DUORUM FRATRUM . &ERHARDI et THEODORI FELTMAN ~* JURISCONSULTORÜM DOCTIS SIMORUM OPERA JURIDICA, IN QUIBUS MULTA EX ROMANO VETFRJ NE^9F ALIARUM GENTIUM PRJESERTJM CL/FIORUM UI fcf GELRORUM TRANS-ISALANORUM 1M0 TO TiVS BELG/I CUM PUBLICO TUM PRIFATO fURW M?fiï?™£ WSTITUT1S CAPITA ADEO ÉLÉGANTER fif DOCTE TRACTANTUR UT NIHIL SUPRA; EDJDIT et PLliÊFATUS EST JOANNES JACOBUS van HASSELT JCtui CORAM CURIA SUPREMA DUCATUS GEL RIM et COM1TATUS ZUTPHANI^EAD V.OCATUS etc. T O M U S £U I N T U S. ( f Traclatum de Juramento Perborrefcentia Continens 4 J i. Librum Singularem, de Dm Podagra. AR N H E M I JE, Apud J% H. MöELEMANN Bibliopoiam. ij66. ' tv.'shag e.   GERHARDI FELTMANNI JG JURAMENTO PERHORRESCENTLE VULGO SIC DICTD.   Pag. | D E D I C A T I O PRIORIS EDITIONIS. ILLUSTRIBUS et PR^EPOTENTIBUS GRONINGS et OMLANDI^E ORDINIBUS &c. ^^^^S^^tus infijfuixz» jam ufque ab heroicis ferè ï% iKÉii tóam temPoribus> idque & populi non unius ('"'^%fll ^ omnium gentium nationumque firmatum W^JÊÊÈ COnrenfu > ut °iui veI res antiquas pofterorum -^^s^ö memorie prodiderunt, vel opera alia vulgarunt, ea princip-ibus in rep. viris a/iisve (peftatee moderaaonis homirübus infcribere & dedicare confueverint. In cujus rei caufas dum curatius inquiro, primum fè prodit ea, quod regibus & principibus libros ideo facros fecerint; ut quafi in cenfum religio/orum voluminum tranfcriberentur. Accepimus enim quod Oótavio Cs^fari etiam de re profana fcriptus dicatufque codex Hieratica dida fuerint. Hac cautione credebant vel potius fperabant, fe contra lividorum morfus fècuros fore. Altera ratio qua? eos ad id impulit, fuit, quod in eorum gratiam adfcribendum acceiïnTent: iifque opus iuumcommendarent, ftproemifla quadam praefkione ad propofitae materie le&ionem pcrducerent, evidentioremque ejus argumenti pra?ftarent intelleótum. Qua? coniuetudo vel Cajo noftro probatur & olim ab Ariftotele fèrvata, qui Rhetoricam mam Alexandro M. dicavit. Idem etiam egit inftitutum Seneca, quando librum de dementia ad Neronem mifit. Fuerunt & tertio, qui etiam sequalibus atque etiam fe inferioribus res fuas dedicarunt , non aliam ob rationem, quam ut illi libentius inde di/cerent. Sic Theophraftus Policli in/cripfc fuas notationes morum. Hanc ob caufam Ariftoteles Nicomacho ethicam difciplinam & M. Tuil. Cicero etiam fuo fiho officia infcripfit. Firmianus quoque Laóhntius ideo librum de opificio D21 mfcripfit auditori fuo Demetriano. Pro quarto hoe ideo a nonnullis faómmquod Principum jufïu iiferis quid confignaiïènt. Legimus enim a MelTala Corvino ideo Oftav/'ano Augufto librum de ejus progenie dicatum luüfë. Hoe Ru- A 2 fum  i DEDICATIO. fum FefTum movit, ut breviarium mum Valentirrano Tmp. & Eutropium ut Valenti Gothico fuam hiitoriam nuncuparet facram. Quinto id ideo evenit, quod priores operae illis mortalibus piacuiiJènt, iique fcribentium nugas aJiquid putare fcriptisque capi folebant. Ha?c fuit caufa, curTullius librum defïnibus boni & mali infcripfèrit Bruto. Hoe impofait Catullo, ut Nepoti fuas milerit chartas. Phaedrus eapropter quintum fabularum librum dicavit Particuloni. Jllud fêxtö aliquos incitavit, quod rei fibi propofita? argumentum ad eos, quibus iddicabant, pertinere callerent. Nam Cicero Atticum eo munere & dedicatione libri de feneÖMtofc d\gcvum ideo judicavit, quia uterque eorum ea communicer uteretur. Reperti evvam lunt pro /ê-ptimo, qui aliis ideo fua (cripta facra fècerunf, ut illi &ceivferent & emendarent vel album calculum adjicerent Plinius enim Arriano ideo epiftohs fuas infcripfit & Juftinus trogi epitomator idem pra?farus five ad Antonium A.. fwe ad alium aliquem virum Ronvana eloquentik erudirum. Etiam remunerandi & provocandi ad ümile officium & judicandi ergo quodque operam quandam contuliïïènt ii, quibus dedicabantur, infcriptiones oëtavo faftae illis fuerunt, uti ex Tullio difcimus, qui ideo Varroni Academicas quaeftiones dicavit. Nonö id ideo contigit, ut laboris & negotii non tantum led & otii ratio apud eos con/taret, quibus opera fua dedicabant. Hoe enim etiam Juilinus & LaCtantius quos adduxi antea moti fuerunt. Illis etiam pro decimo foJebant nuncupare libros, qui vel hortati erant vel confilium dederant edendi, veluti teflis in eam rem eft Plinius, qui Arriano ideo quoque epiftolas fuas inlcripüt. Fuit etiam undecimó haec res ab omni aevo obligationis ad «»T/;»f« quafi publicum monumentum. Docet id exemplo fuo ilïud prof® eloquentiae decus Cicero, qui fua Topica non tantum Trebatio inferipfit, fed & in ejus gratiam in ipfa navigatione, quod mirandum! confcripfit. Benevolentiae amorifque fignum id pro duodecimo femper fuit exiftimatum. Neque enim aliam ob cau/am Romanorum doóliffimus libros tres priores de lingua latina Septimio, non nullos autem ex fèquentibus Ciceroni inferip/it. Teftando cultui atque oblèrvantiae edendo argumentó, libros mos dedicabant pro tertio decimo. Inter alianamque, propterquso Valerius Maximus Tiberió opus fium facrum dixerit, hoe memorat, quod is certiflima patria? fiice lalus quodque referret Deos. Hac in re übi in tantum placuerunt prilci itti heroes, ut idem agerent s quando non opera fua fèd & a/fena in lucem emitte- bant.  » E D I c A T I o. f bant. NaBi Q Septimius Rom. mifit O Ar^A;^ i r , Mm Cretenfem & C^^S^A ïïffi^s afoTad £rm phr^ £ut Kef nT^rrr ï ■ »^»2s. deas id omitti^fi ' ? 3°K ' •haben ^ Vix e™ * traélant, atoue deo Lfn ' qU' ge"US CaU& honeftum poteftatem ferj3 s aP,;Tt h°a%£ ^ arbkris c« (oir. (; *,. ' ^ »ialllfmt> ^ ^ non fequuntur, W übi aü V P Pf 6 arblt~ *™^e hominum Pavore' terunt ea Dra/rt-int;^™ j , . 1>,e(iue e™m ie tuen po- f»■ in comitiis fólemnibus Tvobis IfespJpT es donum, decretum fuit. Non enim defunt, XfT giè & e pubiiea re td faftum Jaudant, hoe tarnen ad eau i&S^rSsz? fpeciahs/atj° fuit>cur vobis> o- aS ntumn)ecC°ntra Jnvld'am MercuriiquemaWo/itnvltas tutum faus fore. Sed non tantum ea prima veterum feriZ rum memorata ratio; fed & mnlr-r , P °' hare audari»™ r ahs ex fequentibus me ad nenSr ,mpU,erUnt- Llcet «im feeunda & tertia nil ad riman p l, ' 9 ^ tamen ™hi vindieare aufim. Cum e- xan 1 UMEe £X Academ'a Duisburgenü, in qua per tjrZJoZt " PrfffUS ?eram' huc ad P*™ caor ut Dr„°l *' ferneraI! mandat0 id compreherafum interpre- »=rX"s£Ti <5uibus tyronum animie™di- niani 4 inlL l P T SPm,eglum « mftitutionibus JuftimuneredS' ^ PuMcè P™P°nerem, quodeo Z feSUm ™aS's<3uefduum videri poffet. Rationemquin- vobis, dkftres & praepotentes domini, operae/neae, quam Al 3 in  6 DZDICATIO. in erudienda legum cupidajuventute loco, rationem pknius planiusque conftare poffe. Decimum non magis ad me {peótat quam quartum. Sed nee duodecimum mihi aptari pofïè fatisnovi ipie. Docui enim in hoe opere, quod potentioribusnequeamus pares effe, adeo ut vocabuk amoris & benevolentiae tamquam inter a?quales ufitata, hic filere debeant, & eorum in locum id quod prsecipuum duxi & pro undecimo & tertio decimo ex piï'cis monumentis allegavi, cultus, obfèrvantia & naturalis obligatio luccedere debeant Nam vel haec lok volentem meum trahit animum, ut cum tantis beneficiis in me conlatis gratias nullas referre pa? , Koe tarnen in publicum miffo icripto eas agere debuerim. Sedquidprivatarecenfeo1^ vos illuftres&praepotentes domini, hanc Academiam ka i^/lauraflis, ut^mjuris diïcipiina collegii nomen jure optimo fibi vindicare queat, & poft Lugduneniem in Batavos iola fit in belgio foderato, qvae tres jurifprudentiae ordinarios alvt anteceffores- Quae res effecit, ut ficuü antea quoque contjgjt, docentibus hic Matthaeis, Steinbergiis, Juniis ain'sque fummis JCtis, ex univerfo orbe Chriftiano etiam ad hanc univerfitatem, tanquam ad univerfalem totius mundi literarii mercatum; juris diföendi gratia confluere iterum incipiant. Ex nominibus eorum, qui publicè hoe opufculum defendendum fulceperunt, de eorum diligentia apparet; nam femefiri hoe noviffimo id omne peraclum fuit. Si peccatum vel re vel rlyio id wqui bonique confulatis rogo, & me qui exBal'Z'dcii Arihh'ppo didici non lêntire cum morofis iftis Philofbphis, ajentibus fapientem nulla re egere, jufta veftraprote&ione munite. Valete illuftris & prapotentes Domini. Vejler Groningse die xviit. Jun. Devotiffimus cniDctxix. GERH. FELTMAN, NOMINA RES PO ND ENT IUM. Jacobus Berckhuis, Groninganus. Foickardus Butt, Brema-Saxo. 1 heodor. Herman. Ewinghaus, Tremonia Vejlofalus, Chriftoph. Goclenius, CaffelL Hajfus, Johannes Edingh, Groninganus. Joh. Henr. Goëcldceus, Steinjurto Vejïofalus. Theodor. Aremfèn, Daventr ia-Trans Ifalanus. Carolus üklioockius, Groninganus. Joh. Benr.lbrnlaardij Wolfshaga-Haffus. Joiiannes Rokrs, Groninganus. Zadiarias Cramews, Sedino-fomeranus* ^  GERHARDl FELTMANNJ, jc d 1 JURAMENTO TEHUOA&ESCENTIA VlLGO SIC DICTO. libri l C a y u t % Origo verborum indagatur. Ejurationi fpecies eft ejeratio. Hoe jusjurandum in genere defmitur & Lipfius explicatur nee non Ulpianus. i. It1^%!§ ^ vei-iflïmo ifto Petronü diJÉ g^|Ë ^°» DoÜores necejfe habent H fllflf infanientibus furere; me jj^l, tuebor contra eos, qui barbare me titulum huic rei poiuiffe ajent, «am fi fermonem habeas non publid fa' pons, vix te intelligent illi , ad quos hffic res maxime pertinet. Vulgö quippe hoe nomen ei inditum effe telles funt Andi. Rauehbar. 2. QO 3 « qi •& BernYu Greven ^ Gail: lib. 1. Ü." 28. f-o/z/zi. 1. u. 2. 2. Cumgue vetba ufu vaieant ut numrni iicuti jam olimdixit Plutarch. /fM 1-V 7 atqwaaliia bonis auc roribus firmat Aug. Barbofa axiom. jur. lit. u. c. 8. ma hoc in tantum inva- , luit ut forenfisdifGipfina &mbunalia, quibus hodie etiam difcertiffimi lineus' 1 que Romanse periuffimi inter/unc hoim'. j Ines, id civitate donaverlnt, uti tiba promptum depromere ex »ebus judicatis rerumque farenfium magiftris, quos in f progreifii notabo & vel ex iis folis conftare poteft, quos memorat Speidel. in Syllog. jur. Og. verb. juram. perhorrefc. Nee immerito id fa&um! Agell. 1. noft. Attic. 5. vive ergo moribus prceteritis: /oabcre fe vult, quam eum cui donat: Et quod ad Graecos adtinet, de iis loquens Juvenalis Graeca affeétat quando fat. 3. canit, Rufficus Uk tuus fumit TRECHE* DIP NA Quirine! Veftes intelligit, quibus ille ad falutandum curfitet cosnam meriturus. 17. Generaliter ergo juramentuiuperhorrefcentia; eft ejeratio bonce fpei vel ejuratio bma fpei ex horrore facta. Men do horroris adjeéla v >ce ejurationis diftinguit hanc rem a ejurationibus aliis , quod & facit foium verbum ejeratio, uti ex diélis conftare poteft. Non go de cunclis ejurationibus mihi deftin im hic agere, fed de iis, qua; ex hor ore Jfiunt, five de ejerationihus rniui u> ïm, termo erit. 18. JJlas namque in horrore & ^tu fundamentum habent. Per quem * anima fibi perfuadeat, id non e mrum, quod fperat, Renè des Cartes des Paffwns p. 3. art. 265. atque ita VrX videatur differre a fufpicione, uti ernis apud Ulpianum in d. I. 9. ff. quü met. cauf. attamen, cum \evvs baut fit fed graviffimus, ut tota , fua fpe propter horrorem decidat, a fufpicione non tantum feparatur, fed & aliud nomen cupere videtur3 ut defperatio vel bona fpeiejeratio dici debeat. Des Cartes d. p. 3. art 166. Quid quod JCtum in d. I. 9.* pr._ non de omni metu, fed de eófolum, qui ad ediélum praetoris, cujus meminit iftetitulus, fpeclat, loqui, bene obfervatum fit Ant. Fabro in ration. ad d. I. 9. pr. Ut. a. 19 Quod tarnen non ita intelligi velim cum Lipfio, caetera Jufto rerum verborumque arbitro, ac fi virtutem laceijeret, qui bonam fpem ejurarec, ve/ud is fcribh ad Senec. de vith beath. c. 26. Id enim non aliter quam de ejuratione propriè fic dicla, & aBfque horrore facla , non autem de ejeratione & defperatione ex horrore gravifllmo concepta, capiendum eft. Hujus enim ope datur dech'nare malum atque periculum quod nobis reive noftrae imminet, utï difierit Franc. Senault de Vufage des paffions. p. 1. tr. 5. difc. 4. 20. Quafi vernaculè itaque nobis lo« quentibus ejeratio nobis erit Perhorrefcirungs ayd.. uti appellatur a Jureconfultis Helmftadienfibus illa, qua judexinferior rejicitur in decreto , quod recitatum apud nos fuit 1. Septemb. 1685. In caufa Ennonis Detleve viduce Appellant, contra Otton. Scbinckel Appellatum. Et nos ipfi illud nomen ei dedimus a. d. 1687. In facben Simm Peter Schwart & Weffel N. I B ap-  to GERHARDÏ FEL T#M ANNI, J. C appellanten contra Adam Jelffcn appellanten item Eyd perbcrrefctntia in decreto 22 ^un. i68ó. interpofito In facben Doet. Ronhaufen contra M. Wiarts. C A. P U T II. Juramenti perhorrefcentia fpecies prima definitur fef tam ex vulgi quam auftoris mente defcribitur atque expiicatur. Quomodo ea differat a querela denegata vel prMraUte juftitice^ nee non facramento a provocantibus fer recognitionem petentibus alibi praftari Jolito? ' 1. ÏD autem periculum pertimefcimus non ab uno mortalium genere, uti reprefentavi c. 1. n. 8- De eo autem, quod a judice defumitur, cum notius atque ufitatius fit, primo agtmus. arg l. 25.fr. ff. de liber. leg. 2. Non audemus autem judicii te/am coram judice pertcxere vel quod ipfenos terrificet vel nofter adverfarius. Nil vetö intereft, an ob hanc vel illam cauiam judicis fiat ejeratio vel hoc juramentum perhorrefcentiae praeftetur: Semper enim tune ei conveniet defcriptio vulgö tradita; jfuramentutn perhorrcjccntice eft, qm quis afteverat Je valde timere, ne non ab inferiore judice cequam & incerruptam impetret jujïitine admimflraticnem, uti ex Rofenthal. Tennagel. & Rodingio tradit Cl. Lauterbach traÜ. fynopt. ad tit. ff. de jurej. ^. 1. n. 54. "Neque aliter Barthoi. Leonard. Sutxdtndorf. inannot. ad Amadce Eckholt. ad Pand. tit. de jurej. 3. Qui tarnen au&or ni! ampliusquam iftud ea de re dicit , quo & memoriae noftrae proditum ab aliis qua veteribus qua recentioribus. FeJin. Sandeus ad c. 4. X. utlitenoncont.n. 13. Joh.Bernh Mufcatell. prax. aur. part. 2. gloff. competentcs. num. 82. jacob. Blum. proc. Cam. Imptr. tit. 37. n. 20. 4. Aft, cum me non cuiquam mancipaverim nulliusque nomen feram, hoc mini vindicabo, quod dividendum fitinter rei hujus definitionem & defcriptionem. Dtfinitio fit ejeratio judicis. Cum autem omnis definitio in jure civili fit periculofa, l. 202. ff de R. J. nil enim vetat hoe fragmentum etiam de Logica capere: Ferrar. & Wifienbach. ad d. I. 2,02. n. 1. & noftrihomines, ne exbrc- vitate obfeuritasoriretur, demonftratiombus ufi fuerint, Age;. 1. r.ccï. Attic, 25. eorum veftigia premara\, fi non tantum prius dixero, quod juramentum perhorrefcentiae fit motus, per q em dtcünatur judex atque ideo a re ipfa & toto rejeclionis negotio vel lite differre fecundum id, quod nobis doftum de jure in re & ad rtm cap. 31. ». 27.. f§ in comment. ad l. l.ff. cis tranJacJ. n. 24. 5. Sed & tune fpero me ab illis difceffionem non fadturum, plenius atque planius, ubi fingularem hancejerationem qua judicis rejectio fit, defcripfero. Erit ergo, tolerabile, quod fit aüusjurif. )di£tionis contentiefa?, quo quis cum ebttftatïone droini nominis aut numinis religiofè emintiat , Je non calumnia caufa fed ex defperatione jujiitiet non obtintnde plant rejicere judicem caterd competentem , qutm JufpeStum tjfe vel probare nequit vel ejus rei cauj'am aliegare non audei. Allegat ha;c Ahaf. Fritfchius in tbtf praÏÏ.BLjold.cQn~ tinuet. Ut. 1. n. 13. 6. Pro genere ponitur aclus; Hoc enim generale verbum effe Jive verbis Jive re quid agatur, definit Labeo apud Ulpianum in l. 19 ff. de V. S. Adeö ut huic negotio reeïe aptetur per tradita a CJ. Goeddaeo ad d. I. 19. n. 9. & 12. nee non Henn. Wegnero ibid. n. 3. Pree- ; fertim jusjurandum dicatur aftus a Baldo l& Zafipj ut memorat Joach a Beuft ad rulr. ff. de jurej. n. 3 nee aliter fentic , Schneidewin ad $>. 11. I. de aStion. n. 3. j & Lauterbach d. traÜ. %. 1 n. 1. 7. Exercetur autem hic a&us in judi! cem etiam invitum, ut reftè dicatur ju' rijdittionis canUntiojfa: Ea enim in nolen- tes adhuc hodiè datur. I. 83. §. 1. ff. de V. O. Differt ergo ab a#u legitimo, cum hic non nifi inter volentes perficiatur & jurifdiftionis voluntariae fit. I. 2. de off. proconj'. juncl. I. 77. ff. de R. J. ïbiqüe DD. I 8- In definitione verbum quispoütvm, turri quod mafcnlini generis atque ideo digniuSj /. l.prff.defenMor. turn quod Papa eo utatur in d. c. 11 cum vero. de refcript. in 6. ibi, aliquis: ld autem tam fceminas quam mafculos compleclitur, /. l.ff. de V. S. etiam in refcriptis, uti poft Coepolkm & Tiraquelium fcribit Wifienbach ad d. I 1. n. 10. Ut non memorem, quod in muJieribus id longè Fortius ftatui debeat, cum facilius horrificari queant. lJhiJ- Decius ad l. 39. ff. di R. I. n. 2. & 3- Facit huc / 'un. C. quando hup. int. pup. vid. Exempla ü quis deüdact, es, nobis non defunt; nam  de JURAMENTO FERHÖRRESCENTL£, &c. nam ex caufa ejerar/öflis appellaüo non modo in Camera Imperiali, uti difcas exemplo relato. 1- cap- 13. «. 14. 6? cap. 23. n. 2. fed & apud fummum Friïiae Orient»& dicafterium recepta inlite, cujus weacio facta. lib. i.cap. i.num. 20. kern * Elifabeth Jacobs uxor. Job. Ijketm contra Martin. Höntfch. nomine aio. ad. d, 4. April. 1688. nee non 7. . Jan. 1680. in caufa Viduce Doet. Bernh. Ramsbaufen contra Doel:. Cafpar. Wenckelach. 9. Peragitur haec res cum obtejiatione divini nominis: id eft invocatione Dei in teftem. 2. Corintb. 1. 23. eamqueinrem omnes Chriftiani confentiunt. Martin. Bonacina Theol. mor. torn. 2. difp. 4. q. \. éf feq. Mich. Haveman. lib. 4. Gamol. Synop. tit. 3. pof. 16. Catecbef. reform, relig. q. 102. ibique Urfinus. Burclajus d. cap. 1. Et qmdem veras & triunus tantum advoemdus, fi res inter Chriftianos agaturi Deuteron. 6. 13. 10. 20. Mattbtei 5. 33. Treutler. 1. difp 21. th. i.a. Flahn «5 Wefenoec.ff. de jurej. n. 6. 10. Judaeus autem vei Turca aliusve, gentilis fi propria fuperfticione fui numinis juraverit, ei ftandum eft. /. 5. §. i. ff. de jurej. Genef. 31. 35. Matth. 23-16. c. movette. 16. cauf. 22. q. 1. On/. Cawi. Spir.-pirt. }. ftï. 86". Grotius de jwre p. ü? b. lib. 2. c. 13. «. 11, & feq. Frantzke . 6? ad Wefenb. ff. d. t. n. 2. 'h 14- Enuntiationem non vocis fed quoie que intelleéhis defidero, adeó ut furioi fus, & qui ita ebrius, ut neque pes ne?. que mens fatis officium fuum facit, per* '- hibeantur. arg. c. 26. X. de jurej. juntl. c. 14. X. de vita & bon. cler. Frantzke e lib. 2. refol. 1. n. i. 10. ö° jeq. 1 15. Sed & folus intelleftus citra vo1 cem fufficit : mutum enim jurare pofte . feptem npvis argumentis demonftravi öi . \ ad Umvuvv ob\ea.ion.em refpondi in traft. I. \ Ae jurej. in alt. anim. cap. 1. n. 4?. innot. i.l Ut. d. In qui fententia etiam funt Ba. / c/iovius , Ruland Setfer. & Frantzk. - quos memorat & fequitur Lauterbach*. 3 d. $. 1. n. 8. quibufque fuffragatur Joh. ■ Georg. Schmid. de Nutu. c. 33. n. 100. . & feq. & D. Sam. Stryck. de jure fenf. dijj. 4. c. 4. n. 34. Suendendorf. d. c. 4. ;/ 16. Hoc autem enunciat, Je non calumnice caufa judicem declinare. Unde fpecies ejus, quod propter calumniam datur, ftatuitur a Marta Neapolit. DU geft. noviff. torn. 1. tit juram. p'erberrefc. cap. 1. & ayd vor gefebrde appellatur ab : Hortledero de cauf. belli Germ. lib. 7. cap. 21. n. 10. pag. 1309. in not. margin. ■' 17. Differt alias a jurejurando calumniae propriè & ftrictè fic accepto, quod hoc magis ipfam htem ejufque traclationem fpeclet judieifque perfonam potius confirmet. arg. I. 2. \. 6. & feq. C. de jurej. propt, calumn. perhorrefcentiae juramen1 turn verö faltem refpicit judicem ipfum^ i eumgüe a difceptatione caufa? repdlit. d. c. ti. §. cum verö. ibi. fed partes h fua, jurifdictione dimittens. 18. Idque ideö, quia litiga.ns ex defperatione ad hoc facramentum provocavit & plant rejicere judicem coaftus fuit.' Quibus verbis definitionis hoc negotium tacitè feparatur a qucerelh denegata vel protraïta juftitics: Ejeratio enim facit, judex rationis ejus li cis planè incapax fit. \d. c. 11. §. cum verb. fed, fi negata vel protraóta fit caufa; cognitio, eam magiftratus fuperior tarnen inferiori lincjuere poteft , uti judicatum memorat Dav. Mevius p. 2. dec. fupr. tribun. Wifmar. 139. n. 9. £f 10. 19 Diftinguitur quoque hac ratione a jurejurando, quod ii, qui appellant, in Germania proeftare cogantur. R. A. 1ö54. zu Regensburg. §. zumablen 118. B 2 N am  i% GERHAR.DI FELTMANNI, JC Nam fi quis provocaverit ab uno articuJöJitis, quia caeteris feparatus fit, tota caufa non devolvitur ad fuperiorem magiitratum nee hujas jurisdiéto planè tune iuiper.ditur, uti Joquitur & docet Gratianus i. dijcept. foren/, i. n. i. £?. 2. 20. Idem judicium efto de eo facramento, quod quidem non in hac provmcM, fed in Germania dare compelluntur illi, qui revifionem, latinè recognitionem caules dixeris, petunt. Deputationis-Abfchcid zu Speyr. 1600. §. und obvoobL hiebey in errinnerung. ar. Licet & haec diverfitatis ratio dari queac, quod ejerans firmamentum ponat in juftitia non obtinenda, isvero qui appellat vel revifionem pofcuW tvou. \ in de/peratione fed in fpe & fiducia juftitiae obtinenda; fe fundat, nee damno infecto, uti ejerans facit, profpicit, fed id qi,od fententia lata factum eft, corrigere ftudet, /. 1 pr. ff. de appellat. 22. Quando autem juftitüe hic mentio fit in defcriptione , per eam non virtus' aut habitus: nam de eo defperare religio Chriftiana nos vetat & ratio civilis. arg. 1 1. 51. pr. ff. pro focie. Juüitia ergo hic aeïionem in judice juftam fignificat, uti alias latinè dicitur & docui in fpicil. ad pr. Infi. de J. £3?. *J. verb. tributndi. n. 5.! 23. Verba jujïitice \non obtinenda por- i xö oftendunt hoc juramentum perborrtfeentice diftare ab ahis ejus fpeciebus, qua; ob fugam debitoris vel malos mores locum fibi vindicant, de quibus poilea difquiretur & jam dicere reprasfentavi cap. 1. n. 8- 24. Scripfi judicem rejici. Eo verbo hodie veniunt cuncti, quibus judicandi poceftas frve jurisdi&ioins, fwe imperii, live etiam noüonis vi aut ex ipeciali concefiione data eft. rubr. C. de jurisd. cnm. judic. I. 99. ff. de V. S. I. 2. C. de pedan. judic. Jus Omland, lib. 1. art. 1. 25. Reculamus autem hoc juramento judicem catera competentem. Diverfum ergo eft a prasferiptione fori, uti ptüchrè ofttndit Ant. Faber. Cod. Sabaud. lib. 3. tit. 4. def. 5. n. 8- 9. Êf 10. Nam licet in hac facramentum non interveniat, tarnen caufa, cur judex non fit competens, ante litis conteftationem allegari etiamq; liquidö probari debet. ƒ«. C de except. I. 4. C. de jurisd. Gilhauf. arb. \ur. civ. c. 5. ram. 10. n. 2. ê? ?8« Vim. ad §. 11. I. de except. n. 10. 16. Et quidem eum quis declinat hoc facrametvto, quetn fufpeltum effe vel probare nequit ideo , quod caufa , cur iiJum judicem pethorrefcat, ei fola hó- [ ta fit & ab ejus tantum confeientia & [mente pendeat, cap. 1. n. 18. de ea 1 nemini nifi Deo aperte conftare poteft. 111e enim folus eft ¥.*^^yvu?y,t, ut hac in re, qua in mente & animo pkhörrefcentis tantum confiftit, ejus facramento ftandum fit. c. fignificafti 16. 'X. de homicid. Decius conf. 256.12.9. Cunrad. Rittershuf. refponf. Altorpb. 90. §, ftatur. Richter 1. decif. 8. n. 46. Joan. de Anania ad d. c. 16. h. 4. & ad c. 8. X de crim. falfi. n. 4. Niger Cyriac. 3. contr. for. 473. n. 29. 27. Vel perhorrefcens ideo caufam probare nequit, quia non eft fufficiens & fatis idonea ad judicem repellendum, uanquam fufpeótum. Cum tarnen animo horrorem. lummum ideo conceperit, / de precdicto timore fikm )udici faciat /altem per proprium juramentum: uüavtPontifex in d. c. 11. §. cum verb. 28. Quid enim intereft, quo metu compulfus, dum conftet per facramen- 1 turn ejus eruditum , illum non effe vanum ? Et notum eft, ah os ahis effe ti/ taidiores , uti eieganter docet Wefenbec. parat. ff. quod met. cauf. n. 3. in fi. | 29. Ad hoc juramentum etiam quis 1 confugere cogitur , quia ejus rei fufpi| cionis fcilicet, ■ caufam allegare non audet, i uti poftrema defcriptionis verba fotu.nt & teftatur Vinc. Carddus de remed. con\ tra prcejud. fent. except. 120. n, 10. Si| mih'a Mis ümc ques Anton. Faber ad tollendam aéiionem ex l. diffamari C. de ingen. manum. fcripta reliquit part. 3. decad. 51. error. pragmat. r. vei bis; Oiiid fi fuj'psiïum habeas judicem ex taufis tarn. occuitis aut dubiis, ut eas allegare nobis vel probare non pojjis. 30. Qua; optimam lucem capiunt ex eo quod DD. Ordines Ducatus Clivise & Comitatus Marca; dis 15. Febr. 1668. illuftn regimini Clivenfi exhibuerunt , verbis: „ IVodurch dan ein folches in rech„ ten zulaffigcs juramentum per indirec„ turn gantz aufzgefchloffen mrd, indeme. „ die partheyen offtmabls erbéblicbe ubrfacben „ wijjen und haben, welcbe fie nicht eben ,, bekant machen durffen, noch jedes mabls : „ beweifen bonnen, „ So ïvird gebeten dafz folcher betveifz-. „ thumb und angedreixete ftraffe abgeftalt 9 „ und defzfals bey den gemeinen rechten ge~ „ laffen voerden mógen. Verbo tenusred„ dam. Per quod ejusmodi perhorrefcen„ tisa feil. quod fuo nomine appellave„ rant in iis, qua» pr&ecedunt, in jure „ permiffum juramentum per obliquum pla■ i „nè tolliiur, cum litigantes fapius rele- van 1 23. Verba jüjlitiaywn obtinenda por- j uti poftrema defcriptionis verba fon.i.nt  de JURAMENTO PERHORRESCBNTL£, &c, n „v.tntes caafas fciartt, & habeant, quas „allegare ita nonoudent neefemperproba„ re qiieunt. 0o petitur ut ejufmodi pro„batio, tffancitapoznaabrogentur, (fed „ in re jurtcommuni relinquantur: „ v. i4d quod nomine Sereniffimi ren fajpcum fuit, In dieftm folie das gemei- I w* w& und die üblicbe obfervantz /tof agrafen und info weit ^publicirtesde.cretum quoad poenam auffgeboben wer„denundfeyn. Id eft. In kac re jus „commune & obfervatus mos locum caiiet „ © ttgRw publicatum decretum, quod ad „pcenam Mlnet, fublatum efio. C A P U T III, *" : • ■''.■■mjg/i4 Qyomodo juramentum boe J/fïrat d recu- ' iatione l'afpeéti fadlcis ? & cur in tac'Jkfpicionis caufa probari debeat ? ) J jTrumque optima* & egregia ratione ! KJ conftatl Apparet autem tam inde quam ex tota defcriptione , quod haec ! res etiam plane differat a recufatione iu~ aas fufpettil Qai enim ad juramentum ferhorrefcenths provocat, ille orrine firnwmencum ftatuit m fuo horrore , neenc ideo (latim' judicem fuCpeÜum dier, CWri ob aaverfarii potentiam j quam & ipfe juaex fonmdare debeat, judicem adverfari forte corapellatur. d. c. n. s. cum Vtrö. de refiript. in 6. 2. Cum verö quis judicem dicit fufpeftum , tune onerat famam judicis: *rg. I. io. L. quando provoc. non eft nee. Imbert t, inftit.for. 4P. m. f. prodite- i mm palam, quod aliquid infit ipfi judi- i ci , cur eum recufet. Et quia ex ufu ion id nodie fieri nequit niii ex caufis praegnantibus, qme ftgnatè treffenlicbe und bwcghcbe uhrfachen appella'ntur in ] ftirejul .& Mant. cap. 20. &erheblicbe i vbrfachen dictmtar z» yy lvanon.Ontó-z. Jf«fe. arf. i. *J 3- Hinc, fufpicionfs caufa non pro- ] bata, vd teip. reclores vel alii homines iufpacan potent, judicem aut fordibus c corruptum aut a\\ter contra jushominum y % V fm p£Caffe • S*?è enim ac- i euh , quod vetere ja^atur proverbio: 0 Calumniare audaüer , fm^r aliquid hce-i r. 4-. Et haec ratio eft cur cauf* fufpi- f cioms probatio neceiTuria fit; Neque e- £ j mm vagari debet cum difcrimine alienaa jexiftimatioms, fed defignare & certum [ fpecrahter dicere , uti ait Ulpianus in • 7- pr.ff. de injur. L i6.ff. de dolo ma- lo. 5- Eft autem fu/pefti judicis caufa exprimenda jure quoque civnï, 1. 9 pr ff de lib. cauf. ex fententia veteris interpre^ tis Martini, quam ita veram, ut evangehum verum , ait Fred. Senenf. ad 1.1 rj. V. de judic. quamque probant Franc. Raguell. ad d. I. 16. Vultejus de judic. Uk) 2. c. 7. n. 224. Uico Ummius difp. ad proceff 1. ». 57. Diffentit poft Johannem veterem etiam interpretem & DD. Comm. DoneWus 17. comment. 25. ck ejusepitomatorVmm'u5 i.Jurifpr. 15. 1 6. Sed & probanda eft ab eo ,'qui Andamentum fuum pofuit in fufpicione. Octav. Cacheran. dec. Pedem. 84. n. 6. Ahoquin injuriarum tenetur s uti poft Bald. & Angelum docet Bajard. ad Juh Uar. recept, fent. § injuria. n. 28. Carpzov. p. 4. furifpr. for. conft. 42. def. 9. num. 4. Quodque magis eft, alii quoque pcenê coerceri poceft uti poft Bajard. ik Cavalcan. Chriftinaeus tradit 2. decif. 148. n. 9. cui & adftipulatur. Mornac." ad l. fi. C. de judic. 7. Et licet folum jusjurandum loco probationis cedere opinentur Gloff ad rf. /• 16. Bard. ib. & Bald. n. 7. bahe. n. 7. Caftrenf n. 8. Leraph. de Öeraphims de privil. juram. pr. 7. n. 2. ibique Mart. Benckendorf. in not. n. 1. 8. Contrarium tarnen communiore interpretum calculo receptum & ufu fo•end comprobatum , uti teftes in eam rem ftmt xVlafcard de probat. vol. 2. conti. 953. uel ut in al. edit pj4- 8. Pacfan. de probat. lib. 2. c. 45 n. 89. ^hriftinae. d. decif. 148. n. 20. Chrift'oph." "refpi de Valdaura torn. t. obf. 9. q. 4 1. 18. Éf 19. p. Quod & Juri Omlandico conve. nens eft. Nam in ejus lib. r. ^ 26. egitur, bewyjen aldaar den rechten genoegaem, dat hy geen Richter beboert te wef». Id eft oportet fufficienter probare amd tyetiorem'magifiratum, quod is inerior judex effe non debeat. 10. Cum id enim jubeat, ut veritas aufae, ob quam judicem fufpeótum diifti, oftendatur, genoegfaem quod eft iem ac fi diceres fufficienter. Webaer bfi prattic. verb. gnugfamb. Cujus fynoïmum cum fit fat & liquida, dichter 2 adverb. Ut. S. n. 4. ejus in Jocum non iccedit jusjurandum, quia hoc non fufcit quando lex requiritj ut liauido re's B 3: pro-  rï4 GERHARDi FELTMANKÏ, JC probetur. Jaron. in l. fi quendo. C. Undt vi. n. g. ubi allegat fcalicetum. Georg. Frantzke 2. var. rejol. 14. n. 29. j 11. Fortius id de jure reip. Groningano-Omlandica; adferere audeo ideö quod fecundum illud etiam judex ordinarius tanquam m/pecius a caufae iftius cognitione in totum removeri queat, d. , lib. 1. art. 23. Si ait lex, judex fit decla- j ratus adverjus vel idoneus, proximus in } ejus leeuw, fuccedet & caufam difceptabit: Quod & continetur inftituds Tremon. d. art. ï. infi. ibi; ad alium in ejuslecum fufficiendum , petetur. 12. Hoc enim cafu jure quoque civili atque adeö omnt, ad removendum ordinarium judicem , haut faüs eïïe tacxa- ! mentum ejus, qui eum fufpeëtum dixit, fed fuvpicionis caufam probandam eflh poft Capycium & Marantam fcriptum I reliquit Seraph. de Seraphinis d. priv. 7. . n. 7. ': 13. Quanquam , ut nil diftimulem ,1 frïihi fixum immotumque animo fedeat , id non effe jus fmgularememoratse, reip. quod ordinarius judex poB.it in totum removeri ratione ejus litis decidendae, fuper qua ejus fufpicio allegata, fed & I jure canononum, c. 4. X de foro camp. c. 61. X de appellat. Gail. 1. obf. 33. nu. j ï. Mafcard. d. I. n. 14. atque etiam civili id conflitutum effe. d. I. 9. de lib. cauf. I. 4. C. de ped. jud. I. 1. C.fiquac. frad. pot. Cardin. Hoftiens. fumm. aur. tit. de recuf. n. 1. Cujac. 9. obf. 23. Ummius. d. difp. 1. n. 56. Zoef. ad tit. ff. de judic. n. 96. Struve ibid. n. 11. Richter ad auth. offeratut. C. de Ut. cmt. nu. 6. Etiamfi aliter fentiat Bartol. ad d. auth. n. 1. Jafon. ibid. n. 4. Mafeitd. d. I. n. 15. Seraphin. d. I. n. 5. ibique Benekendort n. 2. Merula prax. civ. lib. 4. tit. 40. c. 4. n. 2. Chriftinae. d. dec. 148. n. 17. & nuper Cl. Pagenftecher Irner coit. 45" S- 7; . . I , , r 14. Haec tarnen mimme tranenda lunt ad jisjurandum perhorrefcentiae , licet ïd veile videatur Rofenthal de feud. cap. 12. concl. 4. n. 63. Abfurdiffimum enim foret eum jurare, qui fufpicionis caufas probaffet, adeö ut ei allegandum effet, quod exftat apud Ulpianum in l 13. in f. ff. de jurej. za-fonttüs i*>i è'pvs: pctulanter ne jurato: 15. Hoc idem fenfit olim Gloffa. ad d. c. jïatulum. §. cum verb. in verb. faltem. Ubi inquit, Nota, quia fi aliter fides fieri poteft, id fieri debet: ad juramentum enim recunitur folüm in aliarum proiationum defecluim: 16. INec quiram erit, qm contra res judicatas & jurifprudentia forenfis auétorum fententiam ncgavcrit a Papa Bonifacio jus novum effe introductum, cum id utrifque probetur, uti videve eft. decif. rota Ram. 3. tit. dt refcript nu. r. Gamïl. Borell. torn. ï. decij. tit. 56. n. 4. êf 50. Felin. Sand. add.c.^.n. 13, Mynfing. 3. obf. 58. Annot. ad Roding. ' pand. Camer. lib. 1. tit 15. num. 11. 17. Ratio autem cur tune, fi judex tanquam fufpeclus recufatur, caufae probatio neceüaria fit, nee hac in re jurijurando ftari pofiit, praeterea depromi poteft ex eo, quod dixi judicis arbitrio eum puniri pofte, quando eam non oftendit eilè veram, ut cicrametumper| juni id Vdcramentum recipi nequeat , / utï in re ümili docent Coras. ad l. gr. de jurej. n. 32. Carpz. prax. crim. p. 2. q. 97. n. 9. cf ic. 18. Praeterea non favorem meretur , qui contra charkaüs Chriftianse > officia ftatim vel famam vel eximatio; nem judicis onerarê ccepit per id, quod | eum fufpeéium appeftavit. arg. I. 37. §.1. ff. de minor. c. fi. Xde immun. ecclef. Pruckman. 2. confi 5 n. 277' 19. Quod contra fieri debet , quoties quis ex horrore bono, qnem erga fanc- , tiffimum numen habet, parcit exiftimationi & famae fui proximi. arg. Lucct 18. verf 11. & feq.öc Te in horrore tantum fuo fibique ratione damni infecH faas malo, fundat: nam is nulli nifi ipfi & Deo notus Cam. Borel. torn. 1. decif. tit. 56. numer. 45. C A P ü T IV. Cóntrariafolvuntur, Pacianus, Donellus, Ös Mevius refutantur £f leges decla* rantur. i. NOn ergo cum Fiavio Paciano aliisque, quos poftea refellam, opinemurj jusjurandum haut fatis effe pro probatione, ut is fcribit lib. 2. de probat. c. 46. n. ion 102. & 103. Aliter enim docent cuncli juris noftri conditores, quos antea adduxi, c. 3. tu 16. quique indiftinélè jusjurandum fufficere ajunc atque alicujus caufae probationem a perhbrrefcente non flagitant, quod etiam minimè faciunt Jacob. Puteus. 1. decif. 27P- Pr' Marcel. Cala de modo artic. & prol\  de JURAMJ2NT0 PERHORRESCENTLfi; &c; " ^ j u iv n. iw ^ i> i. kj r L,r prol. glof. un. §. 2. nu. 84 r. Cafp. Guil. Scipio lib. 3. decif. rota Spirenf. 213. Cacheran. conf. 69. n 11. 1. Sed ipfe Pacianus d. c. 46. ra. Iïo. poifca fubjicit, ^nod fi poftea dubitahiturf an P^pter ülam caufam quis timeatj *« «033 tó72<; Je ïz'more teftabitur ipfiis juramento: Eft ergo in eadem me mentum, ut adnotaverunt Gloff. Bart. Bald. Angel, cj Fulgof. in 1. fi. pr. ff] quod met. cauf. 7. Refpondeo (1) quod ex hac lege i non onatur praefumtio juris & de jure, 1 Fd juns de hfto. Petr. Coftal. ad d. I. fi. 1 Quare contrariam probationem recipit 1 ïion fecus ac alias ejufinodi praafumtio- 1 nes, quas probadonibus vinei argumen- < to d. I. fi. docet Mafcard. vol. 3. de prob 1 concl. 1378. n. 73.. Ut proinde hic facra- 1 memo perhorrefcentis iocus fit, per ea qua; tradit idem auctor, vol. 2 conti 1 1057. ». | 8. Sciendum eft (2) praefumcionera | unam ceffare, fi alia accedat, quee fortior fit. Mafcard. d. vol. 2. concl. 1056. n. 6. Longé autem fortior eft ea, quai facit huic facramento locum, cum neme» immemor faluds seternce prsefumatur. /. fi. C. ad L. Jul. repet. Menoch. 2. prei fumt. 61. n. 1. rj? 2. & pulchrè Cacheran. detif. Pedem. 66. n. 14. 9. Nee redcendum eft (3) qUOd adducta lex concepta fit de eo cafu, quo quis caufatur metum, ut refcindatur id, ad quod vel in quo jam alten jus quaefitum. Conftat autem hac in re non facilè jusjurandum recipi, veluti poftAbbat. & ¥e\inum in fimili re argumenta] tur Hippol. Riminald. 5. conf. 323. n. 2. j 10. Sed rejeédo judicis eft res rriodici pradudicn, uti poft Anchor. öc Alexandr. loquitur Seraphin. d. pr. 7. n. 3, ut juramentum iftud hic facilè locurn inveniat. Sichar. ad l. 14. C. de judic. n. 14. 11. Et fi dare & praetermietere ve\im, quod hac in re tertii., cum quo lis eft, interfit: quia is procuf a iaribus óe fortunarum fede cum ferum fuarum negle&ione majorumque expenfarum erogatione judicio contendere nee non primi fui fori beneficio carere cogatur. arg. I. 4. C. de jurifd. Nov. 86. c. 1. 12. Quod enim ad expenfas adtinet, eas recipiet, fi juftam habuerit caufam. I, 13. g. 2. C. de judic. c. finem litib. Xds dolo & contumac. Gail. 1. obf. 24. n. 1. Quod fi ea ipfi non fuerit, fibi impute% quod contendere potius maluerit, quam iedere arg l. 203. /. de R. J. I. 1. f, de moff. teftam. junct. I. 1. ff. de edendo. 13. Si adverfarii caufa fuerit dubia itifque incerta;, cur non potius cum eo :ranfegit? arg. I. 1. ff. de tranfatl. juntc. ditt. I. 13. pr. Sed, etfi damnum & inzommodum fentiat, id neminem fugere dejet, majorem imo fummam rationem eiTe, mae pro aequitate facit; nam,noftra difciplina eft ars aequi & boni. I. 1. f. de ¥ 5f J. I. 90. ff. de R. J. I. 8. C. de judic. 14. Quid verö iniquius efiet quam coam judice litigare , quem perhorrefcis ?x caufa, quam teftibus aut inftrumen:is quidem probare non potes, mente amen tua ita tenes & fentis, ut horore ideo contremifcas & metuas, ne raufa tua triftiftimum fortiatur effeftum, iti diflerit i ancred. de ord. judic. lib. 2. it. 7. pr. 15. Ut non memorem (4) quod Ul)ianus in d. I. fi. loquatur de mstu illato ion a judice fed ab aha privato. Hic autem  \6 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. autem nobis fermo de horrore, quem ab ipfo magiftratu patimur , quodque id accidere ahquando poflit evidenter colligitur ex. I. 3. f. 1. ff. quod. met cauf. & arg. I. pen. ff. de J. & J. I. 55. ff- de re jud. 16. Si enim in re ad fe non pertinente iniquè & malè decernere queat, veren' utique potes, ne in te cudat fabam & malè pronuntiet ex caufa, cujusmens tua fibi confcia quseque jam iplum judicem tangere ccepit, vel quod terrificetur a tuo adverfario vel huic bené & tibi malè veile jam ex fiignis conjeótes non tantum, fed & in animo tuo firmiffvmè credas. arg. d. c. 11. §. cum verb. ibi merito & Gloff. ibid. 17. Omittendum id etiam non eft, (5) quod faepe memoratus Ulpiani locus agat de eo, qui claram dignitatem fe kalere pratendebat: quique allegat metum fibi ilJatum fuiffe co in loco, ubi & copia hominum magna & magiftratus fuit, qui adiri potuerit, quo etiam pertinent exempla Mornacii ad d. l.fi. 18. Quod autem non litibus impliciti qui clara dignitate no fulgent ? An non etiam fcepiffimè contingit, ut non fuperior in eo loco magiftratus fit? Haec fanè cum ita revera fint, quis negavelit amplius juramento perborrejeentice ftandum elfe? Cum etiam leviores probationes fufheere fcripferit Ant. Faber in ration. ad d. I. fi. pr. 19 Quinto allegat Pacianus d. I. n. 107. fibi confentientem Joh. Andraeam. Sed cum uterque fcribat de eo, qui adïetit locum non tutum, id nos turbare non debet, cum facilius hocprobaxipoffit, quia id a caufa extrinfeca magis foepè pendet, Pacian. d. l.nu. 104. ideoque jusjurandum tune non fufiicit. Zanger, de except. p. 2. c. 5. n. 6. 20. Pergit dicere; Sextb fi talisprobatio per juramentum indiftintte admittcre* tur , effent fuperfl.ua leges , qui dicunt vani timoris nullam effe babendarn rationem: Nam quilibet inaniter ac temet-arte timens jurando fe timere eluderet difpofitiowem legis. Imb dixit Stafilceus, quod bo~ die in caufis profatiisfecundumaliquos prac%icos non fit confideratio ad juramentum •pirborrefcentia, hoc propter periculum qnimarutn, cum midti fint faciles ad jurandum & faciliores ad dejerandum. 21. Tkfponfum fibi (1) habcat, non indifiinSte eum admitti, fed probabili fufpicionis caufa acccdente, uti Notator ad Roding. tit. 15. n. 11. fcribit & aperïis tibiis è loco tradetur. 22. Fatetur (2) ipfe noftcr Fuïvius, quod tune, ft prajnmticnes & indiciatimoris pr&cefferunt fuper metu perbornf. centia ,. concedüur juramentum: uti ex Anchorano docet d. c. 46. n. 108. $f vel allo modo. 23. Non effe vanum timorem (3) efficit jurisjurandi religio. Quod licet femper ob metum numinis terribile üt9 uti inquit Reufner. 3. dec. 2.77. 51. tune tarnen maximè vani timoris praefumtionem tollit, fi is, qui ait fe perhorrefcere, bené prius fuerit edoótus, quid id fit & quam gravis ptcna perjurio pofita ; quod ein gelebrten eyd, id eft jusjuran. aum cruditum Germani appellant , P. H. D. Caroh V. art. 107. Befuld. tb. praei. Ut. G. n. 29. 24. Porrö (4) reYigiorü judicantis rehnquitur, an velit decernere jusjurandum perhorrefcenti. arg, l. i#4. ff\ tie J. juntl. I. 1. in fi. ff. de jure delib. JVam leepe in foro negatam ïuiffe hujus facramenti facultatcm ei, qui non horrore gravi fed Jevi metu , quem GaWi une terreur Panique appellant, timebat, ne aequum jus obtineret, accepi & memini. Pro quo facit Gloff in d. verb. tneritb. nota verbum: quia diceret fe dubitare ubi non eft dubitandum, non excufatur. 25. Stafilaei auctoritas nos franger; non debet , cum nemini major fides adhibenda quam ejus rationes potucrint, uti ex Auguftino fcribit Franc. Sarmiento in prafat. defenf. contra Navarr. Deinde quia fupremae curiae id juramentum amplexae. arg. I. 37. ff. de 11. & tot tantique alii juris interpretcs contrarium docent, erg. I. un. C. Tbeod. de refponf. prud. ubi legitur; quod licet Papinianus fingulos vicerit, ejus tarnen auctoritas duobus cedat. Idem Rabbi Jofe Ben Chilpcta adferibunt Ebrcei, uti vidcre eft apud Seldenum de jure nat. & gent. ad dijcipl. Ebraor. lib. 3. cap. 9, 26. Ratio Stafilaei a periculo perjuriï deprompta fi vera eft, multum jurisjurandi genus tollendum erit. Tollatur abufus per obfervationem facramenti eruditi, eincs gelebrten eyds & maneat ufus hujus coinpendii juridici! c. neque enim 1 \. q. 5. Oldevop. de jurej. in alter, anhv. 11. 8.v Vide &, fi tand, quod fcripli traü. cod. c. 4. n. i<;. éf 20. Rectiilimo ut Stafila-i auéforitate «Si ratione llil'que deque Uubita contrarium docuerit Sirsm. Scaccia lil', i- de judic. c. 66. n. 25. Quanquam, ftverumamamus, Staiiloeus non in totum reprobet jusjurandum pcrbcrrefcaitia, de quo loquimur , fed  JURAMENTO PERHORRESCENTUE, &c. U is-u wumui tune aiocam ene negat, caufa fit profana & ievioris momenci in arduis autem Babas, quarum seftima tionem iudid#arbitriorelinquit, cenfet quem tuw poiïe ad hoe facramentun provocas?. in tratt. de liter, juftü. rubr caufa ecclef. quib. committi deb « o *. Vulgö creditur diflèntire Gailiö: j. obj. 28. n. 3. Sed eum reeïè de caft «fenegatae vel protraftae juftitia; interpretantur Treutler. 2. difp. ^ tb 6 h. 6. & Gr^n.d.conMVn% él emm, :d non ab animo Jitigantis, fed a facto non folum judicis fed & Jitigantis pendeat, non pnefumitur in judice neghgentia, mfi oftenfa fit iegitima requiütio, uti pro Gailio ratiocinatur Setfer dejuram. lib. 4. c. 12. n. 14 28. Objickt rnihialiquis; quodadrmfia hac fententia, judex fase junYdiétio1115 exercitio non fine dedecore privare- I tur, mi in re ümili eft fermo Carpzovii jttfroceff jur. tit. 3. art. 4. n. 92 j _ 29. Ut non reticeam, quod jurifdic- ' tiores patnmonii fiteffecta, utialibido- ' cm w «fc ;«rff i« „ # ad rem c 22 l «. 40. Cujus fruélus cum in fportulis'/ conhdat is nernim detrahendus. arg. I \ 2. ff. de hts quifui vel al. jur. I. l x.ff de ] R f. Qu* funt argumenta diffentien- 30. Dico autem neutrum hac in re metuendum eüe, Non nrm* „ • cis fufpeéh óc ejusejerationem, qU4 fit aperhorrefcente, uti plenè docui c. 7 ». 1. 2. 3. 4- 17. 18. cf 19. Cumqué 1 aha conjeeïura hic capi poflit, fequitur mjun/e «omine ejerantem non t^n conjil. 9. n. 20. Farinar *, „ jL f . J f 105. «.,28. lannaC-^-3-^«™. c 31- Silere nee hoc debeo, quod non „ allegans judicem fufpeélum fed fefolum n m fuo horrore fundans, jure fuo utatur. I t C- £x: k nfcnPt- ^ 6. quare injuriaj C reus dici nequit arg. I. ,3. , ufllu ) i^'P-A:I.F.confl.42.def.9.n.o. ? & eleganter irfe Mevius p. decif. 51. £ * 3-l-&feq. J J ■ * tui^^'T/jaaurarP°rt«^um trac- £ Secfj ? ?CCrf P°lïic> %ius judo gtea™ olera^s ent contra /egum * illud fcias,^quod nrivtói - .Sed&,J^ 33- Quod etiam natura/i, joffit» ita £| 1 velitfuum cuique tribui, ut non diftra- ï, r. ff. depofitt Perhorrefcens autem ju - 1 petit, qu,a de damno, judexaSSi ' de ucro certat. Cardin. ïiffl ^ 14. n. 5. & per tot. Ut D P • dJr\l?a/\tandem alle^ Mevius rf. 1 ^ «y. 154- profumitur pro judice melius & non debet ftari in re tanti Lmen7fot fu rata afferttmi, nee tribui id nudJalitt jus ex affeQu aliquando fequiori opinioni nee ettam dum alio remedio\onfuLm efll poteft mjudias contumeliam extra folitum judiaorum ordinem permitti: t 35- Nam praefumtio debet cedere ve- ntat! quam perhorrefcens fuo jureW tóoteftatur arg. I. * ahJTg. B- 2-Jr- de jurej. Schneidewin. ad d ö /11. ». 1. Dande prasfumtio debilior 'vmatur per fortiorem , uti poft S Decmm & Jafo CarpzovlTdo e^ num 6. Longe autem fortior eft ea quod nemo cum periculo animse fit pet raturus. c. 4. n. 8. F J ■ 36. Preeterek ignorare non dehes ounA iftud enuntiatum prcefumitur pro 1^ eum fciiicet juftè judicaturum a/tftl: nam admimftraturum l. 2. C. de oWc S JJL Niger Cyriac. z. tfr, 107. ». 9. ö».2. comr.for. 381 « « X de argumento rei noftrae fimili, ubi le Protra^ & dene,ata juftitTqu^rf ur, tradit Johan. Koppen. 2 *V ^ 'Z- 12 ® J3- Unde ?radtttfm%4* eminem praefumi bonuminpraejifum ^.ÜSÖft*in te™inis teS . c. Jtatutum Felmum, Decium&Melocnuun fcribit Vinc. Carocius deremed. mtra prcejud. fent. except. 120 n. 13. .37- Quod de re tanti momenti dici'tid unime verum eftutirepraefentavi b.c 4 .10. Hinc difcimus facilius repelli poffe idicem quam teftem Zafius Jrf l. l6 • de judic. n. 20. Mafcard. 2. de probat nel. 953 mm. 18. Fafmac.fragm.crim 2. verb judex. n. 788. Maynard. i. af Tbolof. 88. n. 3. Hiltrop. lib. 3 oceff. c. 13. num. 20. Henr. Einfchot" 95- ». 18. 38. Hoc quoque quod defequiore opiwc ex alJegat nil facit proper •isjurandr relhgmnem, & fi velic, uf 3 judice praefumatur , cur non etiam 0 ejerante, cum omnis homo prafuitur bonus, donec contrarium probe- arg. I. 18. $. i. f. de probat. c. du«. X deprajumt. Wefenbec. parat.ff.  «3 G E R li A R lri FELTM ANNIjJC. d. t. n. uit. M.erioch. 2.prafumt. 61. num. 1. & 2. 39. Vellem ut explicuiffet quale id fit aliud remedium , quo perhorrefcenti confultum effe poffit. Si de recufatione judicis fufpecli loqui fentiat, id remedium faepè arripi non po/Te fciat, uti traditum c. 3. £f 4. per tot. Si verö appellationem intelligat, prius gravatum effe perhorrefcentem oportebit, an ergo non melius eft pejerationem in tempore praeyenire , quam poft vulneratam caufam remedium appellationis quaerere? I. fi. C. in quib. cauf. in integr. refiit. nsceJJ'. non ■ efi. 40. Prsefertim cum ita fumtibus in | prima. inftantiaerogandisparcatOT , quod ' ut fiat reip. interefc uti fcripfi in tralï. de jurej. in alt. anim. cap. 10. n. uit. & docent Pruckman. 1. conf. 46. n. 115. Georg. Mundius a Rodach de diffamat. c. 6. n. 32. fi* 33. 41. Pollremum k judicis contumeliadcpromtum hoc jam confutatum. antea, quodque contra folitum judiciorum ordinem jd fieri refert, id oppidö faHhm. c. 2. n uit c. 3. nu. 16. & c. 4. num. 25. Cum in tribunali Germanias iupremo id in viridi fit obfervatione, cur id Vifmariae non fequuntur? Nam licet inde Spi ram non provocetur, cum tarnen Imperio fubjeeti fint, id , fi vellent, fequi poffent. arg. §. fi. I. ds fatisdat. R. A. zu Regensburg 1654., §. 137. Mundius de diffamat. c. 7. num. 37. 42. Addam & hoc, quod judex qui ejeratur, id aegrè ferre non poffit, fivelit fequi moderationem hominis pagani: Licet enim D. Paulus perflringeret Feftum; aquitas tarnen hominis Romani ob/ervanda eft, qui provoeanti a fe ad Cafarem indulfit, qua res videbatur cum fui aliqua ignominia conjunüa effe , uti fcribit Bened. Aretius acl Aitor. c. 25. ^. 3. & Jacob Gorden, ib. verf. 1. 43. Nee eft quod quis dicat jusjurandum contra jus fuperioris /ïinianus m xV0ü. 82. prafat. ejus rei femper racionem habere nequeant. I . 24. Et quid fi tu judice fis Jongè j jnferior? an eum tibi malè veile omina- ' jberis, quod non, cum ei honorem ex- j hiberes, idem fecerit tibi? Minimè ! | cum inferior potiorem folvere nequcat vei 1 ligare uti ait Papa in c. 16. X. de maj. & j cbed. ibique Gloff Ut. b. \ 25. Ut non dicam quod familiaritas | & arftiffimuiü amicitiae vinculum foapè , hoc efficiant, ut alter akerum praete- j reat nee fibi faktem' ore dicant aut cor-1 pore teftentur, cum animo /ibi omnia l faufta & feliria optare fatis putent. 26. Hxc cum adverteret Gothofre- •. dus , fcriptüm rehquit, non aliter ex I omiüïone falutationis inimicitiam colhgi \ judicemque recufari pofie, quam fi antea tefalutare folitus fuerit, in not. ad' Schneidiv, d. n. 3. [; 27. Intereft & fcire nationem, utiio- l] qmtur JCtus in l. 31. §. 21. ff. de JE.nl. • \ ed. Quare licuti Merula d. c. 4. n, 12.il tradit, quod Italis & Sicuhs id hnquere j debeamus folis, pojfe eum rejici ut fujpee- i turn, cum quo inimicitia reconciliatio in- t tervenerit: ita & hoc ad eas gentes po- a pulosque relegemus, qui moleitiilimi civihtatis morum funt exadores & exifti- r mationi fua? nimis carè precium ita- li tuunt. _ 28. Diaimulare tarnen hoc nolo, quodlt fi & ppftea quam reconciliatio interve- c mt, horrore non definas, & nil nifi fi- /'a muiationem deprehendas in eo homine, I eum ejerare pollis, cum inter mortales I fi: longa fit differentia & ingenii &inftitu- hi tionis. arg. I. 3x.pr.fi'. de folut. de quo ju jfuperipr cognofcet. arg. I. 1. pr. ff. de Q jure delib. Qui advertet non tantum ad Q ejus mores fed & examinabit, anrecon- dt cvhationovè fit fada nee ne? Farinac. ril f ragm. crim. p. 2. verb. judex. n. 866. de 29. Sicuti & id fieri poterit, fi ex vi- tas fhse inftituto judex id inter inimici- qu fcas Cigna ponat. Quod fi enim bis aut be. £er te non ialutavesvt eum te praeteriret lik vel id facere ex lege morum deberet, qu huic junjurando Jocus ïuturus eft. arg fui l- 3. C. de epijc. aud. ral f 30. Ejerari etiam poterit judex a meo V. aaverfano Gonftitutus, nam ut ait Gloria Aj. . in d. c. flatutum. verb, contra eum. ibi vix j fm inveniret aStor in civitate Etifcopiju-. dicem, qui non faveret Epifeoto. arg c accedens. X ut ute non mU Qu convemt inftitutum Coloniae Agrippinentis tit welcber mit dem Ratb oder Staat zu Jchajjen. 31- Et cum tanquam fuipecftus recufari queat is, cum quo judicio egi, hcet pro eo pronuntiatum fuerit , uti tradit farinac d. I. n. 268. fortiore ratione defenditnr ejerationi locum ideo efle debere? Cujus etiam copia propter litem fini tam. fada fuit in exemplo quodam poftea memorando. 32. Pergamns luftrare caufas. Judex qui m. numerum Dodorum cooptatus, nee tarnen feientia juris civilis exceftens eft., rejici potell, ü guseftio efiët va.'dè hibuhs; nam ea non convenit cum Doe tore groffoi uti Baldi verbis poft Tafonem [oqui amat & opinatur Mafcard. d. concl. %. 24. & docet Aufrer. d. tra£t. n. 34. 33. At fihoctolerabileEridospomum, multö magis ejerari poteft judex juris feientia non imbutus, fi quaeftio fit juris ion fa&ii iliam enim fcientiam inomni udice tune meritö defideramus. Nov. 82 )r. Bachov. ad Treutl. 1. difp. 12. tb. 7. d'. ^uanquam apud Britannos vix xx.annis egum peritiam, qualis judicibus eft neeflana, quis adquirere poflit, uti apud Hos agens didici & teftis eft Joan. Forsfeue Cancellarius olim Regni. deLauib. LL. Angl. cap. 8. 34. Etiamfi enim hodie vix fit natuih ratione praeditus, qui fibi non molter perfuadeat, fe ejus ductu aequè faere ac JCtos, id tarnen imperitiae aucüitati imputandum dicit Crefpi de Valaura 1. obf. i. pr. n. 1. Diff. Barbofo 11. 15. C. de judic. n. 3'. 35. Quinimo, licet juris fit callentifnus nee tarnen caufirum , de quibus ' ; _ eft , experimentum habeat , ad hoc sjurandum provocare poteft. d. Nov. 82. uid enim fi quasftio fit facli non juris? uid fi non ex iegibus fed confuetudine cidenda ? Haacprudentiflimos juris Quiium fallere poflimt. arg. I. 16. in fi.ff: ftatu bom. jun£t. I. 2. ff. de j. ƒ. ign. 36. Ut non reticeam, in judiciis aeitatis bonique publici rationem efle haidam. /. 8. C. de judic. Jus Omland. 3. art. 73. Certiflimum verö eft, ad in quaeftionibus de bono & aequo auctoritate juris feientia perniciofe erur, uti Celfus ait in l. 91. §. 3. ff. dé O. & Ordo Juridicus Groningas 14. ril. 1668. refpondit. n. 17. G 3 37- A-  U GERHARDI FELTMANKI, J. C 37. Adeö ut duriffimum fore exiftimaverim, fi eum, qui nunquam foro fe mancipaffet nee in fcholis de iis, quae in ufu habemus, quicquam|audiviffet & tribunali effet admotus , ftatim atque pedem Academia extuliffet etiam cum honefta miffione, ta perhorrefceres nee tamen eum cum facramento repudiare poffes indite, quae plurimum fadi, confuetudinis & ftyli forenfis haberet: nam verè Cömicus 'Adelph. act. i.fc. 2. _ Homine imperito nunquam quicquam injuftïus eft: . 38. Qua ratione aliquando lege cautum ut harum rerum judices intelligentes effe oporteat. Jus Omland, lib. 1. art. 3. è? feq. Ducis Wilheimi Cie non bené inter fe convenian etiamfi in peregrina fede morentur ó koe locum capiat; Lands-man, Schands man. id eft conterraneum conterraneo eft lupum alterumque alterius probra aliis fa pe aperire. Illud autem dubio caret, ju dicem, qui contrarias fadionis popula ris eft, pofte ejerari ab eo, qui mala fovet partes. Capycius. decif. Neap. 138 num. 2. Quin & rejicere eum, potes fa cramento, fi uni ex popularihus ve etiam cognatis abs te ajant injuriam ef feinlatam. Matienzi. d. part. 3. c. 55 num. 14* 41. fudex autem fi ab ambobus liti gantibus eledus fuerit an tune eum quo que ejerare queant, videamus ? Et ho bon tantum negari, fed & illud pro cei £0 haberi debet, quod fi ex defideri unius datus fuerit, ab eo ipfo ejerari non poffit. arg. I. 9. ff. de negot gejt. auth. offeratur. C. de Ut. cc«£.Brunneman. ad l. 16. C. de judic. Nifi poftea nova caufa eum perhorrefcendi fuperveniffet. Mafcard. d. concl. n. 954. n. 43. 42. In fumma fciendum eft, quod cum valde grave fit & perquam durum litigare coram eo judice, quem fufpectum tu habes , eum tarnen dicere non audes nee probare potes, Seraph. d. pr. 7. n. 1. multas effe caufas , cur ad juramentum perhorrefcentiae mortales admitti debeant, quas vir bonus & prudens ex animi fui fententia aeftimare debet, quia novum non eft aut commentitium effe L aliquid, quod magis intellectu percipi quam 1 elocutione etyrimi pojfit, Ulpian. in. I. 12. I l.ff. rem rat, bal. C A P U T VI. I Difquiritur curatius an pater tanquam fuf fpectus recufari vel jaltem ejerari pffit, fe ejus films adverfarii advocatus fit ? 1. AN verö eum judicem , cujus fuius . adverfarii advocatus eft, rejicere : quis queat? nóbilis eft quasftio. Negant viri magna? auctoritatis & feientia juris civilis excellentes patrem ideö ut fufpectum recufari poffe, veluti Merula d. c. 4. n. 16. Maranta d. tit. num. 55. Gratian. torn. 1. difcept.for. c. 100. num. 24. .IMaynard. 1. decif. Tholof. 91. num. 1. . Quos etiam memorat Si de totius ferè ; Belgii & imprimis Gelrisa ufu forenfi id : adfirmat Lamb. Gorif. adverf. jur. tract. . 3. part. 1. cap. 6. num. 6. In quam fen? tentiam pedibus etiam ivit Berent van - Zutphen Nederlsntfe PraEtique verb. Reck. ten num. 2. nee non Wiflenbach. ad l. . 16. C. de judic. : 2. Adfirmant id autem Aufrer. d. . tratï. num. 16. & Donar. Vinc. Taba- - rell. de Fatis. de judic. c. 2. num. 25. 1 Qui fimpliciter judicem ideö abfque ju. rejurando & quidem in' totum tanquam fufpedum rejici poffe, fic ut nee litis inftruólio vel relatio ut cum Germanis . loquar, Befold. diftert. de^modo referen. di. per tot. quamque hic Groningae com; miffie appellant, & Galli le rapport &? - formalitez du procez Ant Faber Cod. Saj baud 3. Ut. 4- ^f. 9- num. 6. in not. ei man-  ds J.URA.MSNTO TERHORRESCENTLÊ,- &c. n mandari neque etiam fuffragii jus ei peraütti debeat. 3. QuemadoMSfa* id" in regno Valentie éxpreüa lege fpri cautum. Crefpi de Valdaura W- ï- °kf- 9- q. 3. num. 14. Qui etiam tetti& eft de Sardinia & Majcrica é*Su- 3- num- l9- nee non Arragoa», d 3- I2- Cathalau- rf. /• ««• 15- 4. Eft & media fententia diftinguenriarn , qyi ajunt patrem non pofte efle referentem vel cognitorem eumque hactenus fimplici iftius rei allegatione recufari quidem pofte, fed tarnen eum fententiae dicendae interefl'e & fuffragari non effe prohibendum, uti ante annum & quod excurrit alibi judicatum accepi & ante hac idem fuit Cathahunite inftitutum. Lrefpi de Valdaura. cl. quafi. ». 15. 5. Argumenta adfirmantiuaa hic deftderabuntur. arg. k 2. ff', de probat. Pro illis autem ïlac regula , neminem effe idoneam judicem in ta re, quae ejus commodo ve] damno quacunque via cedere poffit, tradita ab ipfo Merula quod diihculter id probari poffit, quodque infenfum fibi & implacabilem ejusmodi adfeflbrem litigantes redderent, qui animo exulcerato nil aliud ageret, quani ut meditaretur eosperdere, aquo jus abhorret. arg. .1. 7. m fi.ff. deiïrv. export, ut ataque ejeratio hie admitti debeat. c. 2. n. 29. 30. 36. Quae cunóta licet tolerabilia videantur, ea tarnen confutari dices ex fundamento allato ex Ant. Fabro h. cap. n. 27. Quamobrem haec non aliter vera efle ajam, quam fi pater advocati adverfarii I non muitos fed duos, tres aut quatuor I habeat coWogas, cum faciliuseosinfuam 1 poflit trahere fentenchm, uti ratione mJ turali cognofcitur, quare lege vel auclointate id confirmare fi velles intelleftus tui infirmitatem proderes, uti fcribunc Jafon ad l. fi dedi. §.fi. liber.ff. de cond. cauf data. n. 6, Tiraquell. tr. ceffi. cauf. Um. 1. n. 37. J 37. Si pater plures habeat collegasreferre arbitror, an adfideant tribunaii interion, an verö fint fenatores fupremi ahcujus dicafterii? ut priore cafu ejeratio fibi locum vindicet, fi facramento horrorem fummum quis teftetur. Nam familiarius inter fe convenire fibique loqui illi confueverunt, ut metuere juftè pqflis, ne pater humani quid patiatur & filii gratia motus in te cudat fabam atque collegas fuos in fuam trahat fententiam: nam qui ita familiares inter fe praefumuntur ejusdem intentionis. Maynard, d. dec. 91. in fi. 38. Altero verö cafu ejerationi non 1 facilè locus dabitur, non tantum ideo, f 9.uod graviflimi quique morcalium principibus permixti viris adfeflbres fupremorum tribunalium eligantur nee quotidiana & familiari converfatione teneantur, ut verendum non fit unum aliorum partem maximam in fuam traéïurumpartes,. fed & propterea , quod ob excellentiam fumihumque dignitatis faftigiurp, ad quod evefti funt, non tam facilè rejiciendi fint, uti legum pondere multo & aucftoritate interpretum demonftrat Crefpi de Valdaura d. obf 9. q. 7. n. 51. &feq. - 39- Quod autem dixi judicem rejici polfe, fi folus caufam difceptet, etiam/i non ejeretur. b. c. 6. n. 19. & 20 id, fi quis ferre nolit cum auftoribus memorads h. c. 6. n. 1. nee ego hoc valdè curabo & id arbitrio fuperioris facilè relinquo. arg. I. 1. 2. ff. de jure delib. D Sic  i.6 GERHARDI FELTMANNI, J. G Sic ut propter rationes tamen adduótas locum dare debeat juramento perhor- 3 xefcentiae. arg. d. c. ftatutum. $. cum vero ibi. meritb. 40. Dulcis amor lucri, cupiditas gloria? , semulatio aequalium & ambitio po- . pularis, quid non mortaha peftora co- | gunt? Certé Stoicum eum effe oportet, I quem haec non terrificant. arg. I. 18. pr. ff. de Mdü. ed. 41. Quodque caufa advocatum tangat, id poftremö indé evincitur, quod ineadem tanquam in re propria propter fr.mmam erga eam affeéïionem etiam recufari poflit uti fufpe&us, fi deinde judex . datus fuerit. I'. 6. pr. C de poftul. Gil- ' hauf. arb. jud. civ. cap. 5. ram. 10. n. 3. \ Aüg. Barbofa in collettm. ad d. 1.6. n. 12. j ] Landfranc de Ariadno de recufat.num.4.. \. Brunnerrfcrf. ad d. I. 6. Ir 42. In Scabinis idem jus obfervan- p dum efle, memini me dixiffe, nee mi- c rere, cum nil aliud fint quam judices 1 vel judicii adfeffores. Wehner. jupplem. 1 cbf. pratt. verb. Schopfen Befold. tb.pratt. è. verb. & Speide). verb. eod. infpecul. jur. bijt. pol. Quare idem jus hic ftatuen- a dum. arg. Jur. Jul. Mont. cap. 12. ibi f und alfo Richter und furfprecber zu fein: d id eft: atque ita Judex & Advocatus efjet. h Sancitum & illud lege de Caefer. Judicio f Imperatorio Aulico d. §. 19. ne quisfei- i licet judicet de caufa, quando vel advo- ( catus vel procurator fuit, fed & fi vel i antea confultus de ea reipondit aut ar- { gumenta uni ex litigatoribus miniftravit il vel urfiffet litis decifionem apud judices, U quod poftremum nunc follicitare vocant: 1^ ita enim putauerim accipienda verba le-1 gis ajentis, otter in andere weg gedient: p 43. De filio ejus, qui ab acïis vel ar- 1< canis judicii eft non idem dixero. Licet e enim fecretarius oculus judicii dicatur , ti tarnen cum fuffragio careat & imperio v judicum obfequatnr, vel ei non creditur. ai /. 4. ff. de R. J. Et quid faciat oculus h contra totum corpus? arg. Mattbai 5. ff tg. Marei 9. 47. r< fi al v lc p; tti ap re ra C A P ü T VII. Neceffitudo vel fanguinü vel adfinitatis, nee non arctifiima amicitia advocati adverfarii cum judice vel adfeffore locum faciunt juramento perhorrefcentia. Quid fi fit commenfialis advocati vel compater adverfarii? 1. ^vUae de filio judicis di#a funt eadem in genero locum habent, uti ex decreto Senatus Tholofani memo■at Aufreïius d. n. 16. quem fequitur Vfaynard. d. dec. 91. n. 3. in fi. Adeó ut cjeólio judicis citra jusjurandum fieri oflit ex mente eorum auéloram; idque e ufu fori in regno Valentise, Arragotise, Cathalauniee, Sardiniae, & Majo~ ie® teftatur Crefpi de Valdaura d. obf. j. nu. 14. 6? feq. 2. Cum autem gener plerumque filii ppellatione veniat atque fimilium eadem t chfciplina, ea cunéta qua; per varias iftinótiones de filio judicis dxéra ümt, uc_ quoque pertinent, ita ut cum Au■erio & Maynardo non diftinguendum. ;t, an feorfim a focero habitet nee ne, [uia ar£liffimum adfinitatis vinculum hic iibeft, & ubicunque commoretur, fb> ncioni non defmit caufam prsebere, fi >cer fit futurus judex. arg. I. 4. ff, de ftib. I. 15. 5. 2.ff.fol. matr. I. 21.'pr. . de re jud. 3. Quanquam facilius tam in hoc cafu ropter ceffantem illam ftorgen natura;m, quam in iis quos tradere pergam, jeratfonëm admiferim. arg. d. c. n.ftadum. §. cum vero. ibi primb. Ne ex inidia contra advocatum vel calumniandi limo rejiciant judicem ; nam malkus aminum non eft indulgendum. /. 38. ; de R. J. junct. I. fi. C. ad L. Jul. pet. 4. Relationis natura cum haec autem t, ut id, quod de uno difpofitum, ad iud quoque pertineat. I. fi. C. de ind. ld. toll. Mart. Monter a Cueva decif. 'rrag. 20. nu. 15. fequitur ejerationï cum fore, fi filius vel gener judicis & iter vel focer advocati munere fungir. 5. Nemini id grave videatur, cum ud memoratos gentes Hifpaniarum n parentes ideó recufatio citra jusjuïdum five judicis fufpecti , locum ca- piat.'  de JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, &cv plat. Crefpi de Valdmra. d. obf o. num 15. Neque fi pater judicis adverfarii tu advocatus eft.» ^^radonealienumetian eft. arg.l.4.f. deR.J. 6. Pr^efea & ulteriores tam defcen dentiuw ?üam adfeendentium , quibu prapötfoo />ro folet accedere, hic con tjtf£iïfur, cum in omnibus fit eadem eie. rindirfo.an l 3 5. 2. J. & ^ 1156.I. 146. ff. de K S. f. Placet generi appellatione etiam filiariponium, itemfoceri, patrem fponfe comprehendi. flrg. /. 5. J. quando eum qui judici. par eft, ejeratio: ni locum facere & potentiorem efle fïa: tuunt. Nova recopilat. lib. 3. tit. 10. /. • 9. ibique Azevedo in annot. Avendanó ■ de exequend. mandat. p. 1. c. 19 n. 18. & p. 2. c. 12. n. 13. 6. Quod vix eft tolerabile : nam par in parem non habet imperium neque ae« quaiis aequalem terrifieat. arg. I. 3. infi. < l. 4. ff. de recept, arbitr. /. ig $, 4. ff, ad J S. C. Trebelt. Cafpar. Kloek. I. conf. 13. n. X3. 7. Sed licet ii quoque in alii juris materia potentiores dicantur , quibus nos pares efle non poflumus vel opibus vel gratia; Ctijac. parat. C. ne lic. potent, ibique Jul. Pacius in method. n. 2. tarnen id hoc in negotio non ex tua perfona, fed ex conditione judicis, ut hic tuo adverfario par efle non poflit , seftimandum eft. d. c. 11. $. cum vero. Sive hic per fe ipfum five per propinquos illi metum inferre vel beneficium conferre poffit, quod a te exfpeétare nequeat. Jacob. Werner. Kyllinger de Ganerb. cafira difc 7. «.41. 8. Neque cum hoc pugnat quod antea h. cap. n. 2. ex Gloffa retuli: nam hac» tenus id procedit, ut fi adverfarius terrere poflit judicem nos autem id facere )nequeamus, ejeratio locum capiat. Si autem ambo effemus pari potentia prxditi, ad eam fruftra confugeres, etiamfi judex nobis inferior etTet, per ea quae in fimili tradunt Carpzov. lib. 2. tit. 2. refponf. 19. n. 29. tff 30. Scaccia de appellat, q. 7. n. 128. & Frantzke 1. var. refol. 10. n. 39. & in re nobis propofitH Erafm. a Chokier de Jurifd. Ordin. in exempt. torn. 2. part. 1. $. 13. n. 13. 9. Frivolam quis hanc caufam ab adverfarii potentia tracram appellet, cum ' nullus judex eam formidare debeat ? uti Elecftoris Ernefti reform, jurifd. ecclef. CoIon. part. 1. tit. de officiali. 1. §. nee precibus, etiam nominatim continetur: nam ibi dicitur; nee favore me minis fe terreri patiatur; Praecepit & Innocentius IV. ut timor apud judicem exulet. c. 2. de fent. (f re jud. in 6. pracipitur & nobis id. Ofifr. Hofgerichts Ordn.tit.4.. D 3 10. Sed  '3o GERHARDI FELTM A NN 1, JC, io. Sed quod de Veftali quadam fcribit Satyricus ille Germanus perfonatus Philander Sittenwaldus debetamus effe virgines ? idem quis de inferioribus nonnullis judicibus exclamaverit, debebamus effe conjtantes adeoque fortes, utnonpateremur nos ab ullo potentiore fiecti! Quod , üt ubique fiat optandum potius quam fperandum. Quare fupponendum quidem exvoto, nihil tarnen quod fieri nequeat: uti ait Ariftot. 2. Polit. 4. ^^^^^^^^^^^ C K t? u t IX. 1 Titulus in Codice Quando Imperat inter pup. & vid differt ab boe negotio. Miferabiles perfona nechodiejurant. 7*f"{7,7'\ . ï. joo mUj i HIEc caufa defumta ab adverfarii potentia , licet convenire videatur cum ea, cujus fedes ell in l. un. C.quando Imper. int. pup. £fvid. neetarnen candem eiTe opinemur cum Borello. d. tit. m. 5. cui confentire videtur Nicol. Chriftoph. Lüncker de Gravam. Extrajud. c. 3. part. 2. § 3. n. 8. 2. Tum quod ejeratio fieri poffit ab omnibus hominibus horrore compulfis. d. c. 11. §. cum verb. ibi. ailor é? reus. Barbofa ad d. I. un. n. 22. Tum quoque ideo, quod in eo negotio, de quo mihi fermo, jurejurando opus fit. Garf Maftrilü lib. 2. decif. Sicul. 127. n. 11. 3. Quod autem non defideratur, fividuae, pupillialiseque perfonaa miferabiles ad imperatorem vel fummum reip. tribunal provocent. Vinc. de Franchis decif. Neapol. 257. n. 1. 4. Non enim hoc privilcgium illis perfonis miferabilibus negatur, fi non perhorrefcant potentiam fui adverfarii, uti bené obfervavit Cenedus fing. 83. n. 2. <& ex vocula prafertim in dicta /. un. docent Carpz. d. refp. 19. n. 3. & proceff. jur. tit. 3. art. 6. n. 8. Brunneman. ad d. I. un. n. 13. Carleval. de judic. töm.1. tit. i. difp. 2. n. 628. Gabr. Alvarez de Velafco tratt. de privil. miferab. perfon. 4. 2. n. 38. 5. Cum itaque in adverfarii potentia fundamentum ponere non cogantur, fruftra requirimus, ut jurent ie eam ,perhorrefcere. arg. /. 3. C. de reb. cred. 6. Et quanquam Vinc. de Franchis d. I. n. 5. & 6. dicat, quod hodïe propofitis nobis caufis viduarum 6? pupillorum cli- gentium, interrogamus an fit prafiitum juramentum perlmrefcentia per perfonam legitimam: id non nifi de Regni Neapolitani ufu forenfi intelligendum, utiapparet ex Matthseo de Afflicris, quem citat d. n. 5. idemque confirmat Joh. Aloyf. Riccius p. 6. decif. collect. 2036. 7. In Germania autem abfque iacramento memoratas perfonas omiffis judicibus inferioribus ad Principes aliosque Imperii Ordines, quibus fubje£tte funt, provocare poffe certiffimum eft, uti teftes funt Heinr. Newenhahn. de priv. viduit. membr. z.fift. 5. Ut. d. Carpzov. di refp. n. 15. & d. art. 6. n. 5. Brunneman. ad d. I. un. n. 15. 1. decif. 43. \ n. 11. & 12. Dan. Gehe de Jur. &priv. I miferab. perfon. c. 2. §. 2. & re ipfö in 1 Clivia aliisque Germania tegtonibus ob- fervari compenum habeo. 8. Imo rejefto omni judice/m<^n' atque etiam fupremo dicafterio, in dioe, cefi Monafitrienfi fe fubjicere queunt ofI ficioli licet non jurent fe alicujus potenI tiam perhorrefcere. Reform, novijf. jud. I ecclef. Monafi. tit. 1. §. parit er que. cstit. [ 25. . nos diceremus beten. Id elt contra diabolum utare benedictionc vel precibus. Chriflus etiam ejufque Apoftoli non abfti1- nuerunt fe ab ejufrnodi loco. Mattbcei 8. h 28. & 31. Si eorum veftigia fequamur la' orando, non incidemus in tenebras ea> , rumque focios. 3°han. 8. 12. 5- 13. Apud Belgas fi quis talem caufam allegaret, is rideretur, & pipulo diner- - retur, nam Noclurnos lemures portentaque 5 . Theffala rident: r\ h J Qua de re vide Gothofred. ad l. 27. $. It >-:ff. locati. Wriflenbach'mm ad l. 184.'ffi ' j de R- 3- Martinumque del Rio , difq. . magie. lib. 2. q. 27. feÜ 2. p. 341. qUOS : memoravi alibi , atque etiam AmpliiT. - Heemskerck d. libro pag. 89. 14. Cur autem de fpedris nil ibi jactetur, ejus rei caufa fortè magnae homi- - j num frequentiae imputanda,' nam diabo- ■ j Jus amat loca deferca. Mattbcei 12. 43. ■ Luccs 8. 29. cjf 4. 2. ■j C A P U T XII. i Antiquiffimis Romanis ejeratio judicum fuit cognita & femper retro ufitata. Locus facri codicis declaratus. X. T\E origine & ufu hujus jurisjurandi | -L' porrö edifferere convenit. Eum , autem antiquilTimum eiTe reperio atque i tune ufurpatum cummoribusantiquisfta| ret res Romana virisque, utihquidömemoriae hujus tempeftatis proditumeftper Ciceronem in Verrind 2. \. i^.ücajens. ] Tum ifte negat fe de exiftimationc fua cui" \ quam, nifi fuis commiffurum. Negotiato; res fi putant effe turpe id forum fibi ini-: quum ejerare , ubi negotientur. ' Prator provinciam fuam totam fibi iniquam eje\ rat: j 2. Singularis impudentiae ideo Verrem arguit Tullius. Non alia autem ratione id ab eo faétum, quam quod Verres bonis conditionibus, quibus abaecufatore onerabatur, uti nolebat- Dabatur enim Verri poteftas jurandi ex Provincid Sicilid totcl idoneum judicem aut recuperatorem nullum pofe reperiri: E 3. Sic_  34- GERHARDI FELT M ANNI, JC. 3. Sic tarnen Ut Romam rem tune rljicereti poftulabat jure accufator. Sed V erres fe ibi invidiofum effe fciens, negat fe Romam rejeóturum: negat de conyerJtü recuperatores daturum; cohortem fuam proponit. Cicero d. I. §. 138. & <. 139- , 4. Jn quo poftremó , quod non nm a ■ fuis judicari volebat, peccaffe dicendus. j Exiftimabat enim plus apud kttiffimos fe- j natores peeuniam, quam apud treis nego- \ tiatores metum valere: Ut imprudenter [ nimis fuos homines non tantum Senatui \ Romano fed & toti populo, penes quem j tune majeftas nee nonfummum imperium | erat, praetulerit. 1 n quo cum v'ïftutis \ veras cuftodes rigidique fatellites effent plurimi, ejeratis pa tri b us conferiptis ex populo fibi recuperatores dari petihTet, j ad hunc enim a Confulibuserat proroca- | tio. arg. I 2. §. IÖ, eff^ff. deorig.jur. Livius /. 9. c. 8. I 5. Adeö ut per id non deftruatur fed potius confirmetur judicum ejeratio. De qua nos dubitare non finunt alii Ciceronis Joci. JVam crat. Pbilip. 12. §. 18. \ ait, Sic me iniquum ejerabant, de me que- I rebantur, diffidebant etiam Servilio: Et in lib. 2. de Oratore§. 285. Ejero inquifA iniquus eft. Cum effet admurmuratum. Ah, inquit P. C. non ego mihi Mum iniquum ejero, verum omnibus. 6. De Amonio Q. Cicero de petit. conful, pr. fcribit, vocem denique audivimus jurantis, fe Romce judicia aquo cum homine Graco certare non poffe: Atque fic olim judices jurejurando rejeótos fuiffe teftis etiam eft Afcon. Paedianus in d Verr. 2.' & docent Adr. Turneb. ai jfocos Ciceron. d. lib. 2. de orat. atque Dion. Gothofred. ad Ciceron. d. I. 7. Occupata deinde per Caefares rep. ejeratos fuiffe judices , ex facro codice erudimur. N eque enim mihi perfuadere poifum, id quod in a£tis Apoftol. c. 25. ir. 12. 21. & c. 26. 32. memoratur de Paulo declinante Fefti tribunal & provocante ad Caefarem, fuiffe appellationem, etiamfi fic opinentur Sigifm. Scaccia de appellat, q. 16. num. 6. & Petr. Gregor. Tholofan. de appellat, lib. 1. c. 2. n. 4. 8. Nam licet fcriptura prima habeat K*W?* iniKxhSfAMi: atque ideo non tantum vulgata fed & Bezae verfio dicat Cafarem appello. Quod & vernacula fua lingua ita reddiderunt Arabs, iEthiops, Belga, Gallus & Britannus. 9. Id tarnen fcire nos oportet, quoda verbo iarixaAsMai ad verbale h^na-K vel U^ros non rarè inferatur, uti ajunt no- ftri' etiam homines & monftravi in traei, de jure in re & ad rem. c. 21. n. 22. 23. cf 24. Ut fruftra ficargumenteris: Pau. lus appellavit Caefarem ergo appellatio intervenit arg. k 15. $. 20. 6r 22.ff.de injur. ft ri etiam homines & monftravi in trati. de jure in re & ad rem. c. 21. n. 22. 23. C7 24. Ut fruftra ficargumenteris: Pau. lus appellavit Caefarem ergo appellatio intervenit arg. k 15. $. 20. & 22.ff.de injur. 10. Dare etiam atque praetermitterefi debeam quod D. Lucas vel fi quis fit alius aéiorum auctor, rem iftam dixerit appellationem, id tarnen minimè meturbat, cum rerum vocabula fint immutabilia, nee obftare poffit, nomen rei foi-enfi inconveniens inditum fuiffe ab eo, qui non res hujus aevi fed eeterni tantum libi propofitas habebat. arg. I. 4. pr. ff. de legat. 1. 11. RecYms ergo Syrus idvertit, Cafaris protcctionem oppello: quem fecutus eft Ti-emelhus. Nee aliter Auguftinus epift. 50. ne Judais eum interimere cupientibus iraderetur, Cdefaris popqfeit auxilium: & Erafm. Schmidius id exponit Cafarem provoco, in not. ad d. c. 25. i j. . Feltum enim & Judaeos tanquam iniquos judices perhorrefcebat: hos fcilicet ideo, quod ei feciffent 'mfidias, ut eum in via interficerent d. c. 25. Atlor. verf. 3. iftum verö, quia Judafis Paulum tradere in animum inftituerat, ut iis fceneraretur beneficium eofque fibi ad«'»Tjr'1prer hoc ite- rum  dê JURAMENTO PERHORRESCENTLË, &C; rum etiam Mum, nimirum Paulum, per- terret, humaan utetis wrnis ' 15. Quare L>,5JFSaaius, tanquam civis Romanus qui hoc jas appelJandi vel quod melius 5 prowcandi ad Caefarem, nam ab Imperator•'profes provincies dabatur, l. 20 ƒ * °ff- Prcef- LiPfi™ ad Taciti annak &• *■ £XCUrl- lit- M- in tali occaf,one, perharrefcentia feil. uti conftat ex 1 0$ boe cap. n. 1. ty feq, habet, uti eriiditè id exponunt Belga ad d. c. 25. n. | tribund Fefti eum horrificantis ejera- vit. 16. Si ajas appellationem vel provocationem talem civibus Romanis femper JicuiiTe, tune tibi allegabo /. 21.pr.ff. de appellat. & fi dixeris nullum cornme- 1 morari jusjurandum in aftis Apoftolorum ? Refpondebo , vel quod Spiritus San&us non judicaverit id neceiTarmm , nobis tradere, quemadmodum cum D. Paulo apud Caefarem aélum fuerit , & qufinac/modum is fe defenderit, uti apparet ex cap. uit. AÜor. vel quod in re notoria id non exigatur, uti traclavi c. 11. n. 5. 17. Zenonis feculo ejerationem judicum ufurpatum fuiffe, ejus Principis conftitutio fatis indicat in l. 12. in fi. C. de judic. In qua imperitam manum fucumque nobis fattum facilè obfervabit, qui varias ejus lectiones examinabit. Ego nullus dubito ejerationem ibi legi oportere, nee fatisfacit Car. Annib. Fabrotus quando in Bafificis lib. 7. tit. 6. ind. 1.12. loco vocabuü i&pM'w fubHiuik jurato- , riani cautionem. | 18. Et jam ante Zenonem fub optimo Principe Trajano id obfervatum fuiffe, ! fidém facit Plinius in panegyr. ubi ait; 1 Sors & urm judicem afjignat, licet rejicere, licet exclamare, hunc nolo, quia timh dus eft : ünde liquidö confiat alteram caufam ab adverfarii potentia traclam, ejerationi judicis tune quoque locum feciffe. 19. De Juftiniani tempore idem adfirmo. d l. 12. & l. 16. de judic. Sed de eo fortè nil adtinet dicere, cum is bominibus ufus fit, qui leges precio fixeratvt & refixerunt, uti Conftant. Har- j menopoius promt. jur. lib. 1. tit. 1. 10. graviter poftea queftus & vir fummus Hugo Groüm^x.fparf. ad Novell, inpr. quod facere hodie rveC definunt etiam doch alii. Ucinam imraenfa veteris prudentie volumina haberemus! Vide qua? lenp" mfpicü. ad Inftit. prmm. % 3. & qme graviffimis verbis ideó contra Juftimanum & Tribonianum tradit Dorr.inic. i a Vengochea Regius Arrag. ConfïlïaI nus in praf. ad Jof a Seffe decif. Arrag. ' j 20. Seculis poft faéta Juftiniani bar| bans & ad juris rationifque ordinem ad| fpirare non audentibus, filuit ne quoque judicum ejeratio? id meritóquseras. Faftus emm tune fuit locus legibusSalicis, Burgundicis, Longobardicis, Vifigothicis aliifque corpore legum antiquarum a Lindenbrogio edito comprehenfis maxi mamque partem affaniarum plenis. Jacob. Gothofred. hift. jur. cap. 9. 21. Nee iis tempeftatibus eam in totum ab ufu receflifTe, licet de juramento ml memoria; proditum, firmiter autem mihi perfuafum habeo. Nam ex vetuftis iftis legibus , quarum etiam judice \ ipfo Gothofredo ahquis ufus effe poteft, | id comprobatur. LL. Wifigoth. lib. 2. tit. 1. I. 23. Si quis judicem vel comitem aut vicanum comitis feu tyupbadumfufpectos haberefe dixerit, ad fuum Ducem aditum accedendi popofcerit, vel fortaffe eundem Ducem fufpeüum habere fe dixerit: non fub hac occafione petitor, ac prcefertim pauper quilibet, patiatur ultra düationem 22. Simpliciter etiam perhorrefcentf permittitur appellare in Capitul, Karolï M. ef H. Ludovici lib. 7. tit. 170. Si quis judicem pro quibufcunque caufis adverjum fibi fenferit, aut habuerit fortè fufpectum, vocem appellationis exhibeat: Ut ergo res ipfa fuerit tune cognita & rejectio judicem faéta citra caufie alicujus probationem. d. Capitul. Karol, verb.fenferit: 23. Clarius autem id tradiderunt qui reftaurata jurifprudentia per Lotharium II. Saxonem circa annum aerse Chriftianae 1227. profiteri in fcholis poftea jus civfte cceperunt, & docuerunt jusjurandum fufficere ad removendum judicem fufpeclum nee aliam probationem defiderari, veluti Azo ad l. 14. C. de judic. num. ii & Roffredus, quem adducit & probat Ant. de S. Gregorio in not. ad Specul. lib. 1. part 1. §. 4. num. 5. quique fuit difcipulus Azonis. Val. Forfter. hifi. jur. civ. lib. 3. c. 9. nu. 1. Joan.Fichard. in vita Roffredi. Juvabit rurfus Azonem ipfum audire. Sic autem infit. Ergo recufari poteft judex propterfufpicionem folam, nulla caufa probationis exquifita. Deinde cum dubium moviflet exemplo a tutoribus petito, quos neceffe eft probare fufpe&os refpondet , cum dica> fufpeüum tutorem, debeo probare de moribus: ut Inftit. de fup. tut. in ii. fed hic non appello fufpeüum , fed quod tuto vel E 2 fufpU  36 GERHA1DI FELTMANNI, J. C fufpicor éfje fufpectum: non ergo debet allegari vel probari , uti hic dicit: inteilige in d. I. 14. 24. Hos deinde fecuti funt a me memorati c. 3. nu. 7. ut mirari fatis nequeam , quod materia hujus juramenti multis nova & ante hac inaudita videatur; tot enim tantique interpretes amplius quid jam olim, mentionem perhorrefcentia licet omiferint, re ipfa tarnen ftatuerunt, quando jurejurando foh judicem rejici poffefcripferunt, quibus addentur Tiraquell. Buriat. Ofafc. Couvarruv. Moria, Jacobus Laurent. Farinac. Miranda, Gratianus, Sanchez, \'alafc. quos refert & fequitur Aug. Barbofa in collcetan. ad l, 14. C. de judic. num. 17. etiam iic fentit M. Ant. Caimus ad tit. C. de judic. 25. Dicit deinde Barbofa foJam recufantis voluntatem fufficere ex opinione Mynfingeri, Marantae, Couvarruv. Navarri, Pauli Berti Lucens. Seraphini, Scacciae , Jacobi Laurent. & Molinae. E.t certè potuit hac de re inter juris interpretes effe dubitatio cum propter/. 16. C. de judic. ubi nullam defideratur facramentum, tum etiam ideö, quod memoriss no'trae in libris veterum forenfe aliquod exemplum próditum non fit , in hac rejechione , licet ejeratio appellata fuerit, jusjsrandum interveniffe tam apud pnfcos Quirites, quam gentes barbar as, uti praefatus h. cap. 12. n. 16. & 21. Quanquam nil certius quam illud interveniffe idque vox ejeratio fatis offendit & ex Afconio Paediano jam olim doodt Cujacius 9. obfervat. 23. 26. Donec tandem Bonifacius VIII. patria Agnaninus, anno 1295. creatus l-'ontif. Max. jam fuo feculo hanc rem inter juris docfores , uti conflat ex Azone citato b. cap. 12. num. 23. & c. 13. mm. 17. reciprocari cernens , eam li* tem fecuerit grana quafi ex fpicis excutiens, atque ideö jus hoc novum in cap. 3. n. 16. appellavi cum Juflin. in $. 25. ƒ. de R. D. èf $. 3. /. de locat. De quo Papa licet dicatur, intravit ut vulpes, vixit ut leo, mortuus eft ut canis: uti poll alios Joan. Cluver, tradit epit. hifior. p. 594. res tarnen aliquas laudabiles in pontificaal geffit. Porfier, d. lib. 3. c. 20. nu. 4. 27. Quod & ex jure Canpnico liquidó probatur. Nam in Sexto^Decretalium omne genus vitiorum coërcet & optimarum rertim curam habet. Oceurrit animarnm periculo, c. 2. de conft.it. c. 2. de. jurej. tap. 2. de ptt. cap. 24. (f 34. de etiam fic fentit M. Ant. Caimus ad tit. elett. ê? el. pot. cap. 2. de except cap. r. de fepultur. ambitiofus actiónibus, cap. 5. de refcript. c. fi eed. cap. 1. de confuetud. cap. 32. de prabend. cap. 2. ie conceff. prab. perniciofae & nimiae curie"tati, cap 1. de poftul. pralat. c. 1. d%renunt. dolo & fraudi; cap. 12. de refcript, cap. 26. Éf 35. de elect & el pot. pravitati, c. 43. tod. ecclefiarum damno, cap. 40. eod. c. 1. ut lite pend. cap. 2. de piwficript. manifeftis injuriis & violentiis, cap. fi. de fupplend. nsgl. pralat. c. un. de bis qua vi met. temeritatis atidacias, cap. 4. de off. ordin. c. 18. de pra\bend. corruptelis, cap. 1. & 2.deconfuet. I vagandi licenties & di/Fo.ïitioni cap. fi.de \refiript. c. 2. ne clcr. feail. negot.feimmi/c. fcandalis, c. fi. de paft. exceifus enormitati, c 15 ds fint. excommunic. ' deteüabili & periculofo monialium ftaJ tui. c. P. de fiiatu tjtgul. & clericis jocu! latoribus goliardis atque bufonibus. cap. \ 1. de vit. &f bon. der. ApoftoJum fequij tur in cap. 1. de renunt. cap. 6. de of. ort din. Vult, ut mors aliena non captetur, I c. 3. de emeefif. prceb. alieno odio nemo , prasgravetur. cap. 37. de eleSt. & el pot. | ecclefiarum reformatio Jibera fit. cap. 4. ! de off. ordin. indignos eligentes jure fuo j priventur. cap. 18. de elebl. Huc facie t. t. de reg. jur. in 6. 28. Inter quas conflitutiones juremerito celebratur ea quae exftatin d. cap n. §. cum verb de refcription. in 6. cujus verba huc pertiifentia digna. duxi hic inferere, fic ai;tem habent; nifi attor tandem civitatem feu dioecefim intrare non audens: aut fui adverfarii potentiam meritb perhorrefcens, cum intra ïpfas nequeat convenire feeure : in hls qiiippe cafibus extra dicias civitatem & dimcefim poffit contra, prcedictos caufa committi: nullus tarnen eorum ultra imam dietam a fine fua dicecefis valeat conveniri Sed cff in duobus ultimis timore, quem in literis commifiioniscafibus, nifi impetrans de pradi'cto exprimere teneatur, primo fidem judici faciat faltem per proprium juramentum 1 judex ipfe nullatenus til caufa procedat, fedpartes a fua jurifdiüione dimittens, impetrantem eundem in expenfis legitimis alteri parti condemnel: 29. Apparet ergo verbis hujus canonis live legis tantum proponi duas poftremas perhorrefcentiae caufas. Sed, quia verbum ex legibus fic accipiendum eft, tam ex legum fententia quam ex verbis, uti docet Clpian. in i 6. §. i.fi\ de V.S. interpretatione id , quod verbis deeit, fupplcverunt interpretes , arg. 1.13. / \j ff-de  be JURAMENTO PER HÓR RES CENTIME,, Sec ff de legib. & prima/a ftörro'ris caufam quoque introduxens». arg, d. cum verb. uti promptuni videre apud auétores. f. 2. nu. 2. Cf3- nec non cap. 4. nu. 1 & tradit 2 Sefie d. dec. 117. nu. '17. ibi. quia trifijfimwn eft coram jufpeeïo' ju', dice UW* i>anchez 2. c0b/. r/?0fö/. 6 Cdp 8. M 5- wwn- 5- " ff^efcentitfi etiam juramen[om ïndilhncte praeterea admittit Decius sd c. interpojita. §. eidem quoque X. de apfsllet. nu, 2. & tanquam jus certum, id ex tribus memoratis caufis fieri poffe propomt Seraph. de SjerapMn&«&,,. 7 j ff. 28. # tot. uti etiam confuItusL refponditPetr.RParif 3 conf. gS.nu. j \> 6 2. quare etiam remedium juris u ] Aur. Neguzant. r#0„/. ?H. ^ 4 ; " mums audit C«p. 2. BHm. tf , Jöarbola ad d. I. un. nu. 22. t t^^^^^mm^^^?^ d C A r u T XIII. \ 'Commemorantur loei in quibus hodiè jura [ mentum perborrefcentice eft in viridi ob- f fervatione. Auctoris de hac re j, non alia fententia quam A- c zonis. Fultejusnotatur. , u TlE origine pfos fitis* de ufu hums fa- « jl^ cramentj hodierno porró agamus fe W autem cuftodiri m fapremo dicafterio ba Romano apparet ex decif rotaaRom. tit N denjcript decif. 3. alias 42. in antiq.,U Beilarner d. dm/i 45. Felin. ad d. cap. 4. ad 8. 13. Achriies de Graffs decif. 2. tit. de prepr. & die 6. Martii iS42. & p.Mfl. ; Ji 1547. id decretum fuiffè teilatur Ta- ta cob. Puteus 1. decif. 279. pr. & 3. decif. th 3* pr. D( 2. Docemur in aliis quoque Jociis id W obfervan legibufque confirmatum & re busjudicatis, uti videre datur apud Vinc ««* de Franchis , id de jure regni Neapolita- Pr mteftantem d decif 257. n. 2. Idde«di( bicuia facit Garf. Maftrilli d. decif. 127 ra nU' l' \kei 3. In Rifyania id certo jure etiam ni- * titur,Aovce ncopil. lib. 3, tit. 3. I s j. , Azevedo inmt.nim.!. fi Car- eöi fevaiy. ?/. r. ' & ™ ff£fl gMfc zto^comoPortoles jur; ^ 13. J«» 1584. 10. Augufti 1593. 1« 13. Om. 1597. t-5» I5Ö7. 4. 9ki fe. iöo8. 13. Deeembr. 1595. ex caufa perhorrefcentiaa htium evocationemfuif%t ^«mere datur apud Jofeph. a Sefle. d. detejf. „7. „. ^ Qui £/ tonbus proximè memoratis refert een* tum & plL1res cafcs ibi contigiffe «Sc re ipfa obfervatos fuiffe. d. dec. nu26 4- Quod ad Germaniam adtinetidcer:iffimum eft. Nam in ejus fummo tri3unah, quod Camera Imperialis audit 10c obfervan fcribit ejus olim adfeflbr [oach. Mynfinger. 3. oA/ervflt. 58. &Roenthal. d. concl. 4. n. 63. ubi fic ait, iemujus pnedictce Camerce quotidiè fier vat ■ eftis & m eam rem eft alter Adfeiïor 'tour* Tennageh d. claff. 3. cap. 13. 5. Sic hoc juramencnm perhorrefcen iiè M prtemmm fmffe in caufa vS conv H. memorat Cafp. Guil. Scipiötó 3 ?q/. f(tf« Spe'n 213. 'J" 6. Ufus ejus etiam apparet ex lite , uae hoc quoque feculum exercuit &non itra cahditatem fori tantum ftetit fed & ^anu gen coepta, eammtellico, nuam ropter fhJdeftam habuit Brunovicius rmcaps. Cum enim anno 1620. per e is adverfarios Romam effet rejeóïa in jmitiis Wormatienfibus fequente 'anno 52i graviter id tulerunt ImperiiOrdim 'id etiam allegantes, rem Roma3 vel eo non debuiffe traftari, antequam ab is, qui ad Papam provocaverant, faamentum perhorreficentiw praeftitum efh uti ex MSS. fichedis Thomce Merckelchi Camera olim adfefforis mihi retuht obihtlimus Zacharias Lobbeken JC. & b. reip. Tremon, conful magnificus, ümtatis veneratione mihi colendus. 7. Scio etiam id eveniffe jam olim'fcBus. Nam ut de rehquis fileam, facul; hujus facramenti data fuit Anna: Mann contra Senatum Andernacenfem 12, 'cembr. 1629. nec non Hepp contra* urtzburg. 4. Ottobr. 1630. 8. Ita ut ex Imperii terris appellatio ■Jaltum, ut loquuntur, fieri poffit & incipum ah'orumque Ordinum fumma ■afteria vernaculè Regierung & Hoff■ichte declinari queant, in caufa Gercs contra Seels Erven quoque contigit. Junii 1648. ). Eodem anno die tl. Febr. rejeóha itradiftione ampliffimi magiftratus mburgenfis in caufa Budiers contra midt fuit pronuntiatum; ifi klager zu am 13. Scptembr. jungfi1 anerhottenem unento perhorrefcentiae hiemit gelaf: id eft, aclori integram fore jureju- E 3 ran-  38 GERHARDI FELTMANNI,JC randwn perborrefcentia a fe oblatum preefiare. 10. Acror idem Jaques Budiers'mcaufa feu lite, qua? ei erat cum Theodoro ï)obben, ad hoc jusjurandum perhorrefcentiae admiffus fuit 7 Julii 1657. 11. Scribit praeterea AnnotatoradRciïng. d. tit. 15. num. 12. Sic in caufis mandatorum de folvendo refiduo, pattes, cum ad magiftratum, qui in eodem lite ob imminutum exiguioris monetae valorem, fcepius harebat , juftitiam fperare non poterant foepè m Camera funt admiftatff mandata contra mediatos decreta, jurfdiÜione ex hoc capite fufpicionis fundata. Itafactum in caufa Abel contra Schaden ikFreyberg contra Scherifche Vormündtr , ö eaufis aliis quam plurtmis. 12. Exftat & prasjudicium in caufa adhuc in Camera Spirenfi pendente inter Her Drdften zum Hulfizhojf contra Furfil. Münfirifcbe Regürung. quod contigit anno hujus feculi 1661. 27. Septanbr. 13. Et, ne longius ad preterita recurramus tempora, hoc jusjurandum anno 1668. bis, quod ego fcio, decretum fuit. Primum evenit in caufa. Robcrti Weileri contra Ciivo-Marcanum advocatum fifci, in qua Camera pronuntiavit, Seind die gebettene appellations procefzffw/ erfiatteten dyd perhorrefcentiae erkent und btyden tbeilen. pro termino legali zelt 3. mvnat ahngefitzet, id eft appellatio ad'prafiitum perhorrefcentiae facramentum recept a Uti gator ibus pro jufio fpaciotres menfes diÜifunto. in confilio. 3. Martii 1668. 14. bimihter in caufa Frawen von Milendonck zu Schonatv contra Fraw Maria ven Neffelrdth Wittibe von dem Bongart zur Heiden, lata fuit fententia bis verbis ; Ifi fupplicant zu dem begebrtem juramento perhorrefcentiae aufz vorbrachten uhrfachen gelafzen und darauf das mandatum de non offendendo fine, das ubrige cum daufula erkent, in confilio lo. Junii 1668. Id eft; Supplicans ad petitum juramentum perborrefcentia ex allegatio caufis admiffa eft, ideoque mandatum de non offendendo fine , aliud cum ciaufald , decretum. 15. Mirum nemini videbitur Principum Germaniae potentiffimorum etiamque aliorum ejus ordinum tribunalia fumma tam ea, quae veniunt appellatione regiminis, uti in cafibus enarratis hoc cap. n. 12. 13- quam illa quae dicafteria audiunt, hac ratione declinari, cum id, quod Jonge gravius eft, fcribateaqueintegra ut fufpeSta recufari pofte tradat Voltejus de judic. lib. 2. c. 7. nu. 206. 16. Sed forte libera jufto ipfi fuit lingua! INam de recufatione nildicam, qua? cum contumelia femper eftconjuncta, ft eum qui recufatur fpedtemus, c. 3. n. 2. 3. ciT 4. Azevedo conf. 26. n. 57. quod non ita fe habet in noftro negotio. uti dixi c. 3. n. 1. 17. Neque novum aut commentitium apparebit, nifi novo jurisftudiofo: nam Öc Azo uti fupra cap. ad l. 14. C. de judic. n. r. annotavit, recufari poteft propter fufpicionem folam nulla caufd probationis expuifitd, quidam contrei. Sed hic non appello fufpeÜum , fed quod puto vel fufpicor effe fufpeÜum, non ergo debet allegari vel prpbari, uti hic dicitur: \ 18. Nam jus noftrum icepè id quod j una manu auffert , altera Jargitur, uti dixi de promot. abjent. c. 4. n. 27. cjf 28. i arg. I 77. junÜ. I. 195. ff. de R. J. & j innumerabiiibus iccis probatur, ea, quaa vetita proferri, tarnen verbis in faólum I temperari poffe. I. 11. §. de dolo malo. I C A F V T XIV. [ Ufus hujus juramenti etiam eft in inferiaj ribus Germania judiciis. Hodie ab omni gravamine appellatio fieri poteft. 1. [ iN Principum Ordinumque Germaniae 1 tribunalibus fupremis hoc juramentum perborrefcentia quoque probatur. Clivis l fcepius hoc decretum fuiffe ei qui inferioris judicis perfonam perhorrefcebat optimè novi atque etiam olim id aceidifle, a Nobiiiftimo JC. Joh. Huberti Confil. Teclaburg. focero meo dilecftiffimo accepi, qua? exempla edere inconfultum videtur. 2. Unum dabo, quod memorabi/eeft & recens, quodque die 6. Septembr. 1667. i contigit in caufa Albarten Knipping con| tra Job. Jobft. von Friefendorf. Verba i ejus haec funt, Wurde Knipping das ofj ferirtes juramentum perborrefcentia gegen den Magiftrat zu Soefikiften: zunoelcbem ende commifiion auf den Richter zu Soefi ertbeilt ivird, und procurator provocantis folche commiffwns verriebtung ad proximam beybringen ; das alfzdan procurator rei auf ex adverfo ohm 19. April, jungft uber gegebene gravamim ad fecundam der eingewandten einrede ungehindert fub pcencc confeffatorum antworten folk: 3- H  de JURAMENTO PER HOR. RES CE NT LR, &c. 39 3. id latinè verwm 11c habet; ó, Knippingius id a fi oblatum juramentum perhorrejcentia contra Magiftratum Sufatenfem pntjb't***: ad quem finem man'datum Judici Sufatenfi datur, & procurator provocantis ejus expeditionemadprocimamprobaverit: tune procurator rei ac, gravamina nuper die 19. April, exadverfc jMüüa ad fecundam , non obftante aüegsta contradiitione, fubpeena confeffatorum rfpondebit: 4. Julia? atque Montanse terra? fumajuni dicafteriara quod Duffèldorpii eft, admittit hoc jusjurandum tanquam juris communis auxilium uti intellexi ex epiftola ab amplhhmo quondim ejus adteffore Doctore Kirrifio menfe octob. ann\ tranjaïti 1668. ad aliquem ex meis necdiarns fenpta, qui. addebat ideo erempla ea de re promere haut ncceffe eiTe : 5. Lieer non frequenter id ibi contingac fed hcigantes ad id vigilare foleant, ut a primo gravamine ftatim appellent, quod ibi lege fori etiam permiflhm. Edict. Serenift. Princip. Neobutg. 14. No vemb. i66j. Duffèldorpii. 6. Quod tarnen eft contra fanéh'onem Concihi^Tridentini feff. 24. de reformat. e. 20. Gudelin. de jure noviff. lib. 4. c. 14. verf. in bis. Zoef. ad tit. ff. de appellat, recip. n. 2. Perez. C. de appellat n. 19. etiam Groningae atque alibi improbatam üidampfi. Lanar. lik 1. art. 109. Sande 1. dccij. Frif. tit. i3. def. 1. Carpzov. procefj.jur. tit. 18. art. 2. n. 9. neque in praxi receptam. Vultej. de judic. lib. 4. c. 2. n. 102. 7. Frifiae Orientalis quoque inftitutum effe, ut ejerationes admittat, perbellè perfpexi ex citatione, quam ejus fummum dicatterium quod Aurica? eft, die 2. Aug. 1661. decrevit in caufa Juncker joban Friderich Polman, contra Góddert tiorrefelt. Cujus verba huc fpeélantia haic funt, wie dan aucb offtabngerechter fuppheant daruber in allemfal bey unferm Hofgerichte in perfobn ein ge-wóhnlicbes juramentum perhorrefcentiae zu leifien uhrhüig, welcbem nacb diefz vielgem. unfiers hoffgmehts jurifdiftio fo mtbl m qualitate alfz quanütate notoriè fundiret: 8. Id eft; Qaemadmodum etiam foepè memoratus fupplicma fuper ea re , in omnem eventwn, apud wftrum aulicum di~ cafterium m perfona confwdum juramentum : perborrefcentia praftare paratus , quare : eatenus foepè dicti noflri aulici dicajlerii ' jurisdictio tam in qualitate quam quanti- i tate notoriè fundada eft: x 9- Non autem folum in Ordinum i j Principumve Germaniae tribunalibus , fed & in inferioribus judiciis huic facra( mento locus eft. Sic cum quis a judice quodam in provincia xVJarcana provoI caffet ad tribunal Hammonenfe, unde j deinde appellatur ad fummum dicafterium, quod Clivis eft, fecundus ifte judex experiundi juris copiam etiam ex caufa horroris dedit in caufa vidua Kremers contra Joban Marxman verbis, in mit envegung die appellantin das juramentum perhorrefcentiae da zu bandelen, zu prafiiren bey den articulis gravatorialibus albereit fich erbotten batt, bey vermeidung einer poen von 25. gohg. hiemit wie\ derumb inhibiret feyn folie. Public. Ham\me 11. Martii 1665. Qiiod eft: ratione I quoque habita ad id, quod appellans vidua J juramentum perborrefcentia ibi judicio con, tendendi, praftare in articulis gravatoria\ libus-modofife obiulit, fub evitatimepanee . 25. foren. : boe ipjb iterum inhibitum efto: C A p u x XV. Quatuor ex caufis accidit ut alibi huic facramento locus non fit. Difputatur de jure Belgii, 6? difiquiritur de vi & pq. tcfiate quam LL. Romanae ibi hahent atque Pontificii canones. In eo adoptio non tribuit jus fiucccdendi. 1. SUbjicere nunc lubet loca, in quibus hujus juramenti nullus eft ufus. Primo autem id accidit quia nulla neceüitas eft, cur ad hoc confugiaht Jitigantes velud in dioeceii Monafterienfi; quia ibi tam Hoffrichter quam Officialis judices funt ordinarii. Munfter. hoffgerichts. Ordn. part. 2. tit. 2. pr. £? Reform, jud. ecclef. p. 1, tit. 1. in reliquis: 2. Quare inferiores judices fine ejeratione & etiam a non perhorrefcentibus prateriri, omnefque ejus regionis incolae & cives ftatim ad fumma illa dicafteria profilire queunt, uti ex ore Adfeffbris Bifcoppingii & fenioris aeluarii Schwelingii ad Tremonienfem meum propin3uum c. 14. n. 1. laudatum Johan. Hufuan. Quaeftot olim Ludinchufanus fcripit Monafterio die 10. Auguft. 1668. 3. Contingit hoc fecundö, quod lege bri^ exprefsa abrogatum fit perhorreficenia juramentum, uti de Saxonia fcribit ierlich, u concl. pratl. 50. nu. 76, Quah«  49 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. Quanquam facilè crederem, quod cafum denegata? vel protrafta? cum hoc j facramento mifcuent: nam allegat Gaihum, atque ideö huc repete dicta c. 4. num. uit. 4. Evenit id tertio j quia aliquandö judicatum cum hoc facramento non poffe rejici judicem, uti de fupremo dicafterio Vifmarienfi teftaturMevius2. decif. 154. num. 11. Cui ailegabo (1) id quod i tradidi, c, 4. nu. 41. Deinde fcias (2) i in re ab eo prqpofiti principalem fuilïe ! quaerelam^de protra&avelnegatajuftitia, j qua? ab hoc negotio toto coelo differt. j c. 2. nu. 18. & c. 4.. n 27. i 5. Illud etiam (3) memineris, quod\ non exemplis fed legibus probatio fieri' debeat, /. 14. C» de fent. & interlocut. omn. jud. quodque fententia? a fupremis , etiam tribunalibus lata? non in commune prasjudicent, fed legem tantum ponant. iis negotiis, fuper quibus proferuntur. arg. I. 2. & 3. C. de LL. t. t. C. ut res inter alias aiïa aliis non prajud. Menoch. 1. coyijil. 57- num. 11. Vivius decif. 401. nu. 24. Chriftinice. 1. decif. Belg. 1. nu. 9. Jacob. Coren. obferv. 30. in not. nu. 4. 6. Minima enim circumftantiae variat jus. arg. I. 11. jf. de pom. Thefaur. ■ proozm. ad decif. Pedem. num. 33.Monarc. ad l. 3. ff. de LL. Ut non nifi cum periculo juftitiae fummo tam a peritis quam imperitis ejufmodi praejudicata pro legibus accipiantur judice Frn. Cothman. 4. refp 4 nu. 99. Quapropter prudentiflimè cavetur in Landrecht van Drenthe lib. 3. - art. 56. ut non fequi oporteat res ante judicatas vel exempla aut Jhroiitudmes: 7. Quartö hoc fit, quia retro eo facramento judices per litigantes non funt declinati, uti in Galliis & Belgio. Nam nequidem apud utriufque gentis fcriptores, quorum tarnen multa egregia activa? jurifprudentiae exftant monumenta, aliquid de hoc jurejurando invenire po- • tui, quanquam Jabore multo ea perlegerim. Adeö ut iftud Juliani in l. 32. in fi. ff. de LL. hic locum capere videatur ; rectiffime etiam illud receptum eft, ut leges non folum fuffragio legijlatoris, fed etiam tacito confenfu omnium per defuetudinem abrogentur: %. Cui tarnen quid iterum allegari poteft, exercitii gratia fubjiciam. Dicat quis , quod legum aiióloritas nequaquam evilefcat tempore aut non ufu imperitorum, qui etiam ex iftius juris ignorantia foepè proficifcitur, fed ufu contrarie, de quo d. I. 32. intelligi debet. Donell. 1. comment. 1. Vinnius 12. Jurifpr. 3. in Ut. y. Bachov. ad vrgürx in d. I. 32. n. 1. Farinac. 1. conf. 30. num. 106. Jacob. Schultes. 2. QJD. 69. nu. 66; 9. Quamvis enim aciiones, fervitutes aliaque jura privatorum hac ratione pereant; non tarnen jus publicum, 2. C. de diverfi. refcript. Donell. d. I. Rofenthal de fieud. cap. 12. concl. 3. num. 17. Tabor. de altera tanto p. 4. art. 7. nu. 11. Licet per mille annos eo populus non uteretur. Jafon ad d. I. 22. num. 33. Reinking de R. S. 6? E. lib. 2. claff. 2. cap. 9. 72. 22. Eft enim allegatio juris publici res mera? facultatis. Jafon. in 1. 3. jf. de conft. Princ. n. 50". 10. Minus exiftimandum eft hoc per* horrefcentice juramentum fublatum eiTe, ubi id eft infrequens; aiiud enim nos docet JC. in /. r. §. 2. ff. de migranio. I. 2. ff. ex quib. cauf major. I. r. §. 1. jf. de interrog, in jure fac. Unde non aliter quis dixerit id abrogatum efle quam ufu con- j trario, qui fiat. (1) fciente & connivente Principe vel eo iifve, qui reip. praefunt. arg. d. I. 32. $. 1. verf. nam quid intereft: Si enim iis ignorantibus id agatur , non confuetudo fed ufurpatio ea faciendi libido appellabitur, nec erit prohibendus legitimo jure & hoc ex eo defcendente facramento uti, qui illud I imploraverit, arg. I. 13. §.fi.ff. deinjur. ib. ufurpatum tarnen éf hoc eft; I tametfi nullo jure, quare, fi quis prohibeatur , adhuc injuriarum agi poteft : 11. Ufum iftum contrarium (2) non tantum allegandum, fed liquidö quoque probandum; Mynfing. 2. refp. 13. nu. 13. Reinking. d. cap. 9. n. 19. Carpzov. in afylo debitor. cap. 1. num. 236. & feq. & (3) fententid Principis vel Ordinum debere efle confirmatum, fi fas fit credere Alexand. ab Imola r. confil. 132. nu. 4. Bocero de fucceff. feudi. cap. 3.^. 48. Tabori. d. art. nu. 14. 12. Videndum quoque (4) an non contra rationem introduéïus fit? I. 39. ff. de LL. Quis verö negaverit rationi efle confentaneum, ut rejicias illum judicem , quem perhorrefcis ex caufa quam allegare non audes vel probare non potes ? Cum aucftoritate alibi judicatarum rerum, gentium nationumque inftitutis id receptum fit, ad confequentiam trahi poteft Flefiodi diélum, quod adduxi in tract. de jurej. in alt. anim. c. 5. n. 22. Non etenim penitus vana efi finten* tia, tnulti Quam popull celebrant: 13. Re-  de JURAMENTO PERHORRESCENTLE,, Sec. 4t 13. Reje£tio judicum quodammodö ; naturalis eft. cap. quodfifpeüi. 3. qu, 5. j atque aequa' & fa^rabihs , Mevms 1. dec. 15. n. 2. ben>ënms erg° rem eam mterpretemuo voluntas ejufveviscon- fervetur, 1 l8, de & ideo hoc juramentum j, qua patet orbis, liti„mtibiis permittamus. arg. §. pen. I. de j 7 yv: G. 6? C Franc. Marei decif. Delèin. 895- num. 1. 14. Quoties enim ii, a quibus malum Bietuimus & fufpiciamur, aliquid ege- I runt, ex quo nobis manifeftum faótum j pravae eorum mentis indicium, tune illi innocentes effe delinunt, & ceftat obligatio; quare eos declinare & ad fuperiorem magiftratum provocare jure naturali licet, uti in re fimili differit Robert. Scharrok. de offic. fecimd. jus nat. c. 3. nu. 12. 1 15. Et an non mera ratio üiadet id fe- | qui, quod populus Romanus obfervavit cum moribus antiquis virifque ejus res j ftaret, & mera gauderet libertate? arg.! g. 10. t de I. N. G. éjf C. pr. I. de her. 1 inft. verf. Quod non. Tune autem hoc negotium frequenter exercitum fuiffe lo- , co fuperiore docui. c. 12. nu. 1. éf feq. etiamque docet Giphan. ad d. I. 16. C. ' de judic. 16. Sed & ipforum judicum, fi in li. bera rep. vivant, intereft, ut fe patian- tur ejerari non ihviti. Nam quis eft qui nefciat in civitate libera linguam mentemque liberas effe? Sueton. Tiber. cap. 28Qaare fi jus dixerint, cum alii eos perhorrefcerent, vereri debent, ne ipfi & poft fata eorum liberi non modo a muneribus arceantur fed & fufurros iftos femper vibrantes fentiant , quafi iniquè in litibus cognofcendis verfati fuiffent. Vel fohim autem famae decus omnibus bonis praeferendum. Marq. Freher. de gloria, lib. 1. cap. 2. num. 5. Flammin. Parif. de refign. benejïc. lib. 5. qu. 3. nu. 92. 17. Hoc facramentum perhorrefcentiae originem habet ex jure civili, protractum in claram lucem a jure Canonico ; atque ideö cuncbas gentes, quae umimque iftudjusreceperunt, illud probare op.ortet. Ant. Monach. dicif. 55 nu. 11. Simon Vaz Parbofa princip. jur. Ut. 4. nu. oï. Èvidentiflimè verö conftat, quod Belgae ovaties jus Romanum amplexifint. Paul. Chriftmae. 1. decif. Belg. 343. n, 2. & feq. .Merukfrox. civ. lib. i.tit.4.. c. i. n. 5. Groenewegen. ad procem. InJiitut. n. 3. Joan. ab Heemskerck Batav. Arcad p. 734- & feq. Thom. Her a quibus nulla eft provocatio, tune hoc a me accipiant eurematkm "c> onihfa omni mentione horrcujty petant fupplices, ut ad jure confukos aequi bonique notitiarrj profitenre* mamïs litigantium nominibus, id» curencur; quod juri naturali conveniens efle nec Principem ideo neri {ölere fcribit Cl. Brunnem. ad tit. C ne quis mfiua caufa nu. 18. & auctoriisdbas atque exemplo Friderici Imp. Item cum Lombardis habentis firrnat A.ug. Barbofa ad d. tit. num. 4. 14. Hujus rei ratio adfignatur a Petro Gregoni Tholof. d. tract. de appellat, lib. 3. c. 7. n. 5. ubi tradit, fiolent autem cequi I Principes caufas fuas committerc probis ma- ' giftratibus vel perfonis elettis judicandas, & je ülorum judicio fponte fubjicere, ne videantur tyrannich veile imperare: 1 15. Nec tarnen , ü hoc non annuat J Princeps, aliqais putet fibi jus non reddi. Cum enim a Deo is tibi fit datus ! magiftratus fummus, propter ordinem, cujus faneftiffimum numen & au&or & amator eft, in eo acquiefcas & cogkes quod nulla poteftas fit nifi a Deo. Paul. ad Romanos 13. 1. fif fiq. . 16'• Nam ne quidem magiftratus inferiores ad id cogi, fed ipfosfententiasdicere pofte, multis placuit, veluti Berlichio p. 1. concl. praiï. 59. nu. 12. Spe- ! culatori Durando lib. 2. partic. 2. rubr. j de req. conf. n. 1. ibique Joan. Andreae in\ anmi. & Zangero ad cap. 16. X. de fent. éf re jud. n. 94. 17. Huc facit, quod ficuti fterilitas : aut nimii imbres & caetera natura? mala j eequo animo ferenda; fi politicae doftrinae vatem audimus, 4. biftor. 74. ita & Principis quoque & cujuscunque fummi magiftratus fententiam obfervare. arg. c. ; qui rejifiit. c. Julian. 11. q. 3. c. duo funt. \ éïft. 96. Petr. Gregorii d. lib. 3. c. 3. ' num. 9. 18. Si malè judicent Principes rerum- c que publicarum re&ores fummi, olim a i fanftiffimo numine & omnis juftitiaefon- I te poenas graviflimas accipient & luent i non fecus ac Pontifices M. de quibus id % fcribit foepè memoratus Petr. Gregoriid. r lib. 3. c. s.n. 4. & r. Zypaeus lib. 2. de e jure Pontif. tit. de appellat, nu. 16. U 19. Seriö quoque cogitent cunóïi quod n Prmcipi & ipfas Deus legesfubjecit, le-Ui gem animatam eum mittem bominibus, uti ait Juftinian. in Nov. 105. c. 2. in fi. Qui etiam non temerè fed magna cum prudentia rem definire folet, l. 8. C de LL. neque conjici poteft, eum injuftfr' i agere. Petr. Anton. de Petra de poteft. \ Princip. c. 6. n. 39. ïhom. ^anchez/om. 2. confil. moral. lib. 6 c 8- dub. 3. », 9. 20. Quae cunfta tibi ad horrori's remedium potius proficiant quam iftud, quod apud Hecatonem inveniffe fe ait Seneca epift. 5. Defmes inquit timere fi \Jper are defieris: Quanquam id ad rem propofitam transferat Balzac. Ariftippe dif. cours 6. inquiens, En ce mauvais monde, ou nous vivons, quand on nous fait juftice, imaginons nous qu on nous fait grace: Hoc enim non'tantum Stoicum fed & ff- ds ALdil. ed. ubi ait, non exafta gravitas conftantia quafi d Philofopho defidereturz Quod de Stoico intelligi debet, uti nobis doélum tract. de jure in re & ad rem c. 1. n.2. & diftert. de promot. abfient. c. 1. n. 4. Ut. d. 23. Idque fatis quilibet advertet ex iis, quae haclenus tradidi. Nam licet huic juramento perhorrefcentiae locum fore negaverim, tamen petipofte, utlis ab ahis decidatur, dixi. Quod, ut facihus impetrentlitigantescives, allegare joterunt fe erudito facramento teftari /elle, fe non calumnia caufa id orare, ed quia nullum iisfalvumauxilium, cum amen ab inferioribus provocare queant poft fententiam ideoque eorum aliam rationem videri nonnullis, uti fcripü b. c. 1. 6. Sic Principi honos atque ipfis files farta teéla fervabitur. /. fi. C. ad L. 'fui. repetund. 24. Neque etiam permittendum , ut urn Principem ipfum declinare nequeas, tl ejus miniftrum invidias cudas fabam. "Jeque enim fumma ejus dignitas ei ad ividiam nocere debet. /. 6. C de bis qua i aut. met. cauf. Cui magis quam infeoris ordinis mortales, expofitus femper % Conté Galeazzo Gualdo hifi. univ. h. 12. p. 789 Cardinal, de Ricbelieus iniftro fidelifjhno della Corona, e per effer de, molto iimdiato £f odiofio h quelgi.  n GERHARÖI FELTMANNI.JC C A ? V T XVIII. Hoc facramento rejici nequeunt Principum Lib. rerump.'fuprema tribunalia. Quid fervari debeat fi eorum ad^ feffores finguli fufpecti ? edijfertatur. 1. LOquamur porrö de fupremis tribunalibus a quibus nulla eft provocatio, veluti funt Rotae, Camera, qu.ee nunc Vetzlariae & Groningce, Reichfzhoffrath, Judicium Rotvilanum , Parlamenta , Conventus juridici, qui Groningae IVarven vocantur, rationem petas ex Befoldo tbefi pratt. Ut. W. n. 14. traditis ame lib. I. de titul. bonor. c. 50. n. 3. & feq. item fupremae Curiae, Hoven van Juftitie , Hoogen Raet, Cancellarise, Ettftoel: & ea in totum ejerari non poffe conftat ex traditis c. 15. n. 1. 2. Nam uti Archad. Chzrifius in l. un. l.ff. de off. prafi. prat. fcribit,Credidit princeps, eos, qui ob fingularem indudriam, exploratd eorum fide (ff gravitatead ejus officiimagnitudinemadhibentur, non aliter judicaturos effe pro fapientia ac jure dignitatis fua , quam ipfe foret judicaturus : quare hoc facramento nemo fummum tribunal declinare & ad ipfum Principem vel Ordines rem rejicere poteft. arg. I. 1. §. 2. f. a quib. appell. non. lic jun£t. c. 16. n. 1. 3. De moribus Belgii id teftatur poft Chriftinaeum, Merulam, Damhoud. & Wielan? Simón Groenewegen de LL.abrog. ad l. 16. C. de judic. n. 1. temeritatisque eum accufandum, qui fupremum Imperii dicafteriumrejiceret, docet Greven ad Gail. 1. concl. 33. n. 6. Sed cum rationes Merulae etiam videantur convenire iis dicafteriis, a quibus provocatio datur, ego diftinguendum putem inter illud ipfum tribunal fummum cff ejus adfeffores. 4. Adfeffores fmgulos ejerari poffe , caret dubitatione. Sive enim fpetftes perfonam alicujus AdfefToris, five conlideres adverfarium , pertimefcere rei tua jaéturam aliquando juftè potes; Nam ve hic potentior eft, ut terrificet hunc ve illum adfeuorem etiam fummi tribunalis. vel reperis forfitan quid in uno vel alte ro Adfeffore, quod te horrificat & tamen palam eum fufpeètum argucre ve nonaudes, vel nolis ex ratione adducla. c. 6. n. 38. 5. Cum vero hic vel ille Adfeffor tanquam fufpeótus recufari queat, uti de Germania teftes Bernh. Greven. d. In. 7, & Befold. de proceff. judic. c. 3. nu. 3. & de Groninga agroque ejus focio notiffimum ; Inftrutt. cam. Hovetman. art. 7. infi. Qtiis amplius dubitabit, illum hoc faramento rejici poffe, ubi eo uti licet? arg. cap. 3. num. 19. 6. Idque maximè obtinebit , ubi a nutu litigantium recufationesjudicum pendent, quod de fupremo CaftelJas dicafterio fcribunt Joan. Bapt. Larrea alleg. fifcal. 118. n. 4. & Crefpi de Valdaura d. ob/. 9. q 7- nu. 51. & feq. Gronings tamen & in Belgio non ad confequentiam trahi poterit, uti conlegere facüe ex iis, qua? docui c. 15. n. 32. 7. Si non unus iblus fit adfeffor fed plures, qnos perhorrefcis, tune videndum, an tot adhuc fint alii minimè fufpecti, quot ad finiendas lites adefiefufficit? Donec enim is juftus numerus manet, nil el\, fi ejerati abfintforo, quod petas amplius, nec quaerendi rationem habes ullam. Abbas in c. 1. de judic. quem fequitur Boè'rius decif. 269. n. 2. I 8- Unde obfervare licet, quod licet fummum tribunal Hovettmannorum Gro- l ningae conftet novem perfonis. Inftruct. cam. art. 1. attamen interlocutionibus tres vel quatuor, fententiisverö, perquas lis ünern accipit, quaeque eft de fumma 150 fiorenos Carol. excedente , fex fufficit intereffe adfeffores , fed & quinque fufikere , fi res motam non patiatur & de plano cognofci foleat. d. Inftruct. art. 6. Quare fi de iis tribus vel quatuor & fex vel quinque adfeftbribus nulla apud te fit fufpicio, de augendo numero aliisque fubftituendis fruftra poftulas. arg. I. 7. in fi. ff. quod cuj. univ. 9. Plures autem fi fufpecti fint, nec juftus ejufmodi numerus fuperfit, quid tune fieri debeat, quaeritur? Certum eft illud ipfum tribunal fupremum, a quo nulla datur provocatio, recufari vel ejerari non pofte. h. c. 18. num. 2. Ergo, rejeótis fuipecRs, in eorum locum alias idoneas perfonas furrogari petas ex con- . filio Merulae. lib. 4. prax. civ. tit. 40. cap. 4. niim. 2. 10, Vel fcias fpe'm rejiciendi caufiim ad a*lios peritos tibi negatam non effe, cum id fieri poffit, fi Princeps ipfe cognofeat uti aperii. cap.17. nu. 13. quodque etiam fuprema tribunalia hoc pa&o de-  de, lURAMfXTO PERHORRESCENTIiÊ, &c. 49 declimri queant plawfl»*" mftitutoriep. Gromn^vüo-Omlaw^ apparet. Nam in ca k'>v, wriXfiJ™- lö48- derevif. /r4i«u/laa5' f°"anct.ur '4, ut lup Ucaiiontf»1^*. re iterum cognka rr' o;ef(ifi,^£enti^ adprobata, victus Q{ioa\ pfcejpe,M aita au ajiquam jufti- {yzetti*?1 tranfniittantur. ^ Qui temerè id ex eventu poftulaffe (fcprelienaitur. pleciitur graviore pocna «mnmaria w 36. ponden. Reyis. Ord. fat. i'i- veh fi j'-iratae promidioni rehcóiSi deinde -es illud folvere nequit, corp,;re & in cute luit au: arbkrane coc'reepr. d. Ordin. art. 18. 10. Cum autem novercantis fortunae cafamitate vel optimis quiique ad anguftias rei iriüiïaris deduei queat, & fuadentibus periris & fiducia fuae caufie ad aftorum tranfmifiionem forte proiïlierit, omnia enim tencat qui de tota fua. fortuxid eer tav, prudentem & circumfpeclum jadicèm non facilè ad iffarn extraordinar;:im ceërcitionem traniire debere ait Bender, de rtvis. concl. 8 nimer. 25. 11. Ut tentandum foret, annon&Jit»-Tantes & eorum advocati cogendi effent preeffcare jusjurandum non folum de fiirntibus, d. art. 18. fed &deeo, quod Oon cahmmiae caufa eam tranfmilfionem 1 ailornn flattent, ut id de moribus Ger- | manise obfervari fi appellatio interponatur, atque etiam tune , quando recognitie cauf e petitur, a me traditum. c. 2. nü. i j. 6' 20. | 12 Omnes adfeffores fupremi Senatus vel judices a fummo Principe datos. fi perliorrefcas , eos tamen ejerare atque tr ibunal eorum fummum rejicere non pote;, uti coal gas ex iis, quae de fummo Principe differui. cap. 17. 11. 10. & feq. cum quo parem poteftatem habet fmn- im ab eo conftitutum tribunal. /. 1. §• 1. jf. dt of', praf. prat. h. cap. n.. 2. quam tamen legen perperamdeomnijudice accipit Marius Ghirba ad confuct. Mejfan. p. li cap. 14; gio(j. 7. num. 2. j Igi 1 loc ergó cafu, omiffaomnimefi-j none horroris, ob venerationem fupre- i mi benatus minimè ad hoc facramentum t provocare potes, fed fiftas tè omnino e- j jws tribumli. arg. cap. 17. num. 18. & j lite in'rrufta petas acta curari ad peritos : aequi bom'que homines alios, vel ex to- ' to populo, aut ex 'aliis collegiis, quae; fufpeéia non habes, recuperatores dari < defideres, ne tibi objiciaüir idem, quod Verri contigit ex enarratis; c. 12. num. 4. ! i i I C a r u t XIX. j Agitur de tranfmiffione a&orum ad impartiales vulgb diftos, & difqidritur de moribus Germania & Belgii. I. ILlud ergo tibi fupereft remedium, ut petas acta curari ad j Ctos neutri parti addiétos, quos ideö impartiales voj cant, & ad quos in Germania judices e, tiamque fummorum tribunaiium dicafte\ riorum praefides & adfeiïores ea transmittere coguntur, fi litigantes id defiderent. R. A. zu Regenjpurg. 1654. §. doch mit diefem. Clev. Marck-Landt. abfcheid. 19. Martii 1661. $. dafern aber. Ordin. dicaft. Frif. Oriënt, tit. 43. Paft, Ofterhuf art. 25. Si id negant, ti nc fe ; fufpettos reddunt. Mevius 3. decif. 40. ' num. 1. in not. I 2. sed & licet moniti non fint, fpom tè tamen id facere debent in caufis criminalibus ex conftit. crim. Caroli V. art. 105. & uit. cujus rei plures rationes vide fis apud Carpzovium p. 3. prax. crim. q 116 nu. 2. 63? feq. De ea re I. Balth. Manfo notab. praSt 8- nu. 15. fic fcribit acta ad collegia JCtorum potius transmittenda quam cerebrind aquitate, quam fibi alias etiam foepe non infimi fubfeUU viri, neficio quo fato fingant, refiponfa ferre. 3. In Omlandia etiam fpontè peritiores confulere debent. Jus Omland, lib. 7. art. 54. In Velavia autem id arbitrio judicis Telmqu'uir, Lantrecht. cap. 21. art. 6. ficuti & in Drenthia. 4. Eo cafu, fi invitus id facere cogitur ex legis praffcripto , ipfe judex furntus ferre debet. Cum enim jurilperitum eum effe oporteret, affeftare non debuiffet, in quo vel intelligit vel intelligere deberet fuam infeitiam. arg. I. 8. g. 1. ff. ad L. aquil. junct. I. 203. ff. de R. J. Quod nominatim continetur. d. Nemefi. Carol. art. uit. ibique Gilhaufen in not. 5. Sed & fi alia non autem criminalis fed civilis fit caufa, confulere quidem peritiores poteft : Jus Omland, lib. 3. art. 73. ibi, Cum tamen fpontè id egerit , id litigantibus non imputare, nec ab iis quicquam fpecie honorarii JCtis dandi vernaculè adviis geltspetexepotefx, uti judicayit Ampliffimus Ördo, Hovetmdnnorum Groningse in caufa Joan. TFich- G rode  fo GERHARDI F E L T M A N N I, JC. rode contra Laurent. Garts die 9. Junii 1C29. 7. Septem.br. 1616. óf 26. Jan. 1619. ik praeter rationem dictam firmatur. arg. I. ig. pr. ff. -de optr. libert. a Joh. Garfias de expenf. c. 21. na. 20. 6. Quod fecus efle dixerim cum Bernh. Zieritzio ad confi. crim. d. art. uit. fi ad alterius defiderjum cum Jure Confultorum fiuffragio judicare fuerit rogatus. Hoc enim cafu litigantium id petentium faélum , judici, quem vel fufpeclum dicere vel ejerare aut non audent aut nolunt; haut obefle debet. /. 25. §. 2. in\ fi. ff. ad SC. Treb. I. 155. ff. de R. J. | 7. De eo judice, qui invitus datus, idem dicendum, nec eum, licet fpon- I tè peritioribus rem fententiadecidendam commiferit., ad honorarii praeftationem teneri, perfuafifiimum mihi habeo. arg. pr. 1. de OM. qua q. ex dil. ibique Vultej. num. 3. 5. Vinnius ibid. nu. 1. 8. Quod inftitutis civitatum paffim fcimus cautum, ut pignoribus captis coërceantur ii qui munera pubüca détredtant. Stadtboek van Groningen lib. 1. tnp. 2. infi. Deventer part. i.tit. i.§. 10. CLve tit. 8' Kc Heet id hodiè fruilrk conftitutum videatur, quia" nemo ea re- j cufat fiiicipcre , id tamen & utilitatem I habet in iis, qui neceffitatecogunturefle judices. Quales funt Profeffores in Acackmiis. " • 9. Hoc verö cafu, quando fpontè id facit judex, iitigantes aequahter fumtus ferre debent, non fecus ac fi ambo id poftulaflent, idque cautum lege de Dicafterio Frifio Orientalis fummo lata. d. i tit. 43. § idt. & fexcentis, fi res exi-1 geret, exemplis, poffet comprobari. Inferioribus ejus gentis judicibus idempraefcriptum. Unter-gericbts Ordn. tit. 8. pr. Statut, civit. Embd. art 13. $. jedocb fo jam and. Sed fi ad unius defiderium id fiat, is primo honorarium & expenfas praeftare debet. Ordin. dicaft. Frifi Oriënt. ' tit. 44. $. und damit folebes Landtrecbt van ydweoe. c. 21. art. 6. Zutphen tit. 7. I art. 8. Schrader de feud part. io.fe£t. 14.! n. 81. 6? fiq. Berlich. p. 1. concl. prak. \ 59. nu. 20 feq. Ant- Bullaa. hor. fub- \ cef. dific. 9. nu. 10. 11. 10 Qua-ritur autem, an fi unus tantum fiagitct acla ad peritiore* curari, ejus autem adverfarius contradicat, judex juris non ignarus ad id hodiè cogi queat? Cum jure ad id non fit obftriétus , uti j anteverti dicere c. ij. nu. 16. ei ftandum, donec id mutatum demonftretur. j «rg. I 27. C. h teftam. I. 32. pr. C.dcap-' i ipallat. Vultej. de judic. lib. 3. cap. 10. j num. 8. & 9* I 11. Ubi autem res eft neceffitatis. h. c. n. 1. ibi poftquam id petitum judex nil quicquam facere poteft. arg. I, 4. quando prov. non ejt. nec. AJevius 2. decij. 231. & 232. num. 2. Quare hoc juramento perborrefcentia meritó locum inveniret Neque enim tune Iitigantes tam facilè Principum fuorum tribunalia j dechnarent, quod jam toto faciunt die, etiamfi nullo horrore compellantur. Quid autem hoc aliud eft, alius fortè opinari & quan-ere pofiet, quam ca fufpeéta habere ? Nam cum petanc acta mitti ad impartiales, tacitè quafi fuos judices parüales habent. Paree precor verbis mij hique, qui fcio ex aliis caufis fcepè id 1 defiderari & vel ex hac fola, ut citius I fententia feratur. Mevius part. 1. decif. ! 80. J 12. Quando autem acla ad impartiales j five partium medios curanda, in Gclria jus dicemi obfervandum eft, ut ad ejus j terras peritos ea mittat. Lantr. van Vehcwe cap. 21. art. 6. Zutpbcntit.j.art.6. Nifi cum in ea tales reperiri nequeant, tune emm ad vicinos itor. Zutpben d tit. 7. art. 7. 13. Groningse verö ad dicafterium fummum aliquod f ceder ati Belgii, utircpraefentavi cap. 18. nu. 10. Aft in Germania bific res meri eft arbitrii. in qua frequenter etiam ad Univerfitatcmafiquam acla mitti folent, cujus &meminenmt Jeges, quarum mentionem injeci b. c. 19. num. 19. 14 Cum Profefforum feientia illuftretur mundus, autb. habita. C. ne fd pro patre, &, fi reótè fapiunt, nec juvenes in fcholis ftultifiïmos fieri pad volunt, etiam ea, qua? in ufu funt, fcire & docere debent, ut turpe fore exiftimem, fi ea ignorent. 2. 43. f. de O. I. Soula de Macedo per feil:, doctor, q 23. n. 1. êf 3Ö. 15. Httc cum optime calleant Anteceflores in Academiis Germanicis, tam egregiè prafentis xvi rebus, qua publii cis qua privatis vacant, ut non tantum eum Jaudis tituhim meruerint, quod ditiUltur Reichs und Rechts gelehrte tefte etiam Henr. Hahnio ad Wefienbec. parat, ff. de J. J. n. 14. fed & uberrima induftnae fua; prtemia inde ferant & a fuis Principibus aéïa non Mum fed & a remotioribus locis decidenda accipiant. 16. Quod & propter vicinitatem Germaniae ad hanc ufijue diem foenüTimè hujus Academia,» Gioningano-Omlandicae Pro-  m ]TJRA#£NT0 PERHORRESCENTLfc, &c. f£ Profefforlbüs eveai* & n°bis ad ïuc naper. Contra quad licet ringat Befoldas in tbcfauro pra&. v2rb' -AcademUe: nos tarnen non aPgX; nec' cum cunéïi fimus Gcrmani, 4jfllas Sentis hng lae & morum non adeo, abfit jaóïantia, ignari: is no^perfuadebit, mutatione foh hngU20 witti & juris fcientiam , quse ex j jjbris fcepius quam femel impre'Tis con- i fcrvitar & curiofa novorum edictorum ! jsdagatione augetur. ij. Quid quod non tantum rationi adprimè conveniens fed & neceifarium atque praxi forenfi receptum, ut fi ex in- j ftkutis locorum, moribus vel confuetudine, lis fit deeidenda, ejus rei cunftae copia fiat JCtis peregrinis , ad quos afta mittuntur, uti fcribit Mevius 3. decif. 4°- n. 5. Quod & Groningse obferva- i tur , fi ad aliquod fupremum in Belgio foederatp tribunal caufa recognofcenda | mittatur & in ipfa Germania fieri obfer- j vavi, jam olim & ufus fori in Frifia Orientali confirmac. i&, Jureconfultorum ordo in Academia, licet decreverit ad unam perfonam, : haec tamen de litecognofcere poteft. arg'. I. 7. in fi. ff. quod cuj. univ. ferlich. d. concl. 59 n. 10. joh. Steinberg. JC. huj. acad. olim Prof. primar. folus refpondit in caufa fuccejf. Haff. refponf. 6. p. 104. Si tamen velit, id fubfignari quoque faaat per unum vel duos juris- j pentos, uti NobiüiT. nmius hoc fervavit ahquando inrearduainftitutum. V id. ; Hoef-yftrfche fcbuldt. p. 87. _ 19. bcepè cum contingat, ut, quo- ! ties acta transmittenda funt, htigantes rejiciant hanc vel illam Academiam etiam ; eam quae ab eorum Principe fundata, & 1» qua eorum juventus bonis literis &artibus formatur, putarem tune huic juramento perhorrefcentiae locum eftedebere. ! Etiamfi enim id illis permifium fit; Ber- j lich. d. 1.11. 15, & ex eo Bullaeus d.difc. \ n> 4. tamen , ne invidiae locus detur nec temerè quis reprobet eos, quos Princeps dignos effe judicavit, hoc obfervare utile effet. arg. i. 3. C. de crim. facril. I. oH. ff. de R. V. ó 20. Etiam tune quando alios Jureconfultos, qui periti fatis funt & ideo bewehrte Recbtsgdzbrte uti eft in lege ei pra&itia Cliv. & aWegata b. c. 19. n. 1. appelJan merentur, rejiciunt. Maximè cum nunc non unius tantum collegii led & integras civitatis peritos recufare fo- 1 leant. De quo licet dubitet Mafcardus de probat. vol. 2. concl. 953. n, 22. id tamen in tantum invaluit ut tmukus & feditiones originem vcahont, quibus occurrendurn eiTe leges valdè profpexerunt, uc ideó nullius Poddci fchofo intranda fit L 176. pr. ff ie $; L 1 c- Tbeod. ad L. Jul. de o& Ad'-° ut dlud in praxi dicacur, reg»las juris ceffare, ubi agitur de eVf0dis pühhcis perturbationibus: Cl. Jafffo. Gothofred. ad d. I. 176. 11. Eveniret & alias, ut'facinorofus fcepè vernam hoc patio acciperet, fi cfamnatus effet a magiftratu, qui nimia fuperftitione numinis terreretur; Sicuti enim nullus reus damnatus inveniretur qui non fpe gratiae ad hanc provocationem profihret, ex ftudio propriae falutis naturah. arg. I. 1. ff. de bon. eor. I. 45. 1 $. 4. ff. ad L. Aquil. fic rarö vel nun- ƒ quam repenretur judex, gui metu vin- t dietse dïvinse non reddereair dubiusqui- j que non libemius in abolitionem crimi^nis, fi fupremus effet, confentiret vel ejufmodi nocentem abfolveret. arg. I. 5. pr. ff. de peen. 12. Nil ergó ejufmodi provocationi tnbuat magiftratus fed ex fide eorum, quas probabuntur ftatuat & fecundum atla & probata tune judicet; /. 14. I ' auth. feq. C. de judic. I. 6. §. 1. f. de off. \ prcef. Bronchorft. 1. affert. 14. Bachov. ■ ad Treiitl. j. difp. 12. tb. 14. Ut. e. Sut- , holt. diff. 19. aph. 55. 13. V el, ü inferior fit judex & aliter 1 rem fe habere noverit, officium deponat j & eam ad Principem vel reip. rectores ( rejiciat atque fe ut teftem examinari pe- , tat. Paul. Bufius tratt. de judic. offic. cap. 4. n. 44. Jacobus AngliaeRexapudIfaac'k ( Wake libro cui tit. Rex Platon. p. 113. è? 1 feq. aut fi Prineeps fit, aliamque rei ge- j ftae confeientiam habeat, tunchancpro- a vocationem praeveniat eumque qui con- j ventus accufatusve abfolvat. Phil. De- Q cius poft Bart. tj Bald. id tradit confil. p 699. n. 16. quem fequuntur Treutler. d. J lit. e. & Bufius d. c. 4. n. 50. I 14. Caeterum fi non aliter rem conti- a gtga noverint , tutó fequuntur ea quae l probata: nam ea civiliter pro veris acci- e pi oponet, & aüas judiciorum ordofru- ij ftrk m medio conftitutus effet, fi per c ejusmodi appellationem ad tribunal Dei rer judicatae executio fifteretur Quare ri ft quis aliquid tale Jecerit quo leves homi- ]V num ammi fuperftitione mminis tarreren- q tur , Divus Marcus hujufmoii homines in ï infulam relegari fcripfit. Modeftin. in l. rt 30. ff de pan. ^ 15. Nondifferat ergo magiftratus exequidecreta, etiamfi reus ficprovocalTet, ta | fed fi caufa civilis fit vel minor relegaI tione eam augeat & hanc ei imponat d. J°'Dut"ntermin-e/>/. i.-ó. Scias etiam apud Jêêeêos ah'am ejus rei rationem fuiffe quamdiu &MKfa■ri* duravit, uti difcas ex Cl. Zieglero ad Grot. 1. de jurep. b. 3. n. 20. verb. judices Hm. 32. Pro hac provocatione (6) vide- j 1 tur iaccre, quod fubjetti in gravilïimo [l rerum fortunarumque difcrimine Principieels & nrnpflratibus rehftere queant. Grot. f. m. t, c. 4. n. 7. Reipondetur < cum Zvgfero in not. Non aufim hoc ad- l fiwe: & j un id dicere repraefentavi i c. n. 29. apertisque tibiis hoc argumen- r utm traotat 1 ïenning. Arnifae. de ««ftcr. \ S /»7>^x c. 2. th 2. f. 4. «. 5. c=f 6. afÖMC { fer ïor. Licet non negem Principem |c peccare, ut bene contra HobbesLeviat- lp ban. p. 2. c. 20. 6? J%. oftendit Schar- a rock. de offic, jur. nat. c. 4. n. o. /ö 33. Et ponas jam Principem fieri tyrannum eumque evertere remp. & omnia n ad felutem privatum transferre. Ariftot. n 4. polit. 10. atque ideo ei refifti poffe j qi Raming. Arnifae. d. tract. c. uit. n. 12. m J5- ^ 16. peffime tamen inde inferas ad vt hanc provocationem. Nam in definitio- vi fte tyranni, quam tradit Plulof. d. c. 4 fti *« fin. _verba fine provocatione: reddide- fis runt Giphan. ccRemfius, adeoutinty- fae ranno minus provocatio effeétum fit ha- ut brtura, neque fPes emendahonis fuperfit Za uila. Quanquam alias id non tyranni pro- q pnum fit, ut ab eo nulia provocatio fieri poflit, uti putant Giphan. & Stapul. ad ru< d. c. 10. Petr. (jregorüfö. 6. de rep. c. no 18- «. zo. fed & regi ac principi quoqu" conveniat, uti docet Amifae. rf. c. ^ ïi. v^y: «?f^»és & fuprademonftravi c. 16. n. 2. ér feq. 34- Obflat (7) locus >é7is 3. 1. 12. cr 13. ex quo haec res dicitur Germanis, ms tbal fojapbat iaden. Beibld. tbefipraêt. lit. I. num. 25. Diether. fpectl. ad Refold. lit. L nu 26. Speidel. fpec. bijl. jur pol. lit. I n. 53. Refpondent Belg» in-" terpretes & celeberr. olim Groningss meus collega Sam. Mares. fiyfiem. loc. 14. num sS. quod fermo ibi fic allegoncus de ccclefia Dei ex improvifo liberanda. arg. 2. Chronic. 20 16. alias nobis latere ïlhus tempus idque Deum veile ad patientiam noftram exercendam. Sunt qui eum locum de extremo judicio expheant. Nicol de Lyra óc jacob. Tyrin. ad d. verf. 3. Quibus contradicit celeberr. Joh. Cocej. ad d. c. 3. v. 7. _ 34: Minus contra me facit, (8)quod m cnminalibus ultimi fupplicii caufis ex confuetudine Germaniae appellatio ad Cameram prohibita. c. 16 n. 26. atque ideo huic provocadoni locus effe debeat. Qtiamvi's enim in Om/andia , Geiria & l ans lialania aliisque Belgii locis mininè quoque appelletur in crirninalibus. Lant. van Zutpben. tit. 10 art. 19. Velav. ft. 23. art. 5. Rurcmund, p. 5. tit. 16. i; 3. n. 6 Over Jffel. p. t, tit. kj. «rfgo, Zonjuet. Duc. AÏban. c. 55. 36. Fruftra tamen inde argumentum rahitur ad provocationem, de qua nois fermo eft. Nam ea ratione efficeres 1 civilibus quoque caufis , fi fumma on fit tam magna, ut propter eam ad pirenfe tribunal appellari queat, vel, 1 de poffeffione alibi lis effet, eaprovoadone ad tribunal Dei condenmacos uti offe, arg. c. 16. nu. 22. quod tarnen ffurdiflimum .cogitare. Majol. d. colq. 2 37. Ceffare fi quis (9) putet in crianaÜbus difficuhatem explorandi fonm ejus, quod judicatum eft ideo, lod is, qui condemnatur ignarus effe >n poflit, an mortem juftè fubirc debeat i non, is graviter fallitur. Nam in cilibus caufis, ubi de lucro damnovenoo agitur , memoria de re a nobis ge- fifepios fortior, & contra ex morbo' viore etiam criminis patrati excidit, poft Lucret. & Menoch. docet Paul. cchias QQ. rnedico-legal. lib. 2. tit. jr," ff. n. 4j 38. taepè ii, qui mortem valdè merunt, non intelligunt tamen feeadigs judicari potuiffe. Paucos ante annos Gro-"  5r5 GERHARDI FELTM A'NNI.J, C Groningse is, qui ituprum per vim uxoris viventis filiae intulerac, & furta plura commiferat fcelusque, quod nonproficit fcire, uti eft in l. 31. 9, ad L. Jul. de adult. patraverat, eaque omnia confeffus erat, initio tarnen fcire non poterat vel nolebat, fe ideo capitis pcenam fuftinere debere, cum tamen propter rerum divinarum notitiam, quam profitebatur, ma] ore poena fe adfici potuiiTe ignorare non debuiffet. arg. Luca 12.47. 39, Si haec nodum tibi non videntur folvere fatis, tune & hoc cape, quod in crimine perduellionis fsepiflimè ignari fint, cur capitis poena plectantur, nam ob egregium publicum ck arcana Imperii farta tccta fsrvanda & par raifon d'EJk non femel ea illis inrogata fuit, qui ta men planè \gmri, cur eam Juere debe rent quibusque perfiiaderi non poterat. quod eam meruiffent, nifi ideo, quoc contra Deum peccalfent h. c. n. 24. 40. Caeterum eos, qui ad mortem ra piuntur, faepë ignorare cur eam pati de beant, ml certius. Nam ut de Comit aEffex caeterisque, quorum fanguineBri tannica tellus t'uittincia, üleam, atqiu ejus gentis Sereniffimi regis aliorumqut alibi quoque damnatorum mentionemnor kjiciam, an T. Manlius, G\ Fabiusma giller equi tum fuerunt non ignari cu morerentur, cum tamen feliciter contr hoftem depugnaflènr? J ivius hifi. lib. } c. 7. &1 30. Ï Jorus I. hifi. 14. Catoapu Sal/uhiam in Catilind 4r. Quid etiam dicemus de milite cujus meminit Hotoman Francifci Fil traite de ïAmbaffadeur: /oh 52. his ver bis: Le Marefcbal de Termes donna n compenfe h un Soldat , qui premier èto monté fiur le haftion d'un fort, qu'il afft, soit, dont eftoit fuivie la prinfe duditfon \fi une heure apres le fit pendre pour avoi efle fi bardy d'y eftre alle fans commandt ment: 42. Crederem facilè eos omnes igm ros fuiffe cur morerentur; licet enim quod ad pofteriores adtinet , lex hae dura ita fcripta fit, ut, qui in bello fin juffu ducis quid fecerit, capite puniatui etiamfi res bené fuceefferit, l. 3. §. 1^ ff. de re milit, atque ideo judex dan nandi poteftatem habeat, arg. I. 12 j 1. ƒ. qui & a quib. manum. vix tame vel nunquam is, qui tale quidegeritcui bono eventu, gnarus eft, cur mori ót beat, & faodie etiam ifte rigor ideo a ufu receffit, ei que parci folet. Groc neweg. d. LL. abrog. ad d. §. 15. cum Alexandro M. inter nsvigandum ingente vento diadema abreptum tdTet & in aquam procidifiët, nav.tam quendam enatoffe, qui diadema ab arundine avelleret, idque receptum non manu gefiafse, ne natans madefaceret, fed capiti impcfitum attuliffe. Atqui plerique eorum qui ?es Alexandri fcripjerunt eum düigentia fua caufa talento donatum ab Alexamro : deinde caffie pleÜi ftiffum ajunt: uti Arria» num de exped. Alexand. lib. 7. docuit farï IBonav. Vulcanius, quem politiore forma nuper in publicum emifit vir amicilf & celeberr. Nicol. Blancardus , .apud quem id vide pag. 492. ; 1 44. Hac cum ita fint & nufum ta- - J men eorum conftet ad Dei tribunai ap-1 pellaffe, nemo fibi patiatur imponi hoc i | permiffum effe, fed dicat bene judicauiê magiftratus, quoties teitium perfidia opprefi'us. Alias dicant quicumque jubentur pati timidis ignavisque fiebilia: Dignivifi ■ fumus Deo, in quibus experiretur, quane tum humana natura pcffet pati; uti gravi- - ter diüertat L. Annae Seneca de pro- I vid. c. 4. 45. Jncommoda iJla, quae in civilibus. II ex hac provocatione oriuntur in remp. \ fi quis (10) allegaverit ceiTare in crimi- r s nalibus, pace ejus dixero, imo majora alincommoda hic effe metuenda! Plebs \. \ enim vefana femper capitur miferatione i infana. Cum nuper is cujus memini h. je. n. 38. ad gladium damnatus eifet, aul divi ab infimae fortis mulierculis jaétari; . nollem propter omnia mundi bona eum accu- - faffe: & tranfeunte vehiculo, quo reus - ducebatur, altera quaedam foemma, ut It eum quafi tueretur contra alias mulieres > ejus crimina narrantes, ajebat. r Als de Wagen gaat voort j Spreekt yder zyn nwrt. - id eft: Oiiando currus pergit, quo vehi, tur fcilicet damnatus, quifquis verba fua in z eum conftrt. e 46. Et unde quasfo alias furor vulgi in , camificem, fi peccet in lethali ictu nec primo caput praecidat? Petr. Gregorii i_ lib. 31. fyntagm. jur. c uit. n. 7. Con/iat 5. Lubecae uno die quinque carnificestemen ritate vulgi trucidatos fuiffe. Bernh. Zien ritz. ad nem.es. Carol. art. 97. Ut lege > piiblica ei rei profpici debuerit. d. art. 97. b Fufzknecht beftall. zu Speyr 1570. art. 66. . Mevius ad Jus Lubec. lib. 4. tit. 18. art. 1. n. 4. & feq. 47. Tandem fi ajas (11) exempla eo mo-  de JURAMENTO PERHORllESCENTIifi, «Sec. n momento valitura, quia eoncurrunt cum aliis vaüdioribus miombas & magna eorum copia , uti videre apud Camerarium d. lib. 3. c. 38. Majol. & Delrio loc. cit, atque iApf. 2. monit. éf exempl. polit. cap. 11. per tot. Ant. Benbei], de Godent. ad tit. C Hermog. de mal. 6? manichce. p'. ■2. c. i- infi Choppinum 2. monajlic. 3. ,u jo. Jcach. Stephani lib. 4. de Ecclef. 0p. to. n. 8 48. Vel dipam cutn Befoldo de prcem gpcen.c. 5. p. n4. non tamen ex üs jos coniticui oportere, nec valere confejuentiauun pohticis, hoc contigit er^o roJerandum. Licet de fide exemplorum nos dubitare jubeant & ratio & Delrio d fect. 1. verf. baStenus infi. Aut hoc habe, quod de cometis fcribit Arnifseus 2 polit. 2. p. 460. Quid quod Delrio d. I verj. dico 2. eam provocationemnonpeririittat, nifi hominibus compertse fanéiitatis. Qjüs hoc difcernet ? nullus fanè magiftratus. Quis ita comparatus? rari nantes in gurgite vafto. Roman. 13. 10. Proverb. 24. 17. 49. Siftere gradum pauh'sper jubet Carpzovius, qui de L. Reg. German. cap. Q. fect. i. n. 9. i]]a, qua? fupra «.7. dixi, Deum fcilicet non ilicó judicium opemque ferre, refutare videtur his verbis. Et cum tempore Henrici IV. R0m. Imp. Megbnerius Hewaldenfis Antifies & Burcbardus Halberftadienjis Epifcopus ob deciraas lüigarent ad tribunal fupremi prtetoris invicem provocantes, ambo morte confumpii funt. Sed id, pace ejus dixero, ex, Petro Gregorii tratt. de appellat, lib. 1. cap. 3. n. 10. bona fide defcripfit. Nam Aventinus, ad quem provocat, non in hbro quarto fed quinto Annal. Bojor. p. \ 360. meminit iftius Burchzrdi narratque eum aliam ob caufam, quod nempebel-/ lum concordiae prseferret, occifum fuiffe. j C a r u t XXI. ] Trdkatur de iis, qui boe jurejurando per- 1 bom^mtice declinantur Éf nomina jus I Mcentvm indagantur. Cautio quidam f proponitur & de confiftoriis atque Se- r natu Academko ttiam difjerüur. c g i. n a QUinam autem per hoc facramentum n perhorrefcentiae declinari poffint age porro difpiciamus. Et quidem pa- k , tmntur fe ejerati Imperii Eleótores* cap. I 13. num. 13. caeterique Principes non tantum feculares d. cap. 13. nu. 7. 8. é? 14. fed & ecclefiaftici, d. cap. 13. n. ei* 12. nec non alii Imperii Ordines. d. cap, 13. nu. 9. £f 10. Intellige fi lis eft, de qua ab iis ad Cameram imperialem vel aulicum Viennenfe judicium appeilari poteft, uti reprasfentavi. cap. 16 num. 2n. De Proregibus ergo idem dicendum arbitror , quod ab iis provocari queat. Joan. bolorzan. lib. 4. dejurelndiar.cap] 9. nu. 63. 2. Hoc tarnen a mevelim accipiant eurematicum litigantes qui hoc legitimo compendio gaudere geftiunt, ut ü Principi , quem^ hoc facramento declinare volunt, fubjefti fint; horroris mentione omifsa. rem verbis temperent, ne alias 'ineidant in Scyllam dum volunt vitare Charybdin. arg. §. 2. 1. de fufpeSt. tut. ibi; jam<£ patroni parcendum effe, licet ut fufpettus remotus fuerit. 3. Horroris namque & perhorrefcentiae vocabulum, licet contumeliofum non fit ratione ejus, contra quem profertur, & fic cape dicia. cap. 3. nu. 1. & 19. cap. 13. num. 16. ejufmodi tamen effe videtur, fi eum, qui id allegat, fpectamus, pertinet enim ad odium. cap. 1. num. 10. fed fcriptum eft; Principi populi tui non maledices: AÜor. 23. 5. Et alias incurrerent in poenam contemtae honeftatis publicse feu naturalis rationis, quse dieftat aliquarum perfonarum difcrimen efle habendum, uti diflerit Mynfing. ad §. peznales. I. de aclion. nu. 41. _ 4. Principes enim Imperii in majeftatia focietatem recepti, ut docui cap. to. num. 5. & ratione fibi fubjectorum tantam poteftatem imö ferè majoremhabenc quam Imperator in imperio Carpzov. ad L. Reg. German. c. 1. fect. 13. per tot. 3. Eyben. tract. fing. ut illorum intuitu ecftè fouverains dicantur, quemadmolum docui lib. 1. de titul. honor. cap. 54. iu. 5. & feq. iifque ideö homagium, die ands huldigung prasftatur. Wehner obf. >ratt. Óf Befold. thefi. praU. eod. verbo. vTon minorem ergo reverentiam iis exiberi oportebit, quam regibus ,'aliifque rmmis principibus, atque ideöadCawieim hnperialem vel ad Caef. aulicum judilum Viennenfe provocantes hoc alleent , fe jurejurando veile teftari, quod on fperent aequum jus fibi dieftum iri. rg. d. $. 2. & l. 11. §. 1. jf. de dok aio. 5. Hoc jurejurando integra a/ias colgia, quorum prsefides etiara principes H funt  53 G E R II A R D I FELTMANN1, JC funt rejiciuntur & totus etiam Senatus per noftrum facramentum declinatur, uti promtum videre in exemplis. cap. 13. nu. 7. 8. 9. 10. 11. &. 12. cap. 14. nu. 1. 4. 7. Quod jure licito fit,- c. 4. de faro comp. Lael. Mancinus 1. gcm'fl/ difquif. 29. num. 2. cVy^f fi vei omnia & iingula ejus membra vel tot te horrificent, ut juffils non fuperfit numerus, qui moribus ad finiendas lites defideratur. Sanchez. tem. 2. lib. 6. conjil. moral. c. 8. dub. 3, n. 10. 6 Tune etiam id ufurpari poffe, fiis faltem fuipecRis fit aut te terrificet, cui caeteri non fint facilè oblocuturi, docent Decian. 1. confil. 26. n. 3. ö'/eq. Menoch. conf. 94. num. 5. & poll muitos alios Zanger, de except. p. 2. cap. 4. mm, 17. L mmius difp. ad proceff. 1. num. 56". Carpzov. proceff. jur. tit.%. art. 4. nu. 87. & Mevius r. d. 1. pr. Gelris aliisque Belgis Comoten uti exiïat in Lantrecbt van Zutpben tit. 1. art. 2. Over-Iffel. p. 2. tót. 26. art. 1. Quorum etiam ufus eft in Drenthia, fi Sctndtetus de rerum vindicationibus difceptet, iifque duo adjunguntur quos Seeckere vocant, ü res deiideret een vollen rtcht, id eft plenum judicium. Nam poftrema vox a Frifico riocht id eft ree/;?. Vide formulam apud Ubb. Emmium hijtor. Frif. lib. 32. p. mihi 82. 37. Alias in Drenthia fupremi dicafte- j tü adfeffores appellantur Etten h. cap. , nu. 20. An fic difti a be-eedten nam in oris illis primas fyllabas fcepè non pronuntiant. Sic gy loven pro gy beloven, 6f ficoorme meerite pro gefivorene gemeente. Vel an a Schultet, omifti voce Schuit dixere Ett? Neutrum placet Grotio lib. 2. Introduel p. 28. §. die den. ubi ab Azigen id trahit atque ita a Frifionibus judices appellatos oftendit, quod praeterea probo ex ffure Frif. Oriënt, lib. ï.koer 17. •ibi; die gemeine Friefen plegen to dedingen nae Afegadocm: id eft ad judicis fententiam , hanc enim figniEcat doem Jus Omland, lib. li art. 29. Hinc doem-gelden fportuke, quae judici de vi&injuriafen-1 tentiam ferenti a Frifiis Orientalibus vocantur; & Domer ac Richter idem funt j in Norske Louo. lib. 3. cap. 14. §. 14. 38. Adfeffores etiam alibi veniunt appellatione generis Gericbts-luyden. Conflict. Vclav. cap. 21. art. 4. etiam ftmpliciter gefebworen. Jus Jul. Montan. proeem. Jn agro Eiïedienüboebs gefchworene, in Clivia haeves Schepen. Statut, villa Hans fel. tit. ^.verkaereneErflaeten. Jufantenfis villa lib. 3. cap. 1. Hi tarnen poftremi de colonorum fervilium bonis judicant uti dixi b. cap. num. 28. C A T V T XXII. 1 Ediflertatur de Judicis adjuncto ê? inquiritur an notarius, commiffarius, lecretarius , executor Jitis , nuntius arbitrator, vel aeftimator recufari poffint ? Jus figillandi nobilibus in agro Groningce focio adfertum. 1. NOn autem folum j'udices eorumque adfeffores fed & "alii funt, qui hoe juramento perhorrcfanlics rejici poffunt. 1 De adjtmfto id docet Joh. Aloys. Iliccius I decif. part. 5. coltect. 1526. / 2. Id tarnen verum non ett, quod orIdinario ejerato lis coram ejus adjivtore, ' qui in Clivia & Marca judice hodic frequenter adjungitur atque ideo adjunUus vel adjungirter Richter appellatur, lis tra&ari non debeat. Nam in hoe ratio utraque tam ca, quae ab adverfarii potentia quam altera a perfona judicis ceffare poteft, idque docent Baldus ad 1. mi. C. fi quae. prad. pot. Jafon. inl.apertiffimi. C. de judic. num. 9. Mafcard. de. probat. vol. 2. concl. 953. vel ut in al. e\ dit. 954. wit. 44. Gregor. Lopez. ai jus y Hifpan. p, 3. tit. 4. ". 22. lit. K. Aug. j Barbofa ad d. I. un. nu. 6. 6? 7. 3. Quod tarnen officium fuum perdet, i ft perhorrefcas non judicis perfonam fed tribunal, idque ideo, quod Jocus non fic tutus. Quod fortè cenüt Joan. de Imola in cap. infinuante. de offic. deleg. adducens hanc rationem, quia idem cenfetur tribunal utriufque. c. Romana. in pr. de appellat, apud Jafon. d. n. 9. & Mafcard. d. concl. n. uit. Fallit tarnen iterum fiin fuis asdibus linguli vel non in uno loco caufas cogndfeerent, uti id in nonnullis locis fieri, me vidiffe bené memini. 4. Notarium etiam recufari pofte poft Niconit. & Gratian. tradunt Marius Giurba confil crim. 38. nu. 21. et Manfuet. citatus h. cap. nu. 6. Operamhanc* quod nullius fic prasjudicii res , reddic Delrio ad l. 16. C. de judic. cui adftipulatur Tiraquellus tract. de judic. in reb. exig. ferend. $. quid cum trattatur. In Groningana et Omlandica republica non quidem haec vox ignota, nam notarium vocant, quem alibi copiifiam dicunt, fed res tarnen ipfa ibi non eft in ufu Non enim habent mtarios fed cunéti nobiles jus  de JURAMENTO PERlIORRESCENTL£, Sec, 6$ psfigülandi exercent eorumque fignaculis iirmata mftrumenta. tanquam publict confedta plenifW probant. Vid. Jw Omland, lib. 3- art. 42. rjf 7 art. 50, 5. Nee êft ty"°d mireris, cum & paftoribus ccciefiarum in vetere prsefectura id jas datum fic, fi coram iis teftamenta condancar, Omland. Landrecht, lib. 3, ürt. 72. & indiftinctè omnia inftrumenfg nobiiium fignaculis firmata pro publicis documentis ex confuetudine Germanias jurisque ratione habenda effecenfent joh. Goeddseus vol. 1. conf. Marpurg. 28. n. 34. f=? yè^. Schrader. 2. cowj?/. 32. km. 3ó. Hunnius encyclop. jur.part. 2. Sf*. 18. cap. r. 72. 32. 6. Quod autem de noran'o dixi, hoe non ita accipe, ac fi hoe facramento rejicere poffis inftrumentum ab eo confectum, Carpzov. procejf. jur. tit. 2. art. 3. num. 67. éf feq. fed quod eum, fi notarius acionim , uti vocatur a Gilhaufen arb. jud. civ. c. 6. p. 2. art. 1. num. 69. vel commijfario vulgö dicto & vel ad teftilim examen vel infpectionem rei dato, adjunfifcus fit. Mafuer. ad Petr. de Ferr. tit. fonna deel. jurifdicl. §. ration. num.i. 7. Nam folo jurejurando vel ipfum commiflarium rejici pofl'e docet Marius Muta ad cenfuet. Panhorm. c. sz.num.27, ubi citat 1'elinum, Alexandrum & Anchoranum, & exemplanovi, in quibus contigit commiffarios per facramentum pa-horrefcentiae declinatos fuifie. Adi c. 21. n. 19. & 21. Befold. de procejf. c. 3. rt. 3. 8. _ De ennctjs qui ab aeTtis funt judicibus idem adfirmat Muta d. n. 27. V ariè autem appellantur, veluti Secretarii, Grapbarii , Protonotayii, Land-fchryvers Ambt und Gericht-fehreiber. Ubi primo obfervanJum quod munus eorum, qui ab arcanis & epiflolis funt, apud Gallos & Belgas in majore precio & exiftimatione habeatur, adeo ut multis in locis üilibcraïivo fic diclo voto gaudeant & etiam Jitis inftru&io atque relatio iis a raagiftratibus atque judicibusmandarifotett. 9. "Deinde , quod probè dividendum ft, an tupremis tribunalibus a fecretis fint, an veto inferioribus judiciis? Ut I hoe cafu facil'ms quam ifto & in agris faeilius.quam in dvitatibus admittatur : recufado , ex ratione allegata. c. 6. n. 25. & 38. 10. Imö nullo cafu eos rejici poffe, fi 1 objicias ex diclis c. 6. num. uit. tune re- < fpondebö, quod te non oporteat jus ci- j vile vel ejus interpretem calumniari. J arg. I. pen. ff ad exhibend. Nam ea verba, quid faciat oculus centra totum corpus ? fic capienda, quod fi is, qui ab ! aclis eft, ipfe nil contra te fecent nee apud te fufpicio fit, eum ideo tibi malè veile , vereri non debeas, quod in gratiam ejus judex contra te fit pronuntia| turus. d. c. 6. n. uit. I ir. Caeterum fi is ipfe vel fordibus ab j adverfario corruptus vel cum eo de par] te litis paélus effet, aut confilio eumjuj viflèt, tune ab officio removebitur. In\ftrutt. cam. Hovetman. art. 103. Ad quod tarnen non progrediendum, nifiid j liquidö fuerit probatum. /. fi. C. de pro' bat. j 12. Ubi autem hoe juramentum perJ horrefcentia? in ufu efb vel eflb debet at1 que poteft, ibi ex doctrina Giurbae & / Muta; per illud rejici queunt ab eo, qui i eos fufpectos habet eorumque fama ac ! Donis parcere ma vult, fecundum ea quae 1 fcripfi c. 2, n. 30. éf c. 4. n. uit. Audi 1 enim quid Joh. Frid. Omphal. Fifcus I Marcanus de lit. remed. p. 108. fcribiu / Scriba vel notarius caufce oculus eft judicii, I qui fi nequam , quid inde quam juftitice te\nebrcs? Vidi ê? memini; qui, id volente Satrapa caufce commijfario , prothocollo quid falfiinferebat: & quod infecutum, idfuos laferit detrimentum: 13. Executores autem, qui appellantur vel fimpliciter dienaers, uti Groningse, vel Cammer und gerichsbotten, Pedellen , Deunvaerders five oftiarii, nobis Gericbtspedellen , nee non frohnen, vogden, c. 2i. n 23. in fin. etiamque Richters-botten, Roey-dragers Neomagi, & in Omlandia Wedmannen, hoe jurejurando rejici nequeunt, quia ab execucione non appellatnr. I. 5. C. quor. appell. non recip. Coler. de, proceff. execut. p. 4. c. 2. n. 33. Carpzov. proceff. jur. tit. 18. art. 2. n. 17. feq. L^edellos autem ab Anglica voce to bid, qua fignificat, monere di&os ridiculè exiftimat Jfac. Waice rex Platon. p. 9. in mt. rectius a pedibus vel pedo, quod geftant five baculo; a quo& Gelrorum illud Roey-draeger, in Ordpro:ed. Arnh. art. 1. Frohn autem eft a frohnen id eft cogere, uti poft alios Speidel In fpecul. lit. M, n. 98. 15. Et Wedman, cujus meminit paflm Jus Omlandicum lib. i.art. 10 feq. rahitur a wedde. Quid autem id fit expli:atur in Statut. Clivens. tit. 85. his ver)is: Wedde heitet alfo voel als wee doen, xsant hier mede doet men wee den ohntuchti\en, op dat fy dat wee doen vruchten, und,  *4 GERHARDI FELTMANNI, JC ficb bueden vor untucbt und dm gerichte gchorfamb fyn: i(5. Si verö executor litis vel ante tempus pignora capere vellet, aut mandati fines non diligenter cuftodiret modumque in executione excederet, recufari pollet, quia tune provocationilocus eft, arg. Jur Omland lib. i. art. 14. uti multis docet argumentis Sigifm. Scaccia de appellat, q. 17. limit. 10. num. 28. & feq. Cafp. Kloek, de contribut. c. 18. n. 47. Chriftinae. vol. 6. decif. 92. num. 30. Carpzov. d. art. n. 24. & fiq- Et hoe cafu ad mandantem judicem ibitur. Saccia d. limit. 10. n. 67. 17. Cum verö nuntii rélationï plena fkles habeatur, donec contrarium probetur. R. A. m Speyr. 1600. demnacb auch. Ord. Cam. Spir. p. 1. tit.36.pr. Statut. -Hamburg, p. 1. tit. 13. art. 5. in j fi uti a Camera Hovetman. judicatumz» \ caufa Redger Tiaden & Arent Berents 27. J Octob. 1640. & fcribunt Seraph. Olivar. \ Razzal. p. 1. decif. rota Rom. 1123. n. 3. Finckckhaus ob. 63. nu. i, & 14. Ber- I lich. p. 1. />nz#. 36. n. 70. Wolfg. j Adam Laaterbac/i. de nuntio. tb. 58. n. 2. 18 Accidere autem cum poffet, quod is fufpeótus tibi effet atque perhorrefce- ; res, ne in gratiam tui adverfarii vel ex odio contra te nonrectérenuntiaret, putarem hoe jurejurando eum rejici poffe. arg. I. 3. C. de fportul. Ord. cam. d. tit. 36. pr. Brunneman. ad d. I. 3. Ubi dieitiir, quod fi negligens, infidelis & inidoneus deprehendatur, ab offïcio removeri queat. Uur1 ergo non recufari ex caufa, quam vel probare non potes vel nohs, léd ejus fortunae & exiftimatïoni j magis confultum cupis ? arg. c. 2. n 27. & fiq. & c. 3. nu. uit. 19. Atqui fides ejus publicè eft elecla & jurejurando confifmata? Jus Omland, j lib. 1. art. 14. & 16. Oldampt. \.art.17. Stat. Clivenf. tit. 13. Mynfing. 6.obf. 10. n. 7. Gail. 1. obf. 54. n. 5. Gratian. 4. difcept.for. cap. 607. num. 3. Lautcrbach. d. I. nu. 4. Sed an non judicis fides etiam publicè eledta & facramento firmata ? Jus Omland, lib. 1. art. 9. Oldampt. lib. 1. art. 5. 10. Itiftrutt.Cam.Groning-Omland. art.. 2. Keuren van Amfterdam. c. 2. art. 2. Stat. Clivenf. tit. 9. 10 & 15. Oojrjr. Hofg. Ord. tit. 9. Si ergo is boe juraniento declinatur, cum tarnen ejus major auftoritas atque dignitas, cur non nuntius? arg. I. 21. ff. de R. J. 20. De arhitratore vel ceftimatore quid ftatuemus porrö? fohan. Cephalus refpondit , cum recufari non poffe fivea judice datus , five a partibus eleclus fit. ■ lib. 5. confd. 750. nu. 5. cf feq. quod & fentire videas Tyraquellum d. §.quidcum. tractatur. Ego verö diftinguo, an a judice conftitutus an verö Jibera partium voluntate? Ut. priore cafu folo jurejurando declinari, arg. I. 16. C. de judic. hoe verö non nifi liquida probatione, novam caufam fufpicionis feil. fupervenillé, rejici queat. arg. I. 9. ff. de neg. gefi. auth, offeratur. C. de lit. cent. uti in termin terminant Ew. Furftl- Durchl. geruhen gnad. ficb zu winneren, wekker geftalt in vorigen f\.\pplicBtionibüs vorgebracht, wie dafiz feim Frm principalin bejtendig da fur hielt) dafiz fie ahn dem Furftl. N. hofgericht oder einigem anderen gericht, fio Ihro furftl. Durchl. P. N. zu beftellen , impartbeyifcb recht zu erlangen nicht getrawe; Zu ivelchem end fie dan aucb nut rechter mffenfchafft und wohlbedachtem muth, einen fpecial gewaldt, ad praftandum juramentum perhorrefcentia gefertiget , der geftalt dafz fie in animam fuam, ihres remen und unbefleckten gewiffen abfehweren lajfen kan, das fie ander er geftalt nicht, dan bey diefem h'ócbflem gericht, das recht zu erwerben getrawet, maffen es die bey lag lit. A. giét und aufzweift. Und dieweü dan mediantehocjuramento caufa ad cameram Imperialem medio judice omiffo devolvirt werden, wie die bey diefem höchftem gerichte ergangenevxxjudicia fatfambt darthun; Vid. Felinus in c. accedens % ut Jite noncont. num. 13. Alfz tbut Anwald unterthenigft ficb erlieten das folemne wie gew'óhnlich zu preeftiren, quo fa&o billet Ew. Furftl. Durchl. gnad. geruhen das hocbnötiges mandatum cum annexa citatione folita gn. Furftl. zu erkennen. Darnber. 4. Haec autem fuppiicatio differt ab • appellatione, cap. 2. nu. 19. quare, lieet hac decem dierum tempore tollatur, auth. bodiè. C. de appellat. Jus Omland, lib. 2. art 75, ea tarnen minimè tam an- j guftis finibus circumfcriptacenferi debet. arg. I. tin. C. de fint. prcef. prat. c. ante-1 riorum. 2. q. 6. Gilhaufen. arb. jud. civ. cap. 8 part. 6. nu. 3. I 5. Diverfitatis ratio hac reddi poteft. : ■ Quod hoe in cafu ml adhuc aétum fit; fed fi appellatio fiat jam fententiam aliud- i que aliquod judicis faclum praceffiffe 0pottet. c. 2. n 21. Quare tune citius ' vigilandum, nam prafumitur jufta. Menoch. 2. confil. 110. num. 31. Tufchus pract. concl. lit. S. concl. 126. nu. 1. <5- Hoe etiam adjiciam ; quod fi con* ! tra te pronuntiaoim, ftatim iftum fentiasj fed horrorem Weet concipias, is, vel mitio levior effe poteft, ut eum aut diifimules aut eum non ccmuderet fupenor magiftratus, nee viresnifiex tempore adquirat, atque fic non nifi poft inrervallum longitis hujas juramenti copia fi j tibi permittatur, uti in exemplo mernoj rato h. cap. nu. 3. b\ C A P U T XXIV. •n I rz ' Superior magifïratus adenndus & apud '.r eum jurandum. Aliquando id ofiïcium '.- I perdit. Commiffarius ubi ejeretur ? & ■0 ad quem in caufisfeudalibus provocetur? Eurematicum de inhibitione petenda, i> - TUdiei autem fuperiovi, ad quem alias > \ J appellaretur , non autem ei qui ejerai>- i tur, ea fuppiicatio exhibenda. Jae- ƒ cob. Puteus. d. decif. 279. pr. Jofeph. a t, . Seflh d. dec. iiy, n. 40. Cum nemo fit bi imperare nee fe prohibere poffit. /. % 5}. ff- de recept, arbitr. Is autem, qui ejerato major eft, eum cogere poteft, i- ne ad ulteriora progrediatur, arg. I. i„ 0 §• i'de appell. ;.e ) 2. Etiamfi autem caufam recufationis - coram judice recufato proponendam effe El doceat Aufrerius de recufat. n. 3. id mï. nimè adverfatur , quia inter hac duo - difparitas eft, cap. 3. nu. 1. & feq. - ea Aufrerii opinio generali confuetudine l. abrogata tefte Sigism. Scaccia de appel- - lat. qu. 16. limit. 1. nu. 8. 1. j 3. Expreffè id fancitum jure Omlan- 1 dico, ut ad fuperiorem eatur , quando 3 agitur de recufatione judicis fufpecth ■ Jus Omland, lib. 1. art. 26. InftruÜ.cam. , Hovetman. art. 41. Optima ratione! . Nam fic ambages evitantur, quas arbi-jtrorum poftulatio & datio defideranr. . | Dav. Mevius 2. decif 337. nu. 6. • I 4. Hoe paclo ejeratio tarnen iterum , | differt ab exceptione fori , qua dicitur \ judicem non effe competentem. Nam I hac prius coram ipfo judice, qui decli^ ,natur, proponi debet, uti poft Zanger. 1 & Gail. tradit Mevius i. decif. 131. n.2. I 5. Superior veró judex eft is, ad quem I appellatur. Unde fi quis paris jurifdictioni fpontè fe fubjecerit, veluti antea j cernebatur in Duisburgo, nam inde ap; pellabatur Aquisgranum, coram pare e: jeratio fiet. arg. I. 13. §. 4. ad SC. Tre- 1 bell. Quod de Vefalia Clivia valida eivitate idem fcribit Ruland. de commifj'ar. p. 4. lib. 2. cap. 3. nu. 18. id hodiè etiam non amplius obfervatur. 6. Sed & fi judex commijfarium qiietn. vocant, conftituerit, isque par cum eo . videri poflit, arg. U 1. §. i, ff. ie ojf.ej. I £Ui  U GÉRHARDI FELTMANNI, JC cui mand. jurifd. rettè tarnen defenditur, j iÖüm coram judice, a quo datus, ejera- j ri poffe. arg. /. un. C. qui pro firn jurifp. , l. 1. pr. ƒƒ. quis & d quo appellat. Ruland. 1 d. tratï. lib. 6. cap. 13. num. 4. & fiq. Nam hodierni co»i?)njjVn'i, quosanterio- j ribus temporibus delcgatos judices dixe- 1 runt, ab iis, quibus olim mandata erit j jurifdicïio differunt. Bachov. ad 1x^1» lib. 2. tit. de jurifd. mand. nu. 19. 7. Ex eo, quod is pro fuperiore ha- | bendus, ad quem provocatur, preeterea j conlegitur , quod in caufis feudalibus | quando perhorrefcis dominum feudi & . pares curise, eos quidem rcjicere queas, ! MoUnaeus ad conjuet. Parif. tit. 1. 1. I gloff. 4. verb mettre cn fa mflm.n.74. ta- \ men non adcundus fit is, cui ordinaria jurifdiétio competit, fed iJie, quidominus feudi fuperior eft. arg. 1. B. 22.§.2. Mynfing. 5- obf 5. n 2. 8. Si veró Jubfeudum non fit, ad eum, qui ordinariam jurifdictionem fuperio- , rem habet vel ad tribunal Principis fumiritim provoeabis. Gail. 1. obf. 1. ». 56. in ji Chriftinae. vol 6. decif. Belg 98. nu. 11. Sed & ü feudum fit immedialè impen'o fubjectum, attamen non regale, I tune prosventioni locum do , fic ut tam in Camertl Imperiali quam apud Impera- ? torem ipfum ire & te ad hoe juramen-1 turn perbor,efctnti<£ admitti, peterepoffis. Georg. Adam. Stravefyntagm. jur. faud. c. 16. apb. 9. in fik 9. Quando etiam dominus/pellaffet & tarnen caufam adfuprema Imperii tribunalia rejeciiTet? Eum audiendum in tribunali Principis arbitrarer, fi modo tempus, inira quod appellatio in judicium deduci debet, non praeterierit. arg. d. c. non prcejlat junct. I. 7. ff. de j. fi? ƒ• »g». 14. Ut autem caufae generalis veritas judici üipcriori ilatim conllare poifit, Ft/pp/jcationi addattir inftrumentum fuper ea confe£tum publicaque auctoritate fubnixum, qui mos in Camera Imperiali obfervatur; c. 23. n. 3. Nam id pro veritate notorii & manifeftiü, habetur, uti poft jBald. & Decian. tradit Franc. Monaid conf. 38. n. 13. &eftprobatioprobata non probanda, uti ajunt Hunnius Encydop. jur. p. 2. tit. 18. c. 10. n. 1. & Carpzovius pi 2. fjurifpr. for. conft. 43. def. 7.72. 3. 15. Si etiam perhorrefcens caufam eam generalem non nifi difficulter probare queat, tune judex inferior de ea cum jurejurando interrogari & per fuperiorem inagiftratum ad ventatem dicendam cogi potefi:, fi modo ea illum non notet vel infamia aut aliqua exiftimationis jaflura; alias enim id neri non poffet, uti poft Speculatorem docent Aufrer d, tract. n. 46. Farinac. d. I. nu. 892. Theffaur. decif. Pedem. 6. n. 1. Adeo ut judici inarticulo mortis dicenti fe corruptum effe credatur: quemadmodum docet poft Jafon. Tib. Decian. 8. de crimin. 38.n. 12. C A P U T XXVI. Hoe juramentum non defertur, fi bonms caufa vana vel notoria. Difquiritur an judici inferiori vel adverfario edenda fit? Etiam ratione liüs futurae velejust qua de crimine orta, ejcratio rectè ft. Quando ad eam perborrefcens provocare aelieat 6? an ejus gratia illifieri queat, traditur 6f funul de juramento calumnUe omiltendo atque tam de eo, quam noftro etiam per alias perfonas praftando tractatur.^ Formula; quoque jwamenti perborrefcentia memorantur. x. DE fuperioris magiftratus nunc videamus officio. Qui primo advertet, an horror ratione obj,cïi quoque vanus fit. Quid enim fi propter juris ignorantiam quis judicem perhorrefceret in Jite quae facti vel eonfuetudinis eiTet? c. 5. «•35- c? 36. Quid fi propter judicis fuperbiam , avaritiam fimifemve caufam vanam quis eum rejicere vellet? tuncniperior non decernet hoe jusjurandum , quia nemo ad probandum id admktendus, quod probatum non.relevat, utiaic Monald. d. conf. 38. n. 2. 2. illud etiam facramentum non curabit a te praïftari, ü ea caufa generalis a re aliegata non tantum notoria fed & tanta, ut propterea judex tanquam fufpea us ex fententia omnium recufari queat, veluti fi caufa ipfum judicem ejusve liberos tangat vel is inimicus fit capitalis vel alia fimilis. Tune enimfpontè cognitionem caufae fibi abrogare debet, Ooftfriefche Hoffg. Ordn. tit. 4.\.doaucb. & fuperior magiftratus citra ejus preeftationem tibi experiundi juris eopiam largitur. Farinac. d. I. 106. ö3 890. Mazuer. ad pract. Pap. ditt. tit. §. judicem fufpectum. lit. bi 3. Quemadmodum olim 27. Augt 1590. in fummo Spirenfi dicafterio lite inter Halberftadt contra Groningen oborta, pronuntiatum refert focpè allegatus Tennage). de proceff. decern. lib. 3. c. 13. in fi. quem memorat & probat Blum. d. Ut. 37. n. 20. 4. Num verö fuperior fupplicationem. Ibi k perhorrefeente exhibitam aut pof:ulationem verbis faftam vel judici , qui qerandus, vel adverfario communieare :eneatur ? quarus meritö. Et quidem in ea  be JURAMENTO PERIIORRESCENTLEi &c & ea lite3 de qua men tionem feci c. 14. ». 2. C5° 3. id iaétum non fuiflè exaóHsperfpexi. isiam cu/n 7- Septembr. 1Ö67. hoe juramenrura Perborrefcentia decreto per mitfum eflêf, magiftratus tamen Suiateniis iti i&P£ura dle 8. Novembr. ejufi dem mini Cfms auheo dicafterio oblata, ait übi ^ non prms innotuiffe quam 2o 0i menjis Septembr. }, Ad cum perhorrefcenti cum ipfo jaagiftraai Sufatenfi in eodem dicafterio öiven/i Jis effet, fortè id ideo pratermiilum tuit: nam notorium non eget probatione c. 3. n. 14. . s* Cm jt nu. 5 «ec admittit hsee caufa jüsjurandum. c. num. 2. quia fufficit ad judicem recufandum ut fufipe61;um. /. v. pr f. de lib. cauf. Ummius difp. ad procefl 1' n. 58. Jus Omland, lib. 1. art. 27.inft'. 6. Unde ü caufa generalis in libello fupphee propo/ita clara non fic, putarem eam judici inferiori & maximè adverfario edi oportere, cum hujus val de intereife pofïit, in litis exordio atque pertra&ione fori primi non longè a laribus fuis avocari, arg. I. 47. pr. f de judie. uti etiam generaliter definivit de omnibus judiciorum aclis Rob. Maranta fpec. aur. p. 6. tit. de aèïor. edit. n. 61. 7- perhorrefcens in fupplicatione judicem mferiorem ejerare cupiat non j tantum ratione litis praefentis fed & cujufcunque fucura;, tune a fuperiore id permittenuum non e/fe voiunt Couvarruv 0 0. pract. c. 9. n. 1. Rebuff. ad conft'. Keg. torn. 1. tit. de evocat. in prafat. n. 9. Portoles verb. evocatio. n. 46. Peguera praèt. rubr. 4 tit. de evoc. num. 1. Caffador. decif. 1. de refcript. nu. 1. 8. Placuit autem contraria fententia Mohnae, Bellugo, Franco in c. 1. de of. ordin. in 6. nu. 3. Mich. Ferrerio metbod', jur. §. de evocat. perborrefcentia fol. 69.' quam fequitur & rationibus firmat atque' a nodis vindicat Jofeph. a Seffe d. decif. \ 117. nu, 1. ufque ad nu. 16. eam quoque praxis Germania; recepit; nam non fe- 1 mei Chyis fic quis ad ejerandum ad- : m'iïïus fait, exempla pete ex c. 21. nu. 20. 9. Obftate ajes, quod metus prasfens defideretur e.x.mq. Sedignorareteno\o, faas effe, fiïatione fufpecli fit praiens, quod ad oijettum autem adtinet, ! id poteft eftè damni futuri. h 1. ff, Quod met cauf. ibi; injiantis vel futuri periculi cauja mentis trepidatio. 10. Admjttere Öc fuperior debet eum, I' qui etipit ejerare judicem, cui merum | imperium vel gladii poteftas taiiquamres | patnmonii competit; nee enim diftinj guitur an ca.ifa civilis fit vel criminalis. I jofeph. a Seffe d. dec. nu. 33. Et eftlonga dirFerentia internobilem vernaculè Ge~ | richtsherr & inter imperii Principes; nam j quod hi in criminah'bus. litibus apud fu■ premos Jmpern judices ejerari nequeant, c. 6. n. uit. id ex paéto iis adquifitum ;.!S c. 7. nu. 10. é? feq. 11. Nobilibus autem id conceffum a Pnncipibus non privative, ut loquuntur,fed ut fibi etiam fervarent nee planè fibi adimerent. Celf. Hugo conf. 60. nu 3? Neccurandum, quod in nobilium patVimonio fit. Nam ubi magis omnis poteftas jus dicendi res patrimonii eft quam m Omlandia ? & ibi tamen in criminaJibus licibus fibi eam abdicari patiuntur Jus Omland, lib. 1 art. 25. Q.dd quod etiam prohibita appellatione, recurri tarnen ad fuperiorem poffe ftatuat Marius Giurba. conf. crim. 65. nu. 3. Audiant cnminum difceptatores TranquillumAmbrofium, qui lib. 7.proce\f informat.cap. . 7. n. 11. cj.feq. dicit; Eft eniminiquifij mi judicis 6f peftmee mentis fignum vellede . bominis caufa cognofcere, qui te fufpe£tum habet , etfi legitimas non allegaret fufpicioI nis cauf as. Et ego vidi valde damnar i quofi. \ dam judices qui putantes fibi injuriam fieri : cum fufpecti allegabantur omnem movebant lapidem omnique cura fiudebant, ut ne eï caufa cognitione fummoverentur. 12. Judex fuperior ejerare volentem repellet, fi is litem coram inferiore modo conteftatus fit3 Speculator lib. i.partic 1. g. 3. num. 2. Mafcard. de probat. ml. 2. concl. 954. n 34. Jacob. Laurent. tratt. de jujpefto jud. c. 14. n, 1. Morla p. 1. empor. jur. tit. 2. prcelud nu. 109. Nam femper fufpicio in initio proponenda, LL. TransIfal. p. r. tit. 1. art. 7. Petr. de Ferrar. d. §. judic. fufpetium.nu. 7. & quidem ante omnes alias exceptiones. Mendo de jure Academ. d. q. 29. nu. 541. Quia per litis conteftationem inferior judex adprobatus cenfetur. Benekendorf. ad Seraphin. d. priv. 7. nu. 4. 13. Nifi poftea nova horroris caufa fuperveniffet. arg. I. 32. §. cum quidam, ff. de recept, arbitr. Mafcard. d. I. nu. 35. Greven. ad Gail. 1. concl. 33. confid. 3. num. 4. Mevius. 2. decif 337. nu. 3. Autumn. ad Langla. 2. femeftr. 2. idque apud Gallos conftitutione Caroli Vlfi. receptum. tefte Raguello ad l. 16. C. de judic. Cujus reftrictionis rationes ad du:untur a Jac. Molinare ad l. apertif.mi. C. de .judic. Seraphin. de Seraphinis d. I 3 pffc>  yo G E R H A R D I F E L T M A N N I, J. C priv. 7. num. 10. cjf /e?. & Richtero a^ «ztó. jt. verö. C. de judic. num. 10. 14. Per quas evidcntiliimum fit etiam poft conclulionem in caufa id fieri pofte, Scaccia de judic. lib. 1. c. 101. n. 10. Aug. Barbofa ad d. I. apertiff. au. 4. Imö etiam poft citationem adaudiendam fèntentiam -, Borellus torn. 1. decif. tit. 56. 72. 46. Benekend. d. I. nu. 7. Greg. Lopez. ad Jus Hifpan. d. tit. 4. /. 22. j lit. K. veluti fi tune demum fcias judi- 1 ccm vel dixiffe adverfario, ad quos acta j tranfmiila, vel ad eos pro adverfario tuo Jiteras fcripfiffe. Mevius 2. de- i rif. 76". ! 15. Jusjurandum hoe, ut profitper-i horrefcenti, ei a judice fuperiorc dela-' turn effe oportet. Mafcard. d. I. 71. 39. Nullum enim facramentum aliisprodeft. I. 3. pr. ff. de jurej. Riminald. 2. cosif. 127. num. 34. &> 36 Matth. Coler. decif. 198. num. 1. flP feq. JCt. Batavi p. 3. confult. 90. n. 52. Nifi fuperior judex id acceptum ferret perhorrefcenti, uti poft Baldum in re lhnili docet Aymo Cravetta 1. conjil. 196.7mm. 2. Zahn. de mendac. lib. 3. c. 5. n. 4.6. > 16. Quod vereor ut indidinct-è toïere- j tur; nam ut non memorem, quod fupe- I rior judex jus partium inferiorifque magiftratus tollere nequeat nee aliter judicare queat quam legibus aut moribus proditum: pr. I de offic. jud. hoe facramentum perborrefcentia eit fpecies qua?darn juramenti calumnias, c. 2. n 16. Sed id praftandum fit exactum; adeö, ut nee adverfarius tuus nee inferior judex, quando tibi id delatum fuit, ejus tibi gratiam facere poffint. arg. I. 38. ff. de pact Licet enim hodiè tacitè jusjurandum calumniae omitti queat; cap. 1. de juram. cahmi. in 6. Herc. Marefcot. x. var. refol. 47. n. 2. Alex. Stiatic. obf. 'fract. cap. 20. n. 93. Ooftfr. Hoffg. Ordn. tit. 26. ibi; doch mag foleber andt ftilfcbweigtfid ubergatigen werden, id eft ,• attame7i ejufmodi jusjura7idu77i tacitè prceleriri poteft. Si modo excipias Monafterienfes. Munfter. Hoftger. Ordn. part. 2. tit. 9. pr. 17. Expreffè tamen id nee i judiceMarefcot. d. refol. 47. n. 7. Franc. Cardin. Mantica decif. Rota Rom. 33. n. 6. neque a partibus remitti poteft. I 2. §. 4. C. de jurej. propt, calumn. juntt d. I. 38. Ummius difp. proceff. 12. n. 43.0tto Phil. Zepper difc. jurid. tit. 6. nu. 50. . Mevius p. 4. decif. 275. per tot Coler. , 1 ad rubr. X. de juram. cal. num. n. Mat-1 ■ hefilan. ftng. jur. 64. «. 1. Jul. Scarlatin. apud. Zilett. 1. conf. crim. 118. n. '6. Ita' pronuntiavi ante triginta & amplius annos nomine judicis Effendiens, in caufd appellationis Jobati. Hackmans contra Died Becker, & cum nobilift Junio refpondi die 3. febr. 1669. de UtequceinFriJia Oriënt, coram prcefettura Beb7iimh tribimali peragebatur. 18. Quare non aliter id judex, fi ad id ipfe provocafti, tibi remittet quam fi caufa notoria & tanta, qua recufationt judicis locum faceret. h. c. n. 2. Vel fi ex veneratione erga magiftratum veF pnncipem , quem declinare defidcrasf juramenti perhorrefcenti^ nullam mentionem fecifti. Si enim tune inferior judex fe preeteriri patiatur, nee urgeat, uttu jures & id quoque non flagitet tuus adverfarius , putarem a fupremo judice id tibi remitti pofle. arg. d. c. 1. de juram. cal. in 6. Nam exprefla fcepe nocent, non^exprefla non nocent. I. 195. ff. de 19. Quid fi autem judex fuperior fui copiam non faceret? Prsefentibus fpectatae moderationis viris id jusjurandum perhorrefcenti^ prattan pofTe Mafcardus auctor eft. d. concl. 954. n. 4o> & .T Quod tolerabile, fi intra certum tempus ex ftylo fori id folvendum vel gravis fufpicio mortis foret penes perhorrefcentem atque huk non heredibus caufa ejerationis nota effet: tune namque vigilare permifFum, uti oftenditur exemplo tettium , qui ad perpetuam rei memoriam examinantur. Oftfr. Hoffg. Ordn. tit. 36. Juft. Reuber. de teftib. n. 72. feq. Mevius 1. dec. 50. nu. 2. &f 3. Et probat arg. /. 4. §. 4. in ff ff. de L. 'commiJJ. ibi; quod fi non babet cui offerat, poffe effe f ecurum: Quod; fi id facere nequeas, tune in fcriptis protefteris. Durandus fipecul. lib. 2. part 1 8 o n. o. ó' 20. Superior tamen magiftratus, qui iurandi poteftatem perhorrefcenti Jargiitiï, de calumnia facramentum prius dicere non cogitur , quia id in folo judiciali jurejurando locum habet, fi audimus Setferum de jurament. lib. 3. c H n. 68. ' ' 21. Quod fi tolerari nequeat, dicam [juod tune id fiat, fi quis fpontè alteri Jefert jusjurandum, Anton. Faber. in ra)M. ad l. 34. §. 4./. de jurej. vel fi deerentis interfit. d. I. 34. 4. juntt. fi. [. de fidiicom. bered. Sed fuperior non pontè fed ad tuum defiderium id agit, iec ejus intereft: nam , fi non exigerc- tur.  ~e JURAMENTO PERHORRESCENTIiË, êcè. *r tur, plures lites ad rejicerentur & is mie util katern jjppperet. c. 4, n. 29. 22. Neque tamen judex fuperior femper ipfe acUW**^1 jurisjurandipraeftaüoni vacato ^ f1 neceffitas adfit vel parci ümdbas pollic, alteri id mandare non próhibetar. _ Alexand. 3. conjil.71. n u. 'denim in omnibus civilibus ne^rjis^npotcH. Nic. de Lefcut. tra£t. %/eft. exam. c. 6. n. 2. Rulandc de Com„rijfar Hb._ 6. c. 10. n. 8. & obfervatuIn cernis in exemplo memoraco. c. n. 2. 23. Ubi id mandatum fuit judici, ad quem perhorrefcens fi fuiffet condemnatus, potuiffet appellare, at eo per hoe facramentum omiffo, ad tribunal fupremum profilierat perfaltum, ucajent. Idque in tantum invaluit, ut id etiam ipfi , qui ejeratur, aliquando committuzur ; / uti ante viginti quinque fere annos in comitatu Marcano cuncigifle lite orta inter Lobenftein & Job ft Drie ff en & ejerando judici Caftropierm id mandatum a dicafterio Clivenfi fuiiTe, mild amicus tune narravit. 24. ivequiritur autem jusjurandum corporale vulgó, & vernaculé ein leiblicher dyd dieïum. Maftrilü d decif 127 n 1 Non fufficit ergo adfertio bey 4delichen ehrzn und trcive; nam ea non fatis i eft facramentum corporale & folemne. i arS- 1 3>c fi quisfi ma], dix Rauchbar. j 2 QQ 2. nu. 76. éf.ffq. Mevius 1 de- . cifi 140 nu. 2 innot Vide fis & noftra 'i de eo. de jurej. in alt. anim. c. 4. n. 27 & feq. ' l 25. Cujus rei mentem facilè hodièda- t tur circumvenire; poffumus enim man- c dare alttri, ut is in animam noftram id c prasftet, uti ex decif. rota Rom. refert ï Maria Neapol, d. tit de juram perhor- g nfc. cap. 1. & ex Mario AnguiGblo 1. q co ff. 245. probat. Bellamer. & Borellus. l d. tit. 56. nu. 52. atque de jurejurando fe appellantis cautum in Oofifr. Hoffg. Ordn. pe tit. 44. ibi; ergelobsundfcbweredandurch L fich felbft oder feinen /hnvald , dafz er L glaubï und giintzlich dafur halte , das ihmz appèlürens nothfeys: ideft,- nifi pro- re ' mittal juretque per Je ipfum vel per fuum ri< procuratorm, fe credere, 6S pro certo opi- re, nari, quod ipfi mcejfe fit dppellare. coi 26. Et dicitur \ab ;re hoe amplius, tai quam jusjurandum calumniae fpeciale , ajt quod etiam per procuratorem, cui ge- na nerahter vel fibera rerum adrainiftratio j 6. coneeffa eft , . hoe juramentvm perhorre- f ftr fieniioz praeftari queat; Q Mem habemus Borelio d. I. n. 48. & Afilictis nee non Maftnlii. d. dec. nu. 12. 27. Si veró rem penfitatè libremus, deprehendemus , quod hoe non aliter tolerandum fic, quam fi procuratordehorrore proprio juret, non autem fi firmamentum ponat in horrore mandantis, tune enim fecundum, . gUod docui in d. tract. de jurej. in alt. anim. c. 8. nu. 20. cff fiq. fpeciale mandatum intervenire debet. M. Ant. Baver. de virt. & virib. juram. nu. 9J. Et fic cum jam nominatis interpretibus in tranquillum confer Cacheran. d. conf 69. n. i2.Greven.adGail. 1. concl. 28. confid. 1. n. 6. & poft Caffadorum. Rot. Roman. ci. decif 3. de reJcript. n. 3. 28. Procurator autem ad lites datus cum appellare poffit, etiamfi id nominatim ei mandatum non fit; l 17. C. deprocur. I 8. §. 8. ff. mand.? etr. Gregorii de appellat, lib. 5. cap. 1, n. 13. etiam ad hocjuramentumprofiüre poteft," 'irg. d. I. 17. juuct. cap. 16. n. 1. Idem de advocato fentias per ea quae bené tra&at Mevius 1. decif. 226. n. 8. üf feq. 28. Quseritur autem an ü ei, qui fe ibfque mandato pro procuratore geftit, ieinde fpeciale folummodö mandatum de urejurando in pincipalis animam obveïent, is eo ipfo ad totam litem retro :onftkutus inceJhgatur ? Negatur! quia imitata caufa limitatum parit effectum. Jecius confil. 47. nu. %. Befold. 5. confil'. 43. nu. 18. 29. Et quia exprefle atque nominatim portet ea, quae antea gefta mandanVpn rata habere Vultej. de judic. lib. 2. ■ 7- n. 380. Uti memini pro meo quoam cliënte, qui erat colonus Abbatiflle wn Duffaen, coram Scabinis Du'sburenfibus anno i66j. me obtinuiüe, at1e fic menfe Decembr. 1668. Lingaaétis roningam miffis me referente facultas ntentiam tulk in f ach en Oerbar dtenKlopnburg Bogten zu Ippedbuyren contra rerren Carlen Grothaufz Furftl. Munft. roften, Herren zum Grone. (jfc. 30. Pupillos hoe juramentum perhor'centLe praeftare non finet judex füpe» >r, fed id fieri curet per eorum tuto= ;. Octav. Cacheranus Comes Ofchafc. \fil. 69. num. 12. Qui cum litem trac-* e foleant, de fuo horrore hSc in -re nt, uti in terminis uti ajunt, termiït. Vinc. de Franchis decif. 257. num; Camil. Borell. d. tit n. 48. & Malh d. i. n, 12. tradunt. }i; Nee patiatur eum ejerare,'. qu^ feme!  7* GERHARDI F E L T M A N N I, J, C. femel pejeravit, etiamfi gravifiimum horrorem caufetur. Marcel). Cala de modo art. glof un. %. 2. num. 841. Greven. d. confid. 1. n. 7. Fabric. ad Gail. d. fielt. 3. Matth Sceqhani de offic. judic. judic. lib. j. c. 6. n. 32. Bened. de Vadis ad Felin. in e. 4. X ut lit. non cont. n. 13. Mynfing 3. obf. 58. Qui dicunt, quod is alia racione judicem fufpeétum facere caufamque liquidö probare debeat, arg. c. nulMus. 22. q. 15. c. quicunque 23. q. 1. 32. Cui enim hoe facramentum defertur , is omni exceptione major effe debet, per ea quae tradunt Gyfman. 2. decif. Cam. lmp. 25. nu 10. nee non Boè'rius conf 25. nu.' 29. Neque aliasftatur juramento ejus, contra quem eft' praefumtio. Riminald. t. conf. 101. nu. 22. Gilhaufen. arb. jud. civ. c. 6. p. 1. g. 29 num. 6. Joan. de Anania ad c. j jignificafii 16. X. de homicid num. 4. Hic autem talis adeft quod fit pejeraturus. Auguftin. in c. qui exigit. 22. q. 5. Setfer. de jurament. lib. ï. c. 2. num. 25. > Zalm. lib. 3. de Mendac. c. 20. ft. 12. 33. Homicidii autem reus eft, qui 1 hujiifmodi homini defert jnsjurandurii. I Borcholt. de jurej. c. 6. nu. 12. Quod turpë factum licet non negarim,- arg. 1.1 15. ff. de conjl. in ft. tamen non aliter quam coram Deo ordinarii homicidii poena luendum exiftimo. arg. I. 18. ƒ. de poen. Si autem minus hic punitur, olim tamen eö graviorem paenam fuftinebit. arg. I. 2. C'. de reb. cred. 34. Quid autem dicemus de eo, qui juravit le ad hoe jusjurandum perborrefcentitz non provocaturum? Eum deinde haut admittendum arbitror, fultus atque fretus quatuor rationibus, quas allegat CeHhs. Hugo confil. 46. num. 13. 6? 14. 35. Officium fuum tamen haecadfertio perdere debet, fi pofteaquam fic juraverat, nova caufa perhorrefcendi fuperveniffet. arg. c. 25. n. 13. Juramentum namque non extenditur ad ignorata: Jafon. 4. cenf. 107 num. 16. & intelligittir rebus fic ftantibus proutftant, uti arg. I. fin. pr. ff. admunicipal. loquuntur Marcabrun. ab Anguiliis confil. 66. num 348. Jafon. 3. conf. 59. nu. 29. Magon. decif. Florent. 64. n. 52. Treutler. & Schops. 1 confil. 26. nu. 196. Horat. Giovagnon. 1. refponf. 36. n. 12. Francifc. Niger Cyriac. 2 emir. for. 103. n. 34. 4- contr. 677. n. 47. 36. Sic jurans fervare ftatuta non tenetur fervare iniqua; Bonifac VIII in c. 1. de jurej. in 6. Hippol de Marfil. 1 confil. 10. n. 54. & qui cum jurejurando promifit fe ab uxore divortium non facturum, id tamen facere poteft, ii eain legem conjugii peccet atque adulterium committat. c. 25. X de jurejur. 37. Difquirerelubct, quid fentiendum de co, qui juravit le nunquam jusjuran* dum pr&dtiturum? Cum hic tamen de calumnia jurare teneatur. Gab. caray ad Matbefilan. fing 64. n. 14. idem hac in re flatuas, arg. c. 2. n. 16. & ajasiftud jusjurandum nullius momenti effe. arg. Cathechef. reform, relig. q. 101. junÜ. I. i5.ff. de cond. inftit. I. 185. ff. de R. J. c. etfi Cbriftus. 'X. de jurej. Mynfing. ad cap. 18. X de tefiib. 6r atteft. num. 3. 38. Quaeritur quid obfervandumfi quis appellationi renuntiaverit ? Cum is projvocare prohibeatnr •, l. 1. §. 3. ff. a^nib. appcll. idem de hac ejeratione fortè quis dixerit ex diótis c. 16. nut 1. Sed memincris recufarioncm & appellationem non per omnia aequiparari, nee per hanc tolli facultatem ejerandi. Panormitan. ad c. cum fpeciali 61. % de appellat, n. 1. Zanger, ibid. n. 3. & 5. 39. An verö is, qui coram fuo magiflratu ftipuhtionc faclA promifit fe fatis» facturum omni, quod ei perfententiam imponeretur ; deinde fi condemna tus fic, appellare queat? difquirere lubet. Prouocandi poteftatem ei nihilommus Vargiuntur Treutler. 2. difp. uit. tb. 3. lit. b. Zanger, ad. c. 20. X de appellat, n. 6. 7. & 8. Scaccia de appellat, q. 17. limit. 2. «. 73. & 75. Ruland. &Maranta, quos allegat & fequitur veluti grus gruem Hunnins encyclop. jur. p. 2. tit. 33. c. uit. n. 6. 40. Sed cum ea verba otiofa eïïe non debeant, arg. 1.109. ff. de legat. 1. Sim. Vaz. Barbofa princ. jur. lit. V. n. 11. & in menteretenta nil operentur, non aliter quam de renuntiatione appellationis ea capienda. Bachov. ad Treutler. dict. I. Cl. Struve fyntagm. jur. tit. ff. de appell. recip. Quemadmodum non auftoritate Bachovii, licet eam fiepè fpeéïet vel ipfe Carpzovius, fed ejus rationibus aliisque argumentis motus Flagam Comitum de lite, quae apud magiftratum militarem prajfidii flelgici R henobercenfis traclata erat, refpondi die i$.febr.bujus anni 1669. 41. Formula hujus facramenti ex ufu fummi dicafterii, cui Camerte nomen , haec eft. Si ejerans ipfeprafensfit, haec verba eam in rem concepta. Jbr ixerdet dem erthciltem decret zu folge einen dyd zo Gott und auf das bcyl. evangelium fchweren , dafz ibr alm dan N. N. oder \ eini-  de JURAMENTO PERHORRESCENTLfi, &c, n tinigem anderen dafelbft ahnftelkndem gericht in der am l»> Decembr. jungft ahn. difz Kayfirl. Ca^merëerichi vorgenommene appellations wiedèr N- & kein gedewlich recht zu erlangen getrawet, olm al gefdbrie. Dm $ aiI°- &c id eft Jurabis ■promulg0 mUa decreto tonvenienter fa\r0ientimniu dices Deo & adfanctum eV0gelium, te non confidere, quod in lit e, ci, quam nuper 12. Decemb. ad hoe Imperiale Camerale judicium appellafii apud judicem infmorem N. N. aliudve ejus terra judicium non confecuturus fit jus proficiens fine omni fraude. Hoe ita effe &c. j 43. bi per procuratorem prjsftetur. | Ihr Dr. N. N. werdet kraft vorbrachten Fpecial gewalts, in ewers darin benahmfe- ': ten^principalem feele N. N. einenayd&Q. dafz er ahn dem éjfc. id eft; Tu Dr. N. J N. vi fingularis abs te prolati mandati in ' animam principalis tui, qui Ulo comprehenfus , jusjurandum folves, quod is in ifto &c. C A P U T XX VII. J Quaritur an cotrrarii probatio hac \: in re admitti debeat ? i i. OBquam rem autem fuppJicationem < perhorrefcemis judici inferiori & j 1 maxime adverfario udendam dixerim ? ; a c 26. nu. C. forti quis quaeret ideo, quod .' f contrarii probationem hic non'admitten- j n dam cenfeant Vinc. de Franchis d.nu.6. \ C Rot. Roman, decif. 6 Gloff. & Fulgof. 1 apud Mafcardum vol. 2. de probat. concl. t 956. n. 3. in fi. Gr even. ad Gail. d. I. ' a n. 4. BorelJ cl. tit. nam. 45. Ubi fen- f bit hanc fententiam Rota? tam in antiquis & quam novis decifionibus placuiffe : nee o fe aut Folierum talem probationem vi- la diffe vei vidiifl •: rationem adjiciens hanc, ai quod horror fit in animo ideoque con- 1 b tritium oftendi non poffit. j ti 2. Contrarium autem rrobari poffe lh placuk Qanellae Tholofanae ' decif. 236. 1 ibique. Auferio in apoftill. Borello fibi cc contrnrio d. tit. 56. n 51. nee non Gra- lei vato ad Fejir. Kb. 3. Pract. c. 9. n. 4. ro Rotse Kom. tit. de rfmpt. decif. nov. 3. rit in addit. num. 2. Ubi dkkur; JEgidius di tamen decif. 4i-. dicit, quod poteft probari fe< contrarium cjf fic quod taleJuramntumnon Pr operetur prafumtionem juris ej de jure, & in mcit contrarium probari per indicia & pree- fe ■ fumtiones, & cum JEgid. tranfeunt omnes I in c- ftatutwn refter ipt. in 6. Per iEgi1 dium intelligitur more Italis famihari, Beliamera, uti videas apud Quintil. Mandos. in praxi commiftion. ad ferm. 2. in verb ad partes decern. pr. 3. In hac pofteriore fententia quoque eft Fehn. d. c. 4. X. ut lite noncont.n. 13. & Seraphin. d. priv. 7. n. 29. Pro qua etiam ftat Mafcard. d. concl. n. 2. hanc adducens rationem , quod cum juramenr turn fit probatio irregularis , debet ceder'e potentiori probationi, queepofimodumfupervenit. I. cum de indebito. ff. de probat. 4. Prior fententia dubio caret, fi adveriarius pernorrefcentis non contradixerk aut proteftatus, fed eum ejerare fiverit. Aufrer. ad Capell. Tholof. d. I. 5. Quod fi autem , anteaquam alter ad jurandum admittatur, etiam ad tribunal fuperius convolaverit, tune diftinguendum eft inter caufas generales &fpeciates: ut earum probatio contraria femper fieri podit, fi a facto ahquo externe» penoeant, quarum nonnullae enumeratae c. 25. n. 2. 6. iari ratione ea , quse trahitur ab ldverfam potentia, refelii poteft oftena veritate ejus , quod is, qui ejerare ruit, habeat muitos potentiorum (ibi vel anguinis vel adfinitatis vel amicitiae arcions^nexu conjun:tos , quodque tanta ion fit poteftas adverfarii, ut is aut juhcem terrificare aut ejerare cupkntem tornficare poffit, uti fcribit Seraphin. . n. 29. Et fi aliter ftatueremus, auferretur legitima defenfio, quodtierimiimè debet. Joh. nloyf. Riccius part. . decif. collect. 2036. . 7- Specia'aum autem caufarum probaio contraria admittenda non eft, cum b animo cujufque perhorrefcemis non a ito externo ortum habeant. Id cum : in nonnullis generalibus caufis etiam ;rnamus, veluti in illis, qute adiflimutione veteris inimicitias & magna cum iverfario tuoamicitia trahantur, dequiis finguhs dixi c. 25. n. 5. cef 6. fequir id etiam tuae tantum confeientiae rerquendum effe. c. 2. n 27. tem raht eines unpartbeyifcben Rechtsgelebr- \ ten itird in appellations fachen Hr. I. von ' 1 & appellantis und der H. M. Erben ap- I i pellatos eins und anderen tbeils zu recht er- ! 1 kant; dafz der erft er inftanz k/ckid, wo-\ von biebin appellatetwvfe», infeinenkraftcn1 refpectivè veriauffen und verbleiben felle; Der g.ft alt gleicb-zvobl, dafz wan ap- , pellans das ofrerirte perhorrefeentiae jura-1 j men turn rcird aufzgefebworen haben, her- i felbe beftbcid vor dief er inftatz Richter en, j j i« allen und jeden darinne begriffenen punc- \ 1 tm beixircket: Public. 19 Febr. 1669. | ] 17. Ex qua cum & hoe appareat, quod ! ; appeliatio, quas alias nulla fuiffet, exfo- 1 la honoris caufa tamen recepta fuerit ideo 1 Jatinè eamteddere neceffarium mihi vi- j ( fum; Ex conjilio jCti partium ftudiis non 1 abrepti judicatm, quod prioris fori decre- { turn, de quo ad hoe tribunal appeliatio fac- ^ ta, in rem fudicatamfkmfterit firmumque 1 maner e debeat; Sic tarnen, ut fi appellans c id dfe oblatum perborrefcenUèpramentum , c prceftiterit, iftud deer et urn coram hujus fe- r tundi fori judice in omnibus cj fingvlis eo . f comprehtnfis articulis difceptetur. 18. Atque haec quidem de prima"fpeciè juramenti perborrèfcentice dicta fufficiant; Caeterum fi cafus contigerit a ine non traébtus, tune ex materia recufationis & appellationis, cum ejeratio judicum non m totum ab Wis tecedat, ad fimiUa quis progrediatur & jurifdictione vel interpretatione ea dignetur fupplère. ars: I.12. f. de legib. 6 19. Ex iis autem, quae ego de hoe argumento tradidi,fatis conftare poife confido, quam falfó Vivius commun. opin; 866. nu. 8. fcripferit hanc primam juramenti perborrèfcentice fpeciem, quae de rejiciendis judicibus agit, opinionecommuni effe improbatam. 20. Neque enim üllum auótorem nifi unum Stafileeum adducit, cui fatisfactum. cap. 4. num. 25. fif 26. Certum autem eft non effe communem opinionem, nifi quae a majore parte doétorum recepta. Menoch. 2. prafumt. 71. nu. 2. 29. ö* 40. Ant. Soufa de Macedo perfect. DoÜor. qual. 23. n. 36. Ant. Maria Corat. de comm. opin. lib. 1. tit. 1. nu. 6. c52 tit. 2. nu. 1. 21: Sit etiam communis, tune tamen fciat contrariam fententiam effe magis communem & rebus judicatis fulcam , ideoque etiam magis fequendam per ea5 quae pluribus docent Corat. d. lib. 1. tit. 4. nu. 4. óf feq. Menoch. d. I. nu. 13. 22. Quid fi etiam plures reperirentur, ]ui vel invidiae ftimulis aut partium ftuiiisagitati, contradicerent, nüUitamdi yi effe minus credendum quam multitudini ufragiorum, perfuafiffimum mihihabeo :um Ren. de Cartes de methodo art. 2. §. quod ad me. 23. Nam in noftra difciplina fe invi:em feqw.ntur, veluti ovis ovem & grus jruem, uti Corat. d tratt. prcefat. num. 1. teftis eft, & fcribit Schotan. exam. ur rubr. de refponf. prud. p. 31. Quaraione accidit ut eos, qui fempercommuiem opinionem fecFantur ovillos doétores tppellaverint; Wïlh Antonii de refcript. norat. concl. 2. nu. 4. atque ideó fi ratio laturalis repug.net eam non ampleétenlam , nomine facultatis juridicae Grolingenfis refpondi in confil. n. 32. £? 33. :npto die 14. April. 1668. Embdam. Jïde fis copiofiflimè haec tradentem ieinr. Nebelcra : qui decif. 1 triginta 6to rationes dubitandi praemittit, eafue, pofleaquam decem feptemque aliis oftram fententiam fulfit, ordineiterurh olvit. 24. Poft haec fcripta & typis exprefia icidi in Jaeobum Mceftertium, qui de K 2, fui  76 GËRHARDI F E L T M A N N I, JC. juflit. LL. Roman. lib. I. dübit. 53. egregiè pro eo jure, quod noftram ejerationem judicum probat, orat, licet ju* ramentipërhorref:entüe nullam faciat mentionem. Quod quidem etiam non facit. Stephan. Aufrer. in tratt. de Recufat. Judic. n. 46. & tamen tradit, quod eo cafu, quo quis habet judicem fufpectum & non poteft fufpicionis caufam exprimere fine fcandalo, ftandum fit litigatoris jurisjurando idque poft Abbatem Siculum cenfet valdé aequum , adjiciens jure quidem non id probari, interea autem rationem naturalem diclare. 25. Aft cum Galli hanc ceu legemfequantur & auclor ille Gallus tandem d nu. 4.6. provocet ad noftrum c. ftatutur, §. cum verö. de refcript. in 6. quis nor videt eum veile, ut etiam in ipüs Gallicis jusjurandum perhorrefcenti^ recipiatur? C A P U T XXIX. Proponitur juramenti perhorrefcenti^ fpecies fecunda ac declaratur qui debitores in carcercrn conjici pofjïnt éf quando id jhri queat. Curatuis indagatur an profeffores mercaturam exercere pojfmt ? p. 4. Judex etiam hoe obfervet, ne huic juramento perborrcfcentiee locum det, nifi cum de plano cognoverit de debito & id duobus teftibus vel inftrumenti aut confeffione debitoris, probatum fuerit. Salie, ad l. 16. C de judic. nu Q.Peckius | de jure fift. c. 16. n. 4. Koëppen. d. q. 49. ' n. 16. 17. & 18. Carpzov. p. 2. Jurifpr. 1 for. conft. 22. def. 2. mm. 17. Fabric. ad Gail. 2. obf. 44. 5. Quod fi faétum fuerit credïtorque juravit, tune in carcerem compingi poteft etiam is, qui debet quid fub conditione. Seraphin. d. I. nu. 34. BerlicL \ p, 2. concl. praÜ. 28. n. 29. 6. Etiamque fieri id poterit die feiloj uti poft GJoiT. Jafon. Felin. & Decium docet Serrphin. d. I. nu. 36. Aug. Barbofa ad l. uit. C. de f er iis. n. 9. Licet in honorem Dei fit dicatus. Bartol. in l. ait pretor. §. fu debitorem. ff. emoe in fraud. cred. num, 3. Gail. 2. obf. 44 n. 1. Koëppen. 1. decif. 29. n. 11. Cothman. 1. refponf. 18. nu. 288. Berlich. 1. concl. 73. 11. 50. IVam neceflitas non habet legem, uti hoe firmat & ratione & re judicata Chriftinasus ad LL. Mecblin. tit. 3. art. 4. nu. 2. Contrarius eft Barbofa d l. n. 3. 1. Cum autem ea die debitor capi ques at, & creditor tune ad hoe facramentum ■ perhorrèfcentice admitti debet. arg. I. 2. rijf. de jurifd. I. 5. §. 11. ff. de op. novi ■ - mme. Hieron. Grat. 1. refi 15. n. 43. f Seraph. d. priv. 7.11. 31.Di1TentitTh.01n. Sanchez. torn. 2. confil. mor al. lib. 5. c. 2. dub. 30. n. 2. 8. _ Nee opus eft debitorem citari, ut creditorem jurare videat, ne de fuga edoceatur, uti ex Baldo docet Peckius d. c. 16. ti. 2. Berlich. d. concl. 73. num. 46. Molignat. de retent. q. 239. 9. Sed & de domo fua hodie extrahi potefr. debitor, fi a creditore hoe jusju- . ranclum praeftitum fit. Mynfing. 4. obf. 6a. 72. 10. Berlich. d. I. nu. 51. Diffentiunt Bolognet. in l. vinum-ff. de reb. cred. 11. 27. & Seraphin. d. priv. 7. nu. 55- Et licet jure privo aficui indultum effet, ne ex domo extraheretur, manus tamen ei in taberna, quam extra domum cxercet, vel in porticu, quae ante domum ,  (de JURAMENTO PERIÏORRESCENTIiE, 77 mum, injI0"UJ- naiK, V eglUS I. COl/zi. 54. 52. 7. cVi?- 10. Nee iJofl aP ecclefia debitorem rapi i'as erif. )9k>a. in d. I. vinum. nu. 5. Ö* 6. Berfci. <*■ /. na 52. Chriftinae. rf! «rf. 4.»• 2- Licec diverfus fit Couvarru- vias5- ^7°^ 20. 7jz«h. 14. Hoe tamen facramentum eam vim non hsbet, nifi a judice fuerit delatum. KiininaJd. d. conf. n. 16. Seraphin. d. I. % 37- Adeo ut non fatis fit praefenteap- ptitore per creditorem fieri. Peck. d. c. 16. n. 4. Riminald. d. I. nu. 17. Rimijjald. cl. I. nu. 17. Prasfente tamen notano fi fiat, id fatis effe tradit Jofeph. Ludovici. 1. decif. is. num. 5. Quodnon aliter verum, quam fi judex fui copiam non faciat. cap. 21. n. 19. Quo cafin fatis ent, ii actis Notarü 'mferatm csceditorem praefentihus duobus pluribusve teftibus juraiTe. Niger. Cyriac. 3. contn 464. num. 17. 12. Propter rem minimam ad hoe jusjurandum nemo profilire poteft. Cujus reftrictioms rationes quidem plures adducit beraphinus , fed ea optima eft, quam d. priv. 7. n. 4. proponit, nemi' nem ideo in carcerem conjici poffe, uti demonftratum dedit poft Bald. Ludov. Roman. & Curtium Koë'ppen. d. q. 29. M. 23. j3. Nee fi creditor, antequam contraneret cum debitore , ejus conditionem non ignoraverit. arg. I. 1. §. 5. I 3o f. de injur vel fi eam fcire potuit, qüod nempe tune caufa fufpicionis modoadefiet. arg. I, 19. ff. de R. J. Berlich. p. 2. concl. 28. num. 45. Carpzov. d. conjt.22. def. 17. Simon a Leuwen in not. ad Peck. h.l: 16. n. 4. Et quidem creditor probare debet , debitorem initio idoneum extitifle, uti poft Natta Jofeph Ludovici fenptum reliquit comm. concl. 14.1111.197. vel faltem publicè eum pro tali perfona habitum fuiffe. David. Mevius dearrefïis cap. 8. n. 146. 14. Sed quid fi debitoris fepeftata inter bonos effet moderato & ilicó often dere poffet, nullam rationem effe, cur fufpecuis haberi debeat ? Nam contrarii. probatio hic admktenda, Angel, de Uba/dis apud Zileu. 1. conf crim. 22. n. 24. Quae judicis atbitrio reünquenda. erg. /. 1. infi.ff. de jun taib. Koëppen. d. I. n. 18. Seraphin. d. priv. n. 50. _ 15. Judex tarnen nunquam compingi in carcerem curabit eum , qui immobilia poffidet. Nam is de fuga. fufpeaus dia nequit. arg. I. iS. pr.ff, qui fatifd cog. Gail. 2. obf. 44 nu. 7. A/ex. Tren- taemq. hb. 3. tit. de folut. refol. var. 16. nu. 21. Menoch. 1. arbitr. 0 0. 88 n. 13. & feq. Berlich. d. I. n 41. Ubi n. 42. id reftringit. 16. Excipiendaj etiam nerfonfe egregKB veluti profeffores, arg. l. 6. C de profefj. med. nobiles, fenatores atque doctores, fi audimus Peckium dejurejifi. c 5. nu. 13. Parlador. rer. quotid. lib. 2. c. uit. part. 5. §. 6. num. 20. Bald. Perufin. trati, de carcerib. c. 1. n. 4. Wefenbec. 1. confil. 50. nu. 19. Brunneman. ad. d l. 6. n. 7. Quorum do&rinam ad ufum forenfem tranftulit Carpzovius p. 2. Jurifpr. for. eonfi-. 22. def. 18. n 5. éf \H 17. Hodie autem id vix eft ut obtï• neat ubique: nam in Galliis, An prax. crim q 74. nu. 67. CoJer. part. 1. I decif. 174. nu. 5. fed óc vitricus fe viva j fua uxore cum ejus nata polluens eadem . mortis poena adficietur, uti pronuntia- ' runt iCti Jcnenfes apud Richter ad auth. \ incejias. C. de incefi. nupt. ra» io. 17. Quanquam enim maritus cum innupta muliere rem habens non committat adulterium, Hartm. Piftor. obf. 182. | nu. 31. Treutl. 2. difp. 32. tb. 2. b. ibi- ] que Bachov in not. Pcrez. C. ad L. Jul. 1 de adult. num. 1. Ludwel. & Hahn. ff. ' eod. n. 4. Mseft. lib. 2. de juft. LL. Rom. 1 dub. 14. aliud tamen fanxit jus Pontificium,- c. nerno 32. qu 4. quod Theologi fequuntur, arg. Mattb. 19. 9. Marei 10. vs. 1 j. Lucce 16.18. Ant. Matthams, d. . tit. 3. cap. 1.72t<. I2> Vinn. ad §. 4.72.4. Paul Berens. difp. I. 18. them. 1. q. 5.} atque Carolus V. probavit in P. H. O. I art. 120. | 18. Et, licet nihilominus non ineptè « defendi poffit, ejufmodi aduitcriummo- < ribus gentium Chriftianarum fic dictum, ( non aliter quam ftupri poena coërcendum i effe ex fanctione juris civilis, inl. 6 $. 1. 1 a 111. aa quoa ie earolus V. remittic i in d. ö?t. 120. atque idtö ficjudicandum effe tradant Bachov. ad 'Jreutl. d. tb. lit. j d. Carpzov. p 2. prax. crim. q. 53. nu. '5Ö. ffjeq. Hahn. ad Weftnb. d. tit.num. 19. gravius tamen quam ftuprum eiïe cnmen ex ratione naturali & juris divini nemo inficiabitur. 19. Quare fi id cum inceftu juris gentium & cum privigna commifio concurrat, tune propter hoe fcelus etiam naturalis mortis fupplicium reo reéte inrogatur. Nam & occurrit quod bic duplex admiffum eft, uti JC. ait in d. I. 38. §. 1. quod gravius quam fimplex puniri debet, arg. /. un. pr. C. deraptuvirg. Ant.Matthosi d. tit. 3. c. 6. w. 5. 20. Et ita etiam fentit jul. Ciarus lib. ' 5. recept, fentefit. inceftus. n. 2. L bi dicit mortis pcenam locum habere, fi cum inceftu aha fpecies fornicationis, veluti adulterii vel ftupri concurrat, & idem docere Grillandum atque Bermon,dum fubjicit. 21. Si verö hoe duplex facinus perpetrctur ubi poena adulterii non eft capitalis; veh.ti id de Bdgio aliisque terris ex ipfis rerum monumentis oltendit Ant. Matthaeus d. tit. cap. 2. nu. 4. Ubi & juris Omlandici mentioncm facit: fed mulfta 80. thaleror. Hollamlic. quaj hoe jure in adulteros ftatuta, auóta fuit nuper in urbe. Adeö ut adulterium ibi puniatur 200. ejufmodi tbaleris ff infamia, uti AmpliiT. Ord. Groning. placuit edicto 19. Pebr. 1669. Mortis etiam pcena in Clivia , & Marca hodiè non magis quam in Frifia Orientali obfervatur, fed gravior nummaria vel, fi in aere non habeant, mitior aliqua iis inrogatur. 22. lis in locisid virgarum ictu &relegatione luendum arbitror cum Cothmanno d. refponf. n. 19. Qui de vitrico adulterium inceftumque cum privigna committente agit & fui difti non tan:um auftorem citat Joan. Fichardum r. :onfil. 65. 7i. 4. fed & Francofurti ad Mcenum atque alibi ita judicatum & ab ordine JCtorum in AcademiaRoftochienfi fic refponfiun memorat, d. refp. 48. nu. 24. ff in fi. 23. Quodque magis fpedandum, is pro tuenda iua fententia novem adducic rationes in tbefi & duas, qua; facti fibi iropofiti propriae, atque pra;tcreaad derem argumenta contraria refpondet , [uae hic comiotare nolui, malui enim :ffe nomenclator & index, quam plagiaius. Ex illis autem apparet, id fordoe ratione djei de privigno fcelus hoe duplex  Dl JURAMENTO RERHORRESCENTLE,, &c. 8| plex cum noverca committente. arg. d. I. 6. §. i. ff. ad L. Jul. de adult. 24. Diflentire quidem videtur. Ant, Matthaeus qui d. tit. 3. c. 7. ». 6. inceftui contraJus gentium admiffo pcenam capitis ponk ratione utriusquefexus. Cujus virijudiao etiamfi lubens mul turn tribuaa», nac tarnen in re ab eo difcef. üoom facere cogor. Js enim ignorare non potuit adulterium infamia & nummaria pcena atque rarius exdio hodiè in $elgio atque alibi coè'rceri, inceftum auteP eum nunquam jure noftro morte pletti. d. I. 5. de queeftion. Carpzov. ƒ. 2. prax. crim. q 72. ra. 8 25. Nemo ergo facilis eiTe debet in ultimi fupplicii pcenam hoe in negotio definiendam & ex duobus diverfi generis cnmmibus, quorum unum pecunia Juitur & alterum fuftigatione & relegatio-j ne, unam facere invita Aftrea fpeciem, quae capkali pcena plectatur : nam ea Dea, quamquam ultima Cceleftum terras reliquerit, nos tamen hoe docuit, ne pcenas interpretatione extenderemus; /. 24. ff. de peen. ff c. odia. R. I. in 6. mi in termin. terminant, quemadmodumloqui amant, tradit Hartman. Pillor. obf. 182. n. 14. ff 41. 26. Difficilem fe nemo praebebit, qui fciverit hoe genus inceftus aquodamVincentio Malduto patrati 24 Junii 1554. pcena pecuniaria ex inftituto loei definita, Mediolani coërcitv.m fuifle, uti narrat CJarus d. §. inceftus. n. 2. 27. Rraefertim fi ei dixero, quod Carpzov. d. q. 72. nu. 17. diflerens de locis, ubi adulterium morte punitur, ficajat; Jiat^ ergo fententia, quod de jure communi nulio modo inceftus nequidem cum adulterio conmiffus, excepto eo cafu, quo etiam dt jure civili adulterium ultimo fupplicio punitur , pcena mortis coerceri debeat; Quam fententiam ut mitiorem ff veriorem confecttmdam ff extra Elett. Saxon. fecundum tam pronunciandum effe, nullus dubito. 28. Ut ratio habenda non fit ejus, qui Clari tanquam hominis Itali atque ideo hac in re Judicis haut idonei pronuntia- j tum rejecerit: nam & praeterea feveriorum moram exaólor Hartm. Piftonsgra- 1 viter hanc fententiam de pcena mortis non j irroganda defendit d. obf n. 13. ff feq. j atque virgarum cafionem & rclegatio- I nem tam maritö quamfoeminaediftamrefert. d. obf. ». uit. Berlich. p. 4. concl. 35. \ \ n. 9. ff feq. j 29 Mores Be/gii hoe ferè fequi teftatur Simon. a Leuwen. lib. 5. cenf. c. 28. nu. 6. Ubi etiam dicit, quod inceftum fcripti juris Romani pcena coërcendum effe definiat Polit. Ord. Holland, art. 18. & Zeiand. art. 33. memoratque inceftum filii cum matre commifium nequidem mortis poena fed fuftigatione & relegatione nee non publicatione bonorum ex fententia curiae HoJiandias expiatum fuifle 19. Nov. 1612. 30. Quod ergo LL. Daventr. p. 4. tit. 4. art. 9., cavetur, ut inceftus morte mulctetur ; id de eo, qui inter parentes & liberos patratur tantum accipere fas eft. Berlich. p. 4. concl. pract. 32. n. 13! Carpzov. p. 2. prax. crim. q. 72. nu. 21. ff 22. Nam nequidem Saxones caetera duriores inceftum adfmium ultimo fupplicio puniunt; Carpzov. d. p. 2. q. 74. n 9. ff feq. & quod magis eft, hocnon ftatuunt in fratrem fe cum forore polluentem, uti docet idem Carpzov. d.p. 2. q. 73. n. 2. 12. ff feq. 3 1. Ut fruftra Ant. Matthaeus rationem fuae opinionis arceiTat, inde, quod jure gent. inceftus committatur, ut etiam bené obfervat Cothman. d. I. nu. 42. ff 43- Qui & declarat, non movere nos debere , quod inceftui adBnium capitis pcena pofita fit jure Ebraeorum: Levüici 20. vs. 11. ff 12. quia inter omnesconftat ejus pcenam non fervarialiter, quam fi^ lege aut moribus utentium fit recepta. Cothman. d. I. nu. 40. Et cur adulterium non mortis.pcena coercetur hodiè"? hoe utique etiam lege Dei capitale eft. Groeneweg. de LL. abrog. ad §. 4. I. de publ. judic. Leeuwen d. lib. 5. c. 26. n 2. 32 _Objiciat quis vitricum , qui duplex id crimen cum privigna admiferat, Groningae gladio punitum fuiffe. Sed meminens non id folum, fed aüa plura & graviora fcelera eum quoque patraiTe, adeö, ut non duriore quam quidem fas ;rat , fed mitiore quam leges praefcri3unt, adfectus & gratia quodammodo ei facta fuerit, uü conlegas ex di&is c. 20. num. 38. 33. Et cum privigna furti fcepius admifii particeps non effet fcelusque nefarium pati coaóta nee non muliebris padentiae legem initio non accepiffet voens, optima ratione fimilitudinem fupaliciij qua alias adfici debuiflet, ioeam ion ftatuit ampliffimus ordo; fed nee idrgis quidem eam caedi juffit eique tanmm pro manfione perpetua ergafterium idfignavit, ut in ea fuftitudina ferricrepina infula operas faciat, quae exhiben:ur ab iis, qui in eam damnantur. 34. Senatus enim rationem habuit aecatis /. 38. §. 7. ff. ad L. Jul. de adult. L 2 An-  H GERHARDI F EL TM ANNI, J. C nngcu ae maiejic. verb. cbehai adult. n. 76. Berlich, d. p. 4. concl. 32. n. 31. ff 32. Spe6tavit & alias circumftantias, veluti vim primo ei illatam atque ex metu majoris mali fuifle ab ea poltea toleratum , eam ingenuè cuncta ita confeffam 9 ut dolo carere videretur. Certum autem eft quod & Ci inceftum cum genitore filia committat, wegen der jagend oder anderer wichtigen umbftdnden linderung foleber Jlraffe fur zu nebmen, id eft: propter es' tatem minorem vel alias graves circumflantias mitigationem ejufmodi pcena fieri debere: uti EleétorSaxoniaeedixit apud Carpzov. d. p. 2. q. 72. tï. 48. ff 49. 35. Neque etiam ad confequentiam trahendum exemplumnoviffimum, quod j Groningse contigit die 27. Aprillis anni 1669. Quod enim tune facinorofus gladii pcena adfectus fuerit, id non prop- j ter folum adultGrium cum privigna admiifum faclum crede, fed ob furta, atrociihmam & cum vi publica conjunctam injuriam aliaque facinora capitis pcenam paflus. arg. d. I. un. pr. C. de raptu virg. ff vid. Conlegas id inde, quod f privigna Jicet nupta eifet, pridie virgis ;' cafa &. in perpetuum rclegata fuerit, ' quae propter circumftantias b. c. nu. 34. 11 enarratas, hoe autem in cafu ceffantes, | alias fimili fupplicio mortis plectidebuif- ' 1 fet. d. pr.ff. de qucejlion. Ant.Mattüad d. tit 3. c. 7. n. 6. Brouwer. 2. de \ jure connub. ïy.n 11. I 36. Num verö inter circumftantias, j quae pcenam minuunt etiam profeftiono- j vercae perborrefcentis referri mereatur? nunc tractemus. Proteftationem faétam 1 fupereo, quod jus non patitur, hautva- i lere docet exemplisque demonftrat Mart. 1 < Nigrinus tract. de proteji. n. 25. ff 26. ' \ 37. Et licet Mart. Nigrinus trad. eod. j verb. denuntiatio. n. 40. ff feq. tradat, quod id officium fuum perdat, fi ex uno / ii facto enormi diverfae deli&orum fpecies r< onantur, atque ita vidcri poflit, eam P novercam tanquam adulteram dote pri- qi van &privignum a fuo patreexhsereda- 2 r\1 non pofle, id tarnen probandum non fit, quia neceflario ex ejufmodi turpi & & jure naturae probrofo duplici facinoreef- li iectus vanus fequitur. Nigrin. d. l.n.44. « P. lo fe: be at< fi 9c C A P U T XXXII. Tentatur quartam juramenti perborrefemtia fpeciem locum babere inpuellddeclinante babitationem. 1. QUartö id ad puellam, quae fub curatonbus eft, extendendum arbitrorLicet enim matre orbata fit vel apud cam moran vetante praatore nondebeat maxime apud curatores educanda ht ideo, quia eorum officium eft ut pupillos & mmores fidei fuae coinniiifos bonis moribus imbuant imbuique faciat. fUs Omland, lib. 3. art. 25. 2. Id eft curatores hodie, quia cura cohaeret tutelae, uti dociii in fpicil. ad pr. L quib. mod. tut. finit. n. i* 2. ff 3. atque declaravi in Tripertit. ad d. pr ff ai §. 18. /. de excuf. tut. num 3. ff 4 non rebus tantum fed & moribus praefec£i funt adeo « ad ilhs nunc quoque fpectet diélum Pauh in l. I2. ff o t? Je idmin. tut. J'-£/ 3. Attamen fi pupilla perhorrefcat eos jui vel è famiha funt tutorum vel curato*rum, his enim nominibus hodiè promifcue utimur, aut pertimefcat ahos, qui borum domum freguentant, hoe jureju•ando iftam babitationem declinare poteit. arg. c 31. n. 3. fffeq. 4- Obfervandum enim eft magiftratuï t eam non finat educari apud eos vel in is sedibus, ubi reperirentur, qui pudiatiae ejus mfidiari poffent. I. 5. jf. ubi nip. educ. Ludov. Molinadel. ff f tract. . difp. 224. num. 7. 5- Sic ut minima caufa vel fufpiciofit miciens, ut apud eos, in quibus ea hae■at, non fit puellaeducanda, uti tradit anlius i. conjü. 56. num. 8. quem feutur Garfias Maitrilli lib. 3. decif. Sicul. 30. n. 25. 6. Inter omnes quoque conftat fragile 1 mfirmum eife inijusmodi aetatis confium & multis captionibus fuppofitum, ultormn miidiis expofitum, uti ait UIan. in l. 1. pr. ff. de minor. 7- Quod in hoe cafu vel ideo magis :um habet, quod agatur de fcemineo cu, cujus non tantum magna eft imcdfkas, /. 2. § 2. f. ad SC. Velhjan. iue in libidinem ita is magis proclivis credimus Tiraquello LL. connub 9 «' &feq. 8. Sed  de JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, &e. 8; 8 oed in quo facükis macula confpiciatur, cum ab eowares majorem caftitatem defiderenr. Gloff. in l. palam. §. qua in adult. f. deritu nupt. Cl. Goeddae. j ad l 101 pr.ff.de V. S. n. 4. Carpzov. ' p.. 2. prax. crim. q. 53- »• 15. 9. Sicaa autem citö flores pereunt, citö 1 cmrumpit: ita quoque comparatum efl; cüffl feiua virgims, uti teftis eft in eam rem locaples D. Hieronymus epift. 15. h&tam. _ 10. Per impudicitiam etiam ab ea comnijfSni toti familiae & genti dedecus accidit. Carpzov. d. nu 15. Qao & adfi. j citur, fi fe matrimoniojunxeritviliffimo 1 capiti aut ei qui difpans effet condition». arg. I. 3. §. 5 ƒ. k bon^ pon: cm_ tra tab. M ' tl. Cumque rationi conveniens fit, / potius in tempore prsevenire, quam poft ' vuJneratam caufam remedium auSèrere /. fin. C. in quib. cauf. in integr. reft. non eft necef. & apud tutorem, fi fufpicione prava laboret, educatio fieri non debeat, uti Tholofae judicacum memorat Maynard Uk 6. decif. 50. n. 4. i 12. Summa ratio eft, ut fi virgo ejus alteriusve domum, familim aut familiares perhorrefcat, admitratur ad educationis propofitae rejectionem. Nam ma- ' jor graviorque fufpicio eft in educatione 1 quam tutela, uti pulchrè fcribit Ferdin.' Ams de Mefa lib. 2. var. refol. cap 25. I n. 25. / ( 13. Ea autem rejectio poffet, fi ita ' 1 judici viium fuerit, fieri hoe jurejurando , perborrefcentice. Ut teftetur fe ex hor « rore nolle ibi educari; ne ex calumnia & ut effreni fuae libertati magis indulgeret, illam habitationem detraclet: nam : malitiis hominum non eft induJgendum. j !. 38. ff de rei vend. ' \ ( 14. Erit etiam, fi ad hoe facramen- | i turn provocet, ad illud admittenda, quia ' 1 horror non tantum in ejus animo confi-: c ftit & fic aliter probari nequit, c. 2. ; : num 26. Joach. .a Beufi. ad l. admonendi'. i ff. d« jurej. n. 101. fed & potuit ortus ] effe ex caufis, quas falvo pudore ea non t poteft eloqui. c. 31. num. 7. A f a r e c i i r 2 1 C A P u T XXXIII. Juramenti perborrefcentice fpecies qmnta* Agitur de rejectione examinatorum in Academiis ff de ftucliofis ftipendio gaudentibus. t* QUintö hoe inter exempla juramenti perhorrefcentice numerat Seraphin. ' de Seraphinis dict priv. 7. nu. 27. quod per id fufpicio dodoris probari que'at ,• adducens eam in rem Petr. Rebuffum de priv. fcbolar. priv. 88. 2. Hic autem auctor fcribit; Oftuagefimum Octavum: quod quando quis reprobat teftem, dekt caufam allegare ff probare. Fallit in fcbolaribus, quibus fiufficit eorum juramentum , quod talem doftorem babent fufpectum, ut tenet Petrus de Ravenn compend. jur. canon in c. cum cauf. de ofte. deleg. part. 2. ff ego vidi Tholofce de quodamfcbolaftico: debet tamen allegare tx qua caufa illa fufpicio procefferit, quod ft notandum, quia non eft verifimile, quod fcbolaris vellet fuum doftor em reprobare fine :aufa, nifi effet ignarus, qui noliet fuam ietegere ignorantiam dottori valde excellenti. 3. De qua re autem ei fermo fit? inlagare lubet. Videtur primo id pertiïére ad honorum Academicorum candilatos, ut illi fuo jurijurando folo reji:ere queant aliquem examinatorem. Vid. Petr. Lenauderius de privil. dottor. p. 2. I. 35. num. 94. Rebuff. d. tract. priv. 87, n. 1. 4. Cum autem non facilè ob plurainrommoda examinatores eor.un , qui fe n ordinem doaórum tranferibi defideant, fufpefti dici queant, utinovifïimè locet. Andr. Mendo de jure beadem, lib. :. q. 29. n 546". 5. Arbitrarer candidatos non aliter ad 10c juramentum perborrefcentice admitendos eile, quam fi neceflario in hac el illa Academia cooptari deberent: ruftra autem eos ad id provocare, fi in liis locis honores fummos petere iisperfiffum foret. Magis enim fubvenitur i qui ex neceflitate, quam qui volens uid facit. arg. I. 24. § 4. jf. de minor. 44 §• 1. ff. de damn. infefto. I. 7. ff. 1. t fi. ff. qui fiatifd. cog. Menoch. remed. ecup. poff. 6. num. 52. Decian. 1. refp. . n. 127, L 3 6. Se*  8f5 GERHARDI 'PELTMANNi,J.C 6. Secundö id nolo diffimulare, mihi videri tam Lenauderium quamRebuffum commodè quoque accipi deftudiofo, cui publicè decretum ftipendium quiqueeruditionis examen praefentibus reip. proceribus fubiturus èft. At quod cum vel adhibeantur profeffores, uti ab llluftr. & pra&pot. ürdinib. decretum fuit anno ió68. 7. Vel faltem ab infpeétoribus defideratur, ut profeffores, quibus ejufmodi ftudioli ftipendio publico fruentes operam dederunt, manus fuge confignatione teftentur de eorum progreffu, uti alibi ufu fervatur. Ahafuer. b'ritfchius de ftipend ff ftipendiat. c. 9. nu. 39. 8. Cumque hac in re ftetur teftimonio profeflorum, Lenauder. cl. p. 2. n. 48. & odio atque inimicitia? seque ac favori, aliquando iocus daripoffit; Furftl. Sachf. ftipend. ordn. art. 1. Pritfch. d. c. 9. nu. 12. nullam video rationem, cur ftudiofus hoe facramento profefibrem ejufve teftimonium rejic. re prohibeatur, fi modo aüeget, ex qua caufa fufpicio & horror proceffrit. Keb ff. d. pr. 88. n. 2. Uti enim hic auctor, d. priv. 87. n. 2. docet, dirum eft examinari ab iniquo. 9. Neque enim fufficit, fi dicatfeperhorrefcere, ne infeitiam fuam magis prodat, quando per hunc vel illum profefforem examinabitur. Rebuff. d. pr 88. n '2. Stulti enim non debent melioris conditionis effe quam periti. /. 4. ff. aut vi aut dam. xo. Et quia allegans propriam turpitudinem & dicens fe non callere latinè loqui, audiendus non eft. arg. I. 5. C. de cond. ob turp. cauf. I. 18. in fi. ff. de jurejur Cardin Tufchuf. torn. 8. Ut. T. cond. pract. 404. nu. 1 Cludius de cond. ob turp. cauf. c. 3. n. 105. Barbofa ad d. I 5- m 4- 11. Quamobrem fi is, qui ftipendio gaudet, publicus fit ftudiofus latinifque verbis fari nequeat, non minus quam fi nullos vel valdè exiguos fecerit in ftudiis bonifque artibus profeftus, aut vitae turpis fit, vel cum fcandalo eam tranfigat, eo ftipendio carebit aut privabitur Fritfchius d. tract. cap. 11. per tot. 12. Pimiri etiam praeterea poteft ut mendax, veluti ex Geminiano& Abbate docet Lenauder. d. tratt p. 4. q. i.nu. 4. pro quibus facit c. cavete. 22. q. 5. Et omni ptivilegio indignus eft. arg. I. 9. C. de SS. ecclef. ibique. Petr. Gilken n. 16. Chriftins. 2. decif. 10. num. 1. Barbofa ad di£t. I. 9. num. 5. 13. Qualis, fi etiam ex poftfa&o de- prehendatur & leétiones atque collegia eum non frequentaffe fciatur; arg. d. I. 9. ibique Brunneman. cf Barbofa d. n. 5. Lenaud. cl. traEt. p. 1. nu. 50. tune condictione vel ex turpi vel ex injufta caufa id repeti ab eo poterit. /. 1. 1. /. 4. §. 2. ff. de cond. ob turp. cauf. 14. Ubi enim ratio beneficii ceffat , ibi etiam beneficium ipfum ceffare debet: Kremberg. de fumt. ftudior. qu. 1. memb. 4. Hm. 5. n. 72. êf 74. & mutata caufa mutatur etiam jus ejus ratione conftitutum. /. 2. ff. de cond. fine cauf. I. 52. C. de Epifcop. & cler. Fritfch. d. c. 11. nu 11. 15. Qui optimè ait,- cum enim beneficia ejwjmodo eleemofince cenfeantur effe, im- \ pièfaciunt, graviterque peccant illi qui eas \ abliguriunt: atque ideo legum auxilium iis denegari oportet. arg. I. 37. ff. deminor. Joh. de Platea ad l. un- C. de collegiat. ff chartopr. Horat. Lutius tracl. de bis qui gaud priv. fcbol. n. 7. in Oceano I jur. torn. 18. p. 88. I 16. Ut impia cenferi debeat doctrina Baldi, quem memoratRebuffus. d.trall. priv._ ia. n. i.feq. ffudiofum non poffe prohiberi, ne meretricem recipiat in fuum eubiculum. Contra quod ex Joan. Fabro Rebuffus d. priv. 19. n. 5. graviffimis verbis, licet parurnlatinis, optime differit. 17. Adeó ut exiftimaverim eum per contubernales perhorrefcentes ejici asdibus poffe, ü jurejurando adfererent, quod ex hac vel illa caufa fufpicarentur illum cum puellis, alia fubfpeciequidem ad eum accedentibus litare Venen & fi valdè metuere, ne aliquando vino hilariores faêti, fe cum iis mifcerent. Adi Rebuff. d. tratt. priv. 21. nu. 1. 18. Nee obftat, quod pro meretrice haberi nequeat ea, quas vefte meritricia vel figno non eft induta aut notata. arg. I. 15. $ 15. ff. de irijur. Nam plus debet valere quod in rei veritate quam quod in opinione eft, §. n. I. delegat. Et hodie forte non invenirentur tot figna, fi omnes vellemus fignarc; nam ex omni tribu reperies fignatas interius non exterius, uti facetè fcribit Rebuff. d. priv. 21. n. 6. in fi. C A-  (de JURAMENTO PERHORRESCENTLE> &c* 8? Ca?vt XXXIV. Sexta fpecies juramenti perborrefcentice in tludiojis è? Profefforibus propter peftem migrantibus. U CUm de Profefforibus & ftudiofis fer mo fit, age porrö difpiciaraus, an non alia ratione adhuc hujus juramenti perborrefcentice auxilium implorare queant? Studiofum ob metum peftis locationi & conduétioni domus vel cubiculirenuntiare poffe tradit Rebuff. d. traEt. priv. 11. num. 2. 2. Quod non effe privilegium fed fcitum in omnes facillimè inducor ut eredam. JYam fi quis ex jufta timoris caufa emigravit, mercedem non debet./. 27. §. 1. ff. locati. Nemo autem negaverit unquam metum peftis effe juftum. c. 11. n. 18. Pantzfchman. p. 1. q. 13. ». 24. 3. Quapropter ad omnes omninóconduftcres id pertinebit. Bartholom. Bolognin. ad auth. babita. C. ne fil. pro patre. n. 373. Guido Papaedecif. Gratianop. 630. nu. 4. ibique Ferrer. in not. Gail. 2. obf. 23. n. 7 ifo'^we Fabric. /eet. 2. Treutler. 1. ö'/y^. 29, f<&. 5. Z>. 4. Licet autem is horror ratione objeEti juflus fit, fecundum id quod fcripfi 1 d. a 11. «w« 8. éf 9. attamen cum alii' iftam luem valdè perhorrefcant, alii veró ex confuetudine gentis, veluti Batavorum plurimi, eam non ita vitent, ne ilii temerè & vano timore, hi verö ex malitia domum reliquiife videantur, & hoe facramento horror inde conceptus probabitur ex traditis a Mevio part. 2. decif. 212. n. 3. £f 4. 5. Ratione fubjeEti, fi de horrore per . noftrum juramentum conftiterit, id & aliis permittendum etiam in publico muntte conftitutis, fi modo non fint occupati in ipfius reip. tractatione, uti loquitur Seneca 1. de tranquill. 3. Hi namgue fugere nequeunt Chriftoph. Befold. I] confïd. polit. "uttffi ei" mort. lib. 2. c. 2. nu. t 3 Henr. Altingius trafit. de pefte. q. 1. t pag. 140. _ J 6. Qui ibi etiam docet miniftris ec- 1 clefiae five facerdotibus id permittendum c non effe , cum propter officium publi- p cum, quo obnoxii ecclefiae, turn etiam privatum circa aegros & alios. Ratione t tamen oigcii privati ab eo Vefalise, Duis¬ burgi & in aliis locisexcufantur, conftitutis ad id iis , quos cegrorum confolatores vocant. Sorti etiam committendum effe, quis ex paftoribus in urbe pefte occupata manere debeat ex Auguftino epiff. !8o. ad Honorat, éf lib. 1. de doctr. Chrift. c 29. tradit Martin. Delrio lib. 5. difq. magie. cap. 4. q. 1, 7. Abfentem a civitate ob peitem, dici abfentem ex jufta caufa tradit Pauh Zacchias (fCJ. medico-legal. lib. 3. tit. 3. q. 1. nu. 6. & poft Ludov. Romanum docet Joh. Jac. Speidel.fpec. jur. bijl. pol. lit. P n. °o. in addit. rationem lubjicit : Nee mirum quia peftis d quocunque pro viribus fugienda eft, nee quis mortis pericula exfpeciare tenetur. 8. Gjuare profeifori, qui pefte impeditur legere, honorarium tarnen debetur, Walther de privü. doctor, cap. g. 43. Dietheren. ad Befold. tbef. praEt. Ut. P. nu. 13 in addit. Etiamfi extra urbem excurfionem fecerit ut eam fugeret, uti fcepius fe feciffe & Tholofae atque Hétavii factum ab aliis fuiffe , narrat Petr. Rebuff d. tract. priv. 11. n. 3. Quod ante triginta ferë annos contigit in celeberrima quadam & aliarum ferè univerfitatum capite Academia Lugdunenfi in Batavis, & tamen antecefforibus ftipendia annua foluta fuerunt integra, uti olim mihi Juris in illa Profeffor, Alb. Rufius narravit. 9. Nam noftri homines ajunt, quod is, qui accedit ad locum pefte infeftum vel in eo moratur, tentet Deum. Mafcard. de probat. 1. concl. 20. num. 1. Ripa de pefte. partic. 1. n. 8 Zacchias. d. q. 1. n. 8. & 9. & confil. 71. n. 20. Cafus enim peftis comparatur bello, quia peftis eft bellum l^ei, cui humana? vires refiifere nequeunt. Ripa d. traEt. prcelud. nu. 7. 8. fëf 9. Joan. Bapt. Gargiar. confil. 47. n. 19. cjf fiq. Lael. Altograd. confil. 69. n. \p, Zacchias. d. I. n. 22. Et tempus pef:is , cenfetur tempus mortis. Sebaff. Medices. traEt. mors omnia folvit. part. 1. n. 139. 10. Atque haec in tantum vera funt, it & difcedendi, fugiendique jus com>etat, etiamfi juraffentfemanfuros etiam empore peftis, fi fequimur Reyger, in hef. jur. lit. P. n. 162. Cafp. Manzium. becial. jur. verb. peftis tempus nu. 25. ■loc enim jusjurandum fervandum non ft. Hieron. Proevidell. de pefte & ej, rivü. tit. fubjicitur. n. 2. & 3. 11. Nee moveat , quod profeffores imen in fcholis profiteri oporteat eas- que  88 GERHARDI FELTMANNI, JG que etiam ab ipfis fhidiofis firequentari conveniat, uti docet Altingius d. traÜ. q. uit. per tot. Vereor enim , ne hoe Theologicum problema ad praxin in civilifocietate non transferatur, cumconftet Academias tune clatidi folere, uti teftis eft liieron. PraevidelJ. d. tract tit. leÜurd. n. I. Ad prius refpondebit Zacchias d. confil. 71. n. 22. quod is, qui a I publico conductus, ad infolita non obligetur: ubi de medico in fortioribus terminis: $*fh , agit. I n quo id anno mdlxv. Duffeldorpii contigiffe, memini. Fuit Johan. Bernhard. Danielius Medicina? Dottor & antca t roleffur üuisburgenfis, deinde autem ejeratis facris refoimatis Archiatri Palatino-Neoburgici titulo donaius ac Cof. memorati oppidi faélus. 12. ipfa quoque experienda docet fagiendo óc arceri peftem & minui, ejusque rei etiamreip. rectoresexpioinftituto rationem habent. Sic ampüflimus ordo civitati Groning. die 22. Öctobr. 1664. edixit. ut vicinus perhorrefcens peftem, cogi nequeat ad cadaver vicini fandapilae imY>onendum domumque correptam iue intrandam. art. 6, Ordonn. 13. Ex quo conftat horrorem inde conceptum minimè effe vanum. d. art. 6. ÏN on tamen permittendum eft profefforibus fugere, fi peftis fit levior, fed fi gravior fit, uti dixi c. it. nu. 9. & docet Zacchias alias privilegia peftis non habcre locum. d. tit. 3. q. 2. n. 4. & 3ö. 14. Ne autem vano metu aut defidia id profeffores feciffe videantur, praeftare ab iis hoe juramentum perborrefcentice exigitur. Ad quod juniores facilius quam feniores admittendi, cum hi non tam faciiè, ut illi, pefte corripiantur. Prajvidell. dict. trad. tit. certum eft. n. 4. Gargiar. d. confil. a num. 24. ad 32. AJtograd. d. conf. n. 51. C a p v t XXXV. 'Adfiritur in lucem feptima fpecïes jz^rflmenti perhor reficentia, ff tractatur de molis bannariis barbare fic dittis atque de jure extruendi molas atque molitorum ojficio. 1. TRanfeamus ad molitores & molas & videamus, an non ab iis aliquando divortium facere eosque fugere liceat praeftito hoe perborrefcentice jurejurando? Quae res. ut mdius percipiatur, neceffarium mihi videtur praemitttre duas regulas noftrae artis. Quarum prima tit, quod quilibet in fuo fundo mclam exftruere pofiit. Sixtin. de rtgal. lib. 2. cap. 3. nu. 51. 52 53. 55. 57. 69. ff 70. Petr. Fnder ivlind. lib. 2. de mandat. cap. 38. nu 7. Goeddae. 4. conf. Marpurg. 38. nu. 7 ff Jeq. Camill. Borell. de magu flrat. edict. lib. 4. c- 7. n. 30. Richter p. 1. iecifi. 6. n. 3. L. Charondas conj. Paris, ■irt. 71. ff 72. 2. Nee principis aut reip. optimadum defideratur eonfenfus, ii mola non m fiumine publico fed pnvato amne aut praedio excitetur. Sixtin. d. c. 3 nu. 45. 69. 70. ff 72. Modtftm. Piftor. 1. confil. 19. n. 14 ff 15. Muko minus requiritur vohntas ejus, qui in eo loco junfdicdonem exerect. Cl Goeddae. d. conf. n. 9. Joh. Koë'ppen p. 1. q. 20. nu. 9 ff fiq. 3. Ex quo fequitur quod Imperii Principes öc Ordines, multö fortiore ratione in fuis tem tor iis molas abfque confenfu Imperatoris aedificare polïint, uti ex Faóïo confulti die 20. jdpril. 1667. refponderunt & nunquam fe de ejufmodi eonfenfus adhibitione aliquid mtellexifte dixerunt excellentiffimi duo J Cti, quos cdp. 13. n. 6. ff c. 14.m<. i.tanquamrerum, quae in inferioris fed & totius Germania? tribunalibus aguntur peritiflimos juxta notiflimos laudare vel ideireó antea debui, ut fi mea aetas forenfibus nonnullis negotiis, quorum fcepè mentionem facio, tune, cum primum, haec ante quinque luftra fcriberem, negaret aucloritatem , eam ab iis, tanquatn argumenti hujus cenforibus, acciperent. 4. Secunda regula eft,- Quemlibet molitum ire poffe quo vult Cum id merae facultatis & ideo alteri, licet adierint ejus molam per mille annos, jus per id non adquiri; Schneidewin. de feud. p 2. q. 5. n. 53. ff 54. Le Maiftre plydoye 20. p. 359 uti pluribus rationibus demonftrat & a contrariis vindicat Koë'ppen d. p. i. q. 19. n. 5 ff fiq. 5. Vitiatur autem regula prima , fi confuetudi e vel lege loei cautum fit, ut non aliter quam domini fuperioris aut principis confenfu interveniente mola exftr .atur. Koë'ppen.//. q. 20 nu. 14. Petr. Frider. d. num. 7. Quod tuetur Struve de feud. cap. 6. aph. 7. n. ff 13. & effe jus Saxoniae poft Mod. Piftor. Itauchbar. öi Larpzovium docet Rich-  de JURAMENTO PERHORRESGENTLË, &c, Richter d. dec. 6. n. uit. & Marchi Brandenburgicae; Koë'ppen d. n. 14. Sce litz ad Clammeriprompt, jur. tit. 37. §. n' 4- 6. Idem toij/Htutum in republi. Groningana & OmJandica. Nam edi tum, cui Ordonnantie op 't Gemael tit lus eft in art. 10. fic habet ,• Nemo m lam frumcntariam in agro exftruat pr, ter eas, qua ibi nunc exjiant, poznd not aiificatce viola ff centum aureorum. & i fiq. art. n> Item nemo in domo fua habet molam equariam five parvam Jive major en. ijud qualecunque frumentum aut duru aut wolk rumpi aut moli poteft. 7. Regula altera etiam officium fum perdit , fi vel praefcriptione vel jure five ex legibus five ex moribus defce; den te, id aücui competeret, ut ad mi lam ejus vicini vel alicujus Joci incol, molitum venire, cogantur; Koëppen. e q. 19, nu. 16. quod genus molse Germa nis audit Zwang muble. Schneidewin. d. 1 mm. 54. Wehner. tbef. pract. verl Muhln. Befold. tb. pract. Ut. Z. n. 2'. Speidel. 'in fpecul. d. lit. nu. 57. Gail) autem mola hannalis. Papon. corp. jur Franc. lib. 13. tit. 8. arreft. 1. ff 3. Bel gicè diceres Dmng-meule. _ 8- In agro Groningse focio etiam mola ejus naturae effe videntur. Nam in me morato edict o art. 3. cavetur; Nequij quam frumentum ad molam portet extr, fiatmem publicam 4 in qua iovacitium ha. het, ni jacturavi farma frumentique pati ff quinquaginta aureis mulctari velit. 9. Gum autem cenfum rei quoque frumentariae impofitum & ideo vernaculè Impojl diÊtum , Ordon. van 't gemael rubr. ff art. 1. fi excipias Groningse focietatcm Jndiae Occidentalis; d. Ordon. art. 14.. etiam iflius reip. proceres atqueadeo quiübet prteftare obligetur, neque Proteffbres aut ftudiofi ab eo fint immunes, uti notifiimus & trito proverbio ufurpatus docet verficulus, -compos, impos, dat cum cuftode Jaccra'os: • jo. Et prima vice centum, altera ducentos, tertia verb trecentos aureos Carolinos tanquam mulclam folvere cogatur , & praeterea ei, veluti reip, hofti, proymcta interdicatur is, qui defraudaverit fifci patrimonium, atque cenfum aut non folverit^ aut minus, quam par erat, dederit; Placcaat van de Generale Middelen, art. 1. 2. ff 4. ii, Illud quoque eo jureexpréffurnfit, I Richter d. dec. 6. »• uit. & Marchiae Brandenburgicae; Koë'ppen d. n. 14. Sceplitz ad Ciammeri prompt, jur. tit. 37. §, 2. ae 1 ut dominus & paterfam. fraudis ignarus ?- 1 ex facto famuü aut ancillae teneatur; d. 2. i Placcaat art. 3. Ubi tamen egregiè po! fitam atque albo lapillo notandam repe:a I ries reftnétionem; Quod fcilicet id loe- | cnm non habeat , li liquidö conftaret 1- absque fcientia pa trisfam. id feciiTe fami9- ham five famulos aut ancii/as, & ab illo e- exhiberentur magiftratui. 'è 12. Aft quia -ra liquidö appareret effc n | probatu difficile & fraus ratione ancillait I rum & famulorum ex re fola aeftimari vi, f detur, ut tune, fi eam admiferint, pu-: n blicè virgis caedantur; d. Placcaat art. 3; ! in fi. An non melius in tempore praeven 1 nire. arg. l. fm. C. in quib. cauf.ininiegr. , l rejlit. i -1 13. Quid enim fi paterfam. ejufqueu■>- f xor ancillse curam omnem frumenti ade ƒ metiendi adque molam mittendi commi11 ferint & feriö fcepiusque monuerint, ne - i plus facco inderet, quam aere redemta . jj charta contineret? Quid fi ancilla hone. j ftiffimis progenita parentibus & fpecdatae . j probitatis puelia fit, & adftante uno tes f fte domeftico vel fola frumentum metia. tur & lacunari defcendens heeree proütea- ■ tur, plus jufto nil effe in facco? 14. Quid fi molitori faccum cum fru: mento tradat, isque tertia die redeat & ■ ancillae dicat fibi vehiculum ad molam - ducenti obvium factum fuifle inquifito1 rem , vocabulo a Gallis fumto chercher \ appellatum , atque eum deprehendifle I nimium fuifle in facco fibi ab ancilla tra| dlt0? f 15. Porró quid fi is ancillae perfuadere conetur , ut fecum vadat ad inquifitorem, f rem facilè tranfigi poffe eamque liberam fore, fi modo tres det thaleres imperiaf les, alias mandatum citationis vulgö fic jdicfum, in promtufore? Quid fi paterI fam. hanc totam rem intelligens ad fe f vocaverit molitorem isque fpe promiffi. boni hauftus venerit, led de circumftantiis interrogatus & variaverit & ad exemplum Slatii Armenianorum olim feclae& motibus innexi, qui, domo profugus, Roldae in Tenéteris lacinia prehenfus, difcefierit non exhaufto cantharo? 16. Et quid fi is domo egrediens ancillae confütuat tempus, ut ie atque inquifitorem accederet atque cum hoe deea re ageret, hic autem tune eam ad conducforem cenfus frumentarii vel publicanum remitterat, is vero conductor nil adhuc fciverit de ea re, fed ea totaprobè intéllccta jufferit inquifitorem redderé frumentum ancillae, atque hoe ab inqui~ M fiioré  q© G E R H A a D I FELTM ANK!, JC fitore flat, exafto non nifi tno pro cuhouia fiufero? 17. Adaam & hoe, quid fi molitor iratus fuiffet ancilla; vel ejusbxrae; quod bunam five hordeum madefactum, ex quo cerevifia coquitur, conterendum ad molam aliam mifilTec atque dixiffet fe voluilïe cartre potius imperiali thalero, cum tamen minimè ei tantum promerce— de debitum Juifiet? 18. Fla?c cuncta fi mihi contingant, an non ftultus habebor qui non alium eiegenm mohturem ? Nemo credo id mihi fnccenfebit. bed ubi id in arbitrio non eft molitum ire quo vis. h. c. n. 7. ff 8. juftiüimam horroris caufam ea tibi prtebebuht, veren enim potes, ne molitor, quem fufpectum ex ejusmodi negotiovel lumii habes öc tamen hquidó id probare non potes,- tibi faciat fucum & tibi familiaque lux damnum inferat, quodreparan lcepè nequeat. h. c. n. 11. 19. Qii;re ejusmodi paterfam. ad hoe juramentum perborrefcentice, quo deelinet moiitorem, admittendus, cum hic major adlit ratio quam in rejectione judicis, trequentiusque agatur de famk óciortuna homiftis, vel faltem par ratio, ut idem jos hic ftatuamus fuadet. Nemo hoe negabit fi'& hoe foriè accedat, quod molitor cé inqitifiior, cum metirentur frumentum nee apparitorem magiftratus nee teftes- adhibuerint, quod tamen requirit Jex. InftniEtie voor de Cbtrcbtrs vanMeulens. art. 7. ^^^^^^^^^^ C a p u t XXXVL In eviclionibus babere locum oclavam fpecie:n juramenti perborrefcentice demonftratur , atque docetur quid fit guaranderen ff inftrumentum guatentigionatum. 1, IN materi& eviftionis etiam hoe juramentum perhorrefcenti^ locum in veniré poffe videtur. Nam propter probabilem fufpicionis metum , emptor, fi in litnine contraftus ei lis moveatur, etiam ab co, cui tantum fub conditione aétio corrtp-tit, vel retinere precium vel idon è fibi caveri, reftè poftulat. Joan. Franc. Bahhafar. p. 2. tit. 8. refol pratl. s. «. 4. 2. Cautio autem prseftanda porrö eft .non tantum ratione litis motse, fed & pro iis controverfiis, qute contingereót movtri queunt. bchneidewin. aa $ actiortmi. 1 de alï. n. 66. Surdus decifi. 295. num. 9. Carpzov. p. 2. Jurifpr. forenf. confi. 34. def. 31. num. 8. Bahhafar di£t. I num. 5. Brunneman. ad l. 24 C. de evict. Cancer. 1. variar. refol. 13. num. 66. 3. Ne autem malkus horrinumindulgeatur, / 38./. de R. V. evemptorper calumniam non caufetur metum futurte evióticnis, judici faltem de praedicto timore fidem faciat per proprium juramentum, uti in re aha ait Pontifex in c.fiatutum, §. cum verö de rfcript. in 6. 4. Et cur interpretatione jurisjurandi. religionem hic non extenderemus eam- \ que judicis prudentis arbitrio rc ljnq ut remus? cum & ia eodem eviéfioniö negotio a juris interpretibus tam ab aftore quam emptore juramentum calummte exigi poffe, traditum nobis fit. arg. I. 1. C. de pof. l.^ 1. C. de bon. matem. Ant. Gomez. 2. Var. refol. 2. n. 39. Cafp. Caballin. de evitt. §. 2. n. 9. Nicol. Burgund. de eviclion. c. 67. n. 6 Bahhafar. d. I. n. 4.. 5 Quod facramentum cur non perborrefcentice juramentum appcJJari debeat, nil eft quod obftat, fed & id ita vocare ratio nos cogit, quia ex horrore &metu ■ proficifcitur & per id quis enuntiat, fe . non calumniae caufa fatisdationem exi, gere. Bartol. & Salicet ad l.fipoftperfeEtam. C. de evi£t. Quare cum ei definitio competat, c. 1. nu. 17. eirectè etiam adleritur definitum. Everard. a Middelb. Topic. loc. 3. n. 1. 6. Inveniet autem hoe facramentum vel ideo facilius locum, quod contraria fententia, fcilicet ob metum alterius futurce litis cautionem poftulari non poffe, juri magis convenire videatur Petro Heigio p. 1. QQ. 3Ö. w. 60. In qua & funt Fulgofius, Rubaeus & Mudteus, quos memorant & fequuntur Joan. a Sande lib. 3. decif. Frif. tit. 4. defin. 9. & Leeuwen cenf. for. lib. 4. c 19. n. 12. eamque judicando Senatus Frifiee fupremus fecutus eft tefte Sande d. defin. 9. fn fi- iULi . . • 7. Qua? diverfie opmiones medio hujus jurisjurandi in tranquillum conferri queunt, ut prior vera fit, fi emptor jurare paratus fit, fe horrore angi ob fufpicionem futurarum aliarumlitium, po- ' fterior autem haftenus fervetur, ut nudas metus & fufpicionis allegationi non tantam vim judex rribucre debeat, cujus tamen arbitrio tota res committenda. Menoch. arb. jud. C^Q. lib. 2. cent. 3. Cafu  de JURA.MEOTO PERHORRESCENTLfi, &c: cafu 224. n. 2. ff -j.Ueig. d, l> nu. 16. & 17- 8. Ad publica negoaa id quoque transferamus. Hodie enim frequenter contingit; ut regis & principes _pacis fcedera ineuntes, pro ejus conditionibus ultrö citrdque 'fervandis alios principes aut refpubucas KÖu'beant non aliam ob eau- j lam, ?uara ut "5 1ui rerum fuarum ar- < bitrïfruertmt) etiam eos fecuros effe jubeant & promittant, fe omni modo curaturos ut leges pacis fartae teétae cuftodiantw; veluti id factum finito bello inter 5elgas ftederatos atque Epifcopum Monafterienfem nee non inter Gallum 6c Hifpanum. 9. Cum verö fcepè contingat, ut alter alterum perhorrefcat, quia multas copias in confmes alterius terris locos mittit, atque ideo ab arbitris propter promiffam ab illis fecuritatem pofcit, ut i militem in vicina fuis terris mittant pree- J fidia, dubitari poteft, an nudae metus ( allegationi tantum tribuendum, an verö j non potius, fi ex ratione juris eam rem seftimare liceat, hoe facramentum exigi poffit ? quod adfirmandum videtur. Quanquam non ignorem in iis rebus, qua; fcitè Gallis affaires du cahinet dicuntur,_omnia ad umbratici fludii lancem exigi non folere. xo, Hoe genus rei dicitur gauranderen, traétatumque eft a vernaculo waren quod eft exponente Kiliano, tueri, defendere ff indemnem fervare ': k quo & I eviiiio waring, eft Grotio 3. Introducé. 1 14. num. 9. Docet autem Kilianus etiam waranderen ejus verbi loco ufurpatum; fuiffe, quod Longobardi dixerunt guarentizare, uti videre 2. Feud. 34. pr. atque Galli & Itali ex confuetudine gentihs Iinguae pronuntiant guarender, a quibus tanquam peregrinum nunc haufimus. 11. Significat autem vollkomblicb ver-l ficheren. Befold. thef. praÜ. lit. G. 89 f Inde inftrumentum gaurentigionatum barbarè dicitur, id quod executionem habet paratam. Bened. de Barzis de guarentigia prt. 1. q. 1. Sc poft plurimos more fuo a fe adduótos Wijh. Antonii de refcript.morat. concl. 46. n 1. 12. In Germania ejufmodi publica inïlrumenta conuti poffe, conftituit R. A. zu Speyr Anno 1600. §. ob auch auf obligationes.^ Sed hodiè non opus eft , ut ea in re fibi profpiciant contrahentes, cum omnia inftrumenta claufulam gaurentigice tacitè in fe contineant. R. A, zu Regenspürg. Anno 1654. $• als auch bey den handels-fatten. 91 13. In rep. autem Groningana & Omlandica neceffe eft, ad fupremi tribunalis jurifdictionem fundandam, ut inftrumentq ea claufula inferatur verbis fe fubjiciens ut per prcecepta fuperiorum mandata exigi poffit. InfiruCt. Cam. Hovetman. art. 21. Ratione modi judicio agendi in Belgio femper fic obfervatur ac li nominatim ea claufula expreffa eifet. C a p u t XXXVII. In parentibus ff liberis ejerandis nom hujus juramenti fpecies confpicitur. U PArentes etiam a liberis ejerari poife, memoriae noftrae prodidit Seneca 6. de benefic. 4. Quid non tam duri quidam, ff thmfcelerati patres funt, illos averfari ff e jur are jus fasque fit? Nunquid illi ergo abftulerunt, quee dederant? minimel Sed impietas fequentium temporum, commendationem omnis prioris officii fujiulit. Non beneficium tollitur, fed beneficii gratia : ff efficitur non ne habeam, fed ne debeam: 2. Quod tamen jure noffcro diftinótionem recipit. Speélandum enim non eft, an pater impius peccaverit in uxorem & liberos, aut patriam & Deum tam graviter, ut non orthodoxte fidei fit? an verö deliquerit contra alios cives & erga fe ipfum injuftus fuerit, nee proli fuae, nifi exemplo, nocuerit ? Priore cafu exheredari poteft. Novell. 115. c. 4. 3. Quod fortiilimum preebecargumenturn ei alimenta a liberis, etiamfi horrorem jurejurando non teftati fuerint, negari poffe. I. 5. §. 11. ff. de agn. ff al. lib. ibique Gothofred. in not. Wefenbec. ibid in parat. nu. 6. in fi. Surdus de aliment. tit. 1. qu. 6. nu. 2. Petr. Frider. Mindan. lib. 2. de mandat. c. 54. n. 6, Sutholt. diff. I. 9. apb. 59. 4. Et porrö fi pater hoftis patriag judicatus fit, cum tune impunè a liberis occidi poffit; /. 35.jf. de relig. fffumt. fun. Durant. Cafel. 2. Varior. 3. Joan» Solorzan. tract. de Parricid. lib 2. cap. 4. J. quod eb conftantius verf. plane fi pater. ridiculumeffet, eipraeftarealimenta obligari liberos. arg. I. 4. ff, de agn. ff al. lib. Ferd. Arias de Mefa 2. varior. refol. 6. n. 12. M 2 5. Quant  91 G ER HARDI FELTMANNI,JC 5- Quanquam autem fine fcelerecS: cum rraiiuu natus genhortm jure civiJiinterfcuat, etramque lülaètunjfueritperduos nobiles de latckcnfttin; Udalr. Zafius ad \ d. I. 35. n. 12 tamen infpectanaturali 33- I quuate & vinculo fanguinis attento, id ( heri non poffe poft Bodinum docet Aar. Alea. üiizarov. ae polit. bcm.jociet. lib. 1, c. 10. J. 20. 6. (Quorum fententia juvari videtur effato Juftiniani, quod exftat in Nov. 12. ■ c. 2. ubi au? Nam licet legum contemp- ' tor. ff impiusfit, tamen pater eft: Dein-j de pro ilJis flat ratio Papiniani, qui in j l 38. §. 9- infi.ff, ad L. ^«/. de adult. I inquit; mm cujus fama multb magis vi-1 tce parcendum eft: | 7. An dicemus cum Chriftoph. Sturcio ad l. 8. ff. de R. J. n. 2$. quod ea naturalis ratio non attendatur, quimajore ftudio patria coienda fit, quam pater liberis? Piaco de rep. lib. 15. Planè non! nam licet fciam , quod jus civile juri naturse non per omnia ierviat, l. 6. ff de I. ff 1. in hoe tamen articulo non ab eo recedere defendam : amor enim patria? primus effe debet. Cicero de offic. lib 1. Sclmrrok. de offic.fecund. i jus nat. c. 5. n. 9. $ 4 joh. Stuck. r. ' tonfiL 22. n. 70. Solorzan. d. c. §. ete- I mm ut multis. \ 8. Pnmum non obftat, quia fangui-1 nis ratio accedente deliclo & crimine dirimitur. iacob. Gothofred. ad d. I. 8. ff. de R. J. Alterum etiam nuJJius momenti eft, quia patris perduellis honori filius parcere non cogitur. d. Nov. 115. c- 3- §• 3' (lua nm funt adverfus priticipiin jive remp. 9. Pofteriure autem cafu , fi pater non deliquerit, ut ideo exha?redari poffit s tune a liberis tamen alendus eft , nee juvabit eos, fi eum perhorrefcant & facramento interpofito jurare velint fe eum averfari, nee pro patre illum agnofcere fe poffe dixerint,- arg. d. Nov. Ï2. C. 2. 10. Quod autem ad vita? focietatem & commune domicilium adtinet, hactenus pater , cujus nulla fit fpeéla inter bonos moderatio , quique integer vita? fceierifque purus non fit, declinari poteft a filio qui perhorrefeit, ne parens turpis vita? exemplo fua? familiae noceat fibique majori dedteori fit. Nam exiftimationis fama?que gloria cuncdis rebus pra?ferenda. c. 15. n. 16. 11. Relationis natura vult, ut idem de liberis ftatuamus. arg. /. fi C. de vul. Vid. toll. I. un. C. de cupref. Mart. Mon¬ ter, a Cutva decif. 2c. nu. 25. Sixtir; 2. conf. Marp. 7. nu. 31. Quanquam in liberis contra parentes peccanubup io facilius locum reperiat, cum plus debcant graviufque delinquant. butholt. d. dijf. 9- aph. 58. 12. Unde fi tale quid faciant, propter quod a parentibus exheredes fcribi poffunt, tune alimenta iis rcéiè ncgantur ; b. c. n. 3. fei holtes patriae fint, tune fine fcelere necantur, uti exemplis ex antiquitate defumptis declarat Mornacius ad. d. I. 35. de relig. ff fumt. jun. 13. Si autem non adfit exheredandi caufa, tune alendi funt liberi, etiamfi ob delictum relegati vel deportati fint. , Mefa. d. c. 6. num. 9 ff 15. £t fi hoe j faètum non fit, fed 'mcivitate marde* \ rint, abdicare quidem pater eos non poten, l. 6. C. de patr. pot. Choppin. 1. monaftic. 3. nu. 17. Sutholt. d. dff. apb. 43. 14. Quod veró pater jufto horrore , perculfus metuat, nee ca?tera proles per I eum natum corrumpatur idque jurejuran' do adfeverare cupiat, non cogitur invitus illum filium in domo retinere. arg. I. 132. ff. de V. O. Heiliger. Don. enucl. lib. 2. comment. c. 26. lit. g. C a p u t XXXVJif. Indagatur an decima perhorrefcenti^ fpecies in patrid ejeranda locum ba her e pojftt ? ff diffcritur de jure Principum ff revocandis fuljeüis alibi ftipenda tnerentibus. !-:•: •' "-.r-.; ^^m^i' '. QUam valdè patriae obligati fimus, ex diétis liquere arbitror, idque plenis 'öc apertis tibiis docet Petr. Grcgorii Tholos. lib. 2. de prailud. opt jCti. c. 39. per tot. Menoch. lib. $.preefumt. 12. n. 1. ff 2. Marius Muta ad confuetud. Panhorm. c. 86. nu. 28. Stuckius d. confil. 22. n. 70. 2. Quemadmodum igitur parentes etiam impios agnofcere debemus, ita & duram quoque fortem, quam aparriapatimur, ferre folumque nataleexuerenon poffumus. /. 2. ff. de I. ff I. Nam beneficium nativitatis quilibet patria? fua? reponere tenetur. NicoJ. Burgund. ad conf. Fiandr. tract. 2. n. 2. 3, Quare  de JURAMENTO PERIIORRESCENTIifi, &c. 9j 3. Quare etiam Frinceps edicere po teft, ne quis patria/iafxeedat & eum qui contra fecerit, ptewre. Bartol. ad 1 uit. ff. d decret. Hord. fac. i aul. Voe tius de Statut. f& 5- caP- 2. num. 8. 4. ]ubere etiam putdl, ut redeant ii quiieoW'öffanmilerunt. Perez. ad tii C. de munieip- nu. 18. Quod fieri fole per mandata vufgó avocatoria, Cx Germa niS/)ütiffdforderiü.g diéta; quibus fanc do ulis ineflè folet, ut ii, qui eman /erint, bonorum amiffione pleétantur. uti ex/. r. ff. de decurion. I. 51. C. eorf. i tm.C.ji curial. relict, civit. probat Stue Jcias d. confil. n. 71. 5- Qualia juffa in Belgio feederato feepms adjecta eadem pcena promulo-at futa-uat. Nam ut non memorem &ea quae recente tenemus memoria & novii /imo bello Belgico Britanmeo contige runt, jam olim 8. Martii 1629. plucuh Celijfl. Ord'mibus univerfis uc fdbri, qui hofti opem fa-rent locando operas in facitndis mivibus, corporebonisquemulctarentur & pro admii'fi qualitate arbitnc judicantium aliter coërcerentur, additc praecepto, ut intra fex hebdoniadas cunéb in fuam patnam reverterentur poena proIcnptionis & bonorum pubhcationis. 6. Sed & anno 1652. die 29. Febr. exorta fuit promulgatio, ne nautte ad alios populos tranlirent adjefta eadem corporis bonoruinque pcena etiamque in abfentis ftatuta profenptionis five banm cocrcicionc. In qua memoratur die 22 Martii 1613. & 20. Septembr. 1616. dem conllitutum fuifle. 7; iXc (li:od ad omnes , etiam terris alibi ftipcndia merentes, evocatio ejusmodi fa&a fuit cum pcenae fupradicta? comnnnatione die 21. Martii 1628. Quod & ab alns quoque Principibus & nominatim a erefiifl. ElecloreBrandenb. factum non femel etiam nuper novi nee non 26. Julii 1658. 24. Febr. 15. Septembr. 29. O'cïobr. 1665. 8. Nam domicilium originale & immutabile propter hypothecam, quam habet origo in perfonam originariam, uti loquitur & poft Cephalum docet Cardinal. TVmfcus lit. D cond. pract. 59r. n. 5' Adeo ut noftia voluntate & debita opera id amitü debeat. Thoming. conf. Ari. num. 9. ff 17. ^mmd. vol. 2.part. poft. confil. I03. n. 27. (ƒ 2g. Bertazol. ft-ftonfult. decif. 103. num. 2. Mafcard. de probat. vol. 3. concl 1147. n. 3. 9; Quare etiam ex caufa bfa? maie ftatis tribuit forum, uti poft Bureund. Coler. Clar. & Farinac. fcribit Wiffen- - bach. ad tit. ff. ad municipal. n. 5. in fin. > Nam nemo tranfportando ahö donnci- • | hum, origini & patna? fuae fe fubducere - | potelt, uti docet Ant. Matthaeus de crij min. lib. ff. 4$. tit. 2. c. 1. n. 8- , I 10. Et ideo Johannem Storium An. glum ex fententia 'Ctorumdamnatum & t proditorum ffippiicio adfeétum , quod ad - regem Hifpaniarum proft.gus , m ejus - obfequium tranfiviffet ac vlam rationes- - que AngÜam invadendi monftraffet, narrat & defendit Zouchaeus de jure feciali p. 2.fect. 2. q. uit. \ ir. Haec ratio eft, cur Tacitus lib. 5. hiflor. c. 5. inter foeda l udaeorum infti•! tuta numeret, eos nee quidquam prius 1 I imbui, quam exuere patriam. Hinc idem , | auftor lib. 4. biftor. c. 28. de Civili fcri- • i bit; Infeftius in Ubiis ,quodgms Germanica ■ I originis ejuratd patria, Romanorum nomine Agrippinenfes vocarentur: impiusquoq:;e dicitur, qui patriam vitat. in d. I. un. C. fi curial. rel civ. 12. Haec omnia fi vera funt, non tantum ad eos, qui hollis caftra fequuntur, led & ad illos, qui ei ab arcanis belli funt pertmere dicendum. Plus enim eft fi contra patriam confiliis & animojuves eum, quam fi vires fine fnente geras,& | clypeis atque manu tantum profis arg. I. I ï' §- 3- #• dejervo corrupto. I. 14. C. de • advoc. diverfi judic. I. 5. §. 