] Qui Jiber eft; /. 2. ft. U.deO.J. ^ s Ipfe] Vel alieno juri fubditus \ per unum aut plures, in quos omne im1 perium tranftutit. 6. h. t. (a) civitatis] ld eft reip. arg. §. 10. h. t. vel popuil. c. 2. dift. 1. (b) Ipfius civitatis'] Vel reip. Nam haec principio rerum gentium nationumque fere intra unamquamque civitatem ftabat. (c) Quod vero] fimplex. Paraph. (d) Naturalis ratio] Sive lex coeleftis: uti Tullio dicitur de LL. lib. 2. & lex naturae appellatur a Sulp. Severo 1. bijt. 23. CO Conjlituit] : Abfque ullo magiftro & aihiiKtuc uti Julianus Aug. ait 0rat. 7. Cicero 1. de nat. deor. 43. quae ejl enim gens, aut quoü genus bominum> quod non babet fhie doctrina anticipationcm quandam deorwn: (f) ld] Cum conftet notitiis primisy quae mentibus mortalium naturaliter inferipiae: Paraphrafis. (g) Peraeque] ld eft pariter & aequalitcr. /. 1. 1. de his qui fui vel al. jur. (b) Cuftoditur] Uti ignis ubiqueurit. Vide noftra ad l. 2, de J. 0* J. n. 17. (0 gentium] Quod & a fimplice ratione naturali, naturale. (k) Omnes gentes utantur] Vel, fi hoe non faciant, tune peccant. arg. ad Roman. I. 28. Continet enim praenotiones morales, & praecepta decalogi, ahaque quae fine doclore fcimus.  TRIPER T IT A. it $. 2., Sed jus quidem civile ex unaquaque.-civitate (/) appeliatur, velüfi Athenienfmm, nam fi quis velk Solonis vel Draconis leges appeltere jus civile Athenienfium: non erraverit, fic enim & jus," quo Romanus populus utitur, jus civile Romanorum (m) appellamus: vel jas Quintium, quo Quirites utuntur. Romani enim a Romulo, Quirites a Qinrino appellantur. Sed quoties non addimus nomen, cujus fit uvitatis: noltrum jus (n) fignificamus. (o) ficuti cum poè'tam dicimus, nee addimus nomen; fubauditur apud Graecos egregius Homerus, apud nos VirgiJius. Jus autem gentium (p) omni humano generi (q) commune eil, nam ufu exigente, & humanis neceflitatibus (r) gentes humanae (s) [jura] quidam fibi conftituerunt. Bella eterim orta funt (/) & captivitatesfequutae, & fervitutes, qua: funt juri naturali contrarie, (v) Jure enim naturali f» omnes homines ab initio hberi nafcebantur. (y) Et ex hoe jure gentium (») otnnes pene (a) contratms introdufti funt: ut emptio [&] venditio, locatio [&] conduótio, focietas, depofitum,. mutuum, & aiü innumerabiles. (b) $. 3. Con- (/) Civitate] Vel rep. Vide di£ta ad §. 1. n. 9. & 10. (m) Civile Romanorum] Pari ratione jus, quo Batavi, Groningani vel Frifii utuntur, jus civile Batavorum, Groninganorum vel Frifiorum. {n) Noftrum jus] ld eft, Romanum. Hoe enim cum Germanis, tum Belgis fecundum excellentiam dicitur civile jus: idque fequimur quatenus noürae leges aut mores non adverfantur. arg. I. 9. ad L. Rhod. de jaclu. (0) Significamus] Eft autem jus civile aliud merum, aliud mixtum. lllud eft, quod unus populus folus conftituit: veluti quod Groningae filius beffem, & filia trientem ex hereditate parentis capiat; quodque donatio inter conjuges prohibita. Item eo pertinent SC. Macedonianum , & Vellejanum, nee non L. Falcidia. Mixtum eft. quod defcribitur in l. 6. de jF. & J. ad quod referpatriam potefïatem, matrimonium, tutelam & teftamenta. (P) Jus ciittem gentium] Non illud quod eft ex ratione fimplice quodque etiam naturale appeliatur: §. 1. h. t. fed quod ex ratione compofita & quafi per fyllogifmum eft introduétum. arg. I. 4. I. 5. de J. 6f J. (q) Humano generi] Quod in civitatem coivit. ut reótius id jus civile generalius, quam gentium appellaveris. Nam ficuti jus civile quod unus populus condidit; ab ejus nutu pendet: §. 11. h. t. ita non dubium eft illud civile generalius, quod hic gentium dicitur; quia per fyllogifmum s quo multae gentes natio- 1 nefque funtufae, fuitintrodu&um, conI trario phcito pofte toili • idque vel ex eo mtelligimus, quod capti in bello non am~ 1 Plms fiant fervi. Adi noftra ad l. t. de j. & j. \ CO NeceJJttatifcwf] arg. I. t.,pr. de . cmtr. emp. \ (s) Gentes bumanae] Non omnes fed pleraeque tune cognirae. Nam etiam • | num gentes effe feruntur, quae ignorant contraétus; & non paucas reperias qu» nefciunt, quid valeat numus ? (t) Orta funt] l. 5. de j. J. Et quidem per fyllogifmum: qui compofitus fuit, tum ex /. 3. d. t. turn ex eo quod deficerent judicia. (v) Juri naturali contrariael. Et fic e- tiam juri gentium propriae fic di&o. arg. )d. I. 3. i. 7. in ƒ,. de ferv. export. {%) Jure enim naturali] Proprie fic diéo: quod & proprie appeliatur jus gentium. §. 1. h. t. (y) Liberi nafcebantur] TSaturnus apud Lucian. in Saturnal. ideo ait; ifowpfa iv' ipi JïA& fa Aequalitas omnibus; f ervis aeque ac liberis. neque enim me regnante quisquam erat fervus. . (z) Ex boe jure gentium] Vel potius civili generaliore. {a) Pene] Excepti enim quidam a folis Romanis introduéti. L 5. de J. & J. veluti ftipulatio, literarum obligatie, & fponfalitia largitas. ib) Innumerabiles] Vel potius plurimi. Hos autem omnes neeeffitas introduxit, quia iis genus humanum , poftquam in foedera focietatis civilis coierat, ca- 3 3  aa GERHARDI FELTMAN N I 6. 3. Conftat autem jus noftrum, quo utimur (c) aut fcripto (d) aut fine fcripto (èWw«?o» , J, i, £Yf*$„. id eft, tora aUac[junt]Jcriptae, aliae nmjcriptae. %) Scriptum autem jus eït lex f», plebifcitum, fenatus confultum, pnncipum placita, maeiitratuum edicta, refponfa prudentum. I 4. Lex eft ii) quod populus Romanus fenatono magiftratu inter, T' * v rogante carere non potuit. arg. l.i.%. 2. de procurat. I. 1. de neg. geft. I. 7- §• 3- c°™" vwd. Et non fine re eft difquihtio haec, nam contractus juris gentium apud omnes gentes habent eafdem praeftationeset inter abfentes poffunt iniri. /. 1. §. 2. de contrah. empt. I. 1. locati. Poffunt eüam celebrari ab iis qui deportati aut in opus publicum in perpetuum dnmnati. I. 17. $. 1. de poen. I. 15. de inter dici. 6? releg. arg. I. 22. §. 5. mand. Non obftat 1. 2. C. de ben. profcript. quia fruftra inde inferas vivo adimi adminiftrationem. Haec tarnen moribus noftris negatur iis qui in perpetuum in ergaftenum abditi, nam prifcis fervis pcens fere comparan que- unt. . (c) .Quo utimur] etiam nos. Nam jus agri circumjacentis nee non veteris praefeauraï eft non fcriptum, quale etiam eft quod Trans-Jfaiania?, Velavue et Drenchi* dicitur: idque facile obfervabit qui vel prooemia legit vel animum advertit ad fmem cujufque operis. Quam ob rem cognitioiftoruminftitutorum magis ex nfu fori, quam ex iis, quae literis comprehenfa, poteft comparari. Jacob. Schultes i. 00. 2. 71. 18. (d") Scripto] tive praefenpto et expreffa legisYatoris voluntate. I. 9- c- de LL. , i (e) Sine fcripto] Quod non mtemgendum de fcriptura,- fed de eo quodabfque expreffa fanctione folis invaluitutentium moribus. U 3*. pr. de LU Nequeemm eonfuetudines feudorum aut memorata m- 1 ftituta defierunt effe jus quod fine fcripto venit; licet deinde in fcripturam fuennt (f) Ut] Enim apud Latmos verbum Tcribere & liter as pingen, & prafcriberi fignificat: ita quoque. P. (g) Non fcriptce] Quia vox^ye« . heit, Taaimans en Oldermans van de Gil- 1 j den: tarnen frequentius lex fuit lata con- ' ! fpirantibus in unum ampliffimo ordine, 1* tribunis plebis et profelfionum primati- | bus, qui Boiunefters appellantur in lege'! lata 9 Jun. M. D. LXXXIV. & prin- | ] cipio van 't Gildrecht; nee non in alia de . < jedificiis condita Lunae poft Laetare M. ! i CCCC. XCFII. et tune olim ad fonum j 1 aeris Campani coibat populus ; eique ' 1 quod in curia erat geftum promulgaba- 1 tur. Stat. Gron. lib. 8. §• 42. êf paffvm. i Per tribunos enim & defenfores ille pac-. 1 ' tus inteöigitor, unde illa vox verdragen \ 1 ubique occurrit, etiam believen in memorata lege anni M. D. LXXX1V. fed & overdragen eft in Stat. Zwoll. lib. 1. §. 46. êf Lege Vefal. anno 1568. dominica poft S. Ceciliam lata. & ubtrkommen in Scbrade van Soift. §. 82. êf Lege Vefal. lata 1464. Martis poft concept. Maria;. (/) Plebifcitum] Dictum a plebs & fcifcere: quse vox antiqua: & fignificat (ratuere. I. 98. §. fi. de folut. Ita populi fcitum pro lege apud veteres Grammaticos. (m) Tribuno] Quod is magiftratus fuent et unde di£tus? docet Pompon, in l. 2. §. 20. de O. J. quodque jus reddiderit idem tradit. d. I. 2. §. 36. et argumentum preebent ftipulationes Tribuni-' tise, quarum meminit Ulpianus infragm. tit. de jure donat. inter vir. ê? ux. §. fi maritus. _ His temporibus tribuni plebis, qui Gronings; et Daventrissappellatione yezworene Gemeente veniunt, non funt nagiftratus' fed prcefides libertatis cuftodes\ue eos effe oportet. (ra) Species a genere] Nam uti hoe üa latius patet: ita populus plebe. (0) Et fenatoribus] Nobis ergo popuus de Stadt vel Borgerye. Q Terent. Scaurus. popidus eft, in quo omnis pars cintatis, omnesque ejus ordines continen,ur. [p") Caeteri cives] Sub quibus et cquites comprehendebantur. Scaurus. Plebs ea dicitur, in qua gentes civium paricite non infunt, l. 238. pr. de V. S. \lias equites tertium conftituebant ordiïein plebis appellatione ftriétius accepta. katius ï. fylv. 6. - - - una vefcitur omnis ordo menfa. Parvi ; fceminee plebs } eques; fenatus: )lebs ergo non eft hominum fentina, luae nobis het graau, jan hagel et canaüe: uti Rullus ipfe Tribunus plebis conendebat: tefte Tullio in ea de L. Agra'iet. ^ Verum optimorum civium genus, iobis de breede Gemeente. Per cujus fufragia Daventria;, Clivis , Vefaliae et reutoburgi fmgulis annis Tribuni et e|ecores magiftratuum creantur.  24 GERHARDIFELTMANNI fignitkantur. (q) Sed & plebifcita, lege Horten Ca (r) lata, non minus valere (s) quam leges coeperunt. (*) §. j. Senatus confultum (v) eft, quod fenatus (.r) jubet atque conftituit. (y) nam cum auclus eflet populus Romanus m eum modum, ut difficile (2) eflet in unum eum convocari legis fanciendae caufla: aequum (a) viiüm eft, fenatum vice populi confuli. (ü) 6. Sed (q) Significantur] Nunc exceptis iis, qui in ampliflimum ordinem alleéti aut curiae adfcripti; omnes, licet ex patribus confcriptis orti, annumerantur plebi. (r) Lege Hortenfia] Tentatum id fue- 1 rat primum lege Horatia. Livius 3. hift. 55. et iterum tfublilia. Livius 8. bijl. 12. et tandem Hortenfia. Plin. 16. hift. nat. 10. Geil. 15. nott. Att. 27. Per quam cum folidum robur plebifcita acceperint, ideo ejus hic tantum meminit Juftinianus et Pompon, in d. I. 2. §. 8. (s) Non minus valere] Nam fpecie five forma conftituendi tantum difFerebant. d. I. 2. %. 8. & ideo leges poftea appellatse funt. lx. §• 1. ad L. Aquil. 1.1. de L. Falcid. & de L. Fufia Canin. _ (t) Coeperunt] Nunc quoque plebifcitorum inftar funt leges ab iis univerfitatibus condita;, quibus id datum, quae etiam imlle-keuren communiter appellan- j tur, at vetufto nomine in Statut. Zutphan. tit. 16. §. 13. ibi; fich reguleren na der Stadt voille-keur, plebifciten, prrivile- \ gien: in Drentia non modo pagi incolae univerfi, fed & vicini inter fe fcitaejufmodi queunt facere. Jus Drent. lib. 3. §• 53- Weddae & Weftenvoldae incolis . idem jus conceffum. Jus Wedd. & Wefter-tvold. $. 137. & 138. In agro autem SeJverdiano non valent plebifcita nifi a! fenatu civitatis Groningss vel praetore confirmata. Jus Selverd. lib. 4. 0.1. Collegia etiam licita, quae in urbe funt ne- , queunt ftatuere de rebus fuae profeffionis ; nifi auctoritas Senatus accedat , poena v. marcarum fancita eos qui contra fecerint. Stat. Groning. lib. 8. $ 3°- Sed cives aliis in locis fi exiftant, inter fe fcifcere poffunt. Groning. Güdrecht. lib. 2. $. 24. (v) Senatus confultum] Sic di&um quod per id fenatus reip. aut populo confuleret. /. 2. $. 1. ad Sc. Veïlej. (x) Senatus] qui ideo cequi bonique 1 prceceptor dicitur nequitiarum magiftro. A fenectute autem fuit appellatus. Hinc & eos, qui illum componcbant, hono- ' ris & reverentiae ergo vocabant patres. J Plutarch. in Romult. I I(y") Conjtituit] Nobis Raedts. Ordonnantie vel decretum. Cui fi hic quis intercedat plectitur x marcis: uti exftat. I Stat. Groning. lib. 1. §. 23. De quibus vero rebus hac tempeftate ad populura cuftodefve libertatis ferri debeat, id ad jus publicum pertinet; illud vero ad pol liticam pmdenüanv, quod utile foepe fit | Senatui vel Ordini, fi veftiget primos | Principes Romanos; qui, licet juris condendi poteftatem eflènt nacti, tarnen i nonnunquam ex arcano dominationis ro~ I garunt populum. fic enim invidiam a fe | depellet, quod maxime iniperantibusobfervandum. /. 9. 5. de off. proconf. Lubentius quoque civitas obfequitur legibus more majorum conditis quam decretis ab 1 ordine factis: ut in paraemiam in patria | mea & Gelria abierit, Ordinis decretum • teftamque durare triduüm, et contra de ' iftis in Lege Vefalienfium praefcripta 1368. dominica poft S. Ceciliam. exftat; alle uberdraebten die men met der kloeken overkomen ift, foo der ftadtbueck mhalden, [al men ftrak halden: (z) Difficile] ld eft cum moleftia et longinquitate conjunctum Auctor ad Heram. lib. 2. vel potius periculofum et fufpectum Optimatibus. Verebantur enim, ne plebs libertati ftiae ftuderet et imminueret paucorum potentiam. (a) Aequum] Vel potius bonum: arg. ■ l. 2. |. q. de O. J. | (b) Vice populi confuli] Quoties jure egebat refpublica. I. 2. 2. ad SC. Velles. I. 1. pr. de SC. Maced. Ec quidem de rebus minoribus abfente populo, quando vero res erat maximi momenti: vel populus convocabatur; vel abfens per tribunos agebat: et hi tune fubferibebant SCto. Poftea fub Principibus, fi hiaberant; aut confulti fuerant vel orationcm prius in fenatu habuerant, fiebant Senatus confulta: atque fic cape /. 9. de LL. Condebantur autem fermone prolixiore et ad perfuadendum apto, ut non tam imperare quam admonere viderentur. Quo colore, non alio defenduntur Placita noftratium. Nihil enim videtur mihi frigidiuSy nihil ineplius, quam lex cum prologo: inquit Seneca epift. 94.  TRI'PERTIT A. ig §, 6. Sed & quod Principi (c) placuit (d), legis babtt vigorem: fe) cum lege Regia (ƒ), quae de ejus Imperio (g) lata eft, populus ei Sein eum (b) omne imperium fuum (/) & poteftatem (/fe) concedat. (7) Quodcunque ergo Imperator {m) per epïftolam (n) contlituit (o), vel cognofcens (p) de- ff) Principi] ld eft ei,qui habet maje/tatem; vel Optimatibus, qui majeftatis jura exercent : in libera enim rep. mortalem dominum non novimus. Non ambigitur itaque Ordines fingularum Belgii foederati rerumpubl. jurafacerepoffe. JCti Batavi. i. corifult. 7. Haec funt quse Placita appellantur. in Germaniaautem ab Imperatore et Ordinibus conilitutiones fiunc. Inftrum. pacis Ofnabrug. art. 8. $. 2. junSto art. 17. $. 2. et ideo non Caefaris fed Reichs-Abfcbiede vel des Keyfers und gemeiner Stande dicuntur. R. A. zu Regensburg. 1654, §. 44. Quemadmodum vero Germania; Principes, quia in confortium majeftatis admiffi, leges fibi fubjectis praefcribere & per eas juricommuni vel civili Romano queunt devogare ; ita quoque Groninga, Daventriaj Campi & Zwolla id jure fuo faciunt idque vult ufus. Non tarnen aut ha; civitates; aut Germanise Principes jus condere queunt, quotollaturlex; qua;,ipfis fuffragantibus, in comitiis eft lata. arg. I. 9. de negot. geft. I. 1. de LL. jun£t. I. 1. pr. de pact. (d) Placuit] Animo fibi fubditis jus praefcribendi. Nee enim fi genus veftimenti aut coma afcititia Principi placeat; ejus ad exemplum fubjeóii fe coguntur componere. arg. I. 4. ad SC. Trebell. (e) Legis habet •uigorem] Si modo fit regula jufti atque injufti: ck ex bonc ac sequo conftet. alias erit conftitutio. I. fi. C. de inceft. nupt. Qjiamquam autem, ü cui cum tyrannoresfit, prudenteragat qui cum Harpago Medo dixerit; quidouid Regi placuit, mihi quoque placerepronuntio: Cicero in confolat. tarnen fi non graviflimae injuftitiae diffimulandae gratia; fed ex adulatione & affentandi libidine qius id fecerit; nae ille mortalium foediffimus fit. J ure merito ut Anaxarchus, qui quidquid aut qualecunque Rex faciat, juftum cenferi debere, dixerat; eo nomine notetur ab Arriano de expedit. Alexandri. Maced. lib. 4. (f) L".ge Regia] Sicdicta; non quod de Rege fit lata, licet Graeci in Bafilic.' lib. 2. tit. 6. femper habeant /3 non habebant refponfa vim aut robur; 1 mü tncito populi confenfu effent adprobata: & ideo tune erant jus, quod fine fcripto veniebat. d. I. 2. §. 5. hinc fiepe tune refponfa a populo everfa. Cicero pro Ccetinna, & pro C. Plantio. nee non pro L. Murcena. (0). Datum eft] nominatim. d. I. 2. g. 47. verft Ergo Sabino. Et fic per JCtös Imperator, qui follicitudme xefcribendi I de jure dubio ie Jevatum voluerat, 'mte\-' ligebatur conftituere,• ut non mirum fit, fi refponfa prudentis inter partes juris fcripti coeperint numerari. arg. c. quod quis per alimn. de R. J. in 6. juntt. U 1. g. 1. de of. praef. praet. (p) Quod ufus approbavit] & uno verbo dicitur confuetudo: li 2. C. quae fit longa conjuet. quse nil aliud eft quam jus tacico confenfu eorum introduóbum, qui exprefle illud fibi poffunt praefcribere. arg. I. 32. pr. de LL. Nam fi lex a Principe aut Optimatibus , penes quos eft ia x 11. h. t. in fi. Nil enim intereft an populus, qui jus poteft fibi fingere, fuffragio deciaret fuam voluntatem an rebus ipfis & faétis? d. I. 32. §. 1. Exquofacile & promptum obfervare quod populus, qui fuffragio caret, ncqueat introducere confuetudinem neque huic robur ex filentio Principis quaeripofte: utipleniusplatiiufque docui. ad d. I. 32. pr. Nifi forte de  TfilPERTITA. c0jnprobati, legem imkantur. (s) §. 10. Et non ineleganter (O in duas fpecies jus civile diftributum etfe videtur. Nam origo ejus ab inftitutis duarum civitatum; Athenarum (v) fcilicet «Sc Lacedaemoniorum, rluxiiTe videtur. In his enim civitatibus ita agi folitum erat: ut Lacedaemonii magis ea, quae pro legibus obfervabant, memoriae mandarent: Athenienfes vero ea, quae in legibus fcripta co mprehendiflent, cuftodirent, §. ii. Sed naturalia quidem jura Cx), quae apud omnes gentes peraeque obfervantur (y), divina (z) quadam providentia conftituta , femper firma atque immutabilia (a) permanent, ea vero quae ipfafibi quaeque civitas rb) conftituit, faepe mutari folent (c) vel tacito conlènfu populi (d), vel alia poftea lege lata. (e) §. iz. Omne autem jus quo utimur (ƒ), vel ad perfonas perti- net de iis rebus confuetudine quid eflet receptum; de quibus inter fe privati poffunt pacifci. arg. I. 3. pr. quod cujufq. univerf. junct. I. 35. de LL. (s) Legem imitantur] Haec enim obligat quia eft expreffa civium conventio & communis reip. fponfio: uti dixi ad §. 4. h. n. 2. Confuetudo autem veluti ta~ cita civium conventio eft. 35. de LL. In hoe autem ar ticulo tacki non minor vis quam expreffi. I. 32. §. 1. d. t. (t) Non ineleganter'] Imovaldeineleganter comparado hic inftituitur! Nam Lycurgi aliorumqae fcita utpote expreflb fuffragio lata, utique fuerunt jus fcriptum"? licet iiteris illa non comprehendiffent : quod prirni fecere Locri, uti actor eft Strabo. ( v ) Atbenarum] Quae omnisplane doctrines , omnis fapientia parentes dicuntur Tullio in Confolat. êf humanitatis artibus fiudüfque pollentes Arnobio adverf. gentes. lib. 5. Vide fis & Pindar. Pytb. ode 7. (x) Naturalia quidem jura] Proprie fic dicta, & quae ex notitüsprimismend humanesnaturaliter impreflis, ab/que magiftro novimus eiie reéta: (y) Percsque obfervantur'] Aut fi illa non obfervent, tune peccant. arg. ad Rora&nos. cap. 1. verfu 28. êf feq. (z ) Divina] Si Stoicos audimus. Cicero 1. de nat. deor. 36. & 2. 98. quos & nos libenter ea in re aemulamur. C a ) Immutabilia] Intellige in thefi : quatenus nulla lex in contrarium poflit ferri, Nov. 98. prcef. qua tollatur praeceptum juris naturalis quod turpe ab honefto dividit. I. fi. C. de inceft. nupt. idque fuadent quae mox de jure civili fubnectit. (b) civvtas] Libera vel potius refpu- I blica. $. 1. êf 2. h. (c) Mutari folent] Pendent enim a voluntatibus hominum; quae variae funt; /. 4. ad SC. Trebell. & temporis progref- 1 fu quid reip. conveniat, demurn perfpiciunt. d. Nov. 98. praef. (d) Confenfu populi] Qui jus fibi expreffe poteft figere: de hoe enim tan- J tum valet argumentatio Juliani in d. l% 32. §. %. de LL. I (e) Alia poftea lege lata] Jus enim prius tollitur per poilerius. l.fi. de conft. I Princip. Sic fervitus antea jure quodam : civili generali, quod noftri etiam gentium vocant ; introduéta , non fecus ac alia bellorum, novis legibus & moribus mutata. Et quam longe nunc receffum moribus, legibusquenoftris, aRomanorum jure civili, nemo nefcit. Sed jus naturale proprie fic dictum; quod idem eft cum divino, morali & gentium, nulla lege poteft mutari femperque firmum manet. 1 Curare non valebit illud inHitutum ,• ut ) liceat impune ma/edicere Deo: fpernere fabbatha; furari; adulterium committere vel inceftum: occidere mortales abfque caufa. Mutatur tarnen, vel potius in quiete eft praeceptum hoe; non occides: fi alius quifpiam vitae noftrae infidietur, l. 3. de J. êf J. I. 45. §. 4. ad L. Aquil. aut publicam quaeftionem crimine fuo provocarit. Eft tarnen, fi interpretibus aufcultemus, jus aliquod naturalepermiffivum aut negativum: quod ajunt mutari pofte: eoque referunt libertatem , promifcuum rerum ufum & venationem ferarum. Sed reóbe Seneca confol. ad Marciam. c. 7. Adparet non effe naturale , quoi varium eft: (f) Qjw utimur] Sive fcriptum, live n«a 1 3  GERHARDIFELTMANNI net (g): vel ad res, vel ad aótiones, & prius de perfonis videamus: nam parum eft jus nolle, fiperfonae, quarum caufa conftitutum eft (è), ignorentur. non fcriptum fit: five a Romanis primum introducbumfive quod In juri naturali & gentium quid addiderint vel detraxerint. /. 6. de J. Êf J. (g) Pertinet] Nam circa haec tria verfantur mortalium fafta cunéïa. quae ta¬ rnen re&ius, quam perfonas, res & actiones, ftatueris juris öbjeftum: fi modo illa faéla confideres, quatenus de iis quaeritur an jufta, an vero injufta fint? (b) Conftitutimi eft] l, 2. de Statu bontin. COROLLAKIUM. T^X faclo non femel tractatum, an moribus noftris conveniat illud juris Romani caput, JLv quo continetur, quod non videatur creditores fraudare debitor qui repudiavit heredi* totem fibi delatam? 1. 6. §. 2. & 4. D. quse in fraud. credit. Ita cenfuit Frifia atria, idque judicatum tuetur Joan. Sandius lib. 3» tit. 13. def. uit. quem fequimtur Groenewegen. ad d. 1, 6. n. 1. Simon Leeuwius 2. cenf. for. 12. n. uk. alii. Nos id negamus, non enim jus iftud recepimus, nifi quatenus rationi naturali & cequitati congruit, uti optime talium gnarus Elb. Leoninus ultimus Gelria Cancellarius doewit: lib. 5. emendat. & opin. cap. 3. n. 14. in fi. Quo etiam fpedtajfe videtur legifator noftras, quando tamfizpe inculcat, quod fi forte quaidam accidant, qua in inftitutis agri circumjacentis non fint definita, ea decidi oporteat ex optimis inftitutis, ratione ac aquitate. lib. 1. §. 9. lib. 2. §. 73. lib. 5. §• 51. & lib. 7. §• 54- Quafi dicere voluijjet id jus effe optimum, quod cum fana ratione Êf aquitate 7iaturali convenit: neque femper, ubi filet noftrum civile, fequendum effe Quiritium; fi magis in captiofa qua. dam fubtililate fundatum, qualis fane eft ea quod edictum pratoris loquatur de alienatione; b legatarius legatum, licet ejus dies & cefferit tfvemnt, poffitcr repudiare; nee tarnen hoe cafu fraus illis dicatur fieri. arg 1. i. §. 6. fi quid m fraud. patrom. Berlich. p. r. deeif. 114. n. 17. et per tot. Longe enim aha ratio eft ejus quod ex accidenti atque hominis arbitrio alicui debetur; veluti legatum aut quid aliud ei par alia vero iftius quod ex lege necefthio ei obvenit, hoe enim ex boms debitoris eft & ka nos non amplius follicitat ülpianus in AA.i.%.6. uti ex eodemvitelugas in d.l £. §. 2(5. Ut non memorem Berlicbium difputare de apicibus juris Romani. Sed jam fatis. DE [C/RE PERSONARUM. T I T U L U S \\\. 5Umma (a) itaque divifio de jure perfonarum O) haec eft, quod omnes homines aut liberi funt, aut fervi (c) §. 1. Et libertas quidem, ex qua etiam liberi vocantur (rf>, eft naturalis (e) facultas (ƒ) ejus, quod cuique facerelibet (g), nifi quid vi, (h) aut jure prohibeatur. (O K J J §. x. Ser- (a) ld efl princeps & maxima; §. 1. de Mtion. U 1. pr. de R. D. fi ftatum juredicialem fpecbemus, nam in naturali alii funt nati; alii nondum nati, qui & pofthumi dicuntur. g. 4. de tutel. illi vel mares vel foeminoe , harum conditio in nonnullis eft. deterior. /. 2. de R. J. t 9. de ftatu homin. (b) Sive earum juridica quaWute, & ita inferiptio hujas tkuli non difïert ab eo in Pande&is de ftatu hominum. (c) Adferiptitii' enim ; quibus coloni fervilis conditionis, qui funt apud Clivios, Julios, Gelros & Trans-Ifalanos, fere comparari queunt, funt liberi homines , nam poffunt fieri clerici: auth. adfcriptitios. C. de epifcop. è? der. quodfervis negatum. /. 37. C. eod. _ inter hos & dominum non confiftit obligatio; §. 6. "de nox. act. fed paóta adfcriptitiis fervanda. /. 23. §. 1. C. de agric. & cenftt, quod poftremum etiam inhominibuspropriis , quos alit tellus Monafterienfis, fcio fervari. ( quod cum fenatores fieri nequeant. Stat. Groning. lib. i. $. 6. ubi ad id adfpirant, prius codicillos manumifiionis exhibere debeant. Lex Groning. de eleCt. Senator. 16. Aig.1668. art. 15. §. 1. hoe & facere debent qui cupiunt creari tribuni plebis. Lex Groning. eodem tempore condita de elect. tribun, art. 14. §. j. in quotum collegium etiam haut pofiunt recipi fervilis conditionis homines ex LL. Daventr. p. 1. tit, 2. $. 3. D E  tripërtita* DE ING EN VIS T I T Ü L ü S IV» iKfmTJl'h ^^«atuseft, liber eft: five ex duobusin- libertZ l Z°m0 ^ Cc' £X llberdnis duobus> five ezalterö Jibotino, & alteroingenuo. Sed fi quis ex matre nafckur libera patre Sufficit autem kberam tuüïe matrem eo tempore quo nafcitur, licet an.. cilla (g) Partus enim fequitur ventrem j fi j aut quaeratur de libertate; arg. I. 19. de \ ftatu bomin. Cicero de natura deor. 1.11,1 45. in jure civili, qui eft de matre libera, , Ober eft: aut de fervituté. 7. C. de R. I V. Jus Frif. Oriënt, lib. 2. rubr. ivo de \. Kinder eigen zyn. quia planta cedit folo; \ /. 9. de A. R. D, hujus inftar autem eft materPlato in Menexeno, interpretisj ore ait; muiier concipiendo éf pariendo f ttrram imitatur. Oh/lat. /. 2. ne de ftatu iefuniï. Refpond. (t) ibi vocem patris tbundare. (2J tempore Papiniani nonium faiffè fatis cautuiu, ut natus & ex fervo & libera eflet liber; quod Severus poftea conftituit. L 9. pr. de decurion. Non obftat, /. 196. $. 1. de V. S. quia licet matris conditio infpiciatur fi de lifcertate agatur, tarnen fi ex juftis nuptiis «quis fit procreatus, tune fequitur patrem , ratione nobilitatis, nominis & ihfignium: ex paraemia Gallorum ; ver ge annoUit j \ ventre affranchit. de qua tarnen vide Guid. l Coquilleum QO\ reponc. fur les con- I, tum. de France. c. 256. pr. Qua ratione | non modo hic fed óc apud plerofque Bel- • garum nobiJis eft qui patre nobili , matre 1 vero plebeja eft natus, aliud autem obfervatur apud Clivios, Marcanos hifque ; confines inferioris Germaniae populos. 1 neque enim ad comitia aut ad coetus fa- 1 <:ros nobilum proprios, qui Stiften appel- j Jantur, quenquam admittunt, nifi duo 1 «queftris ordinis viri jurejurando adfeve- ( rent, inde id oppweren vocant, quod is, ] qui ad illa adlpirat, a quatuor avis proa- 1 visque integram ducat nobilitiatem. Li- j beri tarnen ex connubio inter patrem no- t bilem, baronem aut comitem, et matrem i plebejam nati, funt non tantum legicimi, «t patri in bona vulgoallodialia diéta, verum etiam tanquam nobiles apud Germanos in nobilia /ewdafuccedantet jus venandi, quod alias nobilium eft proprium, Qev-und Mank. Landtags Abfrbeidiöóo 3. 00 wollen; fibi vindicare poffint. arg. I. 8. de Senator-. I. 13. C.dedignit.l.fin.C.de incol. Nov. 105. c. 2. juntt. 1.10. C. de nupt. ui h Z£>' defiatu b°™. idque ufu fervatur. Wud et diftis eft confeguens fobolem, mli ex privilegio materna origo ïpecletur, ratione juris civitatis fequi patrem. f. i. »» fi. ad municip. LL. Tyelenf. p. x. tvt. 2. §. 3» Ut in paraemiam tranfierit * Mn hndt is burger op des Vaders eedt: quae exftat in LL. Calcar. tit. 21. Quod li tarnen pater non habeat jus civitatis tnajus, tune non nifi minus in liberos rum nic tum alibi tranfmktet: LL. Daventr. p. 1. tit. 3. §. 4. civium filia^ fi idvems nubant^ amittunt etiam jus civitatis. Stat. Tremon. jf. I^S- arg. I. 12. de fenator. at id heic non receptum, fi" :um marito in urbe habïtet, quin poïus dimidmm temporis, quodperegrinis id reip. rnunera adfpirantibus praefcrip:um, huic remittitur. (h) Hic femper, quod ad jus civi&tu adtinet, fequitur conditionem mans, d. I. 1. at municip. rn hac urbe amen civis non cenfetur: Stat. Groning-. *' r ne° tribunus Plebis creari po . ;elt ex LL. Daventr. p. 1. tit. 2. $.34 luod autem in §. 7. d. lib. 6. traditum >ro cive non haberi, qui natus eft eo empore, cum pater nondum eflet civis, d verum non aliter, quam fi poftea pa^ er non fit civis. /. 5. de fenator. ubi vide is noftra in comment. w4 3. £? 4, E x  36 GERHARDI FE L T M A-N N I cilla conceperit. Et e contrario, fi libera conceperit, deinde ancdla fatta pariat, placuit eum qui nafcitur liberum nafci, quia non debet calamitas matris nocere ei, qui in ventre eft. (i) Ex his illud qitefitünf eft, fi ancilla prsegnans manumifla fit, deinde ancilla poftea tacta (k) pepererit, liberum an fervum pariat? Et Martianus probat liberum nafci. Sufficit enim ei qui in utero eft, liberam matrem vel medio tempore habuiffe, ut libet nalcatur, quod & verum eft.. §. i. Cum autem ingenuus aliquis natus fit, non officit ei in fervituté fuiffe (/), & poftea manumiffum effe: foepiflime enim conftitutum eft» natalibus non officere manumiflionem. DE LIBERTINIS T i x u vu s V. Libertini funt, qui ex jufta ièrvitute manumiiïi funt. (n) Manumifllo autem eft de manu dzdoy nam quamdiu aliquis in fervituté eft, manui & (o) poteftati fuppofitus eft: & manumifTus liberatur a domini poteftate. Qu* res a jure gentium (?) originem fumfit: utpote quum jure naturali (g) omnes liberi nafcerentur, nee effet nota manumiflio, cum fervitus effet incognita, fed ooftquam jure gentium fervitus ingenuitatem invafit, (r) fecutum eft; beneficium manumiüaonis, «Sccuuvuno communi nomine omnes homines appellarentur, jure gentium tria hominum genera effe coeperunt: liberi, & his contrarium fervi, & tertium genus, libertini (j), qui defierant effe fervL §. ï. Multis autem modis (/) manumiflio procedit: aut enim ex facris (i) Necpe enim alieno odio praegravandus qui bonum initium habuit. arg. 1. 33. $. 1. C de inoff. tejï. I. ^. V V de titu nupt. (k) Forte ob ingratitudinem revocata in fervitutem. §. 1. de cap. diminut. I. 2. C. de Bert. 6? eor. Ber. . . (I) FIoc enim fefti eft ; at fervirejuris ita differunt effe liberum & in libertate l. 7. §. fi-1' lo-l- I2- L 2S- de lib' caufa. item poffidere & in poffeffione effe. /. 10. §. 1. de adq. pof §. 5- de m- Cm) Quse ita appeliatur, quod ejus folemnia intervenerint, alias vere non fuitfafta, quia fervitus nulla adfuit, fed hoe in jure noftro non eft novum. Vide I. 10. g. 2. C. de adopt. quamobrem haec & fimilia fruftra impugnaveris ex canone nil effe in privatione quod non prius f uit in habitu. Ex hoe loco autem difce expofito infanti non nocere, quando ac ft effet naturalis tantum filius, fuit iegitimus facïus. («) Quintilian. 5. injl. orat. 10. qui Jernjus ejt, fi manumittatur, fit libertinus, non itidem addiEtus: (0) Pro id efil: uti fequentia docent. L5.deJ.cy3p. (p) Vel potius civili generaliore. (ffic. proc. h 7. de manum. vind. i (a) Veluti gui in SS. ecclefiis} vindióia aut folemni teftamento libertatem meruerant. (b) (M modis minus folemnibus erant manumiffi. (c) Hi ob delicta publice casfi & notas in fronte acceperant. Radulph. Forner. 4. rer. quotid. 24. (d) Hinc majores noftri dixerunt; Deditus in vita fervit: poft fata Latinus: (e) Et tarnen liber hic manet. arg. L 63• de ufufructu. (f) l. un. C. dedit. lïbert. toll. (g) l. un. de Latin. libert. toll. (b) Antea id omnibus in orbe Romano viventibus dederat Antoninus. I. 17. de ftat. hom, Quod de Caracalla accipien- dum  3* GERHARDI FELTMANNI multismodis additis, per quos poffit libertas fervis cum civitate Romana, (*') qusefolaeftinpraefenti, prafftari. QUI ET QUIBUS EX CAUSIS MANUMITTERE NON POSSUNT T i t u l u s. VI. NOn tarnen cuique volenti manumitterelicet, namis, qui in fraudem creditorum manumittit , nihil agit ( k ): quia lex -di,lia Sentia, impedit libertatem. $. i. Licet autem domino, qui folvendo non eiT, in teftamento fuo fervum cum libercate heredem inftituere, ut liber fiat, herefque eifolus Sc neceiTarius: fi modo ei nemo alius ex eo teftamento heres extiterit: aut quia nemo heres fcriptus fit, aut quia is, qui fcriptus eft, qualibet ex caufa ei heres non extiterit, idque eadem lege JEAia Sentia (/) provifiim eft, & rede. Valde enim profpiciendum erat, ut egentes homines, quibus alius heres exiturus non effet, vel fervum fuumneceffarium heredem haberent, qui fatisfa&urus effet creditoribus: aut hoe eo non faciente, creditores res hereditarias fervi nomine vendant, ne in- juria •dum effe cx excerpt?' ftratum dedii nenr. Valefius. Non tarnen pari jure omnes qui imperio Romano vel Belgis fubfunt cenfentur, nam in nonnullis locis veluti Clivia, Marca, Frifia Orientali & Zutphanienfi ditione, foli indignse ad munera reip. cum imperio conjunëtaadmittuntur. Clev.Marck. Landttags abfcheU. 1660. ^. voors eerfte. Hagifch vergelijck over de gravam. gen. der Stenden van Oojl-Friejl. art. 3. LL. comit. Zutphan. tit. 1. §. x. Nam non modo Ordinibus permiffum exteros homines confütuere Syndicos, fed & peregrini in civitatibus Coff. creantur &in fenatum alleguntur. Nofcuntur autem indigenae ex duobus requifitis, fübjettionis fcilicet & domicüii parentum: uti eft ind. lege Clivo-Marcana. Hinc conftat liberos eorum qui ftipendia merent Belgis foederatis non pro indigenis apud Clivios & Frifios Orientales poffe haberi, licet nuncEmbdae aut Lieroortae, et olim etiam Embrica? , Refae, Vefaliae, Buderici, Orfaviae, nee non in arce Gennepienfi caeterifque propugnaculis, qua) in Clivia poffederunt Belgas, fint nati. (i) Ratione jurispublici et honorura: uüfii ;„ ^Affóg/a /^^gjïtafes recipï queant, ergo non differunt Jibcrti ab ingenuis; non autem ratione juris privati, ! manumiffori enim jus patronatusrelinquiI tur illibatum. /. 4. /. 12. de in jus voc. \ftmil. juntt. Nov. 78. hinc forte dióti | Faigt-luyde in LL. Calcar, tit. 144. quod I fcilicet iis opera? queant imperari. Nifi [ orcini Jiberti et direétam ex teftamento \ libertatem confecuti fint: /. 4. pr. de bon. J libert. 1.10. C. de teftam. manum. ! (k) Imo refcinditur et revocatur libertas? /. s. §. 2. /. IO-. §. 3 qui ffa qui & man. Refp. (1.) quatenus defaCto^ uti ajunt, faóta : ita contrario faólo, quod ad fpeciem attinet, videtur revocari. Refp. f2.) Etiam refcindi dicitur quod ipfo jure eft nullum. I. 5. C. de re Jcind. vend. Terent. Pborm. att. 2.fc. 3. (7) Qax continet jus fingulare, ut fruftra eam impugnaveris ex regulis juris communis, quae ajunt, quod alterius faclum alteri nondebeatobeffe: quodque id quod noftrum eft fine noftro faéïo nobis non debeat auferri. I. 11. de R. nam aliud difcas ex /. 15. de LL, et üs quse ad eam fcripfi in comment.  T R I P E R T I T A. 3p jariai?Andus (w), afficiatnr. ƒ *. Idemque juris eft, etli fine libertate fervus heres inftitutna eft Quod noftra conftituüo non folum in domino, qtu foivendo non eft' ^generaliter conftituit. nova humanitatis ratione: ut exipfaS jntaioms ettam hbertas fervo competere videatur: cum non iX jwle, eum, quem heredem fibi elegit, fi prscermiferit Jibertatisd nem, feryurri remanere voluifte, & neminem fibi heredem fore („ ) > 5. 3. in fraudem autem creditorum manumittere videtur, qui ve/ jam eo tempore, quo manumittit, foivendo non eft: vel qui datis fiber tatéus dehturus efc foivendo effe. (0) Pnmluifle tarnen videtur n?fi animum quoque fraudandi manumiflbr habuerit, non impedin Ubera tem , quamvis bona ejus creditoribus non fufficiant: faepe enim de facul atibus (p) fou amplius, quam in his eft, fperant homines. Itaqt e ditoref lmPrr n Clmi utroclue modofraudantuTcS ditores, ideft & confilio manumittentis & jpfare, eo quod bona ejus non Jufrecrura creditoribus. ^ uuua JT. 4. Eadem lege ALlia Sentia domino minori viginti annis non aliter manumittere permittitur, quam fi vindiöa apud cWiUum (r) iufta caufa manumiirionis adprobata, fuerint manumiffi. J v. 5*. Juft-ae autem manumiffionis caufae hse (s) funt: veluti fi nni, patrem (/) hjium, fiJiamve aut fratres fororefVenaturales, aut JT gpgum f>), aut nutricem, aut educatorem (x), aut alumnum alumT namve (j), aut collactaneum manumittat: aut fervum procuratoris habendi gratia (*)•, aut ancillam matrimonii ha- Et per Anne totus populus, ad hajus enim ignominiam et probrum totius civitatis credebant pertinere, fi civis obajrati bona publice venirent. Sed I hac re hodie nil frequentius eft in hac ' urbe. (n) Qui enim vult confequens, vult | etiam antecedens fine quo ad iftud non poteft perveniri arg. I. 2. de jutisd. Conltitutio, cujus meminit, eft in l. pen. C de meff. ferv. her. inftit. ( 0) Et ob fervum patrimonio per ma- l numiffionem exemptum minus jam habet,- ' ut folidum creditoribus folvere nequeat : . de K $. (jö) Etiam de ftudiis, nam crudafaepius iniorum protrudunt,unde illis accidit quod de Brutidib narrat Tacitus annal. lib. 3. (q) Nee obftat. I. 10. qui éf a quib. man. nam corrigitur per h. §. & ideo juiiinianus ait pravaluijfe tarnen videtur': (r) Cui Roma; praeerat praetor; eique afilciebant quinque fenatores & quinque equites Romani, in provinciis veroconftabat viginti recuperatoribus fivejudicibus civibus Romanis. Theoph. ad b l. UJpian. tit. i. $, * CjJ Etiam aha) fimiles aut majores. I. *5« ?>• r- « manum. vim. I. 9. pr. eod. (O Potefl: enim quis effe heres inftitutus a domino in cujus poteftate fuit cum parentibus, fratribus & fororibus, quin & cum fobole fua. (v) De praeceptore idem fentias cum ejus dihgentia meiior fit facïus minor. arg. I. 27. de Donat. Achilles praceptorem vocat nobiliffimum patrem. Homer. Iliad. I. & ]uvena\is fat. 9. ait; Dii pr&ceptorem Jancli vofaere parentis \ EJJ'e loco. (x) Sive eum qui ad fatietatem perpetuam eduxit manumiflbrem, ex fententia Nonii Marcelli de propr. ferm Lat c. 4. (V) Quos yicïu temporali fuftentavit; & fic nutriendo propenfiore animo erga eos faótus dominus minor. /. 14. pr. de manum. vind. C^uanquam nil vetet locum hunc etiam accipere de eo, a quo minor tuit ahtus, fi forte is deinde fervus fac- tus, &in minoris poteftatem pervenerit. Nonius d. I. (z) Quod & de procuratore ad ne- notia & de eo qui ad litem datur, accipi poteft. Licet enim non ille, uti hic, debeat effe liber homo, quod et de ho- mimbus propriis noftri temporis relatum in  4o GERHARDI F E L T M AN N I habendi (a) caufa, dum tarnen intra fex menfes in uxorem dncatur, nifi jufta caufa {b) impediat; & fervus, qui manumittitur procurator* lpbendi gratia, non minor decem & feptem (c) annis manumittatur. (V/> 6. Semel autem caufa adprobata, five verabt, five falla, non re- 6 7 Cum ergo certus modus manumittcndi minoribus viginti annis dominis per legem /rLliam Sentiam conftitus eflet: eveniebat, ut qui quatuordecim annos expleverat, licet teftamentum facere, & in eo iibi heredem inftituere, legataque relinquerc poffet; tarnen, fi adhuc minor eflet viginti annis, libertatem fervo dare non poiTet. Quod non erat ferendiim nam cui totorum fuorum bonorum in teftamento difpoütio data eraf quare non ilmiJiterei (ƒ), quemadmodumalias res; itadefervis fuis in ultima voluntate difponere, quemadmodum voluerit, permittimus ut oc libertatem poiWt ptaeftare. Sed cum libertas ïnaeltimabilis res fit (g), & propter hoe ante xx. aetatis annum. antvquituslibertatem in LL. dicaft. Momfter. p. i. cap. 5- pret praterca dici poffit melius negotia adimmftraturum, fi fervus maneat; honefta tarnen eft hxc domini aficého, qui etid fpefiavit alios malle cum libero homine quam cum fervocontrahereétagère. Nee movet quod certa teuts procuraton pra> fcripta, quae non videatur neceflana m pvocuratore ad negotia. Nam hoe ideo Mam nuod ante illam tetatem erant in velles neque inter viros verfarentur. arg. I i. 3- f- dc P°JluL Q.uare nec ™agls potêrant effe procuratores quam mihtes: Corn. Nepos in Catone. c. l. primumftipendium mentit armorum dcccm feptemque. Veget. i. de re milit. 4. incipientem puhrtatem, quod de plena accipiendum eft, ad AekVam cogendam nullus ignorat. (a) Heet vox tt&ius abeft, necextat in l. «3. de man. rani. U 5*- de vitu nupt. I. 12. qui cf a quib. manum. Nifi forte fuerit fcriptum in matrimonio habendi. tb) Vel cognationis autaffinitaris:vel quod kx lulia de maritandis ordimbus obftct.^ i3.ff.de rit. nupt. (c) Nec obft. I. 13.de manum. vind, nam fenfus eft quod debeat compleffe annum fepümum decimumetattigiile octavum dccimum. arg. i. li 1. §• 3- depoftul. Cd) Ex hoe loco & d, 1.13. adparet itaque quod minor viginti quinque annis queat effe procurator ad htes. Pro quo & facit ratio d. I. h $. 3- & §• 7- *>.t; tn p. Et fi circumfcriptus iuent in judicio, 'habebit nihilominus regreffum contra mandantem , qui fibi imputare debet, quod minori litem commiferit. /. 23. de mir.or. Non obftat /. 51. de procurator. nam loquitur de defenfore, qui abfqtie mandato atiuia in judicio defendit: & fic contra hunc non habet regreffum atque ideo peteret fe reftitui in integrum contra illa quse gefCflet in judicio, quod ca ratione reddcretur chforiv.m. Nec etiam Dbftat /. 12. C. de procttr. Refp. illam etiam de defenfore pofte accipi, quia procuratoris appellatione & ille venit. /. 13. §. 2. de hier.petit. Refpond. 2.quodlegitima aetas non femper fit xxv. annorum, fed pro fubjeóta materia variet & bic fit feptem decemque annorum completorum. Obftat. Minor non habet legkhmm perfonam ftandi in judicio. /. 2. C. qui legit. perfon. ftand. in jud. Refpond. id verum in lite propria, non in aliena, d. I. 23. de minor. Inftas; haec caufa eft minoris propria, nam procurator fit dominus litis. /. 22. I. 23. C. de procurat. Refp. fateor ratione adminiftrationis; non autem rei in litem deduótae. /. 4. de re judicata. Contrarium cavetur in c. generaliter de procurator, in fexto. Quod fef quinmr in foro, fi minori exceptio aetatis objiciatur ante litis conteilationem, mfi intra numerum fit. Princeps enim vel magiftratus, qui ei jus in foro verfandi dedit, omnia gerere decrevit. arg. I. 57. infi. de re jud. I. 3. C. de crim.facril. & hoe jure ubique utimur. (e) Jure fingulari hoe conftitutum. arg. §. fin. de donat. quare fruftra idimpugnatur ex/. ï. C. fi cxfalf. inftrum. | de excufationib. (ƒ) arg. I. 21. de J. J. ; (g) Color hic mcrus. Vera ratio legis quod male meriti fervi facile tam tenerae aitatis homini poftint perfuadere, r ut ipfis ultima voluntare darct libertatem \l. 16. C. de liber. cauf. I. 2. C. fi adverf. ' libert.  TRIPERTITA. 41 tatem #rv0 dare prohibebat: ideo nos niediam quodammodo viam ejjgentes, non aliter minori viginti annis libertatem in teftamento (h) 40 fervo fuo concedimus, nifi xvu. annum impleverit, & xvin. at^erit. Cum enim antiquitas liujufmodi aetati pro aliis poftulare conceffe- rit; cur non etiam fui judicii ftabilitas ita eos adjuvare credatur, ut ad libertatem dandam fervis fuis poflint pervenire. DE LEGE FUSIA CANINIA TOLLENDA T I T U L u s VII. LEge Ma Caninia certus modus conftitutus erat in fervis teftamento manumittendis (i): quam quafi libertates impedientem, & quodammodo invidam, tollendam elTe cenfuimus: cum fatis fuerat inhumanum, vivos quickm licentiam habere totam fuam familiam (£) ïibertate donare, nifi alia caufa (7) impediat libertatem, morientibus autem ejufmodi licentiam adimere, (w) DE HIS QJJl SUl VEL ALIENI JURIS S U N T, T I T U I, u s VIII. SEquitur de jure perfonarum alia divifio. Nam qusedam perfona fui juris («) funt, qusedam alieno juri (0) fubjecbe. Rurfus earum, qua; (h) Per Nov np. c. 2. autem ex state, qua teftamentum facere. T 1 x. VII. (z) Ut a duobus ufque ad decem pars dimidiata, a decem ufque ad xxx. pars tertia, a xxx. ufque ad centum pars quarta, a centum ufque ad quingentos pars quinta; & plures quam centum non manuniitterentur etiamfi quis mille pluresque haberct fervos. Paul. recept, fentent. lib. 4. in fi. {k) Ideft omnes fervos t. t. ff. fifarnil. furi. fee. I. 195. § 3. de V. S. (I) Quae non una effe poteft ex praefcripta lege iEJia Sentia. pr. 6P $. 4. tit. f praced. ' (m) Quintilian. Aeclam 308. & cum omne jus nobis in id permittatur viventibus auferatur morientibus juntt. I 1. C. de SS. ecclef. hac ratione fpreta apud Gelros, fi Neomagenfes excipias, quidem permittitur viventibus de rebus omnibus difponere, non antem morientibus. Goris adv erf. tratt. 4. §. 10. T 1 t. VIII. (n) ld eft fuse poteftatis. /. 43. de O. ty A. (0) Sive alienae poteftati, uti fe ip- fum mox explicat. F  4* GERIIARDI FE L TMANNI quse alieno juri fubjeclce funt, afe fnnt in poteftateparentum, Mm 'm potefate dominorurn. Videamus itaque de his , quae alieno juri fupjectae funt, n?m fi cognoverimus, quae iftae perfonae iunt, iimul mteliigemus, quae fui juris funt (p), ac prius difpiciaraus de his, quae in po» teftate dominorum funt. £ i In poteftate itaque dominorurn funt fervi, quae quidem poteitas juris gentium eft («/), nam apud omnes peraeque gentes (r) animadvertere poflumus dominis in fervos vitae nedTque poteitatem tuüie W)i & quodcunque per fervos adquiritur (/; id domino adquin (v) 6. x. Sed hoe tempore nullisbomimbus, (puifubImperionoir.ro fnnt, licetfine caufa legibus cognka (x) in fervos fuos fupra modum (y < faevire. Nam exconftkutioneDivi Antonini (z), quifinecaufafervumfuumocci* derit' non minuspimirijubetur, quamfialienumfervumoccidcnt.C^)Sed & maior afperitas dominorurn, ejufdemprincipis conftitutione coercetur. (b) Nam Antoninus confnltus a qiübufdam^raeiidibus provmmrum de his fervis, aai ad aedem iacram, vel ad Ctatuam principum (c) conui. Ótirtf* praecepit, ut fi intolerabiiis videatur faevitia dominorurn, co* ^antür fervos fuos,bonïsconditionibus, venderé { ut pretium doö ruims Cognïto enliri contrariornm unó j cognofcitur & alterum. Ariftot. i. Topic. 24. Cicero de oraiore. lib. 2. (q) Vel potius juris civilis generalis. (r) Apud quas fervitus in uiu fuit. In Taprobane -lnfula fervos tune non fuifte teftis enim eft Plinius 7. hj.fi. nat. 23. & de majöribus noftris Tacitus. de itióriK G ei-man. 'f' ,/[ TJ P j[ JJ' (5) Ind'eat hoe Seneca'3. debenef.2$. quando de foemina per fervos fervataait; r.cc indignata eft ab his fe vitam accepiffein quos. ï>tto necifque poteftatem habuiffet. Nota eft. Vadii Follionis crudelitas, qui fervos fuos tnutams veluti efcam objiciebat. j Seneca r. de clem. iS. $ "J. de Ira 40.1 Acronü Maximi fimile facinus leges apud Macrobium r. fatum. n. (f) Eo animo, ut id velit ad dominum pertinere. /. 1. §. 19. & fal- de acquir. pof. arg. I. fin. C. eod. , (v) Adeo ut ne momento quidem in perfona fervi fubfiftat. /. 79. ae adq. be- -nk KhbUn , isiqix-vj ïitrtagciir -j ". (x) Qualis per illas eft, fi in facinore •adulterii, raptus, aut infidiarum depreJiendatur; l. 53- §• 3- & h£- h l> oö- df V. S. & ob quam etiam liberum hominem occidere fas eft. (v) Fraefcriptum in /. un. C. de emend. fervor. . (s) Qui oemulatns fuit Hadrianum, nam & hic Vetucrat fervos a dominisoccidi. Spart. Hadriaho c. 18. (a) Jam vero qui alienum occidit ca- pite pürutnr. /. ti $. 2. ad L. Corn. de" jicir. Ergo & hoe exfpeclec qui fuum I abfque jufta caufa necavit. Quod eo fortiore ratione recipiendum, fi quis hodie proprium hominem occiderit, quod minus juris in hunc domino fit conceffum. Leonin. 6. emend. 3. n. 4. (b) Fana enim ac templa afyfam proc ■ ftabant t. t. C. de bis qui ad ecclef. confug. • Eoque jute utuntur Perfic & Magno Moguli fubditi. Mandelsloo Plin. per Indiam. c. 26. non autem nos. Apud Ephefios olim ad Dianae témplum fugie' bat ferva, et fi jufte eam queri compertum eflet, tune dea? minifteriis addifta illic remanebat. Achill. Tatius de anionb. i CiLtopb. 6f Leucip. lib. 7. I (c) Seneca. 1. de ckm. i3. Servis ad Ifiatuam licet confugere, cum in .fervum (omnia licca/it, eft aliquid quod in hominem lieer e commune jus animantium vetet, quia e juf modi naturae eft, cujus tu. (d) ld eft non adjectis malis condïtionibus •, quales hae: ut poft aliquod tempus in poteftatem venditoris revertatur. ar*. I. 2. b. t. ut durius ab emptore habeatur, aut in cella vel fornice proftituatur. /. 1 o. §. 1. de in jus vocando. Ne ab eo maoumittatur. Jtem ut in peregrinum folum exportetur. arg. I. tt C. comm. utr jud. Qjiod poftremum quoque Mariandyni ab rieracleotis, quibus fe 1 mancipaverant , ftipulati proponuntur j apud Athenseum. ö. Deipnof 18.  T R I P E R T J T A. ^ nfinisdaretur (e); 6c recle (ƒ)! Expéditenim reip. ne fua re quismale utatar (g), cujus refcnpti ad ^Elium Martianum emiffi verba funt haecdominorurn quidem poteftatem in fervos fuos illibatam effe oportec, nec öuquam hominum jus fuum detrahi, fed dominorum intereft f*{, ne Z^nT'a Tkhm Vd fÏÏem' Vd ^toJer^ilem injunam denege. turiis, pijufte deprecantur. Ideoque cognofce de querehs eorum, qui ex familia (0 Juin Sabini ad ftatuam confugerunt, & fi vel durius ha bitos, quam aequum eft, vel infamiinjuria (k) adfeftos effe cognoveriV venire jube, ita ut in poteftatem domini non revertantur. Quod fi meae conftitutioni fraudem fecerit (/), fciat me hoe admimim gravius executurum. & DE PATRIA POTESTATE T I T u L u s IX. IN poteftate noftra funt liberi nodri, quos ex juftis nuptiis procreavimus. (a) r S> l* Nuptiae (b) autem (c) five (e) Ne per fimulationem quid Gat fed vera intercedat venditio, quse fmt pretio conüftere nequit pr. Inft. de empt. o vendit. in fin. Cf) Jure fingulari conftitutum arg. I. 16' de legïb. (g) Fruftra itaque in contrarium difputaveris ex 1. 21. C. mand. & l.n.l. 12. in fi. de contrah. empt. I. 14. C. eod. ut intelligis ex /. 15. de legibus. {b) Tum quod ejufdem cum fervis fint fanguinis, tuA ydf «v3-go7ro« itj cpJo-u: ait Theanus epift. 3. PukhreSeneca epift 47- & de vita bsata. c. 24. Tum quoque ideo ne ad defperationem adaóii fervi inftdiarentur dominis; aut fati diem occuparent,- aut auirugerent. CO ld eft fervis. t. t. D. ft fam. furt. fee. (k) Sive impudicitia. I. 2. h. t. quo verba venit peccatum, quod non proficit fcire. Sueton. Jul. c. 2. Aug. c. 34. 68. Nam ancillis domini poterant invitis eripere pudicitiam. arg. I. 2. §. 24 de O. ff. quod latius examinavi in comment. ad l. 2. h. t. ubi & adjeci quid moribus receptum. (/) Ëjufque mentem falvis verbis circum venerit. /. 29.1. 30. de LL. (a) Ex juftis nuptiis procreavimus] E- j ƒ aam 11, qui ex concubinis, fi poftea le, ƒ gitimi faéh. %.fi. tit. feq. his adjiceadoptatos pr. de adopt. jun£t. 2. eod. (b) Nuptiof] Anubendo, ideftveiando dictae. Itainxir. caput obnubito, in~ felici arbore fufpendito: Novae enim nuptae pudoris ergo faciem velabant. Genef. xxiv. 65. Romans autem utebantur flammeo. Catullus carm. 62. Flammeum cape: Statius Tbebaid. 2. Etfi crudus amor, necdumpoftflammea \ toti I Intepue?-e tori. (c) Autem] licet & conjunftionem corporum, quo fenfu Martialis 12. epigr. 66. nuptias columbarum dixit. VideLipfium 2. antiq. kct.g. & feftivitatem nuptialem; l. 24. C. h. 1.66. §. 1. de don. int. vit: &> ux. Juftin. biftor. xlih. 3. Rex occupaties in apparatu nuptiarum: Terent Adelph. att. i.fc.7. occidunt me hodie, dum nimf fanttas nuptias ftudent facere: Apu- , lejus in apolog. Et tu quindecim fervos vis j inter fuijfe. Nuptice ne illefuerunt, an aliud celebratum officium; an convivium tempeftivum? hic tarnen nil aliud figinficant, quam matrimonium five duorum confenfum in vitte confuetudinem individuam. /. 30. de R. J. I. 32. §. i^.dedon.int.vir.  44 GERHARDI FELT M A N N I five matrimonium (d) eft viri & mulieris (O conjunctie» (ƒ), individuarn (g) vitee (fc) con- Ê? mx. Neque enim jure Romano deductio in domum mariti, neque h^hiyt», neque etiam nuptialis feftivitasdefiderantur: fed folo confenfu nuptiae perficiuntur. /. 15. de C. Êf D. I. 24. C. b. I. 56. pr. C. de epifc. £f cler juntt. Nov. 22. c. 3. Nov. 24. c. 4. èf Nbo. 117. c 3.Éf4.Etquanquam hac tempeftate nuptias confummare nefas", nifi ternas ecclefiee faéïas denuntiationes ièquatur h^ohóyut: tarnen folo confenfu illa; funt perfeétae, quare ubi hic intervenit, ilico locum invenit ittud Chrifti Maté. ix. ö.ajentis; quod deus conjunxit. bomo nefejungat: qua ratione ne quidem dilfenfu contrahentium diffolvi queunt. LL. Daventr. p. 3. tit. 1. S4. Oldamt. lib. 3. §.14. Illud & ex di&is conlegas; ea fponfalia, quae aPontifieiijuris interpretibus de pnefenti appellantur öcdicuntur contrahi verbis,accipio teinmeam: vide fis c. pen 6? uit. x. iejjon/aka nuptiis non differre, ficonjugiivinculumfpectemus. (d) Matritnoniarn] qaufi matris munium. arg. c. 2. x. de converf. infidel. Quapropter munia rei familiaris curamque rei domcfticae transmittere nequit uxor. (e) Mulieris'] Sicuti enim hsec non nifi uni viro nubere: ita virplures fibi foedere leóli non poteft jongere, arg. t. ad Corintb. 7. v. r. êf feq. Polyganaia enim omni jure cum divino tum humano eft vetita; conftat id ex Levitici cap. xux. 18 & prima conjugü inftkutione. Genf. 11.24. quam Chriltus repetiit, Mattb. xtx. s.ck exemp/o conürmat Pauhis adEpbef. v. 23 Nec opftant exempla patrum. non enin iis fed legibus judicandum. 1.13. C. de/ent. &f inter loc. uti plenius planiufque contra dialogiftam quendam dedi demonftratum in libro- de Polygamia. Jure civili & hodierno nil certius. §.6. êf 7. tit. feq. I. 2 C. de incefl. nupt. I. 7. C de Judaeis. & fimil. adeo ut mortis fupplicio pleótantu: polygami Nemef Karul. art. 121. Jus Om land. lib. 7. %. 44. Oldampt. lib. 5. §. 55 Quanquam 'non aliter id fiat, quam 1 conjux conqueratur, ex Jure Groning. lib 8. $. 23. öf Drentb. lib. 4. g. 53.ac caeteri Belgas mitius cum ploygamis agant. Sandius lib 5. decif. Frif. tit. 9. def. uit. & Zwnllanis inftitutis lib. 10. $. 3. vir ideo gladio nnilctetur, mulier vero tanttim faxi portaüone & xt marcis: atque urbe in perpetuum interdicatur. At jam arbitrio judicis ibi puniuntur. (ƒ) conjunElio') id eft actus, quo vir & mulier conjunguntur. arg. 1.19. de V. S. juntt. iis qua dixi ad §. 2. de jure perfon. n. 3 Neque enim 11 uptice, fenfu juridico & proprio, funt contraétus: arg. I. 7.5. 1 1. êf 2. de pact. juntt. 1.q.§. z.dcftatulib. quanquam ltylo hifirorico & oratorio, , quia ex iis mutua nafcitur obligatio, eo 1 nomine appellari qtieant: arg. I, zo. dejudie, & fic non obftabit l. fi. C. de repud,. (£) Jndividuam] ratione voti ck pto/ politi; quo in initio funt contrahentes. nec enim ad tempus conjugem fibi ad \ fcifcere permifïum. Licet poltea jure Ju1 ftinianaeo, nuncabolito, etiamnumbona gratiafolverentur conjugia. Nov. 22. c. 14. Nam his temporibus tantum permittkur divortium ob aduherium & malitiofam defertionem: Jus Oldamt. lib. 4. §. 35, 1 Trans-lfal. p' 2. tit. 1. §. 19. &>zo.Da\ ventr. p. 5. tit. 1. §.300? 32.falvo tarnen I eo,quod innocenti ex patras dotalibusdebetur. Jus Daventr. d. §. 32. marito & cedit dos: /• sri. §. 3. ad L. Jul. de adidt. l. 8- §. 4- C. de repud. Nov. 117.c. 8. LL. Wefterwold. §. 16. imo quidquid habet adulterii convióta conjux. Jus Gronjng. lib. 8" §. 26. Jure Pontificio ne quidem ob memoratas cauffas, ratione nexus, quo tenentur conjuges, diffolvitur connubium. c. quos deus. 33. q. 2. c. 2. in fi. x. de divort. Quibus vero ex caufis non nifi ratione thori & cohabitationis divertere iliceat? videfis in Jure Oldampt. d. lib. 1 (b) Vita] omnis. i. 1. de ritunv.pt. atque omnis, quos ei cohaeret, fortunae; cum profpera?, veluti fori, l. 65. de judic l. fi. C. de incol. Louët recueü rf' aucuns notabl. arefts. Ut. C. areft. 6. êf 15. & dignitaris. I. 8. de fenat. d. I. fi. C. de incol. I. 13. C. de dignit. Nov. 105. c. z.pr.tum : J adverfiE. /. 22. $. 7. fol.matrim Eleganter ■ J Theoxena aqud Juftinum biftor. lib. 23. c. . 2. ait,- nubendo fe non profper a tantum fed '1 & omnis fortunce iniijfe focietatem: Plan, cina quoque fociam fe cujufcunque fortuna profitetur. Tacit. 3. annal. 15. Èthoc; non alio fenfu: /. 51. de donat. inter vir. ux. jure civili dicitur effe focietas inter conjuges in l. t. rer. amot. I. 4. C. de crim. expil. bered. quo & fpeftat quod Julian. Aug. in orat. 3. inquit, quod Con/lan-  TRIPER T ITA. 4* confiictudinem (/) continens. §. 2. Jus autem poteftatis, quod in L'beros habemus, proprium eft civium Romanorum (k), nulii enim funt alii homines, qui talem (/) in iiberos habeant poteftatem, qualem nos ( m ) habemus. tius Zenobiam uxorem ducens, t*üt»j» ] «|/«v ÏKfM ?ïs x.ona» êf feq Aft Vefalienfes non aliter eam ad- / mitunt quam fi palam communem negotiationem exerceant conjuges:utiScabini pronuntiarunc in concurfu Creditorum. Bernb. Deuff. 164.1. 25. April. Joan. Reiners. 1644. 13. Decemb. Gofw. Langenbergb. 1644 15. Julii. In Frifia Belgica, nec non in vetere praefeétura tantum lucri eft focietas inter conjuges. Statut. Frif. tit. 3. §. 1. Jus Oldampt. lib. 4. §. 28- quibus moribus quoque Zwollani vivunt. Statut, lib. 10. §. io.itemBroecmeriani & F^mdaniFrifiaeGermanicaeinco- \ lae. "Jus Frif. Oriënt, lib. 2. tit.vonBruit-1 fcbatund bylix-voorworden. necno Teuto- I burgienfes : uti conftanter judicatum a J / Sicbinis 1528. die Feneris poft Venerispoft j 1 Victor. 1557. 18. Maji. 1563. 5. Mart. , 1578. 4- F£br. êf 1579. 7. Jan. quse penukima fententia , cum ab ea eflet provocatum , fuit Aquisgrani confirmata. \ 23. April, de anno 1578. nifi quod inter < agrarios in Frifia Belgica etiam fuppel- ? lex; li non excedat Maureos ejus valor, * communis fit. d. tit. 3. §. 2. In agroau- ? tem circumjacente praeterea res mobiles , communicanmr. Jus Omland, lib. 3. §. t 17- êf 18.'quod etiam apud Frifios O- i rientales obtinet, fi Iiberos procreaverint, r exceptis auro & ornamentis. d. tit. von l Bruitfcbdt. Éfe. Ubi deinde traditur rem i uxoriam nec augeri nec minui in ditione Auricana, Reideriana, Nordana&Harlingana, quod jus etiam viget in Wedda & Weftervvolda. (k) Proprium eft civium Romanorum] Atque ideo eft juris civilis: §. 1. quib. mod. jus patr. pot.folv. juntt. I. 17. § 1. de poenis. non quidem meri, fed mixti: uti annotavi ad. 3. de J. N. G. êf C. in verb. fignfiicamus. Nam vis ê? lex natum femper in ditione parentum Iiberos effe jujfli : Plin. in paneg. Traj. Fuit ea & olim Galliarum populis probata: Caefar. 6, de bella Gal. 4. non fecus ac Perfis. Ariftot. 8Ethic. 10. Durior fuit cequo&bono. pad Hebraeos: Petr. Gregorii. prdud. opt. JCti lib. 5. c. 1. n. 5 ïf feq. Cup- s de voto Jepht. §. 8. qualis etiamnum eft apud jappanenfes, qui jus vitse & necis patribus in Iiberos Jargiuntur. C/) Talem] Ratione fingularium eflêctuum , quos Romani illi addiderunt, quofque facile obfervabis ex /. 3. C. de patr. pot. I. 20. & feq. ad L. Jul. de adult. I. 2. C. de patrib. qui fil. diftrax. I. 6. I. 8. C. de ben. qua lib. §. 3, de tutel. I. 2. de vuig. êf pup. fubft. I. 11. C. qui teftam. fac. pojf. %. 2. de injur. I. 1. de R. V. I. 4. de judic. pr. tit. feq. juntt. I. 25. de ritu nupt. (m) Nosf Vulgo nunc ne umbram guidem fuperefle ajunt Gervnam pariter & Belgee fed yam. aliter didici ab unius a\terïufve effectus ceiTatione nos non debere argumentari ad qeiïationem totius zauüe: uti fcripfi in comment. ad l. 3. de ris qui fui vel al, jur. n. 3. & feq. Repeitum eft patrium jus in R. A. zu Augsmrg. anno 1548. tit. vom Sacrament der Ebe. §. darumb dienoeil die Vatterliche gewalt, nec non in Reform. Francof. p. 2. it. 1. §. 9. ibi; obgemelte alte rechten den mtterlichen geuoalt betreffend, ob fee wobl licht abgefebaft: Stat. & Butjading art.' ;. ibi; Jol zwar der Fatter, als ivelcher ■echten nacb die Kinder in feiner tucht und Yatterlicher poteftat bat & LL. Davenrienf. p. 3. tit. 1. §. 9. Liceat ergo mihi n hoe fimilibufque articulis cum Juftiliano in Nov, 22. prcef. loqui,- Non eruefcimus, fi quid melius etiam borum, qua pfi prius diximus; adinveniamus: F 3  4 id eft nepos tuus & neptis, ique in tua funt poteftate: & pronepos, & proncptis, & deinceps caeteri. Qui autem ex filia tua nafcuntur, in poteftate tua non funt, fed in patris eorum. (o) DE NUPTIIS. T I T U L u s. X. JTJftas autem nuptias inter fe cives "Romani (p) contrahunt, qui fè» cundum praecepta legum (q) coëunt (r) mafcuïi quidem pubere?, (s) foeminae autem vin" potentes (/.),; five patres fimiliarum (; in tantum, ut jufiiis patris ^cedere debeat. (b) Unde quaefitum eft, an funofi filia nubere, j. Id forte ideo fuit receptuur, quod deinde a fponfalibus, fi vellet, poffet refilire etiam fine jaemra arrhae, quando erat minor xxv. annis. /. i. C. de J'ponfal. Sed illud fecta noftrorum temporum non patitur; Licet fponfalia, quae dicuntur de futuro, ctiamnum folvj queant diffenfu. Jus Oldampt. lib. 4. § 13. C31) In poteftate funt.2 Emancipati ergo ad id non tenentur. I. 25. de ritu nupt neque liberi matris; arg. 4. 10. dt adopt. aut adulti curatorum confienfimyure civili coguntar adhibere. L 20. de ritu '/Hipt. I. 8. C. h. (%) Civilist Imo hsec cogit. arg. §. pen. b. t. Neque crede obftare. /. 1. g. ft. de lib. exhib. nam agit de matrimoniis, qua? legibus bene concordant; & quibus patres antea confenferunt. (a) Naturalis ratio fuadet] In hac pariter ac in civili fundatam effe neceffitatem adhibendiparentum confenfus ajunt LL. Daventrienfes p. 3. tit. 1. §. 9. bed quse illa neceffitas ? an quod, fi is prsctermiüiis, miptiee nulles & liberi nati pro fpurüs habeantur ? an vero quod illi, qui eas. contraxerunt, impietatis erga Deum & parentes fint rei? Prius fuit conftitutum jure civili, quod potenthT. Elector Brandenburgicus repetiit ediéto promulgato in Clivia & Marca. 21. Julii 1665. Pofterius autem placuit Pontificibus & Csefari Carulo V. Concil. Trid. feft'. 24. c. 1. Erklaring der Religion zuAugspurg. 1548. ruhr,defacram.matrim.%'.p]èrh' quod etiam juri divino & naturali magis conyepire demonftratum dsdi olim in traftt. de jure in re é? ad rem cap. 5. êf 4. & ubique veftigandum arbitror, quando non \ novis legibus ifiud fuit repetitum. arg. I. 18. de LL. I. 8. C. dejudic. quia autem liberi pietatem parentibus debitam violarunt: ideo effectus civiles, veluti dotium conftituendarum neceffitas & bonorum inter conjuges focietas ceffabunt: quod etiam apud varias gentes eiTe conftitutum difcas ex ediflertatis in d. tratt. cap. 3. idemque fancitum Jure Omlandico lib. 3. fi, 7. nec refert, quod hoe etiam matris nec non avi & avi-e requirat arbitrium d. lib, 3. art, 6. quia ibi agitur depaclisantenuptialibus ; in qua? etiam fratres & forores juxta curatores debent confentire. f lib, 3. g. 6. qiiTb omnia quoque cauta aut \'Mt Jure Oldamt. 'Uk 4. §. 19. sö< & j 21. quo tarnen d. lib. 4. §. 12. non lecus I ac illo d. lib. 3. §. 7. continetur; ut po.fi; fata parentum iis fuccedant, idemque 1 cautum LL.. Wejiernxold. art. 1. é? 17. j Frifii Orientajéé amplius Volunt ut filia? ideo pofiint exheredari; fi minores xxv. I annis fint:' Jus Frif. Oriënt, lib. 2. ru.br. ' want de dochter fich fulveft. R in rubr.fq. \ bed nec Frifii Belgas qufmodi nuptias di] cunt nullas, quin potius ajunt vicontrac■ ti matrimonii nil deberi mulieri neque fo| cietati lucri inter conjuges locum fore: j ia(lue reftringunt ad Iiberos minores xxv. ' annis Statut. Frif. lib. 1. tit. 1. §. 7. His : etiam non licet nuptias contrahe're fine confenfu parentum aut curatorum Jure Selverd. lib. 3. §. j. intellige quod admet moratos effectus adtinet: & ut pa£ta an\ tenuptialia fint nulla. Sic et cape quod . in Statut. Groning. lib. 2. §. 27. exftat in nuptias liberorum parentes utriufque fexus ex confüio propinquorum, et poft illorum mortem fratres atque curatores debere confentire: quodque LL. Translfal. p. 1. tit, 5. §. 2. Daventr, p. 3. tit. 1. $. 2. (f Tyel. p. 1. 'tit. 5. §. t. cautum , ut cum confenfu parentum , cognatorum & curatorum nuptia; contrahantur , nam clam contraéta nihilominus valere fatis palam fatentur Trans-Ifalani. Id. I. §. 3-. quanquam non modo contrahentes, fed&arbitri, necnoncaupones qui eyifmodi impii coepti funt confciit rm\\&anpoi£mtjudicisarbitrio. LL. Tyel. d. $. 1. nifi certa pöena ei facinori fitftatuta, qua? in fingulos eft xl. librarumex LL. Zwoll. lib. 10. §. 1. & Jure Frif. Oriënt, d. I. eft C. aureor. flor. in maritum , qui puellam minorem xxv. annis fine confenfu curatorum duxit. Privantur etiam Statut. Sufatenfibus §.78. fucceffione neceffariorum, quos fpreverunt in contrahendo matrimonio. (b) Prcecedere debeat] Ergo ratihabitio non facit nuptias retro valere. I. 13. g. 6. ad L. Jid. de adult. I. 11. de ftatu homin. I. 6. C. de nupt. arg. t. 38. de patt. Goris adverf. tratt. 3. p. 1. c. 10. n. 23. Non obftat l. 5. C. h. quia ibi agitur de confenfuqui acceffit dum erant in tractatu matrimonii. Frifii Belga? etiam nolunt memoratos fiepe effecbus locum habere, licet ratihabitio fubfequatur. et. 1 J- 7.  4S GERHARDI FUT MA N N I aut furiofi filius uxorem ducere p#t (c); curr.que fim hno variaLatur, (d) noftra proceffit deciiio (e), qua permiffum eft ad exemplum hJae fWofi, filium quoque (funofi) pofte & f,ne patris interventu matrimonium fibi copulare, fecundum datum ex noftra conftitutionemodum (/) 6 i Ergo non omnes nobis uxores duceie licet, nam a quarundam nupWabftinendumeft, inter eas enim perfonas, quae parentum, fiberorumve locum inter fe obtinent, contrahi nuptiaenon poflunt: veluti inter patrem & filiam, vel avum & neptem, vel matrem &filium, vel aviam & nepotem; & ufque in infinitum. (g) Et fi tales perfonae inter fecoierint: nefarias (») atque inceftas ft), nuptias contraxifTe dicuntur. Et haec adeo vera fiint, ut quamviS per adoptionem parentum hbc. rorumve Joco fibi eiTe coeperinc, non poiïïnt inter fe matnmcnio jungi, in tantum, ut etiam diffoluta adoptione idem juris maneat. Itaque eam, quae *M per adoptionem filia vel neptis effecoepent, non poteris un» rem duccre, quamvis eam emancipaveris. (k) 6. 2. Inter eas quoque perfonas, quae ex tranfverfo gradu cognationis ju»gunturs eft quaedam fimibs conjunctio, fed non tanta. (/) Sane enim fi 7 Cum enim confenfus non tantum / defiderecur, fed jufius prsecedere debeat, fruftra regula juris communis ex i. Co. de R. j. & l fi. C. ad SC. Maced. alkgatut: in contrarium. arg l 25. §• 4- de adq. her. junct. I. 15. de LL. quanquam alias, ubi fimpliciter juflus requiritur, etiam ratihabitio ei comparetur. t 1. $• o. quod jUjÊt» ,. . r . , i (c) Poffel] Dubitandi ratio fuit plane calumniofa. quod fcilicet furiöfi nulla! voluntas. I. 40. de R J. (d) Super filio variabatur] Magis quam J fuper filia: quia haec nubendo tranfit in | aTienam familiam. Gellius 13. noct. Attic. i 10, neque pet eam agnafcitur patri he-1 res; ut per filiam. \. 195- V *• ^ ««', 'U 196. §. 1. de V. S. ' (e) Decifio Exftat in l. 25 C. h. (ƒ) Modum] Ut confenfus paterni defe&us per magiftratum & curatores funofi patris nec non propinquos fuppleatur. d, l. 25. & l. 28 C. de epifcop aud. Dementi parenti moribus non abfimilis habetur, qui cum nullam habeat juftam diffentiendi caufam, fponfalibus aut nuptiis lieberorum intercedit. quare & tune prcetoris ea de re eft notio: uti nominatim cautum LL. Trans-lfal. d. tit. j, §• 5- (g) In infjiitum] Confentiunt morés jfuï Oldampt. lib. 4. $. 15. Selverd. lib. 3. §. 2. Frif. Belg. lib. ï. tit. i. § »• Lavmtr. p. 3. tit. 1. $. 17. (b) Nefarias] a ne & fari fic dictas. J G. Voftuis in Eytmol. verb. nefarius, j'icec aliter Afconius & aliter Nonius, nam pro Ulo facit divus Paulus 1 Corhzth. v. r. (i) Inceftas'] Jure natura? atque gentium. I. uit. de ritu nupt. Nec obftant 'Perfarurn, Babvlomorumquc molliajura; I de quibus videfis Alex. ab Alexandro 2. genial. dier. 24. nam mei non definit efie dulce; etiamfi iis, qui febrc laborant, videatur amarum. Hinc Amobius adverfus gentes lib. 5. difputansinterrogar^ an ab illius appetitionis ardore horror javem non quivit avertere? quem non bominibus folis, fed animalibus quoque nonnullis natura ipfa fubjecit & ingeneratur ille communiter fenfus. Et iterum ; Etiamne in matrem, etiamne in filiam cjferatipe£toris appetitionibus adbinnivit ? neque Mumfanetit as aut r ever entiagenitricis, horror etiam \ pignoris' ex fe fati ab imagine potuit tam f foedce cogitationis obditcere? j (k) Öiiamvis eam emancipaveris] Jus enim ita abhorr et e jufmodi eonjunüionc, ut ubi femel parentis & filise imago adfuit, non permittet, ut in matrimonium coëant. tl) Non tanta] Inceftus tarnen etiam committitur jure gentium, fi frater fororque in foedus le£ti conveniant. 8./. 14. gil' 39« ï. de ritunupt. Damnat eam conjunótionem Lucianus in Prometbeo; & in eo de facrificiis. ad Per/arum Ail'yriorumquc pravos mores refert quod Jupiter J unonem duxerit uxorem. N on obftat Genef. xx. 12. nam Abrahamus nondum erat a deo vocatus, quando Saram fibi connubio junxit, qui tarnen non ignoravit eam conjunótionem eile jóre gen-  T | I P E R T r T A cnim iflfer fratrem fororemque nuptiae prohibitce funt, five ab eodem pan, eademque matre nati fuerint, five ex altero eorum. (m) Sed « Öo f°r0r tlb' £ffe Sï^i «u quidem cinfta „feptio, interte & eam nuptiae conftftere non poffunt («), cum vero peremancipationemadoptioutdilïpJuta, poteris eam ducere SeY& fi ai emancipatus fueris, nihil eft impedimento nuptiis. (o) Etideocor flat, fi quis generum adoptare veüt, debere eum anteafiham fuam eman-* cipare; & fi quis velit nurum adoptare, debere eum antea filium fuum emancipare. (p) 1 $. 3. Fratris vero vel fororis fiJiam uxorem ducere non licet (aV fed nec neptem fratris vel fororis quis ducere poteft, quamvis quartcgradu fint Cujus enim filiam (r) uxorem ducere non licet, neque ejus neo tem permittitur. Ejus vero mulieris, quam pater tuus adoptavit, filiam non videris impedin uxorem ducere, quia neque naturali (n neque ei. Tüijure (t) tibi conjungitur. . §. 4. Duorum autem fratrum vel fororum liberi, vel fratris & foro* ris (v) conjungi (x) pof- gentium vetitam, quia credidic fe non nabitum iri pro Sara? marito, fi hanc diceret effe fuam fororem. Genef. xn. 10. 6? xx 5 Non quoque follicitat.1. fi. de ritu nupt. quia non ex ore unius JCti definitiö peti debet, an quid a jure gentium abhorreat ? Minus me moratur Graecorum mos patrius, de quo conmlas Corn. Nepot. in profot. quodque de earum inftituto refert Arrian exped. Alex. Maced. lib. 1. nam una aut altera hirundo non facit ver. {m) Ex altero eorum] Idem fancitum Levit. xi ix. 9. cf ü. Statut. Frif. Belg. lib. i. tit. 1. §. 2.LL. Trans-lfdp.%. tit. i. §. 12. Daventr. 3. tfi 1, $. 18. Sed nec naturalem aut vulgo quaefitam fororem uxorem ducere licet. I. 54. de ritu nupt. arg. I. 14 §. z. eod. U ) Conjijlère won poffunt] Adoptio enim imitatur naturam. 5- 4. & iic eindt, ut ejufmodi foror perinde habeatur ac fi eflèt ex patre tuo nota. /. 17. de nVa «Möf. (0) Mèö (ft impedimento nuptiis] quia ab adoptiopis commento pendet proJiibitio l. 76. de C. (f D. quare illa ceffahte Ce haec cefi'at. (t>) ƒ /ra /mmwï emancipare] Alias perimetur matrimonium /. 67. §. 3. ie ritu nupt. C) jure colleótarum (q) enumeraripermifimus. (r) $. iz. Si ( c) Non licet] Secundum znnotata. ad §. 1. de patr. pot, in verb. mulieris. ( d) Novercam] jfus Oldampt. d. ) betere] Quod & alibi antiquum dnrit in §. 4. promn. Inftit. ubi videaunot. (q) ColleUarum] Nec non in Codice & Novellis conftitutionibus. (r) Enumerari permifimus.] Veluti tutor ejufque filius cum pupilla, antequam rationes fint redditse. I. 36. af feq. n 1 44. O 2  5 = GERHARDI FELTMANNI (j. 12. Si adveifos ea, quse dkimus, aliqui colerinti nec vir (j), nec uxor, nec nuptias, nec matrimonium (/), nec dos (i?) intelligitur. Itaqueii, qui ex eo coitu nafcuntur, in poteftate patris non funt: fed tales funt, quantum ad patriam poteftatem pertinet, qualesfant ii, quos mater vulgo concepit. Nam nec hi patrem (j) habere inteili» guntur, cum & his pater mcertusfit, unde lolent fpurii (z) appeUari ycetf» ffvofdr, id eft, a fatione, & *7ra'-i«p«, quafi 1'ine patre iihi. Sequitur ergo, ut diffoluto tali coitu, nec dotis, nec donationis exnclioni locus lit. (a) Qui autem prohibitas nuptias contrahunt & alias poenas patiuntur, quse facris conftitutionibus (b) continentur. §. 13. Aliquando autem evenit, uc liberi qui ftatim, ut nati funt, in poteftate parentum non funt, poftea redigantur (c) in poteftatem patris; qualis eft is, qui dum naturalis (rf) tüerat, pofteacuriae datus, (e) pote» /. 44. /. 57. /. 66. de ritu nupt. Jus Old- | ampt. d. $. 17. Selverd. d. $. 3. Prsefes aut miles cum muliere provinciali; ob metum concuflionis. /. 38. I. 63. d. t. quod quidem noftris non convenit moribus ; fed transferri poteft ad eos , qui 1 cum imperio ad exteras gentes mittuntur. | Porro raptor non poteft uxorem ducere raptam. I. un. C. de raptu virg. quod mutatum c. fi. x. de raptor, cui confentiunt mores cum Germaniae tum Pelgicae. Item moechus poft fitum uxoris & adultera conjungi nequeunt. Nov. 114. c. 2. quod Ordines univerft Belgii foederati repetierunt. art. 83. van 'tEcbtRegkment: laudatque rejeótis diftinftionibus variis juris Fonciücii in c. 1.3. 6. £*f 7. x. de eo qui dux. in matr. quam poll. Henr. Brouwer, lib. 2. de jure connub. c. 18. n. 10. (s) Nec vir~] ld eft markus, nequis putet eum femivirum fieri. quod olim nonnullis, qui per alienum fundumfeptum femitam feciffent, accidifie refert Valerius 6. memorab. 1. (t) Nec matrimonium'] Statut. Frif. Mg. Ub. 1. tit. 1. $. 5. ( Juftinianam fere femper dotalium inftru- mentorum, ubi derepropofitaagit,men, tionem facere, quia id evenit; quodple1 rumque , ut de maritali affeclione erga -' concubinas conftaret, adhiberentur: ex .' quo neque neceffitas, neque jus oritur. ..! arg. I. 4. de pign. &f bypoth. I. 4. de fide . f injlrum. jun£t. d. I. 30. de R. I. atque 1 / hoe ufus fori probat, nec non Jus Frif. Oriënt, d. rubr. wo de kinder. ( i ) In poteftate patris efficitur] Idem accidit iis qui refcripto Principis fiunt legitimi. qui tarnen non aliter id indulget, quam fi mater mortua fit; & pater alios juftos Iiberos non habeat. Nov. 74; c. 2. Nov. 89. c. 9. horum defideratur confenfus /. 24. de nat al reftit. Moribus tarnen Germaniae & Belgü iftis cunftis non attenüs Princeps naturales cujufcun- ■ \ que generis fint, pexdifpenfationem, cpa«j wfd^tt vttortxn confundantur; contra quam monet Niceph. Gregor. hiftor. lib. 3. Ad denuntiationem enim femel atque iterum privatim. faUams fi non fatisfaïtumm paret debitor, tune Uur ad ecclefiam, bsJi hujus monita haut obtemperet, ea interdicitur atque pro gentili habetur. Matthaei. xnx. 17. c. ft peccaverit. 2. q. 1. Per ecclefiam Cbriftus dubio procul intellexit fynadriüm: quod id tune ds iis, qua adfacra forumque poli, uti Seneca dicitur, fpettabant, baberet jurifdittionem atque imperium, neutrum autem eft penes noftra prasbyteria, utpote quibus fola morum cenfura data; nemo quoque illa audeat componere epifcopis, quos pofterior atas per ecclefiam, quod hujus regimini veluti capita prafint, intellexit. De Jena d. traét apJi. 11. n. 3. Nam vetantur quempiam a coetu fidelium refecare ob caufas leviores: ürdin. ecclef. Groning. g. 34. & Omland. g. 34. fed ne quidem ob peccata f attaque, qua mn modo funt cmtra pktatemfeA civüiter prubrofa , idfacere poffunt, nifi relations prins ad magiftratum faita. Synod. Hagienf. anni 1591. art. 34. qui cum eo tempore effet penes gentiles, ideo forte Cbriftus, ne de ejus fectatoribus & difcipulis illi mak fentirent, admonet; ne inter fe coram judice ethnico contenderent, fed potius ecclefia rem aperirent: uti clarius mentem Chrifti poftea explicuit D. Paulus. 1. Corinth. vi. 7. Qiiidquid itaque de denuntiatione euangelica traditum eft apud juris Pontificii interpretes, quod per eam queamus confequi, quod judicio non pojfumus peter e, veluti ab eo qui iniqua fententia obtinuit litis vittoriam: id ad mores noftros non pertinet, quanquam id pofterius etiam apud nullam gentem tolerandum rette exiftiment Alciatus ad d. c. 13. n. 31. & 32. 6? Salicet. ad d. 1. 7. C. de accuf. n. 8. Amplius nemo Gallorüm nifi imminutee majeftatis reus velit haberi, prafumat docere, quod Regifuo Cbrino, cui ad defiderium Regis Anglia ifta denuntiatio per Pontificem Max. dicitur fatta in d. c. novit ille. 13. etiamnum ah boe fieri queat: nam inter Theologorum decreta, qua inferipta aclis fuprema cur ia Parifienfis xxx. Maji. cio. 10c. lxui. can. i. babetur. Primo non eife doftrinam facultatis, fyimmum Pontificem aliquam in temporalis regis Chriftianimmi au£totitatem habere: ïmoobfchhTefacuhatemeuam iis, qoi indu-ettam tantummodo voluerunt efte illam auéloricacem. Si nec indireebam; fequitur quod nec per denuntiationem euangelicam quidquam poffet fibi arrogere in Galliarum monarebam ? D E  56 G E R II A R D I PELT Ai A N N I DE ADOPTIONIBUS. T I T U L u s X I. NOn folum autem naturales (a) liberi, fecundum ea, qiuediximus, in poteftate noftra funt: verum etiam ii, quos adoptamus. (b) i. Adoptio (c) autem duobus modis fit, aut. principali refcripto, aut imperio magiftratus. Jmperatoris (d) au&öritate adoptare quispr> teft eos eafve, qui quaeve fui juris func: quse Ipecies adopdoms dicitur adrogatio. (e) Imperio magiftratus adoptamus eos eafve, qui quseve in poteftate parentum (f) funt, five primum gradum liberorum obtineant; qualïs eft fdius, fiiia: üve inferiorem , quafis eft nepos neptis, pronepos, proneptis. (g) §. 2. Sed (h) hodie ex noftra conftitutione (i) cum fftiusfamilias a patre naturali extraneae perfonae ( k) in adoptionem datur: jura patris naturalis minime difiolvuntur , nec quicquam ad patrem adopciviim tranfit: nec in poteftate ejus eft (/), licet ab inteftato jura fucceifionis ei a nobis tributa fint. («) Si vero pater naturalis non extraneo, led avo filii (a) Et legitimi fimul. I. z. §. 8. ad i SC TertyJ. f. 7 /->. §. 4. / de exber. lib. juntt. §. 1 i til praced. (b) Et quidem jure veter, de quo b. . pr. & l. 1. eod. iudiftinótc. j ( c) Eft alicujus in filium adfumptio. (d) Vel ordinum liberas reip. Quarej in Drenthia proponereturadrogatio facia confenfu dicafterii cui nomen Ett-Stoel, refpondï cum nob. Franc. Junio a.d 15. Jan 1669 nonvakte. (e) Quia uterque rogatur. I. 2. h. (f) lii optime praefumuntur liberis profpirere. /. 9. C. de cnrat. furios. £f ideo non opus, ut patris patria? aucloritas adhibeatur. (g) Quod vero de imperio dicitur, id non de mero aut mixto fed Wa5j five fimpliciter fic diclo pro majore dignitate ac poteftate accipiendum eft. arg. I. 12. §. 1. de judic. juntt. §. 8. b. t. Hoe imperio politico carebat magiftratus municipalis. / 26. ad municipal. non hodie moribus noftris ubique. (b) Haec vocula adverfativa oftendit liquido quid novi hic commemorari. ( i) /. pen. C. de adopt. (k) ld eft ei, qui non eft ex adfeendentibus, licet ex latere nobis conjuncbi: veluti fratres et patrui. C l) Haec aliaque verba hujus loei aper- non de mero aut mixto fed WaCj five fimpliciter fic diclo pro majore dignitate "ac poteftate accipiendum eft. arg. I. 12. §. 1. de judic. juntt. §. 8. b. t. Hoe imperio politico carebat magiftratus municipaUs. / 26. ad municipal. non hodie moribus noftris ubique. (b) Haec vocula adverfativa oftendit liquido quid novi hic commemorari. (i) l. pen. C. de adopt. (k) ld eft ei, qui non eft ex adfeendentibus, licet ex latere nobis conjunéti: veluti fratres et patrui. (/) Haec aliaque verba hujns loei apertiflime indicant, quod adfumptus ab ex- I traneo non tranfeat in poteftatem patris adoptivi. Pro quo et facit d. I. pen. pr. in verb. cum enim tanta Jit fragilüas. etc. Probatur etiam arg $. g. b. t. §. 8. /• quib. mod. patr. pot. Joh. d. t.pen. §. §. 5. in fi. I. de exbered. liber. Obftat. tf. 14. I. de btred. qua ab inteft. & d. I. pen. pr. Re/pond, in d. 14. per poteftatem non debemus intelligerc poteftatem patnam, qua? fuos fiabeat civiles ac juridicqs effeftus, fed poteftatem educandi. Et in l. pen. pr. nomine familia? venit ceconomia. Sed & hadenus videtur in familiam patris extraneï adoptivi tranfiiffe ut ab ea appeiJetur & a fenatoreadfumptus pro fenatoris filio haberetur l. 5. de fenator. juntt. I. n.C.de qucsjlion. I. 23. de ritu nupt. Obftat. Dicitur emancipari d. I. pen. §. 2. Refpond. Jd eftmittinon è poteftate putria fed familia. Foemina etiam poteft adoptare & iterum emancipare, nec tarnen ideo fequitur illam Iiberos in poteftate habere. $. 10. t. Obftat. Habet jus fui heredis d. I. pen. g. 1. Refpond. Non tarnen eft fuus heres, nam tahs fit arrogatus. d. I. pen. §.ji. (m) Quafi velitdicere, non nos debet turbare , id jus liberis ab extraneo adoptatis efiè datum , quod olim proprium erat eorum, qui in poteftate erant. /. 5. C. defuis c? hgit. bered.  TRIPERTIT A; m Hf 0'jhi materno, vel fi ipfe pater naturalis fberif. emaneipatüs, etiam p0 vel proavo fimili modo paterno vel materno filium fuum dederit in adoptionem: in fioc cafu (».) quia concurrunt in imam perfonam & naturalia & adoptionis jura (o) manet ftabile jus patris adoptivi, & naturali vinculo copulatum, & legitimo adoptionis modo conflieutüm: ut & in familia & in poteftate (p) hujusmodi patris adóptivi fit- (a) §. 3. Cum autem impubes (r) per principale refcriptum adrogatur, caufa cognita (j) adrogatio fieri permittitur, & exquiritur caufa adrogationis, an honefta fit, expediatque pupillo. Et cum quibusdam conditionibus adrogatio fit, id eft, ut eaveat (t) adrogator perfonse pu. blicae (v) fi intra pubertatem pupillus deceiïèrit, refiicuturum fe bona iUis3 qui, fi adoptio (x. fada non effet ad fucceffionem ejus venturi effent, (y) Item non aliter emancipare eum poteft. adrogator, nifi eau» fa cognita (2) dignus emancipatione fuerit, & tune fua (a) bona et reddat. (b) Sed & li decedens pater eum exheredaverit, vel vivusfme jufta cauia (c) emancipaverit: j'ubetur qüartam partem ei bonorum (d) fuo- (n) Ergo non in alio. 1 (0) Quae non concurrunt, ubi ab ex-j traneo quis eft adfumptus ut tune aliud l obtinere debeat. ' (J) Hinc adparet non idem effe in familia & in poteftate effe. Adoptatus ab extraneo eft quidem in familia fed non in poteftate. (q) Non itaque in alterius qui non eft ex afcendentibus. (r) Mafculus infra xiv. & foemina infra xii. annum. pr. 1. quib. mod. tut.finit. is) Non ergo per libellum haec res poteft expediri: /. 9. g. 1. de offic. proconf. & ideo irritampronuntiavimusarrogationem, ubi libellus tantum erat porreótus. Debet autem magiftratus priusquam precibus liceat adire Principem , adh'vbïtïs propinquïs & tutorïbus de caufa cognof- 1 cere. /. 2. C. h. I. fi. C. de auct. prcefl. ' Verfuüir heec cognitio in quatuor. Primo cujus cetads fit, qui vult arrogare? /. 15. §. 2. /. 17. b. Secundö cujus vitae? d. I. 17. §. 2. Tertio quae facultates utriufque? d. I. 17. §. 2. Et quartö an Iiberos jam habeat, qui vult arrogare. d. I. 17. §. 3. Quas ad dicrotimiam revoeavit i uftinianus in h. §. (t) Datis fidejufforibus. d. I. 17. §. 5. h. I. 2. C. eod. Ratio, quia hic de re incerta agitur arg. I. 7. de prat. ftipul. (v) ld eft, fcorbae municipali, huice- : nim muneri olim fervi praeficiebantur. 1.1. g. fi. de magiftr. convent. Cum autem deinde id vetitum eflet, /. 3. C. de ta- j lui. ideo hic non fervi publici, uti fit in ( /. 18. ff. h. fed perfonse publicaefitmentio. Hodie ad manus judicis, fic namque loquuntur , fieret illa fatisdatio & promïffio. i (.t) Generaliter fic dicla fivearroffatio. \§. 1. h. t. (y ) Sive jure confanguinitatis , five fubfiitutionis pupillaris. 1.18. h. five quod libertas iis relicla aliudve quid legatum. /. 19. eod. (z) Pro tribunalx a magiftratu. arg. h. g. ibique annot. L. S. (a) ld eft arrogati impuberis. /. l%.h. (b) Nec quartae petitio ei detur. /. fi. fi quid in fraud. patron. (c) Quae quidem caufae quod adexheredationem adtinet, funt certae. Nov. 115. c. 3. Sed ratione emancipationis j totidem dicemus ne effe quot funt modi, quibus quis commktit contra obfequium & honorem parentibus debitum? Quod probo non invitus, fi fcepius & percontumaciam talia fecerit, alias pater eum poteft cafiigare. /. 3. C. de patr. pot. Nam ne quidem illas caufas, ob quas 0lim abdicatio, quae jam eft interdicba. /. 6. C. d. t. fiebat, filium emancipare poterit. Quid enim fi femel indigna genere patravit aut extra domum arrogationis cubavit? Lucian. in Abdicato. (d) Cum generalis locutio, quae cum hic tum alibi exftat. /. 2. C. I. ft.fi quid in fraud. patron. I. 8. §• 15. de inoff. teft. I. 10. §. 6. de vuig. af pup. fuift, aequi polleat univerfali & haec nil excludat, ideo non nifi abfurde id ad quartam legitimae reftringimus, praefertim cum jura faveant H  SS GERHARDI FELTMAN N I fuorum (e) relinquere, videlicet pnicter bona, qua; ad putrem udoPtivum (/) tranftulit, & quorum commodum (g) ei polteaacquifiv.it. §. 4. Minorem natu majorem non pofte adoptare placet, ip) Adoptio enim naturam imitatur: & pro monflro eft, ut major fit filius, quam piter. CO Debet itaque is, qui fibi filium per adoptionem vel adrogationem facit, plena pubertate, id eft decem & octo annis (k) praece- dere. (/) . . Jeq. de LL.. Ingenita quoque eft liberis reverentia erga parentes naturales, non autem erga adoptivos; atque ideo in his, ne contemptui fint, majoraetasdefideratur. Sed an minor xxv. annis adoptare poteft ? Quid ni! ii modo praecedat xnx. Arrogare autem rcgulariter ne- Imo poteft, nifi major lx. annis. /. 15. 5. 2. b. (nï) Ut fingatur quafi ex incerto filiö 1 natus. I. 47. Nec movet quod duae Eétiones non tolcrentur: nam hic locus contrarium oflcndk : Intereft autem an ita fit adoptatus nepos an vero quafi ex fuïo fuperftite cum hujus confenfu. Nam pofteriore cafu agnofcitur nepos filio fuus heres. /. 41. d. t. non priore. I. 44. eod. Qi) Non enim neceffe eft ut eundem gradum quis obtineat apud patrem adoptivum quem habuit apud naturaiem. (0) Et legitimum fimul. (p~) Ergo non fi quafi ex incerto filio. /. 43. 6? feq. b. tit. Dummodo tarnen ejus rctatis fit ut filium & ex hoe nepotem verifimiiiter habere potuiffet, atque ideo nepotem x x x v 1. annis praecedere debet. (q) Qui in poteftate filii & proximum gradum in hujus familia obtineat. _ (r) Ratio quia nepos erat in avi poteftate. %. fi. 1. de patr. pot. Quod cum hodie correcbum fit, ideoavus fine confenfu filii nepotem nequit darc in adop* tionem. I (s) Aliquem arrogavcrit etiam extraneum. /. pen. in fi. CV />.  T R I r E R T t t a, sp vel apvd pra: torera vel pra-fidem provinciae non extraneum (t) adopra* ver/f* po^ft eundem in adoptionem alii dare. §. 9, Sed & illud utriusque adoptionis commune eft, quod&ii, qui £Ênerare non poffunt <«), quales funt fpadones { x) adoptare poffunt, caftrati (jy) autem non poffunt. (z) J. 10. Foeminae quoque adoptare non poffunt: quia nec naturales Iiberos in fua poteftate habent {a): Sed ex indulgentia Principis fb) ad folatium liberorum amilTorum O) adoptare poffunt. (d) $. n. Illud proprium eft adoptionis illius, quae per facrum oraculum (e) fit, quod is qui Iiberos in poteftate habet, fi fe adrogandum dederit, non folum ïpfe poteftati adrogatoris fubjicitur, fed etiam liberi ejus m ejusdem funt poteftate tanquam nepotes. (ƒ) Sic etenim divus Au* guftus non ante Tiberium adoptavit, quam is Germanicum adoptaffet: ut protinus adoptione fa&a inciperet Germanicus Augufti nepos effe. (g) $. ix. Apud Catonem bene fcriptum vetert antiquitas; Servos, ii a Domino ndoptad fint, ex hoe ipfo pofte Jiberari. Unde & nos erudiet jn noftra conftitutione (h) etiam eum fervum, quem dominus aótis intervenientibus (i) filium fuum nominaverat, liberum effe confttuimus, (k) licet hoe ad jus filii accipiendum non fufUcmt. (l) QUI- f*) Si enim extraneus fit, tune hon tranfit in poteftatem patris adoptivi. §. *. h. t. & ideo hic ïllum alteri in adoptionem iterum dare nequit. (■p) Aólu fcilicet ob temperatam imhecillitatem , qua? fanari poteft. I. 40. i. t. (x) Intellige ejuftnodi, qui ob corporis morbum ad tempus non poffunt generare. /. 2, $. 1. /. 40. §. 2. /. 6. §. 2. de Mdit. ed. I. 14. §. fi, de manum. vind. Alias generaliter fpado non nunquamcaftratos & thlibias ac thlafias fignificat. /. 128. de V. S. I. 39. §. 1. de jure dot. (y) Quibus adempta virilitas , item thlibióe , quibus extriti tefticmi , nec non Thlafiae, quibus fraai funt. d. 1.128. & l. 5. ad L. Corn. de Sic ar. His fimiles, qui genitaiia fibi devinxerunt: quod de Heliogabalo in ejus vita narrat Lampridius cap. 7. ubi Salmafius fruftra fubftküit verbum defigere : nam devincire proprie rem notat, nobisque vernaculè orti, uti voluit Vac. a Vacuna 1. deiar. jur. 18. n. 5. Ad libertatem itaque tyli hiftorici referendum, quod Tacitus :um, qui deportabatur, dixerit relegaum in infulam. 3. Annal. 68. (a) Qui nullius nifi poenae fervus. /. 17. pr. de poenis. nam fi liber eft, mox amittit libertatem, fi fervus, definit efie in familia domini. L 8- %. 4. & 12. de loenis. (b) Habetur enim pro mortuo. 209. eR. J. (c) Vel in opus metalli. d. I. 8. §. 4. icet hoe levius effet quam in metallum. U l. 8. §. 6. (d) In cibum tanqüam efca. Sed &, ui iis objiciuntur , in ludum venatoium, etiam fervi poenae fiunt. d. I. 8. . 11. êf 12. item qui ultimo fupplicio lamnati. /. 29. d. t. Verum hodie ferdtus poenae nulla. Nov. 22. c. 8. autb. id hodie C. de donat. inter vir. & uxor. (e) Nec hodie quidem moribus nobris; nifi ex ftipendio fuo quis fe toleet. arg. I. 4. quod vi aut clam. juntt. iis uce dicam ad §. 6. h, t. 3 3  6i GERHARDI FELTMANNI tas de patris poteftate filium non liberat: fed ex conftitutione noftra (f) fumma'patriciacus dignitas (g) illico, Imperialibus codicillis (b) praeftitis filium a patria poteftate liberat; quis enim patiatur patrem quidem pofte per emancipationis modum poteftatis fuse nexibus filium uberare: Jmperatoriam vero celfitudinem non valere eum, quem fibi patrem (/') elegit, ab aliena eximere poteftate. (k) §. f. Si ab hoftibus captns fuerit parens, quamvis fervus Iioftium fiat, (/) tarnen (m) pendet (») pis liberoruril propter jus poftlimini: quia hiqui ab hoftibus capti funt (o), fireverfi fuerint, omniapriftina jura (p) recipiunt Idcirco rever&s Iiberos etiam habebic in poteftate, quia poftliminium fingit, eum, qui captus eft, in civitate femper fuiffe. (q) Si vero ibi decefferit: exinde, ex quo captus eft pater, films fui juris fuiffe videtur. (r) Ipfe quoque f ilius nepofve ft ab hoftibus captus fuerit, fimiliter dicimus propter jus poftlimimi, jus quoque poteftatis parentis in fufpenfo effe. (s) Diclum eft autem poftliminium a limine ck poft» (r) Unde eum, mani- hello inter Chriilianos oborto capiunt. ifeo ifirae üóliones apud nos non habent iocum • quare ii pro iis interea colonus, vel inquilinus fuerit in poffeiïione, etiam tempore captivitatis poffediffe intelliguntur. Verum fi a Turcis quis capiatur, etiamnum is fervus, atque in eo memoratae Üélion&t locum capient, ejufque bonis curator dabitur. /. 15. pr. ex quib. muf maf 7. 3. fcf feq. C. de poftlim. re* {y) [d eft_a£tu, quo liberi è potefla patris dimittuntur. Dicitur a mancif/trcj, quod folemnlter tradere mancupio GgaiGcabat, & inter actus legitimos reftrtur, /. 77. de li. J. (z) Verum enim precium non interVfoiebat , led unus numus , qui pretio opponitur. /. 10. mfi. de adquir. poff. Sine hoe autem omnis venditio eft imagi naria, /. 16. de R. J. (a) Hinc in imaginariam fervilem caufam dicebatur deduci emancipandus. /. 3. §. r. de cap. minui. . (b) Sic ut pater coram praefide adhibitis feprem teftibus & libiïpendemanciparet & traderet ex caufa imaginariae venditionis contraéta cum emptore fiducia, filium ter & caeteros Iiberos femel, ut ab emptore, qui pater fiduciariusideo f appellabatur, iterum manumitterentur , j & fic fm juris fierent. /. fi. C. de emancip. liber. (c) Hoe conftituit Anaftafius in l.pen. C de emancipat. liber. (d) d. I. fi. C. de emancipat. liber. (e) ld eft, judiceshabentesjurifdiaio- 1 nem. rubr. C. de jurifd. omn. jud. Hinc \ in Statut. Clivenf. fit. 65. §. 1. bevet de \ Va&er vor Richter und Schepen uytfyn benj den und benden gefat. ■ I Cf) ld ea poteftate. pr. I. de Liber- tin. ubi dixi. t Cg) ld eft ex poteftate dimillus vel potius emancipatus. (h) Sed quia hodie cognati aeque fuccedunt, Nov. 118. c. 2. ö» 4. ideo fatuus erit parens, qui ad ediftum praetoris confugerit, & ita fe aréïaverit ad tempus c. dierum, nifi forte ratio eum | moverit, cur utiliorem fibi putat bono• rum poffeffionem , de qua re dicam è j loco ad tit. de bon. poffeff. ) (O Moribus noftris haec ufum non j habent, nifi in arrogato ejufque liberis: i nam nepos ex filio naturali haut eft in poteftate avi, atque fic hic illum nequit emancipare. (k) l. 10. I. 11. C. de adopt. U) Cum hic a&us emancipationis fit ]- vo-  64 G E R II A R D I F E L T M A S N I manifeftaverit, pracfente co, quiadoptatur(in), & non contradicenfe, («) nec non eopraelènce, qui adoptat, (o) folvitür quidem jus poteftatis' patris naturalis: tranfit autem in hujusmodi (p) parentem adopti» vum, in cujus peribna & adoptionem elfe pleniffiiaam antea () Saepe haec conjunguntur &prol fynonimis accipiuntur. /. 17. deLL.$. 3. Ij L de int er d. I. 1. de nox. att. I. 7. C. de codicil'l. Ter ent. Heautont. act. 4.fc. 2. qui t vim tantam in me éf poteftatem habeam. j Tacit. iib. 2. biftor. vis ac poteftas penes \ a Proculum praefettum. Seneca de vita bea- I ta. c. 8. boe modo una ejficietur vis ac po- f iejias. Gellius 12.nott. Att. 1. major ple- i c runquè vis ac poteftas eft. Laétant. 4. hift. , I dlvin. 3. aut etiam fi vim poteftatemque j fi limmi Dei inteïlexerunt: quanquam dici ' d queat, quod ideo vis pvaeponaturpotefta- ,h ii, quod haec tutori competat nonnuda, c fed quae cum vi &. emcacia five robore 1 conjuncta eft; nam vis ab U 'mos' deriva- h tur, quod nervus fignificat, uti Vofüus xr docet in Etymol. Hoe aliquando opus: te quia tutpr moribus quoque praeficitur. fc 1. i2.§. 3. de admin. tut. Nov. Leon 68. U, Unde Alexander M. apud Curtium biftor. rt Ub. 8. dixit, caftigari h tutoribus pupillos: be Indicio etiam funt paroemiae in caftiga- | ct tores; Ne fis mihi tutor : Plaut. Aulul. n. att. 3. fic. 2. Perfius Sat. 3. Et vernacu- j ca lum} IVat hebt gy over my te voogden. fo CO ld eft homine, qui non tantum ; pr eft liber fed & fui juris: qualis eft pupil- i au lus- l. 229. pr. I. 195. §. 2. de V. S. I. 4. J re de hh qui fui vel. al. jur. Ad tutorem j to haec verba referri nequeunt, quia filius-1 to fan. poteft tutor effe. pr. tit. feq. cum j '.amen caput liberum non habeat, etiamfi )erfona fit libera. Geil. $. nott Att. 19. Sfec obftat, quod tune quidem Servius üxiffet in caput liberum. Nam vocula in etiam ablativum regit. Sic in xn. Si furiofus eft, agnatorum gtntiliumque in eo lecuniaque ejus poteftas efto. Cd) Hominem, ut perperam nugenur, qui inde cavillantur & id debuifie •oni contendunt, fi verba in capite libero d pupillum fpe&ent. (e) Sic differt a curatione, quae ob arorem, morbum, aut animi vitium loum etiam habet. §. 3. 6? 4. L de curat. :em a tutela mulierum, in qua hae ob :xus imbecillitatem olim erant, quae quism L. Claudia fuit abrogata, fed morius mmtaium gentium iterum repetïta: pa de re videat qui volee foach. Wibe'um de Contratt. Mulier. Sic LD. Zvooll. % $ §. 21. & /f6.10. §.13* cavetur, ne ulier fine curatoredonare, vendere alirye alienare poffir. Idem quoque praeriptum Jure Frif. Onent. lib. 2. tit. de tor. rubr. ivo de Frauwen olm cönfens ihs Mans. Item rubr. voo vormunder hebnfal. Verum id nunquam ufu fuit reptum tefte Henr. Eppio i. obfervat. 47. 15. Et memini non femel nos in Difteriq ratos pronuntiafie contraótus a eminis fine curatore vel non adhibito astore celebratos. Quanquam non aberim, maritorum nunc in multis majoTi effe poteftatem in uxores quam tu:um curatorumque in pupillos ac aduls.  66 GERHARDI FELTMAN \ l civili (ƒ) data ac permiffa. §. i. Tutores autem funt, qui eam vim ac poteftatem habent, exque ipfa re nomen acceperunt (g): itaque appellantur tutores quali tuitores (h) atque defènfores (i): iicut seditui dicuntur, qui sedes tuentur. QUI TESTAMENTO TUTORES DARI POSSUNT. T i t u l u s xiv. ^ 2. Turiofus, vel minor viginti guirigue annis tutor teftamento (O da- ' ?- 73- S. f. de R. J. ibi} babitu- rusve effet. (q) Vel fuo heredi a patri in codicillis teftamento non confirmatis, /. i. « i * confirm. tut. vel mater dederit, tune non ent tutela teftamentaria ordinaria & quae proprio jure fubfiftat, fed extraordinaria, quae eget confirmatione: h. «. f d. I i. §. i. & non valet, nifi bona liberis rehquent. Jus Frif. Oriënt, d. I. (r) Propter imbecittitatem tarnen fexus muhebns, fi mater dedit, opus eft mqmfitione. /. 4. C. de teft. tut. Hodiè autem omnis tutela ellextraordimria: & femper conürmari debet a magiftratu; etiamfi a patre liberis in poteftate conftitutis teftamento datus. (f) Ratio defumatur ex l. 9. de his qui fui vel dien. jur. junct. pr. I. de excuf. tut. ik ; munus publicum. Nec obftat arg. I. 21. ad L. Jul. de adult. Refp loquitur de poteftate ejufdem generis: Sed hic de diverfi generis agitur poteftate. Caeterum non eft utile pupillo fi. liumfam. tutorem dari: quia pater tantum tenetur peculio tenus. U 37. §. 1, de I admin. ff perie. tut. ' '. (t) Exprefie ei adferipta. iy) Idem traditum eft in 1 5. C denecW;firv. bered. inftit. 1.32. $. 2. de teft. tut. \ Ahi bdeicommiffarium dicebant compete| re. /. 10. §. uit. eod. I. 9. C. de fideic. libert. öed Juftimanus h. §. 1. ff in d, / pnorem fententiam , reje6tó fecund-X , amplexus eft Alii fecundae adftipulantur, licodicillis, primaeautem, fitefta^mento fervus proprius tutor datus fit. » (x)arg.l.2. de jurifd. I , (y) Qaia certo judicio debet libertas 'dan, quod non eft in errante. t K d. t. • j. (z) Ut fcilicet tutela fungatur & fer vus tarnen maneat; haec enim contraria lunt. Alias fimpliciter datus tacitè fub hac conditione, cum liber erit, datus ïnteHigitur. I. 10. §. fi. de teft. tut (a) Cum liber erit. . C b) Cum enim in poteftate domini fit, ei dare libertatem, ideö adjiciens condi- tionem rififie videtur. /. 22. de condit. Wit. I. 4. §, de ftatu Ub. I. 15 §. 26 de in jur. (c ) Lex enim neminem vocat, nec magiftratus aliquem dat tutorem, nifi quj ltatim adminiftrare poflit. I 2  6g GERHARDI FELTMANKl datus, tutor tune erit (V), cum compos mentis (e), aut major viginti cminque annis fuerit factus. (j. 3. Ad certum tempus, vel ex certo tempore vel fub conditione, vel ante heredis inftitutionempoffe (ƒ) dari tutorem, nondubitatur. (g) 4.. Certx (b) autem rei vel caufae tutor dari non poteft: quia perfonas (i) non (k) caufae vel rei tutor datur. (/) §. 5. Si quis filiabus fuis vel filiis tutores dederit: etiam pofthumas vei pofthumo dediffe videtur (m), quia {«) filii vel filia: appellatione & pofthumus &pofthuma (0) continentur. Quod fi nepotes fint, an appellatione filiorum & ipüs tutores dati fint? Dicendum eft ut &ipfisquo» que dati videantur, Ü modo Iiberos dixent (p): caeterum fi filios, non continebuntur: ahter enim filii, aliter nepotes appeJJantur. (q) Plane fi pofteris (r) dederit, tam filii pofthumi, quam exteri liberi continebuntur. D E (d) Ergo durante irnpedimento non funt tutores. h. §. l. 10. §. 3. de teft. kit. ibi, forte tutorem. Quare intcrea non curator fed alius tutor a magiftratu dabitur. arg. I. 11. pr. eod. Sed hodiè haec quaeflio nullus eft udlitatis: quod I tutoris curatorisque vocabulo promiicuè | vernaculo fermone utamur utriufque, ü impuberi dentur , par fit vis ac poteftas. (e) Proculus dicebat dationein planè efle inutilem, fed ejus opinio merito rejeda , quod pater jufta pietate, dudus jperavcrit mefiorem mentem. I. 10.^.2. ae teft. tut: (f) Teftamento, non autem a magiftratu, quia datio, quae ab hoe fit, eft aclus legitimüs, qui vitiatur per diei vel conditionis adjeótionem. /. 6. §. I. de tittel. I. 77. de R. J. Et quia fi pater ita declit exiftente die aut deficiënte condi- j tionc, fuppleri poteft defe&us ai magLfiratu, qui & fatuc faélurus, ficumpoffet, ftatim pure dando confulere pupillo pleniflime, id non egerit: CfaO Et quod ad heredis inftitutionem, nil refert; an ea fcribatur poft nominatum tutorem. arg. §. 34. /. de legat. (b) ld eft uni vel alteri. arg. I. 31. C. de tranfaÜ. §. 1.1. de pup.fubft. (ij Principaliter. (k) Ita fed minus principaliter. I. 12. g. 3. de admin. tut. (I) Obftat /. 15. de teftam. tut. I. 27. de tut. êf cur. dat. ld teftator ideo permittitur in d. I. 15. & magiftratui in cl. /. 27. quod patrimonium pupilli fit tam diftufum, & in locis ita a feremotis fitum, qu°d unus omnibus non poflitfupereffet imo plures, fi quoque dati effent , non inter fe communicare de cunc- tis rebus queant, ob quam rem dixi ai tit. praeced. n. 13. aliquando eum, joü patrem habet, accipere tutorem. lfó.qfe cum nomina fint confufa, haec res nullius ufus. (m) l. 5. h. (n) Ubi de commodo eorum, qui naf- ' tis rebus queant, ob quam rem dixi ad [tit. praeced. n. 13. aliquando eum, qifi ' patrem habet, accipere tutorem. ifoaiè I cum nomina fint confufa, haec res nulI lius ufus. (m) l. 5. b. (n) Ubi de commodo eorum, qui naf- 1 ci fperantur, agitur. /. 7.1. 26. de ftatu \ homin. I. 231. de V. S. (0) Nec obftat l. 17. pr. de legat. r. quia aliud eft in legato, quod id relinquatur ob meritum. /. 9. pro focio. (p) Liberorum enim appellatione apud Latinos omnes defcendentes vchiunt„ 1. 220. de V. S. Sed cum noftra lingua aliter Kinder, aliter Kindiskinder appellantur , ideo hi, cum hodie in poteftate avi non fint, illorum nomine in hoe articulo non venient. Cum melius fit eos habere tutorem feparatum. Vide Groe" 1 neweg. ad d. I. 220. Sande 4. tit. 5. def. 119. i?i fi. JCtos .Batavos p. 4. confult, 310. C q) Nepotes namque -veniunt filiorum appellatione nifi jufta interpretatione. /. 201. de F. S. uti in l. 84. eed. I. jp. de ritu nupt. I. 6. C. ad SC. Maced. Sed hic ea non eft neceffaria, imo melius eft, fi id non extendamus: uti dixi n. 2. (r) Pro quo alii legunt poftumis ex i: 6. de teft. tut. Filiis porro datus etiam filiabus datus intelligkur. /. 16. d. t. non contra L 45. de legat. 2. Verum hodie fï quisfeiat, fe non tantum filios habere, fed & filias,_ quando illis tutorem dedit, nou harum is tutelam gerit, quia pater videtur voluiffë , ut filii , quorum animum contumacem habebat exploratum, ab homine duro regerentur, quem tarnen noluit filiabus ad obfequia promptispraefici. Et nobis aliter nunc filii alker filiae appel-  ? R i P È R T I T A, 8$ PE LIGITIMA ADGNATORUM TUTELA. T I T U L U S XV; QUibus autem teftamento tutor datus non eft: his ex lége (s) duo. , decim tabularum adgnati funt tutores, qui vocantur legitimi • ^A-1* SuJïtailtemadgnati, cognati per virilis fexus cognationem con» juncli, quafi a patre cognati: veluti frater ex eodem patre natus, fratris filius neposve ex eo: item patruus & patrui filius nepofve ex eo. At qui per foeminini fexus perfonas cogmtione junguntur, adgnati non funt; fed alias naturali jure cognati itaque amita: tua filius non eft tibi adgnatus (*), fed cognatus: & invicem tu illi eodem jure conjunzeris • quia, qui ex ea nafcuntur, patris non matris familiam fequuntur. J. i. Quod autem lex duodecim tabularum ab inteftato vocat ad tu» telam adgnatos, non hanc habet iïgnificationem, ü omnino non fecerit teftamentum is, qui poterat tutores dare: fed fi, quantum ad tutulam pertinet, inteftatus decefferit («y); quod tune quoque accidere intelligi» tur, cum is, qui datus eft tutor, yivo teftatore decefferit. (x ) §. 3. Sed adgnationis quidem jus omnibus modis capitis deminutione O) plerunque (z) perimitur: nam adgnatio juris civilis nomen eft; (a) cognationis vero jus non omnibus (#) modis appellantur. Sanè fi qftïs dederit tutorem aan jyne Nakomelingen, non nifi liberis primi gradusintelligiturdatus, nam fecundi gradus aut acceperunt tutorem a patre fuo, aut, fi avus fuit legitimüs, vel a magiftratu datus, non tarnen habet nepotes in poteftate. (s ) U i. f>. Contra ex L. Solonis, uti in hujus vita fcribit Laërtius; i (t) Recïè enim aitparaphrafles, continuari agnationem, donec foemina intercedat. Quod non illum habet fenfum , ac fi mulier non pollet efle agnata, talis namque eft amita, fed quod agnatarum liberi non fint agnati. Hi autem funt die ein Wtypen und Zunahm fuhren. (v) ld eft in teftamento tutorem liberis non dederit. Seherd. d l, (x) Nam pro non fcripto habetur, qui tempore fufcipiendae tutelae non eft in vivis. arg. I. 64. de V. S. (v) Etiam minimd. I. 4. §. fi. h. I. 7. deV. S. O) Quia vocatur ad tutelam fratris, 1 rfui iri poteftate patris manfit,- frater emancipatus. I. 4. C. h. nec non hujus filius. I. fi. C. de legit. hered. (a) Et fic eodem jure tolli poteft. arg. I. 35. de R. J. ^ Q b ^ In nonnullis enim poteft pet1 ma 1 . ximam & mediam capitis diminutionem I tolli veluti ratione tutelae & fucceilionis legitimae. Cum vero haec jure noviffimo aeque obveniat cognatis & agnatis, Nov. 118. c. 3. ideo cognatus fi lit proximior gradu , quia fperat commodum fucceilionis agnato etiam, quod ad onus tutelae praefertur, d. Nov. 118. c. 5. Inter legitimos tutores autem potior eft mater & avia, fi velint id onus fubire ♦ nam invitae non coguntur: Jus Frif. 0rient. lib. 2. tit. de tutor. Stat- und Butjdd. Lantrecbt. art. 4. ibi; auf ibr begehren. uti caeteri agnati vel cognati. arg. I. 1 o. de R. J. tit. I. de legit. patron. tut. Dummodo tarnen mater & avia renuntient SC. Vellejano & fecundis nuptiis. l> 3- l' 5. & Mtb, matri &aviae. C.quan- do I Q  7o GERHARDIFELTMANNi modis commutatur: quia civilis ratio civilia quidem jura corrunrpere poteft, naturalia vero non utigue (c) DE CAPITIS DEMINUTIONE* T i t u l u s XVI. ESt autem capitis deminutio prioris flatus (d) mutatio. (e) Eaquc tribus modis accidit. Nam aut maxima eft capitis deminutio aut minor, quam quidam mediam vocant, aut minima. $. ju Maxima capitis deminutio ell, cum aliqiiis fimul & civitatem e I p. 2. t. 4. Daventr. p. 3. c. 3. §. 4. g, I Et fola mater excipitur in Jure Oldamt. j 3. §. 21. Sed LL. Daventr. p. 3 tit. 3. ! |. 9. utraque admittitur. An vero fimuY? an autem mater praeferri & num a\ii ad . jungendi, id omne, judicio totius fenatus relinquitur. Poft matrem admittitur avia utTaque. Jus Frif. Oriënt, lib. 2. tit. de i tutor. Nec obftet quod alia mulier fithe1 res impubeüs. I. 1. 1. uit. de legit. J tut. & fic in proximo adgnato vel co1 gnaro eeiTet caufa, ob quam alias cogiI tur tutelam fuCcipere. b. tit. & d. I. 10. de R. J. Quia cefiante cauia legis im1 piufiva non ftatim celfat legis difpofitio: \ uti dixi ad tit. de adopt. io. n. 3.  TRIPERTITA. ii DE LEGITIMA PARENTUM TUTELA. T i t u l u s XVIIL EXemplo patronorum recepta eft & alia tutela, quae & ipfa legitima (O yocatur. Nam fi quis filium aut filiam, nepotem aut neptem (d) ex filio & deinceps impuberes emancipavent: legitimüs eorum tutor erit. (e) DE E1DUC1ARIA TUTELA T i t u l ü s XIX. ESt & alia tutela, quae üduciaria appeliatur: nam fi pater filium vel filiam, nepotem vel neptem (f), vei deinceps impuberes manumiferit (g), legitimam mncifckur eorum tutelam. Quo defunéto, ft liberi ejus virilis fems (b) exiiïant, fiduciarii (/) tu^ (c) Per produórionem in fententia legis fundatam. (d) Hodie hi non funt in poteftate uvi, uti foepius dixi. (d) De quare nunc dubitari nequit, quod filio emancipato tanquam cognatus fuccedat. Nov. 118. C.2.& 5. Caetemm an hoe tempore pater , fi. fecundas contcabat nuptias, tutores liberis fuispetere teneatur, non una omnibus gentibus ftat fententia. AfSrmant Clivii, Marcani, Tremonienfes , Daventrienfes, Alii. d. Edict. Brandenb. §. u Stat. Dortmund. §. 118. 160. LL. Daventr. p. 3. tit. 3. §. 9. êf 10. Tyel. p. j. tit. 13. §. 8. Jus Oldampt lib. 2. §. 1. Weid. & Wefterixold. art 1%. 21, & 52. Selverd. lib. 3. art. ii. Tro quibus faciunt rationes allegatae ab Argentraeo ad confuet. Britan. art. ^go. glof. 2. n. 2. Negant Frifii, Orientales , Zutphanienfes Jus Frif. Oriënt, lib. 2. tit. de tutor. Comit. Zutphan. tit. 9. §. 4. £f civit. Zutphan tit. ' e-y. juris Romani antülites. Joan. j Francifc. Baïthafar. p. 1. tit. 5. refol. pracJ. 3. n. 28. Quorum fententia juvatus hac ratione quod liberi maneant in poteftate patris; tutor autem non detur nifi capiti libero. §„ 1. I. de tittel. Ut . forte diffidiumbacdiftincbionepoffit tolli, non tam tutores quam potius curatores £obolem ex anteriore connubio nancifci. • Pinell. ad l. 4. C. de bon. matern. n. 15. óV t6. Neque enim huic unquam fatis cautum effe poteft. Unde & in Stat. Butjad. Lantr. art. 5. fanétum, utflatim poft mortem uxoris conjux fuperftes, licet ad alias nuptias non properet , in. ventarium bonorum maternorum, liberis j edere magiftratuique exhibere ac fi res exigit, cautionem ufu prgeftare. (ƒ) In hos hodie avi nihil juris. (g i ld eft de poteftate miferit. arg. pr. I. de Libertin. (bj Et majores xxv. annis, uti in fi. b. t. adneétit. CO Sic dicÜ inopia alterius verbi. Vel K  7s Jul.&Mont. c. 46. $. wie ƒ f. Sed & ii in teftamento tutor fub conditione aut ex die certo dafitf/uent (r) quandiu conditio aut dies pendebat, ex iisdem leeibus irtor dari potent (s) Item fi pure datus fuerat, quandiu ex teftamento nemo heres existebat (t), tamdiu ex iisdem legibus tutor petendus erat: qm dehnebat eiTe tutor tv)9 fi conditio extiterat, aut dies venerat aut heres extiterat. §. i. Ab hoftibus quoque tutore capto, ex his legibus tutor petebatur: qtu delmebat effe tutor (x)3 ü is, re. Jus Omland lib. 3. art. 21. Oldampt. ' lib. 2. art. 15. Eadem in avia habent locum , fi mater fit mortua. Carpzov. p. 2. f. F. conft. 11. def. 16. n. 4. Nec non in cognatis proximis, qui fperant commodam fuccdïionis. l.io. C. de legit. tut. Quibus tantiun femeftre ad id indulgatur in Munfter gemeine Landordn. tit. 5. pr. Subftitutis quoque ea neceffitas incumbit. frg. d. I. 10. Caeteri, cognati dkamici illud facere queunt fed non compelhintur jure civili. /. 2. pr. qui pet. tut.l.5.1 ro. C. eod. Sed hodie aliud obtinet. Editt.' Ekct. Branknb. §L 2. ibi; Sollen dienecbfte Blutsverwanten aljo bald: Apudjdios ac Montanos femeftre iis praefcriprum. d. Ordin. §. Es Jollen auch. Qui idem a ■proximis vicinis volunt fieri. Quibus id vraecipkur intra tres dies in vecerepraejëetura ditionis Groningenfis, fub poena V. marcarum, & cognatis in ea habkantibus intra tres hebdomadas fub diéta poena. Jus Oldampt. lib. 2. art. 16. Creditores pupilli poffunt quidem petere ei tutorem fed non coguntur. I. 4. C. d. t. arg. I. 6. C. de legib. Sacerdotibus autem i & Praefeftis id, niextraordinemmulcba-1 ri & damnum, quod impubetibusexmo- I ra accedir., refarcire malint, praefcrip-I tum in Stat- und Butjad. Lantr. art. 3. I De proximioribus cognatis, iique fi defint vicinis hoe quoque ibidem fancitum. art. 6. (5) Cum autem praefides & praetores ante leges has latas fuerint magiftratus, & tutores dare non potuerint, licet jurifdictione effent praediti, hinc fequitur, quod tutoris datio fit fpecialis conceftionis. /. 6. 2. de tutel. Non obftat /. 1. de jur ij d. Nam non fequitur, adjisdicentis officium pertinet, ergo eft jurifdictionis x^erborumque latior eft ufus quam verbalium. iNon obftat 1. 15. juntt, I. 13. de ofjïc. proconf. quia legatus dedit tutorem non vi mandatae jurifdictjonis, fed ex fpeciali D. Marei confti-; tutione. I. 1. §. 1. de tut. & curat. dat. s Non quoque obftat l. 1. C. de offic. praat. quod enim poflit praetor dare'tutorem, ; id non habet vi jurifdictionis, fed quia 'nominatim id praeterea. ei da rum eft; Porro non adverfatur. 3. pr. de poftul. I. 3. 5. judic. folvi. quia ibi non agitur de tutoris datione ab mitio facienda fed de adminiftratione uni ex tutoribus datis committendd, quae res eft juri fdiaionis non fecus ac divifio tutelae & fic non refragatur. /. 36. de admin. tut. Perperam ergo omnes d. II. explicant de jurifdic. tione extraordinaria. Tandem non ob; flat §. 4. h. t. ut ibi dicam. Nec hodie quidem eft jurifidiótionis, fed in Belgio Camerae pupillari nominatim iJJa poteftas data eft, & in Clivia ac Marc4 praetor non in urbe fed tantum agro poteft dare tutores. d. Edict. §. 2. Apud julios, Montanos & Monafterienfes autem ubique. Jus Jul. Ment. d. c. 46. 6f Memaft. d. tit. 5. pr. Nec refert quod non novè cui vis praetori detur, fed officio cohaereant, nam nec id apud Romanos evenit : lex enim femel de eo lata tacite in fbccetCore repetitur. (r) Quod fieri potuiffc dixi ad§. 3, I. qui teftam. tut. dari. . CO Legitima enim tutela ceffat,quamdiu fperatur teftamentaria. /. ir. de teft. tut. Stat. und Butjad. Lantr. art. 3. cjf 4. Quare fi teftamentum non valeat, vel ex eo hereditas non adiretur, mox locus foret legitimo. /. 9. /. 26. §. fi. I. 2/._ d, t. Sed hodie, uti fuperiore loco dixi, haec res arbitrio magiftratus, cui eft jus dandi tutores, relinquitur. (t) Ratio eft in /. 9. de teft. tut. juntt. 178. de R. J. (v) Obftat. Datio haec eft aeftus legitimüs, qui non recipit tempus. /. 77. Ie R. J. Refp. tacitè hic tutor datur id tempus, quod non pugnat cum natura actus legitimi. d. L 77. juntt. V.\g$.ebd. O) Nam ceffante caufa ceffateffec- K 2 .  7* GERHARDI F E L T MA N N I fi is, qui captus erat, in civitatem reverfus fuerat: nam reverius recipiebat tutelam jure poftliminii. (j) $. 3» Sed ex Jus legibus tutores pupillis defierunt dari, pofteaquam primo confules pupillis utriusque fexus tutores ex inquifitione dare coeperunt (z) deinde praetores ex conftitutionibus. (a) Nam fupradicris legibus neque de cautione a tutoribus exigenda, rem falvam pupillis fo» re, neque de compellendis tutoribus ad tutelae adminiftrationem quidquam cavebatur. 0. 4. Sed hoe jure utimur, ut Romae quidempraefeclusurbi (b) vel praetor fecundum fuam jurisdictionem (c), in provinciis autem praefides ex inquifitione (d) tutorescrearent, vef magiftratus juffu (e) praefidum, fi non ünt magnae pupilli f ucultates. $. $. Nos autem per conftitutionem noftram (f) hujusmodi difficultates hominum refecantes, nec exfpeftata juffione prseiidum, difpofui» mus, fi facultates pupilli vel adulti ufque ad quingentos folidos (g) va. leant, defenfores civkatum una cum ejusdem civitatis religiofillirao an» tiSike, vel alias pubficas (b) perfonas, id eft, magillratus (z) vel tus. c. 60. de appellat. 1 (y) l. 1. §. 2. de legit. tut. juntt. §. 5. I. quib. mod. patr. pot. (. z) Claudius id jus invenit. Sueton. in ejus vita. c. 23. (a) M. Antonini Philofophi, qui primus tutorem pupiliarem creavit: quem etiam hac tempeftate habent Jeverani & Oldenburgici. Stat. und Butjad. Lantr. art. 3. (b) Cujus jarifdictio & imperiumprotendebatur ad centeftmum ab urbe iapidem. I. 1. $. 4. de of. praef. urbi. (c) ld eft pupillis fuae jurifdi&ioni fubje&is vel intra territorium fuum habitantibus: boe etvimvoce jurifdictionis foepe fignificari difcas ex Sdp. Gentil. lib. 1. de jurifd. cap. 1. Sic magiftratus mükaris liberis milkum, & Academicus liberis civium Academicorum, CZrbanus autem aliorum civium tutorem dat. /. 5. C qui tut. daripoff. I. i. §. 2. de tut. ff curat. dat. I. un. C. ubi pet. tut. Sed nec alii queunt tutores dari, quam qui dantis Jurifdi&iöni funt fubjecti. /. 3. de tut. ff curat. dat. N ifi aliud Princeps conftituerit, cui & fubfit is, qui datus eft. Jus Arcbiepifcop. Colon. Maximil. Henr. tit. 11. 5. 5. Nec obftat l. 10. de tutel. Refpond. Id verum fi non municeps etiam jurifdiótioni dantis fit fubjeétus. Sic Satrapa, quando in pago non eft tutor idoneus, tune ex vicinis fuo imperio fubditis alium poteft dare. /. 24. de tut. curat. dat. r (d) In quibus haec conCiüat, Jegas <;X l- 3- §• 3- de admin. tut. I. 21. §. pen. CS? uit. de tut. ff curat. dat. junct. I. 25. Ideprocurat. fcilicet in moribus, facultatibus & modo , quo pervenit ad tutelam. (e) Non mandato fed admonitione, ut officio fuo fungantur magiftratus municipales, Jicer hunc honorem habeant praefidi, vel alii provinciae reétori; arg. I. i. de offic. praef. ut de ea re ad hunc prius referant, nam cum tutoris datio fit fpecialis conceflionis, ideo mandari nequit. /. 8- pr. de tut. ff curat. dat. junbv. I. 1. pr. de offic. ejus cui mand. Et habebant hoe jus ifti magiftratus fpecialiter fibi datum. I. 3. de tut. ff curat. dat, 1.1. %. ad SC. Tertyll. (f) l. 30. C. de Epifcop. aud. Cg) Sivetalesnumos, quorum LXXIL facmnt auri libram. I. 5. C. de fufceptor. quorumque va/or eil duorum ducatorum Italicorum, &femiffis, uti docuit Scioppius paradox, liter, epift. 15. (/}) Non opus eft haec & fequentiaia ablativo cafu legere, cum Marcilio, licet ita habeatur in d. I. 30. (ij Ex hoe loco difce, quod, ubi nemo eft cui nominatim eft conceflum dare tutores, magiftratus id facere queac non yi jurifdiaionis aut imperii «Wc fic dicli, de quo agitur in 1.6. $. 2. de tutel. arg. I. 3. de tut. dat. juntt. I. 26. ai municip. Sed quia Juftimanus illud fpecialiter hic indulfit.  T R I P E R T I T A. 77 vel juridicum Alexandrinae civitatis, tutores vel curatores creare: legitima cautela fecundum ejusdem conftitutionis normam praeftanda videlicet eorum periculo, qui eam accipiunt. I 6. Impuberes autem in tutela eife naturali juri (k) conveniens eft, atis, qui perfec^ae aetatis non fit, alterius tutela regatur. 7. Quum ergo pupillorum pupillarumque tutores negotia gerant : poft pubertatem (/) tutelae judicio rationem reddunt. (m) DE AUCTORITATE T U T O R U M. T 1 t u l u s XXL AUétoritas autem tutoris («) in quibusdam caufis necefiaria pupillis eft, in quibusdam non eft necefiaria: ut ecce fi quid dari fibi (0) ilipulentur (ƒ>), non eft neceiTana tutoris audoritas: quod fi. aliis promittant pupilli, necefTaria eft tutoris aucloritas Namque placuit meliorem quidem conditionem licere eis facere etiam (q) fine tutoris audtoritate, deteriorem vero non aliter quam cum tutoris auóloritate Unde in his caufis, ex. quibus obligationes mutuae nafcuntur, ut in emptionibus, venditionibus, iocationibus, conducïionibus, mandatis (r), depofitis: fi tutoris au&oritas non interveniat: ipfi quidem, qui cum his contrahunt, obli¬ es Eft namque fpecies defenfionis, | qua? ex jure naturali tam proprie quam improprie fic diclo defcendit. /. 3. de J.' o U 45- §• 4- de L. Aquü. I. 1. §. li. I fi qudr. poup. Ratione originis ita re£le I juri naturae ratione ufus juri gentium, I <& ratione formae juri civiü mixto recle ■ adfcribitur. arg. I. 6. de jf. & 3- \ (J) Unius modi nk. menüo fit, per quem fmkur tutela, quia eft princeps &f naturalis. pr. I. quib. mod. tut. finit. _ / (m) Nam videbatur fufpeétas argui, { fi ante tutelam finitam rationis redditio , 1 èxigebatur. Videbatur & abfurdum eam j flagitare ab eo, qui perfeverabat in admi- 1 niftratione. I. 9. §• 4- de tut. ff rat.diftr. \ Sed his non attentis ubique conftitutum . ut fmgulis annis tutor reddat rationes, j, P. D. anno 1577. tit. 32. §. item das jus , Archiep. Colon. d. t. §. 6. Edict. Cliv. 1 Mare. 6. Jus Omland, lib. 3. art. 26. 1 Oldampft. lib. 2. art. 36. Qjianquam malo I 1 more hic & alibi id muïri non obfervent. j 1 ( n ) Quse nihil aliud eft quam ad pro* j 1 batio negotii, quod cum pupillogeritur. arg. I. 3. h. I. dicitur ab augendo: qui enim probat geftum ab alio, is ejus judicium auget & firmat, unde nos Styven. (0) V el remitti. /. 2. de acceptüat. I, 28. de pact. (p) Aut padfeantur. d. I. 28.pr.dummodo fint majores infantia. $. 9. I. da inut. Jlip. I. I. C de auttor. prajl. (q) Eft enim in favorern eorum introduclum, ut ex negotio per quod res fuas jueunt deminuere, non teneantur absjue tutoris aucboritate; quare id jus ad :orum laïfionem non debet videri inven:um. /. 25. de legib. I. 6. C. eed. LL. Daventr. p. 3. tit. 3. $. 19. (r) Nifi ex re deficendat obligatie /. u5. de O. ff A. tune enim civiliter oblirantur, quod non tantum de contraóbu, jui re initur, /. 3. pr. commod. Sed ita :apiendum, ubi ex re aliena res pupilli ;ft auéba. arg. I. 206. de R J. Et fic •eftringe LL. Weftwold. art. 46. aut ex acbo pupilli defcendit. d. I. 46. K 3  73 GERHARDIFELTMANNI obügantur (j): at invicem pupilli non obliganttir. (/) 5. 1. Neque tarnen hereditatem ( & qui tutor, idem etiam curator I fit, adeo ut in initio juret tutor fe veile I tutelam admirbfoare pupillus ad justam aswxem pervenerit quae cum hic tum ali- ! bi absque difcrim 'me fexus eft XXV. an\ inorum. Ga/iï, ö/tfenburgenfes Stat-und I'Butjad. Lantrecht art. 8. öf 12. Jeverenj fes & Silefii tantum XXL annos requirunt; quod & Angli faciunt in maribus, I fed foeminas ibi XiV. vel XVI. anno curatione Jiberantur.Saxones & Bojari XXII. annos defiderant & Monafterienfes. non nifi XVII. in maribus. . (m) Ut muliebris patientias queant accipere leges uti nequitiarum magifter dixit. (n) Nunc impuberes unmundige, puberes vero minderjdbrige fine fexus difcrimine appellantur. Stat. 6? Butjad. Lantrecht. artm 7. (0) Tune enim tranfeunt in poteftatem patris arrogatoris & caput liberum amittunt: cui conftat tantum tutorem ■ dari  go- GERHARDI FELT.MANNI deportati: item fi in fervitutem pupillus redigatur (ƒ>), vel fi ab hoftibus (q) captus fuerit. (r) 6. L Sed & fi usque ad certam conditionemdatus/it tutor, teitamento (s) ae'que evenit, ut definat efle tutor exiftente conditione. (r) §. 3. Simili modo finitur tutela morte vel pupillorum (v) vei tu. torum. (x) . ... , - .. 6 4. Sed capitis deminutione tutoris, per quam libertas vel civitas amittitur (f) omnis tutela perit. (2) Minima autem capitis deminutio» ne tutoris, veluti fi fe in adoptionem (a) dederit, legitima tantum tutela perit (6), caeterae non pereunt- Sed pupilli & pupillae capitis deminutio, licet minima fit (c), omnes tv.tchs tollk §, 5. Praeterea qui ad certum tempus teftamento dantur tutores, ii« nitoeo, deponunt tutelam. (rf) . 5 6. Defmunt etiam tutores effe, qui vel removentur a tutela ob id quod füfpecti vili funt (O: Vel qui ex jufta caufa fefe excmant, &onus adminiftrandaetutela?deponunt, fecundum ea, qua»inferiusproponemus. dari $. 1. L de tutel Eft & patria pote- < ftas ordinaria, qusehancextraordinariam facit ceffare arg. I. 16. de minor. : > (p) His duobus cafibus cum id acci- | dat pupillo ob flagitia fingendus eft pu- ' bertati proximus. arg. L 111.de R. J. Nifi forte ex lege iElia Sentia m fervitutem revocetur. (q) Hodie Turcis. (r; Sic enim fit fervus, qui nullum caput civile habet, cui tarnen tutor datur. $. 4.1. de cap. dimin. juntt. §. 1. de 1 tutel. (s) nam a magiftratu ita dari nequit. I. 77. de R. J- (t) Voluntas enim tcftatoris, ü legi non adverfetur , femper obfervanda. I. j 0 § 1. de admin. tut. arg. I. 9. C. de cu-1 rat.'furiof. Et limitata caufa hmitatum producit effectum. (v) Quia ea, quaeperfonaecohaerent, cum ea intereunt. Nov. 22. c. 20. (x) Non enim tranfit in eorum heredes l. 16. de tutel. tum quod perfonale üt mumis. I. fi. §. t. de mun. Êf bonor. tum quod perfonae induftria elccta, inter homines, autem magna differentia. 1 31 de folut. actio tarnen tutelse a defuntto adminiftratae in heredes datur. /. 1. §. pen. de tut. Êf nat. diflr. (y) Transfuga civis effe definit nec gaudet poftliminio & tarnen manet tutor. Prius probatur /. 5. $. 1. de cap. min. I. 19. §. 4. c? 7- de capt. 6? poftl. Pofterius per l. 15. de tutel. Refpond. (1) pro gxb transfugerit, refcribe haut transfu- gerit. Refpond. (2) ibi agi de iis, qui bono confilio, ut fuos fervarent, transfugerunt, uti exemplum in fervis apud Senecam 3. de benefic. 23. Veiquirecepti ab hoftibus, quod hi praeter omnem opinionem occuparint urbes munitas , ad quas ex decreto publico transfugerant, | uti Satrapa Drenthiae Bernfavius Topari cha Ruhnenfis fecerat, qui Campos poftea a Gallis occupatos fecefferat anno MUC JCXXII. f z 9 Cujuscunqe enim generis fit, femper eft juris civilis. §. 1. I. de tutel. fed qui maximam aut mediam capitis dimi! nutionem patitur , is amittit ea, quae funt juris civilis: ergo & tutelam. (a) Avo materno vel alteri fe adrogandum. (b) Non hodie quia manct cognatus & fic retinet tutelam legitimam. Nov. 11%. c. 3. fcf Jeq. (c) ld eft adrogetur, nam cum pupillus non fit in poteftate patris de emancipatione fruftra quaeritur. Adoptionis tarnen ab afcendente facb-e eadem erit ratio , quas adrogationis & per utramque finitur tutela per dicla. ad §. 1. h. f. n. 1. Cd) Huc transfer fcripta. n. 6. §. 2. b. t. Jus Oldampft. lib. %. art. 37. (e) Cum enim in favorem pupillorum fit receptum , ut accipiunt tutorem, ideo id in eorum odium, ut quovis cogantur efle contenti, non retorquendum arg. I. 6. C. de LL. D E  X R I P E R T I T A: 8l DE CURATORIBUS T I T U L u s XXIII. MAfculi quidem puberes & foeminae viri potentes, usque ad vicelimum quintum annum compietum (ƒ; curatores accipiunt: r>) quia heet puberes fint, adhuc tarnen ejus aetatis funt (b), ut fuaneeotia tueri non poffint. (/) ° 1 §. i. Dantur autem curatores ab iisdem magiftratibus, a quibus & tutores» (fe) Sed curator teftamento non datur (/): datus tarnen conlirmatur decreto i m) praetoris vel praeiidis. (a) §. 2. Item invki adolescentes, curatores non accipiunt (o), prae- ter- (/) h .3- 3- de cura' \ tor. (_?-) Et quidem primum tenentur 11, qui gcfferunt, eorumque heredes, l. 39. |. 11. de admin. tut. I. fi. C. de div tut. Si hi non fintfoivendo, hoccaïterosonerabit. Quando omnes geflerunt unus m ïolidum conveniri quidem poteft, fedjuvabitur exeeptione divifionis. /. x. $. ro. ie tut. êf rat. difir. Poteft etiam petere fibi cedi aótiones contra contutoresüpro lis quid debeat folvere. d. I. §. ti.L 2. C. de div. tut. quod & absque celTione recte repetit d. I. r. $■ 13- mflnemo Sefff 'Tit ck omnes foivendo fint. /. 38. de admin. tut. Si a magiftratu vel in teftamento fit divifa adminiftratio, quilibet pro parte tantum tenetur. LL. Tranf-lfal. p. 2. fit- 4- §• l6- nifi collegam tempeftivè fufpe&iün facere neglexerit. d. I. 2. ?. de div. tut. I. 46. §. pen. de admin. tut. 'oft tutores ad fidejufibres. /. 4. §. 2. im. pup.jdlv. fiore. (s) Sic-di£ta quod detur , fi neque per mores neque per horum fidejulïbres pufilli indemnes ferventur, arg. 1. 1. 15ie tut. rat. difir. I. 4. de magijlr. con)en. (t) Nam fi vitiofe fatis datum, non ddetur cautum. /. 6. qui fatisd. cog. (,v( Olim introducla , fed nunc ufu antiquata vulgo fed malè dicitur , nam expreffe ejus meminit Eleétor Brandenb. in Editio Clivo Mare. % uit. "Belgiimoribus autem tantum de dolo teneri ajunt: nagiftratum. arg. I. 15. de tut. & rat. lifir. Cui tarnen hac in re lata culpa comparabitur arg. I. 226. de V. S. I. 7. i; dejuj}). tut. (x) Si lata horum arguatur culpa: & fic non pugnat cum §. & l. 4. de magijirat. conven. id quod dicitur in l. 2. C.d.l. (y) Adeo ut in conlpeclu populi ea conciderentur & corrumperentur. Vide /. 12. de pericul. êf comm. rei vend. Sueton. Jul. c. n. Vellium pignoribus captis êf diruptafupelleiïiliDrep. Pacat.panegyr. ad Theod. fifii repleri, va/a concidi. Hodie mulctae dictlone coé'rcentur tutores, quando nolunt adminiftrare. Jus Oldamt. lib. 2. art. 20. Stat. Tyelens. p. 4.tit.i$. art. 10. Comit. Zutphan tit. 10. $• 3«Ci- Ivit. Zutph. tit. 29. Trans-lfal. p. 2. tit. 4. §. 4. Velav. c. 20. §• 5' (z) Plenum veluti prapfeaus Auguftah's vel legatus Proconfulis.  T R I P E R 'f I T A. 2} zCtioae tenebitur: fed hi tantummodo, qui fatisdationem exigere ialeut 00 DE EXCUSATIONIBUS (*) TU- TORUM VEL CURATORUM. T I T U Lr u s XXV. EXcufantur autem tutores & curatores variis ex caufis (c) t plerumque tameu propter Iiberos, five in poteftate fint five emancipati. Si enim tres Iiberos iuperftites Romae quis habeat, vel in itaha quatuor, vel in prov'mciis quinquet k tutela vel cuia poteftexcufari (d) exemplc* caeterorum munerum (e) nam & tutelam & curam placuit publicum munus efle. (/) Sed adoptivi liberi non profunt. (g) In adoptionem autem dati, naturali (b) patri profunt. Item nepotes ex filio (i) profunt, ut in Jocum patris fui luccedant (k): ex filia non profunt. (/) Filii autem fuperftites tantum ad tutelae vel curae muneris exaifationerrj profunt: defun&i autem non profunt. CmySed fi in bello amiiïi funt, quae- (a) Veluti municipales magiftratus, defenfores civitatum, & reliqui minores magiftratus. (b) ld eft allegationibus jufta? caufa;, i ob quam quis onus tutela; deprecatur. j (c) Quae hodie arbitrio judicis fere^ relingui folent maxime, fi ob Iiberos aut j plures tutelas vel ob setatem morbumve I fe petat excufari: quanquam caufae jure i communi adprobatae fufficiant. Jure Sel- , verd. lib. 3. art. 19. ( d) Etiamnum hodie videntur qumque requiri. Sande 2. tit. 9. def. 8. bed hoe jdeo fit , quod arbitrio judicis toca haec res relinquatuc, qui difpici & an pro- j prics fobolis educatione quis ita óneretur, \ ut aliorum tutelas fit impar. Alias opinor < Tribonianum hunc locum ex veterequodamJCto defcripfifle &parum memorem fuiffe, quod omnes in orbe Romano viventes eodem jure tune fruerentur & Quiritium nomen pro aenigmate fuerit. I. un C. de nudo jure Qitirit. toll. (e) Perfonalium, inter quas computatur tutela. U 4- de mun. 6? bon. nam patrimonialibus non excufant liberi, nifi , plures fint quam fedecim. ï. 5. §. 2. de jure immun. I. 11. de vac. ff excuf. mun. I, 24. C. de decur. Quo jure tarnen nunc non utimur. (ƒ) Quatenus cuivis ex populo etiam invids'imponitur. LL. Comit. Zutphan* tit. 19. §. 3. Daventr. p. 3. tit. 3. §'. 4. I & 5- Jus Arcbiepifc. Colon. tit. 11. §. 4. non autem eft reip. munus, quodinTeip. adminiftratione conftftit, uti Confulis vel praetoris, & fic cape /. 6. $. 15. h. vel eft publicum auéboritate. b. pr. non utilitate. d. I. 6. §. 15. Nam reipubl. nihil, quod ad rem pecuniariam adtinet, intereft pupillis tutores dari: ait TJipian. in l. 2. \. 5. ad municipal. \ ( g) Ratio enim princeps hujus bene; ficii eft, quod quis reip. civem dederit, f quod non fit per adoptionem. I. 2. §. 2. de vacat. ff excuf. mun. (h) Et legitimo, nam naturali tantum vix videntur prodefle. arg. I. 23. de ftatu hom. juntt. I. 7. %. 3. de bon. damnat. (i) Prasmortuo. 2. §. 7. h. (k) Jure reprsefentationis, & fic, fi plures fint ex uno filio, omnes pro uno* capiuntur. d. I. 2. §. 7. arg. I. 3. C. d& bis qui num. lib. tl) Nam hi profunt fuo patri. I. 2. C d. t. (_m) Etiamfi enim cafus ejusmodi non videatur imputandus ei, qui, quod potuit, fecit,- & femel cive auxit remp. tarnen, quia ratio minus principalis, qua; confiftit in onere propria; fobolis , celfat, ideo non excufationem prsebentmorturi. h 3  %6 GERIIARDI FELTMANNI quaefitum eft an profunt? Et conftat eosfolos prodeffe, qui in acieamittuntur (n): hi enim, qui pro republ. ceciderunt, in perpetuum per gloriam vivere inteliiguntur. (o) r de Jure immun. Quare idem cautum Jure Omland, lib. 3. art. 29. Selverd. lib. 3. art. 19. Drentb. lib. 3. art. 11. Exceififlt autem eam aetatem oportet. I. 2. pr. b. I. 3., de jure immun. Sande 2. tit. p. def. 5. Quando tarnen illam complevit, excufare ie poterit. arg. LL. Amjlelod. c. 28; art. 35. ibi; niet te owdt: ÏB in Stat Tyel. p. 1. tit. 13. art. 9. excufatur mapc\X annis. Arcetur. LL. Trans-lfal. 2. tit. 4 §. 2. Obftat 3. C. qui aetate vel profejf. ubi LV. anni fufticiunt. Refpond, Loquitur de muneribus iis, quae fine munenbus prasftari nequeunt; ut ait Cicerc de Scnetl. §. 34. uti eft valium reficere. ad delectum refpondere, glaciem rumpere. Alii pro LV. refcribunt LXX. Sec malè! Corn. Nepos in vita Attici. cun, baberet annos circiter fexaginta , ufus e(i aetatis vacatione. (f) U idt. C. de legit. tut. Cv) Jus Omland. 3. §. 9. Oldampt. z, §. ii. JLL. Trans-lfal. d. §. 2. {%} Ab hac enim quis fe poteft etiam 'excufare. Nov. ng. c. 5. verf. boe autem dicimus. I. 5- 9- C. h. Nec obftat, quod ob fucccffionis comraodum illa deJcratur; namid verum nifi Iexobftetaut 1 jufta caufa excufationis fubfit. Nec ob■ flat l. 13. pr. b. nam incluüo unius non I eft exclufio alterius, quodalibim'd.'Nótf, ' 118. c. 5. includitur. ( (y) Ratio petatur ex /. 41. C. Locati. quae cum generalis fit, etiam noftris militibus, qui caftra fequi folent, aut praefidiaria loca mutare convenit. Jus Qld1 ampt. d. art. 23. I Cz) Utriufque erudidonis. 1.11. C. de • excuf. mun. X. 47. id eft linguae tam Graecae quam Latinae. Sunt autem vel philologi vel critici, qui ambo nunc profefforum hiftoriarum & Graecae linguae audiunt. Grammatiffae autem non excufantur. I. x. %. fi. de excuj. mun. V. de Senecam 3. de benefic. 34. (a) Et ohm oratoresdicbi. I. fi.§.fin.ck mun. ff hon. nunc verö Eloquencise profefforeSi \ (J>) Si fint profeflbres. I. 6. §. 9. ff io- b. vel citcuitores id eft praffcici. d. ■ \l. 6. §. r. quem fic capere oportet. ( (c) Licet prsefatas artes non doceant, . fed ilipendio publico conduèfi vel jus vel aliam artem li beralem. I. 1. C. de deer et. , decur. I. 4.1. 6. C. de prof. ff Medic. Jus ■ Oldampt. lib 2. art. 27. Obftat 1. 6. $. I 12. b. Refp. Agitur ibi de iis, qui abf• que publici auftoritate jura profitentur. Juris autem doctores , quos jam crea1 mus, non excufantur, quia hi olim fue| runt incogniti & ipfa jurisprudentia magis vocat ad tutelam, eoque jureutimur. Sacerdotes autem noftri fe excufare pof- ■ funt. arg. I. 52. pr. C. de epifc. c? cler. J bande 2. tit. 9. def. 7. (d> Non mufici. I. 4. C. de excuf. mun. j poeta. /. 3. C. de prof. eV medic. & calculatores. /. 4. C. eod. nifi publice in A- cade-  T R I P E R T I T A. 8p $.if.Qui autem vult fe excufare, fi plures habeat excufatïones, & de^öusdam non probaverit: aliis uti intra tempora conftkiita fe) non prolubetur. (/) Qui autem excufare fe volunt non appellant (e:)- fed m quinquaginta dies continiios (b), ex quo cognovennt fe effe tutores vel curatores datos (i)3 fe excufare debent, cujuscunque generis lint, id elt, qualitercuncue dati fuerint tutores ik): ii intra centefi mum lapidem (/> funt ab eo loco, ubi tutores dati funt Si vero ultra centeiimum lapidem habitant, dinumeratione fada viginti millmm diurnorum (m), & amplius trigmta dierum: qui tarnen, ut fcaevola dicebat, lic debent computan, ne minus fint quam quinquaginta dies. ^ 17. Datus autem tutor, ad univerfum patrimonium datus effe creditur. (n) §. 18 Qui tutelam aliciuus geffit, invitus curator ejusdem fieri non compellitur (o\ , m tantum, ut licet paterfamilias, qui teftamento tutorem dedit, adjecerit fe eundem curatorem dare: tarnen invitum eum curam fukipere non cogendum, divi Severus & Antom'nusrefcrtpferant. ! runt inde, quod femper fluat aër, nec uno loco, nam etiam hodie in propriis pr«ddis is, fai jus habendi molam adep- tus eft, fi ea iterum fit collapfa, ventuni emere, ficloquemur, pro C. autpluribus imperialibus debet. De furca collapfa vide Bacquet. des drtits de jufiice eb. 10. n. 10. £? 11. (m) Haec etiam nobis interdicitur I dum alienis terris prohibemur, quodTertari, Chinenfes, Jappanenfes <&Mofchi faciunt. Sed & Perfie aquam profluentem locant pafcentibus juxta flumina pecudes, quod jus herbae & aquae appellant. Olear. in Perf. p 296. edit. Gallica. Diiputetur in umbra in contrarium mihi videtur non aliter efle communem aquam profluentem, quam quod iis, quiinmari navigare et littora appeltere non prohibentur etiam debeat concedi utprofluentis tenues undas mox cum aqua maris talfa fe mixturas hauriant. arg. I. 2. de jurisd. quod necnegant nobis gentes maxime barbarae. Vel quod trafitu alicai per terras noftris concelfo is aqua profluentö uti queat, vel denique quod eam veneno corrumpere nondebeamus, ut inde hollis pereat; Plaut. in Rudente acl. 2. fc. 4. Cur tu aquam gravareamabo? quamboftis hofti commodat. Atque haec interpretatio mea non parum lucis accipitaLacbantio, qui inter fa£ta ducum coflocatfiuminain- Ijrcere. Nid. lib. 1. hift. divin. cap. 18. («9 Apertum five oceanus, nam ejus finus et freta etiamque iftudmare, quod terris continetur, uti lacus Flevus, Cuï nunc nomen maris meridionalis, non inter communia fed publica refertur. I. 10. de R. D. quemadmodum et inter privata id, quod de mari occupatum per privatum. d. h 10. I. 14. de injür. (0) ld eft propter boe: ut littora noa aliter fint communia, quam quatenus neceffario maris ufui deferviunt. §. 5. h. U 51. de coMrab. empt. Nam ratione proprietatis fpeétant ad eos populos, in quorum terris conftituunt fines atque hac ratione inter publica referuntur. I. 14. de A. R. D. I. 45. de ufucap. I. 3. we quid in loco publ. Ergo tuitio, imperium & jurisdictio terras fe quoque ad littu/ tanquam iftius terminum extendit.  95 GERIIARDI FELTMANNI prohibetur (p), dum tarnen a villis & montimentis (q) & aedificiig abftineat, quia uon funt juris gentium (r) ficut eft mare. (s) §. 2. Flumina autem (t) omnia, & portus (v) pubhca (x) funt: ideoque jus pifcandi (j) omnibus commune eft in portu (2) iluminibusque. $. 3. Eft autem littus maris, quatenus hybernus fluclus maximus excurrit. (a) ƒ 4. Riparum quoque ufus (b) publicus eft, jure gentium (c) ficut iplius luminis. (d) Itaque naves ad eas appeJJere, funes arbonbus ibi na- (p) Aut in man' navigare, quam diu a communione naturali non eftdifceffum, alias inter privatos judichs ac inter iiberos populos bellis dabitur locus. arg. I. 13. fi. de injur. An autem ifta communio nulla vi hominis poteft difColyi ? Negant Peregrin. de Jure fifci lib. 1 c. 1. n. 17. Grotius tratt. de Mari lib. 1. ff 2. de j. p. b. 2. §. 3. Graswinckel ibid. contra Felden. Suarez de u/u tnaris n. 7. Vaquius 1. UI. ££• 89. n. 30. Heig. a. jgjg- w/f. ». 157. Frantzke exerc. I. \ 4. q. 1. n. 2. 16. & 18- GiUken b.n.ult. Vinn. ibid. n. 4. Larrea alleg. fifcal. 19. ». 16. Alii negant. Selden. traót. de mari claufo. Struvius defeud. c. 6. aph. 7. n. 1. Ziegler. ad Grot. d. I. . traucli. de imper. mar. cap. 2. Zouchae. p. 2. J'ur.fecial. feft. 3. q. h Eyben. ad b. %. ooj. 2. Qjrorum fententia nuper per foedus pacis inter Britannos Belgafque ictum praevaluit: & quam a contrariis nuper a viro CJ, ad- \ ductis vindicavi ad l. 2. §. 1. «. u. ff {tf) Memora; caufa in pofterum proditis. /. 42. de reUgiof. "Vide qua? dixi deCadav. infpic. c. 17. n. 11. B 12.. (r) ld eft, non pertinent ad omnes gentes , quibus promifcuus maris littorumque ufus etiamnum conceditur. Nam ficuti ripae fpecïant ad dominos praediorum, quibus haerent §. 4. b. t. ita & littora funt maris accolarum , in quorum terris conftituunt fïnes; quare & ad eos aedificia & caftella pertinent , quia aedificium cedit folo. §. 29. b. ti (s) Apertum in plerifque orbis noftri regionibus. (t > Penè, uti reéte /. 4. I. 1. de R.D. funt enim nonnulla privata. /. 1. §. 4. de flumin. (v) ld eft navium ftationes conclufae atque fljunicae. /. 59. de V. S. (x) Sic diéta quafi populica, quod eorum ufus non ad omnes gentes rationesque fed tantum ad populum per cujus ter¬ ras labitur flumen pertineat. Hinc exteris in illo non licet navigare nifi id impetraverint. Metckelbach ï. confil. Klockii 5. n. 17.- Inter flumina habemus quoque finum frificum, & aquas, qiue funt eis infulas quas corrupte watten dicimus. Sic Aitzema narrat ohm BomQls in his y non licuifle navigare necaccedereadporI tus nollros, quod jam illis permiffuin eft ex lege foederis icïi Ctivis art. 17. 166$. 16. JFebr. (y) Hodie cum pifcationum reditus I inter regia jura numeretur, 2. Feudor. 57. non aliter in fluminibus aut lacubus licet pifcari nifi hamo aut reti proje6titio eove quod Teutebei appellant, idque ufus ubique fervat, nifi novè ex privilegio, uti Frïïïïs & Batavis Borcalibus vel jure praedii pifcatio iterum fit in fluminibus & lacubus indulta. Jta in Drenthia competit ei, qui habet een vierendeel avaartals. In finu maris & aquis cis infulas iisque quse dividunt Zelandiam etiamnum cuilibet ex populo pifcari licet. (z) Groningse in hoe &fiumine, quod per urbem hbhur , nemo reti pifcatur, nifi qui id jus conduxit a Quaeftore civitatis. (a) Pervenit. 1. 96. pr. de V. S. vel exaeftuat. /. 112. eod. ()uód non ita accipiendum ac fi pro Jittore tantum habm deberet tellus, q;;a?aliquandotegiturmaris aqua, fed illa qua? quafi fepes eft p\eniflimi maris. arg. I. 3. $. i, de fiumU nib. (b) Non communis fed (c) Secundario. f d ) Fruftra enim cuivis ex populo concederetur navigatio in flumine nifi ad tempeftatem effugiendam vel ad onerandam exonerandamque navem eamque contra adverfum iftius alveum trabendam, id ripas appellere, atque in his ire nec non equos agere liceret. arg. I. 2. de ju"ifd.  T R i p e R t i T A; 9f natis reiig*re (0> onus aliquod in his reponere, culibet liberum efts r f) Seat per ipfum flumen navigare (g): fed proprietasearum (b) illoriimeft' quorum praediis (/') haerent (k) qua de caufaarboresquoque in iisdem natae (/) eorundem funt. jj. Littorum quoque ufus publicus eft f>) & juris gentium (0) ficut & ipfius maris; & ob id cuilibet (p) liberum e/l caiarn (^) ibi ponere, in quam fe recipiat (r): ficut retia ficcare & ex mari deducere; proprietas autem eorum poteft intelligi nullius efle (s) fèdejusdem juris effe (/), cujus & mare, & quae fubjacet mari terra vel arena, (v) §. 6. Univerfitatis (x) funt (j), non fingulorum (s), quae in ci. vitatibus funt, theater, ftadia, & fiquaaliafuntcommuniacivitatum. (a) (j. 7. Nullius (b) autem funt res fecrae&religiofae, ócfanótae: quod enim divini juris eft, id nullius in bonis eft. (c) $.8. Sacrae res funt, quae rite (cl) per (e) Et reficere folüto turnen arboris precio. arg. I. 13. 1. comm. praal. (ƒ) His enim legibus proprietas riparum his, qui juxta flumen prasdia poflident, concefla eoque fenfu ripa dicitur publica in l. 3. pr. deflumin. (g) At cum hoe nunc quoque inter jura fifci numeretur, & nonnunquam ipüs civibus haut aliter concedatur, navigatio nifi perfoluto vecbigali: quid mirum fi pro ufü riparum ripaticum exigatur, idque etiam inter regalia referatur? 2. Feud. 57. (b) Riparum. (i) Veluti termini, (k) arg. I. 10. de R. ff. \l) Etiam hac tempeftate, quia non ripae fed ripatica annumeranturregalibus. Sixtin. 2. de regal. 5. n. 8. l m ) Non tantum. (n) ld eft non ad folos maris accolas fpettat: fed: uti hic graeciffat ^toma." nus. ( 0 ) ld eft jure gentium Secundarip vel civili quodam generali ad eos pertinet, qui poifunt in mari navigare & pifcari ex ratione allegata ad $. 4. b. t. n. 4. (p) Non modo jure licito pifcanti. /. 5. §. 1. de R. D. fed & naviganti. C q ) 1 d eft tuguriolum rufticum vel vilem domunculam ftramentis , arundine fimilique genere conftruócam : Seneca epift. 90. Cr) Ad tempus, donec navis reftaurata vires corporis refectae ceiTaverit tempeftas, & de aquaprofiuentealiisque heceflariis fibi profpexerint navigantes. Horreum vel aedificium autem facere non licet» nifi confenfu populi vel Principis, i«0 f») fpettat nus. I cuius funt fittora. I. .. c. tó. R fifi ne quid in loco publ. §. 50. de A. R. D. Quse res lndis ftepe exitiofa fuit. Cs) Hactenas ut aliis gentibus, quibus vel jure fuo vel conceilo permiffum eft in mari navigare aut pifcari ufus Jit, torum tempotum interdict nequeat. /. 5. \ 5. ï. I. 6. pr. de R. D. (t) Quod ad manfionem praebendam adtinet. (v) Nam in hac anchoramfigere^ & in mali etiam prope littusftationemqueS' rere licet. (x) ld eft focietatis hominum iisdem legibus ac moribus ad communem utilitatem viventium, quae & collegium, corpus aliter appellatür. I. 1. quod cujusq. univ. I. 1 o. §. 4. de in jus voc. I. 18. ad municip. I. 1. pr. de colleg. I. 26. ad SC. Treb. 1{y) Dittce illce res, quarum ufus neque communis neque publicus eft, fed ad eos tantum pertinet, qui ejufmodi univerfitatis fünt membra éf fodales Jic tarnen ut ratione proprietatis. (z) Effe intelligantur: uti docet Seneca 7. de henefic. 12. veluti quae córine&endi particula eft in l. 6. §. 1. de R. D. (a) Veluti fora, balnea, Scholae, porticus, bafilicae, horrea* ftabula, pafcua & faltus ad civitatem autpagumpertinentes, qui Germanis Almandten, nobis Gemeine audiunt, Frifis meenfeharen. (b) Striélè & cenfura, uti dixi ad h. t. (c) Non modo attu fed nec potentia regulariter. Vide §. 8. b. t. Cd) ld eft non tantum publicè. I. 6. g. 3. /. 9. §. 1, de R. D. Sive publica auc- N  93 G E R II A R D I FELTMA N N I per Pontifices {e) Deo confecratae funt: veluti aedes facrae, & donaria, quae rite ad minifterium Dei dedicata funt: quae etiam per noftram conftitutionem alienari & obligari prohibuimus excepta caufa redemptionis captivorum. (f) Si quis autem aucloritate fua quafi facrum fibi conftituerit, facrum non eft, fed profanum. (g) Locus autem, in quo aedes facrae fuut aedificatae etiam diruto aedificio (h) faCer adhuc manet (/) ut & Papinianus fcripüt. §. 9. Religiofum locum unus quisque fua voluntate facit, dum mor» tuum (k) infert in locum fuum. (/) In communem autem locum purum (m) invko focio ïnferre non heet («) in commune vero fepuichrum etiam invitis caeteris (o) licet inrerre. hem ii alienus ufusfructus eft, proprietariump/acet, ni/iconfentienteufusiruöufirio, (p) locum rehgiofum non facere. In alienum locum confentiente domino Jicet inierre (q)\ & licet poftea ratum non (r) habuerit, quam ilJatus eft mortuus, tarnen locus religiofus fit» (s) aucloritate. I. fi. ut in pofif. legat. Sed ad hibitis ceremoniis. Vide Alex. ab Alexandro 6. genial. dier. 14. Vid. Hecbor Bouric. Leétion. Jur. cap. 8. & fiqq. (e) ld eft EpiCcopos. Nov. 5. c. 1. Nov. 67. c. 1. Nov. 131. c.y. utnonob- j üet l. o. §. 1. de R. D. nam ibi fermo 1 eft de gentili Principe, qui etiam erat fummus Pontifex. 1/ampnd. in Alexandro. c. 8. A quo inftituto Chriftiani fuere alieni. Jacob. Gothofred. iiatribafing. Vel dieas cum Valente in l. fi. ut in poff. legat. Principis permi/fu res fuiffe coniecratas. (f) Qui apud Turcas funt, vel tempore maxime famis. I. 21. C. de SS. ec- I lief. ubi ratio. Item fi ecclefia aere alieno praegravata & habeat va/a fuperfiua. Nov. 120. c. 10. Lipskii 2. obj.38. n. 8- (g) Quanquam pnvatvufus gratia facras res pubiicè confecratas babereWceat. I. 9. $. i. ad L. Jul. pecul. 1.1. de ritu nupt. {h) Seneca conful. ad Helviam. c.13. non aedium facrarum ruinae calcantur , quas religiofi aque ne [tantes adorant. Manafle Ben iftaei, 1. de refurr. mort. {i, Non hodie apud nos, nec jure Pontificio. c. ecclefiis de cenfecrat. vijl. 1. (k) Vel faltem caput. I. 44. de relt- (l) Fit autem non totus religiofus, fed quatenus corpus humatum eft. I. 2. 5* 5- de religiof. Sed hodie privata voluntate non fic locus religiofus fed publice debet fepulturae deftinari. c. 3. x. de fepv.lt. c. ad hac. X. de relig. domib. Et fi quae in eo fint fepuJchra, ca funt res pa trimomi & inter immobilia numerantur. Jus Oldampt. lib. 3. art. 1. f (m) Quis üc purus? Vide in d. I. o. 1 (n) Eximitur enim commercio, quod f uni ex ociis non Jicet facere. arg. L 68. Ipro focio. i. 26. de S. P. U. I. 28. comm. div. (0) Quia fic utitur re ad finem , ad quem eft deftmata. arg. 1.10. J. 1. comm ! div. pendo muros. Stat. Tremon. §. 248. Vel fuffodiendo, dit onder dein Kruypt ajunt Statuta Groning. lib. 3. §. 44. (b) Tres enim etiam hodie partes haben t edicla & placita, exordium propofirionem & fanóh'onem. Feftus de V. S. in fanctum ait, quod ei, qui violavit, poe- 1 na fit mutöa fancita. I (c) Duuntur ejje , qua in patrimonia 1 fiunt. pr. h. t. Jam ' I d) Jus ita adquirimus, ut resipfcenobis obnoxia fiant, ff cum hac qualitate ve- \ luti onere juridico tranfeant ad quemvis poffffortm: aiiarum rerum jus ita tantum a* j dipifcimur, ut perfona fit obligata ad rem praftandam. 1. 3. pr. de O. & A. Hoe jus ad rem, illud vero jus in re docendi caufa nos appillafje juvit, & uti fpero juvabit. Jus in re eft fextuplex, dominium. h. «. & feq. jus hereditarium , jus do- 1 tium , fervitus, pignus, pojfejfio. Non- \ nularum rerum. { Sive juss I110 res corporalis eft noltra. I. 4. pr. comm. div. I. 16. C. de ' prad. minor. (f) ad pr. b. t. (g) Secundarium. \b) %fi. I. de ufu ff habit. I. 1. de A. R. D. f) Incipit ab occupatione , quae eft apprehenfio rei dorporalis, quae antea erat nullius & fit vel corporis ad corpus 1 acceflione vel manu longa. Veluti laqueo pofico, per quem libertas naturalis ferae eft adempta. /. 55. de A. R. D. [ (k) Qui jure venatur & hoe vel ex privilegio , uti nobiles in Germania & Galha, vel jure praedii , uti in ditione Groningana et Drenthia acquifivit. Recte autem cunètis interdiéta venatio , quia alias brevi fpecies animaüum perirent et 1 cornN 2.  JOO GERH.ARDI FELTMANNI domino, fi is praeviderit, prohiberi, ne ingrediatur. (/) Quidquid autem eorum ceperis eousque tuum eiTe intelligitur, donec tua cuftodia coè'rcetur (;«): cum vero tuam evaferit cuitodiam, & in libertatem naturalem fefe recepent, tuum eïïe definit & rurfum occupantis fit. («) Naturalem autem libertatem recipere intelligitur, cum vel oculos tuos efFugcrit, vel ita fit in confpectu tuo, ut difficilis fit ejus perfecuüo. (o) 13. Illud quaefitum eft, an, fi fera befiia ita vulnerata fit, ut capi poilit, ftatim tua efle intelliagatur? Et quibusdam (ƒ>) placuit, ftatim effe tuam: & eousque tuam videri, donec eam perfequaris, quod fi defiefis perfequi, detinere efle tuam, & rurfus fieri occupantis. Alii vero putaverunr, non aliter tuam efle, quam fi eum ceperis. Sed pofieriorem ièntentiam nos coniirmamus (q), quod multa accidere fbleant, ut eam non capias. §.14.. Apium quoque fera natura eft. (r) Itaqueapes, quaeinaibore tua- communis difcordias parit. 1. 77. %. ra. \ de legat. 2. etiamque fub praetextu venationis latrocinia exercerent, et multi k 1 muniis fuis avocarentur cum damno pri- I vaco ac publico. Quare licet juris natu- . raiis praeceptivi effet circumftantias iftas \ potuit mutari. V ide Daniël, cap. 2. v. \ 38. (i) Hoe nunc non obtinet mü tempore interdicto, et ante factam meflem 1 id faciat. Feram tarnen captam facit fuam, quia prohibitio domini fundi non poteft mutare naturam feram in animali: alias enim non fimplex aclio injuriarum ei daretur. /. 13. $. fi. de injur. Sed vel condictio furtiva vel vindicatio reicomrct. Non etiam ferae funt fructus fundi nec hujus pars, quia illarum nomine interdktöm, quod vi aut clam non datur. U fi. §• 3. <\L -ui aut clam, Nec obftat /. 16. deS. U. P. Refp. ld^ non impedit, quo minus fera fiat capientis. öl"g. h. §• Objicitur quod poilefibr. mal33 fidei fructus non facit fuos, /. 21. C. de R. V. Refponf. Non eft in mala üJc, qui jure fuo utitur. Deinde, uti dixi, ferae non funt fructus fundi. Imo ais quod venatio fit loco fructus. /. 26. de ufur. I. 9. §• 5- t 62. de ufiufir. hunc autem prohibentc Domino non adquirimus. I. 1 e. v. fi- eod. Refp. Ferce non funt proprie fruftus: nec enim, quiSylvam émit, vUs poflidet. /. 3. §. 14. in < f. de adq. poJT. fi autem adquifita: fint a J trucruario hactenus inter fructus compu- j tantur, ne dominus proprietatis eas übi i vindicet. d. I. 9. S. 5. 6r l. 62. Item fi J quis bonafide alienum fundum poffedit, i Cc fumptus facit, hi non mintnmtur per i feras, quas cepit, nifi in fundo fit fep- j tum, in quo capvantur anates qui ilnfus. j d. I. 26. ' (ni) Dominium enim a domandodicitur, cum autem ubi evafit, tua cuftodia feram domare non pollis, iterum fit res nullius, ut aliud dicendum, fi tuas voci aufcultet quod pica?, pfittaci & pafleres faepe faciunt. arg. I. 9. §. id. de adq.pojf. {n) Hodie adhuc cujusque fi ignobi. j lioris aut noxii generis fint ferae, vmb etiam alterius|cujufcunque apud Drenthios, fi quis habeat een vierendeel Waardeels öc quisque praedii poffeflbr, nifi Princeps olim eflet pra?fens, ex LL. Weftervcold. art. 97. Quas res juvac ut exerceamur ad fimüitudinem bellica difciplina: Cicero 2. de nat. deor. 161. Hinc venatores cervorum aprorumque milites legendos monet Vegetius 1. de re milit. 7. Sed Cato, fi Senecae de conft. fiapient. c. 2. credimus, cum feris manus non contulit, quas conj'ectari vcïiatoris agrejlisque eft. Ut vel defperes vel judicio omnium nil prarogativ» tibi prae aliis fit in feram, quae manu tua evafit. (p) Irebatio in l. 5. §. 2. de A. R. (q) Ratio, quae fequitur, eftexGaja in l. 5. §. 1. de A. R. D. Ex qua a contrario difcimus Trebatio nos debere adftipulari, fi vel ala volucri rupta, aut bini pedes, curfores vocat natio alumna Sylvas, lepori aliive ferae fraéti & fic per vulnus libertas naturalis ei fit adempta. Quid enim refert, an laqueo, /. 55. de A. R. D. an telo hoe evenerit ? Cr) Licet ex confuetudine extrinfecus adfumpta evolare &revofafefoleant: quamdiu tarnen hoe faciunt, tamdiu irjt patrimonio tuo computantur, fi vel alvcis apes incluferis vel ad feneftras aut fub tecto, quod apud Sarmatas & Curlandos evenit, favos fecerint & fic cape» 8- §. ï.fam. berciji.  TRIPERTITA. JOï m confedermt, antequam a te alveo (s) includantur, non magis tuae jottÜ/guntur eiTe, quam voJucres, quae in arbore tua nidura fecerint: ideoque fi alius eas incluferit: is earum (v), Dominus erit. Favos quoque O) fi quos effecerint, eximere quilibet potefi. (j) Plane, integra re, fi praevideris ingredientem fundum tuum, poteris eum jure prohibere ne ingrediatur. (z) Examen quoque, quod ex alveo tuo evolaverit, eousque intelligitur elTe tuum, donec in confpeclu tuo eft, nec difficilis (a) perfecutio (b) ejus eft, alioquin occupantis fit. (j. ij. Pavonum ie) quoque & columbarum fera natura eft (d)} nec ad rem pertinet, quod ex confuetudine evolare & revolare folent: nam & apes idem faciunt, quarumconftat feram eiTe naturam. Cervos quoque quidam ita manfuetos habent, ut in fylvam ire &redirefoleant: fe) quorum & ipforum teram effe naturam nemo negat. In iis autem ammahbus, quae ex confuetudine abire & redire folent, talis regula comprobata eft, ut eousque tua eiTe intelligantur (f)} donec animum revercendi habeant fgj: nam (s) Alvo a mellis alimonio. Varro d. I. p. 434. | (t) Eum tarnen fi circumfepferis, ne elabi poffint, tu eris dominus propter induftrise praemium, uti iu re alia ait C^uintüianus. ( v) Hodie multis in locis pro aaqua parte. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. iS- §. 6. Drenthia lib. 3. art. 55. Weftwold. art. 85. & 89. (x) Qui ab alveo differunt, hic enim manu fic ex ftramine aut vimine. Sed favos ipfia? apes fibi faciunt pro receptaculis. Varro 3. de R. R. 16. (y ) Nifi dominus arboris foramen ex quo evolant & ad quod revolant ex confuetudine ei rei magis aptaffet. JureLongobard. lib. 1. tit. 25. I. 37. fufficit fi dominus arborem fignaverk. ( z ) Non idem hodie dixerim fi petat a domino ut fibi liceat ingredi fundum Sc de damno infecto caveat, tune enim non eric prohibendus. arg. I. 9. §. I. de damno inf. LL. Weftucold. art. 87. ^89. item 91. Leg. Baivar. tit. 21. t. 8- (a) Si enim non pollis apes includere, nil juvat quod in aëre eas videas volitantes. arg. I. 26. pr. de f art. Hujus animum mox teftabiturpulfatione aeris metallive alterius tinnientis vd fumo facto, ad poftremum etiam memorat'.;r in d. lege Bajuvaricr. Prius eft oblervatum Varroni de RR. lib. 3. p. 4. 32. quod & fi quando, diflipatse funt, cymbalis & plaufibus numero reducunt in locum unum. Et pofterius reftringendum utfumusnonfitnimius, alias fugancur apes&necantur. l.\o..adL jure naturali fxj thum mventons iiunt. fjj s- 19. (ft) Vulgo ajunt judicis arbitrio id efle relinquendum, fed iili uil mihi dicere videntur: debdbant enim judici exponere, quid fpectandum fit V Non , uti fpero , errabimus , li dixerimus, quod coh'.mba? faxatiles limul atque aiibi nidos fecerunt aut ter quaterque pernocrarunt, animum revertendi, delierint habere. Cervus fi q .oque ad fignum datum aut fponte fi folus egrediatur, bis aut ter emanferk, nec ubi dominus vei is, aquo domi pafcebatur, eum qua?lkum vemt, iliius voci obtemperat, nec fe contrectari ac d ci patitur, animum revertendi non amplius dicetur habere. (i) -temauatura, coiumbarumdomefticarum & pavonum novtrauum non tantum fed & cygnorum. Kturm van Leiden art. 159. $>. uit. ( k ) Anates ac columboe. (1) Et cygni. Cm) '■ tem anates columba; ac cygni. (n) Idem in feris manfuefactis obtinet, poenaque eft animaiis precium. LL. IV(fl) Veris vel quafi. /. 5. $. 2. de captiv. & pofilim. ' I (q) Immobilia olim cedebanr. Principi I vel reip. I. 20. §. f. eod. Cum enim bello viCti antiquitus plerunque in captivitatem abducerentur, quod & nuper Makaiïari India? Orientalis Regi eique fub1 ditis viftoria noftrse gentis accidit, nil proprii poterant retinere, fed hodie quia popuh victi, retinent libertatem ideo etiam manent domini agrorum , in hos & urbes vicfor nunc adquiric imperium & junsdiétionem. Jus milit. Dank. art. 125. lormenta aliaque arma & adcommeatum annonamque militarem pertinencia etiam Prmcipi vel libera? reip. bellum gerenti cedunt. d. art. 125. Jus milit. Sueac, art. 86. Nolas templorum fibi vindicat dux exercitus, nifi ab incolis urbium redimantur. Mobilia olim in fifcum quoque fuere coaéta. /. 3r. de jure fijn. I. 13. ad L. Jid. pecul. Nifi in pra?mium audacise promittantur fmgulis aut in acie capiantur. h. §. In excurfionibus autem capta dividuntur. LL. milit. art. 63. es" 04. ubi vide mea. (r ; J ure poftliminii. %. 5. I. quib. mod. patr. pot. folv. (O Etiam fi preciofi fint. (t) ld eft lapilli pellucida? materia?. (v) Veluti eoncha? rariores, quibus in Guinea pro numis utuntur, vel viliores, ex quibus hic calx coquitur. (x) Jure gentium fecundario vel potius cmh generali , quo vifus non fufficu. /. 1. §. 1. ^ adq. p0Jf, nonobftante d. I. 1. §. 21. (y) Hoe ut ut verum fit in littoribus, qua? adjacent terris inhabitatis a gentibus feris, qua? id etiamnum nobis indulgent, quod prohibere nos nequeant , quis  T R I P E R T I T A. l0J jJiïm ayss. 3(tr,ibtis dominio to°&bjeffis nata intens fd) Per aiw; J 5 ,y .,,c at"e*n aJJuvjo incrementum *Jf7. c 'V rer aiJuvionem autem id videtur adifH r,™^ v !• aducitur, ut inteJlieri non nnll^ m,*J J ' gaodita paulatim adjiciatur, (e) ë P°fllt' qüantüm ^uo<2ue temporis momento v^^f^ « eo tempore%j 5. **• Infala ft/, quae in mari nata eft (IJ quod raro (m) accidit quis tarnen neget, quod id fit correüum , apud eos populos, qui civili focietate ccuerum in unum reip. corpus? Licebine nobis in alieno littore oftreas capere aurumve legere & ita genti accola? hoe unum aufferre , quo neceifariis peimu- ■ tet. Nos hoe non patimur: ergo nec in ! alieno id facere praefumamus. Grotius \ p. 3. JC. Batav. confult. 178. «. 4. Ne \ quidem ipfis civibus ubique terrarum: • permiffum lapillos in littore quaerere. J Loccen. 1. de jure marit. 6. n. 10. Ineol inventum fifco non cefijiTe apud Gallos, teftis eft quidem Mornacius ad L 2. de R. D. Sed hinc non fequitur omnibus gentibus inventa in littore cedere. (z) Quia foetus eft caufatum, ideoque ejufdem juris eft cujus caufa. Ma- 1 ter tarnen non pater fpeéiatur. I. 5. §. 2. 1 de R. V. Nifi aliter convenerit, quod ! puen cum cuniculis facere folentetiam • cum canibus. ia) Vel mare. Jus Omland, lib. 5A art. 51. I {b) Et Omlandid lib. 5, $. 51. I ( c) Cum enim mui tum incommodi ab aqua maris aut Buminis fuflineas, & con- 1 tra ejus vim agros munire debeas , fe- t ciradum naturam eft, ut hoe quoque fen- e tias commodum. arg. I. 10. de R. J. c Accedit, quod intelligi nequeat, cujus praedio quid fit detracbus. r ((2) Vernaculè aanwas, aanjlag. c (e) Non magis quamprogreffushoro- j logii vifu percipitur. Alluvio autem non I % habet locum inlacubus. /. 12. deA. R. D. \ quia incommodi nil ab iis utpote deftitu- I n tis rapiditate, non quoque in agris limi- (fi tatis,- l. 16. d. t. Nam ex his poffeflbr ml amittebat, etiumfi quid adimeretur fi vi fiuminb- fed fupplebatur iterum a fif- a< co, ergo & huic alluvionis commodum obvenire debebat. arg. d. 1.1 o. deR. J, TJt hodie idem obfervandum fit, ü in feudum ager fit conceffus, ut femper eadem quantitate maneat, fecus fi hoe non fit expreüum; Atque haec eft ratio, cur apud Zeiandos ad vafallos pertineat alluvionis commodum. (ƒ) Quod non fit alluvio, quia id incrementum non eft latens fed non fecus a quolibet adverti poteft, quam fi quis manu promoveat horologii indicem ck üc hic ratio minus principalis, quse alluviom fuit locus, ceffat ideoque. ig) Et te eam poffe vindicare fi modo ie damno faéèo & infefto caveas. L o. \. 2. de oamn. inf. . (%) Quia uno fpiritu continentur cum undo tuo. I. 23. $. 5. de R. V. I. 30. de ijucap. & dominus quondam arborumek rruftae fibi imputare debet quod non prius agilaverit. arg. I. 24.. quee in fraud. treilt. Nam etfi arbores in crufta non ftent, fi tarnen gramina & herba? ah'gua parte coaluerint, propter unitatem cum terra mea ego ero dominus. d. I. 9. §. 2. in fi CO Nec obftat d. I. 5. §. 3. de R. V, lam utilis aftio ibi non direóta; opponiur, fed eft ea qua; ad agendum efficax, ïque datur cum cujus fundo arbores ck rufta coaluerunt. Ck) Sic dicla quod fit in falo five ma1 aut aqua, Feftus de V. S. eft terra auis cireumfiua ob fpiritum eolocierum>ere non valentem enata. Plinius 2. hifi. at. 85. (/) Nam infinitae, quae cernuntur in »ari, vel creatas, vel vi maris fa&aü int. (m) Cum propter altitudinemacpromditatem maris tum ob continuüm »jus ïftrum & fluxum atque refiuxum.  IC4 GERII ARDI F E L T M A N N I dit (n) occupantis fit (o): nullius enim eiTe videtur. (p) At infula in fiuminenata (-7), quod frequenter accidit, li quidem mediam partem fluminis tenet, communis eft eorum, qui ab utraque parte fluminis pro» pe ripam praedia poffident, pro modo icilicet latitudinis cujusque fundi, quaeVope ripam Ik. Quod li alteri parti proximior ik, eorum eft tantum, qui ab ea parte prope ripam praedia polTident. ( r) Quod fi aliqua parte divifum fit flumen, deinde infra unitum, agrum alicujus in formam in* fuJae (sj redegerit: ejusdem permanet is ager, cujus & fuerat. (t) §. 23. Quod fi naturali alveo (v) in univerfum derelicto, ad aliam partem fluere coeperit, prior quidem al veus eorum eft, qui prope ripam ejus praedia polTident, pro modo fcilicet latitudinis cujusque agri quae properi. pam fit (X)i novus autem al veus ejus juris elfeincipit, cujus & ipium flumen eCt id eft publicus. Quod fi poft aliquod tempus (j) ad priorem ai* veum reverfum fuerit flumen, rurlus novus alveus eorum elfeincipit, qui prope ripam ejus praedia polTident. (2;) (j. 14. Alia fane caufa eft, ii cujus totus ager inundatus fuerit; aeqne enim inundatio (a) fundi fpeciem commutat, Scobid, fireceiferitaqua, palam eft eum fundum ejus manere, cujus & fuit. §. i j* Quum ex aliena materia fpecies aliqua facla fit ab ali- ■ (n) Cür ergo de ea fumus folliclti coti-1 tra l. 3. 8 feq. de LL. Refp. ibiagiuvr \ de legifktore, qui nove vult jura prae-1 fcribere: ea enim debent effe de cafibus frequentioribus. Hinc tarnen fruftra con-1 legas etiam ea, quas perrarö evemunt, j deinde effe transmittenda. Vide quaedixi in eo de Accejf. memorab. p i. Infulam autem aliquando in mari nafci auctor eft Seneca 6, nat. QQ 21. j (0) ld eft ejus qui prior pedemin eam pofuit i, nec enim vifus aut immifïio jaculi fumcit per tradita ab Aerodio 5. rer., judic. 21. c. i. (p) Hodiè tarnen impenvvm &\unf-\ diétio pertinet ad Principem cujus aufpi-^ ciis navigatur, nifi privilegio focietas fit donata uti Indica. (q) Non item fi fa£ta, uti in fi. h. §. docet & exftat in l. 30. §; 2 deA.R.D. tribus modis fieri infulam. Cr) Tum quod videtur a praediis vicinis detracta, tum quod hi ripas debeant munire. arg. & 'ii* b. ibique not. n. 17. Nec obftat /. 65. §. 2. de A.R.D. Nam vel ajas quod ratione extremitatum non fecus ac ripa fit publica, vel quod ibi fermo fit de infula, quae fundo non cohaeret fed virgultis & limo collefto innata, quales fuiffe teftis eft Plinius 3. nat. 1 00. 125. etiamque exftat apud urbem , gf^Audomari, & memini me talem 0- | firn in diverticulo Vanalis prope Tyelam vidifle. J (j) Quam habet Batavorum feraciflima vulgo Betuwe. (t) Nec in hanc fifco quid juris, qui alias infulas nunc fibi vindicat. Goris 4. adverfar. 23. In Clivia quaeftor eam in rem eft creatus, quem Wartgreve appellamus, nam wart & weert eft infula, uti BommeJienfis, Dordracenfis, aliae: indicant infula?. () acceffionis vice cedit vefti» mento (/ƒ), & qui dominus fuit purpurae, adverfus eum, qui fübripuit, habet furti aéhonem (r) & (j) condictionem , five ipfe fit, qui veftimentum fecit (7), five alius nam exlhndtae res, licet vindicari non poffmt (x), condici (j) tarnen a furibus (z) &. quibusque aliis poffefforibus (a) poffunt. §. 27. Si duorum materiae ex voluntate dominorum confu/ae fint, totum id corpus, quod ex confufione fit, utriusque commune eft (#)•* veluti fi qui vina fua confaderinty autmafTas argenti vei auri conflaverint, fed & fi diverfae materiae fint, & ob id propria fpecies facla fit: forte ex vino & melle mulfum, aut exauro & argento electrum, idem juris eft (c): nam bona fide fpeciem novam fecerit, hsec enim fi non adfuit, intelligitur nomine domini materia; fuiffe. arg. I. 12. $. 3. ad exbibend. & denique res in torum ik perfecta, arg l. 139. de V. S. I. fi. quod quisq. jur. Adquirit enim dominium ob formam, qu.32 non nifi ex confummatione contingit. I. 80. §. \. ad L. Falcid Nec obftat /. 19. §. ri. de auro & arg, leg. Nam quia legata plenius interpretamur, ibi appellatione argenti faóti etiam venit id , quod coeptum fabricari. (0) ld eft fila purpureo colore tincta. arg. I. 1 C. quce res venire non pofif. (p) ld quod pretiofius eft, hic non fpectamus, uti quidem Re, fi Mud alteri non accedat, quod vilius eft. /. 44. de Aedil. ed. quia in re propofita purpura. (q) Et ideo ei cedit , fine quo effe non poteft. I. 23. 3. de R. J. jurtft. d. I. 19- $• 13- (r) In duplum vel quadruplum. ( s) Praoterca, §. uit. J. de oblig. qua ex del- nafc. (t) Accurf. b. notat fartores effe fures, quod fèquitur Rebuff. de mercator, gl. 9. & 10. ubi idem ait demolitoribus, polUnctoribus & cauponibus. [ v) Qualitercunque ad hunc pervenexit, quia fur eft in perpetua mora. /. 8. §. 1. de cond. furt. (x ) Direétè. Poteft enim ideo ad exhibendum agi, ut fi feparatae fint, poftea vindicentur. /. 7. §. 2. ad exbibend. juntt. I. 1. eod. Qv(od non obtinet fi quis fuum pannum intinxit aliena; purpura; id eft fucco Purpura; pifciculi. (y) ld es precia earum actione in perfonam pad, §• r5> 1- de attionib. ( z) Condictione furti va. I (a) Condictione fine caufa, nam con.I diStio furtiva non datur nifi contra fu' rem ejufque heredes , minimè autem con, tra eos, qui bona fide rem natli funt. I Deinde condiétio furtiva nemini datur nifi I domino. I. 1. de cond. furt. idque odio \ furum fingulari, cum alias dominus rem 1 fuam non poffit condicere. 1.1. de coml. tritic. Cum vero res exftiuctae aut eae, qua; novam fpeciem acceperunt, ut reduci ad priorem materiam non poffmt, defierint effe noftra; , videri poteft ne quidem condictione fine caufa nos ejufmodi rerum asftimationem poffe petere , atque ideo b. $. eiTe intelligendum de quibusque aliis pojfefforihts , qui in malat / £de funt. Scio Carpzovium p. 2. Jurifpr. for. conft. 3p. def. 9. n. 5. ff 6. Frantzke. 2. var. refol. 9. n. n7. ff feq. Richter, p. 2. decifi 96. n. 106. & feq. Joh. Phifippi h. obf. ff uf. pratt. eclog. 10. n. 4. aliud docere & innuere, ac fi poffeflbr teneretur condictione ex jure gentium. arg. I. 14. de cond. indeb.l.206. de R. J. Sed fi poffeflbr titulo onerofa rem accepit & inanis ei fit futura actio de evictione haut poteft dici locupletior factus cum aliena jactura. Quanquam illis adfentior, fi ex lucrativa caufa rem accepifiet aut dominus rem non furto fed rapina amififfet. (b) Sicut unusquisque partis in toto fit _ dominus ; communi enim confenfu focietatis conftituitur. (c) Dc mulfo contrarium dicitur in l. 5- §-2. dc R. V. bed ibi non voluntate dominorum aut fortuito uti in b. fed facto unius mulfum compolïtum, ideoque is dominus fit. §. 25. b. t.  T R I p E R T I T A: tóf nam et hoe cafu communem efle fpeciem non dubitatur. (d) Quod ü fortui» & non voluntate dominorum confufae fuerint, vel ejusdem generis materiae vel diverfae: idem juris efle placuit. O) g. zS. Quod fi frumentum Titii frumento tuo miftum (f) fuerit fi quidem ex voluntate veftia commune eft, quia fingula corpora, id eft, /ingula grana, quae cujusque propria fuerunt, ex confenfu veftro comniunicata funt. Quod fi cafu id miftum fuerit, vel Titius id mifcuerit fine tua voluntate, non videtur commune efle; quia fingula corpora in fua fubftantia durant. (g) Sed nec magis illis cafibus commune fit frumentum, quam grex intelligitur efle communis, fi pecora Titii tuis pecoribus mifta fuerint. (h) Sed fi ab alterutro veftrum totum id frumentum retineatur, in rem quidem actio (/') pro modo frumenti cujusque competit (k): arbitrio autem judicis continetur, ut ipfeaefiimet, quale cujusque frumentum fuerit. (/) §. X9« Cum in fuo folo quis ex aliena materia aedificaverit, ipfe intelligitur dominus aedificii, quia omne, quod folo inaedificatur, folo cedit. Nec tarnen ideo is, qui materiae dominus fuerat, definit dominus ejus efle («), fed tantis per neque vindicare eam poteft (o), neque ad exhibendum de ea re (d) Non ptoportiohe arithmatica fed . geometrica pro rata, quam quisque con- , tuiit. d. I. 5. pr. ff §. 2. de R. V. (e) Non obftat I. 78. de jblut. Refpond. Singutare eft in numis, quia in hos non cadit affectio. I. 3. de in litem jur. (f) In praeced. $. actum de confufione, quse liquidorum eft & per quam miDima quasque pars utriusque materia; communicatür & minimam quamque partem coit ac penetrat ita ut feparari nequeant, quare cum aliud fit in plumbo & auro. d. I. 5. §. 2. I. 12. §. ji. de A. R. D. ideo non fit commune , quod ex iis exiftit confufum corpus. Sed in h. §. traétatur de commixtione, quae eft rerum non liquidarum vel potius aridarum. (g) Nec unum penetrat in aliud, & unum ab alio non quafi abforbetur, uti 1 in confufione fit. (/;) Hoe vult dicere, acervus frumenti non magis communicatür quam greges commixti. Nec enim magis partem habet alter in alterius frumento, quam ovium capitibus fed unius cujufque manet, • quod ejus antea erat, quare nemo totum acervum vel gregem, quia nec partem alterutrius pro indivifo vindicabit, /. 2. §. 3. de R. V. Sed quisque pro divifo, quod fuum eft in acervo vel grege. I. 5. pr. d. t. Neque enim communio contra voluntatem dominorum induci poteft. /. 30. pr. $. 2. de ufucap. Ratione re- \ ftitutionis tarnen difcrimeü effe nemo ne* gaverit, quia pecora facilius feparari poffunt quam frumentum. Homer. Iliad. 0. 1 (i) Sive rei vindicatio. I. 1. I. 23, 'pr. de R. V. I (k) Ut non plus petat, quieamquantitatem vindicat, quas ejus fuit ante commixtionem. (O Nam ut maxime par fuerit utriusque frumenti quantitas tarnen alterius ion*, ge melius ac preciofus effe potuit. Finge meum filiginem fuiffe vernaculunii tuum nauticum. Mei fex modii vendi poflenc 36. aüreis, fi non effent commixti cum tuis novem modiis, qui etiam non pluris quam 36. valent, femiffemacerviaut dimidium preciï ego feram, licet tu noj vem & ego fex tantum modios in eo ha| beam. arg. I. 75. §• 2. ibi) quia bono mef lius de F. O. fm) Adjunclum enim cedit fubjeclo, fine quo effe nequit. /. 23. §. 3. de R. V. & fuperficies pertinet ad Dominum foli. I. 50. ad L. Aquil. (n) Imo definit, quia duo domini effe nequeunt. I. 5. §. fi. commodati. I. 19. §. 3. de capt. ff poftlim. Refp. unus eft; dominus aedificii, alter materiae; hasc enim non per fpecificationem eft amiffa, fed fubftantiam faam retinet; neque cohaeret folo fed domus. Co) Obftat/. 98. §.ƒ. defolution. Refpond. Vel quod haótenus poflit vindicari, ut fur teneatür ad precium jurejurando in litem aeftimatum tanquam is, qui dolQ 0 2  3o8 GERHARDI FELTMANNI re ao-ere (p), propter legem duodecim tabularum, qua cavetur, ne quis tignum alienum aedibus fuis junchim eximere cogatur (q) led duplum (r) pro eo praeftet peractionem, quae vocatur de tigno juncto (s) Appellatione autem tigni omnis materia fignificatur, ex qua aediiicia fiunt (t): Quod ideo provifum eft, ne aedificia refcindi neceffe fit. Quod fi aliqua ex caufa dirutum fit aedificium, potent materiae dominus, fi non fuerit duplum (v) jam confequutus, tune (ar) eam vindicare, & ad exhibendum de ea re agere. • §. 30. Ex diverfo, fi quis in alieno folo ex fua materia domumaedi» ficaverit, illius fit domus, cujus & folum eft z): fed hoe calu materiae dominus proprietatem ejus amittit, quia voluntate ejus intelligitur effe alienata, utique fi non ignorabat fe in alieno folo aedificare (a): & ideo licet diruta fit domus, materiam tarnen vindicare non potc/t (b) Certè illud conftat, fi in poffeÜioneconftituto aedihcatore foli dominus petat domum fuam effe, nec folvat pretium materiae, & mercedes fabrorum, poffe eum per exceptionem doli mali repelli U); utique li bonaefideipoffeiTorfuerit(^),qui aeaificavir.e?) Nam fcienti alienum folum effe, poteft objtci culpa (ƒ), quod aedificaverit temere (g) meoiolo, quod intelhgebat alienum effe. §. 31. Si Titius alienam plantam in folo fuo pofuerit, ipfius erit. Et ex diverfo,, fi Titius fuam plantam in Maerii folo (b) pofuerit, Mevii plantaerit (ij: fi modo dolo malo dcfiit poftidere. Vel quod feit in d. L 98. fignificet fcifcit vetando. Scip. (rëntilis ad apol. Apid. n. 745. (p) Non obftat l. 23. $. 6. de R. V. Refp. ex l. I. §. fi. de tigno juncto. (q) Si dcformitas inde urbi & dede,cus publico afpectui obveniret. arg. I. 1. de tigno juncto: Alias poteft eximere. arg. b. §. & l. 7- $• r°- de A' R- D-, junft. I. feu. C de pact. (r) Cui fimpium inetat, fi b. f. junxerat, alias erat mera poena. Sed hodie tantum veram ajftimationem confequitur tigni dominus, fic tarnen ut is, qui mala fide junxit, arbitrio judicis puniripoffit. arg. I. 9. §. 5- de public. 6? vettig. (s) tot. tit. de tigno juntto. (r) Nunc Materialien tot Huyslouw. (v) Vel hodie fimplum. / x) Non alias. arg. I. 57- de R. J. Qy) Ut in publicum proferatur. /. 2. ad exbib. (») Ex ratione allata. b. t. %. 29.n. 1. non obftante l. 6. de R. D. (a) arg. I. 53. de R. J. (b) Obftat l. 2. C. de R. V. Refp. vel quod ex probabili conjeóburafperaveritfe ufucapturum fundum; vel quod ibi fit fettuo de fundo litigiofo: vel denique quod aedmeans non ex fua fed tertii alicujus mateiia aedificavit. Antinomiam ftatuunt A. Matthcc. & Wiffenbach. (c) Haec enim ei rectè objicitur, qui vult Jocupletior fieri cmn aliena jadtura. /. 1.5. 1. de except. doli mali juntt. I. 206. de R. J. (d) ld eft ignoraverit folum alienum effe. (e) Nam b. ƒ. poffeffor etiam utiles, ' impenfas confequitur. I. 38. de R. V. \ Cf) Et üc dolus cum dolo compenfabitur infpeóta juris Romani ratione: fed l moribus etiam m. f. 3edificanti retentio \ vei condiftio ex jure gentium non denegabitur cum moderamine d. I. 38. ut femper id, quod minus onerat fundi dominum, accepitis, qui aedificavit. (g) Ergo hic locus non pertinet ad eos , qui jus fuperficiei, quod Beklemminge vocant, nacli funt, his enim pro domo fua in alieno fundo fita contraejus dominum, & exceptio &. actio datur in rem. I. 74. de R. V, l, 1. §. 4. de fuper* fic. (b) Si fundus fit univerfitatis, ad hanc pertinebit arbor, uti Drcntii cavent: neque tune coedere poteft arbores, nifi ! confenfu univerfitatis. LL. Wejlwold. j art. 128. I (i) Ratio repraffentata eft t. §. 29. 172.1. LL. JFcftvcold. art. 129.  T R I P E R T 1 T A. ,09 fi modflutroque cafu radices egerit (k): ante enim, quam radices egerit (/)> ejus permanet, cujus fuerat. (m) Adeo autem ex eo tempore, qüo radices egerit planta, proprietas ejus commutatur («>, utfivicini aröor ita terram Titii prefferit (0), ut in ejus fundum radices egerit, Titu emci arborem dicamus: ratio enim non permittit, ut alterius arbor efle intelligatur, quam cujus in fundum radices egerit. £t ideo prope confinium arbor pofita, fi etiam in vicini fundum radices egerit (p\ communis fit. (cj) $. }z. Qua ratione autem plantae, quae terrae coalefcunt, folocedunt (r), eadem ratione (s) frumenta quoque quae lata funt, folo cedere intelliguntur. (t) Caeterum, ficut is, qui in alieno folo aedificavit, li ab eo dominus petat aedificium, defendi poteCt per exceptionem doli mali (v) fecundum ea, quae diximus (.r): ita ejusdem exceptionis (y) auxiho tutus eiTe potelt is, qui alienum fundum fuaimpenfa, bona (2) fide confevit. (a) (5. 35. Literae quoque, licet aureae Cmt, periodechartis membranisve cedunt, ac folo cedere folent ca, quae inaediftcantur, aut inferuatur: (b) ideoque fi in chartis membranisve tuis carmen vel hiftoriam vel orationem Titius fcripfent {c), hujus corporis non Titius, fed tu dominus effe (£) Tune enim uno fpiritucontinetur cum fundo & unum quid cum hoe factum eft. arg. I. 23. in fi. de R. V. I. 30. de ufucap. (i) Quod feciflè intelligitur, fipoftid tempus, quo emori folet, vigeat vivatque & vel primordia foliorum protruc/at. (m) In radicibus enim vita arboris eft fita ideoque ex iftis dominium arboris 33ftimari debet. /. 3. 3. cirb. furt. caf. I. 9. §. 2. de damn. inf. I. 7. $. fi. de A. R. D. (n) Ut fcilicet priftino domino non detur rei vindicatio diretba, fed tantum utilis: ut aeftimatio arboris fibi praeftetur. I, 5. §. 3. de R. V. Etiket fuperioreloco ad §. 21. b. dixerim in d. I. 5. §. 3. per utilem actionern intelligietficacem , tarnen id, quod hic dixi, in eequitate eft fundatum. arg. I. 206. deR. J. Temperandum tarnen erit ex dicbis ad §. 26. b. (0) Adeo ut molefta non uno modo fuerit Titio, quod radios folis averteret, & pluvia in foliis colleéta noceret fatis. Seneca 5. controv. 5. quasdam partes domus meae ramt premebant. (p) Objicitur l. 6. arbor. furtim. ccef. ff /. fi. quod vi aut dam. Sed dicendum eft tune arborem ejus manere, in cujus fundo originem habet, fi tantum radicibus è fundo vicini alatur, non autem fi- j mul hujus terram premat. j (q) Pro regione cujusquepraedii. /. 8. 1 1 pr. de A. R. D. Fructus exculfi aut fpon^te cadentes è vicini arbore in noftrum • fundum ille intra triduüm poteft legere. /. 1. de giande leg. Verum nunc multis in locis, veluti Hammonae, Antwer* piae & Ultrajecti dividi folent. Quod ideo receptum, ne quis ramos facilèpra;cideret, quod jure civili Jicet. /. 1. de arbor. cced. arg. i. 29. $. 1. ad L. Aquil. ff j Groningani LL. IVeJhvold. art. 124. 1 i r) l. 9. pr. de A. ii. D. (s) Repraefentata eft h. t. §. 29. n. 1. {t) Nam in percipiendis fru&ibusmal gis corporis jus, ex quo percipiuntur, quam feminis, ex quo oriuntur, infpicitur. t. 25. §. 9. de ufur. Idem cautum Jure Oldampt. 3. }>. 50. / (v) Etiamque bodce condictionem ex jure f gent. habet. (x) ad <§. 30. n. 5. h. (y) Nec non condictionis. (2) Vel mald. (a) In temperamento iterum. I. 38. de R. V. ib] Quiaaccefïio cedit principali, ff; eet hoe vilius fit. I. 19. J. 13. de aura ff ; arg. leg. [ (c) Quod fit omnibus vulgatum & pal1 firn cogmtum, veluti fi in alienis ciiartis hbrum typis defcripfens. Aliud dicendum fi uirdoclusobfervationis, quas nec dum edi in vulgus vult aut rationes familiares quispiam in aliena charta fcripfe, rit. Lael. Manun. 2. genial. 113, n. 3. 3 3  IOI GERHARD1FELTMANNI efle videris. (d) Sed fi a Titio petas tuos libros, tuasve membramas, nec impenfas fcripturae O) folvere paratusfis, potent fe Titius defendere per exceptionem doli mali (ƒ): utique fi earura chartarum men> branarumve polfeilionem bona fide naclus eft. (g) 34. Si quis in aliena tabulapinxerit, quidam putant (h) tabulampic» turaecedere; alius (7) videtur, picluram, qualiscunquefit,tabulaecedere; fed nobis videtur melius efle, tabulam piclurae cedere. (k) Ridiculum eft enim, picluram Apellis vel Parrhafn in accellionem vilillimae tabulae cedere. (/) Unde ü a domino tabulae imaginem poifidente is, quipinxit, eam petat, nec folvat pretium tabulae, poterit per exceptionem doli mali fubmoveri. (m) At li is qui pinxit, eam poilideat, confequens eft, ut utilis (») actio domino tabulae adverfus eum detur, quo cafu,finon folvat impenfam piclurae (0), poterit per exceptionem doli mali repelii, utique fi bona fide (pj poiïeffor fuerit ille, qui picluram impofuit. Illud enim palam eft, quod five is quipinxit, fubripuit tabulas, five alius, competit domino tabularum furti aclio. (q) §. jf. Si quis a non domino (rj, quem dominum effe crediderit, bona fide (s) fundum emerht, vel ex donatione, aliave quaJibet (ï) jufta caufa (v) aeque bona fide acceperit (xj, naturali ratione placuit fru&us (yjy quos (d) Id eft intelligeris. §. ax. L h. 20.1. de attionib. Ce) Aut artis typographicze. (ƒ) Secundum dicla ad §. 30. h. lg) Sed & fi mala fidenaclusfit, impenfarum ratio nunc habetur , nifi hae excedant utilitatem , qua; inde chartae domino obvenit. I. 38. de R. V. Deeo, qui fcriptis noftris alienos fuperne imprimit verfus, vide Senecam 6. de benefic. 6. infi. (bl Veluti Gajus in l. 9. §.2. de A. K. D. (t) Paulo in l. 23.^. 3. de R. V. (fe) Reliquit tarnen Pauluminpandectis d. I. 23. $. 3. ne mendacii eoargui poffer Juftinianus. Vel poteft dici quod voX licet in d. I. 23. §. 3. fit nota correclionis, & fic ratione piclurae cum aliis quibusdam Paulus ipfe contra fenferit. (1) Merito ut hic fit plus in manus precio, quam in re ipfa. I. 13.5.1./. 14. de V. S. Nee movet ratio a natura acceflionis defumpta & non femel allegata ex d. I. 23. §. 3.1. 19- §• x3- de auro & arg. leg. g. 26. I. b. t. quia hic habemus jus fingulare , quod fruftra impugnatur per regulas juris communis. /. 15. de legio. (m) Ex diclis ad §. 30. b. (n) Non direcba quia dominium amifit. 26. b. ibiquenot. (•) Quando fcilicet eam mavult pic- I tot, alias tabulam retinef e oblato ejus precio poteft. arg. 1. 1. §. 4. de fuper*fic. (p) Hodie & mala fide: cum reftrictione annotata ad §. 33; h. t. n. 6. (q) Sed & condiclio fecundum diftinclionem traditam ad §. 26. t. Nifi piftor tabulam in publicis nundinisvelab interpolatore vel fub hafta publica emiffet. Ant. Mattlraus paroem. 7. n. 17. Cr) Sii enim dominus fuerit tune accipientem etiam potuit rem eiexjufto titulo tradendp dominum facere atque ita hic jure proprietatisfruclusadquirit§. 19. I. b.t. 1.49. §. i.deR.K (s) ld eft illaefareialienoe, quampoffidet, confcientil l. 109. de V. S. (t) Enarrata partim in l. 3. §> 21. de adq. pofif. adde &permutationem & infolutum dationem. (v) Sive titulo , qui idoneus eft ad transferendum dominium fi ex hoe res a domino traditur. §. 40. bi t. (x) Non modo civili ratione. qua confiftit in eo, quod bona fides idem tribuat quodveritas, l. 136. deR.J. quodque ideo in percipiendis fructibus par jus babeat cum dominis prcediorum. I. 38. §. I. verf. porrb de ujitr. fij) Non tantum civiles atque intriales fed etiam naturales. /. 48. pr. de A. R. D. I. 28- de ufur. I. 4. §. 2. fin. reg. I. 13. quib. mod. ujusfr. amitt. I. 4. §. 19. de ufucap. Nec obftat /. 45. de ufuc. Nam  T R I P E R T t t a< ih quosoflttpit, ejus effe (%) pro cukura U) & Ctira Cb) Et ichn ü poftea dominus fupervenerit, & fundum vindicet de tóbufab en coafimptis agere nou poteft. Ei v t / tfn-fW poirederit, non idem eoneeifumif^tZet"T frudus Heet confompti fidt, ff) cog.tur refEftuS ^7 ^ ° ^ 5* ^ VGrVd qUem ufuBfru Quod in iis legibus aliter obtinere - dicitur in b. f. poffeifore. Cui non ad1 ; yerfatur, quod hic percipiendo frucbus ,; fuos faciat. d. I. 48. pr. de A. R. D. imo 1; amphus quod confumptio demum eum faciat dominum. §. 3S. k /. 4. $. 2 reg. Nam feparatioa folo, quaficercun: quecontigent, inchoat, perceptio con■ l tmuat, & confumptio perficitadquifitioj nem. L $ yd conIe&is aut carptis ab ipfo /fructuano vel alio ejus nomine. d. 1.13. \ qmb. mod. ufufr. amitt. LL. Trans-lfal. ïp. 2. tit. 3. v. r3. Velav. c. 28. §. 12. Quod contra fervatur in b. f.pof■ieilore; hic enim ad heredem fruélus j lponte vel cafu feparatos a folo transmittit, imo fi jacentes in fundo vendiderit, , oc precium jam acceperit, non tenebitur lupervementi domino. arg.§. 35. b. junft. ; l' 78. de folut. \ CO arg. % 3. I. ae ufufr. junct. I. 49. V 1. de R. V. & ita judicatum 9. April. j 1624. ig. Junii. 1635. a Camera Hoveti manorum. ( (m) Ratione modi percipiendi, de f quo dixi ad h. $. n. 5. Nec obftat /. 26. 1. de furt. ubi colono ob fruftus furreptos furti aótio datur, licet eos non perceperat. Refp. id non argnit dominium fed ideo fit, quod coloni interfit. ; 5. 13.1. de oblig quee ex delitlo. («) Col onus tarnen fruclius , fi tempora locationis adhuc durent, ad heredes transmittit. §. fi. I. de locat. (0) Quam conftat ex diclis in §. 35. b. pertinere ad bonae fidei pofleftbrem ac ufufruóhiarium. (p) -Dominii ita hic refcribas: idque hie latè pro dominandi poteftate uti & ahas ufurpatur. Vel ajas id poni pro proprietate, ut fenfus fin illa omnia ratione  m GERIURDI F E L T M A N NI vero ancillce Cq) in fruchi non eft: (r) itaque ad dominum proprietatis pertinet. (j) Abfurdum enim videbatur, hominem in fruclu efle, (/) cum omnes fruéhis rerum natura gratia hominis comparaver.it. (v) §. 38. Sed ii gregis Cx) ufumfruccum quis habeat, in locum demor» tuorum capitum ex foetu (j) fructuarius lubmittere debet, ut& Julia* no vifum eft; Et in vinearum demortuarum vel arborum (z) locum alias debet fubftituere: rectè enim colere & quafi bonus pater iamilias uti debet. . v 'A 6. 39. Thefauros (a) quos quis in loco fuo invenent, divus Hadria* nus naturalem eequitatem fêquutus, ei conccilit, qui eos invenerit. (b) Idemque ftatuit, fi quis mikcro, fcj aut religiofö (dj loco fortuito cafu invenerit. Ac fi quis in alieno loco, non data ad hoe opera, fed tortuku invenerit, diminium domino foli conceliit & dimidium inventori. (e) Et convenienter fi quis in Ccefaris loco invenerit, dimidium inv entons & dimidium efle Cxfaris ftatuit % Cui conveniens eft, ut, fi quis in fifcali loco, vel pubheo vel civitatis invenerit, dimidium ipfius eiTe debeat, & dimidium fifci vel civitatis. CfJ % 40. Per traditionem (g) quoque jure naturali (hj res nobis ad» qmruntur: nihil enim tam conveniens eft naturali aequitati, quam voluntatem domini (i) volencis Cé) rem faam ia alium transferre, ra* tam tione proprietatis ftatim pertinere ad\c fructuarium: quemadmodum & de b. f. |; poffefforc dixi ad §. 35. b. t. {q) Eft quidem hujus frufitus atque 1- < deo is, qui eft dominus, ancilla etiam j percipit partum. I. 14. §. 1. de ufur.1. 24. 1. ad L. Faicid. Sed tarnen (r) In hoe avgumento, ubi de b. f. polldlbre & ufufructuario qiia;ritur. /. 68. de ufufr. (s) Nifi apud b. f. pofleflbremfitufuavptus. cl. t 4- §• 19-cle ufwap. f J {t) Nec enim ad id habentur fervae ; 1 ut pariant. I. 27. bered. petit. Quod \ hodie ad mulieres proprias VW#; 1 rectè transfertur. arg. I. 12. & feq. de le- 1 gib. (u) Cicero 2. de nat. deor. 154. Sencca 6. de benefic. 23. Sed leenae fervit ' Tullius m Confolat. \ (x) Ut univerfitatis. 2, 70. §. 3. de '■. ufufr. I (y) Sive agnatis. £ 68. §.fi. de ufufruit. _ . ! (s) Si etiam demortua; non fi vi tempeftatis dejectae, qaia has fuas non facit, j l. 50. d. t, (a) Quid fit thefaurus? Vide inl. 31. de R. D. Nos dicimus een febat. (/;) /. w». C. dé tbefaur. variedividitur. At jam plerifque in locis cedit fifco, quo jure hic utimur habentque jus fifci Toparchae in agro circumjacente. Sed Frifii cum Germani, uti nuperum xemplum , quod hic accidit, nos doruit , tum Belgae, uti ftepe ex D. AU. Petra Jongcftallio intellexi, fequuntur jus :ivile, quod & repetitum LL. Wcfiervold. art. 80. Ineptum eft pro fifco alegare. L 4. §. 6. ad L. Jul. pecul. ff Matth. 25. verf. 15. ff 26. (c) Cadit ecclefiam LL. Weft-ivold. art. 32. - (d) Obftat l. 3. pen. de jure fifci, ef 2. F. 57. ubi dimidium tribukur fifco. iefp. loquuntur de loco religiofo fifcai. (e) LL. Wefilwold. art. 81. {f) LL. Weftvaold. art. 83. ( g) Sive tranflationem vacuee pofleffionis, ut nemo fit qui jus pignoris, fervitutis, cenfus aliudve in re habeat, per quod hcec ipfa non perfona fit obligata, uti ait /. 8. de public, ff vettig. & probatur d. I. 2. §. 1, /. 3. deact.empti. Nec obftat 1.16. de fundo dot. Nam ibi vel ceflio fuit fatta, flronchorft. 3. aff. 81. vel in dotem datus ibi dicitur pro dejlinatus. (£} Per retrotrattionem vel gentium fecundario, uti difcas ex annot ad pr. b. t. (i) Requiritur enim primo ut tradens fit dominus. {. 20. de A. R. D.arg.l. 54. de R. J. Jus Oldampt. 3. $. 32. C k) Pro fecundo requiritur animus & confenfus utriusque tam tradentis quam accipientis. /. 55. de O. cf A.  TRIPERTITA. tam h$&i: (O & ideo, cujuscunque generis fit, corporalis (m) res tradi poteit, & a domino tradita alienatur. (n) Itaque ftipendiaria quoque &tributaria praedia eodem modo alienantur; vocantur autem ftipendia ^rributaria praedia, quae in provinciis funt (o), inter quae , nec non & Italica praedia, ex noftra conftitutione (p) nulla eft different] a: fed (i quidem ex caufa donacionis aut dotis, aut qualibet alia ex caufa (q) tradantur (r), fine dubio transferuntur. (f) §. 41. Venditae vero res et traditae, non aliter emptori adquiruntur, quam li is venditori precium folverit, vel alio modo ei fati&fecent (i): veluti exproimflbre (v) aut pignore dato (ff): quod quanquam cavetur ex lege duodecim tabularum, tarnen (y) rede dicitur & jure gen» tium (2), id eft jure naturali, id erna» (a) Sed fi is, qui vendidit, fidem emptoris fêquutus iuerit dicendumeft, ftatim rem emptoris fieri. 4x. "NUiil autem interen, utrum ipfe dominus tradat alicui rem fuam, an voluntate ejus alius, cui ejus reipoiTeilio (c) permifla fit. (d) § 43- P (O Hodie multis in locis vel ceffioin I jure, veluti apud Germanos & HoJJan- / dos, vel ejfeftucatio , uti apud Gehos,.' vel baculi pofitio uti in Drenthia &agro [ Selverdiano defiderantur. Stat. Trem. art. 262. Jus Drenthüs lïb. 3. art. 30. j Trans- IJal. p. 2. tit. $. 3. Ego de jure in re èf «d rem. c. 12. h. 34. & feq. j (m) Tertio ut res corporalis fit; nam • ïncorporalis , quia motum non recipit, nec tangi poteft, non verè fed quafi traditur patientia & ufu. /. 3. de ufufr. 1, fi. de Jervit. I. 43. §. 4. de A. R. D. _ l. 11. §. 1. de Publ. act. (m) Nam ex contractu, qui re haut ■ perficitur, id non contingit. I. 20. C. de j pacl:. Ex eo q lidem nafcitur obligatio, \ fed haec non facit rem noftram. I. 3. pr. \ de O. £f A. quod princeps eft juris prin- ' cipium & inluftratur ex ï. 15. C.de R. V. exftatque in *ure Oldampt. 3. §. 31. (0) Quaeque provinciahbus fub lege annui tributi linquebant. Sicul. Flaccus j de condtfr. agror. Non omnibus perfonis ■ viclis ablati funt agri. Nam quorundam dignitas, gratia aut araicitia vitlorem ducem movit, ut eis concederet agros: Vopifcus in Probo; Omnes jam barbari vobis arant, vobis jam ftrunt. Quidplura? illis fola reHnqmnéis fola, nos eorum omnia pofjldemus. Hinc noftri Laten originem trahunt. Schol, ad Landrecht, faxon. lib. 3. j art. 44. (p) l. un. C. de ufucap. transform. {q) Idonea ad dominium transferen- j dum, de qua egimus in §. 35. b.t. » Cr) Nam hoe pro quarto requiritur, ratio exftat in l. 31. de A. R. D. Cs) Dummodo pro quinto dominus non fit alienare prohibitus. pr. I. quib. alien. licet, vel non. (t) Cum alias ex caeteris caufis facba traditio, ftatim accipientem faciat dominum. (v) ld eft fidejufiore. /. 53. de contrah. empt. vel ejufmodi nomine, quinovatione faóta in fe recepit obligationem emptoris. /. 8- §. 4. /. 22. ad SC. Vellej. I. 7. $. 3. de dolo malo. C x) Alias venditor rem poteft vindicare. arg. I. 14. pr. de furt. i y) arg. I. 6. deJ.&J. (z; Secundum diéba in §. 40. h. t. (fl) Nemo enim praefumitur fuumjactaffe. arg. I. 25. de probat. Sed fub hac conditione, ut pretium folveretur tradifdifie: Atque ita judicatum refert Petr. | Stockmans. decif. Brab. 93. n. 5. (b) Ergo ex fola traditione id non fequitur. I. 19. de contrab. empt. Nifi ex circumftantiis aliter adpareat, veluti fi dilatio folutionis eft data. I. 5. C. de re jud. Vetuit etiam ï lato de LL. lib. 8. (c) Saltem afinina vel nuda rei detentatio, qualis eft penes commodatarium & depofitarium. /. r. §. 20. de adq. poff. Si enim eorum alterum juffero tibi rem tradere fictione brevis manus a me tibi tradita intelligitur. /. 43. § 1. de jure dot. I' 3« §.fi* de don. int. vir. cjf UX. (_ d) arg. c. quod quis. 72. deR.J. in 6, l. 56. de folution.  iz4 GERHARDI PELT MA NNI j. 43. Qua ratione fi cui libera (e) univerforum negotiorum aumi* niftratio permilTa fuerit a domino, ïsque ex his negottis rem vendiderit «Sc tradiderit faciet eam (f), accipientis. §. 44. Interdum etiam finetraditione (g) nudavoluntas (b) domini fiifticit ad rem transferendam: veluti fi rem, quam tibi aliquis comraodavërit, aut -Jocaverit, aut apud te depofuerit, poftea aut vendiderit tibi, aut donaverit, aut dotis nomine dederit. Quamvis enim (i) cx ea caüfi tibi eam non tradiderit: eo tarnen ipfo, quod patitur tuam elfe Ck) ftatim tibi adquiritur proprietas, perinde ac fi eo nomine tibi tradita fuiflet. (/) 45. Item fi quis merces in horreo depofitas vendiderit, fimul atque claves horrei (m) tradiderit emptori, transfert proprietatem mercium ad emptorem. in) §, 46. Hoe amplius (0): interdum ck in incertam perfonam collata voluntas domini translert rei proprietatem: ut, ecce, praetores & confules (ƒ>)> cum miifilia jaclant in vulgus, ignorant, quod eorum quisque fit excepturus: & tarnen quia volunt} quod quisque acceperit, ejus elfe : (e) Vel fimpliciter negotiorum. Hsec f enim fi mandata fint, tune libera intelli-11 gitur femper adminiftratio conceffa, quae \ ratio cur ejus cum hic tum in l. 9. 4. de A. R. D. fiat mentio. Idem juris eft, fi rerum adminiftratio permiffa, l. 58. de procurat. Non autem fi bonorum tutorum. /. 63. eod- (f) Procurator negotiorum vel rerum Jëmper fi cx bis negotiis, quae traétabat mandans, b. §. 6? d. I. 9. §. 4. vel ex rebus, in quibus isnegotiatur, quid vendiderit, b. §. fif d. I. 9. §• 4- autpermutaver.it. d. I. 58. fed totorum bonorum non aliter quam fi nominatim ea poteftas 1 ipfi data aut fruftus alienaverit, vel tale ] quid, quod ipfe mandansmiiïetalienatu-\ rus, fi prcefens eflet, quodque diligentiflknus paterfam. alienare tune folitus fuit. arg. I. 6. §. 4. mandati. (g) Craffiore, qua? defcribituraTheoph. ad b. §. quod fit tranjlatio de manu in manum facilis. Subtiiior quidam tradendi modus fufficit, adeó ut, fi cum ifta hunc conferas dixeris, quod P. (b ) Imo cogitatio. uti ait Jus Boruff. lib. 3. art. 12. §-5- . ti) Prins rem non readidens c» vendi- icr. Paraphrafis. (k) Ad quod requiritur actus, quovoluntatem ulteriorem declaret; fola enim & nuda patientia nil magis operabitiir quam traditio faék abfque fide de precio habiti. (/) Etiam brevi manu. d. I. 3. Óf uit. de donat. int. vir. (f ux. 1 (m) Quód nobis een Pakhuys audit. . 3. in quib. cauf. tac. pign. I. 6. pr. de eïendo. Veget. 3. de re milit. 3. fed fidelis borreorum cuflodia. Lamprid. in Severo c. 39. (n) Vulgus vult ut id fiat apud horreum, vel in ejus confpeótu, alias enim ajunt tantum ufucapiendi conditionem transferri, imo funt, qui dicant quod alias tantum cuftodia fit mandata traditis clavibus. 1. 77. §. 21. de legat. 2. Sed valde perperaml Nam leges nil aliud pofV cunt quam ut claves ad hor reum, velcelfam j in qua eft res vendita, tradatur. '. 9. §. 6. de A. R. D. L r. §. 21. deadq. )ojf. b. §. Nec obftat /. 77. de contrab. vm.pt. Nam ibi JCtus de cafu propofito, in quo apud horreum claves erant tradita? , refpondit. Minus movet all. I. 77. $. 2i. quia ibi non praeceffit titulus, ex quo fequitur alienatio , fed tantum fidei filiae natu majori curam rerum ad/ignavit pater. Wamef. 4. conf. 66. «.13. (0) Licet verum fit quod ex 1. 55. de O. & A. diximus ad transferendum dominium debere concurrere afteétum utriusque tarnen Par. (p) His id interdictum fuit per l. 2. C. de Confulib. Sed poftea fparfio argenti iterum permiffa. Nov. 105. c. 2. $. 1. Leo tarnen iterum abrogavit Novella fué 04. Groningae non modo, quicooptantur in fenatum, fed & in collegium tribunorum plebis argenteos vifiorefqu» fpargunt numos.  T R i P E R T ! T A; ^ eflê: ferim eum dominum efficiunt. (q) §. 47. Qua ratione verius elle videtur, fi rem pro derelifto a domino j^moccupaveritquis, ftatim eum dominumeffici. Cr) ProdereJiéb «xern habetur, quod dominus ea mente abjecerit, ut id in numero reram iuarum effe nolit: ideoque ftatim dominus ejus effe definit 77) §, 48. Aha fanè caufa eft earum rerum, quae in tempeftate levandaè navis caula ejicmntur: hae enim dominorum permanent : quia palam eft eas non eo animo ejici, quod quis eas habere nolit (t), lèd quo mams amm& navi maris periculum effugiat. („) Qua de caufa, fi quis eas fluUibus expulfas, vel etiam in ipfo mari naótus lucrandi animo abftulerit, furtum committit. (x) Nec longe videntur difcedere ab his, quae de rheda currente non intelligentibus dominis cadunt. (j>) (q) Caufativè itaque erga eos qui quk s.ccipiunt, habent affeéèum. Nou tamet, potes ob id quemquam appellare quodfpargis dn populum: ait Seneca 6. de benejic. 18. Idem 1. de benefic. 14. O) Fit enim res ita nuiJius, qua? cedic •occapanti. §. 12. h. t. Quod hodiè veruim fi res viiior veluti equus, pileus &c. Secus fi ager aut domus, nam heec iis, qui habent jus fifci, cedunt, idque tequius melius ob rationes allatas in §. 23, h. t. Nec obftat, quod ufucapi debet. I. 4. pro derelitto. nam id verum, üanon domino res pro derelicbo habita eft. (s) Ratio eft iti l. 1. pro dereliclo. (t) Qu/s enim in neceffitate liberalis? Nemo herclèl l. 18. dc adim. vel transfer, legat. (v) Et fic animo pro derelidbohabendi non videntur. /. 2, §. 8. /. 8. ad L. Rbod. de jactu. Nec obftat /. 43. $. pen. de furt. nam vel dicendum, qüod olim fmt diflènfio veterum: quodque Juftiniaaus fecutus fit Paulum vel jülkuum, *:* de i vel quod in d. I. 43. agitur de rebus, f quse Immorem aqaee nequeunt ferre. ! (x) l. 1. ff autb. navigia. C. de furt. Nemefi Kami. art. 218. Jus Omland. 1 lib. 5. art. 52. Trans-lfal. p. 2. tit. 15. art. 3. Intra annum & diem tarnen vin/ dican debent fhmptus reddendi. Traiï. \commercii inter Gallos ff Belgas 1678. \art. 31. j (y ) Inventor debet proponere libellum, vel proclamari curet coram ecclefia. LL. municip. Cliv. tit. 125. §. 3. Wejlwold. art. 84., ut is, qui amiferit, l veniat, & figna reïindicet. arg. I. g.pr. de edendo. Quod & apud Gra?cos fuit in ufu, uti difcimus ex Luciano in Demona ffc. Poteft quidem ïu^ov accipere inventor. d. I. 43. §. 8. ff 9. de furt. fed non exigere. arg. I. 1. $. 5. de var. 63 extraord. cogn. Non exiftente eo qui | amifit, pauperibus aut fifco res cedit, ' arg. ei nemo qui rapit. 14. 9. 5. Vid» 1 Trans-lfal. f>. 2,. tit. 15*  n6 GERHARD I FELTMANNI DE REBUS CORPORALIBUS ET INCORPOR ALIBUS. T I X U L Ü s II QUaedam praeterea res corporales funt, quaedam incorporales. i- Corporales hae funt, quae (af) tangi {a) poffunt veluti fundus, homo, veftis, aurum, argentmn & denique res innamerabiles. (f) §. Incorporales autem funt, quae (d) tangi non poffunt (e): qualia funt ea, quae (f) in jure conüllunt (g)\ ficut hereditas, ufusl fructus ufus & obligationes quoquo modo ( b) contra&ae. Nec ad rem pertinet, quod in hcreditate res corporales (/) continentur: nam èc fruclus, qui ex fundo precipiuntur, corporales funt, & id, quod ex aliqua obligatione nobis debetur , ple- ( z ) Si corporihis noftris objiciantur. la) Abhis. ib) Lucret. lib. i. Tangere enim aut tangi, Nifi corpus, nulla potejt res: (c) Qiiao in longum, latum & profundum fuut extenfee ac motum vel quie- j tem redpiunt. Et hae rurfus vel mobiles funt, vel immobiles vel fefe moventes. /. 93. de V. S. Immobiles fuut fundi , & qure his cohaerent, etiamque fructus penclentes. /. 94. deR. V. Mola?, qua? folo fixee. Jus Oldampt. lib. $.art.i. Omland, lib. 3. art. 16. Item fedilia in templis ac naves onerariee. d. Jus Omland. Oldampt. Jus Drenth. lib. 2. §. 6. Selvard. lib. 4. §. 6. ubi idem de decimis, fervitutibus actionibus pro re immobili, molis, annuis reditibus & juribus. Idem de annuis reditibus cautum Jure Archiepifc. Colon. tit. 15. §. 1. Jul. éf Mont. c. 97. §. und nachdtm. licet redimi poffint ex LL. Zutphan. tit. 15. $. 13. Mobiles funt, qua? facilè & fui natura de Joco in locum transferuntur. Argentrse. ad conf. Britann. art. 108. gloff2. n. 1. & alias domum effeceris mobiIem, quod Amftelodami de loco permachinas moveatur. Mobiles funt parva: naves & molae, his impofitte, per l. r. §• <5. ef 7. dc vi êf vi arm. item mobilibus adnumeratur pecunia & actio ad eam aliamve rem mobilem, uti atteftatus magiftratus Vefal. 24. Nov. 1649. & focer meus pronuntiavit in caufa Effendienfi 28. Maji 1666. etiamque cum D. Junio refpondi in Febr. 1677. Nifi fub peTpetuis annuis reditibus expofita fuiffet, fi occafio tuliffcc. arg. I. 79. §. 1. de legat. 3. Schurpf. 3. confil. 74. per tot. Vide etiam LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 3. §. 7. j [i) Licet corport noftro objiciantur. I (e) Lucret. lib. 5. Tangere enim non quit, Qiwd tangi non licet ipfum. I . ,(f)fl- in fi fpeÜantur. entia funt rationis, Philofophis dicta, at pojlquam. (g) ld eft a jure creata fuertmt, & ab boe fubftantiam acceperunt, recte inter entia realia referuntur , quia non minus nobis utilitatem prcejtant ac fi manibus eas palparemus. Vide Jus Omland, lib. 4.(5.1. ubi jura dicuntur. (/■>) Vide $. 2. I. de obligat. l.i.pr eod. (i) Plerumquey ne obftet/. 50. de bered. petit.  T r I P e r T I T a: tlf plerdDqne W corporale eft, velutifundus, homo, pecunia (/):nam ipfhrftjüs heredr atis, & ipfum jus utendi, fruendi, & ipfum jus obligationis in corporale eft. (;;/) v J ö ni' 3;if°ïm7mer0funt,jl!ra (a) Praedio^urbanorum&rufticorum, quae etiam fervitutes (o) vocantur. DE SERVITUTIBUS PRAEDIÖRUM. T i t v l v s HL RUfticorum praediorum jura (p) funt (4) haec; iter, actus, via, aquaeduótus. Iter eft jus eundi ambulandi hominis (r) non etiam jumentum agendi vel vehiculum. Actus eft jus agendi vei jumentum vel vehiculum. (s) Ita qui habet iter, adum non habet, qui aclum habet, & iter habet, eoque uti poteft etiam fine jumento, (?) Via eft jus eundi () Refcribe Vehundi. (x) Ut totum partes. arg. /.'ia. §. i. de acceptilai. Non tantum ex tacita voluntate conftituentis & per confequentiam , uti fub actu continetur. arg. d. I. 4. y. ï.fi fervit. vindic. fed ex natura fervitutis, ac principaliter, ut conventio in contrarium non valeat, nifi forte een neer-ixegh conceffa fit. Deinde ac- tus 5 3  ll8 GERHARDI F E L T M A N N I Aquaeduftus eft jus aquae ducendae per fundum alienum. 0') (b) ut in uarietem ejus liceat vicino tignum immittere U), ütitillicidium vei flumen (d) recipiat quis in aedes fuas (O , vel in aream (f), vel in mtm: aut non recipiat (gj, ne altius quis tollat aedes luas, ne Jumimbus vicini officiat. (/?) [ . (\ % Inter ruftieorum praediorum fervitutes quidam computan reéte v ' pu» ius latkudo ex fpacio, quod rehquit aut adfignavit conftkuens, slumatur. i. 13. \ de fervit. fed vice eft in porreaum ofto , pedum, & in anfraclum, ubi natura lo- | ci impedimento eft , ne reefta procedi j poffit, fexdecim. I. 8- de S. R. P. Porró qui atturn pleniorem habet, quidem \ vehiculum poteft agere , quo vehantur 1 homines, aut quod non eft mmis oneratum, & fic non arac hmdumnec nocet \ herbis, arg. I. 7. d.t.ibii plauftrum. Cui j autem via competit, is currum ducere ^ poteft j licet maximè oneratus fit \ nam & lapidem & arborem trahere poteft, & haftam redam ferre. d. I. 7. Latitudo tarnen viae aliter conftitui poteft quam eft antea diaum. /. 13. §• 2. L 23. P: d. t. (y) Sive per fiftulas five per nvos, fi modo fimdo fervienti non noceatur. /. 15. de S. R. P.l. 11. i.comm.prad. I. 3. $. pen. de aq. quot. & ceft. Et eft fervitus ruftica, fi ad irrigandumhortum oYuorium, ad hauftum pecoris vel ad amoenitatem prsedii ruftici fit conceflus aciuaiduaus. I. 3- £v. de aq. quot. juntl. h. §. tJ l. 1. de S. R. P Sed fi ad utilitatem prsedii urbani fit conftitutus, erit urbana fervitus. /. 11. §. 1. de Publ. het. Quinimo fi foli perfonae debeatur fine relatione ad praedium erit perfonalis & fic cape. I. 37. de S. R. P. (z) PaJJive id eft debentur aedificus & in horum utilitatem funt comparatae licet debeantur a praedio ruftico. arg. 1.2. de S.U.P. {a) Nec enim locus infpicitur, fed materia id eft id quod in praedio agitur. I. 198. de V. S.l.i. comm. prced. Quare ii tabula recipiendis equis aratoris & pecudibus, quas paterfam. habet, fint deftlnata, inter ruftica fed fi meritoria fint atque diverforia, erunt inter urbana pra> cVva numeranda. d. I. 198. & fic intellige. Z. 4, ) Qui hanc fervitutemdebet, iscolumnam vel parietem reficere, vel pro dercliao habere debet. /. 33. de S. U. P. quod eft contra ordinariam fervitutum naturam. I. 15. dc fervip. Cc) Quo in eo requielcat. /. 8- de S. U. P. & fic diftert a projiciendi fervituté. I. 242. §. 1. de V. S. Ckra fervitutem nemo in alienum ne clavum quidem licet immittere. I. 8. §• 5- fifirv. vind. alias jure id interdici poteft a domino. /. 29. $. 1. ad L. dqitil. jfus Oldampt. 3. $. 17. Omland. 4. 25. Hoe gravius illud levius eft genus fervitutis. I. 20. ^. 3. fïf feq. de S. U. P. (e) Sive teaum. Cf) In qua tune acdificare nequit. I. 26. 3. d. t. (g) Cum alias ex lege loei, qua inferior fundus fuperiori fervit, deberet recipere flumen. arg. 1.1. §. fi. de aq. pluv. are. (b) Hae fervitutes differunt, nam qui non poteft altius tollcre, tarnen non prohibetur vitem, aut arborem plantare, quorum nil ei eft permifliim, qui nequit luminibus officere. /. 12.1. 17. de S. U. P. A pöfteriore diftert iterum fervitus luminum. /. 4. d. t. Quae nunc fere debetur, fi odo pedes a. fundo quis in fuo muro feneftram aperiat. LL. Amftelodt cap. 48. $. 20. Sufat. art. 114.  T R I P E R T I T A: ,i, putant aqu^e hatiftum, pecoris ad aquam adpulfum, jus pafcendi, cal- cis cogueridae, arenae fodiendae. (/') j)L 3* Ideo autem hae fervitutes praediorum appellantur, quoniamfine praediis conftitui non poffunt (£), nemo enim poteft fervitutem adqui» rere urbani vel ruftici praedii, nifi qui habet praedium. (/) (j. 4. Si quis velit vicino aliquod jus conftituere (m), paclionibus at* que ftipulationibus id emcere debet. Poteft etiam teftamento quis heredem fuum damnare («), ne altius tollat aedes fuas, ne lumimbus aediurn vicini officiat, vel ut patiatur eum tignum in parietem fuum immittere fcillicidiumve adverfus eum habere, vel utpatiatur eum per fundum ire agere, aquamve ex eo ducere. DE USUFRUCTU. T I T t/L ü S IV. USusfru&us eft jus alienis (0) rebus utendi, fruendi, falva rerum fubftantia. tit autem jus in corpore (p), quo iüblato & ipfum tolli neceffe eft. $. 1 Ufusfruclus a proprietate feparationem recipit; idque pluribus modis accidit; ut ecce li quis ufiimfructum alicui iegav jr t; nam heres nudam habet proprietatem, legatanusveroulumrruchim. Et contra filundum Jegaveric dedaclo ufufructu (qj, legatarius nudam liabetpropnetatem, iieres vero ufumfru&um. Item alu ufumfruftum, alii deducioeo fundum Ie- C i) Imo funt & perfonae non rei fer- j vitutes, fi in utilitatem perfonae tantum 1 ünt conftiturae & fic cape. ï. 14. V 3. de aliment. legat. (fe) jfus Omland. 4. §. 9. /. ï. comm. prcsdior. (k) Sunt enim preedii qualitates. 1.12. . quemadm. fer-v. amitt. Non entis autem \ hae non funt. Nec obft. I. 23. §. 1. de S. ü. P. I. 10. de S. R. P. Refpond. ibi conftituere fignificat promittere. Vide /. 5. foluto matrim. Adeo ut in fufpenfo fit fervitus, donec res, inquaef- { fe debet, exiftat. Cm) Meaiate, vel promittere. arg.d. \ l. 5. fol. matr. Ex quo tarnen jus in re non adquiritur. /. 3. de O. ff A. fed tra- i ditione op ;s eft: quae fit patientia con- | futuentis & ufu akerius. /. fi. de fervit. ' Quare verbum vindicare in /. 3. §. 14. de Vi li vi arm. & l. fi. de firvit. legat. fi- < gnificat in perfonam agere. I. 2. §. 5. de judic. No'u. 162. cap. 1. (n) Qui tune prius traderecompeJJenj dus. arg. I. pM. C. de ttfufr. Nec obft. 1. 64. de furt. Nam agit de cafu; ubi res fait teftatoris, quod de fervituté nemo dixerit. /. 63. de ufufr. (0) l. 5. pr. fi ufusfr. pet. Nec obftat /. 2t. §. 3. de except. rei jud. ffc. (p) ld eft in re. /. 19. ds damno inf. arg. I. 5. §. _i.fi ufusfr. pet. Nonnunquam jurifdiélionis aliorumque jurium hodiè folet efle. (q) Quod fi enim uni ufumfruélumalteri vero fundum fimpliciter legaverit, ambo habebunt ufumfruclum. /. 19. de ufufr. leg. I. 6. de ufufr. ear. rer. quia fundf appellatione plena in re poteftas venit. /. 10. /. 19. de ufufr. kg. I. 57. §. 7. I. 58. de V. O. Sed nodiè ex ufu lingu* jioftrss contrarium dixerim.  120 G ER H ARDIFELT M'A N N I legare poteft. (r) Sine teflamento vero ü qvls velit ufumfruclum alii conftituere (j), paclionibus (t) & ftipulationibus id efficere debet. (v) Ne tarnen in univerfum inutiles effent proprietates, femper abfcedente ufufruclu placuit certis modis extingui ufumfruclum, & ad proprietatem reverti. §. %. Conffitu/tur autem ufusfruclus non tantum in fundo & aedibus; verum etiam in fervis, &jumentis&caeteris rebus, exceptis iis, quaeiplo ufu confümuntur. Nam hae res (x) neque naturali ratione (y) neque civili (z) recipiunt ufumfruclum, quo in numero funt vinum, okum frumentum, veitimenta (a) quibusproxima eft pecunianumerata (/)): namque ipfo ufu affidua permutatione quodammodo extinguitur. (c) Sed utilitatis caufa (d) fenatus cenfuit (e) poffe etiam earum rerum ufum/rucrum conftitiü: ut tarnen eo nomine heredi utiliter. (f) Itaque li pe- (r) Ut nil juris habeat heres in fnn-1 do. (s) Mediate, uti dixi ad tit. praced. (t) Etiam dotalibus ex prasfcripto., LL. Velav. c. 28. $• 1. & 2- comit. Zut-\ plan. tit. 15. 0. 1. &'feq- f (v) Immediatè autem conftituitur ad-l judicatione in judiciis diviforiis. 1.6. %. 1. ] h. I. 16. 1. jam. foerifc. ck lege patrün bonis liberorum adventitiis. /. 6. C. de bon.-qua lib. §. r. per quas paf. cuiq. adquir. nec non iis, quae a defuncta uxore accepit, fi, cum ex hac haberet Iiberos, ad fecundas nuptias tranfierit. I. 5. C. de fecund. nupt. Nov. 123. c. 3. Mater quoque, li iterum nubat, folum ufumfructum rétlnet rerum, quas riaóïa eft a pattè liberorum fuorum. /. 3. $. 1. è? autb. feq. C. d. t. Nov. 22. c. 40". §. 2. Jus Frif. Oriënt. Ub. l. tit. de donat. inter vir. ff ux. Jure adcrefcendi quoque immediatè ■ alicui obvenit ufusfructus. I. t. Ö t. t. de ufufr. adcrcfc. Et tandem praéfcriptione longi temporis. /. fi. C. deprafcript. longi tau Moribus fuperftiti conjugi debetur. LL. Calcar. tit. 13. 6f 58. Gennep, art. 23. fffeq. Vide LL. Tyel. p. ï. tit. 5. §. 23. Daventr. p. 3. tit. 2. §. 17. (x) Cum fungibiles fint &funclionem magis in genere quam in fpecie recipiunt. I. 2. §. 1. de reb. tred. (y ) Haec enim non fert, ut duo contraria concurrant & ejufdem rei fit ufus atque abufus. Cicero in Topic. (z) Nam ait ufumfruclum effe jus in re aliena fed res fungibilis confumptione fit ejus, cui utenda fruenda datur, neque, fi confumpta eft, reftitui poteft; de utroque autem , quod nolit abuti & rem deinde reftituere frucluarius, debet caverc. I. 1. ufufr. quemadm. cav. (a) Quotidiana, namfcenicorum,fu- j nebrium aliorumque, quibus feftis diebus ' & rarius induimur, verus poteft effe ufusfrucïus, poiTunt enim locari, $5. pen. I. de locat. quod fieri non pofiet, fi ipfo ufu confumerentur. Et fic accipe quod cavere debeat, ne abutatur. I. 1. §. ^.k. quse eft claufula veri ufusfruaus. i. I.' 1. ufufr. quemadm. cav quodque in fpecie veitem reftituere cogatur. /. 9. $. 3. u„ fufr. quemadm. cav. Marchifell. recollett. 'q. 99. n. 12. ff 13. Locare non poterit ufufrucluarius. d. I. i5. y. 4. Alias jure fuo cadit. LL. Tyel. p. j. tit. 7. %. n. nifi aliis veftibus injiciatur uti fcenica & funebris. (b) Quod de numisma*is, quibus pro gemmis utimur, dici nequit, ideoque eorum eil verus uüisfruftus. I. 28. h. arg. I. 41. eod. {c) Quia fervari nequit. /. 30. debered. petit. Cd) Ne periret ultima voluntas. arg. I. 1. C. de SS. ecclef. (e) Contra fubtilcm rationem difpatandb arg. I. 5r. in fi. ad L. Aquil. & quidem jure fingulari. arg. I. 16. de legib. Ut vix videatur id ad quafi ufumfructum inter vivos poffe produci. arg. I. 14. eod. Licet non ignorem doarium inter vivos concedi, quod imaginem ufusfruétus habet & conceditur illuftri viduae, ut honorem defunéti mariti tueatur. (ƒ) A fruór.uario , quod finito ufufruclu vel rei aeftimatio vel alia ejufdera generis, qualitatis & quantitatis reftituetur. /. 2. I. 7. de ufufr. ear. rer.  TRIPERTITA. 121 ii peciwiae ufusfruclus legatus üt, ita datur legatario, ut ejus fiat, & legüfèïm fatisdet (g) heredi de tanta pecunia reftituenda, fi morietur, aar dpite minuetur. Caeterae quoque res ita tradun tur legatario, ut ejus fynt, fed aeftimatishis, fatisdatur; ut fi moriatur, aut capite minuatur, tanta pecunia reftituatur, quanti hae fuerint aeftimatae. Ergo fenatus non fecit quidem earum rerum ufumfruclum, (nec enim poterat (b) ) fed per cautionem (z) quafi ufumfruclum conftituit. §. 3. Finitur autem ufusfruclus morte (k) ufufrucluarii (/) & duabus capitis deminutionibus, maxima & media («), & non utendo per modum (n) & tempus (0): quae omnia noftra ftatuit conftitutio. (pj Item finitur ufusfruclus, ti domino proprietatis ab ufufrucluario cedatur (q): nam cedendo extraneo nihil agitur. frj Vel excontrario fi ufufrucluarius proprietatem rei acquifierit: quae res confolidatio appeliatur. Eo amplius conftat, ü aedes incendio confumptae fuerint, vel etiam terrae motu vel vitio fuo corruerint, extingui ufumfruclum, & nec (g) Quam in rem fufficiunt pignora, 1 quia hic agitur de re certa. arg. I. i.§.p. ) de collat. 7. 2. §. 3. quod legator. Poteft f & caveri Gdejuffbribus, led, qui neu- [; trum habet, is interpofito facramento I cavet, fi non fitvitaefufpeclae , alias ter-' tio locatur. arg. L 4.. §.8. de fidei com. libert. aut curator bonis datur. LL. Translfal p. 2. tit. 3. §. 3. \ (h ) arg. §. pen. I. de I. N. G. & C junft. I. 2. 1. de ufufr. ear. rer. (i) Hsec eft de fubftantia, üexigatur ab herede, & ut tefiator eam remittere öueat, videbitur enim alias lufifie vel rifiile. /. 7. ufufr. quemadm. cav. I. 7. C. ut in poff. legat. Sed heres illam prsetermittere poteft. I. 5. §. 1. de ufufr. ear. ', rer. arg. I. 2. I. 8. eod. junct. I. pen. C. de paÜii. (fe) Ne inutilis effet proprietas J.i. 1 in fi. h. & quia eft fervitus perfonae. I. t» de fervit. ideoque cum perfona oritur acmoritur. Jus Oldampt. 2. §. 3. arg. Nov. 22. c. 8. Hinc fi alicui & heredibus ejus eft concsffus ufusfruüus, non nifi ad primi gradus pertinet. /. 14. C. h. arg. I. 14. de Icgib. juncl. I. 65. I. 170. de V. S. (l) Civitati reliclus exftinguitur centum annis. I. 56. b. t. nifi citius aratrum paffa. I. 21. quib. mod. ufusfr. amitt. vel fervituti addicli incolae quod Tyriis ab jAugufto & Rhodiis atque Lyciis a Claudio accidit. Dio. hifi. lib. 54. Tacit. 12. Annal. 55. Sueton. Claud. c. 25. Lucianus in Charon. dn&vieMei sroAsic wanig utfyuiroi. intermoriuntur urbes aque ac homines. (m) Servi enim ac deportati haben- tur pro mortuis. §. 1.1 quib. mod. patr. pot. folv. Siquis ex ditione Groning. Omhndica fitjuffiis exulare amittit ufumTuclum. Jus Omland, lib. 3. art. 04. (w) Pacto praefcriptum. arg. I. r. c. de bis qua Jub modo. veluti cum diótum fit aut moribus introduclum. LL. Velav. c. 28. §. 8. Tyel.p. 1. tit. 7. §. 18. utaj. terius annis caederet lignumararetvefundum , is autem fingulis annis fecerit3 quia non videtur ufus, qui ad modum praefcriptum ufus non eft. /. 10. $. r. quemadm. fervit. amitt. I, 2. de aq. quoHd. (0) Decem annorum, fipraefens, viginti vero fi abfens eft ufufrucluarius. '. fi. C. de firafcr. long. temp. I. pen. §. 1. C. h. (f) d. I. pen. C. b. Qq) Nam in re fua nemo poteft habere ufumfruclum. /. 5. pr.fi ufusfr. pet. I. 26. de S. U.P. (r) Quia eft fervitus perfonae, utidisri h. t. $. 3. n. 1. Et quidem ftatim imittit jus fuum ufufrucluarius, fi in jure cefierit eum extraneo, quia ita a fe omne jus abdicavit, quod ideo ad ipfum reverti non poteft nec in aëra volitare atque fic ad dominum proprietatis redit, de qua ceffione cape /. 66. de jure dot. Idem hodie dicerem fi apud Gelros vel Drenthios per effefiucationem vei bacuU pofitionem quis cefiiffet ufumfructum. Secus fi fimpliciter cedat: nam tune nil agit. b. §. quod ditTert a malè igere. /. 1. §. 4. quando dies ufusfr. leg. :edat. arg. c. non praftat de R. J. in 6. Sande de act. ceff. c. 5. n. 35. Carpzov. E>. 4. J. F. conft. 43. def. 8. n. 3. Q.  122 GERHARDI FELTMANNI nec areae quidem ufumfruclum deberi. (s ) $. 4. Cum autem tinitus fuerit totus (t) ufusfruclus, revertitur fcilicet ad proprietatem, & ex eo tempore nudae propietatis dominusincipit plenara in re habere poteftatem. DE USU ET HABITATIONE. TlXULUS V, Iisdem illis modis, quibus ufusfructus conftituitur, etiam nudus (v) ufus (x) conftitui folet: iisdemque illis modis finitur, quibus & ufusfructus definit. §. 1. Minus autem juris eft in ufu, quam in ufufruclu (y): namis, qui fundi nudum habet ufum, nihil ultenus habere intelligitur, quamnt oleribus, pomis, floribus, foeno, ftramentis & Jignis ad ufum quotidianum utatur (z): in eoque fundo haclenus ei moraii licet, ut neque domino fundi moleftus fit fa) neque iis, per quos opera ruftica fiunt, impedimento: nec ülü alii jus quod habet aut locare aut vendere aut gra» tis concedere poteft: cum is, qui ufumfruclum habet, poflit haec omnia (b) facere. ('c) §. z. Item is, qui aedium ufum habet, haclenus jus habere intelligitur, (^s) Nec obftat /. 29. $. 2. de pigno«rÜfci l. 2,1. depign. «fit. Nam in pignore aliud eft, aulaejus finis eft fecuritascreditoris, quee aliquatenus in area eft, non «ltra ex LL. Sufat. art. 15. at 'mufu- t iruélu aedium certus finis inhabitandi fpectatur. arg. U 19. J. fi. quib. mod. ufusfr. amitt. • (t) Alias accrefcit. I. I. tit. de ufufr. accrefc. ( hi ) Vel fimplex. Mornac. adl. 10. §. ï. Jk.tl ... (x) Qui eft jus alienis rebus utendi falva earum fubftantia, dicitur & %e«n: d f 10 § 1. (y) Huic ineft ufus, fi in una perfona fpeótentur. U 14- § h- Secus fi in diverftó, nam uni ufusfruclus alteri ufus recfi relinquitur. d. L 14. $ 2. U j, § 2. ufufr. quemadm cav. {%) l 12 § 1 l 14. b. t. Contra ufufruftuarius omnia habet emolumeuta. „i 7. $. 2. I. 9'l' r3- 5' de ufufr. (a) Ne is vel per fe velperaliumpoffit colere fundum, alias dominum & urbanam ejus familiam inde arcere poteft. I. 10 $ 4. h. nifi fructus velit colligere. 1.12. pr. eod. {h) Idem de pignoris vel hypothee» conftitutione fentire nos cogit. arg. 1.31. de pignor. juntt. I, fi. C. de reb. alien. non alien. & nominatim expreffum KaruliV. Ordin. Kluyci 15. (c) ld eft jus percipiendi fruclus donec vivit, poteft alteri cedere. I. 12. §. 2. I. 38. /. 67. de ufufr. I. 8. §. fi. de perric. & comm. rei vend. quod tarnen ejus morte exfpirat. Fallit ex Statut. Gennep, art. 22. fi conjux habeat ufumfructum & ex neceffitate oppignoravit rem. arg. I. 31. de pignor. Jus municip. Cliv. tit. 154. §. 17. Omland, lib. art.iji. Oldampt. lib. 3. art. 7. Velav. tit. 26. §. 6. . Daventr. 3. tit. 11. 2. non enim jus, 1 quod offibusfruiluarhinhssret, transferI ri poteft. $. 3. f, de ufufr.  T R I p Ë R T I. T A. iz3 tur, at ipfe tantum inhabitet, nec hoe jus adalium transferre ( d) poteft; & vix receptum efle videtur, ut hospitem ei recipere liceat fe V, &cam uxore libensque fuis, item libertis: nec non perfonis aliis liberis, qntbas non minus quam fervis utitur, habitandi jus habeat. Et convejjienter, fi ad mulierem ufus aedium pertineat, cum marito ei habitare j&eat. ff) . %. 3. Item is, ad quem fervi ufus pertinet, ipfe tantum opera atque minifteno ejus uti poteft:; ad alium vero nullo modo jus fuum transferre ei conceflum eft. Idem fcilicet juris eft & in jumento, fg ) §. 4. Sed & fi pecorum vel ovium ufus legatus fit, neque lade fb), neque agnis neque lana utatur ufuarius, quia ea in fru&ufunt. Plane ad ftercorandum agrum fuum pecoribus uti poteft. (i) §. f. Sed fi cuihabitatio {k) legata, five aliquo modo fl) conftituta fit, neque ufus videtur, neque ufusfruclus, fed quafi proprium aliquod jus: quamquam habitationem habentibus, propter rernm utilitatem, fecundum Marcelli fententiam noftra deciGone fmj promulgata permilinms non folum in ea degere, fed etiam aliis locare. (j. 6. Haec de fervitutibus & ufufruclu & ufu, & habitationedixifle fufficiat. De hereditatibus autem & obligationibus, fuis locis proponemus. Expoünmus fummatim , quibus modis jure gentium res adquiruntur: modo videamus, quibus modis legitimo & civili jure adquirantur, f n) (d) Seorfim, nam fi ipfe minima particula aadium contentus fit, Jicefait ei inquilinum recipere. I. 2. I. 4. pr. h. (e) Quod nec hodie mulieri permiffum, fi honeÜè non fit cum eo habitura. /. 7. h.t. (f) Licet poftea demum nupferit, ne ei matrimonio carendum foret. /. 4. 4. *. t. . fg) Sed frueftuarius locare poteft. I. 12. §. 2. 6? 5. de. ufufr. (b) Ömni ut inde butyrum aut cafeos faciat , nam modicum pro ufu culinae quotidiano ei non invidetur. /. iz. §. 2. h. Nifi hanc velis reftringere ad ultimas voluntates. (i) Ét ea intra-feptum noclurno tem- I Q_2 DE / pore in fuo agro ftabulari quafi cogere, qm mos Drenthiis. De ftercorandi utilitate vide Ciceron. defenetl. $. 54. Ufu fylvae remotae legato etiam licet caedere lignum ac vendere, ut inde conficias, pecuniam, pro qua domi emas necefiaria ad ufum & fic cape. I. zt. pr. h. t. (k) Inter vivos. arg. §. 1. I. de ufufr. (0 13- £ de ufufr. Contrarium in Jure Oldampt. 3. §. 8. 1 {m\ Deinde habitatio non perit capi- • tis diminutione: uti ufusfruclus & ufus. \l. 10. b. t. quia in faélo confiftit. I. pen. I de cap. minut. ' fn) Hi iterum vel fingulares vel univerfales. per quas perfon. cuiq. ad qidr.  m GERHARDIFELTMANNI DE USUCAPIONIBUS (°) ET LONGI TEMPORIS (ƒ>) PRAESCRIPTIONIBUS. T I T U L u s VI. JUre civili fq) conftitutum fuerat, üt qui (r) bona nde (s) ab eo, qui dominus non (t) erat, cum crederet eum dominum cfle rem emerit vel ex donatione, aliave quavis jufta canfa fxj, ac- ceperit, is eam rem, ü mobilis erat, anno ubique uno, li immobilis biennio tantum (y) in Italico folo ufucaperit, ne rerum dominia in incerto effent, (z) Et cum hoeplacitumerat, putantibusantiquionbus, do* ( o ) Ufucapio dicitur ab ufu & capio. j Nam capere eft cum effeétu accipere. /. 71. de V..S, l. 51. de R. I. & ufas fignificat poffeffionem. 115. de K S. I. 58. ad SC. Treb. I. 18. 2. ex quib. cauf. maf Ita lex XII. tab. Ufus auttoritas fundi Mennium, caterarum rerum annus eflo: Ubi auttoritas notat jus legitimi dominii, quod ufus prasftat. I. ji. de aq. pluv. are. Sic ufu ducebatur olim üxor & Hof at. 2. epift. 9. Quceiam, ft credis cmxfultii> Mancipat ufus: Hinc pofteflïonis interruptio diftaeft ufurpatio. 1.1. b. t (p) 1 rium decem vel viginti annorum : hae enim prasferiptiones cum ufucapione funt planè exaequatae, utnilreferat, an ufucapionem an vero longi temporis praefcriptionem dixeris? Utraque eadem requirit, & utrique competit definitio, quae exftat in l. 3. h. t. Ex qua adparet, quod per eam adquiratur dominium. I. 20. C. de paEt. Quem effe6tum non Uabet praefcriptio longiffimi temporis xxx. vel xl. annorum, fed tantum tribuit exceptionem ei, qui poffidet. /. 81. C. de prafer. xxx. annor. Haec adcommodatur ei, qui fine jufto titulo & abfquebona fide continuatam habuitpofftfiiohem. Jus Oldampt. lib. 3. art. 40. etiamfi alias res in fe habeat vitium. Jus Drentb. lib. 3. art. 46. (q) ld eft LL. XII. tab. Theophil. h Vide /. 2. §. 6. de O. J. (r) In initio: hoe enim rejecta fanctione C. poffeffor. de R. J. in 6. fequimur. Jus Omland, lib. 4. art. 64. Oldampt. lib. 3. art. 37. (s) ld eft ignorantia rei aliena. arg-, l. 48- §• 1. de A. R. D. Jus Omland, d. lib. 4. art. 47. §. fi. quod primum eft requifitum. CO Si enim dominus fuifiêt, non opus eflet ufucapione, fed accipiens mox dominus fattus effet. §. 40.1. de R. D. (v) Tune bona n.des debet adeffe & tempore contracbus & tempore traditionis. /. 48. h. I. 2. $. 1. pro emptore. Quare ne obftet /. 10. pr. h. poft verbum , traditionis infere etiam: & in l. 7. §. 4. pro emptore. pro \nec fimilis refcribe nec dijfmüis. (x) Aut titulo idoneo ad transferendum dominium, de quo vide §. 35. ï. de R. D. Jus Omland. 4. §. di. Hoe alterum eft requifitum. (y) Verba legi» retuli ad rubr. b. tit. a. (z) Et femper evieftionem metuere quis neceffe haberet. 1.7. C. deprafcr. 30. vel 40. annor. eaque ratione commercium interquiefceret, ut ideo bon o publico dicacur introducia ufucapio. /. 1. b. Fa- tcn-  TRIPERTITA, damini^ufficere ad inquirendas res fuas praefaca tempora, nobis melior fen« tenriarefedit, ne domini maturius rebus fms defraudentur (a), neque certo loco beneficium hoe concludatur: & ideo conltkutionem fuper hoe promulgavimus (b), qua cautum eft, ut res quidem mobiles per tn'ennium (c) immobiles vero per longi temporis poifeilionem (d), id eft, inter praefentes fe) decennio, inter abfentes viginti annis (f) ufucapiantur, & his modis non folum in Italia, fed etiam in omni terra, (g) ) pollideat. (j. 2. Furtivae quoque res & quae vi poifefTae funt, nec fi praediclo longo tempore bona fide poffeffae fuerint (), bonae fidei emptorem traditam fibi rem ex his bonis ufucapere poffe (q): & ita divus Pius. & divi Severus & Antoninus refcripferunt. §. 10. NoviiHme fciendum eft, rem talem efle debere, ut in fe non habeat vitium fr)9 ut a bonae fidei emptore ufucapi poffit, vel qui ex aha jufta caufa polfidet. (j. 11. Error autem faliae caufae ufucapionem non parit (s): velutifi quis, cum non emerit, emiffe fe exiftimans, poiTideat: vel cum ei donatum non fueiit, quafi ex donatione poiïideat. (t) §. ïz. Diutma. poffelfio, quae prodefle coeperat defunclo, Scheredi, Sc bonorum poffeffori (v) continuatur (#), licet ipfe iciat praedium alie- (l) Ceffante enim caufa impedimenti, I ceflat &ipfumimpedimentum. arg. l.n. J. z. de his qui not. infam. ' ( m) Fifcus Latinis eft faccus ex vimine vel junco. I. 19. §. 2. locati. Pboedr. j fob. 38. Hb. 2. Muli gravati farcinis ibant duo'. Unus ferebat jifcos cum'pecunia. Seneca 3. de Ira 33. libet intucrififcos in \ angulo jacentes: Gumque veteres Principis pecuniam in ejusmodi faccis adfervarent locucione tropica illam appellarunt üicum vel rem fifci. 1. /. de excufat. tutor. I. 2. $. 4. ne quid inlocopubi. Differebat olim a üi'co aerarium: hoe enim erat populi, ille Principis. Plin. in paneTra.]. Sed poftea evanefcente jure populi omnia Principis fuere facla: & haec nomina confufa. ^. uit. h. t. Quanquam in rebufp. x*t« vó^co* ordinatismadittinctio etiamnum obtineat. Sic aerarium in Frifia Orientali poteft dici patrimonium Ordinum, cui prsefunt Adminiftratores & tifcum ibi appellabimus bona Camera vuigo dicta: quae & domania barbarè audiunt. - (h) Jam effeétae, vel, uti nunc loquimur incorporatce rubr. C. de incorp. fifco vel aerario, quia negligentia adminiftratoris fifco aut aerario non debet noCere. Praefcribuntur etiam non tempore xxx. vel xl. annorum, fed demum eo, quod excedit hominum memoriam. Jus Oldampt. lib. 3. art. 44. Petr. Stokmans decif. 86. n. 7. ff decif. 88. n. 15. ff feq. Civitatis vel univerfitatis unius res tamen praefcribuntur. L. annis. Jus Omland, lib. 4. art. 56. (0) Haec fifco cedunt, fi intra annum &fex hebdomadas non eyftac heres. Pri- vileg. Comitis Adolpbi conceffum Clivia civit ati 1368. die D. Tboma: ff 1394. die nativit. Maria §. 1. (p) Imo licet fint nuntiatae, quia leges non diilinguunt. I. j. C. de quadr. prafcript. I. 1.1. 2. de jure fifci. I. 10. y. 1. de diverf. ff temp. prcefcr. I. 6. §. 7. fi quis omijf. caufa. (q) Quadrienno per 11. aïteg. n.prceced. Nec obft. 1.18. h. nam diutina poffeffio pro ratione materiae fubjecfae varie accipitur & hic eft quadriennium. Porro non movet /. 13. de diverf. ff temp. prcefcr. quia agit de fifci quasftionibus, ideftaccufationibus criminum, quibus, fi brevius tempus non fjtprseBnitum, praefcribitur xx. annis. /. 12. C. ad JL. Corn. dc falf. Sande lib. 5. decif. Frif. tit. 9. def. 2. (r) De quo dixi in §. 1. ff %. h. t. (s) Requiritur enim juftus titulus, pr. b. t. ibique annot. quem veré ideo oportet intervenifle. I. 27. I. pen. h. I. 1. pr. pro donato. I. 6. pro derelitto. I. 2. I. 3. pró legato. I. 3- pro fuo. arg. $. 11. I. de legat. (t) Nam falfa. exiftimatio veritatem ret non immutat. arg. I. 6. pr. ad municipal. Et error in fafto proprio hic adfuit, qui non tolerandus. /. 6. de j. fff ign. Aliud dicendum, fi circa faftum alienum erraverim , veluti fi ab herede mihi res quafi legata, curnnoneflèt, tra-, dita fit, hanc pro fuo autprofolutoqueo ufucapere. I. 3. \, 4. ,„ fi, profuo, /. 2> pro legato. I. 67. de jure dot. I. pen. b. (v) ld eft heredi ex jure prastorio^ pr. I. de bon. pojf. (x) Si modo uterque in poffeffionem venerit, nam in eam ipfo jure non fuccedit. I. 23. pr. de adq. pojf. Arreptaautem pofleflione, quia haec plurimum ex jure mutuatur. /. 49. pr. de adq pojf. e- tiam  T R I P E R T I T A. p| alienum efle (y): quod fi ille initium juftum non habuït, hcredi& bonomffl pofleflon licet ignoranti, poffeflïo non prodeft. z) Quod noftra c0/ututio (a) fimiliter & in ufucapiónibus (b) obfefvari conftituit j vt tempora continuentur. Inter venditorem quoque & emptorem (c) conjungi tempora (d) divi Severus & Antoninus refcripferunt. (e) $. 13. Edictodivi Marei cavetur, eum, qui a fifco rem alienam emir,ü poft venditionern quinquennium praeterierit, poffe dominum reiexceptione fepellere, Conftitutio autem divae memoriaeZenonis (f) bene profpexit iis, qui a fifco per venditionern aut donationem vel alium tkulum accipiunt aliquid, ut ipfi quidem fecuri ftatim riant, & victores exiftant, five expenantur, five conveniantur. (g) Adverfus autem facratiffimum aerarium fb) ufque ad quadriennium Jiceat eis intendere, qui pro dominio vel hypotheca earum rerum, quae alienatae funt, putaverint fibi quasdam competere actiones. Noftra autem divina conftitutio, quam nuper promulgavimus (i), etiam de iis, quia noftra, vel venerabilis Auguftae (£) domo aliquid acceperint, Jiaec ftatuit, quae in fifcalibus alienationibns praefatae zenonianae conftitutionis continentur» tiam ufucapio, quee ex jure poffeffionis fluit, a defunclo coepta continuatur in herede. arg. I. 59. de R. J. Novell. 48. j Quare fi per biennium & femeftre def unclus rem poffederit, bona fide & jufta ex caufa cum eam accepiffet, & heres deinde rem iftam poffederit per femeftre, erit, fi mobilis fit, ufu capta. /. un. C. de ufuc. transform. (y) Ratio eft quia heres cum defunct,o cenietur eadem perfona. d. Nov.48.prcefat. jam vero fufficit in initio adefle bonam fidem. I. 48. $. 1. de A. R. D. ff annot. pr. h. t. (z) Initium enim fpeclatur, uti dixi, & heres invitia defunéti fuccedit. /. 11. de diverf. ff temp. prcefcript. Obft. 33. 5. 1. h. t. I. pen. pro herede. Refp. L>i-' vido an heres ufucapiat ut beres, anpro herede? Priore cafu fi v. g. defunótus vel ex caufa non jufta vel in mala fide poilèdit, heres non ufacapiet. d. I. 11. Pöfteriore vtrö fi defuncto res fuerit commodata aut locata vel apud eum depofita & fic is non fuerit in mala fide heres putans rem fpeélare ad hereditatem, eam pro herede poterit ufucapere. d. i. 33. fe? j l. pen. Neque his obftat /. 2. I. fi. C. • pro herede. nam agunt de iis, qui falfo fe putant effe heredes. Vel qui ut heredes 1 ufucapiuot. Minus movet. I. 4. C. de I pnejer. longi temp. quia loquitur de defunólo, qui fuit in mala fide. , J ƒ (a) l. un. C. de ufucap. iramform. I _ (b) Rerum mobilium, nam in his a» liud obtinuifle,funt, quiopinentur. arg. \l 3a. §. 1. de S. U. P. 1 (c) Ceeterofque fingulares fucceffores. 1 l> 5' h 14. de diverf. & temp. prcefcript. f /. 3. ro. ff feq. de adq. pojf. f Cd) Dummodo uterque bona fide rem f acceperit. I. 13. §. 1. ff uit. de adq. pojf. _ (e) Qjiod fi tamen fucceflbr particularis nolit uti acceflione temporis, tune mala fides auótoris, a quo rem accepit, ei haut nocet. I. 5. de diverf ff temp. prcefcr. I. 13. $. 4. de adq. pojf. Neque enim iftius perfonam hic gerit. Nec obftat /. 11. C. end. nam agit de vitio, quod rei inhaeret, de quo afctum eft in §. 1. ff \ a. b. t. Non quoque movet l. 4. §. 20. \ de doli mali except. quia ibi agitur de ip- \ fis fuccefforibus vindicantibus non de pof- f fefforibus conventis. (f) l. 2. C. de quadriennii prcefcript. (g) Ratio magis eft in bono quamssquo fundata, ut fifcus eo facilius reperiat emptores. I. 8. C. de remifif. pignor. Et ideo fruftra in contrarium ex regulis aequitatis difputatur. arg. I. 15. de legib. (b) Symmach. 10. epift. 26. Ergo & nunc lubens fume facro aerario decreta fubfidia. (j) l. fi. C. de quadr. prcefcr. (k) Huic enim Princeps idem jus quod fibi tribuit. /. 31. de legib. K DE  j-c GERHUDI FELTMANNJ DE DONATIONIBUS. T I T U L u s VIL ESt & aliud genus acquifiüonis (/), donatio : Bonationum autem duo funt genera (m), mortis caufa, & non mortis cauia. §. i. Mortis caufa donatio eft, quae propter mortis fit fufpicionem: («) cum quis ita donat, ut, fi quid humanitus ei contigillet, haberet is qui accepit; fin autem fupervixilfet, is, qui donavit (o), reciperet, (p) vel fi eum donationis poenituilfet (rj), aut prior decefferit cui donatum fit. (r) Hae mortis caufa donationes ad exemplum Jegatoruni redectae funt per omnia (5): nam cum prudentibus ambiguum fuerat, utrum donationis, an legati inflar eam obtinere oporteret, & utriusque cau- rl) Si fiat traditione. §. 40. f dz R. D. Alias donatio reaè dicitur adus, quia praeterea & ftipulatione & contraclu & pacto perficitur. arg. I. IQ-. de V. i>. Eft autem aaus ad donum in ahum conferendum affeólus. arg. U 25. C. b. Vani fit mentio, quia id verbum eft generale. /. 194. de V. S. Dico affectus: Nam fi hic adfit, erit donatio, hcetaho nomine appelletur. /. 46. locati. I. 66. de jure dot. I. 3. C. de contrab. empt. Deinde debet acceptari. arg. I. 55- de O. & A. Stockmans decif. tl 1. (m) Alia eft propria, ou« ob nullam aliam caufam fit, quam ut donatoï Yfoeralitatem fuam oftèndat. /. 1. pr. I 29. b. /. 25. C eod. I. 35. §. 2. de mort. cauf. donat. I. 82. de R. J. alia impropria & haec vel ratione caufie efficientis ita dicitur veluti remuneratoria. I. 27. b. vel ratione effeétus, ut ea quae fit mortis caufa. %. 1. I. k vel ratione caufae & affeétus finiul, veluti ea quae ob nuptias intercedit aut dos. §. 3. I< t' ' (•O Slve praefenti penculo fit per territus, five non: fed tantum nuda mor talitatis faóta mentione. I. 2. I. 35. §. 4. di mort. cauf. don. (e) Intellige fievaferitpcriculum, cujus metu donatio faóta. I. 19. pr. de reb. cred. f. 12. de condict. caufa data. Nam fub ejufmodi conditione intelligitur celebrata, quare contrariaccnfeturrevocata. arg. /.'40. §. 2. t I0?- de C ff D. Ve- 1 lviti fi in urbe valde hominibus referta ad \ ccenam küTus dones & poftea falvus domum redieris. Juvcnal./at. 3. - - - - — - - - - poffis ignavus ba~ beri, Et fubiti cafus improvidits ad cocnam , fi Intejtatus eas: (p) Hic proponitur ea mortis cauil donatio , quae fui conditione refolutiva fuit faóta , alias etiam reêtè perficitur fub conditione fufpenfiva, ut non ftatim res fiat accipientis. d. I. 2. ff d. I. 35. §. 4. \ (q) Eft. enim genus quoddam ultimac voluntatis , quoe ambulatoria ad extremum vitae fpiritum. I. 4. de adim. legat. (r) Non enim transmittitur ad heredem , quia ad exemplum legati datur ob meritum. arg. I. 9. pro focio. (s) Etiam in his, quod donatio mortis caufa admittat detractionem Falcidiae. I. 42. demort. cauf. don. I. 5.1, pen. C. ad L. Falc. Deinde quod dominium rei donatae irrevocabiliter ftatim a morte donatoris adquiratur donatario. /. 2. de Pu. blic. act. Porro quod apud Germanos, Jus Frif. Oriënt, lib. 1. tit. de probat. §. dan ein. &Frilios etiamnum requiratquinque tcftes. I. fi. §. fi. C. demort. caufa don. non autem in caetero Belgio, ubi minus folemniter ultima* voluntates ordinantur. Groenen', ad d. I. fi. n. 2.  TRIPERTITA. 151 caufaequaedam habebat infignia, &, aliiadaliudgenuseamretrabebant, ^ oofc/s conftitutum eft (/), ut per omnia fere (0) legatis connumeTentarj & iic procedat, quemadmodum noftra conftitutio eam formavit, # in iumma, mortis caufa donatio eft, cum magis fe quis velit habere, fa) quam eum, cui donat: magisqueeum, cui donat, quam heredem Juni & fic apud Homerum Telemachus donat Piraeo. Uii^ctiy i yatf ^ Upn Zitms Uui tdfo ifyci E1*B* êf*é pijf^ef, uywyn iv fayd^uti AciSr^n XTfi'wTff, 7r*Te»ïct xotyrx Sdaonat. A)iw WIT* « /QaAOjlt' l5r«Vp«>£)', q T,'y« T<ïv ^, 'EiSï k' iyaï nroia-i i^iU! 'r'sC Perfijtendum in iis, quee femel cceperis. nam mutare confilium Epimellei opus non Prometbei eft. LL. Tyel, p. 1. tit. 6. §. 18. (c) Vel ftatim rem tradit. pr. I. h. t. I. 6. I. f. §. 1. h. (d) Et iterum vel ftipulatione. I. 2.1. 17. I. 33. b. t. vel paébo. L 9. pr. h. t. I. 15. pr. ad L. Falcid. Cd) l. 35. C.b. t. I 2  m G E 11 II A R D I F E L T M A N N I eas etiam (f) in fe habere neceffitatem traditionis voluit, ut etiam fi non tradantur, habeant plenüTimum & perfedum robur, & traditionis neceffitas incumbat donatoru (g) Et cum retro Principum difpofitiohes infinuari eas aciis (h) intervenientibus volebant (/), ii majores fue. rant ducentorum folidorum, conftitutio noftra eam quantitatem ufque ad quineentos foïidos {k) ampliavit, quam ftare etiam fine miinuatione: ftatuit (/)• fed & quasdam donationes invenit, quae penitus ïniinuationem fieri minime defiderant, fed in fe pleniffimam habent ïirmitatem. (m) Alia infuper multa ad uberiorem exitiim donationum invenimus: quae omnia ex noftris conftitutionibus («), quas fuper his cxpofuimus, collieenda funt. Sciendum eft tamen, quod, etfi pJeniiiimae imt dona. tiones fi tamen ingrati exiftant homines (o), in quos beneficium collatum eft (p): donatoribus (q) per noftram conftitutionem licentiam praeftitimus certis ex caufis eas revocare: ne illi, qui fuas res in aJios contulerint, ab his quandam patiantur iujuriam vel jaduram, fecundum enu- (ƒ) Quae pafte, fiunt, hoe enim hunc ï non eft amplius nudum fed vejlitum, uti ] ajunt, per d. I 35- C. b. t. , (g) Olim aliud obtmuifTe difcas ex 1 Mdrciali 10. ep. 16. . Si donare vocas, promittere nec dare ] Caji, 1 Vincam te doms, muneribusque meis. Pura five propria donatio etiam immobilium valer. Jure civit. Groning. 2. §. uit. Oldampt. lib. 3. art. 50. Sed nec mobilium apud plures , Belgas ex paraemia, Niemand kan geven ende houden. Ant. Matttes. parmn. 5. n. uit. Vide Ordin. imit. Kujck. Kartdi V. \. vi.LL.Chv. tit. 171. §. 1. & a.T5el.fc. 1. tit. 6. |: 11 ubi in §. 12. exceptio traditiiriteminV 13. Sdvcrd. lib. 3. §. 24. Jus Jul. MonK c. 101. §. 1. Gennep. $. 31. (b) Vel protocolla judicii, uti nunc loquimur. pi) Ut donans poffit intereadehberare, num tibi expediat ita donare arg. Nou. 23. c. I. magis eliciatur conftantiamentis, tollatui fufpicio fraudis. /. 27. C. b. t. & occurratur falfis probationibus. arg. I. fi. C. de fideicom. Sed his non attentis apud Brabantos nunc utuntur infinuatione. Petr. Stockmans. decif. 110. n. 3. (k) Quis folidi valer fit dixi ad §. 5, J. de Attyl. tut. Non eft ergo duplex ducatus, uti vult Groeneweg. ad l. 5.C. de fufceptor. nec ducatus, licet ita Frifiis vifum. Sande 5. tit. 1. def. 3. non etiam aureus RhcnaUus, quod voluerunt 13'. Selverd. lib. 3. §. 24. Jus Jul. Mort. c. 101. §. 1. Gennep. $. 31. (b) Vel protocolla judicii, uti nunc loquimur. pi) Ut donans poffit intereadehberare, num tibi expediat ita donare arg. Nou. 23. c. I. magis eliciatur conftantiamentis, tollatui fufpicio fraudis. /. 27. C. b. t. & occurratur falfis probationibus. arg. I. fi. C. de fideicom. Sed his non attentis apud Brabantos nunc utuntur infinuatione. Petr. Stockmans. decif. 110. n. 3. (k) Quis folidi valer fit dixi ad §. 5. J. de Attyl. tut. Non eft ergo duplex ducatus, uti vult Groeneweg. ad l. 5.C. de jufceptor. nec ducatus, licet ita Frifiis vifum. Sande 5. tit. 1. def. 3. non etiam aureus RhenaUus, quod voluerunt 'Freutler. 2. difip. 19. t. 6. c. & Halm. fld ïPeferibec. b. n. 6. Clivis 24. Septemïr. 1666. fuit judicatum valere donationem 500. Jmperialium dalerorum , qua? nou fuerat aclis infinuata. Sed in Jure Oldampt. d. lib. 3. art. jr. conftitutum, ut ea , quae excedit 3o. praefatos daleros, mfmuetnr. (I) Quod fi illam quantitatcm exce* j dat, tune ad hanc tamen valebit. /. 34. C. h. Ratio, quia utile per inutile in dividuis & difcretis non debet vitiari. c. utile 37. de R. J. in 6. arg. I. ï. $. 4. de V. O, Selverd. d. I. art. 25. (m) Si faclae pro redempdone captivorum apud Turcas. I. 36. pr. C. b. ei cujus domus incendio vel ruina periit, d. I. 36. §.2. item militi a duce exercitus. d. I. 36. §. 1. Si ab Imperator e fa&ae. 34. C. /. 19. C. de SS. ecclef. .arg. I. 31. de legib. Tandem fi pluresdi- verfo tempore aliquis donet cidem. d. I. 34. §. 3. Alias donatio ecclefiae vel ad pias caufas fatta eget infiuuatione. I. 35. §. fi. C. h. d. I. 19. C. de SS. ecclef. (n) l. 33.1. 34. I. uit. C. b. t. (0) Et imam ex quinque caufisenarratis, in l. uit C. de revoc. don. commiferint, vel aliam iis fimilem. Jus Oldampt. lib. 3. art. 55- ürS- 32- pr. adL.Aquil. Nec obft. arg. I. 14. de legib. nam etiam ob paritatem rationis ejufmodi interpretatio juris fingularis probatur. arg. I. 3. tj. 2. de pofiidando. (p) Veluti fi modo non obtempcrent. LL. Tyel. p. 1. tit. 6. §. 19. ( q) Non heredibus. U 7. /. fi. C. d. t. quia fimilis eft aétioni injuriarum, arg, g. 1,1. de per pet. & temp. aft.  t r i p e r t i t a. ^3 enuntfratos m conftitutione noftra modos. (r) ƒ. Eft & aliud genus inter vivos donationis O'), quod yeteri'bus quidemprudentibus penitus erat incognitum (7), poftea aütem ajunio tibüs divis principibus f-yj introduftum eft, quod ante nuptias vocabatur, & tacitam in fe conditionem habebat, ut tune ratum eflet, cum patrimonium effet infequutum. Ideoque ante nuptias appellabatur, quod ante matrimonium efficiebatur, & nunquam poll nuptias celeÈratas talis donatio procedebat. (x) Sed primus quidem divus Juftinus pater nofter, (y) cum augeri dotes (z) & poft nuptias fuerat permiïTum: fiquidtale eveniret, & ante nuptias augeri donationem & conftaute matrimouio fua conftitutione permifit: fed tamen nomen inconveniens remanebat, cum ante nuptias quidem vocabatur, poft nuptias autem tale accipiebat incrementum, Sed nos plenilTimo fini tradere fancliones cupientes, & confequentia nomina rebus effe ftudentes, conftituimus (ö), ut tales do» nationes non augeantur tantum, fed etiam conftante matrimouio initium accipiant: & non ante nuptias fed propter nuptias vocentur: & dotibus in boe exaequentur, ut quemadmodum dotes conftante matrimonio non folum augentur fed etiam fiunt: ita & ïftae donationes, quae propter nuptias introduclae funt, non folum antecedant matrimonium, fed eo etiam contraólo augeantur, & conCtituantur. (b) (r) Revocatur quoque donatio omnium bonorum vel talis rei, quam nemo donaret ft Iiberos haberet, quando hi poftea illi nafcuntur. /. 8. C. d. t. de revoc. donat. arg. I. 30. C. de fideicom. 1.20. deC Êf D. (s) Sed impopriae, uti dixi ad pr. h. t. (t) Inter iponfum tamen & fponfam agnoverunt dorationes. I. 1. $. 1. b. t. I. 8. & feq. b. de don. ante nupt. qua? etiam repetebantur a fponfo fi per eumnonftaret quo minus nuptiae fequerentur. 1.15. C. d. t. Quod tamen hodie in gemmis, margaritis & annulis non habet locum, fi mors fponfi intervenerit, praefertim fi dives fit ille. Vide Stockmans decif. 46. per tot. (v ) Qui vixeruntpoft Conftan tinurn. arg. d. I. is. (.x) Quod generaliter omnis donatio inter conjuges prohibita fit. t. t. Êf C. de donat. inter vir. & ux. quo jure etiamnum utimur , idque conftitutum Jure Oldampt. lib. 3. art. 54. arg, LL. Comit. Zutpb. tit. 15. §. 1. (y) Adoptionis cujus nomine producto ih ƒ uftinianum apellavit. Adeo ut nec donatio ufusfruclus poft mortem valeat,1 nifireciproca fit. LL. Tyel.p.i. tit. 7.$. 2. Quod non obtinet apud Zutphanieufes d. tit. 15. 5. 1. Civit. Zutphan. tit, 27. §. 1. \ (z) Dos vernaculè Bruytfchat&c Graecis (ptgfij audit a ipf'v, quod ferre fignificat. §. 2. I. de oblig. qua ex dot, nil aliud eft quam id quod datur marito pro fuftinendis oneribus matrimonii. /. 20. C. de •jure dot. Et eft vel profecfatia vel ad- | ventitia: illa ita vocatur, quod proficifcatur ab iis, qui ex necefiitate coguntur dotare. I. 19. de ritu nupt. I. fi. C. de dotis promijf. haec autem quae ab aliis ex liberalitate donatur. /. un. §. 13. C. de rei ux. a£t. l. 16. C. de jure dot. Deinde dos vel eft aeftimata vel inaeftimata. 1. 10.1. 169. §. 7. de jure dot. I. 11. de fundo dot. \ l. 50. I. Si.fol. matr. I. 5. C. de jure dot. I iEftimata propriè dos non eft, fed ea / qua; ineeftimaco datur. d. I. ux. §. 15. 'Donatio propter nuptias Graecis dicitur «»ti pro remedio per noftram conftitutionem (e) mederi necelfarium duximus. Et invenimus viam, per quam & manumilfor, & foetus ejus, & qui libertatem accepir, noftro beneficio fruantur libertate curn effet^u procedente, cujus favore antiquos legumlatores multa etiam contra communes reguhs ilktmiTe manifeïium eft (/), & eo, qui eam libertatem impofuit, rake liberalitatisftabifitategaudcnre: et focio indemni confervato, pretiumque fervi fecundum partem dominn, fK) quod nos definivimus, accipiente. quam in donationem propter nuptias & contra , quodque in cafum, quo unus conjux proemoriatur, alter plus non poffit lucrari ex dote quam vidua fuperftes fperat ex donatione. ifta d. L uit. pr. infi. 1. 9. & autb. aqualitas C. de dotispromiff. . Nov. 97. Nov. 119. c. 1. Sed hoec se* | qualitos cum ratione quantitatis turn, 1 qualitatis ubique terrarum exulare juffa eft. DifFert a donatione propter nuptias doarium, de quo dixi aé tit. de ujhfr. Nec non Morgengeba, qua? probatur etiam jurejurando mulieris. LL. Calcar. tit. 115. hasc enim eft donmn , quod prima pro- naeitf tanquam precium inter- I jfeéte vkginkatis düsur a, novo marito, ' antequamTinfina domus fit egreffus, uti i continetur infticucis 'Femon. §. 105. In- j terpretes ferè omnes feiunc quod dbtium | <§i donaüonum propter nuptias nullus apud i' \v.s fit utas, fed ïe&è contradi- 1 xit. luiden: ad-C. de dot. prom.n. 3. ne-' que enim video cur exclufa per paétaantemwtialiu bonorum focietate & per ea mavitali poteftate reftricta non ratione docis debeafr cuftodiri jus civile? Neque illa poteftas maricaJis eft ubique cognita fed maritus fe apud plcrofqae Belgas pro, fitetur Curatorem , Man ende. Poogd; 1 Man ende Momboir etiam cum in judicio 1de re uxoris Jitigat: uti nominatim continemr LL. Trans-lfal. p-, 1. tit. 2. $. 16. Cc) Nam jus adcrefcendi eft poteftas, qua conjunéto pars vacans accedit, unde & jus conjuntbionis dicitur in l. 16. cpnïb. mod. ufiifr. amitt. (. d) Invidia legibus exofa. tit.l.deL. Fnf. Can. toil. Ce) l. 1. §. 1. C. de communi firvoma,. num. (f) Obferva jus.itaque fingularc hic proponi arg. /. 16. de legib. atque ideo fruftra id impugtmri. /. jj. eod. per reguhs L ït. de R. f. ff l. 74. cod. nec non per aliam, qure ait quod nemo invitus cogatur vendere. I. 70. de R. V. I. g. de act. rer. amot. I. u.'l. 13. C. de contrab. empt. I 16. C. de jure dot. i (S) Finge Titium contuliffefexaginta 1 ad emendvvm "Dovum, Cajum triginta, i quod artifex fit factus. Si Titius fervum I manumittat, Cajo dabuntur quinqua^inj ta, quia tertiana partem in Davo habiu'r. I arg. d. I. 1. §. 1. o. f11-  TRIPERTITA. *3f QUIBUS ALIENARE LICET VEL NON. T 1 t u l v s VIII. ACcidit aliquando, ut (fe), qui dominus fit, alienare non poffit: , & contra, qui dominus non fit, alienandae rei poteftatem habeat. Nam dotale praedium (i) markus invita muliere psr legem Juüam prohibetur alienare, quamvis ipfius üt dotis caufa ei datum: quodnos legem Juliam corrigentes in meliorem ftatum deduximus. Cum enim lex ( b) Licet dixerimus nihil tam naturale efle quam ut is, qui eft dominus, rem fuam alienare id eft a&um celebrare poffit, quo dominium in alium transferat 1. fi. C. de reb. alien. non alien. & rurfun neminem alienare poffe, nifi dominiuir habeat. in §. 40. I. de R. D. ibique annot. (i) Inxüimato ei traditum, nam aeftimatum ei cenfetur venditum. /. 10. §. 5. de jure dot. ideoque id libere alienat. /. 5. I. 10. C. eod. quemadmodum & aliam rem mobilem. I. 3 $.2. de fuis & legit. hered. I. 3. C. de jure dot. I. 21. de manumiffi. I. fi. C. de ferv. pign. dato. & quia L. Julia tantum praedii & fundi meminit, /;. pr. I. l de fundo dot. autb./ra a me. C. ad SC. Fellej. Nec obftat quoc in d. I. 21. & l. i' C. de fervo pign. dato tum demum mobilia poüit alienare, ü foivendo üt, nam ü foivendo non fit, dos ab eo poteft avocari. /. 24 fol. matr. I. 29. C. de jure dot. & ideo quod ad iftumeftecbum, fic alienare poffit, matrimonium fingitur folutum, atque ita marito nil ampïius juris competit, /. 30. C. d. t. Non quoque obftat /. 42. de jure dot. Pvefpond. unius inclufio non eft alterius exclufio, fi id quod videtur excludi, alibi lege aut veta ratione includatur, fed utramque in contrarium obfervabis ex diclis. Minus obftat l. un. %. 15. C. de rei ux. act. quia ibi tantum fit produtbio a rebus id eft fundis Italicis ad eos, qui in provinciis. Et hoe jure utimur, adeo ut maritus nomina in dotem accepta ce- 1 dere alii & exigere ac res mobiles aliena^ 1 re libere poffit. arg. LL. Trans-lfal.p 2. \ tit. 2. §. 4. . 1 (k) Non tamen dominium proprie fic 1 ' diclum eft mariti fed uxoris. /. 30. C. de 'jure dot. I. 3. §. 5. de minor. I. 4. de collat. bon. I. 71. de evict. Dominium enim eft jus proprietatis, fed dos competit in re aliena. /. 24. §. 5. fol. matr. Qui illud habet, is quidquid ex re provenit, lucratur. Maritus autem praeterea, quae in frucbu funt, nil adquirit. un. $.9. C. de rei ux. att. non thefaurum, /. 7. 12. fol. matr. non ligna excifa. L 8. I de fundo dot. non partum ancillarum do1 talium. d. I. un. %. 9. I. 1. C.fol. matr. \ non quoque id quod fervi aliunde guam 1 I operis fuis & ex re mariti anquirunt. d. , }1. un. §. p. I. 3. pr. de fundo dot. Adeo / ut jus mariti fit fimile ufusfru&us, quod j & interpres Graecus fcripfit in Bajilic. ad | l. 65. de jure dot. lib. 29. tit. 1. I. 61. Vi j hujus juris marito datur aétio in rem five \ vindicatio. /. 9. C. de R. V. I. n. C. de ■ jure dot. quae non femper arguit domij nium propriè fic diclum. arg, §. 15. I. de i action. rubr. fi ferv. vind. Nec refert ! quod mariti jus appelletur dominium. b. j pr. & l 13. §. 2. de fundo dot. Nam non inde fequitur, quod fit dominium. arg. /. 4. de legat. r. Nifi per hoe intelligas ! dominandi poteftatem, quam vernaculè ' non tamen eygendom fed beerfebappye dicemus, ob quam poteft manumittereferj vos dotales & non aliter quam fi folveni do fit. /. 21. de manumiffi. I. 3. C. de ju' re S 2  16" 2 GERHARDIFELTMANNI lex in folis tantummodo rebus locum habebat, quae Italiae fucrsnt, & alienationes inhibebat, quae invita muliere fiebant, hypothecas autem earum rerum, etiam voiente ea: utrique remedium impofuimus , ut etiam in eas res, quae in provinciali folo pofitae funt, interditta fitalienatio vel obligatio (l): ut neutrum eorum neque confèntientibus raulieribus (m) procedat, ne fexus muliebris fragilitas in perniciem fubftantiae earum convertatur. (ra) §. t. Contra autem creditor pignus ex pactrone, quamvis ejus ea res non fit, alienare poteft. (o) Sed hoe forfitam ideo videtur fieri, quod voluntate debitoris intelligitur pignus alienari, quia ab initio contradus pacfus eft, ut Jiceret cieditori pignus vendere, fi pecunia non foJvatur. fpj Sed ne creditores jus fuum perfequi impedirentur, neque debitores tem ere fuarum rerum dominium amittere viderentur , noftra conftitutione (4) confultum eft, & certus modus impofitus eft, per quem ptgnorum diftraclio poffit procedere: cujus tenofe utrique parti, creditorum & debitorum, fatis abunde provifum eft. frj §. z. re dot. Non quoque obftat quod pro dote queamus ufucapere, dominium autem I adquiri ufucapione. /. 3. de Public, inrem aft. juntt. I 20. C. de patl. quia non tan-1 tum dominium fed quodlibet jus in re etiamque ufusfruclus praefcribitur longo tempore. Z. 16. §. 1. C. de iifufr. l.fi. C. de prcefcr. long. temp. Porro non morari nos debet quod non fecutis nuptiis mulieri detur condiótio. I. 7. §. 3- de jure dot. mm id intelligemus dc cafu, uti vel res fungibiles vel alias eeftimato fucrunt in dotem data?, arg. I. 30. C. de jure dot. Minus obftat, quod furtum committat mulier rem dotalem amovens. /. 24. de flft. rer. amot. quia etiam ufus ac pofleffionis fit furtum, utiexhujusdefinitione notiiiimum. Tota haec Vis eft. de nomine & ideo inutilis. (O LL. IFeficrivold. art. 13. Haec enim eft caufativa, uti ajunt, alienatio. /. jï. C. de reb. alien. non alien. Et quia mulier , quod periculum in oppignoratione non fit pnefens, in hanc facihus eonfentiret. arg. I, 4. $. 4. in fi. ad SC. Vellej. (m) Reip. enim intereft, ut dotes mulierum maneant falvse. I. 2. de jure dat. h 1. Jol. matr. & ideo locum habet regula l. 38- de pact. neque in contrarium allegari poteft 1. pen. C. eod. (11) Groningae non fecus ac apudFrifios Belgas & Gelros confenfu uxoris maritus res quascunque dotales poteft alienare. bande de probib. rer. alienat. p. j. c. 10. n. 14. arg. Jur. Omland. 3. $. 15. Oldampt. 4. §. 30. ér1 31. Ex jure autem Frif. Oriënt, lib. 2. tit. de dote. ' maritus res uxoris nequit vendere veloppignorare, nifi Iiberos ex ea habeat. (0) Et quidem propria auctoritate etiamnum apud Germanos & Friiios. arg. I. pen. C. de pign. att. Sande d'ecif. Frif. lib. 1. tit. 12. dafin. 3. & lïb. 3. tit. 12. defin. 20. (P) Qu° i'1 cafu, fi dies, intra quem cui debeat, diélus fit; nifi hoe fiat, vendi poteft pignus, nulla faéta denuntiatione, quia tune dies interpellat pro homine. /. 12. C. de contrab. ff comitjlipul. At fi vel dies luitioni haut fit diclus, vel nil de illa meminerint, tarnen diftrahi poterit pignus, dummodo femel debitor monitus fuerit ut folvat. I. 3. §. I. in fi. C. de jure dom. impetr. Neque enim alias debitor poteft dici in nora efle, nifi in\ terpdlatus fit. arg. I. 32. pr. de ufur. Sed etfi convenerit, ne diftraheretur pignus, hoe tamen alienari poteft, fi ter creditor debitori denuntiaverit. I. 4. de pign. att. Nec obftat; quod paóia fmt fervanda.: I. 1. pr. de pact. I. 7. §. 5. eod. & grave fit fidem fallere. /. 1. de conjlit. pecun. quippe cum in pignore id jure fingulari fit receptum, ne interea debitor gauderet nimis & fic perpetuo creditoremeluderet. arg. I. 16. de legib. (c/) l. uit. C. de jure domin. impetr. (r)Nam fi nil de luitione expreffum aut diclum fit, quod, licet ea nop fiat, tamen pignus vendi nequeat, non ftatim poft trinam denuntiationem, quae hoe cafu requiritur, & unam, qua; in illo cafu eft necefiaria venditio poterit fieri, fed exfpeèlanduin prius eft biennium. d. I. idt. f. Et fi deinde intra aliud biennium .  T R I P E R T I T A. I57 J. z. Nunc admonendi fumus, neque pupiUum, neque pupilhun lühm rem fine tutoris au&oritate alienare paffe. ($) Ideoque li mutuam pecuniam fine tutoris auciorkate alicui dederit, non contrahit obligationem , quia pecuniam non facit accipientis, ideoque vindic iri mimi poffunt (/), iicubi extant. (v) Sed fi numi, qtios mutuo minor dederit, ab eo, qui accepit, bona fide confumpti funt, condici poffunt: (.r) fi mala fide, ad exhibendum de his agi poteft. (j) Atexcontrario omnes res pupillo & pupillae fine tutoris audoritate rede dari poffunt! C%) Ideoque fi debitor pupillo folvat, neceffaria eft debitori tutoris auc* tontas, ahoqui non liberabitur. Ca) Sed hoe etiam evidentiffimaratione jtatutum eft in conftitutione (ZO, quam ad Caefarienfes advocatos ex iuggeftione Triboniani viri eminentiilimi, quaeftoris facri pa/atii noftri, promulgavimus: qua difpofitum eft, ita licere tutori vel curatori debi* torem pupillarem folvere (c), ut prius judicialis fententia fine omni damno celebrata, hoe permittat: quo fubfequto, ü & judex pronuntiaverit, & debitor iölverk: fequatur hujusmodi folutionem pleniflima fecuritas fin autem aliter, quam difpofuimus folutio fada fuerit, pecuniam autem falvam habeat pupillus, aut ex ea locupletior fit, & adhuc eandem pecuniae fiimmam petat, per exceptionem doli mali poterit fubmoveru (4) Qtiod ü male confumpferit, aut furto aut vi amifèrk, nihil prodent debitori doii mali exceptio , fed nihilominus condemnabitur, quia temere fine tutoris audoritate & non fecundum noftram difpofitionem folverk. (e) Sed nium, poftquam creditor voluit diftrafiere, non inveniatur emptor a Principe dominium impetrare poteft creditor. d. I. uit. §. 3. Hodié poft tempus novis legibus prajfcriptum venditio pignorum fit. Wefimld, art. 247. Vide & Jus Omland, lib. 2. art. 15. ff 16. Cs) Licet domini fint rerum fuarum. arg. pr. b. t. (f) Haclenus enim pro corporibushabentur. tit. I. de reb. corp. ff incorp. ibi que annot. (u) Et decerni queunt ab aliis, quibus forte permixti. arg. I. y8- de folut. Sane hac tempeftate acervus percluderetur, vel, uti nunc ajunt, arrefium.QÏm* jiceretur, donec quantitatem fibi debitam haberet pupillus falvam. ix) Tanquam ex mutuo. I. 19. §. x\ de reb. credit, non quod id contracturn fii fed fiat per confumptionem. arg. hu §. 2. de reb. tred. I. 12. l. 13. pr. eod. Cy) Dolus enim eft pro poffeflione. /• 11. §. 2. d. t. I. 5. C. ad exbibend. junct. I. 13 1. /. 150. de R. J. Quae res efficit, ut, fi res exhiberi non poffit, ex natura ticilis rei vindicationis, cujus aclio ad exhibendum eft praeparatio quaedam. arg. i. r. ad exbiknd. juretur in licem contra eum, qui dolo defiit poflïdere. /. 3. §. 2. eod. (z) Haec enim non eft necefiaria, ubi pupillus conditionem fuam facit meliorem. pr. In ft. de auclor. tutor. j C.a) Verba haec refpiciunt ad pr. h. §. J ubi dicitur quod pupillus nil poffit alienaj re fine tutoris aucloritate: id autem fieI ret, fi recipiendo debitum liberaret de• vbkorem. I. 15. I. 22. defolution. cumpe-1 riculum fit, ne quod hic daretpupillo, 1 ex hujus imbecillitate pereat. I. 68. in ft. ld. t. J C^) l' 25. C. de admin. tutor. (c) De forte vel precio rei, quam puj pillus vel pater ejus vendidit, intelligo ! quod hic traditur, quin enim ufurae & penfiones folvi queant, fi folius tutoris interveniat auóloritas, dubitari non 0; portet, eoque jure utimur ex d. I. 25. Perez. C. de admin. tutor. n. 9. (d) Nam haec ei opponitur, qui vult locupletari cum aliena jaélura, uti dixi ad $. 30. I. de R. D. n. 78. Cautum id LL. Trans-lfal p. 2. tit. 4. §. n. | ( e) Hinc conlege quod fi ex decreto ' magiftratus & adhibito tutore folutio fit ' facla, debitorem liberari etiamfi pecunia I male fit confumpta aut amifla, quia nil im» putari S3  i3g GERHARDI FELTMANNI Sed ex diverfo, pupilli vel pupilJae folvere fine tutoris auóroritate non poffunt (ƒ), quia id, quod folvunt, non fit accipientis: quum fcilicet nullius rei alienatio eis fine tutoris aucloritate conceffa fit. (g) PER QUAS PERSONAS CUIQUE ADQUIR1TVR. T i t u l u s IX, ADquiritur vobis non folum per vosmet ipfos, fed etiam per eos, quos in poteftate habetis, item per lèrvos, in quibus uliimfructum habetis, item per homines Iiberos, & per fervos alienos, quos bona fide pollidedetis, de quibus üngulis diligentius difpiciamus. j$v i. Jgitur liberi veftri (bJ utriusque fexus, quos in poteftate ha. betis, olim quidem, quicquid ad eos pervenerat (i), exceptis videlicet caftrenfibus (fc) peculiis, hoe parentibus luis adquirebant nneuïïadi- ftin- putari poteft creditori, quipr«cepto judi- I cis obtemperavit. /. 7. de minor, ff \ d. I. %s- Nec obftat quod reftitutio in j integrum etiam iili minori detur, qui ex j decreto magiftratus contraxit, fi deinde probet fe lsefum effe. /. 47. de minorib. I. ; fi. C. de fidej. min. I. 1 h C. de presd. minor. Refp. AVvud eft in contratlibus, quia nemo cum minore contrahere cogitur. /. ió. C. de jure delib. Sedfo\vere\ neceffe habet debitor. d. /. 17. §. 2. de | minorib. i (ƒ) Obftare videtur, quod fortè de-j bcre poflint fub poena vel ufura. L 2. $. , fi. de eo quod certo loco. Sed fcias id pupillura ob judicii imbecillitatem non pof- ' fe difcernere. (g) Si tamen numi confumpti fint, liberatur pupillus. I. 14. §. fi. defolution. j l. 9. §. 2. de auet. tut. Quk hic dicuntur de pupillo, eadem in minore qui eft fub curatore, obtinent. /. 3. C. de in integr. reftit. (b) Qjiod hiadquirunt, nonuniusgeneris eft: nam fi ex re patris oriatur, . non aliter peculium erit, quam fi fervus | quid adquifierit, ifto enim nomine tum demum venit, fi tolerante patre aut domino id filius vel fervus feparatum habet a rationibus patris vel domini , qua; defcriptio peculii exftat in /. 5. §. 4. de pe:ul. Ubi etiam in §. 3. dicitur, quod !ïc appellatum quafi pupilla pecunia, b cd ïaec allufio fortaffis eft, reclius autem a jecudibus derivari videtur, quod has Ui>eris linquere etiam nunc foleant paren:es, ut a primis annis rei familiariftudere incip^ant. Servorum quidem unum ac fimplex eft peculium profectitium. arg. I. d. t. Nec enim militare aut poftularc queunt, & quidquid aliunde illis obvenit , ftatim dimino adquiritur. z. b. t. .Liberorum autem pccuMum eft quadruplex, profectitium, adventitium, caftrenfe & quafi caftrenfe. I. uit. C. de inoff. teftam. (i) Quo refpexit Seneca, 7. de bettefic. 4. inquit; omnia patris funt, quain liber orum manu funt. (k) Caftrenfe peculium eft quod filiusfam. in caftris vel occafione armataï miJitia;, adquifivit nec haberet nifimilitaffet. I. 6.1. 11. /. 13. de caftr. pecul. I. 4. C. fam. bercffe. In hoe habetur pro patrefam. & pleno jnre id ad filiosfam. pertinet. /. 2. ad SC. Maced. I. 3. C. dc caftr. I pee. neque in collationem bonorum veI nit. /. uit. C. de collap. Idem uris eft in i quafi  T R I P E R T I T A. 130 ftinctione: «Si hoe ita parentum fiebat, ut etiam effet eis licentia, quod per unum vel unam eorum adqutfitum effet, alii filio vel extraneo donare, vel vendere vel quocunque modo voluerant adplicare* Quod nobis inhumanum vifum eft, & generali conftitutione emiffa (/) & liberis pepercimus & patribus honorem debitum refèrvavimus. Sancitum etenim a nobis eft, ut, fi quid ex re patris ei ob ven iat (m), hoe fecundum antiquam obfervationem totum parenti adquiratur. (n) Quae enim invidia eft quod ex patris occafione profechim eft, hoe ad eum reverti f 0) ? Quod autem ex alia caufa fibi ftliusfamilias fp) adquifivit • (q) hujus ufumfruclum patri quidem adquirat, dominium autem apud eum (r) remaneat (i), ne quod ei fuis laboribus, vel prospera fot* tuna accefferit, hoe in alium perveniens, luduofum ei procedat. ft) % 2. quafi caftrenfi, quod filius fam. per militiam togatam autfpiritualem adquifivit, veluti fi profefibr, advocatus, iacerdos Syndicus aut Medicus fit. Statut. Cliv. tit 66. §. In gueden l. 14. C. de advoc. diverf, judicior. L. 14. 50. C. de epifc. ff cler. I. 7. C. de Ion. quee lib. O) 1.6 C. eod, (tn) Hoe peculium erit profectitium. I. 5. pr. §. 5. de jure dot. I. 3. de inUrd. C3? releg. I. 17. C. de coüat. Cui etiam imputabitur fi liberi quid adquirant arte non liberali, quam vel pater eos docuit, vel ejus fumptu didicerunt, etiam quando dona acceperunc a parendbus. Jus Oldampt. 3 $. 49, nifi in ftudia LL. Comit. Zutphan. tit. 15. §. 12. Item fi quid iis contemplatione patris fit donatum five a fufceptoribus è facro fonte five ab aliis. I. 19 § ï. de pecul. I. 5. §.2. de pure dot. L 10. §- 6. de vuig. & pup.fubftit. Seneca 5. de benefic. 19. tanquam JCtus refpondeam, mens fpeètanda eft dantis, beneficium ei dedit, cui datum voluit. Sicut fi in pattis honorem fecit, pater accepit beneficium. Conlegemus mentem inde fi extraneus infa.hu, qui ifiius nomennonferc, quid donaverit, ut tune 1 intiutu patris inteliigatur donaife. in) LL Trans-lfal. p. 1. tit. 4. §. 7. Quare & id in collationem bonorum venic l. uit. C. de collationib. (o) Licet autem id peculium profectitium tam ratione proprietatis , quam ufusfructus pertineat ad patrem, tamen filiusfam. ex jufta caufa de eo poteft donare. I. 7. §. 1. de donat. Deinde patris bonis publicatis excipitur illud peculium U 3. §. 4. de minorib. Et porro fi filius qxegrem ducatj akerve emancipetur atque exprefle ei non adimatur, tacitè ei a patra donatum cenfetur. /. 31. ^ 2. de dsmttion. ] Cp) Emancipatus enim fibi adquirit. \ LL. Tyel. p. 1. I Cq~) Praeterquam ex caftrenfi vel quöfl 1 caftrenfi appellamus peculium adventi1 tium, quo nomine non tantum veniunt J bona materna fed & id, quod liberi arte j non liberali, quam pater eos non docuit, quamque imperifa ejus haut didicerunt, \ adquifierunt nec non quod ex donatio\ ne vel ultima voluntate iis obvenit. I. 5. 1 §. 11. de jure dot. I. 6. C. de bon. quee lib. | (r) Filiumfam. qui id ideo conferre ' non tenetur. d, l. uit., C. de collation. Licet ex eo ipfï alimenta a patre decer • nantur. Stat. Antverp. tit. 36 art. 5. ff 7. arg. I. 5. §. -j. de agnofc. ff al. lib. LL. Tiel. p. %. tit. 4. §. 4. 'Nifi aliter convenerit. d. tit. 4. §. 5. (_s) LL. Tyel. d. t. 4. $. 8. quare id in collationem non venit. LL. Tyel p. i« tit. 11. 5. 7. Sufat. art. 65. (r) Nifi filiusfam. a patre educatur, tune enim totum patri cedit, quod ille Ilaboribus fuis adquirit. Jus Oldampt. lib. 2. §. 3. Sande decif. Frif. lib. 2. tit. 7. defin. 3. Nicol. Everardi confil. 92. n. 2. E contrario funt etiam cafus, in quibus re quidem ufusfructus adventitiorum bonorum pertinet ad patrem. Pro primo fi pater cefierit filiofam. ufumfruclum. I. 6. § 2. C. de bon. quee lib. juntt. §. 3. I. de ufufr. arg. I. pen. C. de patt. Secundo fi res ca conditione liberis donats aut reliclae, ne ufusfruclus ad patrem pertinet. autb. excipitur C. de bon. qua lib. arg. I. 48. de patt. Tertio fi pater noluit ut filusfam. hereditatem fibi delatam adiret. /. fi. C. de bon. quee lib. Quarto fi filiofam. quid donatum fit a Principe, quia id ad inftar quafi caftrenfis peculi eft. d. I. 7. Pro quinto fi liberi cum patre concurrant in fuccefliohe unius fflil prajmórtui. arg. autb. defunïio. C. ad SC. Ter-  H0 GERHARDI FEL T M A N N I §. x. Hoe quoque a nobis difpofitum eft & in ea fpecie; ubi parens ema'ncipando Iiberos fuos ex rebus, quae adquifitionem cffugiebant fvj» fibi tertiam partem ratione, fi voluerat, licertiam ex anterionbusconftitutiombus (x) habebat, quafi pro pretio fj) quodammodo cmancipationis, & inhumanum quiddam accidebat, ut filius rerum ex hac emancipatione dominio pro parte tertia defraudaretur; & quod honoris ei ex emancipatione additum erat, quod fui juris effectus elTet, hoe per rerum diminutionem decresceret. Ideoque ftatuimus ( z), ut parens pro tertia parte dominii, quam retinere poterat, dimidiam non dominii rerum fed ufusfruclus retineat. Ita etenim res intactae apud filium remanebunt, & pater ampliore fumma fruetur, pro tertia dlmldhi potiturus. fa) §. 3. Item vobis adquirirur, quod fervi veftri ex tradkione nancifcuntur, five ex donatione vel legato, vel ex qualibet alia caufa adquirant. (b) Hoe enim vobis ignoranübus invitis (c) obvenit. Ipfe enim fervus, qui in poteftate alterius eft, nihil fuum habere poteft. (dj Sed fi heres inftitutus fit, non alias nifi veftro juffu, hereditatem adire poteft. fe) Et fi vobis jubentibus adierit, vobis hereditas adquiritur, perinde ac fi vos ipfi heredes inftituti effetis. Et convenienter fcilicet vobis legatum (f) per eos adquiritur. Non folum autem proprietas per eos, quos in poteftate habetis, vobis adquiritur, fèd etiam poftefiio. fg) Cujuscunque enim rei poifefiionem adepti fuerint, id vos polliderevidemini. (b) Unde etiam per Tertyl. junct. auth. item hereditas C de hop. quee lib. Sexto fi pater in fidei-commiflb male verfatus fit. /. 50. a? SC. Treb. Pro feptimo fi parentes matrimonium ex I caufa injufta velint diifolvere , tune a- J mittunt ufumfruclum bonorum jidventitiorum , qua? liberi habent. Nov. 117. c. 11. autb, idem eft. C. de bon. quee lib. OËtavo fi patiënte patre ex adventitiis quid adquifivit filius. Jus Oldampt. d. $• 3- , (v) Non tantum caftrenfes & quafi» caftrenfes fed & maternas & materni generis hic intelJige. (x) l. I. l> 2. /. 5. C. Theod. de bon. matern. (y) Vel bcnefico, l. l. fi quis d pa- j rente manum. (z) In l.'6: §. 3. C. de bon. quee lib. (a) Moribus noftris fi vel liberi nuptias contrahant, vel aliter emancipati fint, amittit pater ufumfruclum bonorum maternorum coeterorumque adventitiorum. (b ) Vide annot. ad §. 1. I. de bis qui fui vel al. jur. (O Servus enim inftrumento & hamo recte comparatur, hic fi tibi pendeat pifcifque ei haereat, is tuus eft etiamfi non volueris, quemadmodum autem pifcem captum potes iterum abjicere, fic etiam quodfervusadquifivit, invitusnon ! cogitur retinere. arg. I. pen. C. de pact. ' juntt. I. 1. pro dereliëto. Qd) Ratio, quia poffidetur ab alio; /. 10. §. 1. de A. R. D. h 118. de R. ff. arg. I. zt. ad L. Jid. de adult. (e) Ne dominus, invitus aeri alieno obfigetur. /. 6. pr. de adq. her. (f) Et quidem hoe etiam ignoranübus ac invitis, quia legatum eft merum lucrum. I. 33. mandatf, neque enim qui id accipit, juris univerfi eft fticccflbr. §. 11. I. de teftam. ordin. qualis eft heres, qui ideo creditoribus dcfunóli ac legatariis tenetur , licet nil fit in hereditate commodi. /. 8. de-adq. hered. I. 50. dehered. petit. Qg) Nec movet quod faéia fit. I. 1. §. 3. de adq. pojf. I 1. § 15 fi is qui teftam. liber. effe jujftt. Qua; autem facti funt, naturalia videntur nec adquiruntur per fervum. $. 2. /. de ftip.fervor. Re/pond. Pofleflïo non eft meri facti, fed plurimum ex jure mutuatur. /. 49. de adq. P0ff; Qh) Et quidem ex caufa peculiari etiam ignorantes & inviti, & caeteris vero non nifi fcientes &volentes. / i.§-5. I. 3. $. 12. /. 4 /. 44. t>. r. de adq. pojf. Ratio alia allegatur a Paulo in d. I. 1. §. 5. alia .i Papiniano in d. I. 44. j, Nec obftat l. 34. § fi. d. t. nam quod huic  'f R I P E R T I T A. 141 per eos ufucapio vel longi temporis poffeflio vobis accidit. (/) §, + De iis autem fervis, in quibus tantummodo ufumfruclum habetis, ita placuit, ut quicquid ex re veftra (&), vel ex opens fuis (1) adquirant, id vobis adjiciatur: quod vero extra eas caufas conlèquuti funt, id ad dominum proprietatis pertineat. Itaque li/is fervus heres inftitutus fit, legatumve quid ei aut donatum fuerit, non ufufrucluario, fed domino proprietatis adquiritur. Idem placet & de eo, qui a vobis bona fide poflidetur, five is liber fit five alienus fervus. Quod enim placuit de ufufrucluario, idem placet & de bonae fidei poffeflbre. Itaque quod extra iftas duas caufas adquiritur, id vel ad ipfum pertinet, fi liber eft, vel ad dominum fi fervus eft. Sed bonae fidei pofTeflbr cum ufuceperit fervum,, quia eo modo dominus fit, ex omnibus caufis per eum fibi adquirere poteft. Fructuarius vero ufucapere non poteft: primum, quia non polfidet (ra), fed habet jus utendi fruendi deinde quia feit fervum alienum effe. (0) ISIon folum autem proprietas per eos fervos, in quibus ufumfruclum habetis, vel quos bona fide pofïidetis, aut per liberam perfonam, quae bona fide vobis fervit, vobis adquiritur* fed etiam poffeffio. Loquimur autem in utriusque perfona fecundum diftinctionem, quam proxime expofuimus: ideft, fi quampoffeifionem ex re veftra, vel ex fuis operis adepti tuerint. §. 51. Ex his itaque adparet, per Iiberos homines, quos neque veftro juri fubjeclos habetis, neque bona fide poffidetis: item per alienos fervos , in quibus neque ufumfruclum habetis, neque poffeffionem juftam, nulla ex caufa vobis adquiri poffe. (p) Et hoe eft quod dicitur, per extraneam perfonam nihil adquiri poffe; excepto eo, quod per liberam perfonam, veluti per procuratorem fq), placet non folum fcientibus, fed & ignorantibus (r) vobis huic loco deeft, id ex aliis fupplendum, ejufque verba ad res ex peculiari caufa adquifitas reftringenda. Non quoque obftat /. 31. §. 3. de ufucap. quia quod ibi ait JCtus ignorans pojjideam id ad peculianno huic loco deeft, id ex aliis fupplendum, ! ejufque verba ad res ex peculiari caufa ad- j quifitas reftringenda. Non quoque obftat 1 /. 31. §. 3. de ufucap. quia quod ibi ait | JCtus ignorans pojideam id ad peculiarino- I mine tenet referendum eft. \ (i) Ipfe enim fervus affectione domi- , nii rem tenere non poteft , quare hoe per ufucapionem domino adquiritur, cu-. jus voluntate pofiident. I. 1. §. 5. de adq. \ pof . (£) Aequum namque eft, utid, quod I ex re noftra perceperunt, ad nos quoque . pertineat. §. 19-I- de R. D. (l) Hae enim quafi ex re fruótuarii habentur. arg. I. *g« pr. de A. R. D. neque fruótuarius alias quid perciperet commodi, quia partus ad eum non fpeclat. /. 37. I, de R. D. non quoque confequitur quod aliunde fervo obvenit. h. §. {in) Civiliter aut affectione domini. Alias li opponaturei, qui habet rem commodatam aut apud fe depofitam, rectè dicitur pofïidere & quidem naturaliter. J l.12. pr. de adq. pofi. I. 49. pr. eod. (n) Cujus affectione fi rem teneat, quae ei a non domino bona fide ac jufto titulo tradita eft, rectè id jus ufusfructus ufucapiet. I. ji. C. de pr^fcr. longi temp. V,oS Et fic eft in mala fide, quae nocet ufucapioni. pr. I. de ufucap. (p) Nec obligationem aut aótionem nec dominium. I. 1. C. h. t. I. 73. §. fi. de R. J. $. 18.1. de inutil. ftipul. Ratio allegatur in l. 11. de O. ff A. Sed nefcio an non petat principium, quare recte dixeris ita placuiffe legiflatori Romano, ut ea, quae juris effent per alium juri noftro haut fubjectum, nonadquirerentur. {q) Per alias enim liberas perfonas veluti tutores ac curatores pupillis & minoribus adquiruntur etiam quae juris funt. /. 1. §. 70. de adq. pojf. junct. I. 13. §. 1, de A. R. D. (r) Procurator enim habet mandatum; quod ergo ex hoe agit, ipfe dominus agere videtur. arg. I. 56. de fslut. T  x4i GERHARDI FELTMANNI vobis adquiri poffeffionem fs) fecundum divi Severi conftitutionem: & per hanc poffeffionem etiam dominium, ii dominus fuerit, qui tradidit (/)} vel ufucapionem aut Jongi temporis praefcriptionem* (*?), ii dominus non fit. (j. 6. Haclenus tantisper admonuiffe fufficiat , quemadmodum fmgulae res vobis adquirantur, nam legatorum jus, quo & ipfo fmgulae res vobis adquiruntur: item fideicomnniTorum, ubi fmgulae res vcbis re» linquuntnr: oportunius inferiore loco referemus. Videamus itaque nunc, quibus modis per univerfitatem res vobis adquirantur. Si cui ergo berecles facti fitis, five cujus bonorum poffeffionem petierkis fxj, vel 11 quem adrogaveritis, vel fi cujus bona libertatum confervandarum caufa vobis addicta fuerint, ejus res omnes ad vos tranfeunt. Ac prius de hereditatibus (y) difpiciamus, quarum duplex conditio eft: nam vel ex teftamento, vel ab inteftato ad vos pertinent. ILt prius eft, ut de his difpiciamus, quae ex teftamento vobis obveniunt (zj: qua in re neceffarium eft initium de ordinandis tefiamentis exponere. (s) Quia haec plurimum facti habet. /. 19. pr. ex quib. cauf. maj. Qua? vero facti funt, ea etiam minifterio alieno ad- j quirere pofTumus. I. 53. de A. R. D. I. 1 18. de adq. pof}'. t (t) Et dominium in nos transferre vo-| luk. 1. 13. de A. R. D.l. 20A.fi. eod. I. 8. C. de adq. poff. (t») Quae tamen non currit nifi a quo feit mandans procuratori rem effe traditam. /. 47. de ufucap. I. l> C. de adq. poff. Nam ad ufucapionem defideratur bonafides, quae efle nequit penes eum, qui ignorat juftam poifidendi caufam. arg. I. 109. de K S. (x) ld eft hereditatem adierkis ex jure praetorio. (;y) Hereditas eft jus in re omni adefunéto relicta fucceffione ex titulo univerfali adquifitum. /. 24. de V. S. I. 62. de R. J. Jus Oldampt. lib. 2. §. 57. Vernaculè audit Erfenis- vel Erffebaft-recht non Eygenthumb. Ergo & ab hoe diftert. arg. I. 7. C. de codicill. Quod & inde adparet, quod dominium fit rerum fingularum, /. 1. pr. & §■ 3. de R. V. & corporalium. /. 4. pr. comm. div. Sed jus hereditarium eft univerfitatis. /. 37. de adq. hered. I 18. §• 2. de bered.petit. I. 24. de V. S. I. 62. de R. J. & fine ullo cor. pore juris intelleclum habet. I 50. de he. red. pet. Dominium eft jus proprietatis, fed jus hereditarium etiam competit in re aliena quae defuncto commodata vel apud eum depofka fuit. I. 19. (f feq.d.t. I Haec domino caventi reftituenda. LL. | Daventr p. 3. tit. 12. §• 3 Heres porro non ürmamentmn ponit in dominio, neque contra hoe opponk poüeiTor fed contra jus hereditarium. /. 10. §. 1. eod. Ex dominio oritur rei vindicatio. /. 23. pr. de R. V. quae eft actio fpecialis, 1.1. %. 1. Êf 3. d. t. & mere in rem, l. 9. eod. §. 1. 1. de aclion. nec non arbitraria. §. 31. 1. de action. At ex jure hereditario prodita eft petitio hereditatis. I. 1. §. 1 fi pars hered. pet. quae actio eft univerfalis. d. I. 1. $. 1 mixta, /. 7. C de hered, pet. & bona? fidei. 28. I. de actionib. Obftat: hereditas appellacur dominium. I. 1. ie bon. pojf. /. 37. de adq. hered. l 23. pr. de adq. poff. &. heres dominus l. 48 pr. de hered. hifi. §. fi. I de hered. qual. ff diff. Refpond. non fequitur quod ideo fit. arg. I. 4 de legat. 1. Dicam plura ad d. §. fi. de hered. qual. (2) Provifio enim hominis facit ceffare provifionem legis fi haec difponit in fubfidium. arg. I. 33. C. de teftam. tut. Cum vero apud Groninganos & Gelros , fi Neomagenfes excipias, nec non apud Julios & Montanos lex principaliter caj veat heredibus legitimis iisque bona relinqui velit; hinc apud Gelrosin totum de immobilibus, Groningaï vero de rebus jure hereditario obventis & apud Julios ac Montanos deavitisteftamentifactio prohibita. Goris Adverf. tracl. 4 $. 10. Jus Omland lib. 3. art, 41. Drent», hb, 3. art. 24. Jul ff Munt. c. 69. pr. D E  TlilFERTITA. ,43 DE TESTAMENTIS ORDI- N A N D I S. TlTULUS X. TEftamentum (a) ex eo appeliatur fb), quod teftatiomentis fit. (c) §. I. Sed ut nihil antiquitatis penitus ignoretur [d), iciendum eft, olim quidem duo genera teftamentorum in ufu fuiffe, quorum altero in pace (a) Quod definitur in l. i. qui teftam fac. pojf. Eft voluntatis. Quia ergo hanc non habent furioiï, prodigi, alii. I.40. de R. J. ideo non poiïunt facere teftamentum. § 1. ef 2 I, qui teftam. fac. pojf. Deinde hinc conlege, id non valere, fi coatbus fuerit teftator. rubr. fi quis aliquem teftari prohïbuerit vel co'ègerit. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 5 5 10 Daventr. p. 3. tit, 4. § 4. Blandis tamen verbis etiam cum detrimento heredum legitimorum Jicet inducere teftatorem ad faciendum teftamentum. /. fi. d. t. Sande lib. 4. tit. 1. defin. 11. Sequitur in definitione noftrce. Nam teftamentum nequit conferri in fecretum alienae voluntatis. I 70. de htred. inft. aut pendere ab arbitrio alieno. /. 32, eod LL. Daventr. d tit. 4. §. 8 Eft porro jufta id eft regulis juris confentanea. arg. I. 4. pr qui teftam. fac. poff fententia. Oportet autem fequipraefcriptum juris, quod viget in loco, ubi teftamentum fit, nec refert an ibi, ubi teitator habet domicilium vel bona fita, major vel minor reqtiiratur folemnitas. LL. Trans-ïfal. p 2. tit. 5. $: 2. Daventr. p. 3. tit 4. §. 3 Wamef. 6. conf. 5. n. 8 fl^g f. ï» C. Je emancip. Sande d. t.1. de/. 14. Difponitur in teftamento deeo; quod quis poft mortem fieri vult. Quibus verbis diftinguitur non modo a contractu, qui duorum voluntate perficitur: & ideo regulariter ab uno nequit revocari. /. 5. C. de O. ff A. Teftamentum autem cum ab unius pendeat voluntate, ambulatorium eft ad extremum vitae fpiritum. /. 4 de adim. legat. I. 1. C. de SS. ecclef. I. 12 pr. de legat 3. Tyel. d. I. $. 1 18. Sed & ita feparatur ab ea fpecie j donationis mortis caufa, qua ftatim res traditur, & quse refolvitur, fi donator evafit periculum. /, 2. I. 35.. §. 4. de donat. mort. caufa. \ (b) Per allufionem JCtis familiarem, 1 qui hac in re, uti in plerisque Stoicos i fuerunt imitati. Obferva autem, quod I inde nemo reélè per adfirmationem fed quidem per negationem argumentari poffit. Nec enim ftatim, ubi teitatiomentis intercedit, eft teftamentum, quia alias hoe non modo cum contraétu, matrimonio, aliis fed & cum codicillis confunderetur contra / 7. C. ff §. 2 I.dece: dicill. Verum ita recle infers, non adeft teftatio mentis, ergo non eft factum teftamentum. Vide in fimili. I. .31. de V. i S. pr. L quib mod. re contrah. obl. I. i.pr, \ ie adq. pojf. I. 35. §. i. de mort. caufa 1 donat. I. 1. de novat. I. 3. de damno in■feclo. I (c) Secundum Grammaticos a teftor \& teftari dicitur, quod ultimam volun! tatem quis per teftamentum teftetur, qua ; ratione ad teftati caufam etiam pertinent | codicilli. /. 2. $. 2. quemadm. te/lam. ai per. Quare lex, quae vetat, ne in fraui dem legitimorum heredum teftetur quis, I etiam'interdicit ne faciat codicillos, cui 1 calumniae ut occurreret legiflator populi I vicini dixit by teftament of andere uyterfte } wille. Jus Omland, lib. 3. art. 41. Old■ ampt. lib. 3. art. 69. ibi, in fyn lefie ), &fubicnpnone teftium, quod ex conftitutionibus inventum eft (ar), & e* edicto praetoris, fignacula teftamentis imponerentur fy), ita ut hoe jus tripertitum effe videatur: & teftes quidem & eorum praefentia uno contextu teftamenti celebrandi gratia a jure civili defcendant: fubfcriptiones autem teftatoris (z) & teftium ex facrarum conftitutionum obfervatione adbibeantur: fignacula autem & teftium numerus ex ediclo praetoris. §. f. Sed his omnibus a noftra conftitutione propter teftamentorum finceritatem, ut nulla fraus adhibeatur, hoe additumeft, ut per manus teftatoris vel teftium nomen heredis exprimatur O), & omnia fecundum illius conftitutionis tenorem procedanr. $. 5. Poffunt autem omnes teftes & uno anulo fignare teftamentum: (b) quid enim fi feptem anuli una fculptura fuerint (c),-fecundum quod Papiniano vifum é\) Sed & alieno (d) quo- Quanquam hic tutó provocemus ad effatum. I. 20, de legib. Vel ajamus id proprium eiTe teftationis. I. 9. de divortiis. (s) Et etiamnum neceifarium eft. /. 20. §. 8. I. 21. §.fi. qui teft. fac. pojf. 1. 21. /. 28. C. b. t. Ne teftator ad alia delapfus minus ferio videatur rem agere. Qua de caufa contracbus, qui akercaüone interveniente perficitur, in teftamento celebrari nequit. Caeterum, fi haec abfit, ficuti creditori pignus poteft conftituere in teftamento. /. 26. de pign. att. ita quoque in eo declarare alicui prasfenti, fe rem vendere precio quod alter obtulit antea. arg. I. 6. $. fi. de duob. reis. juntt. I. ry. C. b. Nec obft. /. 20.deV. S. nam uti iniy^yi docet, agitdereftkutione minorum , quae iis datur , fi gejferunt aut contraxerunt, non fi fecerunt teftamentum, quia hoe ipfi poffunt refcindere. arg. I. 16. de minorib. (O Rogatis, aut fi fortuito accefferint, cemoratis. d. I. 21. §. 2. I. 8. /. 12. I. 21. I. 28. I. 30. C. b. Nov.90.c2. Ne alias haut arrigent aures ad ea, qua; eloqukur teftator, quare id repetitum Jure Omland, lib. 3. art. 42. Oldampt. \ lib. 3. aft. 72. Selverd. lib. 3. art. 34.' Rogatio tamen praefumitur. JCti Batavi. 2. conjult. 12. (tO Non autem detentis invitis. /. 20. §. fi. qui teftam. fac. poft', nec extra confpettum teftatoris conftitutis. /. 9. C. b. (x) Et Paulus refert in l. 30. qui teftam. fac. pojf. Idem cautum Jure Oldampt. d. art. 72. Quanquam a Camera Hovetmannorum judicatum in agro circumjacenre non opus efle fubferiptione 30. Septcmbr. 1656. in caufa Vrouw Beatrix van Ewofium ende baar Kinder. Cy) Hoe jure non utuntur Belgaealii- Ive populi, quibus minus folemnia tefta\ menta recepta, quin imo nec Frifii cae| tera folemnium juris civilis in re propo\fita exactores moleftiffimi. Stat. Frif. ■ lib. 1. tit. 18. art. 2. idque ex multis teftamentis perfpexi etiam Fhfiorum O^ rientahum. ( z ) bubferiptio teftatoris etiam praecipitur. Jure Oldampt. d. art. 72. In, tellige niü totamultimamvoluntatemma; nu fua fcripferity teftator aut oftavus teftis fit adhibitus qui pro teftatore fubfcriberet. I. 2. I. 28. $. 1. I 29. C. b. (a) d.l. 29. Quod iterum correóium Nov. 119. c. 9. autb. êf non obfervato C. d. t. Et hoe fequimur quotidie, ut is, qui fcribit teftamentum, ei quoque heredis nomen inferat. Cfi) Praetor enim non feptem teftium varia figna fed obfignationem feptem tei ftkvm tantum defiderat. §. 6. I. quib. mod. \ teftam. infirm. J (c) Romani namque non figna gentiI litia fed alia prout cujufque ftudia aut prof fefEo effet, anulis infculpi curabant, & fic accidere poterat, ut cunóti teftes eidem rei intenti vel Mercurium vel Cupidinem vel Palladem anulis impreifam geftarent. (d) Non teftis alicujus verum vel teftatoris vel alterius extranei. U 22. <$. x. qui teftam. fac. pojf. I. 12. C. b. Solet tamen is, qui utitur alieno anulo adferiberé fe alieno fignafle, quod proprio deftitueretur ; idque ante xxm. annos, cum illuftris Baro Goltzius Legatus ducis exercitus Brandenb. in domo mea Teutoburgi teftamentum conderet, a Profeflbre quodam , qui anulo carebat, fketum recordor. T3  146 GERHARDIFELTMANNI quoque anulo (e) licet fignare teftamentum. ff 6 Teftes autem adhiberi poffunt ii, cum quibus teftamenti facho eft \f) Sed neque mulier (g), neque impubes fb) neque fervus (0, neque furiofus {kj, neque mutus (/) neque furdus (»;), neque is, cui bonis interdicfum eft (n) neque ii, quos leges jobent improbos mteftabilesque (0) effe, poffunt in numerum teftium adhiberi. (p) 6. 7. Sed cum aliquis ex teftibus teftamenti quidem faciendi tempore liber exiftimabatur, poftea autem fervus adparuit, tam divus Hadrianus Catoni (ö), w quam (e) An & alio impreffo? Ita videtur,. fi modo habeat x«e«*«*f»- Nam fubll~ 1 gnatio fidei faciendae graüa fit & ut teftes figna recognofcendo teftamenti fidem confirment. ï 1. §■ f» 4- \ 7- ^Jlam. I quemadm. aper. Nec obftat /. 22. 9. 5. j qui teftam. fac. poff. Loquitur de tette, I qui anulo habet infculptum hgnum, & , rei alii: tune enim potius iflo, urpote / notiore, fignabit. Vide Lipfi A. ff") L'affiva, ideft, qui ex teftamen- ( to quid poffunt capere. 4- d« bered- \ qual. & mffer. (O Ratio non eft, quod fit proprium foeminae fiere, tacere nihil: fed quia olim in comitiis fiebant teftamenta , quorum fceminas non erant participcs , & has quoque è populo, ut hujus viccs iuftinereht, legi, abfurdum videbatur. Accedit quod omnis tefiatio adhibitis feptem civibus Ronvmis puberibus fieret. /. o. de divort. Vide Apulej. metamorph. lih 2. cap. 4. In caeteris mulier poteft effe teftis. I. x*. de tcjlib. (/;) Ratio eadem quee ex l. %. de di'vort. Lubricum eft ejus aetatis confilium, ut non intelligat quid agetur, & omnia ignorare creditur. /. fi. de jur. üf faiti ignor. I. 6. quodfalfo tut. (i) Quia juris civilis commumonem non habet, U 20. §. 7. qui teftam. fac. poll', fed fecundum illud pro nullo habeuir. I. 32. de R. j- Teftamentum autem ratione formae eft juris civilis non meri fed mixti. arg l. 6. de J. & J. Homines autem propru, qui prifcis adfcriptitiis fimiles&ideo liberi magis quam fervi, uti fcripfi ad tit. de Jure perfor. & muito magis famuli noftri reótè adhibenturtefteSjUiirejudicatafirmatSchulcz. h. Ut. g- . (k) Cum enim mente ac judicio careat, abfentis loco habetur. I. 124. §. I. de R. J. & dormiemi fimilis. /. 1. §. 3. de adq. poff. nil agere intelligitur. /. 3. de jure codicill. Nifi tempore intermiffionis & dilucidi intervaiii teftamentum fecerit. I. xo. 4. qui teftam. fac. pojf. quod in dubio pr&fumimus ne a\ios plusquam infanientes dicamus eos, qui teftimonium furiato perhibuerunt. {O An quia è populo legi homines non integris fenfibus abfurdum videbatur? Vel an mutus fi poftea fides teftamenti impugnetur haut de omnibus circumftantiis curate edocere poteft magifiratum? arg. I. 1. teftam. quemadm. aper. (jn) Nam vocem teftatoris exaudire nequit. Idem de coeco dicendum, quia teftatorem videre & nofcere debet teftis. /. 9. C. arg. I. 18. C. de teftib. De Ajulio qui fe gerebat pro Afinio vide Ciceron. pro Cluentio. (») Furiofo enim fimilis. /. 40. de R. J. Deinde quia veró fimile, quod in I teftatione integros corporis, animique adhibuerint teftes. Teftimonium, quod ' tamen dixit ante interdi&ionem , valebic. I. 1 8. pr. qui teftam. fac. poff. ( 0 ) Synonimicè hi conjimguntur veteribusque erant, qui rogati teftimonium defugeiant, nam in pcenam talionis hoe illis non dicebatur. ï. 26. d. t. Porro in aliis cafibus eorum teftimonium, quod femel rogaverant, hautrecipiebatur, neque teftamentum facere poffunt. /. 18. §. 1. d. t. Intefiabiies funt ob carmen famofum damnati. d. I. 18. §..1. Item haeretici. autb. credentes. C. de beer et. 1.3. C. Tb. de apoft. (p ) Non etiam repetundarum damnati. /. zo. §. 5. qui> teftam. fac. pojf. I. 15. de teftib. vel adukerii. /. 14. eod.' An & alii famofi, aut ex crimine damnati ? 1 ta putem. arg. I. 13. d. t. ibi; non omittetur religione judicantium. ((])!. i. C. de teftam Ratio eft, 1 quia nil imputari poteft ei, qui erravit Icum toto populo, arg. L 3. pr. de SL\ Maced.  TRI PER TIT A. i47 quam poftea divi Severus & Antoninus refcripferunt, fubvenire fe ex fua Jiberalitate teftamento; ut fic habeatur firmum, ac fi, ut oportebat, faélum eflet, cum eo tempore, quo teftamentum fignaretur, omnium confenfu hic teftis liberi loco fuerit, neque quisquam"effet, quiftatusei quaeftionem moveree, (r) §. 8. Pater, nec non is$ qui in poteftate ejus eft (s), item duo fratres, qui in ejufdem patris poteftate funt, utique teftes in uno teftamen. to fieri poffunt; quia nihil nocet, ex una domo plures teftes negotioadhiberi. ft) (j. o. In teftibus autem non debet effe is, qui in poteftate teftatoris eft. fvj Sed fi fiiiusfamilias de caftrenfi peculio poft miffionem (x) faciat teftamentum, nec pater ejus recle adhibetur teftis, nec is, qui in poteftate ejusdem patris eft: reprobatum eft enim in ea re domefticum teftimonium. (j) §. 10. Sed neque heres fcriptus, neque is, qui in poteftate ejus eft, (z) neque pater ejus, qui eum habet in poteftate, neque fratres, qui in ejusdem patris poteftate funt, teftes adhiberi poffunt (a), quia hoe totum negotium, quod agitur teftamenti ordinandi gratia, creditur hodie inter teftatorem & heredem agi. Licet autem totum jus tale conturbatum fuerat, & veteres quidem familiae emptorem, & eos, qui per poteftatem ei conjunéii fuerant, a teftamentariis teftimoniis repellebant: heredi autem & iis, qui per poteftatem ei conjuncti fuerant, concedebant teftimonia in teftamentis praeitare: licet ii, qui id permittebant, hoe jure minime abuti eos debere fuadebant, tamen nos eandem obfervationem corrigentes, & quod ab illis fuaium eft in legis neceffitatem transferentes, ad imitationem priftini familiae emptoris merito nec heredi, qui imaginem vetuftiflimi familiae emptoris obtinet, neque aliis perfonis, quae ei, ut diclum eft, conjun&ae funt, licentiam concedimus, fibi quod- (O Idem fentias de eo, qui integer vitae fcelerisque purus credebatur, qui fuit famofus. Nec obftant l. 3. §. 5. de Carbon, ed. I. n.C.de teftib. ubi dicitur quod teftes adhibendi fint, qui idonei, quia agunt de iis, quorum conditionem novit, aut facilè fcire potuit, qui iJJos advocavit teftes. (s) Non enim finguntur una perfona fi de negotio tertii agatur & ridebitur a caupone fi quis pro fe & filio quafi pro una perfona folvere velit. In teftamentis tamen minus folemnibus, quae nunc in Belgio fiunt, non putem huic §. locum fore. (i) Nec in contrarium facit , quod praefumantur confpiraturi. Nam xuxcï £xa>Y xVêif. Nemo fponte malus. Plato in Timceo. (v) Veluti fi filiusfam. nam una perfona fingitur cum patre. I. fi. C. de impub. ff al. fubftit. §. 4. J. de inutil. flip. Qua? fictio cum ceflet in emancipato, 1- \ 1 deo hic poteft effe teftis. Idem de conjuge & famulo dicendum, quod in heri vel conjugis teftamento poffmt adhiberi teft. es. ' (x) Secus fi ante eam & fic cape l. . 2o- §. 2. qui teftam. fac. pojf. ' (y) Ob Eótionem unitatis perfonarum. d.l.fi.cfft 4. ( z ) An ck famulus heredis ? Ita videtur , quia non eft in ejus poteftate. Sed 1 rec~te id negatur quia, cum ex teftamento adquiratur heredi , non poffunt non videri fufpecti ejus domeftici. arg. I, 3. /. 5. C. de teftib. Francifc. de Barry de fuccefj'. lib. 1, tit. i. n. 27. Sic confultus cum clariflimo Junio refpondi 20. Febr. 1668. Quia autem teftamento adjeéta erat claumla codicillaris , dixi id fleéli in vim taciti fideicommiffi. l. 29. .5. 1. qui teftam. fac. poff. I. uit. §. 1. C. de codicill. Gail. 2. obf. 114. per tot. Ca) LL. Municip. Clivenf. tit. 133. §, Qock möegm,  148 GERHARDIFELTMANNI quodammodo teftimonia praeftare. (b) Ideoque nec ejusmodi veteres conftitutiones noftro Codici inferi permmmus. _ . 6. 11. Legatariis autem & fideicommiffariis, quia non juris fuccellores'funt' (c), & aliis perfonis eis conjun&is teftimonium non denegamus- imo in quadam noftra conftitutione (d) & hoe fpecialiter (e) eis concelfimus. (f) Et multo magis iis, qui in eorum poteftate funt, vel qui eos habent in poteftate, hujusmodi licentiam damus. (g) §. 12. Nihil autem intereft, teftamentum in tabulis, an ia chartis, membranifve (h) velin alia materia fiat. §. 15. Sed & unum teftamentum plunbus codicibus conhcere quis poteft' fecundum obtinentem tamen obfervationem omnibus factis (}): quod interdum etiam neceffarium eft: veluti fi quis navigaturus & fecum ferre, & domi relinquere judiciorum fuorum conteftationem veilt, & propter alias innumerabiles caiüas (&), quae humanis neceffitatibus imminent. (0 \ . r ■ ■ c • * $ 14. Sed haec quidem de teftamentis, quae fcnptis conhciuntur, fufïïciunt; fi quis autem fine fcriptis voiuerit ordinare jure civili teftamen¬ ti) Hoe enim ob affeüionem ergaid, unde commodum fperat, omni jure prohibitum eft. I. 10. f. I. 10. C de teftib. (c) Idem dicitur in 1. 9- de edm" do. 1 ntellige autem id de umverfo jure; nam alias legatario jus dominii in re fingulari adquiritur. I. 64. de furt. _ _ (d) Quae non exftat fed Zeaoms in l. 22. C b. t. . (e) Etiam in cafu ubi advo.cantur teftes ad probandam caufam ingratitudims fihi exlieredati, quia iliorum non intereft. Debentur enim legata, heet per querelam inofticiofi fit refcifium teftamentum. Bruuneman. procefif. cvo. c. 20. " (ƒ') Nam amicifiimos advocamus teftes, quibus ob meritum & hoe ukimuvn officium quid relinquere licet, ne aha: ignotos & inimicos adhibere neceffe ei' fet. Symmach. 10. epift. 55- calumnia inanis objecla eft, quod Jignatoresnefcioqutt legati ex eadem voluntate cepiftent: Pergil deinde: Nam fi iis legibus viveremus, i nindcis fignatoribus tutius uteremur, quo rum ofltnfa nil de tefiatoris bumanitate exi aeret:' Non obftat quod in re propria ne mo poffit effe teftis. d. I 10. ff. £ de te ftib. Illam autem propnam efle, ex qu; quis lucrum fuum nomine percipit. /. 1 §. rr. quando appelland. nam in b. $. tra ditur jus fingulare, quod fruftra impu gnatur ex jure communi. /. 15- de LL Cum vcrö ratio iftius juris in eo quoqu< fit fundata, quod tantus teftium numeru omnem fraudis fufpicionem removeat ideo lesataiü eorumve domeftici in ulti f mis voluntatïbus , quee adhibitis tribus duobtisve teftibus fiunt, non reciè adlübentur teftes. Groeneweg. ad h. §. I (g) Fideiconmfiffarii univeifales, quia ' juris fucceffores funt, §. 3. I. de jidei' corn. hered. non poffunt effe teftes, nam & inter eos ac teftatorem maxime hodie cum quafi aditio illis conceffa intelligitur geri. (b) Fuit quidem conftitutum apud Germanos, ut in iis locis, ubi membranarum copia haberetur, in illis non in chartis fcriberetur. R. A. zu Collen. 1512. von Teftamenten. rulr. von Notarien. Sed non obfervatur ufu. Groningse tamen in membrana confignatur teftamentum, & apud Batavos, Gelros, alios in \ charta fignaia publico characbere. ;J (i) "Ut omnia exempla ejufdem fint tenoris, quae unum teftamentum continent. /. 3. §. 1. de tab. exhïb. ' (k) Poteft enim vereri, ne per heredes legitimos aut GdeicommiiTo oneratos ■ poft fuam mortem teftamentum uno co• dice conferiptum comburatur: quare uti- ■ le eft, id ad aéia referri, ex quibus fi ■ iftud faétum fit, reótè probatur ultirna ■ voluntas. uit. de his quee in teft. del. u1 ti refpondi Kal. Nov. 1677. (I) Nam incendio, furto aut hoftium ■ incurfu poteft intercidere, quare unum . exemplum flepe in aede facra aut in curia , deponunt, & qui non curant, an vul: getur, ad aéta judicii illud referunt, ^ vel 3 uti nunc loquimur, protocollo inferi fa, ciunt.  T R I P E R T I T A. ,49 mentum: feptem teftibus adhibitis & fua voluntate coram eis nuncupata, (m) iciat hoe perfeótiilimum teftamentum jure civili firmumque conftitutum. (n) DE MILITARI TESTAMENTO. TlTULUS XI. Supra di&a diligens obfervatio (o) in ordinandis teftamentis, mili- tibus (m) Palam & ciarè. jfus iJrcbiepifc. Colon. Maximil. Henr. tit. i. §.4. ut legitimüs numerus teftium id excludere poffit. /. 21. pr. qui teftam. fac. poff. bciendum autem eft omnia, quae de iolemni teftamento funt dicba , etiam in nuncupativo adhiberi, excepta fcriptura & teftatoris ttftiumque fubferiptione ac fignatione. I. 8. I. 29. §• 2. L 26.1. 29. C. h. Illud etiam intereft quod teftamentum in fcripto queat fieri, ut telles ejus tenorem ignorent & claufum filoque obfignatum, nominibus teftium & fignis exterius impreffis confirmetur, quale non femel faétum vidi, taleque laudatus D. Baro Goltzius in aedibus meis profeflbribus fignandum propofuerat. faaepe id utile , ne inimicitiae aut invidiae occafio'j detur. (n) Hodiè poftquam teftesaudiverunt voluntatem teftatoris, poftea nouriovel vivente teftatore, quod omnino requiritur apud Ubios: Amplius ibi teftatori & teftibns debet preelegi. d. tit. 1. §. 6. vel poft ejus fata, ut memoria ejus melius confervetur, folet fcripto illam confignare, cui & teftes caeteri fubfcribunt, quod tamen etiamfi & fignacula teftamento ejufmodi adjiciant, erit nuncupativum, quia in fcripto non fuit unico contextu praefente teftatore perfe&um & omnibus modis abfolutum. Notarius autem & fex teftes fufficiunt. d. R. A. 1512. Et ita refpondi 20. Febr. 1677. Nifi coscus fit teftator, nam tune ocfo teftes funt adhibendi. /. 8. C. qui teftam. fac. poff. (0) Non eft necefiaria fi Principi 0blatum vel actis cujuscunque judicis fit in- \ fertum teftamentum. I. 19. C. de teftam. Non quoque in teftamentis rufticorum, . fi fpariim in agro non forma pagi habij tent, vel nifi pauci in hoe legereacferiI bere poffmt. I. uit. C. d. t. in teftamen\ to peftis tempore etiam hoe relayatum, ' quod non neceffe fit omnes teftes, fi qui j inter eos ifto morbo laborent, fimul conjungi. I. 8. C. eod- Vide LL. Trans-lfal. d. tit. 5. §. i2. Velav. c. 30. §. 5. Vefaliae in Clivis is qui pefce laborat preeter eum , quem confolatorem aegrotantium vocant tantum duos tenetur adhibere teftes , dummodo intra fex hebdomadas ad acla publica referatur, alias nullius momenti erit. Sola quoque patris annotatio fine fubferiptione valet inter Iiberos non ratione extraneorum. /. 21. §. 2. autb. feq. C. d. t. Jure Pont'mcio in omni teftamento facerdos loei & duo teftes fufficiunt. c. cum effes X. de teftam. Quod Ubii & veteris pree fecturaeincolae fequantur. Maximil. Henr. Elector. Ordin.tit.t. §. 2. Jus Oldampt. lib. 3. art. 72. Apud Batavos loco parochi adhibetur notarius vel acbuarius, hic autem nobilis aut judex. Jus Omland, lib. 3. art. 42. In urbe Groninga fatis eft apud unum confulem vel apud duos fenatores teftatores voluntatem fuam profiteri ; cum quibus tune unus è fcribis nomen fubfignat, & deinde fignaculo civitatis majore adjecto fbepe ex intervallo perficitur teftamentum. V ide Jus Omland, d. art. 42. Apud nonnullos populos praeter iudicem, parochum aut notarium quatuor teftes defiderantur. Confuet. Velav. c. 30. art. 5. Jus Jul. cf Ment. c. 69. In Trans-IfalaI ni V  ijo G E R II A R D I FELTMANNI tibus (p) propter nimiamimperitiam eorum ( qj, conftitutionibus principalibus (r) remiffa eft. Nam quamvis ii neque legitimum numerum teftium adhibuerint, neque aliam teftamentorum folemnitatem obfervaverint, rectè nihilominus tefiantur, veluti cum in expeditionibus occupati funt (s): quod merito noftra conftitutio (/) introduxit. fp ) Quoquo enim modo voluntas ejus fuprema inveniatur, five fcripta fx), five fine fcriptura (y) valet teftamentum ex voluntate ejus. Illis autem tem» poribus, per quae citra expeditionum neceflitatem in aliis locis (z) vel fuis aedibus (a) degunt, minime ad vendicandum tale privilegium adjuvantur (b r. fed teftari quidem etfi filiifamiliarum fint , propter militiam conceduntur: jure tamen communi eadem obfervatione & eorum teftamentis adhibenda, quam in teftamentis paganorum (c) proxime expoüiimus. nia de quadrante mobilium & nominum cuivis coram duobus maribus ejufdem loei incolis permiflirm eft teftari: fic tamen ut hi teftes ultimam voluntatem fubfignent. LL. Trans-lfal. p. z. tit. 5.$. 4. Qui verö de toto patrimonie/ cupit dif- , ponere, is vei in judicio poteft teftari I ultimam voluntatem. d. I. §. 5. & con- 1 fcriptam & claufam judici offene. LL. Trans-lfal. d. tit. %. 6. licet inter Iiberos fiat. d. tit. 5. §. 9. (p) a militia & duritia quam pro rep. fuftinent diélis. /. j. b. t. (q) Color hic potius, vera ratio eft favor militiae & periculi, quare ubi hujus exortes funt, privilegio in teftamento faciendo non gaudent. h. pr. in fi. Contra illi, qui milites non funt; fi ex neceffitate muneris publici in hoftico, tiaar bet beet afgaat, reperiuntur, quales noftri Gedeputeerden te velde, vel qui Principibus ab arcanis autepiftoiisfunt, privilegio tamen militari utuntur. L fi. b. L un. de bon. poff. ex teftam. Nec obftat /. 16. C. b. nam agit de iis, qui apud impedimenta haerent, nec ad ioca, ubi acies eft, procedunt, uti dixi m refponfa milit. 5. n. 31. cf 3*. (r) l 1. h. pr. Inft. tit. feq. (s) Quia mens deveta prceliis, non debet aliis cogitationibus occupari: utiaitCaffiodor. 1. varior. 17. qui locus anfam dedit Stewechio ad Veget. 3. de remilit.zö. ut huic manum medicam adferret&praelia ab expeditionibus diftingueret. Et rectè: nam non requiritur ut miles in acie ftet, fuflicit ftatio minus periculofa, ü faltem non otiofa. Seneca de tranq. animi c. "j. Ergo in expeditione dicuntur occupati, non tantum qui manum conferunt cum hofte, fed dum claftïcum cantatur, ' parati ad confligendum , etiamque ii, qui in propugnaculis ex aggere & foffa aut alias bofti imminent, die zu felde und [ in übing des fireits, uti eft in conftitutione Imperii facta Colonia; Agrippinenfi 151 z. vo/i Notarien. rubr. von Tefiame»ten. §. und follen. verf. eder von Rittei-n. Qua? fecundum praedicba erit declaranda. I Kt) l. 17.C. b. 1 ( v) Et jam antea obtinuit. l.i.l. 15. C. eod. (x) Si fortè in codicillis, quos vel faparatim vel Kalendario junctos habet, ftylo vel acu heredem fcripferit, vel in pulyeae, cafiide, armis aut arena id fecerit, & priore cafu ex comparatione litcrarum de mi li cis voluntate conftet, pöfteriore veró duo teftes adfeverent, feid yidiffe a milite facbum aut cum herede interfuerit unus, tune enim illi jusjurandum in fupplendam probationem deferri poteft, nam utique conftare debet teftamentum effe facbum, uti ait $. 1. b. f. atque fic cape etiam 1.15. C. b. (y) Quod vel duo teftes non rogatï fpecialiter vel non eodem tempore, idex feminecis vel in ordinibus ad confligendum parati militis audiverint, aut heres juxta unum teftem prsefens fuerit. (z) Hybernis aut praefidii caufa in caftellis & oppidis munitis non ab hofte obfeffis nec non in ftativis. (ö) Ruri fortè aut in urbe, in qua cohors turmave non habet fedes, ut fruftra hic reponant alii fedibus. (b) Quia funt noch zu felde, noch in übing des Jlreits: uti loquitur Cxfar Maximil. in d. conftit. 1512. Ratio enim a periculo defumpta. /. 15. C. h. qua ceffante etiam ceflat privilegium. (O Ita dicuntur, qui non funt mi/i- tes.  T R I P E R T I T A. ) Joco aut rifu prolatis, qui data verba Plauto att. 5 fc. 1. dicuntur, & l nobis cum Gallis des compliments êf rail\ leries. Item fermones funt verba fummis I e labiis, non imo e corde profetta: uti Lu' cianus ait de mercede condueïis. (i) Qui alea aliove ludo aut luxuria pecuniam amifit & aegre cafum fert vel alias heredipeta eft ac importunus follicïtator, aut in circulo, commiffatione vel congreflu popularium verbis é fummis labris effatus fit. (k) Cum pergraecari ament milites & inter calices faepe homines promittant, quod fobrii nunquam praeftare folent, & quoque his temporibus vexandi ridendique caufa, quod Germani feburrenkfeur\ ra & fcurriliter agere vocant, talia folent eloqui verba. Cl) In favorem autem introduóba non debet in odium retorqueri. I. 6. C. de legib. (m) Cafu in militia faclus, quod in praeliis navalibus contra Britannos commiffis alicui accidiffe recordor, quamdiu manetiin numeris. I. 4. b. Nam qui ante militiam aut mutus aut furdus erat, in numerum recipi non potuit, quod hic non audire imperata, ille vero de iis referre nec tefferam militarem accipere & dare pofiit. Sed quid fi fimul mutus & furdus fit faétus, nec tamen fcribere queat? Is , cum intelligat, quid fit teftamentum, nutu id facere poterit. arg. I. 65. §. 3. ad SC. Trebell. («) Militibus. V 2  i ss% gerhardi feltmanni ceditur, quatenus militant, & (o) in caftris degunt Poft: miffionem (p) vero veterani (q), vel extra caftra (r), ak fi faciant adhuc mi. litantes teftamentum, communi omnium civium Romanorum jure id ia. cere debent» (j) & quod in caftris (**) fecerint teftamentum, non communi jure, fed quomodo voluerint (v), poft miffionem (x) intra annum tantum valebit. Quid ergo fi intra annum quis deceflent, conditio autem heredi adfcripta poft annum extiterit (yj: an quafi militis teftamentum valeat? Et placet valere quafi militis. (z) § 4. Sed & li quis ante militiam non jure fecit teftamentum, & miles facius, & in expeditione (a) degens refignavit (b) illud, & quaedam adjecit, five detraxit, vei alias mamfefta eft mihtis voluntas hoe valere volentis, dicendum eft valere hoe teftamentum quafi ex nova militis voluntate. (O . 6. 5. Denique & fi m adrogationem datus fuerit mnes, velnliusfamil'ias emancipatus eft, teftamentum ejus quafi ex nova militis voluntate valet (d), nec videtur capitis deminutione irritiim fieri. (e) $. 6. Sciendum tamen eft, quod cum ad exemplumcafrrenfispeculii, tam'anteriores leges (J) quam principales conftitutiones (g ) quibusdam quafi caftrenfia dederant peculia fb)3 & horum quibusdam (ij nermilfum fuerat etiam in poteftate degentibus teftari: noftra id confti* tutio (0) Pro vel, uti intelliges ex di&is ad b. u jun£t. l.5Z-^VS',. s ,. Cjö) Quae vernaculè afdanking & tócentieringe audit, eftque triplex, honefta, caufaria, & ignomimofa. /. 13. §. 3. ^ re ow/if, i. 2. S. 2. * ««» «of. m- Honeftë mifil ob expleta vicena ftipendia. I. 2. />r. «fe veteran. juncl. I. 8. ; 2. de excuf. tutor. (r) Autexpeditionem: fecundum dic- ta adh. t. n. 5-^fe1- . . ., .. v (j) Quia in iis ceilat xauo pnvue&ua periculo defumpta. (f) Vel praelio aut hoftico. l.fi. b. I. un. de bon. poff. ex teft. milit. In expeditione vel in caftris coram duobus , tribus, quatuor teftibus, uti adnotavi. ad b. t. (x) Honeftam aut caufariam: nam 1gnominia mifforum teftamen ta ftatim valere definunt. I. 26. pr. b. t. Nec de bonis caftrenübus filiifam. ignominiofe mifti poftea poffunt teftari. d. I. 26. $. 1. Nifi vel nominatim ita fit ns mdultum. I. 32. $ 8. de donat. int. vir. 6? ux. vel mifius fit ignominiofe ob deliótum merè militare, quod non rumpit fidem facramenti. /. 6. §. 6. de inj. rupto. ir. teft. juntt. In. b. t. (y) Yinge heredem efle a Titio mihte in expeditione occupato inftitutum Sempronium, fi Cajus fenator fit faótus. Titium poftea autem mitti Sc intra annum mori, Cajum vero non in fenatum allegi nifi poft bienninm. (z) Nam conditio retrotrahitur&fingitur ac fi Sempronius ftatim poft mortem teftatoris Titii heres fuiffet. arg. I. 34. de adq. bered. I (a) Vel caftris. ' (b) ld eft antea ügnatum aperiit. I. r.' §. 36". depof. I. 6. teftam. quemadm. aper. , (O Obftat l. 15. §. 2. b. Refpond. Verba fi militis voluntas contraria non 1 fit, hoe fignificant fi id nove teftamentum \fecit velmaluit. /. 9. §. 1. d. t. (d ) Nam teftamentum militis nuda ejus voluntate conftat. I. 1.1.15.1.35.*. Voluntas autem naturalis, quae per capitis diminutionem, quia haec civilis eft. I. 8- de cap. minut. non perimitur. §.fi. 1. de leg. agn. fuccejj. (e) Quod aliud eft in teftamento pagani. 4 I. quib. mod. teft. infirm. (ƒ) In Pandeétas relatae: l. 3. $. 5. de bon. poff. I. 1. §• IS- de collat. I. 3. §. 6. ad SC. Treb. /. 7. §. fi. de don. (g) Quarum nonnullas Codici infertse. /. 7. C. de affeff. I. 4. C. de advoc.div.jud. I. un. de caftr. omn. Palat. l.fi. C. de caftr. pecul. (h) De quibus agimus ad tit. per quas perf. adq. n. 3. (i) Excipiebantur enim olim advocati & Profefiores. /. fi. C. de inoff. teftam.  TRIPERTITA» in tutio (kj latius extendens permiferit omnibus (IJ in hujusmodi peculiis teftari quidem, fed jure communi (m): cujus conftitutionis tenoie profpeclo licentia eft, nihil eorum, quae ad praefatum jus pertinent, ignorare. ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ (QUIBUS NON PERMISSUM FACERE TESTAMENTUM. T i t u l u s XII. N On tamen omnibus (n) licet facere teftamentum. (o) Statimenim ii, qui aJieno juri fubiedi funt fö). teftamenti hricnAi bic nnn habent (4): adeo quidem, ut, quamvis parentes eis permiferint, nüülo magis jure teftari poffunt (r). ex- (k) d.l.fi.B l. uit. C. qui teftam.fac. Pojf. (I) Etiam clericis autb.presbyter-os. C. de epifc. ff cler. (m) Etiamfi enim patroni caufarum comparentur illis, qui fanguine ac vulneribus patriam parentesque falvant. /. 14.. C. de advoc. diverf. judic. tamen cum pericula mortis non fubeant, nec ita uti militantes occupati jufque fcire vel debeant vel hcile poflint : ideo ceffantibus privilegii rationibus & hoe quoque ceffat. arg. c. 60. X. de appellat. (n ) Nec de omnibus rebus. De his tamen licet apud tbios. Conftit. Maximil. Henr. tit. I, $. z. Sed de iis, quee hereditariojureobvenerunt, nemo, rectè teftatur ex Jure Omland, lib. 3. art. 41. ubi ftatuitur, ut non nifi de femiffe bonorum ditponere , quis poffit per ultimam voluntatem, quando habet Iiberos. At his fi careat, quoque de femiffe eorum , quae quis hereditario jure naclus eft, poteft teftamentum fieri. Conftit. anni 1584. 9- Junii. Ex LL. Velav. c. 30. g. 2. non valet teftamentum de immobilibus & iis, quae illis accenfentur, nifi confentiant heredes legitimi. LL. Tyel. p. 1. tit. 6. $. 1. Jure vero Comit. Zutphan. tit. 13. $. 1. iis, qui parentes aut Iiberos non habent ullumveexadfcenden- Jtium vél defcendentium ordine heredem i permittitur de femiffe omnium bonorum teftari. Ferè idem cautum LL. civit. \ Zutphan. tit. 30. §. 1. ubi idem de adqui• fitis; de ca?teris autem non nifi ad trieni tem. Apud Daventrienfes de omnibus / bonis valet teftamentum. Stat. p. 3. tit. 4. L§. 1. 2. & 3. J (0) Hoe in omni teftamento prius in| fpiciendum effe monet. Gajus in l. 4. qui j teftam. fac. pojf. i {p) Sequentiadocent, hicagidefiliisj fam. De fervis enim non potuit quis ( ambigere tum quod nihilpropriinabeant, / /. ip. qui teftam. fac. poft. tum quod ju/ ris civilis fit teftamenti faótio, cujus i communionem non habet fervus. /. 20. | §. 7. d. 1.1. 32. deR.J. Qq") Rationem vulgo adfignant quod f Lex XII. tab. foli patrifam. jus teftandi permiferit. Sed haec principii petitio videtur, ut recte inde arceffatur, quod teftamentum fit actus voluntatis, quacaret filiusfam. /. 4. de R. J. Licet non ignorem b. I. 4. alio pertinere. Cr) Nam teftamenti faclio eft juris publici. /. 3. qui teftam. fac. poff. quodpactis privatorum nequit imutari. /. 38. de ' paEt. Nec obftat /. 9. de bis qui fui vel I al. jur. quia loquitur de muneribus puI blicis. V ?  m GERIIARDI FELT M A N N I exceptis iis, quos antea (s) enumeravimus (/), & praecipue £*) m litibus, qui in poteftate parentum funt, quibus de eo, quod in caftris (x) adquiiieruntuermiifumeft ex conftitutionibus printïoum (j) tacere teftamentum. Quod quidem jus ab initio tantum militantibus (zj datum eft, tam ex audoritate divi Augufti, quamNervae, necnon optimi Imperatoris Trajani (a): poftea vero fubferiptione diviHadnani etiam dimiffis a militia, id eft veteranis conceffum eft. (ZO Itaqueliqmdem fecerint de caftrenfi peculio teftamentum, pertinebit hoe ad eum, quem heredem reliquerunt; fi vero inteftati deceffennt, nullis liberis vel fratribus fuperftitibus (cj; ad parentes eorum jure communi {&) oertinebit Ex hoe intelhgere pottumus: quod in caftris adquihent miles, qui in poteftate patris eft, neque ipfum patrem adimere poffe (ej9 neque patris creditores id vendere, vel aliter mqiuetare neque patre mortuo cum fratribus commune effe (f), fed fcilicet proprium ejus effe, qui id in caftris adquilieritt quanquam jure civili (g) omnium, qmm poteftate parentum funt, peculia perinde in bonis parentum conputentur, ac fervorum peculia in bonis dominorum numerantur: exceptis videlicet iis, quae ex facris conftitutionibus, & praecipue noftris (bj, propter diverfas caufas (/) non adquirantur; praeter hos jgitur, qui caftrenfe peculium vel quafi caftrenfe habent ü quis alius fihusfaimhas teftamentum tecerit, inutile eft (kJ> (j) in §. uit. tit. prteced. 11 (t) Videlicet qui caftrenfe aut quafi caftrenfe peculium habent. Ratio eft, : quia in iis habentur pro patribusfam. I. 2. ad SC. Maced. Nemini autem quam i patrifam. Jex permittit teftari. _ 1 (v) His enim primum id indultum.j §. uit. tit. praced. , a {%) Vel alias occafione militia;animatie. L 11. de caftr. peul. P (y) pr. ï. tit. prcEced. ibique annot. (2) ld eft a&u m'üitiam ffve duntieml £ pro rep. fuftinentibus. §. 3. I tit. pr) Nec ad rem pertinet, fi impubes, poftea pubes & furiofus, poftea compos mentis fadus fuerit, & decefferit. (q) Furiofi autem, fi per id tempus fecerint teftamentnm, quo furor eorum intermiffus eft: (rj jure teftati efle videntur, certe eo, quod ante furorem fecerint^ teftamento yalente. Nam neque teftamentum rede fadum, neque ulJum aliud negotium reöè geftum, poftea furor interveniens perimit. (s) §. i. Item prodigus, cui bonorum fuorum adminiftratio interdida eft (ƒ), teftamentum facere non poteft (> Si hic extraneus fit muVto maeis a patre naturali debent inftitui vel exheredari , fi veró adfcendentium ahquis vel arrogator, tune licet non recidant m poteftatem patris naturalis, b. §. 4. tarnen ab hoe vel inftituendi vel nominatim exheredandi. arg. d, l pen. in fine principii. juntt. Nov. 115. c. 3. pr. t p) Q.i3e haclenus toto hoe ticulo enarrata funt, ut perperam alii verba ea ad differentiam fexus & graduum reftnn- bd(q) Inter fexum, gradum ac poteftatem ponens differentiam. ( r) l. 4. C. de lib. prat. (O Alias enim in multis articulisdiffetunt. /. 9. dejlatu bom. (t) ld eft convenienti fibi. (v) l. H* de legit. hered. r x) iEquitatis ftudiofilïïmi per id, quod filiabus bonorum pofleflionem unde liberi dederunt. (y) Apertiffvme itaque argumentatur j Juftinianus a fucceffione inteftata ad te1 ftatam, ut quibus illa fine caufa aufferri nequit, iis praeteritis jus dicendi teftamentum nullum competat! Jam vero emancipatis aeque ac fuis hereditas ab inteftato debctur. Nov. 118. c. 1. nec minus defcendentibus per foemineum quam per virilem fexum. d. Nov. ii8-c. 1. Sequitur itaque eos cunéïos , fi pra;teriti fint, pofle dicere teftamentum nufium. (s) Etiam per foemineum, uti jam modo dixi. ( a) Hi fi veri fint & poft mortem te' vbatotis iu lucem edantur non fecus ac ii, qui poft teftamentum facbum nafcuntur, exheredari nequeunt, uti adnotavi ad b. t, $. 1. n. uit. (b) d. I. 4. C. de lib. prat. {c) Utriusque fexus liberi. Id enim ex fuperioribus repetendum. ) Pari jure utrique habentur. (e) Perperam itaque emancipatispraeteritis etiamnum folam bonorum pofleffionem contra tabulas largiuntur , cum teftamentum parentum poffint dicere nullum, uti apertius conftabit ex iis, qua; dicam ad §. ji. h. t. Nam id inficiarinolo h. §. haut clarè id decidi, quia commode ita accipitur quod filii fui querela nullitatis aut emancipati bonorum poffefione contra tabulas infirmare poffint patris teftamentum. 1  TRIPERTITA. l6l rendarrij quarn filii fui vel emancipati habent, five jam nati fint, five adhuc in utero conftituti, poftea nati fint. Circa adoptivos autem filios cerum induximus diviliouem, quae in noftra conftitutione ff), quam fuper adoptivis tulimus, continetur. (g) $. 6. Sed fi in expeditione (h) occupatus miles teftamentum faciat, & Iiberos fuos jam natos vel polthumos nominatim non exheredaverit, fed lilentio praeterierit, non ignorans (i) an habeat Iiberos, filentium ejus pro exheredatione nominatim (kj facta valere, conftitutionibus prmcipum (7) cautum eft. (mj (j. 7. Mater vel avns materpus neceffe non habent Iiberos fuos, aut heredes inftituere aut exheredare, fed polfunt eos filentio omittere («): non filentium matris aut avi materni & caeterorum per matrem afcendentium tantum facit, quancum exheredatio patris. (oj Neque enim matri filium fftiamve, neque avo materno, nepotem neptemve ex filia, fi eum eamve heredem non inftituat, exheredare (p) necelfeeft: five de jure civili quaeramus, five de edicto praetoris, quo praetor praeteritis liberis contra tabulas bonorum poffeffionem permittit, fed aliud eis adminiculum (g) fervatur, quod paulo poft (r) vobis manifeftum fiet. (s) D E (ƒ) d. I. pen. C. de adopt. \ ( g ) Eam interpretatus fum ad % 4.} h. t. (h) In acïe , hoftico aut caftris, uti id explicui in annot. ad tit. de milit. teftam. (t) Nulla enim voluntas conlegi poteft ex ignorantia & errore. /. 15. de jurif dici. Et forfitan fi fciviffet, eos non praeteriiifet. arg. I. 102. de C. & D. I. 30. C, de fideicom. I. 15. de inojf. teft. (k) ld eft rité. An&re6tè? Ita nam querelae non eft locus. t. 27. §. 2.deinopf. teft. I. 9. I. 24. C. eod. Legitimam tarnen liberi poterunt petere condiétione ex lege. arg. autb. prcesbiteros. C. de epifc. cler. (1) l. 9. C. de teftam. milit. (m) Quia militis in expeditione teftantis fola voluntas attenditur. pr. 1. de milit. teftam. I. 1. eod. Nec obftat Nov. 115. c. 3. Refpond. Singularia privilegia correétioni juris generalis non fub jacent, arg. I. 41. de pcenis. Et non eft novum ut pofteriores leges ad priores pertineant. I. 28. de legib. Non quoque me turbat d. Nov. 115. c.4. ubi dicitur quod liberi de rebus fuis teftamentum facientes non poffmt praeterire parentes: id autem de militibus videtur accipiendum, quia alii fiJiifam. teftari nequeunt. Nam vel de militibus extra expeditionem conftitu-. tis aut iis, qui poft miffionem teftantur, I vel de iis, qui quafi caftrenfia bona ha-1 bent, accipi poteft. ( n) Si rationem juris veteris fpeétamus, . l. 4. §. 7. de bon. poff. contra tab. k 13. de j fuis & legit. bered. (o) Rité faéta: nam non uti in milite obtinere dixi ad $. 6. etiam retJè aut juftè ftatim dicetur matris exheredatio evcniffe liberis, quin potius his dabitur querela inofficiofi. arg. d. li 4. pr. (p) Rite aut expreffè. (q) Querela fcilicet inofficiofi teftamenti , quae ultimum adjutorium dicitur. /. fi. C. de lib. praterit. (r) tit.\%.b. libri 2, ubi de caufis exher edationis ageraus. |(s) Cum autem in h. §. Juftinianus juris ciuilis veteris, & edicli praetoris mentionem faciat & tempore eo , quo Inllitutiones compofitae funt, nondum illi in mentem venerat quod Nov. 115. c. 3. poftea condere vellet, ideo dicemus, quod per d. Nov. 115. c. 3, mater non poffit Iiberos praeterire , quia non modo eadem forma ibi matri, quêe patri praefcripta , fed non aliter dicitur rité faéta exheredatio, quam fi parens caufam juftam inferuerit teftamento quam ut reéte quoque dicatur filius exheredatus, heres huic prselatus probare debet. Nifi ergo velimus ludere in verbis, quod fanè faciunt qui caufae allegationem defiderant, dicamus teftamentum effe nullum, in quo liberi a matre fint praeteriti, & quia emancipati in d. Nov. 115. c. 3. non fepa- X 3  !6a GE.RHARDI FELTMANNI DE HEREDIBUS INSTI- T U E N D I S. T i t u l u s XIV. TlEredes inftituere (*) permiffum eft, tam Iiberos homines quam ii fervos (v), & tam proprios quam alienos. (x) Proprios autem oïim quidem fecundum plurium fententias non aliter, quam cum libertate recie inftituere licebat: hodie vero etiam fine libertate ex noftra conftitutione 0 ) heredes eos inftituere permiffum eft. Quod non per innovationem induximus, fed quoniam aequius erat (z) & Atilicinoplacuifle Paulus fuis libris, quos tam ad Mafurium Sabinum, quam ad Plautium fcripüt, refert. Proprius autem fervus etiam is intelligitur, in quo nudam proprietatem teftator habet U), alio ufumfruclum habente. (b) Eft tamen cafus, in quo nec cum libertate utiliter fervus a domina heres inftituitur , ut conftitutione divorum Severi & Antonini U) cavetur, cujus feparantur ab aliis liberis, fed generaliter loquitur legiflator, & his quoque quere/ain millkatïs ad/eramus. Nec movet quod id jus fit fuorum heredum. I. 30. de lib. 6f pofthum. I. 17. de inj. rupto. Refpond. Poftea id extenfum per d. Nov. 115. c. 3. adeo qui habent jura fuorum hereduin, uti emancipati & liberi ratione matris. I. un. C. de bis qui ante apert. tab. Utilitas hujus difquifitionis eft maxima , nam fi preeteriti a matre tantum haberent querelam, tune fola inftitutio evacuaretur & legata caeteraque teftamen. ti capita manerent falva. tl. Nov. 115. c. 3. infi. quod fecus eft fi dicatur nullum; nam tune nil omnino ex eo debetur. d. I. 17. de inj. rupto irr. teft. Pofterius ufu adhuc fervatur apud Germanos&Frifios ; etiamfi mater fit quae Iiberos praeteriit, vel hi fint emancipati. Sandeh'fc.4. decif. Frif. tit. 2. def. 2. Sed apud Hollandos ac Trajeótinos fola inftitutio heredis impugnatur, quando non tantum mater fed & pater Iiberos praeteriit. Groeneweg. ad h. t. n. 3. Voet. ad h. §. n. 3. Dicat quis ubique id debere obfervari ptr autb. ex caufa. C. de lib. prater. Refp. Malè ab Jrnerio eft defcrip- ta. Praeteritio ex jufta caufa valet. LL.' Comit. Zutph. tit. 13. $. 5. , CO Eft fucceflbres fcribere vel nunf cupare. I. 1. $. 1. h. quibuscunque verbis id Gat. I. 15. C. de teftam. ordin. Si-ne inftitutione heredis exprefta nullum valet teftamentum. §. 34. 2. delegat.LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 5. §. 9. ( v) Inverfa oratio, qua fiepe utuntur UCti. I. i. de V. S. Gilb. Regius multa 1 obfervavit verba quae apud prudentes I contrariam & diverfam fignificationem I hab ent. lib. 2. (vavr. uit. I Cx) Si cum eorum dominis fit teflaI menti facti o. /. gr. b. t. (y) l. pen. C. de neceff. ferv. bered. (2) Et rationi naturali convenit, quip- pc cum is qui vult ut fit heres, etiam ve- lit ut prius liber fiat. arg. I. 2. de jurifi. ; dict. juntt. I. 32. de R. J. j Ca) Qui recte dicit totum eum ferI vum ad fe fpecbare. I. 25. pr. de V. S. I Cb) Libertas tamen in illum fervum (collata alterius ufumfruclum non interI turbavit, fed fructuarius perinde eo utaj tur, atque fi manumiflus non effet. f. j. I pr. C. commun. de manurniff. \ (c) Quae relata in l. 48. §• 2. b. t.  TRIFERTlTA. cujus verba haec font: Servum adulterio maculatum (rf), non jure teftamento manumiflum ante fententiam (e) ab ea mullere viden, quae rea fuerat ejusdem cnmims poftulata, rationis eft. Qj^re fequitur ut in eundem a domina collata heredis inftitutio, nullius momenti habeatur (/) Ahenus fervus etiam is intelligitur, in quo ufumfrutfum teftator habet. fg) §. i. Servus autem a domino fuo heres inftitutus, fi quidem in eadem caufa manfent, fit ex teftamento liber (b)> heresque ei necelfanus. (ij Si vero a vivo teftatore manumiffus fuerit, fuo arbitrio adire hereditatem potelt, quia non fit heres necelfanus, cum utrumque ex domini teftamento non confequatur. Quod fi alienatus fuerit, juffu novi domini , (IJ adire hereditatem debet, & ea ratione per eum dominus fit heres: (?n) nam ipfe alienatus neque liber neque heres efle poteft, etiamfi cum libertate heres inftitutus fuerit: deftitiffe enim a libertatis datione videtur dominus, qui eum alienavit. (n) Alienus quoque fervus heres inftitutus, fi in eadem caufa duraverk, jullu ejus domini adire hereditatem debet. Si vero alienatus fuerit ab eo, aut vivo teftatore, aut poft mortem ejus antequam adeat, debet juffu novi domini adire, (o ) At fi ma. numiffus alt vivo teftatore, vel mortuo, antequam adeat, fuo arbitrio adire poteft hereditatem. (p) ff. %2 {ü*) in d. I. 48. §.2. legitur accufatum Pro quo alii ex hoe loco reponunt maculatum ob /. 8. C. ad L. Jul. deadult.quat vetat duos fimul adulterii accufari, hic autem dicitur, quod domina ejufdem criminis rea erat jam poftulata. Sed cum nil obftet quominu.f a diverds duo adulterii accufari eodem tempore queant. /. 17. §. pen. d. t. lectio vulgata d. I. 48. retineri poteft. (e) Ne per manumiffionem quaeftioni fubtranatur. 12. pr. qiri ff d quib. manum. Et fic turpis conjuncbipnis macula velamento manumiflionis obtegatur. Ne quoque mancipium ex ejufmodi fce> lere lucretur libertatem. (f ) Quid autem fi abfolvatur ? Aequius melius eft dicere libertatem in fulpen fo fuiffe ótfaéxaabfolutioneeam confirmari, quia per calumniam dica fervo potuiffet fcripta. Non itaque obftat quod tempore teftamenti facti non fuerit capax. • * (g) arg. I. 25. de V. S. (b) Qui enim vult confequens , vult etiam neceffarium antecedens. arg. I. 2. de jurifd. Et quia magis eumpnefumitur dilexifle, quam illum, quem tutorem hbefis dedit, ut ad hujus exemplum fervo heredi inftituto libertas directa defendi poilit. Pit enim liber in ipfo momento mortis teftatoris. Accedit quod non alius fit, a quo manumittatur. (i) id eft fi velit effe liber, tuncquo- | que cogitur effe heres, uti poftea doce• | bo in §. 1. de hered. qual. ff diff. : (k) Habet enim jam libertatem ex facbo teftatoris preecedente. j (/) In cujus poteftate eft tempore adij tionis. I. 62. §. fi. de adq. hered. i (m) Si modo dominus hereditatis fit ' capax. I. 22. §. 2. de legat. 1. /. 55. §. r, 1 de legat. 2. Non obftat /. 82. de adq. f hered. nam ibi agitur de domino, qui non i in totum eft incapax, fed qui ex ejus te; ftatoris ultima voluntate nil capere po1 teft: ideoque i\\a inftitütio eft in fufpen- fo, num fortè fervus in alium alienetur j aut manumittatur. Nil quoque moratur J l. 7. pr. de legat. 3. quia ibi ante deporI tadonem domini fervo fideicommiffum | fuit reliaum & quia in locum domini 1 fucceffit fifcus nil mirum fi huic per fervum adquiratur, quia hic & tempore conditi teftamenti, & eo, quo cedit fidei- ■ commiifum, habuit dominum capacem. f (n) Alias enim id non feciffet. arg. ! §. 12. I. de legat. Quod fi deinde a do| mino redimatur, in priftinam caufam re- ■ ftituetur: /. 58. de manum. teftam. Et I liber heresque domino erit. I. 9. §. 16. |1. 90. de hered. inft. ) (0) Nam hereditas ambulat cum do! mino, l. 2. $. fi. de bon. poff. fiecund. tab. (p) Quia etiam ex perfona fervi hac; tenus quodammodo fubfiftit inftitutio. d. ; /. 82. $. 2.  GERHARDIFELTMANNI s 2 Serviis etiam alienus poft domini mortem (q) re ere heres ïnftu tuitiir ' quia & cum hereditariis fervis eft teftamenti faCtio. (r) Nondum enim adita hereditas, perfonae vicem fuftinct, non heredis futuri, fed defuncti (s) cum etiam ejus: qui in utero eft, fervus re&e heres mfti- tlllt Lil* i t j \ i] Servus autem plurium, cum quibus teftamenti factio eft (v) ab extraneo (x) inftitutus heres, unicuique dominorum, cujus juifu ndkrk fj') pro portione dominii (zj adquirit hereditatem. {a) §. 4. Et unum hominem, & plures ufque ininhnitum (b) quot quis heredes veilt (c) facere, licet. ,, , ; . r; ?i 6 5. Hereditas plerumque (d) dividitur (e) in duodecim uncias, quae aliis (ƒ) appellatione continentur. Habent autem & hae partes propria nomina ab uncia ufqne ad alfem haec: fextans (£), quadrans, (b) triens (i)> (q) Hac formula vel alia; Pamphilus I fervus defun&i Titii heres mihi ello. I. j 31. §. 1. h 52- 64. / (r) Videbatur obftare, quod ex per-j fona domini fervus fcribatur heres. rf. L l qxi pr. Servus autem, de quo hic agi- i tur tempore teftamenti eft nullius. d. I.1 64. Sed refpondetur in b. §. quod hereditas iacens pro domino habeatur. d. I. 31 § i.i.34.1. 61.de J. R. D.l. 116. fi. 3- rfc Kg». 1. I- 22- defidejujfor. 1 (5) Idem traditur $ d. fcjjï. $. i34. d* ^. D. I. 52. *« ?• Verum con- , rrarium exftat in {. 24. in fi. de novat. I. j 28. I 4. /. 35- Auor- $• 2'7' j Divide an confideretur ut jacens an vero ut jam adita? Hoe cafu poftenus , illo prius bhünet. (£) Non coutemplauone polmumi, quia mulier abortum poteft facere, fed 1 iutuitu hereditatis, qua; pro domina ha-) betur. L 64. b. t. (v) Pafliva. I. 31. h *> (x) Qui nil juris in fervum habet: nam li unus cx dominis id fecerit, cseteris adquiritur hereditas. I. 63. $. 9- Pro fijcio. I. 49- ad L. Falcid. Nec obftat 'quod fervus tune fiat liber & cteteri co«antur partem vendere. /. 1. §. 1. C. de ct m. WW manum. nam id verum fi teftator nominatim libertatem fervo adferipfit, quia in correctoriis non facilèextenfio eft admittenda. O) /. 67. de adq. bered. (z) Non pro partibus virilibus. /. 67. de adq. hered. I. 50. pr. de legat. 1. (a) Adeo ut pars ejus, qui noluit jutere, cseteris adcrefcat. d. I. 67. Ratio petatur ex l. 7- de (h) ld eft fine certo praefcripto numero. Nec enim uti in teftibus ita & in heredibus is definitus eft, fed relinquitur arbitrio teftatoris, qui tamen ita agat, ne, fi nimis muitos fcribit heredes, ultima ejus voluntas deltituatur, quod finguli ob minimum lucrum ex ea heredïtatem adire recufent. arg. §. 5. /. de fideicom. bered. Quod ne accidat, ideo quod civibus relicbum civitati debetur. 1. 2. de reb. dub. Hinc pauperibus legatum pertinet ad ejus loei, qui domicilium prcebuit defunéto. arg. I. 39. §. fi. de C. ff D. (c) Sic tamen ut plures pro uno habeantur & fimul unius defun6ti perfonam reprecfentent. I. 9. §. 12. h. t. (d) Qu/a non ex legis prnefcripto quis ad hanc divifionem adftringitur: uti poftea fubjicit & hodie non amplius per has partes legitimas fed naturales plerunque dividitur hereditas, quod & olim factum. [. 2. §. 7. de collat. I. 70". de adq. f (e) Imo dividi nequit. I. %. in fi. de I R. V. Refpond. Loquitur de hereditaI te fumpto pro titulo hereditario hic five | ex afle, five ex parte ad aliquem fpecI tet, non recipit divifionem , nam vel toI tum debet a fe abdicare, vel fi id facere nolit, eum totum defendere. arg. 1.7. de ' R. V. 1 (f) As erat genus numi, qui confta! bat duodecim partibus, utijanUtceeWtf/j- ken continent duodecim obulos vel deu- tas. CS) Quafi fexta pars affis, duae uncia;. (b) Quafi quarta pars affis, tres uncia;. (i) Quafi tertia pars affis, quatuor unj cia?.  T R I P E R T I T A. lóf quincrrnx (i), femis (/), feptunx (mJ, bes («•>„ dodrans (0), dex- UU,J irs> —*• ^uu «tuLcm uaque ïemper duodecim uncias efle oportet: nam tot unciae aflem efficiunt, quot teftator voluerk ff)* & i unum tantum quis ex femiffe, verbi gratia (s), fieredem fcripferït* totus as 111 femiffe ent. Neque enim idem ex parte teftatus & ex parte ~,defe(l5re poteft (O, nifi fit miles (VJ, cujus fola voluntas in teltando fpecfatur. ^a-),Et e contrario poteft quis in, quotcunque voluent, plunmas uncias hereditatem fuam dividere. -Si pJüIeS inftitllantur heredes, ita demum in hoe cafu partium dütributio neceffana eft, fi nolit teftator eos ex asquis partibus heredes eile; fatis enim conftat, nullis partibus nominatis, ex xquis partibus eos heredes effe. (j) Partibus autem in quorundam petfonis expreffis, ii quis alius fine parte nominatus erit, fiquidem aliqua pars affi deerit, ex ea parte heres fit. (z) Et ii plures fine parte fenpti funt, omnes in eandem partem concurrunt. (a) Si vero totus as completus fit, 11, qui nominatim expreffas partes habent, in dimidiam f b) partem vocantur, & ille vel illi omnes in alteram dimidiam. (c) Nec intereft, primus, an medius an noviffimus (dj fine parte heres fcriptus fit; ea enim pars data intelligitur, quae vacat. §. 7. Videamus, ti pars aliqua vacet, nec tarnen quisquam fine parte fit (fc) Quafi quinque unciae. (l) Quafi femias fex unciae. (m) Quafi feptem unciae. (n) Quafi bis triens, ocbo unciae. quadrante as, novem unciae. fextante as, decem unciae. uncia. as, undecim unciae. ( 0 ) Quafi demto. (p) Quaft demto. . 3. J. F. conft. 2. def. 5. Sande 2. decif. Frif. 2. def. 2. Non . Vatavi & aVu pleriqué Belgae. Groeneweg. h. 11. 4* VTT (/;) Sic fi unus fit fenptus exMl. uncfis, alter ex VI. hic triente i\\ebeffem\ Lret. d. I. 13. $• 4. Nec obftat/. 23. C] de legat. Nam vel dicas ibi manifeftum f lifife quod teftator voluerit progredi ad dupondium. arg. verb. d. I. 23. Vel quod per d. I. 23. fit correcta d. I. 13. §• 4» V'el quod d. I. 23. obtineat, fi ex intervallo poft alia ordinata alteri fex uncias vel femiffem adferipferit, fecus fi in Continent!, d. I. 13. 4. (i) TJ t fine parte fcriptus habeat quod tripondio deeft. /. 18. b. t. ( k ) Adeo ut qui in exemplo propofito antea ad tripondium vocatur, exaffefolemni confequatur trientem. /. 17. §. 5. h. t. (1) Conditio eft fufpenfio actus collata in futurum eventum, qui poteft exiftere & non exiftere. Eft vel poffibilis vel impombilis. Illa vel pendet a cafu & poteftate ejus, cui adferipta, vel ab utroque , unde haec mixta vulgo audit. I /. un. §. 7. C. de caduc. toll. I. ft. C. de neceftf. ferv. bered. (in) Extraneus quidem fub omnibus conditionibus enarratis, cum enim teftatori liberum fit etiam nil ejufmodi relinquere , quidni conditione adjecbacircumfcribere? Quae ratio cum ceffet in liberis, quod neceffario inftituendi vel exheredandi, ideo non aliter inftitui poffunt fub conditione quam fi haec in eorum fit poteftate, ne alias conditione, quas a cafu pendet, nonexiftente, reperirentur praeteriti, atque ideo, quod de filio traditum in l. ij. I. jfi. de cond. in~ dit. quod illo ita inftituto teftamentum nullius momenti fit. /. 83. de C. ff D. id ex diclis ad §. 5. ff ft. de exbered. lib. ad omnes Iiberos nunc pertinet. (n) Certum uti exempla praecedentia pianum faciunt, incertus enim facit conditionem. I. 75. de C. ff D. Si vel an & quando vel an tantum incertus fit. /. 21. quando dies legat. Si quando tantum non habetur pro conditione, ü heredi adfcriptus fed ubi extraneo. /. p. C. b. (0) Non obftat /. 56. h. quia ibi dies incertus an, qui facit conditionem. Non quoque follicitant. /. 62. b. L33.devuig. fidftit. nam ibi tacitè tempus adjectum, idque continet diem incertum an. Ajat quis, fi conditio non habetur pro fupervaeua, fed exfpectari debet, ergo & dies. Sed alia eft ratio conditionis , quia; fi poftea exiftat, tune retrotrahiturad tempus mortis teftatoris. arg. I. 54- de adq, bered. juntt. I. 26. de cond. inft. (p) Quod adhuc viget Jus apud Germanos & Frifios, non apud Holiandos, Zelandos aüos.  TRIPERTITA. , l6y §. io. Impoffibilis conditio O/) in inftitutionibus & legatis nec non in üdeicommiilis & libertatibus (r}? pro non fcripta habetur. (s) ƒ. li. Si plures conditiones in inftitutionibus adfcriptae funt: fiquidem conjunótim, utputa, fi illud & illud f alium fuerit: omnibus parendum eft: fi feparatim veluti ii illud aut illud factum erit: cuilibet (?) conditioni obtemperare fatis eft. %. ix. Ii, quos nunquam teftator vidit, heredes inftitui poffunt.• veluti fi fratris filios peregrinantes (v)? ignorans qui effent fx), heredes inftituerit: ignorantia enim teltantis inutilem inftitutionem non facit. DE VULGARÏ SUBSTITU- T I O N E. (y) T i t u l u s XV. POteft autem quis in teftamento fuo plures gradus heredum facere: utputa-, Si ille heres non erit, ille heres ejlo U): & deinceps, in quan- Cq) Haec etiam duplex, natura, jure. faéto. Exemplum ejus , qua; natura . pete ex 0. ïx. I. de inut. ftip. Jure quse fit, difce ex l. 15. de cond. inftit. Facfo eft impoffibilis, quae ab aliis falva pietate poteft adimpleri non veró ab hoe, cui adferipta, uti fi abftemius fcribatur heres , fi vinum bibat. (r) Non in contracbibus & afcbibusinter vivos §. 11. de inut. ftipid. ratio dif ferentiae petatur ex l, 31. de O. ff A. (s) Nifi deriforia & hyperbolicè ad jeêra. I. 14. /. 16. de cond. inftit. Atque lic quoque capi potelb l. 4. $. 1. de ftatu lib. Unde enim fervulus corradet millies centena miltia numorum ? uti d. I. 4. §. ï. explicat Ant. Auguftin. 2. emendat. ff opin. 6. (t) Lege h. ff in l. 5. de cond. in ft, voce divulfa cui libet: ( v ) Refcribe exmembranis^eregrè natos. O) Imo & extraneos ignotos. /. 11. C. b. Si modo per famam eorum virtus aut erudïrio teftatori fpeclata: arg. I. 9. §. 9. b. Julian. epift. 4. (y) Subftitutio eft fecundi heredis inftitutio. /. 43. §. 2. b. Secundus heres e- ' tiam dicitur fubftitutus h Cicerone pro Cluenj tio. §. 33. ff Horatio. 2.fermon. 5. Non numero fed ordine, quia licet tertio. /. 1. pr. h. vel ulteriore gradu quis vocetur, h. pr. I. 36. pr. eod. tamen ratione ejus, in cujus locum fit heres, eftfeeundus. Sic & fecundae nuptise appellantur cuncfae poft primas. Nec movet quod deficiënte primo fiat primus. Nam rec■Itè^ApoWon. Thianae. epift. 12. tè nu tg ■ quod ordine fecundwn, nunquam natura fit 1 i primum. , (z) Haec fubftitutio dicitur vulgaris | quod vulgö & promifcuè a quolibet te; ftatore cuilibet heredi fieri poffit. arg. | l. 46. in fi. de bered. inft. junct. U 42. pr. 1 de furt. Vim fuam exferit fi inftitutus j moritur ante teftatorem, vel huic fupervivens nolit ei effe heres. In unum cafum fubftitutus etiam in alterum vocatus intelligitur. arg. I. 4. pr. b. t. Nifi juris peritus fuiffet teftator, qui noviffec hac de re effe difcordes cum fcholarum tum fori antiftites. arg. I. 10. de liber. ff • pofthum. Vide etiam Henning. Goden. confil. 92. n. 3. y ï  x68 G ERH AR Dl FELTMANNI quantum veilt teftator, ut noviffimo loco in fubfidium vel fervumneceffarium heredem inftituere poiïït. . . . ff i Et plures in unius locum poffunt fubftitui (a ), vel unus m plurium (b), vel finguli in fingulorum (c), velmvicem ipli, qui heredes inftit uti funt. (d) . . . . i1^. . 5. Er fi ex difparibus partibus heredes fcnptos invicem iubitituerit (e), & nullam mentionem in fubftitutione partium habuerit, eas videtur in fubftititutione partes dedilTe, quas in inftitutione exprcffit (ƒ), «Sc ita divus Pms refcripfit. (g) Jr,r. , r • c , a- (\. 3. Sed fi inftituto heredi, coherede fubltjfaito dato, alius ei fubftitutus fuerit (/.>), divi Severus & Antoninus fine diftindione (i) refcripferunt, ad utramque partem (k) fubftitutum admitti. (IJ.: ff. 4. Si fervum alienum quis patrem familiasarbitratus, heredem fcripfent', &, fi heres non effet, Maevium ei fubftituent: ifque fervus juffu domini adierit hereditatem , Maevius fubftitutus in partem admittitur. (mj lila enim verba, fi heres non erit, in eo quidem, quem alieno juri v lub- (a) Veluti Cajus heres efto, fi Cajus heres non erit, Titius, Mxvius &Scm-! pronius heredes funto. 1 rb) Titius, Maevius & Sempromus heredes funto, fi hi heredes non erunt,' Caius heres efto. | re) Cajus & Maevius heredes funto. Si Cajus heres non erit, Titius heres efto, fi Maevius heres non ent, Sempronius efto heres. (d) Cajus, Titius, Maevius & Sempronius Zieredes funto, fi Titius heres non erit, Maevius & bempronius heredes funto. Si Maevius non erit heres, Titius & Sempronius funto heredes. Si Sempronius non erit heres, Titius & Msevius heredes funto. Ratio, cur ita fabftituat teftator, eft, ne, fi pars, quae Tido, Mtevio & Sempronio ïenpta,' vacet, Cajus jure adcrefcendi, de ea participet. Idem juris ent, fi teftator dixerit, Cajus, Titius, Maevius & Sempronius heredes funto, Titium, Maevium & Sempronium invicem fubftituo. /. 23. b. I. 37. §. 1. dc bered. injl Quae fubititutio, licet revera vulgaris fit, tamen a conceptione verborum tertium genus conftituere dicitur in l. 4. §. 1. h. ubi reciproca appeliatur. Vocatur & miitüa in l. 64. de legat. 2. (e) Exemplum habcs apud Ulpiar.um 'in l. 24. b. i. (f) Ratio defumitur ab affectione teftatoris, quae nifi alia ejus mens fuerit, non magis in gradu fucccffionis fecundo, quam in primo illos videtur dilexiffe. d. I. 24. b. t- Ex quo loco difce non aliter id vitiari, quam fi teftator evidenterexprefférit fe veile ut ad vacantem partem inaequaliter inftituti admittantur in portiones viriles. Vel fi in cafum fubftitutionis aequalia onera fmgulis adfcripftric. I. 23. ad SC. Trebell. quod veró ex /. 24. de legat. 1. ajunt referre an propriis nominibus eos fubftituerit, id difplicet, & a re feparata malè fit illatio. (g) /. 1. C. de injl. & fub ft. (b) Species. Cajus, Titius cj? Mcevius heredes funto. Si Titius heres nort e-rit, Mcevius heres efto. Si Mccvius heres non erit, Sempronius efto heres. Ne Cajus jure adcrefcendi ad Titii vacantem partem adinitterm/r, folusMceviusTitio fubftitutus. (i) Sive ante fubflitutionem five poftea fubftitutus fit. Veluti hoe modo: Cajus , Titius & Maevius heredes funto. Si Maevius heres non erit, Sempronius heres efto. MaeviumTitio fubftituo. Deinde nec interent prior filbjtïïutuj, Maevius poft inftitutum coheredem Titium , an ante hunc decedat: quod utrumque docec nos Papinianus in l. 41. pr. b. t. (k) Vacantem tam Titii quamMaevii. 1. 27. d. t.' Nam fubftitutus fubftitutoetiam eft fubftitutus inftituto. (I) Non obftat l. 47. eod. nam in pupillari fubftitutione aliud obfervatur, quod in ea de duabus agatur hereditatibus. $. 2. tit. feq.' (m) Dimidium ergo feret. arg. 1.164. §. 1. de V. S. Nam in l. 41. de hered. inftit. dicitur divifam fuiffe hereditatem: quod cum c»Va<2« & fimpliciter proferatur , non aliam admittit conjeÊturam. Nec movet /. 40. de hered. inft. nam ibi pro alter f mis refcribi debet as.  T R I P E R T I T A. 169 lubjeftum effe teftator feit, fic accipiuntur: fi neque ipfe heres erit, neque alium heredem effecerit; in eo vero, quem patremfamilias efle ar. bitratur, illud fignificant: fi hereditatem fibi vel ei, cujus juri poftea jïiDjeclus elfe coeperit, non adquifierit. Idque Tiberms Caefar in perfona Parthenii fervi fui conftituit. (n) DE PUPILLARISUBSTI- TÜTIONE T I T U L ü s XVI. Liberis fuis impuberibus, quos in poteftate quis habet (0), non folum ita, ut fupra diximus, fubïlituere poteft, ideft, ut fi heredes ei non exftiterint, alius fit ei heres: fed eo amplius ut fi heredes exfeiterint, & adhuc impuberes mortui fuerint (p), fit eis aliquis heres, veluti fi quis dicat hoe modo; Titius filius mem heres mihi efto. Et ft filius meus heres mihi non erit. Sive heres erit, £5? prius moriatur, quam in faam tutelam yenerit, tune Se jus heres ejio, quo cafu, fiquidem non exttiterit heres filius, tune fubftitutus patri fit heres: ü vero ex Ititerit heres films, Sc ante pubertatem decefferit (q), ipfi filio fit heres fubftitutus: (r) nam moribus (s) inftitutum eft, ut cum ejus aetatis filii fmt, ïri qua ipfj five teftamentum facere non poffunt, parentes ei faciant. $. 1. (n) d. I. 41. ck hered. inftit. (0) Non emancipatis. I. 2.pr.devuig. \ ff pup. fubft. Hinc mater ita fubftkue- : re nequit. arg. §. 10. I. de cido|>t. Non obftat l. 33. h. nam dicuntur ibi pupillares tabulae rationefubjeóti, quodfiliopupillo vulgarittr fubftituerat mater. (p) Hqrat. 2. ferm. 5. j . — . ut ff fcribarc fecundus, \ Hens c? fi quis cafius puerum egerit j orco, In vacuüm venias: (q) Nec refert an in vulgarem cafum 1 tantum fit fubftitutio faéta, nam ex- ! prefia vulgaris continet tacitam pupilia- ■ rem & contra. /. 4. pr. de vuig. ff pup. ' fièftit. j Cr) Adeo ut hic non modo impube- j ris bona, qualia ea funt, cum ille moritur. I, 1 o. §. 5. d. t. fed & teftatoris j confequatur : quia haec junéta fuerunt cum bonis filii. d. I. m. 2. arg. I. 30. de excuf. tut. Sed etfi pupillus fe abfti\ nuerit ab hereditate patris, ad hanc fub1 ftitutus admittatur, ne nudum nomen heI redis ei noceat. arg. I. 68. de legat. 1. I (s) Populi Rom. unde & patria poteftas. /. 8. de his qui fui vel al. jur. cujus haec fubftitutio veluti efieélus quidam elucet, quae apud Germanos & Frifios etiamnum frequentatur, nec a noftris abI horret_inftitutis, uti perfpexi ex rebus judicatis fupremae curiae Gron. Omland. 15. Jun. 1630. ff 6. Mafi 1656. At Daventriae tam pupillaris quam quafi pupillaris in defuetudinem abierunt. Statut, p. 3. tit. 4. §. 11. Verum apud U« bios etiam matri, avo & aviae eft permiffa, fed non nifi in bonis a teftatore profectis. jfus Archiepift. Celen. tit. h g. n. T 3  i7o GERHARDI FELTMANNI §. i. Qua ratione excitati, etiam conftitutionem pofnimus in noftro Codice (O quo profpeclum, ut, fi qui (v) mente captos habeant filios, vel nepotes vel pronepotes, cujuscunque iexus vel gradus, Jiceat eis, & fi puberes fint, ad exemplum pupillaris (x) fubftitutionis certas perfonas (y) fubftituere fz): fin autem refipuerint, eandem fubftitutionem infirmari fancimus («): & hoe ad exemplum pupillaris fubftitutionis, quae poftquam pupillus adoleverit, infirmatnr. §. z. ïgitur in pupillari fubltitutione fecundum praefatum modum ordinata, duo quodammodo funt teftamenta, alterum patris, alterum filii, tanquam li ipfe filius libi heredem inftituiifet: aut certè unum teftamentum (b) eftduarum caufarum, id eft duarum hereditatum. 3. Sin autem quis ita formidolofus fit, ut timeat, ne filius fuus pupillus (c) adhuc, exeo, quod palam fubftituturnacceperit, poftobi» tum ejus periculo inlidiarum lubjaceat: vulgarem quidem fubftitutionem palam facere (d), & inprimis teftamenti partibus ordinare debet: illam autem fubftitutionem, per quam, fi heres exftiterit pupillus, & intra pubertatem decefferit, fubftitutus vocatur; feparatim ininferioribuspartibus ( Non folum autem heredibus inftitutis impuberibus liberis ita fk) fubftituere parentes poffunt, ut fi heredes eis exftiterint, & ante pubertatem mortui fuerint, fit eis heres is, quem ipfi voluerint, fed etiam exheredatis. fi) Itaque eo cafu fi quid exheredato pupillo ex hereditari.s legatisve, aut donationibus propinquorum atque amicorum adquifitum fuerit, id omne ad fubftitutum pertinebit. (m) Quaecunque diximus de fubftitutione impuberum liberorum, vel heredum inftitutorum, vel exberedatorum: eadem etiam de pofthumis (n) intelligimus. 5. Liberis autem fuis teftamentum nemo facere poteft, ntfi & fibi faciat (0): nam pupillare teftamentum pars & fequela eft paterni teftamenti: adeo ut fi patris teftamentum non valeat, nec filii quidem valebit. Cp) 6. Vel fmgulis liberis (q), vel ei, qui eorum noviffimus (r) impubes morietur, fubftitui poteft: fmgulis quidem, fi neminemeorum in- (b) Ob metum infidiarum, uti antea dixit & oftendit. I. 2. C. ubi pup. educ. (i~) Confifium enim neminemobligat. §. 6. I. de imndato. (fe) Pupillariter, non autem quafi pupillariter, nam hoe cafu liberis, quibus fubititutio fit, reliuqui debet legitima. d. I. 9. C. de impub. ff alior. fubftit. (I) t. I. $. 2. /. 10. $. 5. de vuig. Êf pup. fubft. Fit enim fubftitutio pupillaris vi patriae poteftatis. pr. I. h. t. quae non eiftinguitür per exheredationem. I. 20. pr. de b. p. contra tab. arg. I. 4. de teft. tut. Nec obftat quod fubftitutio fit fecütidi heredis inftitutio, uti dixi adrubr. tit. praeced. nam id de vuigaxi accipiendum • in hac pupiWari autem fingitur ac fi ipfe filius fibi heredem fcripfiifet eum , quem pater illi dedit. Nec movet, quod nil habeat k patre, quia tamen adventitia, veluti materna aliaque bom, habere poteft. I. 10. §. 5. de vuig. Êf pup. fubft. (m) Legatum tarnen a filio exheredato relinquere nequit. I. 41. $. 3. d. t. quia id fruftra injungitur ei, cui nil datum teftamento. I. 6. in ft. de legat. 3. I. 9. C. de fideicom. (n) LIoc hodie poft Nov. 115. c. 3. falfuiri eft in veris pofthumis, iisque qui poft faétum teftamentum nafcuntur, quia ingratitudinis caufam committeranonpotuerunt. Qua ratione nec filio impuberi exheredato aliter fubftitui poteft, nifi pubertati proximus & doli capax fit. arg. 1 l. 111. de R. jf. juntt. d. Nov. 115. c. 3. j Pr' (0) Quod ordine prius fit. I. 2. §. 4. I ff uit. de vuig. ff pup. fubft. Ratio j quia pupillaris fubftitutio eft fequela. h. §. Non obftat d. I. 2. $. 5. naminterefc ' an fimul filio fubftituat, dum fibi teftamentum facit pater, an diverfis temporibus. 16. §. ii d. t. Pöfteriore cafu debet a fuo teftamento incipere. d. I. 2. 5. 4. Êf uit. I. 16. $. 1. eod. priore autem poteft convertere ordinem fcripturae. d. li 2. 5. quanquam alii ibi pro compro- i bata reponant improbata, & alii dividant )inter fubftitutionem faótam inftituto. d. I. 2. §. 5. & exheredato. d. I. 2. §. 4. ff uit. quod exheredatio fit odiofa. I. 24. C. de mof. teftam. (p) Ratio a natura accefforii petenda. k 129. §. 1. I. 178. de R. J. (q) Veluti Titius ff Cajus filii mei heredes mihi funto, fi Titius heres non erit, Sempronius agnatus meus efto heres. fi Cajus non erit heres, Mcevius cognatus meus. heres efto. Nec fi Titius moriatur, Cajus habet querelam inofficiofi, quia fingitur , ac fi ipfe Titius feciflet teftamentum : & fic Cajus contra fratris fui teftamentum non habet querelam, nifi pater infamem fubftituiflet. L 27. C. de inojft teft. (r) Poftremus eorum.  m GERHARDIFELTMANNI inteftatum (s ) decedere voluerit: fi jus lcgitimarum hereditatum in. tegrum nter eos cufcodiri velit. (t) \ 7. Subftituitur autem impuberi aut nominatim, veluti Titius (v): aut*generaliter, ut quisquis mihi heres erit. (x) Quibus verbis vocantur ex fubftitutione, impubere mortuo filio, illi, qui & fcripti funt hered es & exftiterunt (j), & pro qua parte heredes taedfunt. (%) 6. 8. Mafculo igitur ufque ad quatuordecim annos fubftitui poteft: foeminae ufque ad" duodecim annos (rt), & fi hoe tempus exceflerint, (b) fubftitutio evanefcit. §. o. Extraneo vero, vel filio puberi heredi inftituto ita fubftituere nemo poteft, ut, fi heres exiliterk, & intra aliquod tempus decefferit, alius ei fit heres: fed hoe folum permiffum eft, ut eum per fideicommïCfum teftator obliget alii hereditatem ejus, vel totum vel pro parte reftituere (*•) quod jus quale fit, fuo loco trademus. (s) Quemadmodum enim dixi ; ipfe impubes, cui fubftitutus datur, fingitur ac fi heredèm fcripfiffet. (t) I. 37. de vuig. ef pup. fubft. vétoti fi dicat pater, Titius, Cajus ffPublius filii mei heredes mibi funto, ff et, qui noviffimus morietur, Aiïius germanus meus jota heres efto: Mortuo Tmo, Cajus & Pubfius ab inteftato ad Titii partem vocantur. Sic & Cajo Titius & Publius, & huic ilü ambo fuccedunt, 'fed poftrémo A&ius. Sed obftat l. 87. g. z. de legat. z. ubi dicitur quod filu inftituti non ab inteftato in cafu antea propöfita fed vi fubfcitutioms tacitae fibi fuccedant. Refp. Ibi agitur de collibertis, ex quibus alter alteri non fuccedit, uti' frater fratri: b. §. Êf d. U 37. & ideo combertotum alter alteri fubftitutus neceftarw "mteWigi debet, ne a parte alterius vacante excludatur _ (v) Plenius pleniusque erit fi dixent Sempronius filius heres efto, fi is heres no. erit, vel impubes moriatur, Titius frate meus ejlo heres. {x) Ule heres efto meo filio, fi bic im tubes moriatur, filius meus heres efto. d li 2. §. 5- de vuig. ff pup. fubft. fy) Hinc nec dominus per fervum fi hic ex ifbius poteftate exeat, fit here< /. 3. Ü 8. $. 1. de vuig. C? pup. fubft. ne herede, qui fcriptus & fubftitutus ftw impuberi mortuo , ad pupilli bona ad mittitur. d. I. 8. $. I. b. t. Nec obfls quod heredis heres & teftatoris fit here: li 7. de hered. petit. nam hoe eft fpeciale quia fingulari affectione erga eum, quei fubmtuit, fuit teftator motus. (s) Videtur enim in fubftitutione dc diffe eas partes teftator, quas in inftitu tione expreffit. §. 2. I. de vulg.fubfti , Quare fi teftator filium impuberem inftii tuit ex femiffe, Cajum fratrem ex trièn1 te, Titiam fororem ex fextante, ik hos I illi fubftituit, tune, fi filius non eft heI res vel impubes moritur, Cajus quatuor f & Ti da duas uncias feret. /. 5. /. 8. §• \ fi. I. 10. pr. de vuig. ff pup. fubft. \ (a) Ratio, quia tune ipfi queunt fa. 1 cere teftamentum. I. 5. pr. qui teftam. } fac. pojf. & fic ceffat ratio pupillaris fubftitutionis pr. I. b. t. ut merito & haec tune ceffare debeat. arg. c. 60. X. de appellat. Plane ubi ne tune quidem teftari , queunt, fed vel decem & octo vel viginti quinque annos debent effe nati, vide annot. ad J>'. j. quib. non eft penniJJ'.fac. teftam. ibi tamdiu valcbit fubfekutio pupillaris , veluti apud Cathalaunios ad quintum decimum aetatis annum. Crefpi de S Valdaura obf. 41. n. 18. \ ( 6 ) Ergo non in totum eft inutilis fubi' ftitutio u\uapubertatem aut aetatem, qua % teftari jam poffunt, facla. arg. I. 14. h. r l. 61. pr. de jure dot. ne utile per inutile i vitiatur. c. utile. de R. J. in 6. - I (c) Quod fi itaque hoe non {eek te. ! ftator, nec trahetur in fideicommiffiim. i Deinde quia in §. 8. h. t. dicitur quod e,' vanefcit, quae vox emphafin habet. Ter. tio quia nequidem favor libertatis facit, ; | ut verbum directum proficiat ad fideit | commiffüm. /. 9. C. de teft. manum. Quar- - tö quia cum unus fit tractus verborum & t una oratio non poteft pro diverfitate temj. poris diyerfo jure cenferi, &antepuber, tatem dire£tö, poftea veró per obliquum. a Quinto foli militi id indultum privilegii loco, ut ultra pubertatem direétö fubfti:» tuere pofiit. /. 15. b. I. 8- C. eod. Non - obftat quod repugnet voluntas teftatoris. ;. Refpond. Is ludere cenfetur, quia facilè 1 poffel  T R I P E R T I T A. 173 QUIBUS MODIS TESTAMENTA INFIRMENTUR. T 1 x u l v s XVIL TEftamentum jure faftum (a") ufque eo valet, donec rumpatur fe), irritumve fiat. ff) §. 1. Rumpitur autem teftamentum, cum in eodem ftatu manente teftatore, ipfius teftamenti jus (g) vitiatur. Si quis enim poft faclum teftamentum adoptaverit fibi filium per Imperatorem, eum, qui eft fui juris (bj, aut per praetorem (i), fecundum noftram confütutionem, fk') eum, qui in poteftate parentis fuerit, teftamentum ejus rumpitur, f/J quaü adgnatione fui heredis. fm) % t. Pöfteriore quoque Teftamento, quod jure perfectum eft, fuperius (n) rumpitur (oj: nec intereft, extiterit aliquis beres ex eo, an non: hoe enim folum fpe&atur, an aliquo calu exiftere potue• ' — ' J^* ^ r,; rit. poiTet fideicommifii verbis uti, neque is poteft aliter teftari quam lex permittit. /. 55. de legat. 1. Non quoque movet /. 76. ad SC. Treb. quia vel ibi fingendus, qui in pupillari aetate decefïit, vel dicendum quod in codicillis fit facta fubftitutio , in quibus praefumuntur obliqua verba intervenifie. arg. §, 2. I. de codicil!. Contrarium videtur tamen poffe probari ex c. Raynutius. X. de teftam. ( (.') Si enim jure fa&um non eft fee vel folemnia non obfervata , vel liber praeteriti, tune ipfo jure ftatim ab initio efc nüllum. I. 1. I. 3. §. 4- 6- §■ r- de inj. rupto. irr. teft. (e) Agmtione fui heredis. §. I. b. t. g. 1.1. de exbered, lib. & pöfteriore teftamento. §. 2. b. t. (f) Capitis diminutione teftatoris. §. 4. öJ 5. b. t. defertione teftamenti, fi heres non adit hereditatem. /. 1. d. t. quanquam hoe cafu quafi aditio legatariis fit conceffa. Nov. 1. c. 1. & fi teftamentum fic deletum. I uit. de his qua in teftam. del. ibi, non conftituentur irrita. Adde his & refcindi teftamentum querela inofficiofi, de qua tit. feq. (g) Velvis, uti quidam codices MSS. j habent, quanquam & Theophilushabeat < tö Hxctiov , nilque itaque vetat a recepta { leétione recedere. ( h ) ld eft arrogaverit. §.1.1.de adopt. (i) Adfumpferit aliquem ex defcendentibus. d. $. 1. cjf 2. eod. (k) l. pen. C. de adopt. (0 Uti dixi in annot. ad §. 4. I. de ex\ hered. liber. \ (m) E,rgo multö magisveraadgnati01 i ne uti docui ad §. 1. d. t. ij (n) Quid igitur ait Tacitas 2. jtfnnal' Et Patuleji divitis equitis Romani hereI ditatem, quanquam ipfe Caefar heres in 1 parte legeretur , tradidit M. Servilio , | quem prioribus neque fufpeótis tabulis fcriptum compererat ? Refpondeo non jure cogente id faótum , fed grata Caefa■ ris liberalitate, quam inter arcana domi| nationis ponebat. Poteft & dici quodid ; pro exemplo fit, ubi Princeps alicui fine j exemplo fubvenit. /. 1. §. 2. de conftit. | princip. j (o-) /. 2. I. 16. de inj. rupto irr. teft. | Eft enim teftamentum ultima voluntas atque ideo poftremum valere debet. Nec ex priore jus ulli quaefitum. /. 4. de adim. legat. z  174 CERIIARDI FELTMANKI rit. (p) Ideoque fi quis noluerit heres eifc, aut vivo teftatore aut poft mortem ejus antequam hereditatem adiret, decefferit: aut conditione, fub qua heres inftitutus eft, defecbus iit; in his cafibus paterfamilias inteftatus moritur. (q) Nam & prius teftamentum non valet, ruptum a pöfteriore (r): & pofterius aeque nullas habet vires, cum ex eo nemo heres exftiterit. 5. 3. Sed & fi quis priore teftamento jure perfe&o, pofterius aeque jure fecerit, etiam fi ex eer tis rebus in eo heredem inftituerit, fuperius tamen teftamentum fublatum eiTe divi Severus &Antoninus refcripferunt: cujus conftitutionis verba & hic inferi juflimus, cum aliud quoque praeterea in ea conftitutione expreifum fit. Imperatores Severus & Antoninus Coccejo Campano, teftamentum fecundo loco factum, heet in eo certarum rerum heres fcriptus fit, perinde jure valere, acfi rerum mentio facfa non-effet (i): fed & teneri heredem fcriptum, ut contentus rebus fibi datis aut fuppleta quarta ex lege Falcidia (?), hereditatem reftituat his, qui in priori teftamento fcripti fuerant propter inferta fideicommifii verba (vj quibus, ut vaJeret prius teftamentum, expreifum eft, dubkari non oportet. Et ruptum quidem teftamentum hoe modo efficitur. (.r) §. 4. Alio autem modo teftamenta jure faéta infirmantur: veluti cum is, qui fecit teftamentum, capite deminutus fit fjj: quod quibus modis accidat, primo libro (z) retulimus. ( ei) (p) Nam teftamenti vis non pendet abaditionehereditatis, fedabinftitutione heredis. I. 1. I. 16. de inj. rupto irr. teji. §. 34. L de legat. \q) Ita tarnen ut Jegatariis quafi aditio fit conce/ïa, ü in poilcriore teftamento, in quo legata reh'éla, fcriptus heres adire nolit hereditatem. d. Nov. c. ï. {r) Licet juraverit fe nolle prius mutare. arg. 1.1. C. de SS. ecclef. I. 4. de adim. legat. juntt. I. 7. 16. de paft. I. 5. C. de LL. vel priori adjecerit claufuiarr derogatoriam, ut fi aliud faceret, idno Jit valere, arg» d. I. 7. $. 16.1. 55. de le gat. juntt. LL. Velav. c. 30. §. 6. (s) Quia mentio rei certas aut particularis detrahitur, quando non illi datu: eft coheres: uti annotavi ad §. 5. 1. d< kred. inftit. (t) Non quod ea quarta L. Falcidia fi introducta, fed SCto Pegafiano & Tre bclliano reformato ita heredi fiduciarh liceat detrahere quartam ex fideicommif fo univerfali, uti heres illam detrahit'al hereditate legatis exhaufta vel minus 0 nerata. $. 7. I. de jideic. bered. (u) Ut infubtiliterproexceptionefpe cies ifta, qua? & exftat in l. 29. ad SC 'frebell. I. *2. $. i. de inj. rupto irr. teft huc referatur quia non jure prioris tefta menti fed ei folo-fideicommifib, quoi | eft infertum pofteriori, peti poteft here- I ditas ab iis, qui in priore teftamento rup- . to fcripti funt. (x) Hoe jure utuntur etiamnum Ger- I mani acFrifü, fed apud Batavos cum duo1 bus teftamentis quis poteft decedere ne/ que aliter per pofterius rumpitur prius , i quam fi huic illud fit contrarium. Quod j etiam Groninga? & ubique obtinere ajam, , ubi non alia funt folemnia teftamenti quam 1 codicillorum. Nam in pöfteriore tefta- ' raento fcriptum non aliter pofte habere ■ hereditatem quam fi praeftat relicta in • priore teftamento judicavk curia Gron. Omland. 26. April. 1653. & ampliff. Ordo civitatis 22. Nov. 1654. (y) Si vel fervus facïus vel deportatus. /. 6. §. 5. de inj. rupto irr. teft. Neuprius enim valet teftamentum. I. 16. qui : j teft. fac. pojf. i 1. C. de hered. injl. Et • j ita hic obtinet regula l. 98. pr. de V. O. > Medium autem tempus non nocet §. 4. • 11. de hered. qual. I. 6. §. 2. de hered. inft. > (2.; tit. 16. . (a) Emancipatio & ibi fuit relata, quae tamen non facit infirmari teftamen- tum, quod a filiofam. de bonis caftren. fibus vel quafi factum. /. 6. §. 13. de inj. .' rupto irr. teft. Secus fi arrogetur tefta- ■ j tor , quia ita non modo fubjicitur patri 1 arrogatori fed & ad hanc omnia bona e- ! • jus  tripertita. m §. ƒ• Hoc autem irrita fieri teftamenta dicuntur, cum alioqui & qUae rumpuntur, irrita fianti & ea, quae ftatim ab initio non jure fiunt, irrita lint: fed&ea, quae jure facla funt, & poftea per capitis de» mmutionem irrita fiunt, polfumus nihilominus rupta dicere: Sed quia fanè commodius erat fingulas caufas (b) fmgulis appellationihus diltingiu (c): ideo quaedam non jure facia dicuntur, quaedam jure facla rumpi vel irrita fieri. (j. 6. Non tamen per omnia inutilia funt ea teftamenta, quae ab initio jure facla, per capitis deminutionem irrita facla funt: nam fi feptem teftium fignis fignata funt, poteft fcriptus heres fecundum tabulas teftamenti bonorum poffeflionem agnofcere (dj ii modo defunclus & civis Roma. nus & fuae poteftatis mortis tempore fuerit. (ej Nam ü ideo irritum ficlum üt teftamentum, quia civitatem vel etiam libertatem teftator amifit (/;, aut quia in adoptionem (g) fe dedit, & mortis tempore m adoptivi patris poteftate üt: non poteft fcriptus heres fecundum tabulas bonorum polfelïionem petere. (j. 7. Ex eo autem folo non poteft infirmari teftamentum quod poftea teftator id noluerit valere (bj: ufque adeo, ut & fi quis poft faclum prius teftamentum pofterius facere coeperit, & aut mortalitate praeven. tus, aut quia eum ejus rei poenkuk, id non perfecerk, divi Pertinacis oratione cautum fit (t)> ne alias tabulae priores jure faclae irritae fiant, nifi fequentes jure ordinatae & perfeclae fueriat {k): nam jus tranfeunt & ita res incidit in cafum, ! a quo non potuit incipere. /. 11. $. 