6. C. ad L. ; Jul. maj. uti Ulyffes contra Ajacem difj putat apud Gvid. Mttamorpb. lib. 13. Jac. rindr. crufius de jure prooed. c. 31. n. 5. 6. ff 7. 13. Sed multa funt, quae contrarium fuadent. Nam aliquem abire poffe & fortunarum fedem aliö transferre, tam ex inftituto veterum gentium nationumque quam aliis rationibus demonftrat Sé- , neca de confolat, ad Helv. cap. 6. 7. ff 8. & de hommibus fmgulis admittit Grotius 2. de jure p. ff b. lib. 2. c 5. n. 24. atque ab objeclione vindicat Ziegler. ad Grot. in not. d. n. 24. 14. Si Germanlae jus infpicimus, eo 1 cautum, ut quis patriam cum patria per. mutare & ex una provincia in aliam mi- grare poffit Jur. Buil. CarolilV. tit.16. R. A. zu Augsburg. 1555. §. -wo aher. Pruckman. §.fioluta poteftas. c. 4. membr.. ■ 2. effett. 6. num. 31. Kirchner. derepubl. difp. 7. tb. 2. lit. a. 15. Hinc traditum, quod generali Germania? confuetudine domiciüum originis amittatur per domicilium adötranslatum , uti poft kofenthal. & Zanger. i Mevius ad Jus Lubec. lib. 1. tit. 2. ad l rubr; num. 17.- Paurmeifter 2. de jurifditti X M 3 c. 8.  94, GERIIARDI FELTMANNI, JC. c. 8. nu. 37. Vultej. ad l. 2. C. de jurifiditt. nu. 23. Struve ad tit. ff. ad mimicipal. n. 49. Brunneman. ad l. 3. C. demunicip. n. 11. ff ad l, 4. C, eod. n. 2. Leges ergo li contraria? quaedam efiè videantur vel in defuetudinem abiiiTe dicendse vel c% folis decurionibusaccipienda?. ïhom. Merckelbach. apud Kloek. 1. confil. 37. 11. 418 16. Jus originis immutabile effe, hoe Belgii liberis provinciis etiam non convenire, tradit Groenewegen. de LL. abrog. ad l. 1. C. de municip. num. 1. Qui & reótè oftendit, quod leges a Stuckio fuperiore loco /; c. nu. 4. allata?, quia de deeurionibus funödoni curiali obnoxiis & ea qualitate adfe&is agunt, hodie ad mores noftros minimè trahi queant. d. tract. de LL. abrog. ad l 55. C. de decurion. n. 5. ff ad d. I. un. C. fi Curial. rel. civ. 17. An ita diftinguemus , ut ratione fori & jurisdictionis origo mutari poffit? Argentrre. ad confuet. Britan. art. 9. not. I. n. 3. Non autem idem de naturali patria; jure dicendum effe, cum ipfa origo non minus quam reverentia nacuralis ci debita hodic femper rctineatur, fi audimus Hahnium ad Wefinbec. ff. ad municip. n. 4. Graevcn. ad Gail. 2.pra£t.concl. 35. nu. 2. Mevium. d. I. nu. 20. 18. Id vix nodum folvit, cum patriam ab aliquo deferi ók ex cive peregrinum effici poffe, poft Mattha?. de ArJïittïs decif. Neap. 384. n. 9. doceat Gailius 2. obf. gó. nu. 7. ibique Pabric. fui. 2. Quare non unum eft, quod hac in re fpectandum occurrit, ut de hac re ardua judicium fieri poffit. 19. Tota autem qua?ftio in eo fitaeft, an is qui civis eft, fe fua voluntate peregrinum facere queat. Si enim hoe ei licet, pro pcrduelle & holte patria?, quam ejeravit, haberi non poteft. Crimen enim illud non committitur, nifi ab eo qui fubjeftus eft. c pafioralis. Clementin. de Jent. ff re jud. Scipio Gentilis. ad l. 5. C ad L. Jul. mafift. pr verb. quisquis. Sixtin. de regal. lib. 2. c 20. n. 29. 20. Cum verö in peregrinitatem deducantur deportati, /. 10. g. 6. ff. depoftul. Sueton. Claudic. c. 16. Robert. 3. fint. 9. Briffon. 1. Jel. antiq. 13. Confequitur, quod fi illi a principe patria? reftitutinon fint, pro perduellibus haberi non poffe & patria? fua? fe fubducere licere. Ant. Matthaeus d. n. 8. Grot. & Zoucha?. fl. 1. 21. Qui auctor primus idem adfirmat de iis, qui confenfu eorum, qui fummo? rerum prsefunt, civitatem patriamque mutarunt. Quod aliquando indulgeri folet , uti legere datur in edicbo cujus memini h. c. n. 5. 22. Ut autem facilius id permittat princeps, fub quo natus & te vinculo, quo eiobftrictus, liberet, provocarepoteris ad perborrefcentice juramentum & allegare quod tu id folum, in quo natus fis, ferre nequeas, turn quod in eo haI beas, cum quibus inimicitia tibi fit ca: pitalis, turn quod te, ventremque tuum ! tuosque in eo alere nequeas, turn etiam : ex aliis caufis enarratis Seneca? d. tract. c. 6. & Plutarcho apud Menoch. d.prceff 12. n. uit. 2*. Si vero ad hoe fiicramentum vel non admilïus es vel ad id profilire neglexeris, tune dividendum putem, an ad tempus ex'cefferis patria alioque non transtuleris fortunarum fedem, & tune fi princeps cdiclo te redire jubeat ei parere debes, aut fi contra patriam milites perduellis eris, & ita cape diéta b. c. n. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 11. & 12. 24. Neque te juvabit, fi alibi apud I patria? tua? hoftcm facramento teadftrinxilti, Fufz-Knechtbeftall.zuSpeyr. 1570. tit. verzeichnus. art. 2. quia id ma "is perjurium dicendum, nee fine difpendlo falutis aeternae fervari poffe, doftum nobis a Jerem. Setfero de fiirament. lib. 1. 1 c. 17.11. 15. I 25. Aft fi animo non revertendi quis folum mutaverit, tune aliter dici oportere ftatuk Perez. d. I. n. 20. Ubi allegat l- 5- 5- fi- ff. de capt. ff poftlim. reverfi De quo cafu accipi poffent tradita *. c. nu. 13. 14. 15. ff 16. 26. Quod ego tamen non aliter admiferim, quam fi juffus redire in patriam non eadem vita? conditio aut munus fimilc, quod apud exteros gerit, & per quod fibi fuisque profpicere queat, ei obtingere poffit, nam proximus egomet mihi & ordinata charitas incipit afeipfo. arg. I. 5. C. defervit. ibique Padilla n. 6. 27. Si autem idem in patria nancifcï poffit, idque ei offeratur, veluti a Sereniff. Eleétore Brandenb. faclum fuit in edicf o promulgato Colonice ad Sprceam. JuUi 1658. impius eft, fi peregrinum folum & hoftem ei pracferatd. Edi&oBrandenb. %. und ermahnen. Ut autem id prudenter omne cum tua fecuritate eveniat, fuadeo ut ftatim principi tuo, qui reditum in patriam imperat, fignifices, quais fit apud exteros. 28. Hoe cum fortè non feciffet Storius pro patria? hofte judicatus fuit, c 11.  jURAJ^TTÓ PERHORRESCEOTLÊ, &c; ^ c. n. io. Et ideo [ortaüis Rinconem & Fregofium Galliaruis regis ad Turcam legatos occidi ju.dk Carolus V. dieens «ternarh (ibi auetoritatem in fibi fubjectos compstefft tot/Vlatth». d. I. Licet alio colcW {rucidatos memoret Alplionlus ./t'i.)a apud Mezeray. ij/?. rfe 1 jt/wjw»m & w? ^ trance-is 1. p. 54.x. I Quamvis & hoe negligendum non ' e#, 9«öd.ji' 4U1 ad tempus excefierunt parria, etiam quando moniti non redeunt, criminis perduelJioais rei fiant, m eöntinetur d. Edicto, Brandenb. ^ als iém. m fi. C a p u t XXXIX. | Separationi menfie ff thori num locum fa- J ciat juramentum perborr.fccntice atque ita de anducinn ejus fpecie agi- tur. I | \Tj«feaftftis, an non fit undecimus ca- \ fus juramenti perborrefcentiae ponen- I dus in muliere, quae terrificata a manco ' fuit, quod is venerem mutare in aliam; foxmam & amorem quaerere tentavent, ; ubi non videtur? uti ajunt Impp.inl. 31. C. ad L. Jul. de adult. Separationem thori ideo fieri tradun t Farinac. Prax. crim. tit. de delicl. carn. qu. 143. nu. 87. Auguffin. Barbofa ad l. 8. C. de repud. n. 12. 2. Non autem effe fidem habendam fceminae, ne ifti fexui detur occafio accufandi viros & individuam vitae confuetudinem folvendi, tum etiam quia in re propria nemo idoneus teftis eft Cenfet Martin. Bonacina torn. 1. oper. moral. tract. de matrimon. queefi. 4. puntl. 5. nu. 4. Ubi ita in Rota Rom. apud Farinacium ' iecif. 178. & in Rota Eonon. atque ali- 1 bi tefte Riccio verb. prax. matrimon. de- 1 rif, 237. decifum refert. ] 3. Apud hos auótores & Menochium, t quem allegat in confil. 286. nullum ea de < re verbum autmonumentuminvenirepo- 1 tui. Et licet perfuafiffimum mihi habeam c cum Amoliff. Brouwer, elegantiff. traCt. r. de jure connub. lib. 1. cap. 29. nu 7. non faci/em debere effe judkem in admitten- ; \ da thori & menfae feparaüone, fed om- ' f ma pnus tentanda, ut reconcilientur f conjuges. j c 4- Nimlominus , fi ea diu marito re- ! [ tötent, nee nefariae patientiae leges ac- t cipere voluerit , contremifcat autem , quod cum tali virofibivivendumfit, prudenter facit, fi caufam palam non exprimat, fed generaliter fui tantum horroris mentionem faciat; nam alias markus ideö puniri poffet. Joh. Aloyf. Riccius part. 1. decif. colleCt. 184. 5- bec nee juri conveniefts eil, ut ejufmodi fosmina cogatur fpecialiter caufam horroris dicere: Nam propriam deturpat faciem, qui nafum fibi praecidit. Ratio etiam nulla vult, ut ea fe ipfam fuumque maritum prodat, uti ex Speculatore tradit Anton. ïheffaur. dec. Pedemont. 6. n. 1. 6. Ut hac in re ejus jurijurando ftandum , fi probitas ejus & morum elegantia fpeclata fit atque praefumtiones nullae fmt contra ejufmodi mulierem; quando nee ipfe Bonacina d. n. 4. ab hac mèl fentential alienus eft , pro qua adducic Plotum part. 1. confil. 143. 7. Pro qua etiam ftat ratio repraefentata cap. 31. n. 7. Notius autem eft, quarn ut dici debeat, nefandum hoe fcelus dam patrari atque ideo conjecturis & preefumtionibus probari poife, fi üdem habemus Mafcardo JC. Italo vol. 3. concl. 1320. n. 2. ff 3. edit. Francof. 1607. ex quo fua defcripfit i udov. Gilhaufen. arb. jud. crimin. cap. 6. part. 1. §. 43. «14.2.3, & 4. Adi tamen c. 25. n. 6. Caput XL. R.epudii caufa juramento perhorrefcentia probatur atque fic de ejus fpecie duodecima edijfertatur. 1. CUm autem facilius id quod faciendum eft impediatur, quam ut id , quod a&um eft, refcindatur; arg l. 8. ff. de 'is qui fui vel al. jur. ibique Jafon. n. 9. Ützel. de matrimon cap. 8. theorem. 13. ii. a. fequitur fponfam perhorrefcentem lonfummare nuptias ideö, quod notabi* is quaedam mutatio acciderit fponfo & ontra, ejerare fponfum vel fponfam ofte. 2 Ejufmodi enim notabilis mutatio el gravior quaedam caufa fi tempore Jonfaliorum adfuiflet, deterruiffet conmtientes atque ideö refciffioni locum fait , ficuti communiter Theologos & Ltos fentire fcribit Bonacina torn. 1. ■atï. defponfal. q. 1. puntv. 8. nu. 8. Pahor-  96 GERHARDI F E L T M A N N I, f, C, FIN IS L IJS R I PRIML nonnitan. in c. quemadmodum. X. de jurej. nu. ic. Sanchez d tra£t. lib. i. dijp. 62. VU- 2. olim Joh. Chriften. Antecefior: Amftelod. de matrimon. differt. 2. q. 19. j 3. Ratio adfertur a Lefïio, quiafecundum affeüum ff intentionem, quam babe- j bas promittendo, non cenferis te voluiffe 0- j Uigare ad implendam promiffwntm, Ji ta- j lem dtfeclum in ed depreheiideres, uti videré in ejus lib. 2. de I. ff I. c. 18. dub. ! , 10. ». 72. j j 4. Idque verum eft, etiamfi fponfalia j effent jurata, cum jusjurandum iortiatur 1 naturam & conditionem aétus, cui ad- j c jicitur , d. c. quemadmodum. uti docet 11 Paul. l ayman. Tbeol. moral. lib. 5. tract. i 1 10. part. 1. cap. 2. nu. 18. in fi. ! 1 5. Caufa autem talis etiam eft gravis inimicitia, arg. $. 12. 1. de excufi. tut. Bonacina d. puntt. 8. n. 15. Meviusp.4. < decif. 44. ff 45. vel morum afperitasma- t gna & fievitia nove fpectata: Sanchez c a. lib. 1. difp. 58. n. 3. Ludov Molina t de I ff I. difp. 272. nu. 4. ff 5. verf. Ji 1 enim. etiam defermitas, morbus gravior aut vitium fuperveniens. Kitzel. d. cap. r 8. theor. 13. Ut. e. Chriilen. d. diff. 2. q. \ ii 12. brouwer, d. tract. lib. 1. c. 25. n. 32. q ü feq. ai 6. Res haec omni dubio caret, fi re- qi conciliatio omni modo tentata fuerit. d. Carpzov. Jurifpr. confifior. lib. 2. tit. ia def. 175- 176. Mevius d. p. 4. deeif. 43- 8 ff feq. Quis enim hoe non fkn patiatur, cum cx diffentientium voIuntate facilè ad difcordiamperpetuamcx: uxoncidium perveniri poflet, uti pulchrè Menochius 4. confil. 385. nu. 7. 7. Nam matrimonia coacia difhciles rolent habere exitus; c. requifivit. 17. x. le fponjal. & facilè contemnitur, qüod' ion dihgitur. Horat. Giovagnon. 1. reponf. 16. n. 30. 8. Etiamfi autem confeffioncm utriufue partis defiderari nee recufantis ad^rtioni fidem adtribuendam effe, quod d caufa? iftius probationem addnet ve m Bonacina ƒ. \. ï. pUn^ JO ^ chriften. d. diff. 2. qu. 19. _ 9. vEquius tamen & melius erit , ü ijamus hac in re tota ftandum elïe iuraa? adfeverationi recufantis , fi nil fit uod contra eum faciat oririri praefumploncm , ut in terminis Paucis verbis multafecui, uti fieri foïet, quando publica? difquifltioni, cui ea res erat parata, cae-1 tera refervantur. Unde quae mox fub- | jecij non pro confequentid accipi velim : I quod & de alio loco monui. d. lib. r. in ' fflinot. ad. cap. 20. «». 40. quamquam nunc, ne quis amplius dubitet particu- ! lam, quae illud videbatur notare, difpunxerim: vidi enim ea offendi Ant. Mat- j thaeum VirumCl. obfervat. rer. iud. 24 ' * 5- I 2. Caufam aut rationem fi quis defideret/ cur ilhd fcripferan; haec fuit, quod nefas nobis Chriftianis foret, tole- I rare, ut is, quem novimus aut dubitamus dïeSocinifecfaeaddiétum, dividatin 1 Uinfto, qm cum Patre & Spiritu Sancto | IDeum triunum facit, quae fcelus eft quae* que non modö Judaeorum doéiores fed ik gentium philofopin obfecerunt, fiere' dimus, uti par eft, viro rationis de Deo ' fummopere gnaro perilluftri Mornaeo. j de la Vente de la religiën Cbretienne. chap l 6. 28. &c. I 3. Unde non eo contentos nos effe ! oportet, quod Chriftianum fe effe afferat, quippe cum minimè fit, quod ore | profitetur longèque ideö deterior judeeo aut Tarca'. quia hi, quories propria fu- | per/ikione jurarunc, non negabant fejuraffe. Contra id non putabk fe feciffe Socinianus fi adaétus fuerit jurare per eum, quem verum Deum non agnofcit haut fecus quam ii Judaeus per Chrikum etiam juraifet. Ut utriufque, n. velimus effe contumeJiofi in mortalium fervatorem par a nobis fit habenda ratio: quemadmodum jam olim de Judaeis, nefcihcet eos permittamu's jurare per Chri- ftum tradidk nobis Baldus, quem laudat & fequitur Joan. de Annania ad c. 19. X de Judceis num. 11. Uuiadde fis Steph. Forcatulum Neeymant. Hal. 12 , nu. 2. & feq- 4. Quaeres fcio , quid ergó fit faéto opus? Apud Germanos quidem non facilè id accidet, aut fi accklat ad nullum M jus»  & CERHARDI FELTMANNI, JC jusjurandum erit admittendus, quin potius Impexio pellendus, utpotequod<-jufmcdi monftra haut alere debet, bijlrum. pac. Üsuaorug. anno 1648. 16. ff art. 7. per tot. 5. Apua Belgas focderatos autem plures invenias quam aeihjte apud nos culicum cum caletur maxime, neque ibi uti in j terris EJectoris Brandenburgici eorum j libri funt proferipti, fed quod mirere ab I ipfis Hoüandiae Ordinibus typographo, j qui opem fratrum Polonorum in vulgus edidu, privilegium fuit conceffum, ut fibi foü inde l.:crum quaerere liceret; I 6. Au ergo Amftelodami vel in alia J urbe cummorante Socmiam propna fu-1 perftitione jusjurandum fibidelatumpraeftabunt ? iVlimmè gentium ! verum ad Judaeorum facramentum potius eruntadigendi. arg. c. tïiovet. 22. q. 1. Aftfolent plerumque in Belgio latitare fub Mennonitis, de quibus dicta lib i.cap.idt.prioris editionis hoe trmfcribere vifum fuit. 7. Dixi eorum affertioni ftandum effe, fi quid agant negentye per faam confeientiam nee non per viri aut 1 nulier is ver ita- j tem. Qjiud nunc non qt/ad aurificis lm- I tera fed quadam veluti populari trutina J nunc lubet examinare. Verum quidem eft quod verba illa jurisjurandi inftar habeantur apud iioUandos, ut non niliadjecla hac tormula, ut ajant, id, quod enumiant, effe verum adjumentcsinDeum onmipokntem tanquamfolum pafcrutatorem cordiwn ff renum. Wilhelm, van Alplicn. Papegaay of Formulier-boeck. pag. 26. Quid autem hoe aliud fit, quam ludere in verbis, re veró ipfa &facto jurare, ego quidem non cerno? Alciat. ad rubr. X. de jurej. nu. 13 Unde cum dubio proeul perjurii rcos fe faciant, fi contra adfettatS hocpaéto veritatemquid fecerint aut falfum dixerint, arg. I. 5.5. ft ff. de jurej. junct. I. 2. C. commun. de legatt nee ambigere oportet eos in illis lócis per ejufmodi adïeverationem horrorein fuum tefiari pofie neque ad folemne jüsjuraridum adigendos effe. 9. A quo etiam eos juffit effe liberos potentiffimus VllVir Brandenburgicus lege Cliviis Marcanifque data 19. Decembr. 1654.. Idem Groningaeagrique ejus focii Ordinibus 12. Jun. 1623. placuit, atque ita ibi judic itum a fummo tribunali, cui Camera Hovetmannorum nomen, 20. febr. 1633. in caufa Berens Jacobs ff (Mement. Hermmni. etiamqueobiervatum pr, Decembr. 1668. • 10. Rideri fera a legumlatoribus hoJnuneiones fuperftitione captos, ne per [ J braflicam & capparim quidem , per quas j res ck veteres, uti teftis eam in rem Athenscus 9. Deipnofopb. 2. jurare foliti, adfirmaverit, uti cognofcere propofitum [ ex lege, quam laudati Ordines de remoI laria tulerunt; nam art. 6. fanxcre, ut 1 Mennonitai non ajant juro fed accepto vel Jï'fcipio meid, de quo agitur, faéturum nee caeteris Chriftianis confueta formula. Ita verè me juvet Deus Omnipotens! fed alia religionem finiant verbis; Si pradiïtafeuro, Deus mihi benedicat, at ft id non feca im, Deus me puniat hic temporarie ff poftea in aternum .' 11. Apud Frifios Orientales fequens Mennonitis fimihfque farinae hominibus (prafcripta eft formula fi litem nabeant, cujus notio pertinet ad VI. Yiros aerario ' praefedos. Ego enuntio purd mente, fic enim verba, in goederconfeientieinterpretari convenit: per Ita ff per Non etiam per fummam meam veritatetn, me de omni eo, de quo in hac caufa interrogabor, 720»falfatam veritatem tefiaturum ac elocutnrum, ff nee amore aut injurid alterutrinsplusminufve diclurum vel taciturum. Et ft contra quidfeciffe deprchetifus fuero, non minus quam alius quifpiam perjurus cenferi atque puniri velim. Exftat in Nabere Revid. Racbt Ordn. pag. 125. 12. Cum autem Deum non invocent teftem , qui poftremae formvilae relinquuntur, ei in ea re ipfiun jurisjurandi firmamentum cou/i/lat, fine quo nomen fuum haut tueri poffit, uti intelligas ex aucf oribus, quos memoravi lib. 1. cap. 2. n. 9. ideo Ordines Frifiae Orientalis jam dudum defidcrarunt, legem, quae certam complecttretur formulam, fecundum quam Mennonitas eofque qui cum ipfis faciunt, obtefiari necefie fit, fi magiftratus judicelque ab ipfis jusjurandum exigun. Nihil autem haclenus ftatutum, verum mori vetufto relicti. Tranfact. Ilug. anno 1662. rubr. Gen. Grav. der OoflFruf Stenden. art. 9. ibique Refol. Final. Recef. anno 1Ó63. d. rubr. ff refol. art. 9. 13. Interea quamvis cum Embdoe turn in caetcris inferioribus judiciis fuperftitiofis iilis ea habeatur reverentia, ut non teneantur ritu Chriftianorum jurare, fed data Prx'fidi dextra Praetorive tantum fpondeant fe per fummam fuam veritatem hoe, de quo agitur, facturos aut non fa&uros teftimoniumve dicluros, tarnen fi quis litigator ad ejusmodi adfevcrationem fuerit condemnatus provocetque a fententia contra fe lata ad dicafterium mox vel ob folam hanc caufam reci-  'de JURAMENTO PERHORRESCENTL£, &c% recipitur appeliatio ad fcepius, k quo illi adfcripius contigue memini. Unde fit, ut ii in progrdMhsadvxTfarius Mennonitte poftulet ai Aoe jusjurandum folenme five pepeer calumniam fit five judiciale aut «tceprium , id , ni causa cadere vefai prasftare debeat. Mafque duos dejstW digitos in coelum extendere, fasmWi veró manuiri filam leevo uberi adwovtrs cebeat: uti ab Antecefforibus souris jadieatum 7. Feèr. 1655. z/j csa/a pbm H.nricbs Bruinfifcb. contra die frats zu Petkum. & Conf in fpecie Werjndshirekn. & a nobis 28 Jun. 1681. in caufa Jan Peters ff Conf. contra Daniël Janffen van Pee und deffen EhfrauwAeltjin Strdlmans. Frifii Belgae idem fequuntur iüftitutum , uti cognofcere promtum ex Statut. Frif. lib. 3. tit. 21. art. 1, 14. Non ergo audiendi, ü cam judices mferiores rejicere geïliant, ajant fel veile horrorem fuum bey ihre Mennoniten \ Jyd und höchfter warheit: id eft jureju-^ rando Mennonltico ff per fummam fuam veritatem: retinere Quamobrem cum quidam idfeciffent. 9. Novemb. anno 1687. tulerunt annotationem quam apoftillam barbare vocant: Wurden zuforderft Supplicanttn den geimlmlichen Perhorefcirarcgs Ayd albie formblich abftatten, fol weiter ergeben was reebt ijl; id eft Si Supplicantes prius confuetum perhorrefcentiae jusjurandum prcejïiterint porrb fiet quod juris eft. Accidk id in Land-gericbt fachen Simon Peters Sward und ÏVefel Omen Appellanten centra Adam Jelfcben Appellaten. 15. Aft five haut jufto horrore five fuperftitione perfufi, non petiere fe admitti ad praeftandum jusjurandum folemne, verum exfpeétarunt, donec in Jitis progreflu alias venarentur caufas, ob 1 quas eum novè deinceps ab ipfis appeliatio interponeretur , haec , quod illae urgentes viderentur, fuit recepta 22. Febr. 1688. 16. Non quoque indulgendum Mentwnitis, ut, cum h'ti fe antea obtulerunt, poftea aliüm fubftituant, qui jusjurandum ipfis delatum praeftet atque hoe paéto ejus vvneulo liberentur. arg. I. 12. §. 4. Cod de reb. cred. Quod cum facere quidam machinaietitur acuto invento, quo advocatum caufa; petierant curatorem h'ti dari, condemnati fuerunt veluti contumaces in mul&am , qua erant juffi propter calumniam jurare eaque fuit geminata alio decreto, quod pcenam ordinanam non jurantium , qua nolentes 99 id facere caufii aut cadant aut nro confeffïs habentur, /. 2. §. 6. ff feq. C. de jurej. propter calumn. 'Nov. 124. cap. 1, Oft-Friefche Hoffg. Ordn. tit. 26. in ïllos een alienae litis defenfores five curatores bonorum ftatuere haut liceret. Vincent. Caroc. de Remed. contra prcejud. fintent. except 133. nu. 10. Accidk id 9. Octob. 1601. in caufa Gerd Gerdes contra Macyken Ter Beecks Erven guter Curatoren. 17. Quod fi ergo apud tribunal inferius Mennonitae fuerit permiffuum jurare feiner Religion gemafz id eft religioni fuae convenienter & adverfarius ideó ad nos provocet, mox recipimus appellationem atque deinde ad verum jusjurandum fuperftiüofos adigimus. 28. Jun. 1681. m caufa Joan Peters ff Conf. contra Daniël Janffen von Pee und deffen Haufzfraw Aeltjen Stralmans. Ne alias dato ' uno in convenienti, plura eaque infini- ta fequantur : id enim perpetuum effe etiam tradit Georg. Mund. a Rhodach. 2. confil. 18. n. 9. 18. Licet non nefciam, haut rarö inde ejufmodi mortales , quorum alii alios fuperdkione vincunt, jacluram ingentem bonorum fuorum pati, dum in pcenam non jurantium contra illos pronuntiamus. Sunt triftiore autem fuperftitione imbuti quos Ucovallifias appellamus, j quod au&or feétae Uco-Wallis, quemad! modum Mennonitarum quidam Menno Simonis: quanquam etiam in his oris generaliter Tibben a Tibone quodam nuncupari foleant. Ne itaque calidis machinationibus adverfariorum nullam aliam ob caufam ab illis jusjurandum exigentium, quam quod fciant id detreélaturos erroris infani ja£tura litis nimis gravem poenam luant, a regula nos jubet paululum recedtre eequkas etiamfi jure deüciamur; uti in re alia ell fermo fauli JCti. in. I. 2' 5- 5- ff- de acq. pluv. are. 19. Quemadmodum enim ab altera parte profpiciendum nobis eft, ne malitiis hominum indulgeamus, l. 38. ff- de R. V. ita ab altera cum cura perpendendum, ut fi iuperftitiofis hominibus ad dolos & fraudes caetera haut infrequenter eruditis, ut verborum technae fallendique artes fubtiliores Menniflen Strecken, vulgo dicantur, faltem humanitati id nos debere: nam haec mdlum alienum malum put at , bonum autem fiuum id maxime , quod alicui bono futurum eft amat. uti more fuo elegantur djfferit Seneca epifl. 88: Et ne quis inter mortales dividat; alibi epift. 95. rationem reddit, quando inquit: omne boe quod vides, quo divina at- N 3 qtte  ioo GERHARDI FELTMANNIjJC que bumana conclufa .funt , unum eft : tnembra ftumus corporis magni, Natura nos cognatos edidit , cum ex iifidem ff in eadem gigneret. Hcec tiobis amorem indidit mutuum ff Jbciabiles fecit: illa aquum juftumque compofuit: ex illius conftitutione miftrius eft nocere quam leedi. 20. Haec nosmoverunt, utcumMennonitarum é grege muJieri jusjurandum ab adverfaria eilèt delatum iilaque poftulaffet, ut haec priusfacramcntofepurgaret, tcltareturque Deum, fe non perfraudem & ut altera juris fui peifecutione ob de- i trectationem jurisjurandi excideret, ju- j rare de maiitia alteram jufferimus. 22. I Decemb. 1691. in caufa Henrkb de Werhts IVittiben Anneken Coops contra Capitain Verlagen Wittib Fennetfte Wittings. 21. Non alia fuit ratio, cui eum in ultimo executionis articulo poft rem dudum judicatam fufque deque habuerimus J jusjurandum calumnire generale Menno- j niticae mulieri ab adverfariis delatum, quod per calumniam a rea exaftum prae- ' iümebatur in ft Chiart. poft Martini 1695. in caufa Cornelis Janffen Erben contra Enno Kippers Kinder Vormimder. j 22. Hinc & illud fluxk, quodaliquan- ' dó contenti fimusadfertione, quamejuf- ! modi homunciones pro jurejurando non \ habent, ü fortè nobis fiftantur veluti te- | ftes. Evenit id 22. Novemb. 1695. in caufa Carftjen Arens contra Fuftl. Rentmeifter zu Gretzybl. Teftium unius UcovalJiftarum fuperftitionem profeiTuste- I ftimonium diclurus nulla ratione per me, j cui ea res erat mandata, poterat impelli 1 ad jurandum. De quo cum per epifto- : lam fcifcitaret fufFragia collegarum, pluribus placuit nil remittendum effe de foJenmibus fed geminatione muleta? adigendum fuperftitiofum ad jusjurandum. At cum is ceu fulmine i&us miferam fuam fuorumque tenuem conditionem deplorans diceret nil fibi fuperftiturum , fi ] mulctam folvere neceffe haberet ad haec j udis oculis extremum animi mcerorem 1 prae fe ferentibus, teftaretur fe non pof- I fe jurare malleque potius omnem experiri < adverfam fortunam , accerfiviprocurato- 1 rem ejus, qui illum hominem inter teftes fuos retulerat, interrogavique, an gratiam jurisjurandi fuperftitiofo facere vellet? Deliberandi agendique cum iis , qui Principi a confiliis, tempus petiit procurator & altera die renuntiavit, fe homuncioni remittere folemne jacramentum. Cui etiam deinde confenfit procurator adveriarii re prius cum hujus adToeato communicata. Fuit itaque ad- j miiïus, ut fuo more adfeveraret Ucoval| lifta fe veritatem dicturum: quanquam vere juraffe videri poffit: ad meam enim interrogationem, an non veritatem reigeftce , quemadmodum Deus eum adjuvare vellet enuntiaturus , atque ft ftciens falleret, perinde, ac fi folemne jusjurandum pneftitiffet cum bic tum in futuro cevo poft morI tem puniri cuperet ab eo, cui omnia etiam prcecordia mortalium aperta? data mihi dextra omnia affirmavit & fpofpondit Pofle autem tefti jusjurandum a litigatonbus remitti, non ambigitur, uti plurimis m teftimonium citatis docet Farinac. de ft eft ib. p. 2. prax. crim. q. 74. num. 83 ubi fcihcet utnufque eonfenfus intervenit Farinac. d. I. nu. 86. *3. Gratia ejufmodi hominibus ubi k I htigatoribus non fit ? tune judices ex Jegum praefcripto ad feveritatem procedere coguntur. arg. pr. I de offic. jud. Farinac. d. I. n. 88. Sic cum ante viginti circiter annos Mennonitae teftimonii caufa vocati ad eum, cui hoe negotium mandatum erat, nolument jurare, altera die in dicafterio adefle julii fuerunt condemnati in preecedentis fumptus ac territione gravions muleta? compulfi fe ihrcre ei apud quem pridièdetreélaverant jusjurandum praeftare idque dixerunt folemni ritu: in caufa Berend Albcrs contra Doft. johan. Skman; 24; Superioribus fuperftitiofis annumerandoseile fatanicos, quosBritanni Qiiaker five tremulos vocant, nemo dubket Unde nuper 28 Febr. 1696. è Londino* :abulis publicis, quibus nova vulgantur, nfertum; placuiffe Senatui totius regni* at jurisjurandi vicem fubeat folemnis iliqrum hominum affirmatio aut abnegatio. ^ De his copiofè fcripfi ad l. 2. ff. de J. ff J. n. 30. ff feq. Apud hos autem non magis quam Mennonitis gratia iirandi ipfis fit. Sed ne quidem illis id ndulgere folerhus, ut teclo capite jusurandum folvant, licet hoe Judaeispermttamus: hi enim fe fiftentes magi/traui honorem ei habent aperiendo caput, mod illi indicio contmnacifiimi animi fa:ere reeufant. Ca,  de JURAMENTO PERHÖRRESCENTlA, &c 10£ Cif" ii. ConjugesJdm halj2ant, judicemque rejicere gejliant, an maritum jurare fiufficiat'? i. QUod fcemina etiam ejerare queat judicem cujus jurifdictioni alias fubjeéta eft , oftendunt exempla quae ja nova ediaone allegavi, lib. i. cap. 2. Hm. 8. Sed quid li iimul cum marito in jus vocata litemque conteftari juffa fuerit, an fufHcit maritum, qui utriusque nomine appellavit fuperius dicaftenum fe in hoe offerre ad jusjurandum i perborrefcentice ? Divido an ex eadem eau- t fa & propter sandem rem conjuges judi- f cio inferiori adeffe aut litem conteftari juiïi, an verö ex caufa diverfa & propter factum negotiumvè feparatum ? Pofteriore cafu cum muiier proprii facti & inde concepti horroris meliorem habeat eonfcientiam quam vir, non fatis erit, fi hic folus jurare velit, arg. I. 11. §. 2. ƒ. de aÜ. rer. amot. Sed ipfa fceminaper * proprium juramentum füem de timore fuo ? faciet judici, ut loquar cum Pontifice in cap. ftatutum % cum verb. de refcript. \ in 6. 2. Idque cum Judseüs ejuPque uxor di- ' fcretis actionibus injuriarum pnlfati effent, cenfuimus in fi. Quart. poft Marti- 1 ni. 1685. in caufa Ifac Jofephs und Rös-1 1 gen Jonas Appellanten, contra Joan von \ Honart Appellaten. Arripuit quidem J üdaea reyifionis remedium utque decli- i naret jusjurandum perborrefcentice in gra- ' 1 vamimbus provocavit ad /. 1. C. fi units ^ \ ex plurib. appellat. Sed quia feparatorum j 1 feparatum debet femper effe judicium, e arg. I. fin. ff. de calumniat. rejecto illo { iemedio prior fententia, qua ipli quoque t erat jusjurandum injunctum, fuit confir- ] matain ji. Quart. poft Sexag. 1686. ilJudque tandem, cum ob puerperium duas dilationesimpetraffet, praeftitit. 2. Jun 1686. 3. Priore autem cafu cum una eadem que caufa defenüonis apud utrumque conjugem fit , ideö appeliatio ex capite perborrefcentice a folo marito faéta etiam üxori proderit, adeö ut haec jurare non cogatur. arg. d. I. j. £f /. IO, §. fi.ff.de appellat. Obfervatum id fuit cum facerdoti Etzelano non fecus ae uxori ejus lis quidem feparatim efTet mota, at ob injuriatn, quam una dicebantur aliis intuhfle: quamvis enim markus folus provocaffet a decreto judicis, qui de vi &injuria, cognofcit, quemque provincialem tarbarum vulgus vocat, cum Ironarcha recie dicatur, & fefe in dicafterio noItro obtuhlfet facramento perborrefcentice mhilominus quoque uxoris caufam egiife vifus atque 9. Nov. 1689. noftra fubnotatione facultatem ejerandi judicem inferiorem accepit. Juravit ipfe praefens pro tnbunali 15. Jun. 1689. totaque tune appeliatio fuit recepta verbis; Nunc tandem petiti proceffus decreti; vel fi vernacula mavis; Sind nummeht diegebettene Procefz erkant. in caufa Helmerici Orthgiefien propr. cjf ux. nom. Appellanten, contra den Landricbter Doet. Albert. von Belgen <5f Procurat. ex officio Appellaten. C a ? u t iii. Muiier ejerare pstefi judicem marits inimicum. 1. QUod fi non ambo conjuges fed fols ^mulier litem apud inferiorem judi"cem habeat iilaque acceperit hunc marito fuo effe infenfiflimum, quod ab dus fibi imponi fit paffus, quafi querelis 1 marito apud Ordines populi in comins pulfatus fuerit, uti iibi cum Irenar:ha eveniffe memoratus facerdos OrthïAefms 15. Nov. 1689. in dida lite de =aufa horroris, cum jurare paratus effet, Dbiter interrogatus, affirmabat, dubio xoeul rejicere poterit judicem fuo promo jurejurando: vereri enim poteft fcenina, ne judex vitio gentis humanae in am cudat fabam , quod cum conjugis ui commodo aut incommodo litis aleafuura & alter de aJterius fortuni partici>et. /. 22. §. j.ff fol. matr. Ü 3 C if  ioz GERHARDI FEL TM ANNI,J, G C A P U T IV. Quantum tempus puerperce juratura conce- i di debeat? j i. ■pvilationem obtinuifie mulierem quae JL/ horrorem jurejurando erat teftatu- 1 rae, dixi. Indulfimus autem ci fexhebdomadas. 28. April. 1686. in d. caufa ; Ifac. jfuden contra jfoban von Honart in fpecie des Juden Fraw betreffend. Nifi fortè citius ad templum vel in populum prodiiffet, uti dixi in comment. ad l. 2. §• 4- ff fi 4uis caut- Juti' fifi' cau£a non obtemp. n. 6. 2. Aft (udaea nihil tale fefeciflefed puerperii jufta tempora fervalfe oftenderat prolato teftimonio, quod femper defideratur: neque enim foli perhorrefcenti ratione impedimenti fideshabenda, etiamfi illud alio jurejurando probare veilt, uti intelligzs ex iis., qua.* fenpii in comment. ad d. I. 2. §. 1. nu. 2. ^^^^^^^^^^ C A P U T V. De fratre fororis litem adminiftrante ff de coberede. 1. JÜrare cum eum oporteat* quimelius caufas horroris habet perfpectas; arg. d. I. xi. & 2. ff. de att. rer. amot. fequitur fratrem, etiamfi uterinusfit, pro forore agentem ceu procuratorem amicum vel mandatarium , uti nunc loquimur, de proprio horrore jusjurandum praeftare & hoe judices rejicere poffe, quando foror in agro vivit folitaria hominumque ac negotiorum non tantum habeat notitiam, quam frater adeoque non tam bene ipfa quam hic fcire poffit caufas, ob quas in litibus ad fe non ad fra trem, nifi quod fpem hereditatis habexet, pertinentibus judice inferiore ejerato fuperior effet adeundus. Quapropter 16. jUW. iö8ö. ad preces DoÜoris Bonnonis Siklii Bonbaufen fororis uterinae OcC33 Bollinghufanse caufas agentis contra menfe Wiarts als der Siegerfcben colonum. annotavimus; Wurde zuforderft Supplicant das anerbottene juramentum perhor- refcentise in eigner perfon oder dureb einen in fpecie dazu bevclmdcbtigten abfiatten, folferner ergeben was reek ijl. id eft; Si fupplicans prius aut ipfe aut per alium fingulari mandato injtructum jusjurandum perhorrefcentiae praftiterit 3 porrofiet quod juris eft. 2. Protulit deinde a. d. 22. ejufdem menfis ab eo datus procurator forenfis fingulare mandatum decrevitque tuncdicafterium five judicium fuperius; Sol Procuratorn Haften der ivy^ perhorrefcentiae in animam fui principalis morgen den 'Pag abgenotmnen werden, id eft: Procura- , fupplicans prius aut ipfe aut per alium fingulari mandato injtructum jusjurandum perhorrefcentiae prafiiterit 3 porrofiet quod juris eft. 2. Protulit deinde a. d. 22. ejufdem menfis ab eo datus procurator forenfis fingulare mandatum decrevitque tuncdicaftcrium five judicium fuperius; Sol Procuratorn Haften der Eyd perhorrefcentise in animam fui principalis morgen den Tag abgenotmnen werden, id eft: ProcuraI tor Hajtius ad jusjurandum perhorrefcen1 tiae in animam fui principalis die crafiino , adigetur. t 3. Placuit & tune, ut qui fequentidie I cum Fice-prcejide audiendus caufis intej reifet, mox poft praeftitum a ptocuratoI re forenüjusjurandum, cumillo, inconI fultis cx-teris collegis , decerneret , IJl 1 nummehr auff abgejtatteten dyd das gebet' Uw mandatum er kant, id eft, Poft praftitum jusjurandum jam poftulatum mandatum decernitur: cum enim dicafterium vo luilTct ancecedens non poterat etiam non voluilfe quod ei conCcquens & ünc quo I illud fruftra fuilfet faclum. Flartrm Pift°r- I- QJh IS- n. 41. 4. Sic & cum heredum unus cum litem intenderet colono defuncti proprio confortiumque nomine & fe ofFerret facramento perborrefcentice; eique foli illud injnnximus atque hoe pacto non habuit neceife debitorem apud judicem inferiorem alias competentem convenire 17. Aug. 1692. in caufa Lammert Hinricbs propr. ff confort. nom. contra Clas Dircks. 5. Amplius cum quis tam proprio quam uxoris, liberorum quin & fiimuli nomine ab inferiore judicio provocaflet ad fuperius atque fe ofFerret jureijurando perborrefcentice, eum folum ad id adegimus, nee ea de re conqueftus fuitadverfarius. 25. April. 1687. in Landgerichtsfacbtn Arend Remmers ff Conf. Appellanten contra Bernd. Dircks Appellaten. 6. Quod fi ramen ambo fratres fint praefentes, tune licet natu major fe fuo natuque minoris nomine offerat fcepe memorato jurijurando tamen ab utroque id exigimus. 3. Decemb. 1695. in caufa Joban. Steinfels propr. ff fratr. nom. Appellanten contra I Lr manui Adem WittibAppellathine. Verba annotationis fuere; Warden zufurderjl Supplicant und deffen Ian-weJ'endcr Bnuler das anerbotttne juramentum perhorrefcentiae alhie eigner Per fon abfebvebren, Jbliveiter ergcbai was recht  de JURAMENTO PERHüRRESCENTI/ë, &c. 10> ijl. id eft: Si prius SapfHcans ejufqus in hoe loco prufeiis frater jusjurandum perhorrefcentiae i» A'^/Ja prajliterint, fiorrj y/tf quod juris ejt. 7. Alias uDüm fratrem etiam natu minorem juwe fa&dt; uti 10. Septemb. 1Ó92. aö#* landg richts-facben Scbwittert HayM propr. ff fratr. nom. Appel. 1 Zawiffl er ffc. petierat fibi tribui. Neque reerre, an per hac verba an per alia mens non confequendi juftitiam exprimaur, poft Archidiacomim & Joann. \nIrea1 ad d. c. fiat uturn, docet Quintilian. Mans  »e TUR AMEN" TO PERïïr>R!?PQrp\Trr4r *~ Mandof. ad Formul. Commiff. rota Rom. form 7. pag. SOi a. col. 2. 10. Snnilker cim aJius quifpiam allagaffet. Er getraive nicht allein kan unpartbeyifch fondem gar kein recht zu erlangen id eft; quod non confideret non tantum ceipum fed omninö illum jus adepturum ; etiamfi duriora viderentur ifta verh, g'uae & ita poterant accipi, ac fi judice infenores negaffent juftitiam adjpiaiHme atque ita noitrojurijirrandolocus non effet dandus per tradita lib. i, esp. 21. nu. 18. cap. 4. nu. 50. ff 5i. item cap. 16 nu. 17. mhilominus ejeranti defideno cenfuimus annuendumeffe; quod vix intereffe videatur inter non aequum & nullum jus; cum paria fiant haut fieri & non jure fieri arg. I. 6. ff. quifatisd. cog. ubi vide fis noftra in comment. nu. 1 3. & fiq. Contigit id 22. Jun. 1686. in cauja Dotl. Bonn. Sibel. JJonbauf. contra menfe Wiarts. 11. Demonilhtionem pro nomine quoque habuimus in exemplo memorato lib 2. cap. i. nu.r 14. Jn qUO cum precatores dixiiient je profiteri ac emmtiare, quod apud Benarcham non adepturi effent jus eequum, tamen annotatum fuit, uti ibi retuli. 12. Qua cum & contineatur particula formblich quis ejus fit fenfus, paucis expediain. Voluimus nimirum ritu folemm eiïe jurandum «paTi^»» five corporaliter: Alciat. ad d. rubr. nu 34. mares levatis duobus digitis dextrae fceminas verö hac finiftra uberi admota: quod muheribus ob reverentiam fexus quoque videri poteft more majorum fuifle indultum ad exemplum Cordinalium Epifcoporum, ahorumque fummorumpne/atorwK eccleila: Romanae, qui ita jurare folent teite eam in rem poft ah'os a fe adducfos farmac. de tefiib. part. 2. Prax. crimin. q. 74. nu. 82. Richter, ad auth. fed index i C. de epifcop. ff cleric. n. 13. Quanquam t Alciat. d. I. n. 35. id vulgi erroribus tri- j buunt, quod putat commaculari manus, fv etiam jurando quis quid aliud tangat.' < ii c r i c 1 < i 1 — } —. x Vj ^^^^^^^^^^^^^ C A P U T VII. Annotatio ad preces perhorrefcentium quomodo facienda fit. I. SEquitur nunc examinare, quibus verbis annotatio ad preces, quas porrexit perhorrefcens, fieri debeat, nunclubet inveftigare. Antea fic fuêre concepta: IJl auf das anerbottene juramentum perhorrefcentiae die gebettene Citatio ad Oral. Communicationeni vel das gebettene mandatum S. C. aut C. C. erkant: item Sind auf das anerbottene juramentum per/ horrefcemise die gebettene voltige Proceffus erkant. Quibus id fignificabatur ad oblatum jusjurandum illud citationem' praeceptumve decerni placuiffe aut appellationem fuiffe receptam. Ita nos ipfi 2 Nov. 1682 in caufa Doft. Cornelii von Laher contra Auguftin. Sagittarium ff Conf. nee non 30. Mart. 1684. in Landgericht s-Sachen Jofeph Abrahams Juden Appellanten contra Dott, Ludovic. Wenckebach und Procurat. ex officio Hayunga Appellanten. 2. Re autem tota ad difciplinaenoftrae regulas acnore judicio perpenfa nobis deinde jusjurandum ceu bafin & fundamentum fuperioris judicii praemittendura atque ideo fubnotandum fuit vifum ; Wurde zuforderft fupplicant das anerbottene juramentum perhorrefcentiae alhie in eigner Perfon abfiatten, fioll weiter ergehen wasreebtift. ideft: Si priusprecatorjusjurandum perhorrefcentiae, cuife obtulit, praftiterit, fiet porrb , quod juris eft. Ccepimus hac formula uti 12 Mart. 1684. n Landgerichts- Sachen Jacob Samuelsjulen Appellanten contra Frerich Kruchs Appellaten, eamque fecuti 30. Maft 1684. n caufa Doet. Conradi Butneri contra Cafip. Andr. Grembechts Ehefrau. item 2 Febr. 1685- in Landgerichts-Sachen Bor■hart Röfie contra Procuratorem ex ofïï:io fio dafz Landrichter Doet. JohanHuncen. 30 April 1687. in caufa Piekert Do'en Appellanten contra Dott. Johan Volad Ketler, Appellaten 9 Nov. 1689. in Mndgerichts-Sachen Ëelmerici Orthgiefen ohtra Land-Richter Doft.. Albert von reigen 16. Ocloh. 1690. in Landgerichts'acben Jank Tiaden contra Land-Richter leich, nee non in Landgerichts-Sachen Zgge Ennen contra Peter Janfin undBe- 0 m  'ÏQ6 GERHARDI FELTMANK1, JC delJlbersi 27 Nov. it"oo. in caufa ifcrman. tieitlage Appellanten centra Joban Weym Appellaten 17 Aug. 1(92. in cauia Lammin Hinrichs ik conf. contra Clajz Licks mand de jblv. ff liquid. Uli & formula eadem JCti Helmftadienfes in caufa Ennonis Dethleve Witliben contra ütto Schinckel decreto apud nos publicato 1 Septemb. 1685. 3. Licet enim nil facilè mutandum fit ex folemnibus, ubi evidens tamen utilitas id pofcit aliter ftatuendum eft. arg. ï 183. ff. de R. J. I. 2. ff. deconft.Princ: Quis autem neget evidentem utilitatem fuafüTe, ut recederetur a formula, qua? antea recta vifa fuerat, fi cogitet hacretenta potuilïe evenire, ut qua? gefliflei judex, perhorrefcente nonaudentedeinceps jurare , vitio jurifdiétionis corrue rent, veluti fubduétis teéiacoiumnis. arg c. cum Paulus 1. q. I. 4. Quamobrem ante omnia judices fuperiores certi debent effe, num tunuat; fua fit ji.rifdictio antequam ad alios afctu: progrediantur: Paul. Km\\. Verallus 3 decif. 114. n. ï. quippe eum ceu apriva to geiia cenfeamwy qua? ent judex non cömpetens. /. uit. C.jtanon compet. jud. Tul den. ibid. n, 1. 5. At quomodo certi effe poffumus ante jusjurandum a precatore praefthum. cum certiffimum fit varias mutabilesqut effe hominum voluntates? arg. I. 4. ft de adim. legat. eorumque animum natar aliubi , atque alibi apparcre , prout tuli ventusx uti Seneca ait epift. 35. Hinc alios videmus perquam faciles effe ad ejerandos judices, alios quando rem {ene agi vident, mutare coniilium & nimi numinis fuperftitione deterreri a praeftar do jurejurando , cui antea, ik forte f haut fruftra, obtulerunt. arg. I. 8. ff. a condit. inftü. 6. Veriff.mum ut fit pendere jurifdic tionem judicum fuperiorum donec jura tum fuerit, ut imprudentia? notam vi videantur poffe cffugere, fi caufam fu; difceptationi vindicent recipiendo appe lationem ex capite perborrefcentice ciu precator hanc nondum facramento fu tëftatam fecerit: nam quodpendet, a Paulus, non eft pro eo quafi fit. /. i6< S. 1. ff.deR.fr 7. Neque ifta nudae contemplation aut quali ex cerebro hominum de fcho nata quis fpernat, quin potius exiftim< effe aétivje noftra? prudentia? maxime cor fentanea ; veten enim formula judici in feriori monftrata , facilè ei fucus fiei poffet t ut credcret fibi jam inhibkai . effe brr.nem juris dicendi roteffarem , ! cum tarnen a luperiore eaula ncnoi.n fit recepta, fed ab tventu jirisjunndi ptndeat. Qua ex re cum lues tral.i lur. ptufque in has fruftra trogari ccnt.rj^ret, iniquus erit arbiter, qui fateri ren vult, mtdicinam illi qua?rendam fuifie. arg. I. 13. pr. C. de juaic. I. 21.jff.dt rtb. cred. I. 1. §. '9. ff. ut ofjèr. r.ovi tarnt. 8. N ee eft quod quis contra argumentetur oblationemque jurisjurauiii \trinde habendam, ac fi quisilludlolviflet, contendat: quippe cum ji.ns fit exploratj regula, juranti nemme deferente haut credi /. 3. ff. de jurej. Grivell. dicij. Lol. 12. n. li. ij. Poftquam autem perhorrefcens ju• ravit tune porro fubnotatur; praftititju■ ramentum ptrtornjuntia: &. deinde indulgentur qua' poftulavit m luis precibus five fmt procefjus appellatorii hve mandata aut citationes in caufis S. Q. bic 23 Jun: 1686. uti & fupra cap. 5. «. 3. retuli, i decrevimus Ijl nummebr auf abgeffattdes . juramentum perhorrefcentia? das inevtn- Itum gebettene mandatum de folvendo C. C. erkane. in caufa Doel. Bonnonis Sibclii Bonhauften contra Menfo Wiarts ff Conf. C A P U T VIII. ? Vitium veteris formula indicatUr ac demonftratur appellatione recepta ex caufa perhorrefcentia? jusjurandum non poffe tranj'mitti, etiamfi adverfarius ad 1 ulteriora progrefjus fuerit. x I. e e TJ Eclum iter nunc nos effe ingreffos, mX quemvis puerö doceant acta litis in- - ter Judaeum & Cos. Nordanum, cujus - fupra cap. 7. int. 1. mentionem injeci. s Dixeramus 20 Febr. 1684. appellatio6 nem non effe recipiendam. Cum verö - appellans ad nos Apella novas preces 20. n Marti ofFerret ac in iis perborrejeentia fa- 0 cramentofeofFerret, annotavimus; Sind it nummebr auf dafz anerbottene juramentum ?. perhorrefcentiae gew'öbnliche. Appelia- tion-proceffus erkant'. id eft nunc ad oblais tum jusjurandum perhorrefcentia? appella!a tionem recipi. •x 2. Quid provocans? Is 14. April, ap- - pellationem introducit & gravamina lo- - co libelli repetit orans bené appellatum 1 j malè verö judicatum pronuntiari, qua? n| formula eft ordinaria? appellationis, non I au-  de JURAMENTO PERHORRESCENTLfi, &cV 107 autem meminitjurisjurartP^ ad quod tandem appeliatio erat recepta & nos quoque filemus. Ad H- Novembr. fifciprocurator , qui ubi m Irenarchis ad dicafterium hic provomum , quod Principis ob pcenamai^nariam interfit, ultröfolet miervcnhe, fe appellatis jungenspetiit, ut & ratione jurisjurandi perhorrefcentiajtitedoqueremur idque non tantum xeCadto injungeremus fed & diem, quo ac3a pn'oris inïtantiae proferret , pcena jefertte appellationis condiceremus. 3, JTudaeus morereorum, qui ideö reere fugientes appellantur; more Graecorutn, / 13. §. 2. C. de judic. I. 2. pr. ff $. 2. C de jurej propt, calumn. illamrem dilationem poftulat XIV. dierum, quam quidem obünuit, at fub prcejudicio, quod Belg<£ dicerent byverjiech Quo tempore tranfatlo inftat 2 Febr. 1685. fifci procurator pofcitque ut appellans reus obtemperet decreto 24 Nov. lato. Cui AppeL'a quidem generaliter contradicit, fed fifci procurator praeterea defiderat, ut illé quoque acta priora proferat in appellationem nifi malit proj deferta haberi. 4. Fuit tune in auditorio noftro difceptatum, an recutitus Jofephus Abranamides, qui ad nos Irenarcha provocaverat, poft jam introduétam a fe appellationem, quo ipfo & litem a fua parte erat conteftatus, etiamnum neceffe haberet folvere jusjurandum, quo horrorem fiium erga Irenarcham five judicem inferiorem teftaretur ? preePertim cum Judaei perhorrefcentis adverfarii cum quibus apud hunc litigaverat, profeffi effent in judicio fuperiore fibi cum illo nil effenegotii nee liti fe obtuliffe, ut ita vera litis conteftatio jam interceffiffe videretur. arg. I. un. C. de litis conteftat. 5. Prima facie id videbatur> negandum & quidem primo eapropter, quod plena quafi manu admififfemus appellationem non exaclo prius facramento per- \ borrefcentice quando introducebatur a Judaeo atque ita lis veluti ordinariae appellationis apud nos jam pendere videretur; maximè cum in proceffèus appellatoriis, , vel potius fcripto, quo fignificaveramus & Irenarchae & recuriti adverfariis appellationem a nobis fuifle receptam nil quidquam aliud dixiflemus, quam illum ad nos appellafle nulla prorfus jurisjurandi perborrefcentice fa&a mentione. Notum autem eft, quod appeliatio totam caufam princepsque negotium mox devolvat ad fuperiorem. Sigism, Scaccias ie appellat, quafi. 3. num. 13. 6. Deinde quid fifei procurator ab Apella ante praeftitum memoratum jusjurandum non femel acta priora exhiberi defiderayerat, atque fic tacitè quafi confeffus videbatur caufam jam ad dicafterium effe devolutam: proferre ehitn acia prioris inftantiae effe confequens fecundae, ad quam per appellationem receptam patet aditus, vel hinc datur difcere, quod actis ejufmodi non prolatis appeliatio dicatur deferta. Ojï-Fr. Hoffg. Ord. tit. 19. Carpzov. 3. refponf. 119. nu. 9. ff feqq. Qui verö vult confequens non poteft non veile antecedens. arg. I. 2.jf. de jurifdi£t. 7. Tertio manifefti juris eft poft litis ! conteftationem non admitti amplius ull lam exceptionem, qua judicis jurifdictio ; iinpugnetur. OJl-Fr. Hoffg. Ord. tit. 24. I Idque eil, quod vulgó dicitur judicio quafi contrahi. /. 3. §. u. depecul. Contractus autem ab initio funt voluntatis, poftea neceflitatis. / 5. C. de O. ff A. j 8. Quartö quia gefta in fuperiore judicio non funt nulla , quando jusjurandum perhorrefcentia ab ejerante non fuit praeftitum, ubi formula, per quam recepta fuit ejus provocatio, Pornzpr out jurare paratus eft, cui noftra ad oblatum ab ipfo perhorrefcentiae jusjurandum planè fimilis, & adverfarius id non ab illo petiit praeftari; uti Mandofius docet ad d. formul. 7. in verb. prout quandoque. Q. 1. jNil autem interefle, an quis non petat I vel non tempeftivè petat. arg. cap. ab eo. ] de appellat, in 6. | 9. Aft in contrarium faciebat, quod dicafterii noftri jurifdictio non poffet, uti jam fuperiore loco dixi, aliter fundata effe quam vi fcepè difti jurisjurandi: neque enim ad gravamina appellationis k Judaeo antea nobis porrecta, fed tum demum cum is perborrefcentice facramento fe obtuliffet, appellationem recepimus ideoque illud prius ab appellante praeftari oportere meritö cenfuimus, quippe cum judicii cujufcunque fundamentum fitjuI rifdiótio. Bald. in rubr. C.ftè non comp. • jud. Mevius 2. decif 7. n. 1. Judicesi que eapropter ante omnia explorare & profpicere oporteat , utrüm fua fit defe aliqua jurifdictio /. 2.pr.ff.ft quis in jus voc. non ierit. I. 5. ff. de judic. 10 Qua ratione impulfi in dicta caufa Judaei contra Cof. Wenckelbachium Sc Conf. in fi. Qiiart poft Cantate 1686. neceffariüm vifum fuit interloqui; Ift gedachtem Appellanten das anerbottene juramentum perhorrefcentiae in eigner Perfion dem Her kommen gemajz abzüftatten 1 O 2 At?  ïoS CERHARDI FELTMANKI,J,C der erfte Gericbts-Tag nach dm necbftbevorftehenden Pftngftjerien fub pcena non devolutionis Ambtshalber hiemit prajigirt und angefetzt, bifz dabin der Befcheid in puncto producendorum aétorum priorum bleibt ausgeftelt: id eft: Memorato appellant! ad perhorrefcentiae jusjurandum, cui Je obtulit, more majorumpraftandum, dies dicitur poft ferias proximas Pentecoftales I primus juridicus. Cui Ji non obtemperave- j rit, appeliatio pro non recepta babebitur, J eo uftque ergo decretum ratione actorumprio- j rum difterri placere. 11. Et cui bono de aói-is prioris inftantiae fuiffemus antea folhciti, cum , ea non proferantur, nifi poftquam appel-1 latio jam purè & re ipfa fuit recepta ? Oftfr. Hoffg. Ordn. tit. ii. Quare ne inanibus fumptibus oneraretur appellans, fi forfitan horrorem proprio fuo facramento prol are non potuiifet illud ei antequam hoe prceftiterat, praecipere ncfas vifum meritö fuit; quia nemo adigendus ad quidquam faciendum non levi praefertim impenfa, quod illi, ubi factum fuerit, haut erit profiturum. arg. I. 16. §. i • ff. ut legat. feufideicomm. nom. cav. Gloffa in c. folita. x. de major. & obed. 12. Nee rhovebat nos primum, quod veluti contrarium allegavi, quandoqui-' dem non aliter recepta poterat intelligi appeliatio, quam fi precator appella fatisfecerat rei, cui fe obtulerat, adeo ut tacitam in fefe continuarit conditionem noftra annotatio, qua appellationem receperamtts, arg. I, i. pr. ff. de C. & D.\ Ut prorfus non noceat, quod externa verborum figura infpeefta videatur fuifle pura: quin potius ex re ipfa dilationem accipere ufque dum perhorrefcens juraverit. arg. I 73.pr.ff. de V. O. I3i Nee obffcare credas fecundum , quia fifci procurator non magis quam quifquam è populo, arg. I. 26. ff. de relig. è? Turnt. fun. U 38. Jf. de patt. poteft faclo fuo, aut neglinentia a fe commift£ tollerc jus publicum. arg; h fi. C. de Ion. vacant, hoe autem confiftit in magiftratibus. I. I. §. fi. ff. de J. J. Vetat antem ne jurifdiétiones confundantur. I. nemo 4. C. de jurifd. omn. jud. Gloffa ibid. Oftfr. Final-Recefi anno. 1663. rubr. Gravam. Ordin. cap. 1. de Juftitid in refolüt. art. 8. Neve litis ab inferioribus triburraVibus, hifi expraefcriptojurisj quod jusjurandum prius a perhorrefcente vult praeftari, avocentur. Cafar. Refolut art. 6. Si directö five per obliquum quis id facere tentaverifc Tranfatt. Hagienf. d. rubr. Gravam. Ordin. cap. 1. de Juftitik in decif. art. 8. 14. Tertium quoque non morabatur,' quod coneptis de reo verbis lex dicafterii loquatur nee aliam intelligat itaque litis conteftationem, quam eam quae negativa audit, & quae tantum nomen fuum tucri poteft. arg. I. un. C. de litis conteft. ibique DD. Vinnius I. QQ. 17. Pro qua minimè poterat haberi ailegatio appellatorum, quod litem ea obmota minimè cuin appellante pertexere fe veile fatis profiterentur, ut abfurdiffimum foretpro contendentibus habere, qui cedere maluerant. I. 1. jf. de edendo. 15. Ad quartum quod adtinet, in eo fumitur vitiosè pro argumento id, quod [eft in difquifitione: quamdiu enim ad- verfarius Judaei non erat litem contefta| tus, necdum tempora erant tranfaéta , intra quae ei Jicebat de jurisdictionenoftra ambigere, argumento a contrario fenfu d. tit. 24. Ordinat. dicafl. 16. Sed nee fectanoftrorum temporum patitur, ut cum Quintiliano Mandofio 1 cüvidamus inter formulam ^roitt jurare \paratus exiflit, & aliam, praftito perborrefcentice juramento : Sic enim le^es non rebus fed verbis effent impoficee, quod tolerandum non eft. arg. I. 2. C. Commun. de legat. Sic iterum relaberei mur ad inftdiofas & inaufpicatas formularum fubtilitates juri noftro perquam inimicas. /. r. C. de form. fublat. Angel, a S. Joanne Antiparadox, cap. 9. n. 2. 17. Ut longè tutius fit dicere utroque cafu non intelligi fundatam fuperioris judicis jurifdi&ionem, nifi praeftitum jusjurandum atque hoe perhorrefcenti indicbum ab illo fuerit. arg. d. I. 73. pr. de V. O. Etiamfi id tantum obtinerevelit Mandof. d. queeft. I. in fi. quando pofteriore formula ufus eft fuperior magiftratus. C A p u t IX. De pcena, ejus qui recufat folvere jusjü' randum perhorrefcentiae cui fe obtulit. I. NO va autem ex his de nova formula diclis exoritur dubitatm, quid faciendum fit illi, qui cum prius fe jurejurando perhorrefcentia obtuliffet, deinde ad id a judice admiffus non audet jura-  [de JURAMENTO PERHÖRRESCENTI^, Sec. m jurare? Sanc fi litigawr ipfe motu proprio, quem, uti po/ïea oftendam, figil-, latim apud Clivios Afarcanofque teftari | debet, ad ejerafionem profilierit, ejuf-I que vim fans expioratam habuerk pro modo facuhatum _ in decem plurefque I aureos condsmnm poixrit non tantum | ideö, quod magiftrattn fuperiori fruftra fuerit rade/fris , unde tune vernacuJè ! folemus dtcere; weiten er diefes bohe Gericht wrgebttcb bat bemübet, fed quod fe ofcrens facramento animi ievitatem proSdept, cujus rubigo cote jnftitiae effricandaeft; uti loquitur Valentin Wincher. lib. i. Partben. litig. cap. 13. num, n- 2 Quod fi verö clienti, qui ne per quietem qtudem de jurejurando illo quid-! quam aceepuTet, led remedii locoV. gemiiet advocatus vel hic perhorrefcere ie , dicenti vim facramenti non fatis antea explicaffet, non diens id poftea ] pradïare detreaans, fed advocatus erit 1 mvgbmdwt per ea quae tradidit Carpzov ■ i Junfpr. tor. conf. 2. def. 20. per tot Solvet & patronus clienti impendia quae fecit orlerendo fe ejerationi, uti 1 cognofcas ex doctis a Wintliero d. traÜ t lib. 2. cap. 7. nu. 19. 3. Non novum effe, ut qui fruftra1 c magiftratum conterere tempus procura-' 1 vit miniaria pcena plecfatur, difcant qui < caulas orant aut agunt ex fubnotatione 3 quam nuper dedimus, ad preces alicu-j jus , qm ab menarcha ad dicaderium 1 •provocaverat: cum enim dili obrepere f nobis cupienti injunxiilemus ut profer- jh ret examen teftium, quod in judicando i i Irenarcha erat fecutus, & ex illo adpa- 1; reret jufte eum pronuntiaffe, non tan- t tum rejecimus appellationem, fed & ad- f jieere piacuit; lm ubrigen ijl wider Sup- c plicanten umb defzwillen Er difz bohe Ge- n ttebt vergebüeè bemübet die ftraf 3. Gold*l ft xorbebalten, und foli Er bey gedoppelter' p llrajf Jtchfernere-nfupplicierens die/erfacben balber enthalten: 9. (Mobr. 1694. ad fup- \ plfcat. in Land gericht s-facben Reiet Claf-' Jen Appellanten contra Gerd Lotman Appellaten. 4;< Ideö autem düpli pcenam minati tertio fupphcanti, ne fi id faceret fimul m re tam mamfefti peteret a&a curariad JCtos exteros, eorumque religionem mendaens circumveniret. Unde nil aliud tarnen ipü erat exfpeótandum , quam! lumptibus manibusutfevexaret, quemadmodum loquitur Ulpianus in l. x ff.de tnoff. teft. cui rei & noftrum eft occurrere. Angelus a S. Joanne confil. j9. num. 13. Apud Clivios & Marcanos certam ptcnam nummariam effe conftitutam è loco docebimus cap. 57. n. 5. c A P U T x. Precibus ipfis Hnficribenda annotatio , qua poft praflitum a perhorrefcente jusjurandum, ejus defiderio annuitur. 1. puit aliquando dubitatum an fubnotatio i- illa qua poft praeftitum a perhorrefcente jusjurandum , ejus defiderio fatisfit, live quod recipiatur appeliatio five quod decernatur mandatum vel citatio , ipfis precibus vel hbello fupplici cum decreto ito inlcnbenda an veröprotocollifiexterncs ic Ioquimur, inferenda? Prius magis hcafterio arrifit. a. d. 30. April. x6x7 n d. caufa Rickert Doden contra Doctor Johan Bolcas Ketler. Nam protocollum romplectitur acfa in judicio /. 28 C de rmfact. I. 3ó. C. de donat. Petr. Frider ib. 2. de Mandat. cap. 47. nu. 19. 2. Judicium autem nondum cceptum [uando adhuc verfamur intra terminos >recum vel fupplicationis: uti difcas ex odem Fridero JCto Mindano lib. r. de vroceJJ. ex Camera extrah. cap. 2. num. 5. ntelhge ex proprio vocabulortim ufir uamvis largius illo fumpto, quae in praemtia judicis fiant dicantur efie de a&is idicii. Joan. Koë'ppen. 1. decif: 46. n. 3. & quod ad judicem, cui preces obLtae ut praeventus ab eo alter dici poffit lias cum eo concurrens, judicium fin;atur cceptum, uti alibi demoniïratum edimus, quando de tribunalibus fupreijs Imperii agemus. Interea in perveigandis incommodis formulae veteris ergemus. 0 3 Cj-  ,io GERHARDÏ F E L T M ANNI,j. C C a r u t XI. Alia exempla priori non abfinrilia, quibus redarguitur vetus annotatienis formula commemorantur. u lyjOn vacaflè vitio antiquam formulam 1\ monftrat quoque fequens exemplum in caufa Hermanni Adena Appellanten contra Ubbe Siemens propr. ff fil> nom. Appellaten. Provocaverat appellans a magiftratu Nordano ad dicafterium no- j ftrum, fed fruftra: non enim ejus qua?relae jufta? vifae. Geminatas deinde profert preces, in quibus exponit adverfarium ab alio in fe incitari neque ideo fe i confidere jus aequum, apud judices in- I feriores adipifci fe junjurando perborrefcentice offerens. Placuit 9. Mart. 1681. appellationem periculo fupplicantis, ad oblatum ab ipfo jusjurandum, fic enim formula annotadonis habebat, recipere. 2. Introducit 13. April, appellationem iterumque fe paratum ait ad jurandum fimulque fupplicationem antea prolatam loco libelli repetit. Quid adverfarius? Is poftulat appellant! imperari, ut acta prioris inftantiseexhibeat, nimalit videri deferuiffe provocationem. Fit. ciiciturque ei rei dies 8 Jun. Übtemperat decreto appellans, aiterque petit aéta aperiri infpicique. His geftis appellatus demum 2. Nov. exigit ab appellante, ut jusjurandum praeftet, fin fecus rogat,ut nos in pcenam non jurantis illum mcidiffe pro-! nuntiemus. Appellans petit tempus fibi prorogari decem quatuorque dierum, idque obtinuit. Quibus tranfactis cum r. Febr. l6%2. inftaret appellatus nee alter Ie fifteret ad jurandum, res in difceptationem venit, novaque interlocutione 1. April. opus fuit 3 ut tertia poft ferias pafchales proximas juridica appellans juraret. Cui tandem 10. Mafi paruit. 3. Unde adparet ultra annum litem illam apud nos fuifle tractatam priufquam dicafterii jurifdictio fuerit fundata. Hoe fi ab initio fuiffet factum, longa iftafufflamina potuifient vitari, ut merité veten formula? nova , per quam mox illud fit, anteferenda fit; omni namque ftudio hoe agere debemus, ut h'tes celerrimè finiantur , quemadmodum cum ex facris chartis tum ex jurifprudentia? praeceptis dcmonftraum, ivit Mandofius d. tract. ad formuL 6. in verb. finem impo- nere. 4. Adjice, quod praeeipuè notari velim, potuiffe facilè evenire, ut appellans detrectaflet jurare, atque ita omnia apud nos acta fuiffent, nulla & prioris inftantia?, acta quae fumptu non modico faepè redimuntur , fruftra prolata, aperta ac infpefta. Reip. autem ih ter eft non tantum ut lites celeriter finiantur. pr.Inft. de poena temerè litig. I. 13. C. de jud. fed & ne quis re fua malè utatur. §. 2. Infi. de his qui fui vel alieni jur. Crefp. de Valdaura obf. 3. n. 40. 5. Sequitur aliud, ex quo intelligere datur nos rectè a vetere formula deceffiffe. Embdae apud magiflratum urbis cum quifpiam conveniffet alium ceu debitons fui neceffarium defenforem nee obtinuiflët quod defideraverat, provocavit ad dicafterium noftrum fe offerendo j urij urando perborrefcentice. A ppellatio recipiebatur non imperato minus exa£to prius facramento 2. Nov. 1682. Intro- I ducta fuit deinceps 10. Jan. 1683. Ad1 verfarii appellatoris in fuis defenfionibus 25. April, exhibitis ajunt nil fibi cum ipfo negotii eife neque unquam fe liti obtulifle. 6. Nobis autem cum fecundum ea , quae proponerentur ab ejerante aliter res fe habere viderentur, deliberandum exiftimaverimus Quo faéto interloqui pla- [ cuit; in fi. Quart. poft Cantate 1683. in caufa Doft. Cornelii von Laher contra Auguft. Sagittarium ff Conf Wurde zufordtrft gedaebter Doctor von Laher das juramentum perhorrefcentiae, nx>orauf Er alhier die Proceffen erhalten, entweder in eigner Perfon, oder dureb einen in fpecie bevolmdchtigen abftatten , ad cujus oblationem appeliatio bic recepta , aut ipfe aut per prpcuratorem fingulari mandato inftruüum prceftiterit y quam in rem ei altera poft ferias Pentecoftales proximas juridica prcefinitur , fiet porrb quod juri congruit. 7 Longae morae lites fuppeditare antiquam formulam quis porrö inficietur ? Fuit, cum illa adhuc eflet in ufu, recepta prius appeliatio & deinde dies praefcriptus perhorrefcenti , quo jusjurandum folveret. 2. Nov. 1682. Huic decreto obfiftebat advérfarius impetrata revifione, quam poft multa temporum fpa- cia  ' de JljRAMENTO PERHORRESCENTfcËi Sec uk cia demum è medio tolkbatfententia pró j tribunali fuperiore lara. -Ratio non aiia j loco gravamiauua erat a/leg«a ab ejeran- , tis adverfario-, 9"anl 9u°d appellator j non exprefiiöèï «*»^am' cur ïnfenus judicium rcjitvret, id autem praecipere Lauterbactóa*- difP- de 3ur<*m. Perhor- 1 refc.tb. iS>>&'*5' . n . , g. Sed dhs ipretis ftandum decreto effe pronuntiavimus, aliumque diem condixirnus appeflatori. in fi. Quart. poft. BïTtbév^i 1683. in caufa 'fioban Clafi-■. r,n contra Henrich G rdes. fnterea auiem uterque litigator & temporis & fum- 1 ptüiim jactura fenferit litis comitem ede I aifferarn, uti Ghilonem 1 acedaemonium i aoreis literis confecravifle Delphis, apud Plinium legimus 7. hifi. nat. 32. j 9. An non omnia illa incommoda fu- l peret, quod defectu jurifdictionis cunc- J ta , quae geffitmagiftratusfuperior, deinde nulla dici debeanc, aliis exiftimandi copiam facio.' arg. I. 14. §. 1. ff ut leg. 1 vel fideicom. nom. cav. Sacerdos Etzela- ! nus Orthgiefius, quem non femel memo- [ ravi, cum fe obtuliffet facramento perhrreficentice , appeliatio ejus ex vetere formula fuerat recepta. Qua introducfa adverfarii non indam, ut perhorrefcens juraret, fed ipfi jusjurandum calumniae, quod ille his füper tota lite detulerat, prae da-1. 10. Cum verö ejufmodi calumniaejus- j jurandum non nifi pofi: litis contedationdm exigatur; /. 2. pr. C de jurej. propt, calwnn. dan lo. Oft-Fr. Hoftg. Ordn. tit. 26. Uico Ummius difp. ad Proceff. 12. tb. 11. nu 47. illa autem quafi contra- * hatur, uti dixi cap. 8- nu. 7. jam litem ;; in fuperiore judicio tacitè contedati videbantur appellati per tradita a-Ludov. Romano, Banolo. Baldo aliisque, quos] citat Robert. Maranta. Spec. aur part. 6. \ rubr. de litis coniejl. n. 2. Atque ideo ( < non amplius ncceflarium erat perhorrefi < centice jusjurandum. 1 11. Nihilominus tamen appellatori injuhximus, ut ad dicam injuriarum fibi in. judicio inferiore ab adverfariis fcriptam & a fifci procuratore apud nos emendatam refporvderet, etiamfi ejus adverfarii ad ukefiora piogreffi jam fingerentur Jitem contedati, atque in fuperioris tribunaiis jurifdiclionem confenfilTe. arg. I- 33- ff- de judic. ibique Gloffa. Nam exceptio fori, cui non devulutae appellationis par habetur, omnium prima effe debet. R. A. zu Regenspurg. anno 1654. §. Es fol aucb: t ff feq:. Tractata funt haec in fi. Quart. poft Martini: 1682. in Landgerichts-Sachen Helmerici Orthgiefen contra Beambte zu Friedebmg. & Conf.. C A P U T XII. An non contra commodum quoddam infit VSteriformula , mquiritur? i; ILlud aliquando dubium movit non tot defiderari fumptus pnfeam fi fequamuf formulam: novam enim efficere, ut pró exemplo annotationis vel atra'ttu protocolli, uti vulgus loquitur, as dandus lit fcribae dicafterii & deinde novi fenpto opus fit, qao ügni&cet perhorrefcens fe promptum effe ad parendum decreto, quo ad ejerandum admiffus, item deinceps alio indigeat libello podquam juravit, quo petit aut appellationem recipi aut decerni podulatum ,• uti vidi faétum apud nos in caufa Ifac Jofephs Juden Appellanten contra Johan von Honart Appellaten in fpecie des ffuden Fraw betreffend. 2. Verum enimverö cum publica privatis fint praeferenda, falufque populi fuprema lex eflè debeat, uti ubertim 0dendit Marius Giurba conjil. ff decif. crim. 1. per tot. illa tanti nobis non fuere vifa, ut in aüam nos flecterent fententiam,* unde .12. Mart. 1684. fpreta anti511a novam retinere formulam placuit in Landgerichts- Sacben Jacob Samuels Juden ippellanten contra Frericb Frerichs ap* KÜaten. 3. Exemplo enim annotationis non egent precatores. Quare fi ipfis invitis a fcriba ejufque adminiflris obtrudatur , ooffunt implorare juspubh'cum, quo fan:itum ed, ne modum fcribae in exigemlis fportulis excedant. Oft-Fr. Hofg, Ordn. tit. 49. c h  m GERHARDI F E L T M A N N I, JG C A P ü T XIII. Vitus formula nee tamen femper fpemenda ff cur ejus ufus in fummo tribunali ; Imperii Cameralist X. NOnnunquam tamen circumftantia? cum rerum tum perfonarum fuadent ad pfifcam formulam redire. Fecimus id non ita pridem, cum ruricolae cuidam dica impingeretur , quod iter j facientem iricolatn Nordanum Reepsholtae cum vehiculo in via publica ftitiffet factique probationem admififiet Jrenarcha live Judex, qui de vi & injuria cognoCck. Ab ejus decreto reus provocabat ad dicafterium noftrum allegans commu- , hi omnium pagi incolarum fcito & qui- i dem more majorum quod viam illam refeciffent, id eoque a tranfeuntibus eave comtneantibus ftipem exigere fibi licere jnque even tum , li gravamina hsec non ' fatis jufta nobis viderentur, fe jurijurando perhorrefcentia ofFerens, in Landge- I ricbts-Sachen Berent Weyers appellanten contra Procurat. ex officio fo dan den Land-Ricbter Doft. Cafpar Wenckebach j appellaten. j 2. Annotavimüs 2. Octob. 1692. Iff\ gcftalten fachen nach auf das anerbottene \ juramentum perhorrefcentia? an flatt den gebettenen Citatio ad oralem communica- ' tionem den 21. düfes alhie zu erfebeinen cum claufula mhibitoria. bifz dahin & j compulforialibus erkant. Und fol Suppli- \ cant in gedachtem termino bejagten Ayd \ abftattcn auch diejenige, veelcbe bey der j geklagten Weghwendung gewefen , inner. I balb Zween Tagen bey Straf 3. GcltgiUden j lenennen; deme vergangen ergehet femer j was recht ijl. id eft: Ob circumjlantias ! hujus rei proprias ad oblatum jusjurandum j perhorrefcentia? citati ad O. C. 21. menfis nunc labentis habendam ac eo ufque in- j hibitio prester compulforiales deccmuntur. j Qjio die fupplicans memoratum facramentum prceflabit, etiamque ceeteros, qui itineri prcecludendo interfuêre, intra biduum trhnn aureorum pcend nominabit. His geftis jiet porro quod juris ejl. 3. Obtemperavit diétis haótenus appellator, ut 6. Otlobr. nominaverit facinoris focios; unde & hos quoque in jus i vocari placuk, quo fimu! cum illo fe ! ïiobis ad Oralem Communicationem fifte-1 | rent Sed quia facilè pra?videbant in finI gulos quaefitum iri atque viritim ad fportulas obftrictos fore. arg. I. 5. pen. ff. ne quis eum qui in jus voc. 1.11. § 2. ff. ad L. Aquil. omnes cedere maluerunt quam contendere ipfeque perhorrefcens ültrö iterum fe fubjecit jurifdiótioni Irenarchae. 4» ld eventurum facile nobis erat ab initio divinare eaque propter ne ejufmodi violentia maneret impunita omnefque admiffi participes pleéterentur veterem annotandi formulam retinere tutius vifum fuit, ut provocans fiducia jurisjurandi ad quod erat admiffus & ante cujus prseftationem inhibueramuslrenarchae imperium, mox focios deliStx nominaret, neque illi multum tempus fuppeteret cum caeteris reis confpirandi in perniciem publica? difciplinae , cujus ,nos quoque cuftodes vindicefque effe oportet, ne verum evadat, quod molliter fibi perfuadent, quotquot ab Irenarchis ad dicafterium appellant, quafi tune pcenae fecuri in perpetuum forent, quin potius filentibus eorum adverfariis lites ejusmodi nihilominus iècare fedidó anniti debemus. arg. I. p. §. s. ff. de publican. ff veÜig. 5. Prava ifta confuetudo videtur inde manaffe , quod agricolae gratu'vtam operam locantes reficiendis viis publicis a muneris exfortibus vel peregrinantibus inde commodius iter ficientibus minutum aes rogaverint ncc difficulter obtinuerint, poilea autem ea in re difficiles fe praebentes fiftendo ad illud cogerecce- . perint: quemadmodum & alibi dixi folere novis nuptis pra?cludi itinera & fifti viatores a mulierculis linum trahentibus aut vellen ti bus , in jure Georg. cap. 9, fect. 10. n. 2. 6. Hinc porrö fluxit, ut qui publico in opere occupati, figillatimque milites, quando fodiendi officium in vallis caftrifque iis incumbit etiamfi mercede conduóti rogare quidem folent fpectatores illucve pergentes iter ftipem, fed prece cogunt, duin nolentibus dare pileos refve alias aufferunt retinentque , donec redimantur aliqua pecuniola, quae a tabaco, quod in id vertatur, nomen accepit. Ufurpata autem ifta cuncFa fuerint, tametfi nullo jure, quare fi quis ib ejufmodi homimbus prohibeatur ire (/ia publica injuriarum agi cum ipfis poterit, ut verba Ulpiani mea ferè faciam in l. 13. in fi.ff. de injur. 7. Jnterea cum legesidpraeltentactionibus mortalium quod medicamentamorbis;  m JURAMENTO PERHOR K.ESCENTLÊ, &c. ,m; bis: Nov. ui. prcefat. ilfarumque adminifter üt magiftratus eumque medici perfonam ubique Pvdlinere oporteat, nobis ad hujus exemp/uni componere quis culpet? Quapropter uti in Medico omnis dolus ad profligandos morbos aptus lau datur- Seneca 3. de ha 39. Lucian. de Syria Dia. fic nee in Judicibus vituperandam, ü acutis inventis erga facinoxofos utatur, uti demonftratum dedi mi. 2. de reprobis numis import, aut exföf.fefc n. 154. ff per tot. $. i-icebit & fervare veterem morem, f, perhorrefcens longè a tribunali fupexiori abfit. Quae caufa eft, cur fummum Cmnerale Judici..m non modo recipiat appellationes aut audiat litigatores fimox jusjurandum perborrefcentice folvant, fed & delideriis eorum annuat, quando in progreffu litis fe id praeftituros in precibus fuis ajunc. Tennagel. de decern. proceff. claff. 3. cap. 13. Exemplum recentius fi requiras, vide fis apud Jacob. Blum- Supplic. Cam. tit. 18. n. 70. ubi 27. Septemb. 1661. in caufa Drojl contra Furftl. Munfter. Regierung. annotatum refert,- Ift Supplicant auf verbrachten fpecial Gewald ad juramentum perhorrefcentiae zagelaffen, dan find die fatalia wie gebeten erftreckt. id eft ,• Precator ui prolati fingularis mandati ad jusjurandum perhorrefcentiae admittitur ff tempora introducendce appellationis, uti petiit, prorogata. C A P U T XIV. Ex duobus tribunalibus genere caufarwn diftinctis an alterum apud alterum ejerari poffit ut ab altero ad alterum litis difceptatio rejicitur ? i. SI Princeps duo exftriixerit tribunalia fuperiora genere caufarum difcreta al- j terum fi perhorrefcas an alterum tibi adi- j re liceat, videamus. Finge apud Frifios , Orientales quem litem fuiffe contefta-1 tum pro tribunali, cui nomen Cancellarics, & poftea novam rationem cur hoe I fufpectum habeat, emerfiffe, is licet | ante conteftationem litis live criminalis five civilis potuiffet via Remijforialiam rem rejicere ad alterum fuperius tribunal, quod quafi proprio vocabulo Dicafterium appellamus, tamen ejus jurifdictionem I non magis poterit fundare ex capite perj horrefcentice quam fi puliaretur in Confiftono, fic enim nunc Judicium ecclefiafticum vocant, aclione aüqua quae alteri.fs fori non fit, & de qua Dicafterium" cognofcendi poteftatem non habet, uti in re fimili de judicio Admiralitatis & magni juftitiae Vicarii tradit Joan. Maria Novar. JC. Lucan. traCt. de Elect. ff Variat. Fori. decif. 44. num. 5. ff feq, non in illis judiciis habere locum perhor' refcentiam, quod alterum altera par fit. 2. Etreétè! ni enim fit, qui inhibeat juris dicendi poteftatem alteri, quod re- j futas, ad quid tibi proderitjusjurandum, quo tefteris tuum horrorem ? Superior autem debet effe qui inhibeat, quis non intelligit? cum par in parem non habeat imperium. /. 4. ff. de recept, arbitr. IdI gue vel hinc intdligas quod negatis a , Cancellaria memoratis illis Remifforialïbus. j Dicafterium, non ei inhibere queat notionem , nifi per obliquum decernendo J contra adverfarium alterius, quiillasnon ! obtinuit, cüationemexL.Dijfamari: uti ! demonftratum dedi lib. 2. de Titul. Honor. cap. 30. nu. p. ff feq. 3. Illud ftultifiïmum foret ambigere, num Dicafterium quis ejerare & rem rejicere ad Cancellariam queat, quum illud non tantum concurrentem cum haec jurifdictionem habeat, quemadmodum ex 1 jure noftro publico docui : d. cap. 30. j nu. 6. fed & eo interdictum fit Camelia, rice , ne quidquam jubeat vetetve quod contrarium fit praeceptis Dicafterii neve in fraudem illorum, quae hoe decrevit, quidquam interloquatur. d. cap. 30. nu. 21. 4. Quibus confequens eft, nee recta via inhiberi imperium Dicafterio poffe per Cancellariam, nee per obliquum decernendo diólam citationem ex L. Diffamari. id huic Jicere adeoque monftrofum & ridiculum videri, fi quis hac vel illa ratione tentaverit ad effefitum perducere fuum defiderium, quod non poteft non effe conjunclum cum fumma turbatione jurispublici, utpote magiftratibus quoque confiftentis. /. 1. %. 2. ff de J. ff J. eaque propter Dicafterium non fecus ac Cancellariam alibi quam pro fummis Imperii tribunalibus, quae V iennae & Vetzlariae funt, ejerare anhelans gravi pcenai foret adficiendus: nam & advocato caufae, qui ex caufa perborrefcentice litem a ' Dicafterio ad Conliftorium five Judicium ecclefiafticum rejicere praefumpfe:at, in re, quae eo non videbatur pertiiere multta decem aureorum florenorum P dicta  314 CERHARDI F E L T M A N N I, JC ditSta fuit adjectis minis ipfi pcftulationibus in Dicafterium interciótum iri, fin iterum taliatentaret. in caufa Hojfgericbts Ambts-Anklcigirs. contra Doet. Conrad. Êutner. ff Conf. 5. Cseterarn quod de Confiftorio vulgö fic di6to five de Judicio eccJefiaftico memoravi, id & ufumhabuit, cum quidam novi cnminis ei apud multas gentes iniaditi aïgueretur. Quid exfpcctatis ? Perhibeatur cum fponfa, priusquam afacerdote ipli in manus tradita fuerat, teneri fitafie. Vocatus ad judicium ecclefiafticum poftulavit rem rejici ad Dicafterium. Condemnatur ideö a Confiftorio in mulctam decem aureorum florenorum. Preces ideö offert Dicafterio petitque contra procuratorem generalem Principis decerni citationem ex L. Diffamari atque in omnem eventum promptum fe ait per jusjurandum perborrefcentice teftari, quod aiquum jus a Confiftorio non fperet. 6. Nullam autem hujus defiderii habitam fuifle rationem vel hinc adparet, quod tulerit 6 April. 1688. fubnotationem; als anberè nicht gehorig abgefcblagen. id eft ,• hegatttr uti rei huc non pertineniis. Quanquam pofLa ad novaspor- j reclas preces 21. ejufdem menfis aliis an- i tea abfentibiis ad Dicafterium accedentibus plurium fi.ffragiis variatum &citatio ex L. diffamari. decreta non tamen ex caufa periiorrcfcencia? litem fuas cogniiioni vindicaverit Dicalterium fed quod illi opinarentur huic illam de ejufmodi caufa competere: in fachen Doet. 1. D. k. contra F. O. Proc. Gen. 7. Accidk & aliquando, ut cum muiier quxdam cum marito diverfas diu lifes exercuiffet in Confiftorio fuper duratione matrimonii, deinde de bonis quoque haberent comroverfiam in Dicafterio. Mulieris caulam fullinebat & orabat ejus gener contra conjugisfuae, quam illa ex anteriore marito tulerat, vitricum. Hic cum orali communicatione in Dicafterio habita 3 Septemb. 1694. peteret acta curari ad exteros Jureconfultos, ijle id non ferendum dicebat, quod focrui fuae in litibus fuis Confiftorialibus, etiamfi fcepius fiagitaffet dari judices partium medios & ad eos aéta curari, non id f dffet indultum, ut par jus merité in vitricum jam in Dicafterio htigantem ftatui opotteat. arg. I. 1. $. qui magiftratum ff. quod epifjue jur. in alt. fiat. adjiciens illam poffe jurej' rando adfeverare, quod non confidat le unqtiam apud L.cv.fdlorium jus aequum adepturam. 8. Durum quidem videbatur non permiffum fuifle litiganti in Conliftorio mulieri, ut per peregrinos judices fententia krittur, quando rem non poterat rejicere ad Dicafterium , non tamen illud ideö fufpeétum argui oportebat apud pares judices, ad quos non nifi via Remifforialium , qua? in litibus connubiaübus locum non mveniunt, patet aditus quique copiam jurandi facere non potcrant perhorrefcenti foemina?; ut propter ejusmodi admiffum, fi iterum accideret ab utroque fuperiore tribunali puniri quis poflet & quidem a Confiflorio , qiiacontemptui habitum. arg. I. 15. ff. de recept, arbitr. a Dicafterio autem, quod coé'rcendi qui levitate quadam animi ad ejerandum fe pronos promptofque exhibent. 9. Nee effugiffet apud nos genermulcj tam, fi juftiflimo dolore non vifusfuiffet profiliifie ad id, quod temerè alias factum dici debet, caetera quoque modellus nee lingua? immodicus per tradita a Profp. ïarinacio part. 3. Prax Critn. quafi. 90. nu. 60. Evenit ifiud in caufa j Dut. slbelii Nieman. contra Berent KnU ' bahn. 10. Jllud quidem Jargior non pofie mulétari qui remedio R^nnfforialium aut ihis negatis beneficio L. dijfamari. decli* nant Cancellariam, quando ad hanc in jus funt vocati; quia juris publici noftri executio non habet injuriam. /. 13. §. i.jf. de injur. Quodque lege fit permittente, id non^ merecur pcena. /. Graccbus 4. C. ad L. Jul. de adult. quod enim in l. n. pr. ff. de recept arbitr. dicitur fperni arbitrum ab iis qui ad alium iverunt, id fit ideö, quod eum antea elegerent. arg. I. 9. ff. de negot. gejt. L nde a contrario reCtè conlegas eum, qui vel expreffè vel tacitè Jitem conteftando eligit forum Cancellaria & deinde it ad Dicafterium priori tribunali contumeliam facere & quadantenus id infamare, fi apud par judicium quaeratur fe ab altero non fperare jus aequuiri adipifci. 11. Adeö autem forma jurifdicYionis jure publico praefcripta eft ftivanda, uc fi illa certo caufarum generi titadftrióta, extra eas ne confenfu quidem partium five expreffo live tacito judex haut com- j petens, cognofcendi poteftatem habeat. I arS l- 38- ff de paft. Alvar. Valafc. 1. confult. 27. nu. 4. kiod. Tuiden ad tit. C. ji a non comp. jud. num. 7. Hinc fruftra apud Irenarcham, qui de vi & injuria notionem cxercet, litem adverfario intendes de re pecuniaria tx contractei de-  oe JURAMENTO PERHORRÉSCENTL&, &c; dobita, etiamfi dicas te perhorrefcere , Satrapam ex. Amptri^f*> uti intelligas ex i. 61. i. ff. dejudic. Ex eodem 1 foute manacj q.iod judex ecclefiafticus j de danmis & eo quid intereft pronuntia- '' ïe n^queac, öff e'egantiflimè more fuo Anna?, Robercas docet. 3. rer. jud. 5. i n ji. , C A P U T XV. j ylo/iregc-e «ra jurejurando perhorrefcentia? . fgjta queant, difqutritur (S fuperior j regula declaratur. \ >• I QUod fuperiore loco dixi judices efec- / tos aut probatps non poiTe ejerari, ' fc id vitiari in iis , qui jure publico Germanjcfl incroducti quosque vernacu- I M quafi voce Auftregas appellamus, fequens refponfum ab Ordine j Ctorum in univerfitate literaria Helrnaeftadienfi ad 1 T. C. V. anno 16H9. datum & W. mif- f "fum ofkndit. Verba huc fpeclantia ha- j bent; duweil jedoch in pradl nu Auftregae I conventiundles find und nicht alltin in fa vorem des beklagten, fondern auch des Kiii- \ gers beftdlet und verordnet worden , und ajfo weder reus weder atïor allein diefem J foro Auftregarum in favorem utnufque { conilituto zu renuntiiren befügct; l. S. C. 1 de revoc. donat. Gail. 1. obfrv. 40. nu. 10. Bald. in l. Ji cpuis C. de pad. 2. Glekhwobl aüer die recufatio fufpecti judicis auch circa judices eonventionales, dehin auch die Auftregae convemio- \ naJes zu referiren, Jiatt fmdet; Mynfig. I 2. olf. 52. und diefe recufadonem pars h- i tigans entweder per judicium recufatoriun; Carpzov. Proeft', jur. tit. 3. art. 4. nu. 82. oder ober bnviori via per juramentum perhorrefcentia. I. un. C. Qiiando Imp. inter pup. c. 11. § 1. x. de rftript. Dn. Eeltman. tract. de Juram. Pcrhorrefcent. Lauterbach. in difp. de Juram. Perhorrefcenti® aufïdjrtn und alj'o ajudicefufpecfo j befreyet werden kan. 3. Als ijl unfere rechtlicbe Meinung, '■ dajz gegenwdrtige Interrejfenten nicht an- ! ders als was fie ihr wieder die in teftamen- j to & Receffu verordnete dufttdge rechtli- \ cbes miftrawen auf btfagte arth and weife darthun und aufzmachen, von diefm Aujz- j tragen ad judicem competentem abweichen. F als fis. aber in entftehung defjen, dem tefiwm nach, vor denen felben Aufz- tragen die unter Urnen fibwebende Irrungen entjeheiden laffen muften, alsdan mit dief er aufztrdgen erfolgender Sententzfridlich und aller Wohlthaten derer remediorum fufpenfivorum disfals aufzgefchloffen zufieyn, fich nicht entbehren konten. B. ft W* Hacienus laudati jCti, 4. Pro quibus praeterea facit, quod judices, de quibus agunt, ab ipfis litigatoribus non fuerint electi fed teftamento dati ac plerumque eveniat, utpoteftas Auftregarum quos conventionales vocant, originem ducat ex pactionibus majorum; quibus nemo farms dixerit unquam in mentem veniffe, quod voluerint potteros fuos cogere ad judices fufpeftos, cum illis incogniti fuerint pofte» nafcituri: nam & eos ipfos, quos quis elegdt eofve quos vices fuas gerere dudam mor tui voluere, quis ejerare poteft. Matth. Stephani de jurifidict.lib. 2.part. r. cap. 3. membr. 3. num. 45. Petr. Frider. de Procejf. ex Cam. extrab. cap. 19. ra. 4. bchubhard. de Auftreg. cap. 6. n. 131. 213. fffiqq. j. Unde adparet regulam, quam proximo capite nu. to. propofui reftringendam effe ad paria tribunaüa, cujufmodi funt apud Frifios Orientales Dicafterium & Cancellaria: ut fcilicet hac electaejufque jurifdicfione per litis conteftationem prorogata ad illud tranfire nequeas. Aft nemo dubitet Cancellariam nihilominus apud fuprema Imperii tribunaüa ex juftis caulis deinde fupervenientibus aut recufari aut ejerari poffe; cum & arbiter, etiamfi antea eleétus &adprobatus fuerit, poftea ideö rejici jure licito poffit. I. 9. §. 3. jf. de recept, arbitr. C A P v T XVI. Non poteft ejerari judex qualiscunque e% caufa anted cognitd. 1. SEmper autem ftandum regula?, quod fine vitio non liceat rejicere judicem, etiam ex jufta caufa, fi antea fuerit perhorrefcenti perfpecla, fequenti exemplo idmonemur. Joannes Ufbbenius, cum ego in locum alterius, qui non modo veluti arbiter electus, fed a Dicafterio datus, eflem fuffeclus, pro tribunali praefens me rejicere defiderans offerebat fc jurijurando perhorreficentia nil aliud praecexens, quam fe mihi diffidere, quodadP 2 ver-  ut GERHARDI FELTMANNJ, JC. verfarii fui germano perilluftri Ripperdae Vervoldano fupremi tnbunaJis Gelxici, quod Arenaci eit, 1 raejldi eflem familiaris. Levior quidem haec caufa, quam ut attendi debeat, fi fuerit expreffa. arg. I. 47. §. 1. ff. de R. J. ibique DD. 2. Sed quia Ubbeniusjam antea, priusquam aamififiet a col] .ga meo & a me fignatam citaticncm, qua juffus erat fe nobis uti arbitris & judiabus delegatis fiftere, non ignoraveratme landatifhmo, illi viro haut efle incognitum, nee femel fe nobis caufam dileeptamibus ftiterat etiamque fortebatur, quod merogaffet, ut per iratrem alterum Nervoidanum aheri fratri Vordano fe conedvarem, quo controv^rfia, quam cum pofteriore habebat, fine ftrephu fori iranfigeretur> non fuit ratio habita ofclatiab ipfo jurisjurandi fed decrevit Dicalterium. IJl proeuratori nicht die gebettene Copey erkant und laffet man es nechmahls hey der zmfcbtn Parteyen den 2%. Aprd. verrichtetcn tranfabtion und demjdben einvcrleibUn compromiffo, fo dan befcheiur fwropadon dis einen . ommjiJarü und re* \ fpectivé 1. ompromifiarii, des dawteder Jo mind- als fchrifftlich , gejlalten fachen euch die rechte anzubinden trbietens ad juramentum perhorrefcentia; unverhimei r, fotuififidj. id eftj Proeuratori IPkbtiopetit -.ni exemplum conceditur itcrumque tranfuctio 28. Aprilis celebrata eique infertum compromiffum nee non Juffetiio alterius arbitri ff fimul deLgati, non 0/ff ante tam 1 ore quam fóripto fuetd contradihione atque f fteunaum hujus facti circumftantias contra 1 juris prafcriptum faStd oblatione ad jusjurandum perbomfcehtiet non attsnta , rata babenter. Pronunciatum in Dicafterio 8. ' jun. iC 89. in caufa Elifabeth Jacobs Jo- \ bannis Ubbcnii Ebffrauom contra Martin I Hvnfth als des Herrn von Rippcrda zu Pórden Bcvolmdchtigteni 3. Regulam, quam hinc praeterea trah:re licet , ut fcilicet nequeas eum reprobare ecu judicem, quem probafti uti 1' difceptatorem, quod adtinet, & eo vi- ! detur n.fpicre Juftinianus, quando in l. 14. C. deftent. ff interioc. omn. jud.uh; cujus enim in agendo obfervat arbitrium, cum ff babere contra fe judicem in eodem \ ngotio non dedignetur. PJinium id non 1 latuiffe quis neget, fi legat, qua? ad Ve- j 1 fpafiamim Aug. fer pfit in prafat. hift.na- 'c tur Qurd cum & Janus /..anglaus 2. femeftr. 5. injuriam tanto viro facerem, fi eum fcicns filererm 1 i 4. Diétis porrö confequens, quod fi I non obftante certi fufpicionis Cuufa in judicem confenferis, eum poftea refutare nequeas noftro jurejurando. arg. /. 15. ff. de judic. I. j. C. de jurifaitt. junÜ. d. I. 9. ff. de negot. geft. Achilles de Craiïis decif. 203. n. 2. Caefar de Graflis decif. 102. n. 8. 5. Ex eodem principiofluit, quodtabellionem , quem vulgus notarium vocat, heet alias folo jurejurando rejicere queas, uti alibi dicemus, tamen eum ejerare non pollis, poftquam jam tefles examinavit mandatu judicis vd huic examinanti adjunctus fuit. Farinac. 2. decif. rota Rom. recentior. recentiff. 240. n. 3. SkÊk&M&M & & & & & i& ^ ja C A P V T XVII. Agit de tertio interveniente. I *• TErcius tarnen lid fe mifcens, quod fua interüt, etiam fi a Ui 7itigatores judicio quafi contraxerint, judicemque five tacitè five exprelfè probaverint,eun. veluti fi fpectum recufare poteft. Gail. 1. obfervat. 71. n. 7. ö3 8. Quidni & ejerare? idque apud nos 28. Deccmbr. 1685. in Dica/Erio accidit hte mota inter collegam noflrum Mattb. Jorgena ff Steffen Alefs von Lengen IVitwe. 2. Quamvis ejerantis procurator per errorem in jurifdictionem magiftratus Auric mi, quafi conf nfiffe videretur, quod faèta hujus refutarione petiiffet, ut memoratus magiftratus adigeret adverfariae procuraiorem ad refpondendum recufationi & interventioni a fe perhorrefcemis noflri collegae nomine prolatae. arg.l. 18. ff. de jurifditt. 3. Sed quia lis illa alteri, in qua jam iusjurandum praeftiterat Jaudatus nofter collega, connexa efiet, placuit fine novo facramento avocare & alteram & 0ralem Communicationem cum claufula inbibitoria ff compulforialious decrevimus. :onnexorum namque idem eft judicium, ïec temerè rep tendum id , quononnift ibi neceflitas ur?;et, pharmaci inftar, iti licet, quemadmodum alibi copiofius icemus. Ca.  be JURAMENTO PERflORRÊSCENTLÉ, &g kJ _ — — ■»-«• C A P V t XVJI. Nova horroris caufa facit jurijurando noftro locum etiam puft litis conteftationem, i. n Oepius & in hoe Jibro dixi & jam ohm m primo cap. 26. n. 13. tradidi ob novam caufam rejici poffe judicem, in quem antea probafti aut apud quem litem cum adverfario fuifti conteftatus. Facit pro hac fententia loeus poftea k me obfervatus Buëthü lik 1. de Confolat rhilof.jrofa. 2. ajentis. meam fcilicet criminationem vereor! & quaji novi aliquidj acciderit, perborrefeerem. 2. No va ergo efficiuntj utperhorrefcatj qui antea non perhorruit. In terminis, uti ajunt, terminantibus id docet Stafulaeus de Literis jvfiit. clauf. Et cum negotip principali. n. 5. verft Jokt tamen & Veftrius lib. 3. Pr actie. cap. p. num. 2. Quid enim ii adverfarius meus antea potentior non fueritj deinde autem vel Adfeffor fuperioris tribunalis vel Satrapa creatus, ut novi muneris augmento judicem inferiorem teriïficare poffit? Jure hunc ejerans licet apuu eum fis litem conteftatus. Eraafm a Chokier. de Jurijdift. Ordin. in Exemptos. torn. 2 '. part. 1. § 13 num. 14. ' j 3. Quid fi deinde acceperim non va- ' no rumore, quod judex ab adverlano i corruptus fit fordibus ejusve fiham vel |, fororem fibi defideret fcedéxe lecti fociari j aliudve, quid ad nodtiam tuam perve- ' berk, quod quidem probare aut non po- il tes aut non audes ? Quee poftea emergunt, «ƒ (iuxüio indigent, ex Ceifo rectiffimè pro I -\ me refpondebit Ulpianus in l. u. g.g. ff.\t de interrog, in jure fac. Eman. B^rbofa : t cd Ordinat. Lufitdn. lib. 55. tit. $5. §. 4. \ 1 4 Atque hac in re, fi alter litigatoi ' l forte neget novam ca;dam fupervemffe, / ftanium erit facramento ejus, qui ait/d demum poft litis conteftationem fenova? j T caufa? confeium fuiffe faélum: uti apud 11 Calios quoque lege Regia, fi de recufa- | p tione fufipecti judicis queratur, cautum h refert ^.utomnus. Conference du droit. ft adl. 16. C. de judic. Atque hic fenten- ri tia Brunneman01 Proceff. tiv. cap. 7. n. 19. li non autem id vult, ut 0 nnibus probationi- p, bus deficietitibus ca; fa fufidèaijudicis folo n< jurejurando probari poife, etiamfiilJum eö qi torqueat Ludov. Gunther. Martini ad Ordm. Procejf. Judic. Saxon. tit. 11 ■$ a n. 132. nam fufpeéti judicis exceptio i rejeètione ejus ex caufa horroris iJJa in re differunt, quod hanc non veró illam qms io,o fui jurijurando apud fuperiorem magiftratum probare queat. 5- Ut hinc adpareat eum, qm allegat exccptionem fufpeéti judicis poft litis conteftationem tantum femel jurare novam nempe fibi fuperveniife caufam fufpicionis ; at bis jurare compellitur, qui I ejerat inferiorem judicem poft litis conteftationem ; quippe cum altero jurejurando afferat novam emerfiffe horroris \ caufam , altero autem hanc tantam effe ut non fperet aut conüJat jus eequum a- I pud inferius iribunal adipifci. C a p v t XIX. Nil referre an poft litis conteftationem perhorrefcens ad ulteriora procefterit. ï. NON diftinguimus an mox faéta jam luis conteftatione an verö poftea ubi aha ad caufa? difceptationem perti! nentia f ére in judicio prolata, dixeris te judicem perhorrefcere cum, quandm non functoseftofficio, quod demum iccidit per lèntentiam, /. 55. ft. de re 'ud. tibi nocere pofiit & fic vigöri fuo :onftet ratio, quod judicia cuncta fine ufpicione debeant procedere. d. I. 16. C. k judic. ibique ÜD. 2. Qua? ratio nos movit cur in tali :afu eum, qui apud inïerias tribunal poll itis conteftationem ad ulteriora progrefus ad dicafterium ex caufa horroris pro'ocaverat, admiferimus ad jusjurandum erhorrefcentice, cui fe obtu'erat. 16. Oc~ oi r. 1690. in caufa Egge Ennen AppeU anten contra Peter Janjfm und Bedel AU ers appellate. 3. sequens exemplum id quoque nos oceat. Qui gravatos fe opinabantur idicis inferioris fententia, quod abhuc iffi effent apud fe deponere precium nedii pubhei diftraai, inquohabebant jrpothecam , cujus vi aliis creditoribus pra?ferri oportere conundebanr, veti non fuerunt eum laceffere contumeafis didtis in precibus pro recipimdaapïllatione porreciis. Mulótari ideo k ïbis foef nt clecem aureis florenis, & lidem meritö! arg. I. 42. jf. deinjur: f 3 £>e4  Si8 GERHARDÏ FELTMAN N I, J. C Sed & praeterea condemnati laefo judici, in cujus territorio degebanc fatisfecere. Solverunt appellantes mulctam ótprofeffi fe ad latisfaótionem magiftratui fuopra> ftandam effe paratos. Cum autem iimul in libello appellatorio fe obtulilfet jurijurando perhorrefcentia dubitatum fuit, an quia in dicafterio noftro erat confirmatum judicis inferioris decretum, ad eum lis de protopraxia iterum effet releganda? quod vel eo magis videbatur dicendum, quia apud inferiorem judicem inftrumenta, quibus inter fe pugnabant creditores, prolata & ille jam de iis cognofcere cceperat, ut & apud iïïum fmiri debere judicium juris ratio videretur flagkare. arg. I. 30. ff. de Judic. 4. Dubitandi ratio & alia aderat; quod Judicis animus ob mulctam appellantibus inrogatam, & fatisfaclionem ipfis a nobis imperatam, fortè iterum poffet effe pacatus. Aft, quia uti aliis in opufculis quoque monui, fortè refellitut per forle non; quippe cum apud multoi Judices alta mente ejufmodi facia maneant, etiam poft reconciliationem, va Perezio in re fimili tefte ad tit. Cod. fi propt inimicit. creatio faSta fit. n. 2. nos defiderio provocantium judicium inferius perhor refcenuum cenfuimus annuendum. Et quia jurifdictio Dicafteni nor erat fundata poftquam bene decretum al inferiore judice malè verö appeJlatun pronuntiaveramus , nifi appellantes fa cramentum perhorrefcentia? folverent. diem illis eam in rem condiximus & quidem adje&a pcena, ut ni jurarent litem de protopraxia pro non devoluta habendam in fi. Quart. poft Martini. 1604 in caufa Orthgiefien Ciefen Erben contr Reintje Idjers Creditoren. 5. Quo excmplo rurfus inluftratur re guïa l. 9. §. 5- /• de public, ff vettig Qua&moti 28 Mart. 1696. licet utrum que caufae patronum, quod mutuis con vitiis inter fe certaverant, mulétaffemu quatuor arduis fiorenis, tamen altericon tra alterum aétionem refervavimus; L caufa Ha je Weyen Appellanten contra Her mon Waten Appellaten. I j C A P U T XX. Intelleüus L. XXX. D. de Judiciis. 1. QUod autem dicitur poft litis conteftationem non poffe judicem fu'fpeétum argui aut ejerari, id nobis argumentum pra?bet fortifiimum, antea fieri poffe. arg. I. 1. pr. verf. bujus rei. ff. de offic. ejus cui mand. jurifd. bed 1 de reo non verö de actore illud accipien1 dum erit: hic enim cum judicem elegeI rit non poteft reprobare femel probatum, j fi eo tempore, quo adik judicem, quam aderat caufa, cur eum velit rejicere.arg. I d. I. 9. ff. de neg gefit. Jacob. Laurent. I de Judice Suf petto. cap. 2. n. 32. 2. Reus autem donec litem contefta1 tur, deliberare poteft, an ex fufpicione, quam concedit de judice, eum velit ref titare ; quanquam enim caufa jam aderat, quando primum in jus fuit vocatus, potuit tamen opinione duci, judicem a?I quum jus fibi tributurum, cujus rei cum i periculum facere voluerk in trattandis dilatorns exeptionibus, quis illi invidcat, 1 fi cum ex judicis a&ionibus decretifque 1 in horrore priftino confirmetur, prop• ter hunc ad jusjurandum noftrum profileat priufquam litem contelletur'? Nifi namque hoe faétum fuerit judicium, non dicitur ratione rei conventi cceptum: atque ka interpretor 1. 30. ff. de jud. quam , ceu contrariam allegavi cap. prceced. 19. 1 nu. 3. Bacquet des droits de Jufiice. chap. 9. n. 33. Sande 1. decif. 7. def. 1. in fii. 3. Ne autem five acdores five rei a , judicio femel ccepto pro lubidine defi. Itant, atque ita malkiis hominum indul- geatur contra monitpm JCti in l. 38./*. s de R. V. utile erit a perhorrefcentibus, - decreto exigere, ut novam caufam fuI perveniffe vel emerfiffe prius jurent, uti . 28 Eebr. 1693. confideravimus. in caufa Philip. Froons Appellanten, contra Wyeet Iioyer Appellaten. C A-  de JURAMENTO PERHORR£SCENTL£, &c. Cif" XXI. Etiam poftM conteftationem pro ejusfum ptibus'veljadicato nonnunquam carendum eft. r. ■r>j*us quod poftea accidk nofque meffj taere quid efficit jure merito ratioDdi nos habere in noftro argumento de jacjmwdo perhorrefcentia, inde norrö tyjdennffimum fic, quod cc in aliis juris arncuhs illud fpectemus. Sic licet pro htis expenfis fibi fatifdari poftulans poftö quam illam flik conteftatus, nonaudiatur , uti vuigó notifihnum, nebi'Jornmus ob novam deinceps emergentem rationem fieri potte quis dubitet ? Quid enim fi attor lice penden te poffeffiones ' vendat ? Zanger, de Exception. part. 2. 1 cap. zi. nu. 44. r- Q}[dr fi Poft conteftationem is qiu antea fatisaedit, iabatur fiicultatibus aut litigatorum perfonis mutatisdefideret ! pafs adverfa aut novè fihi cav.ri , aut | eum defunclus juratoriam cautionem prae- 1 ftitent, ab herede iterurn aur hanc aut * aftam fi poffit, praeftari?. iEquiffimum cenfuimus non modo poft litis conteftaxwnem , fed & in judicio appellatorio poft ckufkm dm chfceptztam aótorem tenen fiïurh adverfarium de furnptibus iitis gcqïóm facere. Akerum ita vifum in fin. Quart. poft Martini in caufa Stineken 1 und hven fo dan Wolter Wolters contra ' Arend Ar ent Wittib. Alterum 6 jun 1690. in caufa Nicolai Lorg itzo Johan. Mót. centra Lamhert und' Joban. Brantzii Erben. 3. Exacta novè fuit cautio a filio he- j rede matris, quae litis telam exorfa ju- -c ratoriarn praeftiterat. 28. Mart. 1696. in \ caufa Chriftoph. Uphofs Witt-zvcn contra I Lucae Falckenreich Erben itzo Wike Hermans. 4. Amplius placuit etiam cautionem jadicatum folvi Öurahte lite eave ferè ad finem perdufta rede peti, fi quis deprehendat adverfarium fuum poftea facultatibus ïabi vel eum animam ferè debere. 22 Decembr. 1691. in caufa Gerhardi Georgü Heff ing Wittwen und Erben appdlanten contra Doft. Lamberti Suiring mme ff Conf. Appellate Quo faciunt tradita a Joanne Wamefio 1. confil. civ. 38. n.2.ff 3, C A P U T XXII. Judice ob novam caufam ejerato, an poft epus mortem fuccefifor muneris rejici queat? I. TTT ^ viam è diverticulo redeaj ^ mus, filud quidem extra contro- verüam, opinor, erit, nil ad fucceffoi rem honons pertinere, fi anteceflbreni l ejus fulpeftum habueris ex cauüs huic 1 proprus, quae apud alium non reperian; tur, quia odium Jivor, inimicitia, forI des & fi quae alia, unde illa nafcuntur, perfonis cohaereant, meer quas novimus 'maximam effe diverfitatem. arg l sz ft. de folution. I. 4. ff. ad SC. Trebcll. 2. Aliud itaque dicendum fi a loco non tuto caufa horroris profluat: illa enim ^cum rei cohaeret , non mutatur mutata perfona judicis. Sed G hic fententiam dixerit planéiniquam, quam nos lemper praefertim in appellationibus ab Irenarchis ad Dicafterium faclis, pari gradu cum nulla habemus, inconfultum luit vifum poft fata ejus litem relegare ad fucceiforem, etiamfi appellans non contra hunc fed contra anteceftbrem jurejurando perborrefcentice fe obtulerat: ob commodum enim fportularum, quo'f ccelfor cariturus, id videbatur non opor:ere fieri, fed quia jam femel anteceflbr erat ofiicio fun&us. arg. d. I. 55.$. de re jud. vkium non tam perfonae quam rei five judicn ineffe exiftimavimus. in fin. Quart. poft Martini. 1688. Adeö ut non nodo recepta fuerit appeliatio finefacranemo, fed & caufa cognita provocans biolutus. in caufa Schwittert Hayen ontra Jacob Cramerum. 1. 2. ff J, aft.  I2o G.ERHARDI FEL TM ANNI, J, C C A P u T XXIII. An apud prifcas Quirites, h quibus mos ejerandi judices originem ducit, fiemper neceffarium fuerit jurandum, quo rejiciebantur? I. EJerationem judicum antiquiffimam dixi lib. ï. cap. 12. nu. I. ff fiqq. Non autem femper reos in publicis judiciis jurare, fed potuiffe citra religioncm ex numero judicum, qui erat unius & oétoginta rejicere , quos putaverint fibi aut iniquos aut ex alia re incommodos fore, uti ait Afconius Paedianus ad orat. Ci1 l ron. in Vcrrina 1. facilè quis credid.rit. 2. Solet autem , pergit idem Auctor, ex moribus ff famd judicum iliorum, quos aut rejiciebant aut retinebant , voluntatis conjcciuram facere populus, quis caufce fua ccnfidtre , quis corntmpere judices vellet. RejeÜione cekbratd in eorum locum, qui rcjMi fuerant fubfbrtiebatur prcetor alios, quibus ÏUe judicum numerus compltretur. ! 3. Idem in argumento orat. pro Milone. docet legem fuiffe , quee jubebat prius quam cauj'a ageretur, teftes per triduam audinniur dicta eorum judice confignarent, quarto die adeffe omnes in diem pofierum juberentur , ac coram accufatore ac reo pila , in quibus nomina judicum inferipta effent aquarentur: dein rurfus pofterd die fortitio judicum fieret unius ff LXXX qui numerus, cum forte obtigiffet, ipfi protinus fiffum irent, tum ad aicendum accufator duas boras, reus tres baberet, reusque eodem die illo judicaretur: prius autem qiiam fententia fierretur, qui nos ex fingulis ordinibus accufator tot idem reos rejiciebat, ita ut numerus judicum relinqueretur, qui fententiam ferrent, quinquaginta ff unius. 4. Poft primam itaque fortitionem , qua numerus omnium decuriarum redigebatur ad LXXX. & unum , licuit tam accufatori quam reo rejicere plures, aft poft alteram vel potius poft fubfortitionem non nifi cuique decem & quinque. Quae poft fubfortitionem celebrabatur reje&io non fiebat nifi peracta utrinque caufa , quemadmodum idem Afconius tradit ad d. orat. pro Milone adeö ut numerus LXXX. & unius illi audiendse, LT. & unius autem cognofcendae intereller. 5. Afconius eodem loco explicat, qui fuerint illi ordines, ex quibus, dum Roma aequis floruit legibus, judices leStxi fcilicct ex Senatoribus. Equitibus ac Tribunis asrariis. julius Caefarautem, uti in ejus vita cap. 40. lcriptum reliquit buetonius, judicia ad duo genera judicum redegit, equejtris ordinis ac fenatorii. Tribunos ararios, quod erat tertium, fuflulit: Rurfus Auguftus tefte in hujus vita cap. 32. eodem Tranquillo, cum ad tres judicum decurias quartam addidit , ex inferiore cenfiu, qua ducenariorum vocaretur, j eam fumplit; hoe pacto ut judicaret de Itvioribus jummis. j 6. Ex quibus pofterióribus verbis li' quidó conftat etiam in privatis litibusjudiccs'" non ex promifcua plebe, fed ex iifdem judicum dccuriis, unde & criminum dilceptatores, fuiflefumtos. üuam' vis verifimile non fit non tot, quot dixi fuiffe defideratos in publicis judiciis addixifle praetorem litigantibus de contraCtu alioque negotio eivili, fed vel j unum ab his fuifle eleétum, in quem ambo confentirent, vel a praetore datum, ' fi inter fe non poterant convenire. Ut j non fruftra privatorum judiciorum aliam faciem quam publicorum fuiffe docuermt Polletus lib. 3. Hifi. Fori Rom. cap. 8. ff feq. Brodams in Supplem. Hifi. Fori Rom. lib. 5. cap. 6. 7. JTusjurandum autem, quod perhorrefcentia nunc vocanius, tune quis dixerit forte neceffarium fuifle, quando preetor extra ordinem rem fuae cognitioni vindicans de ea fententiam tulerat, quas ceu contra morem majorum, fecundum quem judices dare debuiffet, lata effet, vires rei judicatae non quidem poterat nancifci, nee tamen propterea illa oneratum oportebat relegare ad judicem, qui femel gravaverat & ita ex vulgatiffima parmmia poftea iterum gravaturus praffumebatur. Indicat ifta fcepè laudatus Afconius ad orat. Tulliiin C. Antonhim ff C. Catilinam. his verbis; deinde Grccci, quos fipoliaverant, eduxerunt Antonhim in jus ad M. Lucullum Pratorem, qui jus inter peregrinos dicebat. Et cum Luadlus id, quod Grceci pofiulahant, deer evi (fit , aprpellavit 'Pribunos Antoniusjuravitque fe ideo recufare, quod cequo jure uti non poffit. 8. Nifi fingamus Lucullum tantummo- Ido vindicias dixiffc non potuit Antonius a prcetoris fententiaprovocare ad Tribunos:  de TURAMENTO PERHORRESCENTL£, &c' il\ nos: poft iatam enim depjoprietatefen-1 tentiam fruftra id fj&fh inde fequitur, quod magiftratus, <7üJ judicis perfonam j iuftinuerat notionem exercendo; arg. 1.1 99. ff. dc V. S. jam flmaus effet hafte-1 nus fuo officia d. I. 50. ff. de re jud. Ac M. Tuïlö wtstpres Afconius fortè narrat, giad R£imx- faótum fit ab Antonio in oiwrftó* & erS11 omnes fe impotenter pereote, non quid fieri debuerit. arg. I. 1% ff- k °$c- Prédis, Quamvis alias jpfcdemonltraverim Tribunos jusdixiffe [n cmnment. ad l. 2. g. 20. ff. de O. J. p Jürafle & Verrem , cum omnia, tptst eranc Romae tribunaüa refutaret, ofténdit locus a me allegatus , d cap. 12. tt. 6. Ut probabilj mihi valde videatur prineipio rerum, quando tres tantum erant judicum decüriae, & fingula?, uti nóminis fonus indicat, tantum decem caperent judices, femper fortkione obventos a litigatoribus jurejurando fuiffe rejet'tos, anipliato autem deinceps numero tam judicum quam decuriarum, jurisjurandi ufum non amplius neceffarium vifum, attamen antiquum vocabulumretentum fimpliciterque reject os judices fuifle appellatos ejeratos. 10. Eodem planè fato, quo ipfi Tribuni re , unde nomen acceperant, mutata hoe tamen non amiferunt; fuerunt enim fic appellat!, quod populus Rom. in tres tribus five partes antiquitus effet divifns. 1. 2. §. 20. ff. de O. J. At non defierunt ita vocari etiam cum in urbe xxxv. tribus effent. Quod novum nobis prsebet argumenturn haut in vita Latrati Minerva dici Septemviros, qui Imperatoren eligunt, licet non modo ofto fint, fed vel riovem plurefve placuerit creari; quod adjice traditis a me lib. 1. de Titul: Hcmor. c. 26. per tot. 11. ". ccidit ergo verbis ejero & ejuró idem quod vernaculo verjebiveren atque \ Belgico verpweeren: nam licet verifimile 1 fit non fuiffe initio ufurpatum, nifi cum quis Deum adhiberet teftem, nihilominus poftea nil certius quam cunfta pro quavis abnuitione fuiffe fumpta. Vide Jöca lib: 1. c. r. n. 13. 12. Quafi proprium vocabulum rejeaionis fupra memorata?, per quam quis judices poft eorum fadam fortitionem primam abnuebat, tamen fuiffe ejerationem veterum charta? monftrant, idque promptum conlegere vel ex iis, quos citavi iri teftimonium d. cap. 12. n. t, 2. & 5. 13. Neque putem omnem omnino u- fum jurandi in rejiciendis judicibus ideo ceffalfe, quin potius fic fentio, eum durafie, fi quis ejerare non cuperet judicem datum fed ïpfum magiftratum, uti antea allegatum Luculü Antoniique exeniplum nos docet: quippe cum eo tempore, quo fuerunt, jam rejeétio celebraretur judicum fine ullo facramento. 14. Forfitan & hoe opus fuit, fi quis non hunc vel illum judicem recuperatoremve in provincia, fed hujus totum forum filn iniquum ejerare ac Romamremrejicere inftituiflet: uti ejus rei exemplum I habemus apud Ciceron. Orat. Philip,. xir. \ 15. Nee erraverit fortè, quiexiftimet judices jam a praetore addhtos, fi eoé : quifpiam litigator ante litis conteftatio: nem perhorrefceret, non potuifle rejici nifi jurejurando. Item hoe neceffarium fuiffe, fi quis poft illam id facere vellet, ob caufam novam quam antea non praeviderat. | 16. Vel fi fortè minor inconfulta aeta' tis facilitate omiferat ante litis conteftationem provocare ad perborrefcentice jusjurandum. Vide qua? fcripfi ad l. 36. ff. de minorib. Quippe cum ot huic fubveI niendum fit per reftitutionem in intes grum póft conclufionem, quam vocant, , in caufa , ad probandam fufpicionem s ; quae ante eam fuit orta. Jacob. Laurent„ tratt. de Judice fufipeüo. cap. 15. n. 15. C A P U T XXIV. Horror em quomodo veter es ejerando tefiati fuerint & ob illum rejectos judices neque fama neque exifiimationis jacturüm pati'. I ï. FUit dubio proeul jurisjurandi iftiusa quo rejiciebantur jus diauri, formula, quam in re sha nobis fcepè laudatus Afconius a nullo juris ftudiofo, fi rectè fapere velit, tranfmittendus, in divinat. Ciceron. prodidit. Ita, fcribit,. mihi Deos velim propitios, ut commovear animo totoque corpore perhorrefico, cum mihi iüius venit in mentem: adjicere liceat, quod hic vel Me de caufa mea fit judicaturus, quandoquidem cequum jus ab iis fiperare non pojfim. 2. Lubet autem videre quid Francifc. Hotoman. annotaverit ad Afcon. Ait: naturel hoe accidit ttietu adfetiis, ut fan-  1*2 GERHARDI F E L T M A N N I, JC guis cor defcrcns defiuat», eoque cutis eorum palleat, ex quo fugienie vi naturali ac nervos dcferente, quibus robur tenebatur ; horror ac tremor confcquiiur. Sed cum hunc pulchrum quis fortè dixèrit cum Acfiillè Tatio de amorib. Clitoph. 6? Leucip. lib. 3. liriquamus illa pictoribus atque poé'tis, quia cou/lat nullas ex omnibus animi affecïionibus magis fallerc quam horrorem & averfionem. Caftes. part. 2. de Pafifionib. art. 85. 3. Ut prorfus nil mali ideo debeamus fufpicari de judice vel adfeffore alicujus trïbunalis , fi ejeratur neque utrumque eapropter tegrè ferre debere, ft in hoe ópufculo nomina vulgemus eorum, qui fuêre jurejurando perhorrefcentia rejecti, quod foepe ftulta atque ridicula caufa litigatores potucrint cue permo .i idque fi nullam expre/ïèrïnt magis credendum fit quam ade/fe aüquam , qua? refutati famam onerare queat. 4. Interea qui tribunalibus fuperioribus adfideut & ex dicYis admoneantur j ut 11 ipfis fe fiftant ejeraiuri judicia infericra, eos interrogent, an Üeum uti fibi ve/int efiè propitiumj ita commovean- 1 tur animo totoqucccrporepcrhórrefcant, quemadmodum in precibus fuis profeffi, j quando ipfis venit in mentem , quod , apud fufpecdos fibi judices neceflè habe- j rent litigare, ni remedio jurisjurandi no- j ffri hos pofl'ent declinare. 5 ProdefTe quidem non folet, uti ex- j pértus non femel, quid ad omnia erudi- I tos ab advocatis litigatores; fed evenire poteft, ut incidamus in fimplicitatc gaudentes, qui religione numinis ejerare judicem non audeant,, ckficperjuriosobex ponatur inferioribufque judiciis non fiat injuria , quam fané patiuntur , 11 fine jufta caufa lites ab iis avocentur: quamvis pro jufta habeamus folum facramentum perhorrefcentia donec contrarium probetur. 6. Sicut enim prcetor etiam quando iniquum jus dicit, jus tarnen dicere vidfitürj ir. ff. de J. & J\ ita & jufto horrore permotus cenfendus eft ejerafie judicem, qui Deum obteftatus fe commoveri animo & toto corpore perhorrefcere, cum ei venit in mentem, quod apud illum caufam fit difceptaturus. arg. I 5. §. 2. ff. de jurej. n. de attionib. C A P U T XXV. Privatos é? fine poteftate fuiffe, qui antiqiutus apud Romanos ejerativelfimpliciter rejetii fuerunt judices. QUinam fuerunt illi, quos etiam fine jurejurando Jicuit olim apudprifcos 'Quirites rejicere judices, operae I precium erit indagare ? 1 uére, uti fupra dixi, antea fenatorii equeftrifqueordinis & tribuni aerarii, at nunquam magiftratus fed privati, jurifdictionis & imperii exfortcs, castéra rerum legum & ufus periti. Quod ut eö melius intelligatur, fcienduni eft magiftratus pop. Rom. perrarö ipfos judicaffe, nifi fortè extra ordinem verum dedilfe judices non quidem I in omnibus caufis, fed in iis, qutefolam ! facti inquifitionem complecfebantur. /. 79. §. 1. ff. de judic. Impares enim erant magillratus, ob litium negotiorumque innumeram multitudinem tanto oneri. 2. Erant autem judices defcripti in\ decurias, quarum fmgulte, fi Plmio lib. 33. hifi. nat. cap. 1. infi. fides, capiebant decies centenos: adeo ut decuria non fuerit *» l«8up.'^Mj^.i ■ QUod fi itaque inquiramus inoriginem ^yeteribus frequentatae ejerationis & 'indagenms rationem,. quare etiam fine facramento litagatoris judex poft a cseperit rejici, non aha fuit, quam quod feiectorum tactus effet numerus, ut nil intereffet nonnidios iperni, faciliufque | ajips judex asquusfubfortitionefacta haberi poffet quam teftis: ex iilo enim principio nata interpretum illa regula a me quoque tradita lib. r, cap, 4. n. 37. Francifc Raguell. ad l. apertiffm. C. de judic. I Matienzi de Referendar. Judic. ff Advoc. [ part 3. cap 21. n. 6. j 2. Ad haec judex non pubh'cam fed iprivatam perfonam gerebat. c. 25. n. I: 'ff 5. Ut neque in pubiicum contumeliofiis videretur, qui judicem nondum in leges jurattim rejiciebat, fine ulla causa, neque privato judici, cui confenf ;s litigantium aut fors judicandi munus imponebant foepius invito, poffet intelligi injuriam feciffe eo a£tu, quo eum mokftia nee non odio ac livore eximebat. Vid. Afcon. Paedian. in d. Verrin. 2. ) c a p u t xxvii. Juri civili noviffimo incognitam fuifje reje* . ftionem judicum fine caufa fatlam neque ex illo originem noftri juris jurandi accerfiendam effe. I. AN illa, quae edhTertavi conveniant iis judicibus, quos Juftiniani aetas tulit, porrö videamus : nam etiamfi Schiltero viro non vulgaris eruditionis , contra quem difputavi lib. 2. de Titul. Honor. cap. 11. n. 1. ff feq. haótenusconfentiam , tune judices nondum defiiffe dari idque ipfe agnoverim cap. 25. n. 18. ff 19. non tamen tune amplius turba feiectorum fuit, ut uno, non allegati 11L lé causa ejsrato vel rejecfo, facilè alius pocuerit inveniri, cui munus judicandi crederet magiftratus. Qui cum & judicis a fe dati induftriam atque fidem elegerat, ad fuam quoque contumeliam pertinere cenfuifiet, fi nuda voluntate litigantium refutaretur 2. Quis porro agat judices pofterioribus temporibus datos maluiffe fe abftinere judicandi munere, cum non leéti a partibus iifve a magiftratu addióti, fed ab hoe fpontè & mero arbitrio dati, ideoque magiftratuum auctoritate fatis tuti effent contrahominum injurias? Adjice quod invidiam ipfis a judicandi exercitio obventuram penfarent, onufque leve redderent «?c*j- ■ terpretes, qui cum fortè in fcholispueri ; Ciceronem & Piinium legiffent, poftea j enim fordebant ipfis boni auclores, aut I ex converfatione cum eruditis, qui nee I barbaris feculis licet rari nantes in gurgite varto defuerunt, quidquam accepiffent de rejeétione judicum fielectorum. prifco Quiritium inftituto per folam eierationem fieri folita & in edictis praeto. rum non tantum fed & in Gordia ac juftiniani conftitutionibus judicum datorum fieret mentio, d. I. 5. I. 14. pr. I. ig. C. de judic. id, quod in illis antiquitus obfervatum fuit jus, tranftulêre ad quosvis magiftratus & judices ; eaque ratione dum abuterentur, longius profeffi , ut vim fecerint decreto Pontificis Max. Bonifacii VIII. qui in d c.ftatutum. tantum ex duabus cauGs ü vel aclor civitatemfieu diweefin intrare non audens aut fui adverfarii potentiam perhorrefcens , judicem fuum declinare coaftus fuerit. 3. Nil autem ibireperias de cafu, qui nobis frequentiffimus eft, & in quo, ob horrorem, quem litigator de judice ipfo mente concepk, eum ejerare & ad fuperiorem caufam rejicere cupit. Hic i:aque ubi petit fe ad jusjv randum per hor* ■efcentice admitti, non in ipfo cap.ftatuum. de refcript. in 6. quemadmodum & ïoviffimè fecit Barthol. Leonard. Suentendorf. in annot. ad Amadcei Eckolti tracl. Zompend. ff, tit. de jurej. $. 4. verum in irgumento ejus robur ac firmamentum iium ponere poteft, quafi fimilium ea> em fit ratio,- arg. I. 10. & feq. ff. de rem d. c. ftatutum. fuit, diffimulare potuit, quando in Concilio Lateranenfi 4. Non. Mart. 1515. fanxit, ne appelletur a fententia, nifi ea fit dejinitiva vel vim itfmtiv* habeat; nifi alttrcoüüigantium adverfarii fui potentiam merifoperborrefcat, 1 feu alia ff probabili ff hotujld causd aliter muim per proprium juramentum , faltem jhni plenè probatd, coramordinariononauderct litigare. 6. Admittit aliam caufam, quam quae ab adverfarii potentia defumitur. Vult autem & probabilem effe & honeftam. An ergo intelligit alteram, cujus Bonifacius ui, memimt, quae in loco non tuto fundara eft? 6'anè de taliautfimiü, quae non animo folius litigatoris fixa , Leonem loqui, facilè crediderim, quod velit caufam femiplenè, id eft faltem per unum teftem probari, ahisvemodis, del quibus herlichius 1. concl. pratt. 36.11.94. ff fiq jam verö de horrore alterius is ] fruftra interrogatur. 7. Fingamus autem haec iterum ahtcr & cum (Jiokiero d. $. 13. n. 11. Leonisj conftitutionem interpretante concedamus, quod infuper variis aliis ex figuns . caujarum. quee licet regula comprehendiuna ' ■non pojfunt, eadem tarnen trutina penfanda funt , judicum rejeftio fieri queat. Quid eft, quod Papa honeftam caufamdefideret'? An vult parci judicis famae, fi fortè litigator folus viderit, quod cum adverfam praeftanti corpore foemina judex turpiter luferit, uti feudorum conlüetudines loquuntuf, vel quod majorem litigatbri horrorem incutiet, cum illa venerem cxereuerit ? A iinimègentium! fed honefta caufa iila cenfenda, quam fine pudore j quo fuffunditur frivolam allegans> q iis audet proferre; uti ferè in re alia dicitur honefta oratioaTerentio Andria. aft. t.fc. xt %. Non erit ergo honefta caufa, fi dixerit a judice vel adfeffore ofculum mulieri, cum quo litem alter habet, datum apud nos fuifle: omnis enim , quse frivola & malitiae fufpeóta rejicienda eft, Chokier d §- 13- »• & *• '4- Sic & nos loquimur: Einer werde vxmg Ebr ivon baben , ivan er dergleicben JJinge om Richter vorbrengt; id eft, parum £0ms inde allcui talia de judice profierenti cfpectandum. C a p u t XXIX. ibufus jurisjurandi perhorrefcentia maximus isque ex curia Romana ad . nos ferpfit. 1. QUorfum autem eumfta, quae ediffertavi, fpe&ent, nifi ut qua? lib. 1. cap. ~4. pro tuendo perhorrefcentiajurejurando longa difputatione adtuli, iterum deftruam emciamqiie, ut uno quafi itlu concidant, fortè interrogabit quis. Brevis ad hoe mihi erit oratio, ufum me probare, damnare autem abufum, quem, a quo jam totos decem & fex annos fu- • premo Frifiae Orientalis dicafterio adfcriptus fui, demum quafi clara in Iucé detexi, cum antea dum viginti annos in Univerfitatibus litcrariis docendo, poftulando & refpondendo dejuretranfègi, per nebulam quaft mihi foienua datum fuerit 'mfpicere. 2. Tollendi abufus mihi quidem non certior commodiorque ratio vifa, quam fi perfuafum nobis fuerit coarólandum & quatenus fieri poteft intra cancellos fuos coé'rcendum efi'e illud facramentum. Nemo autem ad hoe facilè inducetur, quamdiu juris communis remedium aequitati rat naturali rationi confentaneum modil eique damni adeoque favorabile effe opi- nabitur: cum abfurdiflimus futurüs, qui neget favores ampliari oportere. 3. Hoe praejudicio itaque ut levarentur, clarè & diftincfè rem totam perfpeèturi, error a foute fuit revellendus & oftendendum, necllomano, quod nos veluti noftrum civile & commune colimus, uti id a J uftiniano nobis reli&um, I nee Pontificio princeps illud jusjurandum perhorrefcentia, quo judex inferior aut hujus fuperiorifve collega rejicitur, effe introduclum, fed falfae opinioni interpretnm tempora prifca cum recentioribus mifcentium originem fuam debere, deinde autem confuetudine demum vires accep'iflè. 4. Haec qui edoftus, nae is bardus & blennus fit, qui inficias adhuc it, effe . illud jusjurandum reftringendum, quin potius futeatur neceffe eft , odiofam  de JURAMENTO PERIIORRESCENTI/Ej &c. magis rem ede quam fayorabilem vel faltem de utroque participare. Ubi autem concurrunt favor & odium ibi odiofam rem potius qu#tn favorabilem interpretamur , uti ex aliis tradit Lrafin. Chokier. d. trati. part. i. q, 4. n. 13. 5. Confaetadini autem illi non levem viam {teraere mihi vifi in curiam Romanam afleéti , qui ex arcano dominaüonis omnes in aliis terris regnifque glifcentes iites fuse jurifdicïoni adfèrere cum ffl0Iirentur, nee tamen, live ob tabulas pu&Jicas id vetantes, de quibus dixi lib. j.cap. 20. n. 1. ff 2. five ob pacta cum Jïegibus & Principibus inita, Choppi nas lib._ 2. de facra poiit. tit. 4. n. 8. id iimpliciter facere auderent, per ob!iquum obtinuerunt, quod flaguabant recipiendo appellationem aut concedendc adhones apud fe inftitui, fi quis juraret fe non confidere jus confequi in partibus. Quae prima fuit formula jurisjurandi perhorrejeentice, de quo nunc agimus, licet & juris civilis in.erpretes eam poftea retinuerint, incertum an quid Rota Romana, fic Curia illa nuncupatur, per verba in partibus dicere volucrit, intejlexerint omnes. 6. Odendunt caetera evidentiffimè coeptores & inventores hujus rei effe patres conferiptos , qui Romae tontmei Max. funt a conüïns, cum nuili alii italoquantur, ut per partes fmgificarent, quid4uid eit extra fuum folum: At conftat Auditoribas Rota vel Romanis Judicibus par tes eflè omnes terrarum regiones exiraneas, quae ditioni Papae funt fubditas: d. conftit. Pontif. Leonis. ibi; in prima inftantia extra Romanam curiam ff in partibus coram ordinariis locorum. > 7. Vera me dicere unus Vïcent. Mancihus teftis advocatus adfeverabit: nam is in libro de Juramento ejufque vi ff effectu. part. 4. effectu. 77. n. 1. fcriptum ; reliquit; narrans Papce, fe non fperare in\ partibus juftitice complementum , vel quod aliquibus de caufis perhorrefcit in partibus < litigare, tatis perhorrefcentia ff credulitas . wn confequenda juftitice juramento probatur. Rotadec.3. deRefcript. inNov. & dec. 61. eod. tit. in antiq. Fridericus de Senis confil. 114. n. 2. Marfil. ad rubr. C. de probat. n. 133. Mafcard. deprobat. concb 954. n. 9. & concl 961. ubi latius. \ ivius comm. opin. 866 8. De fignificatione verborum in partibus certi fumus ex c. 5. x. de foro comp. At lubet audire Quintil. Mandofium o lim in curia R ornansr advocatum inpraxi feu theoria Commifftonumadformul. 2. verb. ^^!\i\i^^&iN 1 LAL,, quando porro ait; Ut autem hunc pene vulgarem loquendi modum excufemus , «072 erit abfonum confiderare 9 quod omnia alia loca extra Rom. curiam partes dici poffunt ff membra ipfius civitatis Romance, quee caput orbis eft: utque id credamus, allegat /. 1. §.fed ff fi quee. C. deV.J.E. 9. Imerea quidquid in conventu Lateranenfi, quem Leo x. egit, quemque fupra memoravi, & commentario inluftravit Erafm. Chob'erius, ftatuerit de probandê ejerationis causa faltem femiplenè, uti vulgo loquitur, tamen jusjurandum perborrefcentice , de quo nobis adhuc fermo eft & per quod rejicitur judex, quem fufpectum quidem habes, ac effe talem proferre aut non audes, aut probare ne uno quidem teftepotes, apud, Romanam curiam in viridi ff vigenti obfervantia eft , uti non femel allegatus Mandofius teftis eft in traSt. de Devolut. Cauf ad Rom. Cur. rubr. de commiff. cauf. ad partes. §. circa qualitatem perjonarum. 10. Pro qua & fiat ediclum, cuju9 conditorem idem auctor ad d. form. 2. pr. laudat Innocentium pontif. Max. quodque ideo barbarè vocat Bullam Innocentianam, qua non modo jusjurandum noftrum, uti id poft tempora Bonifacii, arg. d. c. ftatutum. fuit intelleftum & ufurpatum adprobavit, fed & in multis ampliavit. Quis autem Innocentius ille fuerit & quo anno legem iilam tulerit, nullibi mvenio. Sufpicor fuiffe Nonum ejus nominis, qui anno 1591. oftenfus tantum mundo occidit bimeftri, nam is ftudiis perpetuo licet leéto fixus femancipavit. Cicarell. in vitis Pontifx. ir. Nee habent quod de illa re conquerantur, qui in ficris Pontificem Romanum agnofcunt fummum Principem Deique Vicarium confultaque Patrum Tridenti olim coactorum cunéta amplexi, fi in rebus ad facram politiam pertinentibus lites exteris in locis aut pendentes aut ibi forum primum habentesmoxcognitioni'fuae vindicet aut ad curiam Romanam avocet: cum id ultro ipfi fint largiti. Concil. Trident. feff. 24. cap. 20. R dz  i3o GERHARDI F E L TM AN NI, J, G de reform. Nulla autem eftinjuria, quae in volentem fit. /. i. §. 5. de injur. C A P U T XXX. Rationes cur olim fine ulla caufa apud veteres Qidrites licuerit ejerare judices, ff nunc ex capite perhorrefcentiae caujas avocare ad Romanam curiam non conveniant nofiris judicibus. t. AN illa cur anti qui tus a nudolitigato. rum nutu pependerit judicum rejeclio, iique adhuc alibi folo jurejurando perhorrefcemis refutari queant tempus erit inveftigare. Et quidem de ipfis judicibus nil adtinet dicere, cum ita 1 clarum & certum fit, eos nolle lites fuae | jurisdiétionis ftatim ad fuperius tribunal I devolvi vel apud fe pendentes avocari, ' quo difceptentur pro tribunali, ad quos demum appellationis via pervenire queunt, ut inconfultus meritö haberer, 1 li Jaboraverim demonflare utrumque I cos interpretari contumeliam. arg. I. \ li. pr. ff. de recept, arbitr. Mandof. ad, d. formol. 7. in verb. judicibus de parti- \ bus. 2. Nor.ne ipfi populi, quibus jus pa-i cifcendi eit cum fuis i'rincipibus, ut tam ! fibi, ne fi qui ex corpore fuo lites ha- I beant, beneficio primae inftanüec exci-l dant, quam judicum inferiorum darnno I profpedtum eant, illi rei cavere folent & ftipulari, ut vigor fuus conftet juri 1 communi, quo refcripta, quibus caufae ' apud alios pendentes avocantur , funt ipfo jutte nulla? Mandof. deform. 7. pr. 1 Hinc illa: promiffiones Principum inana- j runt den Rechten allentbalben feinen ordent- ; licben Lauf unvcrhinderlicb zu lajfen. id eft: Judiciis outfits fui rigorem nonfiften- j dimii Clcve und Marck Land-tags Abfcbeid anno r<5óo. So Kollen wir auf.Embder- \ Land-tags Scbluffi de anno 1618. cap. I. arti 6. Jurifdictiones enim non confiindi i reip. intereffe quamplurimis perfuafum. Carpzov. 2. refponfi. jun 20. n. 10. 3. Avocationes caufarum ideo ubique gentium vctita? & nominatim apud Frifios Orientales. Ccefar. Refolut. art. 6. TranfaÜ. Hag perbotrrfcentiis, etiamfi & idfecent 1 leuning. Rennenan. \mmbr.\. T"" rifpr. Rm. G:rm. difp. 29. th. 24. Unde Joco rejnedii iupplicantibus illis indufta failfe Mandata de adminiftranda ju- ' ftitia impartiali ff tranfmittendis aclis neque contrajuragravando aitlaudatus Deck- 1 herrus in diélis epiftolisj quibus junxerat articulos huic argumento fervientes '„ ex ip.ius amvuationibus ad Monum. Lect. \ \ Cam. Antiq. depromptos. j j 13. In quibus claff. 2. cap. 13.72. 3.!; inveni , quod tarnen eo cafu , quo quis \ 1 narrat tantum ea, quae dixi a duobus illis ' l precatoribus fuiife pro/ata, non fit neque ij 'Citatio fup.r den-gata jujiitia , neque I Mmdatum five praeceptum de admini- i 1 i|fiw*fó j^A' fiiptr ea protrafta decer- n nendum: mmque ven, ni fallor, inquit, . j S? ' Jullici iuris inttreft in his cajibus ! c Magiftratui ff Ordinibus Imperii hacte- i 1 nus in judicio non auditis , uti rectiffimè l ii textus habet, dignitatem, auctor it at em , \ c. reverentiam ff ferme jus quoddam Puperio- 1 re ritatis fuprematusve, rigidius obfervari, ! quam privatorum hominum pbantafüs, in- h\ fano^ zslo in proceffibus fuis ut plurimum di percitis ff caligantibus eorum juramentis li locum qualemcunque dari, Kév/zze juramento ju ftibditorum pro fundament is fundandi ju- pi rifdictionm quuhis moliturorum , novafcil. j cii Ordinatione Cam. emftituere. I 14. Sed n=c ego alicui auctor firn ut ift fi fortè apud fuprema tribunalia impe- lis travent praecepfa, qualia vudoaiffimus jet fcribit fuiffe decreta fupplicantibus illis tei duobus, iis utatur praefertim fi ad po- ce: tentiirimum aliq !em Imperii frincipem de aifigantur, eciamfi fortè precatori nonj , aetuennt rationes, cur illa judicia adieI rit: uti enim rectè Livius in prafat. bit. flor. ait; querdce ne tune quidnn gratcefiutures, cum forjüan ff neaffarice erunt. 15. Nee fcio an fuperior judex ad eas Mandata fit Lirgiturus, nifi prius fidem ei faciat fupplicans fibi negatuin effe remedium Tranfmijjionis attoruin, quod & haec faéïi fit externi res , qu=e aliter quam jurejurando probari poteft imo debet per tradita antea & allegata a Schraderp de feud. part. 10. cap. 4. n. 138. Et dubio proeul de ea conftkit fummis iilis judicibus Cameralibus in cafu , de q o agimus, aut alia adfuerunt, quibus permoti fubvenire placuit precantibus öt ob quae hi impetratis tutö potuerunt uti. 16. Alter locus eft ex part. 2. tit. 26. nu. 8. ff feq. Ubi docet, quod quamdiu per Promotoriahs vei Mandata de adminiftrania jujiitia, inferior ad adminifirationem juftitice ff quidem illa fub praejudieio decernenda citationis fuper denegata jujiitia caufceque in Camera rzcipienda s hese verbfu, praejudicio mandati arüioris ff declarationis pcenê plana juris via adigi poteft , Juramento Perhorrefcentiee locum danaum non effe. Similiter in caufis civium fubditorumque hanc juramenti pree'lationem fufcipientium in caufa coram orlinario fuo Magiftratu tratlanda, difficilimè utpote rel peftiml ff fcandalofi exemdi. Reftringit tamen pro re nata facloque n caufis exttri juftitiam contra civem aiiujus reip. implorantis ff in profiquendo ure fuo defatigati. 17. At pace manium ö jus dixero, 'ros Rutilufve fuerit, nullo difcrimine uhi videtur habendus: nam aeque quis oteft perhorrefcere judicem fi cum aiio ive, quam fi cum peregrino apud illum tiget. Et quot non exemp/a adfunt, 1 quibus tribunal Camerale ubi civi cum ve erat negotium, alterum ad perborfcentice facramentum admifit? 18. Id autem placet, quod neOrdiniis Imperii haut auditis jus judicandi in fcrimen vocetur, non modo &ibino- : jusjurandum fufficere ad probandam ftitiarn denegatam, fed etiam moneac ius pro inforrnatione five relatione fa:nda ad illos fcribendum effe. 19. Placet quot facilius jurijurando' i locum dandum cenfeat, quando jam ordinaria via ad fuperius tribunal reta articulo autem controverfo per fenitiam finito, foret remittenda ad judin inferiorem ex aftis autem fuperiori illius ihfenfiï & iniquo animo broba- biliter  n6 GERHARDI FELTMANNI, JC bilicer conftat & litigator fe ifti facramento offert. Quae autem fint illa alia fubfidia cequis pajfibus fequentia, quibus uti vult perhorreïcentem, fateor me non capere. .20. Placet porro quod licet, uti jam fupra ex priore adducto loco allegavi, nemo ad jusjurandum nofhum fit admittendus, li hoe veluti fubfidiarium remedium fubjiciat precibus de denegata jufh'tia porrectis, cum tamen judicem inferiorem non, uti oportet, prius requifiiffet, tamen fi hoe ex juris praefcripro ■ fe feciffe doceat & fupplendo reliquo adjiciat illud facramentum fe non confidere I jus aequum nancifci, ejerare queat judi- | cem inferiorem utpote de cujus imquo ' fibi animo non levem conceperit horro- \ rem , quod rogatus monitufque ofhcio j fuo fungi noluerit, idque ait omnes judices Cameraies adjirmavcre (f adhuc. 21. Placet tandem maximopere quod monet exempla, quibus quis in fupremo ifto tribunali admiffus ad perborrefcentice •jusjurandum, accuratè in fuos terminos coercenda fubjicitque hoe vulgo jam cog- j nitum eft , promittirque fe omnia ali- l quando in commentariis executurum , I quos ne invideat literato orbi, ejus he- 1 redes obnixe rogo, quin & a vivo pe-! tiilïem, ut fi me nunc in examinandis 1 fuis erraffe deprehendiffet, id pro liber-1 tate, quae inter ingenuos incorrupta effe! femper debet etiam amiciflimos, profiteatur, five vixifiem adhuc, five mortuus fuiffem, ubi in lucem prodibunt. Interea ex viri ciariffimi diciis adparet idem fibi quod mihi ftudium effe imo optimos judices Cameraies exemplis illis in omnis feculi memoriam dandis id ftudere, ut quantum fieri poteft, finesfuos non evagecur jusjurandum , de quo quaeritur. 22. Dabo & aliud, quod alius fummi foepe laudati tribunalis procurator nunc defunclus Dolerus olim a me Groningee laurea donatus Doétorum mihi communicavit. Porrexerat ipfe preces in caufa Ludivig Wilhelm von Ver eken contro Philip. Henricb von Vereken. At Decemhr. 168Ó. tulitfubnotationem Abgefchlagen. Quae autem denegandi caufa ? An aliqando accidit ,• ut non mala mente, fed, ut precatori confulat, ei neget fuperior magiftratus copiam jurisjurandi, cui fe obtulit? arg. I. 18.ff.de lib. & pQpum. I. 10. 2. ff. de bon. libert. Sed aliam denegandi caufam fuiffe, fequens libellus palam facit. C A P U T xxxiv. Aron admittitur ad perhorrefcentiae /acramentum, qui inde de pravo ergafe anima Judicis judicat, quod in alia lite contra eum pronuntiavit aut hanc protraxiffe vifus fuit. 1. Ï)Ubrica libelli iftius erat: Untertbdi- nigjle Supplicaüon und Bitte pro Admiffione ad Juramentum perhorrefcentiae, cum adj. fub Jitt. A. & B. In Sachen Ludïxigs Wilhelmen von Bereken contra Philip Henrich von Bereken Exhib. d.9,. Decembr. 1686. Nigrum autem: Hochrcürdigfter Chur-Fürjl, Römifcber Kdyferl. Majeft, Cammer--Richter, Gnddigfter Herr. Ein. Cbur-Fiirjll. Gnad. gibt Amnxald Herrn Ludwigs Wilhelmen von Bereken unterthdnigfl zu erkennen ,* Obwohl derfelbe auf am 27. Febr. 1684. ertheütes extrajudicia! Deeret. fub Ut. A. bey den Herren Untcr-Richter umb richtige brüderliche Abtheilung der Elterlicbeu Feudal Guter zu mehrmablen migeflanden, dmnocb derftlb bifz hiezu diefelve nit erlangen mögen,fondem vielmehr immittcljt mit b'öcbjler BeJlürtzung erfahren muffen, dafz höchjlgedacbter Ilcrr Unter-Richter bey einer am dutten Februarii 1685. bey hicjïgem bocbl'óbl. Kayferl. Cammer-Gericht übergegebenen unterthanigjlen Anzeig loco paritionis fub lit. B. in puncto mandati deExequendo ratione alimentorum hiebeykommend aufzdrïïcklick und dcutlich bat behaupten dörffen, die zivifcben ihme Principalen und feinem dltern Bruden. in Streit verjirender bey de Stikker Hemmersbach und Syndorff feyn notoriè feudal und Mannlehen, erfölglich der dltere auch nichtfchddigfeyn konne, daraus eine Zehrungs und Unterbats-Kbften, allcrmaffen die Feudiflen derglichcn alimenta in fubfidium ex feudo ! mafculino , in quo haótenus verfamur, I abgej'chlagcn , berzugeben. Weit auch ein jcder Unpafzionirter ber\hafz mit Handen greiffenkan, dafz vor 'felbigem Herren Unter-Richter im geringï JURAMENTO PER HOR RES CENTI^, &c; ni carituri, utpote quae delegan's mero cafu obvcnturae, cum tamen ordinariis debeantur tanquam fruóhis muneris fepènon gr-tis in eos conlati, ut multö facilius iili^ rejici queaöï de adventitio l.ucro, 1 quam hi de damno emergente certantes. i arg. /.. 4r. §, i. ff, de R. J. Unde & \ exempla tne noviffe, fcripli lib. i. cap. 22. n. 7- 6. Tabellionesjudicibusdelegatifveadjungi fojitis tam ex lege de dicafterio no/ïrolata, tit. 32. ibi; einen unpartbeyfchen Notarium zu adjungiren quam ex pactis pubhcis, Tbanfiict. Hag. anno 1662. rubr. Spec. Grav. der Oft-Fr. Ridderficbap. art. I 13. non fecus ac olim fele&os datofve I judices folo jurejurando refutari poffe, quis non cernit? docui id lib. 1. cap. 22. n. 6. docet & id Gail. 1. obfervat'. 33'. n, 17. quemfequitur Rulant. d. tractftlib. 4. cap. 14. n, 28. Ubi reftè tradit, eum, qui fuit adjunctus, quando reus telles . produxit, queat effe examinator, ubi a6tor teües fiftit. At in aliis negotijs ' veluti in appellatione' interponenda ta- I bel/ionem, quem fiunq mttrium dicimq*,' non habebimus loco duorum teftium , uti reciè tradit Hajo Conring. l obf. Af. 55- 44- 7. Item in univeifum omnes peritos alicujus artis quofque nonnulli arbitros juris appellant, arg. I. 9 /. IO, f. qui fatiftl. cog. Matth. Wcfenbec. ad tit. C. de recept, arbitr. n. 6. a judicibus aut magiftratibus dari folitos eodem praeterea I loco habebimus : quippe cum uno vel altero ejufmodi homine rejecio facilius ' ft alios invenire quam telles , adhaec i privati ipfi omnes fine ulla jurifdiclione . aut imperia damnique, ob refutationem emergentis argumentum nullum, uti-fcocl cap. 11. 5. dixi, proferre poffint, utexigium lucrum per illam abfuturum aequo \ animo ferre queant, quod ita invidiae&i odii ab eo contra quem prcnuntiant, exfpectandi exfortes maneant. Audiant non femel allegatum foepiufque pofthac allegandum Mandofium, q i in tract. de de higratitudine. cap. 71. fequentia fcribit. Jfti qui litibus tanquam quatuor ele- ! mentis confervantur ff nutriantur, ft judices fibi in omnibus morem non gerant, ad eorinn libitum kccmant, illos infcios, ineptos, rildes, mjttjjfcos, impies vocant; affirmant, proclamant, iivulgant. « 8. Non graventur ergo perborrefienlice facramento folo fe rejici Medici & Chyrurgi, de quibus & ego egi in traü. de Cadav: infipic. cap. 49. n. u\t% & porrö omnes periti, cum ob eafdcrhcaufas,ob I quas teftesrepellunturj declinari poffint! Rulant. d. lib. cap. 10. n. 7. Illis accenfendi interpretes, uti eidem auótori d. lib. 4. cap. 18. n. 10. bené fuit vifum; item calculatores, qui dati a magiftratu ad infniciendas mercatorum rationes, quos folo jurejurando rejici judicatumrefert Paul. TEmil. Verallus 9. decif. Rota Rom. 162. n. 2. ' 9. Agrimenfores nee hinc removendi; de quibus vide fis l. 7. /. 8. fin. reg^ & Rulant. d. L.cap. 20 per tot. neque etiam pictores, uti idem docet d. I. cap. 21. n. 7- & 8. aut architeéti & fabri cujiifcurique generis. Rulant. d. I. cap. 22. per tot. non quoque qui rei alicujus aeftimandae gratia dantvr a judicibus, five ut explorent facultates fidejufforum, d l.g.l. ïo. ƒ. de recept, arbitr. five ut alterius rei ! asflimationem ineant. Rulant. d. I. cap. I 24. per. tot. Horam autem omnium fententia nunquam tranfit inremjudicatam, etiamfi jurati fuerint: uti & in dicafterio judicavimus in fi. Quart. poft Barthol. 1685. in caufa Berent Berlago contraGerrit Peters Erben. ■ 10. Juris peritos, quos partium ihedios litigatorum quifque ternos eiigit ' quofque barbare impartiales vocant, nee hinc removere quidem neceffe, cum tan» quam ex compromiflö fumpti dicantur; Pact, Ofterbuf. art. 25. at compromillum ne fingi poteft, nifi ambo promittant fe veile ttare pronuntiato. /. 11. §. 4. ff. de recept, arbitr. Ait jus noflrum pubiicam tanquam excompromiffo; quaeparticula tanquam cum fictionis & improprietatis fit nota , uti ex aliis oftendit. Strauchius Lexic. partic. jur. lit. T. voc. Tanquam. n. 1. nos admonet verè non compromittere litigatores, qui afta ad fex patriae confultos curari petunt: nam ah'oquin contra eorum fententiam neque appellationis ad fuprema Imperii tribunalia neque Revifionis remedio uti poffent, quod tamen alternatim ipfis conceffum. d, art. 25. 11. Quemadmodum autem veri arbitri ex fuperveniente caufa reclè ejerantur, /. 32. §. 14. ff. de recept, arbitr. 1.3. C. eod. • ita non dubium eft, quin patria? confulti etiam folo jurejurando ob novam caufam antea ignoratam vel deineeps emergentem refutari poffint, uti è loco, ubi de Tranfmiffone Jctorum & JCtis in univerfitatibus docerttibus agemus, plenius exequemur : nam eos omnes non magis quam ovum ab ovo, ab antiquis judicibus feleélis diftare demonflratum S 3 dedi  j42 GERHARDI FELTMANNI, JC dedi w lib. a. de Titul. Honor. cap. n. n. 7. 12. Nee opineris aliud fentire Arnold. Vinnium de Jurijaict. cap. 10. n. 12. nam de fuae geneis, five Batavorum jureconfultis loquitur, qui tantum in confilium ,adhibentur nee de facto cognofcunt, quofque judex, a quo dati, non tenetur fequi. Chisc cunéta aliter fervantur, quod ad Germania? jureconfultosadtinet; nam a fententia ab iis concepta judicibus, non nifi ob magnam nullitatis caufam recedere non licet. d. art. 25. Pact. OJlerhuf. Vide & alia loca allegata lib. 1. cap. 19. n. 1. C a p u x XXXVIII. No?z adigendus perhorrefcens ad jusjurandum etiamfi fe ei offerat, ubi aliunde de cuufa fufpicionis confiat. 1. T> Ecurri non folere ad jusjurandumperAv horrefcentia nifi aliarumprobarionum inopia dixi lib. 1. cap. 3. n. ij. Gemina illis funt, quae Philip. 'I'ennagelius de decem. procejf. fcripta reliquit claff. 3. cap. 13. Porru fi aperte conjiet, inquit, ordinarium effe partialem , putarem decemi poffe procejjus etiam citra juramentum: atque ita a fummo tribunali Camerali judicatum memorat in caufa Halberftat. contra Gr'ónningen. 2. Etiamfi enim Judaeorum magiflri tum demum peccari contra praeceptum decalogi, quo profanatïo nominis divini ïnterdicitur, cenfeant, quando committitur horrendum illud blafphemiae genus,, quo fanétitas, poteftas, veritas, ciunitas fanétiiiimi numinis convicio profcinduntur, uti ex illorum libris demonftravit Seldenus lib. 2. de J. N. ff G. juxta difcipl. Ebreor. cap. 11. rectius tamen a Chriftianis doótoribus eo quoque extenditur, ut memores iimus illo nos prohiberi, ne temeré & ubi neceiïitas haut urget: Deum in teftem avocemus. c. etfii Chrijtus. x. de jurej. Joan. de Anania ad c. 43. x. de Simon. n. 6. 3. Ut ridendum fe praebeat Martin. Azpücueta a patria vulgo Navarrus dictus, quando torn. 2. part. 2. Decreti. cap. 12. num. I. eum tantummodo cenfet in illud praeceptum _ committere , qui per Deum aut male jurat aut bene juratum malè adimplet. Quantö reciius ivJartin. Bonacina Theol. & j. U. D. torn. 2. Tbcol. mor. dijp. 4. q. i.punct. 3. tradit! Jusjurandum non effe ex eo genere bonorum, qua funt perfehona, uti oratio, jejunium, ■ jed ex eo genere bonorum, quee bonafunt pofiitd necefjitate, ficut efi ufius medicina, quee folum prodejt neceffitate urgente. 4. Qjiamobrem & nos five fimpliciter quis fe offerat jurijurando perborrefcentice, quo caufam ab inferiore judicio avocari petit, five id faciat in fubfidium , fi fortè gravamina appellationis non fatis urgentia videantur & tamen haec ita comparata, ut ex iis adpareat gravatum effe fatis provocantem decreto judicum , quos rejicere cupit, recipimus appellationem nen exaéto illo jurejurando, utpote non neceffario: Pofterius accidk 17. Mart. 1683. in caufa Uden Hermans ff Conf. Appellanten contra Arent Aukes Appellaten. Adjice & aliud cap. 55. num. 12. & quod Oldenburgi evenit cap. 94. n. 8. 5. Prioris verö exempla jam fupra funt repraefentata cap. 17. nu. 3. ff cap. 22. n. 2. infi. Inter quae & referri meretur, quód cum patri matrique familias a famula, quod eam five ob proterviam I five ob fegnkiem objurgafihnt , dica apud Irenarcham-efiet fcripta, atque ita conftaret caufam effe planè injuftam, cur effent conjuges ad hunc in jus vocati, fubnotaverimus eorum precibus recipi appellationem neque neceffarium effe jusjurandum cui fe obtulerant. 18. Septembr. 1684.. in Langerichts-Sachen Anfon Warners propr. ff ux. nom. Appellanten contd Hefler Janffen ^ppellatinn. Idem 12. Mart. 1684. in landgerichts Sachen Zachar. Ellingrodts bausfrauwen contra, Frerkb Frerichs cenfuimus, quod appellato Judex inferior permififfet fupplere jurejurando ei, quod dixerat teftis unus & inimicus & qui dubitanter refponderat ad illud, de quo quaerebatur. 6. In tantum ilta veriffima quis meritö credat, ut & judex inferior, quem aétoradivit, ab eo rejici poffit, etiamfi non juravcrit, cum tamen fe ei rei obtuliffef. quid enim fi reus ab illo cautionem flagitaverit pro litis fumptibus & aélor paratus fuerit hypothecae conftituere agcllum ditioni judicis fubditum? Si diBcikm fe praebeat judexinre, quae plerumqueper calumniam patitur , & tarnen nunquam apud nos tranfmittitur, reufque defideret dari fidejuffores eo colore , quod aftor fit obaeratus, idque huic injungat judex, quid aliud quam triftem totius litis exitum fperare poteft actor ? 7. Sup.  0« JURAMENTO PEMORRESCENTLÊ, &c. j^j 7. ouppucat is ergo jupcnori tribuna* h pro decernendis ex capite appellationis ff oblati juramenti perborrefcentice plenis prcceffimus, tulitque /itbnotationem Sind die l geivöbnlkhe Appel[lation-procefluserkant: id etc placere recipi ordinariam appellationem. 28. Febr. 1693. in caufa Philip Froons Appellanten, contra Weytrt Floyer Appellaten. 8. illud _ quidem non ambigebatur appellantem jufta ratione impelliad ejerandum judicium inferius. At quia & alias datis erat gravatus, ei ordinario remedio maluimus confulere, quam ei deferre jusjurandum perborrefcentice, quod effe extraordinarium dicla fubnotatio indicat: ceifat autem extraordinarium , quando ordinarium adeft. /. 16. j], de minorib. 9. Quae regula vel eo 'magis hic locum mvemebat, quod interlocutio judi- j cis inferioris arbitrio mdiore corrigenda. & aclor a faüsdationis onere, quod ei inferior judex injunxerat, in hoe argumento , ubi pro expenfis litis cavendum erat, levandus effet, & ita tota caufa non minus per appellationem quam per ejerationem ad fuperius judicium devolvi contingeret. c 59. x. de appellat. Sigifm. Saccia de Appellat, queeft.. 17. limit. 47. tnembr. 3. n. 1. ff ftqq. 10. Fuk&, qui cum gravamina duodecim, ob quae petebat recipi appellationem, allegaffet, tertio decimo loco adjecit, quod Ui nece/ib fuerit, paratus eflètjurandum perberreftentics, hoe opufculum meurn citms, folvere pro ratione allegans adverfariam gratis litigare immunem nempe a fportulis effe plerofque judices illius effe neceffarios, at non putaret illo facramento opus effe, tamen caufae fuae non fidens petebat acta curari ad exteros JCtos, Ex Helmaeftadienfmm itaque decreto, apud nos 26. Mart. ■ J695. promulgato ; Werden geftalten \ Sachen nacb die proceffus appellatorii erkant. id eft ob circumftantias recepta ordinaria fuit appeliatio : quam & nos , non negaffemus, ut ftultus fuerit, qui cum fine jaclura temporis fumptuum id impettare a nobis potuiffet, maluerit 5 alios adhibeti difceptatores. arg. (J. 6. j Inft. quod cum eo qiii in aliena pot. ] 11. ConfideravVtaus ifta' omnia 12. } Mart. 1684. in caufa ^ob. Frid. Polman , Impetranten contra Egge Ubèen Impetra- } ten: cum enim nobis ceu judicibus ex 1 aliis litibus conteftaret, non unam impetranti vel aètori cum dynafta Ryshemienfi tune ratione violatae ab illo jurifdiclionis intercedere controverfiam, & inde inter illos natam fuifle inimicitiam, ideoque hanc pro fatis jufta fufpicionis caufa, ob quam fufpectum poterat dici judicium Ryshemienfe haberi quidem placuetec per tradita lib. 1. c. 5. n. 30. C A P U T XXXfX. Aliquando ubi jufta videturfufpicionis caufa probata volens tamen jurare audlendus eft. I. QEd quia Polmannus, in lite, de qua O locuti cap. prceced. nu. uit. non modö fpontèJ'e obtulerat jurijurando perhorrefcentia verum & imzitiïfet, ut ad id praeftandum admitteretur , nee iniquè hoe vidererur petere, ne fortè ab adverfario deinde ipfi exceptio non fundatae jurifdiclionis dicafterii fuperioris objiceretur , ideoque eum fivimus jurare: nam "uerecunda cogitatio ejus, qui lites execratur , non erat vituperanda, uti Ulpianus ait in l. 4- §• 1. jf. de alienat. jud. mut. caufa fafta. 2. Dubitare & nobis licuit, an Polmannus rigidae philofophiae amans verè perhorrefceret laudatumdynaftam, praefertim cum is non ipfe caufas cognofcetet, fed alteri mandaffet fuam jurifdictionem neque de lite, quam habebat cum dynafta, fed cum alio ageretur : juamvis enim dynafta ut toparcha, qui rernaculè Gerichts-Herr, quae vox Jurifdiitionis dominum notat, dicitur, teneatur quafi ex deliclo, fi malè is, cui mandavit jurifdiclionem , judicaverit, deoque mandans mulcfari queat, uti •ebus duabus judicatis exornat Bacquet. les Drotis de Juftice ebap. 7. n. 21. 3. Potuit nihilominus Juftitia caufa? uae confifus Polmannus credere, quod ifque eo proceifura 'eifet inimicitia dyïaftae, ut in re, unde nullum huic erat :xfpeclandum lucrum , ipfi effet malus nemor iftius, quod Plato in Timeo dixit; c**flï éstwv xétlt Cum itaque de aninoPoInanni ambigeremus , commodiffimum ïobis vifum, id arripere, quo res, de jua quaerebatur, magis valeret quam ïullius momenti deinde argui poflet. arg. . 12. jf. de reh. dub, C A-  144- GERH'ARDI P E L T M A N K I, J. G C A P ü T XL. Sententia auctoris qui de fummo tribunali Vifmarknfi fcripfit examina tur ff eftenditur contra Mevium ibi noflrum jus~ jurandum tien ejfe incogr.itum, olim- , que in fupremo Imperii dicafterio Camerali ufurpatum obiter ex Gylmanno indkatur. i. ' ALias ubi Judices fuperiores de ea re funt probè edoóti juftamadeffeapud perhorrefcentem caufam, cur inferiores ceu fufpectos queat recufare, non ab eo exïgitur jusjurandum licet fe htiic obtuJerit, uti & Joachim Ohriftian Koch tribunalis Vifmarienfis Adfeffor in opufculo de fundanda ejus jurifdfétione edito part. i. cap. i. §. 23. docet. Vcrbaintegra lubet tranferibcre, ut ex iis leótori manifeftum fiat, vix tutum ede fidem haberi Mevio uünn noltri jurisjurandi k fummo dicafterio Vifmarienfipropellenti I & generaliter id damnanti, uti aperii lib. 1. cap. 4.n. 29. ff fcqq. ubi illum re-1 futavi. 2. Sic autem fatur laudatus Koch. In- cidere tamen po [funt cafus, qui plane removent judicis alicujus cognitioncm ff melius nonnunquam confulitur fupplicanti, quhm per Promotoriales aut Refcripta jurifdiclionem judicis excitantia. Hoe fit borrido Ulo juramento Perborrefcentice, cujus fiedes c. iï, §. cum verö. de refcript. in 6. Et hoe juramentum in Camera admiftum Mynfingerus teftatur 3. obf. 58 ff anno 1657. 7. Jul. idem praftitum. V. Blum. P. C. c. 37. 20. Sic ad oblationem juramenti hujus appeliatio omi(fo medio judice concefta. V.' Roding. Pand. Cam. tit. 15. Adde Rofenthal. de Feud. e. 12. concl. 4. n. 63. Requiritur autem 1. ut fit aitor, qui illo fie obligare velit. 2. quod alio modo non poffit juvari pars leefia. 3. ut probabiles ff rationabiles caufce adfint, ob quas aftor fugit, fufpectus exiftat, ff hce fimiplenè probata effe debent, quod etiam Pacianus alias contrarius largitur de Prob. 1, 2. c. 46. num. 108. 4. ut lis nondum ccepta fit. V. Mev. p. 6. D. 71. Fiji autem comrnunücr put ent Gailium hoe juramentum non admittere, Gail. 1. O. 28. n. 3. fiubdubito tarnen, anille, ubi alias nunquam de requifitü hujus juramenti egit, id exdufum voluerit, quamvis id videatur , cum Felinum allegat, fed ba>c videtur faltem mens Gailii, quod non fubinde juramento adfierturus , fe non fperare juftitiam , audiendus fit fine caufce alhgatione ff Gailius principaliter agit de cafu prstraÜct vel cenegatce jujlitice. Forte autem Gailii ttmpore cafus non exftilit, uti videtur fentire 'Fennagelius. Aut olim alia mens Senatus fint, quee mutata fortè poftquam obiit Gailius anno 1587. Reperii enim apud Gylmannum torn. 4. voc. Juramentum. de bis dijputatum effe in caufa Bilaw contra B. Novijfmè fianè admiffus ad hoe juramentum in Camera fupplicans. Anno 1661. 27. Sept. V. Blum. £>t\p,pA. Cam. p. nu 720. Et quando judici ut judici de defiperatione juftitice confequendce verqfimilter conftat juramentum hoe omnino obti-net, V. Blum. P. C. 37. n. 19. Sanè ubi caufce, quee alias juramento perhorrefem') tice locum faciunt,• notorice fiunt } legimus ' cautè Cameram etiam citra hoe juramen\ tum proceffus decrevijfe. Ita faüum in I caufa Halberflat contra Gronnigen. 1590. : 27. Aug. V. Tcnnag. Uaóienus is auüor. 3. Qiiod fi nullus facramenti noftri apud Vifinarienfes fupremos judices effet ufus, quis credat laudatum au&orem, cum de fundanda. ejus tribunalis juxifdic- ; üone agit, tam multa de illo jurejuranda congeffiffe, quin potius inde inferre licet, id ibi invenire locum, quod Plurima allegaverit de praxi tribunalis Imperii, cui Camera nomen ad quam Vifmariae fe componunt> ubi lex de dicafterio fuo per Suecorum monarcham fata filet, non fecus ac ad alias Imperii conftituüones Tribunah - Ordnung. part. 3. tit. 11. §. 9. 4. Quamquam multa fint, in quibus laudato Adfeffori non adfentior: nam primo erroribus aliis Mevii ducitur, quando putat noflrum jusjurandum in folo aótore locum invenire, quod proxi-mè fequenti capite refellam , quodque caufa horroris faltem J'emiplenb debeat effe probata. Atqui haje fcepè ita comparata, ut ncmini nifi perhorrefcenti cognita, vel ut is fine periculo maximo illam vulgare non audeat? Vide fupra c. 29. ti. 9. Hoe utique cafu non alio modo poteft juvari pars laefa & fic fatis fit ei, quod loco fecundo requirit. Concedo probabiles & rationabiles debere adeffe caufas, quod tertio defiderat, fed, 1 eas ex folo ejerantis animo nifi metia Imur , non jurabitur, quod tamen vult & quidem rectè vult, etiamfi perperam fedem hujus facramenti, quo judex rejicitur,  m.JURAMENTO PERHQR&ESCENTLÊ, Sec. Hf Citur, ponat in d. c. 11. §. cum verb de \ rtjeript. in 6. uti jam fupra demonftravi cap. 28. n. 3. Aginir enim ibi de loco ' non tuto&adver/anïpotentia, quae caufae ambae ,' cum aliter probari polfint, Utpote a facïo extra perhorrefcentem pofito pendenfes, eafque hic audeat palam proferrei probabiliter de illis fuperiori judici debet conftare. Tandem quod tradit A'tem nondum debere eife coeptam, id quoque ligillatim poftea examinabitnus & jam refutavi fupra cap. 1.9. 20, óf 21. 5. Qtiae pofro ex Adriano Gylmanno' refert, ea quidem exftant Symphorem. torn. 4. at fub rubrica de Juramento queedam mifcellanea. Locum integrum huk rei fervientem adferibam, ut adpareat illam nomine fui a multo tempore fuiffe infignitam. Juramentum perhorrefcentia, inrit Gilmannus, an deferri poffit in caufa aenegata juftitice, ita ut jurare poffit aclor, fe non confidere juftitiam coram ia ii judice impetrare? Mynftng. dicit quod fic. 3. obf. 58. Gail. 1. obf. 18. n. 3. quod non. Et alias allegatur prcejudicium per Mynftng. in caufa Schlegelmilcb contra Henneberg'. Vide vota DD. in caufa Bilaiv contra B. Appellationis , ubi difiputatum. Hacfenus Gylmannus. 5. Ait difiputatum. Accidit id dubio proeul, quod pars judicum traherent jus- ': prandum noftrum ad cafumdenegataeju{titiae, in quo illud non tolerandum, licet ipfe Gyhrmnnas ifta mifceat &multis ahis Cfficus is error fit; ut jusjurandum noftrum appellent juftitice denegata; quod & poftea iterum refutabo & jamrefutavi cap. 33. n. 12. C A P U T XLI. Non fiolis actoribus fied êf reis jurejurando perhorrefcentiae uti datur. 1. ÏUbet hic examinare difputationem di inauguralem, quam Chriftophorus Goclenius ad d. 6. Decembr. 1687. Rinteh'i _ pro vummis honoribus obtinendis habuit. ^ Theorema ejus iv. cum novae difquifitionj locum faciat, integrum referre è re vifum , fequentia autem loquitur. Juramentum perborrefcentice , quo quis non levi fed graviffimo juftis de caufis, quas vel probare non poteft vel non 'audet, fecum concept0 horrore jurat fie non fiperart èr.mtqio vel inferiore judice jufta confecutu- rum, in fiolo attore non autem reo locum $ habet, nee poft litem cceptam, multo minus ' in executione admittitur. 2. Exegefis mox fubjicitur his verbis, Prius pat et, quia actor bonte fpei caufam ejerans hoe facit ad declinandam primam injfantiam, quod reus opus non habet, utpote exceptione judicis fufpefti, qua tarnen non evertitur prima injtantia, fatis tutus fit, cum ipfi petenti alius adjungatur judex vel arbiter per J, 16. C. de judic. 3. Unde evenerit, quod vir amph'ffimus olim difcipulus meus amiciffimus & civitatis Rintelii Cof. nunc contrarium ei, quod in tuendo hocopufculomecum fponlit, fuit enim inter difputantes quar1 tus , amplexus fit, miratus initio fui, i poftea autem mirari defii, cum facilè praefumendum fit eum aucloritate Mevii i fuiffe permotum, ut alia nunc ipfi mens f fedeat. 4. At illi fatis refponfum credit orbïs literatus a magni merito fuo apüd Germanos juris cum publici tum privati an- I tiftite Sam. Stryckio ; Cujus verba ex Introd. ad Prax. for. cap. 9. §. 17. non 1 abs re erit hic commemorate. Aliter tarnen , inquit, de juramento perhorrefcentia fientit Mevius p. 6. decif. 7r. qui putat (1) foli aÜori hoe remedium cempetere, reo autem fufpecti judicis exceptione utendum effe. (2) rationabiles caufas effe exprlmendas, ob quas judex fiifpectus jit, folum verö juramentum non fiujficere. Verum ad primum refpondeo, quamvis textus in d. c. 11. de refcript in 6. pariter tantum de ac* iore loquatur,. non tamen reo denegandum quod actori conceffam 1. non debet. 41. fi\ de R J. c. 34. de R. J. in 6. cum ipfiui partes lange favorabiliores. 1. favorabiliores 125 ff. eod. Alterum quod adtinet iel | juri non convenit: folam enim timoris allegationem defiderat Pontifex, de catero autem juramento fidem habet. Sane inter dum aliquis vix audet fufpicionis caufam allegare , cui tamen per boe juramentum fiuccur-. ritur merito. Feitman. d. difp. 1. c. 4. n. 29. Ad rationes quas idem Dn. Mevius p. 2. decif. 154. habet refpondit Feitman, d. D. c. 4. n. 29. Hactenus laudatus Stryck. 5. Nodum, quem habet illa eXegefis porró luftremus. Ait aètorem ejeran-^ tem compendium facere pnvadsinftantice. Quid fi malit domi caufam prius inftrui totam? quod fanè minore fumptu & citus in judicio inferiore fiet. Unde & videmus non raró a fuperiore tribunali petere vel ipfos aótores, uti exempla varia agn Marcani a me relata oftendunt, T ur  t46 GERHARDI FELTMANNIjJ*C C A P V T XLIt Admittitur ad jusjurandum perhorrefcens judicem inferiorem , etiamfi hic ei rei intercedat, I. INtereffe inferiorum judicum, ne ab ipfis caufae ex capiteperhorrefcentia avocentur aut ipfis praeteritis mox Jites ad fuperius tribunal devolvautur dixi fupra cap. 30.n. 9. 11. ff feq. Aft. ejus rei nullam habere rationem repraefentavi lib. 1. cap. 4. n. 33. Unde cum quis judicem inferiorem a dynafta conftitutum in dicafterio noftro ejerare cuperet & mandans dynafta intcrceffionem faceret atque allegaret ea ratione breyi totam fuam jurifdiótlonem peffumdatam iri nulliufqne momenti fore i nihilominus tamen perhorrefcens fuit admiflus ad jusjurandum noftrum non modo in lite, cujus fupra memini cap. 38. n. 11. fed & in alii 83. Ocltobr. 1685- ™ caufa ff. F. Polman, actor is contra Rudolpb. Uhden reum, ita, ut, poftqnam illejuraverat, quemadmodum in lite S. Q. fokt» mandatam de JoU vendo contra hunc obtinuerit* 3. Ratio iftius rei eft in promptu:qui enim fe offert facramento perhor reficentitt contra judicem inferiorem, apud quem alias' debuiüet litigare , eum jure fibi moribus noftris conceifo utatur, nemini facit injuriam. I. 13. §. 1. ff. de injur. Damni autem non aliter ratio habetut quam ft injuria datum. I. 5. §. i.ff.ad L. Aquil. %. 2. In ft. eod. Non magis itaque ejerans, qui horrore compulfus rejicit judicem, ne fibi iniquum jus dicat, tenebitur ei, quam is qui mem duftus ne ignis ad fe perveniret, vicinas aedes intercidit. I. 49. §. i.ff. d. 1.1. 3. §. 7. de incend. ruind, naufr. I. 7. 4. ff. quod vi aut dam. Vel falictum maturum, ita ne ftirpes laederet, decerpferit. I. 27. §. 25. ff', ad L. Aquil, C A* ut in locum judicis 3 quem perhorrefcunt, alius ftvmciatur. 6. Pergit dicere rerum non opus habere, ut fcilicet inferiore judicio omiffo, mox in fuperiore conveniatur , proeul dubio hac ratione, quod fugiens in jure noftro appelletur ejufque interfit non nimis citö condemnari, neque ergo neceffe habeat feftinare in re, quae ejus damno ceffura. Fateor fic vitam trudere plerofque mortales. Verum enimverö lubet quaerere, an digrii fint ut commqdo primi fori fruantur, qui confeientia pravae caufae nil tamen ftudent, quam eam trahere? Non dixeris. arg. I. 37./. i de minorib. % I 7. Contra an hon verum eft, in jusl vocatum, fi bonae fuae caufae certam ha- ] beat confeientiam, id folum cupere, ut quam celerrimè ad finem perducatur : quod tune fanè fiet, fi apud fuperiores j judices praeteritis inferioribus, quos perhorrefcit, difceptetur. Quin & hoe, fi frugi fint homines , etiam optabunt , | quando de juftitia caufae fuae dubitant rati melius fibi confulere, fi minore cum tae- 1 dio & impenfa perfpectam fibi illam ha- I berepofünt? / 8. Ad alterum quafi exceptione fu- | fpecli judicis reus fatis tutus fit, refpon-1 dit pro me laudatus Stryckius & refpon-1 di ipfe antea centies in toto opufculo, \ oftenduntque centum, quae adtuli ia illo | exempla, reo aequè licere, rejeciro per i noftrum jusjurandum inferiore judice, mox provocare ad fuperiorem. / 9. Nee tarnen, hifi id velit, fic ex- I cidet beneficio primi fori, fed & arg. d* I l. 16. C de judic. quae fruftra ceu nqbif- \ cum pugnans allegatur, quia ejeratio & I recufatio haéïenus paria habenturj poftulare poterit ut vel judici ex rato adjungungatur' arbiter aut in illius locum alius fubftituatur: nam de utroque qccurret exemplum hos noftros labores inveftiganti. I 10. I.ocavi autem eos in re propofita lubens Jaetufque amiciffimo Goclenio, quem fi hoe paéio iterum in partes meas traxerim, tune illorum me jam precium fuiffe gaudebo. Quod fi vero putetnon me fecuiffe omnes nodos, uti oportet * monitus meliora fequar: nee enim unquam optavi, ut mei difcipuli fe mihi manciparent, verum cuivis de argumentis varüs nova ratione a me tra&atis fentïendi libertatem fibi fervarent, femper tamen memores effent, quod adpeenitendum properat, citb qui judicat: uti Pufelius Svrus monet.  öe JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, &c. H7 C A ? u T XLü# Adverfarii neceffarius vel collega Ji fit judex an fufpeèlus dici vel faltem jurejurando perhorrefcentiae refutari pofiit? X. DEfinitio lib. i. cap. s, n. i. tradita firmiflimum nobis praebet argumentum, eum, qui ut teftis jure rejicitur, etiam poffe recufari ut judicem : idque nominatim fancitum Ordinat. jud. Ccejar. Imperial. aul. tit. i. §. 19. Tulden. ad tit. C. de judic. n. 5. Saluberrimè ergo lex lata apud "Batavos 24. Mart. 1602. ut adfeffores fupremae curise fufpcii queant argui, fi alïcai /rngantium intra fextum graduni adfinitatis vel intra decimum confanguinitatis fint conjuncfi. 2. Qua lege & id continetur, ne Jocum habeat ii aétor & reus pari necellitudine judicem tangant : quod optima conteftat ratione relata a Tryphonino in l. 67. §. 1. ff. de V. S. Amplius & illud ifta lege apud Hollandos ftatutum fpontè etiam non monitum ob ejufmodi caufam fe abftinere & tribunali difcedere debere ; quod poftremum & fancitum. d. Ordin. jud. Ccef. §. 19. & lege de dicafterio Frifiae Orientalis lata. OJt-Friefcb. Hofg. Ordn. tit. 4. uit. 3. Quantö magis ergo fi tibi cum ejufmodi adfmibus aut propinquis judiciis eontroverfia aut jurgium eft, hunc rejicere poteris perborrefcentice jurejurando? arg. I. er. ƒ. de R. f. Sic cum quis allegaret adverfarii quondam conjugem ex qua hUürrj tulitfuperftitem, fuifle judicis confobrinam, etiam ex hac ratione eum ad illud admifimus. 18. April. 1692. in caufa Scintittert Hayen propr. ef fratr. nom. contra Doet. Johan Freytag cff Conf. Quanquam id ejeranti poftea non profuerit, quod nimis fero nofbrum remedium arripu'vffet, uti alibi dicemus. 4. Quid ü autem duo fint judices uti & apud nos Satrapa & Amptmannus & cum hujus privigrae marito tibi lis fit, an totum judicium veluti fufpeclum recufare litemque adverfario in fuperiore judicio movere poteris ? Anteceffores noftri precibus fubnotarunt,- Als anberc nicht gehorig abgefcblagen. id eft; negan pojlulatum utpote non noftri fori. Hajc Coming, olim vicarius praefes. 2. obfirvat. 48. 5. Si quaeras an juriiurando perborrefcentice non foret Jocus dandus idem ajam quod lib. r. cap. 5. n. 16. dixi, in caufa j us efle poli tum. Nam fi ab Amptmanno filii loco habeat adverfarium, & Satrapa fit vir militaris, qualis erat Ailva de quo agebatur, aut alias pendeat ab ore Amptmanni vel hujus favore egeat & hic uti tune Bacho WiardaapudPrincipem, cui & erat ab arcanis & confiliis, gratiofus fit, non invitus illud largiar, negabo autem, fi Ammannus patrocinio potius Satrapae indigeat, vel fi j vat. 48. j 5. Si quaeras an juriiurando perhorref1 centice non foret Jocus dandus idem ajam quod lib. r. cap. 5. n. 16. dixi, in caufa j us efle poli tum. Nam fi ab Amptmanno filii loco habeat adverfarium, & Satrapa fit vir militaris, qualis erat Ailva de quo agebatur, aut alias pendeat ab ore Amptmanni vel hujus favore egeat & hic uti tune Bacho WiardaapudPrincipem, cui & erat ab arcanis & confijliis, gratiofus fit, non invitus illud lar! giar, negabo autem, fi Ammannus patj rocinio potius Satrapae indigeat, vel fi I inter duos collegas amrulatio fit, & alter \ alteri nulla in re concedat. | 6. Qua diftinclione eapropter quoque | reélè udmur, fi plures fmt collegae quam Iduo, mi in fuperioribus tribumüibns . ■ de quibus loquor d. n. 16. accidit. Unde I cum Lutgerus Afchenbergiusfuopupilloirumque nomine in lite, quae etiamnum in fupremo Imperii judicio Gzmeralihaeret, dicafterium Frifiae Orientalis fufpectum diceret, quod Uunico Mannin,«a Kniphufius familiariflimé cum collegis fuis ageret, prius inquirebatur an effet is adfeffor: & cum deinde verum non effe conftitiffet , quod in Proteftatione junitis rationibus cjf caufis. Aitor. n. 30. allegaverat, merito nil obtinuit. 7. Langlaeo , quem & ibi nernoravi non infigniter adftipulatur Solorzanus lib. 4.. de jure Indiar. cap. 4. n. 89. quin radici ipfi fecurim admovet, quafi collega in caufa collegae non poffit effe ju- 1 dex, quod par in parem non habeat imperium. I 4-.fi.de recept, arbitr, At adfeffor lite pulfatus id allegaverït, fanë adverfario id objieienti, ille dieet detuo non de alieno jure docere debes: l. 5, pr. ff. fi ufusfr. pet. & quod ad te adtinet liberum judicium habeo. arg. I. 4. §. 7'ff-fi fiervit. vind. 8. Deinde falfmn eft unum alterumve adfeflbrem feorfim confideratum pofle dicere, fe reliquis non fufpectis efle parent: quia aliud funt finguli, aliud univerfi. arg.-U 7.$. i.ff..qiiedcujvfq.iiniv. quin etiamfi omnes praeter unum ftifpeóti effent, is folus erit fuperior, caeteri verö ratione litium, quas habent, inferiores dicendi. arg. d. I. 7. §. 2. 9. Ut fufpeétos probet autem collegas , ait, non fatis liberum judicium inter focios .& collegas reddi poffe videri, 1 quod focietas quaedam fraternitas fit. I, T 2 63,  148 GERHARDI F E L T M A N N I, JG °"3' P'-ff Pr0 focio> Sic ita.' An non venit in mentem, quod Ibepè. —fratrum quoque gratia rara ? Appellant fe collega? multis inlocispraefertim apud Germanos vernacula fualingua fratres & apud Belgas Confratres: fordet enim uiris fcilicet polcicis collega appeliatio, utpote hominum de fchola luf que llmllium propria; at non aliam ob caufam illud fit, quam quod dignitate pare: ejufdemque poteflatis. I. 173. pr. jf. di V. V. Goddae. ai l. 85. ff eod. nu. 2 Unde veteribus omnia paria fratres ó* forores dicebantur, uti docui lib. 2. d Titul. bonor. cap. 17. n. 0. 10. Pergit timeri poffe, ne mutu diffimulatione fe alter alteri indulgentio res praeftent. Refpondeo iterum ii causa jus profitum: fccpè enim accidcn ut in coüegiis imperiti majorem facian nnmerum, qui odio acerbiffimo paucio res bonos & cruditos profeqv;untur, quem admodum jam olim Durandi & Alcia ti teftimonio fultus fcripfi in lib. de Cadav infpic. cap. 41. n. 5. V/ereri ergo non debes, fi cum his tibi fit eontroverfia, illi praetcr aequum & bonum quid contra te ftatuant. n. Amplius ajo, etiamfi nulla animorum diffenlio fit inter collegas, tamei non rarö evenit, ut, ne in collegae eau fa huic caeteri, cum deminutione exiftimationis propria? plus aequö indulgere videantur, difficiliores fe illi quam aliis litigatoribus praebeant. Vid. c. pen. & lilt. (lift. 90. Ut fi non aliam rationem habcas ab arfto amicitiae fcedere, quoc quemvis judicem fufpeótum facit, fortaf. fis depromptam, non eris audiendu: cum exceptione fafpecli judicis, minimè autem repcllendus, fi in mero tuc horrore te fundaveris & jurijurando noftro te obtuleris. C a v v t XLIV. Amore faucius judex ejerari potejt, 1. ILlos autem, qui fe ideo fratres fororefque appellant, quod magis fe quam eos, qui fibi tam propinquo fanguine, cujus neceffitudinem illa nomina notant, jun£ti, ament, quin non modo rejici poffint jurijurando perhorrefcentia fed & ut fufpecli recufari, doótum nobis lib. 1. cap. 5. n. 8. & hoe eft, quod Rebuff. ad conftititfg Gail. tit. de recufat. art. 9. n 36. Emman. Barbofa ad Ordinat. regni Pufitan. lib. 5. tit. so.fcribunt, recufari poffe judicem , fi hixuriofus fit juvenis, in caufa pulcherrima? mulieris. I 2. Per luxuriofum autem intelligunt i | in libidinem & venerem propenfum ac • alias vera verbi fignificatione notet prodigum, at uti Feftus de V. S. ait, in re :' familiari foJutum. Quomodo &accipien1 dum, quod in l. 15 ff. de cur at. fwjqf» & aliis extra min. dand. dicitur, etiam .mulieri luxuriosè viventi curatorem daï \ ri, licet vulgus id trahat, & quidem I pari imperitia latinae linguae, ad merei trkem aut libidini deditam foeminam: -'. quos bené jam olim refutarunt Guil. t 1 Eorner. 2. felelt. 5. Paul. Montan. de : 1 Tittel, cap. 28. n. 52. & Joan. a Sande* : j Probib. rer. alienat. cap 2. num. 2 & ■\fq- - 1 3. Adeo ut luxuriosè vivens muiier - I fit Paulo JL'to in d. I. rj. ea, qua? pa&/ rimonii fui eft decoétrix, quam & noftra tes Opkoockjlcr vccant , & ne per canem platanumque Socratis quidem ju raverim Gallorum Cctjuette, cujus voca- ibuli uti & plurimorum aliorum, quibus \ utuntur, ignorant ipfi originem, inde 1 j defcendere : facilis enim defcenfus eft • a luxurie & curiosa incuria ad libi| dincm & amoris certamina foepe feI ria. j 4. Sed ut ad judicem revertamur. Dicat quis, fint apud Gallos Lufitanofque, \ de quibus n. 1. citati au£tores agunt, ju: dices in libidinem proni, nil tale tamen ■ novere Germani juxta Belgae, fanctiuf; que apud Oceanum noflrum vivitur ? Unde nifi alia adfint indicia propenfi in fecminam litigantem amoris, nequidem judicem facramento poteris eo [colore , quod amator foleat judex effemulierum? Eateor ftultiffimum forc litigatorem, qui ejufmodi rationem exprefferit, meliufque fibi confulturum, fi eum ideo judicem alias fuum perhorrfcat, nil aliud alleget, nifi quod affirmatè horrorem fuum te/tan' cupiat ex caufis fibi foli Dcoque perfpeétis: adeo ut & in hac re ufu veniat, expreffa nocere, non expreflanon nocere. I. 95. ff. de Reg. Jur. 5. Interea autem nemo opinetur, ac fi planè vanus effet ejufmodi timor, ob I quem nullus mortalium, fi menti fuae j confultum ire cupiat, fe juriijurando ' noftro offerre debeat: quis enim neget ! cum caeteris vitiis, quae tam libenter ab » ex-  de JURAMENTO PERHORRESCENTI^, &c. ï49 extcns adoptamus, id quoque ad nos ferpfiffe, ut mulei pulchrum efle putent adfeétari atque appellate non modo virgines & viduas fed & alienas matresfamilias? Quod fi itaque judex ejufmodi rei infamaros ac certum lit, eum nullo diicrimjfle honeftas foeminas viétimafque publicarum libidinum, quarum artes ex peregrinatione didieit aliquando habuifle atque ne homo de fehola & Gallicè un pedant dicatur, hoe itudeat, ut multo fuo merito appelletur an galant bomme & tu_ deprehenderis eum cupiditatis oculis infpicere praeftanti corpore adverfariam tuam indeque perculfusgraviiïïmo horrore fufpiceris, huic eum faventiorem fore quam tibi, fi eum ejerare defideres, eris audiendus, quod animi motum tibi vultus judicis prodiderit. arg. I. is- i. jf- de offic- prcef. 6. Idem dicendum exiftimo , ü h'cito amore judex non modo erga adverfariaw «ram fed & erga adverfarii filiam aliamve propinquam ,• nam amor folet mifcere fas & nefas /. 2, §. 24. ff. de. O. J. ubi vide fis nojlra in comment. n. 12. Fratres a pueliis amatores fuiffe nuncupatos difcimus ex Propertio 2. Eleg. 14- Qiium tibi nee frater , nee fit tibi filius idlus, Frater ego & tibi film filius unus 'go. Amica & vocabatur!foror. Petron. Satyr, concüio tibi juvenis fiorcrem. C a p u t XLV. Si judex cenfeffor cjf collufior fit adverfarii. 1. "D Efert Gerard. Maynardus 1. decif. 80. ja- n. 6. olim anno 1594. Tholofie judicatum fuiffe judicem , vel adfeflbrem recufari poffe veluti fufpeftum in caufa ejus, cum quo five chartis piótis five alea ludcre folitus eft: licet enim verum fit quod per ludum non tantum cum nobiliflSmi temporis jaftura perdantur bona , rixseque ac difcordiae aliaque graviora mala inde oriantur, utifcripfi ad LL. milit. Belg. fced. art. 73. lit. f. n. 4- 6? feq. tamen non minus verum eft, eundem ludum frequenter iteratum effe medium, quo amicitiae inter pares tan- 1 tum incrementi capiunt, ut vix aliaefirmiores & magis conteftantes. 2. Hinc non fruftra vemaculè SpkU brüder , quafi lufores fratres diceres , appellantur: quod & de fut fectüi moribus prodidit Ammian. Marcellinus lib. 28. Hijior. bocfatendum eft, inquiens, quod cum omnes amicitice Romce tepefcant, alearice fola quafi gloriofis quctfltce fudoribus Jbciales fiunt, & effectu nimio firmitate cennexce. Unde quidam ex his gregibus inveniuntur ita concordes , ut quis illos exifiimet fratres. 3. Allegat hunc locum Automn. en fa conference du droit Franccis avec le Rq. main. ad l. 16. C. de judic. at eum debet l Maynardo in not. d. decifi. 80. Ut. a. Interea fciendum eft, quod quamvis inter coj/uibres magna animorum conjunélio ' conciliecur,, adeo ut fi qui inter illos fine, qui nulli parcere & in cunclos cenforiam virguhm ftringere foliti, de altero tamen alter bené apud ahos fi non fentiat, fidtem Joquatur quin & alterius partibus, fi lites habeat, haut defit. 4. Quod poftremum fi probare poffis & audeas, jufta erit tua allegatk», fi judicem in caufa colluforis veluti fufpectum recufaveris. Idem dicendum exiftimq, fi non modo collufor, fed & quotidianus fere compranfor fit tui adverfarii. Sed fi haec quidem acceperis, fidem autem de iis fuperiori magiftratui facere nequeas aut vitandi majoris mali ab irato inferiore judice inde exfpeótandi gratia palam proferre non audeas & tamen illarum rerum confeientiam habeas, non verearis ad jusjurandum noftrum provocare. 5. A quo abftinebis autem, fi abfque ulla inde contracla familiaritate, alter cum altero afiïdue ludat, uti accidit apud Gallos & Italos etiamque nunc Dii meHus l in mukis Germanite aulis & urbibus validioribus: nee enim ludendo alter ibi alterum devincit, uti in parvis oppidis, ubi amicitiae id imputatur, quodalteralterum tempus fallere, ficajunt, juvet, verum alter alterius numos non veroamicitiam venatur. T * Ci.  3p GERHARDI F E L T M A N N Ij JC. C a p u t XLVI. Dc jwdzce, videtur injuftus, morofius & tmpotentius fe genre. *>éÊÊÉÊ$®^-^*'':'''h MÈÊÈÊÊ& . QUod d. cap. 5. n. ült. tradidi multa intellectu percipi, quaeejerationem "pariant, id quidem fupra cap. 36. ■ 71. 1. ad alia tranttuli, at non eo ufque extendendum , ut cum Baldo ad c. no- j ftram. x. de probat. in fi. cxiftimemus, judicem fi fit injuftus vel homo moieftis moribus , quem illi indifcretum vocant, nobis adpareat, mox refelli & recufari poffe veluti fufpectum, licet illi allen- . tiat Robert. Maranca. part. 6. Spec. aur. ' 7i. 69. &1 70. 2. Difficile namque tibi eritprobare, qua in re .injuftum fe alicui exhibueritck fi id probaveris, eflicies, ut non modo abs te in litibus tuis refutari pofiit, fed , & ut a munere fuo removeatur, idque I vel ipfi judici utilius foret, ne nomine , tenus tantum judex maneat, utpote qui ob caufam a te affertam ab omnibus om- < nino litigatoribus fine ullo jurejurando 1 rejici pollet. Matienzus part. 3. de Referend. Judicib. cap. 6. n. 11. 3. A quo propter jam diclam rationem j iterum diifentio, quando docet judicem I ob nimiam feveritatcm & crudelitatem I poffe recufari. d. part. 3. cap. 65. n. 7. \ Nam aut fupremus eft magiftratus, & ] cedere noris fortunee, etiamfi innocens ideo patiaris pcenam, uti alibi ex Seneca dixi, aut inferior & appelles vel alius pro te perire feftinante poterit facere. /. 6. jf. de appellat. Scip. Gentil. ad Epul. apolog. n. 49. . | 4. Marcianus quidem in l. ll.jj.de, poznis. monet judicantem, ut neque dementia; neque feveritatis gloriam affectet. At ex eonfilio alteri dato, fi id fpreverit, tibi nullum adquiri poteft jus , fed illi peffimum erit fpreviffe. /. 9. §. 2. ■jf. de offic. proconf. Cavefis ergo nefinon vana opinione duótus praefumas judicem effe hominem minimè aequum , difficilem aut faevum, caufam horroris ecles fecundutn fupra traditam doctrinam ex C a p u t XLVII. Neceffarius judicis fi fit adverfarii advocatus, procurator vel litis commtndator. I* ]\ /fUltis demonftravi lib. 1. cap. 6. ci? iVX 7. n. 4. 5. 27. & 28- ejerari poffe judicem, fi ejus filius, gencr, frater aut proximiore gradu adfinis pro adverfario meo poftulet, haétenus faltem, ut, fi plures fint judices , Jitis relatio non j committatur ei, quem fufpeclum habes [ idque etiam ad procuratores extendunt •Ordines Hollandiae edifto condito 23. Mart. 1669. Verba ejus, quantum potero, Latine reddam. Ait: Equefter Ordo Nobiles Legatique Civitatium nomine CoQ. Tribunorumque plelis fiuorum mandantium , poft maturam deliberationcm qub ?nagis litigantibus cautum fit, in perpetuum valiturd lege fanxerunt, ne pofibac judices iri terris Hollandia ac Frifia Occidentalis fint relatores de litibus, in quibus illorum filius, gener, frater aut adfinis five advocati five procuratoris munere jitngcmtur. Ne quoque coram delegatis, qui vel auditoria vel aliis attibus tam in loco domicilii fiii quam extra eum prafunt per UbeU ' lum aliterve quid petatur in litibus, qua adminiflrantur ab advocatis aut procuratoribus ttfti alterive delegatorum praditto confanguinitatis vel adjinitatis vinculo nexis. Atque bcec lex nojïris Legatie, qui reip. cc conjiliis nee non tribunalibus collegiijque 1 eorum , qui aggeribus cataractifque praI feCti pratoribus cateris judicantibus in ter\ ris noftris communieabitur: jubentes ut curatè 'illam fequantur , recitarique in fuis. auditoriis judiciifique ac examiifjim obfiervari faciant. Porrb apud cateros f teder atos res ita commendatur, ttt ab iis, quod ad tribunaüa Brabantia cj? Flandria aliofque cateros judices ditioni eorum fubjectos adtinet, Jimile decretum promulgetur. 2. Ex his itaque adparet, quod fiduo tantum (int judices, nequidem alterum eorum debere effe fufpectum: ait enim cdiélum, non oportere ut advocatus adverfarii d'cen of d''ander, id eft, mi alterive , fi verbo verbum reddendum, delegatorum, fit neceffitudine juneïus. Jam vero disjunctivorum ea eft natura, ut alterum adeffe fufficiat: 11. Lift. de hered. inftit ibique DD. Quem autem inteliigunt per adfinem? non alium quam * qui  de JURAMENTO PERHORRESCENTIifc, &c. 154 qui fororem mcam duxit üxorem, ve-lis, cujus foror mihi nupta: uterqueenimBatavis tantum Swaeger dicitur: Licet hanc vocem longius ad omnes adfinitate nobis conjunftos Veftfali non fecus ac Frifii Oriëntales atque Saxoniae inferioris populi extendant. 3. Javat hancinterpretatiönem, quod tdfim's feparetur a genero, qui tamen etiam adfinis & Groninganis quafi proprio nomine ita dicitur. Illam & ftriótè faciendam fuadet, quod edifto contineatur jus novum ideoque contra mentem conditorum non ampliandum, aut Ïiorrigendum ad alios, quam de quibus audati Ordines funt locuti. Interea inde probari mihi videtur utrumque judicem fufpeélum argui vel faltem ejerari poffe, fi cum alterius neceffario ipfo mihi fit controverfia: quod fi enim uterque delegatus fufpeétus dici queat, ü advocatus adverfarii aherum eorum contingat neceffitudine , quidni fufpefti duo erunt judicantes, fi adverfarius fit alterius fiJius aut gener? 4. Quamvis apud Frifios Oriëntales adfeffores dicafterii ceu fufpecli non poffint rejici j fi illorum propinqui pro al- j tero litigahtium poftulent aut Principis! in minifterio finti Embd. Landtag-Scbluf. \ anno 161%. rubr. vonder Ritterfcbafft. &c. art. 12. ibique re/ohtti Memini cum ante duodecim & amplius annos quidam ex collegis meis dudum mortuus accepilfet ex fparfis vufgó fufurris fe a nonnuüis fufpedtum haberi ; quod & gener & fihus ftrenuè foro noftro operam navarent, nobis ad quos & murmur illud pervenerat, in auditorio noftro de ea re colloquentibus dixiffe; Ich lafz micb nicht fufptïti'reti. id eft, non patior me tanquamfufpectum rejici. quemadmodum etiam nunquam ideo rejeftus neque ei inhibitum, ne de litibus, in quibus gener aut filius poftulabant, relator exifteret. 5. Quamvis & fupicionem vitare ftuduerat, quod auctor fiho fuerat, ut is cubiculum conductum haberet feparatum alatibus patriis; Aft hoe nil ad rem facere oftendi d. cap. 6. n. 18. 6*. Atque in noftro cafu vel eö minus, quod filius etiamfi feorfim videretur a patre habitare, urnen bibliotheca patris omnibus horis utebatur & cumhocprandebat, coenabatque. Hoe autem aliis pro recufando judice fufhciie vaitem prodeft ad ejerandum, uti dixi d. lib. i.cap. 6. n. 26. atque in Galliis judicatum refert Automn. en fa Conference ad l. io.jf. de offic. pref. 6? ai d. I. 16. C. de judic. | Non amafe autem veile rejici adfeifores ' dicafterii ceu fufpectos populum Frifiae Orientahs inde adparet > quod & poftea Ordines ejus cum Principe fuo padi arbitrique ex foederatis Belgis le£ti decreto fuo complexi fint, non licere adfellbri fe fubducere judicio, fi fortè fufpe&us dicatur fed illi adeffe cogi, donec caufa fufpicionis fit probata: Final. Recef. anno 1663. rubr. Gravam. addit. der Ofifriefchen Stenden, in refolut. ad art. 2. Verba integra adferibam. Dat voortaan niemant 't zy Hofrichter, Vife-Hofrichter ofte Adfefforen zig van de befoignes albereits voor baar gericht hangende ofte die ! hier namaals voor 't zelve zouden mogen komen, op eenige recufatie hoe die ook mag zyn gedaan $ zal mogen onthouden, zonder dat de redenen van dien, ten naaften gericht! dag of uyterlyk in veertien dagen fub pree judicio by te brengen, alvoorens exacJelyk endeprecifelyk geëxamineert zynde, daarover by 't voornoemde Hofgericht ten langften binnen zes weeken zal zyn gejudiceert, zo als na rechtz ende Mllykbeit zal bevonden werden te behoor en. zonder dat daarvan gerevideert geappelleert ofte verfchikking van ftukken gedaan zal mogen werden. Ende zullen de zoodanige van de opgemelte Hee* ren j die zig aireede van de befoignes heb* ben geëxcufeert ende onthouden, haar we| derom tot dezelve moeien aanftellen ende gebruyken laten ter tyd ende wylen toe de voorfz. examinatie vanrecufatie, als boven zal zyn gedaan, op dat den train ende adminijtratie van de juftitie niet langer f urebeert maar des te beter gevordert mag werden, id eft; „ Pofthac nemini five Prae„ fes Legatufve ejus five adfeffores fue„ rint, a difceptationibus litium jam pro „ tribunali fuo pendentium vel poftea ad „ illud devolvendarum, ad aliquam recu„ fationem , qualitercunque ea fuerit fac„ ta, fe abftinere liceat, nifi rei iftius „ caufae proxima die jnridica vel mini„ mum intra decem qüatuorque dies fub „ praejudicio proferendaé prius exaéiè & „ perfecte examinatae & a proedicto di„ cafterio intra fex hebdomadas nee ul„ tra judicatae fuerint, uti juri aequitati„ que convenire deprehendet omni re„ cognitionis $ appellationis petitionif„que, üt acta litis ad alios curentur, „ beneficio remoto. Adhaec qui ex me„ moratis dominis jam a difceptationibus „ fe excufarunt & abftinuerunt , ii co„ gentur iterum ad illas redire donec re„cufatio, uti fupra dictum, fuerit ex„ aminata, quo juftitiae èurfus & admi- ci-  *|i GERHARDI F E'LTMANN I, JC „ nïftxatio non diutius fiftatur > fed eó „ magis promoveatur; Nee iis 7. Qui Principi a confiiiis non minus quam Ordines, cum inter utrofque juris f orenfiumque rerum peritiffimi efjent, ignorarunt, non modo per recufationem, verum & per jusjurandum perborrefcentice rejici poffe judicantes: quin jam ante illa tempora pofterioris ufum apud nos fuilfe alibi demonftratum dedi, quis ergo non credat verbis qvalitercunque reculatio fuerit faSta indicalfe fe nolle ut in fefutandis adfefforibus illud jusjurandum locum inveniret ? 8. Quemadmodum etiam inhancufque tempeftatem nemo ü unum Ubbenium excipias, de quo alibi loquemur, repertus fuit, qui illo remedio ufus lit contra adllfforcm tam ex parte populij quam Principis, utfactis fuis fatisoftendefintj fe legem memoratam ita veile accipi. arg. L 32, 1. ff. de LL. Confuetudo autem eft optima legum interpres. / 27. ff. ie LLi 9. Et quae rion inde incommoda, fi temedio illi locus daretur? Ejerato uno aut altero i Principis procuratore Ordines in controverfia qt;am cum hoehaberent, alios rejicerent. Inter privatos idem eveniret & fic juftitice adminiftratio fifteretur, quod ne fiat, follicitè profpeftum voluerunt Princeps & populus, uti antea audivimus. 10. Neque hac in re a dicafteriis & tribunalibus aliarum gendum veluti Monafterienfium , Cliviorum , JuJiorum ; Montanorum & Marcanorum, apud quos, uti alibi tradidi, permiffum eft fmgulos adfeffores jurejnrado perborrefcentice refutare, ad noftrum dicafterium argumentari licebit, quod illa ceu ordinaria judicia ultrö a Principibus conftituta & in ea allegantur, quos ii volant quofque ex fifco fuo jubent fajaria accipere, & ubi jufta ipfis caufa videtur, munere exuunt» rr. At Frifiae Orientalis dicafterium a Principe fuo, cum is jam haberet fuperius tribunal, cui Cancelarice nomen nnpetravit populus , ut dicafterio adfcriptis ex aerario folvuntur falaria, nee quilquam eorum nifi caufa ab ipfo dicafterio cognita a munere poteftremoveri: qu& de re alibi pluribus egi lib. 2. de Titul. Ilonor. cap. 30. n. 38. 12. Ut fidueiam de dicafterio habeat, non aliter id a6tu.ru m, quam fas & jura finunt, & fi quis ei interfit, qui fufpe€tus alicui litigatori vidcri poffit, fpontè illum tribunali ceffurum, quod & praed- i'pit dex de dicafterio lata. tit. 4. §. Ba aucb dtr Hof richter. & ni faciat, acolle. gis, quibus caufa nota, officii monetut. | Quod fi veró caufa quidem allegetur ab ! altero htigantium, pergere debet in muneris exercitio , ne forte ad invidiam j velAulae vel populi Ordinum declinanf dum, uti anno 1663. acciderat, quifpiam gaudeat in finu fe rejici. Quamob. rem óc Rex Galliarum Carolus VIII. anno 1493. art. 64. fanxerat, ne quis adfeffor jure dicundo abftineret nifi caufa fufpicionis probati Automn. ad. d. I. 16. C. de judic. Ifta autem calumniari apud nos nil facilius foret, fi contra fmgulos adfeffores ad ufum transferretur perborrefcentice facramentum. Gcorg. de iCabedo 1. decif. Lufltan. 45. n. 6. . j 15. Sed jam ohm difplicuit iis, per ! quos Principes noftri & populus fibi le■ ges fixerunt, ne levibus ex caufis adfeffores judicandi munere interdicerentur: j cum enim Frifiae Orientalis Ordines d. ' art. 12. Embd. Landtag-Schluff. defidei raffent, ut fi alterius htigatoris advocai tus effet neceffarius alicujus adfefforis , I tune hic non modo haut referret ex ac/ tis ad caeteros fed & fuffragio in ea lite careret, quin & fi haec difceptaretur, ultró tribunali exiret, praefertim in litibus , quas Princeps haberet, ü adfeffores neceffitudine juncli effet iis, qui vgj in aula Principis vel ejus adminiftri, ml tamen obtinuere, uti fupra dixi fimpliciterque relegati ad oeftavum decimum ardculum pacdonis Ofterhufanae : arbitris cenfentibus fatis co Mis, qui fufpectum haberent dicafterium, fuiffe cautum per artic. xxv. d. Pact Oflerbuf. 14. Non abs re itaque erit utrumque locum expendere. At priufquam id aggrediar, non filentio praetercundum, ca quae de judicis filio, genero , aliove propinquo alterutrius litigatoris advocato vel procuratore diximus, etiam transferenda effe ad eum cafum, quo illi litem judicibus commendant, quod nunc Jbllicitare appellant: quae res Gallis tam luit vifa odiofa, ut &adfefforem, cujus fcriba alterius litigatoris caufam commendaverat , ab altero ecu fufpectum recufari pofie judicarint patres conferipti Burdcgalenfes. 3. Mart. 1579. Automne dans Ja Conference, ad d. I. 16. C. de judic. •Tv> .01 d lïfe liitrr^t'• "'3'ï'kjPrT-.-' •» ft inii  öe JURAMENTO PERHORRESCENTL&, &cv If$ C X T V T XLVIII. Facilius quem rejici ceu fufpectum in lite alicujus quam ut prohibeatur cum eo uni eidemque judicio adeffe. Hoe Ji totum quis perborrefcat 3 nee tamen ad jupremum Imperii tribunal Camerale rem mox rejicere cupiat, quo remedio uti pojjit ? i. AGe nunc videamus, quis intelleètus fi c utriufque memorati articuli 1 Prior nil aliud comple&itur, quam eos, qui alleguntur in dicafterium non debere fibi effe conjunétos tertio gradu conianguinitatis aut fecundo adfinitatis utroque fecundum jus civile numerando. d. art. 18 paft. Oftcrhufi. Res haec multis errandi caufam praebuit opinantibus neminem dici poffe fufpeótum in lite ejus, cum quo non prohibetur adfidere. 2. Quod tamen aliis mihique femper abfurdum fuit vifum: licet enim duo patrueles vel confobrini fimul queant adferibi dicafterio, utpote non tertio gradu confanguinitaus, qui tantum cl. art. 18. vetitus, fed quarto fibi conjunSti , §. 4. I. de gradib. cogn. ibique 1)D. atque fic polïïnc cognofcere de litibus aliorum , erga quos non feruntur affeétione, quae folet effe inter propinquos, quis tulerit confobrinum de lite confobrini , cum quo, uti dixi, lib. I. cap. 6. n. 17. alibi ne quidem una poteft judicis munete fungi , judicantem ? 3. Confequentiam iftam, quam malè alii traxerant ex d. art. 18. nos damiiavimus, qando in fi. Qiiart. poft Martini anno .... cenfuimus, quod licet apud nos confobrinus cum confobrino adfidere queat, nihilominus jure confobrinum in caufa confobrini etiam fine jurejurando rejici, fi inter fex patriae peritos fit nominatus. Accidk in in caufia Hieron. Ulfiftrs contra Occo Hayen. Etiamfi alibi aliter fervetur, uti cernis lib. 1. cap. 15. n. 26. & feq. 4. Illa confequeutia efficeres Bremae quem poffe effe judicem in caufa generi, foceri, ejufve, qui fororem tuam matrimonio fibi copulavit vel cujus fororem tu duxiffes: quod ejufmodi perfonae eodem tempore queant cooptariin fenatum, qui ideo ab aliis aegrè id ferentibus in- vidiofo nomine Scmger-Rath appeJIatur. 5. Tranfeamus ergo ad alium locuni d. art. 25. Eo fancitum, ut fi quis dicafterium habeat fufpeftum , poftulare pojjit ut aita litis vel ad ordinem JCtorum alicujus univerfitatis literaria vel ad fex patria conf uit os mittantur. De hac re fufius fingulari capite poftea iterum agemus. bi quis interea calumniari velit jus illud publicum Frifiae Orientalis, fibi haut deeffe anfam putabit, quod pofterior haec lex tantum de toto dicafterio loquatur, nos autem de fingulis in id tranfcriptis adhuc.agere. 6. At, velim : cogitet, majorum hanc fuiffe mentem, ut fi caufas fupicionis habeat htigator contra fingulos, illas allegare & probare atque fic hos rejicere poffit. d. tit. 4. §. do auch. Hofg. Ordn. Et ii fortè ideo non definat totum tribunal habere fufpeètum & quidem ex caufis, quae alibi juijurando perhorrefcentia faciunt locum, alis five peregrinos five incolas caufae difceptatores fibi dari defiderare queat. 7. Necrefert, quod & apud Clivios A uti docui lib. 1. cap. 20. n. 1. aliofque populos alibi memoratos idem litigantibus indultum & tamen iis non negetur fingulos adfeffores illo jurejurando refutare: nam non invenies, alias gentes tam follï citè caviffe, ne qui tribunalibus a Principe fuo admoti, facilè illis cedere cogantur, uti ex ediffertatis liquet apud f rifios Oriëntales fuiffe faclum, cujus ' rei rationem & fupra repraefentavi. cap. 47. n. 10 ' 8. Redeo ad d. art. 18. Pair. Ofterheufi ubi & adfinitatis dicuntur effe gradus, quos tamen jus Romanum non agnofcit. /. 4. §. 5. ff. de grad. & adfin. Impropriè autem & per analdgiam cum habeat gradus, t. 10. pr.ff- eod. ajemus non poffe fimul adfidere focerum & generum quia in primo gradu, nee fratrem cum fororis martio, quia in fecundo a feinvicem diftant. c porro. 35. q. 5. non ergo prohiberi eos, qui duas forores duxere 11X0res, fi verba fpeclemus, quod hi non fint jure civili adfines & Pontificio genere, fecundo adfinitatis fibi juncti, quod nequidem hodiè in nuptiis amplius attenditur. c. pen. x. de confiang cff adfin. 9. Non autem eam putem fuiffe mentem ftatuentium: fi enimferiövoluerüntfingamus id ita , ut argumentufn peteretur a jure una adfidendi ad jus de alterius lite judicandi, non poffunt non voluiffe, V ne  35-4. GERHARDI FELTMANN1, JC ne qui duabus fororibus connubio juncTti in dicafterium allegercntur, quod alterum de alterius lite cogniturum, hujus adverfarius rejicere queat veluti fufpectum, uti dixi fupra n. 2. & argumento a tefte defumpto planiffimum fit. Vid. lib. j. cap. 5. n. t. 10. Credibile ut fit , voluiffe majores, ne in dicafterium allegerentur, quo- y rum alter ab altero qualicunque ratione penderct; quod fanè vitari nequit , ubi duo plurefve, qui a?tatis reverentia , uti inter quali quali neceffitudine conjunctos contingit, aliave ex caufa fibi mutuö cedunt, ut ita fmguli libera non retineant fuffragia. 11. Conjcctura haec inde jtivatur; quod cum nuper adfefforis filius effet fac tus fcriba dicafterii, Ordines verba d drt, 18. ibi,- Die bet Hofgericht voortaer, zullen bekleden: id eft,- qui pofthac dicafterium conftituent; tam latè cenfuerint effe accipienda, ut & fcribam complcctantur, ne fi hic adfefforis fit natus. quifpiam ex patris collegis, illum fegnius aut malé ofiicio fungentem, audeai verbis emendare, ni gennorem: qui magis per natum periclitatur, arg. I. 8. ff. quod metus caufa. offendere velit , quin & patrem vitandse & a filioarcendaecenfura? ergo in eam pronioribus collegis ih euhÊtis affenfurum. 12. Sed quia jam olim adfefforis frater, cujus vidua etiamnum vivit, fcriba? officium fuftinuit, & is, qui fcribce noftro locum morte fua fecit, ncmine éx Ordinibus contradicente, muitos annos antea vicarius fcriba & deinde fcriba fuerat, licet Legati, quem vulgö Vice-Prcefiidem vocant , effet filius & memorati Legati ex forore nepos vicarii operam pra?ftare paiïi, putavimus exillo xi'l. Privilcgia ne inroganto, nobis quoque licere proprios natos ad fcriba? munus nominare. 15. Laudati Ordines tamen ad'tempus Uitere falarium fcriba?, quem Princeps ex tribus nominatis elegerat, & cum ob memoratas tum ob alias rationes, quas ihtelleclu magis percipimus, quam ut ejocutionc exprimi poffint, ab eo inter Gravamina in puntlo juftitice nuper hoe anno. 1696. exhibita defiderarunt, ne pofthac illud amplius fiat, quod & antea Sereniffunus nofter Princeps improbavit, cum ultimo defuncius fcriba effet nominatus. 14. Die üs, qui alibi nequeunt fimul in fenatum cooptari, egi quoque lib. 1. cap. 7. n. 18. Duos fratres non debere Jcahinos effe fanxit Guilielmus Dux Clivia? dives dictus. Ordinant. anno 15C0. art. 3. Longius proceffére Ferrandus Sc Joanna Comités Flandria? refcripto ad buacenfes, dum Querceti in Hannonibus agerent, rdato anno 1228. Ajunt; Nee poterunt fimul effe confanguinei, germani, vel aliqui proximioresparentes, nee aliqui, quorum alter alterius filiam habeat in uxorem. Nïco\. Burgund. de Jure I Fïandr. quid verb. Per parentes intelligunt [propinquos; redolet enim id ver- J bum Gallorum linguam , qui parentes nuncupant omnes necefiarios. ■ C a ï u t XLIX. ! Quee neceffitudo, amicitia aut familiaritas cum altero litigantium vel affectie erga caufiam quem repellat a judicandi munere ? 1. I r~\Uemadmodum autem in memorata : Flandria; Principum lege abfque j omni dubitatione vox neceffario-. rum ad propinquiores fanguine aut adftnitate reftingenda, fic quoque fi jus ve1 tet, ne quis judex fit in caufis neceffitu« J dine fibi junétorum , haut in infinitum 1 & ultra quam sequi boaique naturalïnit, 'erit extendendum interdiétum. An apud , nos ei rei profpeélum, nos docebit lex de dicafterio Frif. Oriënt. Jata tit. 4. $. uit. cujus verba integra lubet referre. Do auch , ait, der Hoff-Richter oder einer von den Beyfitzeren einer Partcy dermaffen mit Freundfcbafft verwand, dafz er darumb in Rechten recufiret werden mögte order er fonft mit ihr in offentlicber Freundfcbafft ftunde oder zuvor in ihren Sachen confuliret, advociret order in ander Wegen dar in gedienct bette, derfelvefiolL ficb folcher Sacb entfichlagen und obne Ermalmen aus dem Ratb von folcher Handlung abfionderen, und die Urfiach dem HoffRichter und fiinen Mit-Beyjitzeren , damit eine folebe Sache einem anderen zu referiren untergeben veerden móge. Er foli auch hinfurtcr des advocirens und confiulirens in folche Hoffgerichts-Sacben fich enthalten , damlt aller Berdacht, fio vielmöglich, vermuhtet werden móge: id eft,Quando etiam Pretjes aut Adfefforum quifpiam alteri litigantium adeo neceffitudine junÜus , ut idcirco recufari jure queat, aut alias cum illo manifefiariam colat amU citiam  b* [URrVMENTO PEJiriORRESCENTi^, &c. r-r cjtüm, vel antea in illius caufa confultor patronufye fuit, aliave ratione illi inficrvierit, is ejufmodi caufa renuntiet & haut monitus auditoria, quando hac tractatur, exeat ratio,lemque Praftdi cceterifque Adfiefiforibus aperiat, quo talis caufa relatio alii mandetur. Pofnnodum quoque poftulando & confui ndo in litibus pro ifio tribunali pendentibus fe abftineat1 ut omnis fufpicio, qudotumfieri poteft, evitari queat. _ 2. Manarunt hax ut & alia capita legis totius de dicafterii ordine lata? excalamo nobilis cum ortu , tum dignitate nee non ductis fcriptis Joachimi Mynfingen, ut mirum non fit, fipuro putoftylo Germamco exarata. quofque autem pro lnbitio ratione neceffitudinis five ex fanguine five ex nuptiis contraftce jure noftro porngatur , ex defmiüone , quam mterpretes a me laudati lib. i. cap. 5. n. 1. tradunt , fatis opinor Jiquere , fcilicet ad eum gradum, quo quis repellitur a teftimonio, etiam repelli a jure dicundo. cap. 48. n 9. Remitto itaque leclorem ad Farinacium aliofque, qui de teftibus nee non de ordine judiciorum fcripferunt auftores. . 3- Quanquam, ut nil diflimulem, fatius & reip. utilius fuiffet, fi certo jure uti nobis datum effet. arg. I. 2. §. 4. ff. de O.J. ubi vide fis qua dixi in comment. n. 1. Quod nunc reperias apud Clivios & Marcanos ex decreto Regirnimsde Revifionibus proinulgato: Flis enim vacaturi judices id quoque jurare coguntur, ut fi fitigatorum alter ipfis fk junaus neceffitudme vel fanguinis vel adfinitatis ad fextum ufque gradum ex ratione juris civilis numerandum, fe difceptationibus abftinere velint. 4. Sine dubio tamen, fi & qui ultra fextum fint, noftro jurijurando locum dabunt, fi quis litigator eos perhorrefcat: neque enim a negata recufatione fufpefti judicis, de qua illud decretum loquitur, ad negandam ejerationem argumentari licet : quia recufatio judici c»ntumeliofa, uti óm lib. 1. cap. 13. n. 16. & ideo gravioris caufa? probationem exigit. d. lib. 1. cap. 3. n. 5. 5- Aucbores d. cap. 5. n. j. memorati nos docent, qua? amicitia tam teftem quam judicem ïaciatfufpeótum; quamvis legislator noftras id videatur fatis explicuiffe, quando ait mamfeftariam facere locum recufationi. Qua? autem ifta? An fi aliquando ccena aut prandio judex adfefforve exceptus ab altero litigantium aut apud eum diverterit ? Neutiquam! Vide dicta nobis in comment. ad l. 19. \Pr- ff- de offic. praf. Licet Gaiiis a'itcr viI fum, de quibus cape diéta lib. 1. cap, 5. , n.. 9. iilultrata exemplo per ibi allegatum Autumnum en fa conference ad d. I. 16. C. de judic. 6. A quibus mores noftri diffentiunt, 1 neque unquam quis ideo aut fufpeÊtus j poftulatus aut ejeratus, quinimo nullus j litigator inde horrorem conciperepoteft, quod judicum munus obeuntes paria foleant referre, aliudve officium pra?ftare I litigatoribus in rebus, quas habent apud I exteros. Locum ha?c facilius invenient I fi quis non in patria fua adfideat: quae I enim ratio fuit, cur olim magiftratibus 1 xenia accipere liceret? Non alia quam 1 quod peregrini effent in provinciis, uti | cernis ex dióbis a me in comment. ad l. ' 6. §• 3. ff- de offic. proconf. n. 8. 1 7. Cum autem, heet advena? fimus, I xeniis in totum abllineamus, nee propinquos habeamus, qua? invidia eft non ierre, ut eorum numero alios adfeifcamus, ne alias aut fugere atque ejerare vitam civilem videamur , aut fuperbias 8c morofitatis arguamur apud gentem liberam , qua? magni facit fibi fervari confuetudinem i/tam, ut remota fuipicione t omni cum judicibus fuis converfari queat; atque his ideo opera danda, ut fe ad illius ingenium accommedent. arg. I. 4. §. 5. jf. ie offic. proconf. Ufu ut hicveniat quod hujus legis conditor Ulpianus alibi in 31. §. 21. jf. de JEdil- editie in re tamen alia dicit, idcirco interefi noftra fcire rationem. 8- Qua ergo manifeftaria amicitia, fi ex diétis non aeftimanda ? Jura hac de re nil definiunt, ut judicis arbitrio relinquenda fit. arg. I. 1. in fi. ff. de jure delib. Ita Menochius 2. arbitr. jud. 00. cafu 152. n. 12. At qui hoe dicit,^nl quies , nil dicit ? Fateor. Sic autem Themis noftra truditur: cum tamen Ariftcteles aliique prudentes femper judicaverint, pauciiïima judicum arbitrio effe rclinquenda. Menoch. de arbitr ar. jud. Qfff, procem. n. 1. 9. An manifefrariam rem ajemusefle, qua? toti civitati quin & populo nota eft? Refpondebit alter ab inimicis & lividis rumores, quibus populus fervit ineptus, originem ducere. Memini non femel dicentes audiilTe rufticos , non difcolorem dicivaccam. qua non habeat maculam'. ad qua? rufticorum proverbia , cum provocare liceat, /. 79. §. 1. ff. de legat. 3, multum mihi tam hac in re, quam aliis conftanti fama? tribuendum videtur. Non nefcius fum , quod haec 52c tum quidem V 2 ' cum  ts6 GERIIARDI F E L T M A N K I, J. C cum vera defert, h libidinemendacii ceffat, ut non falfa veris intexat, adjieiens, detrabens, varietate confundens. utiait'Fertullian. lib. r. ad Nationes. cap. 7. 10. Illud autem mihi quoque non latet , non famam efle penitus relegandam ex probationum circuio ubi orta a bonis fideque dignis Mafcard. de Probat. lit. F. concl. 240. n. 9. Dicetur ergo de ea confiare in hoe noftro argumento , fi litigatorem magis fibi ftuderet conciliare omni officiorum genere judex, aut adfeflbr , quam litigator judicem aflèflbremve, neque tam judex vel adfeflbr litigatorem tueretur ab invidia & inimicitia aliorum, quos fortè offendiffet judex aut adfeflbr , quam hunc litigator. Adjice fi litigatorem judex adfeflbrve temporis fallendi ludendique gratia ad fe arceflens, fibi obfequentem habeat: nam ifta omnia, cum in oculos omnium incurrerent, non poflet non toti populo amicicitiam reddere manifeftariam quamvis per duos teftes actus memorati poffint alias probari, uti idem Mafcard. docet. d. tratf. lit. A. concl. 85. «. 1. 11. Quare fi vel apud nos vel apud alias gentes talis cafus evcniret, tune judex vel adfeflbr fponté abftinere fe cogeretur lite ejufmodi hominis, cum tanta ei effet amicitia, etiamfi ad mo-1 rum difciplinam exafta non foret vera, nee idem femper vellent &nollent, in quo ea confiftit tefte quoque Mafcardo d. concl. 85. n. 10. quin & alter de altero male fentirct & occuhè forfitan cuperet alteri nocere. 12. Uti enim proverbii loco ufurpatur, de occttïtis non judicat ecclefia ideoque quod vifu percipitur quotidie fieri inter judicem & litigatorem, cum notiftimos ferè terminos amicitia? cgrederetur, alterumque patronum, alterumque clientcm quafi efïiceret ex iflo xn. tab. capite; Patronus fi clienti fraudem fecerit, jure fiacer efio: alter crederet fe judici fidem in omnibus debere & viciflim judex cenferet fe obftricium litigatoris commoda omni opera & cura promovere* 13. Porró obfervandum omnibus judidicantibus, & nobis, ne in ulteriorem familiaritatem eos }- qui lites habent pro tribunali, cui admoti, admittant, uti monui lib. 1. cap. 5. n. 14. quia ex illa non modo vulgus manifeftariam amicitiam conlegit, fed & contemptum parit. /. 19. pr. jf. de ojjic. prcefi. ubi vide fis 110ftra. n. 6. i, & 9> (f Antomnc dans fia (onferencc. 14. Illam autem nimiam dicemus effe familiaritatem, fi judices aut adfeffores fibi certos deligerent homines, cum quibus familiariffimè converfarentur in popinis, uti dixi ad d. I. 19. pr. n. 8. vel cum qvibus in iis aut mutuis aedibus alternatione facta cantus, fymphonias & commeffationes haberent vel luderent: nam quod de poftremo dixi cap. 45. per tot. id & de rcliquis fentias, jus quoddam fraternitatis iis inefle: uti de iöciis Ulpianus fcribit in l. 63. pr.fi. pro fiocio. 15. FJscc plana funt abftinere nos debere illis caufis , quas olim oravimus, lib. 1 cap. 6. «.41. c?f 42. Non tamen idem ratione illarum , de quibus refponfa dedimus, dicendum videtur per ea, quae 1 tradidi in comment. ad l. 2. jf. quodqiHJque j jur. in alt. flat. n. 3. Cum foepe accidar, ut quis meliora cdoclus longo rerumufit, mutet fententiam, quam antea fuit fecutus, Marius Muta ad confiuet. Panhorm. cap. 68. n. 30. 16. Aft, quia leges id fpeótant, quod ut plurimum accidit, /. 3. 4. cjf /. 5. jf. j de LL. frequentiusautem mortales, quod . natura contwnax fit animus humanus, uti I Seneca ait, nolunt poftea conüteri quod ' antea perperam fenferunt, atque ita mutatio opinionis non in judice antaffeflbre , antea de lite, quae in ejus auditorio tracftatur, confulto prsefumenda, ideo legiftatori noftro omnis fufpicionis tollendae caufa aliud vifum fuit. Ut in re clara heic nulli conjeóturae locus fit. arg.!. 137. §. 2. ff. de O. Itz adhucbenerecordor me, cum primum in dicafterium eflem allectus abftinuifle litibus, quas in , illo habebant ii, quibus Groningse adhuc l jura docens, refponfa dederam. 17. Sequitur tandem non advocatum aut confultorem agere debere adfefforem. ASquiflimè autem arctatur ad caufas, quas [ difceptantur in dicafterio, idque juri ciI vili congruit. /. 5. ff. de offic. adfeff. Non ergo prohibetur dicafterii adfeflbr in alieno auditorio, quod apud nos Cancellaria audit, fi e& ratione muneri injuncfo fe imparem non reddat, /. fi. C. d. t. caufas non modö Harlinganas , de quibus nulla poteft efle dubitatio, fed & eas, quae ad incolas Frifiae Orientalis ftriclifti mè fic diótae pertinent, agere per tradita a 'Fhoma Merckelbachio apud Cafp. Kloek. 2. confil. 94.ni!. 9. dummodonon annuo ftipendio operam fuam his addicat , qui verus eft intellecdus decreti, quod beïgii ficderati Ordines, fi modö de privatis fenferunt, dederunt ad art. S7>  JURAMENTO PERIIORRESCENTL£, &c. r.. 57. rubr. Gen. Grav. cap. 4. Tranfaet. iiag. anno 1662. 18. Puk, cum 17. Nov. 1680. inter nos ea de re in auditorio ageretur, adeffetque nobis aker exequefïriordine, duo ex collegis meis profiterentur fe advocatos eife in litibus pro fummo Imperii tribunali peudentibus, alius non negabat, fe caufam in foro Cancellaria agere, alius fe operam fuam aliquando in re alia Ordinibus locaflèj illamque centum thaleris impenalibus penfatam fuiffe. Multas & mihi caufas tam in fuperiore illo judicio, quod Cancellariam nuncupamus , quam apud fuprema Imperii tribunaüa tueri datumfuit Traólavi & plures pro inferioribusHarlingiae, Jeverae, Oldenburgi, quin cc Belgu tribunalibus, at non noftrum fe lpfUm Cancellaria tanouam cauiarum orator exhibuit. 19. Fecerunt id ramen, qui Cancellaria adfcripii ad primum , uti in caufa facob bchonevelt contra Henrich Setewaccidit, omnes, non modö ut fe ftkerint tanquam patroni Oralibus Communicationibus 111 dicafterio noftro habitis, fed & coram delegatis ejus: A quo inftituto nunc autem recedere ab aliquo tempore vifi, nobifcum fortè perpendentibusilla quoe Langteum fecutus aperii ad d.l I n. 4. & feq. 20. Idem Langlaeus 2. Semejlr. 0. docet mamfeitariam inde reddi amicitiam, fi quis hve judex, five adfeÜ'or alteri litigatorum obtulerit infantem è facro foute levandum. Sed ob rationem lib. 1 cap. 7. n. 28. allegatam non ideo fufpectus potent argui judex ; quare fi noveris inde hunc litigatori optimè veile , diffimules caufam , ne dimciliprobationi te iubdas, & fimpheiter te perhorrefcentia jurijurando offeras, alias apud Germanos nil efficies. 21. Illud Burdegalenflbus fupremis judicibus reftè placuit , non fore juftam caufam fi quis eum recufet judicem,qui adverfarii prolem, baptifmo tulit: non quod movear illa ratione, quam invenio apud Autumn. ad d. I. 16. C. de judic. quafi nulla vehementis amicitia? conjectura ex re, quam judex falvo fuo pudore negare non poteft : apud nos enim negare licet illo ialvo, fed aha, quam repradentavi d. cap. 7. „ 20. Unde&potentiffimus Dam» 6c Norvegiae Rex, uti egregia multa egregio publico condidit iura, quoque vetuit ne eo colore, quod quis fufceperit e facro lavacro infanrem, quid dare mfhtuat five huic, five parentibus, ne fpecie muneris tributo quafi oneren tur fibi fubjecU Ut & fatius fit caufam" hujusmodi reticere. C A T V T L. Ratio cur de caufa horroris fwius follicitilicet hanc exprimi neceffe non , fu indi- 3 catur. i. — TVTOn inopportunum hic erit aperire* I 1> cur tam follicitè, imö anxiè inquiram in caufas, ob quas quis fe poffit jurijurando perhorrefcentia offerre , cum tarnen ubiqueprofitear, quin&moneam, ne illas quifquam alleget, fed in horrore I folo firmamentum ponat, cur litem ab I infenonbus judicibus avocari vel adverfarium a foro domicilii, evocari defideret ? Fit illud ideo, ut advocati intelligant, quod fi mentem puram Deo fervare velint non debeant clientibus auétores effe, ut hoe remedio utantur nifi juftis non vero vams ex caufis judicem alias fuum perhorrefcant: confüium enim malum confuU tori pejfimum. 2. Deinde ut litigatores ipfi erudiantuv, quaenam illae fint caufae, ne temerè jurando offendant Deum & hunc in fe vindicem concitent tam ob injuriam ei quam adverfario, quin & judici temerè - ejerato inlatam: dixêre enim & pagani de fuis numinibus non eosinulta linquere perjuna. Sic Nero apud Tackum 1 Annal. 73. mquit; Jusjurandum perinde cejtimandum, quam ji Jovem fefellijfet: deorum injurias diis cura. 3- Et tandem ut judices fuperiores memimffe vehnt, non mox jurare paratos effe admittendos ad uoftrum facramentum perhorrefcentia , fed quod & folus Legato Praefidis adfidens fecutus inftitutum, prius litigatores fe illi oSFerentes interrogent, quam ob rem infpeüum habeant judicem caetera competentem hortenturque ne petulanter hunc ejerant; quod nos jusjurandum eruditum appellamus, uti dixi lib. 1. cap. 4. n. 23. 4. Quod fi tune perfifiant profiteri, fibi caufam efle, quae ipfis folique Deo nota, quam autem proferre non audeant, tune ad jusjurandum praeftandum progredi heet. arg. I. 4. ff. ad SC. Trebell. Quod fi vero tale quid caufentur, quod yanum & frivolum, tune repellendi a limine fuperioris tribunalis. arg-. I. 184 1 V 3 f-  i$B GERHARDI FELTMANN I, JC ff. de R. J. Jacob. Laurent. de Judice SufpeÜo. cap. 8. n. 29. 5. Faciunt huc qua? Mandofius ad d. f onnut. 7. verb. non fperat juftitiam confequi. fcripta rcliquit; Nonnunquam, ait, vidi ftgnaturam parum curare hanc claufulam , qnod Icilicct litigatordicatfenon fpcrare juftitiam confequi, vel fuper ed fe non fundare in conccdendo hujiifmodi refcripto avocario, ut infra oftendam, prceftrtim quando concipiebat claufulam illam . calumniofe & callide poni. Oftendam & ego in progreffu hujus operis, nos non femel ejufmodi claufulam quoque haut curaffe. ^^^^^^^^>^^^^ ^ C a p u t LL Judex an & quando ob dona muncrave fibi data fufpeclus fieri poffit. ' i. NE c cüranda foret illa claufula, cujus mentio fuit faéïa tap. pr „ etiamfi bonam foverit caufam. (2) quia „ violat aequalitatem in omnibus aétionif„bus obfervandam, dumid, quod gra/ „ tis ói pottet & deberet accipere , peI „ cunia mercatur & aere. (3) quia dans „ litem_ perdit. d l. 2. §. ji l. f. C. de „ poen. jud. qui malè jud. Hahn. ad IFefenb. „ff. i. t. 11. 3. Judici tamen hoe extor„ quebitur a fifco. d. auth. novo. jure. C. „de peen. jud. qui male jud. Nee obftat, „ quod condiclioni fit locus. d. i. 2. §. fi. „ Refpond. id per refcriptum Imperato» X1S > CLljus lex meminit, corrigi. Nee „ obftat argumentum ex l. 3 ff. d. t. ubi „ dicitur, quod fi detur, ut in mali „ caufa, tune cefTare condiédionem: ideo„ que inter ifta non fore differentiam. » Refpond. quod hoe verum fuerit ab „ initio , fed poftquam Imperator cri„ men effe dixit' in d. I. 2. §. fi. id nil ,, docere. Bachov. ad Treutl. d. I. lit. f. ,, Ludwel. ad Wefienb. d. n. 3 Zoef. ad. „ff de conditt. ob turp. caufi. n. 3. Arnold. „ Corvinus ad d. tit. 12. Haclcnus juvenilia mea, quibus ' adde fis pulchrè dicta a Gregorio in c. qui reclè. 11. q. 3. & ab Ariftotele 6". Etbic. 22. docente juftum non efle, qui juftè non agit ob ipfam virtutem, fed ob |,, docere. Bachov. ad Treutl. d. I. lit. f.  X6*g GERHARDI FELTMANN I, JC. ob aliam caufam. Monet & eadem i. Rbetor. I. Mandofius tract. de Ingratitud. cap. 78. gratos & juftos litigantes nil aliud quserere dicit, quam judicem certiorcm reddere, res fic Je habeat vel ne: factum quid fit, an non: qua verb deterininanda fint, qualiter , quando & quo- l modo judicantium arbitrio relinquimt. Unde Azpilcueta d. tracl. notab. 32. n. 27. graviter monet, peccare eos, qui Principibus potentioribus molefti, ut caufas judicibus commendent : nam licet epi- ' ltolee iis tantum fignificent, ut celeriter jus fuum cuique tribuant, praffumunt tamen judices gratum fore RegiautPrincipi, li fecundum eum pronuntient, pro quo illifcripfère, hancque rationem Imp. Carolum V. & filium Philippum habuiffe, cur negarent tales tabulascommendatitias. 13. Turpe autem lucrum moribus noftris, uti dixi, non linqui poflidentibus, etiamfi utriufque adfit turpitudo, quid cequius ? Unde cum requè peccet, qui pecunia redemit fufiragia nonnulloruni Coff. 6c Senatorwn, ut fieret civitatis fcriba, quam qui ea vendiderunt, d. I. fi. C. ad L. Jul. repct. non quidem condictio datur danti, nee tamen accipien- | tismanet, fed fifco adjudicatur, uti nos j ceiifuimus, atque ita pronuntiaffemus, 1 nifi exteri JCtidifceptatores fuiffent dati, 1 qui & idem judicarunt in caufia C. H. S. contra R. H. S. 6? Conf. fententia in dicafterio pubh'cata. 14. Pari ratione juftum effe arbitrati fuimus Irenareha? extorquendum, fi quis poznam precio remijfam ab illo impetraverit, uti aperta eam in rem funt verba in' d. I. 4. C. eod. Ad fifcum ergo pertinere id quod fuit datum. Confideravimus id 2,6. April. 1695. in caufa Hans Lubbers Haaftjraiven contra Wilttt Hermans. C A P U T Lil. T)e altera caufa perhorreficendi judicem inferiorem ab adverfarii potentia defumpta. i. AVebat quidem animus de ufu jurisju. randi perborrefcentice , quod hacienus excufiimus, ediffertare, ut leéiores intelligerent, non fruftra fe laborem legendis noftris fcriptis cqnlocaffe , fed quia ordinem, quem in libro primo fer- vavi, in his adverfariis, quantum fieri poteft, fequi confultius vifum de adverfarii potentia , ob quam alter judicem perhorrefcit, agendum nobis erit. Dixi lib, 1. cap. 8. n. 1. hanc caufam expreffis verbis proditam efle Bonifacii Pontif. Max. conftitutione idque repetii fupra cap. 28. n. 2. Leo quoque in fua, cujus & ibi mentionem feci. n, 3. illam probavit verbis fequentibus; Niji alter collitigantium adverfarii fui potentiammeritó perborreficens, coram ordinarïo non auderet litigare. 2. Inluftrat eandem caufam Mandofius ad d. fiorm. 7. Commijfion. pag. 49. b. col. 2. tam ex locis facri codicis, & figillatim ex Ecclefiafte nos admonente, . ne cum potentiore litigemus , quam ex I jure Romano. I. 6. §. 2. ff. de offic. prof* . /. 1. §. ait prcetor. ff. de poftulando. Ad | quem utrumque locum vide qua fcripfi in comméntario & reperies me ad d. I. 6. 2. n. 3. jusjurandum perhorrefcentia , ad alia, de quibus in toto hoe opufculo I non fit fermo, tranftuiffe. 3. Sciendum autem eft , quod ubi [propter potentiam adverfarii judicem perhorrefcis, non fufficiat, quod paralus fis jurare, nifi & oftendas adverfarium effe potentiorem, adeo ut verifimiliter judex non fit aufurus fecundum te pronuntiare, etiamfi jus fafque tibi fuffragentur; quia potentia eft res faéti: I aliter ergo probanda ab eo, qui in illa I firmamentum ponit. arg. I. 10. C, de non num. pee. 4. Nifi tamen potentia omnibus effet nota: quam aliegaffe fufficit. Mafcard. de Prolat. lit. N. concl. ino. n. 12.Quid enim fi plebejo aut ruriculae fit controverfia cum viro equeftris ordinis aut populi Ordinibus adfcripto, & illetimeat, ne judex inferior contra utrumque aufit fententiam ferre, quod judex metuat a nobili fe in aula accufatum iri , quafi non fatis officio fungeretur , ab altero autem in comitiis, quafi id nimis rigidö exerceret? Ajes, atqui adverfarius five nobilis fit, five patricii generis vir bonus, de quo judex nil habet quodvereatur, etiamfi contra fe pronuntiaverit. Replicabit alter cum Salluftio vel alio auciore ad c. Ccefar. de rep. ordin. Et quamvis bonus atque clemens fit, qui plus poteft, tamen quia male eft'e licet formidatur. 5. Largior itaque lubens, nil quidquam ex horrore quem alter depotentiore adverfario concepit, decedere de hujus ex egregiis erga remp. meritis parta gloria , ob quam & ipfe judex fuperior nullam de eo pofiit fovere opinio- nem, 1  »e JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, & ftff nem, quali potentior nolit fibi aequum jus ab inferiore dici, attamen cum ejus fortuna tanta fit, ut hunc terrificarepoffit, idque metuat a/ter, cum quo ei lis eft 5 quid faciet fuperior ? Edict. Theodorici Regis. cap. 43. Volumus remotd perfond potentioris, aqud jurgantes forte confligant: quamvis de patrono potentiore is locus capiendus fit. 6. Sortem aequam autem quilibet fperare poteft apud fuperius tribunal, in quo licet unus aut alter fit reus JuKat, totum tamen fingulos formidare non folet: adeo ut nil referat litem jam apud inferiorem judicem fuiffe cceptam • neque enim hic /. 30. ff. de judic. locum capit. Felm. Sand. ad c. ex tenore x de refcript. n. 18. neque etiam /. 4. C. ds jurifd. omn. jud. qua alias vetamur pendente lite Principi fupplicare. Lyncker de Gravam. extrajud. cap. 3. part. 2. §. 3. n. 8. C A F U T LÏIJ. Miferabiles adhuc hoe tempor e mox fupremum judicem ejus terrce in qua vivunt, non prcefiito perhorref- I centiae jurejurando adire queunt five oftores jivz rei fint. I. Miferabiles , quorum meminit rubri_ ca Cod. Oiiando Imp. inter pupill. tff ' vid. inferioribus judicibus omiffis, mox adverfarium ad dicafterium, quod Principis vices fuftinet, poife trahere in Clivia dixi lib. 1. cap. 9. n. 7. Cautum id fuit poftea ediéto , quod 27. Decemhr. 1670. condidit Sereniffimus Eleétor Brandenburgicus & ante Revif. Ordinat. reperire datur §. Damit auch unfier Hofgericht. Eo autem fancitum , ne aliis quam d. I. un. nominatim comprehenfis & tantum, fi in perfonam, non verö in remagatur, indulgeatur. 2. Utuntur autem hoe privilegio five aciores fint five rei. /. un. C. d. t. ibique Auguftin. Barbofan. 1. qui n. 2. turmam JCtorum adducit ; quibus & adjice Mich. de Reinofo obf. 52.11. 1. cff 25. & Tuldenum ad d. tit. n. 2. Hinc & dicafterium Frifiae Orientalis, cum pauperes contra debitorem fuum Embdae habitantem peterent fibi decerni Mandatum denuntiatorum fiortis atque Jolutionem ejus cum ufiiris S. C. prolato cum precibus autographo, iis 26. 'Jun. 1689. annuit. in cauja der Reforrnirten Armen zu Norden contra Cafipar 1 Henrich Sturenburg. idem accidk 4. Febr. 1695. alii pauperes cum aftores effent & eorum nomine ageret, qui potentior longè erat adveïfarns. in caufa AffefJ] Matth. Jorgena des Kirchvogten zu Marienwehr Kl. contra Gretje und Peter Henrichs proprio Jb dan Buffe Garrels lib. nom. Bell. mandati de folvendo. 3. Id accidit nunc foepè, ut quo pauperum ecclefiarumque res non negligantur, & ipfi commodo, fi quod inde ob- 1 v?nfts fruantur, etiam equeftris ordinis viri aliique potentiores non modo adverfariis fed & inferioribus judicibus parabolam aut curatoris munus affectent , ac ƒ non tam ipfi quam adverfarii potius raI tionem habere videantur , cur pauperes & ecclefias oblato jurejurando perhorrefcentia ad fuperius tribunal vocare, eove rem rejicere pofte quis forfitan dixerit. Quod quidem non invitus concedo ex iis, quae fuperiore capitedefecundahorroris caufa ab adverfarii potentia deprompta tradidi. Chokier d $. 13. n, 4. At id non impedit quö minus etiam pauperes , etiamfi potentiores habeann tuitores , queant adverfarios mox in fuperiore judicio convenire: quippe cum & hoe iis fit indultum, quo lites celerius finem accipiant, etiamfi alias adverfarii potentiam non perhorrefcant. dAib. 1. cap. 9. n. 4. Tiraquell. de Privil. pia caufce pr. 150. per tot. 5. Viduis & fingulis paupertate labol rantjbus non quoque nos negamus illud | beneficium atque hoe 6. Septembr. 1692. 1 confideravimus in caufa Polmptje Janffen | contra Rimpt Srecken. Etnuper pupilla- res quoque caufas duas ab inferioribus judiciis avocavimus 1. Maji 1696. in caufa Willem Tonnis cjf conf. contra Johan Tonnis ux. nom. item 2. Maj. 1606. in caufa Johan Hermans (f Conf. contra Henrich Tammen. I 6. Viduarum appellatione & venire puellas aut virgines communiter placuit. arg. I. 24. viduam.ff. de V. S. Jacob. Cancer. 2. var. refol. 2. n. 5. & 10. Barbofa ad d. I. un. n. 5. quinimo omnes innuptas mulieres, licet amplae iis fint facultates. Fulv. Pacianus confil. 84. n. 25. uti & Frifiae Belgicae fuprenv'm jjca„ fterium judicavit tefte Jacobo Bouricio tract. de Offic. Advocati. cap. 4. & quam plurimis placuit, quorum nomina calat 1 X Ernac,  j6% GERHARDI FELTM ANNIJ. C Eman. Barbofa ad Ordin. Laufttcn. lib. 3. tit. 5. §. 3.W. 4. Sed ditioribusidnega'vat Eleètor Brandenb. d. Edéclo 27. Decembr. 1670. Cui etiam ratione viduas fuffragantur Kirchov. 1. comm. opin. 3. tit. 12. n. 1. Maranta difp. 9. n. 195. Benincas de privileg. panp. q. 4. n. 12. Alii. 7. Sed & iilud, quod de virginibus dixi, a moribus nofiris alienum eit: neque non uuptis beneficium d. Lun. indulgemus, nifi fortè famula? tenuiorifque fortuna?, confentiuntque nobis Hoüanci tefte Merula lib. 4. prax. civ. tit. 2. cap. 9. n. 7. nee non Ultrajecüni. Gerard. a Waffenaer. Pratt. Judic cap. 1. n. 9. Non etiam inter miferabiles hic, licet uerè miferabiles, habebimus meretrices, uti bene contra Vivium tuetur Georg. Schubhard. de Auftrcg. cap. 9. part. ï.n. 15. ubi joco an feriö, dubites, fcribit, nifi dicas ex ufu kodierno: dum melius a magiftratibus audïuntur, illas mifcrabilibus affociabis. 8. Non quoque digni illo beneficio, qui non ex jure, quod ipfi initio adqui- . htrunt, fed fibi ab aliis cello experiantur; uti fanxëre Batavi. Ampliat. Injtruct. Holland, art. 1 & Trajeclini Waf- s fenaer. d. n. 9. Aliud autan obfervatur,! fi jure hereditario acfionem adquifierint. ag. I. 6. ff. de jure fifci. Greenewegen, de LL. abrog. ad d. I. un. n. 8- 9. Dandum ne iis, fi fortè cum aeque miferabili perfona judicio contenderedebeant ? Negat id Daniël Gehe de Privü. Miftrab. Perfon. cap. 2. $. 7. arg. I. 11. §• fi' ff- fa nnnijr. I. 8. pr. ff. de excuf. tut. quod & EleÊtor. Brandenb. conftituit d. Edicto 27. Jan. 1670. & judicatum refert Joan. a bande 1. decif. Frif. 1. def. 2. Bacavis tamen difplicet. Leewen. Rooms- Hollands Recht. lib. 5. part. 6. n. 2. Greenewegen. d. I. n. 7. Waffenaer. d. n. 9. Et quidem rectè! Perez. ad d. I. nn n. 4. 10 Licet Chokier d. n. 13. non malè per allegatas. leges Baldum fecutus doceat inter alios non miferabiles ceffaturum remedium jurisjurandi perhorrefcentia; in folk adverfarii potentia fundatum, fi uterque litigator paris fit potentia?. 11. Competit illud privilegium miferabilibus contra omnes, quibus alias datum eft, ne mox ad tribunal fuperius evocari poffint. Cancer. d. I. n. 24. Vinc. de Franchis decif. 192. n. 2. Ant. Tlief- '< faur. decif. 177. n. 12 Dummodo tamen per appellationem lis eö potuiffet devolvi; adeo ut non poffint eligcre judicem, qui haut eft competens & cui adverfarius miferabilium non tenetur fe fifterei Matth. de Afflièt. decif. Neap. 257. n. 4. ibique Ca?far Urfill. ml. 4. Chokier. torn. 1. de Jurifd Ordin. in. Excmpios. part. 5. q. 82. Eman. Barbofa d. I. n. it. 12. Non videbatur itaque ratio deeffe Sturenburgio in lite fupra n. 2. memorata , quando contendebat pauperum Nordanorum nomine non debuillè fe evocari ad dicafterium noflrum, fed conveniri apud judicium militare, quod Embda? habetur , & cujus fcribam ait aut apud dicla? urbis magiftratum. Sed quia ab eo etiam appellatur ad dicafterium iu caufis ad centurionis aliofquemi' litia? armata? adferiptos patria? ftipendia • facientes, non attenta interceiïione amj pliffimi ordinis Embdani , qui reo fe junxerat, litemque Embdam remitti de- • lideraverat, pluribus tamen vifum efle perfiilendum in decreto , quo Sturenburgius erat in jus vocatus, reviftone ejus i rejecla. 5. April. 1690. I 13. Renuntiari poffe ifti privilegio, ! five expreffè five tacitè prorogando ju- J rifdiclionis inferioris tribunalis, alii ne- [ gant, quos inter Chokier d. torn. part. 4. q 108. n. 4. cui quidem appJaudit chorus foro operantium. Auguftin. Barbofa. ad d. I. un. n. ^1. Petr. Barbofa ad l. i.ff. de judic. art. 4. n. 69. Emman. Barbofa ad d. §. 3. n 31. Dan. Gehe d. traftcap. 1. §. 3. At affirmat Perez. d. I. n. 5. Cujus opinionem nos fequimur, fi tacitè renuntient prorogando jurifdiclionem judicis inferioris & apud eum Utem abfolvendo: ne alias tot fententias refcindi neceffe fit: licet Chokier d. I. n. 5. nullam admittat prorogationem. 14. Illud quis miretur , cur laudatum Frifia? Belgica? tribunal pupiliorum nomine nolucrit in d. I. un. venire pubcres tefte Bouricio d. cap. 14. cum tamen ob lubricum confilii non minus miferatione | digni? /. 1._ /. 33. §. i.ff. de minorib. id[ que plurimis cum legibus tum aucloritatibus firmat Gehe d. traft. cap. 1. §. 1. quibus adde allcgatos ab Emman. Barbofa d. I. n. 1. 15. Docet & reStè non femel memo. ratus Gehe d. tratt, cap. 2. §. 2. verf. boe privilegium. quod licet Ordinibus Imperii fubjecia? perfona? miferabiles non mox ad fuprema Imperii tribunaüa provocare poffint, uti fciipfi lib. 1. cap. 7. 11. 9 fft feq. aliud tamen obfervandum fi «fAtcw; Imperio fubfint: nam ha; beneficio d l. un. judices cos, quos quafi vernacula voce Juftrcgas vocamus , de-  »B JURAMENTO PERHORIIESCENTI/Ë, &cv m decnnare queunt. Schubhard. d. tract. cap. 9. §. 1. „. IIf gftq. 16. Gallos ignorare beneficium d. I. un. fcribit Automne en Ja Conference ad d. I. un. At meptü ratione, quod deinde poilint ad faprema tribunaüa provocare: quafi non Zatius fit intaóta jura miferabihum fervare, quam deinde, ubi judicis inferioris fententia victi, remediuin quaerere.? arg. /. uit. C. in quib. cauf. in integr. rffut. non eft neceff. Et cur tune illud beneficium largitur ita egenis , ut mendicare teneantur , uti in Januari0 1585. Burdigalae refert judicatum , fi id ignorant 17. Tandem nee in litibus de feudo ceffaturum remedium d. I. un, optimè fentit ilJuftris Joan. Rhetius ad Jus Feud. lib. ï. tit. 10. verb. per par es curie. n. 6. C A P V t LIV. , De loco non tuto. 1. TTOrroris, qui a loco non tuto conciXa puur expreffis verbis quoque me'mink Bomfacius in d. c. ftatutum. Illum tam jutlum cenfent Galli, ut licet a vocatione in jus factam, fecus ac apud nos tota die fit, non recipiant appellationem fuperioru tribunalia, tamen fi id fiat ideo, quod quis juffus fueritfefiftere loco non tuto, illam non denegent, & quidem, quod miremur merito ex d. c. ftatutum. arceffit Papon. Corp. Jur. Gallic. lib. 7. tit. 7. ar eft 0 34. ibique annot. 2. Probari poffe aliter quam jurejurando ejufmodi exceptionem loei non tuti, nunquam negavi, quin in hoe opufculo inculcavi, ad illud recurri, ubi aha probandi ratio abeft. Quod fi ergo Lyncxerus d. part. 2. %. 8. n. ii. putaverit me aliud fenfiffe , non adfecutus fuit meam mentem. Vide fis quae fcripfi lib. i. cap. 27. n. 6. 3. Exceptionem illam quis non dixerit effe maximi momenti, cum adquerelas Ordinum dicafterii noftri locum perhorrefcentium, oWmindulferit Princeps, ut in alio loco domum, in qua haberi poffit, ipfis aedilicare liceat. Emfcd. Landtag-Scblus. d, rubr. in refol. ad art. 13 anno 1618. 4. An autem exceptio loei non tut! prodeffe debeat ei, qui fuo facinore ef- fecit, ne fibi tutus fit, quaeri folet ? Affirmat Ayrer. Proceff. jur.biftor.part. i.cap. 3. obf. 2i. nu. 53. 6? 54. Allegabat höC' quifpiam, cum ex decreto dicafterii effet in auditorio noftro juraturus, vereretur autem, ne fi fe nobis fifteret, a Principis adminiftris in vincula daretur, quod dicerent eum deliquiife. Cum autem de crimine aut deücio nobis haut conteftaret & metus non effet vanus, quod nobis ex aótis conftaret, ideo tria millia aureorum, qui liberis ejus debebantur apud debitorem Principis nomine arrefto perclufos, adhaec meminiffemus antea non unum, qui juris experiundi gratia ad nos venerant, poftquam auditorio egrefft, coaftus in cuftodia manere, idque noftro tempore Polmanno & Mettingio accidiffe, confultius vifum, ut fcriba noiler ad Judicem, in cujus territorio juraturus morabatur, mitteret argumentum , fuper quo jurandum, ut apud illum id fieret. Sed cum ille in fubfidium rogari a nobis vellet, dicafterium autem id non è re vifum, fcriba nofter in vicum Rifpelienfem, qui ferè in finibus mifius, ut litigatorem ibi interrogaret: quod ubi facium & decreto fatis factum arbitrati in fin. Quart. poft Sexag. 1691. in caufa Johan und Sitfie Wilts Appellanten contra Johan Henricbes appellaten. 5. Quae d. cap. 11. lib. 1. de pefte & fpectris tradidi, iis adjice omnino tradita Abrahamo a Wefel doclifiimo JCto in traSt. de Remiff. mercedis. & fi fcire cupias, quae mihi non ita pridem acciderint & quemadmodum omnia prius explorare oporteat, priufquam nibis portenta fmgamus, vide fis quae fcripfi de Acceftion. memorabil. Peftis denique caufam debere effe univerfalem difcasextraditis a me in comm. ad l. 2. $. 8. ff. fi quis cauf jud. fift. n. 6. X 2 Ca-  jtf4 GERHARDI FELTMANNI, JG C A P U T LV. Quem ufum in foro habeat jus jur andumper^horrefcentiae , quo judex refutatur cum generaliter , tum figillaUrn apud fummum Imperii tribunal Camerale , ér" an illud nonfufficiat, nee exprimi caujam neceffe fit ? tt IvrOft memini me unquarn autlegiffe, \ IN aut audiiffe, aut apud nos vidifle' quenquam fuiffe, qui cum petieric fe admitti ad ejerandum judicem inferiorem , allegaverit caufam, qua? in potentia ad-' verlarii fundata. JVeque ego in aliis . quoque locis alicui auctor firn, ut id fa- I ciat: nam, uti dixi fupra cap. 52. n. 3. j potentia facH eft, ideoque de ea magiftratui fuperiori conftare debet, antequam copiam jurisjurandi faciat perhorrefcenti, 1 qui tune per illud adfeverat, fe credere ' fantam effe iftam potentiam, Ut judex / inferior ea propter contra adverfarium I hon aucleat judicare. " 2. Sentire idem videtur Erafm. Chokierius, quando diclam non femel conftitutionem Leonis commentario inluftrans, part. 1. j$. 13. n. 11. tradit potentiam adverfarii, quam alter collitiganlium merito perhorrefcit effè metiendam ab opihts tff variis aliis ex figuris, qua licet regula compr-hendi una non poffunt, tadem tamen trutind penfanda jint; quafi Velit dicere 5 non fidem haberi litigatori jui'anti adverfarium effe potentiorem, fed de hac ï'e aliter prius conftare deberefuperioribus judicibus; quod, ubifaclum, tune admittitur ad jurandum, quod idcircö meritb timeat, ne aequum jus apud inferiorem judicem, qui adverfarii potentiam formidat, adipifci poffit: Adeo ut merito ibi idem fit quod tuAcyaf, cum ratione. arg. I. 1. §. 1. ff. de jp. & J. ibi ; cujus meritb (pais nos fiacerdotes appellet. 3. Qua de caufa apud Frifios Oriëntales^ aliofqne populos non defiderantes, ut is qui fe noftro jurejurando offert, ullam horroris caufam ne generalem quidem, exprimat, cavendum eft ei, qui judicem rejicere cupit, fte quidquam de potentia adverfarii commemoret, quin potius limpliciter dicat fe judicem perhorrefcere ex caufis fibi folique fan&iffi- mo numini cognitis. Stultiffimus enim erit, qui cum facillimè obünere hoe patio poffit, quod cupit, fe ad difficultatem perducit probandi, uti Juftinianus loquitur in §. 6. Itift. quod cum eo, quiin aliena pot. uti & fupra monui cap. 38. 11. 10. 4. Sequitur videre de caufa a loco non tuto deprompta, quam uti obfervaredatur ex diclis cap. 54. n. 2. ibi allegatus Lynckerus perperam mifcet cum exceptione loei non tuti, quod haec a reo m jus vocato, illa verö ab aclore, qui adverfarium in foro fuo libenter ex juris praefcripto, vellet convenire, atnonaudet civitatem ceu diceeefin, in qua habitat, aut commoratur reus, intrare: uti apertè loquitur Bonifacius, cujus verba retuli lib. 1. cap. 11. n. 1. 5. Reus cum plerumque judicium declinare ftudeat , ideoque a Graeciffante Juftiniano fugie?is appelletur, /. 13. g. 2. C. de judic. I. 2. §. 4. C. de jurej. propt, calumn. non admittitur ad jusjurandum perhorrefcentia , fed vel probare debet locum fibi non effe tutum vel aliter ea de re judicibus conftare opo&et, uti oftendit exemplum al legat um d. cap. 54. ». 4. 6. Diverfa ratio eft actoris, qui nil magis defiderat, quam juris expetkmdi fibi copiam fieri, ut proefumendum fit, quod meritö perhorrefcat fe conferre ad domicilium rei. Caufa autem non inde arceffenda, quod vcreatur hunc vel illum inimicum, cum contra eos juspublicum pofiit implorare, quo mandata de non offendendo prodita. arg. I. 22. pr. ff. quod metus caufa. Sed quod populus diverfis ftudiis agitatus ad civile bellum prolapfus & locus, in quo reus moratur, non partes fequatur, quibus aótor implicitus eft; qua de re exempia adtuli d. cap. n. num. 4. 7. De fummo Imperii tribunali, quod Spirae Nemetum efle dixi d. lib. 1. cap. 13. m 4. at poft direptam vaftatamque a Gallis vaüdam hanc a me pauió antea comité fiüo vifam valdè iterum tuncfiorentem urbem, deinde Vmlariam tranflatum, nemo dubitet ibi adhuc ex capi te perborreficentia l ites recipi, licet non tam frequenter, uti fupra ex Deckhero óftendi, cap. 33. nu. 12. & feqq. Alia prifca exempia , quod adtinet ejus, quod aliegavi lib. 1. c. 13. 11. 10. quoquementionem facit Johan. Belitz. Proceff. Cam. tab. 3, art. 9. n. 3. 8. De illo autem, quod adtuli d. cap, 13. n. 9. fcribit is, qui noviliimè Rodingium auxit lib. 1. Pand. Corner. tit4 15*  DE JURAMENTO PERHORRESCËNTI^É, «Sec. itjf i§4 n. 17. in allegatö exemplo oblatum fuiffe jusjurandum noftrum propter judicem intenorem ci vita tem Hamburgenfem, contra quam aeftor Budier. varias fufpicionis caul'as adtulerat, quare juftitiam apud illam confequi nonpoffetrfubjiciens: föft tamen boe ipfum aliquot poft annos uxori ejus in caufa propria ob hanc rationem denegatum , quod alias caufas , quam qua a marito jam antea memorata; erant, aft'erre non po'fit. 9. Dicat quis atque objieiat; Si caufae illae fuificere vilae, ut maritus ideo in caufa fua fuerit ad ejerandum magiftratum Hamburgenfem admifftis , cur non & uxori in fua lite fufficiebant ? An ratio inde petenda, quod markus non conqueftus fuerit, ie non fperare aequabilem juftitiam fed de omni omnino ja* ftitia. defperaverk, & hujus metus varia argumenta, quas apud uxorem ceflhrent, adcalerk? Atqui tanc nee maritus debuUTet admitti, uti fupra demonftravimus, & Jacob. Blum. procejf. Cam. tit. 37. n. 19. ex Gailii huc pertinente fententia monet , etiamque ipfe auctor Iaudatus tradit 14. funii 1660. in caufa Cronenberg contra Wobersnau. Judicata optimo inluftrat. d. Ut. 15. n. 9. cf 10. 10. Magis ergo eft, ut verba juftitice , mn conjttjuenck, de juftkia aequabili aut aequo jure accipiamus & hanc rationem' fummos judices Cameraies moviffe, cur mulieri non fecerint copiam jurisjurandi, exiffimemus, quod hoe ürmamentum dabt at in horrore cujufque proprio, aliufque eife poftit apud virum, alius apud uxorem, ut in illo non verö in hac momenti ejus vifus fuerit, cur judicium inferius alteri afpernari, alteri non afpernari datum fuerit, quemadmodumoftend it a me fupra cap. 2. n. 2. citatum exemplum, quod Frifia Orientalis nobis dedit. 11. Illud quoque ingentem mihi dubitationem peperit, quod idem auctor, quem oportet effe JCtum non doótum tantummodo, fed & eruditum , uti ex ejus praefatione ad ledlorem obfervavi, Praeterea d. tit. 15. n. 18. tradit, quod nuper ex itftÜufuficientis fufpicionis non fuit admiffus qximütifariam expofuerat, quod juftitiam apui ]udicem cl quo confequi non poffet , ideoque decretum tuliffe; Abgefchlagen ; doch folie der Unter-Richter fchleunige und unpartbeyfche jfuflits adminiftriren. At cum vocabulum fcbleunig idem fit quod celer, de juftkia illo cafu princeps fuit querela, ut mirum haut lit, cur jusjurandum perhorrefcenti fuerit denegatum , fecundum ea, qua? fupra loco n. 7. allegato cum Deckhero egimus. 12. Ita & nos 12. Mart. ió"84. ad preces Joban Lubleis beredum contra Herrnanni Dringenberg viduam, quibus illi fe ideo o&erebant jurijurando perborrejeentice, contra judicium Peuroshemienfe, quod apud id viginti annos lis pependiii'et nee tamen effet finita, ex hoe capke cenfuimus non effe appellationem recipiendam, quod de denegata vel protracta juftkia quaeri debuiffent eaque docere, quae lex noftra requirit. Hof. Ordn. tit. 19. §. Desgkkhen. licet ex aliis aprecatóribus allegatis caufis fme uti loquimur, gravaminibus lis fuerit avocata. 1 13- jpf"e qui egregiam illam fubfidiariam operam locavk pandecfis Rodingii, ' nil aliud quoque docet, quando d. I. n. 19. f pergit fenbere per fententias judicem inf eriorum excitari folere, ne juftitiam protrabat; cujus inftkuti exempiarecentiora & ibi adfert. lnterea gratias illiagamus, j referre enim poffumus, quam maximas, quod & haec & alia priora ediderit, ex quibus maximam Iucem capiunt fuperiore loco, d. cap. 33. paftim. a me ediifertata magnam fcilicet agere curam Jaudatifiimum iftud fupremum Imperii dicafterium, ut quantum fieri poteft, refraenatur vaga facramenti noftri licentia, quo judex ob folum de ejus perfona conceptum horrorem ejeratur, de quo genere nune tantum nobis fermo eft. 14. Abnuere tamen nolim, inconfultum & libertati noftrae inimicum fore5 fi hujus ufum planè damnare aut lege lata tollere vellemus: nam foepè Iaudatus auctor d. tit. I5.rc. 23. fe? 24. &provocatad exempia, tam ex priore annotatore allata, quam ab aliis mihi communicata& relata lib. 1. cap. 13. n. 13. & 14. 15. Inveni & poftea aliud apud Jacob. Blum. chiliad. fent. Cam. n. 268. fequentibus verbis; In Sachen J. B. Klagers wieder D. D. Beklagten Ckationis. Seynd Dr. G. G. und Dr. A. G. der Abfolutioit und reipecTdvè den 14. T. Octobris jungft befebehene Begeren noch zur Zeit ahgefchlagen, fonderen ijl Dr. M. Principal geftalten Sachen nach ad juramentum perhorrefcentiae biemit zugelaffen. Quae verba geftalt en fachen nach fatis indicant nou promifcuè eos, qui fe jurijurando noftro offerunt, effe ad id admittendos, fed eportere adeffe circumftantias , quod fcilicet aliter perhorrefcenti fuperior judex fubvenire nequeat: ceffat enim ex- X 3 tra-  tC6 GERHARDI FELT MAN N I, J(C traordiriarium id remedium , quamdiu ordinarium adeft. I. 16. ff. de minortb. ibique D. B. 16. Illud autem nefcio, cur Blumius Proceff. Cam. tit. 37. n. 19. pro Bobben pofuerit BöbbelerÖiexemplum, quodaccidit 27. Septembr. 1661. crediderit pertinere ad aliquem , qui ipfi Henrichfen dicitur ? cum vir nobili ortu fuerit , quem ejufmodi nomen gentilitium nomen j habuiffe, nemo noftrarum rerum gnarus unquam affirmabit. Verum ejus nomen ego nunc indicavi lib. 1. cap. tg. n. 12. • 17. Recepit etiam fummum tribunal Camerale provocationem ex caufa perlmrefcentia non ita pridem vere novo anno . 168Ó. in lite Ofi-Friefzland (der Für-\ ftinnen zu Oft-Friefzland) Kl. contra das Oft-Frieftfche Hofgericht & Conf. fo dan Doctor Conrad Butner Beklagte; qua de. re & alibi in hoe opufculo agemus. 18. Sed & fuperiore anno 1695. Co- j mes Benthemenfts Arnoldus Mauritius Giülielmus in lite, quam habet cum defuncli patrui vidua nata Comité Limburgo-Stirhemienfi, cum Epifcopum Monafterienfem ideo, quod is princeps ad- j verfariae filiam tuendam fufcepiffet, re- 1 cufavit arbitrum antea a fe electum & oblato perborrefcentice facramento , rem ' rejecit Vetzlariam, uti ab illius Cancel- , lario mihi narratum fuit. C A P U T LVI. Maximan curam egiffe Ordines Clivia & Marca, ut jurijurando perhorrefcenti® perpetuus confiaret vigor , multis h Principe fuo impetratis refciïptis quidem demonjiratur, interea ejus abufum tolli e re populi cenfuiffe. 1. "p\E ufu hujus jurisjurandi apud Clivios jLJ' Marcanofque quae dixi lib. 1. cap. 14.71. 2. & 9. quis non certus fit? cum jure permifium remedium appcJIetur a Principis vices fuflinentibus in refcripto memorato d. lib. 1. cap. 2. n. 30. Rcfcripfit & Princeps Elector Brandenburgicus 27. Becemb. 1670. in haec verba, Juramento perhorrefcentiae wird ftatt gegeben, dit Anzichung aber erheblichcr Urfachen, und defzfals angedröwete Straffe abgefchlagen'. id eft,- jurijurando perhorrefcentiae focus datur, allegatio autem ju ft af urn caufarum atque ideo fancita pcena tolluntur. 2. Adeö ut non tantum vi iftius remedii lites ab inferioribus judiciis avocentur, fed&, hisplanèfpretis, adverfarium è foro domicilii evocare, quin& adfeflores tam fupremi in illis terris dicafterii, quam inferiorum tribunalium, imö & haec ipfa rejicere quis poffit. Ut itaque feriem temporum porrö in progreffu hujus juris obfervemus, nunc aperiam, quod 30. Mart. 1674. alaudato dicafterio Clivo-Marcano fuerit factum, Ut ft quis contra hunc aut illum ex adfeflbribus fe oblaturus fit perhorrefcentiae jurijurando ad id ipfum jure admittendum, fic tamen, ut fi prafens in loco, ubi habctur dicafterium, confeftim, ubi vero abfens, in ju* [ dicialibus intra menfem, in extra judicia! libus autem intra decem quatuorque dies, fi Cliviorum, in Marcanorum litibus autem intra duplicatum tempus re ipfa, pcena non jurantis, praftetur, quofque nee diutius recufatus recufative fuffragiis fuis fe | abftinere cogantur. Cenfere fe (ff in litibus, ubi ex caufis recufatio fit, ratione probationis eadem tempora obf ervanda. Haec Ordinibus populorum ad querelas Ut. C. fignatas refponfi loco 17. Febr. 1676. a dicafterio illo data, Ordinefque ad ea non amplius illas urfêre. 3. Congruit iftis interlocutio, quam j 5. Maji 1682. in caufa Henrich von Lent j contra Boet. Johan. Chrifiian tulit, cujus fupra memini. Sed & ante hoe tempus 18. Febr. 1681. formula illa prolixa noftri facramenti relata cap. 32. nu. 2. quss nunc iterum ibi viget, introduéta fimulque conftitutum fuit, ut praefente adverfario & adhibitis partis utriufque patronis perhorrefcens juraret, uti etiam fuperiore loco tradidi. Quantam curam in omne tempus ei rei impenderit, fequentia evidentiflimè nos docent. Fr ieder ich Wilhelm Churfurfl. T^rNter anderen Gravaminibus, ixelcbe K_J unfere Land-Stiinde des Hertzogthumbs Cleve und Graffaimfft Marck bey Uns unterhanigft ambringen >affen, ifl auch diefes mit geivefen, dafiz bey Adminiftrirung der Juftitz das fio genante juramentum perhorrefcentiae eine zeitherofiehr mifizbrauchet , gantze Collegia dadureb reevfiret und die vorfallende Rechts-Sachen mit Intervcrtirung der unteren Infiantzen offters immediatè ans Hoffgericht gezogen und dadureb vielfaltige Anlafiz und Urfacb  oe JURAMENTO PERHORRESCENTIiE-, &ci têf k-u magen aenen Part bey en gegcbcn voorden, i Wir hahen die/en Pu/kt trut denen von ermeiten Ldnd-Stdndm an Uns untertbenigft \ abgefchickten Deputirten reifflich überlegen laft'en und nacb gnugfamer Envegutig der Sachen , folgende genddigfte Berordnung Eucb daruberzu erthellen gutgefunden. i. Anfilnglich bleibet denen litigirenden Parteyen jcdcsmabl bevor, fiowehl in denen wit er en, als oberen inftaniien, einen oder mebr verdachtige Richter order Beyfitzer in einem judicio zu recufiren und das in j dergelichen Fallen jure communi hergebrachte juramentum perhorrefcentiae abzufchwbren, ohne dafz der Perhorrefcirende Theil fchuldig jeyn foli ratione perhorrefcentiae enige Urjacb zu fpecificiren und nahmhafft zu machen, fonderen ijl genug, was Er ftur aus gemem wohl gegrundetem \ Gewiffen zu folchem parament ficb offeriret \ und daffeibe nach dem beygefügt Formular cviircMcö ableget. 2. Wm gleich einer order mehr Judices oder Adfeffores eines Collegii recujlret worden , fo wird doch nicht defzhalb das gantze L.olegium fufpect, fonderen die ubrige membra, wieder welche keine rationes fufpicionis order recufationis fieyn , Jollen , dem unerachtet, rechtlicher Arth nach, in der Sachen erfahren, und diefclbe geb'übrend entjebeidtn. \ 3. Und obwohl fich nicht leicht begeben \ wird. dafz cin gantzes Collegium aus gnugjamben zurichenden Urfacben recujiret \ werden konne,fo ijl doch unfer genddigfte Willens Meinung, dafz weder in folchem Fall, noch auch wan ein Richter, der keine Scheffen neben fich bat, perborrcficiret vrird, das privilegium primae inftantise ceffmn , oder die andere inftantz denen j Parteyen dadureb benommen werden foli, funderen wir wollen, dafz in der geleigen Begebenbeiten gewijfe Commiffarii vonun- f ferm dortigem ■ Hofgericht , vor denfilben die Sache gchöret und als dan ad Impartiaks doéios, denen Landtages Recejfen zu- ' folg verfchicket und derjenige , fo dureb fikbe eingeholete SententZ graviret zufieyn vermtxnen , freyfiehen folk ad judicem proximè fuperiorem fich zu beruffen, da- '. mit alfo dem privilegio primae & fecundae . inftantiae dureg fcrgleicbcn recufationes '. nicht prcejudicirt , jmdtrn diefelbe deren '. litigirenden Parteyen zum kflen, in in- '. tegro erbalten werden. Wormzb Jbr eucb '. untertbenigft zu richten, dieft imjere gmil- '. êigfte Bercdnung ad obfërvantiam 2tt brin- '. gen, und darüber bey begebenden Fallen '. jedesmahl fteif and f eft zu halten Seinb n Cuftrin. den 20. Septembr. 1684. An die Regiering, und Hofgericht zu Lieve. Eridericus GuiJielmus Eleétorv „ jNter fupplices querelas caeteras nobis „ 1 ab ordinibus Cliviae & Marcae ex„promptas, illa quoque fuit, litigatores „ ab ahquo tempore valde abufos jureju„ rando perborrefcentice fic difto, integra M collegia per id rejefta, litefque omiflis „ inienoribus judiciis mox ad dicafterium „pertracfas, indeque h'tigatoribus mul„ tam conquerendi condkionem propo„ ütam fuiffe. Quamobrem re cum iis „ quos memorati Ordines ad nos mife„runt, bene perpenfa, fancimus. „ 1. Primum quidem litigatoribus in„ tegrum fore tam ex fuperioribus quam „ mterionbus tribunalibus unum vel plu „ res fufpetfos judices aut adfeffores per „ ïftud in ejufmodi calibus jure communi , introducfum jusjurandum rejicere, ne„ que tamen perhorrefcentem ullash'orro„ ris caufas edere eafve nominatim expri„ mere teneri, fed fufficere, fi modö ex „ bené explorata mente illi facramento fe „ offerat, idque ex formula adjuncta, re „ ipfa praeftiterit. „ 2. Quando etiam unum aut plures „ judices adfefforefve rejici contingit „ non tamen totum collegium fufpicionè „ onerari, verum caeteros, contra quos „ nullae rationes recufationis aut fufpicio„ nis adfunt, nihilominus ex juris jufti„ tiaeque regulis litem judicanto & fe, canto. ,, Et quanquam haut frequenter eve, nire queat, ut totum collegium ex ,, caufis idoneis recufari pofiit, tamen „ vóluntas noftra eft, ut neque tune ne„ que etiam quando judex adfeiforibus „ carens ejeratur, privilegium primi fori , ceffare aut fecundo privari litigatores , debeant, fed volumus, ut oblatis illis , occafionibus, dicafterium noftrum man, det aliis quibufdam, qui caufas audiant , & deinde a6ta ad JCtos partium me, dios ex forma legibus in comitiis latis , confentanea curent, liberumquefitiis, , qui per fententias aliunde petitas fe , oneratos putent, ad judicem proximè ,, fuperiorem provocare , ne privilegia primi  *68 GERHARDI FELTMANNI, JC „ primi & fecundi fori per ejufmodi re„ cufationes quidquam decedat, fed li3, tigatorum commodo id fartum teétumj, que confervetur. Noveritis vos devo„ tiffimum debere obfequiumhuicnoftrae „ legi, eamque , fi occafio offeratur , .. ., femper firma mente & animo infiftendum „ene. . „ Cüllnni a. d. xx. Sept m. nc. lxxxiv. 3, Regimini & dicafterio quae „ Clivis funt. 4. Idem Potentiffimus Princeps Ciiviae & Marcaeconfiftorio, vel, utinunc . ajunt, Regimini, refcripfit Potsdamo 3 . Jan. 1685. ut fi quis rejicere cupiat ju . dicem jurejurando/;cr/;o?Tf/cew^, ftatm atque fe buic obtulerit , judex a cauf ccgnofcenda abftinere, diefque ejeranti debeat dici, qua facramentum praeftet, . 5. Poftea cum laudatiffimi Ordine: nee dum fibi fatis cautum exiftimarent ;c decreto, quam in eo, quod fupra ' j recitavi. 17. Febr. 1Ó7Ó. exortum, j, c; odque refporjfi loco dedit perbeüè in- ! i ter rceulationem fufpecti judicis & eie-1 < rationem dividat illa, fi fiat, tantum', probationem juftarum caufarum exigat I ■ quod adprimè convenit legi a Principe ' fctffi 20 Septemb. 1684. j. Anfdnglich \ \ bieibct. & fupra etiam relatae. t 5. Tertium eft, quod fiis, qui refu- i l tat judicem, nee caufas ejufmodi probet, i j nee jusjurandum probet poena communis / decreti pleftatur, tam ob animi levita- ij tem , quam principaliter ob contume- , ham, qu quod ubi Rex aut Princeps chyragraaliave adverfa valetudine prohibeatur refcripta a fe data nomenque fuum in principio ferentia fubfignare, filius ex Jege publica aut majorum providentia fuccef- 1 lor defignatus id facere poffit. 4. Deinde non audiendum effe eum, qui dicit fe judicem perhorrefcere, quan-1 do id facit ex caufa frivola. Philip. Erancus in c. judex. de offic. deiegati, n. 6. &? 7. ut prudenter faciat, ejerare geftiens, ii nil nifi horrorem fuum palam profiteatur, caufa verö taceat omnino, idquod nos proverbii quafi loco dicimus Knippen im Sackficblagen, id eft; concrepare in loculis pollice csf medio digito. Alias fi ver-, bis fuis fe' prodiderit, quod callidè & calumniofè arripueric ejufmodi remedium eft puniendus & repellendus. Mandof. ad d. form. 7. verb. non fperat confieqiii in fi. 5. Tertio maxime notandum, quod' licet precarores, qui occafionem declêre refcripto, fuerint judices, hique quefti, fibi per frequentes ejerationes aufferri muneris fui emolumenta, & proeul dubio omnem moviffent lapidem , ne id amplius ipfis accideret, nil tamen effecerint; aequa enim vifa maximo Principi rèje&io judicum, etiamfi ordinarii effent. fi modö, quod quartö notari velim, litigatorum alter non priore inftantia privaretur, quam vult, uti & quinto inde admonemur , a proximo judice miniftrari. 6. Quo poftremo ordini judicantium & fic fibi ipfis confuluerunt precatores cum anterioribus refcriptis effet mandatum dicafterio Clivo-Marcano in locum rejeclorum per jusjurandum perhorreficentia judicum alios delegare quos vellet. Neque novum eft, ut in locum judicis fufpeóti vicinus fufficiatur & quidem Jure Omlandico lib. 1. art. 25. by der Sonnen Ommeganck. id eft,- adfiolis ambitum. 7. Pit mentio in refcripto n. 1. allegato relationis, quae cum nuper ad ma1 nus pervenerit, & non fpernenda com- pleclitur, ek nolui talium avidum leclorem fraudare. Data fuit Clivis 21. Jan. iöpo. ejufque verba fonant; Dürchleuchtigftcr &c. EW. Churfurftl. Durchl. geruhen gn'idigft Sich zu erinneren, was diefielbe in Sachen David Friederich Frowein contra den von Rcmberg zu HauJJen zu mebrmahlen und noch jungft bey Dero-Hohen Anwefenheit hiefilbjten imterm 20. hifo 30. Ottobr. nechfthin wis gnadigft befohlen. Nuhn bat ermelter Froweinfieitherdeineimmerhin bey uns Inftantz gethan, wie wir dan aucb unfer fieits nicht crmangelt alle mittele bey der hand zu nebmen, umb Parteyen aus einander zu Zgtzen ; Was endes wie wir dan diefielbe nocbmahlengegen einandzr gehoret. Und weilen dabey der von Romberg auf einigen Verftofz in der Recbnung beruffen, alfo baben wir darauf den hinc inde geflogenen aétis Abries mit Fleifiz nach gefehen, dabey aber nicht f linden, weswegen von denen in der Sachen er gangenen vielfdltigen Liquiditations-Urtheilen , zo alle in rem judicatam verlauffen, abzutretten ware, dannenbero wir folches erwehnetem von Romberg bedeutety und auf des Froweins ftetes Anhalten erwiederlicbe executoriales auf vorige Commiflarios ertheilet; Welches als der von Romberg duftèrlicb vernommen, hat er> neben den drey vorhero in executivis per,horreficirten, noch zwey aus unfierm mittel, fub oblatione juramenti perhorrefcentiae, zu recufiren fich unterftanden. Weilen aber folcher ayd in executivis, worin die Sache verfiret, keinen Platzhat. Zu deine fiolches handgreiftiêb nur zum aufenthalt der bevorftebedden Execution angcfieben ware} So haben wir nicht defto- we«fS  de JURAMENTO PERHORRESCENTIiË, &d ï?t weniger die erkante Executoriales abgehen laften, untertbenigft nicht ziveiffelehd E-w. Churfürftl. Durchl. -werden diefte unfier Ambts-Berricbtung pro complemento juftïtias gnddigft vor genehm halten , und dem von Romberg, ftalftz er fich mit einigen üniftris narratis bey Dero Hoflagen hierunter angeben -würden darnach heficheiden laften. Dabey finden -wir uns fiaft genbtiget E-w. Churfürftl. Durchl. untertbanigft zu hinterbringen, -wekker geftalt die litigirende Parteyen in hiefigen Landen des juramenti perhorrefcentia: fich mehrentheils zur Auftenthalt und Hinderung der heilfamben Juftitz mifizbrauchen, indeinige derjenige, zo ficb nicht -wohl be-wuft, fo bal. der nur prcefiumiret, dafz feine Sach vorgmommen -werden foli, fich fio forth leichtfumigtr Weife zu gemeltem Ayd erbeut, ohne dafz ihme in femem Gemuhteerbeblicbe JJrfachen des Endes bekant feyn, oder fieyn k'ënnen, dannenbero fiokbe recufationes fio bey hiefigem Plofgericht als auch bey den Untergerichten und Beambten im Lande' dergeftalt die Oberhand ge-winnen , dafiz man f aft keinen Richter oder Bediente mehr finden kan , -welcher den litigirenden Parteyen anftehet. Wozu dan groffe Anlafz gibü die unbefichranckte Formular befagten Ay&es, vidcbe kizt abgefaffet, da die vorige mebrere conditiones in fich begreiffe. Wir hahen beyde formulas hiebey anfügen, und Ei». Churfürftl. Dvrchl. in unterthdnigftem Gehorfamb anheimbflellen fallen, ob rddit hierunten hinfiuhro einiger maften zu Bef ordening des Juftitz- Wefiens und remediirung vleier Mifizbrauchen gnddigft zu verfichen. 8. Ver terem ifta quidem latinè , fed J cum nimis prolixa verba verearque, ne mole fua laboret opufculum, contentus ero dicere quo fumma eorum redeat. Ajutit dicafterio adfcripti non daripoiTe Jocum noftro jurijurando, fi tantum de executione rei judicatae quaeratur: quod quidem planum eft per ea, quae docui lib. i. cap. 22. n. 13. Undereétiflimè inferunt non poffe non tune videri calumniofam ptovocationem ad illud facramentum, qui enim pignora jubetur cedere, fi ei hoe liceret executorem rejicere non < magis adquiefceret in aliquo, quam is, ^ qui cum ad Jaqueum effet damnatus, & impetraffet, ut fibi eligere concederetur arborem, qua ftifpenderetur, poft longam deliberationem & moram,- ajebat, fe nullam, quae placeret, invenire. 9. Id ferè facere etiam omnes reos ceris alieni confeios imö apud fe praejudicio proprio conviclos laudati viri quo¬ que innuunt, ideoque devotamentePrihcipem rogant, ut ad veterem formulam redire velit. Fecit id optimus legiflator, ut adpareat, non prorfus extra ufum effe, quod Imperatores des profltentur in l. 8. C. de LL. C A P U T LIX. Integra Collegia non facilè totz jurejurando perhorrefcentiae refutari, neque illi locum fore in fijcalibus, criminalibus è? ad a'v«xf»ir«y pertinentibus caufis. li NOn folum dicafterium fed & Regimen Clivo-Marcanum non femel fupra laudatum fuae curationis effe rem prudenter exiftimans intra cancellos coè'rcere jusjurandum noftrum ccepit fequenti decreto Nachdem, ait, die Parteyen zu mehrmachlen des juramenti perhorrefcentiae ficb mifizbrauchen, indem fich diefielbe -wieder sin gantz Collegium befz-wellen aucb ein Stadts-Magifirat, fio -wohl als die Parteyen fielbiges -wieder S. Cburcbl. zu Brandenburg unfers Genddigfien Herren Ambtleuthe und Richter ausfih-wbren, und fich dadureb von derfelben jurifdiétion zu entfchutten vermeinen und aber gedachtes juramentum perhorrefcentiae -wieder ein gantzes Collegium noch auch -wieder Höchftgedi S. Churfürftl. Durchl. Bediente nicht fo fchlecbter Dings ftatt haben kan, die Parteyen auch in Eifcalibus, Criminalibus, Inquifitions- und Hoheits-Sacben ficb deffebben ohne deine nicht bedienen mogen, als -wollen HH. ffuftitz- und Hoffgerichts Prefident, Director und Rdbte gefaflens Kagen, fielbiges juramentum in gemelten Criminal- Fifcal- Inquifitions- und Hoheits-Sachen -wieder die Churfürftl. Beambte und Bediente gar nicht zuzulafifen, fio dan im decretiren ermeltem juramentento perhorrefcentiae en obgedachten and anderen Fallen auch mit möglichfier Bebutfiamkelt iü verfahren. Signatüm Cleve im RerkrungS'Rath. den 24. Febr. 1688. Freyherr von Diepenhrucbi (L. S.) Johan de Bever. V. C. X 2 Qué  l7i GERHARDI FEL T MAN NI, JC. Oux latinèjonant: Cum partes liti- ) eaïttes fcepius jurejurando perborrefcen- j " tia abutantur , dum integrum colle" giurn, nonnunquam etiam oppidi ali" Cujus magiftratus non fecus ac htiga" tores ipfi id contra creatos a Serenitate " fua Elecl. Satrapas ac Judices arripiunt " & hoe pacbo fe eorum jurifdiéhom fub- j ducere cogitant, memoratum jusjuran- I " dum perborrefcentice autem contra totum | " aliquod collegium aut contra fummo ( "loco Serenitatis fuae Eleft. mimftros " tam craffè locum haut habere poteft, [ " partes quoque in fifcalibus, Cnmma- libus, lnquifitionis & Subhmitatis eau- | "fis adhaec illo uti nequeunt, ïdcirco „ DD. Praffes, Legatus & Adfeffores di" cafterii operam dare velint , ne illud " facramentum in Fifcalibus , Cnmina"libus. lnquifitionis & Subhmitatis cau- * fis cuiquam permittatur, etiamque in * decernendo ratione prsedifli junsjuran" di tam quod ad memoratas quam quod " ad alias caufas, omnem cautionem ad; hibcant. Signatum &c. 2. Non negat inluftre Regimen inte<*ra collegia refutari poffe, fed hortatur, ne fcblechter dings, quod crajfè vertendum dixi, fiat vel potius illa do&rma, qua dicitur ejerari poffe mtegra collegia, non craffa Minerva accipiatur: prudenter ut prius expendendum fit, an non frivolè quis totos judicum confeïïhs rejicere cupiat ? qua de re & nos egimus ■lib. i. cap. 2i.-B. 7j & de ea agit Joan. Solorzan. lib. 4.-de Indiar. jure. cap. 9. n. 63. pluribufque nos de eademfuoloco agemus. 3. Interea erudimur fecundo ex no< decreto non modö fingulos, qui lites ha bent, fed & corpora, collegia & urn verfitates ac civitates aut municipia ut lecufare judices fuos poffunt veluti fu fpeftos, ita & refutare perborrefcentice ju rejurando: nam licet univerfitatcs c collegium generalibus verbis in ejufmod rebus alias non veniant,- Mandof. d. tract ad formid. 20. pag. 110. b. col. 1. tatnei cum requè horrorem concipere queant 11 finguli , ex quibus conftant, vel eorui adminiftratores tam de adverfario quam d judice, quis illis neget ejerandi copiam arg. c. Romana. §. univerfitatem. defen excomm. in 6. 4. Quam & univerfitati aut oppid larg'iemur , fi ei cum Satrapa & Judic aliove reftore, cujus fubfunt jurifdiclu ni, non bené conveniat: adeo ut fit horum venia univerfitas poffit coire ; confultare de adeundo fuperiore, apud quem fe offerat noftro facramento. Jacob. Laurent. de Judice fufpefto. cap. 5. n. 17. 5. Illud autem tertio ex illo decreto obfervandum meminerimus, non facilè audiendam effe univerfitatem, fi Satrapam Judicemve tuentem jura Principis, qua? illa videtur his ufurpare, ideo fibi inimicos aut iniquos effe dicat: neque enim tam crafsa Minerva accipiendum jus, quo alias ejerandi facultas perhorrefcenti datur , praefertim quando ejufmodi remedio civitas abutitur addelinandam «»«x{Kn», qua? Satrapa? aut Judici a Principe fuit injunfila , quod magiftratus i oppidunus tibi plus, quam parelt, arro' gaverit poteftatis aut fifci jura minuiffe j aut occupaffe proponatur , vel ambitus f repetundarum & de refiduis fufpeftus fit. j 6. Nam fi tune ei liceret ordinarium luum a Principe creatum magiftratum, quem novit optimam rerum a fe geftarum habere & notitiam & memoriam, folo jurejurando rejicere, non difficile ' municipibus foret jura Principis obfeuI rare, imö diluere & inutilia reddere. Ut I neque etiam tam crafsèintelligendumfit, [ quod vulgö traditur eos, qui occultèno1 bis queunt nocere, etiam a nobis poffe recufari. Alvar. Valafc. confult. 124.fi. 4. Solorzan. 1. de Indiar. jure lib. 4. cap. 5. n. 21. 7. facit Satrapa aut Judex, cuiquSrendi poteftas in magiffratum municipaIem vel reftores univerfitatis publicè conceffa, q;a33 fui funt omen. ]uris autem executio non habet in juriam, neque ideo : quem fufpectum reddit. arg. I. 13. §. 1. - /ƒ. de injur. 8- Atque fuec eft ratio, cur laudatum i Regimen dicat, quod quartö notari ve- - lim ex decreto ejus , in fifcalibus &fub- - limitatis caufis non effe permittendum : jusjurandum noftrum. Non vanus forfii tan ero vates, fi dixcrim huic rei anfam . dediffe magiftratum Eunenfem, qui an1 tea voluerat ejerare Judicem tam in mut nicipio fuo, quam in agro jus dicentem n 1 Principis nomine Guilielmum Wevee rum. Mandaverat antem dicafterium ? Clivo-Marcanum Satrapas Reinhardo Slet. bergio , ut magiftratum illum adigeret ad jusjurandum, cui fe obtulerat. Quid 0 magiftatus? Is jurat per unum confulem c unumque civem. Malè haec tulit dicafte»- rium, jufiitque 1. Febr. 1683. ut a quaie tuor fenatoribus optimam rei confcienlc tiam habentibus & a magiftratu rité ad ii id  De JURAMENTO PERHORRESCENTL&, &c m- id dclegatis , praefente adverfario fuo fupra memorato Judice, Satrapa ex formula ipü xnïiïk facramentum iftud exi* geret. 9- Aft Satrapa fortè fperans concordes fore utrofque fidei fuae a Principe commiftbs, non fecit jufta. Unde 25. Septemb. 1Ó86. dicafterium praecepk uni ex adfefforibus fuis Judicique fimul Unnenfi Balth. Cafp. Zafinio, ut admodum Satrapae imperatum cogeret jurare magiftratum adjiceretque minas, ut ni illud faceret, eos qui a Judice Lunenfi celebrarentur adios valituros & fecundum hos decretum iri. 10. Quid iterum magiftratus? Moras neétit. Judex itaque Regimini porrigk preces, quibus exponit ante aliquot annos magiftratum fe obtulifle jurijurando perhorrefcentiae, non autem id praeftitiffe, verum cum ipfo contendere veile, an bené vel malè juratum fit ; interea autem fe judicem hoe paclo vexari & arceri", ne mandato fibi munere poffit fungi. Ad quas perilluftre Regimen decrevit, 13, Mart. 1687. f» Jublimitatis & Fifcalibus caufis jusjurandum perhorrefcentiae etiamfi rite praeftitum non habere locum , ideoque precatorem pofthac , uti antea fecerat, iterum munus judicis exercere debere. ir. Interea delegatus a dicafterio Zahnius 24. April 1Ó87. monet magiftratum, ut ad modum fibi praefcriptum juret, alioquin fe de re hac Clivos reJationem facturum. Non paret magiftratus illi decreto. Judex, cujus intererat rem ! abfolvi, quod fportulis, quas ex delegatis fibi caufis habuiffet, cogebatur carere, preces exhibec dicafterio, quibus narrat Zahnium bis Lunam at fruftra commeaffe , petebat ergo magiftratum dignas ludificatione & vexatione fui inrogarinoenas. Subnotatum illis a dicafterio,- Ut Zahnius Judici copiam faceret exercendi fui moneris inlitibus, quarum nomine fuerat recufatus, quandoquidem magiftratus proponeretur fe diffkiles oftendifie in praeftando jurejurando perhorreftmtice, cui ipfe fe obtulerat. . 12. Dat igitur iterum Judici Lunenfi facuitatem delegatus a dicafterio Zahnius decreto , quod hic fignavit domi fuae 17. _ Octob. 1Ö87. ut ille tanquam judex loei ordinarius etiamfi magiftratus eum perhorruerit, pro & contra , fic ait decretum, de omnibus caufiscognofcere & quod juitum ipfi videbitur, judicare poffit. C A P ü T LX. Privatum judici indicata ejeratio nidliui momenti, nee ille perhorrefcenti tempus prafinit ad jurandum inquiritur cif de quibus rebus tribunali pojfintftatuere & an ejeratus judex moderationi expenj'arum interejfe pofiit? I» CUncfta autem ifta non potuerunt Of* dines Cliviae & Marcae folvere curis, ut diceres omnes in una hac re confumpfiife, fed, dubio proeul, ipfis perfuafum fuit tranfmitti ab aliis, quse tanca cum follicitudine obtinuerunt. fgitur in querelis 4. Decemb. 1693. prolatis, art. 19. poftularunt, ut ex praefcripto legis antea conditae, fi Adfeffor ab altero litigantium recufatus, is non tantum afuffragando, decernendo, refterendo & curando atla ad alios , fed & fi de lite, ejus d quo recufatus, agendum, furgere & tribunali decedere cogatur, & quidem fide jurisjurandi Principi prcefiiti. 2. Dicafterium refpondit. 9. Decembr. 1693. Si Adfifforum quifiquam ex juftis caufis recufietur, mox è fiuft'ragando fie ahftinebit, tribunalique decedet, & uti antea faftum, ita c? impofterum fie tali lite ahftinebit; nee fie ficire quenquam litigantium jure de ea re conqueftum fuiffe. Eodem tempore Regimen repofuit; Non defuturum legis auxilium, fi ederentur nomina eorum Adfifforum, qui illi non obtemperaftent. 3 Ordines igitur replicarunt ró\ Decembr. provocantes ad leges a Principe latas, fecundum quas judex recufatus ftatim poft f aliam recufationem in caufa ejus, d quo recufiat us , ceffare, omnique cognitione fie abftinere compellitur , Adfcftorem.... autem , qui d D. Plettenbergio ficripto recufatus fibique per procuratorem Nilgengen notam fattam recufationem admifierat, & licet huic dixerat, fe non vacaturum caufce Plettenbergicce , nihilominus in lite inter Gronsfeld & Plettenberg agitata, expenj'arum taxationem fibi arrogaffe, eapropter petere « Ordines , ut ejufimedi d judice recufiato fa£ta taxatio pro nulla habeatur, novaque, prout cequitas pofieit, ineatur. 4. Mox eadem die Regimen fpopon* ditremedium rei ifti, fi ita deprebendeY '3 retur  174 GERHARDI F E L T M A K N I, J, C reiur ge/ta , paraium jorc. juicairerium vero duplicavit; nullibi in legibus inveniri judicem recufatum fe omnino caufa cognitione abftinere oportere verum illud, quod is b quo recufatur , juftas recufationis caufas proferre, aut fi id non faciat, recufiato in poznam xl Imper. tbaJerorum condemnandus fit. Quod fi verb per jusjurandum perhorrefcentia? quem recufari contingeret, tune ejerantem confeftim vel intra menfem illud prceftare debere, alias refutatum vi communis decreti non compelli cefifiare. Duos autem memoratos modos re-! cufandi de illd Adfeffori.... privatis literis fa&d plane inconfuetd recufatione accipiendos memoratum Adfiejforem fidffe ad hanc cefifiare coattum, nemini jufium videri pofte. Neque proeuratori Ningelgen. Plettenbergicam epiftolam tradenti aliud fuififie dittum, quam, prout fieri decet, illi refponfum iri: ideoque iftud in lite Plettenbergico-Gronsfeldica a toto dicafterio ex cequo é# bono ratione taxatorum fumptuum litis prolatum decretum, cui ille Adfeffor calamum tantummodo commodavit, non pro nullo habendum, quin mage confirmandum, & Plettenbergium, utpote d quo ff- j ne rationibus recufatus , ipfi in xl. Imp. I thaleros condemnandum. 5. Hac allegatione non contenti Or- \ droes, cenfuerunt 5. Jan. 1694.. dupli-1 candum fequentibus: Cemere Je Dicafterium nolle J'cire legem ab ipfis ratione perhorrefcentia? adducJam , vi cujus judex 1 ejeratus in totum d caufa cognitione cejfa- j re, fed perhorrefcenti diem, qua jur et ,\ confeftim prcefiitire debeat, verum dicere j nullibi illam legem reperiri, exemplum ita ejus fe edere, qua dubio proeul aliis a dicafterio commemoratis nufiquam gentium autem ratione perhorrefcentiae exftantibus ediltis derogatum (f ad quam, veluti jus his terris a Principe datum, obfiervandum, omnes ejus mimfiri devota mente obftritti. Non autem D. Adfiejforem a D. Plet- tenbergio fola ad illum ab hoe data epijlola, fed etiam variis d procuratore tam Jcripto porreÜis quhm ore prolatis defideriis ex capite perhorrefcentiae fuiffe recufatum , memoratum verb D.... contra prcedictam legem d Principe latam non prctfiniiffe D. Plettenbergio diem ad jurandum, ad quod ex caufis mentifuce Chriftiance conficiis hunc fimpir paratum fuiffe, etiamnumque effe, verum ab illo fibi per Uteras fignificatam ejerationem acceptatam & proeuratori Ningelen, quijuratus ifta non aufurus negare, refiponfium datum, fe in caufis D Plettenbergium fpeiïantibus ceffaturum , adeoque ex illis cunttis nil aliud colligi potuiffe, quam r.-uic jusjuranaum pernorreicenti© [remifftim , nehilominus tamen Adfefibrem.. . uti concedunt, in HteGronsfeldicoPlettenbergica, cujus utpote recufatus, Je | debuiftet plane abftinere, expenfias taxajje, eaque propter peter e, iterum ut id pro irrito habeatur & D. Plettenbergius inde nil de trimenti capiat. 6. Non meum quidem eft tantas inter tantos dignitate principefque viros componere Jites. Si tamen prolibertate, quas femper in rep. literaria vigere debet, libeat acicm refteétere oculorum ad illa, quae Cliviae Marcaeque Ordines cum fummo utriufque terrae dicafterio habent con- i troverfa, adparebit unam in ter illos quae■ ftionem facli effe, plures juris. In faclo I confiftit, num perhorrefcenti a recufato adfeffore remiil'um effet jusjurandum , quod hic negabat, alii verö affirmabant. | L nde rurfus duae quaeftiones juris natae: Una, an inde, quod adfelfor, poftquam ! & literis & per procuratorem erat cer(tior faótus, fe fufpectum haberi, dixeI rat fe a lite ceffaturum conlegi poffe fe 1 perhorrefcenti remififfe necefiitatem jurandi? Altera, an fatis fic privatim five epiftolis five oreperprocuratoremah'umve aut per ipfum litigatorem judici vel adfeffori fignifkari, quod eum perhorrefcat1? 7. Primam quod attinet, contra adfefforem faciebat, eum qui literas accipit, fi non refpondeat, aut contra protefletur, quod tamen fe facturum in hac re, ejeratus proeuratori perhorrefcemis fpoponderat, mtelfigi annuifie iis, qua; in ejufmodi literis ab ipfo defiderantur. Joan. Wamef. 1. confil. civ. 23.721;. G.& confil. civ. 54. n. 11. Vel eó magis'id'locum capere, quod literae illse proteftationem, qua adfelfor monebatur, ne in lite difceptandapergeret, complefterentur. Carere autem dubitatione, quod recipiendo inftrumentum proteftationis fine contradiftione, videamur ei confentire. Anton. Gabriel. Commun. Conchifi lib. 1. tit. de Prafiumpt. concl. 2.11. ö.quodque procurator fciverit literarum tenorem. Gabriel. d. I. n. 14. 8. Rationem autem non defuiffe adfeffori, ultró laudati Ordines videntur agnoviffe, quando dicunt, perilluftrem Plettenbergium ad jurandum femper paratum fuiffe & etiamnum effe: verba enim adfefforis , quibus proeuratori dixerat , fe ceffaturum alite, commode eum recipiebant intelle&um, fi alter prius juraffet & legi publicae fatisfeciffet; quippe cum reuuntiatio juris fui, quojudi- . ces  81 JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, &c. I7f «es poilunt intereffe caufarum dificepta- j Uonibus, nunquam cenfeatur faóta, nifi, neceflariö ex tali acïu, quem quis gef-: fit, inferatur, uti poft alios docet Andr. T)alnerus de Rmuntiat. cap i n. 86. - 9. In fecundaquaefiionepluribus rationibus pugnare videtur adfeflbr; poteft enim judex, qui rejicitur privatim , opiw'one dücb, ex calore iracundiae, id forfitan fieri; quod non prius ratum habetur , quam fi perfeverantia apparuit. U 48. ff. de R. J. Ut ita de hac conftaret, recufatoque judici vel adfeffori de fena mente perhorrefcentis conftaretaut apud ipfum refutatum pro tribunali, ut aétis mfereretur, l. 9. ffm de Uk CflMjfl> aut apud fuperiorem quis profiteri debet ejerationem per libellum,, /. 16. C de judic. aut faltem coram tabellione id'fa-i cere: huic enim non minorBdeshabecur quam judici. Anton. Faber. Cod. Sabaud. lik 6. tit. 5. definit. 50. n. 7. 10. Adhaec cum nemo fibi imperare nee fe prohibere poffit, l pen. ff. de recept, arbitr. praefidi cauerifque adfefforibus ejerans defiderium fuum debuiffet exponere, fi adfeffori inhibitum cupiviffet. Eos univerfos fingulis effe majores univerfosque demum vel faltem majorem partem pro judice haberi, l. ,19. jf. ad rnunicip. non ergo obftare legem, quae vult, ut judex recufatus apud fecompelhc perhorrefcentem jurare. Ut non rite faclam recufationem adfeffor po tuerit fpernere. arg. I. 7. ff. qui ratia cog. J 11. Tertia juris quaftio eft, an judicis recufati fit, ejeranti prafinire diem, qua facramentum perborrefcentice folvat?' lp qua diftinótione res temperanda: nam fi adfeffor fit, tune, quia, uti jam dixi, non is fed collegium ejufve major pars meretur demum appellari judex, fruftra de hac re difputatur. Si autem judex folus cognitionibus vacet, tune iterum divido, an lex clarè & evidenter illud praecipiat , & erit fervanda judici heet perquam dura fit. li 12. §. 1. ff. qui ö1 a quib. maumn. .13. Alias fi lex talis non adfit, inhumanum ac dumm foret, judicem ad id adigere, quo quafi praeco futurus alicujus rei, qua? apud malevolos fcepè omne genus obtredtationes ipfi parere & apud ahos csetera bonos ob frequentes fui ejerationes, ejus exiftimationem minuere poffet: quaha judicem facere non poffe,jura fingunt. arg. I. I5.ff. de condit. injtit. 13. Ex diflis itaque]adparet, ceflatnram hic quartam quaeftionem juris, anis qui jurejurando perborrefcentice refutatus eft, queant moderandis fumptibus adefïe / cum non rité videatur adfeffor ejeratus ahoquin, fi id faftum fuerit, negandum illud omnino erit, etiamfi tantum calamum collegis fuis non fufpeftis commodet: Expenfarum enim moderatio appendix, imb pars litis eft. /. 3. / 4. C. de f ruft. tff Ut. exp. Carpzov. Pre', ceff. Jur. tit. 6. art. 3. n. 49. Unde qui de tota hte debet fe abftinere, etiam, ubi de expenfis agitur , tribunali cedere norit. arg. I. 113. ƒ. de R. J. 14. Qu'mta porrö quseftio juris fuit, num perhorrefcens juftas recufationis cauj fas edere debeat, ni velit refutato inpce1 nam communis decreti condemnari ? Pro dicafterio ftabat ea interpretum enuntiatio, omnibus tribunalibus efie conceffum de rebus ad ordinem judiciorumpertinentibus communia decreta condere uti nos & complexi relatione ad Caffarem infrd c. 114. n. 3. & tradunt Hugo Grotius 1. IntroduU. 2. n. x8. Mum. proceff. Cam. tit. 2. n. 14. 15. Verum enimvero , cum leges a Principe lata? , quas fupra memoravi, expreifè fanciant, ne quifquam teneatur caufas edere, cur judicem adfefforemve perhorrefcat, non potuit dicafterium communi fuo decreto illis quidquam contrarium flatuere. Paul. Chriftina?. 1. decif. Relg. 1. ?i. 6. 7. 6? 8. 16. Nee illud reticendum, quod moderatio expenfartim in cafu, de quo erat controverfia, futura fuiffet nulla, fi perhorrefcens deinceps adhuc juraffet: retro enim vim fuam extendit: nam etiamfi tale attentatum non fit punibile, antequani a fuperioribus judicibus inhibitum fit inferiori , tamen ubi unus aut alter adfeffor rejicitur, cum feipfos liti fubducere debeant ex legum praacepto, nullum eft quod contra eas fecerunt. /. C. de LL. * Ca*  i76\ GERHARDI F E L T I A N N I, JC C a r u t LXI. Judicem quis in omnibus fuis caufis puft perhorrejure, nee tarnt» ideo alibi cejfare primam infiantiam. Delegatum d Principe ordinariam habere jurifdiitionem exemplis ofiejuiitur. l. NE quis fortè ea, quae ex legibus jam recenütis apud Clivios & Marcanos de hoe jurejurando fancita funt, fpeciofa verbis, re verö inania dixerit, multo minus judicio populi recepta effe contendat, quod tarnen multi deliderant, licet perperam, uti oltendi ad l. 32. §. x. Jf. de LL. n. 4. ex ipfis rerum.arguiuentis nunc apenam ad ufum illa quotidie transferri. Ubi primo occurrit ïequ^ns relcriptum, quod faepè dictum dicafterium decrevit verbis fequentibus: Friederich Wilhelm Cburfürfl cJc. Lieker Getrewer cjfc. Wir fatden Euchhiebey was der von Ncubojf zu Wenge wieder unferen Jufiitz und Hojfgtricbts-Ratb und ^Richtercn zu Unna DoÜoren.... unthertbenigjl bittet, und befehlen Eucb dar auf biemit gnddigjl, dajz Ihr, weil das juramentum perhorrefcentiae ge gen Bekt>en bereits ausgejehworenfeyn foli, demfelben, dafz Er in allen des von Neuboff Sachen flitl fitben , krajft dieje s andeuten, lbr aber loco ordinarii deffen Sachen vor eucb zieben, inftruiren lajfen, und entweder, der Parteyen bclieben nach, Jelbjl darin fprechen oder die Sachen ad impartiales, ausfteltc;:, oder aber die Acta inrotuliret und confignirct anhero zur decifion untertbenigft einjenden Jollte. Cleve im JuJiitz-Raht den 30. April. 1687. ld eft; „ Fridericus Guilielmus Eleclor. &c. „ Dilecte fïdelis. &c. Mittimus tibihif„ ce id, quod Neuhofius Wenganuscon" tra Adfefforem dicafterii noftri & Prae„ torem Unnanum Doftorem.... petit, „ jubemus itaque te clementer, ut, quan„ doquidem jusjurandum perhorrefcentia „ contra reum jam praeftitum proponitur, „ ei fignifices, ab omnibus Neuhofii li* „ tibus fe abftineat, tu verö vice ordi„ narii judicis hujus caufas tibi vindices „ eas difceptari finas, & vel, fin litiga, toribus ita placuerit, ipfe de illis co„gnofcas, vel aèta partium mediiscom"„ mktas, eave luftrata & fignata huc ad „ fententiam in iis ferendam devotiffimè „ cures. Clivis in dicafterio. 30. Aprih »1687- l 2. Confirmantur hoe refcripto multa [ alia, veluti Judicem generaliter in omI nibus litibus, quas quis habet habiturufque eft ejerari poffe: nee referre, quod l ordinaria ei com'petat jurifdictio. lib. u ie. 3. n. 13. Alterum, cui a fuperiore conceditur caufam expedire, non femper ipfum exercere notionem, fed cogi aut jCtos partium ftudiis haut addiétos dare judices lib 1. c. 19. n. 1. aut co[ gnitionemfuperiorirelinquere, &, quod [ prscipuum eft, ejeratione non eam vim . apud Clivios Marcanofque ineilè, urper ! eam quis primo foro fe fubducere hujufque beneficio adverfarium privare poffit. 3. Quod & te docebit decretum laudati dicafterii in caufa des von Neuboff conda den von Plettenbtrg &c. wegen des Var lob prolatum ; Verba fonant: Weil nicht confiiret, dafz Supplicant das juramentum perhorrefcentiae in allen Jeinen eigenen fo acliv- als paf; ven Sachen, ge gen S. C. D. Jufiitz und Hofgerichs-Rath 1 und Ricbteren , zu Unna Doctoren.... würcklich ausgefcbvïoren, zu deme, da ! folches gefchebtn, Er.... nicht aber der \ jubjiituirte Richter, dadureb perhorrefciret worden auch der Gegcntheil von Ambtman ! zu Unna, dein von der Rcede, in Com- [' miffion ficb einzalaffen jich ver weigert , als wird diefe Sache vorerwebnten Subitituto, als judice primae inüantioe , inftructionis, non cognitionis, welcher auch bereits darin decretirct, bifz dahinbelaffcn, und bette derfelbe daruntcr jemer \ Unpartheyjcb Recht anzudienen, odernacb belleben der Parteyen auszujlellen; Immit- I telfi aber dem Ambtman zu Unna in der Sachen fiill zu fiehen anbefohlen. Cleve im Jufiitz-Rath von 4. Novembris 1687. Id eft; ,, Quandoquidem non liquet, „ quod precator jusjurandum perborrefi., centia in cunótis propriis fuis litibus, „ live conveniatur, contra Serenitatis „ fuae Eleétoralis Adfefforem dicafterii & „ proetorem Unnanum Doclorem re „ ipfa praeftiterit: ad haec, fi idfaétum, ' „ Judex, non autem ei fubftitucus per il„ lud rejeftus etiamque adverfarius fe fi„ fiere Satrapae Unnano recufat, ideo „ haec caufa memorato Subftituto veluti „ primi fori judice, qui illam difceptari „ apud fe curabit, non autem fententiam ,, feret, & jam de illa quid decrevit, eo „ ufque relinquitur. Qui & porrö aequum  de JURAMENTO PERHÖRRESCENTL&, &c; " x. Jua 111 üia aamimuraDic, vei u „ litigatoribus placuerit , alios judices j „ dabit; interea batrapa Unnanus in il- , n la fuperfedebit. Clivis in Dicafterio. 3, 4. Nov. 16S7' 4. Ex quo & apparet , adverfario quoque indalgeri, ut fi alter litigator ordinarium judicem ejeraverit, illi quoque ' permhTum fit judicem a fuperiore delegatum rejiciendi. Ejufmodi vicarium appello delegatum judicem: quamvis enim vernacula quafi voce Commiffarius dicatur, non tamen pro eo habendus, cui mandata eft jurifdictio , quia a Principe iifve, qui Principis nomine jus dicunt, creatur, atque ita fecundum dicta cap. 25. n. 19. ejus quoque jurifdiaio ordinana eft , cum contra tune effet mandata vocanda, fi ejeratus pistor alten fvnm junfdiaionem commififret. Vide dièta nobis in comment. ad. I. 5. pr. ff. de offic. ej. cui mand. jurifd. «.3. j C A P V T LXII. Quos vocare neceffe fit, quando perhorrefcens jurat? J Q Equitur aliud exemplum, quod & nuO thculse lirium Marca? debemus, ex quo conlegimus & illud ; efie fiaut neceffarium, ut vocetur alter litigator ad videndum jurare perhorrefcentem. Impetraverat quis a dicafterio fupremo, ut fibi judex dehegaretur praetor Hoërdenfis, poftea autem confilium mutans obtinuerat, ut in ejuj locum Lunenfis fubroga retur: quem cum alter litigator noliet, alter preces obtulit laudato dicafterio , quarum rubrica fuit: Unterhenigffe An•zèig. id eft; Humillima Indicatie cumpetitione & oblatione ad juramentum perborrefcentice, ut rjf decernenda ulteriore Com- ' viiftione: quibufque complexus; Dafz er denfelben aus vielen bey fich babenden Reden und Urfiachen billig recufiret und perhorrefemt habe, wie ibn nochmahl Hemt perborrefcinXi, und von demfelben kein \ Jufiitz ibm anzuiimen getrawete, fiondern | ad juramentum perhorrefcentiae fich erbie- 1 te, dem Richter en zu Hoerde zu befehlen, '■ dafz zu forderfi im jungfi foraus gegebe- j ner Form das juram. perhor. contra judicem Lunenfem citatis citandis von ibm moge abgenommen, was etwan clandeftinè wieder ihn gehandelt, caffret und von dem Jelben abgefordert, und diefem necbfl die Sacbt ferner voltige vor jich inftruiren laf f en, und unpartbeyfich Recht. &c. id eft; „ fe illum ex multis fibi cognitis rationi„ bus & caufis merito recufaffe & per„ horruiffe, atque illum iterum hoe ipfo „perhorrefcere, & ab illo haut fibi ju,, ftitiam adminiflratam iri, confidere, „ fed ad jusjurandum perborrefcentice fe „ offerre, rogans praetori I loê'rdenfi im„ perari, ut fe primum finat ejerare prae,, torem Lunenfem ad formulam nuper „ editam vocatis iis, quos vocare hecef„ fe eft, ea quae clandeftinè contra fe „ aaa refcindantur & abhocavocentur, „ & deinde caufam apud illum plenè dïf, „ ceptetur, quo aequum jus. &c. 2. Ait petitor vocatis iis, quos vocare neceffe eft. Quibus verbis arbitrio Prin- ' cipis reliquit, ut fi neceffe videretur ejus dicafterio vocari adverfarium, ut fe videret jurare, judici delegato praeciperetur, ut per viatorem vocari ideö eum curaret. Refcripfit autem dicafterium praetori Hoërdenfi 5. Jul 168S. uti fequi tur,- Lieber Diener. Jhr empfanget hiebey was Renold Meynckbaufz contra den Richter zu Lunen und Hanebeck unterdenigft anzeiget, und cum oblatione juramenti perhorrefcentiae untertbenigft bit» tet. Wir befehlen Eucb darauffbiemit gnddigft , dafz Jhr, wie Jhr angefangen die Sacbt fur eucb ferner inftriiiren , und, facta fubmiflione , fielbft darin fiprechen „ 1 order nacb Wilkuhr der Parteyen an die neebfte poft ferias den. 15. Septemb. kunfftig fallende monatliche Audientz zu Ausfuhrung ihr er Sachenverweifien , dem Richter en zu Lunen aber mit allem Verf dhr en einzuftehen , bedeuten follet. Id eft ; i Dile&e minifter. Mittuntur tibi his |„junaa, qua? Reinoldus Meinchufius „ contra praetorem Lunenfem & Hane„ becium devotiffimè indicavit & fe of,. ferens jurijurando perborrefcenticepetiit. ,, Clementiflimè ad ha?e praecipimus tibi „hoe ipfo, ut, ficuti cospifti, canfam ,, apud te porrö difceptari dépoftquam ,, allegationibus ulterioribus litigatores „ renuntiarunt, ipfe de ea pronunties , ,, vel, fi illis aliter videatur ad proxi„ mum poft ferias xiv. Septemb. ventu,, rum faftum diem menftruum illos rele,, ges; praetori autem Lunenfi , ne quid' ,, amplius faciat, fignifices. 3. Nil meminit refcriptum de vocatu alterius litigatoris, ut videret adverfarium fuum jurare, qua de re vide infra cap' in. n. 19. fed nee Judicis quidem, ,qui ejerabatur, ad quem tamen fuppli» Z cms  ï78 GERHARDI F EL f M A N N I,J( C, cans Meynchufius quoque videtur irefpexiffe, quando plurali numero locutusfocatis iis, qui vocandi. Unde difcimus non quoqne opus effe, ut judex, quihoc facramento rejicitur, vocetur ad videndum jurare perhorrefcentem. 4. Nee eft quod quis dicat, nulla ratione id inde conlegi, quod refcriptum de ea re fileat: fi enim ita argumentari liceret, ne quidem neceffarium fore, ut jusjurandum perhorrefcentia praeftaretur3 cum & hujus in re fcripto nulla fiatmentio. Sed dicendum particulam dar auf quam per ad hac explicui, fatis indicare , dicafterium voluiffe, ut prsemitteretur facramentum cui precator fe obtulerat. Vel fi id non factum, aut ea mens haut fuerit dicafterio, crediderim, facilè gratiam jurisjurandi Meynchufio fuiffe factam quod forte conftabat verum effe, quod illa inimicum fibi dixiffet efle judicem, qnem rejiciebat.. Caeterum de caufa inftruenda. vide c. 109. n. 2. C a p v t LXIIL Cofam tabeliione factam oHationem ad jus- ' jnrandum perhorrefcenriae & judici \ fufpeÜo cff ei, in cujus territoria res, \ de quibus quaritur, jitce, fignificari, utile eriU r., SI perhorrefcens longè abfit a judice fuperiore & in mora futurum periculum, quod vereatur, ne interea, dum fupplicat fuperiori inferior, in caufa eoghofcenda aut decernenda milfione in bofia pergat, optimè perhorrefcens fibi confulturus, fi coram tabeliione & teftibus, fe offerat facramento noftro, & teftato fe judici inferiori fignificari curet, & ea in re fequatur formulam, qua? nuper ad manus meas pervenit & iterum nos docet in Marca? comitatu frequentes effe ejerationes, Titulus erat; Recufation-Oblation- und Proteftation- Schrijft Chriftoph Aïberten von Rump zum Steinbaufe. contra Ignatium de Rump. habebat autem fequeutia fcriptum: Hoch-ivolgebohrner Freyherr^ Hoch ge e bitter Herr Drojl. jN Sachen meiner contra Bruder Ignatium 1 von Rump feye mir von Ew. HochWolgeb. viele wkderwertige, me non citato neque audito, ertheikte, dannenbero, falvo honore, nichtige Decreta zugekm* men. Und ob icb wohl gehoffet, Sie würden _ auf meine dagegen eingelegte contra. 1 dicriones, proteftationes und appellationes ein- und ftillgefianden feyn ; So hab dennoch im Gegentbeil, dafz Sie, deme ' unerachtet, mit fernerem decretiren, zu \meinem grojfen Schimpf, Nachtheü und I Schaden fortgefahren , würcklich vernebmen mujfcn, in den gantzlichen Gedancken 1 ftehend, dafz focbes etwa aus gegm mich ohnverdienet gefafeten Wkderwillen, und Herrn Doctoris Ew. H. Wolgeb. und meiném Brudem advocando bedienet ift \ moderation und aus anderen hey meinsn Cbriftlichen Gewijfen mir bekanten unbilliI gen Urfachen herruhren muffe. DannenI hero diefelbe in allen meinen fetzigen und hmfftigen aóliv- und pafilv- Sachen zu recujiren und ad juramentum perhorre/centise gegen diefelbige mich zu offerten genötiget vierde, und folebes juramentum vor der Hochlobl. Cleve- und Marckifche Ju. \ftitz oder gnadigft anordnttem Commiffarie dbzulegen willig Mn. Recufire derowegen diefelbe und oferire mich ad juramenI tum perhorrefcendse hiemit hejler Geftalt, wie folebes de jure & üylo gefchehen kan oder mag. Hoftend Sie werden fo geftalten Sachen mit alkm verfahen und decretiren wieder mich kunfftig einftehen. Wkdrigen unvermuhteten Fals, wolk fonun als alsdan fuper nullitatibus & attentatis feyrlichft proteftiren, und allen dadureb verurfacheten Schimpf, Hinder, Kofte und Schaden an Ew. Hoch- Wolgeb.erbolen. Qua» latinè verfa fonanu ^ Perilluftris Baro, venerande Sa* trapa. „ TN lite mea contra fratrem meum „ 1 Ignat. Rump. plura mihi adverfa, „ ac me non vocato neque audito atque „ adeö, falvo honore nulla decreta abs „ Te prolata. Et, quanquam fperaverim „ Te ad muiras variafque meas contraH diÊliones, proteftationes &appeIlatio„ nes ceffaturum contra, tamen re ipfa „ didici, Te in decernendo cum mea" it magna" contumelia & jaétura perrexif. „fe, nil aliud cogkans, quam id fortè ex  de JURAMENTO PERHORRESCENTI^, &c. „ ex odio erga me immerentem concep„ to & ardbus Doüori» ... qui Tibi „ fratnque meo in caufis agendis opera„ tur , etiamque ex aliis inenti meae Chri„ ftianaï notis parum aequis rationibus „ proficifci. Quapropter te in omnibus j ,, meis praefentibus & futuris litibus, fi„ve aftor firn, five reus, recufare & „ jurijurando perborrefcentice me contra „ Te offerre cogor, idque pro fummo „ dicafterio Clivo-Marcano vel ejus de„ legato praeftare paratus fum. Recufo „ itaque Te & offero me hoe ipfo perhor„ refeentice facrammento, meliore modo, „ qno id jure vel ftylo fieri poteft aut „ debet. Sperans Te ad haec in proce- i „ dendo & decernendo contra me impo-1 „Iterum fuperfeffurum; fin fecus, qnod „ non praefumo, nunc ut tune, & tune „ ut nunc, ea pro nullis &attentatisha-i „ benda forc, perquam folemnker pro- I „ teftor, omnemque mihi inlatam con- ' 3, tumetiam. moleftiam & jacturam contra Te exequar. { 2. Tabellio autem ejufmodi rem judi- ' ci ejerando nifi notam fecerit, nil actum erit, & ideo fub diélo fcripto etiam fequentia extabant: Interpofitci eft prceftns fcedula Recufation- Oblat. & ProteftationSchrifft coram me Notario infrii fcripto in ■prcefentia Dieth. Friederich de Wrede Joh. Jurgen Leibgewarden. i. Aug. 1668. Theodorus Ckmens Vegel JtVotar. requif. Et pauló poft; Inftnuatum ut fupra Herr Droften in praefentia deren obgem. Gezeugen umb 1. Uhr nachmittags Zeit , ad manus. Theodorus Clemens Vogel. 1. At nee fatis effe idfignificari judici qui alias foret competens, verum quoque vigilandum, ut fi in rem agatur apud judicem domicilii, quem ejeras, atque noveris ab eo rogatum effe judicem, intra cujus territorium bona fint fita, ut fortè adverfarium tuum, cum quo litigafti apud judicem fufpeétum, inillamittat, judex fitae rei iftius certior fiat, quod fequenti formula perhorrefcens in memorata lite complexus judici Dort- , mundano fignificaverat. Wol-Edel. Was ■ der Herr Drofl zu me non citatone- ■ que audito adeoque nulliter den 31. Jul. i jungft decretiret und Ew. Edl. WEdl. auf darin hefthehene Subfidial-Requifition am 3. Aug. befohlen, das ift mir zwar zugekommtn, Es erhellet aber aus fub fit. A. beykommender den 1. Aug. tvolgem. Herrn Droften eingelieferten Recufation- Oblation- und Proteftation-Sctojft, dafz icb denftlben legaliter recufirt und ad juramentum perhorrefcentiae mich olferiret bah. Dannenbero auf ged. Herrn Droften Befehle nicht zu reflitïiren ijl, ich aJuch dm. Jelben zu pariren nicht fchuldig bin Welches Ew. Wol Edl. zur Nachrich't hiermit bekant machen und diefelbe zugleicb bitten wollen auf welged, perhorrefcirten Herr Drojlens requifitiones nicht zu refteÜiren wemger Krajft deren gegen mich et was weiter zu befehlen. Wiedrigen unverhofften bals , wolk Jo nun als dan und danalsnun jeyrlichft proteftiren und Ew. Wol Edl. gleichfals recuftren, und ad juramentum perhorrefcentiae gegen diefelbe mich off'eriren. Rubnca erat Dienftliche Anzeive Bitte und Prorefiration. Mit Anlage* Umftopb Albert von Rump zum Steinhaufz. Id eft; Nobiliffime. „ Quod „ Satrapa.... me non vocato neque au„ dito, adeoque nullius momenti, nu„pero 31. Jul. decrevit & Tu ad ejus „ defiderium praecepifti , mihi quidem „ mnotuit Conftat autem ex fcripto „ ht. A. fignato me illum iegitimè recu„ faife ac jurijurando perhorrefcentia me„ met obtulifle, eaque propter rationem „ non habendam effe eorum, quae lau„ datus Satrapa juffit iifque meobtempe„ rare non teneri. Hoe Tibi, quo illius „ rei notitiamhabeas, indicandum duxi, ,, rogans, ut jufia fiepè memorata' at a „ me ejerati Satrapae non exequaris • fin „fecus, nunc ut tune & tune ut nunc „ perquam iolemniter proteftans Te quo„que perhorrefcens rejicio acjurijuran„ do perborrefcentice me contra Te offero* 4. Eram in libera Imperii civitate Dortmunda, cum illud ad manus judicis ohm difcipuli mei perveniret, a quo cum interrogarer, quid mihi fecundum ea }uae proponerentur, videretur? Refpon31 a quod cum judex in fubfidium rogatus omnia, quae agit, non agat motu proprio, fed impul/u ejus, qui de caufa cognovit, ideo fi hic fufpedus habitus & proteftatio contra hunc facta, tune ion poteft non quoque pendere jurifdic;io illius vicini; quia non pro fuo imperio igit, fed pro eo , cujus rogatu jus dicit /el potius exequitur: uti i-auli verba in aaucis mutata mea faciam in L 5. ff. de ffic. ejus cui mand. jitrifdfei. Daretur & ilias occafio judici ejerato facere per aium, quae ipfi inhibita; quod jura non pnunt, ne malitiis hominum indulgea^ 2 tur,  iZo GERHARD1 FELTMANNI, JC tur, contra monitum ejurdemPauli inl. „ 5. Ne tamen Satrapa a litigatore refutatus malè interpretaretur, negarifibi, quod rogaverat vicinum judicem Dortmundanum, huic fuafi ut vel literis fe apud illum excufaret fibique faétam nuntiationern tranfmitteret vel huic fubnonotaret. Wurde zufer derft Supplicant, Geftalt er bey dem Churfürftl. Brandenb. Hofgericht zu Cleve ad juramentum perhorrefcentiae zugelaften oder fonften alda proceffus erbalten , innerbalb 14. Tagen gebührend bejcheinigen, foli reoeiter ergeben \ W. R. ift. Id eft: ,, Si prius fuppli- ! „ cans intta xiv. dies, fe apud dicafte- ' ,, rium Electorale Brandenburgicum , „ quod Augufto Clivii eft, admiffum ad „ perhorrefcentia jusjurandum vel appel„ lationem ibi aliis ex caufis receptam „ efle docuerit, porrofiet, quodjuftum „ eft. C a p u t LXIV. Irfuriam temri judicem, qui poft ejeratienem rite fibi indicatam pergit litem cognofierc. x. NOviffimum exemplum novae iterum difquifitioni locum facit, quodpe-, rilluftris perhorrfcens minatur Satrapae, ut fi hic nihilominus pergat contra illum j cognkioni litis vacare, contumeliam fi-j bi indé inlatam ulciffi noverit ejeranti integrum fore. Illud quidem & ipfe è loco tradidi, & tradit Lancellot. de Attentat. part. 2. de Attentat. cap. 12. prafat, nu. 92. per c. nemo 2. q. 1. judicem, a quo fuit provocatum, inferrre injuriam judici fuperiori, ad quem appellatum; fed nullibi relatum invenio judicem inferiorem pulfari poffe injuriarum aftione , fi poftea quam quis fe contra illum obtulit jurijurando perhorreficentia , non ceffet jus dicere? 2. Et tamen non abfurdè id litigator cenfuiffe videtur: quia judex ftatim atque novit fe ejerari, idque rite vel in judicio vel per tabellionem perhorrefcens fignifkavit, definit talis effe ratione litis, ds qua quaeritur, adeö ut privati inftar habendus eft, fi bona capi aut vendi vel in ea mitti decreverit, jpolii dica ipfi fcribi poffit. Auguftin. hcious. 3, confil. 14.6. nu. 56. Atqui hanc utcro gerere iterum aliam, quae injuriam viin* latam vindkat, quidnotius? Harprecht. ad §. 1. Inftit. de injtir. num. 24, 3. Adjice, quod judex inferior, aliufve refutatus , ubi nehilominus caufae cognofcendae operum dat, perhorcentem prohibeat, uti remedio ejerationis, quod ipfi legibus moribufque conceffum eft; qui verö tale quid faciunt injurioe tenentur. I. 13. §. 1. I. 24. ff. de injur. C a p u t LXV. Litis folam inftructionem aliquando eomrnijjam fuiffe tantum delegato in locum ejerati fuffecto, quo1 modo accipiendum. 1. SUperiorem judicem peffimè id ferre , li judex inferior poft praeftitum jus1 jurandum perhorrefcentia non defiftat a muneris fai exercitio, lis alm Marcana nos docebit, ex qua & illud conilat, quod quamvis potentffimus Eleftor Brandenburgicus, uti ex referipüs fupra cap. 56. relatis fanxerk, ne prima inftantia ejerantis adverfario pereat, tamen, cum judex inferior effet refutatus, folam litis inftructionem Satrapae, qui in illis terris, non uti apud Frifios Oriëntales , judicis eft collega , fed majoris digni ta tis regiaque Principis jura tuetur, interea extra órdinera. quoque jus dicit, mandaverit. V erba refcripti habent. Friederich Wilhelm Churfurft. Ileber getrezver. Aufz dem Einfchlufz. J geben ivir eucb mit mehrerem zu erfiehen , ivas Cafpar Hayedorn gegen Diedrichs von der heyden Haufzfraw & Confort. imterthiinipjt remonftriret und bittet. Zum foli es cuch angegebener maffen bevaand, fo k'ónnen Wir unferem Richter dafelbft, alfiolcbc Procedieren nicht gut beificben , und befehlen eucb darauff hiemit gnddigft, dafz ihr demfelben mit ftiner Berantmetrrtung innerbalb drey ivochcn darauf einzukommen, und mit ferner en verfabren ftill zu ftehen, auflcgen. Im fibrigen aber das juramentum perhorrefcentiae , ivozu fupplicanc fich offeriret nach einliggender Formid demfelben alnemmen , darauf die Sache var Kuch injlruiren taffen, und wan hinc indé gejchloft'en, debite rnrotulirt und configni% ret,  *>* JURAMENTO PERHORRESCENTL&, Sec. rel, anbero zur gniidigfte decifion einfiendenjollet: td eit,- „ Ut Satrapa ad pis„jurandum perhorrefcentiae, cui fuppli„ cans fe obtulit exformulaadjunctaeum >, adigat, deinde caufam pro fe difcep„ tari & po/t eam eonclufam luftrata ac „ fignata a Marca, adeo ut meminerim, me puerum audiviffe ex illa tota vix tot lites devolvi ad Regimen & Dicafterium , quam ex hujus una praefeétura Bochumienfi , tamen nonnulla nobis praebuit exempia , quorum pars fuperiore loco relata, ck aliorum deinceps mentio tiet. Unum autem nunc repraefentabo, quod nos docebit, quemadmodum cum cura rationem habuerint Jegum fupra recenfitarum duo JCti partium medii in decreto, quod uti ab iis conceptum vernaculè fuit, adjicere vifum. Ajunt. In Sachen Hr. Doctoris Johanften Reinhardten Mahleren Kldgern eins contra Wittibe i Ifaken Bram gênant Mom und Hr. Doctor Henrich hengel Beklagte andern Theils, wird mit Zuziehung zweyer Rechts Gelehrten , allem Vorbringen nach zu recht erkant. Wurde Klager das gantze ordinarium judicium oder collegium, worunter dieft lnjurien Socft in prima inftantia zu Calcar Jonften ventiliret werden mufte, perhorrefciren, auch daruber vor diefem Commiffario Hr. Rath und Richtern Backman das juramentum perhorrefcentiae ausfchwbren, oder aber legitimas caufas recufationis beweifen, Jolehen Fals folie Beklagter Doctor Lengel fchuldig feyn, falvis exceptionibus dilatoriis litem zu conteftiren, zugleich auch ad libellum injuriarum fub poena confeffatorum zu antwortin, und ficb vor gem. Hr. Commiffario, tanquam in prima inftantia einzulaften, gehalten feyn. Es were dan dafz Beklagter Doctor Lengel gem. Hr. Commiffarium in fpecie & purè perhorrefciren , auch demnechft coram Dominis committentibus das juramentum perhorrefcentiae ausfichwbren , oder ein mandatum inhibitorium erhalten und einbfingen wurde. 2. Ha?c,  de JURAMENTO PERHORRESCENTLE., &c. xSj 2. Haec, quae ad rem noffram faciunt, hic commemoraffe fufficiat. Publicatum autem fait decretum Calcariae anno 1692. &fubfignatum erat abA.A. Pagmjiecher. Dolf. fe? Prof. nee non a R. von Raesfeld. Dott. fe? Judice. Verba eorum Latino fermone in paüca conferam. Injungunt actori, ut aut inte„ grum collegium judicum Calcarien- hum, apud quos alias prima erat in„ fhantia, refutet ac jusjurandum perhor„ refcentice coram delegato dicafterii prae- ftet, aut juftas recufationis caufas pro„ bet: quorum altero fadtö reum cogi, ,, falvistamen ipfi aliis exceptionibus di„ ktoriis litem conteftari apud laudatum „ delegatum ceu primae inftantiae judi„ ceim Nifi fortè & hunc reus pure „ nominatimque perhorrefcere fe dixerii „ & apud eos, a quibus delegatus eje- raverit, vel prxeeptum per quod ei inhibeatuf, nc in lite pergat, protu„ lerit. 3. ^Rationes, quas nobiliffimi elegantiffimique ingenii viri mihiqueamicilfimi quofque inter gratos olim auditores & difcipulos numerare queo , tam elegantis iriterlocutionis dedêre, etiam paucis edam Ajunt (1) totum collegium poffe reprobar! , conftari ex refcripto , quod fupra cap. 26. n. 3. integrum repraefentavi. Et eos, qui id fieri poffenegant, tamen largin', fi major pars Collegii, quod & docui lib. 1. cap. 21. n. 5. aut unus magnae auétorïtatis fufpecïus fit Qui in re provocant ad fcriptum prolatum 4. Jan. 1690. In quo proeul dubio oftenditperhorefcens, cur in eo cafu effet recedenduma regula, quam defendi. d. cap. 21. nu. 6. cfffeqq. Si quidem & ipfe non obfcurè vifus fui innuere , exceptioni aliquando locum fore. de Impari Matrim. part. 1. cap. 3. nu. 144. fe? feq. 4. Porrö (2) ex tenore dicti refcripti liberum efle htigatori judicibus non fidenti vel fe offerre jurijurando perborrefcentice vel caufas recufationis fufpeèti judicis probare , ideoque fe alterutrum aclori injunxifle. Optimè fanè! nam in disjungente oratione fufricit alteram partem effe veram. I. 5. ff. de condit. iuftit. I. 129. ff. de V. 0. 5. Veile f3) quoque Principis refcriptum, ne integro colleg'10 ejerato, per- i eat prima inftantia, ideoque fe. cenfuif- j fe i eam fore apud delegatum, quem cum I & reus D. Lengeliusper verba quafi enun • tiativa in actis fe perhorrefcere indicaffet, & tamen ab illo delegato judice quid fieri petiiffet, quae contraria & re- I pugnantia videbantur, nempe reum nolle delegatum habere judicem & tamen ab eo quid patere, ea propter ut de clara | mente perhorrefcemis conftaret , fe huic »injunxiffe, ut vel pure atque apertè per1 horrefceret delegatum vel praeceptum, j quo ejus jurifdiéfio inhibita, proferret, ne indulgeretur malitiis, quibus quis litem pollet protrahere nil illorum faciendo: quam in rem provocant ad fcripta a me lib. 1. cap. 28. n. 10. Ex mera autem benignitate perhorrefcenti fubvenerunt; quod rejeótionem judicum crediderint effe favorabilem, cum alias fi eam odiofam aeftimaffent , potuiffent reo praecipere caufam apud delegatum agere. Sed movit | ipfos dubio proeul, quod in Principis refcripto allegato d. cap. 56. n. 3. fe? 6. , jusjurandum noftrum appellatur reme/ diurn juris communis, ideoque non co' arétandum fed ampliandum effe. Quod & nos ratione deiegati, cum in eo ceffent rationes, quas adduxi cap, 30. n. 5. fe? feqq. fequeremur, quippe cum de \ eo adhuc dici poffit, quod Hb. 1. cap. 4. n. 10. fcripfi, refutationem judicum j effe rem modici praejudicii, contra au' tem omnes , qui cancellis circumfinire ftudent illud facramentum, dum libenter aemulamur, repelleremus ejusmodi con* traria ac repugnantia loquentem perhorrefcentem. arg. ï. 1. C. de furt. c. folicitudinem. x. de appellat. Neque enim ( quod ipfe docui d. lib. 1. cap. 41. n. 11. 1 rejeótionem judicum effe favorabilem, f de aliis, quam vel de noftris delegatis, j vel de iis, qui Romanorumjudicibusfeleótis & aliis, qui his fimiles & relatifupra cap. 37. per tot. intellexi atque intelligi velim. 6. Redeo ad JCtos illos. Dicunt (ft) ideo fe fuiffe interlocutos jusjurandum effe praeftandum in dicafterio, a quo judex delegatus poteftatem de caufa illa cognofcendi acceperat: quia dum erat recufatus, non potuit amplius pro judice haberi Mevius 2. decif. 53. n. 5. Nee obftare, quod tamen perhorrefcenti delegatus antea imperaverat, ut ad libellam injuriarum ab actore prolatum refponderet: nam ejufmodi decretum potuiffe per aliud novum a fe conceptum tolli. /. 14. ff. de re jud. quid quod formula, qua. delegato litis difceptatio erat a dicafterio data, id vellet, ut caufam gebubrend id eft, pront decet, apudfeinftrui curaret ,• ideoque nil eviclentïus , quam aétorem prius debere aut jurejurando perhorreftcentne judices ordinarios Calcarienfes, aut cur hos reeufaret ceu fu1 fpee-  !84 GERHARDÏ F E L T M A N N I, JG jpeclos, juftas probare canfas, ut ita conftaret, an non per fiub-cS obreptionem a dicafterio obtinuiffet, ut in illorum locum alius delegaretur: nam exceptionem , qua recufatur judex ordinarius omnium primam efle debere ex aliis & Zangero oftendebant. part. 2. de Except. cap. 47. n. 22. 7. Illud forté Clivenfium rerum gnari quaerent, cur in fpecie propofita delegatus, qui vices judicum, apud quos prima erat inftantia, fuftinebat, erat ejerandus apud dicafterium, cum tamen ad hoe non fuiffet appellatum, fidelega- j tus pronuntiaffet, fed altera inftantia j fuiffet apud magiftratum Cliviorum metropolis; atque ideo apud hunc illud debuiffe fieri, per tradita lib. 1. cap. 26. n. 23* Aft quia par in parem non habet imperium, l. 4. ff. de recept, arbitr. & nefas vifum , fi delegatus ab iis, qui Principis nomen ferunt, apud inferiores judices ejeratur, reéfè cenfuerint apud priores id fieri oportere. Quo ipfa tamen fi non aufus fuiffet jurare perhorrefcens & ita delegatus de lite tuliflet fententiam , inftantia fecunda Augufto clivienfis oppidi utrique Jitigatori iarta tec-1 ta manfiffet; utpote cui Principis dicaf- ' fterium in dubio non praefumitur voluif- j fe praejudicare. errg. I. 2. §. 16. jf. nequid \ in loco publ. Tulden. ad Cod. tit. Si contra jus vel util. publ. n. 6. C a p u t LXIX. Vigere jusjurandum perhorrefcentiae in omnibus terris ditione Elecloris Brandenb. fubditis. 1. CUm jusjurandum noftrum jure communi introductum dicatur ferenillimo Septemviro Brandenburgico, non eft mirum; fi in omnibus ejus terris illi is honos habeatur, ut per illud inferiora judicia declinari, & lites ad proximè fuperiora rejici poffint, idque mihi de Marcbice Brandenburgica? ufu fcifcitanti ante decem annos Berolini, cum ad ipfum viferem , refpondit illuftriff. Rhetius; qui & in comment. ad Jus Feud. lib. 1. tit. 10. in verb. per par es curies, nu. 5. fcriptum reliquit; fed nunc bic juramentum perhorrefcentia, cujus mentio fit in cap. ir. de refcriptis, in fexto. locumbabebit? Ego de ifio, ait Iaudatus auctor, nullus I dvMtarem: dum enim contrarium in juri \feudali non decifum, quo cafu jus commune fiequimur tff praxi tefte, proceffus judicialis ratione Jus Canonicum fiequimur, cur boe in cafiu effet denegatum ? 2. De diaecefi Mindana juvabit audire JCtum fcriptis egregiis clarum Jacob. Andr. Crufium , qui in not. ad Statut. Mind. tit. 1. art. 15. tradit fcquentia. Sana, fi jufta fufpicionis caufa fint, totum quoque recufari poffe collegium, putat Alex. Raudenfi. Pifan. decif. 105. id, quod potiftimum locum fibi vindicare putarim, pr aft ito juramento quod ex jure Canonico, c. ftatutum, 11. cum verö. 2. de Refcript. in 6. mutuato nomine, perhorrefcentia vocamns, ad cujus oblationem ' appellationes quoque in auguftiffmo Jmpej rii tribunali Spirenfi per faltum recept as, j probant prajudicia recentiora laudata Auctori Notar. ad Guilhelmi Rodingii Pande£t. Cameral. 1. 1. tit. 15. p. m. 264. ex quibus vero caufis huic juramento perhorrefcentia locus, expofiuit eruditijjlmus JCtus, Gerb. Feitman. in tr. dejuram. perhorrefc. c. 5. atque ita in caufa N. contra Senatum noflrum coram nobilifflmo Electorali Brandenburgenfi , bujus Ducatus Mindenfis judicio ventilato meminipradi'ctum. N. non obftante allegata exceptione litis pentlentiee, per fententiam d. 9. Maj. anni. 1668.publicatam, adjuramen1 tum berborreficentia admiffum, eoque praI fiito, omiffo medio judice, Senatu noftro, caufam ad pralaudatum Electorale judiciuni devolutam fuiffe. C a p u t LXX. Non recepére noftrum jusjurandum Saxones. it QUod de Saxonum moribus lib. 1. cap. 15- n. ?>. fcripfi, de eo cümcertior " fieri cuperem, dedi oblatamihi occafione, qua nuntium cum a£tis Witte* bergam mitteret noftrum dicafterium , (iittcras ad Ordinem JCtorum univerfitatatis literariae, quae ibi fedem a multis annis habet. Refpondit fequentia a. d. 6. Nov. 1688. dabcneben aber zugleicbzur dienftlichcn Nachricbt und Antwort unverhalten feyn laffen vcolle, dafz fo viel unS tviffend fothane Eyd in Cbinftürfitbumb Sachfin und angrentzenden Obrten nietnablen practicirt noch krafft deffen die Jurif[ die-  de JÜRAMENTO ^EÏlHORRESCENTi^j &c tSf diction der Oher-gerichten fundirt worden. Und Jiehen wir in den Gedancken, dafz foicbes daher rühre, weilen wan einer Partfoey fich befahret, es m'ógte der Judex inferior Rn nicht jas & juftitiam adminiftriren, unddefzwegen erhebliche oderfcheinbahre Urfachen anzuführen bat 3 entweder in judicio inferiori exceptionem fufpecti judicia opponiren, oder defzwegen bey dem Judice Superiore fuplicando fich befcbwören, und einem Commiffariumadjunctum aufizbitten oder gar nach gelegenheit des Falies, dafz die Sache von dem Superiore avocirt, fur fielbigem traclirt und aufzgeübel werde, fiuchen und erhalten kan; Anbero obwohl für etlicben Jabren alhier einfien ein Parth wieder emenCommiffarium a Judicio Aulico Eleaorali conftitutuir excipirt und zu abfchwörung des Juramenti Perhorrefcentia! ficb ofierirt, auch darauf zu reflectiren gebetten, ermeltes Judicium doch foicbes keines wegs attendirt. id eit; „ Offich praeterea noftri elfe duxi}, mus tibi aperire, quod, quantum no„ bis perfpectum ejufmodi jusjurandum i, in terris Elecloris Saxonici locifque „ confinibus nunquam ad ufum transla„ tum, neque vi ejus jurifdictio fuperio„ rum tribunalium fundata fuerit: Etdu„ cimur ea opinione, hoe indeevenire, „ quod ubi aker litigatorum metuit, „ 'ne Judex inferior fibi jus & juftitiam „ miniftret , ideoque juftas fpeciofafve „ caufas allegare poteft, aut in judicio „ inferiore exceptionem fufpeéïi judicis ^ proférre, aut ea propter apud judicem „ fuperiorem fupplex queri judicemque ^ delegatum ordinario jungi petere vel, „ fi res ita exigat, ut fuperior difcepta„ tionem litis fibi vindicet defiderare & „■ impetrare poffit; Unde quamvis ante „ aliquot annos aliquando litigator judi„ cem a Judicio Aulico Eleétoris delega„ tum rejicere geftiret, & fe jurijurando „perborrefcentice offerret poftularetque „ ejus rationem haberi, infuper tamen „ id a memorato judicio habitum. 2. Non contentus hocrefponfo, cum nuntius deindè iturus effet Plallam Saxonum ad amplifiimos ejus loei Scabinos, quos non fecus ac Profeffores in Academiis judices damus, fcripfi, ut me de nonnullis, quae mihi dubitationem adhuc gignebant, meerudvtent, fimulque me participem facerent difputationis de hoe argumento fub praefidio celeberrimi alicujus Antecefforis Lipfienfis habkae. Refpondebunt perhumane : Muffen aber hbchllch bedauren, dafz Wir itzo in deme, Kas unfier boebgeehrter Herr von uns zu begehren beliebet, Ibm die fadsfaction j. wie wir gerne wollen, nicht geben können: dan, ob wir wohl an einem Confidenten nacher Leipzig febreiben laffen , die uns gemeldte Difputation, fo Herr Dornius gehalten haben foli, herbey zu febaffen lbn auch, weil Er Affeffor Scabinatus Lipfienfis zugleich erfuchet, falfz inder Materie de Juramento Perhorrefcentiae bey ; dem Colleglo einige praejudicia vorhanden ' feyn fiolten, uns fielbige zu communicirem j Haben wir doch die Antwort von Ihm er-, \ halten, dafz von der Difputation niemand I wiffen wollen , und kelner deren Herrert I Scabinorum fich erinneren, dafz jemahls \ bey dem Collegio von dem nur gedachten Juramento etwas eingelaupfen fey; und e. 1 hen dafz muffen wir auch von dem hiefigen I Collegio berichten. Weffen urfache dems \ zu feyn febeine , dafz in allhiefigen Provin' cien ander remedia und jura localia ver: laffet, wodurch ein wiedriger Richter zu | ertheilung gleichen Rechts compellirt werden kanZwar ift für Jabres frifi von dem i Collegio das ongelegene Refponfum abgan' gen: allein es dürfftc zu unfiers Hochgeehrten Herren Intention wohl nicht fonderlicb dienen , damit aber derfelbe dennoch erkenne, dafz wir von grund unfierer Seelen gem fo Viel immer möglicb Ihm zu gefallen leben wollen, haben wir eine andere Difputation, die uns vm folcher Materie an gedlchtet beygefuget, und verficberen dabey dienfiligfi; dafz fo uns von beHihter Materie annoch etwas fürkommen folte , wir deffen Communicatión nicht unterlaffen werde. Id eft } „ Dolem'us autem valdè, quod „ tibi in ea fe, quam a nobis flagitas, „ quamque luberttes impertiremur fatisfa„ cere nequeamus: nam licet ad amicum „> Lipfiam fcripferimus Ut nobis difputa„ tionem _, quae dicitilr habita praefide „ Bornio Vi'ro Cl. procuraret, atque hulic, „ cum quoque cöllegiö Scabinorum Lip| „ fienfiivm adferiptus, rogaverimus, ut, „ fi quae apud illud exftarent de Jureju„ rando Perborrefcentice exempia nobis e„ deret, tamen ab eo refponfum tulimus, „ nemini quidquam de memorata difputa„ tione conftare, nullumque ex ampliffi„ mo Scabinorum ordine meminilfe un„ quam de jurejurando ifto quidquam in. „ collegio fuo tractatum fuifiè J Atque id „ ipfum eft, quod de noftro etiam affe„ verare cogimur. Cujus rei ratio vide„ tur effe, quod in hifce terrarum regio„ nibus alia remedia & alii legibus noftris „ fingularibus tramites fuppetaut, quibus „ adverfarius judex, ut aequum jus cui!„que tribuat, compclli poftit. Kefporv 1 A a fum.  i$6 GERHARDI FELTMANNI, JC „ fum quidem huic epiftolae junctum a „ Collegio noftro ante annuni fuit datum: „ Sed iortè non ferviet tuo fcopo. Ut „tamen videas, quod omnibus animi no„ ftri viribus tibi cupiamus gratificari, „ aliam difputationem, qua: de fupradic„ to argumento ad manus noftras perve„nit, exhibereplacuit, promittemes, fi poft hac quidquam nobis occurret nos „ non defuwros officio noftro., verum „ huic convenienter id tibi communica„ turos. 3. Difputatio, cujus mentionem faciunt, habet pro tituio. Remedium fori declinatorium per Juramentum Perhorrefcentia , idque pro fummis honoribus confequendis a. d. XVH. Aug. 1672. Altdorlfi defendit Philippus Ërneftus Scheffer Moono Franco!urtenlis. Judicium auótoris certat cum elegantia fermonis: quod perquam rarö apud noïtros Germanos invenias. Cpufcnlum meumferè in compendium redegit, nee tamen me filuit, qui multorum mos, adeo ut & difcipuhs fkpè lordeat pa;am profkeri, cujus eloquentia meliores redditi &aquo habeant , quod argumento huic vel iiJi tuendo, a prasceptore fuo haufcrunt. 1 4. Interea mihi gratulorvirumnobiiif- f fimum in pkraque mea ivhfe & gratias 1 ago, referamque, fi conditio propona-1 tur, laudatis judicibus Hallen libus, quod | periculi illius Academici copiam mihi fe- ! cerint: quanquam non alios de argumento nofi.ro apud ejus tuitorem inveniam I fcriptor.s , quam quos jam ipfe primo libro in teftimoniuiii cuavi. Provocat ' & ille ad Michaëlis Pancratii de eodem ' argumento diilèrtationem etiam Henrico Hahnio ad IVvfinbec. parat. ff. de jurej. n. 4. laudatam ; at mihi non magis quam prajftantiiiimi ingenii -cheffero vifa. 5. Cum quo ii dividas inter Jusjurandum Pa-horreffentite ik remedium, quod eo- nomine liügatoribus jure moribufque prodkum, non erraveris. Defcribitautem hoe th. 37. verbis fequentibus: quod ik Beneficium legitimum, quo judex fuperior pro admijftone ad juramentum perborrefcentice infmoris declinandi gratia imploratur, tff caufa ad fuperiorem Jubjidialiter decidenda deferiur. Addamus licet! vel quo collegium judicantium rogalur, ut vel prefidem aut adfefforem unumplurefve ejcrarejibilkeat, toquefiacto,illidcaufacogmfienda alftuuant.^ Anguftior erit definitio, . ii illud dixeris efle fori declinatorium remedium : praefertim, fi inïlituta carum genti'im fpe&emus, apud quas in locum judicis inferioris, alius fufficitu», uti in é j Clivia & Marca. Rectius itaque dice, I tur remedium, quo judex caetera compeI tens rejicitur aut declinatur. Sed proI peremus ad refponfum JCtorum Hallenlium: quod integrum hic fubjiciam. 6. Als Vir Uns eine weitlduffge Fafti Spcciem zugeftrtiget, und uber einige daraus gezogene Fragen unfsre Rechts-Belebnung gebeten; Demnacb erkennen undfprecben Wir Churfürftl. Brandenb. des Hertzogtumbs Magdeburg Scbbpjfen zu Halle, nach fieiffiger Verlejing und Eiwcgung vor Recht. Ob zwam das Juramentum perhorrefcentia: in dem Jure Canonico fundiret, ffolcbes auch in vielen judiciis angenommen ■ und dazu gelaffan zu werden qualis qualis I fufpicionis allegatio gnugfam erachtet wird, I ob fie wohl ad judicem fufpectum arguenI dum regulariter nicht fufhcknt feyn dorff- te. Nachdem aber & in illis judiciis, ubi . id alias yiget, es fio dan keines wegesfiatt j finden fol, fi alius ad fuperiorem patet aditus, und in denen Sdcbjifchen Judiciis f die remedia appellationis Ck leuterationis verordnet, Krafift welcher quivis iitigans, fi a judice inferiore fe gravatum pucat, Ihmjönfien Huifje febaffen kan. Ohne das Ibm auch freyftthet, den fuperiorem riarumb, ut fub pcena praecipiat inferiori impartialem juftkke adminiftrationem vel. caufam avocare velit, zu bitten. Sombg-. te auch Titius bey der Bewantnls in foro Saxonico mit dem angebotenen Juramento perhorrefcentia? nicht zugelaffen werden. Quas Jadné verfa fonanc. ■ Refipondemus fecundum ea, qua prolixo firmone abs te proponerentur, nos ab Elec- tore Brandenburgko alhcti in collegium ju-. dicantium ditionis Magdeburgica, quod Hallis Saxonum eft. Qjtanquam jusjurandum perhorrefcentia; in Jure Pontificio fundaüim fit, illud quoque in muitis judiciis receptum, &, Ut quis ad id admittatur, qiuuis qualis fufpicionis juffciat allegatio , etiamfi adjudkem fufipcotum arguendum, alias non fit fatis idonea. Omm autem & in m judiciis, ubi catera vigor illi fuus conftat, locum non invenire dkatur, fi alius adfuperiorem pateat aditusin pidicüs Saxonicis reme- : dia appellationis tjf declarationisintrodutla, quibus litigator, fi ab inferiore- judice fie gravatum pmet, fibi ipfi fuhvmire poteft, adhac ipji Uceat d fuperiore peter e, utpracipiat inferiori aqualnkm juftitiam adniinu (Ir are, vel ut ob difceptatimem caufa ad fie ille trabat. Idcirco Titius ex ratione fori Saxonici ad oblatum dfeptrhorrefcenrise jus-  m [üramento perhorrescenti^, &c l8r jusjurandum non erit admittendus. Juri hcec conveniretefiamur. Signavimus Hallce. 21. Mart. i692. ad Wolfig. Chriftoph. Steinbaufen. C a p u t LXXI. Rationes , Cur apud Saxones non dicatur receptum, expenduntur fingula. i. TRanfmifi caetera, quae laudati cum Anteceflores tum judices & proni fui erga me animi teftandi gratia <6c ut me ad hoe opufculum iterum luci dandum mcitarent, mihi fcripfere: nam licet candidiores efle fciam, quam ut verba tantum fummis è labris proficifci folita dare voluerint, apud lividos tamen videripoflem hoe ftudere, ut ejufmodi encomhs, quae ipfis bullatae dicerentur migae, pagina turgefceret. Interea officium, quod mihi praeftitere optimi illi .& deThemidis noftrae facris quocidié optimè merentes viri, pro quo etiamnum iis gratias ago maximas, apud polleros fandum hic commemorare debui. Age autem, paceipforum, expendamos rationes, ob quas junjormdo noftro robur fuum non eenflare ajant apud Saxoues. 2. JCti Wittebergenfes hanc operam reddendam exiftimarunt, quod exceptione fufpedti judicis fatis tutus fit, qui inferiorem judicem fufpectum habet. At illa exceptio nufquam gentium litigato. ribus negatur etiam ubi maximè viget jusjurandum perborrefcentice : uti apud Frifios Oriëntales nil certius & de Cliviis cap. 68. n. 4. Pofterius autem remedium priori praeferunt, quod faepè fufpieiontm conceperint de judice, quem fufipeclum dicere five exceptionem iftam objicere non audent, vel faltem caufas ful'picionis probare nequeunt: quod tamen ipfis incumbit, etiam ubi a fuperiore judice petunt, ut alius inferiori adjungatur, Nov. 86. c. 2. caitb.fi verb. C. de judic. vel ut ille ab hoe caufam avocet, uti ex Carpzovio, unde rationem iftam videntur hauüffe, cuivis poteft conftare. Proceff. Jur. tit. e. art. 4. n. 89. &feqq. 3. Atqui jusjurandum noftrum ideo introduftum , ne aha probatione, quam ea, quae per id fit, quis oneretur. Adeo ut Saxones non quidem alias rationes ha- beant, cur diétum jusjurandum nolint ad uium fon fui transferre, quam quae & nobis congruunt & planè non obftant, quo minus illis falvis facramento perborrejeentice poffit etiam apud ipfos Saxones dan locus: ut nil aliud videatur fuperefle , quam illos populos non è re fua exiftimafle remedium ejufmodi recipere uti nobis monftrat exemplum, quod TCt'i Wittenbergenfesallegant, imitati hacin re Gallos, qui nolunt jurejurando ca lumniae, cujus noftrum eft genus quoddam, uti dixi lib. 1. cap. 2. n. 16. rejici judices tefte Francifco Raguello ad I.16. C. de judic. 4. Et illa caufa eft, cur in fcriniis tam Scabinorum Lipfienfium, quamHallenfium nulla de ejufmodi jurejurando perhorrefcentia exftent veftigia , uti ex horum tetlimonio fupra cap. y0. nu 2 proiato adparet. Qui quidem etiam provocant ad alia remedia, quibus utuntur Sed, uti praefatus, & eadem nobis cogmta, ut ml certius, quam fimulftare poüe. Praefenmus autem caeteris jusjurandum illud, quod & tutius & utilius , Vud iï emm , quis judicis inferioris vel adieiloris exifhmationi parcere, & hoe pa&o tranquiilitati animi confulere cupiens , malit arripere noftrum facramentum? Sanè cum eundem finem afiequatur, quem fibi habet propofitum is, qui exceptionem fufpecli judicis proponit in judicio, nonne ftultiflimus erit, difficukadbus & malis, quae pofterius remedium veftigant, fe fubjecerit, uti & alias dixi. arg. §. 5. Infi. quod cum eo , qui in aliena poteft. 5. Neque enim , uti faepè laudatis JCtis i iaUenübus perfuafum, nos negamus ns, qui aliam viam ad fuperiora tribunalia fibi parare queunt, aditum ad remedium noftri jurisjurandi , verum eleCtionem linquimus litigatoribus, anin folo horrore non vano, quem mentefua cqneeperunt, fe fundare , an vero ex aliis caufis judicem velint dicere fufpectum, ut cernere datur. cap. 64. n. 4. 6. Et quia tri/tiffimum eft apud judicem , quem fufpeètum licet habeas, dicere tamen non audes, caufam tuam agere. d. I. 16. C. de judic..& longè melius perhorrefcentis jura intaéta fervare, quam poft vulneratam fententia caufam, quaerere remedium, quo ea vel corrigatur vel declaretur, utrumque enim intendic Saxo fua leuteratione, quis non huic ejerationem anteferat ? arg. I. uit. C. in quib. cauf. in integr. reftit. non eft neceff. A a 2 " 7. Nol  j88 ger.hardi feltm ann1, JC 7. Noftra revifio, qua inFrifiaOrientali utimur, aequè ac illa fic dicta leuteratio, quae vox propriè tantum declarationem notat, fententiam facit pendere, quin amplius fibi vindicat ea, quae de appellatione traduntur in l. 4. C. de temp. appell. & nehilominus , fi pendente rcviftone, noftrum dicafterium ex nox'afuperveniente caufa pcrhorrefceret , non vetaretur nos Vctzlariae pro fummo Imperii tribunali ejerare. 8. Ut non alia commodior ratio , cur Saxones non utantur jurejurando perborrefcentice, reddi poffit, quam quod, uti multis fupra cap. 30. differui, ipfis durum fuit vifum ea , quae apud bonos auctores de prifcis Romanorum judicibus feleclis invenimus, transferre ad noftri temporis judices jurifdiétione & imperio praedicfos, neque in hac re honoremhabuifle juri Pontificio, ut id, quod ex intcrpretatione tantum fluxit, voluerint in fuis terris valere. Vid. Carpzov. 1. Jurifpr. Confift. def. 152. nu. 2. fe? feq. 9. In quodeöpronioresfuerunt; quod ferè primi effent, qui cultum alienum ab auclore memorati juris amplexi, & ita non poterant non odiiTejus, cujus codi- , cem ipforum doctor Martinus Lutherus ' publicè in foro Wittebergae igni facraveTat. PU viri zelo, quid condonandum effe fcripfit Bern. Sutholt. dijjert. ad Injlü. 6. coro. 4. cum adhuc noftra profiteretur facra, non fcripturus , poftquam ea ejeraverat, ut ex Profeüore Harderviceno, fieret a confiliis Duci Neiburgico Wolfgango Guilielmo, in cujus minifterio Duffeldorpii vitafunclus, ibique vidua adhuc animam trahebat cum Teutoburgienfi in univerfitate jus docerem. C A P U T LXXII. Cattorum mores quoque h jurejurando perhorrefcentiae alienos effe , non autem Monafterienfium, Reclinghufanorum & Tremonienfium. I. HAffis non incognitum efle noftrum facramentum ferè conlegas ex iis, quae fupra cap. 41. nu. 1. fe? feq. adtuli, nee non ex aliis, quae ampliffimus [Ctorum ordo in Academia Rhintelienfi ad literas meas, refponfi loco 2. Febr. 1687. dedit. Verba, quae ad rem faciunt,fuere fequentia. Alt verbalten tVir nicht Jafz ■ fothanes Juramentum Perhorrefcentiae an ■ dicfn Ortb dan und gebraucht werde: haben auch hifz , hero keinen andern als die/en effeft davm : obfervirt, dafz, nacb deffen Jnerbietendie . facbe von dem Judice, gegen welchefoicbes ■ abzufcbwören oferiret worden, von dem fuperiore wohl avociret worden. Id eft, Ideoque celare non pofumus ejufmodi jusjurandum perhorrefcentiae heic loei nonnunquam, at rarb , ufurpari etiamque non aliam ejus vim hucufque nos obfervaffe quam quod, poftquam , quis ei fe obtulit j contra judicem , caufa per fuperiorem avoI cata fuerit. i 2. Sed quia id, quod profummishoi , ncribus d. cap. 41. Iaudatus ibi a medifi; cipulus publicae difquifitioni fubjecerat, > ' non figillatim ad inftituta fuae gentis re- ■ latum exiftimare, quis pofiit: quin pof dus credibile fit, eum voluifle vicinis, : i apud quos , uti cernere datur cap. 96. nu. 2. obfervantia colitur noftrum jusI jurandum veluti remedium jure communi introduclum. d. cap. 69. nu. 1. oftenI dere, fed & ejus peritiam habere, ideö i tranfeamus ad hudatos JCtos Rhintej lienfies. ! 3. Dubitanter eos loqui, quis non videt, qui fingula perpendit. Ajunt ibi nonnunquam, at raro , illic loei jusjurandum noftrum ufurpari. An fortè in illa regione ditionis Schauenburgicae, non planè extra ufum, ut quafi ex conI tagio ad ipfos k vicinis ferplerit malum? fingamus enim ratione judicis ejerati,ita pofle appellari, atque ita evcnerit, quod proverbii loco dicitur, aliquid malipropttr vicinum malum. 4. Certior ergo, cum de Plafforum moribus fieri cuperem , dedi literas ad amicum rebus forenfibus jam a multisannis apud fupremum tribunal, quod Caffellis eft, intentum. Is mihi refpondit, ad ifta.ufque tempora nemini copiam no- fflrijurisjurandifaaamfuilfe, fed, fi quis a judicis inferioris fententia appellet ex caufa fufpicionis , pronius illud effe ad decernendam caufae avocationem. 5. Cui JCti Gieflenfes fuffragantur in epiftolis, quas eorum nomine mihi fcripfit Nicolaus Thilen Anteceflbr 19. Febr. 1688. & quibus fignificat nil ordini fuo" de ufu noftri facramenti illis in locis conftare. Spondet tamen fe operam daturum, ut , fi quid de eo inter a6ta ordinis aut dicafterii invc niatur, ad me curetur. Sed nil accepi , diemque fuum deinde Iaudatus virobiit. Interea lauda- • ti  de JURAMENTO PERHORR ES CENTIME, &c. u jcti id ipfi remedium noti juris appellant mfra cap. m. nu. 3. 6. Apud Monafterienfes ideö dixi lib. 1. cap. 15. nu. j. & 0. nullum noftri jurisjurandi effe ufum, quod ad id nemo teneatur confugere. Nemo itaque illud fic accipiat, ac li perborrefcentice facramentum aut planè ignorarent aut improbarent: nam fi quis adfefforem fummi apud ipfos tribunalis fufpeaum habeat, & fe offerat ifti jurijurando, eum folent audire atque illo pradtito, jubere ejeratum auditorio cedere: uti ante feptem aut octo annos cuidam Regiminis Confiliario evenit. in caufa Fridag zur Santfurt contra Reek zu Reek. 7. Et, ut quilibet diftis eö majorem adhibeat fidem, adjiciam legem, quam cathedra Epifcopali vacante, Reverendiffimum Capitulum tulit 20. Jul. 1688. de litium Revijïone Articulus hac faciens' fequentibus verbis conceptus. Fals mich ■ eins oder andere Partbey einen oder anderen j denen Revifions-Rdhten aufz erheblichen' Urfachen pro ïaïpecWshalten, unddarumb recufiren wolte, folie fiefelbiges in primo \ termino exceptivè anzeigen, und wan fich j einer diefer balb ad jurameutum perhorref-1 centiae praeftandum oferiren und folchen Ayd würcblich abjlatten wurde, folie diefelbe darm geh'óret, und an Platz des recufirten Raths ein ander angeordenet wer-, den. id eft ; Si litigatorum alter quempiam ex confiliariis Revifioni vacatnris ob urgent es caufas pro fufpeclo habere, eumque ideo recufare velit, id prima juridica die txcipiendo allegare obfiriüus fit. Et fi quis illam in rem ad jusjurandum perhorrefcentia; fie obtulerit idque re ipfaprceftiterit, erit audiendus fef loco ejerati confiliarii alius dabitur. 8. Non autem dubitandum eft juriju- 1 rando noftro etiam locum fore, ii non in reviforio fed in appellatorio judicio lis ! adhuc pendeat, cum utriufque eadem fit ratio. arg. I. 32. pr. ff. ad L. Aquil. 9. Illud autem dubitationem parit, quod lex ifta urgentium caufarum men- ] tionem faciat At magis eft, ut ajamus Jegiflatorem plus fenfiffe quam dixiffe atque duo diverfa remedia recufationis & ejerationis oratkme fua complexos fuiffe, : interea voluiffe, ut ad prius non verö ad pofterius referretur id, quod de relevan- , tibus caufis in illa reperitur. 10. Quoties enim vicini nobifcum eadem generalia jura vel fcita habent, tune fi lex noftra fit ambigua, rèctè recurrimus ad mores vicinorum: uti docui in comm. ad l. 32. pr. ff. de LL. n. 10. rjf fieejq. Jam verö Marcani, uti ex fupra edilfertatis liquet, jusjurandum perborrefcentice ieceperunt eique robur tribuun*, etiamfi nullas allegaverit fufpicionis caufas, cap. 56 n. 3. cff cap. 60.j2.15. A«pce quod verifimile quam maxime fit ab ïlhs Monaftenenfes haufiife ufum noftri facramenti, quod eorum Optimates ftepè utanturpatrociniis apud Clivios, Marcanos & Dortmundanos commorantibus. 11. Verum quidem eft, quod in libera Imperii civitate Dortmunda hactenus locum non inveniat, quod neceffe haut fit judicem ab ea creatum ejerare, quia 1 ftatim atque fufpe&us arguitur, caufam i ampliffimus Senatus avocare folet, atta- imen cum abundet advocatis non modö apud Monafterienfium, fed & Marcanorum tribupalia caufas tuentibus, ea quse in horum judiciis frequentari viderunt & ad illorum dicafteria tranftulerunt. 12. Ex eadem ratione puto fluxifle, quod ditionis Colonienfis Veftam Reclinghufani etiam jusjurandum perborrefcentice in foro fuo admiferunt: nam per id non modö haut ita pridëm Judex Durftanus fed & oppidi Reclinghufieprsetor, qui Renfingius appellabatur , at nunc mortuus fuit rejectus & quidem poftremus a perilluftri Giefenbergio. 13. Vel an magis placet, utrofque tam Reclinghufanos quam Monafterienfes reverentia fedis Romanse fuifle impulfos ? arg. §. fi. Inft. de fatisdat. Nii enim in foro Pontif. Max. frequentius effe quam avocari caufas ab inferioribus judiciis ex capite perborrefcentice , patet ex dictis fupra cap. 29. n. 5. feqq. C A P U t lxxiii. Non eft ufitatum noftrum jusjurandum in Belgio fcederato. 1. CUm liberi Belgas autem ejeraverint & facra & ditionem Papae Romani, eö minus quis miretur , illos nolle ad ufum transferri perborrefcentice facramentum , uti lib. x.cap. 15. n. 7. lnveni quidem poftea apud eum ----- quem Batavia mater PJorret neque credit hunc peperiffe fibi-: in fuo proprio Apologetico. cap, 15. §, 1 A a ^ ja m  i9o GERHARDI' FELTM-ANNI, JC jam verb prater ea. fequentia; cum in ipfa quajiione dictum a nobis effet, gr ave nobis videri nonnullos, atque nominatim , qui Trajettum iviftent, é? quorum res agebatur , eb quod noftra damnatione abfolutionem juam quarcrent, tum verb pracipue eos, qui tot in nosprajudiciis latis, judicio fe integros non fervaverant , quique comminatione aniimm inimicum nudaverant negotio religioni ipforum commiffo, volunt effe ac msnere judices de capite fortunaque civium tantis de caufis perborrefcentium : ubi boe auditum ante hoe ? 2. Non offert fe jurijurando noftro, quod crederet refutandi judices nonnullos haberet caufas apertas & cuivis ma- I nifeftas : nee enim qui iilos perhorrefcere fe dicit, jurare compellitur nifi in j fubfidium etiam in illis focis, ubi perhor \ refcentia facramentum in ufu eft, quod in re clara non opus fit conjeciuris , quae illo confirmantur. arg. I 137. §. 2. ft', de V. O. At non poterat magr.us & nomine & gloria fcripiorum eruditiffimorum Hugo directe iudices ceu fufpectos recufare , quod eorum dationem ipfam vitii coargueret, uti ipfe fatetur. d. cap. 15. §. quanquam verö. 3. Groningae quidem, cum per delegatos a magiftratu urbis quaeftio habere-1 tur de criminibus, quorum fufpectus illi 1 videbatur joan. Ofebrand. Rengerfms \ dynafta Stochteranus, is in examine 18. j Septemb. 1672. habito , ailegavit, fe ob j caufas quafdam antea d fe prolatas follici- 1 tum effe quod fola Civitas caufam fuam \ effet cognitura. quodque noftri Profeffores \ ipfi fcriberent de quodam Juram:nto Per- j borrefcentia. Quibus verbis apertiffimè provocat ad meum opufculum , quod tune lucem jam viderat, non autem fe j offert diéto jurijurando, fibi confeius j haut auditum iri , quod ufu nunquam ibi receptum effet, alioquin enim refpon- { fum, quod ipfi dederunt deiegati, Uo- f dum non potuiffet folvere. Verba eorum j erant; ne metucret cognitionem civitatis I ulla ex caufa; quin potius confideret, ne- \ minem fore inter oppidanas proccres. qui quidquam contra animi fententiam acturus , f ut ipfum ladere contra jus fafque inflitue- \ ret éf damnaret. 4 Nam ubi horror cum jurejurando quem repellunt a judicandi munere, ibi nil quidquam officit defiderio jurare cupientis adfeveratio judicis adfefTorifve etiam fanctiflima, ex ratione fupra ame reprasfentati cap. 52. n. 4. in ft. Rengerfius verö tune ifta proferebat, ne folus civitatis ampliflimus ordo caufas co- j gnitionem fibi vindicaret, fed ei non-» nulli ex agro circumjacente adjungerentur. Qjiod magiftratus noluit facere: nam licet cum agro illo conftituat unam ex feptem foederatis remp. non tamen agri focii Ordines in iis, quae ad jurifdiclionem , ac merum mixtumque imperium pertinent, agnofeit focios, verum liberrimè uti nemini fubjecla nullique nifi Deo rerum a fe geftarum rationem reddere obfiricta agit, quae ad illa referri queunf 5. Unde nee reo parata erat exceptio inde, quod ante hac, cum in joannem Schulenburgium quaereretur, fententia a delegatis tam ex urbe quam agro judicibus, licet ille Senator effet civitatis, lata fuerit: quid enim ad hanc objectionem replicari debeat, jam olim , cum ne per quietem quidem de accufando olim dynafta Slochterano tune quidquam accepiffem, dixi lib. 1. cap. 16. n. 7. 6. Schulenburgium quod adtinet, is aperte ad jusjurandum perhorrefcentia provocavit in hbello Monafterii Veftfalorum abs fe edito, poftquam a delegatis illis judicibus, è quorum numero óf memoratus Rengcrfius fuit, 30. Decembr. 1662. ad gladii pcenam, bonis ejus omnibus praeterea publicatis, veluti per duellis effet damnatus: quam nee evafiffet, nifi muliebri vefte fumpta fexum mentitus fugam arripuhTet. Cum autem libellus ille deinceps Groningse ferali igni 2 carnifice fuerit traditus, nefas vifum & titulum ejus & locum, ubi illa protulit, referre. 7. Quin & fi res integra fuiffet, ex dictis utique conftat, tam Schuknburgio quam Rengerfio nonaluid remedium fuiffe, quam ut a judicibus fuis poflulaflet acta quaeflionis vel judiciales informationes, uti ibi loquuntur, ad dicafterium aliquod fupremum fcederatae alicujus reip. nam Profefforibus in univerfitatibus fuis docentibus id non tribuunt, curarentur, quemadmodum intelligere datur lib. 1. cap. 17. n. 13. 8. Ante bina fere luftra cum Geldriae civitatis cum Rationalibus totius reip. litem pro fummo tribunali, quod Arenaei eft, haberent, feruntur illarum legati inter fermones, quando ambibant dieafterii adfeffores, pars jaclaffe, fed ad usjurandum perhorrefcentia provocaturos , eoque rejecturos tales, quibus ex caufis fibi cognitis difiidebant. At intra meta verba ftetit horrorem neque unquam in judicio fe ad jurandum obtulerunt, dubio proeul, quod quidem fch- tent,  bto JURAMENTO PERHORRESCENTI/R, Sec. m -.y. fine re fore? ut a vicinis Clivns didiciffe nulli apud ipfoi ufui futurum. ^^^^^^>^>^^^^ C a p u t LXXIV. De Harlingia infiitutis. I. •pSt quidem Harlingia , qlla Efena j btedesdorpium & Witmunda connnentur, Geidriae Ducibus clientelae jure obnoxia, m hoe noftro argumento ïmitatur mores confinium Germanorum i cum enim vidua quaedam in Cancellaria Prinapis Frif. Oriënt, fufpeftum allegaret libi videri Cancellaria Efenfis adminiltratorem Georg. Eppium, quod injuria ab eo adfeéta , quia ejus uxori prooednam concedere noluerat, & fe offerret perhorrefcentia jurijurando , Auricaeadid hut admiifa, uti laudati Éppii fucceffor Encus fridericus Paimius mihi olim narravit accidiffc ajens circa annum 1670 in caufa Adelheit Hulfemans Witveen Stempelin. contra Dero Creditores. 2. Fuit & qui praetorem Witmundanum ob neghgentiam refutare, litemque per illud lacramer,tum ad Cancellariam Efenfem rejicere defideraret. Sed cum nimis ferö poftquam jam litem eifetconteltatus , id adgrederetur facere , novamque horroris caufam haut allegaret, quam antea non habuerat perfpeètam^ &, re ipfa, de protracda juftitia conqueretur, non habuit rationem jurisjurandi , cui ceu extraordinario remedio etiam locu non erat, arg. I. 16. ff. de minor, judex fuperior, verum Jitigatore, altero quoque in id confentiente, ex art. 2. Orainat. Judic. Ulrici. caufam fuae jurifdictioni afleruit. arg. I. 1. ff. de judic. I. pen. C. de pact. Evenerunt ifta 20 Nov 1685 in caufa Hillert Tiarcks. contra Ubfert Recns. 3. Öb eandem ex d. I. 16. de minorib. depromptam rationem , fi Jihuiflet coangufiare remedium noftrum, non vidua;, quae ajebat fe perhorrefcere dicafterium Efenfe , confeftim debuiflet efte fafta copia jurisjurandi , fed potuiffet ei imperan ut ïnimicitiae caufam abs fe aÜegatam probaret. Sed dubio proeul fama jam illam pertulerat ad eos, qui Pr'mcipi a confiliis judicefque fuperiores erant. C a p u t LXXV. Subfidiarium noftro effe remedium L. Diftamari. C. de Jngen. manum. eoque extra locum domicilii in jus evocari poffe, licet bonis ibi repertisautex~ jtantibus manum injecerit. 1. A Dferui lib. 1. cap. 16. n. 5. 13. ig0 X\ tff 20. fingulis & univerfis Belgii rebuspubheis privilegium de non evocando: quod, quomodo intelligendum lit, poftea aperiam. Non autem dubitandum, incolas five Hollandiee five al. terius reip. fcederatae evocatos ad tribunaüa five inferiora fivefuperiora Germaniae tacitè poffe renuntiare fuo privilegio per tradita a Gotfr. Fibigio Colleg. Jur. Publ. femidec. 12. quafi. 3. Cui Sutorius adftipulatur. d. tract. tb. 74. licet ibi puluerem in contrarium fpargat, quifcholaftica venit ab umbra. 1 2. Quanquam, fi rem ex vero aeftiI mare velimus, nullatenus id privilegio i inferibendum , cum jure gentium non 1 fecus ac civili nemo ultra territorium jus dicenti parere & fe ejus tribunali fiftere cogatur. I. fi.ff. de jurlf iéct. Aut ergo Batavus Gelrufve aut Gronmganus agere / vult contra Germaniaecivem, aut ab hoe convenitur? Pofteriore cafu iterum vel in rem agitur vel in perfonam. Sin in. rem,^ tune ad locum, ubi fita in Germama, vocatus, fe judici debet fiftere. ! I. un. C. ubi in rem aft. nee ei proderit 5 id quod privilegium ipfi dicitur de non evocando. I 3. Unde fi fe non ftiterir, in pcenam vocatione comprehenfam damnabitur , uti viduae indifravire Amftelodamenfi apud nos accidit; fententia in dicafterio Frif. Oriënt. 4. Octob. i6g3. lata in caufa Anton Gr ave contra Catbarinam de Brun. Et quanquam contumax manferit, tamen viftrix exftitit in fi. Chtart. poft canta. te. 1605. 4. bin in perfonam a£tio fit, non e* get' privilegio: nam fi aélor, quid petat a Belga, hunc in foro domicilii cortvenire debet, l. 2. /. 5. C de jurifd. om. jud. Videamus ergo, quid anteriorecafu obtineat? Et quidem ex legibus nunc adduftis conftat, quod Belga Germanum debitorem fuum in foro GermanifB con- • .venire debeat, nee hoe pa&o Belga ab ' alio  iox GERH ARDI F E L T M AN K I, J, G alio evocatur , fed feipfum quafi evocat. 5. Facit & hoe , quando jaélat fibi quid deberi ab alio in Germaniahabitante; nam ita reum ftatuit efle ideoque ejus forum fequi atque ad id non obftante ullo privilegio evocari poterit. Perez. ad tit. C. de ingen. manum. n. 9. & figillatim Carpi. 1. decif. 31. n. 9. & 10. 6. Finge magiftratum Belgicum illud non curet, & Frifius Orientalis horrore perculfus non audeat apud illum judicio contendere , quia veretur , ne civibus fuis gratificari magis fuadeat , quid facto opus ? Cum exploratum fit, id agi ejeratiofie judicis inferioris, ut ei inhibeatur ne in cognofcendo pergat, prolio indé quafi fluit alveo, nil agere eum, qui, dum perhorrefcit judicium , adit dicafterium, quod in illud nullum habet imperium, d. I. fi. ff. de jurifd. 7. Qua ratione ergo ejufmodi Frifio Örientali alterive Germaniae noftrce civi confultum ibimus? Vigilandum ipfi erit, üt remedio L. Diffamari 5. C. de Ingen. manum poffit trahere adverfariös Belgas ad füum forum, fi fortè jactationem eo- 1 rum indé poffit probare, quod in foio j Belgico bom fua percludi, aut, uti nunc j loquimur arreftari curaverint, nondum ' tamen denuntiatus vel vocatus fit in jus = a judice, qui manus injecfiohem decre-1 vit, ut fe Germanus illi fifteret, adbanc*. indendam jujiificari ; tune enim evoca- j tioni vi d. I. diffamari. loCüm fore, ne-.; mo, nifi Galba, jure negaverit. j 8. Ex faclo talis res aliquando incidit, mortuo Amftelodami facerdote facra Luthefi profeffo Ligario, cujus gener 1 erat joh. Frid. Abelius J. U. D. & Cof. j Nord. Hujus coheredes , quorum nomine agebant Bern. Smit. & Jacob. Cruger. trienti bonorum, qui uxori Abeïn ceu filiae Ligarii debebatur , arrefium Amftelodami injecerant. Magiftratus hujus arbis per Magiftratum Nordanum tentaverat primum ea de re certiorem facere AbeUum, fed Cum anceps hasreret, fcribit ad Principis noftri Cancellariam, quod quidem tribunal votis Amftelodamenfium refpondit. 16. Septcmbr. 1681. 9. Aft jam antè duos menfes Abelius aptid noftrum dicafterium citationem ex d. 1. diffamari. obtinuerat. Durum fafiè j1 nobis vifum a laribus fuis civem noftrum ] evocari extra fuam patrim: praffertim, . fi quid ab ipfo peterent adverfarii, ii in . his oris , ubi praedia pofiidebat, quae 1 maltorum praedium inftar erant, fuum petevant confequi, & qui contra ex /. 1 un. C. ut nemo invitus agere vel accufi. cogi cum nihil jaètaffet fibi deberi a fuis coheredibus, invitus non eflet adigendus Amftelodami agere. 10. Rogavimus hujus civitatis proceres, ut noftram citationem ex L. diffamari curarent fignificari. At cum nil obtineremus edictis fuit tribus in locis noflrae ditionis, pro more propofita , de quo vide fis Conringium 1. obf. 77. Cum tamen interea apud Judices Amfteloda- un. C. ut nemo invitus agere vel accufi. cogi cum nihii jaétaflët fibi deberi a fuis coheredibus, invitus non effet adigendus Amftelodami agere. 10. Rogavimus hujus civitatis proceres, ut noftram citationem ex L. diffamari curarent fignificari. At cum nil obtineremus edictis fuit tribus in locis noflrae ditionis, pro more propof ita , de quo vide fis Conringium 1. obf. 77. Cum ta- j men interea apud Judices Amfteloda- j menfes pars altera litem arrejti perfequerentur, pro tuenda cum noftra jurifdictione, tum demonftrando jure Abelii 21, Nov. i68i. fequentia Belgica lingua fcripfi; Vel ex legibus reip. Amfteiodamenfis conftare, uulliusmomenticen- I feri manus injeclionem, nifi ipfi debitori facla. Rejenboom Recueil van de Keuren der Stadt Amfiordam. cap. 19. art. 35. 1 aut fi praefens non fit fignificata ipfi per magiftratum, cui fubjectuseft. Peckius de jure fijt. cap. 39. n. 2. Leeuwen, ibid. 11. Neutrum evenifle Abelio antequam apud nos faepe membratam citationem impetravit: quin & hunc appellaffe ad ceffhfimum Csdkris tribunal aulicum, cum illa a laudata Cancellaria effet deinceps facla. Certiflimum ergó, adverfariös ab Abelio fuiffe in dicafterio prae-" ventos Peckius d. tratb. 135. nu. 3. Gail. 1. obf. ui. nu. 3. eumque fibi vigilaffe I. 24. ff. quee injraud. cred. cum rumore accepiflet, illos ipfum veile trahere ad forum Amftelodamenfe , cum tamen praedia, de quibus moturi cuntroverfia'm, jacerent in noftra frifia, in qua & conjugis fuae parentes connubio fe junxerant, Ut fecundum leges noftras familia eflet hercifcunda. Vide quae fcripfi in co de jure in re & ad rem. cap. 20. nu. II. & fiq. 12. Nee obftare non nefcium fuiffe Abelium arrefii , atque ideö haut neceffe fuiffe eum amplius certiorari. cap. 31. de R. J. in 6. Cur enim tune poftea per Cancellariam adhuc certiorem, atnimis ferö fecere? Haec autem pendebat per appellationem nuda fcientia non fuffkiebat, fed denuntiatio defideratur in ejufmodi cafu, quo quisinftruètus veniat ad fe deftndendum. Dynus ad d. cap. 51. nu. 4, Solemnia arrefii curatè elfe jbfervanda, adeö ut, fi in minima re )eccatum fit, corruant, uti etiam fori Hollandici ufus comprobat Leeuwen, ad reek. d. traÜ. c. 19. nu. 1. arg. I. 14. C. le pact. 13. Adverftrios ABeliinunquam fidem ïobis faèturos, cum dolo malo icciflc, ne  de JURAMENTO. *ERHORRESCENTLfi, &c. m ne fibi ante impetratara apud nos citationem ex L. dijamri, arrejhm Amdelodamenfe p-r ju heem fuum ihjmficaretur. Illos try tra cau 'an, n m aolo iralo, led juns lui peffóquendi gratiaidja&affe fibi ab Apato» (juid deberi : cum nemö duuitet po/lenus fuffieere, ut faepe dictae cüatiom. locus dandus (it. Meruia lib. 4. / «J» 37- C« 2. ««• 10. ifeg. 2'. tife/Kr. JO. »• ««. r. fef 2. Mww* 2. tkorio judicio pulfatus. Vnltej. ad d. l j un. n. 27. c2? feq. 19. Nifi pari vellent adverfarii perpe' tuum fibi a dicafterio vi faepè dicfae citationis ex L. diffamari. filentium imponi. Per quam rem fruftra Belgici five alii peregrini magiftratus queruntur fubjeètos _ci\refque fuos extra fuum forum evocari: quia ita non alia fitevocatio, quam quae jure Ucitó fit, & inter omnes omnino gentes eft recepta. Carpzov. i* decif. 3L per tot. 20. Si enim omnem evocationem velint effe prohibitam, nullus denuntiationibus, quas Groningani Weete-brieven appellant , amplius relinquetur locus , adeo, ut fi civis aut incola Amftelodamenfis apud nos in Germania haberet praedia, in quae quifpiam fe peteretmitti iive ex jure hypothecae, five alio ih re nequidem pofteffor evocari poffet ad triB b bu=<  1P4 GERHARDI FELTMAN NI,JC bunal, fub cujus didone effent fita: ut illud tantummodo pro evocatione haberi debeat, ii fuperior judex, cujus non eft mox de caufa cognofcere,fed eam inferiori decidendam prius linquere debet, 11 bi id praematurè arrogat. Joan. Wames i. co;zftl. civ. 5. n. 9. & feq. Langlaeus 7. Setneftr. 17. 21. Nee ferendi magiftratus Belgici in nobis culpantes, quod ipfi faciunt: fuperiore enim anno, cum de hereditate Guitavi Adolphi Baudiifimi Auricaemortui ageretur & Maria Cotton, qua) fe veluti conjugem & heredem omnia curare poffe, quae ad funerandum defunctum defiderantur , aUegaverat ^ flatus controverfiam erat paffa ab heredibuslegidmis, adeo ut per illam lis apud nos pendere ccepiffet, manus tamen injeétionem bonis apud mercatorem Amftelodamenfem depofids tamen 1 lollandiae Curia decrevit & heredes ab inteftato, fi in terris ex teris exftantes non haberent in HoUandia procuratorem, ediclo citari juffit. 31. Jul. 1695. _ , 22. Groningani etiam vita funéto Wenerae Gerhardo Heifioaddefideriumnon- ' nulJorum heredum, quiYeceftïonem a no- I bis facientes ad tempus , domus con- I duxerant Groningae Sc in agro civitad , parente atque ita facilius arreftum obtinuerant in bona fub ditione civitatis fita, per denuntiationem evocarunt mortui fratrem, & licet is adverfarios praevenerat per citationem ex d. I. diffamari. in Cancellaria Principis noftri, ob quam nos ab ampliffimo ordine Groningano rogati non poteramus jubere noftros viatores, ut illam denuntiationem exequerentur, tamen cum non die condifita fe fifteret denuntiatus, per ediclum fuit vocatus& ita evocatus, ut de rebus in urbe & memorato agro exftandbus, litis difcepta- , tionem cum adverfariis fubeat. Acciderunt ifta vere novo 1696. Oftendunt autein fruftra Belgas vituperare legem, quam, ftatuendo in alios, fuamfecêre, uti ex Ariftaeneto fcripfi in comment. ad l. 1. pr. ff. quod quifpue jur. in alt. n. 1. C a r u t LXXVI. Privilegia de non evocando quemadmodum intelligenda quoèque plura Drenthia populo jam a multo tempore in* dulta ftnt. 1. PRoximo capite diximus, quid pro evocatione haberi debeat. cap. 75, n. 20. Ne autem id fieret non modöuniverfae gentes, fed & fingulae civitates in Belgio a Principibus fuis ex domo Burgundica ortis impetrarunt privilegia, ne. extra patriam fuam cives aut incolae apud ftummum confilium, hoe enim tribunali vernacula lingua nomen, ab illis Mechliniae in Brabantis conditum, lites fuas tractare cogerentur. Simon a Leeuwen. part. 2. Cenft. for. lib. 2. cap. 1. n. 11. Goris. d. L n. 3. 2. Hoe autem, qui novit, non poteft non Pacis mirari, quod inter Belgas adhuc reperiantur non modö privati fed ■ & poteftare praediti, qui opinantur eofe tutos effe contra exteros veluti Frifios Oriëntales aliofque Germaniae populos, quando ab his extra larium fedem vocantur, ut fe fiftant jus in Germania dicentibus, aut ut defendant rem ibi a fe poffefiam aut ut citati ex fiepè memorata L. diffamari. actionem inftituant. Qua rauone moti, cum magiftratus Amflelodamenfis eo colore noluifiet denuntiationem, quam Frifiae Orientalis dicafterium decreverat, per viatores fuos fignificari fuis incolis, quorum jaétationem docuerat perilluftris aétor, quod civitad fuae diceret competere privilegium de non evocando nos tribus ediftus Alinea? , Embdae & Nordae propofitis id fieri curavimus. 19. Jan. 1683. in caufta Hofrichters Freyberrn Dodo von Kniphuyften contra Francais de Bragelon in fpecie Volckert van den Pelde. 3. Quanquam fi curadus juris publici fontes infpiciamus, quod plerique Belgarum tranfinittunt nee Optimates malè mterpretarrtur fortaffis ratione motiea, quam invenimus apud Bacquet. du droii cïAubeine. tbap. \. n. 4. Reges reftorefque populorum fcilicet noluifTe, ut quae ad ftatum reip. pertinerent, omnibus innotefcerent quin potuiffe cenfuiffe , ut fibi fubjedtis fanclius reverentiufque videretur, de aéiis eorum ere-. derc  ï>E JURAMENTO PERHOR RESCENTLÊ, &c. jft aere quam lcire: uti de vetenbuseorumque diis icriptum religuit Tacitus de morib. German. cap. 34. 4- Alias fi cum cura Jibeat rem perpen-^ dere, moxadparebit, Belgii liberirespublicas non neceffe habere talia imputare alicui privilegie», quod olim a Principibus fuis,guos deinde ejurarunt, accepêre, cum jam jure fuo habeant, uti & antea monui lib. 1. cap. 16. n. 19. cff 20. ubi de eo, quo & Drenthiae populus utitur egi. De cujus viris fummatibus cum mihi nuper er .mu'.nicata fint nonnulla, quae in reip. fuae fcriniis adfervantur, illa heic filere nefas duxi: quin potius fubiit cogitatio me injurium fore in publicum & parum reverentiae habiturum antiquitati, fi non integrum ederem primum diploma , unde privilegium fuum olim arceffebant, quo tamen hodie non egent , cum non minus fcederatis rebusp. accenfendi qukm Cseteras fepcem, uti demon- I ftravi lib. 1. de Titul. Honor. cap. 5. 6. | & 7. per tot. 1 5. Diplomatis iftius verba funt haec. Jn nomine Domini. Amen 1 Johannes Dei Gratia Epifeopus Trajettenfis. AD fingulorum tam prerfentium quam futurorum notitiam 'columns pervenire, quod inquifitione diligenti prahabitd, cognovimus homines & incolas oppidi noftri Groningen cjf terra noftra Drenthia, ex conceff.one pradeceftbrum noftrorum .Epiftcoporum TrajeCtenfium cff laudabili confiuetudine tanto tempore pacificè obfervatd, quod ejus contrarii non eft memoria, privilegiis & libertatibus inftrd Jcriptis effe rnunitos, videlicet, quod nos & Jucceffores nojlri Epiftcopi Trajectenfes perfonam idoneam intra terminos dictorum oppidi Groiiinga & terra Drenthia refidentem Decanum poteftatem êf mandatum in cafibusnoftris Epifcopalïbus babentem conftituere teneamur. Qiwdque ad eofdem terminos Epiftopum pro Sacramento Confirmationis Ecclefiifque Cif altaribus ac aliis ecclefeafticis minifteriis conf eer andis & reconciliandis, fub procuratoribus competentibus, prout ad alias partes noftra dicecefis ad eminus mittere debemus temporibus oportunis. Quodque nos feu aliquis fubditormn noftros di£tos homines feu aliquam perfonam ex eifdem, ad cujuftunque infiantiam vel ex officio noftro, extra dictos terminos, videlicet Hulsforde cf BifchopsbergejMx^z Wefterheffel, citare nullatenus debeamus, & quod bond fide & fine fraude dictos homines tam in nofiro territorio, quam extra contra per- , fionas quaslibet, prout poftumus, def endemus. Propter quod privilegia tff libertates 1 pradictas eifdem hominibus fideliter obferI vare volentes, ipfis ratificamus cff approbamus: ftatuentes mandantes, quod ft forte per occupationem vel alias contra hujufmodi libertatum continentiam d nobis vel ! Üffciali noftro Trajelcenft vel quibuslibet aliis fiubditis noftris contra dicJos homines aliquas literas citatorias emanare contingat, illa fint inanes & irrita, nee aliqua perfona ecclefiafiica ad executionem earundem ' aliquatenus teneatur. In quorum teftimo- ' \ nium, figillum nojirum dmimus prafenti\ bus apponendum. Datum TrajeÜi. Anno I Dommi. m. ccc. xuv. Vicefima otlava | die menfis O£tobr. , 6. Alterum eit Florenti WeveHchovii Dei Gratia Epifcopi Trajeclini, qui antenus confirmavit anno 1384. die Saturni poft feftum omnium Sanctorum. vernacula lingua fcriptum in quo conferipti terrae patres appellantur de Wysheit van den Lande & qui nunc Droffardus is ibi Amptman van den Lande van Drenthe vocatur. Ambo autem diplomata quod adtinet, Francifcus Verdugo Regis Hifi paniarum eo tempore Legatus in illis oris teftimonium, quod Vidimus barbare audit, perhibuit, fibi inlaefa fuiffe exhibita, atque in ejus rei fidem & figillo Camera Groningenfis firmarijuffit&mana propria fubfignavit 14. Maji 1584. 7. Tertium autem eft Francifci Blanckenheimenfis datum anno 1395. die Affumptionis Maria, qui initio dol'et abiis, qui Covordienfem arcem jure pignoris tenebant, vim & injuriam incolis Drenthiae fuiffe inlatam, atque ideo pollicetur fe operam daturum, ut ab illo nexu hberetur, poftea vero ait; Item fioe en Jullen wy noch niemant van onfien Onderfaten dagen noch citiren mit onfien noch mit onfien Officiaels breven, yemant ut en Lande van Drenthe verre dan tbot Hulsvoerde of thoe Biffchops-Berch. Ende weert , dat ftulcke breve quemen in Drenthe, die Jullen ivefien.ydel enfionder macht. Id eft, Item nos nullufique nobis fiubjectorum vocabimus in jus noftris nofirive Officialis decretis ullum ex Drenthia ultra Hulftvordam vel Bifcbopsbergam. Et fi contigerit ejufmodi decreta pervenire in Drenthiam , inmla erunt nulliufque roboris. 8. De termino utroque conftat: nam Hidsvorde eft in finibus orientem verfus inter pagum Dalen & Covordam, Bifibops-Berg verö ferè ad occidentempro- B b 2 pè  t96 GERHARDI F E L T M A N N I, ], C pè pagum Havelten. Qui veró tune poffederint, arcem illam non reperio, fed id quidem, quod eodem anno, quo diploma datum, Epifcopus caftrum oppidumque vicerit.; fi credimus Suffndo Petri. append. Joan. a Beke. pag. 134. col. 1. 9. Adparet autem ex cunctis, tune rectè appellatum fuiffe privilegium, quod alias in eo fuiffent muniti, ad Epifcopi Trajecten fis, cui tune parebant, tribunal potuiffent extra patriam fuam vocari omnes Drenthiae coloni. arg. I. 1. §. 1. ff. h quib. appell non licet. Poftea cum in ditionem domus Burgundicae conceffiffent, ex ea natus Rex Hifpaniarum Philippus II. iis 22. Decembr. 1573. novum indulfit diploma, in quo narrat litem ratione memorati privilegii de non evocando inter Epifcopum nové a fe creatum, ut Groningse fedem haberet, & Drenthiae incolas obortam, hanc autem per Legatum fuum Joannem Funckium fopitam fuiffe. Veile fe autem, ut dictus Epifcopus in provincia Drenthia plenam omnimodamquecognitionem habeat de omnibus caufis criminalibus, caeterifque, quae ad eas pertinent, quatenus jurifdiclionem ecclefiaflicam fpeétant , non obftante praedióto privilegio de non evocando. Ut caufae connubiales & facerdotales difceptentur apud delegatum ab Epifcopo judicem, qui lite inftructa, ,timc huic acta tradat, ut omnibus diligenter examinatis, ex eonfilio Officialis fecundum ea, quae proponerentur in Drenthia pronuntietur: nifi tamen quaedam lites jam penderent Groningse pro tribunali Officialis, eas enim ibinequicquam privilegio faepè memorato obftante effe finiendas. Pergit; Ende dat in andere faecken hierboven niet uytgedruckt , ■ ende gementioneert t' voorfz. privilegie de non evocando gehelyck, fonder ein breuck , die van Drenthe zal onder holden voorden, ld eft; Et ut in aliis caufis, fiuprh non expreffis ac memoratis dictum privilegium de non evocando Drenthia incolis totum fine ulla imminutione conjervetur. 10. Plura funt, quae ex hoe diplomate obfervari merentur. Unum nos docet vera effe, quae annaliumauétoresnobis prodiderunt de Rege illo Philippo, eum inter arcana dominationis habuiffe lnquifitionem Hifipanicam, & ut eam in Belgium introduceret, novos creaffe Epifcopos, quibus merum imperium dedit de criminibus , ut cognofcere poflènt cunctis, quae facra cultumque Dei fpectarent. Liquet deinde monarcham illum cogitaffe, nil fibi obftare jusjurandum, quo , uti alia omnia Belgarum ita & Drenthiae ptivilegia inter quas & illud de non evocando ipfe fatetur a mukis feculis relatum fuiffe, principio imperii fui confïrmaverat, uti videre eft apud Ant. Anfelmo. Cod. Belg. lit. P. verb. Privilegiën. §. 1. fi modö regni caufa id violaret; uti hinc cognofcas, quod in criminibus ad Epifcopi cognitionem pertinentibus noluerit locum amplius effe privilegio de non evocando. 11. Quid autem eft, quod porrö ait; id in aliis caufis totum fartum tum rectum permanfurum ? Opinor plemus haec verba fuiffe intelligenda, ut non modö Drenthiae incolis indulferit, ne amplius ad curiam Trajectenfem, fed ut nequidem ad Mechlinienfe tribunal fupremum evocarentur : quamvis videantur verba diplomatis, quae eis finem reperiuntur, quibus Rex tantum jubet Praefides & Magiftratus, quos Trans-ifalanis & Groningmis dederat , ne quenquam è Drenthia fraudarent jure fibi conceffo; fed tamen deinde ampliat fermonem praeceptumque porrigit ad omnes omninö adminiftros & fubjeètos. 12. Ajatquis, illos, qui in locum Regis venerunt, fatis fuiffe teltatos, tam largè accipi debuiffe diploma, quod, ut dixi d. cap. 16. nu. 19. Ordines univerd totius Belgii fcederati, cum Doctor Georg. Nvekerckius mandatu nonnul/orum incolarum apud illos agere inftituiffet contra Drenthiae Satrapam Rutger. de Boetzelaar: ideö enim negant/audad Ordines fuae cognitionis rem illam effe, quod fuum proprium tribunal haberet illa terra, quam Rex Philippus, uti fupra n. 8. cernis, provinciam appellavit: haec enim ratio, in qua jus illud de non evocando fundatum. 13. Quod & alio decreto fuo, cum quidam incolae Budding- & Haaxwoldani contra dynaftam Ruynenfem litigare vellent, palam fecère 2. Mart. 1657. ubi & mentionem faciunt alterius conditi 30. Jan. 1655. Sed & poftea apertiüs id conftitit, quando decretum, quo 8. Aug. iö<58. Confiftorio Haveltenfis ecclefiae permiferant, ut ad rationes a Satrapa delegatifque Ordinum pro jure Drenthiae tucndo allatas in epiftola 6. Jul. fcriptarepticaret, contrariodecreto tollere non dubitarunt. In quo decreto, & exftat loco privilegii de non evocando, j«m verbum ufurpaffe, tam illos delegatos, quam univerfos Belgii uniti Ordines. Ut ita non modö eonfirmentur dicta  JURAMENTO PERHORRESCENTI^, &c. fo diéta km. 4. vcrüm & indé adpareat in tncntem his veniflè proeul dubio, quod Hagae-Comitunj in unum coeuntes non magiftratus, ü propriè amamus loqui, ffd fenatutn conftituant, uti evidentiffj. mé hinc poaJegas, quod nequidem jurifdiclionem exerceant inincolas Brabantia? & Flandria; didoni fua; fubditos, utpote quibus fingulare dicafterium in eodem illo totius orbis terrarum pulcherrimo pago datum eft. 14. Ad hsec non nifi procuratoresfint Crdinum, quos quaevis refp. habet, adeö ut fine horum mandato üli nil quidquam agere queant. Non ignorant autem fingula; Djcnthiam eodem titulo, quo illae ohm vemlfe omnefque fuiife ab Hifpani' promncias appellatas, uti vides fupra nu, 8. & 11. üjiod nomen dumretmuerunt, vel eo magis admonentur nuJlum imperium exercere in Drenthiam eodem titulo olim a Principe fuo communi donatam, quem & Drenthia cum reliquis perhorrefcens ejeravit; ut abfurdiffimum foret, fe vinbus fuis confifa; plures in imam vellent exercere jurifdiclionem arg. I. 4. ff. de recept, arbitr. C \ p u t LXXVil. Non audiri eum, qui ejerare cupit judicem a quo ob proterviam condemnatus; nee jiflem mox adhibendam fubjectis de magijtratu fuo querentibus. Exceptionem fori omnium primam effe debere, & fi id non competens, haut opus effe jurijurando noftro. ' i. QUae fupra cap. 73. nu. 2. exHugone ^ Grotio adtuli & apud nos ufu vene*runt inhte, cujus meminimus, cap. 14. nu. 4. m fi. circa quam cum & alia accidennt ad praefens noftrum inftitutum fpectantia, opera;precium erit, remtotam a prmcipio repetere. Vocatus erat, Butnerus ab adverfario in jus diefque, quo ie fifteret noftro dicafterio, ei erat dicfus ab oftiarco, quem vulgó pedellum vocant. Reus una cum uxore huncconvitns onerare, ediftumque , cujus co- I piam viator ipfi pro more reliquerat in foifam incilem , qua2 ante aBdes erat abjicere cceno lutoque immergere. Dicafterium fui officii effe exiftimabat, pcenah judicio proterviam iftam coërcere extra ordinem, itaque accufandi provin- I ciam um ex procuratoribus quatuor orI dinanis mandat, ne Butnerus ejufque i coijjux {e "wuditos damnatos quererenj m' 1 J,e /ÜO uxorifque nomine perhorrelcere, Ck jurijurando noftro fe offerre adgreilus, poftea autem ceu judicium in competens rejicere tentavit dicafterium, poftulavitque, ut fuperpoftrema exceotione, qua; & antea fuerat rejecèa, in judicio revifiorio acta ad fex patria; coi fultos curarentur. Sed refutavit eius machinationes dicafterium, verbis integns ante hac a me veluti relatore ver, nacule conceptis nuncLatinè, quantum 1 res patitur, verfis. Cum omnibus & fin\guhsJudicibus, ait fententia, quin etiam \ ecclejiajlms, quibus alias id non competit i ( a.) omni jure permiffum fit jurifdictionem \Juam pcenali judicis defendere eofque, qui j oftiarmsfuos viatoresque, quandó iis, quid nuntiare juffi, verbis aut fa£tis leedimt, ftufta poena coërcere, (B.) ipftque de re ' ^fmodicognofcere, & procuratoren dare, i qui ex officii fibi injunÜi neceffitate accufet, ; (c.) atque id Pnefidi, nee non Adfelforibus vt muneris fui & fancli ad legem di. cafteru utpote in qud expreffe monentur , (D.j diligentiftimam navare operam, qU0 ei mos geratur ejufque violator es fievere puimantur ab ipfis preefiiti jurisjurandi, ff \ gillatim incumbit. Apud quos etiam om\nes, qm Principi h confiliis, fine difcrij mme Jive fint politici, five ecclefiajtici, non fecus ac alii cm® inferioribus judiciis I non Jubiecti, eorumque lites difceptari de. bent, (e ) neutiquam verb violatio juris j & jurijdictionis ad Principem pertinentis a judicibus ecclefiafiicis cafligari poteft (f.) Adeö ut id, quod Princeps in jure noftro publico promifit, fie dicafterium ejufque adfeffores tuiturum, (G.) ipfi dicafterio minimè ademerit poteftatem ulcifcendi inpunam fibi in muneris exercitio inlatam. (H.) Pmterea extra centroverfiam etiam in illis locis, ubi ecclefiafticipropric Jic dicli, Jmgularia fua d politicis adfefforibus vacua habent tribunalia, nibilominus, quando ad politicum judicem in jus vocan tur, ei fie fiftere teneri, ej? ft hoe nen faciant, haut ad Epifcopum remitti, fed ab illo politico magiftratu puniri, adeö, ut nequidem exceptio fori, deinde ipfis projit, Hifi prius adverfiario expenfas litis reddidennt. (1.) Porrö non incognitum effe, memoratos Romanis Jacris operantes ecclefiafticos, inter quos & eos, qui Proteftantium nomine veniunt, quantum ad jurifdiclionem adtinet, magnam quoque exiftere dipantatem, (K.) quoties id, quod publicè jandum babetur, violant, (t.) alios Bb3 'fp9-  io8 GERHARDI F E L T M A N N I, JC fpoliant, (m.) aliafque animi impotentis efframationes, quibus facinus, de quo agitur , annumerari poteft, ( n. ) committunt, judexque politicus in eos qucerendi poteftatem habet. (o.) Adjice conjuges .reos eo ipfo, quod antea dicafterium ejerare vel ceu fufpectum jurejurando rejicere voluerunt , ejus imperium in fe agnoviffe, ( p.) ac fic fponte fua collahi illam ob rem dcfideratam d reis ablegationem actorum ad fex JCtos partium medios. Quee cum ita fint, idcirco Prcefts ac Adfeffores eam neque ratione iftius exceptionis neque quod ad arreptam h reis revifionem adtinet, ptrmittere queunt, unde, lite officii caufa pro fatis infiruÜa habita, fecundum ea, quee proponerentur. Nos Chrifilanus Eberhardus Princeps Fr ifta Orientalis, Dynafta Efiena , Stedefdorpii & Witmundce juri conveniens effe judicamus, decretam, faclam & in judicio per viatorem oftenfiam vocationem in jus, vigori fuo relinquendam, quemadmodum boe ipfo illam buic relinquimus: fic tamen , ut deinceps, ex caufis .nos moventibus Doctcri Conrado Butnero ejufique conjugi liberum fit, fe per procuratorem tueri ö5 fi quas defenjiones habeant, eas proferre poffint. De reliquo manet . eorum advocatum Doctorem.... eapropter, quod fupremi hujus tribunalis jurifdictionem imminuere, atque ei contumelias minimè . excufiabiles interquere adgreffus, poena de- , cem aureorum, adjectis minis, ni ab ejufmodi re defiiterit, foro ipfi interdictum iri. E. J. R. 2. Notas, quas adfperferam, &nunc literarum ferie eadem, qua antea, locatus edam. (a) Mevius pag. 3. decif. 185. per tot. ( b) /. un. pr. f. fi quis jus die. non obtemp. ubi vide fis noftra in comment. n. 4. & 5. Meviumque d. I. n. 3. (c) Georg. Mund. a Rodach. 1. confil. 14. n. 52. dj? 155- (d) Oft-Fr. Hofg. Ordn. tit. 4. pr. (e) Hofg. Ordn. tit. 19. pr. (f) Mevius d. I. n. 5. in annot. ( g ) Embd. Lamltag. Schlufi. de anno 1618. in refolut. ad grav. 6. (h) arg. I. 41. ff. de penis, (i) Imbert. 4. Inftit. Forenft. 6. lit. b. Argentrae. ad confuet. Britan. art. 4. not. 1. n. 3. (k) Groenewegen. de LJj. abrog. ad l. 5. C. de Epificop. & Cler. n. 7. ibique allegati. (1) Papon. .Corp. Jur. Gallic. lib. 1. tit. 5. arefio.^s. .(m) Grivell. decif. Dol. 128. n. 9. è? feq. (n) Mund. 1. confil. 12. n. 203. (o) Marian. Socinus ad tit. x. de foro comp. in c. fi quis clericus nu. 37. (p) Grotius d. cap. 15. §• quanquam. 3. Obfervari velim ex re illa judieata primo, quod non profit ad ejerandum judicem horror, quem inde quis, quod illum offenderit, animo concepic, etiamfi gravifiimum fuum horrorem teftari facramento velit: ne alias inpoteftateprivatorum effet, ore, fcripto ótfaclismagiftratum contumeüis adficere^ eunique ! ad illam redigere neceffitatem , ut cum, fubjectis fuae jurifdictioni iisve , quos pro imperio poteftatis fuae adfevocaffet, veluti privatus apud fuperiores judices teneretur peilimo omnibufque, fi toleraretur, rebellatricibus ingeniisimitando exemplo, litigare. Ut pr.identifftmè .agn Groningae foeii Jegislator fanxtrit, iquod licet nemo de fua caufa judicare queat, l. 10. ff. de jurifd. t. t. C. ne quis '. in fua caufa jud. tamen judices proprium I mulctam defmire poffint. Jus. Omland. )lib. 1. art. 25. Inteilige quae propriam five iis ipfis inlatam mjuriam coërcet, quamvis proprio judicum commodo cedat moribus quoque totius Germaniae : tefte Emerico a Rosbach Prax Civ tit. 2. n. 15. Vide relationem ad Caefarem cap. 114. n. 3. 4. Quamobrem admonendi famus, ut fi iuperiores judices fnerimus conftiruti fubjecti inferioribus, fe contra hos ofïerant jurijurando perhorrefeentiet, quod a^ eos vocati fint in jus ad audiendam | libi dictari mulctam, non protinus pre- Jcatoribus benignas praebeamus aures, ut eos admittamus ad jurandum, fed prius inferioribus judicibus imperemus relationes, quas, uti & fupra dixi, vernaculc Bericht-Schreiben & barbare literas informatorias vocant, ut intelligamus , an muleta veniat inroganda ob contumeliam aut vim judici officium fuum facienti illatam nee ne ? arg. R. A. zu Regensburg. anno 1654. §. 105. 5. Quae caufa fuit, cur non ita pridem, cum quis ab Irenarcha ad dicafterium provocafiet, deinde autem ex hujus relatione, quam & praeceperamus, conftaret, jure illum fuiffe a>re mulératum, non modö non recepimus appellationem , fed & provocantcm in tres aureos fiorenos condemnavimus 9. Octobr 1694 ,n Landgerichts-Sachen Rcint Claffen contra Gord Lotman. 6. Secundö velim obfervari , eum , qui vult rejicere judicem ex caufa perborrefcentice, ante omnia difpicere debere, num ejus jurifdiétioni fit fubjectus? fi enim non fuerit & eum vel dixerit effe fufpectum vel fe ad eum rejiciendum , obtulerit jurijurando, fruftra deinde caufabitur, quod judex non fit competens. Rationem puto patere, & in promptu om-  de JURAMENTO PERHOR RESCENTLË, &c* i99 omnibus effe, quia refutatio judicis pri- i vacionis imaginem referft At privatio punk adeffe id, quod auffert: non poffe j ergo non agnofcere judicem in fe habere junfditlonem, qui hanc jurejurando a fe amoliri ftudefi idque eit quod Anton. F aber. Lib 7- £°d- Sabaud. tit. 17. def. 1. n. 8- & fel- recufationem jurifdictionis vinculum praefupponere. 7. Unie heet utraque exceptiotamincompetentis, quam fufpecti judicis, fit praejudicialis; Aufon. Popma. lib. 1. de Ordin. Judic. cap. 1. n. 50. tamen cum fufpecti judicis ponat judicem competentem effe, non competentis praecedere debet, uti jam olim bene pervidit Anton. de Tremuiis. ad Prax. Huberti de Bonacurfo. tit. de Recufat. n. 12. Etiamfi eam nemo teneatur proponere apud judicem incompetentem, fed ftatim ab ejus citatione pofiit ad fuperiorem appelJare. Scaccia de appellat, quafi. 17. limit. 47. n. 6. cff feq. Atque ita Febr. 1693. recepimus appellationem ad preces der Reformierter Gemeind zu Lier contra Doet. Johan Schwartte. 8. Eit & tertio ex dicta re judieata obfervandum, quod ubi manifeftó conftat fori praefcriptionem non nifi per calumniam a reis, aut in jus vocatis allegari, non cogi jus dicentes dare judices patriae fex confultos, ad quos illi atta curari defiderarunt: cumemm, utidiximus, confemiat in judicem quem ait fe perhorrefcere & confeÜas in judicio habeatur pro judicato, /. i.jf. de confiefif. ratione fori jam res eft certa, quali per fententiam indubitatam definka, quae cum nullo remedio amplius attentari poffit, l. 23. §. 1. ff. de conditt. indeb. nil amplius fupereft, fuper quo notionem JCti partium medii exerceant, ideoque ratione iftius articuli, in quo quaefitum fuit de foro competente, exceptio litis finitae obftabit reo. Cl. de litis contefi. n 6. 9. Nil tamen juvabit inferiores judices , fi pronuntiaverint fe effe competentes, quando litem habent ii, quos in dicafterio convenire oportet, uti apud nos funt civitates, municipia & omnes uni- 1 verfitates. Oft-Fr. Hofg. Ordn. tit. 19. j pr. Quapropter fi a. decreto judicum 1 iuferiorum ad fuperior es provocavennt 1 & poft receptam appellationem adverfa- 1 rius cedere non verö in dickterio con- < tendere velit, nihilominus afta a judice inferiore declaramus nulla, nee copiam ' facimus adtori litis perfequendas , nifi prius univerfitati expenüs rsddiderk: uti in fi. Quart. poft Martini.... judicavimus in caufa der G&meind zu Haifzfelde und Bollinghaufieii contra Hajonis von Scircoaard IVittib. 10. Nulla cum omnia fint, quae ajudice non competente decreta funt. Lult, C. Si d non cumpet. jud. Crefp. de Valdaura cbfi. 60. uum. 84. & nil certius quam haut effe competentem magiftratum alicujus oppidi , cui tantum jurifdictio cum mixto imperio data eft, fi civem fuum, qui dicitur falfaffe fchedam, cui tabacum indere , fignumque fuum imprimere venditores folent, pauperibus fex aureos mulctae nomine folvere condemnaverat: cum enim de hominis fama fimul ageretur, /. 1. ff. de bis qui not. infam. vel eö magis conftabat, judices iibi artogaffe, quae meri imperii /. 1. §. 4. ff. ad L. Corn. de falf. atque modum poteftatis exceffiffè. arg. I. 2. /. 6. $. 4. C. de modo mulcf. Unde licet provocans le obtulilfet jurijurando perborrefcentice, appeliatio fuit, illo non exacto, recepta. 10. Septemhr. 1687. in caufa Herman Jacobs Appellanten contra Bürgermeifter und Ratb der Stadt Arnis und der» Ankldger Appellate. C K F U T LXXVIII. Poft rem judicatam fruftd perhorrefcenteiH fe offerre jurijurando. 1. IN exemplo noviffimè cap. prcecedinu. uit. allegato alias, fi judices fuiffent competentes, non potuiffet locum invenire jusjurandum perhorrefcentiae, quod fententia jam effet lata. Inventum enim eft jusjurandum illud , ut quis arceat iamnum, quod metuit a judicejudicatu'o de fua caufa, nifi refutetur ,• ut lorum amplius habere nequeat, quando |am judex judicavit. arg. I. 7. §. i.ff-de iamno infecto. utpote qui tune officio fuo knetus eft. /. 55. ƒ. de re jud. Ut tune ïum non amplius tanquam fufpectum reicere poffis , quod judex tuus amplius ion fit, fed appellare fuperiorem de>eas, fi ejus fententia te oneratum pues, aliifve remediis eam attentare. arg. I. I. 7 §. r. I. 9. 5 1. ff. eod. 2. Quod ita accipi veüm, fi fententia it, quae finem principali controverfiae Facit j quamque definitivam ideö vocauus ,• adeo ut ea, ad excludendum reine •=  2óo GERHARDI FELTM ANN1,]C medium noftri jurisjurandi, mox abeat in rem juGicatam , quam conftat pro veritate haben. /. 25. ft. atjiatubvmn. I. 207. ff. ae R. J. Non proderit itaque condemnato intra dtcendium, quod & jure civili, auth hodiè. C. di appellat, öc moribus appellationi interponendae praefinitum eft, Oftfr. Untergerickts Ordn. tit. 8. §• wurdeJich nuhn. provocatie ad fup». rius judicium, nifi alias juftas Caufas proftrat, ex quibus adpareat, fententiam aut iniquam aut nuham effe aut refcinui oponere, uti cenfuimus 6. 'jul. 1695. in caufa Wilkm von Beuningm ux. nom. Appellanten contra Procurat. Minda nom. fifci Appellaten. 3. Multo magis ergo repellendus a limine fuperioris tribunalis perhorrefcens, quando jam legitima appellandi tempora funt tranfacta: quemadmodum pronuntiavimus. in fi. Quart. poft Martini. 1688. in Landgericbts-facbcn. Schwittert Hayen Appellanten contra Jacobum Cramer Appellaten. 4. act 4. Ut nil omnmö agat, qui judicem, quandó rem judicatam exequiiur ei vict»rem in poffeffionem mim, jurejuran-i do perborrefcentice rejicere Lentat. Quo | pertinet reiatio dicafterii Givo-Marca- I ni memorata cap. 58. n. 7. quod & ita' refcriplit 18. Jul. 1687. in caufa der Wit- j tiben Simon Baltbafars Kl. contra Johan Jungen zu Barop Ambts Hórde Bekl. jufikque judicem , ut victricem viduam tueretur in poffefffone, edainfi a victo eje-i rare parato refutaretur, quia id in executis locum non inveniret. 5. Sed nee effe neceffe, ut fententia fit lata, verum fufficere* fi judex, quem perhorrefcis, illam jun fcripto confignavit, & tranfmittere velit aetuario , qui illam ftatim litigatoribus recuet, docet Joan. Imber. 1. hifi. for. 49. lit f. Quin ne quidem ad noftrum facramentum confugere poteris, ubi ulterionbus allegationibus renuntiafti, quod { natio alumna fori concludae in caufa ap- j pel/at; item, fi moniti fint litigatores, ut veniant ad audiendam fententiam. Lancellot. part. 2. de Attentat. cap. 6. n. 59- 6. Finge autem, non modö rem fuiffe judicatam, fed & tranfaStione poftea inita comprobatam, an audiendus erit, qui poft annum, Utramque & fententiam & tranfaetionem vult oltendere effe nullam, fi diffidens inferiori judici, qui fententiam tulit, fe offèrat jurejurando perhorrffcentiee apud fuperiorem ? Quia non dubium eft, quia nemo teneatur f fententiam contra fe latan. ceu nullam acculare apud tum, a quo fuif pn nunj tiaia, led fuperiorem adire ideo queat; Scaccia de Appellat, quafi. 19. remed. 1. concl. 6. nit. 73. idque pofterius magis in judiciis frequentatur tefte Jacobo Blum. Proceff. Cam. tit. 56. nu. 25. nobis vifum fuit, non injuftè tune quem adhec poffe petere, ut admittatur ad ejerandum inferiorem , fi fortè fuperior precatori fidem alias non haberet, & ia avocanda caufa difficilem fe monftraret. Aft, quia ille alias juftas rationes allegaverat, difceptationi noftrae vindicavi» mus litem, non exacio jurejurando. 6. SeptemLr. 1690. in caufa Uiricb. Hoycn WiWixen contra Jacob Albtrs ux. nom. 7. Poft fententiam indubitatam, qu» j nullo remedia attentaii poteft, uti ait I Uipianus in d. I. 23. §. ï.ff. üe cond. in| deb. fruftra quis apud fuperiores judices ergo fe offert jurijurando perhorrefcen| tiae, etiamfi dicat, fe ad eos appellare. j arg. d. auth. bodiè. C. de appellat. Qua1 propter, fi quis iliis obrepferit & rem ' judicatam diiiimulavtrit, quid fieri oporteat ex facfo, quos contigerunt nuper, nos enidiene. Fuhatus quis erat tribus acfionibus cum proprio, tum fratris nomine apud judicem, qui de injuriis & violentiis cognofcit. Hujus uxor confobrina, cum effet unius actoris caeterorumque advocati, reus impetrata Dicafterio, ut ipfi permittatur 18. April. 1692. ejerare illum judicem inferiorem. 8. Reiatione interea. hujus perlecta, vifum fuit 4. Maji. eam cum precibus actoris curare ad exteros. Iturergoad Scabinos Hallenfes. Hi cenfuêre , decreto apud nos 31. Aug. recitato, ob facH proprias circumftantias, appellantem ad oblatum a fe facramentum perhorrefcentia non elle admittendum, fed auditndum cum fuis querelis in jam ab ipfo arrepta appel!atione. Atqui hoe erat, quod quaerebatur , an recipienda effet, quam dii jam pro recepta habebant? Neque emmcredere potuimusmemoratam adfinitatem JCtis illis Hallenfibus juftam fujffe vi/am caufam, cur judex fufpeftus dici, & fine jurejurando recufari pofiit: faltem id abhorrebat ab ufu noftrorum judiciorum , ad quem magis refpeximus, quam ad articulum XIIX. pa£ti Oftcrhuftmij utpote in judicaturos de litibus extranei, non verö propinqui alicujus conceptum Vid. cap. 48. nu. 2. 9. Non femel antea evenit, ut corrigi, quid neceffe fuerit in fententia k peregrinis Jata, uti cernexe daiur cx tra- ditis  m JURAMENTO PERHORRESCENTLÊ, 2oi ditis a me frè. a. de Titul. Hortor, cap. 30. num. 48. y:^. Fecimus & id infi. Quart. poft Martini 1680. cum quifpiam a judicio inferiore ad *i*tcm fuperius appellaffet atque mtra decem dies non fignificaffet, qua/eintellexiffet; quanquam enim JCti He/maeftadienfes appellationem rectpiifentj nos tarnen eam defeham pronuntiavimus: in caufa Henrich Arens Erhen contra Garbrant Direks Erben. 10. C urn itaque in re fupra propofita non alia effet via fundandi noftram jurifdiclionem, quam perfaepè diétum facramentum, ideo 7. Septembr. 1692. libello appellantis, quo proceffus plenos appellatonos expediri poftulaverat, fubnotavimus ; wurde zuforderft Supplicant. den von denen aufzwertigen Rechts gelehrten den 31. Aug. jungften publicirten Befcheidt unerachtet, dafz von ihmfelbft vorhin anerbottene juramentum perhorrefcentiae in eigner Ptrfon abjlatten, undalfo diefts hohen Gerichts jurifdiüiori fundiren ,fol weiter ergehen was recht ift. Paruit decreto, & ita appeliatio fuit a nobis recepta. Caufa autem cognita adparüit, in tribus memoratis litibus rem judicatam ftetiffe contra perhorrefcentem:non itaque appeltere, aut jurejurando oblato illas ad fuperius tribunal rejicere pötuiffe, atque ideö, quae contra fententias ahtefiores judicis allegaverat , non vehire apud nos amplius in difceptationem. 11. Diximus ergö infi. Quart. poft Martini 1694. ftandum eflè illis dernicbtiglicb durwieder ex capite perhorrefcentiae befebebener beruffüng uns verhindert, & reum auéta pro more poena mulctaque ad dimidium, ex lege comitiis Marierihovae anno 1618. juxta ejus Advocatüm, umb defzwillen Sie in diefin abgetheüten fatben gantz liederlich den Perhorrefcirungs Ayd ergriffen einem jeden die ftraf'5. Goldguldin vorbehaltend: & quidem in finguIis litibus. In Land gericht-fac hen Scbwittert Hayen propr. tff firatr. nom. Appeltanten , contra Doet. Johan. Freitag. Vogt Matthias Simons und Tomke Frierichs Appellate. Tranfit haec noftra fententia in rem judicatam: quanquam pars muletarum ad preces cöndemnatorum deindè fuerit remiffa. 12. Amplius licet de caufa principali hecdum prouuntiaverit judex inferior, fi tamen, cum eumperhorrefceres, non appellaveris a decreto , quo vel expreffe vel tacitè ad ulteriora pergendo, rejecit rationes, quas ad eum refutandum allegafti, non andiet te fuperior, apud quem te offers noftro facramento, ubi non poft latum ab inferiore decretum nova horroris caufa fupervenit: uti cenfuimus 6. Maf 168ö. in caufia Johan. Ubbenii coni tra den Gerichtsverwalter zu Pethumb Jo| ban von der Schiffart fio dan Ripperda zu , V'órde. | 13. Contra fi appellaveris intra decendium a decreto vel fententia interlocutoria cc te eventualiter , uti barbarè loquuntur, obtuleris apud judices fuperiores jurijurando perborrefcentice, licet his | principio gravamina tua fatis revelantict I viderentur , & ideo ejus praeftationem tibi non injunxerint, verum fimpliciter appellationem receperint, tamen fi poftea perfpexerint bené ab inferiore judice de\ cretum, malè verö abs te appellatum fu1 iffe, non proderit tibi ad impugnandam j interlocutionem jam in appellationis inI ftantia confirmatam, quod antea te ob1 tuleris ad memoracum jusjurandum; cum tibi imputare debeas, quod non purè id feceris & ita lis iterum ad priorem judicem remittatur. arg. I. 203. ft. de R. J. Uti accidit in fi. Quart. poft Bartholom". 1686. in caufia DoÜoris Baarfeher Appellanten, contra Henrich Moller. Appella1 ten. | 14. Ratione tamen ah'arum exceptioI uum temporalium per iftam interlocu! toriam non finitarum non fecus ac ratio- • ne principalis caufae, donec litem nonI dum apud inferiorem judicem erat coni teftatus, jurejurando perhorreficentice quin I nihilominus potuiffet eum rejicere Baar- fcherius, non dubitabamus. arg. I. 3. C. • de tranfatt. \ 15. Ex facto talis quseftio incidit, | Condemnatus ab lrenarcha provocavit • quidem ad dicafterium at huic non fi. | dens, mox preces fuas vel fupplicationem pro proceftibus appellatoriis petiit curari ad exteros jCtos. Hallenfes Scabini cenfuêre appellationem non effe recipiendam. Appeilans novas nobis porrigit preces, in quibus fe offert jurijurando perborrefcentice: dubitatum fuit an cognitionis res effet, vel an non potius mox a limine repellendus ? Pofterius prima fronte videbatur, quod nos initio fufpec- : tos habuiffet; Öfterh. Accord. art. 25. ibi9 ende in gevalle iemand dat ordinaris Plofgericht mochte fufipetteren. atque ita indignus fit noftro auxilio , qui nos antea reprobavit. arg. I. 9. §. fi. j. 10. I. n. pr. ff. de recept arbitr. 16. Alii exiftimabant jure publico cunótis cum conceffum fit, utdefiderare queant acta ad alios de caufa fua judïcaturos mitti, d. art. 25. & faepè ejus « C c jtt.  zo2 GERHARDI FELTMANNI, ]C juftitiaj vel advocatis fuis fidentes putenc fibi non deeffe alia gravamina, atque ita fe non habere neceffe ad jusjurandum perborrefctntice provocare, quia plerumque homines de fuis facultatibus plusfpcrant, quam in illis eft, uti de tranfmarinisnegotiatoribus fcribit UJpianus in l. 12. jf. qui & k qnib. man. ad omnes homines tranftulit Jullinianus in §. 3. 1. quib. ex cauf. manum. eapropter ledulo nobis cavendum effe, ne quod favore incolarum eft introductum, d. art. 25. contra eorundum commodum trahamus five in feveritattm l. 26. ff. de LL. Jive in odium. I. 6. C. eod. 17. Qua de caufa, fi nihil aliud obftitifiet ad jusjurandum perborrefcentice appellans fuiffet admiffus, & caufa ab inferiore judice avocata: erroie enim primum id, quod d. art. 25. tantum placuit de iis, qui femel in dicafterio fuccubuerunt, poftea prorogatum ad quofyis provocantes, ut, etiamfi nil auhuc illud decreverit, num recipere appellationem debeat nee ne, pofiulare pollint de ea re cognofci exteris, quidni & a fex patrii juris peritis? nam de hisidem, quod de illis ftatutum in d. art. 25. Et talis error hanc jus facit, licet alias nulla I confuetudine poffet defendi. /. 39. ff. de LL. Tolerandus ergo donec Princeps confentiente populo illum abroget: quod quidem optare poiTumus, vix autem fperare. 18' Sed in cafu tarnen, de quo agimus, precator appellans denegantcm tulit annotationem vel apojiillam feraü verbo abgefchlagen: & quidem merito! quia tum demum provocare coeperat, quando jam fententia definitiva eratab irenarcha pronuntiata. Alias me non moviilet, quod tempora profequendae appellationis inter illas moras jam effent tranfacta, quippe cum ejcraturi ad illa non adflricii, uti & alibi demonftrabimus. cap. tio.l n. 3. Quemadmodum & contra nil nos movit, quod appellans diceret, fe ad- ] huc plures habere lites apud eundem judicem , quem cupiebat refutare : non enim id prodeffe licet in illis eum quo- que habeat fufpetStum alias oftendimus. i Haec omnia tractata 15 Septembr. 1692. 1 in Landgericbts-Sachen Abel Wikken Ap- '■ pellanten contra Luppo Hayen Appellaten. C a p u t LXXIX. Eum qui appellavit fuperiorem gjp fimul ft obtulit ad ejerandum inferiorem judicem, an appellatione femel recepta, deinde autem pro malè facta declarata , remedia noftri jurisjurandi locus fu ? ubi cjf de Remilïbrialium natura agitur. x, NUnc, age, inquiramus, quid moverit noftros anteceffbres, cur jurisjurandi noftri, cui quis & in appellationis & in revijlonis inftantia fe obtulerat, non habucrint rationem, cum ta] men precator tantum ab interlocutoria provocaffet fententia? Qui ab Adminif ftratoribus aerarii pro eorum tribunali lij tem conteftari erat jufliis, ab ejufmodi i decreto provocaverat ad Cancellariam Sc ; 111 fupplicatione huic exhibka fe obtulei rat jurijurando perborrefcentice. Judicium ! id lup-rws non exaclo a perhorrefcente ■appehatore facramento, 25. Nov. 1675. decernit Oralem Communieationem. Appellatus in Cancellaria nolens luiere via Remifforialium rejicit ad dicafterium noLftriim. Hoe caufa cognita 3L Mart. \ 1677. bené a eollegio adminiftratorum f decretum , malè verö appellatum pronunnat, cc appellantem pneterea in litis fumptns ac mulélam duorum aureortim condemnat, lidfque difceptationem ad priores judices relcgat. 2. Condemnatus poftulat ada recognofci, & in judicio reviforio id praprimis urget , non debuiffe litis ulteriorem cognitionem ad anteriores judices iterum ablegari, quod jurejurando noftro eos rejicere paratus fuiffet, ut eö minus pro temerano htigatore haberi atque in htis expenfas nee non mulctam condemnan potuerit. arg. d contrario ex l. 79. pr. ff., de judic. At illis fpretis revifio fuit rejefta. 22. Decembr. 1677. Quanquam in fine Gravqmimim a provocante 16. Maji 1677. prolatorum expreffè praedicto jurijurando feiterum obtulilfet. in caufa Paul. Harffebruch Appellanten contra. Alexandtr Sanders Appellaten. _ 3- c -efh't deinde appcllans, nee tamen ïvit ad priores judices, fed ultrö fatis. fecit adverfario, cum quo ei lisfueratde re , quae pro veftigalaria , vernaculè 1 acht-Sach fuit habita. Verum quidem eft, quod fi Adminiffratores aerarii de est pro-  »e JURAMENTO ÊERHORRESCENTIiË, fcc» pronuntiaverint & quem condemnaverint, non obftante ejus provocatione ad judicium aliquod fuperius fententia mandetui* executioni' Embd. Landtdg-Schlus. an. 1618. tit. 1. art. 21. ê? rubr. vom Collegio jdminiftratorum. art. 2. At non putem hac ratione impulfos fuiffe noftros anteedfores , quia appeliatio tantum effeflum habet, quem vocant devolutivum. uti videre eft ex General.Pacht-Ordnung. art. 11. 4. An ergo ajemus, anteceffores noftros confideraffe, quod per Remiftoriales Dicafterium in locum Cancellaria fuccedit, bic etiam eodem loco habendum eft , uti Paulus ait in l. 28. 1. ft. de jurej. adeo ut quod Cancellaria decrevit, perinde habendum fit, ac fi a dicafterio factum fuiffet. Cum itaque illa ex caufa perhorrefcentia non cenfuerit avocandam litem, fed fimplieiter appellationem receperit, ea autem deinde pro malè interpofita fuerit ab hoe habita, non potuiffe Dicafterium redire ad viam, quam Cancellaria femel amiferat non utendo. arg. I. 98. §■ 8-jf. de folutlon. 5. Verum enim verö> itavereor, ne pro argumento fumatur id, quod eft in difquifitione pofitum: quippe cum de illa re merito quis ambigit, an fi fuperius j tribunal antea opinabatur pro ordinaria appellatione recipienda fufffcere alia gravamina, neque ideo admiferit provocantem ad jusjurandum perhorrefcentia, cui fe obtulit, cenfeatur ei viam ad hoe remedium in perpetuum praecfufiffè? Quod fanè nemo facilè dixerit, cum religionis caufa & ne fupervacuo facramento oneraretur precator judices fuperiores praetulerint quidem ordinarium remedium appellationis, non tamen eamente fuerint, ut fi haec fubfiftere non pofiet, ille excideret remedio ejerationis: cum nunquam alterum remedium ab altero tollatur, , praefertim quando alterum ab altero ma- j jore commoditate aüt celeritate vincitur. j Accurf. ad l. i. §. 2. in verb. vindicare ! pofte. ff. de R. V. Mund. a Rodach. 1. j confil 12 n. 183. 6. Aliam ergöoportetadfuiffecircum- \ ftantiam, qua impulfi fuerint noftri an- \ teceffóres, ut jurisjurandi copiam perhorrefcenti geminata fententia denega- j verint: quid fi qUis enim dixerit Admi- | niftratores aerarii femper proniores effe in condemnandum eos, quibus cum publicanis lis eft? cum hac ratione non módö tota fere ipforum jurifdictio eludipoffet, fed & quafi immemores jurisjurandi effent, ad quod initio muneris adigun- j tur, piptilo differrentur, ne is, qui tam I fatuus, ut talem caufam allegaverit, veluti contumeliofus in judices inferiores a ; fuperioribus ad ejerandum admittatur, aequum bonumque poftulant. arg. I. 42» jf. de injur. juncv. I. 37. § 1. ff. de minorib. 7-. Quanquam, fi conjeéturis quidadfequi poflimus, facilè inducar, ut eredam in re ab antecefföribus judieata appellantem ideo fuiffe repulfum cum fuo jurejurando , quod perhorrefceret collegium laudatorum Adminiftratorum non ■ aliam ob caufam, quam quod rejectisexceptionibüs ab illo prolatis, litis conté1 ftationem ipft injunxiffent, quas cum I fpeëtare nequeant, fi officio fuo rectè 1 fungi velint, d. Gen. Pacht-Ordn. art. 10. j jure merite) frivolam horroris caufam air l legans non fuit audiendus fecundum traI dita alibi de appellatione. lib. 1. cap, 16. I n. 4. C a p u t LXXX. Qui in anteriore lite per jusjurandum noftrum. rejecit judicem, ni in alia poft eriore fe iterum ad illud offerdt, bant auditur. i. T TEtus eft proverbium, de quo & Gai« * lium videas 1. Ubfterv. 131. n. 2* Judicem qui femel gravavit litigatorem £ praefumi impofterum femper gravare veile. Verum an id eo ufqüe extendendum fit, ut fi ante annum per jusjurandum perhorrefcentia abs te praeftitum rejeceris judicem, jam ideo vi iftius eum iterum queas refutare. Res exemplofiet fortaffis clarior. Superiore anno dominus aedium contendefis löcationis tempora effe finita, apud judices inferiores petierat, ut adverfarium compellerent ad migrandum. Inquilinus illos rejicit memorato noftro facramento atque ita lis devolvitur ad dicafterium. Adquiefcit hujus inhibitioni non modö magiftratus inferior fed & löcator. Hic anno Iterum elapfb praefumens nullo juris colore fibi litem amplius moVeri polfe a conduétore, eum monet ut migret. Conductor id detreótat facere judiciumque exfpecfat. Vocatur ergo in jus ad magiftratum, quem ante annum ejeraverat. Quid ille'? Adit fuperiores judices iifque exponit fe ipud inferiores non conttdere jus aequum C c 2 adi-  a04. GERHARDI F E L t M AN NI> j, C adipifci, eaque propter fe petere, utob jusjurandum perborrefcentice, cujus copia fibi ante annum erat faéta, reciperetur provocatio vel caufa avocaretur. Sed ml obtinuit verum dira voce abgefchlagen ejus precibus annotata domum rediit. 5. Sept. 1690. in caufa Zach. Alex. contra ^ohan. Weyers. " 2. Et quidem reftiffimè! quia firmamentum totius noftri argumenti , quo caufae ab inferiore judice ad fuperiorem, five per appellationem five per avocationem, devolvuntur, eft horror, quo litigantes exfpectande & defiderando & formidando cruciantur &anguntun utiQuintil. Mandofius fcribit ad d. fmnul. 7. *uerb. pendeant indecifce: Jam verö licet ratione ejerare cupientis, in animo ejus confiftat, lib. 1. cap. 3. «. 19. ratione judicis tarnen , an is iterum caufam dederit litigatori, ut hic nunc illum aequé ac ante annum merito perhorrefcat, faéh quaeftio eft. 3. Quis verö dubiter, quod fic uti judex inferior, quando appeliatio facla ab aliquo gravamine , ea pendente pottfl revoeare gravamen; Lancellot. part. 2. 4e Attentat. cap. 12. limit. 1. nu. 15. etiam tempore polïït aut opinionem, quam antea de caufa perhorrefeentis habuerat, aut mores fuos mutare, ut cum olim malè illi voluerit, nunc contra nil magis ftudeat, quam aequabilem juflitiam utrique parti adminiftrare : neme enim eft mortalium, qui dicere pofiit. quod ille jaótabas", femper idem. 4. Nee te juvabit, fi praefidium quaefieris in illis vulgatis, femel malum , femper praefumi talem, c. 8. de R, J. in 6. & femel inimicum, femper praefumi veile inimicari. Menoch. 5. pree fiumt. 32. n. 11. Cum enim non folu judex hic fpeétandus fed maximó is, qu illum rejicere geftit, & litigator a:it< eum potuerit perhorrefcere judicem: nunc autem verè non perhorrefcat, interea hoe ab animo ejus pendeat, de ft queratur, quod ubi jufta ratione duciu! firmè credit durare eandem adhuc caufan apud judicem , quare eum ante annun perhorruit, fe non novè iterum ad jusjurandum admitti poftulaverit: vigilan 'tibus enim jus fcriptum. I. 24. jf. que in fraud, cred. & fuperior id quod facl erat, non poterat fupplere, nifi & fe ip fum quoque fufpectum reddere vellet, arg l. un. C. ut quee defunt advoc. partib. ju dex fuppl. ibique Bern. Scotan. in exam jurid. C a p u t LXXXI. Ejerari poffe judicem , non modo in und lite, fed & in omnibus, quas quis apud illum eft babiturus. 1. Vitiantur tamen proeul dubio ifta, fï quifpiam fortè ex caufa inimicitise l capitalis fimilive caufa, quam non auc1 tor firn, ut exprimat, cum id non co1 gatur facere nominatim & apertè, quandö petit, aut avocari caufam pendentem apud judicem inferiorem, aut eo omiffo mox fuperiorem adit, ajat fe eum perhorrefcere in omnibus fuis litibus prsefêntibus & futuris; qua de re exempia nobis dedit Marca , uti oftendi fupra. cap. 61. nu. 1. 2. 6? 3. item cap. 63. nu. 1. 2. Idem apud nos accidit 10. Febr. 1687. in caufa Luppo Turnus contra Anton. Grave. Obftrepebat quidem aclori reus his allegationibus, caufam generalem horroris ab illo prius oportere probari, ut vi jurisjurandi poftet videri, \ fundata judicii fuperioris jurifdictio eam\ que in rem me citabat lib. 1. cap. 25. nu. 7. Ê? 8. deindè , fi inferius judicium 1 fufpeótum habuifiet, potuiffe petere, ut aéta ad unum plurefve J Cros partium me- dios mitterentur. OJl-Fr. Unter-Gerichts Ord. tit. 8. pr. 3. Sed quia pofterior ratio, fi modö hoe nomen tueri poffit, ne hili apud nos cenfetur , ne judicibus fufpectis & ■ iratis in lite inftruenda, curandaque ad > alios difceptatores occafio detur , quid i moliendi contra eos, a quibus reformi; dantur, &rei nobis praepofitae non conve, nirent, quae d. c. 25. nu. 7. £? 8- fcripfi ■ de judice, qui collegas aut adfeffores ha: bet: Amptmannus enim ejeratus, quod : Satrapa perilluftris Ailua aberat, folus . caufas cognofcebat; adhaec ex aliis lit tibus de caufa horroris nobis conftaret, ■ rejeètis iftis exceptionibus novus dies ■ Orali Communicationi, quam anteaftatim i ' poft praiftitum ab aeftorejusjurandum dei creveramus, fuit reo dictus. infi. Qiiart. . pojl Bartholomcei. 1687. 4. Idem aÊtor alium deindè habuitad- verfarium , quem cum praeterito ex caufa . ejerationis Amptmanno Lierorthenfi tra* heret ad dicafterium, is illi faciebat contvoverfiara fori ex tradhis a me d. cap. i  »E JURAMENTO PERHORRESGENTLÊ, &a 20? »5- nu. 7. er 9. non fcilicet devolvi litem mox ad fuperius tribunal, ii quis huic per falfas allegatiooes obrepferit. Eorrö odiofam eife judicum rejectionem, ideoque ex vulgato cap. odia 15. de R. J. m 6. elfe reftringendam. 5. At fumus repofuit primo, fe juraffe, geftalt nicht getrawe vor f einem or* dentlicben Richter unpartbeyijch zu erhalteti. ld eit, quod non confideret Je cequum jus apud judicem fuum adepturum: cujus rei, cum mens fua effet confcia, id fufficere me quoque in teftimonium citans ex d. cap. 25. nu. 10. 6. Nil fibi obftare fecundum , quafi refutaao judicis caetera competentis ex capi te perborrefcentice odiofa dicatur , cum potius eo nomine & epitheto infigmn poffent caufae horroris, quibus ac ejerandum illum fuerit permotus, fi nor confultius putalfet illas filere. Superior.) judicio fatis cognitum elfe , qualia decreta inferior judex contra eum tuliifet, & quemadmodum Lierae cum ipfoaétum effet, fufficere ut deberet, quod pura mente jusjurandum noftrum folviifet. Quamobrem & fecundum illum pronuntiavimus, reoque injunximus, ut fi quas haberet alias exceptiones, eas certa ipfi praefinita die proferret. 25. Jan. 1688. in caufa Luppo Tumus Kl. contra Tobias Veltbuys Bekl. mandati de folvendo. 7. Quae duo exempia oftendunt confeftim, antequam inferior judex aditus fuit, per jusjurandum perborrefcentice caufam devolvi ad fuperius tribunal, quod & accidit ejerato Satrapa & Amptmanno Embdenfis praefecturae. 16. Jun. 1686. in caufa Doet. Bonnonis Sibelii Bonhuftn, contra Menfte^ Wiarts als der fiegarjeben heurman. Vide & alia cap. 85. nu. 3. 6? cap. 86. nu. 1. 8. Sic ad preces Doft. ConradiButneri contra Cafp. Andr. Grembrecht Ebeiveib. fubnotavimus; Wurde zuforderft Supplicant das anerbottene juramentum perhorrefcentiae, geftalt Er bey anderen Gerichten, wofv.r feine Gegentheilinne fbnjlen zu befprechen, kein unpartheyfch zu er halt en, entwedcr in eigner Perfon oder durch einen Special Bevollmdchtigten alhier abftatten, foli ferner ergehen was recht ift. ld eft; Si prius fupplicam jurejurandum perhorrefcentiae, cui fe obtulit, & quoafftverat fe non confidere jus cequum adipifci apud judicia, in quibus alioquin ejus adverfaria foret convenienda, aut ipfe aut procuratoren fingulari mandato inflruÜum, prceftiterit, porrbfiet, quod juris eft. 9- Placuit in hac apoftilld barbare fic diéta live annotatione noftra, in plurali numero dicere judicia: fi fortè rea contendiffet fe in foro eeclefiaftico nunc vulI gus confiftorium vocat debere conveniri, | non verö in urbano, quod maritus eflet öc Ludi hterarii magifter & precator in ecclelia, quae tam in aula, quam in oppido colhgitur: ubi autem reus plura habeat foro , tune eleclio eft acloris. 19. §. 1. uit. ff. de judic. Fermofin. ad el , 17. x. de foro comp. qu. 3. nu. 1. i 10. G^uare licet alias aétor non poffit recta via per jusjurandum perborrefcentice I refutare judicium ecclefiafticum, &rem rejicere ad dicafterium, uti ipfe docui cap. 14. per tot. poteft id tamen facere I per obliquum, quando reus in loco doI micilii etiam poteft conveniri, de quo in i cafu noftro, ubi lis erat de injuria, non / ambigebatur: ii enim aétor tune fufpecI tum habeat forum domicilii, adiri pote1 rit dicafterium, cui generalis data eft ju| rifdieftio in omnes inferioribus judicibus ' non fubjectos. Hofg. Ordn. Ut. 19. pr. C A P U T LXXXIf. Claufula defuper tfc. libellis adjici folitce, quee vi & efficacia, &f an in cafu eftrationis atta priora proferri neceffe fit ? n QUod cap. 79. n. 5. appellationem & ejerationem, non mutuo fe tollere "iilaque rejefta , huic locum dari poffe, id non aliter verum, quam fi is, qui a decreto inferioris judicis provocavit ad fuperius tribunal in precibus fuis fimul fe obtulerit noftro jurijurando ; I alias ejus non habendam effe rationem, ! patet ex ediffertatis. cap. 6. nu. 8. pr. ; nhfi, quod plerumque fieri folet, illis , fubjecerit particulam daruber &c. quam j vertere folent Dftuper. Quanquam enim ] tune gravamina litis materiam fpeótantia | non fint fatis urgentia, & ideö appeliatio : malèinterpofitapronuntietur, tamen quia generaliter illa voce accepta etiam ea j fignificatur, quae ex caufa horroris fit, uti intelligas ex diótis lib. 1. cap. 12. nu. II. Ö? feq. & praedièta particula claufulam falutarem, quae fupplet omnia , quae verbis libellorum defunt , at ex mente precatorum conlegi queunt. Gail. 1. obfervat. 61. nu. 12, ideö 3. Mart. 1684. • Cc 3 in  2c6 GERHARDI FELTMANN ],'JC in caufa Jofeph Abrahams Juden. contra Dott. Ludov. Wenckebach. Jo dan Procurator em ex ojficioy der Statt I\crden Cafpar. Hajunga. Annotavimus; feynd nubnmehr auf das anerbottene juramentum perhorrefcentiae die geivöhnliche AppellationsProcefus cum claufi inhib. & ccmpuif. erkant. 2. Confuetos placuit decernere procefi'us; non quod gratia jurisjurandi provocanti recutko fuerit facla, fed quia ad inftar ordinaria? appellation is conful tum , vifum non modö inhibere inferiori magiftratui juris dicundi poteftatem, fed & ei imperare, ut acta apud fe judaeo ederet, quo haec in dicafterio poffet proferre. Ex quorum defcriptione cum non modicum foepè lucrum judicibus, a quibus appellatum, obveniat, ipforum favore id fieri, perfuafiffimum fibi habere debent. Cum alias caufam fimplieiter judex fuperior avocat, inferior fimul jubeatur afta & geftaapud feauthentica fuperiori tranfmittere. Vid. cap. 117. num. 2. hoe autem non fit, fi confueti proccffus appellatorii deereti fint, verum eo cafu originalia afta manent apud inferiorem. c. quoniarn contra x. de probat. Felin. band. ibid. n. 10. Gail. 1. obfervat. 134. nu. 22. j ^^^^^^^^^^^ C k p u t LXXXI1I. Devolutacaufd ad fuperius judicium jvinoJlri jurisjurandi, eam non fieri def ertam ob non producta afta prioris infiantics. ié QEd licet id, quod cap. prceced. nu.ult. tradidi, ita favore judicum inferiorum faciamus, non tamen in odium perhorrefcentis trahendum, ut ex provoca- I tione propter horrorem, & inde conceptam animi fufpicionem, interpofita fa-j eiamus appellationem propriè & ftriétè fic dicfam, pronuntiemufque illam aequè ac hanc defertam, fi fortè jufto tempore acla prioris inftantiae ejerans non proferat. Quod clariüs nobis adparebit, fi in caufiim defertionis & utriufque tam ejeratioKis, quam appellationis difterentiam inquiramus. Caufa defertionis, non fola eft contumacia, verum & inde arceffenda, quod appellans judicem inferiorem tacitè, iterum adprobaffe cenfeatur. 2. Longe aliter autem nobis fe prodit caufii refutationis, utpote in horrore per jusjurandum afferto fundata: atque ideö ejerans, mfi fe ipfum perjurii coarguêrej propriamque turpitudinem contra /. 18. in fi. jf. de jurej. allegare voluerit, nunquam potefl fingi, iterum probaflè perfonam judicis rejefti, perfertim cum contrarium animum fatis eo ipfo teftatum fa* ciat, quod poftea perfeveret in offerendo fe jurijurando perborrefcentice : ut in re clara ceflet conjeftura tacitae adprobationis arg. I. 137. §. 2. jf. de V. O. 3. Diverfitas praedifta inde elucet, quod appeliatio impugnet fententiam jam de controverfia principali latam, deinde judicem inferiorem iniquitatis vel imperitiae accufat. /. 1. pr. jf. de appellat, prouocatio autem ex capite perhorrefcentiae I neutrum facit: nam poft latam illam fen| tentiam fruftra fit, uti diximus cap. 78. ■■ per tot. neque in dubium vocat afta a judice , priufquam eum coepit rejicere: ut graviflima defertionis pcena, quü ejerans i teneretur contra omnem rationem natu-, i ralcm apud fufpeftum judicem teneretur j litigare, DD. ad l. 16. C. de judic. foli I appellation! ftriftè fic diftae relinquenda I fit; cum & un dubio pronuntiandum fit appellatioHem non effe defertam. Tira. quel. tract. le mort faifit le vifi part. 6. deel. 6. nu. 10. 4. Quibus rationibus moti, cenfuimus femper in locum iftius pcenae mulctam pecuniariam contumaci aut negligenti acta priora edere, effe inrogandam. 22. Decemb. 1686. in caufa Johan. Ub~ be?ui contra Marcum Arens rjf Conf. 2. appellat. Verba deereti erant: Ifi proeuratori Arens Jein der defertion-balber gethanes Sulcben gefialten Sachen nacb, abgefchlagen , fonderen aperitio & infpeftio aclorum erkant. lm 'übrigen aber ifi wieder erwebneten Appellanten, umb defizwillen er feinen Gegentbeil vergeblich auf gehalten, die Straf 2. Goltgulden vorbehalten. 5. Interea caufa 1. appellat, antea 3. Oclobr. 16S4- deferta erat pronuntiata , quod Ubbenius in Gravaminibus fui quidem fufpeftum dixilfet judicem Oldershemienfem, at jurijurando perborrefcentice fe non obtulerat, & fic res manferat intra terminos ordinariae vel propriè fic nuncupatae appellationis. Quia autem. durum fuiffet viitum iterum cogere ad tribunal inferius, pro quo eum adverfa* rii tam propter expenfas litis fibi in hoe ceu vicluribus adjudicatas, quam ex caufa reconventionis ob injnriam convenire cogitabant, ideo placuit decreto adjicere, ut fi apud judicem inferiorem non confideret jus aequum adipifci, defide- rium  M JURAMENTO PERIIOPvREsCENTIiE, &c & iiuui luuiiji a:ia ratione nonet proferre, verba noltra fuerunt: M er bey dem Ktcbteren -vorige?- Inftantz kein unpartbeyJch Recht zu erlangen getrauct, Jcine JXottttrJjt auderer Geftalt zu beobachten. 6. Hoe decretum rei judieata? vi'res aceeperat nofque jam expenfus judicii appeltoxum quas Ubbenius fuerat codenmatus, uti femper in cafu defertae apoeUauonia fit. c. r prelmifibilis x. de ap- j ftUat. Gail. i. obftervat. 137. „ 4 t» \ \ moueraveramus; adverfarii itaque ejus dé i fumpubus inferioris judicii ói injuria- I rum, Oloersiienmcum aeereinciperent ! preces porrigit dicafterio & provocatad 1 diciam noftram fefervationèrn, ml au I irX!;?terea ?r° tnd™di j^il'diaione ! judicu lupenoris allegat. 7- Mihi & alii ex collegis videbatur fubyeniendum effe pfecatori formula in 1 re limili nobis ufitata; JPurde Ubbenius diejes bohen Gericbts jurifdiaion , beffer els gejehehen, fundiren, fotl ferner ergehen W. K. ft. quia jam altera fis ex caufa horroris apud nos pendebat & altera cum altera magnam habebat adfinitatem. Ait Pluribus placuit annotare abgefchlagen id eft denegandum effe poftulatum. Ultrö autem geminat defiderium & fe offert noftro jurijurando, unde 20. fan. l68ó lemens tuAit- Wurde mpplicant zufor'aeift aas anerbottene juramentum perhorrefcenuaj in eigner Ferfon\alhie abftatten, foliferner ergehen fff, R. ij}. id A rj£ Ubbenius oüiatum è fe jusjurandum per- / borjefcenuffi hic ipfe praftitent , pórrö I = quod juris eft, jiet. J : 3. 8- Di^ac erg° & iUa re illud remeoium nolm jurisjurandi ab alio, quo ex cauja aenegatce vel protractce juftitice \isde-\ voivitur ad dicafterium. Oft Fr Hofg- ' Ordn, .tit. 19. 5. desgkicben. fi'quidem pofttriore calu ob aéiapriora non prolata nifi forte probetur nondum fuiffe defcripta cx tarnen tempeftivè fatis petita, pro deferta habetur : uti in fi. Quart. poft] 1 Bartholomm 1684 judicavim^ de caiüa I Lakens Gerdes & Heftmer Poppcei contra \ f Beambte zu Lierortb fo dan denJusmeiner ó 1 a c n / c d C A p u t LXXX1V. Confeftim injuriam {f quidem non nifi apertam judex ipfe ulcifti poteft. Tüdicibus id datum effe, ut propriam J poffint definire muiaam, diximus . caP- 77- n. 3. Aft non aliter illudobtiuebit, quam fi eontumelia vel ipfis vel htigatonbus eorumque advocatis & prociiratoribus inlata fuerit aperta. Chrij ftmae 2. decif. 100. n. 1. fft 8. Et fibi ; vigilavermt judices, adeo ut confeftim atque illud fattum, condemnatio fécuta futnt. arg. I. un. ff. fi quis jus dicenti non obtemp. ibi,- pcenali judicio defendere. 2. Qua de caufa fi judex inferior ea, quae advocatus pro tuendo fuo cliënte allegavit , in fui contemptum prolata quidem cenfeat, & quafi ipfe de manilelta injuria dubitans, procuratoremdedent, qui illi dicam ejus nomine apud ipfum fenbat, patronus autem apud fuperiorem fe offerat jurijurando pezhorrefzentice ad hoe admittendus erit. Uti ac-. :idit, ejerato magiftratu Auricano, 27. Nov. 1690. in caufa Herrn. Heetlage Appellanten contra Johan Weyers Appellaten. C a p u t LXXXV. Veccsfttate muneris quid facierites judices non ftatim veluti JiiJpettos poffe recuJari fed ejerari oportere. 1. N re dubia ubi judex quid vi muneris fibi mjuncl:i fecit, non mox pro fu3e6to habendus, ut mox fine jurejurano recufari pofiit. arg. I. 2. C. de dilator. rarf. Maftrilli decif. 214. n. 31. Res ;quenti exemplo fiet clarior. Duumviri ierani, qui vernaculè Schutten mei ft ere Jdiunt & iEdilium ferè funguntur offiio , praeconem municipi, des Fieckes lusrufer dicunt, Creaverant idque fibi lore majorum licere contendebant. hr,pimannus Principis, quia ei reiinterdferat aüumque praeconem municipibus are voluerat, dicafterium ad duumvi- ro-  2c% GERHARDI F E L T M A N N I, TC rorum preces decrevit mandatum de non turbando S. C. 2. Dum lis fuper poffeflione vel quafi pendet in dicafterio, officium fuum facit preco, petitque ab eo, qui haftae tune praeerat, quique Aasmeiner appellatur, praeconium. Hic, quia aequè ac praetor five Amptmannus a Principe conftitu:us & per /b/utionem praeconii hujus jura tuenti praetori praejudicare neque voiebat, neque audebat, illam detrectabat. Art ergo adiiffet praetorem praeco , cujus jurifdictioni alioquin fubeft fubhaftatorV Jure verebatur praeco, ne praetor fibi negaret actionem, aut fi eam dediffet & fubhaftatorem curaffet in jus vocari, contra praeconem quafi creatum ab iis, qui poteftatem creandi nonhabebant, verifimiliter fuiffet pronuntiaturus. 3. Nee tamen mox veluti manifeftó fufpectus poterat rejici praetor , quod antea muneris neceflitate interceffionem feciffet, jam verö ex poft faéto fuam potuiffet mutare fententiam. U nde cum praeco in eventum, uti ajunt, in precibus fuis fe obtulilfet jurejurando perborrefcentice ad id fuit admiffus. 24. Aug. 1686. in caufa der Schuttemeifleren und Ausklingers des Fleckes Lier contra Ausmeiner Tobias Veltbuys. eoque praeftito, mandatum de folvendo c. obtinuit 24. die d. menfis. c A T V t lxv. Caufam devolvi ad fuperius tribunal facit jusjurandum, non autem ut perhorref- 1 centis poftulato femper locus detur. I. NOvifïimum exemplum nos docet, quod fi copiam alicui faciamus jurandi de perhorrefcentia, poftquam decreto patuit, quidem debere obtinere quod petiit, fic tamen, ut non femper fipurè conceptum praeceptum, quod mandatum fine claufula appellamus, defideraverit, id indulgeat deinde fuperior magiftratus. Unde & cum quis inferiorem ejeraturus non originale vel authenticum inftrumentum obligationis, fed exemplum tantum protuliffet, poft praeftitum facramentum perhomfcentice decrevimus tantum mandatum cum claufula. Evenit id 2. Mart. 1686. in caufa J. F. Polman, contra Rolefi. Übkn. 2. Et qui ex conceffa fibi facultateju- I randi, fibi quoque conceffum cffeomne, j quod fuperionbus judicibus fupplicavit, credere quis poffet , cum jusjurandum jurifdictionem eorym quidem fundare, ordinem judiciorum autem innovare ne* I queat. arg. i. 30. pr. ff. de jurej. I 3. Cujus & perberrefcentem deereti 1 verba admonere poffunt, quia illa fo| nant, fietporrb, quod juris: fed nee ejus I procurator praeftito jurejurando , non nifi hoe petit. Dicafterii autem ufus, quem vulgus ftylum vocat, quemquenovimus legis habere vigorem , Cail. 1. obfi. 1. n. uit. vult ut praecepta vel mandata fine claufula non decernantur, nifi i prolatis inftrumentis authenticis. C a p u t LXXXYII. 1 i Non opus eft jurejurando perhorrefcentiae, quando judex moditm jurijdictionis excedtt. ï. f T^f, quod tradidi cap. 85. nu. 3. an JLj non contraria fit aha apud nos res judieata , paucis porrö examinabimus. Stiterat quis alienas pecudes, quas deprehenderet in agro quidem fuo, fedambiguae jurifdiétionis : nam & dyna/f.ï Lutzburgicus & praetor Principis Nordanus eum fuae ditioni afferebant. Prasdii dominüs, cujus fructibus erat nocitum , pecora agit ad feptum, in quo Lutzburgici incolae ea, quae inafienisarvis reperta folent more majorum in cludere, uti fcripfi in Jure Georg. de Induf. anim. cap. 29. fielt. 13. nu. 6. 2. Liticula inter agri pecudumque domirtum per tranfaétionem fopita illevocatur in jus ad praetorem Nordanum rationem violatae, quafi jurifdictonis redditurus. Reus a vocatione in jus vel citatione, uti jamloquimur, appellat dicafterium , & fe offert jurijurando perborrefcentice. Alii exiffimabant illum ad hoe effe adigendum, priufquam praetori inhiberetur. Sed pluribus vifum id fupervacuum , quod hoe fibi arrogaret, qua? meri imperii, dum volebat cognofcere de caufa ejus, qui ruptae pacis publica; accufabatur. 15. Jun. 1686. incaufaGoffe Mammen Appellanten contra Flajuni Poppen cif Conf. Appellate. 3. Rationem reprjefentavi cum alio exemplo cap. 77. nu. 10. Quibus adjice. quod pro privato habeatur magiftratus fibi  JURAMENTO PERHÖRRESCENTLË, &c. ?'bl tnbuens poteftatem cognofcendi, | ipfi publicè non conceifam: uti fcripfi ! ad l. fi. ff% (ic juri/dk. nu. 13 & ideö reus ad Principem, cujus nomine dicafterium jus dich, recurrere potuent. ! Valdaura obf. 60. nu. 84. 4. Neque credas obftare, quod illud •' admifiurn pro crimine tanto, cujus po- i ftülabatur , non poteft haberi; uti d. '• ir .a. cap. 30. fièü. 3. & JeSt. 4. nu. 3.' remotis contrariis ex t. <$.ff. ad L. Jul. \ maj. & l. un C. de privat. care. cafu fe- ré fimiii demonftratum dedi: quia non I quantum reus debebat ideö pati, fed! quantum meruifle vifus eflet accufatori I ei fpectandum. arg. I. i9. lm de -M. rijaicl. M J C a p u t LXXXVIU. Of erentem fie jurijurando apud judicem inferiorem , quem perhorrejeit, fcripto id facere oportere. 1. COnvenire in nonnullis ejerationem cum reculatione judicis fufpedi , jam ex iis, qua? paffm difputavimus, iatis j uto Jiquere. Aft de hac conftat eam non ore, led fcripto judicibus mierioribus , quos quis reiutat quafi fufpectos efle figmficandam. /. apertijfimi. 16. C. de jul I acian. 2. dc probat. 45. nu. 9. êf 10. Scaccia de judic. lib. 1. cap. 101. n. 22. Gaii. 1. obj.rvat. 33. nu. 13. Abbas Panhormit. ad cap. u. x. de probat. num. 13. 2. JLTiide licet jam alia via ad nos caufa elfet devoluta, tarnen cum j9. Maj. 1686. ea de re inter referendum obiter tra&aretur, jutte nobis vifus pronuntiaffe magiftratus Nordanus, quando 3. Febr. d. anni. in caufa Tiarch. Gathena Kl. und Arrflanten contra Otto Rabo SiitmanArrefiaten, fo dan Marrit je Dircks itzo Feicke Ulrkhs propr. & ux. nom. intervenienten. wie der Henrich Teyffen Citatum. dix:t: Bleibet bieder procuratoren! Janflbnium, umb defzwükn er den rechten zu wider exceptLnem recufationis mundlich propomret, die Straf eines Goltgidden vorhehalten. ld eft, nmnet procurator um Jan fi fionium, proptcrea, quod contra jiiris fc.nctiones exceptionem recufationis ore propofuerit, pcena unius aurei. 3. Scnbit q<. idem Raguell. add. I. apertifimi cff ad i.fi. C. de judic. hodiè judi¬ cem , non tantum fcripto, fed & viva voce poffe recufari. Verum de Galliaj moribus omninö accipiendus erit. Jure autem civili vel Jibello fieri debet, d. Lt6. vel actis inferi. /. ig.ff. de liber. eaula. Rationem forte hanc habet, quod par um verecundè agere videatur, qui judici ore in os objicit fufpicionem , & quia illa etiam ejerationi pote/l aptari eo ipfo magis confirmantur, qua? fupra de adfeflbre dicafterii Clivo Marcani diximus cap. 60. n. 9. C a p u t LXXXIX. Si quis cum majore numero Judicum litem babeat. 1. ACcidit aliquando, ut quis cum majore parte fenatus , cui pro fuffragiis quid dederat, ut fcriba civitatis fieret, difceptatum tune fuit apud nos, an ca;teros recufare, remque mox ad dicafterium rejicere poffet actor ? Rei negabant, quod reliqui nihilominus caufam cognofcere, quin & ab uno fenat ore acla ad ]Ctos partium medios curari poffe: quam opinionem aucloritate Mevii 1. decif. 65. nu. 8. 6f 9. tuebantur. 2. Ha?c autem replicatio, licet prima facie jufta videatur, quod etiam in uno ftet nomen univerfitatis & corporis, l. 7. in fi. ff quod cujufiq. univerf. tamen, fi actor metuat, ne quid detrimenti indé in re familiari patiatur, non erit a limine^ fuperioris judicii repellendus, quandó jurejurando perborrefcentice fe obtulit : unde ad id admifius 26. Jun. 1690. in caufa C. H. S. contra R. H. S. ö5 Conf. C a P ü T XC. Prius jurare oportet perhorrefcentem, anïequam fidejuffor pro litis expenfis ab ipfio datus recipiatur. :•■ ' ' -- . .";b [Ai^ -sifizmt] ~-'\\,, Jj0 PRoperandum quidem nobis eft, ut licet celerrimè finiantur. I. 13. pr. C. de judic. fed tamen ita, ne ordo judiciorum turbetur. fc\i; & t.t. C. de ordine cognit. Ille autem cum pofcat, ut anteD d quam  «O'GERHARDI FELTMANNTI}J,C quarn judex fuperior ad alia progrediatur, prius bené noverit, ac certus fit caufam ad fe efle devolutam. Mandof. ad Formul. Commijf. 4. verb. & finiendce. hinc quaefitum fuit , an decreco , per quod, quis admittitur ad perborrefcentice facramentum, fi ab ejerante adverfarius poftulet cautionem pro litis fumpdbus, & mox paratus fit ejus advocatus pro illo fidejubere hoe adjiciendum , ipfi licere? 2. Aft, quia fuperioris tribunalis jurifdictio, uti faepiffimè incdcavi, non eft fundata, nifi praeftito illo jurejurando, ideö prudenter magis facturi, fi fequamur iftud 2sr>va&g«V. Feftina lente, quod ex Euripide crebrö jactabat Auguftus, tefte Sueton in ejus vita cap. 25. ne, fi fortè mutet fententiam perhorrefcens, quid fruftra egerimus. Placuerunthaecin eadem caufa 16. Jun. 1690. C A P U T XCI. Otiomodo accipiendum fit, quod leges pracipiunt exceptiones dilatorias fimul & lemel effe proponendas ? \. IN eadem lite per jusjurandum perborrefcentice ad fuperius tribunal devoluta, quaefitum porrö fuit, an rei tenerentur cunctas exceptiones, quas fortè habebant temporales aut dilatorias, &ante litis conteftationem , proferre queunt, mox atque illud praeftitum, proponere, fi praefentes fint in judicio tempore oralis communicationis? Actor id affirmabat, fretus lege de ordine dicafterii lata tit. 22. §. Siefollen aber. ubi fancituryZmul C53 femel memoratas exceptiones elfe allegandas: quod & Imperii conftitutio, R. A. zu Regenfipurg. anno 1654. §. Es foli auch binfüro, & alii populi probant. Clev. und Marck. Hofg. Ord. tit. 3. g. citirter. Jus Omland, lib. 2. art. 36. O klamp, lib. 1. art. 3. Salvert. lib. 2. art. 33. Velav. c. 18. art. 10. civit. Zutphan. tit. 16. art. 13. 2. Negabant autem rei pugnantes alia. ratione, quod cum caufa tune primum ccepiffet pendere apud dicafterium, non alterius naturae effe poterat, quam eft quaevis fimplicis querela; ad quam cum haut parati acccffiffent, quod incerti effent , an actor fuperioris judicii effet fundaturus, ideo tempus fibi effe indulgendum, quo inftructi venire poffen t: idque modicum obunuere, d. 26. Jm. 1690. 3. Perdere & officium praediclam regulam aiio in cafu, fcquens nos docebit 1 exemplum. Quidam nomine libtrorum j fratris fui petebat decerni miflionem in ppedium avitum, quoa poffidebat perilluftris vidua Dornumana. Haec objicit aétori , ei adverfus fe non competere actionem. Cum autem actor prolatis publicis inflrumentis mandatum probaret, t exceptio illa, quam ratione procuratoris : forenfis, nos cum vulgo , uti videre daI tur apud Zangerum. part. 2. de Except. c.%. ié' feq. appellarnus legitimationis,ra. tione procuratoris amiei, tutoris authe. redis, qualijicationis perilluftris rea obje! cerat, decreto dicafterii fuit rtjcéta, illi| que fimul mjuncta litis conteltatio. Aft I laudata niatrona revijionis remedio arrep' to, cum queretur ifta ratione fibi non competituram exceptionem fatisdationis pro litis fumptibus, & mutua petitione cenfuimus in fi. Quart. poft Cantate 1681. provocatum & anterius decretum effe emendandum, in caufa Gerd Tonnis contra Gerhard. von Clofler zu Dornum Fr. Wittib. 4. Quanquam enim fupra allegata lex dicafterii fanciat, ut reus omnes & fingulas exceptiones, jive fint declinatorice, dilatorice , five cujuficunque nominis , quee ante litis conteftationem opftoni debeant, jimul êf femel in fcripto proponat, ^ dein- Ide cum illic non audiendus; in re tamen nobis propofita, cum altera alteri fit praejudicialis, exceptionem difqualificationisy fic & noftri ajunt, & fatisdationis fimul adverfario objicere non tenebatur perilluftris, ma'rona, quia ea eft natura exceptumis praejudicialis, ut prius de hac judex pronuntiet, quam is a quo allegata , ad ulteriora progredi compcllatur. M; ü T XCIII. Non innovare judicem inferiorem, qui quid decernit in conjequentiam interdicli ante ejerationem redditi. I. REvocari ceu attentata, qua? geffit ju• dex inferior, poftquam ei perhorrefcens per tabeihonem teftatö fignificavit, quod fe obtulerit jurijurando, diximus cap. 28. ». 5. Sed quid fi magiftratus inferior quid antea aajeéta poena perhorrefcenti interdixerit, hic autem contra fecerit ante caufam a fuperiore cognitam, utique, fi ordinaria effet appeliatio, ea haberetur deferta. c. an Jit. f.2. x. de appellat. Brunneman. procejf. iv. c. 28. n. 82. At cum ad noflrum i transferri nequeat , arg. I. apertijjimi. 6. C. de judic. magis eft, ut ab infeiore judice in pcenam condemnari poffit, luam violando ejus interdiclum meruic ï. veniens* §. uit. x. de accufat. uti 18. Mart. 1691. judicavimus de caufa Philip Froons contra Anton. Froons. 2. Largimur quidem etiam illi appelinom\ Hux ex capite perhorrefcentia Ut, im inhibendi jurifdictionem inferioris nagiftratus: at meminiffe nos oportet, piod natura inhibitionis eft rftpicere fuura, non autem ajftcere prceterita: utilopiitur Lancellot. part. 2. de Attentat. ap. 20. deel. ti n. 2. Ut minimè extenlenda ad quod fecerat in confequentiam ei ante oblationem ad jusjurandum dcretai, uti idem Lancellottus quoquejuicatum refert. d. cap 20. limit. 2. n. 33. ^um & dici fteqneat novaffe, qui tanum fui contemptum vindicat, nil au;m in contemptum iuperioris facit, iuintil. Mandof. tract. de Inbib. q. 30. 3. Non antem tenetur fuperfedere in ire'dicundo inferior, fi perhorrefcens tatur tabeliione tam ebrio , ut hujus ens non bene facere fuum officium aeat, 6c judex metu, ne tabeilio inerecundè fe gereret, eum noiuitadmit:re: quod Optimates Jeverani Joanni ilefio objiciebant in lite, cujus&deineps meniio non femel injicietur. Alias  i>e JURAMENTO PERHORIvESCENTI^, &C *tj u ui appeiianti poffit imputari, verum u;to i-'Verfiru veJ judicis fuerit prohibiCus, ne ine per tabelhonem polfet fie11 certj/or, periode habetur, ac ii jam antea de ülius vohunare effet probë eruciitus. arg, c. imputari 41. tff c. cum non jtat. 66. de R. f. in 6. C a p u t XClV. Si controverfia fit inter perborreficentem tj juaicern, num res judieata fit, adbuc jurijurando noftro locum dari. 1. IN lite illa Jeverana proceres contra adverfarium , qui ab illis ad Regimen Oldenburgicam appelhverat, quoque pugnabanc regula, quam tradidi cap. 22. nu. 13. quainque exempds confirmavi fupra cap. 78. nu 1. & fieqq. caufam fcilicet pro trib, mali fuo difceptatam, deindè decifam ac tantam executionem decretam fuiffe, ideoque nee appellationi nee tjerationi locum dari poffe, praefertim, cum modum in exequendo non excefferitu. V oftremum autem negabat perhorrefcens , quin mulüs contrarium j tuebatur. 2. Quomodó autem prius, quod me citato allegapanc, Optimates ex d. cap. 22. n. 13. intellex; nin, cum praefectus Eilefius me deinceps interrogaret, refpondi a. d. 4. Maji. 1688. id ipfi non obftare , quod de eo difquirat r inter partes, an illi veluti Principis adminiïtn in caufa hujus de refiduis poftulati, poffint tfle judices t Nam exploratum effe, quod procurator Caefaris vel Rationalis perfonam Principis fuftineat. /. I. pr ff. de offic. procur. Ccefi. 3. ^atrapam cseterofque appellatos vices gerere procuratoris Cadans quia everae Regimini munus Racioualium cohaeret, patet ex iis, quae fcripfi ad d l. 1. §. 1. nu. 2. Ut nil moveat, quod procurator Cpefaris omnes ad fifcum p^rtinentes caufas dijudicet. L 5. C. ubi cauJcz fifc. quia id accipi oportet, fi vel coloni Principis inter fe difcordes. L 7. C eod. vel privatus cum publicano vel redemptore tributorum veétigaliumve judicio agat, vel quifpiam Rationahs audientiam elegit. I. 4. C. d. t. 4. Si vero procurator Caesar is fit rei adverfarius, & quidem ex duplici caufa, tum quod commodurn aclionis üico ob- i veriturum, tum quoque vel maximè ideö, quod ab illo fit laefus, undepetitur, ut hc de proprio faclo Rationahum quaeratur, utpote qui nimis acerbè cum coactore tributorum egerint, am in dubium vocaverint mandatum reo datum, quae cuncta Eilefius conquerebatur übi evenifie, quis inficietur ab hoe illos potuilfe dici fufpeclos ? /. un. C. ne quis in fiua caufa jud. I. 10. ff. de jurifidict. ubi vide noftra in comment. nu. 3. & 4. 5. Unde adparet, quod fub judice fuperiore adhuc lis effet, an inferior Jeveranus litem decidere potuerit ? Quando autem judex, uti fufpe&us fuit refuta- | tus, tune par habetur ei, qui non fuit , competens. Vantius tratt. de Nullitat. ' rubr. de nullit. fent. ex defeclu jurifd. n. 140. ideoque tune fententia, quam tulic, nulla eft. I. fi. C fi ab incompet. jud, fientent. atque ideö res judieata fieri nequit. /. 4. §. 6. ff. de re jud. I. 3. C. de fint. quee fine certd quant. I. 9. C. de fent, & interloc. 6. Ex quo fpontèfuaporröfluit, quod decreta contra reum executionullius quoque momenti fit. /. 1. C. de execut. rei jud. I. un. C de probib. fequeftr. pecun. iam verö non reperitur, quod ab eanon liceat appellare: ut cum Accurfio ad l. qui rejtituere 68 ft de R. V. lit. 0. infi. I indé liceat conlegere, permiffum effe ap' pellare .* ut hoe in cafu tolerari poffit , quod juris interpretes inde etiam trahunt, in re dubia appellationem effe admktendam etiam contra fifcum. Joan. Bapt. Larrea. part. 2. Allegat. Fifical. 109. nui 7. Non potuifTe appellatos, pro meris executoribus haberi, inde adparebat, quod ipfi ad decreta fua, & ad fententiam a fe latam provocent. Atqui ideö ab executore non appellatur, quod nulla ipfi competat ftatuendi poteftas, & ita ml fit, quod fufpicioni caufam praebere queat. Tulden. ad tit C. quor. appellat, non recip. nu. 4. 8. Fuit ideö Oldenburgi ab i]luftrii?egimine appeliatio recepta non exaéto a perhorrefcente jurejurando, cui fe obtulerat in precibus illi porreclis: eenfe-' bat enim id fupervacuum fore* uti lib. 1. cap. 26. nu. 3. docui. Quamvis alias laudatum tribunal non ignoraret, & antea pri.ifquam nata fuerat illa controverfia, fibi non abfurdum fuiffe Vifum, fi ejus jurifdiclionem , quis ex caufa perborrefcentice fundare vellet. Ut fruftra ad Mevium 2. decif, 154. per tot. confu* giffe dicendi fint appellati; quas enim Dd i Vif-  ai* GERHARDI FELTMANNIjJC Vifmariae fiunt, nihil ad nos. arg. cap. 8. Xi de divort. 9. Nil juvabat praeterea proceres , quod ex d. lib. 1. cap. 4. nu. 21. allegabant, probabiliter judici prius debere conftare, non calumnias caufa, quem profilire ad hoe facramentum: praeterquam enim, quod caufa eifet manifeftiffima> & adeö praegnans, ut ad recufandum judicem veluti fufpeftum , fatis idonea, non iftius rei cognitio fpeciat ad judices, qui ejerantur , fed ad eorum fuperiores d. lib. 1. c. 25. n. 11. rjf 14. 10. Moribus noftris Rationalis Camera ; id enim, quafi proprium illi datum nomen, fola non habet jurifdictionem. Sed quid fi deindè difcreta fuerit a tribunali, cui antea eratjuncta, uti nuper apud Frifios Oriëntales accidit, an fi colonus Principis, qui de duritieQuaeftoris conqueftus ipfi Principi fupplicavit, non verö ejus tribunali, cui Camera antea cohaerebat, preces porrexit& Princeps non mandet tribunali illi, quod Cancellaria hic vocatur, fed Rationali, utQuaeftori , relationem injungat, & hac facü colo-,' nus facilè cernat fe medicinam mali fui: eo pacfo non inventurum, dicetur prae-j venta effe dicafterii jurifdictio, ut in hoe j nequeat Quaeftorem convenire ? Supe- j riore anno id negandum cenfuimus: quia Rationalis non habet jurifdiclionem, ut; apud ipfum lis pendere non poffit. C A P V T XCV. Quomodb univerfitas jurare debeat f Ét Diximus fupra cap. 59. num. 8. magiftratui Lunenfi fuiffe injunctum, ut quatuor ex fuocorporererum, de quibus quaerebatur, optimè gnaros fifterent ad ejerandum Judicem. Sic & Frifiae Orientalis dicafterium, cum ab ejus fententia appellaffet magiftratus Embdanus, decrevit, ut tres ex corpore fuo fifterent, qui optimam rei confeientiam haberent, ad jusjurandum nomine fuo dicendum. 27. Aug. 1655 in caufa Thedaewn Werdumb und Bolo Rippende contra Burger meifter und Rabt der Statt Embden. Keien & aliud exemplum Conring. 1. obf. MSS. 57. Et nos quoque de caufa Doft. Arnold. Herman von Leugerinck Kl. contra B. und R, der Statt Embden Bekl. cum reis effet malitice facramentum ab | aélore delatum, ut duo trefve ex corpore magiftratus, id folverent: cenfueramus. JCti Wittcnbergenfes autem in decreto 4. Mart. 1685. a nobis publicato Confultorem reorum in judicio reviforio adjicere: fed cum is facti pofiit effe ignarus 16. Ottobr. 1Ó85. id mutandum duXi-. mus in novo judicio reviforio ab altera parte iterum arrepto. 2. Dubitatum autem fuit in alia lite, an non finguli de ealumnia jusjurandum generale magiftratui ab adverfario delatum praeftare deberet, fi hic quaeratur illum jurifdiétionis fuae modum exceffiffe & fibi, quae meri imperii, neutiquam magiftratui competentis , arrogaffe; in vincula eum dando ac ex oppido fuo relegando: ideoque pro privatishabendos^ qui magiftratum conftituunt. I. 3. ƒ. de offic. prtef. 3. Sed quia illud ipfum erat, quod quaerebatur, an modum excefijffetmagiftratus ; iniquum vifum fuit univerfis & fingulis, quid de litependenteinjungere, quod videretur ponere, ac fi modum excciïiffènt, placuit in fi. Qiiart. poft Martini 1693. decernere, ut duo trefve ex corpore magiftratus jusjurandum dicerent: nam quod pendet non eft pro eo, quafi fit; ait jCtus. i. 160. §. 1 ff. de R. J. ... ^^^^^^^^^^ CiPUT XCVI. Si de pojfeffione vel criminibus agatur, an infupremis Imperii tribunalibus ejerando locum ir.veniat ? I. QUod lib. 1. cap. 20. num, 22. dixi Marcanis id privilegii loco datum, 'ne, fi de poffeffione lis fit, ad Imperii fupremum tribunal appelletur, eo etiam Clivii fruuntur. Sed & apud utrofque populos ab inferioribus judiciis, ad dicafterium faéta provocatione, a fententiis in poffifibrio fummariiffimo latis, non recipitur appeliatio. Landtags Abfebeid. de anno 1661. §. ƒ« den fiachen. Edid. 27. Decembr. 1670.$. Es fiollen. 2. Ahas, fi caufa fit ita comparata, Jt a dicafterio appellari poffit, aequè Caefaris lmper. aulicum judicium, quam Camerale, quis adire poteft. Clev-und Mank. H. G. O. tit. 1. §. w0fmi aher_ 3. Quod porrö d. n. 22. de Frifiis Orientalibus tradidi, id pleniusfumexe- quutus  de JURAMENTO PERHORRESCENTL£, Sou Uf ijuui-ub llu. 2. ae litul. JrJouor. c. 30. 24. U 25. . erüm quod ad quantiiatem adtmet n unorum, qu v appdhuioni udiaudac.t imperii tribuuaha iocum facit, non habemus privilegium, ideoque laas fit, ü'-.vj_ja . cccc. Imperiai. tiialeros, vel Dcccc. aureos Germamcos, qui vulgö duphcataj marca nuncupantur. 4. Al -oiniubus Oldenburgicis aCaefar ierdinando Hl. datum eft 19. Septemb, 1637. privilegium, ne ab iis provocari poffit, nifi quantitas fit fupra Al. aureos jam memoratos, &, ne id fiat in debitu rebulque üqüidjs, neque in caufis momentanei pofjefforii aut criminaliuus. 5. Sed criminalium rerum fupervacua pooeft viöeri cuia, cum nufquam ideö, qms ad lunmia ;mperii judiciaprovocare poffit , uti fcripfi d. cap. 16. nu. 25. Quare nee per jusjurandum perhorrel'centias eo repel queunt, uti exemplo quod ópira; 24. Majj, 1O61. evenit in caufa Kroger contra Mecklenburg docet Jacob. Blum. Procejf. Lam. tit. 37. nu. 20. 6. Docui autem d. I. nu. uit ab inferioribus judicum mero imperio donatorum fcntentiis ad .; rincipum dicafteria apud C ermanos aequè, ac apud alios populo; , ojfi forte privilegio illi finiantur contrano, quod Êelgae by arrtft juuicare, & Gebiwe oppidis, plerifque etiam paivis in ora ■ eJaviaj fitis competit, appellare conceiTum, uti quoque Joan. C revius iJuderico-Cfivius olim r.rminia.Os rum facerdos , & , quod factionis iftius popularis fuerat , in ergafterium / mftelodamenfe projeftus, in quo librura , quem Tribunal reformatum infcripfit, cc.mpofuiflè confeffus, quoque docet. d. traü. cap. 7. §. prcettred £f boe noiare. 7. Audiant ergo judices caeteri decriminibus cognitun Tranquillum Ambrofinum. is lib. 2. Procefj. Informativ. cap. 7. num. ia. 11,fit. Eft enim iniqiüjfimi judicis tj pejimce mentis fignum, veile de hondnis caufa cagnofcere, qui te fufpectum habet, ttji Icgitimas mn allegaret jufpicionis caufas. Et ego vidi valdè damnarï quefdam judices, qui putantes Jibi injuriam fieri, quando /tijpetti ailegabantur; omnem movebant iapidem, omnique conatu jludebant, ut ne d caufce cognitione fubmoverentur: hoe tu fac, ut mdio mede imiteris, fed fiatim libtntiff.mè abfïineas. Ita enim fervant judices boni, docti & Deum timentes. 8. Quapropter, fi cum poffit provocari ab ejusmodi capitalium rerum judi- I cibus , 1II1 fpreta appellatione vel oblaj tione ad jusjurandum perborrefcentice > fententiam tulerint, & ultimum fuppli, cium reo inrogaverint, caufa deinde a ■ iupenore cogmta idem patientur. Memorabile ejus rei exemplum refert An- I ton Ufiilus in Comment. ad §. pamales. bijt. de AÜionib. n. 57. V erba ejus funt haec,- Sumus etiam memeres ipfi, quando judex ordinarius provincies Tholofance affectus ultimo fupplicio, quod appellationi non detuliffet rei h fe morte condemnati. Ergo conquiejeat judex, ubi reus provocat. 1. 1. §• fi. ft. ad SC. Turpil. 9. Hinc & obfervavimus eos, qui inter quaeftores feu capitalium rerum judices erant, quando non ignorabant inter reos, ex fiagitio dominationis etiam in- ■ fontem efle relatum, & tamen obpoten/ tiam factioforum , qui in ejus necem I confpiraverant, non audebant fe munere judicandi abdicare, ultrö confilia fuggeffifle, quö veluti fufpecliejerarentur, atque ita ad fan&ius Principis confiftonum res rejiceretur: quod de Chriftophoro Thuano Galiiei tribunalis apud Lutetianos olim Praelide narrat ejus filius . Jacob. Auguft. Thuanns faftum fuiffe , : quando pater etiam erat inter datos a Rege judices, qui de Condaei Principis capite judicarent anno 1560. additque genitorem fuum veraci & fincero ingenio virum fuiffe. Hiftor lib 26. DifficiJia ianè illa fub f rancifco li fuêre tempora ob ftudia matris Catharinae Mediceae & Guifianorum certamina cum regii fanguinis Pnncipibus, ut non mirum, fi illud 1 exemplum nobis pepererint. I 10. An ergo in fpeciem faéfutn quod I Praefidem illum Thuanum, primum inter judices fibi extra ordinem datos, veluti varijs ex caufis fufpeftum afperis verbis admirabili modo arguiffet Condaeus tefte Simone Groulartio in vita I Francifci ri. p. 61. Vel an Tijuanus filius ifta invidiae a fe fuifque pofferis, j inter quos & unus fuffragio Cardinalis ; Richelii capite L.ugduni fuit plexus , ; uti ad LL. milit. Belg. art. 6. lit. a n. 2. ] annotavi, amovendae gratia non potius \ fcripfit? Sanè filet de illis Groulardus,* i nifi fortè rurfus dixeris, hunc facra reformata profeffum facerdotem talia etiam ex odio erga Thuanum utpote prifcis j facris addiétum tranfmififfe ? Sanè animi humani motum plures poffe nonnunquam habere caufas, nemo eft , qui id nefciat. 11. Ex dici is itaque adparet Principes Ordinefque Imperii ex jure Regio fibj con-  ii6 GERHARDI F E L TM AN NI, J, C conceffo non teneri ferre, ut quifquan eos recufet judices in criminalibus caufis, quae capitis vel corporis pcenam ingemnt, etiamfi haec deinde mutetur ir numariam. Eppius i. obf. MSS. 6. n, 8. Sixtin. 2. de Regal. 8. n. 36. Blum. proceff. Cam. tit. 43. ». 11. Jam verö dixi d. cap. 16 n.i-k denegata appellatione argumentum recfè peti ad dcnegandam recufationem vel ejerationem. c.fuper eo, x. de appellat. I. ji. C. de fent. cf inlcrhcut. xi. Aft memineris regulam iftam aliquando fallere , quemadmodum monui. d. lib. 1. cap. 26. n. 39. unde non alitei vigorem fuum retinet, quam fi ob judicis excellentiam ab eo non pollis provo care, non verö, quod ad certum mo dum ejus jurifdictio aut poteftas fit circumfinna. Quemadmodum enim tune ex caufa nullitatis fuperior poteft adiri, ita & inferior recufari aut ex capite perhorrefcentia rejici poterit, per iradita a Jacobo Laurentio. tract. de Judice Sufpe'cto. cap 2. it. 20 cjf feqq. 13. Mirari ut nemo debeat, fi fibula krat, quod apud Frifios Oriëntales principatum tenente Ennone Ludovico, mox atque Satrapa quidam capite eflet mul&atus Witmundae , adveniffe nuntium, qui fi cunctatio de morte iftius fuiffet longa , inhibuiffet fupplicium : nam dubio proeul fententiam in fe latam nullitatis inianabilis apud fuperiores judices accufavit: quod Jicere nemo amfaigit ob clara legis verba. Ordin. Cam. Imp. part. 2. tit 28. §. Item nachdem auch. C A P U T XCVII. Non femper ubi non licet a judice appellare, eum refutare noftro jurejurando quem prohiberi. 1. EX eodem fonte porrö manat, quod li eet apud nos non recipiatur appeliatio, nifi hs fit fupra quinquaginta aureos noftrates, tamen aliud fequamur inftitutum,fi inferioris judicis fententia autinfanabilis nullitatis aut manifeftae iniquitatis, hanc enim, quamvis anteceflbribus noftris olim contrarium vifum fuerit, tefte Eppio 1. obf. MSS. 23 n. 6. illi parem habemus, uti multis rebus judicatis, fi i res exigeret, ofteadere poffém : vitio j labcret: ut dubitandum non fit eo cafu etiain oblato tempeftivè jurejurando perborrefcentice rem ad dicafterium aliudve fuperius judicium rejici poffe. arg. c. inter cceteras. 9. x. de fent. rjf re jud. ) 2. Eadem obtinere debent, fi in eer! to rerum genere ex privilegio a magiI firatus urbani fententia ad Principis conj fiftorium aut tribunal fuperius provocare I vief is non detur; uti VefaliaeChviorum, j quando de fervitutibus praediorum eft lata fententia , non eft permiffa appeliatio ex rebus 12. Jan. 1557. # I5. Jan. • 1658. judicatis, eoque jure fingulari & Embrica fruitur ex pacio cum Principe 10. Maj. 1583. inito. Quis enim neget in ejufmodi caufis Clivis poffe ejerari u■ triufque civitatis magiftratum, licet de fervitute ceeperit cognofcere. arg. c. poft remo. 36. x. de appellat. Non tamen adfen tior Eermofino ad d. c. 4. x. de foro comp. q. 41. n. 9. quando d. c. 36. ficexplicaij quafi velit ob juftas caufas inmemoratis cafibus aequè appellationi ac re, futationi locum fore. I 3. Idem dicendum erit, fi a fentcnths, quas dynaffae aut toparctice eorum; ve vicarii de criminibus tulerunt, non quidem permiffa fit appeliatio , tarnen > ubi remiffius vel duïius, quam par eft, quid ftatuerunt, fupremum ejus terra? tribunal adiri poteft , ut illos fubeat ce. leriter juftitiam adminiftrare , quemadmodum apud vicinos cautum. Inftructie van Hofftmannm Camer der Stadt Groningen en Omlanden, art. 49 quod tribunal 1 ik ita judicavit 2d. Septembr. 1Ö43. in caufa Herman 'Janffcn contra Ofelrant Jan Re?igers. Sic '& noftri asteceffores olim ad preces Jacobi Canneri contra Fifcalem decreverunt , uthicaccufationem, fi quam haberet, contra illum proponeret tefte Eppio 1. obf. 12. n. uit. in fi. 4. Et quia in re dubia reftè recurriI mus ad mores confiniumpopulorum, qui nobifcum eadem habent principia , uti foepè dixi ik exemplis illuftravi in comment. ad l. 32. pr. ff. de LL. ». I2. & feqq. & annales noftri docent, quod in agro Groningae focio dynaftae femper eodem modo in ditioni fuae fubjeétos jurifdiéionem cum mixto & mero imperio exercuerint, quo noftri antequam concefferunt in ditionem Ulrici I. Comitis, nil q idem clarius aut evidentius, quam pofteaquam hoe faétum , hos non poffe aegrè ferre, li ipfisobveniat, quodOrnlandi in fe coguntur admittere. 4. i llud quidem conftat ex inffrumentis tam primas quam lecundae mvefiiturcSy qua-  m JURAMENTO PERHORRESCENTLE,, fa M quarum lila 1454. Lunce poft Michaëlis, haec vero 1464. tacta, 'guodfïjfia Orientalis feudi jure eoeperit die obnoxia ftd"yis fuis libertatibus & ftnibus ei (ineulla I imminuuonejuris, guodquifquam habere poffit. Prunus autem Princeps Iaudatus I Ubicus in Reverfali, quod Caffari dedit, : ilia hujus intuitu ad fc fuofque pofteros , rellrinxit verbis: Doch uns unferen Erben ' una Lande, hiermit nicht abgefchlagen, und | Mfcnommen (ter Gnaden , Freyheitund I Gcrechtigkeit, die Wir und unftre Vorfah- 1 ren von dem Heil. Reicbe bifzber gehraucht und gebabt haben. b. Sigiilatim jnvenimuscivitatemEmb- I dam fibi cavifie, ne extra eam quis in ' caufis mulctarum aha tribunalia appeilare ; 1 :- l- Caeteris autem id non tributum,1 qu.n potius Embda excepia ab omnibus ahis judicibus m iftis caufis, fi fumma fu. haut infra qumquaginta aureos, appellari poife ad dicaflerium hnxk jusno- 1 Ürum puklicum Embd. Lanenc;g-Sc blus de a?mo 16 iB. cap. 1. art. 7. ibique refol. 7. Initio quidem, cum lex de dicafterio noftro fuit lata , ejus jurifdiètio | tantum ad civiles caufas ac leviorum de- | hclorum, quas muleta pecuniariaiuuntur j coèf citionem cöarflata; Üti inde adpa- ' ret, quod ab illa removeantur PeinlicheI und Malefitz-Sachen, quibus eas caufas,' ubi moms Vel corporis poena fequitur ! dan.natum intelligi, jam ohm nobis doe- \ tum 1. dec. Oft-Frift 4. n. 5. AdickP.tr. Frid. Mind. 1. de procef. 9. ti. 22. 8. Poftea veröplacuit, ut quoties eau-} fa? criminahs gratia quis ex agrariis elfet I accufatus pro Cancellarice tribunali vel hu- ; jus juffu carceri mancipatus, illi liceret j petere iftius cognitionem remitti ad dicafterium. Pact. Ofterhuf art. 23. idque ' deinde ad omnes mcolas five nobili loco j nati five alii, Embdanisremotis, quifingulare habent judicium, fuit extenfum. Embd. Landtag-Schlus anno 1618. cap. 1. art. 9. ibique refol. 9. Quando itaque in tit. 19. pr. OftFr. Plofgerichts Ordn. a dicafterii curis , excipiuntur Peinliche Sachen undMalefitz- '1 Handel, ld eft, criminales caufce 6? ma- j leficia, id non fit ratione inferiorum ju- j dicum fed intuitu Cancellarice, cui Pnn- j ceps tune merum imperium refervaverat. At cum grave hoe videretur populo & j illud dicafterio fuit conceffum, fi quisid defideraret. d. art. 23. Paft. Ofterhuf. Nifi enim nunc ita effet, qui tune poffet dicafterio praecipi, ut non nifi praevia dihgenti ïnquihtioiie in criminahbus cau¬ fis procedant? d. Embd. Landtag-Schlus cap. 1. art. 14. ■10. 1 ota ergö res eörecidit, anolim criminiim accufati vel damnati, potuennt a decretis aut fententiis indynaftiis, quas vernaculé HerrlieVkeiten vocamus, Jatis appeilare Principem ejufve Camelia? mm? binita, non difficilis erit difquiiitio, an adhuc facere pollint? De quo ubi conltat, ml certius quam via Remip. fopalium etiam poffe devolvi ad dicafterium : haec enim unica videtur: uti & d. art. 14. non obfcurè innuit verbisdafz bey dem felben Hofgericht keine criminalijche Procefz, darin derftlben jurifdichon nach anixieifung der Accorden fundiret ijl, erkant voerden moge. id eft, ut 1 h dicafterio nulli criminales proceffus, m i 1uibus eius jurifdiclioni vi pacterum firn: data, decemantur. Jam autem in pactis pubheis, non alius modus fundandi iu.rifdiclionem , qua voce & merum imperium contra rationem juris Romani, de qua vide quae dixi in eo de Jure in re &f ad rem. cap. 22. n. 16. eff feqq. compleetor, repentur, quam per Remiftoriales, aut li hae a Cancellaria denegatae vel protraóhe, per Citationem ex L. difamari. ir. Piinc mihi femper ffdit mens. non nifi per obhquum caufas criminales ad nos poife devolvi atque ideö repellendum effe, qui aut adynaftiseorumvedelegatis appellat dicafterium, aut in hoe illos vult ejerare. Unde cum nuper muher quaedam ideö effet accufata, quod facerdotis fui uxorem dixiffet effe fpunam, & fe ab illo a facra dominica coena , vel a nienfa diaboli prohibitam fuiffe, & apud nos fe offerret jurijurando perborrejcerdics, eoque ex capite appellationem recipi poftularet, 28. Febr. 1696 annotavimus; abgefchlagen, id eft denegari. 12. Geminat preces 7. Mart. allegatque ex lib. 1. cap. 13. nu. 13. cap. 14. m. 2. 7. 6if 9. item cap. 27. n. 15. id. eft 17. appellationem cum ejerationepoffe conjungi, captat & quod d. lib. 1. cap. 25. fcripfi fuhlcere, fi exprimatur generalis caufa, quandö judicis inferioris famam laefura: nam notum effe cujus inftinótu, ope & opera lis caepta, & libellus accufationis compofitus fit, cum coitiones judicis cum facerdote & fifci procuratore fatis id prodant. 13. Sed quia illud prius certum effe debet, an appeliatio reda via poffit fieri ad dicafterium, quod nufquam relatum invenio, & illa a fola in jus vocatione,cum effet faóta, vix nomen fuum defen- E e tlere  n8 GÊRHARDI FELTMANNI, JC. dere poteft, arg. I. i. ff. de appellat.utiquc inutihs adhuc erat difquibtio de ejeratione ejufque caufis. Quare d. die 7. Mart. perftitimus in denegaite priore fubnotatione in caufa Martjtn Hinrichs Suppiicantinnen contra Fifcalem zuRifumb Dirck Hermans Supplicaten. 14. Haec cum ita gefta tertio fuppliCat petitque preces, quibus fe offertbat iterum noftro jurejurando, curari adexttros jCtos. Mihi quidem videbatur, nee huic poftulato effeannuendum, quod melius nos quam peregrini fciremus, an caufa ad nos effet devoluta. Aft me publica; rei ergo Ëmbdam profedto per plura iuffragia placuit fupplicationes ad exteros mittere. 11. Mart. 1Ö96. Interea cum non inhibitum fit judici inferiori, is dubio proeul in caufa cognofcenda perget, neque ad noflros dynaftas, ab iis, qui alibi a Principe fuo gladii poteftatem nacli funt argumentari, licet ex dictis. lib. 1. cap. 26. nu. f£ 15. Poftea cum muliereula fupplicans numos deberet fuppeditare j ut preces ad exteros curatores, inopiam fuam allegat, & fecnam muta re , atque ex criminah caufam leviorem, qua? ad Irenarchzs peitiiiet, & de qua appei/ari poteft etiam j in dynaftiis ad dicafterium, facere ten- j tat, imö provocat ad Eppium noftrum, ': qui 1. obf. MS. 12. num. uit. refert in caufa criminali. Paul. Harffebrucb contra \ Burger meifiere und Raht der Stadt Embden. recepiffe appelJationem , quod & j nunc fieri petit: quia judex inferior in f cognofcendo pu-git. Sed quare judex id non feciffet, cum ipfi non effet inhi- '• bitum? Nee video, qui huc pertineat1 exemplum ex Eppio, cum ibi agatur de cafu , ubi ab interlocutione de crimi- i nali lite prolata appeliatio erat facla? C A P U T XCVI1I. Inhiberi nonnunquam judici inferiori in caufa proceder e, etiamfi perhorrficens nondum juraverii. I. QUandó autem liquidö conftat jurifdiaionemem noftram elfe f undatam, "tune, heet necdum cefferit dies, quo jusjurandum noftrum praeftandum, fi tamen metuamus , ne judex inferior quid _ag?.t, quod poftea ceu nullius momenti erit revocandum , illi inhibemus | juris de èa lite dicundi poteftatem: uti evenit , cum quis rcfutaffei prtetorem fuum, ad qüem eratvocata, ut cerneret jurare tefbs ad perpetuam rei memonam exammandos: cum enim admittere hoe noliet, appellat dicafterium & fe offert praxliclo facramento. 2 Decrevimus 27. Febr. 1689. incauJa Hdmeriei Ortbgitjïn propr. & ux. nom. Appellanten, contra Ulru. Hhron. Bïning Appellaten, fequentia; Wurde zuforderfi Supplicant daj'z anerbottene juramentum perhorrefcentiaj in eigner Pafon ahfiat- \ ten, wozu Ihr ibm der aiW prcefigirt uns angefietzt, foli wèiïêr ergebenivasrecht ! ijt. Und foli immittels der Ambtman zur Furdeburg mit den deer et ir ten Zeugen verhor einhalten. !d èft; Si prius fupplicans jtisjiirandnm perherrefcentiae, cui fe ob- ! tiuil, per fi ipfum dixerit, quam in rem ei dies.... prcejmitur, porrb fiet quod juris eft. 3. Gefta quidem a judice inferiore rej vocantur veluti attentata. lib. 1. cap. 2$. | nu. 7. at non aliter, quam fi fciverit, , quod perhorrefcens fe jurijurando apud ffupenorem obiukrit. Sin verö ignoravent, m valebunc, uti p. Maft JC47. Romaj fuit juclicatum, atque fic pugnam inter jus civile&pontificiumreaèagnofcit Diod. Tulden. ad tit. C. de judic. num. 5. 4- Facit quidem facramentum perhorrefcentüe, etiamfi ex ufu fori noftri,non nifi ex nova horroris caufa toleretur , cap. 18. c¥ 19. per tot. ad fundandam fuperioris tribunalis jurifdiaionem, fitunc ferms prajftetur, non verö ejus roboris, ut retro acta a judice inferiore fint nulla. Nee obftat bullaUh Innocentiana, cujus mentionem feci. cap. 29. n. 10. quia tant,,m in foro Romano locum 'habet. Mahdof. ad d. formul. 7. quafi. 3. & Compilator, duif. rotce Rom novift. diverjor. part. 3. lib. f. decif. 27. Unde me verè alibi de appellationis & ejeracionis differentia dilferuilfe adparet, idque porrö memoratus facerdos Helmeneus Orthgiefius fuo exemplo doeebit. C A-  de JURAMENTO PERHORRESCENTIME, &c. u9 C A T V T XCIX. JtVb» ^»ro attentatis haleri gtfta a judice ignaro fe ejerari, i. ETzelanus ille paftor, uti jam dixi- . mus, obtinuerat 27. Nov. 1689. ut inhiberetur junfditlionis exercitium praetori Frideburgenfi. At hic rei iftius minimè confcius, nihilominus 28. Nov. examinat teftes ad perpetuam rei memoriam. Ambigebatur an ejufmodi a&us pro attentato haberi atque revocari deberet? Dubitandi ratio erat, quod perhorrefcens quidem fuiffet vocatus, ad videndum jurare teftes & ad dandum, ft vellet, interrogatoria , ejeradone autem fua connfcus haut veniffet, dubio proeul edoclus, quidquid poft eam fit, pro attentato cenferi fecundum tradita Ub. 1. cap. 28. num. 4. . 2. His autem non obftantibus, nobis merito aliud fuit vifum, quod diffimilia fint appeliatio & rejeclio, quae fit vi noftri jurisjurandi: de illa enim non poteft quaeri, hifi judex quid decreverit, aut itatuerit, atque ita praevidere vel faltem praefumere poteft a fe appellatum iri fuperiorem; ut perïculo fuo agat , quae agit intra appellandi tempora; ut judex, ubi in mora non eft magnum incommodum, reclè faciat, fi femper medium inter celeritatem, & cunclationem teneat. Matienz. de Reverend. Judic. & Advocat. part. 3. cap. 61. nu. 5. 3. In ejeradone autem diverfum jus ideö obfervandum, quia praetor judexve inferior, qui rejeétus eft, ne divinare quidem id potuit, utpote qui nil egerat aut decreverat, ex quo conjicere potuit, quod fuperiorem faeerdos effet aditurus. At nemo divinare cogitur. arg. I. 31.^. ad L. Aquil. ibique i.don. Gothofred. lit. S. Et fibi adferibere debet perhorrefcens, quod judici inferiori inhihitionem fuperioris per hujus viatorem non curavent denuntiari, & ita fpreverit eurematicum, quod exftat d. cap. 28. nu. 5. & feq> vel teftatb non fignificarit inferiori, fe eum perhorrefcere. 4. Quaproprer in fi. Quart. poft Bartholom. 1690. denegavimus ejeranti fuum pro revocandis attentatis prolatum defiderium, at geftalten Sach nach, ld eft, oh rei hujus fingulares circumftantias ei j permifimus, ut in dicafterio adhuc poffet exhibere interrogatoria & petere, ad haec quoque examinari a nobis teftes, quos id perpetuam rei memoriam jam examinaverat judex ejeratus. C A P U T C. Alias nil referre, an fiatim, an verö poft tres plurcfve annos demum perbornf. eens admittatur ad prceftationem jurisjurandi. I. USu fori regulam illam, quae vult, ut poft praeftitum perborrefcentice jusjurandum, omnia a judice inferiore acla nullius vis aut efficaciae effe , quoque eomprobatam effe oftendit exemplum , juqd & alibi memoravi, & apud nos acridit fententia lata 28. Decemb. 1686. in caufa Doel. fjf AM. Matthice Jorgena contra Steffen Alefs von Lengen Wittib. . 2- Ut minimè dubium fit, quod omnia , quas inferior fecit poft appellationem ab ejus decreto ex caufa perborrefcentice faótam, fuperior ceu attentata revocat, ideoque perquam utile dixi effe d. cap. 28. n. 15. fi ejerans dicat fe appellate t uti nos fequens etiam docebit exemplum. 3- Qui gravatum fe fentiebat interlocutione magiftratus oppidi Nordae feappellaffe indicabat 20. Maji 1679 repetebatque 27. d. Maj. cum interea non doceret appellationem effe receptam, condemnatur. 30. d. Maj. Ab hac fententiaftante pede & viva voce appellat ad Ca»» cellariam. Porrexerat huic jam 22, d. Maj. preces, quibus fe obtulerat jurijurando noftro. At judicium illud fuperius, faéta hujus commemoratione, recipit appellationem. Haec judicibus inferioribus 14. Jun. 1679. notifieatur. Producitur iterum 30. d. Jun. Appellatus autem rem remitti poftulat ad dicafterium 25. Aug. Cui Cancellaria annuit. 4. Dicafterio profert Appellatus 29. Oftobr. in illa acta, & 7. Jan. 1680. impetrat contra appellantem citationem ad profequendam litem : ad quam cum hic non fe fifteret 11. Febr. decernitur proclama. Procurator ejus nomine comparet, at fine mandato. Inftat 21. April. appellatus, at appellantis procurator dilationem petit & tandem 23. Jun. manE e 2 da-  aio GËRHARDI F E L T M A N N I5]C datum profert, diefque ei praefinitur, acla inferioris judicii pcena defertionis ut exhiberet. Appellatus contra proponit exceptionem non devolutas appellationis, quod tantum de xxvi. florenis noftratibus effet controverfia, & appeliatio ab in- , terlocutoria nullitatem non devolveret. 1 Cail. i. obf. 12 7. n. 4. J 5. Ejus Joco docet fe defideraffe acta ifta, poftulatque, ut veluti attentata revocentur, quod judices inferiores, poft ipfis notificatam appellationem 30. Maj. 1679. ipfum nihilominus condemnaffet. Alter negat attentata. Nos iterum in- I jungimus appellanti aclorum editionem. I Laret 19. Jan. 1681. iterumque petit attentata revocari. 1 njungimus 21. Maj. . jusjurandum perborrefcentice appellanti. Die 1. Jun. quo debuiffet id folvere, procurator profert fpeciale mandatum jurandi in animam appellantis. 6. Nos hoe 23. Decemb. rejicimus , ! alterum diem ei condicimus, qui cum veniffet 15. Jan. 1682. poftulat, utpermktatur proeuratori fuo pro fe praeftare, quod ob vias aquis inundatas venire non poffet. Jnterea deereti pronuntiatione in proxhnam rejeeïa. fortè olfaciens, ne j ] in fe quidquam ftatueretur, fe fiftit ip- |J fum 8- Febr. & jusjurandum perborref- \ cenüce praeftitit. Appellatus urget, ut, 1 quod juftum eft, definiamus. Appellans tempus obtinet, quo tranfaéto 3 Maj. iterum implorat, ut attentata revocen- , tur. /. 7. Sequitur 7. OStobr. noftrum pro- ! 1 üuntiatum , quo fententiam 30. Maj. \ l 1679. a magiftratu latam declaramus nul-5 ( bun, eamque tanquam attentatum revo« 1 camus. Atque hoe in rem judicatam tranfit. Ex quo eonfirmantur, quae de | procuratore non admittendo, utproperhorrefeente juret, poftea dieemus. Dif-' cimus & hinc pro attentatis haberi & : ceu irrita revocari, quae gefta funt poft | appellationem inferiori judici notifica- ] tam, licet demum poft tres annos&am-11 pïius ejeratus fuerit. Nee mirum cum 1 revocationi attentatorum nolint praefcri- ] bi nifi triginta annis. Lancellot. d, tratl. ' ie Aitcntat. part. 3. cap. 23. n. 81. \ 1 f c t t < i i C A P U T Cl. Delegatos ad quesrendum in reos criminum fiscique patronos frufird ceu fufipeclos in fupremis Imperii judiciis ejerari necjue bos de calumnia jurare* ti Diligenter, uti fpero, fupra explorato de lite criminaii juris principio, cap. 96. n. 5. 11. porró confequens eft five a magiftratibus & jus dicentibus five a Rationalibus aliifve kegis aut principis fui negotiis praepofitis plené domims & alieni juris vicariis recufari vel ex caufa horroris ejerari delegatos in id judices, ut in illos quaerant, num repetundarum, pecularus, de refiduis, vis publicae concuffionifve rei fint, quos delegatos nunc Vifitatores etiamque Syndicatores nuncupant. 2. Non inficior, quod ficuti ii, qiü fubducendis calcuHs rationibufque dif>ungendis dantur, veluti fu/pecti poffinc efutari,- Martin. Naurath de Rationar. >. 21. ita & judicis illi deiegati, quihoum mmifterio utuntur, praefertim ubi vil lnquifitionis procedunt: ejus enim judicium uti celerius, & majore cumpericulo conjunéfum , ita quoque facilius ejici poffe conlegas ex plurimis auftoïbus, quos calavit Joan. Solorzanus ib. 4. de Indiar. Gubernat. cap. 8. n. 51. «f 5*« i Ipfe tamen dicit d. f. n. 53. fe :jufmodi recufationi parciffime deferenium exiftimare , nifi gravis aliqua & evidens urgenfque caufa fuerit, quae illam admitti fuadeate faltem quod ad faeiendam fecretam inquifitionem, quam raci!è afioquin daretur eludere. 3 Verum quidem eft, eos, qui rem >opuh tract ant, effe quafi pofitos ügno n quod malevoli & faepè de rep. aut 5rincipe non bene fentientes calumniaum tela detorqueant; Jofeph. a Seffe in efponfo de Syndicatu. n. 4. quod exfiat 'ofi ejus traft.. de Inbibit. Solorzan. d. I. i. 38. & ideo qui agendae inquifitioni imt defegati magna cum prudentia fequi ebere praecepta, quae de eorum officid radit aiuftor poftremó Iaudatus. d. cap. . n. 54. êf fiqq. Cui addatur Marius iiurba confil. 6f decif. crim. 72- n. 15. f feqq. quos non exferibo. 4. Aft fi apud nos Germanosquis ejufaodi delegatosfufpeftoshabeat, caveat, ne  öe JURAMENTO PERHORRESCENT1&, tok 22* hè ab iis ad fupremum aliquod Imperii tribunal provocet, etiamfi fe fimul in inftrumento a tabeliione confeéto perborrefcentice obtulerit jurijurando. Exemplum hujus rei recens nobis vicinia dedit : cum enim ab ejus terrae Principe effent deiegati ad quaerendum de rebus publicis, accidit, ut qui hifce per adminiftrationem innexi aut implexi, illos refutare, litemque Vetzlariam rejicere per tabellionem è confini gente petitum inftituerent. Tabellio, poftquam uni ex judicibus defiderium propofuiffet cum I tefte uno, altero auriga opportunè cum curru elapfó urbe, traditi fuerunt cuftodiae milicum nocles diefque per vices agentium excubias, parumqueabfu.it, necullüdum ad exemplum, ubi hi imperata non fachint, fuiffent coacü equitare peCude , quae inter fefe moventia referri 1 nequit, nifi ratio fuiffet habita ünitimae vicmitatis , unde erant evocari, vei po- i tius ab extero caufae patrono, penes I quem major vifa fuit culpa, miffi. j 5. Hunc ad juftiffimam indignationem , ïneritó adduci potuiffe, quod clientibus I fuis hoe paclo omnis ratio expediendae I faluiis fuerit praeclufa: quibus tamen du- j rum evenit habere judices forfitan infenfos aut inimicos, fi dixeris, rèfponfum 1 paratum eft, idem in Germania cuncios criminum poftulatos allegare poffe. Quare fi quis ejufmodi delegatos quaeftorefve criminum ejerare cupiat, figniücare iis quidem hoe poteft, led fi velit at ipfis ïnhibeatur caufae cognitio, adire debet illos, a quibus dati funt: neque tune tibi oberit, quod in te quaerentes caufas recufationis abs te prolatas ceu vanas fri-' volafque rejecerint , verum fuperioris erit, de iis cognofcere, qui fi deprehenderit illas effe juftas, tune irritum erit, i quod deiegati egerunt, licet ab ipfisnon fuerit appellatum, uti Perifiis pro fummo tribunali 12. Maj. 1545. judicatum memorat Joan. Papon. lib. 9. Areftor. tit. i. ar eft. 36". \ 6. Sed quid fi Pvex aut Princeps een- '; feat, nullas tibi alias effe rationes, quam 1 qnod judicium fugias eorum, qui} cum 1 cura inquifirionem atfturi, ideoque hos c in mandato fibi munere jubeat pergerey c uti non femel non in uno loco contigif- t fe memini? Vide num id poffis obtine- f re, ut, fi ex animi tamen tui fententia t eos fufpecfos habeas, mali fui erga te animi, afta omnia quasftionis curent ad r JCtos partium medios, uti fuafi d. lib. p 1. cap. ij. n. 13. Interea autem memU , f tieris patienter ferendum, fi illius rei ti- j I bi non fiat copia, uti iritelligas ex ediffertatis d. cap. 17. «. 15. &feqq) 7. Quae de delegatis, quibus quaerendi poteftas in magiftratus vel privatos reos data, di&a funt ea & ad fifci patronos, five quemquam criminus poftulent, five jura fifci aut Principis re^ia tueantur, transferenda funt: faciunt enim omnes quae fui funt officii eoque pertinet, quod Regimen Clivo-Marcanum decrevit in fublimitatis & fifcalibus caufis jusjurandum perborrefcentice locum non habere; cap. 59. n. 1. & 10. 8. Unde & illi, qui docent fifciadvocatum aut queeftorem criminis rejici poffe uti fufpeftum, id tamen haut permit- | tunt, fi ex caufa publica & ratione muj neris ffrenuè ab ipfis geffo inimicitia orj' ginem ducat. Alvar. de Offic. Fifcal glqft. ij. n. 4. Larrea 1. alleg. fifc^z. n. 13. & feq. atque hanc opinionem reLutetias Pariliorum a fupremo tribunali, quod Galli parlamentum vocant, 27. Jul. 1601. judieata firmat Louet. Recueü 0? Arefts. lit. P. n. 39. aliifque Brodeau ibid. in not ajuntque non modö locum capere in criminalibus fed l8. Qu0 ^ pertinet üiud rnhaeprocerum 10. Jul. 1622 ediclum, quo vetanc, ne fynodorum decreta vim uilam aut robur babeant, nifi a reip. Ordinibus adprobata, interdicentes cff prohibentes omnibus verbi divini minifiri ordinem ecclefiafticum fiynodo nationali Dordracenfipraficriptum in ullo conventu, five fiynodus , five claffs appellatione veniat, proponere & hoe agere, ut recipiatur, ni velint tanquam turbatores publica tranquillitatis puniri. 6. Quo ipfo oftendunt, fe non modö pro Epifcopis, fed & pro Pontificibus Max. cenfendos; quod & de Germanhe Pnncipibus caeterifque Ordinibus vulgö Proteftantibus dictis fcripfi de Titul. Honor. Ub. ï. c. 66. nu. 12. & 13. 7- Sciant ergo facerdotesnoftri, quod Ti ab his magiftratus fit creatus, ut de omnibus caufis tam ecclefiafticis quam pohticis ftatuere & jus dicere poffit, fe ei fubjeftos effe. ad Romanos 13. verfi X. (ff. fiq. Henning. Arrifae. trall.de Subject, {ff Exemt. Clertc. cap. 3. nu 1 tff per tot. Nee referre, an Satrapa Prastor, aut Amptmannus vocetur; nomen id nil ad rem facere, traiatitiuni eit. 8. Quapröpter qua? eorum officiocongruunt, uti eft interdicere parabolanis adminiftratione, non fibi vindicare, nee convitia ahis pro concione facere, neque li ad magiftratum judicemve vocati tuennt domefhei propinquivefacerdotis , teitimonu proprnve juris experiundi eratia, aut aedituus fe tribunali fiftere jufT fus, non facerdos intercedere & prohibere id debet eo colore, quod ipfius fi. dei ecclefia fua fit credita ipfeque fciat, quemadmodum fuos regere oporteat: nee enim facerdotis eft ecclefia, fed Chnfti , cujus vicarius eft magiftratus. ö 9. Cum itaque non dentur acephali fine Rege, fine capite ficut locuilee. Rebuff. de privil. Scbolar. priv. 164. num. 6. Gomef. ad regul. Cancell. de infirmis' refign. part. 1. q. 5. uti apud Pontificis Romani affeclas pro hujus tribunali conveniri queunt, qui fe ordinarii fui magiftratus junfdicuone ac imperio exemptos jaciant, Eelin. Sandeus ad cap. novit. x. de judic nu. 4. Abbas Siculus ibid. num 26. Chokier. dejurifidiit. Ordin. inExemptos. torn. 1. part. 2. quafi. 48. ita quoque apud eos, qui praetorem crearunt, hic de facerdote queri poteft, uti de lite in» ter Judicem K. Kniphaufanum cum facerdote quodam confultüs refpondï 23. Jun. 1694. 10. In quo refponfo pleniffimè hoe argumentum fuum executus, & de poena facerdotum pro concione contumeiiofis verbis alios profcindentium nee non , quae imperii ecclefiaftici funt, uti eft removere a munere parabolanos fibi arrogantium edi. Mulftatus fuit facerdos ideö C. tbaleris Jmperialihus, verbifque praeterea emendatus illuftriffimorum tu:orum nomine ab hbrum delegato addi:is minis, ne poftea idem tentaret face•e, ni munere exui vellet.  2x4, GERHARDI FZLTMANNl.JC C A P ü T CIV. An totum aliquod fupremum tribunal ejerari poffit? r> I SUmma tribunaüa non poffe jurejuran- j do perborrefcentice dechnari, ductum j nobi* lib. i. cap. 18. nu. li & feqq. adeö ut eorum refutationem ceu ftolidam, ik in fraudem fattam non effe curandam , fcribat Henr. Kmfchot. rejponf. 95. nu. 17. Superiore tamen ieculumcumdivor- i tium in facris in ammis diverfa fentientibiis aliud, ut folet, pareret, ut vix i crederes, quod. Reliigio potuit tantum fuadere ma- ! lorum! argumentum höc acerrimè tra&atum fuit foederatis Principibus, qui Brunovici in unum coierat , ajentibus omnes, qui conftitu nt tribunal Imperii, quod Ca- I mera nuncupatur, recufari poffe veluti fufpectos, etiamfi illud ipfum tribunal, vel Caefaris jurifdictio refutari nequeat. j 2. Rationes, quibus moventur, funt\ hae. Primo cenient f non efle dubitan-; dum, quin omnia judicia ex caufa fufpicionis ob iivorem, odium inimicitiamve conceptae recufari queant. Deinde fin- 1 gulos poffe; Ordin. Cam. Spir. anno 1531. i §. Item ordnen Wir, fo ein Adfeffor: ergö ik plures. Tertio olim a Duce Bavariae ' totum tribunal illud refutatum & ab lm- ' peratoris Vicario, ürdmibufque Imperii j aliis emfae difceptationem commiffam j fuiife. Neque recufari collegium , ut j collegium, fed perfonas collegii. Poftea j delib^rattt, an confultum fit ejufmodi ' arripere? & ubi id, ita vifum tandem id ftatuunt neceffe, fore ut fe offerant arbitrorum eledioni. Frid. Hordeder.ïfe Cauf. belli G.rman part. 1. lib. 7. cap. 5.' 3. Tentavit ergö id facere civitas Minda , cujus Libellum Recufationis , idem aucftur integrum recitavit, d. lib. \ 7. cap. 7. teftator tamen in §. folchen forglicben. fe nil quidquam derogatum cupere' affareae Majeftatis fublimitati, nee Judicis Cameralis Adfefforumque honori & reverentiae. 4. Poft a ex difPdio ob facra generalem petunt caufam eique quamplurimas liti fuae proprias fubjiciunt, &oftendunt non ex praefcripto juris civilis Epifcopum illis poffe adjungi; auth. fi vero. C. de judic. quod ik hic sequè utpote facris Pontificiis addicfrus fufpicione laboraturus ac tribunal Camerale, ideoque hoC fecundum canones. c. 10. x. deforocomp. c. 41. x. de appellat, caufae cognitionefedebere abftinere: nam etiam collegium judicum ad univerfitatem caufarum, creatorum fi omnes & finguli non modö recufanti fint fufpetti fed & adverfarii ac invidi, poffe rejici. c. 10. verf. fi verb x. de foro comp. caufas illias plurefque, quas brevitatis amore omifi, dicunt effe notorias, fe tamen offerentes ad illarum probationem apud arbitros, quos mox nominant, faciendam. 5. Refpondent Judices Cameraies fe pum ïihs pofle adjungi; auth. fi vero. C. de judic. quod ik hic sequè utpote facris Pontificiis addicfrus fufpicione laboraturus ac tribunal Camerale, ideoque hoC fecundum canones. c. 10. x. deforocomp. c. 41. x. de appellat, caufae cognitionefedebere abftinere: nam etiam collegium judicum ad univerfitatem caufarum, creatorum fi omnes & finguli non modö recufanti fint fufpecfi fed & adverfarii ac invidi, poffe rejici. c. 10. verf. ft verb x. de foro comp. caufas illias plurefque, quas brevitatis amore omifi, dicunt effe notorias, fe tamen offerentes ad illarum probationem apud arbitros, quos moX nominant, faciendam. 5. Refpondent Judices Cameraies fe ejufmodi recufationem non admififfe, neque jure obftriclos fuiffe admittere , ideoque fe memoratum Mindenfium libellum fcederatis remittcre Hortleder. d. lib., 7. cap 8. Interea quia his placuerat , ut quifque in medium confültaret, quid fado opus, Pomeraniae Dux quodmeditatione verfatus aperit, oftenditque jure prffldictam recufationem fieri non poffe, fi de rebus fecularibus fermo fit, neque id profuturum, fi fiat. Tribunal iffud judicis ordinarii loco habendum, utpote cujus jurifdictio ex lege defcendat ik illi adferiptorum eketio lege confirmata ; adhsec fimile prifcis praefedis prauorio. Cum itaque appellari ab illis nequeat, etiam non poffe recufari. 6. Nee ubi nonnulli Adfeffores fufpecti ideo quis mox dixerit J udiccm Cameralan argui poff e : neque inde fequi omnes Adfeffores licere refutare, etiamfi, ubi multi judices funt deiegati, unus caufa fufpicionis non expreffa aut non probata, rejici poffit, tamen haut locum non invenit, fi omnes recufentur; pariter, fi plures fint ordinarii, qui parem habent judicandi poteftatem , licet tune unus recufari pofiit, non tamen omnes poffe. 7. Cauffam a diffidio in facris effe nimis gcneralem, quae ik efficeret, neper arbitros finem , quem defiderant, affequerentur; deinde apud ( aefarem alios* que plures recufationem iftam finiftras iufpiciones non paucas parituram. Non melius ergo remedium patria? difcordan* tis fore, quam fi fifteretur jurifdidio fspè laudati tribunalis, operaque daretur, ne fententias , de quibus foederati queruntuf; exequi liceat, donec in comi* riis /mperii res tranfigeretur. Hortled. d. lib. 7. c. 9. - S. Er-  M JURAMENTO PERHOR RESCENTIA, & fi modö jure fieri queat, tamen deinde integrö I refponfo demonftrant, fine peccato & cffeiiLiculo nemimpermiffum fore. Hort- j leder. d. lib. 7. cap. 12. 10. Aliae autem civitates Imperii ftatuunt quu;em ml obftare, quominus reeufatio locum inveniat, conveniendus tamen arbitrantur ml defmire & rem ad ëomitia njictre. Hortleder. d. I. cap. 13. 11. Rurfus, qui Pnncipi Wurtenbergicoaconfiliis, diffuadent, recufationem yemti remedium juri inimicum , quod ilia in univerfum ratione omnium litium fieri nequeat, nifi velimus & Caefans juri c ictionem & tribunal Camerale fubverti: _ cum certum fit, quod hoe experfonis, qua? rejiciuntur, conflet. Nee l-qu , li m caufis ad facra pertinentibus fu/peéti, etiam mcaeteris veluti fufpeftos refutari poffe. 12. - ed & fi fingamus quofdam Impe-' rn Ordmes miquas in profanis rebus tuMffe fententias, non tarnen omnes metu futuri ab ejufmodi fupremo judicio exfpecrandi mali, id poffe refütare, cum' cuivis gravato remedium Syndicatus pa- | ra tum fit. üefucant deinde caetera fuperiore loco a fcederatis allata & refpondent ad locum ex Ordin. Camer. § Item ordnen wir. quod heet fufpefti adfeffores tribunali fe abftinere cogantur, non tamen cunfti queant recufari. 13. Nam fi mus plurefve fe abftinere obflnfti, de diverfis litigatoribus& cau¬ fis id aceipiendum, quippe cum adfeffbrum nonnulli vel univerfi ex fingulari caufa tmi litigatori conjunfti atque ïdcirco fufpefti effe poffint. Fruftra autem inde conlegi omnibus jurifdictioni fuae lubjeftos conjunftos & fufpeftos efle neque Bavarum, nifi in unS lite recufaffe fummam illud judicium, non autem in omnibus totum rejeciffe, hoe itaque non dan facere, ubi par non adeft caufa quod ad omnes homines & praffentes futurofque cafus adtinet. Habent porrö ahas rationes fingulares, cur Principifuo ! non id expedire autumant, quem & ro'gant, ne fcederi fejungant , quo illa re. cufatio ftabiliretur. Hortleder. d. lib. . 7. c. 14. I 14. Contra Argentinenfes, qui pri' mum dividunt inter judicium & perfonas ex quibus conftat, non illud, uti & fupra de foederatis repraefentavi, fed has recufari poffe fentiunt. Nee obflare, quod ab illis appellari nequeat: fruftra emm inde infern ad recufationem, quod duo haec remedia ex diverfis fontibus ongmem ducant, ut nil referat aliquando comparari. R. A. zu Augsburg. anno l5Z°' $• Dieiveil nun unfier. 15. Nullibi jure proditum praefeftos praetono non potuiffe ejerari, licet ab iis non appellaretur. I. un. §. 1. ff de offic. prcef. prat. Non magis quam defeniionis auxilium alicui a Caefare aut Papa poffe negari quam recufationis, quum juri naturafi conveniens, ne quis de capite & fortunis teneatur coram fufpefto tribunali caufam orare. Clem. paftoralis. verf. hac quidem jure. de fent cff re jud. quod nullo jure civili poteft tolli, occafionemque delinquendi judicibus praeftaret veluti fecuris fe refutari haut poffe. Idque vel eö magis ratione Cameralium fententiatum locum capere, quod nequeant ordinariè remedio appellationis. emendari. 16. Syndicatus fruftra ob ten di, quod fatius fit intafta jura per recufationem fervare, quam vuineratae per infeftos judices caufae remedium hoe quaerere. I, uit. C. in quib. cauf. in integr. reft. nonejl neceff. Quod & facilè judex effugere poteft , magnofque defiderat fumptus, nihilque profuturum profcripto, fi eo pendente vitam bonaque amitteret. 17. _Non faffigium dignitatis obeffe, quo minus ejerari queant: nee enim exceptos inveniri praetorio praefeftos, fed & jpforum judicum jurejurando contineri, in quibufdam cafibus caufae cognitione eos fe abftinere debere. Ordin. F f Cam,  426 GERHARDI F E L T M A N N I, ], C Cam. anno 1555. p. 1. c. 57. juntt. Ord. Cum. &u Speyr. anno 1531. Item ordnen mir. 18. Quis autem dubitaret, praecipuum inter illos videri, li judex alicui mimicus aut infcnius fuerit. Nil ergo irnpedire, cur non, fi omnes puriterfufpecli, inimici, infenfi & infefti alicui fint, non auoque omnes a caufa ejus cognofcenda efiftere oporteat? Unde fi ipü tune officii immemores, quid porrö velut illos hujus admonere porreclo recufationis Iibeilo veluti modo, qui ad illud pervenitur. «rg. I. 2. ff. de jurifd. 19. Ex quo neceiTariö fluere, totum collegium, quia id nil aliud eft, quam omnes judices fimul & conjunclim fumpti, quoque recufari pofie: nam propter quod unumquodque tale eft, illud magis tale efle. Non morari, quod faepc laudatum tribunal fit fummum Imperii judicium, cum fumma quoque neceflitus pofcat, ne in hoe quis omni juris auxiho deftituatur, quo ei judices inimici &infefti haut interfint. Minus curandum non poffe ordinarios judices ejerari, aliud enim ofLndere auth. £? cenjujuenter. C. de fint. cjf inter loc. omn. judic. ' 20. Quin & abfurda mifeent, Cameraies illud nomen non poffe tueri, fed pao delegatis ad univerfitatem caufarum . efle habendos. juftinianum in auth.fi. verb contigerit. C. de judic. adjungere quidem ordinario judici Epifcopum, fed in cafu alio, ubi ille protrahit juftitias adminiftrationem, ea de re autem hic non agi. Sed & vifum peritioribus auth. hodie ufu non fervari. N il quoque commodi inde fperandum, quod omnes Germania? Epifcopi non minus quam Cameraies judices fufpecli. 21. I robant ergo quafi. 2. eorum recufationem, ne inimicis gladius , quo jugulum petant foederaterum , amplius linquatur, & ad quafi. 3. pergentes putant commodum fore, fi fcripto in vulgus edito exponeretur caufa recufationis & Imperatori, ea qua par eft reverentia, figmficctur, fe, fi ei libeat operam dare, ui alii in locum fufpeclorum creentur, non declinaturos judicium & interea fe paratos apud arbitros a foederatis ad difceptandas caufas fufpicionis eleclos juris expetiundi gratia fe fiftere. Et tandem j non modö in rebus ad facra fpeófantibus j verum , & in prcfanis remedio illo recufationis utendum effe finiunt. Hortleder. d. lib. 7. cap. 15. 22. Apud hunc auclorem deinde cap. 16. fequitur refponfum alicujus JCti tra- I dentis licere ex juffis caufis jure recv/are I fummum Imperii tribunal, donecdocea| tur contrarium, Is autem miracula fe j edere putat, quandö judices Camcraks | fatis abfurdé, non pro ordinari s fed de| legatis ad univertatem caufarum habet, ' abfurdiufque in eo agit, quod ex l.apertiffrni 14. C. de judic. hos omnes recufari poffe contendit, non advertens , quod, primö, ab Imperatore deiegati fuerint aequè magiftratus ac alii,- fecundo quod dekgati, quorum fit in d. I. 14. fuerint inferiores praefeclopraetorii: quod fi ergö voluiffet, ut fuo argumento vis aliqua ineflet, ab hoe fummo magiftratu, cui imperii tribunalia fumma comparanda non a delegads illis, id deberet . petere atque damonftrare eos fuifle recufatos. i 23. Abfurdiflimum porrö fe oftendit, | quod non vereatur dicere ordinariam jurifdiclionem effe penes Imperatoriamma! jeflatemr vi cujus coi.ftituat tribunal lmi peni > delegatamque jurifdiclionem ejus I Judici ac AdfdToribujf tnbuat, quod ita infulfum & ineptum, imö auguftilfimo noftro Cxfari injuriofum, ne refutatione quidem dignum cenfemus, quippe cum ita efïiceret fmperatorem tantum effe magifiratum ftriclè fic diclum, quemque vi juris Regii fuperior creat. 24. Sponte fua ergo dilabitur, quod pergens in fuis abfurditatibus blateret nullibi exftare delegatos elfe judices Cameraies hac formula recufatione remota: qi z tamen nee juitae caufae excluderentur. Nam, Iinet nondum fufcipiam hujus aut illius partes defendendas, quis diutius teneat fe, ut non indignetur ifta, quae de judicibus non fummis nee ordinariis, fed ex ufu juris Pontificii nuncupatis delegatis, vei uti nunc loquimur, Commiffariis dicuntur dequibus& cupiendus a noftro homine allegatus iViynfing. 2. obf. 52. transferri ad tanti tribunalis judices? Poftea repetet aliis dicla non judicium declinari, fed perfonas id conftituentes: has autem pro ordinariis judicibus cenfendas non effe. 2j. Qnin & hos poffe ante litis conteftationem recufari. d. I. apertiffmi. Cod. de judic. cujufcunque generis fint. auth. & confequenter. C. de fient. & interloc. quod miferis axiomaribus ingeminat, ac fundum non petit, ut probet de fummis ordinarii, qui pares praefeclis praetorio habentur, etiam effe intelligenda ; nifi quod deinceps dicit aüas feiuftramdelinquentibus apertam forè ignarus vel faltem immemor ejus, quod Aread. Chari- fius  *a JURAMENTO PERHORRESCENTL&, &e. iif m ait. in d.l.u g. z> verj; mdidit mif trnncepsff. de offic. prat. Qua? erge- gar rit de ordinario judice reculando, eane 1^?,fu.m hodiè neget, tranfmitto, utpot< ml huic negotio conferentia. . 26. Sed nee illud alicujus eft momenti, quod objicit, ceffare oportere, nor minusj'udicis recufati jurifdictionem quan ejus, aquoprovocatum, cunftaquepofl utrumque ab illo afta pro irritis haberi: ftukura enim effe lic ratiocinari quis nor cernit, cum prius docere debuiffet valere recufationem, praefertim cum ipfi obftaret juris prmcipium, quod appellationen in hoe cafu negat, ut fruftra ad magiftrum juris Romani Bartolum, quem ita vocat, tanquam ad afylum confugiat ii re, ubi nil habebat metuendum. 27. ■ 1 andem aries in laudatos Camera ï« judices impellitur. Lepidus ille eau üdicus dicit eos, fi negent fe recufar non poffe ob necefiïtudinem aliasve jullat caufas, id probare debere: quod fit, fi dus placet, negativa juris. I. s.pr.ff. de probat. At quis unquam inficias ivit. poffe hunc vel illum ex judicibus ïftis recufari ? quis verö tam ineptus, qui nor videat, nullo unquam tempore ejufmod] cafum exftiturum, quo omnes jure fufpecli poffint videri litigantium alteri? 28. Neque recufatio Bavari, quam in fine urget, cui ob fmgulares rationes a modicis tenuioribus penatibus longè re motas, fuit, pro exemplo nobis erit ut ad aliosargumentum dncere, indenoi liceat magis , quam Maximini caligas olim natibus nuper defunfti Berinthii, qui ulnam Brabanticam ftatura corporis jam xxy. annos natus non excedebat, quique in deliciis erat optimae, & nunquam fatis laudatae Principis Vidua? 01denburgicce, natibus aptare. Miffun ergö nuftrum legulejum faciemus, & filum hiftorias noflrae de recufatione Camera Imperialis fequemur. 20. Diverfa de hac re cenfiffe fcederatos jam fuperiora oftendunt, quas cum ad con ven tum Ifenacenfem fuere perlata 8. Aug. i53$. Optimates, qui illum celebrannt, amplius deliberandum cenfuerunt. Hortleder. d. I. cap. 17. 30. Cum interea fperneret recufationem fummum tribunal & in Francofurtenfes, qb translatos in alium ufum facros reditus, fententia; vim compleftens praeceptum decreviffet, illi refutationis hbellum obtulere, in quo poft teftationem, fe nil honori atque exiftimationi judicantium fraudi veile effe, illos in re ad facra fua, a quibus illi effent alieni, 1 pertinente veluti iniquos & inimicos re. futabant, offerentes fe jurijurando mali- ■ tia fin opus : fi credere caufas a feprola! tas effe juftas, promptofque apud arbitros , quatenus neceffarium videatur, eas ■ probare. Hortleder. d. lib. 7. cap. 18. 1 31- Scribunc deindè ftederati adcunctos cultum Dei repurgatumprofeffos. 12.' ■ Nov. 16-38. nsquequerelas, quas contra faepe memoratum fummum tribunal habebant, exponunt, urgentque, ut omnes invigilent, quo jurifdiétio illius ju» dicii in rebus ad facra fpecf antibus fifferetur. Repetunt & prolixo fermone , quae fupra in variis fcriptis pro fundanda recufatione fuere enarrata. Hortleder. d. 1 lib. 7. cap. 19; 32. Accidit deindej ut, cum Philip• pus Haffus in llenricum Brunovicenfem ■ moveret, ideoque illi, ut a ccepto defi[ I fferet , inhibere vellet imperio fuo fupremum ficepiffimè memoratüm tribunal, qui hoe conftituebant a Landgravio Jovis poft Jacobi 1642. ceu fibi fufpefti recufarentur, fic tamen, ut initio fcripti fui teftetur, fe nuliatenus Csefari defuprema jurisdiftione tribunalis a majeftate ïu.% eonffituti controverfiam facere. 33. Poftea urget, non fe poffe illos pro judicibus habere, quod in comitiis nuper tune habitis tam Auguftse Tiberii, quam Spirae, dubio proeul ad tollendas longas illas fupra memoratas querelas dit , ad evitandamjudiciifummi recufationem, ' quoque placuiffet in ipfos quaerere. Id autem, quod Vifitationem nunc vocant, fuiffe praetermiffum. Hortleder. d. I. cap. 26. Haffo fe adjungunt Saxo aliique, quos eadem religio impellebat ad foedus contra Brunovicenfem Henricum junio,rem, qm miffis Legatis tribunal Camerale in omnibus caufis recufant. 34. Qua de re SJeidanus Comment. lib. 15. fcribit fequentia,- quod fimul teftificati, non fe quidem recufare legitimam aut ordinariam jurifdittionem, Jedipfosrepudlare judices, qui diverfte funt religionis, qui decretum Auguftanum factum ante annum 12. laudent & data fide comprobent, qui propter boe ipfum graviter d Je diffide- | ant af magnum odium circumferant, qui \ fe pro bareticis habeant, neque fibi jus \ communicandum effe putent , qui muU ] tis non obfeuris prajudiciis boe fuum | odium fiape prodiderint. In conveniu Ra| tisbona decretum erat, ut bujUs menfie '■ Jannuario Camera reformaretur. Hoe PrO' > teftantes ita ratum habebant fi modo fua i quoque religionis bomines in eum confiftum I admitterentur. & porrö; Cum igitur bue 1 H2 Uf.  228 GERHARDI FELTM ANNI5},G vfque nihil effet prcefiitum illis fuut dixi mus, mifjus Legatis judicium recujant. 35. HL-étenus Sleidanus: ex quo adparct, veterem illam controverliam intei judicium & perfonas id conflituentej femper manfifle: quam &inrccufationej fcripto 4. Dectmhr. 1542. exhibito urgent , ajimtque in hoe Principes Ürdineique §. hümit öffentlicb. quod nuhatenus minui vetint eo iplo honorem ik dr gnitattm judicaniium., ik in §. Nachaem nir. apenè ajunt, fc non teneri, etiamfi ordinarii judices & in fe jurifdiclionem haberent, fufpicionis fuae caufas jure Caefareo ahter quam jurejurando fua indicare ad Gailium, Myniingerum, Cujacium & Graeveum provocantes, adjiciunt fe nihilominus Principum fide ik jurejurando affeverare ab iplis illam recufationem non per calumniam aliegari. neque aliud fcire aut fcire poilè, q.:am de judicibus a fe conceptam fulpicionem effe veram & caufas ejus juftas elfe probari poffe. 36. Quod fi tamen talis affertio non fuflicere jure videri pollet, fe & caufas recufationis deprompturos , dummodo nil juri fuo decedat: qua prote/tatione facla in §. Im Fall aber .caufas in §. ErjlUchen. aufpicantur enarrare. Hortleder. d. lib. 7. cap. 2. . 37. Albertus Marchio-Brandenburgicus a fummo tribunali Camcrali deinde profcriptus, quafi certum fixumque fit id recufari poffe, nullum ea de re facit verbum , fed tantum in libelio 11. Jan. 1554.. §chweinfurti edito, caufas enarrat, cur id jure fufpectum dicere poffit. Hortleder. part. 2. lib. 6. cap. 20. Reprehenfus ideo artrovibus Verbis a Melchiore Antillite Herbipolenfi, qui illi objicit, quod temerè refutet judicium, ab ipfo juxta ab aliis Imperii Ordinibus adprobatum. Hortled.r. d. lib. 6. cap. 22. n. 67. Replicatur & abadverfariisnimïsferö recufari tribunal, nam fi Albertus vel id ipfum vel perfonas ei adferiptas rejicere voluiffet, illum initio litis excipere opor:ui/Tè, non autem poft hanc ffnitam & fententiam jam latam facere poffe, quod alias nulla unquam live in eivilibus five in criminalibus caufis exitum roburque habitura. Hortleder d. lib. 6. cap. 25. n. 81. . 38. Occultata haec de ejerando fupte- : mo Imperii judicio contentiodiudelituit, donec indies magis magifque animis inter diffonos facris, uti plerumque evenit, exacerbatis tandem funefliifmoilh' bello, 1 pro reis imminutae majeftatis haberi voluit Ludovicus Bavarus , uti cognolcere promptum ex allegatis ab Imman. Sutorio tract. de Non evoc. cff non appell. tb. 12. p. 22. 6? 23. Non quoque, nifi quis puniri velit, amplius praefumatquis provocare a Caefare ad ordines Imperii. Uffenbach. d. feft. 4. Uc & nefaria in illis cafibus habenda fit ejeratio, uti inteliigis ex regula propofita lib. ï.cap.xó. nu. 1, 3. Sed nee appellareconceffumab Imperatore malè informato ad melius informandum, uti decrevit Jaudatiffimum tribunal Imperiale aulicum anno 1628. Sutor è.traÜ. tb. 18. Uffenbach. d. jeÜ. 4. 4. Quod tamen ita reftringendum effe, ut locum haut inveniat, fi Caefar ad aliorum , quos caufa? cognofcendae delegavit horumve adminiftrorum relationem male informatus quid pronuntiavit cenfet Auctor der gegründeten Aufzfïihrung der Statt Braunfcbvoeig. pag. 65. lit. M. nu. 55. & poft alius a fe allegatos Sutor. d. I. tb, ip. Pro quibus facit, quod Abfolon cuidam controverfiam cum alio habenti dicebat. 1. Samuel. 15. v. 3. ubi videantur interpretes Belga?. 5. Per provocationem ad tribunal Dei non magis alicui cautum effe poffe demonftravi. d. cap. 20. n. 18. Öf feqq. Qua? ibi commemofavi, & refutavi argumenta , fuêre Arn. Mauritii Holtermanni t:rofeflbris tune Marpurgenfis clariffimi, qui fingulari difputatione 3. April 1668. habita, cui titulus erat von der Vorladung j ver Gottes Gericht, in Burger-und peinlichen Sacben, illa tractaverat. Licet autem adhuc aliquot annos vixetit, poftquam opufculum mam fuit vulgatum , nil tamen unquam , quod fciam, meis rationibus quiaquam repofuit. 6. Vim nihilo feciüs ifti appellaticni hanc tribuit Uffenbachius d. traü. cap. 16. Je£t. 4. fiuhjeit. 4. ut, fi eubius inue reddatur judex veirelator, novam aCtorum leétionem ik relationem 1 eceilariam ducat, quo fententia, praefertim de ie connubiaü aut crindnali lata, aut retractetur vel maturiore eonfilio in melius reformetur. 7. Mihi autem eadem mens, etiam| num fedet, qua; olim, nee cenfeo aü- Idiendum amplius effe, qui indubitatam fententiam , qua? nuilo remedio, five fuppiicationis, live reftitutioms in inte, grum, five alio quocunque juris remedio | pottrft attentari. I. 23. §. 3,ff. d. cond. indeb. 8. Scio qüibufdam aliquando non deeffe juftam caufam: quemadmodum ik poft ifta fcripta apud Simon. Groulart, obfervavi in vita Francifci II. p. 49.; ubi narrat Earonem Calïelnavium eofque, qui ob confpirationem contra Guiüos ann. 1560. ad fupplicium Amboecia? ra- | piebantur , ad tribunal Dei appellaf1 fe. 9. Ut tamen litium finis tandem aliquis fit, ik five fanaticis five bypochondnaeis live impotentis animi hommibus, non fiat copia vagandi cum difcrimine exiffimatioms alienae, non toferandum cenfeo illud remedium, quodpravacon- |fuetudine nonnullis, ubi neceffitas haut urget, mox eft in ore. Qua? enim cogebat Sophiam van de Camp, ut 8. No* vembr. 1672. coram pofita cum Joanne Ofebrando Rengers, dynafta Slochterano , mox huic faóium ab illa affirmatum neganti diceret ? ick citer e u in bet jong* fie Gericht, ld eft, voco te ad noviffimum judicium. Cum tamen non nifi teftis in Rengorfium virgo illa produceretur. 10. Ut gaudeam mihique gratuler, poftea repertum confentire Petrum Gregorii. Js cum lib. 1. de Appellat, cap. 3/ n. 10. quaedam exempia iftius provocationis praemififfet «1 fequentia loquitur* Tamen hic monendi fiunt judices, iftas ap* pellationes tenere illos non debere , fi confi cii fint juftitice debita. citans /. 