2. de b. p.fecund. tab. Adoptione ab afcendenti etiam faéta cum nihilominus filiusfam. retineat caftrenfia & quafi caftrenfia, ideo teftamentum, quod de iis bo- i nis fecit, non infirmatur. d. I. 6. §. 13. | (b ) Vel vitia: uti Theophilus ait, & | 3Cti loquuntur. I. 1. §, 3. de tab, exhib. I. 2. C. de ed. D. Hadr. toll. I. n. C. de pro- 1 lat. \ (c) Ariftot. 3. ethic. 1. lm) y*f \ {i) ld eft hereditatem petere ex jure prcetorio, dummodo vigilet intra. annum j vel centum dies. $. 4. in fi. I. de bon. I Pof. f (e) Praetor enim tantum ipeclat, an folemnia adfint, quae ipfe introduxit. §. ! 2. êf 3. I. de teftam. ordin. (f) Nifi a Principe fit reftitutus,nam j tune teftamentum ejus convalefcit etiam ! jure civili ut adiri poifit hereditas. /. 6. J g. pen. de inj. rupto irr. teft. arg. I. 1. C. ] de Jent. paft. (g) Generaliter pro adrogatione die- I tam fecundum tradita in §. 4. h. t. (b) Non enim nuda voluntate condi- j tur teftamentum fed folemni teftatione: f quare ut tollatur, contraria ejufmodi teftatione opus eft, arg. I. 35! de R. J. I. 100. eod. Vitiatur ramen fi poft revocationem coram teftibus aut in judicio faétam decennium elapfum fit. 27. C. de teftam. Quae exceptio firmat regulam cum & ex calore iracundiee faepe homines talia jaétent, quae non rata habenda quam fi perfeverarint & contrariam voluntatem novo teftamento facbo vel canceuatione aut dektïone aut concifione teilati fuerint. arg. I. 48. de R. J. Jus | Oldampt. lib. 3. art. 74. Nec obftat l. 1. I §. S. fi tab. te/i. non exjlab. nam verba vel quia alia ratione voluntatem teftator mutavit: de fimili praecedentibus cafibus per facla evidentiffima demonftrata voluntate contraria veluti deletione , ruptione, fignaculorum detraclione aut combuftione accipienda. Apud Trans-lfalanos non nifi in judicio poteft revocari teftamentum. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 5. §. 11. arg. d. I. 35. de R. J. junct. annoi. ad pr. I. de milit. teft. n. 1. in fi,. LL. Daventr. p. 3. tit. 4. §. 9. (i) Jul. Capitolin. in Pertinace. Legem tulit ut teftamenta priora non prius effent irrita, quam alia perfecta effent. (k) arg. I. 35. /. 100. de R. J. : 2  ■ •376 geriiardi hlt m anni nam imperf eöum teftamentum fine dubio nuHufö eft. (/) §. 8. Eadem oratione expreffit, non admiflurum fe hereditatem ejus, qui litis caufa principem reliquerit heredem (mj9 neque tabulas non Iegitime faclas, in quibus ipfe obeam caufam inj heres inftitutus erat, probaturum- neque ex nuda voce (o) heredis nomen admiffurum: ne. que ex ulla'fcriptura, cui juris auÖorkas delit, aliquid adepturum. Se. cundum hoe fp) divi Severus & Antomnus feepiffime refcripferunt. Licet enim inquiunt, legibus foluti (tf) fimue (rj, attamen legibus yivimus. (j) (0 Nifi pofterius jure militari faclum, J quanquam & hoe in genere fuo fit perfectum & ideo fruftra pro excepuone adducatur. Reclius dicitur id vitiari fi. in pöfteriore imperfeclo fint inftituti heredes legitimi. I. 2. de inj. rupto irr. teft. vel parens inter folos Iiberos fit teftatus. I. 2i. §. i. & autb. feq. C. de teftam. Moribus quoque teftato & folemniter fafta revocatione tollitur teftamentum, licet aliud non fit conditum. Coren. confil. io. n. 24. Ruter. p. I. decij. | 54 11. 14. & 15. Groeneweg. h. n. 4. _ | (m) Quia id ad invidiam Principis1 fieret, & calumniandi caufam praeberet, quam nefas eft aucupari ex Principis maieftate. I. idt. de hered. injl. (?0 Quod teftator putaret folemnia pofte transmitti, fi modo Princeps fcriberetuv heres. . (0) 1 'eftantium folemnia non adhiben-1 tium. . ; (ï>) Sed quae haec ïllatio? Sit enim. Princeps legibus folutus, hoe utique non alio pertinet, quam ut is nonteneaturad I d E 1 t folemnia, ut hic agitur de teftatore privato , cujus jus non poteft mutari, etiamfi f r'mcipem nuucupet heredem. I ( q ) l. 31. de LL. | (r) Civilibus cum a fe tum ab anteceiforibus latis, quia nemo fibi imperare nec prohibcre fe quisquam poteft. /. pen. de recept, arbitr. Et par in parem non ! habet imperium. I. 4. eod. I. 13. $. 4 ad SC. Trebell. Exempla pete ex l i. fy.fi. de ojf. proc. Ccef l. 14. 1. de manum. I. 26. C. de don. int. vir. éf ux. I. 19. C. de teftam. I. 34. pr. C. de donat. Naturalibus, divinis & juris gentium legibus autem quidem folutus eft ratione poenae, quia a nemine poteft judicari, non ratione Dei, quod hunc ufum habet practicum , ut, fi fe fubjiciat aliis, hi Principem condemnare polfint, ut fervet pacla vel praeftet id. I quod intereft. (s) Quia noftrum ad exemplum totus tune fe componic orbis, & fubjeéli facilibus legibus civilibus obtemperant: quo & fpeótant. I. 4. C. de LL. I. 3. C. de teftam. I 23.. de legat. 3.  T R I P E R T I T A. 177 DE INOFFICIOSO TESTA- M E N T O. T i t u l u s XVIII. /*\0ia plerumque (r) parentes fine caufa Iiberos fuos exheredant vel Vj^ omittunt ( non agnofcere.. Sed nunc eo colore non 1 utimur, pro quo fuaviter locum Matthcei 5. vs. 37. adducit Moeftert. 2. de juft. , LL. Rom. 49. f (a) l- 15. pr. h. ibi; non minus pïe. | Ubi & id dicitur votum parentum liberis omnia relinquere. Julian. in Ccefar. veu. unde huic tempora cedunt, non fuis, nifi cum deliberare aut inventarii beneficio uti velint. arg. h fi. §• K C. de jure delib. \b) Non obftat l 20. de lib. ê? pofthum. quia ibi agitur de filio, qui manfit in poteftate adrogatoris, donec exifteret conditio, fub qua erat inftitutus, & fic tempore aditionis non fuit in familia teftatoris. (jx) l. 16. qui teftam. fiac. pojf. (k) Pajfivam. 11) Imo reótius dicitur cum iis effe teftamenti faftio. b. §. 4. pr. §. 6. /. de %- teft. Ordin. §. 24.1. de legat. I. 31. de be- | red. inftit. ( m ) V erbum juris eft ad fuos perti- nens, qui Theopliilo ideo dicuntur dia' (pahiffScu, quod elt nullo medio aóiu in- terpofito exiftere. Cenientur enim una. cum patre poftcflbres. /. 2. C. de ufucap. pro her ede. (n) Intra annum. I. uit. §. 13. C. de jure delib. Si a Principe tempus petatur t aftas novem menfes, d. I. fi. §. 13. I (0) l. 4. C. de rep. bered. I. 10. C. de ! jure delib. LL. Trans-lfal. p. 3. tit. 7. j Omland. 3. $. 86. Oldampt. $.§.65. Tyel. I p. 1. tit. 9. §. 3. Quod enim femel pla- I cuit amplius difplicere non debet. c. quod femel, de R. ff. in 6. Et nemo poteft mutare confilium in injuriam creditorum defuntti & legatariqrum. I. 75. de R..J. Illis enim eodem jure quo mortuus, his quafi ex contraébu obligarit fe adeundo vel fe immifcendo. 5. I. de oblig. qua ] q. ex contr. Cp ) Ob lubricum confilii. /. 1. de mi- \ norib. arg. Jur. Oldampt. 3. §. 65. ' iq) l' 7. §- 5> e°d. t. t. C.fi minor, ab bered. fe ahfiin. Qr) Quod & faciunt fi lucrofamhere- 1 ditatem omiferint. / z.Cd.t ff 1.1. C. ft ut omijf. hered. quia & in lucro mino- | ribus  T R I P E R T I T A. Sclendum eft tamen, divum Hadrianum etiam majori viginti quinque annis veniam dediffe, cum poft aditam hereditatem grande aes alienum, qü0d aditae hereditatis tempore latebat, emerfiflet, Sed hoe quidem divus Hadrianus cuidam fpeciali beneiicio praeftitit; divus autemGordia- nus (.f) potlea militibus tantummodo hoe concelïk. §. 6. Sed noltra benevolentia commune omnibus fubjecïis Imperio noftro hoe beneficium (t) praeftitit, & conftitutionem (y)tamaequtfï. fimam quam nobilillimam fcripfit, cujus tenorem (x) fi obfervaverint homines, licet eis adire hereditatem, & in tantum tenen fy), quantum valere bona hereditatis contingit ( z) ; ut ribus fuccurritur. tl. I. 7. 6. nifi alius' quispiam de damno vitando eer Lavet. \ Jus Omland 3. §, 37. (s) Cujus & meminit Juftinianus in d. I. uit. pr. C. de jure delib. 1 (t) Inventarii intelligit, quod nil aliud eft quam folemnis vel teftatö faêta defcriiptio rerum in heredkate iaventaTum vel reperta.ru.rn , unde & repertu- j rium dicitur in l. 7. ie adminiftr. tutor. \ Hoe ipfo jure uti cuivis datur apud Germanos fed in Belgio vel a fuprema. curia prius impetrari. lnftniit. cur. Holland, art. 23. Stat. Frif. lib. 1. tit. 18. art. 2. ê? 4» vel judicis aut magiftratus confenfu inventarium fieri debet. Jus Omland, lib. 3. art. 82. Oldampt. lik 3. art. 61. Trans-lfal. p. 2. tit. 7. art. 5. cf 6. Daventr. p. 3. tit 7. art. 1. êf 3. Statut, civit. Zutphan. tit. 6. art. 1. Tyel p 1 tit. 9. art. 1. Germani autem adhibent notarium&teftes, vel duos tabelliones, quemadmodum accipe d. I. uit. %. 2. Debet autem vocatis iis , quorum intereft inchoari intra xxx. dies & intra alios lx, abfolvi a tempore, quo feit her es fibi delatam effe hereditatem: d.Lji §. 2. nifi bona non fint eodem loco fita, autheres abfens : tune enim habet anni tempus, d l. fi. §.3. & 11. Ex LL. Trans-lfal d. tit. 7. §■ 5. intra fex hebdomadas utiles, | nifi advena fit heres. d. tit. §.9. aut tem-1 pus peftis. d. tit 7. $. 10. In locum creditorum abfentium funt tres teftes adhibendi. Nov. 1. c. 2. $. 1. Sciendum tamen eft, quod nemini apud Belgas permittatur fub beneficio inventarii amplecti hereditatem, donec aliquis, qui eodem gradu defuncbo conjuncfus, pure illam vult adire. LL. Trans-lfal. p 2. tit. 7. Daventr. p. 3 tit. 4, % 3. Groningse autem intra fex hebdomadas utiles. d. I. §, 5. in jl. curabit cceteros in jus vocari, ■ A ut declarent fuam voluntatem. d, tit 7.' $. 3. Prius etiam a fuprema curia Groningana, quae Camera audit, judicatum xv. Septembris cioidcxl in caufa Albenda contra Alberda. Utrumque cautum LL. Tyd p. 1. tit. 9 § 4. nifi quod temj pus adire volenti non fit praefcriptum, intra quod euret alios in jus vocari. Ex jam dialis etiam fiquet, viduam non audiri , fi defunéti murki hereditatem ea 1 ratione in fe transferre cogitet, ded moftul confanguineis, jus deliberandi dari. Judicatum diüce Camerce xxv. Maji cid. iocxliv. inter viduam Jani Alberts contra Claes Peters. Idem cénfuit Senatus Uvbanus xxx. Junii cioidclvii 1. inter viduam Cof. Eyffing êf hujus propinquos: idque in judicio appellationis confmnatum fuit. (v) Intelligit faepe diclam l. uit. C de jure delib. (x) Nec non d Nov. 1. c t'. (y) LL, Trans-lfal. p. -l. tit. 7 §. t. IJus Oldampt. lib. 3. § 61. Tyel. pi 1. tit. 9. § 1. _ [z) Salvas quoque ita heresretinetactiones, quse ipfi competebant contra defonctum. d. i. ult.J.p. Jus Omland. 3. §. 82. LL. Tyel. d. tit. 9. §. 2. Oldampt. 3. §. 64. retinebit & Falcidiam d. Nov. I. c. 2. d. I. uit. §. 4. Penden te tempore conficiendi inventarii nequit conveniri a creditoribus. d. I. uit. <§. ir. LL. Trans-lfal. i. tit. 7. §. 11. Creditores fi non adfit pecunia, res tenentur in folutum accipere. arg. L 14. §. r. delegat. 3. juntt. d. I. fi. §. 4. Non tenetur de damno rerum hereditariarum. d. I. fi. §, 4. j Nov. 1. c. 2. Non ei defertur jusjuranI dum, licet moram faciat. d. I. uit. §.14. i Quia inventarium omnem fraudem depelJ lit. a 2  iRf GERHARDI FELTMAN N I ut ex hac caufa neque deliberationis auxilium fit eis neceiTarium, nifi omifia obfervatione noftrae conftitutionis, & deliberandum exiftimaverint ( a) , «Sc fefe veteri gravamini aditionis liipponere maluennt. 5. 7. Item extraneus heres teftamento inftitutus, aut ab inteftato ad legitimam hereditatem vocaéus (b) poteft aut pro herede gerendo 0)> aut etiam nuda voluntate fnfcipiendae hereditatis heres fieri. Pro herede autem gerere quis videtur, Tl rebus hereditariis tanquam heres (d) ntatur, vei vendendo res hereditanas, vel praedia colendo locandove, & quoquo modo voluntatem fuam declaret, vel re vel verbo de adeunda hereditate, dummodo fciat eum, in cujus bonis pro herede gerit teftatum intellatumve obiiiTe, & fe ei heredem eiTe. Pro herede enim gerere, eft pro domino gerere: veteres enim heredes pro dominis appellabant. (e) Sicut autem nuda voluntate (ƒ) extraneus heres tit, ita contraria deftinatione ftatim ab hereditate repellitur. Eum, qui furdus (g) vel mutus natus, vel poftea factus eft, nihil prohibet pro herede gerere, Scadquirere fibi hereditatem, fi tamen intelligit, quod agit. («) Ergo non in totum fuftulitjuftima- I nus jus deliberandi: idque utiiius quoque ( ideo, ne vires patrimonii omnibus innotefcant. arg. I. 2. pr. C. quib. fe? ([uando . quarta pars cx bon. decur. t . (i) Non amplius utiturcretione, quia | haecfublata. I. 17. C. de jure delib. \ (c) Hoe facere dicitur, qui re veil faclo aliquo declarat, fe veile efle here- | dem, qui veró verbis aut fcripto id teftatum facit, is dicitur adire. I. 25. $.7., /. 09. ds adq. hered. I. 19. C. de jure delib. . . (d) Nam non tam facti quam animi eft. I. 20- jir. de adq bered. id eft animus magis infpiciendus quam fa&um & in dubio hoe ita explicamus, ut quis exima- 1 tur ab obligatione, nec per id ftaüm'm-» D E teïïigatur hereditatem adiiffe. d. I. 20 prl ff ?. X. nifi quis talia fecerit, quee nemo nifi heres fit, facere nequit de quibus vide d. L xo. §. 4.1 4i §• ï.eod. Jus Omland. 3. 80. ö" 81. Oldampt. 3. §. 59. ff 60 (e) Quod olim non nifi res corporales haberent in patrimonio. arg. I. 4. pr. comm. divid. (f) Licet craffiufcule rem non attigerit, quomodo accipienda. /. 88- de adq. bered. (g) Si natura talis fit, cum rerum omnium expers, nec fciat quid hereditas, adire hanc nequit, fed curator ejusidfaciet. Nec obftat t. 90. d. t. nam capienda de procuratore.  .TRIPERTIT A; DE LEGATIS. T I T U L u s XX. POfthaec videamus de legatis: quae pars juris extra propofitam quidem materiam videtur: nam loquitur de iis juris figuris, quibus per univerfitatem. res nobis adquiruntur (b): fed cum omnino de teftamen tis--& heredibus, qui in teftamento inftituuntur, locuti fumus, non fine caufa (i) fequenti loco poteft haec juris materia tracïari. $. i. Legatum {kj itaque eft donatio (lik) quaedem {[IJ a defuncto (m) relicla (n)9 ab-herede praeftanda. (o) §. 2,. Sed olim quidem erant legatorum genera quatuor (p): per vindicationem fq) per (b) §.fi.L per quas perfon cuiq. adq. \ (i) Quanquam enim hodie etiam in! codicillis & ab inteftato legata relinqui poflint, l. un § 14 C. de caduc, toll tamen faepius evenit, ut in teftamento quis ieget l. 30". de legat. 2. quod m ordine obfervando fpeclavic Tribonmnas arg. I 3 ■ & feq. de LL. (k) Origine grammatica infpeóta dicitur alegare, quod eft purum putum verbum Latinum & fignificat ordinare aut difponere per ultimam voluntatem / 120 de V. S pr. 1 de L Falcid Sed logica trahitur vel a lege, quod fi opponatur fi- \ deicommiffo legis modo refmquatur Ulpian.jrflgm, tit. 14 jitiict l. i.l.j.deLL. vei a legere, id eft adimere, nam abeo, quod alias univerfum foret heredis, te- I ftator legando quid adimit. I. 116. pr. de . legat. 1. Sic tacrilegium, ofiilegium, j alia: Ovid. Metamorph. lib. xi. regiam j fomni defcribens canit; Ante fores antri foecunda papavera flo- rent, Immmerceque hertce, quarum de lacle fo- } porem 1 Nox legit: (ki) d. I. 36. de legat. 2. Vet, gloffas j Acyx-rov ivftd. Ita & Bafilic. in d. I. 36". & Harmenop. 5. promt. 10. §. 2. Efte- j nim caufa legati Jucrativa. §. 6. h. p. I. \ un. C. de impcn. lucr. defcript. & fic di- * ftinguitur ab hereditate, quae interdum damnofa eft: uti Julian. ait in l. 32. mandati. (I) Jmpropria: nam non fit ex mera Iiberalitate, & poteft re vocari non fecus ac ea, quae mortis caufa fit. Videannot; ad tit de donat. (m) Verbis direétis &imperandi: atque fic differt a fideicommiifo. §. fi. I de fing. reb. per fideic. (n) Recta via. I. 64. de furt. Et ita iterum diftinguitur a fideicommiffo quod prius in alterius perfona confift.it. (0) i icet enim ftatim a morte teftaI toris legatarius nancifcatur dominium rei legatae, d. I. 64. tamen cum hoe nil commune habet potTeifio. /. 12. §. 1. ds adq. poft'. Quare fi eam legatarius propria auétoritate adprehenderit, heredi interdictum , quod legatorum dabitur , non obftante. /. 8. de doli mali ff met. except. quia heredis intereft, tum ut prius deducat aes alienum: tum ut Falcidia fibi fit falva. Nec obftat quod a vivo teftatore aliquando preeftetur legatum. I.22.I. 88. pr. de legat. 2. quia definitio aptatur frequentioribus cafibus. C?) Quae ad duo commodepoiTuntr'eferri: nam teftator fermonem aut dirigebat aut ad heredem aut ad legatarium. (q~) Titio bibliotbecam do, lego. BiMiotbecam Sejus habeat, fumat fibi aut vin* dieet. Aa 3  136 C ER H A R D I FELTMANNI per damnationem (f), Unendi modo (s), per praeceptionem (/) &. eert? quaedam verba cuique generi legatorum adbgnata erant, per quae fingula genera legatorum lignificabantur. Sed ex.conftitutionibus.di von, m Principum folemnitas hujusmodi verbornm penitus fublataeft, fv) Noftra autem conftitutio (.r ), quam cum magnalVcimuslucubrationc, defunctorum voiuntates validiores effe cupientes, ck non verbis fed voluntatibus eorum faventes difpofuit, ut omnibus legatis una fit natuia, ouibuscunque verbis.aliquid reliCtum fit, liceat Jegatarus id perfeqiu non folum per aètiones perlonales (yj, fed etiam per in rem (z), &per hypothecariam. (aj Cujus conftitutionis perpenfum modum ex iphus tenore perfeétiffime accipere poiTMe eft. ff " Sed non uioue ad eam conftitutionem ftandum eueexiirimavjus. Cum enim antiquitatem invenimus legata quidem ftricle concludentem, fideicommims autem quae ex voluntate magis defcendebant defunöorum, pmguiorem naturam indulgentem (b) necelTanum effe duximus omnia legata fideicommims exaequare (c), ur nulla fit inter eadifferenti-i (d): fed quod deeft legatis, hoe repleatur ex natura hdeicommilforum fe): & li quid amplius eft in legatis, per hoe crefcat fideicommifforum (ƒ) natura. (g) Sed ne in primis legum cunabiilis per. mittim de his exponendo ftudioüs adolefcentibus guandam introducamus dimVuItatem: opera? pretium effe duximus, interim feparutim prius de legatis & poftea de fideicommilTis tra&are , ut natura utriusque juris cognita', facile, poffint permiftionem eorum erudiü fubtilioribus auribus accipere. $. 4. rr) Heres meus dato vel damnas efto , Tt'tio dare meam bibliotbecam. ( s) Heres meusftnito Sejum capere meam bibliotbecam. (t) Uni ex heredibus. Nos cum Belgis dicimus voor uyt vel voor afmaken: 1 Germani, SU» oorows macben. \ (y) l. 21. C. b.t. \ (x) l. 1. C. commun. de legat. ^ }y) Ex obligatione nata quafi ex contraétu. $. 5. L de oblig. qua q. ex contraftu. rz) Sive rei vindicationem fundatam in dominio, quod a riiorte teftatoris ilico adquiritur legatario. d. I. 64.. de furt. I. 80. de legat. 2. Sed ad hoe tria concurrere oportet, ut fuerit res defunóli propria. arg. I. 20. de A. li. D. I. 54. de R. J. corporalis. f» 4- pr. comm. divid. &'tandem in rerum natura exiftens. 7. M* . . . . r (a) Ex tacito pignore non in rpfa re legata. arg. I. 45- de R. J. nec in bonis heredis , fed in caeteris rebus defuncli conftituto. d. I. 1. C. commun. de legat. Quo jure etiamnum utimur. ( b) Imo jam olim per omnia fuerunt exjequataP l. t. de legat. 1. Refpond. Fuit interpolata aTriboniano ejufque So- 1 ciis. Vel dicamus quod ratione interdiéb', Quod legatorum antea non amplius differrent: arg. inferiptionis d.l. l. quemadmodum & ratione L. Julix Papix. \. 87. de legat. 3. nec non L. Aeliae Sentiae. /. 27. qui & a quib. manum. (c) /. 2. C. comm, óe legat. (d) Quod ad cffetbum adtinet: ut tam debeatur quod verbis precariis quam quod impexauübus reïi&um; & utroque cafu triplex acbio, fi adfint illa, de quibuslocutus, §. 2. b. t. competat tam fidei- j commiffario particulari, quam legatario. | /. 1. junct. I. 2. C. comm. de legat; I (e) Quare Jegata etiam peregrino fer- ■ mone recfè relinquuntur. if. 11. pr. de legat. 3. etiam nutu. /. 21. eod. I. zz. C.de jideicom. nec tamen natis fed & nafcituris. /. 117- de legat. 1. I. 1. $. 8. de le- I gat. 3- I (f) Particularium, de his enim totus j nofter locus non de univerfalibus agit. (g) EtTentialis tamen differentia adI huc manet. Hinc adhuc hodie refert an per legatum, an verö per fideicommilj fum libertas fervis fit data. § x 1. de ftng. reb. per fideic. Aliam diverfitatem oftendam in $. 4. b. t.  T R I P E R T I T A. l8f 6. 4 Non^ folum autem teftatoris (h) vel heredis res ft)> fed etiam aliena f£) legan poteft: ita ut heres cogatur redimere eam & praeftare: vel fi eam non poteft redimere, aeftimationem ejus dare. (I) Sed h talis üt res, cujus commercium non eft fm), vel adipifci in) 'i >** fm,mf° T debet"r5 vel^ ficampum Martium, vel baillicas vel templa (0) vel quae publico ufui deftmata funt, Jezaverit, nam nullius momenti tale legatum eft. fpj Quod autem diximus, alienam rem poffe legan: ita intelligendum eft, ü defun&us fciebatalienam rem eile, non fi jgnorabat. (q) Foriitan enim fi fciviffet alienam rem effe, nonlegaffet (r); & ita divus Pius refcripfit. Et verius eft, ipfum, qtu agit, id eft legatanum probare oportere, fciviffe alienam rem legare defuncfum, non heredem probare oportere, ignoraife alienam: (s) quia femper neceffitas probandi incumbit illi, qui (h) De hoe nunquam potuit dubkari, quia uti quisque legajit reifuee, itajusefto: & quisque fit moderator ac arbiter rerum fuarum. /. 21. C. mand. (i) Cum enim heres commodum ex aliena ultima voluntate accipiat, aequum eft eum quoque fufcipere incommodum. arg. I. 10. de R. J. (fe-) Ais, atqui raro id fit? Refpond. Solo non ufu leges haut antiquantur. Petr, ■Stockmans decif. 38. n. 1. (Z) Hanc enim magis teftator, quam rem videtur fpectafle: & ita non obftat, quod tantum ille de re fua pofiit difponere: nam de fuo haclenus legat, quod onerat heredem redemptione aut praeftatione aeftimationis. Non adverfatur /. 10. C, t. quia ufusfructus morte finitur , & fic nil amplius eft in rerum natura, cujus aeftimatio folvi poffit. Nil quoque nos moratur. c. filius 5. X. de teftam. nam ibi habetur jus fingulare, quia teftator uni ecclefiae rem alterius ecclefise, ut in ifta fepeliretur voluit praeftari a filiis, quibus modicum reliquit patrimonium, quare id non producendum ad confequentias. I. 14. de LL. Poftremö non contrariatur, quod cum teftator ip- j fe non fit dominus, nil in alium transferre poffit. I. 54. de R. J. Non enim jus in ore transfert, fed perfonam heredis fuaque bona hypothecae jure obligat. [m) ld eft emi ac vendi non poteft, nec in privatorum bonis aut patrimonio haberi fecundum diéta ad pr. I. de R. D. (n) ld eft adquiri ab ullo mort alium. (0) Is furere videtur teftator. Balfkmon. ad Photii Nomocan. tit. 2. c. 1. ip) Quod fi autem res non plane fit extra commercium, fed heres eam pofïïdere nequeat, valebit legatum, fi modo 'legatarius ilkm habere poiTit, fin minu9 nil huic debebitur. /. 49. §. 2. éf 3. de legat. 2. Obftare videntur 1. 114. §. 5. I de legat._ r. /. 40. eod. I. 11. §. 16. de lel gat. 3. in quibus dicitur deberi aeflimaj tionem , licet rem nequeat habere is ê I cm ea eft relióta. Simt qui haec loca ca\ piunt de fideicommiflb, uti judicatum aI pud Radelant. decif. 125. n. 24. Nec obftat decifio Joan. a Sande lib. 4. tit. 4. J def. 4. nam agit de cafu, ubi res eft legata, quse debetur heredi legitimo, qui igitur rei aeftimationem non teneturpraeftare. At memoratas leges loquuntur de herede, cui nihil debetur de bonis teftatoris, fëdejufmodi, qui omnia hujus benevolentiae tribuere debet, quare fi ab hoe oneretur praeftatione rei, quam vel ob corporis vitium vel quod forte fideicommiflb fit onerata, non poffit habere is, cuireliÊta, aeftimatio tamen debetur. Id. I. 114. 5. Cothman. 2. refp. 6s. n. 8i. fef 8z. (q) Nifi conjunclaeperfonas quid reli-. querit. L 10. C. b. (r) Cum nemo in dubio praefumatur necefïitate redimendi voluiffe gravareheredem. O) Imo praefumptio potius videtur ftare pro legatario, quia quisque teftator folet fcire id , quod ad fe pertinet, & quidquid non eft tuum, id omnibus modis debeas fcire ad alium pertinere? I. fi. C. unde vi. Refpond. Teftator aut poflldet aut non. Illo cafu vel pofïidet rem ut fuam & heres tenetur eampraeftare, quod fi tune poftea evincatur^ legatario iïicumbet probatio; vel poflidet ut alienam, quia commodata vel depofita, & cum teftatorhabensamplum patrimonium pofiet putare eife fuam: ideo & in hoe cafu legatarius probabit, quod fi alius rem  iS8 GERHARDI FELT M A N N I qui agit. (t) §. 5, Sed & fi rem (u). obligatam creditori aliquis legaverit necefle habet heres eam luere. (x ) Et in hoe quoque cafu idem placet, quod in re aliena: ut ita demum luere necefle habeat heres, fi fciebat defuncfus rem obligatem eiTe (y): & ita divi Severus & Antoninus refcripferunt. Si tamen defundus voluerit legatarium luere & hoe exprelferit, non debet heres eam luere. (z ) §. 6. Si res aliena (a) legata fuerit, & ejus rei vivo teftatore legatarius dominus faCtus fuerit: fiquidem ex caufa emptionis (b j: ex teftamento actione pretium confequi poteft. (c) Si veró ex caufa lucrativa , veluti ex donatione, vel ex alia fimili caufa (d) agere non poteft .* nam traditum eft duas lucrativas caufas in eundem hominem & eandem rem concurrere non polfe. fe) Hac ratione fi ex duobus teftamentis eadem res eidem debeatur: intereft, utrum rem, an aeftimationem ex teftamento confecutis fit: nam fi rem habet, agere non poteft., qüfö habet eam ex caufa lucrativa: fi aeftimationem agere poteft. (/; §, 7. Ea quoque res, quae in rerum natura non eft, fi modo futura eft, reóte legatur: veluti frudus, qui in illo fundo nati erunt, autquod ex illa ancilla (g) natum erit. \b) (J. 8. Si eadem res duobus legata fit, five conjuctim (/), five disjunctim (&): fi ambo perveniant ad legatum, fcinditur inter eos lega» 'tum (/): fi al- rem lcgatam poflideat, nec jus aliquodin l ea habeat teftator, vix eft ut non fcive- ƒ rir eÜ'e alienam & ita heredi incumbet / probatio. arg. d. I. fi. juntt. b. I', (s) l. ar. de probat. Scientia quoque eft fafti, atque ideo a legatario, qui in ] illa fe fundat, probanda. arg. I. 10. C. de 'non num. fee. Adhsec adfirmat lega- 1 tarius, heres vero negat, atque ideo non > hic fed ille oneratur probatione. 1. z. de, probat. (v) Pignori. /. 15. de dot: praleg; lx) ld eft liberare rem ab onere pignoris. /. 6. C. de fideicom. (y) Quod legatarius probabit. arg. b. §. junct. 4. b. Facilè autem obtinebit, fi oftendat judici, quod ipfe defunótus . rem obligaverit. arg. I. 7. ad SC. Vellej. I. 6. de J. Êf ƒ. ig?2or. (z) An ergo legatarius cogitur id fa- , cere? Minime! Quid enim fi plus fit in debito quam in re pignorata. /. 57. delegat. 1. Heres quoque non tenetur rem liberam a fervituté. /. 69. §. 3. de legat. 1. I. 116. §. fi. eod. vel anniverfario onere, quod redimi nequeat praftare. Neoftad. decif. cur. Holl. 11. in fi. ta) Conjuncte perfonae vel a teftato-1 re, qui fciebat effe alienam. §. 4. t. \ l. 10. C. eod. (b) Permutationis, dotis aut in folutum dationis vel noxae deditionis. /. 19. ie O. ff A. y (c) Quia res ei videtur abcfie , cui irecium abeft. I. 14. pr. de V. S. (d) Legati. /. 4. §. 29. de doli mali & net. except. Cej l. 17. I. 19. de O. ff A. I. 108. 4. de legat. 1. I, 66. §. 1. de legat. z. I. Zi. §. 3. de legat. 3. (ƒ) k 34- §• 2. de legat. u l. 66. §. 1. de legat. 2. _ Poteft enim affeótio efle erga rem, etiam fupra ajftimationem. arg» I /. 25. de minorib. (g) Vel pecore. /. 24. pr. de legat. 1. (b~) Etiam infula, quee in mari vel flumine nafcetur. /. 17. de legat. 3. Semper autem hic conditio tacite ineft, fi nafcentur: quare fi nil natum fit, nil debetur. arg. L 1. in fi. de C. £f D. I. 5. de trit. vino vel ol. leg. Nifi per heredem ftetiflèt, quo minus nafcerentur. arg. I. 8. pr. de contrab. empt. (i) Re ff verbis. (k) V'trbfs at re tarnen conjunÜim. (O Vel concurfu faciuntpartes. /.80. de legat. 3. i. 7. C. cod l. 3. de ufufr. adcrefr.  TRJPERTITA; 189 fi alter deficiat, quia aut fpreverit legatum, aut vivo teftatore decefferit j vel alio quoquo modo defecerit, totum ad collegataiïum pertinet. ( m ) Conjundim (n) autem legatur, veluti li quis dicat; Titio & Sejo honinem Stichum do lego, disjunctim (0) ita; Tit lo hominem do lego. Sejo hominem Stichum do lego. Sed & li exprefferit eundem hominem Stichum, aeque disjunctim legatum intelligitur. (p) §. 9. Si cui fundus alienus legatus üt ( (r) Pro feptuaginta quinque. 1 \s) Ex caufa lucrativa, veluti mortè I vel capitis diminutione frucluarii. i. 82, I §. 2. de legat. 1, (t) ld eil fine metu cadendi caufa , quafi plus petiiftet. $. 23. 1. de AÜion. (v ) Quo verbo & proprietas & ufusfruclus venit. /. 10. /. 19. de ufufr. leg. I. 58. de V. O. Cx) Ut aeftimatio utriufque &itacen~ [ tum legatario praeftentur ab herede. I (y) ld eft heet ab initio proprietatem ( emerit folam & ufusfruclus ex caufa luS crativa ad legatarium pervenerit, tamen \ cum res propria nembvi ferviat, 1. 5. pr. \jt ufusfr. pet. non ille videtur habuiffeu- Jfumfruftum, atque ita fubtihtate juris infpecla utriufque aeftimationem reólèpetit. (z) Quia tantum precium folvit pro proprietaie; ideo (a) Solius nudae proprietatis, & fic feptuaginta quinque, arg. §. 6. b. t. d. L 82. $. 3. & arg. I. 206. de R. J. (i) Ob regulam Catonianam, quae exftat in l. 29. de R. f. I. 1. de reg. Caton. Nec obftat d. I. 1. §. 2. nam verba, fi eum vivo teftatore alienaris: effe teftatoris, qui fub ejufmodi conditione reclè legat. /. pen. de reg. Caton. C c) Eadem regula traditur in l. 4.§. r„ de manum. vind. I. 9. §. 4. dej. fff. ignor. I. 2. §. 15. pro empt. contraria autem in l. 15. de adq. bered, Sant qui diftinguunt inteï Bb  ■ ,pö GERHARDI FELTMANNI legatarii effepütavit, valere conftat; quia exitum voluntas defunclihabere poteft. (. 4. de jure dot. / (a) Veluti ü ajat, mille aureos, quos 1 uxor mihi attulit in dotem. Nec obftat1.1. 1 §. 7. de dote praleg. quia cum pecuniaibi 1 certo loco ik circumfcripta, non in ea iquantitatem fed corpora fpectavit teftator. Vide annot. ad tit. de reb. corp. ,4 (b) Velu tifundum Sempronianum , quem doti accepi. (c) Hoe tamen cafu non fumma inftrumento comprehenfa, fed liberatio uxori intelligitur relicta. /. 1. §. 7. de dote prceleg. (dj ld eft fcripturas, in quibus dotis conftitutio cauta eft. (e) l. 3. C. de falfa caufa adjeila. Non Ienim nocet f alfa caufa. 31. aut falfa demonftratio. 30. eod. Nec movet /. 72. fi. de C. ff D. quia ibi voluntas teftatoris deerat, fed hic illa ex quantitate expreffa fatis adparet. (f) ld eft fpecies vel corpus, fecus fi genus vel quantitas. /. 12. de legat. 2. genus enim perire non poteft l. u C fi eert. pet. I. 30. $. 5. ad L. Lalc. (g) Sive naturali interitu uti morte fua, five quod hanc alius quispiam caufatus tit. /. 18. §. fi. de dolo malo. CM Heres enim eft debitor fpeciei, & ideo ejus interitu liberatur. I 36 $ fi de legat, 1. I. 23. de V. O. Nifi ejus mora mteruenerit. d. I. 36. §. fi. ff d. I. 23 Haec enim unicuiqué nocet. i7q. $ 2 de R. ff. ' 0 V (i) Quia haec manumiflio quafi morti fimilis eft. I. 92. de folut. Bb 2  302 GERHARDIFELTMANNI non manumiferit, teneri ipfum Julianus fcripüt : nec int.creft, fciverit anignoraveritale legatum effe. (k) Sed & fi alu donaverit fervum, & js, cui donatus eft, eum manumiferit: tenetur heres, quamvis ignoraverit fl) a fe eum legatum effe. ; . ' 6 i7 Si quis ancillas cum fuis natis legaverit (mj, etiam fi ancillae mortu/e' fuerint, partus legato cedunt. (m Idem eft, & fi ordinarii fervi cum vicarüs (oj legati fuerint, quia licet mortui fint ordinarii, tamen vicarii legato cedunt. ( p) Sed fi icn us fuerit cum peculio legatus, mortuo fervo vel manumiflb vel alienato peculu legatum extingmtur. fa) Idem eft, fi fundus inftructus (r), vel (s) cum ïnftrumento ft) legatus fuerit. Nam fundo alienato (v), & in/trumenti legatum ex- ftinguitur. (X) . . £ 18 Si grex legatus fuerit, & poftea ad imam ovem pervenerit, quod fuperfuent, vindican poteft. (j) Grege autem legato, etiam eas oves, quae poft teftamentum factum gregi adjiciuntur, legato cedere, (s) lulianus ait. Eft autem gregis unum corpus ex diftantibus capitibus fa) ficut aedium unum corpus eft cohaerentibus lapidibus. ' J S- 19. (k) Nemo enim fuo faólo fe ab obli- j gatione eximere akerique damnum ariër- J re poteft. k 25. §. 2. infi. ad SC. Lr eb. I. 91. de V. O. \ Cl) Obftat \. 24. de lib. leg. Refpond. 1 Ibi non ob ignorantiam heredis interci-1 dit fideicommiffum , fed quod debitor heredis folvcrit, cum adhuc eifet heredi obligatus, & nondum conftaret, an is aditurus eifet hereditatem. Aliud ergo obtinebit , fi teftatoris fuiffet debitor, huic enim condictio daretur. /. 26. §. 7. de cond. indeb. (m) Duo hic funt legata: /. 3. depe-j cui. leg. quare. Paraphr. I in) l. 62. & Jeq. de legat. t. Nec ob- 1 ftat quod partus accemonisioco videatur. I /. 63. d. t. quia proprie id verum non eft. \ arg. $. 37. de R. D. j (0) Qui illorum vices non modo fu- | ftinebant in minifteriis fed & in ordina- 1 riorum erant peculio. I. 57- de Pccul' ! (p) Quia hic ut ordinariorum confervi, l. 9. de pecid. leg. & ita uti duae res feparat» fpectantur. I. 4. eod. Cq) Nam peculium eft acceiTIo fervi. /. 2. L t. arg. I. 178. de R. J* m ■ j C r) Hoe plus eft quam fi cum ïnftrumento legatus. I. 12. §. 27. de fundo inftr. Belgice diceremus een plaatfe vel lloffiede met iet geen dat men daarop van roerende goederen beeft: adeo ut non modo fupncllcx, fed & ceetera cunóta, quibus ibi erat inftructior paterfam. d. I. 12. §. 15 tune debeantur ne theriaca & medicamentis quidem exceptis. d. I. 12. §.41. etiam libri. d 1.12. §. 43. (s) Pro & : uti faepe. /. 53 pr. de V. S. (t) ld eft iis, qui frucluum quaerenlorum, & fic non mirum, etiam contineri frumentum ferendi caufa paratum. d. I. 12. pr. cogendorum ac confervandorum gratia habentur. /. 8. pr. d. t. Be\gae dicerent de plaatfe vel bof f ede met baar toebehoor ende gereedfebap. (v) Citra neceiiitatcm. §. 12. h. t. ibiqne annot. (x) Ell enim acceftiofundiinftrumentum ejus, cujus cum fine fundo nulla fit utilitas, ideo ex fententia defuncli, l. 1. §. 1. d. t. non debetur. Aliud ftatuendum ratione eorum , quibus fundus inftruclus fuit. I. 5. eod. quia haec fine fundo praeftant utilitatem. {y) Etiamfi enim phyfice dcfierit effe grex, de quo fenfu cape 1. 22. delegat. 1. tamen juridice adhuc fingitur efle hoe in articulo. arg. I. 7. in fi. quod quisque univerfit. Nam aliud eft , fi quaeratur de ufufructu. /. fi. quib. mod. ufusfr. amitt. quia ibi teftator certum finem profpexit, qui ceffat in uno capite. Vide annot. ad §. 3. I. de ufufr. (z~) Nam univerfitas qwedam eft. /. 1. §. 3. de R. V. & ita argumentnm ac diminutionem recipit. I. 2r. de legat. 1. (a) Ad minimum tribus, arg. /. 85-de V. S. I ta tres facere ecclefiam ex Tertulliano docet Grotius ad Pbilem. v. 2. Sed obftat /. ji. de abigeis. Nam reftringenda ad crimen abigeorum : quod vel inde intelligis, quod contra unus equui aut bos illi locum faciat, qui tamen grex dici nequit. I. eod.  T R I p E II T I T A. i93 §, ip. Aedibus denique legatis, columnas & marmora , quae poft teftamentum fa&um adjecta funt, legato dicimus cedere. (b) l zo. Si peculium (c) legatum fuerit, fine dubio quidquid peculio acccdit vel decedit vivo teftatore, legatarii lucro vel damno eft. (dj Quod fi poft mortem teftatoris ante aditam hereditatem aliquid fervus adquifierit, Julianus ait, fiquidem ipfi manumilfo peculium legatum fue* rit, omne, quod ante aditam hereditatem adquifitum eft, legatario cedere (e), quia hujusmodi legati dies ab adita hereditate cedit (fJ; fed fi extraneo peculium legatum fuerit, non cedere ea legato, nifiex rebus peculiaribus (g) aucfum fuerit peculium. Peculium autem, nifi legatum fuerit, manumilfo non debetur (b): quamvis li vivus ïmanumiferit, fuificit, fi non adimatur (i): & ita divi Severus &Antoninus (k) relcripferunt: lidem refcripferunt, peculio legato non videri id relictum, (l) ut petitionem habeat pecuniae , quam in rationes dominicas impenderit. (ra) lidem refcripferunt (n), peculium videri legatum, cum rationibus redditis liber elfe julfus eft, & ex eo reliqua inferre. (o) 21. Tam autem corporales (p) res legari poffunt, quam incorporales (q): & ideo quod defuncto debetur, poteft alicui legari, ut ac- tiones (l>) Idem dicendum dedomo, qua;in [ area Jegata efl aedificata, uti aperte de- I cifum in l. 44. 4. de legat. 1. & ratio j eft quia adjunctum cedit fubjetto, fine 1 quo effe nequit. I. 23. 3. de R. V. % 29. & feq. 1. de R. D. Nec obftat /. 79. §. 1. de legat. 3. quia ibi teftatoris vo- j luntas fuit, ne area peteretur pofito in ea aedificio. (c, Servi alicujus. Cd) E(h enim univerfitas. arg. I. 5. §. 3. ibi; patrimonium pufülum. de pecul. juntt, I. lo. de excuf. tut. nil mirum itaque fi augmentum ac diminutionem recipiat. I. 65. pr. de legat. z. I. 40. de pecul. (e) ld eft pertinere ad fervum, cui peculium proprium eftrehctum, quia hoe tanquam proprium patrimonium illi legans dominus cenfetur voluiife, ut ad illam quam pleniüimum perueniat. I. 8- §. 8. de pecul. leg. . Qf) Sive incepic deberi. I. 213. pr. de V. S. Quod & obtinet in legato ufusfructus, ufus & habitationis. I. z. I. 8. quando dies legat. Alia autem legata ftatim cedunt a morte teftatoris. /. un. §. z. êf pafjim. C. de caduc. toll. arg. I. 64. de furt. Effcctus eft ut poffint transmitti ad heredem. I. 3. quando dies legat. Qua? ratio eft cur fervitus perfonae, fi legata eft non iiioo a morte teftatoris dies cedat, quod illa morte finiatur. (g) Veluti ex foetu pecorum vel partu ancillarum, /. 8. § 8. de pecul. leg arg. §. 19. I. de R. V. I. 49, §. 1. de R. V. (h) Sic enim in dubio interpretamur ultimam voluntatem, ut non nimis oneretur heres, cui & cum reliquis bonis fervi peculium intelligitur reliquiffe. arg. I. 30. de excuf. tut. (i) Imputet namque fibi dominus, quod actui illi non clarius legem dixerit. arg. I. 39. de pad:. ik) Hi funt quos intelligit UJpian. in l. 6. $. 4. de pecul. leg. (l) Quia teftator ad quod in promptu erat, tantum legaffe, nec ad exfolutionem obligafle heredem praefumitur. arg. d. I. 6. §. 2. de pecul. leg. f m) Nifi non fervus fed ipfe dominus Ifuo nomine aliquid expendere in eam rem confueverit. I. 23. §. 1. eod. (n) in l. 8- $■ 7- eod. qo) Cum enim reliqua tantum patrimonio voluerit inferri dominus, id quod fupereft , donaffe fervo videtur. arg. I. 12. §. 43. de fundo injirucl. I. 12. pr. de judic. (p) Inverfa locutio, qualis eft obfervata. in pr. I. de bered. infi. (q ) Nec refert quod incorporalium non fit dominium neque enim hoe in re propofita fed jus ad rem recta via tranfit ad legatarium, & cum hic nihilominus olim teneretur agere, ut fibi cederetur actio, inde adparet, quod actio, fi confideratur ut inftituenda differat adhuc a jure ad rem. JBb 3  ïP4 GERHARDI FELTMANNI tionesfuas heres Cr) legatario praeftet /.f), nifi exegerk vivus teftator pecuniam (tj: nam hoe cafu legatum exltinguitur. Sed & tale legatum valet {v), damnas (xj efto heres meus domum illius reficere, fj') vel illum aere alieno (z) liberare. §. 22. Si generaliter fervus vel res alia (a) legetur, ele&io legatarii eft (b) nifi aliud teftator dixerit. (c) 6. 23. Optionis legatum, id eft, ubi teftator ex fervis fuis, vel aliis rebus optare legatarium (d) julferat, habebat olim in fe conditionem; & ideo nifi ipfe legatarius vivus optaflet, ad heredem legatum non transmittebat; fed ex conftitutione noftra (e) & hoe in meWem ftatum reformatum eft, & data eft Jicentia heredi legatarii optare fervum, licet vivus legatarius hoe non fecerit. (f) • Et Cr) Qui fi id nolit facere, tune legatario utilis actio datur. I. 18. C. b. (s) ld eft cedat contra debitores defunexi. arg. §. 3. I. de fideic. bered. junct. I. 6. nauta, caup.fiab. I. 31. de act. empti. I. 2. depof. (t) Quippe cum exacta pecunia tollatur nomen, nec manet debitor & ita jus ad rem evanefcit. /. 75. $. 1. 6? 2. de Legat. l (v) Per quod factum injungitur heredi. I. 4^. §. fi. de legat. 1. arg. $. fi. de , V. O. , (x) ld eft damnat us vel obligatus. (y) Et quidem prcecife per conduótos a fe fabros id heres tenetur facere, nec uci is, quipromifit, factum. /. 13. infi. de re jud. prxftando id quod intcreft, libera tur. /. xx. 0. fi. de legat. 3. arg. I. s. i teftam. qnemadm. aper. Et quidem li plures fint finguli heredes, tenentur ad id in folidum fatoa actione contra coheredes. d, l. 11. 23. Cs) Quod non teftatori fed alii cui- piam debet. (a) Veluti fundus, cquus: nullo individuo expreffo: nam uci hoe JCti appellant fpeciem ; ita rurfus Logicorum fpeciem vocant genus. Hujus legatum valet, fi fpecies generi fubjectae, certam habeant finitioncm ut homo, equus. §. I. 37. /. 108. §• 2. de legat. 1. Secus fi a natura certam determinationem non habent, veluti fi fundus aut domus relicta fit, nam non aliter tune legatum utile eft quam fi teftator fundum aut domum reliquerit. /. 71. pr. d. t. (b) Ratio hac eft quod olim in legato vindicationis legatarii effet eleótio. I. 19. de legat. 2. jam autem jurenovofemper vindicatio competit legatario. §. 1. I. h. t. Nec obftat /. 32 §. \, /. 37. 5. 1. I. 30. §. 6. de legat. 1. quia ibi decertare fenfit teftator qui non rem generis reliquit fed obfeure locutus eft, ut merito heredi permittatur probatio voluntatis. Quanquam non adeo erraverit, qui dixerit quod in locis adduétis aétum fuerit de f legato damnationis vei Jinendi modo. ! ['(c) ld eft exprefierit heredem poffeeHgcre, quod non tacitè intelligetur voI luiffe fi fermonem ad heredem direxerit, . quippe cum hic locus manifeftiffimè repugnet & regulariter legatario quibuscunque verbis ufus fit teftator, electionem concedat. Haec tamen non omnino libera eft, uti difcas ex l. 37. pr. de legat. 1. /. no. eod. I. uit. §. ï. C. comm. de legat. Cui non obftat quod in dubio id, quod minimum fequimur. /. p. 1.34. de R. I. 39. §, 6. de legat. 1. I. 75. de legat. 3. nam in locis objectis agitur de cafu, ubi fpecies debetur: hic autem de re generis, ex quo femper mediocrepra> ftandum. I. 35. $. 2. C. de donat. ubi ratio juris hujus fingularis redditur, quod itaque fruftra impugnatur aliis legibus, quae continent regulam ajentem in obIcuro id quod minimum, efle prsftandum. /. 43. de legat. t. I. 12. /. 109. de V. O. aliamve contrariam qua; videtur veile optimum pofle clisj. ars.. I. xx. de R.J. (d) Expreflis verbis: Et fic difFert a legato generis, quia in eo tacitè eleótio eft legatario conceffk. (e) l. fi. C. comm. de legat. (fi) Quia legatum optionis nunc eft purum, & ftatim cedit a morte teftatoris , quo Tribonianus inflexifle videtur. /. 19. de opt. leg. Licet non ignorem aj lias interefle legatum generis an duae res i per alternationein rclinquantur.  T R I p E R T I T A. Et di%8fl«'ore traftatu habito, & hoe in noftra conftitutione additüm eft, ümplures legatarii exfticerint, quibus optio reliftaeft, & diffentiantin corpore eligendo (g), five unius legatarii plures heredes fint* & inter fe circa optandum dilfentiant (h), alio aliud corpus eligerecupi. ente, ne pereat legatum, quod plerique prudentium contra benevolen- tiam introducebant, fortunam efle hujus optionis judicem, & forte hoe effe dirimendum (*"), ut ad quem fors (k) venerit, illius fententia in optione praecellat. (/) §. 24. Legari autem illis folum poteft, cum quibus teftamenti faéh'ó eft. im) 2j. Incertis vero perfonis neque legata, neque fideicommiiTa olim relinqui concelTum erat. (n) Nam ne miles quidem (0) incertae perfonae poterat relinquere, ut divus Hadrianus refcripfit4. incerta autem perfona videbatur, quam incerta opinione animo fuo teftator fubjiciebat; veluti ii quis ita dicat, quicunque filio meo filiam fuam in matrimonium dederit, ei heres meus Mum fundum dato. Illud quoque, quod iis relinquebatur, qui poft teftamentum fcriptum primi confules deiignati eifentj aeque incertae perfonae legari videbatur: & denique multae aliae hujusmodi fpecies funt. Libertas quoque fp) incertae perfonae non videbatur poffe dari, quia placebat nominatim fervos Jiberari. Sub certa vero demonftratione, id eft ex certis perfonis incertae perfonae reéte legabatur: veluti, ex cognatis meis, qui nunc funt, fi quis fiiiam meam uxorem dnxerit, ei heres meus illam rem dato. {q) Incertis autem perfonis legata vel fideicommifTa relicla, & per errorem foluta repeti non poffe, lacris conftitutionibus cautum erat. (r) §. %67 Pofthumo quoque alieno inutiliter antea Jegabatur. Eft autem ^^S. alie» , dg) Quod unus optimum nolit fortè habere, cum tamen id eliger0. poflit. /. 9. §. 1. de dolo malo. I. 2. pr. de npt-. leg. Nec movet d. I. 9. uit. §. 1. verf. ita tarnen: quia ibi non ipfi legatario fed tertio arbitro, ut hic pro illo intra annum eligeret, optio permiffa, qui terdus fi non optet , tune legatarius mediocre poteft capere. Quid, quod dici poflit in d. l. fi. §. 1. non exprefle datam efle optionem legatario fed tacitè eam competiiffe; quod res generis relióta fuiiTet. (\h) Ad quod homines funt valde faciles. U 17, §. 6. de recept, arlitr. (i) Qua & alias utimur in familia hercifcunda, in creandis magiftratibus & ïTmneribus obeundis aliisque cafibus , fi animi judicio res explicari non poteft. /. 14. de judic. I. 5 fam. bercifc. I. 24. §. 17. de fideic. libert. I. 2. pr. C. quando ff quib. quarta pars. Numeror. 26. 56. Deuteron, r. 38. Jonce 1. 7. - (k) Ejufmodi diviforia : nam divinatoria eft prohibita. I. 5. C. de malef. ff mathemat. c. 1. cauf. 26. §. 1. . [l\ Deus enim fortem iftam dirigit. Proverb. 16. 33. f (m) Paffiva id eft qui ex teftamento alieno quid capere queunt. §. 4. I. de bered. qual. ff dijf. Incapacibus tamen alimenta , ne egeant , rectè relinquuntur. /. 11. de olim. legat. I. 3. de his quee pro \non fcript. I. 10. de cap. minut. \ fn) Rationes veterum erant, qnodle- 1 gata dentur ob merita. /. 9. pro focio. & amiciflimis. /. 36. pr. de excuf. tut. Deinde quod certum debebat efle confilium ƒ teftatoris. Uipian. fragm. tit. 22. §. 3. (0) Cujus alias fola voluntas in teftando attenditur. pr. I. de teftam. milit. (p) Licet ejus favore multa fingularia fint recepta. §. uit. I. de donat. (q) Quanquam enim incertum fit, quis ducturus fit filiam, tamen cum af- ; fectio fit erga cognatos, certum hic erat teftatoris confilium. (r) Naturaliter enim debetur, quod teftator praeftari voluit, arg. I. 9. C. de L. Falcid. juntt. I. 1. C. de SS. ecclef. Naturalis autem obligatio impedit inde- | bid condictionem. /. Io. de O. ff A. I. j 13. /. 62. de cond. indeb. d. I. 9. C. de L. Falcid. I. fi. C, eod.  15)6 GERHARDI FELTMANNI alienus pofthumus, qui natus inter fuos (s), heres1 teftatori futurus nou eft. ideoque ex emancipato filio conceptus nepos, extraneus erat poft- ^U§. 27. Sed nec hujusmodi fpecies penitus eft fine jufta emendatione relicia (tj: cum in noftro Codice (v) conftitutio pofita fit, per quam & huic parti medemur non folum in hereditatibus, fed etiam in legatis & fideicommillis („v): quod evidenter ex ipfius conftitutionis lectione clarescir. Tutor autem nec per noftram conftitutionem incertus dari debet, quia certo judicio debet quis pro tutela fuae pofterkati cavere. (y) §. 28. Pofchumus autem (2) alienus heres inftitui & ante poterat, & nunc poteft: nifi in utero ejus fit, quae jure noftro uxor eiTe non poteft. fa) (j. 20. Si quidem in nomine (oy, cognomine (f), praenomine (V), agnomine (e) legatarii teftator erraverit (ƒ): cum de perfona conftat, ()> & inter medias heredum inftitutiones (i) legatum relinquere, ck mukö maeis libertatem, cujus ufus favorabilior (f af Poft mortem quoque heredis aut legatarii iimih modo mntiJiter leeabatu'r: veluti fi quis ita dicat, cum heres meus mortuus fuerit, do lego. (kj Item, pridie quam heres aut legatarius nis eventu. arg. U 18. 169. §. ij deR. J. I. 59. g. 6. de bered. inftit. U 5- §• 2.5Mfl«do dies legat. eed. (s) ld eft conditio exiftit & legatum deberi incipir. /. 213. pr. de V. S. I (f) Ad condkionalia autem legata Ca- , toms tegüla non pertinet. I. 4. de reg. Caton. I. 41. %. de legat. 1.1. 86. de C. ff ƒ). {v) Uti quidem videtur effe dominus > per fervum. d. P. 31. pr. de bered. _ \ ] f x) ld eft legatum mox deberi necin unam perfonam concurrere hereditatem j ac legatum. I (y) Et dominus per fervum non aliter fiat heres, quam fi ejus juffu hereditatem j adierit. §. 3.1- per quas perfton. cuiq. ad- , quir. tz) Ex ratione adduóta. 5. 32. (a) Direfto facla. §. 2. I. de fideicom. hered. §. 2. f de codicill. (b) l. 10. I. fi- de jure codicill. I. pen. de his quee in teft. del. I. 1 pr. de bered. injl. I. 1 infi.devidg.fubft. Hinc difce quod is, qui heredem inftituit, ejus mentis fuit, quod voluerit facere teftamentum, & ideo, fi hoe omnibus modis non fit perfectum, haut id valere in vim codieilloruro. t 29. pr. qui teftam. fac. pojf. arg. I. xi, §• !• & 3- c- de teftam. or¬ din. (c) Cujus alias favor maximus. §./i. /. de donat. (d) l. 2. §. 5. fjf 6. de wdg. &f pwp; Nemo itaque ex ordine fcripturae in l. 1. $. 2. de jT. ff J. facerdotibus proaedriam adferat. Vide noftra ad d. U 1. §. 2. l. 6. de folut. (e) Nifi forte fcripturae ordo ad conjeeïuram dubiae voluntatis faciat aut non amero difponentis arbitrio fed afolemni legis forma pendeat. arg. f. 9. §. 5. ad exbibend. (ƒ) Quae omnia regit. I. 19. pr. de C. ff D. & cui fcriptura debet fubmittere fafces. /. 77. $. 12. de legat. 2. (g) An l. 24. C. de teftam. ordin. an vero i. 25. C. d. r. intelligat, an aliam, quae fortè in Codice Juftinianaeo fuit. db) Ita ordinare poftrema. Titio lego centum, pauperibus decem c? Cö;«h: tnjlituo heredem. Qui mos fere Frifiis Belgis castéra )uris Romani exaóboribus curatiffimis. (i) Veluti ita: Titio do lego centum, Cajus efto heres in heffe , Mcevio do lego meam bibliotbecam. Lucius ex reliqua par\ te heres efto. 1 (k) Vel Titio poft ejus mortem heres J meus dabit centum. Ratio veterum fuit, i quod  TRIPERTITA. x99 morietur. f/) Sed fimili modo & hoe correximus («), firmitatcm hiii jusmodi Jegatis ad fideicommifforum (o) hmilitudmem praeftantes: ne in hoe cafu deterior caufa legatorum quam fideicommifforum inveniarur. (o) (j. 36. Poenae quoque nomine inutiliter antea legabatur & adimebatur, vel transferebatur. Poenae autem nomine legari videtur, quod coërcendi heredis caufa relinquitur, quo magis aliquid faciat, aut non faciat (p): veluti fi quis ita fcripferit: heres meus fi filiam fuam in matrimonium Titio collocaverit: vel ex diverfo: fi non collocaverit, dato decem aureos Sejo: aut fi ita fcripferit: heres meus fi fervum Stichum alie* naverit: vel ex diverfo, ƒ non alienaverit, Titio decem aureos dato. Et in tantum haec regula obfervabatur, ut quam plurimis principali bus. conftitutionibus fignificaretur, nec principem agnofcere, quod ei poenae nomine legatum fit {q), nec ex militis quidem teftamento talia legata valebant, quamvis aliae militum voluntates in ordinandis teftamentis ■valde obfervabantur. (r) Quin etiam nec libertates poenae nomine dari poffe placebat (s): eo amplius nec heredem poenae nomine adjici poffe, Sabinus exiltimabat: veluti üquis ita dicat: Titius heres eflo, fi Titius filiam fuam in matrimonium Sejo collocaverit, Sejus quoque heres eflo. JNihil enim intererat, qua ratione Titius coercerctur , utrum legati datione, an coheredis adje&ione. Sed hujusmodi fcrupulolitas nobis non placuit (/): & generaliter ea, quae relinquuntur, licet poenae nomine fuerint relitta, vel adempta (r. de excuf. tut. Adcmptio quoque fit folo facto teftatoris, fi inducat quod fcrip' tum.  T R i p E R T I T A; 2Ö£ 5. 1. Transferri quoque legatum ab alio ad alium poteft (h); velutï ii quis ita dixent: hominem Stichum, quem Tith legavi, Sejo do lego* flve in eodem teftamento, five in codicillis boe fecerit: quo cafufimui & Titio adimi videtur (/'), & Sejo dari. DE LEGE FALCIDIA. T I T U L u s XXII, CUperefi:, ut de lege Falcidia diipiciamus, qua modus noviflime lega* O tis ïmpofitus eil. Cum enim olim lege duodecim tabularum libera erat legandi poteftas, ut liceret vel totum patrimonium legatis erogare, quippe cum ea lege ita cautum effet: ut quisque legajfet fuae rei, ita jus ejlo. (k) Vifum eil hanc legandi lkentiam coarélare: idque ipforum tefrarorum gratia provifum eft. (/), ob id, quod plerumque inteftati monebantur, recufantibus fcriptis heredibus pro nullo aut minimoiucro hereditates adire. Et tum. I. 16. de adim. legat. Vel deftruxeïit domum legatam, licet aliam eodem loco aedificaverit. /. 05. §. z. de legat. 1. Item fi ex materia ïpeciem fecerit, aut hanc deftruxerit. /. 88. de legat. 3. Nifi facüe ad fpeciem reverti poflit. d. I. 88. j S- 3- (b) Et quidem quatuor modis. I. 6. , b. t. quibus quintum adde ex l. 89. de C. j £f D. Sed obftare tranflationi videtur I. 188. de R. J. Refpond. Hic non W pugnantia , quia tranflatione fa£ta priori legatum ademit teftator, fecus fi hic vellet ut ambo folidum habeant. j (i) ld eft intelligitur. I. j. b. jmcl. §. %c. I. de ac'cion. & §. 21. I- de R. D. Et ita non obftat £ 33. de legat. 1. quia hic evidentiftimè adparet ex formula verborum ademptionem a priore legatario effe factam. Secus obtinet fi de utroque lo- j quatur verbo prsefentis temporis , veluti i Titio Stichum lego. Sejo eundem do lego : j tune enim erunt conjunóti. §. 8. /. de le- ' gat. Dicat quis imo & ubi de priore lo- { quitur in prseterito tamen non efle fac- ' tam ademptionem, fed illum cum altero J concurrere? /. 15. pr. de hered. injl. Verum fcire eum velim, quod ibi non ad 1 rem ipfam fed ad partis adfignationem J. fermo teftatoris fit dire&us, & ideo uterque admittitur. (k) l. 120. de V. S. Ql) Imo heredis caufa dicitur lata. /. 71. h. habet & locum teftatore invito. I. 1. §. 9. cf fi. eod. cujus licentia per eam coarctata pr. h. t. & contra cujus fententianwnduci intelligitur. /. 86. h. t. quare etiam in teftamento militis, quod hoe fit valde favorabile , non detrahitur. L 12. C. de milit. teft. quare dicendum eft 1 quod favor teftatorum generaliter fpectatorum fuerit caufa, quse impulit legiüatorem ad hanc rem condendam, quippe cum /praefumantur magis veile, ut pars detrahatur, quam ut fiant inteftati. Sed alias principaliter & in/peéta caufa finali in gratiam heredis eft lata. Quod maxime hodie ftatuendum quia non modo lex, Jus Archiepifc. Colon. Maximil. Henr. tit. 1. §. 8. fed etiam taftator detractionem Falcidice poteft prohibere. autb. fed cum. C. h. LL. Trans-lfal. p.2. tit. 5. §. 13. Daventr. p. 3. tit. 4. §. 13. nec tamen ideo perit ultima voluntas, quia legatariis quafi aditio eft conceifa. Nov. i. c. 1. Hac fi utantur, ultra viresrelicbi :enebuntur creditoribus, fi non fecerint nventarium. Jus Colon. cl. tit. 1. §. 9. Cc 2  so* GERHARDI FELTMANNI Et cum fuper boe tam lex Furia (/»), quam lex Voconia fn) ktae funt quarum neutra fufficiens ad rei conlummationem videbatur (o), novüTime lata eft lex Falcidia (p), qua cavetur ne plus legare herat, quam dodrantem totorum bonorum: id eft, ut five unus heres inftitutus fit, five plures, apud eam eosve pars quarta (q) remaneat. f>) > 6 % Et cum quaelitum eifet, duobus heredibus inftitutis, veluti 1 1tio&Sejo- fi Titii pars, aut tota exhaufta fit legatis {$) 'quae nominatim ab eo data funt, aut fupra modum {t) onerata (v): a Sejo vero aut nulla relicta fint legata, aut quae partem ejus duntaxat in partem dimidiam minuant: an quia is quartam partem totius hereditatis aut amplius habet, Titio nihil ex legatis, quae ab eo rehcla funt, retinere liceat ut quartam partem fuae partis ialvam habeat, placuit pofte retinere Etenim in fmgulis heredibus ratio legis Faleidiae ponenda e/t. (x) *6 3 Quantitas autem patrimon'n, ad quam ratio legis Falcidiae redicitur , mortis tempore lpettatur, {)') Itaque verbi gratia, fi is, qiu centum aureorum patrimonium in bonis habeat, centum aureos legaverit nihil Jegatanis prodeft, ii ante aditam hereditatem per iervos here» ditarios aut ex partu ancillarum hereditariarum, aut ex foetu pecoium ' tan- tm) Qua cautum erat, ne fupra mille | alfes uti Ülpianus ait infragm. vel voPV; \ P*t«, utivertitTheophil.b. ucëietcu\-l quatn legare. . («) Quae volebat ne cui plus legaretur, quam eflet portio heredis. (o) Nam prior facilè eludebatur ab eo, cui erat curta fupellex & tenue patrimonium. Sed & plunbus legando mille mimos circumvcnicbatur Jcx. Uuaj etiam iniqua erac, quod optime de fe merito noliet fupra mille alfes rehnqui. Poftevior lex legando multis etiam quotidie evertebatur. , (p) Nou a bke ck defakando fed a P. Falcidio Tr. pl. dicba. . (q) In quam tantum imputantur quse iure liereditario habet heres. I. 91b U (r) Excipitur pneter memoratos duos cafus, quos tetigi fupra fi heres inventarium facere neglexent. Nov. l. c. 2..§..2. LL Trans-lfal. d §. 13 Daventr.d.l.§. 13. Item fi ad pias caufas legatum heres inficietur vel praeftare difterat. Nov. iqi. c. 12. Minuitur Falcidia in bonis a teftatore alienari prohibitis. Nov. 1,9. c. 2. autb. fed & in ca C, b. t. _ (s) ld eft tantum teftator legavitafolo Titio quantum eft id in quo eum fcripüt heredem. (t) Quem prafcribit lex Falcidia, & %s Trans-lfal. p. 2 tit. 5. art. uit. {v) Finge teftatorem habere centum in bonis & duos inftituiffe heredes Sejum & Titium 5 atque ab hoe aequaliter cum ifto inftituto eik quadraginta relijtosCa- jo. Hoe fanè cafu licet Sc jus femiJTem hereditatis habeat falvum , nihi/ominus Titius id, quod deeft. quarta fuae partis i vel alterius femiffis, five duos aureos & dimidiatum adhuc detrahet. (x ) l. 11 b Vult dicere quod quisque heredum quartam ejus partis, in qua inftitutus , debeat habere falvam. Sed f quid juris erit, fi unus heres d^ficiat aud I repudiet fuam partem ? Dividc an portio onerata accedat non oneratae, an vero non onerata oneratae? Polleriore cafu portiones confunduntur, nec in iis feparatim ratio Falcidiae habetur. I. 78- b. Quia is, cujus portio onerata, uti ex fua perfona legata praeftat, ita tantum ex fua porüone Falcidia utitur. Priore autem cafu iterum diftiuguean coheres mortuo, an veró vivo teftatore deficiat, ut hoe cafu integra legata fint praeftanda, quia alter folus fub mortem teftatoris reperitur inftitutus & in defeóta parte quafi fub conditione. /. 87- $. 4- *• L l- $• x3eod. at priore cafu ubi poft mortem teftatoris portio onerata accedit, non oneratae de parte defeéta Falcidia detrabitur. d l. 78. Licet enim una efficiatur hereditas, tamen cum ei, quiadiit, jam jus fit quaslitum in fua parte, non debet ipfi contra mentem defunéti ex eventu illo iniqua conditio inferri , nec legatariorum, qui ad lucrum veniunt, conditio melior fieri cum onere heredis, qui cura etiam legata praeftet ex perfona deficientis, ideo ejus jure uti illum eft ajquum. /. 177. de R. J.  TRIPERTITA» tantum accefferit hereditati, ut centum aureis legatorum nomine eroga* tis heres quartam partem hereditatis habiturus üt: fed neceffe eft, ut ntMominus quarta pars legatis detrahatur. Ex diverfo , fi feptuaginta quinque legaverit, & ante aditam hereditatem in tantum decreverint bona incendiis forte, aut naufragiis, aut morte fervorum (zj ut-non amplius quam feptuaginta quinque aureorum fubftantia, vel etiam minus relinquatur, folida legata debentur. (a) Nec ea res damnofa eft heredi, cui liberum eft non adire hereditatem: quae res efEcit, ut fit neceffe le» gatariis, ne deftituto tallamento O) nihil confequantur cum herede in portione pacifci. (c) §. 4. Cum autem ratio legis Falcidiae ponitur, ante deducitur aes alienum (d); item funeris (e) impenfa (fj, & pretia fervorum manumifforum (g): tune demum in reliquo fh) ita ratio habetur, ut ex eo quarta pars apud heredem remaneat, tres vero partes inter legatarios diftribuantur: pro rata fcilicet portione ejus, quod cuique eorum legatum fuerit. Itaque ii fingamus quadringentos aureos legatoseffe, &patrimonii quantitatem, ex qua Jegata erogari oportet, quadringentorum effe: quarta pars legatarhs fmgulis debet detrahi, (i) Quod fi trecentos quinquaginta legatos fingamus (k), oftava {IJ debet detrah'u (mj Quod fi quingentos legaverit (n), initio quinta (o)3 de- Cy) Sö. pr. I. 73. pr. h. Nam legata tempore mortis cedunt & deberi ineipiunt. I. 1. §. 1. C. de cad. toll. I. 64. de furt. eaque ipfo jure ftatim per Falcidiam legem minuuntur. d. I. 73. §. uit. quare id quod poftea accidit, haut convenit Ipecbare. (z) Intellige fi quantitas üt legata, fecus ii corpus: hoe enim perit legata- , rio veluti domino. $. 16. I. de legat. I 23. ie V. O. junct. I. 9. C. de pign. att. j l. 13. §. 2. h. ( a) His obftat quod tempusaditaehereditatis fpectari velit Julianus in l.%^.h.' Sed dicas ibi referri jus fmgulare, quia peculium proponitur fuiffe auctum, fecus fi id diminutum fit, quod tune tempus, mortis ipectetur. /. 56. pr. d. t. (b) ld eit ex teftamento nonaditahe- > reditate. (c) Jure noviffimo id non coguntur facere, quia, uti dixi legatariis quafi aditio conceffa. Nov. 1. c. 1. (d) Quod teftator aliis debuit. 1.113. 5. t. de V. S. etiam ipfi heredi. /. 6. C.h. dummodo inventarii beneficio ufus fit, & fic caverit, ne actiones confunderentur. /. fi. §. 9. C. de jure delib. Tyel. p. 1. tit. 6. §. «o 1 (e) Non cosnae mortualis. Jus Sel- j verd. 4 $. 87. j (ƒ) Sine qua honefte ex more loei, j lin quo funus ducitur, nequit fepeliri. /. j J4- §• 3- l. 37. de relig. ff'fum.pt. fun. L 1 1. §. fi. b. De medicamentis vide Dd\ventr. p. z. tit. 21. 6. 6. Tyel. p. 1. tit. 18. $. 1. (g) Sunt enim quafi aes alienum > neI que inde utilitas obvenit heredi, cui ideo imputari nequeunt. I. 3Ö. 2. t. 39. /;. \h) Ex bonis enim detrahitur Falcidia , quia ex iftis praeftantur legata. I. fii §. 10. C. de jure delib. Bona autem non dicuntur nifi deducfoeo, quod defuntbus & hereditas debent. arg. I. 39. §. 1.1.494 ,deV. S. (O Pro quantitate cujusque legati, ut | cui centum funt relicta, viginti quinque} cui quadraginta, decem, & ita fingulis 'quarta pars legati fui detrahatur. I. 73.$. fi. b. t. (fe) Quos reliquerit teftator, qui in i bonis habet CD. 1 {l) Pars patrimonii id eftL.aureorum I fumma. (m) Cum enim L. ex inftitutione ha[ beat heres falvos cum alia oclava parte i hereditatis detracba efficiënt centum five quartum. in) Teftator qui tantum CD. habet in bonis. ( 0) ld eft centum: ut quantitas legatorum ad quantitatem patrimonii a defuntto relicti redigatur, ex quo;  20(l GERHARDI FE LTM ANNI deinde quarta (ƒ>) detrahi debet. Ante enim detrahendum eft, quod extra bonorum quantitatem eft: deinde quod ex bonis apud heredem re. manere oportet. DE FIDEICOMMISSARIIS HE- REDITATIBUS ET AD SENATUS-CONSULTVM TREBELLÏANUM. (q) T i t u l u s XXIII. NTJnc tranfeamus ad fideicommiifa (r): fed prius eft (s), ut de hereditatibus fideicommilTariis videamus. f tj ƒ. i. Sciendum itaque eii, omnia fideicommiifa primis temporibus inRrma fuiffe, quia nemo invitus cogebatur praeftare id, de quo rogatus erat. ( uti dixi' a) Quod retentionera quarta? ïnvito teftatore permittebat. (i) Omnia. (k) Cum onera Mus fuffineret heres iiduciarius 5. h. §. (l) Hic erat cui pars bonorum erat legata. Ulpian. tit. 24. §. 23. ê? tit. 25. §• 13- (m) Heres ita ftipulabatur: Spondès fideicommiffarie, fi creditor hereditarius b, me exigerit quadraginta, dare tmbi triginta: Et fideicommiffarius iterum interrogabat heredem: Spondes heres, fi h debitore bereditario quadraginta fis confecutus, dare mihi triginta. Ad quos uterque dicebzt, Spondeo Theoph. h. (n) ld eftnovem uncias ièutresquartas partes. 5. I. de hered. inftit. (0) Nihil enim SCto Pegafiano cautum fuit de herede, qui ultro adit hereditatem & jam quartam aut quid amplius habet ex judicio defuncti. (p) Strictiffime fic diclo pro eo quod fiuxit ex xii. tab. & earum interpretatione. /. 2. § 5. de O. J. Ex hoe enim jure civili defcendit, quod actiones direcbae offibus heredis inhaereant, quod & hic indicat Juftinianus. arg. I. 26: C. de pact. jüüiè. I. 23. pr. de adq. pojf. (q) Utiles actiones dabantur. Harum tamen eadem erat vis quae direcfarum. /. 47. de neg. gejï. (r ) quando enim coaétus adibat tune omnia onera fequebanrur fideicommhfa| rium, quod hic folns fentiret commoI dum. arg. I. 10. de R. J. junct. I. 45. ad SC. Treb. \ (s) Sibi enim imputaredebebat,quod 1 beneficio Pegafiani non effet ufus, jus ci\ vüe vvgikntibus eft. fcriptum. I. 24. quae »in fraud. credit. Et cuilibet licet favori pro fe introduóbo renuntiare. arg. l.pen. 1 C. de paft. I (tj Heres fatis teftatum faciebat hoe / ipfo fe arripere veile beneficium S. Pegafiani , cum tamen tune ab ejusmodi confilio deterretur cogitatione TrebelIiani, quod id omnes actiones transferret in fiduciarium; ideo hic non aliter volebat adire hereditatem, quam fi fideicommiffarius in fe reciperet pro dodrante incommoda & pro ea parte etiam commoda fentiret hereditatis. (v) Formulas harum ftipulationum adnotavi. ad §. 5. b. t. ( x) Ab hoe reële partiarius legatarius feparatur. Nam licet ei pars hereditatis relicta fit, tamen cum id non conftitutione aut fubftitutione fatham fuerit, haut Dd a  sof GERHARDI FELTMANNI reftitueret, emptae & venditae hereditatis ftipulationes fy) interponebantur. (z) Sed li recufabat fcriptus heres adire hereditatem: ob id, quod diceret eam iibi IhipeClam eiTe quafi damnofam, cavebatur Pegafiano fenatus confulto ut defiderante eo, cui reftituere rogatus eifet juffu praetoris adiret (a), & reftitueret hereditatem (b): perindeque ei & in eum, qui reciperet hereditatem actiones darentur, ac juris eft ex Trebelliano fenatus confulto, quo cafu nullis ftipulationibus eft opus, quia limul & huic, qui reftituit fecuritas datur, & actiones hereditariae ei ( c) & in eum transferuntur, qui recipit hereditatem, utroque fenatus confulto in hac fpecie concurrente, (d) §. y. Sed quia ftipulationes fe) ex Senatus confulto Pegafiano de* fcendentes, & ipü antiquitati difplicuerunt (ƒ), & quibusdam catJbus captio/as (g) eas homo excelü ingenii Papinianus appellat (h), & nobis in legibus magis ümplicitas quam diffkultas placet (/*): ideo omnibus nobis fuggeftis tam fimiltudinibus quam diiferentiisutriusque fenatus confulti: placuit, explofo Senarus conluho Pegafiano, quod poftea fupervenit, omnem auctoritatem Trebelliano Senatus confulto praeftare, (k) ut ex eo fideicommiffarke hereditates reftituantur, five habeat heres ex voluntate teftatoris quartam, live plus, five minus, five nihil penitus: ut tune, quando vel nihil vel minus quarta a.pud eum remanet, liceat ei vel quartam, vel quod deeft, ex noftra audoritate retinere, vel repetere folutum (/)5 haut heres diei poteft, quia figura loquendi non res relicta vel heredem, /. 10 de hered. inftit. vel legatarium facit. erg. lt 72. pr. de jure dot» (y) Uti fieri iblebant inter heredem & emptorem hereditatis. l. I 21. de \ bei'ed. vend. & quidem. formulis relatis in ƒ l. 37. pr. de pecul. I. 50. §. !. de V. O. 11 ita & hic inter heredem tanquam vendi- 11 torem & ndekommiuatium. veluti ima- I ginarium emptorem. 1 \ (2) Ut nec plus nec minus juris ha-) beat fideicommiflarius quam habiturus j fuiffet heres. arg. I. 2. de hered. vend. ( a) Periculo fideicommifiarii. /. 4, ad SC. Trebell. (b) Et fi abftrns fit alio decreto fideicommiiTarius mittitur in poflefiionem non minus quam fi per contumaciam nolit adire. 1. 6. pr. ai SC. Treb. Quia haec pro aditione eft. I. 7. tn fi. C. eod. (c) Dantur: Necmirum! Namcoactus adire non retinet quartam, perditque . id omne, quod amitteret, fi heredita-j tem non adiviflet. I. 55. §. 2. ad SC. Treb. I (rf) Efl: quippe ex Pegafiano, quod. heres periculo fideicommifiarii invitus cogatur adire & iterum ex Trebelliano tranfeant a&iones, fiid, quod dixi, fiue-1 rit fiaclum: uti notanter aic Ulpian. in l. I 4. d. t. (e) Partis & pro pafte, nec non quafi emptae ac venditae hereditatis §. 6. b. t. (f) Propter litium ambages. Nam actiones nihilominus heredi Öc in heredem dabantur. (g) ld eil damnofas. arg. I. 14. § 5. mod metus caufa. I. 41. deufucapion. junct. . 2. §. 6. C. de V. 1. L. 1 (b) Nam heres nihilominus tenebatur Lolus, cui tune litigandum erat in fideicommiiïanum, qui ut & ejus fidejuflbr hodie idoneus & locuples erat, cras non efle poterat. arg. I. 14. $. 6. ad SC. Treb. O) ld eft fraudi alicui efle eas nolumus. & 3. I. de legit. agnat. fucccff. I. uit. 1. O de furtis. (kj Quia ex hoe fine ambagibus omnia transibant in fideicommiflarium. (/) Errore faéli, quia forte plus fperavit de facultatibus defuncti, quam in illis erat. arg. §. 3. I. qui cj? quib- ex cauf. manum. Si enim jus ignoraverit , nec fciverit fibi Trebelliani hujus SCti cum Pegafiano confufi competere beneficium, tune non repetet, quia & alias naturaliter tenetur adimplere voluntatem defuncti, quoe obligatio naturalis, licet in fe fpectata fit minus plena, tamen hic errore juris adjuvatur. /. o. C. ad L. Falcid. Poteft & dici, quod error juris hic fm*  r r i p e r t i t a; i<4 quafi (m) ex Trebelliano Senatus confulto: pro rata portione aclionï-. biis (ah turn in heredem, quam in fideicommilTarium competentibus: £ rer0 totam hereditatem fponte reftituerit: omnes hereditaris actiones fideicommiflario & adverfus eum competanr. Sed etiam id, quod pr*. apuum Pegafiani Senatus confulti fuerat (o), ut quandorecularetheres fcriptus fibi datam hereditatem adire, neceffitas ei imponeretur totam hereditatem volenti fideicommiffario reftituere, & omnes ad eum & contra eum transferre actiones: & hoe transpofuimus ad Senatus confultum Irebelhanum, ut ex hoe folo neceffitas heredi imponatur (ö), fi ipfo nolente adire, fideicommiffanus defideret reftitui fibi hereditatem, nullo nec damno nec commodo apud heredem remanente fa) % 8. Nihil autem intereft, utrum aliquis ex affe heres inlïitunw, aut totam hereditatem, aut pro parte (r) reftituere rogatur: an ex paree heres mltitutus, aut totam eam partem , aut partem partis A) reftituere rogatur. Nam & hoe cafu eadem obfervaripraecipimus, quae in totius hereditatis reititutione dhimus. (i) $. 9 Si quis una aliqua re (v) dedufla (x), five praecepta (y), quae quartam continet, veluti fundo vel alia re, rogatus fit reftituere hereditatem; himh modo ex Trebelliano SenatusconMto reftitutiotiet, fz) permde ac ü quarta parte rctema rogatus eiTet reïiquam hereditatem refticuere: fed ülud intereft (aj, quod altero cafu, id eil, cum de- inspediat condi&ionem , quia nunquam in compendiis prodeft. I. 8. de j. (ff. ign. Sic fi quis cum centefimus numus ance qbfeifam urbem Groningam eifet incolis imperatus, & cum reprefentanti le- . ge eifet permiifum minus folvere iis, qui j iolidum mox foiviifent, condiólio dene- j ganda, quas tamen competeret his, qui |: juris errore plus tributi nomine dediifent, i , ignari quod id deminutum effet, uti ple- | i nius ex diétis ad §. 6. I. de oblig. quee q. ex contractu. conftabit. Caeterum is qui \ fe fundat in errore fatbi, is iWurn debet i probare. I. 6%. % i. ad SC Treb. (m) Detractio enim ifta defcendit ex Pegafiano. Cum autem hujus auitoritas I ïn 'l rebellianum fic transfufa, quaü ex I 1 rcbelliauo non malè dicitur fieri. Sic ex L. Julia poena adulterii dicitur fuiffe | gladius. §. 4. I. de publ. jud. quae tamen i uti pauci fed boni, fi Linfio credimus, I demum poftea introduéta. /. 30. C. ad L. Jul. de adult. (») Hereditariis. Legata autem folus fideicommiflarius praeftare ^netur. arg. I. 3. $. 2, ad SC. Treb. Nec obft. /. 2. C. d. t. Nam fingere debes quod i ibi heres minus quam dodrantem reftituere rogatus eft, tune enim pro ea par- ! te, quam ultra quartam habet, etiamle- [ ( gatariis tenetur. /. 1. §. zes d.t. 1 (0) Et expofkum eft in §. 6. h u (p) $. 6 h. t. (f ibi annot. (q) l. 4. ad SC. Trebell. (r) Tam magna, ut quartam non habeat falvam, veluti fi dextantem vel deunceim ff) Tantam ut partis ejus, inquaintitutus eft, non habeat q.iartam. Quid mim fi ex femiffe fcriptus fuerit rogatus luincuncem reftituere ? Hic utique adtiuc quingentos detrahet, ut quartam habeat fuca partis. O) Quod enim juris eft in toto, quantum ad totum, idem juris eil in parte, quantum ad partem. I. jó. de R. F. l. o pro derelitto. I. 7. §. 6. de pact. I. 82. §. o\ de legat. 1. (v) Sive corpus üt five quantitas. / iA.fi. ad SC. Treb. (f b. §. (x) Nos abziehen diceremus. ( y ) Viraumemen: Praecipere enim eft ante capere. / 20* §t ufam.bercife.k22. eod. I. 2. de fundo infir. (z) Quare fi nolit praecipere quartam & fic recufet adire hereditatem, poterit etiam cogi adire hereditatem & coadtus imittet quartam , aut rem. quam prai:ipere potuilfet. /. 27. $. 14. ad SC. Treb, Ca) Docente ita Marciano ie l. o0 )■ 3. d. t. f * Dd 5  s,o GERHARDI FELTMA N N I deduda, fwe praecepta aliqua re, reftituitur hereditas: in folidum ex eo Senatusconmlto actiones transferuntur: & res, quae remanet apud heredem, fine ullo onere heredkario apud eum remanet, quah (b) ex legato ei adquifita (c): altero vero cafu, id eft, cum quarte parte reten ta rogatus eft heres reftituere hereditatem & reftituit: icmduntur (dj acbones & pro dodrante quidem transferuntur ad fideicommiffanum, pro quadrante remanent apud heredem. Quin etiam licet una re aliqua deduda aut praecepta reftituere aliquis hereditatem rogatus fit, in qua maxima pars hereditatis contineatur (e): aeque in fohdum tramferun. turaaiones ff): & fecum deliberare debet is (g), cui reltituitur hereditas, an expediat fibi relhtui. (h) Eadem fcilicet inttrveniunt, & fi duabus plunbusve deduólis praeceptisve rebus, reftituere hereditatem rogatus fit. fi) Sed & fi certa lumma deduöa praeceptave, quae quartam (k) vd etiam maxvrnam partem hereditatis continet, rogatus fit aliquis hereditatem reftituere, idem juris eft. (/) Quae autem di>imus de eo, qui ex aife inftitutus eft: eadem (m) transferunus & ad eum, qui ex parte heres lenptus eft. («) \. 10. Praeterea inteftatus (oj quoque monturus poteft rogare eum, ad quem bor a fua, vel legitimo jure vel honorario pertinere intelligit: (ó) ut hereditatem fiiam totam partemve e/us, aut rem aliquam, veluti fundum, hominem, pecuniam, alicui reftituat (q): cum ahoquilegan nifi (I)) Non enim haec capiendi figura,' licet pro legaio habeatur. I. 3. §• 3- deu- \ furis. proprie eft legatum, quod hoe ab alio praftetur. $>. t. 1. de legat. (c) Eft autem certiffima juris regula heredes non autem legatarios actiombus heredirariis obftringi. /. 1. C. fi eert. pet. \ l. pen. C. de bered. inftit. I. 32. mand. 1 (2) Vel dividuntur: uti loquitur JC. in d. 1. 30. 3. . • 11 (e) Wuü ft deduclo fundo, qui con- 1 i tineat dextantem hereduaüs aut praecepta tanta pecunia, in qua deunx aut do-1 doop fit, reliquum reftituere fit roga-1 (f) In fide-icoinmiflarium , qui folus 1 oneribu' obftringitur.- • (g) Si veüt, poteft enim uti beneficia inventarii, de qno diximus in% 5. 1. de hered. qual. & diff. • (fe) Nec enim invitus cogitur admittere reftkutionem fideicommiffi. At fi , eam curavit fibi fieri & inde damnum fenferit, fuse facilitati id imputare debet. arg. U 203. de R. J- (i) Semper enim verum manet, quod j non jure heredkario illas res praecipiat. i. I. 30. §.3. r:i r i (fe) i hanc non contineat rerinere poteft. quod deeft. I. u §. 16. ad SC. J Treb. ' \ Cl) Sic tamen ut fi heres plus habeat 1 quam quartam etiam ratione ejus quod j excedit, teneatur legatariis. d. 1.1.^.20. (m) Éx ratione allegata in §. 8. b. L («) Finge teftatorem duodecim millia poftidere & quadringentos aureos debere. bi hic Titium & Cajum inftituat heredes, Cajumque roget, ut praecepta aliqua re, quae quartam femiffis continet,Maevio relhcuac hereditatemfiüc folus defunïü :rsditoribus cenebicur ad ducentos. Sed i reten ta quarta parte femiffis rogatus :uerit reliquum Maevio reftituere, tune lic centum & quinquaginta folvet creditoribus & Cajus quinquaginta. (0) \d eft. fine teftamento vel folemni ultima voluntate moriturus. I. 114. pr. de legat. 1. (p ) d. I. 114. pr. l 18. ad L. Falcii L 1. 5. I. 6. $. 1. ad SC. Treb. 1.3-1-5' C. eod. (q) Nec obftat, quod nil videantur confequi ex judicio defuncti, cum alege & prstore vocentur, a nemine autem fideicommiffum poffe relinqui quam fi i defuncfo quid accepit. /. 1. §. 17. I m j. z.. ad SC. Treb. I. 15. infi. de ftire codicill. I. 9. C. de fideicomm. Nam tacitè ex judicio defuncbi veniunt, qui ab inteftato veniunt, poterat enim eos exclir dere alios inftituendo heredes, quod cum non fecerit, hereditatem legitimis hert' dibus dedifle intelligitur. /. 8- §. 1. dejp re codicill. I 1. $. 7. /. 6. §.i.adSC. Treb /. 1. $. 6. de legat. 3.  T R I P E R T I T A, ait hifi ex teftamento non valeant. (r) ^ n. Eum quoque, cui aliquid reftituitur, poteft rogare, Ut idrurfam aiü (*) aut totum, aut partem, vel etiam aliquid aliud reftf. tuat. (f) §. 12. Et quia prima fideicommilforum cunabula (v) a fide heredum pendent, & tam nomen quam fubftantiam acceperunt; ideo divus Auguftus ad neceflitatem juris ea retraxit. (xj Nuper & nos eundem Principem fuperare contendentes, ex fado, quod Tribonianus vir excellentilïïmus ex quaeftore facri palatii fuggelTit , conftitutionem fecimus (j>); per quam difpofuimus fi teftator fidei heredis fui (s) commifit, ut vel hereditatem vel fpeciale fideicommiffum reftituat, & neque ex fcriptura, neque ex quinque teftium numero, qui in fidekommiiïls legitimüs effe nofcitur poflit res manifeftari; fed vel pauciores quam quinque, yel nemo penitus teftis intervenerit tune .five pater heredis, five alius, (r).Quod hodie correcTum cênfèo. erg. I. 2. C. comm. de legat. Et ideo detrahetur Falcidia non minus a legatis ir codicillis reliclis, quam küdeicommirTis, quas ab inteftato relinquuntur, uti dehis id cavetuc in d. I. 18. ad L. Falcid. (s) In quem tune etiam actiones tranfeunt pro rata. I. 1. §. 8. ad SC. Treb. Jure Archiepifcop. Colon. tit. 1. §. 13. nifi tertius heres fideicommiffo obftricf,us eft. (t) Sic tamen ut non oneretur fupra id, in quo eft honoratus. /. r. §. 17. ad SC. Treb. I. 78. I. 94. $; fi. I "4- §• 3de legat. 1.1. 9. C. de fidéicomm. I. 1. infi. C. comm. de legat. Deinde fideicommiffarius fi heres fiduciariusFalcidiamdetraxit, alias enim fecus erit, fi eam confervaver.it hic fideicommiftario /. 1. §. 19. ad SC. Treb. quartam de eo, quod reftituere rogatus, detrahere nequit. I zi. 1 fi. d. t. I. 32. Jen. I. 4.7. i 1. 0 L. Falcid. Ne alias tandem intercidere fideicommiffum, & quia is, qui vult de trahere quartam debet ede gravatus tan quam heres direStus. d. I. 47- at1ue fi< judicatum memorant Ant. Faber lib. 6. Col Sab. tit. 27. def. 1. & Carpzov. p. 3. conft. 1. def. 13. furispr. for. Sed nec femper heres quartam detrahit: poteft enim vel nova lege , Electsris Maximil. Henr. Jus Arcbiepifc. Colon. tit. 4. §. 12. vel a teftatore expreffè facla prohibitione caveri, ne detrahatur, quia id nominatim traditum eft de Falcidia Nov. 1. c. 2. at Trebellianica ad exemplum Falcidiae introducla & hujus appellatione venit Trebellianica dd. II. eoque jure utimur. Gail. ir. obf. 138. n. 15. Chriftinae. •4. dmf. 52. n. 2. Coren. obf. 31, n. 44. Et cautum LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 5. f §. uit. Daventr. p. 3. tit. 4. §. 13. Hac i tamen prohibkione non obftante Hber4 1 j quartam quafi ex Trebelliano non modo I detrahunt, li üdeicommilfo onerati fint, 1 Jus Colon. d. §. 12. Grot. 2. Introd. 20. I n. 17. Sande:decif Frif. lib. 4 tit. 7. def. \ 5. Cancer. 1. var. refol. 2. n. 23. Sed I & praeterea legitimam habent falvam. 0. I Raynufius. X. de teftam. LL. Trans-Ijal. ,p. 2. Ut. 5. n. 13. Daventr. d. l. §. 14. óande d. tit. 7. def. 3. pr. Gail. 1» obf. 1(21..». 6. Neoftad. decif.cur. 'Holl. 3. n. 3. Quod fi ergo filius unus fit, is habebit femiffem hereditatis, triéntem fcilicet pro legitima & ex reliquo beffe fextantem pro Trebellianica. Hunc & quinque natis tantum tribuunt Batavi, fed ex ratione juris civilis reétius iis fep- 1 tunx & unciae dimidium adferitur. Ant. I Faber d. tit. 17. def. 4. Sande d. tit. 7. ldef.7. * \ O) ld eft. initia. §. 3.1. de Lïbertin: II §. 3. I. de Legat. - j (x) §. 1. b. t. pr. 1. de codicill. ■ I (y) l. fi. C. de fideicommijfis, ƒ (z) Cum hic prasfens eifet apud tefta! torem vel ab hoe illi per epiftolam in; junxit. (a) Quando non inter defuncfum & I heredem negotium eft geftum, fed hoe , abfente fideicomniiffum re/iquit. Et fic | cape l. fi. §. fi. C. de codicill. juntt. I. 22. S C. de fideicommijf. j (fc) Finge Titium matris measfratrem | uterinum mortalitate aliove cafuprsevenI tum, non potuiife facere teftamentum, I in quo tamen fe mihi optime confultuI rum femper promiferat. Finge autem 1 Titium rogaffe Cajum fratrem fuum gerr [ manum & futurum heredem legitimum, Iut mihi reftituat hereditatem, idque vel ore  Hz GERHARDI FELTMANKI alius, quicunque fit, qui fidem heredis elegerit, & ab eo reftitui aliquid voluerit: fi heres perfidia tentus adimplere fidem recufat, negando rem ka effe fubfequutam, fi fideicommiflarius jusjurandum ei detulerjt, cum prius ipfe de calumnia juraverit (c)9 necefle eum habere vel jusjurandum iubire (d), quod nihil tale a teftatore audiverit (e), vel recufantem ad fideicommifli vei univerfalis vel fpecialis folutionem coa&ari, ne depereat ultima voluntas teftatoris fidei heredis commiffa. Eadem obfervari cenfuimus, & fi a legatario vel fideicommiflario aliquid fimiliter reliclum fit. Quod fi is, a quo reliëtum dicitur, poftquam negaverit (ƒ), confiteatur quidem aliquid a fe reli&um effe, fed ad legis (g) fubtilitatem recurrat, omnino folvere cogendus eft. (b) ore vel literis ad Cajum datis fecerit nul-1 uno alterove tefte rem intellexerit, quo lo adhibito tefte. Si deinde ego acce- in cafu relationi non eft locus, quia nedam ad Titium, isgue, dum fo/licitus mo de alieno faéto poteft jurare. d. I. fum, quod non condiderit teftamentum, ƒ 34. pr. I. n. (f feq rer. amot, me folatur & bono animo effe jubeat, (e) Non aliter itaque huic juri finguquia ait fe fidei Caji commififfe, ut he- lari locus eft, quam fi inter defunclum reditatem mihi reftituat juri cum hic tum y & heredem res aéla fit, ideoque id non in d. L fi. tradito erit locus. Amplius I eft producendum adcafum, ubi abfente exiftimo quod fi Titius, poftquam ro- • herede coram duobus aut tribus teftibus gaflet Cajum, id dixiffet Sacerdoti aliis-1 fidem ejus imploraffet mortuus. arg. L ve, qui poft difceffum Caji acceffviïent, \ 15. de legib. fe hunc fidei-commiffo oneraffe, idem (ƒ) Tune vel maxime erit obftriébus obtinere debere. Vide Pantfchman. 2. fidem adimplere, quia unicuique fides Of). praÜ. y+per tot. Sande lib. 4. tit. 5. habetur contra fe ipfum. /. 11. J. 1. ds def. 18. a. 1. interrog, in jure fac. (c) Ad hoe tenentur omnesi, qui aliis (g) Numerum quinque teftium requijusjurandum deferunt, fi ab iis id exi- rentis. d. U uit. §.ult. C. de codicill. arg. gatur. I. 34. 5. 4. de jurejur. I. 22. C. de fidéicomm. (d) Nam id referre nequit, quod is I (k) Quia in his, quae contra rationem cm reftituenda hereditas, faepe tafium | juris funt recepta, non poflhmus fequi igruxu? fit, & non nifi ex teftatore aut I regulam juris. /. 15. de legib. os  t ft l f E R t I f & £g DE SINGULIS REBUS PER Fk DEICOMMISSUM RELICTIS. T 1 t u l u s XXIV. POteft tamen quis etiam fingulasres per fideicommiiTum relinquere: veluti fundum (i),. argentum, hominem, veftem & pecuniam numeratam: & vel ipfum heredem (Jc) rogare, ut alicui reftituat, vel Jeg-atanum (/), quamvis a legatario legari non poffit. (m) §. 1. Poteft autem non folum proprias res teftator per fideicommiffum relinquere fnj: fed & heredis aut legatarii aut fideicommiffarü (0), aut cujuslibet alterius. Itaque & legatarius Sc tideicommilfarius non folum de ea re rogari poreft, ut eam alicui reftituat, quae ei reficfa fit; fed etiam de alia, five ipfius five aliena fit. Hoe folum obfervandum eft, ne plus quisquam rogetur alicui reftituere, quam ipfe ex teftamento ceperit (pj9 nam quod amplius eft, inutiliter relinquitur, (4) Cum autem aliena res per fideicommiffum relinquitur; neceffe eft ei, qui rogatus eft, aut ipfam redimere & praeftare, aut aeftimationem ejus folvere. frj (j. 2. Libertas quoque fervo per fideicommiffum dari poteft, ut heres eum rogetur manumittere, vel legatarius vel fideicommiflarius; nec in» tereft utrum de fuo proprio fervo teftator roget, an de eo, qui ipfius heredis aut legatarii, vel etiam extranei fit. Itaque & alienus fervus re- dimi (i) Etiamfi maximi üt pretii vél majorem hereditatis partem faciat. Sed & fi quis omnes fundos fuos reliquerit, erit nihilominus fideicommiffum fmguhre & ümile legato. (k) Etiam heredis heredem. I. 5. §. 1. 1 de legat. 3. arg. Nov. 48. in fi. prof at. & /. 59. de R. ff. (I) Item fideicommifiarium fingula- ' rem. §. 1. h. I. 9. C. de fideicom. nec non j donatarium mortis caufa. I. 77. 1. de \ legat. 1. & tandem cunétos, qui ex ju- I dicio defuncd quid confequuntur. /. 1. I §. 17. ad SC. Treb. I. 1. §. 6. /. 6. infi. ) de legat. 3. ( m Quod hodie dubio procul eft correctum, quia legata & fideicommiifa particularia funt exasquata. I. 2. C. comm. de legat. §. 3. I. de legat. (n) Non fecus ac legare. §. 4. /. de \ legat. nb\ Vide, quse diximus. I (0) Huic tarnen res propria inutiliter 1 relinquitur, non minus per üdeicommifI fum quam per legatum. I. 41. §. z. de le'gat. 1. (p ) Nam ultra quod honoratus eft> nemo debet oneraxi, uti fcripfi ad §. n. tit. praced. Onus enim non oportet excedere commodum. arg. I. 10. de R. J. (q) Nec obftat l. 94. §. 2. I. 114. §. 3. de legati 1. I. 70. §. 1. de legat. 2. Qui, enim accepta pecunia rogatur rem fuam alteri reftituere s is fi pecuniam admiferit, quae minoris fit, tanti rem fuam 33ftimaffe cenfetur , & fic laeditur non a defuncto fed a fe ipfo. d. I. 70. §. 1. I. 36. pr. ad L. Falcid. Cr) Si modo defunétus fcivit rem effe alienam, quod fideicommiflarius probabi t. arg. d. §. 4. de legat. E e  GERHARDI FELTMANNI dimi & manumitti debet. Quod fi dominus eum non vendat, fi morlo nihil ex judicio ejus, qui rehquit libertatem, perceperit (s): nonftatim extinguitur fideicommiflaria (t) libertas, fed differtur, quoad poflit tempore procedente, ubicunque occafio lervi redimendi fuerit, praeftari libertas. Qui autem ex fideicommifli caufa manumittitur non teftatoris fit libertus, etiam fi teftatoris fervus fit, fed ejus qui manumittit. At is qui direöo ex teftamento liber effe jubetur, ipfius teftatoris libertus fit: qui etiam Oremus appeliatur. (v) Nec alius ullus direfto ex teftamento libertatem habere poteft, quam qui utroque tempore teftatoris fuerit, & quo faceret teftamentum, & quomoreretur. (x) Directo autem libertas tune dari videtur, cum non ab alio fervum manumittirogat, lèdvelut (yj ex fuo teftamento (zj libertatem ei corn petere vuJt. §. 3. Verba autem fideicommifforum (a) haec maxime (b) in ufu habentur, peto, rogo, volo (c), mando, fidei tuae committo: quae perinde fingula firma funt, atque ii omnia in unum congefta effent, (d) D E (s) Vide annotata adpr. b. t. (t) Non enim direcba dari poteft. I 108. §. 9- de legat. I. I. 9. C. de teftam manum. Ne dominis jus fuum auferatw contra§. 2.I.dehisquijuivelal.jur. Quod fi tamen teftator alieno fervo adfcnpfit directam libertatem, tune ejus verba quaf: per errorem proiata flecbemus in fidei commiffum. arg. i. 2. C. comm. de le gat. ( v) Mentio orcinorum fit in l. 5. qu fine manum. I. 22. de pecul. I. 8. de hered injl. I. 3. $. 3. de legit. tut. Dicuntu: ita, guod non alium habeant patronum, quam qui orci jam eft civis faóïus, ubj Fluto regua tenet. 00 l' 35- de manumiffi. teftam. f y) ld eft ftatim vel móx: {z) Quod tamen non nifi morte manumittentis domini conhrmatux. «rg. I 4. de adim. legat. (a) Debent efle obliqua : Hinc At nob. adverf. gentes. lib. 5. p. 159mües ergo quosdam & per quadam fidei commijfa, ut dicitur, vefirss fumunt M que accipiunt cultores. non vero direóta civilia aut imperativa, his enim adhu j hodie legata reliquuntur. /. 2. C. comm. . 1 de legat. i. 14. C, de fideicom. , , (b) Dantur enim & alia, veluticupio, / opto , exigo , dejidero , deprecor , jubeo, ' injungo, impero ut des, fcio, credo, per\fuafum habeo, nihil dubito tefacturum, i- \ tem tibi jujjiciat ijle fundus vel contentus ■ fis ifta domo: uti cognofcis ex li 11.^.4. ■. /. 37. 4. de legat. 3* /. 115. ï. 118. de legat. h l. 67. §. fi. I. 69. pr. I. 77. de lei gat. 2. I. 28. §. pen. de lib. leg. (c) Quanquam enim hoe vi fua fitdi• recbum vocabulum, tamen cum verba 1 jubeo & impero qua? etiam civilia alias funt, 1 /. 2. C. comm. de legat. fideicommifliim indacant, ü quid reüitui jubetur, 1. 88*. 10. de legat. 2. & d. I. 28. non minus ac hscc iftud volo ad fideicommiffum in- troducendum profunt, maximè hodie, poftquam quibuscunque verbis legitimum \ fenfutn teftatoris fideicommittere volen-1 tis fignificantibus , illud relinqui poflit. -1 d. I. 2. C. commun. de legat. -j (d) Nifi fortè confilii caufa, non au-. - tem, ut quid difponerent, fuerint pro, lata. ./. 77. §. 24. é? $. 26. de legat. 2. /. ; 32. pr. de ufu & ufufr. leg.  T R I P E R T I T A; 21$ DE CODICILLIS. T i t ir l u s XXV. ANte Aiignfti tempora conftat codiciüorum (e) jus in ufu non fuiffe: fed primus Lucius Lentulus, ex cujus perfona etiam fideicómmiffa effe coeperunt s codicillos introduxit. (ƒ) Nam cumdecederet in Atrica, fcripüt codicillos teftamento confirmatos (g), quibus ab Augufto petiit per fideicommiffum, ut faceret aliquid. Et cum divus Auguftus voluntatem ejus impMet; deinceps reliqui ejus audtoritatem fecuti fideicommiifa prfcftabant: «Sc filia Lentuli, legata, quae jure (h) non debebat, folvit. Dicitur autem Auguftus convocaffe fapientes vi» ros, (i) interque eos Trebatium quoque, cujus tune auctoritas maxima erat, & quxüITe, an poffet recipi hoe , nec abfonans a juris ratione codicillorum ufus eifet: & Trebatmm fuafiffe Augufto (k), quod diceret, utiliiTimum & neceffarmm hoe civibus effe propter magnas & longas peregrinationes, qua; apud veteres fuiffent: ff) ubi fi quis teftamentum facere non poffet, (m) tamen codicillos poffet. Poft qua; tempora, cum (>) Sic veteres appel/arunt tabulas aut libellos paucis partibus conllantes, utdiftinguerentur a codicibus, qui vaftiora erant volumina, quare & epiftolas fcripferunt codicillis & refcripta aut mandata trincipum Imperiales codicilli audiunt. §. 5. I. quib. mod. patr. pot.folv. h41.pt-. 4e excuf. tut. I. 12. C. de dignitat. Et cum pluribus tabulis aut charüs fenberetur teftamentum, quod id contineretdif pofitionem fuper toto patrimonio, & fi< codicis imaginem haberet, jam veró pei voluntatem ultimam minus folemnem tantum de rebus iingularibus difponebant, ideo hanc codicillos appellarunt, & quidem olim femper in plurali numero. /. 148. de V. S. Quanquam poftea, cum fermo Latinus periret, etiam in fingulari dixerint codicillum. /. 14. /. 28. C. de teftam. I. fi. C. fam. hercifc. (ƒ_) Qui nil aliud funt, quam teftati aut inteftati voluntas minus folemnis, in qua direélö heres non eft inftitutus. §.2. b. t. (g) ld eft dixerat Lentulus in teftamento Romae fortè antea condito , Si' quos d'dnde inter peregrinandum in locis, j I ubi non hdbebo copiam feptem civium Roman, fecero codicillos, eos ratos effe volo. Vide /. 8. §. fi. I. r8. h. t. I (b) Striór.0 & quod haclenus feptem I teftes cives Roman, mafculos puberes fpej cialiter rogatos defideraverat. i (i) Hoe & ab aliis in re alia factum. I. 17. ^r, de jure patronat. Et merito uI bique obfervaretur. arg. I. 8. C. de legib. • | Sed fruftra id optaVeris , ubi militaria : I ingenia manu omnia agunt. Quod qui~ I dem inltitutum a Turcis ferpüt ad Gal/ los, at nunc non illorum populorura id proprium eft malum. (k) Ubi enim evidens utilitas id fuadet, recedi poteft a jure, quod diu aequum vifum fuit. /. 2. de conft. Princip. Teftamentorum folemnia quoque funt ex jure civili, quod alia lege aut confuetn| dine tolli poteft. §. 11. I. de ¥. JV. G. .& C J \ (l) Obexorientiaundique bella: uti rectè Theophil. b. Ut ridiculè quis dixerit Juftinianum ad fabulam Argonautarum refpexiffe. Cm) Ob penuriam civium Roman. Adeo ut cum hic tum apud Paulum in l. 8. §. 2. 1 e a  it6 GERHARDI FELTMANNI cum & Labeo (n) codicillos feciflet, jam nemini dubium erat, qVmi ^f'CntS^mSme^fa.0 W poteü.^codicill» §. i. , , quis Redens üdeiconiiuitterecodicillispo. tefteref'rf "miteftamentum fadum codicil, Mi erant, Pap,- ntniit,f/; oen aliter vireS habere, qWrfiffpeWl. poftea volunta. Tco Jmnwr. Sed divi Severus & Antomnus relcnpftrunt: ex., eod" qui teftamentum praedunt, pofle hde.comm.Hum pe fi apparéat eum, qui teftamentum fecit, ï voluntate, quam ,n cod,cdto confundatur jus teftamentorum & codicülorum: & ideo nec fJ**f*> knü (vj Directo autem hereditas cod.cilhs neque dati, (*J neque §. 2. de impedimento faéli non juris , agatur. Qui enim jure prohibetur facere j tjftamentum, veluti impubes, filiusfam. mente captus, alii: is etiam nequit facere codicillos. I. 6. $. 3- l- 8. *• *- h- f- j (n) Trebaoï difcipu/us. /. 2. 47. . (0') Non tantum fcripti , fed & per } nuncupationem conditi. 1. fi. C. dt:bon. libert. l.fi.%fi. C.b. I. i$.C.deSS. ecckfi h 5. C ad SC. Treb. Licet nominis ratio repugnet. At hoe novum non efl, nec hodie infolens. rp) Si hoe fequuntur codicilh, tune ejus pars cenCencur. I. 14- b. I. pen. teftam. quemadm. aper. & jus teftamenti iequuntur. h 3- $- £ h l6- h- u h l' C' 1 {oP) ld eft fine teftamento. §. 11. l.\ de fideic. bered. ' (r) Qui tune ubi ftdekommvfta aut legata tantum continent, per fe fubfitteut, tanquam legitima voluntas defuncii. d. I. 16. b. t. Aft fi heredem direfto quis fcripfiflct in codicillis, quia tune ex hoe folo fatis conftat, quod voluerit facere teftamentum. arg. §. 2. b. t. ideo nec legata ex tali voluntate imperfecta debebuntur, l. i.l.iS- $■ r. l H- C- de f£ ftam. I. 29- pr. 6. bed poftea ahud placuit atque ideo 1 'apiniam verba in d. 1.5. Tribonianus inüexit ad jus fua? tempefta» tis. Nec refert quod ibi dicatur aut voluntas eorum quocunque judicio retineatur: Quia eo ipfo, quod defun&us poftea in teftamento non difpofuit contrarium, hoe utique pro certilfmo habemus indicio quod a voluntate in codicillis dej clarata, per teftamentum non recefferit» ) Nec obftat quod teftamento pöfteriore I prius rumpitur. §. z. I quib. mod. teftam. ' infirm. Nam teftamenti aha eft ratio, ' quia id continet difpofitionem fuper toto patrimonio, quod nemo habet nifi unum. I. 30. de excuf. tut. At codicilli funt de rebus fingularibus, quas plures quis habere poteft. N on obftat arg. I. 7. de R. \g. Refp. ex l. 15. de legib. \ (t) Senfus eft.-, Si iis codicillis nil con' trarii ordinavit in teftamento poftea fat,', to. j (v) Ad quid enim diverfitas nominum, ! fi idem poflent? /. 7. C. Alia ratio ! redditur a Papiniano in l 10. b. Sed non convenit juri poftea contra Papiniani opinionem introdu&o, uti cognofcis ex diftis ad §. r. b. t. (x) l. 10. I. 13. §. 1. b. I. 2. C. eoii U.io. de cond. injl. I. 4. C. de bis quib. «t . indign. I. 76. ad SC. Treb. neque etiam confirmari. I. 1. §• fi. b. I. pen. §. 1. CJ . neceff. ferv. bered. inft. nam ibi non datur hereditas codicillis fed data in teft* 1 mento per codicillos declaratur. Seiff l per autem agitur ex fcriptura declarata, . | non ex declarante.  T R I P E R T I T A. 217 adim/ (f) Pote^: nam fideicommiflum hereditas codicillis jure re. linquitur. (z) Nec conditionem heredi inftituto codicillis adjicere, (a) cegrue fiibltituere dire&o quis poteft. CbJ §. 3. Codicillos autem etiam plures quis facere poteft: (c) & nu> Ura (d) folemnitatem ordinationis defiderant. (y) Üs, quibus teftamento relicta aut lege debetur. d. I. 4. C. de his quib. utindigrc. Id enim ex natura contrariorum fequitur. /. pen. % x, de cond. infi. I. 1. C. h. ( z ) Si verbis obliquis utatur teftator. d. I. 2. C. h. Quo cafu tamen is, cui relinquitur hereditas, non eam totam capiet fed heres in priore teftamento inftitutus vel legitimüs quartam quafi ex Trebelliano SUto tune detrahere poterit, §. fi. L de fideic. hered. (a) Quia conditio eft particula inftitutionisj cui adjicicur: ac pars & accefiio fequicur principale, arg. L 1/8. deR. ff., Quod fi enim conditio adjeóla non exifteret, hereditas foret adempta. I. 28. de cond. infi. Hoe autem direóbo in codicillis fieri nequit, ergo nec per obliquum ut fiat, permittendum erat. {b) Eft enim fubftituere nil aliud quam dare hereditatem, licet ulteriore gradu quis fuccefior defignetur. /. r. de vuig. cif pup. fubft. (c) Ratio dubitandi petatar ex annot. 1 ; J ad §. r. b. t. ubi & reperiesea, quasnol dum folvunt. I Cd) Talem, qualem teftamenta exi| gunt: Alias negari nequit numerum quin| que teftium, qui in codicillis eftneceifaI rius. /. fi. §. fi. C. h. inter folemnia juris \ effe habenda. arg. I. 12. de teftib. Ad i haec etiam refero, quod unico contextu ■ debeant fieri & a teftibus fubfignari, fi ■ I in fcriptis conüciantur. d. I. fi. 9. fi. R, A. Zu Cö'llen 1512. rubr. von Teftamenten. §. und follen die Notarien. vers. 'm ■ codicillen. Mulieres tamen in codicilUis, ubi quinque teftes adhibentur etiam ƒ hodie poifunt effe telles, arg. I. 18. de teftib. Nam jure fingulari arcentur k teftamentis, quare id non producendum ad j codicillos. arg. I. 14. de legib. Carpzov. P- 3- J. conft. 1. def . 30. n. 2. Verum apud Belgas , fi Frifios excipias, cum codicilli non difTerant a teftamento & utrumque perficiatur coram paucioribus teftibus , ideo ibi foeminae prohibentur teftimonium dicere in codicillis. Abrah» , a Wefel. ad nov. Ultraj. 17. n. 11. Ze 3 IN.  '2ig GERHARDI FELTM ANNI INSTITUTIONUM SEU ELEMENT O RUM, D. JUSTINIANI SACRATISSIMI PRINCIPIS LIBER TERTIUS* DE OBLIGATIONIBUS* T I T ü L u s XIV* NUnc (a) tranfeamiis ad obligationés. (£) Obligatio (c) eftju> ris (dj vinGiiJum, quo neceffitate ad- fa") Poft jus perfonarum in libro primo & jus in re, vel uü dominium, §. i ii. & feq. I. de R. D. fervitutem, lib. 2. tit. 3. cjf 4. dotem, |>r. I. quib. alien. \ lic. vel non. pignus, §. 1. I. eod. &he-\ reditatern, §. 1.1. per quas perf. cuiq. adq. (f tit. feq. tam in fecundo, quam tertio ' huc ufque maximam partem, de pofleffione enim, utpote extra ordinem olim ! vindicari foJita & jure in Re fragiliore j agetur in tit. de Interdictis. explicato ex ! ordine lineae, quam diximus in §. fi. I. de J. N. G. éf C. (b) Qua jus ad rem ab aliis debitam 1 nobis tribuunt. /. 3. pr. de O. & A. Et . propriè loquendo infunt debitori, quod ' vel verbi origo oftendit. (c) Dicitur ab ob & ligo id eft firmiter & arérè ligo hominem , non quod fervus aut filiusfam. fed quod debitor fit alicujus rei, h. pr. d. I. 3. pr. de 0.& A. Atque ita adparet, obligationem male ad jus perfonarum a nonnullis referri, quos fectatus eft Wiflcnbachius, cujus argu- menta confutavi in tratl. de jure in re (f id rem. cap. 29. per tot. (d) Cumque jus aliud fit naturale, quod & gentium dicitur, $. 1. I. de J. N. G. ö C. aliud vero civile, $>. 2.d. t. hinc vinculum quod homini injicit jus naturale, appeliatur obligatio naturalis vel juris gentium, l. 84. $. 1. de R. jf. quod jus civile parit, venit nomineobligationis civilis, & quod ex utroque jure defcendit, vocatur ab interpretibus obligatio mixta tam civilis quam naturalis. arg. §. 1. I. de fidejujf. I. 8. $. 3. l. ict. 5- 3. eod. I. 14. de O. gf A. I. u de nov at. I. 40. $. 3, de C. D. Obli eatio naturalis tantum alia iterum eft plena , alia minus plena: Haec eft, cui vel jus civile refiftit, uti eft mulieris fidejubentis. /. 16. §. 4. ad SC. Fellej. vel non adliftit, qualis eft ad dyxiS^x l. 25. §. 1 u de hered. petit. I. 54. §. r. de furt. nec non pupilli fine tutotis auéïoritate contrahentis, ne is ratione fuas perfonae 0bligetur, uti docui ad pr. I. de aucl. tut. Pie-  t r i b e r t ï t a; 4i£ zdftriagimur fe), alicujus rei (/; folvendae (g) fecundum noftra; cïi vitatisjurr (b) * *' °mnium autem obligationum (/>> fumma divifio <£) in duo genera deducitur: namque (/) aut civiles funt aut próetoria. Civiles funt, quae aut legibus conftita, (m) aut certo iure civili comprobats (fin) funt. (o; " Pras Pleniw naturalis obligatio homini quidem injicit vinculum pudoris & asquitatis. /. 95. %. 4. de folut. adeo ut apud alias gentes debeat folvere, qui ifta obligatione alteri adftri&us eft, d. L 84. §. 1. at in foro noftro non parit actionem. arg. ï. 7. §. 4.. êf fe?. de paft. Non obftat l. 10. de O. êf jf. nam funt, quireponunt non competit: Hotom. & Giphan. ad d. I. 10. Quod fi non probetur, ajam ibiintelligi naturales & civiles fimul. arg. pr. 1. de adopt. vel dicam ibi agi non fecus ac in l. 16 $>. 4. de fidejuff. non de omnibus naturalibus obligacionibus plenioribus fed de ejufmodi , ubi pupillus locupletior facftus. 3. de autt. tut. Alias pupillus, qui fine tutoris audoritate contraxit, tantum naturaliter , ck quidem plene ratione tertii, qui pro eo interceffit, adhuc hodiè obligatur. /. 64. pr. ad SC. Trebell. I. 1. De novat. I. 25. §. 4. quando dies legat. Ex contracfu fervi etiam plenior obligatio naturalis oritur. /. 14. de O. & A. I. 13. de conft. pecun. & ex eo, qui inter patrem ac iiberos eft initus. k 56. §. 1. de fidejuff. nec non inter fratres, qui in ejufdem patris poteftate funt. I. 38. pr. êf §. t de cond. indeb. EiTecbus naturalis obligationis plenioris funt parere exceptionem. I. 21. C. de pact. I. 7. ^. eod. impedire condictionem indebiti. i. 13. I. zó. §. 12. I. 40 d: cond. indeb. Locum facere novationi. /. 1. §.fi de novat. compenfationi, l. 6. *4e compenfat. conftituco, l. 1. §. 7. de conft. pecun. pignoris ac üdejulforis acceOioni. 1. I. de fidejuff. I. 6. 7. eod. Obligatio ciuilis tantum quoque vel eft minus plena vel plenior. Illa sequitate Caret, & ideo acbio inde nata per exceptionem perpetuam infirmatur, qualis eft obligatio , quae durat, licet pacfum de non petendo aut jusjurandum intervenit, l. 27. 2. de patt. §. 3. êf 4.1. de except. etiam ea, quae poft rem judicatam adhuc fupereffe dicitur. §. 5. d. f. I. 60. de cond. indeb. & quee metu extorta fuit. j §. i. I. d. t. Pienior obligatio civilis eft, ' quae fundata in a?quitate ac juftitia non quidem vera & aperta, £ed faepe tantum prsefumpta, uti eft ea quae nafcitur ex rc judicata & confeffione in jure prolatai /. 56. de re judic. nec non ex literis poft biennium, quaaivis pecunia non fuerit numerata. t. t. I. de liter. Oblig. Mixta 1 eft, quae conftat aequitate aperta & fimul juris civilis vinculo, quod ad agen\ dum eft efficax. Cum vero & acbionem pariat obligatio civilis tantum plenior, ideo non minus haec quam mixta hic definitur. I (e) Et nifi obligationi faüsfaciamus, ■judicia in nos invitos dentur. arg. I. 42. de procurat. junct. I. 83. $. 1. de \ (ƒ) Hoe verbo venit, quidquidinpa\ trimonio, bonis aut commercio privato1 rum eft. I. 5. de V. S. Amplius & fac» ta eomplecfitür. %.fi. L de inut. Jtip. kt. , in fi. de reb. cred. ig) V el qualitercunquefatisfaélioném j praeftandi. I. 54. de folut. I. 47. /. 17Ö. I de V. S. | (b ) Haec enim reftringunt obligatio! nem, ut haec fit mixca, qualis eft exfti1 pulatione mutui caufa interpofita. Quod f li tamen per eam majores ufurae quam le! gitimae, quales funt quincunces in Cli! via & Marca, Edifto anni 1660. fint v promiffaa fecundum iftius loei jura nemo 1 neceffitate adftringitur. ' (z) Tam civilium tantum quam mix-. tarum: utpote ad agendum efheacium. ƒ (k) Ratione effeótus , quem pariunt. / (7;_Cum aéliones, qua? ex obligatioI nibus iftis nafcuntur, aliae fint proditae legibus aliisve partibus juris civilis, aliae a prastore introducbae, ideo etiam obli- gationes. (m) Veluti acrio de pauperie ex xn. h 1. pr. fi quadr. paup. arborum furtim I caefarum. I. 1. arb.furt. ccef. furti & ex ! L. Aquilia §. 4. I. de nox. att. & qua? a folis Romanis introduólse, uti funt eae, quae ex ftipulatione & literis nafcuntur, nec non cunftae, quae ipeciali lege demum robur acceperunt. t 6. de patt. I. 35. C. de donat. (n) ld eft aliquo vel hoe aut illo. (0) Et reeeptas, cum jam antea jure . - - . gen-  aio GERHARDI F E L T M A N N t Praetoriae funt, (p) quas praetor ex fua jurifdi&ione conftituit, fq) quae etiam honorariae vocantur. (rj §. 2. Sequens divifio (s) in quatuor fpecies (/) dividitur. Autenim ex contra&u (v) funt, aut quafi ex contrachi, (x) aut ex maleneio, (j) aut quafi ex maleficio. (z) Prius eft (a) ut de iis, quae en contractu fb) funt, difpiciamus. Harum êf ii- I' de aclionib. I (b) Nominato.  T R I P E K T I T A. 2ll 'Aut enim re con trahuntur, aut verbis, aut literis, aut confenfu; (cj de quibus üngu»s difpiciamus. QUIBUS MODIS RE CONTRA- HITUR OBLIGATIO. T i t u l u s XV. RE contrahitur obligatio (d) veluti mutui datione. (e) Mutui au» tem datio in iis rebus confiftit, quae pondere, (f) numero, (g J menfura fhj conftant: veluti vino, oleo, frumento, pecunia nume» rata; aere, argento, auro.- guas res aut numerando, aut meüendo, aut fe) Non quod in caeterisdefitconfen- t 54- de R. J. (I) Hoe eft propofitutn contrahentium ïff in mutui datione id agitur (m) Adeo ut hoe ab initio conveniri nequeat, quod id üt contra fubftantiam contractus. 1. ft. p. de reb. tred. (,») Sive generis. 1. 1. ft* i« O. b .''. Hinc pro tritico non poteft reddi vinum. /. 2. §• *• de reb. cred. Imo ne quidem precium loco tritici. atg. d. I. 2. %i.infi. Nifi hoe haberi nequeat. Et lic cape Jus Omland, lib. 5. §. 18. Oldampt. lib. 4. S. 30. (0) ld eft bonitatis. Quare creditoi vinum novum pro vetere aut panem veterem pro recente non tenetur rècipere, /. 3. de reb. cred. Aliud tamen pacifci licet quia iftud eft de natura negotii, nor de fubftantia. d. t. 3. (/O Si tamen creditor re'non egeat. & m7 interfit debitoris, in fpecie poterit reddi. arg. I. 6. C de Legib. I. pen. C. ie pact. I. 99. de folut. (q) Allufio eft, de qua vide annot.ao pr.I.kujlam. tr) H«c cum fit in perfonam actio; &1 nunquam detur domino, nifi uno ca. 1 fu ob odium furis vel raptorïs. §. 14. I. de action. I. 1. infi. dc cond. furt. Sequi- tur eum , qui mutuum dedit , non effe I rei credita? dominum, fed proprietatem f abalienalfe. Nam & alias ei rei vindi- catio daretur /. 23. pr. de R. V. Sed i haec nunquam illi competit, nifi fortè I pupillus voluit mutuum dare, cujus ratio j non alia eft, quam quod is aiienare ne-i ' queat res fuas. §. 2. /. qtdb. alien. lic. vA mn. (s) Ullo jure. Nam licet civiliter non debeatur, ü tamen naturalis obligatio plenior fubfit, celfat repetitio, uti fcripfi. ad pr. I. de obligat. Hinc in jure veu prtefeëh. d. lib. 4. §. 45. dicitur, V ivelck ymand met ge enen rechten fcbuldig was.. (O Sciens enim qui folvit, ideo non repetit. I. 1. $>. 1. I. 26. §. 3. de cond. in* deB. quod praefumptione , quam vocanc 1 juris & de jure, donafie intelligatur. U 53. de rej. jur. f/j) ld eft condicYio. arg. I. 24. ds reb. cred. I. 7. de cond. fmt. (x) Sive ab eo repeti: (y) Nifi locupletior fit faótus. /• *3. §. I. /. 14. de cond. indeb. (s) Nifi ratione ejus, cui indebitum folutum: nam perinde obligatur ad red-» dendum, ac fi mutuum accepiffet. I. S> g. 3. de O. óf ibi; obligatur quafi ex mutui datione. (a) Si eum in initio fpeclamus, ubi non expreffè convenit, ut fi adparuifiet efle indebitum reddatur. /. 2. pr. de ca?id, indeb. tarnen hoe ipfo, quod folvit inde* v bitum, aliquid negotii contrahere tacitè videatur. /. 33. d. t. Quae caufa eft cui quoque indebiti folutio pariat obligatie* nem, quae quafi ex contracm nafcitur. . 6. I. de oblig. qua q. ex contr. Ad fi con*  TRIP ER TIT A; k# % 2; Item is, cui res aliqua utenda datur, ideft, commodatum (b) re obligatur, 6c tenetur commodati aótione. (c) Sed is ab eo, qui mutmm accepit, longe diftat: namque non ita res datur, ut ejus fiat, & ob id de ea re ipfa reftituenda tenetur. Et is quidem, qui mutuum accepit, U quohbet fortuito cafu amifèrit, quod accepit, veluti ïncendio, ruina, naufragio , aut latronum hoftiumve üicurfu: nihilominus öbhgatus remanet. (cl) At is qui utendum accepit, fane quidem exactam fe) dihgentiam cuftodiend^e rei prcdtare jubetur; nec fuffic-t ei tan- conlideramus eum , qui folvit ex poft! faéto ubi jam adparet, quod indebitum j fuerit, rectè dicimus, quod retro: ( b) Commodatum dicitur quafi ad eer- ' tum modum vel commodo accipientis datum. ( Sed pöfteriore allufione nequit di-' fcerni a mutuo & precario, priore autem ab utroque facilè diftinguitur; Eft autem commedatum contractus nominatus re initus, juris gentium êf bonce fidei, quo res non fungibilis alteri gratis ad certum ufum traditur, ut finito ufu eam in fpecie rejii- \ tuat. Qaod fic contracïus & quidem nominatus , id eandem habet rationem, quam de mutuo deprompfi adpr. h.t.n. 2. Ae initur: fi enim citra ftipulationem ti-j bi promiferim rem utendam tradere non erit contraftus commodati fed nuda conventio aut paftum. Harmenop. i.promt. 9. §. 11. Cur juris gentium fit, id quoque difcas ex diétis ad pr. h. t. n. 2. Eft autem bona? fidei, quod ratione damni , per culpam accipientis dati & ob moram in reftituendo commilfam in plus, item ob impenfas in rem factas aut dolum commodantis in minus poflit venire in acfionem, quam tempore contracfus fuit dictum aut cogitatum; Veniunt enim iftal omnia in contradum bonae fidei, quamvis non fint expreffa, quia ex bono & aequo five dicbamine rationis naturalis tacitè ei infunt, & vel rufticus interrogatus de fmgulis, femper etiam cum fallidio refponderet, hoe fefe intelligit. arg. g. 30. /. de Action. Rem non fungibilem recipit commodatum , id eft eam, qua non ad pondus, menfuram & numeTum utimur. Jus Oldamt. lib. 4. §. 44. & qua? non confumitur utendo, nifi fortè oftentationis & dicis caufa alicui pecuniam dederim utendam. /. 3. ^.fi. commod. Gratis conceditur atque ita diftinguitur a locatione & contraciu innominato. h. $. in fi. I. 5. §. 12. commod. Et quidem ad certum ufum: quibus verbis diftinguitur a precario, quod femper poteft repeti. /. 1. /. 2. 2* /. 15. pr. de ] precar. fffus Oldamt. lib. 4. §. 4.7. Hoe quidem alias fimile eftcoinmodato, quodutrumque fitgratuitum. /. r. §. 3. d. t. tamen cum is, qui precario accepit, in ifto pra?~ gravetur,quot certum ufum rei non habeat, ^ ideo in alio iterum fublevatur nec prae[ ftat nifi dolum & latam culpam, quodenim in l. 8. §. 3. eod. dicitur eum culpam non praeftare, id de levi aut leviffiI ma accipiendum eft. arg. 1. 32. depofi. 1. 226. de V. S. Ajo traditur: Non enim transfertur dominium fed ne quidem pofieftïo. /. 8. /. 9. commod. Quare etiam alienam rem commodarepoffumus. eod. Per go dicere, ut finito ufu: Antea enim repeti nequit. I. 17. % 3. commod. Jus Oldamt. lib. 4. §. 46. Poftea autem debet reftitui in fpecie five individuo & fic iterum diftert a mutuo. Oportet autem rem reddi non deteriorem, fi enim haut in eodem ftatu, in quo accepit, reftituat, non videbitur reddita. /. 3. $. 1. commod. Jus Omland, lib, 5. §. 19. Oldamt. lib. 4. §. 44. C c) Direóti. Haec enim datur commodanti, quod hic alterum ftatim fibi ad rem incorruptam deinde refbitueudamdeviut\um teneat, &. dicitur rectum judicium, l. 18. fi d.t alias fimpliciter a&io commodati. I. 1. $. 2. /. 2. /. 3. §. 2. /. 5. §. 2.1.16.b. Contraria autem datur commodatario. l.i?.§.i.d.t quia is alium demum ex pollfacto ob impenfas aliaque fibi ob/igat. /. 18 §. 2. 6? feq. d. t. (d) Idem cautum Jure Omland .lib. 5. 5. 18. Oldamt. lib. 4. §. 39. Ratio eft, quia res perit fuo domino. I. 9. C. de pign. att. & quia is, qui mutuo accepit, eft debitor generis, quod perire non poteft. /. 11. C.fi eert. pet. (e) Putem exattam per compendium, virgull pofica aut circumfleso inferipto bic fuiffe fcriptum pro exattijfimam, uti eft in textu authentico, /. 1. §. 4. de O. êf A. unde hic locus eft defumtus, arme ideo ex eo declarandus. arg. I. 26. de  2i4 G E R II A R D I FELTMAN NI tantam diligentiam adhibuilfe, quantam fuis rebus adhibere folitus eït: (ƒ) fi modo alius diligentior poterat eam rem cuftodire: (g) fed propter majorem vim (b) majoresve cafus (hb) non tenetur, (/') ii modo non ipfius culpa (k) is cafus intervenit: (t) alioqui fi id, quod tibi commodatum eft domi, peregre tecum ferre malueris , . 44. ubi generaliter dicitur eum non aliter haut teneri dc cafibus fortuitis, quam fi citra ejus culpam evenerint. CS) Qp- en™ a<^ lcviu^mam culpam tenetur, is, fi non fecerit, quod di\vgentiflimus quisque paterfam. facere fokt , erit obligatus. Levis autem culpa eft non facere, quod obfervant diligentes patresfam. Lata denique, ubi non facis, quod omnes homines faciunt. /. 213. <$. 7. de V. S. aut ejusdem civitatis incolae fciunt. /. 9. 2. dej. êf/. ign. item ft quis majorem diligentiam rei alienae quae ejus fidei commiffa, quam propriae adhibet. I. 32. depof. Quae autem calpa fit praeftanda in fingulis contraétibus , id difce ex aurea regula l. 5. §. 2. commod. & fcias dolum femper praeftari adeo ut pacfio in contrarium non valeat. /. 13. de R. jf. Licet dolus jam commilfus remitti poflit. d. I. 23. (Jj) Qua? & divina; l. 25. §. ó.locati. ck damnum fatale appeliatur. /. 52. §. 3. pro focio. (b/f) Quorum nonnulli enarrati antea in b. §. 2. êf in d. I. 23. de R. J. Cü Quia fortuitos cafus nullum hu-, manum confilium praevidere poteft. /. 2. §. 7. de admin. rer. ad civit pertin. Jus s Omland. & Oldamt. d. I. j (k) Quam & ajemus praeceffifle iu ca-». fu, de quo agitur Exodi n. 14. Veldk cemus quod ibi non fimpliciter ob cafum fortuitum teneatur, fed fi jurejurando fe a culpa nequeat purgare atque adeo contrarii probatio per ejus facramentum admittatur. arg. I. 5. §. 3. de jure jur. i {Ij U l. §. 4. de O. 6f A. fdem juris eft, fi in mora fuerit rem reftituendi. : Jus Oldamt. lib. 4. §. 45. arg. /. 13. dft At O. i tem nifi paóto in fe recepcrit ca? | fum. /. 23. de R. J. I. i, 5. 35. depf l. 1. C. eod. Cm) Quia culpa cafum praccelTit. d. 1.1. $ 4. /. 18. pr. commod. (?ï) Eft quippe beneficium. I. 17. §. 3. in fi. d. t. Hoe autem eft benevola atbio tribuens gaudium capientibus capi: ens<\ue tribuendo in id quod facit, prona Ck fponte fua paiata. t. Feudor. 23. (0) Depofitum a de & ponere dicitur, 1 quod quis de fe quid ponat apud alium, j cujus cuftodia? id committit. /. 1. pr. den | pof. Eft contracïus nominatus re initus jul ris gentium 6jf bona fidei quo alteri rem cu\ftodiendam tradimus, ut eam in fpecie no*. ! bis quandocunque repetentibus reftituat. Generalia deftnitionis iisdem demonftrationibus conftant, quibus commodati, <5& ideo huc transfer annotata ad $. 2. b. t. Res autem non tantum mobilis fed & immobilis poteft deponi: idque dieemus efle factum, fi dominus fundi, hord aut aedium nil nifi nudam cuftodiam con?', mifcrit alteri ck non diu fit abfuturus, etiamfi verum fit quod contra vim non multum proficiat cuftodia. /. 31. pr.de ait.  TRI PE R TIT A. 22S gatur, teneftirque aótione depofiti: (p) quia & ipfa de ea re, quam accepit, re/iituenda tenetur. Sed is (q) ex eo folo tenetur, fi quid do\o (r) commifent: culpa; autem (s) nomine id efl: defidia: ac negligentix (t) non tenetur. O) Itaque fecurus eft, qui parum diligenter cufto- al~t. empti. Quod fi autem dominus diu i abfens_ erit, & is rem immobilem, quae» adminiftratione & cura majore egeat cuftodiendam alicui commiferit, plenius erit depofitum habens & mandati legem. • arg. I. I. 5. 12. depof. Ufus practicus in eo conliftit, quod hoe cafu leviflima illo I vero tantum lata culpa praeftetur , uti 1 fcripfi in refponfa milit. 3. n. 24. &f ad LL. milit. Belg. art. 52. & 53. Firmatur id ex natura fequeftrationis, quae nil aliud eft quam depofitio rei litigiofae & toto die recipit res immobiles. Vide l. un. C. de prohib. feq. pee. ibique DD. Depofitarius accipit rem cuftodiendam, & fic differt a mutuo, commodato & precario , in quibus etiam ufus transfertur. Non obllat §. 17. I. de obl. quae ex del. j ubi dicitur quod cuftodiam depofitarius | non prasftet, nam eo verbo ibi major diVigentia, quam rebus fuis adhibet, fi ipfe fit haut homo maxime focors, intelligitur. arg. I. 31. depofiti. Ajo gratis & fic diftinguitur a locatione & contracïu innominato. /. 1. §. 9. depof.Tergo dicere tradimus non damus, hoe enim eft dominium transferre. 14. /. de Action. Sed proprietas non tranfit in depofitarium, imo nec pofleflio. /. 17. §. 1. depof. Ubi traditur exceptio , nifi apud fequeftrem fit depofita, Cui obftat L 39. de adq. poff. Putaverim divifione rem effe temperandam, ut is , qui antea poffedit, adhuc intelligatur poffidere, nec poffef» fio in fequeftrum dicatur tranflata, quo ab onere probandi levetur ifte, qui antea pofleflionem habuit. d l. 39. Sed fi hic deinde in lite fuccumbat, k tempore depofirionis apud fequeftrum erit ufucapio j interrupta etiamque quod, adjuspercipiendi fruélus retro apud fequeftrum fin- ' getur fuiffe pofleflio , qui cum re eos \ vielori reftituet, & fic capió all. I. ij. j §. 1. Depofitarius rem in fpecie id eftindividuo debet reddere: Si enim convenit, ut non eadem corpora fed tantun- 1 dem reciperet deponens, haec res egredietur notiflimos depofiti terminos. I, 24. depof. Debet deponenti quandocunque repetenti reftitui. I. f. §. 22. d. t. Nec hic permittitur compenfatio, licet pecunia etiam eflet depofita. /. fi. C. decompenf. non quoque retentio ex quacunque I F caufa. Jus Oldamt. lib 4. $. 45. j\qfi fumptus neceflario in rem facfi. arg. I. i%.%.fi. depof LL. Zwo!l.6.§. n. Hac'. tenus enim fingitur non amplius deponentis fed depofitarii. arg. I. 5. pr. de impenf. in res dot. jam vero retentio rei depofitae tantum prohibita, quia aliena eft: Seneca 6. de benefic. 3. non funt veftra, in depofiti caufa funt, jam jamque ad alium dominum fpettantia: Tandem cfi\ co reftituatur.non reddatur: ne quis fubj tilem ejus Seneca? diftincbionem objiciat, qui d. lib. 6. c. 5. inquit, non hoe ! dicimus, illud quod nos acceperamus, red" didiffe fed aliud pro alio Reddere eft rem Jpro re dare. Quanquam haec fubtilitas JCtis non probetur. I. f. $. 33. depof. (p) Direéïa. Contraria enim, quae & contrarium judicium dicitur, /. 5. pr. d. t. datur depofitario, ut ratione fump1 tuum indemnis fervetur. d. L 5. ne officium ei fit damnofum. I. 7. teftam. quem* | adm. aper. (q) Qui rem depofitam accepit. I (r) Vel magna negiigencia. Jus Omland, lib. 5 $. 20. Oldamt. lih. 4. §. 48. id eft lata culpa. /. 22d de V. S. Haec enim doli nomine in caufis pecuniariis venit. I 32 depof. d. I. 226. I. i. fi menf. falf. mod. Et adeo ad hanc etiam tenetur depofitarius: quamvis foli doli fiat mentio. arg l. 23. de R. J. junct. I. 5. §. 2. .commodati. CO Levis: quia folius dantis hic vertitur utilitas. k 5. 5 2. depof. (t~) Remiffioris arg. d. Jur. Omland. ( êf Oldamt. ibi; zonder zyngrootefchuldt. ftunct. I. 23. de R. J. (v) Nifi ipfe in re fua cuftodienda diligentior fuerit: & fic in Concreto uti ajunt, adlevem, quinimo ad leviffimam culpam tenebitur. I 32. depof. Jus Frif. Oriënt, d. I. 1 % iu fi. LL. Calcar. tit. 103. ibi; ut proprium rem. Ad hanc.quoque obligatur, fi fe obtulerit depofito. t. *}•$, 35. eod. Et ad levem,fi pro mercede cuftodiat. /. 5. §. 2. commod. Omland. 5- §• 20. Amplius de periculo , fi ita convenit. d. I. 1. §. 35. vei in mora fit rem reftituendi. Jus Omland, d. §.■ 20. Oldamt. d. §. 48. Eo enim ipfo eft in dolo, d. I. 1. $. 22. è? $• fi. I. 36". in fi. de pecul. f3  226 GERHARDI FELTMANNI cuftoditam rem (x) furto amiferit, (jj quia qui negligenri amico (%\ rem cuftodiendam tra dit, non ei fed fux facilitati id imputare debet, (a) §. 4. Creditor (b) quoque, qui pignus (c) accepit, re obJigatur: quia & ipfe de ea re, quam accepit, (dj reftituenda (ej tenetur actione pignoratitia. Sed quia pignus utriusque gratia datur, & debitoris, quo magis pecunia ei credattir, & creditoris, quo magis ei in tuto fit, creditum pJacuit (fj iufficere, fi ad eam rem cuftodiendam exaótamdili. gentiam adhibeat: quam ii prseltiterit, & (g) aliquo fortuito cafu (bj rem amiferit, fecururn effe, U') nec impediri creditum petere. (k) (x) Cura propria. LL. Wefticold.) art. 244. | (y) Dummodo non id omiferit quod homines judicio & fana ratione praediti ieciflent. (z) ld eft non diligenti. («) arg. I. 19. de R. J. I. 203. eod. (b) Ita dicitur cui quid debetur ex I quacunque caufa. I. 10. cf feq. de V. S. j etiam obligatione naturali tantum pleniore, nam huic dixi pofte accedere pignus ad pr. I. de obligat. n. 4. (c) A pug.no fic diclum. L 238. §. 2. de V. S. Etfi autem aliquando fignifket rem pignori conftitutam t. t. de difir att. pign. d. I. 238. §. 2. aliquando etiam jus j in re debitoris creditori adquifitum. /. 1. I. 26. de pign. att. atque hoe fenfu non nifi nominis fono differat ab hypotheca. I. 5. §. 1. de pign. & bypoth. §. 7. 1. de action. hic tamen nobis eft contraÜus nominatus re initus, juris gentium, bo-\ nee fidei, quo res mobilis h debitore credi- J tori traditur in fecuritatem dtbiti, ut hoe 1 foluto debitori in fpecie reftituatur. Generalia definidonis repetantur ex annot. ad • §. 2. b. t. "Eft. autem tantum rerum mobilium, quas tradi oportet creditoü, ut \ ubi ei fatisfaétum erit, ad reftitutionem illarum poffit cogi aftione pignoratitia direcba, atque ita differt ab hypotheca. I. 9. V- 3- de pign. att. Quanquam jam apud Batavos & Ultrajeótinos res mobiles hypotheca non afliciantur, fed tradi oportent LL Zwoll. lib. 6. art. 10. Gron. 7. §. 13. alias fi debitor eas in tertium abalienaverit creditori in rem aétio denegatur ex parcemia, quae ait, mobiliznon habent fequelom. Ant. Matthae. parozm. 7. L ico traditur non datur , quia dominium manet penes debitorem l. 9. C. de pign. att. Qui id creditori nec in hujus pro- pria. /. 45. de R. ff. neque in tertii alicujus bonis conftituere poteft. tit. C. fi res aliena. Hoe cafu muldla eum manec quinque dalerorum, Jure Omland, d. lib. 5. §. 24. Caetera ex h. %. funt clara (d) In individuo & incorruptam. LL. Weftvcold. art. 245. (e) Etiamque de fruclibus, quatenus non compenlantur cum impenfis. Jus Selverd. 4. §. 72. aut nifi «nixgw* : conceifa, qua? Pacht dicitur, d. lib. 4. §. 75. queeque non debet excedere legitimum ufurarum modum. d. I. §. 75. fi exceffus fit magnus. (f) Ex regula l. 5. ^. 2. commod. \g) Ita purus üt levis culpae. d. I. 5. ^ 2.1. 25. de pign. att. (b) Quia hunc non poteft cavere, uti dixi ad §. 2. t. (i) Res enim perit fuo domino./. 9. C. de pign. att. Jus Omland, lib. 5. §. 22. quod autem ibi magna negligentia fit mentio , id non ita accipiendum ac fi tantum. creditor teneretur ad latam culpam, fed uti culpa & fegnitia in l. 8. C. d. t. pro fubjeefta materia de media culpa, ita & verba iftius juris intelligi debent. Sed quid ajemus ad l. 13. §. 1. d. t. ex qua videtur fequi crediturem ad leviffimam culpam obftringi, quia eodem modo tene! tur, uti in commodato? Refpond. SenI fus verborum is eft; quod creditor te• neatur non tantum de dolo & culpa lata, ! fed & de cuftodia, ut in commodato: non tamen eodem gradu; quod-enim d. I. 13. §. 1. deeft, id fupplendum ex d U 5. $. 2, commod. juntt. b. §. (k) Direfta pignoratitia datur debitori, fi fatisfecit, cui nunquam praefcribitur. Jure Oldamt. d. lib. 4. §. 59. Contraria Creditori; ut indemnis fervetur. /. 9. pr. I. 25. de pign. att.  X R I P E R T t t a: ^ DE VERBORUM OBLIGA T I O N I B U S. T i t u l u s XVI. VErbis obligatio contrahitur ex interrogatione (/) & refponfione^ cum quid (m) danfierwe (») nobis ftipulamur: ex qua * dusc, (0 ld efl ftipulatione. Nam ftipuiari idem efl quod interrogare. I. i § 3 ibi ; nifi Jlipulatori diveijitas refponjionis ilico placuerit. h. (m) Ab hac tamen non appeliatur hic contraéhis, fed ab interrogatione metonymica locutione caufae pro effe&u dicitur ftipulatio. d. 1.1 pr. rubr. C. de contrah. & comm. (tibul. Ratio eft ouod ab (0 ld eft ftipulatione. Nam ftipuiari idem eft quod interrogare. I. 1 $ 3 ibi; nifi Jlipulatori diverjitas refponjionis ilico placuerit. h. (m) Ab hac tamen non appeliatur hic contraclus, fed ab interrogatione metonymica locutione caufae pro effe&u dicitur ftipulatio. d. 1.1 pr. rubr. C. de contrah. & comm. ftipul. Ratio eft quod ab interrogatione maxime habeat fuum robur, ófpereamapaclodiftinguatur, hoe enim eft promiffio facla vel iponte vel ad interrogationem, qua? non ftatim praeceiferat. Et quia ex pacio jure Romano non nafcebatur aclio. / 7. g. 4. & feq. de patt. quod minus ferio quis, fi non effet interrogatus, faepe promitteret, cujus eum mox poeniteret, nec quoque pro- : miflbr putaret mox ab altero, cui quid fponte fpondebat, acceptatum iri, ideo ftipulatio fuit introdu&a. id eftverborum conceptie 1. 5. 1. de V. O. ad quam fi quis refpondiffet, tune civiliter erat obligacus. • Neque enim caufari poterat levkatem oris aut linguse lubricum, qui jam audierat alium interrogantem. De hujus quoque voluntate fibi promiflbrem obligandi ex ftipulatione erat certus. >n ventus itaque fuit contraclus ftipulationis, ut conventionibus nudis non amplius deciperentur mortales. /. 45. de pact. I. 3 C. de rer. permut. Fuit quoque excogitata ftipulatio, ut aliis negotiis, /. 9. pr. verf. conventionales. de V. O. praefertim contraclibus bonae fidei majorem conciliarent certitudinem. I. 3. §. It de att. empii. I. 4. §.fi. de ufur. Quamvis enim ea, quae moris & confuetudinis funt, veniant in bonae fidei judicia. /. 31, §. 20. de Aedil. cdicto. & in iis tantum pof- I fit officium judicis quam ftipulatio. /. 24. j depof. tamen fatius eft per hanc fibi cv vere adftringendse obligationis caufa. ' ft lJ99/ f6 K °- L 6- ê de cmr. empt l. 6 $. 1. de re jud. Ea enim qua? confuetudnns funt, alias adverfarius calummabitur, & è re noftra eft pauciffima , judicis arbitrio committere, uüpoft I Anftot. docet Menochius orb. jud. 00. partem n. 1. Hinc in ipfa emptione & i venditione ftipulatio quoque fuit inter;pofita. Seneca 3 de benefic. i5. tipf. i| bid. Quanquam id difiiten nolim pacio \ hodie prafationes, uti dicuntur a c auio in l. 134. de ym o. inde Cliviis Belgisque Voorwoorden: fieri poffe. Mine tarnen non ftatim inferas, ftipulationem a pacto non diftare, nam ex ilia uti negotio meditata mente contra&o firmiter quis obVigatur , ex hoe autem facilius voluntatis quaeftio oritur, quia promiffioj nem ultro factam continet I (*] De his duobus üipuhtio concipitur re vel faclo aliquo. L 2. pr. h. % fi. (0) Eft autem ftipulatio contraclus nominatus verbis initus ii Romanis inventies & Jtncti juris, quo quis ad interrogationem prcecedentemfie quiddaturumfatturumve m continenti promittit. Dicitur con- na£5S f 1 9" $- 3" de reb- cred- L 31 de O. 6 A. de duob. reis. ï. i. C. ut att. ab hered Et reële, quia eft conventio non nuda led habens nomen. / 1. § 2 verf. adeo c? § 4. juntt. I. 7. f2. de patt. & fic porro fequitur quod fit contraclus nominatus d. L 7. §. 1. juntt iis qucedixi ad §.Ji. I de oblig. Non obftat /. 19. de V. S. quia ibi tantum nonnulli contractus, qui iinhiu^ defcribuntur Nii  ■m GERHARDI FELT M ANNI &m (f) Foficifcuntur afliep ^^^f^l Nil quoque turbat quod dicitur cautio in l o C. de r. S. quia pignus quoque elt | cautio, nec tamen ideo definit eiTe contractus. Minus movet l. 5- % i- ae ' O ubi conceptio verborum appeliatur,, nam ita ratione forma?, per quam fit, defcribitur, quis tamen ideo neget_eamj effe contractuur? Ridicule objicitur,, quod contractus fint facti. I 3- üe \ curat. furiofi ftipulatio autem pris , nam ^ an ftipulatio fit facta, id aeque facti an emptio celebrata , & haec alias ratione effectus&ob/igationis, quam parit, non minus juris eft quam ftipulatio. _ Imtur ha?c verbis, fine his emm fi quis interroganti adnuiffet, ne quidem ei naturali* ter obligaretur. I. i. J. * de V. O qim uf.^i- 1 r § 4. de conft. pee. I deL. 69- «. 4. Non obftat 1.8. pr eecettil. I 27. S. ^ paft. quod emm ex itiutfli acceptatione onatur, pactum id ideo fit, quod per illam agatur de aliquando liberando, ad quod jus eft pro- civilis. I. Uti. $• i-de V' °'K9' ammib. nam fuit inventus a Romanis firmandarum aliarum obligationum gratia. Licet ufu poftea fit facïus juns sentium. arg. I 8. $. fi- de accept. Nec . obftat quod mterrogatio & refponfio apud aiios popvuos ante Quintes condiC in ufu fermt, nam quod mcontinenti haec illam debeat feqm, quodque non aliter quam ea ratione quis obhgtZ hoe eft a Romanis. - Non refraga[ur Proverb. 6: I. quia ibi non de ftipulatione fed quavispromiffione agitur. ftipulatio eft ftrifti juns. U 5- fi- & f; L de in Ut. jur Nil emm plus vemt in aclionem & condemnationem quair tempore contraftus fuit exprelfum, l 00 de V O. Etiamfi autem in continent debeat rèfponderi fciendum tarnen eft, quod modicum medium mtervallum nor vitiet l 1* $• 1 6-^'fi- deduob reis. dummodo ad alia negotia intere non fuerint digreffi. I. 137- Pr■ f K- 0 Et adhuc eadem die refponfio fequatur 1. 12. de duob. reis. ip) Ita dici poteft ratione objeeti; quod eft dednólum in ftipulationem, a lias una eftaftio ex ftipulatione , uti quo. que condiclio certi dicitdr. /. 83 §. C*. de V. O. I. 14. C de pact. I. 77. §. 9- de k' gat. 2. (q) Generalis, qua? exomnicontractu, ex quo certum petitur competit. I. 9. pr. I. 24. de reb4 'cred. ,r) ld eft fi adpareat, quid quale & quantum in eam fit deduclum. I. 6. d. t. Exempla pete ex l. 74- §• i- de V. O. (s) Hac hodie poft formulas fublatas tantum utimur adeo ut è fcholis profcribi merito debeat aeris illa contentio de condiólione ex mutuo, an generalis fit an veró fpecialis ? Vide Harpprecht. ad pr. I. quib. mod. re contr. obl. n. ü8. & feq. Sed veriffime dixit nequitiarum magifter, quod dottores neceffe habent cum infanientibus furere. (O Veluti fi genus fit promifflim , 1. 75. §. 1. de V. O. vel etiam faólum. §. uit. b. 1.1. 13. in fi. de re jud. j (u) Cum autem ex vocis origine fatis adpareat quod firmandarum obligationum, quse alias erant naturales tantum, gratia ftipulatio etiam fit inventa uti repraefentavi ad h. pr. n. z. nihil mihi | magis exploratum videtur , quam eam f fine caufa fubfiftere fi per hanc dationeia vei factum aliquod prsecedens intelligb mus. arg. I. 7. $. 2. de patt. Nam animus & voluntas promifforis ex humanitate aut praeceptis officiorum fe obligantis utique pro caufa debet fufticere, fi con\ ftet, quod ferio illa voluntas fit interpor 1 fita. "Jam vero ubi ad interrogationem in continent! refponfum eft, jus noftrum id praefumit. Olim enim fi quis citra interrogationem promiferat alicui dare mutuum , aut commodato vel etiam rem alterius cuftodire aut rem fuam cum re alterius permutare,nulla inde nafcebatur atlio: fed poftquam a Romanis fuit introducla fti; pulatio, ex verbis fuis homo fuit civiliter obligatus. /. 3. C. derer.permut. Verbis itaque, minimè autem alteri alicui caufa? vis obligandi ineft. I. 21. de V. 0. g. 3. /. per quas perf. adq. adq. I. 6. C. fi. eert. pet. Hinc per folam ftipulationem dicimur ire in creditum: /. 2. $. fi de reb. cred. Nec obft. I. 2. §. 3- de doli mali & met. except. quia ibi falfo & per . errorem putabatur fubefie caufa , qua! . non fuberat. arg. rubr. de cond. fine cauf*1  r R I P E R T I T A. 22p forte (X) ftjpïte defcendens, s. u In Ine re olim talia verba tradita fuerunt. Spondcs? Spondeo. TromUM? Fromitto lidepromittis ? Fidepromitto. Fidejubes> Ftdejubeo Baks? Labo Facies? Facianu (j) TJtrum autem Latm, velGraeca autquahbetalia lmgua (z) ftipulatio concipiatur, nihl intereft: fcihcet n uterque ftipulantium intellectum ejus Wu*habeat: nec neceffe eft eadem lingua utrumque uti, fed fufficit conVruenter ad interrogata refpondere. U) Quin etiam duo Graxi Latma lingua obJigationem contrahere poffunt. Sed haec folemnia verba olim qui. dem in ufu fuerunt poftea autem Leonina conftitutio lata eft: (b) quae folemnitate verborum fiiblata, fenfum & confonantem intellectum ab utraque parte folum defiderat, quibuscunque tandem verbis expreffum CIC» i C j §. 2. Omnis ftipulatio aut pure, aut in diem, aut fub conditione fit; Pure fd ) veluti Quinque aureos dare Jpondes? idque confeftim peti potelt, fe) In diem, cum adjeóto die, quo pecunia folvatur, ftipulatio rit: veluti, decem aureos primis Calendis Marrits dare jpondes? id autem, quod in diem ftipulamur , ftatim quidem debetur; (ƒ) fed (g) peti prius, quam dies venerit, non poteft: (b) at ne eo quidem ipfo die, m quem ftipulatio facla eft, peti potetl: quiz totus is dies arbitrio folventis tribui debet' Neque enim certum eft eo die, in quem promifium eft datum non effe, priusquam is praeterierit. fi) (j. At fi ita ftipuleris, decem aureos annuos, quoadvivam, dare fpon* (x) Merito fubdubitat, nam dicitur J a Graeco s-u 1. de O. Êf A. (n) Imo doli mali d. I. 44. §. 1.juntt. I. 2. §. 5. de doli & met. except. Atque ideo hodie aclio ei deneganda, &fihanc inftituerit, in expenias Jitis damnabitur. (0) Nifi verba quoad vivam omiffa. I 16. §. t. b. arg. I. 9. de prob. Quod aliud eft in legato. I. 4. t. iï\ de ann. leg. ratio ex l. 9. pro focio. (p) Qui poteft exiftere & non exiftere. Vide annot. ad g. 1 o. /. de hered. injl. e? Jus Oldamt. lib. 4. §. 9. (q ) Nec hic recipitur cautio Mutiana, quia haec tantum in ultimis voluntatibus locum habet. /. 7. pr. de C. Êf D. non in contraclibus , quia pacifcentes fibi imputent quod ejusmodi conditionem paffi fint adjici. arg. I. 99. h. t. I. 39. de pattis. (r) Et ideo priusquam exiftar, inutiliter agitur. I. 43. §. 9. de JEdil. editto. I. 4. §. 2. de patt. Nec obftat l. 26. de . Jlipul. ferv. quia eatenus ftipulatio conditionalis ex prajfenti vires accipit, quod licet deinde exiftat, tamen retrotrahatur, adeo ut praelationem habeat, cui poftea pendente adhuc conditione purè res fuit obligata. I. 9. $. t. I. 11. §. 1. qui pot. in pign. & patri, adquiratur obligatio, non filio emancipato, fi hic , cum erat in poteftate, fub conditione fuerit ftipulatus. /. 78 pr. h. Nvmo ergo miretur, quod creditorum appellatione veniant , quibus fub conditione quid debetur. /. 42. pr.' de O. -d- 1- 10. I. 54. de V. S. Lket non male quoque ita dicantur, quia | fpem illam ad heredes transmittunt. b.§. Êf d. /. 54. (s) Nifi conditio non a cafu fed poteftate pendcat & elecla fit perfona? in-: duftria. arg. I. 6y de C. Êf D. 31.^ folut. Quod tamen iterum vitiatur, ft de ta/i facto agacur, quod non ingenio fed corporis labore explicatur; de quo cape /. 13. C. de contrah. jlip. & vide noftra in rej'p. milit. (O In legatis fub conditione relictis a\\ud obfervatur. /. 4. /. 5. §. 2. quando dies legat. I. un. 7. C. de caduc. toll. Ratio eft quodjheec dentur ob merita. /. 9. pro focio. At contrahendo etiam heredibus profpicimus. /. 9. de probat. (v) Quod pro loei diftantia judicis arbitrio denniendum. /. 137. $. 2. h. Hic autem seftimabit, quo primum in locum perveniri potuit. /. 60. eod. Qx) Atque adeo tacitè tempus eft cornprehenfum. /. 73. pr. d. t. Quanquam enim ftipulatio fit ftricli, ex eo tarnen, quod verifimiliter eft aclum recipit interpretationem , uti pulchre exemplis inluftrat Pompon, in l. 111. /;. t. (y) Nec enim eadem die Roma Carthaginem veniri poteft. Valebit tamen fi per procuratorem res Carthagini eflet gerenda. /. ft. $. 4. eod. Legatum queque non vitiant anguftia? temporis. /. 12. |1. de legat. 1. juntt. I. 3. de C. Êf D-« iis,  T< II I P E R T I T A. a3t §. & Conditiones (2), quae ad praefens vel praeteritum tempus re* femntur fa), aut itatim inhrmant (b) obligationem , aut omnino noflditferunt, veluti, Si Titius Conjul, vel Maevius vivit, dare f ponjes? Nam li ea ita non funt, nihil valet ftipulatio: fin autem ita le hahent, ftatim valet» Quae enim per rerum naturam funt certa, non mö» rantur obhgationem, licet apud nos (c) incerta fint. 7. Non folum res in ftipulatum deduci poffunt, fed etiam facia • ut fi ftipulemur aliquid fieri (d), vel non fieri fej: & in hujusmodi ftipuJationibus optimum erit (f) poenam fubjicere, ne quantitas ftipulationis in incerto fit fg), ac neceffe fit aftori probare, quid ejus interfit. fb) Itaque fi quis, ut fiat aliquid, ftipuletur: ita (i) adjici poena debet (k)\ Si ita f alium non erit, tune poenae nomine decem aureos dare Jpondes? Sed fi quaedam fieri, quaedam non fieri, una eademque conceptione ftipuletur quis, claufula hujusmodi erit adjicienda, Si adverfus ea f alium erit, five quid ita fa&um non fuerit, tune poenae nomim decem aureos (/) dare fondes? Gg 2 D E iis, quae dicam ad §. 10. /. deinut.ftip. (z) Licet videantur effe infpecta verlorum figura & quia per voculam fi concipiuntur ea. (a) Tarnen cum non in cafum ita dif- • fertur obligatio proprie conditiones non funt. 37- 38. Êf h 39. de reb. cred. 1.120. b. arg. §. 4. h. t. & ideo. (b) Vel perimunt. I. 100. b. quod ita dieitur , quia ratione noftri incertum. (c) Qjii ftipulationem contraximus, fic tamen ut jam evenerint, & ab aliis fciantur, /. 38. de reb. cred. In futuris enim tantum noftra infeitia prodeft. /. 2S. §. f. de reb. cred. Nam fi fatis conft ent ignota mortalibus, at fi natura debeantur immutabilia Juftin. biftor. lib. 12. c, 13. (d) Ex hac agi poteft, fi tempus prae-' teriit iatra quod faêtum potuit expedin. I. 14. I. 72. 1. 84. h. t. (e) Ex hac autem tune demum, agitur , ii contra quid factum. L 2. §. 5. /. 4, b. t. 1 (ƒ) Obferva confilium. Vide §. 3. i* de pup. fubft. I (g) Nam Difficilis eft incertce rei afti* 'mstio: ait Seneca 3, de benefic. 6. (h) ld eft quantum ipfi abeil, qnantumque lucrari potuit. /. i%.pr. rem. rat. bah. I. un. C. de fint. quae pro eo quod inj tereft. j CO -Ab ipfo, qui non cupit fe onei rare probatione ejus; quod intereft. | (k) Ad fa&um enim adimplendum, quod corporali Jabore expiicabatur aliquem cogi id rebantur efle contra libertatem. /. 13. in ft. de re jud. (I) Quae fumma poteft excedere duplum ejus, quo potuiflet conduci opera alterius, qui id faétum expediiffet. arg. U 56. pr- de evitt. I. 38. §. 17. de V. O. Nec obftat t. un. C. de /ent. quee pro eo quod interejt. Nam ibi agitur de eo quod ■ intereft, id enim ibi nomine poenae veI nit, non de poena conventionali, quia } de hac nunquam dubitatum fuit. Vide iHeig. 2. Q Ö. 2, n. 33.  GERHARDIFELTMANNI DE DUOBUS REIS STIPU- LANDI ET PROMITTENDI. I T I T U L u s XVII. ET ftipulandi & promittendi duo pluresve rei (m) fieri poffunt. Stipulandi ita fi poft omnium interrogationem promiffor reipondeat, Spondeo, utputa eum duobus feparatim ilipulantibus («)^aPrf0^ refpondeat, Utrique vejlrum dare Jpondeo. Nam fi prius Titio fpoponderit, deinde auï interroganti fpondeat, alia atque alia ent obligatio, nec credentur duo rei ftipulandi effe. Duo pluresve rei promittendi (oï ita fiunt: Maevi decem aureos dare jpondes) 8» Set eosdem decem aureos dare jpondes? ü refpondeant fmguh feparatim, Spondeo. 6 x Ex hujusmodi obligationibus & ftipulationibus (p) folidum £* ■euhs debet ir (ü), & promittentes finguli m folidum tenentur. (r) In K tamen obngatione una res vemtur, vel aker debitum accipiendo (s) veI rm ) Qui & correi dicuntur , non quod crirnini alicui ofanoxn , qui alias rei audiunt. /. r 2. £. 4. de accufat. fed a re, quam fimul debent, aut iis fimul debetur. Licet communiter reus tantum j aupeÜetur , qui rem aliquam debet. 125. de R. 3. I. x> V i, ö 3- C de' Judic. Qn) Unam eandemque rem. I. z.h.ibi; eandem pecuniam, h. I. 3. $.• 1. d. W; una & fumma eft: ex una eademque obligationis caufa. /. 9- $• ^ Ê0^- uno eo" demque tempore, arg. /. 6. §. r. /. 12. pr. b. t. fingulis fibi; l. 4. eod. & quidem in folidum. /. 11. ö. 1. <&. t. (0) Qui unam eandemque rem, d. I. 2. & l- 3- §• !• ex una eademqae obligationis caufa, d. I. 9 §• »• uno eodemque tempore. /. 6. §. 1. h 12. pr. b. finguli principaliter, l. 11. eod. & finguli in folidum promiferunt. d. /. II. ^. Et quidem nominatim adjectum hoe poftremum efle oportet. d. i. 11. §• i. & 2. Illud autem non refert, an ex aliquo intervallo alter accipiatur, fi modo hoe aeftum ut duo rei conftituantur. I. 3. pr. b. Quod tune dicemus faóbum, fi inter [valium illud fit modicum, l. 6. §. i.b. & interea ad alia non difcefferint. 12. pr. eod. arg. I. 127. pr. de V. O. (p) Nil hic murandum purem. Egic prius de reis ftipufondi, & ideo de eorum jure prius agit. (q) l. %, h. 1 ir) d. I 2.1. 3. §. 1. eod. Nec refert \ an vice mutua fidejuffores exftiterint. I. 11. pr. d. t. Sed bis divifionis benefi| cium deinde fuit datum. Nov. 99. c. I. junct. rubr. d. Nov. Quanquam lrnerius Uanc Novellam generaliter de omnibus correis debendi intellexerit. autb. boe. ita. C. b. t. Quod etiam ufus foriprobavit & cautum Jure Oldamt. lib. 4. §. 70. Carpzov. p. 2. J< F. conft. 17. def. 13. n. 9 Öf fa fi- . Nifi nominatim illi beneI ficio renuntiarint, vel alter fit abfens aut j inops. d. autb. Gudelin. 3. de Jure novi/. 11. (s) Imo & novando, l. 31. i.at novat- acceptum ferendo. /. 2. b. & jusjurandum deferendo. I. 27. I. 28. de ju; rej. Nifi focii fint correi fhpulandi. | l. 27. pr. de patt. ubi vide noftra.  t R i p e r t I t a. 235 vel alter foivendo, omnium perimit obligationem (?) & omnes li. berat. JT- 2: Ex duobus reis promittendi, alius pure, alius in diem, vel fub conditione obligart poteft (*), nec impedimento erit dies aut conditio, quo minus ab eo, qui pure obiigatus eft, petatur* (y) DE STIPULATIONE SER- V O R U M. T i t u l u s XV1IL OErvus (z) ex perfona domini (aj jus ftipulandi bakt. Sed&he» reditas m plerisque perfonae defunéti vicem fuilinet (b) ■ ideoque quod fervus hereditarius ante aditam hereditatem ftipulatur Cc) adquirit bereditati ac per hoe etiam heredi poftea faóto acquiritur. . §* i. Sive autem domino, live fibi, five confervo fuo, five imperfonaliter ƒ d) fervus ftipuletur, Domino adquirit. (. 6. de V. O, G g 3  234 G E R II A R D I FELTMANNI prohiberi non debet, non etiam dominus ejus. (i/ _ ó i Servus communis Itipulando, unicuique dominorum pro portione dominii (k) adquirit:'nifi juiTu unius eorum (/), aut nominatim alicui eorum ftipulatus eft: Tune enim foli ei adquiritur. (») Quod fervus communis ftipulatur, li alten ex dominis adquiri non poteft (a): folidum alteri adquiritur, veluti fi res, quam dari ftipulatus eft unius domini fit. DE DIVISIONE STIPULA- TlONbM, T I T U L u s XIX. • 1 M riTioulationum fo) aliae funt judiciales, alïae prxtorix, aüx conven. iS tionales , aliae communes tam pratonae quam judiciales. . « 1 ludiciales (t>) lunt duntaxat quae a mero vr) mdicisoffiriö pronciscuntur (i): veluti de dolo cautio U), vel de perfequendo fervo, qui in fuga eft reftituendove pretio. (v) (i) Nam qui fervo pjomifit ut iret, voluit quidem, ut is ocuhs fms res fub- j jicerec non autem ejus dominus, quod hic ita pudicitiae matrisfam. aut aliarum j perfonarum infidiari, cunftaque cunofis f OCUÜ3 obfervare poffit, quorum ml me- j tuit a fervo. ' (k) Quam quisque habet m fervo t. 5 h> Si ego itaque tertiam partem habèarn in fervo, quod ad eum emendum con mlerirn quinque, tu daas partes, quia expofuifti decem, & is a Titio fex aureos fit ftipulatus, tibi quatuor mihi vero duos adquiret. arg. I. 20,^, pro focio. Hoe tamen perdit officium, fi non dominis fuis fimpliciter, fed tibi Lucio & Msevio* quod meum eft nomen, ftipulatus fit, licet adjeeerk dominis msis, quia haec verba pro demonftratione habentur. I. 37. h.t. (I) t. 5- h' Nec refert an tune akeri ftipulatus fit. I. fi. C. per quas ptrfon. ((W) i. 5. l. 7. §. r. I. s8. §. 3- h- Fo' teft. enim fervus nocere domino, uni omittendo occafionem adquirendk arg. £ fi. C. de adq. pff* Et cur non jubet fervum ut fibi quoque ftipulatur? Sed ne< ! fortè promiffor fe obligare vult alteri domino. in) Exémpla habes in l. 7- §• r..l. h. t. (0) ld eft cautionum, quaeinterpofita ftipulatione praeftari debent. (p) Hic nobis. (([) Nam alias etiam judiciales dicun\ uu, quae ïuturi judicii ftabilendi caufa ' au&orkate praetoris 'mterponuntur. 1.1. , §. 1. de Jlipul. prcetor. I (r) Id eft folo. | Cs) Sive eaudones, quas judexkprae| tore datus vel etiam hodie ipfe magiftratus. arg. k 2. C. de pedan. judic. rubr. C de jurisd. ann. judic. occafione judicii & quidem poft litis conteftationem. arg. I. un. C. de Ut. cont, l. 1. C de judic jubet \ interponi. I (t) Quae exigitur ab eo a quo res pe' titur reftitui , fi aófor metuat, ne ïlk pendente judicio rem corruinpat. I. 20. j L 54. de R. V. I. 115. de pign. aft. I- 9' ' §• 5- 7- 1u°d met. caufa. , I (' m $. ü PraforhQ funt, quae a mero (x) praetoris officio proficifcuntar, M veluti damni infeCh, (z) vel legatorum. (*) Praetorias autem ffipobaoiies fic exaudtn oportet, ut in ais etiam contineantur aediïitiae, (i) nam 6c hae a junsdiótione praetoris (c) veniunt J. 3. Conventionales funt (1/) quae ex conventióne utriusque paftóconcipiufltu*: hoe eft neque juffu judicia, neque juflu praetoris, fed ex conventióne contrahentmm, quarum totidem genera funt, quot pene (e) dixerim, rerum contrahendatum (f) ƒ 4. Communes funt, veluti rem falvam fore pupillo ♦ nam & praetot jubet rem falvam fore pupillo, caveri, &'interdum judex, fi aliter haec res expedin non poteft fgj: vel de rato ftipulatio. (h) T) E precium legatario prseftare. I. 39. I. 69. S- ft- de legat. 3. I 14. 11. -uerf. pro eo autem. ff. quod met, caufa. & l 25. §. 3, folut. matr. oftendunt etiam ab aliis, qui ad refticuendtim fervum funt obftricïi eandem cautionem praeftandam effe. In aliis reous idem obtinet /'. 16. pr. I. , 5. §. 1 o, fam. hercifc. I. f. I. 12. ferv. vind. Ad hanc claflèm etiam pertinent cautio indemniratis, /. 19. /. 53 de R. V. & de refti utndo ac foivendo certo loco aut tempore. I. 9. '§ffi, l. 5i in fi. de pecul. I' 4. 1. de eo quod certo loco. l x) i d eft /oio. (y) Sunt enim cautiones, quae juffu magiftratus interponuntür, Jicet nulla lis rnofet, aut judicium eft coeptum. Hae fi non praftentur, tune prsetor miflione in bona vei denegadone jurisdiclionis coercet contumaces. (*) Quod nondum faótum, fed fieri a ruinofis vicini aedibus veremur. I. 2. de damno inf. Imo fperamus? I. 13. in fi. d. t. Nulla pugna. («)_ Ad hanc tenetur heres , fi taetuant legatarii, ne cun&a dilapidet: l. 114. §. 12. de legat. t. t. ut legat & fid, nom. cav .. I. 2. §. 3. quod legat. Huc quoque fpectat cautio frucluaria. I 7. ufufr. quemadm. cav. arg. l.fi. C. in quib. cauf. in int. reft. (b) His venditor tenetur cavere de' 1 morbis & vitiis rerurri venalium. I. 3 i. | de eviiï. t t. de JKdil. ed. Hodie alibi iri' terponuntur julfu eorum, qui vulgo fori magiftri audiunt. (c~) Haec vox recfius abeft nec ex- tat in L 5. pr. de V. O. unde totus hic titulus eft defumptus. I (d) Cautiones. f (e) Sunt enim res , de quibus contrahi poteft, uti facrae & liber homo /. 4- k 70 de contrah. emt. nec tamen recfè | in ftipulationem deducuntur. §. 1. tit. feq. & fic earum nomine fruftra petitur caveri. arg. h. §. Cf) Omnibus enim negotiis confirmandis adhibentur. Unde aliae in dando, aliae m faciendo, aliae certae, alia; incer- i tae, dividuae Ócc. I (g) ld eft fi poft judicium inftitutum ea a tutore pofcatur, alias eft haec cautio praetoria. pr I. de fatisd. tut. Jas Omland. 5. §. ï. Oldamt. f'v) Lft & alia jure, aliafaólo.' Uti annot. ad §. 10. 't de bered. inftit. _ (x) Nec enim hic res rejicitur in ca- , fum, atque ideo non eft conditio proprie difta. §. 4. ï. de V. O. Quid enim certius, quam id per ftipulatorem nop poffe fieri ? Quare ejusmodi adjeaio ftipuladonem non fufpendit. arg. U 9. §. ; ï. de novat. i C y ) Alter enim alterum debet audire ff V h. t. I I' de V. O. Non obftat S' ' i l. sf. de don. int. vir. c? tm. Quia ibinori per epiftolam nove contrahitur ftipulatio, fed quae antea inter praefentes conjuges faaa erat, eam marito uxor per literas in memoriam revocat. . O) /. 14. C. de contrah. Jtipul. fiS Omland. 2. §. 61. (a) Ex omni enim inftramento oritur ^raefumptio veritatis. h 30. I. 134. dl V. O. [b) Hae enim continent veritatemt cui fuperior praefumptio cedere debet. "Vide troEt. de Cadav. infpic. c. "31. n. 15. & 16. (e) Alibi confeaam ab iis, qui perfonam bene noverant. arg. I. 14. verf cum autem ex literis. de off. prof. (d) Faaum negantis nulla quidem eft probatio per rerum naturam, l.- 23. G de probat. indireaa tamen probatio eft alio fcilicet oftenfo unde negatio colligitur neceflario. Cieero de Invent. lib. 1. Si quo die ifta ccedesfattaeft, egoAtbenis fui, eo die Roma effe non potui, fui autem Athenis eo die, hoe ft non conftat, indiget adprobatione 6? fufticit, fi id pnbetur. Apulejus Apol. AjuMmidieremmigicis artibus marinis illecebris a me petitsw eo in tempore, quo me non negabimt in Gi' tulia mediterraneis montibus fuiffe: Fruftra ad hanc foepe provocant ftudiofi* quando graflationis noaurn* adcufantor,  T R I P E R T I T A. Hï qüm^Zl T m- " qU° lhPulabat^ h Ac nec is, qui in ai poteftate eft , poft mortem ejus ft,pulan poterat: oiiia patris vel domini voce loqui videretur. (f) Sed & fi qulüaftiputoVPrr^ pulatio (g) Sed cum, ut jam diclum eft, ex confenfu contrahentium ftipulationes valeant, placuit nobis (h) etiam in hunc juris articulum neceifariam inducere - emendationem : ut five poft mortem five prid™ h™v7eTp>^ ' C promi/r°r> ftiPulatl° conceptafit, ftipu- j- h ^' lteiffi g.uisit^tipulatuserat, SinaviscrasexAfiavmerit, ho. die dare fpondes) inutilis erat ftipulatio, quia prxpoftere concepta eft. Sed quum Leo (£) mclytae recordationis in dotibus eandem ftipuiationem, qua; prsepoltera nuncupatur, non effe rejiciendam exiftimaverit: nobis placuit, (/) & huic perfectum robur accommodare, ut non folum in aoubus, fed etiam m omnibus valeat hujusmodi coacevtio itinulationis. (m) i$. Ita autem ftipulatio concepta j veluti fi Titius dicat-, cum mónar, dare fpondes? vel cum morierw? & apud veteres utilis erat, Kn) cc nunc valer, (o) ' y §. 16. Item poft mortem alterius (p) recle ftipulamur. (qj ^ 17» Si fcriptum ininftmmento (r) fuerit, promififfe ahquem (s) per* & ut abfolvaritur, per inhabitatorem volant probare, quod janua noólu fuerit ciaufa> nam è feneftra pötuerunt defcendefe, quod factum olim recordor. (e) Ratio veterum erat, quod aclio heredi & contra heredem non videbatur 1 poffe dari, quae defunólo & in defunctum nou competierat. h un. C. ut act, ab herede Êf contra hered. (ƒ) §. 4. I. de Verbor. Mig. (g) Nam de pridie non poteft, cönftare, nifi fecuta morte & fic obftabat memorata regula» (h) l. 11. C. de contrah. & comm. Jlipul. (i) Jam enim Contrariam fuperiorife- 1 quimur regulam nec abfurdum nobis vi- ' detur dari acf ionem heredi & in heredem, Jicet defunclo & in defunótum haut competierit. d. I. un. (k) Cujus conftitutio non exftat, fed meminit ejus Juftinianus in l. 25. C. de tejlament. (I) Ind.l. 25. C. de tejlam. (m) Nec enim fubtilitas verborumfed potius mens contrahentlum infpicienda. ' l. un. infi. C. ut aüion. ab berede. Et non ' folent, quas abundant, vitiare. /. 04.. I de R.J. ' (n) Haec enim jam vivo ftipulatorej aut promiftbre aéiionem parere intelligitur, quia punctum moriendi vitae adnumeratur. Ageil 6. nott. Attic. 13. Hierom Elenus ei air. ad Jus civile lib. 2. p. 103. & nemo moritur mortuusfed vivus. I. 18. §. 1. de manum. teft. (o) Non tantum, fi ftipulatio fit dandi, fed & fi facbum contineat , quod corporali labore explicatur. I. 13. C. de i contrab. jïiput. \ C,l>) Tertü : veluti ,■ Tite promittisne 1 dare mihi 'centum, fi Cajus fit mortuus? I Promitto. J (?) Qjda W diem incertum quando eft I collata ilipulatio, qua? hic nequidem facit conditionem, fed efficit ut ftatim incipiat deberi; quare ftipulatoris heres id petere poterit, licet hic mortuus fit ante Titium & fic hoe in cafu nullum votum captandae mortis alienae adeft, nec fpectatur cafus hominis liberi, atque ita non obftat arg. I. 83 $. 5. verft, fed hcec dijfimilia. de 7. O. I. fi. C. de pact. (r) Sive fcriptura, quae rem interaliquqs geftam comple&itur, & fidem judici facere caufamque inftruere poteft. 1. de fide inftrum. (s) Licet promifiio etiam poffit fieri pacio. /. 7. §. 11. de pact. tamen cum jure Romano ex hoe non nafcatur acbio, d. I. H/i 3  24* GERIIARDI FELTMANNI perinde habetur, atque fi interrogatione prsecedente refponfum fit. (tj tf. 18. Quoties plures res (v) una ftipulatione comprehenduntiir, ii quidem promifibr fimpliciter refpondeat, dare fpondeo: propter omnes tenetur. fx) Si vero unam ex his, fy) vel quasdam daturum fe fpo. pondent, obligatio in iis, pro quibus fpoponderit, contrahitur. Ex plunbus enim itipulationibus, una vel quaedam videntur elfe perfecte. ( z) Singulas enim res ftipulari, & ad iingulasrefpondere debemus. (d) §. 19. Akeri ftipulari, ut lupra diefum eft, nemo poteft. (b) lnventae enim funt hujusmodi ftipulationes vel obfigationes ad hoe, ut unusquisque adquirat fibi, quod "fua intereft: (c)'Caeterum fi alii'detur, nihil intereft (d) ftipulatons. PJane fi quis velit hoe lacere, poenam ftipulari conveniet, ut nifi ita factum fit, ut eil comprelienfum, committatur poenae ftipulatio etiam ei, cujus nihil intereft. Poenam enim cum ftipuiatur quis, non illud infpicitur, quid interlit ejus, fed qux fit quantitas (e) in conditione ftipulationis. Ergo fi quis ita ftipuletur, Titio dari, nihil agit, led fi adjecerit poenam, nifi dederis, tot aureos dare fpondes? tune committitur (ƒ) ftipulatio. f 20. Sed & fi quis ftipuletur alii, cum ejus interefTet, placuit ftibüi lationem valere, (g) Nam fi is, qui pupilli tutelam adrmnHtrare coeperat, celfent adminiltrationem contuton iuo, f/.>);&ftipuletur rem pupilli: SaL- d. I. 7. 5. 4. & certum fit contrahentes eam potius elegifle viam, qua eflicax ad agendum nafcatur obligatio. arg. I. 80. de V. O.l. 12. de reb. dub. (t) Et fic potius ftipulatio, quam nuda conventio praefumitur in dubio efle l ftéfc. d. I. 7. §. 12.1. 1. C. de contrah. ftip. Obferva itaque quod ex omni initruinento oriatur prceüuntio & veritaüs I §. it. h. t. & folemnitatis. h. §. Nec f obftat l. 1. C. de dot.promijf. quia ibidotis promimo nou ideo haut parit acfio- • nem quod nonexpreffeptopouatur ftipu-1 latio praeceffifie fed quia ab extraneo dos 1 incertae quantitatis fuerat promifla. arg. I. 69.5.4. de jure dof. Apud nos fi verba gereden und verfprechen inftrumento fint inferta, tune praefumpdo inde oritur, quod non tam facile hoe cafu audiatur promifibr, fi caufetur lubricum lingua*. Vide d. 1.7 §• I2- (■u) Veluti equum, fundum, enfem, librum decem aureos dare fpondes ? (x) l. 80. §. 4. de V. O. nonjenim neceffarium eft, ut in refpondendo promifibr eunefta repetat, quae ftipulator expreffit. $• 5- b. t. Satis quoque eft quod per hunc \ verba late fuerint concepta, è quibus fi f quid ifte excipi voluiflet, id utique qui- ( dem feciflet atque ideo contra eum rem I geftam interpretamur. arg. I. 39. de pact. ' l. 99. de V. O. O) Quas enarravi tri $. preeced. (*) Jam autem tot videntur efle fti- | pulationes, quot res /. 29. pr. I. '%è. de 1 (a) Si de omnibus nolimus teneri |per refponfionem generalem , ne alias obftent priora. (b) Imo ne pacifci quidem. I. 27. ^ i 4. de,pact. I. 73. §. fi. de li. J. l. n £ locati. (c) Haoc ratio prssterquam quod petat pnncipium, e/t meri juris civilis & quidem fmgularis, atque ideo fruftra incontrarium difputaveris ex regulis iuris. cum naturalis tum civilis, qua? ne/rótiolumfeeftionem, aliaque officia probant /. 1. de neg. \geft. I. j. infi. de ferv. exl port. 1. Corintb. 13. 5. (d) Pecuniario. (e) Licet haec triplo aut quadruplo, major fit quam eratid, quod alteri ftb pulatus erat, quia ftipulatio poenalis elt aha a priore* arg. §. uit. I. de f O. Nec obftat. I. un, C. de fint. quee pro eo quod intereft. quia agit de eo quod intereft in quo hic ftipulator non fe fundat, • §• red tantum petit ex ftipulatione poenam. /. 38. §. 17. de V. O. (f) Poenoe : Ha?c enim fub conditione, li ex priore ftipulatione alteri non daret, promiffa fuit. arg. 1. S6. d. t (g) Et ftipulatori foli adquiri'a'cfio ÏÏ' ^ ^ (i) Statim quidem ei debetur. §. *• 1 J. de V. O. ibique annot. \ ' (e) Nec enim conqueri poteft, haut effe promiffioni fatisfaclum, nifi toto eo tempore, quod differendaefolutiomscaufa efl adjeétum, transafto. /. 4*- üe * O. juntt. §. I- eod. Obftat. arg. L 56. §. 4. d. t. ex qua videtur fequi,quod non nifi labence anno aut menfe petere poffit. Sed ibi tempus rettringendx obh- I gationis gratia adjeftum , ne haec poft | vitam ftuWtoris haberet effeclum, & , ideo is ftatim poteft petere, fed m b. §. differends folutionis caufa tempus eft' adiecbum. ' , o \f) Vel quid fieri. I. 13?- §• 2- Cf feq de V O. }*) Cum effeau: Alias fi opponatur ei, qui fub conditione Vel in diem ftipulatus , reaè dicitur quod continuo poffit agere. §. 2. /. de V. O. (fc) Vide annot. ad d. $. 2. Nec obftat l. 2. & 3- C. de «fwr. rei jud. ubi quadrimeftre tempus datur, quia id indulgetur his, qui condemnati funt ad rem, quam non habent, atque ideo judex prout facilius aut difEcihus illam adipifci& viaori prseftari queunt iftud tempus poteft vel araare vel prorogare. L 2. Je re judic. (i) Interpofita ftipulatione. /. t. §• 7juntt. %. 8. f. * obl. & aüion. L 12. C. /;. Qua? ratio connexionis hujus tituh cum praecedentibus. At hodie etiam pacto reaè intercedit fidejuflbr. Perez. C. b. t. n. 2. Qui differt a conftituente > quia hic etiam proprium promittit debitum $. 9. L de aüion. fidejuflbr tantum alienum. I I. §. 8- de O. 0* ^. Diftabit etiam a mandatore, quia non tantum is quoque ex caufa propnae obligationis adftringitur, /. 22. pr. mand. fed & pr«cedere folet obligationem, 27. pr.ƒ* f. §. 6. J. tod. at fidejuffor regulanterïequicur. §. 3. ^. «/tf dicam. ( & ) Ita quidem 7ata vocis fignificatione audiunt , qui alienam obUgationenv • fufcipiunt, ac fide fua ac per culo, L24.&. jubent efle falvam,eoque fenfu & mandatores & conftitutores eo nomine veniunt, & expromiffores. arg. i. 7. §. 8. de dolo malo. Sed proprie funt fidejuflbres, qui majqris cautionis gratia adhibentur, principali debitore manente. obligate §. fi. f. de replic. d. I. 1. §. 8. /• 54- infi' ad SC' Treb. I. 23. C. b. Qui & fponfores, prav des, vades , auaores fecundi. /. 4- ^ evitt. Cajaubon. ad Theopbr. not. mor. c. 12. nec non adpromiffores dicuntur. /. 5. $. 2. de V. O. I. 43. de folut. I. 04- \ 4. fol. matr. Differunt autem ab expromiflbribus, quia hi principali debitore Jiberato per novationem , in fe transferunt alienam obligationem. /. 4. de cond. cauf. data. l.fi. ad SC. Maced l. 37- §• fide op. libert. I. 53. de contr. empt. (/) Quod cum ratio naturalis omnibus fuggerat, ideo dubitandum non eft , quin ' fidejubere & fidejuflbrem accipere M | permifium. Promovec hese res non tood°  T R I P E R t I T A. $9 ƒ. r. omnibus autem obligationibus fm) adfumi poiTunt: id elt fivere, tfje verbis fn), five literis, five confenfu contraciae fuerint. Atnec illud qaidem^interef^ utnim civilis an naturalis f0J fit obligatio Cp), cBiadjicitiy fidejuflbr (VJ* adeo quidem ut pro fervo quoque (r ƒ five extraneus fit, qui fidejufforem a fervo accipiat, five ipfe dominus (s) mid, quod libi naturaliter debetur. (t) ' % li commercia, fed & officia, atque ideo ejus I exempla habemus crebra in facris paginis. Genef. 42. 37. & c. 49. v.g. 2. Ma-' ) Itaque liberum elt creditori, ii quo velit fo< lidam petere. (bj Sed ex epiftola divi Hadriani compellitur creditor (c) a-iingulis, qui modo foivendo (funt litis conteftatae tempore (d) partes petere. Ideoque fi quis ex fidejuiToribus eo tempore foivendo non üt, hoe caeteros onerat. {e) Sed fi ab uno fidejiuTore creditor totum coniequutus fuerit, hujus folius detrimentum erit, fi is, pro quo fidejuflk, foivendo non fit (f): & fibi imputare debet, cum potuerit juvari ex epiftola divi Hadriani & defiderare, ut pro parte in fe (g) detur nis. jus^ jul. 6f Mont. d. I. §. 2. infi. j t Pariter fi eodem tempore aut etiam ex in-1 i tervallo feobligaverk , ut principalem\ & fe veluti pro proprio debito obflrin- i xerit. Daventr d. l.f. 1. Vel fe obliget tanquam fidejuflbrern ac principalem. ' Trans-lfal. d, l § 3. aut uterque tam fi- j dejulfor quam principalis pro toto fe ob- i ftnnxerit. Velav. d. r. civit. Zutphan. 1 tit. ip. j). 1. item ii h~dejdfl.br ut fimul j. principalis & uterque pro toto. Tyel d. i /, §, 8- His enim ex verbis non tamno- j 1 vatio fit, quia alias rei principalis obli- 1 i gatio perimeretur, quam potius correus fit qui primum dixit fe fidejubere. Nec refert quod faepe ex intervallo accedat, cum enim nunc pacfo quoque non fecus | ac flipulationi infit vis obligationis, non 1 eft dubium, quin etiam exmterval/opof- j < fit correus fieri, quippe cum olim fola . natura ftipulationis id impediret. Mo- | f res quoque noftri hoe non curant, quod , h ex alia caufa obligetur , qui ita fidem j r fuam pro alio interponit, ac fe correum 1 i\ facit. Cum enim expromiffione facba 1 planè in fe alienum debitum queat reci- \ \ pere, cur non permkümus ut in majo- \ rem creditoris fecuritatem prior quoque I obligatus maneat. Vide Goris ad LL. 1 Velav. d. c. 17. art. 1. glofi. 3. n. 5. Am- i plius Jure Omhndïco, & jam is, qui in IJ cafum quo non folvatur, a reofeutprin- I i cipalem obligavit, haut frukur ordinis beneficio, & ita fepe pronun datum pro t fummo tribunali. xv. Fehr. m. dc. lux. & iv. Octobr. m. dc. lv. c (s) oiv-e ad totius debiti folutionem. r (a) Ipfo jure, licet ita non convene- ■ t rif. /. 3. I. 23. C. Sunt enim correi t promittendi, qui finguli in folidum ipfo 1 j jure obligantur. §. 1. I de duob. reis. ubi J1 cixi. I / [b) Nec tanquam plus petens in ex- | r. penfas litis condemnabitur uni fidejuflb- I j ri, a quo folidum petit, uti conlegitur I r I x Jure Oldampt. lib. 5. 76 Atque ic etiam exaudio LL. Trans-lfal. d. $ 4. Daventr. d.l §.6. Velav. d. I, art, 2. licet Goris ad b. § art. 2. glof. 4- n. 1 & Voet ad h.W.n. 11 opinentur ipfo jure beneficium divifionis competere. Sed utique in LL. Trans-lfal. d. $.4. ex quibus & caeterae declarandae ex doctrina Goris Adverf. tratJ. 4. § 1. expreffe fit nentio epiftolae D. Hadriani & ex hac bi adferitur fidejufibribtzs beneficium didfionis. Cum autem ifta epiftola non d indulgeat nifi ope exceptionis, 20". '» 28. h. Quid clarius eft quam nec hodie id aliter competere. arg. I. 26. & 28. ie legib, (c) Si ei objiciatur exceptio divifionis. 1.1. 2& 6f /. 28". h. t. Jus Jul. cjfMont. : 104 §. 3. (d) Quod fi poftea alii non foivendo lam, id nocebit creditori. /. 51. §.4. . lmputet enim fibi quod non prius ege■t. arg. I. 203. de R. J. junct. I. 24. quee 1 fraud. cred. (e) Sunt enim correi atque ideo id etiam\um hodie obfervandum putem, quidquid dicat Goris d. glof. 4. n. 2. Nec refert quod in LL. civit. Zutphan. tit. 15. §. 2. traditur fidejujjbres pro rata effe conveniendos: nam id commodè recipit interiretationem ü caeteri foivendo. arg. I, 14. £f /. 28. de legib. (f) Ab hoe alias id quod folvit repeere poteft. $. 6. h. t. Cg) Exceptio haec tamen non primo !atur iis, qui bene eertioratiilli renuntiaunt. jus jul. Mont. d. I. $. fi. Oldamt. I. I. i. 66. Tranf-lfal. d. I. $. 4. Daventr. I l. §. 6. arg. /. pen. C. de patt. Quod >ro fecundo tacite fecifle cenfentur fi 'terque pro toto fe obftrinxerit. Velav. d. > §. 1. Trans-lfal. d. §. 4. Tyel. d. 13. tertio' ex LL. Trans-lfal. d. I. §. 5. & daventr. d. I. 3. qui pro fifci debitoibus ac publicanis fidejuflerunt. ï 2  248 GERHARDI FELTMA N N I tur aftio. (h) §. 5. Fidejuflbres ita obligari non poiTunt, ut plus (/') debeant, quam debet is, pro quo obligantur. (k) Nam eorum obligatio acceilio elt principalis obligationis; nec (IJ plusin acceffione poteft efle ,.quam in principali re. (mj At ex diverfo, ut minus debeant (nJ obligari poffunt. Itaque ii reus decem aureos promilerit, fidejuflbr in quinque recle obligatur: contra vero (0) obligari non poteft. (p) Item fi ille pure promiferit, fidejuflbr lub conditione prommittere poteft; contra vero (q) non poteft. (r) Non folum autem in quantitate (sj, fed etiam in tempore minus aut plus intelligitur. (/) Plus eft enim ftatim aliquid dare, minus eft poli tempus dare. (vJ O) Habent & fidejuffores beneficium tertium quod cedendarum attionum appeliatur, quo creditoremrepellerepoterunt, donec iis cedat aétionem, quam habet contra reum principalem & cseteros fidejuflbres. i. 13. I 17. I. 36. I. 39. h. I. 76. de folut. I. 28. I. 43- mandati. Nov. 4. c. 1. in fi. Jus Jul. 6? Mont. d. I. $.4. Quanquam enim citra ceflionem regref- j fum habeat contra principalem §. 6. h. t. tamen utilius foepc eft contra eum uti actione cefla, quod haec connexam poflit habere hypothecam aut privilegium?Contra alios autem fidejuflbres, fi non ipfi cefla fit a creditore aciip, fruftra experïtur. Jus Oldamt. d. ^§.77. Ufu tamen invaluit, ut etiam poft folutionem poflit perere fibi cedi actiones. LL. Amfielodam. c. 40 §. 8. Sande de a£t. ceff. c. 7. n: II- Éf ia. Groeneweg. ad. I. it. C. b. n. 5. Carpzov. p. 2. J. F. conft. 17. | def. 6. n. 6. quod nec a jure Romano ( abhorret. 1. 38. b. t. "Nec obftat. I. 76.! de folut. quia ibi de fidejuffore non agitur fed de creditore qui non poteft cedere aclionem, fi ei fit folutum. Exceprione cedendarum aSHonum autem uti non poteft, qui bene ejus certior faéius tamen ei renuntiavit. Jus Jul. £3? Mont d. I. §. uit. arg. I. pen. C. de patt. Contra ex LL. Tyel. d. I. $. 13. ceflio non eft neceffaria fi unus quisque fidejuflbrum fe pro toto obligaverit. (i) Extenfive, uti ajunt, five in majorem fummam aut quantitatem. b. §. in plus autem intenfive, id eft firmius & arclius , quam reus principalis tenetur, obligari queunt. §. I. b. t. (k) Jus Jul. & Mont. d. I. §. 1. Cliv. Mxnicip. d. I. §. t. (f) Ubi de obïigationeaccelïbriaquaeritur. Alias nil impedit, quo minus id, quod accedit alteri rei, hac fit precio- fius. §. 76. I. de R. D. I. 34. de contr. empt. I. 19. 13. de auro & arg. leg. (m) Hujus enim naturam fequitur. c. accefjorium 42. de R. J. in 6. ('n) Vel in leviorem caufam. LL. CU* venf. d. §. 1. Dummodo non in aliam plane rem accipiantur. I. 42. h. t. (0) Ut fi reus principalis quinque pro* miferit, fidejuflbr in decem. ( p) Ita fcilicet ut fidejuflbr ad totos decem folvendos teneatur, quin autem obligetur ad fummam concurrentemnon oportet dubitare, ne alias dixerimus utile per inutile vitiari contra c. utile 37. de R. J. in 6. Quae regu/a femper locum habet, ubi utile ab inutili poteft feparari. / 9.1. 20. /. 29. de ufur. I, 5. §. 2. /. 31. 2.de j donaï. int. vin ux. Neque hoe cafu. | eft peccatum contraformam., qui eo confiftic in ftipulatione hsec autem ideo non vitiatur , fed valet ratione fummae concurrentis. I. 1. §. 4. de V. O. In materia hujus actus nil eft vitii, nam utique ea . coufifut in accefïionc, quae fi major eft j tune ratione concurrentis quantitatis fubfiftit. I. 11. infi. de conft. pee. Nec obftat. /. 8. §. 7. h. Nam nego in cafuno bis propofito fidejuflbrern in duriorem caufam obligari, quia tantum ad quantitatem concurrentem tenetur. Et fic non neceffe habemus in d. I. 8. $• 7. pro omnino non refcribcre non omnino vel illa verba fic explicare, ut omnino non fignificet in folidum non. (q) Si reus principalis fub conditione promifit, fidejuflbr pure promittere. I (r) LL Cliv d. $. 5 Plus enim eft debere pure quam fub eonditione. $ 33. | /. de atlionib. | (O Nec non caufa. I. S. $ 9. b. & fo ■ co /. 16 $. 1 eod 1 (O $ 33» L dc atlion. I O; /• 12. $. 7. de KS.  T R I P E R T I T A. M9 §. 6. Si quid autem fidejuflbr pro reo folverit, ejus recuperandi caufa habet cum eo mandati judicium, (ar) §.7. Graece etiam (j) fidejuflbr ita accipitur; t? ju? »/ft, wWw'« ƒ. mea fide jubeo ego. Sed & dixerit Wa«, live, i&w^., i, „0/0> Sed & l affirmo (zj: pro eo ent, acfidixent My« i. ' §. 8. In ftipulationibus fa) fidejuflbrum fciendum eil hoe generalis ter accipi: ut quodcumque fcriptum fit quafi actum, videatur etiam ac tum. (b) Ideoque conftat, fi quis fcriplèrit (e) fe fidejuÜlfle, videri omnia foJemmter ach. (x) Vel regreffum: uti loquitur JC. in l. 9. §. 3. de SC. Maced. Sed mandati j actio non aliter competit, quam fi man- j datum praecefferit, 1. 20 |. 1. mand. vel debitor praefens fiverit alium pro fe intervenire. I. 6. §. 2. I. 18. mand. I. 6. C. eod. At fj pro abfente & ignorante reo quisfidejuflit, negotiorum geftorumagetur. d. I. 6. $. £. i. 20. §. 1. d. t. Sed haec difputatio nunc inutilis, quiaeaedem prasftationes in utramque üétionèm veniunt, & nomina, aétionum non amplius 1 exprimimus. ' (y ) Ratio dubitandi fuit quod ftipu- | latione, quae erat contraclus juris civilis & a Romanis introducius , acciperetur fidejuflbr & fic non alia quam Romana lingua videbatur poffe intercedere. Sed cum ipfa ftipulatio etiam alia qualibet h'ngua reële fuerit facla, uti conlegis ex , diclis in §. 1. I. de V. O. quidni & fidejuflio , utpote quae uti ad 9.5. /;. t. dixi I omnem formam a ftipulatione habet, uti etiam ex hoe loco evincitur, graece fieri j poffet•? I. 8. pr. h. I. 12. C. eod. ( z) intellige ad interrogationem prae- | cedentem fidejubesne aliisve verbis faclam aut quod pacio five fponte nulla ftipula- \ tione interpofita dixeritfefidejubere. Jus Oldamt. lib. 4. §. 71. Ex verbis autem communibus veluti fi quis dicat aliquem . ejfe idoneum aut foivendo nemo tanquam fidejuflbr obligatur: .uti expreflum LL. I .Daventr. d. l.§.4. Aliud quippe eft com- J mendare,a/iudeftmandare./. 12.§. 12.mand. | Nifi creditor fcipulationem concepiflet verbis communibus, ex quibus alter fatis intellexiflet quod flagitaret ut hic pro reo intercederet quoddeMennonitaLeydenfi, qui venditori bovis follicito de facultatibus emptoris dixerat eum virum ejfe idoneum & locupletem, quimultamhabet pecuniam ac fe ftare pro bove: Hic homo cum per calumniam deinde diceretfe j gejaeralem viri divitis definitionem tan-j tum dedfiïe, & fe ftetiffe ante bovem cum id faceret, nihilominus ob dolum fuum condemnatus fuit. arg l 47. de R. J. Sed videtur femper ex adfirmatione 1 aliquem teneri. I. 4. §. fi. de fidejuff. Ve. rum praeterquam quod id moribus non j amplius convenire arbitrentur alii, poteft | dici, quod ibi habeatur jusfingulare. arg. 11. 16. de LL. quod non poteft inpugnari I per rationem juris communis, i 15. eod. I Ca) Et paclionibus: uci dixi ai pr, b. t. n. 1. (b) Et non amplius. Nam five accipiatur per ftipulationem five perpacium, conftat utrumque effe ftricli juris, atque i ideo etiam fidejuffio eamdem naturam cum forma fua habet. Quae ratio eft cur tantum ad fortem non autem ad ufuras teneatur fidejuflbr : Uti cautum LL. Trans-lfal. d. I. §. 6. Tyel. d. I. §. in & probatur /. 8- de eo quod certo loco, ünicuique enim mora fua, non alii obefle debet. I. 5. de reb. ered. 1.12, in fi. depof. Nifi nominatim ad ufuras quoque fe obligaverit. I. 10. C. h. LL. Tranf-Ifal. d. §. 6. Tyel. d. §. 11. vel in omnem caufam acceptus fit. I. 54. pr. locati. I. 5. C. de paft., inter empt. & vend. Nec obftat i quod femper mora rei noceat fidejuflbri. | /. 88. de V. O. quia id verum, quod ad j perpetuandam obligationem, ut fcilicet, fi mora rei principalis corpus, quod debet perierit, quemadmodum nec ipfe reus eximitur obligationis vinculo , Ita nec fidejuflbr. /. 58. §, i. h. t. quo fenfu & capienda l. 24. §. 1. de ufur. (c) Ipfe: arg. I. u. |, j, de interrog, in jure fac. non fi alius. Hinc Jicet mercatoris libro habeatur fides , ea tamen non extenditur ad fidejuflbrern , quem fcripfit pro emptore interveniffe, uti pro Pedello contra Woldringium Senatus Academicus Groningenfis judicavitvi. Mart, m. dc. lxxiv. ii 1 DE  ^ GERHARDIFELTHANNI v j,.in' ; i 'ui ; n ,i celfante fcilicet verborum'obligatione. fl) Muitum autem tempus m hac exceptione antea quidem ex principafibus conaitutiombus (mj usque ad ouinquennium procedebat X fed ne creditores diutms poffint pecuniis fuis furfitan (n) defraudari, per conftitutionem noftram (oj tempus (d) Et quidem non uno modo, nam vel prcefente debitore hujus nomen in tabulas fuas fcribebat creditor, vel ü hic apud argentariuw depofuerat pecuniam , & eam quispiam mutuo rogaret tune debitoris nomen in Kalendario annotabat afgénïafïOS cujus fides publice erat eleéla, , nec rationes tam fibi quam populo con- J ficiebat, atque ideo cuique hbrum fuum | edere cömpellebatur. t. 9- deedendo. fe) Nunc enim Syngraphis adebitore fubfignatis utimur, quae & cautiones dicuntur. U 2. §. I. de patl. [I. 5. fam. hercifc. l.fi. C.de cond. ex lege. Hinc pro cautione. in d. I. 2. $. r. ejus argumentum traclans Harmenop. t. promi. 9- §• 7 dixit yrtpiMtTtTóv. Qute vox etiam exftat 'm Baliiic. cl. I. 1. $>. 1. & Scholiafte ilid Ut. a. . . . (ƒ) Spe futurre numeratioms. (%.\.J.dt fidejuff. §\ *. ^ de obMS' d. I. S. infi. I. 14. C. de non num. pee. Nec obftat quod ejus non fit mentio in l. 8- $• !• de juk jus. I. 1. $. 1. C? feq de O cV jL \ quia tempore JCtorum nondum fuit in 1 ufu fed demum posterioribustemporibus, | cum argentariorum opera minus tutx multis videretur introdiiéla. (k) Ex .literis vel contratlu Syngraphario, qui eft contraclus , flrg. I. 1. §. 3. de paê. nominatus /. 7. §. 1. d. t. juWis dviïïs, nam aliis populis incognitus, licet hoe cum negotiis juris gentium habere videatur commune, quod etiam inter abfentes celebrari poflit. Eft porro j ftricti juris, quia pecunia quafi credita I vel mutuo data condicitur ab eo , qui < fcriptura jfe obligavit /. 5. C. de non num. i pee. C O Nam fi haec intervenerit, frustra quis in literis praefidium quaerit. §. 2.1. de except. (wz j /. 2. C. fi. eert. pet. (n) Nam & per calumniam aliquando ad hanc exceptionem aWpyuji'aj provocant, quibus pecunia eft numerata. Eï quo tamen non inferas aefi creditori femper obftaret, qui fe tantum in fcripturt fundat, aliud enim hic locus evincit. I {0) d. i. 14. pr. C. de non r.um. pee. I  T R I P E R T I T A. %sr coarflaf ume/t, ut ultra biennii metas hujusmodi exceptio (p) minime (q) exteudatur. (r) " DE OBLIGATIONIBUS EX CONSENSU. T i t u l u s XXIIL COnienfu fiunt obligationes in emptionibus, venditionibus, Jocationibus, conduftionibus, focietatibus, mandatis. Ideo autem i/lis modis obligatio dicitur confenfu contrahi: quia neque fcriptura, neque praefentia omnimodo opus efl: at nec dari (s) qiiicquam neceffe eft, ut fubftantiam capiat obligatio ft): fed furUcit eos, qui negotia gerunt, confentire: unde inter abfentes quoque talia negotia contrahunturveluti per epiftolam vel per nuntium. Item in his contraciibus alter alteri obligatur in id, quod alterum alteri (*?) exbono (x) ck aequo (j) praeftare oportet (s), cum alioqui in (a) verborum obligationibus alius ftipuletur, aliuspromittat. (bj (p) Habet alias hoe privilegium , üt onus probandi rejiciat in adverfarium. /. 3- L 10. C. de nm num. pee. Idem obtinet, fi quis fpe futurae Jblutionis apocham dedit, fed hanc intra xxx. dies debet condicere. I. 14. §. 2. C. d. t. Jus Jub. Mont. d. I. §. 3. Daventr. d. I. §. 10. pr. 40. I. de R. D. juntt. I. 20. de A. R. D. Cum autem res aliena etiam poflit vendi. I.28.&. /. 11. §. 2. de att. empti. ideo hoe contraéfu non femper etiamfi res tradatur, fequitur alienatio , &, ideo in eo non agitur de re danda. arg. %. 14. I. de action. fed tradenda, quia venditor non cogitur rem emptoris facere. /. 25. b.h t, pr. de rer. permut. (fi) Jus Oldamt. lib. 4. §. 8. heque tune refilire Heet. Jus Selverd. lib. 4. I 19- (g) Si per id intelligimus den Wein. «tuf, Gots-heller Gots-pfennig : quo verbo & fenfu venit in LL. municip. Cliv. tü- 153- §• 3- O') Nam adhibetur, ut eoevidentins probari queat & eo melius illi, qui contraótui mterfuerunt, rei geftae memoriam retineant. /. 35. pr. h. I. fi. de L. Cornmifif. (t) Quales plurimis in locisnuncfunt, qua? de rebus foli fiunt, nec enim aliter ejusmodi rerum ex caufa venditionis transfertur dominium quam fi ceflio in jure facla & inftrumentum, fupcr illo negotio fit confecfum a magiftratu, in cujus territorio res'fita. Jus Jul. Mont. c. 96. V 1. Arcbiepific. Colon. tit. n. §. 1, Velav. c. 24. §. 1. Trans-lfal. p. 2. tit. g. §: 3- 4- 6? 7. Comit. Zutph. tit. 18. §. 6. civit. Zutphan. tit. 23. 8- Daventr. p. 3- tit 10. 1. Drcntk lib. 3. §. 27. Scripturam quoque defiderari judicatum leept  T R I P E R T T T A. - =53 effe venditionern & eraptionem eonftiüiimtss (ié), nifi & inftrumenta emptionis fuerint confcripta vel manu propria contrahentium (/), vel abatfo quidem fcnpta, & li per tabellionem (mj fiünt, nili&completiones acceperinc, & fuerint partibus abfoluta. (n) Donec enimaliquid deeft ex his, & poenitentiae locus eft fo), & poteft emptor'vel venditor fine poena recedere ab emptione & venditione. (p) ha tamen impune eis recedere concedimus, nifi jam arrharum nomine aliquid (q) fuerit datum: koe enim fublèquuto: five in fcriptis five fine fcriptis venditio celebrata (r) eft: is, qui recufat adimplere (s) contracfum, fi quidem eft emptor, perdit, quod dedit; fi vero venditor, duplumreftituere compelhtur, licet fuper arrhis nihil expreifum eft. (/) Pretium autem conftitui oportet, nam nulla emptio (v) Gnspretio (xJ elfe poteft (y) §. i. Sed & certum effe pretium debet (s), alioqui fi inter aliquos ita faepe a Seriatu Groningano etiamque a I Camera HovetmanorummZ)ec£TOl)ni638.1 & alias frequenter. Amplius Frifti con- ] fenfum magiftratus aliquo aere redimere j efl neceffe. Sande 3. decif. 4. def. 2, pr. /, (k) l. 17. C. de fide infirument. I< (l) Quod etiam ubique viget, fi res ; mobilis vendatur, alias fi immobilis fit I praeter contrahentes judicis duorumque: adfeflbrum. LL. Velav. d. I. §. 1. Trans- I J/ai. d. I. §. 4. & 7. nec non uxoris, fi f maritus quid vendat, requiritur fubferip- j tio. LL. Velav. d. §. 1. Zutphan. comit. J tit. 23. §. 4. Zutph. civit. tit. 18. ii. > \ Gennep, art. 29. Arcbiepifc. Colon. d. I. §• 2. 1 (to) Quem jam notarium dicimus; fja) ld eft notarius ex fuo prothocollo vel minutis folemne confecerit inftru- i { mentum. ^ * (0) Nifi interea rei traditione con- ». traclus fuerit confirmatus. LL. Daventr. \ d. I. §. 8. Nam antea a contraftu qui ' pure erat initus & jam perfeclus: in ejus j enim argumentüm arrha dicitur fuilTedata : h. pr. eo ipfo recefferanc contrahen- j tes, quod fub conditione, fi contraclus t in fcriptum eifet redactus , demum illi j 1 robur ineffe voluerint. Quemadmodum i 1 autem fponfalia de futuro aut fub condi- ] tione contracla, ficoitusfequatur, fiunt i pura & de praefenti tranfeuntque in nup- 1 tias. c. 5. (y 6. X. de cond. adpof. ita & hic ubi res tradita priusquam abfolvatur I fcriptura. j (p) Quia a contraébu perfecbo refilie- i runt & eo deventum ut res confiftat in | ] terminis pacti de vendendo , a quo licet 1 renlire cum difpendio arrhae, quam nunc , 1 < J handt-pfennig vocamus, & quae fecuta emptione alias cedit in partem pretii. /, n.%. 6. de, att. empti. I. fi, de L. commiffi Sed fi contraclus femel eft perfecfus nec terum uti in h. pr. fufpenfus, tune ne |uidem cum jaflura arrhae ab eo permifhm eft recedere Jus Oldamt. lih. 4. §. 81. arg. I. 5. C. de 0. & A. I. 3. I. 6. I.7. C. de refcind. vend. iq) Sive anulus five pecunia ut deinde in partem pretii cederet five vinum. O') id eft celebrari coepta. nam in l. 17. C. de fideinflr. unde hic locus defump:us, dicitur qui vendere pollicitus. (s) Properficere: Quis enim aTriboliano adcuratam Jocutionem fiagitet? (t) LL. Cliv. d. I. {]. 3. (v) Ufum practicum conlege ex l. 7. [. 6. de don. int. vir. & ux. I. 38. h. 11um ck habebit ubi valet parcemia relata ad §. 2. I. de donat. (x) Nifi jure fingulari aliudreceptum uti in l. 66. de jure dot. (y) l. 2. § 1. b. Efl enim precium quoque de fubftantia. I. 72. pr. eod. Quod i adüt, tune non eft imaginaria vendiio. /. 16. de R. J. Haec autem erit ubi mus numus dicis caufa intervenit. /. 55. 7. juntl. I. 46. locati. quia hic opponitur )retio. /. 10. §. fi. de adq. poff. Multo nagis imaginaria eft , quando pretium lonationis caufa non exigetur. /. 36. I. }8. b. LL. Cliv. d. I. §. 17. (z) ld eft adparere, quid & quantum d fit, quod pro re vendita datur. arg. . 6. de reb. cred. quod etiam in inftrunento emptionis ac venditionis exprimi lebet. Statut. Frif. lib. 1. tit. 8. §.3.6? \. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 8. $. 2- Quod fi ta- ï k  GERHARDI FELTM ANNI ita convenerit, ut quanti Titius rem aeftimaverit, tanti fit empta: inter veteres fatis abundeque hoe dubitabatur, conftaretne venditio, an non. Sed noftra decifio (a) ita boe conftituit, ut quoties fic compofita fit venditio, quant U/Ie aejlimaverit, fub hac conditione ftaret contraclus, ut fi quidem ille 'qui nominatus eft (£), pretium definieritj tune omnimodo fecundum ejus aeftimationem (c) & pretium perfolvatur, & res tradatur, & venditio ad effeclum perducatur (dj, emptore quidem ex empto actione venditore ex vendito agente. Sin autem ille, qui nomi* natus eft, velnoluerit, vel non potuerit pretium definire tune pro nihilo effe venditionern quafi nullo pretio ftatuto. ie) Quod jus cum in venditionibus nobis placuerit, non eft abfurdum in locationibus & in conduchonibus trahere. (f; §, z. item pretium (g) in numerata pecunia confiftere debet, (b) Nam in caeteris rebus, an pretium effe poffet, valde quaerebatur: veluti an homo aut fundus aut toga alterius rei pretium efle poffet. Et Sabinus & Caflius (i) etiam in alia re putabant pretium polfe confiftere, unde illud eft, quod vulgo dicebatur, permutatione rerum emptionem & venditionern contrahi, eamque fpeciem emptionis & venditionis, vetuftilTimam effe argumentoque utebantur Graeco poeta Homero qui ali« quam partem exercitus Achivorum vinum fibi comparaife ait, permutatis quibusdam rebus, his verbis (&J. 'Èf. fi tamen In eo contineatur rem effevenditam pro certa fumma pecunia, qua venditor fuerit contentus , idem erit. LL. Trans-lfal. d. §. 2. Atque hoe foepius üt in Drenthia & utilius, nepofteri venditoris non advertentes quod return pretia tempore va/de mutentur, per errorem deinde caufentur nimis vi/i pretio i rem effe vendkam. Item fufücit fi per relationem ad a\\ud fit certum. 1. 7. 1. Ê? 2. b. arg. I. 35. 1. eod, "Nec obftat quod non fit emptio, ubi fpecies pro re datur §. 2. b. t. Jam autem pro fpecie haberi centum , qui in area funt, /. 30. §. 6. L 34. 4. /• 51. l- i°8- §• i°- de legat* 1. quia id in legatis ideo receptum, ut fi ita pecunia fit reliéta non nifi ex mora fua & ubi in area fuit, teneatur heres, ne nimis oneretur. Ca) l.fi. C.h. t. (b) Ut fit arbitrator, quam Belgse een goetman & Proculus etiam vonum vi-\ rum & arburum appellatum. /. 16. pre! focio» CO Nifi tam pravum fit ejus arbitrium, üt manifefta ejus iniqüitas adpareat. /. 78. pro focio. I. 25. pr. locati. Veluti fi rem, quae valet decem aeftimaverit vinginti vel quinque, timo duodecim aut fex. Licet enim non fit lxüo facla ultra dimidium, tamen judicio bona? fidei il/a inaequalites debet corrigi. d. I. 78. Communi veró jure tutus eft, fi laefio ultra dimidium id eft rem, quae decem valear, quis vendidit pro quatuor aut emitpto viginti & uno. 1. C. de refciendi vend. • Omland. 5. §. 3. Oldamt. 4. §. JO. TratlS\Jfal. d. I. §. 17. (d) Licet alteruter conqueratur fe in uno aut altero numo effe lsefum. LL.' \ Tyet. p. 1. tit. 20. 1. arg. I. 19.' jur&. \ l. 203. de R. 'J. I. 9. de negot. gefl. (e) d. I. fi. C. b. I. 35. pro focio. LL; Cliv. d. I. p. 14. /. 43. de V. O. (ƒ) d. I. C. b. I. 25. pr. locati. juntt. pr. tit. feq. _ (g) Ab initio, quia hoe folet fpecteri. /. 8- pr. mand. I. 1. $. 13. depof. arg. I. 1. de O. J. Nam volenti venditorialia res loco pretii deinde poteft dari aut praej' ftari. I. 79. /. 9. C. de refciend. vend. hNifiid fierit in fraudem eorum, quiredimere queunt rem venditam non autem permutatam. arg. I. 29. /. 30. de LL. (b) l. 1. 5. 1. b. I. 9. C.eod. I. ï.dt rer. permut. (i) Relati a Paulo in d. I. 1. §. I. (k) Quae exftant Uiad. lib. 7. Alium locum ex Odyff. lib. 1. adfert Paulus d. I. 1. g. 1.  T R I P E R T I T A. m AAA.0 Si fivoïf aAAoi Tergoribusque, bubusjed £5? mancipiisque, Diverfae fcholae au&ores (/) contra fentiebant: aiiudque eiTe exiftimabant permutationem rerum, aliud emptionem & venditionern: alioqui non poffe rem expediri, permutatis rebus, quse videatur res veniffe, & qux pretii nomine data effe: nam utramque videri & veniffe, & pretii nomine datam effe rationem non pati. Sed Proculi fententia dicentis permutationem propriam effe fpeciem contradus a venditione ièparatam, merito praevaluit: cum & ipfe aliis Homericis verübus (m) adjuvabatur, & validioribus rationibus argumentabatur: quod & anteriores divi Principes f n) admifenmt, & in noftris Digeftis lacius %niücatur. ï 3. (O ÏSIerva ck ProcuZus, quos laudat ck fequitur Paulus d. I. 1. §. 1. (m) Etiam relatis. in d. I. 1. §. i. Sed miremur & nos merito qui ex verfibus iftis id probaverint > cum notum fit, quod poè'tas metri neceffitas excufet uti docet Quinti/ian; 1. Injl. orat. 9. Nam ■ - - - - verba negant communia Mufai I uti fcribit Claudian. ad ALternal. & nemo ! ignoret quod ait Lucianus in Demofthenis encomio. to i>j nu^tiHa* ditonsxnteryenent: animadvertendum ent, an cuftodiam (%) ejususqw ad traditionem venditor fufceperit. Sane enim fi fufceperit, ad ipüus» periculum. is cafus pertinet fa): fi non fufceperit, fecurus eft. fb) Idem & in caeteris animalibus caeterisque rebus inceJJigimus Utique tamen vindicationem rei (c) & condictionem (d) exhibere (e) debebit emptori (f), quia fane, qui nondum rem emptori tradidit (g% adiiuc ufuras tenetur. 2. C de ufur. LL. Tyel. d. I. §. 3. Et quidem LL. Daventr. d. I. §. 11. ad femiffes nifi apud magiftratum illud depofuerit. {x) Multo magis ft vi ademtus. Z.31. pr. de aÜ. emti. (y) Levis. Z. 5. §. 2. commod. (z) Diligentiorem quam natura contraclus exigit. Vel potius fuo periculo retinere: uti eft in Jure Oldamt. d. lib. 4- $• 86. (a) Pacïa enim dant legem contrac- J tui. I. 23. de R. J. Jus Omland, d. §. 4. i & Oldamt. d. §. 86". Vide Tabor de con- 1 frat. p. 172. \ (b") De cafu enim fortuito, qui vis •. divinae appellatione venit, l. 25. §. 6. ] locati. nemo tenetur. d. I. 23. de R. J 1 (c) Haec enim utcompetat, probari debet ex parte agentis dominium. /. 23. pr. de R. V. dd) Eurtivam intellige, qua? foli domino datur. /. 1. de cond. furt. (O ld eft mandare & cedere. /. 57. ie legat. 1. (ƒ) ld eft in eum transferre. Z. 35. §. 4. h. (g) Quia non nudis paclis id eft, conventionibus, quae fine rei traditione perficiuntur , fed traditionibus dominia transferuntur. Z. 20. C.de patt. Videannot. ad §. 40. 1. de R. D. Hinc ubique fi Fri-1 fios Orientales excipias, qui utrique quid I tradi volunt lib. 2. fi duobus feparadm ! rem in folidum vendideris, pofterior emp- 1 tor, fi prius ei res fit tradita, erit dominus. I. 15. C. de R. V. LL. municip. Cliv. d. t. 153. §. 10. Jus Oldamt. lib. 4. ; §. 84. Jul. & Mont. d. I. §. 7. Selverd. i lib. 4. art. 23. Trans-lfal. d. I. $.10. ' Drentb. lib. 3. §. 30. Stat. Tyel. d.l. $.5. 1 Non obftat Z. 21. ad L. Corn. de falf. ; Nam licet venditor fit nebulo, qui etiam 1 graviore poena pecuniaria aut in corpore i punitur ex d. Jure Jul. Mont. & quinque ! dalens pleclitur atque alteri ad id, quod t intereft, tenetur ex Jure Oldamt. d. I. i Selverd. d. art. 23. id nil ad alterum. j K arg. t. t. ut res inter alios atla. I. 155. de R. J. Sed quid fi hic id fciverit jam alii prius rem elfe venditam ? Idem obfervandum refpondi v. Sept. m. dc. lxxt* mihique \fubfcripferunt D. Euftath. Kiriberg. Dr. & D. Johan Henr. Huberti Dr. Quanquam non ignorem aliter con'ftitntum efle LL. Trans- Jfal & Tyel. dd. II Ex quibus tamen recle difcimus i illam doclrinam fallere , quando prior I emptor corporalem rei poffeffionem nacws efl, licet enim tune pofteriori prius in jure cedatur, huic tamen iftepraeferetur. Hinc porro difcimus quod etiam extra traditionem folemnem contraclus valeat, & inde emptori contra venditorem detur aélio ad tradendam rem venditam , ad quod etiam tenetur invitus fi illam habeat, nec Jiberatur praeftando id quod intereft. /. 11. §. 1. jm£t. §. 2. de action. empti. I. 30. §. 1. /. 46. eod. arg. §. 2.1. de donat. _ Et nullorum magis quam venditorum intereft, ne auxilium denegetur emptoribus, quod alias nunquam accederent ad contrahendum, nifi caveretur rem iis traditam iri & fic fine fpe lucri venditores foli morarentur in foro, quin & fepe emptoxes non reperirent, atque ita porro fifteretur commercium, quod promoveri reip. intereft. Quare etiam haec fententia ubique in foro recepta, atque ita Groningse a Camera Hovetmanorum in caufa Aucke Hoeckes contra Egb. felties judicatum. xxi.Mart. m. dc. xxxix. & expreflum Jure Oldamt. lib. 4. art. 83. rrans-ifal. d. I. §. 9. Drenth. d. I. §. 29. Tyel. d. I. §. 1. Nec obftat quod plurinis in locis traditum fit agi ad id quod ntereft, vel ubi rem non habet ampliws venditor & ideo in LL. Tyel. d. I. §. 12. :ontinetur quod ad id , quod intereft, igatur, fi non tradaturres, quae negoiationis caufa parata, quod fcilicet ejus • nodi rem non diu penes fe quis retineat. similiter refponderi poteft ad l. 12. de 'ft. empti. ubi ideo JCtus dicit noluit: >i enim rem habet adhuc & nolit tune uflu magiftratus per adparitores ejus illi auffe- k 3  GERHARDI FELTMANNI adhuc ipfe dominus eft. Idem etiam eft de furti (b) & damni injuriae actione. (/) §. 4. Emptio tam fub conditione (kj quam pure contrahi poteft. Sed conditione, veiuti Si Stichus intra certum diem tibi placuerit, erit tibi emptus aureis tot. (j. 5. Loca facra vel religiofa (/), item publica (mj, veluti forum, bafilicam fruftra quis fciens emit, quae tamen li pro profanis vel privatis de, cepuis a venditore quis emerit, habebit aCfionem ex empto (uj, quod non habere ei liceat, ut confequatur, quod fua intereft eum deceptum non elfe. (0) Idem juris eft, li hominem liberum pro fervo emerit. (ƒ>) aufferetur. I. 68. de R. V. Et fi immobilis judicis officium implorabitur, quando venditor folemni traditione rem in mequieamemi, non vult transferre. LL. Trans Ifal. Drenth. & Tyel. dd. II. Jus Oldamt. lib. 3. §. 33. Selverd. lib. 4. art. S2. Quare non obftat quod ad tradendum nemo teneatur quod facfum in fe con cineac, ad quod nemo invitus cogitur. I. 13. in fi. de re judic. Licet & id tantum verum fit de illis faftis, quse citra corporalem laborem non poffunt expediri. At inquies cum ejusmodi facris conjungi fundum tradi in l. 72. pr. I. 75. $. 2. de V. O. Sed id eatemis fit, quatenus quaeritur an ftipulatio fit dividua vel individua? certa vel incerta? Nil quoque nos morari debet, quod jurari poffit in litem. arg. I. 5. de in Ut. jur. nam id falfum eft, quia ifti facramento tune tantum eft locus , ubi quis invitus re fua cogitur ca- I rere. arg. I. 97. I. 70. de R. V. I. 8. de \ in Ut. jur. At haec res non eft. emptoris. I. 16. h. t. O) Nam hic fingitur venditori fur- ! tum facbum, alias acbio furti datur omnibus, quorum intereft. §. de oblig. (quee ex del. (i) Ex L~. Aquilia: quod & haec domino detur. I Ck) Non autem ea fi emptori placuerit \ l. 13. C. h. vel quanti is voluerit l. 35. $ f 1. eod. fed quidem fi intra decem dies equus {tibi placeat. I. 31. $. 22. de Aedü. edieïo. arg. I. 195. de R. J. (I) Haec hodie retbè emimus. Vide§. 7.1. de R. D. (m) Abufive fic di£ta. I. 15. de V.S. pro rebus univerfitatis. §. 6.1. de R. D. | ( n) Quae datur emptori, ut res tradatur cum frucfibus, aut praefteturid quod intereft. I. n. pr. & §.fieq- de alt. empti. A£tio venditi datur venditori contra emptorem ut pretium cum ufur is a rem[ pore morse folvat. I. 19 & feq. d. t. LL. Daventr. d. I. §. n. Tyel. d. I. §.3. (0) t. 4. §. 6. I. 62. §. I. li 70 b.arg. 1 Juris Omland, lib. 5. art. 2. Oldamt. lib: \ 4- *• &%. 1 Cp) arg. §. 2.1. de R. D. junct.I. i.h DE  X R I P Ë R r I T A: zsp DE LOC ATIONE ET CON* DÜCTIONE. T i t u l u s XXV. LOcatiö ckconduftio (4) proxima eft emptioni&venditioni, iisdemi que juris regulis con- (q) Eft contraclus nominatus confenfu initus, juris gentium ac bona? fidei de ufu rei vei opera hominis locari folha pro certa mercede alteri concedenda. Quod fit contraclus & quidem nominatas I inde probatur quod haec conventio, licet | abfit rei traditio aut datio, non fit nuda, fed ob nomen quod fuit fortita, pariat atlionem cognominem. arg. Z. 7. §. i.de ■patt. I. 1. §. 2. dë rer. permut. Solo perficitur confenfu tit. 1. de oblig. qua ex confenfu. I. 1. I. 14. h. I. 2. de O. & A. Efl juris gentium. /. i, h. I. 5. de J.&J.l Vide annot. ad. pr. I. quib. mod. re contrah. i «Mig. Agitur in eo de transferendo ufu: \ Non enim folet locatio mutare dominium Z. 33. h. quae incipit; Non folet. Ita au- j tem loquitur Ülpianus quia aliquando in locatione dominium tranfit in conducto-1 rem operis faciendi: veluti fi datur fabro \ aurum vel argentum pufuttatum, five in rudi materia. Z. 31. h. t. At reguraliter ufus tantum transfer tur. d. I. 39 Seneca 7. de benefic. 5 conduxi domum è te, in 1 hac aliquid tuum, aliquid meum: res tua * efl, ufus rei tua meus efl: Üfus autem ' in domo omnem commoditatem inde per- j cipiendi. /. 5. /. 9. pr. h. in fundo fruc- j tum fignificat. I. 15. §. 5. /. 24. §. 4.1. J 25- §• i> L 33' b- Ê 6. C. eod. L 1. §. 1. j de loco publ. fruendo. Et quia frul dici- J tur 3 etiam is, qui per aliumfruclusper- < eipit, ideo jnre civili c'onduclor non pro- J hibecur alteri rem locare, nifi aliter con- ' venerit. /. 6. C. h. LL. Clivenf. tit. 154. h §. 1 3. aut diverfae conditionis vel pro- ! ( feiïïonis homini iterum locet. LL. Tyel. \ ] p. 1. tóf. 22. §. 6. Sed hodie multis ih j 1 locis, nifi haec lex cöntraclui data fit, j ] id non licet. Jus Archiepifc. Colon. tit. I / 14. §. 1. Velav. tit. 26. $.91. Drentb.lr, lib. 5. 40. Tram-Ifal. p. 2. tit. 9. §. 5. » Selverd. 4. §. ^. aut nifi dominus conI fentiat. Stat. Groning. lib. 7. art. 11. Idem cautum jure Oldamt. lib. 4. §. 115. nam id ei tantum permittit, qui ultra novem annos fundum conduxit. Quod verb in d. LL. Trans-lfal. dicitur ne partem domus locet, id inteZlige fi feparatim alii pars inhabitanda concedatur, ; quin autem inquilinum poffit recipere, i non oportet dubitare. arg. I. 21. g. 1. /. 4. pr. de ufu e? habit. juntt. I. 2. §. 5. de aq. pluv. are. & hoe jure nos uti mille oflendunt exempla. Caïterum qui rei ufum alteri praeflat, dicitur locator, conductor veró qui illum fibi adquirit pro mercede, quam dat. At ubi de opera, hominis j quam dixi etiam in hunc contratlum cadere. Z. 13. x. & feq. I. 26. h. queemur, idem diverfo refpeólu llocator & condu&or appeliatur, Nam I faber locat mihi operas & conducit opus faciendum, ego hoe illi loco & operas fabri conduco. I, 11. $.3. /. 19. (J. 7. ƒ. 2t. §. 2. I. 24. %. 1. /. 38. b. Semper autem merses conftitüi debet. b.pr. I.32. pr. de donat. int. vir. êf ux. I. 23. comm. div. I. 20. §. 1. I. 35. $. 1. h. Haec autem debet certa effe annua quantitas, quae aequet quadantenus utilitatem, quae ex re percipitur. arg. I. 8. C. h: juntt. I. 20. $. 1. Z. 46. eod. Atque haec ratio efl cur appeZletur precium. /. 28. §. 2. Z. 51. §. j. b. t. _l.fi. §. fi. ad L. Rbod. de jattu. I 58. ïr. h. t. Quare fi uno numo fiat, erit lonatio. d. I. 46. Ufum practicum conege ex annot. ad pr. tit. preeced. in fi. 'er mercedem diftinguitur a commodato >recario & depofito. /. 5. §. 12. commod. • 1. §. 8. depofiti. item a mandato, Z. 1. w?id.  l5o CERHARDI FELT M ANNI confiftit (r) Nam ut emptio & venditio ita contrahitur, fi de precio convenerit, fic & locatio & conduótioita contrahi intelligitur (j), ii merces conftituta fit (/); & competit lo caton quidem locati actio O) conduótori vero condufli. (x) ^ . . _ ...... Cr-) Quod pefïime de omnimoda pan-1 tate acceperis. Ut fruftra alii mde tra- l hant mercedem debere confiftere m pecunia numerata. , (s) Imo ftatim perfeda eft. tit. 1. de oblig. quee ex confenfu. " (t) Debet autem confrère m nuims. S. *. /a f. /. 5- §• 2. . 11. de recept, arhitr. Poteft etiam expelli conduébor, fi non folvit mercedem intra tempus praefinitum non folvit penfioueuv. I. 54. §. 1. h. quod fi id non fit definitum fruftra dicitur effe biennium ei d. l. 54. §. 1: ê? fe 56. eod. malè intellectis, reótius enim hac in re morem regionis fequimur. arg. f. 8. C. h. Qui alius I eft atque alius; Nam apud FrifiosOrieff I tales poteft expelli conductor, fi femel ' interpellatus intra quatuordecim dies noJ folvat mercedem ceffam. d. lib. 2. b. f. In Trans- Ifalania primi anni merces tota eft folvenda antequam fequentis cedat d. I. §. 11. Indulgentiores funt Tyelenfes d. t. 2i. §. 4. qui biennii celfationem defiderant. In locatione operaruff intendit earum conduétor, qui fimul ed locator operis faciendi, ut locator ope , rarum dnoxihiep* faciat. /. 5. $. 1. de "< \ S. aut praeftet id quod intereft. arg * ' 13. in fi. de re jud. Neque artifex hoe 1 cafu alium fuo loco fubftituere poteft j arg.  r R I P E R T I T A; 261 r. Et quae fupra diximus (y), fi alieno arbitrio precium permiffum fuerit, eadem & de locatione & conduclione diCta effe intelligimus, fi ïlieno arbitrio merces permiffa fuerit. (z) Qua de caufa ii iulloni po» lienda. curandave (a), ac farcinatori farcienda vefiimenta quis dederit, /b) nulla ftatim mercede conftituta, fed poftea tantum daturus, quantum inter eos convenerit, non proprie locatio & conduclio contrahi intelligitur, fed eo nomine actio praefcriptis verbis ie) datur. fd) $. 2. arg. I. 31. de folut. LL. Tyel.p. 1. rit. 23. g. 5. Famulus aut famula & qui operas rufticas locavit, id tamen facere poflet. arë- I3* de contrah. comm. Jlipul. Poffunt ck. famulae matrimonii contrahendi caufa renuntiare contraStui. LL. civit. Zutphan. tit. 15. §. 4.. Daventr. p. 3. tit. 11. §.10. Imo etiam intempeftive ideo ab eo refilire ex Jure Frif. Oriënt. d. I. & Groning. 8. §• 37. ex quo tune pro rata temporis merces debetur: fed contrarium in famulo eft difpofitum apud Frif Oriënt, hic enim dimidium mercedis her o pro poena debet folvere. Jure Trans-lfal. d l. §. 17. tertia parte & j Tyel. d. tit. 23. §. 1 quarta pleótuntur. I Daventrias autem & Zutphaniae tenentur cedere urbe fi poft. arrham acceptam renuntient contratbui. d. §. 4. &f d. §. 10. Si deferant herum ante tempora finita, nil quidquam de mercede promiffa habebunt. LL. Trans-lfal. d. I. $. 20. Tyel. d. tit. ±3. $. 2. & 4. Imö JureDrenth. lib. 4. 45. & Stat. Groning. lib. 18. art. 37. tantum illi dabunt quantum me- j ruiffent, quod & cautum Jure Oldamt. lib. 2. 7. & Omland, 5. §. 34. Selverd. j 4. $.53* . . I (y) in 5. i. tit. prceced. (z) Quare fi is, in cujus afbitnum conlata efl: defmitio mercedis, vel nimis modicam vel nimis magnam dixerit, ut alteruter laefus fit ultra dimidium, tune locus erit condiStioni utili ex l. 2. C de refc. vend. juntt. pr b. t arg. 1.3 C comm. utr. jud. I. 30. de V. O. fi quidem non ultra fed paulo infra dimidium vel in hoclaefio contigerit, corrigetur ejusmodi pravum arbitrium per judicium bonae fidei. arg. 1. 79. pro focio. At fi non adeo magria fubfit laefio, definitioni erit ftandum. /. 25. pr. h. Quod fi alter noluerit mercedem deffnire, nulla erit locatio. d. I 25. pr. juntt. d. §. 1. tit. praced. (a) Aut alicuilavanda. L 2> de cond. fine caufa. (b) Reótius dixeris tradiderit. Sed licet hoe facfum eifet tamen quamdiu ful- lo aut farcihator nil operarum in rem praeftiterat, adhuc conventio erat nuda nec magis nata erat civilis obligatio, quam fi tantum confenfiflent in id, ut fulio veftem lavaret poftea tantum accepturus , quantum inter eos convenifiet. Nec enim ejusmodi conventio habebat i nomen , quia nulla merces erat ftatuta. I d. I. 25. pr. h. Non quoque caufa fuberat, quod haec dationem aut facbum ab \ una parte requirat. Cum veró a facieri! do hoe negotium deberet incipere, non I aliter, quam fi fullo opus perfecerat, hic poterat nafci civilis obligatio, ex qua ei contra dominum veftimenti daretur actiö praefcriptis verbis. /. 22. deprcefcript verb. t junct. I. 1. & feq. eod. Moribus noftris 1 cum ex pacto feu nuda conventióne nafcatur actio five merces fit ab initio definita five non, femper civilis obligatio nafcitur. Sed & ubi fartor aut fullo quid fecit, nil intereft, quae actio competat, I non modo ideo quod accionurii nomina nunc non exprimimus, fed quia utroque cafu eadem culpa a fartore praeftanda: Tyel. d. tit. 23. 7. & hodie tam inactionem praefcriptis verbis quam locati veniant ufurae, fi non folvatur, de quo ^ deinde convenerit. \ Qc) Quae ka appeliatur quod non ex nomine contractus prolato ftatim fcirec praetor quam actionem debebat dare fed ex prcefcriptis id eil ex enarratione facti I conlectis verbis formulam agendi concjpiebat, quare & in factum actio dicebatur. I, 1. §. 1. éf §. fi- I. 13- pr. I. 23. de prcefcr. verb. I. 1. §. i. de rei permut. & j quia non minus quam alia ex contractu ' nominato prodita erateflicax, etiam uti| lis audiebat. I. 6. C. de tranfatt. I. 1. C. I de patt. convent. I. 3. C. de donat. qua fub 1 modo. juntt. t 1. C. de rer. permut. Haec I mea conjectio juvatur. /. 3. de prcefcr. verb. Ojuid enim manifeftius quam per jus civile ibi intelligi formularium. arg. I. 2. §. 5. & 6. de O. J. ubi vide noftra. (d) Imo de dolo? /. 5- $• 3- de prafcr. verb. Refpond. ld verum fi ex facto me© LI  26*2, GERHARDIFELTMANNI §. %: Praeterea, ficut vulgo quaerebatur, an permutatis rebus emptio & venditio contraheretur, ita quaeri foiebat de locatione & conductione, fi forte rem aliquam utendam five fruendam tibi aliquis dederit', fe) & invicem a te utendam five fruendam aliam rem acceperit. Et placuit non efle locationem & conduclionem (ƒ) fed proprium genus (g) contracfusj veluti fi cum unum bovem quishaberet, &vicinusejus unum, placuerit inter eos, ut per denos dies invicem boves commod* rent, ut opus facerent, & apud alterum alterius bos perierit ne queJocati, neque condüdi, neque commodati (i) competit aclio, quia non fuit commodatum gratuitum (k)\ verum praefcriptis verbis agendum eft. §. 3. Adeo autem aliquam iamiliaritatem inter fe videntur habere emptio & venditio, item locatio & conducfio: ut in quibusdam caufis quaeri foleat, utrum emptio «Sc venditio (l) contrahatur, an locatio & conduclio (m): üt meo veluti ex manumiflione fervi alter, qui dare promiüt, nullam utilitatem percepit. (e) Pro tradideritflylooratorio. Quod fi tantum convenifièt de commodando mutuo equo, erat paclum: ex quo nulla nafcebatur actio. I. 7. §. 4. de paSt. 1.27. C. fe. At hodie non dubium illam dari ad id quod intereft • quia nulla conventio quas ferio ik deliberato animo eft facla amplius nuda, nifi quod nonnulli Belgae paclum donationis excipiant, uti fcripfi ad §. 2. I. de donat. ff) Pffl/i id eft quia nulla merces ftatuta uci Gajus ait in l. 25. pr. h. I. 23. comm. div. Cg) Conventionis, ex qua ob caufam, 1 quae tune fubeft ft unus jam fecit quod J promiüt, civ\\is obligatio nafcitur. I. 7. 2. de pact. & innominatus facio ut facias appeliatur. /. 5. §. 4; ^ 5. de profcr. verb. I.17. §. 3. eod C_b) Dolo, lata aut levl culpa. arg* 1, 5. §. 2. commod, (O Quia hoe eft gratuitum. §. 2.1. quib. mod. re contrah. obl. & ipfe Juftinianus mox hic fubjicit. Cfe) Hanc differentiam etiamnum hodie noffe debemus; quia in commodato leviflima eft praeftanda culpa. d. I. 5. §. 2. Vide noftra ad d. §. 2. Sed & ob aliam caufam veteres de illa differentia erant folliciti, fi enim gratis tibi utendum quid tradideram ad certum ufum., quia haec conventio habebat nomen & dicebatur commodatum ideo rem non poteram ante ufum finitum repetere. Quando autem quoque ad certum ufum tibi equum tradideram ut vicillim mihi altero die equum tuum utendum concederes, quia ultro citroque nil erat faótum , et ifta conventio non habebat nomen , ideo poemitere poteram et equum meum repetere i antequam eo ufus eras: /. 5. pr. de cond. caufa data. Hoe tamen tibi non erat per• miflum fed ego ut viciflim equum mihi I utendum traderes, fi volebam fervari fi' dem placiti, contra te agebam praefcrip tis verbis : uti hic ait Legiflatór, Hodie vero nec mihi ex pcenitentia licet repetere equum. Si enim ubi tantum convenit de mutuo fibi commodandis pecadi~ bus, nunc civilis nafcitur obligatio qnanto magis fi jam rem tradidi? Tune enim . nequaquam caufari queo levitatem oris: I ut perperam diffendant Carpzov. p. 2. \J. F. conft. 33. def. 23. n. 7. ■& Jók 1 Fhilippi uf. pratt. Inft. lib. 3. eclog. 71. n. 14. (1) Hujus fpeciem obtinere videbatur contraclus empbyteuticus , quod ex eo traditione facla jus in fundo emphyteutse adquiratur. I. 71. §. 4. & 5. de legat. h | quod fine obligationis vinculo dicitur retentatum. I. 11. C. de fund. patrimon. ex I quo & aclio in rem illi datur etiam contra dominum. /. 1. §. fi.ftag.vect. Licet enim non efficiatur dominus. d. §.ƒ. j intellige direclus eft tamen dominus. L ,12.. infi. C de fund. patrim utilis fcilicet. : Codex Henrici IV. lib. 17. tit. 6. cap. i [ (m\ Ad hujus naturam videbatur ma. gis accedere , quod non dominium pleI num transferretur in emphyteutam. d. I I 1. §. 1. fi ag. veEtig. junct. I. 39. locati I fed dominium fuperius quod & direcluffl 1 vulgo audit, maneat penes eum qui rein I fuam  t r i p e r t i t A> uteccedepraediis, quae 2,63 per- /uam alteri in emphyteufin tradidit. I. 1. C. de jure empbyt. ibi; rei domino. I. 3. C. eod. I. 15. §. 26. êf 27. de damno infeüo. Jus Oldamt. d. I. 9. 116. Cui etiam in recogmtionem proprietatis veftigal aliquod folvi debet. h. §. êf & /. 1. pr./z ög. quod magis locationis quam emptionis quandam habetimaginem. Ab utroque tarnen memorato contractu diftat negotium, de quo hic agitur Nam efl; contraclus de pradio fterili alteri tradendo fub lege meliorationis êf folutionis annui veüigalis. Dicitur contractus in h §.verf. fed talis U 1. I. 2. pr, l. 3. C. de jure empbyt. I. fi. C. de reb. alien. non alien. Et recte! Nam non eft conventio illa nuda, etiam antequam res tradita autmelioratio facta fed non nuda utpote quae olim, cum nondum accepiffet nomen proprium, quo appellaretur, produceret actionem empti aut locati. arg. b. §. Ex quoporro < fluit quod fit contraclus nominatus. Nec enim hic ex nudo nomine appellativo, | quia id etiam habet permutatio, fed inde aeftimatur quod vi nominis citra traditionem dationem aut factum praecedens pariat actionem". arg. I. 7. §, \.& 2.depatl. Et quia olim hic contractus latuitfub emptione & locatione, qui contractus funt bona fidei uti fuo loco ïuit dictum, etiam ejusdem cum his eft natura, quod vel eo folo praeterea probatur quod folo confenfu \ fit perfeclus: uti etiam ex ferie cractationis adpareti Non obftat quod in dt I. de , oblig, ex conf. nonmemoretur, nam locus j ille defumptus eft ex Gap in l. x. de O. ' êf A. cujus tempore adhuc veniebat ap- '" pellatione emptionis vel locationis. Nil quoque moratur l. 1. C. de jure empbyt. Notius enim elt quam dici debeat vulgo ( eum locum accipi de cafu, ubi ab initio convenit, ut non aliter contraclus üt per- \ fectus quam fi in fcriptum fit redaóbus. arg. I. 17. C. de fide infirum. Ego autem pace aliorum dividendum putem inter contraclum & jus emphyteuticum. ille folo confenfu perficitur, qui fi intervenit, tune ftatim nafcitur civilis obligatio & in perfonam a6tio ut dominus rem tradat, & alter eam melioret, aut ultro citroque , praeftetur id quod intereft. Sic tamen ut j uti ad tradendum invitus tenetur domi- ■ nus, non ita alter ad meliorandum. arg; 1.13. in fi. de re judic. Jus autem emphyteuticum non adquiritur nifi fcriptura in- j: I tervemente. d. I. 1. C. de jure tkpbjn Jus Jul. êf Mont.-d, c. ios. §. i. Cum enim jus m re perpetuum tranfeat inemphyteutam & quafi dominus in re agat temporis lapfu proprietatem fibi vindicaret & uterque negaret paétiones , fub quibus hic contractus fuiffet initus. Ouai ^..c „n. 1 • r . - - > empti aut locati. arg. b. %. Ex quoporro I jus civile quod in fimplice locatione quia nuit miod nt contractus Yinrmnatus TsJ/=>r- pt »a r.^.-, i-;«.'iL...Ji.!. • ^ . tervemente. d. I. r. £ de jun tkpbjn Jus Jul. êf Mont.-d, c ios- §. i. Cum enim jus m re perpetuum tranfeat inemphyteutam ék quafi dominus in re agat temporis lapfu proprietatem fibi vindicaret & uterque negaret pacliones , fub quibus hic contractus fuiffet initus. Qua? i caufa efl cur locatio fi triennium exce! dat, requirat fcripturam ex Jure vet. prafecl. lib. 4.$. ii2. & Groningse fi fit fupra fex annos inita magiftratus fcripto publico audtor fieri debeat, alias pcenitentiae locus fit, uti pro bohnio judica(tumV. Decembr. m. dc. lui. Amplius j praediorum ruflicorum locatio fimplex 1 absque fcripto facta non obligat apud • Hollandos. Edict. Caroli V. M. D. XV. 1 In urbanis praediis idem obtinet ex Statut. i Ultraj. rubr. 7. art. 13. Quin & in omI mbus ex Confuet. Velav. d. I. §. 6 Sed jus civile quod in fimplice locatione quia ex ea non transfertur jus in re, nonexigit fcripturam fequuntur LL. Trans-lfal. d. tit. 9. §. i. Jul. £f Mont. d. §. 1. ci| vit. Zutphan. tit. 25. §. 1, Tyel. d. tit. | 22. §. 1. Contractus ifte emphyteuticus I cum folo confenfu fitperfectus, & etiam inter abfentes iniri pofiit, ratione origims efl juris gentium arg. I. 1. §. -2. de contrah. empt. I. 1. locati. Nam nec aliis gentibus fuit haec res incognita. Ariftot. i. ozcon. 1. Genef. 47. 22. Jofeph. 2. antiq. 4. LL. Longobard. lib. 3. tit. u l. 37. Sed ratione formse quam Zeno ei praefcripfit in l. 2. C. de jure emph. et Juftiniauus in l. 2. ê? 3. C. d t. êf b.§. recte juri civili non mero fed mixto adfcribitun arg. I. 6. de J. êf J. Amplius enimquid ] fecit Zeno quam quod grana ex fpicis excuüerit. Quid quod is, qui hoe fecit auctor novee fpeciei nobis fit ex annot. ad §4 15. I de R. D. Agitur hoe contractu depradio: quo verbo hic utitur Juflinianus, idque non tantum eft rufticum fed et urbanum. Quamvis enim iftud caufam dedit noflrae rei, uti origo vocis oftendit , dicitur enim five in & ie competit, fi eandem fpeciem pofiit emphyteuta? dare. Idem obtinere exiftimem fi velit jus fuum pignori dare. I. 16. §. 2. de pign. a£t. juntt. I. 3. C. de jure emph. ê? l.fi. C. de reb. al. non alien. Non ita fi legaverit id. I. 71. §. pen. ê? uit. de legat. 1. junEt.l.g, pro focio. I. 219. Ae V. S. Quo cafu quidem confenfus do. mini interpretandus , ut hic videat idoneum loco prioris fubilitui emphyteuram, uti accipi oportet Jus Jul. Mont. d. $. 2. & d. Pronunt. Ooft-Frif. $. 4. £f 5. aft non necefle eft exfpeclari duos menfes, quod hic domino direclo non competat TCioxlay.tii, quo fenfu ejus arbitrium non efle necefiarium in LL. mwzzrip. Cliv. d.lA.fi. (x) Hoe cafu idem obfervabiturquod in prceced. n. 1. ry) Quocunque autem ex titulo five lucrativo five onerofo fiat alienatio, domino direélo pro receptione novi emphyteutae & wegen auf und abfartb, uti ajunt Frifii Orientaies, debetur, d. Pronunt. : §. 4.1. 3 C. de jure empbyt. (&) Emphyteuticus. (a) l. 1. C. de jure empbyt. ; (b) Quse qualis fit, id ex ediflertatië • conftat. Haec autem femper ineft huic > negotio: nifi pa£to aut lege quid fit mu- j tatum. arg. I. 11. §. 18. de act. empti. I. ■ 123. de R. J. id quidem eft naturae hu. jus negotii conveniens, quod ex capite i mbuti canon non minuacur. /. 2. C. de \jure empbyt. LL. Trans-lfal. d. I. §. 16. 1 Nifi nominatim direclis dominis illud fuerit imperatum. d. Pronunt. Ooft-Frif. §. > 3._ Quodque illum augere nequeat do- ii minus nudae proprietatis. LL. Cliv. d. 11. §. 8. d. Pronunt. Ooft-Frif. $. 1. j Oojt-Frif. Vergelyk over de Gravamina. I w. dc. Vi.li. in refol. ad art. 15. itf. ij. & 18. Illud autem ex pacio vel lege arcefli debet an ad dómum domini canonem ferre debeat emphyteuta ? Quod cautum LL. Trans-lfal. d. $. 16. Alias illum praeftabit loco confueto. LL. Cliv. \ §. fi. aut arbitratu domini opus adprobe* tur. d. h 24. pr. h. {q) Sive recla ratione naturali & proui moris ac confuetudinis eft in eo loco, Vide annot ad §. 2. I' quib. mod. re con' trah. obl. êf ad tit. de oblig. ex conf. (_r) Non tamen ultra quam natura con: traótus exigit, fi enim ab hac voluiflètf ' recedere, paclionibus illi aliam legem dixiffent. Hinc fequitur tantum ad leven1 culpam teneri conduclorem. /. 3. §• f' nauta caup. Stab. Ratio eft quia utriusi que hic vertitur utilitas. /. 5. §• 1. comtrd 1 arS- §• fi- 1U^- m°d- re contrah. Cf ■ J Quare quod fimpliciter culpae fit menf0  T r i p e R T j T A. m 1 6 Tortuo coilT Tli*?' de « non tenebitur. (*) £. 6. Mortuo conduótore intra tempora eonducïionis, heres eius eodem jure in eonduótione fuccedit. (xf J D e wi /. 9- $. 3- i r. §. 3. id de Jevicul- ! pa accipiendum uti planifiimum fit ex collatione l. 31. infi. h. cum d. I. 5. $ 2. Ec cum jura hodierna ex antiquioribus I lucem accipiant. I, 26. êf feq. de LL. I ideo id quod de damno per negligentiam 1 conductoris dato, item de incendio ejus culpa dato refarciendo dicitur in Jure Colsn. tit. 14. g. 4. Jul. Mont. d. I. §. 9. j ^ete% d. /. §. 14. 2>/. fflj x%. §. 1*. I êf tii. x3. $ 7. Daventr. d. I. §. 5. id j mtelhge fi levis culpa intervenerit. Nam j incendium Cdlibus fonmtis annumeratur, / & ideo non prjeftatur ab inquilino. LL. I Tremon. §. 130. fed a Jocacore probari { debet inquilini levis culpa. /. 11. deperic. êf comm. rei vend. Sande 3. decif. Frif \ 6. def. 9. Qjiod enim in 1. 3. 1. deojf. 1 prcef. vïgil. dicitur incendia plerumque j fieri culpa inhahitantium, id eatenusve- j rum eft, quod de injuria queri nequeanc* j fi ideo magiftratus contra eos ad olrxxgi- j e-i» procedat. Rccentia quoque jura tan- f tum volant at conductor tanquam diligens ' paterfamilias: jus Colon. d. §. 4. & ut vir £ bonus rem propriam cufiodiat. Jus Omland;. 1 lib. 5. fc 41. Oldamt. d. I; §. 118. Sel- r verd. lib. 4. art. 41. His autem verbis ea j tantum diligentia venit, quee contraria i eft levi culpae. \ (O l' 25. 7- li Intellige fi ipfë ih rebus proptiis talis fit. arg. I. 32. depof. Vel fi fe obtulerit. arg. I. 1. $. 35. d^o/C , aut mercedem acceperit pro cuftodia. h li 40. h. item ii corollarium ei promiüum; ƒ /, Seneca 6. de benef. if. Nec enim adeo fi adcuratus fuit Tribonianus, ut non id, c quod ad hypothefin JCtus aliquis adeom- p modarat, transferret pro thefi & regula n in fnflitutiones , quod malo credere quam d hic fuperlativumpropofitivoeflepofitum. e Non obftat. /. 28. C. h. Ibi enim de fo- t\ lo cafu non de leviffima culpa Imperato- fi res fuere confulti. p (?) Domus vitium acceperit. Jus d, Selverd. lib. 4. art. 41. vel. 1c (v) Cafus enim ejusmodi nunquam • rc prsftatur, nifi ita convenerit. I. 23. de j'ac R. J. t 25. §. 6. h. I. 8. I. 28. C eod. d; LL. municip. Cliv. d. I. $. 20. Tyel. d. I. tit. 23. §. 6. jus Oldamt. d. ?. 118. (x) Contrahendo enim profpicimus heredibus. /. 9. de prob. LL. ClivJ. I. S- 18. Jus Drenth. lib 3. §. 39. Heres locatoris etiam tenetur ftare Jocationi. jus Drenth. d. $. 39. Non autem emptor aliusve voluntarius fingularis fucceffoi 1. 9. C. h. Prius fcepe judicatum fuit a Camera Hovetmanorum etiamque xv. Jan. m. dc lvi. in caufa Ellens contra Ubbena. Aliud tamen cautum LL. Velav. tit. 26. § 4. Goris 3. aiverf. 2. n. 5. Poüerius in partemiam abiit Koop breekt huyr; qua? repetita in Jure Omland, lib. ?: s- 4o. Oldamt. d. I. §. ,22. Comit. Zutphan. tit. 18. § 5. Qwr. Zutphan. tit. 25. x. Pelav. c. 28. §. 5. Mnm«>. Clivenf. tit. 154. 3pM{. Mont. c. 1x33. % Zum vierten. Arcbipifc. Colon. tit. 14. $. 6. ita quoque judicatum referunt Sande d. tit, 6. def. 7. Maevius 1. decif. 54. Con^ tram tamen parcemia Huyr gaat voor koop nget apud rfolJandos , ültrajeélinos , Lrans-Ifalanos , Flandros , Ruraamun* lanos, Daventrienfes, DortmundanosJrentinos & Frifios Orientales.LL.Rwcemund. p. 4. tit, 4. §. 1. art. 6. Translat, d. I. §. 7. Daventr. p. 3. tit. 11. §. :. Frif. Oriënt, lib. 2. b. t.^.i. Drenth. K §. 39. Vinn. 2. Jurispr. 17. Wefel. ad nov. Ultraj. art. 19. n. xi. êf feq'. Idem expreffum LL. Tyelem. tit. 22. §. Primas tamen par&mise locum quoque aeïuflÉ Trans. Ifalani & Daventrienfes d. fi res pro executione rei judicata? dirafta fic tamen ut non ftatim conductor Dgatur migrare fed ad proximum temus, donec hoe facere folent homines, lanere poflit in aedibus & fundo. Secunam nec etiam prima parcemia ubique saudiri debet. Jus Colon. d. $. 6. Velav. t. 26. §. ï. Nequ© illa vim fuam exferit per fraudem & fimulato , in necem rioris conductoris quid geftum. Velav. I. §. 2. Jure veteris prsefeólurse etiam cator conduclori anni mercedemfolve: tenetur. d. §. J22. Et ubique acbio 1 id, quod intereft huic contra illum itur. I. 15. §. ?.l. 24. $. 4< /. 25< §> u 30. pr. I. 33. Jus Jul. Mont. d. § Colon.  268 GERHARDI FELTMANNI DE SOCIETATE T I T U L u s XXVI. Sr!)cietatem. (y) coire folemus aut totorum bonorum, quam Graeci ipeciaiiter appellant (zj: aut hn. a. §. 6. De repetita tacite locatione Vide l. 13. §. fi- & i. »4- b-LL- municip. Cliv. d. I. §. 24. Ratione praedii ruftici idem cavetur LL. Trans-lfal. d. I. % 2. 6f Tyel. d. tit. 22. §. ». Jus Frif. Oriënt, lib. 2. de Locat. Quid quod hic tune debeat teftato & pubiicë colono denuntian ut cedat novo illo anno tranfaclo, licet alias ejusmodi denuntiatio non fit neceffaria, fi ad unum annum locatio fit facta , uti judicatum a Camera Groningana v. April. m. dc xvii. xx. Febr. & 1. Mart. m. dc. xxxviii. xvin- Febr. m. dc xxxix. Jus Selverd. 4- §• 48. ! (y) Si diclum a focio, quem moet. ge- I /ê/ & compagnon dicimus, Inde Batavis j focietas maetfehap, a quo corrupta vox ƒ jnafcbappye in LL. Trans-lfal. />r. #f. | i^. 7. & Daventr. p. 3. tit. 12. $. 4. j & adhuc pe'jor Geimanorum mafebappey. , Reclius ge/eifebap & compagnie appella-» tur in LL. municip. Cliv. tit. 156. Quo poftremo verbo etiam utuntur Transllalani d. I. §. 8. & Tyelenfes p. 1. tit. 2,6. §. 1. qui poftremi etiam Vennitfchap dicunt. d. §. 1. & focios Vennicen appellant, d. /. 4. Vide Kilian.in Veyn-out. Eft autem focietas contraclus de rebus. pr. I. 1. §. 1. /. 3. §. 1. /. 7. Z>.vel operis. I. 29. pr. I. 71. d. honeftis. /. 57. eod. Phcedr. fab. 68. Interdicit ne cum malefico Ufum bonus confociet idlius rei: quaeftus aut lucri gratia communïcandis. arg. I 31. juntt. I. 38 b. t. Dicitur contraclus in tit. I. de oblig. qua ex conf. I. 58. §• 2. b. t. I. 3. I. 6. I. fi. C. eod. nam eft conventio, qua; habet nomen, cujus vi, licet nil datum aut faclum fit, parit aclionem cognominem pro focio, qua; utrinque direcla eft, quod alter alterum eodem momento obligatum teneat. Conftat autem quod conventio, quae habet nomen, fit contraftus & quidem nominatus. I. 7. $. 1. juntt. %. 2. de patt. Juris gentium quoque eil. arg. I. 4. b. ibi; & per nuntium. juntt. annot. ad tit. I. de obligat. & ad pr. I. quib. mod. re contrah. obl. Et bonae bldëi quia folo confenfu per* ficitur. tit. I. de oblig. quee ex confenjit. I. 2. pr. & §. i. de O êf A. & plus aut minus, poteft venire in judicium quam tempore conventionis fuit exprefluim /. 38. pr. b. juntt. annot. ad §. 2. I. quib. mod. re contr. oblig. Illi non obftat quod. re focietas coiri poflit. /. 4. pr. b-1. namii vult J Ctus re id eft tacite per facla non minus declarari confenfum quam verbis. arg. I. 32. §. 1. de legib. ibi; rebus ipfis êf fattis: Quanquam ex faftis non aliter probetur quid focii fint, quam fi affectione focietatis, I. 31. pr. b. & animo hujus contrahendae. t. 44. eod. res communiter habuerint Quare excommunione redituum & frucluum non ftatim introducitur. Jus Oldamt. lib. 4. §. 118. (2) Et omnium fortunarum dicitur. /. 73. pr. h. t. In hac res continuo coramunicantur. /. 1. §. 1. h. cujuscunque fint generis. /. 2>.pr. êf §. 1. d.t. Licet traditio craflior non interveniat: l. 4. b. Satis enim eft quod alter alterius nomine pro parte conftituat fe poflidere, quia hoe vicem traditionis obtinet. I. 18. & adq. \poff. In hac focietate quae in honorum alicujus focii liberorum erogatafunt» ex rebus communibus deducuntur. /. 73' | §. 1. b. Ejusmodi focietas nunc rariornSi j inter conjuges, uti dixi ad §. t. I. ^ I patr. pot. dicitur tamen effe contraclainI ter bibliopolam Helmaeftadienfem & 1 Francofurtanum.  TRI PER x ITA. ~6p aut UJ unius alicujus negotiationis veluti mancipiorum vendendorum e^rumque aut olei aut vim aut frumenti emendi vendendique. (b) J\Lli?^mll 11 dG PwtlbuS klCri & dam™ nominatim convem Ouat tZ Ft iC) & m lüGro W &in damno fpectantur. Quod fi exprelfae fuerint partes, hae fervari debent. fe) Nee enim unquam dubium fuit, quin valeat conventio, fi duo inter fè paéti aïumSrtl^/)1 ^ ^ Partes & luc" & ^mni pertineant, ad fe >Lffi W Ü1I^V^^ntione quaefitum eft, fi Titius & Sejus inter IdSmd' ^tIUm ll!Cn duae partes Pertineant, damni tertia; ad Sejumduae partes damni, lucn tertia, an rata debeat haberi convex tio? Quintus Mutius contra naturam focietatis (g) talem paclionem èlfe exütimavit, & ob id non ratam eiTe habendam. Servius Sulpitius fh L cujuslententiapraevaluit, contra fenfit: quia foepe quorundam (i) ita preciola elt opera m focietate, ut eos juftum fit conditione meliore in fo¬ ra) Simphciter: Quo cafu ea qua? ei quaeftu & opera ac commercio & negotiadone obvenit non autem quod beneficio alieno aut fortunse dono alteruter adquirit communicantur. /. 7. £f feq. b. Huc pertinet Belgarum paramia t Frjfenis is geen Jus fingulare de emptione traditum in l. 16. §. 4. de minor, imperite huc transtuleris l. 14. de legib. Cg) Quia jus quafi fraternitatis in fe habet, uti dixi num. praeced. . (h) In notatis Mucii, uti refertur a Paulo in l. 30. h. (O Maxime egentium. /. 5. §. r. d. ■. Nefcio enim quomodo bonae mentis bror fit paupertas 1 ait Nequitiamm maaften f m  27o GERHARDI F ELT MA N K I focietatem admitti. (k) Nam & ita coiri pofTe focietatem non dubitatur, ut alter pecuniam conferat, alter non conferat, & tamen lucrum inter eos commune ik, quia foepe opera alicujus pro pecunia valet. UJ Et adeo contra Qiiinti Mucii fententiam obtinuit ut illud quoque conftiterit poffe convenire, ut quis lucri partem ferat, de damno non teneatur: (m) quod & ipium Servius convenienter fibi fieri exiftimavit. Quod tamen ita intelligi oportet, ut fi m alia re lucrum, in alia damnum illa. tum iït, compenfatione facta folum, quod fupereft, intelligatur lucro effe, («) §. 3. illud expeditum eft, ii in una caufa pars fuerit expreffa, veluti in folo lucro vel in iolo damno, in altero vero omi/fa; in eo quoque, quod prxtermiiïum eft eandem partem fervari (0) 4. Manet autem focietas eo ufque, donec in eodem confenfu perfeveraverint. At cum aliquis renuntiaverit (pJ focietati, (q) iölvitnr {rj focietas. (sj Sed plane fi quis callide \tJ in hoe renuntiaverit focietati, ut obveniens aiiquod lucrum Mus habeat, veluti fi totorum (v) bonorum focius, cum ab aliquo here^effet reliclus, in hoe renun- tiave» (k) Precium enim operas & artis elt levamentum authoftimentum, quod alter ditior plus rei contuht. I. 52. §. I. b. t. I. 1. C. eod' (/) Plerunque enim, fi ita contrahatur uti jam diclum, tanta eft induftriafocii, tit plus focietati conferat quam pecunia; ait Uipian. in l. 29. §■ 1. b. (m) Si tanti fit opera> quam unus impendic in commune, quanti efl:damnum, quod a/ter paifus eil in rem, quam folus contulit. d. I. 29. §. 1. (11) Finge lucrum obvenit antea decem aureorum, mox hic qui ïUiüs- non damni partem ubi pa£bus eft, provocat ad divifionem, «Sc fert quinque. Ddude damnum accidit in viginti, uterque iterum pro penfando damno conferet quinque, cum autem ex decem collatis aureis nequeat refarciri damnum ejus, reliquum is folus feret, qui damnum in fe recepit. Chiod fi alter nolit iterum conferre,quod prius ex lucro percepit, Leonina foret ifta focietas. /. 29. §. 2. h. Nec enim unquam intelligitur lucrum nifi deduclo dar ino. I. 30. b. Quare fi creditores focii mei petant partem lucri, quee i/li debetur, onera focietatis prius deducuntur, priusquam partium ineatur ratio. LL. Mnïvetp. cl. I. §. 6. Nec enim poteft efle focietas lucri, nifi quoque. ' (0) Eft enim negotium bonae fidei & ita omnis inasqualitatis expers. arg. I. 3. C. comm. utr. jud. arg. I. 10. de R. J. Nifi levior quaedam in contrahendafocietatc placuerit §. 2. t. ibique annot. (p) Formula exftat apud Petronium: Fere intelligo nobis convenire non poffe itaque communes farcinulas partiainur: l ( q) Licet enim eo propofito in initio 1 contrahatur, ut perpetuo id eftadvitam in ea perfeverent. /. 1. pr. b. tamen ne* mo ideo ad illam cogitur. 70. d. t. (O Jus hic obferva fingulare favore concordiae conftitutum. arg. I. 77. §. 20. de legat. 2. juntt. Nov. 30. c. f. & quia fervile videbatur cenforem habere focium. Quare ex regulis. I. j- & de °- & -A* l. 1. pr. de paft. fruftra in contrarium difputaveris. /. 15. de legib. (ï) Invitus enim nemo compellituriq ea^ continuare. LL. Antverp. d. I. $. ft Trans-lfal. d. I, 9. tit. 14. $. 4 Jiti Oldampt. 4. 134. Daventr. d. I. §. 4. Jus Omland. 5. §. 49. Selverd. lib. 4. art. 58. Tyel.p. f. tit. n. §.8. (t) Tyelenfes etiam volunt d. I. §. JS ut ad tempus contraéla focietas ante id finitum non folvatur unius diffenfu, quod eft juri civili contrarium. /. 14. /;. t. Moribus quoque receptum , ut ad divifionem agrorum apertorum, quos Dremii j & Trans-Ifalani hisque confines Veftoj fali Esfcben appellant fundorumque conv • munium unus ex univcrfïtate nequeat pro! vocare, Trans-lfal. d. tit 14. §. 4. Sed ; fi major ejus pars id dcfideret huic cedit | minor. Jus Omland, lib. 5 §. 50. Drctiti' lib. 3. §. 48. Quod etiam ratione ufus rei ï fiat. Jus Selverd. 4'. § 57. Nec enim fi fimpliciter fit contraéla , in cum venit hereditas. /. 11.  TRI PER TÏTA. 271 tiaveric focietati, ut hereditatem folus lucrifaceret, cogitur hoe lucrum commumcuK. fx) Si quid vero aliud Jucrifaciat, quod non captaverit, 0) ad ipfum folum petinet. Ei vero, cui renuntiatum eft, quidquid omnino polt renuntiatam focietatem adquiritur, fibi conceditur. (zj §. Solvjtur adhuc focietas etiam morte focii (a): quia qui focietatem contrahit, certam perfonam fibi eligit (b): fed & li confenfu plurium focietas^ contracta fit, morte unius focii folvitur, etfi plures fuperfint (c), nifi in coëunda focietate aliter (d) convenerit. $, 6. Item fi alicujus rei (e) contra&a focietas fit, & finis negotio impofitus eft ff), finitur focietas. (g) 7. Publicatione quoque diftrahi focietatem (b) manifeftum eft: veluti fi univerfa bona focii publicentur (/): nam cum in ejus locum alius (k) fuccedat f'/), pro mortuo habetur. (m) §. 8. item fi quis ex fociis mole debiti praegravatus bonis fuis celferit, (») & ideo propter publica aut privata debita fubftantia ejus (0) ve- neat, (x) Jus Oldamt. lib. 4. art. 133. ] (y) id eft; Hudiofe fibi foli venatus ] eft. Vide Ceel. Curionem in capio. Juvabit hunc auctorem nofie ut tandem fapiantadolescentuli, rideantqueventofam & turgidam operam homuncionum nihili \ qui pluribus adductis auctoribus aures eo-» rum onerant, quos ex ifto libro tamen. clepferunt. (z.) Diflbluta enim fuit renuntiatione focietas. I. 65. §. 3. b. (a) l. 4. §. j. /. 52. §. 9. /. 6b. pr. I. 63. §■ fi.l. 65. $. 9. h. Jus Oldamt. d. I. $• 133- (b) Jam vero inter homines in iis j ! quse animi magis provifione quam cor- ; poris labore expediuntur 3 longa diffe- : rentia'efh l. 31. de folut. Socrates apud Lucian. tri Alcyone. Cicero defato^.%.in\ naturis hominum Aijfimilitudines funt. Hic 1 ergo iterum obfervajus fingulare> quod I fruftra inpugnaveris per regulas juris com- / munisajendbuscontrahendo quemprofpi- 1 cere fuis heredibus & hos etiam obligard 11 l. 40. §. fi. de patt. I. g. de probat. Quare 1 invitus non teneor defuneti focii heredem admittere. LL. Tyel. d. I. §. 5. Idem ju- < ris eft fi ab initio pactum fit adjectum, { ut heres in focietatem fuccedat. I. 59. h. t. Nec obftat. I. 63. §. 8. eod. quia ibi ] agitur de herede, qui nove fnit adfeitus. Non quoque moratur /. 58. pr. de admin. l tut. nam Pamphilus & Diphilus non ibi < focietatem contraxerant. Minus obftat. I. 65. $. 2. & 10. b. quippe cum certum fit actionem pro fofcio heredi & in here- c dem poft mortem focii dari. U 35; /. 36. i. 63. §. 8. /. 65. §. 10. eod. M (c) Fortè enim defunems negotiorum fuit peritus folus aut fua auöoritate diffentiemes casteros in concordiam potuit eonferre. Si ergo poft ejus fatum alter alterum cogat ad focietatem, hic illipoteft dicere, Effice ut idem flatus fit qui fuit; cum promitterem , deftituere levitas non erit, fi aliquid intervenit novi: Seneca 4. de benef. 39. ' (dj1 Non ut heres defuncli, fed caeteri focii fuperftites in focietate perfeverarent. h 65. §. 9. arg. I. 1. §. 6. depof. Quod & fine pacio ita fervatur in focietate vecligalium. /. 59. h. etiamque in diis publicis focietatibus', quas Geottroyeerde compagnien dicimus, in quas&he■edes fuccedunt. (e) Veluti vinotum emendorum ae vendendorum. (ƒ ) Et omnia vina fint diftracla. (§) l- 65- §• ro. LL. municip. ClivC §. 4. h t. (h) Etiam operarum, nam non rerreftus contra eum daretur, de quo tanen jure fumus folliciti. arg. I. fx. h. t. U) Quod deportatus fuerit, & meüam capitis diminutionem paffus. I. 63. \.fi. h. juntt. I. 65. §. 12. eod. (k) fiscus fcilicet qui nimis durusfoet foeius. (l) Quod regulariter aecidebat deporatisi l. 31. pr. depof. h fi. §. 1. de interd. '3 releg. (m) d.l. 63. $. fi. LL. Cliv. d. I §. 5. (ra) De qua re dicam ad §. uit. I. de ■ttionib. (0) ld eft patrimonium. m 2  %%i GERHARDI EELT M ANNI neat, folvitur focietas. (p) Sed hoe cafu fi adhuc confentiant in focio tatem, nova videtur incipere focietas. 9. Socius focio utrum eo nomine tantum teneatur pro focio acTione, (q) li quid dolo (r) commiferit, ficut is, qui deponi apud fe paiTus eft (ij: an etiam culpa ft), id eft, defidiae atque negligentiae f 3 t?s yvy*ixo't8Ko»vw»'»: ait Apolion. epift. 36. (fc) Imo virisindignum, uti intclligis ex Thyanaeo d. I. (c) Vel de homine occidendoaut$a« facra fpolienda, l. 22. $. 6. h. Item ü luxuriofus adolefcens tibi mandet ut pr« meretrice fidejubeas. /. 12. § tI;^ (d) Nec te convenire poteft Titius. fi flagitium non fueris executus. I. 64 3. b. Licet jurejurando vel pignore fl vallata promiflio. LL. municip. Cliv. tit 157' §• 6- „ .. v (e) Illi diligenter funt cuftodiendi.t 5. pr. b. A Cf) Mandanti tantum contra te daDi tur aftio. I. 41. k tu vero. (g) Imo ne quidem negotiorum geit» rum. /. C. de «egot. gefi. kV'k^Ê l. 36. $. i. de pecul. Nam alias fenett»  T R I P E R T I T A. *7* adeo quidem, ut Sabino «Sc Caffio (h) placuerit, etiam fiusquead centum aureos cum eo agere volueris, inutiliter te aciurum. Sed diverfae fchoiae auóïores fi) recte usque ad centum aureos te aóturum exiftimant: quae fententia fane benignior eft. (k) Quod fi minoris emeris, habebis fcilicet cum eo mandati actionem; quoniam qui mandat, ut fibi centum aureorum fundus emeretur, is utique mandaffe intelligitur, ut minoris, fi poffit, emeretur. (/) $. p. Rectè quoque mandatum contraótum, fi, dum adhuc integrares fit fmj9 revocatum fuerit, evanefcit. (n) t. S* lo. Item fi adhuc integro mandato mors alterutrius interveniat, id eft, vel ejus qui mandaverit (o), vel illius qui mandatum fufceperit, fpj folvitur mandatum, (qj Sed utilicatis caufa O) receptum eft fsj: fi eo mortuo qui tibi mandaverat, tu ignorans eum deceiïiife executus fueris mandatum, polfe te agere mandati aclione; alioqui jufta & pro. babilis ignorantia (t) tibi damnum adferret. ( 1 datarius, & ad leviflimam teneatur cui, pam. /. 13. I. 21. C. b. Ultro enim illud / fufcipit, & ideo omnem omnino diligen' tiam non modo. videtur polliceri led & 1 diligentiffimos quosque praevenire. arg. \ l. 10. h. I. 8. 1. ad L. Aquil. Hinc i fapientes judicarunt rem aVienam proI priae anteveriti oportere. Plant. Mertat. act. 2. fic. 3. Et hoe jure fingulari conftitutum contra rationem juris communis traditum in i. 5. $. 2. commod. Nec obftat l. 8. fffi. I. 27. §. 6. b. I. 4. C. eod. nam verbum culpas hic pro fubj'eém materia de levhTima capiendum. I. 21. C. b. guemadmodum & bona üdes ml. 10. h. t. Non adverfatur, quod tune tantum teneatur ad cu-, ftodiam,fi ita convenit. I 5. §. pen. deprafc. verb. quia ibi vefbó cuftodiae intelligitur \ petkuiuav. Dices tutorem tantum ad levem j teneri culpam. I. 7. C. abitr. tut. bed id I fit quod in alio praegravetur et cogi poffit pr. I. de excuf. tut'. Illud nullius mO" menti eft, quod officium ei non debeat effe damnoftim. /. 7. iejïam."quemad.apffl Nam fi quos fumptus fecit, repetere eos poteft mandati contraria. /. 12.$.b.t Di' recta autem datur mandati contra mandatarium ad explicandum mandatum et pra? ftandam leviflimam culpam. /. 21. C.b.t. (b) ld verum fi ex amicitia id in ft expreflim receperunt. /. 22. de prafia. verb. aut profeflione non fit fullo vè fartor; fed illam rem calleant non tarnen exercentes: uti in pagis Drentiae faepe er venit. Alias in urbe, fi quasratur de ejusmodi profefliohum homine & opificc, femper dicemus mercedem tacitè conftitutam. arg. $. 1. 1. de locat. DD. ad li| C. t.  T R I F E R T I T A. mandati (i) competit actio. -77 DE OBLIGATIONIBUS QUM QUASI EX CONTRACTU NASCI VIDENTUR. T i t u l u s XXV11I. TT)01l genera contra&uum enumerata difpkiamus etiam de iis obl igaJL tionibus, quae quidem non proprie nafci ex contra&u (&) ïnteiiiguntur; fed tamen quia non ex maletlcïo iubftantiam capiunt (/) quafi (m'J ex contracta nafci videntur. §. i. igitur cum quis negotia abfentis (n) gefferit fo), ultro citroque inter eos nafcuntur actiones: quae appellantur negotiorum geltor um: led domino quidem res geftae adveriusieum, quigeiïit, directa (p) competit actio: negotiorum autem gefton contraria (q): quas ex nullo contradu proprie nafci manifeftum eil. quippe ita nafcuntur iftae actiones, fi fine mandato (?) quisque alienis negotiis gereudis fe obtulerk (s)% ex qua caufa ii, quorum negotia gella fuerint etiam ignorantes obligan* tur. Idque utihtatis caufa receptum eft {.tj, i ne (i) Et fic non levis fed leviffnna culpa praeftabitur. d. I. 13. f$ l. 11.C b. t. . ( £) Hic eft conventio, quae non fn nifi ubi ad minimum duo confentiunt l. 1. §. 2. & 3. de pact. (l) bed potius vel unius, §. u 2. è 5 h. t. vel mriusque, §. 3. 4. 6. h.t. confenfum jus fupplet fingitque illos confentire. (m) ld eft perinde ac fi in idem placitum de re alteri ab altero praeftanda confenfiffentj & fic ratione effectus non minus quam. I. 3. pr. de O. <^f A. (72) d. I. 5. de O. & A. I t. de negot. geft. vel ignorantis /. 41. /. 48. d. t (0) Sine mandato. d. I. 5. pr. de O. &> A. &b. % i p ) Quia ftatim obligatum fibi tenet geftorem negotiorum ut rationes reddat luae adminiftracionis. (q) Non enim nifi ex poftfacbofi quid impeadic aut erogavit, fibi obftringit dominum. (r) Imo etiam cum mandato? I. 19. 2. de negot. ge|t. Refpond. Quod ibi . | libero hommi bona fide mihi fervienti I Veluti fervo mandaverim negotium, cum- 0 que hoe non libera voluntate fed ex neI ceffitate fervïii exequatur, nonpoteftac- tio dari mandati, quia hoe ex libera vo» luntate fufcipitur. §. 11. tit. prceced. (s) Ut non mirum fi ad leviflimam tenetur culpam exemplo eorum qui ultro operas fuos ingerunt. r. §. 35. depof. Quod jure fingulari hic non fecus ac in . mandato receptum ex rationibus alladsad 1 §. uit. t. prceced. I7bi & removi ea, quae . etiam hic objici poflent. i (t) Jure fingulari arg. I. 16. de LL. Ut fruftra fis fi ex S ure communi objeceris neminem fine confenfu fuo obligari, & culpam efle penes eum, quife immifcet rei ad fe non pertinenti. /. 36. de R. \ff. Quid quod heecl. 36. loquaturdere • . lons;e Oo  2;8 GERHARDI FELTMANKI ne abfentium, qui fubita feftinatione coacti, nulli demandata negotiorum fuorum adminiftratione peregre profeéti effent, defererentur negotia: quae fane nemo curaturus effet, fideeo, quod quis impendiflet nullam habiturus effet adionem. (v) Sicut autem is, qui utiliter geffit negotia, dominum habet obligatum negotiorum geftorum (x): ita & contra ifte quoque tenetur, ut adminiftrationis reddat rationem. Quo cafu (y) ad exa&iflimam quisque diligentiam compellitur reddere rationem (%)\ nec fufficit talem diligentiam adhibere, qualemfuis rebus adhibere folet (a): fi modo alius diligentior eo commodius adminiftra* turus effet negotia. (b) §. 2. Tutores quoque, qui tutelae judicio tenentur, non proprie ex contractu fcj obligati effe intelliguntur, nullum enim negotium inter tutorem & pupillum contrahitur (d): fed quia (e) fane non ex male» ficio (ƒ) tenentur (g), quaü ex contractu (h) teneri videntur. Hoe autem cafu mutuae funt actiones. Non tantum enim pupillus cum tutore habet tutelae actionem (/): fed & contra tutor cum pupillo habet con. trariam tutelae, fi vel impenderit aliquid in rem pupilli, vel pro eo fuerit obligatus, aut rem fuam creditoribus ejus obligaverit. fk) §. 3, Item fi inter aliquos communis res fit fine focietate; veluti quod pa¬ jonge alia fcilicet de eo , qui fe offert ïem vindicanti, cum nonpoffideret. arg. I. fi. de R. V. I 1. de neg. geft. Jas Oldampt. I. 4. § 143. (x) Officium enim ipfi non debet effe damnofum. /, 7. teftam. quemadm. aper. Licet infelicem res habuerit eventum: fatis eft enim fi omnem omnino diligentiam in illa gerenda adhibuit. /. 10. §. r. L 12. §. fi. I. 27. de negot. gefit. ( y ) Reguraliter. Nam aliquando etiam ad cafum fottuïtum tenetur. I. 11. d.t. aliquando tantum ad \atam cuipam l. 3. g. 9. eod. (z) Praeftat enim omnem diligentiam. I. 24. C. de ufur. & culpam exclufo folo cafu fortuito. /. 11. de neg. geft.l. 31. eod. Generalis autem locutio aequipollet univerfali, haec vero nil excludit. Nec obftat /. 20. C. d. t. nam unius inclufio non eft alterius exclufio, & ideo de lata & ievi culpa ibi refcripferunt Imperatores quod de eo fuerint confulti. Idemdicamus ad l. 6. §. fi. de negot. geft. (a) Hoe autem fufficeret fi tantum de levi teneretur culpa. ( b ) Quod jus noftrum femper futurum fuiffe praefumit. arg. d. I. 1. §. 35. depof. juntl. I. 8. §. r*. ad L. Aquil. ut fruftra limitationis gratia haec poftrema verba adjeStaalii contendant: namdecommodatario eodem modo loquitur §. 2.1. quib. mod. re contrah. oblig. CO Hic enim conventio eft. I. 1. $. \ 2. & 3. de pact. & tra&atum in fe habet I arê' 37' Pro f0™' . (d) l. 5. §. i.de O. & A. (e) Tamen tutor confentit poftquam fufcepit tutelam & pupilli confenfiim lex fupplet. (ƒ) Quia hoe uni invito decidit. argi l. I. $. 5. de injur. I. 145. de R. J. (g) Et ideo. (h) ld eft «que ac fi revera contraxiflent & in idem placitum cenfenfiffent. fi) Direffcam: ut reddat rationes ad1 miniftrationis fuae. §. ft. I de Attil. tut. ibique annot. & damnum datum levi cui' pa refarciat. I. 7. C. arbitr. tut. I. i.pn de tut. Êf rat. diftrah. ibi; quantaminftm rebus deligentiam. Vide annot. tit. praai Nec obftat /. 4. C. de peric. tut. Nam eo ipfo quod cafus excluditur leviffima culpa non includitur: eft enim refcriptum, ex quo non licet argumentari a contraria Et fecundum haec intellige Jus. Frif. Oriënt, lib. 2. tit. de tutor. rubr. Wo dt Vormunder den fchaden geben. (*) /. 5- §• 1. de O. ö» A. I. 1.1.3. £f tit. de contrar. tut. att. I. 2. pr. uti pup.^ educ. I. 31. 5. 6.1. 33. $. fi. I. 46. $■ fi. de adminiftr. tut. Jus Selverd. lib. 3. art. 27. Nemini enim officium fuum debet effe damnofum. /. 7. teftam quemadm. aper. Poteft & petere falarium, fi ei illud fit conftitutum. arg. d. i. 33. $. fi. Carpzov. p. 2. J. F. conft. u. def. 40i In. 5.  TRI PER TITA. zf$ pariter eis legata donatave effet (IJ, & alter eorum alteri ideo teneatur commimi dividundo judicio, quod folus fructus (mj ex ea re perceperit, aut quod focius (n) ejus folus in eam rem neceffarias impenfas fecent (oj, non intelligitur ex contraéhi proprie obligatus effe- quiope ni/ul inter fecontraxerunt; Sed quia (p)'ex maleficio non tenetur \q\ quaü ex contrattu ( r) teneri videtur. $. 4. Idem juris efl de eo, qui coheredi familiae (s) hercifcundae (t) judicio (v) ex his caufis (xj obligatus efl. §. 5. Heres quoque legatorum nomine non proprie ex contradu (yj obligatus intelligitur: neque enim cum herede neque cum defuncto uilum negotium legatarius gefliffe proprie dici potefl, & tamen quia (2) ex maleficio non eft obligatus (a) : quafi ex contractu debere (b) intelligitur. (c) % 6. Item is, cui quis per errorem (d) non debitum folvit, quafi ex (l) l. 2. comm. div. h 31. £f feq. pro focio. I. 2. C. eod. Quod fi duo collati: numis rem eandem emerint, erit potiu: focietas. d. I. z. comm. div. éf l. 2. C. pro focio. Secus erit ü nullus tractatus inter eos praeceiferit. d.l. 31. pro focio. arg. I. 32. eod. Quae res adhuc habet utilitatem , licet actionis nomen non exprimamus, nam nec olim id erat neceffe. Confiflit illa in hoe, quod in focietate levis culpa in abftraóto. §. fi, I. de fociet. ibiq. annot. in communione vero in concreto tantum praeftetur. arg. I. 25. §. 16. fam. bercifc. (m) Aliudve lucrum. arg. I. 3. C.fam* bercifc. $. 4. I. de off. jud. 94. §. 1. de folut. juntt. I. 65. §. 1. de VO. Seneca 6. de benef. 5. pecuniam dier mur reddidiffe, quamvis numeravitnus pr» argenteis aureos: Nifi creditor inde damnum fit paflurus. I. 99. de folution. vel aliter fit conventum, Ordinat.momt.Fer- Uti.  T RIPERTITA. liberatur enim & alio folvente: five fciente five ignorante debitore, vel invito (g) eo folutio fiat. (hj Item fi reus fol vent, etiam ii, qui pro eo intervenerunt (ij, liberantur. Idem ex contrario contingit, fifide* juJfor folverit; non eriim ipfe folus liberatur, fed etiam reus. (k) §. _ u Item per acceptilationem tollitur obligatio. Eft autem acceptilatio (IJ imaginaria folutio. (mj Quod enim ex verborumobligacioneTitio debetur, id fi velit Titius remittere, poterit fic fieri, ut patiatur haec verba debicorem dicere: Qitod ego tibipromifi habefne acceptum? &Ti. tius refpondeat: babeo. Sed & Graece (n) poteft acceptilatio fieri: dummodo fic fiat, ut Latims verbis folet ixf a«0«v id eft, tot denarios accept os habes ? 'acceptos babeo. Quo genere^ ut diximus , tantum eae folvuntur obligationes, quae ex verbis confiftunt, non etiam caeterae. (oj Confentaneum enim vifum eft, verbis fa&am obligationem, aliis pofte verbis diffolvu (pj Sed &id, quod alia ex caufa (qj debetur, poteft (r) in ftipulationem deduci, & CO per acceptilationem (t) dif- din. I. Imperatoris. m. d. xcix. dieitzgemelte. LL. Trans-Jfal. p. ^.tit.n §. 9. municip. Cliv. tit. 164. §. fo gedane filber. Valore monetae mutato , ft intrinfecus fit, ajunt infpiciendum eiTe tempus contractus , aft lbluüonis fi variet extrinfe- din. I. Imperatoris. ja. ï>. xcix. 0. dieitz gemelte. LL. Trans-lfal. p. 3. tit. n §. 9. municip. Cliv. tit. 164. §. fo gedanefilber. Valore monetae mutato , fi intrinfecus fit, ajunt infpiciendum effe tempus contractus , aft lbluüonis fi variet extrinfe cus valor. Hic ixaardye & der vatoor ille vero payement , aloy , fioffe etian Schrot und Kom der muntze aadit, Clauberg. de cognit. Dei éf noftr. exerc. 7. n. 3. Sed ego putaverim temper infpiciendum eiTe tempus folutionis etiamfi jam chartaceis utamurnumis, vel ex cypreo aliove aere percuifis: quia non minus pro his quam pro aureis vel argenteis tantundem emere poilumus & alias commercium turbaretur , fic tamen ut ceffante neceffitate alios è publico confequatur, Jure tamen Julio ék. Mont. c. 106. §. 1 infpicitur tempus contractus nifi aliud at initio pacti fint aut triginta annos creditor alia in moneta fibi reditus folvi paffus fit. Quo cafu quadraginta annos requirit Jus Archiepifc. Colon. tit. 16* §. 2. (g) l. 23. I. 40. r. 53. 1. 71. §. 1. dt folut. I. 41. de neg. geft. Cum enim fuurr fit confecutus creditor, fequitur ei effi folutum & fic obtinet. /. 57. de R. J. Nec obftat /. 09. de R. J. nam ex regula non fit jus. /. 1. eod. Huic autem rei illa non convenit, quia tertii intereft. Deinde non eft beneficium, quia id tribuit gaudium capienti, uti ex Seneca dicitur 2. Feud. 13. Jam autem poteft adhuc femel dare liberatus debitor, ifque tune non folvere, fed donare dicendus. arg. I. 1. pr. de donat. junct. I. 53. de R. 1$. Nec obftat quod obligatio non nifi duorum voluntate contrahatur. I. 55. de O. & A. I. 5. C. eod. Ergo non nifi contraria eorum voluntate diflblvkur. arg. I. 35. de R. J. nam favore liberationis aliud obtinet. I. 47. de O. A. , (h) Hoe tamen cafu regreffum non : | habet, nec actione mandati^' /. 40. man- I' dati, nec negotiorum geüorum. I. fi. C. de neg. geft. nifi alter pro quo invito folvit , neceffitate premebatur. arg. I. 7. in fi. de fervis export. I. 7. teftam. quemadm. aper. I (i) Reliquaeque accefliones , veluti, hypothecae & pignora. I. 43. de folut. arg. I. 178. deR J. i (k) arg. I. 57. de R. J. ( l") Dï£ta ab acceptum ferendo, quod , ! fit confeffio quafi rei acceptae. /. 89. de '< folut. (m) Dicitur Scbein-Zablung. i (n) Etiam a Graecis, alias enim fruftra diceretur facta juris gentium in l. 8. %fi. de acceptilat. ubi & dicitur deportatos per eam liberari. (0) d.l. g.§. 3. (p) arg. I. 35. de R. J. I. 80. de folut. (q) Mutui, empti, venditi, aut alia fimili. 1 O) Prius. (s) Facta novationepertransfufiónem , obligationis mutui, vel empti venditi in 1 eam, quae verbis contrahitur (J. 3. b. tit. I iterum, (t) Quia haec eft libertatio quae fit ! per mutuam interrogationem. /. 1. deac■ ceptilat. i Pp 2  GERHARDI PELT M ANNI diffolvi. Sicut autem quod debetur, pro parte reöe folvitur f»; ita in parte debiti acceptilatio fieri potefi. (x) . §. 2. Eil autem prodita ftipulatio, quae vulgo Aquiliana appeliatur, per* quam contingit, ut omnium rerum obligatio in ftipulatum deducatur & ea per acceptilationem tollatur» Stipulatio enim Aquiliana renovat omnes obligationes, & a Gallo Aquilio (y) ita compofita eft: Quic* quid te mihi ex quacunque caufa dare fac ere oportet oportebitve praef ensin diemve: quaruncunque rerum mihi te cum aïiio eft, quaeque adverfus te petitio, vel adverjus te perjecutio eft, eritve: quodve tumeum habes, tenes, poffides, dolove malo fecifti, quominus pojftdeas: quanti quaeqm earum rerum res erit, tantam pecuniam dari ftipulatus efl Aulus Agerius,jpopondit Numerius Nigidius: quGd Numerius Nigidius Aulo Agerio fpopondit, id haberetne a je acceptum, Numerius Nigidius Aulum Agerium rogavit, Aulus Agerius Numerio Nigidio acceptum fecit. (I 3. Praeterea novatione (aj tollitur (b) obU- tv) Volenti non invito creditori. I. 41. de ufur. I. 9. C. de folut. 1.3. fam. bercifc. Jus Oldamt. lib. 4. art. 140. Carpzov. p. 2. J. F. conft. 28. def. 13. Leeuwen 4. cenf.for. 34. n. 10. Non obftat. I 4. § 6. de ftatu lib. quia favore libertatis multa jure fingulari recepta. §. uit. I. de donat. Obftat 1. %U de reb. cred. Refpond. Ibi totum debitum non eratliquiduna. Obftat l. uit. quib. mod. pign. folv. Refpond. quod ibi ex diverfis caufis quid debebaturj veluti viginti ex mutuo & deeem exlocato, hos decem foivendo debitor ex locato liberatur. Obftat. Compenfatio , quajn conftat vim folutionis obtinere, fit pro parte. /. 5. C. de conpe?:jat. I. 7. C. de Joint. Refpond. In necefiaria compenfadone id fit ipfo jure, & in voluntaria ex confenfu creditons.Obftat Ex perfona heredis non mutatur obligatio. I. 2. |. i.deV.O. Atqui heres partem folvere poteft. d. fi 2. §.3 Ergo idem defunéto fuit permiffum. Refpond. quod heres id queat facere habet hanc rationem,- quod ipfo jure XII. tab. actiones inter plures heredes tam paflive quamactive dividantur. 1. C. ft eert. pet. Obftat. I. 8- fi p^rs bered. pet, Refpond. Pars polfeffa licet dicatur, id quod petitur, vel fit relate ad totam hereditatem eft quatenus fpectamus pofleiïorem , a quo pars' petitur hereditatis, haec totum vocari meretur. Obftat. /. pen. C. defund.patrhn. ■ tollat. XI. 64. Refp. Jus fingulare ibi conftitutum favore hominum tenuioris forums emphyteutarum Obftat. /. 5. §• 1. ie folut. Refp. Volenti creditori ibi pro parte folutum, ut unus fidejuflbr liberetur. Obftat. I. 9. §. 1. fi quis caut. jud. ftft. Refp. Summo jure ibi tenetur in folidum fed ex aequitate ei datur e^ cepdo ut pro parte conveniatur, quia I creditoris non amplius interelt quam ut i unus fiftatur. Obftat. c. Octoozclus. x. de \ folut. Refp. A gitur ibi de eo, qui non eil I foivendo. (x) l. 9. /. 10. I. 17. deacceptil.dummodo ufusfructus vel aliud quidpiam, quod divifionem recipit, debeatur. /. 13.§• ifif 2. d. t. (y) Qui a colore fubnigro fic appeliatur, etiamque auctor fuit formuWm- ƒ ftituendi pofthumi in I.29. de lib. & pop. I Meminit ejus Pomponius in l. 2. §. 4% lde O. J. j (2) Sed hodie haec ftipulatio non efl; jneceffaria, nec etiam acceptilatio. Cum \ enim ex patto nunc nafcatur actio, quanj to magis per i\\ud ipfo jure tolletur obligatio ? arg. I. 47. de O. & A. I. 156. f!\i.deR. J. I (è) Quae a novo nomen habet, Ui ' pr. de novat, alia eft voluntaria. /. i9' I eod. alia necefiaria. d. I. 29. Haec fitpö I litis conteftationem , qua quidem nov» ! fpecies inducitur priori obligationi. /• 3' I §. 11. de pecul. fic tamen ut haec adhuc duret, nec pignora liberentur, Lu- A pign, acf. I. 13. §. 4. de pignor. I. 2. C. è jitdis. Facit enim novans conditioneffl meliorem. d. I. 29. /. 139. pr.deR.J' I non deteriorem. /. 86. de R. J. Volufltaria autem. (b) Jute Romano per ftipulationes l. 1. §. 1. I. 5. denovation. At hodie etiam per pactum, quia ex hoe efficax jam nafcitur actio, ik ipfo jure contingit lil* ratio.  T R I P E R T I T A. ±Bf obligatio (tj veluti fi id, quod tibi Sejus debebat, a Titio (d) dari üipahtus lis. Nam interventu novae perfonae nova nafcitur, obligatio, & prima tollitur tranllata in pofteriorem (e): adeo ut interdum, licec pofierior ftipulatio inutilis fit, tamen prima novationis jure tollatur: ff) veluti fi id, quod tu Titio debes, a pupillo fine tutoris auótoritate ftipulatus fueris, quo cafu res amittitur, nam & prior debitor liberatur & pofterior obligatio (g) nulla eft. (b) Non idem juris eft, fi a fervo quis fuerit ftipulatus: nam tune prior perinde obligatus manet, ac fi poftea nullus ftipulatus fuiffet. (/) Sed fi eadem perfona fit, a qua poftea ftipulens, ita demum novatio fit, fi quid in pöfteriore ftipulatione novi fit, forte fi conditio, aut dies, aut fidejuflbr adjiciatur autdetraha* tur. Quod autem diximus, fi conditio adjiciatur, novationem fieri, fic intelligi oportet, ut ita dicamus (k) factam novationem, fi conditio exftiterit, alioqui fi defecerit, durat prior obligatio. fl) Sed cum hoe quidem inter veteres 'conf tabat, tune fieri novationem, cum novandi animo (m) in fecundam obligationem itum fuerat, per hoe autem dubium erat, quando novandi animo hoe videretur fieri, & quasdam de hoe praefumptiones alii in alus cafibus introducebant: ideo noftra proceffit conititutio (»)3 quae apertiüïme dehnivit, tune folum (o) novationem prioris obligationis fieri, quoties hoe ïpfum inter contrahentes ex (c) Sicut prior perimatur. h. §, & l I. pr. de novat. Obft. l. 6. §. i. & feq d. t. U 126. §. 2. de V. O. Refp. Numeratio non eft feparata fpecies contraclus fed ibi fit flipulatioms ïmplendos gratia, quod fi autem id acïum eiièt, ut pecunia debita ex ftipulatione numeraretur ck converteretur m mutuum, dubio pruculerit novatio & fic intellige l. 52. §. 3. de O. & A. I. 9. §. 4. & feq. de reb. cred. Quo cafu etiamnum hodie fiet novatio, licet id non fit dictum. Porro obftat d. I. 9. §. pen. & uit. L 15. de reb. cred. Refp, Ibi non transfunditur una obligatio ir aliam fed priore ex depofito vel mandatc orta & fictione folutionis fublata, nov£ ibi obligatie- per fiótionem brevis manus üibllhuitur. {d~) Hunc tibi delegante Sejo novandi animo. I. 21. de novat U 1. C. eod, vel quod Titius pro Sejo expromiferit. I. 22. ad SC. Veilej. I. fi. ad Sc. Maced. (e) ita novatio pudendorumaBaubone dicitur facia Arnobio lib. 5. adv erf. gent. fcilicet ex foemina maf. (ƒ) Et contra prior inutilis poteft transfundi in utilem? Nam & id quod debetur ex obligatione naturali tantum, fi haec fit plenior, rectè novatur. k 1. §. ï. de novat. Cg) Quam contraxit pupillus fine tutore auctore. pr. I. de autt. tut. . (b) Imputet ergo fibi qui pupillum fibi ,! delegari paffus aut hunc admifit expro/ miiforem. arg. I. ig. de R. J. Sed obftat /. 2G. §. 1. de novat. Ex qua videtur \ fequi quod prior debitor non liberetur. ; Refpond. Pupillus propriam obligatioj nem nequit novare. d. I. 20. $. r. | (i) L-romiflio enim fervi, licet alias ; pariat obligationem naturalem. I. 14. de | O. & A. tamen cum per ftipulationem | hoe negotium fieret & illa eflet juris cii vilis, nulla inde nafcebatur obligatio. arg. \ l. 32. de R. J. jan». I. 2. de V. O.In 1 caufa tamen peculiari ex perfona domini ' • tacite id jubentis eft novatio fervo per, j miffa. /. fi. de novat. I. 30. 0'. r. de patt. I (k) Cum effectu. Alias ratione fpei, exftiturse conditionis dicitur fieri novatio. I. %. §. 1. de novat. (I) Etpignora ac fidejuflbres durant, qui alias liberantur in voluntaria novatione. I. 18. d. t. (m) d. I. i2. eod. (n) l. uit. C. de novat. Vide Wames. 4. conf. 100. n. 32. éf fiq. (0) Quoties loco fuo debitor volenti creditori alium delegat, quam rem nunc adfignationem vocamus & de hac nofter § êf d.l. fi. C. de novat. debent capi uti quoque ufu fervatur. LL. Daventr. p. 3. tit. 14.. §. 1. Tyel. pi r. tit. 27. $. 1. Pp 3  aS£ GERIIARDI FELT M ANNI expreflum fuerit, quod (pj propter novationem prioris obligationis convenerunt (q), alioqui & manere priftinam obligationem, & fecundam ei accedere, ut maneat ex utraque caufa obligatio fecundum noftrae conftitutionis defmitionem, quam licet ex ipfius lecfione apertms cognofcere. (r) (5. 4.. Hoe amplius, eae obligationes, quae confenfu contrahuntur, contraria voluntate (s) dilfolvuntur. (t) Nam fi Titius^ Sejus inter fe confènlèrint, ut fundum Tufculanum emptum Sejus haberet centum aureis: deinde re nondum fe. (p) Eo ipCo quoddelegatiointerceffit. 1 (q) LL. Tyel. d. I. a. Idem juris l efl, fi creditor delegato novo vel fecundo potius debitori inducias indulferit. j LL. Tyel. d. I. $, 3. quod ck in cambio receptum. LL. Daventr. d. I. §. 4. Porro ' fi creditor in mora fuerit exigendi; ék interea delegatus debitor fit lapfus facuf I tatfbus. LL. Tyel. d. §. 3. j (r) Ex ilJa autem non infertur nova- / tionerri haut fieri conjecluris. arg. t. 57. ' de patt. Exemplis id inluftrant Fachinaa. ! 3. controv. 92. & Ferdin. Arias de Mefa j i. var. refolut. 40. n. 21. & feq. idque u- ' fus fori fequitur. Chriitinaeus 4. decif. 80. n. 9. Frantzke exerc. I. n. 9. 10. n. 8. Licet nuper aliud cautum apud Saxones. ■ Decif. Elecl. noviff. 66. Joh.Philippiz'tó. per tot. Doctr'msc autem illi quod novatio etiam fiat ex conjecluris non refragatur, quod plurimus in locis fit traditum, illam non aliter intelligi faciam quam fi fpeciahter id acium vel nominatim expreffum fuerit. I. 2. I. 6.1. 18. $. i.i.28. de novation. V 29. I. %\k% 1. eod. I. 58. de V. O. quae quidem loca evincunt ratione novationis nil novi a Juftiniano in h. §. fe? I. fi. C. de novat. effe conftitutum , licet in iftis Triboniani manum, qui divinare didicerunt abfque neceffitate agnofcant nonnulli interpretes, aut colotes congerant, ex quibus verba contra mentem juris conditorum torqueant. Quare malo dicere in omnibus illis locis non adfuifle idonea argumenta, ex quibus novandi animus poterat conlegi. Ita judicavit ampliffimus ordo civitatis Groningse} novationem non fieri, fi pupillus poftea major factus liberavit tutorem & pro reliquis eum quafi ex mutuo obligavit: durat enim jus pignoris taciti quod ex adminiftratione tute/ae habuit: die xix. Mart. j§r. dc. lxxviii. in caufa Baldidni Boelens contra D. Hora in qlte. & Confort. Contraria non eft /. 29. de novat. Porro fciendum eft a delegatione differre ceffionem nominis, haec enim ii> vito fit debitore. I. 1. C. de novat. Non fi extero homini cedatur nomen , nil cedens velit cadere jure fuo & pleéti L. aureis florenis. LL. Daventr. p. z. tif. A §. 3. autxi.veteribusibufis. LL. Translfal. p. ii tit. 4. §. 4. Atque fola probatur creditoris fcripturft: eoque jure Groningani utuntur etiamqueexpreflum LL.< Tyel. p. 1. tit. 25. §. 2. Per cefiionem non abdicat fe jure fuo creditor; quare ab hoe conventus debitor fruftra ei objicit ceffum alteri effe nomen, fed ceffionarii , apocham exhibere debet. LL. Tyel. d. p. 1. tit. 27. $. 9. Quando actio dubitata alicui cefla eft, non plus ex ea confequetur quam dedit cedenti. k pen. I. uit. C. mandati. Quod & olim LL. municipal. Clivenf. fuit corripteheiifum, & in odium eorum qui redhmmt lites alienas, ut aliis negotium face/Zant, quique odiofo nomine apud nos ActieKremers veniunt, tum etiamodiocedenrium , qui loco fuo debitori obtrndunD vexatorem. arg.l.2 dealienat.jud.miaM repetkum tdifto Elector. Brandenb. in Clivia ck Marcaxvui. Jul. m. dc. lxI idque ck alibi ufu fervatnr. Stockmans decif. 135. n. 3. fe? 4. Qui dicit utrumque ck cedentem ck ceflionarium debere jurare quantum datum & acceptum id-' que ücramentum expurgationis appellat, Germanis autem manifeftationis audit: quod ck exigit Eleóloris Brandenb. edictum. Minime autem haec pertinent ad actiones indubitatas ck nomina qua? non negat debitor, ut per calumniam trahatur ad eos, qui jam pro dodrante affem redinunt cum Groningse tum alibi in Belg'o u* ut Cs) Utriufque novo confenfu declarata. I. 3. /. 5. §. 1. de refcind. vend. I. 5$. de pact. (f) arg. I. 35. de R, J. I. 8o.de.filut.  TRIPERTITA. 28? fecuta (vji ^ eft neque precio foluto, neque fundo tradito (x), pk» cuerit inter eos, ut difcederetur ab ea emptione & venditione, invicem Yibcrantur. Idem eft in conducfione & Jocatione, & in omnibus conmétibas, qui ex confenfu defcendunt, ficut jam dicfum eft. (v) Sed integra. I. 58. de paft. I fed nova rurfus traditione ad id opus. (%) Alias non poteft pacto nudo vel | arg. I. 10, C. de patt. Ad hoe tamen ex potius folo confenfu effici, ut res tradita j ifto pacfo vel confenfu contrario hodiè fiat iterum ejus qui tradidit. d. I.58. infi. | re£lè agetur. INSTITUTIONUM SEU ELEMENT O RUM, D. JUSTINIANI SACRATISSIMI PRINCIPIS LIBER QUARTUS* DE OBLIGATIONIBUS QJJJE EX DELICTO (a) NASCUNTUR. T I T U L, \J S I, QUum fit expofitum fuperiore Jibro de obligationibus ex contraclu & quafi ex contraclu: fequitur, ut de obligationibus ex maleticio & quafi ex maleticio diipiciamus. Sed illae quidem , ut fuo loco (b) , tra» (a) Deliclum eft faclum contra leges, quo poena coercetur. arg. I 48. de poenis. Male dicitur turpe facram, nam qui damnum etiam leviflima culpa dat, is delinquit. I 44. ad L. Aquü. Eft autem aliud publicum, de quo agitur tit. uit. b. libri 1 v. aliud privatum , rubr. libr. xlvii. tit. 1. Illud crimen proprie audit, /. 17. §. 15. de Aedil. editto. hoe | maleficium. §. fi. I. de obligat. & h. §. j quanquam & hoe aliquando dicatur cri. men §. 18. b t. quia ideo etiam criminali- ter agi. §. lo.I.deinjur. & extra ordinem ! aliquando puniri poteft. /. fi. de priv. del. • l. fi. de furt. I. fi. de injur. & contra criI men verbo delicTti venit. Lj. pr. Ö* §• 1. I. 5. pr. de poenis. juntt. §.fi. d. t. I 1. (c) Ratione caufae efhcientis. Suni enim contraclus non tantum re, fed piendi non habuit quia fine illo pecuniam . amovere non poterat. L 77. b. (i) Alienae non propriae. I. 21.com1 mod. nifi alteri jus in eacompetat, §-r°. - ,h,t. vel pro parte ad alium ipeétet. 1.45- , pro foc. aut is retinendi habeat facu\utem ob impenfas. /. 53. §.jz. A (k ) $. 6< h. t. (I) §. 10. 6? 14. b. t. (w) Quamvis enim non fimplex recta ratio doceat dominiorum diftinctionem, -\ ck nsec yuri gentium, quod fecundarium - vocant, vuïgo adfcribatur, arg. I. 5. dt - J- Ê? J. tamen illa ratio dictabat, nealt teri quis contrectaret, quod ex rebus, quarum promifcuus erat ufus ob induftrise , prasmium fuum fecerat. Nam quod tibi r, non vis fieri, alteri ne feceris, non mi1. nus docet jus naturale quam quod quis e non debeat locupletior fieri cum alterius i jactura. /. 206. de R. J. Contrarium I utrique eft furtum, atque ideo id in de_ calogo vetitum ck inter probra naturae re* _ latum in l. 42. de V. S. Non obftat quod 1 /Egyptii ck Laeedaemoniipermiferintfura ta, quia uti jam pridem Ariftoteles dii xit, üna aut altera hirundo non facit ver. a Nulla enim gens fuit, quae non vitio '. quodam laborarit, ut alibi docui. Deinde Lacedaemonii non turpis lucri caufa i nec  trip er t i ta, 289 §■ ü, furtum autem vel a furvo, id eft nigro, diclum eft, quod clam (nj & obfcure fiat: & plerumque nocle (0): vela fraude, vel a ferendo, id elt aufferendo : vel a Graeco fermone quod Attic. 15. Val. Maximo. 8. memorab.2> Symmacho. 7. epift. 69. (v) d. t. 76. pr. ftx) Sive falfo id five vere put et: »A ülpianus in d. I. 46. $. 7. Ratio reprsefentata ad §. 6. h. t. fy) Animus enim & propofitum diftinguit maleficia. /. 53. pr. b. Plioedr. fab. 84. 7. quia non fuiffe mentem ladcnH fcio. Cicero pro Cluentio, non mdli auteH feveri homines hoe flatuerunt, quo qirisfé f animo quid faceret, fpectari oportere:  T R I P E R T I T A. 2p3 COntreclare, domino autem voienta id.fiat (z), dicitur furtum non fieri Unde illud quaehtum e.t, cum Titius fervum Mevii foüicitaverit fa) ut amsdzm res domino fubriperet, & ad eum perferret, & fervus eas ad Mevium pertulerit, Mevms autem dum vult Titium in ipfo delicto (b) Jepreiiendere, permiferit fervo quasdam res ad eum perferre • utrum furti an fervi corrupti judicio teneatur Titius, an neutro? Et cum nobis Aper hae dubitatione fuggeltum eft, & antiquorum prudentium iuper hocaltercationesperfpeximus, quibusdam neque furti fcj, neque fèrvi corrupti fd) achonem praeftantibus , quibusdam furti tantummodo • nos hujusmodi caliiditati obviam euntes, per noltram decifionem (e) fancimus, non folum furti achonem, fed & fervi corrupti contra eum dan. Licet enim is fervus deterior a fbüieitatore mmime facïus eft, & ideo non concurrant regulae ff), quae fervi corrupti atfionem introducimt: tarnen conühum corruptons ad perniciem probitatis lervi in.roduCtuin eft, ut fit ei poenalis adio mpolita, tanquam ii re ïpla luüfët fervus (g) corruptus: ne ex hujusmodi impunitate & in alium fervum s qui facile polfet corrumpi, tale facinus a quibusdam perpetretur. V). o. Interdum etiam liberorum hominum furtum üt: veluti li quis liberorum noftrorum, qui in poteftate noltra funt Cb), fubreptus fuerit. (i) y r JT. 10.Aliqimndo autem etmm fuae rei (k) furtum quis committiti veluti ii debitor rem, quam creditori pignoris caufa dedit, fubtraxent. f/) . %. ii. Interdum quoque furti tenetur, qui ipfe furtum non fecit (mj: qualis elt is, cujus ope (n) (s) Fur rectè appeliatur, quia affec- I tus furandi apud ip/iim fuit. arg. {>. 7. in \ fi. fed quia nemo fraudare intelhgitur icientem & confen tien tem. /. 145. de R. J. ideo huic actio poenalis haut da- I tut. 1. 46. §. pen. b. & fic ratione effectus non minus recte. j (a) Aut perfuaferit: hoe enim in re | propofita plus efl quam compeflere. 1.1.! g. 3. de fervo corrupto. (b: Obferva quod is, qui confilium non vagum dedit, ipfe deliquiife cenfeatur. j ( c 1 quod invito nil accidiffet. \ (d) Quin animus fervi non corruptus 1 fed ad fidem magis obfirmatus, & fic non vilior fed preciofior factus. arg. I. • 9. $. 3- A. t. j (e) l. 20. C. b. t. | (ƒ) juris communis, arg. I. 16. de legib. Hic ergo habemus jus fingulare \ & ideo de rationibus jam allegatis fruftra ( fiurjus folliciti. I. f$. d t. t < g) De filiofam. corrupto utilis actio ' \ dabitur. /. 14. §. 1. de fervo corrupto. j ; (/;) Hinc matri non datur actio furti. ' ; l. 38. pr. h. t. junct. §. 10. 1. de adopt. j: (i) Ut duplum vel quadruplum ejus, quod intereft confequamur. /. 14. §. 3, h. Condidcio tamen non competit. d. I. 38» 1. junct. I. 1. 5. de his qui dejec. Ck) ï'offeflionis. arg. 1.7. $.12. comm. iiv. junct. §. 1. h. t. (O l. 12. §. 2. /. 19. §. 5. 1. 66 pr. L 79- b« Res tamen ipfa, quia non ratione proprietatis contre&atur. arg l. 9. C. de pign. att. juntt. Ariftot. 5. Ethic. uit. haut fit furtiva, & ideo a tertio tamen poteft ufucapi. I. 4. §. 21. de ufucap. 1.5. pro emtore. Nec obftant /. ft, de ufucap. I. 6. C. de ufucap. pro emtore. Nam ibi non debitor rem pignoratam furripuit creditori fed dittraxit id, in quo hic hypothecam habebat. (m) ld eft corpore non rem contrec:avit. Vide §. 8. ibique annot. (?z) Hanc enim qui fert, non poteft ion fur dici & iideo eadem feveritate, [ua is, qui rem amovit, punitur. Stout. Frif. lib. 2. tit. 18. Carpzov. p. 2. peret (ö), aut oves tuas vel boves fugaverit, ut alius eas acciperet. Et hoe veteres fcripferunt de eo, qui panno rubro fugavit armentum. (q) Sed fi quid eorum per lafciviam, & non data opera, ut furtum adrmtte* retur, factum eft: in facrum adio dari debet, (r) At ubi ope Maevii Titius furtum fecerit, ambo furti tenentur. Ope & conhlio ejus quoque furtum admitti videtur, quifcalas forte feneftris fupponit, aut ïpfas feneftras vel oftium effringit, ut alius furtum faceret, quive ferramenta ad elfrmgendum, autfcalas, ut feneftris fupponerentur,. commodavent,. fciens (s) cujus rei gratia commodavent. Certe qui nullam opem ad furtum faciendum adhibuit, fed tantum confdium (/) dedit atque hortatus eft ad furtum faciendum, non tenetur furti. $. ii. Hi qui in parentum vel in dominorum poteftate funt, fi rem eis fiibripiunt, furtum quidem faciunt (v) & res in furtivam caufam cadit» nec ob id ab ullo ufucapi poteft, antequam in domini poteftatem rever* tatur, fed furti aótio non nafcitur, quia nec ex.alia ulla caufa (xj poteft inter eos aclio nafci (y): 11 veto kltra, cum mas & fcemina cum adolefcentulo focietatem furandi contraxiffent & effregiffent templum ut hic per foramen anguflius in id irreperet facraque aufferrct vafa, poftea Clivis adolefcentulus clementiam meruit, fed vir ad furcam, mulier veró ad gladium condemnabatur , haec tamen etiam in genere mortis a conjuge nolebat dividi, atque ideo cum hoe longa fuit facla litera. Opem terem ia abigendis pecudibus capite punitur. Stat. Dortmund. $. i6j. U) Plures loei funt, in quibus hcec, conjunguntur. I. ii. §. 2. de fervo corrupto. I. 36. pr. I 50. I* I* b. Contra1 alterutrum. /. 52. pr. ê? §. 19. eod. AJiud quoque efl opes, aliud autem confilium. /. 50. §. 3. d. t. Quanquam verum fit eum, qui opem fert, fimul etiam dare confilium, & iterum hoe etiam impücare opem fi non fit vagum fed dererrainatum, veluti fi quis alicui perfuadeat eumque impellat ad furtum faciendum &. rationem ipfi monftret, qua poffit furi proponi conditio furandi, veluti fi quis alicui dicat, Titium faepe elfe abfentem & pofticum non claudere, poffe autem fcapha trajici foffam , atque ita per illud Titii aedes apertas facilè introiri, & ex armario aut cilta, quae in hoe vel illo loco fit pofita, quidauiferri. Hujusmodi confilium quispiam, qui in ordinem JCtorum fuerat cooptatus & caufas oraverat diu pro tribunali fummo, dederat pueris, quorum tutor erat, & ideo Leovardiae fuit publice virgis cadiis & ftygmate in tergo accepto relegatus. Ex quo difcimus ordinis non haberi apud Frifios rationem, nam fi qua; ei infitdignitas , alio genere poenae debuilfet punj ri facinus vel faltem exaucloratio praecedere: hoe enim Argentinae obfervaturn antequam Obrechtus Georgii cêlebrii J Cti filius gladio plecleretur. Viglias apud Langlae. 13. Semejïr. i.p. 731. (p ) Nam fatis efl unum eorum inde accepifle lucrum, fi enim nemo tune ex L. Aquilia agendum veluti, fin in flumen aut cloacam ceciderint. /. 27. §. 21. flJ L. Aquil. (q ) Seneca lib. 3. de Ira. c. 29. Ttfffrum color rubicimdus excitat : Vide Ju* Georgii c. 19. n. 6. 7. (r) Nec enim impunitus effe debtf lufus tam perniciofus. /. 50. §. 4. b. J* ftinian. in procem. Digcftor. ad Antecty 9. quis enim ludos appelleteos, undew mina oriuntur. (O /. 54. 'f. 4. b. Hic tamen hof' tantum extra ordinem punitur. arg. A*" mef. Karul. art. 177. (7) Vagum. £v) Nam non nifi ratione fpei reruw paternarum liberi funt domini. argM1 de lib. poftb. junct. I. 5. § fi. comnmi- (x) Nifi filiusfam habeat peculia caftrenfe vel quafi. /. 52. $. 5. b. 1.1.4* de judic. (y ) d. I. 4. A lia ratio exftat in l. J pr. b. I. 1. C. de emend. propinq. Vi* Senecam 1. de clemtJit. 1 j. Lipf» Ibii.  T R I p e R T I T a. §jj fi veró ope Sc confilio alterius furtum facrum fuerit: quia utique furtum committicar, convenienter ille furti tenetur, quia verum eft ope & con- füioejus furtum fadum effe. (z) §. 13* Furti autem adio ei competit, cujus intereft rem falvam efle, faj Jicet dominus non fit, Itaque nec domino aliter- competit, quam h ejus interlit rem non perire. (b) i 14. Unde conftat, creditorem de pignore fubrepto furti adione agere poffe, etiam fi idoneum debitorem habeat: quia fc) expedit ei pignon potius incumbere, quam in perfonam agere (d): adeo quidem, ut, quaxavw ipfe debitor eam rem lubripuerit, nihilominus creditori competat adio furti. (ej §. ij. Item fi fullo polienda curandav'e, autfarcinatorfarciendaveftimenta mercede certa conftituta acceperit, eaque fui to amiferit, ipfe furti habet adionem, non dominus, quia domini nihil intereft eam rem non perire, quum judicio locati a fullone aut farcinatore rem fuam perfequi poffit. (ƒ) Sed & bonae fidei emptori fubrepta re, quam emerit (g), quamvis dominus non fit omnino fhj competit furti adio, quemad.no. dum & creditori. Fulloni vero & farcinatori non aliter furti adionem competere placuit, quam fi foivendo fuerint (i), hoe eft, fi domino rei aeftimationem folvere polTmt. Nam ü foivendo non fint (kj, tune quia ab eis fuum dominus confequi non pofiit, ipü domino furti competit adio,. quia hoe cafu ipfius intereft rem falvam effe. (I) idem eft & fi in parte foivendo fuerit fullo aut farcinator. §. 16. Quae de fullone & farcinatore diximus,'eadem & ad eum ^ cui commodata res eft, transferenda veteres exiftimabant. Nam ut ille fullo (z) Idem dicendum fi conjux cogitatione divonii quid iunipuit; nam illa ipfa non furti fed rerum amotarum aéhone tenetur. I. 1..& t. 't. rer. amot. Nemef. Karul. art. 165. Famuli autem pro ratione admiffi etiam ob primum furtum capite poifunt puniri. LL. Daventr. f>. 4.' tit. 4. §. 2. In his enim ceffat ratio. d. I 17- pr. h. t. [ a) Ex honefta caufa. 1. 11 d. t. Nemo enim malas fidei poffeffor, licet ob moram fuam ejus interlit rem manerefidvam, ex fua improbitate confequitur acüonem. L 12. 0. r. /. 14. § 3. cif 4. eod. j (b) Olim quia adio furti erat in duplum aut quadruplum ingens eratconten- 1 tio, cui eifet danda fed cum hodie pri-j yato tantum id quod intereft, praeftetur I idque notius effe, quam ut probari debeat dixerit Ant. Matthaeus difp.ff. 50. th. 6. ideo tam domino quam aliis quibus res eft furrepta, nunc agere licet ad id, quod fua intereft. (c) Cum jus in re habeat. I. 30. de \ nox. act. I 19. de damno infeStè, arg. §. 7. : I. de actionih. j (cl) arg. I. 25. de R. J. Neque ita- i que refert quod culpa levi non fit res ablata & fic haut teneatur de periculo. arg. I. 12. $. fi. b. (e) §. 10 b. u (f) Ratio eft quia fullo femper apud Romanos folebat cuftodiam promittere ck. fic ejus pericuio erat res. I. 12, pr. b. I A\ü autem conduclores tantum teneban\ tur de levi culpa. I. 5. §. 2. commod. ck J ideo nifi per hanc res eifet ablata, aclio • furti illis non dabatur, d. I. 14. § i2.d.t. | fed quidem rei vindicatio ac condiótio. /. 60. §. 2. locati. (g) Et ex ea caufa traditam acceperit, /. 14. pr. b. arg. $. 3. I. de emt. I.20. C. de pact. fh) Pro omni modo: ]i) Nam qui non habet quod pendat, ejus periculo nihil eft: ait Ulpian. in l. 12. pr. b. C£) ld eft folidum folvere nequeant. I. 114. de K S. O) Inanis enim aclio eft, quam debitoris fullonis excludit inopia. I. 6. de dolo malo. Apulej apolog. nihil offert irrepofcibile.  t96 GERHARDI FELTMAKN1 fullo mercedem accipiendo (*»)_ cuftodiam praeftat, ita is quoque qui commodatum utendi caufa accepit, fimiliter neceffe habet cuftodiam prae. ftare. («) Sea" noftra providentia etiam hoe in noftris necihonibus (o) emendavit, ut in domini voluntate fit (ƒ>), five commodati .adionem adverfus cum, qui rem commodatam accepit, movere defiderat: five furti adverfus eum, qui rem fubnpuit, & alterutra earumeleda, dominum non poffe ex poenitentia ad alteram venire adionem. (q) Sed quidem furem elegerit, ilium, qui rem utendam accepit, penitus liberari: fin autem commodator veniat adverfus eum, qui rem utendam M cepit ipfi quidem nullo modo competere poffe adverfus furem furti adionem: eum autem, qui pro re commodata convenitur, poffe adverfitf furem furti habere adionem: ita tamen fi dominus, fciens rem effe fubreptam, adverfus eum, cui res commodata fuerit, pervenit: fin autem nefcius (r) & dubitans (5) rem effe fubreptam, apud eum commodati actionem inftituerit poftea autem re comperta voluerit remitterc quidem commodati actionem, ad furti autem adionem pervenire , tune licentia ei conceditur & adverfus furem venire obftaculo nullo ei opponendo, quoniam incertus conftitutus movit adverfus eum, quiremuten. dam accepit, commodati adionem, nifi domino ab eo fatisf adum fuerit: tune etenim omnino furem a domino quidem furti adione liberari: fuppofitum autem effe ei, qui pro re fibi commodata domino fatisfecit: cum manifeftiffimum fit etiamfi ab initio dominus adionem commodati inftituerit, ignarusrem effe fubreptam, poftea autem hoe ei cognitoadverfus furem tranfieiit, omnino liberari eum , qui rem commodatam acceperit, quemcunque caufae exitum dominus adverfus furem habuerit: (t) eadem definitione obtinente, five in parte, five in folidum foivendo fit is, qui rem commodatam acceperit. 17. Sed is, apud quem res depofita eft, cuftodiam non praeftat (vj led tantum in eo obnoxius eft, li quid ipfe dolo malo (x) fecerit (ƒ): qua fm) Non tantum ad \evem culpam uti alius conductor tenetur fed ex di&is ad §. 15. b. t. femper (n) Quandoquidem ad majorem culpam quam conductor etiam adftringeretur. /. 5. §• 2. commod. I. 14. §. 15- (0) /. /;'. C b, t. (p) Hic itaque obferva jus fingularc in gratiam comrnodantis, qui alii gratuitum rei fuae praeftitit & ufum ideo in ec iterum levandus ut eleélionem habeat con ftitucum. arg. I. 16. de LL. Qiiare nor obftat quod fi vel leviffima culpa furtuu commiflüm fit, tune de periculo teneatur commodatarius & fic huic actio debeat dari furti. arg. §. 13. b. t. Nair tenor rationis. d. §. 13. fruftraallegatui contra jus fingulare. /. 15. de legib. (q) arS-l- 79- de R. fi L 4-1 2.1fide L. commijf. (r) arg. 15- de Jurifd Seneca 4. de benef . 36. & fiq. (j) Hic enim ab errante & ignorante non diftert. I. uit. C. de cond, indeb. i (O Sive in lite fuccubuerit, fivevic- . tor exttiterit. , (v) Talem ex natura contractus, ad quaro diximus obligari fuiffe folitum fuilonem aut alias adftringitur commodatarius , quin ne quidem ad tantam tenetiï cuftodiam, quse a conduétore quovisd* I fideratur. arg. I. 5. $. 2. commod. Aliis teneri eum cuftodire rem ad eum mo- j dum , quem rei propriae adhibet, non ambigitur. /. 32. depof. Si itaque non fecerit, & ita res furto ablata eöt quia tune tenetur domino, atque fic intereft ejus rem effe falvam, ideo depolitario actio furti tune data fuit. /. z- > 23. vi bon. rapt. (x.) Quo cafu ideo non habebat aéfio- ! nem , quod improbitas eam pepenfle6 1 /. 12. §. 1. /. 14. y. 3. b. t. j (y) Vei lata culpa aut minore diligen- {tia quam rebus fuis praeftitit. d. I. 52, depofiti.  T R I P £ R T i T A, qua Je caufa fi res ei fubrepta fuerit: quia refiituendae ejus rei nomine óepom non tenetur,.nec obid ejus intereff rem falvam effe f>): furti agere non poteit, fed furti aclio domino competit * ^o!n {Smmr &knÓcm e?> ^efitum efre; an impubes rem alier/lS / firtum/aclat? * Phf'nit quia furtum ex affectu randi confiftit f», ita demum obligari eocrimineimpuberém, fi Droximus pubertati fit f£) & ob id intelligat fe delinqueref (e) \. 19. Furti aóho, five dupli five quadrupli tantum ad poenae perfecutionem pertinet. Nam ipfius rei perfecutionem extrinfecus habet dominus, quam aut vindicando aut condicendo poteft aufferre. (d) Sed rei vindicatio quidem adverfus poffefforem eft: five fur ipfe polTidet,five alius quihbet (O: condiéfao autem adverfus furem ipfam heredemvê ejus, licet non poffideat (ƒ), competit. (2) Nifi in cafu annotato ad preeced. n. 2. 6f 4. h. § fa) $. 7. Z>. ibiq. annot, (b) De quo vide quse fcripfi ad pr. I. de auctor, tut. Cc) l. 23. h. 1. in. de R. J. Et de ejufmodi impuberibus quoque cape c. 1. X. de delitt. pueror. In hos tamen non , cadit adulterium, ftuprum & alia ejufdem generis. I. 36. ad L. Jul. de adult. Sed & ob furtum aetatis mifèraüone mitior poena pubertati proximis inrogari folet. Nemef. Karul. art. 164. LL. Translfal. p. 2. tiu 12. §. 9, Daventr. p. 4. tit. 4. §. r. arg. /. 37. §. 1. de minorib. Seneca 2. ie clement. 7. Aliquem verbis tantum admonebit pcena non adficiet, ^toJe»i emendabilem intuens: Nifi viridi pueritia, cana vero malitiaquis effet, uti loquitur. Apulej. iw Apolog. (d) Haec enim non cedit fifco, licet apud furem reperta fit per latrunculatores. arg. I. 11. de R. neque pretioredimenda a poffeffore per dominum. k i. C. fr. Stat. Tremon. §. 78. LL. municip. Cliv. tit. 125. §. 6. Confuet. Velav. c. 6. §. 1. ^ Trans-lfal. p. 2. tö. 8. §.5. c? tóf. 15. 6". Comit. Zutphan. tit. 11. §. 1 16. Nemef. Karul. art. 214. Jus Omland, lib. 7. §. go. Oldamt. lib. 5. $. 64. Drazï. 4. S. 27. & ita judicatum a fupremo dicafterio Groning. Omlandico xx. Sept. 6? xxi v. Nov. m. dc. xlvi. Vide & alia apud Georg. Frantzke 2. var. refolut. 9. & Richter, p. 2. decif. 96. Detrahitur tamen fingulis rebus furtivis fumptus litis criminalis pro rata ex Jure : Drenth. d. art. 27. (e) Etfi per multas manus res ambulaverit, & poffeflbr rem in publicis li- berisque nundinis emerit. Stat. Tremon. §. 78. At in LL. Zwollan. lib. 8. $. 10. 11. & 12. diftinguitur an emptor fuerit confcius nec ne ? Ut hoe non illo cafu pretium recipiat a rei domino. Jus Velav. d. I. §. 2. Trans-lfal. p. 2. tit. 16. s' Paventr- P- 3- tit. 10. §. 7. municip. Cliv. d. §. 6. Rurcemund. p. 3. tit. 2. §. 3. art. pen. Antverp. tit. 58. art', tl Mecblin. tit. 4. art. 2. Nec refert quod | in d. art. 2. confuet. Velav. non addatur j rem fine retributione pretii debere reddi, vide enim §. 15.1. de L. Aquü. Apud Ultrajeórinos tarnen & Hollandos ad eam tenetur dominus fi bona fide alter rem emiffet in publicis nundinis & inanis ei aélio foret contra venditorem. Secundo fi ab interpolatore rem emerit cum palam jam ptoftitiflet per aliquot dies. Tertio fi fub hafta res publice fit diftracta. Ant. Matthaeus Fil. parceem. 7. n.ij. Saxones id quoque indulgent Judaeis ut rem bona fide a fe emptam haut cogantur reftituere, nifi refufo precio. Coler. p. 1. decif 26. Quod etiam ad foeneratores publicos, quos Itali, Antverpienfesftk Lebdienfes exercitores montis pietatis, qui titulus magnis aureis literis etiam Leodii & Antverpia? eorum horreo praefcriptus cernitur, appellant, quosque nos Lombardos dicimus, quod ex ea Italiae ora, quae Lombardia is mos extendendi in majores ufuras pecuniam manaverit, folent transferre non fecus ic ad veteramentarios. Grot. 2. Introd. 3. '2. 14. Goris ad confuet. Velav. d. art. 2. Cf) Fur enim femper moram facit. I. 8. $. 1. de conditt. furt. Rr DE  2o3 GERHARDIFELTMANNI DE VI BONORUM R APTORUM. T I T U L U S II. QTJivi (g) res alienas (b) rapit, tenetur quidem etiam furti (/): qcris enim magis alienam rem invito domino contrecfat, quam qui vi rapit (k): ideoque rede diftumeft, eum improbum furem elfe (ÏJy fed tamen propriam actionem ejus delicti nomine praetor (ta) introduxit, quae appeliatur vi bonorum raptorum fn), & eft intra annum quadrupli (o), poft annum fimpli (p): quae actio utilis eft, etiamli quis unam rem, (q) rapuerit. (r) Quadruplum autem non totum poe» na eft, ficut in actione furti manifefti diximus, fed in quadruplo ineft & rei perfecutio, ut poena tripli fit (s), five comprehendatur raptor in ipfo delicto, five non. Ridiculum enim effet levioris conditionis eife eum, qui vi rapit, quam qui clam amovet. (t) 0. !♦ (g) ld eft majoris rei impetu, quirepelh non potuit ab eo, cui fiebat. /. 2. quod met. caufa.. (b) Imo & proprias fi alter jus pigno- , ris in iis habeat. arg. §. 10. tit.praced. jim£t. b. pr. verf. ridiculum. O) Si lucri caufa id fecerit. arg. I. 21. §. 7. de furt. Imo non ! I. 2. §. 18. b t., (fe) Nam vis voluntaticontraria. l.i.l pr. quod. met. caufa. Ariftoph. in Lyfiftrata. Oü y*f êv» xitttt timn i*~f n$»t @lxr> Fis enim ubi adfiti &f voluntas exfulat: (l) Quare rapina poteft dici furtum improbius vel cum vi admiflum. Hinc fi in rapina deprehendatur, etiam furti manifefti actione in quadruplum , quod mera fit poena j poteft conveniri. I. 52. 5 fi. I. 80. §. 3. de furt. Sed fi nemo eum deprehenderit tollentem , tenetur nec manifefti. d. 1 52 §. fi. & de pöfteriore cafu accipe. I. 1 h. I. 88. de furt. (m) Ut oftenderet fe curam agere reprimendae improbitatis hominum. arg. I. 3.$. 1. nauta caup.Jlabul. (n) Agitur enim hic de vi ablativa. Eft & alia compulfiva quas vindicaturac- 1 tione quod metus caufa: alia expulfiva de I qua agitur interdiéto , Unde vi vel reI medio Sbolii: alia tandem turbativa, ob tione quod metus caufa: alia expulfiva de qua agitur interdiéto , Unde vi vel remedio Spolii: alia tandem turbativa, ob quam prodita interdióta, Uti poJfidetist Utrubi & Qiiod vi aut clam. (0) Quia eft praetoria poenalis. I. 35» de O. & A. (p) Hodie ita femper aélio privato datur nifi novis legibus aliud iterum cautum. Sic jure Omiandico lib. 7. art. 16. duplo punitur, qui pifces, cygnos holumque ova rapuit. (q) Uti difcis exemplo num. praced. addu6lo. (r) Furti enim aclio ideo competit. 5. 16. I. de R. D. ubi vide annot. n. 2. quidni & rapinae ? b. pr. verf. ridiculum, (s) Nec tamen ideo mitius punitur raptor. Hic enim femper tenetur in poenam tripli & prseterea a quolibet accufari poteft ex L. Julia de vi publica prbvota. (t) Quare cum furtum effraeftioneaut armis factum morte puniatur, idem fupplicium jure merito & in rapinam eft conftitutum. Nemef. Karul. art. 126. Jus Oldamt. lib. 5. art. 44. Trans-lfal. p. t. tit. 22. $. 1. Weftixold. art. 182. Mevitu ad Jus Lubec. lib. 4. tit. 2. art. I. n. $. Gladii pcena ««720 m. dc. lxi 11. Cliv» duobus militibus Hifpano merentibus fti- pen-  t R I P E R T I T A. 29$ j, te tamen competit haec actio, fi dolo malo quis rapüeric. rv) Nam qui aliquo errore dudus, rem fuam elfe exiftimans, & imprudens juris eo animo rapuerit, quafi domino liceat etiam per vim rem fuam aufea poffefforibus, abfolvi debet, (xJ Cui fcilicet conveniens eft, nec furti tenen eum, qui eodem hoe animo rapuit. Sed ne dum talia excogitantur, inveniatur via, per quam raptores impune fuam exerceant avaritiam; me bus divalibus conftitutionibus (y) pro hac parte profpedum elï, ut nemini liceat vi rapere vel rem mobilem vel fe moven tem, licet fuam eandem rem exiihmet: Sed ( z) fi quis contra ftatuta Principum tecerit, rei quidem fuae dominio cadere ; fin autem aliena res fit, poft reftitutionem ejus etiam aeftimationem ejusdem rei praeftare. fa) Quod non folum in mobtlibus rebus, quae rapi poffunt , conftitutiones obtinere cenfuerunt: fed etiam in invafionibus, quae circa res foli fiunt, ut ex hac caufa ab omni rapina horrines abftineant. (b) 5. 2. Sane in hac adione non utique exipedatur rem in bonis adoris effe: nam five in bonis fit (cj, five pendia fuit inrogata, unus erat Chihar chae Legatus alter gregarius , rapueram antea in via, qua karNeomagum, Confulisque Neomagénfis nato digi tum , quod non mox eo cederetanulus, voluerantpraecidere, idquefeciflent, nififponte delapfus effet , poftea cum ad repe> tendum fcelus ex urbe Rursmunda re verli effent in faltum prope Augufto cli' vium , a civibus fomno (epulti fueruni deprehenii. Galü pesriam gladii non fufficere arbitrantur, nam piuies vidi agens in Galliis totas fupplicio udfici, eriamfi natalium dignitas ilüs [üiFragare{un Caput palo figuur ex Jure belverd. lib. 5. art. 4.0. (v) Cum fafclo enim animus debet concurrere. arg. i. 41. §. 1. ad L. Aquü. I, 39. pr. de furt. juntt. I. 2. pr. 2. ë1 §. 18. b. t. . (x) Ab actione vi bonorum rapto rum. I. 2. §. 18. b. (y) l- %3.' au°d m£t. caufa. I. 5. I. 6, l. uit. C. unde vi. (z) Amplius in l. 7. C. eod. fancitum ut (a) Vis enim tune quoque eft quoties quis quod deberi fibi patat, non per judicem repofcit. d. I. 13. quod met. caufa. Ideo enim magiftratus creatus, qui jus.regat, ne quis fibi ipfi idadminiftret. arg. I. 2. §. 13. de O. J.. juntt. I. 13. J. 3. de ufufr. I. 176. de li. j. Cafliador 4. varior 10. legumque reperta eft via, éf facra reverenfia, ut nihil manu, nihil ageretur impulfu : Jam olim a primismortalium docloribus culpata èixr, iv ^ quant i fa res in eo anno plurimi fuerit, tantum domino dare damnetur. (p) %. i. Quod autem non praecife de quadrupede, fed de ea tantum, quae pecudum numero eft, cavetur eo pertinet, ut neque de feris be- ftiis, (cl) Nec enim res commodatas, con-, ductas aut depofitas actione ulla nobis da- i tum eft: vindicare. i (e) ld eft noftro periculo fit. I. 2. §• 1 22. b.t. . . . \ (ƒ; Hanc etiam cum caetens junxit Ülpianus in l 2. §. 22. b. Alias fatendum eft rem pignoratam non tantum ex bonis, fed etiam in bonis efle. arg. 1.49. de V. S. juntt. 1.18. C. de pigner. Godda?, ad d. I. 49. «. 15- Sed forte Tribonianus hic fpeétavit quod in favorem creditoris introduéium fit, ut poflit pignus veluti rem, quae in ejus bonis eft, quidem perfequi non autem ad id cogi. /. 27. de nox. att. atque ideo eum dicere pofle rem ex bonis efle. arg. /. 25. de LL. I. 6. C eod, (g) Levem aut leviflimam : de lata enim femper tenetur, uti dixi ad $. 3. /. quib. mod. re contrah. (b) Veluti ufus, emphyteutici, fuperficiei, aut feudi. arg. I. 49. de V. S. 1 fi) Aut per vim aufferri. l.2.§.22.h. (k) Adeo ut quadruplum non rei ablata? fed ejus quod intereft, praeftaretur. d. I 2. §. 22. Quo nomine tamen non lucrum ceffans fed tantum damnum j emergens veniebat. arg. I. 71. $. x. de \furt. Nonnunquam tamen rei raptae qua1 druplum praeftabatur, fi fcilicet conductoris clpa, ad quam tenebatur, eratraI pina faéta. arg. d. I. 2. §. 23. verf. dieet aliqids. (I) d.l. 2. §. 23. (m) A diminutione patrimonii alieni fic diéti. /. 3. de damno inf. in) Qua? plebifcitum eft. /. 1. $. r, b. fi modum fpeétemus, quo hoe jus eft . conftitutum. /. 2. §. 8. de O J. ratione autem effeétus recte dicitur lex. d. I. 2. §. 8 C? §. 4 /. de J. N. G. öf C. f (0) Servum , hic enim'pecudibuscom paratur. /. 2. $. 2. b. t. I (p) Damnas ejlo : habetur in l. % I pr. b.  T R I P E R T I T A. 30t ftiis neque de canibus cautum effe intellfiramus Cr V fed de ii, afmi, oves, boves, caprae: De fuibus quoque idemnlacuit fiV Nam & Aes pecudum appellatione continentur A)x i C }' ? pafcuntur. (,) Sie d'emque & aS^ia^^^ tutlÏÏ Kartianus in fuis inftitutionibus refert. ^Yu™ ait, iicut Aelius rtfegj errant per pafcua porcos Ad Cornets Jaxim9juxta fontemque Aretbujum. . % 2. Injuria autem occidere intelligitur, qui nullo jure (x) occMk Itaque qui latronem (j), inüdiatorem («) oceideritVaj\ noT£Ï£ tur, utique fi ahter periculum effugere non poteft. (bj J. 3. _ (q) Veluti leonibus, urfis, panthens d. /. 2. §. 2. His adde Jupos, vulpes, alias. , (r; Quia non funt inter pecudes. d. f l 2. $. 2. Idem de felibus dicendum, quarum natura eft fera, licet non fint fer;e beftiae, uti demonftratum dedi in Jure Georg. c. 22.fett. 2. per tot. (s) Nec non de elephantis & camelis, quia mixti funt. d. I. 2 §. 2. (t) In hoe juris articulo : alias-proprie pecudes non funt, fed medii quafi generis uti docui in Jure Georg. c. 20. per tot. (v) Arte tamen magis & cura hominum quam natura. Vide Jus Georg. d, c. 20. feit. 3. n. 1. (x) ld eft merito cum alter ei nullam juftam dediffetanfam, uti exemplum fub-\ jectum nos docet. Deinde fingere opor-1 tet hominem, qui juris capax ck ideofu-1 riofus, infans & infantia major, donec fit pubertati proximus, injuria damnum ƒ non dant l. 5. $. z. b. t. Vide tamen l. 46. de O. & A. (y .1 Sive fervus üt liber homo. arg. I, 1. §. 2. ad L. Corn. de Sicar. (z) Vitae. arg. I. 4. pr. h. t. juntt. b. 1 5- /. 45- 5- 4- eod. I. 3. de J. ) % 4 Itaque fïquis dum jaculis iudit vel exercitatur, transeuntem fer» vum tuum trajecerit, diftinguitur. Nam fi id a milite m eo campo, ubi folitum eft exercitari (/; - lib. 4. art. 47. Haec res dicitur mangeld in Jure Omlandico d. lib. 7 art. 3. ubi I definitur octoginta daleris HoHandieia. LX. F.mdanis florcnis autem, LL. JVe-\ fterwold. art. 109. tam fifco quam confanguineis praeftandis. Gelri, Trans- | Ifalani, Drenth & Frifii Orientales eam quoque norunt atque appellant Soene, Soengelt & Soenpmningen. LL. Trans-1 Ifal. d. tit. ii. §. 4' & 5- Vdw> F- *3« ar*. 6. Z)re«ïA. /ii). 4. art. 41. £W/. O- l rimt. ftfe 3. art. 11. Ufus autem videtur ' manaffe ab Ebraeis ne qui per culpam aut | cafum, cui illa caufam dedilfent, hominem occiderant, iterum a propinquis fimguinis vindicibus obtruncarentur. Vide fis Seldenum lib. 4- de J. N. & G juxta difciplin. Ebraor. c. 2. Si emm hos data aliqua pecunia placaverat contra eorum injurias erat tutus, atque hinc ratio utriulque nominis, nam placare eft /oenen & voeergelt eft caedis, non autem ut Pitheus in gloffar. capitnl. Karuli M. exiftiraat, hominis precium: licet hoe fignificet mangelt. FrUiiBelgee utantur yerbo civilis muleta: quo nomine cognatis tre-1 centiaurei, quorum finguli conftant oc-1 to ck viginti ftuferis, ck fifco dimidium I ab homicida debetfo\vi. Stat. Frif. lib. 2.1 tit. 13. art. 1. Apud Gelros, Tiaus-] Jfalanos & Drentios prout convenerit, pneftatur, nifi quod apud hos fifco certa poena centum aureorum debearur. Jus Drenth. lib. 4. art. 41. (e) Fato enim magis quam noxae debet imputari. /. i. I. 5- c- od L. Corn. de Jicar. Nemef. Karul. art. 146. Plato, de ïcgib. lib. 9. Quamquam autem nec ex L. Aquilia b. $. 6f arg. I. ii. pr. I. 52. §. 4. in fi. h. nec ex L. Cornel. de ficanis teneatur, d. I. ii l. 5- c- ad L* Corn. de Jicar. tamen moribus non Frifia; Orientalis lib. 1. U fch fed gentis vicinae pla^ care cogitur occifi propinquos. Jus Omland, Ubi 7. art. 4. TVeftwold. art. 199. fed ck annum & diem exulare debet & poftea ut fe purget a dolo aut culpa non fecus ac fuperiore cafu, fi necefiaria caedes facta» magiftratui fe exhibebit. Jus Velav. c. 3. art. 4. Trans-lfal. d. I. §. 5. Daventr. d. tit. 4 §. 5. Qui non cum illo pacifcetur aut gratiam homicidae faciet, nifi placaverit propinquos. Jus Velav. d. I. art. 6. Trans-lfal. d. I. g. 6. Privileg. Adolphi civitati Clivia indult. §. 2. LL. comit. Zutphan. tit. 11. §. 23. Ruraron. ïl. p. 6. tit. t. §. 5. «rï. ij. ÏVeftvoold. art. 200. Alias punitur in aere. Jus Frif. Oriënt, lib. ï. I. prov. 11. aut tenetur ad mangeld. Vide btat. Groning. 4. §. 27. (d) Et ita nec leviflima. /. 44. h. ( e) Exemplum pete a tonfore 2. /. 1 r. pr. eod. quod quidem in urbe Rt.ma potuit evenire, at vix credo id jam ab aliquot faeculis contigifle apud Gcrmanos, ut excufari haut queat Karulus V'. quod id retukrit in Nemefm fuam art. 146. arg. I. 3. & feq. de legib. Sed ck Plato eo nomine reprehenfus, quod de rebus ab ufu remotis leges finxerit. Athenae. lib. 11. Deipnofoph. cap. uit. (ƒ) Inverfa oratio, quam & obfervavimus in pr. 1. de hered. infi. (g) Quo cafu nil juvat homicidam folutio zverigeldü aut placatio propinquorum, uti prudenter cautum m Reformat. Jur. Drent. d. art. 41. n. 40. ck docet Goris ad confuet. Velav. c. 3. art. 9. gloJJ. v (h) Et fi culpa preecefferit, aut homicida excefferit moderaüonem inculpatae tutelae, virgis publicecaeditur,fipoenam mulclamque folvere nequeat, de quo non autem de eo, qui cafu occidit capio Jus Omland, lib. 6- art. 54. Carpzov. p. 4. J. F. conft. 11. def. 7. Sicdeeo, qui non obfervaverat iftam moderationem nomine ordinis Groningani refpondi xxix 1. Octobr. m. dc. lxix. reusquevirgis caefius fuit, antequam relegaretur. 26. Nov. 1669. (z') Martio videlicet in vetere Roma: ut fic fentiam, movet Vegetius, qui lib. 1. de re milit. c. 1 o. ait; camputn Mar tium vicinum Tyberi delegerunt, in qtö juventus poft exercitium armorum ftidorert pulvcremque dilueret, ac lafiitudinem cur* fus natandi labore deponeret.  TRIPERTITA. 3oj admiffum efl, nulla culpa ejus intelligitur fi alius tale quid admiferitcUlpae reus eft. (/) Idem juris eft de milite, fiinalioloco, quam qui ad exercitandum militibus deftinatus eft, id admiferit (m) l f' ft PV&tor ex arbore dejedo ramo fervum tuum tranfeuntem occiderit: li prope viam publicam aut vicinalem id faéhim eft, ne* que proclamavit, ut cafus evitari poffet, culpae reus eft (n): fedfiproclamavit, nec ille curavit praecavere, extra culpam eft putator. Aeque extra culpam effe intelligitur, fi feorfum a via fortè, vel in medio fundo caedebat, licet non proclamavit; quia in eo loco nulli extraneo jus fuerat verfandi. (o) $. 6. Praeterea fi Medicus, qui fervum tuum (p) fecuit (ö), dereliquent curationem ejus, & ob id mortuus fuerit fervus, culpa; reus erit. (rj * S» 7- Inperitia quoque culpae adnumeratur (s): veluti fi Medicus ideo fervum tuum occiderit, quia male eum fecuerit, aut perperam ei medicamentum dederit. (t) §. 8. Impetu quoque mularum, quas mulio propter imperitiam retinere non potuit, fi fervus tuus oppreffus fuerit, culpae reus eft mulio. Sed & fi propter infirmitatem eas retinere non potuerit, cum alius firmior eas retinere potuiffet, aeque culpa. tenetur. Eadem placuerunt de eo quoque, qui, cum equo ve/ieretur, impetum ejus aut propter infirmitatem, aut propter imperitiam fuam (mbnZ $. 16. Caeterum fr) placuit, ita demum directam ex hac lege adioriem effe, fi quis praecipue corpore fuo fs) damnum dederit: ideoque in eum qui aho modo (O damnum dederit, utiles actiones dari fof lent: veluti fi quis hominem alienum, aut pecus ita mdulent, utfkme S s (m) Si certa ejus aeftimatio, hajepra?- 1 ftanda uti iV. marcarum ex LL. Weftwold. ort. 156. marca autem eft xvi. ftuferorum Groningenfium. art. 157. 1 (n) d. l. 27. §. 13 £?Jq.' 1 (0) Adione direfta, utili autem fi vinum ebiberit vel oleum confumpferit. 30. §. 2. t. (p) Curtamvarie? Puto rationem diverfitatis inde repetendam, quod principaliter haec lex a plebe, quee miferatione fuit duéla erga iervos, quorum ob pre- j cii vilitatem potentiores nullam agebant curam, fuit rogata, ne tam facilè fervi 1 occiderentur, neve etiam vulnerarentur, I & cum illudgravius fit quam hoe, ideo in j priore capite totius anni in tertio vero ' menfis aeftimatio fpecfata eft.- Animali- j j bus autem, nifi fortè è feéta Pythagorae 1 j fuerit, ifta ratio non convenit Plus e- j nim eft corrumpere pretiofiffimam gem-! 1 mam aut margaritam, quam occiderè agnum vel vitulum lanienae deftinatum. < t q) Probè enim fcivit hoe legibus in- ' j efle credi oportere, ut ad eas quoque perfonas & ad eas res pertinerunt, quse quandoque fimiles erunt. I. 27. de legib. (r) Cum conftet damni injuria dati aaionem triplkem dari, unam direftam quae ex verbis L. Aquiiiae vel a ruftico palpari poflit, & ideo ordinaria. /. j. J &> 2. de prcefcr. verb. vulgaris, l. 46. m \ fi. de hered. infi. & legitima audit: l. 22. §. 2. de aq. quot. aliam utilem qua? ape-. rito ex mente legiüatoris & fententia L. Aquiiiae conlegimr. arg. I. pen. fi quadr, paup. I.41. de pign. att. atque ideo quatenus directae acfioni opponitur, generaliter aftio in facfum appeliatur, l.7 & O CS 6. I. 9. pr. I. 11. §. ï. l. 29. §.7!]." -)2,. h. aham denique praetoriam & promè in factum conceptam, arg. I. u. de ireefcr. verb. I. 55. infi. de A. R. D. ( s) In corpus cui nocitum fuit. Vide ;xempla in /. 27. §. i%. 1. S1.pr. h. t. (t) Puta in corpus quidem fed non :orpore fuo. d. I. 7. §. 3. /. a,pr. &fim nil. b. t.  GERHARDIFELTMA N N I necaretur (vJi aut jumentum ita vehementer egerit, ut rumperetur: (x) aut pecus in tantum exagitaverit, ut praecipitaretur: aut fi quis alieno fervo perfuaferit, ut in arborem afcenderet vel in puteum defcenderet, & is adfcendendo vel defcendendo aut mortuus aut aliqua parte corporis laefus fuerit, utilis adio in eum datur. (y) Sed fi quis alienum fervum aut de ponte aut de ripa in flumen dejecent, & is fuffocatus fuerit, eo quod projecit, corpore fuo (zj damnum dediffe non difficulter intelligi poteft: ideoque ipfa lege Aquilia (a) tenetur. Sed fi non corpore damnum fuerit datum, neque corpus Jaefum fuerit, fed alio modo alicui damnum contigerit: quum non fumciat neque direcla neque utilis legis Aquiiiae aciio: placuit eum, qui obnoxiusfueriti, in fadumadione (bJ teneri: veluti fi quis mifericordia dudus alienum fervum compe» ditum folverit (cj ut fuget BE (•o) LL. Weftermld. art. 107. lx) Velabortum faceret. LL. Weftnoold. art. 113. (y) Nec enim intereft, an manu & vi occidat an veró mortis caufam praebeat. 15. pr. ad L. Corn. de Sicar.^ Lucianus in Tyrannicida. Ai»(pifU SI sliré fioi H a'vro» dftffa % T8 3-«v«T8 7ra{ap(,ïTv tij» cinUv, 'Ey<* y*{ sTs» oipee» Verum, die mihi, numquid intereft, utrum ipje interimas, an mortis caufam miniftres ? Mea profetto fententia nihil. Haec tamen fic intelligas ne teneatur herus fi famulus opus fuum faciens fati diem occupaverit: nam mercedem heredi foivendo herus liberatur. LL. Weftixold. art. 149. (z) In corpus. (a) Vel potius ex ejus verbis & ita. direcla atlione. j (b) Special! qvwa a praetore introduc- j ta. arg. h 33- §• 1. b. junÊt.I. xi.de ^rafcr.' verb. (c) Neque enim fas & jurafinunt, ut tua mifericordia meo cedat damno. /. 7. §. 7. de dolo.malo. Aliud exemplum pete a cane aut fera dimifta è carcere /. 55. in fi. de A. R. D. Quanquam ratione effeclus nil interfit, utra acfio cqmpetat. arg U 47. de nsgot. geft. Alias etiam b. f. poffeffori & patri nomine filii utilis tantum a&io fuit data, quia lex Aquilia tantum loquitur de domino. I. 7.1. n.§. 8. h. E t quia nemo dominus membrorum fuorum, ideo direcfa aclio ab eo nonpoterat inftitui, fi in corpore fuo erat laefus, fed utili experiri debebat. k 13- fa in pr. In hanc, licet non id exprimamus, an utili an vero direcfa agamus, etiamnum hodie veniunt fumptus in culationem & medicinam facti, nec non damnum , quod ex operis, quibus caruit & cariturus eft, quod inutilior factus J vulnere patitur. I. 7. pr. h. k 27. g. 17. I eod. arg. I. fi. de his qui dejec. $. 1. / de, oblig. qua q. ex del. I. 3. ji quadr. paup. j Quid enim fi pretiofo piótori pollex fit ' praecifus, quod exemplum habetur in l. ' 23. §. 3. h. Si cum antea fmgulis annis i ex opera adquireret mille, jam vero ob \ vitium tantum ducentos, ad octingentoi | ei tenebitur vulnerator, non fecus ac ad impenfas curationis, quod utrumque ufu ! fervatur & cautum Capitul. Karuli M. ' lib 6. c. 10. ita tamen ut operas impenfas ejus medico reftituat: etiamque expreffum Jure Omland, lib. 6. art. 40. I Drenth. lib. 4. art. 47. Inter impenias I connumeratur etiam id, quod medicina; | doólori & pharmacopolee debetur, uti < judicavit Camera Hovetman. xxru. OÜobr. m. dc. xxix. inter Viduam Meinert Itfens contra Jarr'is Bottinge. Cicatricum autem & deformitatis non habe\ tut ratio, fi culpa vulnus inlatum. arg. • l. fi. de his qui dejec. I. 3. fi quadr. paup. ■ fecus fi dolo. arg. §. 9.1. de injur. Quod ; fi homo fiber fit occifus viduae & liberis j acfio datur non modo ob fumtus in curationem factos & operas, quibus maritus & pater caruit dum decubuit ex vulnere , fed etiam ob id, quod jam carituri fint operis mariti aut patris, quas vulgo volunt aeftimandas effe ex redituum ; vitalium ratione. Grivell. decif. 25. n. 18. \ Sed non erraverit qui prius infpexerit, quantum verifimiliter defuncius adquifierit fingulis annis, & quod ad tempus adtinet , quo vivere adhuc potuifiet, fequatur computationem. / 68. pr. ad L. Falcid. V erum quidem effe potuiife eum aegrotare & alio cafu impediri, ne tantum adquireret , etiamque citius fato. fungi, tamen cum alter dolo aut culpa letho caufam dedit, fibiimputet. Narrat Nal-  T 11 I P E R T I T A. 3°ï DE INJURIIS. T I X U L u s IV, GEneralier injuria dicitur omne, quod non jure fit (dj: fpecialiter, (ej alias contumelia, quae a contemnendo ff), difta eft (>), quam Graeci ify» (fo) appellant: alias culpa, quam Graeci iy**,?. dicunt, ficut in lege Aquilia damnum injuria datum accipitur (ij: alias ïniqmtas & injuftitia, quam Graeci «»op'«» >^ dimt*» vocant: cum enim die ti°r JUrC COntra Prominciac5 injuriam accepiife S- i* Injuria (/) autem committitur non folum cum quis pugno pul- iatus Malcomef. ad Ludwell. ad Wefenb. parat, b. n. uit. quod caefo Profeflbre Medico Kempfio ejus viduae ac liberis quatuor millia fiorenorum aureorum eo nomine adjudicata fuerint. Id quod intereft ex bonis homicidas capi brevibus definiunt Groningani. Statut, lib. 4. art. 5. & 28. Porró ii mortis pcena non inrogeturreo, quoque litis fumptus & Werigeldiwnpraeitabit. Confuet. Gennep, art. 112. Vulnerator quoque ad poenam tenetur numariam fi praeterea in fingula vulnera conftituta. Vide §. 9 tit. feq. (d) l. i.pr. h.l. 5. §. 1. ad L. Aquü. (e) Uci in hoe titulo. (f) Non tamen ftatim fi quid fadum cum contemptu alterius id pro injuria habendum. /. 33. b.. Hujus enim reus non eft qui nocentem infamat. /. ig. pr. eod. preeïenim fi jufllis id faciat teilimoniumve perhibeac. Carpzov. 2. refp. 60. n. 4. ATam fine affeéhi non fit. /. 34. pr. de O. éf A. i 3. $. 1. /. 9. 5. 9. \ 11. pr. b. t. Seneca 2. de Ira 26. quia nulla eft injuria nifi d confilio profecta: Iterum 6. de benef. 8. beneficium ab injuria diftinguk non eventus fed animus: Requiritur itaque dolus & propofitum malo aliquem adficiendi. /. 5. C. b. Seneca de conft. Jdpient. c. 5. injuria propofitum hoe bahit malo aliquem adficere: Et quidem id propofitum prafumitur , fi faftum aut diftam per fe fit injuriofum nifi ab iis proleclum qui corrigeudi jus habent. U I 4- h 13. §. 6.1. 15. $. 38. ij. R. Ai zu l Augspurg, 1539. §. Und baben wir. I ftgfd. U 'X. pr. eneca de conft. fia\ pient. c. 11. contumelia a contemptu diüa eft, quia nemo nifi quem contempfit taliin\ juria notat: Quanquam idem Auctor d. lïbro c. 4. éf 10. dividat injuriam a conI tumelia, & illam graviorem, hanc autem Jeviorem & quae delicatis tantum gravis fit, pronuntiet. bed id a Stoa eft, quod nos non fequimur, nam viro militarigravius fufte caedi quam feriri gladio, adeo ut maneat alta mente repoftum illud Pacuvii; Patior facüh injuriam, fi vacua cï contumelia: Nonius Marcell. de propr. ferm. Lat. c. ( b) Origo hujus voois praedjétis fuf- fragatur , nam Spps ait Suidas , quafi vV«/3*f ós tis lex , quod fit grauis quaedam res. 1 (i) d.l. s.§.j. (k) pr. tit, feq. & pr. I. de offic. jud. Nec obftat quod praetor etiam jus reddere dicitur, etiam cum inique decernit. /. 11. de j. £? J. id enim fit ob auótontatem rei judicatae, in quam confenfiife videtur, qui non provocayit & fic fibi imputet quod id pro aequo & veritate cogatur agnofcere. I. 207. de R. J. I. 25. de ftatu hom. (/) Eft delióram ad alterius contumeliam , pr. h. t. dolo malo ex annot. ad. pr. h. t. n. 3. admiflum quo ejus corpus dignitas aut fama laeditur. /. i. §. 2. h. t. Se- S s x  308 G E RHARDI EELT U A N NI fatus (m), autfuftibusczelus, vel etiam vei beratus {n ) erit: fed & fi 1 . ^ J- . ^ cxi— A,**;* five. mms hnna nnall debitoris, QUI cm convicium föj iauum iuwh, rr* .;.. , ^ rk;i~ nihil deberet, poffeffa fuerint ab eo, qui intelfigebat, nihfienm fibi debere (PV vel fi quis ad mfamiam alicujus libellum (f), aut carmen, (r) aut hiftoriam (j) fcripferit (r), compofuent O), ediderit dolove malo fecerit, quo quid eorum fierit fy): ^e quis matremlanulias (z), aut praetextatum (aj, praetextatamve Vb) adlectatus (cj Seneca de conft. fap. e. 5. Onwis injuria j deminutio ejus eft , in quem incurrit:\ nec poteft aliquis injuriam accipere fine ali- \ quo deirimento vel dignitatis vel corporis vel rerum extra nos pojit&rum: i (m) ld eft csefus fine dolore: l. 5 §. ■ 1. h. Hoe proprie Graecis v/3ff, ficredimus Suidae, nam inquit quod fit quae y»ï ftóm: cum contmptioue 8 injultatione plagas tantum compleiïitur. Ita fanè eft | quafi non dignus vifus, in quem alter i-j ram cum dolore casdendo exerceret. . in) id eft caefus cum dolore. d. I. 5- 1 5- *•/;- . o- • (0) Quafi convocium ut a cunttis ndeatur omniumque voces in eum concitentur. I. 15. $. 4. b. Phcedrus convicia ranarum ideo dixit. Malediclum eft etiam injuria quae verbis fit, fed levior. d. C. 15. fi. ii. Cp) Idem dicendum fi eum arrejtan, paree precor verbo fori, curaverit. arg. I- 15 §• 33- T" 2°- §-fi- h' ^aod ena™ obtmebit fi verum debitorem Uitent in loco ubi nequit arreftari ex paft 0 publico vel privilege. Per illud Drentmi, quod ad perfonas adtinet, Gronings non \ poffunt 'efrejtdri & ex privilegio non ra-? re arreftantur in Trans-lfalania cives & incolae trium principum urbium ïftms reipublicae. LL. Trans-lfal p. I. tit. 5. §.2. Si quoque Drentinus Drentinum érre/r« extra patriam, non modo ad id quod intereft, tenetur fed & pleótiturxv aureis. Jus Drenth. lib. 4. art. 20. (5) Hunc pasquillum nunc dicimus, quod ftatuae Pasqumi in urbe Roma, ubi toto die fcripta ejufmodi vulgantur , affigi foleant. Vernacule blaamve-boekjes etiam vocamus. Origo omnibus nota. (r) ld eft fermone ligato, qui metro aut ryttirho conftat. Arnob. lib.^.p. 151. (O ld eft narrationem oratione proia vel libera. (t) Manu aut typis defcripfcrit: (V) Hinc tenetur injuriarum qui in alterius contumeliam fcripfitepiftolam ad amicum, licet ab aliis fit refignata. arg. i. 15. pr. ad L. Corn. de Sicar. 1.30. 0.3. ad L. Aquü. (x) Quare is qui in venit tale quid, ilico id comburere aut Cos. rradere debet ex LL. Daventr. p. 4. tit. ï. $.4- ; iy) Et quidem fi objecerit alteri capitale fcelus, tune dicitur famofus libellus. i. un. C. de famof. lihell. etiam nemen fuum adjecerit, l. 9. $. 5- b-\• °-1577tit. 35. alias erit injuria fcripto inlata in fpecie fic dicba. I. 1. §. 9- f5- §• 29-bPoena famofi libelli eft capitalis. d, J, un. juniï. I. 1. quod quisq. jur. in alt. 1.1.§. 7. X. Corn. de Sicar. Nemef. Karul. art. 110. Jus Omland. 6. §. 6. Sed levior habet locum in Belgio, eaque fere arbitrio judicis relinquitur. LL. Trans-lfal p. 2. tit. 18. §. 5- Seluerd. 5. 51- Maj nu carnificis publicè comburi folent famofa fcripta, quodmepuerumCliviaevidiffe memini. (z) Tam uxcr quam vidua : quae ex ftola nofcebatur, & hac diftingebatur a meretnee, haec enim erat togata, quia utebatur tunica ad inilar vitilis. Llieron. in Helvit. mulieres impudicce apud Romanos ft avo crine vefte variegata, eaque fuhdudiore a cceteris mulieribus iifcriminabaté tur : Octav. Ferrar. de re veftiar. p. n lib. %. c. 2,$, Nuper ex SCto Venetiis j infeliciffimae libidinumviêtimae coeperunt i a matronis cultu diftingui. Quod fi itaque matrona ancillari aut meretricia vefte procedat in publicum & quis eam appellaverit aut adlectatus fit, non tenetur injuriarum. /. 15. §. 15. h. De clerico vulgari vefte veftito idem tradit Brodaeus'ad Loue't. Ut C. areft. 31. b. (a) Sic dicfum a praitexta five veftimenti genere, quo mares ad annum xvi 1. utebantur. b rat autem toga limbis & fafciis purpureis aut clavis cirCumteaÉj Hanc etiam puellae capiebant, donec nuberent. (b) ld eft virginem: ( c) ld eft tacitus frequenter fecuad; l. 15. $. 22. h. nifi colludendi aut ofliciï caufa id fecerit. d. I. 15. 5.23. quod poftremum apud nos femper prsefumitur, nifi teftato monitus, ne id faceret.  T R I P E R T I T A. 3op fuerit f^/ «ve c„jlls pndicitia attentata effe dicetur (e), & denioue aliispiuri/ms modis admitti injuriam manifeftum eft. (ƒ) s2. Patitur autem quis injuriam non folum per feraetipfum fed etiam per Iiberos fuos, quos in poteftate habet (g), itemque per uxorem fuam, jj emm magis prayahut. tb) Itaque fi fiJiae alicujus, quae Titto nupta elt, injuriam fecens, non folum hhae nomine tecum injuriarum agi poteft, fed etiam patris quoque & mariti nomine. .(/) Contra autem, fi viro injuria facla fit, uxor injuriarum agere non poteft. Defandi enim uxores a viris, non viros ab uxoribus aequum eft. (k) Sed «Sc focer nurus nomine, cujus vir in ejus poteftate eft, injuriarum agere poteft. (/) §. h Servis autem ïpfis quidem nulla injuria fieri intelligitur, led domino fieri per eos videtur, non tamen iisdem modis, quibus etiam per Iiberos (m) & uxoris: fed ita, cum quid atrocius commuTumfuerit, & (n) quod aperte ad contumeliam domini refpicit (o): veluti fi quis alienum fervum atrociter verberaverit, & in hunc cafum aétio proponitur. "At fi quis lervo convitium fecerit, velpugno eum percuflerit, nulla in eum aclio domino competit. $. 4. Si communi fervo injuria faóta fit, aequum eft (p), non (q) pro ea parte, qua dominus quisque eft, aeftimationeminjunaefieri (r), led (sj ex dominorum perfona , quia iplis tit injuria. §. 5. Quod ü ufusfruótus in fervo Titii efl, proprietas Maevii: magis ÏVfaevio (d ) Cujus ftuprum illius vero corruptionem cogitans. (e) Appellando: d. I. 15. §. 15. £f 23. (f) Ex L 15. pr. h. & paffim h. t.l.i. §. 1. de var. & extraord. cognit. Huc & refer jaclationem corrupta? virginita- 1 tis. Sande 5. tit. 8. def. 5. Brouwer. 1. de jure connub. 28. n uit. Item turpia verba apud matremfam. aut virginem ' hoatftam prolata. d. I. 15. §. 21. Vo- | cabula & nomina contumeliofa recenfet Carpzovius p. 2 prax. crim. 4. 94. n. 3. quae tamen fcias aeftimari ex fapientium hominum & virorum bonorum non ex infimae faecis fenfu ac judicio. (g) l. 1. §. 3. I. 17. 0. 10. & feq. I. 41. h. I. 2. C eod (b) d.l.i. §. 3. & uit. d. I. 2. C. b. t. Lucian. in pfeudologifta ^ ydf Ó?k yu- imi-tni. Nam & qui uxorem tuam contumelia adfich, in te contumeliofus eft: & qui puerum tuum & qui amicum & certum I qui fervum quoque: Ratio exftat ind.l. 1. J. 3- b. t. (i) d.l. 1. §. uit. In fponfa idem ju- \ ris- I 15. §. 2 b. t. (k) l. 2, h. t. Nifi maritus experiri' nequeat, /. 1 i. $. g. eod. vel fit oppolla- j tus corniger, quia tune mulier arguitur I v ! adulterii. (/) /. 2. C. h. Et ita ex una injuria 1 quatuor perfonis veluti uxori, marito '& » utriufque patri, at hodie tantum conjuI gibus aclio datur, quia per nuptias tacitè emancipatur. Nifi quid pain' quod ad totius familiae probrumpertinet. arg.Li. §. 4. b. Frater nomine proprio non habet aclionem ob injuriam ibrori inlatam. arg. I. 14. de LL. Licet retorquere hanc poffit, quia facilius datur exceptio ck defenfio quam aEtio. \ (m) Etiamfi volentes eam patiantur. W. 1. f. 5. b. I. 26. eod. ] (n ) Pro vel hic pofitum , nam id quod ' praemifit, folum fufficit. I. 15. §. 34. & 43- b. non fecus ac id quod fequitur. d. 11. iS. S. 35. b. t. (0) Idem ratione famuli obtinet. (p) Omnibus dari aclionem. I, i. 2. csf feq. Oldamt. lib. 5. art. 14. cjf fiq. IVeJïwold. art. 184. &f feq. Selverd. 5- &rt. 1. & fiq Trans-lfal. p. 2. tit. 23. §. 5. Drent. lib. 4. §. 45. Velav. c. 5. art. I. & feq. Rurcemund.p. 6. tit. 1. jjj. 6. Êf 7. Frif. Belg. lib. 2. tit. 2. per tot. Frif. Onent. lib. 3. per tot. Comit. Zutphan. tit. 24. Statut. Daventr. p. 4. tit. |7- > 6. & feq. lib. 3. §. 1. cjfeq. Gochienf. §. Item voie den andern ixondet. 6? feq. Et fi hunc modum adhuc fequi yelimus, tune tarnen ratione ejus, quod intereft , praeterea aclio danda. arg. 11. I. de L. Aquü. Mevius ad Jus Lubec. lib. 4. tit. 4. art. \ i. n. 4. Datur & injuriam paflis eleétio an fpreta adlione f illa ex Ratuüs, quse apud Frifios Orientales Irenarehis, quos Land-Ricbters vocant, experiri an vero apud ordinarium magiftratum ad praefcriptum juris Romani civiliter aut criminaliter agere ma, \int. \ U) Et hoe tune jurejurando adfirmat aólor, fe malle carere, quam ejufmodi rnjunam pati. I. 9. C. unde vi. eoquejure utimur. Gail. 2. obf. 102. n. 9. I (/O Haclenus tamen talio adhuc exercetur, ut aólor fi non probavejit in eandem mulclam incidat, quee lege in reum ; ftatuta. Ordinat. territorii Kuyck. Karuli | V. art. Daventriae inftitutis. p. 4. j tit. i. $. 1. cautum ut uterque deponat 1 in litis exordio decem aureos qui viclori poftea redduntur. Idem in LL. civit. I Zutph. tit. 17, §. 2.. (O l 15. % 44- \d) C^ui veluti procurator domini res ejus agit. /. fi. de off. prafi ubi vide ntn jtra. (e) Seu mediaftino qui coenationem fcopismundabat, unde & fcoparius dn* tur in l. 8. de fundo mftruÜo.  T R I P E R T I T A aliud in Wii/ïïrao vel compedito f*/") in* »4ii;w.A*; • te: * o «ïpd ru- r ✓ A7/ J aeltimationis conftituatur. (j, § Sed & lex Cornelia (g) de mjunis loquitur & inhriarum aftio ■ vulne?;t^ür af ~ veI faclo, veluti fi C]uiS ab alio theltrT ^ , f US C?efuS (7>: vel ex loco t*J: veluti ficuihi M 'I^ f CO, velineonfpedupraetons (p) mjarinfae? vel ü f^ # mjuriaui pafii fuerit: .fiat a liberis vel libert* aker extraneï & humilis perfonae injuna aeftünatur ? Sn^Sl SSèT??M mjUr,lam faClt' veluci fi ^ oeuloquispereuffiS in^ur a&et ^autemrefert> utrum patrifamiliasanfüioiamifias talis nam (*ƒ) Qui compedibus vin&us operas pras/babar. A L. Cornelio Sylk diclatore anno U. C. 6v2. lata. Adeo ut non tantum illi detur actio tam civilis fed etiam criminalis h 37- §• i. b. arg. I. 42. lm de procurat. bed & cuivis ex populo nec non fisco accufatio. L iz. in fi. de accufat. Quod eti unnurn obfervatur: ninc graviiiima? pcena? numanae ck alia? in cos, qui aiiena in domo vim faciunt, conftuutae, j OmmÜ. lib. 7.$. 18. è? Oldamt 5. $. j 33. ö' 34- Drent. 4. 5. 31. & 3Z Daventr. d. tit. 4. £ 10. Calcar. tit. 171. Gocb. §. /tem lüie. (i) Veluti fi ftudiorum caufa ibi moretur, non fi caupona vel diverforioX receptus fit i; 5. s>. 5, h. LL. Calcar. tit. ] 172. ubi mitius pöfteriore casu punitur & fic cape annot. ad LL. milit art. 3. Ut. b. n 7: \ U) Sic diófa quafi contumelioüor & ' major. I. 7. 0. 7. ^. L7Tum practicum conlege ex d. I. 17. t). 3. eumque transfer ad vofallum & feudi dominum. O.) arg- §■ 3- h "bi & alia utilitas ' practica. . f in) Etiam vulneris 3 uti in fine h %. \ adnecut. , in) l. 9. §. 1. b vel ludis: l. 7. 5. 8. 1 eod. Ratio eft quia ex paucorum rixa fa- 1 aie magna poteft exoriri ftrages, &ma- j jon cum contumelia conjunébum quod in conlpectu plurium fit d. I. 7. §. 8. prior t ratio mövit Gallos ut in iugrjfiu theacri duos locenc futllkes regios qui fcloperis aruuci ) Ita quoque argumentatur Gajus in l. 5. §. 4.^ O. fe? A. I. uit. de uar.fe? extraord. cogn. qui dubio procul fub contraclu complexus etiam eft quafi contractum. Sed nec ita erit fufficiens -enumera tio. (q) Cur enim non confulak peritiores fi ipfe jus ignorabat ? Atque ideo illi, quod ftultus fueritj, non fuccurritur. arg. I. 9. §. 5. infi. de j. &> f. ignor. (r) Hujus enim fundamentum eft culpa praefumpta. (s) Ad quod aclione in faclum pulfa- i bitur a laefo, fi hic noluit appellare vel ob paupertatem non potuit. I. 8. §. 8 mand. Sed hodie quia ufu fori omnibus provocandi neceffitas incumbit, judex, qui per imprudentiam malè judicavit, non eft obligatus, fecus fidolo, fic tarnen ut non in folidam litis aeftimationem, tui ohm. /. 15. de judic. t fi. (f autb. f •! novo jure,_ C. de peen. jud. qui male judic. fed arbitrio judicis fuperioris condemnetur. (t) ld eft conclavi ad quod pcrfcalas extra domum pofitasafcendebatur&paupenoribus elocari folebat. F. 5. §. 1. de his qui dejec. (v) Nec enim in dominum domus datur, nifi is inhabitet /. 1 $. 1. de his qui dejec. (x) Secus fi ad tempus tantum moretut , uti hospes, d. 1.1. §. 9. quod male trahitur ad ftudiofum, nam is partem inhabitat. arg. I. 5. pr. d. t. juntt. $. 1. • d. I. 5. Nec obftat quod ftudiofus non habeat domicilium, /. 2. C.de incol èt peregxinetur femperque in via fit atque ideo non magis ac hofpes teneatur. d. I. 1. §. 9. Nam ne fubjiciatur foro urbano aut muneribus civitatis, haut intelligitur domicilium habere. d. I. 2. C. de incol. & fingitur domi manfiffe. arg. I. 20. §. 6. de fundo inftr. fed ratione fori Academici intelligitur habere domicilium, unde & ibi conveniri poteft & fine juffu patris agere. /. 18 §. 1 de judic, Hinc ante duo luftra & quod excedit Senatus Academicus Groningenfis judicavit minores abfque cnratoribus propter aes alienum ftudiorum caufa contraórum pofte conveniri, ne, fi non dederimus creditoribus aclionem, lis immane quantum protra- Tt  m G E H A R D I F E L T M A N N I „nrprê /-/v qiio cafu pcer.a decem aurecmm (b) amlhruueit. la Sm caruit aut cariturus eft ob id quod mutfiis eft f actus. (JJ hV?Tv™^s feorlum a patre habitavent (g), & quid e, coenaculo (b) eius dejeflum effufumve fuerit,iive quid pofitumlulpen: W Wcaius periculofus AW^M nullam effe aöionem (ij, led cum ip;o filiQ agtndum eb e. (k.) ^oü & in ffiÖi judice obfervandum e t, qui litem fuam fecv* ) fi 5 Item exercitor navis fjO aut cauponae (»), aut fabuli (o) deVlo aut furto quod Sn navi, aut caupona aut ftabuio faétj.» trahatur. arg. d. I. 18 §. I. deinde ftu-1 diofus quidem peregrinatur & ideo donn nullum debet fentiredamnum, quia elt juftiflima abientiae caufa. L *8. pr. ex quib. cauf. maj. fed non actu eft peregrmans aam nusguam erit, qui ubique eft. (y) In eum locum quo iter vulgoiit, aut aliis morari fas elt. I. u kx'%2l. 6. 1. de his qui dejec. vel effud. Jus Frif Oriënt, lib. 1.1. II. (z) Praefumituï enim f uitte m culpa, quod homines cura vacuos tecepent m- \ tra aedes fuas. arg. U 5. §• 5- <*e O. ö ^. Éf*.§. . r ! f *V Si enim jam nocuent ex calu perinde habetur ac fi dejeöum effet, quanquam tune non teneatur inhabitator fed is quipofuit. 1.5. $.12. de bis qia dejec. juntt. I. i. §• 3' eod- . . rr (b) Affes habeat LL. municip. Uiv. tit. 183. i 1 n Sed reftius dlcitur ar" bitraria* poenae locum fore. m Ex LL. Romanis, 1. 1. pr. d.t. & Daventrienf..^. 4- 7- §r hodie autem ubique arbitraria poena locum habet & praeterea in gratiam ejus, cm nocitum. , - . (d) Quse jam arbitrio judicis deümtiu & fifco folvitur, privatis autem quorum intereft:, veluti viduae & liberis datur aclio ad impendia in curationem faaa nec non ad operas, quibus caritun & caruerunt. erg. I. 5- $ 5- b. juntt. §.f. L de L. Aquü. ibique annot. (e | Ipfi laefo perpetua at aliis veluti heredibus annalis d. I. 5. §. $. (ƒ) f. uit. d. t. Inhabitator, fi tamen quid folvit, contra dejecborem habet regreffum d. I. 5. §• 4- rg) Sumptu patris: alias pro emancipato habendas, uti dixi in $. 9. J.quib. mod. p^r. pot. folv. rb) Aut cubiculo quod conduxit, ut proximior aüditoriis effet. Ne quidem de peculio, quia ad hujus vues pater tantum tenetur ex contraclu non ob delictum filii. I. 44- * pecul. juntt. t. 58. de R. J. (k).l. I. §• 7- de bis qui dejec. £. 9.§-5* de O. & A. juntt. I. 39. eod. Nifi jaj filius eflet eondemnatus. /. 35- de nox.m juntt. arg. I. 3. $• de pecul. !*w'4 * corruld pendo vino dlSus eft. (0) Meritorii in quo jumenta üabu lantur. /• 5- f • J- f- , , (p) Vel damno. ö. f. 5- V. I.  t R i p . £ k t i t A; 3lf erit, qmü:ex.maleficio teneri videtur, fi modo ipfius nullum eil maleficioffl, ied alicujus eorum, quorum opera navem, aot cauponam aut S?7, Ter (q) Cumnemm "eclne ^ maleficio, neque ex conï nnn/ firn conftituta hic aclio, & ahquatenus culpae reus J^tT rT? r rUm h0I?unUm, Tet,r' ideofi^^maIeficioteneri videtur. fr) In his autem cafibus (s) in facrum adio competit ouaene* redi quidem datur (*), adverfus heredem autem (vj non competit\XJ DE ACTIONIBUS. T i x u l u s VI Superell (j), ut de acïionibus loqmmur. Adio (z) autem nihil aliud Cq) 2. 3. 4. 5. i. f. W) & quidem in duplum. 1 1. §. 2 furti adverf. naut. caup. ftab. Sed itanoi tenetur, fi a vecloribus aut viatoribu furtum faclum, hos enim non erigit, fee recipere tenetur fi cauponariam femel profeifus fit. d. I. 1. §.fi. LL, civit. Leydenf. art. 1^8. & personae non fint fuspecias iisque necefiaria prasftare queat. LL. municip. Cliv tit. 173. Licet in initio cujusque arbitrio fit an velit ejus profeffionis effe & citra hanc nemo cogatur iter facientes recipere. I. 1. §. 1. naut. caup.ftabul. Quanquam ratione fimpli nauta & caupo etiam ex faclo viato^ rum obligentur, fi res receperint. d. 1.1 §• 8. 2. I. 6- §. 3. eod. Quod feciffi intelliguntur, etiamfi res iis non fint adfignazdi, dummodo probetar, quod in navem immiffse. d. I. 1. $$. 8. Cujus rei fides poteft fieri per telles vel per personam publicam, qua? in portubus Batavis cunclas res quas immittuntur in naves annotare folet, quaeque omnibus librum fuum edere compellitur. arg. I. 4. §. \. de edendo. O) In hoe titulo enarratis & q. ex de- litto ortis. (t) Quia actor etiam perfequitur rem, quae ei abeft. (v) Quod ejus ratione fit pcenaüs. ' ( x ) l. fi de extraord. cogn l. 5. §. 5. £f 1 fi. de bis qui dejec. I. 16. de judic. I. 3. §. r. i 1 l fi. % i. & fi. naut. caup. ftab. Hodie , 1 autem privato non datur actio in duplum 1 contra nautam. : Qy) Ex methodo, quam nobis finximus in % fi. I. de J. N. G. £?. C. (s) Logicis per quam dicimur agere, Oratoribus & Grammaticisquidquid meute & corpore geritur, nam ab agitatu fatta: uti ait Varro de LL. lib. 5. Ethicis icedia cui contraria Trotw. hanc enim in faciendo, illam in agendo ajunt confiftere: at in ftatu jurediciali primo fignificat perfecutionem litis tam criminalis quam civilis. rubr. C. quando civ. act. crimin. prcejud. I. 5. fi ex nox. caufd agat. _ Secundo, omnes lites civiles & : pécuniarias, quo fenfu & interdiclapra> judicia ac perfecutiones ordinarise aclionis verbo veniunt. I. 134. I. 178. §. 2 de V. S. I. 37. de O. & A. $. 15. h. t' Tertio aclio accipitar pro remedio, quo petimus id, quod ex jure rerum nobis debetur: J. 1. b. t. I. 25. de O. & A. & ita opponitur interdiclis, praejudiciis & perfecutionibus extraordinariis. d. 1.173. J. 2. de V.S.l. 35. §. 2. I. 39. deprocuraf l. 1. §. 2. de R. V. Quarto eam, qöae oritur ex obligatione & eft in perfonam: l. x8. de G. fcf A. atque ita diftinguitur a petitione. d. 1.178. §. 1. & g. 2. 1. quib. mod. toll. obl. Sed fecunda fignificatio eft hujus loei. Origine Grammatica dicitur ab agere, quod eft caufas five I t 2  316- GERHARDI F E'L T M A N N I aliud efl (aj, quam jus (bj perfequendi (c) in judicio {dj, quod fibi (ej debetur. (f) §. i. Omnium autem aftionum (g), quibus inter aliquos apud ju* dices (fr) arbitrosve (ij de quacunque re (k) quaerkur, fumma (/) divifio in duo genera (m) deducitur {nj, aut five perorare, l. i. C. Ji per vim abfent. \ pof. Sive difceptare & tra&are. /. 3. J C. de tranfait. Logica vero a pellendo, , quia olim adverfanum licebat in jus du- I cere: uti Theophilus accipi poteft. Hinc dies, qui feriatus non eil, diclus olyt^«rcf. Vide fis Cafaubon. ad Theoph. vot. mor. cap 6. ra) Uti Celfus inquit in l. 51. de O. &A. rb) ld efl jufta facultas. arg. I. 1. de eo quod certo loco. 16.% fi. de negot, geft. non tantum conveniendi aliquem fed & (c) Aut ad finem perducendi litem. Et ita hic aétio, uti jam eft iniliwta, confideratur, fi enim ut inftituendafpec- f tetur, tune pertinet ad tracfatum de re- 1 bus, quia tune poteft cedi & vendi, uti j fcripfi ad §. 3. I. quib. mod. toll. oblig. > non autem fi jam inftituta fit. I 2. /. 4. j C. de litigios Sande de att. cefif. c. 6. n. 15. ■ 'tf feq. Jus Drenth. 3. §. 31- (d) bive loco in quo hoe exercetur. arg. I. 2. 1. & 3- fil quis caut. in jud. jift'. caufa fatt. Nam actio edebatur ohm quidem in jure apud magiftratum, at in judicio apud judicem a prsetore datum quis eam'perfequebatur. arg. I. 1. 1 §. 3. de edendo. Sed poftquam formulae & impetradones a£donum funt fublatae, \ l. 1. S? t. t. C. de formiil. fublat. tk.mo$\ dandi judices exolevit. I. z. C. de pedan. judic. utrumque jam fit in judicio, atque ideo hujus tantum meminit Juftinianus large id accipiens pro loco, in quo omnis generis ïites civiles & pecuniariae difcepcantur. (e) Vel ei cujus mandatu agit aut tutelam gerit: id enim ejus ratione adminiftrationis videtur. /. 56. §. pen. de furt. I. 27. de adminijtr. & peric. tut. (ƒ) Cum ex jure perfonarum, §. 15. h. t. tum ex jure rerum eoque vel in re vel ad rem adquifko. §. 1. h. t. Ut ineptum fic dubitare an hic quoque definiatur aclip in rem? Licet enim res noftra ipfa nobis non debeatur, /. 27. §. 2. I. 34. pr. de auro . 1. de R. V. eftque alia directa, quas datur iis , qui dominium plenum vel faltem fuperius aut directum habent, utilis autem caeteris qui dominium utile vel inferius fibi vindicant , uti emphyteutae , fuperficiarii et vafalli. t i.§.\.fi ager vettig l. 73. Êf feq. deR. V.2.Feud. 8. Êf 23. in fi. Utraque eo tendit ut petitori res reftituatur cum fruccibus et omni caula. g. 2. I. de offic. jud. I. 17. §. 1. t. 20. I. 35. §. i. de R. V. Tt 7  3i8 CERHARDI FELTMANNl ducendi, in rem aclio eft. < b) Ejusdem generis eft aclio de jure praediorum urbanorum, vek ti ii quis agat jus iibi eife altius aedes iuas tollendi (?) profpiciendive, vel proiiciendi aliquid, vel immittendi tignum in viarri aedes. (k) Contra quoque de ufufru&u, &defervitutibus (/) prae» diorum rufticorum , item praediorum urbanorum O), invicem (n) quoque proditae funt actiones: ut fi quis intendat jus non efie (o) adverfario utendi fruendi, eundi agendi, aquamve ducendi, item altius tol- (b) Oritur enim ex fervituté, quse eil jus in re, uti docui ad §. fi. I dc reb. corp. & incorp. (i) Hanc dari fervitutem, & poffe effe vel urbanam vel ruftieam adparet ex /. 2. de S. ü. P. & l, 2. de S. li P. f it & ejus mentio in l. 7. §. I. comm. prad. Nec obftat quod liberum cuique fit ffides fuas ad ccelum usque tollere, etiam citra jus fervitutis 18 C. de fervit. Jus Omland d. I. §• 15. Oldamt. 3. $. li. Nam ïd verum eft, fi id non faciat ex delatoria curiofitate, ut inl'pieere potTit & obfervare vicinprtim facla, arg. I. 12. % 3C. de cedif. priv. junct. I. 38. de R. V. Quo pertinet illud Xenocratis dïclerium, nil referre an pcdm an vero ocidos in alienum immittas. Quod fi vero a vicinis pacio aut ftipulatione interpofita tibi conceffum fit tollere aedes, quantumvis fruftra deinde ad iftud provocant, quod tibi id non fit profuturum fed iis nocitu- j rum. d.l. 12 §. 3. in fi. C de cedif. priv. arg. I. 5. C de O. 6? A. Certum enim eft etiam in fola voluptate confiftere utilitatem' arg. I. 41. v. 1. de ufufr. junct. I. 4. ad SC. Treb. Ita porro fervitutem altius tollendi poffe conftitui, ut vicinus ad utilitatem mei praedii cogatur altius tollere fuas aedes, ambigi non oportet. Neque obfhre credas quod fervitus non in eo confiftat, ut quis faciat fed non faciat, aut patiatur in fuo. /. 15.§. 1. de fervitut. Siquidem hoe quidem de natura non autem fubftantia fervitutum eft. I. 33* de S. U. P. I. 8. %. 2. fi fervit. vind Cseterum quod ad prius membrum adtinet, clarius id adhuc magis elucefcit. ex l. 11. $. 1. de S. U. P. Cur enim arbiter conftitueretur fi toilcre liceret quantumvis ? Sed non femper confefforia agit, qui jus altius tollendi vindicat. Vide: /. 4. 7. fi fervit. vind. (k ) Vel quamcunque aliam fervitutem exercendi tam perfonae quam rei. /. 2. pr. fi fervit. vindic. Utilis confefforia datur hodie pro aliis juribus veluti ccnfu, decimis, iurifdielione patrimoniaü, patronatu eccleliaftico, venafa'one & pif- j I catione jure praedii, [uti in terris Cro\ ningse fociis & Drcntia competente. Di' citur autem confefibria qued acior ccr;fiI teretur fibi competere feivitutem atque . ideo datur ei , qui illam vindicat, conj tra qnemcunquele turbantem. £. 5.„§. 1. ' fi ujusfr. pet. I. 9. / 10. $ i. Jifcrvii. . vind. ut ptonuntietur rem alienam aélöI ri debere iervitutcm & reus cohdemne? tur üt caveat. quod iüum nolit amplius j turbare in exercitio fervitutis & praeftet , ei fruclus caufam & id quod intereft, I quia aflorem antea turbavic. d. I. 5. §. 5» 1 l. 4 § 3. fi ferv. vind. \ (0 Quas alius quispiam in re noftra ' ufurpat, cum tamen illi non debeantur. 1 Nec enim negatoria oritur ex fervituté, cum hanc quis per illam oppugnat fed ex dominio 5/4 §. 7. fi ferv. vind. veluti exceptio quaedam arg. I. 1 §. 4. de fuperfic. Hinc qui ea experitur rejicit onus probandi in adverfarium , quippe cum omnis res prsefumatur libera ab onere fervitutis. arg. I. 9. de S. U. P. I. 8. C. de fervit. Jus Oldar.it. lib. 2. $. 10. Nec adverfatur /. 15. de op. novinunciat. quin potius confirmat noftram fententiam, nam ii probare cogitur, qui non defendit, fequitur eum, qui hoe facit, ad iftud non teneri. Ideo enim non defendens tenetur probare quod adverfarium faciat pofiefforem fervitutis. arg. I. 5. §. io. d. t. junct. I. 25. v. 2. de adq. poff. (m) Nec non dc aliis juribus rebusque incorporalibus , de quibus locutus fum. preceed n. 1. in) Hinc contraria appellatione veniunt- /. 8. pr. fi ferv. vind. C 0) Vi tamen & intentione ipfa magis quam conceptione verborum confefc foria & negatoria diftinguuntur , nam uti ifta negative poteft concipi, d. 1.15. de op. novi nunc. I. 4. §. fi. I. 6. pr. fi fierv. vind. I 45. de damno inf. I. 17. §• I. ji ferv. vind ita & haec per adfirmacioncm. I 8- pr l. 9. in fi. pr. d. I. 8. §. 5. I. 13. /. J4. §. r. /. i7.*/>r. eod. I. 12.d.t. I. 36. de S. U. P.  T R I P E R T I T AL' 3I9 tolkndi profpiciendive, vel projiciendi immittendive, iftae quoque aclio* nes mi rem iunt ( p) fed negativae. {q) Quod genus acïioms in controverius rerum corporalium proditum non efl. O) Nam in his is adt, quinonpoffidet: eivero quipoffidet, noneftaclio (s) prodita, per quam neget rem aftorn eiTe. (/) Sanè (<;) uno cafu fxj, quipoffidet, ui- inlommus is aCtoris partes obtinet (j), ficut in lationbus Difreftorum libris opportunius apparebit. tf. 3. Sed iftae quidem acliones, quarum mentionem habuimus, & iiquae funtfimiles ex legitimis (a) & civilibus fbj caufis (p) l. 2. pr.pi fervit vind. Oriuntur ] enim ex dominio , quod eft jus in re, cumque direcbam ideo in rem adionem producat, quidni quoque negatoriam, quae per modum exceptionis proponitur? arg. I. 3. 8. de rivis. jun£t. I. 156. ó. 1. deR.J. (q) Alias negatoria; audiunc. I. 2. pr. I. 4. §. 2. fi fervit. vind. Direéla negatoria. datur domino rei , d. I. 2. pr. I. 4. j §. 7. d. t. utilis vero creditori emphyteu- I tae, vafallo, fuperficiario & caetens qui l jus in re habent, arg. I. 11. §. 1. de Pu- I blic. in rem att. I. 16. de ufw.ap. I. 1. fi ' ag. vettig. I. 74. de R. V. 2. Feud. 8. verf. rei autem juntt. I. 1. §. 4. de fiuperfic. I. 156 §. & de R. ff. adverfus eum qui libertatem rei, in qua aut plenum dominium vel aliud jus habemus, quovis modo impedit. I. 4. 7. /. g. §. 5. /. 17. pr. & fi. fi ferv. vind. ut res declaretur libera ab aflerta fervituté, arg. I. 8. §. 4. d. t. & reus condemnetur, ut non modo impedimenta fuis fumptibus tollat, 1.14. pr. c? §. 1. I, 17- pr. eod. 1. 8. C. de /er- \ •üitof. fed & ne in poflerum fervitutem 1 talem ufurpet praeftita eo nomine cautione, l. 12. d. t. & refufo eo quod inte* reft. I. 4. $. 2. £f 3. eod. /. 5. §. 7. fi ufusfr.pet. ' | ("rj! In his enim qui negative ageret ! alteri jus dominii haut competere, non ftatim probat rem fuam, quia poteft efle ; tertii. /. tl* pr. de jure jur, et fic non de j jure fuo fed alieno doceret contra /. 5. j pr.fi ufusfr. péL l. 4. $. 7. fi fervit. vind. * l. s) Ejusmodi negatoria : quin enim; contra jaclantem fe effe dominum, ac- J tione utili ex L. dijfamari C. de ingen. I manum. experiri quis poflit, dubitari non oportet Videfis Blarer. ad d. h in argum. n. 6. Contard. ad d. I. c. 3. n. 7. Mundium a Rodach. tratt. dedijfam.c.4. n. 72. 8r. Êffeq. (t) Nec enim fi alius quispiam per meum fundum eat, ideo dominium ufu¬ capere poteft, fatis quippe mihi eft pro hoe jure confervando quod poflideam. /. 1. §. 6. uti pojfid. Sed eundo quis tan| dem diceret fe praefcripliffe fervitutem: i arg. I. fi. C. de prcefcr. iongi temp. velfal- tem tuitionem praetoris imploraret. /. 1. 1 2. de itin. actuque priv. ' (v) Haec particula adverfativa eft., & ideo oftendit hic quid fubjici, auod mox diélis plane contrarium üt. Ex qua porro fequitur, negationem abeiïe debere. (x) Relato in l. 16. ê? l. fi. de Public, att. O) ld eft probare debet fe effe dominum. /. r5. de op. novi nunc. (z) Veluti hereditatis petitio, l. 27. J. 3. de R. V. I. 25. $. 1$. de bered. petiu Öc vmdicatio rei dotalisinaeftimatee. l.g. C. de R. V. Hsec datur manto contra quemlibet pofleflbrem, ut res iibi reftituatur cum fruéïibus & omni caufa. arg. d. I. 9. juntt L 17. $. 1 eod. I. 5. $ 5, ufusfr. pet. è? annot ad pr. I. quib. alien. Licet. Itta autem eft mixta tam in perfonam quam rem. I. 7. c. de hered. petit. arg §. 28. i h. t. I. r3. §. fi. 1. I4> feq. I. 50. de £ered. ^'r. & five hac five illa quis experiatur, femper exjurehere^ ditario nafcitur. I. 1. $. 1. fi pars hered. pet.^ Func autem eft in rem, ubi quis petit a poffeffore res, quae in hereditate fuerunt, iibi reftitui cum fruclibus & omni caufa. $. 2. I. de ojfic. jud. I. 9. Êf feq. d. t. In perfonam autem fi ob fruc:us damnumque datum rebus hereditariis :ontra eum, qui non amplius poflidet 4 '. 25. §. 2. éf feq. eod. vel contra debito:es hereditarios aut fures vel expilatores igatur. d. l>, 13.1. 14. U ïj. de hered. petit. (a ) ld eft lege introduéiis. arg. /. <5* de patt. (h) Ahis veluti SCtis, conftitutionibus pnncipum, plebifcitis, ac refponfis prudentum proditis, arg. I 8. de J'&fy  32o GERHARDI FELTMANNI caufis defcendunt. Aliae autem funt, quas praetor ex fua jurisdidionc comparatas habet (c), tam m rem quam m perfonam, quas & ipfasnecefTarium eft exemplis oftendere: ut ecce: Plerumque ita permtttit prac tor in rem agere, ut vel ador dicat, fe quafi ufucepifle, quod non ufnceperit: vel ex diverfo poffeffor (d) dicat adverfarium fuum non ufucepiffe, quod ufuceperit. 5. 4. Namque fi cui ex jufta caufa res aliqua tradita fuerit, yeluti ex caufa emptionis aut donationis, autdotis, aut legatorum (ej, & nec dum (ƒ) ejus rei dominus effecfus eft; fi ejus rei pofTefTionem cafu ami« ferit, nullam habet in rem direéfam (g) actionem ad eam perfequendam: quippe ita proditae funt jure civili actiones, ut quis dominium fuumvindicet (b): fed quia fane durum erat, eo.cafu deficereactionem, th inventa eft a praetore actio, in qua dicit is, qui pofieöionem amilit, eam rem fe ulücepiffc, quam ufu non cepit (&), & ita (/) vmdi-. cat fuam effe (*») quae actio Publiciana appeliatur, quoniam primum a Publicio praetore («) in edicto propolita eft. (o) §. 5-. Kurfus ex diverfo, fi quis, cum reipublicae caufa abeflet, velin hoftium poteftate effet (ƒ>), rem ejus, qui in civitate eifet ufuceperit: (q) permittitur domino (r), fi poffeffor rei pubhcae caufa (s) abeffe defierit, tune intra annum (f) refcuTa (c) Cum jure civili effent negleftae §. 1.I. de oblig. ibiq. ann. {d) Qui jure effe debet. (e) Aliave qua; locum facit ufucapioni, de qua dixi ad pr. I. de ufucap. (f) Alias civihs in rem éltio ei daretur nec ageret honoraria/, r. §. i.dePubl. in rem aft. arg. 1.3. de ufucap. juntt. 1.23.pt: de R V. item arg. I. 16. de minorib. Quanquam ufu fori nunc receptum ut haec actio domino vero detur & jungatur rei vindicationi. Gail. I. obs. 6a. n. 5. (g) Vel civilem: tb) l. 23. pr. de R. V. (i) Et vel injuftum poffefforem ve faltem pofteriorem etiam b. f. poffefforen praeferri illi qui antea fide & jufto tituk rem naclus erat. I. fi. de Pull. in rem_ att (k) Atque ita ex dominiofióto oritur (ft) Eo colore ac fi ufucapio effe adimpleta, & legitima ejus tempora trans ada forent. . ' . (m) Ubi enim aequitasfubeft, hcetac eam juvandam quid fingere licet jure de ficiamur. arg. I. 1. §-5- infi.de aq.pluv are. bed cum contra aequitatem fore fi vero domino aufferretur res per ham a&ionem. arg. I. 31. depof. ideo huic juft dominii exceptio obftat. I. pen. de Pubt in rem alt. (n) Qui cellega fuit M. Junii. Cicen pro Cluentio. (0) Datur ei, qui fuit in conditione ufucapiendi, ut res fibi reftituatur cuir ! fruÊtibus & omni causa. I. 11. §. 6. ei* 7. I. 7. $. 8. de Publ. in rem. att. juntt. { annnot. ad%. 1. b. t. infi. 1 (p) Hac exempli caufacommemoran-^ "> tur, alias quaevis abfentia etiam voluntaria & injufta ftiflïcit, fi modo abfens non defendebatur /. 21. §. s. infi. ex f quib. cauf. maj. ) (q) Per eos quos in poteftate habebat. | captivus, quoties illi ex caufa peculiari 1 quid tenebant l. 23 §. 3. d. t. Ipfe \ enim captivus ufucapere non poteft. d. t. \ [r) ld efl ei, qui dominus antea fuit | ' & qui ex aequitate pro tali merito habeni .dus. arg. I. 31. depos. Ufucapio enim » i introducta in odium eorum, qui res fuas , J negligunt. arg, l. 1. de ufucap. juntt. I. , I 28- de V. S. Sed nil imputare poffe illi, : i qui neminem potuit convenire, quis non . videt? d. l. 21. §. 2. (y) Vel alia ex causa. di l. 21. §. i.l. 1 22. /. 23. eod. (t) Olim, arg. I. 25. de O, & A at hodie intra quadriennim continuüm. I. fi. C C' de temp. in integr. reftit. quanquam : nunc aóliowe hac non fit opus, quiapra;i fens per teftationem in fcripto exhibi. tam magiftratui , cui adverfarius eft fubditus poteft interrumpere ufucapionem » vel praefcripdoftem l. 2. C. de annali, except. Synopj. Attaliatce. tit. 46. Ö. >» Si»-  ; ' '< i i' r. r t , t a. m refciflk u/ïicapione (») eam petere: id eft r±A in neterp lil rW po/T,fem ufu non cepiffe, & ob id fJLVn, eff oTSj^S mtelügQTQ licet. Digeitorum feu Pandedtorum volumine ,i;L6>^tem i5} -fl quis in fraudem . verfi funt. f ji. C. de temp. in int. reftit. j Patur autem ei, quiabfuit, contra eum, qui ufucepit, ut per reftitutionem in integrum refciiTa ufucapione, d. I. fi. res ■ vindicanti reftkuatur cum frudlibus & ; omni caufa. /. 23. §. 2. ex quib. cauf. maj. h ad quod etiam agitur, fi praefens contra j < abfentem fe reftitui poftuiet. I. i$. § fi j c rf. f. jj (c) Pauliana aclio tune competit. Z. v 38. §• 4 de ufur. t, (d) Quando id fiat? Vide in §. 3. I. h quib. ex cauf. manum. non licet. ibique an- T o not. ' ■ | (e) Si modo unum fe habere fciverit, - ƒ; licet rehquos ignoraverit. /. 10. . 7. qua in fraud. credit. (ƒ) Ex jufta caufa, ex qua transfer- h tur dominium. I 1 §. 2. d t. u \ (g) Et fic accipientem fecerit domi! num. arg. ft. 40 I. de R. D. I (b) Alienantis. ( O Ita enim pignus pretorium funt adepd. l. fi. C. de prcetor. pign. i k) Sive caufa cognita. I. 10. pr. quee tn fraud. credit. ( O Ob jus pignoris in re. /. 19. pr. de damno infeüo. (m) ld eft in rem agere. I. 178. §. 2. de V. S. Qj10d & feries hujus traclatioms oftendit. Nec obftat quod ex pignore nafcatur aclio, quee in %, feq. proponitur. Nam praetor voluit oftendere fibi curae elfe pignus, quod mictendo in poffefionezn eft largitus. Eft tarnen haec ac:io in perfonam, fi milfio nondum erat acla & tune contra fraudis confeium crelitores debent agere. in) Atque ideo poffeflbrem fraudis participem cogi rem reftituere cumfructibus & omni caufa. I. 10. §. 2. 3. 12. è? 19. quee in fraud. credit. Sed & aliquando contra fraudis ignarum datur haec in perfonam aclio: ubi fcilicet ex titulo hcrativo quis rem accepit. I. 6. §. 11. d. S. Jus Selverd. lib. 3. art. 28. Nam lex 3olïidentem compellit rem reftituere , |uae eft una ex variis caufarum figuris 5 x quibus nafcitur obligatio. /. 52. pr. e O. cjf A junct. I. j, pr. eod. ï egi's erbo iatius utor, ut quoque compleclair ediclum praetoris, ex quo proprie lec aclio tam in rem quam in perfonam ritur, & quia eft refcifforia, ideo uno ino finitur. {. 10. 18. I. ft. quae in ■aud. cred. I. fi. C. eod. ( 0 ) A Servio praetore appellata. (p) Ex paclione expreifa: Nam fide ac tantum inveéia & inlata in praedium rbanum tacito pignoris jure adficiun- _ tur. T r  322 GERH ARDI FELTMANNI mercedibus fundi ei tenentur. Quafi Serviana autem eft, qua creditore! pignora hypothecafve (q) perfeguuntur. (rj Inter pignus autem&hy» pothecam, quantum ad f s) adionem hypothecariam adtinet, nihil (t) intereft: nam de qua re inter creditorem & debitorem convenerit, ut fit pro debito obligata, utraque hac appellatione continetur (fi> * acceptil. t. t. j C. nefiU pro patre. LL. W efternx.art.51. (\v) i rcetori vifum arg. %. h. t. I (xj Uti enim hoe eft univerfitas & unum quid, uti dixi ad pr. L de R. D. ita & peculium. I. 4. §• fi- L 32-Pr- l- ' 40 de ptcul. (y) Quorum de profeciitio hic tan- I tum agitur. /. lij. in fi. de caftr. pecul. juntt. i. 2. ad SC. Maccd. 8 l. 39. de O. & A. I. 6. I. fi. C. de bon. qua liber. Weft-1 ■wold. dj. j' (%) l. 3. de pecul. _ j < (a) Nec credas ideo hanc aclionem j j nunc ceffare, quod liberi mercaturam . : tradantes tacite intelligantur emancipati, \ etiamfi ita opinentur ï chulte & Cypr. Regneri ad b. §. Scotan. ad tit. quod cum eo qui in alien. poteft. Hahn. ad Wefenb. \ eod. n. uit. Quid enim fi liberi quid emant pjobabilem modum., quem pater folebat ;! ièrvare, excedentes? l. 3. ad SC. Ma- j eed. Haec utique res longe diftat adhuc a profeffione mercaturae ? 'b) ld eft boe ei deferente jusjurandum vel jurandi facultatem ei prasftante, nifi enim id fiat, pro jurato non habebi- ! tur. I. 3. pr. de jurej. Jus Omland, lib. 2. i art. (54. (c) Sive cum obteftatione vel veri Dei vel numinis, in quod credit, l. 5. §. i. d. t. religiofèadfirmet. Alias etiam per negationem concipitur jusjurandum atque ideo reéïe deferibitur quod fit enuntiatio religiofa cum obteftatione divini nórriMs aut nuaiidfs facta, uti ex-j. plicatum dedi in tratt. de juram. perlerrtftc. c. 2. n. 1. cf Jtq. A iorma aliud eft corporale. /. 1. C. p adverf. vend. aliud non corporale. Illud mares folvunt duobus digitis pollici d ex tra; manus proximis iubjatis, foeminae vero cextra iaevas pecioris paru aumota- fioc ficpromilïione per fidem Chrhtianam Cx famitm iuam. etiam fub fide Principis, Comitis, Baronis aut Nobilis loco jurisjurandi facla. arg. I. 5. pr. üt jurej. r oftremum haclenus pro jurejuranao habetur, ut fi quis fiaem ita datam faiiat, pro perjuro Habeatur. Caeterum fi jusjurandum pro forma aclus requiratur uti in tefte, etiam nobiiis corporaliter jurare debet Quod tamen Gronings non fit, fed nobhes in fcripto teftimonium perhibent. Corporale quoque jusjurandum eft necefiarium, fi virgo nobilis modica dote contenta renuntiet hereditati parentis ex c. quamvis. de patt. in 6. uti me auclore omo juridicus Teutoburgi refpondit anno m. dc. uau. Ab objecto variè dividitur jusjurandum, nam vel eo quid promittitur uti eft iacramentum militum, magittratuunx & fubjectorum, qui fidem in id dedu:unt. Hi quod piaftant, dicitur bar>arè homagium & vernacule huldigung ut mperne loquantur, qui dum praefes libel® civitatis adigitur ad jusjurandum, ajunt by word gtbuldigt : üed non fola fides verum aha quaevis res, quae ftipulatione aut pacio promitti poteft , etiam: recte deducitur in jusjurandum. Ex hoe tamen olim apud Romanos nulla dabatur actio. arg. I. 7. §. 16. de patt. I. 5. C. de. LL. In folo hberto jus fingulare fuit conftitutum. /. 7. pr. & §. 2. de oper. libert. I. 44. de lib. caufa l. 43. pr. de ac-. ceptüat. Nee obftat l. 41. C. de transall. quia poena promiffa ibi non debeturideo quod juratum: fed quod in ftipulationera fuerat deducla. Moribus autem noftris cum ex pacio, nifi donationis caufa apud Belgas fit factum, uti dixi ad $. 2. /• de donat. nafcatur aclio, q; idni etiam ex jurejurando ? Nullam enim oris levitatem caufari poteft, qui Deum obteftatus, quia fic diceret fe vanè & temerèejusnomen ufurpafle, atque ita uti homo, qui pro-  T R I P E R T I T A. a3| deberi fibi pecuniam, quam peteret, neque ei folvatur: jLiftifllme (dj accommodat (e) ei talem aclionem (ƒ*), per quam (g) nonillud quaeriöTi an ei pecunia debeatur (>), fed an juraverit. (/'; i« 12, propnam turpitudinem allegat, non forec audiendus. arg. I. 5. C. de cond. ob turp. cauf. De ]kibus caufisque controverfis etiam praeftaturjusjurandum, quod hujys loei & triplex eft, fi controvexfiés decidendae gratia fiat. Vide LL. municip. Cliv. tit. 137. Voluntarium eft, quod pars parti defert extra judicium, idque nec j referre nec praeftare cogitur ille cui dela- ; tum eft. I, 26, §. fi. I. 28. §. fi. de jurejur. Semel autem fufceptum referri nequit. I. 17. pr. de jure jur. junct. I. 5. C de O. & A. fed ftatim praeftandum. /. 5. §. fi. I. 6. de jurejur. N eque is qui id detulit, poftea revocarepoterit, nifinovas probationes fit nactus. arg. I. 11. C. de reb. cred. Judiciale jusjurandum eft, quod pars para defert poft acceptum judicium. I. li. pr. C d. t. &prasftaturad j judicis interlocutionem. d. I. 12. §. ï. | Defert hoe non modo aêlor fed & reus. d. I. 12. pr. verf. omne Sic tamen ut de ferens prius de calumnia juret. I. 34. §. 4. de jurejur. Hoe faclo is, cui delatum eft facramentum, illud cogiturpraeftare vel adverfario referre. /. 34. §>. 6. & 7. d. t. ex ratione. /. 38. eod. Licet deferefls nil probaverit. /. 35. pr. d. t. I. 25. Q. 3. de probat. d. i. 12 pr. C. de ré, cred. I. li. v. I. rer. amot. arg. d. I. j 38. Cum enim in propria caufa conftituatur judex, nil habet, quod conqueratur. Nec obftat I 4 C. de edendo. quia aclor, dum detert jusjurandum, quodam probationis genere utitur. d.l. 25. §. 3. juntt. I. 5. §. 2. de jurej. is tamen cui delatum eft jusjurandum deferenti hoe poteft referre, qui, nifi juraverit, judicium ei denegabitur. I. 34. §. 7. d. t. ■ ffus Omland, lib. 2. art. 64. Non tamen audiendus qui id defert contra fidem inftrumenti antenuptiaüs ejusve, quo divifio hereditatis continetur, quod Belgas vocant mageficbèid. Statut. Gennep, art. 35. Jusjurandum neceffkrium eft, quod judex ob inopiam probationum uni ex li- 1 tigatoribus , qui vel femiplene fic ajunt, per unum fortè teftem adfertum fuum ; probare adgreffus vel juris praefumptione % fubnixus, defert, & quia neceflario praeftandum ab eo, cui defertur, nec referri i idvcrfario poteft;, inde nomen accepit, I /. 31. de jurej. I. 3. C. de reb. cred. c. uit. ' X. de jurej. Non tamen poteft deferri ei, qui alias intentionem fuam vult probare c. 2. X. de probat. c. uit. $. r. <£. de jurej. arg. I. 16. de minor, junct. I. g, ' de cond. Elft. Nec nifi de facto proprio. Jus Jul. Mont. c. 30. pr. (d) Etiam cum alter paratus eft jusjurandum illi fuerit remiifiim. I. 5. 4. /. 6. I, 9. §. r. de jurej. I. 1. I. g. C. de reb. arg. I. pen. C. de patt. \ U) Praetor: $4 8. h. t. junCt. I. %.pr. I de jurej. I (f ) Quse non eft nova, quia per jus- 'jurandum non inducitur novatio fed adjeclitia qualitas actionis antea competentis eft Uaec ex jurejurando atque I ideo fi fuper aéiione in rem fit juratum, actio hsec ex pirejurando etiam erit in rem. /. 13. §. 1. d. t. fi fuper actione in perfonam, erit quoque in perfonam. /. 7. I. ïi. I. 4'. t. quanquam in fe fpeclata I fit in perfonam 1. 7. 7. ne Publ. in rem act. & ideo contra ter dum non competit. d. I. 9. §.fi. I. 11. §. fi. l. ftq, d. t. (g) Aclionem praetoriam ex jurejurando voluntario, de quo hic fermo eil; nam cum poft pteeftitam jufjurandum judiciale & necefiarium fententia judicis opus fit ex re judicata datur aclio & ideo illa praetoria non eft opus. arg. I. 16. de minor. Quauivis autem appellari poffit fententia fuper neceffario lata , aliud ratione judicialis receptum. 1. 12. §. 3. C. de reb.'cred. arg. I. 56. de re judic. Seifer. 4. de juram. 8. n. 6. cj'feq. & c. 17 n. 7. (b) 1'mpütet enim fibi cur adverfarium conftituerit judicem in propria caufa? arg. I. 203. de R. J. & jurejurando fatis probatum intelligitur l. 5. §. 2 de jurejur. Stat. Tremon §. 111. (i) Mnefippus ad Toxarin apud Lucian. de Amicitia: éi ét èptcuas ü^Ztw asrirtTv. Porro fi juraveris nefas ftit, non habere fidem. Neque privato, qui detulerit jusjurandum, datur actio, fi adverfarius pejeravit. L 1. C. de reb. cred, l. 21. ii dolo malo. Nec obftat l. uit. C. de reb. cred, nam ibi favore ultimae voluntis jus fmgulare fuit conftitum, quod , tamen moribus ad quasvis alias res extenditur. Groeneweg. ad d. I. 1, n. 5. Joh. Philiopi lib. 4. hift. eclog. 50. n. 10. & 16. y v 3 \  22ó GERHARDI FELTMANNI f. 12. Poenales quoque a&iones praetor multas ex fua jurisdiftionft introduxit (kjt veluti adverfus eum, qui quid (/) ex albo (m) ejus corruphTet in): & in eum qui patronum to) vel parentem (ƒ>) in jus vocalfet (\q) cum id non impetralfet (r): item adverfus eum5 qui vi exemerit eum, qui in jus vocaretur (s), cujusve dolo alius exemerit, ( tJ & alias innumerabiles. (v'J (£) Quibus intendit aclor, ut puniatur ck coërceatur reus, licet ex iftius re nullum fenferit lucrum. /. 18. ex quib. caus. major. U 7. de ferv. export. ( I) Quod jurifdiólionis perpetuae eau- fa ut ex eo veluti regula perpetuo jus diceretur non autem quod prqut res mcidit , fortè de privato , qui ad judicium vocatur, l. 68- de judic. vel agro opereve publico locando aut de bonis obaerati diftrahendis. Nov. 112 c. 3. (ui) ld eft gypfata tabella , in quo praetores eclicla publicèproponebant, uti auctor eft buidas. Idem eil fi in charta vel alia matena /. 7. pr. de jurifditt. Haec nunc in Academiis nigro, vel tabulae, quam atro colore illmire mos eft, quamque ideo aas febveartze bret Teutoburgi^appeliabant , afijgj folet, ut in • tranfeuntium mox incurrat oculos. O) Dolo malo. d, l. 7. pr. Imperitiae enim & rufticitati venia dabitur. d. I. 7. £ 4. Quare fi ex agro veniensporta civitatis fisum abftulit, quo ejus liberi haberent exemplum, quod imitarentur, venia ei dabitur. Nam perfona ruftica funt fimpiicitate gaudentes, fcilicet ii quibus ml altwn debet requiri: ait Servius ad Virgdl. Bucol. tclog. 1. Alias poena l. aureorum non autem D. uti iubtiliter refellit Balduin, ad d. I. 7. in corrumpentan eft conftituta. d. I. 7. pr. Et hujus executio popularis eft, d. I. 7. pr. atque ideo cuivis agere volenti ob induftriae praemium illa poena cedet. arg. I 12 pr. de V. S. Nam & in caeterispopulanbus judiciis ita obfervatur. /. fi. de liiigios. I. pr% de fepulcbro viol. Nifi forte alia forma iis fuerit praefcripta. d.l. 3. §. 5. -/. 25. §. /ï. a& SC. Syllan. I. fi. de term. moto. Hodie arbitraria poena fifco cedit, fic tamen ut ad quod intereft, agere poffmt privati, qui ex refixo ediclo qualicunque damnum fenferunt. arg. I. 9. $. 5- de pullican. & vettig. (0; Vel patronam, qui manumiferunt ex fervituté. /. g. §. ï de •» jus voc. (p) Utriufque fexus. /. 4. §. 2. d. t. Sidon. Apollin. 4. epift* 21 Eft quidem princeps in genere monfiraudo partis pater- I nee prcerogativa fed tamen muitum eft qwi i debemus & matribus. Non enim a nobit 'aliquid exilius fas eftbonorari, quod pondera illarum, quam quod iftorum ftminafimus: Licet parens fit naturalis. /. 6. eod. j arg. Nov. 12. c. 2. i (q) ld eft juris experiundi caufa per | adparitorem curaverit citari. arg. I. x.de j in jus voc. Nunc enim promifcue dici< mus vocare & citare, inter quae olim maxima erat diverfitas, uti fcripfi ad d. I. 1. n. 2. fe? feq. {r) Sed vel per adparitorem haut aditoprceüde, quod Groningae, non etiam Embdas, Statut, tit. de off. adparit, §. 10. in foro urbano & Belgii dicafteriis fieri poteft, parentem vocaverit, vel cum vei niam agendi peteret, apud magiftratum famofam dicam diffimulaverit. Nam fi ingenue edat aclionem & praetor permiferit , ut citatio fieret, tacitè veniam in* dulfifie videtur. Ideo autem hac opus eft nequis famofam aclionem parentibus moveat. /. 10. $. 12. de in jus voc. Quare judex, ubi intelligit quod talis fit, jubebit illam verbis in facium temperari, Vide §. 2.1. de fufp. tut. ibiq. annot. Peena quoque fuit L. aureorum jure civili: l. 25. de in jus voc. fed in jure vet. praefecli ditionis Groninganae lib. 2. art. 1. eft xv. aureorum & L. aureorum floré nor urn, Jure Frif. Oriënt, lib. 1. tit. è pofiul. in aliis autem locis arbitraria. Ja Wurtenberg. part. 1. tit. n. infi. Deffel ad Zoef. b. t. n. 39. Schultz h. Ut. K. {s) Olimque invitus & obtorto collo per adverfarium raperetur, hoeft autem cum foivendo non fit, ad cartf' rem duceretur , aut quod peregrinc» vel fuga? fufpeclus effet, fifteretur, nafl perinde tenentur, qui hos viexemerunj. ac fi pro iis fidejufïiflent. arg. I. 3. CJ! exact, tribut. Peck. de jure fift. c. 33.1c'1' CO l S' pr. ne quis eum qui in jus'1111' cat. vi exim. arg. c. 72. de R. J. ia0'- (v) Sive plures: de quibus partim e' gimus in tit. praced. & tit. Vi m '>af& porro alibi erit dicendi occafioh. t. 1  T R I P E R T I T A. 3z? §. 13. Praejudiciales actiones (xj in rem (y) eiTe videntur (z)i quaJesfunt, per quas quaeritur, an aliquis liber (a) an libertus fit, (bj vel de partu agnofcendo. (c) Ex quibus fere una illa legitimam d caufam habet, per quam quaeritur, an aliquis liber fit: caeterae ex ipfius praetoris jurisdichone fubftantiam capiunt. (e) J* Sic itaque (ƒ) difcretis aCtionibus (g) certum efl, non pofle aCtorem luam rem (b) ita ab aliquo petere, Si apparet (i) eum dare oportere. Nec enim (k) quod aftoris eft (/), id' ei dari oportet: fcilicet quia dari cuiquam intelligitur, quod ita datur, ut ejus fiat, (mj Nec (x) Sic diftae quod praejudicari debeat quod quis fit fervus, antequam poffit pronuntyari quod petitoris fit in manu & ei omnia adquirat, quodque fi prius fuit judicatum aliquem effe fervum, fiat preejudicium, quae vox tune tin nacbtheil fignificat. I. 23. §. 9. ad L. Aqidl. alteri liti de poteftate & adquifitione adeo ut haec per illam accipiat finem. /. 24. §. 2 & 3. de lib. caufa. (y) Non tantum ideo quod dentur contra quemlibet pofteiforem perfonas, in qua habemus poteftatem fed quod uti aftione in rem petit ador fedeclarari dominum & rem, in qua jus habet, fibi reflitui, ita in a&ione praejudiciali poftulet fe declarari dominum aut liberum, /. 7. §.fi. de lib. caufa. & perfonam, in qua jushabet, fibireftitui, ita iri adione praejudiciali poftuiet fe declarari dominum vel fibi ab adveriario ob ftatum , per quem cum ipfo acforiinterceditconjunctio, id praeftari, quod haec ex juris ratione exigit. arg. h. § juntt. I. 4. de agnofc. & alend. lib. I. 1. t. t. de lib. exbib. Firmamentum enim harum atbionum eft jus perfonarum , quod verbum jus non tantum fignificat juftam poteftatem , quam quis in alium hominem habet, neque enim tnnc filio contra patren da rentur , fed etiam juridicum ftatum hom'mis, quo probato vincit in judicio aclor. arg. I. 25. §. 2. de lib. caufa. éf paffim. {%) Non autem funt quia non ex jure in re fed ex juridico hominum ftatu proditaé. Abfurdum enim foret dicere filio in patrem, & eo qui ex fervituté proclamat in libertatem habere jus in. perfonam fui adverfarii. (a) Et quidem filente patre aut cognato, liberis & neceffariis permittitur agere. /. 1. eftftq. d. t. Quod hodie ad homines proprios Veftofaliae omnino transferendum putem. arg. I. 13. dt legib. I (b) Item an nobilis vel plebejus, uti I docui lib. 2. di titul. bonor. c. 17. n. 1. èf. 2. Et ufu venire poteft, quando quaeritur , an quis inculpato fignaculo utatur. Jus Omland, lib. 3 art. 42. {c) Qua queritur an aliquis fit pater? Hoe tamen ubi decifum fint, non ftatim fit praejudicium ratione ftatus. /. 10. de ' his qui fui vel al. jur. I. 1. fy. ir. de agI nofc. & alend. lib. Quod jure fingulari I receptum, nedum de hoe Jitigatur, faI me pereat infans, atque ideo putaverim I in lite vindiciarum de alimentis fufficere \ ad vicboriam infanti, fi ejus mater inter Idolores puerperii aliquem nuncupaverit patrem. arg. Nov. Leon. 17. quod plenius executus fum in comment. add. 1.10. (d) Sive ex LL. xu. tab. de/bendentem l.• x. §. 24. de O. J. ubi vide noftra. (e') Non tamen omnes praetor primus introduxit, quia & de partu agnofcendo SCtis cautum. /• 9. /. 3. $. 1. de agnofc. reddit, fi modo cum ipfo apud quem depofitum, aut cum herede ejus de dolo iphus in) agitur, quo cafu mifta eft aclio. terd. Sed hodie in omni aclione aclo: absque denuntiatione praevia reum in ju; vocari curat per adparitorem. (b) Ab objeclo aut fine ( c) Dicuntur ideo vulgo rei perfecutoria? & rei perfecudonem concinere a Pau/o in l. 35. de O. & A. Cujus tamen definitio erit nimis angufta, fi praejudiciales actiones quoque debeat compleet!, nam licet, ubi dominus fervum & pater filium ex jure Quiritium vindicat , videantur rem perfequi pro pecunia fumptam, arg. I. 1. §. 2. de R. V, junct. I. 5. de V. S. tamen ubi quis vei fe vel necefiarium fuum liberum eifecontendit, /. 1. I. 2 éf l. 3. de liberali caufa. nemo ajet eum perfequi rem, qua? in patrimonio abeft, adeo ut res hic latius pateat quam pecunia, licet, quod plerumque hanc perfequamur, actio rei perfecutoria appelletur pecuniaria l. 22. ad SC. Sy lam (d) Quibus nec perfequimur id quod abeft ex patimonio five univerfitate rerum, quae ad nos pertinent, arg. I. 30. de excuf. tut. juntt. I. 3. 5>. 2. de bon. poff. nec vindicamns ftatum feu juridicam noftram qualitatem, d, l. 1. de lib. caufa. fed pcenam ob maleficium alterius, qui nos Iselit, ex lege conftitutam. Quse enim debetur ex conventióne, ea ad rei perfecu torias pertinet. §. fi. I. de V. O. I. 68. eod. I. fi. de prest. Jlipul. Licet fiftrictius has fumamus, pro iis, quibus peti. mus id, quod noftra intereft, quidem etiam compleciantur illas, quibus petimus id, quod debetur ex jurejurando in litem , /. 1. /. 8. de in Ut. jur. non tamen eas, quibus exigimus poenam ex conventióne debitarn. /. 7. de ferv. export. I. 18. ex quib. caus. maj. (e) Per quas Öc rem & pcenam legiti- • mam perfequimur. Ufus praclicus hujus 1 ! diftinetionis traditur in pr. cjf §. 1. de . perp. & temp. att. I . Q_uia oriüntur ex jure in re idque ■ ' vindicando rem poffeffam ab alio avoca/ mus. L 25. de O. £f. A. vel ejus liberta- ■ tem adfenmus, uti fit negatoria. §. 2. h. I t. ibiq. annot. 1 (g ) Exciptur enim depofitum mifera\ bile, uti mox in h. §. fubneclit. I (h) Emphyteuseos & pignoratitio I contraclu, nec non ex literarum obliga- ■ tione, permutatione caeterisque innomij natis contraclibus & faclis volizntarüs, ƒ (t) Imo qui fimplex inficiatus eft, / alterum tantum fifco folvere cogitur. Jus f Frif Oriënt, lib. 1. /. 17. provinc. §.wanI ner einer dat guth. (k) Quod miferabile audit, quia mij feranda conditio eft hominis, qui ob im* 1 minens ejusmodi periculum primo quem \obvium. fibi habet, non exacto ab hoe chyrographo nec advocatis teftibus, cogitur rem tradere cuftodiendam: & quia facilior tune eft occafio negandi fe accepifie, rheritö crefcit perfidia? crimen. l-I.§. 2. 3. Cf 4. depos. Jus Omland. 5. s (/) Quo enim major occafio peccandi, eo gravius animadvertendum eft in facinus- arg. I. un. defurib. balnear (tri) Nunc privato non nifi in fimplum. Violatae fidei crimen tamen arbitrio judicis poteft puniri. arg. d. I. %, §. ±. 1 18. d. t. (n~) Heredis: Nam ex dolo defuncti alias non tenetur, nifi cum hoe lis [fit conteftata. 1. infi. I. de perp. &temp. att. aut heres inde locupfetior fit facïus. I. 38. /. 44. de R J. ratio exftat in l. 5. pr. de calumniator. X x  330 GERHARDIFELTMANNI §♦ 18. Ex maleficiis vero proditae acliones aliae tantum poenae fo) perièquendae caufa comparatae funt: aliae tam poenae quam rei perfequendaé , & ob id miftae funt. Poenam tantum perfequitur quis aclione furti five enim manifefti agatur quadrupli: five non manifefti dupli, de fola poena agitur: nam ipfam rem propria aclione (p) perfequitur quis, id eft, fuam elfe petens; live fur ipfe eam rem poflideat, five alius quilibet. (q) Eo amplius adverfus furem etiam condictio eft rei. (r) (j. 19. Vi autem bonorum raptorum actio mifta eft, quia in quadruplo rei periècutio continetur, poena autem tripli eft. (s) Sed & legis Aquiiiae actio de damno injuria dato mifta eft, non folum fi adverJiis inhei-, antem in duplum agatur ft), fed interdum & ü in ümptum qmsqd agat fv): veluti fi quis hominem claudum aut lufcum occiderit, qui in eo anno integer & magni precii fuerit: tanti enim damnatur, quanti is homo eo in anno plurimi ment fecundum jam traditam diviüonemj Item milta eft actio contra eos, qui relicta facrofanctis eccleuis vel alii venerabilibus locis (y) legati vel fideicommiflinomine, darediftulerint: ufque adeo, ut etiam in judicium vocarentur: tune enim & ipfam rem vel pecuniam, quae relicta eft, dare compelluntur, & aliud tantum pro poena: & ideo in duplum ejus fit condemnatio. (z) §. zo, Quaedam actiones miftam caufam (a) obtinere videntur (b), tam in rem {cj guam m penonam {aj: qualis eltlarrihaeherciicundac actio (ej} quae competit coheredibus de dividenda hereditate. (f) Item (o) Quse femper maleficia debent fequi. arg. t. 51. infi. ad L. Aquü. (p ) Qtiae rei vindicatio appeliatur. §. j uit. I. de oblig. quee ex del. nqfe. uli dixh (q) l. z. C. de furt. Vide tamen an- 1 not. ad. d. §.fi. f Cr) Quse fola ex maleficio efl rei perfecutoria, /. 7. $. fi. de cond. furt. Sc ï ] quae huic par actio rerum amotarum /.>J ai. pen. rer. amot. 1 (s) pr. I. vi bonor.rapt. ubi dixi. \ (t) Vide §. uit. I. de obiig. qua, q. ex contr. ibiq annot. cv) Tamen mifta eft (xj in 9. I. de L. Aquü. ubi de ufu dixi. dy) In enarratis ad d. §. idt. I- de oblig. quee q. ex contraclu. (s) Hoe jure nec in Belgïo nec in Germania utimur. Nam lite orta inter heredes. Secretarü Stutzingii, & Synodos Clivo-Marcanas de D. Imperialibus dalelis ecclefise Clivienfi legatis , non duplum, licet hoe petitum eflet, fed fimplumfolvere rei condemnati: licet diftulerint folutionem relicti donec in judicium vocarentur , cognitoribus JCtis Tremonienfibus D.Xöbbeke, .D.Hubertofoce>ro meo, D. JTyrberg & D. Kupfer. Sententia fuit pronuutiata Clivis in Regimine menfe Aprili n. dc lxx. quod & antea ita judicaverat vu. Nov. ë3 in. Decembr. m. dc. lxix. (a) Haec diftinctio recepta Jure Old. amt lib. 3. art. 2. (\b) Vel cernuntur. Ut fi fenfus; Videmus guod queedam actiones mifla.ro. caufam obtineant. arg. §. 21. I. de R. D. \. fi. I. de ademt, legat. I. 8. $. 1. de cond.. rurt. (c) Quando aelor fe fundat vel in dominio vel in jure heredkario. §. i.h. 1 annot. ad §. 3. cod. (d) Quoties agens firmamentumfuum ponk in obligatione nata q. ex contraclu: §. 3. êf 4. /. de oblig. qua q. ex contr. vel in lege ex qua illa nafcitur. /. 52.$G de O. & A.junlï. I. 1. & l. 4. §. UM regund. {e) De qua jam egimus in d. §. 4. oblig. qua q. ex contr. (f) Haec eft in rem, quando adverfanus me pro coherede non vult agncj cere & jus in re hereditarium ideo probare cogor: l. 1. §. t. fi pars hered. pet. eoque probato vindico pro parte hereditariam rem. I. 22. §. 4. & 5.fam.krdfc. ibi ; cum ipfa veniat. in perfonam eft, quatenus agitur ad praeftatiopes per| fonales contra eum, qui aclorem pro coherede agnofcit, d. I. 22. $. 