30. ff. de poen. 11. Ut tolerare nequeam Sutorium d. tract. tb. 7. aliquo cafu dum illam admittendam cenfet. Quantè reclius infequenti tht  de JURAMENTO PERHORRESCENTIift, &c. tb. 8. docet provocantem ad Dei judicium aut condemnari, ut palinodiam faciat, aut privilegiis ipfi indul tis mulélari, am extra ordinem judicis arbitrio puniri: uti cum a itudiofo arrepta effet ejufmodi appeliatio M. Majo 1636. JCtos J enenfes de jure refpondiife memorat. 12. Atqui ne hoe quidem fofatii'habere miferos, nihil crudelius videri, fi dixeris? Refpondebo verbis Senecae.' 2. de Ird 30. Rex eft ? fi nocentem punit, cede juftitice; ft innocentem, cede fortuna Neque aham hic Regis aliam tyrannihabendam rationem, dixi d. cap. 20. num 33. Quo alter Senecae Jocus. 1. de Clement 12. pertinet. Tyrannus autem d Rege difiatfattis non nomine. 13. Erga eos, qui judicum fententiis damuati ad ultimum fupplidum mifericordia moven . vitium eft. Jnus óf mulierculce, de quibus & ferwo mihi eü. d. cap. 20. nu. 43. funt, qua lacrimis nocentiftimorum moventur, qua, fi Uceret carcerem eftringerent: ait idem Seneca 2 de Clement. 4. In viris centra fiepè accidit. Quint. Curtius biftor. lib. 6. nemo parcit morituro, nee cuiquam moriturus Maximè li potentior fuerit: nam uti Tuvcwdhsfiatyra 10. canit; turba • - fequitur fortunam, ut femfter; fe? odit r Damnatos. 14. Nthili ut faciam, quod Carnzovius, quem olim in annot. lib. 1. cap 20. nu. 7. allegavi , fequentia de L keg' Germ. cap. 9. feit. 1. nu. 3. tradat. Et 1 cum tempore Henrici IV. Rom. Imp Me^è-1 nerius Helweldenfis Antiftes fef Burchardus Ualberftadienfis Epifcopus ob decimas hiigarent, ad tribunal fupremi pratorisinvicem provocantes, ambo morte confumti funt. Citat in teftem Aventinum lib 4.1 Annal. Verum hic auctor, non libro 4. ! fed 5. meminit iftius Burchardi, narrat-I que eum ob caufam longe aliam, quod nempe bellum paci praeferret, occifum fuifle. Et quis non rideat ejufmodi ineptias, cum alterum jure fui tum in fon tem- 1 que fuifle oporteat, & tarnen, quodiniqmffimum, & a divina juftkia non praefumendum fine fummo fcelere, utrumque brevi periiife, fabula ferat I C A P U T CVI. De denuntiatione euangelicd difquifitio inftituitur. I. \ N ergö ii, qui fufpeefta habent fum-Tl. ma tnbunaha, denuntiatione euaneehca uti poffint, porrö examinemus? Adfirmaverit fortè quis id ideö, quod hoe remedium, ubi aliud jure communi haut 1 P??1^ "on denegetur. jvlartal. part. 4- jurifditt. cap. 8. nu. 14. (f fieq. bed magis eft, ut cv id non eoncedamus: cui enim bono flet denuntiatio, fi, quando jfpreta non fit fuperior, cui denuntiari poflit? fermofin. ad cap. novit ille 1* x. de judic. q. 43. nu. 2. . uVf^' quod neclmdem adverfario poffit fieri denuntiatio ifta, fi noninlitis exordio vel faltem ante fententiam judicem refutafles: neque enim illa jus Lm neghgentibus opitulatur. Alciat. ad d cap. i3. nu. 31 fef 32. JnJu/rrari ^ hoe poflit problemate, quod fubjecidifputatiom Eripertit. publicè die 28. April 1680. Gronmgae a me habitae, id, cum' alias lucem fortè haut vifurum opufculo huic inferere, non ab inftituto alienum vdum ruit. 3. Quaritur , incipit, an denuntiatio euangelica, qua non eft nota. LePiflris uti ait Joan. Faber. ad 1. 7. C. de accuf nu. 9. fe? fiedem habet in c. novit ille 13! X de jud. uti pofjïnt cerevifiarii, quibus nulla contra debitores atliodatur, iureroihtan, & vet. praefeét. lib 3. ff. s8 nec non mercatores atque Oenopola , quandb creaitum non aliter, quam annotatiole tropria queunt probare, fe? his Groningapftt fiemeftre, üm autem poft lapfiurn triemii prajcnptio objicitur? Jure agri circumjacentis hb. 4. £. 5o. ócDrenthinolib 2. %. 26 nec non Frifico apud praftantiff. & nobihif. defendentis agnatum cognominemhb. 5. tit. 6. def. 2.autPoft quadrienmW LL. Trans-Ifal. part. 2. tit. 10 §. 5- gaventr. p. 3. tit. 15. g. 5. & 6\ 4. Videtur id adfirmandum , quia is qui praficriptionelibertatis eft, naturaliter adhuc deoet. Francifc. Balb. depradeript part. 2. part. 3. princip. qu. 20. nu 2' quare, heet nulla contra eum fit prodita aëtio, tarnen denuntiationem euangelicam ei pen pofte, tradunt Innocent, ad d c 13 nu. 4. fef Balbus d. nu. 4, Deinde, 'quia illud  23i GERHARDI FELTMANN1,]C illud jus y quo debitor contra creditorem etiam cum mala fide praficribit, aperte peccatum fovere videtur. Gotofr. de ffena de denunt. Evang. aph. 7. nu. 2. Hoe enim committit, qui vult locupletari cum aliena jactura. Mart. Azpilcueta Navarr. ad d. c. 13. in nocab. 6. nu. 48. Ut autem vitetur peccatum, fuit a Cbrifto nove inventa ifta denuntiatio. Matthiei xm. 15. & feq. quamobrem non tantum falfo novi* talis coarguitur, fed nullo jure civili poteft tolli. Azpilcueta. d. 1. nu. 68. quin potius illam quoque inter eos, qui facra reformata amplexi, retinendam &? ad ufum transferendam, cenfet Iaudatus Jena d. aph. 7. nu. 47. & feq quippe cum finis ejus fit emendatie peccatoris ad vitam ater-' nam. Nkol. de Tudeficbis Abbas Panormit. ad d. c. novit ilJe nu. 42. Joan. de Turrecremata. ad c. fi peccaverit. 2. q. 1. nu. 16. 5. Nec referre, quod denuntiatio euangelica non babtat locum contra eum, qui 'ufiucepit aut longo tempore prcefcripfit; quod ïs fuerit in bona fide. Covarruv. ad cap. puik ilor. de R. j. in 6. § 2. num. 3. verf. tertio ab eadem radice. Azpilcueta. d. I. num. 73. Hieron. de Cavalios. coramun. opin. contra commun. quaeft. 397. nu. 3. &. per tot. atque ideo denuntiationemijlam non neceffe habet metuere, licet pojï adquifilum dominium fupervenerit mala fides. Decius ad d. c. novit ille. n. 78. Alciat. ibid. nu. 32. Poflremb in terminis, uti ajunt, terminantibus docet Felin. Sandeus ad d. o novit ille nu. 7. quod cum ejusmodi lege, quee introduxit prafatam preefiriptiomm, non pojjit tolli jus naturede , quod probibet, ne quis fiat locupletior cum alterius damno, ideö debitor haut poffet effugere memoratam denuntiationem, atque hanc fuam fententiam tam fortiter propugnat, ut vix in ullo cafu exaüo ab aliis admitti folitis contrarium tolerari pofte, demonftratum erat. 6. Sed his cunctis non obftantibus, licet lubentes largiamur, denuntiationem evangelicam effe remedium fubfidiarium, quod redditur in deftclum ordinarii judicii; Menoch. arb jud. QQj lib. 2. cent. 5. cafu 484- n 6. quoties aliquis detinet rem aliquam indehitè cum peccato. Rob. Maranta. p 6. S ec. aur. tit. de denunt. n. 5. tarnen rei propofita eam non convenire arbitr amur '. m que enim ambigi oportet prceficrlptionem iftam temporalem bono publico ad cocreendam creditorum negligentiam, lites amputandas & incertitudinem bonorum evitandam effe inveÜam, atque ideo poft illam completam cefifiare religiofiam bonce vel ma¬ la fidei quefiionem. Air ah. Wefel. ad noVi Uhraj. art. 21 n. 32. Legislator 7iamqtie nofiras non fiolum prafumit, quod is, qui intra legitima tempora non extgit deiitum aut J'yngrapbam non petit fibi dari d dtbilore, aut dtnique non id agit, ut bic rationes fiubfignet, inteüigatur nmittcre & do* nare, id quod firifjit , fe alii crediaifte: verum, ut maiitiis bcminum & frauaibus occurratur, ftdem codiciuus rationum poft temporis lapjum adimlt, ne alias in poteftate calumniofa mercator urn cftlt, deinde cum conventiones cum iis inita excidiftent centrabentium memoria, plus in fuis libris annotare , quam üli deberent aut folvere promififfent: magna enim ejus efi tofirim tas; 1. 44. pr. ff de adq. poff êf rerum ti.rbae non fuffick: irqnit Stneca 7. de benelic. 28. 7. Cum itaque jure civili; quo nos utimur bac tempeftate, jit confiitutwn, ut contra rationem naturalem, ad quam provocat Chriftus, quando de dttiuntiatione Lvangelica agit. d. cap. xnx. Matthaei verf 16. mercator per privatam faam anmtationem ces fuum queat probare, fi modo concurrant ea, qua fcripfi in comment. ad 1. 9.. %. 2 ff. de edtndo. n. 4. & 5. cur non eodem jun circumfiniri poff. t fide's codicum, ut his nulla tribuatur poft prafcripiionis tempora completa ? quo ipfo tune fit, ut nulla etiam amplius inteiligatur fiubeffe obllgatio. arg 1. 30. ff. de teftam. tut 8. At demus banc durare, erit tamen illa plaid- inefficax jure noftro publico ? quod qui fequitur, is nminem fraudat. 1. 55. ff. de R. j. mque ergo peccare dkendus, fef fic porrb contra eum evangclica denuntiationi haut erit locus. Sed nec in aliis cajibus cujuficunque generis fint, ficla nofirorum temporum patitur fieri iftam denuntiationem, ne dum id, quod pro tribunali dentgatur, quis pir obliquum impetrarepoffit apud prasbiteros atque ita h»fla sr.£u» f^ettiKr, cff noxt-if 7io>niK, unfere Vor| faffen auch ein gewohnli'cbes juramentum tauffeny anbey fo viele andere Fokker gutb heiffen, das ift was an uns wird mit unfierer fio groffer Befchimpfung getadelt. Da wir doch mit aller bedencklicher circumfpection bey diefier Sachen uns getragen: den als Anfangs gedachter Polman den 17. Deeembr. 1688. wolte fchworen, er getrawete kein gedeylich Recht zu Embden zu er halt enfio baton Wir ffhn nicht admittiret, hifiz er dafiur das Wort unpartheyfch fiubfiituirete. Doch, gefitzt wir waren fchuldig der Meinung beyzupfiichten, caufas a perhorrefcente debere allegari &, qüod magis eft, edi adverfario., idque unum ex corpore noftro ftatuiiïe, wie der Gegen-Patronus ex diéto Traét. de Juram. Perhorrefc. ejus mentem non perc.ipiens eingeworffen ; So waren . doch. Appellantinnen fchuldig gewefen auf unfiere zum mündj Verbör an fie ahgelaffene Ladung zu er* febeinen und vor uns die rationes, welcbe Ij vm  *46 GERHARDI FELTMANNI, JC. von ibnen anmaffentlich der Lenge nach in wobl wir darmter anderft zu vêrfahren, ebberubrtem libelloappellatiordswerdende- : aus beweegenden Ubrfachenfcbon battenreéuciret, zu allegiren; maffen es tine aus- Ablviret. Dafz diefem nacb , aa in dergemachte Sacb ijl; quod licet ultra terri- giekben Begebenbeiten au h felbft Frcyfratorium fuum jus dicenti impunè non pa I wen und Adeiiche Damt>ficb bey den mundreatur ; /. fi-ff* de jurifidièt. tamen, fi ■ lichen confirentzen alkmabip.rjunlichmufquis vocetur ad fuperiorem judicem de- j fifiiren, auch fiukbestagikb unvervx* beat venire, an hoe ipfum fciatur, an gert thun, umb gute Otdnung zu unterjurifdictio ejus fit? /. 2 pr. ff. fi quis in i balten und anderen kan bqj'z Exempel zu jus voc. non ierit. Prastoris enim eft asfti • geben , foleben beharrlichen Ungthorfami mare, an fua fit jurifdictio; vocati i\x- ; Wir nicht ungefirafft baben mogen taffen tem non contemnere aucioritatem prae- bingehen, auch intieme die Bruchen durch toris; quemadmodum fcribit Ulpianus in ein auf Burgermeifter und Raht der Stadt l. s.ff. de judic. Ja wan deme, wieder- \ Embden ausgelaffems mandatum executoumh abfque praejudicio veritatis nicht alfio j riale eintreiben wollen, fo wtnig was in der ware , fo waren doch die Appellantinnen I Urtbeil , wodurch foicbes erkant, enlhalkrafft des principii, welches Jie ex tit. . unen und ex aüverib keines weges refutirQuod quifque jur. in alt. ftat. fo ftarek j ten Uhrfachen attentiret als den Magiftrat treiben, keines weges damit zu horen; In jetzt gedaebter Stadt zu nahe getretten. Erwegung felbft hiebevorn eben daffelbe Wir mogen aber Ew. Kayferl. Mayft. Embdifiche Stadt-Gericht, ohne dafiz einige damit nicht langer auf halten, der allerunUbrfiach angezeiget, wenfger ibrem Ge- tertbmigjler Zuverficht lebend, Diefelbe gentbeü ediret perhorrefcendo furbeygan- werden dao Anfangs ermeltes refcriptura gen und als uns nicht traweten fonderen jich , dabin allergnadigjl erklaren, wafiz maffen befabreten, wir mögten etwa ex eo capite | Wir zur Beybebaltung guler Ordnimg keine proceffus erkennen, muffen foicbes, j mebrberuhrte Bruchen einzutreiben befuget fi caufas frivolae allegentur, zu gefebeben \ aucb die Gegnerimien zur Bemanung defizpflxget, verfebickung der Acten gebeten. ' jemgen , Jo mehrbefagten libellam auf geDa dan bey der Juriften-Facultdt an der fietzet, anhalten. Wieder welchen fo wohl Hoben-Scbul zu Helmftadt gefprochen und ais meder fine wir alle und jede actionem laut in probanti forma fub A. angefchlof- injunarum hochftfeyrlicb bedingend uns refener Copey alhie den i. Septemb. i685- ferviren. Daruber fffc, publiclret worden wie folget; In Sachen Ennonis Dethleven Wittwen Appellatin- Ew. Kayferl. Mayfi. nen contra Otto Schinckel Appellaten; ■Wurde Appellantin den angebottenen Per- Alleruntertbenigft-GehorfambfteHoff- horrefcirungs-Ayd, jedoch in eignerPerfion richter, Vice Hoffrichter und A£ abfehworen, dafz alsdan die gebettene pro- feffores des Furftl. Oft-Fr. Hoff- ceffus appellatorii zu erkennen feynd; Als geriebts. fie dan hiermit auf den fall erkennen. V. 1 R. W. Da nulmdie eine Appellantin fich] n. Rationes illte effecerunt, ut celdefizwegen wohl bonte vorhin Jiftiren und: fiflimum Caffaris Imperii tribunal non gltich wohl zum mercklichen Veracht diefies amplius nobis praceperit litem iterum heben Geriebts nebenft ihrerSchwefter,wan relegare Embdam , nec tamen noftraj perfionlich dafur erfcheinenfiollen, bernacher cognitionis fed fui fori effe voluent, fieusgeblieben, fio haben wir jie nach der Leb- ve quod ex relatione noftra ei conftitifre Pauli in die Bruche erklaren muffen: fet, nos ad animum revocaffe, quodab Si quis in jus vocatus non ierit, fagt Er appellante vidt.a ejufque forore ubiquein in d. I. 2. §. 1. ex caufa a competenti libello appellationis eifemus lacefliti verjudice muleta pro jurifdiétione judicis bis, quae plurimum fellis nil verö meidamnabitur. DieJ'er Rechtsgelebrter fietzt hs habebant, queeque quem ad iram, zwam hinzu: rufticitati enim hominis odium & vindictam impellere poffint, parcendum. Da fieckts ihm aber nicht, five quod ex tit. C. quando Imper. inter fondern die Gegerinnen feynd allein die- pupil, viduas. avocare caufam ei clemenfer Ubrfachen halher immerhin auf unfie- tiffimè libuerit: nam non exaóio a perre citationes ad oralem communicatio- horrefcente matrona & virgine jureju* nem ausgeblieben, weilen der einen bey der rando appeliatio fimpliciter 20. Decembr. Audientz, da viel zuthunware, der Ayd . 1Ó89. recepta juflique fuimus, non tancalumnia? ftebend abgenommen, und daber tum poftea attentata revocare, quod fe* 'fich gefurchtet, es mögte ibnen kein Stubl cimus 26. Septembr. 1690. fed & rationes bey anderen Fur fallen gegeben werden, wie- 1 de- publiciret worden wie folget ; ln Sachen Ennonis Dethleven Wittwen Appellatinnen contra Otto Schinckel Appellaten; ■ Wurde Appellantin den angebottenen Perhorrefcirungs-Ayd, jedoch in eigner Perfion abfehworen, dafz alsdan die gebettene proceffus appellatorii zu erkennen feynd; Als fie dan hiermit auf den fall erkennen. V. ■R. W. Da nubn die eine Appellantin ficb defzwegen wohl konte vorhin jiftiren und gltich wohl zum mercklichen Veracht diefes haben Geriebts nebtnft ihrer Schwefter, wan perfionlich dafur erficbeinenfiollen, bernacher ausgeblieben, fio baben wir fie nach der Lebre Pauli in die Bruche erklaren muffen: Si quis in jus vocatus non ierit, fagt Er in d. 1. 2. 5' *• cx caufa a competenti judice muleta pro jurifdiétione judicis damnabitur. DieJ'er Rechtsgelebrter fietzt zwam hinzu: rufticitati enim hominis parcendum. Da fieckts ihm aber nicht, fondern die Gegerinnen feynd allein diefier Ubrfachen halber immerhin auf unfere citationes ad oralem communicationem ausgeblieben, weilen der einen bey der Audiéntz, da viel zuthunware, der Ayd calumnia? ftebend abgenommen, und daber 'fich gefurchtet, es mögte ibnen kein Stubl iey anderen Furf allen gegeben werden, wie-  JURAMENTO PER HOR RES CENT L£,5 &c. |*g p1*^ vet atcermndi edere cum attis m dicafterio celebratis: quas cum & fcripto tune confignaverim, & fiic fubjicere neceikrium duxi. 12. Als von Ihro Römifchen Kayferl. Majtft. undderu Hocbftpreyjzlichem ReichsHoffratb unfirem aller gnddigft em Kayfer und Herren, die zum Furftl. Oft. Friefizlandiftcben Hofgericht verordnete Hof richter und Aifeirorcs allergnadigjl befehliget worden, rationes decidendi vel decernendi in fachen Ennonis Dethleven Wittenen & Conf. Appellantinnen wieder Folckard Polman Appellaten Citationis ad obfervandam promiffionem loco paftorum dotalium juratö faftam Zu ediren , fo wollen diefelbe, in Erwegung bereits vorhin in einem allerunterthanigften Berkhtfchreiben felbige weitlauftig angefuhret , aejjen gantzen Einhalt zuforderft in allertieftefter Demutb anbero wiedtrholet und in fpecie auf fub Uc. A. dabey befmdliches j von der jf ur ijlen-Facultat an der Hohen- ! Scbul ihr Helmftatt abgefaffete, und bey trwehntem Hofgericht in fachen befagttr Wittiben Appellantinnen wieder OttcScbinckel Appellaten den x. Septembr. 1685. erofnete decretum fich bezogen, mit Mn ferner angedeutet haben, welcher geftalt meht-ongerechte Appellantinnen fielbft inpunfto Mandati de immktendo & refpeftivè folvenuo allerhochftged. Kayferl. jurifdiftion aufz dem Haupte, dafz bey mehr gedachtem Hofgerichte, wieder ihrenitzigen Gegner Polman kein unpartbeyifch recht zu erlangen getrawete? fundiret, und ficb zu dem gewöhnlichen PerhorreficirunS-dyd erbotten mithin dadureb fio viel zu wege gebracht, dafiz wir die Afta an diejuriftenFacuüat bey der Heftificben Hohen-fchul zu Gieffen verfthikt, diefe laut am 28. .]un. 1689. aufzgefprocbener Urtheil, dejzhalben der Appellation an offtallerhochftangereebtes Tribunal ftatt gegeben, wie mit denen rationibus decidendi, welche letztbenambte Facultat den 15. difti menfis heraufzgegeben, den notig konte bewiefien werden. Quo colore juris & qua fronte kan den Appellantinnen , da fie per juramentum perhorrefcentiaefiowohl den gantzen Rath der Statt Embden als ojft angezogens Hofgericht verwar ffmitzo fich daruber befch wor en, dafz dureb eben diefes Mittel gegenwertiger Appellat Droft von jenem an diefes an fich beruffen, und die Sacb anhangig gemacht haben ? quod quis in fe adprobat in alio reprobare non poteft. (1.) Darf Appellantinne wohl beja- (1) arg. I. inarenam. ij, C. de inoff. tefiam. 1 ben, geftalt je dar umb angreiffen, dafz obgemelte ihren beyden Gegeren formula memorata' jurisjurandi , wozu Sie fich offeriret, zuforderft communiciret und diefelbe ad videndum illud ab ipfa praeftari abgeladen, anbey ehe ex capite perhorrefcentiae Proceffen beym Hofgericht deeretiret, einfchreiben umb Bericht auf Burgermeifter und Rath der Statt Embden, quos tune perhorrefcebat, at jam tantis onerat encomiis, erkant werden mögte? Von welchen dreyen auch keines \n pxaxi ohfierviret wird, fondern es werden, wie mit nubrerem in obangelführtemallerunterthaniflen vom Furftl. OJi-Fr. Hofgericht abgelajjenen Bericht-fibreiben enthalten, auf bïofze anerbiétung zum Ayd perhorrefcentiae Proceffus dabey taglich erkant und die Untergeriebte vorbeygangen. Und mach darwieder nicht irren , was Appellantifcher Sacbwalter aufz unterfcheidlioben Recbtslebreren loco gravaminum anfiuhret, maffen er juris noftri infeitia die ejeration oder verwerftung ex caufa perhorrefcentiee mit der recufation fufpefti judicis, quae poftenor, non autem prior, caufae jure adprobatae & allegationem & probationem requiri confundirt. Und ifl nicht fein, dafz derfelbe alfio fort einenjedweden, welcher fich jolches rechtlichen remedii bedienet, faft eines Meinaydes wil befichuldk gen, da doch Chriften ein heffer vermuhtung vor ihrem Nachften fichopfen Jollen, ja die blinde Heyden gewolt, femper eam capiendam effe prasfumptionem, qua doJus aut deliftum excluditur. (2.) Es enftehet im Gegenfipiel wieder demjelben die Prcefiumption , dafz wieder heffer wiffen und Gewiffen an ftatt befchwerden anfuhret, Appellat Polman habe das juramen. tum perhorrefcentiae durch J'einen Anwald den 17. Decembr. 1688. abgeftattet, da ihm dem Appellantifchen Advocato uberflufizig hekant, toto die id fieri, fi vel juraturus fit Doftor aut Licentiatus vel ex equeftri ordine vel Satrapa. Anderer vielen beyfpielen zu gefchweigen, fo wird Ibm unvergeffen feyn was den 16. und 22 0 Jun. 1686. gefebehen in fachen Bonnonis Sibelii Bonhaufin Impetranten contra Menfie Wiarts als der Siegerfehen Hewrman beklagten, da jener den itzigen appellaten Droft Polman und den ambteren zit Embden nuda oblatione ad juramentum perhorrefcentiae vorbeygangen, und fiol* cbes durch fidnsn in fpecie bevolmdchtigteif Anwald Haft abgeftattet bat. Durch die ausgelaffene Citation zum mundlichen Per- hof (2) 51, pr. ff. proficio. l i 2  M GERHARDI F E L T M A N K I, ]. C tor wan appellatwnen im gerwgften mcht befchwtrt: dan foicbes zu ibrem beften , entweder der fachen bald abzithmmen, oder felbige in der gute zu entfcheiden; erkant worden: welcbes letzte, da allen und jeden Richter en vermvge heftbriebener und Reicbs-recbten (3.) oblieget, fo viel an Ibnen ift zu bewirtkflellingen, als hat das Hofgericht feinen pftichten gemdfiz erachtet j am 18- Jan. 1689. apoffcolos rcfutatofios zu entbeilenj, und einen novum terminum | dnzufetzen: das Hofrichter und AlTelTores j nicht onfien kbmien, ob das appelliren de- I nen abgeladenen und in der erfteangefetzten . Frift nicbt erfcheinenden, auch ein rechter Ernft war und gleichwohl dabey betrachten muffen ; quod fi judex fit competens , jubere pofiit, ut partes perionaliter coram fe compareantj & fi emanferint , iterum, ut id faciant, illis novum terminum poffit pracfigere. (4.) Welcbes diefielbe mit wiederholung ihr Jeits am Ende obber'ühüen allerunterthdnigjtcn Beticbtfichreibens in aller liefifeft er devotion pro declarandis anterioribus fcfcriptis undfonfien gethantr Bitte an fidtt allergnadigjl anbefoblen rationem decidendi allergeborfambft nicbt verbalten fallen. 13. Verterem quidem ifia cunfta Iatinè, fed vereor , ne quis putet, me hoe ftudere, ut in fpiilum volumen liber exfurgat, a quo inftituto femper abhorrui. Multa & illis permixta, quae liti huic fingularia & apologiam dicafterii ! continent} quam tranfinittere non po- I tuit j ut appellans vidua j quae minimè / < mala & fanftillimis moribus praedita in- 1 telligeret olim ex aliis, quam malè is homo, quem caufae patronum legerat, de l fe elfet meritus, dum illam uno ore calidum frigidumque, quod apud ^Efopum J fatyrus nolebat ^ promere facit, idem j & advocatus fuit laudati Doftoris Boft- I. hufii; ut planiflimum inde fiat, ipfi nullum aliud ltudium fuifle, quam convitium dicafterio facefe, quod faepè mulc- > tando poftulantes ob focordiam aut con- < tumaciam non poteft non quofdam fic fibi reddere offenfos & iratos. Quanquam Detlevianae caufae patronus, cum olim inter meos fuiffet difcipulos, mihi praeprimis debuiffet parcere, ubi nulla in re me prae caeteris collegis fufpeftum reddideram, uti hi ipfi faffi funt. Sed fic vita tmdituf, nec enim femper, qui diligenttè prseceptoris meliores redditi ( 3 ) R. Ai %u Regenfipurg. anno 1634. 1 §. 110. ] (4) Mevius 4. decif. 38. n. 4, lemper lunt grati; uti jam ohm fcripfi lib. 1. cap. 29. n. 29. 14. Interea fi quis aèquo judicio cuncta rimetur, quae tam rationibus cecidendi quam relatione continentur, moxcernet nos occupaife argumenta Gieflenfium etiam non vifa. Familiam inter haec ducit, quod fuperior non debeat imptdiré jurifdiftionem inferioris, nifi ex caufa appellationis vel denegatae juftitiae; non autem fufBcere jusjurandum ptrhorreficentice, fed fi quis judicium ihferius pro fufpeftq habeat , idque recufare velit , fufhcientem fufpicionis caufam allegare debeat, nifi injuriarum teneri velit. f aec autem ailegafle pro refutatione fit, uti ipfi jCti Gieffenfes judices dati de alii controverfia, in qua Polmanni adverfariae fe obtulerunt difto jurijurando ad declinandam dicafterii noftri jurildictionem, in rationibus fuis decidendi, quibus firmaverunt fententiam in auditorio noftro 28. Jun. 1689. publicatam agnovere. Ut ergo aequus leftor intelligatid magiftratibus evenire , ut quafi fignura fint, in quo malevoli fua vibrent tela> uti & fupra dixi qnodque apud exteros rncerta & varia reperias de e4dem re judicia, utrumque & huic opufculo inferere volui. 15. In fachen Droften Folcard Polman Supplicanten an einem entgegen und wieder Ennonis Dietleven Wittibe Supplicatinne am anderen Theil; gebettene mandati de immktendo & refpeftivè folvendo; und iarauf erkanter Citation. Wird von uns 'dhriftian Eberhard von Gottes Gnaden Furften zu Oft-Friefzland ; Herren zu EfenSj Stedesdorf und wit mund auf gebabten Rath aufzwertige Rechtsgelebrten, der an Ihro Romifche Kayferl. Mayft. und dero hocbpreifizlichen Reichs Hofrath von beQzgter WitwenDietleven, coramNotario & teftibus laut Inftrumenti publici fub mm. 4. alleruntherthdnigft interponirten ippellation und provocation ^ geftalten fahennacb^ periculo partis biemit defierireU Dafiz diefe Urtheil cjrV. (L. S.) Facult. 16". Rationes decidendi Wücber geftalt der Droft Folckard Potnan pro mandato de immktendo & repeftivè de folvendo fine claufula an dafz Vurft. Ofi-Frififche Hojfmcbtfupplieirei uné  m JURAMENTO PJERHORRESCENTIiÊ, &c. Hf Wid darauf erhaiten, dafiz feine Schwiegcrnutter Wittib Dethleven Supplicatir. bey poena io. Goldgulden perfionlich gegen Ihr zu erfcbeinen , citirt mrden: foicbes fuhret 'die fuppiicatio und darauf erkant e Ckatio fub JS1. act. i. & 2. mit mebrew. mit ficb. Weil aber Supplicatinne ficb daruber bejchweret bef muien, und dagegen an Ihro Kayferl. Mayft. und dero hocbpreyfzlichen Hufrath den 10. April, intra legale deccndium coram Notario & tefübus appellationem interponiret, und dabey nicht nur juramento perhorrefcmtife nur reinem Gewiffm zu erhalten fich erbotten, dafz Sie bey dem 'judicio, a quo dem Fuift. 0(1Friefifichen Hofgerichte, wieder Droftei Folckurd Polman ihr en itzigen Gegner unpartheylich recht zu'erlangen nicht getra we, fondern auch fonften viele uns erheb liche gravamina angeführet ; wir ex inftru mento appell. publico-fub num. 4. zi erfcben. Worm Supplicant tacendo & non refutando gehelet. arg. Clement, i.dt procurat Wefenbec. parat, de Confeff, num. 5. Cothman. vol. 3. confil. 24. nu. 242. Und dan bekanten rechtens, quod { quis juramentum perhorrefcentia? pra?: ftare & juratö affirmare velit, quod nor fperet fe apud judicem a quo, juftitiarr confecuturum, ad fuperiorem provocarc poffit. cap. fiatuturn ia. §. cum verb. d refcript. in 6. Mynfing. cent. 3. obf. 5? Roding. Pand. Cam. lib. 1. tit. 15.5. rii Et appel/atio tanquam fpecies defenfioni nemmi deneganda & regulariter admittand» potius quam inhibenda : adeo ui nefas & injuriofum fit eam non admittere, per ea qua? tradit Wefenb. part. 5 conf. 213. n. 39. fe? 44. Et ad offenfio nem judicis nequaquam tendat, fi litiga tor ad provocationis auxilium convola< vit. 1. & in majoribus. 20. C. de appellat. So halten wir unmafizgeblicb dafur, es feye zu allerunthdnigftem refpeft Dero Kayferl. Mayft. und Dero Hèchftpreyfl. Reicbs-Hoftratb, der interponirten appellation zu deferiren ; Jedoch periculo partis, uti in dubio favore appellationis vei fi judex de narratorum veritate dubitat decerni folet. jacob Blume in procejf. Cam. tit. 44. 72. 26. fe? tit. 64. n. 26. cum citat. Gail lib. 1. obf. 119. n. 6. fe? 7. fe?Mind. de procejf. c. 12 n 14. Giejfen den 15. jun. 1689. Decanus fe?c< | 17. Nos quia id quod exteri jCti a?-* j quum efle dixerunt, perinde ac li a no-. bis ipfis prolatum fuiffet, exiftimare oportet, nifi manifeftum erraverint er-* rorem aut quid decreverint, quod civi- 1 liter « fteriijurifdiüione collocaret in ejeratione, ideo, ne lites inter tam propinquos & arftillimo adfinitatis gradu vinftostraherentur in longum pluribufque difcordiis domefticis quin &. divortio animorum in- ■ ter conjuges deinde fubfecuto, obviam • iretur, eum admifimus ad oblatum a fe facramentum etiamfi per id totum collegium, quod duodecim judicibus ordinariis conftat, & ipfa Vidua antea eodem perborrefcentice facramento in lite cum Cof. Schinckelio apud nos refutare aggreffa, rejiceretur: nam noveramus contra ipfum poftulare eum, qui urbi eratafecretis & apud plures gratiofus nihilque non tentabat pro clientibus fuis; ut & propter ha?c & alia, qua? fas non eft eloqui, juftus nobis Polmanni vifus fuerit horror. 19. Illud merito vifum videatur, quod ftepè difti JCti Gieffenfes putant ejerationem ipfum debere facramentum prte- i ftare & adverfarias prius de ea re edol cendas etiamque vocandas poftea ad vi! dendum jurare perhorrefcentem : quan! doquidem ab ufu fori noftri, fi clara di» K k gni-  ijo GERHARDI FELTMANNIjJG, gnitate quis compicuus, veiuti oatrapa, alienum & alterum nufquam apud nosrelatum aut unquam receptum eft, uti & de Clivia ac Marca fcripfi cap. 62. n. 3. 20 Ex hac lite porrö confirmatur, judicem inferiorem a fuperiore poffe interrogari, an caufae, ob quas ab appelian- j te vel pcrhorrefcente rejicitur, verae fint nec ne : ideo enim ceJfifiimum Caefaris j Imp. aulicum dicafterium praemiferat re- j fcriptum, quo nobis fuit relatio impera- [ ta, quam fupra» 10. totam edidi Aft haec cum diftinctione accipienda, quam tradidi lib. 1. cap. 25. n. uit. cum nepri-. vati quidem litigatores teneantur refpondere ad pofitiones, quibus turpis alicujus admilfi arguuntur. R. A. zu Regenfipurg. anno 1654. §. Es folkn. C A P U T CXII. Perhorrefcentem perjurii coarguentem effe pumenditm & teneri injurkirum.. • 1. NOtam morum nos dixiflê advocato ap- | pdlantium a nobis ad Caefarem , quod harum adverfario objeciffet, quafi levitate 11 mentis fe obtuliffet jurijurando perhorref- \ centicz ad refutandum Magiftratum Emb-1 danum, & quidem merito omnes aequi ' rerum arbitri faciie intelligent: potuiilht enim, fi id liceret alterius partis patro- j < mts matronae dicere, & tune eam idem j 1 feciffe, cum eofdem judices in lite cum I < Schinckelio ejeraret apud nos , & qui- l: dem ex prinerpio, Qiiod quifque jur. in\ alt. flat. quo fupra contra generum ipfa pugnat. Unde recriminationes dubio proeul fuiffent ortae, ut juftitiae omnis ratio pofcere videatur, pcenali judicio : coërcere ejufmodi licentiam. arg. I 176. ff. de R. J. I. 13. verf. cequifthmtm. f. de \ ufufruttu. 2. Quod & nos confideravimus, quando quis adverfario ad jusjurandum fe offerend, ut Irenarchae judicium fibi lice- ; 1 ret dcclinare, objicit Die Ayde muffen bey Ihme wablfeyl feyn, id eft; vili apud ipfum precio debere effe juramenta: cum enim alter remedio utatur, quod noti juris efle dicunt vel ipfi JCti Gieffenfes; cap. in. n. 16. verf. und dan bekanten ] rechtens, non videtur dolo facere. /. 55. J ff. de R. J. ut nec privata injuriarum f aftio, arg. i. I. 9. $. 5. ff. de public. & é ytÜ. fit dtneganda infi. Quart. poft Mar- ] c tmi 1050. tn i^anagenchts-isacben stbwiU tert Piayen Appellanten contra Jacobuni Cramer. 1. 2. fef 3. alt. 3. Multo magis itaque quis caveat adverfario , poftquam jam jurejurando horrorem alter teftatus eft, objicere , quod id fecerit contra propriam fuam confeientiam. Accidit id nuper in re a noftra non diflimili, cum quis adverfario fuo eapropter, quod jurejurando refpondendorum haut afhrmaifet pofitiones, quas ei propofuerat, diceret iftas ab illo fuifle negatas nieder das Wiffen und Gewiffen, id eft, eum tamen rem ficiret é? noftet melius: Nemo non videt alterum tacitè perjurii argui, uti patet ex traditis a jacobo Marchifello Recolleft. quafi. 109. n. 6. ■ 4. Non tamen placuit mulétare ipfos litigatores, utpote faepè inlontes. arg. I. 26. ff. de poen. I. 22. C. eod. Sed advocatum eorum in quatuor atque procuratorem in duos aureos fiorenos, quod hic verba ifta contumeliofa non dilpunxiifet condemnavit dicafterium. Gratia clientulorum, qui tenuis fortunae nec maiam videbantur caufam , moti fuimus alioquin graviorem numariam pcenam inro* jaturi. in fi. Qiiart. pofi Sexag. 1693. in :aufa Herman Gerdes fef Co»/, contra Jatan Geve (ff Conf. 5. Nam , uti & alias dixi, norunt Advocati & procuratores , etiam ubi proprii delicti pcenam luunt aliquando, nec :1e omnibus loquor, non unamrationem, jua. fe iterum indemnes fervare, queunt it & propter clientes , fi iis confultum aipimus noftro favore, nonnunquammiluenda fit arg c. quam magnum. 23. q. \.. Tiraquell. de poen. temp. q. 59. n. 1. Ojaanquam clientibus non profit ignorantia, fi contumelia ad vindiétam publi:am pertineat, uti oftendit exemplum relatum cap. 109. n. 38. C A P U T CXIII. los qui bonis vel fioro cefferunt etiam, fi nil aliud obfiet, provocare poffe ad perborrefcentice facramentum. 1 r^Acilè pejeraturo eive, contra quem L flat juris praefumptio, non facilè ef? faciendam copiam noftri jurisjurandi C nos diximus lib. 1. cap. 26. nu. %$* i ratio naturalis nos docet. Quid natem  de JURAMENTO PERHORRESGENTLfi, &è. «ff tem ajemus ^ fi quis non quidem bonam copiam ejeraverit aut bonis omnibus , fed tantum foro ceiïerit & locum & tempus aliquando verterit, donec cum ere ditoribus , quibus decoxerat, paótus , quod facinus Batavicis & Hamburgenfibus mercatoribus non eft incognitum di* citurque failliren & banquermte machen vel banquerotfipielen? Sanè ii is alias praeterea proferat caufas, cur appeliatio re- ' cipienda fit, non eum repellimus a limi- j ne dicafterii, ubi fe jurijurando perhor- \ refcentice obtulit ,• uti confideravimus in quadam lite, & alias non femel citata. 28. Febr. 1693. 2. Quin nec denegabimus illud facramentum ei , qui bonis omnibus ceffit, quod hoe nemini concedatur, nifi qui injuria fortunae & fuis facultatibus lapfus. Cui etiam nunc moribus noilris datur arripere flebile iftud adjutorium, uti appellacur in l. 7. C. qui bon. ceder e poft. non obftante. Nov. 135. utpotènunquam ' teftibus Gudelino 4. de Jure noviff. 16.1 & Rittershufio ad Novell, part. 9. c. 30.' ' n. 3. in ufum translat. Ne alias, quod ] beneficii loco illis datum eft, /. 1. C. d. \ t. producamus ad feveritatem & odium ; contra L 26./. de LL. L 6. C. eod. I C a p u t CXIV. Contumeliam alteri in judicio inlatam judi- l ces fuam interpretari debere , neque ideö apud fuperiores ejerari poffe memorando exemplo oftenditur. 1. IN eadem lite devotiffima mente roga- I vimus fupremum tribunal, ut appelJantium advocatum ob injuriam, non unam in faepè ditto libello inlatam punire vellet : non enim ipfi id potuimus facere, quia dum iniquitatis arguimur per appellationem, /. i.ff. de appellat, partis vices fuftinemus: quod & nuper 1. Maj. 1606. confideravimus , quando in inftrumento tabellionis, in quo litigatores de protracia juftitia querebantur, non j unum occurrebat, quod cum contemptu noftro erat conjunétum, aequius melius fore cenfentes, fi poftea fupremum tribunal imploremus, ut procaciam eorum non impunitam linquat. 2. Alias non polfe coërcere eos, qui pro tribunali noftro ribsinjuriaadficiunt, eofque fruftra ex caufa horroris, quem ita fibi ipü accerliverunt, nos rejicere & ad fuperius tribunal provocare, dixi cap. 77. nu. 3. fef c. 84. nu. 1. Jam amplius dico, idem jus elfe obfervandum, quando advocatus alterius partis ab adverlarii advoeato contumeliis adfeétus fuit: qua de re cum 7. Nov. 1687. relationem ad Auguftum noftrum fcripferim in qua multa ad ufum fori noftri fpecfantia quoque traètantur, non inconfultum judicavi, illam totam hie commemorare. 3. Aller durchlcluchtigfier effe. Als Ew. Kayferl. Mayft. auf die von &ro Furftl. Üjt-Friefij'cben Advoeato j fiici Doctoren.... fo dan Procuratore Generah Ledeberto Reershemio, welche die Furft Vmnündlicbe Fraw Regentinne mit einzufieebten ficb nicht gefebweret, per meram fub & obreptionem, wo je foicbes gejehehen , wieder der Backer-gelde Aelter leute zu Lier, und uns des Oft-Friedfchen Hof}geriebts Richten und Beyfitzer erfichhchene Appellations- Procejfen nicht allein unterm dato den 22. Aug. jungfthin die rationes decidendi herauszugeben und denen angemaft"eten , auch refpeótivè frevelmutigen appellanten folgen zu laffen, fondern auch kraft eines am filbigenTagaufizgelafjenen Mandati die von uns nach allen Geijt- und weltlichen rechten, fo dan ïihlickem Gebrauch aller Mn und wieder in der IVelt angeordneten hohen und nidrigen Gerichtern verubre Execution als ein attentatum zu revociren, bey nahmhaffter Pön anbefohlen; So haben wir in aller tieffeft er SubmiHion und möglichfter kurze nicbt verhalten jollen, was maffen anfangs ermelter Doftor.... welcher allein auctor, inceptor und perfeétor diefes Wercls ijl, an ftatt derfelbe, wie jeinfeitsfelbft in praetenüs 2. Febr. hujus anni produétis gravaminibus revifionis, aufz regung des Gewiffens, geftanden und mit fieiner eignen Hand in margine notiret, fiolle verhuten, dafz niemand injuriret und die 'mjuriantes abgeftraffet werden, forge tragen, von der Zeit, da zu des Advocati fifci ftelle verbolffen, allemahl wan Er die Feder zu iienft der gnddigjlen Herrjchafft anfetzen rollen, nicht weniger, alfiz waninPrivatachen ge-waltet, die merita caufae nur law'ich verhandelt, fonften aber wiederfiolcher ley ihm bekleideten, auch fiebwer zu vermtwortenden funétion wohlanftehende moieftie und graviteit, entweder mit Lafter md Schmdhe-worten umb fich geworffen oder mit allerley anzbpfungen, welche wie Er felbft in obgedachien Gravaminibus redet, K k 2 bey  sjr GERHARDI F E L T M A N N I, ], C, bey ihm nur kurtzweilig-gefchriebene in der tbat, aber folcbe ludi, Jind, unde crimi- i na oriuntur, wie Juftinianus redet, kom- j men berangejlochen, geftalt foicbes die fub j lit. A. angefcbloffene iind in diejer Sachen den 28. Jan. 1685. ubergegebene Defenfton 1 und Beftdrckung deftreitiger Exception ge- j taujfte Schrijft, ander er mehr zu gefichwei- \ gen, fatfamb, ja uberfiïijftg, an Taggibt; Wir danhero Ambts-und gewiffens halber j unferen Ayden und pftichten gemafz, folcb ' animi vitium, vielen höcbfifcbadlicben ar* gernuften in etwa vorzubiegen, und wo es nur möglich, daffelbe zu corrigiren, nicbt nachhift'en mogen; Erachte auch, mit Ew. ! Kayferl. Mayft. aller gnddigft en Erlaubnuj'z, darzu nach rechten befüget zu feyn; in allergnadigfier Betracbtung einer jedwe- I den Obrigkeit dergleichen , verfahren ,welc- ' hes Wir gar recht fur eine ver achturig des 1 tins anvertraweten Geriebts in am 23. Decembr. 1686. eröfneten Bfcbeide gtnommén und in der in punót.0 muleta? den 12. Martii diefes noch laujfenden Jahrs erheilten rejeétoria Revifionis nicht unbilligeine Bofzbcit nennen, zu ftraffen j'rey ftchet, auch umb guth Regiment und Ordnung zu unterbalten , fich davon durch keine Berujfung ad fuperiorem, vielweniger durch eine gefuchte Verfchickung der gepflogenen gerichtlichen handlungen abfehicken laften I Jolle. Dan zvolte man fiolcben f onfien an-und vor Jich felbjl gar heüfamben , zum ojf teren aber in diefem Lande nur zum mifzbrauch dienenden rechtlichen Wütbaten einraumen, was fur eine Zerreuttug in menfichlicben Handlungen und rechtfertigungs fachen vuurden alsdan nicht vorgehen? Gaf wohl errinnert der Calliftratus (1.) den Praefidem provincia?, welcbesfielle wir, indeme nabmens des Landsherren Furfil. Durchl. rechtfiprecbe, betretten: necontemnifepatiatur. Dafiz nubn, wan in judicio Lafter und Schimpfivörte ausgegojfen, foicbes nicht gedeye zu des Richters befebimpfung, wird zwam appellantifichen theils in libello gravaminum vorgefchutzt; es ijl aberfehr zu verwunderen, dafiz.... der ein Doétor Juris utriufque, fich deffen nicht errinnert, was auch die es ubralten Zeiten genante dupondii oder Juftinianaei novi wiffen Jollen; f injuriam ex fimplici atrocem fieri, fi in foro vel confpeétu pra?toris fiat: (2.) Welcbes dan auch dieje Urfiach bat, fimul & magiftratum conteptum, atque huic (r.) I. 19. pr.fi. de offic. prcef. (2.) g. 8. Infi. de injur. I. 7. J. g. ff. eod. contumeliam, quae a contemnendo dici* tur, & injuriam parit, efle illatam. (3.) Wir dan noch beut zu Tage der BürgFried auch darumb fo hoch verpor et als aufz dem Brette, fo auf hiefigen Scbloffen Platz angefichlagen, zu erfchen : Und worumb ftraffen f onfien Könige und Fürfilicbe Perfonen fo hoch, welche jemand in ihrer gegenwartb beleidigenl qualia exempia plurimis in aulis obvia & in vulguj nota, Obwohl wie es eucb hey diefiem wohl kon- . ten laffen bewenden, fio fiollen doch, damit der Gegentheilen unbefugnufz und ins befondcr des appellantifichen.... hals fiarriger Prevel, zu deffen immerwehrender Confufion vor Ew. Kayferl. Mayft. allerhocbfterleucbteten Augen nacket und blofiz geftellet werden , deft'elben nichtswurdige Grimde, wodureber dero PlocbftpreiJ'zliches Reichs-Tribunal zu verfuhren fich nicbt entfiarbt, in aller unterthanigkeit beanU worten. Ebe wir aber darzuficbreiten , die- ■ jenige worter , welche in vorangezogener Schrijft, fio anfangsgantzvndausgelbfcbty bernacher aber vom Procuratore Generali Rershemio, ais Ihne ffeine Confcientz zu eigen angefangen, in etwa, je doch, dafiz man alles noch lefien konte, produciret , enthalten gewefen , vorablauffene Lafter. Die erjle waren; Der fcilicet advocatus alterius partis, Jein Gewiffen fichon langfi von einem Schimmel freften laffen, Nacb den zerftumrnelten und von Ihm felbft nicbt gele/enen Worten des Petronii, folget* ; mbchte, loquitur iterum de advoeato adverfa? partis, fichreiben, fi unquam meminerim me habuifle confeientiam. Fer- ' ner nacb den Worten eshleibet dabey, es fteiget hoch; ftund der nicht weifiz was eine Seeleifi, wil von Seelengefahr fichreiben? Wticbes alles, obgleich von mehrbefiagtem Procuratore Generali, welcher zur Parttion des der vorerwebnten in reviforio den 12. Marr. hujus anni er gangenen rejeétoria? angehenckten Beficheids , wodurch derfelbt nicbt weniger, als durch abftattung einet theils der ibm aberkanten Br'dchen , die auch unter fieinem Nahmen eingewendten Appellation notoriè deferiret , und alfi uber Attentaten, hevorab, weilen agnofcc-ndo culpam umb remiftion des anderen Theils, welche Er auch bey uns den 7und 12. Maj. jungftbin erhalten, laut fub lit. B. & C. beygebender Supplication, und darauf gesseigten Apofiolen gebeten , anitzo nicbt mehr klagen kan, durchgeftri- cheni (3.) /. i.pr.ff. d. t.  öe JURAMENTO PERHORRESCENTL£, 'then ; fio kan es docb dergeftalt mit dem Dinten nicht verdunckelt werden, dafz mans nicht noch bifz auf Stuttde daraujz kbnne abnemmen. Diefem nacb uns zu den angemaffeten Bemjfimgs-befcbwmkn zu wenden i und der Ordnung nach, vom erjten einen anfang zu machen, fo ijl die darin entbaltene Exception, geftalt nicht Ibro Hoch Furjtl. Durchl. zu Oft-Friefzland oder dero procurator generalis, fondern die OJt-Frififche Landjieinden von denen Becker-gelde Elterleuthen, denen drey fambt noch achtzeben andere Beckern 'die den 12, Jan. diefes zu Ende lauffenden Jahrs produclrte mit Ecce, gezeichnete Volmacht untergefchrieben, defiz geliefferten Brods halberbelanget werden folkn, niemabl in erfter Inftantz vorbracht, und alfo von uns nicht errahten, weniger fuppliret werden mogen. Quod facli fit : qunlia fi judex velit üroplere, tune fe fufpe&urh reddic. (4.) So ware auch proeuratori generale fielbige Aufizflucht nicht abgefchnitten , fondern, weilen er blofz bey der exception difqualificatiönis beharrete , fo baben wir nicht weiter kennen gehen, fondern denen angegebenen Elterleuten, fich zu diefier aceion zu qualificiren allein auferlegt. Woraus danerhellet, non nifi ad noftram invidiam und umb uns bey Ibro Furftl. Durchl. zu Oft-Frieftand wieder alle Chriftliche Liebe Verhaffet zu machen * illa verba efle prolata, als wan wir bey diejen troublenZeiten in den Einquartierungs Sacben, weiter als wir befuget, unftre Jurifdiction fucheten feft zu fietzen. Das zweyte gravamen ifl nicht der geringften Erheblichkeit : maften die appellantificher Seiten vorgebrachte difcrepantz nicht einmabl beficheiniget, ja das WiederJ'piel ifl durch vorberuhrtes documentum Ecce dar gethan, wovon procurator ge- 1 neralis diéto die 12. Jan. Copey nebenfi Zeit 14. Tagen fub prsejudicio erhalten: in welchem termino die Hauptfiach bifz auf diefe fiunde noch ftehet, unerachtet den 12. Mart diefes Jahrs, weilen appellantifcher Seiten generaliter Verficbickung der Acten gebeten, diefes von uns darin zugefianden. IVas bette aber anders bey den auswertigen können gefprochen werden, als dafiz procu rator Haft auf den vom Generali den 12. Jan. erhaltenen terminum praeiudicialem fieine Notturff gebührend becbachtenl So erhellet auch ex fupplicatione pro revifione fio dan ex gravaminibus 2. Febr. produc- (4.) Sigifim. Scaccia de judic. lib. 2. cap. nu. 34. | tis dafz blofz allein die muleta dictio an- \ gefechten: j Geruhen demnach Ew. Kayferl. Mayft. j daraus, als aus einem Mufter allcrgnadigft j zu erfiehen, wie , die Hauptfach betreffend, auch das gering/te gravamen nicht mag noch kan werden vorgefchutzt; Immitteljl aber Üoótor.... und feine etwa badende Helffere gatz gefdhrlicher Weife, utPrincipem quoque nobis objiciant adverfarium , felblge mit einmifichen; da es uns doch leid fiolte thun, wan wir nicht ehen Ja wohl als ihrer einer, fo viel Ayd and Pflicht zugeben , Biro Furftl. Durchl. als fur welche wir allen mbglichen geziemenden refpecl haben unpartheyfch Recht fprecben und Dero beftes beforderen fiolten. Wie wir dan auch.keiner andern Uhrfiacb halber, als dafz Hbchftgedachter unfir Landsfürft zugleich durch uns beleidiget wird, die vonjenem hegangene Bofzheit nicht ungeandert mogen laffen hingehen^ Was beym dritten de peffima corifequentia und welcher Geftalt appellantifcher Advocatus fifci und Procurator generalis vcrgewendel, dafiz der Gnadigflen Herrfchafftfolche onera nicht m'ógten aufgeburdet werden, contra fidem aclorum wird angefuhret, ijl beym erften febon abgelebnet. Wie modeftè & decenter Sie aber fich getragen, ijl oben demonftriret. Und hilfft dage gen nicht s, dafiz gefiaget, es werde nicht animo injuriandi fed defendendi vorgebracht: dan difz eben ein MeifterStücklein offtbefagtes Advocati fifci ifl , welcher dabey in fich fielbfi gehen und betrachten oder lemen jollen ; dafz proteftatio actui contraria fo wenig wureke, (5.) als Pon befreyen móge, dafz inter ipfum & advocatum adverfie partis ein PrivatStreit enfianden: dan wie Paulus redet; (6.) alterum utilitas privatorum, alterum vigor publicse difciplina? poftulat. •So ijl auch ausgemacht, was Hermogenianus fichon (7.) zu fieiner Zeit gefiagt; de injuria nunc extra ordinem ex eaufa & perfona ftatui folere. Ja es mag ibm?, injurianti nicbt zu ftatt kommen,, dafz fich mit den Gegen-Sachwaltern auf Zufprechen ihr es ex poft f aóto gewor denen gemeinen Schwieger bruderer verfóhnet: ne, quod idem Paulus ait, (8 ) publica coër:itio privata pactione tollatur. Et qui lm, (5.) Treutl. 2. difp. 30. tbi 5. Ut. g, ibique Bachov. (6.) I. 9. §. 5-ff-de public, éff vettig; (7.) I. uit. ff. de injur. (8.) l 5. pr. ff. depatt. dat; li  eft GERHARDI F E L T M A N N I, ], C imperatores Antoninus & V erusrelcnpferunt, (9.) privatis pactionibus nondubium eft, non laedi jus caeterorum. Zu dem vier ten fortzueüen, fo ijl ertichtet, ob folten die frevele Appellanten einige aucb die geringfie Partialitat, die gnddigfte HerrJ'cbafft anlangend, bey uns baben verfpüret, weilen, wie vorerwehnet, Sie felbft in Dero Nahmen Copcy und Zeit, die revifion aber in ihrem eignen, weilen ex fuo die Bruche zu bezahlen condemniret worden, allein interponiret gehabt. Welcher letzten man ob vigorem publica? difciplinae nicht deferiren können; weilen unjtreitig , quod noftra revifio fit fimilis appellationi. Nulm aber ift ausfundigtn Rechtens, quod haec in iis, qua» tendunt ad correctionem , uti eft haec muleta? dictio , non admittatur. (10.) Das ware wohl eine Jchbne Sacb wan der Gebrucbete den Richter, welcher von Ibme beleidigtt, als fufpeét könte verwerft en ? Sintemabl alfo kein cafus zu erfinnen, in welcbem die Magiftrats-Perfonsn ihre jurildiclion m'ögten pcenali judicio verthatigen, quod tamen omnibus magiftratibus, foJis duumviris exceptis, als Ulphnus zeuget, (11) permi/fum. Da nuhn keine appellation, oder welche denfelbigen gleich, einige revifion in diefer Bruch-Sacben ftatt greiftt, ah ware nacb rechten keine Injlantz mehr offen, fondern •was defzfalfz gefprochen, dabey mufte es •werden gelaften nacb der practica Angeli, wovon Gailius f12) folgendes febreibt: Dicat, inquit, Judex. Ponas manum ad ftagnum, & non recedas, donec folveris quinquaginta, ad qua? te condemno, quia talem injuriam mihi intulifti in contemptum mea? jurifdiétionis. Poteft enim & debet judex pcenalibus mandatis jurifdictionem fuam tueri. • Was derowegen de denegata tranfmiffione actorum wird eingeworffen , nacb geftalten Sachen da keine Inftantz in hoe punéto muleta? verhanden ware, mit nichten werden zugeeignet. Und ifts alfo zumablen ungereimbt, dafz appellantijcher feiten wird vorgegeben, nos fententiam! contra leges & paéla publica tulifle: Da \ vielmehr die von Ew. Kayferl. Mayft. al- f Ier gnddigft beft cttigte Hofgerichts-Ordnung } ms dazu Anleitung gegeben. In reifllicher allergnadigfter Bctrachtung darin gePa.) I- 3- pr- ff. de tranfiaSt. ?io.) Mèvius 1. decif. ior. n. 6. \i r.) /. un. pr. ff. ft quis jusdicentinon obtemp. (12.) lib. 1. obftrvat. 39. n. 5. fetzet und verordnet, (13.) gejlalt wir nacb gemeinen befebriebenen rechten undunferm beftem Verjland foUen urtbcilen. Oben ijl aber aus den gemeinen Rechten und denen bewehrten Lebreren demonjtriret, ohm dafz die allen Menfchen eingepflantzete natürliche Rede uns deffen uberzatget, dajz einem jedweden Richtercn muffe Frcyjhben, die ibme five mediale five ïnunediatè z» gefugte Schmach: fufficit enim quod contemptus lit, felbft zu rechnen, noch da. ruber einen anderen nicbt durffe kiften urT theilen , nifi exiltimationis fua? prodigus haberi velit, auch ferner niche könne gefagt werden, dafz er auf die we fie in propria caufa juciicire, wie Gailius an vorangezogenem Ürthe (14.) wit mehr crew. dargetban, und mit vielen anderen beft areket wird von Johanne Harpprecht (15.) und Chriftoph. Philippo Richtero. (/ó.) Umwahr und contra fidem acicrum ifts, dafz ferner beym fïinfften wird vor-. gefchutzt, als wan wir eine nullitat began- i gen und in medio curfu proceffus, da dit gravamina revifionis an itziger appellanten J ei ten bey bracht, und dadureb die fiach noƒ torié in iufpenfo gefetzet, gefprochen haI ben: Sintemahlen, als zuvorn demonflriret, die revifion als niebtig und unzidafizig in hoe genere mul&andi, quo modum nullatenus exceffimus, uti poftea feguetur den 12. Maji diefes Jahrs verworften worden. Es kan aber etwas fo an-und vor fichfielbfi nichtig ijl, die Sacb nicbt infufpenfo gehalten werden : quia non entis 1 nulla? Punt qualitates. Mit grfiparter Warheit wird uns weiter beygemejjKn, als wan wir die Furftl. Bediente, umbfilbige dadureb zuintimidirent damit fie nicbt cordatè fchreiben, und ihre. Notturfft vormingen durfften, dergeftalt batten gejlrafct. Wir rechnen uns gern unter die Fur JU. Bediente, fubren auch den Nahmen. Weilen wir aber folche fit yn, und was mehr ift, nicht unsfiondern Gott und dem Landsherren, welcher mit deruns. anvertrawter BottmaJ'zigkeit von Ew. Kay-. fieri. Mayft. allergnadigjl belehnet, das recht fiprechen, fio wurden wir es fichwerlicb zu veranworten baben , wan wirfiolcbe LafterSchrifften , in welche keines weges eine rechtmrjzige retorlion enthalten, fiondern injuria? injiriis accumuliret werden, alfo ungeftrajjt lieften hlngeben. Zweif- (13.) tit. 9. (1.1.) d. obf. 39. n. 1. 3. cff 4(15.) add. §. 9. L deinjur. n. 13. ; (16.) Centur. Rcg. Jur. reg. 10. n. 20.  de JURAMENTO PERHOR RESCENTLÊ, &c lff Zweiffelen auch nicht, die Furft-Vormundlicbe Fraw Regentinne zu Oft-Friefzland, wan Ihro Hoch-Furftl. Durchl. diefe Sacb mit allen ilmn Umftandon von unpartheyfchen Gemutheren hinterbracht voerde , folch unfier verfahren nutz- und billig judiciren und felbft diejenige ernftlich ab-1 ftraffen, welche uns bey Derofelben ftuchen anzufchwartzen, als wan wir dadureb einen Dominat, wie appellantifcher Seiten wiederumb ad conflandam nobis invidiam wird daher gefchrieben, uber Ihro Durchl. Bediente fucheten uns anzumaffen: Dan wir ja keinen Unterfcheid unter denen Perfonen gemachet, noch die appellanten als Furftlicbe Bediente, ftondern als Leute qui irreverenter ie in judicio gefferunt und zwam lenius, als unfere furlangft publicirte gemeine Befcheiden, welche eine jede Obrigkeit ad bonum ordinem judiciorum, utque iis conftet fuum decus, zu machen her echt iget, geflrafet. \ Dan , damit wir auch mit wenigem, das > den offtgem. nichtswurdigen gravamin'ibus revifionis, unter litter B. beygeftocbene documentum beantworten, fo ifts wiederumb unwahr, als wan dar aufz foltefolgen, dafz in dergleichen Fallen nur eine Bruche \ von 2. Goltgulden Platz greife, fondern es wollen unfere gemeine beftcheide, dafz wan eintr dem anderen fur wirfft, er calumnire, j liege und was foleber Worten, mehr, fo werde dem Advoeato nicht allein, fondern auch dem Anwalden, welcher diefelbe nicbt unlefzbar gemachet, vor einem jeglichen die Straf von 5. Goltgulden vorbehalten. Wie viele Goltgulden betten die Appellanten in diefem Fall dan wohl nicht verdienet gehabt, wan fie gebïihrend nach den gemeinen Beficheiden betten fioïlen feyn abgeftraffet, und wir uns nicht befahret, dafiz durch gr'óffereibnen auferlegte Geld-buffe die pcena. in non pcenam durch allerley liftige der gnddigften Herrfthaftt bey gebrachte Anblaffungsn , wie es dan die erfabrung gegeben, verwandelt und denen frevelmütigen Uhrheberen zu unfirer befchimpfung nachgelaffen worden were: dan, weilen alle bey uns uber 10. Goltgulden erkante Bruchen, wan nicbt aufiztrucklich zu Behuf der Armen erkant, dem Furftlichen fifco muffen werden eingelieffert, was were Ibnen leichter gewefien , alsfelbige abzubitten ? da Sie fio viel bey der gnddigften Herrfcbaft vermogt , dafz Ihro Hoch-Furfll. Durchl. wieder uns unfichiddige die appellation, welche inconfulta & pianè nefcia Sereniffimainterponiret, fortzufetzen, haben refolviret. In betrachtung nubn die Geldfïraf geringer als die gemeine Beficbeide nach fichfuh- i ren, fo feynd wir nach rechten befüget ge\ wefin eine bedrbwung, fals die UbertreU tene fich dergleichen inskunftig nicht enthalten wurden, der am 23. Decemb. 1686. ausgefiprochenen Sententz anzuhencken; ut caeteri exemplo deterriti minus delinquant in eo genere rerum, & ipfe appellans Mei advocatus inde emendaretur. (in ) Solten wir ja auf deffen Perfion einige reflexion haben wollen nemen , fio bette es zwarn mogen gefichehen, quod convitiain illo intolerabiliora; quippe cum non debeat inde nafci occafio injuriarum, unde : jura proficifci debent. (18.) Und weilen fonften, da denen Fifcalifchen Sachwalteren nicht ftareker eingebun1 den wurde, kein rechtfebaffener Advocat1 wieder Ibn die Feder fiolte willen oderdürfIfen anfietzen; fpeclat autem ad invidiam f magiftratus, fi quis tam impotenter fe ' gerat, ut omnes metuant contra eum advocationem fnfeipere: wie die Worte des Ulpiani lauten. (19.) Wir habens aber vor difzmahl bey der commination bewenden laffen ; getrawen auch allerunterthanigft , fals uns kunftig einficherffer Einfehen fiolte von nokten feyn foicbes bey Ew. Keyferl. Mayft. ja der Furft- Vormundl. Frawen Regentinnen zu Ofi-Friefizland fielbfi , wan wir Fora Durchl. alles haar-klein und wir dajz mit den Rechts- beneficiren zur gr'éffeften Koftj Jplitterung und mit dem hochften Schaden | Dero Herren Sohns Furftl. Durchl. intra* den unverantwortlicher weifie wird gefipielet, fiolten dermahls eins in unterthanigkeit entdecken , wol zu verantworien: praefertimcum, citato Gallio tefte, (20)ejufmodi injuria? magiftratui inlatae pcena fit ■ extraordinaria. j Endlich fiagen Appellanten, fie getrawen bey uns kein unpartheyifich recht zu erhalI ten und erbieten fich zy dem Ende ad juramentum perhorrefcentiae. Dafz aber Ew. Kayferl. Mayft. obgleich folche Worter blofzhin narrativè aus appellantifcher feiten ubergegebene Schrifften dem obbefagtem mandato attentatorum revocatorio theils einverleibet, darauf nicht reflectirt, fiolches mutbmaffen wir mit Dero allergnadigfien permiff.on dar aus, dafiz denen Appellanten der Perborreficirungs-Ayd nicht auferlegt, welcbes fonften, was ex eo capite die proceffus bey dem Ohergerichte fil- (17.) arg. I. 16. %.ft. I. 20. ff. de pa-nis. (18ó l. meminerint 6. C. unde vi. (IO-) /. 9. g. 5. in fi.ff.de offic.proconf (20.) d. cbjervat. 39. n. 4. li 2  2J5 GERHARDI F E L T M A K N 1, JC Jollen erkant werden, nach rechten erheifcbt wird. Wan dan neque ex perhorrefcentia die Sache an difz hochftrumbliche allerhochfte Gericht erwachftn, neque ex illa caufa dahin erwachftn kan: quia, uti fupra demonftratum dedimus, hic non locum capit appeliatio: at, ubi haec removetur, uti in hoe cafu propter objectum litis illam non patiens, ibi & removetur recufatio j'ufpecti judicis ejufque rejectio ex capite perhorrefcentiae. (21.) Die Furft-Vormundüche Fraw Regentinne zu Oft-Friefzland , weilen es die Haupt-fach betreffend, ftehet in termino praejudiciali per procuratorem generalem obtento, auch noch zur Zeit nicht befchweret, und allen fals die tranfmiffio aclorum darin noch offen ftehet, anbeyzurbeyhehaltung Dero Hertzgeliebten Herrn Sohns Furftl. Durchl. hoheit un Reputation gereichet, was wir gethan haben auch anders nicht thun mogen. So gclanget zu Ew. Kayferl. Mayft. tmfer alleruntertbenigfte hitte, diefelbe ailergnddigft geruhen (i) die unbefugte und relpeclivè frevelmutige appellanten a litnine augultiflimi hujus judicii abzuweifen, oder (2) je im rechten zu erkennen und mit bandJetzung anderer unnotigen Gericbts-folemnien, als woran diefts allerhochjte Tribunal nicht verblinden,, (22.) auszufprechen, dafz von uns rèfpeÓavè den 23. Decembr. 1686. und 12. Mart. hujus ad finem properantis anni wohl geurtheilet und es bey denen in utraque fententia offtbefagtem I Doótori.... dan, wir oben atteruntertbe- \ nigft angezeiget, mit dem zum fcheu mit I appellirenden procuratore generali, wir nichts mehr zu fchaffen haben , diÜirten Geldftraffen , vorgenommener appellation ungehindert, nicbt allein zu laffen, fondern auch (3) denfelben, anderen zum Exempel, damit wir gute Ordnung unter den Advocaten halten mogen , und Ew. Kayferl. Mayft. mit dergleichen Sachen nicht mehr behelliget werden, und Ihme felbft zur wohlverdienten ftrafte, mit einer febwereren zu belegen; mitbin (4.) obdeducirte in denen Gefcbicbten und allen Gottimd menftchlichen Gefatzen gegrundeten Schutz-reden, fo wohl an ftatt allergtborfambfter Parition, als zu Zerftorung defz wieder Uns erkanten mandati attentatorum revocatorii & loco Exceptionum (21) Scaccia de Appellat, q. 16. limit. 1. n. 7. & 8. Crefpi de Valdaura obf. 9. q. 6.71. 60. cff 61. (22.) Reicbs - Hofraths - Ordnung. tit. 2. §. 9, fub- & obreptionis allergnadigjt anzunehmen und darauf (5.) das mandatum, in aliergnadigfter Conjideration nimmtrmebr, fo lang diefes Hofgericht geftanden in Bruch fachen einige Executoriales, fonderen allein Monitoria, welche denen beyiin Appellanten, Advoeato fifci und proeuratori generali gehuhrend inftnuiret, auch dabey es, vermoge unfers protocolli vom 26. April, hujus anni geloften worden , gebrauchlich gewefen und jent nach rechten in re nobis propofita nicht erfordert werden: quia in notoriis non expedit cognofcere , fed exequi vel punire, ut Gailius faepè citatus loquitur (23.) mit Erftattung der Koften, wiederumb zu caffiren und aufzuhcben. Womit Ew. Kayferl. Mayft. zu allem hohen Kayferl. hochjlen wohlfïand ferner en Sieg und Triumph wieder ihre Feinde, famdt langwebriger Gefundbeit zu des gantfzen Heil. Rom. Reicbs und dero Erb Konigreich und Landen Troft und Fried aller unter thanigft anwunfehend verbleiben Wir Ew. Kayferl. Mayft. Allerunterhanigft- und allergehorjambfter. &c. 3. Eum qui inverecundè apud magiftratum agit & hunc fpernere videri, alia re apud nos judieata firmavi in comment ar io nondum edito ad l. 1. §. 4. verb. fungantur mulieres.ff. de poftulando. 4. Quid quod nequidem tolerare de. beat judex, ut joculariter ab aliis diéïa ad forenfes velitationes advocati transfe. rant. Vir apud Embdanos eft tam urbanitate quam nobilitate clarus, quique non femel & Iibro primo & fecundo a me Iaudatus. Hic cum inter feftivi ingenii foetus & illud habeat, ut fi quem velit erroris coarguere, ipfialleget; T is unreebt feyde Weyert, doon toomde by 't paert van achteren, id eft: Minus rette ajebat Wiardus , cum equo a cauia franum injiceret: Advocatus quidam refutatunis argumentum adverfarii idem aliquando huic allegabat laudato illo auctore. Sed ideo in quinque aureos ft annos fuit condemnatus. 5. Et ut omnes intelligant non impunitum linqui facinus eorum, qui 'non nifi per obliquum contemnunt judices, exempia quaedam recentiora edam. Sic si, (23.) d, obf. 39.71. 3.  de JURAMENTO PERFIORRESCENTL£, && 2* 5,?. -flögtt/ïj 1682. ;'i caufa Doel. Joh. JBaarficbeer contra deffen Ehfrau Catharina Mengers, procurator, quodverbocalurania? in receffu eflet ufus, quinque aureis florenis mulciatus fait. Et cum 20. Septemb. id geminaffet eadem poena communis deereti dJnm manfit. Quee & ob eandem rem jpfi ,26. Maj. 1683. ^ült inrogata in caufa Cbriftim Joften contra Sylricbtere der Neupfort Sylacht. 6. Alii, quod non difpunxiflet verba injurias ipirantia in adverfarium , diximus eandem pcenam, fed quia fsepè proeuratori non luppetit tempus preces aliave fcripta fibi ab advoeato tranfmifla, ideo illi contra hunc regrefllim refervavimm 18. Decembr l684. in caufa Wibtt ClafJen contra Wubbe Ayelts. . 7* condemnavimus & mulierculam m duos aureos fiorenos, quod adverfario mendacium objiceret 6. Septembr. 1686. m caufa Berent Merlin. contra Joban Remmers Wittib. Idem advoeato accidit. 8. Jun. d. anno. in caufa Salomon Jofephs und deffen Ehfrau Kinder contra Salomon jofiephs guter Curatores. 8. Refervavimus & aliquando proeuratori regreflum contra patronum caufa? ratione quinque aureorum florenorum . quod faspè nuntii cum receffibus tempore audiënties tardius veniant & fic procuratores, non advertentes ad verbum calummce, lubrico lingua? id proferant. 15 Jun 1688. in caufa Jehan Dolman contra Johan Douwes. 9. Ad contameliam fuam quoque fpectarementö cenfec ïmgillratus, fi advo- 1 catus fe ei ebnus fiftat caufam cum Ora- < hs Communicatio habetur, oraturus ideo- 1 que decem aureis fi orenis mulctatus fuit. < 25. Septembr 1688, in caufia Himen So- 1 phien von Ofierhufen itzo Hajen Hip- J mttib' cmra Procur- Janf™ü \ h C a p V t CXV. i _ r Offerre appellantem fe jurijurando noftro I an fiemper neceffe fit? C( n i- k TT" • 11 QUi ejerare cupit judicem inferiorem d non putet, fatis effe, fi appellet ti 'fuperiorem & huicexponat, quod li non fperet apud illum aequabilem jufti- p tiae adminiftrationem adipifci: nifi enim fe ad jusjurandum perhorrejientice & alias ir haut conftet ex precum narratis, eum a judice inferiore efle gravatum, tune denegatur appeliatio nec fuperior ei copiam jurisjurandi facit: uti 29. Septemb. 1694. decreviinus in Landgerichts-Sachen Johan Frericbs Wittwen contra Procurat ex ojjw. 2. Fuerit illa mens provocanti fe offerre facramento, illam tamen masihratus fuperior non fuppkt: quamvis alfas judex cunéta rimari debeat. c. judicondum. 30. q. 5. Azpilcueta ad c. bumana artes. 30. q. 5. queeft. n. 14. verf. ad feptimum. J 1 3. Contra fi cum quis appellaverit, limul ie obtulent jurijurando perborrefcentice , & judices fuperiores fimpliciter appellationem receperint, tune gratiam jurisjurandi ei fecifle & gravamina ejus pro fans urgentibus habuiüè intellisuntur. Quamobrem fi -adverfarius appellant^ deinde contendat, ob non praeftitum jusjurandum caufam ad inferius tribunal elfe relegandam, tune non auditur, led jubetur litem pro fuperiore perlequi óc ad gravamina reipondere, uti in fi. Quart. poft Sexag. 1694. judica- ' vrnius , de caufa Philip. Froons contra Weyert Hoyer cujus & memini cap. 38. 4- Qui enim culpari poterat in appellante , quod non juraverat? cum ejus rei neceffitatem fuperior judex non impofuiflet & juris explorati fit, fibi quem fruüra jurare? /. $.pr.ff. de jurej. 5- Uno tamen cafu non eft necefle, it perhorrefcens fe offerat jurijurando: [uid enim fi verifimile fit judicem infeïorem non pronuntiaturum contra adverfarium, quod hic Principis caufa hofutationem militarem fitpaffus, óc perïorrefcens veluti ejus colonus damnum ibi inde obventum refarciri defideret a idice earundem partium ? f ure fuo comum , etiamfi non urfiffet, ut facraïentum perborrefcentice folveret, appeliffe ad dicafterium, cum apud judicem ïfenorem mercedis nomine convenireir, judicatum fuit. in fi. Ouart. poft lartini. 1693. in caufia Joban Welms mtra Doet. Petri Homfelts Wittib. SiiuI tune duobus, quos interfui, è colgio noftro, mandatum, ut tentarent 1 tranquillum conferre litigantes: quod dnde fecimtis modicoque fuit contents , quod penfabat cum parte mercedis :et antea 715. flor. cff 19. ftuv. damnf )fceret. 6. Adjice & alium cafum, fi judex fenor partes partis afliimpferit & quafi L 1 3 a&  ifS GERHARDI FELTMANNIj JC ab aliis irnploratus decreverit contra me I citationem ex L. diffamari. Quo in ca- j fu recepimus appellationem fimpliciter, licet provocantes fe jurijurando/w7;orre/centice obtuliffent. 30. April. 1687. in caufa Abraham Bleecker & Conf contra Ambts Ver walt er Doel. Anton Pauli cff i Conf. C A F U T CXVI. Non fufficere fi quis in precibus dicat fie poffe quidem jusjurandum perhorrefcentiae prceftare. 1. DIxerat quis in fupplicatione, quam pro recipienda appellatione porrexerat, fie poffe quidem jusjurandum perhorrefcentiae prceftare. Ji caufia fufipicionis non effet vianifefta. Illud quidem omnibus tune placuit, ejufmodi cafu non caufam haberi pro devoluta, fi poftea bene judicatum a judice inferiore & malè appellatum pronuntiari contingat in dicafterio, fibi enim imputare debet, quod non vigilaverit & caeteris gravaminibus j confifus fe non purè obtulerit noftro fa-1 cramento. arg. I. 2.03. ff. de R. V. I. 25. ff. quee infraud. cred. 2. Quamobrem, nifi duo concurrant, fuperior fibi litis difceptationem non vindicabit. Primó, ut habeat gravamina contra fententiam in appellationis inftantiam latam ab ipfa litis materia nafcentia. Secnndö ut nova horroris caufa emerferit, quam erat illa , cur tempore precum pro appellatione recipienda fuperiori judicio oblatarum, infinuaret fe inferius pro fufpecto habere. Ut hic cafus non fit mifcendus cum eo, quem tractavi fupra cap. 79. per tot. utpote toto ccelo ab illo diverfus. 3. Exceptionem tamen iftapatiuntur, fi imperitia advocati , qui fcripfit in precibus clientem fuum poffe prceftare noftrum jusjurandum , praetèrmiffa fit oblatio, & porrö eas finiat verbis, quae eo tendunt, ut appeliatio ordinaria recipiatur, interea ex narratis fatis de mente adpareat; quo cafu 25. April. 1687. in Landgerichts-Sachen Arent Remmers', proprio, uxoris, liherorum & fiervi nowd11e Appellanten contra Berent Dircks Appellaten, annotare placuit dicafterio; Si jusjurandum perhorrefcentiae prius pree- \ fiiterit apjpellans, porro fiet quod juris. \ l Rationes jam fupra repraefentatae cap. <£ n. 6. 8. & 9. ex l. 66. ff. de judic. Ö11. t. C. ut quee defiunt advoc. part. judex juppleat. 4.-Quibus & moti, cur non quidem mox receperimus appellationem ex caufa perhorreficentice interpofitam 25. Jan. 1688. a muliere, quae aj: bat, te in omnem eventum poffe illam jurejurando adfeverare, quia tamen formularum noItrarum ignarus is fexus, cui ideo facilius fubvenire folemus, uti alio docui exemplo d. _ cap. 6. n. 4. fc? 5. & precatrix non alio patrono quam marko uti batur, contra quem manis ipfi fuiffet ; regreflus, durumque fuiffe ipfi nocere, quod conjux & animo & corpore aeger caetera juris haut rudis non rité concc I piffet preces, interea nobis conftabat , • quod non fine caufa perhorrefcebat judicem inferiorem; placuit 31. Mart. I 1688. annotare; fi melius, quhm fecerat, j jurifidiÜionem dicafterii fundatiira effe, dej creium iri quod juris eft. Geffit huic morem atque m appendiee novarum precum fe _ facramento perborrefcentice obtuüt: cujus cop'm ei facla. 4. April. 16$$. in caufa Elifabeth Jacobs Joh. Ubbenii Ehe* frauwen Appellantinnen , contra Martin PPönfich nomine quo Appellaten. C A P U T CXVII. Avocari aliquando caufam , licet quis fenon obtulerit jurijurando: & quid tune fiuperior inferiori judici im- per et ? > I 1» EVenit nonnunquam, ut fuperftitione numinis perhorrefcens inferiorem judicem non audeat ad jusjurandum noftrum profilire, quod Mennonis feóïa, cui fe addixit, nullum ferat. Vani quidem timoris alias ratio non habetur, uti exemplis demonftravi fupra cap. 1. n. 14. at major ratio juftitiae ex aequo admini* ftrandae meritó praevalet. .arg. I. 31. ƒ. depofi. 2. Hinc cenfuimus caufamavocandam a judice inferiore, eumque juffimus fecundum tradita cap. 82. n. 2. acta apud fe ipfa ad dicafterium curare, quod eum negbgentiae apud nos accufaffet Menno. nita, &, dum judex fe ab illa purgart fhiduerat, hunc calumniatum effe dixiflet: quam ob rem cum judex a nobis ex com-  de JURAMENTO PERHÖRRESCENTLE, U i)f communi öecreto, de quo dixi cap. m. ff. 3. Ö3 cap. 114. n. 5. eflèt mulétatus, non potuit non litigator eum habere iratum 9 apud quem cam judicio contendere periculoiTim famet, fummi tribunalis Ca?f. Imp. aa'idnd exemplum, quodretuli cap, in. fi. ns nos compofuimus & perinde recepimus caufam, ac fi ex horrore alter fe obtuliffec jurijurando , quod pro fupervacuo habendum fuiffet. 18. Septembr. 1695. in caufa Henrich Brtinfifè contra Albert Henrichs. C a p u x CXVIII. Reprobatum antea judicem an? &> quando deinde probare liceat? $ num repellendus perhorrefcens, fi non in primis fied fequentibus precibus ad ejerandum fe obtulerit ? i. SI quis in precibus fuis fe obtulerit jurijurando perborrefcentice fuperioribus autem judicibus diffidens, iilas petat mitti ad exteros, ut hi decernant, num appellatio_ fit recipienda, nec ne, tune articulo litis, de quo erat appellatum, apud fuperiores per rem judicatam finito, non audiendus appeilator, fi caufam remitti defideret ad inferiorem judicem, cujus decretum fiuper dilatoria alïgua exceptione confirmatum fuit, & quem an- , tea voluit ejerare, licet peregrini JCti j de appellatore non exegerint facramentum, fed fimpliciter appellationem receperint. 2 Nam caufa, cur appellans antea fe perhorrefcere ajebat judicem inferiorem, non erat alia , quam quod adverfarii fui advocatus haberet in matrimonio fororem judicis. Atqui haec caufa adhuc durabat. Ut non nifi protrahendae litis gratia atque ut ad vexandum adverfarium , inferiorem inftantiam nobis vifus fuerit illud defiderare, ideoque litem in dicafterio peragere juffus fuit. in fi. Quart. poft Sexag. 1695. «? caufa Lambert Gerdes Erben contra Redlef Wilhelm Wmckehach. 3. Ratio iftius eft, quod ficuti non poffum reprobare femel probatum, l 9. ff. de neg. geft. ita argumento indé a contrario petito, nequeo probare, fe-1 mei reprobatum : nifi ergo novam caufam proferat & novè fe offerat juriju- J rando , non eft audiendus per tradita | cap, 80. nu. uit. \. Difcant hinc iterum cautius agere patrom caufarum, rie dum has pro fuperiore tribunali optant difceptari, rationem ullam , cur inferius declinent j j allegare mftituant, quam quod hoe clientes fni perhorrefcant adire ex caufis ■ quas animo fuo eoncepêre, eloqui tamen nec queant nec audeant, vel faltem, ne id nimis curiofos reddat fuperiores, taks effe, quae uti Ulpianus inquit in l. 12. %. 1. rem ratam haberi. quae intellecfu magis percipiuntur, quam quod elocutione exprimi poffint. 5. Quod fi enim tune poftea, ubi lite fuper temporali aliqua exceptione in judicio appellationis finita , difceptationem caufa? principalis potlulent remitti ad judicem inferiorem ajantque rationes - apud fe ceffare, cur antea hunc fufpectum habuerint, idque Deum obteftando affirmarepromptifint, nonidcircö, quod ratio priftina apud ipfum perennet , repelletur, fed fi non videtur jurgii protrahendi gratia id feciïfe, ad inferius judicium litigatores relegabuntur, neque enim fecfa noftrorum temporum patitur, ut accedamus Guil. Amefio lib. 4. de Conficient. cap. 22. § 41. quafi pro regula tradenti, ac fi de re occulta, qualis eft mutatio horroris, nemo eflet adigendus ad jusjurandum, quia Deus folus judieat de occuitis. 6. Nemo fanè dubitat initio nos faepè tranfmittere oblationem jurisjurandi perhorrefcentia, five quod fperemus, fatis aliarum caularum nobis fuppetere, quibus fuperior judex impellatur ad litem fibi vindicandam, five quod poftea demüm nova caufa horroris obrepferit, Unde non eo colore, quod in prioribus precibus fupplicans haut meminerit jurisjurandi eft reppellendus , quod tamen plurmm fuftragiis, a quibus Diffenfi , 7. Septembr. 1694. faftum in caufa Gerd Janffen Appellanten contra Luir Hilwers Appellaten. 7. Saepè enim litigatores de fuis gravaminibus principio plus fperant, quam in illis eft, & verentur mox fe ad jusjurandum offerre, ne apud malevolos nimis leves effe dicantur. Ut mihi perquam durum videatur, eos privare beneficio , cui neque expreffè neque tacitè renuntiarunt, uti in re fimili nobis dictum cap. 79. nu. 5. Ca-  C x p u t CX1X. Jusjurandum calumnia vel perhorrefcentiae , ji dixeris nil referre & per illud appellatione receptd non efifie neceffarium fatahum prorogationem. i. ESfe noftrum jusjurandum ex genere i eorum , quae propter calumniam dantur, dixi lib. i. cap. 2. n. t6. & non femel in hbro fecundo. Unde cum precator poftquam caufas ejerandi fufficientes, nulla cogente neceflitate, allegaverat, in fupplicatione diceret fefe offer e juramento calumnia fecundum Gloffam ad 1. 16. C. de judic velperborreficen- I tia j jure merito fuit admiflus, quod | per pofterius, non modo de ejus mente 1 liquidö adpareret, fed & quale jusjurandum calumnia? intelligeret, fatis expli- j caret. < 2. Unde mox fuit admiifus ad prae-1 ftandum illud jnsjurandum, eoque facto ' 7.60 GERHARDI if E L T M A N Ni,], C INDEX fuit appeliatio quidem recepta, petita autem prorogatio fatalium, veluti non neceffaria , denegata. 27. Aug. 1694. in caufia Dirck Focken contra Ayken Bengen. 3. Cui bono enim extendere tempora introducendae ejufmodi appellationis , eum illa non currere non poffint ejerantibus, perinde ac ordinario jure provocantibus? Cujus rei ratio eft, quod judex inferior pro inidoneo rationeperhorrefcentis habeatur, poftquam ille ab hoe rejecfus eft, ut triftiflimum duriffimumque foret, fi eum iterum cogeretur adire, quem odit & fufpeftum habet: quae & caufa eft, cur ob producfa acla priora non deferatur ejufmodi extraordinaria appeliatio: uti dixi cap. 83. nu. 3. 1 4. At in ordinaria nil habet appeilator contra judicis perfonam , quin faepè novit eum fibi elfe amieiflimum ; at humani, quid pafium & errore iniquumjus dixiife credit, quod corrigere ftudetper fuam provocationem ad fuperius tribunal. I. 1. fi. de appellat. Quare fi jufta tempora ei rei praefcripta non obfervet, videtur quafi renundaffe querelis contra judicem inferiorem prolatis & novè in hunc confenfiffe fingitur.  Pag. %4t INDEX CAPITUM. LIBRI I. f^APVT i. Origo verborum indagatur V .fyurfonis fpecies e/rEjeratio. Hoe jusjurandum m genere definitur. LipJius exphcatur cff Ulpianus. pag 7 Cap. ii. Juramenti perhorreficentia%ecies prima ^miwr, ö> *flm ex fluam cuftom menïe defcribitur expiicatur. Quomodo ea differat a quereladenegata vel protratta juftitice, nec non facramento a provocantibus & recognitionem petentibus alicubi praflari folit o? r J J10 Cap. n r. Quomodo juramentum hoe dif. Jerat a recufatione fufpefti judicis? tff cur in hac fufpicionis caufd probari deheat? r Cap. iv. Contraria folvuntur: Pacianus , Donellus & Mevius refutantur, & leges declarantur. jf Cap. v. Agitur de caufis perhorrefcentia; traftis h perfona judicis. Cur non tam facilè judex fujpectus dicatur? traditur. Tp Cap. vi. Difjuiritur curatius an pater tanquam fufpeclus recufari vel faltem ejerari poft, fi ejus filius adverfarii advocatus ju? ï2 CaP- vir- Necefiitudo vel fianguinis vel ajjinitatis , nec non arStiftima amicitia advocati adverfarii cum judice vel adfeffiore locum faciunt juramento perhorref centia. Quid fi fit commenfialis advocati vel compater adverfarii. 26 Cap. vu 1. Caufa altera ejerandi judicem traditur éif ab objettione vindicatur. Qiiis potentior fit adverfarius ? 29 Cap. ix. Titulus in Codice. Quando Imperat. inter pub. & vid. differt ab hoe negotio. Miferabiles perfona nec hodiè jur ant. go Cap. x. Novè difquiritur an in Germania miferabiles perfona ad Spirenfe (ff Viennenfie dicafterium provecare queant? (f quid in Belgio obfervetur. ibid. Cap. xi. Tertia caufa ejerationis judicum trahitur a loco non tuto. Talis dicitur d pefte nen d fpeftris. 31 Cap. xii. Antiquiffimis Romanis ejera- tio judicum fuit cognita femper retrb ufitata. Locus fiacri Codicis declaratus. 33 Cap. xtn. Commemorantur loei, in quibus hodiè juramentum perborrefcentice eft in viridi obfervatione. Autoris hac de re alia fententia, quam Azonis. Vultejus notatur. 37 Cap. xiv. Ufius hujus juramenti etiam eft in inferioribus Germanice judiciis. Hodie ab omni gravamine appeliatio fieri poteft. 38 Cap. xv. Quatuor ex caufis accidit, ut alibi huic juramento locus non fit. Difiputatur de jure Belgii, éf difquiritur de vi iff poteftate quam LL. Romana? ibi habent, atque Pontificii Canones. In eo adoptio non tribuit jus fiuccedendi. 39 Cap. xvi. Quinam ejerarinequeant? Belgii jus publicum declaratur, atque de privilegio Sereniff. Eleétorum nec non vicinorum Tenfterorum agitur. 43 Cap. xvii. ObjeÜiones £f dubia removentur, atque Principes fiummos ejerari non poffe plenius evincitur. 46 Cap. xvi 11. Hoe facramento rejici nequeunt Principum (ff Lib. rerump. fuprema tribunaüa. Quid fiervari debeat Ji eorum adfeffores finguli fufpefti ? edififertatur. 4.3 Cap. xix. Agitur de tranfmiffione ac torum ad impartiales vulgo dictos, cff difquiritur de moribus Germanice cffBel- g"- 49 Cap. xx. Inutilis eft appeliatio ad Papam. Novè cff curatius oftenditur nefiariam effe provocationem qua ad Tribunal Dei fit. 51 Cap. xxi. Tractatur de iis qui hoe jurijurando perhorreficentia declinantur & nomina jus dicentium indagantur. Cautio quadam proponitur, & de confiffcoriis atque Senatu Academico etiam dififieritur. $7 Cap. xxn.^ Ediffertatur ^ judiciis aijuncto & inquiritur an Notarius, commiffarius , Jecretarius , executor litis , Mm nun-  INDEX CAPITÜM. nuntius, arlitrator vel aftimator recufari poffint. Jus figillundi nobilibus adfertunt. 62 Cap. xxm. Supplicem Jibellum ofiert perborreficens , cujus formula adducitur. & demonflratur ab. appellatmie differre. 64 Cap. xxiv. Superior magiftratus adeundus & apud eum jurandum. Aliquando id officium perdit. Commiffarius ubi ejeretur? & ad quem in caufis fieudalibus provocetur ? Eurematicum de inhibitione petenda. 65 Cap. xxv. In fupplicatione non caufafpecialis fed generalis regulariter exprimenda atque probmda, uti exemplis declaratur. De eo qui plures habet caufas & \ falfas allegavit ferme infiitidtur , nec '■ non traüatur de tnetu vano, quceriturque an faciat tempus appellationis cur r ere. 66 Cap. xxvi. Hoe juramentumnondefertur Ji horroris caufa vana vel notoria. Difquiritur an judici inferiori vel adverfario edenda fit ? Etiam ratione litis futurae vel ejus qua de crimine orta ejeratio reÜè fit. Quando ad eam perhorrefcens provocare debeat, cjf an ejus gratia illi fieri queat, traditux cjf fimul de juramento calwnnia omittendo atque tam de [ eo quam nofiro etiam per alias perfonas } prajtando traüatur. Formula? quoque juramenti perhorrefcentia memorantur. 68 Cap. xxvi 1. Quaritur awcontrariiprobatio hac in re admitti debeat ? 73 Cap- xxviir. Difjcritw de hujus facra- \ menti effeótu & Eurematicon de inhi- I bitïone cï? appellatione proponitur. 74 Cap. xxix. Propom'tiir juramenti perhorrefcentia fpecies fecunda, ac declaratur. qui debitores in carcerem conjici poffint, cj* quando id fieri queat. Curatius indagatur, an Profeffores mercaturam exercere pofiint ? 7Ó INDEX : Cap. xxx. Memorantur pacta publica gentium inferioris Germania & Belgii; quibus arrefia ultrb citrbque probilita, fola fuga taufid exceptd. 79 Cap. xxxi. Traüatur de tertia fpecie juramenti perhorrefcentia & de poznd adulterii atque incejhts. Proteftatio non juvat delinquent em. go Cap. xxxii. Tentatur quartam juramtn' ti perhorrefcentia fpeciem locum haben in puelld declinante babitationem. 84 Cap. xxxiii. Juramenti perhorrefcentia quinta fpeeies. Agitur de rejiüione examinatorum in Academiis & defiw dkfis ftipendio gaudentibus. 85 Cap. xxxiv. Sexta fpecies juramenti perhorrefcentia in ftudiofis & ProfefibribuS propter peftem migrantibus. 87 Cap. xxxv. Adfiritur in lucem feptima fpecies juramenti perbtrreficentia , & traüatur de mohs bannariis barbare Jïc diüis atque de jure exfiruendi molas atque molitor urn officio. 88 Cap. xxxvr. In Eviüionibus habere locum octavam fpeciem juramenti perhorrefcentia demonflratur , atque docctur quid fit guaranderen & inftrumentum guarendgionatum. go Cap. xxxvi 1. In parentibus 6f liberis ejerandi nona bujus Jacramenti fpecies eonjpicitur. pi Cap. xxxv ux. Indagatur an de circaper-, bomfieentia fpecies in patria ejmnda locum habere poffit ? & differitur de jure Principum & revocandis fiubjeÜis alibi ftipenda merentibus. 92 rap. xxxix. Separationi nienfie thori num locum faciat juramentum perlmrefcentia P atque ita de undecima ejus fpecie agitur. 95 Cap. xl Repudii caufa juramento perhorrefcentia probatur, atque fic de ejus fpecie duadecima edifih-tatur. ibid.  Pag, 1.6% INDEX CAPITUM. LlBRI II. STATUT I. Sociniani &p Mennonitce C, quique bis fimiles quomodo jurent? IJag 97 Cap. ir- Conjuges Ji litem habeant, ju-1 dicemque rejicere gejliant , an maritum jurare fufficiatl 101 Cap. in. Midier ejerare potejl judicem marito inimicum. ibid. Cap. iv. Quantum tempus puerpera ju-ï raturce concedi debeat? 102 Cap. v. De fratre fororis litem adminiftrante & de eobarede. ibid. Cap. vi. Ejerare cupiens judicem inferiorem aut quem ex fuperioribus , quibus verbis uti debeat? 103 Cap. vu. Annotatio ad preces perborrejcentium quomodo facienda ft? 105 Cap. vin. ■ Pitium veteris formula indicatur ac demonflratur appellatione receptd ex caufd perhorrefcentiae, jusjurandum non poffe tranfmitti, etiamfi adver Jarius ad ulteriora progrefius fuerit. 106 Cap. ix. De poena ejus, qui recufat folvere jusjurandum perhorrefcentiae, cui fe obtulit. 108 Cap. x. Precibus ipfis inficribenda annotatio, qua poft prajtitum d pcrhorrefcente jusjurandum ejus defiderio annuitur: 109 Cap. xi. Alia exempia priori non abfimilia, quibus redarguitur vetus annotationis formula, commemorantur, j 10 Cap. xii. An non contra commodum quoddam infit veteri formula , inquiritur ? in Cap. xi 1 r. Vetus formula nec tamenfipernenda £f cur ejus ufius in fiummo Imperii tribunali Camerali ? 112 Cap. xiv. Ex duobus tribunalibus genere caufarum diftinllis, an alterum apud a'terum ejerari poffit, ut ab altero ad alterum litis difceptatio rejiciatur ? 113 Cap. xv. Auftregae an jurejurando perhorrefcentiae rejici queant difquiritur ty fuperior regula declaratur. 115 Cap. xvi. Non potejl ejerari judex, quaUscunque ex caufd antea cognitd. ibid. Cap. xvii. Agit de tertio interveniente» ii<5 Cap. xvi 11. Nova horroris caufia facit jurijurando noftro locum etiam poft litis conteftationem. 11 f Cap. xix. Nil referre an poft litis conteftationem perhorrefcens ad ulterioraprocefferit. ibid. Cap. xx. Intellectus L. XXX. D. de Judiciis. Hg Cap. xxi. Etiam poft litis conteftationem pro ejus fumptibus vel judicato nonnunquam cavendum eft. 119 Cap. xxii. Judice ob novam caufam e~ jerato, an poft ejus mortem, fucceffor muneris rejici queat ? ibid. Cap. xxm. An apud priftos Quirites, d quibus mox ejerandi judices originem ducit, femper neceffarium fuerit jusjurandum, quo rejiciebavtur? 120 Cap. xxiv. Horrorem, quomodb vet er es ejerando teftati fuerint cjf ob illum rejec-' tos judices, neque famce, neque exifiimationis jatïuram pacti. 121 Cap. xxv. Privatos tff fine poteftatefuifje * qui antiquitus apud Romanos ejerari vel fimplicittr rejetti fuerunt judices. 122 Cap xxvi. Quee caufa fuerit, cur tam facilè judicos apud Romanos rejeiti ? 125 Cap. xxvir. Juri civili novifftmo incognitam fuiffe rejeclienem judicum fine caufia fiaÜam, neque ex illo originem noftri jurisjurandi arceffendam effe. ibid. Cap. xxvi 11. Ne quidem ex juris Pontif,? cii verbis Princeps jusjurandum perhorrefcentiae demonftraripoffe. 127 Cap. xxix. Abufus jurisjurandi perhorrefcentiae maximus ifique ex curid Romand ad nos ferpfit. 128 Cap. xxx. Rationes, cur olim fine ulld caufd apud vetefes Quirites licuerit ejerare judices, Éf nunc ex capite perhorrefcentiae cauj'as dvocare, ad Romanam curiam, non conveniant nojtris judicibus? 130 Cap. xxxr. Cancellis eircumfcribendum Mm a effè  264, INDEX CAPITUE effe jusjurandum perhorrefcentiae, demonjtratur. 131 Cap. xxxii. Formula jurisjurandi prolixior tff inter cancellos, quibus circum dandum noftrum facramentum perhorrefcentia? meretur referri. 132 Cap. xxxiii. De formula jurisjurandi noftri in Camera Imperiali ufitatd agitur , atque demonflratur laudatiftimum illud tribunal, non facilè quem boe tempore ad illud admittere. 134 Cap. xxxiv. Non admittitur ai perhorrefcentia? facramentum, qui inde pravo erga fe animo judicis judicat, quod in alid lite conti h eum pronuntiavit, aut banc protraxiffe vifus fuit. 136 Cap. xxxv. Non probari fummo Cafaris C? Imperii tribunali, quod Vienna in Aufirid eft, avocationem caufarum ab inferioribus judiciis ex folo capite jurisjurandi noftri. 137 Cap. xxxvi. Avocationes caufarum ex caufd perhorrefcentia?, cur apud Frifios Oriëntales fint tolerabiliores? 1.39 Cap. xxxvii. Ubique gentium fiolo jure- ■ jurando rtjici po(fe tff debere eos , qui prificis Romanorum judicibus fimiles nec non delegatos, tabeliiones & peritos ali- , cujus artis, uti c53 JCtos partium medios. 140 Cap. xxxviii. Non adigendus ad jusjurandum, etiamfi fe ei ojj erat, ubialiunde de caufd Jufipicionis confiat. 142 Cap. xxxix. Aliquandb, ubi jufta videtur fufpicionis caufa probata, volens tamen jurare audiendus eft. 143 Cap. xl. Sententia auttoris, qui de fummo tribunali Vifmarienfi fcripfit, examinatur & oftenditur contra Mevium, ibi noftrum jusjurandum non effe incognitum olimque in fiupremo Imperii dicafterio Camerali ufiurpatum , obiter ex Gylmanno indicatur. 144 Cap. xli. Non fiolis aStoribus fied eff reis jurejurando perhorrefcentia? uti datur. 145 Cap. xlii. Admittitur ad jusjurandum perhorrcj'cens judicem inferiorem, etiamfi hic ei rei intercedat. 146 Cap. xliii. Adverfarii neceffarius vel collega, fi fit judex, an fiujpeclus dici, vel faltem jurejurando perhorrefèentia? refutari pofiit? 147 Cap, xl iv. Amore fiaucius judex ejerari poteft. 148 Cap. xlv. Si judex confieffor vel collufior fit adverfarii. 149 Cap. xlvi. De judice, qui videtur injuftus, morofus impotentiusfie gerere. 150 i Cap. xlvii. Neceffarius judicis fi fit ad| verf ar ii advocatus, procurator vel litis commendator. ibid. Cap. xlv 111. Facilius quem rejici ceufujpeiïum iri lite alicujus, quam ut probibeatur, cum eo uni eidemque judicio adeffe. Hoe fi totum quis perkorrejeit, nec tamen aci fupremum Imperii tribunal Camerale rem mox rejicere cupiat, quo remedio uti poffit ? 153 Cap. xlix. Oiice necefiitudo, amicitiaaut familiaritas cum altero litigantium vel affectio ergd caufam, quem repellat a judicandi munere ? \ 54 Cap. l. Ratio, cur de caufd horroris fimul jblliciti, licet hanc exprimi necefte non Jit? indicatur. 157 Cap. li. Judex an & quandb ob dona muntrave fibi data, fufipeclus fieri poffit? 158 Cap. lii. De alterd caufd perhorreficendi judicem inferiorem ab adverfarii potentia dejümpta. T 60 Cap. lui. Miferabiles adhuc boe tempore mox fupremum judicem ejus terra, in qud viviint, non prafiito-peihorrefcentix jurejurando adire queunt, five auttores Jive rei fint. J0-T Cap. liv. De loco non tuto. 16$ Cap. lv. Qiiem ufum in foro habeat jusjurandum perhorrefcentiae, quo judex refutatur, cum generaliter tum figillatim apud fummum Imperii tribunal Camerale & an illud non fiufficiat, nec exprimi caufam neceffe fit? 164 Cap. lvi. Maximam curam egiffe Ordines Clivia cjf Marca, ut jurijurando perhorrefcentiae perpetuus conftaret vigor, multis h Principe fuoimpetratisreJcriptis quidem demonflratur, interentjus abufum tolli, è re populi cenfuiffe. 166 Cap. lvi 1. Ejerare cupientem puniri, fi ad^ id admiffus pofted non audeat jurare. Ubi cf alia quadam notanda occurrunt. 168 Cap. lvi 11. Ipfos judices fiuperiores, ad quos jurejurando perhorrefcentia? caufa devolvuntur, Jbllicitos effe debere, ne illo abutantur litigatores, exewiplo inlufiratur non uno. itfij Cap. lix. Integra collegia non facilè tota jurijurando perhorrefcentia? refiuU■ ri, neque illi locum fore in criminalibus & ad «>*x(iq ni «Jpïoar Ö ö 7. Ét  GERHARDI FE L T M A K N 1, JC. i74 7. Èt quia majores noftri prodiixerunt illud vocabulum, nec , uti nos nunc , Gicht fed Gicbte , quod & ex Kiliano conftat, & dubio proeul qui Germaniam fuperiorem incoluere Franci Gichta dixere, uti alia quam plurima apud Otfridum indicant, hinc fortè quis conjeclet, Italos inde feciife fuum, gotta & Gallos getutte. Utrumque num vetuftius fit barbaro gutta, quo memoratus Scholiaftes juris Pontificii ad d. c. 30. lit. a. utitur & unde porrö guttare pro Jlillare dixerunt, quod Philoxen. in Gloffis eft ambiguum videtur : quin verifimile , quod guttam & guttare ex gotta effinxeïint & Germanicee originis verbum quafi Latinum facere voluerint: quod & in guerra unde Galli gwerre fumpferunt, obfervare datur. 8. Cüm tamen nil certius quam Francicum feu Germanicum effe a Werre defcendens , quod majoribus noftris fuit bellum. Quod ideö etiamnum AnglL warre dicitur ; & Cliviis, Gelrisque ivirre-imrreycn funt liticulae , contentiones & difcordiae. Et quia lis eft bellum intei privatos: unde utr belli ita & litis eventus dubius. /. 51. pr. ff. de peeul hinc •werre goet pro re litigiofa commercii exforte ufurpatur in M. S Jure Drenthia üh. 3. art. 31. ibi', niemand mag ening werre goet, attien , ofte Schulden kopen. p. S'excentis , fi res exigeret, poffet comprobari exemplis , quod Itali non admittentes duplicem literam V ejus in locum fubftituant Gu; Unum lubet adhuc adjicere. Wantem nobis in Clivia funt chyrothecee. Majores noftri Longobardis permixti aut loli, aut cum aliis Francorum populis cum in ltaliam venirent illudque vocabulum in eam importarent, indigenae id dixerunt guanti s qüo Galli poftea gants fumpfere. 10. Quod vel eö lubentius commemojavi, ut oftenderem, quod fruftra hi hodie laborent in perveftigandis originibus vocum , quee quidem ipfis in ufu, verum non Gallico in folo fed in Francico five Germanico natas, uti aliis infinitis facilè demonftratu foret, fi effet otium, 11. Non ignoro omnibus effe perfiiafum guttam, gotta & goutte inde mor* bum noftrum appellari, quod veluti guttae ifl ftillicidio cafiitant è teéfo in fundum proximum uti loquitur JCtus in l. 20. §. 3. Öf 4- ff- de S. U. P. Ita quoque è corpore noftro humores pravi, qui illum pariunt, guttatim cadant, ftillentque in pedes ceu membra a calore retnota, > qua in opinione quoque fuit Harsdorferus quem memorat Lietheirn» d. tract. lit. Z. n. 35. 12. Sed quia nil certius eft quam errorem faepe rebus nomina dedifie, uti eleganter docet i ertuliianus lib. j.adNa* tiones c. 5 illud quituentur; velim probent prius , quod ex humoribus guttarum in modum in pedes manantibusj hunc morbum oriri contingat. Deinde utut de podagra tolerariid poffet, tarnen | cum Gicht latius pateat, quam ba?c vcx, j Chyragramque & Gonagram non fecus I ac ichiaticam quin & Odomagram etiam icompleclatur, non dubitofallam effe originem , quam Gallico juxta Italico verbo morbum noftrum notanti affingunt: idque fentire videtur amoeni vir ingenii Carol. du Fresne, quando inGloffariolit. G. verb. Gutta. fcribit; Gutta, Italis Gotta, Hifpanes Gota , catharrus , fluxio, quod guttatim fiat; inquit Bereficius, neJcio an vere! 13. Audio dicentem è cerebro in nervos defcendere pravos humores, qui morbum illum in memoratis partibus corporis humani gignunt, nervorum originem autem efle occipitium & cervicem ; qua inferiores cum fint, ifirae partes, recte dici guftarum in modum in eas ftillate humores arthriticos? Ad haec brevis mihi oratio fit, quod odentagra & genus mor- Ibi noftri fit dokrque dentium nonnunquam ex eadem caufa ex qua podagra ftriclè accepta fiuat: quod aliquando ex neceflariis meisdidici, qui pofte riorisinexperti illam vernaculé Backen Fïeber\ hoe eft, Maxillarum febrem appellabant. 14. Ét fi alicui nonfatisfaciat, quaifo I cogitet deam noftram & faevire in na- fum, qui fede nervorum utique fuperior I neque, opinor, dixeris d^tvm ex cerebro in artus quosvis eorumque particulas nervis haut juncfas malos iftos humores defcendere, veluti per etp»yittS*t & **• futiSus: ita enim non nervorum fed venarum & arteriarum morbus erit. Ut non memorem quod aliquando non defcendat fed fublimiora petat, quod mihi vere adulto anni ch loc XCI. accidit: reli cfo enim dextro pede ad genu afcendit. C A*  de CEA PODAGRA, i# C A P U T IV. Zipperlein quid fit ? oMfer //e protimefi ' «; j'wre vicinitatis fe? confinii. 1. GErmania? fuperioris populos a ftillando quoque podagram dixiffe Zipper- ■ feih vel Zipperle, uti Suevi loquuntur, mihi fit verilimile: nam & nobis S^pew eft ^ri/dare & fliiere. A quo lippus/ypc-ogb & Jyp-oogigh audit pariqae de caufa in mendionali regione terree Marcana? quam cotruptè Soerlandappellant, vallis, quia recepit ex collibus ftillantes aquas, I fiype dicitur: quod & nomen pagi apud j Batavos cujus folum humile & udam. I 2. Qua tranüatione facf urn, ut quum ' ea qua? ftiilant fimul defcendere neceffe fit, etiam ubi alter ab alio originem du-i cere dicitur, neceffitudo, qua fibi con- ■ junguntur ii, qui ïisdem majoribus aut parentibus orti, appelletur Zipfichafit, \ id eft , confanguinitas gradusque ejus ! Zip-zahl: namadfimilitudinemfcalarum, 1 quibus defcendkur, gradus vocari con-1 fiat. /. 10. §. 10. ff. de gr ad. fe? ad fin. \ Groninganis quoque fibbe propinquum | fanguine notat etiamque Dienthiis, qui J de protimefi hanc habent regnkm in jure j fuo M. S. lib. 3. a£t. 32. Sibbe gaet voor j Smette. Smtte gaet voor binnen Buir. Binnen Buir voor buyten Buir. Hoe eft; | Confanguineus prafertur confini, Confinis ejufdem pagi incola. Incola ejus pagi aliis \ terra incolis. Licet vox illa ad adfmita- j tem , quoque prorogata deinceps fuerit. { Kilianus DiEtion. lit. G. verb. gbe-fibbe. \ C A P U T V. Cur podagra dicatur Gicht? cf quare tllam quis initio fat ere no lit? Gicht-bruchig differt a paralytico. R oos fef Gutta roffa, Flerecyn , Vaeren fe? i opende Vaeren , Laufende Gicht^ Pootje , Juncker, Voet-övel, Smeking, Geraecktheit, Roering, Slagh, Popelfie, Palfie quid fint ? EtfltógTaive , Degen, Degen-man, Piecken, Snap-haen nec non Carabins notent ? ti At ut è Diverticalo in vlam redeamus, qua? caufa cur nofter morbus appelletur Gicht ? An quia eft ex iis, qui non minus atroces habent cruciatus, quam ulla potejl inferre tortorum favitia ? uti vetus ecclefia? Chriftiana? docfor Cyprianus de dupl. martyr. fcribit & libensagnovit gregarius ille miles, qui Gallis praefidium Vefalias in Clivis agitantibus focium criminis juxta fupplicii monuerat ut gravem demeret moerorem è peclore j quod plures honorati viri majorem fentuent dolorem podagra vexati , quam futurus effet is, quem pailuri ab ofiifrago carnifice. 2. Ipfa dea qtioque /Wai/*?^ *y*A* talorum tortrix dicitur a Ghoro apud Lucianum in Tragopod. iilaque nos torqueri ait Seneca epijt. 78. Verba integra adjiciam cum & ex iisconftent caufa?, cur ita fa?viat. Maximi dolores eonfiftunt in macerrimis corporis partibus nervi articulique fe? quidquid aliud exile efi acerrime favit , cum in artto vitia concepit: Sed citö ha partes obfiupefcunt fe? ipfo dolore fenfum dolores amittunt: five quia Veteribus corruptus humor cum defiit habere, qub confiuat, ipfe fe elidit cffhis, qua nimus implevit, excutit fenfum. Sic podagra fe? chiragra fe? omnis vertebrarum dolor nervorumqueinterquieficit, cum illa, qua tof* quebat, bebetavit: omnium iftorum prima verminatio vexat, impetus mora exftinguitur, fe? fines dolendi efi, obtorpuiffe. 3. Gichten etiam effe torquere, excruciare & tormenta adhibere auctor eft talium gnarus Kilianus in Etymol. lit. G. 4. Verum enimverö vellem locum aliquem ex veterum monumentis protuliffet, vel faltem adjeciffet, quis populus eo fenfu iftam vocem ufurparet. Quod cum non fecerit, vix fidem illi habeo O o 2 ere-  27Ó GERHARDI FELTM ANNl,]C tredoque Gicht ideö dici podagram morbumve articularem, quod non minus ad confitendum nos adigere pofiit atrocitate fua, quam fi in eculeo efiemus diftorti. 5. Sed ne hoe quidem juvaretPlinium, fi nullum verbum vernaculum adeffet , quo notaretur, cum fuiüciat de re conftare etiam falfo nomine prolato. Sic memini me puerüm plures vidiffe, qui podagra laborabant & tamen hanc aut nolebant confiteri , aut, quod viliores non videbantur effe digni ut inter ejus myftas haberentur, aut deam non noverant , generali vocabulo catharri illam denatabant; vernacule roos, morbum iftum appellantes: quod nil aliud eft quam Eryfipelas & propinqua dese noftrae videtur, quia & barbarè gutta rofea dicitur, diftatque a facro igne tantum remifiiore gradu, uti difcas ex Plinio Mb, 25. bijl. nat. cap. tl. & ab illa, quod dolorem tantum gignat exteriora tentantem femperque cum infiammatione conjunclum, qui uti a caufa manifefta cito nafciturita cito quoque perk. 6. Sanè gicht non tormentum cruciatumque notare inde adparet, quod aliquando capti pedibus manibusque fint, qui nullo tamen adficiuntur dolore. Ut I verofimilius fit deam noftram illud no- ! men accepiffe, quod quamvis quis feinitio ejus myftam confiteri nolit, tamen cum ad tempus refpondeat, uti ait Seneca 3. nat. QQ. 16. confeffio nem poftea vel invitis extorqueat. Dea ipfa apud Lucianum in Ocypo: Quod enim ipfe celat & latere alios cupit, Hoe tempus in» vito arguit eb poft tarnen. 7. Cum autem id non faciat paralyfis ideö malè Lutherus verbum ir»f«hnuut in Evangelio Matthcei cap. 9. v. 2. Marei cap 2. v. 3. nec non in Actis Apoftol. cap. 8. v. 7. CS cap. 9. v. 33. vertit Gichtbruchige: reef iusque Paul. Toffanus in annot. ad dicta loca facra fcripturce interpretatur lahmen: nec enim paralyfi aeque ac podagrae orbis veluti quidam ineft; fed, nifi curetur ita asger, ut ejus articuli nervique robur viresque nanfei fcantur, in eodem ftatu manet morbus: qui & efficit, ut non tam quis articulis captus quam potius refolutus fit, iique tanquam vita deftituti, pendeant. 8. Sed fi Germanicum iftud Zipperlein origini fuae ergö quis reftituere velit non podagrae foli fed omni morbo articulari conveniet. Non magis arctari ad podagram fe quoque patitur Belgarum Vox fierecyn: quod quafi fledercyn vel vledercyn & quidem idcircö diftum exiftimat Kilianus Etymol. lit. F. quia per omnes - artus volitat vagaturque inter cutem & caixem. 9. 1 olorabile quidem id alicui videatur, quod Frifica dialeclo vleden fit idem cum Belgarum vlieden aut Germanorum ftiebeni ut vliedercyn morbus nofter appelletur quod quafi fugiens vagetur per corpus. At ratio fubjecfa quod inter cutem carnemque fa3viat, totam remdeftruit; cum exploratum habeamus illum Öc nervos & offa ipfa petere. 10. Adeö ut eredam vledersyn idem effe quod fupra dixi lopende Vaeren Cli- I viis, aliisque vliegende gicht audit, di1 citur & Germaniae fuperioris riifticisZawfende gicht: ut perperam hunc morbum | cum podagra mifceatHarsdörferus, quem allegat Dietherm. thef. pract. Befold. contin. lit. Z. n. 35. Sed unde Vaeren?, & quid notat haec vox? Cum proprium noftri morbi fit, ut qui hoe correpti ei malè precentur,- Petron. Satyr. Podagrici pedibus fuis maledicunt, chiragrici manibus, nomen illi ftrygis vel lamiae indidere; quae Kiliano tefte in Etymol. lit. V. fuit olim dicta vaerende viyf, pofterius quafi fatis notum transmittentes & priori aliud epitheton, quando mox hos mox illos artus acerbitate doloris inflammabat adjicientes. 11. Non aliam ob caufam morbus noj fier Batavis dicitur Pootje, quod defcen- dit a poot five pede animalis bruti digitis I carentis, veluti canis aut felis. Nifi fortè quis ab aliis illius puris jocosè id nomen profeclum exiftimet: nam & ita Juncker, quod nobilem fignificat, vocatur cum Groningae tum inFrifiaOrientali , quod otium a corporis labore & exigat & imperet odioque habeat egenos eosque fugiat & fola dea fit quae domet divites, ne nimis infolefcant, uti eruditè quidem fed licentihs fcriptum reliquit Anton. Mornacius ad l. 53. ff. de MdiL editto in fin. Pro quo licet faciat epigramma Palladae in Epigr. Grcec. in quo podagram aucfor vocat juioVtw^o» Se*V, 12. Cfecerum ex omnibus illis bellis appellationibus, quibus dea noftra ornatur , fatis Iiquere arbitror, antequam podagrae mentionem fieri majores noftri audiverunt, illam fuiffe tamen ipfis cognitam, nomenque invenifle vernaculum. De quo nequis amplius dubitet, velim cogitet annon voet-'óvcl, quod Germani dicerent Fuff-ïibel idem fit? 13. Quamobrem & noftratibus alio nomine venit, ut feipfa differre non improbabile vidcatur. arg. I. 7* C. de codU dit.  ^ DEA PODAGRA. \ft rw\ uiciiur autem gberaecktbeit, rocrmge & ruiring , uti Cfivii loquuntur, item jiagh, quando vehementior eft & apoplexiae pwxima, quam & popel/ie, quod fedes fuas apud nos olim habuerint Romam, appellamus : inde enim plurima apud populum illum adhuc fuperefle vocabula Latii fermonem redolemia , ahbi demonftravimus juvabitque adhuc unum commemorare, cum videamineo mvefligando alios Jaborare. 14 Eil autem voxglefe, qua? enfem %mhcat & a g/^fo corruptè eft-difta. 01c m MbS. LL. civitatis Calcaria?, quod eft unum ex principibus Clivia? oppidis metropoli vicinum ïft. 138. videas Zeerd & pfe-*,, pro quo GaUl Mw {Jnhmt at g/sw pronunciant non fecus acGermam , conjungi cultroque & doloni, qua? prohibita arma vocantur, opponi. d. Statut, tit. 139. xr 15. Quamvis po/tea glefe, pro mi/ite pedite ment ufiurpatum, uti conftat ex nononbus a?que ac moribus inluftn Erico Mauritio de Matric. bnp. tb. 25. cui fua debet Dietherrn. d. tratï. Ut. G.n. 134. Neque id novum fed & olim & nunc in re fimih evenit: a degen five gladio enim vir fortis & ftrenuus bellator, qui gladio dmucare contra hoftem promptus? Degen inde vetenbus & Degmman , quod adhuc infns Orientalibus frequens eft, & de quovis viro bono dicitur, appella' batur. Licet initio fuperioris feeculióc Ibegen dixenm.Edzard. 1.hiprooem. fur. I infi Onent. MS. a quo barbarum illud I Tbeganus ac Tbanus fluxit & Danus tandem appellatus. Vide fis alium inluftrem iummi in Imperio tribunalis Adfefforem Liuldencum Lyben. EleEt. feud. cap. 9. 16. Qiiantó recliusergó, ut ad paraIyticum reaeam utrumque Jocum mcmoratum facn codicis Belga? verterunt eenen geraekten & Angli a manfickofthe palfie : nam pdfie huic genti idem eft quod ïmbecillitas tanta memborum , ut ml fentiat in iis, qui i]]a ceu fydere iftus: unde & fyderatio dicitur dubioque proeul a noftrate popdfie defcendit. 17. Quanquam fi verum effet, quod ha?c quoque Gicht poffet appellari, inde magis confirmarentur ifta, qua?difputavi contra Kihanum non a torquendo originem ducere. 1 ° 18 Non adverfatur diclis quod me- moratus nequitiarum magifter in Satyr. < de Eumulpo ait, quod cjf podagricumfe , ede lumborumque folutorum omnibus dixerat: < quippe cüm non membrorum folutorum, i quod aliqua ratione videri poffet podagncum notare, fed lumborumfolitorum dicat ea ipfo niJ aliud fignificans, quam Lumolpum non valere lumbis five ea parein??01" k-5 qUa ,lbid°defignatur: funt emm lumbj circa ren es, a quibus rivi leminis originem trahunt. 19. Porrö non videri Italorum gotta Gallorumque geuite a ftillando & fluendo natum effe, etiam vernacula voxfïnckinge nobis argumentum praebet fortiffi.. mum: nam fluxionem notat oriturque a Jmcken id eft deorfum fenfimque labi peflumve ire. At cum nimis generale hoe lit & quamvis diftillationem vel catharrum fignificet, quis non cernit idemdici poile de Italico Gallicoque verbo, fi a gutta id ajamus defcendere. Quanquam ïpii Greeci aliquando pedagros nomini ceu mfauflo parcentes, humoris verbo utantur, uti cognofcere datur ex Luciano in Philopfeude: qui ait, £? melius fe habere videbatur Eucrates eratque morbus ex confuetis, nam ei rurfus humor in pedes dejeenderat. & poftea, tum ergo diligenter cavens, ne pedes ejus tangerem. 20. Etiamfi experientia nos doceat quod cunéti initio , ubi dea noftra eos ad deleclum refpondere cogit, femper fluxionem diftillationemque caufentur • cum emm podagra timeatur, quia fimphcitur fpectata mala efi: Seneca 2 de \lra 11. ideo nemo illam in initio vult laten, uti idem fcriptum reJiquit epifl. 35. Pedes dolent, articuli punEtiunculas Jentiunt: adhuc diffimulamustf aut talum e fr/ijfe nos dicimus, aut in exercitatione ahqua laborafie. Dubio incipiente mor bo queerüur nomen, qui talaria ccepit in. tendere n utrosque pedes dextros fecit necefie efi podagram fateri. Audiamus hac de re deam ipfam apud Lucianum in O™ pi prologo. J Rider e verbfoko eos, quos iorqueo, Dum proloqui veram maii cau%m haüt volunt. Aliamque fiftam in promptu bahent - qua fe tegant. ' Oidlibet enim fe decipit mendacio, Luxatum alicubi, aut graviter allijum pedem, Dum diiïitat, veramque caufam fupprü mit: 2i. Ipfius Ocypi exemplo nos id do:ere voluit Lucianus, quando hunc polagra Jaborantem nutritori fcifcitanti podnam malum occupaffet pedes ejus,fh> ;it refpondiffe, mox quodludendo curfu, 0 0 3 dum  G ER H A R/ D I FELTMA N N I, ]C dum levem pofuerat pedem currens retorfiffet ; mox qucd dum luciatus ceu" volcns parem boiam jacere, iliam plagam tutiffét, mox iterum ïYledico dixerit , quod dum exerceretur curfu, & arte fe gymnafiica ipfum jauciafletquifpiam cosetaneus. Cur ejusinocd ïnicgumeniis uteretur, jam antea dixerat; 'Titi^itY,q «'«JuK«T0f yoyrlfysv yifwv Namqiiit juniori turpe, puerGS interefi Obmurmurans minijkr, invalidusfinex: Quod nutrkor ejus poftea rectè fic explicat morbo fubacium juvenem inftar fenis effe. 22. Quas ratio & alios ad urbanam morbi diflimulacionem inipellere folet, ne vel apud principes aut cptimates habeamur pro iis, qui rebus arduis agendif legationibusve obcundis impares gjtqpf ita arceantur a dignitatibus aut.hcnoribus, ad quos adfpuant. Sed ik alke funi multa? caufie, cur inde centractamanimi jegritueünem cum corporis mcibo didimulent aut fupprimant. Alius veretur, ne minus fit fceminis fpectatus fi forte fplendidam aliquam condicionem veiietur: alius ne inter eos numeretur , qui facerdotia capere nequeunt? Dari enim juris Pontificii interpretes, qui podagricos pronuntiant irregularcs , fe omninö continere j decreviffet. 2. Ciirn autem cerneret ejusmodi propofito fraudatam iri fuam conjugem debito, quod jure fuo poterat a marito exigere, antiftitem juris Pontificii peritum fibique non vulgaris amicitia; foedereconjunclum confuluerat: qui cum cenfuiffet Medicorum judicio hac in re effe ftandum , alter fibi non liquere refpondit, alter vero adfirmavit non poffe fine manifefto vitse periculo maritum redire ad jugalia facra. Zachias autem exifèimavic I eum absque uJla noxia poffe conceffk , Veriere uti. Quibus autem argumentis pugnent juvabit videre. 3. Negantis primum fuit petitum a j conditione Corporis, quod dixi articulorum doloribus fuifle obnoxium, ex qui- j bus cum debiliores illi fiant, non poffe non evenire ut magis ex Veneris ufulan- • gueant corpusque infirmiflimum ac de- ' fperatiffvmum reddant, uti ex noftris quoque docet Andr. TiraqueWus quem juxta Medicorumülios citat in teftes Zacchias d. I. n: i. óf 2. 4.. Alterum erat neminem nefcire calorem naturalem inefle femini atque ita hujus ceu fubtiliflimi efficaciflimique fanguinis jaclura calorem naturalem in corpore humano magnopere debilitari, idque inde deterius imbecilliusque reddi languoremque contrahi, quem & Veneris exercitium & voluptas, quae huic ineft fumma, Ut major non detur, haut parum augeat, ut mirum non fit, fi articulares morbos magis faeviores reddat fed & cui periculum vita; creet, atque j adeö ni eam velit amittere, Veneri repudium mittere cogatur. Zacchias d. I. ] 71. 3.4. 5. 6f 6. 5. Tertium quod proferebat a primo vix diftabat: eo namque tendebat cruditatem uti omnium morborum matrem, ita maxime eum gignere, qui articulos infeftat, utpote pervios humore tenuiac 1 ferefcente : quem utut comitari foleat 1 alius quicunque pravus, tamen ille veluti dux hunc praecedat promoveatque dolores podagricos in nervos fenfim dilabens. Zacchias d. l.n. 7. . 6. Adjiciebat quartó furiis non modo' ex facris Majas magisque maritum agita- tum iri , verum & apöplexiam quin & mortem ipfi percimefcendam efle: quod natura, heet femper ad aliquid tanquam adminiculum , annitatur , faepe tamen ignavior fit, quam ut ad partes corporis noftri debiliores inferioresque malum iftum humorem propellere poflic. Sed facilè nobiliores cerebriadoritur, quibus laefis aut labefacfatis neceffè fit graviffimum illum morbum fuccedere. Zacchias d. L n. 8. 7. Quid ad haec Zacchias? is totus in eo eft, ut demonftratum det nil illorüm, quae a fuo collega in contrarium fuere ad* duèfaj metuendum effe marito, quin potius hunc cum nondum tranfegerit quadragefimum aetatis annum atque viridis juventae robuftaeque & Veneri aptaeviriJitatis fit ac in re Jauta quotidie vivat, teneri femel hebdomade ad ejus templum amoris gratia accedere & Jitare v' attribuendum. Cumque laudato ejufmodi corpore juxta proclivis in libidinem proponatur fuifle novus ifte maritus; quid evidentius quam veiiffvma efle, quee fupra conjecfando tradidimus. 42. Venerem ruere Icepe in eos, qui madefcunt humore & incolumi corporis fucco pleni -, conftat ex epigrammate apud Delphos olim pofitum quod memorat Tiraquellus ad LL. connub. 15. n. 165. Graeci ideo CpySf five humidos prolafcivis dixere: nec aham ob caufam $vyol~*i} 'Atyoêliii &*A*Wi)j apud AchillemTatium de Amorib. Clitoph. & Leucip. Ubi 5. & ex aliis more fuo copiosè firmat Tiraquell. d. I. n. 19Ö. 43. Ex quo fortaflis ratio peti poteft, cur tota orbe divifi Britanni, quosque i undequaque eos ambit Oceanus, veneri citius maturi quam Saxones, Frifiique, a quibus pars originem ducunt. Perpetuum tamen iftud non effe, quod in Venerem propenfi, qui corporis fucco pleni , difcas ex Gallorum paraemia: Un bon coc jamais gras: quodque Francifc. Mezeraeus Hifi. de Frame en la vie de Francais I. pag. 408. narretdehocrege, quod habuerit les jambes un peu trop gresles, adjiciat in margine; Signe diéumeur amoureufe. 44. Quid fi autem alicui non, uti huic, detur concefla venere, filibet, uti, an ei viduo fortè vel eoelibem agenti vitam licebit illam petere ubi eft, quserereenim ubi non videtur quemadmodum Cpntlantinus & Conftans in l. 31. C. ad L. Jul. de adult. loquuntur, nefas & abominandum, uti plena manu executi fumus ad LL. muit. Belg. art. 3. Ut. N.n. it. & feq. quo quis levetur gravi & revolubili pondere, fi podagricus fit nec tamen frigido & exangui corpore? 45. Vetus proverbium eft & facro codiee proditum non effe facienda mala^ ut eveniant bona. Unde Medici pariter ac rationis de Deo confulti nequidem id imperantibus indulgent, etiamfi alia ratione vitam contra ingravefcentem morbum tueri nequeant. Martin. Azpilcueta , qui a patria vulgo Navarrus dicitur, in Manual. cap. 25. n. 61. verf. tertiopec» cat. Zacchias d. q. 5. n. 4. 46. Qua de re exemplum memoriae noflrae prodidit Godefrid. Monachus in Annal. ch. CXC. fcribit enim, quod Friderico Duci Sueviae Friderici Imp. filio decumbenti cum d phyjicis effet fuggeftumt, poffe curari eum, fi rebus Veneris uti vellet, refipondit, malle fiemori. quam in peregrinatione divina corpus fuum per libidinem maculare. 47. Per pbyficos intellige Medicos: quid enim aliud medicus eft vel effe debet , quam venator & contemplator natu- 1 rae uti^reftè Plinius cenfuit, cui A. Corn. j Celfus de Medicina in prof at. fuffragatur, quando inquit: Qiiod fi contemplationem rerum natura, quam non temerè Medici fibi vendtcant, fatis comprebendiff fit. 48. Si dixerisPrincipemreligione fuiffe permotum, quod contra Sarracenos pugnaturus in Afiam effet profecfus , fcias nec alias id licere, quod confultrix & provida omnium opportünitacurri natura non definat in quiete, per quam mens noftra fine pondere ludit, nos fupervacuo pondere levare: quam tamen nec permiffum erit hanc in rem provoca» re, uti recfè Zacchias, d. q. 5. n. 12. 49. Hunc marito illi, de quo Jocuti fumus, voluiffe velificari, ex alia ejus aucïoris doclrina manifeftum fit; tradit enim lib. 3. tit. 3. Q O. Medico legal. 2. n. 20. ad mitigandam triftitiam qüidem conducere venerem, fed fi non quod fibi debetur a marito pofcat uxor verum arbitrio fuo liberaque voluntate ille inha&g irruit. 50. Voluit, opinor, dicere quod magifter libidinum Achilles Tatius de Amorib. Clitoph. eff Leucip. lib. 5. in fin. fcriptum relinquit: ro i' d,mff<^ym us dep^uSl- P p 3 T#  %%6 GERHARDI.FELTMANN1, JC. y*e s^et tv Yièwv. Illud porrö certiffmum ejt, imparatam venerem parata longe fuaviorem effe, utpote quee gtrmanam fe* cum ferat voluptatem. C A P ü■ T VIII. Podager an facerdos ejje nequeat, vel, uti barbare ajunt, pro irregulari habendus fit? i. Mlffurri non Zacchiam cum fuo novo conjuge faciamus & videamus an reclè alios fecutus docuerit podagros facerdotia capere non poffe"? Vitium hoe irngularitatem barbarè vocant, quod fi illos contrahere prasfraétè perhibeant, viderint ne plerosque maximos facercotes facerdotio indignos fuiffe pronuntient, curn veris fit proditum literis & nos ipfi viderimus in id plures veniffelaborantes podagra & hanc ipfis fuiiTe non femel illud quod Tullius xoaitixcy f*tf*(*t* vocabat. 2. Olim apud Judaeos ob podagram non fuiffe quem prohibitum facerdotio liquet ex üs, quae non uno volumine condidit Mofes atque prolixo fermone ex fapientum fcitis tradidit Seldenus defucceff. in Pontific. 3. Ne autem injuriè injufti fimus in laudatos auctores, juvabit expendere hellas rationes, quibus opinionem tam abfurdam tuentur. Primum ajunt defotmitatem inde obvenire corpori, quod tumores producat ille morbus. Quafi verö omnis podagra fit nodofa? Fmgamus hac laborare candidatum facerdotii tumoremque obcaluiffe, ne tu potius gerere tumores mente videaris, qui alium coetera virum bonum ideö fpernis. 4 Sane in pedes fi fuerit non nifi iis, qui è corte Francifci fine calceis ambulant, ergo obftare poterit. Ut non memorem eum, qui claudus fuit faclusfectione Medicorum, non prohiberi a facerdotio. c. Ji quis in infirmitate. 110. dijt. 55- 5. Quod enim pergis dicere diftorta inde reddi membra id rariffime accidit neque tune propter morbum fed vitium ex eo contractum arcebitur. Atque hoe iterum fordmmum_ nobis praébet argumentum, quod fi illud abfit, neminem prohiberi facerdotio etiamfi frendentes undantesque podagrae dolores nennunquam candidatum incurfent. Namqucd adfirmas eam gigntre impedimentum, ne liberè poflit corpore luo uti, id nMad rem, cum & tertiana febris a?que ac quartana idem faciant, nec tamen ideö quis repellatur a facerdotio, licet aliquando hiice morbis laboret, neque debiies alii quam voiuntate non cafu arcentur. bchot liaftes ad c. n 2. dijt. 55. lit. d. 6. Non dicantur lam qui omnibus iftii malis occupati etiam illis diebus quibus morbus vacaret, hactenus fcilicet, ut ü fervi venditi eo conihétentur, ab emptore poffint rêddi, quod ei non beneiërviie queant, qui verus eft intellectus faepè dictee l. 53. ff. de Mdü eaitto. Marius Muta d. cap. 74. n. 13. 7. Nonne certiffimum eft, quod curn propter utilitatem commerciorum id ju\ re hngulari fit iutroductum, arg. I. 16. {ff. de LL. non fit producendum ad rem nobis propcficam, ubi de candidatis facerdotii agitur. arg. I. 14. ff. eod. ■ 8. Nihili itaque faciendum quod porrö ajunt, non poiïe hunc morbum cura* ii* Addas licet & ita deteriorem longeque graviorem effe quartana, qua; fi vetus efi, jam fperni poteft: uti Ulpianus i monet in l. 1. §. 8. ff. de JEdü. editie | Quid fi tibi objiciam Plinium taiium mes herelè gnarum auclorem"? Is lib. 26. hifi. nat. cap. 10. fcriptum reliquit: Infanabilis non eft credendus: quippe cum in non nullis & fpontè dejinit & in pluribus cura* tur, qua de re copiofe cap. 20. agemus. 9. Sed concedamus infanabilem effe morbum, qua de re poftea pluribus age- | mus, aegrumque non definere tegrotare, j uti fupra ex Cafiiodoro reculi, cum tarnen non ideö excufetur a muneribus, quae non poffunc fine muneribus fuftineri. uti Cicero de Seneftute §, 34. loquitur) nifi quis rebus propriis vacare nequeat, uti fancitum. 1. 2. I. 3. C. Qiti morbo ft excufant X. 52. nas tu prater aequum a bonum fis nimium durus, fi hominem» qui valetudine pedum ahorumve articulorum adfligitur, facerdotio ceu refav» tabili indignum judicaveris, quippe cuffl fecundum naturam fitoneriscommodiqUÉ parem effe habendam rationem. I. 10. ff. de R. J. 10. Tandem aries in nos impellitur. Ajunt offendi ut plurimum coeteros mortales ejufmodi morbo: quod indiciumft hominis intemperantis neque referrequod aliquando fit hereditarit;s; vix enim aliis perfuaderi hoe poffe, quin potius omnes cie>  de DEA PODAGRA. fredere ex luxuria & vita malè acla illum trahere originem. • **• Hic lubet unum abs te quaererean facerdos elfe poffit, qui vel publicè antea fcortatus vel muherem in concubinam adfcivit ? Dubito enim quia Martin. Bonacina Theol. & J. U. D. d. difp. 7. q. 3. punïï. 7„w. 29. tantum illum facerdotio arcet, qui turpiter cum veftalifuerit congrelfus, vel meretricem aut ab alio repudiatam duxit uxorem. c. Ji quis viduam. dift. 34. Bonacina d. dijp. 7. puntt, 2. n. 2. 12. Sed etfi facerdos fuerit munere ei tantum ad tempus interdicitur, non autem ab illo in totum femper removetur , uti Tridentini antiftite's cenfuerunt. fifj'. 25. cap. 14. Azpilcueta in verbo Irregularitas. n. 28. Bonacina tracl. de magno tnatrim, facram. q. 4. puntt. 14. n. 19. it« Si ergo contendas nihilominuspodagricos efle arcendos facerdotio, vide ne tua cenfura corvis det veniam, vexetque tantum columbas, atque ita ad te juftifiima ratione transferantur, quas Chriftus apud Matthaeum cap. 23. v. 23. & feq. graviter difierit de facerdotibus Judasorum. .14. Illud planè claudicat, quodAndn "VaWenfis ad Deer et. lib. l. tit. 20. n. 1. ait * deformitatem corporis indicare deformitatem mentis; aliud enim fupra ex Cicerone demonllravimus: quin deliramentum loquitur quando pro firmanda fua opinipiie provocac ad cap. uit. dift. 41. quia Conciliurn Carthaginenfe, unde hic locus depromptus, de habitu & inceftu adfckitio agit, uti ex iis quae de calceis & veftimentis mox adjiciuntur , adparet. 15. Cupi itaque nec jus aut juris ratio manifefta prohibeat podagra Jaborantes facerdotio , fi tu id facere tentes eo colore, quod regulis de re divina proditis ftandum fic, cave ne ipfe ab omni regula & praefcriptione vicae aberrare non tantum fed & palam tibi contradicere videaris: quippe cum omnes faétionis tuae populares agnofcere debeant hanc veritatem, neminem arceri, nifi jus adfit expreffum, quod id fanciat. Bonacina d. tract. q. 1. puncf. 5. n. 2. 16. Ne autem videarmeintendereadverfarium in illos, qui a me haut diverfi quod Vallenfis d l. n 2. verft dixi ante, ob corporis deformicatem non omnibus facerdotii fun&ionibus fed cantum nonnullis, in quibus haec venit in confpectum, interdicac, ideö velim repeci fnemoria colores, quos fupra ex Zacchia I allegavi • fi enim confideres, quod fcri* bit non tam ofienfione turpitudmis quam pnejudicio aut praefumptione vitae non punter fed turpiter afta; plerosque moven, quis non eernit, id quoque transtem poffe ïmo debere ad podagram quamcunque i quae non nofcitur nifi ex tardicatibus in greflu, quod ha; femper morbi recencis fint reliquise, fi gravior nec fine acri morfu doloris fuerit. 17. Tandem pro me facit belliffima ratio, quae exftat in Canone Apoftol. 75; qui ait; non enim mutilatio corporis ipfum polluit, fed inquinatio anima : ubi fancitur , ut qui oculo defecfus vel obtufo crure exiftat, poffit effe Epifcopus. Quin & hoe munere poffe fungi podagros fequentia oftendunt. Radulfus in vita Ri-, chardi Epifcopi Ciceftrenfis n. 86. Cum gutta, quam podagram vel artriticam vocant , frequenter vexaretur. Pcolomae, Lucenfis ad ann. 1284. defeOum patiebatur in manibus cff pedibus propter guttas j | ita quod vix celelrabat. c a p u t ix» A quibus muneribus excufet morbus articu* laris difquiritur? & l£xi \j ^ ^ III. C. Qui morbo fe excufant. explicantur. X. QUae haélenus ediffertavi, cum ad fa-'^vorem podagricorum refpiciant, " non ambigitur quod fi ipfis obtrudatur facerdotium, id poffint renuntiare aut renuei-e. arg. I. 26. ff. de LL. I. 6. G eod. dummodogravior, contumaciorque morbus lit, cum quo fiepe cogunturluctari: quemadmodum enim fupra ex M. Tullio dixi, habent vacationemomnium munerum quae fine muneribus nequeunt fuftineri atque perfimalia JCris dicuntur, quae qualia fint defcribit Hermogenianus in l. 2. 3. cf 4. ff. de rauner. cff ho-, nor. nec non Arcad. Charifius in l. 18. 5 1. & fiq. ft. eod. . 2. Non autem dubitatur ex iis, quae retulerunt, coztera quoque per leges cujufique civitatis ex conjuetudine longa intelligi poffe 1 uti bene monet j Ctus in d.l.8.%2. in fin. arg. I. 10. /. 11. /. 12. 13. /. 17*. f. de LL. ac l. 6. $. i. Jf. de V. S. iuntt. 1*7. ff. de LL. 3. Operae pretium erit ipfas Imperatorum epiftolas brevitati hujus opufculi iftfe-  j83 GERHARDÏ 1 E L T M a N ft I, }. C inferere. Utraque eft Dioeletianick Maximiani. d. I. 2. I. 3. C Qui morhofe excuf ant. Prior autem quse non fert no • men eius , ad quem data , ait, CUM ARTICULARI MORBO DEBILITATUM TE ESSE DICAS, JUXTA JURIS PUBLICI AUCTORITATEM A PERSONAL1BUS MUNERIBUS VACA TIONEM HA BE BIS. 4. Non unum eft, quod quem follicitare poteft: t rimum refcribunt Auguflj CUM DICAS Ex quo quis fortè conlegeret, ac fi cujufque nudse affertioni crederent, cum tamen nullus idoneus teftis in re fua intelligatur, uti Pomponius fcribit in l. 10. ff. de tefiib. &, ubi caufa; cognitio requiritur, res per libellum expediri nequeat. I. 9. §• l. ff- de offic. proconf. 5. Vel an fingulari jure id receptum in podagra affeétis , quia propriam quafi turpitudinem vel faltem vitium allegant, quod nemo in initio vult confiteri. Uni.cuique autem fidem contra fe haberi f 1. 11. %. 1 ff. de interrog, in jur fac. 6. Nequaquam I fed quod huic loco deelt, id ex aliis fuppleatur, ut nullus vacationem accipiat, nifi id fortè veris ac probatis caufis adnotatio Prineipio cewce/ferit: uti Theod. Arcad. & Honor. edixerunt in l. un. C. de bis qui k Principe vacat' accep. aut alias is precum permittit argüi falfitatem. /. 3. * 7 C deprecib, impi of er. I. 2. I. uit. C. fi contra jus vei uti publ. L 7. pr. C de diverfi. refcript. 7. Non enim huic, ad quem fuit datum refcriptum, fine exemplo fubveniffe Auguftos exinde liquidö adparet, quod fine die & eonfule fit. Si autem ita fuerint deprehenfa beneficia perfonalia turn auótoritate ut careant fanxit Conftanti nus. /. 4. C. eod. 8. Non poteft quoque Princeps alicu fine jufta caufa indulgere vaeatiqnem quod haec res ceeteros cives eö magis oneraret, nifi fortè fuo fumptu quem in locum ejus cui tributa fufhceret. /. 4. C.d annon. & tribut. vel pro praefente eun haberet: l. 12. C. de omni agro defierto. 9. Theodoricus Rex apud Cafliodorun 2. Varior. 17. Munificentiam noftramnull volumus effe damnofiam ,• ne quod alteri triluitur alterius difpendiis applicetur. Ei hoe eft quod in Galliis ajunt,- Le Ro$ prend la portion de privilegiez pour denier', contens & non receus, Joan. Stephan.Du rant. QQj j«r- notatiff 17. 10. Quapropter non eft dubitandüfn, ïmperatoribus fidem fuiffe faéfam per ta feulas prolatas ab eo, qui vacationem pe. tierant: quamvis emm Uivus h adriamrs j Junio Rufino refcripferit, teftibusierjon 1 teftimoniis crediturum. /. 3. § 2. de j tejiib. placuit tamen haec recipere, ii de 1 adverfa valetudine aut vitio hominis qusraiur, adeö ut confeffio Medici vel iai cerdotis duorumve vieinorum fcripto confignata apud Frifios Oriëntales fufEciat ad excufandum eum, qui in jus vel ad judices datos five negotii difceptandifive teftimonii dicendi caufa vocatus fe non ftitit. 11. Nec nifi uno cafu, quod fciaro, dicafterium non urgente adverfario injunxit teftimonium per procuratorem exhibtnti, ut teftes, qui ïdfubfignaverant, I in morbum probandum curaret citari; 1 quod mcium VI. Vlllr.chhc LXXXVI ï in fachen Wilhelm Metting AppeUantit ' contra Joban Janffen Backer. Ratio aatem erat, quod Medicus, qui antea tri> buerat teftimonium aegritudinis, fubobfcurus elfet in fuis verbis & nil certi fed j omnia ex oreMettingiiadfirmaret, illud1 que tantum diceret ejus pulfum fuiffe cej leriorem quodque incommodum iter d l nocere poitec. Cum itaque adfeverarene I ceu certum & fixumteftes, quorum tefti. monium deinde proferebat, illud, quod l Medicus dubitanter dixerat , cenfuit . dicafterium XII. Mart. do loc LXXXVII. teftes ad jusjurandum efle adigendos: quod I factum quoque fuit. | 12. Aliam dubitationem affert, gene\ ralis ifla refcripti dictio quafi fufEciat ' DEB1LITATUM quem eflëquovis modo , cum tamen debilitatis fint veluti qui. dam gradus, nec nifi gravior, per quam _ ne fuis quidem rebus quis fuperefte poteft) :. vacationem tribuat, uti fequens refcript . i tum loquitur, ex quo itaque id, quod in | manu, eft explicandum. ij 13. Ex eo autem difcimus quam pi* : I rima effe qua; facinore Triboniani pene! runt & nos non habere nifi laceras, quali . ! ex naufragio fuperflites tabulas. Utinam » adhuc exftarent immenfa veteris prudeni tiee volumina ! quod jam ante triginta ferè annos fruftra optavi in Spicileg. è , procem. Infi. §. 2. verb. immenfia vet.prd l volum. n. 2. 14. Ubi nunc JURIS PUBLICI AVO : TORITATEM invenias, qua demonftretur articulari morbo laborantes a pet1 \ fionalibus muneribus excufari? jus publi' cum enim intelligunt Imperatores, quod publicè eft conftitutum /, uit. pr. ff. qvé met. caufia. I. 7. §. 6. ff de donat. int. VW cjf ux, h 8. ff. de tutel. I. 29. f. deieftaiti- 0>  de DEA PODAGRA. 28^ tut. I. %. C. ne uxor pro marito. Terent. aft. 2. fc. 2. an hoe quidem adipifcar. ego, quod jus publicum eft ? 15. Contra ditputaveris fortè , dixerisque parein conftare aucforitatem ei, quod ex ratione juris pereipitur & hujus verbis expreffum eft. d. I. 6. §. i.ff. de V. S. Veriiimile itaque effe anperatores refpexiffe ad illud jus quod generali» ter de morbo fontieo conftitutum & ex XII. tab. fiuxit, quia hic cujusque rei agenda; impedimento eft. do. ff. de re ■■ jud. Vide fis Jacob. Gothofred. ad XII. tab. in probat. L. II. 16. Verum enim vero licet veri fpeciem haec habeant, attamen ne ipfe quidem Tribonianus ti rediret, vera effe audèret adfeverare, quod probè noverit, Imperatures, fi quando in refcriptis fuis refponfa ad jas publicum referunt, non generalem intettïgant' juris conftitutionem , fed eam, qua; iigillatim rei, de qua adiri aut inrerrogati fuerunt convenit. /. 3. C. de edendo juntt. I. 1. ff. eod. 6f l. I. C. fi eert. pet. junct. I. 7. C. de bered. a£t. 17. Sequitur altera Principum Romanorum epiftola, qua; an ad Celam an j vero ad Ceüam aut Celfam data fuerit, inter Ynerarum judices non convenit. Fceminam non fuiffe conftrucuo vetborum demonilrat. nifi contra omnium Codicum fidem pro adflictum refcribendum cenfeant adjlictam. Verum tune quoque largiri illos oportebit, mulieres ad perfonalia munera vocari: quod generaliter prolatum quam ridiculum fit nuili non patet. Corporalia munera inquit C'lpianus, fceminis ipfe fexus denegat, quo minus bcnores aut munera injunguntur. I. 3. §. 3. ff. de maner, eff honor. 18. PODAGRA QUIDEM VALETUDO, ajunt Imperatores, NEC AD PERSONALIUM MUNERUM PRO- j DEST EXCUSA IONEM : VERUM i CUM ITA TE VALETUDINE PE- | DUM ADFLICTUM DIC AS , UT REBUS PROPRIJS INTERCESSUM COMMÖÜARE NON POS^iS; RFC- i TOR PROVINCLE, SI ALLEGA- I TIOiVZBUS TUIS FIDEM ADESSü ' PERSPEXERIT , AD PERSONALIA j MUNERA TE VOCARI NON PATIETUR. Qua; in initio dicitur poda- j grse valetudo uti (ff in l. 13. C. de decu- ! rion. deinde appellat' r, valetudo pedum: ; recfè ut Cujacius ad h. I. 3. annotaverit ■ idem fignificare. 19. Perfonalia munera cum non unius i generis fint & alia magis animi provifione j alia magis corporalis laboris intentione perpetrantur, uti Arcad. Charifius loquitur in d. I. 18. §. 1. dubium non eft facilitts quem ab his, quam ab illis podagricos hberari. I. 2. §..7. verft. corp. debliüas.ff. de vacat. & excuf. mun Azo ad d. I. 2. C. ; Qiii morbo fe excuf. Muneribus decurlona< tus nec fententia prcefidis in perpetuum, nee | anni quinquaginta nec podagra valetudopra1 fiat excujdtionem. iidem Augufti refcrip\ ferunt in l. 13. C. decution. 20. Erat quidem decurionatus quoque honor. /. 5. ff. de vacat. & excuf. mun. I. 7. pr. I. 7. §. 2. I. uit. ff. de decurion. ad quem major LV. annis invitus non vocabatur. \, 2. \. uit. ff. eod. de quo cafu capio l. 3. C. qui atate vel prof eff. fe excuf. Ut nec cum Cujacio , quanquam : ingeniosè, ut folet, id fecerit, neceffe j fit refcribere LXX. nec cum Rachovio i ad §. item major. I. de excuf. tut. hanc le' gem aétare ad munera, qua; folo corpo, ris labore geruntur. I. 11. ff. d. t. Cornel. Nepos, in vita P. Attici. cum haberet an'i nos circiter fexaginta, ufus efi cetatis va- catione. 21. Podagra autem a munere decurionatus non dabat vacationem, quod follicitudine animi magis quam corporis labore exerceretur, non fecus ac tutela & i Cura d. L 18. §. 1. item defenfio civita| tis, ut fyndicus fiat. I. 1. §. 2. vel aétor \ /. 18. §. ^3. ff. d. t. nec non judicandi | neceffitas. d. I. 18. §. 14. eod. f 22. Sed de pofterioribus nunc nil attinet dicere, quod ejusmodi munera magno sere multis in locis redimantur aut affecFentur, in fola tutela & cura ut re\ gula in principio noftrae l. 3. C. Ouimorbo fe excuf. pofita adhuc firma & intacla i maneat, eoque jure utimur nec femel ju1 dicatum memini, non prodefte ad excufationem, fi tutor datus docuerit fe podagra laborare, adeö ut tota haec res arbitrio judicisrelinquenda fit. Harpprecht. ad 5. 7. I. de excuf. tut. n. 3. 23. Priusquam ad alia pergamus, errorem per quem Alciatus & Cujacius magni ccetera viri at non uti Aftrese ita & noftra; deae facris initiati, fuere Japfi, depellere neceffarium videtur, ne&alios asque imperitos eorum opinione licentius errare contingat. Alciatus, pofteaquam ex vetufto codice manufcripto pro AURICULARI re&è repofuiffet ARTICULARI , quam leétionem Cujacius ?' Delrio Mornaciusque probant, morbum articularem interpretatur chiragram qnod articulos, id eft, digitos lsedat. Ciq 24. Quafi  «o GERHARDI FELTMANNI, ]C 24. Quafi verö in pedibus quoque non fint articuli, quos occupare poffit. Audiamus ipfam deam apud Lucianum in Tragopod. Ocypo. ubi proioquitur cum alia multa de fe tum hoe. 'ttt h tè®41*01 m&dhx sre'^©" TU£?fv. Ut moris eft mihi. pedis petere articulos. Nam vox kwSvkx articulos ibi notare Gujetus ad Lucian. d. I. confirmat. Achoro quoque apud Lucianum in Tragopod. illa appellater 7r££ixoySu?ui7r»{o$U(», id eft, articulos cruciandi cupida. 25. Cujacius regulam facit, podagricos non excufari a perftmalibusmuneribus ex d. I. 3. C. qui morbo fe excuf. fed articulari morbo Jaborantes / 2. C.eod. quod hic vehementior Jongiorque fit quam podagra. Recfius cum Alfeno Varo in h 52. §. 2. ff. ad L. Aquil. dixiffet in caufa jus effe pofitum. Poteft enim articularis morbus in manu, quin uno digito contumacior fceviorque effe, ut nullis quietibus fedari pofiit, fed ut furenti rabie ftimulatus animus nulii rei agendasparaut idoneus fit. 26. RecTè itaque Imperatores inquiunt; VERUM CUM ITA TE VALETUDINE PEDUM ADFLICTUM DICAS, UT REBUS PROP RUS INTERCESSUM COMMODARE NOK POSSIS: Quafi velint dicere, quod JiCet regula ajat podagram non prasffcare vacationem, tamen ex re aut caufa aeftimandum effe, an debeat vim fuam retinere nec ne. 27. Particula enim ita pro in tantum vel ufque adeo pofita eft: & quia mox fequitur alia particula ita nil clarius aut 'evidentius, quam memorat is verbis regulam illam conftringi modumque accipere idque cum aliis fatum fubire, quod periculofa fit, /. 201. ff. de R. J. facileque vitietur. I. 1. ff. eod. 28. Adeö ut contrariam regulam liceret conftituere, podagra; vtletudinem etiam ad perfonalium munerum vacationem fufficere, fi modö tam gravis fit, illa valetudo ut rebus propriis quis intercejjum commodare non poffit: quemadmodum Augufti loquuntur. Dicunt commodare interceffum pro juvare intercedendi opera. Plautus. Rudente a£t. n. fc. 22. cur tu operam gravare mihi, quam civis civi commodat? Pari fenfu fidemfuamamico commodare dix.it Javalenus in l. 12. ff. fi quid in fraud. patroni fatl. fit. Terentium imitati Andria act. 5. fic. 5. quod& Ciceroni pro intereffe ufurpatum : quo poftremo in argumente noftro ufus Juftinianus in §. 7. L de excuf. tut. 29. Finge quem clinicum evafiffe ex podagra vel fere femper decumbere, ut alii rerum fuarum adminiftrationem mandare cogatur? Incivile non folum fed& inhumanum utique foret eum, qui tantt corporis valetudine ab agendis rebus prohibentur , ut ne fiuis quidem negotiisfiufficiant, ad perfonalia & corporalia munera cogere iisque injungere, quod ab ipjisobiri non poteft? uti ait '1 ryphoninus in l. 45. §.idt. \ff. de excuf. tut. 30. Sanciunt Imperatores ut RECTOR PROVINCIA? bene verum examinet. Quis ille fit conftat ex rubr. C. de Offic. Reet. provinc. dicitur & moderator ptovinciae, /. 11. C. d.t. & prifco proprio vocabulo praefes provincia;, l. 1. /. 0. C. eod. nunc Gufeernator &Vicarius vernacule Statbalter, 31. Ut Johanni Strauchio Viro Cl. impofuerit, qui aucFor ei fuit, uc hominem , qui nobis dicitur Vogt nec aliud apud Frifios Oriëntales munus gerit, quam interceübris id ell executoris vel adparitoris, uti vocatur in l. g. /. 12. de offic, re£t, prov. nihilominus Rectorem provincia appellaret in programmate quod candidato ex illa gente Jena? publicè propofuic a. d, XV. Vllbr. ch hc LXXIII. 32. Verum fit an falfum quod podager profert, ex ALLEGATIO NIBUS, id eft, caufis excufationis, quas allegavit, /. 60. pr.fif. de ritu nupt. §. uit. I. de excuf. tut. rubr. C. Si tutor vel curat. falf allegat. excuf. fit. perfpicere debet & Sl iis FIDEM ADESSE deprehenderit, five probatus effe ipfi conftiterit, pro quo fidem in ea re conftare Celfus dixhinl. 13. ff. de probat. 33. AD PERSONALIA MUNERA, five eonfilio prudentis viri, uti loquitur UJpianus in d. I. 2. g. 1. verf. corporis five corporibus & labore obeantun d. I. 1. §. 3. ft. de muner. & honor. TE invitum ac reluétantem non modö fed nec volentem VOCARINONPATIETUR ne inde incommodum fentiat pupillus aut, fi de alio munere quaeratur, refp. detrimenti quid inde capiat. d. I. 45. §. ultM excuf. tut. 34. Quod fi verö falfis allegationibus a munere tutela; aut curae aliove corporali liberatus fit eo fortè colore, quod ter, quaterve in anno morbo infeftetur, doloribusque excrucietur, fi tamen non modö propriis rebus fuperfit quin & alienis invigiletpoftulandojudicandoferibain vei  bE DEA PODAGRA. Z9l vel procuratorem agendo, non proderit podagrico judicis religionem circumveniffe, fed arbitrio ejus mulclabitur damnumque aut publica; aut privatae rei datum refarciet atque nihilominus munus injuncTum fufcipere cogendus. I. ï. /. 2. I. 3. C. fi tut. vel Curat. falf. alleg. §. uit. I. de excuf. tut. C A P V T X. An quis h munere reip. removeatur, fi podager faÜus fuerit ? t. NE quis autem rationem illam ex Tryphonino in d. 1.45. §. uit. depromptam alio vorfum trahat atque inde conlegat fortaffis, ac fi is, qui tanta valetu- 1 dine pedum, de qua. loquitur memorata conüitutio d. I. 3. C. Qui morbo fe eycuf. adfliétus eft, ad nulla reip. munera fit capax, atque hinc porro conlegat abhis removendum elfe eum , qui cum antea fanus eflet, deinde autem caepittamgraviter podagra laborare; ne adverfus utilitatempublicamquid transmittatur, ideö ; diftinSuone fupra tradita res temperanda t eft. 2. Ut noceat podagra, quam quis om-1 niüm judicio vita; immoderata intemperauti'a concepit, minimè autem ejufmodi calamitas, qua; cafu poftea fupervenit, alicui qiuefitum bonorem adimat: uti de I Cafu omifforum oculorum exftat fanclio in l. i.d de decur. ex qua l. 6. ff. de judic. explicanda. 3. Si itaque vel jus quis doceat aliasve ' artes liberales aut adfefforis munere fungatur. Principivè a confiliis fuerit, & falarium & fportula; nec non alia emolumenta honoris ipfi debentur ; cum ea, qua; a eonfilio prudentis viri exfpeótari poffunt, nihilominus, quoad vires corporis patiuntur, lubens femper praeftet. 4. Unde etiamfi quis ex corpore noftro aeger fit pedibus, ut hi fuum officium non faciant, non is fuo deeft officio, fed perlegendis cognofcendisquejitium aftis, qua; moderator dicafterii per fingulos folet diftribuere, operam locat, & fi quando podagricum ordine ex illis referre neceffe eft, tune collega; ad domum ejus commeare folent, quod antea, cum vexarentur valetudine pedum nobiliflimi jurisque peritiflimi ühriftianusHake & Matthias Jorgena faclum non fe¬ mel ; & mihi nuper accidit principeo Quartal. p ojt Martini ch hc xc. rif intcgro poft Cantate ch Ico xci. 5. Num verö podagricus fuffragio mulétetur, fi cum in collegium quis allegendus vel huic caput dandum, ejusve fuffragiis minifter eligendus fit, non juris fed faóii quaeftio eft ? Quod fi lex ferat aut femper ita judicatum fuerit, abfentes fuffragio carere , id fequi nos oportet, uti fcripfi in comment. ad l. 33. ff. de LL. tu 3. 6. Aliud dicendum, fi iis, qui ab urbe abfunt & in exteris locis conftituti j fnffragatio non negetur , quin tune est clinici haut debeant privari, nemo dubitat, atque hoe vult apud nos ufus. Cüm enim Praefidi noftro Berolini commoranti is honos habeatur, ifque habitus nuper collega; apud Imperatorem Viennae agenti, cur non idem dandum ca;teris, qui licet podagra prohibeantur domo prodire, nihilominus libellis legendis, refcriptisque aut annotationibus ad preces faciendis quin & teftibus examinandis litigatoribusque in tranquillum conferendis operam na van t. 7. Profeflbr fi quis fuerit & podagra! prohibeatur frequentare auditorium, Jectiones publicas poteft habere in eedibus fuis & praeterea privatas «xpoa'leif facere: quod Lugduni in Batavis fervavit inftitutum Joh. Frid. Bökelmannus non vilis dea; noflrae myfta. Si porrö podager fit pra?tor & vel in rem prasfentem eundum vel alia gerenda, in quibus corporis praefentia defideratur, vel mandabit alteri jurifdiclionem. /. r. pr. ft. de offic ej. cui mand. jurifd. vel adjutor ipfi dabitur a Principe. Vide fis noftra. lib 2. de titul. honor. cap 11. n. 5. 8. Advocatis quoque non excufationem tribuere, quomimispatrocinium fufceptum compleant, fi vel Jevi teneantur podagra vel caufas orare debeant iis diebus, quibus morbo vacant , nemo ambigat. arg. I. 2. §. 3. ff. fi quis caut. jud. fijt. cauf. fat% non obtemp. ■ Qua de re Janus Langlaeus eruditifhmus Galliae JCtus lib. ti fimejtr. cap. 2. fequentia fcribit; Nam ff ipfe vidi non paucosprceclarl nominis Advocates eo tempore litigator Ibus in foro operam dare. Teftis & eft; Cicero in Bruto fiett. 51. de C. fextoCalvinio; quod ingenio eff firmone eleganti, valetudine incommoda fuerit, qui etfi cum remiferant dolores pedum , non deerat in caufis, tamen id non fiape faciebat. Itaque eonfilio ejus cum volebant homines utebantur, pairocinio cum licebat, 1 Q_q % Cl-  2P2 GERHARDI FELTMANU1, JC C A P U T XI. Guid fervari oporteat fi cui antea obrepfierit podagra, priusquam in dignitate vel publicè ad rem aliquam confiitutus fuerit"? i. QTJod fi autem jam podagricus effet cum munus publicum capefleret, * an fi id dilfimuiaverit fe faepius morbo infeftari atque eö redigi, ne poffit facere , quae ab aliis ejufdem profeffionis fiunt, fierive folent dignitas aut magiftratus ei iterum auferetur ? Hoe fane videtur! cum veris liberis proditum fit ccecum non poffe adfpiraread novum magiftratum, /, i. g. 5-ff- de poftul. licet eaeptum > uti dixi, retineat. d. I. 6. ff. de judic. I. 8. G. de Decurion. 2. Deinde ejufmodi homini falarium aliaque petenti obftabit exceptio doli mali, quod l rincipem aut remp. circumvenerit. arg. U 2. §. 3. ff de dol. mal. accept. Carpzov. lib. 2. Jurifipr. ecclef. def. 183. nu. 13. & 14. idque firmatur exemplo Pauli Terhaarii olim mei in uniVerfitate literaria Teutoburgenfi collegae quod memoravi. d. cap. li. n. 12. 3. IJcec autem tand non funt, ut quod in hunc Profefibrem ftatutum fuit, ad podagricos transferamus , ciirn Terhaarius non modö noffet fe faepè in furorem incidere fed & tam grandis praeterea inter mente captum & pedibus captum fit diverfitas, ut qui eam non intelligit, faterique vult, non longè a priore diftare dicendus lit: qui enim funt, nulli omninö rei gerendae aptus eft, & fi perpetuo tali morbo laboret, feipfum munere exuit, uti accidit T erhaario, quem agnati gentilesque Teutoburgo ultrö fequentem abduxerunt in Hollandiam : cumque furores quotidiè augerentur , eum abdiderunt Trajecli ad kheuum in Ferrl crepinam infulam, ubi deinde fato | funclus vir eruditus & doétus poè'ra, me- j lioreque fortuna dignus olimqueSalmafio famiharis. Meminit ejus P. Axenius ad > Pbadrum fab. 3. in verb. ne gloriari libeatï alienis bonis i _ quo in loco acerbifiïmis j convitüs fibilisque confedtatur Jacobum I Oizelium olim Groningss meum quoque collegam. 4. Podager autem, etiamfi malum redeat inorbem, tarnen vires & cum mente & fine mente gerere poteft: quodpoftre- mum Ajaci objiciebat Ulyfles; feafcenas fuae ferviens , militiaeque munia immento extenuan; cüm omnibus notum lit belli sequè ac placis artibus gloriam aeteraam parari & ad utrafque tractandas mente panter ad corpore opus effe. Lael. Mancin. Politianus cent. 2. genial. dier. caf I43. tl. g. 5. Illud ut probemus, non clarius nobihusque exemplum pingere pofiumus, quam quod cunctis 1rincipibus ad imitandum reliquit maximus imperator Karulus V. ÏN am heet podagra laboraret, nec ftaticulo eques infiftere poffet, rnolli tamen fafcia ferica ilJius loco ufus fudit in acie Saxones eorumque Principem cepit. L. Maimbourg. hifi. du Lutheranisme, livre 4. p. 28. malum inde recruduit: quod tentavit curare plurimis adhibitis remediis, uti idem auclor nairat. d. lib. 4. p 35. Non bené autem videtur percepifie mentem noftrorum qui illis temporibus vixere: narrat enim Lamb. Hortenfius de bello German. lib. 4. quod mane ubi aciem infiruxit Ccefiar, quamvis .podagra graviter dextrum pedem infejlabat. concenfo equo tres boras obequitando luftra■bat exerciturn: &. poftea vijo hofie ipje altero pede lintiolo obvinÜo exerciturn iterum obequitabat atque demceps raptim in equo arw.atus, quia per podagram defictndere neqidbat: ubi ml de iinteolo aut fafcia fiaticuli vice ufurpato: quod -nec podager defiderabit aut ferre poteft, 6. Regein Gaiiliarum Ludovicum XlV.cum nuper vere novo clo loc xci. luftraret exercitutn, quem ineredih" celeritate coè'geret & quo Montes in Hannombusexpugnavita podagrae morbo, quo antea fiepius laboravit, fuifie laceifituin accepimus. Nec mirum; quia integrum diem equo veótus fuerat. 7. Interea hoe velim, a me accipiat curematicum podagricus, ut fi Princeps potentior eum arcanorum fuorum parcicipem & amicum facere velit, priusquam ampüfiimam hanc provinciam ampleótatur, profiteatur fe nonnunquam deae noftrae cogi facra de more peragere : ne (i fortè Princeps illum legationibus obeundis deftinaverit, hae morbo pedibus ingruente impediantur & itainutilisad ufus Principis effe dicatur , nec non falario partève ejus mulétetur: Licet enim I abeo & Paulus ajant, neminem de morbo teneri. I. 10. $. x.ff. de L. Rbod. de jactu l. 2%. ff. mand. etiamque fupra dixerim a mancipiis ad liberos homines non licere argumentari atque ad hos tunsfer- ri  t>E DEA PODAGRA. ri non poffe, quod exftat in d. h 53. ff. de A.dü. editio'. tamen fi fcïas te morbofum effej nec praedixeris, fi non doli, faltem culpae reus videberis. arg. I 26. $• 7-ff- eod. C A P ü T XIL Si mües podager fiti ï. SAnè cum ad milites reélè adhuc hodie trahantur, quae de fervis jureRomano prodita funt, uti aperii ad LL. müit. Belg. art. 42. lit. C. n. 80. eff art. 77. lit. C. n. 7. intervalla habent. 4. Quanquam enim hoe verum fit, fi tamen ire non poffint, quis neget illos effe miferabiles, privilegiisque, quae iis indulta dignos? uti reétè Accurfius fenfit ad d. I. 13. quem fequitur Monacius ad eand. I, 13. 5. Nec referre, an caeteris fortunaet bonis dives ac fine dolore pedes quis captos habeat, uti multis accidit & deDuce Efpernonio narrat Balzacius dans V avant propos de fon Ariftippe p. 4. in fi. Quis enim neget miferabilem efle, qui in pedes fe conjicere & obambulare nequit? quippe cum hoe animum hominis jaclet, diitorqueat & agitet, uti ipfe nefciat , fiepè inter mortuos ponendus fit nec ne , atque haclenus w-ró^f five pa'ipet reclè appelletur. Lucian. in Tragopod, Quo nomine nobis quoque veniunt non modo homines fed &animalia bruta, quando in calamitatem morbiimve vehementiorem inciderunt. 6. Miferefcentis efTe verbum nemo ne:it. Unde nemo quoque nagabit triifeabiles effe eos, de quibus profenur: [uia ita dicuntur , quod aliis digni viieautur commiferatione, adeö utpereos nifericordia commoveantur. /. un. C. ptando Imp. inter. pup. vid. alias que imferab. perfon. Unde cum miferabiles mititus puniantur, fi impiè de Deo aut ia Deum locuti, quemadmodum de caeco blafphemiae reo refert Griveïlus decif. 24In fi. idem de podagrae ardoribus vexatoj [tatuendum erit. 7. Grandem non modö, fed &deformem miferiam effe quis infitietur , quod urgente neceffario aliquo vitae officio , uti Juftinianus loquitur, aeger pedibus, aliorum opera eft movendus, & quod peflimum eft, infanti anniculo per on> nia fw.rè fimilis evadat, nec magis quam hic faepè fe purgare poffit. Adjice quod corpus ab aliis ita cautè & deiicatè portari moverique debeat, ut id non exigus, pars fit arumnarum quibus podagra oneratur. Sydenham. d. tract. §. atque boe fie babet modo. Quid quod ea laborantibus conveniant quae habentur ffobi cap. ia. v. 5. cap. 13. v. 21. é? 28. item Tbren. jperm. cap. 1. v. 13. 8. Gen u fi porrö petat ar thritis, quod, & nuper fenfi atque expercus, acrius id urget, mörtumque omnem inhibet, ut quafi clavo transaóto fixus leef u/o ne Jatum unguem a loco, in quo aeger eft, fe queat movere. In podagra quoque hoe ineommodum, quod non uti lubet, te componere poiTis, idqiie txdium fummum gignit: non fecus quam fi quis nimus curis divYiittus in{omncm nocfera tranfigat atque huc & illuc fe jii&et. 9. In (tatu jurediciaii itaque pro miferabili habendus eft podager.licet fenfu morali Stoicis ne quidem videatnr mifer. Seneca epifi. 92. Commoda funt in vitd & incommoda: utraque extra hos. Si non efi mifer vir bonus, quamvis omnibus pramamatur incommodis: quomodo nonbeatifimus etfi aliquibus commodis deficiatur: & jam antea dixerat; aliquem in maximis tff continuis doloribus non effe miferum effe etiam beatum.  6e DEA PODAGRA. ipj C A P V T XV. Servis pcena reftè comparari podagros. x. QUis eorum non mifereatur, qui non videntur diftare a prifcis fervis pce"na; ? Duo erant horum genera* Alii in metallum opusve metalli erant damnati §. 3. Inft. quib. mod. patr. pot. folv. L 8. §. 4. & 6. ff. depcenis. Alii ut voluptatibus populi fervirent, five in ludo gladiatorio five ut beftiis fubjicerentur vel objcerentur. %. 3. éf d. I. 8. §. 11. ƒ. de pmi. Cujacius ut omnia eleganter ifta explicuit lib. 13. obfervat. 10. qui locus vel eö commendatior, quod digniffimum Jaude virum Petram Pitheeum ibi maximoperè laadet. 2. In Priorum grege nunc reétè annumerantur qui in perpetuum damnati ad triremes vel ergafterium, quod Amftelodami & in aliis fcederati Belgii civitatibus non modö Tucbt-buys, undeHamburgenfimn Zuchtbaus, fed & Rafp-huys dickur. Prius nomen ab emendatione morum accepit. "Pokexius autem ei iudltum, quod in illa fuftitudina & ferricrepina infiila Jignum Brafilianum radere ferra lignea & in fcobem redigere foleant: hoe enim Belgis eft ra/pen: Aquo jocuiariter patronus ergafterii Santlus Rafpinus appellatur. 3. Videntur autem ii, quorum leges noftras meminerunt, ideö fervi pcenae fuiffe nominati, quöd licet nullum alium haberent dominum , cui effent fubjeéti pcenam tamen femper five ultimi fupplicii five corporis, quam a praefeélis fodinarum , fi legnius faciebant opus3 exfpeétabant , pertimefcerent. 4. Quod poftremum & damnatis ad triremes aut in opus publicum hodiè accidk. lilas enim pererrat inter navigandum malus magifter, quem barbarè eodem titulo, quo monachi è eorte Francifci & dominici praefeélum infingniunt & Guardianum vocant. Hic non femper ex merito mortuos boves miferorum remigum nuda terga incurfare facit aclora, quse oftentat fatis eos docent, quod pcena; quafi fervi fint. 5. Quamobrem & in ergafteriorum atrio, in quod definunt plurimi carceres , pegma ignominiofum efi ad difcruciandos eos, qui penfum non abfolve* 7 runt , paratum , quo damnati in opus publicum admoneantur fe pcenae fervos quafi effe , etiamfi libera; linguae quin 6c conditionis fint, quando imperata perfecerunt. 6 Podagros nunc age intueamur. Sive Reges fint five Regum opes amplifiimis terris ; five animis aaquent, uulliqué mortalium fint fubjeéti, eo ipfo tamens quod deae noftra; facris initiati, femper s morbum metuere debent, neque mo~ mento temporis de conditione fanitatis i fua; certi funt. 7. Quae quidem miferrima miferia eft, . in quam videntur nati: nam dum alia ri- 1 dent, poculisque fe mutuö provocant ad hilaritatem , multis cibis palato gratioribus pafcunt, iis omnibus ipfos non fine animi mcerore abftinere oportet. Et, quod ca/amitofifiimum , veiperi fcepe vacat morbo hilarisque fe componit in Iectum• poft primum autem foporem pedes movens fe his captum, morbive praecurfores deprehendit. Ut gloriari cum parafito non poffit, quod femper fupinus > tranquille dormiat porreétis pedebus ma- ! nibusque. Lucianus in Parafito. \ 8. Sive autem abditos in ergafierium antiquis fervis pcenae, five damnatis in opus publicum fimiles effe ajamus, non dubkatur, nihilominus eos, fi bona ha; beant, poffe facere teftamentum. argt i Nov. 22. c. 8. C A P U T XVI. Teftamentum poffunt facere podagri. i. - ; QUin ergö id quod jure civili & geritium traditum accepimus, morbo "laborantes poffe teftamentum facere. I. 3. pr. C. qui teftam. fac. poff. & ad podagros pertineat, ambigere non oportet,* quia fenfu non morali & juridiciali fed phyfico tantum fervis pcenae eonferuntur. Dubitationem autem habet apudGroninganos agrique circumjacentis incolas, quojrum leges praeeipiunt, ut teftator gaendè en ftaende, id eft, ambulans eff ftans, deSbeat ultimam fuam voluntatem condere. Jus Omland lib. 3. art. 42. Jus Oldampt.; lib. 3. art. 68. nec in quatuor fuis palis conftitutus. Jus Selverd. lib. 3. art. 20. 2. Alibi, fi reétè recordor, in inftitutis urbis Zuollae id legi, neeeffe eft ut ad ie arceffat duos Affeffores, quos Sca' hints  ■ *6o GERHARDI F E L TM A N N I3 ], C Mnos vocant, & coram iis veftescalceosque seger è lefto furgens induat, capiatque enlem quem ftringat, terque cumeo geraferiat. Sin muiier fit, eam poftquam cepit velles fufum capere triaque fila, quas fingula unius ulnse fint, trahere ex colu oportet* 3. Apucl Turcas quoque is qui ®gèr eft, fi veiit teftamentumcondere, debet praffente prsetore, quem Cadi vocant, de Jecfo furgere & quater pedes de ambulando cubiculum circum ire atque pedes voluntatem fuam teftari, uti ex epiftola Murathi Ëeg refert Fabrot. in omififis ad excrcitat. 4* 4. Simile quid fervatur in colonis fervilis generis, quos Clivia abt eiqöe confinis Ubiorum ager: fd emm ejus roboris efie debent , quando CU piunt teftamentum ordinare, ut foffam incilemante jedium fores vel feptum domus tranfire queant. Illi verö ut cultrum in taoulam lifmeam luteamve parietem impellere poffint, ut ibi haereat. MS. $tt$ bonorum.. qua; Koos-guder appeilantur §. 1. de quibus bortis egi in eo de Jure inre& ad rem. cap. 5. 72 31. ejf ftq. ■ 5. Nova hax- jure novaque decreta nil aliud veile, quam neminem in vita; fuae exceilu, cum jam mens fedibus fuis fit emota, poffe teftamentum facere , atque ita vix nova dici poffe, quis fortè recFius contendat, quod iegiflator Romanus non aliter quoque illlud teftatori largiatur 3 quam fi incegnias mentis apud ipfum exulet. d. I. 3. C. qui ttftam. fac. poff. arg. I. 27. C; de transact. Qui autem infimo corpore funt, ii meute veXati nec Mc fani praefnmuntur. Sfortia Oddus. q. 1, de reftit. in integr. q< 1. n. 6. Sed diverfa effe facilè quilibet largietur qui cbgitet , populos illos non jure facfa pronuntiare teftamenta quee 'quis fecit; dum jacuit binnen fyne vier paelen. fi verbum verbo reddendum, fonat intra quatuor fuos palos fignificatque cubare in lèdïp mortuali, qui in quatuor fuis anguiis quatuor habet palos : quod nolint, ut mortales, fiflagitent ultimam relinquere voluntatem tamdiu exfpecFent, donec mortalitati fint proximi credantque nimia; infirmitatis fervore laborantes fanae mentis pati exilium, ubi Innocentius Illi loquitur in c. pen. x. qui matrim. accu], poff. 7. Groningani in lege IX. Jun. M.D. LXXX1V. lad ideö ajunt; wittigbfynes verftandes ende niet in fyn vier paelen ofte \ doot-bedde: id eft, integer mentis necinqua\ tuor fuis palis vel ucio mortuali. %. Nihil autem hcec ad podagros, dun j vis morbi non femper apud eos mentem ' exulare faciat, fed etiam quando atrci ciffimis doloribus ardent,. non definunt I elfe ingeniofiores caeteris hominibus. I Scribit de Erafino Roterodamo Beatus I Rhenan. in epift. dedic. ad Archlepifc. Celen. Origenis operibusprcemijja, quod curtt j non diu ante fata fua affligeretur poda' gra, in tantis, membrorum cruciatibas, ft quando vel minimum conquieviffent, men* I quam J'cribere defliterit. Quare etiam apud gentes memoratas , nifi febris gravior aut continua accefferit & ita mox ex hac vita migraturi, haut prohibentur teftamentum condere, fi modö mens fit fine injuria & integri fenfus animum juven f 9. Quod enim ex Oddo antea allegavi, id deinde idem Oddus ad graviorem vaietudinis infirmitatem srctat. d. qua ft.. 11. 72. 32. & feq. quia té eam demum cauI fin mente paululum imminuta effe folet I homo, uti loquitur Sallufirius 772 Jugur1 tha.- \ 10. Quodque nil ad rem faciat, fiquis i clinicus fit, id vel ex eo intelligimus, ? quod Groningse a dicafterio fupra laudal to XXI. Maj. cjf II VlIIbr.chhcXXV. \ fuerit juJicatum mol e corporis impediti, ■! ne pollet ambulare & ftare, teftamentum valere? Quid enim intereft morbo / an natura; fuperpondio quis verbis legum obtemptrare faerk impeditus! 11. Qui autem ait podagricum fanas mentis non amplius fuiffe vel mortifico morbo laboraffe cum teftamentum faciebat, id probare debet: per docla nobis 1 a Wefenbecio parat. ff. de prob. n, ulU f atque ideö cum .praetor Fmbdenfis hoe ' II. Nov. ch hc LXXXIIl & V. Vllbr. i ch hchXXXIV. injunxiffetei, quicontenderat teftatorem mente caruiffe, nos j re ad dicafterium per appellationem reJ jeéta , id confirmavimus in fin. Ouartt '\ poft Cantate, ch hc LXXXIX. Ir. caufa 1 Gerd deinde Ebbel Rolefis Plagge contra Joban. Cords. C A-  de DEA PODAGRA, «p^ c A P ü T xvii. Invitis podagris non dari curatorem eff quomodo diff trant d prodigis ? i. COmplures annos fi quis excrucietur podagrae morbo, tune volenti curator dabitur, non autem invito: Reélius enim minoribus viginti quinque annis quam furiofis & mente captis nec non iis, quibus bonis eft interdiétum, comparantur. Adolefcentes autem non accipiunt nolentes curatorem praeterquam in litem. §. 2. Inft. de curat. I. 2. C. qui legit. perJon. flandi in jud. 2. Ergo & podagris qui ipfi lites quas habent, adminiftrare nequeunt, curator ad illas a praetore dabitur: ubi enim eadem ratio, ibi idem jus obfervandum eft. I. 32. pr. ff. ad L. Aquil. arg. I. 10. eff feq. ff. de LL. 3. Et quia repentè ipfa die, qua podagrico morbo obnoxius fe debet exhibere, eo poteft infeftari, non condemnabitur in mulctam neque in litis fumptus, fi valetudine adverfa pedum prohibitus fit fe fiftere pdicio, five ad dicendum teftimonium five ut coram ponatur cum adverfario & concordia inter litigatores tentetur pro tribunali, quam rem nos oralem communicationem appellamus: idque nuper Febr. ch hc XCI. cenfuimus fubitö podagra , uti teftimoniis probabat , correpto Ennone Joachimo Manquier in caufa Brun Bruns Wittiben eff Conf. contra Rentm. Imel Agena eff Conf. atque nobis do6tum in comment. ad d. I. 2. 3. ff. ff quis caut. jud.ffji. n. 2. 4. Ccetera negotia, licet aegri pedibus cubent in leóto vel nimis fint infirmi, ut domo nequeant prodire, poffunt aliis mandare : ideö enim procuratorum ufus introductus quoque eft, ut qui ipfi mor- • bo impediuntur , quo minus rebus fuis fupereffe pofiint, aliis eas gerendas committere queant. /. 1. $. 2. ff. de procurat. pr. Inft. de iis per quos agere poff. 5. Quod itaque in prodigis receptum -eft ob vitium animi, quod ipfi malisfuis moribus contraxerunt, id non eft producendum ad vexatos podagra, cum fcepe quafi ex traduce uti Sydenhamius cl. tract. loquitur ad nos prorogetur nec femper qui vivendi leges, quas diaeta tulit , fiipergrefli morbo illo adficiantur, j mortemve fibi accelerent: ut ridendo j verum Erancifcus Rabelefius homo mi. nimè ineptus & facetus in fatyrisfuis, (locus jam non occurrit,) dixerit, Uon > veoit plus de vieux yvrognes, que de vieux Médecins: id eft, plures dari fenes ebriofos quam fenes Medicos. 6. De Udalrico Zafio, qui primus in Germania jus civile a gerris Germanis Accurfii purgavit in ejus vita fcribit Joan. Fichardus: Cibi atque vini nonnihil erat avidior, unde eff craffitiem corporis contraxerat, ut mir ar i non pauci filerent, quomodo vir iftis rebus intemperantior, tantos tamen labores lucubrationesque quibus plurimum utebatur, fufiinere citra morbnm poffet. Atque ita podagrae expers manfit non fecus ac Bartolus, qui eodem Fichardo aucfore ad pondus comedere folitus erat. 7. Prodigo bonis interdicitur bonipu, blici caufd, ne res omnes fuas abliguriat, | neque modum neque finem in expenden- dis numis fervando. I. 2. pr. ff. de curat. ; furiofo, eff aliis extra min. dand. \ 8. Quid enim aliud inde exfpectandum, j quam ut hoe paéto ad mendicitatem reI digatur ac deinde non modo nil in pu| bhcum contribuere poflit fed & ipfe ex j eo alendus fit. Reip. autem intereft^ ne re fua quis malè utatur. §. 2. Inft. de his qui fui vel al. jur. ubi vide Triperti- ta. C x p ij t XVIII. De mulieribus , caftratis, pueris & ficu laborantibus differitur. 1. SExum non diftinguimus: nam & feemin te , quamquam rarius hanc quafi pcenae fervitutem patiuntur. Audi Senecam epift. 95. philofophantem. Maximus ille mediconm, inquit, & hujusftientice eonditor fceminis nec capülos defluere dixit, nec pedes Mor are. At qui ba jam eff capillis deftiiuuntur ff pedibus agra funt. Non mutata faeminarum natura fed vita eft: nam cum virorum licentiam aquaverint, corporum quoque vlrillumvitiaaquaverunt. Non minus pervigilant, non minus pot ant eff oleo rnero viros provocant: ceque invitis ingefta vifceribus per os red dunt, tff vitium omne vomitu remetiuntur: aque nivem rodunt, folatium ftomachi aftuantis. Libidine verb nec manbus quidem ceduntt Rr pati  2p8 GERHARDI FELTMANNI, ]. G pati nata. DU illas de aque male perdant: adeb perver-fum commenta genus impudicitia viros in eunt. Qirid ergo mirandum eft, maximum medicorum ac naturaperitiftmum in mendacio prehendi, cum tot fcemina^ podagrïca calvaque fint ? Beneficium fixus fui vitiis perdiderunt: £ƒ quia f animam exuerunt, damnata fiunt morbis virilibus. 2. Lipfius ad d. epift. 95. n. l i . critico fuo acumine pro viros ineunt, reponit, viri funt, ineunt. At cum peripiceret fe flagitium quod tantopere deteftatur, magis retegere, deinde fubftituit virofia ineunt - quafi virum quaererent, virumque ageren: tune mulieres Romans. 3. Mihi autem nil mutandum videtur quin mage crediderim Senecam voluiffe dicere, quod cum pati natas fint & exfpectare debeant, donec appetant venerem mariti, fua tempeftate iilas nimiae voluptati indulfilfe & concubitus follicitaffe, & fi ad eos viri fegniores tardioresque fe oftenderent, aut fe lumborum , folutorum effe dicerent, ipfas in conjuges fuos involaffe & feciffe id, quod ma res faciunt quando ruunt in fceminarum amplexus, quod viros inire non inepta & fimili ferè tranflatione quaPiautus apud Feftum de V. S. dixit iniit te unquam fehris} vocavic Seneca. Et ipfe Lipfius ■ id brevibus puellis ab üvidio conceffum 1 largitur, interque varios modos veneris relatum cernimus ab iis, qui dum mentibus meden' laborant, nil ahud agunt, quam ut Priapum denudent atque deformia Pigiciacorum facrorummyiteriapandant, uti vel unus nos docet Thom. Sanchetz. de matrimon. lib. 9. difp. 16. n. 2. 4. Sanctius quidem vivitur apud noffrtim üceanum nihilque tale noverunt fceminae noflrae; & tamen videmus eas podagra laborare, etiamfi moribus temperatis & moderatis fpeétatae fint, veneremque non minus ac vinum averfentur, nec nifi rogatae & quafi reluótantes ad ifta accedant. 5. Novi & Regibus magnisque Principibus editam Principemmatronam, de qua quidquid dixeris, minus erit, quam fumma; incomparabilesque ejus virtutes polfunt, & tamen faepe vexatur podagra. 6. Laboraffe quoque hoe morbo Margaretam Parmenfem, Jmperatoris Karuli V. filiam naturalem annalium conditores prodidere. Nec mirere, quia patre podagrico edita & non modó virilis animi fceminafuit, fed&lanuguinementis referebat virum. 7. Qua de re fequentia fcribit Sydenham. d. tract. p. 14. Podagra, ait, famtnas perraro infefiat eaj'que non nifi jam vetulas c?* viragines feu corpore maficulorum habitum arnulantes. Graciliores qua vel in adoleficentia vel conftanti atatefiymptomata patiuntur podagram mentientia. ea ipfa vel affeÜibus byftericis vel rbeumatifmo, quo jam olim laborarunt, & cujus fomes non fatis initio fuerat eliminatus, accepta referunt. 8. Non autem cuncfas caufas podagrae videtur is aucfor fatis rimatus, quia inter omnes apud nos conftat, originis illud fcepe efle malum , quo corripi videas praeftantiflimas fceminarum , in quibus vitae ufus lafcivior aut effervefcentis luxuriae aeftus ciborumque cupediae illecebres nunquam fpeétata fuerunt, ut fateri neceffe fit, eas illo morbo laborare folo feminis, quo fuerunt conceptae, vitio. 9. Cüm id non a matre fed a patre confequantur, mulierem gignendo ter- j ram imitari , quid notius ? N ec obftat quod Juftinianusait, utramqueperfonam 1 maris & fceminae in hominum procreatione fimj7e naturoe officia fungi. §. 5. Inft. de ex bered. lib. quia fimile nil aliud ibi fignificat quam naturae fuae conveniens: pari ratione , qua gubernator navis & I nautae atque mefonantae fimiles dicuntur a Cicerone de Senecï. 17. 10. Accidit tamen aliquando, utamaterno genere ceu gentiliti nota morbo noftro occupentur, non filii modö fed & filiae, & hse illo laborare incipïant etiam cum innuptse fint puelte, nec menfibus defecTtae , uti exemplis erudimur. Quid enim aliud fperare poffint natae, fi potando matres aemulentur vinumque, quod meracius contra confuetudinem regionis bibunt, vonfitu remetiantur. Cui vitio muliebri quomodo medicamentis occurri poflit docet Tiraquellus LL. connub. 9. n. 211. Ut filentio non praeteream lac nutricis, fi haft: facerdos fit noflrae deae vel ab ejus myftis edita, haurienti iftud infanti morbum poffe conciliare. 11. Sed&, fides narrantibus, contagio fcemina; hunc morbum contrahere queunt. Muiier quaedam nuper autumno praecipite anni ch hc XC. cum defideraret meum patrocinium meque in leóto cubantem offenderet, quo magis vera crederem effe, qua; dicebat de medicamentis, quibus fe ipfam podagra liberatam effe ajebat, affirmavit hac correptamfe fuifle, quod cum opemferrctpareu-  be DEA PODAGRA. ^ tunenti, crepidas , quas ejus maritus male- illo laborans, geftare folitus, pedibus fuis applicuilfet. 12. Neque Hippocrates, quem licet non nuncupet Seneca, tamen fatis defcribit, indilcriminatim docuit fceminas haut laborare podagra, fed contra fentit, fi menfes defecerint. lib. 6. Aphorifm. Idem auctor ennuchos podagrae exfortes pronuntiat. Suo autem tempore in his seque ac in illis ob vitam victumque diverfa id fallere fcriptum jamdudum reli- , quit Galenus ai Hippocr. d. lib. 6. Vide Ceel. Rhodiginum pluribus id exequentem Lett. antiq. lib. 13. c. 29. eff lib. 28. c. 30. & Tiraquell. d. LL. connub-. 9. n. 200. 13. Princeps Latinorum Medieorum de pueris idem tradit. In manibus pedibusque articulorum vitia frequentiora longioraque funt. Qua in podagricis cbiragricisque effe confueverunt, eararbvelcaftratos vel pueros ante fcemina coitum, vel mulieres nifi quibus menfiruafiuppreffafunt, I tentant. Celfus lib. 4. de Medicina cap.' 27. 14. Atque haec fortaffis ratio, cur muiier fana non dicatur, & quae bisinmenfe purgatur & quae non purgatur , nifi per aetatem accidat. 15. ff. de Mdïl. ediÜ. quod ex menfvum xetentione podagra , hydrops, aliique morbi nafcantur, uti quoque olim ex malo domeftico didich 15. Suavis eft Budaeus, qui ad d. I. ij. annocavit; j4d frujusmodivitiamedicamenta inventa fiunt, qua peffi dicuntur (ff ex 1 lam confetti in muliebria induntur. Nec enim peifi funt medicamenta, fed viae & rationes, quibus illa excipiuntur & miniftrantur. Celfus lib. 5. de Medicina, cap. 21. quanquam Budaeus fuerit confenfu totius orbis ac fuffragio ErafmiRoterodami doctiffimus fui fceculi, uti refert Franc. Mezeray hifi. de France en la vie de Francais I. p. 538. 16. Quemadmodum autem fceminae, pueri & caftrati rarö podagra corripiuntur, ita contra omnes ficu laborantes illo morbo vexari tradit Laevinus Lemnius lib. 2. de occult, nat. mirac. cap. 14. 17. Cum autem inter vitia morbosque corporis non numerent in fuo edicto Mdiles O-Man» five ficum, non aliter exeo emptori ideö dabitur actio, quam fi podagra huic morbo accefferit, non quod femper mox adfit, fed tempore ubi inveteratus, podagram, foleat habere comitem. 18. Sed quia nobis fupra cum Lipfio hs fuit, priusquam ad alia pergamus j novam cum ipfo conteftabimur , quod eundem óenecam in loco cap 5. n. 20. memorato ajentem (ff utrofique pedes dextros fent. docuit fari (ff utrofique pedes difiorjerit vel detorferit. Nec magis placet quod praeftantiiTimi ingenii vir Tanaq. Faber, qui me olim in Galiiis agen" tem arcta familiaritatecomplexus, quando pro dextros fiecit torn. 1. epifl. erit. oc reponit tum fiecit, Verum fentio 'cum vetere meo amico celeberrimo Joanne Georg. Graevio, qui cum nuper Trajecti ad Rhenum ad eum viferem, exiftimabat metaphoram latere in verbis M. [ Annaei tranflatam a tibiis gravioribus * . quas in comcediis Romani adhibebanc nihilque aliud illis voluiife dicere SeneI cam quam utrosquepedes intumuiife. Sic ' contra Phsedrus fab. 88- cujus eil titulus Frocax Tibicen, pro pedibus dextris dixit tibias dextras. Verba lubet adjice^ re : Dum pegma rapilUr, coneidit cafu gravi Nec opinans (ff finiflram fregit tibiam , Duas cum dextras maluiffet perdere. ' Caiut XIX. Fato non noxa adferipfere quandoque vete* i res podagram. Agrippa qui fint (ff unde dicantur ? ii FAbulofa antiquitas cum multa fuperftitionis plena crediderit, quid mirum fi illud quoque memoriae noitrorum temporum prodiderit, nafcendi modum hominibus portendere podagram? Quod nuper cum C. Julii Solinilibellum, quem Polyhiftora inferipfit, perlegerem obfervavi: is enim auctor, cap. 4. tradit fequentia: Contra naturam eft in pedes procedere nafienteis : quapropter velut agrè j parti appellantur Agrippa: ita enim editi ! minus profpere vivunt eff de vita avo breviori decedunt. Denique in uno M. Agrippa felicitatis exemplum efi, nec tarnen ufique eb inoffenfia , ut non plura adverfia \ pertulerit. quam ficunda. Nam (ff mifiei ra pedum valetudine (ff aperto conjugis adulterio (ff aliquod infelicitatis notis retro* verfi ortus omen luit. 2. Pro retroverfi ortus nerho dubitet refcribere prapofteri ortus auctoritate Plf; Rr 2 mis  3oo GËRHARÏ)! F E L T M A N N I, ]C, &j 5. Cauiam errori dedit dubio proeul appellationis fimilitndo: hos enim Agrippas ab agritudine (ff pedibus non fecus ad podagros diétos fuiffe auctor eft Gellius id. noch Attic. 16. At Servius ad Virgil. AZneid. lib. 8. ait: Agrippa dicitur ab (?gro partit , id eft , qui bodie bis nafcitur. 6. Vel an fortè veteres fiétis illis rationibus nos erudirevoluerunt, nefaseffe mox intemperantiae notare eos, qui facris noftrce deae initiati. Quod fi verum eft, uti ei fimileeft, velim obfervari hoe pacto mirificè confirmari illa, qua; fuperiore loco pro fceminis podagra vexatis allegavi atque difputavi contra eos, qui facerdotio arcent viros ejufmodi morbo correptos. 7. Illud ipfe in fanétifiima olim mea conjuge ch loc LXXI. expertus Gellium non mentiri, quando tradit, quod ifte i nii, ex quo Solinüs omnia fere fua clepfit & tamen nomen ejus filuit. Sic autem ille lib. 7. bijl. nat. cap. 8. fcriptum reliquit; In pedes procedere naftcentem contra natu- j ram eft, ex quo argumento eos appellatere Agrippas, ut cegrè partos: qualiter M. A- \ grippam fierunt genitum unico prope ftelici- \ tatis exemplo in omnibus ad hunc modum genitis' Quanquam is quoque adverfa pe- ! dum valetudine- miferd juventd, exercito avo inter arma boftesque eff ad mortem ob-1 noxio acceffu, infelici terris ftirpe omnifed 1 per utrasque Agrippinas maxime, qua Ca-1 jum (ff C. Neronem principes genuere totidem f aces generis bumani; praterea brevitate avi, quinquagefimo raptus anno, in tormentis adiüteriorum conjugis focerique pragravi fervitio luiffie prapofieri ortus augurium exiftimatur. Neronem quoque pauIb ante principem (ff toto principatu fuo hoftem generis bumani pedibus genitumparens ejus fcribit Agrippina. . 3. Ergö fi cui vivat adukera conjux, prius exploret, quo modo ipfe ceciderit de fua matre: quod fi enim prcepofterè id acciderit, non cegrè ferat, fi uxorem fata trahant ad illud, quod natura; debetur: nam uti Trogi epi torna tor Juftin us j inquit, qua fatis conftant, ignotamortali- * bus (ff qua natura debentur, immutabilla funt. 4. Quam ridiculum autem abfurdumque hoe fit, quilibet fance mentis facilè percipit. L t inde promtum fit conlegere, quam vana fatiliaque fint, quee de pedum valetudine adverfa augurantur iis, quorum in nafcendo non caput, uti folet , fi partus naturalis fit, fed pedes primi exftiterunt. 5. Caufam errori dedit dubio proeul appellationis fimilitndo: hos enim Agrippas ab agritudine (ff pedibus non fecus ad podagros diétos fuiffe auctor eft Gellius 16. noct. Attic. 16. At Servius ad Virgil. Mneid. lib. 8- ait: Agrippa dicitur ab tegro partu , id eft , qui bodie bis nafcitur. 6. Vel an fortè veteres fiétis illis rationibus nos erudirevoluerunt, nefaseffe mox intemperantise notare eos, qui facris noftra; dea; initiati. Quod fi verum eft, uti ei fimileeft, velim obf ervari hoe pacto mirificè confirmari illa, quae fuperiore loco pro fceminis podagra vexatis allegavi atque difputavi contra eos, qui facerdotio arcent viros ejufmodi morbo correptos. 7. Illud ipfe in fanétiffima olim mea conjuge ch 1% LXXI. expertus Gellium non mentiri, quando tradit, quod ifte partus dijftcillimus agerrimvfque baktur. Solet tune aut puerperae aut ihfanti mortem vaticinari obftetrix fpe majoris honorarii, fi omnia falva fint. Qua; poft. quam eam, matronasque jufferam, effe bono animo, ego illa tempeftate habui, Deumque precor ut in eo, qui tune ita natus fuit, cunéta praepoftcri ortus auguria oftendat effe falfa. 8- Cuique fui mores folent fingerc fori tunam , & quia nihilominus imperitura vulgus, dum caufas rerum rimarinequit, & tamen eas fcire videri vult ab eventu omnia folet ponderare, hinc accidit, ut ea , quae jam facta erant, ad id, quod bis terve viderantevenire, fato fieri crediderint; Cum tamen fi huic omnes Agrippas fuccumbere neceife effet, oftendi oporteret nullum unquam praepofterè j natum fuiffe, qui non podagra fueritvexatus. 9. Mihi ut mens fedeat, non magis praemonftrare in fpem miferiarum nafci eos, qui in pedes procedunt ex matris fuae utero, quam fi quis velit dicere portendiffe Gulielmo Auriaco auétoritatem 1 apud Belgas nunc fcedere junétos ipfumque horum remp. humeris fuftenturum, quod Carulus V. pede seger fe Principis illius humeris fufteutavit, quando anno 1555. abdicabat imperium in memoratas gentes, idque a fuis humeris in liumeros fui filii Philippi transferebat. Auctor de abdic. Imp. a Carolo V. nequaquam fugere. Caput XX. Morbus an vitium fit podagra ? Agitur (ff de tertiana ac quartana fiebri (ff utriusque curatione nec non de morbo comitiali atque Legis LIII.D. De^EDÏLiËDIC'1 O. commentarium paulo plenius exbibet. 1. T>X iis, quae haétenus ediffertavimus, i-rf dubites merito vitium ne an morbus dici debeat podagra? Verum eft, quod & ait Modeftinus morbum effe temporalem corporis imbecillitatem , vitium verö perpetuum ejus impedimentum. /. 101. g. 2. ft. de V. 8. Quanquam aliquando morbus in vitium tranfeat , perpetuusque fiat, & fic cape /. 6. pr. Jf. de JEdil. edicto. 2. U-  de'DEA PODAGRA, 3öi 2. Utrnm eorum podagrae conveniat ex re & ex caufa an aeftimabimus ? fanè fi quis bis aut ter illa tantummodö laboraverit, morbofum quidem eum effe ajemus fed an mox vitiofum, etiam tune cum fiepè malo fuerit affeétus idque five ad tempus refpondeat five quem occupet imtemperantia provocatum ? Minimè! Pendet hujus rei definitio tota a praejudicio , num podagra fic tolli pofiit, ut j nunquam cum ea quid conftitutum ha- I bere lit neceffe ? Joan. Gceddams ad d. I. 101. g. 2. n. 8. fcriptum rehquit, nec dubitandum eft de podagra, in quam quidem olim jattabatur: Tollere nodoftam nefcit medicina podagram : bodie verb Medicorum opinione tff cbfervatione curabilis perhibetur. 4. Contradicit autem ipfa & fe mox non vicfam, mox infuperabilem , mox immedicabilem deam, apud Lucianum in Tragepod. vocat malumqtie faam non medicabile pronanciat in prologo Ocypi: quam Nec ipfe Baon omnium cozleftium Medicus deorum vincerepharmacispoteft, Phabive dottus filius Affculapius. \ _ 5. "Veteres in ea fuiffe fententia Luciani utraque fabula non femel memorata ofirendit : neque ulla alia ratio, cur fingat deam adeö faeviiffe in Syros quosdam Damafcenos qui unguento, quod ajebant fe a patre ii;o accepifle , obniti fuee potentisc fe poffe, «grotaniibusimponebant. Hos verbis fequentibus ideö emendafie fcribit deam, An igitur b execrahiles male perditi Uilius usquam vis efi tanta pbarmaci' Meum quod inunclum vim ficiat compeficere ? 6. Quare & podagrum introducit lo- qu en tem Incomprebenfium 6 mentibus mortalium Malum l xrritis te ut mitigamus fotibus. Omnes mani dum fiolidi fipe fallimur. Et Medicum ad Ocvpum; In grave malum incidifti êff infanabile. 7. Ovidii locus, quem ex Gceeddaeö recitavi, idem nos docet. Eft autem ex Iftro I. de Ponto. Eleg. 4. quod enim ibi id negatur denodofa, hinc malè conlegas non nodofam poife tolli: quippe cum poè'ta, ut verfum de hoe malo totum habere- poffet, vim ejus quando maximè incaluit, defcribere voluerit! neque etiam fides d poëtis exigenda ejt: uti docet Tertullianus lib. 2? ad Nationes cap. 7. 8- Caffiodorus 10. Varior. 2g. illis confentit, quando ait: Hac pajfio infianabilis eff Janitas pajjibiüs ligat fblutos contrabit nervis eff decreficere facit corpora. Defirit quidem dolor, fed dimittit reliquias fortio'-es tffnovo infelicitatis exemplo paffio videtur abjcedere eeger non definit agrojt are. [ 9. Idem voluit indicareSeneca , quan'• dö de vita beata cap. 17. fcriptum de fe | ipfo reliquit, delinimenta magis quam reJ media podagra mea compono, contentus fi i rariüs accedit eff fi minus vermiuatur. \ 10. Vetus Horatii Scholiaftes ad lib. t ï; epifi. 2. annotavit: juvant fomenta, quia infianabilis morbus ; fomenta quidem leniunt morbum fied nonfanant. Facit & huc quod Seneca epift. 94. fcriptum reliquit ; ne medicina quidem morbos infianabiles vindt : tamen adbibetur aliis in remedium aliis in levamentum. 11. Jacobus Pontanus ditlis aclftipuJatur, quandó d. progymn. 51. inquit, quod podagra foli Deo fubjecla Medicos I irridet •. & poftea; nulla eam minee terrent nulla blanditice deliniunt, nulla machina expugnant: atque iterum ■ quidquid medir camentornm edas , bibas, pedibus illinas , nihil agis, vincuniur. 12. Eandem fediffe mentem auófori anonymo fupra laudato, qui vernaculè conferipfit confukatiotiem ordinum podagricorum, non eft dubium: nam in §. 4- ait Medicos quidem tolerari in fua rep. non veluti Dohores, fied uti difcipulos, uti repraefentavi dicere cap.7. §. icT. 13. Pro Gceddaeo autem ftat Plinius, quem memoravi cap. 8. §. 8. Romanorum vetuftiffimos eadem opinione fuiffe imbutos, difcas ex ejufdem gen tis docliffimo. Exftat in hujus fragmentisid quod fequitur. Tradit Varro ferviuni Clodium equitem Rom. agritudine doloris in podagra coaÜum vcneno crura perunxife eff po fied caruiffe fenfiu omni aque quam dolore in ea parte corporis. 14. Idem Romani fiyli Diogenes, uti ia Tertulliano lib. 1. ad Nationes c. 10. ; appeüatur, M. Terent. Varro lib. i.de ; re ruftic. hoe carmine ter novies cantato ; a jejuno qui & terram fimul tangeret & ; defpueret , narrat pedes fuiffe curatos„ 1' Cum homini pedes doler e ccepijftnt, qui tui meminiffet, ei mederi poffe, ego tui memini Rr 3 meden  5c2 GERïïARDI F E L T M A N K 1, ]C medere meis pedibus. Terra pejlem teneto: (alus hic maneto in meis pedibus. 15. Javolenus quoque in d. I. 53- ffde JEdil. edicto. idem fentire videtur , quod podagram cum aliis morbis , qui tolli queunt, conjungat. Verbaintegra adfcnbam ; QUI TERTIANA inquit, AUT QUARTAAA FEBR1 AUT 1jOD*GRA VEXARENTUR , QU1VE COM1TIALEM MORBUM HABERENT, NE QUIDEM HIS DIEBUS, OUIBUS MORBUS VACARET , RECTE SANI DICUNTUR. 16. TERTIANA febris facillime nunc curatur iis paulö ante paroxysmum hauftis, quae imbibunt, fi quid aceti homo habeat in ftomacho, idque non mox feciffe, 1'cepc melius eft: licet Senecae 1. de Jra 12. abominandum remedii genus videatur fanitatem debere morbo 17. Sed & li idem homo poftea tertiana febri corripiatur, non veterem, uti in podagra accidit, fed novum appellabimus morbum, qui toties non occupat, quoties motus corporis noftri contra naturam agitur, uti fupra febremdefcripfimus ex Juliano in l. 60. ff. de re jud. Quid ergö movit iEdiles quaerat quis, cur redhibitoriae actioni ideö locum dederint? 18. De QUARTANA febn potuiffe dubitari: nemo enim ignorat verfum, qui è plebe eft j Hydrops podagra tff quartana Medicorum fcandala plana. Sed & Lucianus de morte peregrini. Stolidos illos vocat, qui forte di&uri effent, fe per ipfum, quem defcribit, quartanS liberatos. De podagra quoque differens, ait carmine eam non poffe curari. Lucianus in Philopfeude. 19. Arnobus lib. 1. adverfus gentes de Chrifto & ejus difcipulis cum multa alia praemififfet, tamen ait: Inceftum ille claudis dedit vifum luminibus coecis, interemptos revocavit ad vitam : nec minus eff hi quoque contraltionem relaxavere nervorum, luce oculos implevere jam perdita tff ab tumuli* remeare defunttos exequiarum converfione fecerunt. Neque quidquam eft al Ulo geftum per admirationem ftupentibu: cunttis, guod non omne dmaverit faciendum parvulis illis & rujlicis tff eorum fub. jecerit potejlati. 20. Verifimile valde ut fit, quod vaferrimus ille fcriptor Lucianus memoratc anteriore loco notare voluerit Chriftia nos, quorum primi doctores a Chrfftc vim & poteftatem acceperant, ut verbis manibusque aegro impofitis, eumpoffent reftituere fanicati: illorum enim religionem aliquandiu fecutus fuerat is, quem infectatur , atque ita indicare voluerit hoe genus remedii, quod a Chriftianis didicerat, eum retinuilfe jam ad philofophiam relapfum, ftolidosque effe cunctos, qui ritibus Chriftianis morbos cura* ri poffe crederent. 21. Ipfe Ulpianus uti & fupra dixi veterem quartanam jam fperni poffe tradit in l. 1. 5. 8. ff. de JEdil. edlclo. Senecaö. de benef. 8. de fua tempeftate teftis eft eam flagellis difcuffam fuiffe. Et cui non nunc cantata radix Chine ? 22. Qiiin&Gentianaefepidimé, priusquam vim morbi fentirem fumpta anno ch hc LXXI. me ipfum a quartana liberavi: atque ab illo tempore nunquam me iterum invafit. Sed & fi id eveniffet, nemo tamen ex ingenito quafi malo, uti podagrae eft, quartanam magis quam tertinam exortam dixiffet & tamen aequè febribus illis quam podagra nos vexari pronuntiat. Javolenus in d. I. 53. 23. JCtusait, VEXARENTUR. Vexandi vocabulum licet propriè ad eos pertineat, qui feruntur & raptantur atque huc atque illue diftrahuntur etiamque pro populari & diripere agros aut urbes frequentius ufurpatum, tamen generaliter acceptum fignificat incommodare. 24. Sic annona dicitur a dardanariis vexari. /. 6. ff. de extraord. crim. & inanibus fumptibas vexari homines. /, 1. ff. de inoff. te/tam. De Triphena Petronius; nec fe minus grandi vexatam injuriam. maiitia vexari legimus apud Senecam epift. 85. qui & epijl. 89- ad Lucilium fcribit, cupiditates tuas publicasque, quantum poteft. vexa. Et de ipfa podagra hoe vocabulo quoque idem Seneca d. epift. 78. utitur, & iterum epift. 120. alias nervinos alias pedes vexant: Nec mirum, quia uti Medici a dea noftra puniti exclamant: "att»» irimxjifiou yvm «Vxottw xxku Omnia populatur membra mea cacum malum. ■ Lucian. in Tragopod. 25. Verminatio auclori illi emendatiffimo non eft mortificatio prima & veluu pruritus doloris, uti Lipfio vifum ad d. 1 epift. 78. Sed quando dolor vehementif- • fïrne increvit: tune enim quafi vermium • vellicatione nos vexat, quemadmodum idem  de DEA PODAGRA* idem Lipfius reftè docuit ad d. c. 17. de Vitd beaté. 2(5. Quo in loco Seneca fcriptum rehquic, fe contentumefle, fi podagra minus verminatur. Audiamus ipfum podagrorum chorum. Depafcitur, vorat, urit, inflammat, tenet. Lucianus in Tragopod. Et deae noftrae facris recens initiatum. Sce tum poftea contraxerit vitium l ka ff de JEdil. editlo. °* S 32. Nugae enim dubio proeul funt quas Sebaft. Naevius adfperfic ad d. I. 54. fic explicansPapinianum, quafi ideö noluerit fervum redhiberi, quod folitus minimè in mancipio fit cafus, ut fugiat, quippe cum & de hoe venditor teneatur. I. 31. ƒ. d. eviüion. 33. Quamobrem hanc fuifle mentem Javoleno crediderim, quod licet tempore eo, quo fervus venditur, morbo va* eet, tameu cum in podagra vis morhi dijlracla per artus, & non minus hic quam caeteri, de quibus loquitur, ejus naturae fint, ut redeant & ad tempus refpondeant, non RECTE SANI DICENTUR: quia is demum fanus eft, qui morbo caret vel illo liberatus. Non autem id de eo dici poteft, qui tantum fanitatis intervallura habet, uti reclè Baldus annotavit ad d. )l. 53 Atque ideö rectè quoque redhibentur, quia ex mente & fententia totius tituli de ^dilitio edicto non funt fani, quod attinet ad minifteria dominis praeflanda. Mornac. ad l. 50. ff. eod. 35. Quod fi autem de libero homine nobis fermo fit non ftatim ideö reftituet eum praetor in integrum fi fortè quartana aut tertiana laboret, nifi corporis debilitas accefferit ob quam rebus fuis fuperefle nequeat. Hortia Oddus de refiit. in integr. part. I. quafi. II. art. 7. n. 34- € A-  ?o4 GERHARDI FELTMANNI, J. C C a p v t XXI. Quomodo in podagros quceftio babenda ? i. QUod autem levius torquendos effe eos cenfeant noftri homines, qui febre iborant, id nefcio an reétè transferant ad podagricos, quanquam id quoque plaeuerit Maria Giurba confil. crim. 8.n. 13. qui id ad omnes arthritico morbo laborantes transfert. 2. Sed audi fodes Senecam, qinlib. 2. de ha cap. 33. qui te exemplo docebit, quod podagricus etiamfi fenex fit ad dolorem omnem fit obfirmatoanimo, adeö ut nec hujus morbi dolore frangatur, fed mortem filii patiencer ferat 3. Quare potius ex perfona & exreid Irenarcha arbitrabitur atque indolis, nec non virium rationem tubebit. arg. I. 1. j §. 2. ff. de jure delib. 4. Narrat & Guil. Fabritius cent. 1.0b- I fierv. chirurg. 79. plurimos per quadFio-1 nem de ipfis habitam podagra hberatos fuifle. C a p ü t XXII. Paupertas eff ahftinentia an medicina podagree inqidritur tff integer Hieronymi locus in C. Legimus XXX. Dift. V. DE CÖNSECRAT. explicatur. Barbara dictiones quoque notantur. 1. HA&enus audivimus quid juris civilis aucfores atque interpretes etiam de hac quaeftione fentiant, quid Pontificio jure nobis de ea proditum fit, nunc videamus. Vetus ecclefiae Chriftianas doctor Hieronymus adverfus ffovinianum lib. 2. cujus fententia relata efcincap. 30. difp. 5. de confiecrat. fcriptum reliquit: LEGIMUS OUOSDAM MORBO ARTICULARÏET PODAGRA HUMORIBUS LABORANTES PROSCR1PTI0NE BONORUM AD SIMPLICEM ME NS AM ET PAUPERES CIBOS REDACTOS CON- i VALUISSE. CARUERANT ENIM\ SOLICITUDINE DISPENSANDM DOMUS ET EPULARUM LARGL TATE: QUAL ET CORPUSFRANGUNT ET ANIMAM. IRR1DET HORATIUS APPETITUM CIBORUM OUI CONSUMPTI RELINQUUNT POE NI TEN TI AM. 2. Seholiaftes, qui a plebe Gloffa voI catur, exemplo locum illum inluftratu'rus praemifit fequentia: Qiiidam cum dl- vitiis afflueret, patiehatur podagram : pofied amiffis bonis oportebat eum uti tenii dlceta , tff fic curatus eft apodagrd: prim enim nocebatfiollcitudo tff Venus, queefiran* git corpus tff animum; fimiliter cibus ni^mius nocebat, quem deridet Horatlus diI eens: Sperne voluptates nocet empta dolore v* luptas. 3. Aft cüm cafus fit iirty^i, hujui commenti, cafu id fi dixerimus evenilfe, nobis non amplius obftabit: quemadmodum enim trita mancipia tff veterena diff t cile eft refonnare, uti Ulpianus ait in l. | 37' ff' de AZdil. edicto. ita inveteratio morbi in corporibus aegrius depellitur. Abflinent/a & concinentia guidem nafcenti malo occurri & cum invaluerit, mitigari, tolli autem non poteft, uti meo exemplo didici. 4. Quin ingenuè profiteor me, cum principio morbi abftinerem vino, aceto, öc cseteris, quae vetare folent Medici, fa?pius fuifle podagra vexatum acriüsque arfifle, quam cum iterum ad veterem vi' tae confuetudinem redh'flëm & haufto nuncmodicè, nunclargiusmero, de omni ciborum genere corpus fulcirem, dummodö caverem, ne me ingurgitarem nimiis atque hoe pacto vitarem cruditatem, quae cum tefte M. Tullio de fato J. 50. omnis morbi, fanè podagrae imprimis caufa eft. 5. LEGIMUS ait Hieronymus. Non addit apud quos: dubio proeul autem intelligit eos, qui vitas refque geflas primorum Chriftianorum memoriae prodide» runt libris, qui injuria temporum penere: nam ex iis, qui etiamnum fiiperfunt; conftat, quod illi in abftinentia &frugalitate vitae fuerint prorfus admirabilesd mandato fibi officio ita funcFi, utfpreiis abjeétisque cunétis , quae ad tolerandos exhibendosque fe pertinerent, de nulla re folitici, fed fua forte contenti, £ett' tem tranfegerint. 6. Adeö ut pleni fpiritu, qui ïgnl al» xthereo venit, omnes modos. quibus re-  b e DEA PODAGRA, rerum dominia adquiruntur, damnarent. Ambrof. lib. i, de office. 40. Auguftin. torn. 8. in Pfalm. 70. p. 166. 167. Atque hac quoque re a Dei doóirina longè iuperari philofophia; ltudium demonftrat Laciantius 3. Inftit. divin. 26. paucis multa fecans , quandö inquit: De cupidum, avarum, temcem: jam tibi eum liberalem dabo e? pecuniam fiuam plenls manibus largientem. 7. De MORBO ARTICULARÏ fequentia commentus eft Scholiaftes, id efi, gutta arthritica, quee fit in juncturis: tff quando fit in pedibus dicitur podagra: tff in manibus dicitur chiragra: tff in aliis membris fimüiter dicitur arthritica. Guttam ex vernacula fua voce gotta, de qua fupra egimus , inckando efhnxit: id emm kalis , qui artis feverae prasceptis non imbuti, ad jus cum civile tum Pontificium interpretandum fe contulere, perquam familiare. 8 Dolendam autem eft, quod noftri in/litutum tam ridiculum quam abfurdum magno conam imitentur pulcrumque ducant dicere baratteria, crida, robbaria & fi quae fint alia fexcenta ejufmodi gloffemata: cum enim nunc ftudio bonarum literarum priftino vigori fit reftitutus fermo , ut ex puro fonte Latinitatis eum detur haurvte, quis Vutumtvunc mallet, quo in ipfa barbariè non tetrius fuit repertum? arg. Novell. Leonls 91. 9. Quin deplorandum viros etiam doctrinae avidos nec inertes eo capi & opinari ifta jamdudum Latina moneta ede perculfa, inter quos Chriftoph. Ludov. Dithorrius ex gente civium Auguftanorum patricia ortus. Hic in continuat. thefi. pract. Befiold. lit. C. n. 79. de crida tradit quae fequunti;-; Hoe vocabulum, inquit , tandem quoque irrepfit in ipfiam Lattnltatem tff ut cum Latinifino magis conveniret, ipfi fiyllaba da annexa efi. 10, Fecevint id Romani & quidem jure fuo, cum ufus ipfis effet ratione linguae fua; quod in numis fiandis feriendisque imago Principis aliudvelignum. Cum autem ufu Latina; linguae careamus & haec mortua audiat, non penes nos magis eft arbitrium & vis & norma novas voces effingendi quam percutiendi monetam figno Principis Romani, veluti Augufti, qui vixit dum Latio conftabat adhuc fuum decus floruitque lingua Latina. ir. Rogo itaque gemis noftraeconfultos, ne mihi fuccenfeant, fi non tam emendandi quam monendi caufa id filentio tranfire non potuerim. 30? 12. Redeo ad Scholiaften. Is porró fuavem fe exhibet, quando in aliis membris arthriticam appellari dicit. Caetera a fingulis partibus morbo adfici folitis tracia nomina eum, ignorafle ne per Socratis quidem canem aut anferemjuraverim: nam Arthritica affecFio eft, quiaea non caetera membra prae ter pedes & manus, fed omnes articuli infeftantur. Paul. /Eginetas lib. 3. de Medicina, 13. Ut recfè Galenus dixerit arthriditem effe inflationem articulorum diu perfeverantem ac nervis malè afteclis validos acresque cientem dolores. Rhodigim 11. le£t. antiq. 2. Nam uti Ifodorus d. c. 7. inquit Arthritis morbus ab articulorum pajjione vocabulum fiumpjit. 14. Ait Hieronymus, et PODAGRAE HUMOIUBUS LABORANTES. Particula eff an pro id eft ibi pofitam^ uti nonnunquam accipitur, quemadmo- | dum oftendi in eo de Jure in re tff ad rem. c. r4. n. 70. an verö copulandi vim habere dixeris nil refert, quia tam arthritis generali fua fignificatione quam podagra ab humoribus originem ducit atque eapropter ab J talis illam nunc gotta dici nemo vix amplius dubitat. 15. An recfè? Vide fis edifiertata è loco, cap. 3. n. 11. tfffieq. De PROSCRIPTIONE BONORUM quod fequitur , id Scholiaftes interpretatur dé amijfione vel quia ipfi fie privabant cibis eonfilio Medicorum. Mihi prins probatur: Chriilianos enim leefas reiigionis & majeftatis accufatos Tertullianus in Apolog. c. 23. tff 28. item lib. 1. ad Nationes. cap. 10. bonisque mulcfatos fuiffe Arnobius adverfus gentes lib. 1. teftis eft, propter quod, inquit, vos ipfi., citrn libido incejferit fioeva, exuitis nos bonis, exterminatis patriis fedibus. Cyprian. ad Demetrium f. 256. Innoxios, juftos, Deo chdros, domo priv'as, patrimonia fipolias. 16. Bonis autem amiffis fine eonfilio Medicorum AD SIMPLICEMMEN* SAM ET PAUPERES five pauperibus confuetos CIBOS RËDACTOS nemo dubitet etiamfi de eo dubitare liceat, an certum fit, illos inde CONVALUISSE in totum, ut morbo arthritico poftea amplius tentati non fuerint. Deum fecilfe miracula iftis temporibus fi pugnes non repugnabo quin ultrö concedam , quia jamdudum didici, quod fancFius ac reverentius nobis cum majoribus noftris videri debeat, de actis ejus credere quam fcire. Tacit. de morib. German. cap. 34. 17. Regula quam Scholiaftes adfert contraria contrariis curari in animi vitiis - S s dé  3o<5 GERHARDI FELTMAN NI,]C. de quibus loquitur c. i. dift. 2. de jamt. facilius quam in morofo noftro morbo locum invenit: nam fi quis, dum eoardet pes aut manus frigidis membra haec curare inftituat, illum magis ingravefcentem medicamentaque vincentem fentiet, uti ipfe malo meo didici eaque de re poftea ubcrius differemus. 18. Illud facile largior naturaliter Jevatos morbo rariusque hoe implicitos fuiffe, quia CARUERANT SOLICITUDINE DISPENSANDAZ DO. MUS ET EPULARUM LARGITA. TE. Nifi pofteriora prioribus conjungas, vitiofa erit oratio , ut fis fenfus, caruifle eos folicitudine artis coquinarias, de qua gulre praeceptor Apicius integrum librum fcripfit, quem habeo cum annotationibus Gabrielis Hamelbergii Medici Isnenfis, aliave, qua diftricli torquentur Epicuri de grege porei. 19. Quippe cum nihil certius fit quam quod perfugium omnium folicitudinum, quas nobis conficit podagra, expertus loquor , fit urgeri aliqua folicitudine, quae circa ftudia resve alias verfetur. De AEgyptiis narrat Adrianus Imperator in epiftola, quam commemorat Fiav. Vopifcus in SaturninOy quamque examinat Francifc. Balduinus in comment. ad edicta Princip. Rom. contra Chrijtianos. p. 80. eff 81. fequentia: Podagroji quod agant > habent: habent cceci quod faciant: ne cbiragrici quidem apud eos ocioft vivunt: uti locum hunc battologias vitandae caufa re- ftituit Claud. Salmafius. 20. Quod autem Scholiaftes ad verbum EPULARUM annotavit alias & puellarum id nefcio, unde habeat. Perfpicio tamen rationem proboque : nam uti ajunt noftrates Clivii Dacr 't hert vol van is; Daer gaet de mond van over. 21. Quod quis fcilicet vapidofubpectore gerit , id ore promit. Voluit & confulere fui ordinis hominibus ab Erafmo Roterodamo in coüoquiis & Reuchlino in epijlolis obftcurorum virorum ideö notatis. Quare quod ipfe Scholiaftes ad c. proximè antecedent, lit. ti annotavit: Ad boe invitat monachos, cum ipfe monachus fuerit , id ei reótè & merito fortè quis dixerit, fi illorum hominum corruptos iftis temporibus mores, fpeeïes. 22. Hisque optimè conveniunt fe- Ïuentia apud Hieronymum, OU JE ET ORPUS FRANGUNT ET Jffi. MAM. De hac Defiderius in colloq. de Captand. facerdot. inquit, fed voluptasnon eft voluptas, que cum mala fama mala^ue confeientia conjuntta eft. 23. De illo fupra fufè lateque dixi & dubitarenonfinitCelfus , quando, uticx fupra dixi, pronuntiat: Venui> femperpo. dagricis inimica eft: quin & immodica malo noftro caufam aftert. Ut fcitè arthritis Veneris & Bacchi filia dicatur eft fe. Gregor. Horfl. cent. problem. Media decad. 3. quaft. 10. g. 3. 24. IRR1DET, pergit dicere Hieronymus, HORA TICS APPETITUM CiBORUM, QUI CONSUMPTI REL 1 NQUUNf POENIÏENTIAM. Quae ratio manifefliffimè oftendit virum ; fancFiffimum de puellis uil dixiffe. Horatii locus unus jam fupra, fuit recitatus exftatque lib. 1. epift. 2. ubi & de podagra loquitur. Alter, quem hic annotavit Scholiaftes, eft ex eodem libro e-» piji. 4 25. Qui verfus nos admonent, operam podagricis dandam effe, ne nimis cuticulam curent quin potius femper fefe abflineant cibis in cosna praefertim , etiamfi ardor edendi nondum totusceffaverit. 26. Hoe fi transmittant non fecus ac illud, quod de puellis adfperfit Scholiaftes , tune hunc quafi pro tribunali ipfo* rum effet difceptata caufa, audientfententiam ; Quod ji vos ingurgitaveritis aut in Venerem efuderitis, tune juftitice munus exercens dea noftra poznas fumit defontibus jujlas atquemeritas. Pontanus d.progymn. 51. p. 394. Capüt XXIII. Curari poffe podagram cur credibile ? Qucs artes perierint eff quid de lapide philofophorum fentire fas ftt ? eff quale remedium auüori detettum? Mifcetur bis hijloria de dolo Rujfica mulieris. 1. Mihi contuenti rerum naturam, cum femper perfuaferit nihil incredibile, uti ille ait, exiftimare deea, femper mens, fedit curari medicaminibus atque in totum, ne recurrat, tolli poffe podagram, chiragram, caeterosquemorbos arthriticos, quamvis nec hoe negare aufim, quod magna eff Java mercede, cui & hi morbi accenfendi, contra tanta fua munera nos natura fibi iterum devicerit,  de DEA PODAGRA. 307 ut non fit fiatis ceftimare, parens melior homini, an trifiior novercafuerit: Plinius praam. lib. 7. hifi. nat. 2. Cum longa magnaque experientia autem didicerimus, cedere nunc remediis morbos, qui antea in iuperabiles videbantur, non nobis ipfis temere defperemus, etiamfi non nobis, uti animantibus brutis, eodem Plinio tefte lib. 8. cap. 25. dederit, ut noftra fciamus commoda: cum enim haec aliis propè infinitis vincamus, non eegrè feramus, quod Nullo modo fimul omnia Dii dederunt hominibus. Homerus lliad. 8. 3. Rebus cunclis inefi veluti quidam or bis, ut quemadmodum temporum vices, iti rerum mutentur, ut Taciti verba unomutato ex lib. 3. Annal. cap. 55. huc transferre h'ceat. Perierunt multse artes , quae apud priores hautignorabantur. Condituram vitri faber quidam fcivit, tempore Tiberii, ut folidiffimam &conftantifi fimam aeris materiam aequaret. Dio Caffius bift. lib. 57. Plinius lib. 36. hifi. nat. cap. 2.6. Petton, in Satyr. Rhodigin. lib. 20. lelt. antiq. cap. 30. "Janus "Douia ac Petron pracid. cap. 9. Guido Paneirol 1. rer. memorab 36". 4. Et, ut alia non memorem.* fabCi ftamus in vitro : nonne atavorum nofyorum memoriaencaufticeviguit, qua, uti fragmenta, quae etiamnum in multis antiquis templis exftant, indiciofunt: omnigenis coloribus tingere illud noverunt, ut fummas in nobis emciantadmirationes? 5. De lapide philofophorum ambigi tur, an veteribus fuerit cognitus funt tarnen multi, qui uti noftra quoque ata: multa laudis ci? artium imitanda pofteri. tulit, ita & illum repertum a quibusdarr fuiffe audaóter affirmant. 6. Sed quemadmodum qui hanc arterr callent, eam artificio diffimulant ^ ita liberè & apertè illam quisque vereretur forfitan profiteri-, ne fi potentior quispiam id refciverit, fibi accidat quod initio Platoni apud Dionyfium, uti ille epift. 7. fcribit, Öc vel difcedendi facultas ei negetur vel carcere afiervetur, quo Reg: Principive foli podagré laboranti open ferat; Quin nequidem fibi bené confultaturus, qui apud illos jaclabit fe undantes podagrae dolores poffe frsenare* c'un & quibusdam malè vorterit ejufmodi ar¬ te fecreta fuiffe fufpeftos: quadereamaram non minus quam lepidam hiftoriam invenimus apud Olearium in Itin. Mofcov. Narrat Magnum Ducem Borifmm iGudenovium, cum aliquando gravi podagrae morbo opprimeretur, invitaffe praemiis omnegenus homines, ut cujusj cunque dignitatis aut conditionis effent, 1 ipfi aperirent, num fcirent remedium, quo doloribus poffet levari. Uxor cujusdam Bojari five vire principis alienato & offenfo animo in durum maritum injuriam injuria ulcifcendi occafionem nacta vulgavit per omnes conjugem fuum noffe optimum ad illam rem remedium 3 -» non autem fatis amare Pr in cipem, utnuic id communicare velit. Jubetur adefle ei 'Bojarus j qui magnopere mirabatur , quum caufam j cur iftud faclum, jamdi- - dicilfet. Sed quamcunque afferret excu1 fationem, creditum eft malitia ipfum fè defendere: quare virgis caefus laceratusque donec multus fanguis mitteretur corpore pofteaque in carcerem conditus. In quo cum effet non potuit fecohibere quin diceret fe bene exploratum habere: ab uxore fibi dolum ftrucfum atque fe ab illa vindicaturum. Quod ubi perlaturri fuit ad aures Principis minas novo acerbioreque fupplicio luit mifer maritus cui '> i ille praeterea dici imperabat, ut certara. 1 tiöne remedii fui uteretur Principisque dolores leniret, aut fe pararee ad ulti- ■ I mum. lnfelix ille cum le periturum vi/ deret, amrmavit fe fcire remedium veI rum non aufum fuiffe id adhibere fuo j Principi; pofcere ergo fe dies non minus ! quam quatuor decemque, quibus illud facere queat, poftea fe medicinamftru6turum dolori promittens. Breve fpatium adeptus Cirbacio petiit vehiculum omni . genere herbarum cum bonarum tum ma- - larum onuftum iisque coótis in balneum duxit Principem, qui eo fanus inde exi- ' vit. Sed haec magis magisque confirmabant opinionem, quae antea pervaferat per animos hominum, Bojarurn detrectaffe antea officium mala mente, atque eapropter virgis acrius, quam prioribus duabus vicibus fuit iterum caefus, poftea pingui tamen quadringentorum numorum, quos Imperiales thaleros vocamus, fuit munere donatus traditique ei decem oétoque ruftici, quos jure proprietatis poffideret adjecfo interdiélo ; ne ultum . iret injurias in conjugem, cum qua dein- ■ eeps jucundifiima amicitia vixit. Ex qua • narratione difcimus falfum effe quod cre1 bris jaétatur fermonibus non cenfere, Rufficas mulieres fe diligi a viris j nifi ab ■ Ss 2 iis  3o8 GERH ARDI F E L T M A K N I, ]C. iis verberibus adficiantur: quem errorem j quoque refutat Auctor, qui nuper ver- j nacula lingua novè deteótam Siberiam de-' fcripfit. 7. Similia autem iftis tradit Sydenhamius d. tract. g. uit. fcribens: Therapeja radicalis eff ufquequaque perfecta, qua quis etiam a diatbefi ad hum morbum foret libe- < ratus, adhuc in Democriti puteo latet atque in natura finu reconditur, nefcio quan- \ dó eff d quibus extrahenda, aitque deinde, fe credere ejufmodi remedium quandoque inventum iri idque dogmaticis infiitiam fuam j exprobaturam, uti exemplo corticis Pe- | ruviani, quo nunc febres haut continuóe felciffimè curantur, iiluftrat. 8. Non facilè praebeo me credulum illis, qui fimilia narrant iftis, quae accepi a muliere, cujus fupra men tionem in- ' jeci. Narrabat fe cum quarthm invade- j retur podagra in gravi jacuilfe moerore, | quod vereretur, ne is morbus ipfi impedimento elTet, quominus injunCto obltetricis munere fungi & fe fuosquetolerare . poffet. Genis lacrymando fetfis cum obrepfiffet fomnus, ea, quas vigilans vo- j Juit, per quietem didicit. Admonita per fomnium ftruere medicinam dolori l atque animo fenfibus curisque vacuohau-1 fit, quae mens fine pondere ludens diétaverat. Excitata ex fomno cun&a fuit fcripto complexa moxque conquïftvit, quibus fibi medicaretur. Haec cum parata effent, iis inunxit pedes ftatimque faevum illi eripuere dolorem. Poftea bino unguento, quod utrumque &infomniisproviderat, illosperfricuit, alterum] ferviiffe ardori pellendo, qui expulfo do-\ lore manet, alterum nervis corroboran- \ dis. Feliciter non modö ipfi fed & viro cuidam, ex cujus ore id quoque audivi, cefliffe iftam medicinam, eaque non modo tune convaluiffe fe ajebant, fed nec unquam amplius morbo illo fuiiTe affectos. 9. Fides fit penes auétores: etiamfi enim & doloris medicamenta & unguenta utrumque mihi dederit muiier rei medicae non planè rudis , tamen cum vere adulto cIc hc XCI. elfet occafio illis utendi, nil me juverunt, quin potius iis fidens nec mox fomentis utens majores mihi per moram iftamconflavidolores, qui ubi ceffarunt tantam peperere imbecillitatem , ut duos fere menfes formofiflimo anni tempore leóto quafi clavis fuerim fixus. Solet iftud anni tempus morbum eum apportare: ideoque Chorus canit apud Lucianum in Tragopod. Quum vere tenuis pullulat flos ulmetis, Merulaque ramis infidet loquacula, Sagitta in myftis tune acuta figitur Suoitque clanculum artuum penetralia. C A P ü T XXIV. Num expediat podagram curare veneno aliterve funditus extirpare ? Unde vertigo nafcatur ? Monita quadam traduntur. 1. Sed & fi morbo illo , quo afHidtor , daretur hberari, duo tamen funt, quae fufpenfos nos tenere poffunt metu, ne aut depellendo malum id pejus reddamus aut majus capiti creemus: Quid fi enim oleum balfamusve, qui doloremfedat, tollitque penitus podagram, venenatis rebus eflet medicatum? Proditura veris literis eft, eos, qui membra archritico morbo affecfa veneno inunxiflent, fenfu omni in eis partibus corporis poftea caruifle , uti fupra de Cfodio Eq. Rom. retuli. 2. Servius Claudius hic appellatur a Suetonio de illufir. Grammat, cap. 3. ubi ait: Servius cum librum focii nondum editum fraude intercepiffet, & ab hoe repudeatus pudore ac tcedio faceffiffet ab urbe} in podagra morbum incidit : cujus impatiens veneno fibi perunxit pedes éf enecuit ita, ut parte ea corporis quafi pramortui vixerit. 3. Caruifle etiam in totum podagra fortè nec ex re effet: quia, uti ille apud Pontanum d. progymn. 51. p. 394. ait; corpori commodat, dum fiupervacuum adipem exfiiccat humoresque nimium redundantes (ff inutiles confiumit. Vitam denique longiorem ejficit: nam nifi materiam illam furentem atque noxiam in membra articalosque derivaret, in ftomachum utique 6? in cerebrum evaderet fpiritumque vitalem exftingueret. 4. Et quia aliis incommodis nonnunquam Jevat, non mala femper a nobis cenfenda. Seneca lib. 2. de Ira cap. 11, Quid? non timetur, podagra, bulcus mihtm ? numquid id~b quicquam in iftis bom' eft? an contra, omnia dej'pecta eff foedacff turpia ipfo, quo timentur funt ? 5. Nec tamen fi ea careamus etiam optanda, quin potius ita a puero viven« dum  de DEA PODAGRA. dum eft, ne malo uno mala alia depellere neceilt: fit Seneca epift. 67. Neminem certè adhuc fcio, eo nomine votum ft'Vijfe, quod ftagellis csefius effet aut podagra üijtertus , aut equuleo longior factus. Neque femper aliorum morborum puros manere podagros ipfe meo exemplo nu per didici: quamvis enim multo tempore bis in;ra annum laboralfem pede utro.que dtxtroque genu nihilominus illo non • dum tranfaéiu incidi in febnm, qua; me ad internecionem ferè vexavit menfes quamplurimos. 6. Annus autem jam agitur quir.tus, quod venienti morbo occurrere Satagens ex confdio Empirici inter Indos diu ver faci compolitionem unguentorum , quee myrrha; plunmum habebant admixtum, apphcarem meis pedibus. His quidem aeger non fui toto autumno, quanquam tune maximè folebat morbus corripere meum corpus. Accidk autem, ut quando cum naco meo unico, quem quotidiè jus «iocebam, obambularem in viridario horti contigui meis aedibus , vertigo, cum egrederemur ad prandium vocati, me invaderet. Cujus expers quidem antea femper fueram, fed tam faeva malignitatis in me tune ediditfpecimina, ut quoudiè plures caperem mortes interque iunctos vita eave prïe&kos numeran deberein, integrum femeftre dubitaremus. 7. An quod oculos fubito fleclerem attolkremque ad acinos contra confuetudinem tempeftatis, erat enim automnoprsecipite , fruticibus pendentes ? an quod fngidos, lentosque humores è cerebro, quod fedem elfe nervorum novimus, de- I fiuentcs ungULiifticerit ? an verö quod myrrhae acerbum fragrantemque odorem ferre non potutrim, in malum illud incidenm, fateor me nefcire. Myrrham odoranam appellat Plinius lib. 12. bijl. nut, cap. 16. & odoribus non modö maJis fed & bonis quosdam mortales animo linqui atque vertigine affici, plena manu docet Zacchias lib. 2. QQ. Medico-leg. tii. 2 q 2.«. 13. Videca^.3r.§.6. 7. 8- Illud nemo pugnabit , quod cum natura ita comparatum fit, ut corpora noitra non femper eodem in ftatuperma- | neant, fed ïemper vel augeantur vel mi- : nuantur atque ubi ad ftabilem confirmatamque valetudine conditionem perveniffe videntur, fupervacuis levari illa iterum oporteat, uti plenius dicam 0*6.36. §. 3 Unde fipurgando, vomendo, fudando am fanguinem mittendo non tem- i peftive nobis caveamus, non poiTumus! non incidere in morbos. 309 | 9* lf0s autem dea noftra podagra ar- | eet finibus fi quando fedem apud nos fixit & nonnunquam nos exerceat. Contra certum & exploratum eft eos, qui ransfugaeFaéti de^eque militiam deferuerunt, in longe graviora fe praecipitafle c. fiepiffime afieefos poftea fuiffe colica paihone, dolore renum, afthmate, Da. j ralyh, apoplexia quin ccgangrarna Hoe itaque inter alia tum quoque iftud 'fit fo latium vafti doloris, quod neceffe eftdefinas illum fentire. Seneca epift. 78. Nec fn. i terea, dum morbo vacas, defpondeas a- | nnnum: nam uti idem maximus morum doftoi- epift. 98. ait; plus dolet quam ne- \ cejje ejt qui ante dokt quam neceffe eft. \ 10. Facit nonnunquam dea noftra ad j difciplinam morum & ut cum iis, quibus injuriam intulimus redeamus in gratiam De Boriüo Gudenovio Rufforum Jmpe' ratore narrat Olearius in Itin. Moftov 1 Medicis fuis eum fuifle adeö iratum & infenfum quod Johannem Holfatia; Prin- ' cipem, cui filiam fuam nuptui conlocaverat, non fervaffent ab interitu, ut illorum nemo fine difcrimine vita; propria; in publicum prodire aufus fuerit, donec acerbis podagrae doloribus coadus jube ret fibi adefle eum, a quo hifce antea fuerat levatus. j C a p v t XXV. Nulli licere aut ferro aut veneno fibi adu mere articulum, in quem dea noftra fcevit. 1. ILJudnemo, utiopinor, probabitquod Michaëi Montanus Stoicos aemulatus liyre 2 des Efiais chap. 3. ServiumClaudium ob facinus in fe admiffum & cap. 23. §. 2. memoratum laudet eo colore, quod graviflimis morbis graviflïma remedia fint adhibenda: nam certo jure utimur, quod nemo fit dominus membrorum fuorum. /. 13. pr.ff. ad L. Aquil. 2. Unde in agro Groningasfocio Hunfingaeum quendam C. r^raHollandicis mulcfatum fcio, quod doloris impatiens pollicem proprii pedis adaóto per malleum cuneo amputaverat. Etiamfi tantum XXX. plecfantur qui alios pollice privant. Jus Omland, lib. 6. art. 20. 3. Mitius autem puniri debere quiz'/npatientia valetudinis adverfice aut doloris uti Ulpianus & ArriusMenanderloquun- b s 3 tur.  |t* GERHARDI FELTM ANNljJC tur, manus fibi attulerunt, tam ratione civili quam naturali comprobatur. arg. I. 6. 7. ff. de inj. rupto irrito teftam. I. <5, §. 7. ft. de re milit. I, 11. §. 1. de bis qui net, infam. I. uit. ff. de bon. eer. qui ante fent. mortem fibi conficir. 4. Lucianus ideo de morte peregriniper interpretem aic; Praterea Hercules, fi. tale quid efi aufius, morbi impatientidfecit, cum a Centauri J'anguine, ut tefiatur tra~ gadia, exederetur. 5. Veriffimum quidem eft quod ne corpores quidem morbos veteres tff diu auctos nifi per dura tff afpera coërceas: uti Tacitus ait. 3. Annal. 54. Nec tamen, fi adhuc fpes redintegrandae valetudinis profperae adfit, ideo ne veneno quidem quis corpus fuum fic fanare adgredietur, ut mutilatis partibus illius vel integras vires non retineas vel trunca membra geras. Vide Fabrotum exercit. 5. C A P U T XXVI. Medicamina morborum fiepè fialfo credita. Qua dea noftra recenfeat ? fruflrti fuiffe adbibita oftendit. t* SEd nec minus verum eft mala, uti miraculo nonnunquam curara , quemadmodum de Phasfaoo Jafone narrat Val. Maximus 1. rer. memorab. 8. in extern. 7. & juxta alia commemorat Petrus Mexia 3. diverf. lelt. 15. ita'mopinatè nonpaucos liberatos fuiiTe podagra, qui veram ejus rei caufam nefcientes , falfam pro vera tune venditarunt, dumque fibi de arcano quodam blandiuntur, & fuam & aliorum exfpecfationem deceperunt. 2. Audivi qui adfeveratione adfirmarent fe pedibus per paludes ambulando madefaóFis vel in merdam immiflis defiiffe illis aegrotare nec unquam podagri poftea fe fuiffe amplius tentatos. Lucianus autem in Philopfeude videtur omnia externa remedia rejicere. 3. Non abs re erit ipfam deam audire: ex cujus fermone adparebit, nihil olim genus humanum Jiquiffe intentatum, ab illa tentarentur. Sic apud Lucianum in Tragopod. enim loquitur ; Plantaginem terunt apüque femina, Foliaque latlucarum tff agrefte peplion, Et marrubium , amnicolamque potamogetona: Alii Cuidas terunt, aliique fymphüm, Lentespaluftres, pafiinacamque ülinunt Coctam, foliaque perfica atque byofcianum, Bulbos, papaver, malicorium,pfyllium. Tbus atque radicemellebori, nitrum, werum Cum fianograco, gyrinen, collamphacoiL Caliam cuprefti, pollinem bordeaceum, Crudaque crambes , fiolia, gypfiumque et garo Capraque fimum monticola, flercus virif Fabasque molitas, Afin fiorem lapidis. ' Alii rubetas, quosque arcanius vocant, Mures, lacertas ateque muftelas coquuntl Ranas, bycenas, tragelapbos, vulpeculas. Cujus metalli bant fatta funt pericula? Qids non probatus fuccus tff lacbryma arborisl Animalium omnium offa, nervi, ter gora, Adeps, cruor, medulla, lotium , merda /ac? Alii remedium quatuor ex rebus bibwit, Alii quidem ex otto: exque fieptem plu* riiui: Alius bibens facram, repurgari' Jludet. Aut carminibus animum adbibms illuditur Judceus excantat fatuum natlus alium: Rwjus alius d fionte remedium petit. C A P V T XXVII. Podagra i%o^t §• 3-ff- devar. eff extraord cogn. qui eodetn modo, quo Lucianus loquitur : nam ait; non tamen fi incantavit, fi im- , pretatus eft, fi, ut vulgari verbo impofio- | rum utar, exorciz,a 15. Sed nc in eo quidem mentitaff 1 deam, quod de merda viri, ait, Plinius ; Lib. XX VIII. c. 4. fequentibus docet. 2 Quin fff fordes hominis in magnis fecere remedii s quaftucforum gymnajia Gracorum: s quippe ea jlrigmtntainolliunt, caiefaciunt, df  de DEA PODAGRA; 313 difcutiunt, QOmplmt, fudore fff oleo medicinam facientibusi Cumque narraffet varia, quibus medeantur, adjicic, leniunt item nervorum dolores, kixata, articulorum nodos. De hyena c. 8. ait; mederi nervis medullas è dorfo cum oleo vetert ac felle. Podagris fipina cinerem cum lingua fff dextro pede vituli marini, addito felle taurino omuia pariier cocta atque illita hycsnee pelle. El c. 9. de axungia, Medicorum aliqui admixto anferis adipe, taurorumque fevo fff byjjbpo ad podagras uti jubent. Illud jejunum quod c. 16. tradit; Podagras quidem mitigari pede leporis viveniis ahfcijfo, ji quis Jecum adjiduè habeat. 16. Quae c. 7. de remediis ex mulierum corporibus fumi folidis tradit adportentorum miracula accedunt: Cinere capillorum podagras fifti ait, Laeli muiiebri illud inter alia ibi tribuit, quod eam podagris quoque juhent Mini cum cicutd. Menfibus monftrificis podagras Mini tff tractatu earum mulierum leniripofxea. etiam docet. 17. Multa deinde Lib. XXX. c. 9* cumulat, Podagras lentt cefipum cum lacte mulieris fff cerufa. Fimum pecudum, quod liquidum reddunt. Pulmones pecudum. Fel flrietxs cum fevo muris diffe£ti impofitis. Sanguinis mujtelce cum cum ^lantagine ülitus tff vivce combuftce cinis ex aceto tff rofaceo, fi penna illinatur vel fi cera fff rofiaceum admificeatur. Felcaninum, itane vianu attingatur, fed pennd illinaiur. Fimum gallmanun. Vermium terrenorum cinis cum melle, ita ut tertio dlefiolvantur. Alü ex aqud illinire malunt. Alii ipfio aato menfura cum meilis cyatbis tribus, pedibus ante rofiaceo perunüis. Cochleae latae potae tollere dicuntur pedum tff articulorum dolores' Bibuntur autem binae in vim tritae. Eaedem illiniuntur cum belxines berbae fucco. Quidam ex aceto intrivijfe contenti funt fale. Quidam fale cum vipera crematis in olla nova fff fcepius fumptis, ajunt podagra liberari. Utile effe tff adipe viperino pedes perungi. Et de milvo affirmant, fi inveterato tritoque quantum tres digiti capiant, bibatur ex aqua. Aut, fi pedes, fanguinem cum urticd vel pennis eorum, cum primum naficentur, tritis cum urticd. Quin tfffimus eorum articularibus doloribus illinitur. Item cinis mufïela aut cocblearum tff cum atnylo vel tragacantho. 18. Sa! maximè Thebaicus podagras cum farina ex melle tff oleo tritus Jevat eodem tefte Lib. XXXI. c. 9. De hirudinibus quas fianguifugas ait, vocant fcribit Lib. XXXII. c. 10. fequentia. Multi podagricis quoque admittenda cenfuere. Decidunt fatietate fff pondere ipfo fanguinis detraftcs aut fiale afiperfie. Aliquandb tamen adjixa relinquunt capita, quee caufa viünera wfanabilia facit, fff muitos interimltficut Mejfalinum e confularibus patriciis cum ad genua admifijfit. Idem Lib. XXXIV. c. 15. de ferri rubigine, qui detrahitur humido ferro clavis veteribus ait; podagras quoque illita lenit. Denique Lib. XXXyi. c. 17. de Afiolapide; guftufal\fius podagras lenit, pedibus in vafe ex eo cavato inditis, ac quibusdam interjectis, de flore Afii, qui pumici rufo fimilis: fit cataplafma ex eo podagris mixto fabce lomento. 19. Caeterum hirudinibus ifchiadem aliquandö feliciter fuifle cura tam tradit Zacutus Lulitanus 2. prax. Admirdndi 271. C A P U T XXIX. Empirici notantur. Cruditas podagra caü* fa, An Moxa, herba Thea. Vena fiettio, Sudatoria fff Purgantia medicamina nec non Vmitiones ei profint. 1. 1 t?X quibus itaque adparet non fruftra f Hj Plinium fuperiore loco memoratum credidiffe podagram haut efle infanabij lem: nam alia dixit eo morbo afleef os Iprorfus liberare, alia dolores mitigare; 1 alia iterum venienti aegritudini occurrere, alia autem, ubi haec incruduit, lenire ardores. Quin & fuifle, qui negaverint eos , qui pane hordaceo utuntur , morbo pedum unquam tentari, tradit d. lib. 22. c 25. 2. Nunquam ergo Empiricis & impoftoribus deefle materiam quidlibet fingendi , quo miferos fallant podagros, quis non intelligit? Ut de iis dicere poffis quod Tacitus bifior. lib. 1. de mathematicis; Genus hominum potentibus infidum, fiperantibus fallax quod in civitate noftra fff vetabitur femper fff retinebitur. 3. Iracundia autem fe contra eos ardere ait dea noftra qui ipfam memoratis ad longum remediis tentant, in fe autem excogitantibus nil, fe mitem & benignam praeftare. Lucian. d. I. Tragopod. Quid Inon dixiflet, fi moxa ab extremis Indis adveéia eam ceu venefieam igni facraré Tt de-  Bi4 GERHARDI FELTMANN1,],C decreviffent mortales uti non pauci, fed i fruftra, facere cceperunt. Quanquam & i Celfus lib. 4. c. 26. fcripfent quod om- | nes dolores coxarum & genuum nbi inve^ l teraverunt, vix sitra uftionem finhmtur: I & ferantur effe, quibus feliciter cefferit. j Rhynius de Artbritide. Gehema in vic- \ ta fua artbridide per arwa cbymica. 4. Eorum fortem dubio proeul ceu a- I mentium miferata fuiffet, qui molliter' fe a podagra largius haufta calida cum j herba Thea cocta curare morbumquefun- | ditus tollere praefumunt. Quamquam | hac in re confentiam Medico non mee- | lebri, qui a difcolore vacca nomen habebat, quando in libro fuo de Thea ver- j nacula fua Batavorum hngua fcripto cup. ' 11. §. 16. docet eum, qui podagra labo- i rat, melius faéturum fi vino fe abflineat ! iilaque herba fi robore vifcerum polleat I potius utatur vitetque acida faleque con- J clita atque ea, quae faecis plurimum habent : etiamfi mis corporibus nihil effe u- . tilius fale ac fole dicant auciore Plinio ' lib. 31. c. 9. idque ad podagram transferant morum dociores, uti pluribus ex- | ponit Rhodigin. 6. Le'ct. antiq. 1. '. 5. Nimiam autem aquarum copiam | cum Thea ingurgitare, ut venienti occurras morbo, non magisexpedit, quam id facere ut, dum hoe vacas, m totum ab eo libereris. Ipfe non femel cum ex illa accerferem auxiliamajoribus podagrae doloribus affecfus ft i: quidquid enim alkali five fpiritus herbae i/ti irifit, non tamen exigua ejus quantitas, quae cum a- : quee maxima bibitur, tanta eft potentiae, j ut cruditatem avertere poffit, quee cor- 1 pus maximè leedit deeeque noftree myftas facit. Celfus lib. 1. de Medicina cap. 9. Cicero de fato. Caufa autem ea eff, qua id efficit, cujus eft caufa; ut vulnus mor-' tis, cruditas morbi. Si autem ColumelJae lib. 6. c. 6. credimus ; cruditatis ftgna funt crebri ructus, ac ventris fonitus, fafilidia cibi, nervorum intentio, bebetes 0culi: 6. Venee feciionem inter initia facfam i faepè annuam, nonnunquam perpetuam l valetudinem ttitam prasftitiffe idem Me- j dicorum Latinorum coruphaeus tradit , j lib. 4. c. 24. Non contemnanda; autem j ■ funt rationes, quas in contrarium profert j < Sydenhamius d. traSt. (J. Inprimis vena ■ , fehio. Diftincdione autem diifidium com- ! ponit Horftius d. quafi. 10. n. 3. qui 1 tune fanguinemmittendum cenfet, quan- ■ dö a nimiaejus copia anhritis originem ] trahit. Quod tamen ftdis juvenibus , h fanguinis copia laborantibus <& in iram j Bachumque pronis non verö eetate provectioribus craffoque fub aè're natis aut commorantibus non facilè imitandum exiftimo: quanquam ipfe, cum verrigfflis reliquiee etiamnum in corporis meo effent, & illis & podagra toto illo anno poft detraclum venis fanguinem vacaverim. 7. Purgationibus nec vim morbi con' fumi, ii adfit, nec illi poffe occurri pro»; fpera valetudine docet Iaudatus Sydenhamius d. tract. §. Ego certe perfuafifftmul fum. Non ita pridem autumno praecipite anni ch loc xc. id ipfe quoque exper» tus fui: tam parum enim votis refpondit fuccus Majemi apud Anglos non ita pridem Medici inluftris, ut vis mali, quod unus pes fubierat, pharmacumque debuerat averruncare & avertere, in altero inde inciperet incalefcere fimile prorfus tragcedia ne una quidem dolorum incommoditatumque mutata fcena; ut liceat jocari, diceres deam aut fpiritum effe, qui iftam regit & moderatur. Contra levis purgatio una pillula pifi magnitudine ex dicio fucco haufta nuper a. d. XVI. April, ch loc xcu. venienti morbo occurrere mihi datum fuit. 8. Interea fciendum eft, quod cum lihil magis corporibus noftris noxiumlic quam fi dum podagra fumus correpti, alvum habeamus adftricfam non transmit' tenda lit ejus modfea purgatio, quia bis terve provocetur neceffarius natura ufus ad depofitionem fuperflui ponderis, uti Juïinianus loquitur in l. 28. §. 1. C. de telam. ordin. Quod inftitutum nifi ferva■em nunc, dum heec fcribo, vix totaeeftate vacationem morbi fperare poffem. Nifi enim alternis diebus pillulam quam vocant imam ex memorato fucco magnitudine pifi capiam, non facit officium natura malique curatio fiftitur. 9. Tepidis fodoribus effcetos reddi artus doloresque cieri gravioresque fieri non in me ipfo fed cenjuncla valde perfona etiam non femel fenfi & vidi. Ut Sydenhamio affentiar p. tract. g. denique materia peccantis, ajenti tam in hoe quam In aliis morbis quibuscunque , quos mihi vi' iere contigit , dempta fola pefte, fudores brolicere non tam Medici quam natura provincia eft. Ait, quos mihi videre contilit: quo ipfo fufpicionem luis Venerea?, juae a gen te fua magnorum variolorumap* jellatione donata, fufpicionem afeamo/et: hanc autem fudoribus è toto coriorc manantibus curari, nemo hac tem* >eftate nefcit* lo. Fuif  t> E DEA PODAGRA. 10. Fuit & nuper, qui cum inter a- f gyrtas diu verfatus , & fortè Veneris I myftas ab illo morbo.liberaffet non pau- i cos exiftimaret deas noflrae initiatos e- | tiam fudoribus ligno Indico provocatis, s atque fpurca faliva copiofè egefta polfe fanari. Aft cum nervis ifta non profint . quin mage debiles reddant, non quoque | juvent fed morentur concoclionem, ne-I mo fanus periculum in fe fieri facilè pa- | tietur. Dignusque effet, quiinfuribun-j dorum infulam abderetur, quoties ungi J fe fineret in fpina dorfi Mercurio: nam j fi hic non inveniat malum, cui pellendo i deftinatus, tune cerebrum petit, idque olim collegte cuidam meo fuit exitio,' uti alibi diximus. 11. Poëtas nec hodiè definere preecepta prudentiee tradere generi humano, inde liquet; quod fiétis fabulis nos doceant,x non nifi imperitos medicinaeque rudes efle, qui morbis miflb è venis fanguine nec non purgationibus & fudoribus proüigare lludent, uti inde difcimus, quod politiflimus Molierus torn. 5. elegantifiimarum fuarum comcediarum nobis exhibuerit cegrotantem imaginarium: in cujus opufculi fine introducit medicas artis candidatum, qui interrogatus a profefforum choro, quas fint illius difcipli- . nee prmcipva Se fundamenta, quibus uti1 oporteat in curandis eegrïs? refpon&erit Clifterium donare, Poftea fegnare. Enfuita purgare. Cui chorus applaudit; Bene, bene , bene, bene refpondere. PJignus, dignus eft entrare In noftro doteo corpore. ia. Quo ipfo fimul barbariem illorum hominum notat fecitque jufta indignatio verfus: ob quos, cum a Medicis apud inferos accufaretur vita functus, ftrenuè cum illorum rubore & contumelia fe defendit & Plutone judice vicit in alia fabula, quee Umbra Molierii infcribitur. 13. Omnibus illis preeftant vomitiones. At non modö oculis inimicae fed & moleftae & periculofiffimae quibusdam funt. Quod fi verö id non cures fingulisque menfibus ad eas paucis Sulphuris vel fiorum antimonii granis hauftis redeas, tandem deam coges terras tuas relinquere ferturque Roterodami effe quispiam qui non alio medicamine illam plane è corporibus cedere facit. C A P U T XXX. Medicus qui promifit curare podagram quando funclus ofiicio dicatur ? 1. AJat quis atque quaerat, an ergo podager ita a fe ipfo defperatus & reliélus dici debeat, ut nulla cum omnium rerum defperatione confligere bona fpe amplius poffit? Dixi fupra, mecredere, quod mater omnium rerum natura tam I potens fit, ut ab ea.fperare liceat remedia, quibus dea ex corporibus noftris in perpetuum relegari poflit: penitüs ergö illam perfcrutemur operamque demus, ut eonfilio nec non falubri &. moderato cultu atque viétu haec ita roboremus, quó non inutiliter medicina fortè inventa iis deinceps paretur. 2. Quandoquidem autem nemo haêfenus facile reperitur, qui illam noverit, difceptatum aliquando fuit apud Lufitanos, an Medicus , qui promifit alium liberare apodagra, fatisfeceritobligationi, fi hic fanus evaferit. etiamfi morbus intervallo faclo iterum advenerit ? Jucü\ cibus id vifum fuiffe refert Georg. Cabedo 6. decif. 101. n. 9. quem memorat Dietherrn. d. I. Mihi autem non nifi duas partes rerum judicatarum , quas auctor ille vulgavit, videre datum fuit. 3 Quapropter cum de ejus dicFis judicare nequeam, paucis quid fentiam promere vifum fuit. Mihi videtur ex re & caufa de illo cafu ftatuendum effe, ut examinemus, quid inter pacifcentes aórum fit? quid enim fi , eum morbo vacaret alter, ei fanitatem promiferit Medicus? Non fatis erit, fi a proxima adverfa valetudine segrum pedibus liberavit: quia non tam morbum, quam morbi pruritum & ardorem, qui in orbem redire & ad tempus refpondere folet, curaffe dicendus eft. Perfectum autem ex cura . corpus alterius effe oportet, fi acfione contra illum experiri velit. arg. I. 5. $. 1. jf. de V. S. \ 4. Idem erit dicendum, fiardentido| loribus cum adeffe rogatus eflet Medicus, j hic illi pollicitus fit perpetuam fanitatem I & jadtet, fe eam corporibus noftris poffe reftituere: quod de muliere quadam fupra narravi. Arcanum aliud rufticanum pro quo Uladislaus IV. Sarmatarum Rex fex mille aureos folvit commemorantET t 2 phe-  3ió G E R H AR D I FELTMANNI,]C phemerides natura Curiofi. ad annum IV, fff V. p. 317. 5. Sanè fi alter jam erat pedibus aeger, cum Medicus ei fanitatem promitteret, non aliter in re dubia & ubi generaliter de morbo tollendo locuti, id accipiendum efle, quam quod iEfculapii ifte filius funditus illum exftirpare promiferit, hunc quoque conlegere datur, quod nulla fit paclio, fi de morbo praefente quid fibi fit Medicus ftipulatus ; uti demonftravi in, eo de jure in re fff ad rem. cap. 31. n 120. 6. Quod fi verö conftet tantnm id actum fuiffe, ut Medicus quempiam curaret, a morbo quo tune oppreifns erat vel potius ab ejus acceffione quo laborabat, tune iterum dividere oportet , an citö reverfa, fit an vero poft longius intervallum ? Priore cafu ex priftino corrupto humore non bené purgato podagra a3- | grum infeftafle praefumitur : uti Paulus j Caftrenfis doeet ad l. 53. ff. de JEdil. edïcto. atque ideö Medicus novum falarium petere nequit. Faciunt & huc tradita a Bartolo ad l. Marcius. 59. ff. locati. & Guil. Dura.ndo in fpec. ffur. tit. de ; falar. §.. uit. I 7. Pofteriore autem cafu cum praefu- ! i matur ex nova caufa morbus aegrotantem : 1 invafiffe, ideö reefè novum falarium Medicus fibi dari poftulat. Pileus queefl. 12. ubi incipit; Podagrofus quidam. Bartol., & Caftrenfis ad d. I. 59. 8- Sed & priore cafu id facere poteft ; Medicus , fi fanitati reftitutus podager I non parcè & frugaliter verum immode- i ratè & intemperatè vixerit: quippe eum < tune novè malum acceleraffepraefumatur. : Bartol. ad d. I. 59. Vincent Carocius trail. de Locat. fff Condutt. part' 2. quafi. 167. n. 7. 9. 10. fff 11. j C A P U T XXXI. Quid dicemus de eo, qui precio annuo rek' mit curationem podagra aliorumque morborum atque medicamenta illis ex Jids facultatibus promifit, deinde autem queritur hac illud longe fiuperare ? In qiü. fff alia multa de Medicis eorumque pac* tionihus cum cegris nec non damno injur\ ria dato explanantur etiamque indicatur, quid- fit averfione emere vel opus cond'ucere, fff an agri dicantur Medicit, imperare ? 1. NEgandum id cenfeo quod prima parte rubricae quaeritur. arg. I. %i. g. uit. I. 12. ff. de act. emt. vend. quia fpera Medicus eruit & vendidit, & quia cum natura rei & verbi fignificatione pugna* ret, in opere cum averfione redemto habere locum /. 2. C.dereficlnd.vend. Quod fi namque modicam operam & ferè nul'am impenfam praellitiiTet Medicus, niïilominus integrum annuum exïgeret, mare & de contrario cafu tenetur. arg. ',. 10. f. de R. 1. tot. tit. ff. quodquisq. jur. in alt. 2. Haec valdè aeger jam tabe abfumptus, adhaec 1 cfero & febri heeFica nec uon diabete laborans amico è le£to ai 11. Febr. 1692. dicfavi, plura additurus i Deus vitam prorogaverit, & mortuos :onfulere poterim, quippe cum haec mê> noriae ergo fine ullo libro enunciaverim, ue quid huic opufculo deeffet, fi fortè mortalitate praeventus fuero. 3 Qilas gratias verö aut quas laudes Domino Deo noftro Jefiu Cbrifto exhibere iebeamus, nec mens noftra potejl concipere, wc llngua proferre. Multas quidem fff an* ■ea h Deo meruimus Ic.rgitates, fff innu* nerabilia circa nos ejusbeneficia confitemur, )ro quibus nihil dignum nos exiffe cognoficu nus: pra omnibus tamen hoe, quod nunc Omüpotens Deus per nos profiua lande fff profint nomine demonftrare dignatus efi, excedit. ovaria mirabilia opera, qua in feculo conttgerunt: at Juftiniani verbis in /. 1. pr. C. de offic. braf. prat. mihi liceat uti. Quod enim majus beneficium fanctifiimo Numineaccipere quis poteft, quam omnium judicio damnatum morti, magno & diuturno & jam defperato morbo emergere? 4. Sed juvabit videre quae facere videntur contra fententiam, quam fuprk de-  di DEA PODAGRA. Jfy deprompii, antequam pJunbus eam rationibus fulcire adgrediar. Prineipiö Medicus provocabit ad /. 2. C. derefcind. vend. cum conftet id reficriptum ab interpretibus faöa ratione porngi ad locationem & conduótionem. Arias Pinell. ad d. I. 2. part. 1. cap. 3. n. 17. gf l$m Vincent. Carocius tract. Locati. part. r. q. 70. n 2. Perez. ad Cod. derefcind. vend. n. 15. Lauterbach ad tit. ff. de refcind. vend. tb. 18. Merenda i.controv.$6.n.6. fff feq. Carpzov. 5. refp. 54. n. 6. tff feq. atque ita judicatum memorat Carpzovius p. 2. Jurifpr. for. conjt. 34. def. 10. n. 9. 5. Deinde quis neget remedium d. I. 2. C. de refcind. vend. architeftis operumque redemptoribus ? Caroc. d. Z.». 4, Cum ratio quam hic juris interpres ab illorum avaritia arceffit d. q. 70. n. 5. vel ipfo judice optimè conveniat Medicis ideó notatis non modó a Carocio d. tract. part. 2. q. 163. n. 31. fed & a Medico pariter ac JCto fupra fspids citato Pau- j ]o Zachia lib. 6. OffL Medico-legal. tit. 3. ! q. 2. n. 19. 6. Eft & ufu fori recepta fententia generale iftud effe remedium, atque ad omnes aétus, ex quibus quis ultra modum Ieeditur , extendi. Mevius p. 2. decif. 14$. n- 5- . I 7. Quee & hac raüorve ^uvaxur , om-' nes promiffiones ad arbitrium boni viri eife exigendas. I. 27. ff. de oper. libert. 'ibique Dion. Gothofred. lit. C. g. Jure quoquecerto utimur, contrac- j tus, qui non momento unove verum fpa- j ciofo demum tempore adimplentur, ' quando ad eum cafum perveniunt, in ; quo iniquitas propter damnum immodicüm adpareat, ad sequitatem effe reducendos l. 17. pr.ff. de ujur. I. 25. g. vis major. 6. ff. locati. Chriftoph. Crefp. de Valdaura obf. 103. n. 46. tff feq 9. Tolerentur multa ceu licita ob dubium incercumque rei eventum; cum tamen non rarö alter podagra aliisque morbis vexaretur & parvo tere redemiffet o- ! peras & pharmaca, vix eft ut exceptio- j ne conventionis cum Medico inita; fe tueri poffit, fi advertimus animum ad ea , , quee Cynum fecutus dejuvene, qui ali- \ menta fibi quoad viveret, paclus eft, 1 docet Joan. Sichardus ad l.fi pater. 12. i C. deinoff. teftam. n. 3. 10. Amplius, fi fingamus Medicum \ averfione ab altero ejus curationem fuo | fumptu faciendam conduxiffe, non ta-1 men illius periculum fore, fi hujus vitio j naturali morbus contumacior exftiterit,j i , nec arte medica pelli potuerit. arg. I. co.' iff. locati.ff. uit. ff eod. I li. Siquidem non aliter periculum ad I amfices fedenrptoresque operum fpeftat, | quam fi haut cafu fed culpa , JLm ei natura contractusptadtare tenentur, res male ceflerit, uti contra Mornacium tue» tur cum legibus tum rationibus praiftantiffimi ingenii JCtus Anton. Ajacthaeus trail^ de Auctionib. lib. 2. cap. xo. n. x6 12. Quis denique non faveatMedicis? | cum falutis hominum curam agant. I. 1. I §• I. f. de var. tff extraord. cogn. & quibus nos hberosque noftros in eegritudme i corporis committimus ? l.i.ff.dedecret. I ab ord. fac. Ut non fine ratione eorum j opera noftris dicantur haut locari folitce: neque iis tam merces, nifi teté vocis fi- ' gmficatione, d. Ux. pr.ff. de var. eff extraord. cogn. fed falarium vel honorarium f non fecus ac advocatis folvitur. /. o C. de prof eff. tff medic. d. I. 1. §. g. tff o l S8. §. 1. ff- locati. I. 6, §. 2. ff. de poflu* lando. r J I 13. Fateor fpeciem ifta habere, fed é contrano velim perpendi, fufficerefpem ab initio adfuifle ut locatio vel emptio reclèmeatur: neque ideö referre, fi fpe & re poftea deficiatur Medicus, arg. 1.8. fi. de contrab. empt. Crefp. de Valdaura J obf. 104. n. r8. tff fi^ 14. Spei emptionem & venditionem f valere certi juris eft regula. d. I. 8. §. ti Quafi enim alea emitur, uti Pomponius ibi ait 5 adjiciens & id fieri ft cum captus pijcium vel avium vel miffüium emitur Quin omiffa particula quafi, qua; minus propne quid dici indicat, in venatione tff fimihbus aleam emi dixit Pomponius in l. 7. ff. <2g hered. vel act. ven. Unde valet conventio, fi jacfum retis emerim precium folvere cogor heet nil captum fit pifcium. I. 11. 1 1Zm de a^emp_ tt. qma fortunam jadtus emiffe intelligatur emptor: uti loquitur Apulejus in apolog. ibique Scipio Gentilis. n. 359. 15. Sed & licet non fit emtaalea, nihil tamen amplius, quam promifit, tenetur alter, qui cum Medico paftus eft, huic prasftare, quia id aïtum effe manifeftiim efi , ut quemadmodum emolumentum negotiationis ita tff periculum ad Medicum pertineret: ut Javoleni verba ad rem nobis propofitam transferre liceat in l. 10. ff. eod. 16. Quemadmodnm itaque , fi alter ejufque foboles toto anno nullis laboraffent morbis, integrum tamen precium ac falarium jure fuo petiiffet, atque ita im* Tt 3 mo-  3i8 GERHARDI F E L T M A N N I,JC nwdicum lucrum ei non auffertur, fic etiam Medicus modicum damnum cequo animo ferre debet: uti Gajus difpotat in d. I. 25. §. 6. Ubi bene obfervavit Accurfius lit. X. quod in illa re liceat ratiocinari ex natura contrariorum. 17. Qui tamen fallitur, quando immodicum interpretatur valdè modicum vel fimplicitermodicum, cum veriflimum fit immodicum ibi fignificare maximum quodque maximè folitum excedit lucrum. arg. L 14. in fin. ff. de legat. 3. Pinellus d. cap. 3. n. 35. Harpprecht ad §. uit. Inft. de emt. eff vend. n. 202. eff feq. 18. V idetur porrö alter medicamina emifle operasque Medici conduxiffe per averfionem, cujusmodi genus negocii non tantum licitum. I. 62. §. 2.ff.decontrab. empt. I. 36. ff. locati. I. 1. §. 15. ff. de exerc. act. fed & hoe fingulare habet, quod in eo nulla fpecletur laefio. Andr. Rauchbar I. QQ. 21. n. 9. Ut reétiflimè Graeci averfione emi vendique interpretati fint h xó-flw, ideft, inaled, quod ex Cifiacïö 8. olferv. 15. annotavit Arnold. Vinnius ad Peckium in comment. ad d. I. 1. $• 15. ff- de exereit. aft. ti- 5. lp. D. 19. Jam verö prudentibusplacuit, fupra non femel memoratam legem haut pertinere ad contra£tus , qui quandam aleae venditionem in fe continent, non fecus ac in iis, qui cafu magis quam certi ratione regumur. Mevius 2. decif. 148. n. 7. 20. Quamvis enim averfionis verbum eö fpeótare multi opinentur, ut id fignificet, quod Gallis en gros nec non en lloc , Belgis by den hoop zonder maat, item, met de voet te floten. SimonaLeeuwen lib. 4. cenfi. for. cap. 19. n. 19. Germanis autem "uber- haupt, im paufich, in baufch & im buficb, prout variatdialeélus. Befold. tbefi pratt. lit. B. n. 102. in addit. fff lit. V. n. 11. Ajunt & durch den bogen, atque im rampf. Diethern. continuat.Befiold. tb. praft. lit. D. n. 11. Unde Marcanis Vefiofalis rampen eft averfione emere ac vendere. 21. Quafi tune averfione res intelligatur vendita aut locata cum numerus , menfura aut pondus dictum non eft, aut quid aliud, qnod ei fimile fit. Ant. Auguftinus 3. emendat. fff opin. 6. attamen rette, ut idem aucfor a 1 aelio fuo edoctus fcriptum reliquid, defenditur«'oeT/?onem diüam effe, quod periculum averiat emptor aut conductor k venditore aut demino idque in fi recipiat. 22. Neque ergö audiendus, fi poftea alleget, fe negligenter nec fatis confideratè, oculos quafi avertendo are, quam agit, contraxiife, unde rationemnominis bella potius allufione quam vera verbi origine quaefivit Antonius Govenus 2. var. lect. 14 n. 1. Quae fortaffis ratio cur noftratibus Cliviis in den roes & Frifiis Orientalibus Groninganisque id de roeft \ dicantur contrahentes conveniffe. 23. Nil ergo nos moveant quae fupra pro Medico attulimus; quöd enim primo 1 loco objicitur, illud fruftra ceu argumentum adducitur, cum id ipfum fit in dif- | quifitione an Principum conftitutio in l ' l. 2. C. dereficind.vend. ad contraétus aleae & ubi fpes uno numo redempta peni- S neat ? Et magis eft ut hoe negemus per 1 ea, quae pro firmanda noftra fententia j difputavimus. . 24. Neque novum eft fpei rationem etiam in aliis rebus haberi. /. w.ff.quil. ' ex caufi. in poff. eat, atque ob incertum eventum , quem pacifcentium unus aequè ac alter metuere neceffe habet, quaedam permitti quae alias forent prohibita. 25. Hinc proprerfideicommiflum inviI cem inter filios relictum neuter eorum ; gravatus videtur, quia omnes funt in pari fpe. d. I. 12. C. de inoff. teftam. Augui ftin. Barbofa ibid. in colleclan. n. 1. fff 2. ' Similem ob caufam donationes mutuae inter conjuges tolerantur, quia non mera liberalitas fed fors utriusque commiïa ventis navigii inftar, quod in alto, propulofoque mari eft & vector. delato Confifus ligno. digitis d morte remotis Quatuor aut Jeptem fifit latiffima teit. Uti eruditiffimus Mornacius annotavitflii d. I. 12. C. inoff. teftam. 26. Alterum de architecfis redemptoribusque operum fruftra ad Medicos curationem segrorum uno numo fuis pharmacis famacis faciendam in fe recipientes transfertur, cum hi illis conferri aliter nequeant, quam quod cuncli teneantur de culpa ab ipfis commiffa. Jan. Lan' glaeus d. Semeftr. 15. Guy Coquille Oft cap. 300. 27. Inter utrofque difparitatis rationem maximam intercedere, nemo tam bardus aut blennus eft, qui non mox vi' deat: nam architeóti operumque redemp' tores non aleae contraclum ineunt, (d certura quidfaciendumfufcipiunt; neque j alia ratione per averfionem dicuntur Ü conduxiffe, quam quod uno numo non verö in pedes menfurasve nec in fmgub  de DEA PODAGRA. 3ij> dies ipfis merces conftituta fit, haut tarnen femper de periculo, uti antea dixi, teneantur, ut fpei redemptionem hicinterveniife nemo facilè au/urus fit adfeverare, nifi & velit fateri, totum illud, quod in contraétum eft deduétum, a viri bus fortunae pendere; quod nemo fanus dixerit: & tamen exploratum eft, hanc dominari negotio de quo quaeritur. Jam verö docuit ceu contrarius adduólus Carocius d. I. nt 39. in conventionibus ejufmodi non invenire locum quod exftat in d. I. 2. C. de refcind. vend. 28. Sint ergo Medici non minus avari quam architecti , nil id ad rem facit: quanquam Zacchias, dum illis hoe vi- . tium adferibit, propria vineta caedere & cum Carocio contra orandipraecepta peccaffe videatur, utpote quibus continettir; malè etiam dici quod in plures convenit; fi aut nationes totcs inceffuntur aut ordines, aut conditio aut ftudia multonim. M. Fab. Quintilian. 6. Infilit. Orat. 4. 29. Empiricorum, qui folo diplomate fuperbiunt nudaque cognitione generahum medicaminum confifi , folet efle oroprium avariter pofcere mercedem, ut celeriter quid corradant, quo dete&is eorum fraudibus & fallaciis, fe tolerare queant. Veri autem Medici, qui jufto tempore in ftudiis ttansa&o curandi perfeétam fcientiam didicérunt famae fecuri funt, eaque propter nunquam cerneseos avantia ardere aut auri facra fame tranfcendere fines modeiiise. 30. Sed miflïs his tranfeamus ad tertium, quod quidem roboris alicujus eflet, fi Medicus non emiffet fpem atque aleam. Qua de caufa nequidem arbitrium boni viri , quod quarto loco objicitur, ipfi fuffragabitur ; quippe cum ratio naturalis fecretam ei ganniat in aurem quod ex Ovidio ad inluftrandam /. naturalem. §. 1. in fin. ff. de A. R. D. obfervavit Erancifc de Petris 3. fefiiv. lect. n. 23. Fallitur augurio fipes bona Japefuo. 31. Quintum haut quoque nos follicitare debet, quia Crefpus Valdaura & ab eo citati Thefaurus, Cancerius, aliique loquuntur de contra&u , cujus exitus quidem aliqua ex parteincertus, nonve- : rö ita comparatus ut ultro citroque in eum veniat fpes vel alea, ex qua cum fperavit lucrum, etiam ferre debet Medicus damnum. arg. I. 10. ff. de R. J. 32. Cui nec magis fextum & fêptimum ideö opitulari, cum ambiguum & fub judice lis fit, an corrupca alterius na¬ tura, an verö imperitia Medici, qui vanus iugenio reperire medicinam incommodis non potuit, aegrumque ad tempus deferuerat, morbum contumacioremreddident? Imperitia autem culpaeabnumeratur. I. 6. g. 7 ff. de of. prafi. & quidem in omnibus j qui peritiam alicujus rei profitentur. U 132. ff. eod. 33. Non fint obligati redemptoresoperum ad periculum, uti octavo loco allegatur, fingamusque iis poffe comparari Medicum, utique exploratum eft, eum & fumptum quem fecit & operas perdere, qui averfione opus faciendum conduxit, quanquam de periculo rei ad locatorem pertinantis haut teneatur. d. I. 36. ff. locati. JCt. Barav. 1. confult. 214. fff4. confult. 10. 34- Induftrise quidetu gloriseque Medicorum, quod poftremö objicitur, favere convenit, fed ita ne aliis faciamus injuriam. Licet non negemus eorum operas reciè dici non locari folitas, quod utihtas, qua; nobis inde fiepius ob venit, longè fuperet peeuniam, quam ipfis pro labore & induftria damus. Danda quoque nobis opera eft, ne quod de Medicis jura loquuntur. Empricis quoque Jargiamur, quin potius hos ceu generis humanis peftem averfari & urbe pellere oportet. Auneeus Roberms 1. rev. judic. 