4. & 5. Ipfa enim communio facit ut q. ex contrac-  T R I p E n t t t at Item communi dividundo, quae inter eos redditur, inter quos aliquid commune elt (g), ut id dividatür. (£) Item finium regundorum acdo, quamter eos agitur qui confines agros habent. (fj ln quibus tribu ]tZZTTrm JUdlC1 allCm ex fiti^toribus ex bono &aeque (*) adjudicare: & fi unius pars praegravari videbitur, eum invicem certa pecunia alteri condemnare. (/) invicem certa tf. 21. Omnes autem acliones vel in fimplum conceptae funt vel in du- plum, vel m tnplum, vel in quadruplum; ulterius autem nulla aclio éxtenditur. (m) : J. 2i. In fimplum agitur (n): veluti ex ftipulatione, ex mutui da- T*m«Z eT°' vendlrt0>,lo conduclo, mandato, & denique ex aliis quamplunmis caufis. (o) ƒ. 23. In duplum (pj agimus: veluti furti nec manifefti (*% damni mjuriae, ex lege Aquilia (r), depofiti ex quibusdam caufis. (I) Item lervi corrupti, quae competit in eum, cujus hortatu coniiliove fervus alienus tu alter alteri obligetur 0. §. 4. Deindt eft bonae fidei §. 28. I.deattion. necprse. fcribitur nifi xxx. annis. /. 1. C. de ann except.^ Qjise tantum conveniunt adionibus in perfonam. (g) Abfque focietate. §. 3. L de oblig. qua q. ex contrattu. I. 2. pr. comm. div. '• (b) In rem eft haec aclio , quaterrhs quis dominium, quod in re pro indivifo habet, vindicat l. ^..pr.comm. div. juntt. 1.2. 5, 1. eod. ibi; quia par caufa omnium videtur. At in perfonam agitur quatenus adverfarius concedit mihi partem, fed eam non adeptus fum, l, 4. §. 2. d. t, vel illum ad prseftationes perfonales mihi obligatum effe intendo. /. 3. /. 4., §. 3. eod. Eft & b. f. adio. d. I 4. '(O Agit in rem qui dominium fibi adferit in parte fundi, quae praedio fuo dempta ck vicini agro continetur. arg. /." 4. fin. regimd. Quare & domino agenti fuum reftitui dicitur. /. 8. pr. d. t. Eft autem aéïio in perfonam, /. 1. eod. quatenus is qui fatetur fe de alieno quid poifediffe condemnatur ad id, quod intereft, & ad mercedem menfori praeftita'm, nec non ad fruclus. d l. 4. $ t, 6? 2. Paulus itaque in d. I 1. graeciffat & ideo verbo licet adjicias quoque, (k) Quamvis enim aequum effet ut cuique fuum reftitueretur, d. I. 8. pr. tamen cum femper id fieri non poflit, l.z. §. 1. I. 3. d. t. ideobonumpraevalet. arg. I. 1. pr. de J. 6? J. ibi; ars boni éf etqui ubi vide noftra. (I) d. I. 3, fin. regund. $. 6. I. de off. jud. (w) Poenalis, civilis & quae privato : j debetur , nam criminalis ultra extendi| tur. Nov. tt. c. 7. in fi. Deinde id quod • . < intereft faspe quadruplum ejus in quo eft / maleGcium commiüum , poteft excede' re. §. 10 Z. de L. Aquü. I. 13. pr. deatt. empti l. 3. §. fi. de incend. ruina naufr. • Illud enim cum fit lucrum ceffans & damnum emergens, faltem eft fimplum. /. ■ 13. rem ratam haberi. (n) Quoties quis id , quod intereft, perfequitur, quod tamen, ne ejus aeftimatio in infinitum crefcat, in cafibus certis non quidem femper eft duplum fed hoe nunquam excedit, qui verus eft in', telleclus /. un. C. de fent. qua pro eo quod ' intereft f erunt. (0) Recenfitis ad §. 17. & 18. h. t. Quanquam autem hoe tempore privatis' quibus jure Romano in duplum triplum& quadruplum agere permittitur, tantum actio ad fimplum detur, non ideo tamen ejus rei difquifitio inutilis quin potius neceffaria cenfenda, ut magiftratus, cujus arbitrio poena nunc inrlighur, modum fervare pofiit. Datur etiam privatis ultra fimplum aclio, fi poena jure civili in eorum commodum conftituta novis [legibus fit repetita, uti cernis inexem-' plo annotato ad § 1. I de oblig. qua q ex del. vel fuper alio faélo novè introduóla. Stat Ultraj. rubr. 7. art. 7. Vide alia ad $. feq. (p) Ex jure Drenth. 3. $. 9. etiam in tutorem qui diftraxit rationes. Idem cautum Jure Omland. 3. §. 34. ff / lt §. 20. 2. §. 2. de tut. &> rat. diftr. (?) $• 5- I- de oblig. qua ex del. (r) Adverfus inficiantem. 19. h. t, (s) §• 17- b. ibiq. annot. Xx z  * l\ *> 13* GERHARDI FELTMA NNI alienus fugerit, aut contumax adverfus dominum facïus eft, autluxuriofe vivere coeperit, aut denique quoiibet modo (?) deterior faclus fit. (v) In qua acfione earum etiam rerum, quas fugiendo fervus abftiüerit, aeftimatio deducitur. (x) Item ex legato, quod venerabiiibuslocis reli&um eft, fecundum ea, quae fupra (j) diximus. (z) §. 24. Tripli vero agimus, cum quidam majorem vera aeftimatione quantitatem in Jibello conventionis inferunt, ut ex hac caufa viatores, id eft (a) executores litium (b) ampliorem fummamfportularum tOno' mine exigerent, tune enim id, quod propter eorum caufam damiaim paifus fuerit reus, in triplum ab aclore confequatur, ut in hoe triplo etiam fimplum, in quo damnum paifus eft, connumeretur. (d) Quod noftra conftitutio introduxit, quae in noftro Codice (ej fulget, quam ifj procul dubio certum eil: ex lege condiciitia (g) emanare. (b) S' 25. Quadrupli autem agitur veluti furti manifefti (i): item de eo, quod metus (k) caufa faclum üt (/), deque ea pecunia quae in hoe da» ta (t) Quod ad animum adtinet. /. 9. §. 3. de fervo corrupto. v. $. 8- I. de obl. qua ex delfflo. ibiq. annot. (x) Ut & haec duplata fuerit. /. 10.de fervo corrupto. (y) 19. ibiq. annot. (s) His adde aclionem contra eum, qui notis aut figlis fcribit, %. 8. de fat & methodo docendi juris ad Anteceff. item contra cauponem & nautam ex furto famulorum, l. 1. $. 2. furti adverf. naut. caup nec non de tutelae rationibus diftrahendi*. U 55- $• I. de adm. & peric. tut. & quas datur in eum, qui cum fciret fe liberam effe, paifus fitfe venundari pro fervo. I. 14. /. 18. & feq. de lib. caufa. His adde ex moribus aclionem, quae datur in eos, qui alienasfrugescontreclant, aut lignum, plantas, pifces, cygnos & horum ova furantur. jfus 0m" land. lib. 7. art. 16. Item ea, quae datur in heredes, qui dolo malo quid celarunt, nec inferuerunt inventario. LL. Translfal. p. 2. tit. 7. art. 7. Daventr. p. 3. tit. 7. $. 8. Etiam quae competit in eos qui feneftras oftiave alienae domus rupit. ffus Omland, lib. 7. art. 18. Oldamt. lib. 5. art. 33. Drent. lib. 4. art. 30. Et denique dejecli & effufi uti fcripfi ad §. 1. de oblig. quee q. ex del. ( (a) Nam alias viator fignificat iter facientem. t. 2. h <5. §. 3. naut. caup. fcf ftabul. Sic in monumentis fepulchrorum folemne ut gradum Jijt ere viator mox in initio moneatur. (b) Qui magiftratuum juffa exequuntur , & horriines in jus vocare folent. /. 5..^. 8. de reb. eor. quifubtut.Lfi.dejudic. ( c) Sive mercedis aut falarii quod 0- ! lim pro modo quantitatis petitae viatori | folvebatur. I. 33. §. 5. C. de epifc. & cler. ■ l.fi. C. de fruit. & Ut. expenf. I. 12. §. r.. I C. de proxim. facr. fcrinii. Moribus non / reus viatori mercedem dat, fed aclor cui | ab illo, fi in expenfas litiscondemnetur, redditur. (d) Finge me Titio debere centum, eumque qui in jus vocatur propter centum viatori folvere folere folidum, Titium autem libello pro citatione decernenda exhibito inferuiffe fexcenta , ut quinque folidos amplius cogar dare executori litis', tune ad triplum , id eft, quindecim mihi tenetur Titius, fic tamen ut illis infit fimplum, nec praeterea. a Titio petere pofiim id, in quo damnum fum paifus. ( e) Juftinianaeo. Vide annot. ad % 2.' procem. Inftit. Qf") Refcribe ex qua. (g) Lege condittitiam: intelligeaclionem. (h) Amplius tripli agebatur contra magiftratum, qui pro confirmatione tutoris plus exegerat, quam per leges licet. /. 30. C. de epifc. aud. & qui alienum fervum manumiferat. l.fi. C. de bis quid non domino manum. (O §• 5» /• de oblig. qna ex del. (fc) Hic eft timor majoris malitatis. I. 5. quod met. -caufa. (7) Haec non nifi intra annum eft in quadruplum. /. 14. 1. quod met. caufa. arg. L 35. de O. & A. eique tune fimplum ineft. d. I. 14. $. 7. Quo tamen' nomine non tantum res metu extona fed etiam id quod intereft, venit. d l. 14. 5.14.  TRIPER A* 3U ta fit, ut is cui datur calumuiae caufa f», negotium alicui faceret (n) Item ex lege condictitia (o) noftra conftitutio (/>) oritur, inqua* drupium condemnationem imponens iis executoribus litium, qui contra noftrae conititutionis normam a reis quicquam exegerint. (q) ƒ. 26. bed furti quidem nec manifefti aclio & fervi corrupti acaeteris de quibus fimul lociiti fumus, eo differunt, quod hae actiones ommmodo (r) dupli fint: at illae, id eft, damni injunae ex lege Aquu ha, öc interdum depofiti (s), inticiatione duplicantur, in confitentem autem m fimplum dantur. Sed illa, quae de his competit, quae relicla venerabilibus locis funt, non folum inficiatione duplicatur ft), fed etiam ii diftulent relicli folutionem, ufque quo julfu magiftratuum noilrorum conveneniatur. (v) In confitentem vero, antequam juffu magi. Itratuum conveniatur, folventem, fimpli (x) redditur. 27 Item aétio de eo, quod metus caufa faóturn fit, a caeteris de quibus ümullocuti fumus, eo differt, quod ejus natura tacite continetur, ut qui judicis juITu ipfam rem actori reftituat, abfolvatur (yj: quod in caeteris cafibus non eft ita: fed omnimodo quisque in quadruplum condemnatur, quod eft & in furti manifefti aCfione. §. 28. Adionum autem quaedam fz) bonae ndei (a) funt, quaedam (b) ftricli juris. (c) Bonae fidei funt hae («O Cum fciret nil fibi ab eo, quem m jusvocavit, aut vocare volebat, deberi vel eum infontem efle. I. 1. §. 1.I, 8. de calumniator. (n) d. I. 1. pr. Tenetur & fi id fecit. I. 3 $. 1. d. t. Sed & fi ab eo ideo fe abftinuit. arg. d. I. x. pr. junct. I. 7. $. 3. de paSt. Hese aclio non datur ei, qui dedit, fed reo propter quem datum eft. /. 3 $. 3. d. t. & intra annum in quadruplum. d l. 1. pr. Cui fimplum ineft. L 5. §. 1. eod. (0") Supple ex. (p) Lege conftitutione. . (?) Mixta haec quoque aclio. No-u. 124* c. 3. Adde adionem vi bonorum raptorum & ex l. fi. C. de fideic. libert, Quadruplum quoque pro quolibet vulnere folvit, qui alteri in viapubJicainfidiatusex Jure Drenth. lib 4. art. 46. Fuit & qmdrupli poena conftituta in eos, qui a Gallis, aliisque maleücis direptas & ablatas emifient, aut hofti res civium prodidiflent. Edict. Ordin. Gen. vi. Jun. m. dc. lxxi 11. Gelrice xxx, Jun. m. dc ixxv. Trajecl. iv. Jun. m. dc. lxxiv. (r Sive reus inficietur, five non. fr) Si fit miferabile. §. 17. b. t. (t) Quae ratio efricit, cur indebitum folutum non repetatur. §. uit. de oblig. qu "*er bonae fidei judicia connumeranda hereditatis petitio eifet, an non: r>c* ftra tamen conftitutio fk) aperte eam eiTe bonae fidei dilpoimt (// tf ao Fuerat antea & rei uxoriae (m) actio una ex bonae rideijudiciis (n) fed cum pleniorem effe ex ftipulatu aclionem ïnyementes, omne jus, quod res uxoria antea habebat, cum multis divihonibus ia adionem ex ftipulatu (o), quae de dotibus exigendis (■ƒ>) proponitur, tranftulerimus, merito rei uxoriae adione fubiata, ex itipulatu actio, quae pro eo introducta eft, naturam bonae fidei judicii (q) tantum in exactione (r) dotis meruit, ut bonae fidei üt (sj: fed & tacitam ei (/; dedimas hypothecam. t«) Praeferri autem alns creditoribus (x) enim nafcantur ex contraólibus ftricli j juris & in hos id tantum veniat quod ex- | preffe inter contrahentes acium. /. 199. l. 126. §. 2. de V. O- l. 7. de neg. geft. ideo judicis manus, ut fic loquar, hga-1 ta? & poteftas ejus adftriclior, quia judicare debet, uti legibus de natura con- j traduum latis eft proditum. arg. pr. Ii de offic. jud. Contra hunc fequitur, quod cum in contraclibus bonae fidei multa veniant praeftanda, de quibns tempore contraclus expreffe non fuit conventum, uti dixi ad §. 2. /. quib. mod, re contr. oblig. etiam in his judicis manus fint magis libera? & hujus officium tantum va- • leat, ut in ftricli juris negotiis exprefla | conventio. I7.de neg. geft. • U) Sic tamen ut fub dvrectis actio- • n'ibus etiam contineantut contiariae. arg. \ l. 47. §• 1. de mg. geft. ' ■ (e) Etiam ex emphyteuticocontrattu, quia olim latuit vel fub venditione vel fub locatione. § 3. I. de iocat. (ƒ) Quo nomine & venit funerana. /: 14 §. 13. inji. de religiof. & fumtfun. ' (g) Et a?ftimatoria aclio dicitur. rubr. de cefiim. att. Et licet haec habeat nomen , quia tamen negotium, ex qno nafcitur non eft nomine quodam fpeciali donatum, idper folam aclionem non fit nominatum. Cujus periculo in hoe res fit? Vide l. 17. §• h de prafcr. verb. I. ïi §. i. de aflim. att. ( I) Hinc a contrario duélo argumento fequitur acliones ex caeteris contraclibus innominatis effe ftricli juris (i) Ratio dubitandi erat, quod effet iri rem aclio. I. 27. $. 3. de R. V. jam Verófeec qualitas quod acliones alia? b. f. aliae ftricli juris, eft propria aclionumiff perfonam. . (Ju) l. uit. C. de hered. petit. f Cl) i^ec enim eft mere in rem aclio, fed etiam in perfonam. I. 7. C. d. t. Poffeflbr enim hereditatis lege obligatur ad praeftationes perfonales. 1. 25. $. 18. eod. junft. 1. 52- de O. & A. Cm) Id eft. dotis: Vide annot. ad pn I. Quib. alien. licet. & l. 36. de pecul. d. I. 36.1. 21. Jol. matr. (0) Qua? competit licet ftipulatio nul4 la vel inutiliter fit interpofita. /. un.pt' j C. de rei ux. att. (p~) ld efl repetendis. Nam gua? ii' tur marito , ut dos promiffa tradatur^ eft ftricli juris. h. §. ibi; tantum. Quanquam hodie a tempore quo folvenda erat/ debeantur ufurae LL. Tyel. p. i. tUèê % 9- , 1 (q) arg. c. furrogcitum de R. J. in 6, I (r) Per quam dos data repetitur. J (s) Cum alias aclio ex ftipulatu & \ ftricli juris. I. 5. §. fi. I. 6. de in Ut. jup l. 99. de V. O. Hic ergo obferva ju* fingulare. (£) Scilicet doti. > (v) l. un. §. 1. C. de rei ux. att. IM Weftwold. art. 13. (x) Non modo tacitas fed & expref* fas anteriores hypothecas habentibufr Nam leges non diftinguunt imo omnibm eam praferri ajunt. I. 12. /. 30. C. dtp re dot. L nlt. C. qui pot. in pign. £** 1 Weftwold. art. 15. Et alias pienifïirne. non eflet cautum mulieribus, quia rario' res funt hypothecae tacitae, ifiud autem ! voluit Juftinian. in d. I. 12. Deinde trij" dier ratione dotis praefe/tur iis qniinrern  TRIPERTITA. 335 in hypotheek tune cenfuimus, cum ipfa mulier fj) de dote fuaexperiatur, cujus folius providentia hoe induximus. (z) jr, 30. In bonae fidei judiciis libera poteftas permitti videtur (a) hu dici ex bono & aequo (b) aeftimandi, quantum actori reftitui debeat: 0 in quo & illud continetur, ut fi quid invicem praeftare oporteac aólo- reficiendam crediderunt. Nov. 97. c. 3. At hi potiores funt creditoribus anteriorem expreffam hypothecamJicet habeant. I. 5. qui pot. in pign. I. 7. C. eod. Et fic expreife decihun in Rahts-Ordnung zu 1 Jever. Comitis Ant. Guntberi. xx 1. De- I cemhr. m. dc. xiv. §. Zum zwey und viertzigften art. 5. & judicatum memorant Carpzov. p. 1. J. F. conft. 28. def. 64. £f 65. Richter, de privil. creditor. clifp. 6. c 3. Chriftinae. 4. decif. 159. n. 8. Ant. Faber. Cod. Sabaud. lib. 4. 4. tit. 8. de/. 1. ra. 2. Cum vero favore mulieris hoe jus contra communes regulas fit introducium , fatis adparet quod fit fingulare. arg. I. 16. deLL. Quamobrem fruftra impugnatur ex regulis juris communis. /. 15. eod. Quales funt hae. Jus prioribus quaefkum non effe aufferendum: arg. I 11. de R. J. Et qui prior tempore is potior jure. I. 2. I. 11. qui pot. in pign. c. 54. de R. J. in 6. quodque jus civile vigilantibus fcriptum. /. 24. quee in fraud. credit. Item quod provifio hominis facit cefiare provifionem Jegis. /. ft. C. de patt. convent. Quando enim concurrunt jus commune & finguiare, huic illud debet cedere. I. 3. quod \ cum eo qui in al. pot. I. 52. §. fi. de pecid. I Nec attenditur privati detrimentum, u- I bi certï fumus de jure fingulari, quia vel favor publicus» 1. 16. de LL. vel neceffitas id extorfit. 1.162 de R. J. Non obftat quod mulier & fifcuspari paffu ambulent. I. 2. C. de priv. fifci. At hic non prasfertur creditoribus , ' qui expreffam anteriorem habent hypothecam. I. 8. qui pot. in pign. I. 4. C. eod. Nam pri- | ma adfertio vera fi mulier & fifcus foli fint non fi concurrant cumprivato, qui anteriorem exprelfam habet hypothecam, I hic namque fifcum vincet, éi utrumque ! mulier. Minus movet l. 29. C. de jure I dot. quia per eos qui potiora jura habent, j intelligendi qui in funus crediderunt aut fümptus fecerunt in rerum diftraclionem. arg. I. 45. de relig. & fumt. fun. aut fifcus ex caufa primipilari. I. 4. C. in quib. cauf. pign. tacite contrab. ly) Et ejus proles: l. uit. §. uit. verft ' exceptis. C. qui pot. in pign. non autem I I heres extraneus. /. un. $. 6. C. de rei ux* att. I. un. C. de priv. dot. fed legitimüs. LL. Weftvoold. art. 15. C z) At in urbe Daventria non habet locum uti continetur ejus fcitis. p. 2. tit. 21. $>. 14. (a) ld eft videmus, quod libera poteftas judici permittatur. Vide §. zo. h. t. (b) Adi annot. ad §. 2. I. quib. mod. re contr. obl. & ad tit. de Oblig. ex confenfu. (c) Adeo ut etiam in ufuras Veum, ft ■ in mora fuit, poffit condemnare licet de 1 iis ne cogitatum quidem fuerit temporis j contra£las. I. 32. §. 2. de ufur. I. 13. C. ' de locato. Sed in üridi juris negotiis non praeftantur ufuras, nifi per ilipulationem lint promiffae. I. 3. C. de ufur. Nec obftat i. 35. eod. nam currunt ibi fignificat j non definunt currere, uti fungitur in l. I 6. de judic. pro non definit fungi dicitur. 1 Moribus cum Germaniae tum Belgü femI per ex mora; etiam in contracfibus ftricI ti juris, debentur ufuras. Sunt tamen & adhuc alias multaa differentiae. Prima eft quod in judicia b. f. etiam veniunt quae non exprefia, fi modo confuetudinis arg. h 34. de R. J. In ftricli juris tantum ea, quae exprefia. /. 7. de neg. geft. I. 6. § 1. de contr. empt. I. 31. §. 20. 1 t. de Ae&ü. ei. Secunda quod dolus t. caufam dans contractei b. f. eum facit ipfo jure nullum. I. 2. de refc. vend. I. 7. J pr. de dolo malo. In ftricli juris autem I opus eft refciffwne. I. 36. de O. I. 6. i C. de inut. flip. Non pugnat cum ifto l. 5. C. de refcind. vend. nam vel de dolo incidente capi debet : vel dici poteft, aliquando dici refcindi, quod ipfo jure eft nullum. Terent. Pborm. att. 2. fc. 3. Tertia quod in judiciis b. f. non liberatur , qui rem deteriorem reddit, nifi praeftet id quod. intereft: in ftricli juris autem liberatur ab aclione, qua conveniebatur. I. 3. §. 1. commod. I. 1. §. 7.' depofiti. I. 17. C. eod. I. 7. ^.^.dedolomalo. Quarta quod in b. f. aélionibus, fi quaeratur de praeftanda rei aeftimatione infpiciatur tempus rei judicatae: inftricti juris autem tempus litis conteftatae. /. 3, 1. commod. I. 22. de reb. cred, Quin* ta.  33&5 Liquidum enim cum illiquidonon poteft compenfari. arg. I. 7. I. 22. d. t. Sic cum aliquis debito, quod cum ejus fcriptura probatur objiceret exceptionem compenfationis, & mutuum creditum vellet probare ex confeftione adverfarii, quam fperabat ex hujus refponfione, cum facramento calumniae ad pofiriones conftare pofte, Senatus literarioe Univerfitatis Groninganae ante xxn. & quod excedit annos pronuntiavit iftam exceptionem non pofle morari litis prioris executionem. arg. LL. Daventr. p. 2.tit. 12. §. 3. Trans-lfal. p. t. tit. 11. 2. j f (i) Si modo exceptio fit objecla, | aut ex aclis judici liquere pofiit. 9. 39. pr. h. Et tune retro operatur. Finge me | ante biennium accepifle ruptuo ducenta j & quincunces - uluras annuas pfomififl j Finge item quod ante annum tibi ven- diderim equum pro centum: Si petas ex mutuo ducenta, ajam quod dimidium anI te annum jam compenfatione fit fublatum' & fic tantum pro primo anno de/ cem, at fecundo non nifi quinque ufura.rum nomine folvam. arg. I. 11. de compenfat. \k) Quoties non hanc fed ejus aeftimationem petimus re perempta vel quod reus contumax aut ex neceffitate res diftrafta. I. 1. 15. §. 1.1. 68. de R. V. Naar quantitatis cum quantitate tantum vall compenfatio. I. 4. C. de compenfat. arg. I. 6. C. eodi- l. 1. C. rer. amot. Retineri ' quidem poteft res pignoris loco obfumptns in eam faclos. I. 20. de adq. pojf. I. 6g. de furt. Sed inde fruftra infers ad compenfationem, nam hac afficitur, ut nihil negotii amplius habeant, uti antea ex Seneca dixi. Retentio autem ceffat, li dominus impenfas folvere paratus, nec enim invitus re fua cogitur carere, auf eam vendere. I. 11. I. 14. C. de contrah. empt. (I) Etiamfi ex maleficio ortae fint. I 36. de dolo malo. I. 57. de contrah. empt. 1.1. C. rer. amot. I. 2. C.de compenfat. Seneca 6. de benefic. 4. pecuniam aliquis miti credidit: fed demum meam incendit, penfitum eft creditum damno. Nec reddidi ilü> tamen debeo. (???) Eft ea qua poffeffionem rei per vim ablatae repetimus. /. uit. C. de compenfat. (n) Ergo aliis veluti commodato Nec obftat l. uit. C. commod. nam. ibi praetextus merus allegatur et de fpecie vel corpore agitur, quod compenfari nequit. (0) Etiam fungibiliumvelutipecunis/. fi. C. depof. idque ob exuberantiam b°' 1)3?  TRIPERTITA. 337 % %} Praet.erea quasdam adiones arbitrarias fp) id elt, ex' arbtöïê (q) Judicis pendentes (r) appellamus, in quibus nifi arbitrio judicis CO'tSy - cum "quo'agitur, aclori fatisfaciat; veluti rem reftituat, vei aMbëat, vel folvat, vel ex noxali caufa fervum dedat condemnari debeat. Sed iftae acliones tam in rem quam in perfonam inveniüntur. In rem, veluti Publiciana (v), Seiviana de rebus coloni3 quafi Serviana, quae etiam hypothecaria vocatur. (x) In perfonam veluti quibus de eo agitur quod vi autmetus caufa (yj, aut dolo malo factum elf. (z) Item cum id, quod certo loco promiffum eft, petitur. (a) Afehib'èri» dum quoque aclio ex arbitrio judicis pendet. f>) In his enim adcionibus & caeteris fimilibus (cj permittitur judici ex bono & aequo fd), iecundum cujusque rei, dequaadlumeft, naturam (e) aeftimare, quem* admodum aétori fatisfieri opoiteat. §. 3x. Curare autem debet judex ut omnino, quantum poifibile ei fit, certae (ƒ) pecuniae vel rei fententiam ferat (g), etiam fi na? fidei. /. pen. C. eod. Nifi depofitarius impenfas fecifiet. arg. I. 18. §. fi. commod. (p) Qua? nec bona? fidei nec ftricli I juris funt. /. 3. §. 1. de ufur. I. 5. de in \ Ut. jur. (q) ld eft interlocutione aut decreto quod praecedit fententiam. arg. I. 14. §. 4. quod metus caufa. (r) Nam fi reus ifti interlocutioni obtemperet tune quidem aclio non manet ftricli juris, hoe enim de ea, quae in rem eft, dici nequit: fed ftricli juris actionipar eft, quod judex formulae fit adftriclus nec liberam poteftatem habeat aeftimandi, qua fane non caret, fi reus contumax & arbitrio pro interlocutione fumpto haut pareat vel in mora fit nec folvat loco, quo promiffum. Nam tune fubfequitur aliud arbitrium five libera poteftas in judice, ut non minus excedere poffit formulam quam in judiciis b. f. & ideo non fecus ac in his arbiter dicitur. d. I. 14. $. 4. juncl. I. is. pr. de re jud. (.s) Duur enim in initio judex fed poftea fit arbiter. ft) Cum enim alterutrum eX lege poffit facere, /. 6. $. 1. de re jud. judex in unum.nequit condemnare reum fed interlocutione ei eleólionem injunget. i.i. de offic. jud. Quod fi illi non fatisfaciat, liberam arbitrandi poteftatem accipit jude x. /. uit. de interd. (v) Et multo magis rei vindicatio. /. 35- §• r-1 36. I. 68. de R. V l. 5. /. 8. ie in Ut. jur. Etiam confeftbria & negatoria. /. 7. Ji ferv. vind. (x) Hujus ad exemplum quoque Pau- Iliana. I. 10. §. 2. q~ua in fraud. credit. Cy) d. I. 14. §. 4. quod met. caufa. U 18. pr. de dolo malo. (z) d. I 18. pr. (a) In hac ob folam rei moram nullo 1 arbitrio pro interlocutione accepto pra?! cedente ftatim liberam poteftatem arbij trandi nancifcitur judex. I. 2. fi. I. 5. I /. 6. de eo quod certo loco. Quod & fit fi reus non poffit rem reftituere. I. 18. $. , 1. de dolo malo. {b) De hac dicemus ad §. 3. /. de offic. jud. (c) Fabiana ac Calvifiana. /. 5. infi. fi quid in fraud. patroni. rerum amotarum. /. 8. §. fi. de act. rer. amot. Item quae datur contra publicanos ob rem fubreptam. I. i. pr. & §. 4. I, 5. de publican. nec non propter rem alienatam judicii mutandi 1 gratia, l. 4. §. fi. I. 8. de alien. jud. mut. j atque redhibitoriae. /. 45. de Aedil. ediEto. i (d) Non fecus ac in b. f. judiciis ad ■fructus, ufuras, caufam & id quod in| tereft. /. 14. 7. quod met. caufa. I. 18. I pr. de dolo malo. ' (e) Adventitiam ex contumacia vel mora rei qui ex fua promiifione certo loco debuiffet folvere : aut ftipulatoris , qui ibi pecuniam debebat accipere. Et fic differunt arbitraria? a b. f. actionibus: quia in his ex natura negotii ordinariain ; plus poteft fieri condemnatio, & judex | liberam habet poteftatem. §. 3. b. t.ibiq. annot. j (ƒ) Vel per fe vel per relationem, /. 1 5. $. 1. I. 59. §. 1. de re judic. | ( g) Alias non valebit nec transibit in rem judicatam. /. 3. /. 4. C. de fint. qua fint Yy  3S8 GERHARDI FELTMA N N I etiamfi de incerta quantitate apud eum a&iim eft, fft) 5- 33* Si quis agens in intentione luaplusccmplexuf fuerit (/^/ quam ad eum pertinet, a caufa cadebat, id eft, rem (fe) amittebat (/.): nec facile in integrum reftituebatur a praetore, niü minor erat viginti qmnque annis. Huic enim ficut in aliis caufis, caula cognita fbccurrebatur, (mj fi Japfus juventute fuerat (n): ita & in hac caufa fuccurri foliup erat. fo) Sane fi tam magna caufa jufti erroris inteneniebat, ut etiam conftantiffimus quisque labi poffet, etiam majori viginti quinque anno fbccurrebatur (p): veluti fi quis totum legatum petierit: poft deinde prolati fuerint codicilli, quibus aut pars legati adempta lit, aut quibus. dam aliis legata data fint, quae efficiebant, ut plus petnfle videretiir petitor quam dodrantem (q), atque ideo lege Falcidia legataminuebantur (rj: PJus autem quatuor modis petitur (i): re, tempore, loco, & caufa. Re, veluti fi quis pro decem aureis, qui eidebebantur, viginti petierit, aut fi is, cujus ex parte res eft, totam eam, vel majorem partem fuam efle intenderit. (t) Tempore, veluti fi quis ante diem, \el ante conditionem fv) petierit. Qua enim ratione qui tardius folvit quam folvere deberet, minus folvere intelligitur (x) eadem ratione qui prae- ina- fine eert. quant. Fertur enim fententia, I ut lis fmiatur. arg. I. 21. de reb. cred. I. \ 13. 9. 2. de recept, arbitr. Sed fi efletrei1 incertae , lis ex lite oriretur. Jus Omland, lib. i. §. 72. Nec obftat /. 2. C. de \ fent quee fine certa quant, quia fingulare eft in procuratore Caefaris: quod ex mandatis & a&is publicis poffit mox conftare, pro qua quantitate ab adminiftratore I Reip. caveri oporteat. Quare etiam hodie f fi Deputati Ordines apud Groninganos, iftos enim pro procuratore Caefaris accipere oportet, quaeftori reip. ad defiderium Advocati fifci injunxerint per fententiam indemnitatem, illa valebit. { b) Nec movet quod fententia debeat congruere libello. I. 18.ccvm.div. Nam hic congruit petitioni aóloris, qui, licet egerit ad id quod intereft , tamen voluiffe intelligitur, ut judex determinet quansum id fit ex ratione juris praefcripta inl. un. C. de fent. quee pro eo quod intereft. (O Non tantum ii flrióti juris effet actio; fed & fi arbitraria & bonae fidei. /. 2. C. Hcrmog. de calumniator. fk) Vel litem: Cicero de orat. lib. 1. vel, uti nunc loquimur, proceflum. (/) Idque propter fuam avaritiam. /. ï. in fi. C. de plus petit. ( m) Et adhuc hodie fuccurritur. /. 1. §. 1. dc minorib. Si intra quadriennium a quo majores facli, petierint fe reftitui. I. fi. C. de temp. in integr. reftit. ( n ) N on ii dolo plus petierat. arg. I. 1. C. fi adverf. delict. / 37. pr. de minor. (0) arg. I. 7. §.4- eod. (p) Ex l. 1. in fi. ex quib. cauf map Satis enim erat quod hoe cafu leges id non prohibebant. I. 28. 2. d. t. Et qui prohibuiffent? eum divinare non potuerit poftea codicillos piolatos iri? arg. I 12. verf. fi tarnen, de tranfect. Nulla itaque levitas , quam veteres voluerunt coërcitam juxta avaritiam, imputari potuit illi, qui errore facti alieni deceptus fuit, uti dhcas ex Seneca. 4. de benef. 34, & feq. Error enim imperitiam detegiz. /. 15. ie jurifdict. (q) ld eft novem uncias, feu trei quartas partes hereditatis. §. 5. I. de bêl red. Inftit. {r) pr. I. de L. Falcid. ( s ) c. un. X de plus petit. (f) Nam fi poftea liquebat judici tantum decem, vel rei partem aclori deberi, debebat reum abfolvere, &fi contra hunc iterum agere volebat, obftabat exceptio rei judicatae, in priore autem judicio non amplius ideo audiebatur, quod formula de viginti vel re tota fuerat coscepta, qua actor plus petens utique ceciderat, nifi fraude adverfarii drcutffcriptus fuiffet. Seneca epift. 48. ( v ) Certo exftituram veluti fi Titio promifi centum ft moriar, & is a me vivo petat. arg. I. 18. de cond. indeb. Na* fi incertus fit conditionis eventus, ex0 nil interea debeatur, /. 213. de V. S. $• 4. 1. de V. O. non male fed niiiil petere dicendus. /. un. infi. quando dies ufufr.legati l. 36. Je folut. (*) §. 5. infi. I. defulejufftr.^1'  T R I p E ft T j T A ^ matorc f» petit, plus petere videtur. Loco plus petitur, veluti cum quis id, quod certo loco iibi dari ftipulatus eli, alio loco (z) petit fine eominemorationeilliiisloci in quo fibi dari ftipulatus eft; verbigratia, fi is, qui ita ftipulatus fuerit, Ephefi dare fpondes \ Romae pure infendat fibi dan oportere. Ideo autem plus petere intelligitur, qnL utihratetn, quam haberet promiffor, fi Ephefi foiveret, adimit ei pura intenfone fb) Propter quam caufam alio loco petenti arbitraria adio proponitur ! in qua fcilicet ratio habetur utilitatis, quae promiffori (cj competittira tuillet, li illo loco foiveret, quo fe foluturum fpopondit. Quae utilit is plerumque in mercibusmaximainvenitur, veluti vino, oleo, frimjeato, quae per fingulas regiones diverfa habent pretia. Sed & pecunia- numeratae non in omnibus regionibus fub iisdem ufuris fcenerantur. fd j Si quis tamen Ephefi petat,. id eft, eo loco petat, quo ut iibi detur ftipulatus eft, pura adione rede agit: ■ idque etiam praetor monftrat: fcilicet quia utihtas folvendi falva eft promiffori. (e) Huic autem, qui loco plus petere intelligitur, proximus (f) eft is qui caufa (gj plus petit: ut ecce, fi quis ita a te ftipuletur, Hominem Stichum aut decem aureos da* re fpondes? deinde alterum petat, veluti hominem tantum aut decem au-, reos tantum. Ideo autem plus petere intelligitur, quia in eo genere ftipuhtioms fb) promilToris fi) eft eledio, utrum pecuniam, an hominem folvere malit. Qui igitur pecuniam tantum vei hominem tantum iibi dan oportere intendit, eripit eledionem adverfario: & eo modo fuam quidem conditionem meliorem facit, adverfarii vero fui deteriorem Qua de caufa talis in ea re prodita eft adio fk)3 ut quis intendat homi¬ nem _ (y) Hinc natiom* alumna? fori Gröningani exceptio prasmaturitatis dicitur, quas objicitur ei, qui plus tempore petit. (z) In quo reus conveniripoteft, vel quod ibi domicilium habeat. U 19. §. 1. 1 de judic, vel quod hodie ibi fifti poffit. Quare l. 43. d. t. &f l. 16. 1. de conjï. pecun. ad quemvis locum idoneum reftringi debent. (a) Sic enim in formulam hic non venieba't, quae fuper ftipulatione a prseto. re concipiebatur, & cum aclio inde da- , retur ftricli juris non habebat adjeclam elaufulam ex bono & cequo, qua ex re e- 1 veniebat, ut loei utilitas non veniret in condemnationem, nec hac ratione minus praeftabat promiffor, fed totum, quod in ftipulationem eratdeducbum, cogebatur folvere, cum tamen ob locum adjeéïum non tantum deberet, atque ita plus ab eo ftipulator petierat. Sed in actionibus bonae fidei, cum his femper difta claufula adjiciatur, & in plus aut minus queat condemnare judex, ideo non | plus petit qui alio loco exigit. arg. I. 5. ! ■pr. commod. . (b) Non commemorans locum, quo] I dari debeat, & in quo potius folvereproj mifioris interfit, cum precia rerum non j in omnibus civitatibus eadem. /. 3. de eo I quod certo loco. (c) Hujus enim utilitatem non minus fpeftamus, l. 2, pr. d. t. quam ftipulai toris. I. 1. eod. ( A ) In Clivia & Marca non nifi quincunces permiffe. editl Eletlor. m. dc. lx. Sed in Belgio nunc majores licet ftipulari . (e) Nec enim caufari poteft utilitatem fe ex eo percepturum fuiffe fi alio loco petitum fuiffet, quod ftipulator ex forma ftipulationis agat. (ft) Vel fimilis. (g) ld eft qualitate obligationis & feftimatione rei in hanc dednaa?. Adeo ut in l. %. C. Hermog. de calumniat. duo illa qualitas fcilicet & ceftimatio Synonimicè caufae fubjiciantur. (h) Per alternationem conceptie, c. 79- de R. J. in 6. (i) Et debitoris cujuscunque. /. 10. in ji' de jure dot. I. 34. £. pm. de contrah. emt. I. lo. C. de cond. indeb. d. c. 70. (k) Vel agendi formula: Seneca 2. declement. 3. Quintilian. 3. Inftit, orat, 8, Y y 2  GERHARDI FELTMANNI ncm Stichum aut aureos 'decem fibi dari oportere: ideft, ^denmodg peteret, quo ftipulatus eft. Praeterea ii quis generaliter hominem {IJ ftipulatus fit, & fpeciahter Stichum petat (m) aut generaliter vinum ftipulatus fit, & fpeciahter Carrpanum («) petat: aut generaliter pu* puram ftipulatus üt, deinde fpecialiter Tyriam (o) petat (p) plus petere intelligitur, quia eleclionem adverfano tollit, cui ftipulatioms jute liberum fuit aliud folvere , quam quod peteretur. ( q) Quin etiam licet viJiffimum fit, quod quis petat,. nihilominus plus petere intelligitur, quia faepe accidit, ut promilTori farilius fit illud folvere, quod majons oretii eft (O Sed haec quidem antea m ufu fuerant, poftea vero lex Zenoniana (s) & noftra ft) rem coarftavit. Et h quidem tempore plus fuerit petitum, quid ftatui oporteat, Zenonis divae memonae Jo quitur conftitutio («): fin autem quantitate vel alio modo (af) plus fuerit petitum, in omne (y), fi quod forte damnum ex hac caufa ac ciderit ei, contra quem plus petitum fuerit, commilTa tripli condemnatione, ficuti fupra diximus, puniatur. U) . § 34 Si minus in intentione fua complexus fuerit ador, quam ad eum pertineat; veluti fi cum ei decem aureideberentur, quinque fibi dari oportere intenderit: aut fi cum totus fundus ejus effet partem dimidiam fuam effe petierit, fine periculo agit (a), in reliquum (b) emm nihilominus judex adverfarium in eodem judicio eicondemnat, ex conftitM tione divae memorise Zenonis. (c) & J (/) Servum. arg. §. t. de inut. flip. (mj Vel librum & petat Bafilica. _ (n) Veteribus enim hoe inter optima numerabarur. Varro i. de R. R. 2. uti nobis Hocchumanum, vei quod ad aram Bachi natum. ( (0) Nam h;ec nobilior. Plin. 5. bijt.; 19. .1 (p) Quia etiam in koe cafu éleEtio \ eft debitoris. / 31. §. fi. de cond. indeb. t. \ 106. de V. O. I. 52. mandati. ( q) Quia etiam in hoe cafu eleótio eft debitoris. I. 32. §. fi. de cond. indeb. L 1.06. de. V. O. I. 52. mandati. (r) Nam hac in re pretium ex cujusque affeétione aeftimamus, & vel ex fola voluptate utiliatem. arg. I. 41. §. I. de ufufr. Cum varise lint hominum voluntates, uti ait Ulpian. in l. 4. ad SC. Treb. (s) l. 1. C. de plus petit. ex Bafilicis refiituta fiuo loco. (t) l. 2. C. eod. ex iisdem bafilicis. (v) Ut fi cum non poffet petere, nifi poft duos menfes egerit uno tranfacto iterum exlpeóbet per duos menfes nec tune audiatur nifi adverfario praeftetfumtus faclos in litem premature fibi motam. §. 10. I' de except. I. uit. §. rr. C. de jure'delib. Jus Jul. ös Mont.cap. 45.5. dan fo. (x) Veluti loco & caufa (y) Non :tantum fi majores fportnlas debuit folvere, $. 24.. h. fed & (z) Hodie ad id quod intereft tantum tenetur. Jus Frif. Oriënt, lib. 1. tit. de poflul. rubr. Niemand febal mebr ankla* ven: ubi & mulcbatur Uno tamen cafr plus re petens caufa cadit, qui exftat in h ult C. de plws petit. Triplum ejus, quod rei intereft;, ei ador qui dolo plus petit vel per calumniam litem movet, praeftare cogitur ex Jure Jul. Mont. d. I. i l So aber, (a) Nulla enim ei poteft imputafl avaritia. arg. I. 1. infi. C. de plus peti Nec irafci illi poteft reus, quod tamiW' tis fit nec totum mox petat. Sed nec exceptio rei judicatae reliquum petenfl objici poteft. arg. I. 11. & feq. derejuM (b) Si cognita veritate aut realiter expenfa id petierit. arg. I. 18. commJm Stultus enim foret judex, qui reum coEdemnaret ad id, quod forte aclor & humanitate nec dum ab illo vult petera arg. I. uit. C. de fideic. libert. _ ft licj judex poflit fupplere ea quae juris non tamen quae facli funt. I. un. C. ut qua<% funt advoc. part. • (c) Quae fecundum difta eft accipien| da, & exftat in l. i.C. de plus petit.  TRIP E R T I T A. 341 & 0 Si quis aliud pro alio intenderit, nihil eum periclitari place^ fed in eodem judicio, cognita veritate, errorem fuum (e) corri^ ft. 7. h. t. obligetur civiliter & ideo uti paterfam. conveniri queat; l 39. /. 43- de O. êf A. I. 44. de pecul. non autem fervus. /. 14. de Oi êf Ai l. 22,. de R . J. («) Qui Jicet alias prsecedere debeat*, l. 25. %. 4. de adq. bered. hic tamen ei * corn-  344 G E R H ARDI FELTMANNI folidum praetor (o) adverfus dominum aclionem (pj polücetur: fcilicetquiais, qui ita contrahit, tidem domini fequi videtur. (q) §. a. Eadem ratione Praetor duas alias in folidum acliones (r) pol» licetur: quarum altera exercitoria, altera inftitoria appeliatur. (s) Exetcitoria tune habet locum cum quis fervum iuum magiftrum fiavi praepofuerit (t), & quid cum eo ejus rei gratia, cui propoiitus erit iv)t contraclum fuerit. Ideo autem exercitoria vocatur, quiaexercitor fx)\ is appeliatur, ad quem quotidianus navis quaelluspertinet. fy) Inliitoria tune locum habet, cum quis tabernaeforte, aut cuilibet negotiationi (z) fervum fuum praepofuerit, & quid cum eo ejus rei eau/a, cui praepofitus erit (d), contraclum fuerit. Ideo autem inftitoria appeliatur, quia qui negotiationibus praeponuntur, inflitores (J>) vocantur. lilas tamen duas ac. tiones comparatur ratihabitio /. i. §. 6. quod juffu. Idem efl fi chirographo fervi dominus fubferipferit. d l. i. $. 3. Quanquam is , qui inflrumentum inter alios rem geflam continens fubfignavit, fibi' non praejudicet, ut nimiae diligentiae ar- j gui poffint, qui nomini fuo adjiciunt fe ' tanquam telles fubferipfiffe. L39.de pign. I att. I. 8. de refcind. vend. I.14. C.Ji eert. I pet. I. 15. C. de admin. tut. I. 6. C. defi- ' dejujff. Amplius fi mandaverit pater vel dominus, ideft, ejufmodi verbisufifint, quibus folent mandare, tamen haec aclio locum habet. d. I. \. §. 3. Ratio quia mandatum efl contraclus hic autem eft conventio, quae rurfus eft duorum confenfus. Jam vero fervus pro nullo ha betur, l. 32. de R. ff. & ülius cum patre una perfona fingitur. §. 4. /. de inut. Jlipul. Quae ratio efl cur nulla obligatio hic nafcatur. 6. tit feq. Deinde man-1 datum fufcipitur voluntate, at hac caret fervus & filius. I. 4-.de R. J. Nifi forte pater vel dominus mandaflet, ut extraneus fervo vel filio mutuum daret. arg. i. I. 1. 5. 5. & fic cape l. 8- C. mandati. (0) Nam jure civili ex alterius contraclu nemo tenetur. §. 10. I. de attion. Quae tamen captendula potius fuit quam vera ratio: uti id quod fubjicitur hic, & in Li. quod juffu. exftat, fatis evincit. | (p) Quod juffu: tot. tit. quod juffu. \ ex empto, locato aliovecontraclu,quem ; filius ant fervus geffit. Eft enim ifta aclio adjeclitia qualitas alterius aclionis, quae competit ex negotio cum filio vel fervo celebrato. Quod fi filius aut fervus nil traclaverit cum creditore fed ad nudum juflum patris vel domini pro precio a patre vel domino definito aut defiaiendo, certam rem mercatus effet, direcla (ex empto vendito aclio contra patrem vel dominum darctur, quia filio vel fervo tanquam inftrumento ufus videretur. I. 14. §. fi. 6? l.feq. de conftit, pecun. c, quod quis per alium de R. J. in 6. (q) Et cum hoe quodammodocontrahit. /. 1. pr. quod juffu Cr) Quae etiam, utipraecedens, funt adjeélitiae qualitates aliarum aclionum. (s) Quia & hic tacitus praeponentü confenfus intercedit. /. 29. de reb. crei Et huic cedat commodum ex contraclu, & aequum fit fi etiam fentiat incommodum. arg. I. 10. de R. J. Neque jure naturae iniquum eft etiam per alterum nos obligari, fi de noftra voluntate conilec. (t) Ut hujus curam fufciperet. L 1. §. 1. de exercit. att. belgis dicitur Schipper etiamque Capitaneus, fi navis defti nata in ltaiiam aut Graeciam, quod tune armis virifque ad inftar praetoria? foleal effe inftrutla. (v) d. I. 1. §. 7. tffteq. (x) Belgis reeder. & Gallis armateur. (;>>) Sive dominus navis fit five hatf a [domino per averfionem conduxerit. H 1. §. 14. juntt. I. fi. §. 2. ad L. RhodJ jattu. (z) Terreftri: uti cxempla docent* /. 5. I 16. & feq. de inftit. att. (a) d. I. 5. §. 12./. 11. 5. d.t.t qnidem olim profcribere debebat prjep"' nens cujus ei gratia fervum aliumveprS' poneret. d. I. ii. 5. 3. Sed jam eert" jure utimur, ut is qui contrahit, debeat petere fibi edi legem praepoiitionis. tftf l. ig.de R.J. Qb) Quod negotio gerendo infleritN obis Laden-ditner.  T R I p E R T I 1 A; i4i tiones praetor reddit, &fi liberum quis hominem (c), aut alienum fer^ vumnavi, aut tabernae, aut cuilibet negotiationi praepofuerit: fcilicet qaia eadem aequitatis ratio (d) etiam eo cafu interveniat. {e) <)'. 3. Introduxit & aliam adionem praetor, quae tributoriavocatur, Namque fj ftrvus in peculiari merce (fj fciente (g) domino (fr) negotietur, & quid cum eo ejus rei caufa contradum erit, itapraetor jus dicit, ut, quicquidin hismercibus (ij erit, quodque inde receptum ent (k), id inter dominum, fi quid (l) eidebebitur, & caeteroscre* ditores pro rata portione diftribuatur & ideo tributoria vocatur, quia ïpü domino diftributionem praetor permittit. (n) Nam fi quis ex creaitoribus queratur quafi minus ei tributum fit, quam oportuerit, hanc ei adionem (0) accommodat, quae tributoria appeliatur. (p) , §. 4. Praeterea introducia eft aftio de peculio (q), dequeeo, quod in rem domini verfum erit (r>J: ut quamvis fine voluntate domini negotium geftum erit, tamen five quid in rem ejus verfum fuerit, id totum prae- (c) Etiam filmmfam. I. 7.%. 1. kinJlit. act. & pupiüum. d. I. 7. §. 2. i. 8 d. t. I. 1. §. 4. de exercit. act. eoque jure immun (d) Hasc boni publici gratia ceflat haclenus apud Batavos, quodnoüntexercitores teneri ultra navem & earum rerum, quas ipfi magiftrocrediderunt, valosem. Peckius de re naut. ad tit. de exercit. act. Vinn. ibid. Gtot. 2. de j. p. & b, n.n. *3- ^ 3- Intrad, i.n 44. Groeneweg. ibid. in not. G'oren. decif. 40. n. 26. Ex Statut. Embdan. tit. j. art. 12. pro foenore nautico magifter non poteft obligare navem nili ratione partis, quam in ea habet. Sed & fi in exteris locis confli-1 tutus ab aliquo exercitorum pecuniam mutuo deceperit, hic contra magiftrum intra menfem, a quo reverfus eft, ex-1 periri debet, alias creditori actio contra exercitores denegatur d. tit. 1. art. 13, (e) Et quod magis eft fi liber homo fit praepofitus, tune creditori datur eleclio an cum hoe an cum prxponente velit agere. /. 1. §. 17. & de exercit. a£t. Nec obftat l. fi. de infilit. act. nam ibi in^ ftitor faltem confefius fe habere pecuniam. (f) ld eft eo, in quo fervus negotiatur, ita ut fibi inde quaeftus obveniat, non ut mox rationibus dominicis imputetur. arg. I. 1. §. z. de tribut. a£t. (g) Vel patiënte, d. I. 1. §. 3. (b) Eove qui bona fide fervum poflidet. i. l. 1. §. 4, (i) Peculiaribus. d. I. 1. §. 2. Nec enim omnis negotiatio hanc aclioneminducic. /. 5. §. 4. d. t. Quare quod in d. I. 1. §. 1. dicitur ad omnes negotiatienes pertinere, accipiendum de iis, quae fiunt \ fuper merce peculiari. d. I. 1. §. 2. /. 5,* \ §. 4. eod. I (h) Pretium forte. d. I. 5. §. 11. vel I res qesedum. d. I. 5. $j. 12. j (/) Non tantum mercis nomine fed ex I quacunque caufa. d. I 5. 7. \ (m) Finge Titii fervum Davum ex ' negotiatione mercis peculiaris debere mihi decem , Cajo Viginti & ex eo quod a colonis domini eXegit Titio quinque: Einge amplius habere Davum in peculio triginta, quibus continentur feptem qui recepti ex merce peculiari. Si agatur tributoria, foli feptem aurei venient in diftributionem. d. I. 5. $. 11, Ex quibus dominus unum , ego duos & Cajus quatuor feret. in) Non enim cogitur dominuscede* 1 re mercibus peculiaribus paratus eoque \ caCu arbiter dabitur a praetore. I. 7, % 1. f (0) Iterum. d. L 7. §. 2. I Cp) A tribuendo feu diftribuendo t f nam ut Hat diftributio primum agitur & ' fi male fit facla petitur ut ad aequabilitatem res redigatur dolufque abfit. d. I. 7. §. 2. Putem ideo in l. 8. eod. efle graecismum ut fit fenfus. Quia non tantum de dolo fed etiam rei perfecutionem continet. (q) Profedlitio. Vide annot. ad §. 10. I, de action. Haec autem aclio non aliter datur ex Jure Oldamt. lib. 4. §. 5. quam fi liberi in commodum peculii contraxerint. Cr) Quae differunt a fuperioribus actionibus quod aclio quod juffu, item exercitoria & inftitoria ex voluntate patris vel domini expreffa, tributoria quoque ex tacita eorum voluntate oriatur, Z 2  3*0- GERHARDI FELTMANNI praellare debeat (sj: Ave quid non fit in rem ejus verfum, id eatenus praeftare debeat, quatenus peculium patitur. ft) In rem autem domini verfum intelligitur, quicquid neceffario (v) in rem ejus impenderit fervus: veluti fi mutuatus pecuniam creditoribus ejus folverit, a-utaedificia ruentia fulferit, aut familiae frumentum emerit (.v), vel etiam fundum, aut quamlibet aliam rem necelfariam mercatus erit. itaque fi ex decem puta aureis, quos fervus tuus a Titio mutuo accepit, creditori tuo quinque aureos folverit, reliquos vero quinque quoiibet modo confumpferit, pro quinque quidem in folidum damnari debes (y): pro caeteris vero quinque eatenus, quatenus in peculio fit. Ex quo icilicet adparet, fi toti decem aurei in rem tuam verfi fuerint, totos decem aureos Titium confequi poife. Licet enim una eft aclio fz), qua de peculio, deque eo quod in rem domini verfum üt, agitur, tamen duas ha» bet condemnationes. Itaque judex apud quem de ea actione agitur, ante difpicere folet, an in rem domini verfum fit: nec aliter ad peculii ae«ftimationem tranlit, quam aut nihil in rem domini verfum intelligatur, aut non totum. Cum autem quaeritur, quanjum in peculio fit, ante deducitur, quicquid fervus domino eive, qui in poteftate ejus fit, debet: (#) & quod fuperelt, id folum peculium intelligitur. (b) Aliquando tamen id, quod ei, debet fervus, qui in poteftate domini fit, non deducitur ex peculio, veluti fi is in ejus peculio fit: quod eo pertinet, ut fi quid vicario fuo fervus debeat, id ex peculio ejus non deducatur. fc) 5. 5. Caeterum dubium non eft, quin is quoque, qui juffu domini contraxerk, cuique inftitoria vel exercitoria actio competit, de peculio, de. que eo, quod in rem domini verfum efl, agere pofiit. Sed ent ftultilfi- mus, (s) Aequum enim efl eum teneri in cujus utilitatem ceffit creditum, licetvo/untas non incervenerk. arg. I. 3-pr. commod. I. 40". de O. 6° A. I. 206. deR. ff. (f) Quippe cum ex fola conceffione , peculii ad hujus vires pater vel dominus ex contraclu teneatur. I. 46. de pecul. (b) Vel utiliter. 5. §. 2. de in rem verfo arg. L 3. §. 2. eod. quod fi magis ad voluptatem pertinent quam ad utilitatem, non alias huic aclioni locus erit, quam fi volente domino eae impenfas a fervo faêlae d. I. 3. y. 4. Adeo ut non referat an turpes fint. d. I. 3, §. 6". (x) Licet hoe deinde corruptum fuerit vel arferit. d. I. 3. §. 7. vel aequus emptus fit mortuus. d. I 3. §. 8- aut pecunia mutuo accepta fine culpa fervi aut filii perierit. /. 17. pr. d. t. Nec obftat /. 10. $. 6. eod. quia ubi dominus, cui creditor non denuntiavit, fervo folvit, nil amplius in rem fuam dieet efle verfam, quod folutione facla jam penfavit utilitatem, quam antea ex credito fenferat & fic non poteft dici locupletior factus ex re aliena. Nam fi pars verfa eft de parte efl aclio. d.i. 10.$. 4. ( c) Quando aclioni de peculio eaquae Iefl de in rem verfo veluti appendix adjicitur. d. I. 10. §. 3. I. 19. infi. eod. Alias funt feparata? acliones , & nonnunquam fola aclio de in rem verfo inftituipoteft. /. 1. 5. i. d. t. Ca) l. 5 §. 4. in fi. I. 9. §. *s&m 11. 11. §. 1. de pecul. \ (b) Contra augetur peculium per id, ! quod dominus fervo debet. i (c( Nam vicarius fervus efl in pecu- j lio ordinarii: & ideo höc non debetminuere fed augere. d. I. ij. Nec obftat ! /. 4, de pecul. leg. quia licet haclenus vi- | carius fit in peculio ordinarii, uti dixi, tamen hujus acceffio non eft fed confervus. Vide Lipf. ad Senec.-de tranq. en- j mi. c. 8. n. 166. Horaf 2. Satyr. 7. Sive vicarius eft fervus, qui paret, uti mos Vefter ait: feu confervus t Et fic non eft mirum, fi uti fervo le?3' j to cum peculio ifto mortuo hujus quoque I legatum exftinguatur. §. 17. I. de k^I non tamen defunclo ordinario, qui cum ' vicariis reliclus erat, horum legatumpe' rcat. d. I. 4. juntt. I. 44. de JtM  TRIPER T ITA, Hf mus (J), fi ornifia adione, qua facillime folidum ex contraclu confe. qui poflit, ie ad difficultatem perducat probandi in rem domini verfum efle, vel habere fervum peculium, & tantum habere, ut folidum fibi ioh vipoiht. (g) Is quoque cui tributoria aclio competit, aeque de peculio, & de m rem verfo agere poteft. Sed fane huic modo tributoria expedit* agere , modo de peculio, & de in rem verfo, tributoria ideo expedit agere, quia in ea domini conditio praecipua non eft, id eft, quod domino debetur, non deducitur, fed ejusdem juris eft dominus, cujus & caeteri creditores. (fj At in actione de peculio ante deducitur, quod domino debetur (g), & in id, quod reliquum eil, creditori dominus condemnatur. Rurfus de peculio ideo expedit agere, quod in hacac tione totius peculii ratio habetur (h): at in tributoria ejus tantum, quo negötiatur» Et poteft quisque tertia forte parte peculii aut quarta vel etiam minima negotiari: majorem autem partem in praediis vel mancipiis, aut foenebri pecunia habere. Prout ergo expedit, ita quisque vel hanc adionem vel illam eligere debet, (i) Certe qui poteft probare in rem domini verfum cfle (£), de in rem verfo agere debet. (/) $. 6. Quae diximus de fervo & domino, eadem intelligimus & de filio & filia, & nepote & nepte, & patre avove, cujus in poteftate funt. (m) §. 7. illud proprie iêrvatur in eorum perfona, quod Senatus Confultum Macedonianum («) prohibuit (oj, mutuas pecunias (p) dare eis. (d) Hinc alibi arceflo rationem cur flatuam ex L. Aquilia non poffe peti refarcitionem damni leviffima culpa dati,! fi tantum is, qui hoe dedit, ex natura | contrBclus ad Jevem vel latam teneatur. I Vide jus Georg. cap. de) Quamobrem qui juflurn vel volun- { tatem patris vel domini expreflam probare poterit prudenter actione quod juffu | & exercitoria vel inftitoria experietur. j Qf) Quod exemplo inluftravi ai §. 3. \ b. t. (g) Secundum dicla ad §. 4. h. t. (h ) Quid enim fi Pamphilus habeat in peculio quadraginta & domino debeat ( quinque mihi autem vinginti: ex merce 1 peculiari tantum fuperfmt quindecim. Vide l. 5. §. 11. de tribui, att. Hoe fane cafu melius erit agere de peculio, namdeductis quinque, qui debentur domino, ego ex reliquo peculio folidum poffumconfequi. (i) Nec enim variare licet una eleéla. I. 9. §. i. de tribut. act. arg. I. 4. §. z. I. fi. de h. commijf. J (k~) Non cogitur quidem, arg. §. 3. < 1. de pupill. fubft. ibiq. annot. fed nifi ftul-' tiffimus haberi malit arg h. § inpr. Stul- j tus opponitur perito. I. 4. quod vi aut clam. Quod eft è Stoa Seneca 4. de benef. 26.' Lipf. ibid, & ad 7. de benef. 17* Apud j; Lucianum de morib. Philofoph. ftultus ac in/anus qui philofophia non imbutus eft. (I) Qui tamen errore facti alieni deceptus elegit aclionem minus utilem, in integrum reftituendus, /. 4. §. 5. b. juntt. %. 33. I. de attion. verf. fane fi tam magna. (m) pr. b. t. ibiq. annot. 00 A Macedoneimprobofceneratore & nomine vili, qui uti hodie adhuc mos eft, a patria diftus fuit, fic appel! latum. I. 1. pr. de SC. Maced. Neque id 1 novum, nam a M. Lsecorio adolefcente lafcivo lex Lsetoria nomen accepit. Cicero 2. de offic. (0) Tempore Vefpafiani, uti in ejus vita fcribit Sueton. c. 11. Quanquam & Claudius antea ei rei caverat. Tacitus Annal. lib. 7* (p) Etiam res alias, fi fraus fit facla SCto, ut id recle ad oenopolas & cerevifiariosj quin & bibliopolas tranfferatur, fi dolo vendiderïnt libros, ut precio inde eonfeclo gaudeant filiifam. fed & ad juofvis mercatores qui ad luxuriam iis eredunt, extendi debet. arg. I. 3. §. 3 /. 7- §• 3. d. t. Statut. Colon. Agrippinenf Srivell. decif 14. n. 6. ö9. 21. Idem cau•uni conftii. Groning. anno. fa. d. lvi. iacla & LL. Daventr. p. 3. tit. 10. 10, «bi Zz %  Ht GERHARDI F E L T M A N N I eis, qui in poteftate parentis funt & ei qui crediderit, denegïtijr aclo\r) tam adverfus ipfum filiumfiHamve, nepotem, neptemve ft five adhuc in poteftatefint, five morte patris vel emancipat. onefuaepotc ftatis efle coeperint {t): qnam adverfus patrem avumve, five eos h. beat adhuc in poteftate, five emancipavent. Qpa.ideofenat^profpe^ quia (v) fcepe onerati sre alieno creditarum pecuniarum , quas ït luxuriam confumebant, vitae parentum infidiabantur. (x) ff 8 illud in fumma admonendi fumus, id quod juiki patris domtnive contraclum fuerit, quodque in rem ejus verfum ent, direclo qufl. que poffe a patre dominove condici (j), tanquam fi principaliter cum ipfo negotium geftum effet. Ei quoque, qm exercitoria vel inftitoria actione tenetur, direclo poffe condici placet: quia hujus quoque juflti contraclum intelligitur. ubi id extenditur ad eos, qui fub tutori-1 bus vel curatoribus funt. Ut non magis j id, pro repetitione hujus SCti haberi \ debeat, quam quod in Groninganae & Franekeranae uiniverfitatis legibus cavetur, ne cenopolae vel cerevihanq detur aclio de eo, quod exiguam quantiatem, ad quam credere licet, excedit. Nam ad omnes ftudiofos non modo patresfam. fed & eo qui majores funt viginti quinque annis illud pertinet, uti judicatum memini. (q) Sive primum gradum hberorum obtineant, five non: 1.14. deSC.Maced. & five mafculi fint five foeminae l. 9. §• 2. d. t. (r) Adeo ut magiftratus non debeat permittere in jus vocationem, fi exedita adione id ei liqueat. Nifi aftor dicat in | rem patris effe verfum, t. 7. e°d. | vel fe non exceffiffe eam quantitatem, quam pater folebat fubminiftrare. d. I. 7. I 13. j (s ) Etiam fidejuflbrern. d. I. 7. pr. I. 9, $. 3. eod. Haclenus enim naturalis obligatio, qua adftriólus eft filius fam. I. 10. d t. eft minus plena. Vide $. 1. I. de fidejuff. Pro plena autem habetur ut impediat condifiionem ejus , quod folutum d, l. 7. §. fi. t 9. S- 4- 5 ^d. I. 40.de cond. indeb. (r) Initium enim infpicitur. arg. I. 8. pr. mandati. juntt. I. l. §. 2. de SC. Maeed. I. 12. eod. - (ti) Macedo incertis nominibus credebat. /. 1. pr. d. t. id eft in codice rationum non vera nomina hberorum in fcribebat, ne fi parentes, qui forte fufpicabantur materiam peccandi malis moribus prasftari fuae proli ex inventis in iibro argentarii nominibus de illa re certi fierent Sic aes alienum non exfolveiatur argentario, qui ideo plus credere nolebat, l iberi autem luxuriae aflueti a vita genere non defleclentes. (n) Ex quo adparet quod,bonopubli. co & in odium creditorum idSCtumfuit faclum. I. 9 §. 4. de SC. Maced. 1.4.0. dt cond. indeb. Quare liberi illi nequeunt renuntiare. arg. I. 7. §. 14. h 38. de patt. Et fic non obftat ratio /. pen. C. eod. Non quoque moratur quod tacite poflit ei renuntiare foivendo, & nonobjiciendoexceptionem l. 11. de SC. Maced. quia refpondeo ex l. 195. de R. J. Non movet quod mulier queat renuntiare SC.Vellejano, quia hoe in favorem ejus introductum. d. I. 40. juntt. I. pen. C. de patt. (y) ld eft aclione in perfonam ex contraclu, qui fuit cum filio vel fervo initui 'peti. arg. $. 15. I. de attionib. Adeo ut creditor necefle non habeat adjeélitiaq* litate uti. Cum enim hanc praetores introduxiffent, poftea ut omnis circuit vitaretur, placuit ut ea qualitate omi$ pater vel dominus recia via conveniripoffet ac fi cum illis contraclum eflet. Ui' §. fi. de infi. att. I. 29. de reb. cred.  TRIPERTITA. 3 49 DE NOXALIBUS ACTIONIBUS. T I T U L u s VIII EX maleficiis fervorum: (s) veluti fi furtum fecerint, aut bonarai puerint, aut damnum dederint, aut injuriam commiferint, ia) noxales aótiones proditse funt, quibus domino damnato permittitur., aut litis éefiimationem fufferre, aut ipfum hominem noxse (b) dedere. (c) 1. Noxa autem (d) eft. ipfum corpus qtood nocuit, id efi fervus; (-ff) noxia ipfum maleficium, veluti furtum, damnum, rapina, inju- §. z. Summa autem ratione (g) permiffum eft noxse deditione fungi. Nam- (z) Veris non quafi. Ex his enimac- 1 tio de peculio datur in dominum quia fer- I vus ex alterius fcelere tantum convenitur & non nifi praefumptae arguitur culpa?. i. 42. pr. de furt. I. 19. S. 2. h. t. Non obftat. ti ü pr. in fi. I. 5. $. 6. de bis qui dejec. vel effud. Nam ibi dominus non fervus quafi deliquit: Üt imperitiffime huc trahatur. Quod fi verè obftare debeat, fingendus effet fervus coenaculariam exercens & in cujus coenaculo ab iis quibus modica hofpitiola praebuiffet. Vide d. I. 5. §. 1. quid effet deje&um. Sic quoque refponde ad l. fi. §. 4. nauta caup. ftab. \ nam ibi fervus non fuit exercitor,, uti in d. I. 42. pr. fed dominus, Inftas at utique fi fervus habitator fit, aclio noxalis locum habet? d. I. 1. §. 8. Refpond. Ibi l id potius negatur, mm quia fervus extra ordinem punitur ob prsefumtam culpam, utpote quas gravius in eum ifto cafu quam in liberum hominum vindicetur ad nil amplius tenetur ejus dominus, imo ne quidem de peculio. («) Quae quatuor erant moribus Romanorum delicba privata. pr. I. de oblig. quee ex del. nafc. Ad crimina enim , quae publicis judiciis vindicantur, noxales actiones contra dominum ncn danturJ. 17. § 18. de Mdil. edicto l. 200. de V. S. fed ipfi fervi rei poflulantur, pcenisque legitimis fubjiciuntur. I. 12. % fi. de accuf. I. 2. C eod. I. 4. C. ad L. Jid. de vi publ. (b) Subaudi nomine: five per noxam intelligas maleficium five pcenam five damnum (c ) Quamvis enim fola litis aeftimatio, quas hodie praeftatione ejus, quod intereft , conftare nofcitur, fit in obligatione, tamen a lege domino datur eleéfio. §. .33. /. de action. §. %. t. de offic. jud. i. é. 1. de re jud. (d) Licet varias habeatfignificationes & vel damnum, l. 16. ad L. Falcid. 1.1. $. ri. fi quadr. paup. ibi; noxam farcire. vel pcenam d. I. 1. $. 11. ibi, in noxam dedere l. 19. §. fi. b. t. ibi ad noxam dedere vel delicbum eo verbo completbamur. I, .14. h. I. 200. de V. S. hic tamen nobis. ( e) l. 20 §.5 de bered. petit. I. 6. §. I' 1. de re jud. I. 1. pr. infi. de his qui dejec. I. I. de offic. jud. (f) Servius ad Virgilii JEneid. lib. ï. Unius ob noxam 6? furias Ajacis Oilei. ubi Poeta per noxam intelligit dclictum , vel injuriam, fcribit; Quidam noxa qua nocuit, noxia id quod nocitumeft accipiunt: Perperam itaque Val Ia 6. elegant. 36. ne» gat quod noxia fit fubftantivum. Hoe enim fenfu ea voce utitur Cicero de LL. lib. 3. & Manilius in Afiron. Quin etiam infoelix virtus fip noxia fioelix: (g) Imo nulla arg. L 133". de R. cf. Reip. Z 2 3  35o GE.RH ARD'I FELTMAN NI Namque erat iniquum, nequitiam ipforum ultra eorum corpora dominis damnofam efle. (j. 3. Dominus noxali judicio fervi fui nomine conventus fervum actori noxae dedendo liberatur: (h) nec minus in perpetuum ejus fervi do» minium a domino transfertur. (/) Sin autem damnum ei, cui deditus eft, fervus refarcierit quaefita pecunia, auxilio praEtoris invito domino manumittetur. \k) §. 4. Sunt autem conftitutae noxales acliones aut legibus aut ediclo praetoris. Legibus: veluti furti ex lege duodecim tabularum damni injuriae ex lege Aquilia, Edicfto praetoris: veluti injuriarum, & vi bonorum raptorum. fl) $. Omnis autem noxalis aclio caput (m) fequitur. (n) Nam li fervus tuus noxam commifent, quamdiu in tua poteftate üt, tecurh eft aclio. Si autem in alterius poteftatem pervenerit, cum illo incipit aclio efle. fo) At ü manumiflus fuerit, direclo ipfe tenetur, (p) &exftin. guitur noxae deditio. (q) Ex diverfo quoqtie direcla aclio noxalis efle incipit. Nam fi liber homo noxiam commiferit, «Sc is fervus tuus elfe coeperit, quod quibusdam cafibus effici primo libro tradidimus, (rj incipit tecum (sj effe noxalis aclio, (t) quse ante direcla fuiffet. (v) $ 6. Refp. Vitiatur regula ibi propofita hac- ' tenus ut dominus teneatur noxiam refarcire vel fervum noxae dedere. I. 11. §. 15. de vi & vi arm. Cum enim fervus poffit, gulam fibi praecidere vel in flumen 1'eproecipitare & fic fuum corpus fubtrahere patrimonio domini delinquendo idem facere poteft, non tamen ultra corpus fuum domino nocere. /. 2. b. t. I. 6. l, $. 5. de furt. (b) Nec enimdecipi quemquam oportet audoritate legis, quse elecfionem reo tribuit. I. 6. 1. de re jud. juntt. I.116. $. 1. de R. J. (i) Quia pro noxae edito eft jufta caufa transferendi domini. t. 3. §. 21. de adq. pof. juntt. §. 4. 1. de R. D. (k) Quod jure fingulari favore libertatis, arg. §. fi. I. de donat. eft receptum. arg. I. 2. pr. fi ingen. ejfe dieet. Quaerere enim poteft pecuniam fi ventrem Iatrantem defraudando quid comparcat de demenfo fuo. (/) Nam funt adjecliones aliarum actionum ut harum naturam quantum ad durationem, arg. I. 35. de O. & A. imitentur. arg. c. accejjorium. de R. J. in 6. (m) Quod nocuit five fervum, qui capite veluti principali fuo defignatur. /. 44. de rclig. {y fumt. fun. (ïj) Ideft inftitui poteft contra quemvis fervi, qui nocuit, polfeflbrem./. 20. I. fi. b. I. I. §• 18. depof. V. 18. de furt. I. 1. J. t. de cap. mimet. I. 7. C. em fervus pro fuo fatto. I c) Hinc tamen cavefis aclionem hanc dicere in rem. Nam cur fervumfequatur, | ratio eft quod dominus, cujus erat, litis 1 aeftimationes praeftando, noxa illum pof» [ fit folvere, pr. I. b. t. quod cum nonfe• cerit ipfum corpus quod nocuit, obligatum manet pro noxiae refarcitione. Nara cur alias ifta ftipulatio inter emptorem & Venditorem noxa folutum efle intcrponeretur? /. t. §. 1.1. ijf. fc. 17.deJEd.il. ed. I. 209. de V. S. Aft cum hoe ideo fiat quod dominus cujus fuit quando nocuit, non fuerit conventus & ex ipfo maleficio vel quafi oriatnr haec adio utique in perfonam eft ratione caufae effetlricis, | |i I. de attion. licet quod ad effedum act» tinet, in rem fcripta videri queat. arg, l. 9- §• 8. quod met caufa. (p) Ex maleficio quod commifit cum adhuc eflet fervus. /. 1. §. 18. depof. (q) Cum enim liber-fit fadus nulla juris ratio patitur ut pro litis aeftimatioce fe ipfum dedat, quod illam jam non recipiat: arg. I. 13. ad L. Aquü. juntt. (• 83- §- 5. de V. O. & ideo ad damnirfis farcitionem cum eo tantum agitur. I.i5de cond. furt. I 4. C. an firv. pro fuo f acte (r) J. 4. I. de jure perjon. & §. de capit. deminut. CO Qui ejus dominus factus es. (t) Ut litis aeftimationem praeftesvd noxae dedas caput quod nocuit. Hoe enim noxa fequitur. /. 7. $. r. di capfa minut. (ü) Et fi mox mota effet, adfoüdam litis aeftimationem cómpetiiflflt  TRIP E R TIT L 3SX 6. Si fervus domino noxiam commiferit, adio nulla nafcitur. (x) Namque inter dominum & eum, qui in poteftate ejus eft, nulla obligatio nafci poteft. fy) Ideoque & fi in alienam poteftatem fervus pervenerit aut manu miffus fuerit, neque cum ipfo, neque cum eo, cujus nunc in poteftate fit, agi poteft. (z) Unde fi alienus fervus noxiam tibi commiferit, & is poftea in poteftate tua efle coepent, interdidturaého, quia in eum cafum dedufta fit, in quo confiftere non potuit. (a) Ideoque licet exierit de tua poteftate, agere non poteft (b): quemadmodum fi dominus in fervum fuum aliquid commiferit, nec li manumiflus aut alienatus fuerit, fervus ullam adionem contra dominum habere poteft. (c) 1 §. 7. Sed veteres quidem hoe in filiisfamiliarum mafculis & foeminis admifere: nova autem hominum converfatio hujusmodi afperitatem recte relpuendam efle exiftimavit, & ab ufu communi hoe penitus receirit. Quis enim patiatur filium fuum & maxime filiam in noxam alii dare: ut pene per firn' corpus pater magis quam üïius periclitetur (dj: cum in filiabus etiam pudicitiae f cj favor hoe bene excludat / Et ideo placuit in fervos tantummodo noxales actiones effe proponendas: cum apud veteres legum commentatores invenerimus foepius diclum ipfos fuiosfami»' liarumprö fuis delidis poffe conveniri. ff) (x) Quia inillum privatim poteft fta-1 tuere. /. 17. pr. de furt. I. fi. C. an ferv.) pro fuo facto. fed fi famulus nocuit, hero datur actio. LL. Weftmld. art. 148. 6f 60. (y) Seneca 3. de benef. 10. ubi tamen docet beneficio locum efle poffe. « (z) Nam initium ipectari convenit. j erg. I. 12. de SC. Maced. junct. I. 29. de 1 R.:S | (a) Huic enim regula? & in alia re I receptae hic placuit dari locum. /. 16. ad I L. Aquü. I. 43. §. fi. de furt. Contra in » %. 14. 1. de legat. 'l (b) l. 27. b. arg. I. 98. §. 8. de folut. ' (c) Ad praeceptores id transfer nec non praefectos militum : nifi fine jufta caufa emendaverint vel potius caftigaverint modumve excefferint. I. 5. 3. I. , 6. ff. ad L. Aquü. \ (d) l. 8- in fi. quod met caufa Seneca j 1. de clement. 14. jam fuo tempore de po- \ teftate patria ait quod eft temperatiffima j liberis confulens fuaque poft illos ponens:} Hinc ab eodem fapiente 3. de Ira 14.notatur Praexafpes. (e) Quam ad nóxamdeditaepuellaedo- 1 minus eripere poterat: uti eum ex hoe j 'loco tum ex l. 2. §. 24. de O. ff. docui ad l. 2. de bis qui fui vel al. jur. S I Cf) tf 57. de judic. In patrem autem liberis condemnatis aut poft litis conteftationem mortuis aclio ad vires peculii datur. d. I: 57.1, 35. b. t. Moribus horum locorum in folidum parentes tenentur ex dslicïis liberorum. Jus Oldamt. lib. 5. art. 71. Sic nuper exortafuitpromulgatio ut impiae vocis a fobole emiffie pcenam fufferant numariam. Non mirum id fic fi alibi ad quantitatem legitimae obftricli. Gail. 1. obf. 36. n. 3. A. Faber. Cod. Sab. lib. 4 tit. 9. def. 3. n. 2. Quanquam ubi nulla lex eam in rem lata eft, aequitas velit ut ad neutrum eorum parentes teneantur , ne in poteftate fit l prolis fuis maleficiis minucre facultates : parentum. arg. I. 26'{ de pan. I. 22. C. I eod. LL. Tyel. p. 1. tit. 2. $. 14. Exdelidis famulorum heres tenetur ad quantitatem mercedis. Jus Frif. Oriënt, lib. 1. 1. 10. provinc. §. pen. Wefenbec. b. t. n. 7. Groeneweg. ad rubr. f.< de pecul. n. 1. Cogitur etiam heres famulum, qui nocuit, exhibere. Jus Oldamt. lib. 5* art. 70. imo aliquando in folidum ex deliclo famuli obligatur, fi hic hero in rixa opem tulit vel juffu ejus damnum dedit. Jus Oldamt. d. I. art. 09. arg. L 2. h. t.  9S% GERHARDI FELTMANNI SI OUADRUPES PAUPERIEM FECISSE DICATUR. T I T U Lr u s IX. ANimalium nomine, quae ratione carent (g), fi qua lafcivia aut pavore, aut feritate (b) pauperiem fecerint, noxalis actio lege duodecim tabularum prodita eft. Quae animalia fi noxae dedantur (ij, proficiunt reo ad liberationem, quia ita lex duodecim tabularum fcripta eft, ut puta, Si equus calcitrojus cake percujferit, aut bos cornu peten folitus cornu petierit. Haec autem actio in fis, quae contra naturam (k) moventur locum habet. Caeterum fi genitalis (/) fit feritas, ceffat actio. Denique fi urfus fugerit a domino, & fic nocuerit (m), non poteft quondam dominus conveniri, quia defiit dominus effe, ubi fera evafit. Pauperies autem eft damnum fine injuria facientis («) datum, (o) Nec enim poteft animal injuriam fechTedici, quod fenfu (p) caret. Haec quidem ad noxalem pertinet actionem. (q) J i. Caeterum fciendum eft aedilitio edicto prohiberi noscanem (r), verrem, aprum, urfum, leonem (s) ibi habere, qua vulgo iter fit: & (Arnob. adve?f. gentes. lib. J. An quod animal vile fum nee rationis nec conji- [ Ui particeps, quemadmodum pronuntiant j ijli, qui je bomincs jaftant: | (b) ^ommota: U.i 4. b. t. \ ii) ld eft pro damno dato viva tradantur. d. I. 1. §• 14- (fc) bive naturalem confuetudinem ejus generis animantium ex contraóto vitio. d.l. 1. §. 7. ubi pro fera mota legendum cenfeo feritate mota. (/) Vel naturalis; d. I 1. §. 10. item fi ab alio vel homine d. I. 1. §. 7. Jus Oldamt. lib 5 art. 68. vel animah fit commota. d. L 1. §. 11. Boet. de confol. philof. lib. 3. profa 11. Omne namque animal tueri falutem laborat, mortem vero pemiciemque devitat. Quod fi ergo com.mota üt, cum nulla pernicies metuenda, uti ex olfacbu, ha;c aclio locum habebit. I. fi. b. (m) In faltu aut nemore obvio homini, cum enim ab hoe occidi potuerit, g. 12. in fi.&§. is.I.deR.D. iniquum loret li ideo teneretur. Niii adhuc urfum fuum efle contenderetv j (n) Recte! Nam ratione patientisin- J ' juria fit a beftiis. Pindarus Nem. ode 1. (0) l. 1. £. x. b. t. (p) Rationis vel confüio Seneca 3. ck Ira 27. Alias certum quod nec ullum arm mal eft fint fenfu, ex quo porro infert Cotta, nullum igitur animal eft aeternum. I Tullius 3. de nat. deor. 24. I (q) Cui adhuc hodie locus eft. LL Cliv. tit. 127. §. 7. Jus Omland, lib. 7, art. 41. Oldamt. lib. 5. art. 66.Selverd.$> art. 33. Saxones & Frifii tamen non aliter volunt reo ad liberationem proficer» animal, quam fi mox ubi nocuit, pro dereliér.o habuit. Stat Frif. lib. 2. tit. 13g. 4. Scbultz. h. Ut. a. Daventriae idem jus viget, fi dominus vitium animalis lei* verit LL. Daventr. p. 4. tit 7. $. 2 u (r) Propter hocjanimal aliquando tantum de pauperie dominus tenetur, /. fi $• 3- 3- §• i- b. nonnunquam nulla actione fi alienum fundum ingrefliismordeatur, quid enim ibi habuit negotii ? LL. municip. Cliv. d. I. §. 5. (O Lupum , vulpem , cervum, da* mam, fimiam aut cercopithecum. LL. municip. Cliv. d. tit. 127. §.  r r I p e r t I t A. & fi adverfus ea fiictum erit &nocitum libero homini efle dicatur (t): quod bonum & aequum judici videtur, tanti dominus condemnetur (v); caeterarum vero rerum, quanti damnum datum fit, dupli. (x) Praeter has autem aedilitias actiones & de pauperie locum habebit. (y) Nunquam enim actiones praefertim poenales de eadem re concurrentes alia aliam confumit, (z) DE IIS. PER QUOS AGERE POS- SUMUS. N Titulus X. "ünc admonendi fumus, agere pofle quemlibet hominem aut fuo nomine. aut alieno. ta) Alieno: veluti Drocuratnrin. rnfnrir». curatorio: cum olim in ufu fuiffet alterius nomine agere non pofle, nifi pro populo, pro libertate, pro tutela. Praeterea lege Hoftilia permiffum erac furti agere eorum nomine, qui apud holtes effent, aut reipublicae caufa abeffent, quive in eorum cujus tutela effent. Sed quia hoe non minimam incommoditatem habebat, quod alieno nomine, ne» que agere neque excipere aclionem licebat, coeperunt homines per procuratores Jitigare. Nam & morbus, & aetas, & necefiaria peregrinatio, itemgue aiiae multae caufae foepe hominibus impedimento funt, quo (t) Si occifus fit poena & muleta in | xsedem ftatuta locum habet. Jus Omland. I lib. 7. art. 11. Oldamt. lib. 5. art. 66.Item ' fi vulneratus. Jus Selverd. lib. 5. art. 32. Dimidium mangeldii, nil autem fifco ex Stat. Groning. lib. 4. art. 15. éf lib. 5. art. 31. (v) Nec noxam dedendolibereturfed / ' folidam litis eeltimationem prasftet./. 40. g. 1. /. 41. /. 42. de MMl. cd. Jus Frif. Orient. lib. 1. /. 1 z.provinc. rubr> van dummen heeften. Idem dicendum de iis, qui animalia , quorum feritas eft naturalis, circumferunt fpeclaculi caufa. Neme s Kar id. art. 30. Jus Oldamt lib. 5. art. 67. ut peffime aclionem de pauperie per d. art. 1 130. fublatam opinentur Bufius adl. i.b. \ Scotan. exam. jur. h. t. Schultz. h.lit.a. ■ Voet. ad h. §. n. 4. (x) Hodie ftmpli. ' (y) arg. I. 21. de R. J. Quid enim fi ! aucupetur noxae deditionem, ut é medio i tollat animal quod nocuit. Si hoe fit bipes, veluti corvus , gallus gallinaceus aut pica, utilis aclio locum habet. L 4. b. t. Et fi ager fit depaftus, quia hoe damnum non elt contra naturam, & praeterea ceffit in hujus utilitatem, non quoque omnis culpae exfors eft dominus, licebit donec totum damnum ille refarcierit, fiftere & includere vel obligare pecudem, uti docui in Jure Georgico. {%) l. 130. de R. J. I. 2. pr. de priv. del. I. 60. de R. J. Eleótione tamen hic confumi unam per aliam crediderim. arg. I. 76. § 8. de legat. 2. (a) Non obftat l. 123. de R. J. nam licet olim lege agere idem eflet quod judicio contendere, /. 2. §. 6. de O J.uhi vide quee fcripfi. ex mente tarnen Juftiniani, qui omnia fua fecit, in d. I. 123. gnificat actum legitimum exercere, qui nec hodie per alium poteft expediri. A a a  3$4 GERII ARD I FELTMANNI quo minus rem fuam ipfi exequi poffint (b) §. i. Procurator (cj neque certis verbis fd), neque praefentefem» per adverfario, imo plerunque eo ignorante conftituitur. (e) Cuicunque enim permiferis rem tuam agere, aut defèndere (ƒ), is tuus pro. curator intelligitur, §. 2. Tutores & curatores, quemadmodum conflituantur primo li. bro expofitum eil. (g) DE SATISDATIONIBUS. T I T U L u s XI. SAtisdationum (h) modus alius antiquitati placuit, alium novitasper uium amplexa elt. Olim enim fi m rem agèbatur, fatisdare (ij poffeffor compellebatur: ut fi vicius effet, nec rem ipfam reftitueret, nec litis aeftimationem, poteftas effet petitori aut cum eo agendi aut cum fide- s (b) Sed etiam praefentes & nulla caofa impediti poffunt proeuratorem dare. I. r. §. 2. de procurat. Imo plerisque in locis coguntur, fi fcilicet certus fit procurator um publice auctoratorum numerus. Cum enim bi ordinem judiciorum optimè calleant, ut lices celcrius finiuntur, per illos tantum agere aut fe defèndere permiffum. Hoe tarnen jure non utimur in Germaniae judiciis inferioïibus fed in iis quilibet poteft fuo nomine agere, quod & licet Groningae & in agro circumjacemc. Jus Omland, lib. 2. art. 32. Lxpreifum id etiam LL. Trans-lfal. p. r. tit. 2. §. 10. Comit. Zutphan. tit. 5 §. 15. (c) Jift qui mandatu litigatoris litem adminiftrat. I. 1. pr. de procurat. (d) Quas in ftipulatione necefiaria, mandato enim conftituitur. arg. I. 1. pr. junït. $.2- mandati. (e) Formula tamen nuper lege publica de ordine judiciorum lata eft praefcripfa in C lev. und Marck. Hofger.Ordn. Nifi quis praefens apud acta proeuratorem conftituerit, quod etiam admittunt Jura Velav. tit. i6.§. i.cjf2.Ruraemund. p. 5. tit. 4. 8. art. 9. Civit. Zutphan. tit. 16. art. 17 licet alias uti & caeteri Belgoe defiderent inftrumentum publicnm, quo contineatur mandatum, uti & cave- [ 1 1 1 I tur LL. Trans-lfal. d. tit. 2.5. 11. 12. Tyel. p. 2. tit. 8. §• 9. (f) Is ftricbe alias defenfor audit. rubrl de procurat. & defenfor. (g) tit. 14. &feq. (h) Per quas adverfarium ratione litis. fecurum reddimas arg. I. 1. quifatisd. cog. I. un. C. de fatisdando. Daventr. p. 2j tit. 11. $. 10. ik continetur Jure Jul. & Mont. d. c. 13. §. mitftellung. Stat. Em« dan. tit. de offic. procur. art. 8. & 9. (i) Hoe verbum generaliter quamvis cautionem non modo, quae pignoribitf fit, & quae fufficit, ubi pro re certa cavendum. /. 21. §._/!. de conjt. pecun. 1.50, g. fi. mandati. etiamfi prastor fatisdationeffl exigat. z. $ 3. quod legat. I. 1. $. 9. A collat. fed & repromiflionem fignificat l. 61. de V. S. Quanquam haec libereta fatisdatione l. 15. pr. qui fatisd. cog.& hanc ftricte & in fenfu proprio capiantf' pro cautione, quae fit datis fidejuiiorifK*' rubr. d. t. quaeque femper necefiaria» ubi pro incerta quantitate cavendum-f 7. de prcetor. flip. pr. I. de fatisd. tut. que. annot. I. 3. §. 1. fi cui plus quavi^ L. Falcid. I. 4. $. 8. de fideic. libert. b 9§• 3- de pign. acl. I. 6. & fi. quib.moi.PlPt fol'v'. I. 1. quifatisd. cog. I. 3. C. dl *• *•  T R I P E R T I T A. fidejuf&fibtt's ejus: quae fatisdatio appeliatur judicatum folvi. Unde au» tem ütappelletur facile eft intelligere. Namque ftipulabatur quis, utfoivereturliói, quod fuiffet judicatum. (k) Multo magis is, qui in rem actione conveniebatur, latisdare cogebatur, fi alieno nomine judicium accipiebat. (/) Ipfe autem qui in rem agebat, fi fuo nomine petebat, iatisdare non cogebatur. Procurator veró, fi in rem agebat, fatisdare jubebatur, rem ratam dominum habiturum. (m) Periculum enim erat ne iterum dominus de eadem re experiretur. Tutores vero & curatores eodem modo, quo & procuratores fatisdare debere, verba edicli faciebaat: fed aliquando his agentibus fatisdatio remittebatur.' Haec ita erant, fi in rem agebatur. % I. Si vero iri perfonam, ab aéloris quidem parte eadem obtinebant, quae dhcimüs ia actione, qua in rem agitur: ab ejus vero parte, cum quo agitur, fiquidem alieno nomine aliquis interveniret, omnimodo fatisdaret, quia nemo defenfor in aliena re fine fatisdatione idoneus effe creditur. (o) Quod fi proprio nomine aliquis judicium accipiebat in per» fonam: judicatum folvi, fatisdare non cogebatur. (p) (j. 2. Sed hodie haec aliter obfervantur, Sive enim quis in rem adione convenitur, five perfonali fuo nomine: nullam fatisdationem pro litis aefiimatione (q) dare compellitur, ied pro fua tantum perfona, quod in judicio permmezt ufque ad terminum litis (r J, vel committitur ihae pro- (fc) Quale non ftatim dicitur poft fententiam , quia contra hanc intra decem dies is, quicondemnatuseft, poteft arripere beneficium appellationis, autb. hodie. C. de appellat, fed ii nec per hoe nec per aliam aliud remedium ilia queat attentari. I. 23. §. 1. de cond. indeb. (I) Ex regula relata, in §. 5. infivh. t. (m) Qui hoe? Annon neceilicas ratihabitionis ineft mandato ? % 3. h. t. Qtiarë hic locus capiendus de cafu quo fi de mandato dubitari poflit, quod forte privato mftruvnento conftitutus procurator & manus ignota. arg. I. 3. §. 2. ui in pojf. legat. I. 1. C. de procurator. Nan qui plane nullum habet pro alio agere volens non admittitur nifi conjuncla fit perfona. I. 35. pr. I. 40 §. fi. de procurat. Intra guartum gradum confanguinitatis vel adrmitatis. LL. Trans-lfal. p. 1. tit. 4. §, 7. Daventr. p. 2. tit. H. §• 17. Admittitur & herus pro famulo. LL. Weftivold. art. 190. Vel intra numerum procuratorum forenfium uti ufu obfervatur, hic tarnen ut fi reus urgèat, illi decreto injungatur, ut pefonam fuam mandato confirmet. (n) Quoties fcilicet conftabat, eos efle tutores, fecus dubium erat an legitime effent conftituti, aut tutela adhuc duraret ? I. 23. de admin. gf? peric. tut. I (0) l. 46. §. 2. de procurat. I (p) Quae ratio diverfitatis? An quod I in perfonam aclio oriatur ex contraclu, ne1 mo autem ignoraredebeat, condichionem ejus, cum quo contraxit. I. 19. de R. J. Minime! Nam id ne quidem dici poteft de eo, qui quafi ex contraclu actori obligatus, ut de delicto vel quafi non \ memorem & varias caufarum figuras fij leatn. Verior ergo ratio quod in actione | in perfonam actor fe non fundtt in dominio , vel alio aliquo jure in re, in quam j cum manus injectio prifcis & anteriori• bus temporibus effet permiffa ei, qui do1 ! minus erat, vel jus in re habebat, ideo / vindicanti poffeffor deinde cavere debebat ;'judicatum folvi. j (q) Vel judicatum folvi, cujus tres 1 funt claufulae: de re j'udicata, de re de! fendenda, & de dolo malo. /. 6. judicat. | folvi. Belgae nunc dicunt te voldoen'tgeen \ door oordeel ende recht word opgelegt, item i 't geivysde te voldoen. LL. Trans-lfal. p. I L tit. 4. g. 8- Velvv. c. 10. %. xo. j (r) Cautionem judicio fijli intelligit natio noftra alumna fori. Sed ad hanc moribus noftris non tenetur reus. Merula. lib. 4. prax. civ. tit. 4.1. c 1. n. 1. I Rationem hujus inflituti aliam reddit i Lofseus des fordres. c. 9. 72.39. aliam Joh. 1 Fhilippi ad Inftit. h. eclog. 66. n. 8. Sed ' utra A a a z  356 GERHARDl FELTMANN1 promjirioni cum jurejurando, quam juratoriam cautionem vocant vd nudam promiüionem (Jf), vel fatisdationem pro qualitate, perfonae fuae dare compellitur. $. 3. Sin autem per procuratorem lis vel infertur, velfufcipitur;ia aclor is quidem perfona, ii non mandatum (v) aftis infinuatum eft, ul pnéfens dominus litis in judicio procuratoris fui perfonam confirmaverit, ratam rem dominum habiturum , fatisdationem procurator (*) dare compellitur: eodem obfervando & fi tutor vel curator vel aliae tales per» fonx (y) quae alienarum rerum gubernationem receperunt, litem quibusdam per alium inferunt. (z) §. 4. Si veró aliquis convenitnr, fi quidem prxfens procuratorem dare paratus eft, poteit vel ipfe in judicium venire, &fui procuratoris per. fönam i traque rejefcla putem id ideo receptum, quod reo condemnato cum hujus perfona contentus elfe vel eum dimittere debeat. Ut abfurdum vifum fit a reo in initio graviorem cautionem defiderare, illumque ad id adigere quod judicatuspraaftare non compellitur. Ex diélis autem adparet, quod in iis locis, ubi cives ipfi non gaudent beneficio ceffionis bonorum uti Groningse, reus non fit immunis a fatisdatione judicio fifti, nifi forte malit judicatum folvi cautionem praeftare, quse etiam ubique necefiaria fi reus fit peregrinus vel fugae fufpeélus. Jus Velav. c. 10. $. 10. Selverd. lib. 2. §. 34. Goris ad d. §. 10. n. i.& 3. Carpzov. 2. refponf. 79. n. 11. &.feq. Quod in tantum effc verum ut fi pendente Jite fufpeélus cvadat, ita cavere debeat. Jus Oldamt. lib. ïi art. 66. Aclor hodie cavet pro primo de expenfis litis reo, fi hic abfolvatur, reddendis. Secundo de reconventione. Jus Omland, lib. 2 art. 36. de qua intelügas verba judicatum folvi: in LI,. Trans-lfal, p. 1. tit. 3. art. 4. Et tertio apud Belgas, fi pcregrinus fit, cogitur eligere domicilium ad effeélum citandi. Jus Oldamt. lib. 1. §. 64. Merula. d. I. n. 4. (O Hanc praefiabant illuflres.J. fi. C. de prox- fiacr. fcrin. Sed nunc non nifi pauperes, qui nec immobilia poifident, nec pignora dare, nec fidejuffores in venire queunt. Nov. 112. c. 2. Jus Omland, lib. 2. §. 36. Continet autem tria capita cautio haec: Primo jurat quod omnidiligentia adifibita non potuit reperire fidejuffbrem. Deinde quod firmker credat fe nullum inventurum, & tertio quod judicatum idve pro quo cavendum, velit praeftare. Sic non femel judex datus pronuntiavi. (t) Qua interpofita fidei fuae linque- ] bantur clerici nonnulli, l. 25. §. 1.1 33. j §. 1. C. de epifc. fef cler. refpublica, arg. I /. 6. |§. I. ut legat. feu fideic. ferv. caufa. ! & immobilium pbflèfiores. /. 15. pr. qui I fatifd. cog. Hi ubi quaeritur de fatiidatio1 ne judicio filii, nude repromittendo fatisI dant, at ubi quaeritur de cautione judicatum folvi, immobilia, fi non ex ju-. : re loei adficiantur pignoris jure , ex! prefle pignori debent conftitui, eaque 1 oportet effe fita in loco, in quem habet imperium magiftratus, apud quem cavendum. LL. Comit Zutphan. tit. 4. $. 8Jus Lubec. lib. 3. tit 5. art. 5. Wurtemberg. p. 1. tit. 20. §. ob aler. Oft-Friefche Hofgerichtf Ordnung. tit. 23. vel ejus imperio bona fubjicere debet is qui cautionem praeftat, quod & Groninga? exigitur a cive, fi pro fludiofo velit in ter cedere , et continetur Jure Omland, lib. 2. art. 36. Facit l. 7. §. 1. qui fatifd. cog idi vide nojlra (V) Hoe enim, ubi adeft, nonauditur, qui ratum habere non vult & ideo cautio de rato tune non eft necefiaria. /. un. C. b. I. 65. de procurat. I. 21. C. eod. I. 3. §.2. ut in poff. legat. I. 21. rem ratam bah, (x) Quod jure noftro Romano non aliter verum, quam fi conjunéla perfona fit aut dubitetur de mandato vel fit omnium bonorum procurator. I. 5. §. 18. de op. novi nuntiat. arg. I. 2. de jurifdict. & hodie omnis forenfis qui intra numerum. Clesi. Mank. H. G. O. tit. 3. §. 2. fe? tit. 4- (y) Veluti Syndici & aélores fi oabium fit an rite conftituti. arg. I. 7-f' 5. pro empt. I. 47. de admin. tut. L"' Tyel. p. z.tit. 8. $ 12. (z) Sic tamen ut femper ante bfis conteltationcm cautio exigatur. 40, S* 3. /. 57. de procurat. arg. I. 8. §• 2> e0"'  TRIPERTIT A,' 3j7 fonam per judicatum folvi fatisdationem folemni ftipulatione firmare, vel extra judicium fatisdationem exponere, per quam ipfe fut procuratoris fidsjmor exiftat, pro omnibus (a) judicatum folvi fatisdationis claufii\isi ubi & de hypotheca fnarurn rerum (b) convenire (c) compellitur; fiVe in judicio promiferit, live extra judicium caverit, ut tam ipfe quam kredes ejus ( d) obligentur. Alia infuper cautela vel fatisdatione prop* ter perfonam ipfius (e) exponenda, quod temporefententiaerecitandae in judicium veniat: vel fi non venerit, omuia dabit fidejuffor, quae in condemnatione continentur, nifi fuerit provocatum, §. y. Si vero reus praefto ex quacunque caufa non fuerit & alius veliü defenfionem ejus fubire, nulla diiferentia inter acliones in rem vel perfonales introducenda,poteft hoe facere: ita tamen, ut (f) fatisdationem judicatum folvi, pro litis aeftimatione praeftet. (gj Nemo enim fecundum veterem regulam, ut jam didum eft, alienae rei fine fatisdatione ( h ) defenfor idoneus intelligitur. (j. 6, Quae tomnia apertius & perfe&ius a quotidiano judiciorum ufu fi) in ipüs rerum documentis apparent. §. 7. Quam formam non folum in hac regia urbe (&), fed etiam in omnibus noftris provinciis, etfi forte propter imperitiam aliter celebratur, obtinere ceniemus: cum neceffe fit omnes provincias caput omnium noftrarum civitatum, id eil, hanc regiam urbem ejusque obfervantiam fequh f/) ( a) Illis tribus enarratis ad §. 2. h. t. (b) Quae fita funt in territorio magl ftratus, apud quem litigatur: fecunduu diéla ad z. h. t. Quod fi res ibi nor habeat, hautfuffieit, quando peregrinus eft, vel fygae fufpsétas, reus, quod fidejubere paratas fit pro procuratore fuo, fed tune hic debet exiltere fidejuflbr fui principalis. Carpzov. procejf. jur. tit. 9. art; 5. n. 49. Brunneman. procejf. civ. c. 8- n. 8. ( c) 1 d eft pacifci & pignori res fuas conftituere, ut eo magis cautum fit actori, quando reus eft advena aut fuga fufpeclus. Nec enim haec verba ita ao cipienda ac fi mandans in fecuritatem procuratoris bona debeat hypothecx conftituere , id namque nil ad judicii ürmamentum. Licet hodie formulis, quibus dan tur procuraiores, inferatur. Clev.und Mank. H. G. O. tit. 3. ( d) Rei. 1 dem hoe tempore in actore obtinet, ut non modo nomine litigantis utriufque conftituatur procurator fed & heredum, ne hos neceffe fit poft illorum fata nove in jus vocare adreaffumendam litem uti natio forenfis loquitur.' | R. A. zu Regensburg. k. dc lïv; §. da\ mit. auch. Vide d. t. 3. Clev. Marck. Ii. G. O. Ce) Unde petitur: Sed hodie heec cau' tio non eft necefiaria foliusque Frocuraƒ toris eft judicio adefle. j (ƒ) Ut is qui abfque mandato vult defèndere reum abfentem. I Cg) Eoque jure etiamnum utimur, ne reus reverfus haut probet gefta & fic judicium reddatur eluforium. Quare etiam deinde mandato , quo conftituitur pro| curator, inferitur, quod reus hunc oneriI bus fatisdationis judicio fifti & judica' tum folvi velit levare & procuratorem j eo nomine indemnem fervare. d. tit. 3. ' (h) Pree fata judicatum folvi. LL. I Tyel. d. tit. 8. $. 13. Daventr. p. 2. tit. I 11. $. 19. Trans-lfal. p. 1. tit, 4. §. 8. i (z) Qui pro lege cujufque tribunalis I habetur,& jam ferè ubique fcripto conftat: i ut adoleicentulos in fcholis ftultifïlmos fieri ! necefle fit, fi nihil ex iis, qua? in ufu ; habemus, audiunt aut vident. (k) Conftantinopoli olim Byzantio 1 dicïo, nunc Turcis Stampol a priori cor- I rupta voce. A a a 3 DE  35S GERHARDI FELTMANNI DE PERPETUIS ET TEMPORA- LIBUS ACTIONIBUS, ET QVJE AD HEREDES ET IN HEREDES TRANSEUNT. T I T ü L u s XII. HOc loco admonendi fumus eas quidem actiones, quse ex lege (in), fenatusve confulto, five ex facris conftitutionibusproficifcuntur perpetuo («) folere antiquitus competere, donec facrae conftitutione Co) tam in rem quam in perfonam aftionibus certos fines dcderunt (J>) eas vero, qua; ex propria praetoris jurifdiclione pendent, plerunque in tra annum vivere (ff)* nam & ipfius praetoris intraannum erat imperium rr) Aliquando tamen & in perpetuum (sj extenduntur, idelt, ulque ad finem ex conftitutionibus (r) introdudum: quales lunt eae, quas bonorum poffeffori (o), cxterisque qui heredis loco funt (x), adconi modat. {y) Furti quoque manifefti adio, quamvis ex ipfius praetorii (1) Hinc receptum eft, ut inferiora judicia iequantur ordinem, qui fervatur 1,1 Ihprenïo dicafterio. Radelant. decij. 117. Et apud Germanos conftitutum ut ptó tribunaiibus Principum , quantum ' fieri poteft, hi curent obfervan morem ; fummi dicafterii, quod eft SpireeNemetum. d. R. A. m. d. tiv. $.113. \ ( m) Sub qua hic ik plebifcitum vemt. nrg. /. 1. §. 1. de L. Aqtdl. (ft) Natufahter & phyficè hac particula fumpta, adeo ut nullo unquam tempore procficriberentur. (e) 1. 3. /. 4. C. de pmftript. xxx. vel xl. annorum. m ! ( p) ld eft triginta vel quadraginta an-1 novum pv&fcriptione tollerentur: Idque boni publici caufa conftitutum, ut litium femel effet finis, & quia praefiumitur in dolo, qui fata exfpeftat ejus cum quo contraxit, aut quo illi quid debetur, ut heredes exceptionum ignaros circumvenire pofiit. (q) Quoties funt vel poenales vel refciiïoriaj /. 351. de O.. & A. Anno nunc plerumque moribus additur dies. Sed& civilis adio ex 2. C. dc refc. vend. hodie eft annalis cx EL. Trans-Jfal. $• 2. tit. 8. §. 15- fi res mobilis fit vendita: cui Daventrienfes p. 3. tit. 10. §. 13. ai jiciunt fex hebdomadas, at in re immo bili quadriennii prasfcrijitio obftat. Brt vius in Jure Oldamt. 4. §. 10. & Omlano 5. §. 3. (r) A caufa argumentatur ad effee tum. IS! ec refert quod in unum corptf poftea edicta reiata, quod perpetuum dictum, nam origo cujufque rei infpiö1 tur. l.i.de O. J. ibique noftra. (s ) Juridice fic diclum pro eo, qu"* quidem habet terminum , fed longioreJ arg. I. 1. pro focio. I. 25. de pecul. I. 4» procurat. , (t) d. I. 3. 6? 4. C de prcefcr. xxx.^ xl. annor. (v) Sive heredi proetorio. Vide dieta ad §. 4. t. de bon. pofllft. (x) Veluti ei cui ex SC. TrebellnJ eft reftituta hereditas. /. 1. 6? 1.1. fcr deic. bered. petit. (y) Omnes afliones proctoria?, rei perfecutioncm continent, etiam ta perpetuae: d. I. 35. de O. Êf ^Tató 7. I. de actionib. 9. & 10. eod. y & fiunt poenales ik refcifforia?,.11 in j dicium fuerint deduótae , & Ii"s c°"[  T R I P E R T I T A. 3fP jurifdiccione proücifcatur, tamen perpetuo datur (s): abfurdum-enim eiTe exiltimavit anno eam terminari. (a) i. Non autem omnes acliones, quae in aliquem aut ipfo jure Cb) competent, aut a praetore dantur (c): & in heredem aeque competunt, aut dan lolent% Elt enim certiifima juris regula, ex maleficiis poenales acliones m heredem rei (d) non competere, veluti fnrti, vi bonorum raptorum, injuriarum, damni injuria!. fe) Sed heredibus hujusmodi actiones competunt, nec denegantur (ƒ), excepta injuriarum adtione, & fi qua aha fimilis (g) inveniatur. (bj Aliquando tarnen (*) etiam ex contraclu aftio contra heredem non competit (k) ♦ veluti cum teftator dolofe verfatus fit, & ad heredem ejus nihil ex eo dolo pervenit. (I) Poenales autem aóliones, quas fupra diximus, fi ab ipfis principalibus perfonis (m) fuerint conteftatae & here- ftatio intervènerit, l. 9. §. 3. de jurej. I fi. de fidejuff. I. 29. de jure fifci. I. 139. d R. J. Nova enim caufa petendi civili: tune fingitur fubeffe. arg. I 3, §. ii, dt judic. Ex qua aclio ad xl. annos datur. I. i. §. 1. C. de annal except. Ratio eft quia reus fibi imputet eremodicii non poftulaverit, cujus ii damnatus fit, nullo unquam tempore poteft litem reftaurare, uti quoque cautum Scitis Gennep, art. 36. (z) li 41. §. 2. de furt. (a) Quia praetor non tam primus introduxit iftam aclionem, fed hanc tantum ei indideritqualitatem, utpropoena eorporaii jam fit pecuniaria quadrupli. Geil. 11. noct. Attic. 18- Tempora praefcriptionis, qua tollunturacliones, nunc variant. Jus Romanorum viget apud Germanos idque repetitum Jure vet. praefeél. lib. 2. §. 40. ubi XXX annis dicitur actionibus praefcribi. Apud Gehos & Trajeélinos triens feculi defideratur. Goris Adverf. tratt. 3. p. 1. c. 9. n. 12. Radelant. decif. 47. n. 6. Contra in agro circumjacente XV. anni mfficiunt. Jus Omland, lib. 4. & 53. Excipitur hereditatis petitio quae durat XL. annos. d. lib. 4, §. 56. quo tempore etiam ipfis annuis reditibus1 praefcribitur, fi interea nulla fit admonitio facta, Jus Archipifc. Colon. tit. 16. §. 1. Quod eft contra jus Romanum. /. 7. §. 6. C. de prcefc. xxx. vel xl. ann. Deinde Groningae & in agro cir- j cumjacente triennio & in FrifiaacDrentia biennio praefcribitur credito, quod non nifi annotatione creditorisprobatur, I fi rationes interea non fint redditae nec fvngrapham debitor dedit. Jus Omland. 1 lib. 4 §. 50 Drenth. 2. %. 26. Sande 5.! li:, 6. defin, 2. LL. Trans-lfal. p. 2. Ut. • 10. §. 4. ubi tamen in §. 5. mercatores ! & caupones habent quatuor annos. Idem Daventr. 3. tit. 15. §. 5. & 6. i (b) Civili: §. 10. I. de aiïiorrib. ' (d) ld eft novè introducteefunt 12. j 3J^ -v s / Cd) Si modo hujus intuita fint poenaI les, licet ratione actoris rei periècutioI nem contineant. /. un. C. ex delict, defunct. 11. fi. C. rer. amot. I. 4. §. 1. de incend. ruina, naufrag. Vide dicta ad §. 14.1. de act. Ratio quia poenae debent tenere fuos auctores, /. 26. de pmis. I. 22. C eod. I. 2. §. pen. de -decur. I. 7. pr. de bon. damnat. (e) l. nr. $. 1. deR. J. Cf) Nam aclor posnam pecuniariam perfequitur , & rem patrimonii, in quod fuccedit heres. /. 11. de diverf. 6? temp. preeficr. I. 24. de V. S. I. 62. de R. J. (. g") Q^ïï meram fpiret vinditlam. arg. 11. 2. %. 4. de coilotione. _ (b) Qualis non una praeterea eft, uti intelligis ex l. pen. de in jus voc. I. 4. de calumniat. I. 6. I. pen. [de fepidchro viol. I. 7. C. de revoc. donat. I. pen. §. fi. ne quis eum qui in jus voc. I (i) Licet reguh fit aclionem ex con1 traclu de dolo defuncli in heredem comf petere in folidum. /. 12. /. 49. de O & ! A. I 152. $. fi. de R. J. arg. I. 9. de probat. ( k) Veluti quoties dolus principalitervindicandus nec tam in contractu, quam dolo fe fundat actos arg. I. 1. C.de furt. Cl) Exemplum pete ex d. I. ï. C. de furt. licet alii aliud quaerant, ex l. 1. $. 1. depof l. 7. §. fi. de tribut. act. I. 8. §.j?. de precar. Cm) ld eft iis, quibus delicto nocitum fuit.  56o GERHARDI FEL T MA N NI heredibus dantur, & contra heredes fn) tranfeunt. (o) (j. 2. Supereft, ut admoneamus, quod fi ante rem judicatam {pjh, cum quo acium eft, fatisfaciat aöon, offkio judicis convenit eum abfolvere (q), licet in ea caufa fuiffet judicii accipiendi (r) tempore,ut damnari deberet: & hoe eft, quod antea vulgo dicebatur, omnia ju* dicia abfolutoria effe. (s) DE EXCEPTIONI BUS. T I T U L, u s XIII, SEquitur, ut de exceptiönibus difpiciamus. Comparatae autem futi exceptiones defendendorum (t) eorum gratia, cum quibus agitu Soepe enim accidit, ut, licet ipfa perfecutio, qua ador experitur juf fit. ( v ) tamen (x) iniqua fit adverfus eum cum quo agitur. §. r. Verbi gratia , fi metu (y) co- (k) Hodie quoad vires hereditatis, patiuntur femper teneri eos eft aequum quod & convenit.-c.fi. X de raptor. Quamvis noftrates improbent tationem ibi reJatam. (o) Nam tune quafi ex contractu intelligitur deberi, uci dixi adpr. b. t. Confentit jus Velav. c. 2.§. 6. Daventr.p. 4. üt. uit. %. uit. (p) Êtiamfi jam fententia fit lata, quia' res eft dubia donec provocari poteft. I.7. pr. I. 11. de tranfaÜ. (q) Sententia fua. arg. I. 1. de re jud. Quo reus deinde exceptione rei judicatae fe tueri poffit. (r) ld eft litis conteftatae. arg. I. 23. I. 30. ck R. k (s) Quod & hodie obtinet & cautum LL. Trans-lfal p. 2. tit. 19. $. 4. ubi & diritur evitari infamiam fi reus ante rem judicatam folverit mulctam, licet criminaliter cum eo fuerit actum. (t) Hinc exceptio vocatur defenfio. /. 5- b. t. I. 10. C. eod. I. i'. C. de fi & fi. ignor. I. 56. de cond. indeb. Quomodo & retorfio voce exceptionis venit, item replicatio , duplicatio, triplicatio & quadruplicatio. I. 2. § 1. b. Stricte & quidem proprie eft actioniscompetentis exclufio: t 2. d. t. improprie fumitur pro negatione actionis. /. n. C. eod. Quaj fignificatio hodie tamen in foro eft rc- I cepta, ut quaevis defenfio dicatur excepj tio, licet is, qui eam allegat, ipfo jure fit liberatus, a quo ex ufu juris Romani alias differt ope exceptionis, quae contingit liberatio. /. 34. §. 1. de O. & A l. 38. 1. de folut. Quare nunc excep, tio etiam dicitur folutionis, tranfactio! nis : aiterutrum enim allegando reus k defendit , atque ita excipit telum quod actor ei intendit, unde & elypeus rei exceptio appellata eft a Cujacio. paré C. h t. Dicitur & praefcriptio, rubr.i h. t. L 91. de folut. 1.29. de except. reijd L 9. de tranfatt. quee Graecis eft

? di£la quafi 5r«p« TijV ys*■) id eft timore majoris ma/itatis, l. 5- quod met. caufa qui fit praefens, /.o. d.t &minimevanus, l.i8^.deR-J-^ in conftantiffimum virnm cadat. 1.6'. W met. caufa. junct. I. 7. pr. cod.  TRIPER TITA. 361 coachis (z)-> aut dolo (a) induóhis, aut errore lapfus ( b) ftipulanti Titio promifïfti, quod non debueras promittere: palam eft jure civili (c) te obligatttm eiTe: & acüo qua intenditur, dare te oportere, eüicax eft (d)\ fed iniquum eft te condernnari. ( e) Ideoque datur tibi exceptio, quod metus caufa (ƒ), aut doli mali (g), aut in factum (b) compofita ad impugnandam aótionem* 5. 2. Idem juris eft, fi quis quafi credendi caufa pecuniam a te ftipulatus fuerit (/), neque numeraverit. Nam, eam pecuniam a te petere pofte eum certum eft (k): dare enim te oportet, cum ex ftipulatione tenearis. Sed quia iniquum eft, eo nomine te condernnari, placet exceptione pecunise non numeratse te defèndi debere: cujus tempora nos (fecundum quod jam fuperioribus libris (/) fcriptum eft) conftitutione noftra coarctavimus. (m ) §. 3. Praeterea debitor fi pa&us fuerit cum creditore ne a fe pecunia peteretur («) nihilominus obligatus manet (0): quia pacto convento (p) obligationes non omnino tq) dilfolvuntur (r) qua de caufa efti- cax {2) Voluit enim qui ex dtiobus malis elegie minus. /. 21. §. 5. d. t. (a) Malo: qui defcribitur in l. 1. §. 2. de dolo malo. quique non facit ftipulationem irritam , quia eft contraclus ftricti juris: uti docui ad §. 30. I. di allionib. (b ) Licet enim error excludat confenfum, l. 15. de jurisd. tamen quia in ftipulatione tantum verba fpeólamus; idee ex fubtilitate juris, ubi haec intervenerunt, illa fubfiftit. I 36*. de V. O. I. 7. pr. doli mali & met. except. (c) Sumrao & ftriclo vel potius juris fubtilitate infpecla. d. I. 36. (d) Quod hodie non dixerim, imo peccabit praetor, qui aclionem dat,vel uti nunc loquimur, citationem decernit contra eum qui metu, dolo aut er rorelapfus promifit & qui aclionem contra eurr inftituit puniendus,ut temerarius litigator ( e) Alterumque delicto fuo aut erron tuo fentire commodum. arg. L 12.$. r de furtjunÜ. I. 36. infi. de V. O.l. 1. §. 1. de doli except. (f) Quae eft in rem fcripta, & datur non modo fi agat is quimetumintulitfed etiam fi alius. I. 4. $. 33- de doli mali & met. except. (g ) Specialis quae datur ex eadem caufa, ex qua aclio doli fpecialis: nam generalis exceptio doli cum aliis omnibus exceptionibus concurrit. I. i. §1. I. 2. g. 5. /. 12. de doli mali ê? met. except. Et fic ubi metus praecefiit, de dolo quoque excipi poteft. /. 14. §. 13. quod met. caufa. item fi error intervenit. /. 7. pr. de doli mali & met. except. Sed doli excep- J tio fpecialis tantum ei poteft objici, qui j dolum commiüt. d. I. 4. §. 33. I. 2. §. 1. eod. I (b) Quae tune competit fi dolo quid \ egit patronus vel parens. d. I. 4. §. 16. \ junct. I. 11. §. 1. de dolo malo. item fi errore quis lapfus. I. 2. §. 5. de doli mali & met. except. quae ita dicitur vel quod proprium non habeat nomen vel quia nulla ejus erat formula. (i) ld eft praefentibus aliis te rogarit an illam pecuniam quam non accepi poft annum cum ufuris velim reddere ? &ego hoe promilerim. ( k) Si juris fubtilitatem fectamurnon autem hodie , uti intelligis ex dictis ad, 5. 1. h. t. U) tit. de literar. oblig. ibique annot. Cjn) Ad biennium. Et habet locum haec exceptio licet is, qui promifit jus: jurandum adjecerit, l. fi. C. de non num, pee. arg. I. 94. de V. S. (n) Quod pactum eft in rem. I. 7. §< 8. de pact. (0) Infpecto mero civili jure quod haut vult pati ut obligatio ex contractu aliove actu perfecto orta per pactum tollatur. arg. I. 35. de R. J. (p) Utpote actu minus perfecto. arg. I. 7. §.4, de patt. (q) ld eft non nifi jure naturali non vero civili fpectato. arg. I. 27. §. 2. d. t, l. 5. /. 10. §. 13. C. eod.jnnÜ. I. 45. §. 4. de folut, ( r) Nifi folo confenfu effent contractae & res adhuc integra. §. fi. I. quib. mod. toll. obligat. arg. d. I. 35. de R. J* B bb  362 GERHARDI F E L T M A N N I cax efl (sj adverfus eum adio (*) quam aclor intendit, Si epparet cum dare oportere: Sed quia iniquum eft contra paétionem eum condeff nari (vj, defenditurper exceptionem pacTi conventi. U") §. 4. Alque fi debitor creditore deferente juraverit fy), nihil le dare oportere, adhuc obligatus permanet (z); fed quia iniquum eft de per* jurioqueri (a): defenditur per exceptionem jurisjurandi. (b) Etnsqufque aótionibus, quibus in rem agitur, aeque neccffarise funtexceptiones,** luti fi petitore deferente poffeffor juraverit eam rem fuam efle (<-') &nil| Jominus petitor eandem rem vindicet: licet enim verum lit, quod intéj dit, id eft rem ejus effe (d), iniquum tamen éft poffefforem condeJ nari, (e) . $. $. item fi in judicio tecum aöum fuerit, live in rem five in per, fonam, nihilominus obligatio (/') durat (g): & ideo iplo jure dc ea dem re poftea adverfus te (h) agi poteft, fed (i) debes per exceptio» nem rei judicatae adjuvari. (k) §. 6. Haec exempli caufa retuliffe fufficiat. Alioqui quam ex mui tis variisque caufis exceptiones necefiaria; fint, ex latioribus Digeftor« feu Pandectarum libris intelligi poteft. (l) §. 7. Quarum quaedam ex legibus, vel ex iis, quae legis vicem ob| nent (•») vel ex ipfius prxtorisjurifdiclione {n) fub- (j) Stricto jure civili infpecto , non autem hodie: Cum enim ex patio nunc nafcatur aclio & fic actus non minus fit perfeclus quam comraclus cur non proficeret ad obligationem ipfo jure civili tollendam? arg. L 47. de O. & A. CO Non hodie! Videdictaad§. ub.t. (v) Ratio petatur ex l. i. pr. de patt. I. 1. de conft.. pecun. ( x ) Nec obftat /. 5. C. de pact. ubi dicitur quod paclum non aliter profit debitori quam fi bic quid prseftiterit creditori ut ab illo remitteretur debitum, nam ibi factum recenfetur non jus, quia fi hoe fpeclamus pactum liberatorium absque expreffione caufae prodeft. I. 40. pr. d. t. junct. I. 65. $. 2. de cond. indeb. y) Vel cum paratus effet gratiamalter ei fecerit jurisjurandi. /. 6. I. 9. §. i. de jurejur. (z) Mero civili jure quia jurijurando non majorem vim tribuit quam pacto. /. 7. §. 16. de patt. & uti per hoe ita &per jusjurandum tantum naturalis obligatio tollitur. L 42. pr. de jurej. I. 95. §. 4. de folution. (a) Eum qui adverfarium conftituit judicem in propria caufa & jurejurando fatis probatum eft. /. 5. §• 2. de jurej. V ide annot. ad $. r j. I. de attion. {b) Et fic ratione effectus actio poft jusjurandum non datur, uti accipienda /. 7. pr. de jurej. arg. I. 11 z. de R. J. Quin imo hodie nulla actio danda, uti intelligis ex dictis ad §. i. b. t. (c) Vel qu©d petitoris non fit. /. u. I pr. de jurej. I (d) Quid enim fi aclor pejeravit aut I error caufam dederit jurijurando*? (e) Nec eiiim vel deipfoperjurioque* ri poteft, qui ex conventióne alteri de* fert jusjurandum, quod hoe fpeciem habeat tranfaclionis & majorem quam rö ' judicata. I. 2. de jurejur. I. 25 eod. (f) Quee ubi in perfonam agitur el juftitia fjnallaética, & fi in rem ex juftitia expletrice defcendit. Adi §. 1. Lil aïtionib. (g") Non tantum civillis fed & naturalis. I. 60. pr. de cond. indeb. Potuit enim praetor iniquum jus dixifie. /. pen. b Juft. êf Jure- (/;) Ab eodem fi juris Romani non 1 autem hodierni nationem fequamur, m' cognofcis ex annot. ad $. r. h. t. (i) bi tamen hodie per injuriam» tibi iterum moveatur. (k) l. 4, C. depofiti. Quando idem I eandem rem ex eadem caufa petit, « nullum jus poftea adquifivit. /. 3. L 5'-' 7. /. x 2. de except. rei jüd. (I) tit. 1. &feq. lib 44. (in) Veluti Principum placitis, ti C de quadr. prcefcr. §. /;. /. de tdttify | vel SCtis. /. 7. de J. & J. I (n) Fx qua nove fint introduélse: vel- utii metus , doli, jurisjurandi. erg- MjI. dc allionib. juntt. annot. ad §• !• *» oblig.  T R I p E R T I T A. fubftantiam capiunt. (o) $. 8. Appellantur autem (p) exceptiones alia; perpetux. & peremptoriaïj aliae temporales & dilatoriae. , 9- -Perpetua; & peremptoriae funt, quae (q) femper O) agentibusobitant (s), & femper rem, de qua agitur, perimunt ft): qualis eft exceptio doli mali ( • (O Sive exftinguunt omnem omnino petitionem & cognitionem ut nunquam reftaurari queat. arg. I. 70. de judic. 1.5$. i. de re jud. ( v ) Licet aclio de dolo biennii lapfu toilatur. I. fi. C. de dolo. Ratio differentiae exftat in I.5. §. fi. de doli mali except. Sed hodie vix id obtinet, quod exceptio doli per modum aclionis queat in judicium deduci petendo reftitutionem in integrum. (x) d. I. 3. h. t. , I (j) Huc & refer exceptionem jurh-1 jaraadi, rei judicata? & non numeratae I pecuniae. N am licet ratione caufas eliicientis fit temporalis, tamen effeclu infpeclo eft perpetua. I. 14. pr. C. de non num pee. Exceptiones caeterae quae facti & intentionis dicuntur uti tranfaclionis, folutionis & fi qua? fimiks hac quoque pertinent. ( z) Atque non aclionem tollunt è medio ied fufpendune arg. I. fi C. in quib. cauf. in integr. reftit. neceff. non eft. (a ) Quare ejufmodi tempore elapfo, fi iterum agenti a reo objiciantur, evitari poffunt ab attore. I. 3. h. t. \b) Exemplum petitum ex Cajo in d- l- 3- (c) Limitata enim caufa limitatum producit effeclum. (d) Veluti qua? procuratori objicitur. ' l. i. §.. fi. b. §. fi. 1. eod. Item prsema- turitatis. h. §. & §. 33. /. de action. praefcriptio moratoria quinquennii aPrincipe per Jiteras, quas Belga? brieven van refipyt, Germani vero Qjftnquennel & Anftands-briefe appellant, indulta. /. 2./.4 C. de precib. Imp. offer. Porro exceptio fori declinatoria. I. fi. C. b. nec non feriarum & alia? de quibus vide Treutler. 2. difp. 26. tb. 2. 3. Éf 4. Bachov ibid. (e) Quia plus tempore petierant. d. §. 33. f. de action. (f) l. 1. C. de plu: petit. & noftrae. I. L. C. d. t. Bbb  364 GERHARD1 FELTMANNI cere crl-imus, quam facratilTimus legifiator de iis, qui tempore plus petistjnt, protulit: ut & inducias, quas ipfe actor lponte indulferit, vel quas natura aclionis continet, fi contemferit, in duplum, habeant ii, qui talem injuriam pafii funt: & poft eas finitas non aliter litemfukipiant, nifi omnes expenfas litis antea acceperint, ut actores tali poena perterriti, tempora litium doceantur obfervare. ( gj §. ii. Praeterea etiam ex perfona funt dilatoriae exceptiones, quales funt procuratoriae (h): veluti fi per militem aut mulierem (ƒ} agere quis velit. Nam militibus nec pro patre vel matre vel uxore nec exiacro refcripto procuratorio nomine experiri concedkur (6): luis vero negotüs (/) fupereffe fine ofTenfa mihtaris düciplinae poifunt. Eas vero exceptiones, quae olim procuratoribus propter infamiam vel dantis, vel ipfius procuratoris opponebantur: cumin judiciis frequentari nullo modo perJpeximus, conquielcere fancimus, ne dum de iis altercatur (w), ip< juus negotii difceptatio proteletur. {n) (g) Vide annot. ad d. §. 33. (h) Qua; duorum generum. Primi generis eft tu non potes ejfe procurator b. §. alterius generis tu non es procurator, quia mandato idoneo non es inftruclus. I. 2.4. C. de procurat. I. 65 juntt l. 1. eod. illa ftatim ante litis conteftationem eft objicienda ne alias perfonam videaris adprobaffe. LL. civit. Zutphan. tit. i6.§. 16.Daventr. p. 2. tit. 11. § 8- Et quia poft illam procurator fit dominus litis, nec tam alienam quam propriam videatur rem perfequi. /. 8. §. 2 de proc. 1.13. juntt. I. 23. C. eod. Haec autem etiam poft fententiam reóle opponkur. I. 24. C. d. t. O) Hanc enim confortio virorum permifceri nefas fuit vifum Romanis l. I 54. de frocur. Admittitur tamen pro parente , fi is morbo aut aetate praepeditus I liti adefle nequeat. L 41. d. t. Stfi tutor 1 liberorum. Jus 'Jul. Ment. c. 58. (k) Etiamfi confentiat adverfarius. d. I. 8. §. 2. Ratio eft quia jus publicum pactis privatorum nequit immutari. /. 38. de patt. Illud enim id vetat ne miles fignis & numeris avocetur. /. 7. C. de procurat. juntt. I. 31. C. de locato. Nec obftat quod tacite queat confentire adverfarius litem conteftando. d. I. 8- $.2. Refponde ex 1.195. de R. J. (/) Quae & tune gerunt, fi in rem faam fint dati procuratores. I. 9. C. de procurat. vel caufam communem fuaecohortis aut turmae perfequantur. d. I. 8.' (m) Ergo hic capiendus de cafu, quo ilico probari nequeat infamia. Alias infamis repellitur. Quintilian. 7. inftit. orat. 5. ignominiofo non ejl attio. & cautum z. infamis' 3. q. 7. Ord. Cam. Spir. p. 1. tit. 18. Jus Oinland. lib. 36, Trans-lfal. p. 1. tit. 2. §. 3. Drenth. lib. i.§. 16. (n) Quod ne accidat fed celerius lites finiantur ubique gentium jam omnes dilatorias exceptiones, quas reus fibi putat competere, mox in exordio litis proponere debet. R. Sl. zuRegenshirg. 1654.. §. diefem nech/i ruim. LL. Vtlav. c. ig, §. 10. Civit. Zutphan. tit. 16. §.13. Sel* verd. lib. z. 33. Oft-Fr. Hof-Ger. Ordnl tit. 22. i. jfus Omland, lib. 2. art. 35. Oldamt. lib. 1. art. 63. Quod & facere cogitur apud Saxones, Hollandos, UI» trajeébinos & Frifios is qui habet peremptorias. Stat. Frif. lib. 3 tit. 13. $.3. Nifi hae litis ingrelfum impediant, tune enim iis immorari licet. Inftrutt. cur. Holt. art. 88. & ampliat art. 10. Aut fi judex dicatur fufpeélus vel non competens, huic enim foli licet immorari. LL. Trans-lfal, p. 1. tit, 10. §. 8. arg. Jur. Selverd. lib. 1. §. 32. DE  TRIPERTIT A*' &f DE REPLICATIONIBUS: T I T U LU s XiV. TNterdtini evenit, ut exceptio, quae prima faciejufta (o) videtur, X tamen inique noceat; quod cum accidit, alia allegatione (pj opus elt, adjuvandi actoris gratia fq)^ quae replicatio voeatur, quia per eam replicatur atque reiölvitur jus (r) exceptionis (s): veluti cum pactus eft aliquis cum debitore fuo, ne ab eo pecuniam petat, deinde poftea in contrarium pacti funt, id eft, ut creditori petere liceat: fi creditor agat, & excipiat debitor, ut ita demum condemnetur, fi non convene» rit, ne eam pecuniam creditor petat, nocet ei (t) exceptio: convenit enim ita: namque nihilominus hoe verum manet, licet poftea in contra» rium pacti funt (vJ fed quia. iniquum eil creditorem excïudi, replicatio ei dabitur ex pöfteriore pacio convento. (.r) $. i. Rurfus interdum evenit, ut replicatio, quse prima facie jufta eft, inique noceat: quod cum accidit, alia allegatione opus eft, adjuvandi rei gratia, qux duplicatio vocatur. (j) §. x. Et fi rurfus ea prima facie jufta videatur, fed propter aliquam caufam aclori inique noceat: rurfus alia allegatione opus eft, qua aclor adjuvecar; qua; dicitur iriplkatio. (zj $• 3« per pofterius ipfo jure fed ope repücatio- nis. l. 27. %. 2. de fatt. iNon oottau.95. §. 4. de folut. quia vel id accipiendum de pacio nudo, un hoe quod folo cequitatis vinculo fuftineatur, per pofterius pactum nudum ipfo jure toilatur. arg. I. 35. fo) Td eft ftri6lo & fummo juri con\v..ae. arg. pr. I. de except. (p) Defenfionis. arg. I. un. C. de fatisd. . \ (q) Qui per eam oppugnet iterum exceptioneel. /. 2. §. 1. de except. (r) Rtferibeuïï. Ita Theophil. h. & MSS. j (s) Per hanc enim quafi plicatur li- I bellus., ut aclio dictari nequeat. Quem-I admodum autem aclionem reus excludit' per exceptionem, ita hujus vim refolvit r plicatione actor, & fic libellam exceptione compiicatum iterum quafi disjungit replicando. d. I. %. %. 2. dc except. (t) Creditori agenti. (v) Nam paclum prius non tolljtdr per pofterius ipfo jure fed ope replicatio- j nis. /. 27. §. 2. ie patt. Nou obftat/. 95. ; §. 4. de folut. quia vel id accipiendum de pacio nudo, ut hoe quod folo cequitatis | < vinculo fuftineatur , per pofterius pac-11 tum nudum ipfo jure toilatur. arg. I. 35. | de R. ff. vel dicendum, quod obligatio naturalis quidem pacio pöfteriore toilatur , d. I. 95. §. 4. at effe&um ejus contra aclionem motam non ceffare nifi objecla replicatione. d. I. 27. §. 2. Hodie cum judex fola veritate facti infpecla debeat judicare, tota haec fubtilitas eft fuper vacua. (x) Hinc infert JCtus, quod prius paclum üdejuïïbri non proüt. d. I. 27. f. 2. de paft. Obftat /. uit. eed. Refp. in d. h 27. §. 2. fidejuflbrern pofterioripacto confenfifle. Scholiaft. interlin. Bafilic. ad d. I. 27. §. 2. (y) Quod fit fecunda allegatio rei, quia autem eft tertia allegatio, quae poft iclionem propofitam fit, ideo etiam tri)licatio nonnunquam appeliatur. /. z. §. 5. de except. I 7. §. 2. de curat. juriof. (z) Quafi tertia acloris allegatio per mam refolvitur rei duplicatio uti per ïanc acloris replicatio. Bbb 2  -66 G E R II A R D I F E L T M A N N I S 5 Quarum omnium exceptionum ufum interdum ulterius, quam diximus, vanetas negotiorum introducit quas omnes apertmsex Digcftorum latiore völumine facile elt agnoicere. 1 4. Exceptiones autem, quibus debitor (*) defenditur, plerunqne adcommodari folent etiam hdejuflbribus ejus fcj, & rede U); quia quod ab iis petitur, id ao ipfo debitore peti videtur (e): quia mandati judicio redditurus eft eis (ƒ), quod ii pro eofolvermt. (g) Qua ratione & fi de non petenda pecunia pactus quis cum reo fuerit, placuit perinde fuccurrendum effe per exceptionem pacti conventi illis quoque, qui pro eo obligati funt, ac fi etiam cum ipüs paffus effet, ne ab eis ea pecunia peteretur fb) Sane quaedam exceptiones fi) non folent his (k) adcommodari tl) Ecce enim debitor, fl bonis luis ceffent fm), &cuf eo creditor experiatur, defenditur per exceptionem, fi bonis ceflerft (n) Sed hare exceptio fidejufforibus non datur (o): ideo fcilicet, quia, qui alios pro debitore obligat, hoe maxime profpicit, ut cum facultatibus lapfus fuerit debitor, poflit ab iis, quos pro eo obhgavit fuum conféqüi (P) DE (a) Sic ut nomina multiplicentur. d. I l 2. §. 3. Et quidem allegatio rei ter- j tia, qua oppugnatactoristripiicaaonem, in foro dicitur quadruplicatio , ad quam , hek loei fas eft progredi. Jus Oliamt. lib 1. §. 100. & EL. Comzf, Zutphan. tit. 5. §. 8. Etiamfi judici ita videatur | ex Jun Selverd. lib. 2. tit. 1. §. 29. 6f I 30. Quin imo plus ultra fi fubfit jufta j Caufa. Jus Oldamt. d. I. §. iat. Nifi , expreffe arbiter datus litigantes arctave- j rif ad dimlicationem. arg. I. 2 de re jud. Quee Spirss in dilatoriis & in perempto- 1 ais triplicatio tantum permifia eft. Ord. j Ci-n. Spir. p. 3. tit. 26. v. Wo aber. Et ad dupiicationem in cunctis arctantur h-1 tigantes apud Hollandos & Trajectmos, \ qood & cautum Ordin. jud. ArëuatXïS,' & apud Trans-Ifalanos, qui tamen quadruplicationem permittunt, fi res majoris momenti. p. t tit. 10. §. ï. 2. & 5. \ b)- Principalis. (c) Quando fcilicet rei cohaerent , qua? enarrantur in l. 7. §. !• b. t. /.9.V.3. ad SC. Maced. I. 14. C. ad SC. Vellej. I. 24. de donat. Cd) l 19- d. 1.1. 11. C. eod. I. 21. §. 5; /. 32. I. ji. de patt. I. 32. de fidejujfor. Pulchre JC. in l. I. §- 8. quar. rer. aclio. (e) t$ êvfattu id eft, poteftate: uti ait |C. in l. 29. de recept, arbitr. ' (f J Fidejufforibus 6. I. de mandato, ibique annot. (g) Quare fi donandi animo quis intercedent & fic edict mandati actio, fidejuffori non prodcrit exceptio pacti a reo initi. d. l. 32. de pact. I. 5. pr. de Iti btr. leg. {b) Idem juris eft fi fine fua perfona pepigerit reus, ne a fidejuffore petatur. /. 17. §. 1. de pa£t. arg. §. 20. 1. de inutü. Jlipul. juntt. b. (i) Perfona cujusque coharent ê? ii®' Sic fuppleri poteft hic locus ex l. 7. ft* b. t. (k) Scilicet fidejufforibus. (O d. I. 7. pr. I. 13.folutomatrim.arl. I. 78. /. 196. de R. J. (m) Ubi id jure facere permittunti Vide annot. ad § tilt. I. de action. fn) Qua fe defendit, ne ultra quod | facere poteft, conveniatur, fi de novQ 1 quid adquifivit. d. §. uk. 1. de action. (0 ) Idem in aliis cunctis articulis ob'fervandum, ubi perfona? beneficium tri| butum eft, ne ultra quam facere poflit, I ab ea exigatur. /. 7. pr. I. 14. de re jd j Adi $.37. 38. I. de attion. ibiq. anndSed & in exceptionibus mixtis id obö' | net, quse licet heredibus competant* »' J dejufforibus tamen denegantur uti elb quae minori ob aetatem datur. /. i,3-Ml ' g. Ji. de minor. I. 93. §. 3. de folut. 1» C. de fulej. min. (ƒ>) arg. pr. I de fidejuff.  TRIPERTI 1 A< 367 DE INTERDICTIS. T I T U L u s XV. SEquitur, ut difpiciafnus de interdidis feu acïionibus (q), qux pro his (r) exercentur. (s) Erant autem interdida forma; atque conceptiones verborum (t), quibus praetor aut jubebat aliquid fieriautfieri prohibebat: quod tune maxime (v) fiebat, cum de polfeftione fx), aut quafi poffeflione (y) inter aliquos contendebatur. (z) §. u Summa autem divifio (a) interdictorum haec efli quod aut pro- (q) Ita vocantur in l. fi. C. h. I. 37. i de O. & A. I. 1. 4. uti pojfidetis. I. 3. I pr. de mortuo infier. I. 43. infi. ad L. Aquil. I. 11. %. 10. quod vi aut clam. I. 1. i 5. 1. de falv. interd. Hinc is qui inter-1 diêto experitur, actor appeliatur, l. 1. §. fi. de via publ. & itin. publ. refic. & agere dicitur. I. 3. §. 2. de tab. exhib. Nec movet /. fi. C. quor. bon. nam cum ; rei vindicatio ibi vocetur fecunda aclio quis non videt interdiéto adicribi quod / prima fit actio ? f (r) Interdictis obtinendis. /. fi. C- h. (s) Extra ordinem. rubr. h. t. Dicuntur enim ibi actiones extraordinariae, < quod apud ipfum praetorem difceptaretur de lite poffeffionis, nec de hac judex dari foleret, ut magiftratus mox de plano vel velo levato fua auctoritate componeret eos, qui a jurgio, ad manum & arma facilè, dum pendet judicium, pervenirent. arg. U 13. 3. verf (equififimum. \ de ufufr. (t) Quae nunc iterum in ufu & man- ! data vulgo audiunt: de quibus librum ' compofuit Petr. Frider. Mindanus. Bel- i gae ajunt Mandementen in cas van ftrydi- j gepofefie. _ j (v) Sunt enim mterdicta nonnulla prodita de rebus quae poflideri vel quafi j pofïideri nequeunt, & fic quafi proprie- j tatis caufam continent. /. 2. §. 2. b. I. 43. de relig. & fumt. ( x ) Rerum corporalium tam mobi-1 Hum quam immobilium. I. x.l. 3. I. 44. j g. fi. I. 47. de adquir. pojf. * Cy) Rerum incorporalium veluti fervitutum & aliorum jurium. /. 10. pr. fi fervit. vind. I. fi. de fervit. I. 3^$. pen.Jde vi ui o.rm. (z) Ut rectè interdictum dixeris aci tionem, uti rei vindicationem novimus I appeliari judicium. I. 36. de R, V. Eft autem interdictum actio in rem, quando is, qui agit fe fundat in jure in re poffeffionis , veluti fi uti pofïidetis & de re familiari experiatur. arg. I. 2. §. 3. b. item fi in quafi proprietate firmamentum ponat, uti funt exempla in d. U 2. §. 2. Quare etiam contra quemlibet poffefforem competunt, quod nonjobtmet in iis, quae ob contumaciam aut dolum dantur: l. 7. de vi fe? vi arm. & ideo haec in perfonam funt actiones poffefforiae /. 38. pr. §• 5. & §. 10, d. t.-juntt. § 1. I. de action. Nec obftat quod fint de pofieffione, quia minime inde fequitur omnia interdiéia eile in rem acliones, cum conftet etiam de poftefïione actiones in perfonam effe propofitas. I 15. $. 1. I. 40. §. i; de cond. indeb. Et aliud eft de poffeffione aliud ex poffeffione agere. Hoe pöfteriore modo qui experitur interdicto is in rem agit. Cui fruftra objicitur /. i. $. 3. b. t. nam interdicta ibi non funt actiones fed formulae, arg. h. pr. quae licet in rem id eft generaliter, arg. I. 7. §. 8. de patt. videantur concepta , vi tamen ipfa perfonalia funt, & nifi per actorem judex imploretur ut formulas in perfonam adverfarii dirigat inania erunt verba. (a) A forma defumpta.  368 GERHARDI FELTMANNI ^ prohibkoria funt, ant reftitutoria, aut exfaibitorb. (bj Prohibitom font, quibus praetor vetat aliquid fieri veluti vim fine vitio po^Wj (O vel mortuum inferenti fd), quo ei jus erat infcrendi: veliniaCro loco (O aedificari (/), vel in flumine publico ripave ejus aliquid hen, quo pejus navigetur. (g) Reftitutoria funt, quibus reltitui aliquid J* bet, veluti bonorum poifefTori (b) poffeiTionem eorum, quae quis pro herede aut pro pofleltore poffidet ex ea hereditate (/): aut cum jubet ei, qui vi depoOeilionehmdidejeClusfit, reftkuipoffellionem. ik) Exhibitom funt per quae jubet exhiberi: veluti eum, cujus de libertate agitur (/) aut libertum , cui patronus operas indicere veilt fm), aut parenti hbe ros, qui in poteftate ejus iunt. (n) Sunt tamen, qui putent proprie m terdióta ea vocari, quae prohibkoria funt: quia interdicere ht denun ciare cV prohibere: reftitutoria autem 6c exhibitona proprie decreta vr> cari. Sed tamen obtimut omnia interdicta appellari (o): quia inte duos dicuntur. (p) .. % Sequens divifio (q) interdiclorum haec efi, quod quaedam adl pifcendae polfelfionis caufa comparata funt, quaedam retinendae (r) quaedam recuperandae. « 7. Adipifcendae polleflionis caufa interdictum adcommodatur bo. (&) l. \. v. i. &• obi tamen JCtus adiicit nonnulla effe mixta quee & prohibr toria fint et exhibitona, quaha de homine libero exhibendo et de liberis exhibendis. Urm. 3. pr. de lik bom. exkh. I. 1. de lib. exbib. Eft et partim prohibit'orium, partim reftitutorium, ne vis fiat ei, qui in pofleflionem a magiftratu elt miffiis. t i. §. 3. l.pen. §. pen ne visjiat ei qui in poffeff. (c) id eft nec vi, nec clam, nec pre-, cario. § 6. b. ï. vel auftore praetore. | arg. /.ii. de adq. pofj. juntt. 1.1. ne ws fiat ei qui in poff. td) Sepulchrumque aedificant: aut reficient. /. 1. 5- & feq. de mortuo infe- [ («j Aut fanfto. /. 2. ne quid in loco Ja. cro fiat. (fi) Item habitari in muns aut portu fine permiflu magiftratus. tl 3. eod. tit. (g) /. r. de fiuminib. ne quidinfium publ.iunÜ %.i5-d.l.i. . (è; bive heredi praetorio. §. 2. 1. di bon. poff. (/) Praetoria, quam poteft petere ve judicio petitorio póffefforia hereditatispe titionis vei poffellbrio interdiéto fcihce Uiwrum bonorum de quo hic loquitur, ö plenius agetur in §. 3 />. t. ' ] (fe) Ad quod agitur interdiélo unde vi quae nunc vulgo aclio fpolii dicitur, qu de re erit fermo in §. 6. b. t. (V) l i. I. 3- §• 5- d£ lib. hom. exbib idque interdictum omnibus è populo da itur. d. I. 3. v. 9- &f fiq. .. "m 1 On) Adeo ut officii caufa hoe reme 1 dium fit proditum. /. 2. §. 1. infi. b. t Quod & hodie obtinebit fi quis cliënte» aut vafallos nec non monachos detinet item fi alienam conjugem, utili hoe inter dicto locus erit. (?0 I» i- t. t. de lib. exbib. Et qui dem omnibus illis cafibus, uti & in curie tis caïteris interdiccis, li preetor juflun certa formula conftantem implorante aci tore direxerat ad reum & ab hoe illi nol) l paritum erat , tune ex caufa interdict} utüem actionem praetor dabat ordinario modo apud judicem pedaneum explicafr dam. /. 1. §. x. fi mul. ventr. nom. 1.3.* vis fiat ei. vel manum militarem adhibft bat. d. I. 3. /. 1. $.4. utipojfid. Qu» poftremum hodie facit vel ipfe cogfl"; feit quanti actoris interfit. arg. §. idt.bjt (0) Ab interdicendo origine Grammy tica. Nam qui jubet reftitui vel exhibe" is fimul prohibet ne pofleflionem retina' : aut hominem detineat reus. (p) Haec alluiio eft non fecus aeea I quod interim dicantur. . . (q) a fine aut effectu defunipta esL : 2. §. fi. b. t. ■ (r) Quibus & accenfenda ea q"lblf confervatur poffeflio & nunc barbare , mandatamanutenenticedicuntur, <]uiac0 1 fervare nihil aliud eft quam retinere./• 72. de procurat. Et fic non obftat/. 3-r . 13. de Carbon, edict0.  TRI PER T ITA. 3*p norum pofeiTori, quod appeliatur, quorum bonorum (s) ejusque vis & poteftas (O haec eil: ut quod ex his bonis quisque, quorum poffelïio (v) alicui data eft, pro herede aut pro pofteffore poflideat (x): id ei, cui bonorum poffeifio data elt (y), reftituere debeat. Pro herede autem polïidere videtur, qui putat le heredem efle. (z) Pro pofteffore is poftidet, qui nullo jure rel hereditariam (a), vel etiam totam hereditatem, fciens ad fe non pertinere (è), poifidet. (c) Ideo autem adipifcendae pOlTemönis vocatur interdictum: quia ei tantum utile eft, qui nunc primum conatur adipifci rei poffeiTionem. (d) Itaque fi quis adeptus poffeffionem , amiferit eam, hoe interdictum (e) ei inutile eft* (ƒ) Interdictum quoque , quod appeliatur Salvianum (g), adipi. fcendae poflbllionis caufa comparatum eft: eoque (b) utitur dominus fundi de rebus coloni, quas is pro mercedibus fundi pignon futuras (ƒ) pepigiffet. (k) S- 4- (s) A primis verbis ediéli, in quo a praetore hoe remedium fuit propofitum. 1. i. quer. bonor. (t) Ha?c & alias junguntur uti fynonima. /. 17. de legib. ubi vide noftra. (v) Non corporis, & quae in rei de- ! tentione etiam confiftit, l. 3. §. r. de bon. poft. I. 11. pr. de hered petit. (x) Aut dolo fecerit, ne poftideret. 2. 1. pr quor. bon. I. 2. C. eod. arg. 1.131. I. 150. de R. J. (y) Huic direètum illud interdictum datur quia verba edicti tantum de bonorum p o lfe Ti 0 n e 1 o q u u n tur u tile, a u tem hoe remedium poifeflorium etiam adcommodatur heredi ex jure civili. I. 1. C. d. t. Ne hic deteriore loco üt et tantum petitorio judicio petitionis hereditatis cogatur effe contentus arg. I. 24. de R. V. (z) Sive ex jure civili five ex jure praetorio. l.w. pr. de bered. petit. (a) Etiam unam l. 29. de furt. ï. 2. quor. bon. ibi, corporum pojfejfores. arg. I. 9. & feq. de hered. petit. Nec obftat Li. quor. bon. nam uti effet adipifcendeepoffefftonisuniverforum bonorum primum hoe interdictum eft introductum fed poftea ad exemplum petitionis hereditatis d. I 9. etiam ccepit dari ob res fingulas, quia fatis eft fi fit univerfale ratione juris unde nafcitur quod eft hereditarium. 1. 1. §. 1. ft pars hered. pet. (b) Atque ideo praedo. /. 11. §. 1. de bered. petit. et fur ac raptor eft. /. 13. pr. d. t. (c) Et interrogatus cur poflideat, nil aliud refpondet quam quia poftideo, nec fe heredem contendit vel per mendacium. '. 12. eod. (d) In hanc enim non fuccedit heres. I. 23. pr. de adq. pojf. arg. LL. Trans*lfal. p. 1. tit. 15. 1. uti judicatum a Camera Hovetmannorum 8. Feb. 16x6. ' Aliud obtinet apud Gallos ex paroemia le mortftaiftt le vif: quam Belgse vertunt de , doode erft de levende: quamque fequuntur Antverpienfes tit. 47. §. 1. Ruraemunj dani p. 3. tit. 7. 6. art. 8. & feq. 8c ITyelenfes p. 1. tit. 8. art. 9. Idem cautum eft moribus Coloniae Agrippinenfis quin & ubique in Ubiis id viget.JusAr\ chiepift. Colon. tit. 9. §. 1. £e) Quod alias plenius eft quod non patiatur longae morae litem: nec tam exactam probationem juris hereditarii defideret. arg. I. ï. C. quor. bonor. (ƒ ) Sed vel petitione hereditatis vel interdicto recuperandas debet experiri, de quo agetur in ^. 6. b.t. Cg) Vel a Salvio quodam praetore vel a Salvio Juliano JCto, qui, uti optimus eft quisque interpres fuorum verborum , arg. f. ft. C. de LL. etiam fcripüt in interdictum a fe condicum , uti oftendit tTTtyeoKpii. I. 1. de Salv. interdj (h) Jnterdicbo Salviano direclo contra i colonum. [ (i) Expreffe vide annot: ad §. 7.1. de aïtion. Ck) Utilis autem haec aclio pofleflbria datur contra tertium rei oppignoratae poffefforem , fi caufam a colono habet veluti fi ab hoe illi locata, commodata, aut apud eum depofita fit. I. 1. $. 1. de falv. interd. Competit & utile hoe interdictum alii cuivis creditori hypothecam habenti. 1. C. de precar. non tamen contra extraneum, uti me cognitore ordo Juridi- cus C cc  370 CERH ARDI FELT MAN NI §. 4. Retinendae poffcfiionis caufa comparata funt interdida, ut'ftif.deth, & utrubi: (l) cum ab utraque parte de proprietate alicujus rei controverfia bt: (mj & ante quaeratur uter ex litigatoribus poflidere& uter petere dtbeat. (n) Namque nifi ante exploratum fuerit, utrius eorum pofleilio üt: non poteft petitona adio inftitui: (0) quia & d\i lis (pj & naturabs ratio facit, (q) ut alius poflideat, (r) & aliusj pofitdente petat. Et quia longe commodius eft & potius polfidere quam petere, (s) ideo plerunque & fere femper ingens exiftit contentiode ipfa pofielfione. Commodum autem pollidendi in eo eft, qued ttm fi ejus res non fit, qui poffidet, (t) fi modo ador non potuerit fuam effe probare, remanet in fuo Joco poiTelTio: (v) propter quam caufam cum obfeura funt utriusque jura, contra petitorem judicari fokt. (x) Sed interdido quidem uti pojjidetis (y) de fundi vel sedium poffeffione (z) contenditur: utrubï veto interdiöo de rerummobiliumpoffeffione, Quorum vis ac poteftas plurimam inter fe differentiam apud veteres m bebat. (a) Nam uti pojjidetis interdiéto is vincebat qui interdidi tempore poffidebat: fi modo nec vi, nec clam, nec precario nadus fuerat ab adverfario pofleflionem etiamfi alium vi expulerat, aut clam (b) arrf cus Groningen/is judicavit decad. t. decif. I 6. n. 1. 3. c. 7. Plenius eft quam Serviana actio, quia in hac debet probari quod ' res in bonis debitoris fuit , fed in illa I fufficit oppignoratio. (/) Etiam a primis verbis edictorum quibus propofita fuerunt appellata. I, I. uti pojjidetis. & V%. utrubi. (m) Et alterutöf' fe magis poflidere ad£nr)at. U 1. §. 3. verf. fed ft. uti poffid. uti apud Lucianum in Jbmmó. Humanicas & Operaria contendunt. Alias certum eil quod duo fimul eandem rem poflidere neGueant. I v 5 de adq. fcj. Quanquam alias petitorium, uti ajunt, cum f oJJeflTorio cumulari queat, uti quoque cautum.LL. Comit. Zutphan tit. 3. §, 9. (n) Eft tamen etiamfi de proprietate non moveatur lis, etiam huic interdicto locus. /, 3. §. 2. &fiq. uti pojjidetis. (o )l. 6%. de judic. I. 3 C. h. I. 13. C. de R. V. I. 35 de adq. poff. Jus Omland, lib. z. §. 22. [p) A natura vindicationis ex jure Quiridam def mpta, quod ea non aliter . pollet fieri quam fi unuspoflideret ut jure : manu confertum vocari pollet Geil. 20. . nott. Attic. 9. (q) Cum enim in rem agatur, quando de proprietate eft lis & res ipfa fe tueri nequeat neeefie eft. (rj Remque defendat. (s) f, 24. de R. V. (O Et tak hic praAiterit. I. 4. C. de edendo. (v) Atque polfeïfoi abfolvitur, uti do cui ad §. 1. J. de att. (x) Nam in pari caufa melior eft con ditio poffidenüs. arg. 1. 3. L 8- de cod ob turp. cauf. I. Ji. pr. de cond. fine cauj junct. I 47. de O. éff A. Non tarnen i* ejusmodi adjudicatione dominium ei ad dicatur, licet id retineat, fi prius pene eum fuit, de quo accipienda /. 3. C. i probat. (y) Direclo: (z) Utili autem etiam reclé quis el peritur, fi quis in eXercitio jurisdicliofl quae jure patrimonii competat, vel fel vitutis fibi competentis in alieno turbetif l. 4. uti prjjid. jutte!. I. fi. de fervit. I. %\ 3. fi ferv. vind. & certa interdiclanoiï natim de ea re non fint prodita, uti fu» de rivis, fonte, cloacis, itinere aftd privato. Quod fi alius in noftro ufur$ fervitutem, direclo interdicto locus er* l. 3. §. 2. uti. poffid. junct. I. 8. {.'J-J1 fervo vind. Caeterum & utili licet ageri ei, qui turbatur in jure venandi, pifta"' di, perceptionis decimarum &annuon# redituum & cujuscumque quafi po0°' nis rei incorporalis, uti vult ufus qu^? penes arbitrium eft vis & forma ftatuefl* (a) Quae & in eo confiftebat quod"3 pojjidetis ad praefens, fed utrubi adp$' teritum tempus referretur. /. 1. 2- 3. §. 6. uti poffid. I. 1. pr. utrubi. (b) Quando id accidat? vide in pr. de adq. poff. I. 3. §. 7. fif 8-& 4-l- 5vi aut clam.  TRIPERTI A. 371 arripuerat alienam pofleflionem', aut precario rogaverat aliquem, ut fibi poflidere iiceret (c) Utrubi veró interdiéto is vincebat, qui majore parte (d) ejus anni (): ideft, uc quamvis neque ipfe fit in poffeffione, neque ejus nomine alius, tamen fi non rc« linquendae poffeffionis animo (q fed poffea reverfurus inde difcefferit, (rj retinere poffeiTionem videatur. (s) Adipifci vero poiTefïiontm per quos aliquis poteft, fecundo libro ft) expofuimus. Nec ulla dubitatio eft, quin animo folo adipifci poffeilionem nemo poflit. (v) §. 6. Recuperandae poifeflionis ia*) caufa folet interdici, fi quis ex poffeffione fundi vel aedium (y) vi dejeöus fuerit. Nam ei proponitur interdictum unde vi, per quod is, quidejecit, cogitur ei (z) reftituere poffeffionem, licet is ab eo, qui vi dejecit, vi vel clam vel precario poflideat. (a) Sed detinere 4'u%>5 iimifyn®' i. e. animo fj? atfectu dominantis: uci annotavi ad pr. I. de ufucap. adquirendam illa pofleflio, naturalis fit neceflaria. §. 5. in fi. h. t. Ex qua fi animus accedat, l. 3. § 1. 1 8.! de adq. pojf. jus pofleflionis vel poffeffio proprie fumpta veluti effectus ex fua caufa fluit. Adi Benedict, d. c. 11. n. 2. Quibus confequens eft quod non uti dominium & jus dominii idem fignificant, idem pe pofleflione & jure poifeflionis dici debeat, nam dominium fua appellatione eontentuni non item poflbüio; quia heec de nuda rei detentione dicitur. d. 1.38. §. 7. Quatenus autem fumitur pro jure pofleffionis dividitur in civilem & naturalem, illa eft penes eos qui affecm pieni domi-nii rem detinent, hanc autem habet fructuarius, /. 11. pr. de adq. pojf. item crediilor aliique qui animo niinns pleni dominii poffident, uti emphyteutae , clientes, fuperficiarii: Vide Èened. d. c. 11. n. 2. Quapropcer & his interdictum uti pojjidetis datur. arg. I. uit. uti pofijid. (£) Multo magis ergo id procedit fi fervus aut filiusfam. fit../. 1. §. 5. de adq. pojf. d.'l 1. 8. eod. (0 1. 30. §. 6. d. t. I. 6. §. 2. de precar. I. 1. §. 22. de vi ê? vi arm. Tullius pro Cecinna. I 3. §. 12. ae adq. pojf. (m) d. U 30. $" 6. /. 17. §. 1. depof. (n) d. I. 30. §. 6.1. ft. commodati. Idem dicendum fi precario alicui remconcefferit. d. I. 6. §. 2. de precario. (0) Idem juris fi procurator, d. I. 1. §. Z2. de vi (f vi arm. hofpes aut amicus iit in poffeffione. /. 9. de adq. pojf. (p) Poflidet namque is, cujus nomine poffidetur. I. 18. p>'. h. t. (q) l. 3. 5. 11. eod. (r) l. 6. $. 1. eod. (■s) Si modo ubi reverfus efl aut aliaj lubet cum animo retentum poflidendi sffeétum poffit corporalem detentionem conjungere. d. I. 6. %. i. I. 3. §. 13. d. t. j (t) tit. 9. I (v) l. 3. y. r. I. 8. I 23. pr. de adq | P°.(f' q1"2 ratione modi quo adquiritur 1 eli facla. 1. g. 3. eod. I (x) -Omnisque damni quod quis el I paifus ob eam ablatam. /. 1. §. 31. de « vi arm. (y ) Rerumque mobilium, quas ibi ha buit /. 1. pr. c*f $• 32. I. 19 d. t- Alia ob res mobiles feparatim non datur. d. I 1. 6. neque. ideo ob navem. d. 1.1. §. 7. quod defcapha aut lintre accipiendum nou de ea qua navigatur mari aut flumine & oneraria. Vide annot. ad. §. 1.1. de té, corp' & incorp. (z) quem dejecit. Jus Omland. 2.^ 23. nifi prius dejeclus violentum invafö* rem in continent! iterum dejeciflet. I. tt C. unde vi. I. 17. de vi fef at arm. (a) Eo tempore quo dejicitur. d. IL §. 23. Quomodo etiam accipi poteft dd1. $. 45. Ut non fit necefle inferta negatione ibi legere non pojjidet cum Hotomano 7. obs. 6. aut refcribereptf//èditcufli Grotio flor. fparf. ad d. §. 45. ubi ait Baudium hoe fibi fuggeflifie. Vultautem | indicare J Ctus hoe interdiclum non competere iis, qui pro alio funt in poffeffione. arg. d. U 1. $. X2. nifi poffeffionem domino interverterint ,• tune enim ipfis & extraneo dejeclis dabitur id interdictum. /. 12. /. 18. d. t. I. 3. $. 18. de adq. pof  T R I f E R T I T A. 373 Sed ex conAitntionibus facris, ut fupra (b) diximuS, fi quis rem per vim occupaverk, fiquidem in bonis ejus eft, dominio ejus pnvatur: ü aliena, poll ejus reititutionem, etiam afftimationem rei'dare vim palfocompeJiitur. Qui autem aliquem de poffeffione per vim dejecerit, tenetur lege Julia de vi privata aut de vi publica ( ej: fed de vi privata, fi fine armis vim fecerit (d): fin autem cum armis eum de poffeffione vi expulerit, de vi publica (ej tenetur (f): armorum autem appellatione non folum fcuta & gladios & galeas fed & fuftes & lapides fignificari inteJJigimus. fgj $. 7. Tertia divifio interdiciorum haec eft (b), quod aut fimplicia funt aut duplicia. Simplicia funt, veluti in quibus alter aclor, alter reus eft: quaha funt omnia reftitutoria aut exhibitoria: Nam aclor is eft qui defiderat aut exhiberi aut reftitui: reus autem is eft, a quo defideratur, ut reftituat aut exhibeat. Prohibitoriorum autem interdiciorum alia fimplicia funt, alia duplicia. Simplicia funt veluti cum praetor prohibec in loco facro vel in flumine publico ripave ejus aliquid fieri. (i) Nam actor eft, qui defiderat, ne quid fiat: reus eft, qui aliquid facere conatur. Duplicia funt veluti uti pojjidetis interdiclum & utrubi. (k) Jdeo autem duplicia vocantur, quia par utiusque litigatoris in his conditio eft, nec quisquam (/) praecipue reus vel aólor intelligitur, fed unusquisque tam rei quam acloris partes fuftinet. (mj §. 8. De ordine (nj & vetere exitu (0) interdiclorumfupervacuum eft ( b) §• i*t»M ion rapt. ibiq. annot. (c) l. 1. §. 2. de & vi arm. ( d) /. 5. ad L. Jul. de vi priv. (e) l. 3. $. 2. ad L. Jul. de vi publ. (f) Etiam apud Germanos crimine fracla? pacis publicee ü vis atrox fit & major quam ut ei refifti queat. Deinde fi £at armis & coadunatis nominibns & denique dolo malo ac deliberato propofito. Gail. de P. P. c. 7. Illud non omittendum quod omnibus vi'dejectis actio fpolü detur tx c. fuper % de reftit. fpüliat. c. cum ad fedem X. eod. c. quia. 11. X. dqwdic. & praeterea condictio ex c. redintegrandce. 3. r.quae absque ulla perfonarum et rerum diftinctione fpoliato conceditur. ivlenoch. recup. remed. 15. per tot. Spoliatus enim ante omnia eft reftituendus, neque adverfarius auditur nifi X marcas pro poena ■folvit. Jus Frif: Oriënt, lib. i.l.i. Karuli iv. Imp. Sed apud Frifios Belgas non eft recepta Sande 4. tit. 4. def. 1. verf. nec huc. in fi. j (g) l. 41. de V. S. ibique DD. ( b) Ex l. 2.pr. b. t. _ CO Item de arboribus csedendis & de itinere aeluque atque in cunctis aliis ubi praetor unum in fingulari alloquitur, arg. d. I. 2. h. t. (kj In quibus utrumque alloquitur pra> !tor qvod cum & faciat in interdicto de fuperficiebus, l. 1. pr. de fuper f. Sequitur & illud duplex effe. d. I. 1. §. 2. , jat quis etiam duplicia effe interdicta tam ' recuperandae quam adipifcendae poffeflionis. /, 2. fi. b. An dicemus haec ex ; accidenti duplicia fieri ? V el an placee I illa verba tanquam fpuria rejicere ? Minime! Ergo dicamus eo fenfu ibi appellari duplicia, quod ob eandem rem&re1 cuperandee & adipifcendae poffeffionis re\ medio agi poffit. 1 (/) Quantum ad neceflkatem proban- I di adtinet quae alias foli actori incumbk. >' 4. h.t.l.zi. de probat. Alias actor in» j telligitur & alium in jus vocari curabit J remque prior proponet qni prior provo1 cavit ad judicium, aut li pariter hocfej cerint, forti res committenda. arg. I. 13. & feq. de judic. (m) ld eft probare cogitur. §. 1. I. de attion. [n) ld eft ritu & conceptioneformularum. (0) Quem difcere datur ex illa Ciceronis pro Cecinna. Ex qua conftat litigantes adiviffe praetorem, qui protribunali reddebat inter eos interdictum. Quod fi huic non obtemperabat reus tune dabatur nova actio ex fponfione, de qua tune C c c 3  374 GERHARD1 FELTMANN1 eft hodie dicere. Nam quoties extra ordinem jus dicitur fp), qualia funt hodie omnia judicia, non eft neceffe reddi interdiéium fq):U perinde judicatur fine interdióhs (r), ac fi utilis aótio ex caufa interdiÖi reddita fuiffet. (j) v\V POFY A TFMERE LITIGAN- ■ J 3.^d JL V^JUrfA. ■■" —— — T 1 U M. T I T U L u s XVI. TVTUnc admonendi fumus magnam curam egiffe eos, qui jura fuftine- iN bant, ne facile homines ad litigandum procederent: quod c*no. bis ft) ftudio eft. (v) idque eo maxime hen poteft, quod tementas non tam agentium, quam eorum, cum quibus agitur modo pecuniam poena (x) modo jurisjurandi religione modo infamia metu coercetur. tune judices dati vel recuperatores cognofcebant. (p) ld eft ipfe praetor caufam cognofcit. üueton. Vlamt, u 19. alium inter pellatum ab adverjario de propria lite tiegantunque cognitionis rem f fed ordinarii juris ■ efle, agere confejiim apud je coëgü: (jp) Velfoïtaula. pr. b. t. ■ )r) &utformvAisapraïtoreprsfcnptis. rs ) Adeo ut praetor ipfe cognofaude lice poffefiionis ik de hac fententiam feTat nec recuperatores det, uti olim. Aho tarnen fenfu nunc judicia funt vel or~ dinaria, vel extraordinaria. In illis fqlemnis ordo judiciorum obfervatur, in his autem de plano et velo, uti ajunt, levato etiam in feriis profanis meifium •jus dicitur. Jut Selverd. lib. 2.fit. 11. I2.tif 13- Pofterioris generis hodiè funt judicia poflefforia. LL. Trans-lfal. p 1. Ut 15. %. 4- In quibus d.p. i.tit. ig. §. 5. etiam dicitur quod in jus appelktio non recipiatur. Hinc alibi appeliationem non recipiunt, veluti apud Ch" vios & Marcanos non provocatur ad tri' bunalia imperii, ft fententia indicafteno de pofieffione fit lata. in Frifia Orientali etiam non eft locus appellationi, quando fuper nomentanta p dfefiionepronuntiatum fuit, quam óc fummariam & fummariiflimam vocant, êique poftefTorium plenarium opponitur. lnjlruèt. Cmn. Hovetman. art. 43. (t) /. 13. pr. C. de judic. (v) Et ad magiftratus officium pertinet. /. 21. de reb. cred. Vid. Paui.Mattlt VVehner. obf. pract. verb. Jujlicivoefen. ■ (x) In iis cafibus ubi m inficiantes tf exfpecbantes, donec in judicium vocer tur, Vis crefcit. §. 1. b. t. §. 19. 23.8 19. I. de aftionib. Temerè tamen appellantes quin pcenapecuniariaplecci pollis non dubitatur, idque ufu fervatur apud Gallos tefte Fr.Balduino viro CL. aib.} j obfervatumque fuit Vismariae. Mevius \p. 4. decif. 252. 72. 1. Praefcriptum i" . quoque R. A. zu Regensburg. 1654- 5' | Cour de ficb aber achttns. ubidefinitiopf nae judicantium arbitrio relinquitur&"1 I §. feq. adjicitur quod cum nullae in in'e; ! rioribus dicafteriis feratur fententia ? j qua nonprovocetur, poenam iftam po»ea ) duabus, tribus ufque ad viginti md. t. I. 33. de R. V. I. 22. C. eod.^.35. 1. de R. D. ibiq. annot. (y) Vide praced. n. 3. (f) Quosque percipiendos vocatnatio forenfis. ( v) l. 4; |. 2. fin. reg. I. 52. C. de BI V. Poft litem enim conteftatam omnes j poflefibres intelliguntur pares. I. 10. C, , de prcefcr. longi temp. d.'l. 25. §. 7. ATec 1 obftat l. 25. %.fi. de ufur. Refpond. Litis | conteftatio quidem id inchoat fed tamen 1 ut in pendenti maneat res, donec fequatur condemnatio. (x) ld eft in publico faciendum po teftatem. /. 2. ad exbib. &copiam ut alter rem infpicere et tangere poflit. /, 3. §.8> de_ tab. exbib. I. 3. §. g. de hom. lib. exbib. Sic tamen ut hic prius argumznta rei, ie qua agitur, dicat. /. 3. pr. ad exbib. puta pondus, gemmam, et typum anuli: uti difcas ex Luciano in Demonacte. (y) Ab eo cujus intereft rem exhiberi* l. 3. (). i. t. intelligepecuniariè. l.\9, eod. Eft quidem maxime ob vindicationes inducla haec aclio. /. 1. d. t. I. 56. de procurat. Sed et competit ei qui vindicationem non habet. d.l.$.§. 3.4.5.6.7.8-9* «Sf 10. Et eft in perfonam. d.l. 3.5.3. Neque obftare debet quod detur contra perfonam plane ignotam. /. 7. g. 1. ö> 2.d. t. Nam fatis eft quod quatenus poflidet rem noftram , quae fubtilitate juris infpecla dedit effe noftra,arg. /. 23. $. 5. infi. deR. V. lf> de ufucap. nobis ex variis caufarum fisuris obligatus fit. arg. I. x.pr. de O. me laudans docet CL. Hahn. adWefdparat. ff. ad exbib. n. 2. Licet fit in rent fcripta aclio , nam ejusdem naturs eft aclio quod metus caufa, /. 9. §. S- 1uoi met. caufa. qua? tamen non definit effein perfonam, fi fpedtamus caufam ejus efficientem. Heec aclio ad exhiben duin etiam eft neccffaria, ut is, qui vult rempe£ere eer*  T R I p E R T I T A. B79 hibeat rem is, cum quo acium efl:; fed opus eft, ut etiam rei caufam debeat exhibere, id elt ut eam caufam habeat actor quam habituruf eflet, q cum primum ad exhibendum egiffet, exhibita res fuiffet, (z) Ideoque fi inter momexhibendi (a) ulücaptafitresapoftbifore: nihilominus condemnabitur. (b) Praeterea fructuum medii temporis, id eft, ejus quod poft acceptum ad exhibendum judicium (ej, ante rem judicatam intercelferit, rationem habere debet judex. fd) Quod fi neget reus, cum quo ad exhibendum aótum eft, in praffenti fe exhibere poffe, & tempus exhibendi caufa petat, idque fine fruftratione poftulare videatur (e): dareei debet, ut tamen caveat fe refiituturum (/): Quod fi neque ftatim juffu judicis rem exhibeat, neque poftea exhibiturum|fe caveat, condem* nandus fit in id, quod aétoris intererat, fi ab initio res exhibita eifet. (g) §. 4- Si familise hercifcundse judicio adum fit: fingulas resfinguJisheredibus adjudicare debet fh), & fi in alterius perfona prsegravare videatur adjudicatio (z), debet hunc invicem coheredi certa pecunia, ficut jam diclum eft (kj, condemnare. Eo quoque nomine coheredi quisque fuo condemnandus eft, quod folus fructus hereditarii fundi perceperit (/), aut rem hereditariam corruperit (m), aut confumpferit. fnj Quae quidem fimiliter inter plures quoque quam duos coheredes fubfequuntur. fo) 5-. Eadem interveniunt, & fi communi dividundodepluribusrebus acium üt. (pj Quod fide una re veluti deiundo: fiqiudemifte fundus commode regionibus divifionem recipiat,partes ejus fingulis adjudicare debet (qj & fi unius pars prsegravare videbitur: is mvicem certa pecunia altericon dem- certus fit, num reus eam poflideat, quod aliud petens in expeafas damnetur, uti dixi. ad ö. 35. /. de Action. K QtHÜkj non tantum ea, qua? in fruciu funt, fed & partus ancillarum in hanc aclionem venirent. /. 9, %. 7. ad exbib. item utilitates amiifte. d. I. 9. §. 8. (a) Poft litem conteftatam. d. I. 9, §. 6. . (b) Eleótio tamen actori dabitur ai velit ufucapionem dicere interruptam ei annot. ad pr. I. de ufucap. (c) Sive poll litem conteftatam. arg. I. 23. /. 30. de judic. (d) of, l. 9. f. 6. I. 1. de ufuris. (e) Quid enim fi rem non teneat? /. 5. §. fi. ad exbib. (ƒ) l.fti. $. 5. d. t. (g) Et quidem fi contumax fuit, jurejurandö in litem res 3e;fi;imatur. t. 3.$. 2. eod. alias quanti vere acloris intereft. /. 9. §. fi. d. t. (b) Quando res commode dividi nequeunt. arg. I. 55. fam. bercifc. (i) ld eft vel omnes res hereditarias accipiat, d. I. 55. vel majorem partem. /. 52. §. i. eod. (k) §. 20. I. de actionib. 19. I. 56. fam. bercifc. 1 (m) l. 16. §. 4, tod. I (n) l. 44. $. 2. d. t. I (°J Quare non permittemus ut major jnatu dividat, & minor eligat. Vinn. r. ifelecï. 0 0. 35. Licet id cautum Jure \ Frif. Oriënt, lib. 2. tit. familia bercifcun\ da. rubr. W9 Eroder und Sujler de goeder \ fulhn van een fetten. nec non LL. Weft- i v/old. art. 257. Sed poftquam omnium 1 confenfu partes funt faclae vel judex ad; hibitis sftimatoribus in eas rem omnem I hereditariam divific , forte cunSta. diri/ mantur. arg. $. 23. /. de legat. Jus Om' land. 5. $. 49. idque cautum LL. Transj Ifal. p. 2. tit. 14. §. 1. Éf 2. Velav. c. ' 32. §. un. Quod fi duobus obtingat no j I men, tune inftrumentum, quo id contiI netur, apud eum manebit, qui majorem | in nomine habet partem. I. 4. §. fi l. 5. f pr. fam. bercifc. I. fi. C. de fide inftrum. j vel apud majorem natu, uti in Clivia & j tota inferiore Germania ufu fervatur, & expreflum LL. Tyel. p. 1. tit. 26. §. 9. Sic tamen ut alteri defcriptum & reco- gnitum exemplum detur, eique cavea- tur, ut cum res exegerit, authenticum exhibeatur. d. I. 5. pr. (?) 3'Pr comm. div. (q) C. eod. I. 2. C. d. t. D dd 2  ,8o GERIIARDI F E L T M A N N l rr • rif .^wiinrin (v )' quia fane uno cafu neceilana eit, wc XtïtSw -mmodius üt, quam dim fitf* SSTS) Nam tune neceffe eft ex alterius agro partem al quam & feï^idlinoadjiidicari: quo cafu conveniens elt, ut» alterice Vcami? debeat condernnari. fy) quoqne nomine condemnand^ eft quisque boe judicio (%), quod forte cir cafines aliquid ^"lofcco^ mifit (2): verbi gratia, quia iapides finales furatus efc W, vela bo finales ff) excidit. Contumaciae quoque nomine quisque eojudicio contonatiir \d): veluti fi quis jubente judice metin agros paftus uoA füT^ Quod autem iftis judiciis alicui adjudicatum fuerit, id ftatim ejus fit (eJ, cui adjudicatum eft. ff)} DE (r) Lege vel. ) s) i. 3. C. comm. div. (t) ld efl dirigendornm. /. %. §• 1.' fin. regund. . (v) Alias vetera monumenta fequetur, qualia ferè Iapides, b. fc. aut ex hbris? Cenfus videndum quantum cujusque praedium fit. l.n.d.t. atque tune a judice agrimenfores fumptu utriusque l. 4. §. 1. eod. mittendi, qui rationem menfuree praefentibus litigatonbus meat. U 3. C. b. Quorum renuntiatiom ftabitur, Jicet unus, qui juffus adire locum, per contumaciam emanferit, uti exftat in d. 1.3. &. ante aliquot annos a praetoreEiTendienfi judex datus pronuntiavi. Si nec ex prifcis monumentis nec ex cenfus auctoritate adpareat, quae quantitascujufque agri fuerit, judex oculis fuis rem debe fubjicere, l. 8. §• t d. t. {x ) Idque amovendae veteris obfeuri tatis gratia. 2. §. 1. d. t. iy) l. 3. eod. (2) Ut alteri praeftet id quod intereft l. 4! §. 1. d. t. quod facramento in liten aeftimabitur. arg. I. 3. de in Ut. jur. ( a) Quo nomine & extra ordinem fil co ad poenam tenetur. /. i.&'Jeq.determ moto. Quae l. daleris definita eft in Jur Omland. Bi 7. §• 72. nifi alteri inde pats praedii avulfa, tune enim capite punitur. : d. §. 72. Sed & qui propria auCtontate terminos ponk, xxv. aureis JI Brems pleetitur Jure Drent. lib. 3. §. 50. ICb) Vel efibdiit aut exaravit, quod vetus flagitium & ne f acile fieret, Deum terminum , finxerunt gentiles, lapidem1 que facrum efle voluerunt. juvenal.jaf. 1 uit. Aut facrum effodiunt medio de UnM faxum. (c) Aut palos. Jus Omland, d. 72. (dj Adverfario ad id quod intereft: arg. I. 4. §. 3. d. t. óc magiftratui, qui , huic non obtemperavit, ad mulclaffl. :\org. I. un. pr. junti. 1. fi quis jus & non obtemp. < . C e) Quando de re unius alteri quid tribuitur, nam id aliquando eft neceifariufo §. 4. 5. 6? 6. h. t. alias nil nove adjiü' , tur, fed retro cujus id fuerit, declaral tur & explicatur. (ƒ) Nifi res aliena non adverfarii fitf" • rit, nam tune ufucapiendi conditio tra"5" . fertur. /. 17. de ufucap.  T R I P E R T I T A; 3Sr DE PUBLICIS JUDICIIS. T i t u l u s XVIIL PUblica judicia (g) neque per actiones ordinantur (b), neque omnino quicquam fimile habent cum caeteris judiciis (z), de quibus locuti fumus (k): magnaque diverfitas eorum eft & in inftituendo (/), & in exercendo. ( m) §. u Publica autem diclafunt inj, quod cuivis (o) ex (g) Quae de atrociore crimine, arg. t. t, de L. Aquilia. juntt. I. 44. eod. fpeciali lege conllituu funt. I. 1. h. I. 3, §. fi. de preevaricat. I. 1. $. 1. ad L. Corn. de Sicar. I. 2. §. 32. de O. J. (h ) ld eft non ab in jus vocando femper incipiunt. arg. %. fi. I. de poena tem. litig. fed faepè a manus injeclione. (_i) Privatis quae oriuntur ex jure cum rerum tum perfonarum. arg. I. 25.1. 28. I. 37. pr. de oblig. & aftion, (k) a tit. 6. hujus lïbri huc ufque (Ij Nam privata judicia tantum iis dantur, quorum intereft, publica vero cuivis ex populo plerumque. §. 1. b.t. \ Illa apud quemvis magiftratum five eum j qui habet jurifdiclionem, quam nunc vul-1 go civilem ck HoWandi ylmbacbt s-beerbykbeyt appellant, haec veró non nifi apud illum, qui mero imperio quod nunc jurifdictionis criminalis nomine venit, & Batavis dicitnr bals-beerlykbeyt, praeditus eft, inftituuntur. /. 1. pr. de offic. ej. cui mand. jurisd. juntt. I. 2. §.- 23. de O. ff. In publicis inftituendis non locus commiffi criminis aut domiciiii tantum ipectatur fed omnis, ubi deprehenditur fceleratus. h 1. C. ubi de crim. arg. I. un. C. übifenat. vel clanff. Non in privatis fed in publicis judiciis adcufator fubfcribere in crimen & ad talionem fi calumniator aut temerè periculum capitis reo creave- I rit, fe obftringere cogitur. I. 7. pr. & §. t. de accufiat. I. fi. de priv. delict. I. uit. C. de calumniat. Sed hodie ea. fubferiptione in crimen non utimur & adcufator tantum cavet de injuria & litis fumpti- bus reo , fi hic abfolvatur, praeftandis. Nemef. Karul. art. 11. & 12. Quod fi idoneè eo nomine non fatisdet, cum reo ad finem litis carceri mancipatur, & fi dolo malo probetur adcufalfe poena corporali aliave extra ordinem pleclitur. Carpzov. p. 3. prax. crim. c[. 106. Wi 41. (m) Ad privata enim judicia perfequenda procurator dari poteft, pr. I. de iis per quos ag. poff. non ad publica nifi ut excufatio abfentium allegetur. /. 13. §. 1. h. 8c ut dominus pro fervo intervenire poffit. /. 18. de appellation. In privatis non eft quaeftioni locus fed quidem in nonnullis publicis fi verkas aliter quam per tormenta exquiri nequeat & de crimine quaeratur, cujus fupplicium fit mors aut corporale, arg. l. 9. de queeftionib. Nemef. Karul. art. 8. Damnati publico judicio femper fiunt infames, at privato non nifi in paucis. /. 7. h. t. In judiciis privatis acloris folius eft probare. I. 4. C. de edendo. in publicis quandoque etiam rei /. 22. C. ad L. Corn. defalfi l. uit. in fi. C. de abolit. Denique in privatis judiciis dilati® una in fmgulis caufis tantum tribuitnr, fed favore cum innocentiae tum boni publici reo tres & adcufator! duae dilationes dantur l. fi. de feriis. Huc pertinet locus Juvenalis fat. 6. Nulla unquam de morte bominis cunctatio longa eft: (n) Quafi populica.* (0 ) Qui admittitur ex LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 21. §. 3. Daventr. p. 4. tit. 3. §. 4- Ddd 3  GERHARÜiFELTMANNI ex populo (a) executio (r) eorum plerunqne O) datur. ft) §. 2. Pubficorum judiciorum quaedam capitalia funt, quidam non capitalia. Capitalia dicimus, quse ultimo fupplicio (t) afficiunthomines, vel etiam aquae & ignis interdidione, vel deportatione (v)id metallo. (x) Caetera, fi quam infamiam irrogant, cum damno pecuniario (y): haec publica quidem funt, non tamen capitalia. (zj (j, 3. Publica autem judicia haec funt: lex Julia {a) majeftatis (h) quae <$. 4. Si juret fe pro certo credere quod reus ceedem aliudve crimen commific. Si, hoe non prober reo ad id quod intereft, | tenetur, & arbitrarie punitur. LL. 1 Trans-lfal. p. 2. tit. 20. §. 3. etiamque dignitate exukur fi calumniatus fit. Davenr. d. I. §. 5. (p) Nifi prohibeatur veluti pupillus, mulier, miles, magiftratus, fervus, pauper five is qui. l. aureos non habet, de quorum valore dixi ad §• 5. I. de Attyl. tut. item qui numos ad accufandum accepit aut falfum teftimonium fubornatus . dixit. I. 8. e? feq. de accufat. ( q ) ld eft accufatio. I. 11. pr. de acciifat. arg. I. 43. % lo. de ritu. nupt. Hic autem obferva quod argumentnm a notatione nominis non poffit fieri per adfirmationem. Nec enim, fi cuilibet ex populo licet experiri, ftatim inde publicum fequitur judicium, quippe cum certum fit, acliones pop:iIares cuivis ex populo dari,/. i .depopul. act. & ideo publicas appelhri, l. 30. %. %. de jurejur. quaï tamen non publica conftituunt judicia, arg. 1.1. §. 6. ds jufp. tut. I. \. pr de fepulchro viol. (r) Excipitur enim crimen adukerfi. /. 30. C. ad L. Jul. de adiüt. Si fupofiti partus, l 30. §. 1. ad L. Corn. de f als. (ƒ) Etiam hodie licet filente populo, uti fit quod moleftiam invidiam & periculum fatisdationis nemo velit fubire, plerunque advocatus fifci adcufet facinorolbs vel magiftratus fpontefuaquaeratin eos, quod illi nemine etiam adcufante permiffum. arg. I. 3. /. 13. de offic. prof. Nov. 128. c. 21 Vide noftra ad LL. milit. Belg. art. 65. tit. 9. (O Sic diclo quod poftquam id fuftinuit damnatus, aliud pari nequeat, ideoque folam mortem naturalem interpretamur. arg, l. 21. I. 29. de pan. I. 1. de bon. eor. tqui ante fent. haec enim fummum eft iupplicium, qua vita adimitur. I. g. pr. de poen. .& fanguinis poena ingeritur. I. 18. C. de tranfaÜ, juntl. d. 1.1. de bon. eor. (v) Utpote quae in prioris locum fucceflit. I. 2. §. 1. de poen. I. 5. §. fi. dc ex- j traord. cognit. I. 3. ad L. Jul. pecul. Nov. 22. c. 3. (x) Trireme item ergafterio aut earcere in perpetuum, licet hic jure Roman* j pro poena non poffet haberi /. 8. §• Q.k ' poznis. Et fi magiftratus non habet ergfc j fteria, in ea loca mittit, quee ergafterii ' habent. arg. d. I. 8. §• 4 ln omnibus i autem iftis cafibus capitalem pcenam reus | fuftinet, quia civitatem amittit. /. 103. i V. S. juntl. I. 17. de panis. Imo &lij bertatem iutellige civilem d. I. 8. §. 4' ex qua explicanda. d. L 5. 3. de extraord. cognit. ( y ) Aut in corpus aiiquam coè'rcitio| nem. I. 2. h. veluti ifcbus fuftium vel virgarum, ftygma & relegatio etiam in perpetuum. /. 28. §. i.\de peznis. j (2) Quo verbo ftrictiffime accepto tantum veniunt judicia in quibus daip* f nato vita adimitur. /. 18. C. de trfinjm f /. 4. de posnis (a) A Cajo Julio Csefare Jata ad po pulum. Cicero Philip. 1. (hj imnnnutts: uti veteres ajebantj fed jam leefee placet: Eft autem vel peil duellionis vel leefee majeftatis in fpecie 13$ di£tum. \l. fi. ad L. Jul. maj. lllludBflj gis hoog verraat ScAnglhhigh treafondm tur eftque parricidio par, uti cenfet M guftus apud Scnecam. 1. de clement. 9. ubi Lipf. n. 103. Hinc perduellesappdlarunt parricidas reip. Cato & Csefti apud Sueton. in Catilina. Quinimo atncius patrice parentem quam fuum octii®'1 ait Tullius Philip. 2. Crimen laefee maje' ftatis in fpecie fic diétum olim etiam dum moribus virlsque antiquis res ftabat R°* mana committebatur, quoties quis contra populi Romani dignitatem peccavePt» Seneca 4. controv. 25. Licet quis vm vefte uti. Si prector jus in vefte firvili vd muliebri dixcrit, violaverit majejljffemt Hodie tamen ejus tantum funf rei, q4 fcientcs falfum conferipferunt vel reat?; verunt in tabulis publicis. /. 2. adL. ]"■**• maj. item qui privatoj habent carceres. /. un C de priv. care. & qui moneram cudunt, cum id illis non fit datum jus, aut  T R I P E R T I T A: 383 quae in eos, qui contra Imperatorem (c) vel rempublicam fi) aliquid mo- aut falfarn fabricant. 1. i. & t. t. C de falfa mon. Et qnanquam hoe cafu etiam bona damnatorum publicentur, /. 2. C. f. in altero tamen id non hac tempeftate obtinet. arg. I. fi. ad L. Jul. maj. fed ne mortis quidem poenam luit reus privatijcarceris, verum CC. aureorum^orewo- j rum ex jure Drenth. lib. 4. $. 22. qui [ finguli conftant xxnx ftuferis: uti intel- 1 ligis ex d. lib. 4. §. *. in agro Groningce | Socio autem fi poft xx. horas aliquem retmuent laefo ad lxxx. & fifco ad xl. i daler os; alias ad dimidium utrique tenetur I Jus Omland, lib. 7. $. 26. Reus privati carceris laefo ad lx. & fifco ad xxx. au- \ reos Karulinos tenetur. Jus Selverd. 5. ' art. zo. ad duplum fi xxiv. horas reti- I nuerit. d. lib. 5. art. 21. Qui vero fal- 1 fam monetam cudunt aut icientes eam j erogarunt in Jebete coquuntur vei vivi I exuruntur. Jus Omland, lib. 7. $.48 Old- 1 amt. lib. 5. $. 57. Cacabus in quo oleo fervente periit ejusmodi facinorofus pu- ' blico judicio Daventrienfium reip. fuf- I . penfus etiamnum cernitur: cujus etiam ! bona in fiscurn coguntur. Jus Omland. 1 d. §. 48. Oldamt. d. %. 57. Qui autem I lavant numos eosve radunt aut tingunt, \ illi gladio feriuntur. /. 8. ad L. Corn.de falf. Jus Omland, d. I. §. 49. Oldamt. d. I. §. 58. Criminis perduellionis fanétio 1 porro eft , (c) In hunc pro exercitusducefump- < tum, Vide annot. ad infeript. procem. I. 1 ex verbis L. Junae licet fortè crimen ma- 1 jeflatis non committeretur; ad exemplum tamen legis erat vindicandum. I. 1. §. 1. ad Li Jul. maj. ibi quiveimperium poteftatemque habet occidatur: junct l. 7. §. ^.in fi. d. t. Nam de Imperatore five trincipe Romano quanquam jam Cajus CeePar i nil aliud moliretur, quam ut in eum eva- j deret, tune populus necogitavit quidem, / poftea autem in Auguftum hujusquef ie- n ceffores, tranfiato jure populi, uti dixi- f mus in g. 6. I. de J. N. G. & Ci quae n antea populi ea deinde principalis faéta fi majeftas. d. I. 7. §. 3. /. 3. eod. I. 10 y. j 1. de queeftionib. I. 7. C. ad L. Jul. maj. Committitur autem in omnes Principes t< penes quos eft majeftas: Adi annot. ad. m pr. procem. I. verb. majeftatem. etiam in fi Eleétores Imperii. ex Aur. Bulla Caruli p 1V. tit. 24. Quod etiam de aliis Imperii li Principibus facile admiferim , fi quisho- b\ ftili animo adverfus totam remp. Germa- fi meam eosoccidüTec, aut veneno aliterve us mfidiatus eifet. arg. /. §. u ad L. Jul. maj. I. 5. pr. C. eod ibi, nam & ipfi pars corporis noftri funt. Quare non obftat quod penes illos non fit majeftas, nam & hoe, fi cum exterisagantfalfum, quae caufa eft cur apud Reges capita quoque tegant. In eos qui Principibus &Regibus a confiliis fuut, hoe fcelus quoque committitur d. I. 5. pr. Quanquam cum non de proprio perduellionis crimine fed de 7c\»^ü agat; puta quod ftudentes fua? potentiae pauci pravi homines in dignitatibus conftituti finxerant legemque Areadii praslato nomine tulerant intra cancelJqs fuos deberet coërceri, ut non aliter ei locus daretur , quam fi faéh'onem nonnuili iniiffent in necem purpuratorum. Vide Jacob. Gothofred. V. CL. difc, hu ftor. ad d. I. 5. Sed aliud vult ufus, qui óc jam non diftinguit, an horüli animo in 1 nncipem vel remp. an odió privato quis quid marchinatus fit uti intelligasex iis, quos titavi ad LL. milit. art. 5. Ut. a. n. 2. Sic cum quis tale quid fecerit dolus pro facto accipitur uti in l. 7. ad L. Corn. de Jicar. Requirunt tarnen interpretes, ut fit fubjectus. Clement, paftoralis. J. rurfus. de re jud. At licet peregrinus it, ufu fori etiam folus conatuspunitur: itiamfi quis fit confeius infidiarum, qua? ion modo reip. & Principi fed & duci ixercitus tendebantur, uti intelligas ex ebus geftis, quas narravi ad d. art. 5. Ut. a. '•3- & ht. c. n. i.item ad art.ó.lit.a.n. 1. Quod utrumque arguit crimen perduellionis contrahi, nam in hoe voluntas fcelens pro effeétu accipitur. d. 1. 5. pr. & eonfcii eadem feveritatepuniuntur. d. I. ). §. 4. De iüo audi Sidon. Appollinar. "• epift. 7. firb cognofcens poffe reum maftatis renuntiari, etiam eum , qui non afitïaffet habitum purpuratorum. Novum obis dedit exemplum Batavia in adole:ente claris parentibus orto, quiobvuleratum Janum Wittinm Hagae-Cornitum fit capite punitus ex fententia lata. 29. 'un. 1672. (d) Quam per populumRomanumin:lligit Ülpianus in l. 1. $. 1. ad L. Jul. aj. _ Quicunque enim appetit imperii curitatem, non modo in reip. caput & •oceres fed & in univerfum populum deïquit. Veget. 1. de re milit. 20. aut certe fii remp. prodere. Non mirum eft ut fit proditores hujus criminis rei etiamnum fiant  3§4 GERIIARDI F ELT M ANNI moliti funt, fuum vigorem extendit. Cujus poena animae (e) amif. fionem fuftinet (ƒ), & memoria rei etiam poft mortem damnatiir. (g) 4. Item lex Julia (h) de adulteriis coercendis fi), quee fk)rm folum temeratores alienarum (/) nup. fiant. LL. Trans-lfal p. 2. tit. 22. §. 1. | Seditiofi ideo quoque capite & bonis j mi/ic'tantur ex Statut. Frif. Belg. lib. 1. tit. l. 5. {e) ld efl Vita: quee acerbifïimo mortis genere damnatis eripitur. Nam vel vivi forcipibus candentibus Jacerantur,osifragium patiuntur, vel quadriga equorum in diverfa concitatorum diftrahuntur, uti RavillacoHenrici ÏV. Galliar. Regis parricidte evenit: vel animam precariam I trahentibus cor feclo peótori eximit pu- I blicus corpusque mox dividit in quatuor ; partes, quse non fecus ac caput, diver- j fis locis fufpenduntur, quod ante XII. & amplius annos Covordae faélum & praefcriptum Jure Omland, lib. 7. §. 48. Oid- , amt, lib. 5. §. 57. Selverd. 5. art. 46. (f) Et non modo bona damnatorum fifco vindicantur, l. fi. ad L. Jul. maj. . I. 5. pr. I, 6. I 7. C. eod. etiam jure noviffimo Romano, autb. bona damnatorum. C. de bon. prcefcript. & hodierno, uti ex legibus noftrorum temporum liquet, quas 1 in füperioribus memoravi ad b. §. éi? Jure | Frif. Oriënt, lib. 1. I. 8. verum et filii / reorum fiunt inteftabiles, nec adulhsói- ; gnitates admittuntur tanquam ignomi- 1 niofi. 1. 5. .§. i- C. ad L. Jul. maj. qua- 1 les et fiunt, qui Principi pro illis fuppli- t cant. d.l. 5. §.2. EïYvabus tantum legitima t relinquitur ex bonis materhis d. I. 5. ^.3. ! Quae cuncta cum jure fingulari fint magno exemplo conftituta, ideo non deftruuntur ratione juris communis, quae exftat in l. 26. & l. 22. C. de peen. arg. I. 15. de LL. Nos autem hancfequimur, nam veniam vel ipfis facinorofis petere nunc licet abfque infamiae metu, & Iiberos non femper a dignitatibus arcemus ficuti Cottain apud Ciceron. 3. de nat. deor. 93. Quod inftitutum valdeproba-l tum Juliano Gaef. in orat. z. de land. Con- \ Jlantii. quoties in Iiberos non faevitur: < ; unde & orat. I. inter laudes Conftantii } collacat, quod filium adverfarii de pater-. no fuppÜcio fentire aliquid non effet paf- j fus. Vide etiam Senecam 2. de Ira. 34. I & 7. de benefic. 20. (g) Ut tituli & nomina ejus ubique j radantur. §• 5- I' de bered. qua; ab intefi. 1 Adi fi lubet Sueton. in Domitiano c 23. f & fi tanti eft, vide quae edifferui lib r. de titul. bonor. cap. 70. per tot. ApudBritannos agens obfervavi cauponis, diverforiis atque tabernis, quibus antea Kamli i. caput praefixum fuerat, illo Rege nefariè ccefo, juifu parricidarum imags uem fuiffe demptam, hüjusque in Jocum afierem locatum cum inferiptione Heam was thekings bead: ld eft, Hic erat Regis caput. Dirutas publicè aedes ait Livius2. bijl. 41. (b') QuamOébav. Auguftusexintcgrd fanxit Tranquill. Aug. c. 34. led in memoriam patris Juliam dixit /. x. ad L. Jul. de adidt. (i) Poena in illafaneita. fed qua? -An capitalis? Hoe didici ex Arnobio adverf. rentes lib. 4. Ad libidinem homines preni xtque ad voluptatum blandüias natura inhrmitate proclives adiüteria tamen legibus vindicant cj? capitalibus eos affieiunt pmisi Verum an id de ultimo fupplicio & mortis naturalis poena accipiendum? Lipfius id negat aitque paucos fed bonos fibi confentire in excurf. ad Taciti Annal. Hb.iS. Ut. A Ego vero putaverim pro circumlantia perfonarum & Jubidineprinciputft iiter atque aliter in adulteria fuilTe ani' aadverfum. Tacit. 4. Annal. 44. patn jus Julo Antonio ob adulterium Julia mor. e punito. C?0 Uti poftea eft retraftata a Conitantino M. in l. 30. C. ad L. Jul. ét idult. (l) ld eft moechos ac adulteros, quales cuncli, qui violant alienum thorum, fic dicli quod accedantadalterum,&,0: !ic loquar , in hujus nido ovum conlocent. %rg. I. 6. §. r. d. t. Cuculus ergo eft adulter, licet Gelris & Cliviis per ironiarö ita dicatur, qui Campano laborat morbo & alias corniger audit. Adparet auteffl 2X diótis non nifi in nuptam comrnitö idulterium. d. I. 6. §. 1. /. 34 $. 1.*^ Eërent. Eunucho actu 5. fc. 5. Quis homo pro mcecbo unpiam viditw domo mcreiricid Deprcndi qutnquam ? Maritus itaque cum innupta rem habettë crupi tantum tenetur. d. I. 6. §• !• QiJ!ï eam  TRI PER TI T A. 38>- nuptiarum gladio punk (m) fed & eos, qui cum mafculis (n) nefandam Jibidinem f o) exercere audent. fiprl ^ri^ *' 1 ' \ X ' ^vv* VMUVl^ VÓ J 4 " WHtHlX, ftupri enim illa fola non poffit dici habere ni- J dum, non alii viroperegrinumfubltkuitur ovum. Sed ex ratione juris divini, \ 1 Corinth. 7. i. ö? feq. & hodierni quis- j quis fidem connubialem coitu cum alia perfonarumpit, is adulterium committit. Nemef. Karul, art. 120. Stift. Frif. Belg. p. 2. tit. ii. §, 3. Jus Trans-lfal. p. 2. tit. 19. g. 10. quod ex Jure Pontificio defcendit, c. nemo 32. q. 4. et congruit divino. arg. Matth. 19. 9. Marciio.Lu-j ca 16. i8« Facit huc locus Jobi cap. 31. I v. 9. & 10. Sed hic de aliena uxore lo- \ quitur ubi molen dicit quodpermolere Ho- j ratius appellat. ■ (m) d. I. 30. §. 1. Juftinianus tamen■ in muliere mitigavit poenam. auth. hodie C. ad L. Jul. de adult. Nov. 134. c. uit. Et quia apud eos, qui iacra reformata j habent, monafieria non funt in ufu, ideo adulterse apud Saxones virgis caedunturck j relegantur in perpetuum. Carpzov. p. 2. prax. crim. q. 53.n. \i. Legiflator vicinae terrte etiam ratione foeminarum clementiae glqriarn adfec~tavit,quanquam enim LXXX daleris in viro pleclat adulterium, Jus \ Omland, lih. 7. art. 46. fi privata üt perfona publica enim veluti judex aut toparcha altero tanto: d. art. 46. & capite puniat eum, qui abduxit alienam conjugem cum rebus, quae excedant V. daieros: utroque tamen cafu foeminae adulterae tantum injungitur faxi portatio. Jus Omland, d. I. art. 45. ^ 46. Sic tamen ut pöfteriore cafu ei quoque interdicatur bonis & urbe agroque circumjacente. d. art. 45. Indifcriminatim poena cccl. aureorum Karulinorum ftatuta in adulteros JureSel verdico lih. 5.55. zö.Sed jureEbraeorum mulier etiam morte punitur. Levit. 20. 10. TJeut. 22. 22. Et ideo in noviffimo cafu, fidn abducbionem moecha confenferit cum adultero, capite punitur ex Jure Oldamt. lib. 5. art. 56. quod alias aaulterio fine raptucommiffo quoque tantum poenam LXXX. Dalerorum dictat. d. lib. 5. art. 37. Verum in urbe Groninga nunc adulterii poena eft CCC. Dalerorum praeter infamiam ex SCto 19.Eeir.1669. Apud Hollandos & Zelandos haec quoque cum numaria poena inrogatur moechis, qui & iterato fcelere in exilium mittuntur. Pol. Ord. Holland, art. 15. Zeiand. art. 30. Frifii Belgae prima huic delicto L. aureos fiorenos, alteri LXXV. infamiam voluerunt efle poenam. Stat. Frif. p. 2. tit. 11. §. 3. Trans-Ifalani autem dividunt inter marem & foeminam. Illum ' fi cum innupta commiferit adulterium, puniunt prima pro vice C. aards fiorenis, cum nupta autem CC. ejusmodi namis & infamia. Si iteraveritidfcelus, altero tanto pleótitur & in perpetuum relegatur, quam pofteriorem paenam etiam femper voluntmaneremoecham. LL. Trans-lfal. p. 2. tit. 19. §. 10. Sed non apud folos Belgas fi Drentios excipias, qui nuper pcenam capitis iterum in duplex adulterium revocarunt Reform. Juris Drenth. lib. 4. art 54. arbitrariam autem, quae | & praefcripta LL Velav. c. 4. 2. Co! mit. Zutphan. tit. 11. $ 25. fequi folent, verum etiam apud Clivios, Marcanos, aliosque inferioris Germaniae populos lex Julia dormit, adeo ut nec adulterium duplex ibi morte puniatur, uti vidiexcon1 feffione Advocati fifci Clivenfis in fcripto ; adcufationis contra aliquem qui Lutetiae j habebat uxorem & Clivis puellee per vim fluprum voluiffe inferre dicebatur, inftitutae 1669. Pcenam numariam graviorem pro modo facultatum inrogant adulteris cum infamia & fi in aere non habent, exilio aut aliter puniuntur. Nec obftat quod ultimo fupplicio.pleébantur jure divino , uti loei antea adducti oftendunt. Nam id Ebraeorum potius jus efl quam divinum, aut fi ad hoe id referri debere contendas, ajam effe divini forenfis feu politici, licet non inficier, ex jure divino morali id defcendere quod adulterium non debeat relinqui impunitum & hoe nulla lege poffe effici. §. 11 I. de J. N. G. éf C. ubi dixi. (w) Aut foeminis, Nemef. Karul.art. 116. etiam inter fe, ad Roman. 1. 26. aut cum brutis animalibus d. art. 116. Jus Selverd. lib. 5. art. 41. (0) Quae efl fcelus quod non proficit fcire. I. 31. C. ad L. Jul. de adult. & jam peccatum contra naturam aut mutum atque Sodomia dicitur. Ratio hujus nominis ex hiftoria Lothi notiffima. (p) Hi cum brutis viviexuruntur. Levit. 18. 22. öf 20. 13. Exod. 22, 19. Nemef. Karul. art. 116 Jus Omland, lib. 7. art. 40. <5f 41- Oldamt. lib. 5. art. 52. Drent. lib. 4. §. 55. SpJuprd. d art. at. Da.  386* GERBARDI FELTMANKI ftupri flagitium {q) punitur, cum quis fine vi (r) vel virginem vel viduam honeftè (s) viventem ftupraverit. Poenam autem eadem lex irrogat ftupratoribus; fi Jioneftifunt, publicationem partis dimidia,bonorum (/): ii humilcs {v)> corporis coërcitionem cum relegatione. (x) §. 5. Item lex (y) Cornelia (z) de ficariis quae homicidas (b) ultore ferro (c) per. Daventr. p. 4. Ut, 4. §. 9. Ex quibus declarandum Jus Trans-lfal. d. tit. 19. §. 14. Plura de hoe fcelere annotavi ad LL. milit. art. 3. Ut. n. (q) Stupri latiore acceptione alias non modo adulterium, l. 6. 1. aal L. Jul. de adult. I. 101. de V. S. fed &Sodomia venit. /. 8. %. 2, quod met. caufa geft. I. 1. §. 2. de extraord. crim. Sicjulünus biftor. lib. 9. narrat de Paufania quod fluprum ab Attalo erat paifus ideoque hujus fcortum , iflum vocat. Idem aucbor lib. 22, pr. de Agathocle SiciJia? tyranno refert quod dia vkam ftupri pa- 1 tientia exhibuit. Sueton. Calig. c. 36. I commercio mutui ftupri Aug. c. 68. adoptionem ftupro mtritum. É? Nerone c. 44, conftupraret. Licet haec nefaria "venus proprie appellatione impudicitiae veniret. Sueton. Jul. c. 2. non fine magno rumore proftratce regi pudicitice: Aug. c. 34. leges J'anxit de pudicitia: & c. 68. quafii pudicitiam delibatam ii Cafare. Hinc Valer. Max. 6. rer. memorah. 1. impudicitia? dicitur, quae de pueri ftupro habebatur. Contra pudicus. Catull. Carm. 21. . (r ) Haec enim u adhibitapaena ultimi fuppücii locum habet, quae moribus noftris eft gladii. LL. Daventr. p. 4. tit. 4. g. 9. Dummodo corrupta puella, ea de re intra XX ;V. horas conquefta fit, nec ftuprata, priusquam illud fecerit, cubitum iverit Jus Oldamt. lib. 5. §. 55. Omland, lib. 7. art. 42. Drentb. lib. 4. 38. & 56. O") Qui enim cum victima publicarum Ubidinum coivit, jure Romano non punitur. I. 13. $. 2- ad L. Jul. I. 29. C. eod. Etiam fecundum Stat. Sufat. art. 12. nec ducere nec dotare tenetur. At cum jurisprudentiae finis fit, juftitiauniverfalis, & in fe haec quoque contineat caftitatem, ideo arbitrio judicis illud deli£tum relinquitur. LL. Velav. c. 4. §. 3. Comit. Zutphan. tit. 11. $. 26. Nifi legibus certa in id conftituta fit muleta, | quae XII. fiorenorum eft ex Statut. Frif. I Belg. lib. I. tit. 10. $. 3. & Vnumorum I qui a vetere fcuto appellantur ex LL. 1 ( Trans-lfal. d. tit. 19. §. 14. J1 ((t) Quemadmodum etiam hoe tempore quandoque judicatum refert Hahn. é Weftnb. parat. ff. ad L. Jul. de adult, n. 21. In inferiore autem Germania &Bdgio mulctatur ftuprator arbitrio judicis, & ex LL. Trans-lfal. cl. I. §. 12. XXV. veteribus fcutis. Uterque ex LL. Daventr, p. 3. tit. 17. §. 10. (v) Et nil habeant in aere arg. l.fi. kin jus voc. Hoe enim cafu etiam Groning» adulteri virgis caeduntur, & relegantur in perpetuum ex SCto. 19. Febr. 1660. fx) Cui poena; etiamnum locus effe pollet j, ii homo vilis filiam ejus, qui ia dignitate pofitus, ftupraflet. Carpzov.p. 2. prax. crim. q. 69. n. 44. vel famulus id feciffet. Stat. Tremon. §. 191. Sed haec quidem ad vindiólam publicam pertinent, pr«terea autem ftuprator ex lege [ Ebraeorum corruptam ducere & dotare tenetur. Exodi 21. 16, At mores noftri ftupratori alterutrum tantum imponunr: ita tamen ut etiam fomptus puerperii & alimenta infanti pra?ftet. Dos autem datur pro qualitate ftupratae. LL. TransIfal.p. 2. tit. i.art. 6. (y) Qui hanc legem tulit, non auctor tantum caedium, fedexacbor vifus eft Senecae de provident. c. 3. (£) a L. Cornelio Sylla diclatore lata: /. 2. §. 32. de O. J. (a) Sive iis qui caedem telo quocunque commiferint: Quintilian. 10. Inftit orat. 1. (&) Dolo malo & ex propofito mak' volo. I. 7. ad L. Corn. de Sicar. LL. municip. Cliv. tit. 132. §. 2. Belg. milit.art. 3. Jus Oldamt. lib. 5. $. 41. (c) ld eft gladio. LL Daventr. p- 4tit. 4. $. 3. Jus Omland, lib. 7. art.t. Oldamt. d. §. 41. Drent. lib. 4. §. 38dummodo. (*) (*) Dolo hoe fecerit necefle eft ÜTrans-lfal. dict. t. 22. §. 1. Velav. t. 3fed fi in rixa calore iracundia? arbi" :rio judicis Velav. d. c. 3. ubi vid.G°ns 'ureTrans-Ifalanico fi auffugiat,bienniu® :xulare cogitur nec redire poieit, imguis redemptus a cognatis.  T R I P E R T I T A. 3*7 perfequitur (<7), vel eos, qui hominis occidendi caufa cum telo (ƒ) ambulant, (f) Telum autem, ut Cajus nofter ex intcrpretatione legum duo» decim tabularum fcriptum reliquit ([g) vulgo quidem id appeliatur , quod ab arcu mittitur: fed & omne fignificat, quod manu cujusque jacitur. Sequitur ergo ut lignum, & lapis, & ferrum hoe nomine contineatur: dictum ab eo, quod in longinquum mittitur, a Grasca voce ?w figuratum. Et üc hanc fignihcationem invenire polfumus & in Gra;co nomine: nam, quod nos telum appellamus, illi $kk appellant. Ad» monent nos epigrammata in Xerolopho urbis|fauftiiTimae (bj fcripta (/) vj\ t* /3éA.»f èfzus scpéfïTO etyetfitat Kiy^xt, To^xjjj,xm, nhwoi iluftjj Kibai. \. e. Etbu- jusmoditela fimul ab eis ferebantur, lance'ae, fpicula, fundae, plurimi autem ff Iapides. Sicaiïi autem appellantur a iica, quod fignificat ferreum cultrum. (&) Eadem lege & venerici capite damnantur (/), qui artibus odioiis \pt)9 quam id) Nec refert, an calore iracur.diae ! in rïxa adverfarium occiderit. Nemef. Karul. art. 173. Nam fi animo deliberato & de fiang froid , uti Gail! ajunt, ihcautum obtruncaverit, tune htvonis poena pleétitur. LL. Velav. c. 3. §. i, & rotse fupplicio adficitur, vel ialtem cadaver rotae exponitur, aut caput perticö3 f\gitur, uti fcripfi ad d. art. 3. LL. milit. Ut. a. n. t. 'Jus Jrif. Oriënt, lib.i. V. '23. Selverd. 5. 44. Sed mores nonnullarum gentium mitius cum eo agunt, qui in rixa fubito exorta alium necavit, iudicisque arbitrio tune posnam relin- ] quunt; & fi homicida evaferit, alibi e- j xulare debet fex annis, LL. Vüav. d. I. ■ §. 3. alibi quinque , LL. comit. Zutph. J tit. II.*). 20. alibi duobus, LL. Trans-l> Ifal. d. tit. 22. §. 1. alibi vero uno tan- j tum anno. LL. tetrareb. Rurcemund.p.6. tit. 2. g. 5. art. 13. Non ergo ubique aufcultant Senecae in epift. 7. docenti, qui occidit, illemeruit, ut hoe pateretur. (e) Maxime fi dolone aliove, quod occulte geilet, quo cafu v. aureis florenis fifco tenetur ex Jure Drent. lih. 4. §. 37. uno vetere fcuto ex LL. comit. | Zutph. tit. 24. & x. libris ex Jure Ve- j lav. c. 9. 3. Sed indiftinétè plectitur xv. dalerïs ex Jure Omland, lib. 6. art. 42. ; tot autem aureis Selverd. 5. $. 18. (ƒ) h Pr' i- 7- c'a^ Corn. de Sicar. \ Quod eft è Stoa. Seneca 5. de benef. 14. j Sic latro eft etiam antequam manus inqui- i ml: quia ad eccidendum jam armatus eft C? habet fpoliandi atque interftciendi voluntatem : Sed univerfali confuetudine ei jam derogatum. Sande lib. 5. tit. 9. def. 11. Atque hoe juri divino magis congruit, nam coniummatam defiderat cae- dem dum ait, qui hominem occiderit, qui fanguinem effuderit. Exodi 21. v. 12. 18. 19. Num. 35. 16. Deut. 19.4. CoUatus tamen pro effeétu &confummato fcelere accipitur, li hoe cum vi publica conjuncfum, uti eü: latrocinium & 1 effracbio aedium furandi caufa, nec non | expugnatio villa? aut navis, ut rapina èxerceatur. Nam licet nil ablatum fit, ] fi tamen vim armatam aliamve adhibue\ rint, & moliti fint talia facere, ultimo ! fupplicio adüciuntur. Exemplum noftra setate nobis dedit Lugdunum in Batavis, ubi mulier cum fuo viro hujusque fratre, atque adhuc alio fuere furca fixi, quod navem onerariam, quae fingulis hebdomadibus inde Delphos navigat, expugnarè in animum induxiffent. Conducfi quoque mercede ficarii, qui barbare aft ffljjinatores, morte plecbuntur. (g) in l. 233. §. 2. de V. S. {h) ld efl urbis Conflantinopolitanas loco celeberrimo. Vide fis Balduin, ad b. §. ( i) Ex Xenophonte d. I. 233. 2. ,k) Incurvum. Jofeph. 10. biftor. 7. Rationem nominis reddit Ifidorus i8i Orig. 6. Vide poft fin. tit. de R. J. (I) Etiamfi tantum voluntas penes eos fuerit. Seneca 5. de benef'. 13. veneficus, qui foporem cum venenum crederet, mifcuit: At privatis fi propinatum non plee- ' titnr morte fed exitum quoque fpecbamus. Hic & folus fufficit, fi res mali efl exempli. /. 38. §» 5. de peen. Vide refiponf. milit. 2. n. 42. (m ) Quas exercent hofles communis falutis. /. fi. C de malef. & mathem. qui igni impofiti pereunt. Stat. Grow. 8. §» 20. E e e z  383 CERHARDI FELTMANNI tam venenis («), quam fufurris (oj magicis homines| occiderint (p)\ vel mala medicamenta publice vendiderint. (q) (j. 6. Alia deinde lex afperrimum crimen (r) nova poena (s") perfequitur, quas Pompeja de parricidiis (t) vocatur: qua cavetur, ut ii quis parentis aut tilii, aut omnino adfinitatis (v) ejus, qusenuncupatione parentum (x) continetur, fata prseparaverit (y)i five clam, five palam id aufus fuerit, nec non is, cujus dolo malo id factum eft (z), vel confcius criminis exiftit, licet extraneus fit (aj, poenaparricidii puniatur, & neque gladio neque ignibus (b), neque ulli alii folemni fc) poe» nae fubjiciatur, fed ( d ) ia- (») Malis: /. 3. §. 2. ad L. Corn. de I Sicar. juntl. I. 1. C. de malef. matb. etiam fubtiliiTimis: conftat enim hodiè apud Italos reperiri, qui malum virus per pennam fpirantes totum conclave norint inncere: ut, qui in hoe fint occidant. Alii poftes oftiorum inungnnt certiffimo tranfeuntium exitio. Quid mirum ergo fi rudis adhuc antiquitas credebat, quod ejufmodi venefici non tam venenis. , (o( Arnob. adverf. gent. lib. 1. quidqidd virium continet j'remor ille verborum,' atque adjuncice carminum neceffttates. ( p) Nam folis fufurris id eft incantationibus i quas impoftores fubmilTa faciebant voce , aut flridore magico vel mnrmure carmineve ferali homines ocoidi péflè inter aegrae deliria mentis & uniles nugas habemus : uti plena manu f.radidi. decad. 2. decif. 10. n. 41. & per tot. (q) Horum poena nunc efl arbitraria. jus Drenth. lib. 4. §. 50. Nam fecuta crede mares rota puniuntur foeminx vero in aqna fuffocantur: alias extra ordinem coërcentur. Nemff. Karul. art. 130. (r) Nefasque ultimum dictum Seneca3 1. de clement. 23. (yj ld efl fingulari quodam fupplicii genere: uti difcas ex Tullio pro Rofcio Atner. Nec enim a Pompejo nove introducta eil poma hic propofita, quia Cicero fatetur jam apud majores fuos illam in ufu fuiffe & more majorum inrogatam tradit JC. in l. 9. ff. ad L. Pomp. de parricid. Nova itaque lex a Cicerone de finib. lib. 4. dicitur ideo quod forma breviore eam reflauravit. Afcon. Pacdian. ad Ciceron. orat. pro Milone. (O Hac voce latifiimè fumpta omnis caedes venit. /. x. § 13. de V. S. Sueton. Jul. c. 44. Feflus de V. S. verb. parricida. Paulq arctius notat coedem Regis aut Principis, quia hic pater patriae. JLivius 1. biftor. 