5. 35- , Q^ua ratione autem de Medicorum imperitia judici conftare poffit, aperii m comment. ad d. I. 6. §. 7. n. 6. fff fiq. Cui adde fis Legem imperii conditam," Francofurti anno M. D. LXVII. tit.\o^ in qua Medicorum quoque praefcriptarecepta vocantur. 36. Succedit jam alia quaeftio, an jure poftulare queat Medicus fibi folvi medicamina durante, quin & recrudefcente alterius morbo ? Quod quidem nemo ajet, fi eonfuetudine loei non foleat ei praeftari precium falariumque; quod uno numo paótus eft. Carocius d.'tract. part. 2. quafi. 163. n. 30. 37. Sed nec id facere potuit fi femel mrationem fuo fumptu perficiendam policitus; nifi impenfam magnam longumjue tempus defideret. arg. I. 13. § 9. ff. fe act. empti. Alias non nifi morbus cefet aut reger è vita migraverit fine Mehei culpa , poterit hic ab illo quidquam sofcere. arg. I. 5. §. 1. ff.de KS. Pienr. Bocerus ad pr. Infi. de locat. fff cond. n. 78. Harpprecht ibid. n. 56, fff fieq. At fragilitatis fua; confeius Medicus illud imlgatum féqtfi maluit quod Carocius di j. 163. n. 26i allegati Dürti  as» GERHARDI PE LT M A NNl,]ft Dum dokt infirmuS) medicus fit pignore firmus. Unde Joan. Andreas dixit; Dum dolor eftj accipe, quia Paffato lopunto, gabbato e lo fante. 38. Cum tamen hoe pacto qlus petierit Medicus tempore ab Aquiho; g. 33. Inft. de attion. fingamus ^ quod hoe nomen aegro fuerit eique reculanti tenacitatem , avaritiemque exprobaritj injuriarum actione quin pullan poffit, dubitari minimè dccet: injuria enim contumelian fignificat. L 1. pr. ff. de injur. hxc au tem a contemptu ditta eft, quia nemo, nij quem contempfit, tali injuria notat. Sene ca de conftant.fiapient. cap II, 39. Atque haec eö gravior cenfenda quod illa tempeftate numos aegro extorquere conatus fuerit, qua nullus decori honeftique memor Medicus unquam t«ntabit fibi eum per pactiones contractusvf obfiringere. /. 3 ff. de var. eff extraord cogn Stephan. Rauchin. ad Guid. Papa decif. Gratianop. 102. Praefertim fi Archiater fit vel cx aerario civitatis ftipendium ei annuum folvatur, /. 9. C. de profeff. medic. Carocius. d. qwsfi. 16. n. 30. Quamobrem non Medicum juvabit quod poftridie in fcripto ad aedes alteriu nfiffo forte te-flatus eflet, fe non convi tii caufa ei objecifie tenacitatem, quip pe cum non unum fit, ex quo fatis prava mens ejus fieret manifefta: fi &, literis illis ingtatiludinem alteri objeclaffet, éVad hunc eas dediffet cum in fum mas mala hominis medicina effet adduc tus anguftias faeileque animi perturbatio ne inde accedente potuilfet animam ab fumere letho. Vide DD. ad l. 5 C. de in jur. Quanquam , ejus filiae metu, Dj parens humani ideö quid pateretur, noi priusquam morbo eifet eluctatus, iftu< fcriptum alteri non monftraffent. 40. Supereft ergö examinare an nor praeter actionem de injuria, praFertim u bi alicui facta in domo propria, mutu; alteri pctitio detur, fi a medico in ju; fuerit vocatus"? Ad damna & id quod in tereft teneri Medicos traditum nobis ; Carocio d. i n. 20. qui in teftimoniun citat Ulpianum in L o. ff. ad L. Aquil. 41. Ex quo cifcimus ad operas, qui bus caruit alter Medicum non modö eff< condemnandum, quia illum & perperan curavit, ac primum ad tempus, pofte! vero in perpetuum fine ulla jufta cauf deferuit, fed & obligatum effeadprae^ ftandum id, quod alter ahisMedicistata pro operis, quam pharmacis fi.ivcre cogitur. arg. §. 6. fff 7. Infi. de L. Aifdl. Vinnius ad §. 13 d. t. n. 2. Gro^newei gen de LL. abrog. ad y. 1. Inft. eod. n.%* ! 42. Contra h edico agenti jufta obj ftabit exceptio, quodintempeftivèdereliI querit a'grum atque ita nil quidquam ei l de numo illo uno, quem fibi flipulatus | erat debeatur. arg. I. 42. /. 138. pr.ff. . de V. O. Baldus in l. 2. C. de locato.n 2. I Sichard. ibid. n. 4. \ 43. Keplicare fi volet Medicus fe ideö l ad tempus dcferuifie curationem, quod I fperaret, fequidconfecuturum, quo non . folum rei fuae : privatae fed & pubhcae i I potuiffet confulere & egenis fuccurrere , ■ eorumque in ufumptochotrophia, nofocomia, quin & templa ac fcholas aedifi- , care, tune duplicantem audiet alterum , non quidem, fi adverfarius Archiater effet, contra eum fibi competituram exl ceptionem r quandö eum juflu Principis : quinque hebdomadas contigrlfet abelfe. j arg. I. 4. junil. I. 19. ff. de R. J. Unde ; in LL. Municip. Cliv. tit. 101 dicitur 1 ein beter reebt, id eit jus melius, gnöquis moram vel contumaciam purgare poffit, lyfs noot & heeren gebot: five vitcepericu■ lum ac fuperioris imperium: Jdem exftat , I in LL. Calcar. tit. 48. Gennep, tit. 81. 5 ; 44. Aft fi proprii commodi caufa ul- ■ ■ tra mare fuit profectus Medicus, juftè • ( iftam exceptionem ei allegare atque meI Jiore jure fc dcfendere nequit; arg. 1.36. jf. ex quib. caufi. maj. nec enim magis i reip. caufa abfens fuiffe dicendus, quam • \ mercator, qui frumenti coëmendi caufa - j & ut inde levetur annona peregrè abiit; -: quia in frumento invehendo Mercator non • cogitavit, quantum auxilii allaturus effet ■ reip. fied quantum lucri fibi; uti in re fi; mili ratiocinatur Seneca 6. de benef. 14. 1 45. Sed quia fupra de Empiricis quael dam tetigimus, operae precium erit adji- cere, inde eos porrö nofci, quod arca1 norum, quae jaéfant fe habere, fint ce- • lantilfimi,- cum tamen fidus Medicus non 1 detreciet a-grotanti fui confilii aut medi- I ' caminis copiam facere ; gnarus , quod • j virtutem omnium precium in ipfis efi. Set j neca epift. 81. II 46. Odiife quin & impotentia animi objurgare folet Empiricus aegrum, fi ra- ■ tiocinativo orationis genere delectetuf i caufamque morbi cum medendi via, 1 quam ille fequitur, conferat neque illam 1 anodinis tolli poffe alleget. At fidelis 1 Medicus nunquam id aegrè fert; Sed p*  de DEA PODAGRA. 32x pouus araac i1Di apenn illa, quibus facilius morbo queat levari is, qui graviter eit ceger & placidé fedatèque cum ipfo loquitur quali cum imperante : hoe enim j nomine venire eos, quos nunc patientes ' dicimus, & quidem merito, li in Ëmpi- I ricos ineidant, Seneca lib. 6. de benefic. ' iö" nos docet, ubi nil mutat Muretus neque _ oan. Frid. Gronuvius. i 47. Verba Seneca; funt, quia me non* tanquam amcum vidit, fed tanquam Impe- i ratrrenv. Nec eft, quod quis dicat, per-| tmere iftud ad Medicos, quos divkes , domi habebant ferè è fervis aut libertis, de quibus idem auétor de conjlant. fapient. | cap. 1. fchribit: Cateri Japientes molliter > 6f Handè, ut fere domeftici & familiares meaici cegris corporibus , non qua optimum & celtrrimum eft, medentur, fed qua lieet. Cui pJanè convenit quod Julianus , Aug. orat. 7. difierit de medico fervo, eum Icilicet non mcdiocriter laborare, \ quod eodem tempore domino fuo adulari I mederique cogatur. I 48 Siquidem certiffimum eft , Roma- , nos ita locutos atque tegrotantes appellaffe imperantes, uti conftat ex Varrone ■ de re ruft lib. 1. Colonibabent, ait, anniverfarios vicinos, quibus imperent, medicos, futlouts, fabros. Idem nos doceat AlphenUs V arus in lib. 26. jf. de oper. li- ï bert. cujus verba integra expendiffe non prgebrfe Medicus libertus, inquit, quod puiaretj, ji liber ti fui meaiemam non face-\ rent, multó plures imperantes fibi habitu- \ rum, poftulabat, ut Jequerentur fe, neque \ opus facerent, id jus ejt nec ne? Refpondit jus efte domino liberales operas ab eis exigere, boe eft, ut adquiefcere eos meridia110 tempore & vaktudinis fff honeftatis Juce rationem habere fineiei. 49. Neque hic vanas Opfopasi, Pintiani & Molani conjeéfiones nos morentur, quas multo non rerum fed verborum pondere novus Medicorum patro-1 nus Gafp. Arejes Franco tüetur in Elif. jucündiff. O O. campo. queeft. 8. n. 4. j 50. Quanquam non negaverim imperare quoque Medicorum effe, uti ex eodem Seneca & Terentio demonftratum I dedit Lipfius in comment. ad d. lib. 6. de \ benef. cap. 16. n. 93. Idque & Plinius, alio tamen fenfu, confirmatj quando lib. 29. bijt. nat. cap. 1. fcribit5 palamqueeft, ut inter iftos lequendo polleat, imperatorem ilicb vitce necifque fieri. 51. Sed an non omne imperium refpuit ars medica, veluti Tt^iyfxx hpè» ^ fra«liv^« , id eft , res fiacra fff deorum dotlrina? Ita loquitur Lucianus in Abdi-^ cato. Verum id deinde fic explicat, quod quidem initio ad Medici munus nemo cogatur; arg. I. 1. g. 1. ff. de recept, arbitr. quando autem id femel profeffus fuit curationemque alicujus aegri fufcepit, hic in ipfum habeat imperium, arg, l. 1. §. 6. ff. fiurti adverf. naut. caup. fiab. 52. Quod faepè eorum intemperantise tamen adferibendum , utpote quae adfidua aegritudinis comes fit, quod & nos alius Senecae locus lib. 3. de Ird cap. 14. admonet, quando infit: Intemperantiam in morbo experti parere fibi in adverfa valetudine vetant. 53. Empiricos & eos elfe ajemus, qui Latina; Grascaeque linguae non fecus ac fcientiae medica; ignari, nihilominus ideö fibi titulum Dsttoris , uti hodiè Joquimur, arrogant, quod fortè in eorum ordinem ab eo, qui Comes Palatinus ab Imperatore creatus eft, receptiabfentesnec priusquam id fieret, examen fubierint quod illo praefente peregerint trespluresve clariflimi Medici: hoe enim defideratur, ut quis Doctor Bullatus appellari poffit: Th. Sagittar. vel potius Ortolph. Foman. de jure fff privileg. Comit. Palat* tb. 25. lit. c. apud Fritfichium part. t, Exercit. jur. publ. p. 619. C A P ü T XXXII. Commemorat auctor periciüa , quee in fie fecit eaque cum Celfi remediis confert. Ubi multa de fomentis traduntur nec non de podagrorum exercitiis fff Chriftophoro Bernardo Galenio Mo~ nafterienfi Principe. m REcurrentis hujus morbi ardores cum cavere non queamus, age videamus innon, fiingruant, fedari vel iis levari quis poffit? nam uti Horatius d. epift. 2. :anit ; juvant fomenta podagram. 2. Nec tameö in his quidem faciendis mt adhibendis conveniunt autinunaopiftone morantur auétores: quod alii enim arobant alii culpant: quod aliis laudedi*num videtur , id alii contra vituperant & fpernunt; adeö ut qüot capita tot fententise, uti exficfismedicaminibus, qua» ex dea; noftra; ore & Plinio retuli, cur-» vis conftare arbitror. 3. Pericula multa mecum faciens taü-  3ix GERHARDI F E L T M A N N 1, ]C, dem experimentis didici ad refraenandum dolorem nil commodius inveniri pukeex lacie & pane triticeo. At cave ne mox in principio hanc adhibeas medicinam & fic retunüas virus, quod prodere vult, . & aliter eam pultem quam linteocircum.datam , nec ultra quam dolor partem pedis arfecit, huic imponas ciirn enim non profit nifi fervens & coquens fuerit, facilè malum malo addere & ardore nocere vulnusque in locis dolore haut correptis facere poffit, uti mihi ipfi non femel antea contigit. 4. Piaeftabit eandem utilitatemmufcus virens obturandis folidandisque navibus deftinatus, fi vel in lacte aut ccrcvifia recente coquatur, calidusque linteis involutis parti affectae ardonbus podagrae imponatur. 5. Senties mox, fi alterutrum feceris, vel eos a nervis fervido cataplasmatis calore evocari ad cutem atque hujus poris , inde opertis porrö evanefcere, vel faltem pelli de loco in locum atque paula- | _tim dolores minui. Quod fi citiüs fieri1 optes vel contumaciorem deprehendas i ,eife morbum, qualis femper efi, fi Ion-'■ giore intervallo te non occupauit, cape' Spiritum vini cum Tartara calcin. fiummè\ retlific. addaturque paululum Camphoree in tenuilfimum pulverem redacts , vel potius, fi fumptui non parcas, utaris liqüore è comu cervi cum fuccino bené qui fit cpnjuncTtus. ilJum edicorum filii Spiritum vini Campboratum hunc vero Spiritum CC. Succinatwn appellant. I His bibula charta, fi fuerit mandida fac- j ta , cuti applicetur ubi dolet, fuperinjiciaturque deinde calidum illud pulmentum. 6. Cum bis fi conferantur quae Celfus lib. 4. de Medicina cap. 27. docet, ferè eadem funt, nifi quod dividat an dolor vehemens fine tumore fit, an tumor cum J calore. an verö tumor jam etiam ob calue- • rit? Verba integra huic opufculo infere- j re neceffarium vifum fuit. Si tumor, j inquit, nullus efi, calidis fomentis opus eft. Et quia femper apud me tumor fucceffit dolori, ideö fomenta, de quibus locutus, mihi bené verterunt. Pergit Celfus: Aquam marinam vel muriam duram fervefacere oportet, deinde in pelvem conjicere cjf cum jam homo pati potejl, pedes demittere fiuperque pallam dare &veftimento tegen; paulatim deinde juxta labrum ipfum ex eadem aqua leniter inj'undere, ne calor intus deftituat: ac deinde noctu cataplaj'mata calefacientia imponere maximeque bibifici radicem ex vino coüam* \ 7. Habeo collegam, qui forma pedis vafculum ex ftanno fieri fecit, in quod calido lacie repletum pedes, quorum digitos omnes eyprimit feorfimque capit, demittere folebat. Aft jam alienus eft ab hoe inftituto eique cataplasmata pra> jfert. [ 8. Quae etiam magis probo, quodnimius humor, qui in laéte aut vino eft, ea, quae calor aperit, iterum occludat atque ideö impediat, ne a nervis ad c* tem queant arceffi ardores nec , fi eö ut que pervenerint, jufia evaporatio, Senecae verbo utor, fieri poffit. Interea ne & calor intus deftituat, quandö noff ris fomentis utimur, paulatim ex geli> ! do lacte quid leniter infundere fi velis * bi non datur tam faepè cataplafmata renovare, non malè tibi confules : operam namque dare debes, ut continuo calore adventitio ardeat pes, ne intus eum ver* minatione ardere fentias. 9. Redeamus ad Celfum ; Si verb, ait, tumor calor que efi, utiliora Junt re. frigerantia recteque in aqua quamfrigidijfu md articuli continentur ; Sed neque quotidie neque du fiat , ne nervi indurefiant. Quod nonnullis amicis meis accidiffe fcio nullique auótor effem, ut id in his oris imitaretur, ne calor qui repellitur, cor, uti \oquimur, vel nervos petat. 10. Magis probo , quod profeguhur dicere: Imponendum verö eft cataplasma, quod refrigertt: neque tamen in hoe ipfo diu permanendum, fied ad ea tranfieundum, qua Jic reprimunt, ut emolliant. Ego verö loquor iterum expertus dolore malo contabefcere ad tempus, quam uti medicamine, quo non elicitur aut evocatur calor fed exftinguitur aut reprimitur. 1 r. Nec tutum ergö magis videtur remedium quod continuo fubjicit; Si major ejt dolor, papaver is cortices in vino coquendi mifcendique cum cerato fiunt, quoi ex rofidfactum fit: vel cera & adipis f uilla tantundem una liquandum , deinde bis vinum mijcendum atque ubi, quod ex W impojitum ejt , incaluit, detrabendum 8 fubinde aliud imponendum eft. Ufu ut hic veniat quod Phcedrus fiab. 49. monet: Periculofium efi credere & non credere. Quod fi enim eum nuper Hagae Comi* tum primordia morbi fentirem non credidifiem amico Lugdunum in Batavis tranfiens, pede finiftro captus dubio proeul diu decubuilfem. Sed unguentonardino peruncius fecit altera die iterum officium cum jam Harlemum veniüem, licet  de DEA PODAGRA. 323 licet aegre nec fine doloribus petiiifem manè navem , qua ad iftam urbem vecfus fui. Factum autem erat ex oleo nardi cofto cum refina , qua1 futores fila fua preeparare folent. Interea fciendum eft ejufmodi externa remedia tune demum prodeife fi vi externd nimio pedum exercitio eos morbus invaferit nec febrem habeat comitem. 12. De tumoribus qui jam obcalluerunt cif dolent fequentia tradit: levat fpongia impofita, qua fubinde ex oleo vel aceto vel aqtid frigidd exprimitur , aut pariportione inter Je mijta plx, cera, alumen. Sunt etiam plura manibus pedibusquemalagmata. Haec non damno, quod nil aliud fint, quam fomenta rei durae emolliendae comparata , uti prseterea ex Columella & Plinio conftat. Quod verö de aqua frigida & aceto fcribit, id non veftigandum puto. Noftra aetate didicimus refrigerantia medicamenta fpernere. 13. Laboravi olim multa lucubratione ocuhs non rarö: quos quidem fruftra Medicus laborat rurare coltyriis ex aqua rofarum & fpodio facfis, donec effet qui praefcriberet fuccinum prunae injectum humóque in tefta collocatum, ut fumus adfeenderet in oculos, quos apertos tenebam & ne ille aliö avolaret, obnubebam caput velo ad talos demiffo. Cave autem ne nimius ea in re fis: quod cum nuper menfe Junio clo Lcxci. non obfervarem, primum dolor eaput occupavit èk deinde in fehriculam incidi. 14. Non fum nefcius Medicorum tiMos folere diftinguere an podagra non fecus ac oculorum morbus ex calore an verö ex frigore ortum habeant. Sed novimus quod, quo majus hoe fuerit, quo corporibus noftris nocitum , eö magis illa adurat atque ideö in malis inde contraólis effe utendum iis , quae calorem potius evocant ad cutem, quam exftinguant aut repellant. Virgilius iftud non ignoravit quando Georg. lib. i. canit; Ne tenues plurice rapidivé potentia folis Acrior aut Borece penetrabilefrigus adurat. Ubi Servius Honotatus annotavit; Adurat fff adfolem fff ad frigus pertinet: nam uno Jermone duo diverfa conclufit, qua tamen unum effeÜum habent: nam tff frigoris finis eft caloris initium, tff Jummus calor frigoris eft principium. Unde quafi unus effecius eft & frigoris fff caloris, boe eft, Graci dicunt dy.^iivitQ' i 19. At fi tumor eft, ait porrö Celfus, fioveri quidem debet aqua egelida, in qua lentifcus aliave ex reprimentibus decoctafit: induci verb medicamentum ex nucibus amaris cum aceto tritis: aut ex cerufta, cui contrita herba muralis fuccus fit adjettus. Ego verö malo jungere illi fomentovini fpiritum, quem fupra defcripfi. 20. Quod deinde de lapide tradit, qui carnem eait quem cm^KÓ^cfyov Graci vocant, eum fi excifius fit, ut pedes capiat, demififios eos cum dolent retentosque ibi levare confueviffe. Id fi verum eft, non nodofae podagrae proprium erit: cujus quidem dolores fiftere vel faltem mitigare non minus quam alterius nobis aliquando datum eft. De nodis autem ipfis fateamur ingenuè, non nifi cum pernicie noftra tentari illorum medicinam. 21. Quid aegro ubi dolor fff infiammatio fieremiferuut, quod, ait, intra dies triginta fieri, nifi vitium hominis accefferit, ideft, diaetamcontempferit, faciendum fit, poftea nos erudire pergit cenfetque modicis exercitationibus, abfiinentia , unctionibus lenibus utendum effe, fic ut etiam cum acopo vel liquidö cerato cyprino arti- V v 2 culi  324 GERH ARDI F È L T M A N N I5 JC. tuli perfricentur. Hic probè obfervandum eft, ut donec vel minimus ardor in partibus antea dolore aftectisrefidet,non utamur unguento , nifi fit facium ex elicientibus aut evocantibus illos ad exteriora, quo reclufis poris exeant: quod cüm autumno adulto ch hc. XC. non feciflem fed morae impatiens adipe melis unxilfem pedes, recruduit morbus doloresque rediere. 22. Quod nec evitabis fi exercirationibus indulgere velis, quas pedibus fiunt: quin potius fuadeo ut ad exemplum Bargatis iftius te componas, de quo memoriae prodidit Petronius: procurator infula fervus li duobus UÜicariis in mediam noxarn perfertur: nam erat etiam pedibus ager. Hinc inter alia, quae calculofus podagrico joculans objiciit, talia fatur; tnultis privaremini commodis , qua vobis conciliat benigna podagra. 23. Scifcitanti illi qua fint ifta commodal refpondens: Honor quo afjicimini, quando vobis ajjurgitur, de via deceditur, potior locus datur: quando cccterisftantibus vos allatls cum pulvino feUis federe jubemi7ii; quando curribus vehimini, equis portamini, cum alio qui pedibus ingredi oportuiffet. In conviviis primi difcumbitis : quod melius tff delicatius ejt in cibo tff potu, id vobis preeminiftratur: tff beneficium fe accipere arbitraiur convivator, cum litere eloquimini quid velitis. Pontan. d.progymn. 51. 24. Nimium eundoautambuiando vincula & firmamenta nervorum doloribus debilitata humores podagricos iterum ciere & in partes antea iis affeèfas accerfere atque inde nos facere in eundempraecipitari morbum in me ipfo etiam non femel & quidem maxime cum nuper vere adulto anni clo loc XCII. per validas Bataviae civitates ambularem expertus fui. Equitatio itaque fuccedat illi exercitio: illam enim caeteris longè praeferendam, quoties nec grandior aetas nec calculus intercedant, tradit Sydenhamius d. traCt. §. Exercitii genus, qua fi uti non liceat veétionem frequentem in curruferè eodem recidere ait. 25. Ab juventa, utquisquemeritö operam dare debeat, ut five fago five toga quid adquirat, quo, fi ipfe non habeat opes, ei facultates currus habendi fubminiftret & hac fialtem exercitationisfpecie fruatur, cüm alterd frui nequeat, uti idem Sydenhamius loquitur. 26. Qui au£tor utrumque genus exercitii & equitationis & veétionis non modo recens morbo elu&atis fed diu eo li- beratis & quafi perfecta fanitate fruentibus commendat. Equitare autem ei, cui genua dolent, inimiciftmum omnium efi, fcribit Celfus d. lib. 4. cap. 26. quin d. cap. 27. §. ubi dolor. generaliter dicit; equitare podagricis quoque alienum. Sed loquitur de iis, qui podagra conflictantur, hic autem fermo eft de illis, quia morbo feriantur. 27. Atqui in ipfo potifiimum dolore nervorum utendum geftatione vehementi. quod in aliis doloribus peffimum eft, ipfe Celfus lib. 3. de Medicina cap. 27. Amplius d. tracl. lib. 1. cap. 9. fcriptum reliquit} Si cui verb dolore nervi fiolent, quod in padagra cbiragrave efje confuevit, huic quart' tum fieri poteft exereendum eft id, quoi affecïum ejt, objiciendumque labori tff fri' gori , niji cum dolor increvit, fub qut quies optima eft. 28. Quin fi nondum ? dolorem quidem fentias, non tamen auctor tibi fum, ut pedem exerceas fi /3fAoy five fagitta, quam dea noftra, uti Lucianus in Tra* gopod. ait, illifixit, haut amplius quiefcat, fed pulfu quodam ardoris praecurfore agitari incipiat,- ne malum, quod abilinentia & guiete averti non femel} exercitatione partis affeüee facias incm* defcere. Unde a Luciano d. I. p. 815. dicitur K.wK\>o3-J|i** curfivetans. .29. Monend is ergö es proverbio noftratium: eenen jlapenden hond zal men niet •wakker maken: ld eft, canem dormientem non effe expergefaciendum. Cui animali dea fita comparari non impolitè poteft, quod uti canis ofia, ita nervos podagra rodere nobis videatur. Medici ea difcrutiati id confirmant apud Lucianum d. I. p. 821. alter alterum interrogando; M» x«p^ceja» -nofftti (At Hypo. xefjSéfsr, An afperos fiufitineo morfius Cerberi ? 30. Tune ergö id, quod affeéfum eft, exercere tuto quis demum poteft, quan* dö malum intus latens pedes. ceu fagittis nondum transfodit , uti Ocypus de fe ipfo apud Lucianum loquitur, verümifl quiete & affulae inftar nervis haeret, vel tantum pes torpet aut paululum incalefeit, non verö quid fixum nervis fentifc Antiftitem Principemque Chriftophoruffl Bernardum Galenium obambulando luftrandoque valla Monafterii & Coesveldiae venienti podagrae occucurifle a fide dignifiimis accepi. N arravit & mihi alius fe cum morbi illa primordia fentiret> pedes  »fè DEA PODAGRA. P«ie« oDjBcme mgon & per paludesambulalle atque ita depuliife morbum. 3r» Hldd non modó nulium alicui affert periculum > Ci mutande fubinck peregrinationibus cotlum estefcitemur fed & efficit, ne foépiuspodagra vexemur. Celfus lib, 3 de Medicina cap. 27. Nam ■quantum interfiti an quis ruri an in urbe fe exerceat , podagricorum quivis ftatim perfientificet: fuut verba Sydenhamii d tracf. §. obfervandum ejt autem. 32. Dicam autem tibi podager non tam doétus, quam id, quod majus eit, expertus , obfervandum tibi elfe, ut quamvis in cibo & pocu vivendi illam ieveram legem, quam in urbe aut domi novens tibi elfe prafcriptam , in cibo& potu non tenearis fervare, tarnencavere oporteat, ne inter peregrinandum aut abrumpas fomnos aut; quod pejüs eft, expeJ as: nam uti irriguo fomno turgefcunt hominum vultus, quod & Perhas notavit fatyr. 5. ira naih nimisvc brevi j pedes; adeö ut brevi eorum alterum live torpor five calor folko major occupet • quem taaien recentis copialactis, prius- : quam iter rurfus ingrederer, haufta, vel li in urbem ueneram, abftinentia vini modicoque viclu, haclenusdepalleremihi datum fuit. 33. PodagïOTcv autem atrociorem con- 1 tumacioremque reddidi, fi quando domum perfeëto itinere veniens & principia morbi iq via praefentifcensgelidarum copiam aquarum Teae fuptrinfufarum in 1 me mgarguaveram. Mee impeditam inde concochonem reftituebat novum iter, i uti ante quadriennium mihi Oldenburgo I Auricam reverfo at Groningam idcircö ! illud iterum fufcipienti accidit Satius u£ fit herbam iftam linquere in Indorum patria fubtilioreque fub aè'renatis: prae- ' fertim cum neceife fit eam corrupta aut ?' fuppofititiam adnospervenire: qui enim alias ejus libram emeremus in Batavisde- i cem quin & paucioribus numis , quos ] Imperiales dicimus thaleros cum apud Chi- j nenfes, in quorum terris nafcitur, een- ! tum plunbusquevendatur? uti Taverne- * riusaliique, qfi res iftius gentis conferip- ! ferunt, teftes funt. 34. Neque porrb nobis licet effe tam | beatis, ut podagra ad preces noftrasno- i bis proroget tempus, fi fortè eam pro- ! vocavimus ad dueflum. locatur ergö M. Tulhus quando M. Mario 7. epijl \ ad famil. j. fcribit; Quare fi quid conjli- ' tutum cum podagra babes, fa: in alium ' diem difierasi Cura igitur ut valeas R : me boe biduo aut triduo exfpecla* ' j1 C a p u t XXXIIL Metd podagris obfervanda Jludendumqm tranqmlluati animi. Rideri fc patiuntur, nec abfter-eantur a ftudils feverioribus. 1. qpAm parum autem des noflrae convenit cum genere humano, ut quemadmodum cap. 6. u diii/aliquando j bom vin complureis annos doloribus podaygra crucientur maximis. Dubio proeul ; autem prava diaeta trifti morbo tamdiu fuere imphciti. In quibus illa eonlilhc I m vulgus notum: aër fcilicet, cibus ac potus , motos & quiesV fomnus atque vigiha, redundantia nec nonexinankio, tandemque animi 7r«^aTö). 2. Et quidem pofteriora citius quam ifta podagram ciere folent. Inter omnia aucem niüil peftilentius ira eft Hac commotus continuo fentiet deae noflrae mylta aut fagittam aut ejus nuntia torporem caioremve non naturalem in pede five dextro five finiftro. Nihil magis ut podagricis vitandum fit, quam ne truci ira pauantur peftus fuum ineen di quin non modo fraeiiare illam fed & quilibet plane tolhre difcat atque hoe agat, ut natura fic ipfi vitium m bonum cenvertat quo mores fuos emendet & fe fuosque fervare poffit. 3- Comprimere iras fuas tune maxime debet quando ]am aeger pedibus eft- quinimo tune animi tranqidllitas omni ope (iahlienda eft: cum perturbationes omnes ft repagula femel efringant, ad fohendam fpirttuum qui funt digeftionum inftrumenta, JyJtaftn ac proinde ad podagree incrementum multumfaciant: uti Sydenhamius tra£t' P-W- docet, ubi pergit feriö monere; Prudenter itaque fscum tneditetur zger mortahtatis fua conditionem nec fe earum, qua eamfequuntur moleftlarum exortem, Jtultus opinetur: five enimfiui ipfius, five alwrum culpa hanc animi cegritudinem miat , non peterit unquam mundo leges iare, qui nemini hactemis, quaniumlibet iemum potens aut fiapiens fuerit , femper morem gefit: neque ita cuiquamfemper ex mimi vitio cedebant res omnes acvana mens rpoponderat, at derepente inter rerum appatatus animam agens humana fragilitatis fpecimen tandem edlt, immer ito brevi vita fructu fi fpolians. V v 3 4. Ha*  I 326 GERHARDI FE LTM ANN1,]C 4. Haec ratio eft, cur dea ipfa apud Lucianum in Tragopod. dicat; nam qui meis Communicat myfierii, primum ftatim Loqui docetur fiuaviter } dehinc jocis Obleclat omnes. Quo ipfo nos admonetpellenda longe efle a nobis omnia, quae mceftitia animosinceffere queunt. Mceror autem tardius nos facit fentire praecurfores podagrae: quanquam fi quis illo confenefcat perpetuoque prematur , folus gravem iftum perpetuumque morbum ei incutere poffit , qua de re exemplum ex veterum chartis attuli cap. 23. §. 2. Nunquam mcerore carent podagra vexati fed & ejus comités funt timor, follicitudo atque alia id genus, uti etiam teftis eft Sydenhamius d. tract. §. nec fatis tft agrum. 5. Quapropter reétè podager apud Pontanum d. progymn. 51. finiens fuum fermonem dicit remedium congruentiffnnum morbo effe cequum animum, id eft, arumna condimentum optimum. Ipfaque dea ait j Sed podagros morbi foletur Exercitium tff confuetudo. Etiamfi fcepius contingat, quod In noctis fpacio miferorum vulnera durant. quae talis five fagittis fuis nobis illa inflixit. 6. Adjice quod dea apud Lucianum in Tragopod. praecipiat ifta: Quisquis es hic cui morbus gr avis eft, Te ludi riderique feras: Nam hac hujus natura rei eft. 7. Mirumque eft, quod hoe in omriem mundi aetatem fuerit prorogatum: neque enim nunc morbus ut ut faevus contumaxque fit, corporaque, uti Tibullus loquitur, foeda faciat podagra, aliter cenfetur audivique Medicos at ejus puros, a quibus epitheto jocularis donabatur. Sed & fi podagricus vel ad novum myftam vel ad veterem focium vifat, a rifu vix fe temperat; imö & hoe commovetur, fi modö audiat quemqueri aut narrare mali indicia. 8. Non itaque indignetur fe viciflim ludi & rideri, atque hi hominum facetofam urbanitatem fe incurrere, non mo- leftè ferat. Conditum fale & facetils haut magis guid reperias quam quod legimus apud Guevarram Horolog. Princip. lib. 2. cap, 29. Ait,- quod ex humore marino fimul atque terram attigifti, artiadoxi te morbo correptum te dicis , ad boe ita nfipondeo; aut podagra te aut chiragra laborare. Si illa laboras, occafionem babebii domum Jervandi, atque ita nemo opes tiin rapere audebit: Sin hac caufam babehis» ne alea lufiui quemadmodum fiolebas, indulgeas: atque ita nec tuas pecunias nec | allenas, quodfiolebas perdes: & Ji ingeniutH ' quodhabebas, nonmutajti, vei ideo, bonam i in partem te morbum articularem acceptwi rum, certus fum , quod ad incrementum rei familiaris faciat. j 9. Macrobius 2. Saturnal. 7. narrat 1 quod Publius SyrusMimus, cujus aucj toritate libenter utitur Seneca, cüm efi I fet adhuc fervus > joculari fiuper ccenam . exortd quafiione, qoudnam effet moleftum otium? aliud alio opinante, ille podagrici pedes dixit. Ob hac & alia manumlffus tff majore cura eruditus cum mimos cornpo. neret. Cum verö nil mihi verius quiI dem videatur, quam componendo libros ƒ moleftum ock m nos magna cum volupI tate animi fafiere, non me ab hac re I abfterruit Sydenhamms, quando d. §. quinimö animi tranquillitas dicit: brevi vita; fruftu nos etiam fpoliare nirniam animi ad Jtudia tff res Jerias applicationem. 10. Non ftudia feveriora bonarumve Jiterarum id efficere, fed quod homines diftricfi folicitudine torqueantur & exe| dantur, ipfe poftea non obfcurè fatetur, j quando ait, quod cum huic morbo pree cateris quibuslibtt melancholia vulgb ditti Comes femper adhareat, qui eifiunt obnoxii, fipiritus animales diu multumque cogitando, etiam non adhibito artificiali librorum adminiciüo fatigare folent atque ob'ruere, boe ip°fum ita valdè ac nimiopere agentes, ut corporis ceconomia integra amplius confervari nequeat. Oiiam ob caufiam, ut mihi videtur , pergit, hic morbus perpaucos infipientes, me exciplat, qui volet occupavÜ | unquam. j u. Genercfa hinc apud Pontanum d. progymn. 51. audit noftra dea , ftquidert \imbellem atatcm contemnit, pueros, fiencs Idecrepitos, mulieres, fipadones, nihilifacit: quod floret, quod robujlum, quodnobile atque inclytum aggreditur: Pauperes ■ tff rufiicos relinquit. Unde noftratibus morbus dlvitum dicitur: quem nemo fanus, corpore licet fit egenus, nifi Labeone infanior inter infanos haberi ma- : lit, rr.aximus opibusunquampermutabic. I 12. ju-  de DEA PODAGRA. 3*f 12. Juvenalis Sat. 13. id fignificare voluit quando canit; pauper locupletem optare podagram Ne dubitet Ladas, -finoneget Anticyra, nec Arcbigenè. Ad quem locum Tfac. Grangaeus in comtnont. fcripfit: qui enim podagra laborant, plerumque divites. idque ex Plauto & vetere Ariftophanis fcholiafte inluftrat. Quid Antycira notum, Archigenes autem Medicus fuit ciirandae infaniae peritus. r 13. Sydenhamius quoque d. traÜ % at verö fcriptum reliquit, quod podagra divites plures interemit quam pauperes , plures Japientes qudmfatuos. Hac conflic *fz> -Pontanus, funt Pbilofopbi & Principes &> Reges & imperatores : quibus ille dynattas exerckuum ac claffium duces adjicit. Natura quafi digito monfirante, quam parum iniqua fit omnium pareus & arbitr a, quam partibus non fiudeant , cum eos, quibus alicubl def uit, aiiquo bonorum genere cumulatius ditare fbleat, profufionem verö erga alios munificentiam aqua malorum parte admixta diluat & con^ Umperet. Adeö ut ubique gentium rata fit lex atque inmokMlïs, nullum hominem vel ex omni parte beatum vel per omnia miferum ac calamitofium pop inveniri, fingulos autem utramque experiri. 14. Tandem dese noflrse adminiflram quoque ene pavorem nuper vere adulto do loc XC1I didici. Mens & corpus fopita quiefcebant: at iElurus fub leef o meo Latitans ut muribus infidiari commodè pollet eos feftando ftrepitum tam ingentem edebat, ut pavimentum remugiret. Qua ex re mox atque me fomnus rehquiffet, morbi praecurforem fentire coepi: quo tamen dies talia in rifum vertere folitus me brevi liberavit, poftquam abftinuiffem vino ac lac mifcuiffem aquas quam bibimus cum herba Thea. 1 1 C A P U T xxxiv. Actio injuriarum quando ob podagram de* tur? Feftiva ab Henrico IV. Gail. Rege res gefia mraturl li CUm injuriam pati intelligantur, quibus vitium corporis objicitur, veluti h quis loripes & claudus appelletur, uti pluribus explicat Harpprecht ad §. 1. de injur. n. 99. idem omninó dicendum ent, fi per convicium alicui objiciatur, quod podagra Joboret, quia five infeitia noftra five malo noftro fato, non vitio abfimilis eft. Similium autem noftri ajunt eandem effe difciplinam. arg. I. 10. Cf fiq. f. de LL. 6 2. Quod quidem dubio caret, fi quis illud adjiciat ^alii vocabulo ex quo animus loquentis cohtumeliofus conlegatur, veluti fi virum honeflum aut in dignitate pcfitum einen Podagrifchen Kerlnommet. Idem dicendum fi fimplicitur quem dixerit podagricum fenem , quó ejus exiftimationem apud Principes aut apud virgines vidua'sve, fi ccelebs fit1, minuat» ö^g. 1. 15. §.5. ff. de injur. 3. Infignior erit injuria autem, fi ' quem vocarerit podagricum canem. Neque tune audiendus erit reus, fi joco fe id dixiffe allegaverit: quamvis fuperioribus cafibus aliud aliquando dicendum fit. arë- 5- 3- de injur. I. 5. C. eod. 4. Monendi autem funt quotquot facris deae nondum initiati, ne rideanc podagros: nam nemo mortalium fcire poteft, quid vehat annus, in quo vivit, etiamfi viridis ju ventas fit, & ne tricefimum quidem aetatis fuae anum tranfegerit. Luftrumjameft, quod amicus ad me vifitabat. Hic cum me cerheret Jeritèpromovere xoQlfa ttÓJ», uti de fe loquitur podager Nuntius apud Lucianum in Tragopod. Gallicè quafi interrogans incipiebet jocari; Et vous éte auffi pris de la naladie galante ? 5. Non mala quidem ei precabar: nam arat homo minimè malus, mihique amiriffimus & ab omnibus Jaudatis viris laulatus: adjiciebam tamen videret ne & n idem olim incideret vitium vitaretque :un£ta , quas dixi parere arthritidem , &, fi. non fperneret jocum , noflrates dicere men kan ficb Hebt verfprecken: hoe. eft , temerè loquendo quem 'poffe male fibi  32.8 GERHARDI FELTMANNl,], C, precari: quam fignificationem vocis miror Kiliano non fuifle obfervaram. 6. Miratusqnc faepè fui cafum, quod anno vix transaóto, iaudatus vir eodem morbo polito, fic enim GalJica ifta vertere liceat, correptus fuerit & ab illo tempore fcepius fummos ardores perpeffus: quos cum depelleret medicamentis ab Empirico, cujus & antea memini, praefcriptis, obfervavi, quod cceperit laborare malis, quae a cerebro malè affeóto proficifcuntur. His cum tabes corporis accederet, inter lentae mortis initia non femel exclamavit me praefente. O felicem podagram! quam velkm ut me inviferes! 7. Quod exemplum me corfirmat in ea fententia, quam fupra fubditans cap. 24. §. 6. eff 7. aperii, non imponenda effe pedibus emplaftra, quae leniant quidem fed retucant ardores nec eos faciant exire, vitandaque efle, quae acerbi frangrantisque odoris funt; quibus & vir ille juvenis erat ufus. Ajunt vulgö fenes diu vivere, fi myftae fiant noftrae deae, juvenes autem citö mori. At hoe perpetuum non eft. Quod verö foepè non longaevi ünt, qui flore aetatis facris deae initiantur, non mirum: quia impa- J tkftüïl moTbi omnem animi tranquillitatem facile amittunt & fic vitium corporis ad animum pervenit, ut loquar cum Ulpiano in l. 1. §. 7. ff. de JEdil. edicto. 8. Injuria non levis quoque foret dicenda, fi quis podagro, cujus fpcólata inter bonos diligentia, objicerct eum fimularc morbum, quo fe fubduceret negotiis, quibus fe mancipavit & ad qua; eum vocat officium: quod quidem nemo nifi ipfe infigniter malus & fortè dignus, cui dica fcribatur, ad videndum fe declarari indignum , de ullo viro bono, qui facramento obftrictus facere ,. quae fui funt muneris, unquam praefumet. arg. I. 51. pr.ff. profocio. 9. rViiliti etiam repentè pedibus capto fi per convicium fegnitiei crimen objiceretur, danda erit aclio : venia enim dignus qui valetudine impeditus non facit officium fuum five in aciem prodeundum vel alia militiae munera obeunda fint. l. 3. §. 7. /. 14. pr. ff. de re milit. Jus milit. Belg. fced. art. 25. Cüm verö morbus probari debeat; uti docfum nobis in annot. ad d. art. 24. fff 25. podagra autem in cculos non femper incurrat, quin ea quis veliementiiïimè arderè queat, nec tamen tumor aut infiammatioin parte affecia èernatur, infpótovi- 1 ta ejus prcecedentis aclu venia ei dalitur: uti Modeftinus loquitur in d. I. 3. §. 12. 10. Nam fi bonus miles antea ajtima1 tus fuit, propè efi, ut adfirmationi ejus credatur: quemadmodum in re fimili dividit Arrius Menander in l. 5. §. 7./, d. t. Quod 11 verö ignavus & piger ad belli munia aut fplendidè mendax fuiffet vifus, malisque moribus praeditus effet, terreri atque tormentis quandoque veritaj ex eo exquiri poffet: nam perinde opini\ eft de cujusque moribus ita quid ab eo fatturn fff non factum fit, exiftimari poteft: ait Cicero pro A. Cluentio. §. 70. 11. Idem dicendum, 11 quis podagrum fingulare certamen detreclantem diceret, ignavum autmeticulofum; nam & fi redirent cum aliis vitiis barbari mores, quibus duello lites finiebantur. c. 1. x. de purg. vuig. Matth. Bernegger. ai Tacit. de Morlb. Germ. 5.51. Paul. Voet. tract. de duell. cap. 5. non tamen myfta deae noftrae cogendus effet hoe paóto controverfiam decidere cum fuo adverfario, quippe cum ei viribus impar fit: per docta nobis ab Andr. Alciato tract, de fitig. certam cap. 24. f 12. Interpretamur quoque injuriam f fi quis falsö minuendae noftrae eximationis ergö de nobis dixerit quod albo deae noftrae fimus inferipti. arg. d. I. 15. $,5. Seneca de conftant. fiapient. c. 5. 13. Per tranfennam ftrittimilludafpiciendum exbibere volui, quo eö melius inrelligamus formulas, quibus hodie in judiciis utimur. Dicimus vernaculè de iis qui judicati , quod fint fiieder-fallig ixsorden & Latina quafi voce eos in lite fuccubuiffe. Quod antiquitatem temporaque illa rcdolet, quibus reus pro judicato habebatur, quando adverfario fuo fuccumbebat. d. cap. 1. x. de purg. vuig. vide noftra in eo de Feudis. cap. uit. §. •10. n. 5. 14. Quód fi vero jocularium quis dixerit ifiud elfe malum, ne is dignus fit; qui jocis iterum agitetur; quod Pontanus memorato fiepè dialogo quoque docere voluit: nam nec podager calculofo ibi parcit. 15. Multö magis ut jocosè fatis la* datur meruiffe dicendus , qui falsö de magno aliquo viro famam apud alios fparfit, ac fi inde, quod cum pluribus fceminis confuefceret, podagra coepiffet laborare atque foedum fracf umque morbo ejus effet corpus, vulgaflet. Quod cum Petrus Toletanus Marchio x\\\& firancte aliquando in fancliore confiftorio Regisfé narraffet dc Henrico IV. Rege Gallia» ' fum/  de DEA PODAGRA, %%9 rum, deinde autem ad hunc mitteremr titulo Legati extraordinarii, cum maxima cura uTtum ille ire irijurias feftinavit. Significari Toletano curavk quèdam vefper£, ut poftridiè fe matutmo tempore ante horem fextam coayeniret, quo de rebus quibusdam cum ipfo agere poflèt. Ad conltitutum venit Petrus Regemque fe praeflolantem invenit. Hic duxit illum in magnum atrium, in quo ampulabat plus quam quinque horas mtlitari gradu, fine ulla intermiffione. Toletanu:; non poterat amplius fequi & tamen tenebatur nec audebat verba facere de fedendo; donec Rex id facere nolebat. Finem fermonibus imponere quidem conabatur,! ut fibi abeundi daretur facukas, fed Rei I novos femper ferebat, quo illum apud fe ' recmeret euntem. Cum jamdudum undecima hora eflet audita mictebat Petrum eernens eum tan tis anguftiis oopreffum, ut ei Sudor adimos Manaret tulos Rex autem adhuc alacer integerque erat. in triclino prandes aulicis rem gefiam narrabat, quemadmodum Iberum docuiffet torquere faciem planipedis fems, mktebatqué quendam exfatellitibus \ fuis , qui üh nuntïaret ut ïecunda. Yvotaa meridie iterum ad fe accederet. Toletanus Regem deprecatur , ut'vacatio-i nem ipfi largiatur, quandoquidem multa,1 difficilliqué übambulatione untemer:dm- ' na ita fellus, ut fiatim atque domum redierat , fe veftibus fpohafiet ommque ; appetitu edendi prorfus anfiffo fe conj ;ciifet in leótam, quo fe levare eó die non decreviflet. Rex ajebat ridens: fi quando Petrus in Hifpaniam eft reverfurus , teftis mihi erit, quod podagra aliave adverfa valetudo me ita non vexent, ut herus ejus Legati putat, nar-! rat hanc hiftoriam Simon Graulart. in vita Henrici IV. ad annum ióos' in\ fisi. ï6. Dignus etiam qui hoe morbo mox 1 corriperetur, quem libido incefleret lu- ) dibrio fibi habere illo vexatos : quod I portentum iftnd generis humani feciffe i icimus: nam babuit tff hanc confuetudi-\i nem ut otïo calvos rogaret ad ccenam, iteml ] cttd lufcos , fff item otto podagros, o&o : furdos, oLïonigros, oElolongos fff octofingues , quum capi non po Jent, mofigmate, ut de fuis omnibus rifus cit ar et. j£l. Lamprid. in Heliogab. cap .29. 17. Porró fi quis podogrum aegre fegniüsve incedentein fannis exceperk , gravker peccare non immerko videbituriis, qui fcelera mentemetiuntur Canon. Apoftol. 56. Si quis mancum aut mutumfurdumve, aut ceecum^ aut eum cui vitiojns inceftus eft, fubfahnaverit, commtnione privatur. Simüiter fff laicus. qui & relatus eft Photio in Nomocanone. tit. 9. cap' 23. C a p u t XXXV. Vurn generis joci in podegros ff hpodagris jattati referuntur. 1. SI non turpibus, fsevis faltem peis videtur accenfendum, nifi fortè nos docere voluerit omnibus morbis nos vacaturos, fi quando corporibus erimus foluti, quod Seneca in Ludo de morte Claudii, tradit, quemadmodum Claudius , Ca/ar , quanquam podagricus ejj'et momento temporis defcenderit ad januam Ditis* Quanquam id ad prasceden tia Omniapro:liva funt, facilè defcenditur, etiam referri poflit; nam facills , uti Virgihus avt, deftmjus averni. At rcvo.ar._- gradum non modö podagricis fed neAtaianta_ quidem Cenei Glie conceffiun eft. 2. Neminem autem refh'nare aut fë vivum abdere in terra'm debere, ut ad fedem umbraruu quam alterum mundum vocare folent , perveniat , etiamfi immenfo articulorum dolor: conïiciatur & excrucietur, dictis è loco confequens. Fecifle id Polemonem haut ingratura apud Graecos Sophiften, ex infano ejus joco conftat. Hic cum aliquando Smyrnae Olympiis ludis praefideret, &articulari morbo violentius infeftaretur , vivens adhuc firn ipfius juffu humatus ja^ .enfque in conditorio exclamvit, tn»yi, ■.TTOiyi '. |U>) yX£ lét» /Xi fMTtÜv T<» yAlKSf. Obducas, obducas; abfit ut tacentem me 'ntueatur fol. Flentibus ubercim amicis :ognatisque dixit: Date mihi corpus al■ erum, fff mox emigrabo. Antea, cum ïonnunquam a Medicis diffecaretur, inhfurrabat illud; ixTipwt ras iraKkpui »s \«rof*lxf: exidite Polemonis latomias. Rhoügin. 20. lect. antiq. 20. 3- Prifcis temporibus tam indoófos autem vefanósque haut fuiffe Medicos, ut incidendum, pedem effe cenferent oftendit Luciani Ocypus. IN otat quidem X x eosj  -o G E R H A R D I F E L T M A N K 1,],C. eos, qui non explorata prius cafua morbi ftatim urebant aut fecabant, quando nutritorem Ocypi ad patiendum parati Medico fingit dicentem. Sotcr quid agis? NU plank Jciens , infers malum pedi. i Poftea autem medicus a nutritore melius edocius hanc adolefcenti pronuntiat ■fententiam. 'Eis «JWcV xxguoifov 7ró\/ov ijA^Sf ttqSqs. In grave malum inc'ulifti tff infanabile. Adeö ut id quod de Polemonè narrant referendum fit ad illa qua: fupra exCelfo lib. 4. cap. 26. tradidi: quo &Faciti locus 3. Annal. 54, antea quoque memoratus pertinet. 4. Aledicis itaquepraefertim Empiricis non nimium nec fine deieclu fidem adhibeamus, ii quod jactent fe tenere remedium : nam qui non eft vir bonus, ta- I men poteft effe Medicus. Seneca epift.* 87. Alioquin itaque vereri debemus, ne vobis accidat , quod Adriano Caefari. Hic cum ingenio ufus effet juveniliter atque flore aetatis intemperantcr vixiffet, fenio confeclus podagra laborare adeö ccepit , ut tadio fdiri affetlus gladio fe j tranjfigi h fervo jufferit. Spartian, in A-\ driano. Moriens autem deinde fuo fato, poenitebat ipfum quod tam credulus fuiffet atque ideö exclamavit illud ex Graeeorum veïfibüs fenariis: ' Multi Medici Rcgem perdiderunt: Dio in Adriano. Plin. lib. 29. hift. nat. t. Tiraqell. de Nobil. cap. 31. n. 425. tff fe1- 5. Gallienus qui natus ab domini fi? voluptatibus, dies ac noties vino tff ftupris perdidit orbem terrarum, uti de eo fcribit Trebeüius Poliio, quid mirum fi dea; noftrae fagittas quoque expertus. Cüm ergö aliquando asger pedibus cubaret in lecfto, Medicüsque Fabanusmultisatirritis medicaminibus illum levare morbo adgreffus eflet, accerfi eum ad fejuflit eique dixit 5 Accipe bis mille feftert, quam ego pecuniam tibi dono, non quod me curaveris , fed ne me impofterum amplius cures: uti ex alns reien Guevara part. 1. epift. p. 109. quem etiam. refert Dietherrius d. centinuat. Lit.Z.n. 15. qui & meminit alicujus è corte3cui a mundi fervatore nomen, Jacobi balde, quem ait fcripfifle librum ab ipfo Soktium Podagricorum appellatum. 6. Ex Harsdorfero ref ert idem auctor, numos nonnunquam fulatio iuille illis, quorum nervis exarferat dolor. Viif fe Vormatiae ordinis facn virum, qua catbecralis ecclefia Canonicum Cv vernaai Bowl-Heer vocamus. Hic dives iica . effet, & valde non minus tamen avaril i ardebat. Hac ubi confhétabatur fumulo, I quem pareus homo unum pafcebat, fo 1 leb at imperare, ut fibi adferret faccutt plenum aureis numis, quos, ubi verft bat manu, ajebat fe doloribus levari cör que fuum roborari: Poft ejus fata, qua ineffabiles cruciatusfecuta, triginta mil ! ha numorum, quos Imperiales tbdleros ap 1 pelLnt & amplius, in armariis ejus r& 1 perta. Ex quo videre eft ait Harsdof : ferus in groffem Scbaupiatz Puft- uti \Lebr-reicben Gefcbicbt 146. n. 11. quod I avarities fal ipftus noverca fit} pecunia®, que nil juvare, fi ad illam diabolus babeti claves. 7. Ingeniofiores cum perhibeantur i nonnuWvs corpore fanis podagri judicare i de aliorum diciis & faétis ipfis non minus quam his integrum erit. arg. I. 13. §. 1. ff. de injur. Ut acumen Claudianj praeter poëtam nemo quis facile probaverit, quandocanit: Qua tibi cum pedibus radibus ratio ? qitil carmina culpas? Scanden quineficis verficulos laceras. Clcnulicat bic ver jus, hac inquit, fiylla- ba dut at. Atque nihil prorfus ftare put at podager. 8. Melius probatur jocus Pontificis Max. Leonis in Camillum Quernam infi' gnem ejus temporis poëtam. Hic, tefte Jovio, cum ex principibus myftis effei noftrae deae adefletque Pontifici prandenti ac more fuo verfus binos facere vellet, caepit canere: Arcbipoëta facit verfus pro mille po'êtiS> Cumque parum altero verfu moraretur} fubitö eum praevenit Leo fequenti Et pro mille aliis Arcbipoëta Mbit. Qnt-  de DEA PODAGRA. Quernus viros refumens peccatumque emendare anhelans pergic Porrige, quod faciat mihi carmina decta jalernum. Cui Pontifex refpondit ex Virgilio: Moe etiam enervat debilitatque pedes, 9. Nec iilentio transmittendus eft jocus Galii iftius Comitis Ludii: qui cum ad ipfum podagra valdè luuorantem viferent duo facerdotes è corte Francilci Romam cogitantes aegrumquefcifcitantes ii quid haberet quod eos facere vellet ? refpondilfe fertur. Patres rogate Pontificem Maximum, ut me facris interdi- ! cat; nam huc poena, quam barbare vocant excomiuunicationem, adfecios ajunt curütare vagarique per agros. Ca ut XXXVI. I \ Jura fingidaria in podagricis recipienda \ effe. 5 : , :-i5BltsQ .'• - .• ■ ' ^fl VjOn committere in ediclum , quod l\ vetat, ne quis baculo, quem manu geftat t veniat in interiorum aulam j vel Regis Piincipisve cubiculum aut au- I ditorium podagra correptum, humamot eft fententia. Sic enim apud Lucianum in Tragopod. canit podager O qui labori Bacule fers opent meo, Sortite partes tertii pedis, gradum FuLci trementem: dirige eff nobis iter, Lcviaque ut innitar fola veftigia. Et alter apud Ponranum d. progymn. 51. ait. Ailes mi Jbdalis, mi fcipio: fis mihi quod fioles*pes tertius, eff tremulum rege greffum: ut olim ille patris fui, qui abs te nomen hoe primus invenit. Quin ipfa dea haculo nixa depingitur, uti repraefentavi dicere cap. 7. n. 18. 2. Veniam merere eos qui citati ad praetorem vel officium publicum tardius accedunt, fequitur ex diciis cap. 7. §. 17. tff 18. idque videtur nos docere Plautus Mercat. aft. 3. fic. 4. cum inquit; Sed tandem fi podgrofis pedibus effet Éutychus Jam d portu rediiffe potuit. Hinc tarda podagra dicitur Horatio i. fiatyr. 9. utpote quae tarios facit : uti Vetus bcholiaftes ibi annotavit. Ignofcendem & podagris eft, fi non membra fedili relevent aut aflurgant iis, quibus .honor aut reverentia debetur , felfaque membra reponant in fedem, ubi alios five in aula, five in ecclefia, five in foro ftare oportet, Unde videmus & Reges i-nncjpésque illis folere imperare, ut ad latus ipfprum fedeant. 3- Quam licentiam cum Antonius Leva ex pnmonbus Hifipaniarum, quibus lolis jus eft caput praelênte Rege fuo tegere, haut onundus accepifièt a Carulo V . qui fciebat illum podagricum efle', refpondit Caefari non pedibus fuis fed capiti malè efle, uti iftorum temporum annalibus proditum. Mirum fanè quod promptiifimus in ejusmodi rebus Princeps non replicaverit, fe non juranti fidem habiturum, fi verba fua peteretur exigi ad difciplinam morum. 4. Quantö reftius Praefes ille Hanhonum, quem vulgö Senefichallum vocant, qui cum anno ch Io LV. ab eodem Carolq V. abdicante imperium in Belgas & id in natuum Philippum transferente femel atque iterum humaniflimè moneretur ut fedem caperet, tamen, licet podagra laboraret, quod tanta eflet Principum majeftas, qui aftum illum maximè I folemnem maximique momenti celebrabant, non impelli potuit, ut id faceret, uti Aucïor anonymus, qui hiftoriam abdicationis memoriae noftra; prodidit, narrat in §. cüm itaque Carolus. Caput XXXVII. Eurematica queedam continet. .• tif'Lffff:'., ' HiEc funt quae mihi de podagra obfervata: de ejus curatione vel potius dolorum, quos gignit, mitigatione quae ex propria experientia fcripfi, illa nemo ceu imperata aut praefcripta accipiat, fed fi quid reótiüs didicerit , fequatur confulatque ftepè memoratum Sydenhamium. 2. Auéftor autem ei fum, netranquilla agat otia, fed ccelum fiepé'mutet & peregrihetur atque, fi domi fit, mage ftudiis aut Jeclione bonorum auclorumfe obleclet, fic tamen ut femper , dum hifce animum pafcit, non modö ejus franquillitatem acfecuritatem confervareftudeat, fed & corporis valetudmem curet, 1 & quantum fieri poteft, id liberet a corj ruptione noftrorum corporum nobis fai miliari & in his oris inevitabili nimium| que ficorbuti nomine nota; contra quam | ceu obftetricem noftrae Deae ego quotii diè pugno haufto medicamine ex Spiritu i Xx 2 , Co-  332 GERHARDI PEL i iunNNl, JC. Cochlearia, falis Armoniaci, Elix. propr. vita Paracelftnec non Tincturis fucciniiff Martis operkntis. Quamvis fatear non modö idem fed plus prceftare, quod ex meris Mineralibus , prompt urn habet artis medica; egregius Antiftes Phi- j lippus AmoldUJ Am Ende Com. Pal. I Oef. & Phyficus reip. Bremanae. 3. Et coronidis loco quod ad vióium j attinet, accipiat euremaucum Plieronyifflj qui eodem libro, in quo de podagra agit, fequentem nobis praefcripfit legem c. 29. dift. 5- dc conficrat. in jus Pontificium transfcriptam. Ne taks, inquit , accipiamus cibos, quos aut diftculter digerere aut comefos inagno partos labore doleamus. Olerum, pomorum ac kguminum tff facilior apparatus eft tff arte impendiisque coquorum non indiget tff ftne cuyj juftentat bumanum corpus: moderatêque fiumptus, quia nec avide devoratur, quoi \ irritammta gula non habet, leviori dige- i ftionc concoquitur: Nemo enim uno aut duobits cibis bis([uz vilibus usque ad inflationem ■ ventris oneratur: qua diverfitate carnium & faporis, ddectatione percipitur. Cum variis nidoribus fumant patina, ad ejum j ftni expleti efturie quafi captives trahunt: I Unde fff morbi ex fiaturitate nimid conci- j t.antur multiqiie impatientiam gula vomitu remetiantur tff quod turpiter ingejjerunt, ! turpius egerunt. Hippocrates in aphorismis docet crafifa fff obefia corpora, qua creficendi menfiuram compleverint, nifi citb oblatione fanguinis imminuantur in paralyfm fff peffima morborum genera erwnpere: fff idcircb eftenecejfariam demptionem , utrur- j fus habeant, 'in qua poftint crefcere: non enim maner e in uno ftatu naturam corporum fed aut crefcere femper aut decrefcere: nec pofte vivere animal, nifi crefcendi capax fit. Unde Galcnus vir doctifiimus Hippoer atis interpres athletas, quorum vita eff ars fiagina eft, dicit in exhortatione medicina, nec vivere pofte diu, nec fanos efte: anlmasque eorum ita nimio fianguine tff'adipibus quafi luto involutas nihil tenue, nihil cozlefte, fied fiemper de carnibus tff ructu fff ventris ingluvie cogitare. 4. Senecam imitatus fuit in iis, qua; de vomitu & gula; indulgentia fcribit, uti promtum cognofcere ex illius verbis cap. iS. §• x. recitatis. Per pzffima au' j;w morborum genera podagram & articulares morbos caeteros intelligit,- quia de his paulö inferius loquitur Hieronymus ea, qua; relata in d. c. legimus. 30. Quafi voluerit dicere, poffe paupertatem fupervenientem, quod medicina non poteft praeftare,uriFelinum Sandeum fecutu: Nicol. Boërius decif Burdeg. 323. n. 10 5. yuamquam non leinper ex iimuu corporis pondere gignatur podagra fed & ticec femini, unde quis ortus, nonnunquam originem debeat, nonnunquam & contagio , uti exemplo firmavi. d. c. 18- §• 10. Sed & aliud deinceps a. d. 11L 'Jan. ch hc XCI. accepi cura Vivelftedae in agro Oldenbugico iter jungerem ex viro ferè lexaginta annos nato, qui ftipis coliigendae caufa venerat inftabulum: fcipioni nixum eum interrogabam, qua; caufa eflet cur obnoxio corpore adeö segrè incederct '? Refponfum mihi petenti dedit, fe olim a podagrico clari generis viro accepiilë ocreas, quibus cüm ufus effet, morbo fe fuifle correptum articuJari aliumque, cui illas poftea vendidiffes, tantos inde fenfifle dolores, ut brevi vitam finierit, Sed neque huic magis fidem habeo quam mvdierculae: cujus fupra mentionem feci , cüm enim medicamentum quod, per quietem monita, dixerat fe didiciffe, nil mihi profuerit, quidquid ejusmodi homines narrant , parüm mihi tutum videtur. Quanquam non ignorem non unum exftare artis medica; perituirt qui communi ufu lecTti & v& ftium podagram ad alios traducfam tradant. llelmontius in tratt. de Artbritide BarthoVvn. hifi. Med. 59. Epbem. Germ. Anno VI. 6. Poftremö illud potius memmer/mus quod Scholiaftes ad d. c. 29. lit. t. annotavit, ad boe comedere nos debere ut vivamus non vivere, ut comedamus. Cui fimile eft quod Monachi è corte ; Francifci, quos a cucullo longiore barIbarè caputio diclo, Capucinos vocant, Clivis inferipfcrunt muro , qui è rcgionc oftii eft, quo foras prodeunt; fic enim a puero etiamnum recordor fuiffe. NON V1VIMUS UT EDAMUS , SED EDIMUS UT VIVAMUS. 7. Finiam, fi prius rogavero euneftos cum medicae artis ftudiofos, tum natura; contemplatores , ut cum podagra ceeterique articulares morbi ex fucco nervorum ignavo atque infeéto nafcantur, omnes ingenii nervos, pace Hieronymi ita loqui liceat, intendere vfr lint, ut illum emendent, atque naturali fua; conditioni reftituant: hoe enim ü egerimus, fpes pulcherrima poterit no« ! fovere, aliquando deam noftram fïnibus noftris & arceri & fi eos tanfeenderic [ expelli pofle : quod faxit Deus Ter ■ Opr. Max. cui laus & gloria fit in omnia ' fecula! i ELEN-  Pag. 333 ELENCHUS G a P i t u m; CAp. L Podagra quid fit) unde dicatur} Pag. 271 ' Cap. 11. Vetus an fit morbus in* j dagatur £5? quomodo podagra ab aliis artïcularibus diff er at? xji Cap. ur. Gicht quid? & unde dl catur? & unde gufta, gotta £5? goutte defcendant) Ubi obiterde *oerbo Wanten £5? decrivato Italico gjp Gallico. %7i Cap. ïv, Zipperlein ƒ/ ? ubi obiter de protimefi ex jure VlrV/nitatïs £5? confinii. *75' Cap. v. Cur podagra dicatur Gicht £5? gaare z//öj?2 öi*Js initio fat er i nolit ? G'schtbruchig differt aparrf#'//«> Roos £^ Gutta rolTa, Flerecyn Vaeren £2? Lopende Vaeren, Laufende Gicht, Pootje, Juncker, Voet-övel, Sincking, Geraektheit, Roering, Slagh, Popelfie , Palfie quid fint ? Et quid glaire, Degen, Degen-Man, Piecken, Snaphaen nec non Carabjns notent? ibid. Cap, vi. Podagra an turpis, tny* j ftasque in Venerem proniores fadat ? Mulieres ideo viros non averfari. 278 Cap. vu. Vemi an ita podagris inimica, ut Jine vita periculo il lam exercere nequeant \ Zacchias refutatus, ubi obiter quid fit ruynen fff unde Taciti Aurinia ditla? 2,80 Cap. vin. Podager an facerdos effe vel uti barbare ajunt, pro irregufari habendusfit? 286' Cap. ix. A quibus muneribus excufet morbus articularis difquiritur ? £5? Lex II. £2? L. 111. C. Qui morbo fe excuiant expïicantm\ 287 Cap. x. jin quis a munere reip. removeatur, ff podager fa dus fue» rit ? zpi Cap. xi. Quid f ervari oporteat fi cui in dignitate vel publicè ad rem aiiquam conjlituto antea obrepferit podagra ? 2.9 2, Cap. xi/. Si miles podager fit. 293 Cap. xi 11. Merum imperium non aque ac jurifditlio mandari queat ab eo qui podagra conflitlatï ibid. Cap. xiv. Podagri an jure miferabilium ut ant w'? 294 Cap. xv. Servis pcena rette com* parari podagros. xg$ Cap. xv 1. Teftamentum poffunt facere podagri. ibid, Cap. xvii. lnvitis podagris non dari curatorem £«? quomodo diffe» rant a prodigis ? 297/ Cap. xv ui. De mulieribus, ca» Jlratis, pueris gf feu laborantibus difjeritur. ibid. Cap. xix. Fato non noxae adferip» Jere quandoque veteres podagram, Agrippae qui fint et unde dican* tur? *99 1 Xx 3 Cap.  354 ËLENCHUS CAPITUM, Cap. xx. Morbus an vitium fit po* ( dagra ? Jgitur et de tertiana ac quartana febri et utriusque cttraiione, nec non de morbo comitia» li atque Legis LUI. D. DE D1L. EDICTO. comment ar ium ( pauh plenius èxhibet. 3 00 Cap. xxr. Quomodo in podagros quae fik habcnda ? 304 | ( Cap. xxn. Paupertas et abfiinen- \ tia an medicina podagrae inqui* \ ritur et integer Eieronymi locus l in C. Legimus XXX. Dift. V. DE j CONSECRAT. explicalur.Bar- \ barae didiones quoque notantur. ibid. Cap. xxnr. Curari poffe poda> gram cur credibile ï Quae artes periermt et quid de lapide philo> föphorum fentire fas fit ? et qua' le remedium auLïori deletlumï Mi fee tur his bijloria dedolollufi \ ftcae mulieris. 3 °61 Cap. xxiv. Num expediat poda-l gram curare veneno aliterve fun-1 ditus extirpare ï Unde vertigo \ nafcatur: Monïta quaedam tra' duntur. 308 Cap. xxv. Nuïli licere aut ferro aut veneno fibi adimere articu* lum, in quem dea nofflra Jaevit. 309 Cap. xxvi. Medicamina verborum fcepe faljo credita. Quae dea noftra recenjeat \ fruftra fuiffe adhibita oflendit. 310 Cap. xxvi f. Podagra Ibtwpfcan curata fuerit \ aut carminibus ? Chrifliana religio gentibus Ju* daicre fuperjlitionis appellatione venit, ibid. Cap. xxvi 11. Qiiibus modis veteres crediderint mitigari poffe podagrae dolores ex Plinio indica» tur* 311 I F l N I & 'ap. xxix*Empirici notantur.Crudit as podag? ae caufa. An Moxa, terba'TheSi Venae feilio\ Sudatoria etPurigantia Medicamina nec non Vomitiones ei pro fint ? 313 "ap. xxx. Medicus qui promlit curare podagram quando funiius offïcio dicatur ? 315 'ap. xxxi. Quid dicemus de eo, qui precio annuo redemit curationem podagrae aliorumque morbo» rum atque medicamenta illis prae» fflare ex fuis fa cuit at i bus promifit , deinde autem quaeritur haec iliud longe fuperare \ In quo et alia multa de Medicis eorumque pailionibus cum aegris nec non damno injuria dato explanantur etiamque indicatur quid fit averfione emere vel opus conducere et an aegri dicantur Medicis impe» rare? 316 Cap. xxxii. Commemorat autfor pericu/a, quae in je fecit eaque cum Celfi remediis confert. Ubi, multa de fomentis traduntur net non de podagrorum exercitiis et Chriftophoro Bernardo Galen io Monq/lerirnfi Principe. 3x1 Cap. xxx 111. Diaeta prodigis ob* fervanda Jèudendumque tranquillit at i animi. Rideri fe patian» tur nec absterreantur a ftudiis Jerverioribus. 3 25- Cap. xxxiv. AElio injuriarum quando ob podagram detur ? FeJliva ab Henrico IV. Gail. Hege res gefla narratur» 317 Cap. xxxv. Varii generis foei in podagros et a podagris jotfati referuntur. 319 Cap. xxxvi. Jura Jingularia in podagricis recipienda effe. 331 Cap. xxxvii» Eurematica quae» dam continet, 332  DUORL7M FRATRUM ÖERHARDl év THEODORI FELTMAN JURISCONSÜLTÖRÜM DÓCTISSIMORUM OPERA JURIDICA, IN QUIBUS MULTA EX ROMANO VETERÏ NEC NON ALIARUM GENTIUM PRJESERTIM CLIVIORUM UT eff GELRORUM TRANS-ISALANORUM 1M0 TO TIUS BELGII CUM PUBLICO TUM PRIVATO ¥URE ' MORIBUS AC INSTITUTIS CAPITA ADEO ELF GANTER &> DOCTE TRACTANTUR UT NIHIL ' SUPRA; ÈDIDIT ét PRiEFATUS ÉST JOANNES JACOBUS van HASSELT JCtus CORAM CURIA SUPREMA DUCATUS GEL. RI^E et COMITATUS ZUTPHANIiE ADVOCATUS etc. * TOMÜS S E X 7 U S. f 3T«s Gwgicum de Inclufione Animalium. I Tractatus de Cadavere Infpiciendo. I - - - - de Tranfitu Exercitus. | - - - ' de V'biculis fibi obviis. Continens^ en j Een drietal van Advyfien. In quorum primo & j'ecundo agitur de cafu; Ubi muller virum pati nolebat , dicens fe nondum viro effe maturam, l_ In tertio vero, over de Materie van novatie. A R N H E M I JE, Apud j» H. Möe^emaNH Bibliopolam. itfi   Pag: i a a a a a a aaaaaa & aaaaaaaa, aaaaa aaaaa a, aa aa a^ Nobili ac Ampliflimo Domino. DOMINO JOANNI PHILIPPO DELLE HESS ALLE J. U. LICENTIATO, EXCONSULI LEODIENSIj VJUSDEMQUE CIVITATIS, sup REMjE justitie SCABINO, NobiUS AC Amplissime Domine, .^^^^^Aices tibi Clavefque a Legia Magiftrales, pro &i iecunda vice Recepturo, ad Gradum Scabina-- Jem aSERENlSSIMA CEÊSITUDISUA, cum univerfö Civium applaulu E t> I C A T I O. gratulans, vigilantiiïimis oculis tuis denuó fupplex appareo, {pè fretus , prseièns Opufculum fub titulo (GÈRH, FELTMAN JUS GEORGICÜM DE INCLUSJONE ANIM ALIUM) quo dignius nihil, nihilque, in sEternum devotionis mea? /ymbolum, NOBI L1 AC AMPL J SSh MJE DOMINATIÖNITU^E, credidi, aut potui of ferre melius, acceptum fore: Traétatus eft plerumque Agrarius, qui quam utilis fit, quamque negotiis Rufticis necellarius, nemo non novit,, tefte inter alios Cic. Jibr. i. offic ubi, Rerum omnium (inquit) quibus aliquid acqidritiir, nihil Agriculturd melius, nihil itberius, nihil dulcius, nibilqae homine libero dignius, Artium enim cctterarum Parens ac Ntörix efi. Xenoph. in ceconom. Nec arte (ut ait PJato ) fed Natura 6? Dei qaodam favore, illam aggrejji videmur. Hinc eft cur gratum habeas, fperem, & quod tuis, NOBILIS AC AMPLISSIME DOMINE, fub aufpiciis , te Duce & Pra?/ide, auótius & correftius, in lucem reproducam, vivas precor va/ea/que. NOBILI AC AMPLISSIME DO ML NATIONl TUurE. Devotiflimus, Oblêquentiffimuique famulus Lambertus Thonon Tvpographus. Leodii Decimo Cal* Febr. MD CC. GER»  GERHARDI FELTMANNI JCti. JUS GEORGICUM D E INCLUSIONE ANIMALIUM ALIISQUE REI AGKAR1& ARGUMENTIS: LIBER SINGULARIS.   Pag. f GERHARDI FELTMANNJ, JCti. JURIS GEORGICI ÏNCLUSIÖNE ANIMALK7M LIBER UNUS. C 1 t t3 T I. De IncluPione, quid ? & quomodo vernacalè appellata? SYNOPSIS SECTIO NUM. 1. Verborum origo inveftiganda. 2. Includo unde? fff quid fignificet ? 3. Graci quo vacabulo utanturl 4. Vox Schutten nunc in ufu eft. 5. Hinc bar bara feu ti care. 6. Ciceronis telum excipitur. 7. b'. 9. 10. 11. fff 12. Varice vocahrfi Schutten notationes examinantur. 13. 14. 15. Quam late id pateat? explicatur. 16. Quid fit minare? 17. Frifii cur dicant opbinden? 18. Germani utuntur verbo Pfanden. 19. Male hac res pigneratio dicitur1. SECTIO PRIMA. |^S|g|| Arpant & arrogent alii labofiPlllI ^ lnvefti&andi etymolo&jÉ^jj; gras, quicquid velint, mihi ^Wdp tamen ad perfuadendum maxima» efficaciaa femper vifus fuit, ut nil iorian majons: ficut & parabol» & fiVj 1 militüdines & interdurri apotogi idem erncumt, mi egregiè dïfferit Franc. Sar■ miento Epifcopus Ailoricenf. lib. 7. fel interpr. c. 14. n. 1. fff 2. Hoe etiam inftC tutum egiffe alios juris noftri conditores 2 ngidosque artis noftra? fatelJites, atque in vita civiM adprimè utile effe alias demonftratum dedi. Ipfa enim etymolo- 5 giafepe pro definitione eit, quare genui hoe notationem appellamus, quia fiunt verba rerum nota. uti Cicero in Topic. g. 27. Scripturo itaque de inclufioneanimalium," prius de earum vocum cum origine tum etiam fignificatione prsemittere quaedam non indecens videbitur. arg. I. 1. pr. f, de reb. cred. II. Et quidem quod ad vocabulum in- r cludere attiner, notius eft, quam ut dici debeat, id derivari atque compofitumeffe ex in & claudo. Unde & ea tempeftate, qua iatini fermonis puritas planè defece- % rat pro includere dixerunt inclaudere, quoties hac de re, de qui nunc agere mihi animus eft, Joquebantur, uti videre datur rn Lege Salica tit. 10. §. 5. 9. eff iö. LL. Bnrgund. tit. 49, §.'1. Et s licet nonnunquam fimpliciter claudere dixerint, d. tit. 49. g. 3, reftius tarnen prsemittitur vocula in. Non üt heec j praepofitio abnuitionis, fed auótionis ïiota • 1 A3 fit,  6 GERHARDI F E L T M A N N 1> ]C. fit, ut in inclamare, fimul etiam locum quo tendatur fignificet, uti in incurrere. \ .uc, ii lubet," rtflum de V. S. vcxb.in S & ingcns. Adeö, ut indudere fit valde ciauoere & quidem ficut in Joco quodam res lit tuta r.obiiquc falva. Sic eo verbo hac m re uti fust Cu in L 39. L 1. ff. aa L. Aquil'. ft 2. g. 20. ff. vi bonoi. rapt. j Du.elet. Cx JViaxim in l. pen. C. tod. Burgondionös LL. tit. 23. §. 1. Wifigothi /X. 0*. 8- tót. 4. §• 11. ö 26. er tót, 5- rj- Hinc ir. vtttre diciionarjo$ Jnchifof & vuiujcrius dicitur 'Me, quivi\ cinirum claudit puora pro fcrefaóto, Poffes &. dicere inigere vetere ruftico vocabulo & Vanoni de, R. R. lib. 2. (j 3. atque de L. L. lib. 4. ufurpato. 1 III Graeci uiuntur vocabulo in Bafi lic. til. do. tit. 3. /. 39. I. quod includen, arctrt & prebiberefignificatBeJgicé 2 vijl. & Mf.hytindixi.rk, quanquam [ongè aptior lit Gtrn amca vox emfperren nam 'anin alia quafi in carcerem conjici & in eo cotnpingi videntur. Guy Coquilie O'O. & refponf. fur les co'ütumtsde trance ch. 66. p tj ' j IV. A 11 neutrum hoe tempore ufu receptum, ft d tam in Germaniainferiore, quam in Be'giohancremappel/amSibut-;< ïc«. LL. Velav. c. 36. Zutphan. tit. 22. 'Arans-lfal. part. a. art. 7. Omland, lib. 6 fpt, 4.6. Ruraemunü. p. 2. tit. 6. ^. 6. ert. 1. Wagenborg, art. 28. & fiqq. Rhenoland. uit. 138. Delfland. 4. ^u/i» 1598. ö)L 77. Voorncns. 7Ö. & feq. PujUgnf. ?ft. 36. Ntodam. 30. 1403. Zuydt-P'.oüdnd/). 524. csfeq.Zelatiti. top. 2. ort. 39. Kenr.emerland. p.. 204. Ooft-Frif. lib. 1. ]us Georg. prae-! Ret. l .ymn on art.4i.Municip.Clivenf.s izt. 180. &■ 181. j V. 1 Ünc nonnulli caufidici apud Ger-j manos incuf'onem appellant fiuticatioA mm, uti tx htium monumentis aétisque! judiciorum faepè vidi & meminit D. 5 Hndler >ib. 2. Jurifpr. tit. 3. n. 51. Quo ndcio an iru gis rifii & cachinno exp 0dtndum reperiri quid queat? Sedlinquamus iis fiuiican & jus fcuticandi, &non hominibus fed ieculi vitio hanc barbaram loquendi rationem imputemus & poiius ad originem vernaculae vocis fcutten feflinemus VI. Ait qi idem antea memoratus Tullius, quod cwu intelligitur, quid fignificetur, ndnus W orandum efi de nomine: Aft cum hoe verbo prolato non ftatim airareat de ie nobis propofita & multa tx 'jus notaiione elici queant, non male sequus k6tor inttrpieutur lufus, quo; olim temporis fallendi grarii de hoe vocabulo feci. Cur enim nunc nobis nen j liceat, quod prifcis qua Grtcis quaiatinis, quos inter doétrffimi in perfcrutandis hnguas fuae originibus occupaiif. limi femper fuerunt? Ad verbum ergö Vil. Videtur autem pro primo idderivatum a vetufto Anglico fcotallum,! qi.od ejus gentis fcriptoritus eft taberna vinaria vel cereviliada. Voffius de vit. ferm. Lat lib. 3. cap. 17. Ut indefcotare &. jibutitn: qupd in hanc ufqtu- diem in1 non uno loco lynonymum habet op de herberg fitten: id eft agere aa diverjorium LL. Velav. d. c. 36. art. 2. Qui vetabitj ad prifcos Anglos recurrere, is fuam in hilloria pofteriorum temporum prodet infeitiam Certum quippe eft Anglos vel potius iis tune imperitantes Normannos fagmus Germaniam inferiorem inundaffe multirque negotiis & rebus quin & urbibus nomina dedifle. Ego in tract. de juram. perborrefc. cap. 21. B. 12. '> Ri. Vel an febutten dictum eft Sa-1 xonico ficot, quod iis, cujus pecus inclufum eft, aliquid folvere debeat ? Nam1 vt rbojdjot & cenfus & tributum etiamque fymbolum venit. Kilmnus in Etyn qpUwtiii? uti vïdefe Statut, lil. 2. tit. 3. { art. 3. Rationem hanc habe, quod do- i 2 nuno agn non permutant ut alienum pe- 1 cus in flabulum fuum agat aut intra teo» 1 tum recpiat , led ut id ante domum fuam alligët five arbori, five ftrucdli, \ qui mos etiam quidam viget apud Fnhus Onemales atque Jeveranos, nec : non apud Groninganos & Omlandos, hi i tamen omnes ia fchutten quoque dicunt, 1 adeö ut hinc difcas hanc vernaculam vo- j cem latius patere quam latinam indudere. I 1 Erit tarnen laiine loqui volentibus reti- . ' nenda , quod nexu conftrictum animal ita fecurum reddat agri dominum , ac li id elfet inclulum, pro quo & olim dixerunt in ligamine elie. LL, Longobard. lib. 1 tit. 25. /. 45- XVIII. Germania; fuperioris populi 1 incluutre non vererunt vernaculam iniinguam, fed ejus in iocum fubftituerunt pjamkn: -Saxon. Laiiti recht lür. 2. artic. 47. Georg Schu.z ad tit. I. Si quadrup. puup Gonrad kiturshuf. ad pr 1. d t. CLimmcr. comptnd. Jur. tit. 35 §. 5. Scheplitz ibid. in not. nu. 35. ( orpfov. p. 2. 'Jurifpr. for. conft. 27. def. quod & lepentur in Ckvifcbe Jagt und Wald-Or- 2 dmmg crt. 112. t me in jure agn We-1 iRrw^ldani pinnen óicuur artic. 67 Nec male! quiaisquipecudesinclulit, pignoris ïoco, donec fibi fatisraétum s eas tenet, atque iueo Kilianus nollratern vocem Jchuttcn tam Lte patere icripfit, ut quoque fignificet pignoris loco detinere. XIX. Quod licet tolerare & debeam 1 & velim ideo, quod cuftodire aliquod veluti pignoris tollatur indicium, uti eft in LL. Wifigoth lib. 8. tit. 5.1. 1. illud tamen probare nequeo, quod D. Joh. Thomas in tract. de noxa animal. c. 23. nu. 2. inclufionis locopignoratienis verbo utatur. JNon fumnefcius pignerare latinè loquentibus non tantum idem effe, quodpignori tradere: Sueton. Vitellio c. 7. fed & fignificare piguus capcre : Non Marcell. de propr. firn.on. cap. 17. n. 84. Buda;. 2 aimvt. ad l. pen. ft. de pignor. atque inde pignurationcm pro pignoris capione dici Nov. 12. c. 1. c. un. de injur. in 6. Caffiodor. 4. Varior. epift. 10. Jul Pacius ad auth. baidta C. ne ftl. pro patre c. 8. „ tl, 5. Aft hoe meminiffe eum velim, quöd hoe vocabulum pignorationis fit nimis g. nerale, judicio i etri Gregorii rl holos lil. 38. Syntagw jur .f.8.71.3. tum quöd poffet fumi pT( coërcitione, quae fit captis pignonbus, u fit de prifco jure fer- no. §. 8.1.dcfatifd.tut. Ego MA infpidl i. 4. c5 feqq. tum quoque pro capiontpimorum tx caufa judicati per adp^ritores 'a£ia. /. 9- in fin. ft.aa L Jul.ptcui.\.h. nuncip. Clivenf. tit. 117. .-nt. IV atttoei roei. de auSt'ióhib. lib. 1. c. 6. n. 2. £5 ftft. iichter. aa auth. fiü cmninö C At int )ro marito. n: 11. Deinde tx ufu forefc ium hominum tur.c dicitur, fieri pign» •atio, quando de jurifaicdone vel ufu ra ncorporalis lis eft & res unius pro re al trius capitur Andr. Gail. de pignor at. olj 'erv. 1, n. 3, Andr, Dalner de repreft'4 1. 6. Befold. ibefiaur. praÜ. lip. P. n. 2(| (am autem iitpius contingit animalia ir> cludi, licet is, ad q' em ea pertinent, nullum jus fibi in re neftra competere ad ferat, fed hïc folum damnum infpicitur, nec res unius pro re aheriuscapitur, neque rei judieata; tempus quoqueinfpecia. tur. Nec movet quod polt Jacob. dt Canibus rracr. de rtpreftal n. 3. Colen* p. ij de proceff. execut. c. 2. »i 286. pigno rationem a pugnu rectc diclam txiftimet; arg. I. 238. §. 2. fi\ üe V. S. quia argl mentum a notatione vocis non valet, quoties per adfirmaciqnem conceptura Quid quod pjgnoratio fit inclufionis ef-; fectus LL. Ptlav. c. 30". are. 2. ut\% clufionis genus norv mmus imperite quis üixent tft'e. pignorationem, quamfinuptias otfinient effe adquifitionem pacnn poteftatis. Caput II. Quo jure inclufio animalium introduób & quibus radonibus defendi queat? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Jus includcfuli animalia defcribitur, 2 Quibus rationibus id fundatum? 3 Jure divino inclufio ifta permiffa. 4 Argumentis contrariis occurritur. 5 Etiam jure natura licita eft. 6 Qjiod ab E. rceorum ficitis vindicatie 7 Grotio dift'entienti refipondetur. 8 Atque ejus tuitori Job. Tboma. 9 Rationes Tbeologorum mor alium. 10 Has non obfiare ofienditur. 11 Objectio a naturd conditionis bumttfi deprompta removetur. 12 Nec non altera in jure gentium fti* data. 13 Utilitas prcecedentis queefiionis. , 14 Jure Romano inclufio animalium fien potefi. 15 t»  JORIS GUORGICl DE WCLUSTONE ANIMALIUM. $ ad L. Aquil. explicatur. \6 P.r iiulujhnem nemo in jud caufd judicat neque manu agit. 17 Pignoratio qua probïmta? 18 QuatenüS pignora capere fit jurifilic- tionis aut mixti imperii? 19 Nj,ho vetatur uti remedio magis fibi commode. 20 Non ab executione initium hic fit. 21 Nec a failo, ut rixa fff ccedes haud ideo metuenda. 22 Qiice pro auctoris fententia allata, ea ab adverfariis telis libera adfiruntur. 23 Quidprofit hic examinaffe? 24. Hac Umpeftate qua gentes receperint inclufionem animalium ? 1 SEGT. I. J ï Ty»x quibus omnibus conftare arbitror ' -C> illud , quod vernacule Schuttingbdi- I timus, nihil aliud eik quam jus alienum animal ob damnum capiendi atque includen- J di, donec ab ejus domino nobis fatisfaftum j fit. Pluribus modis quidem dicitur jus, \ tefte Paulo in l. pen. ff. de J. fff J. fed I \\\c tum'vtut u\ Pr'mcvrje eo intelle&u , I quo Grmcis audit, l onnan. 1. commmt. 1. \ k.S-& (igniGcat facu/.atem aut poteftatem 1 legitimam, vel jure conceftam Vide fj tanti, quod fcripfi in trait. de jure in \ re fff ad rem c. j. n. 28 fff feqq. 1 V. Omni ai tem jure permiffum eft ] bona xua tueri & rem fuam confervare ; etiam defacto, uti loquuntur DD. ad l ! 1. C. unde vi. joh. Petr. de Ferrariis | pract. Papienf. in Form. confejf. verb. ple- i no jure. n. 4. Brunneman. ad d. I. 1. C. unde vi. & in terminis , fic ajunt, ter- ] minantibus Georg Mundius a Rodach 1. I 2 confil. 19. n. 47. fff 48. jam verö per inclufionem animalium jus ejus, in cujus praedio ea fuêre reperta, fic fartum teclum fervatur , ut ejus rei notitiamtotus populus nancifcatur & fic praefcriptio , quae ab alio deinde objici pollet, publicè palarnque interrupta fit: Coth- : man 4. refpon). 47. wwm 22. atque prasdii dominus in potTeffione libertatis de- ' fendatur , uti in caufa Lobman ratione ' paftus porcortim pro tribunali fakuario { Larenfi ditionis Steinfurtertfis judicatum 1 die 17. Jun 1664. & refpondi confultus j 2 28 Jul. 1674. Nec filentio praetermittendum per inclufionem lites celerios fi- i niri & fumptibus in probationem alioquin neceffariis parci pofte: Andier. d. tit 3. num. 51. i Hf. Quamobrem nec lege Dei vetita,] quin potius imperata nobis cenfenda. Vult namque Deus, ut res noftras confervemus atque augeamus. arg. Gznft. I. 28. quod fanè haud cuftodiremus prseceptum, fi animalia in f'undis noftris inventa tantum abigeremus. Quid fi enim * fine dominorum culpa fundos noftros ingreffa fuilfent, vei poftea periiflènt vel pro dereliétis haberentur? lnanein 'tune fore acfionem contra priftinos dominos ^ loco dicetur. Plus ergo cautionis eft agri domino in re ea, quae nocuit quam 3 in perfona arg. I. 25. jf, de R. J. kt cum is, cui damnum datum, vereri de- 4 beat, ne li animal ex fundo fuo egerit, deinde in via publica errans ab iter facientibus aliifve hominibus contrectetur & abigatur, non inj ,fte agit agri dominus fi illud capi: atque cuftodk. Quilibet enim proximus fibi, & bené ordina- 5 ta charitas orditur a fe ipfa: uti noftri ajunt. arg. I. 6. C. de fervitut. c. 1 de fiippl. ncgl. pralat. in 6. Quo & Chriftus refpexit in Evangelio, quando juf- ^ fit, ut prjximum noftrum diligamus ficut nos ipfos. Matthai 22. 39. Jacobi 7 2. 9. In primis ergo nos ipfos bené amare & nos noftraque confervare opor* tebit, ne ullom fentiamus damnum, nam pxo^x.eï quod qu\d eft tale, id eft: magis tale, uti < hilofophi dicerent & noftri probare folent ex c. fi aliqua 22. q. t. . Prasterea & ipfe sequimtis oceanus vult damn-m ab anima/i datum de pafcendo, optimè refarciri Exodi 22. 5. Quare & 9 vult commodiorem eam viam, qua noxise rtfarcitio optimè obtineri queat ex regula vulgari, qui cupit confequens, is & veile mtelligitur antecedens, fine quoad iftud tam bené nequit perveniri. arg. I. 2. ff de jurifdift. Coftal. ibid. Bartol. ad l. 3. ff. de S. R. P. Hondedaeus vol. t. confult. decif. 30. n. 59. IV. Dicat fortè aliquis atque ohji* ciat, legem Dei dare q adem exaélio- r nem ei, qui damnum paftus eft, fedinde malè trahi argumentum ad inclufionem. & retentionem , quia a feparatis malè nfertur arg. f. 12. §. 1. de adqu. poff. 3ruckman r. confil. 30. num. 92. Di* rerfam utriufque naturam hinc forfitan ^ [tioque acceffat, quod retentio dotisne;etur, licet ejus exaclio concedatur. /. va. §. 5. C. de rei uxor. alt. Wefenbec. tarat. ff. de impenf. in res dot. n. 3. Petr. Barbofa ad l. 8. % ob donat. ff. jol. matr. 1. 3. Hud licet & adjiciat , quod reten J ;io rei aliens invito "domino, incidat in :rimen furti atque nominatim interdicti it. Roman. 13. 7. fff 8.-Am'efius Iibr. S. B di  lo GERHARDI FE L T M A NN I, JC de cönficient. c. 4. n. 4. Aft meminiffe .eum velim , quod jure divino infpect,o * exactio & retentio pro diverfis haberi non debeant, quippe cum hoe jus ab omni circuitu atque ambagibtis longe fit abhorrens & jubeat cunctis in rebus unicuique fuum ita tribui, prout pura & llmplex ratio naturalis nobis di&at, quam fi fecramur, iJicö nobis adparebit, quod retentio aequé ac exaftio ad unum eundemque finem, ut nempe de damno fatisfiatj dirigantur, jam vero fine bono retentionem ik inclufionem amplius du bitet, bonam effe? Sigifmund Scaccia, ck commerc. 6f camb. § 1. q. 1. n. 6v. 5 A dote, tanquam a refeparata, cujus & favor maximus & quae boni publici gratia multa habet fingularia peflime quoque -argumtntamur ad rem, de qua agimus <5 arg. I. 14. f. de legib. Eft id etiam, quod de negata dotis retentione traditum, adferibendum conftitutioni civili, quae nulla alia ratione nos tenet, quam ouód fit lata, uti difputat Ariftoteles 5. Ethici pr. Utnulliusfitefficaciae, quando de jure divino quaeritur. arg. §. pen. 1. ae J. N. G. & C, f. 6. ff. de J. & J. - Locus PauJi de co accipiendus eft cafu, quo nullum jus retinendi habes & nil aliud dicit, quam fuum cuique tnbuendum effe, de quo & Amefius fenfit , nam diclum docloris capimus fecundum id, quod allegat. arg. cap. 6. X. de V. S. Suid. dccij. 59. num. 7. Pancfchman. 2. QJX 1. n. 10. V?Hifce confequens eft jure quoque 1 naiutae inclufionem animalium efte licitam, nam hoe jus a jure divino non recedit, fed per omnia ei fervit, ut multis fynonyma videantur. Ivo Parifin. Jus nat. pr. 6? c. un. 1. Nec obftat, 2 quod demum gentium jure fecundario dominiorum diftinétio introduófa&agris termini pofiti fuerint. /. 5. ff. de J. cjf „ J. Scire enim nos oportet, quöd fit aliquod natura? jus , quod quidem non ftatim ingenüs hominum principio rerum cultum, fed quod quafi in quiete & fomno fuit neque vires accepit, nifi cum ex praefato jure gentium fecundario aliquid pracefiiflèt, quod jusnaturae per retrotraBionem appellari & retrö ex recta & fimplice ratione naturali fua trahere principalia aliquot exemplis alibi doel urn in traÜ. ck jure in re & ad rem. c. 14. n. 8- & feqq. ad hoe jus naturale per rctro4 traetionem fic diclum etiam refero inclufionem animalium, licet enim ei locus coeperit efle, nifi poft difcretionem mei & tui ea tamen reótse atque fimplici ra- tioni conveniens eft cum haec nil aliud fpeclet, quam ut damnum datum compendiofe refarciatur, uti loco fuperiore [ docui. Quanquam & hoe dici pofiit, a 5 I diftinétione dominiorum minus reétè ad hanc rem iuferri. Demus enim eam longiore intervalta demum faétam , ratione pofieflionis tamen quis neget ftatim fuifle difcnmen? Piujus rei praebet ^ fortiflimum argumentum primi inter mortales nati nomen , nam Cain pofleiïionem fignificat, uti auctor eft Jofeph. r. antiquit. 4. qui & docet, quo Cainus partin limite campos cceperit. VI. Graviter autem his obftare videtur, quod ex doètrina Ebraeorum praeI ceptum, de damno ab animali dato re; farciendo , reftringatur tantum ad eorum jus civile non autem ad naturale extendatur , nec ad IS'eochidas five alias gentes pertineat. Majemonides Halacb Nafiki Mammon, c. 8 ait ,• Gentiks baut rerum habent hominum quempiam ex eo 9 ■ quod heftia ejus damnum intuterit: rationem fubjicit; nam & nos judicamus eos I fecundum ipforum leges feu judicia: quibus ' verbis fignificat, legibus aliarum genj tium nationumque damni ejusmodi ratio1 nem nullam haben SeAden. lib. 6. de J. N. ^ G. juxta difcipl. Ebrceor. cap. 2. Sed an quifquam eft qui lutum Rabbini- $ cum praeferat puriffimo facri codicisfonti? In hoe autem generaliter, non ha* bita ratione ad civitatis fraëliticae ftatutum, traditum eft damnum iftud, & quidem ad fummam talionis legem atque ex prffidofiffimis emendari debere Exodi 22. rof. 5. Joh. Henr. Hotünger Jur. Ebree. I. 51. Nihil etiam unquam proferetur, cur id ftatui debeat jus folius iftius po- ^ puli civile & ad arcana Mofis ad eommodatum fcitum. Dicamus ergö , quod licet Majemonides primus fuerit inter ejus gentis magiftros, qui delirare defiit, hoe tamen ipfum ex mera contra alios populos ïnvidia fcripfifle. Ratio, qua ipfe utitur , naturalis eft & ad omnes perti,net, nam ex magiftris hanc allegati Et nifi reos buk facias eos ob domna b beftiis illorum illata, non coercebunt illas & bominwn bonis plurimum nocebunt: Selden. d. I. P 679. 5. Allegetur ei iftud Chrifti apud Matthaeum in Evangelio c. 15.6.4 ajentis: & irritum fecifiis mandatum Dei per traditionem vefiram: atque fic etiam fentit & Ebraeorum do61orüm errorem & figmentum ea in re arguit & refutar. Conftant L'Empereur de LL. Ebraor.ad Bava Karna c. 4. $. 3. in annot. VÜ, Nun^  JURIS GEORCrci de INCLUSIONE ANIMALIUM n 1 vil. ANuntium fabito fiornbile adier tur me cecidiffe caufa , quöd propter damnum ab an/ma/i datumejus dominum, qui in cu/pa non eft, natura ad nihil teneri, fcribiit incomparubihs Grotius de jure pacis fff bdli lib. 2. cap. 17. num. 21. 2 Art; cum jure natura; aequum non fit, alteri per alterum iniquam conditionem inferris ei omninó conveniens erit, ut is, qui veré damnum eft palfus vel animal I habeat, vel, fi eo dominusnolit c. rere, ' a?realiave re id luatur, uti reétè quoque contra Grotium difputat Henr. Flahnius ad Wefenbec. parat. ff. fi quadrup. paup. num. 6. quem & fequi videtur D. Cafp. 2 Ziegler. in not. ad Grot. d. n. 21. Jure natura; quoque aequum non eft, alium! cum alterius damno fieri locupletiorem, quod & JCti Romani crebris jaclantfer-; monibus /. 206.fi. de R. J. I. 14.. ff de cond. indeb. L 17. j. p'jk de infi. aft. I. \\ 4 38 ff. de hcered. petit. Quis verö negare aufit dominum animalis cum damno al- , terius fieri locupledorem ? Marius Muta 5 ad confiuet. Panhorm. c. 32. r.um. 32. Si ' enim bos tuus vicini gramina de pafeen- 1 do fatur fit, utique parcis tuis & fic lucrum revera fentis arg. I. 47. §. 1. ff. de < -fiolut. Mynfing. afi§. 2. l.qulb. alien.lic. l §vel non. Et quidem hoe percipis tua cu\ua, quia mm\ tuum rvon melius cuftodivifti, quod Deus in tantum proVii■buit, ut jus forte decreverit, deficiënte ptTibna , cui reftitutio jure adfinitatis 'ierat Gcienda , eam tamen nihilominus pradlari voluerit, ficut facerdos Jae/i locum fuflineret Numir. 5. 7. fff 8. uti eleganter de hoe articulo dilferit hchar■ rock de offic. fiecund. jus nat. c. 15. num. 2. in fin. Ex quo autlore aliud fortè ' quis deprompferit argumentum, natura fcilicet eos obligari, qui legis iftius, qui noxiam refarciri jubet, auéiores exltiterunt & poteftatem perfeétam legiflatoribus permiferunt, quidlibet de rebus fuis difponendi; dobert Scharock. d. traft. ; c. 3;k. 13. 6. I VHf, Sed linquamus hoe poftremum rioctoribus umbraticis & videamus, quid novus Grotii patronus Joh. Thomas d. tritft. c. i.mtrn. 22. pro tuenda ejus opinione adducat. Paucis verbis vir hic doctiffimus fecat, quando ait, cafus fortuitos non recipere aequitatem aut iniquitaz tatem. Quid fi hoe negem ex mente ~ eertim, quos in controverfis ex jure natura; decidendis femper magni facit magnus nofter H.go? I braeos inteliigo, qui in Baba Karna c. 6. §. 6. fic aj'nt; Si camelus lino onuftus per locum publicum I tranfieat, linumque in tabernam irrepens fff infiitoris lucernd conflagrans, cedes incendat ; cameli dominus temtur : Quod 3 omninó fortuitum & iure civili excufaretur, uti ad d. §. 6. annotavit 1'Empefeur ex /. u. ft\ de incend. ruin. naufr. At largiamur Thomas iftam enuntiatio- 4 nem, cafum fortuitum a nemine prseftari, elfe veram, negemus autem & pernegemus damnum ab animali datum inter fortuitos cafus referri debere. Notum 5 enim eft vel ex legibus Romanis, quod cafus fortuiti lint, quibus nemo mortalium refiftere. /. 10. ff. commod. quofque nemo praevidere potuit, -l. 6. C. de pign. aiï. & ideö appellatione vis divince ve\ munt. I. 25. §. 6. ff. locati. An autem 5 [ reperietur ullus, qui hanc vim abanima| Ji iilatam appellare audeat"? vel an erit quüptam, qui dicat, eam prasvideri aut arceri non potuifiè '? Dabo &praetermit- 7 tam, nulla licet ratione urgente, idfortuitis accenferi debere calibus, femper tamen ajam culpam domini animalis, contra quam G rotius in idea rem menti fua; fubjecit, praeceffiffe, atque ideö dominum pecüdis refarcitioni obnoxium effe. Recta enim ratio docet, quöd ca- 3 fus fortuitus praeftandus fit ab eo, qui ei caufam dedit fua culpa, quod & ideo jCtis Romanis juxta Legumlatorjbus & mteïpreubus pVacuk. I. 5. §. 4. I. fin. ff. commod. I. 27. §.'22. ff. sd L. Aquil. i. 4. C. de pign. aft. Gail. 2. obfierv. 22. n.uit. jacob. Goihjfred. ad l. 23. ff. de R. jf. Certiffimum quoque & immotae veritatis Q eft firmamentum, quod is de damno teneatur, qui initium ei praeftuit: uti ex Tatione fcripta, quidni enim fic jus Romanum cum Chriftoph. Thuano, eonomine_ laudato a Mornacio. ad l 1. ff. de J. fff J. appellare liceat, erudimur. /. 6. ff. thiod vi aut dam. Non ergö huc IQ facit exemplum, quod Grotius a navi alterius in meam navimviventiimpaólaadfert. Quod enim dominus iftius navis, quae mea; nocuit, haut teneatur, id habet hanc rationem, quod mero cafu fortuito atque vi divina , quo nomine & ventus magnus Ebraeis dicitur , damnum contigerit. /. 2. ff. de arbor. ccefi. Nos 1% autem agimus de eo cafu, ubi domini animalis culpa, velleviffimaetiam, nunquam abeft, & ideö id refarciri debere ratio cum naturalis, tum fcripta praecipit. arg. I. 44.. ff. ad L. Aquil. Fernand. Rebellus de Obligat. Juftit. p. %. lib. r. q. \4.fieqq. 8. n. 61. Pïfec & alio in loco nobis monftrat c'ypeum, quo telum l^ iftud Grotianum non modo excipere, fed » B 2 &  12 GERHARDI FÊLTMANNI,], C. & in auétorem repercutere poffurnus. Exploratum enim eft navis dominum teneri, ü culpa ejus damnum aatum, & vis ei non tanta fuerit facta, ut tempe14 rari potuerit. /. 29. g. 4. ff d. t. Sequitur ergö & animalis dominum teneri, fi ejus culpa, qua;nunquamabfuit, alie- * nam fegetem depafta fit, fortitïimum namque eft argumentum a re fimili ductum, fi tantum adfit paritas in eo, in quo comparatio fit, nec obftare diverfi- • tatem in aliis reétè docet Jofue Amicangel. quafi. Feudal. 19. n. n. in fin. & ante eum jam olim Arlftoteles 5. metapb. 9. 1 IX. Nova lis cum fis qui mentis humanae laqueos explicare conati, Lud. Molina tract. 2. de J. fff J. difip. 71 n. 3. tff 4. Bonacina Theol. Moral. torn. 2. tracl:. de refiitut. difip. 1. q. 3. punct. 8. n. 2. (ff 3- Joh. de Dicaftillo de J. fff J. 2 lib. 2. tratt. 2, difip. 3. dub.i. Argumenta eorum haec funt. Pro primo ajunt animal ante damnum datum, erat dmnimfui ac proinde dominus babebat verum jus in re: ergo ft anno in fiolo jure naturali pofierior 0bligatio tribums tantum jus ad rem ifti ju. 3 ri in re cedere debet. Secundó allegant exemplum a re inanimata depromptum velud a ruirj domus, qua fi alicui damnum fit ïllatum, de eo dominus sedium 4 non tenetur. Poftremb ptovocanx ad a-' meutes & dormientes eofque non cogi reiarare damnum aliis datum adfeverant:. x X. Nodos hos folvere tentavitD. Georg. Adam. Struve Syntagm. jur. civil. exerc. 14. tb. 8. Quid fi ad primum dixero, non jus in re domino animalis auferri, fed hoe ejusmanere, fi damnum datum velit refarcire, atque haélenus jus ad rem juri in re debere cedere ? at fi, cum eleéüonem habeat animalis dominus , nolit refarcire damnum, eatenus jus proprietatis minui quatenus agri do- 2 mino ideö abeft. Ipfum enim animal nocendo alteri fit obnoxium refarcitioni propter domini non majore diligentia id cuftodientis faétum , idque ex Ebraeorum inftitutis confirmatur, qui brutum improba venere pollutum & bovem cor- ! nupetam, quod talia flagitia a domino nequeant pecunia lui, occidendumajunt, ' Ut fcilicet etiam bonum domini majorem in tis cuftoèodiendis diligentiam adhiberent: verba funt Majemonidis in More Nebochim part. 3. cap. 40. verfa a Selden. lib. ï.deJ.N tff G. ad dificip. Ebrceor. 2 r. 4. p. 56. I icet alii alias rationes quaefierint , quas mtmorant idem Seldenusa'. c. 4. p. 54. fff 55. Treutler. 1. difp. j4 tb 5. b. Bachov. ibid. in not. Grotius 2. de jure p. fff b. cap. 21. n. 11. iegler. ibid. Cumque nunquam fic queas tuam 4. curate domum, ut non vi magni alicujus venti atque adeö divinaruat, idmero cafui fortuito jure merito quoqueimputamus, & hac ratione altera objeétio tolJitur. Noviffima ab amente & dormitn-* te defumpta nil quoque nos morari debet, quia, uti dixi, ipfum animal luitionis obligatione adficitur, uti reétè fentit Gabr. Vafquez. opufic. moral. de refiitut. c. 2. §. 2. dub. 1. n, 5. idque dixi fieri ob domini vel ejus, qui ejus vice habetur negligentiam, adeö ut & ratio fcripta doceat ex faéto tutoris aut curatoris pupillum & furiofum ad noxam teneri /. 11. §. 6. ff. Quod vi aut dam. XI. His autem a me dictis graviter iterum obftare videtur, quöd nemo teneatur ad majorem diligentiam, quam hominum natura deftderat: uti ratione naturali conftat, & a jCto traditum eft in l- Z2' ff- depofi. Jam autem nemo ho- 2 minum nunc reperitur, neque aliquis a principio rerum, gentium nationumque fuit, gui fic cuftodierit fuas pecudes vel ica eas obfervari curaverit, uc non naturaliter iis licuerit tebus alienis nocere, ideoque eam, quam exigi cuftodum, quis fortè dixerit & ea propter dominum ad illam non teneri, ratio fcripta ait: Impofflbilium nulla obligMio efi Celfus in l. 185. ff. de R. J. Sed fi 3 curatius rem hanc totam examinemus, quod & facere animus, quod iis, quae fequentur, lucem dare poflit liquidö deprehendemus, nil a me defiderari, quod naturae _ repugnet humanae. Cum enim de fervis, quos tamen rationem habere magiftram atque formidine poena; bona agere conftat, ob negleélam eorum cuftodiam non tantum jure gentium, fed & civili in l. 21. I. 36. §. 1. ƒ. de R. V. dominus teneatur fi bona; opinionis non erant; Pari ratione id de animalibus imó j longè fortiore dici debet, quianunquam4 tam bon* opinionjs funt, ut non depafcant, gramina & fegetes, cum naturae motu ad id ferantur & quafi trahantur: uti de re nobis prop< fita ediffertavit Guy Coquille ÓQ fff refponces cb. 302. & generaliter docuit Paul. Zacchias Iibr. 4. Q O. Medico-legal. tit. 1. q. 7. num. 2. Cujus rei ignorantiam, fi f velit allegare eorum dominus , utique ferendus non effet arg. I. ö. ff. de Jur. eff ft. ign. I. 213. in fin. junct'. I. 926./. de V. S. Pro fecundo advertenduroeft, idö  JUUIS GEORGfCI de INCLU3IONE ANtMALltfM f- ia ipitrn, qu3^ j2 mjg bumance diligentia alktum e l, intelligi oportere de üs aegotiis éi aetlbus, qui fponte <& inter volentes tune. työtiës emm cum homine afiquo coneraöir, fcis, quod is fic homo, oc ita te comivere veile tac'ite ad id promiccis, quod ii hum mi quid pattaeur , hoe ei propter eleilionern ejus pe.-Lon e nohs impucare fi róödö id pneftec, qjiiicu n in ho ninum natura communi el, quare fi ex faéto ejus laedaris, mmime po-eft co;iqueri: quo facrnt regula; raci Kiis fch-riptae m l. tg. f. de li * rJ' V5; •? e0d' L l- S- 5' ƒ• de injur. 7 a- fln> l defociet. Hoe autem adfertum nemo tvint de eo cafu ?uo feritis damnum ex hiel j ejus cum quo nuilum tu ge.mti negotium, cajus tu perfonam mimme probafti, quod tieten fit, fi eum eo contraxeris: arg. £. ao. It f, de\ r. O. fed qm tibi vel ignotus vel'talis,' cum quo in focietaeem civilem tantu n mcidifjti : idque vel hinc conlegds, quod I damnum plerumque ia contraclibus duorum pluriumve confenfu initisprae letur, ' quod ievi aut lata culpa ejus, cumqao convemmu. Contigit', uti JCci Romani] rationem naturalem fecuti nos docent: J 5- 5- *. ft- commod. I. 23. Mdw £)L>': %ff. de ti. J. Qu\ contra in iis cafibus, \ ubv cum alvo m 'vdecu olacvtum non con-1 fenfimus, indiftinSté levidime cu\p«\ velint haberi rationem /. 44. ff ad L. ■Aquil. Alber. Garref. erotem. Co'd.d.tit. 1 XLL Sed & illud tandem nos turbare non debet, quod ufu exigente & necefficate humana cogence genees fibi v.de- ' antur hoe jus conftituifJe, ut pecudes tanta* cum cura cuftodire haut fit neceffe, atque ideö de damno per eas dito domui nos non teneri. arg, l. 13. ibi; quicufto- 5 diri non folent. ff. commod. Repreefentavi enfin dicere, quod ab homine fervo, de quo concepta funt verba d. I. x%. ff. commod. ad bovem non liceat argumentari. Servus namque ob metum, ne bos mortuus incurfet fuum tergum, uti Plautusdixit Afmar. act. i.fc. r. meüusregi poteft, cum ipfe intelhgat fe elfe verbe- < ronem. Frid. Taubman. ad Plaut. Am- t 3 pbitr alt. i.fc.t. Habet & fervus ra- 1 tionem, qUa difcernic vitam fibi falvam i manere ex alimentis, quae ei dominus 4 praeftare cogitur l. i& §. a. f. commod. r 4 Cum ammali autem res longè aliter fe r habet, nam cum ratione careat femper c pergit ultra & in exp/ebili fua aviditate 1 vagatur ad arva fiepé aliena reliclis fer- c tihonbus domini fui campis; Si itaque I ajas fic introduélum effe juftitia gentium c i ingenns ma3is culta qifam legibus, hoe fcias quodque velim fnnul cautum effe, tit cujjl jue periculo op een yders gevaar, ban ende boete: uti noftrates ajutit incunolius pecudes haberi & pafci. Alii. CJmd juvec ha;c examinaffe? , lub t paucis exponere Piurimts oerfuaium eft, juris naturafi. occulto pdicico potius , quam civifis nos oporcere effe ftudtolos, eorum caufa ergö id faclum aroitrem Qumélus apud Cïcèronem 2. de Ugib. 62. Gaudeo noftra jura ad naturen accommodari: Poteft quoque ex . diètis redargm error eorum, qui docent, pecorum dorninitm in foro poli nou tenen, nec ante judicis fententiam ad refarcitionem damni obligari, qUOS laudat maleque feehcur Paul. Layman lib 3 Ibeol. moral. tract. 3. part. 1. c. 6. num. 2. Naaq:iun enim in noftro cafu cui- • pa n Thsodögicarri abeffe ita clarum ex edtflercacis ut dem m.lratione ulteriore non egeat. Vid. Hahn. ad tTefenbec. f. ft qutdr. paup. nu n. 6. Et enodatione A hujus quaeftioms adparet , quod tuto utamur inclufiohe animalium apuj eas gentes, qiue nec jus Romanum receperunt, nec legibus fuis eam permiferunc. Quin f & muicis placet jure Quiritium.non Jicere animalia indudere, qui fi iftud jus fpernant quatenus a nuurali jurerecedit, eb facAms hanc pecudum inclufionem inttitaus moribufque fuis mcogniatn ad- ' mutent. ■ Sed m hl veram fenriant, qui . lure Romano animalium inclufionem vejtam effe adfirmant, neceffarium duxi ms fubtexere? Si numerum eorum non rationum pondera fpeftes, vincunt, quare his fultos pauciores idque negantes, malo fequi veluti Bartolum , Zafium, öellianum, Mingonium, quos memorac & fequitur Diotiyf. Gothofred. ad l. 39. \' I\.lf- ad L- Aquil. Ut. c. Bonifac. de Vitahnis kb. 4. de maleftc. c. 13. num. 12. Sebaft. Medices de cafib. fprtuit. p. r; q. tt. num. 22. Martin. Azpilcueta a pa:ria vulgö JVavarrus dichts Oper. torn. 2. id fecund. part. Deereti. de ftptimo Deed ogi prcscepto.c. 17. n. 120. Joan Deckler. 2. differtat. uit. n. 7.' & Geora; dund. a Rodach. vol. 1. confil. 19. n\ 7. Moveor (t) quod retentionis maxi* % aus in jure civili fit favor & difficilius egetur quam rei perfecucio. I. t. pr.ff, e pignor. I. 4. C de ufur. & poft pfc! es a fe memoratos Joh. Petr. Sardusdoet decifi Mantuan. 277. nu. 13. -int. 'aber. Cod. Sabaui. lib. 4. tit. 3.5. def. n. 6. (2) Retentio vel ideo magishïc j B 3 Jo-  14. GERHARDI F E L T M A N N h JC. locum habebit, quöd impenfae in animal quafi facta; plerumque intelligantur, uti conlegas ex di6tis boe. cap. 2.ject. 7. mnn. + 4- c5 5 i~ t fatuus diceretur, quiidrcftitueret, antequam fibi de iis fatis facrnm effet. /. 26. §. 4. I. 33. f. de cond. indeb. '■ Neguzant. p 5. de pignor. memb. 4. num. 9. Dan. Moiler. 1. femefir. 30. num. 1. 5 (3) Ponamus & animalia nil depafcere, led nobis tantum nocere calcando > aut lafciviendo, ratio tamen dictat, neminem ob alterius negligentiam cogi fentire damnum, fed eum pofle & debere rem fuam retentione rei ejus, qua; nocuit, 'tueri. arg l. fin. C. in quib. cauf. in wtegr. refiit. Mund. d. I. num. 52. Chrift. Crefpi de Valdaura torn. 2. obfervat 104. 6 num. 56. (4) Furem in furto deprehen'fum, adultcrum & debitorem fuga; fu'fpeclum la'cinia prehendendi facultasprivatis jure data. I. 25. ff. ad L. Jul. di auult. I. 10. §. 6. ff. quee in fraud. cred. Surd. decif. 307. 11. 6. Cothman 1. refponf. 284. Peckius de jure fift. c. 2. num. 1. Berlich. p. 2. concl.pract. 27. n. 29. Marta Neapol. Digefi. noviff, 7 torn. i, tit. de debitor e c. 5. (5) Quia ratis vi fluminls in agrum meum delata, non aliter poteftatem tibi faciendam: quam fi de prcettrlto quoque damno caviffes: definivit Neratius in L 8. ƒ• de inctnd. ruina, 8'12aufr. I. 9. V 3. ƒ. di dawmoinfetto. Gnia; omnia cum optime inclulioni animalium cönveniant , & poftremum praeprimis -fortiore ratione judicio Zaiïi aal. ait pretor, g. hoe editto. ff. eod. num. 1. de damno a pecude dato dici poffit, de hoe 'idem jus ftatui oportet ex regula, quod fimilium fit idem judicium , & quod, ubi eadem ratio, idem quoque jus conftitui oporteat. Lvcrhard. a Middel, burg. Topic, legal. loc. 22. (ff 23. per tot 9 Licet ergö de inclufione animalium verbis legum Romanarum nil proditum effet , tamen ideö eam prohibitam effe dicere non poteris, cum id etiam juftun fit & ex legibus defcendere dicatur, quoc ex earum mente colligitur. /. 6. §. 1. jf. J° de V. S. Ratiom's enim paritas difpofitionem juris extendit /. 7. C. de revoc, 'donat. I. 3. §. 3. ff. de ufur. Carpzov. p II 2. decif. illufir. 128. num, 10. Quoties ergö bona occafio eft, ad fimilia proccdan.us, & ea, qua; de retentione exceptione reique fuas tuitione in aliis articulis Jure civili prodita funt, ad inclufionem animalium, qua; ad eandem utilitatemtendit, extendamus, &interpretatione fic fi ppleamus id , quod Juris verbis non contineii videtur nonnullis 1 farg l. 10. eff feqq. ff. de legib. Neque l* ! enim legiflator Romanus, fi hodiè vnict! rogaretur, aliud refponfuruseflet, unde licet de inclufione ifta verbum nec quidem adjecerit, reclè tamen placere dei bet, perinde habendam ejus rationem, j ac fi de ea etiam dicRim effet: nam JuI ftinianum , qui triboniani opera leges : tulit contentum fuiffe eo, quod de rate • in d. I. 8. ff. de incend. ruin. naufr. tff l. 9. §• 3- ff. ae damn. inf. jus iftud condidiflèt: ut paulo immutatis Principis noftri verbis utar ex §. 15. I. de L. Aquil. At- 1} que haec hodie nobis eo magis dicere licebit, quia nunc non habeinus, nifi centoncs & quafi è naufragio rcliquaslaceras tabulas. jacob Gotnofred. Bibliotb. 14 jur. c. 2. n. 1. Si adhuc exftarent immenfa veteris prudentia; volumina, §. 2. I. procem. ubi dixi in fpicileg. bisnempe mille libri & trecentae meriadse verfuum, §. 1. tit de confirm. Digefi. nulj Jus dubuo qum hoe ipfum, de quo agimus, iis quoque verbis expreilum reperietur. Fortius ha;c cuncta dicere audeo, ij quia (6) in LL. Georg. Juftiniani continetur, ut fi quis bovem in vinea vel u.io quovis loco faciente inveniat, eum domino loei tradac, ut iis damnum libi datum praeftari poftuler. apud Harmenop. lib. 6. promt. jur. tit. 4. §. x. Ea- i£ que conhrmantur (7) fatis ab iis, qui in locum prifcorum legumlatorum veuerunt, cum legibusfuis, de quibus ubertim deinde dicetur, inclufionem anima' Jium permittant, ut ex pofterioribus I abunde apparear, qua? anrerionim mens i fuerit arg. I. 26. fff feqq. ff. de LL. Za1 fius 2. fing. intill. 4. n. 6. Nam nos Ie- 1/ gem bonam ci mald, nulld alid nifi naturali normd dividere poffumus. Nec folum jus a naturd dijudicatur, fied omninó omnia honefta ac turpia. 1 ullius 1. de LL. 44. XV. Luftremus nunc ea , quae huic 1 fententia; adverfari videntur. Ubi primo occurrit refponfum Pomponii in l. 39. §• 1. ff. ad L. Aquil. Ec quidem Johan. Thomae d. tract, c. 23. n 4. vigintï ; & o£to adducit interpretes, qui ifto loco f moti fcripferunt, inclufionem animalium jure civili prohibitam effe, quos ille fequitur & laudat. Sed & alii funt 3 viri non proletari.e era ditionis, qui ita opinantur, quorum nomina non oftentationis gratia, nec in fpeciem, fed ideo adferibere potius volui, ut aequus lector videat, me cum cura hoe argumentum traclaffe. Stint autem hi, Caspolla de S. R. P. cap. 9. n. 30. Treutler. 1 difp. 1 i8«  JURIS GEORGICf de INCLUSIONE ANIMALIUM» ts *»• tb- 2. Ut. C. Bacchov. ibid. in not. Match. Coler. confil. 4. «am. 55. Marius Muta «\ f. 32. num. 29. Ant. Faber. in rational. ad d. I. 39. Molina de J. fff J. %™®' fc 697- «-23. Guy Coquille Gii ct refiponfifur les contum. de France cap. 299. Auguft. Barbofa in collectan. ad l pen. C. ad L. Aquil. Bertrand. Argeutrae. ad confiuet. Brltann. art 377. pr. Cafp. Clock. 3. confil. 155. num. 251'. Stemberg, ad Wefiembec. parat.ff. fi quadr paup. Hahn. ad Wefenbec. d. n. 6. Vinnius Iibr. 2. Jurifipr. c. 57. in not. Joan. Franc Balthafar. p. 3. tit. 15. re/o/w*. Jracï. 1. num. 12. Cypr. Regn. ab Oofterga ^//,. f. H. tb, 26. Georg. Schulz erf tu, 1. Si quadrup. Petr. de Greve ad pr. I eod. tit. fff ad d . I. 39. Herc. Marefcot. 2. refiolut. 112. num. 2. Henning. Renneman. fne/n/V. 3. jfari^r. i?om. Germ. de Obligat. difip. 54. ^. 4ö. Ut. b. Georg. Adam .Struve ad d. tit. ff. fi quadrup paup. tb. 6. Sichman ad tit. I. eod Wifienbach. ad l. fin. C. ad L. Aquil. Jacob Cancer. 2. var. refiol. 10. n. Sö.Dav. Mevius p. 1. decif. 34. n. i3.Brunneman. ad d. I. 39. num. 2. Frantzke in comment. ad §. 2. I. Si quadr. paup. num. 36. Joh Grake trad. de privatd auctorit. cl. 3. c. 3 3. num. 3. Rotvïkv oratvrnm •yadkio licet lubens multum tribuam : tamen hac in reab aliisdifceffionem facere cogor. Nam alia ) Cto fedet mens & hoe dixilfe eonfenfus QUAMVIS ALIENUM PECUS IN AGRO UO QUIS UEPREHEN.ASSET , SIC ILLUD EX, ELLEKE DEBET, QUO MODO SI SUUM DEPREHENDISSET: Sicuti autem tune, fi quis . fuum pecus in agro fuo deprehendit & in eo telerare non vult, illud expellit, non tamen ei nocet, fi ju/lus videri velit, Pro verb. 12. 9. ita etiam non debet percutere , nec iciendo rumpere alienum pecus; 4 QUONIAM SI QUID EX EA RE DAMNUM CEPI f, boe non vindicare debet in animali, quod fecundum fuam naturam egit, uti prasfatus fui hoe c. 2. feeï. 12. n. 4. fied in ejus domino, cui id imputet , & contra quem HABET PRO- 5 PRIAS ACTIONES : Per quas tamen exceptio non excluiitur. 1. 156. ff. deR. J. D. Godefr. de jana tract. de SC.Maced. fect 4. aph. 2. n. 9. Richter, centur. regul. jur. reg. 33. n. r. & feqq. Hcec enim actionis verbo continetur, fi per eam quis fie tueri fff jus fuum f ar tum teïtumque confervare poffit. arg. 1. 1. §. 4. ff. de dolo malo. Goeddams ad 1. 8. §. 1 ff, de V.S. n. 2. Henning. Wegner. add. 1.8. 6 n. 8. Quare retentio eff inclufio veluti ex¬ ceptiones five genera five modi non negantur. Pro quo fff facit enunciatio ifta, umus inclufio non eft alterius exclufio, ji cafus is, qui verbis videtur exclufus, eandem rationem habeat. Surdus decif. 195 n 12 Cothman. 2. refp. 74. ns II0 'p £ Pomponius; ITAQUE QUl PECUS A -j LIENUM IN AoRO SUO DEPRF HENDERIT, NON jURE INCLUDIT: nepafcatur: Ulpian. in 1. 2. §.20. ff. vi bon rapt. vel ut id tanquam fuum, ut fibi idfervet fff clam dominum habeat \ Lex Salica tit. 10.1. 5. fid tanquam alienum pignoris loco: Decker d. 1. n. 7. Deinde NEC AGERE ILLUD ALITER DEBET, QUAMUTSUPRADïXIMUS g hac lècï. n. 3. QUASi SUUM: Nam non debet id aliter traftare, quam fi proprium effet. LL. Georg apud Harmenop. Iibr. 6 tit. 4. $. 2. Quod cum ficpe inciu- o dat dominus poftquam id agro fuo exegit, idem in animali alieno licebit. Et ideo fortaffis in Bafilicis^d. 1. 39. ad L. Aquil.dicitur, quod id expellere non debeat, ne fortè errans fiepius, noceat vel ablgatur aut alio cafu pereat. SED VEL ABIGERE 10 LEBET: Si nempe tale nil metuat, nec jure retentionis uti velit, fed vel actionem de paftu, vel de damno injurid dato, con- Itra animalis dominuminftitueremalit.1.14. §. 3. ff. de praefcript. verb. Et quidem xi SINE DA.ViNOid ej?placidé, uti Scholiaftes Grcecus annotavit, ad d. 1 39. §. 1. lit. u. Alids enim domino pecudis contra te atlio L. Aquilice dabitur. d. 1. 39. pr. atque ita quoque Pomponium noftrum intellexit Conftant. UEmpereur d. tract. c. 1. §. 2. in fin. Denique finit Pomponius, 12 VEL ADMONERE DOMINUM UT SUUM pecus RECIPIAT, ubi damnum is refarciverit vel pro eo fatis aut cautum dederit: ne ex mord dominus animalis majus fientiat incommodum , fi diutius inclufium id maneat, prceterquam enimquodoperd, ejus tamdiu careat, minore etiam impenfa d nobis ipfis pafcuntur pecora, quam fi fuerint inclufce. XVI. Ad alia nunceamus, quae huic £ fententia? obftare videntur. Secundum, quod eft Gratiani torn. 1. difiept. forenfi. c. 80. num. 4. Sm di de aliment. tit. 8. priv. 62. num. 1. & Klockii d. confil. 155. nu. 259. defumitur ex /. 1. C. Ne quis in fua caufd judicet vel jus fibi dicat: Pro qui- a bus etiam ftare videtur Caffiodorus4. varior, 10. cum iniquit; legumque reperta eft via fff facra reverentia, ut nibü manu, ageretur in pulfiu: Refpondeo (f) nemi-g nem hoe pacto fibi magis jus dicere in caufa propria quam fi jure retentionis a- ta-  ,6 GERHARDI FELTMANNI, JC m tatur. (2) ld perdit officium , fi alius I nos turbet in re noftra, ei enim refiftere poffumus. arg. L 1 C unde vi. Wefen- Sbec. 3. conftl. 126. n. 10. (3) Maxim ] opere nus oportet fpeclarerationem , cur nemo in re propria judicare poffit? fuf- • picionem nempe «Saffeclionem. c 15.0e of. judic. de leg c. 16. X. de appellat. Ariftot. 6. Polit. 6. Vultej. Iibr. 1. de ju- 6 die. c. 4. num. 181. At neutrum hic metui poteft, cum agri dominus ml aliud faciat, quam quod animal includat, &ju- 7 dicatio penes alium lit. (4) Apud Uaffiodorum verbum manus jun opponitur & fignificat vim viohntiftmam: uti & alias id ufurpari fcimus. Florus i.biftor. i.matrimonia, quia non impett abantur, manu capta funt. Seneca de brev vita c. 3. adjice morbos quos manu fecimus: Idem confol. ad Marciam c. 19. & obitatem manu ' faciant: ubi Lipfius copiosè. Salluftius in 'jugurtha p. 6^. dolore permotum Atberialem injurias fuas manu vindicaturum, eamque rem belli caufam fore: iterum p. 72. qui hcjii prodiderc remp. non manu neg que vi. De qu2 vi, quae ci jujiitia in mutübus dicii ur Hcüodo opa: fff dies. carm. 190. hic non agimus fed de remedio legiamo. Neque enim impetum aliis facimv?, fed ab aiieuis auimaVvbus faStum impulfum repelhmus & nos noftraqueinclufione tuemur, & animal captum pignoris loco tantum habemus damnique adtiüiationem judici fervamus, quod qui fpernunt, jllj propriè juftitiam in manibus dicuntur continere: ut nota vox vernacula das Paufirecht, indicat & ore Socratis i.ucianus in Pifcatore. j XVII. Sequitur tertium ex Joan. Francifco Bahhafar d. refol. num. 12. ubi poft Colerum & Merhnum ait, quod pignoratio fit fpecies jurifdictionis, hac autem carere pnvatos etiam ratione fuarum rerum. / 13. Jf. quod melus caufa. I. 7. C. j unde vi. Ajo, quod fi id intelligat de pignoratione, qua; a territorium dominis fit pro tuendê lua poteftate, jurifdiciuone, pofleftione juris venandi, pifcandi .fimilisve, vincat, libique habeat eam nemini efle permiifam, quam ei, quijurifdictiomm aut tale aliquud jus habet Gail. de pignorat. cap. 1. num. 2. tff 3. Berlich. p 2. concl. pract. 31. num. 3. & in terminis Cothman. 3. refponf. 33. num 241. g Quanquam hujus ad exemplum commoditas juxta ac aquitas, cujus Legumlatores noftri fiu. iufufim; fuerunt, ). 1. i.ff. de J. & J. L 8. C de judic. introduxit prat.nil modum hunc, quo capiendo pecu- «tes alterius noftra conftrvamus ïff damna 1 repellimus: uti docet D. Struve traU.it vindictd priv. cap. 14. apb. 1. XVIII. Non eft ergö actus jurifdictio- r nis inclufio , fed ratio , qua quis luum tuetur, ut minus contra me faciat, quod Stephan. Gratianus d. cap. 80. num. 5. pro quarto dicit, pignora capere efle jurifdictionis. Nam (1) id non aliter ve-i rum, quam fi id fiat, ut judieata; reifatisfiat, quod vernaculè peinden tff panden audit. LL. Velav. c. 11. per tot. c. 13. art. 1. Zutpban. tit. 2. Omland. Iibr. 2. art. $. 10. fff 41. Weftervcold art. 283. Arnhem, ord. proced. art. 47. Daventr. p. 2. tit. 4 Amjldodam. c. 31. tff feqq. Clii venf. tit. 114. Calcar. tit. 107. Gennep. \art 47. & in Provincia Groningano-Omlandica roven dicuur. Jus Oldampt. li'or. 1. art. 124. lnftr. cam. Hovetmann. art. 84. Tyelenfibus verö, quibus antiqua vocabula difplicuerunt, richten voce tamen nimis generali, appellatur. Statut. | Tyel p. 2. tit. 16. g. 2. Licet fi verum j | amemus, pignora hoe modo ex caufa juI dicati vel contumaciae capere magis & vermis mixto imperio quam jurifdictioni ! adfcribendum dit. arg. I. fin- jf. de ojf. ejus cui mand. jurifd. Ego in tratl. de jure in re fff ad rem c. 22. n. 99. Eft quoque (2) * id non mfi. de eo cafu accipiendum, ubi quis rem ab alio pofleflam pignori capic eique auffert, fed quandö animal includimus & pignoris loco id tenemus, nil / alteri auffernmus, fed ultrö quafi ab eo j nobis iftud traditur. Ut (3) non me- j morem direct, ö pignus hic non capi, fed mage id per confequentiam ex inclufione evenire, principaliter autem nos rem noftram ejufmodi retentione tueri , quod omni jure permiflum eft, uti ex dictis è loco facile cujus obfervitare, boe cap. 2. fect. 14. per tot. XIX. Illud autem vox commemorarï £ meretur, quod Gratianus d. I. num. 6. Bahhafar d. n. 12. pro quinto dicunt, domino praedii aliis remediis confultum efle. Nemo enim inficias ibit, ideö viam, a quae ei longè utilior juxta compendiofior eft, huic prasclufameffe arg. I. 41. §. r. ff. de O. fff A Timae Faber difp. Inft. 1 anniv 28. th. 1 a. Ergö quod poteft fie- * ri per pauciora, non debet nec neceffe eft fieri per plura /. uit. 1. C. de appellat. Mundius d.l. n. 61. XX. Hoe autem fextö cum hac fen-x tentia pugnare videtur, quöd initi urn fieri non debeat ab executione, ejus genus quoddam inclufio efle videtur. arg. I. de execut. Wefenbec. 3. confil. 113. i num. 11. Refpöndeo nullam hic fieri i * exe-  JURIS GEORGICI de INCLÜSIONE ANIMALIUM. tf animalia tantum cuftodiri & retineri, I donec refarciaturdamnum, ei ita eö meJius réi', qu£e p0U\ inclufionem erit judi- I cata, fatisfierl poiïit, Öt cum ob aliam I caufam retentio detur, cur non obhanc? 3 trixc enim non magisexecutïoniseitfpe- > cies quam ea, quae penfationis jure fit : & legibus permiffa elf. /. i$. §m fi„m ƒ. j- 4 commod. Et quod ad actionem pecorum < adtinet, non ea pro executione cenferi j i debet, cum per eam animalium domino I i nihil decedat. fed ei tantum fpecies fu- \ turag litis per inclufionem edatur, ut li- j i berum ipfi fit, num cedere & damnum i refarcire, an contendere velit arg. I. i. 5 #• de edendo. Quinimö accidere poteft ut judex deinde pro pecudum domino pronuuuet, quia htis eventus eft dubius. 5I! projocio: nec minus quam prae- /; 1" alicujus incertus acob. Philip. Por- / \ xxus conjil. f. n. 58 lfocrates except. ad- i ( o verfus Caftimacb. p. mihi 735. Deinde in \ i d. i 1. C. de execut. rei judic. agitur de c pignoribus captis propter rem aliam de- j c bitam fed hic idem, q. od refarcitioni f obnoxmm, quodque debetur ipfum, fi 1 dominus damnum nolit aere fuo Juere, r pignoris loco retinetur jure licito , at' c que ideö poanam non meretur. arg. I. 4. r C. ad L. 'fui. de adult. Mundius d. I. \ w r\es aYwe. \ J: egibus fum prohibitie, nifi qua? vulgö ■ • Barbarê voce reprcefjalice dicuncur dequi- 't g bus cape Nov. 52. c. 1. auth. fed omninb. \ ï C. her uxor pro marito. Plae enim priva- / 2 tis non licent, fed cum belli fintprascur- : ti fores, auetoritate Principis fieri debent. I ej Gudeiin. Iibr. 3. de jure noviff. c. 11. verf. Jt igiturt Richter, ad d auth. n. 10. èf , 1 /e% , '. c t XXI. Poftremö objicitur, tutius effe' \ remediis juris mi, & ad judicem rem de- c ducere, quam a faclo & inclufione ordin, ne ad rixas, caedes & vulneraper- c veniatur. 1. 13. §. 3./. de ufufr. I. 14. al C. de ffudais l. 13. ff, quod metus caufd <5 2 /. 175. ff. de R. J. Refpondetur cuiii- re bet datum elfe fc tueri contra vim & ne-1 m mini negandum effe , ut omni meliore j di modo, quo id fieri poflit, jus fuum tuea- \ gi tur, opumè autem nos noftra tueri, fi '■ td utamur hoe incluüonis remedio loco fu- j ap periore abundo demonftratum dedi: hoe • fc cap. 2. fect. 2. cjffeqq. & fatetur Grake \ in d. cap. 3. num. r. Qui autem jure fuo lit utitur non videtur dolo habere, l. 3. §.3. lij %f. de hom. Iibr. exhib. Si verö is, qui m damni auctor eft , refiftat, & ad rixas pi 6 vulnera provocet, fciat leges hoe ad- A rriilium gravius coërcere j üt poftea fuo loco dicetur, aliter adhuc huic objectiorfi occurrit Mundius, quem vide in d. ■onjil. 10. num. 61. & 62. Meminiffe 4 & juvabit , quod omnes interpretes in :ontrarium adduóti concedebant tune li:itam elfe animalium inclufionem, fieorutn dominus ignoretur. Peckius de mre ift. c. 2. num. 2. Pyrrh. Angleberma; a* onfuet. Aurelian. tit. 5. c. 9. gloft. r> toè'rius ad confuet. Bituric. tit. 10. 1 ioffl 1. Seb. N&v'msfyftem. jur.adl. 40l f. adL. Aquil.num. 1. Bachov. ad Treutl. I difp. 18. tb. 2. c. Bahhafar. d.num. 1%. jrake d. I. num. 2. & alii, quos merno:at Thomae d. cap. 23. num. 16. Sed $ in tune in propria caufa judicatur? anabv executione initium fit? an temerè tune furifdiétio exercetur ? an pignora ante •em judicatam capiuntur ? an rixa? & mlneribus anla datur ? Cüm enim in hoe a omnia eadem faciiitate ftatuere pollis k tarnen hunc modum probent in ifta afu interpretes, vides lettor partium ftuiis haut abrepte quam imbecillia eorum int argumenta. Illud miror & mirari $ londefino, nullum fuifiè, quicogitaveit, quod, fi ob caufas, quas pro tuena fua opinione proferunt, inclufio aniïalium jure civili eflèt vetita > nec Iex> ec mos hac tempeftate eam introdütere lOtuiffet'. Conjlat pro/efto ad Jalutem ci- $ mum, civitatumque incolumitatem vitam'ue omnium quietam & beatam conditaseffe zges: uti egregiè phifofophatur Cicero . de Legib. 11. Quare rectiftimè Quin- > is deinde fubjicit , nec verb jam aliam Te ullam legem putö non modö habendam d ne appellandam quidem : apud eundem 'ullium d. Iibr. 2. §. 13. Nee etiam onfuetudo ulla eo valitura momento, ut incat rationem. I. 2. C. Qua fit longa mfuet. I 39. ff. de legib. XXII. Difpiciamus porrö , quid alii Dntrarium docentes ad argumenta anie1 lata dicant. Ad primum, fecundum : tertium Joh. Thoma? d. e. 23. nu. tjm ponit ifta : quid hoe ad noftrum cafum9 n dominus fundi nilcredidit, nihil impent, nec alimenta prabuit animali j fied ubi ■amina ipfa fibi carpfit pecus ? ubi nors m de retentione, quam de occupatione, prehenfione Sff inclufione queefitio eft; Aft « fe debeat , quod id a domino prsedii penfum fit, quod ex re ejus animal anum percepit, perea, quae fcripta reiquit Menoch. de recup. poff. remed. 15. ■m. 509. 5ro. Ut itaque reten tioreéte « 0 eo competat veluti in re fimili docet rgentrè ad confuet, Britan, art. 58, lit. q, \  i$ CERHARDI FELTMANNI, JC ubi citat Baldum ad l. i. C. de fruit. tff lit. expenf. num. 3. Quarto argumento ^ hoe reponit W iffenbachius ad l. fin. C. ad L. Aquil. adulterum deprehenlum rctinere horas XX. licere rei tantum teftandse, non verö pignoris gratia, cumque fingulari jure id conftitutum fit, ad con- «- fequentias producendum non effe. Sed hoe enunciatum ego ei iterum allegabo, & dicam, ideö adulterii reuni pignoris loco non retineri, quod ei, cui noemt, civiliter obiigatus non fit /. 30. C. ad L. Jul. de adult. Ant rviatthasi de criminib. 6 Iibr. ff. 48- tit. 3. c. 2. num. 2. Etiamfi enim dici fortaffis queat marito ob mores uxoris corruptos aétionem utilem de fervo corrupto competere , idque doet ant Schneidewin. aa §. 23. I. de actionib. num. 8. Gothefred. ibid. in not. Hahn. ad Wcfiemb.ff, de fitrvo corrupte. Struve Syntagtn. jur. ff eod. tit. tb. 50. pro cujts confirmatione Marcianum in l. jin. ff. de jervo corrupte adfert. Joh. Herrn. Stam. Iibr. 1. de j'ervit. perfion. tit. 7 4. c. 2. num. 2. Cum tamen muiier adultera rem familiarem & domefticam nihilominus probè curare poffit, nec femper verum fit, quod la coquetterie, ut cum Gallis Joquar, vel gradus, vel fequela lit adulterii, hoe, quod intereft mariti, tam fubtile eft, ut pecunia lui, iftud non magis, quam amor coniugalis queat, fed tak eft, quod «ingis inteUettu percipi, quam elocutione exprimi pojjit: ut dicam cum Uipiano in l. 12. J. 2. ff', rem g rat. bah. Quare cum hocfingularj nitatur ratione, nec hic damni ratio haberi poffit. arg. I. 3. ff. de donat. int. vir. tff ux. juntt. I. un. C. de fint. qua pro eo quod interefi, ad confequentias hoe non debet o trahi. Nec inde inferri ergö poteft, quod fi adulterum tantum rei teftanda gratia liceat retinere, idem in anima] effe obfervandum , quin contra reétè argumentamur, ideö pranerea pignoris loco nos iftud poffe retinere, quia nobis noxiam fecit, & per eam civiliter quic abeft, damnumque datum fenfibus corporeis per cipi poteft, atque adeö revers ad id, quod intereft , agere polfimus; I0 d. I. un. L 13. fi. rewi rat. bab. Audiamus quid porro Joh. Thomas d. I. num, 10. ad idem argumentum ajat; Nequi precedit, pergit dicere, argumentum al _bomine fure, qui ipfe fatisfacere aut cavere pitejï, ad animal irrationale, h fure. inqttam, fugitivo, quive fiolvendo non efi, ad animal, cujus dominus & fiolvendo eft habet enim pecus depafietis in fuo dominio Xl fff exj'ptcïaturus judicium. Prius iftud al homine ad pecus vitiofè hoe in cafu inferri, vitiolum eft refponfum. Imodico, fi id licet in hominem, qui alios concitare poteft,& occalionem majoristumultus provocare, fortiore ratione iu conceditur in pecudem ? Si id ahcui per-12 mittitur in liberam perfonam, & aequalem, atque cum qua ei per naturam cognatio eft l. 3.^. de J. fff J. ApolloaB Thainae epift. 52. omnes homines, fratres fff amicos , ut qui Lei genus fint uniufque natura cumque una commumtas Jcrn.onis fit omnibus fff afieüum, ubi tff quemudo \aliquis fit five Barvarus, Jive Gracus , aut alias homo. i>ea quiaquia tfi i vgnatum, | ciudi non potejl, fff ucicumquL r fijut ipji demeftiewn ejt: Ego in comment. ad d. I. 1 3. num. 14. 15. tff 16. Cur id impro-1 i bamus ratione animalium mortalium doI mino fubditis §. 19. 1. de R. D. Gtnefi ' 1. 28- Nec enim etiam cum his nobis j aut cognatio , aut amicitia intercedit, at ad hanc cum homine colendam/ert nos nulla utilitas, fed naturalis irritatie: fi Senecam fectari velimus in epift. 9. Pofterius autem quodadtinet, dominum li animalis folvendoeffe, & exfpeciaturum • judicium, id quoque momenti eft nul1 lius, nam licet animalis dominus folidum folvere queat, longe tamen utilius eft ei cui nocitum eft illud auima\ poftidere. arg. I. 1. 1. ff. defiupafic. §. 4.1. de interdict. Tum quod plus cnutionis üt 16 in re, quam in perfona, tum quodbeati, qui poilident etiam natura:iter , «Sc rem detinenc. /. 25. ff. de R. J. I. 116. §. 2. I. 128.1 IJ4 ff ^d. I. 5. pr fi.fi ufufr. pet l. 12. §. 1. ff. quib. mod. pign. Ablv. Petr. Friderus Mindan. ad tit. de \ acq. püjj. c. 9. per tot. Neque fonicitare i? nos debet, quud idem Tiiomae d.l. nu-n. ri. fubnectit, furem non aliter detineri poffe, quam ut ad judicem eatur, nam & ratione animalis iticlufi etiam adjudi| cem itur, quod verö, donec lis finita, illud pignoris loco retineatur, id fit, ut, j fi ab ejus domino damnum non poffit lui, hujus refarcitionem ex ipfa noxa, five , corpore animalis, falvam habeat agri do\ minus: Quae fanè ratio furi minimecon- ll l gruit, quod fi enim is in sere non habeat, haut addicitur nunc ei, cujus rem ■ contrectavit, fed & in cu te pcenam luit l. 12. tff auth. feq. C. de O. fff A. Nov. 135. c- 7- £ fin- ff. de in jus voc. Hotoman. iiluft. QjCX. c. 26. Quinimö fifur-19 tum tale eflèt commiifum, quod nonnifi pecuniarè pleóteretur, tune in iis locis, , ubi creditori debitor obaeratus ad manus > damnatur , veluti apud Saxones Lond- retbt.  JURIS GEOR'CICÏ de INCLÜSÏONE ANIMALIUM fè recht. Iibr. 3. art. 39. pr. fur qui non effet folvendo pignoris loco , donec per fententiani^addjceretur, retineri pollet, ne nielieteft conditionis fit debitor ex facto jure natura; probrofo, /. 42. ff, de V. S. quam is, qui ex contractu obïigatus eft.- 20 arg. U 4 ff quod vi aut clam. Quanquam in hoe cafu magiftratus confenfum impetrare neceffe erit, quia non liberi hominis carcer privatorum asdes effe de- 21 bent. /. un. C. de privat. carcerib. De animali autem nufquam id vetitum, ut nec audiendus Paul. Chriftinaeus, quando ad LL. Mechlin. tit. 3. art. 4. n. 2. &fi. fcriptum reliquit, eo tantum cafu, ubi periculum adeft, ne damnum refarciri queat, animal capi atque includi poffe, quia femper id poteft metui; quid enim , uti plerumgue evemt dominus pecudis fit egenus? quid fi probet, fe eam pro derelicto, jam antea habuiffe, aliud■ve quid allegat, ut fe eximat judicio? 22 Quintum meum argumentum a rate & re inanimata depromptum his ratiuncu- 1 lis impugnant Caepolla d. I, num. 30. in fin. Bacchov. ad Treutl. d tb. 2. lit. L Steinberg. d. num. 6. Wifienbach. ad d. I. uit. Thomas d. I. n. 12. (1) Quöd res anima carens victu &alimentis non egeat {f) nec ita facilè pereat, ut animal, (3) nec fruEtus proierat, qmbusmtenmduminus czrere cogatur. Sed hee tand non 03 funt, ut is herbam dare debeam. Nam, ut de primo ordiar, ego quidem bona eorum venia, contra cenfeo multo fortiore inde inferri, quod hceat illi, cui o,j.nocitum, pecudem retinere. Haec enim pabulo indiget, nec vento vivere poteft: uti de re hobis propofita docuit Bartholom. Chaffanaeus ad confuet. Burg. rubric. ï. g. 2. verb.fiolvendofumptus. &anaturaarcefijt Zacchias d. iibr. 4. tit. 1. q. 7. num. oj 2. (ff ri. Alieno itaque gramine fipafta eft, reciius propter damnum, quod agri dominus paffus, & in utilitatem animalis ceffit, hoe retinetur quam res inanimata, quae, licet damnum dederit, nunquam tamen inde meiior facta, aut con- 26 fervata dici poteft. Si animalis dominus carius redimere debeat pabulum , quo tempore, quo inclufum eft, reficitur, fe foletur verbis ]Cti in l. 203./. de R. 27 J. Dicat fibi cur non diligentius ipfe, aut per alium cuftodivit animal? Nec queri poteft, quod propter inclufionem ad plus teneatur, imputet enim fibi, quod non ilico, cum id fcivit inclufum, j hberaverit, vigilantibus jurafubveniunt, ' non negligentibus. L 24. in fin. ff. qua i in firaud. credit, quod ex Platiti loco in- I luftrat Francifc. de Petris i-feftiv. lett. I 13- num. Ï38. Altera adverfariorum 28 praefcriptio erat , quöd animal facilius | pereat. Sed dico (1) quod fibi animalis dominus debeat imputare, curfeifticafui fubdident. arg. I. 34. in fiK f.dejure fijci. Aut melius obfervafiet fuum pecus, aut, cum id jam inclufum effet, fatis vel cautum dediflet, pro litis aeftimatione Quid quod ( 2 ) adferere au- 29 deam, domini hac ratione nil interefie nimirum quantum ad pecudis periculum attinet, quod is, qui inclufit, teneatur eam cum cura tractare, atque alere ut fuam d. I. 39. §. x.ff. ad L. Aquil. Alioquin L. Aquilia tenebitur. d. I. 39. pr. fff J. 16 I. eod. qua de re è locoplej nius planiufque traclabitur. cap 43.fe£t. 5. num 3. fff feq. Tertia exceptio a 3© fructibus, quibus pecudis dominus interim caret, nullius quoque eft efficaciae. Quare non fibi vigilavit? Sed & ratione frudtuum, ab includenteperceptorum nil intereft, nam cum damno & pabul 0 compenfantur, uti è loco quoque dicetur. XXIIi. Ne autem quifpiam exiftimet 1 urnbratilem efte pugnam, quam pugnavi, ufum ejus adjiciam. Quod fi enim lege aliqua nova, aut moribus non reperiatur introducfa, facile fi, quibus jurï tutu* ai ea ammaYvum inclufio haut videtur prima fronte convenire, quot enim capita tot fententiae, illam negutamirent ex falfo ifto, uti mihi videtur, fundamento , ac fi j: re civili prohibita effet, quo induélus ita de jure confultus refpondit Cancer. 2. var. refiol. 10. num. 86. Contra fi certum & fixum nobis fedeat, uti federe debet, legibus Romanis inclu- 3 fionem effe permiffam , toties abfque calumnia eam poflimus fequi, quoties jure ejus loei, in quo vivimus, five ubi ea facla eft inclufio, verita non reperitur. arg. 2. Feud. i. pr. Sed hoe non reticendum, quod non eam veluti exorbi- 3 tantem & a juris communis ratione alienam ftriéte, fed benignius interpretari debeamus, uti conlegis ex docfis a Peckio d. tract. de jure fift. cap. 2. num. uit. Leges enim his temporibus latae non novum hac de re jus nobis exhibent , fed vetus repetunt, & inluftrant centones Triboniani facinore nobis tantum fuperftites, adeo, ut horum commentarii dici mereantur ififtituta pofteriorum temporum. XXIV. His autem id quod haclenus difputavi, clarius eft £ C 2 Quam  so GERHARDI FEL TM ANNI, J,C Quam folis radii effe olim, cum findum efi, Jolent: Imo cum barbaries totum terrarum ïnundaverat orbem , tanta vis rationis! hoe jus etiam viguit. Incipiam a LL. \ViOgothodorum, quibus Iibr. 8. tit. 3. t. 13. continetur; Si quis cabalhim aut pecus alienum in vined, mejfie, prato vel horto invencrit, won expellat iratus, ne dum de damno expellit, evertat: fied ad domum fiuam incliifiurus adducat; fff dominum caballorum vel pecorum faciat certiorem ut prafintibus his aut vicinis, eorum damnum, quod illatum fuerit, ceflimetur: 2 Leges Burgundionum tit. 23. I. 1. tff 3. habent; Quicunque animal de mefifie vel de quolibet damno inclufierit , ei vis non fiat: & tit. 49. agit de animal. damnum 2 facientibus in claufiurd mijfis. Lege Salica quoque permittitur incltiderc anima- 4Üa : tit. 10. L.$. J>v (ff 10. Etiamque Longobardorum tit. 19.1. 21. tff tit. 24. 1. 6. Imo apertifiimè id conftat ex , tit. 23. I. 1. ubi Rex Lotharis; Si quis caballum alienum, aut quodlibet peculium damnum fibi facientem invmerit, ipfumque in curte clauferit tff non venerit certus dominus, qui eum cognofcat: Et l. 2. d. tit. 23. de damno juo ad clfluTuramrnina'uerit *. Rex etiam Luitprand. in l. 6. d. t. ait: fi quis \caballum alienum in fuum damnum invenerit (ff juxta anterius ediüum ad claufuram - minaverit: Jure hodierno id dabio caret omni, five fermo fit de fcripto, five de non fcripto j nam quöd ad Germaniam adtinet, ejus univerfali confuetudine - privatis poteftatem includendi animalia aliena datam elle teftes funt. Berlich. p. 2. concl. pracl. 34. num. 2. Bahhafar.p. 3. refol. pract. 1. num. 12. Mundius d. confil. num. 54. Sithman. ad tit. I. tff ff. Si quadrup. paup. D. Böckelman in colleg. jf, eod. tit. n. 5. D. Andier. Iibr. 2. Jurifpr. tit. 3. num. 51. Mevius traU. de Arreftis e. 6. num, 28. Licet paulö timidius id adfirment & ubique ferè id receptum efle ajant Joh. Koeppen. 1. decif. 41. num. 11. Darid Mevius ad Jtu Lubec. Iibr. 3. tit. 11. ad rubr. num. 10. Carpzov. p. 2. Jurifpr. forenf. confil. 27. def. i..num. 2. Hahn ai Wftenbec. ff. fi quadr. paup. num. 6. Georg Adam Struve ad tit. ff. Siquadrup. paup. num. 6. Et ut nonnullarum 7 ejus ditionum inftituta & mores luftremus jure Saxonifc id extra dubitationis fines eft. pofitum, propter expreflum locum Landrecht. Iibr. 2. art. 47. Gloff. Latina ibid. lit. e. Schneidewin. ad §. fin. 1. de L. Aquil. num. 5. Coler. conjil.t,, num. 32. fff 55. Berlich. d. I. num. 4. Schulz. ad tit. I. fi quadrup. paup. Nae« vius ad l. 40. ff. ad L. Aquil. num. 2. Harp* precht. ad pr. I. Si quadrup. paup. num, 10. Georg Frantzke in commentar. ad. §. 2. /. Si quadrup. paup. num. 37. Carpzov. d. I. num. 3. Thomas d. c. 23. num. 19. Richter. 1. decif. 5. num. 3. D. Struve ad tit.ff.fi quadrup. paup. num. 4. fff differt. de vind privat. apud Habnium differt. Jelett. 12. p. 631. fff intratt. de vind. priv, d. aph. 1. num. 2. Joh. Balth. Manfo ai Mod. Pifior. refiponfi t. n. 5. De Mar- _ chia Brandenburgenfi idem adfirmant 5 Koeppen. d. I. num. tt. Scheplitz ad Clammeri compend. jur. tit. 35. §. 5. num. 3. Bavarias hoe etiam jus effe tradit Bahhafar d. I. num. 12. in fin. ubi allegat ^ Landrecht tit. 27. art. 7. fff 8. ld cu- Ifl ftodiri in territorio Meklenburgenfi conftat ex ejus Ordin. Judic. part. 2. tit. 41. apud Schnobbel. difip ff. 7. tb. 3. De moribus Erfurtenfium teftis eft Renneman. d. dijp. 64. r^.47. In Clivia & Mar- „ ka hocjam olim M CC CC XXX/.edicto ducis Adolphi rubr. von Huyden der beeflen, confticutum fuit & nominatim continetur Legib. municip Cliv. tit. van. den Schaet in der Statt-Berg. 189. & tit. van Scbade in den Felde tuverbueden. ipr. etiam Jure Georgico praefeftura? Hammonenlis vernaculè Eencker Heydel Recht art. 41. atque ubique ufu obfervatur Frifiae Orientalis jure id etiam cautum lib. ™ 1. rubr. Wann ein Menfcbe de heeften beficbediget. J. r. ibi; marnier einer beeflen vanfynem Hoy , of Kom of uth der Vennen drift und febuttetfe: idque fervatur in territorio Efenfi, Stedesdorpienfi & Witmundano. In Haflia, Colonienfi dicecefi, Julia, Montano ducatu, epificopatu1* Monafterienfi , Ofnabrugenfi & Paderbornenfi, comitatu Moerfano, Bentheimico , Steinfurtenfi , Tremonienfi , Waldeccenfi , Lippiaco & Oldenburgico, agro etiamEffendienfi, Reeklinhufano & Iheverano quoque hoe jus confuetudine fervari compertum habeo. Galliam hoe recepifle fatetur Anton. Mor- l' nacius ad l. 39: ff. ad L. Aquil. & clara funt eam in rem confuet. Bituricenf tit. 10. §. 1. Aurelianenf. tit. 5. c. fff fie qq. Nivernenf. apud Guy Coquille d. queeft. 299. & Brittanniae apud Argentrasum art. 377. Teftis eft de fua BurgundiÉ ChalTanaeus rubr. 1. §. 3. confuet. Bur> gund. nu. 2. in fin. Hifpanias fcitis & te- ^ gibus id comprobatum elfe liquet ex Alphonfo de Azevedo ad conftit. fflfpan. Iibr.  JURIS GEORGICf de INCLUSIONE ANIMALIUM. 2j iibr. 5. tit, 17. /. r. nu. 6. atque de Cathalaunia finguiatim id adlirmat Cancer. 2. ï7 uar. refol 10. 87. Quod & de Anglia conftat ex Couwello Lijtit.jur. Angl. §. 1. tit. fi quadrup. paup. Apud Scotos jam ante multa faecula edkto Regis Kenneti id fuit permilTum. Hecfcor Boè'ch. ï8 bijtor. Scot. Iibr. 10. Lufkaniae quoque eam foiere elfe confuetudinem fcriptum reltquit Ludov. Molina d. difp. num. 23. in fin, Hoe jus moribus primum , deinde legibusHungariae &Tranfylvaniae comprobatum: Collect. confuet. Hung. fff 20 lf?ifyt** P- 3- 33- ütiam apudNeapolitanos ex Ferdinandi I. pragmatici fanïtione. Am. Capyc. decif. 45. num. 2. Raliae hanc effe confuetudinem ajunt jEgid. Boffius in prtfó, crim. tit. de damno. num. 10. in fin. Gratian. d. c. 80. n. 8. tff p. etiamque Sabaudias. Gail. On- 22ciacius QO. jur. pbilofi 5. num. 6. Ad Belgium ü refpicimus res quoque certa eft. Teftatur id de Brabantia' Zypaeusj notit. Belg. ad tit. Jf. ad L. Aquil. verf. j pecus. De agro eo ad Mofam, fito , cui Cuyekiani nomen, habeo ediéfcum Karali V. anni 1550. 18. Aug. ibi; in art. z 40. In Hollandia curatius, q tam aliis in ^ locis de hac re cautum, adeö ut plurimorum pagorum fcitis ei profpectum : nti cetrvvs ex vtvdvca, quam. addvixv cap. X. fed. 4. Grotius Iibr. 3. introduEt. part. 38. nwn. 14. Groeneweg. ibid. not. eff in tract. de LL. abrog. ad l. 39. ff. ad L. Aquil. Simon a Leeuwen parat. jur. novfffdibr.^.part 4 num. 4.cffin cenfur.forenf. lib. 5. c. 3 r. num. 4. iterum ad Peck. de jure n,fift: cap. 2. num. 2. Eo jure etiam Flandri utuntur : Nicol. Burgundus ad con- s fuetud. Flandr. traft. 12. num. 4. Gelri cunéti & /aitphanienfes: Confuet. Velav. e. 36. LL. Rurcemund. p. 2. tit. 6. §. 6. Zutpban. tit. 22. Zelandi: LL. Zeiand. c. 2. art. 39. Frifii Belgas: Statut. Iibr. 2. tit. 3. art. 3. Trans-Ifalani, atque Drenthini. LL. Trans-Ifial. p. 2. tit. 26. 26 §• T* ^renth' lü>r- 4- <*rt. 14. In diceceft Trajeétina magna cum cura hoe jus praefcriptum. Conftit. Ordin. Ultrajeft. 1624. it. Jidii. fff Ampliat. 1648. 25. 2- Oclobr. Paucis quoque verbis multum de eo fancitum inLL. Omland. Iibr. 6. art.1 46. tff fieqq._ Ininftitutisreip. Groninganas de hac inclufione expreffè etiam cautum reperii Iibr. 5. rubr. van heeften toe fchutten tff feqq. Et porrö tantum in agris urbi vicinis, & aliis, qui ei parent, valent boni mores, quam alibi bonae leges adeö, ut ea fiat, non folum , f pecudes damnum dent agris in urbis ter- ritorio fitis , de quibus id quoque expreflum in mandato Executores litium, fed & m vetert praefeélura hoe fervatur ufu non minus quam intra jurifdiaionem Selverdicam, nominatim autem id etiam conlignatum LL. Wefterwold. art. 75. Caput III. De his , qui animalia indudere poffunt. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Feemina etiam pecudes fiftere atque indudere queunt. 2 Cur leges novè latce mentionem fa- ciant agrorum domini ? 3 Inclufio facta per eos, qui in noftri poteftate funt, nobis prodeft. 4 Sed fff fieri poteft per homines pro- prios eff colonos ferviles noftrumin commodum. 5. De famulis idem dicendum. I 6 Nec non de procurators, licet genera» liter huic rerum adminiftratio tantum conceffa fit. SECTIO PRIMA. PRoximum erit nunc videre, qui am- £ malia includere poffit? Et licet iij Jure Om/and Iibr. 6. art. 46. cc Wefterwold. art. 74. traditum fit een man: fceminam tamen id etiam facere poffe non ambigitur. (1) Quia mafculinus fexus a etiam in legibus complectitur foemininum, fi eadem adfit ratio. Goeddasus ad l. 1. jf. de V.S.num. 49. Socin in f attent. reS' 255- §• pen. Ant. Gabriel comm. concl. Iibr. 6. tit. de V. S. concl. 6. nwn. 1.2. fff 25. ( 2 ) Poteft fcemina gerere omnia , 3 a quibus non eft remota arg. I. 2 ff. de R. J. Franc, a Soufa ad d.l.part. i.num* 6. fff part. 2. num. 1. in fin. Neque vox vernacula man ftriélè pro Latina vir ca- 4> pienda, fed eo fignificatur een menfeh , id eft homo, uti quoque expreflum Statut. Groning. d. rubr. ibi; Enighmenfiche, & prasterea adparet ex art. 76. LL. W(fierwold. ubi exftat, of ein man vonde einem andern mans gutb by dage in fyn hoorn: id eft, Si quis homo reperiat alterius hominis pecus inter diu in fua fegete: Atque fic non obftat docFrina Bartoli ajentis legem facientem mentionem viri 5 non comprehendere mulierem; uti videre eft apud Gabriel. d. concl. 6. nu. if, C 3 Si  %r GERHARDI FELTMANN 6 Si enim velis in hodiernis legibus appellatione man,non venire foeminam, nec etiam includi poterit mulieris pecus, cum memorata lex quoque dicat einen andern mans 7 guth : Cum autem hoe infulfum lit cogita • re, & illud ergo non tolerernus prohiberi in'cludere fceminam, abfurdusenimintellecius etiamin legibus interpretandis potiffimum rejicitur. arg. I. ?.§.4.ff.depublican l. 7. ff. de oper. libert. fjf vettig. Laur: de Palatiis tract. de Statut, num. 185. Alberic tract. eod. q. 9. num. 31. Chrif toph. Phil Richter centur. lieg. jur. reg. 8 1. num. 15. Non hoe etiam inirequens eft, ut man pro menfeh ponatur. Sic in confuet. Velav. c. 3 art. 11. & 12. legitur de dode man: & in LL. Wefterwold. art. 73. habetur een jeivelick man magb graven : 9 Quanquam & dici poffit een man fcriptum efle pro jemant, latinè quis vel aliquis: Sic enim continetur in confuet. Velav. c. 36. art. 1. ibi; op ymants lant: & art. 2. als ymant eenige heeften gejebuf. nec non in LR. comit Zutphan. tit. 22. 10 art. 1. ibi 1 So yemandt Schade. Si ergö legillatores noluiflent fceminis eam poteftatem includendi largiri, tune generali illo vocabulo quidem non fuiffent u- 11 fi, fed dixiüent manf-perfoon, Hoe enim in legibus ufurpari folet, fi de viris,.non autem de fcemini* difponant: uti obfervare potes ex jureOm\and.libr. 7; art. 5. LL. JVJechlin. tit. 16. art. 9. ubi vide Paul. Chriftinae. in not- num. 12 13. Cum his autem pugnare videtur quod muiier hac tempeftate non habeat perfonam ftandi in judicio. Si enim eft uxor alicujus, neceffe eft, ut a marito defendatur : Gudelin. 1. de jure novift. 7. verft arte. Chriftinae 2. decif. 153.num. 4. Ego decad. 2. decif. 8. num. 4. qui ideo Ehevogt & Kerchvogt audit, uti fcripfi in tract. de jure in re & ad rem. c. 2. num. 24 0 in fpicil. ad §. 19 I. de 13 excuf. tutor. nu. 4. Quod fi vero innupta lit, tune etiamfi major fuerit viginti quinque annis, tamen curatorem ad litem , Germanis kriegifeben Vermunden fibi petere cogitur. Wefenbec. parat ff. 14 de judic. nam. 12. Hoe poftremum tamen civile & proprium eft Saxonumjus, 15 neque ufu fori apud nos fervatur. Sed & tolèremus iftud 9> non tamen magis quam prius, quod de nupta adtuli quidquam facere poteft ad diftructionem ejus, quod dixi, quia inclufio animalis non eft aftus judicialis, fed talis, quo quis patrimonium fuum confervat: atque ideö acius privatus dicitur Thomas d. tratt. c. 24. nu. 11. & 14. & nominatim ;mulieri ideö permiffus LL. EurguruL tit. 16. I. 1. ibi; Ita ut inquifitionem nec mulieri liceat. denegare: L t non memo- I" rem, quod retinere poffit aüquis, heet prohibeatur agere , uti poft Bertaehm & Speculator tradit Joann. Petr. Molignatus tract. de retent. q. 206. Quamo- 17 brem quoque id non adverfatur, quod alibi contrahere nequeat muiier, nifi curatore adhibito. JCu Batavi part. 5. con- ful. 107. Joan, a Sande decif. Frif. Iibr. 2. tit 4. aefin. 1. & 2. Quis enim non *! videt, quam fragile argumentum fit ab alienaiione, de qua ifti prudentes loquuntur ad adquifitionem, vel potius re- I rum fuarum confervationem? pr. Inft. j de auctor, tutor. I. 9. pr. ff', eod. Quid quod & alienatio uxori fit permilia fi maritus abfens, & cafus repenrinus,aut j necefiitas eam urgeat Simon a Leeu- > wen. ad Peck. de jure ftft. c. 3. nu. 10. | Sande d. tit. 4. verf. quarium tempera- \ ment urn. * II. Cujufcunque ergö fexus fimus, ad- 1 \ quiritur^ nobis retentio per inclu/ionem 1 faciam a nobis ipfis. arg. i. 10. pr. ff. de I A. R. D. pr. I. per quas perjbnn. cuique i adq. Nam is modus principalior, ut 2 ; facde fit inteffigere, cur leges paiTim üc loquantur; febutttt in fyn koeren-. Statut. 1 Groning. d. I. vel in fyn landt: Jus Om\ Vand. Iibr. 6. art. 46. item in meffefudini venerit: Lex Salica tit. 10.Iibr. i.etiamI que ajant de gbene die bet goet toe compt 5 I Conf. Velav. c. 36. art. 1. Quiaaprm- J cipaliore & potiore cafu cum denomina1 tio tum legum conceptio fieri folet. arg. \ I. 1. pr.ff. de V. O. ibique DD. I. 3. {J> \ feqq. ff. de legib. I 44 ff. dereligto/.Tiraquell. du retraict. lign. §. 30. gloff. 1. num. ; 15- 6? §■ 1. gloff. 7. num. 82. Simon. 4 Vaz Barbofa princip. jur. lit. D. num. 22. Nominatim haec poteftas privatis datur, ut pecudes in agris fuis repertas fiftere poffint edicto Ordin. TrajecL P. P. 9. jful. 1624. in art. 5. III. Cum autem id, quod quis per a- jlium facit, per fe feciffe videatur: c. qui per alium 82. de R. J. in 6. ubi Donus Muxell. num. 6. Hinc dubium non eft, z adquiri nobis retentionem inclufione facta per eos, quos in poteftate habemus. arg. d. I. 10. ff. de A. R. D. Si enim 3 jure receptum fit, ne per eas perfonas queamus adquirere, multo fortiore ratione dicetur, eas noftro commodo alienas pecudes nobis damnum dantes indudere poffe, quippe cum per inclufionem tuitio & confervatio rerum noftrarum fut. Jam autem certum eft, facilius quidcon- fer-  JURIS GEORGICf DE INCLUSIONE ANIMALIUfvf. 33 fervari, quam adquiri. arg. I. 140.$. 2. ff. de V. O. Matthaei de affliétls ad iibr. I. Feud. rubr. 6. verf mutus. num. 6. 4 Jgitur liberi noftri utriufque fexus indudere polfunr. §. 1. I. per quas perfon. cuique adq. Schneidewin ibid. num. 5. Nam fff naturd pater & filius eadem effe perfiona pene intelliguntur: uti ait Juftinianus in 5 /. fin. C. de impub. fff aUfiubft. fc,t quia manus filii tanquam tua intelligitur. arg. §. 4. 1 de inut. ftipul. Seneca j. de benefic. 4. recliflimè ; Omnia patrisfunt, qua <5 in liberorum manu funt: De fervis noftris idem judicium efto, arg, §. 3. I. per quas perfion. cuique adquir. d. I. 10. §. 1. ff. de „ A. R. D. Hi enim & ficlione juris eadem perfona cum domino cenfentur. §. 13. 1. de inut.fiip. I 79. ƒ. de acq. hered. Mynfing. ad d. §. 3. I. de inut.fiip.nu 7. 3 lntelhguntur & noftra voluntate aJiena animalia indudere , quippe cum etiam ignorantes res noftraspereosretineamus, atque confervemus. I. 25. i.juntt.l.i. 9 §• 5- ƒ• & adq. poff. Et licet pecudum poifeilionem naturalem eo tempore,cum in iis agendis&includendisoccupatifunt, iis videatur adferere Ulpianus in l. 38 §. 7. ff. de V. O. hoe tamen de nudareidetentione, atque poffeflione fic difta afinindcapiendumeft: Vide, fitanti, quod fcripfi in tratt. de jure in re fff ad rem. cap. 10 2,5 num. 5. fff feqq. edit. tert. Quod au- I tem ad jus ratione inclufionis ortum adtïnet, id neque memento aliquo fubfijlere in perfiond ejus, per quam includitur, tff fic adquiri ei, cujus bona inclufio facla. arg, d. I. 79. ff. de adq. hered. IV. Et quia legibus cautumreperitur, nos etiam perfervos, quorum ufum fructum habemus, & per liberas perfonas, quas bond fide poflidemus, id nancifci, quod ex re noftra vel fuis operis adquirunt. §. 4. I. per quas perfion. cuique adq. I. 19. /. 23. ff. de A. R.D. .Egid.Hortenf. ad d. §. 4. pr. Hinc conlegere in 2promptueft, quod homines proprii, quaJes, veluti m dioccefi Monafterienfi, comitatu Bentheimico, Teclaburgico , Lingano, aliisque Veftofaliae, quin & Germaniae, locis reperiuntur, licet non ubique, Leibeigne vel eigne, fed & aliis nominibus appellentur, pecudes alienas in dominorum fuorum praediis repertas poffe indudere, atque inde jus retentionis domino ratione damni dati competeie. Tenentur enim hi dommis fuis ope- 3 ras preeftare, uti ex inftitutodoaumno-1 bis reliquit Joh. Herm. Stam de fervit. perfon. Iibr. 3. c. 21. num. 8. Quod quam* * vis firmum atque tutum tantum videatur, ratione eorum, qui non certam operarum fpeciem , fed indefinitas, ungemeffene Frohndienften Germani fuperiores vocant, debent. Gail. 2. obferv. 62. nu. 12. Befold. thefi. pratl. lit. F. num, 65. ]oan. Franc. Bahhafar tratt. de operisfubdit. cap. 11. eff 12. per tot. Tamen fi curatius S rem examinemus, etiam alios, qui certas operas, quibus cura & cuftodiaagrorum dominicorum nominatim haut comprehenfa, promiferunt, etiam indudere pofte deprehendemus vero verius efle, tüm quod includendo non tam nobis quid adquirere, quam potius noftrum confervare dicendi, tüm quoque ideö, quod ad inftar clientum minorum, valvajinos I quos dicit haec barbara aetas, patrimoI nium domini fui tutum & incolume ferI vare fint, etiam jurisjurandi religioneobI ftricli, fi credimus Jacob. de S. Georgio tract. de homag. num. 2. tff 15. Stam d. Iibr. 3. c. 22. num. 4 Quod fi autem 6" in iis fundis, quos jure colonario pofli-. dent, de quorum varia appellatione ediflerui in tratt de jure in re fff ad rem. \ cap. 5. fff 6. alienas reperiant pecudes, 1 has fi incluferint, tune iis ipfis, non verö eorum dominis, cedet; quidquidani' malium dominus propter inclufionem fol! vere debet. Paul. de Caftro ad rubric.ff. de op novi nunt. num. 4. Nam, uti & 7 1 Udalr. Zafius 1. fingul intellett. 3. num. 76. fcriptum reViquit, licet alicui fervilt apud eos notd laborent, proprid tamen bona poffident, de familid domini non cenfentur. Utile fané dominium rerum quas habent, $ iis competere, in tantum eft verum, ut aliis iterum fieuda fic dicta ruftica, vernaculè Bauren-Lehen, concedere queant: veluti poft Vultejum quoque memories prodidit Stam d. Iibr. 3. c. 17. num. 5. Non ergö inclufio jure proprio illis ne- 9 ganda, cum fit modus confervandi patrimonii & ejus eftecïus, uti jam repraefentavi dicere. /. 41. ff. de legib. Am- 10 plius ajo, quod & dominorum pecudes in agris colonario jure pofleflïs includere fuo commodo polfunt. arg. I. 1. in fin. f. Si ager veilig, ibi,- quamvis non efficiantur domini, tarnen placuit competere eis in rem actionem adverfius quemvis poffefforem, fed fff adverfius ipfos municipes. V. Minor difficultas eft in hodiernis t noftris famulis, nam hos ideo nobis certa mercede paramus, ut cum ubique efle non poffimus, & faepè impediamur fupereffe rebus noftris abfentia , morbo, aetate, aliave jufti caula, illi eas curent, atque obfervent. Qua de caufil fi ani- 3 malia in agris noftris inrentaincluferint,  GERHARDI F E L T M A N H 1, JC. retentio eorum nobis competere dicenda, quia in ingreffu generali mandato, five expreflo five tacito, ipfis hoe intelhgimus injunxiffe. arg. I. ii §.5-ff-^e adq. poff. juntï. I, 24. I. 25. §. I. ff. eod. Paul. Layman Tbeol. moral. Iibr. 3. traCl. , 3. p. 1. c. 3. num. 6. P'ujus rei & haec reddi poteft ratio, quod famulorum operas una generaliter pacla mercedead tempus conduximus, & fic quidquid ex iftis operis defcendit , nobis adquiratur Leeuwen Iibr. 2. cenfur. for. cap. 12. ^ num. 2. Debent quoque famuli omne commodum herile promovere & malum arcere. arg. Genef. 30. 25. fff feqq. Bonacaffa de ferv. fff famul. q. 68- fff §3- ^Ego decad. 2. decif. 4. num. 6. 7. Qua propter fi includere neglexerint, & herus inde damnum fenferit, aciione locati ad id, quod intereft, pulfabuntur. arg. l- 25. §. 3. ff. locati. Treutler. r, difp. 629. tb. 6. lit. K. Et quanquam poteftatem retinendi bona famuli, pro ejus damni refarcitione, hero neget Molignatus d. traït. q. 67. contrarium tamen verius effe & auctores, quos contrario fenfu is. auctor intellexit, non diffentire oftendit Mevius ad Jus Lubec. Iibr. 3. tit, 8. art. 5. n. 13. 1 VI. His porrö confequens eft per procuratorem faftam inclufionem nobis quoque prodeffe arg, §. 5. 1. pr. per quas perJonn. cuique adq. I, 1. C. eod. Gothofr. in not. ad Schneidewin. comment. ad d. §. 25. num. 2. Vultej. ad d. §. num. 2. Cum enim illi a nobis iftud fit mandatum, atque nobis minifterium fuum tantum prteftet, noftro animo, licet corpore alieno & fie per nofmet ipfos ifta inclufio fieri intelligitur. arg. I. 18. pr. junÜ. l, 3. §. 312. ff. de adq. poff. Quin autem per procuratorem inclufio fieri poffit, dubitari non oportet, quöd enim ipfe facere queo, id quoque per miniftros meos aliofve facere mihi licet. /. ir. §. 1. ff.comm. presóior. ibi; ego fabrique mei; Paul. Caflrenf. 4 ibid. Et cur non per alium liceret includere animal, cum & hominem per procuratorem fiftere, vel, fi barbara vox fortè magis rem explicet, arreflare per* miffum fit? uti rationibus comprobat & a contrariis vindicat Peckius de jure fifl. r cap. 3. num. 4. Leeuwenibidinnot. Araplius licet Peckius d. cap. 3. num. 5. doceat, hominem non poffe fifti abeo procuratore, cui generaliter quis mandavit, ut debitores fuos retentet, nifi hic deinde id ratum habeat, tamen cum non cum injuria, five contemptu domini animalis inclufio fiat, quae caufa eft, curhomini faóia manus injeftio credaturpricre eafa fieri non poffe, ideö pro certiff.mohabeo, quöd non tantum inclufio facla ab eo, cui generaliter mandavimus, ut agros noftros obfervaret, fed & a procuratore , cui totorum bonorum , five, quod idem eft, liberam rerumnoftrarum adminiftrationem permiffimus, ftatimatque contigit, nobis incipiat prodeffe: Certum quippe eft, ab hoeacloremprae-j dii non differre, quantum ad rerum curam adtinet. /. 16. C. deprocurat. Mejer. collelt. jur. Ar gent orat, tit. ff. de procurat. tb. 5. atque hinc procurator vel attorprcedii alibi actor rerum etiam appellatur. I, fin, ff. de offic. Prefid. Plura fi de hoe velis adi Lipfium virum artibus honeftis copiofum ad Iibr. 2. Taciti annal. in excurfi. lit. F. VII. C«eterum haec omnia, quae de j inclufione aliena nominatim comprehenfa Confuetud. Velav. c. 36. art. 2 ibij Si aliquis quas dam pecudes inclufit vel includi curaverit : Et ita judicatum a fu- j premo Monarchiae Brandenb confiftorio die 1. Ottobr. 1612. Verba deereti funt; Hernecbfi ift der V. und V. Holtkung halher diefer Vefcheid ertheilet, daft beyde Partheijen ohne Unterfcheid auf. den Holtzungen voobl. pfanden mogen, da fie jamanden, der ein Pfani ■uerixiircktt bat, vor \ficb. Jetbften , oder ihre Dienter , id eft: Per fe ipfos vel fuos famulos betreten werden , und fiollen die Pfierde, in deften Gerichte , fo gepfandet oder pfanden lafftn t gebracht voerden, dafelbfien auch, lifz jie | gelofet, verbleiben. Die daber fallendt Straffe aber wird bey derfeits Junckern3 pro rata deffen , was eine jedvoede Parthey, an den Holtxern, auf welchcn die Pfandung gefcheben, eigentbumblicb. bat gemein : Totum huc Tranfcribere è re vifum fuit, quod multi articali per hoe decretum decidantur , in quorum pertraótione ea , quae fuo quoque loco lucem dare queunt, latini vertam, C A-  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM.' zf Caput IV. De Saltuariis, Incluforibus alliifque Perfonis Plublicis, per quas Pecudes includuntur. SYNOPSIS SECT10NUM. i Saltuariis publicè data poteftas includendi animalia. ■ 2 Hi nuntii appellantur. 3 Habent varia nomina. 4 Non ubi hominum generi illa com¬ petit. 5 hi muneris initio jurare bas perfona oportet. 6 Extra ordinem ob caufam alteri pra- j terea id magiftratus mandare po- \ teft. | 7. De qualitate fff- officio Saltuarii. • 8 Poena non fideliter munusadminiftran- \ tium. S E C T. I. j 'TVAcita quoque norfta voluntas inter1 venerit, quoties pecudes in fundis noftris inventae includuntur per eum eofve, quVous p\>Jo\vcé. ea poteftas,, &agrorum prediorum, faltuumque cura, atque inlpectio data eil arg. I. 16. §. 1. ff. % de ufu fff habit. Hos jus noftrum vocat fakuarios',1.12. §. 4. jf. deinftructovelinftrum. I. 15. §. 2.ff.eod.Grxcisfaltuarius Dion. Petavius in annot. ad Jiüian. Ccefar epift. ad S. P. O. Athen. pag. 499. quod faltus pofleflionefque, diligere & amare, five frequens in iis efle debeat, 3 quo eos a damno tueatur. Hinc nunc vernacule faltuum prediorumque tuitores Vald-Marck. Feldfcittzen , etiamque delatores publici appellantur. Stam. d. tratt. lib. 2, c. 12. num. 5. Hafli & Superiores Germani eos quoque dicunt Flur- 4 Schützcn. Cum autem haec nomina non minus, quam faltuarii nimis latè partè . pateant, & ad omnes prediorum defenïbres , atque obfervatores referantur , hinc multis in locis, ii quibus agrorum cura, & pecorum eos depafcentium inclufio data eft, proprium, exqueipfare, nomen acceperunt; arg. §. 2. I. de tutel. appellantur enim fchutters, quafi ftbatters, fchotters & befcbutters five defenfores: Ordin. Cuyck. art. 43. quod planius ex Drentino vacabulo fcbut-beerd adpa- 5 ret. Sed & ftbatter ejufmodi homo di¬ citur, LL. comit. Zutbpan. tit. 22 art. 1. Fortè a vernaculo ftbieten quod im- 6 wittere fignificat? qua confuetudine loquendi dicimus broot in den ovenJ'cbistten, ancker in de muir fchieten, koom opftbieten:_ & ideó furcilla, qua frugum mauipuli in horreum immittuntur, nobis een fchaet gavel appellari confuevit. Unde ? cc claufor vocatur in LL. Burgund. tit. 49. 5 1. etiamque inclufor uti dixi cap. ï.fett. 2. num. 6. 11. Nomen nuntii huic hominifimpli- I citer aliquando tribui, patet ex verbis edicii Cliviae Principis loco fuperiore cap. ï.fett. 10. nnm. i.memorati. Necmalé! 2 tüm quod latiflima fit ejus vocabuli fii gnificatio, comprehendens omnes, qui de I re aliqua nunciant & referunt Chaflanae: I ad confuet. Burgund. rubric. 1. §. 6. verb. Meftiers. num. 1. licet nuliius miifu veniant\ a fe ipfi, uti loqui amat. D. Lauterbach. tra£t. de Nuntio cap. 1. nwn. 7. Tum etiam ideö quod inclufio pecudum 3 magiftratus, aut judicis miniftro vel adparitori lege moribufque folet effe permifla apud muitos populos. Ordin. Traject, anni 1624. art. 2 Hunc autem adparitorem 4 edamnuntium dicimus. LL. municip. Clivens. tit. 1. Guil. Durand. in Specul. Iibr. | 2. tit. de citatione. §. 4. num. 5. 1III. Termoniae in Veftofalis dicuntur 1 Atsreuters, qui agrorum curam gerunt, quod equites ire foleant & celeriter excarranc, fi intra fines in agris, vel faltibus damnum metuatur, vel datum fit. Sylvarum cuftodibus, & propriè fic die- 2 tis faltuariis, quos Eurfters appellant, a Gallicoforeft, Teutoburgi in Clivis etiam animalium in agris, aut pratis repertorum inclufio fit, quos olim barbarè foreftarios di&os teftis eft Voflius Iibr. 2. de vit. ferm. lat. c. 6. in agro Steinfurtenfi Mal-Leute vocantur, rationem dabot^p. 43. fect. 6. nu. 2. tff 4. Cliviae inclufio 3 fit pecorum ab iis , qui portas urbis claudere & aperire foleant, quod in pords illi habitent & agris vicini fint. Nienhafse in teritorio Benthemico cura? eorum, * | quos Vuurheren fatis wagnifieo titulo & Hoerdani Marcani vor-berren appellant, ; haec res data eft. Iferlohnae ad profeffionum primates ea fpeótat. Zutphaniae ii, ^ quibus pafcuorum publicorum curatio obvenit, & pecudes fupra numerum in ea adtas indudere folent, etiam pafcuorum magiflri audiunt. LL. civit. Zutphan. tit. 2. §. 9. IV. Mirum non hoe videatur, quod pro diverfitate praediorum aliis atque aliis perfonis includendi poteftas publicè fit con1 D ceffa,  %6 GERHARDI FEL T M A N K1,]C ceffa, veluti infpecïcribus fylvarum, in Chvia U-ala-Ltentr appellant li pecus in nemcre deprehendatur, Chv. Ordin. byl- 2 var. art. 82. Moribus libera; Imptrii Civiiaus 1 remonia; introductum ut aedituus pecora in ccemiterio trrantia, tarnifex autem luas in valio urbis mventas S includat. Prior ïueö hoe facit, quia nonisn habet a uhtione aais fuciae , fi ere- j derc velis 'i nboniano in 2. ï. ae tutel. 4 Quare cum camitena poftea templis adjwi cceptrint, eorum celenbo illi quo- j 5 que conceiia luit Pro hac cura gramen . ifl cocmuerio natum, etiam folus perci- \ pit, qued malè a quodam paftore peti- ] tum memini, cui interrogatus refuondi, I UI argumemum a co-umbis peteret, earum enim pullos, fi in turn niaos feceïint aduuo quoque cedere, quodcampana; o«. horologium ejus cura; fint, ipfum autem paltorem capere eos, qui in fano reperiunmr, uti vetuftate comprobatum efte , ron difhtebatur , haec autem vicem legis obtinet. t. 1. §. 23. jf.de ^aq.piuv. are. Pulché, utcunóta, doctor meus: Multa legem nun babent, nec aüiorum, ad quee corfuetuao vitce bumance lege omni valuUior Gat. actitum: Seneca 5. \ - de nenefic 21 Alteri verö id permitti- f tur, vei quod ad valium habiter vel quia 1 curiofus effe aliorum confortio egensj quedammodö cogitur Speidel. Spec jfu- \ g net hijlur. polit verb. tiencker. Nec mtijgnetur quis pubhcae rei curam ei man&aLam eff-, cum fecundum exceUentiam ptéliats öc Graecis dicatur. Thuod. Matcsl au. LL. XII. tab. c. 81 Teutoburgi licet ratione damni agris dati inclufio perdneat ad iylvarum cuftodes, porcos tamen , ubi contra interdiftum magiftratus lapè promulgari, fed rarö a plebè fervari fohtum in plateis vagantur, aliafve pecudes, quae irruerunt in hortos & pomaria , quin & praedia ruftica intra moema urbis fita includent miniftri magiftratus, iive cunae adparitores. j V. Jnfptcforem autem iftum, cui publicè poteftas includendi animalia competit , in initio muneris fui jutjurandum praeftare, conlcgitur inde, quod appellater juratus inctufor in edicto Karoli V nic agro Cuyck art. 44 & continetur memorata Ordin 1 rajecr, art.2.in fin &Or- 2 din. anni 1648 art 10 Ejufmodi juratus inctufor in multis Friliae Orientalis pagis, veluti nagas, NeffÉe, aliis, etiam Schweriae, quae eft comitatus Marcctur* bis, plurimii'que aliis ejus, provincie „ Ciivheque locis, quoque reperitur. Et femper jurisjuiii di rehgione eum homi- | nem obftringendum prius effe, ratiorn» bus & auctoribus a fe addicts binat Stam, quem, uti muhoium mos eft, nolo exlcnbere nomenqut tjus rtticere, ipfe lector eos victat 0. tratt. c. 2c j.tmu 3. Hoe in tartnn eft verum, ut, lit lex n unicipalis dicat inelufons oic.o effe ftandum, Lon tamen aliter ie initliigendum fit, quam li jusjurandum iuiverit. bartol. aa l. Thioptnpis. 14.fi. de dote praieg. num. 8. 6' jeqq. Chaffanae. d. ruor. 1. §. 6. verb. par leurs jeniuns.nwn. i. Virgal Pingizer. LA^. Saxon. $6.num. 20. Eorgnin. Cavaican. 1. decij. i^.num. 24. & 25. Quod ergö Capycius aecif. " 45. num. 3. fcribit, fuffcere pro piobatione , fi curiofus ifte animal in rundo alieno invenit, hoe fecundum ea, quae dixi, accipiendum. D. Ahavver. Intlch tract. ae jure prater, tnembr. 3. §. 11. Sufhcit autem eum femel, cum aulpica- ' retur fuum munus, juraiie.FelinusSand. in c. propefuijti. X. de probat. num. 9. Chaffanaeus a. I. n. 4. verf. fed. redeundo. Stam. d num. 3. verf. in principio. VI. Quod fi tamen magiftratus hunc 1 deprehendat connivere rLfticis, quia & ipie ex ea gente eft, prudenur facit, fi ai*i prasierea includenüi curam mandet. Hoe Brakalae in agro Marcano fcio contigifle, & ab illuftn S»vrapa mïVkï veterano , cuyua fidem ex multorum annorurn ftipendiis, quae ifto Tnbuno hicPrincipi meruerat , habebat exploratam , illud mandatum fuiffe. Et reètè cum publicè * mteriit, ut bené obferventur, qui ïncuriolius habent pecudes fuas , Öi plures fint, qui has ftftant. arg. I. 1. éf t. t. C, de Curiof. & Stationar. Vil. lnclufor etiam non infamia aut * turpitudine debet effe notatus. arg. I. 3. §. lege ff. de ttfiib. Chaffanae. d. I. num* 5. Gloifa Latin. ad Saxon. Jus lilr. 3. art. 47. lit. c. Cavaican. d. I. num. 26 Nec debet eligi a pagi incolis, fi ei, qui in eo jurildiclionem habet, id conceffum fit. Cavaican. d. decif. 13. num. 22. Qui verö fe pro inclufore geffit , 3 cum ei ifta poteftas publicè non effet data , is puniri poteft. Cavaican. d l. num. 24. Etiam graviflimè virgis caftigari * aut relegari pro admiffi qualitate. arg. L 27. 5. 2. ff. ad L. Corn. de falf. Jacob. Leétius ibid. Veluti fi eo colore ruricolis pecuniam extorferit. L 1. ff.de concufi. I. 3. C. de conditt. ob turp. cauf. uti in Haa«« teria arrefti docent Peckius de jure fi.fi. c. 23. num. uit. Mevius tract de arrefii. c. 14. num. 6. VIII. Nil quoque inclufor gratia?, t I aut  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM i7 aut amicitiae tribuere debet, nec parcere animalibus autpopularium, autneceffariorum, uti in re ümili Peck. d. tratt. 2,c. 24. num. t. Non quoque terreri fe patiatur per potentiores fed cogitet fe effe manum regiam & judicis minijierialem: Matth. Coler. de proceff. execut. in pr af at. num. 28. (ff 29.Peck. d. c. 24. num. 2.Leeu- 2 wen. ibid. in not. Sordes & largiones etiam hauc admitat, nec per eas corruptus negügere debet inclufionem pecudum , qua? nocuerunt alienis frugibus , alias non tantum cunctis his cafibus agrorum dominis ad id quod intereft tenebitur. arg. I. 3. pr. tff §. fin. f. de eo per quem fact. erit. I. 3. ff. fi quis caut. judic. fifi. caufi. fact. non obtemp. & in matena arrefii Peck. d. I. num. 4. atque generaliter definit Rebellus de obligat. Juftit. part. 1. Iibr. 1. qucefl. i^.feclt. 8. nu. 459. Sed & praeterea in poftremo cafu, fi ejus digitis propter poenam perjurii, ex quo lucrum fenfit, P. H. O. Karuli V. art. 107 judex velit parcere , fuftibus poteft cssdi vei relegari aut pro modo admiffi ad carcerem damnari. Peck. 5 d. I num. 3. m cunólis autem ca/ibus a munere fuo removendus, ne ditutius in re aliena, regraflandi ei facultas permittatur arg. $. fin. I, de fiufp. tut. Scit. Wagetvbotg. art. 49. ZvitvVvan. tit. 2. art. 9. Nam ob officio repellendum effe eum, jgui dolo vel laca culpa contra idadmiüt, docui in trad. de Cadav. infipic. cap. 62. n. 3. Gail. 1. bbfirv. 28. num. 8» Balth. Conrad. Zahn. de menaac. Iibr. 3. cap. 20. num. i' (ff feqq. & nominatim de noftris faltuariis Chaffanae. d. 6. verb. meffiers. num. 52. atque generaliter de adparitoribus eft fanciio Grat. Valent & Theod. in l. 3. C. de f portui. Peck. d. c. 6 24. mm. 5. fff 6. Ubi & num. 8. tractat an deinde iterum ad munus debeat admitti ? Et ld reclè negat, fi non a Principe honori omnibusquefortunis fuerit reftitutus. org. I. 21. C. ad L. Corn. de falf. Üald. ibid. I. 5. C. d. diverfi. offic. i. 17. in fin. C. de Epificop. fff der. Leeuwen, ad Peck. d. l. num. 8. Zahn. d. I. "7 num- 57- Fides porrö non habetur inclufori, fi cum ceperitpecudes, easabfque caufa deinde ajat ftitiffe, quia allegans propriam turpitudinem non auditur. arg. I. 5. de cond. ob turp. cauf. & in re fimili de nuntio tradit Sebaftian. Guazzinus tratt. ad defenf. reor. def. 10. cap. 6. num. 1. tff per tot. Caput V. An privatus Pecudes aliena arva depafcentes indudere poffit? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Rationes dubitandi. 2 Rationes decidendi. 3 Per alium nobis retentio adquiritur, 4 5 ^ contraria refpondetur. 6. In :ujus fiabulum hoe cafu pecus includatur ? S E C T. I. QUasritur autem an privatus pecudes * Titii repertas in agro Sempronii * fiftere, & ad feptum aut ftabulam abigere, vel apud Frifios faltem ante domum fuam alligare queat? Hoe negandum videtur, quia dominus fundi id nec expreffè, nec tacitè mandavit atque ideö retentio vix dicetur ei adquifita arg. T 1, JC 8 Peccans contra jujlitiam univerfalem non fcmptr punitur. 9 De 'thgrati vitio edifferitur, fff obi¬ ter jas Regium inaicatur. 10 An donatio revocari pofiit abeo, qui pecus inciudtre neglexit? 11 Dicijio hujus quceftionis. S E C T. I. 1 ]N hac difputatione removebimusillum, 1 qui aliis curis diftrictus, aut feftinare coaétus, non fine fuo incommodo pecudes in agro alieno repertas fifteret, nemo namque alteri prodeffe ejufve damno occurrere cogitur cum jactura temporis hbi ad res fuas agcndas necefhrii. 2 Rebellus d. fect. 8- num. 58. Proximus enim quifque fibi eft, & ordinata charitas incipit a fe ipfo uti noftri homines quoque conlegunt ex /. 6. C. de Jervit. 3 fff aqua. Neque quifquam alienam falutem fuae preeferre tenetur, Ant. dePadilla ad d. L 6. num. 7. 1 II. Sed quid li feftinare poffis lentè aut ociofus tranfeas agros, num tune, ubi ex mora nullum fends damnum, pe- ' cor.i in alieno fundo inventa abigere & incluckn- cogaris, non adeö exploratum videtur? Adfirmaverit id fortè quis ideö, quöd neque magnum damnum eft in mora ; mouici tauporis, uti ait Ulpianus i» 1. 21. ff. de juaic. & fi quod inde obveniat, contra dominum agere poflit, cümnuiii olricium fuum damnofum tffe debeat l. 7. ff. teftam. quomod. aper. I 61. §. 5. ff', de flirt. Richter, cent. reg. jur. reg. 70. num. 2. i I IIL Non ergö domino fundi, iftud officium negari poffe , quia quod tibi non nocet & alteri prodeft, id huic non prceftare inhumanum juxra impium habetur 7. 2. g. 5. ff. de aq. pluv. are. I. 7. C. de pree. Imperat. offer. Quare aequitas hoe fu" gerit, etiamfi jure deficiamur, utr Paulus loquitur in d. I. 2. §. 5. in fin. El eganter Seneca 5. de benef. 21. Multa legem non habent necaftionem, ad qua confuetudo vita humana lege omni valentior dat aditum. 1 IV. Nam homo eft animal fociale communi bono genitum: Seneca 1. de i clement. 6. imó in adjutorium muluumgeneratus. Uti idem dofror ait 1. de ira 5. ut peccare omninö dicendus , qui non repellit a focio injuriam & tam fit in vitio, qui illud praetermittit, cïim id facere poffet, quam qui illam intulit. c. 2 non infa-enda. 23. q. 3. Cumque finis jurifprudentiae fit juftkia univerfalis, uti j pluribus in locis aliis & nuper ad 1% | ff', de J. fff jf. demonftrau mdedi, htm fruftra inoe conlegere quis videtur, p«. | niri eum pofie, qui noluit fiftere am l abigtre peeudem arva aliena depafcenttm, piopttr pravae indolis peflimique affccti.s Luitum ipecimen arg, l. 1. ff. de extraora. cognit. Et ut proprius ad 3 noflrum argiunemumdirigam ora'ionem, traditum nobis -.ft ab Ang^o in tratt. de malef. verb. ji.rtum. g. 26. quod licet ex oliicio non unearis avcere mala , qua; alteri imminebant, fi tamen in dolofueris & fic damnum illi obvenerit, tcneaj ris ad refticu.ionem, quod & ientire viI deo Rebelium d.J'etl. 8. num. 57. V. Piaut obfeuré id etiam traxeris ex 1 I Ulpiano, quando ia L 1. §. 3. ff. de pe- , ric. fff commod. rei vend. tradit, quod I venditor, qui, cum poffet effundere vinum ex lege contra ftus, non effundit, & fic alieno occurrit damno, laudandu: eft potius: Ad quae verba Dionyfi Gotho- 3 frcduslit.fi. fcriptum reliquit; Quodconfilium j Cti queties apud me diligenter retraite , auneuter jam dicam inter Jurifi. confukum fff virum lonum nihil intereffe, ctrtiffimam denique ad cmlum viam effe noftrum juris projtjfonfcw, fi ad aquum fff bonum revocetur. VI. in comrarium autem iterum fa- x cit, quöd heet jure naturali infpecto quis obftrictus fit alieno ftudere commodo, & alterius damno profpicere, non tamen hu jun civiha icita in cunctis fervire /. 6. ft. de J. fff J; atque eapropter lecundum haec nemmem puniri, qui officto humanitatis defuit. Gloffa in l. 4. V fin. ff. de tonéiÜ 00 turp. cauj. Florei f)iez. de Mena Iibr. i. OjQ. pratl. iS. num. 30. fff 31. Prodefle enim alteri 2. nemo cogitur jure civili, verum ei fa&o fuo obeile tantum vetatur d. I. 2. 5. de aqu. fff adq. pluv. arcend. I. fin. §. 6. ff. de publican. fff vectigal. Richter regul. 84. num, 1. fff 5, VI . Neque hic morari nos debere, , quod Ulpianus tradit in d. I. 1. $.3. qUia ibi ipfi fermo eft de cafu, ubi invidiam, odium & iram venditor non metuit ex officio, quod alii praeftat, cüm tamen in re nobis propofita ifta cunéta nori queant non manere extraneum, qui pecora in alieno agro deprehenfa inclufit. Quamobrem licet reip. teneatur qui ea non ftitit vel egit ex fundo, cum hoe citra cujufque offenfam facere poflit, tamen abigere & indudere vel alligare vit tenebitur ex ratione repraefentata b. ap. fe£t. 1. num. 3. uti repetam h. cap.fetï. nit.  JURIS GEORGICT de INCLUSIONE ANIMALIUM, 3* § uit. num. 2, Quanquam non defint, qui in faóto apud Uipia/u/m d. I. r. 3. propofito opineutur ex ratione juris civiJis renikorem impuaè \namn poffe effundere. Ludov. Molina d. J. fff J. tract. * 2. difp. 366. num. 17. Quod apertius docuit num. 2. quando ejufmodi venditoris facinus refert in numerum eorum, quje recht ex omni parte piaque funt, etiam.fi. forté aliud quid fieri pofiit laudabilias: quod& fcripfit Joh. jacob. Wiffenbidr ad l. I44. pr. ff de R. J. num. 3. fff Jeqq. qui magni Hugonis in toto eo argumento excuffit fcrmia, fed no- 5 men ejus reticuit. Quam temerè autem id ab iis adfertum fit, ex diciis cap. 5. fect. 2. num. 3. & feqq. conftare «Sc vel ex uno Papiniano difci poteft, nam in L IS'ff. decondit injiit. inquit; queefactA laduntpietatem, exiftimationem, verecundiam, fff ut generaliter dixerim; contra bonos mores fiunt, nec facere nos pojfe 6 eredendum eft ; Sed etiam eum facere, qui nen facit, quod pietas juxta exiftimatio viri boni abs te fiagitat , pro eertilfimo habeo & in re alia docet Julianus Imp. orat. 3. pr. * VIII Etiamfi autem cum Grotio & Wiffenbachio fentire nequeam, nec tamen in Angelicaftratranfirevolo. Quanquam enim memoria bené teneam illud Seneca: Ojuam augtijla iwiocentia efi l * Hoe tarnen etiam probè calleo, quod alia funt leges Ccefarum , alice Chrifti, aliud Papinianus, aliud Paulus nofter pracipit uti Hieronymus vetus ecclefiae 3 doctor ait epift. 30. ad Ocean. Argumentum defumptum ex d. I. 1. $. 3. nil juvare poteft Angeli doftrinam, quia ibi de eo agitur, qui cum alio contraxit, atque ideö dici poteft pro opinione Gothefredi tuenda, quod bona fides & verifimilismenscontrahentium idpofcat, ut, licet ex lege contractus venditor effundere poffit, id tamen facere non debeat, fed potius deinde ob moram emptoris ad id quod intereft, agat. arg. I. 9. /. 4-51; Pr' ff- de aft, empti fff vend. Aut fi quis contrarium malit fequi cenfeatque venditorem, fi effudit, haut teneri, quod vero verius eft, tune iftud dicere habeo , quod licet juris Romani difciplina habeat pro fine juftitiam univerfalem & rerum quoque divinarum fit notitia, tamen intelligentia fff ratione homines tantum per eam duci, ut arceant aequalium fuorum damna, eorumque animalia ë fundis, quibus nocent, abigant, non verö manu fff minis ad id cogi« uti de phiiofophia generaliter difterit Seneca l Rpift- 49- Neque enim jure noftro fta- 5tim puniuntur, qui contra juftitiam univerfalem peccant , uti conlegere datur ex {• 23- ff. de his, qui not infam. ubi Ulpianus ait; Parentes fff liberi utriufque fexus, nec non fff cateri adgnati fff cognati fecundum pietatis rationem fff animi fui patientiam, prout quifque voluerit, Iugendi funt, qui autem eos non eluxit , non notatur infamid. Non fum nefcius aliud 6 effe lugere, aliud elugere , quae difterentia vel Gothefredo tradita ad l. 11. §. x. ff. de bis qui not. infam. & explicata Kirchmanno Iibr. 4. de funerib. Rom. cap. 10, in fin. At Ulpianum ideö adduxi, ut 7 I oftenderem ludum liberis ex Pietatis ofj ficio imperari, quo tamen fpreto nulla in impios posna eft legibus conftituta, I nec hodie ufurpata unquam. Hinc ergö g f difcas quantb latius ofpeiorum. quibus & continetur alieno damno pro/piciendum. effe , pat et , quam juris regula ? qudm multa pietas , bumanitas , liberalitas, jujiitia univerfalis, fides exigunt, qua omnia extra publicas tabulas funt ? Seneca 2. de Ird 27. IX. Haec omnia in tantum vera funt, -£ ut, licet beneficium in aliquem contuleris, veluti fi patrocinio tuo eum exemifti periculo vitae aut famae, vel fi fuffragio tuo eum evexeris ad dignitates aut 1 magiftratum., attamen nec contra eum, j fi is non incluferit vel alligaverit pecudes agrum tuum depafcentes, aclio tibi detur. Nullum quidem putoefte, crimen, a quod majore apud homines odio effe debeat, quam ingrati animi vitium: Julian. Imp. orat. 3. pr. Sed, exceptd Ma- , cedonum gente, non eft in ulld data adverfus ingratum attio. Seneca 3. de benefic. 9. Rationem adfert d. Iibr. 3. c. 7. hanc, quod huic uni legi omnia vix fufficient Quis erit, qui non agat? quis, cum quo non agatur? Scias ergö, quod fi ingratusne- m glexerit officium includendi aut abigendi pecudem tibi damnum dantem, nulla lex te in integrum reftituzt. Seneca d. Iibr. 3. cap. 14. Altera caufa hajus rei, ab eo- dem Iibr. 4. de benefic. c. 17. adducitur» cum dicit, huic uni rei non pofuimus legem , tanquam fiatis natura caviffet: hac tamen contempta nemo punitur, uti exempia, quae fubjicit, docent. Quod ^ excipit Macedonum gentem, id fortaffis exemplo inluftriusreddetur, quod Iaudatus, imo omni laude major vir idem narrat d. Iibr. 4. c. 37. Verba adferibam omnia, cum egregiè rem explicent. Ait Philippus Macedonum rex habebat milit em. manufortem, cujus in multis expeditimU bus  iz GERHARDI FELTM AN N I, J. C lus utilcm expertus operam, fiubinde ex pradia aliquid illi virtutis cauffa donaverat, fff hominem venalis anima crebris aucloratientis accendebat. Hic naufragus in poffieftiones cujuf dam Macenonis expulfus efi: quod ut Macedoni illi nunciatum eft, accurrit, fipiritum ejus fie recollegit in villam illum fuam tranjtulit, Icftulo juoccfft ,affectum fiemi animumque recreavit ; diebus triginta impenfd fiud curavit , refecit, viatico inftruxit, fiubinde dicentem: Gratiam tibi referam , videre tantum mini imperatorem meum contingat: Narravit Philippo naufragium fuum, auxülum taant tff protinus petiit, ut fibi pratiia cu fufdam donarst. Ille quidem erat hofpes ejus, is ipfe, d quo receptus erat, h quo fianatus. Multa interim re ges in belloprafiertim opertis oculis donant. Non fiufficit homo juftus unus tot armatis cupiditatibus, non potift quifquam eodem tempore fff bonum Virum , eff bonum -ducem agere. Qiiomodo tot millia hominum infatiabiliafatialnintur? quid hakbunt, fi fuum quifque habuerit? Hoe Philippus fibi dixit, cum illum induci in bona , qua petebat, juffit. Expidfus lonis fuis ille, non ut riifiicus injuriam tacitus tulit, contentus quod non ipfe dona- i tas rfia : fied Philippo epifiolam jlrictam ' ac libtram fcripfit: qud acceptd itaexarfit, ut ftatim 'Paufania mandaret, bona priori domino reflitueret , cfietcrum improbiffimo viiliti, ingratifflmobofipiti, avidijftmonaufrago ftigmata inficriberet ingratum hofpitem Uftantia: Hunc hittoriam totam vel ideó q oque huic opufculo uc infererem dignam duxi, quöd <_x ea non modö intelligi poffit, quantus fit ille verse philofophiae doftor, qui tam paucis verbis multa fecat, fed ut requus Lftorindedifcat fruftra umbraticos doctores difputate contra jus regium, cujus meminit facer codex i. Samuel. 8- II. 6? feqq. Licet & ipfe olim colores alibi congefferim, quibus id a duritie videatur pofte defendi. At hic Seneca; locus aliud me fentire cogit. Nam impune qualibet facere ideft regemepfe: Salluft. in Jugerthd. Ex quo folo Senecae & erudimur, quod in Imperatore exercitus non ftatim omnia culpanda quodque & olim ruftici injurias tacite debebant tranfmittere. Sed ad rem, hic locus demonftratingratitudinis fcelus apud Macedonas fuiffe punitum. An ergö de iis accipiendus Lucianus? qui quidem reverentia numinis non autem vinbus ingenii Seneca inferior, hic autem in Abdicate fcribit ,• At Jajtè leges mgratitudinis actionem concedunt in eos, qui benemeritis non retulerint gratiam: X. Plané fi donum alter in eum^uïf prsetermififfet, arctre damnum per sör maha datum contubfiet, id revocari pot fet , fi donatur eflet rerum carttrarum egens, ita ut in agri iftius fructibus vit* ejus foret. /. ult. C. de rtvoc. donat. ibii 'vel jattura molem ex injidiis fuis ingerat, qua non levem cenfum Jutfiantia denatcris imponat: Illud enim tantum fpectamus, 2 an ei inflixerit damnum, quod fortunarum ejus amiflionem caufatus fuent: uti bchohaftes Graecus T heodorus interpres eft ad d. I. uit, lit. K. in Bafiuic. iibr. 47. tit. 2. XI. Haec, quae ediffertavi, licet ita I fint, fi juris fpectemus, regulas, atque ideö is, qui neglexit, alienum pecus fiftere, nec hujus, nec agri domino teneatur: Mena d. quafi. 18. per tot. Re- ^ be'11. d. fit. 8. num. 56. Chriftiana tamen officia, cum alii ei a nobis defiderent, crediderim extra ordinem ajudice mulctari eum pofie per ea, quae fcripfi ad k 3- ff' de J. fff J. num. 17. Maxime fi abfque incommodo aut periculo id facere potuifl'et. Rebell. d. I. num. 58. c x t \s 1 vin. Mulieres, peregrini, Studiofi & Excommunicati etiam alienas Pecudes includere poflunt. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Mulieres caufam popularem fff adan- nonam fpectantem tratlare poffunt. 2 Totius bumani generis intereft fruges fiartas teftas J'ervari. 3 Studiorum caufa gentes in quibufdam civium jure gaudent. 4 Excommunicatis remedia, quibus fuas res tueantur, competunt, S E C T. I. Hls fatis cognitis, non diftinguemus t an mas fit, an foemina , quae alienum pecus ftitit atque induik, aut alligavit, idque ufus confirmat & ratione fubnixum eft. Quod enim muiier popu- % larem caufam agere poflit, fi tua interfit, juris eft explorati /. 6. ff. de popul. act. Quis autem ncgaverit unquam foe- j mina; non intereffe? Imö magis ad eam hoe pertinere, quam ad viros exiftimo, nam non imbecillem tantüm, fied fff imparem laboribus fiexum effe rectiffimè dixit ar-  JURIS CEORGICI DE WCLUSIONE ANIMALIUM. 3J artifex conftimmatae civiiis fcientiae Ta- | 4 citus Annal lib. 3. Unde evenit, ut non I tam facilè quid adquirere, nec (ibi opes J parare queat. arg. I. 51. ff. de donat. int. $ vir. fff uxor. Intereft ergö mulieris agris damnum non dari, ne ex fterilitate anuonae caritas, qua ipfa maximopere 6 premeretur, aecidat. Argumentum e- , tiam nobis praebet Marcianus, cum in- | quit, mulierem propter publicam utilitatem ad annonam pcrtlnentem audiri debere: l. 13. f. de accufat. & Papirius juftus in l. 3. J. uit. ff. ad L. Jul. de annond. Ut non obftet, quod muiier a publicis &civilibus officiis remota fit. I. 2. ff. de R. J. Arnob. Iibr. 7. adv erf. gent. p. mihi. 247. quid fceminarum genus, quas ab negotiis publicis conditio fragilitatis excepit ? g N eque etiam id nos morari debet, quod alienas lites nequeat traclare. /. 54. pr. p Jf. de procurat. Ssepe enim jam antea dixi, quöd inclufio animalium non fit aStus jurifdictionis; nec officium civile, aut publicum , fed privati patrimonii, atque ideó muiier non tantüm pro tuenda re fua, quam aliena eum gerere poteft , cum certum aliena negotia eam adminiftrare pofte. Tiraquell. ad L. Connub. 16, gloff. 5. num. lij. 1 II. Peregrinus in itinere pecudes agris nocentes fiftere, atque indudere poteft, cum publicè non tantum intertvt, ux plures fmt, qui id fa.cia.nt, atque curent, ne frugibus damnum detur, fed & è re fit iftius advenae, ne in noftro folo corrumpantur, quia inde in fua patrisi caritatem annonae metuere alias neceffe habet , quippe cum una regio alteri non modö confini, fed & remotiflimae praecium frumenti conftituere foleat. Sed peregrinus tune ad aftum gerendum aeque ac unus è populo admittitur, quando per eum id arcet, quod fibi nocere pollet: uti difcas ex doclis Farinacio prax. crim. iibr. 1. qucejl. 12. num. 11. III. Quod fi verö alicujus loei peregrinantibus, aut advenis id non liceret, eo tamen interdicto non continebuntur ii, qui liberalibus ftudiis ibi operam dant, nam his eadem privilegia, quae civibus caeterisque loei incolis funt indulta: uti in re fimili docet Peckius de jure fff. c. 3. j num. 12. Etiamfi enim peregrinus üt Studiofus, non tamen eft peregrinans; unde, ut obiter hoe notem, fi ex ejus cubiculo quid dejectum vel effufum ipfe tenebitur, contra quam fenfit Wiflenbach. difp. Injl. 43. tb. 24. Nam Ulpianus in l. i. g. 9. ff. de his qui dejec. vel effud. de peregrinante & hofpice , qui tantifper hofpitatur, ragit, qualis Studiofus, licet advena fit, dici nequit, imö habitator eft, & locati conducli titulo partem domus inhabitat, ut inquilinus dici jure debeat, imo domicilium in Academia habet, atque ideö ejus junfdictioni fubditus eft. _ IV. Pauca de Excommunicatis adji- 1 ciam. Eft autem excommunicatie alia major, per quam quis exciditur è grege fidelium, alia minor, cum ufu facramentorum interdicitur, quae & Jufpenjh vulgö dici folet. Hanc qui paflus, nihiJo- 2 minus omnium rerum is eft capax Mare. Anton. Peregrinus Iibr. 3. de jure fifci. tit. 11. num. 4. Sed per iftam quis quafi in peregrinitatem deducitur, adeö ut deI portato fimilis fit, & agere in judicio j nec pro fe, nec pro alio poflit c. ex' ceptionem. X. de except. c. decernimus. de fent. excommunic. in 6. Gail. x. ohferv. p. ■ num. 8. Hico Ummius difp. ad proceff. 1. ' num. 25. Peregrin. d. L num. 8. tff feqq. Amplius ne quidem extrajadicialem ac- o tum celebrare poteft. c. intelleximus. X. de judic. c. pia. X. de except. Zanger, ad cap 19. X. de appellat, num. 9. Verum * his fipretis ajo eum animalia fiftere, atque indudere aut alligare pofte, quia hoe fit ad rerum tuitionem, quarum dominium penes ipfum manere largitur ultrb Peregdnus d. I. nu. 25. CMd quod ^ poffit fiftere fuum debitorem, fi fugae is fit fuipecius. Peelt, de jure fijt. c. 3. nu. x. Non quoque prohibetur agere etiam in ^ judicio, fi ex necefiïtate id facere cogatur. Innocentius ad d, c. exceptionem. V el fi fe fuaque defendet: d. c. intelleximus. 7 Felin. Sand. ibid. num. 14. Facere & poteft omnia ad utilitatem ecclefiae, Peregrinus d. I. num. uit. E C *»  ■ |4. GERHARDI F E L T M A N N 1, JC É «Oi go §j» «3- go Of §€* ros "in titulo memoratos propter jus in re conftitutum , pecudes alienas in iis locis, ubi exgraneo hare poteftas non foret data, pofte fiftere, atque indudere, 2 dubitari itaque amplius non oportet. Ca- j flruvf. ad rubr. jf. de op. nov. nunciat. \ num. 4. Quod enim ad emphyteutam adtinet, licet fundi dominus non ïit, /. I. ff.fi ager. vettig, intellige direttus aut/hperior: eft tamen dominus, /. 12. in fin. C. de fiund. patrim. nimirum utilis five inferior. Ego in tratt. de jure in re fff ad rem. c. 17. num. 1. & 2. j II. Vafallo, Superficiario & Fruftuario idem jus includendi ideö quoque reclè adferitur, quia aequè ac empbyteuta jus in re habent adquiiitum , unde & cunctis aétio in rem competit. /. 1. in fin. ff. fi ager. vettig. 2. Feud. 8. §. rei autem. 1.1. §. 4. /. 2. ff. de fiuptrfic. I. 73. 5- 1./.74. I, 75. fi. de R. V. g. 2. I. de attion. I. 1. pr. I. 5. §• i. ff. fi ufufr. pet. Quibus 2 autem jus perfequendi datum eft, iis exceptio negari non debet. /. 156. §. i.ff. de R. 3f. d.l. 1- 5. 4- ff* de Juperfic. Sed t nee retinendi facultas illis aufferri jure poteft. arg. I. 18. %> fin. ff. commod. Cum 'totroque eonvenire , imö utriusque tam exceptioms quam retentionis genus^oodam efle noftram inclufontm è looliquidö fuit demonftratum , quaprcptaSc dominorum dirt&crum vel fupcricm animalia in agris tmphyteuticis, ftutik lus, fuperficiariis & jure ufusfructus e> fe&is damnum dantia includere queunt arg. d. I. 1. in fin. ff. fi. ager. vettig. j'Wj adverfius ipfos municipes. d. I. 5. g. 1. ibi\ adverfius dominum 2. F. 8. pr. I. 1. $.4. ff. de fuperfic. Et manifefté conlegitur id omne ex li 13. ff. quod vi aut dam. Atque ratione fructuarh, vel quoque inde certum evadit, quod fuum dicitur id, quod ratione ufusfruclus alicujus eft. /. 73. ff' de legat. 3. I. 27. §. argento, ibique Bcrtol. ft. de auro fif arg. leg. III. Idem dicendum de iis , quibus 1 fundus traditus cum cenfu rcfirvative & alia praeterea recognitione obnoxioiradenti reddito, hoe enim cafu hic tantüm directum dominium retinet. Frantzke 2. var. refol. t> num. 10. quem pluresque alios adduxi in d. tratt. c. 17. num 31. fff feqq. Utile autem dominium cum trans-1 I feratur in alium, cui praedium ea lege traditur, hinc is non fecus ac alii antea meworati fruólus capiet, quod inter effefta ejus rei numeretur, ut fruélusfuos faciant, atque uüVnatem Vvabeant, unde & utile dominium nomen accepit. Wefembec. tratt. de feud. cap. 19. num. 4. m fin. Quamobrem inclufio aut alligatio 3 pecudum jure merito his non minus ac I iftis defenditur quia per eam fruftus far' ti tecli confervantur: Imö quoties ambo concurnmc, hi iftis prseferri debent. IV. Propter noviflimam rationem e-1 tiam colonis, licet jus in re vel utile dominium nonhabeant, inclufio aliena? pecudis in prajdio conduclo deprehenfae, denegari non debet. arg. I. 11. J. 14. /. 12. ff. quod vi aut dam. Alienam pe- % cudem etiam dicemus eam, quae ad fundi dominum aut locatorem pertinet, nam cum hic mercedem accipiat, in frudtuum perceptione colonüm non debet turbare. /. 33. virfi. nam ctfi ff. locati. Vid. Gail. de pignorat. obfirv. 4. num. 4. & ita a fupremo Marchiae Brandenb. tribunali judicatum inter Rohreos Mejenburgenfis fff corumfiubditos 13 Decembr. 1616. Nec turbare nos debent, quöd fundi fui leges mentionem faciant; uti dixi c. %.Jeiï. 2. num. 2. fff c. 24.fiett. i.n.t. Nam & eum agrum qui reóïè fuum dicit, quem colit: uti pulchrè docet Cc rafius ad l. 2. §. pofieh autta. ff. de O. ƒ• num. 40. y. Si  JURIS GEORGICf de INCLUSIONE ANIMALIUM. 3r 1 V. Si colonusfitpartiarius, 8uncfundi dominus includere volens ifti preefa-! 2 rendus eft. arg. L 60. §. 5. ff. locati. Ut] tarnen colono id, quod hujus intfreft,j praeftet, /. 52. §. ü.ff.defurt. Quam; ob caufam puto etiam alterum alterius pecudes includere poffe, nam fi damnum in re communi fiocius dedit, Aqnilid teneri 3eum conftat, /. 4.7. §1. ff .profocio. Cum autem aclio ex hac lege defcendens fit poenalis, §. 9. I. de L. Aquil. & tamen cum aélione pro focio concurrat. d. 1.47. k 48. ff. pro focio. hinc conlegitur, quöd focius aut colonus pardarius focii vel locatoris pecudem haólenus quidem poffit includere, ut de damno fibi fatisfiatnon autem ut muleta moribus praeterea folvi folita ei adiudicetur. arg. I. 38. pr.ff eod. 4 tit. Evidentiffimè haac proöantur. arg. I. 13. §. 3. ff. quod vi aut dam. x VI. Hoe etiam omittendum non eft, dominum direclum etiam ufufruftuarii vel vafalli animalia capere vel includere poffe ii horum jus brevi mone vel alias exftingueretur, & nimis multa capita in eos fundos agerent, aut pafcerent pecudes in iis locis, quibus arbufculis noce- 2 rent. Cum enim priore cafu in anno proximo vel nulli, vel Pauci, pofteriore verö nunquam praedii fruclus uti pars effet, habiturus fit ejus dominus, huic _ merito inclufio permittitur. arg. I. 9. §. I.ff. defervo corrupto. §. 3. I. de ufufr. ' j VIL Atque fecundum hsec intelligi debet, quod leges hac tempeftate de inclufione animalium lata? vel extraneorum, vet alia lorum: uti eft in LL. 'Irans-Ifal p.p.. tit. 16. art. 41. Wefterwold. art. 76. etiamque vicinorum pecorum mentionem faciant. LL. comit. Zutphan. tit. 22. art. 1. £ Ut nimirum ea animalia omnia iis verbis ~ veniant, quae legis aut vi paód conventi a paftu vel ingreffu prasdii abftinere debent: &ficontrafaólumfuerit, eacuncta includi poffint, atque haólenus aliena cenfeantur. Quod verö Zutphanienfes J pecorum vicini mentionem faciant, hoe ideo faólum , quod vicinorum pecudes damnum agris contingat inferri atque ideo legiflator fpeclavit. h 3. fff feqq. ff. de 4 legib. Qia m re reclius fecit , quam Plato, qui leges compofuit de iis rebus, quae perraro aut nusquam accidunt A- «. thenseus Iibr. xi. Deinofopb. c. uit. Ne tamen quis leges calamriiaretur, tollendae omnis dubitationis caufae prudenter earum conditores nunc fimpliciter pecudum mentionem faciunt. LL. Velav c 36. art. 1. i.^.fffl.Municip. ClivenfMt. 191. pr. Kuyck. art. 40. Omland. Iibr. 6. art. 46. Caput X. Quorum animalia includi poffint? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Animalia agriculturco deflinata includi etiamque pignori capi queunt. 2 Clericorurn pecudes jure includuntur. 3 De Studiojorum equis idem adfirman- dum ejt.. 4 Etiamque de magifiratuum judicumve pecore. 5 Quid juris in equo, qui per infirmita- tem retineri nequil ? S E C T. I. RUfticorum animalia, etiamfi iis agri 1 colantur , includi tamen poffe rectiffimè placuit Berlichio p. 2. concl.praü. 34. num. 10. & Carpzovio p. %. jurispn for. conft. 27. def. 1. num. 6, fff 7. Ne . inde üerilitatis & vaftationis agrorum nafcatur occafio, unde culturae & ubertates nafci debent. arg. I. 6. pr. C. unde vi. Ufu toto die ubique, haec fenten- « da fervatur, & leges edam non diftin- 3 guunt, ergö nec noftrum eft diftinguere. arg. I. 8. ff. de Public, act. Muanoz de Efcobar. de ratiocin. adminifirat. c. 18. num. idt. Nec in contrarium facit ita 4 cefiaturam agriculturam atque hac ratione rufticos imperata publicè tributa haut foluturos. Non autem aliter confervare «r licet remp. nifi pientifiimce prcefiatienes importentur in publicum, ex quibus fff milltares nutriuntur copice, ut refiftatur boftibus fff pe- agros fff urbes agaatur excubice, perfruantur item reliqui ordines attributis fibi fialariis , reparentur quoque muri fff urbes: denique omnia aliaproveniant, quae communemJubditorum utilitatem concernunt: uti ait Juftinianus in Nov. 161. cap. 2. Nam ob unius alteriusve pecudis inclu- ^ fionem non ftatim ceftabit agricultura & imputare fibi debet ejus°dominus^ quod illam non liberaverit eautione data aut fatisfaélione pro damno praeftita. Richter, p. 1. decif. 5. num. 11. fff 14.. Si ergö hoe non fecerit fibi imputet, fi 7 deinde, Caefari non dando quod Caefaris eft, non quidem in cute fed carcere Juere debeat : non enim cedere bonis is poteft fifci debitor, qui malitia fua iis lapfus eft. /. 5. C. Qui bon eed. poff. I. 2. C. de exact, tribut. Cafp. Kloek tratt. de ConE 2 tri*  3* GERHARDI FELTMANN I, JC. tribui, cap. 18. num. 183. Peck. de jure Sfift. c. 5 num. 16. Non etiam obftat, quod ejufmodi animalia nequeant pignori capi: uti cautum J ure Hifpanico p. 5. 9 tit. 14. I. 4. Lopez. ibid. glof. li ld enim de pignore , quod pro executione rei judicatse capitur è bonis debitoris, intelligendum eft, atque ideö huic aptari nequit, quippe cum inclufione facta liceat pccudem rcdimere, at ifto cafu, ubi pro judicato pignora capiuntur, ea diftrahuntur aut crcditori addicuntur. I0 Richter, d. I. num. 12. Deinde funt multi, qui ex juris communis ratione cenfent permiffum efle etiam haec animalia pro re judieata capere. Bald. ad l. executores. 7. C. Qua respign.oblig.nu.l. Coler p. 3. de procejf. execut. c. 9. num. 38. & ftqq. quos memorat Richter, d. lImtm. tl. Tertio, fi alia bona deflnt, htec animalia pro judicato capi pofte ambigi non oportet: & ita contra alios poft Glolfam, Colerum & Marantam docet Berlichius part. 1. concl. pract. 80. num. 45. quem fequuntur Richter, d. I. num. 12. ..Ant. Faber. Cod. Sabaud. Iibr 8. tit. 6, 12 defin. 16. num. 2. Pro quarto advertendum eft, quod animalia includantur ob debitum, quod in eorum utilitatem ceft fit, cujus nomine facilius retentio jure !3 conceditur. Hujus rei fortiflimum praeiJ bet argumentum, quöd, licet compenfatio aut retentio in depofito locum non habeat, tamen ob impenfas in rem de\ pofitam factas ea retincri queat. arg. I, 33. ff. de cond. indeb. I. iS. §. fin. ff. commod. D. Struve ad tit. ff. de compenfat. • th. 23. fff tit. 3. ^urijpr.tit.ïi.mit?!. 19. 14 Brunneman. ad l. 11. €. depofiti. Atque fic porrö non obftat, quod ifta animalis fifh non polfe doceat. Peckius d. cap. 5 num. 22. Id enim non aliter verum quam fi id ex caufa diverfa aliovedebitc fiat: quanquam & confuetudo contrarium invexerit, uti non obfcurè fatetui ipfe Peckius & indicat D. Simon aLeen _ wen ad eund. in not. d. num. 22. Quic n quod cauponcm hofpiti manum injicen poffe ratione alimentorum Peckius doceat d. tratl. c. 3. num. 2. & poft alios Dav Mevius tratï. de Arreftis c. 6. num. 41 fff 42. j. II. Tranfeamus ad clericos, horun J autem pecudes includi poffe exploratun eft. Alphonf. de Azevedo ad conftit.nov llifpan. Iibr. 1. tit. 5. /. j2. nu. 20. Joh Thomae de noxa animal. c. 24. num. 2 . Nam negligcntia, quae punitur in alio " non eft toleranda in clerico, quia hu ii maximè incumbit fic vivere, ne eju culpi alius lasdatur: in re fimih dittetit Cardinal. Ploftienf. ad rubr. de vitd $ bonefi. clericor. in pr. Id quoque menu- ^ nerint, quod dignum efi, ut qui jimilem cum aliis vitamJ'ujcipiunt, fimiicmfintiant in legibus dificiplinsm: uti ait Alexander III. P. M. in f. 3. X. de fiatu monacbor. Non ergö alant pecora aut equos, aut fi 4 id facere velint, norint fuo fore periculo I arg. X. F. 13. verf. eccclejia enim. poft Fej linum & Parpahum Joan. Petr. Surdus I 3. confil. 301. num. 88. & in re fimili Mevius de Arreftis. c. 8. n. 84* III. Illud quoque dubio caret, Stu- 1 dioforum equos poffe includi, quanquam eorum res pofte fifti aut arrjtari nobis perfuadere conetur Peckius d. c. 5. nu. 1. Hoe enim non recipiendum cfie: nifi 2 hactenus, quod propter arreftum non debeant priirari foro Academico, fatis deinde declarat. Aft fi qui eorum inclu- 3 dantur, non id in fraudem fit Academica; jurifdicbionis fed penes hanc manet notio de damno dato. Et quod aojicit 4 I deinde Peckius, Studiofis Academke Lo- Ivanicnfis indultum efle, ut ftatim atque parentum domoegrefiï, jam cives AcaI demici cenfeancur, & in itinere fifti ne*I queant, id quoque dubio proeul de manus injefcFione ex alio öebito capiendum» ' Vel an Studiofi eorumve reculae pro pa* \ ftu a cauponibus in itinere retineri ne- < queunt. Demus & hoe voluiffe Princi- y pem, id tamen non extra hups territorium vim fuam extendet, fed in locis ifti Principi non fubditis, ut ipfe Stu- <5 diofus a cnupone, ka ejus equus ab agri domino fifti poterit. Si ifte ad authen- -j 1 ticam Habito, quam, quod mir exisl hanc in rem alduxit Peckius, provocet, hi ei refpondebunt babita ubi vis fed fiolve: , quod in Italia Publicam Studiofis allegare 1 frequenter folebant. Tandem quid quae- 8 fo hodiè frequentius, quam ut Studioforum bona juflu ReCt-oris Academici prsecludantur arrefio , etiamque eorum [ libri in ufum creditorum diftrahantur, : fi alias res non habeant, ex quibus his , folidum folvi poffit? Gotfr. Suevus ad . auth. babita. C. ne fil pro patre perk. 4. , th. 10. IV. Nefas prteterea eft dividere inter 1 1 perfonas viliores & alias in dignitate po- . iitas, veluti funt magiftratum gerentes, , praetores & judices, nam horum pecora , etiam ab iftis includi poffe cernis ex re , judieata cap. 9. fete. 4. num. 2. Nam* , | in juftitia expletrice rado nulla perfona: rum habenda eft. Nec movere nos de5. bet, quod rerum politicarum peri"^"1* I mus  JÜRIS GEORGICI de INCLUSIONE ANllvfALPJM. 37 mus fcriptor, qui tkulo Frcjchmeitfielcrs celebratur, fed creditur effe Georg. Rolhagen Iibr. 1, cap. 5. ajat; Aber es gebet in der Welt fo zu, Ein anders ijl des Schuitzen Kuh: 3 JVon enim fpecïandum, quid aliquando in hoe vel ilio loco fiat, fed quid fieri 4. debeat. /. 12. ff. de offic. prcefid. De eo autem , quod vitio hominum & nullo jure fit, auctorem iftum agere, ex iis, quae praemittit, patet. Sic enim infit ? Das ftebt ein Richter übel an, Dafz er firaft an eim andern Mann , Deffen er Jicb auch fchuldig voerfz. Tbutfielbfi, Vias er verbent, mitFleifz. Meminerint ergö judices in fuis quoque ■5"atiimalibus idem jus cuftodiendum efle, ne inde mjutiarum occafio oriatur, unde 6 Jura nafci debent. /. 6. C. unde vi. De origme iftus parcemia? des Scbultheijjen Kube: id efi: pmtoris eff vacca: adi Rodolphi Goclen. Iibr. 2. Ethic. Maurit. c. y 28. Hanc ut a fe averteret novifiima eeftate 1674. Praetor Iferlohnenfis pecudes a profeflionum primatibus inclufas redimit, licet hi dare & praetermittere \e\\ent. j V. Num etiam includi poffit equus, qui impatiens fui feffbris hunc in terram dejecit, five imperitia, live infirmitate equïuïitis retineri non potuit, quo minus frugibus prope viam fatis noceret, vel per medias fegetes tranfiret ? quaeritur? Nullus ambigo iftum equum fifti Jure poffe, nam eadem placuerunt de eo quoque, qui cum equo veberetur, impetum tjus, aut propter infirmitatem aut propter imperitiam fuam retinere non potuit'. ait Auguftinus nofter in g. 8. de L. Aquil. « Cur enim non ivit pedes? Si non potuit vectabulo, aut navigio debuiffet potius uti aut leëtica, eum affeStare quifque non debeat, in quo vel intelligit: vel intelligerc debet, infirmitatem fuam alii periculofam futuram. Gajus in l. 8- §. i.ff.ad „ L. Aquil. Si non eö, nifi eques iri po- _ terat, alii rem mandaflet, ideö namque procuratorum ufus inventus, ut qui ipfi rebus fuis ftipereffe non poffunt, per alios, qui equitare norunt, eas gerant. ^l. 1. §. 2. ff. de procurat. Allegabit forte alium non reperiri potuiffe tune tarnen fibi imputare debet, quod vitiofum , equnm elegerit. arg. I. 5. §. 6. in fin.ff. de O. (ff A. Gothefred. ibid. Ut. c. §. uit. „ J. de oblig. quee ex deliüo. Audio di- 5. , . centem non alterum adfuiffe equum, fed hoe ei excufationem nontribuet, quia agri domino, qui nihil admifit, quidquid nullam^ occafionem damni dedit, Iper alterum iniquamconditioneminferri, cafu non fortuito exiftente, jure natura equum non eft. /. 74. ff de R. J. Ut 6 jfileam id, quod depaftum, in rem equi & utilitatem verfum efle, atque ideo ejus dominum pro eo quoque teneri, & donec ab eo fatis vel cautum datum, animal retineri poffe. arg. I. t. (ff t. t.ff. de in rem verfo. junct. I. 18. $. fin. ff. commod. Caput XI. De Studiofo, qui per imperitiam equum regere aut domare nefcit. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Rationes dubitandi ab imperitid (ff agnomine Latini equitis deprompta. 2 Equum lecans Studiofio querinequitt Ji hic negligentius eum habuerit. 3 Non excufiatur idfaciens, ob quod pu¬ blicè male audit. 4 Dominus equi non intelligitur confen- fiffe in damnum alienis agris datum. 5 Gymnafticee artis periti vel peregrinis in locis verfati non excufantur. S E C T. I. HiEc autem, quae de imperitia equi- 1 tantis- dixi, vix videntur locum | habere in Studiofis, fic enim fecundum ! exeellentiam vulgo Jiberalibus difciplinis operam dantes vocant. (1) Quia in his % imperitia vel omiflio diligentiae exactioris circa equos non punitur, uti de jure confultus refpondit Elb. Leoninus confil. 36. num. 1. (2) Quia a vulgo rediculo g titulo Latinorum eauitum appellantur , quare & hoe pro folatio quoque habeant, ut imperitia iis obeffe non debeat, naturale enim nihil magis eft, quam eum, qui in uno praegravatur, in alio iterum fublevari. arg. L 10. ff. de R. J. II. Verum cum in his rationes e^edem j locum habeant, idem quoque jus circa eorum perfonas cuftodiri oportet ex regula trita, quam interpretes trahunt ex i l. 32. pr. ff. ad L. Aquil. Simon Vaz 2 1Barbofa princip. jur. lit. R. num. 6. primum illud , quod in fpeciem tanquam E 3 con-  38 GERHARDI FELTMANNI, JC. contrarium propofui, non obftat, quia . Leoninus agit de eo, qui ftudiofo ioca- 1 vit equum, & fic conditioncm ejus, cum i quo contraxit, fcire debuit, nec ergo 1 audiendus, fi quaeratur, quod Srudiofus ' non diligenter obfervaverit, aut curave- J rit equum atque per imperitiam ei no- j 3 cuerit. arg. I. 19. ff. de R. J. Propr iam | namque allegat turpitudincm, fi quis ajat, • ■ fe ignoralle conditionem ejus, cum quo ' contraxit. Zach. Vietor. èe cauf. exempt. \ Imperii concl. 20. *uer/. ncffe vero quifque. Joiëph. Ludovici decif Luc. 21. num. 10. quos aliöfqueadducit Wiih. Ant. aFreundeberg. traCt. de refcript. morat. concl. 4 58. num. 22. Sed quid hoe ad dominum fundi, qui ne novit quidem Studiofilm? Planè nil! Nam hic ifti necexcontraétu aliove negotio civili vel figuraobligadonis voluntariae nec quafi ex contracru, fed potius & ex vero, & quafi ex deJiéto tenetur. arg. I. 8. §. I. I. 44. Jf. ad L. Aquil. §.fin. L de Obl. quesque. ex del. ibi optrd malorum uteretnr. 1 Hf. Altcrum etiam nullius momenti eft. Nam (i)an unius aut alterius hominis malè ] de Studiofis merentis facinus tod populo ' exitiofum efiè debet ? Aliud nos docuit I Tacitus Iibr. 13. Annal. 27. quando con- | tra jus revocandas libertatis, quod alii pationis cenfebant dandum , alios, quolum fententia ut huvnanior pracvaluit, deferuitTe ait,- Paucorum culpam ipjisexi■tiofam effe debere, nihil univerforum juri derogandum, quippe latbfufumid corpus: 2 An (2) concedemus id lucro R-udioforum cedere, . propter quod dicamiisferibere poifent, qui in eorum contumeliam tale quid dicerent ? Ploc non minus fo- \ ret abfurdum exiftimare, quam fi quis vellet cenfere, quod agnomina probrofa, quae uni atque alteri gentiaut nationi etiamque hominum ordini huic vel illi, quin & artificibus aut opificibus vulgo •dari folent, excufationem praeberent, fi quid ab iis admifium effet tale, cujusno- -S mine male audiunt. Vulgö & malè dicitur, Medicis impune Jicere occidere, molitores efle fures: cum tamen longè majores fint ficarii & trium Jitterarum homines plurimi, quorum in aulis & apud plebeni moderatio ex vitio gentis 4 humar.cC probata eft. Hoe ideo adduco, ut omnes intelligant, quod haec exempia ideo commemorem, quo res clariorfiat, uti opinor erit, fi pergam dicere, quod -nec nihilominus probato dolo aut culpa: & csedes, & furtum in ejufmodi perfo- 5 nas vindicabitür. Sed & hoe (3) prsctermittendum non eft, id nialedicFuin non de Studiofis tantüm, fed & de iis, qui iftis longé inferiores, veluti amanuenfibus aliifque, qui ab epiftolis defenbendis, vulgo dici. Caufam hanc effeö putem, quod uterque ordo aliorum negotiorum expers & raro equitare fuleat ea aetate, qua corpora hominum ad artis regulam formari pofiunt, atque ideo, ubi in viros. tranferipti, & vel notarii vel procuratores litium facti funt, nimis fero id difcant, quod jam antea eosnoffe oportuiffet, uti in totum ordinem, hunc enim fub perfona fui Ragotdnipetiit , lufit nobilis , qui vixit, dum in Galliis egi, urbanitatis magifter Scarronus dans Jon Remant Comique. Aft hanc ob rationem vulgus utrifque dat idagnomen Latini eqidtis, ne quifpiam facilé iis commodato det equum , neve illis eum locet, nifi lege contractui adjeéta, ut exactifiimam diligentiam in fe recipiant, quod & videtur voluiffe Salicetus in l. quod Nerva. ff. deprf. num. 14. . IV. Quod fi tamen quis cum hoe ex- £ prefie pacfus fibi non effet, equum fuum Studiofo utendum concefferit eive Jocaverit, non poteft intelligi confenfiffe in plus, quam ut ifte Studiofusomnem commoditatem, quam ex uiu equi capere poteft, habeat: in quacommod'vtatepercipienda fi Studiofus equo magis moleftus fit eique noceat, hoe, fi imperitia ötudiofi accidat, illi id condonare cenfetur dominus animalis , quippe cum vulgo non ignoret crebifque alias fermonibus dicat ipfe, iftum efte Latinum equitem. Leoninus d. confïJ. 36. Hinc tamen dici nequit dominum animalis in omne damnum , quod occaftone commodati a fe equi aut locati aliorum agris datum eft, confenfiffe, cum aétus agentium nunquam operentur ultracorum intentionem. arg, l. 19. f. der eb. cred. Gail. dearreft. c. 14. num. 3. Gomez. r. var. refolut.j. num. 4. Et quod in favorem Studiofi „ receptum dicitur, id in tertii detrimentum aut odium non debet retorqueri. arg. I. 6. C. de legib. Auguftin. Barbofa in colleclan ibid. Chriftinaeus ad LL. Mecblin. tit. 11. art. 7. num. 26. V. Quanquam , fi verum amamus, nec ratione damni equo dati femper Stu-1 diofus excufandus eft. Nam his temporibus in bené conftitutis Academiis laudabili inftituto non minus corpora, quam animi juvenum formantur, & gymnafticarum ardum, atque adeo equitandi quoque pcriti evadunt. Hi non fecus ac ii, qui peregrinas mundi regie- * nes adierunt, fruftra Leonini, G^jaï olim  JURIS GEÖRGLCl de INCLUSIONE ANIMALIUM. 3* mm Baiièëllarii op'em implorabunt, quod turpe iis fic igaorare id, in quo veria ti, aut verfari debuifient. arg. I. 2. $. 43. Ijl. de O. f. Qui vero propriam turpitudmem allegat, is non audiendus/. 18. in fin. f. de jurejurando. Surdus decif. 309 mun. j(5. Franc. Sarmiento lib. 3. feil. ir.terpr. c. 13. nwn. 5. ' | ^5561/*^*AJvvti,* * * * *'"'** Caput XII. De Militum equis, an hi includi poffint ? SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Milit es funt tui tor es civium , é^êfe /flfeo &?n«« patrimonium non debent minuere. 2 ATow /egftef prohibentur equos in pivatorum agris pafcere. 3 Si modo de pabulo iis profpeftum eft. \ 4 Quid juris, ft idfatlum non fuerit?' I 5 tff 6 Levandi tributo qui militum ' equos debuerunt pafcere. j 7 /nr«r ar/na non debent ftlere leges, i 8 Fcederati fff vicini poffunt includere I equos eorum, qui in acte perzeraif.' 9 Stipendium non folventes nequeunt in-\ cludere equos militum, gaos mordl Jud fiftunt. S E C T. I. 1 A/]^3' fi in hybernis ant praefidiis j IVJ. fint, atque demenfo publicè con- [ ftituto non contenti cum equis fuis vel reip. vel privatos depafcant fundos , tune jure eorum equi capiuntur & includi aut alligari queunt. arg. I. 2. C. de paft. publ. Chaffanae. ad confuet. Burgund. rubr. ; 1. §. 6. verb. en menfu fage num. 2. & per do£la in re pari a Davide Mevio < 2 traêt. de Arreftis. c. 8. num. 105. Ffu- I untur enim milites ftipendio publico, ad < quod fiogüli cives in tributum vocantur, i quare populi patrimonium non diminue- : re, fed tueri debent, Unde olim tutuli 1 & poftea vernaculè Schutzen appellati \ fuerunt: uti praefatus fui e. 1. fect. n. t 3 num. i. At hoe poftremum nomen ho- t die militibus fordere videtur & malunt t Krieger a capiendo dici, quod eo titulo t omnia fibi licere exiftiment. Adi fi lubet r Cafp. Kloek, de contribut. cap. ij.num. i 210. eff feqq. & Petr. Pappum adariicul. c militar, Belgic. procent, lit. a. j l Iï. Quo refpiciens Cl. Brunnemannus r [ ad d. t. 2. C. de paft. publ. fcriptum reliquic; abjtinendum efte d privatorum pratis j noumdli müit$s pnefidiarii non obfirvant, quiajeilicet inter arma ftlere leges pro certo habeant Horum tamen malitiae faluber- % nmts ianthombus nunc occurrere folent boni Principes Eleclor. Brandenb. InterimsOrdnung. art. 4. publicecta. 23. Decembr 1665. Suecica Brema-Verdenfi StandiOuartiers- Ordonance. art. 1. fff 7. lil. Cuncta haec vera funt, fi de pa- r bulo militibus provifum fuerit, vel fingulis capitibus id è publico praeftitum ex more prifco; l. g. C. de erogat milit. annon. Vel quod ftipendium non folum % 1 illis oportunè folvatur , verum & feenum ah'aque equis pafcendis necelfaria adftnt, & precio redimi poiTmt. Si enim 9 pabuh copta aut fit, jéjunus exercitus non potent fervare difciplinam, uti loquitur Joh. Thomas dt c. 24.- num. 4. , IV- Huic tarnen auclori in eo adfeh- i tiri nequeo, quod hoe cafu opinaturmi- A htfbus hcere equos fuos pafcere in preediis provincialium. Cum enim non tam £ pnvati, quam reip. adminiftratores pee- * eaverint, ideó quod non majorem curam annonae caftrenfis vel aiimenti militaris aut ftipendii geflèrint, oportet milites a civium pafcuis abftinere, '& equos fuos potius in reip. fundos agere. u t enim 2 quis alieno odio vel culpa praegravetur, admittendum non eft. c. non debet. 22. de li. J. in 6. Goddaïus 1. confil. Marpurg. 24. num. óp. Hoe etiam fentit Brunneman. ad d. I. 2. C. de paft. publ. & e o§ Caput XIV. De his, quorum animalia includi nequeunt. Lfe u. . . ' SYNOPSIS SECTIONÜM. ï De equis militum non includendis^ quando in expeditione funt, i Idem ftatuendum de equis eorum, qui annonam tff commeatum müitarem vehunt. 3 Eadem ratio in equis Legatorum fff1 curforum publicorum ebtinet. 4 Quid fiqtiis regionis caufa iter faciat. ? S E C T. I. QUae de militibus loco fuperiore edi£ fertavi, ea vitiantur, fi in expedï- X "tione, aut caftris fint, nam tune eorum equi includi nequeunt a fubjeclis ei Principi, cui militant, non quidem ideö , quod ipfi milites fifti prohibeantur^ hoe enim eorum privilegüs imputae F Pee-  42 GERHARDI FE L TM AK NI, J. C s Peckius de jure fijt. cap. 5. num. 6. At privilegia militum non debent vergerein detrimentum civium, & fi horumagros - depafcant, atque adeo delinquant, indrgni funt legum iftarum privarum beneficio. arg. I. 37. in fin. ff. de minorib. & in terminis uti-ajunt terminantibus Ccvarruv. pract. QjO. c. 37. num. 1. ver fi. eft 3 deniqiie apud tiffpanas. Pro fecundo alias dixi valdè infirmum effe argumentum ab arrefto, quod ex alia debiti caufa fit ad inclufionem 'animalium, quippe cum haec fiat ob damnum ab his datum, per quod cum ea ipfa refarcitioni obnoxia öt fimul ex paftu meliora fiant, hinc facilius a inclufio, quam iftud tolerari debet. Ut autem ita fentiam, facit favor reip. cujus intereft non fifti equos eorum, qui iftam contra hoftes debent tueri, quod facere non poffent, fi fignis &numeris, dum equis fuis carent, jugiter haut inhrererent. arg. t. 31. C. locati. Mevius d. Arreft. c 8. num. 104. Cum ergo falus populi iftius faciat filere hoe remedium, vel palpari poteft, id ad foederatosaliofve neutri belligerantium adductos non pertinere, atque ideö ab his noftri mili-1 tes eorumque equi femper ülli queunt. j I arg l. fin. ff. de offic. proconfi. v I 1 II. Idem omninö adfirmandum eft de | aur i gis aut canucariis, qui annonam &. commeatum militarem, arma,- tela, alia, velienda conduxerunt, & in itinere 2 equis fuis agrum alienum depafcunt. Licet enim id in utilitatem jumentorum cedat, tamen cum in mora periculum fit, ex quo tota refp. periclitari poteft , ideö nec fifti, nec includi queunt. arg. I. 5. §. 3. fff 4. ff. de jure immun. I. 1. C. de navicul. Peck. d. U num. 7. Mevius d. c. 8. num. 110. 1 III. De equis Jegatorum , curforumque publicorum idem fentias, fi a Principe noftro, vel ad eum mittantur, ne impediatur legatio: uti Paulus ait; in l. 2 2<5- ff- de judic. Sed & fi decurio ad Pnncipem nomine municipii eat, ejus equus ab hujus incolis includi non poteft : quo faciunt tradita a Peckio d. cap. 5. mm. 9. fff 10. & Mevio d. c. 8- num. 114. tff feqq. Pro quo facit Ulpianus in l. 2. ff. de in jus voc. ibi; Sed nec , eum, qui equo publico in caufia publica transvebebatur. j IV. Hoe autem eidem Peckio largiri licet velim in d. c. 5. num. 12. opinanti eos, qui religionis caufa peregrinantur nullibi poffe fifti: quod tamen minusrectè ex auth. omnes peregrini C. Comman. de fucceff. tff l. 43./. de religiof. probacur, cum ad hanc rem melius faciat arguffi«i<' tum. I. 2. ff. de in jus voc. ibi; Neem, qui propter loei religionem inde fie mom non poffunt: Illud tamen ad inclufionem% extendi non debet, ne fpecie religionis impunè quis per aüenos agros graffandi fibi fumat facultatem & malitiis hominum indulgeatur contra monitum JCti in l. 38. ff. de R. V. Caput XV. Num includi poflit equus iter facientis, qui juxta viam eum pafcit, SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Jure feudorum fff Saxonico quid bdc de re cautum fit ? 2 Quod lege fit permittente, id nonme- retur poznam. 3 Longobardi fff Wifigothi diftinctiont rem temperant. 4 Necejfitas illicitum facit licitum. 5 Quando iter facienti liceat equum in alieno fundo pafcere ? 6 Cauponis aut Stabulcmi pafcua is in- gredi debet. 7 Iloc jus mutatum non reperitur, at¬ que ideo ei Jlandum. 8. Non omnia tamen carpen debet via.-, tor. 9 Nec omni tempore. 10 Neque longiore tempore in fundo ha- rere. 11 Quale intervallum ei indulgeatur ? 12 Haut quoque ab omnibus fiumat pabu- lum. 13 Confentire intelligitur agri dominus, ubi ifta obfiervantur. 14 Huic tamen precium refundi debet h divite. 15 Qjiod fff fieri debet, fi cibariis in na- vigatione alienis veficatur. 16 Ratio utriufque adfertur. 17 Qiw in cafu id fiallat? ubi de fipicis, uvis aliifque letlis aut carptis. S E C T. t CUm fumma fit ratio, quae pro reli-f gione facit , quemadmodum Papinianus in d. I. 43. loquitur, nonimmerito quaeras, cur illi, qui propter eam per regrinatur, non hoe indulgeam, quod caeteris iter facientibus, jure datum ^ De his enim Jus Feudorum, Iibr. ?■ilt27. g. fin. fic ftatuit; Quicunque ff ter~ ram  JORIS GEORGiCI de INCLUSIONE ANIMALIUM. j -.kj UW i-VVJ H-l UIL. lil ram tranfiens equum fuum pabulare voluerit , quantb propinquius fecundum viam fians in loco amplefti potuerit ad reparationem equi fui, impune fibi equo porrigat. Licitum fit etiam ipfi uti berbd eff viridi fylvd eff fine vaftatione aliqud quilibet utatur pro Jua commoditate eff ufu neceffarlo: 2 Saxones non folum hoe permittunt, ut ore fuo equus quid capiat ftans in via publica , fed & equitanti concedunt facultatern, ut equo defcendere, & uno pede in agrum porreélo fruges demetere eafque equo fuo pra>bere polïït. Landrecht lib. 2. art. 68. j II. Et cum id, quod lege fit permis tente, nullam mereatur poenam. I. 4. C. ad L. Jul. de adult. Sequitur agri dominum non poffe iftum equum includere, nec pro fegete, aut gramine quidquam exigere. Ludov. Romanus fing. jur< 234. Richter, p. 1. decif. 5. num. 1. x ill. Sed jus Longobardicum videtur differentiam conftituere, inter agrum pafcuum & fatum, ut in illo id iter fa- 1 cienti femper, in hoe autem non liceat, fi fruges matura? & meffis tempus inftet, eo autem tranfaclo fi quis cabatlos iterfacientis de fiipuld aut de ipfis paficuis, ubi alia pecora paficuntur movcriprcefumpfierit, in oéiogilt caballos componat pro eo, quod ipfos de aruo campo, quod ejt foffmagar < movere prcefiampfierit : LL. Longobard. 2 Uk: 3. tit. 4. I. 1. Ex verbo oéiogilt j adparet, eum , qui equum iter facienüs ! ineluferat, in oéluplum ejus precii condemnatum fuiffe. Lindenbrog. ingloffar. verb. novigiidus. Voffius Iibr. 2. de vitiis ^ ferm. Lat. c. 14. Wifigothi verö diftin- 3 guere videntur inter apertos & feptos foödos , illorumque numero etiam habent fqflis diftinclos, in quibus Ocuti in cunctis, aüis hoe iter facienti non tantum permittunt, LL. Wifigotb.lihr. 8. tit.4.1.27. Sed örejus equos ideö includi non debere ^ adjefcta graviore fanélione vetant. Verba legis 26. d. tit. 4. fic habent; Si ali- 5 quis de apertorum tff vacantium camporum pafcuis, licet eos quifque fojisprcecinxerit, caballos aut boves aut cetera animalia generis eufufemque iter agentium ad domum fuam inclufurus adduxerit, per duo capita J'smiffem cogatur exfolvere, fi verb , ut non pqfeantur, expukrit, per quatuor capita tremififem accipiat, qxd excepit injuriam. Quod fi haic tff quee fuperius dicta funt, fervus neficiente domino commiferit, d Comité civitatis vel aiudce C.fiagellorumictibus verheretur. ^■LUOlUiNÜ ülNliVJ.tt.L,J UJVL 4.3 IV. Quemadmodum hae poena? ab his t gentibus in prohibentes feudorum dominos eonftitutae ad mores noftros non pertinent, ita etiam ab illis traditee praediorum diftinétiones nobis non funt obfervandae arg. I. 1. pr. C. de Summ. Trimt, ibique DD. I. fin. ff. de jurifdicJ. Cum 2 enim necelfitas fit ingens teitim, & veriflime noftrates ajant, quod neceffitas rumpis verum : Vid. Erafin. Roterod. chil. 2. Adag. cent. 3. c. 40. facilè etiam rumpet fepem alicujus agri. Neque enim 3 ex conditione fundi, fed ex neceflitate tota haec res judicanda. Richter, d. I. num. 3. Neceffitas enim non habet le- 4 gem, & ex illicito facit licitum. c. 5. X. de confuetud. c. 4. de R. J. in 6. D. Ahafver. Fritfchius de jure neeeffit.fect. 2. num 1. Manzius Special, jur. lit. N. verb. . Neceffitas. V. Quare non aliter iter facienti po- j teftatem eam damus, quam fi proeul a ' ftabulo , aut diverforio aliquo fit & ejus equi fame atque laffitudine urgeantur adeö, ut ire amplius nequeant, nifi pabulo refecli. Corafius ad l. 1. ff. defiervitut. num. 37. Boerius ad confuet. Bituric. tit. 10. §. 4. lit. a. Sed etfi non adeö. longe diftet a diverforio, fi tamen vires 2 equorum longo itinere fraélae fint, eos uno vel altero frugum, velgraminismaI nipulo reficere poterit. Porrö fi pabulum non reperinc in diverforio, quod $ non rarö accidit, vel fi fiib rectum fta' bularius viatores nolic recipere, quod in Britannicis agris aliquoties ftatim poft fata Olivarii Cromwellii faólum vidi, ftatim in proximo fundos equos pafcere licebit. VI. Melius tamen probabitur, ut fi r fciri poflit, quis fit cauponis ager, in hunc equi agantur, ne iftius malefaólum luant caïteri incolee, qui nil admiferunt. arg. I. 26. ff. /. 22. C. de pmis. Nam % caupo folus peccavit , quia non poteft repellere iter agentes, quando exercere ftabulum, aut cauponam ccepit, /. un. §. 6. ff furti adverf. naut. caup. fiabul. In caeterorum autem arbitrio eft, ne quem recipiant, ficut etiam erat, in cauponis, antequam fe talem profiteretur. /. 1. §. 1. ff. nautce caup fiabul. Vil, Negotium autem nobis his facef- x fit D. Ahafver. Fritfchius in tracl.de Neceffit. fe£t. 7. concl. 2. num. 4. fcribens; jam dudum contraria confuetudine hcec permiffo, quam iter facientibus dixi effe indultam , fublata videtur: Aft cum rerum % forenfium callentiflimus Richterus d. de1 F 2 cif.  44 GE RH A RD I FELTMANNI, JC cifi 5. num. 1. ejus rei mentionem nullam injiciat, & contra id tanquam certum, atque minimè controverfum proponat, etiamque Joh. Thomse de nox animal. c. 15. num. 28. fff 29. idem faciat, nec inier jus civile & Saxonicum diverfitatem hac in re agnofcat, merito id fequi- 3 mur. (Quinimö li contraria effet confue" tudo, de qua in his terris, quando agri juxta viam publicam fiti funt, non conitai, eam non ratione introduclam nec obfervandam effe, ajemus. arg. I. 39. ff. 4 de leg. I. 2. C. Quee fit longa confuet. Non enim ea tantum pugnaret cum jure natura;, quod vult, ut res noftras tueamur contra amariffimas neceffitatis leges, fed & cum jure divino, quod iter facientibus permittit ex aliena fegete fereficere, li neceffitas urget Mattba-i. 12. 1. c. dificipulos. de confecrat. dift. 5. Matthae. de Afffici. ad Iibr. 3. feudor. rubr. 5. §. uit. 5 num. 1. Coraf. ad d. I. 1. num. 137. num. 137. Thomas.d.c. 15.ram27. Suggerit iü ipfum etiam tsquitas, licet jure r5 deficiamur. arg. I. 2. §. 5. infm. de aq. pluv. are. Cui enim non equum videbitur, vel hoe faltem viatori concedere, quod fine gravi difpendio fundi futurum 1 eft? uti difièrit Corafius d. num. 137. | erg. I. in creditore 38. ff. di cviclon. quaml etiam ad id adducit AmiStis cl. t. num. 2.' VIII. Ne tamen ex hac re agrorum * domini eorumque cultores damnum aliquod haut fpernendumfentiant, aviatoribus cupio obfervari vetus proverbium : neque omnia, neque quovis nempore, neque ab omnibus; uti aj nt Severus & Antoninus apud Ulpiauum in l. 3. ff. de 2 offic. proconf. Nam avariffimum eft; om-' nia atque tam mul tum equo depafcere , ut fatur fiat, fi in loco non valdè remoto, fed forte ad dimidiatse horae fpatium diftante, commodè queat interjungere, fufficere enim ei debet, fi paucis ex re aliena fibi confulat, & ex ea tantum carpat, ut paululum queat reficere equum, ne pareat, & contra omne nimium vertitur in vitium Pratejus tract. regular. Iibr. 5. tit. 5. cap. 1. verf. omne enim nimium. IX. Omni tempore etiam vetatur iter 1 faciens, fic pafcere equos, quod praeterquam fatis intelligi poteft ex dictishoe cap. feil. 5. per tot. etiam hunc habet fenfum, viatorem. non debereconnivere ad id, fi equus ex contraéio vitio & petulantia quovis tempore juxta viamfege- 2 tes carpat. Si enim citra neceffitatem, cum paulo ante è ftabulo bené paftus prodierit, glandes vel fruges cujufcunque generis decerpferit, & fic damnum dederit, jure includi aut alligari potrfh Quae enim propter neceffitatem intro- 3 ducta funt, ea ceifant, quando necdTitas non adelt. /. Lucius. 7. v.rfi. quare cjr Ji in ed caufa ff. de exercit. ait. c. quod pr% remedio. 1. q. 7. c. ordinationes. 9 q. 1. Vivius decif. 442. nu. 23. Sebaft. Medi- I ces tract. de cafib. fortuit. p 1. q, 6. num. i 4. Tiber Decian. 4. refponfi. 44. num. 121. iff feqq. X. Ex quo fundamento viator quoque j difcat, quod non longiore tempore haerere debet in eo loco, in quo pabulo reficit equi fui vires, led ut fimul atque . hae pabulum funt reftitutae iter perfequatur, & ad diverforium proximum per- | gat. Recta enim ratio docet, ut cum a ex neceflitate hoe in re aliena, in qua vel ad quam nullum jus habet adquifitum, illi liceat, iftud quoqueftudioftfequatur, quod ii facere tenentur, quibus.fervitus competit, his enim fic ea uti permittitur, ut cum minore fundi feiviciitis detrimento id fiat. /. 9. ff. de Jervitut. Civiliter ergo de aliena fegete carpat & 3 cum neceffitas eum id facere cogat, haec ubi ceffat Si licet boe? oleas diftringite, aedite meffes, Improbe vicinum carpe viator olus. Intret eff urbanas eadem petulantia portas: Sitque tuis muris Romule juris idem Auf erat hic aurum, peregrinos ille la- ' pill os, Et quafcunque poteji tollere 3 tollat opes! XI. Cum vero id intervallum, quo li- j ceat morari in uno loco, legibus Germaniee & Belgii definitum non fit, ideó judicis arbitrio id relinquendum. arg. I. 1. in fin. ff. de jure delib. Vide fis Chaffanae. ad confuet. Burgund. rubr. 1. §. 5. verb. sJil n'agrace. num. 30. Sedinregno 2 Neapolitano olim conftitutio fuit facla, ut animalia tranfenntia poffent per unam diem & unam noétem fumere pafcua in terris alienis fmefidd & diffidd, fed ultra diem folverent pro rata temporis , uti loquitur AffficFis d. num. 2. verf. nota. Similem effe Gallias legem ait Lucas de | Penna ad d. I. 2. C. de paft. publ. num. 7. * Legibus autem Wifigothorum alterum . tantum iter facientibus indulgetur d. Iibr. 8. tit. 4. L 27. ubi exftat; ita ut non in uno loco plus quam bidub, nifi hoe ab eo, cujus pafcua funt, obtinuerint , connncrentur. Sed hac tempeftate nufuu3171 r i gen-  JURIS GEORGICI de INCLU3ÏONE ANIMALIUM. 4? • ! ld aliter licet quam in faltibii3& ; ]l 1« U aiiifve pafcuis nec folia, nec fep e, Ufc vallo munif^, de quibus etiam ere-, didedm memoratos mores oportere intelligi. JMec ergö Legem Juris Georg. 1'ajipe memorati primam, qua? a vocuia Item incipit, obfervabiinus, quandöait iter facienti pwanjjwn effn tut capere faf•: j picarum, quot celerrimo gradu ungulis fuis poteft tollere, & in alio loco art. 46. inquit, carrucariwn, qui via public tl vsbitur, tres fafces e regione agripabulari PWt, fed ftramen in vid linquere debere, quod ji boe in fundum projecerit aut avexerii, de damno dato & muliïd cum te* neri: j XII. Neque ab omnibus carpat fed de agns pafcuis potius, quam de fatis, equo profpiciat, & li plures 1'ati, tune ex til pabulum fumat , quorum fruges adhuc in herba, necfeftinetadeas, quae jam fpicas habent, civiliter enim & cum minors fundi damno pafcere debet fua a- 2 nimalia. arg. d, l. o. Jf. de fervitut. Hoe quoque non negligat, ut a plurium agros juxtu viam poilidentium potius quam unuis frugibus pabulum capiat, melius enim cuncti quam finguli ferre queunt hoe „ quantulumcunque damnum. Quam ob j 0 caufam legibus cautum, ne viator equum totum ïed tantum auteüoïiWs pedibus in fegstem agere & cum pofterioribus in via confdlere debeat. d. c. Feud. 37. §. ftn. idqoe 3 tiara faluberrime Neapolit. cunftitutione comprehenfum memorat Affiicfis. d. I. num. 2. verf tertio. ■ j Xlil. Qa:e cunéh a me enarrata & ad, memoratutn vetus proverbium exaéla fi reéfp obllrventur, vix damnum fun-1 uffl uoT.hv.s dabitur, aut faltem id erpilÜWUm , quod praetor non curabit q aditus. erg, l. 4. ff. de reftit. in intogr, Carpzov. p. 1. prax. crim. q. 73. »Wh 50. vi fin. Georg. Frantzke 2. var. 2 refol, 7. mm. 36. Nec curare id volet, agfi dominus, tum quod novit ex urba- I nisafê hoe viatori deberi. Sithman ad tit. I ft. de S, R. P. in fin. Tum quoque ideö, 1 quod probè calleat ea, quae juxta viam ] publicam fata funt, rariflimè utilitatem • pneffcare & pedibus via perpluviam difü- I ciliore reddita calcari atque inutilia reddi | fiülere, Lu:cs cap. 8. verft 5. Unde non | chftinguimus an amicus an mimicus carp- j ferit pro equo herbas? quia non tamho- | mini, quam potius humanitati hoe offi- \ cium preeftamus: uti eJegantiffimè dividit Seneca Iibr. 4. de benefic. cap. 29. 1 XIV. Quod autem Boè'rius d. lit. a. & Thomae d. I. num. 14. tradit nihil in- terefld, an is, qui alienam fegetem depafcit, fit dives nee ne , id non aliter verum elfe putaverim , quam quod ad mulclmi aut pcenam in eos, qui alienos agros pafcendi caufa funt ingreffi ftatulam ns quidem ifte teneatur. Caeterum % h gravniicalum damnum alteri paftu intulent, domino praedii aut agricoke fupervenienti ad reftitutionem obfigari illum facile credidenm. Nam Xenophon , exped. Cyrl. 5. inquit; Ubi jus emendino- 3 bis non conceditur, five in Barbarico , five in Grcecanico folo, ibi qu qui^ eo vehebatur, neceffitatis gratia è via per fundum alterius feceffionem facere coactus fuit, quod inter inluftria exempia in decem illis Jofuae decretis cap. 7. memoratur. Gemara Babiion. ad tit. Bava Karna cap. 7 fiol. go. fff 81. Majemonides lialach Nafiki Mammon & cap. 5. Verba, uü a Seldeno Iibr. 6.d. I J. N. fff G. ad difcipl. Ebrceor. c. 2. laI tina moneta percuffa, hic adicribartr, Cuilibet fas fore quotics n^ceftitas ei fuerit, ventrem exonerare e vid aiverti fff pone^\pem, quee proximat, illud facere, idque e' tiam locus fuerit croco plenus ffffafciculum ad abfiergendum eijumere. II. Ajat quis in contrarium , homo I digrediatur, at quid id ad equum, quem ' fas eft linquere in via ? Refponfum ha- 2 j beat, (1) quod morbus & aetas impedi! mento elfe queunt, quo minus pedes ire j queat. (2) Fortè veretur ne quispiam 3 I contreciandi animo equum interea abigat aliusve necelhtati fuae fubveniendae eum folvat. arg. Mattbai cap. 21. verf. 2. fff 3. Ut non memorem (3) qUOd e-4 quus in via allegatus fe capiftro & freno lubducere & auffugere poifit. El. Cum itaque homini id datum fit, r ut poifit feceftus caufa per alterius funj dum etiam preciofillimis frugibus fatum (tranfire, etiam hoe omne ei intelligitur jconceffum, fine quo id facere non poteft ex regula jam faepè tradita & deprompta ex /. 2. ff. de jurfdiït. Adeö ut fi fo- 2 I ramen non fit in fepimento, id facere queat. arg. i. 3. jf, 3. ff. de S. R. P. £t 3 non tantum pedes fed, uti dixi, etiam eques non modö ire poteft per primum fed & per alia poft iftud fita praedia, fi fepes non fit juxta viam publicam, donec poft dumos aut lenticeta fe recipere vel in fegete, quae in culmum furrexk , fe abfeondere poffit. arg. I. 12. ff. de S. H. P. IV. Iterum quis queerac, cur non id * via publica opus naturse faciat? Hicau, tem ad fuam naturam remittendus, ut cum ea confultet, an non id contra verecundiam naturalem foret? Quod cum 2 ita fit, id neminem pofte facere credendum eft. arg. I. i5. ff. de condit. infiit. Ut non nifi Cynicus aliquis id probave- 9 rit unquam. Vide lfidorum 8. Origin. 6 Unde inter prima generis humanfpr'33- , cepta prifci ejus doctores & 'J heologi + retulerunt. Fleliodus opera fff dies cartn. 727. Bonos mores ab eo abhorrere etiam in iicio funt voces, quibus nunclocum eum , in quo naturae obfequeris notare folent, dicitur enim Latinis fieceffus , quod fit locus fecretus, id eft fine acceffu, uti Jfidorus Iibr. 5. Orig c. 3. Quanquam reciius a fidere, quod eft in' diverfum ire id trahatur , quod etiam rei' propofitae magis eongruit. Germanis, Bntannis , Anglis & Belgis fimpüciter fiecretum aut locus privatus id eft fingula ris audit. LL. Mecblin. tit. 14. art. ^ Chïi*  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM 47 Chriftinae ibid. nu. 5. LL. Jntverf. tit. 62, art. 54. fff feqq. ï V. Reip. quoque intereft ftercora non effe in vm publicis. /. un. $. uit. ff. de 2 vid publ. fff Ji quid in ed fattum. Nam ccelum peftilens minantur immunditiae. I. 1. §• 2. ff. de cloacis. Ego ad jus mi- 2 lit. Belg. art. 46. lit. a. num. 2. Qua? quidem ratio etfi non valde urgeat ruri & in vaitis campis, tamen in iis iocis, ubi frequenter homines ambulare & verfari folent, fatis probabitur. arg. LL. 4 Antyerp. d. tit. art. 57. Extra urbem veró &ruri tune idem admittendum, fi homines ibi fint frequentes vel quod funus ducatur, autmiffaecclefia, aut tempus nundinarum fit. Non autem ob unius vel alterius ignoti viliorisque conditionis hominis prademiain cum equo tuo per fundum alienum fatum excurrerepo- I tes operis naturae faciendi caufa, & fiid feceris, ex Judaica fuperftitione equus jure includi poterit, quia malitiis homimim^non eft indulgendum. /. ff. de j VI. Tune quoque includi poteft equus, fi, cum feceflus gratia cum eo per fundum cultum ires, non ungula, fed ore 2 fatis nocuerit. Quoties enim fame non ptemebatur urgentiffuua, haut poterit carpere fruges, quippe cum haec digretfio, de qua jam ago, tantum impumtatem dat a mulóia, qua? moribus ttatuta in animalia, quae non aliam ob caufam includuntur, quam quod in fundo alieno reperta , etiamfi non adpareat per ea damnum efle datum. x VII Jocari fi quis forfitan voluerit & praeterea dicere femper includi poffe in 1 hoe cafu equum, quia homo, quieoveéhis, debuiffet exfpectare, donec commoditas parendi natura? fine alterius damno obtigiffet , ei reponam vernaculam paroemiam, opus id natura; omni omninb 4 rei praverti oportere : Et quis eft , qui ignoret, quam valdè valetudini bona? fit exitiofa excrementorum retentio, quam cum Medicorum fillij inter caufas morborum nonnattiralesreferant: Paul. Zacchias Iibr. 8. QJX Medico-legal. tit. 2. q. 2. num. 6. Id vel ideó factum videri poteft, quod naturte maxima adverfa & inimica fit. i Caput XVII. De iis, qui a via publica aberrarunt, SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Excufiatur, qua publica via erravit aut ignorans cum aliena conjuge dia* bolari coivit. 2 Prius verum fi errore ex fama vici- nia orto ductus fuerit. 3 Vel Ji is ex evidentia rei fluxerat. 4 Idem obtinet, fi ager non fit munitus aut foffa dijlinclus. 5 Aliorum tamen non ignorantium equi fifti queunt. 6 Stulti non debent melioris conditionis effe , quam periti. 7 Non .auditur errans, Ji ducem indi- cemque itineris eligere potuit. 8 Ignorantia tarnen excujat h dolo fff pcena. p Differt hac aclio ad pcenam ab attione L. Aquilia. 10 Viator magis excufiationem meretur9 quam animalium depaficentium do*, minus 11 Sacramento ifte probare debet igno- rantiam. S E C T. L Hoe'quoque continetur iftis Ebreae gentis antiquiflimis & fub introitum * in terram Canaan conditis decretis cap. 8. quod cuilibet per vineam aliumve ejufmodi locum erranti hinc inde pervagari licebit, ufique dum inviamredierit: belden.' d. Iibr. 6. cap. 2. Licet enim quis vete- 2 tur ire per alienum fundum invito ejus domino: l. n. C. de fier vit. fff aqua, Cum tamen per errorem de via in alienas 5 poffefliones deflexerit, excufandus eft, uti Senaca. 2. de Ira. g. iterum nos docet, cum inquit: Quifique fequitur priores malè iter ingreffbs, quidni habeant excufationem , cum publica via erraverint ? 4 Hinc quoque rectiffimè infertur, adulterii poena non teneri eum, qui ignorans coivit cum aliena uxore, quae palam corporis ufuram omnibus locabat, cum ejufmodi enim diobolari rem habere feftivè dixit ire via publica Plautus. II. Ha?c tamen tune vera effe ajam,1 fi jufto errore fuerit ductus, qualis etiam dicendus is, qui ex fama publica vel vi- cirjiat oritur. Bartol. ad l. Celjus ff. de  4* GERHARDI F E L T M A N N I, ]C; iifucap. num. 4. Julianus Aug. orat. 4. p. % mihi 288. Qua de caufa, fi a vulgo vel fis, qui in proximo pago aut vieo habitant, acceperis, per eum agrum equitare quemlibet aut vehiculum ducere jure pofie, non incurris in pcenam, quaecqnitituta in eos, qui aliena arva equo ingrediuntur. arg. I. 3°- 5- 2- in fin- ff- de . adq. vel omit. hered. Sed & idem dicendum, fi ab uno mortali, qui integervitse tmi videtur, idintellexeris, namdictum notabilis viri inducitcredulitatemjuftiffimam 3 uti loquitur ex Baldo Pariüus ad Bartol. d. num. 4. lit. e. Hoe tamen 4 meminerit, ut fi oftendat juvenem &fenem, qui diverfa loquantur, quod ruftkae genti in eo genere rei, ubi de via moftranda agitur , novimus per quam familiare efle, hunc potius, quam illum fequatur. c. de quibus. dijt. 20. Alciat. reg. I. prcefumpt. 45. num. 1. Chaffanseus ad cmjuet. Burgund. verb. ordonne. num. 3. | EL Eft etiam errorjutlus, quiexevi- i dentia rei fluit * uti docet Bartolus d. n. ] 4. Nam fi lemitam videas per alienum fundum factam, animalia tua, quaepriorum vefligia premunt, includi nequeunt: • uti egregiè cowprobat locus Senecse hoe j cap. fect. t. num. 3. memoratus & docet« Bartholom. Csepolla tratt. de S. R. P. 1 cap. 1. num. 24. Quod & obüneie de- ] j bet, fi pofteriore parte ager fit foffavel fepe munitus, in ingreffu autem vel juxta viam pateat, cum oJfacere aut divinare non potuerit, an alia parte tranfitu prohibeatur. arg. I. 31. in fin. ff. ad L. aquil. IV. Quinimö licet veftigia nulla equi I appareant, ex eo tamen , quod dominus fundum foffa aut fepe non munierit civiliter , & per ejus fines, five pedes, fiveeques, ire quis-poteft, atque fic accipiendum, quod dicitur per alienum agrum tranfire fas efle. c. omnes leges, dift. 1. Quinimö per medium fundum * tune ire potes, fi non fit ager cultus fed pafcuus aliufve, in quo. Jnfelix lolium fff fieriles dominantur avena, ut non ubique vefligia equi adparere poffint , cum enim tune damnum fentiat prcfidii dominus, nec eo nomine, nec ratione poen3e, quia iflud nonmunitum, inclufio locum habebit. Vid. Paul, a Caftro ad l per agrum. tt. C. de fervit. fff aqua. Cunfta haec vel ideö in argu- * mento propofito locum habent, quod non tam, fi de ftatu juredieiali fermo efi:, in erroris, qüam potius ignorawi» materia verfemur, ea enim dicitur adfuifle, fi planè nil fciamus de jure aut fafto. Joan. Malcot. ad rubr. tit. C. dt\. fff f. ignor. num. 8. V. Caeterum, fi novè femita ex tuo tranfitu fieret aliifque inde tui equi ve-1 fligiorum premendorum conditio proponetur, hoe fanè calu equi eorum, qui viam publicam probè nolfent, includi poflunt, vetare enim dominum accipimus etiam eum, qui ignorat: hoe eft, qui non covftnfit: uti ait Ulpianus in l. 48. §. 8. ff. de furt. At prohibente domino per | ejus fundum ire vel equitare non licet, 2 uti d. c omnes leges dijt. 1. ex mente juris interpretum declarat Ant. de Padilla ad d. I. 11. C. de fierv. tff aq. n. 10. Salicet. ibid. n. 1. VI. Nec te juvabit, quod putaveris dominum fundi id permiifurum. Nam 1 nunquam ita refiupinus efi quifquam, ut facilè fuas jaEtet res /. 25. ff. de probat. Quamobrem non opinionem ejus & retfupinam exiflimationem fpectaret aut quidquam facere debemus, nec melioris conditwnis fint fluld, quam Periti l. 4. ff. quod vi aut clam. Ubi Venulejus ita argumentatur, quod ex Stoicorum rigi- 3 da ik virili fapientia depromptum eft. Seneca 4. de benefic. 26. Lipfius ibid. num. 124. fff ad 7. de benefic. 17. 11. 147. VIL Poltremö & hoe filentio omit- . tendum non eft, quod errans non aliter1 excufetur, quam fi vel in proximo loco ducem idnerifque indicem reperire non potuit, vel ejus facultates hoe non patiebantur, aut celerrimo gradu iter conficere debuit nec praeftolari quivit pedifequum comitem. Alias equus ejus poterit includi propter damnum, quod vagando & errando per alienos agros frugibus dedit culpa fu& leviflima, arg. I. 44. ff. ad L. Aquil. Diligentiflimi enim mortalium, quoties in peregrinis locis* verfiantur, nec nimis fubita feftinatione urgentur , folent ftudiosè non tantum inquirere in vias, fed & ducem quendam, fi iftae inventu difüciles fint, fibi adfeifcere. Quod cum commodè & fine magno fuo incommodo facere potuiflèt, ^ & tamen neglexerit, hac in repariafunt fcire vel fcire debuifle. arg. I. 44. §. r. ff. de damno infetlo. I. 39. jf. de act.empti. Joan. Ramus ad l. 6. ff. de j. fff f. ignor. num. 4: Et ignorantia faóii etiamalieni,/ quod quis tenebatur inveftigare, nemifli excufationem praebet. c. innotuit. ibif* DD. X. de elett. Ant. Maria CW«' de commun. opin. Iibr. 3. tit. 13. nuff- 4» VIII Q?oi  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMLAIUM. ï VIII. Quod verö ad pcenam fancitam in eos, quorum animalia fundos alienos mgreffa adtinet, ei hujufmodi viatorem errantem nou effe obnoxium exiftimare convenit, cum generalis fit definitio, ignorantia excufet a dolo & a pcena Deerns ad c. cum in cunctis. §. clerici, X. de elett. num. 12 Ego decad. 1. refiponfi mi- 2ht' 1. num. 158. Maxime in re propolita id locum habet, quia expreire lex aut mos non punit hanc ignorantiam & quia Mc verfamur in cafu fa&i alieni, quod prudentiffimos fallere poteft. /. 2. 3 ff. de j. tff ƒ. ignor. Deinde quia haec pcena eft ftatuta vel in odium negligentium fuas pecudes vel quod contemnant iundorum dominos. I, 16. ff. de S.R.P 4 l. 13. § fin. ff. de injur^ At ignoranti. bus nulla ncghgentia imputari poteft. c. quia diverfitatem. X. de concejf. prcebend. uti poft Decium & Cravettam fcriptum rehquit. Joh. Zanger, ad c. 17. X. de 5 fent. eff re jud. num. 79. In contemptum etiam id faftum effe, nemo dicere aufit , quia ignorantia iftum excludit. Manus Giurba confil. crim. 34. num. 29. & cmf 38. num. 9. Ut non poifit dici contempfiffe fundi dominum is, qui caft magis, quam propofito aétum prohi- ! bitum fecit. Gloffa in c. plus accepit. g. alias. dift. 25. Menoch. 5. prcefiumpt. 44, j 7 num. 6. & % -j% c^vio^ \n tantum, veium.\ eft, ut legem zut conPuetud'mem, quais, 1 qui ejufmodi ignorantia. per alienosagros ( erraret, puniretur & iftius hominis armentorum inclufio permitteretur, nullius momenti fore nullus dubitem. Poft Cravettam & Burfatum in re alia Giurba confil. crim. 14. num. n. ! IX. Duo funt autem, quas memorantur vel potius follicitant. Primum,quod a&io ex L. Aquilia fit pcenalis & tamen quis ea teneatur, fi ignorantia tali peccavit3 quae cadit in leviflimam culpam, hujus culpae autem reum feci eum, qui a via aberravit, boe cap. fieft. 7. nu. 2. 2 Si ergo ad iftam L. Aquiliae pcenam quis propter ignorantiam obligetur, cur non etiam ad hanc, quae legibus aut moribus nonnullorum locorum in eos, quorum animalia aliena praedia ingrediun tur, con- adftringi dicemus? arg. I. 22. pr. ff. ad 3 L- éqfiff Ajo, quod nil diverfius aut magis difcrepitans cenferi poffit, quam ex L. Aquiha & ea, quae contra eos, qui alienos fundos cum pecudibus ingrediuntur, eft fancita. Haec enim ex populari caufa magis defcendit & rationem damni nullam hahpt- arf^ „* —«_k. cavit, quae cadit in leviflimam culpam, hujus culpae autem reum feci eum, qui a via aberravit, boe cap. fieft. 7. nu. 2. 2 Si ergo ad iftam L. Aquiliae pcenam quis propter ignorantiam obligetur, cur non etiam ad hanc, quae legibus aut moribus nonnullorum locorum in eos, quorum animalia aliena praedia ingrediun tur, con- ^Jn"-3 eft' eum' * via digreffus eft, adftringi dicemus? arg. I. 22. pr. ff. ad 3 L- Aciuil- Ajo, quod nil diverfius aut magis difcrepitans cenferi poffit, quam ex L. Aquiha & ea, quae contra eos, qui alienos fundos cum pecudibus ingrediuntur, eft fancita. Hasc enim ex populari caufa magis defcendit & rationem damni nullam habet, adeo, ut pcenalis 4? fit aótio, quae ideo prodita eft tam ratione actoris, quam ratione rei. Aft quae 4 ex L. Aquilia oritur, principaliter damni refarcitionem fpeftat, & ex cafu, ubi res antea pluris fuit, jureRomano tantum ratione actoris, hodierno autem huius contemplatione nunquam, fed rei periequendae tantum gratia comparata eft Groenewegen. de LL. abrog. ad%. 15. /. de L. Aquil, Scotan. exam. jur. eod. tit. in annoi. Ego Inft. jur. novi/r d. t. in pr, X. Alterum eft, quod ignoranspecu- i des fuas ingredi aliena praedia teneatur, ut idem adfirmandum fitdeeo, quiignorat viam & equitat per alienum agrum. arg. d. I. 32. pr. ff. ad L. Aquil. Sed 2 hïc iterum cuivis facilè utriufque differentiam obfervitare. Nam viator planè verfatur circa facla aliorum , cum nefciat, qualem viam illi teneant, adeo ue ejus ignorantia fit purae nègationis. Vid. Caftanae. diftinct. verb. ignorantia. Aft 3 dominus animalium habet non folum ignorantiam privationis, fed & quodammodo fafti proprii, quamvis enim nonfeiae ea excurrere in fundos alienos , illud tamen feit, quod fine cuftode fint, ideoque ad pcenam iftam reétè convenitur. arg. I. 19. §. 1. ff. locati. XI. Ignorantiam autem iftam tum quo. ï que hoe viator jurisjurandi religione interpropofita probabit, quod nec ducem hominemve , qui ei monftrzret viam, reperire potuerit. Semper enim id fieri folet, ü de ignorantia alicujus agatur, quia haec in animo hominis con[Klit, qui cum nulli nifi Deo notus fit, hic quoque folus in teftem invocari poteft. Nicol. Everardi confil. 24. num. 40, Carpzov. Iibr. 3. rit. 6. refiponfi Eleg. 6u num. 6. Ego tract. de juram. perborrefc* cap 2. num. 26. tff cap, 4, num. 46", O ' Ca-  So GERHARDI FELTM AN NI, JC ****** \3^5^^^tJwx3'J^Jï Caput XVIII. De cafu, quo via amiifa aut e4 uti non datur. SYNOPSIS SECTIONÜM. i. Juris hujus fons ab Ebrais dirivatus. 2 Civiliter hoe cafu per alienum fundum 1 quis ire debet. 3 Si via ccenofa aut impedita idem ju¬ ris efi. 4 Diftinilione hac res temperatur. 5 Pro temporario tranjitu hoe cafu nil debetur agri domino. 6 Si vero perpetuus fit, tune e publico precium ei prafiandum. 7 Seneca explicatus. 8 Principibus cur pecunia pro ufu via puUicce folvatnr a viatoribus? p Etiam retributie damni e publico fiet accolis, per quorum fundos itur, fi via vi majore amiffa. 10 Piiiputet fibi Princeps, quod protran- I fitu non majus quid exegerit d tran- ' feuntibus. i 11 iff 12, Memorcmtur duo cafus, qui- bus retributie ijta non fit. S E C T. I. j pOftremum , qnod Jofuae & Synedrii j X ïftuis decem decretis comprehenfum ) & huic inftituto infervit , eft illud quod 1 cap. 9. traditisr his verbis; Tempore quo coznofce nimis fuerint via publica , aut aquis impedita, fas erit viatoribus, viis ipfis relictis , in vicina , qua adjacent, loca fe conferre, atque ibitranfire, tametfi tra.nfi.erit in via, quafiuos habuerit dominos : uti ea verfa exhibuit Seldenus d. 2 Iibr. 6. c. 2. Hoe jus ab Ebraeis ad Graecos & ab his ad Romanos penetravit , nam horum legibus idem cautum eft. /. 14. §. 1. ff. quemadm. fervit. amitt. 1. I. §. 25. ff, ne quid in loco publ. Gail. 2. obferv. 56. num. 1. fff 2. CcepöJJa de S. R. P. cap. x. num. 24. j II. Quapropter Baldus ad rem propofitam fcripfit, eum , qui ifto cafu per ' alienos agros pecudes agit, non obliga- | ri ad pcenam municipalibus fcitis ftatu- j tam in tranfeuntes per fundos alienos, \ dummodö civiliter agantur , & quan - ' tum fieri poteft a damno arceantur. arg. j l. 9. ff. de fervit. uti non femel loco fuperiore dixi cap. 15. fect. 10. num. 2.3. fff fieft. 1». num. 1. & docent Padilla ad l. 11. C. de fiervit. num. 12. Surdus decif. 42. num. 11. Cafp. Kloek. 3. confil. 147, num. 63. Cui enim permittitur trari tus, civiliter, humanè & modeftè eo uti debet, quemamodum loquitur Chriftophor. Porcius ad rubr. I. de firvitut. mm. 5. III. Et reclè Ebraeis placuit tune quo-1 que in fundum vicinumrejicipolfeviam, n cceno aliove impedimentodifficihsreddita, ut non nifi cum periculo populus ea uti poffit. Frequens hoe apud Ve- 2 ftofalos malum, ut qnaeri poffet, annon mortis caufa intelligatur donatum id, quod ibi vehiculo, aut curruca iter facturi aliis promittunt? arg. I. 35. §. 4. verf. alias. ff. de mort. cauf. donat. Cui 3 rei profpeclum voluit Sereniffunus & potenthlimus Eledtor Brandenburgicus, atque lege in Clivia Marca lata iter facientibus permilit per fundum proximum vi3e publicae tranlire, fi hac uti commodè & abfque periculo non poffint. Edict. P. P. die 19. aug. 1670. Impu- 4 tare enim fibi debet fundi vicini dominus, quod viam publicum nonrefecerit :um legibus aut moribus id ad ejus ofncium pertineret, aut a Principe, jure antea ea de re non praefcripto, imperatum eflet. Louet. rêcueil <2' aucuns notables arrefii. lit. C. arreft. 2. IV. De impedimento nivis , fi pet eam quis impediatur commeare via publica , idem dicemus per docia nobis a Lamb. Goris ad conf iet. Velav. cap. 8. art. 5. gloff. 2. num. 14. Et de innun- 2 datione aquarum nil videtur moneri debere , quod duriflimum fit neceflitatis tel um , quodque femper a contemptu excufat & culpa /. 2. 5. 8./. fi quiscaution. jud. fift. Ego in differt. de promof abfent. cap. uit. num. 10. Ulico Ummius difp. ad p'-occff. 8. th. 3. num. 18. Sed 3 cum non oportere jus civile calumniari, neque, verba captari, fied qua mente quid diceretur, animadvertcre convenire: five Alfenus ex futore olim JCtus & pcftea conful. Romae faclus, five ejus Epitomator Paulus rectiffimè refpondit in l. 19. ff. aalexhibend. Non aliter propter a-4 quas licet rejicere viam in fundum vicinum , quam fi vd magna earum copia ibi rellagnet, aut cum non adeó multa fit, tamen cum rigore currat per viam aut hujus fundus fit paludofus vd argiila conftet, nam fi lit ex aren* aut lapide five ftruclulis five nat#" lis,  JURIS GEORGICI DE INCLUSIONE ANIMALIUM. lis, non ftatim propterinundationem vias ab hac in proxünum fundum heet defiectere, ne maJitiis hominum indulgeatur. arg- 'l 3$-f> & R. V. 1 V. In eo autem cafu, ubi propter impedimentum temporarium quis digreffionem facit ,per fundum vicinum, hujus domino ni] quidquam a viatore eove , qui pecora agit, folvi necelfè eft, nee poteft agri dominus viam huic praecludere vei parare ilpaffo: -utiloquitur Natta confil. 642. num. 7, Boërius decif. 322. 2 num. 11. Neque etiam a republica pro temporalitranfitu, agripoffefforibuspraeftari quidquam fuis moribus 3 teftis eft eam in rem Francifc. Duarenus ad d. I, I4- §• I-ff- quemadm. fervit. amitt. 1 . Quod: fi vero via in totum perient ck perpetuam viam vicinus proximus praeftare debeat, huic a Principe aut rep. 1 precium -partis iftius fundi, in quam via rejeéla retribui debere arg. I. 13. §. i.ff. commun. I. 2. C« in quib. cauf.-fervi pro prcem. lïbert. tradunt Boërius d. decif. num. 2 n. & Gothofred. ad d. I. 14. §. 1. Non ubique id hac tempeftate ufu fervari quidem fcribit Ahaf, Fritfchius tratt. de viis 2 publ. c. 15. num. 4. Aft -aequitati tamen convenit agri domino ex aerario publico fubveniri non tantum, fi planè via amif-1 fa, fed fi ex caufa temporaria in ejus 1 fundum proximum fuerit rejecla: quod' & 'fenüre videtur Brunneman. ad l. 11. C. de firvitia. & apertlus Padilla ad d. I. 11. num. 11. ubi num. 14. id legibus Hi- ^ fpaniae cautum memorat. Audiamus ad d. li 14. num. 3. ajentem PaulumBufium; Ac tametfi Accitrfeus annotat contrarium cbfirvari, in his tamen unicct Belgicce locis etiam fub tantd belli favitia plerumque a~ fiimatio retribui folet. r VIL. Nec his diciis adverfatur Seneca, cum 6 de benefic, 37. inquit; Quemadmodam illi fiervaverant bonorum civium officium, qui reddi fibi penates fuos noluerant clade communi, quia fiatius erat duos unico malo affici, quam omnes publico : l Nam ex eodem cap. 7. fect 8. num. 8. docui , quodlatiuspateatofficiorum quam 3 juris regula: Si quis autem velit dare & praetermktere nec jure fuo agere, uti id non modö liberale, fed & frucluofum !_ eft, fi credimus Ciceroni; ld ei omninó heet ex regula juris antiqui, omnes licentiam habere his, quee pro fe introducla funt, renunciare: uti ait Juftinianus in ï. 29. . C. de paft. Non etiam injuria eft, quae fit in volentem. t. 1. §. 5. ff. de injur. VIII. Alias id quoque naturalis flagitat ratio, ut damnum agrorum dominis 91 I propter rejeclam viam datum refarciatur, eft namque ei conveniens, incommoda illum fequi , quem veftigant commoda. cap. 12. fielt. 6. num. 2. Principes au-a tem & rerum publicarum reétores emolumentum a viatoribus accipiunt, quod wegb-geld in inferiore Germania appellatur, quia pro refeclione viarum datur: Charles Loyfeau du droit des Seigneuries cb. 9. num. 95. Quare & tranfitura olim 3 barbare dicebatur. Joh. Jacob. Speidel. Specul. jurid. polit. hlfior. d. verb. tranfitura. IX. Haec, quae difputavi, dubio carere I videntur, fi cceno, luto aut palude, etiamque aqua pluvia vel ex rivulis aut palude, j rivulis aut foffis derivata in viam publij cam, hac viatores uti nonpoflunt, atque ideo eam in fundos proximos rejiciant, caeterum, fi vi majore aquarum, vel quod rupti aggeres, vel eoshyberno tempore fupergrelfum, flumen, vel quod ex decreto publico apertae fuerint cataraélae, via publica eflet inundata aut nivibus repleta an tune etiam vicinis proximis retributio damni fiet è publico ? Ego id adfirmandum reor , & poterit 3 eo cafu Princeps aliquid amplius pro tranfitu a viatoribus exigere, ut inde penfetur damnum fundorum dominis datum. Kloek, de JErar. Iibr. 2. c. 77. num. 21. I CvvmHonandi etiam vecFigal pro tranfitu g folo, quod ideopaffage-geltappellant, ut aerario tempore belli fuccurrant, introduxerint atque hac ratione caeteras gentes, quia iftos adire commerciorum gratia neceffe habent, ad tributum vocant, quod & Trajeftini & Trans-Ifalani, & Gelri faciunt. X. Si verö Princeps & reip. rectores r majus vecligal non imperaverint iter facientibus, his tamen permiffum viam in fundos proximos rejicere , neque ideo ab h orum dominis iftorum equi fifti aut includi queunt, quippe cum juftèpetentibus aflenfum praebere debeamus. /. 54. ff. de S. R. P. Martin. Uran. 2. confil. 3. num. x. Expediantur preediorum do- 3 mini contra Principem, qui fibi imputare debet, quod vel non refecerit viam, vel fibi non vigilaverit augendo vecligal: ut fileam ea , quae Commemorat Fritfchius d. tratl. de viis publ. c. 12. num. 23. tff tratt. de jure prator. membr. 3. I 3- XI. Sunt tamen cafus, in quibus non t è publico retributio fit. Primus eft, fi in vicinum fundum via fit rejecla, quia ob ccenum aquamve in ea ftagnantem G 2 non  ii GERHARDI F E L T M A N N I, ), C nen potuit populus illa uti atque ejus purgatio & refeclio ad eos, quiabutraque parte praedia poflident pro latiudine cuiufque agri pertinet, uti legibus moribufque introductum apud Omlandos & cunctos caeteros Frifios qua Germanos, i qua Belgas. Si enim tuuc purgare & ïeficere neglexerint viam , atque ideö viatores ipforum fundis tranfeundo nocuerint, fibi hoe inferibant, nec enim intelliguntur fen-tire damnum, quod fua culpa fentiunt 203. ff. de R. J. ï XII. Alter cafus, fi via plané amiffa & in vicini proximi fundum fit rejecla, nec tamen hujus domino fiet retributio precii, fi hancaliundecapiat. Quid enim fi id, quod ab hac parte fluminis perdis, ' aut de tuo in publicum ufum fumitur ab alia parte perfequi poffis, uti fit in agro Moè'rfanae ditionis, qui eft inter Teutoburgum & confluentes Rheni Rhuraeque aquas, in quo agri funt limitati, unde & nullum ibi jus alluvionis l. 16. ff. de 2. A. R. D. Hoe fanè cafu bona fides non patitur precium ex terario publico peti, atquae bis ita idem exigi. I, 57. ff. dc R. % Caput XIX. De animalium qualitate & differentia. SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Animalia alia majora, alia minora. 2. Majorum princeps equus. 3 Poft hunc venit hos. 4 Taurus an includi pojjit ? 5 Hunc noxce dedendo dominus non libe- ratur. 6 Objettio contra iftud mota removetur. 7 Agitur de equis admiffariis. 8 Taurce quid fint eff quomodb verm¬ eide appellentur? 9 Vernacula vituli vox unde6* 10 De ovibus tff agnis differitur. 11 Et de capris atque capellis. 12 Plados vel agnos agnos an cummatri- bus pafcere liceat ? 13 Afiini & muli femper fifti poffunt, fi in alieno reperiantur loco etiam coli non folito nec paficuo. 14 Includi etiam queunt porei fff fues, eff harum foetus. 15 In faginam non nifi altiles por cos, non verb minores mittere licet. S E C T. I. INtér animalia, quse dicuntur includi f aut aliter fifti poffe, an quse fit divetfitas? age porrö videamus. Et quidem nemini illud latere poteft, quod alia fint, quae gregatim pafcuntur, alia non. lila , pecudum nomine veniunt, haec non item , fed generis nomen retinent. /. 2. g. 2. ff. ad L. Aquil. §. 1. I. eod. I. 65. 4. ff. de legat. 3. Ea, quae pecudum» appellatione continentur, veteres iterum dividebant in armenta & greges conftituentia. Honorat. Servius ad Virgil. Geer giem. Iibr. 3. p. 127. in fin. Sed hac tempeftate in majora & minora diftinguuntur Majora dicuntur grave beeftenïn 3 LL. Comitat. Zutphan. tit. 22. art. 3. & latinè, Dy melius! gloffabefticeaBartolo in l. ovesff. de abigeis nu. 3. Utraque voce have tamen veniunt in edióto Cliviae Principis. Vid. Ant. JVIatthaü de actionib. Iibr. 1. c. 6. n. 4. II. Armentorum five pecudum majo-1 rum cum princeps fit equus, uti idem Maronis interpres docet ad d. Iibr. 3. Ge- I orgie. p. 133. pr. probatque Joh. Wilh. Röveftrunck Jürr. x. meditat. ALdilit. C 1. num. 20. (ff 21. Qui & circo facrif- J que certaminibus olim, quia generofa eft eorum materies, deftinabatur ColumeJJa lib. 6. de R. R. cap. 27. Hinc in legi- 3 bus de includendis aut fiftendispecudibus ante caeteras primo loco memorativr Statut. Groning. Iibr. 5. rubr. van heeften toe febutten. Jus Omland. Iibr. 6. art. 46. Drenth. Iibr. 4. art. 15. Comitat. Zutphan. d. art. 3. Et aliquando equifolius 4 in antiquis legibus mentio fit. Lex Salica tit. 10. I. i. ibi; caballum vel quodlibet pecus. III. Poft equos venit hos. Homerus. 1 Iliad: Velut bos in armento valdè eximius eft omnium Taurus (bic enim boves inter relucet congregatas) Boves autem vernaculè runder. jus Omland, d. art. 46. LL. municip. Cliv. tit. 19r. pr. Germanica & Belgica pura rinter dixeris, an è rinnen: quod in pafcuis faepè citiffime currant ? an quod lac ex bove fceminafluat? Nam uti apud Latinos utrumque fexum 2 notat, fic quoque nobis vernacule loquentibus. Quanquam ftriéfius fumptoj vocabuio ad matres referri foleat , fic tamen ut eo verbo bovis caftratum & integrum intelligamus. /. 43. pr. ff. de JEdil. edicto. pr. I. Si quadr. paup. Quan^l autem vernacule loquimur, tune 'mteneriore aetate caftratum indigenam zot'^ con-  JUIUS GEOHGICI de INCLQSIONE ANIMALIUM, ■«örïfinihas regionibtü natum Stier-, Danicurn aatem QJJ appellant Clivii iiinie. rit vaccas Lubbeling ipfis dicitur a lubben 5 id e t cajtrare. Qui autem caftratusnon eft, is propriè taurus & vernacule buil, buU-ofi, mtr, vdrs etiamque Stier non- ciam ad d. Iibr. 1. Georg. p. 73. Virgilius ait Impr obus anfer. Ad hoe idem Ho- 5 noratus ; infatiabilis , nulli probandus: Adjicit tamen; Et dicit anferes agrefies: Sed & domeftici non minus improbü funt, atque ideö plurimis in locis per leges dicuntur vreede-loos id eft pacis expertes: quöd occidi poffint ab eo, qui illos in agro, aut horto fuo deprehendit. LL. Tetrach. Ruraemund. p. 2. tit. 6. $. 6. art. 11. Trans-Ifal. d. tit. 16. art. 6. Velav. d. c. 30. art. 5. Comit. Zutphan. tit. 22. art. 6. Edict Principis Anhaltini in ditione Jheverana. P. P. die 4. Maij. 1682. Quin & apud Ultrajectinos ante' meffem factam idem praediorum dominis licere teftis eft Paul. Voet. ad. §. 1. I. Si quadrup. paup. num. 4. Jus iftud etiam ï obfervant Prifii iifque vicini populi, idque etiam in agro Efenfi fuperiore aeftate exercitum vidi, cum per eum iter faciens in pago, qui a fuibus nomen habet , irjterjungebam. Vetus praefectu- J ra, quae Groninganis paree, hoe quoque recepit & expreflum fcius Wagerborg. art. 29. Jus Georgïcum faepè memora- & tum etiam fancit, non aliter parcendum anferibus, quam fi collo intra duos afleres prolato quid depafcant, alias reétè occidi & in agro fufpendi. art, 44. Quod vero ibi dicitur albo bacillo eos fufpendi debere , id pro meris nugis merito nunc habemus. II. Hujufmodi legem, qua permitti-1 tur aliena animalia in fundo fuo deprehenfa necare , valere poft Salicetum, Lopez, Angelum & Navarrum docet Ludov. Molina tratt. 2. de J. tff J. difp. 697. nnm. 22. idque probat Auguftin. Barbofa ad l. pen. C. ad L. Aquil. num. 6. Juris communis rationi hoe conver nire conlegas ex Molinaeo & Joan. Fabro , quos memorat fequiturque Ant. Mornacius ad l. 39. ff. ad L. Aquil. III. Nec refert an ager frugibus fa-1 tus, nec ne? nam fatis eft in gramine eos deprehendi. Ruramund. d. art. 11. Zutphan. d. art. 6. Stercus enim anfe- $ rinum valdè ei noxium, efficitque, ne revirefcat ea aeftate, nifi valdè pluat. Columella 2. de R. R. 15. Hinc apud 3 Tencteros nemini eft permiffum anferes pafcere, nifi quoque caeteris pagi incolif eos habere aut pafcere placuerit. In fd\ 4 tu Larenfi ditionis Stemfurterrfts vaetrd^ \ 3U0"  JURIS GEüRGICf de INCLUSIONE ANIMALIUM. s9 quoque heet eos pafcere, fi non nomi natim ei id indultum: ex decreto 20 Maij. 1613. 1 IV. Anteguam autem occidere poffi; anferes , prius femel domino effe dcnunciandum, uteoscuftodiafua coè'rceat, cautum effc LL. Raraemund. d. art. 11, Zutphan. d. art. 6. Quod quidem humamus eft & merito ad coneordiam inter vicinos retinendam obfervaretur ubique, aft fi quis id penfi faciat, anmalèaudiat apud vicinos nec ne, jure fuo in iis locis, ubi ea admonitio nec lege, nec moribus praefcripta, ifta animalia occidit. arg l. zo. §. 1. m; jure fuo ff. ad L. A- 2 quil. _ Facfum id erat in agro Efenfi, atque a proximo vicino furgentes pullian fenni erant necati, quos anus non age nana dolens vellebat faepè tacitomurmu ie repetens a vicino proximo, fi bonm effe velit, hoe fibi nunciatum prius opor- 3 tuiife. Sed fatebatur tamen haut per injuriam ftrage ifta a vicino damnum acce-piffe, dixi ergö ei per jocum, ut li epulas velit parare ad has amicos non vicinum invitet, cum hic poffit imo faepè foleat effe mimicus. Juhan. Imp. epift. 420. Hinc jCtus monet, ut agros contra vicinos tueamur in l. 15. 5. 2 ff de inftructo vel inftr. leg. Zafius ad l. 2'. K. Popido deinde aucto. ff. de O. J. Ut. b. x V. Veneno tamen non \vcet ifta animalia tollere: uti quoque jam aliis doetum. Manfo ad Modeft. Pijtoris refponf. i. num. 8. Ahafver. Fritfchius dejurebor- 2 tor. V 35. Rationem hujus rei hanc cape, quod alias eorum dominus duplice pcena plecferetur, fi ab efu occiforum 3 ipfi effet abftinendum. Nee enim is, qui animalia necavit, ea in fuum ufum vertere poteft, alias precium pro iis domino folvere debet. Juftian. apud Har- 4 menop. in LL. Georg. tit. 4. 7. Atque ideo leges morefque volunt, ut is, qui 111 agro fuo ahenas volucres occidit, eas in praedium vicini, ad quem pertinent, projiciat, vel faltem ex fuo fundo ejiciat: LL. Trans-Ifal. d. I. art. 6. aut proxima arbore fepeve fufpendat LL. Rurcemund. i. art. 11. Zutphan. d. art. 6. i VI. In anatibus haec omnia pari ratione Jocum habent, quorum & ftercuseffe gramini exitiofum fcimus. Amplius in Drenthia1 fi quis anates a die Divo foanni facro ad Ralendas Vilbres in fuis fundis deprehendit, non tantum eas occidere, fed & fibi fervare poteft, quod irnprobum & infatiabile quoque fit animal nullique probandum, quia ea tempeftate fpicis jam grana haben tibus valde • nocent. Edicto Ordin. Drentb. P. P. 14; Febr. 1663. Vil. Ajunt Trajeclini Ordines etiam r gallos Numidicos, includi poffe. Vernacule eos appellant Kalkoenen, qui fic per diepfin djeri, qUia ex India advecfi, in qua regio nofcitur effe Kalikut unde cum primum majores noftri eos petiif. lent, nomine Kalikutfe hoen illa animalia vocarunt. Sed Galli generis nomen re- 2 tinent eofque gallos Indüos dicunt. Ger manis Welftche Hagnen id eft Pe're id animal circumferri prius jubebant. Ariftophanes in Concionant. fic. 2. verf. 67* Perifiarchum circumferre decet felem. 10 Nulla quoqtie civilis attio videtur dari* nam feles vix damnum dant, fi hortos fpeétamus, nifi cum excrementafiwe§<§t obruunt terra intelligentes odorem illum indicem fiui effe: uti Plinius docet 10. bij?. nat. 73. in fin. Ex quo difcimus dam. ir num natura fua dare, atque ideo pauperiem non poffe appellari, Thoma. d. tract. c. 3. num. 39. c5'fiqq. Hanc enim » tune dicuntur animalia facere, quando contra naturam, id eft contra naturam ordinariam ejus generis animalium nocent. Bachov. de actionib. difip 8. th. 19. I Arnobius quoque Iibr. 7. adverfi. gentes. j. p. 229. nos erudiit, quod animalia ad no- \ cendum non ftimuUs fi exagitentur irarum fied quadam proprietate natura, tune de I pauperie filere actionem, quia fuam ege- , runt naturam. Porro excrementi obruendi caufa olim in fundum alienum etiam preciofiflimis herbis confitum è via digredi fas fuiffe ex Jofuae primis praeceptis loco fuperiore cap. ïó.fiett. 1. num. 2. dixi, nec ideö culpari poffe videtur animal hoe puritatis ftudiofum, cujus nos oporteat effeaemulatores, quod gens olim optimis & ab ipfo Deo datis legibus atque inftitutis culta Solymis fterquilinia haut tolerarit, fed ne quidem in ea urbe hortos , aut pomaria , prascer rofeta, Suod ifta ftercorari folent, habuerit. Con:antin. UEmpereur ad Bava Karna cap* 7- $• 7- III. Sed his nec qmcquam conturban r nos oportet, quin potius itacenfereeuivis permiifum effe feles occidere, quas fibi nocentes in praedio fuo deprehendit, cum eeedem, imo fortiores rationes hic adfint, quam in ga/h'nis, an/èribus, & anatibus, cur ergo non idem jus inhaes animalia ftatui debeat, haut cerno ? arg. l> 32. pr. jf. ad L. Aquil. Et fruftra t iEgyptiorum Arabumque fuperftitionem pro primo in contrarium allatam quis hac tempeftate imploraverit, nec enim nunc adeo expertes veri, atque ignari fumus, ut lumine accepto non perfpiceremus prifci generis humani errores. Laótan. Firmian. 2. Infiitut. 9. & feqq. Mfo- 3 pum quod adtinet, ficiis eum jocari fabulis, velim memineris. Is hanc reppe\ rit, ut vitam prudenti eonfilio moneret i doceretque non forma , aut fpecie ex! terna mortalium fafcinari nos debere, | uti vetus mus prolem fuam aeluripulchritudinem mirantem erudit doftè apud laudatum fcriptorem Germanicum , qui hanc fabulam verfibus polivit. Ex quo 4. & hoe difcas felem egentium hominum fuppelle&ilis partem facere non exiguam. Aft fi per rem tuam mihi damnum datum * eft.  JURIS GEORGICI de INCLUSIöNE ANIMALIUM, 6$ eft, tune demum non teneris , fi nulla ope öccurri abs te potuit noxz'ae. /. 24. §. 6 X. ff. damno infeflo. Hoe autem quod a fele tua datur non cafu fortuito, nec vi divina contigit, fed tua culpa, quod eam non melius aut palcas, aut manfuefacias, ut non vagetur extra tuam domum , fcire enim debes, qu°d animal hoe fi audimus Accurf. ad pr. I. fi quadrup. paup, verb. contra naturam. Sc Paulum. Caftrenf. ad l. r. pr. num. 2. fff'ad 1.2. num. 1. ff. eod. tit. neque ferum plane eft rieque manfuetum, fed tertium, atque medium genus conftituit, vel fi velimusfateri verum, ferae eftnaturae , uti de porcis, quoque etiamque de hoe animali reprefentavi demonftrare c. 21,fiett. 1. nu. 7 4- 6 fietl. 2. nu. 1. Idque non tantum inde conlegeje eft, quod fkles feree in magnis fylvis apud Germanos reperiantur, fed facile etiam domefticae & manfuefactae in libertatem naturalem, fe recipiant in illis locis ; praefertim ii ruri eas lubcus, n'ifi optime eas nutriveris. 8 Quod fi non fecem & deinde occidantur ab alio, non magia hic eo nomine tibi tenebkur Quajrj fi hirundinem, quae in domo tua nidum fecit, araneafque captare folet, ego occidam quod in aedes meas invole.t & ftercore fuo mihimolefta fit, aliamve ïeram neftiam necavetim. q Hoe enim nomine fclis extra praedium domini fui femper mihi veniet, quoties damnum ab ea patior. arg. I. 1. §. 5, ff. 10 fi quadrup. paup. Si tu iterum noxiam metuere debeas propter ceefim a me felem , ajiam tibi para eamque doceas abftinere ab ejufmodi rebus & fi damnum ergo ideo fentis, quod antea hoe non feeerisi id culpa tua accidit, ergo eft quod tibi non mihi, qui damno profpexi meo, imputes. /. 26. ff. de damnoinfeelt to. arg. I, 202,. ff. de R. J. Quod de auipieio dicitur, non femper bonum erat, quod fclis portendebat, fed aliquando malum, nam differre ajebant, an fuiffet vffa accedens an abiens, item agens aliquid gratum an contra? ageretne an peteretur? Et quod malum faceret augurium, ejus hanc quoque caufam afferebant, quia eft voci Artcmidor Iibr. 3. I2 Si namque utriufque dictionis litteras ad ealculum voces, inde fiet per Summa XLII. hoe autem Graeci intelligunt, cum dicunt, duo vocabifia effe. Caufaubon. ö ad Theopbraft. not at. mor. cap. 16. p. 341. Hinc earum adfpeótu fiepè homines expavefcebant, quod adhuc hodie in nonnullis reliquum manfit etiam ab ifta veterum fuperftitione purgatis. Pan!. Zac¬ chias. Iibr. 2. QJ). Meiico-legal. tit. 2. queeft, 2. num. 14. Hujufmodi autem 14. aufpeciis tredere fecla noftrorum temporum non pati tur /. 3 £ 5.1. 7. C. de malefic. tff matbem. Et fragile argumentum 15 ab horrore trahitur, nam an ideo non liceret necare Gallumgallinaceum, quod ejus afpeclum hic vel ille inter mortales ferre non poffet, uti de Germanico id memoriae prodidit Plutarchus de differ. odii fff invidi Poftremum majoris mo- ï6 menti eft, fi enim ponamus feritatem naturalenr in fele vitium effe, ipfa natura quafi a nobis redargul videtur, uti | ex Baldo Mornacius fcribit ad l. i. §. in \ bejtiis.ff.fi quadrup. paup. Verum enim 17 j vero largiamur effe felem natur ae ferae, I non tarnen fecundum naturam fui gene* I ris nocere folet, fed domino prodeffe, quare fi hoe non feeërie, fed alteri conitra damnum dederit, actio de pauperie locum habet, nam de cane, a quo rectiffimè argumentatur Scholiaftes vulgo Gloffa ad. d. pr. id traditum eft d. I. 1, §. 5. /. 2. §. i.ff. eodem. Cumque perni- ig cius ullo fit a/n'mal & fe prehendi nulla ratione ünat, neque ideo capi aut inclu1 di poffit iifdem ex caufis, ob quas bipeI des queunt occidi, feles quoque fas erit necare. Neque ut pergam in ultimo ar- 19 gumento, fvlentio omittendum etiam felem pafcendo damnum directö dare nepetham, auc calamintham vorando, per obliquum autem cum excrementa obruunt terra herbis virente, hoe enim faciunt ne odor , uti dixi, index fui fit, & propter eum aves non avolent, quibus magno filenlio fff quam levibus vejiigiis obrepunt: Plin. cl. cap. 73. in fin. Fur aces quoque & rapaces non minus, 20 I quam dolofas effe quis ignorat ? Phaedrus fob. 35. Hinc dicuntur Philofophi mer- 21 ' cede condufti & argento inhiantes a ' Luciano in Pificatore. Rationem hujus convicii arceffas ex l. 6. C. de munerib. patrimon. I. 1. §. 4. ff. de var. fff extraord, , cogn. ubi flores fparfi, vide & dicla a ; me in decad. 1. refponf, milit. 10. num. ; 21. Caeterum quia rapaciffimum animal 23 eft felis, ideo Plautus in Rudente aft. 4. fic. 3. lenonem felem virginarium vacat , item in Perfia act. 4. fic. g.fiequere huc feelefie feles virginaria: & Aufoniüs expigramm. 69. Qjds Manus? Feles nuper pullari'a diclus, Corrupit totum qui puerile decus: 1 ï Prae-  66 GERHARDI F E L T M A N N 1, ]• G ij3 Praediconem fic appellat a puerorum furreptione, quod fcelus eft,#quod non proficit fcire, uti ait fanciio /. 31. C. ad 24 L- JuL de adult. Per feles etiam Peftem circumferri tradit Zacchias Iibr. 3. QJ). Medico-legal. tit. 3. quafi. 4. num. 8. Quis 25 ergo vetabit hoe animal tam exitiofum occidere, fi horror mentem noftram tanti mali occupet? Eft ut tandem finiam, 26 haec beftia quoque & alio nomine mala, quod per lafciviam volutando fe & per herbas & olera, non tantum his noceat, ne furgere poffint, fed quoque efui earum obftet, quippe cum facile ita pili iftius animalis herbis mifceantur, quos pro veneno haberi notum eft. Zacchias. d. tit. 2. quafi. 4. n. 30. «>S§» «§ Caput XXIII. De noxia hominum. SYNOPSIS SECTIONÜM. j Homini figno manifeftaria noxia pi~ 1 gnoris loco pileus , culter aliudve auff'ertur, fi rebus alienis damnum ] dat. s Idem fit, fi legibus moribusve vetituin quid faciat. 3 Extra ordinem Jingulari pcend nunc quoque plectitur, qui fruEtus furatur. 4 Lighum cum curru contreeïans boe equifque cadit aut grauius coè'rcetur. 5 Privatus tamen tantum pro damnire- fiarcitione unum alterumve retinet. C Via non publica utens alibi fiftitur. 7 Etiam is, qui pecuniam non fiolvit, fi pro refeUione vice eam Princeps exigat. S E C T. r. j y-NUando homo rebus noftris damnum dedit, aut circa eas nullo jurequid fecit, is quidem includi ideö nequit, h un. C. de privat. carcer. Atta2 men moribus invaluit, ut cum teftes non adfint, aut abiturus fit, nec tamen res tanti, ut ideö publica auótoritate fifti vel arreftari eum aut nolis, aut nequeas, pileum, cultellum, fecurim, aut chirothecam remve aliam ei eripias: quam fi neglexerit luere, in pcenam contumaciae judici cedit. Daniël Moller 1. famftr. 42. pr. Berlich. p. 2. concl. praxl, ^, num. 57. Putarim tamen praeferendum^ efle eum, qui damnum eft paflus & pro ejus penfatione hoe pignus cepit, & praterea hunc contra eum, qui noxiam commifit, ex L. Aquilia agere poffe per docta eidem Berlichio. d. concl. 34. num. 60. II. Militibus hic quoque mos eft, uti pileum iis aufferant, qui contra interdiflum in vallo ambulant: aut juxta eorum ftationera vel in aulae ingreflu atriove aquam petunt. In caftris opus naturae faciens in alio loco, quam eo, qui ad id deftinatus, exuiturexteriore vefte 1 vel mulctatur ejus precio. Ego ad Jus milit. Belg. art. 46. lit. a. Apud Mofchos pollutorum facrorum reus eft, quiinccemiterio mingit. Olearius in Itinerar.Moficov. & Perfi. P. mibi 139. TEdituus 3 alibi eandem poteftatem fibi tribuit in eos, qui tale quid faciunt in ccemiterio, aut in eo ludunt. Poftremum non ideo 3 pueris haut licere volunt, quod vana fuperftitione praefumant per eos turbari manes eorum, qui in locis ejufmodireligiofis humati, fed ne vociferatione fua obftrepant facra facientibus, vel dum lapillos jachmc, quod vitium ejufdem 32tatulae eft folemne, feneftris noxiam inferant templorum. Miniftro Academico 1 idem permittendum omnigo reor, fi qui fint, qui petulantia vocis a/iove proterviae genere turbent Profeffores publicè docentes: argumento ejus, quod de fabro ab eorum vicinia arcendo docent interpretes, Gotfr. Suevus ad auth. babita. C. nefil. pro patre. peric. 5. tb. 6. Qui $ tamen id fruftra ex d. auth. verbis conatur probare, cum re&ius id arceflas ex /. un, C. de ftud. liberal. urb. Roma & Confiantinop. ibi; ne difcipidi fibi invicem poftïnt obfirepere, vel magifiri, neve linguarum confufio permixta vel vocum aures quorundam, aut mentem a ftudto literarum avertat: Scio efle diverfam fabri, atque 6 hujufmodi dÜ'cipulorum conditionem , cum hi ex petulantia aut incuria aliorum mutuö fe turbent, ifte verö id facit, ut fe toleret fuofque exhibere poffit, qua de caufa in Belgio non arcetur, multo minus ergö ejicitur vicinia, cujus pars funt vel ipfi Profeflbres, caeteri namque le» gum doètores , quos dicimus ad id ne hifcere quidem audent, fola ea fabrointerdiccretur, in qua auditoria effent pu- . blica, atque hoe ratio quoque jubet fervandum in iis Profefforibus, quibus li1 bera habitatio publicarum aedium ad%- Inata eft. Cseterum in omnibus iftis ca- 7 fibus non pileum remve aliam rednent illi,  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMLAIUM. 67 iHi, qai eam aliis eripuerunt, fed uno vel altero numo redimi folet. III. In eos quoque, qui in hortis aut pomariis fruó'cus am gkindes cujufctnque generis contrecfant, ubi eos in ipfo opere deprehendunt, praediorum domini tale quid exercent, pilctimque, fi a verberibus ipfi velint abftinere , illis eripiunt, figno ut fit noxiae manifeftariae, atque pueri aparentibuseo nomine emendentur, quae caftigatio modus eft, quo luitur pignus, nifi fponte laefus id refti- 2 tuerit. Aliter quoque fervatur cum illis, qui in fylvis aut faltibus virgultas arborefque caedunt, aut pedamenta ex iis fumunt, his enim non modo fecuris auffertur, fed & praeterea in muiaam , aut pcenam mcidunt. Coler. p. i. de procejf. 3 execut. c. 3. num. 75. fff feqq. Heec quoque extra ordinem inrogatur adukis arborcs ceedeniibus per lafciviam & fructuum m agris pendentium olerumve fuïibus Conjiit. EleÜoral. Palatina. tit. de 4 furibus agraiis. Jhevcras & Efense in caveam forma domunculee, quaftationarius miles recipitur fabre factam immittuntur, haec ubi foluta in aquas quibus imminet , aperto fundo fuo mergitur, ut trium litterarum homo bené lotus inde extrahatur, idque continetur d Conjiit. & etiam in aliis locis fervari meminit Manfo ad Mod. Pijior. refp. 2. num. 9. Tremonise autem cancellis ferreis, qui per liêtores in orbem vertuntur, includitur, ut fcripfi decad. 2. decif. uit. num. 53. Conftitutione Brageraci etiam ponitur in ifpillorio, qui uvas contreóïavit. cap. 15. fect. 1?. num. 2. 1 IV. Similiter fi auriga aliufve depafcat, cum equis, cum lege aut moribus fecundum ea, quae fuperiore loco dicta, non ei id liceret, reóle eum fiftis, Jus Saxon, Provinc. Iibr. 2. art. 27. LexSalica tit. 36. /. 2. fff 3. Ripuar. tit. 44. Richter, p. 1. decif. 5. num. 3. D. Joh. Philippi uf. pract. ad Infiit. Iibr. 4. eclog. 2 18'. n. 6. Rex Luitprandus LL. Longobard Iibr. 1. tit. 23.1. 5. ait; Si qiuscarrum tff boves in fylvd fua invenerit fff lignamenffuperpojitum aut qualicunque oneratum tff ipfos boves, aut carrum comprcbenderit, fff ai propriarn fuam cafiamduxerit, non fit culpabïlis pro eo, quod in rebus 3 fuis invenerit: Animo furandi fi hocfactum fuerit, quod memorato cafu ex fuga cartucarii facile praefumitur, &jumentis & vehiculo cadere furemlanxereWifigothi Iibr. 8. tit. 3. /. g. & Tricaffini Galli Couftum. de Troyes art. 8. 20. 13. Pithou ibid. arinonat. ViStrf. art. 120. Niverf. art. 18. Idem conftitutum Or-^ din. Cliv. Sylvar. art. 39. Sed Cliv. ^ muncip. fcitis tit. 189. §. i. continetur, ut fi quis in faltu ad civitatem pertinente cum vehiculo deprehendatur interdiufex, noóiu verö duodecim affibus mulcfetur. Apud Tricaffinos, fi quis flumine publi- 6 co pifcatus fit, abfque confenfu Toparchae aut publicani, tune non modo incidit in pcenam, fed & navis, rete atque infirumenta ejus rei illi aufferuntur. art. 20. 2i. Sed & fi fit privatus amnis 7 & alius per fuos famulos in eo capiat cancros , reétè a domino praedii , per quod amnis fluit, iftis pilei aufferuntur, uti fecundum ea quae proponeretur, in . provia Marcana agens & a generofo quodam viro confultus relpondi. die 27. Jul. 1674. V. Alias pignoris loco tantum & ju- 1 menta, & vehiculum privatus retinet, & quidem utrumque fi per unum ei non fatis fit cautum. Jus Saxon. Iibr. 2. art. 40. 1. Quae tamen lis celerrimé pera- % genda eft, ne viator impediatur iter diurnum perficere : uti ait Jus Bavaric tit ui. 27. art. 3. VI. Eorum quoque equi queunt fifti, 1 qui non via publica, fed ea, quam Princeps fibi fervavit, eunt, quiaexadfidua : iftius frequentatione deterior fit. D. Ahaf. \ Eritfchius traft. de vii% publ. cap. 8. num. l 16. Ufu hoe fervatur, & vidi id in ter- 2 ritorïo Effendienü faótum, quod carrucarii aliique è plebe uterentur via vicinali, qua Effena Barbecam, quae locum Princeps Abbatijfa faepe fibi legit fedem, ,recta vehitur. Pignoris loco tamen unus ft equus disjungitur, fi plures vehiculo fint junfti, quod & aliquando fit, ubi uno vehuntur, fic ut currus in via folus linquacur, quae res cum incommodo, & aurigarum, & iter facientium, qui culpaeplerumque vacui, eft conjuncra, quare licet confuetudine id obtentum, non tamen amplius fieri debet, fed cum equo currus ad ftabulum ducendus arg. I. 39, ff. de legib. junct. d. Jur. Bavar. tit. 27. art. 3. VII. Siftuntur & equi eorum , qui j numos pro refeélione viarum aut pontium debitos , non folvunt. Et reófè! arg. I. 8. pf. I. 16. §. 3. ff. depublican. fff vettigal. Nullo jure tamen tale quidexi- & gitur, quando viae non funt refecfae, licet aliud ufurpetur, quare fi tune fiftatur, cum non folverit injuriarum agere poteft. arg. I. 13. in fin. ff. de injur. Militum quoque equi ideö non queunt in- I 2 clu- *  6* GERHARDI F E L T M A N N 1, JC. cludi, quod id folvere nequeant. arg. I. 3. C. de publican. Caput XXIV. Ubi & in quo loco animalia fifti poffint? SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Nulli permittitur includere animalia, nifi ei, qui illa in agro fiuo deprebendit. % Vitiatur tamen, fi. eminus ea vidit fundo fuo egredi, pro certo id habeat. 3 Non licet illa fialulo domini exigere, fi in id fe reccperint. 4 Ouamvis hoe in continentibus cedifi- ciis non fit. | 5 Otti abegit pecudes agro tuo nocentcs j tenetur ad damnum eff pcenam, fi ' jure hcec confiituta in earum do* minos. 6 Varia prcediorum genera commemo- rantur, in quibus includi poffunt i pecora. I 7 Idem obtinet in iis, qui Principis aut j unwerjitatis funt. \ 3 In bis tamen Toparcha mdlo jureru-] ricolas prohibet pafcere fuas pecudes. 9 Quod aliquandb perdit officium. S E C T. I. j ""pomponius a"it; in agro fuo. ieprebenieJl rit: idque bis repetit in /. 39. §. 1.] jf. ad L. Aquil. Pofteriores leges fic quoque loquuntur; Lex Salica tit. 10. /, 1. ibi} in meffie fiud. Wifigoth. Iibr. g. tit. 3. I. 17. ibi; in frugibus fuis: & his novè lata? confentiunt. Jus Omland, d. art. 6. in fuo agro: & poftea, in fua fegete: Edict. Ordin. Trajeétin. P. P. 9. JuUi 1624. habet in art. 5. in fuo fundo vel pjfeffone : Scit Wagenborg. 29. OStobr. 1664. in fuo gramine, fotno vel fegete LL. Velav. c. 36. art. 1. in fiuo damno eff in fuo prctdio. Zutphan. tit. 22. art. 1. in eo deprebendit: & art. 2. in fuofructu aut gramme. Rursemund. d. %. 6. art. 1. deprebendit in fuo fundo. Wefterwold. in fuo pradio. LL. municip. Cliv. tit. 191. £§. 2. in fuo agro. Non ergo includendi ^ poteftas data ei , qui animalia extra fuum prsedium reperit. Joh. Thomae d. tratt. 3 de mx. animal. c. 24. mm. 6. Quod non aliam habet rationem, quam quod tune non conftet, an per ea pecora, qua propè tuum fundum pafcuntur, an veto per alia damnum fit datum. LL. Wifi. goth. d. tit. 3 l. 16. Si jumenta vel pi- I cora de frugibus, priufquam appellantur, exierint, ea non licet comprebendere, quia | utrum ipfie damnum fecerint, neficitur. II. Neceffariö hinc conlegas eainclu-1 di poffe, fi dominus fundi id fciat, vel | quod ipfe viderit eminus animalia egredi fuo agro vel quod ab aliis hoe intellexerit; Qnare fi ifta pecora in via five i publica five vicinali fint, cum ad ea accedit, five per alios fundos errent, jure illa includit atque ficaccipiendadoctrina Cnaffanaei d. §. 6f verb. enmefufage. & Joh. Grake de privat. auttorit. cl. 3. cap. 3. nu. 3. Dicuntur enim fures 3 manifefti, cum quibus has pecudes conferri pofte dixi alias, non tantum , qui in ipfo furto comprehendi, fed & qui cum re furtiva deprehenduntur, antequam rem eo pertulerint, quo eam ferre deftinaverant. §. 3. I. de oblig. qua ex del. nafic. I. 3. /. 4. I. 34. tff feqq. ff. de furt. Gellius 11. nctl. Attic. uit. UI. Quamvis autem vel vifu folo , 1 uti quorundam eft opinio, quos memorat & fequitur Harpprecht. ai d. §. nttm. 3. tff feqq. Vel cum clamore, aut 3 concurfu conjuncto fures riant manifeftarii, uti reétius fentiunt alii. arg. I. 7. §. 1. Jf. de furt. Nemef. Kand. art. 158. Treutler. 2. difp. 30. th. i. lit. g. Bacchov. ibid. Ant. Matthtei de criminib. Iibr. ff. 47. tit. 2. c. 1. num. 10. Carpzov. p. 2. pract.crim. a. 78.num. 5. Hahn. ad Wefimbec. parat. ff. de furt. num. 8. Tabor. racem. crimin. 2. th. 17. Id ta- 3 men ad pecudes, quas egredi fundo tuo vidifti quafque fecutus cs, nec tamen adprehendere potuifti, antequam in ftabulum fe reciperent, haut extendi debet, neque ergö eas ifto loco exigere jure potes, ut includantur , quia in aliena domo nihil vi , nihil manu agi oportet. arg. I. 18. 'ff; de in jus voc. Cicero in orat. pro domo fua. Et quid efi fianttius, quid omni religioncmunitius, qxuim domusuniuficujufque civium? Andr. Lipsky cent. 1. objlrv. 1 num. 1. C. Bretus de perantiqu. ord. judic. civil. c. 22. in fin. Neque 4 etiam ex intervallo pignora capere licet: uti in terminant. Matth. Colerus confil. 4. num. 55. tff 56. IV. Nec refert, an ftabulum fit in x continentibus tedificiis nec ne? quippe cum tamen referantur ad domum & hxc ideö cum ftabulis horreifque prifcis Vertok-  JÖR.IS GEORGfCi de INCLUStONE ANIMALIUM. 6* '■'is "jiere dicitur. Statut. Tremoniens. art. 5. 99. 106. 6V 243. quod intra domum quifque fuam munitus, atque de- 1 fenfus fit adverfus horninum injurias. 2 Hinc ifmd-'Wert agger ad tuitioneni provincia? aut territoni facius. 1 V. Quod li animalia illa, ipfie cujus funt aut qufi/ue vicinus expulerit ex tuo agro , dominus jumentorum vei pecorum cefiinulioném damni explere cogatur : uti ^ ait memorata lex Wifigoth. d. art. 16. 2 Imo ad rnulctam pcenamque praeterea animalium dominus tenetur, quam tamen non fecus ac damni aeftimationem jure afhonis peffequi damnum paffüs debet, uti expreflum LL. Zutphan. d. tit. 22. art. 4. i&ij pro damno,' quod clam datum, vel fi animalia in agro non deprebenduntur, cuitibet fas efto jus experiri. fjf Ruraemund. d. §. 6. art. 8. 1 VI. Agri aut fundi meminerunt generaliter l-ges qua pnfc num comigejtïti LL. Burgund. d. tit. j 23. /. 2. vel in faku, fylvis aut nemori- ; bus datum fit. LL. Wifigoth. iibr. 8. tit. r 5- l. t. Ant. Anfeimo Cod. Balg. tit. E. 3 verb. heeften. §. 8- I" fundis viifque publicis, fi nocuerint plancis, arbufcalis, . furculis 5 yamis : & virgultis , quibus raoles fluctibus oppofilae muniuntur, etiamque fepibus, reétè quoque includuntur: uti fóltrberrimé cautum de Edicto Ordin. Traject, art. 6. & refpondefunt, fecundum ea , quae proponeren- 4 tuf , JCti Batïvi part. 3. confult. 20. De collibus litoralis arena?, quos'vernacule JJuynen dicimus, idem omninó dicendum: quando pecudes juncum acutum , helm indigenne vocant, depafcunt , & q na vetujlatis reverentiam cf propemodum ipfius imperii dppetiit fiecuritatem, is qui iftius noxia? auctor eft, gravius extra ordinem quoque puniri poteft, arg. 5 l. un, C. de Nili ager. non. rump. Nam hi junci itbeque arbores colligunt cum aggeres, tttmcolles, quibus coërcentur aqua? & móris, & fluminum. /. 11. de extraord cognit. Apud Hollandos edlc-1 tb quoque ideö eft vetitum in ejufmodi coVubus pafcere oves , quod eunicuü ,! ex quibus rnagnus publico obvenit reditus, fic fugentur pcena commiffi & praeterea trium ftuferorum in fingula capita conftituta Groot Placaatboeck'co/. 3. tit. 10 part. 11. VII. Quando fundus aut faltus ad r Principem pertinet, eadem locum habent. Cliv. Ordin. Sylv. art, 82.' Hem 2 fi ad municipium vel univerfitatem, aut pagum fpeeïac. arg. I. 15. ft, de f. S. Veluti , fi in vallo aut foffa urbis dam- 3 num accident: LL. Mwiicip. Cliv. tit. 189- vel in pafcuis aut faltibus LL. Velav . d. c. 36. art. 3 ibis gemeinten. Hoe 4 vocabulo etiam utimur in Clivia fed Drenthii Ub. 4. Jur. provinc.art. 15. non fecus ac Veftofali habant mar eken id eft, j iimites. Ratio eft, quia ibi finibus aut 1 limitibus certis pagi finguli diftincti, iutra quos eorum incolae promïfcuè fua pecora pafcunt, quos fi autem excefferints tune a vicini pagi incolis includi j queunt, Nam marck Jimitem aut termi- 5 \ num fignificat Hinc lapis terminaiis marck fieen & marek-greve vetere dialecto, pro quo nunc marek-graef dicimus | judex in finibus imperii Germanici con1 ftitutus. Vid. Speidel. Spec. jurid. polit. biftor, litt. M. num. 44. &feqq.Wmckelman. notit. vet. Saxo Vefifal. Iibr. 1. ' cap. 5. num. 63. ff 64. In Clivia? re- 6" gione, qua Germaniam fpeéïat ifta vox quoque in ufu & Germanis eam effe familiarem in noftro argumento, vel hinc difcas, quos cuftodes ejufmodi limitum , Marckt-Scbutzen appellant, uti praefatus cap. 4. fe£t. 1. num. 3. Si in ccemiterio 7 ' fues aliasve pecudes deprehendantur, eas includi etiam dixi c. 4. fect. 4. num. 2. 4- 6? 5. & de Barbantia teftis eft Anfelnio d. litt. B. verb. hegraeffenijfen. §. 4. Jheverae duplum fportulae tune folvi debet ex edicto Principis Anhalt. P. P. 4; Maij: 1672. Quando in vallis urbium g munitarum caftellorumve deprehenduntur pecudes 3 tune etiam includuntur , & pro ftngulis capitibus, fi. majores fint, flqrenus Karulinus, aft fi minores dimidiatus folvitur ex mandatis confilii Status 6. Apr. 1628. 23. Febr. 1636. VIII. Accidit aliquando, ut rurico- 1 lae prohibeantur pecora pafcere in pafcuis aut fundo univerfitads per eum, qui jurifdiclionem, aut imperium in eam univerfitatem accepit quid fi fpreto ifto interdicto tamen egerint pecudes in ifta pafcua, an ideö includi poffint videamus. Negandum id cenfeo, quia Princeps 2 concedendo jurifdiclionem univerfitati jus fuum non intelligitur ademifle. Gylman. d. vot. J. punct. 1. num. 21. êf feqq. IX. Vitiatur hoe [tamen, fi plures 1 in ea pafcua finguli agerent, quam cuique pro modo racultatum aut ex legis I % pre-  7o G E R II A R D I F E L T M A N N I, ]C. prefcripto permiffum eft Beltrand, vol 3. 2 part. pofter. confil. 241. kmth. i. Hinc enim rixae orirentur & caedes inter incolas ac ejus, qui habet jurifdictio. nem, officium eft pacatam fervare pro- 3 vinciam /. 13. pr.fi. de offic. prcefid. Intereft quoque ejus, qui juriidiólione praeditus, ne totam illud praedium nimia paftione ad fterilitatem deducatur, nam fi omnibus non fufficiat, caeteris praefertur, uti poft Bertrand. Parif &aïios docet Hieron. de Monte tratt fin. regund. cji. num. 11. (ff 22. &enucleatè tradit Matth Berlich. p. 2. decif. 201. 4 per. tot. Quod tamen verum non crediderim , fi novè a Principe ei effet data jurifdictio , ratione motus ea, quam ex Gylmanno adtuli. Non ergo plus juris hoe cafu habebit, quam finguli ex uni- j verfitate. Ergö haec docirina Hieronymi de Monte & Berliehii non videtur admittenda, nifi cum is, qui jam habebat jurifdiclionem & antea praedii iftius erat dominus, ejus ufum univerfitati conceffit. arg. I. 5. C. de fervit. eff aqud. in term. terminant. Matth Colerus confil. 4. num. 14. 16. 17. 39. eff per tot. Caput XXV. De tempore, quo animalia fifti & includi queant. SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Peftis diebus etiam includi poffe ani¬ malia demonflratur. 2 Et d contrariis vindicatur. 3 De itinere Sabbatico. 4 Notlu bic actus quoque rette fit, SECT. I. T>Ecudes femper cum in agris alienis X deprehenduntur etiamque die fefto fifti atque includi, aut aliigari poffe non dubitatur, quippe etiam fieflis quaedam exercere dielus, Fas eff jura finunt: rivos deducere nulla Heiliglo vetat: 2 Cur hoe? Venulejus pro me refpondebit; jpuia non refeÜis rivis omnis ufus aqua auferetur fff homines fiti necarentur: in l, 3 fin. ff. de rivis. Sed quid intereft an fa- me, an fiti pereant mortales?' riocweniret, fi quis diebus feftis animal non pollet fiftere, cum faepè rufticae gentira uno agello fit vita. Illud quoque non 4. ambigitur cuivis lieer e rem fuam omni tempore etiam fanctiffimo tueri, quod videtur indicare Maro, quando canere pergit; fiegeti prcetendere fepem, Infidias avibus moliri, incenderevepres, Balantumque gregem fiuvio merfiarefalubri : jApertius Q. Mutius Scaevola Pontif. i Max. confultus, quid feriis agere liceret? refpondit, quod praetermiffum nocetet: 1 neque enim ferias polluit, qui fraciam ' recti trabem a ruina vindicat. Macrob. ' 1. Saturnal. 16. Chriftus idem nos docet ■ in evangelio, quando exemplum adfert | dé bove aut afino, qui in foveam inci\ dit die Sabbati inde extrahendo. Luca 14. fff feqq. Per inclufionem autem ani- ^ ! malium res noftras confervamus, uti loj cis fuperioribus abundè demonftratum deI di. Eft quoque recle conftit uturn diebus 6 / feftis ea fieri pofte, quae urget neceffiI tas quaeque ad hominum alimenta con- ducunt. c. 4. fff uit. X. de feriis. Utrumj que in noftro argumento adeffe etiam ex ^ Iediffertatis è loco liquet. Vel lites ipfas & jurgia, quae de plano Aeciduntur feftis exerceri poffe diebus placuit Andr. Vallenfi ad d. tit. X. de feriis num. 7. g hanc in rem adducens l. II. $• 6. ff. ai L. Jul. de adulter. Imo idem auctor ait, g quod in parvis opidis folent fimilia judicia permttti fejiis diebus, quia in profefïis non adfunt rujlici fff agrorum cultores. Vallenf. d. n. 7. II. His non adverfatur, quod tempo- r re feriarum nemo invitus in jus vocari queat. /. 1. pr. ff. de feriis l.ftn. C. eod. Nam (1) id vitiatur, fi res tempore fit 2 peritura aut aélionis dies exiturus fit. d. I. 1. g. 2. I. 3. pr.ff. eod. Hoe autem in re propofita accideret, quia & altera 6 die animalium dominus negaret fua fuiffe, quae in agro meo deprehenderam. Et pecora perire poffe, fi quis cogitet ultro * largietur, quod occafione momenti non debeat perire commoditas jure nobis concefifia: uti ait Conftant. A. in /. 3. C. d. t. Advertendum eft (2) quod fic nemo diebus feftis aliifve nefaftis debeat vocari in ' jus ut litem traclare in iis cogatur, alias reclè vcteribus placuit citationis executionem iftis diebus fieri poffe ut hfto die quis fe judicio fiftat. Gail. 1. obfiSS' nwn.  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM. 7f num. 5. Bacchov. ad Treutl. 1. difp. 4. <5 th. 4. lit. c. Quorum fententia eo magis recipienda, quod hic agatur de re, quae nefaftis diebus traclari poteft. Ilico Ummius difp. ad procejf. 5. num. 63. & in terminis terminantibus Marius Muta? ad confuet Panborm. cap. 70. num. 13. 7 Quanquam ratio Galli d. I. num. 6. fit generalis & inftituto noftro adprimè conveniens , nam etfi demus inclufionem fpeciem quandam citationis habere, tüm tamen ex ifto auótore quodque fcire nos oportet , quod citatio fit actus non judicialis, fed extrajudicialis, adeoque 8 in agro .aut ruri fieri poteft. Nec omittendum (3) quod etiam homo fifti poffit die fefto, fi fugae fufpeOus, poft Gloff. Jafon. Felin. Decium, Seraphinum, Barbofam. Ego trac% de juram. perborrefc. cap. 29. num. 6. ubi idem dixi fieri pofte licet facris Dei dicatus fit, quam in rem adduxi Bartol. Gai\. lioëppen. Gothman Berlich. & Chriftinaeum, "idque egregiè doólam nobis a Fetro Peckio de jure decif. cap. 10. num. 1. & Simone a Leeuwen ibid. in not. 1 IIL Nil obftare quoque credas quod abigere pecudes, & cum iis ad ftabulum feptumve ire videatur actus a feftis diebus alienus, cum non modo paftores, fed & ftngu\i iftis diebus illas in pafcua manè agere & vefperi domum cogere 2 foleant. Quid quod Sabbatorum exactoves mokftiffimi Ebraeorum magiftri iter aliquod, cui inde Sabbatiei nomen, in illis permittebant. Actor. 1. 12. idque bis mille cubitorum fuiffe vel milliario uno ex ipforum monumentis demonftratum dedit maximum Britanniae fuaefydus Joan. Seldenus Iibr. 3. de J. N. & G. 3 ad difcipl. Ebrccor. c. 9. Ubi & id eorum verbis tradit licuiffe homini in Sabbato totam urbem peragrare, etiamfi fuerit amplifma, uti Ninive idqueJivemuris cincta effe five non, j IV. Omni quoque hora diei etiamque poft Polis occafum animalia capi & includi alligarive poiïunt, uti quoque de hominibus fiftendis inculcat Peckius d. c. 10. num. 2. quando ait infcitia aut juris auc morum amultis cum detrimento pu- 2 blicoe rei aliter fervari. De noftro argumento habemus difertiffimum è loco laudattim & nunquam fatis laudandum Joan. Deckherum d. dijfert. uit nwn. 6. Non poffum iterum me temperare, quin adfcribam totum. Et cur non liceat? cum alii jure fuo putent fe agere, quando _ interpretum Ariftoteiis aliorumve, qui contempto. benèdicendi labore ad Doidin. n.go tract. ae juram. perborrejc. j cap. 29. num. 6. ubi idem dixi fieri pofte f 1: . r. :„ t\- j: ■ • formandos hominum animos & morés regreiïi ftmt, dicfa integra öperibus fuis inferciunt. Sic autem laudatiffimus P-el- 3 ga 111 fit; Quid prater ea rei? calumniantur arreftum; illud quia ptft fiolls occafum. Prcetor injecit, cajfum effe, actus voluntarios hoe tempore non prohiberi. \. 20. C. de tranfaéf,. L licut. C. de O. & A.'wecejfarios fcilicet judiciales prohiberi. Novelli de judicib. §. fedebunt Bartol. Bald. Salicet. Petr. Gilkenius ad d. 1. non minorem. C. de tranfact. Refpondet ad hanc 4 captendulam, quam ifta infuife! quis Janus jam fole toti aeri infufo , rebufquè apum paftui gratiffimis plend luce ubique retettis alveos attinget ? turbabit ? Ecquis j afportabit, quando --- alias viclu invigiknt & fcedere pacto Exercentur agris: 1 Sunt quibus ad portas cecidit cuftodi» forti Inque vicern fpeculantur aquas & nu- bila caeli: Autonera excipiunt venientum; Diurna afiportatio nec bajulo cedet impunè; 5 nec domino erit innoxia agetum turba inter diu inimica manu bafice operd & opere ijer^entes domus: experieris verum effe ' Illis ira modum fupra eft, lseCequevenenum Morfibus infpirant & fpicula cceca relinquunt Affixae venis animafque in vulnerepo» nünt Nota eft apud Ovidium fabula in pcenam g diurni attreStatus & quajfus. Ut Satyri Jaevifque fenex tetigere faporem; Quaerebant fiavos per nemus omne favos. Audit in exefa Rridorem examinis ulmo: Afpicit & ceras diftimulatque fenex Utque piger pandi tergo refidebat afelli Applicat hunc ulmo , eorticibufque cavis Conftitit ipfe fuper ramofo ftipite nixus ; Atque ayidè trunco condita mella petit. Mei la crabonum coè'unt & vertice nudo Spicula defigunt : oraque prima notant «, Ille cadit praeceps: & calceferitur afelli. Inclamatque fuos: auxiliumque rogac Con-  7a GERHARDI F E L T M A N N I, ]C. Concurrunt Satyri, turgentiaque orapa- rentis Ridcnt; percuflb claudicat ille genu Ridct & ipfe Deus. quam cfufe reftffent adverfarii, fi fimilem Prcetoris tementatem eadtm pcena ridiffent 7 conjxam! At poftquam. thalamtis fe compofuere filetur In noctem feifosque fopor fuus occupat artus: tuto clveqs fff minore noxd, puro lintco circonvolutos. non curru fed collo transferes alio ex conjilio L. Junii Moderati Columella Iibr. 9. de re rujlica'. cap. 8. Quod ii neceife habuerimus longinquis itkuribus advehere, curabimus ne falebris folicitentur optimeque noétibus collo portabuntur. Sic J'edulö faclum, nec calum- 8 niam timet hac prudentia. Non itaque perpetuum jus eft , fas non efte noctu gerere neceffanos actus. Neceffitas, qua legemaior eft, jus relaxat, idem facit natura rei "fff mora periculum. 1. 1. C. de condicf. ex lege. 1. a?de 3. C. de locat. cond. 1. 1. C. de oper. iibert. 1. ubi. 29. C. de jure dot. Giücenius in d. 1. nonminorem. Peccius tract. de arreft. cap. 10. num. 1. & feqq. His adde a me fcripta dec ad. \. decif. 8. num. 63. fff 68. & Mevium dt arreft. cap. 11. n. 6. «€§0» §o» «of §^ <9§§& o§ Caput XXVI. Quomodo animal expelli debeat ex agro? SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Tenetur de damno dato, qui dum ex- pellit animal id kit idve utrumperetur ejficit 2 Apulejus (ff Lucianus explicati (3 Seneca inluftratus. 3 Reus quoque L. Aquilia eft, qui de- fermem reddidit pecudem. 4 Mztius cum eo agitur, qui jufto ca¬ lore iracundia nocuit animali ia abigendo. 5 Quid juris Ji dolo idfecerit'? 6 Oui equam pragnantem vebtmentius ~egit ut rumperetur, de fcetufor- moto tenetur. 7 Cafu non culpa damnum Ji abattcepe- cudes accipiant, ad nil agri dominus obflringitur. 8 Is quoque f ecurus, qui id fecit} qu«(i lex permittit. S E C T. t FUndum hujus rei obfervabit facilè; asquus lector ex ediffertatis. cap. 2. feit. 15. num. 8- (ff 11. ubi dixi, quod fi quis alienum pecus in agro fuo deprehenderic, illud expdlere debeat placidé & fine damno, quomodo fi fuum deprehendilfet, alias contra eum domina? pecudis actionem L. Aquilia? competere. Huic ergo locus erit, fi agri dominus. pecudem icerit, aut percufierit vel confultö vehementius egerit, ut rumperetur. d l. 39. pr. ff. ad L. Aquil. LL. TransIfal. d. tit. 16. art. 7. Wefterwold art. 75. Frif. d. tit. 3. art. 3. Velav. d. cap. 36. art. 1. Pyrrh. Anglebermse. ad confuet. Aurel. tii. 5 cap. 9. Cum feri ere- j duntur hominum fuifle mores, hoe quoque jus cultum fuit LL Wifigoth. Iibr. | 8. tit. 3. /. 13. Lex Salica tit. 10. 1.1. | ait; Si quis animal aut caballum velquodj libet pecus in meffe Jud invenerit, penitus 1 eum ladere non debet, f II. Aüegnverit quis ex Luciano, inj i Lucio, Quod horti cuftos cernens olera I ab afmo depafta tanquam irati domini 1 contra fures deprehenfos folent neque ejus natibus, neque lateribuspepercerit, atque aures pra?terea & totum caput contriverit: quod & ipfe Lucius AnuVejus Iibr. 4. Metamorph. cap. 1. narrat. Sed s qui vider utrumque locum, ilicö videt factum non jus ibi recenferi ; fi enim hoe fpectamus, privata adlio, aut inclufio eo in cafu interquiefceret, quod paria delicta mutua penfatione tollantur. I. 39. ff. folut. matr. In ifto exemplo itaque . credltum ratione partus erat damno ab horti cuftode afino inlato penfatum: utidifputat Seneca 6. de benefic. 4. 5. fff 6. Maluitque ideo hortulanus animalis iftius 4 dominis hac ratione contribuere fff nihil negotii habere : uti eleganter ex Iegum nutu Seneca d. Iibr. 6. c. 5. compenfationem defcribit: l. 1. ff. de compenfat. quod hi malefici effent, qui furti focietatem contraxerant atque fatuum fuiffet jus contra eos experiri eorumque afinum includere, quod & valentiores effent cunctis iftius loei incolis & folo fuo nomine horrorem incuterent. III. Is ergo reus L. Aquilia? eft, qui 1 cum in frugibus fuis animalia comprebenderit labia vel aures illis inciderit: uti eit in LL. Wifigoth. Iibr. 8. tit. 3. l. ï?: Porrö fi caballo caudam curtarerü ■' uti ajun.  JURIS GEORGICI DE INCLUSIONE ANIMALIÜM. * ajun. Wifigothi. d. Iibr. 8. lit. 4. /. 3. I 2 Item fi caftravit equum ad ftadium fervatum. d. tit. 4.1. 4 aut ftotarium id efi1 admiflarium; Lindenborg. in glojjar. d.\ verb. aliudve animal, quod fecari non fo-1 3 let, d. tit. 4. /. 4. idem obtinet, fi oculum aut cornu pecori excufiit LL. Bajuvar. tit. 3. /. 8. fff 9. 1 IV. Quod autem ad poenam hujus facti adtinet, quod fi enim jufto dolore motus per iracundiamimmoderationis, uti | loquuntur Wifigothi, non autem dolo malo lasferit pecudes id non acerbè vin- , dicandum, fed eequus judex damnum datum animali moderabitur. Jus Omland. Iibr. 6. art. 45. LL. Wifigoth. d. tit. 4. I. 8. arg. I. 38. §. 8. ff. ad L. Jul. de 1 i adult. Neque unquam ultra veram cor-1 poris aaftimationem hac tempefkate con- ' demnatio fic, uti etiam expreflum LL. I Wifigoth. d. I. 8. fff Iibr. 8. tit. 3. {. uit. \ 3 Lege quoque Salica cautum fuit, ut qui laeiic capitale in locum reftituat, ipfum vero debile, quod percuffit ad fe recipiat: uti cernis tit. 10. /. 2. idemque exftat in LL. Longobard. Iibr. 1. tit. 19. I. 20. j V. Aft fi dolo id fecit agri dominus, j aliquando ad duplum contra eum olim 1 agebatur. LL. Wifigoth. d. Iibr. 8. tit. 4. * 1. 4. Quanquam autem his temporibus I privatus, non nifi ad id , quod intereft, habeat actionem* uti jam in fupeiioribus dióïum a me fuit, attamen ex iftius / gentis inftitutis difcimus, extra ordinem a magiftratu animadverti poffe in eos, qui dolo malo alienis pecudibus expellendo nocent. arg. I. 9. §. 5. ff. de publican. 3 csf veüigal. Ut tamen non reticeam etiam domino pecoris dari injuriarum actionem , fi id in ejus contumeliam factum eft, veluti fi labia aut aures pulchra fpecie equo inciderit ahïve generofo eaudam prseciderit, aut id, per quod caballus audit, exciderit. Tileman. Roëner. 4 animadv. jur. praft. cap. 2. num. 6. Imo apud Frifios is, qui equis caudam amputat, prima vice virgis casditur & cum ftygmate relegatur, altera iterum virgarum CEefione & ftygmate plectitur, atque relegatur in perpetuum additis minis, ut fi redeat infelici fufpendatur arbore. Stat. FriJ. in append. Editl. P. P. 27 Mart. 1653. 1 VI. Illud quoque obfervandum putem, utji quis quocunque pacto partum equee prcegnantis excufferit, pulletrum anniculum illi, cujus fuerit, mox reformet: uti continetur, LL. Wifigoth. d. tit. 4.1. 5. * Et probatur arg. d. I. 39. pr. ibi; qui 3 equam in iciendo ruperat: Modo tamen formatus fuerit, mi conlegi'air ex Auguftino in c. Moyfes. 32. qxueft. 2. VII. Quid autem juris, ji pecora per 1 cafum non culpd, dum expelluntur, debihtentur aut pereant, aut in fiudes five in palos, dum expelluntur, indiderintl Hoe cafu ut damnum ab agri domino fiolvatur ex medio fancitum LL. Wifio-oth. d. tit 3. /. 13. Sed reóïius conftitüu Lex Bur- a ^undionum tit. 23. /. 2. ut tune nil ab ?ó, quiexpulit, requiratur: Securusenim 3 fundi dominus efle debet, qui & dolorem fenfit, quod depafci cerneret fuas fruges, quas tam ftudiosè coluit, quseque eum intra fpem metumque jam dudum fluctuantem tenuerunt, qui & litis onus cogitur fubire, ut fibi penfetur damnum. Poteft & culpa animalium domino obji- 4 ci, quod non melius ipfe vel per alios sa cuftodierit, atque ita damnum non intelligitur fentire. arg. I. 203. f. de R. J. V III. Securus eft quoque is, qui hoe 1 fecit, quod lex permittit agri dominis. I. 4. C. ad L. Jul. de adult. Salaminia % Lex de fue fanciebat; Si inventa fus depaf eens fegetem alienam edentatur: iElianus 5. animal. 45. Jure Georgico fxpè dicf.0 etiam exprefliim, ut fi quis hortam fiepe, qua? fex pedes alta, munierit tamen, eam tanfierint pecudes, has verberare liceat abfque muleta, art. 38. Caput XXVII. Quid fi animal, dum expellitur, occtfum ? ubi & de ejus aeftimatione. SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 Nemo pecudem agrum fuum depqf- centem potejl necare. 2 Si occifa quomodo aftimetur. 3 Neque porcos quidem ifto cafu occide¬ re licet. 4 Nifi cum mos aut lex id permittat. 5. Aut canibus eos abigere non poffes. 6. Quando plures fiunt, humanius ta¬ men eft unum tantüm interficere. 7. Burgundionum fff Longobardorum ficita reprobantur. 8 fff 9 Qjftd juris Ji animal ob pernici- tatem fifti nequeat ? 10 Neque tune licet pecus necare, licet damnnm quod dedit ejus valorem excedat. SECT. K  74 GERHARDI F E L T M A N N I, j, C S Ë c t. i. j "pEcudem includi pignoris loco non feJl mei dixi, idque fortiitimum nobis praebet argumentum eam cum capitur, ut includatur , occidi non poffe: nec enim creditor pignoratae rei dominus fit. 2 /. 9. C. de pign. act. Imo fi luitur omni momento id creditori reftituere cogitur. 1. 3. C. de luit. pign l. 6. §. j.ff. quïb, 3 mod. pign. vel hypotb.folv. Sed animali occifo fruftra ad reftitutionem agit dominus , qui propter ejus noxiam debitcr erat faótus, tum quoque id judici nequit fifti, quod effe defiit: uti argumentatur Carpzovius Iibr. I. tit. 1. refp. jur. Elect. 4 8- num. 5. fff feqq. Qui ita judicatum , atque eum , qui animal in expellendo necaverat, ad penfationem damni & ex- 5 penfarum condemnatum memorat. Eadem ferè aliorum Populorum legibus continentur LL. Trans-Ifal. d. tit. 16. art. 7. Velav. d. c. 36. art. 7. probatque AIberic. de Rofate ad rubr. jf. ad. L. Aquil. n. 8. 1 II. Obfervandum tamen judici , ne tanto precio a?ftimare debeat pecudem, qua; paluftri, quam eam, qua? editiore loco pafta fuit, quod hujus caro longè melior fit. Anftot. bijtor. animal. 10. 2 Deinde ut memor fit precia rerum non ex affcftione nec utilitateftngulorum , fed commtniter, fungi: uti Paulus ait in l. 33. ff. ad L. Aquil. eff in l. 63. pr. ff. de L. Falcid. Tertio quod precium cujafque rei pro tempore ejt tff ex confuetudine I fff annon'd ajlimetur. 1 III Nec porcos quidem ab hoe interdiélo excipimus. Lex Bajuvarior. tit. 13. /. uit. ait; Ut nemo prafumat alienum animal occidere, neque porcum, quamvis in damno eum invenerit, fed recludat eum, 2 donec domino ejus oftendat damnum. Nam ii ea animalia aut equos propter ferociam fiftere & abigere nequeat, conteftari id vicinis debet: uti habet Lex Wifigoth. Iibr. 8. tit. 5. /. 4. quod etiam arbitrio damnum paffi relinquunt, Saxones Iibr. 2. hand-Recht. art. 47. ibique Addit. La- 3 tin. lit. Q. Qui indicant fatis effe, fi hic damnum vicinis demonftravit & deinde fecutus fit animalia ufque in domum ejus, 4 cujus funt. Scholiaftes Germanicus ad d. art. 47. num. 6. ideo dicit fidem haberi ei, cui nocitum, tum, quod de re modica agatur, de quo articulo nos ex inftituto , poftea agemus, tum quoque ad convincendos aut potius coërcendos Sa»ones3 ne malè excipiant velpercutiant alienum pecus. Ex conftitutionelAido- vici V. edita 1224. etiam Bituricenubus licebat porcos, fi inveniantur in vinai, quamdiu firuÜus in eis erit in pratis fodiak quocunque tempore occidere: Verum hot deinde correcium eft. Clienti de privü. k la ville de Bourges p. 12. verb. occide* tur. IV. Vitiatur hoe pro primo fi lexauJ mos id permittat, veluti apud Sabaudos, qui animal quodcunque'in vineis deprehenfum occidere permittunt ex decreto 26. Augufli 1559. cujus meminit Renat. Choppin Iibr. 2. de privileg. rujlicor. p. l. cap. 5. Et quod ad porcos adtinet, , vetus lex Scotorum lata a Rege Kenneto circa annum a Chrifto natum DCCCL. j fancit fuem fegetes edentem aut grunno cultum fubruentem agrum liceret impune necari. Heétor Boëthius bifior: Scot. Iibr. 10. Hac quoque tempeftate apud 3 Jheverauos idem conftitutum, ut porcos in hortis, aut agris repertos, quis vel icfu fclopetae etiam interficere poflit d. EdiEt. P. P. 4. Maij. 1672. Saxones 4 d. Iibr. 2. art. 40. volunt ut fi capi aut includendi caufa nequeant fifti, per ca- • nes abigantur, & ü tune ab his ad interneciontm ufque mordeantur , extra culpam ajunt effe agri dominum. V. Haec caufa eft, cur eum, quiim-, prudenter lapidis jaclu fuem necaverat, non ad ejus aeftimationem, fed tantum ad quinque folidos condemnatum fuiffe, memoret Hartm. Piftoris obferv. 81. num. 3- eff feqq. Cum enim agri dominus non 2 haberet canes, alia ratione ei fuit agendum; & fi cum eam fequeretur imprudens fuem occiderit, vacuus culpae pronuntiari debuiffet. arg. I. 32. pr junct. I. 29. §. 1. /. adL. Aquil. Etiamfi qu0- 3 que generaliter ratione juris Saxonicidefiniat, atque ita non minus quam ifte pro faxeo & fleéti nefcio habeat Schneidewin. ad J. 13. L de L. Aquil. n. 11. VI. Pro fecundo Legibus Longobardorum Iibr. 1. tit. 23. /. 4.expreffumeft ut ƒ quis in prato porcos fofta facientes inl venerit unum aut plures, occidatur unus tantum fff non requiratur: Hoe ai nos non pertinet, fed ubi lex aut mos per- 3 mittit necare fues , hocLongobardorum inftitutum cum humanius fit & eo obfervato caeteri facilè fugari poffint, merito' valere debet. arg. I. 20. §. 3. ff. de adq. hered. I. 6. §. 3, #! de his, qui not. infam. Ego ad l. 11. C. de fervit. difcept. 2. di vehic.fibiobv.jeft.53. VII. Tertio fi admonitus pecorum do- * minus bis fuerit, ut porcos fuos cuftediat ffnolue-  JURIS GEORGICf de INCLUSIONE ANIMXAIUM. Jr prehendiffe fuifque pafcuis iterum refli- 3 taille. Habentur quoque pro abactis & inclulis porei, qui propter pernicitatem evaferunt manus faltuarii. Ordin. Traject. 4 P. P. 25. Octobr. 1648. art 7. Quod & in caeteris animalibusrecipiendumeft, fi propter ferociam ea nequivifti abigere fed per omne rus vagè errarint. LL. Velav. c. 36. art. 4. 1 VIL Alias fi nolis pecora pafcuis domini fui reftituere, eas abigere debes fine damno, uti Pomponins ait: cujus inter pies Legifiator noftras in d. art. 46, 2 Jur. Omland, ait in fyn gevoaerfam: Quod non ita accipiendum eft, ac fi intra domum fuam animalia recipere debeat , nam hoe ei non licet: uti prajfatus fui 2caP- L.yèft. 17- Vm. 2. Sed quod illa pignoris loco retinere, atque cuifodire queat Gmulque vigilare debeat, ut in tuto fint & more majorum ante sedes ea alliget, adeo ut ifta vox idem fignifieet , quod Germanorum gewahrfamb , cujusmeminit Karulus V. in Nemefi art. 157- I VUL Cur Frifia? Populi noluerint , ut damnum paflus in fuum ftabulum pecudes reciperet, eadem ratione fortaflis introducfum, qua aliis ferè cunctis gentibus, nationibufque placuit, ut ad feptum locum publicè incluüoni animalium deftinatum, aut ad diverforium agantur. • Adq.'od etiam apud Frifios dueuntur, fi admonitus eorum dominus ex paéto iüa non luat, nec pro noxia agri domino fatis aut caumm det, fed judicio ideö contendere malit Quod ideo receptumreor, 0 tüm ne intra fuas aedes dam in ifta animalia fieviret, tüm ne pabulum negaret aliudque tamen fimularet: Seneca epijl. 97. Bona confeientia prodire vult , ipjds nequitia tenebras timet: Neque verifimile eft, quenquam veile aliquid clam agere, nifi qui doli alicujus & infidiarum fibi confems eft. arg. I. 54. ff. de adminiftr. tff peric. tutor. Annae. Robert vireleganthT. 1. rer. judicat. 2. ! IX. Iftius autem inftituti, quod ante domum fuam alligare debeat pecudem is, quid ex agro fuo expulit, hasc praeterea , caufa fuifle videtur, ut hic eam obfervare atque cavere poffat, ne aut ab alio laederetur, aut laqueo, quo alligatam , gulam frangeret aliave ratione , dum cum yinculis lu&atur, fibinoceret: nam uti trito jaótatur proverbio proeul ab 2oculis, proeul a corde. Cum contra id, ""quod oculis noftris obfervatur, diligentius curemus , hoe autem iftis objectum quod prajfens eft, quia prefentia inclu- dit vifum, quod non ultro, fed morem gerens iis, qui fterilem opinantur chartam, fi haut nominibus farta, adjeci , ut faltem unum habeant, ad quod ftu- t peant Fulvium Pacianum iibr. 1. de probat, cap. 10. nwn. 35. X. In proelivi jam eft, vacuüm cui- t pse non efle eum , qui pecudem in agro deprehenfam, vel ibi , vel in via aliove fundo proeul a domo fua alligavit, ia ea enim eft qui nefcivit aut neglexit facere id quod lex aut mos praicipit, quodque alii in ea civitateautprovinciafciunt & faciunt. /. 9. §. 2 ff. de j. eff f. ign. Qui locus nos admonet, ut fummae negligentiae ejufmodi hominum reum pronunciare non dubitemus, qua? & lata culpa alias audit. /. 213. g. 2. ff.de V. S. Joh. Koeppen p. 1. decif 38. num. 6. tff feqq. Ant. Buliaeus decad. confil. 3. num. 30. Cothman. 4. refp. 15. num 41. XI. Si ergo animal poftea eo in loco ï \ mortuum reperiatur, quod fortè obftrin- ' xerit fibi fauces, tune agri dominus ad ejus aeftimationem, quam inftam effearbitrati fuerint duo ruricolae aut vicini k preetore dati & jurejurando adftricti , condemnandus eft, uti pronuntiavi & travafti decad. 2. decif. 4. num. 21. Nam % fi de culpa conftat, tune iis, qui eam commifit, de damno refarciendo tenetur. 11. 27. §. 9. ff. ad, L. Aquil. Koë'ppen. d. f /. num. 40. Neque cafus fortuitus exen- 3 fat eum, qui culpa fua ei cafam dedit; 1 i. 22. ff. de fiegot. geft. I. 1. g. 4. Jf. de o\ | fff A. poff Ant. Fabrum & Carpzovium Richter, p. 3. decif. 141. nwn. n. Non 4 obftat quod naturaliter potuerit fato ceffifle equlus aut faóto alterius perüfle. Nam (1) id ab agri domino probatum $ efle oportuiffet : per docta nobis a Francifc. Nigro Cyriaci controv. forenf. 18. n. 13. 14. ij. 16. fff 17. fff Elb. Leonino confil. 59. (2,) Culpa ad cafum or- 6 dinata noxia eit. /. 6. C. ad L. Jul. de vi publ, Georg. Mund. a Rodach. r. confil. 15. num. 16. Jam vero tune dicitur 7 ordinata ad cafum , quando quis cogitare potuit facile eum cafum poffe evenire Aymo Gravetta confil. 247. num. 6. Nigr. Cyriac. controv. 166- num. 39. Idque eo magis hic locum habeat, qui immediatè & principaliter ad cafum fuit ordinata Goddaeus 4. confil. Marpurg, 57. num. 41. Imo (3) non eft neceffum, 9 ut culpa neceffario lit ordinata ad cafum, fed fatis eft, fi Jecundum poffibilitatem actus dicatur ordinata, hoe eft, quod poffibile Jit ex illa caufa efectum fequi: utiloquitur Sfortia Oddus. confil. 31. num. K 2 34. quem fil. 15. num. 16. Jam vero tune dicitur 7  78 GERHARDI FEL T M A N N I, JC. 34. quem refert, & fequitur Niger Cy10 riac. d. I. num. 40. Amplius (4) qui cui. pam commilïit , is tenetur de omni, quod evenit ejus occafione prater iftius propofitum. /. 30. §. 3. ff. ad L. Aquil. Niger. Cyriac. d. I. num. 43. t XII. Culpa in facto propoftto evidentiffime adparebat quoque ex eo , quod agri dominus imbecilliori, atque imperito, puero mandaverat ut equlum iifteret. /. 5. de adq. pluv. art. Bonifac de Vitalin. Iibr. 4. de malefic. c. 13. num. 10. Ego 2 d. decif. 4. num. 20, Quanquam etiam tune domino reéte poflit objici culpa , fi ejus famuli circa animal fiftendum, alligandum & includtndum quid ipfo ignorante fecerint , quod fieri non decet, aut neglexerint, quod jure obfervari oportuiffet. I. 27. §. 9. ff. ad L. Aquil. I. ir. pr.ff. locati l. 3. ff. de publican. Bonifac. de Vitilin. d. I. num. 12. Joh. Herrn. Stam. Iibr. 2. de fervitut. perfon. 3 c. 15. num. 2. 15. & 22. Tune enim culpa cafum dicitur praecedere, li culpa eorum, quorum opera utimur, damnum contigerit, Stam. d. Iibr. 2. c. 16. num. 29. Ego d. decif. 4. num. 18. fff 19* Caput XXIX* Ad quam culpam teneatur fundi domninus, fi in abigendo, aut cuftodiendo pecore ei damnum datum ? & quo ea abigere dc* beat? SYNOPSIS SECTIONÜM. 1 In abigendo animali levis culpa pra- ftatur. 2 Ad hanc quis tenetur in pignorc. 3 Ex L. Aquilia non vindicatur dam¬ num datum tali culpd, ad quam natura contraÜus haut obligat. 4 Rejictur diftinctio culpce, qua vel in omittendo, vel in committendo con■ fiJHt. 5 Ratio iftius aiferti non una adfertur. 6 Cur ad minus adftringatur conductor, ïv. • quam is, cui res commodata eft. 7 Lex XLV. Pro focio aliter, quam d D. Struvio fattum^ declaratur. 8 Ulpianus in 1. 5. g. fin. ad L. Aquil. fff PauUs in J. 6. eod tit. explicantur. 9 Alter locous Pauli in 1. XLV. Loca¬ ti aliter quam ft Struvio exponitur. 10 Rona fides hoe tantum vult praf&ri, quod natura negotii requirit. 11 Ubique gentium licet prius alligm pecudem, priufquam eam incluis. 12 Ad diverforium agi folent pecudes.) fi feptum non fit j aut homo, cujus cujtodia tradantur. 13 Quam varie locuspublicus appeletur cui mancipari folent ? S E C T. I. Alt Pomponius in d. I. 39. g. i.ff. ad t L. Aquil. quod pecus debeat abige| re quafi J'uum: Unde conlegitur damnum | levi culpa datum ab agri domino refarci! ri opertere. Illa enim committitur cui* pa, li quis aliena? rei talem diligentiam ! non prajftct, qualem diligens paterfamii lias circa res fuas obfervare folet. /. 35. §. 4. ff. de contrab. empt. I. 22. §. 3./'. ad SC. Treb. I. 47. $. pen. fff uit. ff. de legat. 1. /. 72. ff. pro focio. II. Hoe quoque ex eo intelligere da- r tur, quod is, qui includit alienampeardem , pignoris loco eam- retineat, uti j fmpè loco fuperiore dixi & docent Dec/ kher. d. dif/ht. uit. num. 7. Mundius 1. I confil. 19. num* 7. Jam aucem notum '■ in pignore levem culpam prseftari. §./;*». 2 1. de üblig. qua re contrab. I. 5. g. 2. ff. commod. lil. Quinimö cum ex eodem Pompo' nio erudiamur ratione damni hoe cafu 1 I' dati ex L. Aquilia agi pofte d. I. 39. pr. ff. ad L. Aquil. Grake de privat. auctorit. cl. 3. cap. 5. num. 5. fff 7. Quis non vi- a det ob leviflimam culpam etiam fundi dominum tenen'? I. 44. ƒƒ. eod. tit. Non „ quod cum illis faciam , qui opinantur, ex hac lege femper agi polfe, etiam ubi ad minorem culpam ex natura negotii contracti , quis tenetur: uti perperam docent Berlich. p. 4. concl. pratt. 25.,nu. 50. Petr. Barbofa ad l. io.ff.fiol. matr. num. 31. Zoef. ff'. locati num. 26. Perez. C. eod. tit. num. 28. fed ut ita fentiam movet me ratio, quam repra?fentavi cap. 2. fect. 11. num. 7. Sic quoque traditum accepimus a Magonio decifi. Florent. 4 ui. uum. 41. 43. Jofepho Ludovici decifi. 25. num. 13. Covarruvias de matrimon. part. 2^ c. 6. §. 8. num. 16. Caballino vel potius Carolo Molinteo in tratt. de eo quod intereft. num. 180 Profp. Farinacio p. 3. tratt. crim. q. 110. num. 127. tff 129. Struve ad tit. ff. ad L. Aquil. tb, 20. & exemplis illuftrat Ludov. Molina d. J. fff J. tract. 2. difiput. 697. n. IV. £c  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANLMALIUM. rs "6? noluerit, is cui damnum infsrunt, oc- j tidendi de grege porcormn optimum, /weram èabeaü facultatem fuis ujibus vindicandum: Burgundion. >t»j 23. /. 4- Loö- 2 gobardi tarnen ei. tif. 23. I. 3. non aliter id permittunt, quam Ji fupra X. fuerint i aut ufquz ad decem, ficut non optimus, | fed unus mediocris ocadatur êf non requi- j ratur: Nam Ji minus decem fuerint fif 00 ciderit mum, rwfcfttó ferquinum id e/ï _/?- 3 milemï Neutrum nobis imö nee ulligenti probandum, nam ka agri dominus ra- \ tione damni, quod accepit in propria caufa conftituitur judex, unde & ediéto Jheverano prudentitïimè cautum_, ut caro inter pauperes diftribuatur. j VIII. IJlud pro quavto examinemus, ■quid juns fit, fi animal propter ferociam pernickatem è con/peéru tao evaderet, ut veftigia ejuspremere, atqueeam ad domum lui domini fequi non daretur, mukö mmus copia tibi foret advocandi 2 vicinos? An imploraredebespecorisdominam, nam ejas fortè voci magis obtemperaret? id placuit Juftiniano inLL. Georg. tit. 4. §. alt. Aft cum reorum fit fugere, atque ideo fugientes appel!entur. /. 13. §. 2. C. de judic. Gothefred. ibid. litt. X. fruftra eris five clamaveris, five cantaveris, ut te juvet fuum pecus iubfiftere. org. I. 25. pr. ff. de pr-obat. j IX. Quid ergo faëto opus? Putarim agri dominion debere, ubi evaferuncpecudes, harum domino poitea teftato denimtiare & fi hic ifti fidem ratione damni dati habere nolhj neque recipiat fe eam fecuturum, quod ad damnum infectum, tune Burgundiorum jus, quod naturali ratione id fubnixum fit, reétè fequimur, cum enim plurima animaliafint ejus coloris & figurae , uti rufticos fenes faapè audivi dicentes, phires effie difcolofes vaccas quam imam: femper pecudum dominus, fi alter è veftigio eas non efle fubfecutus aut tefte ftipatus calumniaretur rnemoratam parsemiam, atque per eam negaret non fuas fuiflè, qua? inagro 2 méo vidifiem. Nee habet fundi dominus, quod quaeratur, melius enim cufto diviflet pecudes; LL. Wifigoth. libr. 8. tit. 4. I. 23. ièzquia fe ille pericule, qui 3 commonitionem audire neglexit objecit: Aut alienam fidem fuiilet fecutus, atque ita cum neutrum fecerk, fibi damnum infcribat, uti in terminis, ajuntfic, terminantibus docet Gay Coquille QQ. Êf refponc. fur les coujlum de Frame. q. 66. in fin. X. Hoe amplius quinto docet Guil. 1 Onciacius QQ. jur. phiiof. 5. num. 6. quod fi animal bujufmodi efit s quod damnum , prester fui aftimationem, frugibus intulcrit , impwie nedum retineri, pront aptijfime Senatus cenfuit placito edito 26 Augufti, 1569. Nam uliqiie id noxce dedere dominus poterat , niji velkt noxiam reftitusre. I. ï. jf.fi quadrup. paap. Quid 2 igitur optionem fublatam queeratur, turn csftimationem animalis noxia fuperet. Edic* 3 turn cujus meminit quantum ex die conlego, idem erit cum eo, cujus Choppinus mentionem facit, ut in anno erratum fprtaffis fit. Sed defendatur hoe eo colore, non tarnen is eo valiturus momento ut rationem vincat aut Jegem , ^ qua? vult animalia fervari. arg. I. 2. ff. de LL. ibi; Debet enim efle reÜa ratio in jubendo & vetando. Cicero 1. de LL. 34. Et quod Sebufinus ille JCtus de optione adducit, id verum non efle po/lea ex profeffb demonürabo & loco fu- 5 periore tetigi cap. 20. feCt. 5. per tot. Quin contra reéfce fie^rgumentamur, quod cum in eo oneretur, quod optio ei denegetur in hoe kerum levandus fit, 6" ut non invitus re fua cogatur carere. argi l. 10. ff. de R. J. yEquum enim eftaffeftionis, quam quis erga pecudemfuam habet, iniri rationem, quanquam intel-3 leélu ea magis percipi quam elocutione exprimi poflit: uti Ulpianus loquitur. in l. 12. ^. 3. ff. rem rat. hab. • C A P V T XXVIII. Animalii expulfo quid, agri dominum facere oporteat? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Abigi non debet pecus extrafinespagi} in quo deprehenfum. 2 jfurifdictiones non debent confundi. 3 Per filmdos alience jurifidiftknis tarnen agi poteft. 4 In sgris alienct jurifdictionis nequit capi, ut alib abigatur. 5 Quis actor, &? quis reus hac in re habeatur? 6 Inclufione femper non eft opus. 7 Jus Omlandicum explicatur. 8 Cur apud Frifios alligari debeatpecus, non vero intra cedes privati recipi? 9 Oculis noftris objeÜum curatius obfier~ vamus; 10 Latte culpcereus eft, qui procül a do¬ mo pecudem alligavit. 11 Ouamobrem tenetur ad cjus eflimatio- nem, fi deinde mortu a inveniatur. 12 Famulorim culpa dommis exitiofa. K 3 SECT.  76 GE R H A H D I FELTMANNI, ]C S E C T. I. j T>Omponius ait in d. I. 39. ï. ƒ• a& X L. Aquil, quod fundi dominus, poftquam alienum pecus agro fuo cxegit, id vel abigere debet fine damno vel admonere dominum ^ ut fiuum recipiat: Utrumque his temporibus in afu eft, uti in pro- 3 greffu plenius notabo. Sed fi abigere pecudem veJit, obfervandum ei eft, ne eam abigat extra fines pagi. LL. Velav. „ d. c. 3<5. art. 1. Quod inteJIige de pago aut territorio , in quo eft deprebenfa agris noxiam dans. d. c. 36. art. 2. Carpzov. p. 2. Jurtfipr. for. conft. 7. def. 3. 4 num. 1. Sic olim apud Clivios fuitconflitutum; ut fi pecora in inferioreregione facri nemoris invenirentur, non agerentur ultra Nutterdam. LL. municip. Ciiv. tit. i8S- $• ld is to weten. 1 II. H$c res etiam ad publicam pertinet vindiélam, 11e jurifdiétiones confundantur. Cothman 3. refponfi. 33. num. 30. 31. Atque ideö ab ïlluftriffimo 2 Comité Benthemico judici Velthufano refcriptum memini , ne pateretur ex fuo territorio pecora ad locum alium, utibi induderentur, ahigi, heet & hic ejus eflêt ditionis eidemque Comiii fubditus effef. epiftola data erat 14.. die Julii 1667. j III. Mud nihil refert, quod deprehenfum pecus, cum agri dominusi&abigeret , per fundos alienae jurifdiclionis duélum aclumve faerit, quia nullus videtur dok facen, qui jure fuo utitur ,• ait 2Ulpianus in l. 55. ƒ. de R. J. At jure fuo eum, qui abigit pecudem, uü quis non videt? nee enim per aè'rem volare pjpteft cum animali. Si itaque jus ei permittit hoe abigere, & vel includere, vel alligare, utique etiam tranfkum per •alienum territorium ei indulget. arg. I. 2. ff. de jurifiditt. Felin. Sand. ad c. prcetered X. de offic. deleg. num. 4. Berlich,. 1. 2 decifi. 50. num. 13. Atque ideö ei, qui in hoe imperium aut jurifdiciionem exereet, nulla contra abigentem a£èio datur, etiamfi hic kerit alterius judicis adparitor, qui pecudem ftitit & ad fuum pagum hanc agit, ut ibi includatur, uti nobiliff. D. Abh Hofftman. reip. Groning. olim Confub magnificus annotavit ^ ad d. art. 46. Ju-ris Omland. Nee enim per aëtum intermedium, qualis eftagere per tuum territorium anima] alibi deprehenfum in noxia, poteft tua jurifdiétio «ïici aut ufurpata aut turbata, quippe cum in omni reprincipium & finisetiam- que locus, ad quem cum eo tendit, infpici debeant, u.ti eleganter refpondit de de jure confultus Paul. Matth. Wehner. CGnfil. 92. num. 4. ê? per tot. Kinc fa- ^ j cinorofus, qui ex ecclefia extrahi nou 1 poterat alibi captus per eam ducatur ad furcam vel ad carcerem, non gaudetimmunitate ifta. Farinac. p. 1. praÜ. crim. q. 28. num. 69. IV. Ex quo tarnen difcimus quodani- I mal in territorio aliensejurifdiétionisnon poflit capi, ut abigatur ad locum domicilii, five domini pecudis, five ejus cui damnum datum, fed id mcludi oportere, ubi deprehenfum, & ibi judicio effe agendum de noxia. arg. I. 1. C. ubi de criminib. & expreffum art. 29, Ordin. TrajcEt. P. P. 9 Julii 1622. &conftitut. Ele£ï. Saxonioe apud Carpzov. Ubr. 1. refponfi. Eletï. 8. num. 8. Quare & fal- % ! tuarius aliufve, cui publicé poteftas eft I data includendi pecudes puniri poteft, j fi excefferit fines eorum, a quibus conj ftitutus eft. arg. I. 4. C. de offic. ReEt.prov. j quamquam in re fimili adducit Peckius I de jure fijt. e. 22. num. 3. Qui & ex ^ I Rebuffo ejufmodi miniftro eurematicum I dat, ut mifiam hciat ejufmodi inclufio'nem, & erit ergo tutus, iïfpontepecudem iterum fiftat judici, ex cujus juxis,1 di&ione, eam abegit. j V. Ceffat ergo in hoccafueaqua?ftio, r I an hic vel iiie fit reus ? quippe cum ip1 fum animal pro reo haberi debeat, uti veriflimè dixit Scholiaftes Germ. od Sai xon. jus provinc. Ubr. 2. art. 47. num. 6. ! Quanquam hujus dominum pertes reifu- 4 1 ftinere & agri dominum pro aciore haI bendum effe conlegi videatur extraditis a IPeckio d. traVc. cap. 46. per tot. & Mevio tratt. de Arreft. c. 17. num. 1. 2. 3. Mores id quoque fequuntur & no- _ minatim cautum memorato ediclo Ordin. Ultrajeclin. P. P. 9. Julii 1624. in art. 23. 6f 24. IV. Non tarnen femper neceffe eft I abigi pecudem ad domum autftabulum feptumve locum pub/icum , fed & poteft agri dominus uno vel pluribus teftibus ftipatus, eam ubi ex fuo fundo expulit, iterum agere in pafcua , unde digreffe erant, per hoe enim fumptibus inanibus parcitur ideo eam fententiam non invitus proharem , habet enim utüitatem: uc utar verbis JCti in l. 3. §. fin. ff. de conft. pee. Ufu id fervatur in infula Texela, cum magna ibi fit pecudum copia, non omnes fepto compigni, atque ideo fides habetur foli inclufori publico aut faituario, qui dkit, fe eas in alieno agro de- preheu^  JURIS GEORGICI de INCLUSIO&E ANIMALJUM. 79 1 IV. h.t fruftra eftBerlichius, quando d. concl. 25. num jr. hoe diffidium poft muitos a fe addu&os interpretes, quos etiam memorat. Farinaciusd. I. num. 127. pacare ftudet adhibita diftincfione in ter levilSmam culpam, qua? in committendo & inter eam, qua? in omittendo confiftit , ut hanc non illam quis pra?- 2 ftare femper teneatur. Hoe enim nee retta ratio, nee jus noftrum patitur , quia cu/pa nihil aliud eft, quam omifiJio diligentice in alknis rebus prcefiandce : Bernh. Scotanus exam. jur. tit.f. commod. 3 Vertas itaque rem prout velis"femper tarnen aliquid omifiife eum deprehendes 4 qui leviffima? culpae reus eft. Adeö ut fi dixeris cum Nicolao Burgundo trad. de perk. ö3 culp. cap. i. num. 14. cuJpam eum facere, quoties quis id agit, quod dïligendffimus paterfamilias facere non folet, ilico tarnen tibi occurrere debeat, quod omiferk pr udentiam & curam, quam dilig.ntifiimus adhibere folet rebus fuis. x V. Qui contrarium tuentur, non poffunt, non fecordiae vel faltem nimiee & miferae fubtilitatis arguere legum conditores , quod tanta cum cura tantifque regulis naturas contraétuum difcreverint & praecepta praeftationum diverfa nobis ^reliquerint. Quinimo injufti dicendifo~" rent, fi ikud, quod adverfarns pAacuk , fenfiflent. Nam cui bono adcuratè nof- fe, quae culpa in unumque contraélum veniat? quid proficit fcire, an hic vel ille contraclus inkus ? Si hoe fcire fufficiat ex damno qualitercunque nobis ab alio dato etiam per ieviffimam culpam, 3 ex l. Aquilia agi poffe. Aut ftultiflimi habebimus, vel Juftiniani judicio, fi de natura contraftuum diverfa & variis eorum prasftationibus amplius in fcholisvel Jibris noflris dicamus. arg. §. 5. I. quod cum eo, qui in alien. pot. ibi, fiederitfiul- ^tiffimus. Aut opinionem falfam effe pronuntiemus, idque vel eo magis, quod ejus adfertores exemplum plerumqueponant in conduftoré, uti videre etiam eft apud Georg. Fabricium Gail enucl. Ubr. 2. obf. 22. fect. ij _ VI. Aft parum advertunt ideo mitius cum condu&ore agi non tantum, quod ejus perfonam adprobafti, fed quod pro certa mercede rei ufum fibi pa£lus fit. 3 Hunc autem cum gratishabeatis, cuires commodata, ideo quoque hic ad majorem, quam ifte, atque adeoadexaaiffimamdihgentiam, adftringi debet, uti quilibec fana? mentis homo quafi manu palpare poteft. /. 5. §. 2, ff, commod. arg. I. 10. ff. de R. J. I. 30.pr.ff. de jurejurando Richter, cent. Reg. Jur. reg. 50. num. 5. fpfa etiam merces, quae venit in locatio- 3 nem , ratione ufus eam poteftatem largitur conduclori, ut quafi in re propria verfin & videatur, & vulgo dicatur, quod nemini de re commodata, nifi per quietem, unquam in mentem venerit. VII. Ad loca ex Jure civili a Zoefio 1 adducla tentavit refpondere Struvius in Evolut. ad Syntagm. jur. imiv. exerc. 14 tb. 20. q. 2. Sed expendamus fin^ula. Ait quod in U 5. $. fin. ff ad L. Aquil. & l- 45- ff' pro fiocio. non dicatur quod ceffet ex locato attio, fed quod melius eligatur aÜio ex L. Aquilia, ut pote minus dubitabilis: Hoe refponfum nodumnonfolvit, imo fortius eum conftringit, quippe S I cum ita Jargiatur etiam ubi locati aéïio competk prasterea ex l. Aquilia agi poffe, hoe eft autem quod negandum erat, aut debuiffet allegari ratio, cur in cafibus iftis regula noftra contra Officium fuum perderet ? Dicamus ergo , quod Ulpiani locus in d. I. 45. huc non perti- „ neat, cum loquatur de dolo malo & fallacia focii, qui ideo non tantum adione pro focio fed farti quoque tenetur. Cur ita? quod ex natura negotii contraéh" dolus prseftari debeat, haec vera eft ejus rei caufa, atque ideo non mirum, fi gra- \vioï dkatur cum. adione ex contra&u concurrat. Nihil autem hoe ad argumen- 4 turn noftrum, quia in eo volunt aétione l. Aquilia? vindicari aut peti poffe hoe, ad quod natura contraéhisneminem obligat: quod vel inde abfurditatis arguitur, quod vulgo dici folet, non altera via debere permkti, quod alia prohibetur, & fi qua alia funt ejufdem commatis, quse hic poffem recitare & etiam multis inluftrare audtoribus, fi non certiffima fuiffent, antequam hi omnes nati fuerunt, & id facientes non riderentura peritis. VIII. Intueamur jam eundem Ulpia-1 num in d. I. 5. §. fin. Verba euneïa huc tranferibam, ut cun<5h" de re nobis propofita melius judicium ferre pofïint; Ait J Ctus; Si magifter in dificiplind vulneravit fiervum vel occiderit; an Aquilia teneatur , quafi damnum injurid dederit? Et Julianus ficribit, Aquilid teneri eum, qui elafcaverat difcipulum in Mfidplina: multa magis igitur in occifio erit dicendum. Proponitur autem apud eum fipecies talis: Sutor , inquit, puero dificenti ingenuo , filiofamüias paruin bene facienti, quod demonfiraverat, fiormd calcei cervicem percujfit: ut oculus puero perfunderetur: dicit igitur Julianus, injuriarum quidem aüionemnon tent'  ho GERHARDI FELTMANNI, jC. cctnpctere: quia non faciendce injuriee caufo percufjerit, fed moncnai & doccndi caufia: an tx lecato V dubitat; quia levis duntaxat cajtigatio concefjaefi tioctnti: fedlege Aqui- 2 lui pofte agi non dubito. JYemo, quoc fciam, interpretum, dubium folvit, quoc adveriae opmionis adlertores hinc trabunt , imo ne quidem Ant. Faber. in rational. id tecigit alias curatiffimus ejusfaiodi argutianim eaxétor & emendatiflimus Mornacius tantum flores fparfit ad moralem difciplinam pertinemes: quorum partc-m etiam obfervaveram, quando lectione fevera noftram mitigare ltudui. Sed in re nofira nihil conterunt ad reiponfum, nifi quod inde hoe probetur, quod prceceptoris nimia J'avitia culpa adfignatur: uti & Paulus ülpiano lubditus docet in l. 6. ff. tod. tit. neque ahud ad- 3 tuli: Brunneman ad d. I. 5. num. 4. Quod cum ita fit, re/piciamus ad fpeciem apud Julianum prupofitam. In ea pater filium fuum magiilro tradiderat erudiendum: fuit ergo locatio & conducïio contraéta, id eft, & conduxerat pater operas futons, ut hic eas locaretin docendumiftum puerum, & fi parum bené facerct eam moneret, & Jcviter cafiigaret, uti Lu- 4 cianus dixit in Somnio. Nil praeterea venit in hunc contrattum, non enimun quam pmumi poteft, quod pater confenferit in id, utmodum ejufmodi levis c'diligdüonis excederet, cum contra etiam hac tempt/late expreife legem hanc foleant parentes dicere huic negotio, ne magifter in filios fieviat, quod & jus praifumit, qmppe cum pro efteüu parentes magis in liberis terreantur: uti Paulus ait in t.8. % fin. ff. quod met. cauf. Eft enim patria poteftas temper atiffma, liberis confuiens Juaque poft Mos ponuts Seneca 1. de 5 clement,. 14. Quando ergo magifter modum iftum excedit, tune facit id, de quo non eft contraótum & circa quod pater pueri ejus magiftri perfonam non adprobavit'atque ideo non habita ratione ad contraéium, nee cum eo qua praeceptore fed qua extraneo agitur ex L. Aquilia, quia uti ait Paulus in d. I 6. ejuswmiafcevitia cnlpa eft, id eft tale factum, quod nemo probare cogitur in eo, quem ad eum modum caftigationis non probaVit ante'a, fed qui qUüd ad iftamnimiam faevitiam pro eo habetur, ac, fi nil ne- 6 gotii cum eo geftum efTet. Maximè cum pater pueri ne divinare quidem poterat, eum fupra modum durum fore, cum humanitas & manfuetudo naturalis fit & boni mores id vetent, Seneca 2. de clement. 24. Crudelitas minimè humanum ma- 1' I lum eft, indignum tam miti animo. Fej rina ifia rabies, fianguine gaudtre ac vul, neribus & abjtüo homine in fiylvefire ani\mal tranjire: Cum contra fi locafti k\- ~ . \ cui equum, domum remvealiam, fade i 1 fcias non modo culpa levi fed & levifiima j damnum dare poffe, tarnen cum contra, has cum ejufmodi perfona eamque hafteInus probes, fatis eft fi haec tibi teneaI tur ad eam culpam, quam fcis vel fcire I debes naturam negotii ab eo defidcrare, I atque ideo femel probarum deinde repro| bare non potes , uti Sca;vola loquitur in l. 9. fi. de negot. geft. Nee reticere 8 debeo, quod fibi hiscafibusimputare debeat locator, quod paclo non eam legem j dixerit contraótui, kit conduclor ad Ieviffimam quoque culpam teneretur. At I hoe de ifto patre dici nequit, quiidnunI quam eventurum, cogitare poterat, imo I iic monuillet , magiftrum rationemque 9 ' feviendi huic digito quafi monftraflet. : Docet hoe nos iterum is, qui quidutile, i quid honeftum, quid conveniens. ) Plenius & melius Cbryfipo £f Crantort I dicit : quando d. Ubr. 1. c. 24. fcribit; Natutn I cmtumax eft humanus animus (3 in contrarium, atque arduum nitensfiequiturque facilius, quam ducitur: Vide quid in re aha dixi in tract. de jurejurando in alt. anim. contra Oldekop. c. 8. nu. 14. cS* 15. IX. Pergamus ad Paulum in l. 45. pr. t , ff. locati. ajentem,- Si domum tibilocavero [ cy fiervi mei tibi damnum dederi?it vel furI turn fecerint, non Uneor tibi ex cmduÜo • fed noxali aüione: Struvius refpondet, i Qiiod ibi circa ipfiam locationem culpa fit ' commifia adeoque merito Mam aÜionem cefi! fiare ob aliam conventionem. Si pro po| firemis verbis reponatur ob aliudfattum bene fe hoe habet. Quanquam fimpli- a ! cius dici poffit iftum locum plane nihil ad rem facere, quia tradita domo ratione locatoris nil amplius praeftandum, atque ideo ne quidem tenetur conduétori, fi S fic per eam ipfam rem, quam conduxit, damnum patiatur ; uti perfequitur nos erudire JCtus in l. 35. §. 1. InteiJige 11 « locator non fcivit rei vitium aut crafTe non ignoravit. I. 19. $. i.ff. eod. tit. X. Poftremö objicitur; quod aftiones 1 ex contractu cf aclio ex L. Aquilid oriantur ex diverfis priucipiis: Ait Struvius; Hoe quidem vtrwn eft , attamen aclio L. Aquiüa datur ob damnum datum injtifoCum igitur Ieviffimam culpam commiffim [j'n re, qiue cx contractu atque itavolun- lae  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUMv Ui tate domini apud aMquem eft, condonetlex, j 3 r.ulla aStione ob id agi poterii: Optimèaddit, quod voluntate domini apud aiiquem res eft : nam alias negaret quis iterum eadem facilitate, quod Lex Aquilia id condonet, licet leges de comractuumnaturis eorumque prfefiationibus fileant. Sed & id quod voluntate domini apud aiiquem res eft qui forte calumnietur & dicat dominum quidem veile ut res apud conduétorem fit, fic tarnen ut hic de damno culpa dato teneatur, & fi ex natura contractus ad id non obftringeretur, in fubfidium tarnen ex L. Aquilia fibi 4 obligetur. In caufam ergo inquirere debemus cur ibi quis cum aliquo contraxit & voluntate fua rem apud alium finit. effe non aliam culpam, quam eam, qua? ex natura ïftius negocii praeftanda, ab iho exigere queat? iVon autem alia eft, I quam quod perfonam ejus adprobavit & i cum bonce fidei fit judicium, nihil magis' lona fidei congruit, quam id praftari quod int er contrahentes a£tum eft, quod ft nihil convmit, tune ea prceftabuntur, qua; naturaliter, id eft dolus, lata & levis culpa infunt hujus judicii poteftats: uti ait Ulpianus in l. n. pr. ff. de act. empt. 1 XI. Tandem ubi è diverticulo in viam ' redimus, offendimus agri dominum, qui I pecudem ante fe propeWvt aut duevt. Si' Frifo fit, cum ea it ad domum fuam atque ante hanc animal alligat admonetque hujus dominum ut id luat, qui fi idcontempferk, apud Omlandos ad diverforium agitur, quo & reóia duci tokt, fi a Jitium executore, quem Wedmannum 2 vocant, in noxia deprdienfum fit. Apud cseteros populos, quibus mos alligandi prius pecudem eft ignotus, idem fit & vel ad diverforium vel ad locum feptum g pubh'cum animaiia aguntur. Quod fi tarnen prius ante domum fuam velint ea alli gare & dominum admonere, id non modo laudabile, fed & utile, quod fic concordia inter cives confervetur & ina^ nibus fumptibus parcatur, & juri con- 4-veniens arbitror. Examina, fi lubet, Pomponium. Is eleólionem fundi domino dat an pecus abigere velit, anvero malit admonere dominum, ut fuum recipiat? Unde adparet manus inje£tionem agri domino fuifie permiffam. Non enim quis tam fatuus erit, qui dixerk, hunc liquiffe pecudem fibi damnum dantem in praedio & iviffe admonitum dominum, ut fuam reciperet. arg. I. 25. pr. ff. de probat. £ XII. Ad diverforium agi folent quoque apud Gelros. LL. Comit. Zutphan. d. tit. art. 1. Ruraemund. d. §. art. n Hinc fchütten & op de herberg brengen; 2 id efhjiftere vel includere & ad diverforium agere, cur fynonima fint facilè intelligas. Etiam in Clivia, Marca Frifia Orientali 3 veluu Hagae, JVeffie & in pagis aliistum quoque ubique terrarum id fit. Si non 4 vel homo publicè conftitutus, cujus cuftodise pecus tradatur, veluti apud Ultrajeétinos, qui mm febut-meefter appellant, d. Ordin. Trajectin. edict. P. P.q. Julii 1624. in art. 1. Bilderbeca? in agro Monafterienfi vico magifter vernaculè Bauer-Richter: vel publicè locus in 1 clufioni fit deftinatus. Nihil autem re- 5 fert, ah huic includantur, an vero per■ fonae ifti publicae tradantur, uti incaufa. Bernh. Hoeker in judicio faltuario Larenü ditionis Steinfurtenüs judicatum & is reus faüus, quod non ad feptum publicüm egerat féd fa/tuario tradiderat, abfolutus luit die 6. Aug. 1664. XI11. Locum hunc Guy Coquille q. 66. I appellat toict ou prifon dejujiice, id eft tetïum aut carcerem juftitice. In legeRi- * I puaria parricum dicitur. Cowellus in inftit. jur. Anglic ad §. 1. Si quadrup. g paup. vocat parcum publicum: quia parca etiam privata in Britannia funt muka. Sic enim vivarium vel locum circumfep1 turn tnuro aut vallo circamdatum appelj lant. Ita Jems-parc in regia & primo 4 ' ab ea /apide Hide pare. Gelris fchut-fchot audit. LL. Velav. d. tit. art. 8. Zutphan. 1 d. tit. art. 1. Brabantis, Hoilandis, Ze- «? Jandis & Trajectinis febut-hock vel febut- " koy. Ordinat. Kuyck art. 44. Grot. 3. Introd. 38. num. 14. Leeuwen, parat. jur. novijf. Ubr. 4. p. 4. c. 1. num. 4. Cliyiis ^ iifque eonfinibus Germaniaepopulis/cktfftaty Frifiis Germanis, Elenfibus&Jheveranis fchute-ïav.ei Solet hic locus effe abfque teclo, aut in medio pago, aut 7. prope eum locum, in quo jus redditur, etiam ante urbis portam veluti Efena;, aut intra portas , uti Steinfurti, vel juxta eas, uti Schwerta?, etiam in foffa urbis uti ïferlohnse, etiam in foro uti Jhevera;, fed & nonnunquam ad murum urbis fecretior, uti Clivis & Recklinghufie; Claudi autem folet etiam fera non- g nunquam, clavemque tum folet habere is, cui alias poteftas includendi data eft. Hinc clufura in LL. Wifigoth. Ubr. 8t tit. 3. L 14. & claufura, dicitur in LL. Longobard. tit. 23. /. 2. Burgundion, tit. 23. /. 3. Tremoniae includuntur «' 9 vitatis ftabulo & Teutoburgi aguntur ad, diverforium civitatis, fi in agris inventae pecudes, nam ita vocant clomum non L Ba-  82 GERHARDI FELTMANNI, ]C. Batavorum more* quod in eo divertant homines ante urbem ea propter internpeftivam noftera prohibiti, led eam qua recipiuntur animalia, quae pro executio10 ne rei judicatee capiuntur. Cur veröantiquitus memorata; gentes claufuras dixerint, non adeodifficile eft fcire, ita enim appèllabant, loca munita in finibus regionum fita, quod per haec exteris aditus in eas pneduderetur U 2. §. 4. C. de ttffic. prof. Afir. I. 4. C. demag.offic.Luit- | prandus léf'. 1. hijtor. 2. 8 Ubr. 5. cap.$. I vocat clufas. Winkelman, notit. vet. SaxoWejtof. Ubr. 2. cap. 1. num. 20. ÖC 2i« C a p u t XXX. Depcena ejus, qui pecudemalienamfuo ftabuJo includit. STNOPSIS SECTIONUM. 1 Pimitur, qui ad Jlabulum fuum egit pecus, cum locus publicè inclujioni defiinatus, aut fequefler conftiu- ƒ tus. I 2 Aliter faciens ufurpat ea, quaaiicna\ jitrijdifctionis. \ 3 Lex. 111. ad L. ]ul. majeft. expli- catitr. 4 Non tenetur posna privati carceris. 5 AUquid tarnen peccaffe intelligitur, & pro modo facaltatum puniendtts. 6 Qitod tarnen officium fuum per dit, Ji ""jure id permiffum. 7 Exactifimam curam in includendo ani- malï adbibere debet agri cultor. S E C T. I. j A-\Üod fi itaque in fuum flabulum egeV^rit pccudes is, qui damnum ab iis ^ paflus eft, tune mul&ari poteft per ttadita a Mario Giurba confü. crim. 24. 2 num. iq. tj? 22. Ufurpat enim id, quod jurifdiftioni cohaeret, ut de hocipfoargumento quoque docet Gratianus r. difi- i cept. forerif. cap. 80. num. 5. Confuetu- 0 dine id fervari in nonnullis locis fcio, idqne intellexi Bilderbecs in Monafterienfi agro ex ratione ifta, quod ibi vico-magifter ftt. Hinc ubique gentium fervaïi debes, fi aut locus, aut perfona publicè ifti inclufioni aut cuftodia; fit deftinata. Matth* Colerus p. 1. de proce(f. execut. c. 3. mm. 127. Matth. Berlich. p. 2. concl. prait. 34. num. 34. II. Etiamfi autem Wefenbec. pat, z ff. de jurifdict. num. 13. &Treutler.i. iifip. 3. tb. 11. Ut. b. tradant, quod is, qui violat alienam jurifdittionem, poeA fractae pacis publicas teneatur, id tarnen non aliter intelligi oportet, quam fi vi armata & coadunatis hominibus akcrius jurifdiftionem turbavit. Gail. tratï. de pignorat. c. 1. num. 1. Ö3 de P. P. Ubr. 1. c. 7. num. 1. 6? feqq. De quo cafu 2 etiam Jus Omlandicum accipiendum eft in Ubr. 7. art. 25. Nam antiquiores leges ad pofteriores trabi ufitatum eft: Tertullian. in l. 27. ff. de ü. In re nobis pro- 3 pofita nequidem de turbata, fed tantum de ufurpata jurifdiclione agitur, inter quae jam olim diverfitatemagnovit Lucas de Penna ad l. 1. C. ut nemo adfuumpatrocin. Ubr. XI. n. 38. & 39- III. Non his adverlatur, quod Mar- t cianus ait, crimen imminutae Majcftatis committi ab eo, qui privatus pro poteftate magiftratuve quid fciens dolo malo gefferit. /. 3. ff. ad L. Jul. majeft. Guido Papae defcif. Cratiancp. 423. num. 2. Id enim non alio pertinct, quam fi quis 2 fe faciat magiftratum, cum talis non effer. Bnwncwan. ad d. I. 3. num. 12. Sic memini me die 20. Juniï 1668- de jure confultum refpondiffe a& deftdexium. geneïoïiffitni alicujus Toparchae quo infcio publicani vinum in aliena domo, cum nemo in ea effet, per feneftram ingreffi qu?3fivifient, licet alius feptuagenaiio major quique aetatem in foro trivexat, quod miratus faepé fui, hoe faclum pro tanto criminc, quale eft majeftatis, haberet, nil adducens nifi memoratum Mattiani locum, quem tarnen & eo modo, quo ego, explicuit etiam Profp. Farinacius p. 3. pract. crim. q. 114. num. 4. Pro fecundo advertendum eft, quod Mar- 3 tiani dictum non inveniat locum in eo , qui abfque dolo malojuris fui potius tuendi gratia, quam occupandi alienam jurifdiétionem, tale quid egit, quod ad officium magiftratus aut ad cos, quibus is eam poteilatem indulfit fpc&are intelligitur. arg. d. I. 3. ibi; ficiens dolo malo Farinac. d. I. num. 20. Re&iffimc Pau- 4 lus in l. 53. pr. ff. de furt. ait; quod?n<7leficia voluntas propofttum deliquentis diftinguit: Et injuria ex affe€§e» ogg» «G§» OS C A P U T XXXI. Judici fiftendum pecus inclufum vel fal ■ tem nuntiandum. SYNOPSIS SECTIONUM. I In multis locis animal donec lisfinita, manet apud privatum, qui id inclufit. t Publicis tarnen perfonis nuntiari debet , quando dominus id non redimit. 3 Jus Longobardorum & Wifigotbo- j rum , nee non civitatis Francof. memoratur. 4 Ha>c lis difceptatur ab eo , quijurif- dictionem babet. 5 Nonnunquam mero imperio praditus de ea cognofcit. 6 Voluntate domini ubique gentium pe¬ cus poteft ptnes agri dominum adfervari. 7 Vico-curi notionum non jurifdiclonem exercent. J S E C T. Ii t k Nimali aut aWigato, aut pnvatiminJ\ clufo nuntiauo prius ejus domino, & ii ab hoe non redimatur, deinde iudici vel adparuori ejus aut fakuario fieri debet, atque tune per hos cuftodiss publicse mancipatur, nifi quod apud Men- / ( gedanos non tantum, fed & cun&os fe-1 ] rè Veftofalos, Clivios aliofqueinferioris I Germaniae populos, quando in eo loco nee locus, nee fequefter eft publieus , neque etiam ad diverforium agi folet , ei linquatur, qui damnum accepit, donec de hoe lis finita aut noxia; refarcitio : fafta. Hoe eo colore dcfenditur, quod ; Vetuftas vicem legis teneat. /. i. g. 23. ( 2 ff. de aq. pluv. are. /Mias id vix pro- 1 bandum putem ex rationibus memoratis : cap. 28. fut. 8. num. 3. & 4. 6? cap. 30. r feEt. 5. n. 5. c 1 II. Cur autem judici publicifve perfo- i nis fignificari debeat, ejus rei operam p hanc dandam exiftimo, qoud retentio ji non celandi animo fieri debet, fed reti- 3 nendi, donec fatisfaétum , alias quis pu- tl nitur, uti ftrmo eft Petri GregoriiTholof. viri caetera omni ftudiorum genere a excultiflimi in Ubr. 38- Syntagm. jur. uni- e 2 vtrf. cap. 9. num. 16. Hoe quoque do- r eet Scholiaftes Latinus ad Saxon.jusprov. a I Ubr. 2. art. 47. in verb. 6? Jex numi. Et . antiqua Lege Salica comprehenfum fuit. ^ tit. 10. /. 5. doctoumque Joh. Grakede privat. auctor, cl. 2. cap. 3. n. 4. III. His fimilia exftantj in LL. Wifigothor. d. Ubr. 8- tit. 5. I. 4. ubi hoe oc-1 currit,- Qui por cos errantes in fylva fua vnvenerit, aut contejlarivicinis debet, aut j claudere. Et fi dominus porcorum non ad- '■ fuerit unum porcum prima vice prafumat, \ & qui judici, qui fuit in proximo nunciet apud fe por cos, qui vagabantur, inclufos. Deinde ji aominus porcorum vel pecorutn non inveniatur, cuftodiat tanquam fuos: . Longobardorum jure eadem ferè conti- a nentur. Rex Roduris in Ubr. 1. tit. 23. /. 1. ait; Si quis caballwn alienum aut quod libet peculium damnum fibi facientem inve- f nerit, ipfumque in curte claujerit & non venerit certus dommus, qui eum cognofcat, tune Me, qui eum indamnoinvtnerit, ducat eum ad judicem, qui in loco ordinatas eft. Francolurti ad iMcenumjudicesagra- • rii fimt, qui de lus caulis ei: Jiiiculisdifceptant. Reform, civit. Francofurt p. p. tit. 1. §. 1. IV. Sed quid fi duo fint eo loco, v quorum unus merum ibi exercet impe- • num, five ghdu poceflaccm, quam urne crimi?ialem jurifdictianem appellant uter veto juxkdi&ionem, nunc civilcrn epietetho haut neceffariodicunt, in eum habeat ? Hsec res frequentiÜima apud g Hollandos & inluftre ejus rei exemplura quoque habemus in Colonia Uoiorum Agrippinenli, nam de capite civium, rum tarnen hi magiftratui ampJiffimo in ebus hujus fèculi fubditi fmc. Ekéïor kremfiïmus cognofcit, fic tarnen ut civitatis 1'ktoribus fiftendi f acinorofos data fit poteftas. _ In ifio cafu animal fifti de- , aet illi, qui jurifdiclionem, quam civi'em aut inf'eriorem, vocant, habet Carp. sov. p. 2. JuriJ'pr. for. conft. 7. def. 7. Hr tot. Modcftin. Piftor. 2. illuftr. 00. S4. num. 2. Ratio ejus rei eft marufe-4 ta, quia agitur de damno injüria dato, ut de paftu actio agri domino datur, at ion tantum haec, fed ifta civilis eft & x privato maleficio orta dicitur etiam Jeo, quod more privatorum judiciorura eragatur, & apud eos inftituatur, cui trifidiétio competit. Treutler. 2. difp. 0. tb. 1. litt. a Tabor racemat. crim. 1. >.I2. V. Nifi tarnen quis vi armata alienum * grum cum fuapecudedepafeuiffet, tum nim etiam is, qui merum habet impeium,- adiri poteft. Jus Omland. Ubr. ?• rt. 16. /. 2. C. de pafc. publ. art. arg.i 10. E  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE AN1MLAIUR gr *o. L defufpeet. tutor. I. 3. §. 15. ff. eod 2 r- 7- ff' de offic. pref, urbi. Th oma d. trad. cap. uit. Et tune ifte per hunc dicetur piajventus, etiam ratione damni, de quo fundi dominus experitur , Petr. Frider. Mindan. trad. de contiuent, 3 cauj c. 5. num. 4.4. Res haec in Frifia Orientali, ubiPrator, quemAmptmannum vocanc, de civilibus caulis cognofcit, aft Irenarcha, vel utiibi loquuntur Judex provincie de criminibus habet folam notionem, habitura ufum. Irenarcha folus tarnen cognofcit, fi vi quis prohibitus iocludere aut fiftere pecus. 1 YL S.1,vero is' 9ui auênum pecus incluht, id detuht ad perfonas publicai tune voluntate domini animalis hoe po telt agri domino , donec lis finem accepit, linqui Edkt. Ordin. Trajett. art. 11. Sic enim nil Sc in fraudem jurifdiélionis & privato volenti non fit injuria l. 1. K. 5- ff de injur. I. i^i. ff. de R. J. I. pen. C. de pact. Deinde agri dominus pecudem poteft retinere, li ipfejurifdiclionem habeac Carpzov. d. conft. 7. def. 1 num. 2. éf 4. 1 VII. Tametfi autem fatis eft publicx perrons id nuntiatum e/Te, non tarnen huic ejus rei cognitio competit, fedhsc penes eum eft, qui jurifdicrionem in eo loco habet, uve quod aïrmdpe aut libero reip. Ordinibus creatus magiftratus, üve quod jure patrimoniiauc perfe, aut per ahum, uti frequenthïïmé fit apud Omiandos, eam exerceat. I. 1. §. 1J.0, 2 ff. de offic ejus. cui mand. jurifd. Hinc vico-cun his pecudes tradere, atque de hte iNa praaediatoria judicandi poteftatem fibi non arogare, fed iftis hnquere debent: uti rationibus comprobat & iudicatum memorat Carpzov. d. conjt. 7. 3 def. 2. per tot. Nam vico-curi inter vo'lentes, quafi arbitri ab univerütate elecl 1 notionem exercent & datis aut a partibus nominatis arbitratoribus litem fecant, ubi autem negatur, damnum effe datum & judicium m invitos reddendum, praetor adeundus eft arg. L 26. ff. ad mumcipal. C A P V T XXXII. ; Si animalis dominus maÜtcedere, quam I co^eaderf- Ubi ^ toftiïriatióne damm a vicmis facienda cé examine ad perpetuam rei momonam. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 A vicinis damnum datum afiimari \ fokt. )2 Duo fufficiunt. 3 Quos & ad perpetuam rei memoriam ad minimum adhibere oportet. 4 Unus aliquando fufficit & contra plures, quam duo, nonnunquam defiderantur. \ 5 Quid jur is, fi inter fe deffentiant vicini"? j 6 Ad perpetuam rei memoriam judex aruitratores dare poteft. f , S E C T. I. \ Ccidit frequenter, ut cum pecus aïli- I xi gatum aut inclufumeft, dominus admontus, ut fuum recioiat, paratum fe profiteatur ad damnum refarciendum , quo m cafu hoe eethmatur arbkns duol bus tribufve vicinis LL. Ruramiund. d. tit. 6. 5. 6. art. 1. & 2. Duorum tan- 2 turn memmerunt Leges Tran-Ifalan d tit. 16. art. 9. Qui etiam fufficiunt «®§§«* C a v v t XXXIII. Admonendum efle animalis dominum de» monftratur. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Pecudis dominus admonendus, cui rei alibi tempus prefcriptum. 2 Ubi boe non fiadum, quando ifte ad- moneri debeat ? & cur fiat ? 3 Leges borum temporum declarantur, quae ajunt inclufionem fieri damno injuftam foventis caufam. 4 Notantur pravi bominum mores. 5 Laudantur Trajedini Ordines. 6 Potulentum modicum fialtuario mori¬ bus debetur. S E C T. r. /^xUi miflTim non vult facere pecus, V^quod in agro fuo deprehendit, 's ejus dominum admonere deber, at veniat & fuum recipiat, mi Pomp°?ms ait m  JURJS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALÏUM. 87 ait tn d. I. 30. g. 1. ft ad L. Aquil.iScéi de Wjr. I. 34. ff. de R. j. II. Similiter, li in agris frumentariis, 1 aut pxaus non ornnem fegetem carpferint , fed erraverint incerds greffibus, iniquum foret animalium dominum condemnari ad latitudinem, qua? pafta quidem , fed non depafta effet, quapropter hoe in cafu ad judicis officium pertinent aetlimare, quale & quantum illnd damnum fit. arg. I. 24. ff. de R. j. con, fultis arvalibus cognitoribus aliifve vicinis ejus rei pertis, uti praafatus fui cap. 32. J'ett. 5. num. 1. Quando & ad exi-z guam fummam iftud damnum deduccre poteft. arg. I. fin. ff. de pretor, ftipul. Paul. Bulius tratl. de offic. judic. cap. 3.?;. 19. & 20. Duplum tarnen apud Frifios 3 praeltare cogitur , qui prohibitus alterum fua pecude mini damnum dedit, Statut. Frifi. tibr. 2. tit. 3. art. PI0C4 vel eo lubentius admiferim, quia è con* trario actor nurao memorato, aut dimidiato non cogitur contentus effe, fi fidem judici facere queat, ant per teftes adhibitofque ex more, de quo dixi d. cap. 32. /eet. 1. £f fiqq. seftimatores probare, vel in judicio aliter fuo facramento confirmare, quod pluris fua interfit Jus Omland. Ubr. 6. art. 46. EdiSt. Ultrrajeft. P. P. 1624. art- Confiuet. Aurelian. tit. 5. cap. 2. Quo in cafu apud Saxo-f nes reus eam aeftimationem actori ps- tfarc,  .JURIS GEORGICÏ de INCLUSIONE ANIMALIUM» 931 ftare, aut jurejurando fuo minuere debet. Jus provinc, Saxon. Ubr. 3. art. 47. 6? 51. in fin, Hartm. Piftor. 1. OQ. 16. num. 5. y fieq. Berlichius, qui"re judieata hoe firmat d. concl. 34. num. 65. 1 III. Sed quia Sextus Pedius recliffime dixit, precia nrum non ex affeïtione, nee utüitate jingulorum, fied communiter fungi] apud Paulum in l. 33. ff.adL.Aquil. uti & Joco fuperiore dixi & ex Seneca 2 inluftravi. Turn quoque ad facramentum non aliter profiliri oporteat, nifi cum neceffitas id flagitet, utiauéloritate iacri codicis monemur, & prudentesdoceant, ad id tune iblum recurri, fi alise probationes deficiant. Glofla in c. ftatutum. g. cum. vero, inverb.faltem de refcrip. in 6. Cothman 2. refponfi. 82. num. 3 3^' cs* 37- Neutrum probandum efle facile 'mdücor, ut fentiam cenleamquerectius facturum judicem, fi eo cafu quo ac- '< tor pluspetit, quamlexpraefcripfit, eum non ftatim ad jurandum admittat, fed juris ordinem etiam alibi hac in re obfervari folicum fequatur. arg. pr. I. de offic. judic. Mynfing Md. num. 3. 1 IV. Ordo juris autem poftulat a judice ut adhibeat arvales cognitores, qui 1 damni quantitatem aeftiment, qui ple-j tumque vicini eile folent, uti obfervitabis ex novis \egibus ad&uöds. c. 32..Je£t. 2 f. num. 1. & 2. Et ideo in LL. Longobard. tit. 23. /. 2. dicitur id penfandum effe fecundum fabulam, qualiter inter vi- 3 cinos eft'. Iftius quoque Omlandici juris verba fequentia indicant praster jusjurandum, quo aclor damnum ajftimat, arbitrium bonorum virorum vel declarationem judicis defiderari. d. art. 46. in 4 fm. Inciviliter ergo meritodixerishunc agere, qui ex primis verbis contrarium vellet elicere. /. 24. ff. de legib. 1 V. Nee quidquam nos conturbare debet, quod ruftici fint, qui ad damnum aeftimandum adhibentur. Quamvis enim perfona rufticce funt fimplicitate gaudentts: fcüicet d quibus nihil alturn debet requiri: uti ait Maur. Serv. Honoratus Maronis 2 interpres ad inficript. Bucolicen. Attamen de his & fimilibus rebus, veluti de alluvione, an facla nee ne? aliisque, reéte eorum exploratur ]udicium Fulv. Pacia- 3 nus Ubr. 1. de probat. c. 47. num. 10. Sic quoque de metatis & hofpitatione militari eorurn requiritur arbitrium etiamque de tributis, aut cenfu, fi agatur, quia caeterorum facultates optime habent perfpectas; unde & Hagae in Frifia Orientalide his omnibus arbitrantur, qui alias ab hoe noftro argumento Schutten meefters appellantur. VI. Sol ent plerumque tales seftimato- 1 res in pagis, & nonnunquam in urbibus eile, vel a magiftratu conftituti, aut a runcohs elecri, ut fint Juris praediatoril Judices, & dehis, atque fimilibus controverfus velutideponticulis, fbffis aggenbus obliquis & emiffariis notionem nudam exercent: uti fcripfi tn tratï de I juram. perborrefic. cap. 21. num. 14. Hos 2 & prifcis temporibus fuiffe datos, atque etiamnum in Galliis quoque reperiri videre eft apud bigam eruditiffimorum JCtorum Renar. Choppin. Ubr. 3. de privil. rufticor. part. 3. cap. 1. & joan. Langlaeum 5-fiemeftr. 3. Statut. Frif. Ubr. 1. tit. 3. art. 3. Dicuntur pagi judices etiam 3 rufticorum magifiri &> rujiicorum judices: a Turnebo per Satyram pagi Reges in fede gypfiea : nee ajiter Mornacius eos Ul- i micolas judices & qui de robore fiententias dicunt vocat. Ita eft, nam & apud nos in medio pagi folet arbor plerumque tilia I effe, fub qua hae liticulae difceptantur. j Tremoniae etiam primarii cives, uti & 4 I Teutoburgi hoe minus exercent, hic enim ad Stapel-meifters, ibi ad Ritmeifters notio ejus prima pertinet. VII. Si tales adfint, tune alios non 1 confulet Judex, nam in toto jure generi per fpeciem derogatur. 1. 80. ƒ. deR.J. Quinimo ubi illis non seüimandi tantum * facultas, fed notio caufie data eft, Judex primum illis folis difceptationemlinquere debet. Scit. Wagenborg, art. 22. Stat. Frif. d. art. 3. Sic tarnen, ut a- 3 pud Frifios Belgas ad judicem eumve, I cui jurifdieftio competit, intraoótiduum, & ab iftis vico magiftris Wagenborgicis intra triduüm, fi modo lis duobis daleris aeftimetur, provocari debeat. Executio4? quoque ab ordinario judice femper fit. arg. I. 15. pr. ff. de re judic. M 3 Ca.  94 GERHARDI FELTMANNÏ, JC <0i§O «3€5+> «£g-t> C a p u t XXXVI. Quec temporis ratio in damni aeflimatione habeatur? SYNOPSIS SECTIO NUM. 1 Si dolo pecus immijjïim, tune attio ad exhibendum utilis locum habet. 2 Et ad jusjurandum in litem agri domi¬ nus admittitur. 3 Reclius alibi modus lege iftifacïopra- fcriptus eft. 4 Quid ft culpa domini animalium feges mca depafta ? 5 Futuri an prafentis temporis habenda fit ratio? 6 Lex XXL & XXIII. §. VU. ad L. Aquil. declarantur. 7 Interpretamentum L. IV. Arbor. furt. csefar. 8 Paulus in L. XXIII. fam. hercifc. explicatur. 9 Eurematicum pro pecudum domino. 10 Segetem herbeficentem leges alibi com-, mercio eximunt. I 11 Non infpiciendum quanti dubius even-1 tus fruÜuum vendi potent ? I ia Una injpectio tempore TtteflisJidjicit. 13 Licet poftea damnum adpareat, retro tarnen fiuififie fingitur. 14 Vitiantur bac , fi parva pars agri de¬ pafta. SECT. I. CUjus temporis fit habenda ratio , quando de ojftimando damno quaeritur, non poteft nobis conftare, nifi recurramus ad proprias illasaótiones, quasprasdii domino dixi competere cap. 34. zJect. 1. num. 2. 3. 4* Si enim dolo meum pecus immifi in tuumagrum, tune tibi aclionem ad exhibendum, adfervi utilem. arg. I. 9. §. i.ff. ad ezhibend. Etiamfi enim hoe in loco legatur glandem ex arbor e tud infundummeumincidiffeeamque immijfo pecore a me depaftam: ratio tarnen cur ad exhibendum tenear, non eft a fundo petenda, fed adolo, per quem ego facio, ut talis fruttus, nee a teamplius poflideri poffit. arg. I. 7. C. ad exbibend. Anton. Faber in rational. ad d. I. 9. g. 1. Ut. b. II. Huic confequens eft, quod ifto 1 cafu dominus fundi contra me in litem jurare queat. arg.l.$.C adexbibend.l.%. g. 2. ff. eed. I. 5. pr. ff. de in Ut. jur. %. 3. I. de offic. judic. Prsefertim cum his tem- 4 poribus ex quavis caufa jusjurandum in litem receptum fit. Andr. Rauchbar. 1. 0 0. 9. num. 32. Carpzov. p. 1. Jurisp. JorTconftit. 23. def. 19. per tot. Ergo 3 hoe cafu non tempus in re aeftimanda infpicitur, fed arbitrio aétoris ultra verum rei precium seftimatio fit. /. 4. §. 3. l. 8. ff. de in Ut. jur. I. 68. ff. de R. V. 1'ura quod invitus re fua cogitur carere, turn quoque, quod dolus alterius fit coè'rcen* dus. d. I. 8- I. 7. ff. rer. amot. I. 25. §. 1. fol. matr. I. 70. ff. de R. V. III. Jure Omlandico modus ifti fa£to, 1 ne tam facile homines ad jusjurandum profilirent, praefcriptus , nam qui noétu pecore immiffo alienum fundum depafcit, ejus domino dakrum & judici alterum tantum dare compellitur. d. Ubr. 6. art. % 48. Posna dupli indifcriminatim conftituta eft Jure Trans-lfalanico prima vice, aft altera arbitrariè coërcetur. p. 2. tit. 16. art. 5. Nee mirere ad plus teneri eum, qui dolo immifit pecus, nam & M. Seneca ïihr. 5. controv. 5. üivdtlegem,- Qjii ficiens damnum dederit, reddat quadruplum: Qui infeiens fimplum. IV. Deinde de his, qua per injuriam i lepafta contendis , ex fententia legis Aquilia agere wiinime •frolnberis: uti exftat Ut f. uit. C. de L. Aquil. Nam hasc lex vult refarciri damnum, etiamfi* non corpore datum fit. g. fin. I. d. t. Mornac. ad d. I. uit. Hoe & aétione de paftupe- i coris perfequot. /. 14. §. 3. ff. de pr<2fcript. verb. Priore autem cafu ex ra- 3 tione juris Romani infpiciebacur tempus preteritum, quare, fi intra dies triginta proximos feges iïbstae fuiffet, quae heri calamitate aliave tempeftate faeviore decuffa, & hodiè per pecudes tuas depafta fuerat, ad eam aeftimationem mihitenebaris qua res unquam plurimi intra praefatum menfem fuerat. §. 13. & 15. 1. de L. Aquil l. 27. §; 5. 6. & feqq l 29. §. 8. ff. eod. tit. Hodiè autem moribus recep' 4 tumeft, ut dominus animalis ad aeftimationem , qua res prasterito tempore fuit, non teneatur, uti loco fuperiore dixi & fcripfi in pr. I. d. t. n. ï. V. Futuri autem temporis, nee olim 1 quidem habita fuit ratio , unde videtur conlegi poffe, quod fi ager depaftus fit, cum meffis adhuc in herba non matura feges , fed herbefcens aiftimanda fit, uti poft Jacob. de Ravenna, Cy num & Paul. de Caftro tradit Boè'rius ad confuet. Bi' turic. tit. 10. §. 1. & poft Joan. Andrear Baldum, Vivium, Menochium Cravet'  JURIS GEORGICf de INCLUSIONE ANIMLAIUM. 9y ram, Urfillum, Fachfium, ZobeJium& Matthaei de Affljcïis, Berlichius tribus id firmans argumentis. d. conti. 34. num. 64. His adjice Chaffanaeom d. g, 6. verb. en mefufage. num. 5. PJotum d. iral't. §. 52. num. 6. Koëppen. 2. obf. jS.num.ii. Ludov. Molinam. de J. $ J. tract. 2. difp. 697 num él. in fin. Joh. Thomas. d. traït. c. 16. num. 8. Wifiènbachium p. 1. d^t ƒ. 21. f*. 3. Struve ad fff. ƒ" 2jt quadrup. paup. tb. 3. Audiamus autem in contrarium euntem Bertrand. Argentraeum perfpicacis judicii virum, ad confiuet. Britann. art. 386. Ut. C. MeHor, inquit, fiententia fiperatce frugis meffis tempus fpectat, quo enim jure alieno facto penant fata ad fructus relVe ordinata , aut quod precium fiegetis in herba?' Quare (ine ccrebro funt, qui talem ceflima- , tionem iniri volunt, ubi 6c alios übi con- 1 ientientes adducit, & in hac fententia j primus fuit Guil. Durandus in Specul. t Ubr. 4. part. 4. tit. de injur. & damno. §. j fequitur videre 1. num. 2ï. eamqueprobat i quoque Henr. Zoefius ad tit. fi.fi quadrup. paup. n. 7. 1 VI. Examinemus rationes, quas primas opinionis tuitores adferunt. Prima f jam reprefentata eft, quod in L. Aqïii- \ ïia, quod ad damni aeftimationem adti- | net, non fpe£tetur tempus futurum. I. \ 2 ar. pr. & t. 23. §. 7. ff. ad L. Aquil. Aft ' prior locus nil 'habet aliud, quam dam* i num quod datum eft fpectari. Meminiffe 3_am oportebit, & hoe datum effe , quod in confequentiam venit: atque ea ratione j eam futuri temporis ratio habetur. d.l. 21. f 3 §• 2. I 23. pr.ff. eod. Alter huc plane | non pertinet, quia fi occifus infans nondum anniculus, ideö aeftimatio referri, héquit ad totum annum, quod eo non \ vixeric; quomodo ergo fpeétari poterat, j an pluris valuiflet eo tempore , quo in j rerum natura non fuit: Nee enim ab ho- j mine ad res recte inferri cuipiam latere I 4 poteft. g. 37. I. ie R. D. AMhrdum namque videbatur in homine veluti in 1 fruclibus fpeétari tempus futurum, quo pluris fuiffet, quia natura nihil l naturae & culturae eft fuerit frumentum, quam fi id faciat, cum damnum eft datum. Quin & meffis tempo- ^ re propter juftitiam melius ei rei vacaturus eft. /. 1. pr.ff. de feriis Cicero 2. de LL. 29. Feriarum fefiorumque dierum ratio in liberis requietem 1>abet litium jurgiorum, in fier vis operum & laborum, quas compofitio anni conferre debet & perfeüionem operum rujlicorum: Neque vi- 4 deo majores fumptus, tune requiri, ubi tempore meffis infpicitur feges, quamfi, cum damnum contigit, ejus ratio ineatur. Tempore meifis adparitor aderit aótori vifurus , quantum ex parte agri non depafta capiat vel vicinorum diéto ftabitur, fic calumniari reus non potent? jam antea damni ab ejus pecudibus I dati conviélus, nee hoe pafto fundi jaI cluram propter inanes expenfas patierur j acfor. Nos nodum in ficirpo non quari\inus una contenti computatione, in quam, uti dixi, non fipei, fed rei afiimationm oportet venire. XIII. Non ïurbare nos debet, quod1 pro regula fit traditum , non curari damnum , quod a dubio eventu pendet, quia contingere poteft, & non contingere. Gabriel. libr. 3. tit. de jure quafi. nontoll, concl. nu. 25. Burfat. 2. confi. 155. num. 7. Monter, a Cueva decifi. Arragon. civil. 18. num. 1. 6? 3. Nam hic retro prae-i fens damnum fuiffe fingitur, nee abfur* dum effe, ut futuri damni ratio habeatur. arg. d. I. 23. docet idem Monter. d. I. n. 6. XIV. Haec tarnen fic accipivelim, ut' non aliter ifta obferventur, quam fiager aut totus depaftus, vel pars ejus non exigua, aft fi unius alteriusve pedis latitudo fit, tune ad exemplum Juris Omlandici habita ratione temporis & regionis fiat aeftimatio. Movet me, quod& 3 alias fere nulla aut faltem non tanta ratio modici habeatur , uti exemplis quatuot I & nonaginta demonftratum dedit Andras. Tiraquell. traclt. de jfudic. in reb. exigu fier. C a p xr t XXXVII. Etiam ob damnum rei modicae pecus fiftï & indudi poteft. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Modici an quando habeatur rat' tio? 2 Egenorum conditio efficit, ut res mo- dica curanda fit. 3 Ob rem hanc attio non una jure pro* dita. 4 Et multomagis exceptio propter eam locum fibi vindicat. 5 Lis aliquando uno ftufero ajlimata. S E C T. £ Dixerit quis forte modicum plane non1 effe curandum. arg. I. 4. ff.deinintegr. refiit. nee fi modica? fit fummae, /. 9* §• 5- ff- de dolo malo id eft ufqueadduo! aureos damnum fpeétari, neque ideo in* clufionem permittendam effe. /. 11. pr. ff. d. t. Monter, k Cueva decifi. 14. ; 60. Aft tune verum eft iftud, qu<*^" \ ci-  jURIS GEORGICI de INCLUSIONE AN1M YLJUM. 97 citur modicum non attendi vel fi majori rei vel caufce pèr ié prajudieetur, uti ait Caliiltratus in d. I. 4. & exemplo eile poteft. /. 48. g. 8. atus per tradita pulchre a Cothmanno 5? refponfi 10. num. 71. j IV. Similiter, fi animalis dominus paratus fit fepem reficere ex ratione adducta id ei quoque permittendum. Invitus £-tarnen ad talefacftum non tenetur, quia id externum corporis minifterium laboremque fervilem continet. /. 13. in fin. ff. de re judic. V. Saxonum jure exprefihm quidem eft. d. Ubr. 3. art. 49. in fin. quod aws, : qua contant 6? clangunt, canes vtnatid . vertagi & odori penjantur ejusdem gentris animalilus, fi aquè boua fint: Hinc au-, tem frufira conlegas in aliis darnnis rei bus anima carentibus datis idem non poffe fieri, cum hoe in loco tantum agatur de wertgetöocujusque animalis, quodaliud ejusdem generis efiè dicitur. Gloff. German. ad d. art. 47. n. 5. C A P U T XXXIX. De nöxse deditione, & an per eam domin as pecudis Jiberetur? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Noxa dedendo fatis facit dominus, fi animal pauperiem fecit, boe autem cafiu Jecundum naturam egit. 2 Pauperies generaliter pro damno acci- pitur. 3 Objettio proponitur. 4 LiftinEtiom res temperatur. I 5 Et ratione fulcitur. J 6 Angelus Aretinus notatttr. SEGt. I. ACcidit aliquando, ut damnum exce-1 dat animahum valorem, atque ideo horum dominus iis malit carere, quam, iftud pecunia penfare, hinc quaeiuur, num id facere paratas fit audiendus ? Negandum id eiTe evidentiÜSme conlegi poteft ex ratione reprefentata cap. 20. J'ect. 5. num. 1. a. Et apenilümeprobatur, f. 14. §. fin. ff. de prafcript. verb. ibi; neque de pauperie: Sed ubi pauperies factanoxae -deditio tantum locum habet, quia tune contra naturam fuam commota quadam feritate nocuit animal. /. 1. §. 4. ff. fi quadrup. paup. Non autem con-« tra naturam , fed ei convenienter agit, fi depafcat fegetem, am herbam, Harpprecht. ad pr. I. eod. tit. num. 8. Joh. Thomas d. tract. Cap. 14. num. 6. £f fieqq. II. Sed aliud vifum ei, in quem tamf acerbeludit Dan. Heinfius in fuo.de La» de afini: Theod. Marcihum intdligo in annotam. ad LL. XII. tab. c. 60. veri. Qui furtim nox paverit: Hic tarnen nil allugat, nifi iftud, quod in legibus Juftiniani Georgicis dicatur, qua voce& pauperies venit. At id fit fignificalione 4 verbi latiore, uti bené obfervatum D. Joh. Thoma*. d. tract. c. 16. num- f Latinis etiam pauperies pro danuw. Slc 3 me-  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUK 99 rnemini me legere apud Horatiumaliumvepoëtam, quod quaeftus caufa mercator ad extremos currat Indos & per mare pauperiem fugat. Vide fis tarnen Petr. Gregorium Tholof. Syntagm. jur, 4. Ubr. 38- cap. 12. num. 3. Quamobrem quod Feftus de V. S. ait 9 Pauperies damnum dicitur, quod quadrupes facit: ifta generaliore notione verum, at ftrictiore eft damnum omne quod quadrupes commotd feritate facit: uti recte Jacob. Gothofröd! vir. Cl. in Indice ad LL. XII. tab. t III. Idem tarnen, quod Marcilius, fentit quoque Scholiaftes Latinus ad Jus Saxon. Ubr. 3. art. 47. in verb. qui" fua pecora, qui hanc in rem adducit Gregorium IX. P. M. in cap. 9. X. de injur. 63? damno dato. ajentem; Quod Ji animalia tua j mcniffe proponas, nibilominus ad fatisfac-1 tionem teneris, nifi eadando paf isdamnum, | 2 velis liberare te ipfum; Ratio deinde lub- 1 jicitur, & per eam fimul occurritur ob- \ jectioni; Sanè licet, qui occafionem damni ] dat , damnum videatur dedijfe, fecus tarnen in Ulo dicendum, qui ut non accident, de contigentibus nü omijtt. ï IV. Diftinguendum ergo eft an pecudum dominus nuliius nequidem levkfimae culpae reus fit, veluti, quod ftepè aut latiore foffa munierit fuum fundum & non fponte eo egreiïa, fed quod aiius quispiam foramen fecerit, aut pontem ltru- ] xerit, id eveneric, his caübus noxse de- J ditione putem dominum liberari. Hen- f 2 tving. Goeden, conjtl. 75. num. 6. Alias fi dolus, vel culpa , quae femper preefumitur intervenifiê, nifi faclo alterius id contigiffe probetur , arguatur animalium dominus, tune integram damni aeftimationem praeftare cogendus erit. Exodi22. verf. 5. cap. 4. X. d. t. Innocent, ibid. Abbas Panormitan. ad d. cap. 9. num. 4. Jus Saxon. d. art. 47. D. Thomse d. tracJ. cap. 17. num. 3. & 4. Johan, Grake de privat. aufor, cl. 3. cap. 3. num. 9. x V. Summa autem ratione permiffum 2 eftifto cafu noxas deditione fungi. Nam» que erat iniquum damnum ab animalibus datum ultra ipforum corpora a dominis, cum nee ipfi, nee ii, quorum cuftodiae ca commiffa, peccaffent, refarciri debere. arg. g. 2.1. de nox. actionib.libr.7. n g. 1. ff. de damno infecto. Quare fi ani- 3 mal ifto cafu ante litis conteftationem moriatur, aut alias, abfque dolo domini pereat, nulla contra hunc actio amplius datur. arg.l. 1. g. 13. ff.fi quadrup. paup. Nifi moram fecerit in Judicio accipiendo. erg. I. 29. g. 4. ff. de nox. a£t. Johan, Thomas, d. tratt. cap. 13. num. 9. &fiqt VI. Illud mireris, quod Angelus de x Aretio ad d. tit. Injlit. num. 4. vult fpeétari, an & quatenus poreus pinguior, atque ^deinde dominus pecudis locupletior factus fuerit'? rectè ideo reprehenfus a Jaudato D. Thomae. d. eract. c. 16. num. 6. Nam incrementum id latens eft & ita, ut non poffitanimadverti, quotempore illud adjiciatur & magis intellectu percipitur, quam ut elocutione exprimi poffit ♦ uti in re alia Ulpian. inl. 12. g. 2, ff. rem. rat. hdb. ^^^^^^^<^<^^^^ C A P U T XL. Quid fi dominus animal pro derelicto ha* buerint. SYNOPSIS SECTIO NUM. 1 Paftus in rem pecudis cedit, & ideo eam pro dereliüo habms non liberatur. 2 In quo differant pro derelitto babere , & noxa dedere ? 3 Ad quos tecus pro dereliclo habitum fpectet 1 4 An audiendus, qui probare vult, fe animal, priusquam noceret, pro deretiEto babuijje? 5 Hes modica adhuc cedit occupanti, quando pro dereliclo babita. 6 Quid fi reus in jure inficietur fuum effe animal, quod eft inclufum ? 7 Pozna dupli contra hunc ne quidem ju-f re civili locum habet. 8 Jurejurando probatur , an pro dere¬ litto dominus illud kabuerii ? S E C T. I. QUando pauperiem feeït pecus, tune i hoe pro derelifto, fi dominus ha' beat, ab omni actione abfolvitur. 38- §• "ff- de alien. judic. mui. cauf. Dumm'odo lis non fuerit ccepta: uti optime id declarat, & a contrariis vindi- 2 cat D. Thomae ad tract, cap. 10. num. 36". & feqq. Aliud autem obfervandum, fi pafcendo, & fecundum fuam naturam 3 damnum dedit, cum enim id in domini rem verfum fit, crediderim eum, fi modo culpa ejus arguatur, non liberari etiamfi pro dereliclo velit incipere habere pecudem, qua? nocuit. arg. I. 5. ff. qua in fraud. credit. II. Hasc vera, fi damnum fit majus ^ valore pecudis} aft, fi hic id inferius ef. N 2 kt}  ïöo GERHARDI F E L T M A N N I, ]. C fet, nil prchibet ^ cur pro derelicto eam dominus ncqueat habere. arg. I. 21. C. 2 mand. Quae res diftat a noxae deditione, quippe cum per hanc tanquam per veram traditionem dominium transferatur in eum, cui damnum datum eft, atque ideo fi precium animalis excedat aeftimationem noxia?, reliquum ifii donatum intclligitur. arg. I. 1. §. 14. ff. Ji quadrup. paup. junct, l. 53-.f- de R- J\ Almd au" 0 tem fijrvabimr, fi pro derelicto in cafu memorato animal dominus habuerit, nam fi ex precio damnum penfatum, &paburem folutum fit, etiam fportula litisque fumptus inde capi queant reliquum fifco cedet. /. Jin. C. de bon. vocant. 2 Feudor. 57. Sixtin. Ubr. 2. de regal. cap. 9. nu. 60. . Rcctè namque id inter bona vacantia numeratur. Joan. Bacquet du droit d'Aubeine p. 1. cbap. 3. num. 26. Quo jure etiam Hifpani utuntur. Fern. Rebellus de Obligat. jfufiit. part. 1. Ubr. 1. quafi. 12. 5/èct. 1. nuv\. 4. Quanquam Jure Longobardico animal ei cedat, qui id inclufit. libr. 1. t. 23. /. 1. j III. Sixcinus ait hodie nonnullos vigoreimperii, aut jurifdiétionis, fibi hoe tribuere. Sed cum ad jura regia id fpectet,& Principum fit proprium jus non aliter jure hoe agere, fefciant, quamfi| vel coufuetudiue, vel ptivilegio iWudiutroduttum , quomodo & Mevius accipiendusadd. tit. II. art. 1. num. 8. Ex 2 confuetudine bona vacantia cedunt ei, qui de crimine cognofcit apud Omlandos, uti dixi in tratt. de Feudis cap. 7. §• 10. num. 6 nee non apud Gallos. Coquille 0 0 Efi refponc. ch.7. Argenttae. adcon- ojuèt. Britan. art. 57. num. 3. Tempus tarnen, quod hominum memoriam excedit, 'hinc non re movemus, quia id privilegii inftar habetur. Jacob. Marchifell. .recollecïar. queejt. 158. num. 4. Cumyero jura Principis jure fuo exerceat civitas Groninga, nemo unquam dubitabit, id ejus airario inferri debere, huic tarnen dimidium tantum cedit, alter femis linquirur Executori lidum, fierrans animal invenit, & hujus dominus intra annum id non repetat. d. inftruct. §. de fe pennigen. IV. Viüentur, ne ifta, quae dixi, fi 1 reus probare poffit, fe pecus antequam alteri nocuit, jam pro derelicto habuiffe, non hnmerito quaeras? Licet enim hac ratione delierit effe dominus, tarnen cum id hac tempeftate non cedat occupanti, nee fiat res nullius, fed Principis, dicendum videtur eum, quiabegk animal de damno adhuc deinde dato teneri pri- vatis vel acrionem contra Fifcumhisdandam effe. arg. I 74. ff. de R. "Ve- s rum enimvero cum is, qui jure fuo utitur, nemini faciat injuriam, aut vim. 1. 155- §• i'ff- de R. J. nee doloagerevideatur , l. 55. ff. eod. & quod lege fit . permittente non mereatur pcenam, /. 4. C. ad L. fui. de adult. contra ipfum, qui rem fuam pro derelicto habuit, nulla competit actio. arg. I. 9. §. 3. ff. de A. R. D. junct. §. 47. I. de R. D. Ne-3 que ideo culpae reus dici poteft, quod fifco non nuntiaverit , fe animal fuum pro dereliéto habere, cum enim id non faciat, nifi cum efcae luporum id deftinavit, fic filci adminiftratorem ejufque adminiftros contemnere videretur , atque ideo ad iftam nuntiationem faciendam non eft obligatus. arg. I. 25. ff. de cond. inftit. I. 185. ff deR. J. V. His confequens eft iftud animal ex-1 ficcum animamque precariam inter infenfos rapacefque lupos trahens ceder e occupanti, nam ifta ratio juris gentium, quae huic rem nullius tribuit, adhuc viget, fi illa fit modica, uti docui in d. J. Injl. jur. novij] num. 72. Poteft & aha* ' diveriitatis ratio daci, edamfi non parvi precii fuerit animal pro dereliólo habitum. Quod enim ad thefaurum & res inauimatas adtinet, inde privato damnum inferri nequit, contra id metuere coguntur a pecude, qua de caufa & a?quitas fuggerit eam quoque adprehendenti cedere debere. arg. I. 10. ft. de R. jf. f VI. Quod fi reus in judicio negaverit 1 fuum effe anima], pro derelicto id habuiffe intelligitur fic tarnen, ut non fiber etur per iftud ubi ceftimatio damni, fportula & expenfae litis fumptusque paftionis excedunt pecudis aeftimationem. arg. I. 1. §. 15. ff. ji quadrup. paup. feciff. dit. Nee primo adferto credas ob- % ftare, quod impune reo liceat negare, cum non aliter litis conteftario fieri poffit. Balth. Conr. Zahn. tract. de mendac. libr. 2. cap. 80. num. 2. Hoe enim ad- j miferim , fi neget damnum ab animali fuo datum efle, aft fi inficietur id ad fe pertinere, utique illud in numero rerum fuarum amplius effe non vult, fequitur 1 ergo ipfum eo animo hocdixiffe, ut pro derelicto haberet. arg. I. 9. §. 8. ff. dt A. R. D. juntit. I. 137. §. 2. in fin. ff. de V. O. Et fic non adverfatur argu-4 mentum ex /. 25. in pr. ff. de probat. quod nemo facile fuum jaótet, quod enim in judicio id confulto fit & fieri debet, atque ideo & donaffe hoe intelligitur quod plas  JURIS GEORG1C1 de INCLUSIONE ANIMALIUM. iot plus eft in ifta pecude arg. U 35. ff. d. R.J. j VII. Quamvis autem idem D. Zahn. d. libr. 2. cap. 31. num. 1. fcribat, poenam dupli Jocum habere contra mentientem, id tarnen nequidem mfpectojurecivili in re nobis propofita ita accipiendum, ut locum habeat , li cum dolo, aut culpa vera dominorum, aut cuftodum pecudes da.nnum depafcendo dederunt, atque ideo ex L. Aquilia agi poteft, nam m haec lis inficiatione crefcit, §.fin. I de obl. qua q. ex contraEtu §. 26. I. de actionib. I. 5. §. 2. ff. de fervo corrupto. Si -nulla vera culpa intervenit, etiam in eo cal'u, ubi pauperies fafta eft, adduplum propter mficiationem dominus non tenetur, fed folidum prteftare cogitur, nee fatisfacit noxae dedendo anima/. /. 1. §. ï5- ff- fi quadrup paup. D. Thomae d. tract. c. 12. num. 26.^27. aut poft cosptam litem pro dereliao fi habere velit ] oh. Thomas d. traEt. c. 10. n. 36. 4? Jeqq. t VIII. Si dabketar an pecudem antea dominus pro derelicto habuerit, necne? tune li aliter id probare non poftït, ejus facramento ftandumeft. Ratio eft, quod illud ab animo pendeat, atque ideo jus- ] k jurandum loco probationis cedat. Tiraquel\. in d. tra£t. de Judk. inreb. exig. fer. Richter, p. 1. decif. 8. num. 46. Ego dejuram. perhorrefc. cap. 2. nu. 26. & cap. 4. nu. ifi. j C a p u x XLI. De fportulis, quae faltuariis iisve qui pecudes ftiterunt & incluferunt, dari folent. SYNOPSIS SECTIONUM; 1 Merces inclufionis reEtè fportula appellatur. 2. Quomodo barbarè c? vernaculè audiat Óf h pcena differat ? 3 Non novo jure introduEta* 4 Quibus praftetur. 5 Quis modus variis in locis eiprafcrip- tus ? € Fundi cjf temporis, quo jtt inclufio, optime habetur ratio. 7 Cur major debeatur, fi mEtu pecudes óeprehenfix ? | S E C T. I. | pRaster aeftimationem damni inclufionis £ 1 -» pecuniam , uci vernaculè loquimur | quoque a pecudum domino dare oportejre, heet agris non nocuiifedicantur, l'ae[ pius dixi, quae autem ejus quantitas, ex I lege loei aut coufuetudine, quas ibi viI gere probatur aeftimari oportet. Mevius l ad rubr. d. tit. 11. num. 11. Eft autem nil aliud , quam merces inclufionis: uti 2 quoque appellatur in LL. Rurasmund. d. §. 6. art. 6 Sportulam fi dixeris non erraveris, quia pro labore & minifterio 3 , hommis exigkur. arg. I. 4. C. decajirenfi. §. 24. /. de aEtionib. Nou. 82. cap. 9. Hinc . 1 & nomine man geit venit in Cliv. Ordi- 4 f nat. bylv. art. 112. II. Sed quia is, qui eam folvere debet per eam quoque emendatur, ideo Belgis * boete dicitur. d. Ordin. TrajeEl. 1624.. art. , 20- 35- 43- Cff 49- Saxonibus Buffe, quam forenfes noftri homines barbare emendam, Galli vero amende appellant. | Schohalies ad Weichbild Saxon. art. 128. | num 4. ait, quod hac re emendetur omne % deliclum, quod contra hominem fit: idque docet Coraf. ad l. 6. %. 9. ff. de offpraf. num. 1. Laslisnamquepraeftatur. Rudin> ger. cent 5. éfirv. /mg. c. 59. Contra S pcena Wedde, & breucke judici vel potius 4 ! en penes quem eft crimmum coercicio iolvitur: qu.se curatiffime in jure Omlandico & Oidampcico femper diftinguuntur, heet alias fiepe confundantur, uti Ruding. d. I. & Lamb. Goris ad confuet. Velav cap. 2. rubr. num. 1. docent, quibus & adde Lmdenbrog. in gloffar. verb. emenaare. Utriusque differentiam practicam tradidi ad d. I. 6< §. 9. de of praf num. 2. r J. HL Vetus hoe eft jus & ab antiquita- * terepetitum, nam in Lege Saiica dr. 10. *. 10. exftat; Si alicujus pecora propter damnum inclufa fuerint, damnum aftimatum reddat & infuper X. denariosperfolvaf. Et cum bono pubheo id introduétum fervari debet lex aut mos provinciae, qui- 2 bus haec fportula praefcripta, licet ruftici aliter inter fe egerint. arg, l. 30. ff. ad municipal. Choppin. libr. 3. de privil. rufiicor. p.2.c.2. IV. Praeftatur autem vel faltuario, vel i agri domino, fi hic ipfe animalia inclufit , licet apud Ultrajeétinos his dimidium, atque alterum pagi-judici obveniat.^ d. Ordinat. art. 44. Si concurrat fundi dominus cum faltuario, tune huic % ifte prasferendus nifi fua negligentiaprae- IV 3 ven*  162 GERHARDI FELTMANN1, JC ventus fuerit. arg. I. 2. $. fin. ff. ad L. 3 Jid. de adult, Extraheo etiam debetur, li in alieno fundo is, meas pecudes de- 4 prehendit. arg. 1.1 2. pr. ff. de V. S. Ufu id fervatur in mcapatria etiamque Trc- 5 moniae, & in agro Moerfano.. Sed in Drenthia diftinctionem res recipit, nam non aliter totum extraneo inclndenti ob- , venit, quam fi in agris apertis, quos ibi & in Tubantibus, atque Veftofalis Efteken appellant aliena animalis invenerit, <5 alias femis ei tantum datur. Nee mirum, quod tam variè, cum & olim non eadem forma populari actioni fuerit pra> fcripta, uti cernis ex l. fin. ff. de litigioj'. I. 3. pr. ff. de fiepulcb. viol. junct. d. I. 3. §. 5.1. 25. §. fim. ff. ad SC. Syllan. I. fin. ff de term. moto. j V. Jure Trajectino hic modus in fportulis conltitutus ut pro equo novemftuferi: Vide me in tract. de cadav. infipic. cap. 14. nam. 14. folvi debeant. d. EditT;. anni 1624. art. 36. pro vacca fex, art. 37. pro ove duo, art. 38. pro porco etiam fex, quia fuffodiendo magis nocet art. 39. pro anferibus & Gallis Indicis fingulis unus, art. 40. & pro porccllo 2 tres Edict, anni JÖ48. art. 8. In agro Benthcmico fex pro equo, tres pro vacca & pro fue unus datur, reliqua animalia fi nccuerint ju&ick atbimo fportu- ' 3 las defmitio relinquitur. In infula Schiermonnickoogd , quae Frifiis Belgis paret, profequo , aut vacca, fi in littoralibus collibus reperiantur fex, aft pro ove duo 4 ejufmodi numi folvuntur. Apud Tencteros diftinguitur, an in agris feptis, aut munitis, anveroinvaftisapertifquecampis reperiantur pecudes? ut hoe cafu pro equo duos ejufmodi ftuferos det, pro vacca unum, & pro porco, autovequartam dicti numi partem , five duos, obulos Priore vero duplum ejus earum dominus penfitet. Jus Drentb. libr. 4. art. 25. 5 Cum & vafti fterilefque campi in media fint Velavia ideo indifcriminatim pro quavis pecude unus folvitur ftuferus: uti vides ex Confuet. Velav. d. cap. 36. art. 6. Zutphanienfes d. tit. 22. art. 3. pro vacca & equo duos fingula civili die , verum 6 pro porco & ove unum exigunt. In Frifia Orientali tres pro equo vacca & vi- 7 tulo folvuntur. Etiam tot, aut duo dan - 8 tur apud Iheveranos Teutoburgi in diftinctè oétava pars daleri Imperialis in- 9 clufori prasftatur. Schwertae pro equo, aut bove quatuor ftuferi in clufori folvuntur. Mandato executoris Groningani continentur ei pro quavis hebdomadedari debere decem ftuferos, fic ut ccepta habeatur pro completa adeo, ut tot numi ci lolvi debeant, fi flatim, atque inclufit pecudem ea luatur. art. niemantin fin. de inftructio. In veteris praefectura ï0 vico, cui nomen. Wagenborga pro equo tauro, bove & vacca tres, pro anniculo ejufmodi animali, quod Omlandi & Frilii Enter, in Clivia vero Enmnter , quafi unius hyemis dicunt, item pro vitulo ove & fue, fi frumentum, aut faenum jam aveéhim & congeftum prope domum abfumatur, quid fi vero agerpafcuus fit, pro prioribus ftuferus & dimidiatus, & pro pofterioribus unus datur. Si in prato,n ex quo foenum paratur, deprehendatur, priorum nomine fex, pofteriorum autem tres folvendi. Quod fi ager frugibus fa- u tus fit, pro pofterioribus quatuor, aft pro prioribus alterum tantum exigitur. Scit. IVagenborg. art. 24. VI. Optime fundi habetur ratio , ati 1 ex diétis quoque conftat & amplius inluftratur Jure Trajeótino, fecundum quod dimidio fportulae fatisfacit animalis domi- . inus, fi mefle jam faóta in ftipulis reperiantur pecudes ; aut in locis aridis & montanis art. 42. edtiX. anni 1624. Con- i tra ad duplum tenentur hi, quorum pecora noétu deprehenduntur. d. art. 42. Idem cautum apud Clivios, Brabantos & ! GeVtos. d. Conjuet. Velav. art. 6. LL. municip. Cliv. tit. 189. pr. Anfelmo Cod. Belg. Ut. B. verb. heeften. §. 1. Apudj Bragaracenfcs Petrocorios Gallos idem conftitutum, uti commemorat Choppin. Ubr. 2. de privileg. rufiic. part. 1. cap. 5. 'pagi 01. in fin. In deerctis Saltuum La- 5 renfium ditionis Steinfurtenfis hoe quoqueexftat. die 19. Jun. 1570. §. dar. jemant den ejeburede. VIL Ratio hujus juris eft fivequodeo £ cafu, quo major eft, occafio peccandi eo majore quoque & graviore modo id coerceri debeat. arg. I. un. ff. defurib. balu. Jus Omland, libr. 6. art. 47. Nox J enim fcelerum eft mater. arg. I. 1. §. 10. veff. tratt. ff. de ventre infipic. jan. Langlams 4, jhneftr. 4. Horat. 1. epift. 16. Noftem peccatis & firaudibus objice nubem. Unde leges male femper praefumunt d?j eo, qui noftu quid facit, uti poft Gloff & Alexandr. tradit Paul. Matth. Wehner. obf.praEt. verb. Nacht. Goris ad confuet. Velav. cap. 5. art. 9. n. 4. Hinc 4 LL. Burgundion tit. 27. /. 9. impune occiditur, qui noftu furandi animo alienam 'vineam ingrefliis eft. Sive 9a0 5 0 tune  JURIS GEORCICT de INCLUSIONE ANIMLAIUM. (00 tune major labor defideretur ad inclufionem animalis vel faltem cummajoremoleflia ea tune elt conjunèba. Hinc Medico pro diurna vilkatione octava pars fere daleri Imperialis, at pro nocturna ' duplum ab imperantibus dari folet. Pro deprehenlis in ccemiterio etiam duplum folvi dixi cap. 24. feit. 5. num. 7. «Sao» *>§èo «H'&o «oSèi* o€§c» •»§ C a p u t XLII. In pcenam quoque apud nonnullos populos animalis inciuü dominum condemnari oftenditur. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Ad pmnam multis in locis praterea a- nimalium dominus condemnatur. 2, Vd ejus Loco datur litkularum barum diribitoribus. 3 Hac fana conftant ratione. 4 Licet aliud j'equamur , fi pauperiem fecijje dicantur. S E C T. I. t Ty^aeter memoratam fportulam etiam A pcenam luit apud Clivios pecudum 'mclufarum dominus, uti adparet ex Edicto Principis /idolphi, cujus loco fuperiore mentionem injeci, in quo habe- 1 tur eam effe een alden Konink groet atque fifco inferri, judici tarnen inde decima pars, uti ex aliis pcenis & multis obve- I 2 nire folet. In infula Wangeroda non li- ' eet pecora aut anferes pafcere, absque cuftode & fi reperiantur in alieno agro, tune in eorum dominum pcena quinque aureorum florenorum conftituta. Edicto Comitis Oldenb. Ant. Guntneri P. p. 3 Jbevera die 18. Maji 1612. Apud Véftofalos, Saxones, alios:» etiam in eo cafu, ubi pecudis dominus per contumaciam recufat penfare damnum, aut negligit iftius luitionem extra ordinem punitur Mevius d. I. num. n. D.Thomje. 4 d. trati. cap. 25. num. $. Haec pcena etiam Gallis cognita. Couftum. de Troyes. art. 8. 20. u. ubi Pithou annotat eam cedere Toparcha. Et frequens ejus ufus eft: in Veftofalia, fi quis contra decreta publica in faltus univerfitatis pecudes immiiit. Larer Marken Verloer 19. "Jun. 1570. 1 II. In iis autem locis, ubi peen*; hujus nullus ufus eft, confuevit liticularum ïftarum diribitoribus, dari, quo & la¬ bor ipforum penfatur. Redimitur au- 2 tem fere duobus vim quartariis five cantharis. Nam honeftior haec femper vifa * ffiitimatio operae locari nonfolitae, quae fieret yiuo, quam numis, unde nihil frequentius, quam honoraria per maa;iftratus aut judices eorumque fenbas eo nomine peti. III. Nemo dixerit id non ratione in- 1 troductum, ut puniantur preterea pecudum domini, cum fumma fit ratio, quee facit pro pcena eorum , qui incuriofus eas habent. Sic & ipfi emendantur & 2, res fuas melius cuftodire damnumque arcere difcunt etiamque alii iftorum exemplo perterriti cautius agere erudiuntur. arg. I. 20. ff. de pcenis l. 6. $. 1. ff. eod. Juhan. Imp. infragm. epiftol. Hinc fa- 3 tis frugibusque fua fecuntas & meliorannona, quam etiam magiftratum iludiofè venari oportet, ne fibi fubjecli egant. arg. d. 1. 1. §. 11. /. 13. ff. de accufat. I 2.1. 4. C. de commerc. csf mercat. Nov. 04. cap. 2. Polit.Ordin.Imper.annii 577. rubr. 22. Cafp. Kloek, de contribut. cap. r. num. 354. & cap. 12 num. 152. Ca- 4 vent fibi hac ratione fmguli rebusquefuis parcunt, atque fic onera publica melius ferre queunt, óf imperium c? fifcusabundabit utens fubjetlis locupletious : uti ait , 3uü:inianus in Nov. prafat. Kiock d. 11. 12. n. 166. f IV. Huic iterum non obUare credax, 1 quod nemo puniri queat a magktratu, fi [ ejus animal pauperiem fecit. Modeft. Piitor. part. 2 illuftr. 64. num. 1. Haec enim faepe fit a tah quod optimae <*. erat opinionis & de quo dominus idnun- " quam credidiffet, cum contra femper hic j fcire potuerit frugibus id nociturum, fi ad aliena queat accedere arva cap. 2.Ject.. > 11. num. 4. Quod fi.tarnen veluti difi- r ■ gentiffimus quisque.paterfamiliasfuasha- 2 bet pecudes, etiam eas cuftodieris & nihilominus fofTam latam fatis, aut fepem aliam tranfilierint, ratione hujus pcenee^ cafu magis quam culpa dicetur damnum datum, atque ideo pteetev hujus aeftimationem de pcena non teneris. arg. I. 31. in fin. ff. ad L. Aquil. Nifi fciverisconfueviffe hoe facere tuaspecudes, namid nunc inter earum vitia numeratur, atque ideo dominus eas alienare folet, quod fi non feceris de damno dato teneris, quia t mulis animalibus uterij, arg. §. fin. I. de oblig. qua q. ex dd. Ca»  io4 GERH ARDI F E L T M A N N I,]C, C A P U T XLIII. De pabuli precio ediffertatur, ubi & indagatur in rationem diei civilis & in morem computandi per nocles etiamque inquiritur, ad quam culpam teneatur privatus, qui alienas pecudes inclufit atque cuftodit. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Pabuli precium fi legibus non eft defi- nitum judicis arbitrio relinquitur. 2 Memorantur loei , in quibus jure id definitum. 3 Non eo nomine venit avem, autbor- deum. 4 Caupo in pecude inclufid cuftodiendd Ie- vem praftat culpam. 5 AA hanc tantum etiam privatus, qui i ftabulo fuo eam inclufit, tenetur. I 6 Vemaculum Ett-mael unde? ubi & de Erb-Eren & Mal-Leuthen. ■ 7 Kilianus reprobatur. 1 8 Germani prifici noftrique majores per noctium numeros computaèant. 9 Unde genechten dicantur ? \ lo Vaiften quid fint5? ' S E C T. I. 1 TUfta paftione pecus inchifam interea I refici debere ajunt Zutphanienfes d. tit. 22. art. i. quafi diccre velint , j fumptus non infinitum eo nomine jefti- \ mari oportere , fed pro neceffariis a\i- \ mentis prseftandos effe, ea enim nomine attung veniunt. Wehner. obfierv. pract. j verb. Atzung. Cum vero jure non fit precii quantitas definita, hinc ad judicis arbitrium recurritur. arg. I. i. in fin. ff. 3 de jure delib Jam vero prudentibus placuit judicis arbitrio pauca effe relinquenda: uti ex Ariftotele quoque nos docet Jacob. Menochius in procem. arbitr. judic. iCniceft num.i. Atque ideo multi Legiflatores certum pabulo dixerunt precium, quod reftitui oportere etiam docet Brunneman. ad l. 5. C. de L. Aquil. & re judicata firmat D. Joh. Philippi ufi. pract. ad Inftit. Ubr. 4- eclog. ift.n.ult. I II. Scito W&genborgico pro quaque die civili propter equum paftum octo, fi equulus, bos aut vacca fex, fitaurus octo, pro bimulo quatuor, pro anniculo autem bove tres , pro vitulo etiamque pro fue duo folvuntur ftufiri, & unore- dimitur ovis pabulum Jus vici Wagenborg, art. 30. Jure Frifico pro equo, 3 aut vacca fex, pro fue vero & ove tres ejufmodi numi dantur Statut, libr 2. tit. 3. art. 3. Apud Trajectinos quoqueproj pafcendo equo cujuscunque aetatis die civili fex, pro vacca quatuor, pro ove fe» mis & unus, pro porco tres, pro anfere unus, pro galio Numidico autem unns, & octo obuli debent folvi. d. Edictoanni 1624. art. 14. 15. 16. 17. 18. & 19. III. Quando precium lege non eife de-1 fimtum, mos regionis infpici debet. arg. j /. 1. pr. ff. de uj'ur. Sic tarnen, ut nil s j amplius folvatur, quam pro rudi pabulo I & manfione, iftud confiat fceno öc ftra1 mine, five concifo five integro. Ave- 3 I ns hordeive nomine nilexigiturnontanj tum ideo, quod ftabularius hac ratione | fraüdem femper facere poffet, fed etiam j ut animalium dominus taedio adfectus citius ea redimat. Quam ob caufam etiam 4 in nonnullis locis ea confuetudo eft, ut pecudibus in fepto publico incljfis, nil omnino praebeatur , & nequidem ad bus domino aditus permittatur, quod aut faltuarius , aut fitium executor claves adièrver. • I IV. Quoties vero pecora aprivatisin-1 cludmuur , hi ea. ^itcunt., uti in territorio Mengedano ditionis IvJarcana?ah;'sque nonnullis Veftofalia? fit locis. Ubis autem in diverforium aguntur, caupo iis de ftabulo atque pabulo profpicit, quick pafcere ea poceft fins animalibus permixta. Et Heet hic cum fequeftro videatur 3 convenire, tarnen cum etiam ex hac re utilitatem percipiat ad levem culpam in abftracto fpe&atam eumobligaricrediderim ex regula l. 5. §. 2. ƒ. commod. in re fimili Mevius de arreft. cap. 22. num. 11. & 12. V. Eodem fimdamento fretus nondu- x bito adferere etiam privatum ad levem ejufmodi culpam teneri, fi file ipfe in fuo ftabulo aliterve cuftodierit a" fe inelufum pecus. Quamvis enim loco fu-j periöre ex leviffima culpa contra eum agi' pofie dixerim, li ea damnum, animaiidedit in exigendo, abigendo, aut alligando cap. 2Sf.feïï. 3. feqq. id tarnen non aha ratione nititur, quam quod nil ne*otii hattenus inter agri cultorem & animalium dominum fit geffcum cap. 2.fê. lï num. 7. Aft cum tam ex legis pro^j videntia, quam tacito non redimèntis domini confenfu pignu.s quafi contrahi intelligatur, idéo Legibus Wifigothorum comprehenfu:"? 3 Si quis expellenti de frugibus pecora excuf' ferit, fi honefiior eft fiortè perfiona detf»i> dos V. tjf duplum damnum, quod fuerit &• ■ ftimatum, cogatur folvere. Si certe bW Imilioris loei perfiona fuerit Êf non habueriï, unde componat, L. fiagellafiuficipiat &duplum, damnum exfolvere compellatur. 8?61^  JURIS GEORGICI DE 1NCLU3ÏONE ANIMALIUM 107 fi domo ejus , aut daufura involaverit, aut per violentiam tulerit, octo Jolidos, qui in juriam pertidit 'confiequatiir & praterca duplum damnum ille , qui abftulit, reddere 4 compeilatur: Longobardi Ubr. i. tit, 23. I. 2. inquiunt; Si quis pcculium dedamnel fuo ad claujuram minaverit cff ille cujus'peCulium ejt, ei antefteterit, componatfiol, I, excepto damno, fuut arbitratum fuerit: Lege Burgundionum tit. 23. /. 4. fanei- 5 turn fuit; Quod ji animalia, dum de damno ad claujuram minantur de campo, aut quocunque loco ille, cujusfunt, tollereprceJumpfirit jingulos tremiffes per jingula animalia folvat & mulÜa nomine Jol. 111. 1 V. Si ad noftra refpicimus tempora; id facinus legibus quoque vindicatur , quod ut melius intelligi polfit, in facta aliquot rem dividam. Primum erk, ft animalia nondum capta, atque cum pa-/ ratus eflet agri dominus manum illis in- ' jicere fugata lint per alium aut voce ma \ ea ciere noverit dominus, uti ajunt Trajectini Ordines in edicto P. P. 1648. art. 7. i 2 Hoe cafu is , qui ta/e quid fecit apud j Omlandos agri cultori dimidiatum dale- j rum, judici vero quadrantem promulcia dare debet. Jus Omland, libr. 6. art 47. | Inftitutis urbis Groningse mulcfadimidia- '; t3e marca eam in rem conftituta. libr. 5. rubr, van gejebutte de beejlen, toe ontjagen. I VI. Alterum erk, fi egoinveniam pecudes tuas in meo fundo & tu praefens ïiolis mib.i ea tradere, ut includendi alii- ; gandive caufa illas abigam: quo in cafu pcena quinque folidorum in te conftituta Confuet. Aurelian. d. tit. 5. cap. 12. An- 3 glSebërniae ibïd, Sed & mihi tune contra te injuriar-um a£tio competit apud alias gentes , qua3 eertam ei facto, non dixerunt mulétam. arg. g. 12. êf 14J.de ' 3 R. D. I. 13. in fin. ff. deinjur. Et pree- i terea a judice extra ordinem plecfendus eft, nam licet tu mihi^vim non facias, fi dicasteprohibere, ne ego animal tuum ] includam quoniam verba cum effectu funt j accipienda: uti Ulpianus ait; in l. 5.5. 2. .ff ne quis eum, qui in jus voc. Attamen j fi ego te fola voce prohibeam , quid fa- j cere in meo vi id feciife dicendus es. arg. I. 20. $. 2. ƒ. quod vi aut dam. x VL.-Tertium fe oftendit in iis, qui vi animalia jam capta, dum ad ftabulum domumve abiguntur eximunt, quos Aurelianenfes volant arbitrio judicis extra z ordinem puniri d. tit. 5. cap. 12. Et recle idem dicitur in cunclis locis, ubi muleta certa in id facinus non eft conftituta' Ego in Inft. jur. noviff. tit. depubl. jud. num. 37. in not. Hinc Gelri Zut- 3 phanienfes cc trans-lfalarii ajunt pro vi injufta id habendum efle LL. velav. d. cap. 36. Zutphan. art. t. Truus ljdl. d. tit. 16. art. g. Apud Kuyckianos fum- 4 ma pecuniaria muleta id luitÜP. d. E:.iJ. Karuli V. art. 44. VUL Jure Ultrajeétino generaliter ca- 1 vetur ne quis eum, qui animafia includerevult, prohibeat id facere, pcena arbitraria praeter numariam XXV. forcaorum conftituta in eum, qui id patraverit. 4- Editlo anni 1624. art. 10. Qua; 2 numaria pcena fifci infertur. d. Euict. art. 4.5. Legibus Rursemund. d. §. 6. 3 art. 7. poena fex eureerum fiorenorum tenetur, qui tale quidpiam fecit. In di- 4 tione jheverana quinque ducaiionis pleedeur. Tenc'reri eum decem aureis fiére' 5 nis mu/clant & quinque id vindieant, fi ab univerlitate illud faclum eft. Jus Drenth. libr. 4. art. 14. ubi dicitur et duplum fportulaj eum prseftare debere. Groningae mulfita decem ialerorum s qui g inter aécorem & executorem litium dividuntur, locum habet. d. hfiructi. §. Indien. IX. Omlandi dividunt, num interdiu t fiat, an cum nox eft, ut ifto cafu quinque, hoe vero alterum tantum, tam judici , quam aftori pendere cogatur. Jus Omland, libr. 6. art. 47. Cur gravior 2 pcena conftituta in eum qui nocTtui id fecit, arcefii poteft ex ea Demodhenis contra Timocratem, dicentis,- Interdiu enim aliquos auxilio implaret aliquis, npEtu ■ autem fruftra. Quare & absque cal urn- „ nia in aliis quoque locis fequi poffumus, cum & Saxonici, juris ratione firmetur, hoe enim libr. 2. art. 47. tribus folidis eos mulctat , qui refiftunt incluuoni, cum alter cum elamore antiftatus fuerit. Scholiaftes Latin. ad 4. art. 47. Ut fi. X. Quartum faclum erit, fi quis è fta- 1 bulo, five publico, five privato, aut ex fepto exemerit, aut cum alügatum effer, ante domum ejus, qui in agro fuo iddeprehendit, folverit & abegerit, hoe quidem cafu LL. Rur&mund. eademmuicla, quae in tertio locum habet. d. §. 6. art. 7. Cum tarnen is non modo jus publicum, 2 fed & locum aut publicum, aut publicè permiffum prseterea violet, pcenaaugeri, pro modo circumftantiarum jure poterit. arg. L 1. §. 2. |. 2. ff. de effractor. Dein- * de quoque componat curtis fiveftabulifeptive rupturam: uti eft'in LL. Longo* bardor. Ubr. 1. tit. 24. /. 6. Nee refert, an injuria loco publico inclufa pecus: uti * in re finuli Peckius ó. cap. 31. num. 8. O 2 XI. Of-  108 GERHARDI F E L T M A N K 1,]C 1 XI. Officium fuum hoe tarnen perdit, fi privatus pecudes inclufit fuo ftabulo, cum id ei lege, aut moribus non eifet permilium, nee enim videtur vis ei facta, cui non fit jus ibi habere animalia. arg. I 2. in fin. fi. ne quis eum, qui in jus 2 voc. Atque ita intelligo Steph. Eertran. dum, qui domino pecudis fcienti non in ftabulo , fed in coquina inclufam iilam effe, manus injeétionemlargitur, utprivata auctontate iiico iftam inde extrahere poffit. vol. 2. part. prior, confil. 67. num. 5. Amplius tradit, quod fi is, qui animal inclufit in fuo ftabulo, id deinde maStavit animo furandi id feciffe proefu2 matur. d. conjil. 67. num. 1. Porro fi aliquis animal meum velit abigere, licito jure ei refifto quando pra?fens fum & video, quod ille & abigere tentet ex meo .fundo, aut è via publicè. arg. I. 4. §. 2. 4 fi7. ne quis eum , qui in jus vee. Cuivis enim permiifum e/t res fuas tueri: arg. 1,1. C. unde vi. iViartin. Mager aSchonberg. de Advoc. arm. cap. 11. nu. 254. &viarmata , atque extraneis conduftis , nee non coadunatis hominibus reliftere animaliurn dominis, uti judicatum pro tribunah faltuario Larenli in caufd Lobman ratione immififiorum porcorum fententialatü I 5 die 17. Jun. 1664.. Impune quoque ei j vis fit, qui vel ultra territorium abigit, I aut includere vult animal, ■ quod includi' prohibitum , nam deliquit ^«iabigit, non deliquit, qui exemit: ait Ulpianus in l. 1. $. 2. ff. d. t. 1 X1I« Volenti ü ereptum animal, pcena ceffat, uti in re fimili docet Alvar. 2 Vclafc. 2. con/ult. 173. num. 12. Atque fic forte accipi poteft Ulpianus, qui l. 48. pr.ff. de furt. narrat, quod cum quis nas' argenteum perdiderat & de pondere vafis deinde controverfia effet, fur vas portulit, atque id is, cujus erat, abfiulit non re-, luctantiei, qui fubripuerat, fedjampro- 3 bri convicto. Ca?terum, fi nee vis prius faóta, nee confentiat is, qui animal inclufit, non putem domino idlicere, quia non docet res noftras repofcere. /. i%.ff. quod met. caufi. I. 13. §. 3. ff. de ufiufr. I. 176. de R. J. I. 14. C. de Juda l. 7. C. unde vi l. pen. & uit. ff. ad L. Jul. de vi priv. qua de re nemo melius J oanne Vaudo I. var. 0^0. 13. num. 1. £f fieq. eamque a contrariis vindicatHarpprecht. ad pr. I. de aÜionib. d n. 37. ad 43. T XIII. Prohibitionis, autvisalteriusve exemptionis fidesfit unico fide digno tefte 6? damnum paffi jurame?ito: uti exftat in 2 Confuet. Aurelian. d. cap. 14. Non c_ nira eadem ratio pcenee, qua? damni, ne- I que quod ad iftam ftatur fclius ptohibiti teftimonio. Coquille Q. rjf refp. cbap. . 302. Deinde, nee iftud, quod de uai- 3 co tefte dictum, erit recipien ium in re 1 magni momenti, fed tantum in modica, I uti bene Anglebermaeus annotavit ad d. j cap. 14. in gloff. QuinimöapuJ Groöiri- 4, I ganos, vel duorum civium telümonio, vel unius Senatoris probari debet exempj tio libr. 4. rubr. van geficbuttcde de ücejkn toe onjagen. j XIV. Quod ad faltuarium publicosve 1 alios inclulorcs adtinet dividendum exiftimo, ut illorum dicto fides habeatur, quatenus ajunt fe in filtendo, aut includendo efle prohlbitos, cum ha?c ad eorum officium pertineant, & per tradita Sebaft. Guazzino trati. ad defienfi. reor. def. 10 cap. 2. num. 6. & 8. Sed fi a- $ jat, fe verberatum pulfatumve fuiffe , vel convicium fibi faclum queratur, non illis credi folet. Ant. Gabriel. libr. 2. tit. de citat. comm. ccncl. 4. num. 4. Franc. Marei part. 2. decifi. 51. n. 1. CT ficqq. Chaffana?. ad d. §. 6. verb. fiont crus. nu 6. Chriftina?. 1. decifi. Belg 255. num. 5. Coquille quafi. 212. Nifi ex eircum- 3 üantiis cum rcrum, tum perfonarum judiciah'ter liquere poÜit: uci rc£lè doctum nobis a Peckio d. traft. cap. 32. num. 5. Siïuou a "Leeuwen ibid. innot. ck eo refer. tradita a Franc. Nigro Cyriaco conorov. fior. \%o.num. 8- & fcqq. C A P V T XIV. 3udicium harum liticularum de plano exercetur. SYNOPSIS SECTIONUM. t Litium barum cognitio fiummaria, 2 Ratio bujus rei alterplex adducitur. 3 Ore caufia proponitur , atque excipi- tur. 4 Judex fcriba ojfcio fungi poteft. 5 Nee tarnen fiolemnia juris natura in bis judiciis remiffa. S E C T. I. CEleriter liticularum iftarum lites dif-1 ceptari oportere: cautum eft LL. comit. Zutphan. tit. 22. art. 4. Et abs- * que ftrepitu forenfi caufas has cognofci debere ajunt Trans-Ifdani part. 2. Ut. 16. art. 7. in fin. Summarium ergo hoe eft 5 judicium , in quo illa? traclantur. Scit i- Ifa-  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM. 4 Uagenborg. art. 36. Atque de plano exerc.tur , uti dl in 'if ajectino edicto 5 anni 1624. art. 22. Quae verba hunc habent intellecljiOJ, quod pleniore & exactiore caufie coguiuone opus non fit. 1.3. ff de bon. poff. I. 2. ff quis ordo in bon. pcff Guy Coquille Oj£ # refiponc.fiur les coutum. de t rance q. 2 ro. in fin. 1 11 Idque ideo, quod de remodicafolaat plerumque inftitui Tiraquell. in d. ztrutt. de judic. in reb- exigu fier. Tum quoque propterea, quod foepius inter ruricoias peragatur, quarum Jites conftat fummatim cognofci. Nov. 80. cap. 11. Carpzov. libr. 6. rfiponj. uit. cjf inproceff. jur. tit. 1. art. 1. num. 69. atque eleganter Choppinus libr. 3. de privil. rufiic \ 3 part. 1. cap. 1. pr. bolent quoque ferè femper htes arvales de piano judicari, 1 Uti > 19. num. 53. VIII. Et demus hoe Principi, hoet utique non aliam habebit caufam, quam quod legibus folutus eft? I. 31. ff. de li' gib. Quid id ad judicem ? hic enim Je- % gibus adftrictus & non de illis, fe^e* cundum illas judicare debet. pr. IJeof^  JURIS GEORGÏCI de INCLU3IONE ANIMALIUM. tit jud. auth. jubemus C. de julic. c. judicet. 3. 7. Harpprechï. ad d. pr. num. 32.41. 3 Cf fm* Quamobrem judex, nifi feipiura periculo velk fubiicere, ita curet cautum dan' a tjo , ut ador fecurus eile queat de judicato toto & quoque vigor difcipiina; publica; fartus ted.is fervetur. arg. L 2. C. de pan. judic. qui male jud. L. 4. C. de Cuftod. reor. & per tradita a Colero part, 1. de proceff. execuc. cap 2. num. 117. & Peckio d. tri l. cap. 41. 4 num 4« Ex quo & difcimus etiam ad ifta omnia teneri eum, qui pecus inclufum ex ftabulo aut fepto malt, vel ulligatum folvit. 1 IX. Non enim penes fequeftrum, fi res depofita fit, hanc ifte, cui confultum cupit, reftituere poteft. I. 5. 2ff. depof. I. 1. §. 22. /. 33. eod. Nee magis ergo ittius, quam falcmrii erkcognoicerc, an facisdatum, aut cautum fit adori, verum \udicis decmum exfpectandum erit, & fi eo pra;termiffo five feqaefter-) five faltuarius folverk , aut dimiferit pecudem inclufam pro judicato erunt obligati, uti nominatim cautum d. Edid. Trajed. art. ir. & in re limili Peckius d. tract. cap. 45. num. 5. C a p u t XLVII. Satisdatione non pr32ft.ua, an pecudes inclufe venui poffint, & precium in e*rum locum fuccedat ? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Quceftio explicatius propofita, 2 Rationes dubitandi. 3 Rationes decidendi. 4 Qjdd ad ifias reponat Mundius ? 5 Neutras ad rem propojitam facere eftenditur. 6 In quo vzre quajlionis cardo confiftat? S E C T. I. j IV] On *aro con tingit, ut pecoris doJ.\ minus, five quod agri domino etiam uno tefte ftipato, aut faltuario fidem non habeat, atque fufpicetur ex livore, aut inimicitia inclufum id effe , five quod magno gentis humanae vitio & obftinata laboret mente, nolit fatisdare, anergo interea animalia apud fequeftrum, aut privatum, qui ea in fuis aedibus inclufit, pafcenda etiamfi litis trahatur mora, an Yero permittendum eft ei, qui ifta defi- deravit includi, ut illa queat vendere? Hic cafus cum ita eveniffet & oves inclufa; venditae effent, de eo confultus Georg. Mundius a Rodach. refpondit 1. confil. 16. num. 63. & feqq. iure licitioid fadum fuiffe II. Rationes has dubitandi praemitit1 (r) Quia in partkularibus precium loco rei non fuccedit, 1. venditor ff. de hssred. xel ad. 1. qui vas 48. $. fin. 1. fi quis uxori 52. §. fi Titius 17. ff. de furt. Soda, in fallent reg. 302. incip. precium (2) Quia in partkularibus, ubi aEtio eft 1 in rem , non nifi in fiubfidium re refcriptd, vel ufucapta precium fuccedit. 1. fi eum fervum 23. ff. de reb. cred. h mater tua 3. C. de rei uind. Noftro autem in cafu, ait, neque prafcripta, neque ufiucapta funt oves. fed vi & dolo ablata. III Sed precium fue ceder e in locum rei, 1 verius 6? probabilius effe moxfubjicitfirmatque non tantum ex l. fi ex caufid 9. ff. de minor. I. fi ipfa 18. ff. quod met. cauf. Simon. Vincentin. de judicial. miff. in pofffi Verum & his rationibus com- a pro bat (1) quia res videtur ei a: effe: cui precium abefit. L 14. ff. de V. SJ. 9. ff. quae in fraud. creditor. Et prètiwn 'pro' 3 re pigneratd datum eft, qus.fi pignorispermutatio. 1. 39. ff. de ufufr. (2) Quia, 4 qui pretio fruitur, non minus haberPïntelligitur, quam qui prhicipalireutiturfruitur: d. 1 3p. 1. 10 5. r. ff. comm. divid. k 33- & feqq. ff. de pecuJ. (3) Quia $ ufu forenfi ita receptum éf lege Imper'i publicd diverfis in comitiis confirmatum & fiancicum eft. Receff. Auguftse Vindelic. Anno ijötf. §. als aucb im zvoey un'd zwantzigften Receff. Ratisbon. 1594. §. die mandata Deputation. Tag. Spir Anno' 1600. §. Weiters ift aucb. Ordin. Cam. Spir. p. 2. tit. 22. in fin. Gail. de pignorat. c. 3. n. 10. & c. 11, n. 7. M\nfing. 3. obferv. 1 9. & feqq. Petr. Frider. lib. 1. de proceff. extrah. c. 36. n. 17. & feq. iV. Ad primam dubitandi rationem 1 refpondet, quod quamvis regulariterpretium non fuccedat in locum rei, id tarnen in multis cafibus non procedit d 1. 9. ibi— que Bartol. n. 1. ff. quae in fraud. credit. Maxime vero quando respignorata a non amplius ex fiat, utpote fivendita, aut alias perdita. Gail. Myhfing. & Ivündan d. 1. prout in boe noftro cafu fattum. eft \, Nee fecundum ait obftare cum enim non entis mülce fint qualitates & oves mortua & depretiata reftitui non poffint, neceffiario fequitur , quod precium pignoratus pro iis accipere debeat 1. 39. ff. de ufufr, 1. 22.  in GE RH A RD I FELTMAN N I, JC !. 22. ff. ad L. Aquil. Mindan. d. 1. n. 18. Gail. de pignorat. obf. .6. n. 7. 1 V. Fateor lubens mihi non liquere, fi quaeftio propofita, aut has dubitationes recipiat, aut adduótis rationibus explicare poffe. Quod enim de precio in locum rei fubftituendo multis dicitur verbis , id plane huc non pertinet, fed eo fpectat, an fi quis, ut exemplo res clarior fiat, habeatpignus aut hypothecam in bonis fui debitoris, id jus quoque tune competat in precio, aut numis ex 2 re hujus diftra&a redactis; uti videre eft apud J oan. Petr. Surdum decif. Mantuan. 306. per tot. Quid autem hoe ad animalium dominum, qui non creditoris, fed 3 debitoris imaginem habet ? Nil. Sed nee refponfio ad fecundam dubitandi rationem, nodum folveret, fi modo qui* ei ineffet. Id idem quaeritur, anjureo- 4.ves, an vero nullo diftraótae jure ? Poftremum qui adfirmabit, isajet, nilquidquam ad rem facere, quod oves nonamplius vere exftent, cum fatis fit ob dolum agri cultoris eas, adhuc fingiabhoc poffideri; /. 131. /. 150. ff. de R. J. 5 Atque ideo jurejurando in litem fore locum. I. 2. C. de in Ut. jwr. I. (58. jf. de R. V. L 16. §. 2. ff. de pignor. 1.14. §. 1. ff. de re jud. I. 25. §. 1. ff.fol matr. I. 7. pr. ff. de admin. ES peric. tut. I. 4. pr. ff. 6 de jidejuff. & nominatur. Quamobrem vero rei precio pecudum dominus tune non cogeretur effe contentus, & fic rationes decidendi iclu legum ilicó conciderent. I. 1. in fin. I. 2. §. I. /. 4. 2. y li 8. ff. de in Ut. jur. Neque quidquam ad rem noftram faciunt Imperii novifnma jura, cum iis hoe tradatur, ut fi injuria alius meas pecudes pignori cepitaut inclufit, ego autem, ut ab interitu has vindicem Öc iis utipoflim, illasjuftopretio redemerim, tune poftea ubi ifte condemnatus eft pignora mihi reftituere recte animalium precium repetam , quia precium in locum eorum fucceffit, & donec id hfihi abeft ipfa pecora mihi abefl'e videntur. Petr. Frider Mind. d. I. n. 17. x VI. Videndum ergo an jure fundi dominus queat inciufas pecudes vendere? Quod negandum cenleo, fi harum dominus paratus fit judicium accipere, quippe cum invitus non cogatur animalibus fins carere. 1 n. C. de contrab. empt. cum fi.mil. Solent namque homines erga illa fiepè affeólionem habere fingularem, quam intelleótu magis, quam efocutione exprimere queunt; uti ait JCtus 'ml. 13. 3 5- 3- /• rm' rat' hab- Aft fi ifte litem ' trahat fugiatque, tune iterum divÜD, an unum fit pecus ? an plura? Prkt cafu jure venditur, pofteriore rurfusdiftinguitur, an uno capite perempto & caeteris mora deterioribus factis fofidun judicatum agri cultor fit habiturus falvum, an vero non? ut haut ifto, fed hoe cafu ei liceat pecora inclufa diftrahere. arg. I. uit. $, 1. ff. de req. reis. Eadem in caupone aliove , cujus curae dc cuftodiae animalia tradita funt locum habent, cum dixerim hunc cum fequeftro convenire, in quo hoe jus obfervandum effe eleganter docet monetque Andr. Gail. ï.obfiervat. 148. num. 3. Quodque precium in locum rei tune fuccedat, quis dubitet ? uti in re fimili Argentrs. ad confiuet. Britan art. 58. not. 5. Ut y. C a p u t XLVIII. De exceptionibus defendendorum reo- rum caufa comparatis & hujus arguI menti propriis, necnondequibusdam replicationibus. | STNOPSIS SECTIONUM. I ï Volente agri domino immiffum pecus includi nequit. 2 In dubio id voluiffe non prcefumitur. 3 Includere non poteft, qui fundum baut munivit. 4 Tencteri non uno modo dividunt. 5 Qjio in cafu replicatio agri domino de- tur? 6 Non dux gregh includi aut tintinna- bulum aufferri debet. 7 Alligans alienas pecudes fuis permix- tas effe an audiatur ? 8 Poft conditam borreo meffem in alieno lico paficere. 9 Lex qud id permittitur ratione fiulta. ■ 10 A confenfiu populi ea arcefifi debet. 11 Alias h jure communi abborret. 12 Atque ideo ad alia loca non pertinet. 13 Differentia inter paftos coli non fi- litos canipos, & inter fiundos nniverfitatis paftioni fervientes. 14 Licet in neutro partem excipere li¬ ceat. 15 Quod tarnen nonnunquam vitiatur. 16 Maxime fi univerfitas, vel Princeps confientiat. 17 Toparcba cateris incolis jus potitf num babeat ? 18 Qiiando apertum aut claufum tem¬ pus?  JURIS GEORGICl de INCLUSIONE ANIM ALIUM- 113 19 Q}dd ifto obfervandum tarnen fit? 20 Glandem ex alieno arbore in fundo meo cadentem non poffwn depafc ere. 21 De glandis appellatione & natura edifi- fieritur. 22 Si fame peritpecus inclufum. S E C T. I. I g^JJod pecudum dominus, fi quas ha\J beat exceptiones, fitaudiendus, id di£tis omnino confequens eft, quare paucas hujus rei proprias connotare nunc lubet. . Prima eft per quam dicit pecudis dominus fe eam volente praedii domino in alienum immiffum fundum. LL. ï municip. Clivenf. tit. 19. §. 1. JVeque enim fatis eft damnum datum effe id eft, quid fuiffe diminutum ex ejus patrimonie 3 t- 3-ff- de damno infetto. Sed injuria id ei eveniffe oportet pr. 6? §. 2.1. de L. Aquil. I. 3. junct l. 39. §. 1. ƒ. ad L. Aquil. Volenti autem non fit injuria. /. i. §. 5. de injur. Cacheran. decif. 130. n. 7. 4 Et nemo videtur fraudareeos, quifciunt 5 & confentiunt /. 145. ff. de R. J. Sic audivi etiam rufticos dicentes cum venia poffe vel vaccam fiurto contreüari. 1 II. Non tarnen in dubio confenfiffe prsefumitur fundi dominus, quin potius pro invito eum habebimus, fi non probetur expreffè confenfiffe. I. 5. ff. de S. U. P. In quo loco eft greeciffimus, uti dixi in tract. de jure in re &f ad rem. c. 1. 2 num. 7. & 8. Quod fi ergo, cum prius confenfum non impetraverit pecudum dominus, eas in alienum fundum immi-: ferit & alleget, fe credidiffe hujus poffefforem id segrè nonlaturum, tune huic replicatio dabitur ifta, quöd non opinionem ejus & refiupinam exiftimationem jura fpeétari velint, ne melioris conditionisfint fiulti quam periti: uti Venulejus ait in l. 4. 3 ff. quod vi aut clam. Eft id è Stoa, uti hujus univerfi do&iffirriorum chori acutiffimus antiftes Seneca 4. de benefic. 26. docet, quando ftultum fapienti opponit, & fic vulgus appellat. Liptius ibid. n. 124. 4 fef ad 7. de benefic. 17. num. 147. Apud Lucianum epi/L ad Nigrin. de morib. Philojbpb. ftultus & infanus opponitur doélo & philofophia imbuto. Ifta reprsefentavi quoque cap. 17.Ject. 6.n. 3. 1 III. Cum vero de injuria quaeri non poffit, qui ipfe in culpa fuit, aut caufam damno dedit: arg. §. 2. I. de L. Aquil. I. 4. I. 5- pr- l. 30. pr. I. 45. §. 4. ff eod. s Altera exceptio reo datur , fi dominus fundum fuum, aut faepè, foffa vel vallo riön munivit, uti Steinfurti quoque ufu fervatur & nominatim continetur I,L. Ruraemund. d. 6. art. 9. Zutphan. tit. 22. art. 5. Trans-Ifal. p. 2.tit.i6.arU6. Kuyck. art. 47. Drenth. libr. 4. art. 14. Nee fodiendo etiam particulam, aut figno pofito teftatus fe nolle, ut curruper agrum fuum vehatur, tune enim id voluifie praefumitur. Scholiaft. German. ai Jus Saxon. libr. 2. art. 47. num. %.litt.b. IV. Tencteri tarnen excipiunt agros ï frugibus fatos, atque moribus fuis muniri non folitos, quos cum ïubantibus esficben appellant, in his enim deprehenfa animalia includi queunt. Deinde fi fun- % dus , etiam aridus & incultus pertinet ad alterius pagi incolam, licet is munitus non fit, non tarnen in eo permiffum pafcere, quare fi id faélum fit, pecudeslifti queunt. Denique eximunt agros pa- 3 fcuos gramine multo refertos, nee enim [ hos munire eft necefiê, adeo ut paftor, qui non continuit ab iftis pecudes, decem aureis fiorenis ple&atur. Edi&. Ordin. Drenth. P. P. 10. April. 1660. V. Haec autem fecunda exceptio, li- t eet prima facie jufta videatur, quod ad [eum adtinet, qui damnum paffus eft, i. niqua tarnen eft adverfus animalium dominum , fi hic probare poffit, fe, aut \ refeciffe in faepe, quod ei incumbit, aut ipartem foffas purgaffe, & fimul judici j fidem faciat vicinum in culpa fuiffe. LL. I Ruraemund. d. art. p. Velav. d. cap. 36. I art. 9. Qui enim feit dari poffe dam- * Inum, nee prohibet, cum poffit & debeat, ipfe feciffe cenfetur. arg. Z. i.§. 1. l- 5- ff.fifam.furt. fee. die. I. 2. §. 1.1.3» l. 4. ff. de nox. ati. Goeddae. 1. confil. Marpurg. 24. num. 195. & in re noftra Guy Coquille QG^ cap. 302. Hac au- 3 tem in re apud Omlandos confuetudine receptum eft, ut iis, qui agrum habet fatum, frumento prius fodere incipiat foffamque purget, & poftea alius, qui confinia habet pafcua. Quod fi hic tune 4 ceffaverit, nuntiatione ei per judicem fa6ta , alter id curabit fieri & mercedem duplicatum ab iftoconfequetur. Jus Omland, libr. 5. art. 53. VI. Hoe tarnen juftam parit pro ter- * tio exceptionem , fi ex armento bos, aut dux gregis caper & inclufus fit. Juftitiam in LL. Georgic. apud Harmenop. libr. 6. prompt, tit. 2. §. 7. Vel fi tin- 2 tinnabulum ablatum, ut iisdem legibu* re£te cautum eft, quia utroque cafu facile errarent caeterae pecudes. d. tit 2 VIL An autem reus allegans aliorum 1 quoque pecudes fuis fuiffe permixtas, ^ au-  ii4 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. audiendus fit, non caret dubitatione? 2 Sed reéte tarnen placuit Ordinibus Trajeélinis, id eum nil juvare, verum nihilominus judicatum folvere debere falva tarnen ipfi actione contra dominos aliorum animalium, quae probaverit quoque in fundo aftoris fuiffe. d. EdiÜ. 1624. art. 25, 1 VIII. Quarta exceptio datur reo, ubi moribus invaluit, ut poft conditam in horrea mefièm ex agro frumentario, hunc depafcere heet, etiamfi enim videri poffit, damni aliquid praediorumdommis inferre id tarnen parvum eft, & privatum, fed ea licentia pertinet ad publicum bonum, quo minore fumptu ad viclum veftitumque cunctorum alantur pecudes, & ideo minori precio civibus diftrahantur, uti ratiocinantur Guy Coquille QQ. cap. 263. & Anton. dePadilla ad l. per agrum. 11. C. de fervit. & aq. 2 num. 22. Qui poftremus ait hoe cunctarum Hifpaniae civitatum fcitis contincri, atque lege Regia id quoque ibi liccre teftis eft Didac. Covarruv. praèt. 3 QSli caP- 37' num- 3' ^n a'"s quoque locis, nee non in Germania hoe quoque ptriniffum efle non ambigitur, ck te docebuut, auctores, quos mos fubjiciam & vel ex uno Joh. Thomse difcas, qui d. tract. cap. 15. num. 13. & feqq. enarrat loca & tempora, quando & ubi id fieri poffit ? 1 IX. Quin autem lex vel confuetudoid efficere pofiïr, dubkari amplius non debet ex ratione adduéta, atque hoe fcriptum relinquerunt abbas Siculus ad c. diletti. X. de arbitr. num. 6. Coepojh de S. R. P. c. 9. n. 46. Parifius 1. confil. 27. n. 30. quos memorat & fequitur Joh. Thomae. d. tract. cap. 15. num. 12. junct. Decio confil. 550. num. 1. Henr. Zoef. 2 ff. fi quadrup. paup. num. 8. Eamque fatis reip. ideö conventie juftiffmamque ac ceqidjjimam effe ait Covarruv. d. l.num. 3. verf. quidquid fit. in fin. j X. Quod fortaflis haétenus verè dictum, quis exiftimaverit, quatenuspopulus hoe primum per confuetudinem introduxit, deinde in fua civitatis inftituta tranftulit, & poftremo a Principe legibus latis fuit confirmatum. Cum autem cujusque rei potiffima pars principium fit: . I. 1. ff. de orig. jur. Id a confenfu populi arceffi poffet, quia nihil intereft an Verbis, an vero ie ipfa & factis eum declaraverit. I. 32. §. 1. ff. de legib. Am- 3 plius hinc apud Marcanoscertaagriquantitas ac fex annos fterilis, five inculta linquitur, ut in eo pagi incolae fuas queant pafcere pecudes, atque intra totum id tempus donfinis interdictum fuos arare fundos. XI. Alias fatendum erit, quodhabein tale inftitutum aliquid exiniquo, fifpectemus eos, qui in id non confenferunt, tolerari, tarnen poteft, quia in fmgulos utilitate publica rependitur: uti Tacitus Joquitur. 14. annal. 12. Quare hinonj funt audiendi, quando provocant ad oc- * to rationes, quibus probari poteft jure dominos agrorum etiam poft meflem factam alienas pecudes a paftione prohibere quasque enarrat Covarruvias d. I. num. 3. & partem in fuum opufculum tranftulit Joh. Thomae d. I. un. 2. cfffieq. qui etiam ad contraria refpondet. XII. Qua de caufa in iis locis, ubi 1 nee ejufmodi probatur vigere confuetudo, nee lex lata eft, per quam id liceat, Jure fuo agri cujusque dominusalios prohibere poteffc, ne hi fuas pecudes in ipforum fundos, etiamfi meilis fit faéta, immittant quippe cum in alieno pafcere fit praedii fervitus §. 2. I. de fiervit. I. 20. §• I-jf- fi fervit. vind. I. 1. S>. 1. /. 3 pr. L 4. I. 6. §. 1. ƒ. de S. R. P. Jam ve-» ro ab hac onmïs fundus Hber effe praefumitur l. o.ff. de S. 17. P. I. 8. C. de fier. vit. & aq. D. Joh. Philippi uj. pract.aé Infiitut. libr. 4. eclog. 45. n. 4. tfjeqf L.ges autem & inftituta aliarumgencium'h quod adtinet, illa ubi asquitas remfuggerit, non vilis funt au&oritatis, non tarnen eo ufque fua valitura momento, ut vindicanc cohantque jus Romanum, aut alios populos & nationes obligent. arg. I. fm. ff. de jurisdtct. l.i.C. defumm. trinit. Divus Chryfoftomus ad Pfalm.4 44. in fin. Jura Regum vim fuam intra proprios jines obtinent. Rcmanus Imperator prceficribere nullas leges poteft Perfis, neque Perfiarum rcx Romanis: Jacob. Coren. objerv. 20. n. 5. Mornac. ad d. 1.1. C. de fium. trinit. XIII. Quando autem lege aut moribus I hoe receptum eft, ut ifto tempore in alieno fundo liceat pafcere pecudes, quam rem Galli vain paturer appellant Couftum. de Troyes. art. 8. 20. 9. ef 10. Pithou ibid. tune nemo eas fuo agro poteft exigere. Aymo Publitius adconfiuet.Arven. tit. 28. n. 3. Nee etiam ab animalium * dominis ideo , quidquam fibi dari Jure petit, nifi lege, aut confuetudine aliter introduótum fuerit, veluti apud Gallos, qui volunt ei, penesquemeftjurifdicto, aut imperium in ejufmodi agros folvi iroit de brairie, quod latine jus mugiW> uit boatus dixeris, uti teftis in ezmreïïl Guy  JURIS GEORGICT de INCLUSIONE ANIMLAIUM. xi$ 3 Gay- Coquille QQ. c. 263. Eft id expceflum corüuetudini Tncaffinis art. 8. 4 20. 8. Quanquam videri poffit non de priyatis fandis Gallica Juraagere, fed de ] locis fterilibus ck inculti,,-, atque vaftis campis a nullo occupatis. Petr. Stock- j mans decif. Brabant. 88- num. 3 & 89. j per tot. Qui auclor egregie docet ufum horum non effe, nifi precarium, atque ideo rebus univerfitatis non poffe adnumerari fed pertinere adPrincipem, idque in Clivia ufu fervatur, uti exemplis multis obfervatum habeo. 1 XfV. Non quoque agri domino permittitur partem excipere ck fiepe munire aut foffa diftinguere, & fi hanc fecerit tempore, quo permiffum iftud eft, tune ■foramen facere debet in faepe,. aut pontem fternere. arg. I. 33. ff. de S. P. U. Noë Murer.part. 2. Jur. venandi &fiylv. p. 46. ck per tradiu a Modeft. Piftoris i. j confil. 7. in fin. Schneidewino ad pr. I. de \ fervit. ht Berlich. 2. cwicl. pract. 49.; n. 23. & feqq. Covarruvia. 1. var. refiol. 17. num. 11. Perezio ad tit. C. de pafic. pub/, num. 11. Köeppen 1. decifi. 15. n. 12. 2 C? fieq. Aker enim aiteri fervitutis, quafi imaginem & jus certo tempore pafcendi in fuo conftituit fundo. Marius Muta 2 ad confiuet. Panborm. c. 32. num. 38. Atque ideo nullis aliquid facere poteft, per quod liber ufus pafcendi tune impeditetur. arg. I. 21. ff. de S. U. P. I. 9. ff. fi fier vit. vmdic. Covarruv. d. n. 11. verf. fed & ([noties quis. Berlich. d. I. n. 24. verf. nee qiikquam. j XV. Nifi quis aut jus habendi fundum , omni tempore feptum preefcripdone fuerit naótus veluti judicatum memorat D. Fritfehius tract. de jure hortor. §. 16. Idem dieendum, fi quis ultra triginta annos habuerit exceptam partem loei fterilis ck coli non foliti, veluti decretum a judicio faltuario Larenfi die 14. Decembr. •2 1609. in caufa Jungfiermant. Aut confuetudine aliter introduStum, & per eam liceat partem excipere. d. confiuet. Ar~ vern. tit. 28. art. 6. de Troyes art. 8. 20. 10. & 16. Coquille d. q. 263. Qua; etiam viget Steinfurti & in agro Marca- „ no, quinimo in tota Veftofalia. Apud Tencferos in communibus arvis, esfichen vernaculè dicunt, idem domino conceditur i ut tarnen extra valium linqueat viam, qua aratrum cum equo agi poffit. Decret. Ordin. Drenth. 11 Febr. 1634. Quod ck tune alibi probatum cenfebitur, fi quis oftendat alios antea idem fecifle Carpzov. p. 2. Jurifpr. for. conft. 41. def, 10. per tot. XVI. Confenfu univerfitatis quin id 1 etiam alibi fieri queat nemo dubitet, idque vel fit, quod renuntiet juri pafcendi in paucorum fundis, aut conftituat, fe non amplius in reliquum univerfitatis fua; campum pecora immifiurum Dietherrn. m Spicil. poft Befioldum tbefi. pract. lit. Z. n. 29. Sed ck abfque ejufmodi confenfu i id lacere poteft pagi dominus, vel potius, qui jure patrimonii in eum habet jurifdi&ionem, fi reliquus ager pafcendis pecudibus incolarum fufficiat. Berlich. d. I. num. 29. Carpzov. p. 2. Jurif pr. fior. conft. 41. def. 6. per tot. Alias 3 id facere nequit Toparcha neque extraneis ifta pafcua communia locare poteft. Pithou. Jur Troyes. art. 8. 20. 9. verb. les habitans. Aliud dieendum de vaftis 4 ck fterilibus campis, cum enim ufus eorum tantum precarius, ideö eos alteri Princeps concedere poteft. Stockman. d. decifi. 89. n. 5. Hinc quoque partem 5 excipere, quod barbare decamparedicunt, nequit, nifi is, cui privilegio, autconfuetudine illud licet, quod probare debet, qui id vult facere. Veluti judicaj tum me cognitore ab ordine Juridico Aj cademia? Groning. Omland, lite ortd inter Gerard. Cloppen burgium Praefeótum Ippenburenfem, & D. Carolum Grootbaus Satrapam Cloppenburgicum ck Domi- inurcv in Grone. in Decembri 1678. XV11. Sed fi univerfitatis fit ager, i contrarium verius , unde fi hic reliquis tune non fufficeret, pro paüione pecudum , tune id non modo non licet Principi, aut Toparcha;, fed nee nifi aliud conventum , an jure fingulari cautum, pagi dominus j ut is, qui in eo jus dicit, plura capita in eum immittet, quam alius quispiam loei incola. Cafp. Manzius decifi. Neo-Palat. 14. per tot. Covarruv. pra£t. QQ. c. 37. «. r. Pithou. Jur les couftum. de Troyes art. 8. 20. 9. Et fin- 2 gamus hoe aliter ponamufque illum aut cunétos nobili fanguine natos id poffe, id tarnen nulii licebit ratione prsedii, quod a ruftica perfona redemk uti, a fupremo Marchia? Brandenb. fenatu judicatum Luna poft JEgidii 1601. inter Jacob. Barlebem in Silchou cif Hein Jungiff. cif Mattb. Bartzken, &c. Jure Regni Na- 3 varra; duplicem portionem habet nobilis, qui ck in vicinis pafcuis pecora fua poteft pafcere. Pitou. ad d. art. verb. les habitans-, XVIII. Tempus, quo id permiffum t ex confuetudine, aut lege loei, vernaculè apertum & ei contrarium, quo nondum illud liceat , claufum appellant. P % Non  I,* fj E R H A R D I FELTMAN N 1,JC 2 Non licet Clivis in fundis caetera ratione 1 paftus communibus pecudes pafcere a Pentecofte ad diem Bartholomsei LL. „muncip. Clivenfitit. 191. §. vortis. Ej in agro Kuyckiliano ufque ad dimidium Augufti id vetitunv.d. Edict. KaruliV .art. 41. Moribus Tricaffinorum afejto 4 virginis dei genitricis, quod in Martio eft. Donec agri frugibus vacui: uti habetur d. art. 8. 20. 10. Quin tarnen prohibito 5 tempore agri dominus, aut colonus proprias fuas pecudes in agrum fuum imrmttere queat, negari nonoportei, utierudimur ex traditis a BerJichio 2. decif. 201, 6 num 15. êf per tot. Apud Marcanos, Steinfurtenfes & caetoros Veftofalosdaufum tempus eft a Kalendis Majis ad diem Jacobo facrum, infra quod tempus ck yenatio cum canibus in Clivia & Marcamterdicta eft. ! XIX. Sed & fi memoratum tempus venerit, attamen non permittendum eft pafcere animalia in iis fundis, ubi fruges licet a folo feparatae fint j adhuc reperiuntur exiftere* uti a fupremo Marchia; Brandenb. judicatum Mercurii poft OciiM 1595. inter Robreos Majenburgenfes & eorum fubjeclos. Addito iingulari cuftode apud Marcanos, tune id licet, Drenthii dividunt inter pagos majores &mi-, nores, ut in his fi duo fint, qui meffem adhuc habeantinagro, iniftts veto tres, id pcena quinque aureorum vetitum fit, nifi forte fagotriticumfit, hocemmquisque ipfe tenetur obfervare. Decret. Ord. Drenth. 1. Mart. 1636. fententia ck hoe decifum fuit fepimemis tarnen ahemsparcendum effe, alias interdicto, quod yi aut clam agri dominus expenn potent. arg. I. 7. §. fin. I 8. /. 9 5- ^ 2-Jfquod vi aut clam. Porcos nee hoe tempore licitum eft pafcere ex confuet. Tncaff. d. art. 8. 20. 10. Qua & hoe continetur, ut in fylva caedua nullae pecudes ante quinquenium pafcantur. d. art. 8. 20. 18. Pithou ibid. De aliis cafibus, quibus nee eo tempore, ubi alias id permiffum vide Mutam d. c. 32.». 41. tffieq. & de numero pecudum quas quifque pafcere queat, adi Manzium decifi. 26. per tot: FÏ33C enim magis ad jus pafcendi> quam includendi fpeétant, quare fciens iftafileo, &pr33termitto, non enim hoe melior, ut in magnum fpiffumquelibrum exfurgat hoe opufculum, quod muitos noftrae gentis homines avidè venari, & quoque in ErafmoRoterodamonotatScaliger Fil. in Schedis, quas Tanaquel Faber vir clariff. & mihi amiciff. olim edi- i dit libello, qui infefibitur PrimStalU gcrar.a. XX. Quinta exceptio datur ei, qui t immiffo pecore glandem,. quae ex alkm. arbore in fuum fundum ceciderat, depavit, cum intra triduüm is, ad quemei perrinebat, r.on iliam Iegerit. I. 1. pr.jf. de glande leg.' Sed etfi triduüm non trans-1 aétum, feélè tarnen hac exceptione utetur, fi moribus dimidium glandis ad ipfum, in cujus praedium cecidit', fpeétet, veluti multis in locis Veftofaliae hoe ufu fervatur, & expreffum Jure Georg. praefat.' I lammon. art. 35. Tune enim ac- $ tio, quas prima facie videbatur jufta, haut tarnen nocebit reo , quia is jure fuo ufus, atque ideo alteri non fecit injuriam, nee vindicari poteft, quod jure fit permittente. I. 4. C. ad L Jul. de adult. XXI. Glandis autem nomine omnes I fruótus continentur. d. I. 1. §. i. ff*, de glande leg. I. 236. §. x.ff. de V. S. In- 2 tellige in interdióto de glande legenda omnes fruótus in arboribus natos voce glandis fignificari, cum in omnibus eadem ratio fit Fornerius ad d. I. 136. §. u Alias propriè glandem ferunt robur, quercust eficulus, cerrus, ilex,fiuber: Phnius • libr. 16. bijier. nat. c. 5. Quia harum 1 arborum fruótus putamen , aut teftam habent, nee pone illas cadunt, fi mots uti poma & pyra , fed executi debent, & longè a ftirpe eadunt* Imo hodiè nobis 3 glans dicitur tantum ftuüusfagiautqaercus. Quod itaque fcripfit Freinsh. ai 4 Pbceiri fab. 56. 5. veteres etiam glandibus, cum fruges nondum effent repertae, vefci folitos, nee hodiè effe, qui abhoreant: id verum omnino crediderim de fageis ck caftaneis. Caatevum glandibus s è quercu nobis propriè fic di&is nemo facile dixerit eospro cibo ufos fuiffe cum inimicus ck naturae is maximè fit adver* fus humanae. Nam Francife. Mezeray 5 en ïRifioire de France dans la viede Franfois I. pag. 477. & 478. narrat, quod cum anno MDXXVlll. natura vicesfuas non abfolviffet ck caeteris imperitaret oeftas, tanta frugum inopia inde evenerit, ut coaóti fuerint mortales è glandibus conficere panem , de quelle mauvaifie nourriture, inquit , s'engendra une nouvelle maladie fort contagieufie, qui dépechoit Jon homme en peu d'heures, d\ü eile fut dite Trouffe-galand, fi? fi quelqvüun en écbappoit 'elk lui arrachoit tout le poil 6? ks ongles & lui laiffoit une langoureufe foibleffe, fix fiemaines courantes avec un fi grand dégout des viandeSj qu'ü ne pouvoit rien avalerqueparforce: Hincconlegerepromp- / l tum  joris georgici de inclusione animalium. m7 tum nimis efle calidum, atque fic cum hoe alirnentum neque ideo convenirena- 8 tura; humanse. Quod & inde erudimur, quod nee glans ad porcorum profit faginam, nifi quoque eodem tempore in fylvis & faltibus copia certi generis vermium adfit, quos vorant, ut calor èpafta glande temperetur quosque ftudiofè rofiro quaerunt, ut ideö illud a provida p natura datum effe videri poffit. Solent tarnen mifelluli ruftici & tenuiffimae fortis homines nonnunquam mifcere è robore glandem filigïni, utividiffe memini, fed an ideö inter mortalium cibos hos quis numeret, quod dura in rebus ege- o ftas in nonnullos facere cogit? Neque patior mihi imponi, quod orbenovocae-1 loque recenti homines glandibus è robo- j re , aut quercu vefci fuerint foliti, fed de fageis, uti etiamnum fic, id capio etiamque de jugfandibus, caftaneis & amygdalis: atque fic intelligo Plinium Procem. libr. i6. hiftor. nat &f libr. 5. c. 58. & Juvenal fatyr. 6 10» Et fceph borridior glandem ruttante marito: Has enim minus nocent, unde recordor etiam in Piótavienfi agro ^ cum per Gal-1 lias ambularem, a caupone ^ quod effet I alio cibi genere deftitutus , fercuiutn è\ juglande & amygdala, comitibus meisi mihique fuiffe exhibitum, aft quis non] lubentiffime i Chaoniam pingui glandem mutavit (arü ƒ Jia? c XXII. Exceptio quoque datur domino & penfationis jure, uti poteft, fi fame pecudes inclufae perierint. arg. I. uit. C. de compenfat. juntt. dittis c. 43. feft. 5. «. 67. 6? per tot. «§3c* «?§c» «6|4* «&§ 03 C a p u t XLIX. Quid fi paftoris culpa aut fado alterius pecudes damnum fecifie alienumve fundum ingreffas dicantur? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Utroque trahunt interpretes fuis ra• tiocinationibus. 2 Job. Thoma opinio rejetla. 3 Privato fi permiffum dare cufiodem fuis pecudibus 3 tune jure ha in- Icluduntur. 4 Hoe cafu ultra mercedem paftori de~ bitam earum dominus tenetur. 5 In nonnullis locis non cuivis paftcrem fuis anitnalibis dare conceditur. 6 Inftituti hujus ratio adfignatur. 7 Qui ab eo apud Saxones & Marcbicos excipiantur ? 8 Hl tarnen in tributummercedispaftori univerfitatis debita vocantur. 9 In urbibus nemo ad eam confert, nifi qui pecudes ei tradit pafcendas. 10 Ex culpd paftoris publici dominus ani- (mslium non tenetur. 11 Paftor alias ob illam aquè ac ob dolum obligatur. 12 Alterius faüo fi pecora fundo domini munito egrefja quid juris ? 13 Elegans apud Choppinum traftatafpecies examinatur. S E C T. I. AN haec quoque exceptio ju Vet reum, ï: . quando ait non fua fed paftoris culpa, aut faóto nocuiffe pecudes lubetexaminare ? Et hanc pro fexto ei prodeffe ait Juftinian. in LL. Georg. d. libr. 6. apud Harmenop. tit. 3. g. 3. idque probant Vivius 2. decif. 280. n. 1. D. Thomae d. tract. c. 16. num. 71. Ahafver. 2 Fritfch. d. membr. 3. n. 8. Contra Boni" fac. de Vitalinis ahique docent, dominum fibi imputare debere, quodelegerit paftorem nequam arg. §. fin. I. de oblig. qua q. ex del. I. 27. §. 9. ff. ad L. Aquil, l. 11. pr.ff. locati l. 41. ff eod. II. Nodum hunc ut folvat D. Joh. x Thomae ait eum, qui dat opilionem o'vibus circa res proprias verfari. Aft cogiter vir ampliflimus, quod imprudenter, quod agat circa res alienas, quando fpeófamus aliorum agros, quibus pecudes non bene obfervatae damnum dedeP 2 runt*  „8 GERHARDI F E L T M A N N ï, JC. 2 runt. Quamobrem rectius deinde fubjicit, quod eleótio cuftodis non femper fit penes dominum pecoris. j III. Dividendum itaque cenfeo, aut cuivis privato permiffum pafcere pecudes fuas in vaftis campis, fylvis, faltibus, agris non feptis, nee foffadiftinctis, aut vallo munitis, vel in viis publicis, aut vicinalibus dato illis cuftode> an vero id llngulis non liceat ? Priore cafu animalia, quae culpa, fatto aut infirmitate paftoris aliena praedia ingrediuntur, includi jure queunt. erg. d. §. fin. L 27. §. 9. juntt. I. 8. §. i- ff. ad L. Aquil. Boërius ad confiuet. Bituric. tit. 10. 2 §. 7. n. 4. ld expreffum edièto Adolphi Cliviae Principis, atqueideoinDrenthis, agro Benthemico, Marcano & ubique ferè terrarum, legibus continetur, ut nemo oves fuas pafcat, nifi addito iis opilione , non aliam ob rationem, quam quod maxima ftultiffimorum iftorum animalium illis in locis fit copia, quibus omnibus unus ab univerfkate, aut pago datus paftor nonfufficiat, quare linguli eum eligere queunt, qui quoque ideo de faóto ejus tenentur , nam & actione locati iplis confukum eft contra cuftodem ut fruftra ad hunc exceptione tua fundi dominum cogere centes, cum I & tuum pecus fit, quod ejus agrum de-1 pavit, uti ferè etiam difputat BonifacJ de Vitalinis lib. 4. de malefic. c. 13. nu. 12. in fin. 2 IV. Non ergo adeo difficulter refpon-' debimus ad qu&ftionem quid obfervari debeat, ü damnum ab animalibus datum i excedat mercedem pafiori debitam. Quan-1 quam enim ultra eam pro famulo autan-l cflfiï herus non teneatur: uti nobis doftum in §. 3. Inftit. jur. noviff. tit. de 1 noxal. alt. n. 1. Aliud tarnen in repro- < pofita ftatuendum cum ex rationibus memoratis tum quoque ideo, quod ex contractu famuii nemo teneatur, quia eum non conducit, ut cum aliis pacifcatur, fèd ut operas fibi prseftet, aft in cafu noftro paftor conducitur, ut quid faciat, cui eft connexum verfari circa agros alienos & propterea ex difputatione Joh. Thomae is, qui eum eligit, ex faéto 2 ejus tenetur. Deinde ultra mercedem herus non obligatur ex delióto famuli, : in quod non confënfit, fed in noftro argumento per quandam confequentiam, . quia paftorem pVóepofuit, in hujus facta confenfiffe intelligitur, atque ideö ejus nomine aótio contra eum datur. erg. 1.1. S. 9. ff. dt exen. adt. Ego decad. 2. decifi. 4. n. 25. V. Vidimus primum divVm&ionis r membrum, alterum eft de eo cafu, quo ' non cuique permiffum eft paftorem fuis pecudibus dare. Cautum id apud Saxones. Jus provinc. libr. 2. art. 54. In 2 ! Marchia Brandenburgica idem uluferva^ tur, uti a fupremo ejus Senatu judicaI tum 15 Octobr. 1602. in caufia der Ge, meine zu Flatow contra Hans von Eredam & 27 Septembr. 1705. in caufa B. S. zu Mebcltin contra A. von S. aucb) A. R. dafielbfi. Cliviae civitatis legibus hoe quoque 3 exprelfam eft tit 181. pr. Le purcis^. idem exftat inScitisLarenfibus 19'junn. 1570. §. Sie follen aucb. VI. Clivn hanc rationem reddunt, j cur omnes publico paftori pecora pafcenda debeant tradere, quod publicum commodum privato antevorti oporttat: quae & Scholiafti Latino ad Jas Saxon d. art. 54. probata. At haec generalior eft, proprius rem explicat ipfum Jus Saxomcum, cum dicit ideo id fieri debere, ut univerfitas, fi civitas fit, five pagus, ex collatitiis plurimorum numis I facilius alere poffit paftorem, quo agere ideberet, fi nonnulli fuas pecudes ejus ) cura? non mandarent. d. art. 54. VIL Secundum idem jus Saxonicuro/ tarnen illi, qui tria praedia poffideDO quae vernaculè Hove appellant, & unde ibarbarum huba & boba, pecora fua proprio paftore queunt pafcere non tantum in fuis fundis, fed etiam in aliis ad uni~ verfitatem pertinentibus, cum & hujus | membris idem jus fartum te&um fetvetur, quod ad tria ifta praedia adtinet. Berlich. d. cond. 49. num. 38. Carpzov. d. conft. defi. 7. num. 4. éf feq. Nobili- j bus quoque in Matcbia "Brandenburgica permiffiun per famulum a fe paftumoves pafcere, uti a fupremo ejus tribunalidecif um. Mercurii poft Viti. ióoo. inter die , von Knoblaucb zu Peffm, £ƒ eorum agnatum Georg von Knoblaucb: & n. ^prik 163 2. in caufid Georgii Roces contra Rufticos zu Rolfterfi. VIII. Licet autem illi apud Saxones t proprium eligere queant cuftodem, qui tria praedia pofïident, tarnen fi non pro capitibus pecudum, fed pro quantitate jugerum merces ab univerfitate folvatur paflori, nihilominusratione fuorum trium prasdiorum obligati manent. d. art. 54. Idem dieendum de iis, quinullaautpauciora pafcenda ifti tradit, quam pro numero jugerum illis permiffum eft pafcere pecora. Scholiaft. German. ad d. art. 54. num. 3. Sed etfi in Marchia Branden- 3 burgica ad mercedem iftam ratione faol ram  JURIS GEORGICI DE INCLUSIONE ANIMALIUM. n9 rum praediorum nil conferant nobiles aliud tarnen placuit fummo ejus Senatui de cafu, quo rufticorum agros adquiliverunt. d. die n April. 1632. in memo* ratd caufd. I iX. Cum vero in urbibus pro capitibus pecudum paftori univerfiratis folvatur merces, etiam nil ejus nomine contribuere , cogitur , qui nullas pecudes ejus cura? committit, idque fervatur ubique moribus. Nam ceffante caufa five conftitutionis five obligationis, etiam ceffat ipfa conflitutio & obligatio, per quam quis ad ejufmodi collationem adftnngitur. Tiraquell. tract. ceffante caufa part. 1. nu. 55. cif 189. 1 X. Hoe ergo pofferiore cafu vera eft fententia D. Joh. Thomas exiftimantis I dominum pecudis propter culpam publici ! 2 paftoris non teneri. Hunc enim fibi non 1 elegie, fed in ipfum incidit, & de hoe 1 3uftinianus in LL. Georgicis agit, uti manifeftiffimè conftat ex d. tit. 3. 2: 3 & 3- Si dixeris animalis dominum in iftum cuftodem publicum confenfiffe, refponfum tibi habeto hoe & alios cunctos & fingulos fecifie, atque ideo tacitè / inter fe paefti videntur, ut fi ejus culpa cuiquam damnum detur, includendo id I nou vindicetur *m pecoia eoturtwedomi- \ nos, fed ut pro eo contra paftorem ageretur arg l 9 ff. de negot. geft. I. 19. 4i/- de K- J- Sic de jure confuld refponderunt Grammatic. concil. civil. 102. n. 10. & feqq. Surdus 3. confil. 301.. $ num. 88. Confuetudine idem fervatur in infula, Schiermonnicogd dicionis Frificae, nam in ea paftor ab incolis datus eft euneïorum animalibus, quare fi haec in agris deprehendantur, non includuntur, fed contra iftum, qui tribus famulis ftipatus eorum curam gerit, actio datur. x XI. Paftor autem non tenetur tantum de dolo, fed etiam ex culpa & negligentia Aug. Berojus 3. Xonfil. 213. n. 8. 2 & 9. Et non tantum interdiu, fed & noótu, fi damnum datum. Burfat. i.con- ^fii 59- «• 27 & 28. Quinimo hoe cafu, uti è loco dixi gravius delinquit non fecus, quam dolo faciat, ut pecus aliena arva depafcat. Guy Coquille QQ. cap. 4.302. Nee excufoe fe poteft paftor, fi dicat fe ignoraffe, quod ingrederentur ahenum fundum. arg. I. 2. §. 5. ff. locati. c. pen. X. R. J. Coraf. ad l. i.ff. de legib. n. 15. 1 XII. Jufta pro feptimo haec eft rei exceptio, per quam dicit, quod ex fundo ejus bené munito aut fepto, non fua, nee fuorum culpa, fed dolo, aut faóïo alterius pecudes egreffae in alienis damnum dederint: uti reftiffime refponfum a JCtis Batavis part. 3. confult. 20. per tot. & do&um nobis cap. 39. feft. 4. n. 1. arg. I. I9.ff. commod. I. 41. ff locati. Quod tarnen fic temperamentum arbitror, % ut tantum prsedu domino reftituatur, quantum pro paftu pecudis alias dari folet, cum enim id in pecoris aümentum, atque adeo in rem domini verfum non debet is locupletari cum aliena jaclurê. /. 206./. de R. J. Ufu haec diftin£tio" 3 fervatur & in agro Steinfurtenfi & olim ita cum cafus accidiffet judicatum accepi , ab ocbuagenario fene, qui faepius duum I vir fuerat. XHI. Expendamus porro hiftoriam 1 hujus argumenti, quam narrat Renat. Choppinus libr. 2. de privil. rujlicor.p. 1. c. 5. Verba ejus adferibam; Ait bub'ulci vaccas, dum, patuld fub arbor e domitaret, in alienos faltus evagatas, eoque ab obviis quibufiam domum deductas Juridici locorum domini. Tum expergefattus bubulcus qui illas reperit in dominicd corte pallantes, abfente Domino , reduxit in antiquapafcua : Inibi tarnen reliCtd uxore, qua numariam damni dati aftimationem reverfo dynafta exfolveret. Vrum bic aliunde conceptdindignatione, quafi vindicta; occafionem nactus, re/puit oblatam k rufticé pecuniolam. Deinde litem injlituit adverfus fubditum eundem, non modo propter boutn in fylva pafium, fed tjf propter earum, fe inconfulto, reduclum. Quia vero bona fide nee dolo reductum fuerit animal damnificum placuit Belgicis furifperitis nullam a bubulco pcenam commiffam ex equo gf bona videri, feu quod irrita boum prehenfio font privatd manu facta, feu quod Dominus fummo jure in fubditos agendo fummd injurid uti cenfeatur: ut Nicol. Goffo memoria prodidit in commentar. Atrebat. confiuJud. Hacfenus Andegavus illeJCtus. * Mihi quidem fecundum ea, qua? proponuntur, idem placet, fed rationes difplicent. N oc enim irrita cenferi debet prehenfio privati manu facta, uti docui cap. 5. per tot. Nee imperio praeditus 3 hac tempeftate fummo jure agens in rufticos fumma injuria uti dicendus, quantum enim hi a prifcorum fimplicitateremoti. Unde noftrates ajunt ruflicos effe ardeliones cif naturd nebulones: quod öc ex aliis confirmat. Cafp. Kloek. traü. de contribut. c. 2. num. 59. cum inquit non effe malitiam fipra rufticorum malitiam: Neque etiam jure civili rufticos excufat 4 1 ignorantia reverentiae naturalis. /. 2. C. de  ,2o GERHARDI F E L T M A N N I,]C( 5 de in jus vee. Quamobrem puniri pof"funt, fi inconfulto Juridico pecudes fuas reduxerint, fcire enim debent fe iftum fpernere, quando tale quid moliuntur. arg. I. i. §. i.ff. Si quis jus die. non ob- 6 temp. Cumque non inter alios fere quam rufticos has res accidant, femper alias ejufmodi excufatio propofita efficeret, ut fine re forent leges, quae generaliter puniunt eos, qui eximunt inclufa ani- 7 malia. Alia ergo ratio inveftiganda, cur in cafu propolito a pcena bibulcus debuerit liber pronuntiari ? Erit fortaffis haec , quod uxorem fuam in domo Toparcha liquerit, nee ideo contempfiffe jus dicentis poteftatem vifus fuerit. arg. 8 /. 1. Z« 2. pr.ff. qui fatis d. cog. Licet crediderit, fe ultra damni penfationem ad pcenam non obligari, quippe cum hic fit error civilis conftitutionis cujus ignorantia ruftico non nocet. arg. I. 7. §. 4. ff. de jurisd. Hieron. de Caevallos. commun. opin. contra queeft. 58. num. 1. 6? 2. C A P U T L. Quando inclufio pecotum ma\è, &. pex injuriam facta dicitur. SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Oui per injuriam alienum pecus inclu- 'm, ejus domino condemnatur ad id quod interejl £*? prtztena punitur. 2 Et quidem talio in eum fiatui poteft. 3 Probatio, quee jit jurejurando, cedit aliis fortioribus. 4 Licet cum hoe faltuarius in muneris initio receptus. 5 Privatus jur are recufans, fe in fuo fundo deprehendi[fe animal, non amplius auditur, nee reo facramenturn referri poteft. S E C T. I. SI reus exceptionem habeat peremptoriam eamque probet, tune intendit inclufiomm male fattam effe petitquefie ab aEtione contra fe inftituta abfolvi, cif animalia inclufo. liberari, atque atrorem condemnari adpakdum, litis fumptus, & id quod interejï: uti ferè continetur Ediólc 2 Traject. 1624. art. 1. Et praeterea in pcenam incidit, qui per injuriam alienas pecudes, aut alligavit, aut inclufit ve includi curavit. d. art. 21. JureDren-j thiae libr. 4. art. 14. in fin. Sancitum, ut fi privatus fit, qui id fecerit èiplicatam fportulam animalium domino, &fifco decem aureos fiorenos folvat, fi veio ab univerfitate id factum, tune fingulos incolas praeter fportula? duplum quinque ejufmodi aureos dare debere, ut hos fifcus illud quoque is, cui injuria faéta, c| piat. Sed ubi nil ea de re eft definituni I ibi arbitrabitur judex faóti perfonarumque circumftantias & pro modo admiffi pcenamque mulctamque minuet vel augsbit. arg. I. 1. in fin. ff. de jure delib. §.7. 9.1. de injur. I. 7. §. 6. éffieq.l. 8. l.$ pr. & §. 1. ff. de injur. II. Talionem quoque fi velit ad exemplum Tenóterorumdecernere, atque eandem pcenam & mulétam ftatuere poteft judex in aótorem, fi per injuriam pecus alienum inclufit, quae ftatuta fuiflet in reum: fi is id non quidem vi fed dolo aui arte exemifTet , cum ad ftabulum, aut feptum abigeretur. Quae enim non eï1 odio poftulatur talio, led ad luendam pecunia contumeliam nunquam vetita fuif- Ife dicenda? Plugo Grotius libr. 2. de jure p. 6f b. cap. 20. num. 10. III. Objiciat quis atque dicatnunqüaffll proban poffe, per injuriam effe facrum inclufionem cum züoris facramento hac in re ftandum fit: cap. 34. fecit. 17. £? feqq. Aft fciat per teftes aut confeffionem adverfarii contrarium piobati poffe. ƒ Ha?c enim, fi audimus Joan. Bapt. Lar-2 | rea. pp. I. allegat. fi/eal. ip. n. 12. omne l genus probationis fuperat, Óc k contrarii \ prbbatione \ibem reum & quod ad jusjurandum acloris adtinet, pro certiflimo habendum eft, quod ei non ftetur, fi pars altera onus probandi in fe vdicrecipere Janus Langlasus. 2.femefir.%. Eft 3 enim hoe probationis genus extraordinarium, atque ideo ordinariae probandirationi, atque fortiori cedere debet. arg. I. 16. ff. de minor, uti de re propofita quoque fcribit ChafTanaei. ad confiuet. Burgund. rubr. 1. §. 6. verb. por leurs fermens. num. 5. & 6. IV. Quare idem omninoobtinebit, fi' faltuarius etiam cum jurejurando inprin! cipio muneris prseftito publicè conftitu! tus dixiffét, fe pecudes in alienis agris ] deprehendilïet. N am & contra ejus tef-1 | timonium contrarii probatio recipitur, I uti quotidie fit & docet Stam. de fiervit: perfion. lib. 2. cap. 20. n. 1. & 9. j V. De veritate contrarii etiam adpa* 1 irere judici poteft, fi privatus, quipe1 eti-  JURIS GEORGICI de INCLUSIONE ANIMALIUM. ctuies, cum folus effet, inclufit, deinde nolic jurare, fe eas in agro fuo deprehendiffe, cum enim fic judex & teftis in propria" caufa conftituatur manifeftae turpitudinis & confefGonis nullo jure fe inclufiffe animalia, reus eit. /. 38. ff- de 2 jurejur. Neque id domino pecudum referre poteft, quia huic non aeque ac actori res nota, fed de proprio aótorisfac- 2 to agitur. /. 11. $. 2. fi. rer. amot. Quod fi vero reus praefens fuifiet, quando ab actore pecora fiftebantur, & huic ab ifto, deinde in judicio jusjurandum delatum fuiffet, tune hic id reo referre poifet. arg. I. 5. §. 8. ff. de injur. Guil. Barclajus ad t. 34. §. ait prcetor. ff. de jurejur. C a p v t LL Difquiritur, quid fieri debeat, fi de animalis inclufi domino non conftet ? SYNOPSIS SECTIONUM. 1 Ebrceorum dottrina reprobata. 2 Publicè libello propofito debet fignifi- cari, pecora effe inclufa, fi eorum dominus ignoratur. 3^4 Nuntiatur £3 id in tempïo per intervalla trium dierum dominica- rum. . 5 Et quidem ante mijjam ecclefiam. o Ratio cur diebus üominicis ijiius fieri oporteat? S E C T. I. 1 XJ^C omnia» quae ediffertavi, locum JL JL habent, fi fciatur quis pecorum in-' cluforum fit dominus, atque is vocattii judicio fe üiterit, at fi is ignoretur, quid obfervandum fit judici, porróindagemus? 2 Ebraeorum magifiri diftinguunt, an pe" cus fignata, nee ne? pofteriore cafu a* jont praefumendum efle, quod dominus de ea defperaverit, non autem priore, atque ideo tune praeconium intervenire debere volunt, non quidem ex Jure naturali, fed civiii hoe inftitutum arceffentes, adeö ut ifto Jure naturali licito tradant animal retinere poffe a quovis repertore: uti vides apud Seldenum libr. 6. de I. N. & G. juxta difciplin. Ebrceor, cap. 4. Sed miffas faciamus nugas, cun 3 & ratio fcripta imperet, ut qua poffimu diligentia & libello publicè propofito ii dominum inquiramus. /. 43. §. 8. ff. d furt. Grake deprivat. auftorit. cl. 3. cap. 3 n. 2. Et vel ipfi Longobardi, qui po- 4 puli barbarifuiffeferuntur. libr. i tit. 23. k r. maximam in eo pofuerint curam, nam Rex Rotharis edixit, ut ufque ad quartam vel quintam vicem quis ducat animal ante ecclefiam in emventum, & omnibus voce prceconid innoteficat, quod caballum inveni cïf neficio cujus fit! II. Jure Trajeétinocavetur, utpubli- i co fcripto & oftio domus vico magiftri & valvis templi adfixo edatur, qua? fpecies animalium inclufie, veluti an equus, vacca, ovis, fus? Cujuscoloris? In cujus agro deprehenfa ? Quando & ubi inclufa pecora? Exempla hujus libelli cu- . I rantur per adparitorem ad Judicem vicini municipii, aut pagi, ut in iis locis quoque publicè proponantur. Quofcrip- 2 to citantur autem animalium domini, ut intra diem civilem primum , fecundum aut tertium veniant & ea defendant alias t litem pera6tam iri, uti jam fuperiore loco dictum fuit. Editt. anni 1624. art. 34. III. Apud Gelros, Velavios & Zut- j phanienfes in templo id nuntiatur per intervalla dierum Dominicarum ter adeö , ut quatuordecim diebus abfolvatur, poft, quae tempora pecudes diftrahuntur. LL. Velav. cap. 36. art. 2. Zutphan. comit. tit. 22. art. 3. Ubi etiam praecipiturpu- % 1 blicationem in proximis pagis fieri debe' re. Sed Rur^emuudani Gelri unam nun- 3 tiationem ajunt fufficere eamque voce prasconis fieri poffe; fi fortè in eo loco aedes facra non fit. LL. Ruramund. d. §. 6. art. 5. Et ü intra oétiduum nemo veniat, tune venduntur animalia. d. §. 6. art. 6. IV. Groningae per urbem id primum t 1 publicè nuntiatur, deinde per intervalla 1 trium Dominicarum, & fi non intra tres ; hebdomades venerit quispiam , qui fe pecorum profiteatur dominum tune diftractio eorum fit. Mandat. Execut. g. njemant. fiaL V. Ex hac collatione Jurium iflorum x promptum eft conlegere, etiam in vicinis locis id nuntiandum eife &nundationem, vel fcripto, vel voce prasconis fieri poffe, uti Steinfurti quoque vel hoe, vel illo modo fit. Teutoburgi in Clivis ^ poft facra omnia peracta aedituus, Clivis autem adparitor judicis populo id nuntiat, fed & in pagis ipfi facerdotes hoe fere ubique gentium faciunt Convenien- f 1 dus autem id mediis fiacris poft ccepta, atu " s tequam populus abficedat, & quo ipfio tem1 pore de rebus omnibus fiolent & trattare, ? cif confiituere fieri opinatur Argentraeus . ad confiuet. Britann. art. 58. net. 2. Ut. g. Q pro  J2-2 GERHARDI FELTMANNI, JC pro roxioric i. dducens, quia plerique fa" tris dtjur.cti protsnus jolent avolare nee pro- 4 mulguiimies txjpdtant: Quod poltremum prouo, ut ai.tcquam mma ecclefia fiat, non prius, ne cum adhuc facra reftenc peragenda, hominum mentes per ejufmoui nunuationes ab iis abltrahantur. ! Vi. Cur autem dies Dominica placuerit, ejus inftituti ha?c caufa, quod priefumanc legumlatores quemque tuncfacris interelfe, atque ideo non commodo magis temporepromulgaripolie, quod mullus innotelcere debeat. Argenrrae. d. 2 tiot. 2 num. i. Proinde & octo dies inter iingulas denuntiationes intereffe oportet, quod etiam in aliis rebus alienis repertis ab interpretibus traditumid fuerit, docet idem Argentraeus d. n. i. j Vil. Caeterum fi quis privatus ejufmodi pecudem repertam clam fibi retineat is in maximam pcenam numariam incidit. 2 Jus Georg. praefédus Hammon. art. 33. Rationem arceflas ex dictis c. 40. feit. 2. & 3. per tot. ■^^^«* *'^*v^*r^*~^^£ 5^ ï^^^^r^^^^^ ^ C A P U T LI/. Qui potiores in precio diftraclorum pecorum habeantur? Sl'NOPSIS SECTIONUM. 1 Pabuli prima babetur ratio, fic tarnen , ut cum fru'ctibus id penfetur. 1 1 Poft id uenumt jportute. 3 Agri dominus cateris animalis credi- toribus prafertur. 4 Dominus pecudum precium offerens non auditur, ft ex bis toti judicato nequeat Jatisfieri. 5 Prccdiorum domini adinftar creditorum hypotbecariorum cenfentur. S E C T. I. 1 "pEcudibus venditis ex precio primum X folvitur pabuium d. LL. Ruramund. art. 6. Renneman. d. difp. 64. tb. 49. lit. b. Clammer. in compend. jur. tit. 35. 2 §• 5- Schepliz. ibid. num. 5. Hoe tarnen cum fruch'bus earum compenfari sequius & ufu receptum eft Argentrse d. I. mt. 3. lit. p. II. Secundo loco verdunt viatica ad- r paritionum , & fpoituke. d. art. 6. LL. Auramund. Etiam eae, qua,- domino agri, aut privato, qui animalia ftitit, de- I bentur, cum a cunótis rogatus cenfatur, ut id faceret bono communi omnium. Atque fic non obftat doctrinai Bartoli negantis falarium rei repertae deberi. Argentrae. d. tit. litt. p. III. 'i'ertium locum obtinet ratione t damni dati agri dominus, nam is caeteris creditoribus domini pecudum prasfertur, LL. Rurcemund. d. art. 6. Quod non3 aliter verum efleputaverim, quam fi pro-' betur in paftum earum id cefïiffe. arg. 6. pr. ft. qui pot. in pign. Muta d confuct. Panormit. cap. 32. n. 34. IV. Quod fi ex precio his omnibus; nequeat latisfieri, quaeritur, an id ofterens dominus ad luitionem animalium lil admittendus? Negant Berlich. p. 2. cond pratt. 34. n. 56. Carpzov. p. 2. Jurifpr. for. conftit. 27. def. 6. n. 3: 4. quos fequitur D. Thomae d. tract. c. 25.n. 15, Et recte', debet enim totum judicatum1 folvere , fi ex fingulari affeótione nolit animalibus ^ carere , quod ideo probandum, ut eö magis incitentur hominesad damnum datum penfandum óc his, quibus id inlatum , quod fuum tribuaaff. arg. pr. I. Ji quadrup. paup. §. 3. ƒ deW I xal. act. %. 1. 1. de offic. jud. I. 27. §. 2. ft. ad L. Aquil. V. Habentur prasdiorum domini > 1 quibus nocitum eft, quafi creditoresïïypothecarii, unde & in horum ckffeconlocari ea. ratione debent. Nee miretur 2 ergo aüquis, quod huic alii ratione pabuli, fportularum, & viaticorum prsferantur, quia is, qui pabuium praebuit pecori fimilis eft ei, qui fecit impenfas in rem, aut quid erogavit, dum deprotopraxia difputatur, faltuarius aliusve, qui inclufit pecudem, quafi procuratore bonorum, aut famulo cenferi debet. Hos 3 autem omnes ad primam creditorum claffem fpeétare, & omnibus creditoribus pignus, aut hypotbecam tantum in re habentibus praiferri notiffimum eft. Carpzov. p. 1. jurifpr.for. conft. 28. def. 36". 6? feqq. Richter, tract. de privileg. credit, difput. 3. membr. 2. Habn. ad Wefenb. parat. ft. de privileg. credit, num. 4. &ad tit. ff. qui pot. in pign. num. 3. SYL-  Pag. 123 SYLLABUS C a P i t u m; Cap. 1. T""\-E inclufione, quid? 1—J £5? quomodo verna- \ cule appellat a ? Pag, 5 Cap. 11. Quo jure inclufto anima* lium introdutïa, quibus rationibus defendi queat? 8 i Cap. ni. De hisi qui animalia includere poffunU xi Cap IV. De Saltuariis > Jnrtw/o» riZw, aliijque perjönis publicis, p^r ^«^j pecudesineluduntun 15Cap. v. An privatus pecudes alie*\ na arva depafcentes includere ] poffit. 27 \ Cap. vi. De Domino agri pr afe*\ rendo alih five privati!, five publicis inclujoribus t £5? quid, fi \ hi concurrant aut fundus Jitcom* j munis, aut pub Heus i? z8 I Cap. vu- An extraneus cogaturï pecudes in alienis fundis depre-\ benfas Jiflere atque includere ? J M Cap, vul. Muiier'es, peregriniy jludiofi cis? excommunicati etiam alienas pecudes includere pqffunt. 32 * Cap. ix. De Emphyteutis, Vafal. lis, Superficiariis, Frucluariis,- ( Cenfuariis, £5? Colonis, eorum* que jure includendi aut alligandi pecudes. 34 ( Cap. x. Quorum animaHa includi poffint? 3S Cap. xi. Defludiofio, qui per im* C peritiam equum regere, aut domar e nefcit. 37 Cap. xii. De militum equis, an hi includi poffint ? 3 9 Cap xni. Be pecore ejus inelu- C dendo> qui contra jus fervitutis fecit. 4o * Cap. xiv. De his, quorum animalia includi nequeunt. 41 1 Cap. xv. Num includi poffit equus \ iterfacientis, quijuxtaviameum ] pafcit. 42 Cap. xvi. De eo, qui dwerticulum fecit per jundum aiienum> ut natura obfequeretur. 46 Cap. xvi 1. De iis, qui a via pu* blica aberrarunt. 4,7 Cap. xvi ii. De cafut quo viaa» . miffa, aut ea uti non datur. ?o Cap. xix. De animalium qualitate differentia. $% Cap, xx. Porcos propriè pecudes non cenferi. 5$; Cap.xxi. Sibipes, autapesdamnum feciffe dicantur. Cap. xxii. De canis, felifqueno» xa. 63 Cap. xxi 11. De noxia hominum. ^ap. xxiv. Ubi, & in quo loco animalia fijli poffint? 68 Cap. xxv. De tempore, quo anU malia fijli £5? includi queant. ?o ?ap. xxvi. Quomodo animal expelli debeat ex agro ? 71 ?ap. xxv 11. Quid, fi animal, dum expllitur > occiditur: ubi de ejus aftimatione. 73 ?ap. xxviii. Animali expulfo quid agri dominum facere opor- • teat) is 'ap. xxix. Ad quam culpam teneatur fundi Dominus, fi in abi* gendo , aut cuftodiendo pecore, ei damnum datum) & quo ea abigere debeat ? 78 lap. xxx. De pcena ejus, quipeQ. 2 cudem  SYLLABUS CAPITUM. cudem alienam fuojlabulo inclufit. Sx Cap. xxxi. Judici fiftendumpecus inclufum vel faltem nuntiandum. 84 Cap. xxxii. Si animalis dominus malit ceder quam contendere: Ubi de aflimatione damni a -vicinis facienda & examineadper* petuarn rei memoriam. S$ Cap. xxxi 11. Admoncndum effe | animalis dominum demonftratur.» . 86 j Cup. xxx iv. Be atlione, qua agr i domino datur e juf que probatione. 88 Cap. xxxv. Beaeflimatione, dam* ni dati edifferitur & expticatur, qua ratione & per quos fiat) $z Cap. xxxvi. Quae temporis ratio in damni aejlimatione habetur. 94 Cap. xxxvii. Etiam ob damnum rei modicae pecus fijli & includi \ poteft. 96 f Cap. xxxviii. damnum pe\ cunia, an vero frugibus penfh tur. 97 Cap. xxx 1 x. Be noxae deditione, £«? an per eam dominus pecudis iiberetun 98 Cap. xl. Quid , fi dominus animal pro derelillo habuerit? 99 Cap. xu. Bef por tul is, quae f altuariis iisve, qui pecudes Jliterunt & incluferunt, dari f dient. IOli Cap. xlii. In pcenam quoque apud nonnullos populos animalis imlufi dominum. condemnari .ojlenditur. I03 I Fff Cap. xl 111, Bepabu/iprecMdij* Jeriatur, ubi & indagatur in rationem diei civilis £sf in mor* tem computandi per noties etiam. que inquiritur, ad quam culpam teneatur privatus, qui alienas pecudes inclufit atque cuflodit. 104. Cap. xliv. Quando practerea m muflam dominus pecudem incidat ubi de exemtis animaiibus, ïoó Cap. xlv. Judicium barum firn cularum de plano exercetur. id Cap. xlvi. Quibus modis animi inclufum liberetur) 105 Cap^ xlv 11. Satisdatione non pn flita, an pecudes inclujae yem poffint ês? precium in earum /* crum fuccedat) M Cap. xlvi 11. Be exceptionibm defendendorum r eorum cauja coW parat is. & hujus argument iprtpr/is, nee non de quibusdam replicationibus* 112 Cap. xlix. Quid fi paftoris aut faffo ^alterius pecudes datnnum feciffe, alienumvefundum i» grejjae dicantur. 117 Cap. l. Quando inclufio pecorm male £«P per injuriam fa'da dicitur. IIQ Cap. li. Bifquiritur , quid fieri debeat , fi de animalis incluj domino non confict 1 ui Cap. lil Qiii potiores in pret ia difiraclorum pe eorum babcantur) 121. f I s. GERHAR-  GERHARDI FELTMANNI JCti D E CADAVERE IN5PICIENDO LI BEU UNUS. In cujus receffu prater ea, qua in fronte promittuntur, varia de funeribus, fepulturis, Medias, mlneribus, venenis, cruentationibus Jimilifque argumenti rebus ediffertanttm Adjiciuntur Difceptationes binx Ad L. Per agrum. Xf. C. de fervit. 6? aqtut Quarum prima eft DE TRANSITO EXERCITUS. ALTERA DE VEHICULIS SIBI OBVIIS,   Pag. 127 ILLUSTRL HONORIBUSQUE. GENEROSIS INCLTTO. EBERHARDO DANC- KELMANNO. SERENISS. ET.'POTENTISS. PRINCIPI. VII. VIRO. BRANDENB A. CONSILIIS. INTIMIS. CUM PACIS. TUM. BELLI. ET. CLIENTELAR. DYNASTIE. BRESKESII. INGELINQM. SCHONEBECjE. ATQUE. ZIMMETBUDJE. GERHARD. FELTMANNUS S. ^^^^^Si ^ë^atltl miui animo, cui fecundas curas, quas inW^^^^M terPretando edióto Brandenburgico de Cadaverv ivfölWl^^ bus inlpiciendis olim condito impendi, /acras fa^^^^^^S cerem, mox Tu occurrebas, Vir IUuitris, utpote qui emgiemmTe oftendisejus, quemprimis adoptayeram patronum & cujus ad exemplum viriliter magnoque animo rem Brandenburgicam ornando ampMcare nunquam ceffas. Fuit illa ante magni Suerinii tempora quafi in quiete: non mirum ut videatur, jfi ftepius olim cadaverofa facie fuerit patria noftra Clivia, cui Tu advenarum, nifallor, primus maximo Tuo erga eam merito & defiderante id maximo Principe, cui nunc lubens laetaque paret, fuifti infèrtus: non ut in ccepta dignkate perfeverares; hoe enim & aliis antea acciderat, fèd ut novam eamque ampliflimam capere pollès. Contigit Tibi ex terra ifta omnis profperae adverfaeque fortunee Ibcia antea patricia nunc vero generofiflima inde oriunda fumofisque majorum imaginibus etiam apud Ubios ac Monafterienfes clarimma. Ut non memorem illam Boruiïis cedere nolentem ordini Ilio equeftri, cui & Principum Comitumque titülis efFulgentes permixti Te adfcripfuTe. Non ingratum itaque Tibi fore confido, fi cum de cadaveribus loquar & Augufto clivii natus atque educatus Hm, cadavera ejus oppidi & quis reip. noftra? flatus fuerit priusquam Optimus Princeps nofter Fridericus Guilielmus Magnus aufpicatiffimas cum Sereniffima Loysa Au- riaca  J2S DEDICATIO. naca contraneret nupuas , pauas exphcavero. Tota regio, qusc olim Gallici juris erat, incurfus milirum deomnipartecontinuo timebat. nee aliud erat mifèris fblatium quam exercitium & confaetudo. Ipfam metropolim ab Haiïis , qui in arcem Principum nofbrorum antiquiflimam fèdem confugerant, relictam direptiorii & vexationi eorum, quos ex Ca?farianis, Hiipanicis Colonienfibusque copiis collegerat Curtius Miflenus, tantus circumvaferat terror ut nuila ratione iilam a vaftatione defendere polTent qui Embricv vim imperii Principis nofiri nomine tenebant. Quid ergo aliud erat exlpeótandum, quam ut florentiffima & nobilis, fi ulla in orbe terrarum, ütu urbsfqualeret profugis civibus & tam infïieta ejus elTet fbJitudo, ut haut facilè quempiam la?filles. li medio diei in plateis crebra voluiffes fundere tek Non illas viarum ftrata led pafcua efle dixiffès: in quarnm marginibus nos pueri juxta domos infulasque inquilinus plerumque nudas vere novo fimiarium inflar hortulos inftruebamus, cum parentibus noftrïs vix in hortis extra moenia fine interpellatoribus fe liceret oble&are aut ex iis neceiïarij ad viótum afportare. Infefta? incurfionibus Hifpanici militis erant omnes via? publica?: ne ipfe quidem Rhenus tutum iterpatribus noftris prseftabat fed ex alveo ditionis Cliviacae, in queiri fe ex Bclgico navigio pracipitaveratit, rapti Gehos,' Venloatf Stralenamve ducebantur captivi; donec tandem reverentiê famz brevi adfuturum laudatum omnique laude majorem Principem noftrum pars fceleftifiimorum hominum defifterent nefariis latrociniis, pars a magiftratibus ftdentia ifta conürmatis in vincui la darentur. Ex quibus cum unus furcas fixus eflèt in clivo illo5 qui olim ab ejufmodi fupplicio appeWabatur nunc vero quod inde Rheni, Vahalis ac Mofas alveos nee non viginti &lius urbes cernere detur atque adeó praeclarum profpeclum prabeaf, faufto magis nomine venit, quiefcere deinceps cceperunt improbi fures, qui antea tam immani ad omne facinus audacia mam exercebant avaritiam & petulantiam, ut non modo ruri & m faltibus ac fylvis, quarum ibi magna copia, verum &in conipectu oppidi cives noflxos opibus veftituque fpoliarent quifl & cxpiJarent, uti ipfè puer non femel vidi. Et tarnen fa/fe* eorum animos tangebat fiducia, mortalium neminem aufururn vindicare crimina tam atrocia, quod illis militiam Hifpanicam praitenderent atque ideo crederent focios commilitoncsque fibi opem laturos atque inhibituros magiftratibus nofiris {npplk'm ad qua? raperentur. Quod vidimus in nebulone illo, de quo pn  D E D I C A T I O. 129 pralocutus, qui quod Lufcina? comes, uti noftris dicitur, atque ita 10 fole femper ambuians coJoratus efTet nee magno corpore^ Niger Rudolpbuhs appellabatur: hic enim fretus ejusmodi auxilio ridebat facerdotes è corte Francifci qui cum ipfo ad fupplicii locum vecli multo quidem fudore at irrito Jabore ad celerem pcem'tentiam eum hortabantur. Paucos iftarum rerum qua? non tam nobis adolefcentulis quam pueris evenerunt, habeo teftes fèd JocupletnTimos & certiffimos vel, uti noftri ho . mines amant loqui, exceptione omni majores eofque a?quales eadem mecum expertos. Quorum alter eft Illuftriffimis faaisque inclytus Comes Stratmannus Augufto noftro a confiliis intimis & fupremus aulicus Cancelkrius, alter inftruaiffimus ingeniique jucundi vir Guhelmus Ryfius Augufto Clivenüum pra?~ tor. Quibus fi libuerit recordari cum animo fuo cunóh, qua? memoria. noftra acciderunt, non folum fateri, fed etiam profiteri haut gravabuntur veriffime diftum a magno iilo civilis prudentie doólore, cundis rebus Veluti orbem quendam ineffe, ut quemadmodum temporum vices ira & rerum vertantur. Ut enim infinita alia ? qua? aheri tempori fervo, nunc üleam, nonne is, qui nobis five pueris five adolefcentibus dixiftet apluftri'a Brandenburgica flukatura de matis navigiorum qua? adbellum inftruaa Oceano concrederentur atque gloriam tanti nom'mis apud extremos Indos & qua fydus currit utrumque divnlgarent, vifus aliis & demens & delirus fuiifet? Et tarnen non modo hsec nuper fèd & illud vidimus, quod Princeps nofter, cum Hifpanus ei deberet nee tarnen monitus fatisfaceret, navem pra?toriam nomen hujus habentem è fida alioquin carinis (latione propè Oftendam capi julTerit. Quod ut ut legitimo jure, quo cuivis ubi judicia, defiint, bello experiri permittitur non tarnen fine fato faaum non injurik fortè dixeris. Voluit quippe fummus rerum hominumque arbiter ea re patriam noftram ultam ire ob tot injurias, quas a milite Hifpanienfi olim paffa, fimul &monere exemplo fummos Princeps, ne vicinas gentes, quarum Reaores nondum vires fuas habent exploratas, pefïïmdent eofque ceu viles fervulos longis injuriis vexent: quin potius reminiicantur fortuna? conditionem effe verfatilem atque cuivis poffe contingere quod cuiquam poteft: neque enim Rex Hifpaniarum nunc inficias iverit falutem populorum luorumperSeptemvirum Brandenburgicum quoque elfe confervatam/poftquam potentiffimus hic Princeps agere pro viribus ccepit ac paucos per annos tantum operum pace belloque geifit, ut fi quis magnitudinem R eorum  i3o D E D I C A T I O. eorum cum annis conferat, setatem ultra putet. Fuit WVa rei Brandenburgica? quafi nova infantia, quam audatiffimus Sueriniuscumaiiis vmsmagnis, tum Tibi, vir generofiilime, luis difciphnis exculto adeö florentem beatamque moriens reliquit, ut fubito & antequam quis animum advorteret, ei ipfa imperii Brandenburgici rediva quafi fuccelferit adolefcentia • nefasramque negare hoe tempus, quo Tu incepifti in illud conierre curas elfe vins armifque incitatiffimum fcecundumque multiplier da? gloria? Principis, qui Te in iiiarum partem adfeivit & a cujus latere Tu femper ita es, ut ab eo ne fummis quidem bell penculis, uti obfidione cinfta Bonna cum ftupore omnium aperte oftendifti, le patiaris divelli; adeö ut Germania nortra fe libi quoque jure deyinaam agnofcat, quod ope confilió Tut SERVATIS ET RECUPERATIS RMENI CL AU S 7 RIS fecura tutaque ab infidiis incurfibufque Gallorum iterum fit reddita; uti habet inferiptio numi, quem es folido auro maximi precii, in quo & effigies tanti Principis mi* ta arte exprefla, paucas ante dies fumma & apud poftcros fanda hberahtate dono mihi miüc Exfuperaniimmus & Munificentiffimus Etóor Fndencus III. Quod cum Tuo, vir excefcnuihme mrrragio etiam evenerit, ingmus in Te meritö dicerer, n non palam pra?dicarem, neminem ferè mihi videri li generofiorem, utpote qui hominem nullis o&dis nedum beneheus cognitum juvare apud Maximum illum Principem non detreaavens; quod tune maxhnoperè teftatus es, quando novo at tambenmo Tibique ongmem debente inükutc> fubfcripM epiltola?, quam fandiffima iua manu firmatam a. d Vil hujus menfis ad me dedit- Princeps ille non belli tantum fed & pacis artibus, ad quas Tuo duftu eft merificè formatus, incW plenam tot encomiorum, quibus me ornavit, ut licet ea haut mentus, tarnen cum mea fortuna neföo quomodo facilè obtreaatores mveniat, iftud ceu ampJiflimum virtutis teftimonium nullis rebus cujufcunque precii permutare veliem. Idque facit, ut ideo mprums Tibi quoque immortales debeam agere sratias Quod quafo feras non invitus, cum referre eas mihi non & datum- Vale vir perilluftris, & ut facis, me tueri perge. i> bam Avanci in Fnfus OrientaJibus. a. d. XIV. Jul. co %cxci DEDl  Pag. 131 DEDICATIO PRIORIS EDITIONIS. Reverendifllmo & perillultri domino. DOMINO. OTHONI. LIB. BAKON1. a SCHWERÏN. Djnafiae veteris Landsbergae, Oldwigshagae Drewifae, Nidavi, Zacbani &c. Eletloratus Brandenburgici Camerario bereditario. Serenif. & potentijf. Principi Eleclori Brandenburgico a confiliis arca* nisque Imperii, confifloriorum cuntlorum veluti Janclioris, feudalis ra* tionalis £5? ecclefiaflici atque etiam fupremi tribunalis praefidi Jummo, catbedralis ecclefiae Brandenb. praepojito, praefeBurae IJrankburgen* fis Capitaneo Jupremo etc. G E R H. F E L T M A N Felicitatem precatur perpetuam. %?W0>$ Ihi quantö pJura praeteritorum temporum, quibus hocopufcüilikillÉ Jum fuam debet originem, revolvo, tantö magis ludibriareg^^Pl rum mortalium cunötis in negotiis ob/ervantur. Annusjam $&%3éésèM> agitur fextus quo te, perilJuftrisdomine, JicebatcoramTeutoburgi in Clivis affari: in quam urbem tune convenerantSerennT. «Sc Potenüff. "EAe&or Erandenb. ScSexemffi. Princeps Neoburgicus, ut depaclo inter Sereniffimos iftos Principes convento & federe xtemo nkrb citroque fibi gratuJarentur atque inter pradèntes amoris redintegratio fleret. Probafti tune meos conatus hortatusque es, ut de hoe zvgumento fcribe* rem, verbis quae timido mentem addere poterant. Adgreffusid fuipoftea tuis aiupiciis, perüluilris domine, fed quantum haec tempora mutata ab illis £ Omnia ridebant ea tempeftate & propter pacem'Clivise, juliae creterisque iftis provinciis redditam, non modo ii quibus natura fenfum de* dit, fed etiam tetta atque agri mïbi laetari, atque infpicientibus videbantur infufurrare pluris fe seftimari oportere. Facies Germanise.inferio» ris erat hilaris & quafi ad ludum jocumque facta cum primum de cadaveribus infpieiendis cogitare ccepi, jam vero cum ad finem idperducerecogor, tanquam in publico non unius gentis nationisqueluctu, eftfqualida «Sc ad triftitiam compofita atque, ut uno verbo dixero, cadaverofa. Sic ex fumma laetitia atque lafcivia, quae diuturna quies peperat, omnis tri (lit ia invafit, ar mis, cadaveribus, cruore atque luttu omnia compleri videas, ut non fuavis fed mcefta fit laborum prasteritorum memoria «Sr ejurare animum inciperem nifi tanti Principis, inter cujus miniftro3 nee non amicos primarios jure meritoque tuo cluis, lecYifliroae copiae me fecurum eile juberent atque priftina tempora reditura fponderent. Deus principem ilium fan&iuiinum, patriae patrem Opt. Max. & cui optimè convenit illud Homeri  f$2 DEDICATICX i **>j£ Ij'ü fi ptyclS ti K*Acv rf' £ ïo iyi s wc* «Je» óERA. ET. NEPOTt hUb. DEMUM. NOSTRIS. DIES. NOTA. SIT. QUA. ILLUM GENS. bUA. COELO. INLATUM. CERN AT. Eli non iolum k. dauiïimus hic Princeps & Dominus meus clementiilimus armorum exercitio, dilciplina caitrorum uiuque militia; fed & togae artibus clam, quod ut intinita alia non memorem, vel ex edicto, cujus hic libellus dl interpretamentum , liquido probatur, quod tibi, perillultris dumine, jam olim dicacum nunc tanaem in vulgus editum, exiguum quidem4 exiguae curae led non exiguaeinte, perilluftris domine, voiuncatis4 devotae meae menüs monumentum accipe. Vale perillultris dommt Dabam Gronmgae m Fnliis. Pr. Kal. ixbris. cid ioc lxxii. NOMINA RESPONDENTIUM. TJcet. Geoïg,. Schmitz, Sujato Mare arms. Joh. Elias Sinder, Hoerdd-Marcanus. Theod. Herm. Zur Megede, Jferlohnd-Marcanus. Theod. Buttinghaufen, Clivid-Clivius. Cornel. van Eerckeloo, Viand Batavus. Alber. Topias von Linftou, Eq. Mecklenburg. Gerard. Ten Bergh, Amftelodamo-Batavus. De Trassitü ExiRcnusi Phil. Carol. L. B. de Wilack & Lottum, Eq. Clivius. De Vehicülis sibi Obviis. Matthias Junius, Grminganus.  pag- 133" GERHARDI FELTMANNJ, JCti. TRACTATÜS CADAVERE INSPICIENDO. C A P Ü T Ji daefeWfeWs origo definitio. ^W^^- E Q- Anti/h'o Labeone me- I Krap mo"ae noflrae prodidit A. I M WpM Geüius 3- noct. Ank. 10. \ jggst&^ÊZ quod latinarum quoque vocum origines rationesque percaüuerat, ed-! que prcecipiïe ftiêntia ad enodandos pier osxjut juris laqueos utebatur: Hoe etiam in- I Jlitutum egiffe alios juris legumque peri-, tos & id fequi in vka civili adprimè uti- I le effe planius demonftravi in traÜ. de I jure in re & ad rem. c. i. n. i. feq. Quare fcripturus de infpeótione cadavetis, neeeffarium mihi vifum fuit in utriusque verbi. non originem tantum fed &fignificationem inquirere. •2. Cada'v^er autem unde dicatur ? non bené conveniunt nee in una fede morantur au&ores. Nam Servius Honoratus I non levis interpres Maronis ad JEneid. \ lib. 8. fcriptum reliquit,* cadaver eft cor- \ pits nondura Jtpultum; dittum cadaver quod careat bonore fepultura: Heec autem non j eft etymologia fed allufio ^ quae tarnen • nee fcita nee vera. Ea quoque valdè lu- xurians eft, quae in -jet. vocabular. ex^ ftat & pet quam cadaver credkur effeverj bum compofitum ex tribus vocibus cara I data vermibus: quafi earum primas tyha[ bae ad rei fignificationempertinentestanj tum remanfiifenr. I 3. Quod ü autem alii id fibi licerepatent , hoe mihi quoque inferibere audebo, quod fortè melius cadaver appelletur inde quod homo quando mortuus eft i cadat vermibus. Hifee enim cedit &cadit in efeam. Unde etiam cadaver Belgis een aas id eft efca interprete Kiliano ik Germanis sin aas ab effen dicitur. Nam exftinélum corpus fit efca & vermium & alitum ferarumque.' Jersm. 16. 4. 'Mattbcei 24. 28. nee non domicilium draconum & ferpentum. Hi enim nafcuntur ex medulla cada veris humani, ü fidem habere velimus PHnio 10. bijt. nat. 66. Plutarcho in vitd Cleomenis. & Camerario 1. oper. Jubcefiv. c. II. 4. Admonendi tarnen fumiis, quod hodiè a cultioris linguse gnaris & cunctis utriusque gentis hominibus, quorum de meliore luto per difciplinam morum pracordia fifcta, verbum aas vix aliter quam de animali bruto ufurpetur. Ec ideö facri codicis optimi interpretes BeJgae 1. Regum 13. 29. ubi tam in Tremellii quam in vulgari verfione nabetur Q.3 ™'  GERHARDI FELTMANNI,]C ;i34 cadaver: nos fari docent een doet Uckaemb t & Lutherus fimplicitur den Leicbnamb: quemadmodum & Pifcator id vertit. Neque aliter Galli. Norunt enim bene dbftinguere inter charogne & corps mort: iftud animanti muto, hoe homini emortuo attribuentes. 5. Latinè autem loqtieütibus cadaveris appellatione etiam hominem mortuum contineri, vulgö hotiuseft, quam ut dici debeat; l. 3. ff. de jus voc.tot.tit. ff. de cadav. punit. Jofeph. Caftalio 1 o. obferv. in Criticos c. 8. Vocis origo quoque argumentum proebet fortiffimum. Etenim a cadendo diétum, quia homo & fi nafcitur & fi moritur cadere dicitur. Prius exploratum eft. I. 3. C. de pofthum. htred. Sapient. 7. 3. P. Papin. Statius 5. Sylvar. 5. 6g. tellure cadententi Excepi 6? vintlum genitali carmine fovi. Pofcentemque novas tremulis uhilatibus auras. lnferui vita. Idem Statius 1. Sylv. 2. irr. tellure cadentem Excepi fouique Jünu. Ad quod etiam alludere videtur Claudianus lib. 1. in Ruftnum, cum canit. Ouem prima meo de matre cadetrtem , Sw/cepi gremio: / 6. Hic autem loquendi mos originem \ traxiffe videtur ex inftituto prifco. Antiquiffimis enim temporibus infantem ilicö ubi natus eifet, in terram fternebant & invocabant opem deam idefl terram, auftore Fefto , Varrone de LL. lib. 1. atque Macrobio 1 Saturnal. 10. Quod ideö faciebant ut ifta nafcenti auxilio effet. Auguftin. 4. de eivit. Dei. 11. Ipfe opem ferat nafcentibus excipiens eos finu terra & vocetur Ops. Sueton. Augufto. c 5« fi ejfi poffefforem ac velut cedituum foU: quod primum D. Auguftus nafcendo attigijjet: £f Nerone c. 6. natus eft exoriente fole, penè ut radiis prius quam terrd contingeretur. Nee filere debeo quod etiam Homerus verbo Graeco cadere pro nafci ufus fit, uti ex Iliad. lib. 19. conftat. Sic namque fatur. 'ij (*Ï¥ t)j» w«»««S-< wtgiKTigvtostv itatt» OV Kit in' t£ $£ 9t4?*i tw\ Certè quidem hunc omnibus cirem vicinis dominatum iri, Qid in die boe cadet in pedibus .muiters: 7. Pofterius etiam planiffimè conftat, Natura'e quippe erat ut is qui nafcendo cadit, ubi ucrum denafcebatur & tl hac vita migrabat, cadere diceretar. arg. I. 35. ff. de R. Tertullian. è verf. Mardon, lib. 5. cadere dicimis afpus in terram per mortem: Homo enk conftat anima & corpcre. Salluft. gurtba. pr. Nam uti genus Imnwffl cempojitum ex corpora & anima eft. Lud Satyr. lib. 26. vf 17. principio Pbyji omnes hominem ex anima & corpcre cenjb re dicunt. Anima autem, f: perpetuö» hoe diffolvatur , tune mors contipl mortali; uti docui in fpicil. adpr. i.j» mod. pair. pot. folv. verb. mortuo, «.i Vid. Cardin. Tufchus lit. M. pract. cd 390. n. 1. Renè des Cartes dos p:iJ}ionsl ÏAme. part. I. art. 6. 8. Et corpus fic fine anima ampli^ fulcirc nequit fed cadere cogitur, itfr •que morcui animalis, tam ejus qu»//3' tione praeditum erat quam quod eiv®' bat, corpus a cadendo appellaturcai*" ver. Atque haec veriflima hujus loei $ etymologia , quam & video placcre Cl Claubergio olim prseceptori&poftea collegae meo dum viveret, amkifnmo, w Tbcol. difp. fel. 1. §. 3. &veteribus probarur. Scrvius ad JEneid. lib. 6. Qui tóö ceciderint, idefl mortui ei cadendo. VtM & cadavera diiïa. Ifidorus epifcopus Hifpa\. 11. 0>'ig. 2. cadaver nominatumid' dendo, quia jam ftare non poteft. 9. a quibus non effe alienos Ebrxos accepi, cum corpus animalis esdbnta rhtt b nabbal ideft cadere, vocare foleant. Graeci id etiam appellant wf*» ab inufitato verbo ottow cado, pt° 1u0 deinde otiVto dixerunt. Eduétum notac corpus quod ab alio cecidit five diffol"; tum five cujus forma deftruéla eft. Pl' vus tamen Hieronymus verbum civitats Roróana donatum pra:ferendum exiffi^ in Mattbai. c. 24. verf. 29. ubiin5u'r>! Poffumus autem corpus id eft Krópt, iuoi. fignificantius latinè cadaver , ab eo decif. n. .5. & feq. Groenewegen d. LL. abrog ad tit. C. de bon. eor. qui mort. Jibi confciv» Vix autem in legibus Principumve conftitutionibus de horum cadavèrum infpeótione quid reperias. In veteribus tarnen nobiliffirna? Amftelodamenfis reip. privilegiis vernaculè Handveften diclis pag. 92. nee non in magni privilegii formula Hollandis a Margaretha Burgunda 13. Martii 1476. conceffi. art. 45. de ea cautum atque eiiam in mandato Executoris» Groningani vulgo InftruÜie van Stads Pander, 25. Jan. 1640. 11. Utroque tarnen cafu fieri debet, ut magiftratui conftet* an ab alio homo caefus vel in aquas jaclus aut deirufus fuerit atque ita ad eivol^mv & quajftionem de reo habendam perveniri poffit, cujus praeparatio quaedam eft ifta occifi infpectio. arg. I.'6. ff. de cuftod. & exhib. reor. Eft enim uSlus inquifitionis generalis, qui üt, ut de corpore deliéti conftare queat, ut noftrorum hominum fermone utar. Cafonus d. c. 2. prcemiff. n. 2. Profper. Farinac. prax. crim. lib. 1. i tit. I. q. 2. n. 6. Papon. lib. 24. corp, \ Jur. Gail. tit. 8. arrejt. 2. i «Hffr «9§§Cfe «§§<»«(>§ ClTUT IV. Ad eos pertinet cadaveris infpectio, qui de criminibus ccede cognofcunt. 1. CUm veró inquirendi poteftas nemini competat, quam illi qui habet me- i rum imperium; Angel, de Aretio. tratt. j de malefic. verb. hcec eft queedam inquifitio. i n. 1. Farinac. d. tit. 1. q. \.n. $6. fe- < quitur cadaveris infpeétionem tantum ad 11 cos pertinere, quibus poteftas animad- \ t vertendi in facinorofos data eft. arg. I. 1 2. ff. de jurifd. juntt. Nemef. Carol. art. 1 147. d. §. 43. Deputation-Abfcbeid. a 2. Qua? quidem in jure Romano non i aliter quam merum imperium vel gladii r poteftas appellatur. /. 3. ff. de jurifd. I. c 1. §.i.ff.de offic. ej. cui mand. jurifd. I. 70. ff. de R, I. Obtinuit tarnen a tem- 1 pore Imperatoris Friderici ÜEnobardi ut i jurifdiEtio criminalis diceretur. tit. de pace a Confiantice. in pr. verf. Nos Romanor. at- t que ideo in edifito memorato c. 3. n. 16. ait Sereniff. Eleótor Brandenb. cunctifqus quibus jurifdictio criminalis conceffa. 3. lnterpretes quoque promifcuè vel j meri imperii vel jurifdictionis criminalis aétum exerceri ajunt, quando cadaveris infpectio fit. Bal. ad. I. fi plures. C. de condit. infert. n. 15. Burfat. 3. confil. 235. n. 29. Cothm. 3. refponfi. 47. n. 64. Befold. de jure territor. c. 3. & de generali Germania? confuetudine teftis eft Kloek. 1. confil. 10. n. 475. atque ab Ordine JCtorum Acad. Francofurtanae refponfum memorat Johan. Brunneman. [ad l. 1. C. defepulcbr. viol.infi. Nam peragitur in caufis meri imperii, üt ex I qualitate caufa? principalis & hic actus aeftimari debeat. arg. /. 13. C. de R. K l. 3. C. de interdicz. d. I. 2. ff. de jurifdict. Bocer de jurifd. c. 5. ». 13. jHinc non rarö evenit, ut fi ambigatur, cujus fit locus, in quo cadaver repertum s id vi armata & coadunatis hominibus iterum effodiatur & pro tuendo mero imperio alter alio in loco fua? ditionis humari cu* ret. Andr. Knichen de jure fuper territ. c. 3. n. 422. Fritfch. tbef. pracl. Befold. contin. lit. U. n. 22. 4. Huic autem obftantmulta, per quae videtur ad cujusvis judicis officium pertvnete. mfpe&ionem cadaveris, etiamfi notïonem criminum non habeat fed tantum de civilibus & pecuniariis caufis ju» dicare poffit. Primö quia Serenitf. Eleclor Brandenb. d. c. 3. n. 16. non tantum poftea dicit ümpliciter eam fpeftare ad sos, qui habent jurifdülonem, fed & fe:undo |illa infpedtio ad judices generaliter referatur in legibus adduëtis d. c. 3. n. 13. 5. Sed fcire oportet, quod verbum jurifdictio non capi debeat de civili nunc vulgo üc diclê, fed eo veniat criminalis. Itiamü enim hoe voeabulum deinde ad^ eéïum non fit, mihi tarnen placet per11de id habendum effe , ac fi hac parte dióti vox criminalis adjeÊta fuifiet. Nam 'rincipem qui hanc legem tulit, contenum fuiffe, quod prima parte eo verbo fus effet. arg. §. 16. I. ad L. Aquil. •Jeque novum eft, ut pofteriora verba d priora trahantur; arg. I. 28. ff. de 11. 'i ut fequentia ex antecedentibus deelamtur, uti docent aucfores memoratï , 3. n. 14. 