51. Cicero orat. Philip. 7.. Sed utraque fignificatio non efl ha.' jus loei, quia priori L. Cornelia & pofberiori L. Julia fatis cavit. Hic autem parricidium latè fignificat caedem ejus, qui arcfiore confanguinitatis vèl adfinitatis vinculo conjunctus vel conjux efl. U l. t. 3. /. 4. ad L. Pomp. de parricid. Juflinus biftor. lib. z6. c. 2. lib. 27. c. 1. Ub. 3. c. 1. cjf lib. 38. c. 1. Stritlius I quando parentes aut liberi necantur. h. f.) 1. un. C. de his qui par. vel lib. StrictiÜimè vero fi parentes. Quintilian. 8. inftit. orat. 6. j (ro ) Refcribe affe&ionis: arg. d. I. un. C. de his qui par. vel lib. occid. ix) Lege parricidii. d. I. un. juntl. I. 9. §. 1. ad L. Pomp. de parricid. (y) Aut id facere tentaverit. /. i,m fin. d. t. Hunc tamen non fequebaoir poena, quando pater ipfe judex erat.Seneca. 1. de clement. 15. 23. Lipfiut ibid. n. 187. &> 238. (z) arg. I. 15. ad. L. Corn. de ficar. (a) l. 6. ad L. Pomp. de parricid. Intelhge fi focius criminis & particeps coni firn fuit. I. 7, d. t. Si enim fimpliciter tantum fervit: extra ordinem punitur. /. 2. eod. Nec obfiat /. 1. $. 18. de SC. Syllan. quia de fervo jus fingulare eft conftitutum quod non trahendum ad con. fequentias. /. 14. de legib. c Q.uae P°ena apud Grascos videtur fuiife in ufu, uti conlegas ex Luciano*. morte peregrini. Eaque ignium poen* contra matrem, quae clam nêcavit infantem fuum, repetita in Jure Omland. lib. 7. §. 37- (c) Vel legibus caeterorum publicorum judiciorum introductie, arg. I. 8§• !• Êf feq. de poenis. (d~) Poftquam virgis fanguineis fait verberatus. /. 9. pr. ad L. Pomp. de parricid. Quas ita diccbantur , live quod effent è fanguineis fruticibus ut cruentus earum color terrorem incuteret, ftvre quod hanc ob rem cruentarentur.Tuntfk 8. adverfar. 23. infi.  T R I P E R T I T A.' j89 infutus culleo (e) cum cane & gallo gallinaceo (ƒ), &■ vipera (£) & iimia (b) & inter eas ferales auguftias (ƒ) comprehenfus, fecundum quod regionis qualitas tulerit, vel in vicinum mare, vel in amnem projtciatur, ut omnium elementorum ufu vivus carereincipiat, &eicoelum fiiperftiti & terra mortuo auferatur. (k) Si quis autem alias cognatione vel adfinitate perfonas conjunótas necaverit: poenam legis Corneliae de iicanis fuftinebit. (/) 5. 7. Item lex Cornelia (m) de falfis (ra), quae etiam teftamentaria vo- (e) Seneca 1. de Ira. 16. &\cum parrlcidam infuturn culleo: Erat autem vas ex corio bovis faclum. Juvenal. fat. 13. Et deducendum corio bovis in mare: Quod capiebat urnas quadraginta: cujus & in re alia meminerunt noilri: /. 3. de trit. vino & ol. leg. I. fi. de pign. att. (ƒ) Quod hic fit animal fuper bum nec magis quam canis proprio generi parcat. - (g) Hsec exefo matris utero in lucem profierpit atque parricidio gignitur: uti loquitur Apulej. in apolog. Sc alii jam pridem annotarunt ex Plinio 10. bijl. nat. 62. atque Aeliano. 1. hift. anim. 34. Cb) Juvenal. d. fat. 13. pergit canere cum quo Clauditur adverfus innoxia fimia fatis: Idem fat. 8. de Nerone: Cujus fiupplicio non debuit una parari Simia, nec ferpens unus, nec culeus ums\ De hoe animali Cotta apud Tullium 1. de nat. deor. 97. ait atque ut Ennius, Simia quam fimilis turpijfima beflia nobis. At mores in utroque difpares. An quia idem de parricida poteft. dici, fimia cum eo infuta? Vel an id faótum quod hypocritae & fimulatoris fit fignum? Lucianus in Pifcatore. Vel denique quod prifci è fecta Pythagorae crediderint TherJltem omnium qui ad Trojam venerant, fmdiffimum cseterosque heroas infeétantem turpibus convitiis in fimiam migraffe? Aen. Gazaeus in Tbeopbrafto. ( i) Nec enim ut tituii tantum effent fed & terrerent angerentque parricidam, fuere addita ifta animalia. Sidon. Apollin. '4. epift. 23. dignum ahdicatiove, cruce, culleo clamans, caterisque fuppliciis parri- | cidialibus. Nifi his intelligas ignem Sc | ad beftias damnationem. 1 (fe) Hodie ubique folemnis culleipce- I na indefuetudinemabiitf, nifi quod Saxo- : nes etiamnum facco lineo aliquando infuant parricidam cum cane, gallo gallinaceo Sc vipera, qua fi defiituantur , tune ejus imaginem in charta piclam, & fimiae loco, quia haec in deliciis, felem addunt. Carpzov. p. 1. prax. crim. q. 8. Apud Germanos cajteros rotte fiupplicio adficiuntur parricidae. Nemef. Karul. art. 131. Nonnunquam membra candentibus i forcipibus prius lacerantur. Drenthii Iparricidas gladio p\e£tunt & deinde cadaver rotae exponunt. Reform, ad lib. 4. §. 31. In Hollandia mater quse occidit r infantem fuum, laqueo foffocari, at in aqua apud Frifios facco lineo immiffa cum lapidibus ut fundum petat, poftea ubi jam mortua extrahitur cadaver atque in rota locatur cum pupula in ulna titulo fceleris patrati. Hoe & Groningani fequuntur. Solent tamen magiftratus gratiam facere ejufmodi folemnis fupplicii. Nam ante aliquot luftra cum Groningae tum Affae in Drenthia, ut &Gatorpiiin Clivis & Bodelfchwingae in agro Marcanö gladio mater ob necem infantis fuitpunita. (I) Qjix tamen exa/perari folet ut pertica caput toilatur aut in loco fuppliciis deftinato humetur cadaver imo & hoe, fi focer forte fit occifus, rotaeexponatur. Vide Nemef. Karul. art. 137. & ibi Zieritz. ( m) Etiam a Coru. Sylla diclatore lata. /. 2. §. 2. de O. J. Crc) Falfum ftylo oratorio dicitur omne j quod non elt verum. I. 13. §. 3 de reb. dub. Sed hic eft immutatio veri. Nov. 73. pr. I. 27. ad L Corn. de falf. dolo malo facta, $, 1.1. pr. I. 2. d. t. I. 20. C. eod. arg. I. un. C. de mut. nom. in alterius fraudem. /. 23. ad L. Corn. defals.l. 38. E e e 3  3oo GERHARDI FELT M ANNI vocatur (o), poenam irrogat ei, qui teftamentum, vel aliudinftmmen. tum (p) falfum fcripferit, lignaverit, recitaverit (4), fubjecetit (r)t vel fignum (sj adulterinum fecerit, fculpferit (/), eXprelfcntfciens dolo malo. (vj Ejusque legis poena in fervos ultimum fupplicium eft: (*) quod etiam in lege de iicariis & veneficis fervatur, in Iiberos vero deportatie (x) §. 8. Item lex Julia (yj de vi publica (z) feu privata (a) advetfus eos exoritur, qui vim vel armatam (£), vel fine armis commiièrint. Sed 38. §• 6. de peen. arg. d. I. un, Falfis aleis I utens gladio punitur, item Argentifaber j qui roifeuif j & qua; lucratns cedunt ae- . rario Gron. lib. 8. % 6. &■ §. 32. I do) Quia praecipue de faifis teftamentis ab initio lata fuit. I. 30. pr. ad L. ( Corn. de falf. Dicba & fuit nummariaab | Ca parte, qua de nummis cavebat. j (p) Hoe tamen qui furripuit, non | tenetur falfi ,' ficuti is, qui amovit testamentum. I. 16 pr. d. t. I. 14 C. eod. (q) ld eft pro caufa fua tuenda allegaverit. (r) Sive in locum ven fubftituent. fS) ld eft figillum, quod c^*yti* venit T heoph. h. § (t ) l. 30. pr. ad h. Corn. de falf. (•-j) Vide n. 3. b. § Eove utens punitur 120 aur. Karul. Selverd. 5 $.28. (x) l. 1. t.tdt.diÜ.t. Hodie morte puöitur, qui falfo teftimonio alteri periculum capitiscreaverit. /. t. §. i.adL. Corn. de ficar. Deuteron. 19. 16. juntt. I ï.pr.ad L. Corn. de falf. l. 14. C. de probat. Nenvf. Karvl. art. 68. Qui in necem reip. aut privatorum fa\fa inftiumenta confenbunt. Nemef. Karul. art. Üt. Duffeldorpii noftra memoria gladio fuitpunitus fcriba qui Principis manum exprefteratcc ita ab adminiftratoribus fifci pecuniam accepera't. Pauciores ante annos Amftelodami eodem fupplicio adfecl us qui Quaeftoris ütenbogartii manum fcribendique rationem fecutus falfa finxerat nomina, quae deinde aliis ceflerat & vendiderat m. dc lxx. Pleétitur etiam ultimo fupplicio qui falfo utitur titulo, ut aliisnumos extorqueat4 /. 27. §.. fi. ad L. Corn. de falf. Extra ordinem autem arbitrio judicis punitur crimen fubjeófi partus. /. li C. d. t. Mutatio nominis in alterius fraudem 1 (*) Coquuntur in ahena & exuruntur bonaque publicantur. Oldamt. 5 $. 57. qui radunt aut imminuunt gladio feriuntur. §. 58. dem fafla. /. 13. pr. eod. I. un. C. dc nom. mut. Literas aüenas refignans. I. t §• \. &f 6. ad L. Cern. de falf. Valium te*1 ftamentum vel inftrumentum faciens. I i. I. 6 d. t. Ex jure Drenth. lib. 4.$. 51. mulctatur C. aureis fiorenis. Item falfa menfura utens. I. 32. eod. Qui apud Dren> thios XV. memoratis numis punitur. & lib. 4. §. 29. C. asbus: LL. Z-xoll. 9.'* 8. Huc pertinent qui merces & aromata corrumpunt etiamque centuriones falf* nomina referentes in matriculam milita*" rem nec non qui fiilfo diplomate ac fi incendium pafïi aut propinquos haberent apud Turcas captos vias commeant, ftipemque colligunt. arg. I. 27. 2. i. tl Ante biennium hominem qui quod egc ftate premeretur, nec hyeme fe exhibere poterat operasve locare modica aera falfo diplomate collegaret, damnavit Ordo Juridicus Groningenfis ut per horas aliquo" fifteretur ad namclhs eum inftrumentis ad colium. Judex datus erat a Tbpardö Lutzburgenfi. Caeterum omne crimen fat fi arbitrio judicis puniri ftatutum Jure Omland, lib. 7. §. 5r. (f± A C. julio Caef. lata. Cicero oret. Philip. 1. ' (8 j Quam ƒorce jam appellant uti fcripfi ad LL. milit. art. 3. Ut h. n. i. j J (a) Quam fimpliciter gevoelt dicimu* d. art. 3. ibiq. ann. Ut. 1. (b) Sed non haec tantum eft vis publica verum & ea quae fine armis fit ap0' fona publica vel perfonis publicis auc in tutelam fidemque publicam receptis, uti legatis eorumque comitibus. I. !•? L. Jul. de vi publ. Hoe crimen quo;^ gentium violatur corporali poena pl^1' tur ex Edicto Ordin. Holland. 29. ^arl 1651. Illud autem cum quis vim f"301' magiftratui exercenti fuum munus caj>it£ & rmblicatione dimidii bonorum panitol ex LL. Calcar tit. 174. Commi#«v^ publicam qui milites ftationarios l^"1" quique his reliftit, vel adparitoribus m3* giftratus, cujus arbitrio mulciatur. *  T R I P E R T I T -Al 39i Sed fi quidem armata visarguatur, deportatio ( c) ei ex lege Julia dó vi publica. irrogatur: fi vero fine armis, in tertiam partem bonorumfiiorum publicatio imponitur (d): fin autem per vim (e) raptus (ƒ) virginis, vel viduae, vel fanclimonialis (g), vel alterius (b) fuerit perpetratus: tune & raptores (7), & ii, qui opem huic flzgitio dederunt, fk) capite puniuntur, fecundum noftrae confiitutionis definitionem, (/ ) ex qua hoe apertius pofiibile eft fcire. Daventr. p. 4. f& 7. §. 25. In corpus at tem ejus animadvertitur qui alterum i aedibus fuis vulnerat. LL, Daventr. p. 4 tit. 4. §. 1. Capite ex Stat. Groning. li 4. §. 23. ubi idem firapiantur res èdomt Sin hoe non fecerit fed tantum armati eo animo ingreifus, muléiatur L. aure fiorenis. §. feq. 11. d. tit. 4. Hic hom nunc pacem vel potius fecuritatem domus quod haec cuique publicè praebeat tutiffi mum receptaculum, l. 18. de in jus vo< dicitur violafle & mulcbatur C. aureis fit renis. ex Jure Drenth. lib. 4. §. 31. Et 1 quis in aliena domo adveriariam perfe quatur, tenetur fifco ad L. ejusmodi nu mos. Jus Drenth. d. lib. 4. §. 32. Maxi ma poena pecuniaria in iflum cafum el conftituta. Scitis Gochienfi. §. Item txn ffemand. Jus autem Omlandicum lib. 7. { 18. diftinguit an quis fecuritatem a?diun violarit in eas telum immittendo , fi ja. nua & feneftras lint claufae quo cafu tan domino aut inhabitatori quam fifco tenetur ad XL. daler os, Quae poena & eun manet qui invito illo domum ingreifus C*, d. §. ii. item illum inquilinum vult vulnerare, aut quid jaciat telive quid mittat, ideo in domum, cumjanuavelfene' fbra eifet aperta. d. lib. 4. §. 19. cïf 20 Nam hi capite puniuntur. d: art. 18 Hodie vero arbitrio judicis & Jure Old amt. pofterioribus cafibus parti ad txxx judici vero ad xl. daleros tenetur. lib. 4' §. 34. In priore veró huic xx. & ifh" xl. d. lib. 4. 33. (c) Quod haec furrogata in locum aquae &. ignis interdiftionis, quae olim habebat locum. 10. $. 2. ad L. Jul. de vi publ. (d) l. 1. /. fi. ad L. Jul. de vipriv. I. 1. C. eod. (*) Similiter, Die Urgalegert of mit geivalt feubforecbung doot plecbitur, Jo. Marcis & culeo vini Staf. Suf at. art. 9. §. 41. qui alium in propriis aedibus verberat capite punitur. Vi irrumpens in alienam domum vel fclopeta globum immittens capite punitur fFeftmld.art.180. (e) Quae femper intelligitur intercefn fiflë, fi invitis parentibus iisve, quorum .. arbitrium defideratur, id fuerit faóium. arg. I' un. pr, cif $. 1. C. de raptu arg. junct. ). /. 1. §. 5. quod vi aut clam. Quae caufa is eft cur eadem poena locum habeat, fi s j virgines volentes fuerint abduóbae. d. I. 1 / un. §. 2. C. de raptu virg. Quodmutatum , i videtur Jure Oldamt. lib. x. §. 54. &Sel- - s verd. lib. 5. art. 39. :. I )ƒ) ld eft abduótio de loco in locum. - I Nam fi ut facris Veneris litarent, fecef- 2 / ferint in hortum, aliudve conclave, haut ■ [ dicetur raptus. (g) Sive virginis aut viduae Deo de- - dicatae. d. I. un. pr. quam monialem, be~ t guinam & claiiftralem vulgo virginemape peljant. Cb) Veluti nupta? mulieris, quoddu1 plex eft fcelus. d. I. un. Sed & adolescentulo per mulierem rapto idem juris 1 eft. Nemef. Karul. 144. Haec enim ad per- ■ fuadendum multo fordoribus eftinftrucfa 1 telis argumentorum. 1 (O Ltiamfi contrahendi matrimonii gratia id fecerint, quia nemo hoftili mo\ re hoe fibi debet conciliare d. I. un. §. r. ■ \ Nam & qui fponfam fuamrapuit, capite . ' punitur. d. I. un. pr. . \ (k) Quod maxime tune obtinet fi vi ■; armata aut fatellitio l\ipatus quisraptum , / fecerit. Sande 5. tit. 9. def. 10. Cum an' I te aliquöt Juftra Hagae-Comitum age'rem, famulus alicujus Sueci cui nomen \ erat Mortaigne, fuitfufpenfus, quodhe; ro rapienti virginam Zelandam diétam : d'Orleans opem tulerat, armatusque hujus domum obfeflerat. j CO d. l. un C. de raptu virg. & vid. I Haec poena capitis nunc tamen haut freI quenter inrogatur, nifi atrox vis adhi; bita aut ftuprum fit fubfecutum, uti cau; tum Stat. Frif. Belg. lib. 2. tit, 12. arg. ld. I. un. pr. junct. LL Trans-lfal. p. 2. itit. 19. §.17. Evitaturquoquepoenamorj tis fi quis raptam duxerit uxorem. Nemef. Karid. art. iPrJ^' tione ambigitur. 6'aepius tam^ ^ vel Favia legitur. ! (2) Plagium, uti, docetSuidas> lex Julia (e) repetundarum (fj} & lex Julia fg) de annona (h), & lex Julia (/') de refiduis, quae de certis capitulis Joquuntur, &animae quidem amiiTionem -non inrogant: aliis autem poenis eosfubjiciunt, qui praecepta earum neglexerint. Sed de publicis judiciis haec expofuimus, ut vobis poiTibile fit fummo digito, &c quafi per indicem ea tetigifle: alioqui diligentior eorum fcientia vobis ex latioribus Digeftorum feu Pandedtarum iibris (k) Deo propitio adventura eft. id fiat oblique ditl w nXay'tis derivatur j ab Ifidóro. Cum enim fit liberi hominis vel fervi alieni fuppreflio aut ad fugam follicitatio. /. 3. I. 4. I. 5. I. 6. ad L. Fob. de plagiar. obliquis artibus uti coguntur Lavernae five hominum fures, quia non ut pecora fe duci aut agi finunt mortales. Ca) Quando parentibusorbitatemquis intulit, liberosque illorum vendidit. /. 7. fi. C. d. t. Exêdi zi. 16. Deuteronom. ( 24. 7. c. 1. X. de furt. Aut fi eos fuppreiilt ut a parentibus redimantur tune gladio punitur Jus Omland, lib. 7. art. 43. Oldamt. lib. 5. art. 54. (I) Si quis abduxerit alienam prolem ut ejus opera uteretur, quo in cafu etiam poena pecuniaria poteft habere locum. arg. I. uit. d. t. (e) Lata ab Augufto. DioCafliusbijt. , lib. 54. Tranquill. Augufto. c. 34. (<Ó Hic eft munerum reip. vel dignitatum per corrupta a fe fuffragia redemtio. Multiforme malum dicitur Senecae de conft. fapient. c. %. Erit id olim uti fuit femper exitiofum Yiberis civitatibus, femperque culpabitur & femper retinebitur. Ubi autem ad Principis curam fpectat creatio magiftratuum, ibi ceifat L. Julia deambitu. I. 1. pr. adL. Jul. ambitus Et quia non cuivis datur explicare merita principi atque virtute ambire : ideo licet absque crimine fibi dato aliquo vel promilfo conciliare fuffragia purpuratorum, ut per hos Principi innotescat. I. un. C. ae ftuffrag. Cui non eft derogatum per Nov. 8- c. 7. & 161. c. x. Nam agunt de praefidibus provinciarum, qui nequeunt aliqua accepta pecunia munera reip. vendere: Quae diftinctio Groningae ufu fervatur. Namfiii, quiPrin- FINIS. cipis jura exercent, munus alicui conferant, to itifyv uti eft in l. 13. de flip. ferv. his datur idque vintim dividunt, fed praefes aut vicarius ex mandati formula nil tale admittere poteft. Poena ambitus eft.infamia & c. aureorum. /. 1. §. 1. 6if. 4. ad L. Jul. ambitus. Nunc arbitraria uti & aliae fere. arg. Jur. Oldamt. lib. 5. §. 60. (e) A C. Julio Caef. lata Cicero pro Lefiio. (f) Sic diclum a repetendis pscunüs a magiftratibus aliisve in munere publico conftitutis, quas acceperunt quo minus 1 aut magis facerent, quae officio eorum congruebant. Z. 1. I. 3.1. 4. I. 6. ad. L. Jul. repet. I. x. I. 3. I. 4. l.fi. C. eod. Puniuntur extra ordinem arbitrio judicis. /. 7. §. 3' d. t. & nunquam ad dignitates iterum admittuntur. Stat. Sufat. §. 28. atque praeter acceptum debent quadruplum reddere. I. 1. l.fi. C. eod. (q) An a Julio an ab Oclaviano lata? incertum. {h) Qnae punit dardanarios, Z. 37. de poen. omnesque ffagellatoresannonae extra l ordinem arbitraria poena. I. 6. de extraord. crim. &uno cafu gladio. Nemef. Karul art. 113. arg. I. 15. pr. ad. L. Corn. de ficar. (i) Incertum etiam a quo lata? Coér. eet autem eos qui pecuniam publicam, quam adminiftrabat, in fuos ufus con verrit, vel faltem penes fe retinuit. I. 2.1.4.' §. 3. /. 9. §• fi. ad L. Jul. pecul. Pcena eft ut tertiam partem amplius, quam eft refiduum, fifco inferat, & infamia notetur. I. 4. §. 5. d. t. Hodie pcena eft arbitraria. (k) Aliifque terribilibus fcriptis, 1.2. g. 8. C. de V. J. E. uti funt Farinacii, Ant. Matthaei & Carpzovii.   DÜORUM PRATRUM GERHARDI et THEDORI FELTMAN JURISCONSULTOR.um DOCTISSIMORÜM OPERA JURIDICA, IN QUIBUS MULTA EX ROMANO ^FTFPr fwfnf'wTFf^JM^OWM IMO TOTIUS BEL Jcmsrnvm ^¥rZRIFAT0 ?URE MORIBUS SUPRJ- J^JjL EDIDIT et PRiEFATUS EST JOANNES JACOBUS van HASSELT JCtus CORAM CURIA SUPREMA DUCATUS rrr V Ut A 1 U.S ETC. TO MUS dMTUS, (hftitutiones Juris NoviJJimi. ContinensJ Spcikgium ad Lib. I. Inftit. iTHJfertatimfn de Pignoribus & Hypthecis. AR N H E M IsE, AP^ J. H. MOBLSBAU Bibliopolam. 1766.   GERHARDI FELTMANNI ICTI INSTITUTIÖNES JURIS NOVISSIMI s i v è P ar aphrasis In stitutionum Imp. Justiniani cum Specilegio LIBRU M PRIMUM  JUSTINIAN US in Li §. 14. 16. C. de vet. jur enucl. Multo utilius eft pauca idonea effiigere, quam multis inutilibus homines pra gravare. Om mum èabere memonam & m nullo pt ' nitus pee care, dkinitatis magis quafi mortatitath ej}.  Pag. 3 CELSISSIMO PRINCIPI ET DOMINO. Dn. HENRICO CASIMIRO, NASSAVI^E PRINCIPI, COMITI CATTIMELIBOCO.. RUM, VIANDiE, DIETZIZE ET SPIEGELBERG/E, DOMINO BEILSTEIN/E, BARONI LÏESFELDIZE, FRISIZE , GRONINGS , OMLANDIÜ ET DRENTHIiE GUBERNATORL ETC. DOMINO SUO CLEMENTISSIMO. A J center leges quas fanclijjimum mimen Kbrais praefcripfit & A A illud reperïtur fcitum, fpicilegium raeffis tuas nefacito: ^ ipfi paupen & peregnno rehnqmto ma : Vtdentur id inftitutum fecuti fuiffe Irftitutionum Jufliniani Aug. interpretes: cum enim. illis daretur plena manu quafi fruclus capere alt er que alterum fequeretur veluti undam fupervenit unda , inlerpretamenta recentiorum ad easdem fere res referuntur in quibus explicandiS primi doctores Pperam fuam pofuerant, & ne his ceder ent aut fe profiterentur aut egenos aut peregrinos fpicas ab anterioribus reliftas noviffmi quoque Jpreverunt. Non ego tamen erubesco fpicas legere quas in primo ijliui epitomes libro fuperftit'es repperi easque tibi celjiffime Princeps ex more veiuftiffimo atque ab heroicis temporibus dutto dedicare cum InJlitutioni* bus Juris noviffmi,quas verbis Imperatorisinprafens tempus temper avi. De inftituto hujus operis multa hic commemorare nil adtinet. Ipfe novijli celjiffime Domine cujus juffu impulfusfui rem hanc aggredi quodque non amulatione gloria nec temere nec tumide adfcribendwnprofilierim factie omnes boni, uti f per o, credent. Mihi juffa capeffere fas fuit, et ego homunculus facrilegiimetu in ?neffem fancTwnum olim facratiffimarum nunó autem magnam partem novis legibus moribus que abrogatarumfalcem mitere coafius fui. Fautor utroquepolluce laudabit hoe opusculum atque id commodum fore iis qui leviore via dutïi jurisprudentie hodiernce ele* mente, dij'cere cY docla in adolefcentia, omlsjis qua nec cognofcendi volt;;, r ■ jdcunda nec exemplo neceffaria, breviter recolere volent, arbi~ trabuniur. Utinam hoe breve veluti forum ex Tbemidos horto de- A 2 ledorum  4 <0> * tecforum corpufculum ö5 wwr «fo /H*g/x in fermone populi qmndaïfi cunaarum gentium nationumque domini fueris confirmatus Ö3 olim quando aut ad robuftam maturitatem perveneris aut confenueris, quod Bats ter opt, max. tibi celfifftme Princeps ïargiatur, utile ejfe poffet! Nil ignorat earum rerum ferenijjlma tua parens, in quibus principem jam pubetem faClum > de quo Ö3 eft quod tibi de-vota mente gratukr, erudlrï oporteat uti non femel atque iterum paucas ante hebdomaki fumma Cum admiratione ex celfiffima ijllus Principis 6? augup Heroinaoir percepi admiffus ad facram ferenitatis fua manum. Cbam multis a non paucis inftit utione s principum nobis tradita Cf ratio natü- rails animos juvenum ad magna furgentes leclione fevera mitigank effe docet. Nec tamen ingenium tuum deleri retur ferenijftma domino Jifapientia civilis praceptis animum componas quod difceptator cj9 re cognitor fis futurus rerum pro fanclijfimo Frifiorum tribunali judicatt rum, atqueideo Romana nec non ho dier na aquique bonique ar tis mts num te circumfluere & interdum JubduClam paginamforo curfum dart & oportere Cs? expedire fexus mediocritatem egreffaprudentisfime cd fet. Qua in re fummam ferenijftma fua Celfitudinis atque in poften fandam pietatem devotifftmo animo obfervo. Quamquam enim intè vitiahumana gentis numeretur, ut quod quisque perperam dipt, 1 fenefiute confiteri non velit, alia tarnen longe mens fedit Augufto W Genitori, quem ad melior es abiiffe adhuc tota Belgica f ceder ata lugi Hic inclpm Hem,fel\x Cs? non femel Triumphator magnificus fxp objurgatione dignos judicavit fuos praceptores, quod legum leclione fi vera fe proficere non fiviffent Ö9 cruda adhuc ftudia ideo ad forltö propellere debuerit antequam juris verba calleret. Ne autem hac ê celjiffime Princeps laterentid ferio flagitavit ut illa atroci ftylo ejfodeiï ut que quod velles imitari in difceptationibus rerum forenfium, prtt audires. Hac voluntas magni iftius Principis ambulatoria non fuit 0» extremum vita fpiritum etiamque poft fatum durat. Ignofce ergo è fisfime Princeps, Ji ego pra tot aliis Juris antecejforibus, quibus 0' lias hac res mandata forte fuiffet, fi quid recle euratum oporteat, * audacia progreffusfim, ut ex tenui mea fuppelleclile ad laborum Mort® gradus aliquid conferre in animum meum inftituerim. Cum in fik3 iutelamque tuam clementisfime receptus & fummo ifto honore du^ firn, ut Jive publice Orationesfaceremfivequotidietc adirem, (f^' ter  ter tfbenigne quin &> avide artisfevera effeclüs voce mea demonflra* tosamaveris, dcvotafpe animam precariam inter infenfos mwmure& humilibus fuis fufurris exifiimationi mea infidiantibus, traho, hoe quoque literis a me conftgnatumprafidiotuo non tantum contra illos & vel Ibin ipfum fore tuturn, fed &> tibi placiturum. Spero quoque ideo munufculum hoe gratum tibi celfisfme Princeps fore, quia illud probe novi quod res de-vota mente oblatas non earum precio fed voventium affecluaeftimes, longiufque abfis a prava gentilium opinione qui hoflicr rum vifcera non dedicantium praeCórdiaexaminabant. Vale aeternum Prin&eps eelfisfime! Tüst Celfitudini Devotisjtmus GERH. FELTMAN. Groningse tfi Frifiis CIOlOCLXXt; Pr.Id. Jun.  De ckrïjjimo & excelkntijjimo luris DoSore ac JnteceJJore prïmario Dn. G E R II. F E L T -M A N N O, lnftituriones Juris novisfimi, verbis Juftiftvani Auo-. in pnefens tempus temperatas , cum Spicilegio ad volumen primum, edituro. Tn Valacris primum quem coepi adgnofcere terris, Et ftupui rarum numinis effe decus. Quem Gallos Brièonesque & castéra regna vifurum, Pulchrior a Mufis eft comitata Themis. Moribus antiquis cui credita dcxtera dextrae, Et vovi innocuos ire redire dies. Clivia fe nuper tanto ja&abat alumno, Sed mage devinxit terra Groninga fibi. Excipe, Belga, virum, vero qui judice gentes Pervolat, & patriae jam quoque fama fuac. Excipe Phaebei monumentum infigne cerebri, Quod calamo Latios divite fpirat avos: Et brevibus per tot finuofa volumina currit, Ut feftanda tibi, vel fiigienda legas. Quin nitor excultus clamat cum pondere rerum, A nullo melius priftina junfta novis. < Quod fi Principibus potuit placuifle videri, Nominaque haec titulis accumulaffe fuis; Plus nequit hoe uno: gratis licet efle, nec ultra; Cuius pofteritas fera loquetur opus. P NJC0LJ^r/s BLANCARDUS. Nomina Rejpondenüum adlnftitut. Jurijf. novij. Georg. Bernh. Ramus Lippiaco-l/ejiofalus. Joh/a Vryberghe Medioburgo-Zelandus. Joh. Henr. Bornius Batavus. Ruth. Ten Berg VefaliarClivius. Frid. Gifevius Rcgimontio-boruffus. Joh. Munfcherus Hersfeldia-Hafus. Wich. Wichers Groninganus. Nomina Mefpondent. ad Spicilegium. In Acad. Duisburg, Wilh. Henr. a Reibnitz Borujfus. Cornel. a Juchen Ultrajectinus. Nicol. Hegh Clivia Menapim. Jacob. a Goftorff Vefalia-Clivius. Francifc. Veftering Vejdlia-Ctivim. Henr. Brockes Hamburgenfis. Rutg. Poit Effena-Veftofalus. Joh. Henr. Smitz Teutoburgo-Clivius. Joh. Frid. Reinerman Wetura-Marcanus, Joh. Janiïen Teutoburgo-Clivius. Adolph. Ruhrorth Mulicbio-Montanus. Swibert. Streidthoven Caefaris-Infula Ubius. In Academia Groningano - Ommlandica. Joh. van Borck Groningers Ji. Wilh. Hora Groninganus. ggK' joh. Hieron. Hoeufft Uhrajectinus.  Pag. 7. GERHARDI FELT M ANNI ICTI INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI * I £ X £7" jf i> * / ^ ADJECTÖ. PREMIUM /« 7^//;/;;/ „0y?r; CHRIS TI Uipidae Legum Juventuti S. mm « >y?«m«»o compofita, ?e|unturg ™W P^mulgatis, quani dtmdafuit. (() D0C TOS aKimordio mgrediamini, opera que lil SrÈtef??8- ^ partiri ?«* fi s Tnt ê mae fc*etlt1^ prima fundamenta (dï remedio iUumLtum eft n aWm' Unferlali & compofos exbfbeo g &bu!tZm "°"s tba** mute commentariis foveat, toto legitimo opere oerfertn«Sr /P ™°s Pdcherrinufc partibus ejus vois c^E&^£^|^ « , > „ r\T. rein /Wnf ■ T ,UngU1r.tUr- ut tot™ reip. ftatus indigitetur. Flor. i. t I0/WMB pace heU , J • ' W /. wpr.C&riiux. act. tc{ ^e^uorveftigia TheophiliGra?c païapMrs & Aniani epitomatoriïcTia & Ant. Matthaa olim inter raeos ante I ceflbres hilarioris fam» JCtum, & vide I Pro meo inftituto plenis& apenis tibüs orantenr Barthol. Reufner. pl*Z p ™ m fa: Georg. Schuitzen. Synopt.InflU & Fr; Bacon de Verulamio lib. 8 de ■ p^./W ,.3. de fontibus juris. 00 §• ii.de confirm.Digeftor,  a GERHARDIFELTMANNI I NSTITUTIONUM JURIS LIBER PRIMUS DE JUSTITIA et JURE. T i t u l u s I. i-Uftma eft conftans & perpetua voluntas quam homo tenet propof- J ï\ tól^^^^^ eft divinamm}?' rLlo^ s Tefmas mam et minis populus obfervare cogatur, (e) * «rum notitia, jSS atque injufti fcientia, vel tf mt^^a^m^mm^ &incipientibus nobis exu* nefe IvznonZitlm populi Romani ƒ«/ et Sodiema ita videntu ^eS4mmodilfin£, fi primo levi 6* ac fimphci via poft ffi^&ma atque mffiffima mterpretatione, fmgula tra- honeVvivere, alterum non laedere, fuum cuique tribuere. honeitevivere pofitioncs; publicum « priUiT^,^5S»eft, quodadiktur^r^perfat ^ ^ leih firn quibus ea Jlare nequit, veluti de facns facerdotibus et m Viïra Zs U) Ho publicum utilitate dicitur. £ft enim aliud au» \tate cui"*ƒ«* * teftamenti faaio.(h) Pnvatum quj ad finLlomm katern. Dicendum eft igitur prius de nj S Sripe» eft: colledum eft enim ex naturahb* praeceptis, aut gentium, aut civilibus. D E TURE SIVE LEGE NATURALI GENTIUM et CIVILI. T I T ü L U S II. TUs naturale eft vel primarium vel fecundarium. Illud eft quodj J turTomniaanimalfa docm}eftque potius ^'^"^^ nam jus iftud non humani generis proprium eft, fed omnium an lium quae in coelo, quae in terra, quae ui man nafcuntur. Ce") tit. I. et feq. librix. Cod. GudeUn: 6. de I. N. 2. (ƒ) Ui.fr.g.*-  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMÏ etc. 9 defcendit maris atque foeminas conjunetio, quam nos matrimonium appellamus, hinc liberorum procreatie-, hinc educatio. Videmus etenim ccetera quoque animalia iltius juris peritia cenferi. 0. 1. Jus autem naturalefecundarïwn a jure gentium primariö non diftinguitur. Nam quodfimplex naturalis ratio inter omnes homines conftituit, id apud omnes peraeque moratiores cuftoditur: vocaturque etiam jus gentium, quaii quo jure omnes gentes utantur. 0. 2. Sed jus gentium fecundarium quoque omni humano generi commune eft. Nam ufu exigente & humanis neceffitatibus gentes humanae jura quaedam per rationem compofdam five quendam fyl/ogismum fibi conftituerunt. Bella etenim orta & captivitates fecutae, & fervitutes, quae funt naturali & gentium primano juri eontrariae. Jure enim naturali & gentium prïmario homines ab initio liberi nafcebantur. Et ex hoe jure gentium fecundario omnes pene contractus introduc~ti, ut emptio, locatio, focietas, depofitumi mutuum & alii innumerabiles. Jus Civile efl quod quisque populus ipfe fibi conftituit vocaturque quafi proprium ipfius civitatis (/) vel reip. Eft quevelmetrum, quo populus aliquis folus uti tur, vel mixtum quod apud alias gentes quoque in ufu fuit, fed cui quid addïtum vel detraClum. (k) Sed quoties non addimus nomen, JuJUniani jus per civile fignificamus. Ö.3. Conftat autem jus noftrum, quo utimur, aut fcripto aut fme fcripto. Scriptum autem jus eft, quod exprefia legiftatoris voluntate conftat. (/) Ejus hee funt fpecies. 4. Lex eft regula jufti £f injufti (m) promui gat a ab iis, qui habent maj eft at em, (n) Plebiscitum eft, quod plebs var iis artifcum opificumque collegiis licitis (0) divifa, interrogante Tribuno veluti Senior e aut profeffionis primate (ft) de rebus ad ordinem fuum pertïnentibus conftituit. Plebis autem appellatione fme fenatoribus caeteri cives in urbe fignificantur. Sed-& plebifcita ex lege Anaftafia non minus va* lere inter eos opifices quam leges coeperunt. ( q ) §. 5. Senatus confultum eft quod Senatus jubet atque conftituit* •JN am cum de iis, quae ordinis boni in aliqua civit at e fervandi gratia defiderantur, faepe ftatui oporteat, aequum vifum eft Senatum vice Principis vel Ordinum confuli. §. 6. Sed & quod Principi, ideft Imperatori atque Ordinibüs in Germania, his folis vero in Belgio foederato, placuit, legis habet vi* gorem, quum popülus ei &in eos omne imperiium mum & poteftatem concedat. Quocunque ergo Imperator d3 Ordines per epifto* lam vel refcriptum ad fubjeflorum confultationem conftituunt, vel de lite ex jure dubio orta cognofcentes decreverunt, Vel fponte fua & motu proprio ediéto praeceperunt, legem efle conftat. Haec funt, quae conftitutiones, vulgo autem in Germania Recefius imperii & in Belgio Placita Ordinum , appellantur. Plane ex his quaedam funt perfonales, quae privilegia dicuntur nec ad exemplum trahuntur, rn §. 1. /. h. t. (*5 l.6.tf.deJ.®J> (0 /.p. C.de 11. ( na ) /. 2. ff. eod. (#) l.fi. C eod, I CO /-3- f-*/. de colleg. ) /. un. C. de monop. (O /. uit. C. dejurisd. omn.jud. lt fi.ff. de colleg. B  io GERHARDI FELTMANNI quoniam non hoe Princeps vel Ordines volunt. Nam quod alicui ob meritum indulferunt, vel fi quam pcenam aliam quam quae legibus flatuta, (r) irrogaverunt, vel fi cui fine exemplo fubvenerunt, perfonam non transgreditur. Aiiae autem quum generales proprie leges fint, omnes proculdubio tenent. $. 7. Praetorum & judicum pro tribunali jus dicentium ediöa modicam bodie obtinent juris auctoritatem; nifi quod de quibusdam, caufis ad ordinem judiciorum fipeCtantibus cavere foleant. (s) i. 8. Refponfa prudentium funt fententiae & opiniones eorum, quibus permiffum de jure refpondere, quibus publice id jus datum efty qu.i Juris Doctores & liceatiati appellantur, quorum omnium fententiae & opiniones eam auctoritatem in Germania tenent, ut judici, Ji aCla litis ad eos transmiferit decidenda, recedere a refponfio eorum non facile liceat, (/) uti non eft conftitutum/» Belgio. §. 9. Sine fcripto jus venit quod ufus approbavit dkiturque confuetudo. Nam diuturni mores confenfu utentium comprobati legem imitantur. §. 10. Et non ineleganter dicitur, quod in Monarchia & Arijloerat ia non aliter id verum quam fi a Principe vel ordinibus confuetudo fit adprobata, idque Julianus f ent ire videtur, quando ait, nil intereft an populus in Democratia expreffe condendo legem an vero tacite per confuetudinem fuam declaraverit voluntatem. C«) §. 11. Sed naturalia quidem jura, quae apud omnes moratiores gentes peraeque obfervantur, ea vel praecipiunt honefia ö9 vetant turpia, atque haec divinia quadam providentia conftituta, femper firma atque immutabilia permanent in tbeft. Ea vero quae juris naturalis permiffivi atque ea quae ipfa fibi qvaeque civitas conftituit faepe mutari folent alia poftea lege lata, .1 12. Omne autem jus quo utimur, vel ad perfonas pertinet, vel ad res, vel ad acliones. Et prius de perfonis videamus. DE JURE PERSONARUM. T I T U L U S III. Cumma itaque divifio de jure five juridica qualitate perfonarun1 haec eft, quod omnes homines aut liberi funt, aut fervi. §. 1. Et libertas quidem eft permiffivi juris naturalis facultas tem qU0C* °U^ue kcere licet' fi quic* vi iniufta aut iure Prohi' §. 2. Servitus autem eft conftitutio juris gentium fecundarii,^ quis 00 l'J1' $• *« 244- ff de V. S. | (O Grot- !• Intrad. 2. n. 18. Blum. I procejf. cam. Spir. tit. 2. n. 14. (O Recejf. Imp. Ratisbon. ió"*f («)32.$.i.f.de 11.Cl. Cypr. Wab Oofterga Cenf. Belg. ad h.  ÏNSTITÜTIONES JURIS NOVISSIMI etc. ii «luis douane»alieno contra naturam hominum primaevam fubjiciur, ut alias Itctta cjr adiaphora facere nequeat. $. 3- Servi autem exeo appellati, quod Imperatores fivebelli Duces captivos vendere ac per hoe fervare nec occidere folebant qui etiam mancipia dióti funt, quod ab hoftibus manu capiantu/ nunc vero Slavi vocantur. O) O.4. Servi autem aut nafcuntur aut fiunt, nafcuntur ex ancil. lis nolïnsjwe fervis mulieribus in India & Guinea, fiunt juregentium ideft ex captivitate m bello contra Turcas alias que barbar as gentesfw) DE INGENUIS T i t tj l u s IV. fngenuus eft is, qui ftatim ut natus eft, liber eft; ex matre libera _ patre etiam fervo. %. 1. Cum autem inter Chrijlianos fervitus fublata, non ofBcit ei[in captivitate fuiffe (x) & poftea lytro (y ) aut alio modo redemtum ejfe. U) DE LIBERTINIS. T i t u l u s V. T ïbertini funt, qui ex jufta fervituté in India Cf Guinea funt ma* numiffi. $. 1. Multis autem modis manumiflio procedit, fi modo dominus voluntatem fuam declaret. §. 2. Servi vero a dominis non femper manumitti folent: adeo ut fi fervus in Belgium veniat ipfo jure Jlatim liber fiat. (a) Afon idem fervatur ufu in hominibus propriis V^eft of aliae ; Hi enim codicillos manumijfwnis exhibere debent ut cives fiant. (b) §.3. Libertinorum autem ftatus aequalis eft, omnes enim civitate decorati. QUI- (v) Befold. th.praB. lit.S. n.Zo. (cy)Gudelin. 1. dtl.N. 4.Cypr.Regn. ad §. 2. h. n. 2. (x) Stam de fervit. perfon. lib. 1. c.3. 'i. 2. & feq. 00 Jus milit. Belg. art. 60. ibique Pappus in not. & Jus milit. Datiic. art. l2^..Suecic. tit. ip. art. 88. (z) Veluti permutatione. Pappus ad b * art. 6ï . vel jurejurando praeftita Cautione. Stam d.c.%. n. 14. _ (tf) Groenewegen. de LL. abrog. ad tit. 1. de his qui fui vel. al.jur.n.s.Cypr. Regu. ad $ 4. I. de jure perfon. n. 2. (£) Statut. Groning. lib. 6. art. 3. arg. Jur. Omland, lib. 3. art,f5. &'lib.4. art. 55. Leg. Groning. de eletl. fenator. art. x5. §. 1. EIe&. art. 14. §. 1. latae 16. Aug.  ft GERHARDI F EL T M A N NI OUIBUS EX CAUSIS MANUMITTERE V NON LICET, T ï T U L U S VI. VTon tamen cuicunque volenti manumittere licet, namis, qui in fraudem creditorum manumittit, nihil agit. f! LiSt antem domino, qui foivendo non eft, fervum ta cum libertate heredem inftituere, ut liber hat & heres. Valde enim prSfpiciendum erat, ut creditores res hereditanas fervi nomine venSant ne iniuria defunctus afficiatur. fi 7 Idemque juns eft, & fi fine libertate fervus heres mitans ^n- fluura non fit verifimile, eum quem heredem fibi elegit, fi praeSrmiferit libertatis dationem, fervum remanere voluüTe& nemmeni fibi ha të e ^creditorum manumittere &> alienareè detur cum utroque modo fraudantur creditores, id eft & confil» *®ndntis & ^ re>eo *uod qus bona non fu f^^u^^^l^S*domino minori viginti annis non manumitteft nermi'ttitur, quam fi jufta caufa adprobata. ' , P Tl fuftó autem manumiffiones caufa haec quoque eft fi quis fervum ' procuratoris habendi gratia non tarnen mmorem decemM Wem annis manumittat. Nam minor 25 annis licet defenfor ideneus non fit, (c) procurator tarnen rede mandatu alterius conM tuitur. ^^cmd autem caufa minorx aetatis ei objeOa & adprobaö nonpotejl procurationis o#cio fungi, (e) Nifi judici aliter vifum fif Tlt C{ V'Cum ergo libertas inaeftimabilis res fit, minori viginti an nis libertatem in teftamento dare fervo fuo concedimus, quando i bonis Juis aliis difponere poteft. (g) DE LEGE FUSIA CANINIA TOLLENDA- T I T U L u s VU.' T egem Fufiam Caniniam tollendam effe cenfuit Juftinianus tfjjjj ■L* fatis fuerat inhumanum, vivos licentiam, habere omnes F ^ (c) l' 51- 1f- de procurat. ( d ) Arg. h. §. 5-1' &3-pr.f. de minor. (e) C.generaliter, deprmirat. int. (f) Cypr.Regn. (g) Nov. 119.c.a.  INST1TUTI0NES JURIS NOVISSIMI ëtc. ï mei homines proprios aut adfcriptitios (b) libertate donare , ma rienobus autem eam adimere. Hodie autem in Julia & MQtitium Ducatu, & Gelria, Ji excipias imperium Neomagenje , nec non in Groningano-Omlandica provincia, inter vivos alienari queunt, de quibus per ultimam voluntatem dïfponi nequit, (i) DE HIS, QUI SUI, VEL ALIENI JURIS SUNT. T i t V l Ü s VUL Cequitur de jure perfonarum alia divifio. Nam quaedam perfonae fui juris funt, quaedam alieno juri fubje&ae. Rurius earum quae alieno juri iubje&ae funt, aliae funt in poteftate parentum, aliae in poteftate dominorurn. §. i. In poteftate itaque dominorum funt ièrvi, in quos vitae necisque poteftatem fuiffe olim conjlat. % 2. Sed hoe tempore, qui fine caufa fervum fuum occiderit, non minus puniri jubetur, quam fi alienum fervum occiderit. Sed & fi intolerabifis videatur faevitia dominorum, cogantur fervos fuos bonis conditionibus vendere, ut pretium dominis daretur & rede. Expedit enim Reipublicae, ne fua re quis male utatur. Quae omnia multo magis in propriis hominibus vulgo laten diCiis, cum in eos minus juris dominis competat, locum babent. (k) DE PATRIA POTESTATE. T 1 t u l ü s IX. Tn poteftate noftra funt liberi noftri, quos ex juftis nuptiis procrea■*• vimus. 0. i. Nuptiae autem, five matrimonium, eft viri & mulieris conjunöio, individuam ratione voti, quo uterque conjugum in initio eft, (/) vitae covfuetudinem continens. %. 2. Jus autem poteftatis, quod in Iiberos habemus aliis gentibus licet ufurpatum fit, tamen juri civili mixto rede adjcribitur, nulli enim alii funt homines, qui talem ratione formae in Iiberos habeant poteftatem, qualem nos habemus. f. 3* (F) Cypr- Regn. ad h. §. 2. (0 Vid. Tabor. part. %. elem, jur. tb. 2,6. (£) Stam de fervit. perfon. lib. 3. c.35» n. 3. & feq. (£) l. 22. S. 7. ff. fol. matr. c  i4 GERHARDI FELTMANNI 3. Qui igitur ex te & uxore tua nafcitur, in tua poteftate eft. Non item qui ex filio tuo & uxore ejus nafcitur, id eft nepos tuus & neptis , aeque in tua funt poteftate. §><§><§>'C0>^>:<§><§><§Ki># DE NUPTIIS. T I T U L u s X. Tuftas autem nuptias inter fe Cbrifiiani (rri) contrahunt, qui fecunJ dum praecepta legum coeunt, mafculi quidem puberes, foeminae autem viripotentes, dum tamen ipfi confentiant ( n) & fi filii miliarum fint, confenfum habeant parentum, quorum in poteftate funt. Nam hoe fieri debere, fkcogit civilis & naturalis ratio fuadet in tantum, ut juflus parentis praecedere debeat. Nifi furiofus Jft poter. Hoe enim cafu fine patris interventu matrimonium ejus joh les potefl fibi copuiare, fecundum datum ex Jufiiniani conftitutione (0) modum. g. i. Ergo non omnes nobis uxores ducere licet, nam a qua* rundam nuptiis abftinendum eft, inter eas enim perfonas, quae parentum liberorumve locum inter fe obtinent, contrahi nuptiae non poffunt veluti inter patrem & filiam, vel avum & neptem, vel matrem & filium, vel aviam & nepotem, & usque in infinitum. Et fi tales perfonae inter fe coierint nefarias atque inceftas nuptias corv traxiftè dicuntur. f. 2. Inter eas quoque perfonas, quae ex transverfo gradu 07 gnationis junguntur, eft quaedam fimilis obfervatio, fed non tanta. Sane enim inter tratxem. fororemque nuptiae prohibïtae funt, five al) eodem patre eademque matre, nati fuerint, five ex altero eorum §. 3. Fratris vero, vel fororis filiam, uxorem ducere non licet) fed nec neptem fratris vel fororis quis ducere poteft, quamvis quaf to gradu fint; Cujus enim filiam in boe argumento uxorem ducere non licet, neque ejus neptem aut prompt em ulterioreve gradu desce» dentem permittitur. §.4. Duorum autem fratrum vel fororum liberi, vel fratris & fororis etiam hodie (p) conjungi poffunt. Multis tamen in locis ftquïriturPrincipis Orelinumve aucloritas quae nunc difpenfatioaudit.il) §. 5. Item amitam, ducere uxorem non licet, item nec materteram, quia parentum loco habentur. Qua ratione verum elb magnam quoque amitam, & materteram magnam prohiberi uxorem ducere. (m) arg. l. C. C. dejuda. (/;) 1.2. ff. deR.N. (0) l, 25. C. h. t. \p) Jus Oldampt. lib. 4. art. 14. ibi; excluys: Cypr.Rcgn: ad h.^. in fin. ff) Veluti Gelriafoederata&f'PP/f comitatu nec non Trans-Ifalaflü- 'f' Trans Ifal.p. 2. tit. 1. art. 14. mo"fs idem nunc receptum inClivia'  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI êtc. if (5.6. Adfinitatis quoque veneratione a quarundam nuptiis abftr nere neceffe eft. Ut ecce pnvignam aut nurum uxorem ducere non licet quia utraeque filiae loco funt. Quod ita fcilicet accipi debet i ut primum adfinitatis genus profribitum Jtt, non fecundum & teftium: ö. 7. Socrum quoque & novercam ideo prohibitum eft uxorem ducere, quia matris loco funt in primo adfinitatis renere §. 8. Mariti tamen filius ex alia uxore & uxoris filia ex alio marito vel contra, matrimonium recte contrahunt. £ 9. Si uxor tua poft divortium ex alio filiam procreaverit ab hujusmodi nuptiis abftinere debes. ö, 10. Illud certum eft me uxoris defunclae fratris viduam ducere poffe, quia fecundo adfinitatis genere juncla. 0.11. Sunt & aliae perfonae, quae propter diverfas rationes nuptias contrahere prohibentur, quas in libris Digeftorum, feuPandectarum ex vetere jure collectarum atque in Codïce enumerari pernfifit Jufiinianus. 0. 12. Si adverfus ea quae diximus, cj3 facri codïcis fanüionem mZevitico (r) aliqui coierint, nec maritus, nec uxor, nec nuptiae nec matrimonium, nec dos inteüigitur. Itaque ii, qui ex eo coitu nafcuntur, in poteftate patris non funt, fed fimiles funt iis quiPolent fpurii appellari. Qui autem prohibitas nuptias contrahunt & alias poenas patiuntur, quae conftitutionibus & piacitïs Ordinum continentur. 5.13. Aliquando autem evenit, ut liberi qui ftatim, ut nati funt, in poteftate parentum non funt, poftea redigantur in poteftatem patris, qualis eft is, qui dum naturalis tantum fuerat, poftea poteftati patris fubjicitur per fubfequens matrimonium, vel per refcriptum Ordinum £f Principis cujusque in Germania (s) etiam fpü° rü natalibus legitimis reflituuntur. (t) DE AD OPTIO NIB US, T I T U L u s XI XTon fölum autem naturales & legitimi fimulfive juflis nuptiis proL>l creati liberi, in poleftate noftra funt; verum etiam ii jure Ro1 mono quos adoptamus. §. i. Adoptio autem duobus modis fit. Nam Imperatoris Ordinumve auctoritate adoptare quis poteft eos easve, qui quaeve fui juris funt; quae fpecies adoptionis dicitur adrogatio. Imperio magiftratus adoptamus proprie eos easve, qui quaeve in poteftate parentum funt» (r) cap. 18.per tot. Couwell. adh. §. (s~) Recejf.protx. Clivo. Mare. 1661. § So foli. . D z 3. 2, | 00 Cypr. Rtgn. t>dk. §. n. 2.  ió GERHARDI FELTMANNI §. 2. Sed hodie ex conftitutione Jujliniani cum filius familias a patre naturali extraneae perfonae in adoptionem datur, jura patris naturalis minimë diffolvuntur, nec quicquam ad patrem adoptiyum tra;Uit nec in poteftate ejus eft, nec ab inteftato jura fucceflioms ei tributa funt in Belgio. Quod quidem de Frifia atque Germania negatur, (u) de provincïts tamen fuperiore loco enarratis nec non Drenthk verijfimumy ne commento adoptionis f raus fiat legi, quae bona in extraneus perfonas teftamento abalienari vetat. (v) Si vero pater naturalis non extraneo, fed avo filii fui materno etiam avo vel proavo fimili modo paterno vel materno filium fuum dederit in adoptionem; & in familia & in poteftate hujusmodi patris adoptivi eft. i 3. Cum autem impubes per principale refcriptum adrogatur, caufa cognita adrogatio fieri permittitur, & exquiritur caufa adrogationis an honefta fit expediatque pupillo: & fi decedens pater eum exheredaverit, vel vivus fine jufta caufa emancipaverit, jubetur quartam ei omnium bonorum fuorum relinquere, videlicet praetet bona allata. % 4. Minorem natü, majorem non pofle adoptare placet. Dfr bet is, qui fibi filium, per adoptionem vel adrogationem facit, plena pubertate id eft decem & octo annis praecedere. Ergo uovenè cim annos natus anniculum adoptare poteft. Adrogare autem minor, nequit fed 60. annos habere debet, (w) §.5. Sed & illud utriusque adoptionis commune eft, quod& ii, qui genere non poffunt quales funt fpadones & caftrati, adoptare poffunt. (4) §. 6. Foeminae ex indulgentiaadoptare poffunt, etiamfiidrgi?ies fint. O) §. 7. Illud proprium eil adrogationis, quod is qui Iiberos in po; teftate habet fi fe adrogandum ciedcrit, non folum ipfe potefet» adrogatoris fubjicitur, fed etiam liberi ejus in ejusdem fiunt poteitatf tanquam nepotes. QUIBUS MODIS JUS PATRIAE POTESTATIS SOLVITUR. T I T U L ü s XII. 17ideamus nunc quibus modis ii, qui alieno juri funt fubjecu» e0 \ jure liberentur. Hi qui in poteftate parentis funt mortuo &>> fui juris fiunt. Nec hoe diftinöioncm recipit. ö. 1. Cum autem is qui ob aliquod maleficium in infula11? ^ portatur vel ex tota Germania aut toto feederato Belgio profcr^^ («) Scotan. exam.jur. h. t.q.l. in annot. Cl. Greve adl. i.jr. h. t. (v) Nob.D. Junius & ego in Refponfbdie 15. Jan, 1669. (*) Schultz. adh. t.lit.t.Cl W Rcgneri ad b.j. ' , e (y ) Cypr. Regn. een/. Bd£-0  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc, if civitatem amittit: (2) fequitur perinde quafi eo mortuo, defmanfe liberi m poteftate ejus effe. Pari ratione & fi is, qui in poteftate pzrentisüt, 111 infulam deportatus aut in ergafterium in perpetuum projeCtus ment, definit effe in poteftate parentis, fed fi ex indulaentia principis vel ordinum reftituti fuerint per omnia, priftinumftatum recipiunt. 0. 2. Relegati autem patres vel fimpliciter vel in infulam, quod ad tempus plerumquefit, in poteftate Iiberos retinent. Et ex contrario liberi relegati ex una aliqua provincia, (a) in poteftate parenturn remanent. 0. 3. Poenae fervus nemo hodie fit, (b) licet ad mortem damnatus C c) quare filios in poteftate ante quam eafecuta, habere «0» definit. ö- 4 Filiusfamilias fi militaverit, vel fi fenator , vel confuf facïus fuerit, non hodie (d) remanet in poteftate patris, militia enim vel confularis dignitas aliudve munus de patris poteftate filium liberat, Ji is ex jiipendio vivat. 0. 5. Si a Turcis aut barbaris aliis captus fuerit parens vel filius ± quamvis fervus hoftium illorum fiat, tarnen pendet ]us patris ey liberorum propter jus poftliminii: quia per hoe hi qui ab illis hoftibus capti funt, fi reverfi fuerint; omnia priftina jura recipiunt. 0. 6. Praeterea emancipatione quoque definunt liberi in poteftate parentum effe. Sed emancipatio expreffe fit, fi ad competentes judices vel magiftratus parentes intrent, & filios fuos, velfilias, a fua manu id eft poteftate dimittant. 0. 7. Admonendi autem fumus tacite hodie contingere emancipa* üonem per nuptias. 0. 8. Sed & ft pater filium, quem in poteftate habet fieparatim pabitarepermittat folvitur jus poteftatis patris. 0. 9. Illud fcire oportet quod fi pater filium propria negotia traClare Jinat eum emancipare videri. 0. 10. Et quidem liberi nullo modo poffunt cogere parentes \ de poteftate fua eos dimtttere. Quamvis hodie patriae poteftatis, uti ea apud Romanos fuit, vix umbra fuperfid eaque in pietate non in atrt? cit at e conjifi ere debeat. (£) DE TÜTELIS. T i t ü l V s XIII. HTranfeamus nunc ad aliam divifionem perfonarum. Nam ex his perfonis, quae in poteftate proprie fic diCla non fwnt, quaedam vel C") Gail. depacepubl. lib. z.c.i. n.20, 00 D. Dauber. not. MSS. adb. ff) Nov. 22. c. 8. 0 Contra /. 29. ff. de poen, I 00 Arg. I. i^.ff. quod vi aut dam. junc^t. §. 9. h. t. {e) 1, 5. ff, adL.Pmnp.deparri'ei'di )  i8 GERHARDI FELTM ANNI vel in tutela funt, vel in curatione, quaedam neutro jure tenentur. Ac prius defpiciamus de his, quae in tutela funt. .§, i. Eft autem tutela ut Servius definivit vis ac poteftas in caput liberum Jive liberam Jui que juris perfonam; ad tuendum ma hominem', qui propter aetatem fe defèndere nequit, jure civili mixto (ƒ) data ac permiffa. §. 2. Tutores autem appellantur tuitores atque defenfores. Br die vernacule loquentibus eodem nomine veniunt quo curatores. (g) §. 3. Permiffum eft itaque parentibus liberis impuberibus quos in poteftate habent, etiamfi eos exher edaverint, (h) teftamento tutores dare. Et hoe in filios filiasque procedit omnimodo, nepotibus vero neptibusque ita demum avi poffunt teftamento tutores dare, fi bona iis reliquerint. (i) §. 4. Cum autem in compluribus aliis caufis, in quibus de eorum commodo agitur, pofthumi pro jam natis habeantur (k) & in hac caufa placuit non minus pofthumis quam jam natis teftamento tutores dari poffe. §. 5. Sed & fi vel in potefiate confiituto vel emancipato filio tutof k patre vel matre datus fuerit teftamento aut a lege vocatus, confirmandus hodie efi. QUI TESTAMENTO TUTORES DARI POSSUNT. T I T Ü L u s XIV. "T\Ari autem tutor poteft teftamento, non folum paterfamilias, fed etiam nnusfamuias. §. 1. Sed & homo proprius teftamento cum libertate rerfte tutor dari poteft. Sed fciendum eft, eum & fine libertate tutorem datum, tacite haut libertatem accepiffe videri & tamen rede tutorem cfle (/) §. 2. Furiofus, vel minor vigintiquinque annis tutor teftamento datus, tutor tune erit, cum compos mentis, aut major vigintiquinque annis fuerit fa&us. §.3. Ad certum tempus, vel ex certo tempore, vel fub conditione, vel ante heredis inftitutionem poffe teftamento dari tutorem* non dubitatur. §. 4. Certae five uni vel alteri rei vel caufae tutor dari bodie poteft, quia perfonae non folum fed etiam caufae, vel rei tutor aet$$ ac curator datur. (m) §•5- WU-^.&y. I (*) /.7-ff.de/latubom. 00 Voogden, Foormunders, Mombers. \ ( /) Couwel. In ft. jur. Angl. w 9" Schultz. ad tit. I. de curator, lit.e. (m) Larab. Goris adverf.tr ad4-S>l!>' (fi) /-4- pr.ff.detefi. tut. n, (0 d. l.pr. PauLVoet. ad §. 5. b. t.n.$.\ in fi.  INST1TUTIONES JURIS NOVISSIMI Etc. ïo $ 5. Si quis filiabus fuis vel filiis tutores dederit etiam pofthumo deMe videtur non nepotibus, etiamfi Iiberos dixerit aut poften* dedent. L DE LEGITIMA ADGNATORUM ET COGNATORUM TUTELA. T I T U L u s XV. Quibus autem teftamento tutor datus non eft, his ex üovetla lege Jjujtinmm adgnati & cognati funt tutores, qui vocantur legitimi. • ,nt autem ad§nati> cognati per virilis fexus cognatïonem conjuncti veluti frater ex eodem patre natus, fratris filius neposve ex eo, item patruus & patrui filius neposve ex eo. At qui per foeminini fexus perfonas cognatione junguntur; adgnati non funt fed cognati, itaquae amitae tuae filius non eft tibi adgnatus, fed cognatus. Jfgnati idem cognomen vel nomen familiae habent non cognati §. 2. Quod autem lex ab inteftato vocat ad tutelam adgnatos nec non cognatos indiftincler (n) non hanc habet fignificationem fi omnino non fecerit teftamentum is, qui poterat tutores dare, fed fi quantum ad tutelam pertinet, inteftatus decefferit, quod tune quoque accidere intelligitur, cum is qui datus eft tutor vivo teftatore decefferit. 5-3- Sed adgnationis jus capitis deminutione hodie «c«perimitur. DE CAPITIS DEMINUTIONE. T I T u L u s XVI fTft autem capitis deminutio ftatus mutatio. Eaque tribus modis accidit Nam aut maxima eft capitis deminutio, aut minor ' quam quidam mediam vocant, aut minima.' 9 §. i. Maxima capitis deminutio eft, cum aliquis fimul & civitatern & libertatem amittit, quod accidit in his, qui fervi cfficiuntur €f apud Turcas in captivitate funt. %2. Minor five media capitis deminutio eft, cum civitas quioem amittitur, libertas vero retinetur, quod accidit ei qui in Infulam deportatus eft vel in bannum declaratus ( o) vel in perpetuum ad ergaflerium vel triremes damnatus. (p) §' 3- W f ^'l8- c- 5; | (p) Chriftinae.4.decif.Belg. 186.m (0 Speidel. Spec.jur.kft.pol. Ut. B.Xii. Gudelin. 1.delN. 11 n. 18. j 3 D 3  20 GERHARDI FELTMANNI §. 3. Minima capitis deminutio elt cum civitas retinetur & libertas , fed ftatus familiae hominis commutatur quod accidit in his qui ex patribusfam. fiunt filiifam. vel contra. §.4. Servus autem manumiflus, capite non minuitur fed caput accipit. §. 5. Quibus autem dignitas magis, quam ftatus permutatur, capite non minuuntur , & ideo a fenatu motos capite non minui conftat. §. 6. Quod autem diöum eft mancre cognationis jus etiam poft capitis deminutionem hoe ita eft, fi minima capitis deminutio inter* veniat jus quoque cognationis perit, ut puta fervituté alicujus cognati qui tarnen fi manumiffus fuerit recipit cognationis jus. Sed & li in infulam quis deportatus fit, cognationis jus folvitur, non vero ipfi cognatio. ( ö. 4. Sed & capitis deminutione tutoris , per quam libertas vel civitasamittitur, omnis tutela perit, Minima autem capitis deminutione tutoris , tutela non perit. (d) Sed pupilli & pupillae capitis deminutio, licet minima sit, tutelas toüit. O.5. Praeterea qui ad certum tempus teftamento dantur tutores, hnito eo deponunt tutelam. A magiftratu autem ad tempus tutor exprefje dari nequit. (e) §. 6. Definunt tutores efle nomine tenus poft pubertatem fed re ipja continuanty appellantur que alatine loqucntibus curatores (ƒ) DE CURA T O RIB U 5 T 1 t v l u s XXIII. jyjafculi Cquidem) puberes, & foeminae viri potentes, usque ad yicesimum quintum annum compietum curatores accipiunt: quia heet puberes sint, ad huc tamen ejus aetatis funt, ut fua negotia tueri non poffint. . §. 1. Dantur autem curatores ab eisdem magiftratibus, a quibus & tutores. Sed curator teftamento non datur: datus tarnen conhrmatur. • $. * tcyarg.Liii.fdeR.Jt j (y) l.77. f.deR.J. ld) JSsv. 118.C.4.5.5. f (ƒ) Goris ut nifi caveant tutores & curatores, mulCiae diClione coerceantur. . • k t NeiUe Praet01r^Pruisquam alius quam is, cui tutores dandi jus eft hac actione tenebitur. Qw etiam tutori decreto debet permittere adminiftrationem, fed fado prius per tutorem inventario:atque eojure ubique utimur. (n) 1 DE EXCUSATIONIBUS TUTORUM VEL CURATORUM. T i t u l u s. XXV. ]7xcufantur autem tutores & curatores variis ex caufis piemmquë tarnen propter Iiberos; five in poteftate fint, üve emancipati i>i enim tres Iiberos fuperftites quis habeat, a tütela vel cura poteft (•) excufari, exemplo caeterorum munerum, nam & tutelam & curam placuit audoritate publicum munus effe. Item nepotes ex filioprofunt, ut mJocum patris fui fuccedant: ex filia non profunt: bim autem iuperftites tantum ad tutelae vel curae muneris exculationem profunt; defunöA autem non profunt. Sed u in bello amifli iunt, quaefitumeft, an profmt? Et conftat eos (olos prodeffe, non quioccafione belhfed qui in acie amittuntur cujuscunque fexus vel atatisfunt; (p) hienim, qui pro republica ceciderunt, in perpetuum per glonam vivere intelliguntur. §. i. Item eum qui res fisci tYpecuniampubtkam r^adminiürat a tutela vel cura, quamdiu adminiürat, excufari poffe. LrJ' l'J}em qü? reiPuWicae caufa id eft coadi (r) abfunt, veluti cbfides & legati, a tutela vel cura excufantur. Sed & fi fuerint tutores vel curatores dati deinde reipublicae caufa, abeffe coeperint a tutela vel cura excufantur^H^ja reipublicae caufa abfunt: qui ti reverft O) Atque ideo in Provincia Grcnin- j res Iiberos hodie excufationem non tribuit ganoOmlandicaunusadminiflrat tutelam ei, qui non praegravatur per tutelam arg; qui Voormondt^mw-, cujus alii duo L L. Orphanor. Amftelodam. art q8. cb/ervatores funt & audiunt Voogden. Schuk. ad h. ti,. Üt. a Cypr. Regn.ad h. Ego m Jpicil. ad h. tit. ' §. n. 2. (n) Schuhz. b. t./it.a. I \p~jl.i8.f.b.t. (o) Arbitrio judicis tota excufatio- (cj) Einiidel de regal.c. i. n. Ü.& ia mm materia relinquitur, qui & ob plu- \ (r) /. $6. ff. ex quib. cauf. maf E  26 GERHARDI FELTMANNÏ reverfi fuerint recipunt onus tutelae: nam nee anni habent vacatio nem, nam hoe fpacium habent ad novas tutelas vocati. §. 3. Et qui poteftatem aliquam, quae ejl in perfona magiftratus, Cs)habent,fe excuiarepoffunt, fed fufceptam tutelam defererenon poffunt. f. 4. Item propter litem, quam cum pupillo vel adulto tutor vel curator a?Jte fufceptam tutelam habet, admitti non poteft. (tjSed fi pof ca forte de omnibus bonis, vel hereditate controverfia oriatur, tune fe excufari petat,&Ji ei non id permittatur,fervabitur id, quod catea diclum. (uj §. 5. Item tria onera tutelae non adfe&atae & fiudio quaefmt praeftant vacationem. §.6. Sed & propter paupertatem excufationem tribui, fi quis imparem fe oneri injun&o poffit docere, eique in opere vita, receptum eft. %. 7. Item propter adverlam valetudinem & morbum fontlcum propter quem ne fuis quidem negotiis intereffe poteft, excufatio locum habet. §. 8. Similiter eos, qui literas id efi legere & fcribere nesciunt» (v) effe excufandos ,fi tutelae natura pupillique patrimonium id poplet, aequius melius efi: quamvis & imperiti literarum polfint ad adminiftrationem tutelae alias fufficere. §.9. Item fi propter inimicitias aliquem teftamento tutoreffl pater dederit, hoe ipfum praeftat ei excufationem: ficut per contrarium non excufantur, qui fe tutelam adminiftraturos patri pupillorum promifbrant. Nifi nova caufa pofi eam promijfionem emerferit. §. 10. Non efi autem admittenda excufatio ejus, qui hoe folo utitur, quodignotus patri pupillorum fit. §. 11. Inimickiae, quas quis cum patre pupillorum vel adultty rum exercuit; fi capitales fuerunt, nec reconciliatio intervenit:» tutela vel cura folent excufare. §. 12. Item is, qui ftatus etiam nobflitatis aut nat alium contra verfiama pupillorum patre paffus eft, excufatur a tutela. §. 13. Item major feptuaginta iw) annis a tutela & curafepo* teft excufare. §.14. In milite obfervandum eft, ut hodie nec volens ad tutelae onus admittatur. (x) §. 15. Item liber alium difciplinarum profefibres publici (v) & medici, qui fuas artes exercent,/;^ non paftor es ecclefiarum '\zj atutfl'a & cura habent vacationem. %. 16. Qui autem vult fe excufare, fi plures habeat excufatio; nes, & de quibusdam non probaverit: aliis uti non prohibetur. Q.ul autem excufare fe volunt, non appellant neceffario, fed ex qvo cogno- {s\l.2i5.f.deV.S. (f) Nov. fz. C. I. (ti) in §. uit. 1. de au&or. tut. (u) Jus Oldampt. lib. 3. art. 23. Faferot. ad Thtaphil. h. §. (w} Major. 60. annis arcetur LL. Tranf-Jfal. (x) Etiamfi diflentiant Schuld « Groenewegen. adh. % (y) Jus Oldampt. lib. a. h' Scbultz ad b. §. , (z) Sande 2. decif. Frifc. 9. ff(' Scbultz Grosaesveg. <3P Cl. Greot»'' v  INSTITUTIONES JURIS NQVISSIMI etc. if cgverint fe effe tutores vel curatores datos, fe excufare friui effe ad Unirerfu*> Patrimonium datus S>. 18. Qui tutelam alicujus geffit, inuitus curator eiusdem fieri curatorem^ 5; >°' Sl ^srftem falfLS ^legationibus excufationem tutelae mcrucnt, non eft liberatus onere tutelae. G DE SUSPECTJS TUTORIBUS, VEL CURATORJEUS. T i t tj l u s XXVI. gciendum eft, lufpefti criminis aceufationcm tam'ex. lege vetere quam nova defcendere. > 0. i. Datum eft autem jus removendi tutores fufpedtos fpeaalster lege, awJ/A?/ magijlratui vi juris didionis competit■ 0. 2. Oftendimus, qui poffint de fufpecto cognoscere,' nunc w deamus qui fufpedi fieri poffint, Et poffunt quidem omnes tutores fieri fufpedfa, five fint teftamentarii, five non fint, fed alterius genens tutores. Quare & fi legitimüs fuerit tutor, accufari poterit dominus feudi aut proprii hominis tutelam gerat? aut mater? Ad huc idem ent dicendum: dummodo meminerimus, famae earum perfonarum parcendum effe,licet ut ffpecJae remotae fuerint (c\ 0. 3. Confequens eft, ut videamus, qui poffint fufpedos poftulare. hx lciendum > omnibus patere. Quinimo & mulieres admittuntur, quae pietatis neceiïitudine duftae, ad hoe procedunt. 3. 4. Impuberes non poühnt tutores fuos fiifpeétos poftulare puberes autem curatores fuos ex confilio neceflariorum fufneöos poffunt arguere. r Ü. Sufpectus autem eft, qui non hèelitcr tutelam gerit, licet iolvendo irt. óed & antequam incipiat tutelam gerere tutor pofte eum arceri qui in mora fuit, vel fatisdare aut kir are nolit, conftituÊum eft. §. 6. Sufpectus autem remotus, fi quidem ob dolum, famofus elt; ii ob culpam etiam latam id) non aeque. i 7. {af Gail. Fabric, Carpz.. D. Eyben. d I (c) Vid. Somde fervit. perfm. lib. & W memrati. in fpicil. qdh. §. n. 1 & 2. I c. 19. n. 6 & 7. (3) D. Abrab. è Wefel. adfm. Ultraf. (d) Jut Oldampt. lib. % art. 42. G?ï.ïo.n.6$&67; ' E 2  23 GERHARDI FELTMANNI §. 7. Si quis autem fufpedus poftulatur; & indkia caufaeque fujpicionis adjint, (e) quoad cognitio finiatur, interdicitur ei adminiftratio, « 0.8. Sed ft fufpedli cognitio fufcepta fuerit, poftea quam tutor vel curator decefferit, extinguitur fufpedi cognitio. '§. 9. Si quis tutor copiam fui non faciat, ut alimenta pupillo decernantur: in poffeffionem bonorum ejus pupillus mittitur in Germania , fed in Belgio de plano caufa cognoscitur. Cf) Et ut fufpedus removeri poterit. $. 10. Sed fi quis praefens negat propter inopiam alimenta poffe decerni, fi hoe per mendacium dicat: remittendum eum effe ad magijlratum puniendum placuit: (g) ficut vix ille remittitur; qui data pecunia minifterium tutelae adquifierit, vel redemerit. (b) §. 11. Vaf alius vel homo proprius quoque, ft Iraudulenter tutelam filiorum vel nepotum domini gelfiffe probetur , ad magiftratum remittitur puniendus. (i) §. 12. Noviffime autem fciendum eft eos, qui fraudulenter tutelam adminiftrant, etiam fi fatis offerant, removendos effe a tutela etiam alia Ck) §. 13. Sufpectum etiam eum putamu6 , qui moribus talis eft, ut fdfpedus fit. Enimvero tutor vel curator, quamvis pauper eil, fidelis tamen & diligens , removendus non eft, quafi fufpedus, h vort enim pro fe introduClo quilibet renuntiare potejl. (/) LIBER SECUNDUS. DE RERUM DIVISIONE.ET ADQUIREN DO IPSARUM DOMINO. T I T U L U S I. Cuperiore libro de jure perfonarum expofuimus, modo videam^ 0 de rebus, quae vel in noftro patrimonio id eft privatorum num bonis, vel extra patrimonium noftrum habentur. Quaedam enim naturali jure communia funt omnium, quaedam publica, 9^' dam univerfitatis, quaedam nullius, pleraque fmgulorum, quaeeX variis caufis cuique adquiruntur, ficut ex fubjedis apparebit I (e) Ant. Faber. Cod. Sabaud. lib. 5. h. (t) Vid. Everard. h Middelb. Toff t. defin. a. n. a & 3. loc. 36. n.n.&> feq. juncJ. h. J. u-vtr CO Groeneweg. adh.%. libertus.Cypr. Rega.b. „ ■ * ; (g) SchultZ ad h. §. Ut. e. (k) arg. c. femel malus, de R»J'W (b) Groeneweg. ad b. §. Schultz. adh\lit. d. I .- a.prax: crim:q: 84.n: (d) LL: Tranf-Ifal:p: fi'  INST1TUTI0NIS JURIS NOVISSIMI etc. 33 fi cafu id miftum fuerit, vel Titius id mifcuerit fme tua voluntate , nou videtur commune effe. Sed fi ab alterutro veftrum totum id frumentum retmeatur: in rem quidem adio pro modo frumenti cujusque competit: arbitrio autem judicis continetur, ut ipfe aeftimet, quale cujusque frumentum fuerit. §. 29. Cum in fuo foló aliquis ex aliena materia oedificaverit, ipfe intelligitur dominus aedificii, quia omne, quod folo inaedificatur, folo cedit. Nec tamen ideo is, qui materia? dominus fuerat, definit dominus effe: fed tantifper neque vindicare eam poteft, neque ad exhibendum de ea re agere, fed veram afiimationem (a) pro eo praefter alter. Appellatione autem tigni omnis materia fignificatur, ex qua sedificia fiunt. Quod ideo pro vifum eft, ne aedificia refcindi necefle fit. Quod fi alia ex caufa dirutum fit aedificiam poterit materiae dominus, fi non fuerit precium jam confequutus: tune cam vindicare, & ad exhibendum de ea re agere. §. 30. Ex diverfo, fi quis in alieno folo ex fua materia domum ssdificaverit illius fit domus, cujus & folum eft. Sed hoe cafu materiae dominus proprietatem ejus quidem tantifper amittit: & ideo Ji diruta fit domus, materiam vindicare poteft, aut foli dominus ei folvat pretium materiae, & mercedes fabrorum neceffe efl, aut dominum per exceptionem doli mali repel/at, etiam fi quoque bonae fidei pöflêflor non fuerit, qui aedificavit. (/>) $.31. Si Titius alienam plantam in folo fuo pofuerit, ipfius erit. Et ex diverfo, fi Titius fuam plantam in Maevii folo pofaerit, Maevii planta erit, fi modo utroque cafu radices egerit, alias ejus permanet, cujus fuerat, cui quoque prajlandum planta precium. (e) Adeo ut fi vicini arbor ita terram Titii preflerit, ut in ejus fundum plerasque (d) radices egerit: Titii effici arborem dicamus. Et ideo prope confinium arbor pofita,fi etiam in vicini fundum aqualiter (e) radices egerit, communis fit. §. 32. Qua ratione autem plantas, quae terrae coalefcunt, folo cedunt, eadem ratione frumenta quoque, quoe fata funt, folo cedere intelliguntur. Caeterum ficut is, qui in alieno folo aedificaverit: fi ab eo dominus petat aedificium, defendi poteft per exceptionem doli mali, aut ad precium rede agit, fecundum ea, quae diximus: ita ejusdem exceptionis aclionisque auxilio tutus effe poteft is, qui alienum fundum fua impenfa vel bona vel mala (ƒ) fide confevit. §. 33. Literae quoque, licet aureae fint, chartis membranisve decunt, ideoque fi in chartis membranisve tuis carmen, vel hifto< riam, vel orationem Titius defcripferit aut typis exprejferit: hujus corporis non Titius, fed tu dominus effe videris. SedTitio impenfas (d) Schuit: ad'h. tit. lit.gg.Groeneiveg. I (f) arg: l. 23. §. 5. ff. de rei vind: ad h. §. Is tamen quia mala fide junxit Schneidewin: adh. §. 1. ibique Gothoè. magiftratu puniri poteft. Cypr. Kegn. j fred: in not: Ut: a. b.n.i. j arg: l. 6. infi. arbor: furt: ccf: (b~) arg. I. 206. ff. de R.J. /. 31. ff. • (") Gothofred: ad Schneidewin: b.§. depof. Fabrot. ad Theoph. h. §. Groene-. Ut. b. weg. A. n. 1. Vide dd&n.ad$. 29. n. 38./a (ƒ) We{enbec:ad§. praced: n. 8. jf. cfCyprian. Regn. adh.§. n. 2. Voet. 1 ■ibid. [ P3  34 GERHARDI FELTMANNI fas fcripturae folvere debes fi earum chartarum membranarumve poffeffionem bona fide nadus eft. §. 34. Si quis in aliena tabula pinxerit, videtur melius elfe, ta* bulam picturae cedere propter prafiantiam art Is. Ridiculum ej3 pari ratione effetf fcriptam obfervationem viri alicujus eruditi in acceifionem viltffima; charta cedere. (g) Sed fi a domino tabulae fcripturam aut irnaginempoiïidente, is, quipinxit vel fcrïpfit eam petat, nec folvat precium tabulae aut charta, poterit per exceptionem doli mali fubmoveri. At fi is qui pinxit fcripjitve eam poflideat: confequens eft, ut utilis actio domino tabulae adverfus eum detur: fi bona fide poffeflbr fuerit ille, qui picturam vel talem fcripturam curW fam aut nove cogitatatn impofuit. Illud enim palam eft, quod competit domino tabularum furti condidio, fur arbitraria poena adjki queat. §. 35. Si quis a non domino, quem dominum effe crediderit, bona fide fundum emerit, vel ex donatione, aliave qualibet jute caufa aeque bona fide acceperit: naturali ratione placuit fructus, quos ïnduftrïa fua percepit : ejus interim (/?) effe pro cultura & prt cura naturales'(/) Et ideb fi poftea dominus fupervenerit, & fundura vindicet, de frudibus ab eo confumptis agere non poteft nec de ettantibus, (k) etiamfi locupletior ex iisfaclusfit. (I) Ei vero qui alk* num fundum fciens aut poft litem conteftatam (m) poffederit, non idem conceffum eft: itaque cum fundo etiam fructus, licet coafumpti fint, cogitur reftituere, dedudis tarnen impenfis necefjarüs. (n) §. 30. Is vero ad quem ufusfrudus fundi pertinent, non aliter fruduum dominus efficitur, quam fi ipfe eos perceperit. Et ideo licet mamris frudibus, nondum tamen perceptis, decefferit: ad zieredes ejus, prat er quam apud Saxones, (0) non pertinent, fed domino propnetatis adquirantur. (p) Eadem, ratione modi percipiendi (q) de colono dicuntur, qui tamen frudus p endent es ad her ét transmittit. (r) §. 37. In pecudum fïuöu etiam foetus eft, ficuti lac, pilus& lana: itaque agni, hoedi, &vituli; & equuli, & fuculi ftatim naturali jure bona fidei pojfefforis fruduarii funt. Partus vero mul'm, fier va in frudu non eft, itaque ad dominum proprietatis pertinet, (s) abfurdum enim videbatur, hominem in frudu effe: quumofl' nes frudns rerum natura gratia hominis comparaverit. <$. 38. Sed figregis ufumfruclum quis habeat, in locum demo^ tuorum capicum ex foetu aut agnatis (f) fruduarius fubmittere debet, ( g ) Schultz. h. Ut. II. Grot. d.p.Z. (fi) arg.1.15.ff.deimpenf.inrtm^U ». 5. Vinn. h. Leeuwen, d. c. 5.«. 11. Leeuwen, d. lib. 2. c. 6. n. 4. in fi- (b) ƒ.48. pr.ff.de A. R.D. (fi) Schneidewin. h. n. 3. (/) Jacob. Curtius. 1. conje&ur. 2. (ƒ>) Ita judicatum a fupreitw trio cap. 44. nali hujus provincie: 9. April: i^r (k) Arias Pinell. adU a. C. de refcind. 30. Jan. 1640 & 18 Jun. \6p. vend. p. 2. c. 4. n. 60. (^)Utrique enim vindicatio rruci j (/) wSande decif. Frif lib. 3. tit. 15. contra furem competit: Cyfr:Mndef.l. (m) Grot. 2. introd. 6. n.5. Schultz. (f) §. fi: I. de heat. g, b. 6. litt. mm. 1 (O s*am deferv.perfon. lib. 3-r'3' * S (O i.6S.§.2.f.de ufufr.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 3? bet & in vincarum demortuarum vel arborum locum, alias debet debet C° & qUaÜ b°nUS Paterfamilias uti . $ 39- Thefauros quos quis in loco quolibet invenerit, fiunt fisci. («) Quod enim nullius eft, cedit Principi: (v) d quo inventori jortuna pramium datur aliquando. §. 40. Per traditionem quoque jure naturali res nobis adquirantur: nihil enim tam conveniens eft naturali aequitati, quam voluntatem dommi voientis rem fuam in alium transferre, ratam haberi& ideo, cujuscunque generis fit corporalis res (w) tradi poteft, & a* domino tradita alienatur, fi ex caula donationis aut dotis, aut quaübet alia ex caula z.d dominium transferendum idonea idfiat: (x)non autem pacio vel contraclu dominium adquiritur, (y) fed fi is qui vendidit, fidem emtoris fequutus fuerit, dicendum eft, ftatim rem emptoris fieri. ' S.42. Nihil autem intereft, utrum ipfe dominus tradat alicui remiuam, an voluntate ejus alius. §•43- Qua ratione, ficui libera vel univerforum (z) negotiorum adminiftratio permüTa fuerit a domino, isque ex his negotiis urgente td ret neceffitate autfuadente domini utilitate (a) rem vendi. dent& tradiderit, faciet eam accipientis. §. 44. Interdum etiam fine traditione ea quae fit de manu in manum trcmfiatione, jubtilior aliqua, quae videtur nuda voluntas domini , fufticit ad rem transferendam: veluti fi rem, quam tibi aliquis commodavent, aut locaverit, aut apud te depofuerit, poftea auc vendiderit tibi, aut-donaverit, aut dotis nomine dederit, eo ipfo quod patitur tuam effe, ftatim tibi adquiritur proprietas. ? §. 45. Itemü quis merces in horreo depofitas vendiderit, fimul atque claves horrei praefientis (b) tradiderit emptori, transfert proprietatem meremm ad emptorem. Et haec quidem in mobilibus obti* nent. bed in rebus Joh multis in locis requiritur traditio folemnis vel per cejfioneminjure, (c) vel effeftucationem (d) vel etiam per baculi pojitionem. (e) * §. 46. Hoe amplius, interdum & in incertum perfonam collata voluntas domini transfert rei proprietatem : ut ecce Principes È? confules liberarum rerump. (ƒ) cum milfilia jadant in vulgus, ignorant Qp Cypr.Regneriadh. §. n 2. Couwell. \ (z) Vinn. ï.fel. 0 0. 9. tbid Perez.JuspiéLc.uh Grot. 2. def. f (a)M9.$.^f.deAULD.Aia8J.6^ p.&b.o.n.?. Jus civile fequunturLL: ff. de procurat: Wefterwold: art. 80. & Voeth. (b) l. 77.ff. decontrab: emt: Theophil: (v) LL: Antverp: tit. 58. art. 2. arg. \ ad: h. §. £* Ufls £2' & 2'c- 5- 00 in Germania & Hollandia: Ego d. 17- Mohna de J. & J. tract. 2. difp: 56. tracl: c. 12. n. 34. & 36. Statut: Tremon: "' l °: £yart: 262. ibi; oplating: Wjf>. J. van der Graef de jure publ: c. fd} apud Gelros, Clivios iisque con- 47A; * 4tj /» n, «>, ünespopulos: Sande de effeBuc:proloc: n. (*V-3i. pr.ff.de A.R.D.I.I.& feq. 3. Ego: d. c. iz.n. 35. ff.depubhtnremaB: (0 vekiti inDrenthia&agroSelverdia- 00 /. 20. C. depa&: l. 5.pr.ff. de O.& no: Jus Drenthlib: 3. art: 30. Ag. Ego tract: de jure in rec. 12. n. 25. & ( f) argl: 2. C. de confuh juntl'. Nov. feq.&'c.i^.pertot. 105. c. 2.  36 GERHARDI FELTMANNÏ rant quod eorum quisque üt accepturus: & tamen quia volunt quod quisque acceperit, ejus effe : ftatim eum dominum efficiunt. §. 47. Qua ratione verius tamen non effe videtur, fi rem pro dereliöo a domino habitam occupaverit quis, ftatim eum dominum effici, etiamfi dominus ea mente abjecerit, ut id numero rerum fuarum effe nolit, Principi enim aut reip. cedit. (g ) Nifi res moéica fit- (h) §. 48. Alia fane caufa eft earum rerum quas in tempeflate levandas novis caufa ejiciuntur vel naufr agio fado in mari nat ant \ hs enim dominorum: permanent: Qua de caufa, fi quis eas fludibus cxpulfas, vel etiam in ipfo mari naöus, lucrandi animo abMerit, furtum committit. (i) Nec longe videntur difcedere ab his qua? de rheda currente non intelligentibus dominis cadunt, (k) qui ft W men non appareant} ea Principis funt. (/) DE REBUS CORPORALIBUS , ET INCORPORALIBUS. TlTULUS II. Quaedam praeterea res corporales funt, quaedam incorporales. §. 1. Corporales hae funt quae tangi poffunt : veluti fundus, homo , veftis, aurum, argentum, pecunia (m) & denique aliae $ innumerabiles. §. 2. Incorporales autem funt, quae tangi non poffunt: qualis funtea, quae in jure confiftunt: ficut hereditas, ufusfruclus,^ & obligationes quoque modo contradtae. Dicuntur autem in 'f' confiftere, quod licet corpore tales res non tangamus, exjureta0 inde ea nobis obveniat utïlitas ac Ji eas manibus palparemus. («) <$. 3. Eodem numero funt jura, five jurididicae qualitates, (") praediorum urbanorum & rulticorum, quae etiam fervitutes vocantur. 0 (g)CyPr: Regn: ad b. %. ex ratione (f) LL. Trans-lfal: d. tit: 15.5- ^'J propofita in §. 39. infi: feq. Daventr: d. tit: 16. art: 5.2>cl:ultZ' (7>) arg: l. \.Jf. de in integr: reftit: Vid: h. Ut: x. Schultz- adh. t. Ut: u. infi: (/) Cypr: Regn: ad%. iZ.h.t-i-% (f) Nemef: Carol: art: 218. autb: na- (/«) nifi non tam corpora n«wn]0rV vigia: C. de furt: LL: Trans-lfal: f. 2. tit: quam potfus valorem fpecletfU5-' }'fL 15- §■ 3- Jas Omland: lib: 5. art: 52. Joh: de contrah: emt: l. 94. §. l.fi * 1 ab:Heemskerk Batav: Arcad:p. 448.at. Bachov: h. n.i.&c ex eo Vinn'*-?" ' que ita in pofleflbrio a fupremo dicafte- («) Vid: Vultej: adpr. I. diR-V-"'5' tio provinciali judicatum 17. Decembr. \ ubi docet eas fine fubjeélo non efle^ . 1629. Ufu tamen invaluit, ut media pars f»/. iz.ff.qu&mad: ferv: am®1' infute domino vel judici linquatur. ff. de F. S.  INST1TUTI0NES, JURIS NOVISSIMI etc. n DE SERVITUTIBUS PR^DIORUM T I T TJ L TJ S III. J^UfHconim praediorum jura funt haec : iter, adus via aaua* ■^duftus. Iter eft jus eundi, ambulandi hominis, non etiamt mentum agendi, fed quidem equitandi, ubi agri firnaperti (p) non foffisautfeptts dïflinai. (q) Aduseftjus agendi vel jumentum, vel vehiculum quo homo vehitur. Nifi foramen tam angufium aut pons adeo parms,Mvehicu otranfiri nequeat. (r) Ita qui habet iter, adum habet: qui actum habet: & iter habet , eoque uti poteft etiam fme jumento Via eft jus vehundi & agendi & ambulandi: nam & iter r;: sfcas? condnet-Aq—eft *» ■*»*«■ §. i Praediorum urbanorum fervitutes funt hae, qua aedificiis inherent: ideo urbanorum praediorum dictee, quonia n aechrSaom ma, urbana praedia appellamus, etfi in agro aedificata fint Item u?ba norum praediorum fervitutes funt, ut vicinus onera vicini iSSut in panetem ejus liceat vicino tignum immitere: ut ftülicidium vei flumen recipiat quis in aedes fuas, vel in aream, vel in cloac^ ne ST7^^rM^M/" vicini aream aut hortumprofpiciatur : nifiocto pedumfpatio d pavimento vel tabulato difiet, quod citra fervitutem legibus pqfflm cautum. (s) H cura jer- §. 2. Inter rufticoram praediorum fervitutes quidam comnutari rede putant aquae hauftum, pecoris ad aquam £d^u£7*K£ fcendi, calcis coquendae, arenae fodiendae ^puiiurn, jus pa Ö-4- ^i quis velit vicino aliquodjus conftituere: padionibus atque ftipulatiombus id efficere medidte debet. Poteft etiamtezamen to quis heredem fuum damnare ne altius tollat aeds f^£& bus aedium vicini officiat: vel ut patiatur eum tignum n parTtem fuum immittere ftillicdiumve adverfus eum habere: vel uSÏÏ eum per fundum ire, agere, aquamve ex eo ducere. Sed ^Sl Uufam^l CmfimïtUr n* tradit™*> W^fitperpa7Zll \PA i^n%if}Sbi'P'' I CO LL. Amftelod. c. 48. L 20. Cypr. y2) Jus Omland kb. 4. art. 32. Regn. adh. S. 4 * 7P 1 °^ i \u) l- 3-pr-ff. deO. & A. ! («0 l- 3 -ff- de ufufr. I. fi. ff. de fervit. Cr  83 GERHARDI FELTM ANNI D E U S U F R U C T U. T I T U L u s IV. LTfusfmftus eft jus alienis rebus utendi fruendi, falva rerum ' fubftantia. Eil autem jus in corpora: quo fublato vel plane immütato , & ipfum tolli neeeflè eft. 0. i. Ufusfruclus a proprietate feparationem recipit: idque pluribus modis accidit: ut ecce, fi quis ufumfrudum alicui legaverit; nam heres nudam habet proprietatem, legatarius vero ufumfruclum. Et contra, fi fundum legaverit dedudo ufufrudu: legatarius nudam habet proprietatem ; heres vero ufumfrudum. Item alii ufumfrudum, alii dedudo eo fundum legare poteft. Sine teftamento vero fi quis velitufumfrudum alii mediale conftituere: (w) paclionibus & ftipulationibus , immediate vero traditione id efficere debet. (x) Ne tamen in uniuerfum inutiles efient proprietates femper abfcedente ufufrudu, placuit certis modis extingui ufumfrudum, &ad proprietatem reverti. §. 2. Conftituitur autem ufusfrudus non tantum in fundo & aedibus, verum etiam in fervis, & jumentis: & caeteris rebus; exceptis iis, quae ipfo ufu confumuntur. Nam conftat earum_rerum quafi ufumfrudum conftitui: ut tamen eo nomine heredi utiliter caveatur. Itaque fi pecuniae ufusfrudus legatus vel inter vivos concejft/s fit: ita datur legatario, ut ejus fiat, & ufufrucluarius fatisdetheredi vel domino nuda proprietatis, de tanta pecunia reftituenda, Ü morietur, aut capite minuetur. Caeterae quoque res veluti vefies 0 tidiana, (y) ita traduntur legatario, utejusfiant: fed aeilimatis Pt fatisdatur: utfi moriatur, aut, capite minuatur, tanta pecunia reftituatur, quanti hae fuerint aeftimatae. Aliter obfervandum in veflirnffi tis fcenicis & funebribus, aliisve rarioribus , nam earum efi vertil ufusfruclus atque ipfa corpora refiituuntur. (z) §. 3. Finitur autem ufusfrudus morte ufufruduarii, & fiex imperia toto profcriptus, (a) & ex provincia Belgica f ceder at ae reltf lus, (b) & non uteno per modum pacio praefcriptum (c)&tempuj trient is feculi in Belgio, (d) anni autem & dïèi in Saxonia, jure civili eorum annorum , quibus proprietas amittitur. ( ƒ) Ite^ fr nitur ufusfrudus, fi domino proprietatis ab ufufruduariocedatur, nam CivyLs'if.filui. mairim. I (fi) Jus Omland, lib. $.artM- , ( x ) /. 3. fr. f. de O. & J. juntl. I. 3. (0 arg. lx. C.de his qua ff «g* pr.ff.h.t. ' Schotan. exam.jur. ff. quib. mod.fi (y) b' §. 1. \ amitt. Sic cape Jus Omland. hj>- 5- a \z) l. p. §.$.ff. ufufr. quemad. cav. \ 93.Facit arg. d.lib. %.art.<)l ^^' xc, arg.l- 15. §■ 4. h. t. §. pen. I. de heat. (d) Leeuwen cenf.for. lih3" fa) Schultz. adh. t.Ut. b. Gail. ï.dbf. n. 26. l.ti. 38. (e) Schultz. b. Ut. c. 1 (ƒ)/• 16. §.!./»ƒ/. CJ./.  t INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI Etc. 39 mrnper errorem vel ignorantiam cedcndo extraneo , nihil: (g) fed pr dolum malum, male (h) agitur: vel ex contrario 11 ufufruduarius proprietatem rei adquifierit: quae res confolidatio appeliatur. Eo amplius conftat i fi aedes incendio confumptae fuerint, vel etiam terrae motu, vel vitio fuo corruerint: extingui ufumfrudum, & ne areae quidem ufumfrudum deberi, licet aliud in pignor e fervetur. (i) §. 4. Cum autem finitus fuerit totus ufufrudus, reveritur fcilicet ad proprietatem, & ex eo tempore, is qui antea nudae proprietatis dominus erat, incipit pienam in re habere poteftatem. DE USU ET H ABIT ATI ONE. Titulus V. Tisdem illis modis-, quibus ufusfrudus conftituitur, etiam nudus ufus conftitui fokt: iisdemque illis modis finitur, quinus 6c ulus- frudus definit. i . f 'a"' a 0.1. Minus autem juris eft m ufu, quam m ulufrudtu: nam is, qui fundi nudum velfimplicem (£) habet ufum, nihil ulterius habere intelligitur, quam ut oleribus, pomis, floribus, foeno, ftramentis, & lignis ad ufum quotidianum utatur: in eoque fundo hadenus ei morari licet, ut neque domino fundi moleftus fit, neque iis, per quos opera ruftica fiunt, impedimento: nec alii utilitatem locare, aut vendere, aut gratis concedere poteft: quum is, qui ufumfrudum habet, poffit haec omnia facere &> jus fuum donec vivat (l) five perceptionem frucluum alii largiri. §. 2. Item is, qui aedium ufum habet, hadenus jus habere intelligitur; ut ipfe tantum inhabitet, nec hoe jus ad alium transferre poteft, & tarnen receptum, uthofpitem, ei recipere liceat: & cum uxore, liberisque fuis, nec non perfonis aliis liberis, quibus non minus , quam fervis utitur, habitandi jus habeat. Et convementer, fi ad mulierem ufus aedium pertineat, cum marito ei habitare liceat. DISPUTATIO III. Refp. Joh. Henr. Bornio, Batapa* <$ 3. Item is, ad quem jumenti ufus pertinet, ipfe tantum opera atque minifterio ejus uti poteft: ad alium vero nullo modo ufum transferre ei conceffum eft. 4- 00 Sande de aff. ceff. e. 5. n. 35- 1 CO f.dep&.aè. I. Chriftina;. ddLL.MechUn. tit. 15. art A de pign. & hypotb. 6.n.7.&art.7.n.3.C^Vzov.p.A.Ju-\ (k) Mormcadj. 10. %i.f:h:f lifpr.for. conft. A3"def. S. n. 3- ( / ) Jus Omland: lib: 3. art: 9*. Jus Qj) Leeuwen, d. e. 15. n. 25. | Oldampt: kb: 3. art: 7. G 2  40 GERHARD1 FELT M A NNI §. a. Sed 6c fi pecorum, vel Oviumufus legatus fit: neque lade omni, ex quo buiyrum & ca/ei fiunt, fed modico (m) utetur, neque agnis, neque lana utatur ufuarius, quia ea in fructu funt. Plane ad ftercorandum agrum fuum pecoribus uti pöteft, §. 5. Sed fi cui hafoitatio conftituta fit, neque ufus videtur, neque ufusfruclus, quia in fado, id efi in habitando confifiit, (») fed quafi proprium aiiquod jus : quanquam habitationem habcntibus permittitur , non folum in ea domo degere, fed etiam aliis locare. §. 6. Haec dixüfe fufficiat. Sciendum tamen efi ufu fiylvae remot tor is concefio, caedere Ugnum atque tanto precio vendere permiffum ^ quanto in loco domiciüi pro infiruendo fioco & quotidiana neceffitate ep ufiuqrius. (0) Expofuimus fummatim quibus modis jure fiecundarh gentium res adquiruntur: modo videamus, quibus modis Romanorum civili jure adquiruntur. DE USUCAPIONIBUS, ET LONGI TEMPORIS PRAESCRIPTIONIBUS. TlTULUS VI. Jure civili conftitutum, ut qui in initio (p) bona fide, id efi rei dienae ignorantia (q) ab eo, qui dominus non erat, cum crederet eum dominum eiTe, rem emerit, vel ex donatione, aliave ouavis jufta caufa acceperit, is eam rem, ne rerum daminia in incerto effent, ümobilis per triennium: immobiles vero per longi temporis poffeffionem, id eft inter praefentes in eadem provincia ( r ) decennio, inter abfentes viginti annis ufucapiantur, & his modis etiam in omni terra, (s) dominia rerum jufta caula poffeffionis, cum animo dominii conjunClac, (t) praecedente adquirantur. $.1. Sed aliquando etiam fi maxime quis bona fide rem poffe' derit: non tamen illi ufucapio ullo tempore procedit: veluti li quis liberum hominem (u) vel rem facram (v) poindeat. 0. 2. Furtivae quoque res, & quae vi poffeffae funt, necfiprzihdto longo tempore bona fide pofMae fuerint, ufucapi poffunt (m) I.12. § 2. f b. t. j lib: 3. art: 35. Jus Omland: d. I.4. &5* yO f- pefnfi.de cap: minut: ubi tarnen Drenthiu fub Groningano- Q) /. 22. pr: ff', b. Vid: Carpzov: p.i. Omlandiea provincia venit hac in re. dccu:dlr.jh:6i).n.io. (fi) Praterquam in Llollandid ,Gejrir AP) 7** Omland: lib: 4. art. 64. c? | kTra/eBitia provincia, inquib!'*"0" Oldampt: lila-, art: 36. Hilliger: Don- nifi trien te. feculi ufucapio procedit. tnucl. 5. c. 17. c. Hahn: adWefenh: fi. b. Cypr. Reg»: h. n: 1. Leeuwen cenffir: lib: !!'ll' , o <■ „ Ic. f o; n. tl .Toef. tin. tl. Qff) arg: I.4.S. §.-i. //. desf. R. D. fis (/) Jus Oldampt: lib- 3. art.41 00Omland: kb: 4. art: 47. §. alt: \ land: 4. art: 58 § fa; (/•) Lult: C.de pnefcript: long: temp: j (u) Jus Omland: d. lib: 4. art: 4^ LL. Zeiand. e. 2. art: 2. Jus Oldampt:! (v) Jus Oldampt: lib: 3. art:43'  INSTITUTIONES JURIS NOVISSlMl etc. 41 _ §: 3- Quod eo pertinet, ne ullus alius, quamvis bonafide emerit vei ex al ja caufa acceperit, ufucapiendi jus habeat. Unde in rebus mobihbus non facile procedit, ut bonae fidei poiTeflor/bus ufucap;o competat. Nam qui fciens alienam rem vendiderit, vd ex alia caula tradiderit, furtum ejus committit. 0. 4. Sed tamen id aliquando aliter fe habet, nam fi heres rem deluncto commodatam j aut locatam, vel apud eum depofitam exiltimans hereditariam eiTe, bona fide accipienti vendiderit ibt donaverit, aut dotis nomine dederit: quin is, qui acceperit 'iifucapere poliit, duoium non eft; quippe cum ea res in furti vhiüm non cecident: quum utique heres, qui bona fide tanquam fuam alienavent, furtum non committat. 0. V Item fi is, qui aliquid pro 'derèlïtïó hahitum put at, atque idéo fuura effe crodefö vendiderit, aut Üor.averit, furtum non committit; furtum enim fine affectu furandi non committitur. 0. 6. Aliis quoque modis accidere poteft, ut quis fine vitio furti, rem alienam ad aliquem transferat, & efficiat, ut a pcffeffore ufucapiatur. § 7. Quod autem ad eas res, quae folo continentur, expedit jus ita procedit, ut fi quis loei vacantis poffeffionem propter abfentiam aut negligentiam domini, aut quia fine fufceefiore dëreflerit, finevinanciscatur: quamvis ipfe mala fide poflideat, quia intelligit le alienum fundum oecupafie tamen ii alii bona fide accipienti tradent, poterit huic longa poffeffione res adquiri: quia neque furtivum, neque vi pofMum acceperit. Abolita eft enim quorundam veterum fententia, exiftimantium etiam fundi loeive furtum fieri, & eorum utihtati,, qui res Mi poffident, profpicitur, ne cui Jonga & indubitata poileffio debeat auferri. § 8. Aliquando etiam quae olim fuit furtiva, vel vi poüeffa res ulucapi poteft: veluti fi m domini poteftatem reverfa fuerit, tune enim vitio rei purgato, procedit ejus ufucapio. p. 9. Res fiScl &> aerarii fam facla ufucapi non poteft, praeJcnbnur autem eo tempore, cujus non exftat memoria. (w) Sed bonis va,antibus hsco nondum nunciatis, bonae fidei emptorem traditam iibi rem ex his bonis ufucapere poffe non minus, quam fsci accufationibus mcennio praeficribi (x) conftat. f>. 10. Noviffime fciendum eft , ab ufucapione vel exaea.uata Iongi tempons praefcriptione dijferre longijfimi temporis praeficriptionem haec emm 30. vel 40. annos requirit &> continuatam poffeffionem non autem bonam fidem, jufiumque tiiulum defiderat. (y) Sed nec refert an res in fe habeat vitium. (z) Tribuit tarnen non dominium fed exceptionem tantum ei quipoffidet. (a) §.11. O) JmOlfiaiv.pt:lib: 3. art:U. Cypr: 13V1 atthsei dc crjmin: lib: ff: 48. tit: 2. c: 4. Rcgm b. §.Gi!kendeufucap:p.$.c.ii.n:\n: 10 & fea- \rA*r% it: SchuLz: h:Ut:e' (y] j»*oü**#i uh 3. wt\ 4o. V ut: jas ümumi: kb: 4. art: 56. ubi 50. O) Jas Drent'bi cc Kb:%. an: 4 6. aT's / * rr „ ('0 L 8-U> C:c?epnvjcripi: 30. a/won Wfl*' \fadL: Corn: de falf: l. 13. | Sutliolt: 6- afk 6 Gilken: d: trad: p: 1 pr:ff:Jediv:cï temp: pr c:t>. n: 25 &>feq:V/-; ff. eod: Hahn: wi'fiffil. (e) l. 4a. $. i.J: eod:I.5J.petr. C: ad] ibid: n. 4. Carpzov: p. 3. ftrWft L. Falad: Schultz: adh. t.lit: a. | confi: 1. defin: 35. n.6&J-^{ (ƒ) l.fi: C.de don. mort: cauf: Harp- \.decif: 22. n. 23 '& 2^ prechf h. n. 22. f (/) /. i.pn l.ny.pr. ff: bit.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSlMl etc. 43 fine fcriptis manifeftaverit Et ad exemplum venditionis, Jufliniani conihtutio eas etiam mfe habere neceffitatem traditionis voluit: ut emmifires non tradatur, habeant pleniffimum & perfectum robur, & traditionis necefTitas mcumbat donatori qui pacio&> absque ftipulatione promifit (k) Et cum mnnuari debeant, Ü majores fuerintJingentorumfolidorum, (/) ficquitur usque ad qumgentos folidos eas flare etiam fme infmuatione: fed & quasdam donationes invenit quaepemtusmfinuationem fieri minime defiderant; (/) Sciendum eil tarnen, quod etfi pleni/llmae fint donationes: fi tarnen inarati exiftant homines, m quos beneficium collatum eft: donatoribus licentiam effe pure permififiam , certis ex caufis eas revocare- ne illi qui fuas res m alios contulerint, ab his quandam patiantur injuriam veljacturam, fecundum enumeratos in Jufliniani (m) conftitutione fimdesque ( n) modos. Item fi liberi nafcuntur ei, qui omnia vel bona magnam eorum partem dona dedit, revocatur liber alit as. (0) <$. 3. Eft & aliud genus inter vivos donationis fed impropriaei & confequentia nomina rebus efte ftudentes, talis donatio propter nuptias vocetur, &> non augeatur tantum , fed etiam conftante matrimomo initium accipiat: & dodbus in hoe exaequetur non vero in eo, quod' doti aequalis efije debeat. (p) §. 4. Erat & boe non omittendum fi communem fervum vel homi* nem proprium (q) habens aliquis cum Titio , folus libertatum ei rmpoluerit: eo caiu, qui libertatem accepit, fruatur libertate cum eflectu procedente, cujus favore antiquos legum latores multa etiam contra communes regulas ftatuifTe manifeftum eft: & eo, qui eam libertatem impofuit, fuae liberalitatis ftabilitate gaudente: & focio mdemm confervato, pretiumque fervi velbominis proprii fecundum partem dominii, accipiente. QUI- uuam aur hbiam/ 5. C. de fufcept: Eft rum non valet absque infmuatione fus ergofolidus non duplex ducatus, uti Oldampt: mr.,.ar}% S vult Groeneweg:^./. 5. nec ducatus, (m) l %6f fi„fi / Ka *r '& „„*ti uti vifum Wefenbecio fi h. n. 6. Sande item C h t * 3 &' decif. Frif. lib 5. tit. i. def: 3. neque f» fifi. C.derevocdonat. et:iarn aiireus; Rhenanus, cum Treutl: 2. (0) Jus Oldamt. lib. 3. art. S^.TreutP fJlYjf 6. c Hahn: ad Wef. d. n. 6. 2. }ifp.i9. tb. 7. d. Cypr. R^ ad b t fed facit duos ducatones argenteos & „. 3. Bachovius aah.ïinfifGom "z t dimidium: Gafpar-Scioppius parad: lit. var. refol ±r i± t^f^^^^0^ aül'eUS ^) l-Z.C.defevoc.donat.juncl.l.zo. Velal^a me vifus: C de fideicom. l.ioh. ff. de C. cmTreüd. d,vi,L ?m° dlcaftei;i0]U_ 1* IO-^-Hermes & Hahn. dicatum, valere donationem 500. Impe- Wef: h. n 7 Vo&v b n 12 ml: thalerorum, quje ad acta non erat (cA Gail: 2.obP 78* n '2 Rittershus' *!?a ?4- Septembr. 1666. publicat: Schultz: ad b. t.lir c/ La/tropi 21. Oclobr. 1666. In vetere prse-  44 GERHARDI FELTMANNI QUIBUS ALIENARE LICET, VEL NON. T I T U L u s VIII. A ccidit aliquando, ut qui dominus fit, alienari non poflit: & a contra, qui dominus non fit, alienandae rei poteftatem habeat. Nam dotale praedium maritus non tantum invita muliere etiam apë Belgas $ Clivios & Marcanos alios que Germaniae inferioris populos, fi padis ante nuptialibus communio bonorum exclufia; (r ) prohibctur alienare: quamvis ipfius fit, dotis caufa ei datum fied etiam mariti interdida obligatio : neque confentientibus mulieribus , ne fexus muliebris fragilitas in perniciem fubftantiae earum convertatur. Etiamfi in Frifia, Gelria Ö3 hac provincia vicinisque aliis conpnjü uxoris abalienatio permififa fit. (j) §. i. Contra autem creditor pignus ex pactione, quamvis ejus ea res non fit, propria audoritate adhuc hodie in Germania ö9 Frifia, (t) alienare poteft. Sed hoe forfitan ideo videtur fieri, quod voluntate debitoris intelligitur pignus alienari, quia ab initio contractus padus eft, ut liceret creditori pignus vendere, fi pecunia non folvatur. Sed ne creditores jus fuum perfequi impedirentur Hfi hoe jure utimur uti etfi non convenerit de difir ahendo pignor e , tatf liceat difirahere. Quinimo licet convenerit ne difiraheretur, crediW tarnen rede iddiflrabit, fi modo priore cafiu fiemel (u) pofi eriore ven ter debitori denunciatum ut fiolvat & cefifiaverit. (v) Ne quoque deb* tores temere fuarum rerum dominium amittere viderentur: certjrt modus impofitus eft, per quem pignorum diftractio pofiit procesre: cujus tenore utrique parti, creditorum &debitorum, fatis abt de provifum eft. Nam tempore quodam variis in locis varie dep® hodie a judice venditio plerumque fit.(w) §. 2. Nunc admonendi fumus, neque pupillum, neque pup"' lam ullam rem fine tutoris audoritate alienare pofle. Ideoque) creditori folverit aut fi mutuam pecuniam fine tutoris auctoritate■ m cui dederit, non contrahit obligationem: quia pecuniam non^j accipientis, ideoque vindicari nummi poffunt, ficubi extant. W finummi; quos mutuo minor dederit, abeo, qui accepit; bona»' de confumti funt: condici poffunt, fi male fide, ad exhibendum"5 his agi poteft. At ex contrario, omnes res pupillo & pupiUaetoe tutoris audoritate rede dari poffunt. Sed fi debitor pupillo folvat» necefiaria eft debitori tutoris audoritas , alioqui non liberabigjj (fi) Cypr: Regn: adb. §. (v ) /. 3. §. x.infi. C.dej*»**i* (s) Grot:i.introd.n. 30.Groeneweg: petr: ,./v. b. n.6. 'J ^l.^detdgmaB.^-A {fi) Sande deprohib: rer. alien: p. l. i-tb: 8. c. Cypr: Rtgmadb.y c. 1 o. n. 14. . d.tb:Z. f. Schultz: k t. Ut. c, («) Sande lib: 3. tit: 12. def. 20.& lib: i, tit: 12. def: 3.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 45 Sed hoe etiam evidentiffima ratione ftatutum eft ita licere tutori vel euratori debitorem pupillarem folvere forten?, non exigui aeris , ut prius judicialis fententia fine omni damno celebrata , hoe permittat. Sin autem aliter, quam diclum folutio facta fuerit, pecuniam autem falvam habeat pupillus, aut ex ea locupletior fit, & adhuc eandem pecuniae fummam petat: per exceptionem doli mali poterit fubmoveri. PER QUAS PERSONAS CUIQUE ADQUIRITUR. T i t u t, u s IX. A dquiritur vobis non folum per vofmetipfos, fed etiam per eos, quos in poteftate habetis. ej. r. Igitur liberi veftri utriusque fexus, quos in poteftate habetis, exceptis videlicet caftrenfibus & quafip ecu lus, haec enimpleno jure aa11iberos pertinent, quid ex re patris eis obveniat, hoe totum parenti adquiratur. Quae enim invidia eft, quod ex patris occafione profedum eft, hoe ad eum reverti: Quod autem ex alia caufa fibi filius familias adquifivit: hujus ufum fructum patri adquirat, dominium autem apud eum remaneat: ne quod ei profperafortunaacce£ ferit, hoe in alium perveniens, luduofum ei procedat. Ex eo ta* men alimenta ei decernuntur d patre. (x) Sed & fi propriis laboribus quid filius fam. adquirat, qui d patre educatur, hoe parenti plena jure cedit. (y) §. 2. Hoe quoque difpofitum eft ut parens emancipando Iiberos fuos ex rebus, quae adquiütionem effugiebant, ubi nec dimidiam dominii rerum, nec ufusfrudus retineat. (z) §. 3. Item vobis adquiritur, quod fervi veftri in India, Guinea ff Hifpaniaex traditione nancifcuntur: Sedfi heres inftitutus fit non alias nifi veftro juftu, hereditatem adire poteft. Non folum autem proprietas per eos, quos in poteftate habetis, vobis adquiritur, fed etiam poffe/ho. Unde etiam per eos ufucapio, vel longi temporis poiTeflio vobis accedit. §. 4. De his autem fervis, in quibus tantummodo ufumfrudum habetis, ita placuit, ut quicquid ex re veftra, vel ex operis fuis adquirant, id vobis adjiciatur: quod vero extra eas caufas confequuti funt, id ad dominum propritatis pertineat. Idem placet & de famulo. (a) Ita- (X) l. 5.5. 7. ff. dt agtjofc. & al. lib. J (y ) Nic. Everardi conC. oa.«. 2. SanMenoch: ark jud: (f(). cafu 169. n. 3. { de decif. Frif. lib. 2. tit. 7. def. 3. Groenew. h. n. 2. Schultz. b. Ut. b. in fi. (fi) Schultz. adb. t. Ut. b.&d. Cypr: LL. Antverp. tit. 36. art. 5.&7. \ Regn: adb. §. I (a) Leeuwen cenf. for. lib. 2. c. 12, I n. 2. H  46 GERHARDI FELTMANNI Itaque quod extra iftas duas caufas adquiritur: id ad ipfum pertinet. Non folum autem proprietas per liberam perfonam, quae bona fide vobis fervit, vobis adquiritur: fed etiam poffeffio fi ^/nexreveftra, vel ex luis operis adepti fuerint. 0. 5. Ex his itaque apparet, per Iiberos homines, quosnque veftro juri fubjectos habetis, neque conduxiftis poffeffionem juftam; nulla ex caufa vobis adquiri poffe. Et hoe eft, quod dicitur,perextraneam perfonam nihil adquiri poffe: excepto eo, quod per liberam perfonam (veluti per famuhim & procuratorem) placet non folum fcientibus, fed & ignorantibus vobis adquiri poffelfionem, &perhanc poffefïionem etiam dominium, fi dominus fuerit, qui tradidit: vel ufucapionem, aut longi temporispraefcriptionem, fidominusitonfit. §. 6. Hactenus tantifper admonuiffe fufficiat, quemadmodum lingulae res vobis adquirantur. Videamus itaque de hereditatibus, quarum duplex conditio eft, nam vel ex teftamento, vel ab inteftato ad vos pertinent. Et prius eft, ut de his difpiciamus, quamteneceffarium eft, initium de ordinandis teftamentis exponere. DE TESTAMENTIS ORDINANDIS. Titulus X. TEftamentum ex eo per aüujionem appeliatur, quod teftatioff^ tis fit, eft autem voluntatis.noftrae jufta fententia, deeo qudf •poft mortem fuam fieri velit. (b) ■) jcc. Batavi ƒ>. 2. confult. 12 & feq. (k) Nov. 119. c. 9. Groeneweg. ad§. 3. h. n. 2. (/) Jus Oldampt. lib. 3. art. 72. (s) Cypr. Regn. h. n. 1. Groeneweg. (m) Gudelin: 2. d. J. N. 5. Cypr: .adA.§.Wefel.adnov.Ultraj.art.17.n.ir. Regn: h. §. «. i.Grot: 2. imrod. 17. n. (fi) Schultz.b. lit.g. 15^ 16- 1 («) Cypr. Regn? aut, BOiV^d MEA i M m ^ •' n°n0portet hoc Pro teftamento obfervaTmaglSTreft^ q^mipforum, quibus id privilegium datum eft, ejusmodi exemplum non admitti. Alioqui non difficulter poft mortem aücujus militis teftes exifterent qui adfirmarent fe audiffe dicentem aliquem, relinquere fe bona, cui vifum fit & per hoc vera judicia fubverterentur. ? §. 2. Quinimo & mutus & furdus miles cafu facïus, fi fcribere queat, teftamentum facere poteft. J JLfwere " fi. 3. Sed hadenus hoc illis conceditur, quantenus militant vel m caftris degunt Poft.miffionem vero veterani, vel extraCaftra alu; fi faciant adhuc militantes teftamentum, communi omnium civium jure id facere debent. Et quod in caftris fecerint teftamentum, non communi jure, fed quomodo voluerint: poft miffionem intra annum tantum valebit. Quid ergo ü intra annum quis decefferit conditio autem heredi adfenpta poft annum extiterit ? an ouaftmiiitis teftamentum valeat? Etplaceat valere quafi militis §. 4. Sed& li quis ante militiam non jure fecit teftamentum & miles fadus, & m expeditione degens refignavit illud, & qu*dam adjecit fivedetraxit, vel alias manifefta eft militis voluntas^hoc vT^v^J^111 * ValCre h°C teft™<»> quafi exncTva ment^'e^S & * fa adnB^oncm d^s fuerit miles, tefta§. 6. Sciendum tamen eft quod cum ad exemplum caftrenfis peculu antenores leges, quibusdam quafi caftrenfia oederantpeculia, Jweüamin poteftate d^gembxis, Jttftinianus, (g)permrTerlTn hujusmodi peculus teftari quidem, fed jure communi QUIBUS NONEST PERMISSUM FACERE TESTAMENTUM. T i t u l u s XII. jyon tarnen omnibus licet facere teftamentum. Statim enim ü ^ qui alieno junfubjedi funt, tdlamenü/^ habent , (f) d.Rece/f:Imp: Colon: denotar.tit: 15. Mevius^«/r Tuh*»-h o t de teftam: §. und folkn arg: l. 12. ff de „ÏT& f* P' teftib:^tdecif:Frif:liï:^tit:i.def: 'l.f^deinoff: teftam: Raguell: ibtd. H3  5o GERHARDI FELTMANNI habeant: adeo quidem, ut quamvis parentes eis permiferint, nihilo magis jure teftari poftint, exceptis iis, quos antea enumeravimus, prater hos igitur, qui caftrenfe peculium vel quafi caftrenfe habent, fi quis alius filius familias teftamentum in Germania & Frifia fecerit, inutile eft, (h) licet fuse poteftatis faftus decefferit. In Belgii autem maxima parte filiifam. de adventitiisper ultimam voluntatem difponere queunt. (i) §. i. Prseterea teftamentum facere non poflunt impuberes: quia nullum eorum animi judicium eft. Cumque id in minoribus volde f ragde fit, (k) ideo plenum pubertatem (/) imo quoque viginti annos (m) mores nonnul li defiderant, quodque magis eft minores donec cornpleverint quintum & vicejimum annum nonnulli teftari prohibent. («) Item furiofi: quia mente carent. Nec ad rem pertinet, fi impubes, poftea pubes: aut furiofus, poftea compos mentis f actus fuerit & decefferit. Furiofi autem, fi per id tempus fecerint teftamentum, quo furor eorum intermiffus eft: jure teftati effe videntur, certe eo, quod ante furorem fecerint, teftamento valente. Nam neque teftamentum rede factum, neque ullum aliud negotium recte geftum, poftea furor interveniens perimit. §. 2. Idem prodigus, cui bonorum fuorum adminiftratio interdictaeft, teftamentum facere non poteft: fed id, quod ante fecerit quam interdiclio bonorum fuorum ei fiat, ratum eft, non minus quam id quod prudent er condidit. (o) §. 3. Item furdus & mutus non femper teftamentum facere poffunt. Utique autem de eo furdo loquimur, qui omnino non exaudit: nam & mutus is intelligitur, qui eloqui nihil poteft, non qui tarde loquitur. &epe enim etiam literati & eruditi homines variis cafibus & audiendi & loqucndi facultatem amittunt. Unde hoc cafu Ji fcribere noverit rede teflabitur. Si natura mutus tantum fit, ideiï dicendum. Quodft vero mutus & furdus fimulfit natus is teftari ntquit. Nec magis is poterit id facere qui natura furdus tantum dicitur, cum fieri nequeat ut fimul mutus non fit ejr> fcribere nunquam diftert poffit. (p) Sed fi quis poft teftamentum factum, adverfa valetudine, aut quolibet alio cafu mutus aut furdus effe coeperit, ratum nihilominus manet ejus teftamentum. §. 4. Coecus autem non poteft facere teftamentum folemne, $ odavum adhibeat tefiem, (q) minus folemne autem, eadem forma 0 alii condunt. (r) 0 (&) Sande decif: Frif. lib'. 4. tit'. ï- Wefel-add: art. 16- n<)& iodef. 1. f*) Si-g. Nov. Lcon. 39. Trend- iW ( /) Groeneweg: b. n. 3. Leeuwen: 3. 10. tb- 3. d. Ant- Faber. Cod. Sé- bh- 5cenf.fhr: 3.». 3.Elb:Leonin: 6. emend: 3. tit. 38. def. 1.W4. ('arpzov- p-3 juftis expoluimus. Emancipati vero a patre adoptivo, non inter Iiberos con- nu- (0 TreinI. 2. difp. 10. tb. 2.f. Schultz: \ me omnium Carol: Annibal Fabrotus exer* r fifi r „ , . * cit- 4- Carpz: d.p. 3. conft: 5. def: 1. Sed U) Louvarruv. adc. peccatum:part: m provincia Groningano - Omlandica 2. ^.11 n. 6. Groeneweg: h. n. 2. Cypr. contrarium obtinet: Jus Oldampt. d. art. Kegn b.n.i 68. Omland: lib: 3. art: 42. ibi ; ambulant ( u )Sand: lib: 4 decif: Frtfic: tit 1. & flans: Mole corporis imdeditus tarnen def: 2 l/mn: adb. §. Leeuwen: 3. cenf.for: t non prohibetur. Judicatum cam provinc 3'n/r\^uif u j- n * aUi.Maji&s.. Oêobr. 1625. Shmle quid (v) Schultz: h. Ut. c. Carpz: d. conft: fervaturin colonis fervilibus Clivia; & 6. def: 2. Leeuzven d c. 3. n. 7. Voet: ad§. ei confmis agri Colonienfis.Hi enim ejus 6. L. quib: mod: teft: tnftrm. n. 2. Aliud | roboris efle debent ut foflam incilem antamen cautum jure Oldampt./^. 3. art., te cediumfores vel feptum traniireque;„,a 7 n , . a c „, I »nt. Illiveroutcultrumintabulalignea tr^A h q o *fam>fyc' P°fd I velluteapariete ügerepoümt.MSS Jus f.eod:Syracb:33.28.MeveusadjusLubec: bonor. vulgo KoosguderX 1. p.2.tit:i.art:i n. 22. &feq: elegantifp-\ 0 ■  52 GERHARDI FELTMANNI numerantur. Qua ratione accidit, ut a naturali patre inftitui vel tip minatim exheredari debeant. " ■ . . ,, 6 < Sed inter mafculos & foemmas in hoc pms articulo mM intereffe exiftimatur; quia utraque perfona in hommum procreatione fimili natura. officio fungitur, atque ideo fimplex ac firnile jus, & in filiis, & in filiabus,&in caeteris defcendentibus per vinlem iexum perfonis, non folum jam natis, fed etiam pofthumis , introduünm: fit omnes, five fui, five emancipati fint , vel heredes in&tuantur, vel nominatim exheredentur: & eum alias habeant cliectum ara hereditatem auferendam, ut in Germania (x)& Frtlia (v)teftame ta parentum fuorum poffint dicere nulla (z) O3 ml legatorum autfid« commifforun valeat. (a) In catero belgio quarela tmfimfifola bendis inftitutio impugnatur, (b) cateris reMis manentibusJalvis. {c) $. 6. Sed fi in expeditione occupatus miles teftamentum laciat, & Iiberos fuos jam natos, vel pofthumos nominatim non exheredaverit, fed filentio prseterierit, non ignorans, an habeat fiberosliientium ejus pro exheredatione nominatim fafta valere, cautum dl\a) § 7 Mater, vel avus maternus, neceffe quoque habent Iiberos fuos, aut heredes inftituere, aut exheredare: nec poffunt eos filentio omittere in iis locis, ubi pater, uti dixi, eos cogitur inftituere vel OW re dare. (e) DE HEREDIBUS INSTITUENDIS T I T U L u s XIV. HEtedes inftituere permiflum eft tam Iiberos homines, quampro■ prios. Proprios hodie etiam fine libertate, heredes inftituere permiflum eft. Eft tamen cafus, in quo nec cum libertate utilitf homo proprius a domina heres inftituitur. Nam adulterio mac# tum, non jure teftamento manumiflum ante fententiam ab ea muli^ videri, quae rea fuerat ejusdem criminis poftulata, rationis eft. (F re fequitur, ut in eundem a domina collata heredis inftitutio, nuP5 momenti habeatur. » , . f,m §. i. Sevvilis autem conditionis vel proprius homo a domino heres inftitutes, fiquidem in eadem caufa manierit: fit exteftafl01' to liber, heresque ei neceffarius. , §. 2. Servi//; conditionis homo etiam alienus poft domini ®oï' tem recte heres inftituitur: eritque tune heredis futuri. _ §. 3. fervilis conditionis vel homo proprius (f) plurium mint"* Cv) Carpzov. ƒ>- 3. /. F. conft. 9. def. 1. (e) autb. ex caufa. C. de b'i-frf% „f7; v r (,/) Do hac pnttcritione explic°' (y) Sande 4. decif. Frif. 2. def. 1. autb. ex caufa. . .,/- (z) Nov. ii5.c.2,.pr.& c. 4. Schultz. ( e ) Nov. 115. c. 3. pr. tbi ™» ad b.t. lil. b. " Sande rf. defin. 2. « O) Chriftinae 4. decif.pe/g. 19. n. i- ( f) Cudclin. i.de I. N- 4&5(b) Groeneweg- adpr. b. t. n. 3/Voet. ad%. uit. 11.3-  r INSTlTUTIONlS JURIS NOVISSIMI etc. 53 tus, heres unicuique dominorum, cujus juffu adierit pro portionë dominii adquirit hereditatem. §. 4. Et unum hominem ; & plures usque in infinitum id eft fine certo praficriptó numero & quod quis heredes velit facere, licet. <$■. 5. Hereditas plerumque jure Romano dividitur in duodecim uncias, quae affis appellatione continentur. Habent autem & has partes propria nomina ab uncia ufque ad aflem risee: fextans, quafi fexta pars ajfiis: quadrans, q. quarta pars: triens, q. tertia pars: qumcunx, q. quinque uncia': femis, q.fiemi as: feptunx, -q. feptem uncia: bes, q. bis triens: dodrans, q. demto quadrante as: dextans, q. demto fiextantc as: deunx, q. demta uncia as. Non antem utique hodie per memoratas partes inftitutib firequentatur. (g) Sed nec jure c/ui/i temper duodecim uncias efle oportet. Nam tot unciae alfem efticiunt, quot teftator voluerit. Et ft unum t3ntum quis ex femiffe verbi gratia heredem fcripferit: totus as in femiffe erit. Neque enim idem ex parte teftatus, & ex parte inteftatus in Germania ö3 Frifia decedere poteft: ftïfi fit miles, cujus fola voluntas in teflando fpeclatur. Et è contrario poteft quis in qüotcunque voluerit plurimas uncias fuam hereditatem dividere &' praterca in Belgica catera quis pro parte teftatus £f int efi at us decedere nemo prohibetur. (h) §. 6. Si plures inftituantur heredes ita demum in hoc cafu partiura diftributio necefiaria eft, fi nolit teftator eos ex aequis partibus heredes effe, fatis enim conftat, nullis partibus nominatis, ex aequis partibus eos heredes effe. Partibus autem m quorundam perfonis expreffis, fi quis alius fine parte nominatus erit: fi quidem aliqua pars affi deerit, ex ea parte heres fit. Et fi plures fine parte fcripti funt, omnes in eandem partem concurrunt. Si vero totus as completus fit: ii, qui nominatim expreffas partes habent, in dimidiam partem vocantur: & ille vel iili omnes in alteram dimidiam. Nec intereft, primus, an medius, an noviffimus, fine parte heres fcriptus fit, eaenim pars data intelligitur, quae vacat. §. 7. Videamus, fi pars aliqua vacet, nec tamen quisquam fine parte fit heres inftitutus, quid juris fit, veluti fi tres ex quartispartibus heredes fcripti funt. Et conftat vacantem fingulis tacite pro hereditaria parte in Germania (i) & Frifia (k) non vero in reliquo Belgio (l) accedere, & perinde haberi, ac fi ex tertiis partibus here* des fcripti in portionibus fint: tacite fingulis decrefcere. Utü verbi gratia quatuor ex tertiis partibus heredes fcripti fint, perinde haBeantur, ac fi unusquisque ex quarta parte heres fcriptus fuiffet. §. 8. Et fi plures uncise, quam duodecim diftributas fint: is, qui fine parte inftitutus eft, quod dupondio five duplici afifi, qui xxiv> unciis conftat, deeft, habebit. Idemque erit, fi dupondius expletus fit, quae omnes partes ad affem poftea re vocantur, quamvis fint plurium unciarum. $.9. (g) Schultz. b. Ut. a. Leeuwen. 3.1 (fi) Carpz./. 3.1.F. conft. 2. def. 5. cenj. for. 5. n. 14. infi. (k) Sande 1. tit. 2. def. 2. (h) Vinn. adb.§. n. 7. Goris adver- (/) Groeneweg. dd. n. 4. Leeuwen* far. trad. 4.$. 12. Burgund. ad conf. i.l.n. 13. Flandr. tract. 15.».32. Groeneweg.b-n. 3. Cypr. Regn. b. n. 2-  54 GERHARDI F E L T M A N N I Ö. 9. Heres &pure&fub conditione inftitui poteft: excertotempore, aut ad certum tempus non poteft: veluti, poft quinquennium quam mor'iar vel ex calendis illis, vel ufque ad calendas illas heres ejlo. Denique diem adjectum haberi pr fupervacuo placet :&perinde eiTe, ac fi pure heres inftitutus effet in Germania Frifia, non in relqua Belgica. ( m) §. 10. Impoffibilis conditio in inftitutionibus & legatis, nec non infideico mmifils omnibus, pro non fcripta habetur apud Germam & Frifios, non autem apud Batavos. (n) §. ii. Si plures conditiones in inftitutionibus adfcriptae funt:fi< quidem conjunctim, ut puta fi illud ittld f acium fuerit: omnibus parendum eft. fi feparatim, veluti fi illud aut illud f acium erit: cuilibet conditioni obtemperare fatis eft. 0.12. Ii. quos nunquam teftator vidit, heredes inftitui poiTunt, veluti fi fratris filios peregre natos (0) ignorans qui effent, herede! inftituerit. Ignorantia enim teftantis inutilem inftitutionem non facit. cum certum ob ajfeclionem fianguinis fit judicium. DE VULGARI SUBSTITUTIONE, SIVE SECUNDI ALTER IUSVE LIEREDIS INSTITUTIONE. (p) T I T U L u s XV. poteft autem quis in teftamento fuo plures gradus heredum faceit ut puta, Si ille heres non erit, ille heres ejlo: & deinceps in quaï tum velit teftator : ut novimmo loco in fubftdium vel fervum é proprium hominem neceffarium heredem inftituere poflit. $5. 1. Et plures in unius locum poffunt fubftitui, vel unus in pli>' rium, vel finguli in fingulorum, vel invicem ipfi, qui heredes in# tuti funt, quando coheredem habent alium. (q) 0. 2. Et fi ex difparibus partibus heredes fcriptos invicem (é ftituerit, & nullam mentionem in fubftitutione partium habuerit:ea$ videtur in fubftitutione partes dediffe, quas in inftutitione exprdft• r uA-3' ^ed fi inmtuto heredi, coherede ««ofubftituto dato,alius ei fubftitutus fuerit: ad utrampue partem fubftitutum admiti, wft tutum. (r) §. 4. Si fervum, fclavum iniellige non famulum alienum, <2U'5 patrem K Xïm- k5' Cypr Re^n- ad h- (P ) £ 43- §• *.ff. dt vuig. fubfit. §' trtsfZï r ® Timlc Faber. difpë LJivJ. * (ji) bi credimus Groeneweg. b. n. 2. tb. 13 Leeuwen d.c. 5.«. a5. Diffent. Voet.*, (f) Gomez. i.var.refol.^-Rz' l'o ) Theod.Marcil.^. . Grot.//,,. «""^ UUfa**' fptrfib. §. 1  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 55 patrem familias arbitratus, heredem fcripferit: & fi heres non effet, Sfevium eifubftituerit:isque fervus juffu domini adierit hereditatem: Maevius fubftitutus, in partem admititur. Ita ut as inter dominum & inftitutum aqua!iter dividatur. {s) DE PUPILLARI SUBSTJTUTIONE. T i t u l u s XVI. Liberis fuis impuberibus, quos in poteftate quis habet non folum ita, ut lupra diximus, fubftiture poteft: ideft, ut fi heredes ei non exftiterint, alius fit ei heres: fed eo amplius ut fi heredes ei ex ftiterint, & adhuc impuberes mortui fuerint, fit eis aliquis heres: veluti fi quis dicat hoc modo, Titius fdius meus heres mihi efto. Et Ji Jilius meus heres mihi non erit: Jive heres erit, & prius moriatur, quam in fuam tutelam venerit: id eft ipfe teftari poffit, (t) tune Sejus heres efto: quo cafu, fiquidem non extiterit heres filius: tune fubftitutus patri fit heres, fi vero exftiterit heres filius, & ante pubertatem aut eam atatem qua ipfe teftamentum condere queat, («) decefferit, ipfi filio fit heres fubftitutus. nam moribus Germania ó3 Frifia (v ) legibusquc Romanis inftitutum eft, ut quum ejusastatis filii fint, in qua ipfi fibi teftamentum facere non poffunt: parentes eis faciant. ö. 1. Qua ratione fi qui mente captos habeant filios, vel nepotes, vel pronepotes, cujuscunque fexus vel gradus: liceat eis, & fi puberes fint, ad exemplum pupillarisfubftitutionis, certas perfonas fubftituere. Sin autem refipuerint; eandem fubftitutionem infirmari. &hoc ad exemplum pupillaris fubftitutionis, quae poftquam pupillus adoleverit, infirmatur. §. 2. Igitur in pupillari fubftitutione fecundum praefatum modum ordinata, duo quodammodo funt teftamenta: alterum patris, alterum filii, tanquam fi ipfe filius fibi heredem inftituifiet: aut certe unum teftamentum ratione forma & folemnitatis eft duarum caufarum, ideft, duarumhereditatum. §. 3. Sin autem quis ita formidolofus fit, uttimeat, ne filius fuus pupillus adhuc, ex eo, quod palam fubftitutum acceperit, poft obitum ejus periculo infidiarum fubjaceat: vulgarem quidem fubftitutionem palam facere, & in primis teftamenti partibus ordinare debet: illam autem fubftitutionem, per quam, fi heres exftiterit pupillis, & intra pubertatem decefferit, fubftitutus vocatur: feparatim in inferioribus partibus fcribere, eamque partem proprio lino, propria- que 0) /. 40. ff. de hered. inftit. ibique (») Vide diéla in§. i. /. quib. non eft Cujac. permiff. fac. teftam. n. 4.5 & 6. (j) arg.l. 5.ff.quiteftam.fac.pof. (y) Schotan- exam.jur. h-t. q-i.iii annot. I 2  5* GERHARDI FELTMANNI Snr^i^15^- & *n Priore P"te teftamenti cavere, ne inferiores tabulce vivo filio & adhuc impubere aperiantur L c tVt' N°n folum aute^ heredjbus inftitutis impuberibus liberis ita fubftituere parentes poffunt, ut fi heredes eis exftiterint, &ante fcÏÏfÏT' fit eis heres is, quem ipfi voluerint: fed 5. Liberis autem fuis teftamentum nemo facerepoteft, nifi& Sfe-X^F^^^111' Pars& ^queK pateri dem valebit P teftamentum non valeat: nec filii qui- bes LiZffiÈt?^ 71 dv ^5°™ noviffimusimpu. pes monetur, lubftitui poteft. fingulis qudem, fi neminem eorum inteftatum decedere voluerit: noviftimo, fiji^ eaSÏÏThS tatum mtegrum inter eos cuftodiri velit "S^marum heredi- $. 7. Subftituitur autem impuberi aut nominatim veluti Titiur aut generahteri xttquisguis mihi heres erit. Quibus vWbt voc« reaes, « eatiterunt ic pro qua parte heredes fafli funt «. 8. Mafculo igitur ufque ad quatuordecim annos fubftitui » teft : ioemins ufque ad duodecim annos: & f, hoc tómnus excl- XSf hereediïaSnUm ^ C"™ ^ «ita hum. er uu^Z^ö^ittbliuAA dejuetudinem abiiffe, Ion unus teliUet K\ t l " mngano-Omlandka a^ ZSJ uVJutLW'Ta- ,mï G? nisa parente profeais. (dJ"""""r- (c> & "bique fier, pot.JI,,,^ GUIBUS MODIS TESTAMENTA INFIRMENTüR _ TlTuLUS XVII TtSvefiS^ ^«^««o valet, donecrumpatur;tó W Grot. 1. W. 8. ci'' O) haec exftat/*/ 20 r T ^ . | ratl0»f medietatis bonorum adquifiw «jfcw». fac.pof. 9' »•1 ■ JJ- *ut I ram. Adi Joan. Steph. Durant. ^Groeneweg.,.,,3. C^,^ 1 , ^ Elecl lYIaxinni. Hendr. JusCén-M-1'  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 57 te tello^ïtl'JtCm t?amentüm' c«*i ^ eodem ftatu manente ieltatore, ipfius teftamenti jus vitiatur. Si quis enim ooft facrum uermama , teitamcntum ejus rumpitur. hnJ'Ja P°fteriorequoque teftamento, quod jure perfectum ty foS1/ fuPcnus/o/^ rumpitur. Non idem fervatur in Belgii ZlZrnT ftaTrnttP PrktsSnim nm Purper pofterius nifi in hoc contrarium fit difipofitum. (f) r r j j §.3- Sed fi quis priore teftamento jure perfecto ac folemni ooftenus *que jure atque folemne fecerit: etiam fi ex certJs rerTus in?eo heredem inftituerit: fuperius tamen teftamentum fublatum eiTe conftat & tenen heredem fcriptum, ut contentus rebus fibi datis aut fuppleta quarta ex SC. Irebelliano hereditatem reftituat his, qui m priore teftamento fcripti fuerant, propter inferta fideicommifiï verba, quibus, ut valeret prius teftamentum, expreflum eft- dubitan non oportet. r ca AUc autemmod° teftamenta jure, licetminus fiolemniter, facta; non infirmantur m Belgio & diocafi Colonienfi: cum minus folemmbus tefiamentis tacite fideicommififi verba inferta fiingantZ ideoque prior voluntas valet, quatenus poft er ior ei non eft contraria (f) S-5- Hoc autem cafu irrita fieri teftamenta dicuntur: quia fane commodius erat fingulas caufas fingulis appellationibus dilffl ö. Non tamen per omnia loca, inutilia funt ea teftament* Tel*at T°r jUr/G *^>Jed'P0jieri°re teJlamm°> *5 ^hfe^fnl funtalla"eJn&fri inftitutus, apud Germanos ffFrifios irrita facfta lunc. i\ am m belgica catera poteft in pöfteriore fcriptus heres ditatemagnoscere, (h) ümoSo praefifetea quae S^^TR ooftea teft^r?/.Utem fol°n,°n ?°td?infirmari teftamentum, quod ftator.ld^^noluent valere: usque adeo, ut & ff quis poft fadum prius teftamentum pofterius facere coeperit: & aut mor* tahtate prsventus , aut quia eum ejus rei poenituit, id mnt££L tes SS^a^^ fiant,nifiCem tes jure ordmatae & perfecte fuerint, aut tefiamentum concifum\ de* poffe teftatojf fiolemniter explorati nunc juris eft. (/) 8: ^dem ratione non admittenda hereditas ejus, qui lids caufa principem rehquerit heredem : neque tabulas non legitime fatfas, ln quibus ipfe ob eam caufam heres inftitutus efi probaturusneque ex nuda voce heredis nomen admifiurus: neque ex uïa* fcriptura, y) Leeuwen. l.cenf:for:li.* 9. del. I. «o. C.de teftam: arg. l.fi.C.de ediiï K 7' Henr->* drchiepfc: Co- cra«. m. 1. §. I5. „. 6o. 6?/^. ' * (O Judcatum laudatuT: cam: Ho-ljflWwfc-floj Groeneweo- K « iSfil 26-^ri/'l6ö3'&22.Noveml>. 8. Richter p. ft quod eis deeft, usque ad debitum (t) legitimae partis repleatur: * autem liberi non fint inftituti, vel erunt prateriti, & tune five fikti® plane omifififive titulo legati aut fideicommififi quid iis relidum fi,ie' ftamentum plane nullum, (u) vel erunt ex h ere dati, & vel ex w (m) arg. I pen. ff. de recept: arbitr: 1 17. Tima: Faber difp: I. 19. tb. ?>• Cypj* («) l. 31.ff.de 11. Regn: difp: 1. 11. tb. 5. MxtetV*" ( 0) l.^.C. eod. I. 3. C. de teflam: Un- jufi: LL. Rom. 49. gepaur;exerc.2. q. 5. Franzke exen- ï.q. (q)l.2j. C. b. 8. Verez-. Jits publ. p. 75. Tinue Faber: ( r ) Perez: C. h-1. n-12- Bru«nema difp. anniv: Infi. 2. tb. 6. Bachov: adb. §. ad d. 1.27. & adTrcutl: 1. difp. 1. tb. 6. Ut. a. Vinn: (s ) l.pen: C. de adopt: v.r adb.§.». 1. Ludwel: ibid n. 2. Wiffen- (t) l. $o.pr.&$. 1. C. b. >!>We m' bachri. difp. ad ff. 4. th. 14. Hahn: ad bofa:«. 1. & 3. r dtt%- Wefenbec:parat:ff. de legib:n. 7. (u) Vide ramen dicla in§.5-*' (p) alio enim colore hodie non efl hsr;lib.n.%.&feq. opus.Bart.adl. i$.ff. b. t- Schneid: b. n.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 59 ¥%itefrf[qm, fnlm\%,as Junianus enarravit f» aut majore fimdive, (» vel leviore & mjufta: hoe cafu tota ultima voluntas pent, tllo vero cafu iterum videndum, num jufta caufa fit fiupremitaid inferta, an vero non hoc cafu iterum /efi'amemum in totum cor%l !n autfm^U;f J>f res fcriptus probat eam caufam exprefifam afilio effe aamiffam &' exheredatio firma manet, vel deficit probatio, &'hoc uno cafu quare!* inofficiofi locus efi. (x) Eadem in hberorum teftamentis m quibus parentes, praeteriti vel exheredati obfervandum, ej) & humamtatis ratione ad teftamenta fratrurn, in quibus tnjames infiituti, extendendum. (z) §. 4. Si tutor nomine pupilli, cujus tutelam gerebat, ex teftamento patris fmlegatum acceperit, cum nihil erat ipfi tutori telictum a patre iuo: nihilominus poterit nomine fuo de inofficiofo patris teftamento agere. §• 5- Sed fiè contrario pupilli nomine, cui nihil relidum fuerat, de inofficiofo egerit, & faperatus eft: ipfe tutor, quod fibi in teftamento eodem legatum relictum eft, non amittit §. 6. Igitur legitimam quis debet habere, ut de inofficiofo agere non poffit: eaque jure hereditario, ei donata fuerit. Quod autem de legitimadiximus, ita intelligendum eft: ut five unus fuerit, five quatuor velpauctores liberi, triens infiitutionis titulo relinquaturJuod fivero plures, quibus agere de inofficiofo teftamento permittitüV: fe mis eis dan debeat, ut is pro rata eis diftribuatur. Triens autem parentibus loco legitimae quoque debetur (a) atque etiam fratribus (b) Imo hiscumtllis concurrentibus, fic ut plures fint quam quatuor perfonae, femtfifemhabebunt. (c) 2 r DE HEREDUM QUALITATE ET DIFFERENTIA. T 1 t ü L u s XIX XJeredes autem, aut neceiTarii dicuntur, aut fui & neceffarii, aut extranei. • ^'/j JYecefl"arius heres> eft fervus vel proprius homo aut adfcriptiusf (d) heres inftitutus. Ideoque fic appeliatur, quia five velit. live nolit, omnino poft mortem teftatoris protinus liber & neceflarms heres fit. § 2< (v) Novell: 115.0.3. (2) Chriltte d. decif: Belg: 19. n. a, , ( ™ l frë: L12- f-^ U. ChaffatiJe 4. Cypr: Regii: ad%. %. h. t. tetpBelg: i9. n. 5. Gudelin: 2. de I. («) Richterd. decif. 52. n. 3. Vinn: iY.3.Ungepaur:e*«rc.8.2.9. ad$.n.b.n. a. (x ) Wefenb: parat: f. b.n. 7. Hahn: ( b) Schultz:b. Ut. 6. Leeuwen: 3. zbid. cenftfor: H..11.12. (y) N0V.115.C. 4. Schultz: b. Ut. a. (c) Leeuwen: d. l.n. 13. Richter: p. 1. decif. 51. n. 5. & decif 52. ( d) Cypr: Regn: adb. $.  oo GERHARDI FELTMANNï §. 2. Sui autem heredes funt, veluti filius, filia, qui in poteftate morientis modo fuerint. Sed nepos, neptifVe fui heredes non fint. Sed fui quidem heredes ideo appellantur, quia domeftici heredes funt,& vivo quoque patre propter fuccejftonis fpem per repraefentatlonem quodammodo domini exiftimantut. §. 3. Cteteri, qui teftatoris juri lubjecli non funt , extranei heredes appellantur. Itaque liberi quoque nostri, qui in poteftate noftra non funt, heredes a nobis inftituti, extranei hcredes nobis videntur. Qua dc caula, & qui heredes a matre inftituuntur, eodem numero funt: quia foeminae in poteftate Iiberos non habent. Liberi tamen in bonis matris non fecus ac emancipati hodie jus fui heredis habent. (e) Adeo ut diftinctio inter fuos & extraneos hcredes hodie vix ufum hubeat, (f) fj. 4-, In extraneis heredibus illud obfervatur, ut fit cum eis teftamenti factio, five heredes ipfi inftituantur, five hi, qui in poteftate eorum funt, & id duobus temporibus infpicitur: teftamenti quidem facti tempore, ut conftiterit inftitutio: mortis vero teftatoris, ut effectum habeat: hoc amplius, & cum adit hereditatem, effe debet cum eo teftamenti fa&io, five pure, five fub conditione heres inftitutus fit, nam jus heredis eo maxime tempore infpiciendum eft, quo adquirit hereditatem. Medio autem tempore inter factum teftamentum, & mortem teftatoris, vel conditionem inftitutionis exiftentem, mutatio juris non nocet heredi: quia ut diximus tria tempora infpici debent. Teftamenti autem facftionem non folum is habere videtur, qui teftamentum facere poteft: fed etiam qui ex alieno teftamento vel ipfe capere poteft, vel alii adquirere, licet non poflit facere teftamentum. Et ideo furiofus & mutus, & pofthumus, & infans, & filiusfamilias, & fervus alienus teilamcnti factioner» habere dicuntur. Licet enim tefiamentum facere non poffmt, atta* men ex teftamento vel fibi, vel alii adquirere poffunt. §.5. "Extraneis autem nec non fuis heredibus deliberandi intri annum (g) poteftas eft, de adeunda hereditate, vel non adeunda. Sed five fuus heres, cui abftinendi poteftas eft, immifcuerit fe bonis hereditatis, five extraneus , cui de adeunda hereditate deliberare licet, adicrit: poftea relinquendae hereditatis facultatem non habet, nifi minor fit vigintiquinque annis: Nam hujus aetatis nominibus, ficut in caeteris omnibus caufis deceptis: ita & fi temere damnofam hereditatem fufceperint, praetor fuccurrir. §. 6. Sed commune omnibus hoc beneficium Juflinianus prf tit: & conftitutionem tam aequifiïmam, quam noDiliffimam fcripfit: fecundum cujus tenorem fi homines inventarium fecerint, (b) W eis adire hereditatem, & in tantum teneri, quantum valere bona hereditatis contingint (/') ut ex hac caufa neque deliberationis auxilium fit eis neceffarium, nifi omiiïa obfervatione memoratae con- fti' (e) Adi fcripta in §.$.&-. l.de ex - I O) /. uit: §. 13. C: de jure d& bcn&.bb. & djeta infpicil: ad% 2. Ld, (/,) d. I. fi. C. de jure delibdpsOmadopt:». 4a. (Sjetj. land. lib. 3. art. 85. (/") Schultz: h. t. Ut. a. Vi'nn: adpn ( (/) d. I. fi. $. 4. & feq. Jus Omleid- * I.b. Giocncv/eg: ad §. z- />. n. 3. Leeu-1 lib. 3. artfi,i'& 83. wen: 3. cenf.for: io.\ .& 1. I  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 6i ftitutionis, & deliberandurri exiftimaverint & fefe veteri gravamini aditionis fupponere maïuerint. A quo ipfo jure alias per confedionem inventarii in Germania fe liber are queunt. Sed in toto Belgio d fiupremo cujusque provincia tribunali, id impetr dri( k) vel judicis aut magiftratus confenfu id fieri debet. (/) , §. 7. Item heres teftamento mltitütus, aut ab inteftato ad legitimam hereditatem vocatus, poteft aut pro herede gerendo, aut etiam nuda voluntate fufpiciendse hsereditatis heres fieri. Pro herede autem gerere quis videtur, fi rebus hereditariis tanquam heres utatur, vel vendendo res hereditarias, vel praedia colendo locandove^ 6 quoque modo voluntatem fuam declaret (m) vel re vel verbo de adeunda hereditate: dummodo fciat eum, in cujus bonis pro herede gerit, teftatum, inteftatumve obiiflè, & fèei heredem elfe. Pro herede enim gerere, eft pro domino gerere; veteres enim heredes pro dominis (ft) appellabant. Siciit autem nuda voluntate extraneus heres fit: ita contraria deftinatione ftatim ab hereditate repellitür; Eum, qui furdus veji mutus natus, vel poftea factus eft, nihil prohibet pro herede gerere, & adquirere fibi hereditatem: fi tamen intelligit, quod agit. #><#><#><#><»«>••«><#> <#><#><#><#Mé DE LEGATIS. T 1 t i ü Lus XX. poft hsec videamus de legatis. r §.1. Legatum itaque eft donatio quaedam impropria a defünöcj relicta, ab herede praftanda. ö. 2. Sed olim quidem erant legatorum genera quatuor: per vindicationem, per damnatiönem, fmendi modo, per praeceptionem: Sed Juftinianus (0) difpofuit; ut omnibus legatis una fit natura, & liceat legatariis id perfequi, non folum per adiones perfonales, contra perfonam heredis q. ex contraclu obligati, (p) fed etiam per in rem (k) Inflrutl': cur: Holland: art: 23. \poff: Treurt: 2. difp: ai. tk. 2? g- ibique Statut: Frif: lib: 1. tit: 18. art: 2. &4. allegarr.Ita. Judicatum a camera Hovetm Sande Mi 4. tit. 12. def. 1. Groenew: b 8. febr. 1.626. Nifi in nonnullis Belgica; «. 1.Leeuwen: d.c.io.n.iï. locis, ubimortuumprehenditvivus: Gal- (/ ) Jus Omland: d. lib: 3. ^.82. Old- li; le mort faifit le vif: Tiraq: d. tract: empt: lib. 3. art: 611 Trans-lfal: p. % tit: prcef: deel: 2. »• 1. Groeneweg: ad114.ff. 7 art: 5. Daventr; p- 3. tit- 7. art. 1. & de fuis & legit: n. 2. Quod & de colonia 3. Zutphan: civit: tit. 6. art. 1. & feq. Agrippinenfi teftatur Herrriês ad weTyel:p: i. tit. 9. art. I. fimb: ff de adq: bered: n. 6. Htec auterrf ( m ) Jus Omland: lib. 3. art: 80. Old- poffeffio eivüilïïma vulgo dicitur. Leffiut ampt: lib: ^.art: 59. Tyelens: d. tit: art: 2. de J. & J. c 3. dub: 11 •' art: 48. uit. i ( 0 ) 1.1; C. Comm: de legat. ( n ) Pofleflio tamen defunfti non con- lp ) §. 5. /• de oblig: qua 9. ex contri tinuatur in herede. /. 23.^. ff. de acq: K  62 GERHARDI FE LT MA NNI rem, ld efl vindicationem ortam ex dominio rei legata (q) &per hypothecariam , ex tacito pignor e in caeteris defuncli bonis conftduto. (f) . 1.decif: <20.*1}'ï n. 2. Voet.- b. n. 3. Brunneman add. 1.1. (tv) Neollad: decif: cur Holt M,tt£ (j) Peregrin.- de fidéicomm: art. 1. n. D- Wefel ad nov: UltrajeB: art: s°-n- 4' 53./«//.TreutI: 2-difp: ï^.th.i.g. (#) Grot: redes (n ??e*J,m^'?f1J3'. n « I (*> *«-C.*.ajjuiidem*8w' KJ J *• 1-4. 1J.5. ff' de fundo inftruti: 37. fi. denesot:zeil- fht0^ ' &¥T^èth 2. difp: 13. | O) * it$Al'f. de legat:} ig) l.fi.fdeat/g: J * ^) /. ^ f de kga(. Car^:p 13./. F. conft: 13. def: 30. n.10.0 #'  ÏNSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. ó5 redes /int, & inter fe circa optandum diffentiant, alio aliud corpus eligere cupiente, ne pereat legatum, fortunam effe hujus optionis judicem, & lorte hoc effe dirimendum, ut ad quem fors venerit, illius fententia in optione praecellat. (/) §. 24. Legari autem illis folum poteft, qui heredes inftitui queunt. Alimenta tarnen incapacibus rede relinquuntur. (m) §. 25. Incertis vero perfonis neque legata, neque fideicommifia olim relinqui conceffum erat. Incerta autem perfona videbatur, quam incerta opinione animo fuo teftator fubjiciebat: veluti ii quis ita dicat, quicunque filio meo filiam fiuam tri matrimonium dederit, ei herus meus illum fundum dato. Illud quoque , quod iis relinquebatur, qui poft teftamentum fcriptum primi confules defignati effent: aeque incertae perfonae legari videbatur. Sub certa vero demonftratione, id eft, ex certis perfonis incertae perfonae rede legabatur: veluti, ex cognatis meis, qui nunc funt, fi quis filiam meam uxorem duxerit, ei heres meus illam rem dato. §. 26. Pofthumo quoque alieno inutiliter antea legabatur. 6. 27. Sed nec hujusmodi fpecies penitus eft ftne jufta emendatione relida, quum non folum in hereditatibus, fed etiam in legatis & fideicommilTis: huic parti medelam attuleri Jufiinianus. Adeo ut perfona incerta quidem ratione notitia , vultus aut forma rede legemus, fi modo ex confianguinit at e (n) vel affectione (0) aut fama virtutis eruditionisve nobis nota fit aut fpeCtata. (p) ö. 28. Pofthumus autem alienus ergo heres mftitutï nunc poteft, refipedu parentis enim certus. (q) §. 29. Si quidem in nomine g^tf/r, cognomine familia, praenomine baptismi, agnomxne ab eventu vel dignitate indito (r) legatario, teftator erraverit: cum de perfona conftat, nihilominus valet legatum. Idemque in heredibus fervatur, & rede. Nomina enim, fignificandorum hominum gratia reperta funt: qui fi alio quolibet modo intelligantur, nihil intereft. §. 30. Huic proxima eft illa juris regula, falfa demonftratione legatum non perimi: veluti fi quis ita legaverit, equum album meum vernam do lego: licet enim non domi natus, fed emptus fit: fi tamen de equo conftat, utile eft legatum. Et convenienter, fi ita demonftraverit: equum quem d Sejo emi, fitque ab alio emptus: utile eft legatum, fi de equo conftat. §.31. Longe magis legato falfa cauffa adjeda non nocet: veluti cum quis ita dixerit: Titio, quia me abfente negotia mea curavit, bovem do lego: vel ita: Titio, quia patrocinio ejus capitali crimine liber atus fium, bovem do lego. Licet enim neque negotia teftatoris un- quam C O arë: l-9-§-l'ff- de dolo malo: Grot: J ( n ) /. 11 .ff. de alim: legat: l. ioff.de 2. introd' 22. n. 31. ' cap.minut: (wz) /. ult.pr.C. comm: de legat: juneL (0) §• fi. I. de hered: in ft. ■ Grot: 2. de j. p. & b. 23.n. 9. Amef: de \p) §. 25. b. tconi'cient. lib: 5. c.'\$.q. 4. Lugo dej. & Vültj, ad§. i.I.de her: inft. n. 2. J. difp: 31. fecJ-6. n. 91. Diana torn: 1. Couwel.adb.t. §.5.Bronchorft. 3. affert. tract.de contr ad: refol: morahZi, 62. (O arS- i' l9- §• 1 'ff'depecul.  U GERHARDI FELTMANNÏ quam gefferit Titius, neque patrocinio ejus liberatus üt, legatum tamen valet. Nifi crediderit teftator hoc f acium fuiffe atque ideo legaverit. (s) Sed fiffi conditionaliter enunciata fuerit caula: aliud quoque juris eft, veluti hoc modo, Titio, fi negotia mea curavit, fundum meum do lego. • ,, §. 32. An JiHo heredis recte legemus, quaeritur, & conftat utiliter iegari. («) . <$. 33. Ex diverfo, herede inftituto filio, quin patri recte etiam legetur, non dubitatur. §. 34. Ante heredis inftitutionem inutilitur antea legabatur: fcilicet quia teftamenta non quidem minus folemnia (v) fed folemnU (w) vim ex inftitutione heredis accipiunt, & ob id veluti caput atque fundamentum intelligitur totius fiolemnis teftamenti heredis inftitutio. Sed quia incivile, fcripturae ordinem quidem fequi fperni autem teftatoris voluntatem: licet & ante heredis inftitutionem, & inter medias heredum inftitutiones legatum relinquere. Cj. 35. Poft mortem quoque heredis aut legatarii fimili modo utiliter legatur: veluti fi, quis ita dicat, cum heres meus mortuus fuerit, do lego. Item; pridie quam heres aut legatarius. (x) §. 36. Poenae nomine legari videtur, quod coercendi heredis caufa relinquitur, quo magis aliquid faciat, aut non faciat: veluti fi quis ita fcripferit: heres meus fi filiam fiuamin matrimonium W collocaverit: vel ex diverfo, fi non collocaverit, dato decem aurê Sejo: aut fi ita fcripferit, heres meus Ji fervum Stichum alinaverÈ vel ex diverfo,7? non alienaverit, Titio decem aureos dato : vel» quis ita dicat. ' Titius heres efio, fi Titius filiam fuam in matrimonium Sejo collocaverit, Sejus quoque heres efio. & generaliter ea, quaj relinquuntur, licet poenae nomine fuerint relicta, vel adempta,vd in alium tranfiata; nihil diftarea exteris legatis conilitutum efi, vd in dando, vel in adimendo, vel in tranferendo: exceptis videlicet iis, quae impombüia funt, vel legibus mterdi&a, aut alias probrofa. Hujufmodi enim teftamentorum difpofitiones valere, Sedta horuffl temporum non patitur. (y ) DE ADEMPTIONE LEGATORUM T I T U L u s XXI. A demptio legatorum five eodem teftamento adimantur,frve- codicillis firma eft. fed & five contrariis verbis fiat ademptio: ve; luti O) Ant. Auguftin. 3. emendat. 8. de vuig. & pup. fubft. I- % ff. de bis f*'" Theod. Hoeping. de jure inftgn. c. 21 ■ n. teft. del. Sande decif Frif: lib. 4. tit. !• 4 8. & feq. 12. Balth. Klammer, promt.jur. tit. W-r (7 ) arg. I. 7$>. §. 6. ff. deC.& D. l-fi- 9- Scheplitz- ibid. n. 3. 1 ff. de her. injl. Paciusö- qucefl.\\. Bachov. ( x ) arg. tot. tit. C. ut ad- adWefenb. ff.deC. &D-n.y. herede & contra hered. y£ (w) %.\.I.per quas perfon.cuiqueadq. (y) Indignus enim eft is teftator? _ ibique dicta. in hoc voluntas ejus fervetur quo (w) Groeneweg. ff^*. §• Voet. h. n. 2. ad peccandum invitavit. /. i5-f c («0 l-fi-ff-de jun codicill. l.x.%- 3./. \ inftit. Chrittinas. 4- decifiüelg- 39'n'5'  INSTITUTIONIS JURIS NOVÏSSIMI etc. 67 luti fi quis ita quid legaverit, do, lego: ita adimatur, nondo,1ion lego: five non contrariis: fed & aliis quibufcunque verbis, (z) 6. r. Transferri quoque legatum ab alio ad alium poteft: veluti li quis ita dixent, equum quem Titio legavi, Sejo do le?o aut aliter (a) five in eodem teftamento, five in codicillis hoc fecerit. Quo cafu fimul & Titio adimi videtur, & Sejo dari. DE LEGE FALCIDIA. T 1 t u L u s XXII. Cupereft, ut de lege Falcidia difpiciamus, qua modus noviftlime Y legatis impofitus eft. qua cavetur, ne plus legare liceat, quam dodrantem totorum bonorum: ideft, ut five unus heres inftitutus fit, five plures, apud eum eofve pars quarta adhuc hodie (b) remaneat. §. 1 Et cum qusefitum eflet, duobus heredibus inftitutis veluti Titio & óejo, fi Titii pars, aut tota exhaufta fit legatis, qua; nominatim ab eo data funt, aut fupra modum onerata: a Sejo vero aut nulla relicta fint legata, aut quse partem ejus duntaxat in partem dimidiam minuant: an quia is quartam partem totius he- vej?ltar1S aUt amPlius habet> Titio nihil ex legatis, quae ab eo relicta funt, retinere licet, ut quartam partem fua? partis falvam habeat.- placuit pofle retinere, etenim in fingulis heredibus ratio legis t aicidia? ponenda eft. §. 2. Quantitas autem patrimonii, ad quam ratio legis Falcidia? redigitur, mortis tempore fpedatur. Itaque verbi gratia fi is qui centum aureorum patrimonium in bonis habeat, centum aureos legaverit; nihil legatariis prodeft, fi ante aditam hereditatem, per fervos hereditarios, aut ex partu ancillarum hereditariarum, aut ex fcetu pecorum tantum accefferit hereditati, ut centum aureis legatorum nomine erogatis heres quartam partem hereditatis habiturus fit: fed neceffe eft, ut nihilominus quarta pars legatis detrahatur. Ex diverfo, fi feptuagintaque legaverit, & ante aditam hereditatem in tantum decreverint bona incendüs forte, aut naufragiis, aut morte fervorum: ut non amplius, quam feptuaginta quinque aureorum fubftantia, vel etiam minus relinquatur: folida legata debentur: Nec ea res damnofa eft heredi cui liberum eft non adire hereditatem : quas res efficit, ut fit neceffe legatariis quak aditione uti. (c) C z ) arg: l.j^ff. h. t. jus fententia vera in hac provincia aliif- > ?< A tod' °iue locis ? ubi de omnibus bonis tefta- (b) Grot: 2. Introdu&: 23. «,32.6? menta fieri neqeunt: CL D. petr. deGreve M-Carpzov:p.3.J F. eonfl: i.def.ó.n. ad %.fi.b.t. Nifi tamen defunftus tantum 3- f detT'-J-2'-n' 7- & 8. Sande kb: 4. tit. 7. bona adquifita habuerit, tune enim & ibi oef. 9. LL. Trans-Ifahp.%. tit. S-art. uit. Falcidia: locus erit. arg.l.27 C. de teftam. Contradicit Cypr: Regn; adb.pr.^Cu- (c) Nov. 1. e. 1.  68 GERHARDI FELTMANNI f3. 3. Cum autem ratio legis Falcidia? ponitur, ante deducitur aes alienum: etiam heredi debitum, (d) item funeris nec non inventarii (e) imperia, & pretia hommum propriorum manumifforurn: tune demum in reliquo ita ratio habetur, ut exeo quarta pars apud heredem remaneat, tres vero partes inter iegatarios diftribuantur: pro rata fcilicet portione ejus, quod cuique eorum legatum fuerit. Itaque fi fingamus quadringentos aureos quatuor perfonis viritim lcgatos effe , & patrimonii quantitatem, ex qua legata erogari oportet, quadringentorum effe: quarta pars conftans viginti quinque aureis, legatariis fingulis debet detrahi, nam centum aureos apud heredem remanere oportet. Non autem detrahitur fi teftator expreffe id vetuerit. (ƒ) Si her et inventarium facere neglexerit. (g) Si ad pias caufas legatum heres inficietur vel pr aft are differat. {h) Minuitur Falcidia in bonis d teftatore alienari prohibitis. (i) DE FIDEICOMMISSARIIS HEREDITATIBUS [ET AD SENATUSCONSULTUM TEREBELLIANUM.] T I T U L u s XXIII. Nunc tranfeamus ad fideicommiffa. Sed prius efl, ut de heredïw tibus fideicommiffariis videamus. 1. Sciendum itaque eft, quod fidei commiffa appellata font, quia nullo vinculo juris, fed tantum pudore eorum, qui rogaban-j tur, continebantur. Poftea quia juftum videbatur, Con verfum elt in affiduam jurisdictionem. §. 2. In primis igitur fciendum eft, opus effe, ut aliquis recto jure teftamento heres inftïtuatur: ejusque fidei committatur, ut eam hereditatem alii reftituat, alioqui inutile eft teftamentum, in quo nemo heres inftituitur. Cum igitur aliquis fcripferit; Lucius heres efto: poteft adjicere, rogo te Luci Titi, ut cum primum f& ris hereditatem meam adire, eam Cajo Sejo reddas reftituas. teft autem quifque & de parte reftituenda heredem rogare. Ü* liberum eft, vel pure, vel fub conditione relinquere fideicommiffum, vel ex certo die. §. 3. Reftituta autem hereditate, is quidem, qui rdto»^ (d) l.fi. §. 9. C. de jure delib. Jus Om- 7. def: 1 o. Chriftin x: 1. decif: bdS-P^ landdib. 3. art- t>%.Oldamp.lib.3. art.64. per. tot. &n.i7-&' 18. Groeneweg- («) d. l. fi. §. 9. & Jus Omland. & autb.fimilitur.C.b.n. 2. Leeuwen Jj' Oldampt. d- art. 83. & 64. Brunneman ad for: 3. c. 9. n. 4 Ilcenon: difp. Lfif-f. . et. l.fi. §. 9. LL. tranf-Ifal. d. art. uit. D. Greve adb- %. Schnobel: dW J- ' (ff autb. fed cum teftator: C. b. tb. 28. Rittershuf. ad Nov.p 6*5'i44l (g) d.auth: &nov: i.c. 2.§.a. Neo- n Wiflenbaclw/e error. Irner-PJ* ftad: decif. fupr: cur: Holl:& Zeiand: 19. ( i ) autb.fed&in ea. C h. ff- > (b) Nov: 131.C. 12. Sande lib. 4. tit. \c.11. Hahn. adlVefenb.fj.b.n-*»  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 69 hüominus heres fiduciarius permanet: is vero, qui recipit hereditatem , aliquando heredis fideicommijfarii aliquando legatarii loco habetur. 4. Et Trebellio Maximo & Annteo Seneca cónfulibus, fenatufconfultum fadum eft: quo cautum eft, ut ft hereditas ex fideicommiffi caufareftituta fit: omnes acliones, ei & in eum darentur, cui ex fidei commiifo reftituta eflet hereditas. $. 5^ Sed fenatus cenfuit: ut ei, qui rogatus effet hereditatem reftituere, perinde liceret quartam partem retinere, atque ex lege Falcidia ex legatis retinere conceditur. Ex fingulis quoque rebus, quae per fidei commiffum relinquuntur, eadem retentio permiffa eft. Liberi tamen fideicommiffo gravati & legitimam & Trebellianicam detrahunt. (k.) Quodyi ergo filius unus fit , is habebit ficmiffem. (/) Quem & quinque natis tantum tribuunt Bat avi, (m) frequent ius tamen feptunx tf dimidia uncia iis adfertiur, (n) §. 6. Ergo fiquidem non plus, quam dodrantem hereditatis fcriptus heres rogatus fit reftituere: tune ex Trebelliano fenatufconfulto detradione locus non efi, Idem obtinet fi teftator eam expreffe vel lex provincia (0) prohibuerit (p) Quod ad Iiberos non pertinet > illi enim nihilominus Ircbellanica utuntur. (q) Qua quoque non privaat ur illi qui inventarium facere neglexerunt. (r) §. 1. Sed quia in legibus magis limplicitas quam difficultas placet: ideo placuit, ham audoritatem Trebelliano fenatufconfulto prseftare, ut ex eo fideicommiffariee heredïtates reftituantur : five habet heres ex voluntate teftatoris quartam, five plus, five minus, five nihil pemtus: ut tune, quando vel nihil, vel minus quarta apud eum remanet, liceat ei vel quartam, vel quod deeft, ex juris auctoritate retinere, vel repetere errore faffi (s) folutum quafi ex Trebelliano fenatufconfulto: pro rata portione adionibus, tam in heredem, quam in fidcicommiffarium competentibus. fi vero totam hereditatem fponte reftituerit ■ omnes hereditariae adiones fideicomrniffario, & adverfus eum competant. ut tamen neceffitas heredi imponatur, fi ipfo nolenteadiere, fideicommiflarius defideret refti- tui (k)c. Raytmtius: x. de teftam: LL. j (0) D. Ele&or: Maximil: Henr: Juf Trans-lfal: d. tit. $. n. 13. Sande lib: 4. Archiepifcop: Colon: tit: 4. §. 12. tit: ?.)fïef. 3.pr. Guido Papa; decif Gra- (p ) Chnftin: 4. decif. 52. n. 2. Gaib ïtanop: 52. n. 1. ibique Boneton: in not: 2. obf 138. n. 15. Gomez 2. var. refol: 5. Schultz: h- t.lit: a- Ant: Faber Cod:Sa- n. n. Petr: Ant: de Petra de fidéicomm: haut: kb: 6. tit: 27. defin: 4. Voet: ad§. 9. q. 15. n. 151. Coren:c£/? 31. n. 44. b.n. 4. Neoftad: decef. cur: Holl: 3.». 3- ( q) Grot: 2.Introd: 20. n. 17. Sande Gail: 2. obft 121: n.6. ibique Fabric: infi. lib. 4. tit. 7- def: 5. Cancer: 1. var: refol: (/) Grot: 2.Introd: 20.». 19. 2.n. 23.^erd:AriasdeMefa3.w:?-é/o/. O) Groeneweg: ad Grot: d.p. 20. n. 15. n. 7. Jus Colon: d. §. 12. 19. Leeuwen 3. cenf: for: 9.n.ii. ( r ) Chriftinë: 1. decif: 317. h. 4. G E R H A R D I FELTMANNI -tui fibi hereditatem, nullo nec damno nec commodo apud hèrf dem remanente. §. 8. Nihil autem intereft-, utrum aliquis ex affe heres inftitutus, aut totam hereditatem, aut pro parte reftiture rogatur: an ex parte heres inftitutus, aut totam eam partem, aut partem partis reftituere rogatur. Nam & hoc cafu eadem obfervari prascipi'mus, quae in totius hereditatis reftitutione diximus. <). 9. Si quis una aliqua re deducta, five percepta, quse quartam continet veluti fundo, vel alia re rogatus fit reftituere hereditatem: fimili modo ex Trebelliano fenatufconfulto reftitutio fiet, perinde ac fi quarta parte retenta rogatus effet reliquam hereditatem reftituere, fed illud intereft, quod altero cafu, id eft, cum •dedu&a, five percepta aliqua re, reftituitur hereditas: in folidum ex fenatufconfulto actiones transferuntur : & res , quse remanet apud heredem, fine ullo onere heredkario apud eum remanet, quafi ex legato ei adquifita. altero vero cafu, ideft, cum quarta parte retenta rogatus eft heres reftituere hereditatem, & reftituit: fcinduntur a"'•1 ^ 0jS£>. jDSCENt). art: 20. «fOT Weftwoldano art: 38. *«//« intertratres ïexus ferUntur] Quod^fbcumhdUt etiamfi & forores in hac fucCefthne qua è la tere venit, fit diffe- Ï^JSSSSSLlg^^ Kb*** uti dixi ad fatffr; aKudtamen continettif Groning. conftit- art. idïiiuèlcttm cmiumqut L Jure Omland: lib.3. art.58. Oldampt; lib: g. art: »;4;j;^ fa ha£- 84. Frif: Oriënt: üb: 2. rubr: wo de broder: Jï, enim f 'fSr^^^S^ nepotes] tfc ó Camera idfervatur quodannotavi adn-i. ord: defcend:^« 1 mv.i^J exftat in Jure JmquodfLtercumduabusatf ror cum una tantum «™f/\tb f rubr: wn>reM füt* Omland, lib: 3.art: óz.Jusautem . Wlib:i.art:2. gmftff /«w*'-dos mneftdata,hanc ^j^^^^^^l^ Lo^ti autem fi accepit, penitus exciuditur a tn'tr% Jteriores Pa&is dotalibus extendi-poteft,' utifiidicatum. N. 4: filii exclufis pamus] J^f 0^«^,| S S«7Ï^^ Aug- S o/s^tembr. i^^, 14 Maji&i5junn?i653-&II-ü<;tobr- l6^' W2„2 ad Ihcceéonem in feuda non pertinet, ƒ £o/w» pi^/r^^ Zntio^rSn facla, uti rJLfèuëTr^^ mmulus&wat^ SmfMdstefp^H^ . j Selwerd. lib i-art. ie «rf ^ff^^"e X 7^2ÏX&%^3 Jur: Omland: judicatum 26. Nov. 1651. & 16. Decembr. 1000. ^ Oldampt: lib-.3. art:88. Secundum quam 3HasquoqUeperfonascumfrutre^ judicatum in conventu pindico 2,iique|gitimi de telgen. julü&MontaniWn ut iilius&filia natu 1 Tn maternis qui-) qua adji. tit. Lótohpt, «ecu vel - -'dimul,ut d.c.7c.gleiebmiteinai?der:'m^)orc»iyTSKipmmh!i- [libetmatri fua:. namtumaqualiterfucce- larei i «ui exadmittunt tamen conju-lbeant htergnveide & v derent.Gul: und Berg ord: juftis gempaupcrem.««/è./)r^ wr^/.LL.Clivenf.( ln maternis 75.5 O-^IIodieinhi! nuptiis terea. C. unde vir. & ux. po. Gennep art. 64. : /aequaliter. locis. Nam non tantum procrea- Ikhifüntvelex - - -i Diverfo matrimonio&\lJna mitae qui dicun-j In Paternis qui-hpud Julios ccMontanos, d: ) Wdem - - vel abkur Uterini, hitübet patri fuo. 'ledöcVelafeGennema: 8 ven 6.0mncsulterioresgra-V * que hic Duisburgi libet I dixi dus&luccedunt inltirpes . primi matrimonii cedutr. adpr. 1. propter jus repralèntatio-' omnes res immobte, i 1 de adopt nis d. Nov. Forjkr. lib. 4. iitroqueparenteprofécte, j dicun- c. 15. In capita autem in mobilium auteraheres ei turw?/-julia& Montana provin-. * eaprolesquiïexlecupê ticb.ge- da. d. c. 70. verf: und fo t naicitur votis,uótófi« borenekauberr.t . " trad: de jure in nüd\ Grotio 7. Mixti ex primo&ulterioribusgi'adibus&qui ex primo liü ~ remcapn. n.xt9M\ yntro-incapita, fedexultcrioribusinffirpes, naa deivertel. LL. CU- plenms nercipi poteft es üiM: p. venf. d. tit:6i. In d. ord: Jul: dicitur. Uftammen d. c. 70. 6e fic Oul: unüBer^om:^ 12. no- voranturjurerepnefentationisrf.i\!r«vi 18. c. i&i. authdnfucrofinitum/. i. \.4.f. de fuis & legit: I.h.Treutletbhch Ier: z. difp:i6. tb. 1. *. ibique JSachw: Cl. A. Mattk jan: difp:de {«f;;; 14. 6. ^uci! & in HolHa lege esorcifa cautum. ir tt £ °'fd: Pfacaetvanfucce/Jie. A:r.i599, arui. etiura AntverpisB tïatutis. >o. Alias natura-/ 11. Vivo patre nrrcrab Juk c. tit: tf. at* su>. & urbis Tvela;. tit: 8. art:\. (les 6c légitrmo* tum licet abalcen*** -o.w/i.\ - übtros OS cim-.abcxtianeoefietadopanb r* Adoptati i Ab uno adfcendemium.S.Et tune huic adn- his fuccedunt. /. uccedit patri WW * tempore mor-J ptivo patri non autem naturali fuccedunt. /. 5-C. de fins & k .nteflato. l.pen: «AR- us patris ado- 'pen: pr. C. de adopt: poft Bachov: & Barrii tgit.Forjkr.tö.$. de adopt: 1 reulkè. m* ptivi, adopüo Durat. Ei Brunneman ad tit: C. de luis & legit. c. 2. n.2.& fep Forfa. cap: 3. JWm jLegitimi fc: - - velAmarituran io. NuUosta- Nw:p. 7. m- iCiviles tan Stacla lit --{ Ab extraneo. Hoc cafu diftingueanpatery/es & in univer i2.Mortuoeo,KWO • tura,uque vel/ / idoptivusextraneusj-elinquat vel - -Vum iccedunt /'. aicendenuum^ aüopa- wNoTAquodA ( - Wc.de ^ai8fiiifl^jtof«g» fhi liberi cum V Diffoluta eft per emanciparionem. OuxfiuSta - - - vel/J^e cOTimum ïuccedij.. .hodie pro a/ Arvogati, f 13- Impuberes,6cliemaucipatihabentquartam 1). Pii.vid.fpicil.ad ffP°\\Bacb:adimni* :'umnis faltemVique - vél/S- 3- £ de adopt: non emancipaü iiicccdunt. Forjkr. 5. c. 4.tSutMt. 1 i. tb.U.Jtrantzk.exercp ihateahtarutdixii/ifp: (aph 55. Wejenk para.': ff', dt adopt. n.6. ' [d.Liuhvell. ad\t^l* . \ad Inftit:de adopt:infi. tota\ t-V* Puberes, i\ emancipati in nihilo, in poteftate conftitui ut 1 difputatio de illorum iuccefpoptivi lüccedunt. ïurjltr: d. cap: 15. Rïttershuf. d. cap: 7. v fione hodie inuülis üt Fimv\ \ 3d%.i\.I.h.n.=).Bort:Jtfiicc:/ 16. In fpecie tales, f 17. Habet legitimos feu juftis nuptiis profeuduiolhp.^. «.6.cum nun- "tpote qui exconcu- creatbs,' &fuccedunt, Nov: 89. c. 12. %. 4. jquamabinteftato fuccedant, hina geniti. Hitten- auib. licet C.de fecund. nupt. SecusapudE- firrofacw:d.ïï.abr:add, §.14. huf-.c.^.n.i.^pêf Patrislbraios. Selden: d. I. c. 3. !q«od&inGall:obfen'at:C/7r: \mxvct naturlicbe vel'quivel/ mclinicusat1 Confuet; PariflcibJicbe ki/ider.LL. \ 18. Non habet legitimos feu juftis nuptiis\ 19. NoTA.quedha5:> ■M:i .glofi-2. §.3. verb: .$8H' n>^J tyj™*i$fa.membrrtd.i6\ knths.Sutb: 1 i.apb:S6.Forfier.6.c.n.n.^Finn:ao Aioumnaturalitatisra f ^.Spfuiifeuvul-\$.3.I.deSC.Orp/jit. n. 1. / tiqeites, <^adXt>^c^\M0quaji:i.%.psn.l.de/ cur naturales tantum, mpt. qui dicuntur 22. Patri non fuccedunt, cum de jure illum demonftrare nequeunt, L23.ff.1l1M'& funt • - vc! (Hollandis Speelkin- bom. Alendi tamen a patre (i illum de faclo oftendere pelfmt. Treutl. tb. 3. e. Rittn* - Illegitimi { 'kren Crot:t. Intr: haf: d.p. 7-. c. 8. n. 6. Carpzov. I. R. p. 2. conft. 10. deftn. 18. ». 7. C'quc - vel Ma- «-4- - & hi l f 23.l\hiMr\,e/netvnAdclutihabGtmmGid.Berg.ordn.csp:1^ 25:Ex nefano coitu^ « »ó^«, 6cei non fuccedunt. /. pen. C. ad SC. Orpbit.Quod ii tamen Ma, qMi vocantur ui Ijufti hberi non fuperfint, tuncfucccederetraduntJw.é.ftf/'.48-,l',3- • ie.gis overwonnen Matri, filRitterskd.c. ü. n. 4. Arumaus 11. tb. o.a. Brunneman. ad lift"-, - inder.Grot. h In-l ' 'rod.p.ii.n.G. Ord: jul :6c Mom: 24. Non Illuftris, 6c etiam cum juftis liberis fuccedunt §.3./. adSC. : p: 77. vocat eos Bddarden au Otphit. Barrü dcjhccejf. lib. iÜMt. 11. H.16. Graffis iftucl ab mteft. q ver dampte r geburtb: ut adulter 8. //. 7. Contrarium obtinet apud ju/ios cVMontan<)s. d. ord. cap. 7» •ü, inceftuoii, 6c Monacho vi uk. ibi/óver n diefclbige keine ehelkhe Mn der balt: I • nonacha. Qui nec patri nec ma I . ;fi fueeeduit de d.Gcnnep: art: 4a .Sed fifco cedit hereditas.Confiief.'Gennep:^-/:\\.Cul:undBerg. ori c. 77. Cl.Scbook F/ederat:Belg: lik^.cap-.i. nec alimenta iis debentur autb: cx complexu C.de incefl: nupt. i'iodtarnenmitigatum jureCanonlco. c. 5. itifi.x. dc coquiduxitin matrim: Rittcrshuf. diff: jur: Civ:& Canon: lib:2.c.7. Quod mores (eqnimtuv. Ricbter d.feéï:i. membr: 3. n. ^.Grof.i.Introdwb.n.j.Ncoflaé dekif/i/pr.Cur.2.Groe!iezv:add.autb. ln illis nempe alimentis, finè quibus vivere non pofiènt. Vid. Ibrunneman. add. autb. Etiam in aliis ex parentum natuurticher gute undmildigkeit :d. c.77. ordjuliac. 1 ' 1 Sli jMSrS? Ta r26,i?ubfefll!ens matrimonium, 6c hi per omnia legitime natis comparantur. §. Iftas I. b. Nov: 74. c. J I ' ms fit vel per 7Aw' c' 3"GnL tmdBerS- rechtord. cap. 71. V 1 .) 27-Pcrretcnptum Principis, qui demum juftis liberis non cxftantibus fuccedunt. N0v.74.c2.N0vM f c-9.auf>.pr- 81 Ar 3w 1« P Legiti- 1 Statut: tit: Q. art:5. exupus, rniüq: / V l i ^.ucrsbu/.p. 7. c. 10. n. 11. Sande 4. decif. frif: 8. A 4- & ito teaus refponfum refert Richte/i^ H* r. . . ^ KtcojJigitur.exGW.-^i«-g^v/..c,8i K &Cf (Utennis,Aibi includuntur filtem utrinque conjundi. * / 8. Fratribus &prarniortuorum gemanoram fratrumfiliis, & hi etiamadmittuntiir :n fttrpesjurerepraeientatioms. Nov: 127. a. Porfier 7 r 7 tfiinJZ. n ,™Muri? \Giphan:adtH:I. de Legit: agn: fucc/verf. oritur ' ?' g ' Don-Emd-^-l- L Mcen- ^tes, c 9- Fratrum germanorumpraemortuorum filiis folis. Et licet hic iusrmnprpn^, • r vel farevideatur,ötillosababfcendentibusexcltidi debere'^^rH^^^ 4-g Frantzk:exerc: 8. q. 8. SutMr.i 1. X^^^^^a^ n'eMli d'tb' 10. Fratrum gennanoram nepotibus, & hos exrlndnntaWn^*» ta^rafralumffi c■ 6. n.3. Rittersbuf.7. n. 10. 11. Sed aliud videtur efle cmtamJor^'^rfZ^'7' d c 81. legimus quod cum afcendentibus fuccedant gelbweaWten daïïlt ™! uhr hinder,oder derfelben kindtr. 12. SasSS^AySSSS^fS 'fibruder oder nonfinirc- defuncnfiliifratris vel fororis libero ,S mfantis mortui cui fucceditur. Webner. in obl pS%» JE?ttrZ%°i,fJkf Secundi t**f SoB & tumW^. a*: 4, ». 6ufqueadn. 23. ZhM * difpTlT^acb^§^¥ïa^ tenons gradus, m gradu - vdjlik-ó.ttt:^. def:2. Hic vanat iterum Jus Jul. &Montan. d. cap- 80 ^ ut avus, proa-, ) r *y '«r"»- ivus, hique ite- / 14. Difpari&tuucgraduproximorexcluditremotiorem. J./Vw.-118 cait-n Rht,r*hdA * [rum - vel/ (10. n. ^^J^^^a^^a.^^^ «. %I gES;|: ^ 20. Legitimi tantum Civiles &dilhngue «/^zg: ^ / /- 15. Utrinqueconjuuflis,&fimul admirtunturin ranihi 7 . «rf: mdefcendentibus,hoce- f6. «. 1. Gr«^rf. §• 23.^.5.&W£ ^ mm diciat ratio Correlativo- Fratribus(C^. n. 25. ^fó^. 7. tóSK^IS u^SffiSÏ5"ÏT f' ££^ rum, Arrogatores fuccedunt 16. Ab altera tantumWe,&hi neut apaïe fic nbisaiTogatispuberibus,unal r,im ... ffitutumapudHdllaridoirf.^feS Secus con- cum lororibus & fratribusl Cum allls, Oüik alvW*>&iim*»i ^ec üb(cure id.colligas germanis in'capita. Ó^M/:V vd Cuiexpreffisverfel^. f^^^^c^^^mr^tten. Verum id dilui- ff? 11 6S- ^ i7- Fratrum gennanoram filiis folis, &afcendentes in capita fed fe.tn,mfii;j 'm m r ai.megitimi&itemdehifcedic&driHngueK^g: b ya^ajoetven. prac: in defcendentibus, cum difpofitum m uno cor- 18. Fratribus germanis & fratmm filii? Hi> iHPm n,^^ rehtivoram&cenfeararmTpofimminaltero.^r./.* g tratrumnins, &dicidem quodproxime. yadÉerg. ord. c. 79.  ORDO. C O L L A T E R A L I ü M, Quod fi aliquis nullos habeat etiam afcendentes, tune tandem collaterale» ad ejus fucceffionern, nulja agnatioius vel cognationis habita ratione , vocantur. Nov.ï 18.e. 3. Gul. und Berg. ord. cap. l^.pr. /i Umumquecomuncm Ethinonfim^ ÜVov&m*' • Gfd. tmdBerg.-01-dn. cap.^.pr.&arg. c. H4./>/-.rarioallegatur mXL.Ch.venf. Ut.64.fr. wit voll broeder is die hevet tut f pies volbmders erve ttvicrlcy recht: At mores Gein* jus vetus, quoak uno latere conjunCti cumutxirique conjunctis vocabantur. /. 1. C. deLegit.fcrcd.\xmmm}oqutiiït\ a»mat.GtxMajkierfar:tri^ tit% fecl 1 tb 17 & in totaHollandia obtinet. d. Plaecaet \./\SecusjureHol'^ Icoïïü ■ -xalterutroQuo cum confimgumeis vocantur cognati ab altera parte proxuni. Gropd.p.zS.ti.w. \ losrente I 5. Utcrini ibli, & idem juris. Contrarium apud Hollandos obtinet, per dicta 9 & iunt- vel 6. van 't Placact van fucceff t de Anno 1599.18 Decemb: jure Ebraorumpenitus arcentu: \ \a fuccelfione Selden: d.tniSt: c. 12. infi. . \ \ 6 Coniangtiinei&uterini fimul, & quamvis materna materms&paternna bona pater- 7, Cumpramortuo- nis cederedebere,& aliunde quaefita aequMMdividenda elfe, WüMdth: 5. c.» rum filiis & hi jure K-fkrü. cap: Ü.HaMon. difput: f.<). tb.io.Gotbcfr: adl\%%. i.C. de legit hered.RitttrsM: ircelèntandi fuccedunt 7. c. 13. n. 10. Gudelin: B:2. de jur: novi f- cap:l$ Schotan: exam: Jfv:h. Perez:Erot:l: •urn illis in llirpes. h. t. Tulden-.Com: I. h. cap:9. Carpz: I. R. p. 3. conft. 14. def: 1. Idque iequantur juin & mih: ceffantc.C.de //V/sjMontani: d, drd:c. 84. tamen contrarium venus (A\.per geiiera!:Aoved:i\6. c.3. &m: §. leeit-Gid-.und Berg: 1.10. %. 2. ff. de vuig: & pup: fubft: Fachin: 8. e. 3. Bachad'lrcutl: d. I. Sutboif.i Ufkn ,rd:cap: 83. %.Jedocb. A. Math-.de fucceff: dijput: 15- tb:3.Ludwell.d. regn!:2. n. 1. Vngepaureexerc.*). e.o. in HoIIandia obfervatur. d. Polit: Ord: at t: 23. £ d.Placcaet: art: 13. & in Saxonia-fMltf \Do«: cnuch 9. c.4. ƒ. '..»/•, I ) 8. Soli, &^mcomneS,defundoiWtmoaH5iialiterfiicceduntmcapita, non foium pï IConttit: CaroSV. deSltino 1520. R. J. Z>/Sj>eyrM&.J)^|8.j0.g.^ n.xf. Broncb:} vel e> 1 admittimtur xqualiter 69. / ///«: ^pca/: fa*er«fc «. 2. Oize/: CV//i tfr. 1. Hoc &ün locis a autb: poft fratres C.dt quibus Hollandi x obtinet. ut patet cxd.P/accacr.art:\ii.&mïïax<&b..Mdwz:d. tiff Legit: hered: & hic fai- S. 2.«. 48. Et Argentins: Tabor. d. I. tb: 22. in eSeft. Etiam in Prqvincia tJltnrjeéf» ' tém gradus pra;rogat' Placcaef. Anno 1594. die 22 Martii. julia quoque & Mtntana. d. ord: cap: 86. Atque» vaattenditur non vin Gelna. LandrïcbtvanVeluiv.c-.^i.arf.S- Staf.'Pyel: ifif.'ó. arf.6. culi fimplicitas. Nov: I l ,. i '', Ultcriores uü.cA.%ult:ForJki: 9. Cum patruisdefundi, &hispraierunmrquiahiaddcfcendentes, illi adafccrtficognaü^hi/S.c.V»- i-A.Muttb: ;.espropriusaccedunt.rf.iVbt-c/Z: ii\ForJkr:i.cap:9.iL2.Treuthadtb:S-b.Suihoit:^ ^gradu - velW. 15.tó: i» ipb:7i.Rittersbuf.7.c. 13. 14. Berg: ord: cap. 88. I . if. Difpares&tunc 10. Cum nepotibus fratrum, &hoscxcludunt, quia in linea collateralijus repneferproximorum gradu.ex- tationis ultra fratrum filios non porrigitur. Nov: 118. c. 3. Fojier. 8. c 7. Hoc in W& cludit remotiorem. tó'. in vicinis provipciis obtinet, ut etiam conlanguinei vel uterini liatris filii, excludant teNov: 118. Polit: Ord: tris germani nepotes. Gul: und Berg: ord: c. 84. §. uit: Secus 8pud Holiandos. d. Fm I flpll: at t: 28. Scbrade ord: art: 22. yan Soeft. en t. 77- \ ^ ^ Agnatis Collateralibus, qui Iibi invicem fuccedunt. Forfier. 8. cap: 14. Ludistl 'Abafcendente, &tumk regulfz. n.6. ... .... • cw .... " '^A^i\ quaaiturde 14. Cognatis firinfibi non fuccedunt quia adoptio non tribuit jus cognauonis.ócA*- t*^«ffJ«^?5H 1 \dewin:I.h.de fucceff: fratr:legit:».4i. nj j oj( ' \ q 15. Abextraneo&fibi invicem nullatenus lüccedunt. i.perr.%. 1. C.de adopt: Sutholt: II, apb: 76. Ritten- V 'vé' Pct païem tantum, cum habeant diverfas matres & tune non fuccedunt ubi invicem. m:Pichard:adi (ten-1 defttccefp. cogn: Quod & hodie itaobièrvatur. Groemwegen de li: abrog: aa d: $. petr. At in Holiancfi quibusdimcivitatibus privilegiumconcerlumut lücccctontlibi. Grot: 2. Introductp: 32, tr. 5.quascivitatesib! /Naturales tanuim in ^f^^^^^ habeant diverfos patres & tune fuccalunt fibi, etiamfi cumahis legitimiscony. p. 31. ti. 2. &/eq. Schultz: adb. t. ^rJ^rcftóLKL^ Paree precorva-bi5,L€dor,^iaW  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc 75 DE GR A DI BUS COGN A TIONEM. T i t u l u s VI. I loc loco necelTarium eft exponere, quemadmodum gradus cognatioms numerentur. Quare inprimis admonendi fumus", cognationem aliam fupra numerari, aliam infra, aliam ex transverlo, quae etiam a latere dicitur, fuperior cognatio elt parentum, inferior liberorum, ex transverfo fratrum fororumve, & eorum \ qui quaeve ex his generantur: & convenienter patrui, amita;, avunculi, materteram. Et fuperior quidem & inferior cognatio a primo gradu incipit: at ea, qua; ex tranfverfo numeratur: a fecundo. §. i. Primo gradu eft fupra pater, mater: infra filius, filia. §. 2. Secundogradu fupra avusavia: infra nepos, neptis: ex tranfverfo frater, foror. $. 3- Tertio gradu fupra proavus, proavia: infra pronepos, proneptis: ex tranfverfo fratris fororifque filius, filia: & convenienter patruus , amita , avunculus , matertera. Patruus eft frater patris, Avunculus eft frater matris, & uterque promifcue ohm appeliatur : amita eft patris foror. Matertera vero matris foror & utraque promifcue moeye Belgis & mubme Germanis appeliatur. §> 4- Qyarto gradu fupra abavus, abavia: infra abnepos, abneptis: ex transverfo fratris fororisque nepos neptisve: & convenienter patruus magnus, amita magna, id eft, avi frater & foror; item avunculus magnus, & matertera magna, ideft, avia; frater & ioror; confobrmus , confobrina, id eft, qui quaeve ex fororibus aut fratribus procreantur. Sed quidam recte confobrinos eos proprie dici putant, qui ex duabus fororibus progenerantur, quafi confororinos, eos uero, qui ex duobus fratribus progenerantur, proprie fratres patrueles vocari. Si autem ex duobus fratribus fili C.filiberal: (1) l.2.§.i.l.io.ff,debon:poff:Treutl: Imp: foc:Rittersb:d. c. 16. n. uit. 2. dtfp: 15. tb.^.b. (0) Voet.ad§.i.b.n.8.infi. (b)b3.§.7. eod: tit. Graffis d> q. 5. ( p) t.l.&4. C. de bon:vacant. Jure n- 15- j fifci gaudet in itac provincia judex loei, (/) /. uttff. c? C. unde vir&' uxor:Jus Jus Omland: lib: ^ art: 64. Hic tamen Omland: lib: 3. art: 63. Oldampt. lib: 3. j trientem in pauperes conferre tenetur art: qi. Quod jure Gronin: lib: 2.c. 4.c? ex Jure Oldampt./^: 3. art: 92. InGerSelwerd: lib: 1. art: 11. reiïringitur, non mania ad regalia minora id refertur 2. F. habere locum,fi nullos Iiberos genuerint, 56. ut bene contra Bodmum tuetur Arautpaclis nuptialibus aliter conventum; nifseus de jure majeft: lib: 3. c. 6. n. 18. Treutl: c. difp: 16. tb: 6. Adde nifi com- atque ideo bona vacantia non ad fiscum' munio bonorum inter conjuges, nam 1 Imperii fed ad cunctos Ordines quidem tune alteïum femiiïent fisco tribuunt pertinent: Befold: deregabc. <).n.2&3. Groeuewegen & ab eo memoratiauéfo- Ab his vero etiam municipiis aliisve res «c d. tit: C. n- 2. atque Voet- d. n. 8. quibus merum imperium conceditur.hoc Quod in Clivia & Marca aliisqueGerma- jus indulgeri folet. Kloek, i.conftl: 22. n. nise inferions locis,qui earm inter con- 63.64. 6$&é6. D. Bruneman: ö f'-ad L- Falcid& ad rem c: uit: per tot. NebiÜff: D]u-|  ÏNSTÏTUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 77 redduntur: inde etiam mutuum appellatum eft, quia ita a me tibi TLr rTr?^0 türüm fiat: & CX eo cont^" nafcitur aöio, quae vocatur condictio five repetitio. §. i. Is quoque, qui non debitum accepit ab eo, qui per errorem iolvit, re obligatus: daturque agenti contra eum propter repetitionem adio. Nam perinde ei condici poteft, fi apparet eum dare oportere, ac fi mutuum accepiffet. Unde pupillus, fi ei fme tutoris auctoritate indebitum per errorem datum eft, non tenebitur indebiti condiöione: non magis, quam mutui datione, nifi locupktiorfaclus fiL(t) Sed haec fpecies obligationis non videtur ex col tradu confiftere: cum is qui folvendi animo dat, magis voluerit negotium diftrahere, quam contrahere. §. 2. Item is, cui res aliqua utendadatur, ideft, commodatur, re obligatur, & tenetur commodati adtione. Sed is, ab eo, qui mutuum accepit, Jonge diftat. namque non ita res datur, ut ejus fat (u) & ob id de ea re ipfa in individua reftituenda tenetur. Et is quidem, qui mutuum accepit, fi quolibet fortuito cafu amiferit, quod accepit: vemti mcendio, ruina, naufragio, aut latronum Ao/humvemcurfu: nihilominus obligatus remanet. At is, qui utendum accepit fane quidem exaciijfimam (v) diligentiam cuftodiend* rei praeftare jubetur: nec fufficit ei tantam diligentiam adhSe quantam fuis rebus adhibere folitus eft; fi modo alius cJiSS poterat eam rem cuftodire: fed propter majorem vim majorefve cï fus non tenetur, fi modo non ipfius culpa etam levïfiima is cafus intervenit. alioqui fi id, quod tibi commodatum elf dom, , pereere tecum ferremaluens, & vej incurfu hoüium praedonumve K fragio arrufens; dubiam non eft, quin de reftituenda ea re' tenearis Commodata autem res tune proprie intelligitur, ü nulla mercede accepta vel conftituta res tibi utenda data ei alioqw^meSekfSSi^UfUSrdVidetUr: Gratui~^debeteffo k^J' ?' Prasterca&is, apud quem res aliqua deponitur re obligatur, teneturqueaftione depofiti: quia & ipfe de ea re quam Tc cepit, reftituendfa tenetur. Sed is ex*eo folo.tenetur, fi'quSddo &> ata culpa w) commiferit. culpae levis autem nomine" id eft dient, (x) Itaque fecurus eft, qui parum diligenter cuifoditam rem furto amiferit: quia qui negligenti amico rem cuftodiendamtradit non ei fed fuae facüitati imputare debet. 9 §.4. Creditor quoque, qui pignus accepit, re obligatur- quia & ipfe de ea re, quam accepit, re&uenda tenetur aeftione pignoratitia. bed quia pignus utriufque gratia datur, & debitoris, quo magis pecunia ei credatur, & creditoris quo magis ei in tuto fit creditum, placuit fufficere, fi ad eam rem cuftodiendam exaClam diligentiam adhibeat; quam fi praeftiterit: & aliquo fortuito cafu vel levis- (0 7-4-§-4# de except: doli mal f (v) arg: l.$A.ztf. commod (a) Zvvzov.p:*.! F.conft:z6. def.] (V) lUfU&Zffi**S 5-Leuvven.4.^/ör:cr.».6.Voet:/A«.6. | (xj arg-J l. £f ~20'^^-'3- M 3  78 GERHARDI BELTMAN NI kvifftma culpa rem amiferit; fecurum elfe, nec impediri creditum petere. (y) DE VERBORUM OBLIGATIONIBUS. ♦ T I T U L u s. XIII. XyTerbis obligatio contrahitur ex interrogatione & refponfione, cum * quid dari fierive nobis ftipulamur & tune ftipulatio dicitur, aft Jicitrainterrogationem promittimus, patium eft: ex gwiZw* duae proficifcuntur aftiones, tam condiclio ex ftipulatu, quam ex moribus. Quae nomine inde utitur quod, paclum apud omnes gentes hodie aclionem pariat. (z) 0. i. In ftipulatione, Latina an vernacula vel qualibet alia lingua condpiatur, nihil intereft; fcilicet fi uterque ftipulantium intellettum ejus linguae habeat: nec necefle eft eadem lingua iifdemque verbis utrunque uti, ledfufncit congruenter ad interrogata rcfpondere. §. 2. Omnis ftipulatio aut pure, aut in diem, aut fub conditione fit. Pure, veluti, quinque aureos dare fpondes ? Idque fi conferatur cum eo quod in diem ml fub conditione promiffum, con* feftim peti poteft. In diem, cum adje&o die, quo pecunia folvatur, ftipulatio fit: veluti, decem aureos primis calendis Martiis date fpondes? Id autem quod in diem ftipulamur, ftatim quidem debetur: fed peti prius, quam dies venerit, non poteft; at ne eo quidem ipfo die, in quem ftipulatio fada eft, petipoteff: quia totus is dies arbitrio folventis tribui debet. Neque emm certum eft eo die , in quem ptomüTum eft, datum non efle, prius quam is praeterierit. ü p°a omnium interrogationem promiffor refponde*.t,fpondeo: ut puta cum duobus feparatim ftipulantibus ita promiiTorrefpondeat, Utrique veftrum dare fpondeo. Nam fi prius *}E°J?°ÏÏ ït} delndcJalKï interrogante fpondeat, alia atque alia ent obligatio, nec creduntur duo rei ftipulandi effe! Duo plurefve rei promittendi ita fiunt: Mavï decem aureos dare fpondes? %.aratirri fpZdel'™ dare ftmde5' ü refpondeant finguli §. i. Ex hujufmodi obligationibus & ftipulationibus folidum imgulis debetur & promittentes finguli in folidum tenentur fi unam eandemque rem (c) ex una eademque obligationis caufa (d) uno eodemque tempore {e) finguli principaliter ftipulati fint aut promifennt. V) In utraque tamen obligatione una res vertitur: & vel alter debitum accipiendo, vel alter foivendo, omnium perimit obligationem, & omnes hberat. Invitus tamen unus non cogitur folidum folvere, fed beneficio divifionis fe tueri poteft. (g) §. 2. Ex duobus reis promittendi, alius pure, alius in diem, vel (a) /. iz.jnfi.fde re jud. (ƒ) U.ff eod. W arg: l. 37- ff de Ü. Voet b. n. 4. (g) Nov:99. c.i.Groeneweg: adautb: Leeuwen. 4. cenf: for: i6.n.i2. Philippi. boe ita C. h.n.i. Hahn. adWefenb: ff. b. t. r \YZ %' 1°'"' «.7.Brunneman: add. autb: Leeuwen. r k r ' "s j • 4- cenf-for: 1 y. n. 2. Jus Oldampt: lib: 4, (d) l.9A.i.eoJ:tst:. art: 70. Joh: PfaiU. edog:^n.9. (0 arg:l. 12. ff. b. & 3 y  8o GERHARDI FELTMANNI vel fub conditione obligari poteft: nec impedimento erit dies aïit conditio, quo minus ab eo, qui pure obligatus eft, petatur. DE STIPULATIONE SERVORUM. T I T .17 L TJ S XV. Cervus in Indiis & Guinea ex perfona domini jus ftipulandi habet. ^ Sed & hereditas in plerifque perfonae defun&i vicem fuftinet. Ideoque quod fervus hereditarius ante aditam hereditatem ftipulator, adquirit hereditati: ac per hoc etiam heredi poftea fado ac- qum un ^ domino, five fibi, five confervo fuo, five im- perfonaliter fervus ftipuletur, Domino adquirit. Idem juris eft & in liberis, qui in poteftate patris funt, Ö5 m famulis, ex quibus caufis adquirere poflunt. . <5 2 Sed cum fa&urn in ftipulatione continebitmv omni modo perfona ftipulantis continetur: veluti fi fervus famulufve ftipuletur, ut fibi ire agere liceat, ipfe enim tantum prohiberi non debet, non etiam dominus ejus. .*„. , , ö 3 Servus communis ftipulando, unicmque dominorurn pro- portione dominii adquirit: nifi juffu unius eorum, aut nominatim alicui eorum ftipulatus eft; tune enim foli ei adquiritur. Quod fervus communis ftipulatur, fi alteri ex dominis adquiri nonpoteit: folidum alten adquiritur, veluti fi res, quam dan ftipulatus eit, ■unius domini üt. DE DIVISIONE STIPUL ATIONUM. T I T U L u S XVI. Stipulationum alias funt judiciales, aliae praetoriae, aliae conventionales, aliae communes: tam praetoriae quam judiciales. ; 6 i. Judiciales funt duntaxat, quae a folo magiftratus officio propter judicium litemque proficifcuntur: veluti de dolo cautio, vel de reftituendo pretio calumniave omittenda, ■ <5 2 Praetoriae quae non ratione litis d folo magiftratus officio proficifcuntur, veluti damni infeöi, vel legatorum. Praetorias autem ftipulationes fic exaudiri oportet, ut in his etiam controeantur ^dilitiae, nam & hae a jurifdiftione veniunt. §. 3. Conventionales funt, quae ex conventióne utriufque partis concipiuntur, quarum totidem genera funt, quot pene dixenm rerum contrahendarum. ... §. 4. Communes funt, veluti rem falvam fore pupillo, nam & propter litem CV abfque ea magiftratus jubet rem falvam fore pupillo caveri: vel de rato ftipulatio.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. st DE INUTILIBUS STIPULATIONIBUS. T I t u L Ü s XVII. Qmnis res, qua; dominio noftro fubjicitur, in ftipulationem de^ duci poteft : live mobüis fit, five foli, etiamque incorporalïs. (b) §. i. At fi quis rem, quae in rerum natura non eft, cY (/') effe non poteft, dari ftipulatus fuerit: veluti equum qui mortuus fit, quem vivere credebat: aut hypocentaurum, qui alicubi efle non poffit: inutilis erit ftipulatio. $. 2. Idem juris eft, ft rem facram quam humani juris effe credebat: vel rem publicam, quas ufibus populi perpetuo expofita ut, ut forum, vel auditorium, vel cujus commercium non habuerit: vel rem fuam dari quis ftipuletur. Nec in pendenti erit ftipulatio ob id, quod publica res in privatam deduci & commercium adipifci ftipulator poteft, & res fua ftipulatoris efle definere poteft: fed protinus inutilis eft. Item contra: licet initio utiliter res in ftipulatum deduda fit: fi tamen poftea in aliquam eorum caufam, de quibus fupra didum eft, fme fado promifforis devenerit: extinguitur ftipulatio. <$. 3. Si quis alium daturum fadurumve quid promiferit: non obligatur in Germania (k) & Frifia j veluti fi fpondeat Titium quinque aureos daturum. Sed in Belgio reliquo -proprium f acium promifijffe (l) intelligitur non minus quam fi effedurum fe, ut Titius daret, fpoponderit. Hoc enim cafu ubique obligatur. §. 4. Si quis alii, quam ei, cujüs jurifubjedus fit, ftipuletun nihil quidem in Frifia (m) tY Germania (n)fed in catero Belgio (0) utiliter agit. Plane ubique folutio etiam in extraneam perfonam conferri poteft: veluti fi quis ita ftipuletur, Mihi aut Sejo dare fpondes, ut obligatio tY adio quidem pro dimidia parte ftipulatori non vero Sejo apudFriftos eY Germanos (p) aquiratur, folvi tamen Sejo, etiam in vitio eo, rede poffit, ut liberatio ipfo jure contingat, fed ille adverfus Sejum habeat mandati adionem. (q) Ei vero qui juri tuo fubjeduseft, fi ftipulatus lis, tibi adquiris: quia vox tua, tanquam filii (b) $.1.1. dc ufufr. def. 1. Barbofa & Brunneman. add. l.pen. 0') 2. Theod. Marcil. adb. %, Qam & admitto fi in inftrumento merca- (k) Schultz. b.lit.b. tor vel fibi vel ejus poffeffori mutuum (0 Gons. 3. adverf. 1. c. 3.n.io.Cypr. reddi ftipulatus fit- arg, §, 19.-h. t, SanRegn. ad h. §. Groenezveg. ibid. n. 4. de dt atl.ceff.c. 2. n. 17. Péck. de jurefift* Leeuwen. 4. cenf. for. 16. n. 10. Voet adb. c. 3. n. 7. l^eemven. ibid. in not. & 4. cenf §•/;- 2- for. 16.«. 8. Voet. h. n.2. Pbilippi b. eclog.- (m) Sande 3. decif. Frif. 3. def. i.pr. 53.n. 3. («) Carpzov. 2. Jurifpr. for. 33. def. (0) Groeneweg, ad%.\<).h.t,n.6. 26.per tot. Pbilippi h. eclog. 54.». i.ö? (p) Carpzov. d. conft. 33. def 27, feq. Nec obftat. /. pen. C. ad exbibend. n. 2. Refp. Eft exceptio a regula, Sande d. (q) 1.1.$.4. & 5.ff, de V. CU, mik de R. J. in 6. $.//. 2. (m) Sande 3. decif. Frif. 3. def. i.pr. (ti) Carpzov. 2. Jurifpr. for. 33. def. 26.per tot. Pbilippih. eclog. 54. n.i.& feq. Nec obftat. /. pen. C. ad exbibend. Refp. Eft exceptio a regula, Sande d. N  82 GERHARDI FELTMA NNI filii fit, ficuti & filii vox, tanquam tua intelligitur in iis rebus, qua; tibi adquiri poffunt. §. 5. Praeterea inutilis eft, ratione totius fumma, ftipulatio, fi quis ad ea, qua; interrogatus fuerit, non refpondeat: veluti fi quis decem aureos a te dari ftipuletur, tu fub conditione promittas: vel contra: adhuc hodie in totum inutilis, (r) ft modo fcilicet idexprimas, id eft, fi cui fub conditione vel in diem ftipulanti, ut refpondeas, prafenti die fpondeo. Nam fi hoc folum refpondeas, promitto: breviter videris in eandem diem vel conditioncm fpofpondendo eadem omnia repeti, qua; ftipulator exprefferit. ($. 6. Item inutilis non eft ftipulatio, fi vel ab homineproprio (s) vel filio, qui propria habet bona ( t) ftipuleris, licet tuo juri fubjectus eft, vel fi is a te ftipuletur. Sed fervus apud Indos quidem non folum domino fuo obligari non poteft, fed ne quidem nülii alii, filii vero familiarum aliis obligari poffunt. §. 7- Mutum neque ftipulari, neque ex caufa flipulationis promittere poffe palam eft, quod in furdo receptum eft: quia & is, qui ftipulatur, verba promittentis, & is, qui promittit, verba ftipulantis audire debet: unde apparet non de eo nos loqui, qui tarcüus exaudit: fed de eo: qui omnino non audit. Promittere tarnen pacïfcendo pot efl £? mutus & furdus. (u) §. 8. Furiofus nullum negotium gerere poteft, quia non intelligit, quod agit. 0. 9. Pupillus omne negotium rede gerit: ita tarnen, ut ubi tutoris auctoritas neceffariafit, adhibeatur tutor : veluti fi ipfe obligetur: nam alium fibi obligare etiam fine tutoris audoritate poteft. 0. 10. Sed quod diximus de pupillis, utique de iis verum eft, qui jam habent aliquem intelle&um. Nam infans qui nondwn feptem annosbabet, (v) & qui infantiszproximus eft, non muitum a furiofo diftat: quia hujusmodi xtatis pupilli nullum habent intelle&um. Sed in proximis infantia;, Jive iis qui jam compleverunt feptennium propter utilitatem eorum benignïot juris interpretatio facla eft ■ ut idem juris habeant, quod pubertati proximi id ejl illi qui excefferunt duodecimum annum. (w) Sed qui in poteftate parentis eft impubes , aucftore quidem patre obligatur. (x) $.11. Si impoffibilis conditio obligationibus adjiciatur nihil valet ftipulatio. Impoffibilis autem conditio habetur, cui natura impedimento eft, quo minus exiftat: veluti fi quis ita dixerit S; digito ccelum attigero, dare fpondes? At fi ita ftipuletur, fi digito 'coelum non attigero, dare fpondes? pure faöa obligatio intelligitur ideoque ftatim peti poteft. ' i- ï' c2jItem verDOrum obligatio inter abfentes concepta, inutilis eft. Sed cum hoc materiam litium contentiofis hominibus prafta- bat, (;•) Groeneweg. ad % 23. h. t. Vinn. Groeneweg. b. n. 2. ) Jus Omland. & Oldampt. dd. artt; Mart. 1639. m caufa Aucke Hoekens, con- Htec vel alia circumltantia forte adfuit in trahgb. Jelties. atque in foro ubique re- facfo cujus meminit Cl. Wiüenbach. i. ceptum. Foet. h. n, 9. Groenezvegen ad /. • difp. ff. 35. tb. 27. 4. C. de a&. emt. n. 2. Richter, p. 2. decif. I (w) dixi in §. 40. de R. D. S7.17. 4.5.6 & 7. Niell. difp.feud. 4. tb,, (.v) Jus Omland, lib. 5. art. 2. Oldampt. ' i.f Leeuzuen4. cenf. for. 19. n. 10. | lib. 4. art. 88. /. 4. 5.6.1.62. §. 1. /. foffi Ojli o-pr.f. de contrah. emt. j de contrah. emt. Agere autem eum hic (O JusOmland. lib. 5. art. 4. Oldampt.« oportet intra fex hobdomades, Jus Old- hb. 4. art. 86. Groenewegen. de LL. f arnpt;  88 GERHARDI FELTMANNI DE LOCATIONE ET CONDUCTIONE. T i t U l u s. XXII. Locatio &condudio eft contractus de rei vel opera honefta ufu {y) pro certa mercede concedendo, eftque proxima emptioni & venditioni, iisdemque juris reguJis confiftit. Nam ut emptio & venditio ita contrahitur, fi de pretio convenerit: fic & locatio & condudio ita contrahi intelligitur, fi merces conftituta fit, & competit locatori quidem locati aclio, condudori vero condudi. f>) §. i. Et qua fupra diximus, ft alieno arbitrio pretium promiffum fuerit: eadem & de locatione & condudione diCta effe intelligimus, fi alieno arbitrio merces permiffa fuerit. Qua de caufa fi fulloni polienda curandave, ac farcinatori facienda veftimenta quis dederit, nulla ftatim mercede conftituta, fed poftea tantum daturus, quantum inter eos convenerit: non proprie locatio & condudio contrahi intelligitur, fed contractus innotninatus facio ut des & eo nomine adio praefcriptis verbis datur. §. 2. Praeterea ficut vulgo quserebatur, an permutatis rebus emptio & venditio contraheretur: ita quaeri lolebat de locatione & condudione, fi forte rem aliquam utendam five fruendam tibi aliquis dederit, & invicem a te utendam five fruendam aliam rem acceperit. Et placuit non effe locationem & condudtionem, fed genus contradus innominati facio utfacias, veluti ft cum unum bovem quis haberet, & vicinus ejus unum, placuerit inter eos, ut per denos dies invicem boves commodarent, ut opus facerent, & apud alterum alterius bos perierit: neque locati, neque condudi, neque commodati competit adio: quia non fuit commodatum gratuitum, verum prasferiptis verbis agendum eft. Sed nec hoc nec illo cafu adionis nomen in foro exprimitur. (a) §. 3. Adeo autem cuncla nunc divifa(b) ut contradus emphyteufeos proprium acceperit nomen & naturam. Nam eft contractus de agro fterili alteri concedendo lege meliorationis & folutionis annui modici cenfus. Sequitur ergo hunc contraclum neque ad locationem neque ad venditionern inclinantem, fed fuis padionibus fulciendum: & ampt. lib. 4. art. 92. Secundum quod I C. b. n. 2. Voet. b. n. 4. Ultrajcctini quoetiam in camera provinc. judicatum 23. que in urbanis praidus fcripturam reqmMaji. 1616. Abfenti tamen duplicatum runt. ftatut. rubr. 7. art. 14. Ait Jus tempus, arg.l.fi.C.de prafcript. longi 1 Oldampt ïndifhncte eam pokitlednon temp. & alias longius dabitur, pro eau- aliter quam fi locatio triennium excedat. fa?, loei & temporis qualitate. arg. 1.2. lib. 4- art. 112. Gronings vero fi fex_anff. de re jud nos excedat Senatus auctoritas adhiberi 00 ï- 39*f-Ij. I debet j alias mUla ? & P let. EdiB. Caroli V. 1515. Leeuwen 4. (a) Cypr. Regn. ad§. i. h. t. Ego de cenf. for. 22. n. 2. Groeneweg. ad k 24. \ titul. bonor. /. 2. c. 17.«. 1 er 2. | Cf) arg.§. 5.L quib. mod.tefl.infirm.  INSTITUTÏONES JURIS NOVISSIMI etc, 89 ^&v^aHui?^m&^ hoc ita obtinere, ac fi naturalis fAlLTZa;,7/ modo alienaverit con// w/^/ (ƒ) w Germania moritms hominum id fervari. (g) 5. 4. Item. fi cum aurifice Titius convenerit, ut is ex auro fuo SaTec^ frtSqUC f?rm* amiul0S d faceret> & acciperet verbi lon rihl 0„^r°rS: Placu1^ tantum emptionem & venditionern contrah. Quod fi fuum aurum Titius dederit, mercede pro opera conftituta, dubium non eft, quin locatio & condudio fit £d f rudis materia auri data fit fabro tune hujus erit periculo Cf khfiMtuo data intelligitur. (h) 1 J AjJL * Condudor autem omnia fecundum legem vel pacla co-- exbono deb£n.t: & £quid * ^ 1 ^aqU° ?r^are' ?r0 ufü aut veftimentorum, aut ardl lVlifrl TenU' mercfde^ dedit, aut promifit: ab'eb cufta. ^S^^iqU4^^f dili^«'^ paterfamiiias luis rebus adhibet, sto ad levem tantum culpam tenetur €? PulH' Zm^C^f^ W^$-P«ffitedti ^levéma uta nebitu? tü2t° rCm amiferk : de re^"endaia non te- ƒ • Mortuo condudore intra tempora condudionis here* reccpium, \m) non autem in emptore. (n) DE (e) Ludwel. i.». <£ 1 /-a 7?v. • . ^ . .4.5.4- BioBchi«(l, s, # 33. j ^Pt^&^mt^ ö 