6. Ad alterum quod adtinet, fateor on tantum in memoratis legibus fed & 1 Karulina Nemefi traditüm effe, quod d judicem loei infpectio cadaveris perticat. art. 149, Quod autem id non de S 2 ali*  i4o GERHARDI FELTMANN1, ]C alio judice accipi oporteat, quam deeo, qui habet merum imperium , id ex legum iftarum capituüs primis, in quibus de magiftratuum ofhciis traótatur, cuivis eas intuenti facile judicare, & experientia confirmat & hoe axiomate probatur, quod verba generalia ad habile fubjeftum reftringenda , ut loquar cum Goeddaeo. ad l. 6. ff. de V. S. n. 23. Sichardo ad l. 18. C. deprocurat. n. uit. &Wefenbecio ad J. 1. /• de inutil. flip. n. 1. 7. Non obftat tertio quod in Drenthia cadaveris infpecdo fiat per Scbulte^ tum, penes quem tarnen nee imperium merum 'nee jurifdictio fed tantum kgis actio eft. Nam ubi ab ejufmodi perfona infpicitur cadaver, ibi femper ajemus eam vicariam operam velexfpecialiconceffione vel ex mandato generali preeftare abfenti Satrapa? Vel ei cui criminum cogni.tio competit. arg. c. quod quis. de R. J. m. 6. Cur enim id non alter pro hoe, fi abfens fit, facere poffet? cum & ipfum merum imperium propter abfentiam mandare queat. I. ï. pr. ff. de offic. ej. cui mand. jurifd. Nemef. Carol. V. art. 1. Quodque per alium infpeclio cadaveris juflu ejus, qui habet merum imperium, expediri poffit, è loco dicetur, docentque Farinac. p. 3. de crim. q. 84. nï 30. Remus ad Neme/. Carol. art. 149. ■ 8. Quarto non movere nos debet auctoritas Carpzovii, qui infpeclionem cadaveris generaliter ait effe actum judicialem, p. 1. prax. crim. q. 26. n. 30. Verbum judicii enim ad merum imperium & cïiminum cognkionem pertinere, totus de publicis judiciis wa&atusoftendk&firmatur loco Taciti t% Annal. 44. «uinctos trahunt ad legatum legionis prima Cetronium, qui judicium ê? pcenas de ftngulh in hunc modum exercuit: & alio cl. lib. 1 c. f2. Nam legem majeftatis reduxerat. cui nomen apud veter-es idem, fed alia ir, judicium veniebant, 9. Idque vernaculo fermonefequimur. fecundum quem peinlich Gericht: Neme. "Carol. art. 1. 6? 2. aliquandö fimplicitei Gericht dici folet. d. Nemes. art. 47. Bre chseus etiam re&iffimè ad l. 15. ff. Ü V. S. annotavit, peculiari nomine judi cis olim appellatos fuiffe eos, quos pr as tor fortiebatur fubfortiebaturque ut de publicis criminibus cognofcerent. Ic vel una Ciceronis pro A. Cluentio often dit,. Saluft. Catilina. hi magiftratus, pro vindas aliaque omnia tenere: ipfi innoxii flerentes, fine metu cetatemagere cattrofqu judiciis terrere. Apulej. Apol. pr. faculta te judice obtigit purgandce apud imperitc phllojopina CJ purgunm via. ui^aufperiit Scipio Gentilis in comment. n. 9. 10. Quinto videtur obftare , quod tam in fanótione Karulina quam in aliis legibus Scabinorum & Adfeiibrum opem adhibere debeat judex: Confuet. Velav. cap. 3. art. 12. atque fic jurifdicTtionis cu vilis aclus videatur , cum non omnes Scabini de criminibus cognofcerepoffint, & ii quibus ea poteftas data, alibi nomine proprio Blut-Schöpfen appellentur. 11. Refpondeo non aliter Scabinorm prtefentiam effe neceffariam , quam fi etiam criminum cognkionem habeant. Nemes. Karul. art. 1. pr. & art. 4. 12. 13. 72. 88. 9*. 14- Ó? i49' Quaretunc a judice adhibendi, cum fine illis judicium hodiè alias non conftituat in iis locis, ubi judices habent adfeffores: Wefenbec. ad Schneideisin. comment. ad Inft. de teftam. rubr. de folemni teftam. n. if. lit. f. 12. Quod ip re propofita vel eo ma> gis obtinet, quod hic agatur de judicio Iextra tribunal conftituendo: nam hoedfu Scabinos requiri fcriptumreJiquit Carpzov. p. 3. I. F. conft. 3. def. 17. n. uit. .qui etiam réétifiimè docet ad minimum I duobus Judicem ftipatum effe debere/. I 1. prax. -crim. q. 26. «. 32. In Clivia quoque ck Marca duos lufficere, paté;' ex edifto enarrato. c. 3. n. 16. fied ubv etiam tune, fi in aquis homo periit, omnes Scabini feptenano plerumque numero clari judicem comkantui , vetufta ifta (obfervatio vicem legis obtinere debet. /. 1. _jf. 23. ff. de aq. pluv. are. & maximopere cuftodienda, ü ah alio quis csefus óicatur. arg. I. 1. §. 5. ff. ck Carbon. ed. nam «uel magis con/ulendum ejt his quibus majus periculum tntenditur. 13. in iis autem locis, in quibus Scabini vel Adfeflbres judicibus non funt additi, hi foli adhibito eo, qui ab a&is & adparitore cadaver infpiciunt, dequibus locis vide id, quod tradidi in tract. • de juram. perhorrefc. c. 6. n. 15. Apud • Frifios Orientales Praetores non habent ■ Scribas jurejurando Principi obftrictos, : fed ipfi acta fcribere folent vel ei rei ft" ■ mulos fuos adhibent. Scio autem fuiffe, . qui ad infpiciendum tollendumque cadaver , miferit accenfum fuum cum execu- . toribus litium, illum Vogt hos vero Aiï' ■ kundiger appellant. Quod non amplius - fieri debet, etiamfi confuetudine defen, deretur. arg. I. 39- ff- de LL. Sed Prsee tor fi morbo prohibitus ipfe nequeat, s infpicere cadaver, hanc rem jurifperito s mandet vel, fi hujus copia non üt, No* tarmm  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. i4r tarium adhibeat. arg. I. i.ff. de offic. ejus cui mand. jurifd. tarium adhibeat. arg. I. i.ff. de offic. ejus cui mand. jurifd. C A P U T V. Princeps qud ratione jurifdictionem babeat inquiritur ? <5? fi hanc alteri dederit, tune hic cadaver infpicit j licet jurifdictio perfsnalis ei cornpetat. I, Hls confequens eft, quod infpectiojca* daveris non fit aétus jurifdiÜionis territorialis , quam jure a'vTocgaroft'cn exerceri conftat ab Imperii RomanoGermanici Ordinibus. Andr. Knichen. de jurifd. territor. c. i. n. 373. & 386. Tom. Michaél. de jurifdiÜ. cond. 44. Georg. Prantzke. ad tit. ff. de jurifd. n. 57. 2. Minus rectè eam ad jura majeftatis quoque reculens: etiamfi magiftratuun creatio pertineat ad Principem; /. un.ff ad L. J'ul. de amhitu. & ab hoe fpecialiter lege merum imperium illis darifoieat, l: l. pr. ff. dé Offic. ej. cui mand, jurifd. Nam ubi Princeps a\ten, fwe is Ban fit tive nóbilis , etiamque 'Univerfitai aut municipio conceftk merum impe rium, tune non judex Principis nomin jus dicene, fed iila Univerfitas aut Bar cadaveris infpiciendi jus habet. arg. 1 So.ffdeR.I. 3, Neque obftare credas, quod Prim ceps fit fons meri imperii, a quö fluit6 ad quem refluit tanquam ad mare omni judicandi poteftas. Alexand. ab Imola f confil. 24. 72. li Ruinus r. confil. 22. n.\ Paurmciiter. cle jurifd. lib. 2. c. 4. n. 2: feq. Carol. Tapia ad rubr. de confil, Princip. c. 4. n. 11. quodque non privc tive fed cumulative imperium in alic transferat, uti ait Hieron. Mufcorn. a jurifd. n. 34. ■ 4. Hoe poftremum enim fic intellk debet, quod mortuo eo, cui merum im perium dederat, vel negligentemagiftra tu fungi fuo munete , alteri id iterur largiri queat; non autem ipfe Princep formaliter, uti Philofophï dicerent, fe< untum radicaliter & effective jurifdïctic nem vel merum imperium habeat, u nobis do£tum in tract. de jure in re & 1 rem. c. 21. n. 55. & 56. 5. Non ergo fequitur territorium c daveris infpectio, cum illud abfque ji rifdictione vel mero imperio effe poifit i & unus queat habere jurifdictionem criminumque coercitionem, alter vero provincice aut territorii poffit elfe dominus, uti Italorum Jureconfultorum erudkiflimus Camill. Borellus poft Hieron. de , Monte, Brunum, Beccium & Pafetum refpondit in confil. 8ó\ n. uit. & ex fexcentis appellationum caufis conftare dicitur apud Gylman. torn. 1. Symphor. p. x. tit. 3. vot. 2. n. 15. Et egregiè firmatur ex pronuntiato Legatorum Regis Galliae & Sueciae, ad quorum arbitrium lis antea inter Reverendiff. Elect. Moguntinum & SereniiX Eleót. Palatinum orata, fuerat reje&a & Heilbrunnae decifa. 7. \Febr. 1667. In cujus §. Ouidquid; conjtinetur, ut ei, cui jus viaï pubheaecom! petit , etiamfi alter habet territorium , ; facinorofos tarnen punire & cadavera i tollere poifit. 6. Illud porró re&iffimé hinc conlegitur, cadaveris infpec'tionem non perti•nere ad eam folam jurifdiÊtionem criminalem , qua? cohaeret territorio. Gars. 1 'Marftrilli. de magiftrat. lib. 6. c. 8. 72.09. i Alex. Raudens. decif. Pifan. 44. n. 5. Pef rez. €. de excuf. n. 19. Chriftoph. Crefpi de Valdaura torn. i<. obfi. 15. n. 41. &paj go vel praediis inhaerere dicitur, veluti 1' nebula paludi. Metlin. controv. for. c. 99. i n, 5. Conrad. Hartz. de jurifd. concl. 5. - w. 3- feq- Jacq. Corbin. decif. du droit. e q. 50. Qualis eft, quas a Capitalibus cam 0 in agro Groningas fiocio, tum in Prifia . i Orientali exercetur : de quibus copiofè egi lib. 1. de Titul. Honor. cap. 41. n. 34. §. feq- : 7. Oftendi enim, quod ea infpectio 51 generaliter ad jurifdi&ionem criminalem . fpeftet, ut fruilra id reftringas ad eam, quae ratione territorii competit, cum ü oratio haut finita pro univerfali habeatur. )l l. fi pluribus. ff. de legat. 2. Damafus.reg. - Canon. 122. Quod hïc vel ideó fortius s dicere audeo, quia in fpeciebus eadem e ratip. Mynfmg. decad. 7. refp. 61. n. 23. & a lege ea mente prolata, ut regu'selo;i co habeatur. Jacob. Concennat. 4. QQ- - 2. n. 16. A qua regula non eft receden- - dum, ubi non invenkur ca fus jurifdictio - 1 nis perfonalis exceptus. arg. I. ï. fi. C. de s req. cred. I. 5. ff. de probat. Praefertim. i cum ha?c fit longè nobiJior nee anguftis; - agrorum finibus tantum definita. Coth:i man. re/pon/. Acad. I. n. 336. feq. :d 8. Sive ergó hos fpeétamus quibus perfonalis jurifdictio non civilis tantum fed 1- quoque criminalis vel haec fola conceffa 1- eft five Principem vel reip. rectores qui S 3 eam  r42 GERHARDI FELTMANNl.JC eam dederunt, femper dieendum, quod jurifdiétionem criminalem beneficio Principis perfonis non habita ratione territorii conceffam, quam pleniffimè nos interpretari debeamus. arg. L. ^.ff. de conflit. Princip. 9. Adeö ut nulli prastores vel judices audiendi fint, qui colore publicaeutilitatis aliis jurifdiétionem perjonalem habentibus quaeftionem movent & allegant iftud axioma, quod vult, ut verba generaliter proiata generaliter quoque intelligantur, non locum capere nifi cum publicus id fuadeat favor. Concennat. 4. QO. 1. n. 13. 10. Cum hi, qui jurifdiétioneperfonali praediti fint, veluti Epifcopi & ecclefia Pontifieia, Boerius decif. 225. n. 2. Loyfeau des Seigneuries. c. 15. n. 57. Preefeéti militum & Magiftratus Academici. Vultej. ad l. 1. C. d. jurifditt. n. 10. Benius de privil. Jureconf. pr. 16. n. 1. Befold. de jure Academ. c. 6. n. 4. quibus adjice Prafides atque Adfeffores Camera Imperialis, Auditores rota Rom. &f Pares curia. Schrader. de feud. p. 10. fett. 8. n. 14. <£? feq. Schiurpf. 2. confil. 79. n. 1. Knichen. de fublimi territ. jure. c. 1. n. 199. 6? 202. non minus ac antea memorad id boni publici caufa agant, atque ejufmodi aétum meri imperii non nomine proprio, fed quatenus Principisminiftri funt, exerceant d. I. 2. ff. de jurifdi£t. Qui etiam verbis criminalis jurifdictionis utramque Ipeciem tam eam, qua? perfona?, quam aham quae territorio in- , ha?ret, complexus eft. Alexand. ab Imo- 11 la ad l. Gallus. §. & ovdd fi tantum, ff. de r lib. & poftbum. n. 2. Jafon. ibid. n. 8. < 11. Praxis haec omnia recepit. Nam fi in urbe, quae fedem praebet Camera Imperiali cadavera ut vulnera eorum, qui jurifdiótioni fummi Imperii tribunalis fubjecti funt, infpicienda, tum, abhoc, non vero a magiftratu urbis Medici advocantur. Rutg. Ruland. de Commiffar. p. r. Ubi 4. c. 15. n. 2. 12. Si miles occifus, tune non ajudice loei in quo hybernat aut praefidium eft, fed a judicio milicari infpicitur ca- 1 daver, uti non femel in Germania inferiore fieri vidi & hic quoque Groningse i ufu fervatur, docetque Befold. oper. ju- 1 tid* polit. iiff 6. c. j. n. 2. < : 1 i '1 C A P O" T VI. Cadavera fiudioforum non a magijlratuurbis fed Academico, ji buk merum imperium datum , infpiciuntur. Refponfa jCtorum Heidelbergenjium cjf1 Helmejtadienfium ? ï. PAlpare nunc quilibet poteft, quod mortui ftudiofi cadaver nonmagiftra* tus Urbanus fed Academicus infpicere debeat fi hic quoque merum habeat imperium ; cum hujus & fequela & praeparatio quaedam fit. arg. d. I. 2. jj. dt jurifd. 2. "Controverfum tarnen id memini fuiffe, cum Duisburgi in Clivis quidam ex domefticis meis Pandeétarum auditoribus Joh. Koel Confulis Durftani fiJius fe lavans in Rubra flumine, vehemenriffimo aquarum impetu, a quo id nomen accepifte & Rubr k rubren traéïum videtur, ad fundum raptus 29. Junii 1666. periiflet. Liceat mihi hic obiter tangece, quod iftud ftumen a Rorico Francorum Regis Clodova?i filio dicïum, effc quod & is in eo merfus fuerit ex Spanhemio memoria? prodiderk Jacob. Scopper Hiftor. German part. 1. c. 5. 3. Memoratus triftis cafus cum mihi une Reclori Academies Teutoburgenüs untiatus eiïet, ex decreto SenatusAcalemici cum tribus Profefforibus & eo, ^ui aV> epiftolïs Univervkaü literariae ad cadaver infpiciendutn ivi. Cum id ex juris praefcripto ordine fa£rum & cadaver è ripa per Studiofos, quod cives operam fuam hanc in rem locare nollent, ad viam vicinalem translatum effet, ut inde carruca deferri poffet in urbem, mihi meifque collegis magiftratus Urbis obirius venit, qui ea mente, fed jamnirnis 'erö, prodierat, ut cadaver iftud infpi:eret» 4. Verba tune ultró citroque faéti üerunt. Nos praeter ea, quae fuperiore oco de natura jurifdiétionis perfonolii differtavi, amplilfimo ordini civitaus 3uisburgi allegabamus, quod paucosane annos in eodem loco aliud cadaver honinis antea ftudiofi a magiftratu Academico infpeéium fueiat, atque \debquaft )o(Ieffionem iftius juris nobis adquificam :lfe: cum illa non nifi unum deüderec acïürn.  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 143 aétum. Menoch. remsd. 3. retin. poff. n. 58Ó, Richter, p. i. decif. 15. n. 22. joan. Bapt. Pontanus de Spul. lib. 2. n. 174. Ludov. Poftius de manuten. obfi 3L per. tot. 5. In contrarium adferebaturquod/crtè fe ignorante id antea contigifiet. Cui refpondebatur fortè non. Et hoe audactcr adferere non dubitamus, quod ejufmodi aétus non clam exerceatur , fed in ejufmodi civitate non adeö vafta nemo id ignoreti ii ergo magiftratus folus hoe nefciverit , latae culpse id imputandum eamque ipfi nocere. /. 9. §. 2. ff. de jur. ty f. ign. juntt, l. 6. ff. eod. U 203. ff. de R. I. 6. Res haec a magiftratu civitatis memorata? rejiciebatur ad Serniffimumprincipem, qui tune Clivis arbitrum agebat j pacis Belgico-Monafterienfis laudatiffi- j mum. Quem exitum haec lis habuerit \ dicam poftea, nunc prius hic connotabo \ argumenta, qua? pro magiftratu facere videbantur. 7. Primum eft, quod in territorio Teutoburgenfi cadaver efiet repertum atque ideö ad magiftratus Teutoburgenfis officium iftius infpectionem pertinerc ; nam territorium effe jurifdiétionis fubjec- . tum. erg. £,. f., ff. de jurifdict. I. 239. K. 8. | ff. de V. S. \ 8. Contra fecundö AcademieumSenatum fibi illud territorium vindicare non poife; atque ideö in eo pro privato cenferi. Alex. ab Imola. ad l. uit. n. 5. 9. Tertio abfurdum efle in rep. rempublicam ftatuere & in uno territorio reperiri difcretas jurifdicliones,- cum inde difcordiae fint metuendse, quas communio parit. l. 77. §. 20. ff. de legat. 1. 10. Quartö jurifdictionem Academicam inhaerere perfonis; morte ergo eam finiri, cum ea folvat, quae perfonis cohaerebant. Nov. 22. c. 20. pr. Confult. Saxon. p. 4. q. 6. n. 2.- Petr. Gregor. prcelud. opt. JCti. lib. 2. c. 43. n. 3. ir. Quinto Profefforibus datam effe jurifdiétionem in ftudiofos; quos conftet per mortem tales effe definere. Nam mortuus non retinetdignitatem, necpoftea appellatur doctor. Boer. decif. 316. 71. 11. in fi. 12. Refpondetur ad primum , quod licet cadaver inventum fit in territorio materialiter pro univerfitate agrorum intra fines civitatis Duisburgenfis tantum furnpto, Zafms 2. conf. 16. n. 43.6cnunc barbarè diftrictu dicto, c. 3. g. porrb de elect. in . 6. uti videre apud Ahaf. Fritfchium poft haec fcripta vifum in tratl. de d/ftriCtu Univerf. c. 1. §. 2. non tarnen ideö magiftratum ejus civitatis jurifdictionern & imperium folüm in eo exercere poffe, cum hujus fubjeétum recipiens non tam fit ifte diftri£tus quam perfona, cui ea concefla. Bocer. de jurifdict. c. 3. n. 93. 13. Atque ideö reële defenditur ratione ftudioforum reliquorumque civium Academicorum Profeffores Duisburgenfes poffe jure dici magiftratum Duisburgenfem, & fic cadavera fibi fubjeélorum in territorio Duisburgenfi infpiciendi poteftatem habere. Hanc enim alias ad cadavera in auditoriis vel horto Academico inventa reftringeres, quod cogitare abfurdiffimum foret. Befold. op. polit. difc. 4. de jure Acad. c. uit. m 4. 14. Quamquam, fi dicere fas eft, non ea jurifdiélio atque imperium Profefforibus datum, tantum iftius territorii finibus continetur, quemadmodum in magiftratu urbano tarnen veriffimum eft, quia hujus ratione territorium Duisburgenfe a confinibus territoriis diftinétum , quod in his minimè, fed tantum in fuo territorio in fuos cives imperium exercere eorumque cadavera infpicere poifit. arg. d. I. uit. ff. de jurifdict. Natta confil. 204. n. 1. & feq. Dan. Clafen. de jure aggrat. c. 7. | 15. Profefforibus autem ex natura ju1 rifdictionis perfonalis cadavera civium Academicorum, etiamfi extra territorium five diftrïttum civitatis Duisburgenfis reperta fuerint, inlpiciendi jus eft, uti ex diélis conftat. Nee dubitationem recipit, fi cadavera jaceant in territorio pertinente ad Principem , qui jurifdiétionem atque imperium Academiae conceffit, uti Helmaeftadienfes JCti quoque refponderunt boe cap. n. 44. Eadem quoque msns fedet Friderico Martini in Singul. Jur. ad c. 2. X. de religif domib. n. 2. ubi amplius dicit, quod fi civitati Friburgmfi pagus accedat éf in eoftudiofus delinquat , quod Reüor (f non Magiftratus civicus jus Mum puniendi habeat: nam ex merite Sereniffimorum Arcbiducum Au~ ftrice privilegia Academica ad omnia loco, Friburgenfibus fubjetta porriguntur nee muris Friburgenfibus includuntur. 16 Licet & tune, fi in alia confini terra veluti Montana aut Moërfana rej perta effent ftudioforum cadavera, idem ftatuere fortè liceat; quod a Caefare Maximiüano Academiae Duisburgenfi po teftas data omnes aétus judicis ordinarii exercendi atque adeö ei conceffa fit ju rifdiétio omnis in cives Academicos, etiam-  144- GERHARDI FELTMANNI, ]C etiamfi eorum cadavera in alieno quam Principis fui fundatoris territorio , inventa fint, per tradita nobis a Befoido op. 1 ipolit. dif. 4. de jure Acad. c. uit. n. 4. & Paurmeiftero de jurifdict. lib. 2. c. 4. n. 20. Ratione agri Moërfani eo minorerri videtur habere dubitationem, quod ea tenipeftate, qua Academia Duisburgenfis per Caefarem Maximilianum fundata, Moerfie dominus fuperior, quem vernaculè Lehn-herr vocamus, effetidem, j qui Clivix Princeps: hic autem in umbiUco fere ditionum fmrum , uti loquitur diploma petiiffet excitari literariam univerfitatem. Tutius tarnen- erit confenfum magiftratus, qui in confini territorio imperium exercet, requirere idque cum memoratus cafus eveniffet, a me Duisburgi obfervatum fuit: Pedellos enim miferam, ut prius fines infpicerent cernerentque an cadaver in terra Moè'rfana efTet extraclum aquis. Idque nunc omninö faciendum, quiaplenojureillam tenet Auguftiffimus M. Britanniae Rex Guilielmus III. uti fcripfi lib. 2. de Titul. Honor. cap. 10. n. 12. êf feq. iy. Quod adtinet ad fecundum, meminiffe nos oportebit, quod territorium 1 non tantum ügniücet diftrictum, fed pu- j blicè atque univerfaliter dixerunt, intra > quos fineis jus dicendi efj'et. Sicul. Plac- \ cus de condit. agror , & quidquid ad alicu-1 jus univerfitatis privilegium pertinet, ter- \ ritorü jus appellant, ait Frontin. de limit, agror. 18. Hac ratione & Academia habet1 territorium formaliter, cum jus dicendi f potettatem nabeat & imperium ad ejus J privilegia pertineat. Hups rei. fomui- ï mum argumentum praebet origo vocisl territorii. Dicitur enim a terrendo. all. I. 239. §.ff. de V. S. id eft fubmovendo, quod magiftratus P. R. liétores cum fafcibushabeat, quibus mandabaturut turbam fubmoverent, unde & fubmovere; pro terrendi jure coeptum eft. Alciat.! ai all. 239. in fi. Jam vero de miniftris Academicis nunc pedellis diétis, alibi peda, Duisburgi autem fceptra , propter fceptrigeri fui fundatoris potentiflïmi fingularem auguftamque dignitatem, praeferentibus dici debet. 19. Hinc & ipfi ftudiofi caeterique cives Academici poflunt dici de territorio effe, quodintuitu magiftratus Academici terreri poffint, ut loquar cum Aug. Berojo. 3. conf. 22. n. 22. cjf Andr. Knichen. de jure ürritor. e. r. n. 18. Et fic formaliter furnpto territorio, verum eft, quod quaevis jurifdictio defideret terri¬ torium, Borell. confil. 86. n. 7. cum fine terrkione illa fit nulla. arg. I. ft. jf. de offic. ejus cui mand. I. 1. g. 1. in fi. ff. tod. I. 2. ff. de jurifd. I. 1. pr.ff. Si pas jus die. non obtemp. 20. Sed & fi poftremum hunc juris Romani locum penitiusinfpiciamus, municipio vel civitati, quae antea libera nunc vero Principi fubdita, haut territorium formaliter defendi poteft, cum non penes magiftratum Urbis hodierno loquendi ufu fic diétum, fed penes praetorem vel judicem a Principe conftkutum terrendi poteftas fit, uti Duisburgi publicè difputavi in fpicil. ad §. 5. InM , de Attyl. tut. n. n. £? feq. j 21. Illud nunc facilè quilibet advertere poteft, quam fallax fit ea fimilitudo, per quam territorium non nifi materialüs accipiunt & illud veluti paludem, jurifdiétionem autem veluti nebulam eflingunt. Poteft palus fine nebula & contra fpeétari. Guil. Onciacius QJfLjiir.Pbikj. 25. r. Et unus poteft habere propriètatem territorii materialiter fic fumpti, l alter vero jurifdiétionem atque ita territorium formaliter acceptum. Hieron. éi Monte de fin. regund. c. 11. n. 14. Petr. Anr. de Petra de jure quafi non toll.#.i8- n- 33- 6?J%- Fritfchius d. traEt. c. 8,§.2. Neque enim a territorio ad jurifdkuo- j nem territorialem inferre licet, cum & haec nunc pro dvrox^m^'a üimntur & ad Principem, cui civitas fubjecta , com- Ipetat, uti dicere repraefentavi, c. 5. n. 1. & propriè territorium Principis fit. Cothman. 3. refp. 47. n. 128. cf 19422. Quaré nunc ad tertium propere- mus eique id reponamus, quod non magis hac 'raüone refp. in repubkca ftatuatur, quam cum olim in urbe aYnvs pra> tor inter vives, alius vero inter peregrinos jus dicebat; quod nee difcordias olim peperit , fed contra boniordinis fervandi caufa introduétum atque ufurpatum fuit. /. 2. §. 27. 28. ƒ. de 23. Hac tempeftate id etiam frequenter con tingit, uti oftendit integro libro Cafp. Leipold. de concurr. jurifd, apud Arumaeum. de ï. P. difc. 13. q. i^.fol. 287. & pleraeque Germaniae Belgiique Univerfitatis literariae id liquidö demonftrant. Vel uno quoque exemplo fummi tribunalis cui Imperialis Camera nomen, id comprobatur. O. C. p. 1. tit. ó^.pf. I Receff. Imper. Augufta Tiber. 1654, $. i hingegen aher. Blumen. proceff. Cam. til. 26. n. 1. Éf 2. 24. Perfpicuum etiam id eft in Epii- co-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. -copisv, qui ratione fibi fiibjectorum facris operantium etiam in liberis Imperii civkadbus, veluti Coloniae Agrippinenfi ck Auguftae Vindelicorum, non minus quam magiftratus Urbani in cives, exercent jurifdictionein. Sed & Bochumaa in terra Marcana alius judex eft a Principe alius a Magiftratu Urbano datus, & in memorati agri territorio Mengedano ck generoihT. Boldewingh. ck Buren, fimul jurifdictionem exercent. 25. Quartum autem nullius momenti eft, cum quod Academica jurifdictio non tam pajfive quam potius active atque ita Profefforibns inhaereat, idque dicatui ideö , quod non cum territorio habeal communionem nee tarnen ita perfonalü fitut cum individuis & ProfeÜbribus exftinguatur, quippe cum caufa ck ejufidem profejfionis perfonis femper competat. arg. I. 196. ff. de R. I. ibique DD. Tum quoque ideö , quod mors confervet peribnam in eo ftatu, in quo erat cum decederet vita. Cardin. Tufchus/#. M.conclus. pract. 397. n. 1. 26. Nee majoris argumenti eftpoftremum, cum dignitas nonmoriatur, fiaudimus Sebaft. Medices tratt. Mors omnia folvit. p. 3. n. 73. ck communicandum demn&o, quod communicabatur VYventi. c. xi. X. de fiepult. etiamqueBarbatian ad c. un. de relig. & vener. fan£t. in 6 aliter fentire tradat Boei-ius, eumque fe qui videtur ipfe, quandö cadaveri inju riam fieri docet. d. decif. n. 12. propte] quam ck fideicommiilb privatur , qui cum vidua defuncti cok. Sebaft. Medices. d. p. 3. n. 62. _ 27. Et licet fubtili ratione difputandi dici poffit, non amplius ftudiofum effs eum, qui mortuus eft; tarnen fcire de bemus, quod multa contra eam pro uti litate communi recepta fint, utiinnume rabilibus rebus probari poteft. /. 51. §.2 ff. ad L. Aquil. Sufficere ergo debet quod communiter mortuus eo nomine ap pelletur quod geffit vivus & fiudiofun mortuum vel dottorem defunctum dicamus. Non enim ex opinionibus fingulorum fed ex commw7«' ufu nomina exaudir, dekent: uti ait Celfus in l. 7. g. uit. ff. dt fuppel. leg. . 28. Denique nee hoe reticendum . quod apud Romanos nullum aliud fuii imperium aut jurifdictio, quam quae per fonalis nobis dictta. Oldekop. tit. 1. obj crim. 1. n. 1. 2. 6f 3. Juft. Sinold. die tus Schutzen. de jure publ. vol. x. difp. t tb. 5. lit. g. Et tarnen imperium quoqu durabat in cadavera. arg. I. x. ff. de ca Hf dav. punit. Quae caufa fuit, cur a Pilato Chrifti fervatoris corpus licet aüdens fidens petierit Jofeph. Arimathaeus Uti fcribit Emund. MerilJius ad evang. Joan. c. 18. n. 41. Duaren. ad tit. ff de cadav. punit. 29. Haec ferè erant, qU3e ex decretöfenatus Academici fcripto complexus fui ck ad Principem curata cum precibus ut tempus nobis prorogaretur donec ab Academiis, ad quas memorata noftraargumenta miferamus, refponfa eflent data. Annuit id Princens nro fin.o-ulari dav. punit. Quae caufa fuit, cur a Pilato Chrifti fervatoris corpus licet aüdens fidens petierit Jofeph. Arimathaeus Uti fcribit Emund. MerilJius ad evang. Joan. c. 18. ». 41. Duaren. ad tit. ff de cadav. punit. 29. Haec ferè erant, qU3e ex decretöfenatus Academici fcripto complexus fui & ad Principem curata cum precibus ut tempus nobis prorogaretur donec ab Academiis, ad quas memorata noftraargumenta miferamus, refponfa eflent data. Annuit id Princeps pro fingulari ót femper in pofteros fanda dementia. Fuit autem ab Ordine JCtorum antiquiffimae univerfitatis Heidelbergenfis refponfum his verbis; Deprebendimus, quod memo1 rata fundamenta juris urgentijjima fint & I laudatce Univerfitatis Duisburgenfis petitio juftd ratione nitatur. Prafertim cum rj? in hac Academici atque in aliis moribus in* troduftum fit, ut jurifdiüio Academica , quod ad infpeÜionem. cadaverum civium Academicorum adtinet, etiam extra urbem exerceatur: Heidelberga 28. Aug. x666* Helm seftadienfes A nteceflbres nobiliffimi fic ajebant; De jure confultirefpondemus , quod ne ullam quidem rationem reperiamust cur Judicium 6f Prcetor iftius loei ipfi l Uniuerjitati infpediionem cadaveris ejufque l toüendi potejtatem iftius in Rburd flumint • fuffocati atque in territorio Brandenburgi- ■ co-Clivenfi reperti defuncli ftudiofi, nega-> ■ re & fibi tribuere poffint. Ideoque illud ' fcriptum, fi faStum fe ita babeat, incunc* tis juri conveniens pronuntiamus (f Academiam Elettoralem Brandenburgicam in juribus meritb tueri oporteat 3 &magiftratui ejus loei ferib interdicendum, ne fimi! les aliasve exaÜiones contra autb. habita, ■ C. ne fil. pro patre ftudiofis extorqueant. ■ Helmceftadii. 1666. Et fereniflimus Prin- ■ ceps tandem hanc litem fecuit vineente . Academia. > 30. Illud autem admonendi fumus, • quod licet quis in alieno territorio cadat ver infpexerit atque in fignum meri im* • perii tantum modum vulnerum, quae • menfus eft non veró aliud quid quam five i de corpore hominis mortui five de ve- ftimentis ejus tolli curaverit neque cadaver fepeliri fecerit , id quidem pró exercitio juris ck turbatione , minimè . autem pro actu haberi debeat, qui vin; dicetur praecepto legibus Imperii contra '. Pignorationes praefcripto. d. Deputations - Abfcheid. g. Da aucb eine Oberkeit 2%. T Ca-  i46 GE RHARDI F E L T M A N N I, ], C [ ] C A P U T VU. Academicus Senatus etiam cadavera infpicere poteft, licet ad mortem damnandi 'jus non habeat. i. I^videntiffimè autem ex ediffertatis fir-J mamentis confequitur , quod ea Univerfitas, cui jurifdittio civilis tantum data eft, cadaveris infpiciendi poteftatem non habeat. arg. I. i. pr. ff. de ojjic. ej. cui mand. jurifd. Num autem videatur errare magiftratus Academicus, qui cum judicii pubhei coercitionem non quidem in gradibus excellentioribus fed infimo habeat fibi conceffam, etiam cadaveris infpiciendi jus fibi tribuit, bellifiimè qua?ritur? Tres enim funt imperii meri gradus. ■2. Primus compleótitur posnas, quibus mors naturalis inrogatur. /. 21. t.28. ff. de peen. Secundus adimit vitam civiIcm. /. 2. ff. de publ. jud. d. I. 28. Tertkis autem continet relegationem&coercitiones leviores. d. I. 2. i. 5. C. de modo tnul£t. Nemef. Carol. art. 198. Treutl. 1. difp. 3. tb. 5. lit. c. éf feq. 3. PJunc poilremum habet fibi conceffum Academia Groningano-Omfondica, fed fi pcena mortis aliave, qua? relega- / tione major reo inroganda, tune magi- j ■ Jlratus civilis ejus rei eft dvveeptatio, uti. \ Lex ait XXIV. In delictis , fi pomis fit opus ecefuntot muleta pecuniaria, carcer, nominis ex Academia albo difipunStio, relegatio aut momentanea aut perpetua. Majores in criminibus gravioribus, quee pcenam corporalen aut capitis merentur, magijlratui civili manento: 4. Cum itaque Senatus Academicus non ad mortem poffit condemnare reos, nee ei 'mfpctiio cadaveris, fedmagiftratui civili tanquam modus, fine quo ad condemnationem perveniri nequit, ca aütribuenda videbitur. arg. I. 2. ff.dejurijdvk. Pro quo etiam facit iftud axioma juris interpretum, quod jurifdiótio iuper principali extendatur ad connexa. arg. I. 1. §• i' ff. de offic. ej. cui mand. Feün. Sandeus ad c. fuper lizeris. de refcrïpt. Hippol. de Marfil. ad rubr. ff. de fidejuff. n. 188. tfftq- Richter, p. 1. decif . 15. n. 11. 5. Plaïc autem tanti non funt, ut ideo ij ,) r nagiftratui Academico poteftas infpkimdi cadavera ftudioforum defunctotum negari debeat. Nam a condemnatione ;iic ceffante fruftra inferas ad ceffatioi lem inquifitionis praefertim generalis, id quam cadaveris infpectio refertur* arg. c.ficut olim. X. de accufat. Treutl. 2. lijp. 31. tb. 1. b. in fin. Carpzov. p. 3. t>rax. crim. q. 107. cf 108. 6. Congruit ergo oiïicio Re6toris& Senatus Academici cadavera infpicere uque fi per inquifitionem hanc generalem ad fpecialem contra hunc vel illum fuo imperio & jurifdictioni Academia fubditum defcendatur, uti plerumque ilicö ha?c illam veftigare folet, Bachov. ad Wefenbec. ff. de accuf. n. 2. Halm ibid. hoe cafu Senatus Academici eftaftimare , an fua fit cognitio ? Si enim crimen fit notorium & morte vel corporali pcena expiandum, ftatim rem rejiciat ad magiftratum civilem; fi veró factum tale, ut non dolo fed culpa contigerit, ex lege de fuo imperio per Ordines totius reip. lata judicet. 7. Cum veró initio fparfie de caede aut fuffocatione ftudiofi fama? minimède Slis cunctis adpareat, ifta cada veris 'm[pectio & generalis ea inquifkio, noa tantum neceffariö magiftratui Acadetnko incumbit, fed & fpecialis contra hunc vel illum reum fua? junfdiclionis nominem ipfi permittenda,- cumid, quodbenignius eft, femper in dnbio fequamur; nee conftet dolo malo crimen patratum, itquc fic non morce fed relegatione aliaTè pcena fortè pleélendum, quse in poLeftate fit Senatus Academici, arg. 1.56. f. dc R. I. 8. Cuncta ha?c egtegic fvrmat locus Marciani in l. 6. ff. de cuftod. cjf exhib. reor. docentis, quod olim inquifitio facta fuerit etiam per eos, qui damnandi poteftatem non habebant; ad quorum exemplum, fi exquifkis diligenter & fideliter per magiftratum Academicumargumentis ipfi conftiterit, fibi nullam competere cognitionem, reum cum elogio ad magiftratum civilem id eft politicum mittat. Qiiö non alium quam Urbanum ex Coff IV. & Senatoribus XII conftantem intclligi, docet ufus. 9. Quanquam alias plus juris conceffum fit Profefforibus, quam prifcis illis Irenarchis, de quibus Marcianus loquitur, & cum quibus videtur convenireiï, qui Groningse prcefeEtus aquis vernaculè Waterfcbolt appellatur. Hic enimfolus, fi homo in aquis periit cadaver mCpich <& argumenta ad Confulem ordinis ara- plifl  TRACTATUS de CADAVEPvE INSPICIENDO. 147 plifiimi prcefidem refërre debet; uticautnm SCto, cujus mentio facta c. 3. n. 18. in.fi» Nee iij hac urbe refert, cujus condkionis homo fic mortuus, adeö ut non tantum civium, fed & militum atque ftudioforum cadavera infpiciat, cum tacitè omnes magiftratus id ei mandaffe, intelhgantur atque vicariam operam iis exhibere videatur. I 10. Quanquam indiftinctè cadavera ftudioforum, qui in aqua exftincti, infpicere poffint Profeifores, idque factum accepi a collegis atque eos etiam res mortui curafle. Quid fi autem ponamus mortuum fati diem acceleraffe, an quia Senatui Academico relegandi poteftas da- \ ta & de fepultura ejufque negatione jus } habebit, cum par ratio videatur? arg. j /. 2. ff. de cadav. punitor. Minimè.' Id enim ad majorem fecundum imperii gra- j dum pertinereconlegiturargumento ejus, i quod in progreffu notabitur. 11. Ubi autem ceede ftudiofus inter emp- > tus, cadaver ipfos infpicere poffe vel j hinc quoque conlegas, quod in caufis 1 meri imperii & homicidü examen tef- 1 tium, fi cives fint Academici, ad Pro- ' feffores rejiciatur, uti ex ipds rerum mo- I numentis non femel contigiffeobfervavi. 1 12. Amplius & ex illis erudimur , j tuitionem vel fal docui in tratt. de juram. perborrefc. c. 19.1' n. 2. cif 3. 7. Hi Jureconfulti planè mihi viden* tur convenire cum vetenbus judicibus, quos prastores dabant. Namfententiam tantum dicunt, ejus autem exequenda? poteftas eft penes magiftratum aut judicem, a quo notio iplis data: quod & olim practorem feciffe, ubi pedaneusdatusve judex pronuntiaverat, explorati juris eft. /. i5. pr. ff. de re jud. Quis vero dubrtabit hos Jureconfultos poffe cadaver infpicere, fi ex a&is obfervent non rectè id factum, vel adfequi intellect» nequeant ea, quae de vuineribus c aliisve argumentis fcripferit is, qui ab c actis? quid fi maligne non omnia retu- i Jiffe Irenarchen ipfis adpareat? I. 6. ff. t de cuftod. & exhib. reor. \ 8. Si refpondeas.reni ad judices a Ju- < reconfultis rejiciendam eile, ut iterum cadaver infpiciant, & fi non ex fidebo- t j na Irenarcha retulerit > vindicentinexem* j plum, ne quid (f aliud poftea tak facere 1 moiiatur: uti inquit iviarcian. in d. 1.6. in ft. Nova hac allegationeutendummi' hi iterum ent, quod hoe poftremum de j vindicta allatum judicibus facilè largiar, I fed infpectionem cadaveris, fi adhuc exI ftet ut tractari poftit, ad eos referam, 1 qui de crimine cognituri; cum in hi: 1 caufis cuncta? probationes debeant elfe late meridiana clariores. /. uit. C. de pro* bat. 9. Si ergo Jureconfulti notionem ex. ercere debent &ea perfecte noffe debent, fine quibus ad eam perveniri non poteft. /. 2. ff. de jurifd. Maxime cum habitus, quo inftructi effe debent, non fit vv,w, uti iis injuria imputat Felden in prof at. Ariftot. Polit. fed prudentia & jufti at« que injufti fcientia. /. 10. §. 1. ff. del & I. j. 1. /. eod. Unde veritatemex caufis cognofcere debent, vbi eas adfequi poffumus. 10. Quis vero inficiabitur, veritatem magis oculata fide quam per aures aut annotationes aliorum animis hominum infigi ? §. uit. I. de gradib. cognat. Quis nefcit parzemiam proprios oculos non f aller e: & ftiud apparere quod oculis een* mus: Angel, de Perufio confil. 317.n. 2. nee non per infpectionem atque rei evidentiam fenfu proprio perfpectam omnent aliam probationem fuperari? Argentm. ad confiuet. Britann. tit. 6. art. i33.gloff. ié n. 2. Knichen. de fublim. territ. jure c 3- n.85. & feq. C L T U X IX. Judicis officium generaliter indicatur quidve facere operteat eos, qui cadaver ex aquis extrabunt cif cur ejus pedes in illis linquere debeant, traditus,& vetus inferiptio nove allegatur, atque explicatur, quid religio Jignificet. i> pRoximum nunc eft poft enarratasperl fonas, quibus infpeftio cadaveris ■ompetit, tradere ex ordin e naturali uemadmodum ad eam perveniatur. Si iidex vel is, cui ea de re cura data eft, x farna acceperit public^ aut nuntiatum d ei fit hominem in aqua" periiffe velcalaver humanum in faltu vaftove campo liove loco jacere, miniftrum vel adpakorem fuum mittere debet, ut is id qua?-  THACTATUS de CADAVERE INSP1CIENDCX H9 ■■quserat & de loco deindereferat, cum, ne judex ipfe vagari & curfitare per nemora cogarur vel in fcopulo aut ripafluimnis cum jaóiura fuae dignitatis morari teneatur, tum quoque, ut cognofcat an fua lit jurifdictio. arg. I. 5. ff. de judk. I. 2. ff. fi quis in jus voc. I. uit. ff. de jurifd. 2. Jubere quoque debet adparitorem, ut cadaver quasri & ex aqua extrahi curet conductis ad id hominibus, quibus merces aut honorarium, fi mortuus non reliquerit bona vel a nemine alebatur, more majorum ex fifco prseftabitur, vel quoque ab Irenarcha,- fi ad hujus juffum id fecerint. Cui ideö honorarium Gronings datur, quod arbitrio Confulis,ad quem relationem fecit, relinquitur in SCto fispius memorato. c. 3.18. 3. Quanquamcuncfimortales, etiamfi id facere jullï velrogati non fint, fpontè queant cadavera ex aquis extrahere & fi hoe fecerint honorarium petere LL. Baivoarior. tit. 18. c. 6. §. 1. Namfumma eft ratio , quae pro religione[facit. /. 43 - ff- de religiof. &' fumpt. fun. 4. Veteribus autem religionis vocabulo omne id dicebatur, per quod cadavera humana ad fepulturam & quietem transferebantur. Sic apud Phaedrum in fabuld 27. de ofbbus humamsacanethefauri cupiditate effoffis; Injefta eft illi divitiarum cupiditas Pcenas ut Jdnbtce reiigioni peadmt: Ubi fanttcv reiigioni id eft violato fepulchro. Et apud Ciceronem. 2. de legib. 23. Jam tanta religio eft fepulcbrorum ut extra facra & gentem inferri f as negent 5. Credebant enim animas non quiefi. cere, nifi corpora effent fiepm'ta; atque ideö cenotaphia pro iis excitabant & apud illa vocibus animas eorum , qui in rnarï aut fluminis fluctu perierant quorumve cadavera in faltibus infepuka jacebantóc j propter holtilem metum aliosve cafus inI veniri atque inde tolli non poterant, ciere folebant. Kirchman. 3. de funer. Roman. 27. 6. Haec cenotaphia pro religiofis locis fuerunt habita, /. 6. §. fi. ff. de rer.divif. quod ad fepulturam eflent deftinata & , brevi in ea inferri cadavere fperarentur arg. I. pen. ff. de mil. teftam. Ejufmodi tumulos etiam clade V ariana occifis militibus, quorum reliquiae Varique in Teutoburgenfi faku infepultae, exftruxiffe Cseizrem Tacitus. 1. Annal. 62. memorat, adjiciens gratifiimo munere in defunttos. 7. Similis quoque pietatis fraternse monumentum aeternum cernitur Clivis in lapide_antiquo Veteribus tralato ad fontein extra portam, cui a vetere Rheno ' nomen; quo nullum chrius rei huic inluftrandas exftat teflimonium: M. GELIO. T. F. Marco Ccelio Titi filio. LEM BONO. C. Lemovici Bono Centurioni. LEG. XL1X. ANN. Legionis octavce decimce, annorum. LUI. Quinquaginta trium ... CIDIT. BELLO. Occidit bello VARïANO. OSSA. Fariano, offa. NFERRE. LICEBIT. lnferre IkeMt: 8. Quod autem Divi fratres contra refcripferunc. I. 7. ff, d. t. eofque fecutus Ulpianus negaverit cenotaphia effe loca religiofa: l. 6. §. i.ff. de relig. cf fumt. fun. id de iis capiendum, quaeadnudam tanmm memoriam peregrè mortui autfepulti faéfa erant; cuius generis exempla , occurruni apud hiftoricos multa. Sueton. \ Claudio c. 1. Lamprid. Akxandro. c. 63. . Cenotapbiuni in Ga/lid, Romce fepulchrum 1 amplijjïmum mcruit: Etiam, alia derogis ; honorariis exftruétis videre datur apud '. Senecam confol. ad Marciam. c. 3. Lip- 1 fiumque ibi. n. 54. , 1 I 9. Et licet haec veterum qua Grsecorum qua Romanorum religio a noftra re* ligione aliena & fuperflkioni imputetur, ipfa tarnen erga mortuos reverentia firma apud nos manere debet, arg» g. pen. I. de I. N. G. & C. Nam bcec una res eft cujus exemplum ad omnes pertineat: uti ait M. Fab. Quintilian. declam. 6. Athenams Deipnofoph. lib. 5. c. 18. narrat, quod navali praelio ad Arginufas fiacto, poftea ad fuffragia populus erat vocatus , ut de Erafinide aliifque ducibusjudicaret, quod eos, qui perierant, è fluctibus fepeliendos haut fuftulhTent ,• Chriftianorum quoque religionem. crevüïe per curam ab ipT 3 ü»  ico GERHARDI FELTMANNIjJC. fis in mortuos fepeliendos adhibitam ait Julianus idque gentibus exemplo efle cupit in epijl. 49. 10. Quis ergo vetabit, ne fi quis voluerit rnifericors ad litus expellere cadaver aut ex aquis extrahere, id in honorem pietatis faciat, cum fortè per tot fluctus volutatum corpus intumuit, tot illifum fcopulis tam fpaciofis faepè tractum arenis? Propter hanc pietatem & laudabitur a cunctis , qui damnatorum cadavera ex aquis extraxit, etiamfi ea in fluctus repellere potuiflet. arg. I. 1. §. 3. ff. de peric. 6? commod. rei vend. 1.15. ff. de cond. inflit. Nam etiamfi qua jura funt quce objlent, fi tarnen auguftus faltem detur acceffus, per quem intrare bumanitas poffit, vera dementia occafione contenta eji: Quintilian. d. declam. 6. 11. Nifi magno exemplo propter nefarium crimen aliquis vel culeo infutus vel facco inclufus aut tabula? alligatus in flumen vel mare projectus eflet cum titulo, ut repelleretur in fluctus; fi enim tune ab eo, qui fubjectus effet Principi, cujus nomine fententia in reum dicta fuit, extraheretur, extra ordinem puniendus forec, non tantum quia nonobfequitur imperio magiftratus, fed & efficit, ne metus ad plures perveniat, qui eo fupplicio deterriti a malis fadnoribus abfterrerentur. I. 28. §. famofos ff. de peen. 12. Qui autem cadaver ex aquis extraxit duo obfervare debet. Primum eft ut velamento tegat inferiorem corporis partem. Gregor. Nyflenus in epifi. ad \ Letoïvixn, a's ^ a*v«Sïi^ﻫ« t£ W» | etéfflfAotrvMiv t?f tyvetm: ne Joh ojtendatur \ id, quod dedecori eft bumance natura: 13. Sccundum, ut cadaverin ripafluminis juxta aquam fic ponat ut calcanei linquantur in aquis: quod ubique moribus cuftoditur , nullibi tarnen fcito id expreffum repperi, praterquam memorata lege priva perMargarethamBurgundam Batavis indulta. art. 45. nee non in Privileg. reip. Amffelod. lit. van die baer f elven verdoen, Kcriingen. p 92. 14. Videtur autem id ab antiquiflimis tractum temporibus. Nam apud Quintiliannm loco memorato de cadavere hominis in aquü fubmerfi dicitur, quod, dum agitur caufa defuncti, putrefcit interim corpus nee totum in ficco jacet: Nifi id quis eo mafit referre, quod pluvia? expofitum fuerit. Quod tarnen ea, quas feqmmtur, nonadmittunt: Nam pergit; Cadaver ab incurfit avium ferarumaue tantum miferemtium corona cujiodit: Cur enim ha?c non tralatitia pietate quoque ufa fuilfet & cadaver a pluvia confervaffet ? 15. Mihi hrec legenti in incerto judicium, quare iis, qui certiora adferent, herbam lubens dabo: nee ergo mihi irafcentur fpero, fi ego in veterum chartis explicandis operam ponereadgreffusfim: non enim hxc ut fixa fed ut homunculus probabilia conjectura fequens propofui. Sufficiat nobis, quod vecuftate temporis hic mos comprobatus, hanc autem vicem legis obtinere conftat. /. 1. §. uit. ff. de aq. cjf aq. pluv. are. 16. Atque hunc tam religiofe Gronin* genfes nauta? colunt, ut fi ex flumine intra urbem cadaver extrahant idque in ejus ripa, quod flumen muro contineatur, reponere nequeant, funem illi injiciant atque ex navi aut fcapha cum pedibusid in aquas demittant. 17. Obfervavi quoque, quodindioccefi Eflendienfi, fi in fodinis carbonariis, quce ibi frequentes funt, homo pereat, uti foepiüs contingit, cadaver, ubi effoffum eft, in fuperficie terra?, donec infpectio ejus facta , fic linquatur , ut I imi pedes crepidinem fovea? occupenf. ' Hoe accidit quoque. 8- Febr. 1667. i° . ejufmodi fcrobefuffocatoHenricoWemmers. 18. Caufam ejus rei invenire difücile, fi divinando quid proeftare Viest, ajam id pro titulo innocendx habendum l efle, quam repertor cadaveris oflendere I vult: cum hac ratione indicet, quo gelere mortis homo is defunctis fit. Videri quoque poteft id indeüuxifTe, quod ftumina & amnes plerumque fines terrarum conft.kuant, atque in medio eas a fe fecent, Luch'm. de Curte. fin. reg. 11. 40. 19. Contingere autem poffe, ut inripam aliam extrahatur cadaver, quam eam, cui proximior jacebat mortuus; quod aliquandö vidi fieri ideö, quod illi, qui cadaver. repererant, ab ea parte habitarent aut in eam princeps, cui erant fubjeéti, imperium iiaberet. Hoe fanè cafu , ne & viderentur alterius Principis, qui ab altera parte jurifdiétionem hïbebat, jus violaffe cum imis pedibus mortuum femper liquerunt in aquis, ut fignificarent, eum adhuc ita fpcélandum effe, ac fi adhuc in imis aquis co loco jaceret, ubi a fe inventus elTet. 20. Sed & Max ejus inftituti videtur caufa, quod per id cadaver in eodem Ita. tn confervetur nee percant indicia, qu® 'ex ventre tmnido aquifque pleno & co  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO» t;t co naribus difiluente trahuntur: de quibus di6turus c. 21. n. uit. Plures enim faepè funt rationes, propter quas quid pro jure receptum. g. 5. i. de exbered. lib. pr. I. de mi. teftam. junct. I. t. pr. ff. & 1. 3. C. eod. pr. I. de L. Falcid. jwicT;. I. 71. ff. eod. Bachov. ad d. §. n. 4. & ad d. pr. n. 1. «0§§<* §C» C a p u t X. Oftenditur privatis non effe permiffnm cadavera h ft reperta bumare, idque a multis contrariis ab antiquitate repetitis argumentis vindicatur. 1. FAcilè vel hinc intelligas, non licere privatis cadaver è ripa tollere, fi id a judice vel eo, cujus eaderecuraecommiffum, illud infpeótum non fit: minus iis permiflum effe id fepelire , five in aquis five terris id reperiant, quod & fcribunt Vafquius 3. illuftr. QQ. 96. n. 10. Fr. Marei. p. 2. decif. Ddphin. q. 1. n. 4. Carpzov. lib. 2,. ^urifpr. Conjijlor. tit. 24. def. 375. n. uit. & expreffe fancitum LL. Tranf-Ifal. p. 2. tit. 21. art. 2. Velav. c. 3. art. 10. 2. Privatis autem licere cadavera a fe reperta fepelire multis argumentis probari poffe videtur. Nam inter jura non fcripta, fed omnibus fcriptis certiora ponit Seneca pater humum porrigere cadaveri. lib. 1. Controv. cap. 1, Apud bonos auclores egregia virtutum nomina huic officio tributa. Humanitatem, manfuetudinem, mifericordiam, religionem, miferationem communis natura?, fortis humana? commercium, memoriam hu-manse, clementiam , juftitiam , & opus benignum vocabant, uti ex veterum monumeniis tibi cognofcere promptum apud Grotium de Jure p. & b. lib. 2. c. 19. «. 1. _ 3. Petronius in multis rerum jultus arbiter tralatitia humanüatis verbis id expiicat & propius tangit noftrum argumentum, quando fcribit, vel fi vduerit mifericors ad idem litus expellere aut prceteriens aliquis tralatitid bumanitate lapidaMi: atque ita indicare videtur , cuivis . licere condere fepulchro eum , qui ir aquis periit. Horatius idem docet. lib i. Ode 28. Aft tu nauta vaga ne paree malignus arena Offtbus (f capiti inhumato Particulam dare: Et poftea pergit : Quanquam feftinas, non eft mora lon~ | • ga, licebit: } 4. Quintilianus in adduétadedamatio1 ne id confirmat, quod igmtis quoque cor-, 1 poribus tranfeuntium viatorum collatitiafe\ pultura, & injetta ab alienis humus: at| que fic non modo iftud permifium effe fed de hoe dubitari non oportere oftendit; quin cadaveri ignoto humum congerere poflit. Heec non Romanis propria, fed omnium gentium jurafuerunt j adeö ut apud Athenienfes lege conftitutum fuerit, fi quis in infepultum hominis cadaver incidiffet, ut terram ei injiceret & fepeliret, ut ad occafum fpectaret. iElian. 5, Varior. 14. 5. Tobitus etiam ab angelo Rephaele laudatur, Tobit. c. 12. 13. quod gentis fuae mortuos homines furtim fepeliviffer. c. 1. 20. êf 21. c. 2. 2. Éf 7. Apud 1 Eforsos Pontifex Max. cum alioquin ulli rei funebri intereffe vetaretur, repertum tarnen hominem infepultum humare jubebatur. Grot. d. c. 19. n. 3. 6. Et cum ipfa barbaries totum terrarum orbem inundatie viaebatur, id tarnen legibuspraafcriptuminvenitur. Nam [ in LL. Baiwarior. tit. 18. c 6. §. 1. exftat; Et fi h quolibet mortuus fuerit repertus eum bumonitatis caufa humaverit; ut neque a porcis inquinetur , ei mercedem deberi quia ftriptum eft, Mortuosfepelite: Haec omnia fuperat id quod inveni apud Senecam 5. de benefic. 20. Pa~ trem alicujus in folitudine exanimem inveni, corpus ejus fepelivi nee illi prof ui, quid enim illius intererat, quo genere dilaberetur ? nee filio, quid enim per hoe commodi acceffit illi ? Dicam quid confecuiusfit: officio folemni éf neceffario per me funftus eft. Praftitl patri ejus, quod ipfe prafta1 re voluiffet nee non C5* debv.iffet. the taI men ita beneficium eft, fi non mifericordice j c5* bumanitati dedi, ut quodlibet cadaver \ abfeonderem: fed fi corpus agnovi, fi filio tune praftare me ccgiiavi. At fi terram. i ignoto mortuo injeci, nullum habeo hujus 1 officü debitorem, in publicum humanus? 7. Plic mos veteribus adeö probatur ut & pietatem avibus tribuerent, quae cadavera faémana, li infepuka jacebant, 1 d«"  tSz GERHARDI FELTM AN N 1, ]C devorabant. Cafïïodor. 2. Varior. 19. Fiat ergo paftuspiivulturisi Neque enim haec res intra humanae fortis confortium ftetiffe ipfis dicitur, fed & ad animantia muta tranflata credebatur. Laudatur enim formicarum pietas, quod inter fe mortuos fepeliant. PJinius xi. hiftor. nat. 30. 8. Haec funt, qua? videntur deftruere opinionem initio capitis propofitam. Si veró curatius ea cuncfa examinemus, nil aliud inde infertur quam mortuos effe fepeliendos ; uti adducta Baiwariorum lex I loquitur. Nee enim edocenter aut explanatè ullo in loco exftat privato licere ' cadaver , fi facinore alieno & quidem recente periilfe hominem pra?fumptio adelfe queat: id enim vetitum. Carpzov. lib. 2. Jurifpr. Ecclef. tit. 24. def. 375. n. uit. Sed omnes memorati auctores; Joquuntur de corporibus eorum , quos! certiffimum erat fuo fato effe exftinctos quofque humare negligebant ii, ad qaos ea cura pertinebat, atque adeö deferti erant, uti bené ad Senecam. d. c. 20. annotavit Lipfius. 9. Res het clarior, fi fwgula Joca ordine luftraverimus. Primum ex Seneca patre curam fepultura? commendat. Hanc & ego maximè probo, quod ex omnis generis morticinis ccelumpeftilens evadat: ideoque ea humari reip. interfit. /. 1. §. uit. ff. de via publ. Ziegler. Vir. Cl. ad Grot. d. c. 19. 2. 10. Et pro fecundo tollendo fateor, bené iis convenire virtutes & officia ex j inluftri Grotio enarrata, qui jufta mor- J tuis faciunt & eorum cadavera non lin- \ quunt efca? alitum ferarumque: ld enim ' non folum religio gentilium Romanorum lingua fic dicla fed & Chriftiana prohibet. Quia haec defiderat, ut res eö recipiatur , unde fumpferat primordium: atque ideo dum fpiritus ccelum redit, corpus terra? reddatur. Jcbi 10. 9. CarpzoVi p. 2. decif. 162. n. 3. 11. Sed id volo , ut ordine legibus moribufque prajficripto humatio cadaverum fiac, nee cum detrimento publica? falutis pra?cludatur occafio inquirendi in facinorofos, quibus, ut provincia careat, mtagiftratus operam dare , . atque ideö, ut de eorum criminibus conftet, mortuos prius infpicere debet. arg. 1.13. ff. 'de Ojfic. praff. junct. I. 1. §. illud. ff ad SC. Syllan. I. 2. ff. de jurifd. 12. Tertium ex Petronio allatum capiendum de cadavere hominis, quem cafu periilfe conftabat & in eo loco deprehendebatur, ubi magiftratus copia non 17. Nee videndum quid Tobitusiummo erga fuos ftudio Ninive fecerit, fed quid ex ratione juftitia? propter quam cadavera rex Sancherib requiri jubebati. c. 1. 21. fieri debuiffet. /. i2.ff.de0ffic. pra>f. Octavum exemplum a Pontifice Max. Ebra?orum defumptum nu/iius eft quo: erat nee infpici folebat: atque ideo malè ad noftrum argumentum mde infertur. arg. I. 13. ff. quod met. cauf. I. 176. ff. de R. I. junct. I. 1. C. Quando ik. xmicuique in fua cauf. Sic quoque exemplum Simonidis cape memorarum Val. Maximo. 1. rer. memorab. 7. in extern, exempl. 3. 13. Nemo, uti opinor , negabit fic quoque Horatium, quem quarto memoravi, accipiendum elfe: quanquam nee hic nee Petronius nee alii plures id genus fepultura? intelligant, per quam cadaver totum obruitur, fed tantum terra; injectionem, qua? ter plena manuatranfeunte fiebat, uti difcere datur ex Acrone 6c Cruquio ad Hor at. d. Ode 2& Planiffimè id confpicitur ex loco Quintiliani, quem quinto memoravi. Is enim ideö collatitiam fepulturam dixit, quod ex multorum viatorum injectionibus tandem humo tegeretur cadaver. 14. Sextö fuit in contrarium adduck lex Athenienfium. Hanc autem non minus juftius quam tutius eft inteiligerede cadavere, in quo recentis ca?dis nulla vettigia adparent; fed ubi hominis figuram penë confumpfitvetuftaslentaguetabes in terram defluxit atque foluta cute offa nudata funt. 15. Vel id interpretor de cadavetf quod magiftratus infpexk vel quod fil hominis quem omnes norinc fine alterius faclo defunctum effe cuique jufta facetf negligant ii, quibus ea res cura? effe deberet. Tobkus pro feptimo fuit in feenam produótus, fed fi qui ex hoe libro ve. ritatem petunt, aut fe confirmaturos pu~ tant, eos -perinde facere atque ji molem gravijjimam Jtatuminare ■uelint amndine, fcribit Tremell. ai Tobiti. c. 12. 15. 16. Deinde ex illo ipfo codice intelligimus quod requifita a Rege corpora eorum quos ille clam fepeliebat, non invmübantur: uti eft in c. 1. 21. & ideö ad mortem eum quaeri jufferit, d. c. 1. 22. atque bona ejus in fifcum coaéta, d. c. % ,23. nee non a vicinis irrifus fuerit quod mortem non metueret. c. 2. 8. Ut jute huc pertineat quod noftri homines omnibus enarratis reponerent, non exemplis fed legibus judicandum, /. 13. C.di Jent. cj3 interloc. omn. jud. 17. Nee videndum quid Tobitusfummo erga fuos ftudio Ninive fecerit, fed quid ex ratione juftitia? propter quam cadavera rex Sancherib requiri jubebati. c. I. 21. fieri debuiffet. /. 12. ff.dcOjjic. prcef. Octavum exemplum a Pontifice Max. Ebra?orum defumptum nullius eft  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. fooque firmarnenti. Ut enim non memorera quod ea omnia qua? ad legem A«JjenienGiuTj aiJegavi huc quoque transferii p c, nulla finiftra contra eum effluere poterat prsefumtio propter majefbatem muneris quod is gerebat. ig. Baiwariorum jus ne Jovem quidem lapidem jura vero idem veile quod memorata lex Athenieniium atque ideö eodem modo declarari debet, bi enim reccns caedes facta lit, defideratur ad probandum innocendam caeterorum humatorurn, ut ii qui mortui funt neceffarii prius humum injiciant, ne ifti rei effe videantur homicidii. §. LL. Baj. c. 6 fi 2. ip. Largior Seneca? pro nono adducto, quod filii officium fit humare patrem qui exanimis in folitudine jacet exflinctus quodque alter qui hoe fecit beneficium filio pra?ftidt & in publicum fimul humanus fit. Aft id non aliter licet quam cafibus in tertio atque fexto exemplo explicitis. Summa enim impietas eft , fi juris ordo non refragetar, neghgere fepukuvam cadaveris humani atque ïpfam quafi humanitatein atque jura non nuper fed ab omni a?vo vigentia ejurare, eritque ha?c fievkia ultra huma-1 narum irarum fidem eo atrocior, fi ca-1 dat in fdium^aut fervum de quo efcfermo apud Gaifiodorum decimo loco adductum. Id enim avud eum fequitur ; Tali potws fipulcbro feil. vuituris recipiatur ii dömifwm nddidit infepultum. 20. Poftremum eft a forrnicis, quarum pietatem fi non hmtentur homines, I arbitrio judicis puniri poffunt. Quid ! emm fi ad iitus expulfum cadaver huma- ! num rèpellat quis in fluftus? Lex BaiKarioram d.tit. 18. c. 2. §. 2. Et fi ipfum cadaver afiuminis alveo ad ripamprojulum fuerit, & a quolibet inventum , qui iterum cadaver de ripd impinxerit & winde probatus fuerit, cum XII. fol. componat. 21. Similiter fi quis cadaver in fiumi«H Vel i'1 takra locum ejecerit, ut cadaver rtddere non quiverit inprimis cum XL. foh tcraponat: uti habet d. tit. 18 c. 2. 1. Ratio ibi adfertur, eb quod funus ad dignas exequias redden non valet. Cum enim fit honoris figmim defundum pulcrè human eo fublato calcar ad virtutem auffem quis ncgaverit ? Robert. Scharrock. de üjfx. fecund. jus nat. tit. de Innocent, n. 13. §. 1. art. 4. 22. Nee fingulis id permittendum ut cadaver iterum in fluótus aut mare projieiant, etiamfi id ejus hominis fit, qui i 153 civis fuerit ejus populi apud quem noftra corpora fi defuncki fimus, irato ma. n committere folent, qsod Batavisapud Jappanenfes mortuis accidit. Fr Caron. dejenpt. Jappan, in üppend. p. 146 ï°n< en im Priv^is licere debet ( quod pubhee fieri oportet per magiftraj tum, ne occafio oriatur majoris mali & | ficaru irrmune fua fcelera exerceant. arg. I. 176. /. de R. I Quamobrem fi quis hominem in aquas projeciffe vifus velhumaife dicetur cadaver, quod numiatum, a fe non erat judici, cum ejus copia ef1 iet, onerabitur fufpicione ca?dis a fe patrata?, uti non obfeure indicat prsefata lex Baiwar. d. c. 6. §. 2. 24. Et conftat doli praefumtionem | contra eum onri qui quid clam facit. Me! noch. 5. prafumpt. 3. n. 107. & confultus refpondi 15. Maji. 1669. Sed & qui non fepehvit cadaver quod ex aqua ex1 traxit, aft id è ripa ad domum mortui [ tranftulit antequam id judici eive cui res I ea cura? nuntiaret atque infpectum fuerit, I pro modo culpa? mul&ari poteft vel a?re I vel carcere per tradita a Mario Giurba ' confil. crim. 24. n. 19. & 22. & a me addufta in reiponfo dato 20. funii. 1668. J 25. Ante annum cum quidam in Drehthva vubmerfus effet in aqua, obfervavi ex aétis ab llluftri viro Munftero de Bernfau Drenthia? Satrapa ad me de eo cafu miiïis, quod ruftici cadaverada?des mortui tranftuferant, & fimul deprehendi caufam aliam ejufque fafti propriam cur id fieri non debuiffet antequam infpectio, qua? poftea in a?dibus defunai fada fuit, rité in ripa perafta fuiffet. , 26. > Cum enim domi peétere. vellent j mortui capillos atque peétinem quaererent j in ejus faccis, ecce in uno reperitur ejus ' pileus , quod facilè tune celari polfet & I ^ quicJ fit fimilis argumenti fic judex ' ignoraret,- qui tarnen inde conlegere poteft an non fe ipfum praecipitaverit in flumen , uti refpondi die 9. Junii. 1670, V Ca-  ïj4 gerhardi feltmanni, ]c i C A P U T XI. Exponitur cur judex properare debeat ad ca. daver infpiciendum. Injuria committitur Éf violatur territorium alterius Ji in Ulo alius cadaver infpiciat. i. QUandö judici eive cui ea cura data nuntiatio ifta facta, iücö ad infpi" ciendura cadaver properent non tantum fi caede periit, uti praecipit conftitutio Clivo-Marcana & poftea rationibus firmabo , fed & tune fi homo in aquis fua morte exflinótus aut diu cadaver in folitudine jacuiffe dicatur. Primo ne jutliiïimo doJore moti propinqui nolences ferre ut inclementiae aeris & cceli cadaver amplius exponatur, id toliant& domum deducant, vel tumultus majoris occafio inde oriatur, quem facilè excitarent ftudiofi & mihtes fi fui ordinis hominem mortuum, cernerent a judice ne- I gligi, nam nefcio quo arétiore amicitiae vinculo cuncti ifti trahantur magis ac Caeteri mor tales ad mil'er aüonetn fui quondam fodalis. 2. Pro fecundo fi forte judici cum alio Jis fit de jurifdictione vel imperio in eo loco, ubi cadaver jacet, exercendo, tune per infpeclioncm cadaveris k fefac- j tam probabit quafi polfeffionem meri/ imperii. Burf-au conjil. 235. n. 29. Haec enifp praecipua ejus nota eft, uti fcripfi \ c. 4. n. 4. aperciufque tradunt Georg. Everhard. 1. conjil. 12. n. 12. Befold. thes. pratt. lit. W. n. 16. in addit 3. Sed tune nuda infpeclione non fatis facit. Si enim poft eam alter veniat & cadaver non folum infpiciat fed & vulnera adcuratè annotari curet, & ipfum cadaver vel membrum ejus aut quid de veile defuncti fumpferit, prior per hunc qui pignus cepit Bavaris frais Pj'anddictum , praeventus dicetur. Ludov. Gilhaufen. arb. jud. civ. c. 4. ram. 1. §. 10. n. 22. Befold. tbef. praÜ. d. verb. 4. Quanquam fi nullo jure id egerit, alterius territorium atque imperium violaffe intelligatur. Befold. 1. Polit. 12. n. 78. atque injuriarum aclio locum habeat, uti docet Carpzov. p. 1. Jurifpr. for. conjl. 32. def. 27. n. 3. & refpondi confultus 20. Junii. 1668. 5. Adeö ut quantum fuerit in fupre- no tribunali Spirenfi an quoque contra ijufmodi turbatorem mandatum ctecerni poffet ex conftitutione Imperii conua bignerationes edita? Quod quidem olim in caufa Wertbeimb. contra Wun%\w% fuiffe negatum nonnullis tarnen adfefforibus aliud placuiffe quantum ad reftitucionem annotationis vulnerum, teftis eft Petr. Friderus Mind. lib. 1. de procef v& Cam. extrab. c. 36. n. 15. C A P U T. XII. Cadavere in finibus diverforum territoriarum invento ad quem ejus infpectio pertineat indagatur & de ed re prima regula proponitur obiterque docetur bodie conatum pro effettu nonpuniri. 1. QUid autem fi in finibus plurium territoriorum cadaver jaceat ? Hic fc quidem is qui id reperit ex affectione erga fuum principem aut judicemlwic id nuntiabit, fed an hic vigilaffe &praeveniffe alios fufh.cit'? In hac qusftione jufto longior eft Limnaeus, recte notatu? a perfonato ifto Severino de Monfamba? no, nam cui bono tam longa oratione ahorum verba hac derereferre? in lib. 4. de Jure publ. c. 8. n. 189- & mulL feq- . 2. Vigilantibus hoe cafu jus effe fenp- tum & prasvencionem quam vocant, hoe cafu admittunt Treutlerus. 1. difp. 19. I tb. 4. lit. a. rkfold. Oper. Polit. difc. 6. j de jure territor. c. 3. NielVvus difp. feud. 11. in corol. lit. c. Sed primus poftea ei id tribuit in cujus territorio caput jacet. arg. I. 44. ff. de religiof. Êf jwnt. quod reótè refellit poftremus hac ratione, quod non a prasftantia partis fed a loco cffidis decifio petenda fit. d. corol. lit. a. 3. Qui tarnen quoque ipfe, inconftantiam fuam prodit, dum d. coroll. lit. A ad eum id refert in cujus terra inferiof pars caefi pedefve ejus foli jacent, quod & placuit Wiffenbachio difp. I. 9. tb. 16Unde ifte a Bachovio ad Treutl. d. tb.fy lit. a. proprio argumento refutatur. Dicit enim popularis meus quod locus cae* dis fpeétandus. Aft rariffimè contingit ut homo globo enfe aliove telo iétus abfque ullo motu cadat in terram & pedes deinde jaceant ibi ubi ftetit 'cum vulnus ac  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO, 15? accepk etiamfi cor aut cerebrum traji- ciatur. - 4- Haec cum examinarent alii, totam hanc rem ad arbitrium Principis aut fuperiore* magiftratus perdnere, ut ii ex circufflftandis definiant cujus inter plures erit de crimine cognofcere, ftatuunt Carpzovius p. 3. prax. crim. q. 110. n. 35* éf feq. Am. Matthaei de crimin. tit. de accufat, c. 5. n. 6. 5. Sed ita ipfi nil definiunt. Quis enim nefcit fuperioris magiftratus effe . cognofcere de litibus fibi fubjectorum , fi hi arbitros non elegerint? Dabo illis quod fi hi aut Princeps fecundum tepronundaverint alterius praeventio tibi non obftet quo minus de crimine cognofcere queas. arg. c. non prcefiat. de R. ƒ. in 6. Aft: hffic tarnen tibi in eo nocuit, quod Jite ea apud mperiorem inftituta actoris partes fuftinerecoactusfueris, quod primus ad illum provocaveris ob infpec-1 tionem factam ab akero org. I. 2. §. ï.ff. comm. div. 6. Si dicas unum in cuftodia" habere reum alteram veró cadaver infpexifie, nee id curabit hic etiamfi prior de caede cognofcat, qui enim cadaver infpexitalLgabit femper quafi polfefïionem neque eam per notionem & pcenam de reo fum- j ptam fibi aufrerri. amtmabvt, cum dei criminibus edam fupplicia fumi poflint' in iis locis ubi ea patraia non &nt, /. 1. C. ubi de crimin. & hodiè remifïïones re-1 rum ad locum deli&i tantum urbanitatis <& comitatis non veró neceifitatis fint. Cudelin. lib. 4. de Jure noviff. cap. 2. Riaershüf. p. 9. ad Novell, c. 10. n. 57. Sande decif. Frif. lib. 1. tit. 1. def. 6. 7. Quocunque ergo te vertas vides te fore attorem li ad iuperiorem fit recurrendum. Et quid hic ex circumftantiis arbitrabitur aliud, quando teftes non adfunt qui caedem fieri viderunt, quam id quod fitus cadaveris, fanguis aut veftigia in terra oftendunt ? Ex his folis circumftantiis lis utique judicari debet. 8. Quod cum veriflimum fit, quare non Carpzovius & Cl. Matthaeus ex illis generaliter definiunt quis inter duos vel plures qui confinia territoria habent cadaver infpicere debeat, ut fi cafus contingat ex juris ratione fciant cui id faciendi poteftas fit & ita regulas generales ad hypothefin transferant'? Sic concordia inter homines confervatur, qua nil unquam inter homines praeclarius aut praeftantius exftitit. Nov. 30. c. 1 Hoe paólo & fumptibus apud fuperiorem in lite faciendis parcitur & litesminuuntur, quod utrumque cordi nobis ieriö efle debet , uti fcripfi in tra£t. de jurej. in alt. anim. c. uit. n. 18. 9- Breviter ergo pro inftituti ratione regulas quafdam hac de re hic confignabo. Prima eft, fi teftes vel viderint caedem fieri vel iliicö atque ea facta acceflennt & obfervaverint ficarium occidifle hominem in territorio Titii, cadaver autem in finibus plurium terrkoriorunt pofuiffe, ut dum inter horum judices altercatio eft ipfe omnium manibus elabatur, & a notario aliovearbitroilicöelecto examinati id adfirmaverint, tune Titius cadaver infpiciet folufque de crimine cognofcet. 10. Caeteris tarnen poteftas eftcapiendi facinorofum. d. I. 1. C. ubi de crim. Quia & id licet, etiamfi judex cadaver nondum inlpexerit fed tantum Caedes ei nuntiata fuerit. Facilius quippe eft captum liberare quam liberum capere. Jul. Clarus d. §. fi. q. 4. verf. quando verb. Ambroiïn. d. cap. 1. n. 10. 11. ia. cif 13. Brunneman. de procejf. inquif, c. 7. n. 11. 11. Hic autem oritur iterum alia difputatio quid ftatui oporteat fi conftet ficarium in alio fterifle territorio ? Sunt qui tune hujus judici non vero ei in cujus territorio jacet cadaver infpectionem, 1 tribuunt, arg. I. 14. ï.ff.debon.libert. I. 1. C. ad L. Corn. de ficar. 1.1. 5. 3. jf. [ eod. & a tempore ad locum axgumentum trahunt. arg. l. 22.ff.fi. eert. pet. atque fic olim fe cenfuifle fcribit Limnaeus d. c. 8. n. 199. Alii veró id ad dominum territorii in quo cadaver repertum eft, fpectare judicant, quod in hoe crimen confummatum fit ; idque fentiunt Bald. ad l. 5. C. de epifc. cif der. n. 6. Zanger. de exception. p. sa c. 1. n. 89. & Pem Theodoricus colleg. crim. difp. 4. tb. 3. lit. b. Sed ad utriufque territorii dominum id fpectare atque praeventioni locum fore arbitrantur Farinac, oper. crim. q. 7* n. 44. cif feq. Leopold. de concurr. jurifdi q. 14. Andr. Gerhardi exerc. Juftin. de* cad. uit. q. 8. 12. Ego mediam viam ingredi Baldique veftiga premere non perhorrefco , quod in eo territorio Caedes patrata fit , haec enim non nifi mortuo eo apparuit. /. 15, §. 1. ff. ad L. Aquil. Deinde quod patientis non veró agentis hodiè fit habenda ratio, quia conatus non amplius punitur tanquam effectus. Wefenbec. parat. ff. ad L. Corn. de ficar. n. 15. & 16. Groenevvegen de LL. abrog. ad $. 5* I. de publ. jud. 1. n. 5». V 2 13 Hanc  iy p tulerit, properabitjudex: cum per eam ti peftem contrahere quis poifet. Paul. Zac- chias 00. Medico legal. lib. 3, tit. 3. q. q 2- »• i0' . . r r 11 g. Fortaffis ent qui dieet, femper ie- t: peliendum efle cadaver vel in arena vel u loco in quo reperitur; quia valdè carè j ( hodiè emuntur fepulchra & in magno 11 funt precio, uti Carpzovius & Leuwen { locis adduclis fcribunt. Verum ifti auctores agunt de fepulchris, quas in templis ex honoratiore loco exftant, quaiia |: non flagito pro cadaveribus ignotis: fed folent pauperum vel viliorum effe coemiteria, in iis fepeliantur vel in ea regione cosmiterii, quai Clivis & alibi egenis de- | ftinata. C a r v t XVII. I ( 11 Cruces & tituli pofiti iis locis ubi ccefi |' hominis cadaver rep.rtum utüitate non carent. 1. fLlud autem plerumque fit, ut fi pia- | I niffimè conftet hominem ab alio cae-1 c fum efle, tune loco ifto in quorepertum b cadaver fignum aliquod ponatur, quod 1 titulum appt-llare licet per ea, qua? nobis diéla in tract. de titul. lib. 1. c. 1. per tot. & firmac Salmafius de modo Ufurar. ] c. 15. Mos hic videtur a Bahvariis defcendere: Nam in eorum LL. d. tit. 18. c. 6. §. 2. legitur; cum cadavzr bumo immiffum fuerit &? lignum fuper pofitum. 2. Ex Jigno non adfabre fed rudi Minerva faclae craces in hanc ufque tempeftatem vifuntur pofitae in Germania & locis quoque aliis , ubi occidione homo caefus deprehenfus. In agro Bentbeimico curatius factas obfervavi ex lapide, qui jbi in montibus effoditur & toto Belgio celebratur. Si ligni lapidisve copia non fit eo loei, ubi cadaver repertum, cefpites effodiuntur, ut terra crucis figuram exhibeat & fi poftea gramine iterum tecxa renovatur: quod in Frifia Orientali juxta viam qua Embda itqr Nordam, ropè pagum, cui nomen Wirdumse eft, ate tnennium vidi. 3. An cruces ideó placuerunt, quod hrittiani cadaver ibi inventum, atque oc titulo tranfeuntes monerentur exri1 religionis Pontificiae preces ad Deum mdere pro anima ejus, quem mors haut raevifa praeveniflet öt non pacatusèvi1 migralfiet? 4. Id fpeciem habet magnam. Quam. uam olim etiam crucis figura lapidibus lis, qui fines agrorum ad privatos pernentium diftinguunt, exprefia fuerit, ti cernere datur ex Rutg. Rulandc k lommijfar. p. 2. lib. 6. c. 1. n. 21. & Jaulo Mattli. Wehner. obf. prafifc. verb, \rentz. 5. Hodiè in locis imperio eorum,qui Pontificis religione ejurata cuitum Dei •eformatum amplexi, fubditis, hi tituli "onna crucis amplius exprimi non folent, luod nun in hoe figno fed vera in Chri.tum fide firmitcr fe vièturos fperent. 6. Videtur & id omitti, quia iJontircii omnibus fepulchris crucem aut imponunt aut infculpicurant, atqueitahoc l loque inftituto noflri homines oftenfant, fe a ccecu Romano feceffionem/ê:iffe. Propter quam folam rationemfflida noftris non recepta, qui hac inieSet* yatoris mundi veltigia premunt. Cum enim viderec Judaeos pronos efle in divortia & lites eofque petulanter jurare, horum ufum ut tolleret, abufum damnare videtur. Mattbai. 5. v. 34. & 40. Lu:ce 6. v. 30. 7. Non abüinili inflicuto eorum, qui urn defiderent, ut furculus, qui premit .euam, re£la ftet, non tantum eum tol\unt ad modum perpendicularis lineaeMathematicis diSlae, fed in latus contrarium incurvant; ut ad lineae iftius rationem refurgat. 8. Nemo tarnen, five privatus fit five magiftratus alicujus municipii Pontificis reiigioni addicfus, prohibetur a Principe, qui iftam religionem non profitetur ipfe, apud Germanos titulum ejusmodi crucis figura exprimere. 9. Ante tria luftra nefaria caedes patrata fuit in hortis, qui funt ante oppidum Gugernorum, Gocham id nunc dicimus. Ruftici filius ex ea regione Clivia? , cui Duffelt nomen , ftupraverat mulierem eique fpem nuptiarum fecerat certiffimam. Huic cum origo effet ex Julia, adire illam fponfaequelares&propinquos vifere fponfus cum fponfa partui proxima feflinabat. Cum ad locum memoratum veniffent, illa itinere, quod pedes  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. i6i AMICA. TELLUS. UT. DET. HOSPITIUM OSS1BUS. QUOD. OMNES. ROGANT. SED. FELICES. IMPETRANT. NAM. QUID. EGREGIUM, QUID. CUPIEN- DUM. EST. MAGIS. QUAM. UBI. LUCEM. LIBERTATIS. ACCE- PERIS. LAPSUM SPIRITUM. IBI. DEPO- NERE. QUOD. INNOCENTE. SIGNUM. ÉST. MAXIMUM. pedes fecerat, feflTa defedit In terra, ut compendii caufa fe cibo fub dio reficeret. Sponfus perifcelidem ètergoinjicitfponfaj collo ; ifta jocum prius rata fed ilicö animam amifit, de quo, ut certior effet parricida, ventrem pedibus calcavit, qui domum deinde ocyus repetit fed deprehenfus poftea rota? lüpplicio Clivis adfectus fuit. In hujus rei memoriam eodem loco, quo facinus admiffum & cadaver repertum, ex lapide crux pofita fuit, cui nomina perfonarum cum crimi nis commemoratione infcripta. 10. Apud Lutheranos non ita a cultu externo Pontificiorum alienos cruces quoque adhuc hodiè poni videas. Sic cum anno ch hc LXXXVII. Auricam inter pagum Middelfam medio fortè itinere in vafto campo quis a comité ca?fus effet, crucem nil nifi notas temporis, quo fcelus fuitpatratum, referentempofuere eo loei, ubi cadaver repertum. Factum id quoque fuit cum commemoratione flagitii propè Csenobium Sevenam, uti ipfe deinceps vidi: licet antea quondam difcipuli mei fidem fecutus icripferam, quod non longè ab Ottersberga in agro Bremenfi novè ejusmodi titulus pofirus fuerit. n. Caeterum qua forma titulus ejusmodi ex.primatur, is re£tè monumentum etiam dici poteft. Id enim eft quicquid cb memoriam alicujusfaftum eft: uti Feftus ait d. verb. & Florentinus in l. 42. ff. de religiof. cif fumpt. fun. inquit ,• Monumentum generaliter res eft memorice caufa in pofterum prodita: 12. Monumentum ejusmodi non reip. tantum utüe fed & neceffarium efTe judico. Sic ad memoriam pofteritatistransmittitur fcelus; ut & ea id deteftetur & memoriam facinorofi damnet. Plures fic abtterrebuntur a'caedibus clam patran dis, quod feri nepotes de iis loquentur perpetua eorum familiam fecutura fit> infamia. Vaitores quoque monebuntur vigilare intuitu ejufmodi monumenti in fylvis faltibusve pofiti, ne fibi id acci» dat, propter quod id ibi exftat. Nam cif monumentum eb, quod moneat mentem idefl admoneat, nuncupatur: Auguflin. de Curd pro mort. c. 4. C a V V t XVIII. ! Titulus non ponitur occifts in bello: quos 1 inhumatos linquere nefas ceque ac ne! gare, ne in patrid fepeliantur; nifi ex magnd caufa id indulgeri nequeat. Vio toria prima fecunda effeUrix. In transfugarum cif dolo urbes capere inftu tuentium cadavera Jlatuta pcena; utivariis exemplis novis qftenditur. i» MOnumento ejufmodi necutimnrnee opus eft, fi in praelio miles casfus. Nam & hic tune a ruflicis humatur, etiamfi cadaver a judice infpeótum non fit, fi modó de acie apertiflimè conftet: alias, ne latrones impunè fua fcelera exerceant, magiftratui res prius nuntiari debet. arg. I. 38. ff. de R. V. 2. Qui, fi infpexerit cadaver, id fe-*peliri jubebit, etiamfi hollis fuerit. Carpzov. lib. 2. Jurifpr. Confift. tit. 24. def. 381. n. 2. &feq. Nam ei non facere juifa fcedum quoque inter barbaros. Florus hiftor. lib. 4. c. 2. Saxo Gram» maticus bift. Dan. lib. 3. fol. 27. a. nam etfi mentium nos difcrimina feparant; na* turce tarnen jura conciliant. 3. Quod fi tarnen cadavera repofcantur, ea neganda non funt, cum omnes defïderent.  i6i GERHARDI FELTMANN1, ]C. Uti habet infcriptio, qua? in Epigr. antiq. urbis in regione Arenidce exftat» 4. Quam ob rem factis induciis corpora caeforum per preecones olim ad fepulturam pöfhulata fuerunt, uti exGra?corum juxta Romanorum moruimentis oftendit Kirchman. vir elegantiflimus, cui facerem- injuriam, fi eum fciens filerem ; nam bene id tradidit de funer. Rom. in append. c. 4. Prseconum loco hac tempcfiate utimnr tympaniflis & buccinatoribut* 5. Eorum tarnen cadavera, qui ad patriam delendam venerunt, vel defertores aut transfuga? fuerunt, reclè negari poflunt: Nam & in eos vivos fuppucium ftatutum fuiffet; /. 3. §. fi.ff. ad L. Corn. dg ficar. Jus miiit. Belg. fosd. art. 16, Ccefiar. art. ir. Suecic. tit. 13. art. 63. Pappus ad d. art. 16. Ayala de jure 6f off. belli lib. 3. c. 12. n. 1. Malcomes. ad Ludwell, ad Wefienb. in l. 5.5. 5, f. de re milit. fi non jntto praelio & aperto Marte fed dolo urbem locumve munitum alium occupare inftituat, in cadavera faevkurvel pecudum inftar humantur, adeó ut Slufa. in Flandris, auelore Terrailio hmoïo ifto nitrati pulveris artifice fi-aftra per Hifpanos anno 1606. tentara, quinquaginta fex cadavera uno puteo, qui in porta eft, abfeondita fuerint. Meteran* bi/ïor. Ae/g. p. 2. lib. 27. 11. Idem faélum fuiile inirrknmquoque ejufdem Terralii machinatione BergcB ad Zomam deducba in anno 1605* memorat idam Meteranus Mjtor. Belg. d. I lib. 27. quod vero id cum contumelia j conjunclum fit , difcas ex Herodiano. I lib. 4. biftor. c. 6. pr. Meteranus addit | plures quoque a civibus juftiffimam iram temperare nefcientibus coefos fuiffe. Quod j non humanum adeö eft quam extra cul[ pa'm, fi machinatores venerint, ut nulli ! parcerent; uti de iis, qui Slufam aggref] fi Jefuitam confefliim fuifle, fcribit idem | Meteran. d. lib. 27. ! 12. Haec cum ita fint, mukó magis [ morte mulclari & cadavera eorum nega! ri queunt, qui explorandi & lpeculandï i">ca«fa.veninnt: etiamfi a vero hofte mif\ fi, ut in ifto loco morencur & de coepto ' cum aliis aere promiilionibufque redemptis Gonfultent idque perficiant. In con' trarium quidem Balth. Ayala d. lib. 3. c. i 13. n, 5. adfert haec ,- quod nulla perfiI dis  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 163 dia notentux & Roma? Carthaginienfis olim manus tantum pra?cifa? fuerint. 13. Sed haec levia & perinfirma & experientia refelluntur. Nam cumTerrailio Genevae aliquis cui nomen La Baftidius capite punicus, quod explorandi animo ejus reip. fines ingreflus Öc rationem occupandi urbem compofuerat. Neomagi quoque Anno 1599. explorator defedit Lumsdenus gente Scotüs, qui deteélo confilio Hagae Comitum gladio punicus fuit. Meteran. d. p. 2. lib. 21. 14. Quanquam autem dixi cadavera in acie interemptorum refpofcenda efle ab hofte, id minimè ad eas gentes pertineret, quibus id pro certo titulo Victoria? tradita? haberetur; quemadmodum Graecorum is mos fuit, docente idubertim Kirchmanno in append. d. c. 4. Nam proxima quceque viüoria inftrumentum fequentis eft:, uti ait Trogi epitomator. lib. 1. biftor. c. i. & vel folo hoe verbo miles fa?pè magis quam viribus vincitur, ideö cadavera caeforum potius hofti Jinquantur, nam falus populi fuprema lex femper effe debet. /. 9. §. 5. ff. de publican. 15. Sed nee fuorum militum, qui in acie ceciderant, cadavera Lacones fepeliebant, fi in ter go vulnusacceperant debebant enim in peétore fauciari non fugere atque hoüibus terga dare, uti ex Euftathio difcas ad HomeriIliadA. Meurs. 2. mifcell. Lacon c. 1. De Lacaenis raulieribus vide Tullium in Confelat. 16. Haec lex quidem ita fcripta fed tarnen perquam dura fait: nifi dicamus aciem ita Spartanos inftruxifle,• ut, qua parte aggrederetur hoftis, ex ratione figura? quadrata? pe&ore miles ei objiceretur. Laudatus etiam a Romanis fuit L. Sicinius, qui licet centies & vicies in aciem defcendifiet, fex & triginta fpolia ex hoftibus retuliflet, ocfo ex provocatione occidiffet, quinque & quadraginta vulnera accepiffet, in peclore tarnen nullum. Liplius 4. de magnit. Rom. 4. 17. Non autem id hanc tempeftatem transferri ifta queunt, cum inter acuta belli id nunc quoque numeretur fimulata fuga fallere hoftem & nulla certior Victoria, quam fi a tergo non exfpeclata? hoftiles copia? ex tertiaacieveniant. Sed & gentes efle feruntur, quibus in more pofitum plus hofti fuo noceretelisfugiendo poft terga è fagittfs emiflis, quam manum è fronte conferendo, utideTar^ taris Europgeis vulgo ja&atur, &depri- fcis barbaris fcriptum reliquit Herodian. 3. biftor. 4. infi. Caput XIX. 1 Autocheiria omni jure vetita. Pomponius explicatus C5* Ulpianus. Novis exemplis oflenditw, quemadmodum animadvertatur in cadavera eorum , qui fibi mortem confeiverunt. i. QUa? de fepukura cadaverum didta funt, ea quoque locum non inve" niimt, fi facinorofus crimen capitale confeflus vel de eo convicfus confcientia patrati fceleris fe ipfum occideffet. arg. Nemef. Karul. art. 135. Quod Carol. Annibal. Fabrotus. exerc. 5. pr. exemplo & re judicata illuftrat & a JC. Batavo refponfum p. 2. confult. 104. hifque convenienter in carnificina Delphenfi . in Batavis ante quinque ferè luftra vidi ' furca? habenti bidentis fpeciem haerere ! fceminam; qua? , ut pudorem fuppliciï propter falfa? moneta? crimen merici effugeret, mortem fibi attulerat. 2. Ante fex luftra Groninga? cadaver ejus, qui in cuftodia militari vitam fibi ademerat, afleri impofitum , ut facies terram quateret, quandö ad locum fupI pliciorum publicum raptatus fuit, quod & indignus effet ut mortuus ccelum refpiceret idque fuggerente eximio ]Cto Berckhufio tune fifci Advocato & poftea Senatore ampliffimo faétum accepi. Fuic & hujus hominis , qui in cuftodia fibi mortem confeiverat, cadaver inverfo modo infelici arbori, qua? dimidiatum patibulum dicitur, pede uno fixum t quod & Grolla? Tubantum paucos ante annos fervatum cum corporemilitis, qui nefandi parricidii confeientia etiam antequam captus effet öc crimen horrendum innotuiffet, fibi quoque mortem adtulerat. 3 Sed & fi fpontè moriatur is, qui ad mortem damnatus , in cadaver tarnen pcena ftacuitur fi facinus atrociflimum admifit; veluti perduellionis , impuritatis aut facrilegii, Hahn. ad JPeferibec. ff. de cadav. punitor. idque re judicata firmat Papon. d, lib 24. tit. 14. arreft. 1. aut fi mitius agere inftituat magiftratus, in loco pcenis deftinato per carnificem humantur. Carpzov. lib. 2. Jurifpr. Conftfti tit. 24. def. 379. n. 5. öf feq. X 2 4 Quid  éftf GERHARDI FELTMANNI.jC 4. Quid autem fi quis non confcientia alicujus fceleris fati diem occupaverit'? Is Deum, naturam & remp. laedit. Menoch.. lib. 5. prafumpt. 13. n. 2. Nam ««TG££ig»* omni jure prohibita. Genei, 9. 5. SajDz'enf. id. 13. cis' 14- Exodi. 20. 13. I, fi. §. 6./. que, niü furore aut intolerabili doiore ad id properaverint. Jus Omland, d. art. bem ad foffam projeótum idque aliquot dies jacere ac a canibus difcerpi v\di. 8. Quanquam ratio Fabroti generalis | fit, ut cateri confipeciu deterreaninr abeo• dem facinore: Apud Germanos & Belgas ; obruuntur, ne viveniiüm odoratui mokjlU ; am cadaver ingerat; uti Nicolaus I ai confiult. Bulgar. c. 98. refcripiit. Nee hodiè cpmburitur id , licet lege id cautum cxftet. Jus Omland, lib. 7. art. 39, •. 9. Camna tarnen iepuitura in pcenam mortis infamiffimae ei decernitur. Carpzov. d. q. 42. n. 31. Ant. Matbaei. d. lib. 48. tit. 18. c. 3. n. 1. infi. Qui poftre* mus quidem loquitur de eo, qui ex confcientia crimiuis id fecit fed in aliis quo> . que, niü furore aut intolerabili doiore ad id properaverint. Jus Omland, d. art, ' 39. in fi. Idem obfervari doc§t praxis ubique recepta- Petr. Heig. 2. CHA 3(5. n. 64. JC. Batav. d. conjult. '104, infi. & .refpondi confultus 9. Junü. 1070. Dixi l mortis infamiffmee; adde fis nufirrims j muitoque atrocioris, quatn fi per aliutnM j feratur. Lucianus in Tyrannicidd. ncfth' ■ .71 «fVOTaTO* WUTOJ C($' AUIü" TC S&OttdtODV HIK* I ri?of ntfjj ituk'KZ ^ahiTsilitetst >i u vm' «*ï . 10. ^Eftate nova anni do Iocax. id | contigit- in milite, qui nocbu in ftatioiae 1 laqueo mortem fibi confeiverat et loco f eodem, ubi cadaver invemum atque in- I' fpectum, in vallo Covordia? faerat humatus, fed poftea juflaPrs/ecliprseiidio Generos. Broerfemae per excoriatorem excratlum fuit cadaver et unco ad locum fupphciis defkinatum fuic raptatum atque ibi.obrutum. Groningae cadavera eorum, qui tati dkm occuparunt per carnificem I ejufque fatülites tïaba nottu vehunturad locum aliquern in vallo ibique humantur. Ex gratia AmplifGmus ordo fcepè tarnen loculum illis indulget. 11. Liquidö ex dieftis adparet errare Groenewegen de LL. abrog. ad l. i.C.de bon. eor. n. 6. quando his cadaveribus fepulturam eccleliafticam etiam largitur. Qui tarnen recTiflimè docet ad d. I. i.n. 2. 3. 4. 6f 5- quod publicatio bonorum locum non habeat, nifi cum quis animo deliberato & dolo malo atque ex patrati criminis confcientia fe ipfum ccciderit, uti foepius a curia Ploliandiae judicatum refert &. non femel refponfum meminit Leeuwen, ad Pech. de jure fijt. c. 5. n. 23. 12. Et quidem ex ratione juris Romani bona non aliter in fifeümcoguntur, quam fi patratum illud crimen tale tantumque fit, ut fi ideö in vivwnfwffet ca-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO- i6s eapitis pcena ftatuta, bonorum publicationi locum fecilfet. arg. I. 3. g. 1. f. de bon. eor. autb. bona damnat. C. de bon. projcript. Decius conjil. 438. n. 2. Atque hoe jure in Germanil utimur. Neme/. Karul. art. 135. .Brunneman. ad d. tit. C. de bon. eor. 13. Jure autem hujus agri Groningae locii extra caufam furoris & intolerabihs doloris ad judicem hereditatis quadrans, & ad liberos vel proximiores cognatos ejus bes pertinet, ubi propter crimen in carcerem conjeóïus mortem fibi adtuht. d. art. 39. Caput XX. Nemo pnefumitur fni ipfi mortem conftiviffe. t. DE ifta morce ïnfamilhma autem judici apertiiïimë conftare debet. arg. 1. fi. C. de probat. Nee enim, fi quis in flumme reperiatur mortuus, fibi ipfi fatum adtuüffe dicendus. Abbas Panor- 1 rmtan ad c. 10. X. de prcefuir.pt, n. 2.' Sed potius morte fortuita, quando vu\nera Ixfionesve non adparent, exftinctus praefumitur. Primo quia aclus indifferens, ap\ in deliéfum fionare poteft et non delictum, trahendus eft potius in non delictum, arg. I. 51. pr. ff. pro fee. uti loquitur Petr. a Plaza a Moraza 1. epit. delict, c. 23. 11. 5. Secundó, quia in dubio nemo credicur unquam propriam odiffe carnem, uti ait facer codex. Sic 1 fentiunt Menoch. 5. prcefumpt. 13. n. 6. et Fajard. ad Clar. d. q. 4. n. 9. j 2. Nee aliter Farinac. prax. crimin. j lib. 1. tit. 1 q. 2. n. 29. qui aperdus fcribit magis praefumi ab alio mortem ailatam fuiffe, fi cadaver in puteo repertum fit: qnod etiam tradunt Decius d. confil. pr. eïf ad l. 2. C. Qui teftam. fac. fi. 13. & 14. Couvarruv. 2. var. refol. 1. n. 11. in ft Clarus. d. q. 4. n. 5. Menoch. d. prof. n. 7. Brunneman. ad. d. tit. C. de bon. eor. in fi. 3. Idem de eo , qui è turriaut laqueo fufpenfus invenitur, poft Plotum fcribit Bajurd. d. q. 4. 9. Quod tarnen de illo negat Farinacius d. q. 2. n. 29. qüi in fylva fic reperitur pendere ex arbore : tum, quod experientia docuerit, eos ipfos manus fibi intuliffe, tum quod la- j boriofum et difficile nimis fit eo mortis I genere hominem necare. j 4- Blud quidem non adeö difficile co! gmtu, num vivus quis fufpenfus an verö mortuus antea fuerit? PW cafulaquel nota in jugulo manet eftque ea coloris aut rubn aut fnfci aut Jividi aut nigri. Cutis juxta eam notam rtrgis infurnis utpote contrafta ex perffione funis. Arteriae afperae caput faepè Jacerum luxataque et fuo mota loco fecunda cervicis vertebra. Livor in facie etiamque in cruribus et brachiis nee non tumor in thorace obfervatur. Spuma ore etmucusnanbus defluit. Pulmones purulenta materia turgent, unde cadaveris fectionem hen judex curabit. Lingua crafïior eft et mgra atque extra orisfeptaprominens, adelt et oculorum expreiïio. Vefica frequenter rumpitur et urina copiofè fluit, penis quoque aliquandó arrigitur. Paul' Zacchias. lib. 5. QQ. Medïco-legal. tit. 2. q 11. n. 5. 5. Qui etiam n. 7. Sfeq. docet,quod ahquem fulminis ittu periilfe conftet, primo ex gravi & fulphureo odore, deinde ex Meo colore in parte laefa, tertio 1 ex oftibus fracfis & comminutis, denique quod levioraevadantcadavera: cum 1 aliorum mortuorum contra graviorafiant. I Sed, Vicet id in ictis fuimine ufum hal I beat, tarnen non in fufpenfis; ut praefu- [ mendum videatur ipfos fibi mortem adtuliffe. Fulguritorum membra olim, ft | disjeéta, per arufpices colligebantur, & cum ipfis reliquis aut veftigiis fulminis condebantur fepulchro illo in loco, ubi cafus evenerat, nee alio ifta transferre fas erat, isque locus facerfiebat: uticopiofe docet Lipfius ad Stnecam. i.deCle- I ment. 7. n. 59. quem nolo exferibere. Hanc autem gentiumfuperftitionemfecta noftrorum temporum non patitur. Cum veró JCti haec fcire deberent, nemo miretur, cur eorum difciplina etiam rerum divinarum notitia fuerit dicta / 10 5- 2. de J. fi? J. Gothofred. 'ibid'. lit. u. 6. Ipfe tarnen Farinacius poftea judicis arbitrio rem totam relinquit & non praefumendam effe «uTo^sigiav tandem definit. Et reétè ! nam & contingere poteft, ut ab alio fufpenfus fuerit , cum fcelera antea non cógnita aliquandó admittantur, & id adeó difficile non fit. Nam in itinere ajunt milites nullo negotio, fi ad laqueum damnati, per carnifices rechano tolli & arbore fufpendi: quod & in Cantia Britannias regione X 3 non  i66 GERHARDI FELTMANNI,]C. non longc a Gravefanda, factum obfer-1 vavi. 7. Judex autem in toto hoe argumento, uti monet JEgid. Boffius d. tit. de delicto tu 19. cautus eife debet atque re- j currere ad conjeóturas, fi qua? reperiri poffint. Quid enim fi recens faétum nofcatur & tecta nive terra aut merum lutum unius tantum hominis veftigia exprimat, qui ad arborem iverit? Nam ad ha?c quoque judex curam fuamextendere necell'e habet. Franc. Cafonus d. c. 2. de vifo cïf reperto. n. 10. 8. Hoe fanè cafu colligere non eft; difficile, quod mortem fibi confeiverit is homo. Nee obftat, quod & alius qui eum fufpendiffet, in reditu veftigia eadem premere potuiffet vel tales pedibus geftare calceos, qui inverfo more facli, quibus fe in excurfionibus ufum narrat Satyricus ille, qui prodiit fub perfona Simplicii Simpliciffimi. lib. 3. c. 1. 9. Neque enim fieri poteft, ut ficarius tam curatè fervet veftigia ejus quem è vivis tollere inftituit, authiceafequatur, qua? ifte fecerit. Sub arbore utique plura quoque exftabunt veftigia quam unius hominis; ex quibus hunc a feiplb non ab alio occifum praefumendum fit. 10. Si non adfint veftigia, licet tune ConjeÊtura fiat in favorem mortui, attamen in odium alterius introducta videri non debet. arg. t. 6. C. de LL. Quapropter, fi nocTre homo occifus & manè ante alterius eedes repertum cadaver, hic necem intuliffe haut prasfumicur, cum j in ItaYva atque in validiscivitatibus, qua-1 lis eft Lutetia Parifiorum, fa?pè acevdat, 1 ut ante alterius domum ab alio interfec-' tus inveniatur, idemque fcribit Franc. Marei. 2. decif. Delpb. 181. n. 5. ejf feq. 11. Pari ratione infertur, quod fi pagus ex lege teneatur propter ca?dem patratam in ejus territorio, nequeat tarnen ftatim conveniri, fi in eo homo mortuus reperiatur. Nee enim fequitur quod ibi occifus, cum & alibi id factum effe potuerit & eó efle a ficariis tranflatus. Paul. de Caftro ad l. pen. §. docere 2. ff. Ne quis cum qui in jus voc. Decius d. confil. 438. pr. Djochus ad Jul. Clarum. 4. q. 4. n. s* j ^^^^^^^^^^^ Caput XXI. Ex quibus caufis prafttmatur , quod quis fi ipfum in flumen pracipitaverit ? Cif homo vivus in id projeetus fuerit ? I. AGamus paulo curatius de conjecturis, per quas conlegitur, quod mortuus fe ipfum in aquam projecerit. Prima 1 eft , fi in eo loco cadaver repertum, quem frequentare non folebat. Nam qui facit infolita doli fufpicione fe onerat. Cravetta 5. confil. 977. n. 162. Vultej. 3. confil. Marp. 34. n. 162. Ut pra?fumendum fit, quod non aliam ob caufam eö iverit, quam ut infamiffimura emptum abfolveret & fibi necem adferret-, fi enim id facere noluiflet non eö iviffet , uti in re fimili argumentatur Marius Giurba. confil. crim. 53. 11. 27. 2. Secunda, fi nee excipulos necfepta alia pifcium infidiis expanfa in eoloco habuerit, nee eó vulgo iter fiat, neque pons aut ponticulus ibi fit, aquocadete potuiflet, agrumque in quo antea vifts quemque praeterlabitur amnis, in cujus fluétibus fiibmerfus, aheri locaffet nee non folus ibi fuiffet atque adeó nil fuerit, propter quod eö vocaretur & fic obftet parsemia, Nil negotii tibi eo in loco erat. Leges etiam minimè favent ei, qui frequentat locum , ubi ei nullum jus erat verfandi. ^. 4. & 5. ï. de L. ^uil. 1.31. ff. eod. 3. Quinimó, fi quis iuloco eo fueric prrefens a quo potuiflet abftinere, tune id quod ibi geftum in ejus odium interpretamur & eum, qui alias invitus dicitur, arg. I. 8. §. i.ff. de procurat. pro confentiente habemus, uti interpretor l. 4. §. fi. ff. de fidejuff. mor. Praefertïm, fi nulla vulnera aliaevé notae caedis ab alio patrata? in cadavere confpiciantur aut deprcliendi poflint, atque ideö hic valere debeat illud, quod licet res ejufmodi cafu fortuito contingere queant, tarnen frequentius hominis faéfo eveniant, & idcircö fenfus & cogitationes noftras referre oporteat ad id, quod fre* quentius accidit, uti docet Bofliustl.f/f. de deliiio. n. 10. 4. 'Pertia, fi folus fuerit & fortè pileum fcemoralium facco immiferit, ne agnofceretur cadaver . fi hoe aqua" fu- .per-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. i<5> jjliuu^ici , atque hc non mentis ahenatio Jed potius dolus per nimiam iftam cunoucatem arguitur. Cothman. 3. refip. 21. n. i2i. 5- Ut non obftet regula capite praecedente declarata : nam pra?fumptio ifta una , quod nemo cenfeatur ccedis fiiae auctor, tollkur per plures fortiores, quodque pradumpcio hominis firmior vincat leges praefumpdonem, fi haec debilior fit: Menoch. r. prcefumt. 30. n. 6. uci, cum cafus in Drenthiapropè villam, cui a betere Mold nomen, exfaétocontigiiTet, refpondi 9. Junii. 1670. 6. Nee hic filencio praetermittendaeft conjectura quarta, ex qua cenftare poteft, an quis vivus in aqua fubmerfusan vero mortuus m eam projecfus. Illo cafu venter aquis plenus tumet & mucus Oaribus diffluk, ore fpuma: digitorum extremitates corroduntur & exulceran- | tur, quod quafi furibundus perierit , praelidium in arena quaerens, ut vitaret mortem. Pofteriore cafu, tum quod via? preclufie, tum quod refpirado non aderat nee cum morce luólatus, haec omnia ceflant. Nee enim omnia cadavera inflantur & aquis fupernatant propter j aquam inclufam, fed propter vapores, in quos humores corporis a calore prae- I ter naturam fuerunt converti: nee tarnen omnia tumefcunt, fed ea tantum, qua? ex mmio humore corrupta & poft longius tempus ad lirus appulfum. Roder, a Caftro.h'b 4. Medici Polit. c. tï. infi. Caput XXII. Hértd s eitènii ad cadaver defendendum. Jllegationes conjeÜuras prcecedentes. Familia inkt/iris quomodo habenda ' ratio, fi ex ed quis fit, qui fibi mortem adtulit ? r. QUod ergo tune judicis officium fit,! jTi tot praftimptionibus oneratus fit | "mortuus, examinare lubet? Is ante omnia heredes defunfti jubebit citari, ut eum defendant et fi illi non compareant, cadaveri defenforem dabit, quo plenè audito , vel ad condemnationem vel ad abfolutionem progredietur. Sententia aliter data nulla et judex litem fuam facit, uti a fupremo tribunali , quodLutetiae eft, anno 1551. judicatum fuit infirmata fentemia Praefecti Parilien- ! fs. Papon. lib. 2. corp. jur. Gallic. tit: 10. arreji. 2. Chanut. ibid. in not. 2. Confirmatur id a Paponio exnotabih loco Martiani, qui in l. uit. ff. de bon. eor. mquk; heredes, qui parati funt caufam fufcipere &> innocentem defunüum ofiendere, audiendos effe : Unde infert eos prius vocandos et audiendos elfe et ahas fententiam contra cadaver tanquam ïndefenfum datam, efle ipfo jUre nullam, flsec fecutus de jure confultus refpondi dicta die 9. Junii 1670. 3. Intellexi autem poftea quod ifta ufu non ferventur in Belgio. An recté ? Cum cadaver fe ipfum defendere nequeat, per alium defendi debet, nam defenfio ne quidem diabolo deneganda. Carpzov. lp. 3. prax. crim. q 105. n. 23. f 4. Secundo preefumptiones enarrrata? itant contra cadaver, atque ideó Fifci advocatus probare non cogkur dolum, led defenfor cadaveris contrarium judici eftendere debet. arg. I. uit. ff. quod met. cauf. Wefenbec. parat. ff. de probat. n. uit. 5- Sed quis contrarium tam liquidó demonftraverit unquam, quam heres aut alius neceiTarius mortui? Ut fruftraallegaretur & judicem habere rationem eorum, qua? pro defunéfo faciunt: Nam familiares & propinqui a&a vitaeque rationem fui neceffarii melius noruntquam extraneï': ut jure merito prius vocandi audiendique lint ad ea, quae contra cadaver proferuntur. d. I. uit. ff. de bon. eor. 6. Singula argumenta capite praecedente enarrata luftremus, an non primo allegari poteft, quod voluntates & voluptates hominum & liberae & varia? fint l. 4. ff. ad SC. Trebell. arg. I. 22. 5. 5. ff. Qiii teftam. fac. poff. An non heres aut domeftkus oftendere poteft, quod defunólus eo iverit, ut infpiceret fua pafcua etiam alteriïocata&videret, num jufto tempore fcenum colligeret & hac ratione exlegecontracfusefliceret, nealtero anno majore copia juncus, fecenopralfum aliudve genus herbse inutilis ibi nafcatur ? Quae, fi probata fuerint, evanefcet udque argumentum fecundo loco allatum: atque ideö tune prsfumendum foret, quod potius cafu cecidilfet inamnem aut ab alio in eum hiffet projecfus. arg. h 51. pr. ff. profoc. I. fi. C. de probat. 7. Ad tertium idem dieet defenfor: nee enim probat hoe effe, quod ab eo abeffe contingit; uti legum & aucf orum phalange inflruclüs tradit Simon Vzz Bar-  s6Z GERHARDI F E L T M A N N I, JC Barbofa princip. & loc. commun. lit. P. n. 49. - 8. Quid ergo obfervandum Jureconfulto, ad quem acta curantur, ut ex iis definiat quid cum cadavere faciendum, | contra quod enarrata? praefumptiones ( ftant nee tarnen defenforem ei datum liquidó percipit? Refpondebit hunc cadaveri dari oportere, nee videndum effe, quid antea factum fed quid ex juris ratione & ju/ïitia naturali fieri debuerit. I l. n.f.de offic. prcefid. I. 39./. de legib. j 9. Ne tarnen lucri caufa & aucupancli alterius refponfi gratia id feciffe videa- j tur, adjiciat; quod , cum conjectura? . memorata; ftent contra cadaver, de fu- | rore vel melancholia fumma conftare de- j beat: aut ifta? conjectura? contrariis hoe capite enarratis argumentis judici pro j confutatis habeanrur, atque tune mor"tuus more majorum fepdiendus fit. /. uit. \' fi quis. ff de bon. eor. Carpzov. d. q. 2. 1; n- 38' • , , • r r I 10. Si vero de neutro certior fit tac- , tus judex , tarnen ratione perfona? de- | funèti & familia? nobilitatis, non genere 1 iepuitura?, quod cum dedecore conjunc- j tum, fed , quia & in dubio hic hsere- l mus, noóhi abfque comitatu cadaver .'; curandbus propinquis vel vidua humari j & majorum tumulo inferri permittet. arg. ; l. 4. §• i- ƒ• & incend. ruin. naufr. Hoe j quoque.jmemorato tempore de jure con-' iultus refpondi & factum effe poftea accepi. S ir. Cum autem & quartó argumentum capite fuperiore fueric allatum ócil- ', "bid 'mtutlum rehnqui non oportet. Ei i vero id allegari poteft., quod ventris tu- \\ mor & naribus diffluens mucor probet . quidem hominem in aqua mortuumeffe, ', inde autem indubitatum non oriri argu- • mentum, quod mortis fua? ipfe auótor fuerit. 12. Neque raüo ab extremitatibus digitorum petita alicujus momenti videtur, quia & cafu potuit lapfus effe in fluctus vel ab alio in aquam projectus & in are- 1 na ha?rere, quod natare non didicerit, atque ita extremitates digitorum corrodere. 13. Ut ex his omnibus jam palpari poffit defenforem cadaveri effe dandum et judici quoque, dum infpicit cadaver, hoe poftremum, quod de tumore etmucore nee non de digitis exulceratis dictum , obfervandum et ad aéta referendum effe; ut de eo alius, qui cognitor dabitur fortè vel ad quem notio pertinet, melius judicare queat. Caput. XXIII. hias obfervationes ad aÜa referri curalü judex ? Cadaver inventum effe faftis hebdomadalibus inficribendum. Auctsr aedis capite punienaus, licet ignontw quis occifus fit. Ignota perfona an pn incola habeatur ? Studiolus ad Aakvaam veniens pro ejus cive babetur. Di fexu ex fluitatione cadaveris aliifque m fiat, ubi cif de Hermaphrodius cfotftruttis. i. JUdex ergo vel is, cuj'us cura? ea ri commiffa, ut fummatim id reperta! cadaver fic infpiciet, ut inquirac lum alterius facto homo ca?fus, neend et fi non noverit cadaver, interrogate eos, qui prsefentes funt, eorumqueierponfa annotari curabit. Si teftes ignorent, quis defunctus fuerit, fecundwa ea qua? tradidi. c. 14. «. 10. judex aget, et in loco publico exhibebit cadaver, ut 1 praetereuntibus videri poffit. Urmaill. \mbrofin lib. 1. de modo for7n.fr0ceff.iti' "urm. c. 1. n. 26. 2. Jubebit autem judex fcripto pa fcribam confignariactatem, fexam, foxmam , barbara aliafque cadaveris notas nee non velles omnes, quibus mortuus fuit amicfus, quidque apud eum inven:uin , locum quoque, in quo repertus uit et quomodo fitus fuerit, et qua? vëtigia in eo adpareant, vulnera quoque: ieci de his poftea dicturus ft agam de cadavere , quod iiquidimmè conftet ca?de alterius occifum , fed hic adhuc loquor de eo , quod reperitur nee fcitur, anab alio fcelus admiifum, quando enarrata? circumftantiae tarnen ad acta referenda?. Ambrofin. d.c.x. n, 24. 3. Et, fi nemo poftquam videndi cadaveris copia in publico cuilibet fachj venerit, memoratas circumftantias cuff genere mortis, qua periilfe videtur & functus, faftis hebdomadalibus inftric;; ret, ut ex iis intelligantpropinqui,q^: ipfi contigerit & veniant ad jufta hoH' ni mortuo facienda: quod in Batavis at que in agro Selverdiano homine mortis' reperto Groninga? olim factum obferf* vimus & fumma ratio pofcit. arg. 1.45' infiff. de relig. & fumt. fun. 4. Quod , fi nemo venerit, fecüB' dum ea qua? declarata funt loco fuperiore i 'f  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. iö> judex cadaver humari curabit; &fiquis auctor cffidis fit, ratione ejus dicetur de crimine adparere, etiamfi nomen atque cohdrtio defunéti ignoretur, & reus ne-; bilominus morte mulctari poteft ; quia i fatis eft quod ccciderit hominem, arg.' !• §• 3- ff- ad L. Corn. de ficar. quod omnes fcire aic Boffius. d. tit. n. 23. & tarnen id exemplo firmat Baldus ad l. quoties. §. fi quis nomen. ff. de bered. inftit. probantque Clarus. d. q. 4. n. 4. Ambrofin. d. c. 1. n. 27. 5. Defunclum ignotum autem habendum efle pro incola loei, in quo cadaver reperitur placuit Ant. Drocho ad Jul. Ciar. d. q. n. 5. Quod non aliter verum quam ut cadaveris infpeclio ad eos pertineat, qui ratione territorii jurifdiétionem & imperium exercent, non veró ad 1 magiftratum Academicum ant militarem j fpectet: quia horuni imperium perfonis ' fibi fubjectis tantum inhaeret. I 6. Nifi probari poffit, quod ftudiofus' animo frequentandi Academiam acceffe- ! rit atque perierit antequam nomen effet , profeifus: nam hunc pro cive iftius Aca- \ demiae habendum placuit. Gotfrid. Suevus ad auth. habita. C. Ne fil. pro patre. , perk. 3. §. 1. 7. Praeterea Drochi di&um etiam hac-1 tenus verum ut fi lege loei caveatur \ newmi abolitionem dandam , qui civem .occiderit , neque gratiam fperare queat ) is, qui necavit ignotum,- cum ratione I tuitionis pro cive habeatur, qui per ter- \ ras noftras iter facit; huic enim illam ' Princeps debet. /. 15. ff. de Of. prof. I. \ 10. ff. de R. I. D. Ahaf. Fritfch. tract. 'j de Viis publ. c. 12.11. 3. & per tot. J 8. In caeteris pro cive aut incola non | lubebitur; cum modi, per quos quis eo-1 rum jura confequitur , fafti fint atque ] ideö probari debebant. arg. I. 12. C. de non num.jecun. Quare, fi exinftituto ' loei alia folemnitas obfervetur in fepulturis incolarum eaque negetur peregrinis, & ignotus folemnium incapax dicendus. ö?'g- I" 5- ff de probat. 9. Quod dixi fexum quoque mortui effe judici obfervandum, id fortè quis mirabitur'? Sed mirari definet, fi cogitaverit, quod non tantum hermaphroditi dentur fed & tales fint homines qui ita obfiructi, ut, an mafculi anfeeminse fint, per externam corporis infpectionem conftare non poffit. Petr. Gregor. Tholofl*. prcelud. opt. JCti. lib. 5. c. 5. n. 6. Selden. de fucceff. ad LL. Ebrceor. cap. n. 10. Ad feclionem ergö cadaveris perget judex & adhibitis Medicis ex inter¬ na corporis conftitutione id explorare tentet & fi fluétibus ad litus vel ad ripam adpulfum, interroget teftes, numfluitavent pronum an fiipinum? Fceminarum enim cadavera prona, viorumfupinafluitant, uti jam olim obfervatum Plinio. lib. 7. c. 17. Qood ipfa natura pudoris dilciplmam mter defunóta corpora diftinguat pro ratione adducens , quam probant Petr. a Plaza a MorEc epit. delictor. lib. 1. c. 32. n. 4. Mich. ab Aguirre apolog. p. 4. n. 75. apud. Befold. p. x. confil. i.p. 141. 11. Naturalis & haec caufa adferri poteft , quod mulieris venter vaftus cum ob vifcera tum ob continendumpartum, atque ideo aqua per pudenda ingreffa facihus tumefcat atque infletur. Habet & muher vertebras dorü minores, quod thorace augufto praedita, illi veró offa fuftinendo partui antica parte prominendora, quibus & adde uberum molem s quae pronas eas efEcit. Tiraquell. LL. Connub. 4. glofj. 1. p. 4. n 23. Roderic. de Caftro de natur. muiier. lib. 1. c. 3. in fi. 12. Unde confequitur in obfiruEto ex üukatione vix argumentum trahi poffe. Si enim de fexu planè nil conftet, nee a mammis aut pudendis neque etiam 3 ventris intercapedine firmiter poteft inferri , atque ideö recurrendum effe ad caufam a Plinio adfignatam. 13. Per eam tarnen fluitationem pronam non probatur , quod fcemina fit, fed ex confilio Medicorum fexus ejus dicatur fuiffe, qui ex membris Sc vifceribus aliisque corporis notis praevalere videtur , atque ita obfiruüus non aliter ac hermaphroditus cenfeatur. arg. I. 10. ff. de ftatu hom. Qua in re ad corruptionem attendatur, quia uti & alibi in hoe opufculo dixi , fcemina citius corrumpitur. Zacchias. lib. 4. QJX Medico-leg. tit. 1. q. 10. n. 20. ^ flfv.-- til ■MÜÊÊBe'--'-'-' V Ca-  ,-o GERHARDI FELTMANNI,JC Caput XXIV. Settione opus fi homo veneno exftinttus prafumatur. Definitio veneni ejuf(jue genera traduntur cif explicatur, qua mortifera fint ? iViedicis non femper fidem judex habeat. i. ESt & alius cafus, in quo fectio cadaveris inftituenda, licet id reperiatur homine jam exltincce nee ab alio occifus^ dicatur. Quid enim fi venenum paulö ante mortem ipfe emiflè aut pra> parafie probetur dk ejus nota? in corpore confpiciantur? Quid fi alia? conjectura? adfmt, per quas pra?fumitur aconito fibi mortem adtulifle? His cafibus judex adhibitis Medicis fecari & intro corpus infpici curabit non minus, quam fi abalio miftum & dcfunéto datum fama ferat. Roderic. a Caltro Medic. Polit. lib. 4. c. 10. Mgid. Boffius d. tit. de delicto. n. 7. Mafcard.' 2. de probat. concl. 1034. n. 7. Guazz'm. de defens. reor. c. 6. n. 13. cif 18. Carpzov. p. 1. prax. crim. q. 21. n. 7. Horna? id faetum f uifle reperto exftinóto eo, gui Legato Bononienfi ab epiftolis fuerat, nil tarnen veneni inventum adicriptum erat faftis hebdomadalibus. ip. I Febr. 1667. 'Jam olim cum moribus inte- f gris virifque res Romana ftaret, \dem l obfervatum fuit. Cicerojiro A. Cluentio. §. 30. locuples teftis , cnm ait; cif ad hanc mortem repentinam vocemque morientis, omnia pratereè, qua folent ejfeindicia cif veftigia veneni in illius mortua corpore fuerunt. 2. Eft autem venenum ex illis vocabulis, qua? a JCtis t» pit» appellantur & in bonam & malam partem accipiuntur. /. 3. §. 2. ff. ad L. Corn. de ficar. I. 9. §. l.ff. ad L. Aquil. I. 236. pr. ff. de V. S. Geil. 12. noot. Attic. 9. Grilland. de firtil. q. 12. n. 4. 3. Tale quoque eft virus, quod idem alias fignificat, Virgil. Georg. lib. 1. Virofaque Pontus Ca ft ar ea: Caftoris autem tefticuli magna? in medi- cinis virtutis. Explicatè idem Maro d. lib. 1. Ille malum virus ferpentibus aiiiêit atris : 4. Vocabula ejufmodi quoquefuntdolus, fama, monftrum, facinus, facfio. Freher. 2. defammd c. 10. n. 7. Hisadjice valetudinem, 'Facit Annal. 2. meritum, Juftin. x.biftor. 6.&tempeftatem. ' Juftin. d. lib. i.c.7. Wiflenbach. ai.l 23. ff. de R. I. n. 9. qui minus reété hodiè eö refert tyrannum & fcurram llrangulando, & fanguinem congelando nee non animalem facultatem & virató fpi-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. if* fpuitus dcvaftando & confumendo mortem caufantux. Goedda?. ad d. I. 236. n. 2. Zacciiias. d. q. 3, n. 16. 10. Cujufmodi rhuka funt enarrata eidem auctori d. tit. 2. q. 12. n. & ftq.qyii tarnen reótèobfervavit, quod unumidemque venenum quoquo modo pra-bitum , haut occidat, d. tit. 2. 11. 11 1. Simt enim venena qua? non nocent, nifi vulneribns indantur. Celfus Medicis lib. 5. Medic. c. 27. 11. Muita quoqus venena funt opinione homiuium, incer qua: fcobs adimantis refertur: quam tarnen certum eft necem non inferre necefiarió atque ideo confeffio rei dicencis, fe eam mortuo prabuiffe , haut nocebit. Zacchias ft tit. 2. q. 4. «. I, 2. c3* 3. 24. Contra non pauca funt, qua; vuJgó non creduntur venena , quas tarnen ü majore quancitate capiuntur, mortis caufam preebent, qualia funt abortum procurantia. d. I. 38. §. 5. ff. de poin. laudanum opiatum eti fi qua; his fimilia. Zacchias. d. q. 4. n. 4. 12. Caufa autem veneni aha defumitur a quahte manifeiri a/ia veró ab occulta. Eam qualitatem manifeftam habet lactucae fuccus: nee enim minus quam opium aut cicuta aut porrummortiferus, quando majore quantitate fumptus Galen. 3. defimpl. medic. c. iS.Plin. 19. bijtor.nat. 6. Lucianus interprete Vincentio Obïopa;o ait; Tu vero cave put es in philofopbia centumeliam ifta me dicere, fi dixero illam fimilem effe exitiali & perniaofo pharviaco , ejufmodi eft cicuta aut aliud tale quiupiam: neque enim ilia tametfi fint lethalia cif tnortifera ftatim mortem inferunt, fi quis modico quopiam de illis ablato fummo ungue degujiaverit, verum fi non tantum , quantum ad confeifcendammortemneeeffarium eft & qua ratione fieri oporieat & cum quibusfiumendum fit, certè non mireris. Apulej in Apol. illi fuffragatur.,- Nolo equidan, inquit, ut neceffarium habeo tibi dicere fed per te, fi potes, ad boe quafiftje me argus, ut fi belleborum vel cicutam vel fuccum papaveris emiffem item alia ejufmodi, quorum moderatus ufus falutaris fed commixtio vel quantitas noxia eft. 13. Cum veró in tanta quantitate non facilë prasberi heec poffint, promptiores effe nos oportet ad abfolvendum in hoe cafu quam fi venenum proprietatis occulta; datum : nee enim ex illo ita mortem fecutam conjicimus uti ex hoe 'Zacchias d. q. 4. n. 7. cjf 10. 14. Nifi occulta; vis venenum tam exigua menfura porrectum alicui, ut inde mori non potuerit, quod ex hujus temperamento, a;tate, virium robote, corporis conftitutione & veneni qualitatc a?fi.imanduui eft. Nam calida nocent calidis, frigida venena frigidioris natutse hominibus; juventus citius & paueïure veneno exftinguitur , quam fenecfus. Zacchias. d. q. 4.. n. 21. 15. Etiamfi autem nonnulla fint, qua? nobis in hoe ftatu juridiciali pro venenis non habeantur, tarnen, fi noxia fymptomata prodacere poffint, veluti hy'drargirum, ut mors inde fequatur, id'venenum ab efFeclu appellabimus. arg. I. 15. pr.ff. ad L. Corn. de ficar. I. 38. §. 5. ff. de pan. 16. Similiter fi plantas arte nefaria quis veneno infecfas reddiderit, vel ex vite vinum produxerit letale, aut galünas aliave animalia miriimé noxia quis fic alere inftituerit, ut eorum omnium ufu homo perierit, perinde aeftimabitur, ac fi ei venenum mixtumpropinatumve fuerit. arg. d. I. 15. Zacchias. d. q. 4 n. 34. &feq. 17. In his ergo & fimilibus cafibus prudens judex, qui infpicit cadaver circumltantias enarratas examinabit diligenter, nee femper Medicis fidem habeat, uti monet Zacchias d. q. 4. n. 21. ne in judicando erret aliorum judicium fecutus, fed ipfe rationem fuam quoque in confilium advocet cc non cadaver tantum fed & Medicorum libros & in primis laudatum fiepè Zacchiam adeat. 18. Sic menti fua; confulet agendo ad exemplum veterum jurifprudentum , qui adducunt non tantum Medicorum principis Hippocratis auctoritatem. 1. 12. ff. de ftatu hom. fed & ex intima Medicina rationes petunt & a;que ac ipfi Medici febrem definiunt. I. 60. ff, de re jud. I. . 1. §. 7. & 8./. deJKdil. ed. ' iq. Qua; in contrarium PraefideEmendatiilimo Henr. Meibomio in Academia Julia pro nancifcendis fummis in Medica arte honoribus anno ch hc LXXIV. difputaverit Joh. Anton. NeocranrziusLubecenfis. Difjert de Vidner. Lethal, th. 7. juvabit paucis examinare. Verba ejus integrapra;mittam, ut omnespercipiant, me bona fide egifle. Nee tarnen, inquit, qüifquam talem confiderationem inftituere. cff judicium dein ferre poteft prater Me~ dicos (f Chyrurgos , qui continuo circa vulnera verfantur, morem cif motum illorum addifcunt & quando mortem adducant, quando non, diligenter attendunt ,• communiter etiam in bene conftitutis judiciis illorum fententia expofcitur: cif deinde illis tanquam artificibus in fua arte credendum, utmirer Y 2 quid  i72 GERHARDI F E L T M A N N Ij, C quid nuper GerhardoFeltmanrio JCtoeruditione C5" varia duclrina, quas in ipfo Ulo de Cadavere infpiciendo libro oftentat, j exiniio in mentem venerit, dum cap. 24. §. 18. wegaï Medicis babendam fidem in eam.' que rem a'degat Zaccbiam vultque judicem rationem fuam in lonfitium adbibere C5* won cadaver tantum fed cjf Medicorum libros tj? i laudatum fiepè adire: quod enim, pace ip- I fius dixerim, vix fibi ipfi confentanea lo- j ^wziwr Vir ClariJJimus , communi autem \ praxi contrariatur nee Zsccbia mentemfatis percepit: fi enim in levioris mornetiti rebus Êf in communi ufu magis pofitis artifici in arte creditur, cur in bis gravifiimis vitam hominis concementibus queeftionibus non credimus iis, qui peculiari infiitülione ufu & exercitatione de talious judicundifacultatem fibi adquifiverunt ,• fed potius aliis inoperiblis artis inexercitath é*/3«/3a<* xuj6e{Vi;'rit, 92, n.5' i Ca*  TRACTATUS de CADAVERE JNSPICIENDO. Caput XXVI. Ejus mulieris, qua peperiffe videtur, cadaver diffecandum effe multis argumentis probatur. An & quando cadavera Medicis ad anatomen concedi debeant & a quibus, i. TErtius cafus, quo feétio cadaveris reperti fieri debet, coniegifacilèpoteft ex dictis cap. proximo n. 14. Ut enim mulieris ejus, quae perperiilTe videtur, corpus mtus infpiciatur, non una ratio urget. Si enim fecunda ibi adhuc reperiatur inde non veró ex veneno, nifi & illud evidenter in cadavere confpiciatur, periifle cenfebitur. Nam ex loculo reliifto, quem nunc fecundinas appellant, mortis periculo fubjici fceminasteüis eft. Macer lib. 2. de mat. Med. c. 10. cum inquit; Ha, fi plus jufio vitio cogente morantur, Aut mprs fubfequitur, dolor aut qui vix toleratur: 2. Secundó üc certi fumus de partu magis quam per externam corporis in- ( fpettionenv. & cum ejus maxima fit dif-1 iiciikas, /. 12. C. Qui pot. inpign. adeó , ut puerpera; mors prasforibus dicatur confifiere Leoni in Nov. ij.praf. expuerperio non veró ex veneno vel lpontè hmfto ab alio dato mulierem exftincTam eiie in dubio prcefumitur. arg. I. 51 pr ff. profiel. 56. ff de R. J. 3. Tertio cognito partu inquirendi in infantem via aperitur, ut alatur fi vivat: / non enim venco vivere poteft, l. fi. C. de alm. pup. prafi. Si vero mortuus, quasratur an a matre expofitus an vero alterius ope necatus fit? & fi inventus humetur. 4. Hac ratione quarto quoqueinquiritur in patrem infantis, & fic de ftupro, adulterio aut inceftu contra fufpe&os judicio agitur, quos omnes puniri reip. intereft ,• ne faciiitas veniae alios ad eadem facinora invitet. c. ut clericorum. X. de vita Ci? bon. cleric. 5. Quod veró dixi infantem humari I id fallit fi ad anatomica Medicorum exercitia deftinetur, uti contigic in infante mulierculae memorata?: nam fuit datus Medicinae ftudiofis fecandus, ejus fceleton & adhuc fpeclatur in theatro Anatomico Academia» Groningano-Omlandica3. Quanquam enim infans non peccaverat, tarnen cum in cafu propofito eius mater ïmnenfis rein ™.ct.,, rf„„i:__..J_ ex fcetu commodum iterum publicum perapere ml vetabat. arg. l. /0. ff. de I ten. Mornac. ad l. 26. pr. ff. de.pacljsI tal. ubi adducir Choppinum ad confiuet. • And. lib. 1. tit. 6. c. 73. p. 573. c? feq. I 16. Ait autem Mornacius, quod ScnaI tus fuerit motus in re ifta dubia naturaleni » iftum ordinem, quem mirè defcribit Taj citus 16. Annal. 10. cïf 11. Cum enim narraffet, quod L. Vetus /ócrufque ejus f Sexa Ck Pollutia filia eodem in cubiculo I eodem ferro abfeidiffent venas ba!neifque f inldtielTent, flacim fubjicit, S rvavitqut l ordinem fortuna: ac fenior primus, tune \ tin prima cctas exfiinguuntur. \ 17. Hoe autem fi tolerabile, brevide : j juris difciplini triumphabunt literatores, 1 quibus difficile non erit exannaliumcon; ditoribus vetërumque chartis nobis pro hiftoriis traditis aliquid adfeire, quod cum civili noftra fapientia pugnat, cum tarnen, vel ipfo Quintiliano 2.Infi orat. 5. tefte, multa in illis fcriptis falfa&in fpeciem compofita orationè exftent; ut . nefas fit Iegum fafces fubmittere exem: plis, quorum momenta & verkas nobis latent: quippe cum nee ea, qua; &novimus & vidimus, ad confequentiam trahenda fint. /. 13. C. de fint. ginterlocut. i8 Mornacio & aliis nimis fuperlti' tiofe bonorum auéiorum loca crepanti, j bus jure allegatur iftud, quod Pomponiu* ; in /. 2. §. 40./. de O. I. de Ccelio AnI ] tipatro fcribit. Quod enim adfeétato ihiftoriarum ftudio plus aequo in argument  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIEND3. i97 mento indulferic eruditiffimus ifte Gallus, 1 ipfo vel Tacito judice vincam. 19' N am in memorato SCco Pariuenfi agebatur de avia & nepte, quae cafu pe- j rierant ejusmodi, per quem eodem momento ambae mori potuerunt. Tractabatur ibi de genere mortis, quod ipfae non praeparaverant, fed ad quod fato j trahebantur. Tacitus veró non tantum I agit de nece, quam fpontè fubierant fed & in qua inferenda ordinem fervarunt: | ait enün, quod eodem ferro venas abfcideranc. | 20. Non mirum ergo eft, fi fenior primus canquam vita; pertaefus&exemplo caetens futurus, time cui prima cetas ad audendum promptior priusexftinguebantur. Difparitatis ratio quoque a diverfo mortis genere manifeftê fe prodit: Abfciilis enim venis feniorem citius emoriturura quam juvenem, quis non intelligit? Huic robufta maturitas vires addit, illi anima precaria facilius divortiumminatur. Zacchias d. q. 12. n. 14. 21. Prudentes ergö minimè funt illi, qui locus veterum eö momend valituros volunt, ut legem vincant aut rationem, eofque cum jure committunt, antequam I argumenta eorum bené examinaverint aut ' jntellexerint ipli. j 22. rLx an\mifententvad\co, mem\i\-' rum feverioribus ftudiis tribuere & me, dum jus publicè fui profcffus, hortatum fuifte femper meos difcipvdos, ut fevera j lecbione bonorum auctorum animos mi- j tigarent, quin & illud largior ambabus ! manibus, neminem perfeélam juris co-\ gnitioncm adfequi poife , qui politiore literatura inftructus non fit, cujus & ego me ftudiofum profiteor. Id autem minimè reor, leges, quae facrofancta; videri puactis debent, hiftoriarum vel anna-1 Hum conditoribus fafces debere fubmitter*. 23. Non ergo ex adduéto Tacitiloco jequitas ifti Senatus confulto, per quod dictum fuit, aviam nepti fupervixiiTe, defendi poteft. Et, niü me fallit animus, ut tandem id quod fentio adjiciam, Tacitus planè contrarium adfert exemplum, tum quod fcribat feniorem primum fuilTe exftincTum , tum quod fortuna ordinem fervavit. 24. Hic autem dubio proeul ipfi ordo eft, quem vel natura vel audacia conftituit. Si de ordine natura; loqui fentit, filiam patri fupervixiiTe confirmat. arg. I. 15. pr. ff de inoff. teftam. Tiraquell. de jure primogen. q. 17. opin. 11. n. 13. Nee malè id conlegic ex ordine audacia;: | hsec enim major in viris quam fteminis. 25. Tuciffimum ergo fore arbitror, fi in iis cafibus, quibus duo pluresve pariter deceffiiTe dicantur, non ex memoratis legum fragmentis Triboniani facinore nobis tantum fuperftïtibus, judicemus,- fed & praeterea conjeéturas quaeramus in Medicorum & Philofophorum fcriptis, de quibus proximo capite ediffertare pergam. Non longè abit ab iis, quae pro Taciti mente dixi, ejus paraphraftes Gallus Perrotd'Ablancourtcum fcribit. Mais la fortune garda Cordre de la nature £jf la vieille mourut la première, Cjf en fuite le pere cjf la file: -os?** «Sic» nfJèo* «3§ Caput XXIX. Quemadmodum ex infipeftione cadaverum cjf conditione perfonarum earumque cetate, fexu cjf valetudine, ajlimari poffit, quis prior defunttus inter plures, qui eodem genere letbi perierant ? i. COnjecTurae ifta; defumuntur autem vel ex conditione perfonarum pariter exft.m£tarum vel ex eorum cadaveribus, ! ft reperta fuerint. Per conditionemper1 fonarum intelligimus aetatem, tempera* men tum , corporis habitum atque ejus vires, fexum, timorem & valetudinem Zacchias d. q. 12. ?i. 13. 2. Mtas primo in fcenam prodit. Eft autem alia nimis tenera, alia prove&a, alia vero robufta. Si nimis tenera; aetatis homo fimul decefferit cum alio, qui robuftioris fit: tune iftum prius exftinctum dicimus: etiamfi enim proximus fit origini fuae, & multo abundet calore, obruitur tarnen facilè a nimio humidi, ut cito virtus eorum folvatur , atque ideo, ubi ex pari cafu parentes cum infantibus perierunt, hos prius quam genitores exftinclos, jura volunt. L 26.pr.ff. de pact. dotal. I. 9. §. fi. I. 23. ff. de reb. dub. 3. Rationes & has adfert Menochius 5. prof. 50. n. 30. quod metus in impubere major & minus ferre dolorem queat, nee propter corporis vires exiguas malo refiftere diu poffit, Pro qua fententia plures quoque adducit veluti Joan. Andreae, Dynum, Oldradum, SocinumóV Alciatum reg. f: prcefumt. 49. n. 1. Donellum in d. 't 9. %. 1. Couvarruv. 2, var. refiol. 7. n. 9. Quibus adjice Pere- i Z 2 gri*  iSo GERHARDI F E L T M A N 'N I, ]G grinnm 6. confil. 99. H. 50. Accuffium, Eman. a Cofta & Nicol. de Paiferibus k me adductos c. 28. ». 6. rif 7> atque Vinc. de Franchis decif. 454. />fr ror. qui poftremus agit de matre & fiJiis duobus impuberibus fulmine exftinctis. 4. Quod fi aetas unius fit provectior, tune hunc prius decelMe ajemus quam illum, qui robufhe maturitatis fit quod éx ratione reprsfentata in c. 28. ». 20. facile cuivis obfervitare, atque eö pertinent, d. I. 9. §. 4. in pr. I. 22. ff. d. t. óc fortaffis eö referri pofliint quoque exempla tam ex Tacito quam Facqueco memorata, d. c. 28. n. 12. & 15. 5. Sequitur temperamentum, cui id fuit melius, is alteri fupervixiiTe praefumitur. Qua de caufa calidi & humidi temperamenti vel quod'ex iftis oritur, fanguinei, etiamque calidi & ficci fi unus fuerit; is, quia majore &meliorefpirituum copia abundat, atque ideö diutius inimics caufie refiftere valet, fupervixiiTe cenfetur alteri , cui erat temperamentum frigidum ik humidum vel frigidum&ficcum, atque ideö pituitofus & melancholicus fuit. Zaccbias d. q. 12. 7t. 15. 6. Corporis habitus quoque fpedan-, dus. Is verö bonus elf habitus, qui me-j dius inter obefum & gracïlem. Quod fi ; ergö obefus fuerit unus, aker autem gra-' cilis, non hic fed ille, five pinguedinem habeat a natura five propter nimium cibum & potum, propter viarum anguftiam cirius periiffe dicetur. Si uterque obefus, prius mortuus cenfetur, qui talis 1 per naturam fuerit: quod pauco calore, I et contra aker, qui ex accidenti obefus { factus, multo praeditus. Zacchias d. q.\ 12. n. 16. 7. De viribus corporis nunc dieendum. Quemadmodum enim fanus et robuftus morbo fiicilè refiftit. /. 60. ff. derejudic. fic et morti. Nam ex viribus major et efficacior calor oritur, per quem repelfitur malum et Parcarum ira ad tempus fiftkur. Hinc conjectura a viribus majoribus traóta eft urgentifiima aliafque praTumptiones omnes vincit atque ceifare facit. 8. Quare fi unus fenex fit, cui quidem temperamentum et habitus boni delint, attamen corpore robuftus viridique feneótute, alter veró juvenis temperamenti habitufque optimi, viribus verö ïmbecillis, ex pari caufa hi ambo fi decefierint, juvenem prius exftinétumpronuntiabimus. Zacchias. d. q. 12. n. 17. Semper enim imbecillior prius moripraefumitur. Jafon. in l. filiusfam. ff. de lib. j (f pofibum. fe, 2. Alciat. d. regul. 49. n. I 5. Peregrin. d. confil. 99. n. 160. 1 9. Hxc caufa, cur filia jam nuptamaj tri fenio confeétae fupervixifie ïntelliga- tur. I. 16. pr. ff. de reb. dub. Menoch.I I prublico figno firmatum. iVam ejufmodi mftrumenta plenam fidem. merentur. Felin. Sandeus ad c. 13. %. de probat. n. 7. Carpzov. de procejf. tit. 14. art. 5. n. 34. cif feq. pro veritate notoria et manifelta habentur: Franc. Monald. conjil. 38. n. 13. atque ideo mortem probant. arg. I. 14. verf. cum autem ex literis ff; de of'. prcef. Carpzov. lib. 2. Jurifpr. conjift tit. 9. def. 168. 8. 5. 3. Mors etiam per dtios probatar teftes. Bartol. in l. 2. §.fed fi dubitetur.ffquemadm. teftam. aper. n. 1. unus enim non- fufficit. I. 9. §. 1. C. de teftib. Menoch. remed. 4. adipifc. poff. n. 675. Befold. 3. confil. 91. n. 123. Carpzov. pM Jurifpr. for. conft. 16. def. 37. per Ut. Sed mortem alicujus probatam fuiffe pet hominem, qui ejus cadaver viderateX Tibere extrahi, refert Jofeph. Ludovid p. 1. decif. Perus 12. n. 14, 4. Nee male! Nam in re nobis propofita licet duo teftes non adfint, unoid pro  TRACTATüS de CADAVERE INSPICIENDO. x8f probari poteft: quia hic fufficit, fi agatur de mor te occuka. arg. Novel. 117. c- tt- et iq. X- de fponfal. auth-Hodie qaantifcunque. C. de repud. Göhaufen. arb. judic. civ. c 6. part. 1. (J. 325. n. i.verf. penult. Ant. Gabriel. Eoman. lib. 1. de teftib. cond. 1. u. 33. Ea autem mors cenfetur occulta, ii quis in loco remotiore, mari, acie aut morbo contagiofo deceffiffe proponatur. Carpzov. d. tit. 9. def. 167. n. 2. cf d. conft. 16. def. 38. n. 6. 5. Et haec probatio per unum teftem firma, uc vidua? iterum nubendi facultas pennittatur. all. N. ii7.c. u.Finckelthaiis. obfi 85 n. 3. & feq. Carpzov. def. 167. n. 4. fiq. Boer. decif. Burdegal. 288. n. 1. Richter, ad d. autb n. 13. Apud Ebraeos duos teües ad id necefia- 1 rii, uti eft in Cod. Jephamot. c. 16. hai- j fcha batbra. Ubi tarnen id reftringitur \ ad cafum, quo maritus in ftagnum vel l lacum lapfus effet: fi enim intra hora? fpatium tune ex aquis non vivus redeat, muJieriilicó nubendi poteftas datur. Quid fi autem deinde redeat prior maritus? Jure fuo is intercedit iftis nuptiis c. 2. % de fiecund. nupt. Panormit. ibid. n. 5. \ Menoch. 2. arb. jnd. OQ. cafu 420. n. \ 129. quod a TberfandriTfuiffe fafitum ,' cum ejus uxor Melite fponfalia contraxifiet dum Clitophonte memoria; prodidit Achilh Tatius de Amorib. Clitoph. cjf Leucip. lib. 5. Muiier tarnen ab adulterii pcena excufatur h n. §. 12. ff. ad L. fui. de adult. Menoch. d. I. n. 118. Cif feq. Pro qua re faciunt eleganter tradita apud Tatium lib. 8. p. 509. 6. Ex Boerio autem infertum, quod idem fervandum fit, fi de alicujus heredkate agatur, nam fecunda? iftae nuptiae ipfi non minus, optima fane ratione! res magni praejudicii cenfentur, quam fucceffiones in bona mortui. Imo amplius docet Boerius d. I. d. 2. quod fi in mari quis perierit, ejus mortem probari poffe per eos, qui ei rei non interfuerunt. 7. Quod non aliter intelligo, quamfi nauta? & magifter in loco proximo ad perpetuam rei memoriam examinatifint, 1.2. éf 3. C. de de naufrag. & inde fama id alii eccepetint. Nom'matim autem uno tefte probari mortem naufragorum, fi is folus emerferit ex lu&uofiffimo ifto cafu, poft Wamefium tradit Ant. Perez. ad C. d. t. n. 10. cjf ir. quem etiam fequitur Brunneman ad d.l. 3. 8 Certior erit probatio, fi teftis dicat fe ejus cadaver vidiffe aut fecutum f füïfle mortui funus. Boer. d. decif. n. 2, f Mafcard. de probat. vol. 2. Cond. 1075. I n. 6. Carpzov. p. 2. prax. crim. q: 58. n. I 45- & 4ö. & d. tit. 9. def. 167. n. 13. | & d- def. 38. n. uit. Quod 11 tarnen is refufcitatus tuerit omnia bona & priftina jura recuperat. Sebaft. Medices traft. Mors omnia fiolvit. p. 1. n. 95 & p. 3. n. 127. ubi plurimos adducit fibi confentientes & de Lazaro nominatim idem tractutum invenioapudFerdin. Vafquium illuftr. (fQ lib. 1. pree fat. n. 64. & feq. Baldus ad d. tl 3. ff. de LL. n. 4. & 5. id negat ratione ftucfuum, uxoris &ec- j clefiae. De uxore idem fcribunt Kitzel. j de matrimon. c. 8. tbeorem. 3. Zit. c. Kling* s de cauf. matrimon. verb. individ. vitce con-' fiuet. etiamque Tiraquellus more fuo plur res citans ad LL. connub. glofi. 6. n. 19. Si quis dixerit cum Henr. Brouero lib. 2. de jure connub. c. 31. ». 1. haec nugatoria & indigna jCti acumine, is vincat fibique habeat; dummodo fciat non elfe novum, ut in fcholis , quibus hic libellus fuit antea paratus, proponantur, 1 qua? in ufu non habemus. I 9. Ut autem a morte refurrexifie quis dicatur, ex natura privarionis, fequitur; quod 'revera debuerit exltinctus fuiffe. Paul. Zacchias confil. 79. n. 1. Non \ autem verè inkio mortuum aliquem effe probat ur, quam fi putredo fcetorque in corpore deprehendantur; Zacchias. d. conjil. 79. n. 2. éf lib. 4. QQ. Medicolegal. tit. 1. q. 11. 57. 10. Qua ratione Martha Chriflo adfirmabat fratrem fuum vere defundfum effe, quod & foetor ejus corpus occupaverat & quatriduumexftinctus effet. fob. 11. 39. Poft hoe enim tempus calor naturalis cedit adventitio, exquoputredinem fequi loco fuperiore dixi Zacchias d. tit. 1. q. 10. n. 21. Et cum putredine corripi non deberet Meffias, Pfialm. 16. 10. ibique Tremell. n. 18. ideö tertia die refurrexit. 11. Num ergö femper, donec haec in corpore deprehendatur, verè mortuus nemo dicetur ? Minimè! Aliud enim ex poftremo exemplo erudimur & praeterea accidere poteft, ut quis laqueo fufpenfus & in eo putredo ex frigore & gelu fiftatur. Si tarnen certiffimè de morte non conftet, adputredinemattendamus, quia pollet defunctus videri cum tarnen | adhuc vivat. Accidit id aliquandó iis qui apoplexia, graviore epilepfia &fuffocatione uteri Jaborabant. Zacchias d. tit. 1. q. 11. n. 30. (ff 41. In fulpenfis laqueo etiam nonnunquam contigit; ut, A a dum  f86 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. üurn corpora a Medicis diilecabantur, vita; figna iterum ediderint. Marcel]. Donat. hijlor. Medic. mirab. lib uit. c. 9. 12. Vefaliae ante quinque ferè luftra miles Gallus furcae propter ftuprum viin latum aliudque flagitium fixus, per publicum diflecto ilicö laqueo, in terram lapfus & palliis togifque commilitonum mortuus rediit ad vita; aótiones. Carnifex non bené intellexerat vocem praefecfi vigiium Belgici Copefii dicentis maakt bem af: quibus verbis Gallicamlocutionem defaites le redolentibus, mone-. bat, ut citö enecaret damnatum, fed publicus credebat imperari fibi, ut eum è trabe dejiceret. Plures pro reo interceffionem faciebant, fed julTu Pradellii Gallicarum iftarum copiarum, quas Rex Chriftianiffimus Belgis foederatis anno ch bc LXFI. contra Principem MoEafterienfem auxilio miferat, Imperato ris, longa iterum faclus fuit litera, quod fententiae nondum fuifiet fatisfactum ; quippe cum ea id contineretur, ut fi per viginti quatuor horas pependilfet, feéco laqueo tolleretur. Per jocum dixifte fertur Dux ifte, fe preces intercedentium admiflbrum, fi tempore iioc tranfaélo, I è furca fubiatus adhuc vivere deprehen-j deretur. 13. Illis quoque, qniexfumo carbo-\ num, Mercurii, Arfenici rerumque fi- ' milium aut alio genere infignitioris fee- 1 toris periilfe credebantur, idem evenit, I uti videre apud Schenck. obfervat. lib. 2. ! tit. de fuffocat. Contingere hoe etiam / poteft in illis, qui fummè ebrii, ut nee mens nee corpus officium faciat, aut fui- 1 ] mine icii vel cerebri concuffionem paffi , \ vel ex pefte morbove alio in animi defechim inciderunt. Guil. Fabric. cent. 2. obfi 05. & feq. 14. Obfervatum iilud quoque fuit non femel in illis, qui in aquis fubmerfi aut l alto loco lapfi erant. Zacchias. d. q. u. 1 n. 30. 31. Ö? 32. Reètiffunè ergö Democritus dixit, ne finita; quidem vitae fatis certas notas efle , quibus Medici j credidifient. Celfus Medicus, lib. 2. c. 6. I 15. Quae omnia cum ita fint, facilè jam judicare, quantum fidei inftrumento I publico aut teftibus tribuendum: nam Ji- ' eet inhorum ore veritas confiftat &ejuf- ', modi inftrume^tum pleniflimam fidem • faciat, non tarnen, licet utroque enun- I; tietur Titium mortuum ejufque cadaver | infpeeftum fuiffe, veritas rerumimmuta- 1 ri poteft, fi poftea ipfe Titius vivus fe nobis fiftat. arg. t. t. C. plus val. quod agit. L fi. ff. de probat. l. c. 1. ff. de j 1 [ ofjic. prwfid. Quod enim oculis cernij mus & manibus palpamus, id omnem aliam probandi rationem vincit. Hieron. de Ivionte tract. definib. reg. c. 30. 16. Qua de caufa licet firmiter inftrumentum publicum, tarnenveritatemfenfibus aliifque manifeftiflimis raiionibus repertam non muta?. Petr. Paul. Paritius | 1. confil. 54. n. 7. & 9- Hinc fiinulationis probatio recepta non obftante inftrumento publico: Farinac. lib. r. decif. uit. n. 10. & fic confultus de jure re« fpondi. Caput XXXII. Ex quibus fignis conlegatur hominem ex aquis extraüum, vel fuffocatum aliter, mortuum effe ? Exemplum memorabile, quod Coloniae Agrippinenfi contigit adducitur Cif eurematicon proponitur. OPnmè ergö facïurus judex, fi quoties vitae fpes adeflë poffit priusexploraverit, num is qui exaquisextra&us verè mortuus fit nee ne? Quam in rem uti folent goflypio aut lana tenuifiima aut candela accenfa ori ejus admoti, qui creditur periilfe : nam ex motu vitam, conlegunt, quem etiam oofervare folent in cyatho aqua. pleno pecfori iftius honinjs impofito, licet utrumque ipernat ioiier. 1. Praclic. 50. 2,. His tutius, Heet non certum dicic effe Zacchias d. q. 11. n. 54. iftud experimentum, quod fit terfiffimo fpeculo ori hominis admoto, id enim fi infici offufcarique contingat vitae, fed fi eorum nil fiat, mortis elfe fignum. Clarius autem id cognofcimus ex fpuma ore fubmerfi defiuente: nam in omni fuffocatione haec certiifununi mortis praebet indicium. Hippocrat. 2. aphor. 43. 3. Oftendit & mortem color faciei, fi enim is h'vidus & in nigrum vergens ant viridis, pro mortis figno idhabetur. Pifo de morb. cogn. & cur and. lib. 2. c. 12. ;tiam probat fternutatoria naribus ejusnodi hominis indita ; fi enim ad haec mllus fequatur motus, omnis virtus periilfe & lethum fubfecutum fuiffe ftatuitur. 4. Membra, fi rigida & fquallore atque ficcitate confpicua , mortem quolue indicant. Zacchias d. q. n. «. ss- Qui  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 187 Qui tandem ex oculorum infpeclione id obiervari poffe tradic, d. q. n. n. 56. & 57- atque & putredinem pro principe figno habet. d. q. u. n. 5g. 5. De qu& & egi loco fuperiore, cum autem & ibi dicfum fuerit, eam vix fequi ante tertiam a morte diem , hinc magiftratus curare debet, ne fubmerfi aut fuffocati intra. iftud tempus humentur. Zacchias. conjil. 79. n. 7. Vivos enim pro mortuis fuiffe multa; hiftorias probant. Schenck. 1. obfervat.tit.de apoplexia. Terillus de cauf. repent. mort. feit. 6. c. 2. Zacchias d. conjil. n. 5'. cj? 10. Cl. Clauberg. de conjuniï. anim. & corp. f- 58. n. 15. Ex quo difcimus temporis intervallum certis horarum menfuris definiri nee rationem nee experientiam paU. d. c. 58. n. 13. & 14. 6. Memorabile eft quod Colonia Agrippinenfi accidiffe fertur & pidum vidi in fano, quod ibi Divis Apoftolis facrum. Ajunt muherem fuiffe humatam ejufque digito annulum reliótum, hunc ut caperet Jibitinarms, iftam effodit manuque prehendit, foemina ad haec in fandapila fe levans fugat buftuarium, qui ocyus domum evadit, illa eum mfequitur fed fruftra: poftea fumtalucerna, quam ifte perierrkus reliquerat, ipfa cedes marhï repetit forefque pulfat. Ad hunc fonum js, quia nox erat, interrogat qui effet ? Foemina fe ejus conjugem profitetur, aft ille primum terreri, poftea mirari ineipit & detecto errore uxorem anuculo ferali involutam in domum recipit, quam & liberis poftea auxit & muher filia torfït, ex quibus linteum facfum, quod monumenti caufa in memorata a?de adfervatur laterique fixum cernitur. 7. IJiud adhuc opera? precium fcire, quod infantem extraclum ex mortuae matris utero aut reperto juxta cadaver puerpera?, non ftatim pro exftinéto habere debeamus; licet nullum in eomotumaut vitae argumentum deprehendamus: cum ex partu difficili faepë defuncfusadpareat & tarnen vel allio naribus ejus admoto vel fi verre fricentur ejus pedum plantae vita? fignaedere foleat, utieveniffefcio. Caput XXXIII. Anima amiffione puniendus qui cum mortud muliere coit. De Mumia di/quiritur 6 indagatur an vidua cadaver defun&i mariti adfervare volentis dejiderio indulgendum ? ubi exemplum ex Petronio allatum. 1. SUnt & alia, ad quae judex vel is, cujus cura? ea res data, advertere debet. Si rumor fparfus hominem vifum apud cadaver, qui amorem quaefiveric ubi nullus eft, advocabit obftetrices, ut de eo referant. arg. Nemef. Carol. arti 35. Et, fi de fcelere ifto nefando hac ratione conftiterit atque poftea quoque liquidö adpareat, quis reus fit; tune hic gladii pcena adficiendus: 1. 31. C. ad L. Jul. de adult. uti refponderunt JCC. Saxones Confult. conftit. Saxon. torn. 2.part. 4. de crimin. q. 68. per tot. 2. Ante annos ferè quadraginta ejusmodi flagitium patratum fuerat a milite, Iqui poft miflionem, cum malefico in agro Zutphanienft commorante, latrocinii focietatem contraxerat. Prima? praeda? cefferat famula, quam, cum in faltu Drufiburgenfi occidiffent, tyro ficarius fua? impuritati fubjecerat. Sed ambo paulö poft laciniis prehenfi, veteranus latro forcipibus candentibus difcerptus offique fragium vivus paffus, ejus focius autem propter impuritatem non etiam gladio, fed poftquam & membra contufa ei effet, aeque ac fenexfecuricapite mulctatus & uterque inrotafublatuscum baculis caedum ab ipfis patratarum titulis, quorum latro fenex plures habebat quam rota jambitu capiebat, licet viginti & amplius numeraverim , cum ipfe puer adhuc Herenberga? de utroquefumifupplicium vidi. 3. Cum ergö amor quserendus non fit, ubi nullus reperiri poteft nee mulieris infano deüderio volentis corpus defunctï mariti adfervare concedendum. Nam non tantum reip. intereft, ut mortui fepeliantur , uti praefatus traditque Garf Maftrilli p. 3. decif. Sicul. 203. n. 9. cjf 10. Sed & verillïmè a praecipuo poeca» rum dicfum Iliad. v. quod hi. Aas |  iS8 GERHARDI FELT MANN 1,]C Vuhuribus gratiores quam uxoribus: 4. Nee obftare nobis debet, quod arte cadavera incörrupta iervari poffint, cujus callentiffimus fuit Bilfms, quam ne admiratione quidem dignam ait i aul. Zacchias. Lib. 4. 00. Medkülegal. tit. 1. q. 10. n. 24. Nee enim caveri poffe ne ficciora evadant, nifi miraculo aut daemonis ope adjicit, per hunc enim id fieri poffe etiam docere nos volunt Torreblanca epit. delict, lib. I. c. 24. n. 1. Delrio 2. difq. Magie. q._ 25. qui tarnen naturaliter id quoque fieri docet. 5. Si ergö cadavera arte confervari queant, quis eorum etiamfi exfuccorum commercium & trifte quod inde capiunt fblatium, viduis negaverit ? Cum hac ratione aer per cadavera non corrumpatur atque ideö ceiïante caufa prohibendi & interdictum ceffare debere. arg c. 60. X. de appellat. 6. Accedit quod cadaver conditum Mumimice & vulgo Mumice appehatione nunc veniens tanto in precio apud Gallos , fit, ut optimates nunquam earecareant, atque Francifum I. Galliarummonarcham ! nullum cafum pertimefcere fuiffe folitum fi vel ejus minimam partem apud fe haberet, fcriptum reliquerit Petr. Bellonus lib. 1. Admirobil. c. 13. Narrat quoque Lucianus de Luctu. quod apud prifcos J£gyptios viderit ejufmodicadaverde/ïc- . catum convivam & compotorem adhi-/ 7. Largior hoe poftremum facilè cum, probè noverim nunc in commercio effe cadavera torrida, quae ex Africa etiamnum hodiè aliquid novi nobis extrudente, in has oras adferuntur, & Mumimice ufum effe in medicina non exiguum eamque febricitantibus cum Bezoardico minerali aliifque praefcriptam muJtis fuiffe feliciter. 8. Hoe quoque concedam in funere per artem fervato ceffare caufam qua; alias ejus fepulturam flagitat. Aft an permittemus viduae ut trifti conjugisperpétuo adfpeélu illum nunquam elugeat? A nimioluèlu abftinendum effe non modo Chriftianae religionis conditores & charta; nos monent fed &gentiliumdoe-, tor Homerus lliad. a. Ou' y*f T/V arf?|«f TaiKtrcu «{WjoTl yoi» Non enim aliqua utilitas ejlfrigièi luclus: Seneca confol. ad Heimam. c. 16. objectioni quam fortè quifquam ab imbecillitate fexus depromeret occurrit, verbis fequentibus. Non eft quod utaris excufatione nominis muliebris, cui pcene con* ceifum eft immoderatum in lacrymasjus, non immenfum tarnen & ideo majores I decem menfium fpacium lugentibus viI ros dederunt ut cum pertinacia muliebris I mceroris publica conftitutionedeciderent: non prohibuerunt lucfus fed finierunt. Nam & infinito doiore, cum aliquem ex cariffimis amiferis, affici, ftulta indulgentia eft. 9. Publica utilitas nee hoe patitur. Si [ enim femper cadaver iftud intuetur, vix • ad fecundas tranfibit nuptias , reip. autem intereft, ut mulieres iterum Jecfifocium eligant, liberos toJJant & civibus 1 urbes augeant. /. i.ff.folut. matrim. Novell. 22. pree fat. 10. Allegaveris fortè in contrarium id quod legimus apud Petronium de matrona quadam Ephefia tam nota; pudicitiee, ut vicinarum quoque gentinm fceminas ad fui fpectaculum evocaret- Hsec cum virum extuliffet, eum m conditorium profequuta corpus cuftodire ac fiere 1 totls noólibus diebuique coepit» adeö ut aiSióiantem fe ac mortem 'media perfequentem non parentes potuerint abducere^ non propinqui'. & magiftratus ultii mo repulfi ablennt. Cum autem quinta j nocfe miles, qui cruces aftervabat, ne1 quis ad fepulturam corpora detraheret, ad eam defcendiffet, expugnare domins pertinaciam ccepit, quam iftafrangi '■ non tantum paffa fed & apud cadaver I nuptias fecit novas. j ir. Ad hffic brevismihi refponfio erit, 1 quod inde nil aliud quam fluxae &inconj ftantis natura; probetur muiier effe, quam ! fortius confirmant ea, quae apud nequitia-' I rum non "minus quam puri fermonis laj \ tini perfectifhmum magiftrum fequuntur. 12. Pergit enim narrare, quod miles poftero die viderit unum fine cadavere crucem ; veritus fupplicium mulieri quid accidiffet, exponit nee fe exfpeéftatururn judicis fententiam, fed gladio jus dictarum ignaviae fuae Muiier non minus mifericors quam pudica mavult mortuum f iro-  TRACTATU3 de CADAVERE JNSPICiENDO. i%9 ïrnpendere quam vivum occidere jubetque corpus marici fui tolli exarca, atque illi qua? vacabat, cruci adfigi, ut populus miratus qua ratione mortuus iflèt in crucem. iq. Ex quo difcimus quod & virorum interfit, ne eorum cadavera viduis linquantur, nam dum placito non pugnant amori contra fervorcm naturae reliftere nequeunt, Novell. 2, c. 3. Theanus NzVoftratce * (po^ti, y«f vUtg w?tU. fed indifcreto fcepè indulgent novo amori, Nov. 18. c 5. & non minus in contumeliam prifci mariti quid tentant, quam vitam bonaque fobohs ex eo fufcepta? novis maritis addicunt. /. 22. C. de aminiftr. tut. Qua? quamvis naturali ratione conftent, nemo tarnen nifi aker/irgelaftus id vkuperabit, fi ex legum monumentis ea iniuftremus. Cur enim nobis non idem liceat quod aliis qui etiam poetas in re clara in teftimonium citant: & quis vetabit ne oftendamus rectam rationem fecutos effe juris conditores? 14. Simile ei, quod ex Arbitro adtuli, ferè eft quod de Oclavia Augufti foTore non quidem maritum fed filium fuum lugente nobis reliquitur Seneca confol. ad Marciam. c. 2. narrat enim quod, illa fe quafi defoderk abdiöerkque. v'worumque numero exemerit, quod inftitutum graviter fummus philofophus objurgat. Caput XXXIV. j Tractatur de poenis non tantum cuftoium negligentius cadavera obfervantium fed \ cif eorum qui punitorum cadavera aut amoverunt aut expilarunt aut offa mem- ' brave ipfis ademerunt nee non humata ejfodiunt cif infiepulta linquunt. Jufti- I nianus explicatus. ï. Dtfcimus autem ex ifto Petronii loco > quod olim is mos fuerit, ut adfectis fupplicio cuftodes adhiberentur donec putrefaéta cadavera : idque ex Tacito Annal. lib. 5. aliifque firmant Petr. Faber. fiemefir. lib. 2. c. 9. &Lipfius de Cruce lib. 2. c. 16. Cuftodes etiam Chrifto non tantum crucifixo fed & poftea fepulto datos, legimus in evangelio. Mattbcei. 27. 54.. èf 66. 2. Ignava? cuftodia? tune quoque pcenam fuiffe Judaeorum verba, quibus milites corrumpere conantur, evincunt. Matthcei. 28. 14. Talionem aperte indicat Petronius. Ajamus , quod tune lex ita fcripta fuit, ut cuftodis negligemia morte mulctaretur ejidque cadaver loco cruciarii ablati furca? figeretur. 3. Quod tarnen perquam duram videtur, & cum hodiè pcena ifta in ejufmodi delicftum ftatuta non fit; ideö, fi cafus ille contingeret, extra ordinem cuftos coercendus elfet, per ea, qua? docta nobis a Jafone in l. 4. ff. de jurifd. n. 17. Tiraquello. de peen. temp. cauf. 31. I n. 34. Menochio arb. QJ). lib. 1. q. S6. ,n. 8. I 4. Pari modo pleótendi qui nofte dej traxerunt pendentes : nam locum juftiI tiae publicum violant. Boer. decif. 212. In. 24. Sed & morte muiétari poifunt [ qui vi armata cuftodes fugaffent & cadavera abftuliifent arg. I. 3. §. j.jj\ defepulchr. viol. 5. Mitior tarnen in parentes & neceffarios ftatuenda pcena; fi liberorum cor- ! pora fufpenfa fupremo man laverint officio. arg. I. 2.jf. de receptat. Neque feverè admodum, fed aereautcarcere, puniendi Medici, fi cadavera. furcis detraxerint; ut anatomia? ea deftinarent. JCC. Saxones. d. p. 4. de crim. q. 67. n. 4. 6. Gravius autem & vel virgis aut relegatione, pro qua\kateperfonarum, in | eos animadvercendum, qui cadavera eo'rumve partem abftuliifent, ut magicas arti , fi modo mortuis vis ifta ineft , fervirent. JCC. Saxones d. I. n. 4. Qui vero non-propter pudorem naturalemaut humanae fortis commercium corpora damnatorum loco movent; fed, ut ea veftibus f polient, id faciunt , aut has reliclis in furca detrahunt, illi quoque arbitrio judicis vel virgis aut relegatione puniendi; quia cadavera ita nudata offendiculo funt. Carpzov. p. 2. prax. crim. q. 83. n. 60. C5* 6r. 7. Qua? ratio, cum effet in iis qui deprerunt numos apud cadavera dam.nato» rum reliclos, ideö illi mltius & muleis, lut carcere coercendi,- uti docet & juiicatum mei-norat Carpzov. d. q. n 6"2„ Éf 63. Arbitraria etiam póéha animadvertendum in eos, qui corpora non fe« pulta fpoliant. Farinac. prax. crim. lib. 1. tit. 3. q. 20. m 119. vel humata cada/era effodiunt eaque feraljbus araiculis aliifque privant ; adeö ut & virgis aliquandó caedi polluit, vel relegari Coler.» 0. 1. decif. 147. n. 3. & feq, ]CC, Saxon, 1. p. 4. 67.,-n. r, 2. Quinimo morte mulctari queunt, fi armata manu id fecerint, I. 3. §. 7. ia .? 'f. d4  i9o GERHARDI FELTMANNIJ. G ff. de fepulchr. viol. Berlich. p. 5. concl. j pratl. 47. n. 18. Damhoud. prax. cr»H. c. ic6. ?z. 6. Quo fupplicio & digni, qui effofla corpora non iterum humarunt. /. vit. ff. de fepulchr. viol. ibique Wei'enbec. in parat n. 3. Carpzov. d. q. «.58. Propter quod & graviore pcena coercendi Medici, etiamfi id iectionis gratia feciflent. JCC. öaxones d. q. 67. n. 2. 9. Et Jicet aliud fit cadaver, aliud offa, 2. §. 2. I. 8. pr. L 9. ff. de relig. & fumt. fun. Sebaft. Medices tratl. mors omnia folvit p. 3. n. 60. Jus tarnen idem obfervandum in eo, qui offa cadaveri ademit, vel omnia offa abftulit. d. I. uit. ff. de fepulchr. viol. d. I. 8- pr. ff. de religiofi aut caput vel manum abfcidit Petr. j a Plaza epit. delict, c. 9. n. 9. 10. Qua de caufa, quisconfiteatur fe hominem occidiife, fatis de crimine contrahit, fi oifa in ioco a fe indicato extrahantur. Maranta. Spec. aur. p. 6. 18. His dictis confequens, privato non licere cadaver aut offa fine juffu Principis I vel iudicis effodere vel eruere. d. I. 8. J pr. ff. de religiofi l. 1. I. uit. C. eod. Kirch- I man. 3. de funer. Reman. 25. Elb. Leo- \ xiin. 3. emendat. 10. ». 3- / 11. Cum quo non pugna, quod reli- : giofum locum quilibet fui voluntate fa- 1 cere dicatur. §. 3. I. de R. D. Nam id verum in initio; fed fi corpus humafti, id transferre propria auctoritate inde non potes. d. I. 8. pr. Quid quod Innocentius III. fuse religionxs cuhoribus interdixerit, ne fua voluntate amplius lo- ƒ cos YeWgiofos facerent. c. ƒ» aternitatem X defepult. Pagnin. Gaudent. p. 1, de 'i jfufiinian.fec.mor.c.26. I» Caput XXXV. Ötnrtes optant majorum tumulo inferri. Demonftratur Judici nil deberi, quia cadaver infpexit, nullamqae valere legem, qua contra ficholarum libertatem lata eft. I. PPvindpïs autem confenfu fepultos alio 1 transferri pofie , evidentiffimè ex ediffertatis fequitur; atque ideo nemini dubium efle debet , quin cadaver hominis fubmerfi petentibus cognatis denegari non debeat a magiftratu. Nam, uti & fuperiore loco repraefentavi, non parum felicitatis in eo ponitur folatiique id eft parentibus, fi piè defuncü offa in majorum tumulo quitfeant, ut frequenter in codice facro occi.rrat de mortuo C5 adpofitus fuis parentibus: & contra pcena; loco iftud, corpus tuum non inferttur genitorum fepidibro: uti videre 1. Regum. 13. 22. Apollon. Tyanaeus epift. ; 8. Jonibus exprobrans quod ipforum plerifque graeca nomina forderent, adjicit, K.a.\it vis Tatt TotCpoij ïxsiVof ét^oipr' at ayndytüT#t «tuTflt? yï»o(*i»*j. In Conltantio id quoque culpat julianus ad S. P. O. Atben_. quod cum fratrem hujus contra cuncfa jura occidiffet, aJs uh zf*r^uuv ^st«a«££«» ua.ft tdcomi, *i&fiK*1** Tmt' : Neque enim aliquid lucri ex cadaveribus mor tuis Fit. S. parentibus & cognatis id pottulare reiglo vetar. cum adftictis adflicfio addenda non fit. arg. I. 14. ibi Glojf. (ff DD.ff. de Offic. prcef. Hippol. Riminald. 1. confil. 18. n. iji. Non ergö judices alienum infortunium putentfuam elfe pra> dam,- uti ajunt AAA. in l, 3. C. ad. L. Jul. repetund. 4. Secundö quia injuftè penfari operam defiderant , quam ex muneris lege publico commodo & tuenda: jurifdictioni impendere debent: neque enim haec ad commodum ejus, qui data eft; fedad publicam utilitatem principaliterrefertur. Ferdin. Waizenegger. de fervitut. diff.2. ■. 2. n. 35. 5. Tertio quia judices, quando domo eos abeffe oportet, ut jultitiam admini(trent aut territorium vilant, uti eos facere aliquandó oportet, fi credere velint Paridi de Puteo tratl. de Syndicatu. verb. boteftas. c. 2. n. 6. & verb. falarium.c.^ ». 1. minimè expenfas in vicfum, ctiuos aut  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDCX ior aut curnis facftas repetunt, etiamfi domi eas facturi non fuiffent. arg. c. cum ab mni. x. de vita 6f bon. der. c. illud. 10. q. 3. Cariias. de melior. Cjf expenfi. c. 21 n. 5. 6. NuIIa ergö ratione fportulas petere queunt, cum harum favor non tantus üt quam expenfarum, & quia ei, cui id quod minus eft, non licet, haut licere debet, quod magis eft, arg. I. 21. ff.deR. i. I. 35. pr. C. de inoff. teftam. quodque non toieratunn minore re, multo intolerabihus in majore. Peckius ad c. 53. de R. J. m 6. pr. Everard. a Middelburg. Topic legal loc. 16. n. 1. 7. Quartö quia judices vel mulétas capiunt omnes, veluti in Omlandia veJearum partem decimam, uti fit in Clivia öi Marca. Cum ergö commodum ex jansdiclionis criminalis exercitiofentiant, & hoe incommodum fentire debent' arg. I. 10. ff. de R. I. Garfias d. c 21. n. 20. 8. Quinto lex Julia de repetundis generaliter vetat, ne ob accufandum judiciumve capitis faciendum pecunia accipiatur. I 6. §. 2.l.7 pr ff ad L. Jul. repet Quamobrem magiftratus nil petere debet , fi id faciat, quod praecipuè tendit ad meri imperii exercitionem atque nuic cohaeret; cumconnexorumeadem fu ratio. arg. I. 3 §. g. ff, de cmtr, tut. ad. c. quando. it. de jüdic. Deerns ibid n. 3. Cagnol. ad a. I. 10. n. 1. Gravetta confil. 275 n. 5. Id autem connexum & cohaerere dicitur adminiftrationi, fine quo haec bené perüci nequit, five eam praecèdat five fequatur. Munnoz. de Efcobar. de ratiocin. adminiftrat C 13. h. 21. & 22. 9. Sextö quia modicum tantum aut quid valdè exiguum tune demurn judici oatur, fi infpecfioab eo üat in commodum privatorum. Jus Jul. & Monton. tit. der geriebtsperfobnen unterbaltung und gefel. g. wo aber. 10. Ajent judices, vix quid percepturos occafione fui muneris, cum falarium habeant exiguum & emolumentorum ratione idadfectent. Garfiasautem ahquis iis reponeret, quod abftinere fe potuiflènt. d. c. 21. n. 3. Nee ergö arnpere eos debere occafionem, ut domo femel egrediantur accepturi pecuniam, uti idem Garfias loquitur & probat per c. ftatutum. §. infuper. de reficript. in 6. eumque locum fatis pro doel ore elfe ait. d. C 21. 72. 10. 11. His convenienter refponderunt celebernmi JCC. Helmsftadienfes uti dixi d. c. 6. §. uit. Qui & addunt pee. can contra autb. babita C. ne fd. pro patre. h ideö quid exigatur propter infpectionem cadaveris ejus, qui ftudiofus aut eivis academicus fuiflèt. Vidi quoque referrptum potentjfiïmi Germanis Principis, fuit laudatiffimus Elecfor Bran■ denburgicus, d. c 6. n. uit. qao vetab j ne civitatis magiftratus eo nomine quidquam a ftudiofis exigeret: addita fanctione C. Rondo auri meri, fi contra fa ceret. 12. Haec tarnen vitiari fortè quis dixent, fi lege aut confuetudine ftipendium conftitutum fit. Durandus Specul. tit. defalar. §. 1. n. 9. cff 13. SedPrinceps fit hberaiis de re pubiica & ex fifcoillud judici decernat. Heigius p. 2. K,X> 23. ft. 11. Cum tarnen ratio obitet, ne a privato ideö. quid exigatur, nee lex nee mos valebit; fi per eum is laedatur. arg. I. 7. C. de precib.Imp. offer. I. 39. ff. de legib. 13. Praefertim fi ftudiofi cadaver effet: quia nunquam ea lex valere poteft, quae contra libertatem fcholarum Jata eft. Petr. JErodius. rer. apud omn. gent.judic hb. 2. tit. 38. exempl. 4. Nee ulloin loco id confuetudine receptum accepi: idemque fcribit fuperiora eleganter coml probans & de injuflitia judicum nonnulJorum conquerens poft haec confignata hteris vifus Simon. a Leeuwen ad Peck. de jure fift. c. 5. n. 23. in not. Et pro certo habeo, Academicum magiftratum ideö nil exigere, cum tarnen asquè ordinarius fit ac alius quifquam; uti docet Petr. Barbofa ad l. 12. §. 1. ƒ. de judic» n. 46. 4 Caput XXXVI. Ob ees alienum cadaver fifti nequit. Creditores id facientis pcena jure civili introducta adhuc hodie viget, uti refponfo JCC. Duisburgenfifirmatur. Intra quod tempus è morte defunSti heres interpellari non poffit? I. ALtera quasftio eft, an fi cadaver in alium locum transferendum, id a defun&a creditoribus fifti poffit? Negandum id non tantum fed & pernegandum eft. /. 6. &> auth.fieq. C. de fiepulchr. viol. Nov. 6q. c. 1. Nov. 115. c. 5. Nam fiftere  i92 GERHARDI F E L M A N N I, JC fiere cadaver cum humankate & pietate, quae mortuis debetur, pugnat. d. Nov. 115. c. 5. ibi, pium ej bumanum. Farinac. de crimin. lib. 1. tit. 3. q. 20. n. 139- 2. Publica; quoque rei id noxium fo. ret, cum ccelum peltilens inde oriretur, uti loco fuperiore dixi & confirmant in re propofita Peckius de jure Jift c. 5. n. 23. Couvarruv. 2. var. refol. 1. n. 10. Coler. de proceff. execut. p. 1. 6. n. 117. 3. Abrogatum id efle apud Belgas ditioni Hifpanicae fubditos videre eft apud Chriftinamm 5. decif. 219.^4. Zypamm notit. jur. Belg. tit. de in jus voc. §. pen. De Gallia idem ex Autumno & Bugnonio fcribit Grcenewegen de LL. abrog. ad autb. item C. de fepulchr. viol. n. 2. & de Anglia id olim teftis fuit Panormitan. ad c. ex parte X. de fepult. n. 3. Quodque id hodiè in Germania aliquandó fiat, cognofces facilè ex quaerela Richteri ad d. auth;n. 67. 4. Sed cum non videndum quid factum alibi, fed quid fieri debeat, l. 12. ff. de Off. prcefid. ideö in fimilibus cafibus ea: confuetudines fervandae non funt. Gail. de arreft. c. 11 n. 28. Unde cum id, quod jure Romano de hoe articulo cautum eft, in naturali aequitate & honeftate fundatum fit, moribus fuis abrogatum pronuntiare, temerarium judicat caetera facilis in ejufmodi rebus Groenewegen ad .d. autb. n. 2. 5. Omnes etiam JCci hodiè idem docent. Peckius cl n. 23 Gail. d. c. n. n. 2%. Viarq. Pteher. de inf om. lib 3. c. 20. n. 10. Coler. d. c. 6. n. 116. Berlkh. p. 5. cond. pract. 47. n. uit. idque Tebus judicatis confirmant. Carpzov. p. 1. jurifpr. for. conft. 32. def. 22. per tot. & Richter, p. r. decif. 77. n. 54. 6. Quapropter haec fententiatanquam humanior & charitati Chriftianaejurique naturae ncc non gentium inftitutis conveniens judice Mevio de arreft. c. 8. n. 225. feq. in foro fervanda, eamque fervari teftis eft Farinacius d. tit. 4. q. 20. n. 142. & tringinta annos Neapolitanos eam fecutos fcribit Joh. Petr. Molignat. de jure retent. q. 311. 7. Videamus ergö de pcena eorum qui cadavera fiftunt. Et quidem jure memorato tautem ut (1) aftione cadat creditor, (2) alterum tantum heredibus praeftet, (3) parte bonorum tertiaplectatur (4) infamia notetur. N. 60. c. 1, Coler d. c. 6. n 118. Jacob. Monach, de arreft. c 7. n.ult. Brunneman. ad d. auth. ibique Richter, n. 66. & feq. Carp- ! zov. d. deftn. 22. n. 5. Quemadmodum I adhuc hodiè in judiciispronuntiarifolet, I uti cognofcere cuivis promptum ex fenj tentia & refponfo apud Richter, ad d. auth. n. 66. cjf p. 2. decif. 77. n. 54. 8. Datur autem heredibus defunctiad alterum tantum petendum con iótio ex> novella ea conftitutione ikauthMkd .ne-' I morata. arg. I. 1. ff. de cond. ex leyt Richter, ad d, auth. n. 54. Sed nee actio injuriarum heredibus denegandaelt: dum lex ipfa dicitur revocare ad animum hanc injuriam pro reUquiisdefuneftorunv uti poft Decianum & Felinum docet | Berlich. d. cond. 47. n. 40. lUudque in* dicat diéta Novella 60. c. 1. & authentica; ibi; heredibus injuriati: & Ulpiaj nus in l. 3. §. 8. f. de fep. viol. clariffi■ mè autem hic id ob oculos ponit in 1. 1. | §. 4. ff. de injur. ! 9. Haec omnia ad tres qu«iones proI pofitas a fratribus Schultziis JCtis Hamburgenfibus refpondi nomine corporis Juridici in Academia Duisburgenfi, die$. Julii. 1667. Quod autem in d. Nov. 115. c. 5. heres ante decimum a morte ejus, cui fuccedit, diem conveniri non poflk; id in Germania benigna ratione ad menfem prorogatum ex Rennemanno fcribit Struve ad tit. ff. de fepulchr. vioV. Moribus autem Belgii fex hebdomade* I heredi indulgentur. Leeuwen ad Peck. dt jure fift. c. 5. n. 23. Quod tempus etiam ' in Clivia vicidifque Germam'ae inferioris I regionibus confuetudine obfervatur. r' 12. Deinde condieftio alterius tanti privato non videtur danda, quod huic hac tempeftate nulla pcenalis ex jure Rom. \ defcetvdensaStio concedatur, uti demonftratum dedi in InJMt. jur. wuift, lib. 4. tit. 1. & feq. Ne tarnen maleficia maneant impunita, fifcus id vindicahit. arg. I. 9. §• 5- #• de piMican. 1 \ I I I f r  TRACTATÜS de CADAVERE INSPICIENDO, if3 Caput XXXVII. Sepultura libera. Ouatenus circa eam voluntas mortui fervanda? Exequia gratis fiunt. In quibus locis minijtris ecclejice quid detur ? Contra Saxones talione uti debemus. Tremonienfes laudantur. Privilegid in liberd rep. non inroganda. t. ''pErtia quasftio hic occurrit, an non •I- fifti cadaver queat, ut m eo templo aut loco fepeliatur, in quo dcfunclus aliquandó conilkuerat fe poft mortem humari veile ? Refpondetuf quod fepultura adeo libera lit, ut quis ne quidem patio ad eam ligari queat fed pcenitere femper pofik. c. i. de fepult. in 6. Petr. Gregoni Tholos. pralud opt. JCti lib. 2. c. 44. n. 4. 2. Ergo ukimam voluntatem ratione fepukurae attendimus. /. 27. ff. de C. é? D. Nifi ea juri adverfetur aüt humanitati; veluti fi quis voluerit humari in fede Apoftolorum aut martyrum, 1. 2. C. de SS. ecclef. aut prxceperk reliquias fuas in mare abjici , l. 27. ff. de condit. inftit. Eeza ad evangel. Matthcei. c. 14. 12. 3. Sed & licet hacfenus fequamur voluntatem mortui, ut alium in locum transferri pollit & eam poteftatem cognatisóc heredibuspermittanius; tarnen, nepauperes loei inde fiaudentur, quibus ab iis qui funus fecuti fuiffent, eleemofyna obveniilet, ideö Groningae is, qui mortuum alibi humare aut noem fepelire vult centiem thaleros Hollandicos vel aliud quid ad pauperes alendos ufumque pium dare debet arg. c. 3. X. de fepült. Amftelodami autem tantum duos thaleros Imperiales folvit ex SCto faéto 1. Febr. 1667. 4. Aüas exequiae gratis fieri debent. /. 18. C. de SS. écckfiis. Quod quidem etiam cautum Novell. 59. c. 5. attamen canoniek funus fequentibusmodicumpraeftarij ibi dicitur. In Belgio libero & Clivia? regione inferiore nil quidquam ecclefia? miniftris eo titulo damt: cum enim majora ftipendia in illis locis habeant, religio vetat pro eo quid accipere, quod ex lege piëta tis defunctis Chriftuanis debent. arg, d. I. 18. juntt. I. 10. ff.deR.I. 5. Novi tarnen locum, in quo inter emolumenta muneris id numerant pafto- v j res noftrates: &, fi fequuntur funus , j iis mittitur numus, qui arbitrio cujufque I hnquitur. Pro iis autem ftat exiguum falanum annuum & aliorum redituum rari' tas. Carpzov. lib. j, Jurifpr. Confifi. tit. 7. def. 110. n. 1, & 2. I 6. Quorum cum uberes fruétus capiant Lutherani ex confeftione peccatorum, facra fynaxi & baptifmo etiamque hierologia, uti videre apud Carpzov. d. I. n. 8- ideo fcio multis in locis, veluti in Belgio, Clivia, Marca & Tremoniae ne eorum quidem clericis ideo quid dari, quod funus fequantur , quamvis aliud * apud Saxones conftitutum. Carpzov. d. ; tit. def. 112. n. 5. cjf 6. quod & moribus I fuis probant Frifii Orientales. i 7. Quod fi vero fepeliendusfitis, qui, dum vivebat, reformata facra profeffus j fuit, apud Saxones dubitatum , an moI re majorum jufta ei fieri deberent, neC ; ne ? Et placuit Theologis Lipfienlibus [ non aliter id permittendum, quam fi ab I heredibus pecunia? quaedam fumma quafi I pro pcena detur ad pios ufus & loco fo- ■ lemnium carminum in funere canantur pfalmi petnitentiaks ■ uti videre apud Joan, Balth. Manzo, notab. prafb 2. I num. 8. 8. Qui "auctor , licet dicis caufa hoe probare videatur , fi tarnen ad ejus rationem attendas, eum diffentire deprehendes: Ait enim, qüod inter homines earum religiomim, qüa? in fcedere pacis Osnabruga? i<5fo adprobatee; veluti Pontiüciee, Lutheranae & reformatae nulla ■ fit diverfitas, nee qufquam eorum defpicatui habendus, adeb ut nee a mercatorum, opificum. aut tribuum communione, aut alio officio publico, aut ab hereditatibus, legatis. bojpüalibus, léproforiis, eleemofynis, aliisque juribus cjf commerciis arcendus, fed in his cjf fimilibus concives pari jure tractandi, Uti is aucfor loquitur & eam in rem adducit Guil. Ignat. Schutz. in manual. pacif. q. 17. ad drtic. inftr. pac. 5. §. 11. verf. libera cjf verf. placuit porrb. 9. Qua de caola contra eos Saxones aliofque qua Lutheri qua Pontificis Romani caftra fecutos defunÊtis reformatie more fuae civitatis jufta faceredetreeftantes eodem jure nos uti, oriinis ratio tam naturalis quam civilis cogit. t. t. -ff. qued quifque jur. in alt. Nam, fi ad minima conmveas, jure fe facere exiftimartt & fi licentia adfit faevi deinde evadüntcuncti mortales. Non autem melius ifta reprimitur, quam fi nos aequo jure illos B b noa  i94 GERHARDI FELTMANNI, JC non habeamus ex juftiffima talionis lége. 10. Qua; vel eö magis a nobis arripienda, quod alias molliter fibi perfuadebunt nobis quaeftum tantum cura; nee ibllicitos efle de membris eccledse noftraeinaliofoloviventibus, vel reipfaeos' efle quos per convicium nos ajebant efle j Hifpani quia nimium indulgere nos vi- I debant iis qui injuriam nobis fecerant: appellabant enim nos Barmhertige Geufien: quorum prius mifericordem notat, quid autem pofteriore fignificetur aperii lib. j i. de Titul. honor. cap. 14. n. 1. cjf 2. ' 11. Laudanda autem mihi eftlaudatifffflia Tremonenfium libera refp. Illi enim neutrum eorum a Lipfienfibus Theologis praefcriptorum fequuntur fed noftros pari jure cum fuis habent; adeö ut non tantum folemnes aeris Campani fonos, fed alia jufta illis indulgeant & ipfe clerus togatus funus fequatur idque praccedat tyronum canentium cohors , cujus rei quatuor habeo domeftica exempla. Nee quis id credat ■sroKtnx.it eKi^y.*, cum fponte fua bono civium fuorum atque urbis fua; incolarum id agant, uti cognofcere datur ex dictis. c. 10. n. 22. 1 12. Üt üultum foret cum Carpzovio | lib. 2. Jarifpr. confift. tit. 24. def. 383. | tt. 11. cjf 12. ad rudiores id tantum referre & negatum ire iis, qui firmiter reJigionis fua; fundamentis infifterent: Neque enim ftulti melioris conditionis elfe debent quam perki. I. 4. Jf. quod vi aut clam. j 13. Et rifu prorfus explodendum quod [ de pertinacia ck contentione allegat. 1 Nam hac ratione remp. mifcet cum ec- \ clefiü, quod & apertius is facit, quando d. def. 383. ». 8. ad ejus miniftros hujus rei difceptationem rejicit. Sed, fi illis iftius rei arbitrium permittimus & noftris quoque verbi divini praeconibus idem licere debet. Jam verö hi nil iftis concedent, fed mutua difcordia talio ubique exercebitur. Haec non tantum refp. tarbabit, fed beliorum civiliumque diffenfionum erit cauia indubitata. 14. Melius ergö probabitur ad magiftratum curam hujus rei totum pertinere; cum ejus jurifdictio religione permixta & in libera civitate praecipuum fit ejus i officium, ut hoe veftiget quod tune ob- ': fervatum, cum moribus antiquisvirifque res Romana ftaret; in qua id facronfanctum, PRIV1LEGIA NE INROGANTO; 15- Apud Frifios Orientales etiam Lutherani facrifque reformatis addiófi 1 nullo difcrimine habentur, quin & hi in illorum templis humantur fepulchraque familiaria habent. Nee vellent Lutheri nomen ferentes facerdotes diverfa ab eo fentientibus negari folerrmia; inter quae etiam habetur, ut facerdotes praecedant funus &, ubi hoe in fuum locum fuit duóhim, habeant concionem funebrem eaque finita res geftas mortui ftemmataque loquantur , ne fraudarentur dono, ! quod pro parte falarii, castéra exigui, habent. 16. Quaproter aegrè ferunt, ut vefpertinis horis, quibus nil dicunt ad po- | pulum noftris mortuis jufta faciamus, ne • plebs id ad exemplum trahat & tandem | folemnes illi ritus in defuetudinem abeant. | Quod ne fiat jure fuo intercedunt, do! nee majora ipfis conftituantur falaria: | nam qui altari fervit, eum aequum eft de altari vivere. Qua ratione & nos fi vefperi ad cereos aut faces ducamus funera nee conciones laudationefque mortuorum flagitamus nehilominus ultrö facerdotibus munufcula mittimus. 17. Qua; tarnen nunquam tam parva, ut non execdant modum, qui ab antiquitate repetitus : nam' valdè exiguum fuit, quod veteres ohmdederunt; quanquam nunc Nordce, quod antiquimmura eft Frifia; Orientalis oppidum, a civibtu cultum reformaium amplexis, fi quando vefpertinis temporibus fine ullis folemmbus imö ne quidem impulfo aere Campano, mortuos terra; mandant vel alias jufta iis faciunt, iaccrdot'ibüs pendi folere numum , qui Imperialis tbalerus audit , hi teftimoniis quibufdam in dicafterio probatis XXIII. OEtobr. ch loc LXXXIX. brobare conati fuerint. ^unxerunt iis aliud a facerdotibus Auricanis perhibitum , qui adfevcrant, fe femper etiam ab illis, qui reformata facra colunt, quocunque modó etiam mortuos fuos curaverint inferri fepulchris, munera accepifle. 18. Cum autem Norda; hac derecontroverfia effet exorta inter Abrahamum Flcichcr. & Coif. Senatumque nee uon Sacerdotes èjufdem civitatis, hique pignora ab illo capi jufliflent, quod propter duftum a fe abfque ullis folemnibus uxoris quondam jfuse funus, noluiflèt facerdotibus dare quod popofcerant, ve reretur autem, ne pignora diftrahcrentur, idcircö preces pro Mandato de tien difirabendo fed reftituendo Cif non amplius turbando fine, vel in eventum Claufula obtulit XXFIII. Aug. eh hc LXXXK i Nos autem ejus loco literas} quasvocant, 1 in-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. w informatorias vernaculè Scbreiben umb bericht pnemittendas cenfuimus adjecfa tatnen claufuld (p»*;*» inhibitoria tam con tra facerdotes quam magiftratus. 19. Hi, cum opinatentur non effe noftrum de ejufmodi re jadicire , verum alterius effe fori, quod Conjiftorium appellant , adhaec noftro prascepto fe valdè oneratos quererentur , recognitionis vel uti nunc Joquimur revifionis remedium arripuere actaque licis ad JCtos partium medios five ordinem juridicum in literaria quadam Germania; univeriitate mitti flagitarunt XV11L IXbr.cbbc LXXXV. 20. Quia autein poftea fcripto XX1I1. Oclübr. ch bc. LXXXIX pro tnbunali edito renuntiarunt exceptioni fori antea per ipfos aliegatae, ideo illorum adverfarius expenfas quafi retardatae litis nunc folvi petif, quod cum ceu praejudicium principall caufie obmortum necdum noltra pronuntiatione potuerit finiri, & huic moram fecit. 21. Dum ifta agantur Bleicheri infans quoque moritur. Mittit ergo No tarium Kift pn. cb bc LXXXVl. ad facerdotes li fcitatum, an quoque ipfis quid deberetur pro mortuis , qui velpernnis horis fepukurae madarentur & quantum illud effet'? hoe enim , ubifciret, feparatum effe folvere. Sacerdotes refpondcrunt nil referre, quo tempore cadavera fepehrentur : nam cum pro augmento falarii haberetur , quod eapropter accipiunti jure leidpetere: quantitatemautem cujufque arbitrio relinqui utpromodo faculsatum dignkaifque illam ipfe defimac. Pdfcunt altera die XV. Jan. fuum debitum generali voce Contingentis per aedkuum. Huic Bleicherus tertiam Imperialis tbaleri partem dat, quam cum yEdituus ceu nimis vile munufculum adtnktere noilet atque interea Bleicherus metueret , ne nova pignora lite ftiper prioribus adhuc pendente aufferrenter : fuifje enim fe abfente ad aedes fuas ejüs rei accenfum magiftratus cum fafcibus, ad novas ejus preces die XXV. Jan. decrevimus Mandatum de non amplius turbando fine Qlaufula. Adverfarii ejus & recognofci haec acfa & ab exteris JCtis rem judicari petierut cb loc LXXXVl. X. Leur. Quorum arbittium ergo olim exfpectabim us. 1 Caput. XXXVIII. Difquiritur an paftori & cedituo munusdtbcatur propter cadavtr praterveiïum? t. QUaeritur quartó, num paftoribus aut parochis five pagorum five vicorum, ' per quos ad locum fepukurae, illud fiftere permiffum; donec fibi munufculum datum fuerit? Ét nil jure iis deberi placuit. Quod optima ratione conftat; quia non locus, per quem tranfis atque adeö cafu in eo es, fed is, ad quem tendis, jpecfatur. arg. I. 78. §-fi-ff. de lekgat. 3. 2. Nee enim cadavera per auras ad fepulturam queunt transferri: cujus libera elecfio hac ratione tolleretur contra id, quod fcripfi c. 37. n. 1. Cui autem ea concelTa eft, ei quoque iter , fine quo ad eam pervenirinequit, concefiumeife intelligitur. arg. I. 11. pr. ff. commun. prad. I. 2. ff. de jurifd. 3. Videtur autein olim frequenter pairochis ex heredum liberalitate quid ob5 veniffe ealege, ut dum praetervehebatur i funus, illi facra facerent & pro mortuo ] ex more cultus Pontificii orarent. Petr. I Gregor, Tholos Lib. 2. praluJ. opt. JCti. \ c. 43. n. 6. Peckius. dejurefift. c. 5. n. ï 23. Chriftinaeus 5. decif'. Beig. 219. n. l26. I 4. Quod autem voluntate mera factum \ a nonnullis, id ad juris neceffitatem & i confequentiam trahi non debet. arg. I. j 14. ff. de legib. Nee enim, ea qua; mel ree facultatis funt, praefcribi queunt. f arg. I. 2. ff de via publ. Neque etiam Iprivatorum confuetudo jus facit autalios : obligat, quando non ea mentea populo, ' penes quem eft legis ferendae poteftas, i introducfa eft. arg. I. 2. C. Qua fit long. \ confiuet. I. 32. §. r. ff. de legib. Secun| dum haec in fupremo Bslgicse Hifpanici ! juris tribunali pro vidua Senatoris, cujus mariti corpus Mechlinia Gandavum tranflatum erat, judicatum memorat Chriftinaeus d. decif. n. 27. 5. Apud Reformatos haec res ignoratur, fed in locis Germaniae inferioris, in quibus cultus Pontificius viget, ad confpecfum cadaveris, quod per eum locum ducitur, pulfat aes Campanum aedituus, cui ideö fexta decima pars tbaleri Imperialis & in ufum templi cereus ejusve pre23 b 2 emm  15)6 GERHARDI F E L T M A N NI, ]C. cium datur a volcntibus eumque cultum profeffis, uti in diocoeli Effendienfi obiervari vidi. 6. In' Frifia Orientali idem faciunt Lutherani, quod Pontificiis facris addicth Reformata autem profeifi id ne quidem defiderant fieri in eo loco, ubi quis fato eeffit, minus id poftulant fiéri in pagis j quos cum cadavere tranfeunt: ci.fi fpontè adituus impuJerit a:s Campanum, nil J ipli aut facerdoti folvunt. Quod nee fai i%etai. Innullo quopiam loco vec\igal ab aliqud perfond pro corporibus ex uno loco in alium tranfiatis prcefietur. 4. Nee parum pro hoe facit, quod generaliter fancitum fit, ne corpora aut ofi'a mortuorum detimnntur aut vexarentur neve prohiberentur, quo minus vidpublicd transferraitur; l Ipian. in l. 38. ƒ. de religiof. & fumpt. fun. Cum quibus convenit juris Pontificii auetoritas. f. queefta. 31- 2. 5 Non ergö obftat diéta l. 37. Nam vel eam correctam elfe ajemus per d. I. uit. defumpum ex i afilicön lib. 59. tit. 1. /. 15. Vel praeferendam effe lectionem Noricam: qua & ufus Mornacius atque vefiiaria repofuk ck tuetur multis Leonin. 3. emendat. 10.11. I. 6. Prifca ifta paroemia ne hili curanda; cum alia fortiore cv melkte refeliatur, quae vetat ex cadaveribuslucn quid capere. c. 35. n. 3. Secundö poteft id intelligi de iis, qui mortuos vendebant j olim , quod factum ab Achille fuilfe, j notat Virgil. lib. 1. Exanimumque auro corpus vendebat Jchilles: qui etiam ideö a Lyeophrone vexfo&épM appellatur. Kirchman. de funer. Roman, lib. 3. c. 25. infi. 7. Qui auctor tradit, quod antiquitus cadavera per vubes transferri nefas ctat: quod hodiè in defuetudinem abiit. De» bet tarnen magiftracui vel judici cjuster- I ritorii, per quod corpus duchur, id fignificari: et fine ejus pernuifu id transferre non licet. Franc. iWarci p. 1. decifi Delpbin. 1084. n. 9. & fiq. Kloek. 1. conjil. 10. n. 477. licfold. tbefi praft. lit. D. n. 36. Brunneman. ad l. 3. ff. de fe- pwlcbr. "uiol. n. 3. Petr.GregoriiTholos. lib. 2. f^iiiagm. jur. ttnvtu tit. 14. n. 1. Qüi id non fecit, is csedis aut improbae machuiationis fufpicione fe onerat. Leonin. d. I. n. 3. Nam ut omnis vitetur fufpicio id ufu fervatur. Gloifa ai d. I. 3. g. Divus tarnen Marcus. jf. de fep.viol 1 8. Si autem id petatur a judice, isid negare non folet; fed ut liberè duci poifit cadaver, adparkorem ifti addit, qui id ab injuria tueatur&, neliftatur, curet. Aliquandó tarnen cautioncm prins exigi a transferentibus cadaver, quoties metu.% ne ad jus hoe illi trahant, tradit & fcripto quod rcverfale nunc barbare dicunt, id fieri docet Befold. d. n. 30". 9. Sed nee aliquandó confenfus judicis per cujus territorium ducitur cadaver opus efle crediderim. Quid enim, fi quis in quadam urbe mortuus, a propinquo aut familiari plumbo arctiflimè compactus eique fignum magiftratus impref- j fum,  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO, 197 iiim, tran:»feratur ab eo , qui publico rei gefhe teftimooio inftruclus effet? 10. Aliquandó id Duisburgi in Clivis, anno, li bené memini hujus fieculi, fexagütuno fecundo , factum novi a famolo, cujus herus reus conjurationis Cromvellianne metu poenae parn'aprofugus, in folo illo peregrino exftinófus erac & vo- j luerat corpus fuum in Angliam depor- ' tari, eique famulus infcribi curaverat non I alium titulum, quam James body; id eft I Jacobi corpus. Facile crediderim fuiffe j James Challoner: huic enim pocna capi- j tis, non verö omnis remilfa fuit; uti conftat ex Cto, quo amneftia Londini proponebatur anno rtfóo. 11. In Italia hac tempeftate folvivectigal pro cadavere, difcimus ex iis, quae paucas ante dies faftis hebdomadalibus erant adfcripta: nam in iis avarftiae notabantur ecclefia; Rom. principes, quos vulgö Cardinales appellant , quod mortui Gineti ftorrom^i heredes nil folvilfent; cum tarnen hujus cadaver per alieos fines effet deportatum. ^€§^ 0§§C» «>§§€» *Og Caput XL. j Ex reguld non fit jus. Commendatur edictum loco fuperiore propofitum de infpectione cadaveris & valnerum. Ejus, quod mamfejtiffimum, interpretatio haut negligen.ia. Judex infpectioni cadaveris inter fit infi cj- is Medicos det, non reus. Aiiquando Medicos huic favere juris interpretes tradiderunt. i. TjAólenns generaliter tracfaife fuffiJLJL ciat, quid ratione cadaverum pro jure obfervari debeat. Ediflertare jam pergam de eorum infpeéfione curatius, quando dolo culpave alterius hominis caedes patrata & de vulneribus quaeftio oritur. Quid autem hoe cafu judicem facere oporteat, perfeclifïimè nobis exhibet edictum, quod huic opufculo inferui. c. 3. n. 9. 2. Fateor, quod id non obliget alios populos, arg. I. fi.ff. de jurifdict. I. 1. pr. C. de SS. Trinit. ibi; cunttos populos quos dementia noftra regit imperium: Nam, quamvis pro regula haberi poffit, ex ea tarnen jus apud alias gentes non fit. /. 1. ff. de R. I. Cum tarnen ex jure & naturali & civili fit deprompta, optimè facient cuncfi judices & convenienter I agent j, fi illam fequantur, cumtotiusju' ris in hac re obfervandi fynopfis fit. Quamvis autem fit manifeftiftimum iftud ediétmn , attamen non eft negligenda interpretatio ejus, ut Ulpiani verba in l. 1. %. 11. ff. de ventre inf pc. mea faciam, 3. Ait autem Princeps, quod judices adfumere debeant Medicos. Ex quibus verbis adparet non tantum, quod decretö judicis non autem pro defiderio reorum Medici adhibendi. arg. I. j. §. 5. ff, de ventre infipic. Abbas Panormit. ad' c. propofiuift. X. de probat. n. 1 o. fed & judices ipfos praefentes effe oportere; nee foiis Medicis infpeaionem mandan- I dam, uti quoque apertius conftat ex Nej mefi Karul. art. 149. & tradunt Ambroi fin. lib. 1. proceff. informat. c. 1. n. 23» & Brunneman. de proceff. inquifi. c. 7. n. 18 22. & 26. 4. Caufas hujus rei habeo multas. Prima eft, quod infpectio generaliter fpec- I tata fit actus imperii meri, hoe autem I fpecialiter alicui perfonae propter fpectatam inter bonos moderationem atque j prudentiam conceditur. /. 1. pr. fff. de ] offic. ej. cui mand. jurifd. 5. Unde, licet abfentiaemorbivecaufa alteri poffit mandari, d. I. 1. cjf /. 6. I. 11. ff. de offic. Procons. ii tarnen, quibus iftius imperii vel jurifdictionis nunc dictae criminalis exerceditur, idonei & apti ad eam rem effe debent. Nemefi Karul. art. 2. Medicos autem idoneos ei- , que rei aptos non facilè dixero. Non quod movear verbis Pruclcmanni 1. confil. 22. n. 160. fcribentis; fciens prudenfque preetereo nunc omnes nos probdolor! magno noftro malo experiri, quam lubrica admodum tff fallacia Medicorum de morbis judicia atque experimentationes, uti vel ipfum Medicorum principem Hippocratem Coum teftari refert Royz decif. Lithnan. 1. n. 73. Quid enim conjectura de morbo ocuhs Medici non fubjecto commune habet cum infpectione cadaveris & vulneribus , quae incurrunt in fenfus externos? 6. Qua de caufa id eó refero, quod cujusque difciplime certi fint fines & quaeque ars praecipuè verö Medica hominem defideret totum, quod nulla fit minus perfecta: nam quartanam febrem cujufcunque aetatis & fexus ubique gentium occupantem mortales, nemo fere r- edicorum tollere magis quam podagram poteft; atque adeö, nifi manifeftiflimè aliter conftet , praefumendum non fit, quod Medicus aptus fatis erit, ut argumenta, quae in ftatu jurediciali 1 Bb3 de*  t9* GERHARDI FELMANNI, JC. depromuntur tam ex cadavere ipfoquam ; perfoms adftantibus, dum infpectio peragitur, nolle & obftrvare poflit. _ | 7. Altera caufa eft quod, dum infpi- [ citur cadaver, interrogationes faciendas [ fmt, Ambroli. n. d. c. 1. » 26. Brunneman. d. c. 7. n. 28. & feq- Pro~ cefjus verbalis appdlatione vemunt apud Gallos. Papon. lib. 22. tit. 10. arrejt. 1. in not. atque ideo judex eos, qui praefentes funt, diligenter ipfe examinare debet. Annotatof ad Franc. Marei p. 2. decif. Delpbin q. 181. n. 1. Ut. a. 8. Nam teruö, vulgus judicis &perfonae publica; reverentie tangitur; atqüe ideö quid contigerit ex animi fententia facilius dieet, &, fl reus interfit iftirei, facilè metu nemefis colorem mutabit, ex quo indicium nafcitur: nam, fi pallidus evadat eo onerabitur. Bonif. Vitalinus de malefic. lib. 3. c. 8. n. 6. Adde fis qua; ex Juvenali, Cicerone & Sidonio Apollinari fcripfi in comment. ad l. 19. §. 1. ff. de offic. pref. «. 10. 9. JVIedico autem nemo confitcbitur, quid viderit aut actum fit, fed & is metum nemini incutiet, cum erga cunólos, tanquam lucri fui auaores, eum opor- I teat efle comem & facilem; uti docet | Roder, de Caftro Medico-Polit. lib. 3. c. 3. & hi iWvus imperarites dicantur in l. 26. ff. de oper libert. 10. Quarta caufa eft, quod ubi ex vulnere aiiquis mortuus proponitur, infpectio & feclio cadaveris limül defidetentur , neque propter folum «««^w cadaver tune impiatur, fed pro proba- I tione ifte aftus eXetcetur, qua;, cum res fit maximi momenti & in qua faius publica & totius familiae fita eft, per ipfum judicem expediri debet, per ea qua? tradidi c. 8. n. 9- c? feq. 11. Quinto, quia Medici düm rem gratam facinorofo aut ejus neceflariis facere defiderant aut pecunia corrupti vel metu perterriti, non quod verèfentiunt, fed quod ficariis profuturum exiftimant, adferrc folent, fi credere fas fit Julic Claro lib. 5. recept, fent. §. homicidium. n. 43. Petr0 de Ferrar ;Pra£l. Pap. tit. fotma inquifit, verb. ex quib. pefcuff. n. 2. Carpiov. p. i. prax. crim. q. 26. «.31. Jufto Oldekop. tit. 2. obfi crim, 7. n 8. atque Ambrofino d. c. t. n. 22. 19. Quod fi verö Medici praefente judice cadaver infpiciant , fallere non modo non audebunt fed & veritatetr apertius teftabuntur: quod fciant, fe facilius excufiitionem merituros apud propinquos homicida;, quod judex & ipfi vulnera infpexerit & ab hoe julfi cura» tilïimè cunèta agere debuerint. arg. U 4. ff. de R. 1. I. 2. C. Qui accuf. non pof Vide Gail. 1. obf. 90 n. 5. Caput XLI. An folis Medicis infpfElio cadaveris cornvüttendal Cif an eorum fententia in rem judicatam labantur, atque tra£tari poffint ajudice? I. HMc licet jus fafquepra;cipiant,rnub. tis tarnen in locis fohs Medicis in! fpeètio & fectio cadaveris mandaturt I quod parüm tutum efle exiftimaverirn, ' etiamfi ifti actui fcriniarius vei judicii 1 fcriba interfit. Nam licet fecretarius, ! liceat mihi populariter loqui, fit oculus ; judicii, uti fcripfi ae juram. perborr c. | 6. n. 43. 6f c. 22. n. 12 tarnen occuli f plus vident quam oculus, & cumfuffnf gio careat nee juóicet, qtiantö tutifll erit, ii magiftratus aut judex ipfe de re adeö ardua cogniturus propriis oculis 1 cernat fecari cadaver: nam illi noa ïaXI lunt, uti dixi d. c. 8. n. 10. 2. Nee ergö fatis efle, fiFifciadvoI catus & Irenarcha Medicis adfmt, vel i hinc conlegere datur. Sed & hos eequè ! ac fcribam haut verebuntur Medici, f quod prascipuum eft, contra Fifcipatronum & Irenarchen allegabit reus, quod ofticio accufatoris fungantur. Treutl. 2. \ difp. %\. tb. 1. f. Ant. Matthafi de cri1 min tit. de accuf. c. 2. n 1. es1 2. Zcefius ! de accuf. in Decretal. n. 7 Vinn. ad §. 1. I. de pübl. jud. n. 2. Voet. ibid. n. 3. Contra naturam itaque fore, fi quoque judicis & teftis perfonam fuftinere jelint. Carpzov. p. 3. prax. crimin. q. 104.. n. 6. 3 Qüod fi autem id ita fervetur ufu, ut Medici abfertte judice cadaver infpiciant,- non aliter tarnen eorum adfertio fidem faciet quam fi teftium, qui interfuernnt ifti fectioni, dief a illi congruantj uti poft Bartol Afflicf. M ufcatell. refpondit Pruckman. d. confil. 22. n. 172. & ufu fori receptum fcribit Oldekop. tit. 2. obf. crim. 7. n. 7. 4. Nam faepc Medicis non abhibetuf fides ex ratione auctorum addueftorum c. 40. n. m ut tutius fit hanc rem arbitrio judicis relinquere. Clarus d. U nAP ibique  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. m tbique Roffignol. n. 164.. lit. q. Ambrofin. d. I. n. 22. 5. Neque enim Medicorum fententia tranfk in rem judicatam fed retractari quoque poteft confultis aJiis artis iftius peritis arg. I. 17. ff. de jure patronat. Maranta. Spec. aur. p. 6. n. 130. Joh.de Anania. ad c. 18. X. de homicid. n. 10. cjf 20. Andr. Barbat. ad Panormit. in c. propofiuifti. x. deprobot. n. ir. lit. e. Bajard. ad Clan d. I. n. 154. Fulv. Pacianus lib. 1. de probat. c. 47. n. 71. Pro ratione adfertur, quod Medici non ex certa fcientia fed ex eo, quod credunt, pronuntient. Felin. Sandeus ad c. propofuifti x. de probai, n. 10. Farinac. p. 5. cper. crimin q. 127. n. 128. 6. Et tioc in tantum placuit f ut etiam publicatis priorum Medicorum teftimoniis, fuper iifdem capitibus non faltem judex fpontè, fed & ad defideriumejus, cujus intereft, aliorum cogitata & opimones fiagitare poffit. Salicet. ad l. hac editt. g. bis illud, C. de fecund. nupt. n. 10. verf. item eft alia diverfitas. Vitiantur haec, fi partes in Medicos confenfiffent. Zahn. de mendac. 1. e. 17. n. 7. Deinde fi reus Medicum adduxit. Mafcard 2. de probat. 1039. n. 9. Tertio, ft judex diaa Medicorum fententia probaat & ab ea non fuit provocatum. Crot. ad l. x. £ fi. fi. de ^ o ^ ^ Quarto non nifi femel retracfari potell. Pacian. d. I. 89. Caput XLII. ' Duos Medicos fnjjicere contra Pacianum difputatur cjf enarrantur cqfus, quibus unum adbibuiffe fatis eft. Quot defidcrentur profeffores adexaminandum candidatum difquiritur. 1. Alt Princeps unum Medicinae doéto. rem pluresve advocandos efle. Vocula autem alternativa, fic latinè loquimur judice Viglio Zuichemo ad 12.1. de hered. inft. n. 3. rem facit dubiam. (• 7. 5- 4- ff. de injur. Adeo , ut judici eleétio permifia videatur, an unum an vero plures Medicos adhibere velit. arg. d. §. 12. ibique Angel. Aretin. n. 1. Cum in alternativis fufficiat alterum adimpleri nee amborum concurfus defideretur. c. 70. de R. 1. in 6. Socinus 1. confil. 113. n. 7. Pkhard. ad §. 5. ƒ. de inut. ftip. n. 6. | 2. Sed melius probabitur, quod eo j tantum cafu uni medico credatur, li plures in eo loco reperiri nequeant, uti Princeps ftatuit & tradunt Panormitan. ad c.jtgmficaftü X de homicid. n. 3. Bartolns in l. 1. C. de ponderat. n. 4 Bald 2. confil. 136. n. 4. Alexand. ab Imola! 2. confil. 179. n. 8. Ant de Butrio. ad d. c. propofiuifti. n. 6. Mafcard. d. c'oncl. | 1039. n. 24. verfi. fiublimita Jecundo. Gail. 11 2. obfi. ui. n. 4. Juftus Oldekop. tit. 2. obf. crim. 7. n. 9. Boerius decifi. cif.Bur- deg. 323. n. 23. 3. Quin & unus Medicus fufficit, fi judex, cum plures advocare poffet, id neglexit: tune enim pro rei defenfione fidem facit contra fifci advocatum auü judicem ratione ofBcii inquirentem uti poft Roman. Socin. Cravett. Cephal. | Parif. Gabriel. Menoch. Bertazoll. TurI ret. Burfat. Hondedaeum , Farinac. & ' Aldovinum refpondit Marius Giurba conI fil. crim. 84. n. 10. Ordo nofter me co| gnitore die 23. OStobr. 1669. 4. Secundo etiam in iis locis, in qui! bus Medicorum copia haberi poteft, unii cus interrenire poteft libero confenfu i partium , qua; non tantum fimpliciter 1 ejus perfonam adprobarunt, fedexpreiTè ƒ in illum confenferunt ea lege; ut is folus fidem facere, eique ftare promiferint, uti poft alios a fe memoratos docent Gail. d. I. n. s- & Pacian d. c. n. 45. 5. Tertio unus Medicus tantum requiritur ad actum infpectionis cadaveris ex- 1 ternae , fed fi poftea de vulnere inter | fifci patronum aut accufatorem & reum 1 difputatio orta, tune plures, fi reperiri queant, adhibendi. Farinac. p. 5. op. crim. q. 127. n. 160. 6. Quod in tantum placuit, ut tune ex aliis vicinis locis evocandi fint. Panormitan. ad d. c. propofiuifti n. 5. Angel. Aretin. ad \. 1. §. fi ff. de V. O n. 40. Alciat. ibid. n. 55. Ratio hujus rei 1 eft, quod eo cafu de re ardua agatur, I quam adducit Panormit. d. I. & Socinus I reg. 3<52. fiall. 3. quamque in Clivia & l Marca fequi oportet, quia ibi plures ex legis praefcripto adhiberi debent. Alciat. d. n. 55. Pacian d. I n. 47. N ifi niimis longo itineris intervallo abeflênt, J uti Decium ad d. c. propofiuift. n. 9. & j Mafcardum. d. I. n. 26. cum aliis me- moratis in tranquilium confer cum Fe- lino Sand. ad d. c. n. 7. 7. Quartó unicus fufficit, fi publicè ad infpecfiones cadaverum faciendas con- flitu-  ico GERHARDI FELTM ANN I5]t ftitutus fit: nam pro fua fidefacramcnto adpromiifa atque induflria neque fallet neque falletur. arg. I. 2. C. de ponderat. Cjf auri Mat. Anania ad c. 18. X de homicid. n. 14. idque a contrario vindicat Alciatus d. I. n. 6. & Mafcardus 2. de probat. concl. 1039. n. 32. 8. Quod verö Pacianus d. I. n. 49. feptem ÏViedicos defideret cofque etiam ex vicinis civitatibus, fi in urbe ifta, in qua cadaver exiftit & judicium Jperagitur, tot non fint, requiri velit, idmihi non faciendum puto. Nam quö plures funt, eö facilius in diverfas ibunt fententias. arg. I. 17. infi. ij. de recept, arbitr. Hoe ex fingulari Medicae gentis vitio eó magis pertimifcendum , quod nullius difciplinae artifices in principiis adeö difcordes quam Medici; adeö ut fciam ftepè confultationes Medicorum non aliam ob caufam omiflas, quam quod mifer aeger calleret, inter eos convenire non poffe. 9. Cum ergö numerus Medicorum non I exprimitur, duos fufiicere puto. arg. I. 12, f. de tejlib. Gail. d. I. n. 3. Nam in ore duorum & trium confiilere omne verum, dixit ipfe qui eft folus veritatis j titulo ciarus, docetque Alciat. d. 1.1 n- 38. ' 10. Nee memovetPaciani ratio tradia inde, quod ad examinandum juris aut medicina; candidatum adhibendifintfeptem docStores five anteceffores: uti quoque tradit Panormic. d. I. n. 8. of p. Itali enim non fecus ac legum Ronwna-1 rum conditores pet doCtores non eos , I quos nunc eo nomine appeWamus fed pro-' feffbres intelligunt, uti fcripfi lib. 2. de titul. hortor, c. 20. n. 8. qui & Gallis loquendi mos eft. 1 r. Jam autem a diverfis malè inferri nemo nefcit, neque hodiè in Italia, uti quoque indicare videtur Anania ad c. 18. jf. de homicid. n. 15. nee etiam in Galhis, Germania aut Belgio feptem proftiiöres ad examen candidati & tranfcriptionem in ordinem Doétorum requiruntur. Nam in nonnullis Belgica; academiis duo Anteceffores id peragunt & honoraria inter fe partiuntur. Imo Groningse nunc, dum hoe adjicio, tantum unuseft. 12. In Academia Teutoburgenfi, fi morte aut miffione unius ordo Jureconfultorum ex duobus tantum conftabat, tertius extra ordinem femper adhibitus fuit, qui honorarii trien tem quoque capiebat. 13. Medici autem profeffores id non fequebantur inftitutum, nifi cum ad unum jus collegii perveniffet: tune enim Clivis alterum Archiatri titulo infignem evocatum bené adhuc recordor. Si veroJCtos id ligabat, cur non aequè Medicos? Nam ubi majus periculum ibi cautius agendum. c. ubi. de R. J. in 6. Caput XLIII. Si Medici inter fe difcordes, quos judexfequi debeat? i. DUos Medicos dixi fufficere idque docfum nobis a Cafano de indiciis.' c. 2. de vifo cif reperto. n. 6. Sed quid fi & illi inter fe non conveniant? Tertium tune adfumi oportere facilè & naturaliter omnes intelligunt & docet Salicet. ad. d. I. hac. edictali. n. 10. Hic autem fi nuli lius probet fententiam fed novam habeat, an ad quartum tune judex ibit? Minimé! Nam ab infinito abhorret jus & natura. Ergö vel judex eos compellet, ut inter fe conveniant vel, fi id fieri nequeat , tres iftas diverfas opiniones in unum conferet, & eas fic juneftas dividet in tres partes aequales, & una earum | jufta erit fententia. I 2. Idem erit, fi duo difcordes: nam & tune, ft tertius adhiberi non pofiit, amborum seftimatio in unum conferri , & deinde aequaliter fecari debet, ut altera earum jufta aiftimaüo fit: quam cautionem praéticam debemus Saliceto d. n. 10. & Francifco Galleto ad Pacian. d. I. n. 70 lit. S. 3. Ego autem vereor , neadpraxin& ufum in hoe nobis propofito argumentum transferri non poffit & tantum locum capiat, quando arbitri diverfas pecuniae fummas praeftari volunt finguli: nam illa; in unam conferri queunt non diverfa; fententiae Medicorum variè de vulneris qualitate opinantium. Quid fa&o ergö opus? An id, quod minimum fequemur & pronuntiabimus fecundum eum, qui vulnus non fuiffe lethale judicat atquereo favet ? Id videtur. arg. I. 27. §. 3. ff. dt recept, arbitr. 4. Quandó verö curatius hanc rem confideramus, dieendum nobis eft, quod judex ex animi fui fententia aeftimare debeat j quid credat de Medicorum rehtione. arg. I. 3. g. 2. ff. de tejlib. Quid enim  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 10r enim n alter, qui contra reum pronmtiare:, longè magis in arte Medica excellerec? Judex reófè facturus, ii furamae auétoriutis hominem fequatur ad exemplum Juftiniani in k 10. C. de cond. indeb. j 5. Et hoe in tantum verum eft, ut fi* eet , fi tres ve] quinque aut plures Me- | dici adhibiti, id pro rato habendum , quod major pars decrevit, arg. I. 1. pr. j & §. 8. ff de ventre infpic. id tarnen fal- ' lit, ft major numerus effet imperitorum. Panormkan. d. I. n. 9. Nam in ipfis re- I rum argumentis diicimus, quod illi aliquandó in collegiis difciplinarum majorem conftituant numerum & livore atque odio peritiores plerumque paucos periequantur acerbiffimo, idque poft Speculatorem docuit Alciat. ad d. I. n. 36. 7. Adparet ergo rectirftmë diéhim fuiffe a Baldo in c, 1. Quib. mod. feud. amitt. quod fi numero pares fint Medici & inter fe difcordes, ut utroque trabat fingula pars aequalis, judex ei parti ftare debeat, qua? verifjmilia allegabit. 8. Vero propë autem magis credet illud, quod ajunt illi, qui excellentiores, uti fui praefatus, vel quibus & laborum adtidmtas & ftipendiorum prolixitas fuflragantur. I. 3. C. de Tyron. I. 2. de ojjk. mag ojfuior. Pluris ergö faciet eos, qui füpendia habent publicè conftituta. d. I. 2. lacian. r. de probat. c. 47. n. 39. cV 41. Rutg. Rulaudt d Commiffar. lib.^.c. 15. n. 6. Quales iu bené conftitutis rebusp. elfe fulent, qui archiatri & Medici civitatis aut provinciales, Bremce verö atque alibi in Germania Pbyfici civitatis appellantur. /. 6. g. 2. ff. de cxeif. tut. Marcq. de Sufannis de Judceis p. 2. c. 7. n. 11. Et fi raaturius Bremae hac digmtate fuerint aucti quam fummos üonores naöïi Juris Doctores, tune hos vincuM prooedria. j 10. Praeferet & eos qui ufu efncacif- j fimo, ut dkam cum Plinio lib. 26. bift. \ uatur. c. 2. rerum omnium optimo ma- , giftro fefie adprobarunt populo jam a i longo tempore. Decius add. c. propofiuifti. n. 26. Lancell. Galhaula. ad. d. I. 1. §. fi. £.. de V. O. n. 7. Nam experientia , uti m cunctis artibus, ita & hic maximi ponderis. Rulandt. d. I. n. 5. | 11. Et quia major experientia apud fenes quam juvenes, ideö feniorum iudex fequatur arbitrium. d. I. 3. C. de Tyron. Pacian. d l. n. 163. ibique Galletus in not. lit. L. Inter pares autem aetate vel profeftione ii potiorem fidem merentur, qui ter jam in curandis morbis oftendiflent quod artem fuam bené feliciterque callerent. arg. I 3. C. de epijc. and. Alciat. d. l> n. 48. Angel Aretin. ad d. §. n. 40. tff ad d. c. propofuifii. n. 14. Caput XLIV. Medicorum appellatio generalis. Sed hodiè Doctores eo 'nomnine veniunt, quos & chyrurgia peritia inftructos effe oportet. Tonfores funt viles. Licentiati quam variè dicantur ? eorumque tria genera \ recenfintur. I I TAE Medicis eorumque differentia jam agamus. Ait Princeps DoÜores Medicina. Medicina & Medici, per allufionem vocabuli veteribus & nominatim | Stoicis familiarem, ajnedioappellatifunt, uti Senecae in quadam ad Lucüium epifto14 & omnibus propè placuit. Tiraquell. de nobil. c. 31. n. 522. Eft autem medicina ars cum ratione cf experientia faciendcB confiervandaque fanitatis. Roder de Caftro lib. 1. Medico Pol. c. 2. 2. Dividkur in contemplativam &acStivam. lik Medico neceffaria quidem , eft; fed, fi in ea adqukfeat, nobis in f hoe argumento Medici loco nonhabebi- tur qui fedentarius & in umbra ftudia ■ medicina; exercet. arg. I. 6. §. 1. ff. de \ exaif. tut. ibique Ant. Auguftin &Cujac. in not. Ergö activa defideratur medicina: quae iterum vel disetetica, velpharmaceutica , quarum prior vicfus altera I verö medicamentorum ratione conftat, | alia verö chyrurgica dióta a %fy quod manu medeatur. A. Corn. Celfus de Me\ dicina in prcefat. 3. Hcëc poftrema inter artes haut liberales vulgó refertur; quia Seneca inquit epifi. 88 quod hce viles ex profeffo artes, qua' manu conft ant, ad inftrumenta vita plurimum conferunt, tarnen ad virtutem non pertinent: Maimonides halac. Melacb. cap. 1. Non conftituunt five Regem five Pontificem cum, qui eft aut lanio aut tonfior , aut balneator, aut coriarius. Non quod artes ejufmodi Ulegitimce habitce. Sed quoniam ob earum fordes , populus in ejufmodi fiicceffione nunquam adquiefce- . rel : \ 4. Quod hodiè ad chyrurgos fortè | quis dixerit referri, non tarnen genera' liter ad ciiynirgiam ; quod hac non tanj tum inftrucrus effe debeat Medicus , fed 1 C c &  102 GERHARDI FELTMANNI, JC. & ejus folius Dolïores apud Italos creen- ■ tur et in Hifpan-iarum Academiis profef- | fores proprii ad eam docendam conftiui- , ti lint, quod unus omnes medicina.' par- | tes non tam perfecte docere puflit. 5. Q11& de caufa ohm apud yEgyptios ét Rornahos receptuni fuit, ut iinguli' iinguios morbos curarent et Medici aln effent ocuïarii, aJn' auricularii, alii den tales Celfus d.prafat. ïv.ercunal. 2. var. lect. 8. Hmc Medicorum appellatio generalis , completlens omnes, qui curandis et profligandis morbis operam dant. Jacob. Concennat. 4. Ut). 2. n. 6 Heigius 2. 0 0. 2ö. 11. 1. é> jtq. Adco ut chyrurgia magiftri, Seplaliarii, Empirici, Chymici et circul.itorcs, quin et obftetrices eo nomine veniani. Paul. Zacchias lib 6. Medico-kgdi. tit. 1. q. 1. 11. 1. cjf 2. 6. Aliud ergö eft efle Doclorem medicina; aliud Medicum effe. Doctor, elt qui omnes medica; artis partes callet vel in una, veluti chyrurgia, excelht, ut in hac fummos honores decretö ordinis fit | confecutus. Et quidem, li de infpectione vulneris atque cadaveris agatur, Doctor chjrurgia? reliquispradêrendus, quod is melius praefumatur id fcire, cui fojj I fe mancipavit. Caftro..d. c. 3. arg l 80. ff. de ft. I. Galhaula. adl. 1. %.%ff. de y. O. n. o. 7. Princeps itaque per Doctores Medi- \ ciua inteihgit eos Medicos, qui inaliqua umyer/itace literaria in ordinem Doctorum COOptati funt. His paras iaat JLicentiati, quos etiam in medica difciplma crean' nouffimum eft.. bed ne verbi f'aWat ambiguitas, dividi ante omnia deb^t inter Licentiatum Protnotum, latino verbo lic diótum uti demonftravicontra Scioppium in differt, de promot. abfent. pr. et interpres Modcftini confirmat in 1. 6. pr. ff. de excuf tut. et non protnotum. 8. Licentiatus promotus eft, qui cum omnia praeftiterit, qua; fieri debent ab iis, qui doctores creari defidcrant, olim ex modeftia, hodie vero irepe ex ambitione fingulari, quod Doctoris nomen ipfis fordeat; in fubleJ/io infbriore ik capite aperto renuntiantur ex more Academia; Teutoburgenfis. Eadem tantum jura ik pnvilegia, qua; doétoribus concefia, confequuntur. arg. Ord. Cam. Spir. p. 1. tit. 3. Limnaeus de I. P. lib. c. 8. 8. n. 41. Cif feq. Gotfr. Suevus ad autb. habita. C. ne jil. pro patre. perk. 2. §. 7.. 9. Et quanquam, fi concurrant cum Doctoribus his poitponantur, in hac tarnen materia, cum non de honore fed majore experientia & peritia agatur, feniurein ik peritum Licentiatum juniori ductori praeferrem: nam novellus pradu* muur imperitus. iv.afcard. d. concl. 1039. n. 27. Accedit, quod licet hac tempéftate Medicorum appellatio non amplius generalis fit, uti ohm erat, tarnen LiCintiati promoti ea vemant. 10 Jam veröconftat , quod judici permiffum etiam eos advocare ad infpicienja vulnera , qui Doctores non funt led tarnen ufu communi loquendi Medici dicuntur. Alciat. ad d. §. uit. n 47. afcard. de concl. n. 11. Hinc Rulandt. ! d. c. 15. n. 7. indifcriminatim fcribit, | quod judex adhibere debeat Doctorcmvel 1 Licentiatum Si itaque hunc elegerit judex, non erit in culpa, qua alias non caretqui, cui Doctoris copia effet, imperitiorem adnibuit. Paciun. d. I. n. 145. 11. Sequitur jam Lictntiatus ?ion pro* motus. Hic iterum in duplici aifferen- I tia eft. Nam primö reptnuntur hodiè muid, fi juris difciplinam Ipectes, inter ' Medicos autem ranores fed tarnen non- j nulli, qui cum artis fuos tundamenta bené didicerint omniaquepreeftiterint, qua; pjaeftjnda ab i/s, qui Doctores elfecupiunt, vel ridiculo tituli Doctoris faftidio, vel quod oneri ipfis iUe titulus five Doctoris five Licentiati futurus fit, neutrum in fe conferri ab Ordine deliderant. 12. Hos, fi de Jure confultis fermo, reclius cum prifcis ar^oAvtawf comparaveris quam ut eos cum Licentiatis promoti! convenire ftatuas cum Val. Forltero bi- /tor. ;ur. civ. lib. 3. c. 3. n 8- Hi Licentiati non promoti, etiamfi honore Óc privfteghs Doctorum ik Licentiatorum promotorum non gaudeam. •, qviiapTivilegiawanfcriptis in ordinem vel fummis gradibus data , tarnen a judice reftè adhibentur ' hnö Doctor ibus ik Licentiatis promotis junioribus minufque exercitatis praeferuntur. Neque enim hic de honore aut proaedria traétatur ,• fed, uti antea dixi, ufus & experientia cum fcientiaconjuncta fpectatur. I 13. i;e horum fcientia judex autem ; certus elfe debet ex teftimonio Ordinis Academici, qui confirmet, quod ea perfona ik examinata fuerit & difputaverit caque fecerit quae fieri oportet antediem illam qua folemnis alis renuntiatio fit, qualia teftimonia Duisburgi non negantur a finguüs Ordinibus, fi ea petantur. 14. Eft & alterum genus Ltcentiatorum non promotorum, qui non perfectam difciplina; alicujus fcientiam in Academiis  TRACTATUS de CADAVERE JNSP1CIENDO. 205 fhiis aut ex ore docentium vel libris nacti, fed ufu 1 >ngo pentiam quandam confecuti videhtüf. flures hodiè invenias in dikipüna juris. Nam cum Advocati ferè ubi.jue nomina debeant adfcribere libellis alusve fcnptis, quae in judicio exhibentur, idque ex ufu Groningte agrique circ tmjacenns, Drenthiae, Chviae, larcae, uhe, Montium & Monalterienlis diocoeis, certifltmurn fit legibus»que eoram lucorum et edictis cautum fciam; ideö illi, qui antea poftularunt nee tarnen Doctores et Licentiuti funt prowon', quaks eile debent, qui memoratas icripturas fubiignant, a Principe ejusve ïupremo aemuu licentiam poitulandi vel, quia nunc barbarae voces magis ex vitio feculi plkeeht j poteftatem advocandi impetrant. 15. ,'narte Vfedica autem licentiapractieancÜ vel potius exercendi eam artem dicitur, fed ab ordine Academico ifta indulgevur. Exemplum hujus rei ante viginti novem ferè annos contigiife memini in Confule Duisburgenfi, Aiexandn 'Hymmen , erat homini nomen. Hic fcientiaj Medicae in Academiis operam non dederat, fed pharmacopola prius poftea autem ex Medicorum adfervadspraefetipris Aedicus. Illi, cum quaeftionem flatus Profeffores & Doctores movere in aninuim inftkuhTent, ab academica UItrajtctina licentia praxzh Medicam exercendi ei data ruft, 16. Hi atuem Licentiati non promoti cum non fcientia fed ufu folo ïnftruéii, Empiricorum numero hoe ia argumento hab.ndi ; Celfus d. prafiat. idque forte voluit Corneus 3. confil. 283. n. 3. quem etiam memorat et fequitur farinac. p. 5. op. crim. q. 127. n. 120. quod Medicus impcritus lit, qui nefcit latina legere ; quod tales ivi ed'icaftri faepe ignorant. Neque his obftat, quod magis horum 1 hominum, quam ipforum Medicinae Doe- ) torum auxilnim ab aegrotantibus implo-j retur. 17. Cui quidem Doilores reponent , ! quod non modö lubricum fit vulgi judicium fed et ab eventu omnia aeftimet contra juris rationem. I. 6. §. 7. ff.de Offic. Prafid. Addent & illud quod hoe I ideö fiat, quia Empirici aegrotorum vo- jj luptati indulgent idque ipfisïegvotantibus permittunt , quod feveriores medicina; regula; vetant atque, vafis jactura unius, figulinam ftolidë exerceant , in eofque allegabunt illud Auguftini torn. 9. in epift. 1. 'Joban. ajentis; Quam multi vocantur Medici, qui curare non norunt; 18 ■ Ego verö, qui nee lucri cupidine nee damni horrore angor, propter quaa invidiae pelagus inexhauftum Medicus dicitur acchiae, d. tit. i. q. 3. 2. ec fuum cuique tribuere cogor, illud lubentifïimè Jargior , qnod fcepè conangere poilit, ut in morbo, cujus indiciacerta, veluti febris tertianaefimilisve, pluspreeftare poilit is, qui multo ufu vel obfervatione eventus boni ad haec vel illa Medicorum tabernam fuam frequentantiuni praelcripta fecuti, curare noftet, quam alius Doctoris titulo licet clarus. 10. Nam , ne videar eso iufta ne^rp 18 ■ Ego verö, qui nee lucri cupidine nee damni horrore angor, propter quaa invidiae pelagus inexhauftum Medicus dicitur acchiae, d. tit. i. q. 3. 2. ec fuum cuique tribuere cogor, illud lubentifïimè Jargior , qnod fcepè conangere poilit, ut in morbo, cujus indicia certa, veluti febris tertianaefimilisve, pluspraeftare poilit is, qui multo ufu vel obfervatione eventus boni ad hóec vel illa Medicorum tabernam fuam frequentantiuni praelcripta fecuti, curare noftèt, quam alius Doctoris titulo licet clarus. 19. Nam, ne videar ego jufta negare | mortuis. iviemoratus conful non tantum vicinae ei urbi Principi Eüendienfi fed öc i optimaubus agrorum maltis erat fpeéta! tus artemque medicam dicebatur traótaffe felicker, adeo ut vulgo Doclor appellaretur. Aft haec nil ad infpectionem cadaveris ; quia haec defiderat MedicurrJ non tam diaeceticum & pharmaceuticum quam chyrurgum, nee eumfolum, qui u/u ik peritia inftrueftus tantum eft fed talem, qui ex principiis Anatomicis totam humani corporis ftruéturam & omnes ejus partes earumque neceiiitudinerq probe calleat, Caput XLV. Judaei an 6? ubi in doclorestranfcribanturl & indagatur, num Mos vel Anabap- .' tiftas judex adimcare poffit. WmwK^iith'if ''Tfiufi x, QUid autem judici obfervandum fit, fi Doctor Medicinae fit Judceus exa"minandum occurrit. Quae quaeftio eft referenda inter eas, quae prajudiciales dicuntur. Nam J uda*os in ordinem Doctorum non poffe tranferibi communi fuF fragio juris interpretes docent, motihac ratione , quod is ordo fit dignitas, c. quantb X- de magifir. hanc veró non cadere in Judaeos, /. fi. C. de Judce. & coilicol, Speckhahn. Diatagm. de fudceis. tb. 14. lit. a. Et fic fentire videas Bartel, ad d. I. fi. & ad l. 1. C. de novo cod.fac. n. iq. & 12. Matth. Stephani ad d. I. uit. Zabarell. ad c. Judai x de tejlib. n. 3. Medices de LL. & Statut, p. 4. q. 17. n. 7. Fernet. dejuflo 6? infi belh.n. 104. Zafium. ad tit. ff. de I. & I. qui omnes docent, quod Judaei non admktendi in ordinem Doctorum. Cc 2 2. Pro  2o4 GERHARDI F E L T M A N N I,].C 2. Pro his auétoribus firmiiïimè flat j jus Canonicum, quod vetac generaliter, j ne quis Chriflianus medicinam a Juca;is capiat. c. nullus eorum. 28. q. 2._ Pro i ratione adfertur , ne Judads Chnftiam infenores effe incipiant cc ab iis pofcant 1 auxilia, qua; a nobis oblatacontemnunt. 1 c. omnes d. q. 2. iVarcq. de Sufannis. d. traït. p. 2. c. 7.n. 10. & 11. Aajicitur & illud, quod Carolus Calvus a ju- 1 da>o, cui nomen Zedechite, & qui ejus | medicus erat , veneno necatus fuerit, . Sebaft. Pranck. in Larolo Calvo. & patrem iftius In peratoris arte aherius caecum fadum, narrat Dubrav. bift.Eobem. lib. 21. '3. Si ergö medicam artcm exercere 1 non poffunt, minimè crean debent Doe tores: ne tributo hoe titulo id faciant, vel fè id facere poffe, vulgo impenaht. | Qua de caufa non credo, quod in Ger- 1 maniae Academiis Judaei in ordinem Doe- | torum vel juris vel Medicinae cooptan poflint , eumque honorem ipfis negat I etiam Joh. Plerm. Stam Adfeffor ohm Cam. Spirenf. ttatti de fervit. perjonal. ■lib. 1. tü. 5. c. 114- 4. Duisburgi fcio aliquandó ad Decanum ordinis Medici literas datas fuiflè a | Judaeo, qui ibi in doaorestranfcrftnde- , liderabat, quae res quidem ad lenatum Academicum nunquam delata fuit, qnod fpontè Candidatus defifteret, quia ipfe fortè intclligebat, quod obtinendi fpem non haberer. Ego autem crediderim Principem Efecterem Braadenburgicum tanquam Ponuficem in fuis terris fum- I mum de ea re adiri oportere, u cafus ejufmodi proponeretur l. uit. in fi. t. de 11. . 5. Nemo enim negavent eum dubitationi obnoxium effe, quia ad privatos 'lionores Judaei non prohibentur adfpirare, fed publici ipfis tantum interdiéh, uti ex Tiraquello docet Auguftin. Bartofa ad d. I n. 5. Secundo quraineadem •fede morari pofle Judaicam fuperftitionem & civilem fapientiam ac medendi artem , & nil impedimento effe, quo minus quis fit judaeus & fimul JCtus vel •medicus, docet Wifienbach. ad d. I. uit. pr. C. de Judce. 6. Tertió quia Lugduni in Batavis etiam Judaft creantur Doctores & inter fdiciffimos augufta; reip. Amftelodamenfis N edi cos illi numerantur, ut horum locorum ad exemplum totus videatur 'componendus orbis. arg. §. fi. I. dejatisdat.. Et quod magis eft quarto vel ipfa Princeps Abbatijja Effendienfis fingulari planè Pontificis tutela iulta, nou iam aréte ejus canones hac in re obftrvat, ut non toleraret Jucaeum exercenttm medicam praxin, qua 1 fl'tnae vixit aliquis ante paucos annos clarus nunc vero defunctus. In BJgio libero ergo atque in Germaniae regionibus, fi harum Principes confentiant & in Doctores iranfenbi & artem medicam traétare queum Jndaei. Ampiius enim quid iis indulgeri hodiè, difcas ex traditis a me lib. 1. ae litul. bomr. cap. 71. re. 28. C5 29« 7. An vero ideo tuto eos advocare poffit judex , fi infpiciendum cadaver porro videamus? Id negant & Judaeo medico fidem habendam non efleftatuunt Plaza de delict, c. 13. n. 10. Ruiandt. d. c. 15. n. 9. Adducunt pro ratione, quod periti alicujus artis, li ttftunonium perhibere debeant de eo, quod fcire debent, ad mftar teftium habeantur. nlciat. ai | d. I. re. 14. Crotus de teftib p. 7. ». I. Generaliter autem traditum effe, infir- 1 mari oportere Judaeorum teftunonium, quia in fide falfi docentur, nee eis credendum effe, qui veritatis a fe fidem abjecerint. c. non poteft. 2. q. 7. Quid quod in tantum ars medica Judaeis dicatur interdiefta a Paulo Zacchia, utAfedicum Chriftianum peccare mortaliter, fi J udaeurn admittit focium, fcribat. d. tit. 1. q. 3. re. 10. in fi. 8. Cum autem aliorum fcripta non ut praefcripta & imperara intueri conve. niat, ideo divido, an agatur de infpec- 1 tione cadaveris externa, & cum ea tantum &at ut de crimine conftet idque paniri reip. interfit atque ideo ncceffe ut cito ea peragatur, nil vetat Judaeum ad hibere Mcdicum, cum tune de deli&o per eam conftet, non autem femper nee ilico de delinquente & ita ratio ab odio Judaeorum, quo contra Chriftianos flagrant, ceffat omnis. Id etiam videtur voluiffe Parinacius d. q. 127. re. 123. quando Judaeo de volnere, an id lethale nee ne haut credendum efle tradit atque ita interna; infpectioni eum non adhibendum docet. , . 9. Liceat mihi antem diftineftione hac uti, an aut caefus aut reus fit Judaeus? & tune Farinacii opinio veriflima , an verö uterque Chriflianus aut Judaeus? & I nil vetat, quo minus Judaeus longo ufu I & muha fcientia toti populo fpeclatus a judice advocari poffit , quod non uni 'magis pradbmatur favere quam alteri, ncc majore odio vel favore hunc quam illum perfequi credendum fit. arg. I. 67. i.fi'. de ritu nupt. I 10. De  TRACrATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 205- 10. De Anabapdftis aut Memnonitis idem omninö & fordore ratione Itacuendum, quos etiam Lugduni in Batavis in Doftorum ordinem acceptari conftat, ik ejus feciaj homilie Arenaci aliquandó ufus feliciter, qui erat filius Memnonitae medici Zuthphanieniisyad quem Clivia ferè tota curfkabat, uterque autem nunc exftin£t,is. Atbeus autem & qui nullius numinis reverenda tangitur, non adhibendus nee edam is, qui arte Diaboli morbos profligat: nam cujus animum meudaciorum pater occupavir, eum vera dicturum veriiimile non eft. Rulandt. d. I. n. 8- 11. Valeat ergö Apulejus in Apolog cum inquit, Veteres quidem Medici etian carmina remedia vulnerum norant, ut omnis velujlatis certiffimus au£tor eft Homerus: qui facit Uiixi, de vulnere fanguinem profluentem fifti cantamine. Nihil enim quod falutis f erende gratia fit criminofum eft. De qua re luadeo legas pere> legans refponfum apud Speidelium k Spec. lit. S. n. 119. «o§§€» «&§sc» «08§f» m Caput XL VI. Adbïbere Empiricos judex nequit. Chy miei defenduntur. . 'i. LIquere arbitror quod Medicina; doe tor , qui ad in/piciendum cadave: advocatur , & fcientia" & experienth pollere debeat, hanc cum folam crepeni Empirici, atque ifta deftituantur, nei humani corporis ftrucfuram intelligant ideo ifti agyrtae a judice in readeoardu haut requirendi. Bernh. Graevaeus a Gail. lib, 2. concl. in. n. 13. 2. Daho ftepè infignitius experimen tum apud iftos homines reperiri eoque etiam bonos ufos fcio feliciter. Verun id ad pharmaceuticam pertinet, qua; lik non fufficit, fed nofter Medicus vel to tius artis Medica; cognitione vel egregh parte illa ad hanc rem neceffaria, fivi chryrurgia & corporis humani inrelligen tia perfecta, praedkus effe debet. A1& xander ab Imola 1. confil. 115. n. 1. 3. Quanquam ejus aucftoris ratio aequi abfurda quam diffentientis AngeliaGam bigl. de Aretio ad §. cumque hac. procen Inft. n. 2. Ifte enim ut prober non de fiderari Doctores, dicit fervos olim me dicos fuiffe, f, 1. §. 5. C. de Comm.feri man. quos conftet Doctores creari non poffe. arg. I. 7. C. Qui mil. non poft'. Hic autem , ut oftendat quod totius Medica; artis fcientia Doctor nofter inftruétus effe debeat, adducit §. uit. d. prooem.ibi, toto legitimo opere perfetto: 4. Haec aliegafie pro refutatione fit. Nam ea tempeftate, qua fervi medicinam faciebant, DoCtores erant ignoti. Nee fequitur medicam artem efle individuam, quod ejus natura; fit jurifprudentia ; cum a feparatis malè inferatur & partis iftius ad infpectionem neceffaria; opus perfecifle fatis fit. Ut autein revertar ad Empiricos, cafu magis quam confilio omnia agunt, & cum ad auden: dum faciles, fiepè palliati funt latrones et perfonati ficarii. Laevin. LemniushL 1. de occult, nat. mirac. c. 17. Annas Robert. 1. Rer. judicat. 5. Zacchias. d. q. 3. n. 7. 6? q. 11. n. 1. 6? feq. Julianus Imp. orat. 7. menig ói litit. c 3r. n. 522. cif feq. & n. 81. 6f J feq. et ne hujus vetuftatem objicias, ( idem fentientem adfero celebeiT. Bron- j neman. ail.un. C. de Comit.& archiatr. ( facri palat. 1 5. Mulieribus olim medicinam facere 1 apud Athenienfes interdiètam fuit. Cu- 1 jac. 17. obf. 27. Sed apud Romanos ; cum pleraeque mulieres prae nimio pu- dore per mares medicos parits corporis fecretiores nollent trachiri, perierunt propter neglecfta a fe medicamenta; at. que ideo fceminis medicam artem exercere permiffum fuit. /. 1. g. 5< c. de Comm.fervo manum. ibi; jive in fceminis. et inter has obftetrices eam ad fuam curam trahebant. /. 1. §. 2. ff. de var. c? extraord. cogn. I. 9. pr. ff. ad L. Aquil. | ■ ,6. Et cum optima ratione id conftet, non video cur Lud. Vives lib. 2. de mul. Chrift. et Camerarius 1. medit. biftor. 52'. mulieres hodiè a medicina arceant. Moribus hominum fateor nunc medicam artem a fceminis non nifi furtim exerceri quod licet valdè quoque improbem, tarnen nullum cernere queo idoneum argumentum, cur fcemma probatae artis et fidei quaeque aut a patre Medico aut ex libris medicinam cailee, medendi artem exercere non debeat: tune enim nee propriam agens caufam Zacehias d. tit. 1. q. 12. n. 12. contradicereaudebit. 7. Res ifta merae facultatis eft ratione ufus, unde ea praefcriptione non amittitur. arg. I. 2. ff. de via publ. üfurpJ tum quoqne hoe non fuerit ab aliis privatis mulieribus, an eae jus & legem ca> eris ponent ? Minime ! Ergo, h hae irohibeantur, injuriarum agere poffunt. arg. I. 13. in fi. ff. de injur. 8- Obftare fi dixeris verecundiam exus, propter quam vetatur muiier fe :cetui virorum mifcere, & virilibus offiens fungi. L 1. §. 5. ff. de tpftul. I. 2. ff. ie R. I. I. 12. §. 2. infi. ff. de judic. icfponfam tibi petenti dabo. quod id on contra pudicitiam fed pro eatuenda. fe. in vita adprime utile erit; ne mares Medici ad metara plvyficam digrefti, aon aliud pharmacumadhibeant, ex quo familiarum dignitas falva non maneat. irg. /. 1. §. 13./. deventre infpic. 9. Porro negatur iftud quod virilemuaus fit facere medicinam: aliud enim nemoratae leges oftendunt; ut fruftra 3 poftulando atque judicando ad medicae irtis exercitium inferas, cum hoe in la:enti illud utrumque veró non nifi in :cetu virorum fiat. d.l. 1. §. 5. f\Jeque :onfuetüdine iftas leges abrogatas & ideó ïac tempeftate fceminas medicinam farere prohiberi, credas id adferenti Heido d. p. 2. Qg. 2ó. ». 44. Nam Julius -larus lib. j. recept, fient. §. bomicidium. 1. 17. potius confirmat meam ftnteniam Dicit enim quod alicui mulieri, :ui nomen Rofae, ex caufa jufta medica; irtis traeftatio fuerit interdióta. 10. Qua-  tractatus de cadavere inspiciendo. ii\.n.uiriiuö JJK v^xiU 10. Quapropter, fi nulJa talis caufa adfic muiier medicinam facere & a judice ad infpiciendum cadaver adhiberi poteft, uti poft Alexandr. Bartol.Anan. Panormit. Fehnum & Jafonem tradit Petr. a Plaza d. c. 13. n. 9. Boer. decif. 323. n. 20. Farinac. p. 5. op. crim. p. 4. tit. 14. 5. 127. w. 112. 11. Utile id erit, fi cadaver fic fexus freminsei ik maritus noiit id infpici ab adolefcente Doftore medicina;, quem & | praeftat praeteriri tune a judice, cum j honefti defiderii privati, tum quoque I publica; honeftatis caufa. arg. I. 15. ƒ J de condit. inftit. Caput XL VIII. Doctores medicina; cjf chyrurgos fimul $ fi | eorum copia , adhibendos multis argu- | mentis euincitur cjf cl contrariis vindicatur. Vocularum vel cjf praeeipuè figni- , ficatio proponitur nee non docetur obftetrices adfumi aliquandó poffe. non au- j tem tonibres aut balneatores; nifi cum I chyrurgice periti. Alt Princeps Doctores vel Chyrurgos. Unde ex dicfis in cap. 42. n. 1. dubitatio oritur an arbitrio judicis linquatur, num Doctores an chyrurgos advocare velit. Secundö, quia in Nemefi Karulina tantum requiruntur . 1. Jurifipr.for. conft. \ 22. def. 12. in fi. Quinto quia omnes I confentiunttonforesadvocarïpoffe, Cla^ j rus d. §. homicidium. n. 43. Farinac. d. q. 127. n. 105. quod exemplo confirmat Franc. Marei- p. 2. decif. 181. n. 5. & feq. eofque folos fufficere fcribit Juftus Oldekop. tit. 2. obferv. crim. 7. n. 3. 4. Haec autem tanti non fint, ut me -fi VJcJxL INSFIULNUO. 207 vidtüm profiteri cogar, quin magis'feritio quod & Medicos & Chyrurgos fimul I judex adhibere debeat; idque fcribunt [ Ambrofin. d. c. 1. n. 19. et Brunneman. de proceff. inquifi c. 7. n. 26. éf 27. Sic enim facihus impelientur Medicina; Doctores ad mfpeóhonem adcuratè faciendam, h alu fint, qui manum cadaveri admoveant idque pro iis faciant quod ipfis fordidum et vile videtur, ex diéfis c. 44. num. 3. 5. Deinde quia chyrurgi quotidie in Vulneribus tracfandis verfantur atque ideo nee fallunt nee falluntur. arg l. C. de pon-. | derat. cjf auri illat. Qua de caufa in Nomenfi Karulina art. 147. dicitur; cjf de| bent prcecipuè vulnerum curaiores ejus rei periti: atque ideo chyrurgo magis credi quam Medicina; Dottori ex Mafcardo fcribit Graevaeus. d. concl ui, n. 9. 6. De qua re tarnen in pjogrefih notabo , nunc antem prius ad quinque argumenta in contrarium allata reponam. Ad primum ajo, quod particula vel faepè fit conjunctiva ik ponatur pro cjf etiam : uti conftat ex /. 53. ff. de V~. S. Peck. ad c. 70.'de R. I. in 6. Carpzov.p. i.prax. crim. q. 21. n. 43. cjf p. 4. I. F. conffiS. def. uit. n. 8. idque maxime locum habet fi inter perfonas ponatur, uti docet eruditiff. Strauch. de Partictd. jur. voc. veL num. 4. 7. Unde ficuti fuftinianus in l. 4. C. de V, S. ait, ita & mihi immutatis paululum verbis, hic fari liceat/ Melius itaque mihi vifum eft conj'unclionem vel pro fif accipi , ut videatur copulativo modo efle prolata. Sed & dici poteft, hunc effe fenfum verborum , unum vel plurs Doctores medicina; éf unum vel plures chyrurgos: quafi Princeps celeriterlocutus pofterioribus verbis idem expreffiffe videatur. arg, ió\ I. de L. Aquil. 8. Nemefis Karulina fecundö adduéta pertinet ad ifta tempora, quibusrariores quam nunc erant medicinae Doctores, atque ideö chyrurgorum mentionem facit; quod hi ut plurimum adhiberi deberent propter Doctorum penariam , arg. I. 3. Cjf feq. f. de li. Deinde non excludit nemefis iiia Medicos vel Doctores, quinpotius & eos defiderat, uti indicat vocula prcecipuè; nam traec ejus eft natura;, ut cafum contrarium non expreffum comprehendat. Wehner. obfi. pr aft. verb. Sonderlicb. Befold. tb, pract lit. S. n. 91. Burgos ad LL. Tauri. 2. n. 23. 9. Praeterea per vulnerum curatores vel wundartzen, uti fcriptura prima habet, ibi non intelligi chyrurgos fimplici- ter  2o8 GERHARDI P E L T M A N N I, JC ter Ifodiè fic diétos five chyrurgice magi- 1 Jlros, fed Medicos vidnerarics vel Doctores chyrurgice eofque potius quam Phyficos meros & contemplativam medicinam tantum traclantes advocandos effe a judice, fanxit Karuius V. Graevae ad Gail. d. concl. i. n. n. 8. cjf 10. Galliaula ad d l. i. § fi. de F. O. n. 4. 10. Exempla Rulandi tertio memorata fpectant ad priora tempora, quibus medicina; Doctores rariores erant , nee exempla jus faciunt. /. 13. C. de Jent. cif interloc. Quanquam ratione ordinis in foro fervandi alias tutö in inferioribus judiciis fequamurid, quod receptum in fummo Imperii tribunali, hac autem infpecf io non ad merum judiciorum ordinem fed ad eorum fubftantiam, quippe cum pro probationeefticaciilimafir,pertinet. Nee omittendum, non aliter in dicafteriis inferioribus ordinem memorata' tribunalis cuftodiri, quam fi Principibus id placucrit. d. RcceJJ. Imp. g. 137. 11. Quod ad balneatores Sc tonfores adtinet, quos quartö & poflremö adduxi, fciendum elf, quod non aliter illi admittendi quam fi chyrurgias quoque periti. Farinac. d. q 127. n. 105. Qui j tetlis eft tonfores in 'talia fimul chvrur- 1 gos effe, quod & de Belgio univerfo & Germania pro certiffimo habeo atque ideo in illis locis reótè adhibentur. Carpzov. d. defin. 12. 12. Sed in Galliis & nominatim Luteda; ton/bres quamplurimi, qui vulnera nee curant nee curare nonmt, quales j etiam Ragae. Comitum reperiuntur & , Teutoburgi memmi fuiffe lanionem, qui \ cum diu mactatos percos tondiffet, ralitare plebem quoque folebat; hujufmodi ergo tonfores judex minimè adhibebit. Grajvae. d. I. n. 12. 13. Sola enim fcientia corporis humani defideratur in eo, qui ad cadaver infpiciendum advocatur. Quare & obfletrices adhibere debet judex, fi nupta pars ejus aut uterus infpiciendus, quod exemplo firmavi loco fuperiore & docet Ambrofin. d. c. 1. n. 19. et de illis, qui meri tonfores accipe, quod dixi c. 44. quod non de chyrurgis adfirmari potcïl, nee hos viles appellare fas elf. Caput XLIX. Miquando chyrurgi foli Jufticiunt. Hot I artis fiuce magifiros efie oportet. Quid | Ji bi d Doel ori Lus difijentiant ? Mtuicus I rejici poteft ob eas cauf as, propter quas I teftis repeuitur cjf juatx jit fujpcüus. ! i. CHyrurgos folos advocari fatis elfe, fi in eo loco aut vicino non reperi| antur medicina; Doctores, ex ediffertatis I conlegere facilè quilibet poteft. Et quod I tune chyrurgi de vulnere aut annotarunt I ipfi aut ex ipforum ore ad acta retulit j vel judex ipfe, fi fcribam non habeat I veluti in Omlandid, vel alias fcriba anI notavit, id Medicinae Doftoris in vicinS i urbe degentis examini a judice fibjici poteft 2. Ante tria luftra & quod excurritin agro Occidentali Groninga; Pocio vulneratus quis erat. Eum in/pexerant tres chyrurgi : horum obfervationes de externa vulneris conftitutione nee non tempore, quo demum id fuerat obligatum etiamque de vulnerati ratione vivendi fcripto confignatae, Medico poftea ir j hac urbe propofita; fuerunt, qui ex ü» judicavit vulnus lethale non fuiffe eum* | que fic judicare potuiffe, nomine Ordinis JCtorum Univerfitatis Groninga; fedem habeutis refpondi ad deüderium il- Iuftris Ce generoftiT. B. ab In & Kfüpbau- jen. Domini in Nienoort. die 23. Octobr. 11669. 3. Iftos antem Chyrurgos oportet efle artis fuae Magijiros. uti arg. Nov. 7. c. 3. poft Durand. & Angel. Aretinum tradit | Alciat. ad l. £ §. uit. ft. de V. O. h. 34. ; Tutius enim eft, ut probatae artis m j gantur & peritiores ve] ejufmodi perfo j na;, quae peritiores efle prafumuntur. I Pacianus. d. I. 1. de profat. c. 47. n. 149. | Alex. ab Ifhola 2. confil. 148. n. 1. 4. Quid autem judici obfervandum, fi Doctores medicina; et Chyrurgi inter ft diifentiant? Hos melius judicare polfe, an vulnus lethale nee ne ftatuit Farinac. op. crim. lib. 1. tit. 1 q. 2. n. 4.1'demqae ex Mafeardo docet Graevae. ad Gail. i l. n. 9. ubi Chyrurgis magis credi opor» tere tradit. Contra Doctorihus potiitf ftandum efle ipfe Farinacius fcribit. f 5. op. crim. q. 127. n. 107. docetqueRulandt. d. c 15. n. 7. 5. Ah"  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. zoo 5. Alii generaliter diftinguunt, an hij vel illi contra reum judicent nee ne?j Ajunt enim nonnulli, quod judex debeat fidem adhibere illis, qui vulnus ruiffei lethale pronuntiant; quud in criminibus '; prtefumptio iit contra reum. c. Jigniji- I cnjli X. de homicid. Hippol. de Marfil. ad j /. 1. ff. ad L Corn. de Jic. n. io- Decuis conjil. 415. per tot. 6. Neganf & hoe iterum alii, & docent, quod in dubio mitiorem fententiam judex fequi debeat, quia ad inferendam mortis pcenam requiruntur Juee ! meridiana clariores prabationes, l. fi. C. \ de probat. adeö ut fkriös fit nocentemab- i folvere quam innocentem condemnare. j /. 5, ff. de peen. uti refpondit ipfe Decius d. confil. 415. cjf conf. 678. n. 8- quem J probat Gail. d. obf. 111. n. 10. & 11. I 7. Verum enim verö hanc diftinctio- j nem fi toleramus, maleficia faepè manebunt impunita. Ut rectius ab aliis doetum fuerit, tantum adfirmantibus credi quantum negantibus in iis, q^aependent j a peritia artis; uti de re propofita legi-j mus apud Francifc. Hercu/an. tract. de probat. negat. n. 225. & Pacian. d. c. • '47- 3- ; | 8. Quapropter primö dividemus, an ' vulnus fit in ea corpotis parte , qua; periculum adferre folet; ck intra paucos dies homo inde mortuus fuerit an non? Priore cafu judex Ilabit Dovto?-ik/s ajentibus vulnus lethale fuiflè , pofteriore Chyrurgis id negandbus: Sc contra , idemque obfervandum fi vel foli lint Doctores vel fijli Chyrurgi nee inter eos conveniat. Decius. d. confil. 415. n. 2. cjf 3. Boer. decif. 323. n. 23. Gail. d. I. n. 11. Pacian. d. I. n. 169. cjf feq. Farinac. d. q. 127. n. 150. 9 Secundö diftinguendum eft inter ea, quae faéli & juris. Si enim quaeftio j fit de laefa corporis humani parte óc me■dicinse Doctores opinehtur, quod homo vel inde mori debuerit aut non , hoe .vero aliter vifum fit Chyrurgis , tune judex tutó fidem Doctoribus habet, quod illi ex feveriore medicina; ftudio & exercitiis Academicis melius prsefurn.ntur vires & corporis humani partes nofle: & fic cape auclores memoratos hoe cap. «.4. 10. Quod fi autem de fa£to difcordes & Medici negent id, quod in cadavere reperitur, efle id, in quo quotidie verfantur Chyrurgi, hi verö id adfirment, tune hos judex fequi debet. Nam hi melius id fcire praefumunt'.ir. d. I. 2. C. de ponder at. cjf auri Mat. Sed & turpè his foret, fi id ignorarent. I. 2. §. 43. f. de O. I. 11. Judex quoque perfonas deligenter peet .«.bit. Quid enim fi in regia aliave paiida urbe caedes facta & Chyrurgi eflent homines iimplieitate gaudentes & forto fua con ten ti nee ipfi è plebeja conditione emergere molirentur, verö Doctores fperarent& ambirentnielioremeonditionem vel pro fe ipfis ve] pro progenie fua? Hoe fanè cafii, fi reus necellitudine iis, qui Principi ab arcanis funt; vel magiftratu funguntur , permixcus, & Doctores dicerent vulnus non tuide lethale , judex potius fequatur contrarium fentientes Chyrurgos, udconlegere eft ex traditis c. 40. n. 12. 12. Poftremö quia periti alicujus artis & cum tellibus &-cum judicibus conveniunt, uti per duodecim ciiTerentias probat Pacian. d. I. d n. 15. ad n 94. ideö examinabit judex omnes caufas, propter quas tam teftis quam judex rejici poteft: de quibus egi ex inftituto in trafo, de juram. perhorrefc. et quarum mutae, qua; intellectu magis a judice percipi quam elocutione a me exprimi pofiunt. arg.l. 12. 3. ff. rem. rat. hab. I. 3. g. 2. infi. ff. de tejlib. Caput L. Medici cjf chyrurgi an fff quando prius jurare cogantur & in quibus locis id recepturn? Advocati cjf artifices in jingulis caufis apud Germanos Jacramentum dicuni (j1 quid in Belgio pro jure obfirveiur ? I. Alt Princeps qui prius furore debent. Ratio eft, quia in Clivia et Marca aliifque inferioris Germaniae terris Chyrurgi jusjurandum haut praeftant, quando recipiuntur in collegium et artem fuam exercere aufpicantur. Cum ergö periti alicujus artis quodammodo conveniant cum teftibus, ideo illis non habeturfides abfque facramento. c. propofuifii. X. de homicid, Alciat. ad l. 1. §. eadem. ff. de V. O. n. 24. Garfias. de expenj. c. 24, \m 18. Gail. 2..obf. ni. n. 13. 2. Quid ergo juris fit , fi Chyrurgi ' inido muneris jurarint, quod Groninga; et in Frifia Orientali fit, et cautum LL. IAmftelod. c. U. art. 12. cjf 13. Hos non cogi ipeciale jusjurandum paaeftare D d nee  iio GERHARDI F E L M A N N I, JC. nee etiam ad id Doctores medicina; teneri videtur; quia hi, qnandö in ordinem recipiuntur exlegibns Academiarum omnium , facramento fe obftringunt , quod in omnibus rebus ad difciplinam iuam perrinentibus officie boni viri fungi vdint. 3. Primo quia juramenta temererepetenda non funt. arg.l. 13. $. 6. ff. de jurej. Secundo quia nemo praefumitur facr turus contra jusjurandum femel praeltitum. arg. I. ff C. ad L. Jul. repet. poft Balduin & Felinum docet Pacian. d. lib. t. c. 46. 71. 22. Tertio quia ufu id fervatur, ut Doüores non jurent nee etiam Chyrurgi, fi in principio profeffionis fuaefacramentum dixerunt; quod de Groninga agrique focii moribus certiffimum &de locis aliis teftes funt hiafcard. de probat. concl. 1037. n. 36. Oldekop. tit. 2. obf. crim. 7. n. 4. atque Heigius fcribit; p. 2. QJX 26. n. 68. ego rarb medicos juratos in taiibus caufis juramentum perhibuiffe animadverti: Confuetudo autem eft legum opdmainterpres. /. 37. f. delegib. 4. Haec licet colore nitantur eo , qui verofimilis; tarnen aliter longè mihife det: Nam generaliter primo videas uno ore fcribere juris interpretes non tantum j fed & legum condicores in edictis atque \ conftitutionibus fancire, ut Medici & ' Chyrurgi, quando vulnera infpicienda, jurejurando fingulari adpromittant, fe ex confcientia veritatem dicfuros: Nemes. Karul. art. 149. Edift. Brandenb.Ju]. Clarus lib. 5. recept, fent. $ fi. qt 4. n. 4. Ambrofin. d. c. 1. n. 20. Carpzovius p. 1 I. frax. crim. q. 16. n. 30. nee gratiss aut [ odio fe litaturos, uti olim bené obferva- \ tum Panormitano. ad d. c. propofnijli. n. II. in fi. Quando autem lex generaliter loquitur nee diftinguit, nos quoque diftinguere haut oportet. arg. I. 8. pr.ff. de Pübi. in rem aft. 5 Nee obftat primum, cum temerè non fiat, quod exigitur de eo cafu, ubi de capite hominis agitur. arg. I. 2. $, 16. ff. de O. I. ibi; neve poffent in caput civis Romani anitnadvertere injuffu populi; Se* cundum quoque nullius eft momend, quia ex vitio humanae conditionis facilè & 'quafi peroblivionemnegligituradpromiffio etiam jurata, fi olim ea faaa fit. Non longe iero , propter hanc rationem Advocati, licet initio muneris jurarint, fingulis tarnen annis facramentum repetunt. InttruÜ. cur. Holland, art. 71. Trajectin. tit. de Advocat. n. 1. GroninganoOmland. art. 60. debet munus , in quo vel intelligit vel o intelligere debeat imperitiam fuam alii :- five reip. five cognatis occifi periculofam 5 futuram. /. 8- §. 1. I. 44. ff. ad L. Aquil. li l. 132./. deR.L 1 2. Ut  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. n3 2 ut autem culpa; vacuus fit judex i non tantum debet cunéta ea obfervare, i qua^ toto hoe libro tradita , fed & praeterea interrogabit eos, qui adfunt , an j (i) fciant eum coefum abaiio? ( 2) Unde id fciant? (3) qUis ergo hoe crimen ' patraverit? Si neucrum ex fihsinteiiigere j queat, quaerat (4) an non fufpicentur aut conjectent, quis id fecerit? vel (5) j an non indicare poffint, qua ratione ca;- ' dis auctor inveftigari queat ? (6) An | non noverint, quis mortuo fuerit inimi- | cus capitalis aut rixas paulo ante cum 1 ipfo habuerit vel minas contra eum ja&averit? (7) An neminem viderint apud i cadaver, cum ad illud accelïerint? (8j I Quis fuerit? (9) Num in fermone va- J rius aut vultu vel perterriti vel pavore ' defixi hominis figuram expreflent? (10) j An in veftibus ejus fanguinem vel aliud 1 quid viderint, ex quo luótatio qua;dam j colligi poiïït? (11) Telone inftrucrus I fuerit nee ne ? & quale id fuerit? Papon. corp jur. Gallic. lib. 24. tit. 9. ar- j re/i. j. et an mortuus arma habuerit et | quo loco ea fita dient? (12) Qua ratio ' ne abiilfet ifte homo et quid dixiifet et , an cum crederet fefe è confpectu alio- / rum elfe, elabi properaftet et ad quem locum eum tender e VidVflent? (13) An quoque obfervarint, quod afiquando ocu- i los poft tergd rejecerit et viderit, num' alii eum inlèquerentur ? f14) Num etiam , cum a cadavere et tellibus eifetdi- i greftus, obfervarint quod dubitaverit , ' quam viam, fi forte bivium aut trivium J ibi erat, ingrederetur? (15) Et an via ', pubiica iverit, an vicinali aut per me- j j dios fundos? 1 3. Quid porro teftibus hac de re no- 1 tum fit, haee omnia et fingula uteafide, i quam deinde jurejurando firmarequeant, j clicant monere eos debet judex. Ex quo 1 iterum intelligitur , quam necelfaria ejus fit preefentia idque fentire quoque vide- , tur Brunnemannus, quinonnulJasmemo-1 ratas interrogationes quoque exhibuit. d. ] c. 7. w. 28. 4. Ex refponfis, fi de hoe vel illo li- ! queat judici, tune per hanc inquifitionem I generalem facilis eft progreffus ad fpecia- 1 lem contra hanc vel illam perfonam, quae j iftis argumentis onerata. Et tune latifli- 1 mus indiciorum campus adeundus, ex ' quo capi queunt rationes, per quas hic 1 vel ille caedis fufpectus argui poteft. J 5. De cuncfis autem enarratis quinde-: cim argumentis éiinterrogationibus aliis- i que, quas ex ipfo facfo judex adjiciet j illis, videndi Zangerus, Cafonus & Cru- j fius traSt. delndiriiS) nee non Farinacius, Carpzovius aliiquein operib. crimin. etiamque Ambrofinus, atque Brunneman. de procejju inform. & inquijit. quibus &adde eos, qui de queeftione reorum fcripferunt. 6. Haec enim argumenta nunc excutere ad rem propofitam non pertinet, nee ex vicio fcriptorum hujus tempeftatis, qui extra propofitam materiam, ut in vaftam molem confurgat liber, inferciunt multa , viribus fed imbecillitate magis peccare volo. Liceat mihi tarnen hic commemorare quidpiam exrefponfo, quod dedi de cafu, qui in Drentia contigerat & fupra cap. 2. n. iz. memoravi. Vifa fuerat muiier in eo loco, quo poftea cadaver infantis repertum fuit , unde argumentum contra eam foeminam & aliis oneratam indiciis quoque deprompfi,- idque ve) eö magis, quod publicè eö commeari non folebat, necmuliercula caufam haberet, cur eö iret. 7. Certum eutem eft,'quod ex frequentatione loei, in quo crimen eftadmiflum, accedentibus argumentis aliis, ad qua;fi:ionem iplam progredi detur-, ad allegabam ex Zangero de tortura. c. i. n. 153. Mario Giurba conjil. crim. 78. n. 17. & Carpzovio p. 3, prax. crim. q. 120. n. 30. fj feq. (j? d. p. 3. q. 122. n. 2. 3. cjf 4. Quanto magis ergö ad inquirendum inde orietur argumentum? Cafonus de indic. c. 2. de vijo cjf reperto. n. 4. cjf 5. Non enim id, quod minus eft, licere non debet ei, cui licet id juod majus eft. /. 21. jf. de R. I. uti efpondi confultus 12. jan. 1672. 8. Occafione quintae decimae interrogationis Teutoburgi in Clivis, cum profefforis munere ibi fungerer, fur improbus deprehenfus fuit in agro per cives; qui, cum alios grafiatores in faltu &nemoribus fruftra inveftigaflent, in reditu hunc hominem metu & confcientia fcelerum perculfum non aliam ob rationem fiftebant, quam quod, licet pedeseifet, ipfi verö equites quaefivillènt, via publica non iret. 9. Captus ilico ad confulem Reinh. ab Eick virum dum viveret mihi amiciffimum düStüs & ab eo interrogatus quis effet, unde veniret & quo vellet? nutare & poftea contremifcere coepit, & ubi in urbem duéf us & cuftodia; traditus nomenque profeifus elfet, & multorum fcelerum convicfus multaquefiagitia confelfus extra portam Vaccinam è infami trabe fufpenfns, cui nomen dedit. D d 3 Ca-  214- GERHARDI F È L T M A N N 1, |C, Caput. LiV. j PWrius deftnitur cjf a cimtujtone atque ul- j cere dijferre oftendüur. üiiauav fectio- I ne cadaveris opus fit, etiam ubi jlatim t homo ex ictu periit? Telles etiam de j vulneribus interrogandi cjf bos Alcdias praferre judex aliquandó debet. K Alt ediclum illatas noxias cjf vulnera: 1 Noxiam dico id , quod vernaculè febaden appellat Princeps. Djfferunt autem a vulneribus. Mam noxia hic figni- . ficat ieftum, qui fanguinem hauc provocat, nifi forte ex naribus aut ore & contufio a Medicis vocatur. Sed vulnus eft laefio, per quam fanguis cffluere cogicur: nifi fortè foramen aut omento aut mefenterio vel ipfis inteftinis obitruatur ; uti aliquandó vidi & acciderat in cafu, de quo confulti refpondimus Groninga;, | uti dixi cap. 49. n. 2. i 2. Rectiffimè ergo deBnkur vulnus, \ quod fit folutio continui in carne per rem \ extrinfeeam facta & ad fanguinis amijfio- t nem apta. Genus bené fe habere difcas ex Galcno' method. med. lib. 3. c. u atque fic per folutionem continui vulnus differt a tubere. Carnis appellatione excluduntur omnia, qua; inter excrementa Me dici numeranr; veluti capillos ócungues: pratter ea autem totum corpus humanum, atqv.e adeö etiam oculus, carnis f nomine nobis venit. 1. 5. §. 3. jf. ad L.) Aquil. neque removetur venae feftio dolo malo aut culpa facta. §. 7. I. eod. tit. 3. Fit vulnus per rem extrinfeeam atque ita feparatur ab ulcere. Gloffa ad l. 4. S. fi. jf. de AZdil ed. Coepolia ibid. n. 4. Boer. decif. 327. ». 3. Eftque ad fanguinis cffufionem apta. nee obftat , quod vulnus abfque fangnine detur: uti ex Medicis & JCtis contrarium ftatuit Paul. Zacchias lib. 5. QQ. Medicokgal. tit. 2. q. i. n. 13. ty feq. Nam & ipfe hoe antea fcripfi, quod cafu id contingat, fui natura autem adianguinemmittendum extra fua vafa vulnus aptum atque plerumque id fit; unde id fpecfandum eft. arg. I. 3. (f feq. ff. de legib. 4. Sic pace Medicorum permiffum mihi fuerit ad exemplum Boerii decif. 323. n. 1. meam de vulnere traditam definitionem tueri. De quo cum jam conftet , revertemur ad edict urn, quod vult vulnera aperiri. Ilac re autem opus v non eft, fi ex vulnere homo ftatim atque ietus erat, mortuus fuerit: nam in claris non opus eft conjecturis. /. 137. §. 2. in fi. ff. de K O. 5. Nifi fortè in tumultu & a pluribus caedes facta eifet: nam aperiendum & ftcandum tune eric cadaver, ut inveftigemus globum, quo homo periit: et cujus bombarute congruit is reus erit non alter , cujus fclopetum adeö parvum, nt talcm globum capere non poilit. Pariter , fi unus aut argenteo globo aut dentibus perforato oneraffe bombardam viius et ilicö ea petiiffet cajfum atque in hujus corpore repertus fuerit talis globus, occidionis reus erit folus. 6. Non ergö judex fidem habere debet Medicis aut Chyrurgis, fi aliterpronuntiant de vulnere, ex quo notonum eft mortem fuiffe è veftigio fecutam. Plaza deli£t. d. c. 13. n 8. Farinac. d. q. 127. n. 124. Qua de caufa res facfi veluti vulnerum qualitatem, locum fff mimerum eum omnibus circumfitantiis quidem per Medicos aut Chyrurgos confignari & an vulnus, noxia vel ictus letbaiis fit vd non per eos enuntiari curabit, uti Princeps dicere pergit, inquirere tarnen in eunefta ipfe judex debet et de omnibus et teftes et Medicos ipfos atque Chyrurgos examinabit. 7. De qua re tota in aétis adpareat idque Princeps vult, quando fancit uc illa diligenter ad protocollum referri judex operam det traduntque Joan. de Anania. ad c' Jignijïcajli. il. 2. X. de homicid. n. 10. Pluza d. c. 13. ti. 11. Pacin. d. c. 47. n. 66. Farinac. d. I. n. 132. Non ergö tam crafle aedprendum quod vulgo dicitur ; peritis in arte atque ideo Medicis credendum, quod tantopere rem propriam agens urget Zacchias d. q. 1. n. 2. cj?' 7. ubi plauftra interpretum juris adducit. 8. Id enim tune verum fi non aperta veritas refragetur aut jufta caufa dubitandi apud judicem fic: nam tune priores fpernere & ad alios ire poteft, uti ufu fori noftri & Italici fervatur, uti teftis eft Farinac. d. q. n. 133. quodque ex hodierna praxi teftis prius non tantum de cunctis c. 53. n. 4. tff feq. enarratis, fed & de vulneris qualitate, an id mor* tiferum ncc ne, examinaridebeant,tradit Juftus Oldekop. tit. 2. obf. crim.p Vide dicta nobis cap. 24. n. 19. cjf feq. Ca-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. 115* «•88* «SS» «ftgg» Caput LV. De vulnerihus letbalibus edifferitvr atque indicatur, qua ratione partis Icefce taiia non fint, t, lSJ°" abs « erg° faclurus fi breviter t2 ,hjc tradam differendam vulnerum letha/ium & non lethalium eorumque exempla exphcatè quantum potero proponam, ut judex cernere poffit an Medicorum judicia conveniant cumpraecep- l tis artis iftius quam profitentur Nam judicem circumfpeaum & diligentem uv!:Jlmt autemA1^thalia vulnera non SW* Aha enim neceftario & temper aha vero ut plurimum mortem ^. 2 Roder, de Caftro. Medico-Palit. fL Ne«flario lethalia i lunt, quae omnem fanandi rationem fper- J nunt & vitam homini aufferunt. Fari- ' nac. d L q. I26. n. 5. \Jt piurimum mortifera funt vero illa, quorum rara & dimcihs caratio non vero «Sv>*Tof, cum ope artis Medica, Wi queant. Vetn ; Koyz. dectj. Litbuan. i. n. 247. Guazzinus.de defenf. reor. def. 4. c. u, „ 6 TiraqueU, LL. Con»^. 2. « 20 ' Zacchias. ummuni< uH ^ Fitplaga triflis arumuojii bominibus. ?MSo^f!POrr° Tat ^U0d HerPaIi™ Lm lm R£1" Vd,cam v^ratus ani- 4: Sed non in his veluti in corde vel rmmma laefio mortis caufam pSbet fed I f1 nobihores ad particulas penetreï Fa! I lop d. c. 6. Celfus MedicP lib ^,6 Nifi enim ad bafin cerebri & interiores atque praeftanriores pulmonum hepatis renura ahorumque particulas attigerit vu nus neceffano mortiferum non eft, ut SSr?r°F reaédixefiteffe^«odcerebrum tangit Farinacius berë polfunt certiffimam, tum ob varia fymptomata ibco fecuta tum propter nimiam amiffi fanguinis cupiam. Decius. ll' n' 9- , . ,. •, 7. hola quoque vulnens quahtas id poteft reddere mortiferum licet ratione partis laefte tale non lit. Zaccliias. d. tit. 2. q. 6. n. 5. JVam id quod cum contufione factum certius mortem adfertquam illud quod incifum atque ideo majori periculo obnoxium quod globo ex bombarda illatnm, quam gladio fimiliye telo. Licet inter gladios , haftas, iicas; et alia ejufmodi arma magis noxia quae pungentia, hamata et ferrata, quam ea quae iècant. Boer. d. n. 3. Zacchias d. q 2. n. 27. Maïtius Giurba conjil. crim. 51. 8. P^jora quoque et facilius mortem adferunt rubigine obfiti enfes, nam veneno tin&is pares. Cardin. lib. 2. de venen, c. 6. Zacchias tl. q. 6. n. 10. Veneno autem tincla arma quoque inferre pofte vulnus mortiferum etiam in non neceffiriis corporis parubus dubium non eft. Zacchias. d. q. 2. n. 11. & q. 7- «• 7. In fenibus etiam et manbus vulnera alias non lechalia mortis caufam pr?ebent: uti poft Accurf Signorol. deHomodaeis, Bolognet. et Hippol. Marfil. tradit TiraqueiL ad LL. Connub. 