12. §. ia. f. h. 1.7. §• fi'ff- de dolo malo.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 93 §. 9. Rede quoque mandatum contradum, fi dum adhuc integraresfit, revocatum fuerit evanefcit. (c) §. 10. Item fi adhuc integro mandato, mors alterutrius interveniat, ideft, vel ejus qui mandaverit, vel illius, qui mandatum, fufceperit: folvitur mandatum, (d) Sed utilitatis caufa receptum eft: fieo mortno, qui tibi mandaverit, tu ignorans eum deceilifte, executus fueris mandatum: pofte te agere mandati adione, alioqui jufta & probabilis ignorantia tibi damnum adferret. Et huic fimlle eft, quod placuit, fi debitores mifto difpenfatore Titii, per ignorantiam Wfolverint, liberari eos, cum alioqui ftrida juris ratione non poffent liberari, quia alii folviflênt, quam cui folvere debüerint. §. 11. Mandatum non fufcipere, cui libet liberum eft: fufceptum autem confummandum eft (e) aut quam primum renunciandum, ut per femetidfum, aut per alium eandem rem mandator exequatur. Nam fi ita renuncietur, ut integra caufa mandatori refervetur eandem rem explicandi: nihilominus mandati adio locum habet: nifi jufta caufa interceflerit, aut non renunciandi, aut intempeftive renunciandi. §. 12. Mandatum&in diem differri, & fub conditione fieri poteft. $. 13. In fumma fciendum eft, mandatum, nifi gratuitum fit, in aliam formam negotii cadere. Nam mercede conftituta, incipit locatio & condudio efle. Et ut generaliter dicamus quibus cafibus fine mercede fufcepto officio, mandati five depofiti contrahitur negotium*, iis cafibus interveniente mercede locatio & condudio intelligitur contrahi. Et ideo fi fulloni polienda curandave quis dederit veftimenta, aut fèrcinatori facienda, nulla mercede conftituta neque promifla: mandati competit a&io. In quam levijjima culpa venit, (f) admittitque honorarium & fafarium. (g) DE OBEXG ATIQNIBIJS, QILE QU ASI EX CONTRACTU NASGUNTUR. T I T U l u s XXV. T>oft genera contraduum enumerata difpiciamus etiam de iis obligationibus, qua; quidem non proprie nafci ex contraclu, quia duorum (c) Jus Oldampt. lib. 4. art. 144. j ribus multis opus fit, atque ideo noil Jus Oldampt. d. art. 144. ut recte exactiflima diligentia ab eo deiideretur Cl. Cypr.Regn.W£.§. notatus fit a col- fed fervetur regula d. ƒ.5.5.2. Obftat. lega fuo D. Paulo Voet. h. n. 2. 1 Tutor tantum tenetur ad levem culpam; (f) Jus Oldampt. lib. 4. art. 141. \l.j.C. arbitr. tut. Refp. Is invitus cogi(ƒ) ƒ.13./. 21. C. mand.Vh.ux.'mer- tur hoc munus fufcipere. pr.L. de excuf, cat. act. 2. fc. 3. Obftat regula /. 5. §, z.ff. tut. Junct. l.io. f. de R. J. Cetera qute Commod. Refp. Exceptio eft in mandato1 contraria videntur, trita & apud omnes & negotiorum geftione : tum quod traétata.GözY. 1. obf. 4.5. n. 5. Voet. b.n.i. ultro fufcipiantur tum etiam quod ex Bach.&Hahn.adtPefenb.ff.h.n.io.Wijmera amicitia habeant originem. Cicero Cent ach. adR.J. difp. 4. th.iy.Sutholt. pro S. Rofc. Amer. Inftas , quod utrum- 15. aph. 70. que etiam in depofitario occurrat. Refp. ] (g) l. 6.pr.f. h. Philippi. h. eclog. 88j Quod in re cuftodienda non ingenii vi- \ n. 6.& feq. O 3  94 GERHARDI FELTMANNI duorum confenfus non intervenit, intelliguntur: fed tamen quia ex fieia voluntate fubftantiam capiunt, quafi ex contraclu nafci videntur. Refp. JOH. MUNSCHERO Bersfeldia-Eafio. D I 8 V U T A T I O VI 0. i. Igitur cum quis negotia abfentis gefferit: ultro citroque mter eos nafcuntur acliones: quas appellantur negotiorum geftorum, fed domino quidem rei geftae adverfus eum, qui gefiit, direela competit aclio: negotiorum autem geftori contraria, quas ex nullo contraclu proprie nafci, manifeftum eft, quippe ita nafcuntur ifta; acliones, ft fine mandato quifque alienis ncgotiis gerendis fe obtulerit, ex qua caufa ii, quorum negotia gefta fuerint, etiam ignorantes obligantur. Idque utilitatis caufa receptum eft, ne abfentium, qui fubita feftinatione coacli, nulli demandata negotiorum iuorum adminiftratione, peregre profecli effent, defererentur negotia: quse fane nemo curaturus effet, ft de eo, quod quis impendiftet, nullam fiabiturus effet aclionem. Sicut autem is, qui utiliter gefiit negotia, dominum habet obligatum negotiorum geftorum: ita & contra ifte quoque tenetur, ut adminiftrationis reddat rationes. Quo cafu ad exactiflimam quisque diligentiam compellitur reddererationem: nec ïufEcit talem diligentiam adliibere, qualem fuis rebus adhibere folet: quia alius diligentior eo commodius adminiffraturus j^i^/rt negotia , atque ita ad leviffimam culpam tenetur. (h) §. 2. Tutores quoque, qui tutelae judicio tenentur, non proprie ex contraclu obligari effe intelliguntur: nullum enim negotium inter tutorem & pupillum contrahitur fed quafi ex contraclu teneri videntur. Hoc autem cafu mutuae funt acliones. Non tantum enim pupillus cum tutore habet tutela; aclionem: in quam levis tantum culpa venit, (/) fed & contra tutor cum pupillo habet contrariam tutelae, ft vel impenderit aliquid in rem pupilli, vel pro eo fuerit obligatus, aut rem fuam creditoribus ejus obïigzvznt etiamque falarium ei conftitutum fuerit. (k) 1. 3. Item fi inter aliquos communis res fit ftnè focietate: veluti quod pariter eis legata donatave effet: & alter eorum alteri ideo teneatur communi dividundo judicio, quod folus fruclus ex re ea perceperit, aut quod focius ejus folus in eam rem neceffarias impenfas fecerit: non intelligitur ex contraclu proprie obligatus effe: quippe ■ f» Hahn adlVefemb.ff. de negot. geft. ( i ) /. 7. £ arbitr. tut. ntio allegata 11. io. Ludwel. rbu/.& adb. % n. 3. Vinn. in d. %. uit. d. Mandato n. o. ibid. n. 3. Ungcbaur. «fiere. 12. a 8.a/o ( k ) arg. I. 33. %.fi. f. de adm. tut. Rationes pete ex diétis ad $. fi. J. de poft Ant. Tabrum Carpzov. p. a ƒ p ma,ld' "■ 9- 1 conft. 11. def. 40. n. 5. Zeeuwen. 4. cenf. • for. 26. n. 6. Foet. b. n. 4.  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 95 quippe nihil inter fe contraxerunt, fed quafi ex contraclu teneri videtur. §. 4. Idem juris eft de eo, qui coheredi familia; ercifcunda; ftve hereditatis dividendce judicio ex his caufis obligatus eft. Nam aque hic acfocius invito alio ad divifionem provocare poteft. (I) §. 5. Heres quoque legatorum nomine non proprie ex contraclu obligatus inteihgitur neque enim cum herede, neque cum defimdlo, ullum negotium legatarius geftlfle proprie dici poteft & tamen qua/I ex contraclu debere intelligitur. §. 6. Item is, cui quis per errorem non debitum folvit, ex contraclu debere videtur. Quia perinde obligatur ac ft mutuum ei daretur. Adeo autem non intelligitur obligatus elfe, is, qui folvit, magis enim hic ab initio quafi ex contraclu accipientem ftbi obligat, poftea vero fi adpareat non debitum fuiffe potius ex diftraclu agere videtur. (m) §. 7. Ex quibusdam tamen caufis repeti non poteft, quod per errorem non debitum folutum fit, veluti dotis (n) vel transactionis caufa. (0) In Belgio autem ex L. Aquilia & legato pio indebitum {olutum repeti poffe conftat. (p) Etiam ubique fi errore juris idfadum. (q) fed in iis legatis & fïdeicommiftis, qua; pietads intuitu relicla funt: ft indebita folvantur, non repetuntur in Germania. (r) PEK QUAS PERSONAS NOBIS OBLIGATIO ACQUIRITÜR. T I T U L u s XXVI. T^xpofitis generibus obligationum, quae ex contraclu vel quafi ex contraclu nafcuntur: admonendi fumus adquiri nobis non folum per nosmetipfos, fed per eas quoque perfonas, quas in noftra poteftate funt, veluti per fervos in lndïts & filios noftros: ut tamen, quod per fervos noftros nobis adquiritur, totum noftrum fiat: quod autem per Iiberos, quos in poteftate habemus, ex obligatione fuerit adquifitum, hoc dividatur fecundum id quod dictum fuperior e loco. (s) §. 1. Item per Iiberos homines, veluti'procuratores (t) & famulos (O l.fi. C. Comm. div. Jus Oldampt. \ Scotan. exam.fur. tit. de cond. indeb. q. 4. lik. 4. art. 134. i Leeuzven 4. cenf. for. 14. n. 3. Richter. 1. ( m ) Ego de jure in re & ad rem c. 31. decif. 68. n. 3 2. n. 5. 6. &. 7. | (V) /. 4. Ci de cond. indeb. juntl. I. 27. ( n ) /. 32. §, 2. ff. de cond. indeb. | C. de teftam. Brunneman. ad d. 1.4. Clu- ( 0 ) /. 65. §. 1. eod. I. 2. C. de tranfaB. \ dius de cond. indeb. c. 4. n. 68. (/O Cypr. Regn. ad. h.§, Groeneweg.] (Y) in §. i.I. per' quas perf. cuique adq. adb. §. n. 2. Voet ibid. n. 2. D. Petr. de (t) Jacob. Coren. obf. 25. Voet. b.n. Greve adb.%. 5. Joan. a Sande de ceff. action. c. 6. ti. (q) Carpzov.p. 2. P.F. conft. 28. def. . 18. arg. I. ttf-ff- de negot. geft. 20. n'. 4. & p. 3. conft. 15. def. t\.2,.per tot. j  96' GÈRHARDI FÈLTMANNI mulos (u) adquiritur nobis: fed per hos tantum ex duabus caufis, id eft, ft quid ex operis fuis, vel ex re noftra adquirant. §. 2. Per eüm quoque proprium hominem, in quo ufum frucTrum vel ufum habemus fimiliter ex duabus iftis caufis nobis adquiritur. §. 3. Communem proprium hominem pro dominica parte dominis adquirere certum eft: excepto eo, quod nominatim uni ftipulando aut per traditionem accipiendo, illi foli adquirit: veluti cum ka ftipulatur , Titio Domino meó dare fpondes? Sed ü domini unius juffu Fuerit ftipulatus, illi tantum adquirat, qüi hoc ei facere juïïït. QUIBUS MODIS TOLLITUR OBLIGATIO. T I T u L u s. XXVII. n^ollitur autem omnis obligatio folutione ejus, quod debetur: vel A fi quis, confenüente creditore, aliud pro alio folverit. Nec intereft, quis folvat: utrum ipfe, qui debet, an alius proeo: liberatuT enim & alio folvente: five fciente, five ignorante debitore j vel invito eo folutio fiat, &Jiis qui id fieri nolebat neceffitate tamen premebatur, alter id ab eo repetet. ( h. 11. 3. ( m ) Cypr: Regn: adb. §. Schultz. h. tit. Ut. b. Vinn. h. infi. D. Tabor. racem. crim. 3. tb. 8. (») Ant. Mattha. d. tit. c. 3.;;. 12. Leeuwen: 5. cenf:for. 29. n. 22, Carpz,d.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 99 §. 7. Placuit tamen eos qui rebus commodatis aliter uterentur, quam utendas acceperint, non nifi ad id quod intereft teneri privata cui furtum factum. (s) Sed & fi credat aliquis invito domino fe rem commodatam hbicontrecïare, domino autem volenti id fiat: dicitur furtum non fieri.. Unde illud queefitum elt, cum Titius famulüm fitiümve Maevii folicitaverit, ut quasdam res domino vel patri fubriperet, & ad eum perferret, ckfamulus 6°filius id ad Msevium pertulerit: Meevms autem dum vult Titium in ipfo delicto deprehendere, permiicrit famufo vel filio quasdam res ad eum perferre: utrum furti, an fervi corrupti judicio utili teneatur Titius, an neutro? Et lolum furti accufationem fisco (t) contra eum dari placuit. Ne ex hujusmodi impunitate & in alium qui facile poifet corrumpi, tale facinus a quibusdam perpetretur. §. 9. Interdum etiam-liberorum hominum furtum fit, veluti fi quis liberorum noftrorum, qui in poteftate noftra funt, fubreptus fuerit, & tune fur etiam tenetur ad id quod occafione ejus furti revera nobis abeft. (u) §. 10.^ Aliquando autem etiam poffeffionis (v) fuae rei furtum quis committit: veluti fi debitor rem, quam creditori pignoris caufa dedit, fubtraxerit, obligaturque creditori ideo ad id quod intereft (iv) & d magiftratu prat er ea coerceri poteft. (x) §. 11. Interdum quoque furti tenetur , qui ipfe furtum non fecit: qualis eft is, cujus ope vel (y) confilio determinato {z) furtum factum eft. In quo numero eft, qui tibi nummos excuffit, ut alias eos raperet: aut tibi obftiterit, ut alius rem tuam exciperet,aut oves tuas vel boves fugaverit, ut alius eas acciperet. Et hoc veteres fcripferunt de eo, qui panno rubw fugavk armentum. Sed fi quid eorum per lafciviam, & non data opera, ut furtum admitteretur, factum eft: aclio privata ad idquod intereft tantum dari debet. At ubi ope Msevii feïentis (a) Titius furtum fecerit, ambo furti tenentur etiam fifco. Et qui fcalas forte feneftris fupponit: aut ipfas feneftras veloftium effringit, ut alius furtum faceret: atque ita in ipfo aClu furandi fciens adfuit, is mortis poena quoque pleüitur, (b) qui vero ferramenta ad effringendum, aut fcalas, ut feneftris fupponerentur, commodaverit, fciens cujus rei gratia commodaverit, extra ordinem ar bi' (.■ ) Groeneweg: h. n. 2. Schultz: h. t. \ ( z) t. go. §. 3. /. 52. §. 19. ff. dè furt: kt. f. Cypr: Regn.adb.§. Deffel.adZoef. J Bachovius. ad Treutl: d.dijp. tb, 3. d. & h. LL. Municip: clivenf: tit i6ï.$.mer \ adb. §. Vinn: b. n. 2. Ludwel: adlVcfenb. hielt. \parat: ff. h. n. 10. Bronchorit: 4.ö/-. refolut: ().per. tot. (0) Befold: ddib: jur.ff. tit. de furt: q. 7. Ant: Matthse: d. tit- c. 4.n. 4. ïabor racem: crim.-o,. tb.17, arg. Lil. ff'. dcR.J. ( p ) Nemef: Carol: art. 214.. Treutl: d. difp: tb. 3. a. Carpzov:p. 4. ƒ. F. conft: 34. defin: 10. n. 8. Schultz: h. t. let. p. Jus Omland, lih 7. art. 30. & Oldampt. lib. j 5. art. 64 & judicatum a Camera &2.fept. j & 24. Nov. 164.6. nec non Drenthin. lib. I 4. art. 27.tamen recie permittit detraétionem fumtuum litis criminalis a fingulis pro rata. (?) Groeneweg: n, 3. Vide etiam Mevium ad Jus lubec:' lib. \. tit. li art. 6. Tl. 11. ( r ) §. 3* b. de obl: quee re contrah: C s) Nemef: Carol: art, 164. Carpzov: tip. 2. q. 82. n. 9. & feq. (f) Cypr: Regn: adpr. & §. 5. b. t. 11. 2-Voet. adb- n. 2. 3. ( u ) Vinn: ad§. ^.h.n.i. (^) Nemef Carol: art. 159 ï \ fw) Nem: Carol. art. 162. Lipluis de milttfÊom. lib 5. 'étdl: 18. adPolybii ifta ; Qui ter ob eandem culpam tnul&atus: (x ) d.art. 159. & 162. Groeneweg: ad§. 5. h. n. 2. Leeuwen: 5. cenf. for. 291 (y ) Hcenon: difp: I. 18. tb. 7; Vinn: ad\. $.h. n.\. Ungepaur 'exen: 13.^.3. in 2Vcgo. Paul: Berens difp. I. t 3. them. 8< q. 10. Zoef./; de furt, n.31. Carpzov:/). 2.prax. crim. q. 77- n.11. &feq. Ego de jure in re & ad ren?, c. 31. n» i fi&feqi Leeuwen, d. I. n. 6. ( z ) Nem, Carol. art. i6ot (a) DncAtos vulgo mterpretantur, Treutl. d. defp. tb. 3. 9. Halm. adlVefemb. ff. i e furti ti. 15. Carpzov. d,p. 2, q. 78. n, 29. Sed hos aureos furrogavit Carolus V. in locum folidorum, quorum mem'mit Fridericus I. 2. F. 27. §.94 Qui autem horum valor fit adnotavi ad%. 2.P, dedonat. n. 8. (b ) Matth. Stephanii ad d. art< 160, Beren?, d. I. q. 4. Hahn. adliefemb d. tit. ?n 14. Damhoud. c, 110.;?. 21. Hernon. d. L th. 8. Fachina. 9. controv. 91. Sic quoque refpondi ad mandatum óereniffimi, nomine ordinis JCC. Duisb. aclno 1666, \ 2  io2 GERHARDI FELTMANNI &> altera vice graviore (c) coercendus. Prat er ea ipfius rei perfecutionem extrinfecus habet dominus, quam aut vindicando, aut condicendo poteft auferre. Sed rei vindicatio quidem adverfus poffeflbrem eft: five fur ipfe poflidet, five alius quilibet: condidio autem adverfus furem ipfum heredemve ejus, licet non poflideat, competit. • , DE VI BONORUM RAPTORUM. T I T U L U S. II. Qui res alienas rapit, tenetur quidem etiam furti: quis enim magis alienam rem invito domino contredat, quam qui vi rapit? ideoque rede didum eft, eum improbum furem efle, fed tamen propriam adionem ejus delidi nomine praetor introduxit, quae appeliatur vi bonorum raptorum: & eft ad id quod intereft (d) vel jure Omlandico in duplum , quae adio utilis eft, etiam ft quis unam rem, licet minimam (e) rapuerit. Pcena autem capitis in hoc crimen conftituta five comprehendatur raptor in ipfo delido five non. Ridiculum enim eflet levioris conditionis effe eum qui vi if armis rapit quam qui clam telo inftruClus amovet. (ƒ) 0. ï. fta tamen competit haec poena, ft dolo malo quis rapuerit. Nam qui aliquo errore dudus, rem fuam effe exiftimans, vi rapuerit vel rem mobilem vel fe moventem aut immobilem invaferit, rei quidem fua; dominio cadere: fln autem aliena res fit, poft reftitutionem ejus, etiam xftimationcm ejusdem rei prxllare Romam juns conftitutionibus profpedum eft. (g) Quod non amplius in orbe . Chrïjliano obfervari fed ejusmodi raptor em aut violentum invaforem d magiftratu poena arbitraria plctli, fpeClata inter bonos auCtoritatis vir) fcripferunt. (h) De Germania vero alii adjirmant, (i) alii vero negant (k) ei legi 7. C unde vi locum effe. Pofterior fententia probaiur, ut is cui vis facla, nullum inde Jentiat lucrum (l) fed prior vera (c) Nemef. Carol. art. 161. (<■/) Groeneweg. adb.pr.& ad rubr. C. de poert. n. i. óchultz. b. Ut. a. Struve Jurispr. lib. 3. tit. 23. n. uit. (e) Jus Omland, lib. 7. art. 16.ibi; pi/ces, cygnos manfuetos eorumve ova: (ƒ) Nemef. Carol. art. 126. Jus Oldampt. lib. 5. art. 44. Treutl. 2.^.30. tb. \.f. Perez. C. h. t. n. uit. D.Mevius ad Jus Pjtbec. lib. 4. tit. 2. art. 1.11. 8. Halm. 'adlVefemb.ff.b.t.n. 8. Ant Matthéi de crimiti.h. tit. c. 3.». 3. Gladii pcena anno 1663. Clivis duobus'militibus Hifpanis , unus erat Tribuni feu Chiliarchse Legatus alter gtegarius , irrogata fuit, digreffi fuerant ex prsefidio Ruramiundano & in via, qua Neomagum itur, virapuerant. ( g ) /. 7. C. unde vi. (<& ) Covarruv. 3. var. refol. 16. n. 7. Sarmiento 2.fel.interp. 13.». 7. Gutierrez. i.pratt. OQ. 77. n. 4. Pcrez. C. unde vin. 30. Vinn. b. n. 2. Cypr: Regn: ad b. %. Carpzov: p. 4. J. F. conf. 35. def. 1.». 3. Groeneweg: h. n. 3. (O Ord. Cam. Spir. 1521. IFormatue facia. rubr. wie es in irrung der poffeffion. §. 2. .Schultz. b. Ut b. Schnóbel. difp ff. 21. tb. 31. Brunneman adl. 7. C. unde vi. ( k) Georg. Bicciusaureor.feci. 4. tb. I 1Q5.lit.uu.ubiresjudicatas memorat. I (/) dixiadpr. 'b.t. n. I.  ïttSTITUTIONIS JÜRÏS NOVISSIMI etc. 103 veratit raptor viohntusve invafor re fua cadat aftimationcmve ftsco prof et. (m) J . £ 2: Sa,ne i"Tnac aclione non utique exfpedatür, rem in bon/s aCtoris efle. Nam five m bonis fit ideft jus in re bonis competat, live non: ii tamen ex bonis fit five jus ad rem adquiftwn, (n) locum haec actio habebit. Quare five locata, five commodata, five etiam pignorata, five depofita fit res apud Titium, fic ut interfit ejus eam rem per vim non auferri, five bona fide poflideat, five ufumfrudum quis habeat in ea, vel quid aliud juris, ut interfit ejus non rapi: dicendum eft, ei competere hanc actionem, non ut dominium accipiat: led illud folum> quod ex bonis ejus qui rapinam paflus eft, id eft, quod ex fubftantia ejus ablatum efle proponatur. Et generaliter dicendum eft, ex quibus caufis furti adio competit in re clam facta; ex eifdem caufis omnes habere hanc adionem. DE LEGE AQUILIA T i t u l Ü s III. T^amni injurlse adio conftituitur per legem Aquiliatn: cujus primo capite cautum eft, utfi quis alienum hominem fervum velSlavum aut hominem proprium alienamve quadrupedem, qua pecuduni ïmmeroflt, injuria occiderit: quanti ea res fuerit, tantum domino dare damnetur. (0) §. 1. Quod non prscife de quadrupede cavetuf, fed de iis tantum quaëgregatim proprie pafci dicuntur: quales funt equi, muli> afini, oves, fioves } caprae: Deiuibus quoque idem placuit. $. 2. Injuria autem occidere intelligitur, qui nullo jure id efi abfque ulla ratione occidit. Itaque qui latronem (p) infidiatorem occiderit, non tenetur, utique fi aliter periculum effucrere non poteft. (q) r £j. 3- Ac ne is quidem hac lege tenetur, qui cafu (r) occidit, n (m) Vide notata ad f6. tit. praced. tot 14. ( n ) arg. /. j .ff. de ufufr. leg. (o) Cypr: Regn:*. Groeneweg: ad $ 15. b. Ant Matthcei de crimen. Üb. ff. 47. tit. 3. c. 3. n. 4.Leeuwen: 5. cenf. for. , 2,1. n. iö.Voet. ad§. uit. h. t n. 3.Schultz. Ut. b. Cl. Greve ad%.^. b. t. Struve ad ff. b. t. tb. 25. c? lib, 3. Jurispr. tit. 23. JP \ h 3. ff dcj. & J. I. 45. §. 4./. h. Nemej.LaroLart. 149. Jus Omland, lib. 7. art. 1, (?) arg. Nemef. Carol art- 140. & 142. Berlich- p. 4. concl praB. 13.». 32. Carpzov-p-1. prax. crim. cp 30- n. 55. Schultz- h. lit.fi (r) Hic tamen tenetur ad pcenam mulcbimque pecuniariarh, qua: Saxonibus Werigeldum dicitur- Carpzov.p. 4. I. F- conft. 4. def i-n. 6. Quod idem eft currt manne-geldin ]uve Omland, lik f. art. .3; uti docet Carpzov-p- i.prax. crimiq. 34. «•8.&_icftimatur 80. thaleris- d. art. 3. Ufus ejus quoque eft in .Frifia Örientali, Jus F- O. lib. 3. art. ii. & Drenthia. Jus Drenth. lib. 4. art- 41 .Videtur id manafie ex jure Ebrfeorum. Scllen.deLN&G., ad difcipl. Ebraor- lib. 4. c- 2. Sed quod fancitum , ut qui pcenam mulctamque prasfatam folvere nequit virgis publice ca^datur: Jus Omland, lib. 6. art. 54 Carpzov-p. 4- Jurispr- for- conft. 11. def f*  io4 GERH ARDI FELTMANNI fi modo culpa ejus nulla 6? nequidem levijfima (x) inveniatur, nam alioqui non minus ex dolo quam ex culpa omni quisque hac lege tenetur. §. 4. Itaque fi quis dum jaculis ludit , vel exercitatur, tranfeuntem trajecerit, dillinguitur. Nam fi id a milite in eo campo, ubi folitum efi: exercitari, admiffumeft: nulla culpa ejus intelligitur: fi alius tale quid admiferit: culpa? reus efi-. Idem juris efi: dè milite, fi in alio loco, quam qui ad exercitandum militibus deftinatus eft, id admiferit, uterque tamen extra ordinem d Magiftratu non vero mortis poena pleCtetur. (t) §. 5. Idem fervabitur fi putator ex arbore dejecfto ramo tranfeuntem occiderit: fi prope viam publicam aut vincinalem id faftum eft, neque proclamavit, ut cafus evitari pollet, culpae reus eft: led fi proclamavit, nec ille cura vit praca vere, extra culpam eft putator. ikque extra culpam elfe intelligitur, fi feorfum a via forte, vel in medio fundo caedebat, licet non proclamavit: quia in eo loco nullï extraneo jus fuerat verfandi. §. 6. Praeterea, fi Medicus id eft chirurgus (u) qui patrem tuumfecuit, dereliquerit curationem ejus, & ob id mortuus fuerit pater, culpae reus erit. §. 7. Imperitia quoque culpa: adnumeratur: veluti fi Medicus chyrurgus ideo maritum tuum occiderit, quia male eum fecuerit, aut Dofior medicus (- Msviusadj-us Lubec. lib. 4. tit. 3. art. 3- n- 2. &feq. (j') Uti docent aucfores memorati adpr- h. t. n. 1 .& confinnat quoque Germania; praxis , arguitque Jus Lubec. d. tit. 3- art. 2. ut mirer Mevium ad d. tit. %.art- i.fi. 2. fcribere eos hac in re jus commune fequi-  INSTÏTUTTONÏS JURIS NOVISSIMI etc. ioy eo. corpere, damni vobis illatum fuerit: veluti ex pari mularum unam, vel ex quadrigis equorum quis occiderit, vel ex comoedis unus occilus fuerit: non folum occifi fit aeftimatio, fed eo amplius, id quoque computatur, quanti depretiati funt, qui fuperfunt. (z) §. ii. Liberum autem eft ei, cujus pater occifus fuerit, & ex judicio privato legis Aquiiiae damnum perfequi, & capitalis criminis eum reum facere. Mortis poena tamen adfeclus non praftat poenam pecuniariam, (a) de qua antea diclum. (b) §. 12. Caput fecundum legis Aquiiiae in ufu non eft. li. feq. f. h. Cypr. [ Regn. adh. §. | ( a ) Jus Omland, lib. 6. art. 39. junct. t lib. 7. art. 1. Oldampt. lib. 5. art. 41. { Carpzov./). 4. I. F.conft. ii.igf.3.».3. ] (6) ad% 3. h. t.n. 4. CO Li%.pr.ff.h. C d ) §. 1. de obl. qua q. ex del. (ej Vinn. ad%. 13.^. n. 2.Leeuwen.5. een f. for. 21. n. 16. Groenezvegenadd. §.1. fi. 2. ( ƒ) arg- §■ 9- tit. feq. ibi. in oculo : & hoc cafu vera qua: fcribunt Groeneweg. I ad l.fi.ff. de bis quee dejec. n.%. & 3. Leeu- f Wend. c. ai. n. 17, & Vinn. add. \. 13.^. | Q. (g) d. I. fi. ff. de his qui dejec. I. $.ftf. fi quadrup.paup. ( £ ) Vinn. adpr. h. t. n. I. (/) Grivell. decif. Dolan. 25. ». i3, Leeuwen d. 1.5. c. 11. n. 19. Ita nomine facultatis refpondi 23. Ociob. 1669. Memorabile eft quod Malcomes. adLuckvell., ad Wefemb. parat. jf. b. t. n. uit. fcribit c?efo ProfefforeMedico Kempfio quatuor millia florenorum aureorum viduai & liberis adjudicata fuiffe 23. Auguft. 1637V (k) Carpzov./». 4. I. F. conft. 11. def. \7.in fentent. & p. x.prax. crim. q. 29,  io6 GERHARDI FELTMANNI definitam (!) folvere cogitur. (m) Ad qua m 6* vulnerator tenetur;(n) ft in fingula damna,corpori humano inlata,ca jlaiutafit.(o) DE INJURIIS. T I T U L u s IV« Generaliter injuria dicitur omne, quod non jure fit, fpeclaliter alias contumelia, quse a comtemnendo di&aeft. (p) Non autem omne quod ad contemptum alterius ft flatim injuria efl, (q) fed f dolo malo nec aliam ob caufam fiat, quam ut alter contumelia adjiciatur. (r) §. i. Injuria autem committitur non folum, cum quis pugno pulfatus, aut fullibus csefus, vel etiam verberatus erit: fed & fi cui convicium maleditfumve (s) factum fuerit, five cujus bona quafi debitoris, qui nihil deberet, poffefla fuerint, arrefatufve (t) ab eo, qui intelligebat nihil eum übi debere: vel ü quis ad infamiam alicujus libellum, autcarmen, aut epiftolam ad amicurn erf urne vel dolo aliorum publicatam («) objiciendo capitale fcelus, (v) fcripferit, compofuerit ediderit: tune famofus libellus (w)& hodie Pafquillus dicitur, etiamfi nomen adjecerit; (x) dolove malo fecerit, quo quid eorum fieretm alterius contumeliam, hac efi injuria fcripto inlata; (y) five quis matremfamilias, aut prastextatum, praetexatamve contra bonos mores (z) adfedatus fuerit: üve cujus pudicida appellando (a) attentata effe dicetur: & denique aliis plurimis modis admitti injuriam manifeftum eft. §. 2. (/) Schneidewin. ad §. io. I. de ïnjur. ti. 4. Carpzov. j!>. 4. /. F. conft. 11. defin. %,. & l. decif. 100. n. 1. & 2. (m) Vide not. in §.3.7:. 4. («) Leeuwen 5. cenf.for. 2,1. n. 16.pr. ( 0 ) uti multis in locis cautum reperitur, obfervanteD. Simon.a Leeuwen 5. cenf. for. 21.11. 2. &>feq. Idem exftat m Jure Omland, lib. 6. art. 16. & feq. Oldampt.5- art. 14. & feq. Curatiflime omnium Frifii Orientalis lib. 3. Jur. provinc. (p) l.x.pr.ff. b. Seneca de conftant. fapient. c. I I. (#) /.33#.#. Non ergo injurite reus qui nocentem infamat. /. 18. pr.ff. h. Praefertim fi juflus id ajat tefteturveZW^. ' 5. confil. 351. ?i. 8. BoJJiuspract. crim. tit. de injur n. 3. Berlich. 5. concl. 59.11.70. Gilhaufen. arb.jud. crim. c. 2. tit. 34. §. 4. n. %6.§urd. decif. 89.12.26.Harpprecbt. ad\.i. h.n. 117. Carpzov. lib. s. tit. 5. refp. 60, n. 4. (r) /. 5. C.h. Ant. Mattbcei de crim. b. t.c.i. n. 10. Treutl'. 2. difp. 30. tb. 5. b. IFefemb. parat. ff. b. n. uit. Chriftince. 4. decif. Belg. 202- n. 1. (O 1.15. §. ti. f. b.t. (t) Peck, de jure ftft.c. 18. n.x. ibique Leeuwen, in not. Berlich. p. 1. concl, 77.11.38. (11) arg.l. 15.pf.adL. Corn. de fic. I. 30. §. 3./. adL. Aquil. I. 6. C. ad L. Jul. de vipubl.Menoch. arb.jud. QlQjCaf. 203, «.36. Gilhaufen. d.tie. §. 10. n. 5. Berlich. ft. 5. cond.praci. 67. n. 8. (y) Nemef. Carol. art. 110. Bocer. ad l. un. C. defamof.libell. c.i.n.3.0V23. (w) l. un. C. defamof. libell. (x)I. 5. §. 9 ff. h.P. O. Imp. Rom.1577, tit. 35. Bocer. add. /. un. e. 2. n. 6. Harpprecht. b. §. n. 154. Hahn. ad Weftmb. d* n. uit. Struve ad ff. b. t. n. 66. (y) t.i.U.UMz%.ff.b.t. O) /. l5.§. 22.& 2$.}f.h. ta) d.l. 15. §.i5-ö? 20.  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 107 fj. 2. Patitur autem quis injuriam non folum per femetipfum, fed etiam per Iiberos fuos, quos in poteftate habet, itemque per uxo* rem fuam, id enim magis pravaluit. Itaque fi filia alicujus, qua Titio nupta eft, injuriam feceris: non folum filia nomine agi poteft, fed quoque & mariti nomine non etiam patris, (b) nifi injuria ad totius familia probrumpertineat. (c) Contra autem, ii viro injuria facia fit: uxor injuriarum agere non poteft, prater quam fi maritus corniger apelletur. (d) §. 3. Famulis autem ipfis non folum injuria fieri intelligitur, fed & domino fieri per eos videtur, non tamen iifdem modis, quibus etiam per Iiberos & uxores: fed ita, cum quid atrocius commifliim fuerit, quod aperte ad contumeliam domini refpicit: veluti fi quis famulum alienum atrociter verberaverit, & in hunc cafum actio proponitur. At fi quis famulo convitium fecerit, velpugno eum percuiïerit: nulla in eum adio domino competit fed ipfi famulo. (e) 4. Si communi homini proprio injuria fada fit: aquum eft, non pro ea parte, qua dominus quifque eft, aitimationem injuria fieri, led ex dominorum perfona, quia ipfis fit injuria. §. 5. Quod fi ufusfruclus mh&mine proprio Titii eft, proprietas Maïvii: magis Mavio injuria fieri intelligitur. §. 6. Sed fi verbis ant literis, (f) tibi injuria facla fit, tune tibi ft°n (g) competit injuriarum adio, quotieiisintf/7«/?2 id crimen retorfifli eoque compendio juridico Qb) in continenti (i) ufus es. §. 7. poena autem injurarlum propter membrum ruptum (f propter os fradum nummarïa multis in locis (k) funt conftituta veterum paupertate. Sed ubi ejufmodi certa poenae flatutae non funt, ibi leges permittunt ipüs, qui injuriam pain funt, eam aftimare, ut judex vel tanti reum condemnet, quanti injuriam paffus aftimaverit, vel minoris, proutei vifum fuerit, injuriaque adfeclus poftea jurejurando confirmaverit. (/) Nam fecundum gradum dignitatis, vkaque honeftatem, crefcit aut minuitur aftimatio injuria. §. 8. Sed & lex Cornelia injuriarum adionem introduxit, ob eum rem, quod fe pulfatum quis, verberatumve,.vel domum fuam vi (ft) ratio petenda ex §. 7. L quib. mod patr. pot. jblv. (f) Ant.Matth.decrimin.ff.b.t. c.ï. Tl. 11. (d) Ludwel. h. n. 3. Voet. ibid. (e) §. 6. h. t. ibique Cypr: Regn: (f) Cothman. 2. refponf.fö. n- 15^Qf) Sande 5. decif. Frif. 8. def. 5. Carpz: p. 4. /. F. conft. 46. def. 10.per tot. Grivel. decif. 43. n. 29. D. Mevius ad Jus Lub. lib. 4. tit. 4. art. 10. n. 7. (f) uti bene contra Rennemannum tuetur D. Struve apud Hahn'.differi.fel, 12. tb. 49. Harpprecht. ad §. 12. b. 11.106. & feq. &n. 158. Carpzov. 2. prax. crim. 97. n. iti-Maftert. 2. de jufi. LL. Rom.58. Mevius ad Jus Lubec. lib. 4. tit. 4. art.10. n.i.Hahn. ad Wefemb. ff. quod quisque Q.2 J jur. ti. 2. Vinn. ad §. 1. b.n. 5. Febfen. i elem. jurijpr.p. 2. membr. 20. drt. 9. ,v. 2. f (7) Gail: 2. obf: \01.t1.5. Goedux.4.. I confil: Marf: 52. n. 74. Carpzov. d. conft, [•46. def. n. ti. 3. &. 4. Kloek. 3. confil, 184.11. 31. (ft) uti dixi ad§. alt. de L. Aquil. 11.26* docetque Schultz. h- t. Ut. d. ultra pcenam mulclamque eam ftatutam agi non poffe. Quod de injuriarum aclione admitto, fed tamen exL. Aquilia adhuc ad id quod intereft poterit experiri. arg, §. 11. /. de L. Aquil. & traditi in % uit. eod. tit. Mevius ad-Jus Lub cc. lib. 4. tit. 4.. art. 11. n. 4. (/) /. 9. C. unde vi. Gail. 2. obf: 102. n. 9. Carpzov./*. 2.prax: crim: q. 95, n* i3.Ant:Matth£e:£. t.c.^.n, 4,  jo8 GERHARDI FELTMANNI vi irtroitam effe dicat. Domum autem acripimus, üve in propria domèquis habitet, five m conduda, five gratis, fiveholpitio receptml Et ideo tam huic M>Cm) quam fifio accufath (»)permiU- 1Ur' ï°\ Atrox injuria «ftimatur vel ex fado, veluti fi quis ab alio vulneratus fit, vel fifftibus cxfus ^^^^.^^ fia vel in foro, vel ex perfona; veluri ü magiftratus, nobillis « velckrkus' p) injuriam (?) paflus fuerit, vel ü icnaton ab huimh perfona njuf^ fada üt, aut pïrcmdommove^ a liberis fvfUis. Aliter enim fenatoris & parentis dommique, aliter extranet & humiperfon* injuria aftim.tur. Nonnunquam & locus vulnens atrocem injuriam facit, veluti fi in oculo quis percuffus fuerit. Parv autem refert, utrum patrifamilias an filiofamfitas talis injuria fadafit: ram & hseC atrox injuria seftimabitur. .... - rr « (5 iö Inlummafciendumeft, de omni injuria eum, qui paffus eft poffe vel criminaliter agere vel civiliter. Et fi quidem civiliter agiiu? aftimatione facfta fecundum quod diftum eft, pcena pecumaria reo imponitur eaque aaori eeditJ r) Sin autemi cnminalicer: tune vel inpmiam pecuniariam fifco perfolvendam condemnatur U) vet officio judicis extraordinaria pcena reo ïrrogatur: hoc videhce.oofervando, ut fi poena relegatione ftt mimr per procuratorcs paflint adionem iujuriarum criminaliter vel perfequi vel iufcicere. ( /) _ ■ «ii Non folum autem ita injuriarum tenetur, qui iecit injuriam , verum ille quoque ad palinodiam praeterea obligatur. u (5 io Haec adio morte alterutrïus, {v) anno ^ fi verbis fafta v & diflimulatione aboletur, & ideo fi quis injuriam dereliauerit hoc eft, ftatim paffus ad animum fuum non revocavent, poftea expcenitentia remiffam injuriam non potent recolere. DE OBLIGATIONIBUS, QVM QUASIEXBEUCTO NASCUNTUR. T I T U L u s V. Siiudex litem per imprudentiam male judicaverit y hodie woxxideo ^obligatus, (y) fed ƒ dolo malo id fecerit, utique peccaffe m- ejioungeu-us, v./; v-u-j» "•• O) A 37. §. i.ff. h.l. 42. §. i- ff. de\ \ procurat: Zoef: ff. h. n. 15. j (») /. 12. infi ff', de accuf. Ant.Matthse | de crim: b.t. c. 1. n. 4. j (o) Jus Omland: lib: 7. art: 18. Oldam.pt lib:5. art: 34. ibi; boete ende bretic (p) Jus Omland: Uh: 6. art. 32. Oldempt: lib: 5. art: 75 & 76. \ (o) Jus Omland: lib: 5. art: 34 6? 35Oldampt: lib: 5. art: 75. (r) /. 37. §. i.f. b. Gail: 1. O*/? 65. «.2. ($) Treutl: 2. difp: 30. tb.ó.b. Harp- 1 precht: &. ». 25 & 26. \ (t) Treutl: d. Ut: b. Cypr: Regn: adb. ) $.1. i.pf.anper al. cauf: appellat: Halm: I tel- zdlVefenbrjf.de except: n.$. HiUigerï D. E. lib:\Z c. 10. Uti6. («) Mynftng: 2. 98. ». 10 Perez: C.£. «.22. Carpzov: 1. prax: crim: 9^. 7.50. Harpprecht: ad%.\o. b. «.63.Grot: 3. introd: 36.». 6. Groeneweg: add.§. n. '1. Voet: «. 2. Conftit: convent: jurid: Groninga, in curia 21. yför//r,574- (ü) ^. de perp: & temp-atl:Bachov: h. n. 4.Leeuwen. 5. cenf:for: 25. n. 10. Ml.5.Cb. (x) Sande 5. «V: 8. def: 3- Leeuwen. d.n.10. (?) Groeneweg: £. «. 1. Wurmfer. pracl.for: lib: l.obf: 2. /»ƒ/. Voet: b. n. 3.  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMIetc. io9 teiligitur, &in quantum de ea re aequum religioni fuperioris judicantis videbitur, poenam fuftinebit. (z) §. i. Item is, ex cujus cceraaculo, vel proprio ipfius, vel condutfo, vel in quo gratis habitat, dcjedum efTufumve aliquid eftj ita ut alicui noceret: quafi ex maleficio obligatus intelligitur. Ideo autem non proprie ex maleficio obligatus intelligitur, quia plerumque ob alterius culpam tenetur. Cui fimilis efl is, qui ea parte, qua vulgo iter fieri folet, id pofitumaut fufpenfum habet, quod poteft fi ceciderit alicui nocere: quo cafu pcena arbitraria (a) conftituta eft. De eo vero , quod d. jedum fit, (b) conflituta eft adio. Ob hominem vero liberum occifum, pcena arbitraria. (e) conftituitur. Preetcrea Jive mortuus fit five vivat, nocitumque ei eflè dicatut: in nöhnullis locis ad mulftam pwnamque (d) in aliis quantum ob eam rem aequum judici videtur, adio datur. Judex enim computare debet mercedes medicis praeftitas, caeteraque impendia, quae in curationè fada funt, praeterea operas, quibus caruit aut carkurus eft ob id, quod inutilis eft faéftüs, §. 2. Si filius feorfum a patre habitaverit, emancipatus cenfetur> (e) quare fi quid ex ccenaculo ejus dejedum efTufumve fuerit, five quid pofitum fufpenfumve habuerit, cujus cafus periculofus eft: placuit in patrem nullam effe aclionem, bed cum ipfo ülio agendum efle: (ƒ) Quodt& in filio judice obfervandum eft, qui litem male dolo malo judicavit. §. 3. item exercitor navis aut cauponaa aut ftabuli de dolo aut furto, quod in navi aut caupona aut ftapulo fadum erit, tenetur, Mam aliquatenus culpae reus eft, quod opera malorum hominum uteretur. Quamquam & propter furtum veCtorum (f viatorurn teneatur; (g) quos non repel!ere pot efl, f idfemel prof"effus, (b) antea autem in ipfius arbitrio ne quem recipiat. (i) In his autem cafibus adio competit, quae heredi quidem datur, adverfus heredem autem non competit, licet ubique jam non nifi reftitutioncm fimpli con* tineat. (k) DE ACTIONIBÜ & T S t ü L V s VI A ülo vel'fpcClaturutinftituenda, (/) cY tunevendi pot efl, (m) at' 1 que eft jus id efl poteftas legitima («) perfequendi in judicio , quod (2) arg: l. 15.ff.de judic: Nov: 124. c.2. autb: novo jure C. de peen: jud: male judic: Schultz: hi Ui; a. Groeneweg: b n. 2. Voet: b. n. 3. Ca) Struve Jurispr: lib: 3. tit: 26. n.3. (b) Groeneweg: h. n. 1. Cypr: Regn: adb. §. Struve d. tit: 26. n. 3. {f) Cypr: Regn: ad b. \. Leeuwen: cenf: for: lib: 5. c $o.n. 2. (d) Schultz: b. Ut: b. & fcripfi in 5.3. & uit: I. ad L. Aquil: Ce) §.?>.ƒ. quib: mod:patr:pot: foh. Cf) Cypr: Regn: adb.%. (g) 1.1. infi. 1.2.1.l-pr.ff. nauf.caup: ftab: (h) l. ü %. 6.ft.furti adv: naut: caup: LL. civit: Leid. art: 148. (/) d.l.i. §. i. ff. naut: caup: ftab. (k) Cypr: Regn: ad b.§. Leeuwéhs d. c. 30. n. 3. Struve d. tit: 26, ti. 2: Q 3  HO GERHARDI FELTMANNÏ quod fibi debetur, vel confideraturuti jam eft inftituta, (o) 'tune ccdi nequit (p) recleque dicitur remedium juris (q) quo perfequimur in judicio id, quod nobis praftandum ex jure rerum (r) vel perfonarum. (s) §. i. Omnium autem acliorrum exjürh rerum defcendentium quibus inter aliquos apud judices arbitrofve de quacunque re quseritur, fumma divifio in duo genera deducitur, aut enim in rem funt, aut in perfonam. Namque agit unufquifque, aut cum eo,qui ei obligatus eft, vel ex contraclu, vel ex maleficio: ey utroque vel vero vel prafumpto aut var iis caufarum figuris & aliis quibufdam modis, (t) quo cafu proditse funt acliones in perfonam, per quas intendit adverfarium ei dare aut facere oportere & femper adverfus eundem locum habent .(u) Aut cum eoagit, qui nullo jure ex juftitia fynallacïica (v) ei obligatus eft , movet tarnen alicui de aliqua re in qua jus habet, (zv) controverfiam, quo cafu proditse acliones in rem funt: veluti eft rei vindic at io quae datur domino {x) ex jure in re (y) corporali (z) conftituto, contra quemlibet ejus rei poffefforem, ut ab eo fibi res illa refliiuatur. (a ) §. 2. /Eque de ufufruclu, ufu & habitatione altisque juribus atque rebus incorpora/ibus( b)&de fervitutibus praediorum rufticorum, item prsediorem urbanorum, invicem quoque proditae funt acliones: Quarum una dicitur confejforia quae datur ei,qui ait fervitutem in re { c aliena fibi (d) competere contra quemcunque fe turbantem. {e) Altera vero negatoria, quae non oritur ex fervituté fed ei objicitur, (ƒ) datur que domino Cg) qui negat alteri in re fua competere fervitutem, (b) contra eum, qui eam fibi vindicat. Hac petitur pradium declarari liberum, illa vero fervituti obnoxium efie. (i) §. 3. Sed iftae quidem acliones, quarum mentionem habuumS non folum in rem funt, fed & hereditatis petitio, vindicat io dotis hypo* thee aha (f int er diclum, Quas priores duas, nam de c at er is pojtea, & ipfas neceffarium, eft exemplis oilendere, ut ecce heredi, propter jus tl) $■ 3- b de peen: tem. litig. (m) t. t.jp. de hered. vel act. vend. 1. 22. & 23. C. aw.and.1, x.C.de novat. Joan: a Sande deaftion: cefficap. 5. dn. 1. ad9. (n) Donell: adb.pr. n.$. Rktershuf: &Bacov: ibid: Vinn: h. n. 1. in comment. Co) l. 2.1.4. C. de litigof. Qf)) d. I. 2. & l. 4. Sande d. c. 5. ». 15. & feq. Frantzkc 1.var. refol. u.n. 8. (q) Tinife Faber: di/p. anniv. I. 27. tb. 1. b. Ludwel- b. n. 3. Vinn. h. in not. (r) arg. §. 1. I. h. junci. §.15. eod. Xt j f. 13.t b. 1.1. 37.pr.pf: de 0.&A. (t) l,i. pr.jf. eod. tit. 1.41. /. 25. §. 1. in fi. I, 52.4. t. (::) l.25. pr.jf. eod.Lciïms de J.&jf. Vb. 2. c. 2. dub. 2. //. II. (v) arg. §. 5. I. de except. Ego in tract. de jure in re & ad rem. c.ê.n.11. (w) Molina, Vinn. & Cf Steinberga me memoratU, tract. c.ii.n.6. | (x) /. 23.pr.jf.deR.F. I 1 y) Ego d. 'tract. c.12. «.4. (3) l. \.pr.ff. comm. div. (a) $. i.l. de offic. judic. In ire mobili multis in locis Belgii hoc fallit Ant.Matthasi par mm. 7. n.i.& J'eq. (b) veluti cénfu, decimis, jurisdidione patrimoniali, &c Bulius ad 1.2.ff.fi ferv. vind. n. 1. OJ /. 30. ff. de nox. aft. I. ig. ff de damni inf /■ 3. pr- C de prafc. 30. ann. (d) l 5.pr. ff. fi. ufufr. pet. {e) d. I. $.§.1. & 5. /. 9. ff.fi. ferv. vind, (f) Egod- tratl. c 20- «• 10. f g ) 1.2- infi. pr.jf. fi ferv- vind. (h) l 4. 5. 7. ff. eod 115.fi * °P- "ov' nunc. CO ars. d. I. 2. pr.fjfij**?** l\6' §• 3./. 8./>r. ff. eod. Dl Joh- Philippi ufus ' praft. ad Infi'. lib- 4- eclog- 44' »• a-  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI. in jus quod in cunClis rebus hereditarïts habet, (k) lexquoque (/) permittit in rem agere, ut aclor dicat fibi eas d pojfeffore reftitui debere five defunctus earum rerum dominus fuerit five non. (rn ) Vindicatio dotis marito datur conftante matrimouio, ut dicat adverfarium fuum rem dotalem reftituere oportere, (n) oriturque ex jure in re, (o) quod d dominio diftat. ( p ) §. 4. Namque non folum ex dominio vero fed fiClo ( q) in rem aclio nafcitur; quia fi porro cui ex jufta caufa res aliqua tradita fuerit veluti ex caufa emptionis, aut donationis, aut dotis, aut legatorum & necdum ejus rei dominus effeclus efl: fi ejus rei poffeffionern cafu amiferit, habet in rem aclionem ad eam perfequendam: in qua dicit is, quipoffefTionem amifit, eam rem fe ufucepiffe, quam ufu non cepit, & ita vindicat fuam effe: quse aclio Publiciana appeliatur, non tamen contra verum dominum competit,{ r) licet nunc domino detur. (s) §. 5. Rurfus ex diverfo, fi quis cam Reipublicae caufa id eft co0ut (t) abeffet, vel in hoftium poteftate effet, rem ejus, qui in civitate effet, ufuceperit: permittitur domino vel ufucapionem impedire teftatione fcripta magiftratui exhibita, (u) vel fi poffeffor reipublicas caufa abeffe delierit, tune intra quadriennium (v) eam petere : ut dicat poffefforem ufu non cepiffe, óz ob id fuam rem effe. §. 6. Item fi quis in fraudem creditorum rem fuam alicui tradiderit: bonis ejus a creditoribus poffeffis, permititur ipfis creditoribus, refcüla vel in irriitum ^rfw^(iu)traditione, eam rem petere, id efl, dicere eam rem traditam non effe, & obid in bonis debitoris manfriTe, atque hoc cafu in rem adio eft, orta ex pratorio pignor e; (x) vel dominio (y) aft fi creditores nondum mifft• fuerint in Bona debitoris, haut jus in re confecutifunt, éf tune in perfonam efi hac aclio Pauli*. ana. (z) 0. 7. Item Serviana & quafi Serviana, quae etiam hypothecaria vocatur ex jure in re oritur{a) (feü.aaio in rem (b) qua creditores pigno (k) 1.1.§. t.ff. ft pars hered-pet- Ego ditabl. c. i?>-per- tot- (/) Nam non tantum in rem eft fed etiam in perfonam. arg- §■ lo-1- h. I- 13.5. fi. 1.14. & fep ff de hered.pet- §. 28.1. h. I. go.ffd. f. atque adeo recfe mixta dicitur. / 7. C. eod. Ant. Merenda 6. controv. 47. per tot. ' (m) 1.19. &feq. ff- eod. O) 1.9. C- deR. V. tf) Treutl- Calvin- Tulden. Vultej. Chriften. Corvin-Hahn. &Campaz.quos adduxi in d. tratl- c. 18. n. 2. (p) Ego d. c-18. n. 12- &feq. (q) Ba.choy.deaB.difp- 13. tb-14. CO l.pen. ff. de Publ. in rem acl. arg. I31. f- depof. 0) Gail: 1. obf. 62- n. 5. Vinn. b.n. 4. 00 /. 36. ff. ex quib. cauf. maj. Cii) l. 2. C.de ann. except. Hahn: ad'Wefemb.ff. de ufucap. n. 15. Zoef. ff. eod. n.62,. Cv) Ifi- C- temp. in integr. reft- ibique Scotan: adq. 1 - D. Petr- Greve ad b- §■ D. Cypr: Regn: ibid. fzv) arg. I 1 .ff, de inj- rupt- irr. teft. juntl. conft. Caroli V. cujus meminernnt apud Belgas Wames: 4. confil.6^- n. 8. Cypr: Regn: adb. §■ Cl: Greve ibid. Voet: h. n. 6. (x) l.fi. C deprretor.pign. Ludwell. b. n. 2- (y) Philippi h- eclog. 45. n. 5. /-19. \. 16. ff. de damn. inf. (z) arg.l- io- pr. & %. 18. ff. qua in fraud. cred. I. 38. §.4- ff de ufur- 'Mu\Z. h- n- 3. Zel.tfsfr. Stat.Frif lib 1. tit. 10. §. x.art. 4. Cypr. Regn- b. n. ■ T'tn'5' 2utphanienfes Landrecht VI'1 rf'1*" Saxones Schultz. b. tit. Ut. c Idem Clivia* civitati indultum. Ego de ti tul. bonor. a. c. 11. n. 15. 1 (O Licet id vifum D. Voetio. h. n. 4. (ƒ) Att enim animus deliberatus ad- fuent in pacio adhnc quseri poteft, quod in conftituto non admittendum. arg. I. 35- §• 5- C de donat. jun&. Li. ff. de confl. pee. * GO t. t. C- Ne pater profil. W Veluti fi dum in facris paternis conftituti probabilem modum, quem pater folebat fervare, excedant & rem hanc vel illam emant. l.^. C. ad SC Maced, Quod cum Ionge differat a mercaturjs traciatione fruftra hanc acfionem ideo quodfilüfam, fi negotientur pro patribusfam habeantur, iuWatam cenfent Hahnius adtVejemb.jf.quodcum quiinal. pot. n. uit- Schotanus ibid. in annot. exanz. jur. Cypv: Regn: ad b.$. Schultz: b. Ut* Ut. g.  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. ïi\ juiliffime commendat ei talem aclionem, per quam tantun quaeritur, anjuravit. Nifievidensprobeturperjurium. (i) ö. 12. Pcenales quoque acliones praetor multas introduxit: veluti adverfus eum qui quid ex albo ejus vel cujufque magiftratus (k) corrupiffet: & in eum, qui parentem in jus vocaflet, cüm id non impetralfet, fed vel per apparitorem haut adito judice eum vocaverht\ (/) vel apud magifiraturn famofam caufam diffimulaverit. (m) Item adverfus eum, qui vi exemerit eum, qui in jus vocaretur, cujufve dolo alius exemeric, & alias innumerabiles jive plures. (n) §. 13. Praejudiciales acliones in rem ratione effeclus ,(0) eiTe videntur: quales funt per quas quaeritur, an aliquis liber, an homo proprius, (p) vel civis autfubjectus-> nobilis an plebejus, (q) fit? vel de partu agnofcendo. §. 14. Sic itaque difcretis aclionibus, certum elt, rión poiTe aclorem fuam rem cujus fe dominum dicit ita aft) aliquo petere, ut dominum. Plane odiofurum, quo magis pluribus teneantur, efïëctum, ut rei recipiendae nomine fures etiarri hac aclione teneatur,fi appareat eos dare oportere: quamvis fit adverfus eos etiam BS rerh adio, per quam rêm fuam quis effe petit. (r) §■ 15. Appellamus autem in rem quidem acliones, vindicationes, in perfonam vero adiones,condic~tiones, nunc vero abufive dicimus omnem aclionem üno vocdbulo, nulla enim hoc témpöre eo nomine difihiciio fit. §. 16. Sequens illa divifio efi, quod quaedam acliones rei perfëquendae gratia comparatae funt , quaedam poenae perfëquendae, qus^ dam miftae funt, hodie ab ufu f ere receffit. §. ly. Rei perfëquendae caufa comparaté namqueómnesacliones, §. ï8. Ex maleEciis jure Romano proditae acliones quoque comparatae funt rei perfequendx caufa. Sed ex novis legibus atque in/limtis locorum privati aliquando prater id quod iis abefil poenam perfe* quuntur, (j) r 4 : ■(/) arg.l. fi. C.de reb. cred: Ant. Faber. Cod. Sab. lib- 4. tit. 1. def, 2. n. 2. c? dif. 24. n. 4.Groeneweg. adl.i.C- d. t. n. 5.Philippi. h. eclog. 50, n. \o.&i6. Barho&add. l. fi. n\ f. Cf Cypr. Regn. adb. §. tamen ait fe demirari nullum oculatorum interpretum id ame_fe vidifle. (k) Arbitraria poena in his tribus deli&is locum habet. Val. Andr. De/fel. ad 'Zoeft. I.b. n. 39. Buftus adl. 7-ff. de jurifd. 11.4. Schultz. bi lit.K. Cypr. Regn. b. Voet. iUd.n.^.Scotan.tit.ff. dejurifd.Vqena. 15. aureorum contra in jus vocantem fancita Jure Oldampt. lib. 2. artic. 1. (/) Voeu hn. 4. Sic cape Jus Oldampt:. d. art. 1. (m) D. Cypr.Regn. (») Loccamer. ad procem- Inft.%. 1. Ut. b. (0) Si enim caufam fpecfes funt ex jure perfonarum atque ideo nec in rem I neque in perfonam. Hunnius 4. var. refol. I 2. q. 5. Perez. erot, I. h. Ego de jure in re.c. I 7. n. y.&feq. j (p ) Schultz. h. lit, d. & e. Jafon. adb. ï §■ n. 44. & 45. Mynfingcr. ibid. n. 22. 01- '. dendorp. claft'.^. acl.for. a&.y. Gomiz. b. | //. 6. Zafius ibid. n. 14. pPeig. n. 7. Harpprecht. n. 5. Cypr. Regn. ad h. Licet ex Veftofalia in Belgium fugeret, uti re- | lpondi ad defiderium generofdf. D. Baronis deDorth.D.in Ifumb.et Vehhof 3.0etobr. 1661. ratio peti poteft ex dief is in §.ƒ/.ƒ. de Libert. . (q) Cypr. Regn. ad§. 14b. Voet./??. n. 2. Ego de titul, honor. 2. c,17.U.1.&' 2, (r) Condiétio utilior tum quod re perempta quoque detur, tum quod iii ea non opus probare dominium. . ( s ) LL. TranfPfal. p. 2. tit. 7. §. 7, yUltraj. rubr. 7. art. 7. Daventr. 3. tit. 7I i%- 8. jus Omland, lib. 7. art. 16, K  ii4 GERHARDI PELTMANNI §. to. Vi bonorum raptorum & legis Aquilia: adio mifta non efi:: Sed nec mifta eft actio contra eos, qui relicta facrofandis Eccleliis; vel aliis venerabilibus locis, legati vel fideicommiffi nomine, dare diftulerint: ufque adeo, ut etiam in judicium vocarentur, tune enim & ipfam rem vel pecuniam, quae relida eft, tantum dare compelluntur. (t) §. 20. Quaedam adiones miftam caufam obtinere cernuntur (?/) CY tam in rem, (v) quam in perfonam funt, (w) qualis eft familiae ercifcundae adio (x) quae competit coberedibus de dividenda heredate. Item communi dividundo, (y) quae inter eos redditur, inter quos aliquid commune eft; ut id dividatur. Item finium regundorum adio, (z) qua inter eos agitur, qui conflnes agros habent. \n quibus tribus judiciis permittitur judici rem alicui ex litigatoribus ex bono & sequo adjudicare: & ft unius pars praegravari videbitur, eum invicem certa pecunia alteri condemnare. §.21. Omnes autem adiones privatis competent es hodie pier urnque (a) in fimplum conceptoe funt, fedd magiftratu vel in duplum, vel in triplum, vel in quadruplum imo ulterius adio ftscalis extenditur ut adhuc ideo utile fit fcire, quando ultra fimplum olim aclio data fuit. (j. 22. In fimplum agebatur: veluti ex ftipulatione, ex mutui datione, ex empto vendito, locato condudo, mandato & denique ex aliis quam plurimis caufis. §. 23. In duplum veluti furti nec manifefti, damni injuriae ex lege Aquilia, depofiti miferabilis. Item fervi corrupti utilis quae competit in eum, cujus hortatu confiliove filius aut famulus alienus fugerit, aut contumax adverfus dominum patremve facïus eft, aut luxuriofe vivere cceperit, aut denique quolibet modo deterior faöus fit. Item ex legato, quod venerabilibus locis reliclum eft: fecundum ca, quse fupra diximus. §. 24. Tripli vero propter damnum quod paffus fuerit reusab adore, qui majorem quantitatem in libello conventionis inferuerat. <$. 25. Quadrupli autem agebatur: veluti furti manifefti: item de eo, quod metus caufa fadum fit, deque ea pecunia, quae in hoc data fit, ut is cui datur, calumniae caufa negotium alicui faceret, vel non faceret. Item iis executoribus litium, qui a reis quicquam exegerint, quod non debetur. §. 26. (/) Cypr: Regn: ad§. 26. b. t. Sic lite orta inter Secrctarii Stutzingii heredes & Synodos Clivo-Marcanas propter 500, lmpcr. thakros eccleliai Clivenfi refonnatafc legatos, non duplum etiamfi id in aclis petitum erat, fed fimplum dare condemnatiheredes, qui dillulerant relicti folutionem, donec ideo in judiciuum vocarentur, cognitoribus Nobilfi'.JCtisTremonienfibus D.Löbbeke, D.Huberti, D. Kyrberg & D.Kupfer. qu?e fententia in ilfuflri regimine Clivis promulgata fuit men/s April 1670. idemque pronunciaveratlaudatillimum regi-1 men 7. Nov. 13. Decembr. 1669. («) Jus Oldampt. lib. 3. art. 2. ' (v) Quatenus agens fuum firmamentumponit in jure in re vel dominii vel hereditatis.g. i.b.t. (w~) Si fpecfamus obligationem natam q. ex contraclu. §. 3. /. deobl. qua q. ex contr. elegatiffimc Frantzke exerc. I. | (-y) /. 22. §. 4.ff. fam. bercifc. l.i.§.i. ff. fi pars bered. pet. arg. l.x.$. z. C. de ann. except. §. 28.1. h. 00 l' 3- pr-1.4. §. 3. ƒ• comm. div. d. I. 1. %. i. C. de ann. except. C «8- b. (2) Paulus in l. i.ff.'fin.regund. grxciffirt, poft verbum licet ad\ict voculam quoque : (a) Adi dicfa ad$. 18. b.t. n. 58.  INSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. 115 Cj. 26. Sed furti quidem nec manifefti aclio: & fervi corrupti, a caeteris, de quibus fimul locuti fumus non diffèrunt. §. 27. Item, adio de eo quod metus caufa faclum fit, a caeteris, de quibus fimul locuti fumus non diftert, ut rapte enim in fimplum. §. 28. Aclionum autem quaedam adhuc hodie, (b) bonae fidei autonomaflicefic fumpta (c) funt, quaedam ftricli juris ideft adftriclioris poteftatis. (d) Bonae fidei funt hae qua oriuntur ex contraèibus negotüsqua bona fidei, (e) veluti ex empto, vendito, locato, condudio, negotiorum geftorum, mandati, depofiti, pro focio, tutelae, commodati, pignoratitia, familiae erciscundae, communi dividundo, praefcriptis verbis, quae de aeftimatio proponitur, & ea quae ex permutatione competit, & hereditatis petitio. 0. 29. Fuerat antea & rei uxoriae aclio qua merito fublata eYex ftipulatu aclio, quae pro ea introducla eft, naturam bonae fidei judicii tantum in repmitione dotis meruit, ut bonae fidei fit: fed & tacitam ei dedit jus hypothecam. Prseferri autem aliis creditoribus non tamen anteriorem expreffam hypothecam habentibus( f) in hypothecis tune cenfuimus, cum nulla inter conjuges rerum univerfalis focietas eft & (g) ipfa mulier de dote fua experiatur, cujus foiius providentia hoc indutfum efl. §.3. In bonae fidei judiciis libera poteftas permitti videatur judici ex bono aequo aeftimandi quantum auclori reftitui debeat. In quo & illud continetur, ut fi quid invicem praeftare aclorern oporteat, eo compenfato, in reliquum is, cum quo a&um eft, debeat condernnari. Sed & in ftriöi juris non ratione objetïi, (b) fed fubjecli fic dici is judiciis, veluti rnutui ,Jlipulationis: compenfationes, quae jure aperto nituntur, acliones ipfo jure minuant, five in rem, five in perfomm five alias quafcunque: excepta fola depofiti aclione , cui aliquid compenfationis nomine, prat er quam fi in ipfam rem depofitum quidimpenfum, (i) oponi, fane iniquum efle credimus: ne fub praetextu ex alia caufa defcendentis compenfationis, depofita-* rum rerum quis exaclione defraudetur. §.31. Praeterea quasdam acliones arbitrarias, id eft ex arbitrio judicis pendentes, appellamus, in quibus, niü arbitrio judicis is, cum quo agitur, aclori fatisfaciat: veluti rem reftituat, vel exhibe- at, (f) Bzckev. de a&ipn.difp. 6. tb. 12. Ut. b. Sutholc. diff.iZ. apb. 6$. Cup. ad j Groene wegen, b.n. 2. D. Voet ad §. 30./.£.». 2. D.Greve tfrf. b\ Schultz. I h.lit. ?.Diffentitp.Cypr.Regn.adb.%. I Amef. de confeient. lib. 5. c. 42. §. 22. Mi- I nus recfe! Nam bonafides nonopponi-1 tur hic malaj fidei, haïc enim in omni re improbatur. l.pen. C. de inujt*. ftip.hzy? | man, Theol.mor.lib.^.tr.c. 4.3.». 4. (c) Bauny Theol.moral. p.^.tracl.i. q.l (d) Wzh$ï. dccontra&.p. 2. lib. i.q.2. Leflius^J. & J. lib. 2. c.17. dub. 3. m. 15. R 1 (eyVide diéia in tit- de cb!. qua ex conf. ( ƒ') Carpzov.p. 1.1. F. conft. 28. def. 64. &6fi. Gail. 2. obf 25. ti> 10. Richter deprivil. cred. difp, 6'. c. %fe&. 1. Chriftinaï4. decif, 159.'/;. 8. Ant. Faber. Cod, Sab. lib. 4. tit. 8. def. 1.11. 2, in not. Leeuwen l.cenf- for. 12, «.3. Philippi eclog. 53-"-?>-&fip (g) De qua capiendi Belgaï JCtinegantes dotium privilegium hodie locum habere. Voet. b. n. 2. (b) l. 8. C. de judic. (V) arg. 1.18. %fi, ff-, commod- 2-  116 GERHARDI FELTMANNI at, vel folvat, vel exnoxali caufa dedat: condernnari debat. Sed iftae aftiones, tam in rem, quam in perfonam inveniuntur. In rem, veluti Publiciana, & hypothecaria. In perfonam, veluti quibus de eo agitur, quod vi aut metus caufa, aut dolo malo factum eil. Item cum id, quod certo loco promiffum eft, petitur. Ad exhibendum quoque actio ex arbitrio judicis pendet. In his enim aöionibus & caeteris ftmilibus, permittiter judici propter aliquod accidens ex bono & aequo, fecundum cujufque rei, de qua acium eft, adventitiam naturam, aeftimare quemadmodum aclori fatisfieri oporteat. §. 32. Curare autem debet judex, ut omnino, quantum poflibile ei fit, certa? pecunia? vel rei fententiam ferat: etiam ft de incerta quantitate apud eum acium eft. §. 33. Si quis agens, in intcntione fua plus complexus fuerit, quam ad eum pertineat: in ornne,fi quod forte damnum ex hac caufa acciderit ei, contra quem plus petitum fuerit, püniatur. (k) §. 34. Si minus in intentione fua complexus fuerit aclor, quam ad eum pertineat: veluti ft cum ei decem aurei deberentur, quinque fibi dari oportere intenderit: aut fi cum totus fundus ejus eflet, partem dimidiam fuam effe petierit: fme periculo agit, in reliquum enim nihilominus judex adverfarium in eodem judicio ei condemnat. f5. 35. Si quis aliud pro alio intenderit: nihil eum periciitarï placet hadenus, ut caufa non cadat, (/) fed in eodem judicio fiexpen/as alteri effect as deliberantique fp acium (m) praftat, (») cognita veritate, errorem fuum corrigere ei permittitur: veluti ü is, qui equum Oldenburgicum petere deberet, Polonicum, non tamen poft litis conteftationem invito adverfario, (0) petierit: aut fi quis ex teftamento dari fibi oportere intenderit, quod ex ftipulatu debetur. fj. 36. Sunt praeterea quaedam actiones, quibus noif femper folidum, quod nobis debetur, perfequimur: fed modo folidum perfequimur, modo minus: ut ecce, fi in peculium filii agamus. Nam fi non minus in peculio fit, quam perfequimur: in folidum pater condemnatur: fi vero minus invenitur: eatenus condemnat judex, quatenus in peculio fit. §. 37. Item fi de dote in judicio mulier agat: placet eatenus maritum condernnari debere, quatenus facere poflit, id eft, quatenus facultates ejus patiuntur. Itaque fi dotis quantitati concurrant facultates ejus, in folidum damnatur: ft minus, in tantum, quantum facere poteft. (p) Propter retentionem quoque dotis repetitio minuitur. Nam ob impenfas neceffarias in res dotales faclas, maritio, quafi retentio concefla eft: quia ipfo jure neceffariis fumptibus dos, ft pro parte in pecunia confiftat, (q) minuitur. 0- 3$ (k) Vinn. b. n. 2. Groeneweg: ad tit. C. depiusptiit.Voct. adb. §.n. 2. D.Greve adb. §. Cypr: Regn: ibid: Schultz: b. tit. lic y. (0*rg:§.35.ft,. t. (m) arg: 1.1. ff. de edendo. («) Groenewegen. adb. §. Voet.b. n. 2. (0) D. Greve ad h. §. in ff Radelant., decif: 79. n. 2.&'3. Gail: obf. i.$i.n. 9. Sande decif: Frif:lib: 1. tit: 18. defii. & def: 1. (f) Groeneweg: b. ti. 3. (q) Si enim in corporibus , tune ecv rum non fitdiminutio fed retentio /. 5. pr:jff. de impenf in res dot. L39. ftf. de acl: emti. Nec hoc correcfum /. un: §. 5. C. de  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. h7 $. 38. Sed & fi quis cum parente fuo (r) vel domino agat homo proprius: item fi focius cum focio, judicio focietatis agit: (s) non plus aCtor confequitur, quam adverfarius ejus facere poteft. Idem ertii quis ex donatione fua conveniatur, (t) etiamque miles (u) vel tliujtris perfona, aut profeffor lite pulfetur. (v) $. 39- Compenfationes quoque oppofitae, plerumque erftciunt, ut minus quisque confequatur, quam ei debeatur. Nam ex bono , & sequo habita ratione ejus, quod invicem aftorem ex eadem caufa praeftare oportet, in reliquum eum cum quo aftum eft condamnat. (w) §. 40. Cum eo quoque, qui creditoribus fuis bönis jure permis tente (x) & fervata forma publice prafcripta (y) ceflit, ft poftea aliquid acquifierit, quod idoneum emolumentum habeat: ex integroinid, quod facere poteft, creditores experiuntur: inhumanum enim erat fpoliatum fortunis fuis in folidum tune iterum damnari. QUOD CUM EO, QUI IN ALIENA POTESTATE EST. NEGOTIUM GESTUM ESSE DICITUR, T i t ü l u s Vit Quia tamen fuperius mentioncm habuimus de aftionê qua in peculium Morum familiarum agitur: opus eft, ut de adione & de caeteris qua? eorundem nomine in parentes dari folent, diligentius admoneamus. Et quia fervi in Germania & Belgio effe defierurJ, dirigamus fermonem in perfonam fi lii patris que. §. 1. Si igitur juffu pat meum fi Ho negotium geftum erit: in folidum jus adverfus patrem adionem pollicetur: fcilicet quia is, qui ita contrahit, fidem patris fequi videtur. §. 2. Eadem ratione duas alias in folidum adlones pollicetun quarum altera exercitoria, altera inftitoria appeliatur. Exercitoria tune habet locum, cum quis filium fuum extraneamve perfonam m agiftrum navi prapofuerit, & quid cum eo ejus rei gratia, cui praepo- fitus de re iux: aft: üti putat D.Cypr: Regn: adb.%. Nam retentio hic non tam rei aliense quam propriïe fit, definit'enim eatenus fundus effe dotalis./. 56 §.3 ff. de jure dot.Brunneman. ad d.l.un, (r) Voet: h. n. 3. (Y) Socius apud Hoilandos non habet beneficium competentie. Groeneweg. h. n. 2. (^Groeneweg: h. n. 5. Confult.JCC. Bztzv.p. i.confi 2,69. (u) /. 6» /.t ö. f. de re jud. Groene we * gen. ad d.l. 6. (v) Richter: p, 1. decif: 24, n. 2. &feq. Berlich: p. 1. concl,pratl. 80. n. 54. Philippi h. eilog: 60. n. 9. & feq, (zu) Leeuwen: 4- cenf: for: 36. n. 2. (pc) Ego de juranr.perhorrejc: c. 30.», 11. Schultz: b> t. Ut: bb* Leeimen, 4. cenf: for: 46. «.9. Treutl: 2. dijp: 24. tb:4. R, Groenezveg: adl. 4. C. qui bon: eed: n. 3. (y) Voet: h. n. 2, Leeuwen, d. c. 4.6° n. xo.&xi. R3  ii8 GERHARDI FELTMANNI fituserit, contraclum fuerit. Ideo autem exercitoria vocatur, quia exercitor is appeliatur, ad quem quotidianus navis quseftus pertinet. (z) Inftitoria tune locum habet, cum quis taberna? forte, aut cuilibet negotiationi filium fuum extraneumvc hominem praepofuerit, & quid cum eo ejus rei caufa, cui praepofitus erit contraclum fuerit. Ideo autem inftitoria appeliatur, quia qui negotiationibus praeponuntur, inftitores (a) vocantur. §. 3. Introduxit juris hodierni ratio aclionem fi filius negotietur (c) 6c quid cum eo ejus rei caufa contraclum erit, id creditores ab ipfo filio pet ant. (cl) §. 4. Praeterea introducla eft aclio de peculio, dequeeo, quod in rem ideft utilitatem patris verfum erit: ut quamvis fine voluntate patris negotium geftum erit, tamen five quid in rem ejus verfum fuerit, id totum praeftare debeat, (e) five quid non fit in rem ejus verfum, id eatenus praeftare debeat, quatenus peculium patitur, §. 5. Caeterum dubium non eft, quin is quoque qui juffu patris contraxerit erit ftultiflimus, fi hanc aclionem omittat, qua facillime folidum confequi poflit. §. 6. Quae dixi de filio & patre eadem intelligi velim de filia non de nepote & nepte, & avo, cujus in poteftate hodie non funt. (J. 7. JIIucT proprie fervatur in eorum perfona, quod fenatusconfultum Macedonianum prohibuit, mutuas pecunias dare res ve alias vendere ut f raus juri fiat (g ) eis, qui in poteftate parentis funt; & ei qui crediderit, denegatur aclio tam adverfus ipfum filium filiamve, nepotem neptemve five adhuc in poteftate fint, five morte parentis, vel emancipatione fuae poteftatis effe cceperint quam adverfus patrem avumve: five ijle eos habeat adhuc in poteftate, five eos emancipaverit. Quae ideo fenatus profpexit, quia faepe onerati aere alieno creditarum pecuniavum, quas in luxuriam confumebant, vitae parentum infidiabantur, atque ideo filius ei renuntiare nequit, {h) quamquam Ji paterfamilias facïus folverit, ei repetitia non detur. (i) §. 8. Illud in fumma admonendi fumus , ei qui exercitoria actione (z) Vernacule Reeder. Bufius. ad/.i. ff. de exerc. act. n. 1. Loccen. de jure marit. lib. 3. c. 7.11. 2. (a) Hodie faffores. Treutl: 1. . 24. tb. 7.c. Cypr: Regn: adb. §. (b) Pi de tit. quib. mod. patr. pot.folv. & Jus Oldampt. lib. 2. art. 6. Omland, lib. 3. art. 39. (c) Vide dicla in not. ad tit. I. de acl. 71.43. (d) Hahn. adWefemb.ff. de tribut.aB. n. 1. Groene wegen. adl. 5. ff. eod. n. 3. Scultz, h. Ut. c. (e) arg. I. 206. ff. de Ü.J.Cypr: Regn: adb.§. ( f) Dixi in §.fi. I. de patr. pot. U * 3- §• 3- ï* 7- $• 3-ff- ] Statut: Colotri Agrippinenf: Grivell:^//? Dol. 14.«. 6. & 21. Ant. Matthaei Avus difp: ff. $1. tb. 5. (b) arg. I. 7- §. 4. b 38. ff. depacl. Fa- ehinaj. 2. controv. 62. Ludwel. h. n. 6. D. Greve. adbA. Bufius adl. x.ff. ad SC- Maced. n. 3. Hahn. ad Wef. ff. eod.n-%. Leeuwen. 4. cenf. for. 3. n. 11. Et fic inï tellige Jus Omland, lib, 3. art.^.ihi; [geenfcbulden: atque ita in cafu equi venditi filio, patrem abfolvit Camera 6. Decctnb. 1628. (i)l-7.%fi.ff.adSC.Maced. &7. 40. ff.de cond. indeb- rationes petas ex/. 10. ff. adSC. Maced.&l. x^.ff.deR-J.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIML etc. t'ty actione tenetur, non pofTe plus apud Batavos condici: quam efl aflimat io navis tf earum rerum qua in navi funt. (k) DE NOXALIBUS ACTIONIBUS. T i t u L ü s VUL px maieficiis fervorum id efi Slavorum noxales acliones proditae * J funt, quibus domino damnato permittitur, aut litis aeftimationem fu Oer re, aut ipfum hominem noxae dedere. §. i. Maleficium,//*/*///^ damnum, rapina, injuria. ' §• Namque erat iniquum, nequitiam eorum Slavorum ultra ipiorum corpora dominis damnofam effe. 1 §. 3. Dominus hodie famuli fui nomine conventus, mercedem famulo debttam (l) aelori dando eumve exhibendo, (m) liberatur. §. 4. Sunt autem ipfi famuli pro reliquo obligat L Nifi domini culpa aut juffu id fecerint, tune enim & dominuè tenetur, (n) §. 5. Omnis autem noxalis aclio caput fequitur. Nam ft fervus tuus m Indiis aut Guinea noxiam commiferit: quamdiu in tua poteftate fit, tecum eft actio. Si autem in alterius poteftatem pervenerit: cum illo incipit actio effe. 0. 6. Sifamulus domino damnum dederit aclio nafcitur In quam venit quidquid dolo, culpa vel negligentia amiffum aut corruptum. (0) §• 7- Sed CY ipfos filios familiarum pro fuis delictis poffe punk ri fp) vel ft bona habeant parentes tanquam legitimos adminiflratores. (q) vel ad quantitatem legitimae (r) vel in folidum fi leze civitatis al terutrum cautum (s) conveniri, conftat* SI QUADRUPES PAUPERJEM FECISSE DICATUR, T i t U L u s IX. ^nimalium nomine, quae ratione carent, fi qua lafcivia, aut pavore, aut veritate pauperiem fecerit: noxaiis adio proditaeft. Quae rv\ t> 1 * * . . .. ~ . , . . at. acl- ibiqueVimi. in not- Coren: decif, 40. n. 26. Voet. ad §. 2. h. n. 3. Grot 2 de jure p. & h n. n. Introd. 1. n. 44. Groene wegen. ibid. in not. ■ ■ (0 Cypr: Regn: ad%. 2.£./. Schultz: b. Ut. a. Wefemb:^ b. t. n. 7. Hahn: ibid. Moller- 4. femefir. 18. n. 2.Groenewegen. ad rubr. ff. de pecul, a. 1. («) Jus Oldampt. lib. 5. art. 70. Voet: ad §. 6. />.». 3. v'V *» I.C i7ö 1,. ;ƒ«/: /. 11.§. 3. /f. afe ?»/■»/■. Oldampt: lib: 5. 69. Philippi Z>. eclog: 62. n. 10. c?j% O) Jas Oldampt: lib: 2 ■ art: 11. (p) Cypr: Regn: ad b.§. Chriftina?? ] 3. */,ffg: Ord: tit: 6. & U. G. O. tit: 4- neque in aliis Germania: judiciis inferioribus nec etiam hic Groninga? id öbfervatür: Jus Omland: lib: 2. art: 3 a. ubi & advocatus a procuratore non differt. (ö) Rittershuf: ad Nov:p. 9. c. p- n. 16. Heig.b. n. ii. Groenewegen:h.n. 2-Mcrulaprax: civ: lib: 4. tit: 36. e.i- n. 5. Vinn: ad h. t. Ego tratt: de jurej: in alt: anim: c. 3. n. 23. (f) Vuet:/>. ti. 2.  I NS TIT U TIO NES JURLS NOVISSIML 121 tuus procurator intelligitur. Ita tamen ut vel inftrumento publico (c) vel apud ada confeclg (d) conflituatur apud nonnullos Belgas, DE SATISDATIONIBUS. T I T U L u s XI. gatifdationuro modum alium novitas per ufum amplexa elir. §. 1. Si enim quis agat tune de experfis litis reo, fiab folvatur ts,reddendis, (e) nec non de reconventione (ƒ) cavere (f domicilium tn loco judicii ad efifétium citandi cligcre (g) cogitur. • r ' ■?Jlve. quis iu rem aöione convenitur, üve perfonali fuo no • mmer fatifdationem dare compellitur: pro fua tantum perfona, <3uocl ^J'^1010 permaneat ufque ad terminum litis. (h) Nifi per egnnus ju & de fuga fufpedus, tuneenim & judicatum folvi fatis daie cogitur ft) uterque tam aclor quam reus vel nudam promiffionem, Ji immobilia pofifideatftk) vel fatisdationem per fidejuffores dare compellitur, vel fi hos reperire nequeat committitur fuae promilTioni cum jurejurando, quam juratoriam cautionem vocant. (I) ö. 3- Sm autem per procuratorem lis vel infertur, vel fufcipitur, in adoris quidem perfona, fi non mandatum fi perfeclum, ratam rem dominum habiturum fatifdatlonem procurator dart compellitur. (m) §. 4. Si vero aliquis convenitur: fi quidem praefèns ipfe fui prócuratons fidejuftor exiftat, pro eo omni de quo antea fuit diclum, (n) vel (c) Tftftr. cur. Holland, art: 53. Stat. Frif. /.3; tit. 10. art. r. ubi exceptio mn■siuliarumperfonarum fit. LL. Tranf-Ifal p.i.tit:z:$.ii[&> ia. (pi), Conftet. Felav: tit. 16". %. j. 2. LL. Civit: Zutphan. tit. 16. art. 17. Rureemund.p: 5. tit. 4. §. 8. art. 9. _ (e) Treutl. 1. difp. 5. tb: 3. g.Wefemb. ƒ. qui fatifd: cog. n. 6: Brunneman. de procejf. c. 8. «.3. (ƒ ) Jus Omland, lib. 2. art. 36. Voet. <*d§. 5. h. n. 2. Schultz. b. Hl. f Philippi h. eclog. 66. n. 4. Carpzov. procejf. jur. tit. 9. art: 5. n. tLy.&fiq: (g) Jus Oldampt. lib. 1. art. 64. Merulaprax. civ. 1.4. tit. 41. c.i. n.\. Groedeweg: ad $..2. b.n. 2: Corvin: ƒ. d. t. Hilliger. D. E. lib. 23. c 9. Ut. z. ..; (f) .Jus Oldampt. lib. 1. art. 65. Heling: de fidejuff. cio- n. 48. Ilico Ümmius difp. ad procejf 9'. n. 14. CO Jus Oldampt. d. I. art. 67. Cypr: Regn:^§. fi. h. Carpzov: 2. refp. 79. 1/7. 11. Groenew: ad %. 1. h. n. 1. LL. Trans-lfal. p. 1. tit. 3. art. 4. ' I (k) Jus Oldampt. d. I. art.47- l.pen.pr. 1 ff. qui fatifd ccgMeruh d. c.i.n.i. Quod. ] autem D. Voet- ad§. $. b.th 2. dicat ufu id apud Belgas non fervari, id fortaffis verum hactenus quod pofieifor immobilium debeat bona" illa fubjicere executioni iftius tribunaüs coram quo lis tracfatur. Jus Omland, lib. 2. art. 36/Vultej, 2. de judic. 5. «.,211. Wilh: van Alphen Papegay. p. 317. vel fi in alia provincia fita. Öofifr.IPofjger. Ordn. tit. 23. Schultz: h. Ut. a. (I) jus Omland, d, art. 36. & judicatum a Camera. 2,.May. 1649. \7.Decemb. 1655.6.Mart. & ig.Maif. 1656. nec noii nuper a fenatu Academico. i^o.Merula d- tit. 41. c.x.n. 2. Alphend. Pagegay, p: ( m ) bi. C. dc procurat. Vafquhls ë controv. illuftr-16.?/. 3, O') in%. 2.11.4 é §  i22 GERHARDI FELTMANNI velji reus immobilia non habeat eam farifdationem procurator expo nere debet. (o) 0. 5. Si vero reus praefto ex quacunque caufa non fuerit, & alius velit abfque mandato (p) defenfionem ejus fubire: nulla differentia inter actiones in rem vel perfonales introducenda, poteft hoc facere: ita tamen, ut iatifdationem praeftat. (q) Nemo enim fecundum veterem regulam ut jam di&um eft alinae rei fme fatisdatione defenfor idoneus intelligitur. <$. 6. Quam formam autem in fummo tribunali Imperii obfervant etiam in omnibus ejus provinciis obtinere cenfemus: (r) Sic & neceffe inferiora judiciafupremi cujufque provincia tribunalis obfervantiam fequi. (s) DE PERPETUIS ET TEMPORALÏBUS ACTIONIBUS, ET QtLE AD HEREDES ET IN HEREDES TR ANSEUNT. T I T U L u s XII. TToc loco admonendi fumus, eas quidem a&iones, quae ex lege, fenatüfve confulto,üve ex conftitutionibus proficifcuntur: perpetuo folere competere ideft ut ad triginta annos (t)vel ad trientem feculi (u) tam in rem, quam in perfonam actiones durent; Aliquando tamen nec ad memoratum finem, extenduntur. Nam in Om/a/;diaquindecim annis eas placuit terminari. (v) Deinde ibi non minus triennió (w) quam in Frifia & Drent bi a biennio prafcribunlur (x) eae quas jus mercatoribus caeterisque ftmilibus qui annot are folent id quod fibi debetur accomodat, ji non rationes reddita nec fyngrapha data. Eae vero quas ex propria praetoris jurisdïctione pendent, quando funt poenales intra annum vivere placuit atque tune dies plerumque anno additur. (y) §. i. Non autem omnes acliones quse in aliquem competunt, in heredem aeque dari folent. Eft enim certiflima juris regula, ex ma- lcficiis ( o ) Carpzov. d. art- 5f «.4o.Brunneman.tf.c. 8.». 8. (p ) Si enim hoc habet non aliam praeftat cautionem quam de qua dictum.' iu§- a. b-1. n- 4- 6? 5- (q) LL. civit- Tyel.p- 2- tit. %-art. 13- j Daventr- p. 2. tit. 11. art. uit. ( r ) Rccefflmp Ralisbo/i.Anno 1654. $• I13- ( s ) Wilhelm. Radelant- decif. 117. D. Voet. adb. §. CJariff. Cypr. Regn. ibid. ( / ) /. 2.& 3- C de preefcript. 30. ann. l.l.^ l C.dt ann- except. Jus Oldampt. IA. 3. art. 40. Groeneweg. ad rubr. C. de \preefc. 30- ann.n. 3. (ufApud Ultrajectinos, & Gelros. Radelant decif: 47. 11. 6. Goris. Adverf: \ tract: <$.p. 1. c.q. n. 12. Voet b. n. 3. (ft) Jus Omland: lib. 4. art. 53. Exci' pitur hereditatis petitio quse durat 30. annos d. lib. art. 56. Judicatum Camera?. 14. Jan. 1653. (%v) Jus Drenth. lib. 2. art. 26. Sande 5. tit. 6. def. 2. JusOmland. lib. 4. art.50. O) l' 35# de O. & A. /. 5- C. dc injur. Leeuwen. 2. cenf.for. 10. n. 14., (j) GroencvtegJj.fi. 3'& fel*  INSTITUTIONES JÜRIS NOVISSIMI ëtc. 123 leficiis poenales acliones in heredem rei non competere, veluti injuriarum. Sed heredibus hu jufmodi acliones competunt, aut denegantur; excepta injuriarum aclione; & fi qua alia fimilis, meram fpirarts vindiclatn(z) inveniatur. Ifla autém acliones qué ex furto aliisve delict is proficifcuntur etiamfi hodie rei perfecutionem tantum coniineant non contra heredem competere (d) ii ad eum nihil ex eo dolo pervenit. A(l fi ab ipfis principalibus perfonis fuerint eonteftatae,, & heredibus dantur, & contra heredes tranfeunt. §. 2. Supereft, ut admoneamus, quod heres propter deliclum defuncli cogitur ut fatisfaciat aclori quatenus hefeditaria vires id paii tmtur> (b) apud Belgas vero indifiincle (c) DE EXCEPTIONIBUS. T i t u l u s XIII. Cequitur, ut de exceptionibus difpiciamus. Comparata? autem funt exceptiones defendendorum eorum gratia, cum quibus agitur. §. 1. Verbi gratia, fi metu coaclus, aut dolo induclus, aut errore lapfus, ftipulanti Titio prommfti, quod non debueras promh? tere: datur tibi exceptio, quod metus caufa, aut doli mali, aut in faclum compofita ad impugnandam aclionem. §. 2. Idem juris eft, 11 quis qua.fi credendi caula pecuniam a te ftipulatus fuerit, neque numeraverit. Nam placet etiam (d) exceptione pecunix non numeratae te defendi debere. 0. 3. Praeterea debitor fi paclus fuerit cam creditore, nek fe pe» cuniapeteretur, non obligatus manet, ( deinde poftea in contrarium pacti funt, ideft, ut creditori liceat. §. i» Rurfus interdum evenit, ut replicatio, quae prima facie jufta eft, inique noceat, quod cum accidit, alia allegatione opus eft, adjuvandi rei gratia, quae duplicatio vocatur. <$. 2. Et fi rurfus ea primd facie jufta videatur, fed propter alt^ quam caufam aclori inique noceat: rurfus alia allegatione opus eft, qua aclor adjuvetur: quae dicitur triplicatio. ö- 3- Quarum omnium exceptionum ufum interdum ulterius; quam diximus, varictas negotiorum introducit, etiamfi enim Spira m (b) Recef. Imp. i6s\\diefem heebft ttuhtjus Omland, lib. 2. art. 35'. Oldampt. lib. i.art. 63. (i) Stat. Frif. lib. 3. tit. 13. %. 3. Philippi. h. eclog. 69. «.5. Groeneweg. ad rubr.b.n. 1.Voet. £.«.4. D. Greve ad h.%. (fi) tnfir. cur. Holland, art. 88. & 'ampliat: art. 10. Gröcnew: d.U n. 2»' Mynf. s^obfifa. ! (/) Secnsfi de infamia confaret.Jus Omland, lib. i.art. 36. Judicatum CamcrdGronitig.Omland. iB'.pnii. 16^1.LLj Trans-lfal. p. i.tif. 2. art.3. Scbuliz.t. Ut. a Voet. k n: 3;  INSTITIÏTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 125 in dilatoriis duplicatie- &'inperemtoriistriplicatio prafcripta, (rri) atque ifta tantum in Hollandia cY Trajeclina provincia dicatur permifta, (n) hac tarnen res tota ab arbitrio judicanium (0) quin £f :af liditate advocalorum alia nomina fcriptis fuis inferibentium pendet, atque in provincia Groningano-Omlandica quadruplicatio non eft vetita (p) imo ex jufta caufa ulterius progredi licet. (q) Nifi expreffe arbiter datus id ar daver it. ( r ) ej. 4. Exceptiones autem, quibus debitor defenditur, pferunque adcommodan folent etiam fidejufforibus ejus , & recte • quia quod ab ns petitur, idabipfo debitore peti videtur: quia mandati judicio redditurus eft eis, quod ii pro eo folverint. Qua ratione &fi de non petenda pecunia pactus quis cum reo generaliter (s) fuerit, placuit perinde fuccurrendum effe per exceptionem pacti conventi illis quoque, qui pro eo öbligati funt, ac fi etiam cum ipfis paCtus effet, ut ab, eis ea pecunia peteretur. Sane quaedam exceptiones non folent his adcomrnodari. Ecce enim debitor, fi bonis fuis cefferit ubi id facere jura permittunt, (t) & cum eo creditor experiatur, defenditur per exceptionem, ft bonis cefferit. Sed haec exceptio fidejufforibus non datur, ideo fcilicet, quia qui alios pro debitore obligat, hoc maxime profpicit, ut cum facultatibus lapfus fuerit debitor, poflit ab iis, quos pro co obligo.vit, fuum confequi. DE INTERDICTIE I T I T U L u s XV. Cequitur, ut difpiciamus interdieftis feu adlonibus, qua? pro his obtinendïs (w) exercentur. Sunt autem interdi&a remedia jurisquibus apudcompetentem judicem (v) de poffeffione, aut quafi poffeffione inter aliquos contenditur. §. r. Summa autem divifio interdidtorum htec eft: quod aut prohibkoria funt, aut reftitutoria, aut exhibitoria. Prohibkoria funt, quibus praetor vetat aliquid fieri, veluti vim fme vitio poffidenti, vef mortuum inferenti, quo ei jus eratinferendi: velinfacro loco aedificari, vel in flumine publico ripave ejus aliquid fieri, quo pejus navigetur. Reftitutoria funt, quibus reftitui aliquid jubet, veluti heredi poffeffionem eorum, quae quis pro .herede, aut pro poffeflbre poftidet ex ea hereditate: aut cum jubet ei, qui vi de poffeffione (m) Ord.Cam.p. 3. tit. 26. §. Wo ober. («) Groeneweg. adh. t. Cypr.Regn. ad§. z.b. (o) Ord. Cam.p.\.tit.^.Mt]es.coll. ) Jus Oldampt. lib. x 'art-100, fq) Jus Oldampt. d, l. art', tol. (f) arg. I. 2. /ƒ. de re jud. (01.7.%. 8. ff. de pa&.jufik l. 21, $.ft\ ff. eod. 00 Vide dicfa in §. uh.I. de action. ■ ': : ' fi. C. b. Sutholt. dft: iy. apb.42: Percs. C. h. n. 3. \ O) D. Cypr. Pvegn. ad%t,k S 3  Ï2Ó G ERH AR DI FELTMANNI fione fundi dejectus fit, reftitui poflesflonem Exhibitoria funt, per quas jubet exhiberi: veluti hominem proprium cui dominus operas indicere velit, aut parenti Iiberos, qui in poteftate ejus funt. §. 2. .Sequens divifto interdictorum haec eft, quod quaedam adipifcendae poifeflionis caufa comparata funt, quaedam retinendae, quaedam recipiendae. 0. 3. Adipifcendae pofTeftionis caufa interdictum adcommodar tur bonorum poffeffori Jive heredi, quod appeliatur, quorum bonorum, ejufque vis & poteftas haec eft: ut quod ex his bonis quisque, quorum hereditas (w) alicui data eft, pro herede aut pro poflèflöre poflideat: id heredi reftituere debeat. Pro herede autem poflidere videtur, qui putat fe heredem efle. Pro poffefiore is pofudet, qui nullo jure rem hereditariam, vel etiam hereditatem, fciens ad fe non pertinere, poflidet. Ideo autem adipifcendae poflesfionis vocatur interdictum: quia ei adhuc hodie (x) utile eft, qui nunc primum conatur adipisci rei poflesflonem, in eam enim heres non fuccedit. (y) Itaque fi quis adeptus poflesflonem, amiferit eam : nec interdictum ei inutile eft. Interdictum quoque, quod appeliatur Salvianum, adipifcendae poflesfionis caufa comparatum eft: eoque otitur creditor quilibet (z) de rebus debitoris in quibus hypothecam vel pignus habet, etiam contra millefimum pojjejjorem (a) caufam d creditore primo habentem. (b) §. 4. Retinendae poflesfionis caufa comparata funt mterdicta uti pojjidetis & utrubi: cum abutraque parte de proprietate alicujus rei controverfia fit: & ante quaeratur uter ex litigatoribus posfidere, & uter petere debeat. Namque nifi ante exploratum fuerit, utrius eorum poflesfio fit: non poteft petkoria actio inftitui: quia & civilis & naturalis ratio facit, ut alius posfideat, & alius a posüdente petat. Commodum autem posfidendi in eo eft, quod etiamfi ejus res non fit, qui posfideat: fi modo actor non potuerit fuam efle probare , remanet in fuo loco poffesfio : propter quam caufam cum obfeura funt utriusque jura, contra petitorem judicari folet. (c) Sed interdicto quidem uti pojjidetis, de fundi vel aedium pofleflione contenditur: utrubi vero interdicto de rerum mobilium pofleflione. Sed uriufque interdicti poteftas quantum ad rationem probandi pertinet . (po) arg. 1. 1. C.Qtior. bon. Brunneman: ibid. Schneidewin: h. n. 13- Hahn. ad Wef ff. quor. bon. n. 7. (x) Philippi. b. eclog.6i.n: 14. & 15. D. Voet. h. n. 2. arg. 1.24. ff de R. V. ( y ) uti dixi ad tit. de hered. qual-n. 1 o. & de Belgio fcederato teftis eft Voet. ad b. §. Non contradicit nobis Greve h- §. Nam uti loei ab ipfo addicii demonftrant, is de confuetudine Tetracfiiïe RuraimundaniB & Antverpienfi capiendus. Cui non tantum Colonia? Agrippinenfis fed & totiusDioca;fis Colonienfis jus conveniens eft. Jus Archiepifc. Colon. tit. 9. §. I. O) /. 1. C. deprecar. In qua male ver¬ ba conductoren debitor emm pro conjuncfis accipitPcrez. C. eod.u. 12. (a) Fallit in mobilibus apud eas gentes ubi hcec non habent fequelam, fecundum dicta in §. f. P. de act. (b) 1.1. §. 1 .ff. de interd. Salv. Treutl: 2. difp: 25. tb. 2. f. ibique Bachov: lit.g. & in comm. adb- §. Vinn: h- «.5. Calp: Manz: h. «.3. (c) /. 5-pr.ff.fi ufufrpet. ■ (d) c. y.xdeprobat.Gail: dtpignerat. obf. 22. n. 3. & 8. Wiedenbruck de interdict, cio. n. 1 i4.Vinn.'A«. 4-Harpprecht adb. §. u. 37. Hahn adlVefetnb: f. uti poffid. n- 5. Cypr. Regn. adh- §.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI. etc. tej net ewequata eft: ut ille vincat & in re foli & in re mobiü, qui antiquiorem poflesflonem fe habere oftendit. (d) §. 5. Posfidere autem videtur quisque, non folum ft ipfe posfideat, fed & fi ejus nomine aliquis in poflesfione fit, licet is ejus juri fubjectus non fit, qualis eft colonus & inquilinus. Per eos quoque, apud quos depofueiït quis, aut quibus commodaverit, ipfe posfidere videtur. Quinetiam animo quoque folo retineri poflesfionem placet: id eft, ut quamvis neque ipfe fit in poflesfione, neque ejus nomine alius: tamen fi non reliquendss pofleflionis animo, fed poftea reverfurus inde difceflerit, retinere poflefionem videatur. Nec ulla dubitatio eft, quin animo folo adipifci poffeffionem nemo poflit. §. 6. Recuperandce pofleflionis caufa folet inrerdici, fi quis ex pofleflione fundi vel aedium rerumque mobilium quas ibi habuit, (e ) vi deje&us fuerit: Nam ei proponitur interdictum unde vi, per quod is qui dejecit, cogitur ei reftituere pofleflionem: licet isabeo, qui vi dejecit, vi vel clam vel precario poflideat. Sed ex conftitutionibus Principum (f)& canonibus Pontiftcum (g) in foro apud Germanos recept is fi quis rem per vim amiferit, plura utiüfftma habet remedia. Inter quee unum eft faluberrimum quod abfque ulla perfonarum cY rerum diftinctionefpoliato datur. (h) §. 7. Tertia divifio interdictorum haec eft, quod aut fimplicia funt, aut duplicia. Simplicia funt, veluti in quibus alter actor, alter reus eft. Duplicia funt, veluti uti pojjidetis interdictum, & utrubi. Ideo autem duplicia vocantur, quia par utriufque litigatoris in his conditio eft, nec quifquam praecipue reus vel actor intelligitur: fed unufquifque tam rei, quam actoris partes fuftinet. §. 8. De ordine & vetere exitu interdictorum fupervacuum eft hodie dicere. Nam quotiens bodie judicium de poffeffione peragitur, vel illud ejl fummariifftmum & provifionale bar bare fic diclum (/') cV tune extra ordinem jus dicitur, vincitque momentaneus poffeffor, (k) vel plenariumftve ordinarium (f tune non eft neceffe jus de plano reddi fed perinde judicatur ac fi alia actio reddita fuiffet. (/) DE PflENA TEMERE LITIGANTIUM» T i t u l u s XVI. ]V7unc admonendi fumus, magnam curam egifle eos qui jura fuftincbant, ne facile homines ad litigandum procederent: quodSc nobis ftudio ejfe debet. g. l t O) l.ï.pr.&^.^.ff. Unde vi l pen. ff. eod- Ludwel. ad Wefemb. ibid. n. 9. Cf) bfi. C Unde vi. 1.12. C- de agric & cenf. 113. ff. quod met cauf. Maranta SpecuJ. aur-p. 4. difi. 7- Cranius de interdicl. c. 13. n. 164.'Treutl. d. difp. tb. uit. Ut. a. Schultz: b. lit.f. (g) e. fuper. x de reflitut. Jpolit. c. cum xdfedem. x eod. c. quia 11. x de jud. ) c. 1. de juram. cal. in 6.1Lgo de juram.perhorr. c. 26-11.16. (?) Jlls Omland, lib. 2. art. 37. Ego d.c.26-n.ij. (r) Ordin: Cam: Spir: p. 1. tit. a, &" 65. Stat. Tyel.p. 2. tit. 8. art. a. Jus Oldampt. lib. i.art. 20. & 2i.Inflruct. cam. Hovetman: art. 59. (fi) Infirucl: cur. Holl: art: 71. Traj: lit: de advocat: 1. Groning- Omland: mrt: 60. 0) Cypr: Regn: adb. i.arg:c.2.§> uit: de juram: cal. in 6. Ordin: Cam: Spir: p. I. tit: 74. Philippi. h- eclog: 74. ;;. 13. O) Rccejf; Imp: 1654. §. übtr di'efes verojdnen: & §: zumablen aber: 118. alias plectitür pcena auri puri. G. B. 28. Jan.i6$j. . . (v)Ele'ctor:Joh:Gcorgii decif. novi f.70. (zv) Goris adconfucf.Felav. c. 16. art. 7- P> 273- (-v) Voet: b.n. 11. (y) ReceffJmp. 1654. §. Nicbtweiniger. jun&: not: ad b: t. in n. 1. (s) 1.6. §. 2. ff. de his q>. not. infam. (a) Schultz. h. lit.e. Groene wegen: b.n. 3. (b) Cypr: Regn: ad k§. Voet: b.n. 2. Gr oenewegen. adb. §.n. 2. (c) Jus Oldampt. lib. 2. art. 42. ( d) LL. Tranj-Ifal.p. 1. tit. 4. art-X. l'elav. c. 7. Zutphan. tit. 3. & feq.  ÏNSTITUTIONES JURIS NOVISSIMI etc. rap DE OFFICIO JUDICIS. T i t U l u s XVII, Gupereft, at de officio judicis difpiciamus. Et quidem primis illud j? obfervare debet judex, ne aliter judicet, quam legibus, aut conftitutionibus , aut moribus (e) proditum eft. Cj. i. Ideoque ft noxali judicio aditus eft, obfervare debet, ut ft condemnandus videtur dominus, ita debeat condemnare, Publi* urn MaviumLucio litio in decem aureos condemno, aut noxam dedere. 0. 2. Et fi in rem actum fit coram judice: five contra petitorem judicaverit: abfolvere debet poffefforem, five contra poffeflbrem, jubere eum debet, ut rem ipfam reftituat cum fru&ibus. Sed ft poffeflbr neget in prafenti fe reftituere poffe, & fine fruftratione videbitur tempus reftituendi caula petere, indulgendum eft ei: ut tamen de litis aeftimatione caveat cum fidejuffore, fi intra tempus, quod ei datum eft; non reftituerit. Et ft hereditas petita fit, eadem fere circa fructus interveniunt, quae diximus intervenire de fingularuin rerum petitione. Sed bonae fidei poffeffor qui putabat fe effe heredem non tenetur de eo quod donavit, (ƒ) in alio enim pragravatur quod in ipfo habetur ratio fructuum confumptorum, fi locupletior ex iisfaClus fit: (g) quod in rei fingularis poffeffor e fallit utrumque. (h) §. 3. Si ad exhibendum actum fuerit; non fufftcit, fi exhibeat rem is, cum quo actum eft: fed opus eft, ut etiam rei caufam debeat exhibere, ideft, ut eam caufam habeat actor quam ha biturus effet, fi cum primum ad exhibendum egiflet, exhibita res fuiffet. §. 4. Si familiae ercifcundae judicio actum fit: fingulas res fmgulis heredibus adjudicare debet &fi in alterius perfona praegravare videatur adjudicatio: debet hunc invicem coheredi certa pecunia condemnare, Eo quoque nomine coheredi quifque fuo condemnandus eft, quod folus fructus hereditarii fundi perceperit, aut rem hereditariam corruperit, aut confumpferit. Quae quidem fimiliter inter plures Iiberos quoque fponte dividentes obfervanda cY forte potius poftquam omnium confenfu partes facia, res dirimatur, quam ut permittatur ut major natu dividat & minor eligat. (i) §. 5. Eadem interveniunt, & fi communi dividundo de pluribus rebus actum fit. Quod fi de una re, veluti de fundo, fiquidem ifte fundus commode regionibus divifionem recipiat: partes ejus fingulis adjudicare debet & fi unius pars praegravare videbitur: is invicem certa pecunia alteri condemnandus eft. Quod fi commode dividinon poftit: Q) d. l.z5.§. 11.1.40.$. I.f.&l.l, C- eod. Qj) Bachov. ad Treutl: i.difp. 15. tb. 11. e. (O Virmius i.fel. QQ. 35. T (V) Jus Omland. lih. 1. art. 9. & lih.2. \ art. 73. Oldampt.lib. i.art. 107. Drenth: üb. 3. art, 56. (ƒ) /• 25. $. 2. ff. de bered. petit-  i3o G E R H A R D I FELTMANN.I poffit: veluti ü homo forte aut equus erit, de quo a&um fit, tune to. tus uni adjudicandu* eft, & is invicem alteri certa pecunia condemnandus eft. §. 6. Si finium regundorum aftum fuerit, difpicere debet judex, an necefiaria fitadjudicatio? quae fane uno cafu necefiaria eft, fi evidentioribus finibus diftingui agros commodius fit, quam olim fuiffent diftin&i. Nam tune neceffe eft ex alterius agro partem aliquam alterius agri domino adjudicari: quo .cam conveniens eft, ut is alteri certa pecunia debeat condernnari. Eo quoque nomine condemnandus eft quifque hoc judicio, quod forte circa fines aliquid malitiofe commifit: verbi gratia, quia Iapides finales furatuseft, vel arbores finales excidk. Contumaciae quoque nomine quifque eojudi* cio condemnatur: veluti fi quisjubente judice metiri agros paffus non fuerit. Cj. 7. Quod autem iftis judiciis alicui adjudicatum fuerit: id ftatim ejus non quidem nove fit, cui adjudicatum eft, fed ejus jam retro fuiffe explicatur. (k) DE PUBLICIS JUDICIIS. T I T U L u s. XVIII. rublica judicia funt qua de atrociore crimine (l) fingulari lege conftituta. (m) §. ii Publica autem diéta funt, quod perfona publica five advocatofifci (n) executio eorum plerumque datur. §. 2. Pubïïcorum judiciorum quaedam capitalia funt, quedam non capitalia. Capitalia dicimus, quae ultimo fupl'itio afficiunthomines, vel ergafterio perpetuo aut deportatione. Caetera, fi quam infamiam irrogant, cum damno pecuniario: haec publica quidem funt, non tamen capitalia. Cj. 3. Publica autem judicia haec funt: lex Julia majeftatis, quae in eos, qui contra Imperatorem, Regem, Principem fummum, (0) etiamque Imperii Eleclorem (p) vel rem publiam unamque Belgiifeeder ati provinciam (q) aliquid moliti funt, fuum vigorem extendit. Et boe eft quod crimen perduellionis dicitur. (r) Cujus pcena vita amiffionem fuftinet fingulari & acerbiffimo mortis genere, (j ) & me- moria (7) MzxcW-.adb.§. /) arg: ï. t. de L. Aquil. (m: ïl-jf. b. I. 3. §• fi.ff. de pravar. I !.§• i.ff.adL. Corn. de ficar: l. 2. §• 3 2-ff. deü.I. nj Treutl: 2- difp: 31. tb- i-f. Nobiliff: D. Junius ad Wefimb. difp. 63. tb. 5. Ant: Matthaïi. de crimin. tit. de accu': c. 2. n. t. r? 2. Vinn: h. n. 2. Voet. aab.§. 73.3. Zoef: ad tit.ii.deaccuf. n. 7. (0) l. 7.$. i-ff.de capt.&pofil.reverf. Carpzov: p. 1. prax: crim: 41. «. 37. K.mt)M\\\dt. de fur. civit. Imper. lib. 2. c. 15. n.2.7. (p) Caroli IV. Aur. Buil. tit. 24. ibique D. Bechmans- n. 19. O7) Wiffenbach 2. difp. ff. 32. tb. 1. (r) /. 1. 1. /. fi.ff adl. Jul. Maf (.5) Jus0mland:lib:7. art.tsfi. Oldampt. lib. 5. art. 57. Voet. b. n. 13.  INSTITUTIONIS JURIS NOVISSIMI etc. 131 moria rei etiam poft mortem damnatur. Aliud eft imminuta majeftatis in fpecie fic diclum committitur que ab iis qui jura majeftatis ufurpant. (t) §. 4. Item lex Julia de adulteriis coercendis, qua? ultore igne (u) punit & eos, qui cum mafculis vel brutis nefandam libidinem exercere audent. Sed eadem lege Julia temeratores alienarum nuptiarum gladio coercentur maxime ji adulterium duplex fit. (v) Sed CV hoc cafu non tantum apud cunclos Belgas (w) fed eY apud Clwenccs (f Ma r canos dormit y ejr graviore nummtiria poena vel ft in are non habeant, mitiore aliqua p/ecluntur. (x) Deinde etiam ftupri flagitium punitur, cum quis fme vi vel virginem, vel viduam honefte viventem, ftupraverit. Poenam autem eadem lex irrogat ftupratoribus ut ftrupratam cogantur vel ducere vel dotem ei dare (y) & prceterea ft honefti funt, publicationem partis dimidiae bonorum: (z) fi humiles, corporis coercitionem cum relegatione, vel arbitrariam. (a) §. 5. Item lex Cornelia de ficariis, quae homicidas ultore ferro perfequitur non eos qui hominis necandi caufa cum fclopeto vel gladio reve alia ambulant> (b) nifi conducli fint Sicarii qui hodie Aftaftinatores dicuntur. (c) Eadem lege & venefici capite damnantur & in eineres rediguntur(d)qui artibus odiofis, eY venenis etiamfubtilifftmls, atque fic quafi fufurris magicis (e) homines occiderint, vel mala raedicamenta publice vendiderint. Hifiecuta cade morte fed alias extra ordinem puniuntur. ( f) §. 6 Alia deinde lex cavet: ut ft quis parentis, aut filii; aut omnino adfinitatis ejus, qua? nuncupaüoue parentum continetur, fata praeparaverit five clam, five palam id aufus fuerit, nec non is, cujus dolo malo id factum eft, vel confcius criminis exiftit, licet extraneus fit, pcena parricidii puniatur, & neque folo gladio fed eYignibusfive'forciptbus candentibus aut offifragio vel acerbiori alii pcenas lub- {t) Frantzke exerc: 14.. q. 6- n.6.l. 1.' §• 3-ff - d-1. l.un C. de priv: care: junct: Jus Omland: lib: 7- art. 16. ubi poena Üo.thiIer. Oldampt. lib: 5. art. 36. ll.C. de falf: mon: Jus Omland, lib. 7. art. 48 & 49. Oldampt: 5. art. 57. ubi bona quoque fifci addicuntur. (ti) Levit. 18. 22. & 20. 13. Exod. 22. 19. Nemef. Carol. V. art. 116. Jus Omland, lib. 7. art. 40. & 41. Oldampt. lib. 5. art. 52. Voet. b. ». 13. Cypr: Regn: h. (v) l. 30. C. adL. Jul: de adult.Nemef. Carol. art. 120. (%v) Statut. Frifip. 2. tit: 11.§. %-LL. Trans-lfal. p. 2. tit. iy. §. 10. Ant: Matthxi de crimiff.sfi: tit: 3. c. 2.11.2. Groenewegen. h. «.4. & feq. Ego de juram. perhorrefc.c. 31.7j.-21. Altero tanto gravius punitur judex vel toparcha. Jus Omland. Hb. 7. art. 46. etiam quadruplo. Oldampt. 5. art'. 76. (x) Ego d. c 31. n- 21. & vidiid ex T \ confeffione Fisci in fcripto accuüvtkmis antebienniumcontra aliquem F. Clivis inftitutaes (y) Groeneweg. h- n, 19. (z) Hahn. ad Wefemb. ff. adL. Jul. de adult. 11. 21. (a) Carpzov: p. 2. prax. crim. q. 69, u.7.& 4.4. (b) Jus Omland: hb: 6. art. 42.Treutl: 2. difp: 3 2. tb. 5. h. Gudelin: 5. de jure noviff 17. Sande 5. tit: 9. dep 11. Cypr; Regn: h-n.i. Groeneweg: ibid.n.2.V>.. Greve ad h. §. Voet: b. n. 4. (c) D. Leeuwen 5. cenf: for: 13. n. 3. (d) Ll.C- de ma lef: & mat hem: Nemef: Carol: art: 130. Jus Omland: lib: 7. art: 36. Oldampt. 5. art: 49. (e) Ego in refponf: par: decif: ï.n. 30. (ƒ) Nemef: Carol: art. 130. Bach. ad Treutl: 2. difp: 32- th. 7. a. Carpzov: p. i.prax. crim. q, 21. n 40 Hahn. ad Wef. ff- ad L. Corn. de pc. n- 28.  i32 GERHARDI FELTMANNI fubjiciatur, (g) vel fecundum quod regionis qualitas tulerit vel in vicinum mare, uel in amnem facco ex lino fado inclufa (h) projiciatur mater, qua infant em necavit, (i) aut laqueofuffocetur (k)autcomburatur (/) vel folemni gladii pcena pleClcdurfm) Si quis autem co njugem aut alias cognatione vel adfinitate perfonas codjunüas necaverit non etiam folam (n) pcenam gladii fuftinebit. CJ. 7. Item lex Cornelia de falfis pcenam irrogat ei, qui in alterius fraudem (0) teftamentum, vel aliud inftrumentum ialfum fcriplerit, fignaverit, recitaverit, fubjecerit, vel fignum adulterinum fecerit, fculpferit, exprefferit fciens dolo malo. Ejufque legis pcena aliquando ultimum fupplicium eft aliquando vero deportatio aliave arbitraria. (p) 0. 8. Item lex Julia de vi publica feu privata, adverfus eos exoritur, qui vim vel armatam, vel fme armis commïferint. Sed mortis vel arbitraria pcena irrogatur. (q) Sin autem per vim raptus virginis, vel viduae, vel fancftimonialis, vel alterius fuerit perpetratus: tune & raptores, & ii, qui, opem huic fiagitio dederunt, capite puniuntur maxime fi atrocior vis adhibita, (r) & fi fluprum intulerint, (s) nec matrimonium fecutum. (t) Cj. 9. Item lex Julia peculatus eos punit, qui publicam pecuniam, vel rem facram; furati fuerint, &non folum hi, fed etiam qui minifterium eis ad hoc exhibuerint, vel qui fubtractas ab his fcientes fufceperint arbitraria animadverftone puniuntur. (u) §. 10. Eft & inter publica judicia lex Flavia de plagiarüs, quas capitis poenam ex facris conftitutionibus irrogat. {v) cj. 11. (g) Nemef. Carol: art. 131. Treutl: d. tb./.f.Vuhej: b. Hahn: ad Wefemb. ff. L. Pomp. de parricid- infi. Vinn: adb. %. Gudelhv. 5. de jure novif.i 7. Ant: M atthceid. lib.jf.efi.tit.6.c. a- n. i/.Wiflenbach: a. difp: 36. tb. 5- Groenewegen. ad h. §. n. a. Voet: ad b. §. n. 2. Voef. ad hti. 6. Perez: C de bis qui par. vel lib. n. 3 Sande 5. decif Frif: 9. def: 3. Greve ac. b.$. (b) Carpzov: p. ï- prax. crim. q. 8 n. 19. (/) NemeJ. Carol- art. 131. Id aam 1667. contigit Gattorpiiin Clivia. (/c) Leeuwen. 5. cenf for. 14. «.3. (/) JusOmland- lib- 7- art. 37. Oldampt. 5. art. 50. (;;;) ld ante biennium Afifo in Drenthla &Bodelfwingte in comitatu Marca; factum. (») Nemef. Carol. art. 137. Schultz, b. Ut. t. (0) l. 38. §.6.ff. depten. Perez. C. aa L. Corn. de falf. n. 1. ( p ) Nemef. Carol. art. 112. Jus Omland: lib. 7. art. 52. in fi. Treutl. d. difp. tb. 8.c.Bachov.*#/V/. Memorabile exemplum evenit transacto 1670. Amfteloda- I mi, ubi gladio pcena adfectus ideo aliI quis. ' (q)fus Omland, lib. 7-art- 59. & 51. Oldampt. 5. art. 39. Groeneweg. h. n. 6. I Ludwel. 6.72.3. Voet. ibid. «.4. Leeu\ ^NCW.^.ctnf.for.6.n.t\r.& 5. I (r) Sande 5. tit.$*dif; ïo-HagceCo- mitum ante paucos annos è infami tra' be fufpenfus fuit famulus qui hero Sue- co & cui nomen M. qui. fapuerat virgi- nem Zelandam d' 0. dictam, opem tu- lerat. (s) Stat. Frif. lib. 2. tit. 12- arg l. un. pr. C. de raptu virg. Treutl. d. difp. tb. 3. d. Berens. difp. 1.18. tbem. 3. q- 3. (?) Etiam ü enim per id judicio publico non fiat proejudicium Sande d. df. 16. infi. tamen tune extra ordinem punitur. Nemef. Carol. art 118 . Sic relegati o hnpofita fuit nobili ante biennium. ( u ) Nemef.Carol. art. 171. « ***** ' Mira rerum viciiïitudo ! olim quod non erat graece dictum, barbarum cenfebatur. Plaut. Trmum. pralog. Philemo fcripftt, Plautus vertit barbare: led ipfi grssci jam barbaras iocutionis magiftri, ii enim multbim^o-  PROflEMIÜM INSTITUTIONUM137 fuerint, ut hos libros Ifagogicos appellarint Inftituta. Quas tamen 4 nil aliud funt quam boni mores conftlio eY ratione ftumti: uti fcribit idem Valla d. I. & differunt ab inftitutionibus uti contentumafuo continente, nam inftitutiones in fefe continent prima inftitutorum elementa Cj. 10.1 de 1. N G. eY C. ab inftitutis duarum civitatum: Sciens 5 omitto Varronem, Ciceronem, Livium, Val. Maximum, Feftum, & Juftinum autTacitum, alios quoque qui vixerunt cumLatio adhuc fuum fuit decus, ftetitque lingua latina. Sed nec setatis medise fcrip- 6 tores inftituta aliter dixerunt. Laclant. 2. divin. Inftit. 7. difcedere te neceffe eft ab inftitutis eY auctoritate majorum eY c. 9. concedamus hoc more eY inftituto Academicorum: Drep. Pacat. panegyr. catera mores hominum eY inftituta formarint: pi In Nomine Domini Nostri Jesu Chistt. Pie initium dj Deo. 1. non fic Pontifex, 1. fed tamen ge.itiles. 3. Qjti tarnen confcientia folum id relincquebant. 4. Non illotis manibus protinus materia interpretationis pertra- 1 dtanda /. 1.jft.de 0.1. Vid. Plaut. Pcenul. ad. i.jc.i. Pie ideo & Chriftiane incipit Auguftus nofter. Novell. 6.pr. & ex prasfcripto D. Pauli ad Colloftl 3. i7.Pontifcx autem Romanus, quanquam etiam dicat, 2 ubi Cbriftus non eft fundamentum, nullum boni operis eft fuperadificium. c. 26. cauf. 1. q. 1. fic tamen non aufpicatur jus canonicum, quem fruftra excufat Corfus 3. Indag. 15. Prifci enim gentiles a Jo- 3 ve aliove numine, etiam Deo Bono Eventu orfi. Varro de R. R. lib. 1. Val. Maxim, prologo. Plin. pr. paneg. Traj. CL. Alciatus 9. par erg. 6. Neque tamen id üc inteüectum velim, ac ft is actus fuerit habitus 4 pro nullo, cujus initianon ita aufpicato traxerant, nam religioni & confcientise cujusque hominis hoc linquebant. Livius prcefai. hiftorin ft. cum bonis potius omnibus votisqueac poacationibus Deorum Dearumque, Ji ut Poëtis, nobis quoque mos effet, incïperemus; IV. Nomen Cbrifii non efl neceffarium in inftrumento. i. objciïio folvitur. 1. etiam altera. 3. 4. 5. ratio dllegatur nova. 6. & exemplum. 7. auBores citantur. 8. objetlio folvitur 9. & feq. Unde nobis non erit difficile judicare,an nomen fervatoris noftri 1 fcribi debeat neceffario in veftibulo inftrumenti vel teftamenti, ut eo omiffo nil agatur? Quod ego negandum cenfeo, cum enim Principes Chriftiani nulla lege idjufferint, ftrenuus jurisperitus absque calumnia fequitur leges & mores Romanorum. arg. 2. F. 1. In quibus cum de ejufmodi prsscisa neceflitate nil cautum habeatur, ideo erubefcere debemus, ft hoc fme lege vel certa ratione adfirmare velimus. Nov. 18. c. 5. pr. Obftat. Nov. 47. ibi auctor e Deo: Refpond. 2 Senfuseft eorum & ftmilium verborum, quod nil proficiamus, fiDei auxilio non fimus fubnixi, ideoque eum, utfontem omnis boni, fcelicitatisque etiam auctorem, effe implorandum. Quare quicquid etiam putet Ummius difp. ad procejf. 17. tb. 3. n. 13. non contrariatur 3 conftitutio Maximiliani R. A. zu Cöllen. Anno 1512, Cj, und nachdem V cYr.  iq8 p R O CE M I U M &c. ibidafs imanfang nach anruffung defs Göttlichen hafmensr von 4 dem aUe gutthat kompt, die jahrzahl &c. Nam ( i) ibi fit relatio ad jus civile. Sicuti ergo illo jure non irritum eft inftrumentum neglecta invocatione divini numinis, ita nec jure noviftimo, quod ea Imperii 5 fanftione continetur. (2) Dicitur ibi nach anruffung, quod eft diverfum a confignatione divini nominis fcripto fadta & inftrumento pr n. 2. Cf feq. Etiam (2) inde, quod jus ponitur poft juftitiam. Quod fieri nequit, fi non jus fumatur pro arte juris. Tune enim faltem dici poteft id a juftitia 3efte appellatum, omnis enim ars eft pofterior re ipfa, quam tradit, a qua etiam fecundum etymologiam Philofophorum maxime Stoicorum, quos JCti imitantur, appeliatur. Cont. 2.fubcef led. 6. n. 1. CY 3. Sic Grammatica a literis, Arithmetica a numeris. Govean. 1. var. led. 18. n. 1. Quod fi autem notationem Grammaticam, quse 4 literas numerat, fequimur, tune obfervabimus compofita vocabula a fimplicibus derivari, & ita a jure juftum & juftitia dicitur Grot. W 2 flor,  I48 LIB. I Tl 1. I 5 ftor.fparf.h.l. Ger: Volïius etymoh L. L. verb: jus. Deinde fi jus fumitur pro julTu aequi & boni hominum pe&oribusindito. /. pen: ff. h. t. Jac:Curtius torn: i. lib: i. conjeclur. c. i. tune id a juftitia non defcendit, fed haec ab eo derivatur. Raevard. i. varior. 2. n. 2. ö5 3. Ju- 6 ftitiaenim eft virtus, quaemortalibus non eft innata, utiillud jus acceptum pro juffu & praecepto aequi & boni, fed adquiritur habitu demum, quando homines loepe agunt id, quod aequum & bonum eos 7 jubet. Add: Timae: Faber. difp: anniv. 1. th. 1. Quemadmodum qui vult artem pulfandi citharam acquirere neceffe efl, ut fape pul/et citharam, ufu enim comparabit artem habitumque pulfandi, fcribit Vac. a Vacuna. t. var. declar: uit: n. 4. XXVI. Juftitia alia particularis. 1. alia univerfalis. 2. 1 Princip: Juftitia eft] Juftitia alia eft univerfalis 'alia particularis. Haec vult, ut alteri tribuatur id, quod ei ex contra&u, pacio, vel alio 2 negotio, quod inter homines contrahitur, debetur. Univerfalis autem eft juftitia , quae fecundum antiquifiimum Theognidis verficulum in fefe virtutes continet omnes: Ariftot: 5. Ethici. Quaerunt interpretes quaenam hic definiatur? Ego quid fentiam, dicam. DISPUTATIO II. Refpondente CORNELIO a JUCHEN UJtrajeaino. 1. Finis debet finito ejje adaquatus. 1. Iuftitia univerfalis efl finis jurispru* d./.'id. 2. quod nove XI. argv.mentus probatur a. n. 3. ad 15. Sutbolti & Oerbar di ratio rejicitur. 16. <5? 17. object io proponitur. 18. Kvroziiei" damnalur. 19. auctor es citantur. 20. Turisprudentiae finis eft juftitia univerfalis, non vero particularis. 1 J probatur. 1. quia omnis finis debet elfe adaequatus fuo finito. Vid. 2 Reufner. 4. decif: 7. n. 45. Talis autem non eft finis, juftitia particularis. Sive enim antiquifiimum jus infpicmus five novum, ftatim nobis planiiiimum fit, magnam utriusque juris partem ad juftitiam 3 partieularem referri non pofte. Nam & in ipfis pauciflimis legibus XII. tab. plurima fuerunt comprehenfa, quae adluxum comprimendum & rem civium familiarum atque domefticam dirigendam, morci'que hominum formandos, pertinent. Ejusmodi enim leges quoque fixo aere ligatae erant. Rogum afcia ne polito: Mulieres genas ne radunto neve leffum funeris gratia habent0. Murata potio mortuo ne dor. Neve aurum addito. Sileo Fabiam, Femiliam, Juliam, 4 Ariftinam, aliasque fimilis argumenti rogationes. Jus etiam novum compleclitur multa ,quae aliis virtutibus conveniunt, nec ad partieularem juftitiam pertinent. Nam ( 2 ) prodigus accipit curatorem, nec tamen is contra juftitiam partieularem peccat, dilapidat enim id, quod fuum eft, fed committit contra liberalitatem./. i.ff. de curat. fuhof.  DE JUSTITIA El JURE. i4o furiofi Laudatur (3) venditor qui non effudit vinum cum id facere c poifet fecundum partieularem juftitiam. /. 1: CJ. 3. ff, de peric. Cf cornmod. rei vend. fequitur ergo univefalem juftitiam efle finem noftrae artis. Omne (4) quod eft contra verecundiam, pietatem, exiftimati- ó onem &ut generaliter dixerim contra bonos mores, id in jurisprudentia Romana cenfetur impoflibile. /. 15.ff.de condit. inftit finis ideo ejus eft juftitia univerfalis non vere particularis. Multi inverècunde, impie & contra bonos mores agunt, tamen cuique fatis tribuunt quod ei ex juftitia particulari debetur. Fortitudinis (5) in jure non 7 habetur ratio ft non fit cum juftitia cónjunfta. Nov. 69. pr. quod de particulari nequit intelligi, nil enim cum hac juftitia particulari habet commune fortltudo. Lege Julia <6) tenetur etiam is, qui per li- 8 bidinem adulterium commifit, qui tamen non peccat contra juftitiam aliam quam univerfalem, quia eft intemperans, uti difputat Ariftot. l-ethic. 2. Praecepta (y) tria juris. y~. 3. h. oftendunt, univerfalem, 9 juftitiam nobis effe propofitam nam n honefte vivere juftitiae peculiaris officium non eft, uti reefte advertit Tarquin. Gallut. part. 4. ad 5. Ariftot. mor al. 1. Neque enim folum id quod juftum, fed & pium, religiofum Cdteraquehis fimilia honefto compleCtimur: ait Quintilian. 10 ^'AÏJt' °rüt' 2' NeC ^ ad eam Part'cularem juftitiam pertinet, quod ad feftivitatemnuptiarum non plures quam viginti quatuor, ad epulas vero tempore eo quo baptizantur infantes duodecim folum invi-n tare liceat; uti Princeps nofter edixitin ComitatuMarcae. m. dc. lvi. die 3.0ftobr. & jam olim cautem fuit LL. Municip: Clivenf: rubr: van Bruïiofften to halden. Ingrati (9) puniuntur, quanquam nil admit-12 tant contra partieularem juftitiam, /. uit. C. de revoc. don. & fi id forfitan dubium videatur in eo, cui donatum quid eft, quafi tacite id cum eo cenfeatur aeftum, ut gratitudinis memor effet. Id tamen neuti-13 quam de filio ob folam ingratitudinem exhasredato. Nov. 115. c. 3. adfirmari poteft, nam fecundum partieularem juftitiam nulla inter patrem & filium nafcitur obligatio. §.6.1. deJatisdat.XJn&e colligitur nil admitti a filio contra partieularem juftitiam. Vide fi tanti eft, quod -.4 fcripfi diftert. de jure in re & ad rem: cap. 7. n. 4. Cf feq. Prèeterea (10) jus publicum & facrum pertinent ad jus noilrum, ud conftat ex libro 1. Cod. tot. tit. ff de re milit. & 1.1. de legat. Cf ex iis qua d:co ad §. 1. verb. divinarum: Haec autem peculiari ea juftitia nemo corn-15 prehendet, ft non patiatur fe inconfultum haberi. Poitremo (11) nominatim aliae quoque virtutes legibus noftris comrnendaniur & praecipiuntur. Urbanitas. l.^ff, de fervo corrupto. Veracitas. I. 6. §. de offi praf temperantia. 4.CJ. ^.ffdepojtuL eomitas & magnammitas. /. 19. ff. de offic. praf: ibique: Amplifl: Vir: Lamb: Goris in comment. Non utor ratione, per quam folam fic etiam fentit Sut-16 holtus. dijf: 1. aph: 24. & CL. Andr: Gerhardi exerc. 1.1. q. 4. quod legislatoris munus fit tales efficere cives, quales commune bonum poftulat, ad quod requiritur omnium virtutum exercitium. Nam lar-17 giamur iis, non effe munus folum quinimo quod magis eft, voluntatem omnis legislatoris, fiaudimus Ariftotelem. 2. Ethici 1. q. \. in ft in fan&ione legum ad omnes virtutes refpicere, an ergo concludi firme poteft,legum noftrarum conditores id feciffe? quid fi adverfarii id negent? nil ea ratione efficiënt Sutholttus& Gerhardi. Obftat, 18 W 3 quod  i5o LIB. I. TIT. I. quod in tribuendo cuique fuum faltem confiftat. h. pr. I io. pr. eod. i9quod elt officium juftitiae particularis, Refpond. Generaliter ea verba funt capienda, ut ex ratione omnis omnino virtutis id alteripraeftemus, quod ei quocunque ex titulo debetur, & fic quidem ut nec sccontra nos ipfos injufti fimus, /. 13- ff «d Aquil. Nam virtus amat honeftum fui in omnibus, uti ait Leffius de I. eY I. lib. 2. c. 1. dub. 1. art. 4. Non obftat, /. 9. §. 15-ff de peculio. Vid: Car: Annib: Fabrot: ex ere. 5. Cl. Kirchman: defunerib: Rom: append: cap. uit. Haec ego sipleniffime & planiffime prae aliis etiam ita fentientibus Ludwell: h. n. 4. Bachov: ad Treutl: h difp: 1. tb. 1. c. Ungepaur: exerc: 1. q. 10. Hahn: ad Wef. b. n. 13. Hilliger: D.E.2.c.i. Ut. g. Hunn: 1. Var: refol: 1. q. 3. Diflent: Forfter: b. th. 21. Tim; Faber: h. th. 4. Scotan: Exam:jur: h. Befold: ad 1.10. ff. h, tb. 3. II. Voluntas pro habitu voluntatis dicitur. 1. imitatione Stoicorum. 2. objicitur, quod nemo juftus. 3. & 4. Rejpondetur 5 & 6. conftans dici' tur ratione propofiti. 7. obje&io. 8. Removetur. 9. Nondefi~ nitur, ut in ab ft ratio confideratur 3 fed ut eft in concteto id eft homine 10.11. 12. & 13. Vinnii object'io folvitur. 14.15. Divina Juftitia hic non intelligi tur.16. 1 Conftans eY perpetua voluntas] Metonymica hasc eft locutio fubjecti pro adjunefto; quando voluntas dicitur pro habitu voluntatis, non enim ipfa juftitia eft voluntas, fed habitus per quem volumus jufte agere & fuum cuique tribuere. Rain. Corfus. 1. indagat. n.n.i. 2 Hoc in articulo iterum JCti noftri aemulati funt Stoicos, a quibus voluntati adferibitur conftantia, uti difcimus ex Cicerone Tufcul. QQ. lib. 4. fecl. 12. ubi inquit, id cum conftanter prudenterqueft, ejufmodi appetitionem 0****» appellant, nos appellamus voluntatem: 3 Sed bic uftere gradum jubeor, nam objicitur, quod habitus non adquiratur nifi per crebras a&ioues, jam vero nemo hominum tot actiones poteft efficere juftas, ut per eas habïtum ejusmodi voluntatis jufta faciendi, nactus efle videatur, nam homo nullus eft juftus. 4 D. Paul. ad Roman. 13.10. Et demus Stoicis, quod voluntatem in folo effe putant fapiente. Sapiens imo juftus fepties cadit quotidie. 5 Pr over b: 24: 1. Refpondeo. (1) ld poftremum ratione habita ad Deum verum eft, nam & coram eo cogitationis poenam patimur. 6 Mattha. 5: 28. fecus ac jure civili. /. 18 ff. de poen. (2) Quando juftitia dicitur conftans 6c perpetua voluntas vel potius habitus ejufmodi voluntatis, tune cum iisdem Stoicis apud Tullium d. lib. 4. fic capimus voluntatem, quod fit appetitio qua quid cum ratione de- 7 fiderat: Ita ut is habitum voluntatis conftantis & perpetuae jus fuum cuique tribuendi adquifierit, qui femper cum ratione defiderat & femper habet propofitum firmum, & votum hoc faciendi, heet enim tune non juftum eflectum fortiatur actio ea, quam juftam efficere volumus, jufti efle non defmemus, quippe cumintentio & votum & propofitum femper nobis infit. Gennad: de ecclef: dogrn: c.$6. 8 CL. Lauterbach. de voluntate concluf: 5. n. 10. Objicit autem Corfus 2. indagat. 14. n. 1. quod nemo perpetuo vivat, ideoque perpetuam voluntatem habere nequeat. Refpond. Vel quod illud etiam perpetuum dicatur, quod ad vitam hominis durat. /. 1. f. pro foc. vel quod  DE JUSTITIA El JURE. l5i quod voluntas ea fit perpetua & conftans, in iis, qui jam exftindos 9 & defundos alios fequuntur. Sic enim homo hominem fequitur, velut unda fupervenit undam. Horat. lib: 2. epiftol: Obftat. JuftitiaJO debet conüderari in abftraClo uti loquuntur: & quatenus ea in fe fpedatur, ea enim voluntas eft perpetua & conftans. Pomerefch. ad h. pr. Befold: ad /. lo. jf. h. th. 5. Refpond. Quod id juftitia? naturaeW repugnet ut in abftrado eam fpedemus, nam hac mihi videtur delicatior, ut ita dicam molliorque ratio , quam virtutts vis gravitasque poftulat: Juftitia enim eft virtus, virtus autem eft qualitas, habitus :a & accidens quod fine fubjedo & homine in quo fit, non poteft intelligi. Egregie huc faciunt, quae Ladantius 1. divin. Inftit. 20. fcripta 13 reliquit. Si ergo, inquit, vitia conf eer anda non funt ne virtutes quidem, non enim per fe fapiunt aut fentiunt, neque intra par iet es aut adiculas luto faclas, fed intra petlus collocanda fu nt, ne fint falfa fi extra hominem fint collocata: ld quoque reponi poteft ei quod CL. 14 Vinnius in comment. h. objicit, & alias res non quidem ad conditionem fubjedi, fed quales funt elïentia fua definitas fuiffe, uti ab Ariftotele felicitas, a Platone refpublica, a Xenophonte Princeps, a Cicerone & Quintiliano orator defcribitur. Olim quamquam idfe-15 cerint, illud nos turbare non debet, & credamus magis Firmiano d. lib. 1. c. 20. dicamusque falfam elfe juftitiam, qux extra hominem eft pofita, falfam remp. quae non eft inter homines, falfum Principem, qui homo non fit, falfum itidem ejusmodi oratorem. Non enim eos reperies, nifi in Mpri utopia vei forte luna. Ad quam &x6 eos ablegemus, qui hic definiri fcribunt juftitiam divinam, Jovis filiam, quas gentilibus tanquam Dea culta, nam ea virgo Ultima ceeleftum terras Aftraa reliquit: Ovid: lib. i. metamorph. 4. in Ji. Diffent. Accurf. Hotoman. & Vultej. h. Coler: 1. parerg: 29. ex leviculis rationibus, quas folvunt Hcenon. difp: I 1- th- 5- Tim: Faber: h- th- 3- Hunn: I. Var: refol: 1. q- 2. III. Verbum jus bic quid fignificet. 1. recte legi tur tribuendi & quare? 1. Objicitur ab Hotomanno. 3. juftitia duplieitur confideratur. 4. Pfialmi & Terentii lócus cxplicatur. 5. die domim'ca litium cognitio fieri non debet contra Groenezvegen. 6. & 7. Jus fuum] ld eft poteftatem & facultatem jure alicui vel circa i perfonas vel circa res five ex Dei, five ex hominum difpofitione competentem. Vid. differt: jur: in Re cV ad Rem: cap. 1. n. 27. Cf feq. Tribuendi] Ita Florentiae legitur: Iribuens ma vult CL. Hotomanus. a Sed prior ledio mihi probatur, eft enim Thufcis digna libellis, non enim requiritur ut adu femper exerceamus juftitiam, imo id data occafione veile facere fufficit. Et propter hoc propofitum juftus appellabitur, ficuti etiam agrimenfor dicitur, etiamfi non femper agros metiatur. Objicit autem Francifc. Hotoman. quod injuftitia non fit 3 voluntas adimendi fed adimens: Refpondeo diftindioneopus effe. Aut enim juftitia & injuftitia conftderantur proprie ut habitus tales qui- 4 bus volumus jufta vel injufta agere & tanquam virtutes in homine collocatas, & tune debent definiri voluntates tribuendi & adimendi. Aut juftitia & injuftitia accipiuntur pro fado aliquo vel adione reda & 0 jufta  i52 L 1 B. I. TIT. I. jufta vel injufta. Pfahn. 4. 6. facrificate facrificia juftitia. Cf /. 3. C. : m gemis, p I; & 9. locus in tit. de confirm. ff. eimnda/ar. 10. Notitia'] Ars praeterea dicitur in/. 1. pr.ff. h. etiam fcientia. h. j§. 1. quinimo fapientia. /. 1. §. 5. ff. de Var: & extraord: & prudenm.b.Cfl. Lo.h. imo & juris Philofophia a Guil. Onciacio quafi. jur: philof: 61. n. 6. Obftat, Uni difciplina; diverfa genera non gof- 2 funt adfcribi, praefertim quando ea funt valde impropria. Refpona". Si unquam verum eft,quocfTullius ait, necefle nos habere aüquan- 3 do populariter loqui, certe hocICds faciendum fuit, ut noftrae difcipJinae naturam adcuratiilime cuivis exponerent. Videtur enim 4 mihi, hoc ingenii viribus, queis rigidi illi juris fatellites pollebant, excogitatum fuifle, ut indicarent quam varie mortales juri operam dent. Sunt enim qui ejus notitia freti, ad cauiidicinam & rabulariam artem fefe proripiunt. Sunt qui nefcio, quas legum anxias 5 rationes per fcientiam exquirunt, & fi Diis placet magna myfteria tanquam fapientia omnis fonte, ex illis trahunt. Sed illi quibus de 6 meiiore luto praecordia ficta funt, norunt non aliud genus tribui poffe noftrae legitimae difciplinse, quam quod fit prudeutia, ea enim eft proprium ejus genus. Liquido id conftat ex eo quod juris difciplina 7 fit pars politica; fecundum excellentiam fic dittae Ariftoteli 6. ethic. 8. & ita habitus practicus. Quare artis fordidam naturam, fimpli- 8 dsque notitia terminos uti egreditur longe, fic nec fapientia culmina afcendit. Non quoque Philofophiam exhaurit, fed partem ejus continet. Nec fcientia eft proprie fic dicta, cum ejus finis non fit ™ fci- 9 re, fed™ agere, nec habet demonftrationes certas & principïa immota in ipfa re. Quanquam enim non femel aufpicetur ïmperator.10 Hac igitur perpetua Cf in atenum valitura lege fancimus: Cf tit: de confirm:- Digeft: Cj. 23. in omne avum valituras, Cf una cum noftris conftitutionibus pollentes Cfvigoremfuum oft endent es: Stewech: Vir.CL. ad Vcget: de re mil: lib. 8. legit. extendentes. Pro lubidine tamen id poftea mutatum efle repetimus. X | VIL  i54 LIB. L TIT. I. VIL Inftitutiones indigent. interprete. i. dijficiUa tyronibus non propontnda. 2. maturius quid fit? 3. Quinquennium fiudii juridici non attendi debet. 4. & feq. 1 §. 2. levi ac fmplici via] Cujacius li. obf. 38. fcribit interprete non indigere hos libros. Sed is ex fua ampla fuppellecftile aliorum. rationes putavit, inftituto non diftimili Scaevolae; de quo Tullius de orat: lib: l. non dicerem hoc audiente Scavola: nifi ipfe dicere folebat, nullius fibi ar tis faciliorem cognitionem videri: 2 Rudem adhuc & infirmum] Nam male vixque fubit feveriora rude pecftus. Unde Ovidius cecinit Heroid: epiftol: 4. Scilicet ut teneros ladunt juga prima juvencos. 3 Maturius] Quod neque ferius neque temporius, fed medium quoddam inter utrumque & temperatum. Agell: 10. noCl: Attic: 11. Et hoc eft quod Auguftus crebro jactabat ex Euripide Pheeniffis Fefiina lente. Tranquill. Aug. c. 25. Plura hic adfperfit 4 Joan. Ferrar. Montanus, quem non exfcribo. Illud autem addo, peftime id in nonnullis Academiis fervari, ut nemo admittatur ad fummos in jure honores, nifi per luftrum ei operam dederit. (1) Nerva filius foepius de jure refpondit, cum ageret annum feptimum decïmum. /. 1. §. 3. ff. de pofiul. Vide Anton: Soufa de Macedo plura exempla memorantem. libro cui tit: perf ebt: Doctor qual. 6. n. 3. Eum vero per quinquennium antea juri ftuduifle, nemo mihi per- 5 fuadebit. (2) Utique aliqua diftèrentia efle debet inter defides & vigilantes, ut ait Juftinianus in l. 2. C. de annal: except: nam fublatis fludiorum pret iis, etiam fiudia peritura ut minus decora, uti veriiTi- 6 me vaticinatus Tacitus 11. Annal: 7. (3) Naturae auclorem adcui*ant, qui non agnofcunt inter artifkes longam efle differentiam & 7 ingenii & inftitutionis. l,<$\. ff. de folut. (4) Quare etiam Imperii conftïtione noviflima d. R. A. zu Regenfpurg. 1654.$. Sintemalen 28. fancitum, auch nicht fo ftarck auj das ftudium juridicum quinquennale uffTeutfchen Lfniverfitaten, fonderen auf die qualitaten, gefchickligkeit und experientz gefehen werden folie: VIII. Ho rum triumprceceptorum inter fe colb.it io. 1. funt plura. 2. imopauciora. 4. ö? quod magis eft, unum fufficit. 5. 1 $.3. Praecepta funt haec] Luxuria ingenii in multis effecit, ut varia circa haec fint commenti. Non valde errarit forfitan, qui dixerit ri honefte vivere ad jus naturale,ex quo difcrimen honefti & turpis, ^ alterum non Iedere ad jus gentium, ex quo focietatis humanae principia, illud denique fuum cuique tribuere pertinere ad jus civile, quia cx eo Magiftratuum jurisdi&io & folemnis legitimusque modus jus fuum cuique tribuendi. /. 2. 0.6. ff, de 0.1. Timae: Faber: 2 b. tb. 7, Non autem fentio cum Trcutlero d. difp. 1. th. 3. a. Befoldo adl. 10. ff Ij. tb. 12. eY 13. quando poft Duarenum & Donellum fcribunt non efle plura neque pauciora juris noftri praecepta, quam 3 ea, quae hic recenfentur; Cum enim non fint nifi notiones primae, plura commemorari poflènt, uti pietatis cultus, parentum honos, L &  DE JUSTITIA ET JURE. 155 & pacti fervatio &fexcenta funt, qua; memorem, fi fit otium. Vid. Bachov. & Vinn: h. CL. Eyben. h. cbfij. n. 1. Pauciora etiam fuffice- 4 rent, qui enim alterum non Iaedit & fuum cuique tribuit is quoque honefte vivit. Imo hoc poftremum folum duo priora complecftitur, nam qui honefte vivit, is neminem hedit & fuum etiam cuique tri- ^ buit. hr. Connan. i- comm. 2. n. 10. IX. jus civile non pmcipit concubinatum. i. & 2. fed ex vitio gentico cum per mi ft. 3. non idem dixerim de meretriceo concubitu.4. Honefte vivere~] Objicitur quod concubinatus fit conjun&io le- * gkima. /. 3. §. i.ff. de concub. Refpond: Jus noftrum magis connivendo tolerat concubinatum, quam ut eum probet, uti conftat exeo quod Lben ex concubinis procreati non fuccedant patri cum aliis juftis liberis, &his quoque non exftantibus non nifi in duas uncias admittantur: Nov. 89. c. 12. Cj. 4. Obftat iterum Nov. 18. c. 5. verf 2 ficut emm. ubi dicitur eum cafte vivere, qui concubinam habet. Refpondeo (1) ibi advertendum effe ad totum contextum, ait enim Imperator reperiri homines, qui plures habeant concubinas, eosque non vult gaudereeo beneficio juris, ut liberi illis, uti jam dixi, fuccedant, rationem fubjicit nos non prabetnus luxuriantibus fed cafte viventibus legem: Hoc ergo vult dicere, non quidem vere caftum effe eum, quiuni concubmae cohabitat, fed tamen magis caftam vitam eum tranfigere, quam illum, qui cum pluribus luxuriatur. Relpoïïd. (2) Non omne quod licet honeftum eft. /. 144. ff deR. I. 3 Quemadmodum ergo nulla gens eft qua? non habeat aliquod vitium, fic & etiam Romanae reip: nxvusis fuit. Non obftat- /. 27. cj. ft. ff de 4 her. pet. Refpond. factum ibi recenfetur non jus, etiamque hodie contmgcre poteft, ut m honeftorum virorum praediis lupanaria exerceantur etiam ipfis nolentibus & invitis. Maften. 2. de fuft. ll.Roml dub. lo. X. Ojiid fit naturaürer circum-oemre. i.vix poteft effe emt io fine 11 ita lafione. 4. Alterum non tedere] Obllat 1.16. 0. 4. ff. de minor, ubi dicitur i ljcerecontranentibusnaturaiiter fe circumvenire. Refpondeo quod ibi non agatur de circurnyentione dolofa, /• 7. pr: ff de dolo malo. I 5. L. ae rejeind. vend- Levit- 25: 14. eY Theffal. 4: 6 fed qua; fit naturaltter id eft ex natura hujus contractus, quae talis eft, ut vix ulla emt.10 & venditio perfici poflit, in qua non unus ex contrahentibus laeuatur. Uterque emm lucrum habere intendit /. 8- C cl t. quod 3 etiam femper vei emtor vel venditor jaftabit fe percepiffe, ut aliis hominibus fuam oftentet prudentiam & in rebus perendis fagacitatem. Haut. Afin- act- 1. ff 3. Vera dico ad fuum quemque hominem queejlumeffe, aquumeft, callidum: AdiPetr. Greeor.Tholofan. pree* lud. opp lUi lib- 2. c 13. n. 4. Franc, de Petris- 2'feftiv. leet. u. n. 3. XI Tranfigere licet de crimine captitali. i. fed Magiftratui fic non Ugantür manus. 2. Ubjecho mjjenbachu de aleatoribus. 3. in quorum odium XXX. fpecialia conftituta. 4. Solutio. 5. Suum cuique] Obftat. Permiffum eft tranfigere de crimine capi- i X 2 talf  ï5c5 L I B. I. T 2 7. I. tali- /• 18- C. de transad. & fic criminum reis pcena quam meruerunt, 2 non tribuitur. Refpondeo. Etiamfi cum uno^ padus fit, tamen a quovis ex populo iterum accufari poteft, quin imo fi privati omnes abftinerent, non tamen Magiftratus impune eum dimittet. /: ï- Q\ 12 ff de offic praf urbi l.13-ff de off praf. f 29 §. fi.ff. ad L. Jul- de 3 adult- l- 2- C de abol Objicit CL- Wiflenbach- h- th- 22. & *«?Wo, elfe ait, quod praetor judicium non det fi quis eum verberaverit apud quem alea ludebatur, vel ei damnum dederit aliquid vefubtraxe- 4 rit- /-1 pr- eY § 3- ff- de aleator- Refpond. Speciali odio ejusmodi magiftro nequitiarum adio non datur, quia is ex fua domo confiftorium aleatorum facit, fic enim jus odit aleam, ut triginta& amplius fingularia ideo conftituta fmt. Franc, de Petris 3. fefl'w. leé: 1. n. 6. 5 Neque tamen furtum impunitum manebit, fed in ejusmodi furem alteriusve fceleris audores extra ordinem animadvertet Magiftratus. arg. l.fin. ff de privat: deliCt-.-l. fff. de furt. ne homines ad delinquendum viderentur invitari. /. 14. C. de poen: l. 1. §. 4. ff. ad SC. lurpill. I. 11. §.v.ff.de doli mali eY met. except: Ant: Faber: ral ion: adl. 1. pr.ff. de aleator: Ut: B. XII. Juftitia particularis alia eft commutativavel expletrix. 1. a/ia diftribuliva. 2. communis opinio cle propor tione. 3. pocme pertinent ad expletricem five commutativam. 4. etiam ex mente Ariflotclis. 5. d? lCtvru;r> 6. ratio allegatur. 7. Auctoris fententia nova. 8. pramiq diftrebuuntur geometrica. 9. etiam arithmetica proportione 10. &'12. adbuc hodie apudHollandos. ï\'. Ita etiam dc panis fentias. 13. & 14. In focietate geometrica fervatur. 15. 16. etiam in teftanientis. 17. , - 1 Tribuere} Illud autem vel eft occupatum circa-correciionjein insequalitatis, quse in commereüs & rebus, earumque preciis &reftitutionibus occurrit, & tune fuum cuique tribuitur, nullo babito refpedu dignitatis in homine, diciturque tune exerceri juftitia, quae vulgo ™*aa«*t«,; vel commutativa, melius autem a Philofopho ^««tu* five expletrix, appeliatur. M. Ant. Muret. ad Ariftot: 5. eth: 1. Grr> tius dei. p.&b. \.c.\. Cj. 8. Dixi trad. de jure in re eY ad rem. cap. 8. 2 n. 7. eY feq. Vel verfatur circa diftributionem praemiorum & honorum, vel poenarum & onerum, & tune unicuique attribuitur pro merito, quoties autem hoc fit, toties juftitia hmo^Ki, noftris diftri- 3 butiva dida, locum habere creditur. In illa fervatur proportio arithmetica , in hac vero geometrica. Wefenbec. parat, ff.de 1. eY /. «.11. Anton. Matthai vir eruditilf. de crimin. tit. de poen: cap. 4. n.j. Vinn: ad rubr: h. 1.11. 2. Scotan: Exam: jur. h. t. Perez. erot. I. h. t. 4 Zoef. ad ff. h. t. n. 19. Mollenbec: divij: jurid. cent. i.div.3. Sed ab illis jam alii difceflionem fecerunt, & docuerunt poenarum inrogationem non pertinere ad juftitiam diftnbutivam fed ad aliam, qua; commutativa vocatur. Grotius. de j. p. eY b. lib. 2. cap. 20. n. 2. Bachov. & Hahn. ad fffefemb. d. I. Herebord. coll. ethic: difp: 30. th. 10. Fel* 5 den &Graswinckel ad Grot: d. /.Hos ego fequor hadenus, quod dclida quoque juftitia; explètricis vel commutativae fmt objedum, in qua fententia etiam ipfe fuit Ariftoteles 5. ethic. 2. ubi de ea juftitia edifterens ait, uti eum locum vertit Riccabonus, altera vero qua ne* gotiorum  DE JUSTITIA ET JURE. 157 gotiorum contr ahendorumreclam offert rationem , hujus dua funt partes. JSfam eorum negotiorum qua inter homines contrahuntur , qttadamfponte fiunt, quadam invite. Non aliter quoque fenfiffe JCtos 6 compenes reipfa, eorum chartas fi e vol vas & libros. /. 52.ff. de re fud: l. 20.ff. de judic. Eft enim in delicftis, quod ad contradtuum naturam accedit, ficut enim is, qui cum alio contrahit, etiamfi non expreffe convenerit de iis, qua; ex natura negotii praeftari convenit, ad ea tamen omnia fe obligaffe cenfetur; Ita etiam is, qui peccat con- 7 ienfu fuo, fibi nexum mjecifte & addictum fe poenae fecifle, apparet. Montecatm. ad Ariftot: polit: p. 321. Unde traditum eft in /. 34 ƒ£ dejurefisci: ipfe te huk poena fubdidifii. eYw /. ulf.C- adL, Jul.Maj. quodammodojua mente punitus eft. Tacitus etiam, quando de muliere fcribit, quaefe fervo conjunxerat, ait quod in fervitutem confenfijfet; Annal. lib: 12. In eo tamen cum interpretibus facere nequeo, 8 quod geometncamproportionem in diftributiva,fed arithmeticam in commutativa cuftodiri velint. Putarem enim, utramque proportionem utrique juftitiae effe communem & aliquando in expletrice proportionemgeometncam, in diftributiva vero arithmeticam fequendam die. De primus & muneribus publicis initium faciamus. Illa o eJargin quidem folèntvm principes ex opinione, quam habent de curusque dignitate, & fic in exercitione juftitiae diftributivae plerumque lervatur proportio geometrica vel comparata, quam fi non fequantur tune peccant. Leffius de I. &> I. M: 2. cap. 1. dub. 4: Sed funtio g anapraemia, quae etiam fateor effe objedum juftitiae diftributiva. Ea autem eadem proportione geometrica diüribui, credat Judaeus Appella.' Nam hodie Batavi praemia dicere & polliceri non finuntii U?iqUA f^er facient contra hoftem, quique fignum aufferunt è navi iiokiii Sed id factum fit non mfpicitur an mefonautaan vero navis magdter, an miles caligatus an autem tribunus eam laudem retulerit. Et ita proportio fimplex five arithmetica fervatur non fecus 12 ac ohm in diftributione coronarum navalium, ciyicarum & murahum, torquium etiam & haftarum. Bachov. ad HSrl. ff ft. t. cap. de juf tit: n. 3 Cum pcenis non aliter fe res habet; etiamfi enim fre-is quenter ïnfligantur proportione fimplici, uti apparet ex/. 1 C ubi Jenat: omnem enim hujusmodi honorem reatus excludit: etiamque ex *■ 1 <5 *ff- ad l. Corn: de ficar: non habita differentia cujus conditionis hommem inter fecerit: atque ex memorabili loco Ariftotelis 5. ethic 4 ubi inquit, folam nocumenti differentiam lex fpeCtat, perindeque perfonis jutpur acfi aqualesfintffi ille injuria afftciaturftjïc ladat illeladatèr: Pcnonae dignitas tamen & qualitas, & conditio &aptitudo ad pro-i4 portioms geometncae regulas attenduntur non femel, d-1.1 §. fi ad l Lom: de ficar: /• 10. ff. de re mik c- homo Chrifiianus- 5- dift- ao- Intueamur nunc aha qua citra ullam controverfiam femper adfcriptai* ii«erunt juftitiae expletnci vel commutativae, & continuo videbimus ftfa omnia non habere fnagiftram eam proportionem, quae Arithmetica dicitur. Nam (1) m contraclu focietatis fervatur proportie com-16 parata live geometrica eocafu, cum operarum & induftriae ratio habetur, de quo nos dubitare non finit amplius Vir Ampliff: Theod üraswinckel, quando difputat contraFeldenum in ftriclura adGrot: de pp. ty b. hb: 1. c- i- §. 8. & pluribus dicam ad CJ. 1. I. defocicf X 3 (2)  i58 LIB. I. TIT. I. 7 ( 2 ) In ipfis quoque uithuis voluntatibus fupremisque tabulis cernimus fervari geometricam proportionem. /. 13. ff de lib: Cf pofthum. I. 81.1 Sj.ff- de lib. Cf pofthum: l. 81. h 87. ff. de her. injl. quod etiam obfervavit JCtorum difertifllmus Fr. Connan. 5. comment: 1. n. 1. Cf feq. XI If Pracepta juris abrngata. 1. Ovidii locus adducitar. 2. ! Moribus omnia fiunt prava, fic ut haec praecepta in defuetudinem abiifTe, ridendo verum dicant Barclajus Satyr, princ. Philander von Sittenwald Satyr, geftcht. part. 6. cap. 1. Saluftius bello Catilim 2 jam pridem equidem nos -vera rerum vocabula amiftmus. Idem praefenfit Phcedra apud Nafonem Heroïd: epiftol. 4. Ifta vetus piet as, avo moritura futuro Ruftica y Saturno regna tenentefuit. Jupiter effe pium ftatuit quodcunque juvaret: XIV. Studium eft ne privatum? 1. <2? 2. Id vix videtur. 3. li §.4. Hujus ftudii dua] Objicitur, quod omne ftudium fit privatum, quia eft comparatum ad fmgulorum utilitatem. arg. I. 1. CJ. 2 2. ff.h. Refponde (1) Quod figurate hic fit locutus Tribonianus, dixit enim ftudii pro juris üve jurisprudentia cui ftudemus funt dua 3 pofitiones. CL. Vinn. h. (2) Quinimo ftudium poteft dici publicum, cum id tendat in utilitatem publicam. 0. uit. I. procem: poffe remp: d vobis gubernari. Fridericus Imp: in autb: habita C.neffl: pro patre. eY ad obediendum Deo Cf nobis ejus miniftris v/ia fubjedlorum infor* matur. XV. Puhlici appellat io unde? x. 1 'Publicum'] contraéte quafi popuhcum. Vid: 1.16. ff. de ff. S. Graecorum erudita fchola juvat liane etymologiam, nam Harmenopuli promtuar. lib. 1. tit. 1. CJ. 22. Theophilo in paraphr: h. & in Bafilicis torn: 1. lib: 2. tiUh 1.1. publicum dicitur few*** quod eft a üfd populus. f *• XVI. Jus puplicum aliud eft auctoritate. 1. aliud vero utilitate tale. 2. 1 Quod ad ftatum] Obftat. Taftamenti fadtio eft juris publici /. 3. ff. qui teftm. fac. & tutela. pr. I. de excuf at. neutrum tamen ad ftatum reip. fpeciat. Refpond. Jus publicum dicitur (1) infpecla caufa efficiënte, quod auctoritate publica conftat. d. I. 3. eYpr. de excuf. (2) 2 Habita ratione objcóti & finis, quod de rebus publicis eft conftitutum & confiftit in facerdotibus & magiftratibus. /. 1. CJ. 2. ff. h. & hoc eft de quo hic agitur foletque appeflari jus publicum utilitate, illud vero jus publicum audoritate. Adi Gudelin. 5. de jure nov/ff.i. in ff Hahn. ad IFefffh. n. 14. XVII,  DE JUSTITIE ET JURE. 159 XVII. An jus publicum tripartitum? r. eft quidem colle&um ex tripli cisjuristraceMs 2 fed non ex omni fur e defcendit. 3. & feq. unius inclufio alteriusexcluFo' 7. Imitatur 8. cur hic de privato id faltem dicatur? 9. Quod triperitum efl.] Num ita tripertitum fit jus publicum ? fer- 1 ram inter fe reciprocant interpretes. Adfirmant Bachov. ad Treutl. 1. dijp. 1. b. 4. b. Ludwell. h. n. 4. Negant Timae. Faber. h. th. u.a. Ungepaur. exerc. I. 1. q uit. nego. Ut omne diilidium toilatur, exi- 2 ftimavi rem temperandam effe hac diftinctione, ita ut dicamus jus publicum non quidem originem habere & nativitatem cum ipfo jure naturae, fed tamen compofitumeffeexnaturalisjurispraeceptis. Quod 3 eandem origmem non habeat, ex eo patet, quod jus naturale conftet pura&ftmphci ratione, fecundum quam omnes homines erant aequales, unde tune nufta facerdotium & magiftratuum jura fuerunt conftituta. arg. I 32. f deR. I. Emund. Merill. 1. obf. 18. /. Ifibfunl 1.1. £>. 2. eod. Lollectum autem eft retro ex praeceptis naturalibus 4 bella enim quanquam jure gentium introduda demum fmt. / s ff.h hoc tamen juris naturae principio nituntur, quod vim vi repellere liceat-/. 3 ff d. /./. 45.J. 4. ff. ad L- Aquil Sic pacis fcedera funt < juris publici. /■ 5. §. 2. ff de pad: & ex jure gentium, arg: pr- I. de libertm: nexus tamen eorum eft naturalis , reda enim & pura & fimplex ratio vult ,ne fidem fallamus. 11-pr.ff. de pad. I x-ff de conftPec- Jure gentium eft nummus. / ipr-ff. de conf. emt: legati fandi 6 l.fi. de legat & alia bellorum, quae non minus quam illa publici juris lunt. I. 24. ff de capt: &>poftlim: Obftat. Atqui hic dicitur jus pri- 7 vatum folum ene tripertitum, idem ergo de publico jure adfirmari nequit, nam unius inclufio eft alterius exclufio- arg: 112-pr-jf.de judic: Raudenf: de analog: lib: 1. c. 35. n. 17. Goeddae: in clem: un de fequeftr- poff.n. 38 Refpond. Unius inclufio non eft alterius exclu- 8 J10, li id quod excludi videtur, aliis in locis vel expreffis legibus vel certis rationibus includatur. Surdus decif. 195. n.12. Cothman. 2. refp: 74. n. 110. Jam vero oftenfum eft alibi, ea quoque quae ad jus publicum pertinet, conftare praeceptis aut naturalibus aut gentium Quod vero hic Imperator de privato jure faltem dicat id effe triper- o titum, hoc ideo fadumcrede, quod is in animum fuum inftituerat de eo jure privato tantum in hifce elementariis libris agere. Vid:Guib Ranchin. 3. Var. lecl. 4. DE JURE NATURALI, GENTIUM ET CIVILI. TITULUS II. XVIII. „ Jus bic lumitur pro juffu. 1. Rubr. De Jure J Jus hic fignificat juftum vel fandionem,quaeiG juftum  i6o LIB. I. TIT. II. juftum jubet atque praecipit, & fic pro lege hic capitur. Vinn. «. 5. Leflius de I. 6c I. 2. f. 2. dub: 2. 9 XIX. Plures jus naturale fic definiunt. 1. fed minus recle. 2. non ex jure agunt bcflia. 3. fed ex mottt. 4. 1 Pr- lus naturale, adÊphef. lib: 30-5- brutis quoque animantibus jus adfcribit, quando inquit, 2 /« animalibus & beftiis ipfo natura jure: Sed utique fateri cogimur eos omnes valde improprie uti, imo veriusdixerim, abuti vocabulo juris , nam illud per quod cuncfta animalia *«™ **y« vel rationi convenienter faciunt, uti egregie dixit Eman: Palaeolog. educ. Reg cap. 36 redftius appeliatur natura quam jus. vid. Franc. Senault de l ufage 3 des paffions tr. 2. difc- 2- Hoc enim non cadit in animantia bruta ideo, quod jus nil aliud fit quam jufius five praeceptum rationis- Cicero de nat. Deor.lib: 2, foli ratione utentes jure & lege vivunt: Jam autem inter omnes conüat in bellus non inveniri rationem pr- l-fi quadr. paup: Tullius de offic: lib: 1. ejus enim fenfu carent- /• i- Cj 3. ff d- f, nec in brutis ulla eft aequitas, fed uti Hefiodus fcripfit, accipiter 4 lufciniam &potentior infirmiorem vincit- Quicquid ergo cernimus in mutis animalibus, propter quod juris peritia cenfeantur h- pr- in fi iftud non juri naturae tribuamus acceptum, fed potius inftinctui naturae & motui a Deo illis indito, ihrem angebornem art, vel aange* fthap en kracht- Grotius %. Introduit 2- up. Plura fequens pagina, dabit- DISPUTATIO II. Refponte NICOLAO H E G H, Clivenil i, Brütil motu natura agunt ratione convenicnter. i. fimili & novo exemplo id ilbifiratur, 2. etiam antiquo. 3. objefiio. 4. Spiritus rei inanimatce atiribuitur. 5- Ahernus & Rorarius difentiunt. 6. finales pecudibus. 7. c? confutati. 3. artis vcftigia in beftiis. 9. 'ratio fignificat modum 10. & II. Dei eji ratio qu,e in brutis cernitur. 12. defenfio efl d natura non ab ejus jure fi in genere ppectatur. 13.14. feq. lex aliquando improprie J'umitur. ij. ito. 1 /~)uod vero dixi jus proprie non polfe attribui beftiis, fed eas ex X. motu divinitus indito juri convenienter facere, idnemini mirum videri debet, cum etiam homines motumdarepoflintcorporibus, cuiuc  DE JURE NATURALI, GENTIUM EI ClFILI. i6i cujus efficacia rationis perita cenfeantur & nobis admirationi fint. Ren. des Cartes de methodo art. 5. Memini, quod in Galliis agens ac- % ceperim, a Petro Gaffendo philofophias doctore inclyto, machina:n facftam fuiffe, qua; perfonam hominis & figuram habebat, qüéeque & falutare geftu, & merum propinare poterat, quinimo & Rege praefente edere vocem Salve Rex Chrifiianiffime. Hoc fi incertum 3 videbitur, adferam aliud, quod valde quoque eft memorabile ad hoc meum inftitutum. Id autem legitur apudTacitum. 1. Annal. p. {mihi) 66. ubi fcribit, Memnonis faxea effgies, ubi radiis folis icla eft, vocalem ftonum reddens: Nec obftat, quod videatur dura hujus 4 loei expofttio, quando jus naturale improprie hic accipimus pro motu natura;. Refpondeo. Cum JCti noftr aemularentur Stoicos, non raro ita locuti fuerunt etiam in rebus valde ftmilibus. Sic ftatua in j /. 23. §. 5. in fi. ff. de Rei Vind- & tignum nec non lapis non minus uno fpiritu contineri dicuntur quam homo l. 30. pr.ff. de ufucap. Sicuti autem fpiritus non nifi improprie & ««r^r^s adtribuitur rei inanimatae, ita quoque jus naturale beftiis. Sed eft non unus Guil. 6 Alvernus, qui peculiari fcripto de belluar I. cY I verum etiam Hierom Rorarius fingulari titulo Quod animal bruta rat. utant: mei: hom. contrariium adftruunt. Sed quid illis reponi debeat jam olim dixit 7 Firmian. Lactantius de ira Dei cap. 7. ubi fcribit, nec omnino qui$. quam, modo qui fapiens videri vellet, rat tonale animal cum mui is eY irrationalibus coaquaverit, quodfaciunt quidam imperiti, atque ipfis pecudibus fimiles: Confutari etiam queunt argumenta ab iis allata, 8 per ea quse fcripta reliquit Joan.Selden. eruditie diligendss vir, quem fi animus fert vide lib. 1. de I. N. eYG. addifcipl. Ebraor. cap. 5. Adjiciam unum vel alterum argumentum quod obftare videtur,quod 9 nempe(i) bruta fciant artes adeoque rationis capacia efle, quippe cum ars fit ejufmodi habitus, qui cum certa ratione aliquid efficit. Refpond. quod non fint artes fed artium veftigia. Ariftot. 2. Phyft. 8. Objicitur (2) Varro tamen in lib. 3. de R. R. rationem ait ipfis 10 ineffe, verbis hic ratio atque ars,ab his opus facere difcunt: Refpond. (1) Quod ratio ibi fignificet modum, fecundum quem aliquid per-n ficitur, quemadmodum etiam illo verbo utitur Poëta AEneid, lib. 4. Refpond. (2) Aut dieam cum Lactantio 2. dwin. inftit. 5. ineft ergoi2 fyderibus & fic etiam beftiis, ratio ad peragendos meatus fuos apta, fed Dei eft illa ratio, qui & fecit & re git omnia, non ipforum fy derum, neque etiam brutorum qua moventur : Ex quo apparet non novum efle & commentitiumj quod antea'ex Cartefio adduxi, fed& ab antiquitate repetitum. Obftat (3 ) 'Defenfio eft a jure natura;. I. 3.13 ff. h. omnia vero animalia norunt fefe tueri & defèndere; Refpond. 14 (1) Beftiae fefe non defendunt ex jure naturae, fecundum rationem certam & modum tutelae, quem jus vult obfervari, ut tutela fit inculpata: fed quod taurus cornu, equus ungula noceat, id animae fentientis praeceptum. Tarquin. Gallut ad Ariftot. 5. magn.mor. 7. q. 1. atque impulfus naturae facit, eleganter Charondas 1. fffrifim. l . ad cap. 3. AnacreonTej. Ode 2. ie> (pipii Ktpaia ictvgolf Y Hen-  ,62 LIB. I. Tl T. ïï Henricus Stephanus latinc fic reddidit Tauro f er ire cornu, Equo ungula nocere Natura dat: ïóRefpond. (2) Quam minimum & viliflimum reptile fe defendit contra inimicum, & muf ca contra araneam. An id jure fieri exiftimabimus? Audader dico, qui id adferit, is olim ad reptilium I7mufcarumque gentiles & agnatos deducendus ent. Obftat (4) Habent leges uti canit de apibus Maro Georg. lib. 4. confortia teCta Urbis habent, magnis agitant fub legibus dvuml i8Ünde colligitur jus in eas cadere. CJ. 3. L de I. N. G. cY C. /. y.ff. de I cY L Refpond- Idem poëta terras & ejus locis leges etiam tribuit. Georg. lib. 1. Continuo bas leges aternaque jcedera certis lmpofuit natura locis: Ex quo videre datur improprie vocabulum legis ibi accipi, quod & fit apud Senecam 3. muur. 29. ubi exftat fcriptum, legem barba cY eanorum nondum natus infans habet: II. Conjun&io maris & famina non eft ex jure natura fed ex natura. 1. Ovidii loco id probatur. a. t Maris atque feemina conjunclio] Si illa fit legitima & cum ratione facla, tune ad jus refertur. $.1. L de pofr.pof.juna. pr.hdenupt. non autem fic propenfio naturalis ad coitum, paree nupto verbo , quee beftiis fchommibus eft communis, poteft dici defcendere ex jure naturae, uti rede obfervavit ]oan.Couwell. Injl. Anglican. ad h. 2 Cj. Nam in hac re bruta jus & redumnonfervant, quod nos docet Myrrha apud Ovidium metamorph. lib. 10. Coeuntque animalia nullo Catera delicto, nec habetur turpe juvenca Eer re patrem ter go: fit equo fua filia conjux: Quasque creavit init pecudes caper: ipfaque Cujus Semine concepta efi, ex illo concipit ales. III. Jus natura primarium reclius dicitur natura. 1. jus naturale fecunda* Hum & jus gentium primarium fuut fynonyma. 2. jus gentium fecundarium & civile. 3. Boëclerus laudatur. 1 CJ. 1. Quod vero naturalis ratio.] Ex mente rigidorum juris fatellitum, ita paucis haec jura a fe invicem diftinguenda. Jus eft vel naturae vel rationis, jus naturae improprie jus & redius natura ap- 2 pellatur dixi ad pr. h. Jus autem rationis proprie meretur dici jus, & eft rurfus vel rationis fimplicis vel rationis compofitae. Jus rationis fimplicis eft, quod hic definitur, & folet in fcholis appellari jus natura*  DE JURE NATURALI, GENTIUM ET ClfflLI. 163 naturale fecundarium vel gentium primarium, haec namque fynonyma funt. Jus rationis compofita; iterum vel nititur ratiocinatione & 3 adprobatione omnium gentium, vel hujus faltem aut illius populi, ïmi&jus gentium vocatur fecundarium, & defcribitur in Cj. 2. h. verf Jus autem gentium omni humano generi: hoc autem civile appeliatur & depingitur in Q. 2. h. pr. Adi virum omnis interioris Jiteratura; 4 confeium J Henr. Boè'cler. ad Grot. de j. p. Cf in prolegom. & Frantzk. exerc. i- q. Neque moror Rucec. ad pr. h. Ludwel h. n. 3. Cf Ma;ftertium 1. de jufi. II. Rom. 9. qui hanc divifionem rejiciunt, nam ea bene defenfa per Befoldum adl. r. ff. del Cf I. th. 25. IV. Jus natum vel gentium ceftimatur ex moratiorum hominum judicio. i. idpracipit bonefta , & contraria prohibet. i. juftitia naturalis. 3. Apud omnes populos peraque] Moratiores intellige. ad Roman, i 2: 11. Eorum enim cordibus hoc jus reclae & fimpIicisVationis a Deo infculptumeft, §. 11. b. Et habet hanc notam perpetuam, quod ve- 2 tet turpia, & praecipiat ea, quae honefta funt & reda; eftque nil aliud quam lex moralis. Vid: Hemming. de lege nat. pr. Suarez. de legib: 2. c. 20. n. 3. Hobbes de cive cap. 3. art. 31. Maiietus aur. Theo/, mor» mail. 16. trad. 4. Hornej: 4. Ethic. 3. n. 2$. Roccaful. prax. Th. mor. p. 3. lib- 4. c. 1. Ivo Parifin- Jus natura praf. pr. Cf c. un. CJ. 1. Juftitia quae ex hoc jure defcendit, appeliatur naturalis. /. 13. CJ. 7. 3 ff de excuf. tut: & eft ingeniis culta non legibus, ut ait Juftinus hifior. lib: 2.C.2. V. jas civile mixtum. 1. lex dicitur a legendis legum tabulis. Italfidor. 2. 4 origm. 10. Refpond. Fateor legem dici a legendo, fed tune legere 4 fo£^%hK™g?^A ^^nacule, uti molliter fibi perfuafit ifte epifcopus Hifpalenfis cl. 2. 0,£ 10. Sed elkere & fellere < vehlen vel Tullius ie LL. lib. ueamque rem TL^cfnl 5 mine putant, a fuum cuique tribuendo appellatam, ego noftro d legendo,mm ut illi aequitatis, fic nos deledus vim in lege ponimus, & Varro de L. L hb- 5. leges etiam quae leCtae Cf ad populum latae, quas obfervet; Objicit (2) lex eil jus fcriptum, & leges dicuntur fcribi. 6 §. 11. 1. de R. D.'ftim Cf civitates condi, & magiftratus creavfu Cf legesfcrih mperunt- Refpond. fcribere ibi fignificat praefcribere 7 dicitur enim leges fcribi ccepiffe poftquam civitates "conditae & magiftratus creati, jam vero certum eft, ftatim tune literas non potuiffe pmgere homines. Tacitus. 11. Annal. 14. Polyd Virgif 1 de rer invent. 6. Objicit. (3) l. 2. m ft. C de frum. « urb Conftant hb. 11. legisque hujus tenorem aneis tabulis incidr. ?1cregVeu0r ^ddi ?ebuit' collig^r jam legem antea perfedam fuiffe. Tullius id confirmat orat Philipp. 1. feCL 26. Quid tum? quod erit ita geftum id lex erit: Cf in as incidijubebitis; Ob- a Jicitur (4) Nov. 66 c. 1. pr. fancimus fi fcripta fuerit ejusmodi lex }lo üancpoft duos menfes dati ei temporis valere: Relpond Quia hoc quod in fcriptis & Jitens proponitur, non advertere folent nonnun- nlUa??- u-J i' Ut ld m eorum notitiam perveniat Juftinianus ibi nlis bimeftre tempus largitur. Ex quo tamen non fequitur an-TT tea legem non fuiffe conditam, eamque aliter quam per fcripturam non poffe ferri. Obftat. /. i.C. de mandat. nemini quicquam, nifi quod,, fcriptis probaverit effe credendum : Refpond. mandata Principum non funt leges, fed mftrudiones noftris beftallungen, praefidum vel magiftratuum m provmeias mittendorum /• 3k: jF, de poen l «; ff. de jure patron Nevell. ij Cf Nov 30. c. 9. Comes VïzLms£rmn> dat. Princ. I. 3. cap. 1. Cf feq. IX. Plebs quomodo d populo differat. 1. Triboniams defenfus. a. Specie dgenere] Redius dixeris, quo pars a toto.Q. Ter. Scaurus inter vett Grammat, populus eft in quo omnis pars civitatis, 0mnejque ejus ordines continentur. Plebs ea dicitur, in qua vent es civium patricia non infunt: &Ifidor. 9 orig. 4. populus ergo ma civitas: vulgus vero plebs eft. Excufari tamen poteft Tribonianus, quod 2 iimilis quaedam differentia fit, qualis eft inter genus & fpeo'em JNempe quod unum altero latius pateat & ampiiusfit. Petr. Ligneus Graveling. JC- m not. ad h- Cj. y 3 • x.  166 LIB. I. TIT. II. x. Pluribus legibus phbifcita valere jufta. I. Marei litis notatur. %. 1 Lege Hortenfia. ] ld primum tentatum erat lege Horatia. Livius 3. hiftor. 55. Dion- Halicarn. lib. n- c. 49. atque iterum Publia. Livius lib- 8- c. 12. poftremo Hortenfia firmatum. b- §■ 4- /. 2. CJ. $jf. de 2 O. I Plin. lib-16. c. io- Agell 15. nofi- att- 27. Non fero Marcilium virum caetera eruditum, quando Publiliam legem poft Hortenfiam ponit in not. adb- CJ. nam Q- Publilius Philo fuit didator Anno Urbis CCCCXIV- Hortenfii autem didatura incidit in annum CCCCLXVI Pighius nofter Annal lib- 4. infi- Cf lib. 5. p. 408. XL Jufliniani tempore nulla SCta facta 1. cur ergo de illis agitur P 1 CJ. 5. Senatus jubet 1 Sed cur de SCtis agit hic Tribonianus? cum tamen ex omnibus, quae diligenter edidit & expofuit Ant. Auguftinus, conftet, nullum poft Conftantini aetatem fuifle fadum. 2 Refpond: (1) Nonftluiffe SCta, nec defiifte Imperatores orationes habere apud patres. Vid: Sithman. lib:i.fpec:Rom: c- 8. n 9$. Cf feq. etiamfi hodie nullum ejus rei veftigium memoriae noftrae fit prodi- 3 tum (2) Vel quod magis eft dicamus Tribonianum vetuftatishonore fuifte tadum- Pagan. Gaudent. part. 2- de Juftin- fec:mor: 014. XII. Principi cp/od placet non flat lm lex efl. 1. 1 0. 6. placuit f Quid ü ei placerent caedes, adulterh aliave probra? Harum rerum placita legis vigorem non habere ajam, neque legis nomen merentur, nifi quando improprie vd verbum accipimus. Vid: diCla ad. £.4. verb: lex. n. 1 feq. XIII. Privalive non cumtilative, ut cum vulgo dicam, potcflas in principem tranflata. i. Objicitur populi majeftas. i. quomodo ca intelligenda. 3. 4. & 5. obftat jncetoris quoque majcflas. 6. fed cxplicatur. 7. j Omne imperium] Et quidem fic id in principem fuit tranflatum ut nil de fumma poteftate fibi populus fervaret, uti ex confeffione ipfius urbis apparet, Tacit: 1. annal: 46- ire ipfum Cf opponere ma- 2 jcftatem Imperatoriam debuiffe- Obftat. /. 1. CJ. 1. f. ad /• Jul: maj: ubi adverfus P- R. dicitur committi crimen imminutae majeftatis, ex quo fequitur penes populum majeftatem etiam fuiffe. Refpondeo (1) 3 verbis Claudiani epigr: de Birro Nominis umbra manet veteris: Nam illa appellationum vana linquebant populo Imperatores, ut ejusfavori velificarentur, atque Wzmanebant etiam tum veftigia mo- ^ rientis libertatis. Tackus 2- annal. 74. Refpond. (2) Ülpianus ibi per populum intellexit populi caput, five principem, quia perhu- 5 jus latus laeditur populus & publica res. Refpond. (3) Ibi per po- pulufft  BE JURE NATURALI, GENTIUM ET CIVILI 167 pulum intellexit ipfam remp. five imperii fecuritatem. arg: l. 4- ff- d. t. Nec etiam fequitur, committitur crimen laefae majeftatis, fi aliquis offendatur, ergo is habet majeftatem. /• 5. pr- C. ad l- Jul- maj. Obftat /• pen: ff- de I- Ö* I- ubi Praetori tribuitur majeftas. Refpon- 6* deo, quod ibi per majeftatem intelligatur major ejus magiftratus ftatus & vis imperii, quas penes eum erat. /. 12- Cj. i.ff de judic: Ea- 7 que vel ideo magis majeftatis nomen accepit, quia, cum majeftatis fit proprium condere leges. /• ji- C. de 11 etiam hac in re de majeftate aliquid participare videbatur Praetor, quia is quoque jus civile corrigebat. /. 7. Cj. i.ff de I. eY I. Paul: Bufius i.fubtil 2. n- uit- XIV. Principis interlocutio num vim legis habeat ? i. Vacca expofttio rejicitur. a. & Bachövii. 3. aliorumque opinio refertur.. 4. & improbatur. 5. S diftin&io alia adfertur. 6. au&oris nova fententia. 7. Clivis efl communio bonorum. 8. Cognosccns decrevit- Etiam quando de plano interlocutus. l.i. % §. i.ff. de conftit: princ: Obftat. /• 3 C. de 11. Refpond. (1) Quod auctor*/. /. 3. fit Theodofius, qui fuit valde modellusPrinceps atque ideo noluit vim legis habere fententias quas ipfe protuliffet. Ant: Vacca add-11. Bachov. ad Wef. eod: tit: Male.' nam Juftinianus ea 2 omnia tanquam a fe compofita nobis reliquit. 1.2. C- de vet: jure enucl. & quem fequeremur nos hodie? utique modeftum imitariè re magis effet- arg: /.15. ff de cond: injl'. Reipond (2) Si princeps 3 ipfedecernat, tune id pro lege cuftodiri debet- d. 1.1-0 1. Secusü ejus confiftorium, vel qui ei funt k confdiis d l- 3. Bachov. h- n- 6. Neque hoc melius, propter ea quse dicit Arcad- Chariftus, quem vide omnino in /• un Cj. 1. ff. de offic: praf: prat: ubi incipit credit enim &c. Refpond- (3) Si Princeps illum animum & eam intentio- 4 nem habuit, quando caufam cognofcens deCernebat, quod illud pro lege fervari velit, tune habet locum d-1 i- Cj. 1. ft vero ejus intentionis non fuerit, tune legis vigorem non habebit d. 1.3. ubi Gothofred: Hotoman: 2. obf: 4. Wefenbec: par: ff de conft:princ: n- 2. Sed haec 5 eft petitio principii, illud enim quaeritur, an cenfeatur princeps ejusmodi mentem habuifie nec ne ? Quare (4) diftinguendum arbi- ^ tror an Princeps fuam fententiam vocaverit generalem legem, & ad omnes jufferit pertinere d-1- i, Cj. i. an vero id non fecerit. d l 3. quae conciliandi ratio in eadem 1-%-C- de //.exftat. Vel (4) intereffe 7 puto, an Princeps caufam decernat, quando lis nulla eft, nifi quae orta fuper jure, an id locum habeat nec ne? Veluti difputatur, an 8 Clivis bona inter conjuges communicentur ? an padis hodie dari poffit hereditas ? an alteri poflimus hodie pacifci ? Princeps cognofcens decernit, vel de plano interlocutus dixit ea fieri pofte- ïd legem effe conftat h- § eY d-1-1 Cj. 1. Qaodfi autem ex fado lis oriatur, eamque Princeps decidat, hoc pro jure generali non fervabitur- /. 2eY 3- C de 11 XV. Obje&io proponitur. 1. Cujacii & Connani conciliatio rejicitur. 1. Nova diflin&io. 3. rogare permiffum, non inrogare. 4. nodus b. §. explicatur. 5. & alia mitior fententia fequitur. 6. 7. Pcrfonales-l Obftare videtur /. 8- ff de 11 Refpondit Cujacius i *5-  ióS LIB. 1 TIL II 15. obf 8. & ante eum Connanus 1. comm. 9. n. 6. Jura non in fingularem aliquam perfonam ferri d: l. 8. fed in omnes qui ejusdem funt 2 conditionis & ordinis. h. Cj. cY /. ï. §■ 2. ff. de conft. Princ. Quod non ' placet, quia non tantum ex d. /.1 §. 2. fed etiam experientia quotidiana conftat, alicui etiam privo hominiftve fingulari alicui perfonas 0 ob merita ejus aliquid indulgeri. Ideo putavi diftinguendum efle J inter rogare de fingulis hominibus. d. /. 1. Cj. 2. cY h. Cj. & inrogare. d. a l 8. Licuit enim femper rogare de fingulis perfonis, & iis ob meri- tum aliquid indulgere- /. 5. ff. de de captiv: l.fi. ff. de legat: Agell: 10. noCt. Attic: 20. Sed inrogare pcenamque ordinaria graviorem contra fingulos ferre, non fuit permiflum, uti difcimus ex M Fabio. de 5 clam. 339 & LL xn. tab: privilegia ne inroganto: Dices huic rurfus obftare b Cj. ibi vel fi quam poenam irrogavit: Refpond. (1) Poft occupatam a Principibus Romanis remp. non modo commune fed in fingulos homines lata quafiiones, eY corruptiffima rep. plurima leges: 6 uti inquit Tacitus 3. annal: 27. Vel (2) Si mitius agere volumus cum lmperatoribus, dividamus potius totam hanc rem fic, ut d.l. 8. capiamus de rep: ordinanda & legibus armanda: qui enim id facere vult is jura & leges generales ponere debet. Cicero de LL. lib. 3. lex 7 fcitum & juffum efi in omnes: Poftquam autem jam latas leges & generalii jufta reip: habet, tune nil vetat uni vel alteri vel ob meritum indulgere jus ftnguiare, vel pcenam inrogare graviorem. 1.16. ff. de 11. d. I. i.§.2.&h. 0. XVI. Qitomodo prcetorum edi&a vim legis habeant? 1. 1 Cj. Pratorum edifia~\ Jam in edictum perpetuum relata audoritate Imperatoris Hadriani, habent legis vigorem. 0.18. tit: de confirm: Digeft: Veteres quoque libri MSS. habent cdiclum: & poftea übtinei \ XVII. Obje&io. 1. Solvitur. 2. & 3. T Cj 8 Refponfa prudentum.] Obftat. Sunt jus quod fine fcripto 2 venit./. 2. ö. 'y.ff. de 0.1. Refpond. (1) Tempora funt diftinguenda, quod enim in d. I. 2. dicitur id verum eft, fi refpicimus ad tempus ülud, quod praeceflit Auguftum, fed poftquam is eam au&oritatem . prudentibus dederat, eorum refponfa valuerunt tanquam jus fcriptum & conditum exprefia Imperatorum voluntate, qui fic per JCtos 3 leges ferre vifi fuerunt. Refpond. (2) Dicuntur fine fcripto venire d. I. 2. Cj. 5. quia ab initio nullo publico fuflragio feruntur ut leges: quia tamen longum tempus & aeftuum frequentiam non requirunt, hinc fit, ut fiopponantur confuetudini, jus fcriptum efle perhibeantur. §. 3- h.t. Ölius difpuncl. ad Merill. 1. XVIII. Confuetudinis requifitum longtim tempus, l. quod judicis arbitrio relinquitur. 2. etiamfi aliter aliquando in praxi fervetur. 3. j §9. diuturni mores] Ad confuetudinem requiruntur quatuor. Primum eft longum tempus, quod hic indicatur- Vid. /. 33.^ de 11. ^ 35-  DE JURE NATURALI, GENTIUM ET ClffILL 169 /• 35- eod- L 2- C- qua fit. long: conf. li. Cj. Ji. de aq. pluv- are. Id au- 2 tem cum in jure non fit definitum quod ad hanc materiam attinet, nam in ufucapione fecus eft /• uit. C- de prafcr: long: temp: ideo merito id judicis arbitrio relinquitur- arg: X 1. § fi ff. de jure delib. Quanquam hic variet ufus, uti vides apud Gail: 2. obf. 31. #3. Vultej. 3 1. conf. Marpurg. 33. 65. XIX. Error non facit jus. i. obje&io removetur. 2. confenfustacitus hic defideratur. Confenfus ] Hic indicatur fecunda affèdio confuetudinis, nam, 1 cum illi non confentiant qui errant /. 116. Cj. 2. ff. de R. I hinc error non facit jus generale, fed ratio. /. 39 -ff- de 11- Nov: 34. c. i- c. 7. Cf ult.x. de confuet. Quanquam fibi ipti & heredi fuo errans vel in jure 2 vel in fatzo jus ponere poffit, l 3. in fi.ff- de fuppell. leg. AdiMarc. Lyclama 1. membran- 7. Confenfus autem debet elfe tacitus, id enim 3 tertio requiritur /- 32. §. 1. ff de 11. XX. Duo vel tres a&us non fufficiunt. i. obje&io folvitur. i. praxis variat. 3. contradi&o judicio non eft opus. 4. obje&io tollitur. 5. Utentium-] Quarto opus eft, ut frequenter fervata fit. /. 3. C. de t adifpriv. 1.1. C. qua fit longa conf quod autem bis vel ter fit, cum id non dicatur frequenter fieri. /. 5. & 6. ff. de 11. ideo duos vel tres actus non fufficere, fed id judicantis religioni committendum efle arbitror, arg. d l 1. de jure delib. Non obftat /. 3. in Jj. C. de epifc. 2 aud- Si enim defideratur ut homo unus bis vel ter aliquid faciat, antequam confuetudinem contraxifle dicatur. d. I. 3. utique quam plurimi & prope infiniti adtus requirentur, ut totus aliquis populus confuetudinem introducat- Praxis hic etiam non eft certa, ut cernis 3 apud Kloek- 3. conf. 182. n. 44. Carpzov. p. 2. Jur.fo. conft. 33. def. 22. n. 7. Sed quidem in eo, quod opus non fit, ut contradiefto judi- 4 ciofitfirmata. Mynf decad. 2. refp. 13. n. 32. Radelant. decif Ultraj. 13. n. 4. Nam JC. in l. 34. ff. de 11. confilium faltem dat. 5 XXI. Confuetudo tolli t legem. i.quot capita tot fententia. 2. interpretum opiniones examinantur. 3." & feq. au&oris fententia. 7. & 8. Zoucbceus loudatuy. 9. Mdjorum mores probantur. 10. Leges patrive urbis mentorantur. 11. & provincialis conftitutio adducitur. 12. 0. 9. Legem imitantur.] Quinimo legem antea latam abrogat x confuetudo recentior. Cj. 11. h. ibi. mutari folent vel tacito confenfu po* puli: l. 32. ff. de 11. c. ult.x. de confuet. nam confuetudo eft jus, jus autem pofterius tollit prius. l.fi. ff de conft. princ. Obftat /. 2.C. qua fit longa confuet. Refpond- Nufquam verius illud Terentii Phorm. 2 acl. i.fc. 3. Quot homines tot fententia! fuus cuique mos: Vid: Nic. a Genua de Paffer. in libro cui tit. conciliat. leg. p. 854 Cf feq. Nam (1) Sunt qui d. I. 2. de confuetudine fed d. I. 32. de defuetudine ac- 3 cipiunt. Quod miror fentire Anton. Vacca ad l. 32. ibique Ant: Fabr: (f Connan. i. comm. io. «• i. (2) Alii opjettam /. 2. intelligunt de 4 % con-  iyo LIB. I. Tit. II. confuetudine, qua; ratione caret. Ungepaur exen. 2.q 8- veluti fi ma zu fthutzen, zu handhaben und dabey allenthalben uïigehindert und uiiangefochten rubelich bleiben zu taffen- Vid: Ordinantie des Lands van Qutek Caroli V. Ann. 1550. Cj. 1. XXII. Jus natura permijjivum eft mtttabile. 1. & 2. non autem praceptivum. 3. nifi ob cercumftantias. 4. Objicitur furta alibi, ^.inceftum.6. violationem fidei. 7. mortuorum ej'um probari. 8. etiam adulterium. 9. Una birundo nou fout ver. io. 1 $.11. Semper firma atque immutabilia permanent] Diftinguendum eft inter jus naturale permifivum & praeceptivum. Jus natura- 2 le permiflivum mutationi eft obnoxium. Quia illud nil vetat cum turpitudinis nota, fed mortalibus hoc vel illud faltem permittit; veluti jus naturale permittit homini venationem ferarum, libertatem & promifcuum omnium rerum ufum; Layman. Tb- mor- lib 3-fed- 5. trad. ï t. 4. n- 6 Gallut: explan: d- cap: 7. part: 1. Roccaful: d. Ubi 4. c 6 Selden: de I. N- Cf G- ad Ebraor: difcipl: lib: 1. c- S-p- 105. eY 3 106. Jus autem naturale praeceptivum eft, quod aliquid pracipit cum difcrimine honefti & turpis. dixi ad§- 1 b- verb: quod vero naturalis. Et hoc jus eft immutabile, femperque firmum manet. h. Cj- Quod tamen  DE JURE NATURALI, GENTIUM El CIFILI. 171 tamen in theii faltem verum eft, in hypothefi autem & propter cir. 4 cumftantias aliquando mutatur, uti confpicitur in ulucapione, caede necefiaria, cultro depofito non reftituendo ei, qui furiofus faduS fuit. Cicero de offic. lib. ï. verf. fed incidttnt. Donell. 1. comm. 12. Hobbes de cive cap. 3. art. 29. Cardinal. Lugo de I.Cfl. difp: i.fecï, 1. Obftat. Non femper firmum manet, neque peraeque fervatur hoc jus naturae 5 praeceptivum, fed etiam in thefi mutatur. Nam Lacedemonii & /Egyptii furta tolerabant. Apud Perfas matres cum liberis fe mifce- 6 re permittitur. Catulf carm. 90- Nafcatur magus ex Gclli, matrifque nefando Conjugio, Cf difcat Pcrficum harufpicium: Idque adhuc bodie fieri narrat Mandelfloo Reyfe door Perfien, & haec mollia jura fequuntur Babilonii & Mauri- Alex. ab Alexandro 2.genial. dier. 24. ibique Tiraquell. Apud Parthos jïdes diClispromifi 7 fifque nulla. Juüin. biflor: lib: 41. Caraïbica gens corpora exftindo- 8 rum parentum fuis corporibus inhumat. L'Autheur des lies Antilles l. 2. c. 21. quam fruftra excufat & defendit Miehaé'1 de Montagne lib. 2. des Effais. c-12. Adulterium apud Gallos exiftimatur induftria. 9 Steph: Forcatul: Necyom: diah 29. n. 9. Ad baec omnia generaliter10 hoc refponfum habe, quod una vel altera hirundo non faciat ver, neque deurnat mei elfe dulce quamquam febricitanti & cuivis qui guftatum habet depravatum, videatur amarum, & fic rede quoque dicitur aliquid jure naturae praeceptum vel vetitum, etiamfi haec vel illa gens a tramite redae rationis aberrarit. Anton Auguftin. g emend. 4. Lefiius de I. Cf I lib: 2. c. 5 dub: 2. art: 3. Joan. Robert.3. /enten: 12. XXIII. Non funt tria juris obje&a. i. fed unum.a.& 3. §. 12. vel ad.] Tria hic juris noftri objeda recenferi, vulgo do- I cent interpretes, contra quos difputat CL. Hahnius ad bfFefenbec.jf. de flat-hom. Et rede meo judicio, nam adiones& fada mortalium 2 non quidem in fe fimpliciter fpedata, fed quatenus de ipfis quaeritur, quid juftum, quidve injuftum? an aequitas fubfit? & fi ea defit, uc corrigantur & ad aequabilitatem, ut Cicero alibi ait, reducantur, funt objedum jurisprudentiae unicum & folum. Perfonae autem res & 3 adiones funt ejus fumma capita, in quae objedum juris facile refolyitur, nam omne jus, quo utimur , vel in perfonas habemus, vel in res, & ad res, utriufque juris obtinendi ratio eft in adionibus, & hic eft verus intelledus h. §. DE JURE PERSONARUM. TITULUS III. XXIV. Jure natura homines cequales. 1. pofthumi proprie ftc di&i. 2. num pro notis habeantur ? 3, &. 4. de maribus & foeminis. 5. feq. Pr. Summa.} Hoc intellige de ftatu juridiciaii & politico, nam | Z 2 ü  i72 LIB. I. TIT. UI fi fpedamus hominum conditiönem, quam habent a natura & eju* jure, tune haec divifio non habet locum, nam quod ad jus naturale adtinet, omnes homines funt aequales /. 32. ff. de R. I omnesque 2 liberi nafcuntur. pr. I. delibertin: Ergo infpedo jure naturae alia divifio quaerenda: Quod homines alii fint nati, alii non nati, hi appellantur pofthumi. I.3. Cj. i.ff. deinjufl. itff quia pofthumationem pa- 3 tris nafcuntur. Ifidor. 9. Orig. 7. Et ficlione juris adfirmativa pro jam natis habentur, quoties de eorum commodo agitur. /. 6.1. 26.ff. de fiat: hom. I. 23 l.ff. de V. S. §. pen. I. de tutel. 1.30. §. ï.ff de acq. 4 her. Quanquam aliis antequam nafcantur non profint d. l.y. 1.2. Cj.9. ff. de excuf: de hoc pöfteriore cafu cape etiam /. uit. ff de collat. Nati 5 homines diftinguuntur in mares & fceminas. /. 152. ff. de V. S. /. 3. 0.1. ff: & kb. exhib. Harum conditio etiamfi in multis juris noftri articulis fit deterior quam mafculorum. /. 2. ff. de R. I. l.g.ff. de flat hom. 1.1. /• 8. ff de fenat: 1.13 C de dignit. l.fi. C de incol: §. 6- l. de 6 teftam: 1199- §. fiffi de V S- In plurimis tamen aequalis. /• 1. ibique DD.ff de V- S. I. 6 Cj- 2. ff. depollicit: 141. ff. ad SC Ircb: 11 § 1. • ff- de leg: praft: conti tab: l 2- Cj. i ff unde legit: §■ 5 \. de exher: lik 7 Et in infignioribus ea melior eft. 1.1- ff- cY C adSc-Vell: l 9. C.eod: l 5 § 3- O. ad l Jul: maj: pr. I quib: al: lic: l L$- §• pen: ad l Corn: de falf: l-12- G qui pot', in pign; Nov: i 34- c- io- XXV. Jas perfonarum an idem cum ftatu hominum? difquiritur. ï. 1. 3. c5 4. Proprie quid fit flatus bominis? 5. & quid fit jus in perfonas ? 6 & 7. t Jure perfonarum] Duplex eft horum verborum intelledus, nam (1) per metonymiam effedi pro caufa, jus perfonarum figniÈ- 2 cat qualitatem & conditiönem hominum. Non quidem omnem, fed eam tantum, per quam quasrkur, an quis liber, an fervus? an civis, anvero peregrinus? an filiusfam. an paterfam. /• 6 Cj 2. ff. de 3 ufufr: adcreff l 3. §. i.in fi.ff. de cap: min: Et ita ftatus hominum 4 a jure perfonarum non differt. arg: pr. h- cY 13- ff de fiat: hom. Sed I ( 2) proprie magis vocabulurnjw fignificat poteftatem & facultatem , legitimam. Vid: not: ad pr: I de I- eY L verb: jus fuum- & tune jus perfonarum diftert a ftatu hominum, veluti effedus a fua caufa. Nam 5 ftatus hominis eft conditio & qualitas, quae natura vel lege homini 6 ineft, per quatn hoc vel illo jure uti cogitur, Jus vero perfonarum eft poteftas legitima , per quam homo lubjedus nobis, vel nofter di- 7 citur; Idque nobis competit in hominem & perfonam, quoties faltem de jure privato difquiritur, vel propter ejus fervitutem, vel quod fit in familia noftra. Unde apparet ex ftatu hominum jus perfonarum oriri. D I S P U T A T I O IV. Refponte JACOBO a GÓSTORFF, CHvo-VefaJiena Ji tó?S r v J& ;V,, • t , ... ,, .. ; ^M* v * Servi etiam perfona. 1. etiamfi pro rebus aliquando accipiantur. 2. & 3. 1 i Qmnu hotnines} Perfonarum, appellatione hic veniunt homines noi>  DE JURE PERSONARUM i73 non modo liberi fed etiam fervi. /. i.ff. de his qui fui vel al L 22. ff. de R.L^ot.flor.fparf: ad rubr. h. Langlae. B.femeftr: 9. Objicitur, Quod fervi annumerentur rebus. /. 32. Cj. 2. ff de leg. 2. non funt er- 2 go periona;. arg: uit: tit: prceced: Refpondeo hoc aliquando fieri 3 neque novum eiTe, aliquid diverfimode confiderari. Vid. cj 3 verbdominio alieno. n. 2. -h '' II. ■ ■ ' Libertas hk cwfideratur abfolutc. 1. /peclata relate. 2. eff Ma facultas. 3. CJ. i. Naturalis facultasyid verum manet fi intuemur rerum 1 primordia, & fi libertatem abfolute & in abftracto confideremus quod ii enim cam fpectemus relate ad illud tempus, quo jam fervi- 2 tus invaferat, libertas non modo nuda naturalis & phyfica facultas dici debet, icd etiam facultas jufta & legitima meretur appellari non fecus ac dominium : Quemadmodum enim. difcretione mei & 3 tuilada, domino data fuit aclio, per quam neget rem fuam alii fervire debere. 0.2.1. de action. fic quoque homini libero adio prodita qua negat fe alterius fervum effe & fuam vindicat libertatem. u 10 ibique DD, eod. tit. y 5' »>- ^iSS^^T/-''' •. -uil -Li. ■ ';f f;'.t";^|P|l. - Libertas. eft juris natura permiffivi. ï. noc obftat qmd fit praceptivi juris. 2. nam enarrantur circimf amice, ob quas %6o mutari {oteflf\. captos in beUo occiaere haut. 4.- Sermtus morti comparatur. 5. efl hodieJecnndum naturam. V. quod declardtur exemplo. 7. Servi '■ • a natiiret. ■j J*\\Coïfranatu™rn~] Obftat. Libertas eft juris naturae /. 32.ff. r £ r Jn h r ^US /ut^m naturx eA immutabile. $. pen. I. de 1. N. Cr. cY C. Refpond. (1) Quod libertas fit juris naturae permiffivi hoc autem jus mutari poffe dixi ad d.Q.pen. n. 1. eY2.Refpond. (2)Quod 2 jus naturale etiam praeceptivum mutari queat propter circurnftantias d. §.pen.n. 3. Age ergo largiamur etiam fervitutem illi juri contrariam effe Cj. 2. in ji l d. t. An ideo contra jus naturae peccatum effeadfeverabimus? Minimel cum enim nonnulli homines eam co- r> gnationem, quam natura inter omnes mortales conftituit /. o ff.de LeYI. violarent, &adparta alterius fudore properarent' quodque Dn laboribus vendiderant, raperent, bella primum fecuta fuerunt. /. 5. d. t. ut vis atque injuria propulfaretur d. I. 3. jure gentium deinde fervitus invafit, l 4. eod. Quae nunc magis fecundum naturam 4 elt: INam cum homines m bello captos occidere liceret, de quo fuadeo omnino legas Grotium de j. p. eY b. lib: 3. c- 4 n 2 eY 3 & Zochaeum jw- int: gent: part: 2. fed: 10. q. 12. Maluerunt tamen 5 gentes cum eorum hominum audacia aeque per fervitutem, quia mortalitati comparatur. /. 209. ff. de R. I. reprimi poffet ac per caedem, ïllos fervare, h.§. Et hisce pofitis, vi nempe injufta &ferva- 6* tione hominum, quos internecioni dare poteras; fervitus adprime naturali jun eft conveniens, quicquid etiam contradicant Bachov. ad ireutl. 1. difp. 2. th. 2. b. Frantzke exerc 2- q. 2. & Aar- AlexOhzavov.depol: hotmfoc: lib: 1. cap. Li Cj. 3. Juvabo rem exemplo. 7 Fharmaca porngere homini fano, aut pcena afficere non fontein, elt contra naturam, fedfi vel morbus vel crimen adfit, fecundum Z 3 nam.  174 L 1 B. I. TI T. lil naturam erit, id facere. Leflius del. eY'I lib. 2. c- 4. dub- 9. art. 568 Alio autem fenfu fervos d natura dixit Ariftoteles eos, qui ex naturali difpofitione ob rationis defectum minus funt idonei ad imperandum. Vid. Dan. Heinf. epift- ad Georg. Richter. IV. Servus fine domino, I. Si confideratur ut res. 2. tune etiam pro derelich haberi poteft. 3. Dominio alieno] Objicitur. Imo fervus poteft elfe fine domino 1 /• 3- pr. ff-de pecul- Refpond. Quod fervus confideratur dupliciter. Primo ut perfona, & tune fine domino non poteft intelligi propter relatorum naturam. h. §. quse hsec eft, ut eorum uno pofito aliud 2 quoque poni neceffe fit. Hotoman. lib: 3. dialed, jur. c. 17. Deinde fervus confideratur ut res, qua; eft in commercio. /. 32. Cj. 2. ff. de leg: 2. quomodo etiam pecudi comparatur. /. 2. Cj. 2. ff ad l. aquil. 3 Et fic non minus poteft pro derelicfto haberi, & fine domino effe, quam cunü* alias res. /. 38. Cj. i.ff de nox: acl: d. I 3- pr. V. Lafusultra dimidium agit adrefcisfionem contraBus. i. libertasinceftimabilis res 2. jura nonfubveniunt decif ientibus. 3. qui fe venditpro fervo babetur. 4. nunquam jure Clivenfium poteft manumitti. 5. Objicitur. 6. Apatre repetitur filius. 7. 1 §. 4- Venundarï] Obftare autem videtur argumentum defumtum ex 1. 2- C- de refc- vend- ubi dicitur, emtionem refcindi quan- 2 do quis ultra dimidium laffus eft; Jam vero eum non modo in dimidio fed in toto circurnferiptum effe, quia libertas res eft in&ftimabi- S lis. I. 167.0. fi.ff. de R I. Refpond. (1) Jura non fubvenirc decipientibus fed deceptis. / 1. §. i.ff.adSC- Keil Is autem, qui fe patitur 4 vendi, alium ftudiofe circumvenire annititur. Refp. (2) is qui fe ita finit venundari, propter mgenium fuum fervile, pro fervo habetur ndtione juris, quse tantum operatur, quantum rei verkas. Vultej. 5 h- «.4. Majoribus noftris ejusmodi homo fic invifus fuit, ut noluerint unquam eum manumitti. LL. Municip: Clivenf: rubr: Van eigen 6 luyden. Cj. Een eigen- Et ideo id quoque fruftra objicitur, quod liber homo non fit in commereio- /• 83- Cj 5- ff- de V- 0 uti enim dixi, 7 jure civili is pro fervo habetur- A patre tamen filiumfam- adferi rurfus poffe in libertatem, defendam cum Bachovio ad h. Cj. n. 2. pro quo facit- /• u-ffi de R-1- VI. Servorum conditio alia interna. 1. alia ext:r;:a. 2. Atrienfts imperium in cateros indicatur apud Plauiutn. 3. 1 Cj. 5. Nulla different ia] Si infpicimus internam fervorum coiv ditionem, omnes enim aeque ferviunt & ad nutum dominorum agunt- 2 Sed fi fpectamus eorum conditiönem extemam , poteft effe diverfttas, veluti fi intuemur eorum officia & honeftatem, fic atrienlis fervus honeftior eft mediaftino vel compedito- /• 15. § i- ff de ufufr: §. 7. in Ji-1- de injur: CL. Marcil- ad h- Cj. Olizarov- de polit: homffoc: 3 d- captiv. § 5- Vide quid garriat Leonidas fervus atrienfis apud Plautum Jfm: acl: 2- fc 4- Db  LIB, L Tl T. IK 175 DE INGENUIS. TIT. IV. VIL Partus fequitur ventrem quodadftatum. r. 7. 8. 9. &> feq. patrem, quod addimitatem aium * natus ex patre faltem nobili, efl Lli/is. 3^l%%uf nos. 4. I ollburtige Ritterskuthe. 5. gaudent jure nobilium. 6. Pr: cxmatro libera]j Partus quod ad ftatum & conditiönem vel , fervitutis vel libertatis adtinet, fequitur ventrem, id eft matrem fuam h. pr 1i8 /. LQ. I 24. ff. de flat. hom. I 7. C. de R. F Sed quando editus eft, tune quod ad famiiiam & dignitatem adtinet 0 ejusdem conditionis cenfetur, cujus eft pater. /. 196. Cj. 1. ff. de V S ~ Unde apud Gallos, Anglos & Hollandos etiamque Hungaros %s Hung part i- tit. 7. qui ex patre nafcitur nöbili, matre vero de- " beja, nobifts nihilominus nafcitur; VKQBfflm. ml l aWif.dit b8. n- 12. Sed in Germania & inhisce provihciis neceffe eft, ut hon a folum uterque parens fit nobilis, fed ut tqutó etiam a quatuor avis 4 proavisque equeftrem cenfum repetere poffit; Et tune appellantur < wllburUgeRiddérftandsperfobnen. Vid. Treutl; f, difp: 2. th io. lit- n j Quod ii autem id oftendere nequeant, non adinittuntur ad cömitia t\ mcollegiis ad Dei cultum olim excitatis frye weltadHivhè flifftérèh Adi Ant-Pere2n/«x publ c 80 ^197. Idque ab arttiqüitate arceftit emendatiff Budaeus ad l. uit-ff. de fenat: fol: 42. Quod verö dixi ^ partum elfe ejusdem conditionis cujus eft venter, id adhuc hodie in Proprijs hommibus leibeignen, obtinere ajunt arg. I 21. C. de agric: tfcenf: Joh: Herm: Stamm de ferv: perfon: lib: 3 c i<. n. l Nam ü o ve lolos Burgundos excipias, qui patris conditiönem infpiciendam voluut. Chaüanx. ad Conf. Burg: rubr: 9. §.3. pr. Grivell- decif Dol 29 n. 1. & Anglos. Couwelf inf. jur. Anglic: adb. t. §. 4. in ft. De Q Hifpania & teftatur Molma torn. l. trad. 2. de I &> /. difp. 33 In. uit. 9 De Haffia & locis ei provinciae vicinis CL. Eyben. adh.c. non funt fervi, quod ad corpora eorum adtinet, led propter bona quae poffident. Nicol Burgund. ad conf.Flandr: trathi^. n- 1. Quare etiam opinor eos Iiberos, qui ejusmodi bonisio ie aoitment, fervilis conditionis homines cenfendos non effe, quemaamodum de hommibus manus mortuae tradit Chaffanae d. rubr-9 pr- n. 25. Adi Stam- d- c. 15. «. 2. Non obfeure id colligo ex LL. Municip: Clivenf: d tit. van eigen luyden: nam cum in Cj. pen. tradatur, quod 15, qui ex matre ferva nafcitur, fervus fit, non liber, ftatim  i7<5 LIB. 1. Tl T. V. ftatim quidem fubjicitur in §. uit. de hominum conditione, etiam ea iAqufe keurmunde vel waftynficheit ibi appeliatur. Neque tamen idem ibi de illis conftitutum eft, eos debere fequi ventrem, quin imo contrarium ibi magis dici videtur per id, quod is mortalium ftatus non aliter probari poflit, quam ft vedigal aliquod vel canonem eos iblviflè, conftet. DE LIBERTINIS. TIT. V. VIII. Et pro id eft. i. manus fignificat poteftatem. 2. etiam vernaculc. 3. handlohn. 4. handhab. 5. hals und hand. 6. 1 Manui poteflati.'] ET pro ID ES T, Sic enim nonnunquam ea vocuia non modo au&ores latini, fed etiam JCti utuntur. M7ff'-de negot- geft. Guido Pap» decif. Gratianop. 528- 11. 2. Cal- 2 vin: JC- lexic verb. (f Nam manus fignificat poteftatem etiam legitimam. Seneca 3. controv: 3- nemo poteft alium in fua mam habere, qui ipfe in aliena efl'. Tacit: 2- Annal p. 59. neque pcenïtere quod ip- 3 forum in manu fit- Sic 6c nos dicimus er had es in feiner hand, id eft 4 macht undgewalt. Unde laudativum vel laudemium, quia eftpra;mium poteftatis alienandi, dicitur band/obn, Befold: thes pradt. verb. 5 handlohn. Et poteftas Principibus noftris competens, fefe ipfos tuendi, handhab appeliatur. Gylman. l decif Camer. 46- n. 144- Poteftas 6 quoque gladii verbis ahn hals und hand, venit-Webner. obf- prad. verb. hals und hand. IX. Manumisftonis in ecclefta monument urn Jureliis. 1. Webner adducitur 2. Cujus lectionem fequitur auctor. 3. 1 f3-1. in SS- ecclefiis] Aureliis in Gallia ejus manumiflionis monumentum quanquam jam vetuftate minus confpicuum, obfervabis ad dextram introïtus templi Metropolitani, in regione ea, ubi eft 2 nofocomium- Iisdem literis & charaderibus vetuftis atque notis id exhibuiflem hic , ft non id fadum fuilfe fcirem a Paul: Matth: Weh- 3 nero obf prad: verb- dingnottul: Cum quo fic lego- Ex beneficio S. crucis per Joannem Ep'tfcopum cY per Albertum S. crucis cafatum facïus eft liber Letbertus, tefte hacfanCla ecclefta- Vid- Fornerius- Select 4. Sincerus itin- Gail p. 29 & CL- Edmund: Riviere AnteceilAurel: in libr: obfervat. cap. 7. X. Etiam ftne mant/misftone domi nor urn fervi fiunt liberi. 1. femper, idefl, omni tempore. 2. 1 $2. d dominis femper. ] Hoc non ita intelligc, quafi üten non  DE LIBER T1 N I S. 177 fiant, quam li a dominis manumittantur, nam fcepe etiam fine manumiflione libertatem confequuntur /. 2. /. 5. /. tff qui fme man- ad lilt. perven: LL- Municip. Cliv. d- tit- van eigen luyden- Cj. Stervet die vrygelat'en; Sed id fic cape, quod domini, fi fervos velint manumittere, illud femper, id eft, omni tempore & die, five fafto, five ne- 2 fafto, facere queant, /. 2- /. 8- C. de fer. Car- Annib. Fabrot. ad . Theoph: paraph. h- Cj. XI. Olim hbertim libertorum liberi. i. bodie non di ff erunt. i. & 3. 0-3- Libertinorum] Sciendum eft temporibus Appii eY deinceps 1 aliquamdiu libertinos diftos, nonipfos qui manumitterentur, fed ingenuos ex his procreatos- Sueton. Óaud- c- 24. Poftea autem ea diverfitas elfe defiit. Sed eftne alia inter libertum & libertinum ? Imo ft 2 velimus fèqui Vallam 4 elegant, n ubi libertinum effe ait relativum ingenui, libertum autem patroni: illud efle adjedivum, hoc vero fubftantivum. Hoc non patitur jus noftrum, nec etiam boni audo- 3 res id ajunt, fed pro fynonimis haec duo vocabula habent, uti olim dode non minus quam iracunde contra Laurentium fcripfit Petr. Ligneus ad h- Cj. XII. Dedititii populi. 1. d'quibus fervi fic appellantur. 2. Elentis refutatur. 3, &4. ^ DedititW] Olimese gentes populique, qui poft rebellionem in 1 gratiamrecipiebantur a Romanis, non fme ignominx nota appellati fuerunt dedititïu Unde etiam fervi, qui aliquando fupplicium ex delido dediflent, & notas vel ftigmata fronti inufla accepiiTent, poftea, cum manumitterentur, dedititii vocati fuerunt- Theophil. h. Angel. Politian. mifcell c. 84. & Rad: Forner. 4. rer- quot- 24. Cum quibus 2 ego facere malo, quam aflendiri Hieron. Eleno qui diatr. ad Jus civ. lib: 2- tit. de libert- dedit. eos dicit fuiffe dedititios, qui hoftibus P. R. aut fe dedidiffent, aut a patre patrato dediti effent. Qui enim fic 3 hoftibus traditi, illi liberti non poterant dici, quia non definebant effe liberi homines, peregrini tamen, non cives Romani erant Grot. def. p. eY b. lib. 2. c. 21. n- a- XII. Dedititiorum & latinorum libertorum differentia. 1. 2.& 3. Peffima conditio.) De dedititiis & latinis eft tenendus memorise 1 verlus hic: D&ditus in vita fervit, poflfata latinus: Nam hic vera libertate gaudebat, quamdiu vivebat, poft mortem 2 vero patronus bona ejus capiebat. Cj. uit. I. de fucceff. libert- Dedititius 3 a fervientium fpecie non diftabat, donec animam precariam trahebat & libertatis faltem vanum nomen habebat. /• un. C. de dedit. lib. toll. XIV. Omnes, qui vivunt in imperio Romano . funt cives Romani. 1. Aur. Vi&or erra-* vit. 2. Uti demonftravit Valeftus vir Cl. 3. ex loco Dionis. 4. Caracalla appellatus D. Pius. 5. Roma patria communis. 6. Unde ejus bodiernus magiftratus notatus. 7. peregrini apud nos remoti'funt d muneribtts. 8. indigena qui fint. 9. & 10. iftud eft juri civili contrarium &Chinenfi.\ \ .non aliarum gentium moribus. 12uleHollandis.\3. Qvitate Romana decoravirnus ) Jam antea quoque omnibus, qui x Aa * in  17« LIB. I. TIT. 'V. in orbe Romano degunt, jus civitatis dederat Antoninus in l.17. ff. 2 de fiat. hom. Aurel- Viotor omnibus impofuit, ut id fadtum fuiffe 3 per Antonium Pium, crediderint- Sed hodie melius fapimus ex excerptis Peirefcianis, quae vertit & publica vit amicus nofter Henr: Valefius, in quibus illud tribuitur M- Aur. Antonino Caracallae. Lo- 4 cus eft defumtus ex Dione ejus Uv&i*. Cujus rei caufa etiam omnibus, qui in orbe Romano erant, civit at cm dedit: fpecie quidem ipfa eis honorem tribuens, fed revera ut fiscum fuum augeret: quippe cum peregrini pleraque horum vecligalium non pêdderent. Cava.ca.lla etiam 5 Antoninus Pius vocatus fuit. Cj. 18.1 de excuf tut- l.g. Cj. fi.ff. de poen. 6 & a Macrino inter deos relatus. Ml Spartian. Ant. Caracalla. Cum ergo omnes fimus effecfti cives Romani, d.l- 17. & Roma commu- 7 nis fit noftra patria, l ^-jf ad municipal. Fruftra illi, qui honores gerunt in vetere Roma, exteris adhuc hodie jus fuae civitatis lar- 8 giuntur. Vid. Mich. de Montaigne3- des effaisg. Fruftra quoque ea Antonini conftitutio adducitur in hifce provinciis: non enim omnes qui in imperio Romano vivunt, pari juri nobifcum fruuntur, nam nominatim cautum, ut non nifi indigenae ad munera publica admit- 9 tantur. Qui nafcuntur aufs dief en beyden requifi'tis, fubjetlionis fcilicet 10&domicilii parentum- Landtagfs abfcheid von Anno 1 óóo- Cj. vors erfte. Unde phnilTime conftat, Iiberos eorum, qui ftipendia merent Belgii fcederati ordinibus, pro indigenis non effe habendos, quanquam nati fint in prafidiaria aliqua hujus provinciae urbe- Ideoque fi jure nfuo velint uti, eos arcerc queunt ab honoribus provinciales. Etiamfi autem id a prilco Romanorum jure t-1. C ut nulli patr. adm-1 fi. C. de crim-facril- & Chinenfium. inftituto alienum. Jo. Gonfal. Men- I2do2a delgran reyno de la China 'part. 3. cap. 10 Mores tarnen gentium id probarunt, ut vernaculi exteris prxferantur: Mynfing. 4. obf 30. Tulden- & Perez- ad C d. t. n. 2. Mornac in l- fi. C. de off. %ypr&tor- Contra quas gentes eorem jure, non vero contra alias, quae. peregrinos admittunt, etiam utuntur Hollandi- arg-1-1. quod quisque jur: in al. Grot: in apolog: c. 9 p. 173. & lib: 1 imroduCl. part. 13. n. 7. ubi Groenewegen- in not. XV. Orcinus libertus non differt nb ingeuuo. 1. Sed alii manumiffi an dijferant a liberis natis hominibus indagatur. 2. & «f 1 Libertas fervis cum civit at e Roinana] Quaeritur ergo, an nulla ., amplius inter ingenuos & libertos fit differentia? Ita quidem videtur quod ad orcinos adtinet, fic didos quod nullum habeant patronum, 2 quam eum qui in orco & inferno eft. /• 4. ff. de bon- libert. In caeteris „ diftinguendum puto, an fpeeftemus jus publicum, & tune etiam ab ingenuis non differunt. h- Cj. An vero illud jus, quod ad fingulorum pertinet utilitatem, & fecundum hoc differunt ab ingenuis manuxnifli, cum in hos priftino domino jus patronatus iilibatum confervetur. /• 4. /. 13. ff de in jus voc. I. 5. Cj. iS-jf. de agnofc. & al- lib. /. 2. l- 9 §- i- ff de obfeq. par. Ö3 patron. I. 4. Cj-16. ff de dolo malo l. 3. C. de bon. lib.l 5. pr.ff de jure patron. I2.C. de libert. ó3 eor. lib. DISP17-  DISPUTATIO V. Rejponte FRANCISCO VESTERING, Vefalia-Clivio. QUI ET QUIBUS CAUSIS MANUMITTERE NON LICET. TIT. VI i. Confequens qui cupit, tV vult antecedent, i. §.2. Cum non fit verifimile] Qui enim vult confequens, is etiam i antecedens veile intelligitur, fme quo non poteft perveniri ad illud cenfequens. arg. I pen. pr-ff. de penu leg- l- 2-ff. de jurisd / JJ-ff de adq-her- Hondedx-vol- i- confult. 30. n. 59- Riminald- jun: conf: 783.« 5, _ ■ : > ^%-ff--' '-}f' ■"■ ' ' ^ Qui dicatur nen foivendo? 1. male egenus. 2. 3- 3. Sohendo non eft ] Talis eft is, qui non poteft folidum ibi- t vere /. 114 ff. de V- S- Theophilo in paraphr. b- §• dicitur Quod verbum minus re&e vertunt Gloffse Gr. Lat. egens egenus, 2 inops: etiamfi enim egentes non fmt quando jam manumittunt, di* cuntur tamen non efle foivendo, fi plus debeant quam in bonis habeant, uti bene fcripfit paraphraftes Graecus, d-1 ad h. Q. III. Obligati ad g* fitmiis pezdagogo. 1. & pr & m ^.^.n^f^-^^-^^J^^Mf^^^^i^- ^-^--^-^t-^. -^r-^ DE HIS QUI SUI VEL ALIENI JURIS SUNT. TIT. VIII. VI. Natura contrariorum i. rcgtdct Pbilofopbics male ex jure probatur. st. Nam bcec amat libertatem. 3. 1 Pr- Nam f cognoverimus-] Quia cognito contrariorum uno cognofcitur & alterum- Ariftot. 1. topic- 24. Tullius 2. de orat ore. Ex 2 quibus audtoribus hoc axioma & fi quse ejusdem generalis alia,redtius probantur, quam ex hoc & fimilibus juris noftri locis. Si enim illa in ea difciplina, unde petuntur, non effent certa, & domifusecontroverfa, cui bono legislatoris fanclio ? Bachoviusait, quod eanec 3 pili nec hili effet. ad pr. h. Philofophia enim, ex qua ejusmodi regulae trahi debent, valde amat libertatem, nec patitur fe alligari hominis etiam Pricipis voluntati, uti Imperator ipfe fatetur- /. n- C- de his quib: ut indign. VII. Nunc nutti fervi. 1. fedfervis ftmillimi reperiuntur. 4. De captis in bellis bodier nis.z. 1 1. ^4pud'omnesp eraque gentes.'] Hodie veri fervi non habentur. Ant: Vacca- adl. 17. ff. de fat. bom. Gudelin. 1. de jur- novijf. 4. 2 Perez. jus Publ. c. 53. üroenewegen- de II- abreg: h. t. n. 3. Et capd in bellis, quse inter Cnriuianos ^eruntur , vel publice praftituto, quod in bello Belgico Hifpanico erat menftruum ftipendium , vel modico lytro liberantur, uti Belgii fcederati ordines, fuper lite inter praffedtum Voyfn & Philipp. Gemma cognoviffe, memorat Leonin. 3 2. emendat: cY opin. 7. n. 10. Difquifitionem tamen de fervis, fumme neceffariam effe cenfeo, cujus mese fententiae rationes aperui trad. de 4 pure in re cY ad rem cap. 5. n. 4. &feqq. Cum etiam apud Chriftianos, homines reperiantur non quidem proprie fervi, fed fervis tamen ftmillimi. In Weftphalia homines proprii Leibeigne leuthen. Treurler. 1. difp: 2. th. 2-f Apud Polonos Kmetones. Aar. Alex. Olizarov- lib: i- de pol. hom. foc. c-11. Cj. 6. Dani eos vocant Bodons. Ar» nifte. 1. de rep: 3- n- 2. Galli mains mortes. Chaffanae. ad confBurgund. rubr. g.pr. «.25- Angli nati vos & vilianos. Couwell. ad tit-1 de ju* re perfon. Cj. 4. in confine provincia Montana & Julia hojfsleuthc, hoffsmenne. Gul. und Berg-Landord. rubr- von den hoffsgedingen und Laetbencken- A quibus omnibus non differunt noftri coloni ferviles, laten, keurmiedige, waflynifche luyden, horige höevener: Thijns* genoten, caeterique qui poffident bona vulgo dicfta,Lij'ffgewins, koos, deelbahre&c oor loffgoeder en: de quorum omnium differentia &juriribus egi in trad. de jure in re cY ad rem, cap: 5. eY 6 per tot. •VU»  DE HIS QUI SUI FEL AL1ENI JURIS SUNT. 183 - ■ . ■ ; . ? Vil. : ' & ' Poll! om's crudelitas & fervorum miferrima conditio olim. ii- f/to necisque poteftatem] Nota eft VediiPollionis crudelitós, qui 1 fervos fuos ob minimum deli&um, muraenis, quas ingentes in pifcina continebat, tanquam efcam, objiciebat; apud quem caenaret, Auguftus, & fervus unus, quod cryftallinum fregerat, ad novi generis poenam traheretur, prohibuit Caefar, neque tamen dn Pollionem v quicquam accerbius ftatuit, quam quod cryftallina omnia coram fe frangi juftit, complerique pifcinam- Seneqa lib: 3. de Ira c. 40. VIII. Cognatio inter omnes homines. I. Seneca elegans locus adduaitur. s. 0. i. Savire.f Optima ratione, cum natura quandam cognatio- 1 nem inter omnes homines conilituerit l.^.ff. del. eY I. Êgrëgiein 2 hanc rem fcripfit Seneca epift. 47. Servi fant! imo homines: fervi funt! imo contubemales fervi. Servi funt! imo humiles amici. Servi funt! imo confervi,Ji cogitaveris tantundem in utrosque licere fortuna: 'Relatum ineft referent i...i. Qui fervum occidit capiteple&endus. 2. Vd hominem proprium. 3. eumcorrigere pof unius. 4. fed ne quid nimis. 5. Quam Ji alienum fervum occiderit] Tune pcena gladii muleta- 1 tur. /. 23. §.9. ff. ad t, Aquil. 11. ej. 2. ƒ. ad l. Corn. de Jicar. Quare etiam homicidii reus erit fi proprium fervum occidit. /. un. C. de emend. ferv- Nam ut etiam noftri ajunt, relatum ineft referenti cum 2 omnibus fuis qualitatibus.' Gaft. t. obf. 82. n. 25. Cacheran- decif Pedem. 178. o.,5, Hoc autem hodie magis locum habebit, fi quis pro- 3 prium hominem leibeigenen menlchen, oCciderit; Quos qui- dem domini poflunt emendare & modice caftigare- arg. l.un. C.de. emend. ferv. Hufanüs de propr. hom. c. 3. n. 1. & 9. Balthafar- p. 1. tit. 4. refol. pr act. 1 «. 13. Sed fi dominorum afperitas fit major, tune 5 in camera Spirenfi, mandata fine claufula contra eos decernuntür. Stamm de ferv- perfon. lib. 3- c. 24- n. 5. Aftjlorum vis. 1. tfiww o//V« templa habelant. 2. «o;,1 j^&f. 3. _ JEdem facram.] Sic etiam hodie templa apud Perfas funt afyla, 1 etiam in imperio magni Mogolis aedes facrae, quae ibi Meftzide appellantur. Mandelslo. p/?r Indiam cap 26. Afylorum autem vis 2 haec eft, ut inde inviti non extrahantur. /. 1. cY 1.1. C. de his qui ad ecclef confug. Hodie apud nos ecclefiae non gaudent eo privilegio. 3 Gothofred. ad d. t. Cafp- Kloek, de contribut- cap. 18. n. 196. Groeneweg. de II. abrog. ad d. t. n- io- CalvinuS. 3. inftit. relig. Chrifl. 20. fed. 30. Carpzov. prax. crim. p- 3. q- lip. «..95. eY 96. XI. ." " Quid home conditiottes ftn't? 1. Bonis conditionibus.] Non debet nimirum dominus ejusmodi le- i - - gem  ig4 LIB. I. TIT. VIII. gem adjicere contradui, ne is fervus, qui vendebatur, ab emtore manumitteretur , vel ut durius haberetur, aut in cella & fornice proftitueretur. Vid. Rasvard. 2. conjeclan. 16 Forner 3- feleCl. 9. XII. Inuitus nemo cogitur vendere. i. faüit. 2. 1 Jus fuum detrahi. ] Leges funt notiflima? & in jure naturae fundatae, quod nemo invitus rem fuam vendere cogatur. /. n- /. 13. in fi. ff. de contr. emt- 114- C. eod. & quod id quod noftrum eft, fme 2 fado noftro ad alium transferri non poteft. l.n-ff. de R. I. Sed fcire nos oportet, jus naturae ob circumftantias etiam poffe mutari. dixi adQ- n. de I. N- G cY C. n. 4. Et fic illae regulae etiam exceptionem admittunt in b. Cj. tum quod hic factum domini nimis faevientis in fuos fervos, interveniat, tum etiam quod reip. favor id cxpofcat. b- Cj. Adi Jac. Gothofred. ad d. U 11. XIII. Nova au&oris confeclura. t. f Cognosce "] Seneca lib- 3. de benefic. c- 22. me etiam movet, ut facile crederem fpecialiter uni perfonae hoc jus cognoscendi de quaerelis feruorum datum fuiffe, quando inquit, atqui\de injuriis do* minorum in fervos, quiaudiat, pqjitus efl, qui eY favitiam eY llbidinem, in prabendis ad viclum neceffariis avaritiam compefcat. XIV. Frans legi qttando fiat? r. I Fraudem fecerit.] Fraus üt legi, ubi quod'fieri noluit, tacite fcilicet & mente \egis fpé&ata: fieri autem non vetuit, expreffe nimirum, idfit. Ulpian- in l. 30. jf. de U. Is ergo in fraudem legis facit, qui falvis verbis legis fententiam ejus circumvenit. /. 29. eod. Ant. Vacca ibi in expof. DE PATRIA POTESTATE. TIT. IX. XV. Nuptiarum notio. 1. cur olimfaciem tegerent fponfa? 2. c?3- HU tis verM varia fignificatio. 4. «S? feq. nupta verba quid? Loei jacri ccdicis explicati. 7. deduclio in domum haut neceffaria. 10. fponfalia deprafenti conveniunt cum matrimouio? 13. & 14. non apud nos. 15. ï §. 1. Nuptia.) Dicuntur a nubere & obnubere, quod neftiatquum verbum, & fignificabat idem quod obtegere & velare- Solebat enim  DE P ATRIA POTESTATE. 185 enim olim fponfa & nova nupta faciem velare, vel quod id fieret ex pudore, qui facile in eum fexum cadit, vel quod id eifetfignum fubjectionis & modeftiae, quo oftenderetur eam viro elfe fubjedam. Genej. 24: 65. ibique Tremell- Vel denique quod hoc bono aufpicio 3 uteretur ad exemplum ejus mulieris, quae matrimonio jungebatur Flamini Diali, cum qua divortium non erat permiffum. Bachov: h. n- 2. Beuft: de matrim. p 2. c- 1. $. nuptia?. Amifae. de jure connub. c. 3-fea. 12. n. 16. Habet autem hoc verbum triplicem intelledum. 4 Accipiuntur enim nuptiae (1) pro conjundione & mixtionc corporum, ita columbarum nuptias dixit Martial. 12- epigram: 66. Amplexa collum, bafioque tam longo Blandita, quam funt nuptia columbarum: Et feftus nupta verba interpretatus eft obfcccna , quia ea cuftos il- 5 ie hortorum falacifftmus, libentius audiebat quam virgines Veftales. CL. Lipfius 2. antiq. leCt-g. Deinde (2) pro feftivitate nuptia- 6 li. /. 24. C. de nupt. I 66 §■ 1. ff. de don: in: vir: cY ux: Juftin: biftor: hb: 43. c- 3- rex occupatus in apparatu nuptiarum: Terent: Adelplr. act: ï.fc. 7- occidunt me hodie dumnimï fantias nuptias Jiudent facere: Sic etiam hoc vocabulum accepit Beza, quando vertit locos facri 7 codicis Matthasi 22: 2. eY Joan. 2: 1. Denique (3) pro adu, qui fit 8 per conjunctionem animorum & duorum confenfum in individuam vitae confuetudinem. /. 30- f. de R. 1. Haec poftrema fignificatio eft 9 hujus loei, non enim concubitus facit nuptias: d l 30. /. 32. Cj. 13. ff. de don: int: vir: eY ux. Nec etiam jure civili, dedudio in domunuo mariti vel fa°**vl« -aut nuptialis feilivkas. /■ 15. ff de cond eY demonffr: /. 24. C. de nupt: l 56. in Ji. pr. C de epifc: éY cler: Duaren: de nupt: c. 2. Alb: Gcntil: 2. de nupt- 5. Bronch: 3. aff: 7. Frantzke exere: 2-4. 7. Sed quam primum confenfus fiiper individua vitae con-ir fuetudine cum affectione maritali & conjugali d. I. 32. l-ff. de donat-. conjundus, intervenit, ftatim nuptiae funt perfedae dd- 11 ö3 Nov: 22- c. 3. Nov: 24. c. 4- Nov. 117- c. 3. éY 4- Et tune ilico locum habere incipit illud noftri fervatoris: Quod Deus conjunxit, homo nefe-12 jungat- Matthai 9: 6. Unde apparet ea fponfalia quae a pontificiiI3 juris interpretibus dicuntur de prafenti & ex mente eorum contrahuntur verbis, accipiotein meam- \id:e-pen. cY uit: x-de fponfal. a nuptiis non differre, ft conjugii vinculum fpedemus- Quanquamr4 fponfalia etiam nobis hodie appellentur, quia iiimirum requiritur, ut tribus denuntiationibus praeviis benedidio facra coram- ecclefia prius fiat. Clev-und Marck: Kirchen ord: üt. von den Ehefachen.§.15 144. eY 145. eY ex Principis noftri Augufti ediclo, promulgato Clivis hoc anno M. DC. LXV~. die 'XXI. Julii. Et quia alibi non antea ejusmodi nuptiae folo confenfu contradae, pro matrimonio habentur ratione aliorum effeduum, veluti lucri nuptialis, communionis bonorum &c. quam fi concubitus fecutus fit, quo de articulo plura dixi ad praxin harum quoque provinciarum pertinentia in trad: de jure in re cY ad rem', cap: 18. n. 46. & feq. Bb XVX  i86 LIB. I TIT. IX. XVI. Matrimonium unde dicatur? i. & tt. 1 Matrimonium) Quafi matrismunium: quod videlicet cura rei familiaris & onera domeftica magis fequantur matrem quam patrem, etiamque infantes materno magis quam paterno mdigeant folatio. 2 Matri quoque ante partu onerofi, in partu dolorofi, poft partum laboriofi funt. c. cx literis ■ 2. éY ibi glof. x- de converf: infid: Kitzel. de mdtrimon: cap: 1. tb- 3. Ut: a- Aliter Auguftin: lib: 19. conti Mamcba. c 16. Agell: 18: nod. Attic: 6- Treutier; d difp. 6- tb- 7- b- XVII. Polygamia jure divino vetita. i'.S*. etiam apud gentes. 3. & Germanos. 4. iionum Deo vifum fuit uni uxori foei ar i marem. 5.6? 6. Is non difpenfat de re turft. 10. Legibus non exemplis judicandum. 7. non quod licet, eft honeftum. 8. Turearum mollia jura. 11. ! Mulieris.] Non mulierum, nam polygamia omni jure divino & humano eft damnata- ld ex loco Levitici 18- verf 18. & prima conjugii inftitutione conftat- Genef.2: 24- ibi- adbarebit uxori fua". 2 Quam fervator nofter repetiit- Mattba-19: 5- Et gentium doctor Paulusfymbolo, a Chrifto & ejus fponfa eccleüa, defumto, firma- 3 vit. ad Ephef. 5: 23. Nunquam etiam moratiores gentes duplicia connubia collaudarunt, tum quod vir unusimpar fit oneri plurium mulierum, tum etiam quod plurium uxorum aemulatio triftes oflènfas, & diverfitas prolis tanta, rixas domefticas pariat- c. quomodo. 31. q 1. Euripid- Androm- Tiraquell: de 11. connub: glof: 1. p. 7. m 4 14 éjffeq. Laftant: 3. divin: inftit. 21- De majoribus noftris Tacitus de morib: German: Severa illic matrimonia. Nec ullam morum partem magis laudaveris. dVam prope foli Barbarorum fingulis uxoribus 5 contenti: "Nec eft quod quis dicat, ideo Deum d- Genef. 2: 24. ita locutum vir adharebit uxorï\ quia urn faltem erat creata mulier. bi 6 enim Deus vidiftet & cenfuiftet bonum fore , ut uni viro plures fociarentur uxores, utique plures fceminas creare potuiffet & eas Ada- 7 rao dedilfe- Fruftra quoque patrum exempla ex tempeftate fcederis veteris, objiciuntur- Non enim exemplis fed legibus judicandum 8 eft- /.ii - C. de Jent: Ö9 interlocut- Neque honeftum dici debet, quod Ebraei ex gentico vitio & duritie cordis eorum, fibi licere putarunt 9 /. 144 ff. deR-1. Quod ego dicere malo, quam cum Amefiolib: 5. de confeient: c. 35. q. i- conjeeftare, divinam quandam difpenfationem eos accepifle. Deus enim ita purus & faneftus eft, ut nil remittatunquam de eo, quod eft turpe. Franc. Florent- Anteceft: olim Aurel: de dijpenfat: ecclef: p. 13- Add: Vinn: b. n- 2. Donell: 13. comm: 19. Amifae. 1. Polit: 3- pag- 70. Beza depolygam: P-ff & fffff Hemming: de conjug- cap. de fecundo polyg. gen- p. 39. 0° feq. Cl. ioChriften: de matrimon. diff 3- q- 1. Turcarum mores ml contra nos faciunt. Vid. §. 11- de I N- G tV C n. 1 o. Nam & Mahumetes impurifiimus ille nebulo, in uxoris fuae odium polygamiam fanxifle fertur. Beza d. trad. p- 24- xvut  DE P Al RIA POTESTATE- 187 XVIII. Matrimonium non eft contraclus. l.fed a&us. cl. modus rei differt d re ipfa. & auii tit contractus 6.7.maritalis amor precio non retanutur o.neo pa* fientia mulibris eo luitur. io. Amftelodami aliquis uxorem vendiderat. ii. nuptia nou habent nomen. 13. nec caufam. 14. Pertinent ad univerfdletn juftitiam. 19. qudmödo dicuntur focietas ? 20. ö 21 nulla rerum inter conjuges. 23. Verbommujus tdtjor.15. fi? 16. fraus contrahi dicitur. 17. Uxor qttomoao nomina ? S8. 29.&focia ? exemplis idilluftratur. 20. maritus etiam fociiis. 27. Lex uk. C. de repud explicatur. io. ConjunCïw] Cum autem conjunctie- fit adus, non poterit ma- 1 trimonium proprie loquentibus & omnem rem ex juns civilis iundamentisrepetentibusdicicontraaus.^-/-i9#,^[:-^ ^^f™ 2 certiffimum eft conjunaionem efle aftum, quia hic mi almd eft quam ipfum fadum quod rem abfolvit & complet- Vid- Cl- Goeddae. add. 1.19 n. 9. Quod quamvis perficiatur per mentionem & re- 3 promiflionem /. l ft- de fponfal, atque duorum in idem placitum confenfum. I 30 ff. de R L ut fic videatur ftipulatio vel conventio quaedam intervenire. arg-11- pr.ff de pad: pr-1. fe V. ^Tarnen me- 4 miniffejuvabit, quod modus per quem aliquid ht, dittingui üeDeat ab ipfa re, quae ex eo perfe&ionem accepit, dm traCl: de jure in re. cap 31- n 27. Quemadmodum donatio & transadio feparantur a 5 contraaibus, etiamfi faepe per contractus perficiantur. Bachov- ad Wefemb- par. ff. de transact, n- 2- Praeterea fciendum eft, non om- o nem confenfum in idem placidum poffe appellari conventionem aut contraaum, fed eum tantum qui eft de aliquo pr aftando: id eft dandovelfaciendo: Bachov. ad ^ de pad: ™P: ^T*%Z^^' 7 depaa:cap:i.n.n. Vid: Harmenop: 1. promt: 9 §-i- Et quidem ta- 7 Ie debet effe id, quod praeftandum eft ex contragu, quod pecunia lui atque praeftari poteft- /■ 9. 0- 2 ff. de ftatu lib.Qms vero unquam 8 audebit dicere? quod maritalis & conjugahs aflfeöio, quae ad^tormam contrabendi matrimonii pertinet, l 32- Cj._i3- ƒƒ- de don:int:vir & ux-1. 31. ff- de donat: D- Eyben h n. 5. precio & aere redimi aut praeftari poffit.' ls enim amor fic honeftus eft, ut folis animis 9 tur, nec precio lui poffit. /. 3. pr.ff. de don: int: Wf<& ^-m^Sa etiam, fi verbi gratia conjux, quae jam antea confenfit m idem1 placitum poftea recufet muliebris patientiae accipere leges, uti uil dixit, poterit pecunia lui & praeftari, quia liberum corpuslnulfam rmpit Ifimationem. Gajus in /- uit: ff de bis qui dejec. vel effud Undeil cum annofuperiore quidam uxorem fuam vendiüiffet Amftelodami preciumque pro fingulis pondo paaus e&tfcillingum five eum nummum quorum oao fere faciunt alium, quem Impenalem appellamus thalerum, ejus reip. Magiftratus eum virgis primum caedi <* ftygma inuri ejus corpori, pofleaque relegari juflit, uti me m faftis hebdoinadalibus legiffe memini- Poftremo quod matrimonium non ut 12 contraaus ex definitione cuivis conftare poteft, nam' contractus eft conventio habens nomen vel caufam. /. 7. § V &> 2- ff. de pa* Aft 13 nemo non vel mediocriter doaus intelligit fatis, quod .nupt,» non habeant proprium nomen, quia non nominis lm efficacia &. vi^actionem paribntf quae eandem cum nomine nuptiarum five matrem, 3B b 2  188 LIB. I. TIT. IX. habeat fignificationem, nusquam enim reperitur aclio nuptiarum vel Hmatrimomi jure noftro prodita- Non enim hic caufa fubeft, id eft 15datio vel feftum tale, quale in contraclum cadit, uti antea expofui Vbltatpr. L de nupt. ibi. nuptias inter fe contrahunt. ()■ 5. I dr dn. nat: ibi eo contrado: &>/. 7.ff. de agnofc & al. lib: ibi contraclum lóefle matrimonium. Refpond- Verborum eft latior ufus ouam ve™ balium uti ex verbis, jus dicere, tranfigere, conducere! & agere SSa^Ïfit, nam ea latiuspatent, quam jurisdidio, transadio, condudio & adio- Bachov- ad Treutl. i. difp: 3. tb. i. üt d Vinn- de iljumdia: e. i. n. 2. Hahn: adlVefffdejuAsdn. 2. Sic etiamWc contrahere latius fefe extendit, nam & fraus contrahi dicitur, l K.JJ. depubhean. neque tarnen fraus eft contradus, Objicitur /- fi C 18de repu: ReCpond. Ibi verbum contradus improprie accipitur pró quovisfaélo, ex quo obligatio oritur, five ea defcendat ex juftitia jp™**^ five ex aha. Atque ita etiam matrimonium, etiamfi fit tale iadum quod facit nafci obligationem fecundum juftitiam univerfa2olem,dicitur contradus. I20.ff.de judic. Objicitur quod focietas fit mter virum & uxorem. /. 1. ff. de rer: amot: l 4. C de rtmTÏLt 2, T Z?/vcrf°^vfcntf^ conftat q^d focietas fit contradus. §.2'. 21I de obligat. Refpond: Quod ea focietas fit contradus, in qua res wl opera quaeftus lucrive gratia communicantur, hoc autem non fit m matrimonio, quae emm eo conftante adquifita, ea a viro exiftimanturparta, ut evitetur turpis quaeftus fufpicio. /. «. ff. de don- int- mef2!7// C0°Xf~^gid: H°rtenf: 1 ^ 4. V^t mer 2-^2 Ungepaur exerc. 3. q. 4. Hahn- ad JVef ff. de t ™ *5 f <*• Ment. Wefenbec. d. I. Layman: 3. Th. mor.4 c. 3. 3LnoD°nelI: I3' C°'?m*lS' Nülla erS° jure civjJi e^ inter congés bonorum communio. Burgund. ad confuet. F/andr. rubr. 4. n- 4 6? lO butholt. dijf 2. apb. 18. Forner. 1. fel antiq. 11. Maevius ad Jus 24Lubec. hb: 1. tit 4. art. 5. n- 6. Neque juvat Bafif Monner: de mamm. q. 1. & Medrano con/ connub. c 3- n. 2. quod in d. II. focia 25dicatur uxor; ld enim ideo fit, quia partlceps eft fori, dignitatis o*t°r T*? fortu"arum fe1 mariti" 8-ƒƒ• A ?«wf. /. 65.# de judic L 2613- C. omnis fortün* muffe Jocietatem. Plancma quoque Pifonis conjux, fociam fe cujuscunque fortuna> profitetur Tacit. 3. annal. 15. EtPorcia Bruto fe datam ait, ad profperorum adverforutnque focietatem: Plutarchus Bruto c 10 27Mantus etiam & adveife fortunae, quae uxori contingit, fociuseft! / oftV/l'V TTi Non,obftat> quoduxoresvocenturdominae. 3»- f 4. /• 4i-/7- flfe leg. 3- /• 19, (j. i.ff de ann- les:. I ü- in una paree duobus. Nam vttam dominae, tu dabis, illa mihi: XIX,  DE P ATRIA POTESTATE. 189 XIX. Apud Romanos divortia frequentiftima. i. poftea bona gratia fiebant. z. tamen matrimonium individua confuetudo recle dicitur. 3.4.^5. Individuam vita confuetudinem-] Sed ajat quis, qui fieri potuit 1 ut iic delcripfermt matrimonium, alibi quoque omnis vita confortmm effe dixerint? /. iff. de ritu nupt. Cum tamen antiquitus apud 2 Romanos divortiis fic via potefacta fuerit, ut jEmilius Paulus ne quidem rationem reddere voluerit, cur uxorem, probam caftam & pulcriram ejiceret domo, calceumque tantum offendens dixerit fe lolum fcire, qua m parte pedem premeret. Piutarch. AEmil Et ita- 3 te quoque Anaftafn & juftiniani bona gratia & mutuo confenfu nuptia; folverentur. /.9. C de repud- Nov- 22. c. 4. &>feq. Paaanin Gaudent.p^r/. 1. de Jujiin.fec. mor. cap. 17. (f 18. Refpond "Quia 4 JUi noftri fectabanturStoicos,ideo omnem rem aeftimarunt ex prin- CJ* fV°T°trfqTe P™P°üt°> Wod homo ab initio habet dixi adpr.I de I.ty Lverb. conftans. n. 2. &> 7. Quare matrimonium 5 etiam individuam vitae confuetudinem continere traditum cft,& conlortium omnis vitae dicitur, cum co animo contrahatur & voto, ut perpetuum maneat. /. 22 5 -j ff fol matr. Fr.Hotoman. de rit. nupt. c. 1 LA. Ant. Muret adh, Cj. Bachov: ibid. &Pomerenfc. in not. Nam 111 prmcipio quisqms novus maritus exchmabit cum Terentiano juvene Andrta acl.A\fc.2. J —— hanc nifi mors, mihi adimet nemo-. XX. India•■ civesRpmani. 3. habent Iiberos in potente. 2. &> 3. non tarnen jus connubii ,*'™^*f?*#* A-fralibi, 5. Jnabaptifta nuptias contrahunt cwnahisChnfhams. 6. Princeps Imperii illis liberum religionis exercitium indulfit. 7. & 8. Ö-J- Proprium eft civium Romanorum} Ex quo fbrtaffis illud i üelcendit, quod Judaeorum Iiberos in parentum fuorum poteftate effe negavent Matthae. de Afflicftis decif. Neapol ic 17. cauf 28. q 1. id autem civibus Romanis permiffum eft- pr. I. de nupt. Refpondeo: Satis eft, quod iis inter fe jus connubii fit, & 5 nati ex eo m eorum poteftate fint Principem tamen id Tudaeis poffe triifri C5 Caufa' Ut CT C7hriftia™ nuptias contrahere poffint, icrioit Cl. Brunneman. ad d. 1.6. Vel propter converiionis fpern niagnam. arg. 1. ad Corintb j: 12. Vid: Petr:Martyr: loc: comm: claff: r3'ia "-34- Vel m pcenam Judaeorum, polïuentium mulieres Chriftanas, uti fit Amftelodami. Quod fi ergo in Judaeis toleratur, 6 majore ratione id nos ferimus in Anabaptiftis, ut iis etiam connubii B t> 3 cum  rum aliis Cbriftianis poteftas fit, etiamfi enim Imperii lege cautum, ut treT^^ Inftrtm.PacisCajareo Suec.art. p?rinceps in fua provincia hodie Memnomftis 7 &reLm&hSm commercium indulgere , cum inter omnes LftS non rweriri apud eos propter qua, olim gra- ^i^tWS^^^- Wefenbec.parat. C ne fandl. nimtnus nolier Princeps mandato ^ DC. Llff die XIX- IKbris. SSt, 2* & i MenrMtifche glaubens verwanten bey ihre foro, alfoauchins kunftige ruhighch lajjen. Pater natura in Iiberos habet pofefiatem. i. ^-^^¥K^ ticierjro Propria Romanorum? 3- ratione ejfeciuum. 4. Hodie ne ö umbra ejus. 5. , am/i «*» alii funt homines.] Obftat. (t) Quod pater natura 1 impem fiberis, ficuti Rex a mCi m 6fh Refpond. Si patnam poteftatem abfolute 3 conudetmus, poffeijus originem quidem ad jus naturae ejusque exerdtionem IdT «nriam jus referri, tarnen fi eam fpeflemu quem admodum apud Romanos ^^ffft3^ j J# Vide £ fi, M al. jur. refte Jun cm fi /c Muit* 4 men ea quae fcnpfi f/JJ-J- aijas gentes nationesque Quirtesjun apertms & plenius indifuere^gnorata. ^J^Wf" (f. ad L. Jul- dc adult. 1.1. cantur ex ,C. fUS^/^J fc VW qo/tó-LL. Ab**. aplu. »\» Dicamcadere^I-^'-^ confenfum parentum. XXII enini films f/in poteftate patria, alium in eadem poteftate habere 2 nequit /• 2i-ff. ad L. Jul- de adult. Sed haec «^odie offc, qj enim uxorem dimt, is tacite emancipatus cenfetur, Vultg*A «3 , dixi /r*A ^ i« re &> ad rem. cap. 2.n.3S. Unde cum^urf fitfaftus, nepos in ejus, non vero in avi fui poteftate eft. urocncwc ^rv»4. ^/,.V«.2. quod & fcripfii« «*-25.  Nï$1 MM DISPUTATIO VI. Rejponte HENRICO BROCKES. Hamburgenü. DE NUPTIIS, T I T. X i. Servi non habent fus'connubii, j, jfo^ aliquando. i. Homines in ditione Moerfana iis jimiles. 3, Peregrinorum conditio olim eadem. 4. poftea barbarorum. 5. iYWt^t^: De qua lege intelligo Auguftinum, quando 4 poftea religioneprohibente id fa&umTeffe damnabillus ait. 15. de civ. Dei. 16 Eaque non tantum deinde fcripto comprehenfa, Levitici 18. 5 v- 9 junci. v- 24. &c 20 17. Deuteron. 27: 22. Franc- Hotoman de ritu nupt- cap 7. Sed & apud omnes gentes moratiores culta fuit, 6 etiamque apud Mahumedanos cum pïaculi fancftione in Alcorano d. I. propofita- Cum ergo neceffitas id flagitaverit olim, non minus 7 jurae naturae eas turpes effe, uti dixi d.traCl- c- 13- n. 12- quam jure gentium ita inceftum committi, confequitur/. 8 /. 14 $ 1. / 39 0.i. jf.de ritu-nupt. Obftat. Genef. 20: 12- Refpond. Cum Abrahamus 8 Saram duxit nondum fuit a Deo vocatus. Is tamen non ignoravit 9 apud plerofque populos hujusmodi conjunftionem effe vetitam, uti apparet ex eo quod fe crediderit non habendum Sarae maritum, fi fororem ipfam appellaret. Genef 12: 10. Theod- Beza. de repud. cr divort. p. mihi'40- Huc illud Comici, lam pudica eft d me ac fi 10 effet foror. mea- Obftat- l fi.ff. de ritu nupt. ubi faltem jure gentium n inceftum committere dicitur, qui ex gradu id eft ordine, afcendentium vel defcendentium uxorem duxerit: Unius autem inclufio, eft alterius exclufio. Sed (1) dixi quod hoc axioma faliat, fi id quod excludi ia videtur, aliis in locis vel expreftis legibus vel rationibus includatur, ad §. verb- quod tripertitum. I. de I. & L n. 7. Hoc autem hic fieri, ex iis quae difterui, conüat. (2) ld vult dicere JC- juregentium in-13 ceftum maxime & in infinimm committi inter afcendentes & defcendentes, non autem fic inter eos, qui ex latere fibi junguntur: §. 4- h. 14 (3) Decifio hujus rei non ex unius ]Cü ore, fed exeo peti debet; quod reda ratio id inter omnes homines conftituerit,& quod id apud omnes peraequegentes fuerit cuftoditum- <$. 1.1. del. N.G&C Objicitur. Dii fuas habuere forores uxores Ovid. metamorph. 9. La-15 dant. de falfa relig. c-10. Athenis germanas ducebant. Minutius Felix. in Oclavio. Quo patrio more duclus Cimo Miltiadis filius foro-16 rem germanam fibi fociavit. Corn: Nepos in praf at. Ptolomaeus 17 Ceraunus Arfinoen. Juftin. lib- 24. c. 2. & 3. & ut idem auctor eft Ptolomaeus Evergetes II. duas forores. lib- biftor. 38 c. 8. Imo Pla-18 to in fancftiore, quam finxit republica, eam conjundionem permifit. lib: 5. de rep. Refpond. Non videndum quid haec vel illa gens 19 aut hic vel ille homo impius & facinorofus, fecerit, fed quid fieri debuerit. Vid. Defid. Heraldus 1. adverfar. 12. Et apud Graecos adeo 2o raro fiebant ea conjugia, ut pro illicitis potius, a nonnullis aeftimarentur, maxime Pythagoreis, uti ex Ocello Leucano, qui ex eorum fchola prodierat, aliisque nos docet Seldenus d. lib- 5. c. 11. Albe'r: Gentilis lib- 5. de nupt. c- 8- Diffentiunt Eguin. Baro ad fr <$■ Harpprecht. ibid. n. 2. Bachov- n. 3. eY ad Treutl 2. difp. 6- th. 2. Ut- d- Cc 3 XII.  198 LIB. I. TIT. X. XII. Locus facri codicis. i. j Si £tf* p pontifici- 9 bus, ut has non modo nuptias darnnarent, fed & aliaS quoque m hoc ordine collatetali ad quartum ufque gradumlnclufive id eft oclavum de jure civili etiam, comprehenium, prolii^erent. c. Pen. x. de confang. eY affin. Schrader ad h. t. part- 2. n.67.,, -fyqué lfinc\ evenit,10 ut confobrinorum nuptiae etiam apud Refonnatas paffim .'yétkès fmt. n De Gelris fcederatis id teftatur Lamb- Goris. acherfar. trad- 4. §• 6. n. 2. De Haiiis Kitzef de matrim. cop 3. theor 8 Ut- d. De Saxonibus Carpzov- Jurispr. Confift. lib. 2. tit- 5 def-78. n- 8- De TransIfulanis. Cl. Greve ad h. 0. De Brandenburgo-Marchicis: Schepliz ad confuet. March. p. 1- tit. 2. §■ x- Èrunneman. ad, l. 19. C. h. Cum fa autem juri divino non contrariae fint, etiamque ex Principis difpenfatione apud memoratas gentes juftae fiant. Chriften- de matrimon- diff. 3. q. 16. Carpzov. d. lib- 2. tit. 7- def. 113. n- 8- cY feq- Ideo in hifce 13 provinciis quia non prohibitae, permifta? erunt- arg-1. 4% §■ ï-JF- de procur. eY arg-1- 27. C- de teftam- etiam per ea qua tradit idem Carpzov. d- lib. 2- tit- 5- def. 86. n- 4- eY 14, Firmatur haec fententia in 14 Clev-und Marckifche Kirchenord- tit. von den Ehefachen. §. 142. ibinach der regul des worts Gottes, der gemeinen rechten und unfer ordnung: Jam vero dixi non femel, has nuptias jure divino non effe ve-15 titas, nec etiam jure civili. Id enim intelligi verbis gemeine rechten, probavi in trad- de jure in re eY ad rem cap- 25. n- 14- Sunt etiam in ea conftitutione facra, ea enim venit appellatione unfer ordnung in ■ numero fingulari, nusquam interdicftae- Etiamfi forfitan tutius effet10 Principi id prius fignificare ejusque confenfum petere. arg-1. 94. ffl -de £-1. XV.  zoo LIB. I. TIT. X. Adfinitatis nulli funt gradus. 2. nifi improprie fic dicti. 2. quomodo eeflimentur? 3. Ejus genera tria. 4. & feq. Primum efi faltem prohibitum. 8. Umitatur. 15. uxoris fratris viduam poffum uxorem duet' re. 9. non autem ejus jiliam. 11. qua div crfit a tis ratio? 12. Fratriam olim ducere cur licucrit. i§. & 14. Secundum genus aliquando probitum. 16. 1 §. 6. Adfinitatis'] Gradus nulli funt. /. 4. 0- 5^ de grad éY jftjffft. Nam ut iis locus fit, neceffe eil ut perfona a perfona gignatur. /. 10. 2 §. o-ff d-1. Obftat- /• 10. pr- eod Refpond- Quod adfinium gradus 3 fint Improprie üc dixfti; Cum enim vir & uxor per matrimonium una perfona cenfeantur, Genef 2 24-ideo eodem gradu adfinitatis mihi funt uxoris mesc cognati jundi, quoto gradu confanguinitatis ab illa diftant- c. porro- 35- q. 5. Schneidewin. ad ht-rubr- de arb. aafin. 4 72.10. Pac. 6. q. 71- Theod. Marcil adpr. I de grad- cogn. Genera autem adfinitatis funt tria- Primum eft quod contrahitur per nuptias inter me & omnes eas perfonas, quas uxori mea? fanguinis neceffitudi- 5 ne funt junda?. Utque res exemplo fiat clarior, inter me & uxoris 6 fratrem Cajum- Secundum eft, quod per hujus Caji matrimonium 7 cum Titia, iuter me & üiam Titiam intercedit. Tertium genus eft; Si uxoris fratre mortuo, ejus vidua Titia nubat iterum Sempronio, tune hic poftremustertio adfinitatis genere mihi conjundus erit. VidGloff. in c. pen. x. de conf adfin- Vultej. adpr-I. h. n. 50- Struve 'g ad tit. ff. de ritu nupt- th. 42. Primum genus hodie tantum prohibitum eft, non fecundum & tertium. d. c. non debet. pen. x. de conf éY p adfin- Quare fi uxor mea ejusque frater Cajus mortui fint, non vetor ejus viduam Titiam ducere uxorem- arg. d. c- pen. Wefenbec. parat, ff. de grad. n. ij- Treuder. 2. difp- 6. tS. 3- eoque jure uti Hof- lolan&os teftis eft Simon a Leeuwen, cenf-for. lib- i- c- 13- n- 24. Hac de re fcribit Ant.Mattnai Avus. dïfp ff-%\- th 45. Equidem commemini, cum anno CbriftiM.D.LXX11X. in mea patrio, Marpurgi Hefforum Profefför Ethicus, D-Petrus Nigidius, PetriNigidii Grammatici filius, uxoris fua fratris viduam ducere vellet, quofilam è Theologis ifti matrimonio vebementer contradicere: ratum illud habentibus Jureconfultis, qui tum temporis inter alios erant. Val For ft er us, Ni- iicoï Vigelius éY Regn: Sixtinus Frifius. Nec turbare nos debet audoritas Carpzovii, qui d- lib- 2- tit- 6- def 102-n-6. dilfentit hac ratione i2motus, quod ego ejus Titia? filiam ducere prohibear. Hoc namque ideo contingit, quia ex uxoris fratre Cajo prognata & fic uxori meaa vinculo fanguinis, mihi autem primo adfinitatis generejunda- Levitic t8. 14- d. cap- non debet. Alb. Gentil- 5. de nipt. io- Chriften- d. difp 13 3. q. 15. Carpzov- d. tit. 6- def 92. per. tot. Objicitur quod nec pri- 14 mum genus lit prohibitum. Deui- 25. 5- Refpond- Eft cafus fpecialis, propriepeculioriter & reftride ad civitatis Ifraëlitica? rationemadcommodatus , neque ad gentem aliam ullam producendus, atque propter cujusque familia? &heredioli rationem alegislato re exceptus: uti Jofephus teftatur lib. Jntiq- 4- verba funt Franc- Hotomani de ritu nupt- cap. 8- Adi Selden: lib: 1. uxor- Ebraic: cap: 12- Carpzov: -5tf. tit. 6. def 9i |«. i6- éY 17- Admonendi autem fumus, non in totum  DE NUPTIIS. 201 tum efle prohibitum genus adfinitatis primum, fed quibus in gradibus cognationis nuptias vetitas funt vel permiflas, iisdem in adfinitatis gradibus vel interdi&as vel licitas intelliguntur. Carpzov. d. tit- 6. def- 88. n. 13. eY def. 94- n. 4- eY feq. Obftat quod fecundum genus 16 etiam interdictum fit. I- 15-ff- de ritu nupt. Refpond- ld fit publicae honeftatis caufa, propter quam ea regula exceptionem admittit; junge §. 9 h. t. & Vid. Petr- Greg- Tholof- pralud. opt. JCti. lib. 2. c. 18- n- 7. atque dicla ad pr. I. de I cY I verb-juftitia n. 9. XVI. Adfines qui fint? 1. & 2. Locus Levitici non obftat. 3. etiamfi id putet. A. Matthai. 4. Ei rejpondetur. 5. Tautologia non eft abfurda j'emper. 6. lViffcnbachii conje&io rejecta. 7. &$.Maimomdis locus adducitur. 8. §. 8. Rede contrahunt. ] Nullo enim vel fanguinis vel adfinita- 1 tis vinculo nexi. Nam cognati uxoris funt mariti adfines & cognati mariti funt adfines uxoris- /. 3. §. 3-ff- de grad- eY adfin. c. 5. x. de conf. eY afin. Utriusque vero conjugis cognati fe nulla adfinitatis ne- a celfitudine tangunt- h. §. Cf Eyben. ad hl h obf 3. n. 7. eY 8. Obftare videtur locus Levitici 18: it; Quem interpretes de forore con- 3 fanguinea vei ex noverca nata capiunt. Bachovius in comm. Inft. ad h. §. Sutholt. diff. 2. aph. 41- Ant. Matthasi Pater, difp de matrimon. 3 th. 23. Masftertius- lib. 2- de Jufi. LL- Roman- dub- 3. Joh. Henr. Hottinger. jur- Ebraor. I. 169- Sed Ant. Matthasi Avus in not- ad h. 4 §. objicit fic tautologiam manifefte committi, cum de ea forore in verf. 9. agatur. Ei refpondebo verbis Ulpiani in /• /. §■ y- in fi ff. de 5 eedil- ed. Ego puto Mofchen tollende dubitationis gratia, bis «««i l' ivtg' ld efl de eodem idem dixiffe, nequa dubitatio fupereftet. Neque nova aut infolens eft ejusmodi repetitio, fed iterum diferte 6 prasfcripta. Deut- 27: 22. Calp. Erafm. Brochmand- de conjug. c. 4. q 48. Nec probo illud, quod Wiffenbachius di/P' 1 6 th. 30. ex 7 Cl. Cocceji ore, memoratum locum de ea, quas eft nata ex filia vel nepte fratris, interpretatur. Nam ut nil demus teftimonioMaimoni- 8 dis Halach- Ifiuri Bia- c. 2 eY in Mifna eY Gemar. Bab. tit- Jabimoth. c.2.fol. 25. eY 26. ubi inquit. Et in monitis fapientum habetur, ut in uxorem ducat quis ante alias neptem ex forore, feu ex fratre neptem, juxta idquod dicitur: A carne tua ne te abfcondas: ffid- Jefiaia. 58: 7. & dicfta adQ. 3- h. t. n.6. Omnes tamen verfiones repugnant. Rer:e ergo nos fa&uros arbitror, li non mutemus ea, quas interpre- 9 tationem certam femper habuerunt. arg. I. 23- ff. de 11. XVII. Hodie nuptia non probibitce uti olim. 1. nifi terroris ftufpicione contra&a. 2. Anabaptiflce quomodojus connubii apud nos habeant ? 3. & Excommunicati ? 5. §. it. alia perfona] Sed cum hodie inter tutorem curatoremve, t & pupillam aut adultam, nuptias non fint prohibitas, nec etiam inter magiftratum & provinciales. Gudelin. de jure novijf-lib- 1. c. 9. in fi- Argentrae. ad conf Brit ann. art. 35- not-1- n- 4. Rittershuf. 1. diff er. jur-10. Nifi praefes terrore poteftatis confenfum uxtorqueret. Cl. » Brunneman ad /• un- Q fi. quocunque praed- pot. Ideo non eft D d operap  202 LIB. 2. TIT. X. 3 operae precium plenius haec explicare- Vinn- adh- §■ Ex jure provinciali autem iftud omittendum non eft, quod licet Anabaptiftae in caeteris articulis apud nos pro civibus Rom. habeantur, etiamque illis jus connubii cum aliis Chriftianis fit, uti fcripfi ad <$- i. verb. proprium-1. de patr. pot- n- 6- attamen id non aliter intelligi debeat, quam fi fpe&emus nuptiale illud vinculum & ut alter alteri per con- 4 fenfum obligetur- Vid. § i- verb- nuptiae. d- t. n. n. éY 12. Quod fi vero nuptias adimplere velint, tune prius SS. baptismi lavacro tingendi- Clev-und Marck Kirchenord. d- tit- §150. ibi- Die ungetauf te Perfon foli zuvor her bekdiitnus defs Cbriftlichen glaubens tbun und 5 fieh tauffen laffen. Excommunicati etiam hac in re pati cum iftis jure, uti debent- ld fancitum d- $. 150- ibi. Die excommunicirte Perfon aber zuvor, der Kirchen zucht gemeefs, ficb mit der. gemein verföhtten, undfolgendfs zur ehe einfegnen laffew. XVIII. Spurii unde dicantur? 1. & quid fa fpurium? 1: t §-Ï2.Sinepatre] Olim ita appellabantur ii, qui ex patribus conticus Sc corpore quaeftuario feu fcorto merkorio nati erant, & cum nota eorum nomen fcriberetur, eadem S P. fc- id exprimebatur, qua prsenomen Spurius, unde poftea eos Iiberos fpurios dixerunt. fl Plutarchus in problem- Franc Hotman. de fpur. cap 1. Et hodie fpurium quod non eft fmcerum aut legitimum, fic fpurii verfus apud órammaticos- Gabr- Palaeothus de noth. eY fpur. cap-18- n. 3- CY5. Aliter Voflius in etymol- verb- fpurius- XIX. Nolentes lihtri legitimi non fiunt.\. & o. Sedhodie id vix obtinet. Z-nequt etiam jure Canonico. 3. 1 § 13- poftea redigantur.] Confentire tamen liberi debent- Nov. 89. c. 11- ubi ratio exftat haec, quod pater eos invitos non poflit è manu fua mittere, unde & nolentes nequit fub poteftatem redigere. a /• uit-ff de his qui fui vel al. fur- Neque enim ita femper conditio liberorum fit melior, cum patri acquirant aliisque multis oneribus 3 implicentur- Vafquius torn. 1- de fucceff. creat. $ 21/7-151- Fachinae. 3. controv- 54- Chriften- de matrimon- diff. 3. q- 20. Sed cum jus patrum hodie magis in pietate quam in atrocitate confiftat. ff- ad L- Pomp- depatric. & concubinatu nunc damnato, dixi d- tracic 3. n- 4- omnes pro fpuriis habeantur qui ex juftis nuptiis prognatinon funt, Vid- d- trad- c- 3- n- 5- eY feq. nemo tam fatuus erit, qui non id 4 cupiat. Bachov. ad Treutl 1. difp- 2- th- 6- lit- c- Accedit quod fecundum jus canonicum per matrimonium & reipla, non autem ex voluntate legitimatio fiat, uti bene advertit Franc. Sarmiento i.feh interpr. 8- n- h DISPU  DISPUTATIO VIL Refpondente RUTGERO POIT Affindio. r. Cur ia quid? & decurio ? differebat valde d Senator e Romano. 2. iftius officia ui onus erat. 3. Spurius curia oblatus decurio fiebat. 5. & 6. Ad Mtrillii di [[adieu tis argvmenta refpondetur- 8. &. feq. Hodie id abrogatv.m. 16. , Cur ia datus-1 Quod Romae erat fenatus, id in municipiis erat 1 curia, & quod in illa urbe fenator, hoc in hifce decurio, qui & fuae curiae fenator appeliatur- /. 33 C-de decurion. Sed decuriones a nulla ex parte cum patribus confcriptis qui in urbe erant, live dignationem, five honorem, five poteftatem fpeótamus, conferri poterant, quinimo decurionum officium onus magis ceniebatur, l-60. I. 64. C- de decurion. non autem honor erat. /• 7- §. 21. ff. de interd. &* re/eg- Quare nec facile reperiebantur, qui id fufcipere veilent, & 3 beneficium erat, fiquisa decurionatu immunis eflet. PulchreBriffon. 4. fel. antiq. 13. Cs3 Jan. Langlaeus 13. femejlr. uit. Cum autem 4 reip. interefiet curialia munera non negligi, placuit Iiberos naturales curiae datos ejufque nexibus obligatos, vei curiali nuptos, legitimos fieri. Vid- Franc. Raguell. ad l. 9. C. de natur. lib. Et haec conftans 5 omnium qua veterum qua recentiorum opinio, excepto uno Merillio, qui lib. 8. obferv- cap. 26. fcriptum reliquit, fpurios curiae datos conditioni curiali obnoxios quidem, fed decuriones haut faclos neque decurionatus honorem fortitos fuiffe. Sed apertiflima verkas eft 6 in contrarium. Dicitur namque in /• 3- C- de natur. lib- initio, fi cui naturales liberi contigerint eosque velitfub definit ion e'pradiCla CURI/E SPLE ND ORE HO NE S TA RE: & mox fequitur, fobolem DECURIONIBUS IMMISCERE: atque iterum, ordine civitatis 1LLUM1NET: Quae poftea etiam varietatis gratia & fortis &/or- ? tuna curialis appellatione veniunt. Ut minime audiendus fit Emun- 8 dus, quando hic decurionem ab eo, qui curiae fubjcctus eft, difcernere tentat- Quod enim in l. 55. C- de decur- legtnjus, Ji quïs decurio aut fubjedus curia: id eum nil ju vare poteft- Demus namque ei inter 9 haec effe diverfitatem, cum tamen nulla fit, uti egregie tradit Charles Loyfeau du droit des offic- lib- 5. c. 7 .'ra. 16. unde probabit is natüralem curiae oblatum, eifubjici, non autem decurionatus honore gaudere? cum verba d-l-z- fint clara- Nec euro ejus rationes, quas 10 proponit his verbis. Et quidem abfurdum fuiffet, notbos curia traditos, mox fuiffe decuriones: cum aut atatem non haberent, aut non effent idonei ad remp- adminiflrandam, aut plenus effet numerus decurionum: & decurionatus honorem fuiffe ftatim afjecütos, quem legitime lïati haut facile adfequebantur: Nam licet ftatim decuriones nonne-1* rent ii, qui legitimam aetatem necdum habebant, curiae tamen obligat! erant, ut poftquam eam effent adepti, eius muneribus fungeren- Dd 2 tur.  204 t J B. I. TI T. X. turl lijf- de decurion. quare interim etiam fportulas decurionum laaccipiebant / 6 §■ i eod Si idonei non erant, arcebantur a curia, non quod fpurii eftent,fed propter vitium- hj. §L.d-t- Quando nu- 13 merus erat plenus, tamdiu fuffragium inter caeteros ferre non poterant, fed tamen decuriones dicebantur arg. d. I. 6. §■ 1. & ad tempus 14 excufabantur. arg d. I-1i- Sed fi locus vacabat, cogi poterant decurionatum gerere, quod erat e rep. cum ex ejus utilitate fit, femper 15 ordinem habere plenum- /. 3 Cj. 2. in fi, d-1. Fruftra autem dicit legitime natos id non facile adfecutos fuiffe; Quanquam enim aliquando reperirentur, qui eum honorem peterent- d.l. 3- §.{2. pr. cum tamen impenfas & fumtus defideraret, plurimi eum declinare malebant uri 16 dixi- Vid. Bachov. in comm Inft. ad b Cj- n. 5. Hodie vel quod fordi fibi efteputent caeteri, fecus ac olim d-l. 3.$. 2- hic modus in defuetudinem abiit. Fred- a Sande ad conf. feud- Gelr-tracl- ï. tit. 3. cap. 1. 0.1. n. 3. Chriftinae. vol. 3- decif. Belg. 145. n. 17. Raguell ad d- h o. §.fedfi quidem. C. de nat- lib. II. Nuptia in articulo mortis reilt fubfequuntur. 1. «S? 2. Fine earum ceffante. ipfe tamen durant. 3. & 4. Mortis tempus incertum. 5. Objeclio removeturó. &7. t Poftea.] Per fubfequens matrimonium. c. tanta. x. qui fil. fint leg. etiam in articulo mortis contraclum- arg. U 30./. de R- I. /. 106. a ff. de C &> D. Nec obftat, quod eo tempore matrimonium effe* non poffit- /. 20. ff. de jure dot. Refpondetur enim, quod nuptiae non tam nove contrahantur, quam potius retro perfeclas fuiffe declaretuf. arg-1.10. C. de natur lib. Obftare videtur, quod finis matrimonii ceïïet, cum nulla tollendae fobolis fpes fupercfib pohlt, nullum etiam auxdmm exfpe&ari ab eo poiïit. Refpond- (i) Qui jam antea 4 nati & fic legitimi fiunt, illi iftum finem explent- (2) ISloufolvit matrimonium fterilitas l- 2. C. de nupt. nee furor fuperveniens. /. 16. Cj. 5 fi ff. de ritu nupt- (3) Dum fpirat fperare licet, cum incertum fit an moriturus nec ne, & fufficit jam, cum contrahit nuptias, votum longi confortii adeffe & propofitum- Vid. Cj 1. verb. individuam I 6 de patr. pot. n. 5. Obftat. Iftud videtur fieri dolofe & in necem eorum, quiab inteftato ad ejus hereditatem vocarentur, ideoque fe- 7 rendumnoneft.örg./. 59. ff fol. matr. Rdpond. (1) Potuiffet facere teftamentum & eos praeterire. (2) Reip. intereft cives habere legitimos- Vid- trad- de jure in re cY ad rem- cap. 3 n. 13. quod autem ejus caufa fit, non poteft cum in.juria conjunctorum conjunclum videri /. 33.^ de injur- Confentiunt Forfter. de fucceff lib. 6 c 22 n 3 Rittershufi^zw. p.j. c. 6. n- 2. eY p. 4. c. 12. n. 8. Chriften. d. difj. 3 q. 24. Diflentit- Bachov. ad Treutl. 34 difp. 16. tb. 2. Ut. a. III. Ablativi abfoluti fa&um fcepe not ant. 1. Legitimatio fme dotalibus inftrumentis valet. %. & 7,-Bacbovius notatur. 3. 1 en Botflibm inftrumentis compofitis.] Hi ablativi abfolute pofiti fattum demonftrant, non jus, uti etiam fit in /. 2. cj. 3.ff. de 0 7 l 2 I. L.dejureemphp. Nam etiamfi tabulae non fint fignata, folo ta¬ men  D E NU P T I I S. 205 men confenfu matrimonium perficitur, & per hoc ftatim legitimatio contingit. arg. /■ 30.ff. de R. 1.I. 5. C de nat- lib. Nov- 74. c. 4. 0- i- Nov- 117. c. 4- Cj- 1. Cujac. 13. obf. 4. Bronch- 1. mifcelf 97. Frantzke ex ere. 2. 10 CLXiil. die vüiXbris- 4 Quarta etiam ad hereditatis adquifitionem refertur- Supereil igitur Tertia, quee hujus loei eil- Bachov- A n-1- VIII. Adoptatus al extraneo non tranfü in poteftatem patris adoptivi. 1. Qiiod novem argumentis probatur. 2. & feq. voada JSed eft ad verfativa. 4. Exceptio firma regulam. 9. Qtiod quis non habet, haut alteri dare poteft. 11. Lex 2. §. 1. ff. quod cum eo qui in al. pot. explicata. 2c. Emblema Trlboniani. 21. Cur iVilfenbachio non obfervatum. 22. Modeftinus quando vixerit? 24. & 26. Lampridius corruptus. 25. Intellecïus §. 14. I. de hered. qüé ab inteft. 27. & 31. In claris non opus conje&aris.2Q. Argumenti a contrario aliquando vis nulla. 29. luftiniani cetatc fermo latinus defecerat. 30. 33. Vox Quafi. 34. ex facrocodice & Chryfofiomo declarata. 35. Privatio fuponit habiium. 37. Effe fuum heredem & habere jus fui heredis differunt. 42. & feq. Terent ii locus adducilur. \7. a Minime diffohuntur.] Hodie ergo adoptatus ab extraneo [\. non in adoptantis jus concedit. Id quinegat, Solem quis dicere falfum - Audcat: Quas fententia non modo claris iftis verbis propofita, fed & egregiis 2 rationibus fulta. Nam (1) opponitur in h- Cj éY/. pen- pr. C. de adopt. adoptio, quas fit ab extraneo, illi adfumtioni, quas fit ab uno ex adfcendentibus- In hac quia vinculun cognationis naturale accedit civili, prifcum jus quod in pr. I- h éY /• j. ff. eod. exftat, fervatur inte- 3 grum; Cum autem ifte duplex nexus ceflet inadoptionc ab extraneo fa&a,  DE ADOPTIONIBUS. 207 facta, ideo per eam patria poteftas non adquiritur. (2) Cogit nos 4 ita fentire vocula SED in pr. -h. §■ quse corredionem ejus quod praecedit in princi h-t- oftendit liquido (3) Nemo nift jocari velit, 5 id pernegabit, negare onim id quosdam ridendi caufa, fcio; Si modo mente verlet ea, quse adducit Imperator in d l pen- pr. verbis: cum enim tantaejl fragilitas adoptionis, ut pojjit in ipfo die eY filius fieri, & extraneus per emancipationem irweniri: quis patiatur jura patris naturalis nexu devino copulata, ludibrio defraudari. Quod ft 6 ergo arctiiïimum, quod inter genitum & gignentem intercedit fcedus movit legislatorem, ut adoptatum ab extraneo, in naturalis patris poteftate manere voluerit, ridiculi erimus, ft id faltem fingi dicamus. (4)Imo contra, fmgitur eum tranfiiffe in familiam adoptantis, ut ab 7 inteftato ei fuccedat, donec ea inmaginaria poteftas & adoptio duratd l.pen. ty /• 5. C. de fuis eY legit. (5 ) Ea folum adoptione, quae fit 8 ab avo, folvitur jus patris naturalis- Cj. 8.-1. quib. mod. patr. pot.Joh. Ergo non ea, quae fit ab extranea perfona. Uti enim ajunt noftri: ex- 9 ceptio firmat regulam in cafu non excepto. arg 112. Cj- 43. verf. denique ff. de inftr- vel inftr- (6) Sic potelt filium quem antea adopta-10 vit, is faltem in adoptionem iterum alteri dari, quv-won extraneum adfümfit. Cj. 8.1. de adopt. Cujus ratio eft haec, quod in ejus potefta- « tem tranfeat, cum vero id non fiat, fi extraneus ajiquem adfumat, ideo in alium rurfus eum taansferre nequit l. 54. ff de R. I. ( 7) Ali-Ia os etiam effedus pattiae poteftatis, non reperies penes eum, qui extranenm adoptavit. Nam ufusfruclus bonorum ad ventitiorum quaeritur patri naturali. d-1-pen. 0; 1. (8) Non etiam adoptivus pater ne-13 ceffe habet nominatim facere exheredem vel inftituere extraneum, quem in filium adfümfit. Cj. 5. in fi. I de exher. lib (9) Ideo in /- 2. ö-14 (j. 1. 'ff, quod cum eo qui in al. pot. dicitur fui juris tune effe fadlum filium in adoptionem datum, ut adio ex eo edido, contra eum detur in id quod facere poteft. 4.1 2. pr. quando pater naturalis deceftit. Ubi Tribonianus ea verba fiappofuit ad rationem juris novi: d l.pen. 15 Cujacius in parat, ff d. t- Cujus emblema in d-1. 2- praetermiflum 16 eft a Wiffenbachio, libro cui titulus Emblemata Tricloniani. quia ipfe, ut & omnes, qui eft Ant. Matthxi Avi fchola prodiere, contra, fentiunt. Moveri eos comperio per- d.l i.ff. de adopt. Verum memi-17 nerint, eam legem fuiffe fcriptam ante emedationem juris veteris Eft 18 enim ejus audor Modèftinus, qui fuit Papiniani auditor. RutiJius de vit. vett. JCtor. & vixit aevo Alexandri Severi. Non quod lerat ani-19 mus, ejus rei veritatem oftendere ex Mn Lampridii albo, in vita Alex. Serv. Nam id eft corruptum Salmaf. ad biftor- AA fcript. p. 242. Sed id apud me conftat ex eo, quod Modèftinus fuit ftudiofus 20 Ulpiani./• 52.$. 20. ff de furt. Hic autem arcanorum Alexandri particeps fuit, quod in dubio non eft pofitum, tam ex optimis vetuftis membranis Lampridii, quam ex S- Aur: Vidore Alex: Sev: Non obftat id, quod dicitur in §• 14-1 de her: qua ab inteft: atque fi 21 in patris naturalis poteftate permanfiffet- Ergo, inquiunt, revera nop 22 permanfit. Refpondeo- (1) Quod Triboniani ea locutio juris veteris exciderit, & cum Jufliniani conftitutio clara fatis fit d- /• pen: quid conjeduris opus eft? arg- l- 137- $ 2'Jf- de ^ 0 h I2- C dejurt. (2) Argumentum a contrario quod ajunt fenfu, nullius eft momenu 23  2oS LIB. I. TIT. XI. • contra aperta legis verba- Everh- a Middelb. Topic loc- 88- n. 8 & 25. Praffertim cum tempeftate ea proprietas fermonis latinijam de24 fecerat Quare ea verba hunc commode capiunt mtellectum: Atque *5fia idem eftac fi dixiffet, quia in poteftate permanfit: m qua, fi m- tueamur jus vetus, adoptione fada non permanfiffet- Marc-Lyclama 1. membran. 25. Sed ajunt in d. I. pen- pr- tradimm cfk, quafi non ^fuiffet in alienam familiam tranftatus: Ea autem fictione dicunt non opus effe, fi fecundum rei veritatem manfiffet m poteffate patris na*7 turalis- Refpond. Quod propter ea qua? jam antea allegavi, non de- beamus effe exadores molcftiffimi verborum Juftmiani. Is emm hoc voluit dicere, quemadmodum non fuit tranftatus m alienam lamilia3 am- Vocula quafi non femper fidionem & fimihtudinem, fed rem geftam & veritatem notatJ- un. C. de ufucap. transform- tbi quafiper *9 ufucapionem. & § i- infi-1 de emt- ibi quafi nullo precio. Ita apud Euang Tohann cap-l- 14- exftat, a%« «s ^».s»«r-ji gjoriam quafi unigeniti: Chryfoftomus apud audorem Gracorum Patrum in Johannem- is»™»»** J/rfafe** y»i ^«^r,, «^,e<..;«.{, s,of,^s. Vox autem quafi hek non fimilitudiniseft, neque pa- robola, fed confirmationis ac certijfima definittonis: Ubitat. Emanci3opatur. d. f. pen- Cj. 2. Ergo fuit in poteftate.- £ 6- Iquib- mod. jus 31 patr. pot. fok. Namprivatio oftendit habitum. Petr- Fonfeca. in meL taph. Ariftot- lib- 5. c.5. q i fia.4. Refpond-etiamfi dicantur ernan- cipari, qui ab extraneo adoptati fuerunt, non tarnen ideo eos in ve** 33 ra poteftate fuiffe ajam. Nam & fcenina poteft adoptare & emanciZ pare, an ideo Iiberos habuit in poteftate. $■ 10. h- Sic & mgenuns poteft manumitti, qui tamen nunquam in jufta fervituté ïmt. §.fi.1. 35de ineem Donell- 2- comment: jur: civ: cap li- Objicitur quod ado- ptatulabexrra^^^ V^/S^f. eft fuus beres, fi non fit in poteftate. ^.2.l.deher:qual:(fdifiuh tfdicam. Refpondeo- M\udeft#jWi heredem aliud vero habere jus fui heredis. Hoc etiam juralargvunturus, qui fui heredes non font, 37 loan Raynaud- traCt. de Suitate n- 21. Emancipatus definit effe fuus heres cl 6 6. habet tamen jus fui heredis; ut ab inteftato patri fuc- 38 cedat Nov 11. c. i- Ang Perufin. de Suitate q.10. n.3. Inftitutia matre & avia transmittunt hereditatem. lun-Q-de his qut aut e apert: tab. Id autem eft jus fuorum heredum. Joan: Pyrrh: Angleberm«. Z9 de Suitate m 16. Non aliter res fe habet cum illis qui ab extraneo funt adoptati; Nicolaus Bcllonus fic dividere quidem vetat, tn lib: 40 o fupput o. n. 6. Sed cum id non fit novum inftitutum nec commentitium, diftinguere caufam ab effedo, fed anüquum & in aha quoque jmis materia ufitatum, uti dtcam ad 0.6. I-de cap-. dtmm: 41 Sudoritas me non frangit- Dicat ergo pater adoptivus extraneus cum Micione Terentiana Adelpb: ad: i-fc-1> Natura tu idt pater es, confiliis ego: DISPU-  DISPUTATIO VIII Rejpondente 11 E N R I C O S C H U L T Z E N Tremonia-Weftphalo. l Non Quarta fed omnium bonorum Quarta debetur liberis adrogatis. 1. & feq. Leges generaliter loquentes generaliter accipi debent. 2. non feruntur de iis qua raro conti gunt. 3. * §3- Quartam partem bonorum.'] Omnium, quas pater adroga- 1 tor habet. 1.2- C. h. I fi.ff-ji quid in fraud-patr. I- 8- ö-15. ff- de inojf. tefi.fi io- Cj. 6 ff- de vuig- & pup-fubft. In quibus locis cum genera- « liter de quarta omnium bonorum, mentiofiat, ad quartam portionem legitimae ab inteftato debitae, eam non nifi abfurde reftringimus. arg. I- 8. ff. de publ. in rem acl. Maxime cum jura faveant adrogatis liberis iisque pleniftime cautum ivelint- Ij. Cj. Obftat. Plures poflunt arrogari. /■ 15. (j-ji- h. Quid ergofi quinque effent? Refpond. Tot 3 adrogatos unquam fuiffe non conftat- De eo ergo cafu folliciti non fimus. arg. I 3- ff- de //- Obftat. Non debet horum conditio melior 4 effe quam naturalium, neque hifce injuria inferri Refpond- Nemini permttitur adrogare, quando Iiberos habet. arg-1-17. Cj- 2. éY 3- h. Timae- Faber difp: anniv- ? tb. 6 Urgebis quod poftea nafci poffmt. 5 Sed tune abfurdum non eft, ut etiam adrogati portio fit major, cum per ejus bona vel induftriam patris patrimonium auftum cenfeatur, etiamque pater non nifi legitimam liberis relinquere cogatur- / 8-Cj. 8. ff. de inoff- teft- Sutholt- diff- 2. aph. 69- Vaudus 1. var- QQ. 29. Ant. Vacca ad l 22- ff h. Diffentiunt Vultej- h. n- 6- Bachov- ad Ireutl. l difp- 2. tb- 9. Ut. e- éY in.comm- ad b- n. l Vinn. ibid- n- 3. II. Clodius cur polluta adoptionis reus P i. Cj. 4. Promonftro] Fuit tamen repertus, qui ob expellendum ur- * be Ciceronem, plebejo homini, atque etiam natu minori, in adoptionem fie dedit: fueton. Tiberio cap- 2. Sed Tullius ideo non minus vere quam luculenter P. Clodium pollutae adoptionis reum poftulavit orat- pro Domo. verbis, Fallus es filius ejus contr af as, cujus per at O", tem pater effe potuifii: III. Qtiod adtenet ad legitimam cetatem , quae in eo qui Iiberos adfumit dejidera"~ tur, nove difiïnguitur inter adoptionem & adrogationem. i.&.feq. Pracedere.] An ergo is qui novendecim annos natus eft, poteft $ anmculum adoptare? Non videtur; quia traditum eft debere eum qui adrogat, non minorem effe lx. annis./. 15.$- 2 ff.h- Idque utrius- Ee m  2io LIB. I. TIT. YA. que adoptionis commune efle ait TheophiJ: ad Cj. 4- §. 5. 2 & Cl. Struve ad tit ■ ff h. th. 63. Sed ex dubitandi ratione quam Bachovius, Vinnius & Alii hic proponunt, cur nempe atatis xvm. anno demum adoptare liceat? cum tamen exacla atato impubere ftatim nuptia poffint contrahi & fic per naturam filium quis habere queat; apparet fatis eos in ea efle opinione, quod etiam minor lx annis adoptare poflit, fi modo is qui adfumitur, fit xvm annis infra patrem adoptivum, & fic eum qui eftxn annorum, adoptari 3 pofle ab eo, qui eft: xxx annos natus- Ego putavi diilinguendum efle inter adoptionem & adrogationem, ut de hac prior opinio 4 fed de ea pofterior accipienda fit. Quod enim permittimus ei adoptare qui minor eft lx annis, id fit ideo quod adoptio non tribuat ordinarie patriam poteftatem, & fic non eft hodie res matmi momenti. 5 In adrogatione "autem quod cognitio vertatur, num forte minor fic lx annis, quiadrogat? id fit ideo, quod melius fit hunc de liberis procreandis cogitare, quam ex aliena familia quemquam redigere in 6 poteftatem fuam- d. (15 Cj.2. Neque debeat fundum alienum arare, incultum autem familiarem relinquere, uti in re alia dixit Plautus 7 Afin: acl:$.fc.2. Atque haec etiam videtur fuiffe mensDonelli, quando id quod in d- l. 15. Cj. 2. traditur, arrogationis proprium efle fcribit lib. 2. comment- jur. civ. cap- 23- IV. Spadonis verbum licet late pateat. 2. bic tamen ftri&e capitur. 1. 1 ( Cj 9- Generarenon poffunt.'] Propter temporalem corporis imbecillitatem, fic tamen ut eam fanari pofle f peremus- / 40. §. ï.Jfi Ij. Atque ita Spadonis vocabulo utuntur JCti aliquando. inl. 6 §. 2 ff- de a adil: ed-114 Q-fififdaman: vind: Et eft hujus loei. Non autem ft id verbum tam late inteliigimus pro omni eo, qui generare non poteft, fic ut & thlibïas tmaftas, etiamque caftratos eo nomine comprehendamus, /• i28# de V- S /• 39 Cj- i-ff de jure dot. V. Caftrati. 2. di&i Semiviri. 3. Neronis nefarium facinus indientur. 4. Tblibict & Tblafue. 5. Unum lefticulum habens adoptat. 6. 1 > Caftrati.] Quibus neceffariapars corporis deeft, uti Paulus loquitur in / 7- ff de adil: ed- illi funt vel caftrati, vel thlibia, vel thla- 2 fia. d l- 128 fifl •sff adL- Corn: de fic- Caftrati & Eunuchi funt, inter pretc Theophilo, ad h- Cj- quibus exacla funt membra virilia: vel 3 ademta virilitas, uti Tacitus ait 3. Annal 3 r. Qui ideo Semiviri tappellantur- Claudian. lib- 2. Semivir exul. Laftant-1- divin- inftit. \j. exfeclis virilibus femivirum reddidit: Idem auctor lib. i- cap. 21. Am- 4 putato enimfexu , necviros, necfixminasfiefaciunt: Quod iftud humani generis monftrum, tentavit ad naturalem ufum transferre in 5 Sporo- óueton- Neronec.2-]- Thlibiae funt, quibus extriti tefticuli. Theoph: d. I. & Harmenop. lib- 2-promt. tit. 8. Cj 2. Thlafiae, qui- 6 bus fraai funt- Cl. Göddaeus adel- l- 128- de V. S. n. 2- Hifce minime accenferi debet, qui unum teftem habet, nam is adoptare poteft. /. 6. Cj. fi.ff. de adil- edjunlt-1- 23.fi: de lib: eY poft: eY h. Cj. VI.  DE ADOPTIQNIBUS. 211 VI. Adoptione nemo fit filiusfam. hodie. ï. neque ejus mentio in legibus, qua nunc peruntur. 2. Ejus tamen imago eernitur in unione prolium. 3. & fufceptione de facro fonte. 4. Cj. 12- Ad jus filii accipiendum non fitfficiati] Adoptionem nullam * ad id fufficere hodie, docet Vinnius ad rubr. h-t- n- 2. Nullam quo- a que liberorum adoptivorum mentionem fieri in Gallias Belgiique legibus municipalibus, poll Gudelinum teftis eft Paul. Chriftinas- vol: 4. decif: Belg: 185. n- 4. Quod nec in patriis inftitutis fit- Ejus ta- 3 men imagmem induit (1) unio prolium die einkindfehafft, cum pater vel mater fecundas contrahit nuptias, & tutorem, propinquorum & magiftratus auctoritate interveniente cum novo conjuge pacifcitur, ut liberi ex primis quaefiti cum poftea nalcituris, vel illi quos jam habent Iiberos ex primo matrimonio, aequaliter fibi fuccedant. Gail 2. obf 125. 'n. 5. Hahn. tracl: de jure rer: concl. 74. Wehner- obf: praCl: verb: einkindfehafft. Jacob. Rickius de unione prol: cap: % per tot: c- 9. n-1. Etiam (2) fufceptio de facro fonte apud Pon- 4 tificii juris cultores- tot. tit. de cogn: fpirituah cY Qoncil: Tritent: Sefsi 24. c. 2. de reform: matr: Quod quanquam & jure civili tradïtum fit. /. 26". C: de nupt: apud nos tamen Reformatam religionem qui prohtemur, ad jus filii accipiendum ea non fufficit- Groenewcgen de 11. abrogp. ab d-1 26. Rittershuf. Ubi t diff. jur: civ: Ö3 canon. c. 15. QUIBUS MODIS JUS PATRLE POTESTATIS SOLVITUR, T I T. XII. ' VII. Mors omnia folvit. I. Quando con tingat? 3. Vult ejus nota tur. 2: & Suetonius explicatur. 5. Epilepticus & eeftaticus retinet patriam poteftatem. 4. Pr mortuo ] Cum mors naturalis omnia quae perfonae cohae- * rent, folvat. Nov- 22- c- 20 pr- Seb: Mcdices tr. mors ornn: folv.part: 2. concl: 70- Eam autem accidere per diflolutionem animae naturalis 2 a corpore, fcribit Vultejus ad h-pr-n-i- Quod non aliter probare 3 queo, quam fi intelligatur de feparatione tota femperque duratura, uti refte advertit Cl. Clauberg- de conjunct. anima & corp: c. 58- n. 10. eY feq- Unde in patre epileptico, exftatio deliquiumve animi pa- 4 tien te quanquam anima pauio digrediatur a corpore, non finitur jus poteftatis; Quemadmodum brevi reverfa uxor, nec divertiffe vide- 5 tur. /. 48. f. de R. I. Ex quo lucem accipit Tranquillus, quando narrat de Caef. Julio cap: 43. Diremit nuptias pratorii viri, qui digreffam d marito, poft biduum ftatim duxerat, quamvis fine probri fufpicione: Quia tam brevi tempore de animi perfeverantia nondum conftarepoterat. Eez VIII.  212 LIB. L TIT. XII. vi xi. Cur hodie hujus diftinctionis nullus ufus fit1? I. i Diftintfionem] Qua? hodie nullius eil momenti, uti apparet ex iis qua? dixi ad §■ 3- L de patr: pot: n- 3. Reftitutio eft vel gratia vel juftitia. 1. concedere poteft quilibet ma¬ giftratus. 2. «tótfr Academicus. 3. i£tt0 «0;; »//? Imperator. 4.0*5. /jfwtfc quilibet Princeps Imperii. 7. 1 Reftitui] Reftitutio alia efl: gratia?, alia juftitia?- Vid-Pe- o rez. a/C de Jent: paft: éY n?/2i/: «. 15- Ha?c eft, qua? propter metum, dolum, minorem aetatem, abfentiam reip. caufa aliamye juftam caufam la?fis, conceditur a quovis magiftratu habende juris- 3 didionem- /• uit- C. Ubi éY apud quem reftit- in integr. Et fic eam decernere quoque poteft Redor & Senatus Academicus, arg. autb:•habita. C. nefil. pro patre. & Privil. Elefior. huic Uitwerf, conceff- 111. 4 Lud. Molina de J- éY J- trad- 2- difp. 573. n- 24. lila vero eft, quam Princeps folus ex mera gratia indulget jufte damnatis- / 4- /. 27- infi. ff. de peen: l1 §. to- ff. de poftul: l. 7. C de precib: imp: offer. 1.12. 5 C. de fent: paff. & reftit. Unde majeftatis juribus annumeratur. Sixtin: de regah lib'. 1. c. 2. n.16. Carpzov: prax: Crim: p. 3. q. 150- n- 51. 6 Fuit tamen olim etiam femel imperii Principibus permiflum fibi fubjedos reftituere. R- A. zu Speyr.Anno 1526. Cj- und iviwobl.6- Vid: 7 Marq: Freher de fama publ: lih: 3. c- 30. n. 8. Quod deinde moribus in afiiduam poteftatem tranfivit- Carpzov- ad L. Reg: German: c p. fecl- 11. n- 24- Knipfchildt. de jur: Imper: civit: lib: 2. c. 27- ?j. 5. Nic: Myler. de Prmcip. &flatib;Imper: cap- 53. n. 2. X. Deportatio unde dicatur? 9. non a port rr. 10. appellata eft circumfinitio. ii Ouomodo differat d rekgatione in infulam mot declaratur. 5.6.7. & feq. fuffecta eft in locum aqua & ignis inierdi&ionis. 4. IJbertas ftyli hiftorici. ii.Tranquilluscxplicatus. i^.Oizelius rejeclus.13. t Cj. 2. In Infulam.] Cum inter caetera quibus deportatio diflert a relegatione hoc quoque tanquam praecipuum numeretur, quod ea fada dicatur ft damnato certa infula fit adfignata, ultra cujus fines ei non liceat vagari. /• i- Cj- 3. ff de leg- 3. unde & deportatio etiam cir* a cumfinitio appellata eft a Georg- Vivienno ad Cj. 1. h. t. Relegatio autem tune fada fit, fi quis uni inlulae vel loco adferiptus non fit, fed huic vel illi provinciae faltem interdidus, fic ut extra eam ubique & qua patet orbis ei efle fas fit; /-14- pr-ff- de interd: éY releg-Sylv. Aldobrandin- ad Cj. I. b-1. Scheidewin. ibid. n 6. éY feq. Struve ad tit. 3 ff. de interd éY releg. Ideo videri poterat, relegationem in infulam nil aliud elfe quam deportationem. Quam dubitationem auget locus Taciti 3. Annal: 68. ubi inquit; aqua atque igni, Silano interdi- 4 cendum cenfuit, ipfumque in in fulam Gyarum relegandum: Quae poftrema verba de deportatione intclligenda funt, quia haec fuffeda in locum aquae & igni interdidionis. /. 2. Cj. iff de poen- Sequitur ergo quod relegare in infulam idem fit, quod deportare. Aft fcire nos oportet,  DE EMANC1PATI0N1S. 113 oportet, hoc genus relegationis in infulam, cujus fit mentïo inh. Cj. 5 5. eY /. 7- §. 1. eY 0. 5.róten/: eY releg: 1.4. /. 27. Cj. i- /• 28. Cj. 1. /. 28. Cj. i- 10. éY 13. /. 40.^ de poen: l. 1 Cj. 3. ff. de off praef. urbi. longe diverfum a deportatione- Cujac: ad l. ff. qui teft: fac: poff: Ea enim ad tempus poteft fieri, d-/• 7- Cj. I. non haec. /• 18 Cj i- eod: Deportatio adimit bona. / 3. ff ad L- Jul: pecul: & civitatem. d. I. 2- §• i- ff- de poen. I. 17. Cj." i- eod: arg: Cj- i- h-junCi: Cj- 2. 7. A? p«/r: etiamque per eam /» peregrinitatem quis r^igi dicitur- /• io- 0- 6 jf.depoftul Sueton: Claudio c 16- fed etiam in peregrinitatem redegit : Briflön: i- fel: antiq: 13- Robert: 3- f ent ent: 9. Quae ^ omnia in relegatione non habent locum. d-1. y- Cj. 3. /. 14. §. 1. /• 18. ff. de interd. eY releg: arg: Cj. 2- Cl Strauch- ad d. 1.1 fp. 3 ff de off. . praf urbi. n. 1. cY 2. Quid quod in utriusque exemtione differentiam quandam obfervare datur. Qui enim relegati erant in infulam, illi, cum manerent cives Romani, adire poterant navem qua navigaturi erant in locum ipfis adnotatum, ftipati amicorum & propinquorum comitatu. Nam excedere faltem intra datam diem jubebantur- /• 7- Cj. 17.ff- de interd. eY releg- & urbe exigebantur- Tacitus 6- annal: 30. Deportati autem tradebantur fervis publicis & in conftitutam infulam veluti cadaveta & homines civiliter mortui, Cj- 1. h. t. avehebantur, & fic quafi portabantur, unde & deportatorum nomen fluxit. Hotoman- ad b- Cj. Bach. ibid- n. 2. eY ad c. de imper. mero n. lo Vinn. ». l- ad h. §. Non autem ab'eo, quod ex-10 tra portam civitatis dati fint, etiamfi id velit VacaVacuna 1. declar. jur- 18- n. 5. Cum id etiam relegatis accidat. d. I. 7. Cj- 17- Et propter 11 id quod dixi, deportati vel demoti, Tacit- 6. annal. 30 vel amoti in infulam dicuntur, uti idem eft auctor 4. annal- 31. Quod autem in 12 loco antea memorato ifte annalium conditor, eum, cui aquas & igni interdictum erat, relegatum appellaverit, id ad libertatem ftylihiftorici referendum effe exiftimo- Quintilian- 2- inftit- orator- 5- in his quam multa impropria,obfcuray tumida,humilia,fordida,lafciva, effoeminata: Ad hunc morem deportatos avehendi, refpexiffe Julium Caffarem, *3 quando apud Sueton- Jul- c. 66. inquit, aut quidem vetuftiffïma nave impofttos, quocunque vento, in quafcunque terras jubebo avebi: opinatur Jac Oizel ad Caji inftit: lib: i- tit: 8- 0- i- Sed male, cum pro-14 prium ibi intelligat fupplicii genus, quo a Titio & Trajano in delatores animadverfum, deinde a tyrannis in Chriftianos ftevitum fuit. Vid: Cafaubon. ad. d. c. 66. XI. Poena fervi hodie nulli. i. nec tales quidem funt damnati ad mortem. 2, quare hi Iiberos in poteftate retinent. 3. juplicii appellatio. 4. Cj. 3- Poena ferms.'] Servitus pcena? hodie fublata eft. Nov. 22. 1 e. 8 autb. fed hodie. C- de don- int- vir- eY ux. Wefenbec. parat, f - de poen. n. 9. Damnatis tamen ad mortem naturalem eam adhuc adfcri- a bit & quod ad eos adtinet, non effe correöum id quod exftat in /. 29. ff. de poen- contendit. Joh.Herm. Stam lib. 1. tit. 2- de ferv- perfon. c.~j- n. 7. Unde eos etiam antequam internecioni fint traditi patriam poteftatem amitere adferit Afcan- Clementin. de patr- pot- cap. uit. ti. 29. Cum quibus facere nequeo, tum quod libertatis favor repug- 3 E e 3 pugnet,  214 LIB. I. TIT. KI. pugnet,tum etiam in locis addudis generaliter traditum fit,neminerr> 4 fieri fervum exfuplido- Quo verbo etiam poena mortis naturalis venit- Molina de L eY I tracl- 2- difp- 9. n- 5. Carpzov. p. 3. prax. Crim, #•135- n- 5. Brunneman- ad d- auth. in fi. Richter- ibid- n. 22. - XII. Hodiemi patrien bic non intelliguntur. 1. cur appeïïentur gefchlechter ? 2. Ante juftinianum confiliarii patres Principum dicti. 4. & 5. Sozpe tarnen olim unus pater quap erat. 6. Etiam^ bodie. 7. Quod imprudenter notatur ab iftjorico Gallo. 8. Gradus doctoris non folvit patri ara poteftatem.<). Confiliariorum privilegia. 10. ii. &. 12. ! § 4. Patriciatus dignitas.] Arcanorum patricipes & qui Augufiisfunt a confuus, non autem ii, quos Juvenalis olim equites municipale s dixit, & nos pari ratione Statt-Junckem appellamus, hic in- 2 telliguntur- Cum horum dignitas ex fuccefiione credatur defcendere, & familia? magis fit quam perfona?- Quare etiam hodierni patriciia Germanis Gefichlechter vocantur. Befold- in tb- pratl- Ut. G. n- 49. 5 Sed veterum patriciorum dignitas officio adha?rebat & perfona? propter merituma principe concedi folebat. Claudian. in lib. 2- inEutrop* prolog. Qui modo fublimes rerum fleClebat babenas 4 Adi Andr. Alciat. ad tit. C de Qonful lib. xn. 111. Brunneman ibid. Juftinianus autem non primus fuit, qui cundos qui Principibus funt . a confuus, patres eorum appellavit, uti male fenfit Vultejus, rede 3 ideo reprehenfus a Bachovio ad h. § Nam & Zofimus fcribit lib. 2. Conihantini feculo patricios dici coeptos patres lmveratorum, & a Corippo lib. 4. Patricius dicitur pater Impeni Fr- Raguell adl. uit. 6 C. de Conful. Quanquam mihi non Iateat, quod non tantum ex inftituto Roma? utriufque, tam veteris quam nova, fed & aliorumPrincipum eligi folitus fuerit unus, qui confilïo illis ck audoritate quafi pa- 7 ter pra?efiet, uti egregi oftendit Theod- Marcilius ad h. ö- Qui & hac tempeftate Principibus iterum mos eft- Sic Cardinalis Wolfieus, pater Henrici VIII. Anglia? Regis. Richelius pater Ludovici XIII. Mazarinus etiam poftea Ludovici XIV- pater fadus, etiamfi uterque fo- 8 lum premier miniflre d' Eftat appellaretur.Miratus autem femper fui quod hoc poftremo adhuc animam precariam trahente, Regius Hiftoricus Franc. Mezeray dans la vi de Francois I- f>ag. 418. fcribere eurematicum ad Principes aufus fuerit, verbis: Lombien defi chofie contraire d leur repos &d leur charge de laifier ainfi manier leur volontez d un particulier, eY de V elever d un tel pouvoir, que tous leurs bons ferviteurs, eY le rejle de leur conf eil, ne veuillent ou n'ojent plus avoir d' autre langage ny d' autre advis que ceux qu'il fuggere, fe tenant plus obligez de confiderer les mouvemens de eet homme que les 9 interefts du public. Quod vero Imperator eum tantum a patria? poteftatis nexibusliberet, qui Principi ab arcanis, nequaquam dubitandum eft alios etiam legum jurifque peritos & dodo res in poteftate remanere- arg-1- 8. ff- de bis qui fui vel al- jur. eY arg- Nov- 18 c- 5. jopr. Tima?. Faber- b- tb. 12. Ut. B. Ungepaur. exercit- 3■ q-13-Habenfc enim Confiliarii etiam privilegia alia, quae perfonas eorum non egre- diuntur.  BE EMANCIJ?ATIONIBUS- 215 dmnmt. org. I 1. ($• 2.ff de conft. Princ Cj. 6-1. de I. N G. &> C. Unde reliquos doctores in hujufmodi officio non conftitutos, etiamfi n antiquiores, pracedunt, uti poft Benium tradit Henr. Newenhan de Lonfltar. n-169. 6" CL Felwinger. trad- eod. in proleg. cj- uit- Idque omme de cujusvis Eleftoris vel Principis Imperii Confiliariis dicendum, exiftimat recle Vultejus. adh. Cj. n. 3. DISPUTATIO IX. Refpondente JOH. HENRICO SMITZ Teutobiirgo-Clivio. 1. Hodie qui fmt judices competentes? i. tribus modis tacite fit emancipatie % &% 1'tt ergo vel exprejfo vcltacjto jdre. 4. Ecclefiaftes nou debet cefferi etmmcipatus. 5. auctores nobis funt Theologi & ICti Leydenfes. 6. & feq. Sicuti nec Clericus. 14. & feq. Fallit aliquando. f8. & 19. etiam in Monaclio. ie. Liberi per rctatem non liberav.tur è patria poteftate. 21. & 22. Secus apud Ebrceos. 23. & gallos. 24. alioft que populos. 25. non tamen in Germania uti vult. D. a Leuwen. 26. 2/.c?28. Liberi maj'ores facli non cogi queunt parentibus cobabitarc. 29. & hodie ad effect urn quendampro emancipati s babentur. 32 Cj. 6-Competent es judices vel magiftratus.] In LL. Municipal. i Cliv- tit. 6p. §. 1. hoc ad praffentem reip. ftatum explicate proponitur verbis: Hevet de Vader vor Richter und Schepen fyn kind uit fyne handen und bendengefatt: Sed nec hodie id neceffe, cum tribus mo- * dis tacito fere totius orbis confenfu, tacite contirsgat emancipatio. (1) Per nuptias, uti fcripfi /* trad. de jure in re & ad rem c 2 n 22.,&> infpicil- ad. Cj. 3. I. de patr. pot. n. 2- (2) Si feorfim a patre habitent liberi. (3) Si propria negotia gerant neque a parentibus am- 3 phus alantur- IX Antiverp. tit. 43. 0. j3, Nobiliff D. de Jena de SC. Maced. fed- 3. aph- 6- n. 5. &>. 6. Treutler. 1. difp. 2 th. uit- e Harpprecht. ad h. Cj- n- 7. Hahn. ad fVefemb.ff. de adopt. n. 7. Balthafar. refol. prad- p 1. tit- 3. refol. 2. n. 4. Sim. a Leuwen cenf for- lib. \- c. 9. n- 8- Hodie ergo fi quaeftio proponatur an quis in patris fui fit po- 4 teftate? infpiciendum erit an jure vel fcripto & expreflo, an vero tacito jure & non fcripto, ejus nexibus dicatur liberari? arg. I. 8 ff. tb hts qui fui vel. al. jur- Cum autem neutro jure traditum fit, quod c lilmsfam. fi fitfactus verbi divini praeco, illis nexibus, divino vinculo copulatis, uti loquitur Aug. in l- lo.pr- C. de adopt. folvatur, ideo quoque dubitandum non eft eum in poteftate manere. arg. Nov. 18. c- 5 Pf- Quemadmodum fcio digniflimum Theologorum ordinem & 6 amphffimam Juridicam facultatem Academia; Lugdunenfis in Batavispro N. contra S- F- refpondiffe, Anno clo Idcxliv- die xxiv. ö5 xxvi- 1  2IÓ LIB- L TIT. XI 7 xxvi. Aug. Rationes allegant non multas fed paucas- Paucis tamen multa fecant. Polyander, Triglandius & Spanhemius ajunt jus paSS trium naturale elfe & divinum- Vid. d-l-1 o. pr. C- de adopt. Hoc cum turbet Pontifex, ftatuatque clericos non elfe in manu& poteftate parentum, quorum tamen jura intada reliquit Chriftus, ideo fe 9 id pro evidente figno ante-Chriftianismi habere adfirmant. Schotanus, Dedel, Vinnius & Maeftertius egregienodum unum folvunt, i o qui eft in autb- fed Epifcopalis. C. de Epifc- & cler- Licet namque ibi traditum fit, dignitatem epifcopalem folvere jus patria; poteftatis, ii id non refragari contendunt- Quia minifierium ecclefix apud nos 12 non epifcopali dignitati, fed clericali fundioni convenit. Èpifcopi enim infpedores & ephori lunt reliquorum clericorum & regimini potius ecclefiae, quam officio concionandi praefimt, habentque dignitatem plane a clericali & noftra minifteriali fundione diverfam. 13 Hadenus qua? illi, fere verbis quibus utuntur, propofui- Quse tamen omnia tune vera faltem ajam effe, fi filius gregis Chrifti paftor, 14 apud patrem habitet & ab eo alatur- Clerici enim & presbyteri non exeunt è patris poteftate jure non tantum civili- /. 34. C de epifc. eY 15 cler: Nov: 123- c- 19. autb. presbiteros. C. d. t. Sed & hodierno. Afcan- CJementin. de patr: poteft: c. uit: n- 63-& feq.Boër. decif: 121. n- 2- Joan- Saifom ad confuet. luron.tit. 33. glof i- verf. fed per. At- 16 que etiam Canonico; Cum privilegio id epifcopis faltem indulferit Pontifex, ut patrio jure eximantur- Innocent. 111. in c- pervenerabilem. 13. x- Qui filii fint legit, enim inquit, cum eo ipfo quod aliquis ad apicem epifcopalis dignitatis at tollitur, eximitur d patr ie poteftate'. 17 Atque ita nil aliud conftituit, quam quod jure civili cautum erat. d. autb. fed epifcopalis. uti rede advertit Thom- Sanchetz confil. mo- 18 ral: lib: i- cap i. dub. 16- n. 2- Quod ü vero filius divini verbi minifter, aut praesbiter, feparatum a patre habeat domicilium, nec alimenta ei a genitore amplius decernantur, tune emancipatus cenferi debet, ne periti detiorioris conditionis fint quam ignari, contra 19 V. enuleji fententiam in l- 4. ff- quod fi aut clam. Et ne impingamus in dodrinam Ulpiani dicentis in l-18- in fi.ff. de judic. nonne augetur utilitas per dignitatem? Uti enim jam antea dixi, etiam indocti & cujufcunque generis fint liberi, per habitationem feparatam liberan- fio tur è patria poteftate. Unde etiam conftare arbitror, monacfios ea exire. Gail. 2- obf i 31- n- j- Eman. Mendez- a Caftre ad l- cum oportet. C de bon. qua lib- n-129 Bachov- ad Treutl. d-1. th. uit- d- Val: aI Guil: Forfter. difp. I 3. tb. 28. Praeterea & ex didis n- 4- confequitur, propter folam aetatem majorem, licet filius fit fenex &longaevus, non folvi hodie jus patriae poteftatis. Gomez. ad L. lauri 47. n- 1. Perez. Suarez- Gioff. & Angel, quos aducit & fequitur Sanchetz d. 22 Ub-1 c-1 dub: 41. n. 8. Cum enim is modus jure civili proditus non fit eique plane contrarius, uti teftatur Gudelin. de jure novi ft lib. l. c. 13. in fi abfque calumnia id negamus nos, apud quos moribus non eft introdudus arg. 2. F. 1. in fi. pr-1 27. C- de teftam. /• 32. C d. ap- ilpellat. Non ignoro jure Ebraeorum foeminas exire patris poteftate, cum duodecim annos & fex menfes complevcrint Seldenus de I. N 24 eY G. ad difcipl- Ebraor. lib- 6. c. 7. Quodque apud Gallos conftitutum, ut cetatis ratio habeatur, fic ut poftquam liberi aiajores fadi, pro  QUIB. MOD. JUS P ATR-^c 217 pro emancipatis habeantur- Paul. Chriftinae- 4 decif- Belg. 168. n. 9. Couflum. de Bourges tit. I- Cj. 2. les enfans non mariez ay ans fiere, apres ce qu'ilsfont agez de 25- ans, font reputezemancipez- ibique ^ Boé'r. in glof 1. Et apud plerosque receptum id fit, tefte Gudelmo25 d. c. 13. Etiam apud Hollandos. Vinn. ad § uit- h. t. infi Probare 26 tamen nequeo, quod diligens indultrius morum quoque peregrinorum indagator Cl- Simon a Leeuwen d.c 9 n- 15. fcnbat, m Germania Iiberos poftquam primum & viceftmum setatis fuas annum tranfegerunt, cenferi emancipatos. Remittit enim fe ibi ad id, quod *7 capite antecedente docuit- Sed cum Gailins, Carpzovius & Balthafar, quos in loco memorato allegat, nil aliud tradant, quam quod in Germania fere ubique minores non nifi poft quintum & yieefimum annum, in Saxonia autem &Bavaria primo & vicefimo anno fub curatoribus effe defmant- Ex eo nil aliud colligi poteft, quam eos tune 28 pro majoribus haberi, nullumque inde ad eraan cipationem ..rahitur argumentum. Illud potius pro eo facit, quod didus Balthafar part. 29 1. tit. 3. refol. pracl. 2. n. 7. fcriptum reliquerit, hodie poftquam viceftmum quintum annum adimpleverint, non cogi poffe Iiberos amplius cum parentibus habitare. Quod ft enim poft eam aetatem 3° propriam inftituat familiam, huic rei, non autem cetati emancipatio inde fecuta actribui debet. Cum & pater fi aliter quam per Iiberos 31 ali atque curari nequeat, id impedire poffit, uti bene docet idem auctor d. refol 2. n- 8- Reticcndum tamen non eft, quod in vicinis 32 provinciis filius poft. xxx- filia vero poft xxv-annos, hadenus pro emancipatis cenfeantur, ut ft nuptias contraxerint infeiis parentibus, eae nulli poenaefubjaceant, uti intelligere datur ex cap 73. Gul. und Berg. Ordn. Quod & de aliis gentibus hac ratione adfirmari poteft. Vide tracl de jure in re & ad rem cap- 3. n. 26- DE T U T E L I S. TIT. XIII. 11. Pupillus an fit in poteftate ? traditur i. 2. 3. &\. WiiTenbachius refutatus. 6. & 7. Gratis tutor dominus appallatus 5. Pr.in poteftate non funt] Pugnare cum hoc videtur quod pu- 1 pilli fmt in tutela, quae generis loco habet verbum poteftatis Cj. 2. h.l.x. pr- eY ö- i- ff- eod. Et quod juris quoque civilis caientiffimus 2 Paulus fcribat ad Galat- 4: 1. eY 2. Quamdiu heres inf ans tft, nihil diftert d fervo, quamvis fit dominus omnium. Sed fub tutoribus eY curator ibus efi: Divido- Si pupilli comparantur cum iis, qui funt in 3 poteftate parentum vel dominorum, tune rediflime negantur effe in poteftate h- pr. I- 239- pr. eY /. 195. Cj. 2- ff. de V- S. I. 4. ft. de his qui fui vel al-jur- Aft ft committas eos cum illis hominibus, qui per- 4 Ff fbnas  LIB. I TIT. XIII. fonas habent liberas,' id eft nulli, quod ad jus privatum attinet fub•jedas, tune deprehendeseos, qui vel in tutela vel in curatione funt, in poteftate elle pree caeteris, qui neutro jure tenentur d. Cj. 2. b. & 1.1. 5 eod- Galat- 4: i- Et hac ratione lege Solonia, Hhpmnn^ iiEfchines 6 contra Timarchum. Adi Emund. Merillium- 3. Variant- cxCujac-21. Contra quem difputat Wiffenbachius ad b tit. tb. 1. & ad /• iSo-ff. de R I n- 3. Sed fruftra- Nec enim me movet, quod hic dicat, duas faltem poteftatis fpecies dominicam nimirum ccpatriam a juris audoribus proponi, quando de ftatu perfonarum agitur. /. 1. rj. j. juntt: I.3. 7 ff. de bis qui fui vel al. jur. Nam id ipfa Inftitutonum methodo refellitur- Ex ferie enim titulorum libri primi, in quo de jure perfonarum agere inftituit Juftinianus , fatis conftat, quod non tantum patria & dominica poteftas eo referri debeat, fed & tutorum, cum & hi in pupillos habeant poteftatem, per quam in pupillis libertatis quaedam imminutio contingit, uti bene advertitDonelluss- comment. i.Timae- Faber. difp- anniv-1. 7. th. 1. UI. Tutela verbum late patet^ ut curam aliquando complecfatur 1. &J feq. Horatius & Juvenalis explicatus. 4. & 5. 1 In curatione- ] Curatio vel cura aliquando verbo tutela venit. /• 5 C. de curat- fur tof- Quod referre nolim ad genera loquendi po* s pularia & impropria- ld enim ex jure Attico defcendit- In quo «v,t?,t* vel iw^mfm tam de cura minorum quam tutela impuberum di- 3 citur, uti audor eft Demofthenes contra Jphobum: Hoc Xviri in 4 prifca legiflatione Romana fecuti, ut fragmenta indicant in l 53-ff. de V- S. Ulpian- tit- 11 Cj. 13. Obfervatum quoque olim Horatio lió. 2- Satir. 3. interdiclo huic omne adimat jus Prator £2? ad janos abeat Tutela propinquos, Et iterum i- epift-1. nec curatoris cgere Aprat ore dati, rerum Tutela mearum Quum fis: 1 Nec non Juvenali Satyr. 14. 14- '— laudatur avarus Tanquam pareus homo, eY rerum TvtelA Suarum: IV. Vis êf poteftas fep; conjunguntur. 1. Kt cur P ratio prima 2. &'feq. Lex. 1. de ftatu Kb.explic/ïta.Z. &pro ideft. 6. Altera ratio. 8. Unde vis dicatur.9. & 10. Qttid eo nóminc bic veniat. 11. & 12. Tutor moribus pr.eficitur. 13. pupillos caftii/are debet. 14. iïafiliumlocus dcclaratur 15.& 16. Plendiadiis Accurfti / Sier] in imrmherem eiufmodi caufa non cadit. /. 22- Dr. ff ad L Corn de falf l 1. C- de falf. mon- Non ergo exheredari poteft. Et fic exheredato filio hodie tutor non amplius datur. Refpondeo. *8 Ponendum effe impuberem pubertati proximum; Is enim doli capax eft. /.in. ff- de R 11 23. ff- de furt- Bachov. ad Treutl. 2. difp. 8. th. 2- b. ty ad h. §. n. 4. Cramer. difcept- I $• th. 6- Hcenon. difp. I. 3. th- 2. Ant- Faber- J. Papin- ad tit-feq- pr- 1 til 18- Timae Faber d. difp. 7- th. 4. Mgia. Hortenf- Vinn. & Ludwell. ad h Cj Wiffen- bach. difp. I- 7. th. 7. & 1- difp-ff- 50. tb 7. Sutholt- 3- aph. 10 Unl9 gepaur- 4. q- 3. inajo- Diflent. Hotoman 6 obf. 5. & Forfter-1. difp. 1. 4. tb- 4 Hic tamen palinodiam cantac- d-p. 1. difp-13- tb. 30. vin. Avus nepoti bodie jure fuo non dat tutorem 1. & 1. Sccus videtur adhuc apud Julios & Montanos obtinere. 3. * 0. 3. Nepotibus.'] Cum hi hac tempeftate non fint in avi poteftate, uti fcripfi ad§. uit-1. de patr. pot. n- 3- ideo haec tutoris datio non vi ipsa fubiiftit, Uti planius in tel li ges ex iis, qua dicam ad§. 5- h. t. 2 Sed vel confirmatione indigebit. arg. Cj. uit. h-1.1. 3. f. de confirm. tut. Vel ratione rerum abavo nepotibus reli&arum, fuftjnebitur. arg. I. 4. ff. eod- tV /• 4-jf. de teft- tut- Grosnewegen de 11. abrog- adh. §. 3 Cl- Simon a Leuwen cenf for. lib- 1. c- 16. n. 4. 5. Hoc fenfu forte capi poffet lex vicinarum provinciarum, cum fic habeat: W"a der Vatter oder Anherr ihren ehelichen Kinderen und Enckelcn, Vormunder gegeben, diefelbefollenvor allen anderen zur vormundfehajft gelaften veerden: Videfis Gul-und Berg- Ordn. cap.46. inpr- & Cj 1.2. 4 Sed cum avo idem jus tribuatur, quod patri, non pati videtur illum intellectum. Nunc fufpicari mihi nefas- Aliis ea de re exiftimandi copiam facio. IX. Perfe&a tutela. 2. nofiiur ex tribus. 3. tmperfe&a qua? 4. 1 4.ff. de cottfirm- tut-1. 4. ff. de tejl tut. QUI TESTAMENTO TUTORES DAR I POS SUNT. TITULUS XIV. x. Fi hu sjam. in publicis pro patre fam. 2. Haclenus patria potsjïas quafi dor mit. 3. Lex 21. ad L. Jul, de adult. dectarata. 2. r^n.Pri fiUusfam^ Ratio petenda ex t 9. ff. de his qui fui vel al jur. i Ubltat /. 2 i.ff adL. Jul de adult- Refpond- (1) Qui eft in potefta- a te, ïsfnequit alium habere in poteftate ejufdem generis. d. I- 2i. éYCj. 3. t de patr pot ubi dixi- Sed in dïverïi generis alteriufque naturas poteftate alium habere poteft. h pr. éY d l- 9 Sic pupillus fervos in poteftate habet- Refpond. (2) In publicis caufis fingitur efle paterfa- 3 milias- Georg- Acac. Enenckel. de priv. par- eY lib- priv- 1 c- 12. n. 24. ei? feq. Eleganter hanc in rem difterit Philofophus Taurus apud Geihum 2. nocl- Attic. 2. quando inquit, in publicis mumribuspatrum jura interquiefcere paululum eY connivere. XI. Setyüs proprius pure datus tutor libertatem directam accipit. i. 'rationes hujus few t'cnl ~a. 24. 25. q.6. 27. Nova h. J. interpretalio. 29. & 30. Obje&io prima. 2. Soiuiïur. 12. & 13. Conciliatio Connani. 4. è Cufta & fitigii. 5. Donelli. 6. Cbarondie. 7. Vulteji. 8. Cujacii. 14. Lfilama. 16. 'Ant. 'Pabri & Nic.de Poffer. 9. in legibus nil mui (indam. 10. Faber. coquus Comicus diclus. 11. Olim diffenlus faepe inter Polos. 20. & 23. etiam hac in quaflione. 18. Juftiniamts eum fuftulit. 19. Unde nulla ancinomia 23. Obje&io alia- 28. Videtur non femper mproprictatem not ut. 31. Tertia obje&io. 32. 0. i- libertatem direclam. ] Idem traditum |eft in l. 5. C de ne- t vefif- ferv- her- infi. eY /. 32 Cj. 2. ff de teft. tut- Obftat. I 10. 0. 2 uit- ff. eod. éY /. 9. C 'de fideic. lib- Refpond. Nusquam acumen magis oftentant interpretes- Accurfius enim quatuor modos no- 3 bis monftravit, quibus hoc diftidium poflit pacari, quos refeat & fimul refeliit Nicol- de Palier- a Genoa libro, quem in fcripfit Conciliat. omn- leg- pag. mihi S61. éY feq. Quo in loco etiam im- 4 probat  224 L m I. TIT- XIV probat non tantum Connanum 2- comm- 4- ft. 7- diftinguentem inter rborem juris, ut fecundum eum direda libertas data videatur \ Cj- & favorem pupillorem, quafi is fuadeat fideicom- 5 milfariam potius competere- d l. y Sed & Eman a Cofta- 1 > ka 25- n. 3- & eum fecutum Heigium ad h. § n. 8 dicentes tiodie' poftquam fideicommiifa legatis lunt exsequata, diredam 6 libertatem fervum nancilci. Atque etiam Donellum 3. comm. 4. Quia is ait, fervum tune faltem fideicommilfariam libertatem accipere, fi aliud evidenter defwiClum fienfiffe appareat. d. /. o- Ve- 7 luti fi verbis precariis eum tutorem dedit- d- /. 10. Cj- uit. Nec non Charondam 1. verifim. 21. Qui dividit fic, ut verbis quidem direda videatur data. h. Cj. éY d. I. 5. Qase tamen effedu & re- 8 ipfa fit fidcicommiffaria. d-1- 9. Quin & Vultejum ad b. Cj- n. 2. Quod ibi doceat fideicommilfariam competere , neque Juftinianum hic adfirmare diredam fervo datam elfe, fed id per cum faltem ten- 9 tari. arg b. Cj. ibi accepiffe videri: Tandem mcmoratus JC Patavinus fequitur fententiam A. Fabri, qui 6. conjea-16 fervo diredam libertatem defendit- h. Cj. éY d. I. 5. & in d. I, 9. delet verba per fidei- 10commiffum: Sed cum id totum in divinatione fit pofitumetiamque alienum ab officio JCti vim ita injuftam legibus inferre arg. I 23. ff 4e 11 l.fi. C eod. & in contrarium tamen adhuc fit d. 1.10 § ulu 11 ÊftecFabri, quem coquoPJautino fimilem fuiffe ait Cl.Ant. Matthsei Pater, in trad de crimin ad lib. 48- ff tit- ï- c. 4 n. 2- opinio merito 12 aliis difplicuit- Et hodie pedibus fere omnes eunt in duas has Accurfn fententias. (1) Quod interfit, num teftamento fervus proprius fit tutor datus? an vero codicilis? Ut hoc cafu fidcicommiffaria d. I 1 o. éY 9. illo vero direda fervo data fit libertas. b Cj. eY d: l 5 UngebaurA- q. 4 Ludwell. not. MSS. ad Pï^efenb. parat fff. de man teft. \% Vinn. adb. . 2- I. quib. man non lic- Chriftoph Porcius ad b- Cj n-1. Tim. Fabar d difp. th. . 8. Idque tempore Juftiniani carebat dubitatione, quia tune verbo- 26 rum folemnitas ab ufu recelferat, & confonans inteliedus etiam in ipfa ftipulatione fufiiciebat. Cj-1. inf. L de V- O Leges quoque non 27 verbis fed rebus pofitas elfe debere, jam cautum erat. /• 2. C Comm: de legat- Ut minime obftet, quod Arumaeus exerc 3 th 9 dicit, di-a8 reda verba hic deficere exCj.pen.I- de Sirg: reb: verfid. rel Ex eo enim quod dominus pure iervum tutorem dederit, latis confonans intel- 29 ledus elicitur, quod hic tacite id eft fine folemni verborum formula antiquitus ufttata libertatem direóiam accepilfe videatur Atque hic 30 novus & verus eft hujus. loei inteliedus. Nec moveat nos, quod Juftin- dicat videtur. Licet namque id vocabulum nonnunquam fit 31 w*«s-i*«». Vid. trad: de jUre in re éY ad rem c. 7. n- 20 faepe tamen veritatem demonilrat. h. Cj Cj. io-1 de I N G éY C Cj 3 I. quib: ex cauf. I. 71. Cj 3- ff. de C. éY D. Poftremo libremus au cum hifce pu- 3a gnet quod Petr. Ligneus ad h Ci fcribit, Inftitutiones elfe compoütas anteCodicem, atque ita per hunc locum non elfe derogatum dicla legi 9. Refpond. Nequaquam. Cum Juftinianus in d l. 5 id fecerit. 33 Quae & in Codicem relata & a pöfteriore Principe perlata. XII. Tutoris datio qua fit o magiftratu eft actus legitimüs. 2. & conditiönem non rectpit. i.cur? 4. Lex 77. de R. I. quomodo legi debeat? 6. Cj- fub conditione '] Confonant LL- Municip: Cliv: MSS. tit: 1 van vormunderfchap Cj und fonder Obftat. Tutoris datio eft adus legitimüs. /. 77. ff- de R. I. Sed hic diem vel conditiönem non recipit. d l. 77. Refpond. Ea quae fit a magiftratu eft adus legitimüs d. * l 77- Non ea quae fit a patre. h. Cj Henr- Ryswiehius JC- Santenfis ad d. I 77. in paratil- Differentiae rationes odo commemorat Nicol; 3 de Pafler. d trad. p. 610 & feq Ubi tamen tandem eam, quam fecundoloco ex Bartolo attulit, tanquam novam imperite proponit. Quam etiam melius explicatiusque exequitur Cl Jacob Gothofre- 4 dus ad d. I. 77. Quod nimirum fi a patre detur fub conditione , a magiftratu defedus fuppleri queat Petr: a Bella Pertica & Bartol: quos fequiturTreutlerus d difp 8 th- 2- /■ Quod fi autem a magiftratufte daretur tutor, idem iterum non nifi ridicule adiretur. Caeterum d-1 77- inferta vocula NON legi debere in initio, verba fequentia in totum vitiantur apertifflme oftendunt, & cogit nos ita fentire clarior intellectus. Cum altera per adfirmationem concepta ledio G g etiamfi  226 L 1B. I. TI T. XIV. etiamfi colore non careat ex verbis d-l.77. ubi tacite recipiunt: facile tyrones turbare poflit. Hcenon. add-l- 77. Diflentit poft: Cujacium Wiflenbach. ad d. /- n. 27. XIII. Res certa pro re aliqua. i. 6? 3. Trarffaétio de re certa non interponitur. 2. 1 Cj Certa.] Id eft uni vel alteri rei tutor dari non poteft- Cj. 17. I. de excuf tut. uti egregie exemplis exponit Scholiaftes Harmeno- 2 puli lib. 5 promt-jur: tit. n.&io. Res certa pro re aliqua etiam dicitur in l. 31 • C de transact- & //; Cj. 1 I. de pup. fubft. eer tas perfonas: 3 Neque aliter hodie Belgx Quibus een fceker ding non eft: res, de qua apparet qualis & quanta, uti certa res alias defcribitur in l. 6. ff. de 'reb: cred: fed res una vel alia Sic Germani dicunt einegewiffe fache, Galli une certaine chofe pro re aliqua- Adi Vinn. de transact, c. 4. n- 4. XIV. Hellenifmus obfervatus. 1. quifcepe occurrit in jure. 2. Tribonianus notatus & explicatus. 3. & 4. 1 Perfonae, non caufa ] Abfit invidia verbo! Sufpicor hic grxeismum latere. Ut hic fit fenfus, perfona etiam, non caufa tantum -vel rei tutor datur: Planiflimus eft, fi adeatur / 12 Cj. 3. ff. de adm. tut. a Ejusmodi locutiones in jure noftro effe familiares, tradidi in trad. de jure in re eY ad rem cap. 1. n 8 Male hunc locum conlarcinavit, 3 Tribonianus. Sic autem intelligendus eft; Quod principaliter tutor detur perfonae pupilli, adi pr- h. t. verb: vis: n. 13.6914 fed per confequentiam etiam ejus bonis Mynfing. adb Cj n- uit- Vinn. StBachov. ibid. D Eyben- n 12. eYfeq. DISPUTATIO X. Refpondente JOH. FRIDERICO REINERMAN. Wettera-Marcano. 1. Nepotes cur aliquando? 2. non autem hec appellatione filiorum veniant? 3.4.6? 5. 1 Cj. 5. Si filios, non continebuntur-] Quia nepotes non veniunt appellatione filiorum, nifi jufta interpretatione, uti ait /. 201. ff de K 2 S. Eam autem non nifi rationis fimilitudo promovet. Cl- Göddaï. ad 3 /. 84 eod. n 2. Per quam in multis juris noftri articulis, nomine filii comprehenditur nepos- d. I- 84- eY 201- /-120- Cj- 1. eod- l. 41- Cj- 5. ff de leg- 3. /• 14. §. uit. I 59 ff. de ritu nupt l 2. $- 28-fifi ad SC. 4 Tcrtyll; /- 6- C- ad SC- Maced- Sed ea paritas rationis non hic fubeft. Cum  DE CAPITIS DIMIJSTUIIONE. 227 Cum a lege vel magiftratu nepotibus fatis de tutore profpici queat, & tutor filiis datus non nimis gravari debeat. Donell: 3- comment: 4. Longe utilis etiam nepotibus erit feparatum tutorem, quam commu- 5 nem cum patruis habere- Hic enim fegnius expediet tutelam adeo 6 •diffufam- Bronchorft- 3. aff- 18. Hoenon. difp: I. 3. tb. 4- Vinn: ad h. §. n. 2. Bachov: ibid: éY ad Treutl: 2- difp 8. th- 2. C. Aliter Alciat. 7 3. paradox: 14 & Pacius- cent: 5. q. 72. quos refutat Timas-Faber difp. ann: I. j- th- 9. B. L I B. I. TIT. XV. DE LEGITIMA ADGNA TORUM TUTELA. 11. • Teftamentaria tutela primus locus datur. i. etiam 'hodie. 2. & 3. ejus rei rationes. 4. & 5. Jn Principis EJecioralis tutela l'altcm legitima Jft2 difquiritur. 7. & feq. Rationi flatus id fubjacet. 11. & feq. & jurisdiclioni caftrenfi. 15. Pr. non efl:] Teftamentaria enim praerogativam habet. /. n. 1 dc teft: tut: Paul: Montan: de tutel: c-13. n. 2. eY 3. Idque Princeps * nofter conftituit lege von Vormunderfchafft , lata. Embricas clo Idcxlu. die xli. Febr: Ubi in § vors zwelt e edtxit, tune legitima; tutelse locum effe dafern kein Vormunder durchfs teftament von den elteren ernennet. Quod & nominatim continetur in jure vicina- 3 rum provinciarum. Gul-Berg-Ordn: d- tit: damit & Cj wa aber & Munflerfche gemeine Landord. Ut- 5. in pr. Et optima conftat ratione. (Y) Quia nullum eft confilium, quod vincat paternum-/. 9 C. 4 de curat: furiofi Schrader. ad Cj. 1 1. de tutel: n- 3. Quia provüio ho- 5 minis tollit provihonem legis, quoties haec in mbfidium difponit. /. fi C de pad: convent: Giphan: oecon: Inft: tit: praced: Quod hic vel 6 ideo magis locum habet, quod & hominis & legis provifio eundem fibi habent propofitum finem. Vid: Card: Tufchus torn: 6 Ut: P. concl: pr ad: 951. n. 36. Berlich: decif: 46. n. 5. Quibus firmamentis non- 7 nulli tantum tribuere audent, ut fibi licere dicere exiftiment, tutelam heredis & Principis Elecftoralis alteri etiam quam agnato proximo, patris teftamento permitti pofte Bachov: ad Treutl: d. difp: 8. th. 3. Ut: a. Wiflenbach. 1. difp: ff. 50. th-15. éY difp: I. 7. tb- 20. Idque olim integris libris tradiderunt Marq Freherus & Dion: Gothofredus. A quibus non tantum Zach. Friedenreich. & Joh: Zefchlinus, 8 qui plenis quoque manibus contra eos hoc argumentum traöarunt, fed & alii multi, difceflionem fecèrunt, quos memorat & fequitur Hoenon. d. difp: 3. th- 6- Limnseus d L P. lib: 4- c- 8 n. 189 Sprenger de imp: Kom: Germ: cap: io- in fi. Et Cafp: Kloek vol: 1 conf: 6. 9 Ubi n. 135. eY feq- novem luae vel poftremae fententiae argumei ta adducit, atque n. 193. ad tredecim rationes, quibus prior opinio fir- Gg 2 mari  228 LIB- I TIT. XV. 10 mari poteft, refpondet- Utrumque exercitii gratia tuebimur. Adfirmate enim aliquid de ea dicere nolo quod nec facere voluerunt Dan: Otto de jure publ: c. 17. Cf Brunneman- ad l. uit: C de tut: & 11 curiiluftr: in Ji. Cum magis ad imperii dominationisque arcana, pertinere videatur, qua? hodie appellatione rationis flatus veniunt, uti ^ fcripfi in trafi: de jurej in alt: an. adverf: Cl. Oldekop. cap: uit: n- 27. 12 Ut: t- Quaequê ex variis circumftantiis mutationi obnoxia & velificandum efle tempori, jubent. Accidere enim folet ut ea, qua? vel labore imporbo fubtiliter, ejusmodi res excogitata vel falubriter conftitu- *3 tam parum curentur ab homine improbo Quod ne longe petere gravefit, domeftico teftimonio cornbrobabo, quod memoriae noftrae proditum a J. de Serres invent: gener: de l'hift oir e de Trance dans la vie de Henry IV:pag6-]%. Ubi inquit, Francifce de Mendozzal'Admiraal d'Arragon, ce traiftre camageux, refpondit aux Affamblées des Eft at s de T Empire d eau fe des ravages, cruautez barbar es, horreurs monfireufes & lubricitez lubriques, qu'ils fit dans la Duchê de Cleves & terres circonvoifines; Qtie c'efit abus de penfer que telles affaires fe doivent decider fous les confiitutions Imperiales, qu'il entend 13 les faire vuider fielon lefitil du confeil de la guerre: Quare & caftrenfi jurisdieftione, quae caliditatem fori non exercet; contra eos utendum eft, uti aübi nobis doctum /'/; trafi: de jure in re & ad rem cap: 22. n. 6. DE CAPITIS DIMINUTIONE TIT. XVI. lil. Stom homini s efi rJterplex. 1. Exijlimatio hominis pot efl augeri licet capite minualur. 4. 3 ü • Pr-Ptus:^ Duplex eft hominis ftatus. Unus capitis de quo hic. Kt is confiftit in tribus. Libertate, civitate & familia. /. 11, ff. h. t. Terent. eunucho aci. 3. fc 7. eam effe dico liberam, civem Atticam, meam foror em: Kleinfchmidt. pracogn- jur- trafi- 3.fecl. 2' n-iS. 2 Treutler- i difp. il.th. 16 a. Alter dignitatis; atque aftimationis quam 3 Gallorum lingua respecl vel eftime appellamus Quo alii fpeclabiles, honefti, idonei, fide digni, exceptione majores, alii contemti, no- 4 tati, fufpeefti, infames, turpefque & inteftabilcs Marq- Freher. de exiftimat- lib- 1. c 1. n. 11 Illum quis retinere poteft, etiamfi hunc amittat. Cj. 5. h. t. Ant- Faber. Jurispr. Papin. h. t- princ- 1. illat. 6. Lt contra hunc quis auget, licet illum perdat, uti cognofcere tibi promtum ex iis quae dico ad Cj. 3. h. n- 9. Adi Hahn. ad PVefenb- ff. de flat. hom. n. i- * IV. -\, Libertus ingratus retrabitur in fervitutem. r. «5? a. Cj. 1. Ut in gratis: ] Imperator Claudius id jus ad rerjip. Roma- nam  BE CAPITIS BIMINUIIONE- 229 ïiam primus intulit, uti non tantum aucftor eft in ejus vita Suetonius c, 25. Ingratos eY de quibus patroni quererentur, revocavit in fervitutem /-fed & Marfianus in l. ^.ff de jure patron. Fuit tamen & antea 2 111 ufu apud Athenienfes. Plutarchus Solone. Val Maxim. lib. 2. exempl.memarab- c.6- n. 6. eY 5 c- 3. n. 3- atque etiam apud Mafliiienfes Val. Maxim. d. c. 6 n. 7. V Lex- 5- $, ll!r tie var. & extr. cogn. varie corrigitur. 2. £? 3. Parnk&aFlorentwafuut fcriptura matrix 4. Deportatio «0» eft maxima capitis dimt» nutio. 1. 5. cs5 6. ^ Obje&iones rejpoudetur. 7. 9. 6? j%. lioëtius explicatus. \o. & fgq, Cj. 2- C«i cY igni.] Obftare videtur /. 5 Cj uit. ff. de var. eY 1 extraord. cogn- ln quo loco Calliftratus ait: Confumitur vero qnotiens magna capitis diminutio intervenit, ideft cum libertas adimitur: veluti cum aqua eY igni interdicitur, qua in pierfonadeportatcrurn venit: Ad 2 9,uem,notaeft Medica manus. Nam Franc Zoannettus lib fing- reftit. adjj. cap. 17. pro ideft reponit idem Ra vardus 3. var tor 5 legendum putat non veluti cum, fed vel uüque cum Bufius fimpliciver vel pofitum elfe ait lib-6.fubtil cap. 2. Mufeornus de jurisdicl n 97. verbum libertas tollit & ftbftituit civit as. Recentiores autem fic exifti- 3 mant, quod vel uti atque duplici uoce Calliftratus dixerit- Alb Gentiiis 3 leO- jur. io. Bachov- ad Treul i- difp 3. j/j. 5. e. Quod non 4 ïmprobabit is, qui feit Pandedas Florentinas, quas pro fcriptura authentica agnofci oportet, & Neapolitanas dici debere contendit Franc. dePetris z.feftiv. ka. 9, n uit. nullis intervallis didionum nec ullis periodorum difcretionibus aut interpunctionibus efle conferiptas. Ant Auguilin. 1. emend. & opin. 1. Angel Politian. 1 mificH1 14. Quare ego id etiam fequor, & Calliftratum non de libertate civili, 5 etiamfi id placuerit Cu jacio adb. Cj. Roberto 3^fint. 9. Vul/ejo dicept. fcbol. c 12. eY ^ n. § n 8 & Ungepaur «*rc. / 4. q 6 Sed ita ca- 6 piendum puto- Quod magna capitis diminutio hic & maximam & mediam compledatur. Uti & in refimili fecit Stephanus graecus Scholiaftes Bafiilc ad l i lib. 46. 2. Plus enim & minus dicere contraria 7 non funt. Ant. Faber. d. princ. 1. illat. 3 Bachov adb.Q. Vinn. & Ludwell. ibid. Lyclama i.jnrmbran- eclog. 32- Nec movere quemquam 8 debet quod in Eelog- B. filic lib 46. tit- 2. § 3 deportatio dicatur rnaxima capitis diminutio Scire enim oportet, eo loco maxima; 9 deminutioms difinitionem excidifle, &fic mediae diminntionis exemplum a deportatione defumtum, eifubjici Quod autem Boénus adio Toptea Ciceronis lib- 2.deportationem dicat elfe maximam capitis dimmutionem ld (1) vel ad libertatem ftyli oratorii referendum exi- " ftimo cum Quintiliano, quem memoravi ad Cj. 2 l quib mod patr. pot- folv n-12. Vel (2) fic capiendum reor, quod fit maxima, quae ra ahcui falva libertate contingere poflit, adeo ut maxima dicatur, ü cum relegatione conferatur. Aut. (3) id hunc videri poteft habere 13 ïnteliectum. Quod deportationis vocabulo ibi intellexcrit igni & aqua mterdidioneni, per quam maxima diminutio credebatur olim fieri. Cui enim &ignis&aquae ufus non fuit, is nec vitam tolerare nec I4, civis aut hoer manere poterat. Theod. Marcü, adb Cj. G g 3 VI,  23c LIB. J TIT. XVI. VI. Emancipatie adhuc hodie efl capitis diminutio. 8. Dejfentientium ratimer. r. 2. Ö? 3. refutantur 4. c?. 5. Anglos vaient. 7. Filii emancipati exiplimatio major 8. Frantzkius improbatus. 10. & Jèq. i Cj' 3' fi'iusfam. d patre emancipatus ] Cum hodie imaginarise venditiones olim in emancipationibus obfervari folita?, Cj 61. quib. 3 mod jus patr- pot-foh- in ufu elfe defierint, /. 3.7?. h. t ■ atque etiam emancipatis jura fuccefiionis & tutela? legitima? farta teda conferventur; Nov 118. c. 4. eY. 5. placuit multis hodie emancipationem pro capitis diminutione amplius haberi non poffe- Wefenbec- parat. ff. h. t 11 6. inf. ibique Hahn. Vinn ad h. § «. 3. inf Sutholt. diff. 3. 4 apb. 24 Hilliger- Don- enucl. 6 comm. 6. Ut- N Quod tamen alii rurfus negant, & ad primum refpondent, non ab imaginariis venditionibus, fed a familia? fola mutatione capitis diminutionem pendere. 5 l.fi ff. h.t. Ad alterum autem ajunt, quod non ab uno vel altero effedu ceffante totius caufa? fublatio a?ftimari poflit- Ant- Faber. d. princip 1. illat 9. Bach- adb- eY ad Wef d. n. 6. Treutl 1. difp. 11. tb. 16. c. Ludwell adb Cj Cl- Greve ibid. & D Eyben. ad b. tit. obf 6 10. n. 1 eY feq An diltinguemus inter jus Jultinianicum & id quod hodie moribus introdudum eft, ut poftrema opinio juri ifti, prior ve- 7 ro huic juri conveniat ? Quod & partim fenflt Tima?- Faber. difp. 8 Inft 8- th. 6 &. planius pleniusqus de Anglis fcribit Couwcllus Inf. jur. Angl. ad pr. h t. Minimel quia etiam hodie familiam mutat 5> is, qui emancipatur Licet fua? familia? princeps fiat, /. 1 95 Cj. 2. eY / 196 pr-ff. de V.S.Sc quod ad ftatum a?ftimationis adtinet, eum potius augeri per emancipationem, dicendum fit- Vide dida adpr. 10 %: t n. 2. eY 3- Quod autem Frantzke exerc-1.3. q. 3- «• 8 ideo emancipationem non efle amplius capitis diminitioncm tradit, quod filius patria? poteftatis nexibus liberatus, civis tarnen maneat, & nomen infigniaque paterna caeteraque jura familiae agnationisque retineat, id ii plane 3 - prax- crim. q 101. n- 11. Non idem de creditoribus impuberum adfirmandum eft. iis enim id tantum permittitur in eo- 18 rum commodum- /• 4. C. Qui pet- tut. ibique Perez. n. y- Ideoque ad eorum laefioneminventum videri non debet./. 6 C. de 11'-Richtercent. reg. jur. 11. n- 9 eY feq. im Datio tutoris eji fpecialis conccsfionis. 1. 2. & 3. Jurisdi&io nulla extraordina* ria. 5. 6. 7. 8. 9. & 10. Nova legum duarum expofitio. 11 .& feq. Tutela divifio eft jurisdic'ünnis. 13. Jus dicentis officium Intius patet quam jurisdiciionis. 19. Doctor non ftatim alium promo vere potejl. 20. Verborum ufus latior quam verbalium. 21. * lege Atiliaf\ Eft ergo tutoris datio non jurisdiéfionis aeftus, fed ei foli competit, cui id nominatim lex conceflit /, 6- Cj. 2. ff. de tutel: l. 2 8. pr- ff. de tut- eY cur. dat- Nam & praetor ante rogationem Atiliam jurisdieftionem habuit; eaq; facere potuit, quae ad eam pertinent, 3 neq; lamen tutores dare qui vit. Frantzke exerc. 3. q. i.n- 8. Sed cui non  DE AT.1LI AN O TUTORE &c. 235 non cantatus hic Hylas? Quare omittam vulgares objediones, quae contra hanc fententiam apertiffime veram adferuntur & refelluntur a Bronchorft. cent 1. af. 19. Ant. Vacca. adl. 1- f de iurisd Hoenon. 7J?'L^ f,JJ- Pful Berens dif'P-1 2- tb- 2- §. ï- Bachov- ad§. 3. /. *' ff.ad Treutl-2. difp. 8- tb. 1. e- Hanh. ad Wef ff. de off. ej. cui mand. jUrml 11. 3. Vinn ad. . 100. Cl. Eyben ad b.t obf 14. Pacio 5. enant.60. Wiffenbach- difp. I 7. tb. 29. ld au- 4 tem folum tangam, quod in explicanda /• 3- pr.ff. de pof ui & /. 3. v- 5 fff jud-folvi mihi non fatisfaciant plerique recentiorum interp rel tum, quos antea memoravi, quofque fequitur Vinnius de jurisd c. 6. n. 3. éY c- 5. n. 3. Cum ea loca de jurifdictione legati, anomtila, ir- 5 regulan vel extraordinaria accipienda elfe velint. Nil enim jurisdi&io 6 habet commune cum lege- /. 1. pr.ff. de off ej- cui mand jurisd Quod 7 enim junsdidioms eft, id omni omnino magiftratui competit eo ipfo quod magiftratus eft, ut fpecialiter a lege ei tribui neceffe non fit. buthoft- de Jurisd. aph 173. &>fq-Et fi ea, quae toto, quod ajunt cce- $ lo, differunt, & plane contraria funt, fic dividere liceat, ut unum dicatur regulare vel ordmarium, alterum irregulare aut extraordinarium, tune dicam fcemtnam, qui ea verbo fi quis nonnunquam contmeturli-ff de F- S effe mafculum irregularem vel extraordinarius tLffiaes öcpari ratione animal tripes efle extraordinarium qua- 9 drupes arg l penfuntf. rubr. fff. quadr. paup procul hinc ergo arceamus eam jurisdidionis dïftibutionem & non admkamus eam quae fit irregularis vel extraordinaria, licet praeter eos, quos attuli audores, ei nomen dederint alii multi. Donell 17. comm. 8.Ant-Matthaei difp- ff 2. tb. 1. Ludwel ad Cj. 4. h. t. n. i-Frantzke 1. var. refol. 17. 6. Praefertim cum objedae feges longe alium fenfum habeant, 10 neque de tutore dando, fed de pluribus tutoribus datis & de rutdac adminiftratione inter eos vel dividenda vel uni eorum decernenda adeo liquido loquantur- Ut miratus femper fuerim, nec mirari ad-1 * huc definam,id nemini obfervatum fuiffe, cum tamen fenfus earum Jegum planiffimus fit- Dicitur enim ind. I. 3. pr.ff. de poft ui Cui eorum d parente, aut de major is partis tutorum fententia, autabeo, cujus ea de re jurisdictio fuit, ca tutela curatlovedata erit: Cum ergo m maforispartis tutorum jam datorum mentio hic fiat, de tutelae adminiftratione hic agi conftat, quae jurisdidionis eft. /. 36. ff de admin. tut. atque fimpliciter tutela appeliatur- /. 23. ff. de R. I. & dari poteft abeo cujus ea de re jur isdiaio fuit- d-1- 3- Quam interpretationem & 13 ipfe titulus ex quo ea lex defumta & feries legum probant, agitur enimibi depoflulando pro pupillis- /• i-Cj. 11. d-1. éY l. feq. Cui rei lo-14 cus effe non poteft, quam fi tutores jam antea fuerint conftituti-Poftulatio enim ad adminiftrationem pertinet. /. uit. C. de admin. tut. I. 30. ff. eod Fr. Raguelf ad d. I- uit- Atque hoc omne clarius evadit ex dida /■ 3. In qua fentit loqui JCtus, pro pupillo poteft agere tutor, 15 d-1. 5- fj- 1. Sed nonnifiis, qui adminiftrat- d- 0. 3- éY 5- Quia praetor 16 non vult ut alius id faciat, quam cui a parente majoreve parte tutorum, eorumve, quorum ea de re jurisdidio, tutelae adminiftratio permiffa-d. I. 3. §. 5. Poftremo pro jurisdidione ea irregulari non fa-17, cit /. 1. ff de jurisd. Ubi ad jus dicentis officium dicitur pertinere, H h 2 pupillis  236 L 1 B. I. TIT. XX. 19 pupillis tutores dare. Multa enim jus dicens facere poteft, quee tamen cunda non vi jurisdidionis, fed quia id nominatim ei conceftiim ex' 20 pedit- Ofms difpuntt- Merill 4- Sicuti & citati 'interpretes ipfi fcribunt & hoc exemplo erudimur- Licet enim ad officium jus docentis fpedet, dodos fatis in ordinem tranfcribere, non tamen id ei competit quia doctor eft, fed ideo quod ei fpecialiter a Prthcipe & a ma- 21 jore parte Antecefforum ea poteftas data fit- Neque filere queo, quod non fequitur, ad ohicium jus dicentis id pertinet, ergo jurisdidionis eft. Eft enim verborum latior ufus, quam ab iis derivatorum nominum, uti demonftravi in trad-de jure in re & ad rem c. 21 • 22.cY23. Jurisd7(7/'o pro territurk fumta. 1. Pupillus, cui tutor datur, debet fubeffe jurisdicliom dunt is. 2. & 3. nec 'non ipfe tutor. 5. qualis olericus non rede datur. 7. Sed quidem is qui ex vicinis pagis eft. 9. d. I- 24- ibi. prafidi provincia- Vid David- Mevius lih- h ad Jus Lubec- tit- 7. art- 2. n. 2. eY[feq, Tutoris datio nec bodie eft jurisdictionis. a. Qui tutores dare poffmt in Clivia & ALarca; 4. & 5. kets vtcmis 14. Scholtes unde dicatur? ff furiV.imonis fuuftantia in quo conft fi at J 3. 8. & 15. Ranch /pannen. 12. Comités Palatim nou funt magiftratus. 16. fj- non magna] Imo licet magnae pupilli fint facultates, tutorem 1 tarnen ei hodie a magiftratu dari poffe vi jurisdidionis fibi compétent», fcribit Balthafar. d- re/ol 2. n.2. Mihi autem femper magis 2 placuit contraria fententia Bachovii, ad$. 3;h. eY' ad treutl. 2 difp 8. th- 4. fl Quam & probat vir Cl. Huider. Eyben ad h. tit: obf14. ™:}9-&Jeq- (0 Quod enim jurisdidionis eft, id omni omnino ma- 3 giltratm competit, uti dixi ad pr. h. verb: L- JlMid n- 6. Sed tutela? -dationem non omni magiftratui competere, lex Principis noftri oftendit. Ea enim continetur ut tutores dentur in den Ambt er n von ~ den Richt eren in den Statten von den Burgermeiftern- 0.' 2. In civltati- 4 bus ergo jus dandi tutores non habent Judices die Richter vel qui hic Duisburgi&Gennepu Scholtefen, five praetores apoellantür. Quibus 5 tarnen nemo fanus jurisdidionem atque imperium negaverit rubr' Cod: de jurisd: omn: jud: Harmenop: promt: jur-' lib..1 tit: 4. § 1. cj 9ém*$ i„«t i ^Te jlxai0^iu, Judex effe non poteft, qui nec jurisdidioni praeft- Quam & praetoribus vernaculum nomen tribuit Dicuntur namque Schultheijjen von fichulden heifichen. Befold. th. pradlit:S- n. 51. Wehnev.obf pr, d verb. (2) Quia ea quae funt juris- 7 dichonis, nemini competunt, nifi qui jurisdidionem habet. Sed tu- 8 torem dare queuntConfules vel potius magiftratus municipalis.Edid * von vormunderfchafft. Cj. 2- ibi Statts-Magiftrat. eY Cj- 4. ibi'. oder Magiftrat ■ Cui heet jubendi poteftas competat, quae defis Burgermei fiers 9 vel Rahts gebott und verbott dicitur. Zahm Ichnogr: municip c- S n 2. Non tarnen jurisdidioni praeeft, quia illa ad Judices & Praetores 10 pertinet- Qui ideo etiam in judicii ingreffu folent jubere judicare & telamjudicuexordiri. Quod vulgo audit die banck fp armen oder das 11 gericht hegen- LL- Municip. Clivenf. tit. van de banck te fpannen 84 Croris- adverfar. trad-3. part. v c. 6- n- 14. Sequitur ergo,quod ma- i2 giltratus mumcipahs fpeciali Principis noftri conceflioni id imputare debeat Nam apud confines populos ea poteftate non pollet. Gul. iq JSerg.Urdn. c- 46- Cj. whern aber ibi. die Richter eines jeden orths Munfler gem: Landordn: tit: 5. pr- (3) Quod eft jurisdidionis, id non14 Hh 3 competit  23$ LIB. E TIT- XX. competit alii, quam qui eft magiftratus- Cujac- parat. ff. de jurisd, 15 Tutoris datio autem privatis etiam competit, veluti Comitibus Pa- 16 latinis. Georg. Mund- a Rodach de comit: Palat, 0-3. n. 109. (4) Quia adhuc hodie poteftas dandi tutores nonnullis perfonis nominatim concedi folet; quos Germani vocant Wayfenherm. Brunneman. ad l 6- C. Qui dare tut. in Hollandia autem IVeescamer. Grotius 1. introduci. 7. n- 17. DISPUTATIO XII. Refpondente ADOLPIIO RURORTTI MülichioMoncano. 1. Pubertatis cur hic tantutn mentio fiat? 1. Rationes bodie fingulis annis d tuto* nbus rcddenda. 5. ja. c? feq. etiamfi moniti non fmt. 6. & y. Sccus apud Romanos 2. 3. & 4. atque gentes viciuas. 21. Confanguhios pneferuntur nh g'firatui. 8. 9. ■ t- Atque ita judicatum memorat Carpzovius part. 2. Jurifpr. for: 6 I i conft.  242 LIB. I. TIT. XXII. co«/?. 15. pofllim. & tamen tutor maneat. 1.1%. ff. de tutel. Refpond- (1) quod ibi pro 2 aut legendum fit hemt. Donell- 3. comment. 13. Refpond. (2) quod 3 d. 1.15. accipi debeat de eo, qui non tanquan perduellis fed ad vires hoftium explorandas transfugit. Bufius add hi^- n. 3. Refpond. (3) Verba aut trünsfugerit Ulpiano imprudenti excidiffe- Ant. Matthaei 4 Avus difp. ff. 36. th. 16. Wilfenbach. difp-1 7- tb. 37. eY 1. difp. ff. 50 tb- 5. Refpond. (4) Vel quod magis eft, hadenus dicatur ma- 5 nere tutor d- 1.15. quod fuo fcelere non fe eximat tutelae periculo. Bachov- ad Treutl d-1- li 2 DISPU-  244 DISPUTATIO XIII. Rejpondente SfIBERTO STREIDHOVEN Caefaris Infula Diocasfiano. DE CU.RATÖRIBÜS. TIT. XXIII. Minor fine curatore contrahere nequit. 2. nec hodie 3. »//? perfonam tantum obliget. 4.0*5. Quare & feudum absque eo adquirit. 16. Legis 101.ff.de V. ö. intelleclus quinque. 4. 9. & feq. Stipu/antis conditio non femper melior fit, neque promiffor is deterior. 14. & 15. r Pr- non poffunt-] Fundum quafi hujus fententia? facile cuivis obfervitare ex lijf- de minor- Gul. Berg Ordn. c- 48 pr- Franc- Bal- a duin- adh.pr. Quo fretus non dubito adferere, minorem qui curatorem habet, haut obligari ex contraftu, quem fine ejus confenfu geffit. /. 3- C- de in integr- refl: ibique. Cl- Brunneman Tima?- Faber. 3 difp. ann'w. L 9 th. i- Nec obfeurum eft vel ex moribus hodiernis. Cofiuym. van Antwerpen tit. 43. art. 69 Ant: Faber- Cod- Sabaud: lib. 2. tit: 9. def: 1. Joan. a Sande lib: i- decif: Frif: tif.^ def:^ Ant:Matthasi pater in auclar difp: de tutel: n- 63- Nec obftat / 101. ff. de V- O. *t Refpond- (1) Modeüinus agit de eo contraéiu, per quem perfonas tantum injititur nexus, ut ea quid faciat vel prsftet, quod rei fuas 5 alienationem non tangat. h 43- pr.ff. de O & A. Veluti fi carmen vel hiftoriam facere aut defcribere promiferit, vel virgini nuptias ftipulanti relponderit. /. 20- ff- de ritu nupt: l. 8 C- de nupt: Üngepaur- exen: 10. q- 4- in ajo- Vinn: de paci: c- 14- n- 16 Hahn: ad fve- 6 fienb:ff de pacl: n- 5. Objiciat forte aliquis id, quod diffentiens Wiffenbachius difp: 1.8. th- 2- ait, obligationem ad jus perfonarum pertinere, ideoque obligationem qualemcunque, a pubere negle&o cu- 7 ratoris confenfu, contrahi polfe- Sed antecedens Sutholto Anteceftbri Harderviceno primum, poft Confiliario Neoburg- Palatlno, 8 dicitur fcedus & cralfus error diff. 12. aph: 3. Quod & contra Cl. Wiffenbachium docui plenifque & apertis tibiis confutavi in trad: de 9 jure in re eY ad rem cap: 28. eY cap: 7. «-17. Refpond. (2) Loquitur de curatoribus abfentibus, quorum confenfus etiam perepiftolam interponi poteft. Tima?- Faber annot: fel: n. 71- Refpond- (3) 10 Accipi poteft de puberibus non habentibus curatores, ut fenfus verbom m fine curatoribus fuis hic fit: fine curatoribus, quos plerumque minores habere folent. Cl- Eyben- ad b- pr- obf 7- n. 32 eY33- Re- 11 fpond- (4) Interpunctio eft facienda poft verbum curatoribus, Cl. Göddae. de contrah- eY corn: flip: c. 7- n. 270. Hugo Doneli: in d. L Ja lol- Refpond: (5) Capi debet de cafu, quo minor conditiönem fuam  DE CURATORIBUS 245 fuum facit meliorem. Niell. difp-feud 2- tb. 4. d- vel faltem non deteriorem- Bachov ad Treutl i- difp.6. A&.5.G Ait quidem non nemo, 13 mauditum elfe, ut quis conditiönem non faciat deteriorem, quando ex ftipulatu alterius obligatur. Sed meminiffe eum velim, quod fti- u pulatio firmandarum aliarum conventionum gratia frequenter adhibeatur, neque plus ea contineatur, quam fuitln contraclu principali Frantzke «f*™. 3. q 5. n-13. Cogitet deinde aliquando non ftipula-15 ■tioris, /. 108- Q.4 ff de leg. 1. fed promiflbris conditiönem meliorem hen, quando verbis contrahitur obligatio- /■ i- pr- éY /• 5. pr ff. de aua- tut. Ever- Balck- Profeff- olim ffarderv- 2. elecior 24 Pulchre*6 id cernimus mfeudo, quod minor abfque concenfu curatoris recle adquirit, & hac ratione licet fidem domino ftipulanti adpromiferit obligatur 2. F- 26.6. ff minori, arg. 2. F. 3. verf perfonam. d l. 101 ff. de r-0. €f d l 43. de O. éY A Rofenthaf defeud. cap. 3. concl 8. n. 3- Niell. d difp. 2. th 5. b Etiamfi diffentiat Carpzoviusde feud. 17 diJp-3-th .31. & mter opligationem atque feudi acquifitionem dividat poft Belviio, Zofium, Duaren. & Hanneton. Goddaeus difp feud. 4. tb- 6. C- Jr II. / • Minor an &> quando jure civili ü&dibs curatorem accipi at? i. & Jèa. /„ Belgio et nolenunon datur. 8. De Germania idem mu/ri aaf/rmant. o. Sed male io Namymcimk cuftoditur in CYivhcs' Marca. 14. & feq. Etiumqutin lu- * ha & Montana provincia. 24. & fq.Jm fmgulare Monafterienfis diocmps.tib. if 33. In his locis teftamento curator non datur. 29. & 30. Fmt. 3i.Ruecker & mchïos. 19. &20. Ratione ubi eadem ibi idem jus. 34. Conjiitutio imperii explicatur. 11. & feq. Et ediclum noftri Principis. 21. & jeep Cj. 2. inviti non accipiunt. ] Ab initio finita per pubertatem tutela 1 bic legimus minores abfque curatoribus exiftere. li. 3. C de in integr.rejl: l 7. Cj. 2. ff. de minor. 1.1. /. 7. C. Qui pet- tut.jund. I. 43 Cj. 3: ff- de procur.. Quod fi tarnen tune .curatores fibi dari poftulave- 2 nnt, poftea mviti eos retinere compellendi funt. l.i. §. uit. I. 2.1 3 pr.ff. deminor. arg. I 5. C de O. & A li7. 0. 3. ff commod l pen. L de pad. Rittersnuf. adpr. b. t. Bachov. ibid & ad Treutl. 2. difp. 8 tb. o- a. Ludwdl. ad h. Cj. Nodum quem ligat iifque iniicit Wiffen. * bachius 2. difp. ff 50. tb. 22. folvit vir Cl. Huid. Eyben. ad h. tit obf V. n- 9. CTJeq. bed & cogendi funt accipere curatores, fi vel judicio 4 contendere, 1.2.C qui legit. perfon. ftandt in jud. h. §. 2. aut procutaa ?re1I^?- zo mugcn nach gelegen- beit  BE CU RA TO RIS U S- 247V . heit ihrer guter abermahlfs die negfte gefipten, wadiefietbttüglich,\ oderfunfl andere, zu Curatoren oder Pfiegernuff der minderjahrigen bitt verordent werden-. Quod cum de rebus atqüe negotiis minorum25 lóquatur, nilque aliud contineat quam eorum adminiftrationem ab 'MX)iM^^^^^^SsL Quodque ideo pro (2) conditione bonorum curatores illis (3) petentibus dari (4) queant. Mihi quidem fatis' ollcndere videtur , reguiariter curatores invitis minoribus dandos non elfe- Maxime cxmxiit diclo cap. 48- Cj. uit. traditum fit föepe cön- 26" tingere ut minores non habeant curatores, & ideo fi lites iis obveniant, illos ipfis petentibus dandos elfe- Quare & generaliter verum non eft 27 curam hodie ubique tutelae cohaerere, de qua re vide ea quae fcripfi adpr. I. quib: mod: tut: fin- n. i.&feq. & ea quae dicam ad§. 18. /. de excufat: In diocce/ï Monafterienü tutela abit in curam donec mas 28 xii- annum complevit, atque ad hanc ufque aetatem ei invito datur curator, non autem poftea eum accipere compellitur, praeterquam in litem- Munfier Gem- Landordn: tit: 5. in fi. Quae omnia cum 29 ita fint, facile erit cuivis obfervare nec teftamento hodie curatorem invitis minoribus dari pofte. Cj, 1. I h. Et confirmatur ex rationibus elegantur addudis a Ludwell. in comm. ad' d Cj. n 2- Unde & in Jure 3° Julio & Montano d- c. 48. pr- menüo tantum fit propinquorum, & eorum, qui petentibus minoribus dantur curatores. Ratiore tarnen 31 .rerum, uti tutor a quo/ibet dari poteft in■ teftamento , fic curator. Nov. 117. c-1. Cj- ii Balduin ad h.Cj. Moribus Beigii curator teftamen- 3^ to datur. Groenewegen. de 11. abaog. ad $• y. h. Cujus rei ratio petenda ex didis b. Cj- n. 8. Quae cum & apud Monafterienfes locum 33 habeat, uti apparet ex traditis ad h. Cj. n- 28- ideo idem jus ibi cuftodiri debet. Eaenim moderatur diipo/ïtibnes, ficut gubernacula naves 34 & frena cquos uti poft Port & Rol. a Valle loquitur Cam Borellus de' tnagifirat. edict- lib- 2. c. 3. n. 22, : ' V KV ' IEL . * d^ : • . ; "< \ Qui moribus non eft prodigu^ pro tali hobebitur tarnen fi fit declaratus ein ;. Stadskind. 2. objectio [oluitur. 0- 3- prodigi.] Non ethice fed juridice, uti docui in trad: de jure 1 in re eY ad rem c- 30- n. 83 84- eY 85. Quod fi tamen a praetore ei * bonis mterdidum fit, qui ethice prodigus non eft, pro eo tarnen propter audoritatem decreti habebitur. arg- l pen Cj- uit. fi de cur: ■fur: l 25- ff. de ftatu hom- ]oxn. a Sande- de prohib: rer: alien: p- 2. e t. n-12. Nic. Rodriguez. Farmofin. de judic: torn: 2. trad: de dolo "' 6 cont: ad c veritatis 8- q- 5. n. 4. Cl- Vir: Abr: a Wefel ad nov: confi: Ultraj- art: 13. n. 28- Nec obftat ^rg:/. Se ja. 26ff. defut: 'eY 3 cur: dat. Nam ibi error erat in aetate , quae cum pendeat a natura, judicis decreto non fubjacet- Chriftoph. Porcius ad h. t. n. n- Pro quo facit /- 8. ff de R l éY Cj. pen: l de I. N G. eY C- IV. ' ' . ~ ' Adjutorum ufus necefiarius & magn-as. % aao//m-} Etiam adjutorem tutelae praetor conftituere folet. s * 13- §• ffi.deJutel: Quod npn tantum optima ratione inftitutum, - fed  249 LIB. I. TIT- XXIV. fed & in plurknis caufis evenire, ut vicarii laboris dentur iis, qu! per fenium morbumve aut alium cafum munia fua exequi nequeunt, ubertim docet vir politiffimus Janus Langlaeus üb: y- Semefir: cap: 4. DE SATISTATIONE TUTORUM VEL CURAT. TIT. XXIV. v. Tutori adminiftratio debet cfle dccrcta. 1. & feq. Etiam apud nos 3. licet alibi non fiat. 5. Jurare debet tutor 6. Quam vis teftamento datus. 7. & 8. Secus apud Julios & Montanos. 9. Sacramentumfolemne hodie vixpraftatur. 11. ■# Pr: diminuantur ] Ideo conftitum eft, (1) ut tutor vel curatof cujuscunque fit generis, non prius tutelae admimftrationi fefeimmifceat, quam 11 ei magiftratus decreto fuerint injuncla. / 55 cj 4.ff de admim tutdxtlt. §1. Cu*rb:/ut:Schnédewiru?dpr-l.de legit:agn:tut:n 13 Wiflenbach.i. difp-ffoi. ï6.3,Richter ad autkquodnunc. C- deCurator-.fur: n. » i- Quod & Imperii conftitutionibus exprefie continetur- R. A m Augspurg Anno 1548. rubr: von der Pupillen $ dofs aucb & R P. 5 Annoiyjy. tit. 32. Etab ampliffimo urbis patris, hujus provi. ei» metropolis, Magiftratu, fan&ione repetitum, Clivis Anno cidjj clvit. 4 die 3. Aug- Cujus decreti formulam vernacule exhibet Joan. Franc 5 Balthafar.p j. tit-5- refol. peafi. 4. n. 2. Quanquam hodie multis in locis majfiftratus confirmatio, loco decreti habeatur, uti teftis in eam 6 rem eft Treutlerus 2- difp- S. th. 5. c- in Ji (2) Tutor vel curator jusjurandum praeftare tenetur / 27. C de Epifc aud. Nov. 72. c. uit. Mo- 7 lina de I. &. I. trad 2- difp. 223 n, 9 Perez C.de admin. tut. n 5 Idque generaliter de omni tutore & curatore dicitur- d- RR AA. Hce- 8 nen. difp. ff. 7. th. 7. d. Vultej ad. h- pr- n. 12. Etiam in ediefto noftri Principis von vormundfehajft. fj. 4. ibi den vormunderenfoll von felbigen Richtren oder Magiflrat de vormundfzeyd gerichtlich abgenohmen 9 vierden- Sed in provinciis vicinis teftamento datus jurare non cogitur. 10 Gulich. Berg. Ord. c. 46. §. uit. inf. Sacrament! formulam videre eft non tantum in diöis Inperii novifiimis legibus, fed & in Ord Cam Spiv.part.i^tit. 76. Gul. Berg. Ordn- cap. 47. Munfler- gem.Land- n ord. tit 6. Quanquam raro hodie id praftent, & ejus loco ftipulata manu promittant ea, quae alias formula continentur. Brunneman- ad l uit- 5. 4. C- de adm- tut. VI. Fidejuflbres pro tutoribus entervenire debent. 1. Quod & imperii conflitutionibus cautum. 4. c? 5. & jure vicinörum locorum. 6. lenentur & tutores bodie expreflam hypothecam in fuis bonis conftituere 8. Et ideo raro* fidejuflbres exiguntur. 9. & feq. * l Satisdunt.] Fi4ejufloribus üutemid fieri debet /.//// ff.rempup. Jafvz  Ï>E SATISDATTUTORUM FEL CURAT 249 falv.fore arg- rubr- ff'qui fatisd eng Mynfing. ad h- pr-n. 4 Nec obftat /. 2 5 -ff de R I Refpond Perdit fuum- officium in hac fatisda- 3 tione Praetoria, quae interponitur fuper re plane incerta. /• j- ff.de prator.ftip- Tutor enim non tantum rebus pupilli fed & moribus & perfonae datur, Cj. 4, / qui teftam tut. ibique not- Vid- Sutholt diff. 3. apb- 44- Vinn. b n. 1 Hahn. adWefemb parat-ff qui fatisd cogn. n. 4 Et hoc Imperii conftitutionibus etiam catum eife, fcribit Baltha- 4 far. d- refoh 4. n. 6. Pro quo facit, quod in dd- Receff. legimus, und reebtmeffige caution nnd verfcherung tbue: Quod quoque clare exftat m jure yicinorum pupulorum Gul:Berg: Ordn: c 46 Cj: uit:fe haberi dan zuvor gnugfame und reebtmeffige verfcherung dem gericht g;ethan. Nam ea fatisdationis neceflitas non eft fublata per id, quod 5 in foepe memoratis legibus Imperii conftitutum fit, by verpfdndung feiner haab und guter, fo viel deren hiezu vonnötben: Uti planime 6 oftendit Jus Julium & Montanum. In'ejus enim cap. 46. Cj. uit: habetur, tutores cautionem juftam praeftare debere, das jebnige fo ihnachfolgender eyd auflegt zu volbringen: Et deinde tap: f ei: 47. inf. fubjiciuntur demum formulae jurisjurandi haec verba, Alles by verpendung und verplichtung meiner haab und guter. Et alias olim. etiam 7 fatisdatione opus non fuit, cum & tune tacite pignus'in bonis 'tutorum contraheretur. I 20. C. da^dm: tut: Radelant- decif: Uhrajeiï: 59. n. 6- uti difputat: Bachov. ad Treutl. 2. difp: 8. th 5 C etiam Athenis Demofth: orat: 1 contra Oneior Marcit ad LL. xn. tab: c. 32: Licet forfitan melior fit fententia Joan. Francifci Balthafar in d. 8 rejor.^-n o- exiitimantis, vo mus illis vormundspflicbt, quse in Imperii conftitutionibus reperiuritur, quibusque fimiles funt eae quae cernuntur in Principis noftri edicio Cj. 4 ibi: und dïefeïbe verpf ichtet werden: expreftam hypothecam venire Quod cum ita fit, mirum 9 non eft, quod mos ca vendi per praedes etiam in Germania paflim exolerevit Reform: Francofurt p 7 tit 11. Cj. 16. ifói jedoch diewyl fiches bey wis in abgang kommen Stat- Hamburg lib: 3- tit: 16- art: 13. Rittershuf. ad ffov: p 8. c- 5. n- 10 Cl Eyben ad h- pr obf. 10 n. 10. Idem de Frifiiis caetera juris Romani exaöoribus adcuratiffimis 10 têftatur Joan. a Sande decif Frif. lib: 2. tit: g-def: 9. & de Belgio Groenewegen. de II. abrog: ad h. pr. VII. Teftamento dati tutores bodie etiam cavere debent. i. c? feq. Satisdare non coguntur.] Hodie id correftum- P- O- CaroliV. 1 R A zu Augfpurgh anno 1548. tit: 31- Cj- 4 Treutl: d- th. 5. c. Ludwell- ad Cj-1- h-1- in fi. Balthafar. d l. n. 9 Adeo ut licet quidem tu- a toresfatisdare hodie fcepenon foleant, ut fidejuffores dent, uti dixi h- pr- verb: fatisdent: n. o Attamen omnes etiam teftamento confti- 3 tuti, cavere tenentur pignoribus & hypothecis- dd. RR. abfehied, uti recte obiervavit D- Evben adh.pr- obf. 11. n- 22. Kk DISPU-  2j0 DISPUTATIO XIV. Refptmdente JOH ANNE van BORCK. Groningano. DE SATISDAT. TUTOR, TIT. XXIV. i. A contrariis hic locus vindicatur. i. 2. & 3. Jus hujus provincia atque vicina laudatur. 4. 6? re judicata illuflratur. 7. dcclaratur. 8. negleétis omiffis exceptio ordinis non habet locum. % Cj. 1. per quem adminiftratio fiat.] Objiciat quis, quod oculi 2 plus videant, quam oculus. Sed is refponfum habeat fibi, quod propter naturalem hominum ad dïflentiendum facilitatem, /. 17 Cj. 2 6 de recept- arbitr: fègnfus expediant commifla negotia plures Ut ei allegari pofiit illud Germanorum proverbiUm: Viele koche verfalt zen den brey- Adi Ariftot- 2- polit. 2- Diod Tulden comment: I. 4 h- t c 3. Timas- Fabrum difp: I g tb-8 Prudenter ergo in hujus provincee Groninganae &Omlandite legibus diftinguitur deVormondt ab iis qui dicuntur Vooghden, adeo ut per illum fiat adminiftratio, hi autem ejus quafi cenfores, obfervatores atque infpeclores appellari queant- Groning. Stade. R. M. S. lib. 2- c- 21. & feq OmlanderR. lib: 3- art. 24 & feq- Qlde-Ambft. Landt-Recht. lib. 2. art: 26. é? 27. Cui convenit Landt-Recht van Drenthe, in quo fimiliter ifte vocatur Foor mont vel Voor-mombar, hi autem mombars appellantur. 5 lib. 3. art: 5. Neque propterea res pupilli detrimentum aliquod capere poteft; Quemadmodum enim jureRomano caeteri, qui non adminiftrant, etiam obligari manent. /. 3> Cj. 2- ff. de admin. tut 1.14. Cj. 6 1 ff- de folut- Bachov. in comment- ad h. 0. Theod: Marcil: ibid: Sic etiam ii, qui hic audimit Foogbden , pupillis tenentur, in tantum ut ne quidem ordinis beneficio gaudeant, fi quid neglectum quod ad eorum etiam curam pertinebat. Et fic in tranquillum confer /- 55. Cj 3, ff. de admin: tut: l. r .& 2 C. de div: tut: 1, uit: C.fi tutor vel cur: non ge ff Hartm: Piftor p-i-q- 6. n. 33. & feq. Guttiretz de tutel: part: 7 i c. 15- n. 15. Clar: Brunneman ad l- 8- C. de admin: tut: Et ita ab ampliflimo fupremi Groningano-Omlandici tribunalis fenatu judicatum- Cum enim res pupillaris falva non eflet ob omiftam omnimodam fecuritatem wegens naegelaetene Verfegelinge: & jure fit cautum dat 't belegghen van penninghen op rente fulleti van Voormond etjt Vooghden tefiamengejehien- ld eft ut pecunia pupillaris in ufuras ex~ tendatur aucioritati omnium: Old-ampft. Land Recht- lib: 2. art: 35. non tantum is qui Foormondt nobis diclus, fed duo alii, qui veniunt nomine fiooghden, finguli in tertiam partem condemnati fuerunt. die  BE EXCUSAT. TUTOR VEL CURAT 251 die 3.Febr. 1655. lite orta inter Jacob Rickerts & Rieken Alberts & inrefere firnili die 8 Maji 1656. tuffchen Claes Janffen en Marritten Hanfien. Vide etiam fi lubet Old-ampfl. Landt-Recht. d lib: 2. art- 8 ,20. tbifial van denfelven: quod eft numeri pluralis tam Voeet quam rooraewMfrcompleöera. Deinde in art. 40 eY 41. d. lib: 2 traditum g elt: quod generaliter die Voorfianderenpupillis fint nexi, qua voce etiam Vooghden veniunt. d lib: 2. art: Omlands-R- lib. 2- art. 22 ibi voorfiaen- II. ABirmi fubfidiarint adhuc in Germania locus eft. i. 2. 3. & 4. etiam in Bel¬ gio ft de doio agatur. .5. & 6. vel lata culpa. 7. fed anno» prius contra Magiftratum quam tutores eurumque fidejuffores ï 8. Mi/time. 9 e? 10. Cj- 2 fubftdiariam aclionem.'] Se non fcire, quod huic aclioni in Germania locus fit, fcriptum reliquit Treutlerus 2. difp: 9. th. 7- c. 2 Sed id probare non poffum nec credere. Quod enim mutatuni » non eft, cur ei ftare prohibemur? /. 27. C de tefiam. I 32. C de appellac Hahn. ad IVefenb. f. de Magiftr. conv. Et quod non ratione ~ introducrum deinde defuetudine obtentum , id in fimilibus porro cuftodm non oportet- /• 39.^ de 11. uti eleganter docet Dav. Mevius ad Jus Lubec: lib: 1 tit: 7. art: 2 rr. 56 In Clivia StMarca, qua Ger- 4 maniae inferioris funt provmeias, huic aclioni adhuc locus eft ex ediclo Serenilf. Eleclor Brandenb. faepe memorato Cj uit. follen die Richteren in den dmbteren und Magif raten in den fiaetten, voegen verfaumnufs oder hinterlaffung ihr er fic huldigen gebuhr, den unmundi* gen befage der rechten ver haft fiein, und auf einkommende kJage, gegen diefelbe nach befinden, die rechtliche gebühr jedesmahl verhenget werden. Moribus autem Belgii non tenetur Magiftratus nifi ex dolo. 5 arg'l- J5 ff- de tut: cY rat: difir ah Paul Chriftinae 3. decif Belg. 181. n- 4. Groeneweg ad§.jih tn 2 Nam eum immunitate donare nul- 6 Ia poteft confuetudo. Wiffenbach. i- difp: ff. 53. th- 8 in fi. Lata ta- 7 men culpa dolo hic comparabitur. arg: l. 226. ff de V. S. /. $2. ff. depofi Tulden- ad C de mag. conv n- 3. Bufius ad tit: ff eod: Paul. Voet ad Cj. uit: h- t. n. 2. Quod autem non nifi in fubfidium ma- 8 giftratus teneatur, ei non obftat, quod veniat appellatione van toefiender, woghif vel IVeesmeefier. Non enim fic dicitur proprie, fed 9 qui ejus eft ita tueri pupillos, ut probe iis de tutoribus profpiciatur, Hooftmann. Camer injir- art: 16. iique fi peccent, corrigantur, uti pleniftime docet Nicol Everardi conf 91. n. 3. & egregie continetur in Imperii conftitutione R A. von Anno 1577. ///: 32. verf dafis alle: Quare etiam reclius vocetur Opperfle aut Hooghfte tutor & curator: 10 d Cam: Inft: art: 16 five Opper-vooght & OverMomber, uti habetur in Stat-R- van Tyel part: i- tit: 13. §. 33. Deventer part: 3. tit: 3§ult. m Vera h. §. expofitio. 4. qua hodie non babet utilitatem. 8. Bachovius notator. 5. Suetonius corre&us. 7. Paulus explicatus nec non Pacatus. 6. roven quid fignificet? 3. §. 8. pignoribus captis:] Hoc genus animadvertendi non eft idem x K k 2 cum  252 LIB. I. TIT. XXIV. cum eo, per quod ab apparitoribus pignora in caufa judicati capiuntur arg-l- 9. in fi- ff- ad L- Jul: pecul- & vulgo audit Germanis pficna den aut pf'and nehmen; Belgis vero fi Tyelenfes excipias, quibus id nomen fordet- Stat-recht van Tyelpag- 2. tit'. 16- Cj. 2. peinden, panden f pant-nemen- Land-recht van Vel uwe cap: 11. per tot cap: 13. art- 1. eY cap- 14. art- 2. Arnhem, ord. proced. art. 47. Zutphenf: Landt-R. tit- 2, per tot. Zutphenf. Stadt-R. tit. 10. Deventer- p. 2- tit. 4. Amflerdam. Keuren cap. 31- cY feq. Omlands-R. lib. 2. art. 8 10. CY n- Weft er-wold. Landt-Recht art. 283. Landt-R. van Drenthe lib. 3 1. art: 23. eY feq- Et in hac provincia etiam roven dicitur- Oldampft. Landt-R lib- 1. .ix.U_, pergredi poteft, ficuti de fpartanis audor Juftinus biftor- lib- 25 c. 4. quod Pjrrhus ibi majore mulierum quam virorum virtute exceptus: Et ut de Amazonum gente fceminifque filveftribus, quas in 18 ultimis Germaniae finibus habitare & cum Gothis alias Europae provmcias mvafifTe credidit Jul. Ferret d-trad tit- de ord. acieb n. 125- ml dicsm, nemini latere pteft, noviülmo bello Germanico mulierum manu hofti nocitum fuifte- Nam Stralfunda per Wal-19 lenfteinium obfelfa, arena candente eumamuris arcere viiae ld-20 que etiam in urbe Silefiae, cui nomen Leobfchutz, tune accidifte & anterioribus etiam feculis contra illuviones Tartarorum ufurpatum fuiffe, annales ejus provinciae produnt. Atque anno cidio cr. 21 iBerga ad Zomam nodu iterum per Hifpanos, repertore quodam Lerraüho, famofo ïfio m'trati pul veris artifice, qui propter idem lacinus poftea CoIomaeAllobrogum capite muldatus die xix- April cio 10 c ix. tentata. etiam fadum fuit. NamTacitus Belgicus bi- 22 Jtor. hb. 14 fcribit, fed &> foeminarum fpedatum robur eY labos- ferre munces, glandes, picem, eY emotis quadam injantibus, cunaslapideimplere, nmdioresflexisperperviasgenubus, oculos manufque tendentes coelo, Deum precabantur, Et ne quid dubii ratione aetatis 23 irnpuberis haereat, audiamus de hac re eadem, fidum hiftoricum Eman Meteranum lib 27. fol. 125. h. edit. Gedan. Hel was wonder om te zien dat Vrouwen ende Kinderen de Mannen en de Vegterszoo beoulpigwaaren, zelve op de wallen klimmende, aanbrengende Kruid Lood, Reek-reepen, Minkyzers, Steenen ende het Sfroo van onder haar bedelen: jaa hebben haar Kinderen uit er wiegen geleid, ende de fteenen daar meede op de wallen gedraagen- Dit deeden de kloekhertige Vrouwen, Acies enim non tantum fignificatio veldflag vel bataUle led quod vis praelmm. Ifid- 9. orig. 3. DISPU-  %t6 ❖ DISPUTATIO XV, Refpondente f I L H E L M O HORA, Groningano. DE EXCUSATIONE TUTOR. T I T. XXIV. ~,fi\ 5 1. Fifcus ///afc dicatur? 3. quid fit? 1. & 2. tf/w adminiftrator w »c»;/«e venit 4. &5.cur etiam accufator criminura? 26. & feq. Canon. 8. oblatio 12. 6? indiélio 23. & feq. omnibus ifiis penfitationibus prafe&i excufantur. 9. & feq. etiam Geometra. 2,$. procurator fifci 28. <5?' mul&arumquaflor. 29. de publicanis difquiritur nove 13. & Jeq. ï ^ §. 1 res fifci._] Ifidor. 20. Fifcus eftfaccus publicus, unde & fisce!'<2& fifcina dicuntur: hunc habent exadores^ cj" in ea mittunt debi- 2 tum publicum quod redditur regibus: Hefichio & Suidae dicitur ïyücr^.^^im. Charles Layfeau traite des Seigneuries ch. 12. num. 63. 3 Eft autem vocabulum fifcus primas pofitionis & prifca lingua faccum ex vimine vel junco fignificat /• 19- Cj. 2. ff. locati. Budaeus lib- 6 de K. 4 S. verb. fifcus Cumque Veteres Principis etiam pecuniam in ejufmodi loculo vimineo vel junceo adfervarent. Phcedrus 2. fab 38. Muli- 5 gravati farcinis ibant duo; Wntts jerebatfifcos cum pecunia: Hinc evenit, ut locutione tropica non tantum ipfos nummos pubïicos fed & 6 eorum curatorem appellaverint meum- Cj. uit-1 de ufucap. Aquo licet proprie dicentibus diftinguatur aerarium, d- Cj- uit- I.de ufucap. Hac tamen in re, cum de excufatione tutoris quaeritnr, utriufque 7 eadem ratio eft. /• 41. ff h.l-10. C- eod- Atque ideo hodie a tutela immunes erunt eundi, qui penfitationibus praefunt quibuscunque; quaeque olim vel canonis vel oblationis vel indiclionis appellatione veniebant, uti exponit cruditiifnnus Budaeus annot- ad tit. ff. de offic. 8 Qttefior. Quo interprete fretus canonem dico effe de Domeinen,Germanis etiam Cammerguter dida, ad quae etiam pertinent Tollen, Licen- 9 ten i\ Convoyen,nec non faltuum fi] varumque reditus- Erunt ergo praeter -os qui Reeckenvcl Ambts-Gamer bedienden audiunt, excufandi de Generaal Ontfiangcrs, Land vel Provinciale Rentmeefiter, Parti- 10 culiere Ontfangers, Rentmeeftcrs & Schluters. Atque etiam ii qui vedigalibus&portoriis praefedi, Tol & Licent-Ifpeclors, Tollenaars, Licentmcefters ende Scbryvers, Bcfienders, Convoymeefters, Commis- llfarifen & Cherchers. Nec non ii qui alibi Waldbe dient e, vocantur veluti Jagermeifier, ^IValdgrcff, Waldfchreiber, Bufchmeifter & Walddiener- Vid. Clev- Jagt und fFaldordn- pr. (f art. 124. feq. Ia Nomine oblationis nunc venit Impofi, Accys & omgeld- Cafp. Kloek de contribut. c-1- num. 306. Ejus ergo cuftodes & condudores etiam immu-  DE EXCUSAT. TUTOR FEL CURAT. 257 immunitatem a tutela habebunt; Adeo ut hic videantur non tantum 13 iiexcufandi qui pro Repub- excubant by 't Collecten-Hnys, PontCamer en fp^age: fed etiam oblationis' condudores, qui fecundum excellentiam Pachters appellantur d. I 41. ff- h l-pen §. 10 ff de jure immun- l un- C. ne tut. vel cur. veel. Pacius 4. q 83. Nam hos privilegiis fisci gaudere recte fcripfit Cl. A Matthaei de AuCi: lib 1. c. 6 n. 32. Ajat quis hos proprie loquendo effe publicanos atque adeo T4 odio publico potius dignos, neque excufatione juvandos eos, qui malum totum fint totius populi. Ut apud Gallos ideo maltotiers di-15 ci foleant. Franc. Mezeray Hift. de Frame en la vie de Franc-1. Et ^ quoque per alluüonem quafi publicos canes, appellatos velit Klockius de trad- c. 1. n- 271- Sed meminiffe illum oportebit, aliam ratio-17 nemeflèpublicanoruminGalliis; li enim inventores & perfedores funt eorum novorum onerum, quae fibi fubjectis Rex imperat. Aft 18 hic ea tantum certa mercede redimunt, quee jam ab illuftribus & Praepotentibus D D Ordinibus ftatuta Klockius etiam de iisloqui-19 tur, qui plus exiguntquam faseft, quos valde odiffe folebant etiam Judsei. Selden. de 1. N & G. ad difiipl Ebraor. lib 2. c 5 Non autem eos, qui non nifi conftitutum petebant. L'Empereur ad Baba Karna cap. 10. Cj. 1. Cum autem Reipubl interfit potius paucos quam 20 üngulos cives obnoxios habere, arg l 3. ff fam. herc. Menoch 3. prafumt. 137. per tot. Valde utilis atque neceffaria htec locatio & condudio cenferi debet Et quia ifti condudores fi foivendo non 21 fint, totamque mercedem Reip. praeftare nequeant, corporis pcena pleduntur; Ord- DD. Deptator. van den 21 Otlobr- 1Ó59 Cj. 1 in fi ibi; dat in tas van wanbetalinghe fy aen den Lyve zullen worden gheftraft: iEquum bonumque erit eos ab omni tutelae onere vacuos 22 pronuntiare, ut res fuas probe curare queunt. Nam fumma eft ratio quae pro tutela cutis facit arg. I 1. ff. de bon. eor. qui ante feut- mort: confc- junCt: /. 18 Cod- de tranfacl. ibique. DD Ad indiüioncm hodie a3 refero Schatting}), Stuyr ende Contributien- Quare & ejus coadores vacationem habent, illi autem varie in Germania inferiore appellantur, veluti Receptores, Einnehmer oderEmpfanger,Pfenningmeifter. Et quia coliafio aliquando ad modum quantitatemque jugerorum 24 me mergen tael, vel in his locis nae Grafe of Jucktael, & quidem verbo Verpondinge, 'mdici folet- Nov. 17. c- 8- Petr. Frider. Mind: lib 1. dc mandat. c 45 n- Et fic de modo coliedae, quam hic vel il- 25 le praeftare debeat, cetus effe nequeat indidionalis coador, nifi prius de agrlmenfura conftet, hinc &Geometra ifte, cui Princeps vel Reip.redores ejus rei quoque curam mandarunt a tutela excufabitur. I.22. ft. h. Objieiat mihi autem alius, quod Irenarcha vel cnminum 2<* quaefiLor hodie fifci nomine veniat, qui tamen nil quicquam videtur cum publica pecunia habere commune, quippe cum is eam nec accipiat nec eroget. Refponfum autem fibi hoc habeat, quod mihi qui-27 dem videatur , ideo eum fisci velFiscaels accepiffe nomen, tum quod pecuniae publicae fures obfervet, tum quod inftitutis accufationibus curet faccum publicum & efficiat ut muidis reorum bonisque damnatorum , augeatur. Quod cum & procurator fisci etiam agat, is non 28 minus quam fifci advocatus a munere tutelae fe excufare poteft. arg. fi fj. Id & pari ratione de muldarum quaeftore, qui hic in vetere 29 L1 prae-  258 LIB- I. TIT. XXIV. prsefcdtura etiamque in Clivia Breucken-meefler appeliatur , dici debet. Angefehenfolche criminal expeditiones eine immerwehrende gegenvearth bey der Canizley erf order en, uti continetur lege pactitia five Clev- und Mar ck. Landt ags abfch- von Anno 1660- 14. Augujl-§. als viel aber. i '/'U sujfclTC ,^uW\ I ^óbri^o*' iivfOT-j e . 'p Bi A , 1 e. t. num. 12. VUL Qtri dicantur litens nefcire? t. Lex 6. wit. Vi. t. varte conciliata. 3. & feq. Marcilius notatus & TreutVerus. 4. Nec non Groenewegen. 8. Ruftici cognntur tutores effe. 10. ï Cj- 8- Lit er as ncfdunt] Qui legere & fcribere non poffunt, uti fimpliciffime & verijffime explicat Ant: Matthaei Avus Co//- Inft-1. difput 4. tb- 9 arg. I. 3. Cj. 2. ff. de accu f Oldampft- Landr: lib- 2. 2 art- 23- Die niet lef en noch fchryven konnen: Sic qui literas pingere queunt literati appellantur. /• ji C- de teftament. Diffentit Donellus 3 3- Comm: 9 Sed obftat / 6. in fi ff. h- Refpond. (1) Jus vetus d-1. 4 6. corrigi a D. Pio in b Cj- Cujac & Gothofr- ad d l 6- Neque id pugnat cum Hiftoria, licet fic opinentur Marcilius adb Cj. & Treut- 5 Ier cl- difputat. 9- th- 2. ƒ Nam Caracallus etiam Divus Pius vocatus fuit, ut demonftravi ad§. 3. I de libert. verb- civ: Rom: num: 5. qui 6 aequalis fuit ICti Pauli au&oris. d-1- 6 in ji (/) Divide num literas tantum nefciant? d-1. 6. num vero & literarum & rerum pupilli fimul expertes fmt? Hi licet ad adminiftrationem aliorum negotiorum alias fufficere poffmt, excufandi tamen funt. h. 0. Scholiaftes Graecus ad d l. 6 in f. Brflic. lib- 38- tit. i- Pacius 5. q- 82. M- Lyclama i. 7 membr. 12. Cum quo convenit; quod alii (3) inter tutelas diftinguendum elfe cenfeant. Adeo ut fi pupillorum pater fuerit mercator, vel impuberes difficile habeant patrimonium, imperiti literarum, fe excufare  DE EXCUSAT. TUTöR VEL CURAT- 2ót etifare queant b. Cj- Bach- ibid. & ad Treutl- d-1 Deflel- ad Zoef. b. Cj. num. 5- Frantzke^h- $. Nec moveor per id, quod fcribit Groene- 8 wegen de 11. abrog. ad h- §■ imperitos non debere efle meliores conditionis, quam peritos /. 4 ff quod vi aut clam. Cum è re pupillorum fit eos tutelam non adminiftrare Quod fi autem eorum non interfit; 9 & tutela non fit diffufa, aliud erit dicendum- Quare & hodie ruftici 10 faepe coguntur tutelam gerere- Joan: Franc: Balthafar. p. ï- tit: 5. refol: pradi l- ti. 36. Quod ufus & mos hujus provinciae confirmat- IX, Locus hic ex jure. pfovwcidH illujlrdtüs. 1. §.9 Patri promij"er'ant;] Fallit fi poftea demum jufta quaedam 1 caufa emerferit Oldampft- Landt- lib. 2. art: 24. Quod ratione non caret. arg 1.12. ff - de iranfaCt, X, Tutor fi cc-mplevit ixx atiimifcpoteft excufare. 3. & feq. nam fene&us efi mvbus. 3. & 6. Jus novum udducitur. 5. Cj. 13- Major 70. ünnis:] Jus Omland, lib- 3 artïc.29. Selwerd: 1 lib: 3. Cj- De over. Drenth:lib: $■artiè- li- Oldover 70 Jaar en: Sic ut iftud tempus exceffiffe oporteat- /. 2 pr-ff-h-1- 3. /jf de jure immun: Bqftlie- d. lib 38 tit- i- / 2. Vinn: ft- Cj. Bus: tfd /. 2.n. 1. Unde is qui poilrcmo die feptuagefimi anni ad tutelam vocatur, non 2 eft excufandus- Carpzov: lib: 5. r#.- 8. refp. go n 16. mi judicatum apud Frifiös- Sande lib. 2 tit. 9 def - 5 Eum tamen donec animam in 3 primo ore vel labris teneat & ultimum pedem in tumulum pónat, cogi manere tutorem, durum videtur Bachovio od h CJ. Neque ho- 4 die id admittendum reor, arg. 1.98. pr. ff de V. O-junCl. I. 85. Cj. uit. ff, de R. I cum bis pueri fint fenes, ét fene&us ipfa fit morbus. Carpz: d l. n. 6 7- Ö9 8. Balthafar d- refol. n. 40 Hujus etiam aequi. 5 tatis rationem hodie legum conditores habent Nam Tyelenfes ne. mmem Cogunt, qui major fit fèxaginta annis Stadr- van Tyel p. 1 ///. 13. art. 9. Et ideo in LL. Amfteld- c. 28. art. 35. habetur , ut tutor fit met te oudt. DISPUTATIO XVI Refpondente j O Hi HIEROM. H O E U F T: UJcrajcclino. DE EXCUS ATIONE TUTÖR. TIT. XXV. h Militesnofirates adhuc bodie fie excufare queunt. 2. §. 14 milite.'} Id hodie in militibus fcederati Belgii non habere t LI 3 locum  2Ó2 L IB. I. TIT. XXVÏ. 2 locum fcribit Groenewegen de LL- abrog- ad h. Cj. Quod tolerabile non eft, cum viderimus quod hac tempeftatc faepe folum verterint & in ignota fibi praefidia remotafque provincias etiam pacis tempore mittantur. Armis ergo non privatis negot iis occupentur, ut numeris eY fignis fuis j'iigii'er inbeerentes, remp- d qua aluntur, ab omni belkrum neceffitate defendant: ait Leo A. in l- 3 n C. locati. • 'üêtnM . / Mimq t^ti^i.'f:^^nn §^Tff Grammatici qui mereantur appcüari? ï. eorum munus duplex. 2. Qui hodie. 3. Granimu.tiffa non excufantur. 4. ó3 5. 1 & 15 Grammatici-] Requiritur tamen ut fint utriufque eruditionis. / 12. C. de excuf mun. x 47. Hoc eft utriufque lingua; Ant. Augulim. adl. 6. Cj. i. ff. b, Graecae feil & latinae Gothofred. add. I 3 i2. lit-f. Verfantur autem in duplici munere, altero ut de fcriptoribus judicent, quos idcirco rcdcecriticos dixerunt, ffortvdSprachjför/tf^r Harfdurlfero in fpecim: pbilol- Gcrm difq. 1. Cj. 8 altero, ut eofdem explicent, hofque cruditos & phi/ogogos- Orftav. Ferrar pro- 3 lufi 7. cui lit- fuppetice criticis lata; Ex quibus cuivis apparet Grammaticorum verbo hodie Profelfores hiftoriarum & graecce linguae ve- 4 nire.Hahn. adWefemb par at. ff b. /.«.3-Grammatiftae autem, quos mediocriter dottos & lit erator es interpretatuv Sueton. de illuftr- Grammat, c. 4 quofque Ferrarius d l alphabetarios & de trivio magiftros, Balduinus autem adb ff magiftellos abecedarios appellat, hic non 5 intelliguntur. Nam qui pueros primas literas docent, immunitatem d civilibus muneribus non habent. Ulpian. in l. 2 § f ff de vac- eY excuf at. mun.l. ii. Cj- 4. ff. de mun eY bonor. III. Per "Rhetores quinam intclligantur ? 2. Puteamis <2f Cunccus laudati. 3. Eumemus Clivis publice profejfus. 4. 1 Rhetores-] Veteres Grammatici etiam rhetoricam docebant, Tranquilo tefte d. c- 4 Quam confuetudinem alibi quoque invaluiife 2 cernimus Hic tamen atque in nonnullis aliis Academiis eae profelïiones funt discretae; ubi rhetores dicere licet eos, qui genera inftitutionum ad eloquentiam praeparandam traeftant & olim etiam oratores appellabantur, l-fi. Cj- fi.ff. de mun. éY bon. I. 6- Cj. 5..//. b- M. Fab. Quintilian- Infiit. orat. procem. nunc autem eloquentia Profeftores au- 3 diunt- Inter quos clari jure meritoque fuo habentur EryciusPuteanus & Petrus Cunxus propter palaeftram bonae mentis tum Lovanii . tum Lugduni in Batavis olim inftitutam. Nec filentio omittendus eft Augufto-ClivenfisAcademiae anteceftorEumenius rhetor, etiamfi eam gloriam Cliviis invideant Franc. Balduin- in not- ad Eumen panegyr. &. Lipfius ad taciU Annal- lib- 3- excurf. Ut. H. eY de magn. Rom- lib. 4 £. 10. IV. Mc.bc; profelfores excufantur. 1. & practici. 3. non ii qui Qoakfalvers audiunt. 2. Objectio propouitur 4. Medici.] Intellige fi fint profelfores, 1,6. Cj. 6- eY 10.ff. h. vel *v»i<»™ hoc eft eircumforanei, ut Ant. Auguftinus interpretatur d. I. 6-  DE EXCUSAT. TUTOR FEL CURAT 263 6. §■ i- five ut vulgata editio habet circuitores. Et forte melius,cum * iftis agyrtis & aretalogis nulla debeantur praemia. Jac. Andr Crufms lib. 4. dejureprocedr. c. 34. n 63. Quare dicere voluit JC- non medi- £ cosledentarios&quiin umbra ftudia exercent ftbique folis fapiunt fed chnicos excufari, qui circumeunt ad aedes aegrotantium& falutis hominum curam gerunt- arg. I 1. Cj i.ff.devar. Cf extraord.cogm Cujac ^ d l 6- § 1 led quod huic hominum generi triplici immuni- 4 tatem leges largiantur, id non ratione introdudum videtur, cum ille dicat apud Athenaeum, exceptis Medicis nihil ejfe Grammaticis inep* tius: & Arbiter rhetorum eloquentiam vitream fraclam Cf fomniorum tnterpretamenta dixerit? Refpondet Ferrar. d prol 7. & ipfe Nequitiarum magifterfatyr- p.io- V. Mum nov excufantur r . Nec Poëtx & Afithmetici. ft: Fallit ft hi duo poftremi fmt proleliores 3. Dc Philoibphis. 5. feq. Juris unteceffores exCrMiT ne uti poffunt. 7. bb/edio. Ü./biuitur- 9. ümbratici doctores. 10. Siffleurs cur dicanturl \\. Has artes.] Nonne ergo excufationem tribuunt aliae? Id vide- 1 tur, nam Muhci eam non habent /. 4 C- de excuf- mun- Nec poëtae. a t-3 C de prof Cf medic Neque etiam arithmeticam docentes five calculatores l. 4. C eod Nifi hi duo poftremi publice in Academia 3 doceant Brunneman- ad d l 3. Omnibus enim libemlmm anium pro- 4 ieiloribus hujus muneris vacatio conceditur. I t C- de decret. Decur. 1, 4. C. de prof- Cf med. Ant Faber. Juri fpr. Papin, adh t pr 1 illat 3 p- H22. Quod etiam exprefte cautum"/// Oldampfl. "Landrecht lib 2. art. 23 Qua ratione nequidem philofophis, quos philofophiae* 5 praceptores appellant Honor. & Theod- AA in Lu. C de prof. Cf med U hodie magiftros dicimus, Crufms d. lib- 4. c- uit. n- 1 publice prohtentibus ea negatur l 6 Cj. 5. cY 1 i-ff.h. r. Licet rari lint qui 6 rAuiofophantur d l- 6 C> 7. & olim odio habiti, uti difcimus ex uno Uumtiliano mfl. orat procem- ubi inquit: Nomen tamen fibi infolenttjftmum arrogaverunt, utfolifapienticeftudiofi vocarentur-. Cum au- ? tem hi a tutela rede excufentur, quia hodie optime fapiunt, idem Ó :-n'oiV Wööö• Tutor nec bodie invitus cogitur curam fufcipere. 1. c? 2. (htomodo cura coherent tutelcc? 3. jus bi jus provincia. 4.' , §■ 18- non compellitur-] Nec hodie quidem in Germania. Gail. 2. obf. 96-6. Fabric. ibid- Cl. Eyben. ad tit. I quib: mod: tut: fin: 2 obf. 4. n- 8- Secundum quod judicatum memorat Carpzovius p- 2-1. F. lib. I. tit. XXVI.  DE EXQUSAT. TUTOR. FEL CURAT 265 F conft-11. (lef. 10. n- 9. Cui non obftat quod adpr- d- t- n. i.traditum eft hodie etiam ibi tutelam tranfire in curam. Hoc enim ideo dicitur, quod raro poft pubertatem tutores fe excufare foleant, unde exeo, quod frequenter contingit, id dicftum exiftimo. arg. I. 3. Cf feqff.de LL. In hac provincia is, qui tutor eft, compellitur continüare 4 iji eo munere, donec minores complcverint xxv. annos. Jus Omland. B. 3- art. 35. Omland- lib 2- art 37. X. Maritus hodie uxoris Jute curator. 4. §■ \9- maritum.] Imo jure Romano etiamfi velit, curator effe 1 nequit. /. 2- C qui dare tut l 14. ff de curat. fur. Quod tamen mo- 3 ribus gentium moderatiorum non obfcrvatur. Groenewegen de LL. abrog.adh-§. Per nuptias enim mulier tranfit in viri poteftatem, 3 quod ex legibus & fcriptoribus aliorum populorum docui in tract. de jure in re. c. 2. n. 23. Cf 24 Quibus adde Leuwen cenf. for. lib. i- c. Ijl. 4. Cf 5- Abrah. a Wefel ad nov. conf. UllrajecJ. art- 10. n. 66. Cf 67. nec non Lantrecht van Felww- c. 27- art- $.Stadtrecht vanZutphen tit. 26- art. 5. Tyel p- i- tit- 5. art. 15- Deventer p 3. tit. 2- art. S-Recucil van Amflerdam c. 29. art- 23- Unde maritus fua uxoris 4 Ehevogt Germanis, & Belgis Kerkvooght appeliatur. Brunneman- ad d\l- 2. mfi- Grotius 1. introd- 5 .«. 27. DE SUSPECTIS TUTOR. VEL CURAT. TIT. XXVI. ■ 'i ' ' Vit .V^ * Cognitio fujpe&i tutoris poteft mandari. i. Fallit ft criminaïiter accufatw. 3. Obje&io. 4. Solvitur. 5. Cj. 1. Datum-] Non fpeciali legis conceflione, fed jure magiftra- t tus: eft enim jurifdidtionis /. 1. Cj- 3- Cf 4. ff. h-juncJ. I- ï.ff de off fj. cui mand. jurifd. Nec obftat /• 1. Cj. 11. ff ad SC- Turpill. Refpond. f ibi agitur de accufatione tutoris fufpefti criminaliter inftituta- fide §. lo. h-1. Ea namque coram eo peragi dt, *t, qui merum imperium habet. Treutl: d. difp: 9 th: 3. a- ibique Bachov: in not: Tim: Faber difp: l.ii. th: 5. Quod nemini competit, nifi cui fpecialiter datum 4 \ff: de off: ej- Deinde me non movet, quod datio tutoris fit fpe- . cialis conceflionis, atque ideo de remotione idem adfirmandum effe nrg: l. 35. ff. de R. I. Nam in hac alia; adlunt rationes, tum quod 5 cujufque magiftratus officium fit curare, ut malis nominibus provincia careat /■ \% ff. de off: praf. tum quod id è re pupillorum fit, ne fDrte propter abfentiam ejus, cui nominatim ea poteftas conceffa forst, diutius tutori facultas graffandi permitteretur arg: Cj- ulr. h.t. Ludwell; adh. §. Vinn; ibid: n h Scipio Gentilis 1 de jurifd: 5. Sutholt.* 3. aph: 49. Diffent: Cuiac; 18. obf. 39. Petr: Faber ad l. 70. ff ^#/Forfter,&.^.* Mm XII.  266 LIB- l TIT XXVI. XII. Suetonii locus elegant, i . 1 Cj- 2. five fint tefiamentarii.~\ Nec turbare nos debet, quod fides 2 eorum a teftatore adprobata fit. pr. I. de fiatifd. tut- Pater enim potuit falli. Nam Julius Caefar plures percufiorum in tutoribus nominaverat Sueton. Julio- c. 83. XIII. Aclio famofa contra parentem art patronum non datur. 1. Sapius fit ut verbis infaclum temperetur. 2. & feq. ratio ex Saluflio. 5. 1 Fama parcendum-f Ut mentio doli omittatur, & verbis aliis factum tamen fatis prodentibus, accufatio fiat: /. lï. infi-ff. de dolo- 2 malo: Quemadmodum & honor matrimonii furtum facit appellari 3 amotionem t. t. ff. rer. amot. Et hodie fi ftudiofus clepferit fïbrum, 4 eum non furto lublatum fed malo more promotum ajunt. Atque in militibus rei aïienae contredatio verbo maufenvelmuyskoppen aeque per- 5 dite venire folet. Pappus ad articul-briefi Cj. 14. Saluft: de bello Catilinz Jampridem equidemnos vera rerum vocobula amifimus, quia bona aliena largiri liberalitas, malarum rerum audacia fortitudo vocatur; XIV. JLata culpa venit verbo dolt tn pecuniariis. 6. ab hoc alias differt. 5. Quanqiiatu propter eam quis infamis fieri poffit. 7. Non in re dubio. nec boe in cafu. 1. & feq. 1 §. 6. ob culpam non aque.] Quod hic de genere dicitur, idde 2 omni ejus fpecie dici debet. Hotoman. dial: jur: lib: 3. cap: 11. Quare remotus propter latam culpam non fit infamis /. 3. §.fi. h. t. arg: c. 3 odia de R. I. in 6. Uti nominatim continetur O/dampfl-. Landrecht lib: 2. art: tip. & ufu forenfi comprobatum: VaV. Andr*. Deffel: ad 4 Zoef. h. t. n. uit: Non oHtat \. 226. ff. de V. S. /. 32./. depof: 1.1. ff. 5 fi menfifalfi. mod: eY fim: Refpond: Lata culpa dolus non eft effentia fua nam ad dolum defideratur five confilium, Burgerfdic: Ethici 6. Cj. 12. & callida machinatio atque fraus,/. 1.jff.de dolo malo; lata autem culpa nil aliud eft quam fegnities & negligentia ejus, quod omnes curant & fciunt, /. 113. Cj. 2. ff. de V. 5. 7. 9. Cj. 2. ff. de jun 6 &f. ign: Merill: diff: jur: cap: 12. Starovolfc: ad h. tit: Sequitur ergo tantum juris interpretatione eam fub dolo comprehendi, quoties de re 7 pecuniaria agitur; d. I. 226. Nec adverfatur /. 38. Cj. 5. ff. de potir. Cum ibi lex expreffe notet imprudentiam & latiorem culpam, hic autem nobis fermo de cafu dubio, qui in mitiorem partem trahendus: /. 42. ff. de poen. Et hac ratione refponderi poteft ad ea, quae egregie fuo moretradit Jan; Langlaeus 8. femeflr: 15. Confentiunt Bronchorft 3. affig. Chriften: exen: 1. 4. th. 60. Rittershul: eY Ludwel:adh.y Cj. Rrantzke exerc: I. 3. q. 8. Hanedoes exen: 1. 6. q. 4. Diffentiunt Hcenon: difp: I. 3. th. 22. Sutholt: 3. aph: uit: Bachov: ad h. Cj. & ad Ir: 2. difp: 9. th: 4. q. Wiffemb: 1. difp: ff. 51. th: 21. fibi quodammodo contrarius 1. difp: ff 31. th: 25. Vinn: adb. Cj. n. 3. XV.  DE EXCUSAT. TUIOR VEL CURAT- 267 xv. Lu for fufpe&us. r. & mater luxuriofe vivens. 2. Jus Drenthia fmgulare. 3. Judtei & Meninonitie nequeunt tutores ej]e. 5. 6. §. uit. moribus talis.) Si fitlufor:Franc; de Petris//^:3. fiefiiv: led: c. 1. n. 6. Mater fi pudoris matronalis oblivifcatur, tot oneerlycke (iaat fich quame te begeeven: Stadtr: tyel: p. 1. tit: 13. art: 7. Nam ea ipfa tune curatorem accipit: /. 15. pr.ff. de curat: fur: licet id neget Guil: Forner: 2. felecl: 5. Quod autem apud vicinos Tencleros is prohibeaturdie eenige opfpraake op fyn name endefame heeft: Landt r: van Drenthe lib: 3. art: 11. Id aliter fe habet jure communi, nam fecundum id infamis poteft effe tutor: Wefenbec: par: ff. de his qui not: infam: n. 8. Licet autem Jiukei non Judcforum tutores effe queant, /. I5- §■ 6 ff- h- hodie tamen moribus eos fufpectos dicam: Gothofr: ad d. §. 6. lit: u- Speckhahn; de Judais th- 14 in fi exeg: Bufius ad d. 1.15- §. 6- h. Groenewegen ibid: Qua ratione Meffinonitse areentur a reformatorum pupillorum tutela, fic ut mater nec legitima debeat effe fuorum liberorum tutrix, uti judicatum a Camera hujus provinciae in caufa Haico Siccama contra de fFeduzce van Elfo Siccamat 6.Mqji 1656. FINIS LIBRI PRIMI. Mm 2 GER   GERHARDI FELTMANNI JM DISPUTATIO D E PIGNORIBUS ET HYPOTHECIS   271 DISPUTATIO JURIDICA EXTRAORDINA RIA DE PIGNORIBUS ethYPOTHECIS. QUAM DEO BENE ADJUVANTE, PR^SIDE CLARISSIMO CONSULTISSIMOQUE VIRO \ DN. GERHARDO FELTMANNO &g. &e. PUBLICE DEFENDET WILHELMUS RICKARS Ruhrort Gïxmcus. £®mm% * •?um cuJusque rei pars po- f ****** *• ff- ^ o.i. in We hujus Dvfputationis prius quam ad rem ïpiam decedamus, evolvenda inprimis pnncipiorum loco vocabuli pignoris ambiguitas, affignanda fimul & differentia inter pignus & Hypothecam : Sumitur autem pignus( i)pro contraclu pignoratio. §. 4. i. quib. mod. re oblig. contr. tot. tit. de pign. acl. (2) pro re,quaï pignori datur t.t.de difir. pignor. C 3 ) denotat jus in re creditori conftitutum , cujus vi competit aclio Hypothecaria , nam ea pignus & Hypothecam perfequimur. §.7.1. de ad. (4) fignificat obligationem ipfam, unde nexus pignoris 1. 52. §. 2. ff. de paft. 1. 33 ff. fam. ercifc. Hahn ad Wef. de pignor aft. n. 1. Wiffemb. 1. difp. P. *7. th' 15. quod ad differentiam pignoris & Hypothees attinet, ea nulla eft infpeclo effectu juris, nam non differunt nifi tantum nominis fono 1. 5. §, 1. ff. h.t. sdteium vox latina, alterum grsecaBalduin, de pignor. cap. i.fedfi proprietates veftorunf exaeie rimare volumus. (1) objeólo differunt, quatenuspïgriüs latinis dicitur a pugno, quod traditur de manu in manum creditori, & cujus pofiefiio ad creditorem tranfit, quod in rebus mobilibus regulariter confistatJ. Plebs. 238. §. fin. de V. S. §. 7. i. de acl. Hypotheca cujus pofleflio debitoris manet, quod obfervatur in rebus immobilibus Jj 4. ff. de pign. 1. 9. §. proprie ff. de pignor: acl. (2) modo conftituendi, nam pignus non conftituitur nifi traditione , d. §. 4. i. quib. mod. re contr. obl. Hypotheca vero non traditione, fed nuda conventióne 1. 1. ff. de pign. acl. in qua eft grcecisraus , nam JC. dixit non traditione i. e. non tantum traditione vid. traEi. de jure in re & ad rem cap. 2. pos. 47. Quia autem, ut dixi, ratione effeclus non differunt, id magis fequar, promiscue iis verbis pignoris & Hypothecae acceptis definio ita, quod fit jus in re 1. 10. ff. de damn. infecl. creditori in re aliena ad fecuritatem crediti conftitutum arg. §. 7. T. de Acl. quare recle in parat. h. tit. n. 3. additur a. Wefenb. ftatutum de pignore loqucns obtinere & in Hypotheca arg. I. 2.C. de nox. acl. Vukej. ad all. §.7. n. 15. Con-  s72 GERHARDI FELTMAINN* Connan. 4. Comm. 13. n. r.NeguZant. in tract. de pign. part. i.C. 8. & 9.fed tarnen fub hac limitatione fi quod disponit ftatutum «que commode Hypothees .accommodari poflit. Bach. adïr. depign. th. x.E. v_ -^j ^/- §.'3. Num autem pignus contrahatur nuda conventióne L. 1. ff. de pign. acl. nec fatis fcio, nec defèndere vix aufim, cum id pugnare videtur cura maximo juris principio, quod habetur in L.3. pr.ff. de Ü. & A. negarc etiam id vereor tam ob al. L. 1. de pign: Aft quam quod tanti viri & fama & fcriptis celeberrimi id tradant, attamen quia Tiberius dicebat: in civitatè libera lingüam mememque liberas eiï'e debereSueton. inTiberio c.28. & ita in liberrima noftra Rep. litteraria, liberum cujuscunque judicium erit, ideoque non hoc obftante, nec conventióne nuda pignus transferri defendam. 5- 4- Pignus conftituitur (vel) a lege guod & dicitur neceffarium & tacitum, quod lex citra factum zliquod hominis | immediatc conftituat, ka pignus (Ein ' ftilfchweigende verpfdndung) tot. tit. in quib. cauf. tac. pign. (vel) ab homine, publico, qui eft Magiftratus L. 26. pr. & §. 1. ff. de pign. aft. quod iterum eft (vel) prsetorium t. t. C. de prset. pign. quod decreto eft Magiftratus ob contumaciam j debitoris coercendam ex primo decreto I caufa damni inït&i L. 4. §. 1. L. 15. ff. I de damn. infeft. aut ob nou px«u\\ttm\ cautionem conftituitur t. t. ut legat. ferv. cauf. cav. & hoc non poffeffionem, fed rei detentionem tribuit 1. 5. pr. ut in poff: legat: (vel) judiciale, h. e. quod a Magiftratu lata fententia pro ejus execut'ione conftituitur, ut pignora ex caufa judicati capiendo ut in 1. 15. ff. de re jud:L. 3.C.deexecut:rei jud: vel mittendo nonnunquam viftorem in poffeffionem L. 2. & 3. C. qui potior: in pign: & hoc tribuit jus in re &jus poffeflionis Hahn ;id Wef: h. n.3. Cujac: 5. obf: 30. Vultej: 1. jurispr: Rom: 34. fed hanc fubdivifionem rejiciunt Donell: in traft: de pign: c. 5. Coanaii. d. lib: 4. c. 16. n, uit. s- 5. Vel pignus conftituitur ab homine privato, ultima voluntate per teftamentum , an: L. 26. de pign: aft: fed tune valet, ut in vim legati Treutl: 2. difp: r. I th. 3.A. (vel inter vivos per conventionem vel -nudam 1.17. §. 2.ff. de paft: vid: th: 3. vel nonnudam, quee elt contraftus realis pignoris Bach: 1. de pign: n. 1 & 2. quod vel eft generale velfpeeiale, hoc bona certa afficit eaque non egreditur, illud bona omnia complectitur, qua.- tamen debitor non alienare impeditur falvo creditori pignoris jure 1.2. qui pot: in pign: L. 12. C. de diftr: pignor: etiam bona futura & acquirenda 1. ün. C qua: res pign: L. fin. ff. qui po. tior. in pign: h 6- h.t- imo & nomina conrïnêntur 1- 4. c- quas res pign: arg: 1.49. deV. S. item fundi Veótigales i. e. Emphyteuticarii, I.16. §. fin. ff. de pignorat. aft: L. 31. ff- de pignor: item veniunt merces \cnales L. 34. ff. h-1. arg: I.34. fin: ff. de ufufr: exceptis iis, quae verifimile eft quemquam ipecialiter obligatururn non fuiffe, quie recenfentur in 1. 6. & feq: h-1. Perez c. h- n. 2. Zoef: h- n, 7. §• 6. Tacitum pignus de quoth: 4-Juttiniano primum efl, in illo quo ad refectionem ck. confervationem. jediurn iquas refici publice intereft, mutuo darent 1.1- ff- in quib: cauf: tac: pign: contr: 1. 24. §. i- ft- de reb: auct: jud: poff: 1. 25. ff. de reb: cred: 1.46. ff. de damn: i inf: 1.52. §. 10. ff. pro focio arg: 1.5. & 6. iï. qui pot: in pign: quod non idem eft ineo, qui ad rciiciendam navem , credidic, tum quia texcus deticit, quiexpreffus requiritur, cumuvs üugulate exteu&i volumus Treutl: d. \. th. 4. E-Bach: ad Treutl: d. 1. Vinn: feleft: quaeft: lib: 2. c 4. tum quia demum hypothecam habet, ubi eam expreffe conftituit 1.17. c. de pign: 1.7. c. qui pot: in pign: £iahn ad Wef: in quib: eauf: tac: pign: contr: Donell: de pign: c. 5.Zoef: comm: h. n. 8- contrarium ampleftitur praxis. Gail: 2. obf. 12.n. 4. Ant: Fab: cod. lab: lib: 8. tit: 7. defin: 10. n- x. dummodo probetur ad neceffariam navis alteriusve rei pecuniam fuiffe creditam & impenfam.Sande decif: Frif: lib: 3. tit: 12. def: 5. Berlich. p. 1. concl: 65. n-133. Carpz: Jurisfpr: for: p. 1. conft: 28. defin: 105. & 106. §• 7- Secunde fpecies taciti pignoris eft de infeftis & illatis inprsdiümurbanuni, quaa non fecus cenfentur pro pen/ïone obligataacfi expreffe de iis, cum domino conveniffet 1.2.3.4. in quib: cauftac: pign:  DE PIGNORIBUS ET HYPOTHECIS. 273 pign: dummodo hoc animo illata fint, ut ibi maneant ad perpetuum ufum h- e. quamdiu locatio duratl. 7- §■ 1. in quib: cauf: tac: pign: Neguzant: de pign: 4. membr: p.2 n. 152.Paul: Chriftinae ad U.Mechtimtit: 8. art: 14. n-8. diverfum eft in infeftis & illatis a colono in praediumrufticuml. 4. ff. eod: quia non nifi exprefia conventióne oppignorata cenfentur 1* 11 • §• 2. ff.quipot: in pign: Perez: c. h.t. n.2. Bach: ad Treutl: de pign: th:B. &C. quoniam in praediis rufticis fatis vifum fuerit fructus qui ibi nascuntur tacite pignori obligatos Domino effe l. 7. h.t. Ludwel. ad §. 7.I. de aft. Wefenbec. parat. ff. in quib. cauf. tac. n. 2* f» 8. Speciem tertiam fuppeditat favor Jmpillorum, habent enim non modi hi, ed & minores, furiofi, prodigi, &| caeteri, qui in tutela & curatione & fimili gubernatione funt, hypothecam in bonis tutorum curatorumque. 1. 21. C. de adm. tut.1. 20. ff/eod-1. 19. §. 1. h 20- & feq. ff. de reb. aut. jud. poff. arg. I. 49. ft\ locati Bach. ad tr. h. th. 4.G., Diffent. Ant. F aber jurifp. Papin, ad tit. Inft. de tutel. pr. 3. illat. 2. quin & vitrici bona pro ratiociniis tenentur obnoxia, eo cafu quo uxor tutrix filiorum prioris matrimonii nupfit, non redditis rationibus preteritae tutelse, aut nondum dato tutore liberis 1.6. C. in quib. caus. tac. 1. 2. quand.mul. tut. off. fung. prxfumit enim lex, mulierem ad fecundas contra facramentum prseÜAtumnuptias aspirantem, omnia bona ad fecundum maritum detuliffe Parez C. h. t. n. 9. Hahn. ad Wef. d. t. n. 1. Carpz.lib. ^. refp. Eleftor. tit. 4. refp. 34. S- 9- Quartam fpeciem-facit matrimonii favor, nam ut maritus habet Hypothecam in bonis uxoris & promifforis dotis pro dote praeftanda 1. unie. §. 1. C. de rei uxor aft. ita & mulier in bonis mariti, pro reftituenda dote d. 1. unie. & §. 29. I. de act. & hoc quod tradunt DD. in jure civili obtinet. At hodie moribus etiam inferioris hujus provinciae, cumcommunio bonorum inter conjuges indufta, nifi paclis antenuptialibus ab illa communione omnino fit receffum Groenew. de LL. abrog. ad pr. qui al. lic. vel non & ad rubr. C. de jur dot. quod ibidem plurimarum gentium moribus invakiffe teftatur, hinc fit, quod fere dotes apud nos exoleverint Gudel. 11. de jurnoviff. 8. verf. caeterum neuter I conjugum exigendi amplius habeat, cum alter pro alterius debitis teneatur Nèoftad. de pact. antenupt. obs. 9. Vinn. ad §. 29. de act. n. 4. §• ïo. Quinta fpecies eft, quod Fiscus femper habet jus pignoris, in bonis eorum qui cum Fisco, vel aerario publico contrahunt 1. 46. §. 3. ff. de fur. Fisc. 1. 1. & 2. C. de priv. Fisc. 1. 2. C. in quib. c. tacit. pign. Sande decis. Frifiae lib. 3. tit. 12. def. 1. Respublica qua creditrix non habet tacitum pignus in bonis debitoris fui 1. 2. C. d. jur. reip. lib. II. Tit. XIX. habet tamen in bonis adminiftratorum fuorum per. 1. i.de priv. Fisc. Wef. ad tit. in quib. caus. tac. pign. n. 5. Neguzant. d. membr. 4. p. 2. n. 119. funt & aliae multae perfonae quaegaudent priyilegio taciti pignoris , fed propter Juftin : qui docet nos brevitati ftudere in 1. fin. in fin. Cod. L de Appell. eas praetereo. I 5. «• Haftenus de modo conftituendi, nuncvideamus de perfonis quae rem pignori dent & de rebus quae opignorantur: Opignorare poffunt Domini veri 1. 6. C. quae res pign. L 2. §. uit. C. Si res alien. pign dat. & nihil refert an ipfe Dominus an alius ejus nomine oppigneret, five ei fpecialiter mandatum five univerforum bonorum adminiftratio ei conceffal. 11. §. fin. ff. de pign* aft. vel quafi Domini, ut emphyteutamodo folvat canonem 1.31. ff. de pignor* Gothofr: ad h. I. & fuperficiarius modo folvat folarium 1. 15. ff. qui pot: irk pign: Treutl. 2. difp. 1. th. 5. contra Bachov: ad h. 1. ut & qui dominoruöt loco habentur, ut funt tutores , curatores in rem pupillorum vel minorum L 16. pr.ff. de pign: aft. nempe fi fint tales res, quaram alienationi decreto praetoris opus non fit. 1.22. C. de adm: tut» Econtrapupillli fine tutoris autho* ritate hypothecam dare non poffunt, ita nec minores 1. 1. ff. quae res pign: arg: pr. I. de auft: tut: ubi DD Hinc eft, quod neque filiusfam: rem patris eo invito obliget 1.4. C. fi res alien: pign. aftamen rem peculiarem pignori dat fi liberam peculii fui administrationem habuerit 1. 18. §. fin. junft: 1. i9-.ffde pign. aft. Nec ufufruftuarius propne-  274 GERHARDI F ELT M ANNI tatem rei cujus nudum habet ufumfrudum oppignorare poteft 1. 6. C. de ufufr. Franc Hotoman: Phiiippus Matthfei in 1.72. de R. f. contra Hurin; ad Tr: de pign: quaeit: 30. *3- Rcgulariter oppignorari poffunt res omnes, quae vendi 1. 1. §. 2. qua; rcpignor: dan poff: 1. 9. §. i.iï. de pignor: arg. 1. 24. eod. mobiles cc immobiles I. 1. §. uk: 1. 6. h. t. cxtantes 6c futurse, praffentes & abfentes, ut funt fructus Sec', qua; recententur in 1. 1. 2. & in 1. 15. ff. h. t. corporales & incorporales ut funt fervitutes prsdiorum rulhcorum in 1. 12. ff. h.t. non vero urbanorum ut pleriqve voluut inter quos cruditiff: Cujac: 15. obs: c. 6. qui conatur hanc differentiam defèndere per 1. II. §. fin. ff. de pignor; quem fequor: Caeterum quin ulusfruefuspofiit pignori dari non dubitatur, per 1. 9. §. 1. ). 11. §. 2. eod: arg: 1. 72.de R. 1.'Aliud eft in ufu receptum, etenim cum is fic perfona cohxreat ut nec vendi nec ccdi queat merito nec pignori obligari dariqae potent per §. 1. F. de ufu & hab Bach: 2. de pign: 2. n. 2. &. feqq: Perez. C. quse res Pign: obl: Il*Jh T,& ï$ l4-' Res natura oppignorationem res puunt; quae fuut extra commercium ; quia nec emi poffunt, 1. i.§. 2. ff.quae res pign: d,ir: ut funt res ïxcrjc & re - ( Ugiöfa? & fanëbel. ïawevmus C. de fa-1 cros: Eccl: 1. 3. C. quae res pign: ex>.epta videlicet caufa captivitatis & famis , nam fi neceffitas fuerit in redemptione captivorum tune & venditionern praefatarum rerum divinarum fieri coucedimus, multo magis hypothecam & oppignorationcs, d. 11. ut & liber homo 1. 6. c. qua? res pign: obl: 1. fin: ff. eod: fingulari tamen cafu liber homo pro pignore retincri poteft cum ab hoftibus redemtus eft usque dum pretium reti emptionis exfolvat 1. 15. ff. de capt: poftl: revers: I. 2. c. eod: idcirco dicitur vinculo quodam pignoris retinere in 1. 20. 1. ff. qui teft: fac: poff: Wiffenb: 1. difp: p. 39. th. 25. Wefemb: parat: quae res .pign: dare ibique Hahn: ■ . *• lS' Maxime quoque infttumenta ad cnlturam agrorum pertinentia pignoris caufa abstrahiprohibentur,ne"agricola' in fturmentis fuis deftituti agriculturam deint tai I ferant magno cum rei publicae detrimento: 1. 7. 8- & Auth: agricultores C. quaeres p:gn: obt: verum cumeajuxta mores quarundam gentium li alia bona non habeant, executioni: Zypaeus not: jur: Belg. hb: 2: de exec: rei jud: hodie in iis quoque pignns conftitui pofle tradit Simon van Leuwen: cenf: for: lib: 4. Qap.: 7. n. uit. Der.ique prohibetur, res alienas pignori dare 1. 9. inpr dc pign: 6i tot: tit: fi res rdien: pign: quia pignore conftituitur jus in re ut- th. 2. quod jus alwnde ftim:re non poteft i quam ab ipfo Domino aliove qui id jus I habeat, nam nemo plus juris in alium ' transferre poteft, quam ipfe habet 1. 54 de R. I. Wiff: d. 1. Perez: c. fi res alien: Zoef: h. n. 1 fi vero Dominus haeres debitoris extiterit, qui ignorante Domino obligavit utilis pig oratitia creditori datur 1. 22. ff-de pignor: ubi Petr: Coilal. §- 16. Etiam hic aliqu.d agendum eft de jure anti. hreseos, quoul il aliud quam fpecies qusedum. pignoris, quando ea conditione res datur pignori, ut creditor percipiat fructus \., >ieun ufurarum, .ionec pecuniam debitor folvat: quod latinis dicitur contra ufus ir> genere diftert a pignore, quod credhor hoc uti nequeat: Haenon: difp; 13. in coroll: I tiah.fi ad Wes. h. t- n- 5. illo utitur, j fed fmelus cum ufuris cofflpenfantur f 1. 11 §• 1. ff- de Pign: 1 33. ft' de pign: aél: Carol: molinae: dc ufur: queeft: 35. 1tu 259. GaiV. 2. obs: 3. n. i< S- 17. Eftque Antichrefis aliatacita alia ex-, prefia, illa eft cum pecunia alicui mutuo gratis data fit & tum rem fructus ferentem pignori dederit, hoc ipfo tacitè conventum cenfeatur, Ut f'rucfus loco ufurarum & intrefic lucretur, 1. 8. in quib: caus: tac: pignur: Hunn: ad Tr: de pign: q. 37. Ludwel: ad Wef: h. n- 5. Exprefia eft, cum de ea convenerit inter contrahentes expreffe ut Fructus creditor perciperet, fciendum tamen eft, in tacita non excedi legiti| mum ufurarum modum 6c quod excej dit forti imputandum arg: 1. 14. C. de ufur: An inexpreffa, jure Canonicoid negandnm erit C. 1. de ufur: e. 6. de oign: fed cum jure naturali ufurae fim| plicitur non fint mjuftse, aflirmandum 1 eft d. 1. 14. c. dc ufur: propter in cerI tum fruchiuin proventum i. 17. c. eod. ■o".'! y/.s tfjjj tr.'- quia  DE PIGNORIBUS ET HYPOTHECIS 275 quia uno anno plus . altero minus nascatur Borcholt de ufur: cap: 6. n. 5. Cujac: 8. obf. 17. quod: tamen non ita erude, fed cum mica falis accipiendum, nempe quod fallat fi exceffus fit nimis magnus Bach: ad Tr: d. th. 6. deind. ftllit fi res quae certos Fructus femper fm , nam quia tum rationes fuperius adauétse ce|Éant, idqnodexceditimpuiabitür forti: Schótan exanv jurid:h.t. 'Hahn: ad Wef; d. 1. Wiii: 1. difp: p. 39. th. 24. ' S- is. Sane paclum commifforium quod "a committendo dicitur, in pig.ionbus ; improbatur per 1. ün: C. de pact: pign: tac. Sc: ut nifi certa die pecuuia fol ' vatur res' oppignorata in commiuUm cadet addicaturp creditori 1. e. ejusiia^ Wefemb: parat: h. n. tit. ne mUer ilk debitor praeter fpem fuam amittat aut inique vendere cagaturTréutf 2. difp I. th: 6. cum ergo tam i npia cvaspeia "fit ifta conventio 6c quidem contra ges, non poterit ea jttramènto autfta tuto coniirmari, nam illud pro nondicto aut fcripto reputari debet, Nov: 61.c 1. §.4. arg. 1. 5.C. deLL. valet tamen, fi actum fit ut pecunia ad diem non foluta res pignorata empta ede d<. beat pr. jufto pretio {, 16. §. fin. h. t. Bronck l.miscell: Cont: 77. Covarruv: 3. var: I 'refol: 2. n. 7. Tholoffan: fyntagma jur: | lib. 22. cap: 9. n. 14. Neque hoc paclum ex intervallo factum valet per 1. 3. d. t Hahn ad Wef. de pign: n. 5. Perez: c. de pact: pign: n, 8, ' §. 19. Haclenus de pignore conflituendo & de perfonis- & rebus, qua: pignori oblgare obiigarive pömint JTeqüitur nunc de Ijus effecfu, qui elf ut fi debitor foivendo non exiftat eum potiorem in jure pignori effe cui prius res eft obligata TL 8. 1. 10. ff. qui pot- in pign: 1. 2. Ceod: nempe fi eadem res pluribus fit obligata 6c oppignorata : prioritatem temporis non ex dierum tantum 6c menfium verum etiam ex horarum 6c momentorum intervallis aeftimamus, quia ui jure pignoris conflituendo non tempus traditionis infpicitur, fed conventionis t. 12. §. fin: ff. qui pot: in pign: junct: arg: \. 6. ff. de O. 6c act: 1. 25. 1.' ff. de lib: 6c pofth: Mornac: ad Rubr: ir. qui pot: in pign:Wiff-1- difp:p. 20. ui. 4. Bach: 3. depign. 3.6c lib.4. c I. n. 4. Gail: 2. obs: 24. n. 3 Diffen: Hotom; de pign: c. 4. 6c. in epitonvh n. 2. Perez: c. qui pot: in pign: n. 3. §• 20. Haec regula qui prior tempore potior jure non tantum in conventionali pignore, fed 6c in judiciali, L. 5. C. qui pot. in pign. etiam in praetorio locum habet ut fentit Wefenbec: parat: qui pot. in pign: h. 2. contrarium ftatuit Treutl: 2. difp: 24. th. 6. I led poffunt inter fe conciliari,quod Wefenbccii fententia procedat fi veniant ex diverfis tftulis feu caufis; Treutleri vero fi ex iisdem 1. 12 ff. de reb. auth. jud: poll': Cujac 9. obs. 37. Bach. ad Tr: d. 1. fed quod is, cui res primo generaliter obligata- praeferatur ei cui jfpecialiter poftea oppignorata, cerdet Treutl: d. 1. cujus ratio eft, quia generalis compendio orationis omnes fpecies compie&itur I. 2 pr.ff qui pot: in pign: Perez: c eod: tit. n. 7. Pacius Cent: 5. qu. 28. Gryphon: ad 1. 2. c. de pignor- Sed htec regula fuperius allegata, pa| ritur éxcepti mem in illis qui publicam I hypothecam eoiam. magiulaiu ej usque 1 authoritate (mit confens tier Obrigkeit) j jüfe conftir.uto ,habent, cui comparatur pignus per initumentumNotariipubli' .mi, vel manu privata trium probatse I atqué integrae opiuionis virorum fubferiptione munitum: Hi licet pofteriores fint, tamen praeferuntur caeteris, qui privatum habent, ob modum hypothe•re cóhftitutse i. li. c. qui pot-in pign; MutiereS vero in repetenda dote non tantum praeferuntur his, fed etiam omnibus aliis expreffam 6c a'nteriorem hypothecam habentibtis per L. affiduis 12. c. eod- tit. Nov. 97. c. 3. Nov. 109. c. t. Hahn ad Wef: d. 1. Suth: diff: 18. aph: 66- Fachin: 3. contr: 99- Borcholt ad §. 29. ï- de Act: n. 9. idque fervat praxis Myns.4- obs: 13 etiamfi aliter judicatum refcrant Gail: 2. obs: 25. n- 10: fchneidewin: ad§. 29. n. 58.6c Christin: vol: 4. decis: Belg: 159. n. 8. §. 22. Apparet ergo ex praemiffis, confequentiam hanc- effe neceffariam, quod mulier etiam Fisco praeferatur, Myns: ad §. 29.I. de Act: n- 2. 6c 3. Treutl : d. d'fp- 24. th: 7. b. ibique Bach: Hahn nd I Wef d. 1. licet: DD. dicunt mulier 6c j Fiscus pari paffu ambulant, hoc Verum 1 fi inter fe concurant, non in refpectu I ad alios: Caeteros privilegiatos qui hun 2 jus  276 GERHARDI FELTMANNI DE PIGNORIBUS &c. jus loei non funt, tranfeo propter tit. de priv. Cred: ff. lib. 22. tit: 6. §• 23. Pignore jam conftituto, creditori fi; poteftas ejus perfequendi ex jure pigno ris actione hypothecaria, quse alia eft ferviana vel quafi fervia na, quae eit actio realis, illa qua locator experitur de rebus coloni, tum de quibus nominatim convenit, ut pro mercede fundi effent obligata; §. 7.1. de act: tum fructus in fundo conducto nafcentes qui tacite intelliguntur pignori effe domino fundi 1. 7. pr. in quib: cauf: tac- pign. Haec vero qua quilibet creditor pignus fimm vel hypothecam perfequitur adverfus quemcunque poffefforem, utisremoppignoratam reftituat, vel ii retinere malit pecuniam creditori offeret, §. 7.1. de Act: tot: tit: de diftr: pign:l. 12. quib: mod. pign: folv. Suth: difl: 17. aph: 69- & 70. §• 24. Sciendum eft folenne olim fuiffe, ut pactum de diftrahendo pignore olim apponeretur arg: l 3. c.de pign: acl:quod poftea in mores abiit, & quamvis non fit oppofitum pro convento tamen habeatur ï-4-ff de pign: acl: quod creditori commode facto debitore liceat pignus vendere, fi debitor foludonem ad diem adjectam non faciat, 1.14. c de diftr: pign: imo licet convenerit ne creditor diftrahat , tamen propter conditiönem, fi debitor interpellatus non folvat, acter debitori fuerit denunciatum (elapfobienmo utD. D. voluntfed reclius arbitrio judicis relinquendum arg. i.i. ffde jur de | lib.) venditio creditori peim\tta.tUT,quo$' & probater d. 1. 4. Perez. c. de diftr: pign: n 3. Wef.-mb: ff. eod: n. 4.M0Zzius de contract, tit. de pign. rubr- de accident. §• 25- 01 conventum quud propria auctoritate liceat pignus occupare, an poffit creditor inrequifito magiftratu pofi'ef fionem propria authoritale apprehendere Neg: Wefenbecius in parat. ff. de diftr: pign: affirmat Treutl: 1. difp: 11. Th. 5. e. Gail: 2. obf: 45. h- 8. pro quo facit ratio, quod praefumil poteft creditorem exiftimaffe durare debitoris voluntatem & haec fententia vera, fi debitor non reluétetur, quod fi enim verbis vel faéto repugnaverit Wefenbecii fententia verior per 1.3. c. de pign: Bach: ad Treutl: d 1 Giphan: ad i. 3. c. de pign. cum non fit fingulis concedendum quod publice poteft fieri per magirtratum 1176. de R L I. 13. quod met- cauf Bronchorft ad d-1. FINIS. 176. ibiqueJac. Gothofred. 1. 14. c.de judaus f abricius inGail. enucl.d. 1. fect 2. §• 26. Solvitur pignus foluta pecunia 1. 6. f quib. mod. pign. folv. 1. pen. c. de pign. act. 1. 9.5. 3. ff. eod. contra Neguzant. de pign. p. 6. membr. 2. n. 5. per 1. 2. c. da luit. pign. vincula pignoris perfonali actione fubmota, ad quam Ün. opponentibus refpondebimus Wiffemb. 1. difp. d 20. th. 29 Wefenb. ad tit. quib. mod. pign. folv. unde tune oritur actio pignoratitia eaque direda, qua debito Coluto agit debitor contra creditorem, ut tem oppignoratam reftituat una cum fructibus 1. 1. 2 3.0c uh- c. de pign. act. & damnum culpa fua lata aut levi datum refarciat. 1. 5. §.2. commod. §. fin. I.quib. mod re contr.obl.Bach. Hahn. & Ludwel ad Wef. ff. de pignor. uit. n. 7. Sande ad 1.23. d. R. i. Riuersh: ibid: cap: 8. vel contraria qua creditor agit contra debito* rem ad id quod fibi pignoris nomine ab eft i.16. §. 1. ff. de pign: act: exempla vid: in 1.38. pr. inl. 9.31.32. eod: tit. §. 27. Solvitur pignus & voiuntate&confenfu creditoris, vel ea eft. exprefia ut per pactionem,qua convenit, ut ab Hypothece discedatur 1.5.quib mod: folv.vel tacita ut fi creditor confentiat venditioni pignoris, h. e. omni alienationi i.4. §. ï. 1. 8. §. 6. & feq. eod: & oblatione 1.6. §.1. depofitione 1.19. c. de ufur: redditione Chirograpbi 1.7. c. de remif: pign: vel ft ereditornvoae oppignoratioui confenfe^ rit/. 12. Quib: mod: p\gry. folu. Etiam TeUnterku , quo tota res abfurnhur non aliqua pars 1. 21 ff. de pign: a&: 1. 29. k. domus ff. de pign: & Hypoth: & ita loquitur 1. 18. §. pen: de pign: aft: fecus fi pro parte, & ita etiam accipe 1.15. §.2. de pign: Zoef. h. n. 14. Wiffenb: 1. difp. 40. th. 37. §• 28. Pro claufula hujus difputationis pono qnod juri luerdi pignoris pofiit longiffimo tempore feu triginta aut 40. annis proefcribi & haec fententia fatis convenire videtur conftitutioni 1. 3 & 4.1.7. §. 3. c. de praefcript: 30. vel 40. ann: 1.1. §. 1. c. d. ann: except: quibus locis traditum eft omnem acrionem 30. vel ad fummum 40. annorum fpatio excludi. Bach: ad Tr. d. 1. th. ulflit: h. Vinn: felect: quieft: hb: 2. cap: 6. Diffentiunt & Gelri , apud quos eft proverbium een jaerloefe, ftondert jaar loefe. Lamb: Goris adverf jur. fubc: tract: 3. part: 1. cap: 9. n. 41 •