9. «. 225. 9. Tempus quoque diverfitatem introducit Pefiimum eft autumnus et per totum annum id quod frigidum & humidum vuWribus- magis noxium. Fortun. Fidei. d. c. 2. Locus non fecus ac tempus etiam facit ut vulnus mortiferum ftt, quod tarnen alibi et ratione partis laefte tale non eft. -Nam in editioribns &apertioribus locis aerifque tenuioris, vulnera capitis non nifi deiliculter, crurum contra facillmè fanantur. E diverfo in locis humilioribus craffiorifque aeris vulnera crurum dilTicillimè & capitis frequentiffimc curantur. 'Zacchias. d. q. i.n.%1. Vulnera infirmis, cacochymicis &morbo facilè correptis inlata , citius mortem accelerant quam qua; robuftis & fanis. Thom. Acfius delnfirm.p. 2. verb. tnilwMJ. n. 1. fff feq. 10. Qua? contra ea nobis § 4. dicfa allegaverit Pr/u fi de Cl. Meibomio Neocraiuziüj "&, [differt. tb, 30. & feq. paucis examinabimus. Sankt ait, ft hac admittere vclimus mdta vulnera levia in externis partilm infliiïa lethalia forent prommtianda. Uefpondeo. .Si contrarium admittimus, multae caedes eo colore, quod vulnus leve m exterms partibusinmctum & in corpore hominis quaedam naturaj inimica fuerint, quae mortem ei accckrannc , manebunt impunite. Sanè , quod ad L. Aquiüam adtinet, de occifo' tenetur qui lecuahter percufiiim ab alio, deinde exanimavu. /. 11. §. i.L 15. \> 1. ff. ad L. Aquil. Quod ad L. Cornsliam de ficarns reclè etiam tune transferri ubi caedes in medio docet Anc. Matthaeus de Criminib. ad lib. ff. 48. tit. I 5. c. 3. n. 19. • 11. Quis verö negare aufit, caedera elfe in medio, fi alapa accepta vei mox vel paucas intra horas eam paifus occk dat & pofteriore cafu pugno caïfus quafi feminex in terram fuerit prolapfus? Üccurat frequenter aegros internis abfcefjibus laborare iifque ruptis ftatim exfpirare: non enim, opinor, j Ctis abfurdum videbitur , fi pro homicida habeatur , qui noxa fua mortem procuravit, cura I fine illa incertum fuiiiec, num verbera- I tus abfcefju ceiiifiet fato et hic fui va vita ftcpé rumpatur. Quanquam in genere fupplicii inrogando judex non fempet ad uhimum proehvis elïe debeat Theo-doric. d. apb. 1. n. 31. fff feq. 12. Dixi fupra §. 4. vulnus pulraonum non femper neceifario mortem adferre , nili pra;ftmtiores partes fuerint leefae: ,in aliis enim fecus elfe cum duo- I bus Senatonbus civitatis Groninga; Franfcifco Junio et Simone Weychelio a. d. IX. Jun. ch bc LXX. confultus- refpondi idque Latinè verfum hic fubji: cura, fijis act is videtur, faivd aliorum ce'njiird, reum non de occ.Jó fed tantum de ■uulnerato teneri j quippe cum non tantum medicus atque cbyur&i jam tle boe facto confulti, fed jetiam duo alii medici, quinec reum noverunt nee de hac re inter fe egerunt, conftantcr judicarint, vulnus neceffario non fuiffe lethale neque inörtem ex eo feu tam efte.. 1 Hoe licet pro decifi'one hujus rei Jat is effe videatur, cum regula fit tritt . fermone 5 Ctorum, relationi ptritorum flan\ dum effe, ji qnaratur, nimi vulnus fuerit | mortiferum ncc ne vel an ex eo homo fato i conceffeiit an vero ex caufa alid id evene1 rit? I Sebaft. Cnazzin. ad defens. reor. def. I 4. c. 12. n. j. Giurba. confil. crim. 84. n. ir. Ant. Mattbai. de crimim lib. ff. 43 tit. 5. c.'3 n. 17, Maxime cum ijli medici elegantiores fuih rum fuffragiorum fibi confentientium reddi- derint rationes , quo in cafu magis fidem faciunt; | FuJv,  TRACTATUS de CADAVERE 1NSPICIENDO. 217 Vuiv. Pacianus. lib. i, de probat. c. 47- n. 05. IV os tarnen ea, qua ab illis de re nobis pro ■ pojitd tradita funt, ex jure cjf ejus optimis inierpretibus coujirmabimus atque ordicmur ci conjecturis, per quas conftat vulnus non fuiffe lethale: quam in rmprimb obfervandum , quod in vulneribus necejfarib mortiferis neceffe fit in initio adefj'e fiymptomata, qua mortis nuntia jmt, Paul. Zacchias. confil. medico-legal. 62. n. 8. Veluti funt vomitus, perfieverantia febris jlatim fecutce, fff dolor continuus. Menoch. lib. 2. cent. 3. arb. jud. QQ, Cafu 275. n. 4. & 7. farinac. prax. crim. p. 4. q. 127. n. 61. 64. 66. & 70. Guazzin. d. 1. c. 10. n uit. Sequitur ergö ex ifiorum fymptomatum re■mifjwne contrarium , quodque vulnus non fuerit lethale judicari debere. Zacchias lib. 5. Q_G\ medico legal. tit. 2. q. 6. n. 17. 13 Adfverant autem medicus & Chyrurgi , qui vulnerati curam habuerunt , quod memorata Jymptomata in ipfo non obfervaverint , unde inferre licet, vulnus, per fe, uti ajunt, non fuiffe lethale; Memch. d. 1. n. 9. & feq. Farinac. d. n. 66. Hac enim ratione fatis probatam effe negativani ait Guazzinus. d. defens 4. c. 11. n. 8. 14. His ju fragatur conjectura a vul- ncris quantitate tracta; Menoch. d. 1. n. 5. Farinac. d. 1. n. 56. Mar. Socinus. ad c. preesbitenun. x. de liomicid. n. 8. ffam verb medicus juxta chyrurgi memora- \ ii ajunt, quod vulnus in pulmone, qua la- \ tum medicoris unguis. qua verbprofundum vix culmi latitudinis fuerit; qua de caufa medicus fiecundus vulnus non fuiffe mortiferum prcetered probat. ex Celfo Medico. lib. 5. c. 26. Hor at. Augen. tom. 1. epift. 2. 1. 9. Forefio. lib. 5. obf. Chyrurg. 2. Tagault. lib. 2. Inft. Chyrurg. c. 3. Oiiibus confintientem etiam deprehendimus celeberrimum Zaccbiam. d. tit. 2 q 2. n. 23. ubi id magislatè declarat. L\piie valde confiderandum quod a medico primo cjf chyrurgis fymptoviata hujus vulneris propria, in vulnerato haut animadverfa fint: nee enim plus ex vulnere, quam ex ore fpiravit, non fpumofium hoe reddidit fanguinem, non anhelus fuitnequetuffioneratus, non quoque gravem in pectore fenfit dolorem : ex quibus alter medicus id vulnus non fuifje lethale firmat non tantum ex Hippoer at e fed fff ex aliis. Gelfi d. c. 26. Mar. Santt. com Chy rurg. de vulner. tract. 2. Horfi. de morb. peét. fib. 3. 0bf. I3. Forejl. 9. obf. C/iyr. 8. Joël. de vulner thorac, p. 269. Perdulc. fib. 14. univ Medic. c. 18. Parceus. lib, 9. c 30 15. Nil ergo obfi are debet', quod' vulneratus in initio colore lurido cjf facie cadaverofia puljuque imbecilliore fuerit • cum deinde mutatio in melius contigerit, ut liquido adpareat utrumque accidiffe ex nimis copiofa fanguinis effufione, uti bene allegatum ei tertio medico: quam Chyrurgus ruri habitans per imperitiam nequivit fiftere; adeo, ut ji ex ea vulneratus mortuus effet, nil tarnen inde prcejudicii reo accidiffet: nam de occifio non tenetur, fivulneratus non advocavit medicnm aut chyrurgum. Paria autem fiunt nullum requirere (ff imperitum advocare. Farinac. d. 1. n. 90. Horat Carpan, ad c homicida. nov. conft. Mediol. n. 108. Thom. Actius de infirmis. p. 1. c. 47. n. 30. Imperitum vero chyrurgum effe, qui fanguinem non potuit fiftere nemo dubitat. Zacchias. d. tit. 2. q. 3. 11. 9. 16. Minor cibi appetentia, nee non pituita cruore refperfa videntur veniffe ex apoftemate, quod fecto deinde cadavere repertum fuit ovi magnitudine atque materies bene cotlce cjf purulentcv, ex quo vergente quinto decimo die civili; qui viginti quatuor boris conftare nofcitur, 1. 8. ff de feriis. Scip. Gemilis ad Apul. apol. n. 593. Goeddae ad 1. 2. §. 1. ff. de V. S. n. 12. cj? bic een ettmael audit, febris primum iff deinde mors eum invafit. Qimmobrem bene advertendum eft ad id, quod fiecundus medicus dicit, quod cum per ejufmodi vitia occulta a vnlnere agitata homo occidat, vulnus fiepè perper am caufa mortis judicatur: adducens in-eam rem Henr. ab Heers. lib 1. obf. Medic. 12.. 17. jCti etiam docent, quod fi febris aut infirmitas fuperveniens caufam habeat diverfam a caufa vulneris, tanc non facit vulnerantem de occifio teneri. Aijrer, de homicid. p. 2. n. 6. FarU nac. d. q. 127. n. 27. Carpan. d. 1. n. 137. & in terminis, quod ajunt, terminantibus, Nicol. Boër. decif. Burdegal. 323 n. 14. nee non Giurba.d. confil. 84. n. 10. n. 12, & 13. ubi& dubia folvit aliofque adducit aucfores. 1 Cenfemus itaque reum non de occifio, fed, \-dbfque ullo alio onere, de vulnerato fioium' E e modi  n8 GERHARDI FELT MA N K I, ]C tfiodo teneri: ewnque cjf judicii criminalis \ expenfas cjf id pr aft are oportere, ft id fac- ' tum non fuerit, quod continetur Jure Veteris prczf<.£tura. lib. 6. art. 18. Groninga die 9. Junii, cio. io. clxxii. I Caput LVI. Non fatis eft unum interrogari Medicum de qualitate vulneris. Judicio Medicorum nulla fides babetur, ft judex ex prafcripto legis non infpexit cadaver. Dcclaratur , cur illi enuntiationis juce eaufas adjicere debeant, Requirere cjf eorum arbitrium debet judex de genere teli, quo vulnus inlatum. 1. QUandó ergö cadaveris infpectio fit, judex ipfe diligenter videat, anali" qua iftarum partium, quas ad vitam neceflaria; & memorata; c. 55. n. 5, cjf 6. vulnerata? & eas fi non noverit ipfe, fibi explicari curet per Medicos aut Chyrurgos & non modó unum interroga&e fatis putet; fed, ne is forté gratificetur reo , & alios quoque id enuntiare jubeat. 2. De fado enim prius certi effe debemus, antequam ad juris quaeftionem perveniamus; cum haec ex facfto oritur. J /. 52. §. 2.Jft. ad L, Aquil. ibique Gothofred. in not. Nam ü fundamentum non valeat, tune omnia corruunt, quoeeiinas- I dificata. Mattbcei. 7. 27. c. cum Paulus. 1 1. q. 1. arg l. 178 ft. de R. I. \ 3. Sed non tantum locum cjf numerum ] vulnerum verum etiam eorum qualitatem \ diverfam praecedente capite traditam! fcripto conftgnari & gentium leges praecipiunt; Confiuet. Velav. c. 3. art. 12. LL. Trans-Ifal. p. 2. tit, 21. art. 21. et jubet Princeps Eledfor Brand. Idemvulc, ut id fiat cum omnibus circumftantiis k perfona vulnerata ejufque aetate, fexuet valetudine, etiam a tempore nee non a loco domicilii defumptis. De quibus ergö omnibus et fingulis Medicorum et Chyrurgorum diéta ad aefta referri curet judex et ea ipfe cum cadavere canferat, ubi a fcriba fuerunt annotata; ut videat, an res facti bené et juftè obfervata; fint:1 nam fi legis et edicli normam non fuit fecutus judex, nee Medicorum judicio vis ulla ineft. Oldekop. tit. 4. obs. crim. 47- «• 5* 4. Quod etiam Medicis et Chyrurgis tantum 'tribuere non debeat judex, ut eorum pronuntiata pro imperatis habeat, vtl inde palpari poteft, quod edictum praecipiat, ut illi caufas cur vulnus eenfeant effe lethale aut non adjicere eaque ad protocoilum referri debeant. Licet enim tefti credatur diéti fui rationem | non reddend, uti nonnuljjs placuit inter: pretibus ad l. 4. C. de teftib. aliter tarnen ; rectius vifum, arg. d. I.4. Brunnemanno viro CL de proceft'. c 20. n. 71. j. Deinde, li id in tefte recept urn effet, ab eo tarnen in nounullis diftert artis alicujus peritus; ut a diverfis malè inferatur, atquè ideö perito non adhibeatur fides, nifi enuntiad fui caufas red\ diderit; etiamfi de iis a judice uon fuerit interrogatus, uti poft Baldum docent Decius ad d. c. propofuifti. n. 30. Pacian. d. c. 47. «. 64. Rationem arceffit inde Alexander ab Imola. 2. confil. 148. n. 4. quod artis peritiam protelli de ea re teftimonium dent, quam folo fenfu & intellecfu percipiunt. 6. Quod etiam Medici & Chyrurgi non tantum de vulnere, an id ratione partis la? fa? mortiferum, fed &. de eointerrogandi , quo genere teli quibusvearmis ülud iniatum & an punttim an veto caefim inflicf urn, poft Durandum Speculatorem docet Farinac. d. q. 127. n. 115. ; & exemplo illuflrat Anania ad c. iS.x. de homicid, n. 8. 7. Hac autem de re, fijudicinmfuum proferant, etiam ejus caufas addere cogantur. Quid enim fi ajanc globo ex IcLpeto iéto vulnus eiTe illatum, ut libetent eum, qui in tumultu alteri id intulit ghdio, quv totus non tantum fanguine tincfus fed & bombardce fonus nee audiius nee, fi eum cohiberi poffe dixeris arte & commixdone rerum aliarum cum niirato pulvere, ullus teftis aut obfervavcrit bombardd aliquem ufum aut ulla apud rixantes reperiatur? Plus apud judicem hoe cafu valeat quod in rei veritate, quam quod in opinione Medicorum eft. arg Jj. n. ƒ. de legat. 8. Contra fi unius, qui rixaeinterfuif, enfis fanguine maculatus & tarnen mortiferum vulnus adeo latum, ut ejufmodi gladio minimè id facf urn elfe judicent; tune medicorum arbitrium fequi poteft judex; praefercim, fi alius in eodem tumultu vel ipfe eaefus latiorem enfem habuit. Ex facfo cum incidilfet cafus fic ab Ordine Medico in Academie Duisburgenfi memini refponfum anno 1666. Ca-  TRACTATUS de CADAVERE INSPIC1END0. sip «0i§O> «SH» *K§ot &£§»<}qx» o§ Caput LVII. Quibus ex fymptomatibus cognofcatur vulnus mortiferum fuiffe vel non ? Non ftatim a ccede liber eft vulnerator, ftl&fus domo prodierit a vulnere accepto. Ubi Jus cjf divinum cjf bumanum explicantur, etiamque docetur, quod bomicidii reus fit, qui vulnus intulit, quod ratione partis leefie lethale non erat. i. JUbet Princeps ut quoque aólis inferatur quanam fymptomata accejferint : Farinacius 2. confil. 171. n. 46. poft Coepoll. & Grammat, dividit an ftatim mala fymptomata, fecuta nee ne ? priore cafu vulnus mortiferum fuiffe & inde hominem exftinctum, non vero pofteriore cenfet. Errant Jonge mea fententia, quia serrit & quarta die a vulnere > illud demum ex motu naturas recrudescere incipit, fed quid de mea feutencia dico, eft ea Pauli Zacchiae. d. q. 6. n. is- 2. Ergo ex ipfis fymptomatibus malis id judicandum , au vulnus lethale fit ï quale dicemus illud fuiiTc, üdoloreatrocilfimo poft acceptum vulnus excruciatus, febre ardente correptus, fyncope & fpasmus eum occupaverit, fanguis ex vulnere manans fifti nequiverit, tumor plagee recefierit, continuo vomitu turbatus, delirium paifus & defiderio ullius alimenti haut tenebatur. Zacchias. d. q. 6. n. 24. 3. Qui auclorcumhifceconjungitexitum cibi vel potus, autfeecumauturinas per vias alienas. bed hoe fymptoma non modo prioribus cunétis eft certius fed apertiffimè indicat ratione partis laefte veluti ventriculi, inteftinorum aut veficae illud vulnus mortiferum effe idque Duisburgi in milite legionis Goltzianae vulnerato obfervavi anno cio 10c lxvi. 4. Obfervandum ergo judici ut, dum infpicit cadaver, quoque interroget eos, qui defunclo, poftquam vulnus accepiffet, ad extremum vitae fpiritum adfuerunt, quid ex memoratis fymptomatibus obfervaverunt idque omne ad acta referendum. 5. Judex quoque inquirat in valetudinem, qua defunftus cum adhuc vivebat ufus fuit; nam fi mala nee confirmata fuerit atque ideö vulnus obligari ie non paffum nee pus naturae conveniens excreverit, ut doiore vulneratus nunquam vacavent & febriculam vel continuam vel intervallo temporis diftinctam contraxe*}}> ^'a valetudo ab ipfo vulnere pependifie & inde vulnus lethale factum dicetur. Zacchias. d. q. 0. w> 2^.< ^ r 6. Famae autem nil' tribuat jüd^x. Zacchias. d. q. 6. n. 12. cjf 13. Plus enim duobus Medicis caufas diéïi fui allegantibus & per eas vulnus effe mortiferum ajentibus credendum, quam mille imperitis nulla ratione adduéta contrarium dicentibus. Garrer. d. §. n. n. 17. Carpzov. d. q. 26. n. 43. atque fic cal piendus eft Mufcatellus quem memorat & fequitur Oldekop. tit. 2. obfi. crim. 7. n. 6. 7. Symptomata etiam aliquandó arguunt vulnus non fuiffe lethale & hominem fuo potius fato exftinctum. Inter bona ifta fymptomata nonnulli referunt vulneris confolidationem. Bartol. tratt. de percuftor. n. 3. Huic autem conjectura; judex non aliter fidem habeat, quam fi nulla pravitas iu ipfo vulnerefuperftes manferir. Interrogare itaque debet teftes, qui cum vulnerato egerunt, an non poftquam confolidatum fuerit vulnus , deinde ante mortem illud recruderit? an non febre poftea correptus aut dolorem in parte-laefa fefenfiffe aut torporem ejus obfervaffe fe, dixeric mortuus? Zacchias. d. q. 6. n. 28. 1 8. Eam prieterea cadaveris partem fecari curet judex, cui vulnus fuerat balatum: nam fi pus intus reperiatur, certiffimum id erit argumentum, quod imperitè & citó nimis vulnus fuerit confolidatum. In hac re enim obfervari debet id, quod Auguftus ex Euripide crebrö jacfabat; Feftina lente: 9. Si autem mala ifta fymptomata a me memorata non accefferint ad vulnus & omnimodö natura fuperaverit imbecillitatem ex vulnere contracfam inprincipio, tune licet poftea ifte homo moriatur , non propter vulnus defunétus cenferi debet. Damhouder, pract. crim. c. 77. n. 10. Menoch. arb. jud. QjO. cafu 275. n. 9. Atque fic interpretor jus veteris praefecfurae ditionis Groninganae, quod lib 5. art. 43. cavet; Si homo ita vulneretur, ut periculo vita* expofu tus cjf poft aliquot dies domo prodeat in templa , tabernas, velpervicos, plateas, tune reus vitam cjf tranquillitatem retinet cjf tantum de vulnerato tenetur: 80. Nifi id capias de omnimoda Victoria , id aequè abfurdum kforet ac illud £e 2 Petri  aio GERHARDI F E L T M A N N I, ), C Petri de Ravenna, quifing. 795. fcribit, quod vulnerans de occifo non teneatur, li vulneratus poft triduüm è lectofurrexerit & forasambulaverit. Conftat enim, quod adinftar aegritudinum malignarnm etiam vulnera maligna & mortitera aliquandó in initio remilhus agant in vulneratos ct hoe quafi proprium habeant.Galen. comm. 2. in 1. Epidem. text. 25. m Adeö ut inter conjecturas contrarias, per quas conlegitur lethale fuifje vulnus, id numeretur, quod vulneratus poftea in morbum & infirmitatem iterum lapfus fuerit Farinac. d. q. 127. n. 77. Zacchias. d. q. 6. n. 22. fffï$.Ntc:obftat locus facri codicis Exodzi :21c quem egregiè explicat Roderic. de Caftro. d. lib. 4 cap. 11. Quinimö , heet nee ex natura partis laefie ex cadaveris infpectione liqueat judici id elfe mortiferum , neque inrelJexerit graviora ifta fymptronata fecuta fuiffe vulnus, interrogabit tarnen eos, qui vulnerato ad fuerunt , num ilicó poft vulnus coeperit morbo aut febricula laborare & haec femper duraverit atque in pejorem valetudinem lapfus ut tandem vitam ünieik ? Vide fis refponfum quod confultus dedi & memoravi ad L L. milit. Belg. /eed. art. 2. ht b. 12. Hoe cafu ex eventu mortife-rum id vulnus apellabimus. Is enim qui vulneravit proximam caufam lethi praebuit & abfque ejus faéfo alter mortuus non fuifiet, ut nil interfit, an vulnus! mortiferum ratione partis laefae mflixerir, an vero tale*, quod in hoe vulnerato morti caufam dederit arg. I. 15. pr.ff. adL. Corn. de. ficar Neque alium intellectum j habet Jus Omlandicum, quo lib. 6. art. • 39. fancitum eft; Si vulneratus aut la- j jus homo moriatur ex vulnere vel lafione, ' idque alter ei intulerit, pro cade idjudicari! debet : 13. Cum enim generaliter loquatur, ita id interpretari nobis convenit, ut locum capiat fi liquidó conftet propter vulnus hominem exftincPum effe, quo fenfu & prudenter a veteribus dicturn, quod ex omni vulnere homines mori contingat; Zacchias. d. q. 2. n. 16. Accepimus enim quod vulnus brachio mortiferum fuerit in Artabano apud Trogi epitomatorem lib. 42. hijioro c. 2. atque etiam aliis, quorum mentionem injicit menoch. d. cafu. 275. n. 12. 14. Idem de vuluere digiti, quod ex eo eques aliquis mortuus fuerit narrat Cardanus in lib. 5. apb. Hippocr . 2. Adfirmavit mihi idem delictore Amfteloda- menfi is, qui publicè hoe caputdefendit j in univerfitace literaria qmeGroninganti FrifitS eft. Annum fexagehmum hujus i fieculi circiter id contigilie ajebat- Hominem trium literarum lacinia prehenderat lictor, hujus manibus lè explicare cum ille conareiur , digitum ejus morfu contrcctavit. Ex quo vuincrelkturpauiö ! poft fato cefiit. P'ur autem caetera mortis fupp'iicium meritus, longa f actus fuit liteia. Quibus cafibus argumentum a conditione vulnerati infirma magni momenti erit: atque ideöprovidusjudex inquirere debet, an infirmus & debilis fuerit antequam vulneratur, fimul Cxobfervabit an non morbus, quo leviterita vulneratus exftinctus, univerfos corripiat ejus terrae incolas. 15. De qua re fi non adpareat, vulnerantem morti caufam praftniiffe ajemus. Nee obftat, quod nullus Medicus fcire poffit an is, qui in brachio aut digito vulneratus, ex ipfo vulnere an veró non potius ex cacochymia mortuus? nee febricula correptus fuerit nifi quod elTet cacochymicus , quemadmodum videtur fentire Cabdllus de omni gen. bomic'd, ». 330. 16. Quod enim va corpore fano effet caufa mortis remotior & lethi potius occafio , fi vulnus fequeretur novus morbuus, qui fortius in corpus faevirer, quod ex vulnere vel minima mutatio aut infirmitas contigiffet; id in cacochimyco pro mortis causa proxima haberi oportet, qma abfque tali vulnere is hono mortuus non fuifiet. Zacchias. d. q. 6. n.14. 17. Cui iterum oVpcYtuf , quod ex vulnere valetudo aucta & vulnerati conditio mutata : nee ergö vulnerantem , nifi de ifto vulnere, teneri. Refpondetur, quod ficuti abfque infirmitate non effet fecuta mors ; neque etiam abfque vulnere infirmitas tanta fuifiet. Bartol de percuffor. num. 5. paria ergö funt , ex vulnere vel morbo a vulnere aut auéto aut profeèto aliquem mori. Bartol d. I. n. 1. Boer. decis. 275. n. 10. Gail. d. obf in. 11. 2r. Zacchias d. I. n. 15.Imo non paria ? cum fupra $. 14. dixerim argumentum e conditione vulnerati infirma magni momenti Divido, an infirmitas fumma & defperata, an vero non omnino lethalis adfuerit. De priore Cafu cape dicta g. 14. de pofteriore autem h. fff g. 15. 16. tradita. Zacchias d. q. n. 16. 18. Princeps ait de armis & telis quibus mortuo nocitum fuit, judicium Medicorum quoque perquirendum. Viderint  TRACTATÜS de CADAVERE INSPICIENDO. 23,1 nnt ergo an venen» tincta nee ne'? Quod vix experiare, fi illis teedss canem aliudve animal , cum hoe perire poifit Veneno , quod homini innoxium forec. Cardanus lib. 2. de Venen. c. 6. 19- Aliunde ergo vel ex confeüione rei et teftimonio pharamacopola; nee non teftibus, qui vidiifent, quod reus venenum malum telo indidiffet, id conftare debet. arg. I. fi' C. de probat. Confelfio aei et tune fola lufficeret, fi in alio nomine periculum fiat. oi enim magiftratus toterat, ut agyrtae bufones aliudque venenum malum devorent fumto ftatim antidoto, cur non in humano corpore, vit in re hac maxime ardua de veritate conftare.Jpolfit, permitteremus idem fieri fi et hoe contra veneno infecfum teium elfet bené munitumatquedefenfum? Mam bono publico multa admictuntur, quae alias non licent. I, 33. ff. d. injur. 20. Unde olim artis Medica; inventa primum in damnatis ad mortem fuere probata. Qua ratione et uii Herohpilus et Eraliftratus, quando nolentes homines hregibus ex carcere acceptos vivos incide. runt uti A. Corn. Celfus de Medicina in pree/at. teftis eft. Ante quatuor ferè luftra accepi a magvft.ro navis praetoriae in Amafi oftio ftationem habentis, nunquam carere eos, gui apud Indöscontra barbaros in aciem prodeunt, ftercore humano: hoe enim furnpto vomitum cient, quo periculi exortes redduntur, fi venenato telo fuerint icti. 21. !dem ftatuendum , fi cum con- 1 feffione rei concurrantfy mptomatahaec;! quod vulnerati animus poft acceptam plagam avius a ratione erraverit valdè et delira faffus , cordis quoque palpitationem palfus rigidufque adinftar marmoris faótus fuerit, et acerbiflimos dolores in parte lsefa fenferit, ac fi acubus ea pun- j geretur, ejufque cadaver odorem peffi- j mum edat: nam ifta figna funt hominis telo necati, quod veneno tinétum erat. Zacchias. d. tit. 2. q. 7. per tot. Caput LVIIi. MuHum iutereffe oftenditur 'an vulnus ra* tione partis icej'ce, an verb ratione conditionis vulnerati lethale fit. Jdoc ca„ fiu recipitur probatio negligentice fff inficitics Medici aut chyrurgi | non illo. \ 1. AD circumfiantias, quas Princeps vult & a Medicis & a judicibus obfervari, etiam pertinet tempus, intraquod vulneratus obiit diem fuum. Valdè hac in re variare juris auéfores videas apud Carpy.ovium , quem nolo exlcribere, is i autem id tradit d. p. 1. prax. crim. q. 26, | n. 19. 5anè, fi eadem die vel intra trij duum mortuus, tune ex vulnere id contigiife pro certiifimo habet Farinacius 1. confil. 100. n. 16. ubi memorat idem fentientes Bald. Boer. iiecc. Menoch. Gomez Gail. & Placha. quod vix dari l poffit morbus acuuts , qui vulneri non propter vulnus accedat Suambrevi temporis intervallo hominem interimat. 2. Qua ratione motus Paulus Zacchias d. tit. 2. q. 5 n. 13. ad feptimam diem id extendit , & addit quod heet fieri quidem poilit, diiücuker tarnen id eveniat, ut intra hebdomadem taiis morbus vehementior furrepat, qui non ex vulnere procedat. Cum contra, fi im- j minere proponatur morbus vehementif» | funus eo tempore, quo vulnerabatur , [ejus mali infecfi vis valde per fanguinis effufionem, quae plerumque ex vulnere accidit atque alia praefidia, quibus utimur in fanando vulnere, faangi potuiflet & ex acutiffimo minus acutus factus fuiffet? 3. Qnae quamvis dilputari fic poffint, tarnen in ftatu jurediciali non nifi praefumptionem inde oriri ajam atque ideö, fi conftet quod peftis vulneratum occupaverit aut ejus notae in cadavere eonfpiciantur recentes, vel ipfe reus probare poffit, non ex vulnere eum hominem mortuum efle, audiendus eft, nee de occifo tenebitur. Carpzov. d. q. 26. n. 47. Cujus docfrinam femper debemus admittere, fi ratione partis laefae vulnus non fit necelfariö lethale : nam tune, fi vulnerator oftendere poffit, quod Jongè aliter fe habeant circumftantiag a quan- £ e 3 tita-  iu GE RHARDI F E L T M A N N I, JC. titate & qualitate vuinens, ten, temporis & loei nee non ab aetatate, fexu & valetudine vulnerati traótae, a pcena mortis abfolvendus. 4. Et quia his cafibus non fui natura, fed ratione perfona: vulnerata; id vulnus mortiferum, ideö quoque inquiretjudex fponté, & reum admittet id allegantcm | vel Medici aut Chyrurgi negligentia aut infeientia vel malo vita; genere vulnerati , quodque is non abftinuerit a cibo po- 1 tuque interdicto> mortem elfe fecutam. \ l. 30. $4. I. 52. pr. ff. ad L. Aquil. Plza a Moraza lib. 1. de delict, c. 13. n. 7. Hippol. de Marfil.pract. crim. §. & quia. n. 20. Boer. d. dec. 323. «. 4« o 7« Gail. d. obf. m. n. 22. Guazin. d. c. lo.n. 13. Carpzov. d. q. 26. n 7. & feq. Pafet. d. conjil. 200. n. 50. Giurba d. conjil. 51. n. 27. 5. Aft fi ex natura partis vulneratse homo yieceffariö mori debeat ex ifto vulnere, tune reus non audiendus, etiamfi probare velit & poifit, quod Medici infeitia & negligentia vulnerati intervenerint. arg. d. I. 30. 4. iEgid. Boffius praft. crim. tit. de bomicid. n. 115. Cravetta. conjil. 451- «• 8. Ciarus d. §. bomicidium. n. 33 Cardin. Tufches lit. V. concl praft. 376. n. 25. fafet. d, confil. n. 46. Farinac. d. q. 127. n. 10. Guazzin. d, dej. 4. c. 10. n. I. <5. Quod his rationibus porrö firmatur. Prima eft, quod fruftra exfpectatur id, quod nil operatur etiam/? fiat. arg. I. 14. §. ï. jf. Ut Zegat. velfideic. nom. j wj. Secundö quiainieadeo claranon! eft opus conjeefturis. I. 137. §• 2. infi. < ff. de V. O. Giurba confil. crim. 84. n. 27. Atque ideo omiumevidentiflimam&certiilimam conjeciuram & abfque ulla haefitatione fequendam effe, quae a natura partis laefae defumitur, fcribit Zacchias d. tit. 2. él 6. n. 3. 7. Qui tarnen ei non aliam vim, quam quae communiter omnium praefumptionum juris eft, tribuit atque ideo contrarii probationem in reum rejici tantum ftatuit. Quae opinio tolerari poteft; nifi, cum infpectio cadaveris rité peracta eft, judex ipfe viderit ea corporis parte laeiionem facftam fuiffe, qua; ad vitamnecclfaria eft: atque huc faciunt exempla repraefentata c. 57. ». 2. c^ 3. 8 Graviter his adverfatur, quod memorentur fuiffe vulnerati in latioribus inteftinis & ventriculo, qui tarnen inde mortui non fuerint quod ea parte, qua lefio contigerat, carni increviflet. Non longè iero, ante aliquot annos Gronin¬ ga; quis vumus aw-cptiai ui vtumvM»».» ut afellus arefaeftus , quem laefus paulö ante quam vulnerabatur, manducaverat, exirer plaga & hunc tarnen ope praeftantiftimorum ejus tempeftatis Medicorum Deufingii & Emmem curatum & in hanc ufque diem afelli iftius reliquias adfervari, mihi narravit Berckhnyfius Medicus. 9. Cum autem incertum in initio fit, an non inteftinum plane fuccifum aut in eo ventriculove tam magnum vulnus fit, ut agnafci nequeat carni, vel locus plagae impedimento fit ,• ideo, fi cafus ejufmodi contingat, tuncadverteredebemus ad fymptomata d. c. 57. n. 2. enarrata: haec enim fiadfuerint, vulnus lethale effe indicant, quam ob rem licet tune incilum apertumque non fuerit nee plaga confixa; ubi tarnen mors fecuta eft, alter , qui eum fauciavit, reus csedis erit, non tantum ex ediffertatis b. cap. n. 5. & 6. led quod tormentis & doloribus tantis non fit fubjiciendus is, qui ex fymp- j tomatibus ejufmodi nofcitur mortaliter I proximus efle. Nee audiendus eft reus, fi dicac üphunculo potui/Te pharmaca plagae injici. Quanquam Medici & chyrurgi frequenter id facere foleant, quo nil dicantur omififle, quod ad ipforum artem pertinet. 10. si verö talia fymptomata mortifque praefaga nuntia haut obferventur in vulnerato, magis aperiendum atque in- ! cidendum eft foramen, quod ex vulneratione faólum: nam fumma ratio eft, qua? facit non tantum pro vita fauciati, fed & ejus, oui plagam ei intulit. Non diftinguemus, anifteïdpatinohV, quippe cum propriae falutis caufa cakuiosveficae per Lithotomos exfeindi curent etiamfi mortis periculum inde non immineat, cur ergö detrecf abit dolores ferre cum & aliena vita & fama in difcrimine fit & ipfe mortis periculo expofitus fit vulneratus, atque ab eo per feétionem liberari poifit. 11. Ut uon memorem, quod doloris acerbitati poifit occurri, fi vel opiohaufto in profundiffimum fomnum mergantur; aut, fi id ei perfona;, quae vulnerata eft, non convenire arbitrentur Medici , in balneum dimittantur & fupinis vence circa guttur apopketicee dieftae ligentur: hoe Alfyrii, illud Turcae faciunt, fi ferro demetunt omne, per quod quis vir appellatur. Zacchias. d. traÜ. lib. 2. tit. 3. q. 9. w. 9. 12. Confpicuum fi non fit vulnus illicó fed tarnen evidentiffima adfit ejus con-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO. i%3 conjectura, principiis obftare debemus I ex artis Medica; praeceptq notiflimo. I Chtophon apud A chili. Tatium de amor, '' Clitoph. fff Leucipp. lib. 7. p. 420. aic; quod fi apri dente i&us quis fuerit non ftatim vulnus in/eniatur, utpote quod akius penetraverit, led brevi tempore ! poll alba quaedam linea vulneris index oritur, ac illud largiter deinde manante fanguine confpiciendum fe praebet: Qua- j re li alterius dolo aut culpa id evenilTet, | ubi linea illa cemeretur ck fanguis non fat cito fequeretur, facili apercione pro- ! vocari debec. 1 Caput LIX. Oitid de fanguine ex cadavere manante fen- I tiendum curatius examhiatur. Excubice j apud cadavera vetitce. Mirabilis locus ex inftituüs Clivenfibus adducitur. C\» mor accufatoris ferè in defuetudinem abiit aquè ac mos deferendi cadaver occifi in judicium. Hinc reus tarnen rette fifiitur. 1. I INter circumftantias, quas judex obfervare debet, fi cadaver infpicit quafque ad acta referre debec fcriba, nam quoque memorari debeat ejus cruentatio nee fatis fcio, nee, fi fciam, dicere vix aufim, quippe cum tanti viri&doótrinae & varii in rep. ufus utroque trahanr. 2. Reperias enim non paucos, qui in tantum huic rei fidem habent, ut ideó ad quaeftionem progredi licere exiftiment. Boer. decif. 166. n. 1. Hippol. de Iviar131. pract. crim. §. diligenter. n. 181. Menocn. arb. jud. QQ. cafu. 270. n. 16 fff feq. fff 1. prafumt. 89. n. 128. Ant. Theffaur. decif. 173. n. 2. Quod tarnen alii non aliter admittunt, quam fi reus aliis quoque argumentis oneratus fit. Treutl. 2. difp. 4. tb. 7. lit. 1. Crufius p. 2. de indic. c. 27. 20. Carpzov. p. 3. prax. crim. q. 122. n. 36. 3. Hi omnes, fi poftremum excipias, & rationibus & experimentis fuas confirmant opiniones. Ranffimè id argumentum fefelïiffe fcribit Treutlerus, & exempla hanc in rem adducunt Boerius et Hippol. de Marfiliis et alia infinita apud aucfores adduttos a Paulo Zacchia d. tit. 2. q. 8. n. n. quibus adjicePaponium Corp. jur. Gail. lib. 24. tit. 9. arreft. 5. jofeph. a Seffe decif. Arrag. m. per tot. Befold. tb. praii. lit. B. n. 2. et noviifimè poft haec fcripta editum Juli. Georg. schottel, de fing. Germ. Jur. c. 3. n. 20. fff feq. 4- Rationes hujus rei alii naturalesalii non naturales allegant. Ad non naturales ajunt pertinere nemefin divinam, ut quae hoe oftento utatur ad vindicandum fcelu>, quo in facris literis ipfa tellus pollui et fanguis ideö ad Deum clamare dicitur. Genef. 4. 10. Guil. Onciac. 0 0. jur. philof. 36. n. 1. fff 2. Petr. BinsfekT. de confeff. malef. prcelud. 12. dub. 4. concl. 8. Collocutor feptimus in coll. curiof. Pa1 rif. colloq. 16. Speidel. fpec. hift. jur. pol. 1 lit. B. n. 2. Quibus longè abfurdiores I illi, qui daemonis arte id fieri exiflimant, quos non fecus ac illos eleganter refutant Libavius trafl. de cruent. cadav. a. n. 46. ad 72. 65. fff feq. et Zacchias d.q. 8.n. 18. fff feq. { 5. Naturales ergö caufas quod adtinet, eas alii repetunt ab inimicitia, quam dij cunt imprimi animo ejus, qui caeditur, ut per illam praefente interfeftore cadaI ver moveatur, uti ex Platone, Lucretio ; aliifque probare conantur Cael. Rhodigin. | 3. lecl. antiq. 12. Simon. Majolus- dier. canicul. p. 1. colloq. 1. Martin. Delrio lib. , 1. difq. magie. c. 3. q. 4. J. fextö cadaver. 1 Sunt qui ab anima, occifi arcefiunt ratio1 nem eamque cadaveri adeffe idque moI vere nugantur: quae quidem ratio non naturalis potius eft et bene a Libavio I refutata. j 6. Nam orta fait haec opinio ex faï/a ' gentilium üde, qui credebant animas è corporibus migrantes in tenues abire auj ras et corporibus circumftare. Virgil. Mneid. 4. infi. Utque in ventos vita receffit: et Gear g- 4- Qiiemque fibi tenues naficenti arceffere vitam. Anima; reliquias in moribundo et tune praecipuè manere opinabantur, fi violen ta morte peremptus eifet, uti idem Maro ALneid. lib. 4. Non quia nee fatüo merita nee rru/rte peribat Sed mifera ante diem, fiubitoquz accenfa furore Nondum illi flavutn, Proferpina vertice crinem. Abftulerat: Planiffimè Lucianusin Philopfeude. et Achill. Tatius de Amor. Cli■ toph  2ï4 gerhardi feltmanni, jc. toph. fff Leucipp. lib. 5. "Kkycvm &\ rag h ti;V arA«>»!>': Hinc l.ucianus in CataploMegapenthem fingit queerentem fibi jam frigido & exfangui a lérvo injuriam factam. Fuit autem base 1/latonicorum opinio, qui dicebant hominum moliium et puerorum animas indignari, quod invitae de hae luce difcederent ideoque eirca funera oberrare et plorare, uti ex ipfo Platone aliifque bonis auétoribus oftendit Cafp. Geuart. Vir. Ck ad Stat. I. lib. 2. Sylvar. carm. 1. Quibus adjice Tibullum. 3. Eleg. 2. Ergo ego quum tenuem fuero mutatus in umbram: FIuc refpiciens Seneca confol. ad Polyb. c. 24. fatur. Quid itaque juvat dolori intabefcere ? quem Ji quis deftinctis fenfus inejl , finiri frater tuus cupit. finitque,aut beatus, aut nullus ejl ? beatum tieftere invidia eft, nullum dementia, 7. Quod etiam per fatyram fcriptam de morte alicujus è gente Palavicina titulo delf anima Vagante de Palavicino imitatus videtur auéior »Ki 80. tradit toortuorum cadavera a daemonifaus ftequentari, atque hanc effe canfaui cur terrorem incutiant ideoque lumina incendi folere, quod mali geniilucemoderint veluti vefpertiliones. Mos ideó pervetuftus, ut etiam ipfis monumentis lucernam accenderent, uti tam ex Petronii fupra citato loco quam ex Modeftino difcimus in l. 44. ff. de manumiff. Rittershufius Freinshemiufque id quoque annotarunt. ad Phtsdri fab. LXIIX. 13. Sed et exftequias fax cere ufque prcecefjit, Seneca de tranquül. animi. c. 11. Quod intelligas de puerorum funeribus aliisque acerbis, uti idem auctor docet de brevit. vita c. uit. Lipfius ibid. n. 43. 8. Suavis certè prior illa ad ridendum material Quamvis & hoe caufam videtur dedifte pravo ifli mori, qui in Clivia & inferiore Germania inter quofdam homines adhuc fervatur, utfolemniternonnulli ex amicis Cx cognatis invitentur dicis caufa ad excubandum apud cadaver fed re ipfa ad commiffationem, quam rem ideö Dux Wilhelmus Clivius Julius. &c. Polit. Ordin. 1554. edicto Von haltung der Kindtaufe. §. Dietceil das Nacbtvsacben bey atn 'fouten, vetuit. Quod autem reliquias animi in iis, qui non fua morte fed cafu perierant manere credebant gentiles id ml ad nos: nam & illi fati veftigia retinere mortuos libiperfuafum habebant, uti oftendit vir non tralatitiae eruditionis Gronovius diatrib. ad Stat I. lib. 2. füv. c. 7. I ideö Dux Wilhelmus Clivius Julius. &c. j Polit. Ordin. 1554. edicto Von haltung der Kindtaufe. g. Dieweil das Nachfxa\ cben bey atn Touten, vetuit. Quod au' tem reliquias animi in iis, qui non fua ; morte fed cafu perierant manere crede- bant gentiles id ml ad nos: nam & illi ' fati veftigia retinere mortuos libiperfua- fum habebant, uti oltendit vir non tra- latitiee eruditionis Gronovius diatrib. ad 1 Stat I. lib. 2. füv. c. 7. j 9. Utrumque autem nefas nobis fenI tire. c. tempus 13. q. 2. D. Prulus ad CoI rinth. c. 15. ver/u 35. fff fdq. Nam & I Auguftin. de Spiritu fff anima, fcripfit, j mortuorum fpiritus eo loei elfe, ubiquae j in hac vita aguntur eveniuntque morta- ■ hbus confpicere vel audire non polfunt. I Nee alicujus momenti eft ea in fpeciem j allata ratio naturalis ab antipathia dej prompta, non quidem propter id, quod ad eam confutandam a Zacchias d. q. 8tt, \7. adfertur, fed ex caufa alia illa 1 difplicet. 10. Non enimfatisfacitZacchiaquanJ do dicit, „narrari ab aliis infanis cada' ver emififfe fanguinem praefente matre fparricida, qua de re etiam exemplum memorat Harsdorfer. part. 1. Jiimmerl. Mordgejcbicbten. n. 24. tune autem prop- j ter sof yn> naturalem inimicitiam ceffare; Si enim genitrix in id, quod antea portio vifcerum ejus fuit. /. 1. §. ff. ventre infpic. faeviat, quis non videt ultro citroque tune folvi mutuam iftam affecfi- j onem atque fic facilem imo neceffariara ad inimicitiam dari viam ? 11. Ratio ergo in infante aliaquseren1 da ck dieendum, quod cum ipfe nil intef- ligat quid fecum agatur, §. 9.1. de inuiz7 ftipulat. & animus in ipfo ftolidusfit, uti ex Stoicorüm doeftrinatradidimrraft de jure in re (ff ad rem. c. $1. n. 86. noii ipfi infanti aut ejus animo inimicitia inI figi pofiit , dum infans moritur. Sta( tuere ergo debent ipfi, qui urgent eau- ■ fam iftam ab imprelfa inimicitia, quod | infantis animus, ubi ex corpore difcef- ■ fit, ftatim majorem intelecf nm accipiat I etiam ratione ejus quod corpori accidit, j quod quam abfurdum fit nulli non patet, nee 'Fheologia Chriftianorum admif tit. 12. Mirari ideo fatis nequeo reperiri : mortales, qui doceant aut tradere audeant manum cadaveris pridem toftam j poftea praefente ficario fanguinem reddi] diffe. Libavius. traèl' tb. 158. quod & I de manu ante bina luftra praecifa exChy 1 traeo narrat erudiff. Schottel, d. I. n. 2$. ' in  TRACrAT-US m CADAVERE INSP1CÏEND0* lij in fi. Licet conditores inftitutorum Clivenfium ec idem voluiüe yideantur. Cadaver ipfum quia ad tempus longius adfervari nequit, ideo manus ei olim amputabacur & in tefla recente per tres aut quatuor horas aqua & fale coquebatur, huic fep tem judicis adfeilbres, quos Scabinos vocamus, cera coopertas iignacula imponebant eaquc recognofcebant , fi manus in judicio deinde exhibenda erat. LL. Mimicip. Cliv. tit. 132. Calcar. tit. 75. Nifi quis id, quod verq propius, exiftimaveritfaétum, ut in parte cadaveris cenferetur hoe quafi toturn in jus eile delatum. arg. I. 76. ff. de R. 13. Antiquitus enim mos ifte inoleverat, ut cadaver caefi in jus deferreneceffe effet, quod et Clivia; eivitatium memoratatae leges apertiffimè indicant ,• quibus et mentio fit clamoris per accufatorem facf i , qui dicitur wapen-gefichrey. Sed hic clamor sequè apud Clivios indefuetudinem abiit quam apud alios popuJos et pleiofque fesderatos Belgas et jam olim quoque confuetudo cadaver in jus deferendi conftitutione Caroli V. fublata fuit, Ant, JViatthee. de crimin. ad tit. ff. ad L. Corn. de ficar. c. 7. 6. 14. Clamor tarnen in libera Tremornientj rep. adhuc in ufu eft, ut lictor evaginato gladio ter funus feriens increbret illud wapen, wapen wapen. Citat haec Fritfchius tbefi. pratt. Befold. continuat. Ut. W. n. 3. Mentio quoque ejus clamoris injicitur in Jure Omland, lib. 7. 1 art. 2. etiamque comprobari videtur rebus judicatis 5. Mart. 1622. Conftare arbitror ex ediffertatis, quam fallax argumentum fit quod ex fanguinis redditione defumitur; nee ergo fidem habeamus exemplis ab aliis allatis , cum ea pro legibus non habenda. /. 13. C. def ent. (ff interlocut. omn. jud. 15. Sed & apertiffimè conftat atque a multis obfervatum fuit, quod cadavera fanguinem non emiferint praefente ficario & fiepè id acciderit dum aderant & innocentilfimi & amiciffimi- Bachov. ad Treutl. d. I. Zacchias d. q. 8. n. 17. (ff 25. Et fruftra ad caufam naturalemplanè occultam atque ab infixa inimicita depromptam recurrimus, ubi apertam& veriffimam cruentationis habemus aliam. arg. U 137. J. 2. ff. de V. O. §. n. 1. de legat. Quod enim per calorem, qui putrefactionem cadavaris anteire folet, illud moveatur loco fuperiore docui, ut mirum videri non debeat, fi inde fanguinis redditio, quam & quotidiè in ex- j ftin£tis fua morte obfervamus', oriatur: | Heigtus p. 2. q. 39. n 10+. cj? fia. ^ac« I chias d. q. 8. n. 25. Juli. Oldekop. tit. 2. obfi crim. 2. n. 4. atque eveniffe cadaveri • Fnderici Dania? Regis Anno 1533. fuo j fato exftincti ex Reckmanno nobis traI didit idem Cl. Scottel. d. n. 23. 16. Qua de caufa nee ad quaeftionerri nee ad ullum argumentum eam fanguinis redditionem fuiiicere fentio, adeö ut propter hanc folam inquiri contra eum, qui praefens fuifiet, non oporteat. Fari| nac. op. crim, lib. 1. tit. 5. q. 52. n. 156. 1 Cafon. de indic. c. 3. n. 3. Zacchias. d. I. n. 27. Wiffenbach. vol. 2. difp. ff. 37. tb. 7. Conrad. Hartz. de inquifit. venefic. concl. 8. n. 23. fff 24, Befold. tb. pract. d. n. 2. Mornac. ad l. 6. C. de dolo malo. Anthon. Matthaei. de crim. tit. de quaftion. c. 3. n. 12. Joh. Norderman. de jure principat. concl. 55. Carpzov. d. q.122. & 3°- 3ï- 32- 33- 34- & 35- Olde; kop d. n. 4. Tabor. tract. de confronti p. 5. cap. 4. n. 3. Brunneman. d. c. f.i n. uit. I 17. Quemadmodum ergö neminem ea \ fanguinis emiffio fola fiufpeótum reddit, recthiimé fic quoque lentiente Schottelio d. I. n. f]c quoque, fi ea defit9 ideö haut liberabitur qui aliis fufpiciortibus oneratus eft. Brunneman. d. n. uit. Tabor. d. n. 3. & refpondi de jure confultus. 1669. 15. Maij. Quanquam contra Taborem cum Brunnemanno & Oldekop. judicaverimj reélè facturum judicem, qui vei levi ex argumento fufpeeftum , aut fufpecfam, non imperio tarnen fed arte potius , per alios apud cadaver fifti curet: nam ex vultu atque facie ejufque colore & animi trepidatiöne conjectura capitur. Menoch. 1. prafumpt. 89. n. 71. Zanger, de iorturd. c. 2. n. 101. Farinac. d. q. 52. a. n. 2. ad n. 39. & eleganter Cl. Tabor. d. tract. de confront. p. 1. n. 4. 18. Haec autem non erit firma, fi ad julfumjudicis ducatur apud cadaver, cum tune conftantiflimus fiepè & qui innocentiftimus, quod fibi videat adeö graverri impingi dicam , animo perturbato efle poffit. Heigius. d. I. n. 105. Et è contrario reus ex notitia iftius collationis eum cadavere animo fatis firmato accedere poteft, uti ex aétis ad me curatis obfervavi contigilfe in muliere, quae uti fupra cap. 2. 11. 12. fff feq. dixi infanteiri necaverat: nee enim ullum fignum ediderat, cum apud cadaver fifteretur& tarnen poftea non tantum parricidii convicta ad refponfum a me datum, fed & F f ju.-  *i6 GERHARDI FELTMANNI, jC. juftiflimè fic quoque arbkrantibus Franc. , Junio & Guil. Sohnio capite punita fuit aftate adultd Anni ch Lc LX1X. j 19. Haec res apud Germanos appellatur das Baarrecbt. Wehner. obf praft. d. j verb. quod jus feretri vertil Schottel, d.l. n. 4. atque hac ratione exercetur ut cri- . niinis fufpeétus duos digitos ori cadave- | ris, deinde vuineri & poftea umbilïco | ipfius imponat & faccrdotem, a quo ad j numinis reverentiamcxcitatus, fokmnia verba praftantem fequatur , titj videre apud Befoldum tbcs. profil, d lit. B. n. 2. I p. 129. ex quo id quoque fcribit Schot- j teh d. I. n. 22. p. 38. Sed cui non hi j ritus fufpeéü ? & quis non damnaverit | ea carmina? Nam Ji quis quid fecerit quo j leves hominum animi fuptrftitione numinis f terrerentur , Divus Manus bujufmodi bo" ; mines in infulam retegari refcnpjit: ait j Modeftinus in l. 30 ff. de pan. 20. Rationem autem a libero Dei arbitrio depromptammiror etiam virisdoctis probari atque pro ea tuenda exempla ' edi. Ut autem id dicam, quod fentio, [ docere illi prius debebant Deum id vel- j le, ut per cruentationem cadaveris mi- j raculo faèlarn de caedis auftore conttaret : nam judicio fano removenda funt ac ftparanda hominum inuenta, ne illis credatur I tanquamfermonibus Dei: utidifferitegre- 1 giè atque a contrariisvindicat Petr. Mar- 1 tyr. loc. comm. ciaff. 3. c. 3. Neque Deo ' fapientiffmo noftro cogitatu (ff induftrid übfque ejus mandato prajeribi debent organa quibus optretur, ftquidem boe nullus ar- 1 tifex in jua arte femt: uti eleganter in 1 re fimili Groenewegen de LL. abrog. ad 1 F. 27. §. 3. n. 5. , \ 21. Si enim ea admittamus pro veris atque hoe paéto cruentationi memoratae eam vim tribuamus & ea quoque ad pro- j bationem per ferrum candens vel aquam calore ebul'ienum transferenda erit cum de ea Schottclius d. tr. c. 28. 21. infi. fcripferit Etiam in hiftoriis mirabilia multa atque memorabilia exempla exftant, \ quemadmo lum minus fpeclatainnocentiaper ejufmodi ferrum (ff aquam innotuerit (ff teéa ftagitia punita fuerint: Cum verö juftiuimis ex caufis ea fit damnata, Camerar. 2. left.fuhces. 18. Andr. VaJlenfis. ad tit. X. de purg. vuig. n. 2. Groeneweg. d. f. ». 10. eaeque cruentationi! etiam conveniant, quippe cum & eve-1 niret innocentem inde damnari & Deus per eam tentetur, meritö & hanc quoque fpernimus tanquam modum, ex quo de criminis auctore conftare poffit. arg. c. 2. (ff uit. X' de purg. vuig. 22. Neque fi fargi is etians poft longius tempus, quam commumturfierii'oleat, effinaf ex caüavere, id miraculo contkiiie ftatim aufeverabimus. Cum 22. Neque fi fargi is etiam poft longius tempus, quam commumtur fieriioleat, effiuat ex caüavere, id miraculo contigiiie ftatim aufeverabimus. Cum & naturaliter tarnen id acciocre poilit, quod cauia quasdum, pütrufacoonem antea ftittrit eaque cunde leeuta calur & motus cruentationem ebt cent atque ita pvo miraeulo habeatur quou per naturam evenit; nam quod crn.ro viaet ntmmim tur homo, etiamfi cur jiat nejeit: qud autem non vidit, id fi tvenerit, ojtcuium effe cenjet: Cicero de divin. lib. 2. 23. Quam ob rem admittamus cruentationem faepillime conug.llë piaücnte interfe6tore, qui furiis agitatus Ct confcius fceleris a le pairati abltinere ab eo loco non potuit, non tarnen id ïmpuLa* bimus facinoroli praffentiae cum cv abfente eo id laepilhmè acciüat. bi enim te ambulante lulgur e coelo mitta«.ur, non quia tu amuulalli fulgur ex auhere delcendic , nee quia iulgur dejcc* tum tu ambulafti, led hoe cum illo cafu contigit-, uti difp.itat Ariftot. P°ft- 3+- 24. Minus credendum, quod cadaveris manu aut oigito homicid* fuerit indicatus, etiamfi exempla ejus rei memorentur apud Jofeph. a Selfe & Scliottelium locis adduCtis. Non nego motum in cadavere recente quoties putrefactio incipit efle poffe, led is abfque anima atque irae lede in certum objeótum ferre nequit atque ita & innocens aequè ac reus fic notari puiell. Quod verö aliquandó de homicida ita conftiterit, id inde evenit, quod alii ejus vu hum obfervaverint &. cum eo, quod tarnen cafu& naturaliter evenkbat, illum figumcati errore vulgi ftatim dicerent, is, uti dixi , pradens & perterrefadus atque confcientia criminis conviétus fpontè illud confeflus fuerit. 25. Illud non abnuerim parcidii poftulatam pofte fic caefo infanti, non utexploremus, an bic ex vulnere fit fanguinem miflurus aut homicidam digito monftraturus, fed ut fcekris fufpecta muiier ejus intuitu facilius ad confeflionem adigatur. Quam fi nee tune clicere queant judices, jubebunt accenfos fuos, ut Icemina; manus capiant eafque vulneribus cadaveris imponant. Quod cum accenfo Marienhovenfi praeeuute, uti nuperipfe mihi narravit, reciflem a Principe dati ad quaerendum in put Ham quandam Oftelanam, haec mox parricidium confefl'a, quanquam ad nondtim conïpeétum infantis antea dixifiet, eum non efle fui fan- gui-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICIENDO." guinis. Ipfe vidi, ex feneftra mea; domus, quod cum ftaret in corona, ut pateretür ulcimum fupplicium, accenfum ad fe evocaverit eique gratias iJJam egiife ajunt. Illud autem magna animi fortitudine fuftinuic non fecus mentis conftantia qua alia Jefe/a XVII. an norurn nata Larreltae, qua; quoque Auriqa; poftea XXjX. Jan. ch hc LXXXVl. gladio fuit punita. Ut prifcorurrf Germanorum in fpernenda morte virtus , quam_ Seneca ita extollit, nondum decoxerit, fed eam vel ipfte mulieres apud Frifios noftros majore fortitudine fubeant, quiun aliis in locis Phüofophi. *o§ Caput LX. Indagatur, cujus fumpiibus infpectio cadadaveris peragatur ? Principes fibi fubjectis debent juftitia achnini- firationem. j i. CUm autem fumptus in ïnfpeétionem | cadaveris , veluti in illud transfe- I rendum ex agro in urbem nee non in fe-1 pulcuram faciendi, fed & judex pedes faepè ad illud ire nequeat, verum vei fcapha vel equo vel vehiculo uti cogatur ^ quaeritur quis iffas expenfas praeftaré & falaria Medicis atque Chyrurgis dare debeat ? Et generaliter traditum eft, quod ü quis ex muneris necelhate quid tacere cogatur, proprio fumptu id abeo expediri debere, nee eum habere expen farum condiftionem. arg. I. 18. jf. de opor. libert. Carpzov. p, 2. furifpr. for. conft. 51. def. 15. n. 3. _ 2. Idque in primis verum, fi judicicibus pro munere reclè explicando Principes vel mulctas vel earum partem in penfationem onerum concefferint. Menoch. remed. 7. retin. poft. n. 32. Qua ratione etiam receptum, ut epifcopi ab arhiepifcopo vocati ad aliquem ordine removendum fuis fumptibus venire debeant uti poft Abbat. Siculum & Felinum tradit Boer. dicif. 303. n. 6. Si autem commodum ex mulótis aliudve compendium ratione exercitionis meri imperii judices non habeant, a fifco expenfie praeftabuntur, Nemes. Karul. art. 47. uti de omnibus expenfis cirminalibus & nominatim quando ca;des patrata definit Jus Drenthise. lib. 4. art. 38. Ubi dicitur ex domaniis eas peti oportere. -JJx vEKE INSnCLENDO. %27 3. Hoe optima ratione conftitutum; nam Principes civibus fuis debent juftitia; admimitrationem. Vafqukis pftefat. Ul' »• 102. Lancellot. Conradus m templo omn. judk. Ub. 1 c 1 ■ K 0 verb. juftitiam eclere n. 1. Confequitur ergo quod judicia per fuos miniftros proprio fumptu exercere eaque civibus in penfationem tnbutorum & veftigalium nee non redituum publicorum exhibere debeant. Heigius 2. 00. 23. ra. 2 Qui hoe exemplo id illuftrat, quod fi quis fufpendio fe necaverit & per carnificem loco motus atque humatusfit, ifti merces è publico praftetur, uti ab Eleftor ah aulico fenatu refponfum memorat. d. I. n. 11. & ufu Groninga; fervatur: 4- Iniquum enim foret, fi executiones cnminalium judicorum populus, qui Principi dat, qua; Principis funt, ferret. Boer. de decif 303. n. 10. Jul. Clarus. lib. 5. recept, fint. §. uit. q. 99. n. 5. Id ipfum etiam a reo praeftari incivile &abfurdiffimum foret; nam, ut proprio quis juguletur gladio et virgis fua pecunia emptis csedatur, nee relatum nee receptum unquam, fi credimus Heigio d l. n. 16. ö 5. Haec fi probantur quod ad expenfas faftas inexecutionescriminum, idem I ommnö obfervandum in iis, quae ad eorum inquifitionem pertinent, cum abfque hac ad iftam perveniri nequeat. arg. I. 2. de jurifd. Non aliter tarnen haec ediffertata admktenda quam fi ignorecur homicida , quod fi veró is fciatur et in bonis habeat, tune idem jus hoe cafu cuftodiendum videtur, quod in expenfis judicialibus omnibus aliis: nam ad hanc inquifitionem generalem et infpectionem cadaveris neceifaria; ad eas quoque fnectant, quia hasc eft actus judicialïs. c. 4. n. 14. fff feq. 6. Qua de caufa fi reus folvendo, divide , an mortis fuppiicio]plecfatur, et tune bené habent ea, quae dixi: nee enim tune reus ad exfpenfas judiciales tenetur, idemque fervari volunt, ü corporis pcena adficiatur. d. I. n. 17. fff feq.Mynhng. de cad. 6. refp. 59. n 56. Coler. p. 1. decif, 214. n. 4. Bajard. ad Clarum. ad §. idt. q. 62. n. 10. Berlich. p. 4. concl. pract. 19. n. 12. fff feq. Carpzov. p. 4. Jurifpr. for. conft. 12. def. 1. fff per tot. 7. Si verö relegatione , carcere vel | muleta numaria punitur reus , eum tune lites criminalis expenfas ferre debere docet Berlichius d. I. n. 16. poft Wefenbecium et Beuft, quos feqiutur Carpzov. F f 2 d. conft.  arS GERHARDI F E L M A N N I, JC. d. conft. 12. def. 2. n. i. Anton. de Padilla ad l. i8- CL de trafact. n 4. 4 Quod autem ad lalaria Medicorum adtinet, ad ea ficarium etiam anima; andffione punitum, obligari fcriptum reliquerunt alii : qui tarnen non de Medicis ad cadaver infpiciendum fed ad curationem adhibitis vulnerati loquuntur. Clarus d. §. bomiciaium. n. 23. Covarruv. 2. var. refol. 10. n. 7. Farinac. prax. crim. p. 4. tit. 14. q. 119- n. 93- & 94- . 9. A quibus feceflionem quidem fecit Berlichius d. concl. n. 21. & feq. Sed fiicilè refellitur ex uno. §..11. I. ad L. Aquil. ibique. DD. Et aliud utilitas privatorum, aliud vigor publica; difciplinae | poftulat. /. 9. §. 5. ff. de pablican. Atque ipfe Berlichius fatetur, quod is, qui venenum cerevifiae mifcuerat & ferali igne abfumendus judicatus, & precium cerevifia; folvere damnatus fuerit. d. concl. 19. n. 37. Si tarnen reus ipfe ejusve cognati, quibus id permiffum , Statut. Leydens. art. 161. advocaifent Medicum , tune etiamfi ad mortem judicatus effet, ei fidarium tarnen praeftare debent. arg. Nemef. Karul. 47. Carpzov. de conft. 12 , def. 4. per. tot. 10. in Ch'vhi & Marca alias non aui- ' dice fed a Principe aut ex Fifco fumptus prsdtandos, conlegere datur ex edicto, cujus interpretationem hactenus exhibui j nam eo continetur, quod eas folas expenfas ferre debeat judex, quas propter negligentia rn fuam facere debet. Exceptio autem firmatregulam &argumen- 1 tum a contrario in jure noftro frequens j eft & fortiifimum. /. 1. pr. verf hujus rei. ff. de offic. ej. cui mand. jurisd. Simon Vaz Barboïa princip. jur. lit. A. n. 131. fff i32- 11. Lege quoque aut inftituto loei introduci polfe, ut populos expenfas lits criminalis ferat, rraditum eft apud Garum d, §. uit. q. 99. n. 5. Apud Omlandos etiam fpontè pagorum incola; ex piecate fingulari & impulfu tralatitiae humanitatis fuis fumptibus cadaver ad littus adpulfum humant, ubi a judice id infpectum eft, etiamfi ad hunc omnes mu\ctae pertincant, quin & bona naufragorum fibi vindicet: qua de re videfis nobis dicta in differt. de Acceffon. Memorabil. -i*1 'J''&-^ifesuft iMS G A PUT. LXI. Neglectd infpectione cadaveris illud iterum eftodi debet, alias reus morte puniri nequit, nifi vulneratus ilicb extinttus fit. 1. QUoniam autem judices in multis locis expenfas in infpectionem cadaveris faciendas aut fa Item operam atque tempus ei impenderedebent, ideö fiepé accidit, ut eam negligant. Brunneman. d. c. 7. n. 20. Quanquam mihi non lateat aliis traditum elfe, ob hanc nefariam rationem eam infpe6tionem a judicibus omitti, ne reus ordinaria Iicariorum poena plcótatur. Oldekop. dccad. 1. OJX. crim. 8. n. 7. fff p-.r tot. 9. bi autem infpectio cadaveris omiiïa fuerit, tune corpus h •matum iterum effodi debet, quia reip. intereft, ne maieficia maneant impunita. Conrad. pract. tit. de inquijit n. 24. Claras. d. %. uit. q. 55. n. 11. Damhouder, pratt. crim. c. 75. n. I 1. Maranta. Spec. aur. p. 6. n. 18. Farinac. prax. crim. lib. 1. tit. 1. q. 2. n. 5. Berlich. p. 1. concl. pract. 59. n. 31. Carpzov. p. 1. prax. crim. q. 26. n. 23. Bajard. ad Clarum d. $. uit. q. 4. n. 4. Oldekop. tit. 4 obf. erim. 47. n. 4. 3. Qui auólores tradunt'fcepius id factum & nominatim cautum edicto fcepiffimè memorato. Nee tantum ilicö atque fepukum erat cadauer, fed & poft biduum iterum ideo Anno i585.effoiTum fuilfe ex fententia fupremi fenatus Sabaudiae memorat Thelfaur. decis. 173. n. 4. Quin & poft duos menfes id factum effe narrat Boerius decis. 166. n. 1. Hoe in tantum placuit, ut & eo cafu, quo infpectio erat recte quidem facta a judice , fed deinde difputatio oricbatur de Medicorum pronuntiato, cadaver iterum eftblfum atque novè infpectum fuerit. Barbatia. tract. de Cardinal, legat. h lat. q. 2. Bafilic. n. 10. 4. Quanquam alias non fiicilè permittatur , ut cadaver humatum iterum effodiatur. Adeö ut fi id tolli curaverit atque infpexerit is, qui nullum ejus rei jus habebat, non tarnen cogatur illud effodere & reltituere ei, ad quem ejus rei cura pertinuiffet, fed fufheiat, fi alteri caveat fcripto fe poftea non amplius id facPurum, uti poft Innocent. Feiinum, De-  TRACTATUS de CADAVERE INSPICLENDO. %i9 Decianum & Thom. Grammaticum fcribit. Berlich. p. 4. cond. pratt. 47. n. 44. 5. Ait autem Princeps quod judices expenfiarum eam in remfactarum onus fer- j re debeant. Quod optima ratione con- j ftitutum, quia eorum culpa autimperitia j nee reip. nee reo nocere debet, fed eos ] ipfos ejus pcenam fufferre oportet. arg. i> 198. ff. de R. 1. Accedit quod is, qui fine caufa jufta neglexit facere id , ad quod jure adftringebatur, damnum expenfarum fibi inferibere debeat. Garfias de expens. c. 21. n. 1. Alvar. Valafc. 1. conjult. 26. n. 2. Nee cum his pugnat, 1 quod alterius veluti vulnerantis factum judici obeile nequeat. d. L 198. Goedda;. j 3. confil. Marpurg. 22. ». 270. Refpon- 1 detur enim , quod fua potius culpa atque imperitia damnum fentiat ideoque judex id fentire non videatur. I. 203. ff. de R. I. arg. c. de occidendis. 23. q. 5. 6. Eft autem ita judicum negligentia reip. valdè noxia: nam fi cada verin/peetum non fit, tune reus ad ordinariam mortis pcenam damnari non poteft, uti indicat Princeps in principio dictai conftitutionis & fcribunt Oldekop. d. obfi. 47. n. 7. Brunneman. cl. c. 7. n. 20. Re judicata id firmat Carpzovius d. q. 26. n. 32. in prajud. 2. & bis de jure confultus refpondi, primum de cafu qui in Drenthia contigerat, luffragante mihi Nobiliff. Junio, deinde ordine JCtorum hujus Univerfitatis fic quoque fentiente , utrumque fic effeclum accepifie reofque j a pcena ulcimi fupplicii abfolutos fuiffe fcio. 7. Opera; precium tarnen erit hic commemorare, quod nee neceffe fit corpus hu matum iterum effodi nee reus a capitis fupplico liberari j fi cadaveris infpectio I orniüa fuit; quando mortuus è veftigio ittu bombardce vel alterius teli animam efflaffet: nam tune ridicula effet infpectio, quippe cum ea in re dubia defideretur. Nemefi. Karul. art. 147. atque ita docent Joh. Bernh. Mufcatell. prax. crim. de cogn. I delicti. prooem. n. 18. p. 14. Farinac. p. 5. op. crim. q. 127. p. 1. n. 17. Oldekop. decad. 1. crim. OG\ 8. n. 5. D. Brunneman. d. c. 7. 11. 20. 8. Qui poftremus rectiffimè fcribit, quod heet non iJicö atque vulnus inlatumalicui, is moriatur; tarnen fi intra paucos dies exftinctus, uti ex iis, qua; loco fuperiore c. 58. n. 2. fff fieq. cornmemoravi, conftat; tune idem omninö ftatuendum effe : Nam uti ftepiffimè fcripfi, in re clara non eft opus conjec- jttins. /. 37. g. 3. inff de yt q qua_ jre cum 'Feutoburgi fupra c. 57. n. 3. memoratus miles eifet adeö vulneratus ut cibus potufque ex vulnere, quod ventri ejus inilièèum erat efflueret & ex 1 nncipis arcanorum particibus praefente Duce exercitus Spario, qui ad expedi. tionem Magdeburgenfem in procincfu cum illo ftabat, quis fcifcitaretur, cur cadaver non feétum atque infpectum effet idque effodi debere per fermones allegaret, hac ratione ufus fum, ne legionis Prsefecto & mihi tune Reótori Academico culpa objiceretur. arg. I. 6. ff. de j. tff f. ign. gg^jggg^^^g^ | | j Caput LXII. De pcenis judicum, qui cadaver infpicere neglexerunt. Ad quem pertineat flumen quod territoria dividit ? fff de injpectione in infulis facienda. 1. CUlpa autem judicis vel defidia fi neglecftacadaveris infpeétio, pcena eum manebit praeterea arbitraria, uti edixit Princeps. Cum verö omnis pcena hodiè arbitraria; Jus Oldampt. lib. 5. art. 60. & ex aliis docui infiit. Jur. noviff. tit. de publ. judic. §. uit. n. 37. in not. è re erk curadus hoe faélum sequè ac alia, examinare. Videndum autem primo, an dolo malo cadaver infpicere neglexerit, quod homicidse bené cupiat & tune graviiïïmè puniendus. Oldekop. d, Quteft. crim. 8. n. 8. Qua autem pcena nee ab ipfo nee a Brunnemanno d. c. 7. n. 20. definitum. 2. Ego puto ejufmodi judicem reum efle L. Corneliae de falfis. Prima ratio, qua ad id impellor, eft haec; quod judex, qui conftitutionesPrincipum neglexit, pcena falfi teneatur. /. 1. §. 3. ff. ad L. Corn. de falfi. Damhouder, prax. crim. c. 121. n. 8. Altera, eft, quod is qui dolo malo veritatemimmutet, inperniciem reip. falfi criminis reus fit. I. 27. ff, ad L. Corn. de falfi l. 16. ff. de tejlib. I 23. ff. ad L. Corn. de falfi l. 38. §. 6. ff. de poen. Carpzov. p. 2. prax. crim. q. 93- »• 15. 3. Si lata culpa omifit infpectionem cadaveris, ea dolo non coroparabiturin hoe articulo. arg. §.6. I. de fufpeft. tutor. I. 7. ff. ad L. Corn. de ficar. Quare propter eam graviore pcena nummaria Ff 3 ju-  23o GERHARDI FELT MAN NI, JC. DISCEV* juciex paniri debet, ut alii ejus exemplo perterriti, cautius agere difcantneccum jaciura publica; falutis fegniter officiofuo fungantur. Videtur & is judex ideó a munere removendus, ne diutius in re publica gralfandi ei facultas permittatur. arg. g. u\t. I. de fufpect. tut. Kam omnïhö ab oflicio repellendum, qui contra illud admifit dolo vel lata culpa, tradunt Martin. Laudens. tract. de Principe q. 331. Lancellot. Conradus in templo omn. judic. lib. c. 1. §. 3. verb. pro official tenetur. n. 6. Jul. Clarus. lib. 5. recept, fent. S- A ?■ 73- «■ 3- . \ 4. Neque id durum, fi culpa lata id ' neglexiffer judex; quia impunè ferre haut debet, qui culpam gravem fupino : & in excufabili errore commifit. Lex enim judicem, qui in reddendo jure fuit negligens ignominiofa magiftratus ejura- ; tione plcétendum credidit. /. 3. C. de offic. praf. prest. Oriënt, fff Illyr l. 3. C. de fportul. Gail. 1. obf. 28. n. 8. uti eruditè diflerit Anna; Robert. I. rer. judic. 4. atque 22. Novem.hr. 1580. a fupremo tribunali Galliae, quod Luteriae erf:, judicatüm & femper pronantiari folitum j fubjicit. His non obftat, quod de Mar- ' co Antonino Phiiofopho narrat Julius Capitolinus; prtetorem, qui queedam peffime egerat, non ahdicare fe prestura jufjit fed colleges jurisdittionem mandavit, in vita M. Antonni Phil. c. 12. Si enim alicui princeps fine exemplo fubvenit, id ejus perfonam non transgreditur nee id exemplum trahendum eft. I. t. §. 2. ff. de confi. princip. 5. Non etiam excufabit eum infeitia • juris, quia turpe eft ei id ignorare, quod ad ejus officium pertinet. arg. I. 2. §.43. ff. de O. I. Qui verö propriam turpitudinemallegat, audiendus non eft. Vultej. 3. confil. Marpurg 34. n. 119. Pruckmaja. 2. confil. 24. n. 126. Peckius ad c> i ignorantia. de R. I. in 6. n. 9. infi. Pertinet autem haec infpectio ad judicis officium eamque fpor.tè facere cogitur, Farinac. d. q. 127. p. 4. n. ui, atque ideö ca ignorantia juris elfet vulgatifiimi, cum id fcire debeant. c. notuit. X. de elect. c. quamvis. de R. I. in 6. 6. Nee excufatur propter eam, fed ratione hujus effectus in dolo fuilfe praefumitur; adeo ut non juvetur exceptione ifta, per quam dicitur, quod quaelibet caufa etiam injufta & fatua excufet a dolo, cum haec infeitia fit juris nororii & indubitati. Alciat. reg. 3. prcejumpt. 30. n. 4. 5. fff 6. Atque ideo necefïe non eft, ut ejus rei initio munerisadmoneantur judices arg. I. 9. C. de logib. Licet id ex abundanti fieri poffe fuadeat Oldekop. d. q. 8. in fi. Ne vero judex alleget, fe non fcivilfe, quod au fe pertineret infpectio cadaveris in fluminc reperti & ab alio caefi; fciat quod dimidium fluminis, quo dividuntur territoria, ad ejus curam pertineat, qui ab eü parte ripa; territorium autjurisdiclionem. habet. Befold. de regal. c. 8. n. 2. 7. Illud quoque difcat, quod is, qui infpicit cadavera in terra, jus quoque idem exercete debeat in vicinis infuus, fi diurno itinere ab ea tantum diftencJ arg. I. 9. ff. de judic. I. 4. 9. ff. de damno infecto. c. nonnulli. X. de refcript. Noc Meurer traÜ. ven Wafferrecbt cap. fViewolln. 1. jacob. Gothofred. tract. de bnp. maris. c. 3. Quod non admittendum, ü aheri Imperium aut jurisdiélio in infuIis adqui/ïta, veluti id videre in infulis Omkmdke & Frifiae, nam proprios habent dominos &. judices, atque ideo judex , qui in loco, qui è regione earum infularum eft, imperio utitur, ad infulas id extendere nequit. arg. I. uit. ff. dt jurisd. \  Pag. 23f D IS CEP TA T10 ACADÉMICA D E TRANSITU EXE11CITUS. SECTIO L Y"':ff" fi On improbamus eorum infti£utum» gui in vocabuiorutn I ^M^;E/ origines eorumque varias fi^^^g gniiicaciones inquirunt : id amen in re nobis propofita fi nonfequa- j mur, veniam facilè impetrabimus abiis, oui noverint nos ad alia furgere quique vel ex titulo intelligent noftrum argumentum , Quamobrem ilicö id adgrediemur,- hcec haut nobis Iateat, quod ejuf. modi indagationes atque etiam preefationes hbentius ad propofita; materiselectionem homines producere foleant. i. ff. de O. I. Sed ik re£tè Ulpianus in l. §ï. %. 21. ff. de Mdü. ed. dixit, idcircb intertft noftro, fcire nationem. Cum ergö inter eam nunc gentem agamus, qua; non fine ratione protinus ipiam rem tractare incipit, ejus ad exemplum fi nos componamusj non objurgatione dignos nos quis pronuntiet. 2. lnitium igitur opufculi erit a conftitutione Impp. Dioclet.óc Maxim. AA. ik CC. que eft L. XI C. SERVTTUT. & fic habat ; PER AGRUM QUI. DEM ALIENUM, QUISERVITU. TEM NON DEBET, 1RE VEL AGERE VICINO MINIME LICET; UTI AUTEM VIA PUBLICA NEMO RECTE PROHIBETUR. 3. Hujus conftitutionis membrum primum eft planum & apertum, L 16.de S. R. P. I. 3. §• r. I. 5. §• 3-ff- deAR. D. atque etiam Triboniano obfervatum, cum dicat, quod is, qui alienum fundum ingreditur , poteft a domino , fi isprssviderit, prohiberi, neingredia^ 1 tur $. ï 2.1. de il. D. Quod ia tantum verum eft, ut injuriarum judicio teneatur is, qui invito domino ejus praedium ingreditur. 13. §. fi. ff. de injur. Invitum eum hic accipimus non tantum, qui contradicit, fed ik qui aperte non probatur confenfifle. arg. /. 5. ff. de S. U. P. In qua lege graecifmus eft. Vid. tract. de jure in re & ad rem. c. 1. n. 7. cjf 8. 4. Tanta autem hujus vis & poteftas eft, ut fe exaudiri non folum veht in pacis ociique negotiis fed & in iis, quae occafioue belli inter mortales contingunti Nam placuit non alia ratione nes vetari ! hoftes noftros perfequi vel homines caI pere in alieno territorio quam quod is, qui in eo imperium habet, per id contumelia adfectus videatur. Grotius. de j. p. 6? b. lib. 3. c. 4. n. 8. Zouchaeus. Jur. fecial. p. 2.fect. 9. q. 7. Quae ratio num pertineat ad eos, qui praefidia tenent in aliena terra, controverfum fuit , cum Comes Morpethius Comitis Carleolani filius a militibus Vefalia digreflis captus effet ante luftrum ? Nos utrumque exercitii grat'ia tuebimur. Vid. Aitzema hiftor. lib. 45. in Anno 166$. Guy Miege relat. de trois ambaffad. du Comte de Cariifte. in fi. Diftinctonis fcedere autem rem in arena temperavimus: ut fcilicet, fi praefidiario militi metum inferat hoftis atque intra fines, quos tormento majore petere queas, veniant, eos repellere liceat: unde mos loquendi fluxit; men moet niemand onder het canon Komen: nam tune meiiuseft malovenienti occurrere, quam poft caufam vulneratam remedium qua?-  J32 GERHARDI FELTMANNI,]C quasrere. arg. I. fi. C. in quib. cauf. in integr. rejiit. neceff. non ejt. Si veró nullus rnetus vel ex confpiratione vd ex infidiis adfit, tune ex praefidio excurrere hoftemque adgredi non licet. Non quoque prohibendus & terra; Princeps eum fuis copiis intra memoratos fines ver.ire fi cives fubjecTofque fuos coèïcere velit; quia juris executio non habet injuriam. I. 13. §. i.jf. de in jur. Sic meminl me adolefcentu/o pecudes Velaliënfium è pafcuis propè urbem abaétos fuiifeper equites legionis Lotumanae, quod illi tributa negarent fuo Principi Septemviro Brandenburgico. iEgre quidem Belgicüspraefedlis ivlartinus Jucbenius id primum ferebat minafque jactaverat. Sed refponfum fuit a Brandenburgicis, nee Principi 'fuo vires defore, quibus vim depelleret. 5. Quod de terris diximus id quoque optimo jure ad ilumina, maria interna & portus transfertur arg. 2. F. 58. Quae ratio fuit, cur Cel lift'. & potentifiimi Belgicse fcederatae Ordines refponderint praeter mandati fines a fuis clafiianisnu- 1 pero bello contra Britannosin Albisoftio 1 pugnatum idque improbarunt, uti eer- ; nere datur apud Leon- ab Aitzema hift. ' belli fff pacis lib. 46. in anno 1066. Ifto , fado etiam Sueciae Regis territorium 1 violatum fuiffe quodque ideo hic Batavos pro hoftibus habere potuiflet, queritur & fcribit ad laudatiflimum Eiedo rem Brandenb. iJluftrilf. Comes Vrangel. uti memorat idem Aitzema d. lib. 46. p. . 690. Hinc potentiffimi Elcctoris Bran- / denb. miniftri ad Belgvi Ordines Vauda- ' tiffimos ajunt ex ea re magna incommo- \ da oriri & totum imperium hoe pado contra remp hanc incitari poffe, uti narrat idem adorum publicorum compilator d. lib. 46. p. 689. 6. Nee morari nos debet, quod noviffima fratrum of*o*ny£» difcordia adeö Britanni incenderit animum , ut Batavum in portu Regis Danisadgreffusfue- j rit: Non enim exemplis fed legibus ju ' dicandum, /. 1. 3. C. de f ent. fff inter- j loc. omn. jud. & non fpecfandum quid hic vel ibi fiat, fed' quid fieri ex juris ratione oporteat. arg. I. 12. ff. de offic. j prcefid. Illud fatis eft, quod caftelli in 1 Norvegia juxta praefatum portum fiti 1 praefedus üanus eam rem interpretatus ' 1 fuerit injuriam atque vi Anglos a tali 1 ceepto deterrere nee non prohibere ad- \ greflus fit. Dixerant quidem Britanni i penes eum jus elfe maximum, qui maxi- t mum geftaret enfem, fed an ideö jure 1 jufto id fieri exiftimabimus, quodncnnulhs ita videatur, qui in eorum perfonis id valere non paterentur? Non enim nobis facilè quifpiam perfuadebit aequo snimo 1 id tolerafle fereniff. & potentiff. Bntannise Regem, quod antenore bello Ualli| co-flilpanico Galli vim iniulcrmt Flan• dris, qui ie receperant in villas ad littus I in Brittannico folo fitas: non enim id ! ratione Principis res nullius viden debet \feil. 8. I 7. Ex quo exemplo iterum erudimtir, ! aliquandó id contingere culpa eorum, | qui claflibus praefeCti: nam creaunt pit. riqué militaribus ingehiisjublilitatemdeeffè, \ quia cafirenjis jurisditïio pro ipfis feciira fff obtufior plura manu agens caliditatem fori nen exercet: Tacitus Agruola c. 9 Neque aliter accipiendum iftud Aitzema d. lib. 46. de fado Belgarum loquentis; Maer een yder meet fijn recht nae de maete van fijn macht id eft unum quemque metiri jus Juum fecundum potentia fuce mo* dum. Qui jus fuum non intelligit aliud, quam quod quis ex fua opinione & utilitate tale efle exiftimat, alias id non magis jus eft quam mei amarum ant cunda res coloris flavi, quod febre & iciero laboranti talis efle videatur, uti nobis dodum in Spicil. ad §. n. 1. de I. N G. & C. n. 11. 8. Porro idem in littore cuftodiri debet: nam licet ufu id omnibus competac & eatenus commune fit, /. 2. g. i.ff. de R. D. I. 23. pr. ff. de damno infeÜo. nihilominus publicum id eft, fi ejusproprietas fpecletur. Theod. Marcil. ad §. l. I. eod. Nam littora, in quee populus Romanus imperium habet, populi Romani elfe arbitror: ait Celfus in l. 3. pr. ff. de A. R. D. Qua de caufa licet littora eatenus communia fint , quatenus navigantibus & pra;tervehentibus eorum ufus eft neceflarius; Grotius 2. de j. p. & b 3. §. 9. tarnen exterae gentes prohiberi poflhnt, ne cum clalfe, a qua metus nobis infertur, ad noftrum littus accedant. 9 Hujus rei fortitiffimum argumentum praebet fcedus pacis inter Britannos & Belgas idum Bredae, in cujus art. 18. :ontinetur; In voegen dat fy te lande of e water elkander Landtjchappen, Steden, lorpen, bemuerde en vaffe of onbemuerde n onvaffe plaatfcn ook in alle havens ende iet gantffe Ryck ofte beërfcbapye binnen Europa, vryelick ende met volkom fecurieitfullen mogen aandoen en inlopen idefl:; ideö ut alteri liceat terra marique alterius erras, oppiday pagos, muris cintla mu- nita-  DISCEPT. ACADEMICA, de TRANSITUS EXERCITUS. 233 nitaque nee non haut munita loca item omnes portus totius regni vel territorii intra Eu ropam libere fff plend cum fecuritate adire ac ingredi. Cum enim extra Europam, uti a concrario eft dióiis verbis conlegitur, non perraiffum fic ad alterius terras aut portus accedere arg. I. i 8. //. de tejlib. fruftra quis memoratum articulum referat ad l. 94 ff. de R. I. 10. Firmantur haec magis per articulum 34. diéti paóti publici, quocavetur; mits dat de Oorlogfchepen niet meer als acht in V getal worden bevonden, indien Jy met voordacht daer loepen, en dat Jy niet langer in oj omtrent defelve havenen komen te verblyven, dan tot bet voorfien en hermaken van haere victualie ende andere behoeften fal vereyft voorden id eft: bcec tarnen ita, ut naves pratoria vel bellica tantum numero fint octo, fi ultrb ingreffa fuerint nee diutius hcereant in portubus, quam ut reficiant fua navigia fff neceffaria ad annonam fff commeatumemendineceffitasrequirat. Qua; enim caufa hujus interdicli alia, quam cjuod metus nobis inferatur per naves praetorias & ad bellum inftructas; Quodque de littoribus dixi, id ex recitatis verbis in of omtrent defelve havenen egregiè demonftratur: fi enim non licet plures quam o£to praetorias naves fimul propè portum in mari ipfo ftationem, ïiabere, non etiam pluribus hominibus, quam quos capiunt oóto ejufmodi naves eodem tempore ad littus accedere permiffum erit. argi l, 21. ff. de R. 1. 11. Quid quod nequidem illis octo navibus aliter conceffiim ell ingredi portus ten fy na voorgaende verfoeck van verlof en toelatinge van die geene, welcke denfelve havens fijn toebehoorende: nifi prius veniam pofiidaverunt ab eo, ad quem portus pertinent: uti eft in dl art. 35. Quo in loco quidem illicö fubnectitur; ten fy defelve ficepen door tempeefi, ofte door eenizh geweït ofte nootjaeekeliekbeidt daer toe wier den gedwongen, op dat fy het gewelt en pryckel der Zee mochten ontkomen: nifi naves illa tempeftate ,vi majore ,autneceffitate cogerentur, ut violentiam periculumque rnaris effugere?it, fed tarnen eo cafu defideratur dat fy den Overfte van de felve plaetfie ofte booge Overigheyt de odrfaecke van haere komjïe fullen bekent maecken: ut prafectus ejufmodi loco vel fummus magiftratus erudiatur de caufa, cur ad illum accefferint. 12. Si attendamus ad rationes,quibus pacifcentes impulfi, deprehendemus per eas confirmari ea , quae loco fuperiore ediffertata nobis funt, atque inter ea: metus juftus principem fibi locum capit: cum enim major exfpectandus a claffe pluribus navibus conftante, non nifi octo naves ad bellum inftrucfas portum ingredi , vel prope littus ftare eodem tempore licet. Neque aliter id permiffum , quam fi id fignificatum fuerit ei, qui loco illi praeeft magiftratus, ut damno infeéto profpiciat & quoque ftationarios milites poffit habere difpofitos contra vim, quam metuit vel ab oóto iftis navibus vel a pluribus vi majore portum ingredi coactis; fimul ut & honor exhibeatur iis, ad quos portus pertinent & quorum territoriis littora conftituunt fines. 13. Fortiore ratione haec cuncta ad vias publicas fpeólare dixeris, non tantum ideó, quod illaeiis, penes quosfummum eft imperium, tribuantur; ut deillarum ufu, prout reip. utilitas pofcit , ftatuere poffint, uti tradit Marquard. de mercatura. lib. 1. c. 19. n. 8. Cif feq. Sed quod per terras tranfitus minus quam per maria & fiumina neceffarius & magis noxius fit, fi audimus Grotium d. c. 3. § 12. in finibus enim merces permutare commerciaque exercere queunt: quod facere non potes , fi infula adeunda vel nimio locorum intervallo ab aliis gentibus abfis; quare tune necefiaria navigatio eft. Unde infertur invito Principe exercitum non pofte tranGre per viam publicam quippe cum nee per privatum fundum invito domino ire liceat, nifi conftituta fervitute'aut is ad preces tuis id tibiconcefferit. Quce autem ratio eft rerum fingularum in privatis, eadem & publiearum , veluti viae aliarumque id gen us rerum , in principe vel ordinibus liberas' alicujus reip. arg. §. 9. j. de R. D. juntt. I. 9. §. 1. [f. eod, Nam id quod publicum eft fic' diflum quafi populicum. Populus autem cum jus fuum transtulerit in Principem vel Öptimates , §. 6. I. de J. N. G. fff C. ideo iis fine ipforum facfto non poteft aufferri. I. ii. ff. de % 3- 14. Quemadmodum enim minuitur libertas prasdii five jure fervltutïs , five nullo, ii per id eatautambuletalter, qüi ejus dominus non eft; fic quoque minuitur libertas territorii : quod nil aliud quam univerfitas agrorum eft, ft inconfulto aut invito Principe quis peridtranfiverit. Cafp. Ziegler ad Grot. de j. p fff h. lib. 2. c 2. §.13- Non novum aut commentitium id jus eft, fed vetus & ab : antiquitate repetitum: cum enim Cimon : quondam Lacaedemoniis fuppetias latuG g rus  :3i- GERHARDI FELTMANNI,],C rus per argüm Corinthium traduxerat cópias , reprehenfus a Corinthiis fuit qüod non prius civitatem conipellafTet: nam & qui fores alienas pulfat, non intrare , nifi domini permiffu. PJutarch. Cimone. 15. Conftat id quoque naturali ratione : cum nefas eum, qui liber homo eft alterius gratia angi & periculis fubdi , qüse vel ipfi imminent a militibus tranfeuntibus vel ab iis, quiftipendiamerent ifti Principi, contra quem is exercitus, qui per tuas terras tianlit, educitur. Eft enim fecuritas reip. inter ejus bona externa numeranda, qua; ideö nulh invito attreétari & aufferri debet: arg. I. ir. ff. de R. I. & fic fentire quoque videas Pelden, ad. Grot. 13. Joh.Strauch. Ü Imper. maris. c. 8. §. 2. 16. Fuit ideö jam olim lege Imperii Romano-Germanici cautum, ne exteris principibus tranfitus per Imperii regiones concederetur. R. A. Zu Aujpurg. ahrtq 1559. §. Dem zu begegnen. ibi} Dafz frnfubr an keimm frembden Potentaten einiger feincs Kriegsvolcks alfo hefebwerlicber durebzug in H. Reicb und dejfen Kreyfen geftattet werde: Und ob einiger Obrifier, haupt-oder Befehlichsman eigener gewdlts von folebes frtmbden Potentaten :i"gcn uiit Kriegsvolck den durebzug zu nebmen unterjieben wurde, dem felbigen Jol èürch gemeine Kriegshulffe, vermóge viel angeregtcr Ëxecucions-Ordnung und bandhabang gemeines friedens, iviederftand gctb'sn andfolche befcbivcrden von den Üiitert banen abgewendet werden, id eft; 'üt nulli extero Principi permittatttr müitein fuum, cum incornmodo incolarum ducere p:r Imperii terras regionefque. Et Jt tïihnius vél alius Prdfectus propria auctoritatc tranfire voluerit Cum copüs extirorum P.iincipum illi fifientur communi auxilio vïque armata uti legibus de paóe publica latis Jahcitum atque ita talia incomVioda a fubjcclis averruncabnntur. 17. Optimo jure id quidem fundatum cum contra vim & injuriam fe tueri omnia jura divina & humana permittant. I. 3. ff. de I fff I. I. 45. §.4.ff.adL. Aquil. Diximus quoque è loco fift. 3. privato ideö injuriarum actionem competere*, ut fumma ratione, cum hac in re magiufatus fuperioris copia non fit «ut exfpectari non poffit, caftrenfi jujifdiclione &vi armata jus noftrum tueri conceflum fit. arg. I. un. C. quando lic. .unicuique fine jud. ibique DD. Beltrand. vol. 1. part. prior, conjil. 60. n. 6. Vide ,Êxodi cap. -22. v. '2. ' Ex quo probatui I folum metum lufhcere. Ut magis in I Principe, qui alteri dicam ideö fcribere nequit, locum invenire debeat. j i8« V'ix autem tum propter difcordias, cum quibus ab eo tempore, quo t memorata con/titutio promulgata , im- I perium miferè confliclatum, cum quoque propter potentiam aliorum ea lex vim aliquam fortita fuit: nam ut alios fi leamus Ferdinand. Mendoza Admirantus Arragoniae initio hujus fieculi milite Hifpano Germaniam inferiorem valtare ccepit, uti teftis eam in rem eft Grotius biftor lib. 7. adjiciens; Jatis tranfitu agri vajlabantur, indictd fff in Jequentem an» , num fterilitate, quippe eo tempore attriti, quo Jemina Jolo inferri debuerant. Albertus Auftrius hanc rem brevem neceffitatemvocabat, fed Caefaris decretö julius fuit Imperii folo decedere , rapinafque ac i damna reparare Grot. d. lib. 7. in jf. i Nee erat quod allegaret, neceffitatem non habere legem. Cur enim militem fuum terris fuae ditionis non retinuit? pari ratione enim alias quis diceret, eum qui numerofam habet pecudem illam inalieno agro contra voluntatem domini poffe pafcere. Et fi ineluctabilis erat necefïï- I tas, quare non rem aperiit Principibus Imperii, qui confenfiflent in tranfitum fic tarnen ut duces fuos copüs ad didiffent per quos ruricolorum damno fuifiet cautum. 19. Ab aliis quoque id factum fuiffe queruntur Eleótores in Rejol. colleg. Elec1 tor al. ad propos. Cafi. Ferdinandi II. in comit. Ratisbon. 19. ffulii 1630. §. Sebrbe- i fchwerlich und bocbddlicb ijl es ztcar, dafz \ in uerteartimg eines foleben nobtwendigen Reichs-Scblufjes ermelte Staadcn folcbeaueit aujebende progreftion in Reich tbun und müffen die benaebbarte Lande unterdeffen mit ihren h'écbften ficbaden leiden dajz énen das Kriegsvolcks nicht allein bin und meder durebs Land geführet. fffc. Valdè grave fff perniciofum quidem eft, quod dum exJpeftamus ut Imperium condat decretum tan neceffarium , memorati Ordines adeö lé extendant fuam ditionem in Imperio atqtu inter ea confines populi maximoJuo cum damno teneantur pati, ut miles hinc ülincptr 'terras fuas tranjeat. Quam quserelamd antea motam fuiffe contra fcederatos Belgas eonlegcre datur ex Grotio biftor. lit. 8. apud quem ad eam repellendam ajunt p. 515. Objici locum unum aut alterutt hofti imminent! neceffarib antecaptum, quafi non fff civium interfuiffet Jervari contrt non evitanda alias Hifpanorum Jlagitia, & modefto milite fff cui nee ftipendianecdifei- plint  DISCEPT. ACADEMICA de TRANS1TU EXERCITUS. 23^ plina deficeret: adli pauca excurforwn delicla, qu.e ut fit, notitiam fff ultionemeffugerint. At non publico ductu importatum alienos in fines exercitum. 20. v erbis iftis poftremis ergö laudatiflimi Belgica; Ordines apertiifimè fa? teneur, alienos fines invito eo, quiintra eos imperium exercet, exercitum tranfire non pofie: quod tarnen Hifpani fecerant, uti poftea ferenifftmi Elecforés dicere pergunt verbis; Man kan ober Ibr Kdyferl. Majeftat biebey aucb nicht bergen, dafz von denen Spanifcben Knegs-üjjicicrern nicht geringere, fondern gkichmeffige trangfalen und Kriegsbefchwcrdcn Zufifben und begegnen. Die baben ein zeithero fich unterflanden, aucb wohl unter dem unverantvoortlichen. vorwand, als ob fie folebes im Reich hergebraebt und deffen in polfeffion weren, mit ihrem Kriegsvolck jtweils, mit vielen unterfchiedlichen Regimenten zu Rofz und zu Fufz, ihren zng eigenes genoalts aujf des Reichs bodem durch geborfame "Chur-und Furflen land zu nehmen, und zu pajjiren, baben niemand umb den Pafz erfucht, weniger etwas bczahlt, fondern mit abnebm und plundem den armen Leut en auffs hefftigft zugefetzt: Nee tarnen Cafaream Majeftatem celatum veile, ab Hifpanicis Ducibus non minora fed paria mala atque belli incommoda fuiffe inlata. Hi ab aliquo tempore etiam colore illo non ferendo, quafi jure ager ent ejufique rei quafi poffejfwne muniti, cum copüs fuis quin fff integris legionibus equitum peditumque tranfitum fibi propria anctoritaie arrogare in foto Imperii, per terras ad obfiequia promptorum Septemvirorum fff Principum, non ab ullo poftulantes iter fibi concedi nee cuiquam folvèntes quidquam, fed incolis omnia aufferentes rapientefque. Limnaeus inmantiff. ad Capitul. Ferdin. II. p. 623. 21. In fpeciem haec oratio itaque contra fcederatos Belgas fuit concepta, fed re ipfa tarnen per eam petuntur Hifpani : contra quos folos cur querelam proponere noluerint,""rationes nobis fatis occurrunt, fed eas in vulgus ederenefas & inconfultum videtur. Nemo ergö tam vefanus fit, qui cum Mendoza dixerit fe juris Quiritum infeientem militari agere male: Grot. lib. 8. pr. Audi enim quid hiftoricus Gallusdeiltohominequod & invito territorii domino & haut absque maleficio per alienos fines tranfiret, fcripferit,- J. de Serres inventi gener. de Vhifioire de France dans la vie de Heury IV. p. 678. Francifco de Mendozza l'Admirant £Arragon ce traitre carnageux repondit aux Affambleés des Etats de l Em¬ pire, li caufe des ravages, ermutez barbare s, horreurs monjlrenfes fff lubricitez lubriques, qiiil fit dans la Duchede Cleves (ff terres circon 'voifines. QUe c eft abus de penfer, que telles affaires fi doivent decider fious les conjlitutions Imperiales, quHl entend les faire vaider fielon le fiil duconfeil de la guerre. 22. Portentum id hominis fuiffe id quoque vel hinc intelligas, quod cum in acie ifta famofifiima, qua; apudNeodortum in Flandris contigerat, captus & Plagam-Comitum traductus atque; cufto- 1 dia: ibi traditus effet, Clivia; Ducis le, gatis damni refarcitionem ab ipfo poftu: lantibus. allegare aufus fuerit, cur fibi 1 tam gravem fcriberent dicam, cogitare ipfos debere, quod eorum Princeps Wilhelmus quafi laqueo collo injecto veniam & abolitionem a Caefare CaroJo V. petiiffet, cum ejus copia; ab exercitu Jmperatoris ductu faominae effent fugatae, atque is Caefari Gelriam" cedere cogeretur: veluti nefaria ifta verba enarrata | cernis apud Eman. Meteran. biftor. België, p. 2. lib. 23. in anno ióoi. Quainre ! ipfum Mendozam mentitum efle rei iftius ! hiftoria demonftrat, quam memoria;ho' rum remporum prodidit Job. Sleidanus comment. lib. 15. tn anno 1543. Quapropter id hic commemorare vifum, ut tanti Principis, cui majores noftri fubjecli fuere & a quo originem trahit Sereniff. & potentifl. Elector Brandenburg, exiftimatio firta tecla adferatur. Slefdanus tantum memorat quodGuilielmus fupplex veniffet ad Ccefarcm; anhoc autein eft quafi laqueo eollo injeefto? Abfit! nam poftea pergit dicere hiftoricus Clivenfem feciffe pacem cum Caefare. Fuit ergö bellum. Quae ratio itaque eft cur ita vitupereturoptimusPrinceps,qui arte Granvelli eö perductus, ut illam reverentiam Imperator! habéret? 23. His, qus hactenusdifputavïmus, non obftat, quod in lege nobis propofita exftet; uti autem via publica nemo rectè prohibetur: Nam relpondetur (1) quod etiam ob iftum metum, ne privatus a privato laedatur alicui viae publicae ufus interdici poffit; veluti fi quis inimicum habeat, qui juxta aliquam viam publicam habiret , jure prohibetur ea ire arg. I. 13. §. 3. ft- de ufufr. Gloff. in l. quod jufft. ff. de re jud. Bartol. ibid. n. 4. Jafon. n. ft. Ripa- «-5- Anton. de Padilla ad noftr. I. n. uit. 24. Ad verten dum. elft, (2)quod_id capiendum fit de privatis & perfonis fingulis , a quibus nulla vis mali ve nil me- Gg 2 tui-  xtf GERHARDI FELTMANNI, JC tuitur , quibus tamen propter fufpicionem mali viae publica; ufus reétè interdicitur, fi vel metus fit, ne arcana dominationis per eos in exteris locis vulgentur, aut timor adfit per eos advenas vel popularium animos corrumpi vel ad res novas moliendas follicitari poffe aut perhorrefcamus , ne quid alterius generis mali incolis inferant. Nee eft quod rem dixeris elfe merae facultatis quam nemo amittit. /. 2. ff. de via publ. Licet enim quis ejus ufu a privatis nequeat prohiberi aliud tamen de Principe fentias. Capillos alere nemo negaverit rem effe merae facultatis & tamen bené recordor id Principem Neoburgicum Wolfgangum Wilhelmum interdixiffe ruricolis, quö facilius a latronibus, qui tune in Montana terra graffabantur, difcernerentur. Illud quoque fruftra objicias incommodum inde fentire eos, qui prohibentur ufu viae publicae, quia falus populi fuprema lex effe debet l. 9. § 5. ff. de publican. fff vettig. 25. Comprobantur haec gentium nationumque inftitutis. Nam propter prio. res caufas Mofchi, Turcee, Tartan' nunc Chinenfium domini, & Jappanenfes peregrinis non permittunt uti via publica neminemque admittunt in fuas terras , nifi aufpiciis publicis, & ne eos folos, quos vulgus barbaros credit, in teftimonium citem; idem in ltaliae terris nonnullis fervatur. Poftrema tatio facit, ne maleis in locis Germania: liceat Judaüs ire via publica. Exemplum habe- ' mus in libera Imperii civitate Tremonia in Veftofalis, ubi a judaeo vetfigal idem exigitur, quod pro tranfitu fingularum pecudum penditur. Origo hujus . rei inde fluxit, quod olim Judaei venenum mifcuerant fontibus & puteis atque ideö ex metu, ne talia aliquandó iterum machinarentur, tranfitus per urbem ipfis negatur vel non indulgetur, quam fi profiteantur nomen fuum & ve&igal folverint, ut hoe titulo in omne arvum illorum facinus prorogetur & eos tranfeuntes obfervare admoneantur cives. 26. Dicat quis priorem caufam vix alicujus momenti videri, cum gentium moribus jam receptum fit, ut alter in alterius regia aut aula validifque aliis civitatibus öc emporiis alat miniftros, qui variè hodiè appellantur, nam non tantum Legatos eos dicunc fed & Reftdentes, Agentes, Confules, Corrcfpondentes, aliter: Vide fislnoftra lib. 1. de Titul, bonor. cap. 72. per tot. quos tamen non nemo, cui tamen libera jufto fuit lin. fma. aiebat effe nil aliud quam des E- gua, ajebat effe nil aliud quam des Efpions bonnorables? Sed refponfum dabo quod volenti non fiat injuria; /. 1. §. 5' ff de injur. quodque nemo videatur fraudare eos, qui fciunt & confentiunt, /. 145. ff. de R. L Nee lilentio omittendum tales perfonas, cum ad colendam amicitiam , tum etiam commerciorum gratia valdè neceffarias effe; ut ab illis ad privatos argumentum nontrahatur. Quare, fi hi in arcana inquirant & vulgent in loca extera, puniri quoque poilunt, uti crebrö Lutetiae Pariiiorum contingit etiamque non femel contra tales ad jc^f» perventum fuiffe Hagae-Comitum, fed ferè femper tune ab ahquo Principe defenfos titulo miniftri, ex hiftoria noftri temporis obfervavimus. 27. Revertamur ad noftram legem, ea ( 3 ) uti ex edilfertatis liquet, officium fuum perdit, fi metum nobis inferant ii, qui via publica per noftros fines tranfire volunt: qua de re, ut conftare poffit, nos defideramus , ut id prius nuntietur ei, qui in eo territorio imperium exercet: neque enim fimpliciter flatuimus prohiberi poffe exercitum uti via publica, fed illud dicimus non aliter quam confulto & volente Principe, per cujus provinciam tranfitus fit, id jure permiffum effe; uti ait Eleétor Saxioniae apud Hortlederum de cauf. belli German. c. 8n. 5. fol. ioo. fff c. 5.n. g.fol. 93r. 28. Quod in tantum verum eft, ut & eo cafu, quo praefidiarias urbes teneasin alterius territorio, non tamen aliter cum exercitu per id tranfire poffis etiamfi laborantibus & obfeffis fubvenire vehs, nifi id prius fignihcaveris terrae iftius Principi. Nifi forte divifis copüs una vel altera cohors aut turma ducatur: cum enim prafidia habeant intra noitros fines etiam viam jtacitè fibi habent indultam, quandö nil indé populo metuendum & difciplina miles tranfiens contineri atque bené obfervari poteft. f ïoc olim fenferunt laudatiffimi Belgae fcederati: fiett. 19. fff 20. & ab iis defideravit Eleétor Brandenburgicus apud Aitzema lib. 54. p. 1096. his verbis; dat fy fijne landen met doortocht ende nacht-legeringe verfchonen, of fio bet door eene onvermijdelkke noodt gefebieden rnoefie dat het genotificeert en cornmiffarifen byegevoegt: ut terris fuis tranfitu bofipitationeque noftuma pareer ent, vel fi haec inevitabili neceffitate fieri debeant tempore nuntietur comitefque adjungatur. Sed idem Aitzema lib. 46. p. 199. fcribit; Sulx ixierdt geoordeelt vanfiwarepractique. Id vij'um factu difficile. donec tandem  D1SCEPT. ACADEMICA de TRANS ITU EXERCITUS. z37 dem paclo foédéfïs icfti Clivis 16. Febr. 1666. conventum fuerit; art. u. pullen d een in des anders landen geen Mègeringe ofte logeringe mogen doen, [onder voorgaende beboorlicke communicatie: (ff art. 12. Maer fo wanner marche ofte doortocht in des eenen offte des andem landen foude mogen gefchieden, fullen de contraherende partyen gehouden fijn foo tijdelick notifiatie daer van te doen. Alter in alterius terris non metata aut hofpitationem queerat, nifi \ prius decenter fignificetur; Sed fi quando- I que iter tranfitusve per alterius terras fiefi contingat, alter alteri tempefiive id nuntiahit. 29. Cum itaque is, qui proefidia in aliqua terra habet, ejus domini confenfum requirere debeat; quantó magis id eum facere oportebit, qui hoftem fuum iihs praefidiis exigere vult. Fortè tamen reperias, quiid negent, his rationibus impulli ? ( 1) Quod is Princeps exteros illcs milkes fuis urbibus ejicère deberet, alioquin moram ipfi nocituram. arg. I. *73- $■ z-jf- de R. I. & damnum fubjectis ïnlatum ipfius culpaaccidifie, ipfique ergö imputandum efle. arg. L 203. fi] eod. (2) Si tam potens is fit, qui inejusterritorio habeat mihtes pr?eüdiarios , ut ferro uti contra eum nolit, jure Principem experiri debere: non enim obftare ei pofle , quod oh'm ab hofte eorum, praefidia ifta nunc tenent, loca ea fuerint poifeffa, quia res furto aut vi amiffa femper vindicari nee ufucapi poteft. Eft & juris tralatitii praeficribere volentibus malam fidem in setéïfldhi obflare. j /. 2. C. de f art. §. 3. (ff 10. I. de ufucap.' l. 6. ff. de adq. poff. Duck. de auctor, jur. civ. Rom. lib. f. n. 19. Ut dieendum videatur jus implorare debere iftum Principem : nam & hanc viam Principes & hberas refp. fequi vei ex una lite, cui a Quaeftori Hoef-yffer nomen , liquidö conftat. Fuit illa inter Septemvirum Brandenburgicum & Ordines foederati Belgii ipfique Ordines Juridici in horum univerfitatibus docentes ab illo Principe confulti, fecundum eum pronundaverant. Sed poftea per tranfactionem fuit finita. 30. Haec licet fpeciem quandam habeant , alia tamen longè fedet mens. Nam cum agere invitus nemo cogatur, t. t. C. ut nemo inv. ag. quantó minus ergö ad bellum alteri populo inferendum quis adftringitur? arg. I. 21. ff. de R. I. Si enim litis eventus dubius , l. 51. ff. de pecul. fortius id de bello ajemus. Veriffime Dux Ferius Regi Hifpaniarum a- 1 pud Cardin. Bentivoglio lib. 3 dellaguerra dl Flandra dixit,- Sernpre e incerto T efito^ delle guerre, ela fortuna, che ne gli altri accidenti humani fi contenta di qualcbe parte , in quefti vuolo il dominio intiero. Non tamen folertem prudentiam hinc removeo. Jnlian. Imp. ad Themifi. fth ydt a\B-?vxt êf< /uxAir» KW rijs ti^i- Krirtws. Aft prudens qui habuit in confiHo fortunam publicam , quod Fabiö ifti cunófatori tribuit Seneca I. de Ira. n. ad quod videtur refpexiffe inter Brkannise I optimates non poftremus Suffoleius con- | ditor elegantiffimae & in illis terris facilè principis domus, cui nomen Hadeleigh; cum enim hanc infpicerem, obfërvavi qu°d in yertice muri atrium ambientis poni literis, quas Japides divifi eXhibent, curaverit, PRUDEN'FIS. EST. IN. CONCILIO. FORTUNAM. SEM- 1 PER. HABERE. Nifi malis eum mente recoluiffe ingenium fuae gentis, quae Regibus_ & Principibus fcepè difceffionem fecit; atque ideo monuifle, ut, ne id fiat, folertia magna caveamus. 31. Ponamus ergo rem vindicari poffe, id utique in favorem iftius Principis ^ introductum: an ergo in ejus odium tu , vel alius quifquam id retorquebis & fpreta ejus majeftate terras ejus immiffo milite vaftabis contra /. 6. C, deLL? Num tibi latet, quod favori pro fe introducto quilibet renuntiare poffit ? /. pen. C. de paft. quodque ille Princeps plurimas poffit habere rationes , cur eas urbes fibi reftitui nolit, quas intellecftu magis percipimus quam elocutione exprimi poffint; uti ait Ulpianus in l. 12. §. 3./. rem.rat. hab. 32. Satis certum fatifque firmum ergo eft tranfitum poftulandum efle per exterum Principem , qui per fines noftros militem ducere vult: quando etiam rationes cavendi non negligendae illi per cujus terras tranfitus fiet, quas hic connotare operae precium erit. Prima erit, tit divifis manibus copix transmittantur, quae continetur nominatim R. A. zuaufpurg. 1582. §. Demnach fetzen, ordnen : ibi das fie zu ihren an-und durchzugen niemand beleidigen befebddigen noch befebweren auch nicht hauffen oder rotten weife als lange fie des reichs und deffen Schirmsverwanten boden beruhren? Ut fi accidant tranfeantque nsmrnem laedant molefiiisque adficiant, non quoque magna manu vel catervatim iter faciant donec per terras Imperii ejufqus clientum iucwitur. Gg 3 33' -A!'  c58 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. 33. Akera utinermestranfeant: quod Germanis promitttbant Agrippincnfes. Tackus hijior. lib. 4. eumquc morem 0lim in Eleorum regione obfervacum ex Stiabone notavk horum eurematicón auctor Grotius d. §. 13. eumque veftigavit fiepè Princeps Monaftenenfis Chri- j ftoph. Bernhardus Galenius : nam vidimus anno ch hcLXVl. miiites ab ipfo i in agro Morino & Leodienfi lectos fpe- j cie artificum aut opificum inermes atque | divifismanibusperCiiviam tranfire,quod | Jicet & aha ex caufa factum fuerit, ne I fcilicet vulgaretur a fe confcribi exercitum, hanc tamen quoque habuit, quod non facilè tune fiftantur, atque pro iis | ideö tranfitum poftulare neceffe haut haberet. 34. Cautio tertiaerit, fiis, quitran- , fitum alteri permittit, ejus fumptu fibi, praefidia idonea conducat, quibus in ofncio continere queat miiites per agros palantes & a via digreffos: non enim alter propter alterius commodum cogitur fa- | cere impenfam atque adeö damnum fen- j tire, fed id natura aequum , utfequantur I eum incommoda & lumptus, qui corn- j modum ex tali tranfitu fentit. arg. I. 10. ( ff. de R. I. Objiciebatur. Aut cogitur 1 dare tranfitum, aut non cogitur. Si co-1 gitur, fuo fumptu id facere teneri. Z. 8. j ff. de oper. libert. Refponfum fuit, in fabrilibus operis promiifis illud quidem obtinere, in officiis contra. /. 11. ff. eod. j his autem non illis annumerari conccdere ' aliis tranfitum. , ƒ 35. Quattafit, utobfidespoftulentur, [ quod a Demetrio Seleucum pethffe tra- I dit .Grotius d. §. 13. Vel, cum hodiè' eam ob rem obfides dari vix foleant inter Cbriftianos , damni infeéfi nomine fatis vel cautum dent, qui tranfitum flagitant, uti quoque comprehenfum memorata Imperii conftitutione anni 1582. ibi; dafz fie gnugfame verburgte caution j mit Standen im Reicb gefeffen, zu der an- \ und durebzug fürgeben m'óchte, zuforderfi tbun wollen: ut da tis fidejufforibus locuple- 1 tibus cautum dent priasquam tranfitus fiat. \ 36. Ifta autem fatisdatione& illud con-1 tinetur, ut tranfeuntes efculenta folvant j incolis locorum ,• uti etiam praecipit ea- 1 dem lex Imperii: ibi; was fie verbraucben bezablm feilen, quidquid confumpturi J folvere cogantur. Juftinianus idem quoque . antiquitus fanxitin ATov. 130. c. r. infi. ubi ait,- ut undique Mtffi (ff indemnes cuftodiantur noftri fubjeüi. Quando autem ' cibaria folvunt miiites, tune tranfitum I illis negari non polfe, fcripfit Angelus j ■ l.fi venditor. §.fi. corfiat. f. comm.prad,- 37. Hoe non aliter admittendum quam fi de ccetero damno, quod quidem nondum facuuii fed quod fieri veremur, nobis cautum fit: ex rationibus enarratis ck iprauerea inevitabilis necefftas id pofcat, uti loco fuperiore SereouT. I lector Brandenb. loquitur apud Aitzema; öc fi holtes meos non fecum ducat: tune euim tranfitum negare licet, cum & in fuo ipfius territorio ei occurrere atque kef impedire fas foret. Crot. d. c. 2. g. j 3. arg. d. I. fi. C. inquib. cauf. in inttgr. reftit. neceff. non eft. 38. Quoties autem abfque ratione jufta & per meram injuriam tranfitus negatur ei, qui illum absque maleficio fore, cavere paratuseft, lilefcenteinjuriarum aclione, quae privato daretur,* arg. U S' $• l'ffi qui fatisd. cog. ex ratione é loco feil. 17. adducta, jufli belli caufa eft. Auguftinus in c. notandum. 23. q. 2. Notandum fiane eft , quemadmodum jufta bella gerebantur a filiis Ifirael contra Amorrceos: Jnnoxius enim tranfitus denegebatur, qui jure humancsJbcietatis aqui'fimo patere debebat. Bartoi. in 1. I. C. de pagan. n. 4. Covarruv. in c. pecatum de R. I. inó.p. 2. §• 9- »• 5- verf. quinta etiam Bocer. de jure belli (ff duelli c. 4. n. 11. Grot. d. §. 13. Cafp. Ziegler. ibid. in not. Padillaad nojlr. I. n. 18. 39. Nee defunt exempla, quibus haec fententia confirmetur: Cum enimconditiones memoratas a Moie oblatasEmorraeus fpernerec, jutlum eo nomine ei intulit bellum. Num. 23. (ff 21. Johanni Regi Navarrae ab Hifpaniarum Monarchis, propter negatum innoxium tranfitum, fuiffe bellum inlatum & Navarrs regnum ereptum fcripfit Padilla d. I. n. 20. cjf 21. 40. Bello adgredi cum liceat eos, qui innoxium tranfitum negant, quantó magis, fi vim faciant & injuriam iis, qui tranfire volent, eam propulfare fas erit, quod Batavi Ponnenfibus olim nuntiabant,- fi nemo obfifteret innoxium iter fore ; fin arma occurrant ferro viam inventuros: Tacitus biftor. lib. 4. Quod ex;mplum toties reef e fequimur, quoties cau:io oblata & tempore fignificatum fuit. 41. Grotius praeter conditiones memoratas id quoque exigit, ut injuftmn bellum non moveat is, qui tranfire vult, alias ei tranfitum negari poffe. d. lib. 2. 2. §. 13. Sed an alter Princeps de hftitia belli, quod alius dccrevit nullius urj fubjectusjudicabit? Vixergóe/ï, ut id 1  DISCEPT. academica, de TRANSITü EXERCITUS. m ia obtmeat: nam fcepè Reges & Principes controverfiam, quae ipfis cum alter° ^» ad alios referri nolunt; led maSe ftrro eam decidere malunt atque hoe padto evenit, ut fortuna difceptet eam rem non Aftreea. Quod Ü bello tune vincancur , non caofo injuftitia fed mage fato & adverfa fortuna idaccidifie aut Ducum ignavia vel militusi mollitie evefldle, populis fuis periuadere poffunt. 42. Quajres juftius, an non tune tranfitum recté prohibere polfis, fi ei contra quem educitur exercitus, vel nominatiin promiferis, te ejus hoftibus tranfitum negaturum vel generaliter cum eo pacfus fuerit, ut mututuis commodis fiu* deant fff omnia humanitatis bonaqus vicinitatis officia jihi pree ji ent? quod poftre-| mum coutinetur art. 1. foed. pacis inter I Belgas foederatos & Epifcop. Monafte- I rienfem faéfafc Clivif. 18. April. 1666. 43- Foederatos Belgas ne tranfire per I fuos fines paterentur Clivii, olim corn- | prehenfium fuiffe pafto publico ajebant j Hifpani: cumque ifti militem Belgicum ' prohibere non pottent, id tamen infisab Ibero imputatum verbis; quoties Cli-vios afpellatos, ne contra Venïoanas pactiums J fugitiv's receptum, hoftibus tranfitum daffttt? Grotius biftor. lib. 8. Nos autem ! non dubkamus culpae vacuos pronuntiare Chvios, arg. I. is5. ff. de R. /4 /. 50. ff. eod. I. 13. §. y.ff. iocani ^Jiud di_ | cendum, fi illud facere potuiflent. arg. I. I. pr. ff. de paÜ. junct. all. I. 13. § 7. ff. locati. 44. Quinimó potius ipforum Hf/pa- i norum lbcordia id faétum : cur enim 5 non juverunt Clivios aut milite fuo id ] prohibucrunt ? N ominatim ita convenit I inter vSereniff. Eleóborem Brandenb. & potentiffimos Belgas faederatos d art. 12.1 Ende in cas een derde ecnige inlegeringen, \ logeringen, doortochten cn infefteringemet enige Krygsvolck mocht •willen ondernemen, fo fullen de contraherende partyen nae voorgaende concert ende overleght five elkander fo veel mogelick helpen afweeren enbevryen: Et fi fortè alius quispiam metata, hofpitationem tranfitum fff impetum cum copüs tentet, alter alteri id fignifcet mutuisque confiliis auxiliisque quatenus fieri poteritainoliantur. 45. Quantum ad pofterkis membrum propofita; quaeftionis in feit. 42. adtinet,! illud dieendum videtur, quod promiffio ifta eam habeat vim, ut vicino Principi tranfitus non tam facilè tune negari poffit nee audiendus fit is , qui allegat fe quoque fcedere conjuncf um ei, contra óu . » ;quern copiae duciint'ir & fe ejus kam per| horrefcere , pi-aelertim fi ille longè ab ipfo diltet , idque non ideo tantum, quod vani timons non fit jufta excufatio, l 6. ff. quod met. cauf. I. 184. ff. di • R. / quodque metum praefentem accipere debeamos non fufpicionem inferendi ejus, /. 9. pr. ff. quod meU caujm fed quod jus meum metu tuo non tollatur. Grotius d. c. 2. §. 12. Cui quidem contradicit Aieglerus poftea tamen, fi fatis cautum fit, id admittit. 46. Majori dubitationi illud obnoxium, fi certum fit quod is, contra quem I ducitur exercitus & quem fino per meos I fines tranfire, hofti fuo in meo folo ocIcurret, an tune non verum, quod tranfitus ei negari queat? id videtur, nefedes belli Jegatur terra ditionis mea;. Cl. Ziegler. ad Grot. d. $. 18. Quam in rem utihihmum eft cum vicinis pacifci, ut mutuis viribus tepellant eos, qui tranfire volent, quemadmodum de Belgis ftederatis & Eieftore Brandenb. memoravi, vel implorare convenit opem eorum , I qui mutuis commodis ftudere & humani1 tatis atque bona; vicinitatis officia cuncta pra;ftare polliciti funt. 47. Haec autem paelio violata dicetuf 1 ab eo, qui nulla neceffitate coa&us hofti alterius tranfitum dedit vel follicitaC fet eum, ut per fuos fines focio Princi» I pi bellum inferret, etiamfi ab hoe contra foedus peccatum prius effet: nam fidem frangenti fides tamen eftfervanda,Gtodus. lib. 3. dep p. fff b. c. 19. ra. 13. nifi per modum condkiönis quid con- ventioni fuerit adjeiftum. arg. I. 14. infi. f. pro focio. | 48. Haec autem jufta negandi tranfif tus caufa, fi is, per cujus fines petitur, fit vafallus ejus Principis, contra quem exercitus ducitur, atque ideo olim Karolum Sabaudiae Ducem a Francifco I. Galliarum Rege injuria terris expulfum,' quod huic contra Casfarem in Italiam moventi tranfitum cum exercitu permktere noliet, fcribit Strauch diff. exot. 1. w. 13. Idem tamen hic obfervandum, quod indkavi fect. 43. & egregie firmatur arg. 2. F. 28 §• ad hcec. infi. ibi; cum potuerit: 2. F. 24. §. 2. vers. fed non eft aliv9 ibi; quia non potuerit: Rofemha\.defeud. tï- 8. concl. 8. n. 8. feq. Kohl. defervit. Feudal. p. 1. n. 117. 49. Pari ratione infertur, quod liceü nemo hoftibus fuorum clientum tranfitum indulgere debeat, & fi id fecerit, jure fuo cadat; id tamen officium fuum perdat fi illis. refiftere & tranfïtu prohibere  Ho GERHARDI FELMANNI, JC bere non potuerit. arg. I. 13. $. 7. ff. locati. I. 50. ff. de R. i. Martin. Mager a Schonberg. de Advoc. arm. c. 16. n, 718. cjf 720. 50. Hactenus oftendifle fufficiat , quemadmodum agi poffit & oporteat cum exten tranfitum pro exercitu poftulant, flectamus nunc orationem ad Principes Imperii. Hi fuos miiites per terras aliorum non aliter quoque ducere polfunt, quam fi tranfitum petierint iifque fignificaverint ea , qua; prascipit Imperii conftitutio cui tit Des H. Rom. Reicbs Reitterbeftall. anni 1570. art. 5 ibi; In den anzugen Jollen Obrijler und Ritmeifter Jchiddig Jein Reuter alfobald in Rotten aus zutbeilen und bey jeder Rotten einen Rottmeijier oder fonften eine gewifte Perjobn, und an allen Enden und Obrten, da Jie durch zieben und gejübret werden , des Rottmeifters oder zugeordneten Perjobn rechten Nabmen angeben uud verzdchnen laffen, darmit auffdenfall, da etwa durch den Reuter den Untcrthanen vergewaltigung und Schaden zugefüget wird, und dargegen Klage vorjiele, man wiffenmbcbte, wen man darumb anzufprecben und an zulangen babe. Dum accedunt Tribunus 6? Centurio equites mox in manipulos di- \ ftribuat fingulijque det decurionem , qui cunttis in locis, per quos tranfibunt, ve» rum fuum nomen profiteatur annotariquefinat, ut Ji for te per equites incolis vis aut damnum inferri eofque illa de re queri contingat, fciri poffit, quis ea propter conveniri cjf actione pulfari debeat. Fuit&cautum lege alia Ratisbon. anno 1641. dafz l in durebzieben, wieder der Kayfirl. Ma- I jejl. oder felben Generaels Perfobnen ordonnantz , wan anders die nothwendigen Lsbens-mittelen bey dem necbsten weg fortzukommen vorbanden, einige Abwege nicht genommen nocb in verfchonung eines oder ander er ft and befebwert und ruinirt werden folie. Ut tranfeundo contra Imperatoris ejusve Ducum pracepta, fi neceffaria ad vkhtm illis in locis. per quos breviffime iter fieri poteft, reperiantur , non diverticula quarantur, utque dum aliis parcitur non aliis damnum atque injuria fiat. Erat & in dicta conftitutione Reuterbefiall. art. 4. definita quantitas quam miiites finguli cauponibus folvere deberent. 51. Aft cum precia rerum non in omnibus Imperii regionibus eadem, fed toto coelo differant; atque ut temporum vices ita & mercium mutentur , ad pofteriora temporaid translatnmnon fuitj neque hodiè, fi arcfior amicita fit inter eum, cujus miles tranfit Ck illum ad quem terra pertinet, per quam copia; ducuntur, nifi raro rufticis quid folvitur: quod alter princeps alteri idem officium prceftet, licet quoque in Inftrutn. pacis Osnabrug. 1648. art. 17. de eo cautum verbis; Qiioties miiites quavis occaftone aut quocunque tempore per aliorum territoria aut fines aliquis ducere velit, tranfitus hujusmodi inftituatur ejus, ad quem tranjeuntes miiites pertinent, fumptu atque adeb fine maleficio, damno & noxa eorum , quorum per territoria ducuntur: ac denique omninb olferventur , qua de conJervatione pacis publica Imperii confihutiones decernunt atque ordinant: 52. Qjiandó autem fecundum modum legibus imperii praefcriptum id fignificatum principi, per cujus folum iranfitus poftulatur, tune hic extra ordinem alicui mandare folet, ut is comitetur miiites tranfeuntes atque profpiciat, nequid detrimenti capiant incolae : quanquam in Clivia & Marca duet.or proprius eam in rem creatus, qui titulo Land-Commiffarii inluftris equeftrifque Ordinis vir efle folet. I 53. Allee gentes idem fiervant inftitutum: nam cum copia; nonnufke, quas Belgae fcederati redemtrant a Principibus Lunenburgicis, redirent, exilluftri collegio eorum, qui a confiliis flatus, fuere legati, qui eos ducerent, donec fines Belgica; egrefli eflent. Similiter cum Galli anno ch loc lxvi. ex Vefalia locifque circum vicinis proficifcerentur , ipfe heros inclytus Princeps Joh. Mauritius Naflkvius illis ad fuit ufque ad Gnes Clivia?, ut eorum tranfitus aufque maleficio fteret. Aitzema lib. 46. p. 305. Expreffe id quoque Seremff. Elecftor Brandenb. cum Belgis foederatis paeftus d. art. 12. ibi; tydelick daar van notificatie te doen dat weder zydts Gedeputeerden daar Jullen konnen by fyn om de marche tot de minfte fichade van a' Onderdaenen te helpen dirigeren en bevorderen: id eft tempeftive nuntietur, qub utriujque partis legati adejfe cjf projpicere queant, ut minima cum damno fubjeftorwu tranfitus fiat. 54. Illud autem examinare lubct, quid ftatui oporteat, fi princeps alterius defenfor fit, an tune quoque cliënte inconfulto exercitum per ejus terras ducere poffit? Diftinftionc haec restemperanda. Si enim clientes vel inter fe difcordes, quod aliquandó accidit inter Principem Abbatiffam Sc Civitatem Eflendienfem, vel vim aut injuriam ab exteris patiantur, omuinó adfirmandum id erit, cum & invitis clientibus eos tueri non modo  DISCEPT. ACADEMICA de TRANSITO EXERCITUS. c!ó liberale & frufhiofum, fed & hutnanum lu; uti conlegere datur ex ediffertatis Magero a bchönberg de Advoc. arm. c. n. n. 387. fff feq. Quod fi verö proprn comuiodi caufa militem quis ducere velic per fines clientum, his id prius nuntiari oportet, ut cum minimo incolarum danno copia; tranfeant. JJtrumque noftra aetace noo femel condgiffe novimus. 55- Quanquam autem ifta nuntiatio in cafu meaiorato fit neceifaria, n tnquam j tamen defenfor, qui vulgö nunc Protector ] & vernaculè Scbutz vel SMrmberr au- I dit, cautionem, cujus mentionem injecimus fefit. 35. pra;ft:ire cogendus eft. öunc enim defenfores ejus exiftimationis VU ejus honejtatis , ut non debeant hanc contmieliam fatisdationisfubire: ut loquar cum Pompoaio in L i7. §. 2. infi. ff. de teftam. tut. Eft quoque explorati juris regula fecundam quahtatem perfona; caveri oportere: /. 1. §. 3. ff. ae rip, mm> nee cautionem deüderari ab honefto viro , cujus perfona adprobata eft. Vide fis Audr. Tiraquell. tract. de peen. temp cauf 51 n. 37. fff 38. Cum enim degens illum ut te civefque tuos tueatur, / eo ipfo illum fic probafti, ut nulla fu- I fpicvo maft in illum cadere poffit arg. 1.1 9. ff. de neg. gefl. Nee refert, quod per mihtes detenforis poTic damnum dari quia aut mandatum habent & Protector damnum refiircire debet, aut non habent & reStè ideö fiftuntut. Nee obftat , quod cautio ifta ratione rei five damni infeèli nomine poftuletur & fic non videatur fpeeftandi perfona a qua exigitur; quippe cum in ipfa cautione damni inieefti etiam perfona infpicitur: nee enim inquiliaus eam a locatore poteft flagitare, ied fi illi ideö quid abfit, habet actionem locati & inpenfas de mercede detrahit. I. 18. §. 4- if de damno infetto. Pari ratione & de honorario detrahi poteft, ji Protector damnum dederit & tu ei par fis. 56. Neque cum diétis pugnat, quod defenfores cum tutoribus pupillorum conveniant, arg. §. a. I. de tutel. ibi; appellantur enim tutores quafi tuitores atque defenfores: cum ergö hos qaalitercunque datos hodiè fatisdare oporteat, uti videre datur in pr. Inft. jur. noviff. de fatis d. tut. & de defenforibus idem adftrmari debere, quod fimiliura eadem fit ratio Cravetta de antiq. temp. 4. §. tranjeo nunc ad quartam. n. 98. Cui reponit Martin. Mager, a Schönberg. d. tract. c. 9. n. 2jo. id quidem de tutoribus jure ex- 1 K ANSt 1 U EaELCCI rus. x4t preffb cautum elfe, non autem de dsfenforiqus ; atque ideö illud argumentum vim habere nullam: adjeéta hic ratione, quod paritas omnis toüatur daté injlantid m cafu, in quo infiantia data eft: uti is aifttor loquitur, qui & auclores adducit Jafonem. Everard. Aftbxt. Vafquium & Seraphinum. 57- Melius autem probabitur fi ajamusquodea, quae fibi fimilia non tamen eadem fint, atque ideö in nonnulhs differant propter rationem, quae diverfitatem incroducat. arg. I. u §. 3. junct. I. 8. §. 3. ff. de precar. juneï. I. 5. §. 2. ff. commod. Quis autem nifi Cymmeriis im« merfus tenebris difparitatis caufam non ilicó cernit? Nam defenfor non clientum bona adminiftrat, tutori autem rerum pupilh adminiftratio etiam incumbit. 12.5. $.ff. de adminiftr. fff perk. tutor. 58. De exercitu. qui publicis Imperii aufpiciis contra Turcas aliosvehoftesducitur, id quoque in difceptationem veniat an Principes Imperii per fines fuos ei tranfitum concedere teneantur ? Divido an dux iftius exercitus tempeftivè id Cigniücaverit tranfitumque poftulaverit, an uero id neglexerit? Priore cafu tranfitus negari nequit neque etiam cautio exigi poteft,quia totum Imperium fibi, habet obftrictum is, cui nocitum eft: illud autem femper fatis folvendo nee fatisdare cogitur. arg. I. 15. pr. ff. qui fatisd. cog. Poreft & penfati one uti atque tantum retinere de trhuto, quantum eft damnum. arg. I. 1%. in ft ff. commod. pofteriora vero cafu tamdiu red tè negatur tranfitus, donec priusnuntiavent dux quas copias habeat, ut incolarum & rufticorum damno confultum effe queat eamque in rem ducfores militi tranfeunti addantur. arg. d. I. ft C. in quib. cauf. in integr. reft. neceff. non eft. Certiora fi juris publici cupidi homines defiderent, Argentinam eos ire oporrebit: nam & hoe inter arcana habet Cl. Boeder, not. Imper. lib. 18. q. 8. Cum autem via propter miiites tranfeuntes non, tuta nunc fit, nemo nobis fuccenfeat, fi noftram interea conje&uram hic deprompferimus. 59. Hac fiducia freti tranfibimus ad alia & indagabimus quid cuftodiri debeat pro jure, fi alter titulum tantum alicujus terrse habeat, alter autem cum titulo eam poffideat ? Pofterioris confenfus tune neceffarius erit & ab eo tranfitus poftulari debet. arg. I. 5. pr. ff. fi. ufufr. pet. I Quapropter non fereniff. Principis ElecH ^ toris  I 24z~ GERHARDI F E L T M ANNI, JC. tens Palatim fed Auguftiff. Refis M* Br manera Guilielmi lil voluncas rtquirenda ab iis, qui exercitum per agrum Moerfanum ducere defiderant. De jure iftius territorii cum fcriptores juris publici fileant, operae precium erit hac tempeftate ea , qua; nobis de iilo perfpectafunt, hic connotare. öo. Antiquiflimis temporibus pars fuit ' Clivia;, poftea anno arce Chrijliancz 1287. a- Theodorico VIII. alicui Theodorico de Mo'érfa fuit data fendum: & cum nemo ex ea gente amplius exftaret, deinde Newenariis ,. quod adfinitatis neceftitudine prioribus vafaüis conjunct! effent, eodem jure concefla pacfto adjeéto, ntfi nemo ex ea familia fuperftes effet iterum Clivia; accederet. Poftremus fuit Adolphus, qui Belgis foederatis ftipendia meruit & Arenaci in Gelris anno 1589. die I 7. Octobr. igne cafu in pulverem pyrium immiffo periit & uxorem Walburgin reliquit heredcm, quae & fanguinis vinculo ei nexa erat. Meteran. biftor. Belg. p. t. lib. 15. di. Poft fatum mariti Walburgis neu-ri parti fe addictam profefta & tam ab Hifpano quam Belgis ejus rei teftationem i nacfta eft, uti idem Meteranus fcribit j lib. 20. in anno 1598. Monua fuit hac 1 Cfrtnïs anno 1600. 26. Maft relicfto herede Mauritio Principe Auriaco. Sed ubi Clivia; Princeps Johannes Wilhelmus mortem iftius fceminae fcivit, ilicó poifeftionem iftius terra; Comitatus titulo inïuftris, arripuit, quod feudum Clivenfe id effet. Meteran. lib. 22. Sed altero i anno Rhenoberca per Mauritium capta I etiam Moerfa ejufque ager in ejus pote- \ ftatem conceftit: atque ab ea tempeftate is Princeps ejufque fucceffores iftud territorium poflederunt. 62. Intelligerenuncdatur,curinterpretes juris publicl Möerfain ajunt effe Comitatum Imperii & quidem immediatum non tamen feudum fed allodium: uti primus fcripfit Remking. de R. S. fff E. lib. 1. dalf 4. c. 16. n. 39. fff d. claff. 4. c. 19. n. 60. quem fequuntur Juft. Sinold. dictuz. vol. 1. de jure publ. difp. 6. th. g. lit. b. Huider. Eyben. JC. erudit. in Eleft. feud. c. 6. |J. 6. idque nobis doeftum in tratc. ie feud. c. 7. g. 4. n. 2. Qua de I caufa etiam albo Imperii adferiptum cernis in Erbobttcr Cammergericht; Matricul durch Kiiyfel. Cammergerichts General FiJcal übergegeben in Comitiis Ratisbon. 63. Nemo autem repertus, qui expli- 1 caverit, qua ratione Comes Haalbar gis de. j < ea re teftari potuerit; cum tamen & lex & paétum obftet ? Fertur Clivia; Princeps enfe ftricto adortus Walburgin, cumque mortis pcriculum cvaüffet, aliis ei rei inercedencibus, ordinem JCtorumin Academia Lugduno Batava Comes memorata de jure conft;luit, a quo fecundum ea , quae propofita fuerunt, refponfum tuht, Clivia; Principem jure fuperioris vel direüi dominii propter feloniam cecidiffe atque ideo plenam in re poteftatem Walburgin accepiffe. Sed CUvice Princeps titulum Comitis Mberfce tarnen femper retinuit, quanquam hujus fucceffbr fereniff. & potentiff. Eleétor Brandenb. eo non utatur, uti ttaditum nobis lib. 1. de titul. honor. c. 22. n. 4. Plura q i defiderat de Moërfa videat lib. 2. ac titul. honor. cap. 10. per tot. 64. Etiamfi antea dixerimus in Imperio per alterius Principis terras exercitum duci poffe, id tamen non aliter intelligi debet quam fi metus abfit, alias & idoneè caveri oportet, uti praftati fect. 35. & egregiè firmatur ex iis, qua) edifferit Robert. Scharrock de offic. fecund. jus nat. c. 3. n. 10. Cujus rationibus impulfi non dubitamus etiam vicino caveri oportere ab eo, qui extero Principi, contra hoftem fuum etiam Imperio non fubditum fed confinia Joca tenentem moventi, trenfitum indulgere vult. 65. Etiamfi enim exercitus non ducatur contra eum, qui cautionem defiderat, tamen juftè metuit, ne miiites vel in agros fuos excurüones faciant vel hyber"a. in.,.!is qwranc aut rcpulfi fedem Delh in illis ponant, ut opcima rationa cautio deftdeTetur, arg. I. 27. §. 8. c. 10. fff ir./. ad L. Aquil. Cumque incerta fit damni infecli aeftimatio, non pignore, fidejuffore aut obfide dato ex ratio, ne adduéla ab Henr. Hahn. ad Wefenb. jf. quijatisd. cog. n. 4. fed caftelii, arcis urbis ve munitae ceffione eam fieri oportebit. arg. I. 25. ff. de R. I. /. 13. ƒ flj L. Aquil. I. 26. f. de peen. I. 22. C. eod. Arcis enim praeftdio totam terram dicione tenes & paulatim ex imperatis tributis damnum facilè potes reparare. 66. Si fatis cautum vicino non fit & ilh damnum datum fuerit, tune ifte di:am fcribere poteft ei, qui iftosmiiites :ranfire permifit atque ideö belli caufam ^raebuit. Nam qui occaftonem damni dat, tamnum videtur dediffe : ait Gregorius IX. n c $i x. de injur. Joh. Petr. Surdus! iecij. Mantuan. 326. n. 23. cj? 24. Erit amen fecus de illo dieendum qui, ut non iccideret, nil omiftt atque exercitum tranfire  DftCEPT, ACADEMICA de TRANSITO EXERCITUS. 143 Hh 2 DISCEP- lire prohiLuut, d. c. 9. de input, infi. vel eum üftere non potuit. Abbas Panormit. ad c. 9. n. 4. 67. Cum quoque melius fit intacla jura fervare quam poft vulneratam caufam remedia quaerere, uti ait Aug. in l. fi. C. in quib. caufi. in integr. refiit. non eft neceft. etiam vicino Principi largirour poteitatem tam eum, qui tranfire vult, quam alium, qui ei id perraitüt , nee idoneè cavere paratus, vi armata prohibere, ne ejufmodi tranfitus fiat; ut innocent & quieta rufticitas non turbetnr, uti ait Gratian. A. in L. 3. C. de defenfor. avi. 63. Excipiunturautem Electoresquando ad locum, in quo eligetur Cadarproficifeuntur: nam tune ob nullas difcordias illis tranfitum negare fas eft: A.B. Karuli IV. cap. 1. Ob aber ein Churfurft: Ubi naec fanctio adjecti ut Elector, qui tranfitum negayerit , fuffragü jure cedat, alius perjurii pcena plectatur & omni dignitate atque pofleffionibus exuatur. AMegat haec Elegantis ingenii vir Ant. Gunth. Thulemarius de Octo viratur. c. 24. n. 37. 09. Idem ad ecclefiae Romanae principes & Pontificum Max. Etócloïres, quos vu^gb Cardinaks dicunt, transl vtum tuetur Melchjor Goldaft. tract. .vernac. Von Confification der Zauberer guter. §. 68. in not- motus conftitutione Bonifacii Vil 1. c. felicis 5. de poen in 6. Quanquam haec fancbio Pap® latiffimè pateat & eam poenam non inroget iis, qui tranfitum illis negant fed & generaliter cunctis, qui injuriam ipfis inculerint; 70. Licet autem hattenus Princeps Elector tranfitum petere haut cogatur , ut damno rufticorum & incolarum infecto profpiciatur, tamen his, per quorum fines iter faóturus eft, adeó tempeftivè denuntiet fimulque indicet viam , quam tenere vult; ut ductores illi addantur atque omnia urbanitatis & comitatis officia ei exhiberi queant. Aür. buil. c. 1. §.16. ibique Limnae. in not. n. 2. Citat hunc locum laudatus Thulemar. d. cap. 24. n. 38. 7r. Eft & cafus , quo nee tune, fitranfire volens cavere paratus tranfitum absque malefieio fore, is ei indulgenduseft. Quid enim fi Turcae aut Tartari exercitum_ ducere veünt contra Chriftiani nominis principem ? Nulli dubitamus tranfitum illis negari debere? arg. Ordin. Cam. Spir. p. 2. tit. 20. §. weiter. Nam proxima quseque victoria infirumentum eft alterius & uno deviéto facilis ad alios via donec cunétos debellaverit. arg. I. 49. 5. 1. f. ad L. Aquil. Summa quoque eft ratio quae pro reiigione facit arg. L 43. in fi. ff. de religiof. fif fumpt. futt. Qua de caufa reclè Turcis contra Sarmatas bellum gerere volentibus, ante quatuor luftra tranfitum per Pannones nega1 vit Caefar. Fruftra objicitür"tranfitum nulI lo jure gentium pofte negari: jus autem gentium nullo difcrimine, habet homines. I L 3 2- ff- de R. I. Nam id de jur.' genI tium, quod idem eft cum naturali acciI piendum. At jus gentium, unde tranfitus defcendit, quodquefecundarium vul, gö audit rationem perfonarum habet. j 5-ff- de J. & f. docetque ne alteri quid I concedas, quod tibi nocere poterit. ■ 72. Caefaris jus majus eft omnibus: | nam fi per Imperii regiones ftipatus fuo . fatellitio eat ab earum Principibus non | cogitur tranfitum petere; quam in rem 1 notiffima eft paraemia; Kayfirliche Madefiat bringt das gleit mit fich: Quod non 1 cum Strauchio viro Ccètera eruditiffimo , d. exerc. $. 3. eö referendum, quod fibi I dominium & fupereminens imperium in fingulorum Ordinum Imperii territoriis fervaverit : hac enim ratione efficeret miiites & exercitus Cxfiris etiam non confultis & invitis ordinibus per eorum fines tranfire poffe: cum tamen major ab illis culpa Ducum fcepè incuffus ter' ror & ipfe Aug. aliud probet. Ut potius id eo pertineat, quod comiter acleó i obfervent Imperatorem , ut nefas effe I putent ab ejus perfona quidquam pofcej re , quod arguat vel mali alicujus fufpicionem: roaximè cum hactenus ex genj te Auftria fuerint Caffares, quos alienos ' a dolo noverunt & ex qua nullus, uti j fama non obfeura fert, prodüt tyranjnus, C-dque originem debet Leopoldus A. nunc regnans, quem Deus Ter. Opt. | Max. diu incolumnem Imperio fervet feliciter.  s44 GERHARDI FELTMANNI, JC DISCEPTATIO ACADEMICA D E VEHICULIS SIBI OBVIIS. SECTIO I. «tö*ef§fc Ltera ab interpretibus ad l.per «t^t|^ agrum. XI. C. de fervitu. inWlg$&W ftituitur difputatio devehicuisÊ^Sl^p lis fibi occurrentibus, utrum alteri cedere aut reterroireoporteat? De quo ufurpare poffis iftud Pauli; qua ad hac fpettant attingas, quotidiana enim funt: l. 25. pr. ff. de liber. lib. Cum enim , ubi via eft anguftior, auriga; propter diftortum iter alii alios non animadvertentes , tranfitu ftepè impediantur, vehementiflimse inde altercationes & jurgia u/que ad vulnera & csedes aliquandó oriuntur, dum fe injuriolïs atque pro- 1 brolis compenationvbus nee non convitiis profeindunt neuterque obvianüum currum retro vult ducere, uti fcriptum reliquit Ren. Choppin. lib. 1. ad LL. Andium. c. 60. n. 1. ex quo idem tradunt Nicol. van der Hooch. Jing. jur. 21. Simon. a Leeuwen, cenf. for. lib. 2. c. 14. n. 36. fff lib. 5. c. 31. n. 10. Speidel. in fpecul. Jurid. Hiftor. Polit. lit. F. n. roo. Ahaluer. Fritfchius tract. de Viis publ. c. 1. n. 17. 2. Primus autem inter juris civilis interpretes fuit Accurfius, qui illam difputationem inftituit in l. 2. §. 1. ff. Ne quid in loco publ. & poft eum hanc ad fuam quoque curam traxerunt Bartol. ad cl. I. 2. n. U Petrus & Gynus ad d. 1.11. Baldus ad eandem nofir. l.l\.C de fervu tun. n 2. & hunc fecutus Matthaeus de Affliclis ad lib. 3. Feud. tit. Oiia fint regalia, verb. plauftrorum. n. 2. verf. quid autem dieendum. Salicet. ibid n. 2. quos non tantum illi qui /eft. I. mcmorati,fcd & alii semulati funt; veluti Dionyf. Pontanus ad confiuet. Blefens. tit. 13. g. 17. Tiraquell. de jure primigen. q. 17. opin. 1. n. 21. fff opin. 2. n. 4. atque opin. 3. n. 5. Ant. de Padilla ad d. I. n. n. 24. I Georg. Schultz. ad tit. 1. de fervitut. it. C, Franeifc. Niger Cyriacus. 2. controv. for. 74. n. 16. fff feq. 3. Sed jam ante eam tempeftatem qua cuncti ifti vixerunt, urbis Clivia; legibus hac de re cautum fuit tit. 180. cujus é7nyj«

j eft de aurigis: atque vernaculè fic habet; in §. 1. De ydel wagen fat ruymen den gelaedenen, und die min gelaedene den fzvaer gelaedenen, und die gaende den radende. Merr fijn fy aen eenen engen wegb of eine bruggen, of jaegt men einen rydenden oft toe voete, fo fal die wagen ftill ftaen, dat vorkommen moegen. cjf J. 2. So wulck wagen erft op die brugge of in der porten kornet, die fal eerft over und vortfahren fy fie ydel of geladen, und kommen die wagen tfamen op einre opene firaten und bey de ydel ofgelaeden weren, fo fal die ein den anderen vuegen of fy moegen darumb latten und lot werpen:id eft;C«rrus vacuus debet cedere onerato: fff minus oneratus magis onerato; pedeftrifique viator equitanti. Sed fi fint in via angufta vel in ponte, aut fi qui fint qui equitem peditem ve veftigiis ipforum perjeqmntur , tune nonfe movebit loco currus , donec tranfierint. Qui currus prior pontem vel portam ingreffius fuerit prior tranfibit viaque perget five fit vacuus five oneratus. Et fi fibi in via publica currus obviifiant, amboqueautva- tui  DISCEPT. ACADEMICA de VEHICULIS SIBI OBVIIS. xtf cui aut onerati fint, -tune alter alteri de via cedet vel forte res dirimetur. 4. Depromptum id eile ex Saxonum jure nemo non videt, qui videt id, quod in iftius gentis Landrecht lib. 2. art. 50. exftat, cujus verba brevicati hujusopufculi inferere inconfidttirn videtur, quod ferè eadem habeat, quas ex CJiviorum inftitutis deprompfit atque non tantum ea exhibuerit Schukzius, fed & ex hoe, omiffo tamen ejus nomine, verbo tenus defcripferit Speidelius d. tract. lit. S. n. 24Ö. atque ex eo iterum Fritfchius d. c. j. n. 17. refert & illa Dictherrn. in continuat. thef. pract. Befold. lit. W. n. 75. in fi. ajunt quoque cuncti aurigas in terris Saxonicis id obfervare. Zobel. p. 2. diff. 46. n. 1. 5. Adparet autem ex verbis legum municipah'um memoratis plenius huic rei per ülas profpeétum effe quam ut conlegi poffit ex juris Romani profefforibus: nam hi tantum de eo cafu foliciti, quo angufta adeö eft via, ut unum vehiculum retroduci neceffe fit: de qua re quid locis adduclis fenthnt, opera; precium erit indagare. .iccurfius ait; quia tantum jus habet unus in via pubhea quantum alter, hoe cafu vel gratificationi locus, arg. \. üYt. ff. de religiof. vel forti: arg. 1. 13. & 14. ff. de judic. nifi forte alter pottierit pravidere, alter non arg. 1. 9. 5. 1. verf. idem quaerit. ff. Jocati. facit 1. 11. C. de fervit. 6. Pofterius a Bartolo fic declaratur; fi unus poterit fibi pravidere ne poneret fe in illam neceffitatem , cum videret alium occupaffe, tune ille debet retroducere ,• Petrus, Cynus, Baldus & Salicetus duobus ab Accurfio propofitis modis hunc tertium adjiciunt, quod occupantis rem publicam melior debeat efle conditio: arg. I. 2. §. 2. ff. ne quid in loco publ. idque videtur veile Azo ad d. I. 11. C. de fervit. atque folüm fëntit Angelus adl. fluminum. pr. jf. de damn. infecto. quem memorat & fequitur Pomates ad Bartol. ad. d. I. 2. lit. b. probatque cum Chaffanaeo , quem memorat Niger Cyriac. d. I. n. 16. & alio inluftratur exemplo ab ipfo Bartolo ad. d. I. 2. fff in repetit. ad l. 2. ff. de flumin. n. 2. ubi docet, quod fi aquam occupavi ad ufum molae mea? ad flumen fitae, pér alium impediri jure non poflim. 7. Hanc rationem litis iftiuspacanda; nee Tiraquellus fpernit &Choppinusait, quod juris rigor praoccupanti publica rei ufum magis impertit: pergit dicere qui etiam cufloditur in conventionibus noftris tfolemnibus, queis ad illuftrationes, vulgi ' rproceffions , itur: Si enim ob via tune fiant duce parcecia, uti ferè fit, ei qui anterior. viain inierit, tantifper relinquenda i idque in libros fuos etiam tranlcripferunc Nicol. ab Alto & Speidelius, fed ante iilos omnes idem docbum nobis a Baldo ad b. I. 11. n. 2. ubi inquit,- per hoe dico , quod quando focietates artium vadunt ad altare janfta Maria ad fanftum Sirum de Papid, quod , nifi fit alius ordo, quod longe melior eft conditio occupantis. 8. Baldus tamen ilicö fubnecüt; hoe intdlige, niji ratione dignitatis teneatur alii cedere quod eft notabile fff femper menti tenendum: quam reftrictionem etiam ratione iftarum fupplicationum, quas nunc barbarè procejfiones vocant, inveiiire datur apud Choppinum , Van der Hooch. & Speidelium eamque in re nobis propofita traditam reperias a Tiraqueilo d. I. opin. 1. n. 21. Adjicifr& illud Choppinus de fupplicationibus differens; nifi vetuftas aliud probet: quod bona ratione conftat, nam vetuftatem vicem legis tenere dixit Ulpianus in l. 1. J. 23. ft. de aq. fff aq. pluv. are. 9. Ex quo difcimus, quod fi femper una via iverint illi, qui ad urbem per- 1 gunt, aliam verö teneant, qui ea difcefferint; & contigerit, ut quis non eam 1 fervaverit, qua vehere eum ex confue- | tudine oportebat & ita obvium habuerit vehiculum, quod rectum iter pergebat, tune ei cedere & fuum currum retröago 1 re debeat arg: cl. I. $. uit. de aq. pluv. ' Ufu id quoque fervari faepiffimè vidi. Eft propè Clivos fakus, quem Stadtsberg vernaculè vocant, quemque civitas ifta jam ab anno Chrifti mccclxx. beneficio Comitis Adolphi inter bona fuanumerat, in quo via regia eft divifa. Superiore agunt vehiculum, qui ad urbem tendunt, qui verö inde profeefti Cranenburgum aut Neomagum petunt, inferiorem illi fequi debent: & fi id quis non fecerit fed alia duxerit vehiculum obvio & confuetam viam tenen ti cedere cogitur. 10. Contra hunc enim allegari poteft ifta ratio Bartoli, quod fibi imputare debeat , cur fe huic neceffitati fubdiderit. arg. I. 7. 5- ï- ff- 1ul fitisd. cog. Brunneman. ibid. n. 3. nee enim ipfa neceffhas, fed ejus caufa fpeétari debet. arg. I. 7. pr. in fi. ff. de exercit. aft. Tib. Decian. refponfi. 44. n. 121. Caufa autem ejusmodi neceflitatis eft culpa, quippe cum id non faciat, quod alii homines faciunt. arg. I. 213. §. 2. ff. de V. S. I. g. §, 2. Hh 3 ff. de  Ü6 GERHARDI FELT M ANN I,]C $f. de j. & ƒ. ign. Si ergö incommodum I inde flntit , id fentire non videtur. /. I 203. ff. de H. I. 11. Iftam autem neceffitatem non ita j interpretabimur ac fi is, qui cedere debet alteri, obftrièlus fit fuum vehiculum j tota via retro fed fatis eft fi in aggere j folvat equos curru eumque dimittat céin loco fpaciofo, qui orbitam continet profundam, eo ufque illum retro ducat, ut alter commode poffit tranfire: nam fi ceffet caufa neceflitatis, etiam illa haut amplius obfervantur, qua; propter eam introduóta funt. c. quod pro rcmedio. i. q. 7. arg. c. 27. de confecrat. dift. 5. 12. Sequitar nunc videre de cafu, quo via non eft divifa vel ex confuetudine ei modus haut eft pofitus. Si alter prarvidit alterum, exfpe&are debmllet, donec hic fauces emenfus effet; alias huic cedere cogitur ex ratione Bartoli quam quoque probat Tiraqell. d.\ opin: un. 21. hujufque fimius Caffanaeus in catalogo glor. mundi. part. 12. confid. 98, Neque autem folum vifum defideramus fed & auditus fufficit. Quid enim fi tintinnabulis inftruèti equi, qui mos Anghs eft etiamque Montanis, Haftis, alus: vei axis orbes ex ferro contineat, uti m Batavorum infula fit, & tu ex fono percipere queas, me jam occupatie fauces aut aggerem, fiftere gradum debes , fi tu necdum iftas anguftias ingreffus fis, donec ego tranfierim, alias culpa non cares & mihi cedere cogeris. arg. I. 9 §• lverf. idem qucerit. Jf. locati. ibi; pefpicere debuit: Vifum autem largiflimè interpretamur pro omni fenfu: ut'v multis adductis interpretibus docet Profp. Farinac. de teftib. q. 60. n. 151. 13. Nee tantum idrequirimus, ut fenfu corporis id percipi potuerit, fed &, fi mente illud conlegere atque haut difficulter divinare potuerit, culpa- reus eft arg. I 31. ff. ad L. Aquil. 1.11. pr.ff eod. Si ergö ex hinnitu equi tui conlegere pofïïs in valle aut faucibus alios equos & currus tibi occurfuros, in ingreflu iftarum faucium vel primo loco idoneo exfpectare alios te oportet. Conftat enim ex Ariftotele problem. fect. 7, olfactum in brutis effe perfpicaciorem, hinc obferva cur elfacere de equo Alfe nus ufurpaverit pro nupto verbo: f, fi. ff. Si quadrup. paup. fee. dicat. Illud etiam frequenter contingit, ut ad olfactum aliorum equorum hinnire incipiani equi. Quare , fi juxta viam nullos vi' deas pafcentes, currum tuum fiftas, do nee videris quid haereat in illis anguftiis Licet enim aliquandó hinnitum edant equi ex caufa alia, frequentius tarnen id fit, fi adpropinquent ad generis fui animalia & prcefertim ad equas, quapropter ad id fenfus noftros extendere jubemur. arg. I. 3. ff. fi pars bered. pet. Oblervari haec foèpius vidi inter aurigas. qui &, fi propter infradtus videre nequeantfibiobvios, fonum flagello edunt, ad quem alter idem facit idque fi negligat, recrö ducere carrucam aliterque cedere via cogitur. arg. I. 213. §. 2. ff- de V. S. 14. Quod fi neuter alterum percipere (potuit, tune dividi oportet, an pares an verö alter dignior fit. Si difpans conI ditionis fint , majori via cedendum uti lex Baldo, Tiraquello, Choppino, Nij col ab Alto Nigro Cyriaco & bpeidclio in locis fcepè memoratis erudimur ck optima ratione fultum, nam ceifiomus viris | bonorificentiam debitam effe prafiandam : ediéto fanxerunt Valent. Theod. & Arcad. in l. 2. C. de offic. divers, judic. Digniorem autem non hic accipimus eum, i qui ditior altero eft; nam opes extrahoi minem funt, uti eleganter ait Seneca de I vita beatd. c. 25. fed qui in majore ordiI ne conftitutus. arg. I. 1. & 1.1. C. Ut di.. gnit. ordo fervet. \ 15. Priore cafu fi aequales & pari conI ditione fint homines, gratificationi loj cum faciunt Accurfius, Petrus, Cynus, Baldus, Salicetus & Tiraquellus, uti ex ediffertatis liquet. Nemo autem expliI cat, an id intelligendum de gratificatioI ne, qua quis fibi obvio ex humanitatis / officio cedit ukrö, an autem de gratifi\ catione judicis capiendnm üt ? Unus PadiUa ai. b. I. 11. n. 21. eorum interpres eft atque hanc litem ad judicis favorem rejicit. Aft cum cafus pro amico vulgo fic diclus, fit cafus pro diabolo; Treutler. 1. i difp. I. tb. 1, lit. b id ftatuere nefas viI detur. Contra quod licet difputet BachoI vius, ad Treutl. d. I. tamen vel ipfo GelI lio , cujus auétoritatc is utitur, judice I vincam. Non enim in noftro argumento de vita aut fama amici de viaaltcrcan1 tis a via juftitiae declinandum fit, fed I valere debeat Gellii judicium lib. 1. Noct. Attic. c. 3. ajentis; Nam quum in rebus j aut paribus , aut non longe fecus, utilitas amici cjf honeftas noftra conjiftit, boneftas I procul dubio prceponderat. ' 16. Honeftas autem id a judice pofi cit, ut nil favori aut gratiae tribuat. /. i 25. §.4. ff. ex quib. cauf. major. I. 79. §. ' 1. ff. de judic. I. 1. §. 2. ff de magiftrat. . ■ conven. I. 50. §. ï. ff. de legat. Quider•' gó facfo opus ? Qui in via fibi obvii» I vel  DISCEPr. ACADAMÏC l de VErncULIS SIBI OBVIIS. |tf vei ümihter'onerati vel difparker. Sipar Onus vaftant, ford rem coinmktere debent, cum utriufqufi par fit caufa, uti fcribünt aüctores faépé memorati & inter eos praecipüe praedabiiis homo fapientiae Tiraquellus: expreifumque Saxohum Cliviorumgue legibus. Quare fi aker id facere noluit, fed fefiinans auc inhumanus alterius vehiculum everterit & damnum dederit, injuria id datum dicetur. arg. I. 7. §. 2. ff. ad L Aau.il. 17. ATon tamen incertum förrj's eventurn fubire quis tenetur invitus, fi majus onus vehat. Quod fi enim rnetuat ne, fi contra ipfum cadatalea, deflectendo a via augufta praecipitec currum è monte aut aggere , quod plus jufto oneratus fit, tune fanè, fi aker alteri cedere nequeat, eum retroducere vehiculum oportet, qui minus oneratus eft: idque ufu ubique gentium receptum effe Pontanus , Choppinus , Van der Hooch , Speidelius Fritfchius & Leeuwen loco fuperiore citati teftes funt. 18. Repertus autem fuit, qui ut alia multa, gravioribus tamen quam res exigebat verbis, ita & hoe inpoüremolaudatq auétorenotavk: Novijfme, inquit, falfum eft ei ex confuetudine parcendum, qui maxime oneratus eft. Neque tedimüs curribus frugibus aut fosno onerati; propter onus illis impofitum, fed propter pericuium cafus qr.od illis imminent, fi ab inftitutd jam jemitd dejlectere cogerentur: Sed, five ratione oneris id fiat five ex metu cafus, quem iftud caufatur; illud expioratum eft , onus elfe caufam laltem remotio- j rem: ut meritö apud Saxones & Clivios' legibus cautum plus onerato minus oneratum cedere debere; uti ex earum capitibus feit. 3. enarratis conftat & expreffie fanxerunt Norici tefte Henningo Rennéïnanno. Jurifipr. Rom. Germ." membr. 50. tb. 17. Ut. d. 19. Leges ifta; licet loco claudantur, non tamen earundemque aequitas & ra rio ipfa claudkur: qua; ubique viget, uti in re fimili fermo eft Ant. Heringii in tract. de fidejuffor. c. 20. §. 12. ra. 27. Qua de caufa apud alias g.ntes humanitatis intuitu idem obfervari debet , uti ait Choppin. d. c. 60. n. 1. vel difcretionis ratione id admktendum, veluti loquuntur Van der Hooch & Leeuwen d. c. 31. n. 10. Nam hcec cequitas fuggerit. etfi jure hic vel in aliis locis deficiamur: ut cum Paulo dicam tn l. 2. §. 5. in fi. ff. de aq. pluv. are. 20. Fretus hoe firmamento nullus dabito etiam plus onerato cedi oportere, j etiam fi ei minima pars kinerisabfolven| dajefhret. Nam 'memorata; leges non nifi majus onus fpe&ant & quoque huic j fententia; fuffragatur ratio a periculo ca' fis defumpta. Humanitas quoque non | tantum verbis fed & rebus, afectibus cemem fe facilemqas omnibus prceftat: nulI lum alienum malum putat, honum autem 'fuum id maxime , quod slkui bono futurum eft , amat: Seneca epifit. 88. j 21 Humanitas contra id etiam poftulat ab eo cujus gratia alius è via deceffit in füveam aliave loca profundiora reI trofum agendo currum, ut hunc deinde ( iterum juvet vehiculum ducere in orbiI tam. Licet enim poffit pergere iter fu| urn , cum jure fuo ufus fit, tamen latt, dandus eft magis, fi cum id facere pof| let, id tamen non fecit. arg. I. 1. § 3. \ ffi de perk. & commod. rei vend. Quan; quam enim feftinet, non eft mora longa ■ eam ad rem neceffaria, atque ideo non ! attenditur. arg. I. 21. ff. de judic. Wilh. j Antonii a Freudenberg. d. refcript. morati I concl. 6. n. 15. : 22. Perdit tamen id officium in celericer difpofuis curribus, quos poftivagens vernaculè dicimus : cum enim illi ad conftkutum adelfe debeant in eoloco, quö deftinarunt; in exigui temporis mora pericuium. eft. arg. I. 5. C. de curfu publ. Quam ob rem confuetudo profpexit iter facientibus &mercatoribus, quorum res ejufmodi curribus vehuntur; Perez. ad d. tit. C. n. 19. ut hi nullis & cunSli ipfis cedere debeant. fivecamerata inluftrium fint vehicula, five merkoria aut rufticorum : idque expreffum vidi privikgio, quod Princeps Monafterienfis alicui dederat. Neque tune infpicitur an aker plus oneratus; etiamfi enim is inde incommodum fentiat, boni publici tamen major habenda ratio. I. 19. C. d. t. arg. I. 3. C. de primipilo. t. 9. 5. ff. de publkan. Nee id cum humanitate pugnat, cum haec non aliter vim fuam extendat , quam , fi fine detrimento fuo poteft, alteri communicet in iis, qua) funt accipienti utilia, danti non molefta: uti difputat Cicero de Offic. lib. i: etplenius planiufque Rob. Scharrock. de offic. fiecund. jus nat. c. 9. n. 1. Unde Cirier. de primogen. lib. 1. 9. 9. n. 4. idem vult obfervari in plauftris, qua; rebus dotalibus, fifcalibus pupillaribusve onerata. Qua de re tamen aliis viatoribus conftare debet. Ne autem hi ignorantiam allegare poffint, fonare faciant buccinas qui agunt celerker difpofkae vehicula : quae & oportet difcerni vel colore panni, quo»  24-8 GERHARDI FE L T M ANNI, JX quo velata aut aurigae veftiti; per ea : quae de fignis accenforum viatorumque j tradunt interpretes. Lauterbach. de Nun- l tio. tb. 46. n. 4. & feq. 23. Inter pares alias veluti aurigaspri- \ vatofque alios homines is veftigia cur- | rentis vehiculi fervat qui, a quo pabulo refecit equos, longius iter fecit; eique cedere obligatus eft alter qui novè paftum equis pra?buiftet, quod iftius equi laffati hujus autem viriumrecentiumfint. Non enim femper fpecfari oportet ad partem itineris, qua) reftat; cum & lento pede potuerit progredi, qui longius iter abfolverit & contra cito is, cui maxima pars reftat atque ita evenerit, ut vires equorum ad hunc pertinentium magis fractae fint. 24. Ufu ifta comprobari facile cuivis obfervitare ; qua; enim caufa eft, cur is, qui ex urbe aut pago venit, orbitam deferit ceditque ei, qui ad ejufmodi locum tendit, uti nominatim prsecipiunt Norici apud Rennemannum fect. 18. memora- ■ tum. Non alia, quam quod praefuma- | tur pabulo refecifle equos authosvirium j effe recentium , alterius verö jumenra elfe defatigata. Si dixeris primum potuhTe tjanfire urbem aut pagum? refponfumdabo, quod alter divinare non poffit, quod prior neglexerit pafcere fuos equos: arg. I. 31. ff ad L. Apuil. qui fi & incommodum inde fentiat, culpa fua id fentit, ideoque fentire illud non videtur. arg. I. 203. if. de R. L Rem iftam Latinè una voce dixeris interjungere Lipf. ad , Senecam de Tranq. animi. c. uit n. 328. I 1 Nobis vernaculè autem pkyjlmn audit. 1 c Quod cum dubio procal ah emplaftro defcendat, quilibet facilè metaphoricam hanc locutionem intelligit; nam fiveljumenta vel nos ipfos pafcamus atque paululum defideamus, tune fracfis viribus medicinam adhibemus. 25. Sed nee tune cedere compellendus es illi , qui majorem itineris partem abfolvifiet, fi carro is, tu vero curru vecfes, qui quatuor rotis inftrucfus fit, uti quoque tradit is qui notavit Cl. Leeuwen, & jubet lex Norica, cujus non femel memini. Cujus rei ratio haec eft, quod carrus noftras habeat duas tantum < rotas, cum quibus facilius & abfque minori periculo è veha aut orbitadefleótere j 1 meliufque ad eam redire & commodè ] quoque retro agere eum alter poteft. Nam j fi pana fint vehicula d uifiis ihentüt. 45- Nil de hominibus leges definiunt uter alteri fi lubrica vel falebrofa fic via cedere debeat ? Omnium jus videtur aequale atque ita inter ipfos gratificationi locum forè , fortè quis dixerit. Cum autem generaliter traditum fit, dignioribus honorem efle praftandum, d. I. 2. C. de diverfi offic. et naturalis ratio idnon , tantum fuadeat fed et lege Dei quoque jubeamur honorare parentes , eofque , quos parentum vocabulo Decalogus compleclitur; veluti magiftratus et praeceptores noftros, fed et fenibus quoque adfurgendumeffe: Capitul. Karoli cff Ludov. lmp. lib. 6. c. 33. Coram cano capite confurgite fff honorate perfonam fenis fff timete Deum . et imbecülioti fexui concedendum ipfa humanitas non minus ac civilis ratio pofcat, ideo fi quis ejufmodi perfonis non cedat via, quando ea diffi- I cilioT eft, peccare dicendus eft. Quam 1 multa enim pietas , humanitas , juftitia exigunt, qua funt extra puhlicas tabulas: Seneca 5. de Benefic. 21. fff 2. de Ird 27. Quod autem contra pietatem eft, id nos non pofte facere, credendum eft. I. 15. ff. de condit. injtit 46. Si ergo quis id non fecerit,, qnod jure eum facere oportebat, arbitrio judicis puniri poteft. Lex Anglior. et Werinor tit. 12. ait; Oiiidquid homo alteri fecerit, quod üjuftum faftum dicatur, X. Jolidis componat, aut cum quinque jur et: ld quoque haut difficulter intelligas ex ediflêrtatis a Mario Giurba confil. crimin. 38. n. 15. cj? 16. Qui-tamen docet,id non habere locum, fi magiftratus in iignibus non ftipatus et ignotus fuerit ei, qui honorem ipfi praeftare et cedere neglexiffetj uti de Reef ore Academico idem refpondit Menoch. confil. 898. n. 32. Vide et difta/eft. 22. infi. Ufurpat urn id non fuerit apud Belgas foederatos a multo tempore , an ideo magiftratus prohi ■ betur eo jure uti ? Minimé gentium? arg. I. 13. infi. ff. de injur. 47. Si allegaveris , id fore contra libertatem nobis partam ? velim te meminifle,quod, cum id facinus fcutica dignum in infantibus judicent grammatiftae, in adultis graviore pcena id"emendari cur non pateris? arg. I. 38. 5. 7. ff. ad L. , f ut. de adult. Farinac. p. 3. prax. crim^ i a. 92. n. 32. cjf 38. Londini videas foeJ mmas calopodiis forma craticulae incedere, ut pedes a luto purosfervent. Et, ] fi tarnen illis occurfitet peregrinus nee cedat eam viae partem, quas juxta asdes ; murofve eft, palam ab illis ruptas urba' mtatis reus mcrepatur. quod ea parte non adeö lubricum tranfire; atque ideö &Anglis non fecus ac Gallis is locus honoratior. Quod & de Mantuanis fcribit eademque ratione, qua nos ufi , tuetur Niger Cyriac. d. I. n. 27. qui etiam ex Chaifanaeo refert, quis ordo fervari debeat , fi tres fimul incedant & euneftos via non capiat. Unum tune praecedere folum duofque fimul fequi oportere cenfet d. contr. 274. n. 26. Frifii Orientales idemfequunturinftitutum, fi tres, qui dignitate pares aut alias sequales una ve^ hantur; primum enim fcamnum occupare folet unus & alterum duo capiunt; quod famulorum fit, vel fequi vel pofteriore fede locari. Ne itaque unus ille fi vel folus fequeretur vel pofteriore fede federet, famuh' referat imaginem &haec in duos non facilè cadat, ideo his fimul pofteriorem locum affignare placuit. 48. Ajunt Clivii; Sed fi fint in vid an" guftd vel in ponte aut fi quis eum, vel qui pedes vel eques it, infequatur, tune fiftere gradum currus debet, ut progredi poffint; Cum ergo vehiculum cedere tantum cogatur equitanti, evïdentiflimè colligitur, quod ex regula jufli & eequi hic ifti cedere debeat. arg l. 18. jf. de tejlib. idque apertiffimè fanciunt Saxones d. art. 59. Huc facit ratio repraefentata in fed. 43. Nam' in loco acclivi melius confiftere poteft equus, quam vehiculum. Nee fi retroire cogatur eques jadfuram temporis facit; ut enim non memorem, quod paululum grandiendo gradum eam penfare poffit, utique longior erit mora, fi currus retroduci debeat, cum ergo id ipfi prodefle nequeat & contra aurigae noceret, impius eft, fi hoe ab ipfo flagitet, ut hic fibi cedat & currum retro, agat. I. 2. §. 5. ff. de aq. pluv. are. I. 21. ff de judic. Hoe tamen transferri non debet ad lintrarios equos, his enim & vehiculum cedere debet. Rationes facilè conlegas ex diftis fieft. 23. fff f eet. 34.' in jz._ Nam & in mora pericuium & a cafu id pertimefcendum. Habent quoque iter diftincfum, quod treckpadt vernaculè dicitur, in quo alteri cum curru jus non eft verfandi. arg. I. 1. §. 2. ff. de bh qui dejec. vel effud, 1 i 3 49- In-  2*4 GERHARDI F E L T M A N N I, JC. 49. Inquiramus nunc in caufam inftituti , quod vult cedi oportere ei, quem alii feétantur. Videtur effe haec, quod indtilgendum ei fit, qui in ejufmodi neceffitate conftitutus , non enim illa legum vinculis adftricta eft. Munnuoz de Elcobar. de ratiocin. adminifirat. c. 14. n. 10. cjf feq. Cui gemina eit alia, quod adflicto non alia adlliétio addenda fit. Syracides. c. 4. verf. 3. c. cum percujjio. 7. q. 1. arg. I. 9. $.feff. ad L. Pomp. deparricid. Rauchbar. p. 1. OO. 15. n. 24. Adjicitur & illud; quod haec res tota ex regulis humanitatis difceptari debeat, hae autem fecretam ganniunt in aurem ; Quod tibi fieri non vis alteri ne feceris : quod et gentilis Alexander Severus A. maximè dilexit. Ml. Lamprid. in Alex. Sev. c. 5r. 50. Quotus autem quisque eft, qui non, fi eum infequantur ejus holles aut inimici, a quibus vim alia ve mala metuit, fibi nolit cedi? hunc enim cafum fixit interpres Latinus Juris Saxonici d. art. 59. Idem ergö alteri facias, quod tibi fieri velis. Hoe tamen non nimis generaliter intelligendum ac fi eis cedere neceffe fit, qui propter crimina a fe patrata fugiunt quorumque veftigia premunt Irenarchae & latrunculatores. Cum extra ordinem coerceri queant qui viam tantum facinorofis monftrant; uti poft Alberic.&Carrerium doétum nobis a Profp. Farinacio. prax. crim. p 4. tit. 15. quafi. 132. n. 14. aut poteftatem evadendi illis praeftant, uti idem Farinacius fcribit. p. 2. tit. 4. q. 32. n. 5. etiamque eos fiftere manum- j que iis injicere cogantur. Jus Omland.' lib. 7. art. 5. Drenth. lib. 4. art. 38. 8 39- ... ' l 51. Sequitur in inftitutis; Qiiod vehiculum prius ponton ingreffum fuerit vel in portam venerit, illud prius transvehetur, five id oneratum fuerit five vacuüm: Planiffimum id fit ex edilfertatis feft. 31. data enim paritate femper occupantis melior eit conditio. Bartol. Angel. & Ca> farius, quos Fudatfequiturque Niger Cyriac. d. I. n. 25. Ex quibus quoqnehaut difHculcer conlegere eft, quid ftatui 0porteat eo cafu: fi, cum in portS mihi obvius facftus fis, & alter alteri cederet aut ego vehicum retro agere emperim, interca plures alii fint, qui poft nosconvenerint & tamen tua veftigia premere velint? Qiotidièid Lutetiae Parifiorum et Londini accidit atque ea res triftiffimos fcepè cafus producit. Romae ohm idem evenilfe ex Juvenalis fat.%. conftat, et fcriptum reliquit Seneca 1. Clement. 6. Cogitaie in hae civitate, in qud turba per latijfma itinera, fine intermiffone defiuens eluditur, quoties aliqiddobfiitit, quodcurfum ejus velut torrentis rapidi moraretur. i unc quoque rixarum inde natam occafionem indicat memorato loco Poè'ta quando canit; rbedarum tranfitus artïo Vicorum infiexu fffflantis convicia mandra : Ego aliis infinitis, qui poft me coiverunt, praeferendus fum, eosque cogere poffiim; ut, li primus, cui ego ceffi, tranficrit, mihi prius viam linquant. Aft cum caeteri etiam pofteriores tempore è veftigio atque arctiiiimè primum fequi foleant, ideóqueretroccdere non poffint; quod tantus ipforum numerus fit, humanius faéturus, fi exfpecfavcrim, donec alii omnes cum curribus aut cifiis progrelfi fint. arg. I. 185. ff de R. L Poteft & mihi objici culpa, quod cum cedendo priori occupatus elfem, non alios j citra pontem portamve novè adventantes monuerim, non ut fe ea. parte collocarent, quó poft primum liber mihi tranfitus effet. arg. I. 203. ƒ. eod. 52. Poftremö examinemus quid fieri oporteat, fi is, quem alteri cedere oportet, id non fecerit? Non vi contra eum utatur alter: tueri enim jus fuum debet, non injuriam comminifici: uti Ulpianus ait in l. i. §. 2. ff. quod vi aut clam. Sed, fi inde damnum cepit, proprias habet aftiones. arg. I. 39. $. i. ff. ad L. Aquil. Ergö injuriarum agere poteft: arg.l. 13. §. 7. ƒ. de injur. LL. Salie. tiü. 33. §. 1. Alamanor. tit. 66. Ripuar. tit. 80. Frifion. tit. 4. Longobard. t. tit. 12. /. 1. cjf feq. Capitul. Karol. fff Ludov. Impp. lib. 5. c. 201. etiamque propter damnum datum ex L. Aquilia dicam fcribere ei, oui alteri obftitit, ne via publica uti poffet: etiamfi alter huic nocere noluerit. I. 5- 5- i- ff- ad L. Aquil. Quam in rem clara eft Lex Alamanor. tit. 96. g. 2. ibi; Si carrucam involat aut rumpit rotas in priori parte, fic ut illa die opera tricet, Jol. xxx. componat. Non ergö damni tantum dati fed & lucri, quod ejus occafione abeft , rationem habendum placuit: arg. §. 10. 1. de L. Aquil. atque adeö ejus, quod interelt aeftimationem effe faciendum. I. 21. §. 2. ff. eod. 53. Injuria autem oportet damnum effe datum. arg. §. 2. I. de L. Aquil. Quare fi quis tibi obfiftat in via publica nee cedat femita, cum tamen fecundum nobis edif- (11 mde damnum cepit, proprias habet aftiones. arg. I. 39. $. i. ff. ad L. Aquil. Ergiö iniuriarum acere noten-: /ir* 1. t»  DISCEPT. ACADEMICA de VEHICULIS SIBIOBNIIS; édilTertata facere id teneretur & fic dan num paffiis ftjeric in junianus aut vehict lo , nullam contra te habet acfionem quia tu jure tuo ufus; /. 13. $ i.ff.deir, jur. & alter culpa fua damnum fenfit , 203. de R. J. Ante tria fere luftra h accidit primo abOldenburgoIapide, ub ftabulum non unum eft, quod a Metu Gertfia nomen habet. Auricanus aurig; Wejertus Caonengielferus in via anguft; obvium habebat ruricolam, qui femipq tus ex oppido domum repetebat. Hic licet illo in loco cedere tenebacur vel fi. ftere gradum, Auricanus tamen prior ic fecit. Aft alter mors impatiens propef lit equos unumque pecfore impeilit ir temonem , ut mox inde letho corriperetur: fero nimis lugens proterviae & ftul titioe fua; pcenam. 54. Eodem plane genere mortispefir ahquando eouus, quo homo vehebatu: qui a nundiuis Auricanis redibat ad fuo lares & cui civis Auricanus Embda cun vehiculo meritorio obvius facltis fuerai m vicino aliquo pago. In re dubia quidem prasCumptio capitur contra eum , qui eques vadit, quod currui cedere debeat, uti dixi fect. 48. Sed qma teftes, quos actor produxerat, affeverabant, eum ceffiffe cum equo fuo de ipacio, quodefl inter binas orbitas, quas tenent vehicuh & contra reum cum curru fuo exorbiraffe atque ita temone fuo in peclus equi adaéto effeciffe, ut ruptis iliis ftatim exanimatus fuerit, magiftratus Auricanus ad refponfum Jureconfulti partium medii reum in precium equi condvmnavk uti & in litis expenfas, additainterlocutione, ut fi illud XXX. numis, quos Imperiales thaleros appellamus teftimaflet, tantum ipfi dare alter damnas effet III. Mart. ch hc LXXVII. In fachen Ube Eppen Kliig. contra Ecke Mennen Sohn Hippe Bektagt. Provocaverat reus ab anteriore decretö, quo ulterior teftium productio ei fuerat negata , ad Cancellarium; fed per Remifforiales re ad Dicafteriumrejecta,ab hoe illud fuit confirmatum. VU. Ö&obr. ch loc LXXVI. Sed ab illa fententia non appellavit fortè veritus ne, fi vicfor appellationi inhaereret, praeter:a in damna & id quod intereft condem naretur. Joan. Wames. cent. 2. confil. civ. 53 n- S' 55. Currus porro navi reeftè comparatur, quod adexercitoriamaétionemadtinet. Unde dominus currus non obligatur , fi famulus,quem ei praepofuit, alteri tranfeundo nocuerit, fed huic contra famulum actio dabitur. h idt. pr. ff. . nauta caup. ftah. I. 52. §. 2. ff. ad Aquil. - idque pluribus eleganter, ut folet, crac: tavit Wames. cent. 2. conjil. 54. n. 18. u ■ (ff feq. '• f 56. Dominus vehiculi ergo non aliter 1 tenetur , quam ft equi metu turbati non 1 1 potuennc a famulo cohiberi & fic tran1 j leuntem currum everterint, cui cedi opor- I tudlet. d. I. 52. $. 2. ad L. Aquil. Non II lulhcit autem ^generaliter allegari fero* • cfem aut metum equorum, fed probari : , debet, quod fponce fua turbati vel fefie . enpuerint. Wames d. confil. 54. n. 4. 5. 1 Pofterius nos loops werden dicimus: id1 que in equis eft vitium, ob quod redhi| ben queunt. /. 43. ff, de JEdil. edicto. 57. Si autem neque domini auriga? neque etiam equorum culpa intervenerit ; led hi vel ob afperitatem vellubricitatem • via; non potnerint cedere de ftmita ati que ita alteri dederint damnum, nulla ei i competit actio. d. I. 52. 2. fi. ad L. I AfiUiam' Qtiod verö ibi adjicit Alfe- nus Varus idem obfervandum effe, fï ; jumenta onus fuftinere nequilfent, quod > plauftro erat impofitum & ita everfum Itranfeunti alii currui nocuifiet, hoe fic \ mtelhge , fi onus ratione auriga; erat gra- ve non vero ratione equorum: nam ft j his erat nimis grave tune tenentur, qui illud vehiculo impofuerant, uti re&e ad- vertit Scholiaftes anonymus Bafilicon. I lib. 60. tit. 3. /. 52. §. 2. lit. h. I. 27. %. | 23. ff. ad L. Aquil. vel lapides male | compofuerant, ut ceciderint ruperintque currum, qui tranfibat. d. I. 27. 33. ff. ad L. Aquil, 5^- Iftud non ambigitur poffe eum, cui alter de via non ceffit, cum id fa. cere tenebatur, & injuriarum & ex L. j Aquilia ob damnum datum agere, quia • sltera actio ad damnum pertinet culpa datum altera ad contumeliam, uti Ulpianus ait in l ij, §. ^6-ff.deinfiir. Wefenbec. parat. ff. ad L. Aquil. n. uit. Qua ratione moti XIV. Novemb. ch hc XC. re* cepimus appellationem ejus, enjus mu* tua petitio erat rejecla a magiftratu Auricano, quod ex L. Aquilia inftitueretur, cum jam de injuria lis effet apud 'praetorem, qui de vi & injuria cognoi feit, quem vernaculè Landrichier &barI barè Judicem provincialen! vulgus Vocat. I In caufa Chrijioffer Auwma Appellantis I contra Hero Janffen Appellatum. . 59. Quin amplius & capitis accufari vel pcena corporis aliave extraordinaria I plecfti poffe aurigam, qui dolo malo vel i magua negligentia aut lata culpa alienum ' plau-  t^6 GERHARDI FELMANNI, JC plauftrum everteritautpraecipitaveritin- | folTam aut paludes, ut homines inde pe- j rierint vel aliter iis nocitum fueris, du- 1 bitari quoque non oportet. /. 23. §• 9. ff. ad L. Aquil. I. uit. ff. de priv. delict. I. 4. ff. de publ. jud. juntt. I. 15. pr. ff. ad L. Cornet, de ficar. Lucianus in Tyran. j nicida. 60. Neque referre an illud fecerit, dum praetervehebatur fibi obvium plauftrum , an vero morse impatiens id quod praecedebat, tranfire molitus fuerit fuo vehiculo? I. 13. pr. ff. locati. idque difcimus ex ratione Neratii in /. 53. ff. ad j L. Aquil. bufticit enim tuo dolo aut | tua culpa eveniffe, ut tuo curru alterius currus fuerit everfus & vel hominem tranfeuntem obtriverit vel vcétores in aquas paludesve praecipitati fint autlapfu graviore perierint. arg. d. I. 52. §. 2. ff. eod. Et quia aótio ad damnum datum eft perpetua: utpote ex lege dcfcendens.pr. J. de perp. & temp. act. ideo non finitur 1 anno, uti Groningae tribunal, quod Ca- ' mera Hovetmannorum audit XXV IXbr. ch hc XLVll. pronuntiavitiwcaufia Hinderick Jurriens contra Herman Hermans. lidem judices cenfuerunt poft bicnnium I illam inftitui poffe apud praetorem, in I cujus territorio commoratur is, quialie- . num vehiculum evertit. XII. Vllbr. ch! hc XLLX. in caufia Conraet Meyer centra Onno Jacobs. 61. Frifia Orientalis hac de rc nobis > trifte dedit exemplum duo ante luftra. j Hintanus quidam auriga, nomen homini ; erat Alberti Cornelii, cum plauftro fuo Embda Nördam ad nundinas profeeturus in via puplica, qnse inter illud oppidum \ proximumque ei pagum Hintam eft, vidit ante fe idem iter ingrelfos duos alios cum fuis curribus; quorum primo vehebatur Kenricus Lubbcrtius. Hunc fuo fecundus feliciter praeterierat captans occafionem, qua commodè id fieri poterat. Ejus exemplum cum fequeretur tertius memoratusAlbertus, coëgitprhnum extra orbitam : quo in loco paululum quidem progreffum, fed, quia folumibi lubricum & declive juxta folfam, in hanc vehiculum undecim hominibus onuftum ruere neceiTarium erat. 62. CongruiiTet quidem othcio Alberti fiftere gradum & auxiliari lapfis in fof- | fam ccenoque lutoque merfis, fed Hintam feftinans mox atque eo venilfet currum fuum alii commendavit et fuga fibi confulcns ivit in agrum Groningae focium Interea alii Embda vcnientes mieris fub pondere vehiculi gementibus fuppetias tul ere ; at ferius id accidit: nam una puella, ubi levata limo, ftatim fuit exftincfta atque adolefcentis cujufdam manus jam ex cafu erat rupta & niü hoe f actum fuiffet vehiculum atque j cum anteriore ejus parte equi auffugifI fent, omnes vecfores letho periilfent. Albertus lares fuos poftea vifere geftiens, primo vicina loca veluti Nordam agrumque ei confinem adivit , poftea autem in illum , qui fidei praefecforum Emdanorum commiffus, cum rediiffet, eorum juifu captus .A uricamque miiftis, & ibi juifu Principis in vincula datus I fuit. 63. Cum autem, fi dicafterio ita vifum, Principis procurator teneatur edere caufas, cur id factum fueric, uti dixi lib. 2. de titul. honor. cap. 30. n. 7. reus a. d. XXIIX. Febr. chhcLXXXU. nobis preces obtulit, quibus illud fieri poftulavit. Ad quas cum condictus fuiffet Principis procuratori dies VI. Martii, ea obtemperavit praceptoediditque eum refponfiones rei tum examina teftium. Cenfuimus tune cuncfa reo elfe communicanda eique diximus diemXIII. memorati menüs , ut ii quas habcretdefenfiones, proferret. In facben Albert Comelis contra FurJU. Oftfriefifiben Fifcalem. 64. Reus ad conftitutum porrexitRefutationem caufarum, quas Principis procurator ediderat. Hic autem, cum vel replicare deberet vel petere, ut tempus fibi ad id faciendum prorogaretur, allegavit, Principem noüe adquiefcerein decretö a. d. VI. Martii lato, ideoque fe arripuiffe remedium recognitionis, vel , uti barbare loquimur , revifionis. Pluriurn fuffragiis in eam tune fuit itum fententiam, ut fi de CCCC. Imperialibus thaleris fatis vel cautum dare poffetreus, tum ratione reiaxationis porro pronuntiatum iri, quod juri convenit. Cum vero nee pignora haberet, vadem quoque non inveniret, ipfique accufatoris mora videretur non alio fpeétare, quam ut res in longum trahcretur, ad ejus preces d. XXII. Mart. coactus fuit fenatus, cui & Praefes & Ordinis Equeftris Adfeffores interfuere. 65. Pracjudicii loco traftatum autem jam antea fuerat, an reus fuppKadrh ultimum corporisvc coërcitionem meruif. fet? quamvis enim pacfa inter Principem & populum fanciant vadimonio non elfe locum, fi facinorofi fint digni leibs und lebens-firaffen. id eft, corporis coërcitione & vitse amiflione; Conc0rd.art.4S. cum  DISCEPT. ACADEMICA de VEHICULIS SIBIOBVIIS. ï** cum tarnen conjunfta pro disjuncïis fiePe uccipiantur; /. %5.ff de V. S. & facta, propter qua; datis fidejnfforibus quis non Jiberatur a cuftodia aut carcere , feparentur in d. art. 4g. ab iis, quorum cognmo pertinet ad tribunaJ, quod vernaculè dicitur Land-gericbt; huic autem non lit notio de criminibus , quas corporis pcenarn ingerunt, cenfuimus non aliter reo fatis vei cautum danti effe vadendi poteftatem concedendam , quam 0 pcena in abfentem poffit ftatui. arg. I. 13. ff. ad L Aquil. I. 26. ff. de poen. I. 22. C;. eod. Bachov. ad Treutl. 2. difp. 3. tb. 3 Ut a Sutholti diffrt. ffuft. 14. aph. 60. Val. Andr. Deiiel. ad Zoef. ad Infi. de fidejulT n. 3. Perez. ad Cod. di tit. n. 10. . i 66. Doli mali autem non videbatur purus, quod teftesauo, memoratusLubbertius . ejufque nauis , adieveraffent reum omni opera fuiffe conatum, ut curru fuo primum praeterierit, ac ftudio egiffe, ut hoe everteretur; quanquam mo- j mtus effet neidfaceret, quod poftremum nee Hero Janfenius, qui ejus operas j conduxerat pannofque fuos Nordam ve-1 hendos Iocaverat, diffeffus fuerat. • 67. Vera ifta effe fuadebat Alberti fa- j ga, qua fe fua velutii fententia fufpecfum iectrat; Qti ait Ulpianus in l. 7. §. 2. ff. \ de fiüjffeÜ. tut. Netnef. Karul. art. 25. §J fi. Preerenim cum hane capeiïiviiïet priufquam quasri in ipfum ccepiüent, aut j mter reos effet relatus. Farinac. p. I.prax. ' crim. q, 28. n. 27. '1 68. At ultimum argumentum facilè | refeliebatur prolato teftimonio eorum , j quibus fidem non habere nefas, quique afïirmabant reum ante hac femper hominem frugi vitaeque integrum fuiffe. Hoe \ autem conftat magni momenti effe in iis cafibus, ubi apertè dolus non probatur. I /. 3. §. 12. /. 5. $. 6. ff. de re milit. Ci-1 cero pro Cluentio. Nam perinde opinio eft de cujufque moribus, ita quid ab eo factum non factum fit, exiftimari poteft. Purgaverat & illud fpontaneo reditu. Farinac. d.p. 1. q. 48. n. 50. _ 69. Teftium fidem deftruebantfequen-l tia. Lubber dus infenfus erat reo, quod nxoris fua; foror fuffocata filioque memBi-urn ruptum effet. Unde nee huic credi oportere videbatur: nam nequidem id nos movere folet, quod inimicitia fitor- : ta è fado ejus, contra quem teftes pro- : duéfi fuerunt. Farinac. p. 2. prax. crim.q. \ 53. n. 12. cjf 18. quin potius arbitramur 1 1 eam efficere, ne recipiamus alicujus te- j ftimonium, licet tantum conjeefturispro- :: bata fit. Farinac. d. q. 53. n. 24. I :a7°r' In -re nobis Propoftta eó magis f18. ^nna erat arripienda, quod caW rll'fv5 mï ^uid^,ai» dixiffent, ex quo aurem°1 C°nVlnci' Negantibus bu i na&S Crec!l ^uam adfirmatibus, juns eft tralatiui. Farinac. d.p. 2. atfone mail;214'^ 234- dubitatione magis caret, quando verofimile loquuntur. Farinac. d. q. 6j. „ ter qua; memo habemus, quod reus no luent plauftrum primum agere in foffam " quippe cum dolus nunquam in homine,* led hic bonus praefumatur. /. 51. Pr £ projocio. r 'M- 1. 51.; Heronis teftimonium quoque riïhih videbatur, quod Lubbertius ipficontradiceret adfeveraretque, fe illum non vero reum ciamorefuo voluiffemönitum, quod ceu locator farcinamur vehendarum arbiter effet plauffri & Albertus in ejus gratiam feftinaret, quo maS cum pannis Pfero poftèt nundinas obfervare. 72. Cum itaque de crimine hic partiCiparet , nee fides ei poterat haberi. I. a}' l>fi', 4Uceftim> t. perfionas X. de teftib. Quidquid pro ipfo dici poffit, nemo tarnen negaverit in eum potuiffe rgfilj*.. mftitui & fic rejiciendum non effe ejusmodi hominis teftimonium./. 10. ff. de teftib. I. 10 c. eod. Farinac. tratt. de teftib. q. 60. per tot. j f|i Nón fuerit autem: reo mens Ia> dendi quenquam atque ita a dolo vero excuiari potuerit, an tamen ilicó inferre bceat, non ultimo fupplicio in illum potuifie ammadverti? Nemo quidem ignorat, quod, ubi de pcena capitis queeritur, lata culpa dolo haut comparëtur. /. 7. ff. ad L. Corn. de ficar. Amplius nee id hen ex venore interpretumfententia, h condemnatos tantum fequaturinfamia, demonftratum dedi ad §. 6. Inft. de fufp tut. nifi fortè lex ita fcripta fuerit. /. 1% \. 4- f- te his qui not. infam. Regulam camen iftam vitiari in multis articulis, eruditiffimè demonftratum dedit janus Langlaaus lib. S.femefir. cap. 15. 74- Quibus meritó nofter accenfetur, quod non minus mali exempli fit alienos equos piauftro, quo tot homines vehuntur, junéfos in anguftum cogere, quam ihcui praeberepoculumamatorium. Qua-e non minus qui illud, quam qui hoe fecit, capite puniendus videtur arg. I. 38. %. 5- ff de pcenis junct. d. I. 52. {.2'. . 53. ff. ad L. Aquil. 75. Quemadmodum enim praevidere titer debuit, quod nemo ignorat, palentia philcra puellis aeque ac viris mor- K ^ tem  GERHARDI F E L T M A N N I, ] C tem maturare fpemque furoris habere , uti cöpiofè & eleganter ex veterum chartis demonftravit Carol. Annibal. Fabrotus Excerit. 6, fic alterum profpicere oportuiffet, quod omnes fciunt, praetervectionem illam facilè triftiores poife cafus parere in viaangufliore, quaeabutroquae latere habet folfas, quarum margines funt declives, & cujus foium argillé. uda tempore conftat pluviaü. Ut licet non malo animo, malo tamen exemplo mortis caufam praebuifle dicendus, capitalique animadverfione dignus videatur. arg. I. 3. §. 1. ff.'ad L. Corn. de ficar. 76. Quae res magis mali exempli appellari poffit quam haec non facilè quem dicturum, allegabat fifci advocatus. Vivimus in eaterra , quae cum vitio foli partim caenofi, partim paluftris, tumnimia & in licentiam vergente libertateincolarum vias habet difficillimas & ferè inexplicabiles eo nomine fatis apud exteros infamatas : adeö ut qui per eas, incedere velint , vehiculis cum quatuor rotis iifque valdè altis atque eapropter ponderofo fuo vertice ad everfionem pronis uti debeant. 77. Adjice, quod ifta licentia aurigae nolfrates pleni non minus fint cerevifia quam inconfideratiffimae & dementiffimae temeritatis, ut magno hic exemplo opus fit: nifi & nobis & noftris maxima creare velimus pericula. Quanquam ubique gentium genus iftud hominum infoleas, audax, pronceps animi, temcrarium & blafphemum effe ex Au-, guftino tradat Mornacius ad d. I. 52. §. 2. ff. ad L. Aquil. ' 78. Videamus autem an non adverfetur Ulpianus in d. I. 13. pr.ff. locati? Integra verba recitabo, quia argument! noftri propria. ITEM QUERITUR , ait, SI CISIARIUS ID ET CARRUCHARIÜS, DUM CAL TE ROS TRANS1RE CONTENDIT, CISIUM EVERTIT ET SERVUM QUASSAV1T VEL OCCID1T1 PUTO EX LOCATO ESSE IN EUM ACTIONEM: SED ET UTILIS AQJJILIA EI DABITUR. 79. Fateor non invitus objici nobis non unum ex his verbis polfe. Primum j eft, quod videatur fubdubitare JCtus an ex L. Aquilia de re familiari agi poffit contra aurigam, ut multö minus L.Cor-1 nciiae deficariis poftulari poffit. d. I. 4. ff.; ds publ. jud. Alterum quod major temeritas in cifiario fit quam in auriga, qui agit vehiculum, quale fuit Alberti: " " "1 " .. I, cifium enim binarum rotarum fuiffe, fi credimus, utipareft, Guilielmo, Budaeo ad d. I. 13. pr. 80. Unde cum facilius tranfeundo aliud vehiculum, everti potuerit, quemadmodum fupra dixi fetl. 25. nequidem id, quod de L. Aquilia fcriptum reliquic Ulpianus, ad noltra plauftra tansferendum elfe; quippe cum in caufa jus pofitum fit: uti Alfenus ait in d. I. 52. 81. Verum enim verö cum idem Ulpianus in d. I. 23. §. 9. ff. ad L. Aquil. ajat, per leges Aquilia; acrionemnon pra;judicium fieri legi Cornelia;, adeo ut pro« , bationes in illa factae in hac quoque noceant: Andr. Lipskii. r. obf. 48. 71.4.. hic meritö valere debet, quod Venulejus fenfit; in re clara nullius conjecfurae efle locum. /. 137. g. 2. ff. de V. O. Atque ita non obftat primum. 82. Non quoque majoris roboris eft alterum, quia ciliarium per carrucarium interpretatur Ulpianus idemque de eodem dicit; cum tamen carruca veteribus effet currus cum quatuor rotis. Corafius 3. mifcellan. 2©. n. 6. 83. Cur autem tantum in d. I. 13. pr. acfionem ex locato utilemque Aquiliam dederit Ulpianus, ejus rei ratio fuit, quod non alienum fed proprium vehiculum auriga ibi proponatur evertifle aut fregilfe, uti reétè etiam advertit fcholiaftes Graecus ad d. I. 13. pr. lit. X. Ubi 20. Bafilic. tit. 1. confultusque fueric JCtus a domino fervi, qui carruca vehebatur & hujus lapfu fuit occifus. Hinc autem nemo conlegac, ciüar'mm ex L. Cornelia non potuilfe praeterea reum fieri alterum enim utilitas pvoatorum, alterum vigor publica difciplince poftulat: ait Paulus in l. 9. §. 5. ff. de publican. fff veilig. 84. Qua ratione moti, cum quis a pcena numaria in ipfum ftatuta, quodlitis protrahenda; caufa primum petiiflet acta mitti ad fex patriae JCtos, deinde variaffèt autem , provocaverrt; nuper in fine Quart. poft Sexages. ch hc XCI. recognitionis beneficium ei negavimus. In fachen Poppe Onnen Provocanten.contra Joban Dammeyer Provocaten: Die am 22. Febr. 16S8. eingewandte revifion betreffend. Nam in caufa principali transmiffio auttorum decreta fuit. 85. I'lud majorem habet dubitationem quod ipfe alibi docuerim in jure Georg. de Inclufi Animal. cap. 2. feil. u. n. 6, 7. 8. cif cap. 29. fect. 1. n. 3. 4. fff'feq. non poffe ex L. Aquilia agi contra eum, cum  DISCEPT. ACADEMICA de VEHICULIS SIBIOBVIIS. ifp cum quo contraxi, ut damnum mihi refarciat levillima culpa daturn, ad quod ex natura negotii cum ipfo celebrati non eft, obligatus; & tamen JCtus in d. I.13. p. ff. locati id affirmat ? 86. Quapropter dieendum, ideö aurigam actione Aquilia quoque conveniri poiTe , quod taJe quid fecerit , in quo ejus perfonam dominus fervi interempti non poffit intelligi adprobaffe ; quippe cum nemo credat facilè carruncarium tam temerarium fore, ut cum periculo & fuo & alieno contendat tranfire cceteros prius iter ingreifos. Vid. d. cap. 29. fect. 8. n. 3. 4. 5. fff 6. fff L. 25. §. 5.1. 43- ff- d- t- 87. Qui fecundum ea , qua; è loco fetl:. 31. diximus , Alberto noliro non tenebantur cedere de via, fequi illos non vero in anguftum cogere debuiffet: quia nobis ideö viae publica; dicuntur freye Land-firaffen & freye Herren voegen, quod Übere quis illis commeare queat, nee uni plus juris in illis competat quam alteri, led occupantis melior lit conditio: licet non nefciam frequentius alio fenfu ita appellari. Fritfch. de Viis publ. cap. 13. n. 12. 88. Non prodeffe itaque reo poterat, quod alter a primo hunc fine noxa praeteryeeïus effet, cum ille fuo periculo id feciffet, & primus ds femita fortè ceffiffet vel ftkiffet gradum, donec fiecundus cum fuo vehiculo tranfiret : gratificari enim alicui poffum & de jure meo decedere , invitus autem ad id non teneor. Matthaei XX. I. fff feq. I. 46. pr. ff. de rèlig. fff fiumpt. funer. 89. Cur Abertus, cum impatiensviae effet, feftinaretqee cum pannis fuis ad nundinas Nordanas, locator iile Hero non clamore fuo fiftit primum, eumque rogavit, ut fe fineret tranfirr ? Vid.LL. municip. CUix. tit. va„n Karrenluyden un Wagenluyden. §. uit. Quod cum non fecerit & nihilominus alterum praeterierit eumque hoe pacto cum plauftro undecim mortalibus onerato in anguffcurn, lubricum declivemque viae publica; marginem coè'gerit, de occifo tenetur. arg. I. 8 §. 3 l. 28.5. i.ff. ad L. Aquil. Nam, fi fuiffet alterum fecutus, cafus ifte non contigiffet. arg. I. 29. §. 2. ff. d. t. 90. Tentaffe reum viam illicitam nee ipfe quidem diffiteri aufus. Unde non eum juvabat, quod primum plauftrum non ftatim, fed tune demum everfum fuiffet, cum ille jam effet praeterveótus. Alterum enim fecerat exorbitare verfando in re illicita. Qui vero id facit, is i de omni eo, quod inde fecutum teneri, minimè videri controverfrirn. Farinac. p. 3. prax. crim. q. 91. n. 39. Caballusrefol. crimin. cafu. 152. n. 10. Id vel eö magis hic locum habebat , quod tranfitus ille pollet tehdere ad everfionem alterius vehicuh. Marius Giurba conjil. fff decif. crim. jr. n. 15. 91. Nee pafum porró onerabat reum, quod cum triftem ejufmodi cafum vidiftec, tamen properaffet Iimtam, necauxiiio veniffet lapfis. Quod fi feciffet , pueila memorata non fuiffet mortua: quia nondum adhuc exfpiraverat , cum extraheretur limo atque camo. Neque enim Imagnum damnum eft in mora modici tempofis, uti inquit JCtus in l. 21 ff. de ufur. Ipfe Albertus a judicibus interrogatus agnovit hic fuum crimen, quod videbatur impunitum manere non debere ; quia jurifprudentia; finis efir juftitia univerfalis. arg. c. non inferenda 23. q. 3. Rebellus de Obligat. jujtit. lib. 2. q. 14. fett. 8.n. 58. 92. Verum enim verö cum non femper coè'rceantur , qui contra hanc peecant, uti demonftratum dedi in d. Jure Georg. cap. 7. fect. 8. n. 5. fff feq. exami- 1 nemus, an non quaedam fuerint, quas I fuaferint feveritatem legum cum aliquo 1 temperamento benignitatis fubfequi: uti I Marcianus loquitur in l. ii. pr.ff. de f posnis. J 93. Integritas vitae anteaélae primas I hic videtur tenere, eique ad qualemcunI que excufationem fuffragari, quod poft f quam tri'ftè fatum pueila; cognoviffet, I ad penates fuos fpontè effet reverfus. Eft 1 & quod Lubbertio inferibi poffit, quod j fe fuofque crediderit plauftro tam onerato: quod fi enim non illoundecim vecti fuiffent homines haut tam facilè, utpote vertice minüs ponderofo , fuiffet everfum. Vid. f eft. 10. 94. Credidit & Albertus fe jure fuo tranfire poffe primum, quod fecundum id facere vidiffet fine ulla noxia. Quaelibet autem caufa etiam coiorata & fatua quem excufac a dolo ; uti fcripfi refponfi milit. 1. n. 177. fff 178. 95. Ut non mortis naturalis fed corporalis pcena videretur in eum ftatuenda: quam & Langlaeus d. cap. 15. dieftat redemptori operis, qui, dumfumptibus parcendum effe exiftimaverat, minus ftabilia jecerat fundamenta amphitheatri, cujus major pars, unde nobiliores fpeeftabant, corruerat in urbe Nannetenfi Anno ch hc XXXIX. ut fpecf atores nonnulli elifi exanimatique pjurimi veró K k 2 cru-  ióo GERHARDI FELTMANNI, JC, cruribus effraclis alfsque viriis modi vulnerati fuerint. 96. Narrat quoque Tacitus Annal. lib 4. in exilium fuiffe tantum actum Aqui lium quendam libertini generis, qui ii mili in vitio erat depichenfus effccerat que, ut quinquaginta hominum millia cc cafu debilitata ve! obtrita fuerint. 97. Dum autem nos hac de re deüberamus & interea veniebat dies, qua Fifci procurator tenebacur caufas proferre. cur recognitioncm fieri defideraifet : XXVII. Maj. ch hc LXXX1I. illarum Joco allegavit Principis Conliftorium , quod Canceliarium vocant, hanc rem fententia fua finiiffe. 98. Reus enim a. d. IV Mart. jam refponderat ad interrogationes fibi factas. Id autem habetur loco litis conteftationis. Ferinac. p. i.prax- crim. q. 10. ». 55. At per hanc jurisdictio Cancellaria prorogata intelbgitur, uti tradidi d. lib. 2. de titul. bonor. cap. 30. n. 11. Fuit autem ab hoe tribunali decreta reo pcena rclegationis menfe Martio. ch hc LXXI1. nuperque is adhuc in agro ditionis Groninganae haut proeul a noftris finibus vixit. 99. Illud palam eft, quod fi quis prior iter ingrtflus nolit in via angufta monitus cedere aut praeftolari, donec alter qui feftinare cogitur, vehiculo fuo tranfeat, non modó li ab hoe evertatur nullam contra eumhabiturus fitactionem fed & fi effecerit, ne alter pergere potuerit, ei ad id guod interelt, teneri. Malus ifte mos noflris aliquandó e(l ru- , ricohs, qui licere cum omnia fibi pu- I tent, nolunt fequenti currui cum fuis de' femita cedere fed gradum citare folent donec alter velocius quoque ingrediens veftigia illorum premat: quod cum aut videantaut audiant, tardius iterumagunt fua plauftra, qua ratione cum alter id quoque facere teneatur faspiusque eveniat, ejus equos via laflos reddi & tarnen ipfum nihil magno fuo conatu agere, quis dubitet? Malitiis autem hominum non eft indulgendum. /. 38. ff. de ii. V. Tentarique poftet an non ex L. Aquilia, quod omnis alia hic ceffët, agi queat ex illa enim tenetur, qui damnum qualiter qualiter dederit, uti Ulpianus ait in /. I. §. 2. ff. fi is qui teftam. liber effe juff. 100. Non dividemus inter incolas & peregrinos. Ait Lex Bajuvariorum tit. 3. c. 29. g. 1. Nemo aujus fit inquietare vel noccre peregrino, quia alii propter Deum, alii propter neerfftatem difcurrunt; tamen una pax omnibus eft neceffaria: In violatorem pcena dupli damni dati erat con- 5 ftituta. d. c. 29. §. 2. & gravior in eum, qui injuria viam mulitri negaffet. LL. . Longoiard. lib. 1. tit. f2. /. 1. nam & • | eam aliquandó apud I rifios Orientales • I aurigari videas. Haec fcita nos non obli- • gare nemo nefcit. Sed necargnmentaex > legibus Romanis huc transferte ncceffe j fuit, inlultranci caufa magis quam ex | neceftltate adducta a me funt. I lor. Nimis fuperftitiofi funt qui nil ■ credunt adferi poffe a juris ftuoiofo,nifi , quod lege aliqua aut auctoritate probaj tur. Non femper veteres Jure coni'ulti ad haec refpexerunt, fed nee ad ea animum advertere faepè poterant, quod alii & longe diverii cafus legibus nee comprehenfi nee ab aiiis traótaci, ad refpondendum ipfis proponerentur,- quosetiam dccidebant argumento defump:o vel ab h-imanitate, /. 20. g. 3. ff. de adq. kred. •'qua fiententia bumanior, licet Jidianus ■ contra ficriiferit. I. ó. §. 3. ff. de bis qui not. infam. vel ab honeftate, / 4. §. 2. ff. de in jus vbc. ibi; quod honeftius eft, (ff meritö obtinuit: l. 12. ff. de Decurion. ibi ,• inhoneftum tarnen effe puto : vel a pieute, /. 32. §. 2. de cond indeb. ibi; piëta tis ratio facit: l. 17. ff. de adq. bered. ibi; boe enim fatis impium eft: vela | benignitate, 1. 8. ff.' ck coilat ibi-, btnignior eft contraria fententia: l. 11. ff. de de S. R. P. ibi; benigius judicetur: velab aaquitate; /. 18. ff. de vuig. cffpup. fiubft. ibi; cequitatis ratio fuggent. I. 31. ff. depof. I, 14 g. 13. ff. de religiof. etiamque ab utilitate communi deprompto. /. 3.5. 'fi. ff. de conft. pee. ibi; quamfienteniiam non invitus probarem: babet enim utilitatem. Non autem ita immemor mei, ut idem • quod iftis viris ea tempeftas tri; buebat, mihi quoque inferibere pracfumam non refponfa hcec funt vim legum habitura: quod ratio inftitutid' opuiculi titulus confirmat, nam formandarum artifiex legum non dificeptatione debet uti, fed jure: nee videri congruum fibi contentione legem condidiffe fed ordine: uti ait lex. 2. Wiftgotbor. lib. 1. tit. 1. Coronidis loco liceat adjicere argumenta utriufque difceptationis non adeö aliena videri ab iis quse de cadavere & vulneribus ediffercavi, quid tranfitu miiitum & vehiculorum congreflu ftepè caedes, vulnera & noxae contingunt Plinius autem lib. 22. bift. nat. cap. 17. docet quod herba urceolaris nafcens in tegulis parietinifque, contra ulcera rupta lapfnsque fff pracipitia autyebiculorum everfiones fingularis. Jocari fi me quis dixerit, habeat & tamen bené valeat. Explicit lex II, C. defervit. & aq. Coro-  DISCEPT. ACADEMICA de VEHICULIS SIBI OBVLTS. x6t C Zftt ^F^^^^^.^.So. tradidi, egregiè facit c^dlll * ^ in^^eiuum pacis üfnabrug. anno cIdJdcxli.x. k i ir/' Lx ïla adparet non Jjcere Plus e*^re ab iis, qui a nobis di/fident ratione facri cultus. Ait enim jive autem Catbo- y.Uw' Jfgfanae mnfejjionis fuerint Jubditi, nullibi ob ReïMonem dijpicatui babeantur nee a mercatorum, opificum aut tribuum commu* mom, bereditatibus, fegatis, hojpitalibus, ieprojorih . eleemofynis almve juribus aut ccmimerciis, multo minus publicis coemiteriis bonorel ve• Jepulturae arceantur, aut quidquam pro exhibitione funeris a tuper. to J^J%*aTS> KaeU: cu^ue Pwocbialis jura pro demortuis pendijohta, jed tn his & fimilibus jure babeantur aequali juftitia pro* temper effe zdhibendam hdem fenpfedt cap. u. in fi, Jegat Joan. Wamebumma^m nominisJCtum, qui cent. 2. confil. cm c3.n.4 mquit, cum aliud alu mortiferum effe joleat 6? artificum cbyrurgorumquejudl ciumjaepejallatur & eventus exfpettationi non corre/pondeat. Kk 3 ELEN-  Pag. z6i ELENCHÜS C A P I T U M, Cap. i. Cadaveris origo fff definitio. Pag. 135. Cap. 11. Verbum incipeTeia multisufufpatum, fff hic plus fignificat qukm in rubrica de ventre infpiciendo: quanquam fff de ea re five notis virginitatis amiffu* recentisque puerperio bic agatur. 135 Cap. ni. Qjto pre cadaverum infpectio introduCta fff quibus cafibus fiat quidque nominatim novis legibus de ed cautum? 137 Cap. iv. Ad eos pertinet cadaveris infpectio, qui de criminibus fff ccede cogno- | fcunt. *39 / Cap. v. Princeps, qud rationejurifdiEtio- / 1 ne'm 'babcat, inquiritur? fff fi hanc alteri 1 dederit, tune bic cadaver infpicit, licet \ jurifdiÜio perfinalis ei competat. 141 Cap, vi. Cadavera ftudioforum non h ma- J giftratu urbis Jed Academico, fi huic me- , rum imperium datum, infpiciuntur. Refponfa JCtorum Heidelbergenfium fff . Helmaftadienjïum. 142 ] Cap. vu. Academicus Senatus etiam ca- I d'avera infpicere poteft, licet ad mortem damnandi jus non habeat. 146 ' Cap. vin. Aliquandó cadaveris infpectio per agi poteft non tantum ab eo, qui ju* rifdiÜionem civilem fed fff nudam notionem tantum habet. 147 Cap. ix. Judicis officium generaliter indicatur quidve facere oporteat eos, qui cadaver ex aquis extrahunt ? fff cur ejus pedes in illis linquere debeant ? & vetus ■ inferiptio nove allegatur, atque explicatur, quid religio fignificet? 1481 Cap. x. Oftenditur privatis non effe per- | mffum cadavera a fe reperta bumare id- 1 que a multis contrariis ab antiquitatere- j petith argumentis vindicatur. 151 , 1 Cap. xi. Exponitur cur judex proper are J debeat ad cadaver infpiciendum. Inju- 1 < ria committitur fff violatur territorium | alterius, fi in Ulo alius cadaver infpi-. ciat. r541 Cap. xri. Cadavere in finibus diverfo- 1 < rum tertitoriorum invento, ad quem ejus infpectio pertineat indagatur fff de ed re prima regula proponitur obiterque docetur, bodie conatum pro effeÜunon puniri. ibid. Cap. xiil. Altera regula de re dubiatff eo cafu. quo ex fitu corporis judicari debeat, ad quem cadaveris infpectio pertineat ? 156* Cap. xiv. Judex non excutiet locu!os ejus qui in fluctibus periit: quem aliquandó fff tollere fff fepelire fas eft antequam cadaver infpehum. Si ignoretur quis fit, quid obfervandum? Deportatorum fff purduellium non bumantur. Stuferi etymologia. *57 Cap. xv. Bona ignotorum mortuorum cui cedant? Jus talionis contra Gallos exercitum. 158 Cap. xvi. Olim cadaver bumabatur, ubi reperiebatur, non bodiè. Vitiatur tamen boe, fi pefte mortuus. Ccemiteria adhuc hodiè loei religiofi. Etymon reiigioni s. 159 Cap. xvii. Cruces fff tituli pofiti iis locis , ubi ccefi hominis cadaver repertum, utilitate non carent. 160 L.ap. xvi 11. Titulus non ponitur occifis in bello, qttos inbumatos, linquere nefas cequè ac negare, ne in patria fepeliantur: nifi ex magna caufa id indulgeri nequeat. Victoria prima fecunda effectrix. In transfugarum {ff dolo urbes cdspereinftituentium cadaverafiatuta pcena, uti variis exemplis novis oftenditur. 161 Cap. xix. Autocheiria omni jure vetita. Pomponius explicatus fff Ulpianus. Novis exemplis oftenditur , quemadmodum animadvertatur in cadavera eorum, qui fibi mortem conficiverunt. 163 rap. xx. Nemo prafumitur fibi ipfi mortem confeivifte. 16$ üap. xxi. Ex quibus caufisprcefumatur, quod quis fe ipfum in flumen prcecipitaverit ? fff homo vivus in id projeftus fuerit? 166 I"up xxi r. Heredes citandi ad cadaver defuncti defendendum. Allegationes con* tra  E L E N" C H U S CAPITUM. %6$ trx conjectura*; precedent es. Families ■ inluftris quomodo habenda ratio . fi ex ca quis fit j qui fibi mortem attulit ? 167 Cap. xxr ri. Qjcas obfiervatior.es ad acta refierri curabit judex. Cadaver inventum effe faftis uebdomadalibus inficribendum. Auctor cadis capite punienius, licet ignoretur, quis occifus fit. Ignota perfona an pro incola habeatur? Studiobas ad Academiam veniens pro ejus cive habetur. De fexu ex fiiiitstione cadaveris aiiisque conftat, ubi fff de Hermaplirodkis fff obftructis 168 Cap. xxiv. Sectionc opus, fi homo veneno extinctus prafiimatur. Defmitio veneni ejufque genera traduntur fff explicatur, qua mortifcra fint? Medicis non femper fidem judex habeat. 170 Cap. xxv. Signa pdrrèSti veneni enarrantur. Vix alia ejus dantur quam innati. Doctores aliquandó dolores. 173 Cap, xxvi. Ejus mulieris, quee peperiffe videtur, cadaver dijfecandum effe multis argnmentis probatur. An fff quando cadavera Medicis ad anatomen concedi debeant, fff a quibus. 175 Cap. xxvii. De partu Cafareo fff non humandd nee ad mortem rapienda mullere, quee uterum gerit, ediffertatur fff fimul inpmam contra facientem inquiritur. jyö Cap, xxviii. Ex duobus pluribusve fimul exfiinttiS) quis prior mort uur intelligatur. Mornacius natatus fff Tacitas explicatus ntc non Ulpianus. 177 Cap. xxix. Qjiemadmodum exinfpeftione cadaverum fff conditione perfonarum earumque atate, fiexu fff valetudine, ceJlimari pofiit, quis prior defunclus inter plures, qui eodem genere lethi perierunt. 179 Cap. xxx. Perfequitur auctor enarrare argumenta, per qua conftat ut er ex pluribus prior decefterit. Proverbia recte a JCtis adducuntur,' quos etiam abfque lege loqui pofte contra imperitum vulgus oftenditur. 181 Cap. xxxi. Mors probatur inftrumento de cadaveris infpectione confecto velteftilus, qui eam fieri viderunt aut funus fecuti funt. Unas teftis fufficit, fi de morte occulta agatur : fff explicatur , qua mors occulta? Jus Ebrseorum adductum atque de re facrofanefta conjectura. Mors aliquandó putatur homini viventi evenifte, uti variis argumentis \ fff^noviffimo exemplo, quod Vefaliae in Clivis accidit firmatur, atque fimul de- ' monfiratur, quemadmodum refutati poffit inftrumentum publicum. 184 Cap. xxxn. Ex quibus fignis conlegatur, hominem ex aquis extraüum velfiififocatum aliter, mortuum effe? Exemplum memorêhüt, quod Coloniae Agrippinenfi contigit adducitur fff eureroaticon propo.iitiir. 186 Cap. xxxin. Anima amiftione pun'iendus, qui cum mor tua muiier e coit. De Mumia difquirüur fff indagatur an vidua cadaver defunfti mariti adfervare volentis deftderio indUlgendum ? ubiexem-plum ex Pecronio aliatum. 187 Cap. xxxrv. Tractatur de poeriis non \ tantum cuftodum negligentuis cadavera 1 obfervantium fed fff eorum, qui punitorum cadavera aut amovsrunt aut expi; larunt aut offa membrave ipfis ademerunt nee non bumata eftödiunt fff infepulta I linquunt. Juftinianus explicatus. 189 Cap. xxxv. Omnes optant majorum tumulo inferri. Demonfiratur judici nil deberi, quia cadaver infpexit, mülamque valere legem, qua contra fcholarum libertatem lata eft, 190 Cap. xxxv 1. Ob as alienum cadaver fifti nequit. Creditoris id facientis pcena jure civili introducta adhuc hodie viget; \ uti refponfo JCC. Duisburgengenf. firmatur. Intra quod tempus a morte de! functi heres interpellari non poffit ? 191 : Cap. xxxvii. Sepultara libera. Qua' tenus circa eam voluntas mortuifervaiida. ! Exequice gratis fiunt. In quibus locis i miniftris ecclefia quid detur ? Contra \ Saxones talione uti debemus. Tremoj nienfes laudantur. Privilegia in libera rep. non inroganda. 19 3 Cap. xxxviii. Difquiritur an paftori fff adituo munus debeatur propter cadaver pratervcctum. 195 Cap. xxxix. Victigal pro cadavere non folvitur. Sine confenfu judicis per ejus territorium duci nequit* Hoe tamen aliquandó fallit. 196 Cap. xl. Ex regula non fit jus; Commèndatur edictum loco fuperiore propofitum de infpectione cadaveris fff vulnerum. Ejus, quod manifeftiffimum , interpretatio baui negligenda. Judex infpeclionicadaveris interjïtipfie, fff is Medicos det, non reus. Alquando Medicos huic favere juris in-, terpretes tradiderunt. 197 Cap. xli. An folis Medicis infipeftio èadaveris cimmittenda? fff an eorum fententia in rem judicatum labantur, atque retractari poffint a judice. 198 Cap. xlii. Duos Medicos fiufticerecontra, Pacianum difiputatur fff enarrantur cafus , quibus unum adbibuifie fatis eft; QiM  ||| ELENCHUS CAPITUM, Ouot defiderentur profeflbres ad examinandum candidatum dij'quiritur. 199 Cap. xliii. Si Medici inter Je difcordes, quos judex fequi debeat. 200 Cap. xl iv. Medicorum appellatio generalis. Sed hodiè Doclsres eo nomine veniunt, quos fff chyrurgice peritia inftructos effe oportet. Tonfores funt viles. Licentiati quam variè dicantur ? eorumque tria genera recenfentur. 201 Cap. xlv. Judaei an fff ubi in Doctores tranfcribantur? fff indagatur, numillos vel Anabaptiflas judex advocare poffit ? 203 Cap. xlvi. Adhibere Empiricos judex nequit. Chymici defendimtur. 205 Cap. xlvii. Medicos oportet effe perfonas honeftas. Profeffw artis medica non eft nobilitati generis contraria. Mulieres medicinam facere fff oportere fff expedire, rationibus demonftratur. 206 Cap. xlvi 11. Doclores medicina fff chyrurgos fimul, fit eorum copia, adhibendos multis argumentis evincitur fff a cm- , trariis. Vocularum vel fff praecipuè fignificatio proponitur nee non docetur obftetrices adjumi aliquandó pofte: non autem tonfores aut balneatores, nifi cum chyrurgice periti. '% 207 Cap. xlix. Aliquandó chyurgi folijufficiunt. Hos artis fua magiftros effe oportet. Quid ft bi d Decloribus difjentiant ? Medicus rejici poteft ob eas caufas , propter quas teftis vepellitur fff judex fit fufpeiïus. 208 Cap. L. Medici (ff chyrurgi an fff quando prius jurare ccgantur fff in quibus locis id receptum? Advocati. & artifices in fingulis caufis apud Germanos facramentum dicunt (ff quid in Belgio pro jure obfervetur ? 209 Cap. li. Formula juris jur andi Medicorum. Debent corporaliter jurare ncc fufficit relatio ad facramentum antea dictum, neque etiam adpromiffw loco juramenti faEta. Memnonita (ff Judaeus quomodo jurent ? 211 Cap. lii. Cito cadaver infpiciendum idque etiam die facro cultui dicato fieri poteft. 212 Cap. li ir. Explicatur quid vocula diligenter fignificet (ff enarrantur fingule, ex quibus confiare poteft, num ita judex 1 egerit ratione teftium, qui infpeclioni I cadaveris inter ant. Frequentatio loei, in I quo cadaver repertum fff digreffio avia | public;! fiujpicionem fceleris arguunt. ibid. Cap. liv. Vulnus definitur (ff a contuftone atque ulcere difftrre oftenditur. Quando fect ione cadaveris opus fit .etiam nbi ftatim homo ex iclu periit ? Teftes etiam de vulneribus interrogandi fff hos Medicis praferre judex aliquandó debet. 214 Cap. lv. De vulneribus lethalibus edifferitur, atque indicatur, qua ratione partis lafia talia non fint. 215 Cap. lvi. Non fatis eft unum interrogari Medicum de qualitate vulneris. Judicio Medicorum nulla fides babetur, fi judex ex prafcripeo legis non infpexit cadaver Declaratur cur illi enuntiationis fua caufas adjicere debeant? Rcquirere (ff eorum arbitrium debet judex de genere teli, quo vulnus inlatum. 218 Cap. lvii. Quibus ex fymptomatibus cognoj'catur vulnus mortiferum fuiffe vel non ? Non ftatim a cede liber eft vulneratur, fi lafius domo prodierit h vulnere accepto. Ubi Jus (ff divinum (ff humanum explicantur, etiamque docetur, cur, quod homicidii reusfit, qui vulnus intulit, quod ratione partis laf02 lethale non erat. 219 Cap. lviii. Multumintereffeofieniitur an vulnus ratione partis lafta, an verb ratione conditionis vulnerati lethale fit? Hoe cafu recipitur probatio negligentia (ff infeitia Medici aut chyrurgi, non illo. 221 Cap. lix. Quid de fanguine ex cadavere manante Jentiendum, curatius examinatur. Excubice apud cadavera vetita. Mirabiiis locus ex inftitutis clivenübus adducitur, clamor acciifatoris/emndefuetudinem abiint aque ac mos deferendi cadaver occifi in judicium. Pluk reus tamen recle fiftitur. 223 Cap. lx. Indagatur cujus fumptibus infpectio cadaveris peragatur? Principes fibi fiubjeclis debent juftitia adminif rationem. 227 Cap. lxi. Negletld infpetlione cadaveris illud iterum effodi debet alias reus morte puniri nequit} nifi vulneratus ilicb exfiinftusfit. 228 Cap. lxii. De paris judicum, qui cadauer infpicere neglexerunt. Ad quem pertineat flumen quod territoria dividit? (ff de infpetlione in infalisfacienda. 229 F I N I S.  DRIETAL VAN ADVYSEN B Y MR. GERH. FELTMAN Afgegeven Nooit voor dezen gedrukt.   Pag. 2Ó7 GERHARDI FELTMANNI, ]Ctu BINA RESPONSA, Ab Au&of e Belgico lerrnone data, fed nunc ab ipfo in Latinum Veria* Tn quibus agitur de ca/u, ubi muiier vir urn pati riokbat, dicens fe nondum viro effe maturam,, C O N S. ï CA S U S. g^T—ïrï? hius annum agens XXL foef- . . ff, dere leéti fibi fociavit Msae;-/;? j^f viam ejusdem fere aetatis Ui puellam, quam cum diu fruftra tentavit inire , nihil agit, quam ut fibi muleis amplexibus fudores, mulieri vero acerbiflimos dolores, peperit: poftulat igitur ab ea fejungi, illa vero fe tuettiï , exceptione nondum maturae viro aetatis, allegatque menfe nunquam fe adhuc pui-gaffe, cenfens, id ubi evenerit, marito fe quoque fore maturam. Quaefitum, an adutriusque parem, conffantemque confeflionem nuptiae poffint dici nullas , praefertim cum triennium haec res duraverit, neque vulgari amore fe profequantur conjuges, virque uxorem libens teneret, fi modo ea frui poffer. Refpondi fecundum ea, quae proponerentur, quod cum variis ex caufis foemira nequeat ferre virum, in Üias ante omnia inquirere oporteat. Primo enim an id accidit, quia muiier tam arcta eft, ut muiier fieri non poffit, uti Ulpianus loquitur in l. 14. ff. de Mdil. edict. Neque hoe vitium unius eft generis, nonnullae enim fic faóhae, utanullomortalium iniri poffint , neque illud incifione, aliisve remediis tolli poffit. C Fraternitatis X. de frigid. & malef. Johan. Ritzel. traft. de matrim. cap. 3. theor. 3. litt. F. Alias vero licet coire nequeant cum eo, cui fejunxerunt, ferre tamen poflunt viros, quibus non tam ingens commodata eft bonitas. d. C. Fraternitatis ibique Nicol. de Schif. & Fenil. Menoch. 2. arb.jud. z-i. Cafu 519. n. 15. £j? 27. Deinde id, quod himen appellamus, tam durum craffumque elfe poteft acceffione humorum, ut callofa duritie rigida pubes ariclantis penis impetum illaefa queat fuftinere, uti eit fermo Pauli Zachiae lib. 9. O O. med. leg. tit. 3. quafi. 3. num. 3. L I 2 Ac-  263 GERHARDI FEL 1 M A N N I, JC. Accedit id tertio ex coalitulabiorum, 'vel parietum uteri Zachias. d. lib.num 5. Quarto id evenic ex fupurationibus natis in collo uteri, quas ubi funt durae, aut cum Scirromate Carcimonali conjuncte, tune curari, tollive nequeunt, & fic juftam a conjuge feparandam tradunt caufam , quemadmodum ex men te juris pontificii confultorum tradit Zacbias d. I. n. 12. Quod ad primum attinet, opera™ pretium foret a Maevia quidpiam hauriri, quod mulieri profluum ciet, & ad haec parti pudendae adhiberi vel adplicare remedia, quaemolliant, laxentque, quibus quum aliquo tempore fuerit ufa, leni ac blandi coitu Titius tentabit rem venereara, fin minus fuccedat, immittendi pefE, principio quidem minores, fenfimque eorum moles augenda, donec uteri orificium amphetur, atque virile membruin admittat: quod fi nee tune per bimeffcre fpatium concederetur veneris ufus, rurfus diffolvi poffe opinaturidem. Zachias 'd. l. num. 17. in fine. Refert idem author caetera tria impedimenta fic efle comparata , ut partim, non nifi difficillime, partim non abfque 1 vitae difcrimine fecariqueant& cum nulla muiier tale guidpiam in fuo corpore cogatur pati; etiamfi ex medica manu, quae vel fecaret vel ureret, nullum fibi effet pertimefcendum vitae pericuium. Pontius de Matrirh. lib. 2. cap. 62. cif feq. Henr. Brouw, de jure connub. lib. 2. cap. 4. n. 17. Eapr opiter Mae via in terrogan da 3 num fi forte feipfam juvare non poffit, velit, ut id fiat per medicos, vel chyrurgos? Si huic annuat, infpici eam oportebitab experto chyrurgo, duobusque Medicis, qui curationem mali fufcipiant, fi hos admittere nolit, malitque obftretrices, fi per has id fieri poflet. Vide Carpz. lib. 2. jurisp. eccl. tit. 2. definit. 201. num. idtimo. Quod fi neutrum velit ferre jubebit magiftratus, cujus ea de re eft jurisdictio, non modo infpici genitaliaMasviaj, fed & Titii membra, utexhujus veretro judicari poflit, an mulieri partes pudenda fint tam arcfae, aut vitio obfeffie, ut virum nequeat pati. Carpz. d. [defin. 210. per tot. Cum oculi obftetricum non minus fallant, quam Medicorum judicia. C. nee uliqua 27. q. I. c. propofiuifti X. de probat. Non minus abs re foret fi Titius & Maevia, qui non nifi nomine tenus funt conjuges, jurejurando praeterea affeverarent, fe toto triennio, quo faspiffime rem veneream ten tarn nt, non potuille eam I perficere. Thom. Sanchez de matrim. I. 7. difip. 107. n. 7. Zacchias decifi rota rom. mei, legal. 40. n. 6--o. Et quidem iis major fides habenda, quod Maevia nuilo menfe adhuc purgaverit, unde non modo arguitur ft.rilitas. Brouwer d. I. num. 2. Sed & viam viri in mu.'iere reddit anguftiorem. Zachias d. I. n. 2. Quamobrem licet Msevia a Ticio non velit feparari, ncc tamen etiamfi cc hic in jd confentiret, ne amorem queereree, ubi non eft, quemadmodum ait l. cum vir nubit. 31. C. ad leg. jul. de adulterio, permittendum erit, ut eam habeat ceu fororem , etiamfi fic fentiat Browerus pontificem fecutus in /. 5. X. de frigid. & malefi. Talis namque cohabitatio non poflet fieri abfque evidenti periculo peccati, ut in triennali diflerit Zachias d. decis. num. 12. Adeo ut non fatis fit dicere, ind.l. c. 5. non quidem praceptum, fed merum hic referri confilium, quamvis alii fic dividant. Ipfe Sanchez d. I. 7. difip. 97. n. 12. Havem. üamo\. Synopfi lib. 3. tit. 8. 5* 12. ra. 2. Neque id tutum fore arbitror, licet promittant, fe eodem haud ufuros fore lecto, cum & alias veneri operam dare poffint, hujusque mille modi funt. Achilles Tatius de amoribus Clitophoris cif r>eucippi lib. 5. in fin. Quid ? quod ipfe Sanches doceat, feparandos effe fi a taftibus non abflineant, provocatufque ea in re ad dicfa de Eunucho. Vide Andr. Vallens ad deer et. lib. 14. tit. 15. g. 3. vfi quod fi quis in fine. Daiam feftinantecalamo, cuique rectius fentienti fubferibere paratus Aurici Frifiorum ad diem 21. Januarii. 1684. G. FELTMAN. Cum hoe Refponfum a me accepifiet Toparcha 111. Georg. Wilhelmus Baro, de in & Kniphaufen primum curavit, quaeri ex muliere, an velit infpici a Medicis & Chyrurgis, aft nequaquam illa in id confentiente, öbftetrix Groningenfis ei rei fuit adhibita, probatae artis & fidei: Infpexit & 1'itii veretram non doctus modo fed & expertus t hyrurgus: Quo poftcriore non fuiffet opus, fi in agro Groningae focio tale quid fuifler, quod  CONSILIUM II. quod lil. Ludovicus Henricus Lomenius Brieniie Comes apud Suecos agens narrat, fe vidjflf in itinerario lh0, quod Luthetiae parifiorum, typis defcriptum & ab ipfo Authore dono mihi datum fuit 1660. fcribic autem p. ig. fequentia, veftrogadis fdvis equitantes indufti Lincopias, tantillum fubftitimus, ibiCippusLapidaeus pertufus, explorandae maritorum membrofitati: qui pares foramini approbantur, impares excluduntur connubiali thoro, in de matrimonia, aut ftant aut cadunt pro modo peculii: Casterum Titiuia ea in parte , quas defiderabatur A cbillem fuiffe a Chyrurgo repertum docent acta , quae deinceps a me fuerunt curata , & ad quas fequens dedi refponfum. C O N S. II. Vifis & examinatis aétis litis obortas inter Janum Harmannidem Actorem, ck Aukiam Iwemam , cunclisque fcriptis porreclis a 21. Octobr. 1685 Judici Frederwoldenfi in Occidentali agri Groningae urbis focii regione , falvo aliorum judicio, fic eenfeo, quod licet hic agatur de re maxime ardua ac graviflima, I nihilominus in conuamacem poiïet ïerri fententia, cum & hoe fieri queat, etiamh in caufis connubialibus non prascesferic litis concelïatio. c. quoniam §. porro X. de lite non conteft. Covar. torn. 1. de matrimonio part. 2. cap. 8. S 12. n. 14 Idque fingulari jure introduel urn, ne alias quis facile veneri iJJicitas daret ope- I ram, tum quoque ob favorem libertaris. Nicol. Rodriguez. Termof. ad d. §. porro 2. 5. n. 3. Quanto magis itaque haec lis per fententiam poteft finiri, cum ejus conteftatio ex aclis appareat? per acfionem enim & petitionem, primo judicii die ab actore exhibitam, plus fatis conftat, quod litem ipfe affirmative fuerit conteftatus, poftularit enim fe fepararia rea, fibi reftitui fua bona, atque fibi dare veniam contrahendi cum alia muliere matrimonium. Negativa vel propriè fic dicla litis conteftatio etiam manifefta fit ex reae refponfione mox abea facta, cujus fumma fuit, aeftoremante Hierologiam, genialisque lecfi communionem cum ipfa concubuilfe , atque ideo priusquam haec interveniflet, debuifte quaeri, quo ipfo quid aliud facit, quam utacloriobjiciat exceptionem non ipfi competere jus agendi ad feparationem matrimonii vel 2fj*9 j quod id praefcriptum, vel quod ejusmoJ di viro non fit indulgendum , qui vi| tium antea feivit ? Quamquim autem j vulgo traditum fit per exceptionem peremptoriam, quam reus allegavit, nou j hen litis conteltationem. Rob. Maranta fpec. aur. part. 6. tit. de liter conteftatio* I ne. num. 6. I ld tamen m caufa hac fummaria, nos j non debet turbare, Cum in ea primus ; quilibet actus, in qua caufa Ipfa difceptatur, facit litis conteltationem. Berlich. pag. 1. concl. pract. 26. n. 6. i Quod & videtur fpeótaffe judex, cum j enim actor memorato facf o die repliI Cando exigeret a rea facramentum, ut juraret, an unquam aeftor cum ipfa exercuiffet Venerem, quacunque via aut ratione rem effet aggreffus, illeadulteriora progreffus & viam parando ad faciendam probationem, ad quam demumpoft litis conteltationem folemus pervenire, ! injunxit utrique parti, ut fancTe fuamil■ la de reconfeientiam exonerarent. Cumque aftor perfifteret, in fua aifertione, nunquam neque ante benedictionem fa1 cerdotalem , fe fuo fatis facere potuiffe < detiderio, quamquam ipfe fe femper pra> I ftitilfet virum, ideo infpiciendi corporis ifui conditionem obtulk cui rea nihil aliud allegabat quam medicinam, quod ad fe attineret ex tempore exfpe&andum ^ non diftldens, poft ejus intervallum fe muliebris patientiae leges accepturam^ quod juvenis adhuc effet nee vitio laboraret immedicabili : aójiciens nee obüetricem quidem hoe poftremum jurato aufuram adferverare , unde petiit, ut illam a&or exhiberet, quod & eum judex decretö fuo facere juffit, non minus quam iftud, ut iterum venerem cum ea amice experiretur, ut rea nihil habeat, quod quasrarur, nam dum largitur, nee tune quidem actorem cum ipfa potuiffe coire, contraria probatione adverfarium fcivifle vitium, quodque hoe non effet immedicabile potuiflet onerari, hoe enim proprium eft ejus litis conteftationis,' quae fub conditione fit, objecla per reum exceptione. Herm. Vultes lib. 3,; d. jud. cap i, n; 77. At cum rea priori Exceptionï, actorem probe ante Hierologiam vitium fcivifle , haud amplius videatur infiftere & tamen acfor illam non inficietur, quin potius adfirmer, fe antea venerem frufta tentaife atque non fit in privatorum poteftate ejusmodi exceptionem peremptoriam miflam facere, cum jus publicum cujus funt connubia , paélis aut negliL 1 3 gen-  27o GERHARDI-FELT M A N N I, JC gcntias privatorum nequeat rnutari, eapropttr examinabimns, num vir, fi vitium non ignoraflet, caufa deberet cadere "? afErmantium opinio placuit Carpz. aliisque ab eo citatis Lutheri facra Profeilis doctoribus, quee moventur hac ratione, quod vir muliebris vitii confeius, dubio proeul fraudem fuerit meditatus Ecclefiam pariter & Rempublicam & Semetipfum decipere, quare fi divonium petat dolum fuum ei prodeiïe aut patrocinarinon oportere. Carpz. lib. 2. jurifp. ecclefi. tit. Tl. defin. 202. n. 3. ubi num. 4. id firmat exemplo Davidis fff Abifag. Sunamifidis. Atque hi id fentiunt, ut fi mulieiem nequeat habere pro conjuge, ea cum ipfo habitet ut foror. c. 4. X. d. frig. fff Malef. Carpz. d. I. n. 2. In qua Sententia etiam eft Henricus Browerus. Conful. Leydenfis, uti oftendi in refponfo antecedenti: Verum mihi hac de re magis probatur Th. Beza, qui ejusmodi conjugium damnat, quodludat benedictionem Divinam , fincm matrijhonii nullum attingat & fubfiftere non poifit fine continuo homicidio dum femen virile fruftra toto curfii matrimonii prodigitur, uti fcriptum rehnquit. in traclatu de divortiis in fin. Cui praeiverunt plurimi Romanos Ecclefiae: „ D. D. qui Matrimonium diri„mi per inpotentiam perpetuam antece„ dentem ipfum matrimonium, five im„potentia fciatur, five ignoretur, ratio „.eft:, tum quo conjuges non poflhnt „ fieri una caro & matrimonium ex fua „ natura ordinatur ad copulam : qua? „ redditnr impoffibilis per impotenüam „ perpetuam, quamvis enim copula ac„ tualis non fit de eflêntia matrimonii, „ nihilominus potentia ad illam eft de „ eflêntia Matrimonii , tum ficut in„ valide promittit in aliis contractibus, „ quod non eft in ipfius poteftate, ita „& invalide init Matrimonium, qui „non poteft reddere debitum;" Sunt verba Martini Bonacinas Theol. & Juris utriusque Doéïoris. de magno matriin.facramentum Q. 3. punit. 13. n. 12. vs. dixi in preepofitione uhi citat. fibi confientientes, Navarrum Valentium & Coninchum. Quin fi pars circumventa ratumhabcret iftius modi conjugium, non tamen id poflet valere, quanquam enim maritus confenfu fuo aboleret injuriam fibi factam, ab iniquitate tamen excufari nequit, quod fuapte natura eft deteftabile. Arniasus de jure conuab. cap. 0. fetl. 8. n. 24. | Verum quidem eft ejusmodi impoten. tia fuper v'eniente non dirimi Matrimonium eamque in rem Theologos & jure j Confultos confentire Cx. tamen illa ipfa ' mala elfe expectanda, qua: in re nobis I propofita veremur, ne accedant, quamvis enim pontifex refcnpleric, üt .jus, modi vir & muher morentorr veluti fra! ter & foror; vix tamen mihi patior nnponi, id fieri poffe, quippe cum nater cum forore in una domo queat habitare, legibus autem noftris eodem cubare in j lecto vetentur, quas caufa, cur comicus 1 dicat. Tam pudica efi d me, ac fi effet \ foror mea. Sed ubi vadem reperias, qui lpromittat, idem fervaturos in ututum, [quo errore maiiifefto appella;,tur, conj juges fi vir veniri aptus atque hanc arj denter appetat ? Nonne ei communio , leéti concedeiida. Ita opinor. Rea enim 1 noftra , provocat ipfa ad mutationem I quam tempus dabat, unde maritus nullum praetermitter valium, quo non peri! culum faciat, nam illa acciderit, utnul| la ratione Lecti focietate poilit interdici. I Quid enim inde aliud fequetur quam quod vano iteratoque conatu amorem quasfituI rus, ncc inventurus, atque ita femen pie I im prodigens fcelusque committit, haud V dvspat "fis, de quibus loquitur fanttio Au. gufti in lib. 31. C. ad legem Julian. de I adult. ut non memorem virum qui poteft « diu defiderata voluptate frui, in ftupra | & adulteria ruturum capitalique odio : perfecuturum mulierem, quas muliebris ; patientia leges nequit accipere, qua ex I re autapertas caedes, aut veneficium tani dem metuendum, ReipubMcx autem in| terefle ne occafio praebeaturrecenfitismalis , tam apertum eft, ut ideo nullius JCti aut Philofophi fchola intrandafit, quos &B 1 unnem. fediffe videtur mens , quando ait. Sed dixerim hoe omnibus modis diifuadendum , ob multas caufas, quas quilibet facile invenire pot erit l. 2. de jure eccl. cap. 17. num. 2. Qua propter quod objiciatur 8c ifta metuenda fi poftea fuperveneritimbecillitas, non unius asftimamus aflis, cum multa deinceps tolerentur , ü facta fint, quas ab initio non valerent. arg. I. 8. ff. de his qui fui uhi in comment. num. 5. fff 6. tradidi poft Sanchezium, quod muher marito, qui poft contract as nuptias demumfurirecoepic, nequeat negare cornplexum. His adjice, quod per nuptias jam femel fint una caro facti conjuges & faspe maritus jam amplexerit voluptatem, atque ideo non tanto amplius teneatur defi- dcrio  CONSILIUM II. derio & non rationibus fleéfi poflit aut precibus leniri a conjuge, qua potiri ipfi ad fanitatem licuic , dum corporis ejus habitus id permittebat, & fruftra hic Davidis, cum pueila funamitide traxeris confortium , qUOd id verum non fuit connubium , qL1i enim alias hanc illius natus, potuifletpofcere in matrimonium. I. Regum. n. cornm. 7. cjf feq. .Quas dum ita fint, agevidtamus, num vitium mu/ieris in re propofita fic probatur? Exacfis ad diem 3. Augufii cernere datur, attorem iterum poftulafte, utadver/ana, interpolito j urejurando profiteretur, an unquam cum ipfo coülfet nee ne? Refpondit quidem illa fe non poffe facere, quod illarum rerum effet inexperta. Verum eo ipfo contrarium dixit ei, quod antea allegaverat, feil. fe nunquam virum potuiife admittere, petendo hbi prorogari tempus ad annum aetatis fuas qumtum & vicéfimum. Quare cum acfor replicaret, fe non polle diutius moram ferre, pofteaquam jam triennium fruftra prasftolatus & praeterea paratus effet jurare, fe veneri efle idoneum, nunquam vero cum Rea potuiflet litare naturas, etiamque duobus a fe prohüs teftimoniis contenderet fuam ad venerem aptftudinem , rea vero ineptitudinem fatis efle demonftratam, judici placuit, j ut utraque pars hac de re jurato fuam j exonerarent confeientiam, num aliquandó exercuiffent venerem, & quo corporis habitufint, fin fecus & alteruter morem praecepto gerere recufet , ad alterius litigatoris defiderium, ftatutum iri, quod asqüi bonique natura poilulat. Quod jusjurandum videtur genus quoddam ejus, quod purgationis vulgo audic, in litibus enim connubialibus quoque locum capere non ambigitur. arg. c. 10. X. d. difponf. impub. Jerem. Setferus, de juram. lib. 3. cap. u. n. 7. Acfor autem facramentum iftud dixit duobusque in judicio prolatis & per jusjurandum chyrurgi nee non obftetricis, confirmatis teftimoniis, fe veneri effeaptum, adverfariam vero ei ineptamelfe, docuit. Ait enim obftetrix, quod deprehenderit, ream non poffe concubere cum viro, ut hic illam inire, (hac voce enim utitur vernaculè loquens) queat neque unquam fore huic rei aptam ream. Et quia , decretum memorato die 2. Augufti pronuntiatum, jam in rem judicatam erat lapfum, inftat acfor, ut huic obfequatur adverfaria, quod & urget 29. Septembr. & 5. Oftober. Quid rea? nil aliud caufatur, quam diem fibi nonfuif- 271 1 fe dicfam, interloquicur ita judex, ab actore id^ fiat: At citata deinde objicit die 22. Octob. exceptionem ftitalium: hanc juftam cenfet judex: illis vero eiapfispollulat acfor 29. Odob. ut rea tandem pareat judicato , quod ei ex mera benignitate prascepit judex. Sed an hocexfpe&andum & quomodo, deinceps ejusmodi in re maxime ardua procedendum non levis eft difquifitionis; nam etiamfi antea fuerit demonftracum , quod fi rea non obtemperet rei judicate, in illam veluti contumacem queat ferri fententia , eoque cafu fecundum acforem pronunciari oporteret, qui enim delatum fibi jurejurandum recufat prasftare is pro confelfo habetur, etiam ubi quas. ritur de illo, quod purgationis dicitur. Carpz. lib. 3. jurifp. eed. tit. 4. defin. 52. num. 3. cïf feq. Adeo ut pro adverfario ejus judex pronunciare debeat auclent: novo jure C. de pcenis judicialibus, qui male. jud. c. jur. folieüadinens , c. cum. dilatis X. de juriz. Can. Carpz. in proc. juris tit. 12. art. 3. num. 4. 6. Attamen maximoperedubium videtur, an rea etiam jurare parata ab actore fe fuiffe initam , uti praefata obftetrix loquitur, an id effet admittendum; mihi quidem id negandum videtur ut perju» rium. Cum enim acfor jam contrarium juraverit , necelfe eft ab ahcruri'. tf gantium illud committi , quod ne fiat folet tolies quoties viro & m.dien fimul juramentumpurgationismjnnclum, prius iioc a mafculo exigi. Carpz. parte 1. jurifpr. forenfis conft. 22. dcfinit. 18. n. 4. & feqq. Et cui rea etiam num ad ejufmodi juramentum adigeretur, cum aétor deferente judice juraverit & fic fe purgaverit ? preeüito autem illo juramento purgatum cenfetur omnefufpicium,quod contra ipfum poterat exftare , quafi ream iniiffet, atque ideo pro illo judicandum. c. ex tuarum X de purg. canon, mennam. c. quanto 2. q. 4. Johan. Otto Taborracom. crim. 4. p. 159. tb. 31. Attulit etiam id genus probationis , quod rea ab ipfo exegit in actis ad diem 21. Jidii 1685. ut fcilicet adhiberet obftetricem, quas jurato de ejus impotentia renunciaret. Hoe autem facfum, atque ideo, ifta tua feil facramentum, feil actoris, nee non jurata teftimonia, tam Chyrurgi, quam obftetricis, pro plena videntur edere probatione; neque enim unius obftetricis teftimonium ut ut jurejurando elfet firmatum, hic fufficeret, quod  »ƒ* GERHARDI F E L T M A N N I, JC. quod leges earumque interpretes, duas aut tres requirant. arg. lib. i. pr. ff. de vent. infpic. Carpz. lib. 2. jurifipr. eccl. defin. 201. 71. 13. Nic. Hemming. tr. de divortiis pag. 195. ait, nam ut non eft credendum alleganti propriam tnrpitudi- | nem: ita nee credenda eft inhabilitas , corporum fine firma probacione , qua? per honeftas maironas wftituitur fi de faemina agitur; per juramentum viro & externa figna probabilia, fi de virodubitatur. Melchior Kling tract. de caufis matrim, tit. de imperfectione fiozm. poft ho- 1 ftienfem defiderat, ut vocentur matronae fide dignae & expertae in opere nup-. tiali. Neque id quidquam ad rem faceret, fi forte rea voluerit ftare didfo unius obftetricis, toleretur enim id in re alia I uti alibi per nos doctum: in tract. de Ca- ' dav. lnfip. cap. 24. n. 4. Ne tamen in poteftate iftius modimuliercula? fit remittendo quafi de jure fuo folvere vinculum, quod Deus ligavit, non in re nobis propofita id eft permittendum. Et quo magis illud caveri potelt, tutiffimum forte erit fine quidem illis tribus acquiefcamas, fi obftetrix j qua? antea corpus rea? infpexit adhuc a-' liam accerfat, qua? cum ipfa praefentibus duabus matronis, quae nuptse fint & liberos genuerint id denuo faciant, illisque cuncfis dicatur, ut euneïa benecxaminent, quo judici caufas exponere que» ant, cur arbitrentur ream veneri non effe aptam, fimul & indicare poffint, an mulieris impotentia, fecando, urencio , j aliove remedio queat curari, nee enim obftetricis teftimonium fufheere videtur quod fola, nee fimul cum ipfa Chyrurgus pudenda infpexerit , neque illa fui enunciati rationem reddiderit, ad quod tamen periti alicujus artis tenentur, uti fcripfi. in Tract. de Cadav. infpic. cap. 5. 6. num. 5. Quodque poffint adhuic aliae adhiberi, qua? diligentiusremexaminent, nonambigitur. arg. C. cum caufam X. de prob. Kling. tr. pag. 38. 6. Quin imo quumhicquaeraturderegraviffma & in qua de maxime anima? periculo agitur nulla judicis in veritate indaganda ac probationibus ex quirendis 1 poteft culpari, cunftatio licet fuperva- j canea videatur. Zachias decif. rotte. rom. 40. n. 9. ld quoque imprimis fpeeftandum, an vitium, quo muher viium pad nequit, poifit curari fatis putem me demonftratum dedifle in anteriori relponfo. Cui I plane conveniunt, qua? Melih. Kling, loco citato fcribit. Si autem ait, mediante juramento dicunt illa? mulicresjurata?, eam elfe virginem , & matrem fieri non pofie, quia nullum haberet inftrumentum, vel tam arclum quod cognofi non poflit. Et diftingue: aut poteft ei fubvenire per opus humanum fine gravi periculo & fine divino miraculo & non impeditur matrimonium contrahendum, nee dirimetur contraftum. Aut per humanum opus ei fubvenire non poteft , vel poteft quidem, fed cum gravi periculo imminente , & tum impedic matrimonium contrahendum & dtrimit contracfum, quia non poteft elfeuxor, 'qua? non eft apta ad viriles amplexus, nee dicitur hoe in cafu diflblvi, quodab initio nullum fuit. Cum ergo fasmina? rudiores fint, nee I tam probe intelligant caufas, cur ha?c I vel illa muiier veneri'non fit apta, neceffe erit, ut in re illa nobis propofita, tam obftetricis, quam matronae, fecundum ea, quae in priori refponfo dixi, beneerudiantur, ut obfervent ad id, quod hymen vocari folet; acceflione rerumfuperfluarum, tam durum fit, ut vir veretrofuo illud pertundere nequeat ? Item an cöllofa qusedam durities in collo uteri fubfederit, vel an hujus oftium, vel orificium quafi concretum? de quibus omnibus, fi obftetrices cum matronis retulerint ad judicem, is fecundum ea, quae ex fa£to cognoverit, pronunciare poterit, acf oremque a nexu matrimonii abfolvere- Nam fi mulieres ajant, vitium non pofte fanari , illi mox omnia quee potuit indulgenda , nee exfpecfandum ut rea prius fatisfaciat rei 3. Aug. judicata?, nee enim lex aut mos valet, ut exacf a id mea probatione, adhuc altera pars jurejurando oneretur. Pet. Heig. ÜO. Illujl. 40. num. 44. Si cenfeant vitium fecando, aliave ratione pofte colli, in id autem rea confentiri nolit, etiam fecundum actorem, praefertim, quia jam triennium exfpectavit , poterit judex pronunciare. Sanchez. de matrim. lib. 17. difp. 108. per tot. Zachias. d. I. num. 10. Hoe enim cafu utroque nunquam matrimonium retro cenfetur contraeftum Arnifeus d.fiect. 8. num. 26. & 17. Joh. Chrift. de matrim. decifi. 5. quafi. 1. Percz. ad tit. C, de repudiis num. 5. Adeo ut actori omnino permittendum ut aliam ducere poflit uxorem & porro ejus petitioni annuendum fecundum formulam, quam olim HöllandiaeDicafte- rium  C Ö N S 1 L I U M, II, Bfi; rium fecuta elf, lite oborta inter mariam Gerhardi a Bekinflein. G. Theod. Finck. uti videre efl: apud Borr. Hifi. Belg. I. zg.fd. IS* in rebus gefiis. 1592. Nam & mulieri eadem omnia indulgentur, fi maritus fe virum praeftare non pofht. Carpz. lib. 3. jurijpr. eed. def. 200. n. 6. Correlatorum autem eandem efle naturam , ac rationem ajunt rationis confulti. Carpz. d. defin. n. ir. Refpondi Auriaci Frifiofum ad diem 26. Martii Anno i6$6. Poftea cum per agrum Groninga? civitatis focium tranfiens tertio poft pa- , fchatis feftum die, adilluftremlaudatum Baronem Kniphuifen ex vico proximo, cui lecae nomen & in qua muiier habi- j tat, eam in arcem fuam curavit evocari. ' M m GERHAR- Interrogata, num, fi judici ita vifum, medicam noliet pati manum, ut tolleretur vitium, quo i'eipfam jam flepius didicerat, veneri imparém elfe, at illa refpondebat fe nunquam alium virum fuiffe paffam, atque non poffe fe judicare, anquo haboret vitio, jam femel fe corporis fui infpicendi copiam feciffe obftetrici non amplius tale quid , multo minus medicam manum, fe toleraturam. Eximia erat forma foemina, & quaS remoto vitio vel herculem potuiflet ferre: nimius tamen rubor in vultu menftrui moram videbatur prodere. Quid in judicio deinceps actum, id non vidi, nifi quod inteilexerim obiter, mulierem in fua fententia perftitiffe: unde die 3 ii Maii 16&6. fententia fecundum aólorem fuit lata.  a,74 GERHARDI FELMANNI, JG GERHARDI FELTMANNI JCti. C O N S. lil OVER de MATERIE van NOVATIE. tfS5^vf Ezien by den ondergefz. zeker >V"-*i Verdrag tot Ryswyk den 6. h^fPllI Juny 16^3*°Pë<-'riëtjtullchen ^SSojfiyf wylen den Welgeboren lieer Arnoldt Adriaan Vryheer tot Bylant, | Heer tot Haltkeeken, Bimmen, en Dyffdineert, ter eenre, ende ook wylen de Welgeborene Vrouwe Maria Sopbia geboren van Rockoljing Vryvrouw van Ketkr, Vrouwe tot Oyen cjf c. ter andere zyde, nopende de reflerende HouwJyks-penning, aan wylen de Welgeborene Vrouwe Agnes Anna, geboren van t Ketkr, Vryvrouw van Bylant, uit de | Goederen , horende tot het voorfz. j huys Oyen, belooft, monteerende ter fomma van 9744- Guldens, mitsgaders den intreiTe van dien; Ende gelet op de vrage, daar over geformeert, te weten: of daar door eenige N ovatie is gefchiedt, alzoo dat uit kragt van dien, de welge- j melte Vrouw e Maria Sopbia geboren van ; Rockolfing, ofte hare Erfgenamen ende j bezitteren van de Hecrlykheid Oyen wifb meer aan aan de Erfgenamen van welge- | melte Vryheer van Bylandt zouden zyn \ verpligt , ten minften aan deze gecne \ recie adtie, om door inleidinge of an- j derzints op de voorfz. heerlykheid te J procederen, kondecompeteren: Dunkt, dat, om te beter dezelve te ontknopen, 1 het voor alle dingen zal nodig zyn te j proemitteren dc redenen, waar door de ] Negativo zouden mogen waarfchynelyk . geagt worden. - Om nu daar van een begin te maken, | ! zo moet voor eerfi als een Grondregel worden valt gefieldt, dat, mettegui-» ' ftaande , dat in de Scholen daar over | werd geredeneerd, of ook na de nieuwe Wet van den Keyfer Jultinianus in t. uit. I C. de novat. eenige Novatie werd ge. maakt, zonder dat zulks met klare woorden , door de Contrahenten is uitgedrukt, dat zy van de oude Obligatie zyn afgetreden, ende daar voor de nieuwe geè'ligeert, zo is dog het notoir, dat na de hedendaagfche Practyk dit niet altoos nodig is, neen maar, dat uit zodane pregnante redenen ende openbare conjecturen , als ons den laaülen contraél fourneert , nog na ais voor, men kan ende ! mag verzedert zyn, dat 'er Novatie is gefchiedt. Gail. lib. 2. obf. 30. n. 4. Chriftin. vol. 4. decif. 8. ». 9. Anton. Pichard. ad g. 3. injlit. quib. mod. toll. oblig. n. 24. Jacobus Cancerius. 3. var. refol. 17. ». 28r. 282. cjf 283. Gypr. Regner. add. $. 3. Paul. Voet. ibid. n. 8. 0? Vinnius. n. 7. Petr. deGreveocer. Injlit. 14. thef. 32. Georg. Franke exerc. Injlit. 11. queejl. 10. «.8- Alex. Trentacinq. lib. 3. var. refclut. tit. de novat. concl. 1. n. 3. cjf per tot. Rigter. confil. 8. n. 12. Petr. Scokmans decif. cur. Juprem. Brabant. 147. n. 3. cjf per tot. alii in jinit. quos referunt cjf fequitur Harprecht. ad d. §. 3. n. uit. atq. Antoni de Amoto lib. 1. forenf. jur. refol. 50. n. 2. & 3- Tot zulke conjecturen nu te treden, zo is het zeker pro fecundo, dat gcene zo krag-v  CONSILIUM III. *7Ï Jttagtig ïSj als die conjecturen, dewelke! gecoiligeert worden uit de inconpatibiliteit van beide contracten, Wantdeeene , neffer* ds andere niet liaan konnende blyven, zo moet hier gelden den regul: quo i pacta noviffima derogent prioribus L. pa&andis, prima 12. C. de pact. Menoch. /. 3. prafumpt. 134- n. 39. cif confil.809. n. t4. Mantica. tacit. fff ambib. convent. I. 17. tit. 3. n. 13. Gars. Maftfll. /. r. decifi. 40. n. h Ludovic. Moüna. dejuft. fff jur. trafo. 2. difip. 559. n. 8- aliiq. quam j plures laudati Antonio de Amato. d. re- j fol. 50. n. 4. 1 Enda heeft dezelve, pro tertio zo veel 1 t > meer alhier plaats, dewyl de laafte 1 Obligatie is ingegaanfiub commemoratione \ prima Mantic. d. tit. 3. n. 16. 't Welk j niet flegter dings is ge'fcied, maar met. deze naakte woorden , . zonder dat den j voorn. 'Heer van Bylandt, ter caufic van ■ zyne Homvlyks-pennink, en intereffe van dien, op de voorn Vrouwe van Rockel- i Ping, ofte bare Erfgenamen iet-wes zal hebben te prcetendeeren. Waar uit de Novatie handtaftelyk voor het vierde is af te neemen, quoties enim prior obligatio remittitur, fff contrahentes declarant , quod pro illa fecundam clegerint, tune mtelligitür facta Novatio, licet non dixerint, fe veile hanc celebrare. Sigim. Lof red. conf. 34. n. ig. Mantic. /. n. 21. Nam ubi ex verbis adparet, quod vo- \ lucint novare, licet tune non adjiciant, fi animo novandi, accufiffe, tune erit nova- , tio, quod volwitas fit primam obligationem traniferre in fecundam, eft hac volwitas, non conjefturatur a lege fed probatur ex verèis fff fic. d. C. uit. C. de novat. non corrigit iftum cafum, uti loquitur Salicetus. 3 ad d. I. uit. n. 3. Chiamvis enim fiublata fint legis con- j jeftura, non tamen ea , qua ex verbis \ contrabentium deducuntur, uti, poft Mafcardum Molinam Gouzalex & Gratianum, tradit Chriftoporus Crefpi de Valdaura. obfi. 71. n. 2. Zo is 'er ook pro quinto novatie, quando caufia unius contractus in alium, convertitur, als in cas prefent, caufa dotis in fiipulationem fiupir transactione interpofitam, quod fi enim prior obligatio dotis adhuc fubfiftit, tune nihil ex fecunda ad tranftgentem, illuftrem Baronem Adrianum : de Bylandt, diceretur pervenifte, aut eo- < dem tempore, duas obligationes fingere,fo- 1 ret neceffe, quod ahfurdum Anton. de 1 Amato refol. 50. n. 5. Maftrill. d, l. n. 2. ' Uit welkeredenen profiext 0, deRegts- 1 geleerden befluiten, quod ubi pro dotario, het welk met den Houwlykspennink al eenige jgerneeofchap heeft, fit vinditió . de eviclion. Joh. bande de action. cefj] cap. 9. n. 19. Cardinal Thufc. Ut. c. praft. concluf. 3. : cjf 4. Matth. Berlich. 2. dicif. 290. n. 1 11. & Jeqq Francis Niger Cyriac. 2.core• trov. for. 275. n. 7. & feqq. Dit is , pro quarto decimo, buyten eenig bedenken, quoties actio transfertur, interveniente delegatione, quia hac ipfo jure liberat cjf folulionis vim obtinet. I. quo liberthms. g. 4. D. de operis libert. Cumque in delegatione fiat novatio prioI rij obligationis abfque dubio eft, quod pe| riculum nominis delegati Jptcttt ad cejjionarium, etiam quod ad tempus prateri| tum, uti eleganter tradit Sande d. cap. 9. n. 26. Dat nu door delegatie ook eene novatie gefchied, en dat d. I. uit. C. denovat. niet op delegatien moet geëxtendeert worden , is, ten vyjtienden, het gemeen zeggen der Regtsgeleerden, Man tic. d. I. 17. tit. 7. per tot. ubi n. 5. Plurimos citat. Ludwil. cjf Hahnius ad Wefemb. parat. D. de novat. n. 8. Treutler. 2 difp. 29. thef. lit. a. Bachov. ibid. Stuckius d. conf. 4. «. 108Ó. Frandfc. Raquell. add. I. uit. Menoch. de prejumpt. 134. n. 38. j Gail. d. obf. 30. n. 9. atque ita Hollandia ' curia cenfuit apud Corn. Neoflad. decif. J 38. Ratio in promptuetl, quod, uti jam 1 dittum, (ielegatio eft fotutio, Niger Cyriac. 4. controv. for.-586. n. 80. atqut ideo ipfo jure perimit priorem obligationem cf ammèm Idem Niger Cyriac. 3. controv. for. 427. n. 5. Voornamentlyk, pro Jexto decimo dewyl in cafu noftro de delegatie is gefchiedt door woorden, dewelke genoeg betekenen, dat den Vryheer van Ketler in locum delegantis vidua is gefurrogeert, ende deze actie, die zy op genen hadde , aan den Vryheer van Bylant heeft infolutum overgewezen: quando autem per verbum dationis in folutum eft fafta delegat io , tune onmino fungi tur vice Jblutionis. Niger Cyriac. d. controv. 5- 86 n. 81. Niet obfteerende, dat in dit accoort van geen ftipulatie word gewag gemaakt; want of wel eenige Regtgeleerden van die opinie zyn, quafi bodie delegat io tantum fieri poffit per paftum, fe de mercatoribus Jit qucejlio. Cancerius 2. variar. refol. 6. n. 72. 1 Zo is dog pro feptimo decimo niet in de Werelt waaragtiger, als dat zy nu ter tyd, zonder onderfchcidt van perfonen altoos kon gefchieden, per paftum cjf citra Jlipulationem Maevius part. 2. decif. 241. n. 10. Joh. Gothofred. Frcyeris. traftat. de folution. cap. 7. memb. 3. 71.92. Hahn. ad Wefembcc. d. tit. n. 9. I In  CONSILIUM IU r7f ln zo verre is zulks, pro octavo decimo \ waar, quod interventu nova perfona aut ! obligatlonis novatio fiat dat ook 't zelve ! niet mag hindereu, quod pofteriorfit inu- j tilis, nam fff nihilominus , prior peri- i mitur. d. §. 3. injlit. ^ib. mod. toll obligat. • 1 Het en is alzó, pro nono decimo, in ' het minfte niet gelegen, dat uyt'het , voorzf. accoort aan de Erfgenamen van ! den Vryheer van Bylandt geene actie is gefchapen, nog tegens den Vryheer van Ketler, of deffelfs Erfgenamen , nog ook tegens de Heredes van de Vrouwe Weduwe Douariere tot Oyen: Eaenimvidua cum promiferat alium daturum, bis mille imperiales daler os, nee inutelis ex tali promiffione exoritur obligatio §. 3. Juftit. de inutie ftipul. I. 33. pr. fif j. x. /, g3. pu I D. de verb. obligat. DD. comin. ad d. §. 3. ' Mantic. de tacit. fff ambig. convent, lib. 1 14. tit 33. n. 1 fff 2. I Wat volgt dan uyt deezen allen wy- 1 ders, pro vicefimo? als, dat de Erfge- ! namen van den welgeboren Heer Adri- I aan, Vryheer van Bylant geen recours j meer konnende nemen tot eenige actie, j dewelke voor dezen wegens den Houwlyks-pennink van haar Vrouw zalr. heb-! ben gehad, ook niet meer bevoegtzyn, uyt kragt van hypotheek de immiffie te zodren in de goederen tot de Heerlykheid Oyen gehorende, explorati Jïquidem , juris eft , per novationem voluntariam pignora ac bypothecas evanefcere. I. 18. D. \ de novat. Georg. Adam Struvius Syn-' tag. jur. civil. exercit. 47. tbes. 52. fi?50. Frauertim, fi de his inter novandum ni- \ hü fuerit expreffum. Coftal. ad l. creditor. \ 3. d. qui pot. in pign. n. 12. I En dewyl, gelyk hier voor is aange- I wezen ,' dat de tranfactie altyt is een | zoort van novatie, zo is, pro vicifime I primo , ligt daar uyt te concludeeren , I quod extinguat jus pignoris ac immiffio- ' nis, nifi de eo vetinendo expreffe conventum fuerit, Ma?v. d. decis 338. n. 7. Brunneman. ad d. I. 18. ra. 3. en dit is wat Mornac. ex Decio. heeft aangemerkt , non attendi amplius naturam ju- i ris tranffufi; fed ejus, in quod trariffufio \ fafta. ad l. 1. D. de novat 1 Want dat eenige leeren, als of ex priori contractu per novationem fublato j' nog het Regt van Hypotheek zoude I overblyven , is een intolerabel erreur j ontftaan, ex malo intelleftu legis uit. d. in quib. cauf. tacite pign. qua non de duratione hypotbeca, fed protopraxios loquitur, als heel treffelyk heeft gedemonlfeert Ferdinand Ariaf. de Mefa. lib.-1. variar. refol. 18. n. 9. fff feqq. Wanneer ook deeze Wet na de gememe opinie aldus zoude konnen werden verftaan, quod ex priore contractu irritofacto, adhuc hypotbeca competat, zo ware dog, pro vicefimo fecundo, 't zelve onreedelyk, ende daarom meent, Autumnus dat men ze behoort te abrogeeren era la conference du droit ad d. I. uit. d. in quib. cauf. tac. pign. Ten minften zo fchynt, pro vicefimo tertio, dat de goederen, waar in de immiffie wort verzogt, om daar uyt de refteerende 2000. Ryksdaalders met de renten van dien, als den Heer Impetr. niet wil tot annulaltie van 't accoort contendeeren, te erlangen, zynde leenen , ook dezelve zonder confent van de Leen-Kamer des Hertogdoms Gelre, niet hebben konnen door den Heer Fredrik Willem Baron van Ketler veroppignoreert worden, /. i.fieud. 55. fff tit. 8. §. 2. in fin. Fredrik Sand. ad confiuet. feudal. Gelr. tract. 2. tit. 1. cap. 5, num. 12. Het en kan ook den Heer Tmpetr. pro quarto vicefimo geen ftilzwygent onderpand zig aanmatigen, quia hac tacita hypotbeca in feudo non competit, neque id dotis nomine tacite obligatum: uti in fpecie de dote filiarum poft, Matth. de AfBiólis. fff alios tradit Hartmana Piftor l. 2. quafi. jur. 37. n. C. 7. Fff 8. qui ind'e concluait, filia aut ejus difcendentibus non dari attionem in rem contra tertium poffefforem. J Deezen allen , en wat nog meer tot bevattinge van de negative zoude mogen konnen ter baane gebragt worden, onaangezien, dunkt, edog onder correctie, dat in cas fubjecf geene novatie is gefchiedt, dewelke aan de Erfgenamen van den Vryheer van Bylandt zoude konnen fchadelyk zyn, neen maar dat dezelve ten allerminften zyn bevoegt, de refteerende 2000. Ryksdaalders'by het meer gementioneerde accoort, aan wylen haar Heer Vader belooft, met den intreffen van den 6. Juny 1653. tot hier toe, tegens vyf ten hondert door im-' miffie, in de goederen, behorende tot de Heerlykheid Oyen, te innen , want Dnftrafbaar is, dat in den Gerigtelyken Magefcheid , tuffchen de twee Héeren Gebroeders Johan Sigismund en Frederik Willem Vryheer van Ketler, den 5. Juny 1640. voor Schout en Cornooten tot Hellendoorn. in Overyffel, gefloten, is geconditioneert; dat wel gemelten Heer M m 3 fa.  c78 GERHARDI FELTMANNI, J,C Fredrik Willem , uyt de Heerlykheid Oyen, cn andere goederen hem toege- | dèilt, zal betalen de Capitalen en huereffen van dien, na uytwyzingevaneene fpecificatie, Dyzonder daar van gemaakt , beydezyds aangenomen en onderteekent: lnsgelyks is met volgende woorden in de voorn, fpecificatie op den zelfden dag , en in het zeifde Jaar tot Schuylenborgopgerigt, te vinden, Vrouw van Bylant komt nog wegens baren Bruyt' febat aan Capitaal de fomma van ioooo Ryksdaalders. Waar by ftaat te noteeren, dat deeze Bruytfchat aan haar welgeboren ter fomma van 14000. diergelyke daalders door haar beide Broeders, de Hoogwelgemelte Heeren JohanSigismund, ende Frederik Willem, Vryheer van Ketler, na de dood van haren gemeenen Vader is blooft geweeft, confteerende zulks uyt den Houwelyks contract, tuflehen den Hoog.Welgeb. Vryheer Adriaan van Bylandt, en de Vrouw Agncs Anna geboren van Ketler , den 4. December 1Ö33. gecelebreert, welken Bruytfchat na de conftuimen , zo door geheel Duytslandt, als voornamentlyk in den Wetlphaalfchen Creits inter Mustres, als Graven, Vryheeren en Edelen , in plaatze van Erfdeel of Legitime portie aan de Dogters wort uytgekeert, Gail. lib. 2. obf. 147. n. 6. Matth. Wefembec. parat. D. de jur. dot. n. uit. in. fin. Henr. Breul. de renuntiatiat. recept, cauf. 2. cap. 10. n. 1. Andr, Dalner. de renuntiat. cap. 4. n. 51. Alzoo, dat niet tegengaande dat gene expreffe hypotheeken tot vetzeekeringe van dien , en fchynt geftipuleert te zyn, ende dieswegen ook de Erfgenamen van Hoogzalige Vrouwe Agnes Anna Geborene vvn Ketler, zig wel geen ftil zwygent onderpand regt, cumprivilegio pnelationis, konnen aan matigen, dewyl dit laafte aan de Vrouw alleen is gegeven in bonis, mariti pro fecuritate dotis, qua ipfi intulit. §. /. affiduis. 12. c. qui nolior. in pign cum fimilibus apud Bacchov. ad d. §. n. 3. ff ad Treutler. 2. difp. 7. tbef. 8- Ut. a. Hahnius ad Wefembec. parat. d. de jur. dot. n. 6. Carpzov. part. 1. decif. 57. n. 7. Zo is dog onwcederfpreeklyk waar, dat alle goederen van deneenen Broeder, den Vryheer frederik Willem, dewelke dit onus pr aftands, forori dotis, luyd voorfz. Magefcheid , op zig heeft genomen , daar voor tacita hypotbeca verbonden blyven. I. un. §. 1. c. de rei uxor. act. ibi. ,Damus ex utrog. latere bypotbecam Treutler. d. th. 8. lit. B. Bacchov. ïbid Carpzov. d. decif. 57. n. 9. 10. ff 11. Brunneman ad d. I. un n. 13. Augultin Barbofa ib. dem. n. 11. Ja by aldien men de zake wat beter onderzoekt, zo zal men bevinden, dat de penningen, waar van nu de reft met de intrelfen wort geëyfcht, eygentiyk genomen, voor geen Bruitfchat mogen worden gerekent, als Hubertus Giphanius. in traÜatu de renmtiation. cap. 2. §. tertia exceptio affertur. pag. 53. heel wel heeft geremarqueert. Ende zulks zo veel te meer dewyl communis pater al was verdorven, in wiens goederen de quote van Erffeniffe regt aan de Zufters de overleedene V rouwe van Bylandt, na alle Goddelyke en.nenfchelyke Regten toe kwam! ende is dien volgens daar uyt af te nemen, dat het geen haar W elgeb. onder de naam van Bruitfchat is toegelegt, moet gerekent worden, als een zeker aanpart van de Vaderlyke Erfenilfe , waar meede zy wel ten faveure van hare Heeren Broeders," de Vry heeren Johan Sigismund y en Frederik Willem van Ketler, is tevreden geweeil, egter het zelve haar niet na beloften, aan haar, b^j het aangaan van haar Houwlyk gedaan, zynde uytgekeert , nog ontfangen hebbende hec geene, wat by nader accoort haar was toegezegt, zo moet dit laafte vifurrogationis nog geconfidereert worden , als een deel van de Vaderlyke herediteit, dewelke de Dogter of hare Erfgenamen overal mag vindiceeren, om daar uyt de gemelde reft, met de renten te genieten ; En kan het zelve niet alleen doen aftione bypotbecaria, a\s ratione legitimce verftaan is, by het Hof van Juftitie tot Romen , Rota genaamt, Mercuriah Merlin. poft. tractatum de legithna dicif. 11. n. 3. Neen maar ook ex titulo d. fi parfi. hariditatis petatur aut fpeciali in rem actione , fi poftejfer ei controverfiam non faciat fuper titulo hariditario: want de Dogter zynde pro parte heres, is confequcntelyk ook Domina of Eygenaarfche, cujus jus longe fortius eft, quam hypotbeca, quia hac eft jus quoddam rei, non res ipfa, cjf jus rei levijfimum als Giphanius fpreekt in d. traft. cap. 2. 5. hcec tamen renuntiatio hypotbeca. Hoewel de Erfgenamen van de overledene Vry vrouwe van Bylandt in, zo wyt het haar voordeelig is, zig ook mogen ratione portionis hariditaria fundeeren in bet regt van hypotcek; Niet contrarieerende , dat dezelven Merlinus, ■waar  CONSILIUM. III; waar uyt onder anderen dit ook hebbe I beveiligt, van een geheel dwerfe opinie fchync elders te zyn, want als men hem ' regt inziet, zo en wil hy den Kinderen 1 geen hypotheek , ratione legitimce toeliaan , ten reguarde van de Vaderlyke Crediteurs, op dat die niet zouden verkort worden; in tractat. de legitim. I. 5. tit. 4. quafi, 1. n. 6. & per tradita a Be- 1 ned. Carpz. de onerib. vafalli. dccad. 3. | pojit. 3. n. 19. feqq. Confequentelyk j en is zodane leere in cafu prajènti, ubi\ fororis heres contra fratris heredes bona j communis parentis pjfidentes, actie mo- ) veert niet applicabel ; Geconfidereert Merlinus daar van geen gewag maakt, maar fpreekt alleen van de crediteuren,• Maar of wel nu zulk regt aan de Ergenamen van wylen de Vryvrouw van Bylandt gefchapen , dat zy konnen de Li- j gitime porde van haar Grootvaderlyke t ErfTeniffe eiffchen, dewyl aan de andere zyde ea, qua vi tranfactionis prafilanda trant, niet en zyn geprafteert, zo willen zy zig dog liever fundeeren in de 5 tranfaêtie , en begeeren de adjudicatie j van de beloofde 2000 Ryksdaalders cum ufuris, al is het fchoon, dat haar tegendeel geen voordeel uyt den verdink j kan hebben, of daar uyt eenige novatie j bewyzen: qui enim rupit fidem tranfactio- ' nis, ex ea nequit agere aut excipere, quanquam id jure fuo poffit facere alter, cui fides non fuit fervata. I. 28. C. de tranfact. Vinnius de tranfact. cap. 8. n. 8. Idque t etiam procedit, licet adverfarius exparte l fatisfecerit promiffs Gilken ad l. 33. c. de tranfact. n. 4. | Dat nu zodanig regt, het zy van hy- ! potheek, of van eigendom , Vrouw Agnes Anna, geboren van Ketler , niet i en heeft verloren, het zelve, zal by op- i loffinge van de twyffelredenen voeglyker konnen worden daar gedaan, na het gemeene fpreekwoort, quod contraria jux- j ta fe pojita magis elucefcant, adeo ut no- 1 ftr is ferro dicatur viam aperire qui per con- \ iraria tranfit, uti poft Baldum & Alios tradit Cafp, Klockius. 1. confil. 50. n. 2. Ende om van de eerfte te beginnen, zoo kan niemand ontkennen, dat, wanneer men nog hedendaags uit conjeóluren de novatie konde infereren, dat als I dan den, Keyfer Juftinianus niets nieuws I zoude hebben geftatuëert, gelyk hy dog zelfs duidelyk te kennen geeft, te hebben 1 gedaan in d. L. uit. C. de novat. ibi Novationum nocentia corrigentes volumina, daar by voegende, dat over zulks hadde goedgevonden, om alle twyfelagtigheid *0 weg te nemen, fff veteris juris ambiguu tates fecantes, die by de ouden gedurig wel moeiten ontdaan, dewyl de een fuftineerde, dat deze of geene conjecturen fufficient waren, ende andere niet, ende ondertulfehen de vermoedingen der regten voor den geenen was, die verzekerde, dat geene novatie was gefcheidt: Oiiemadmodum enim juris fui renuntiatio non eft in dubio prcefumenda, ita nee novatio. Brunneman. /. 4. decif 42. n. 6. Zoo heeft onzen Wetgever om zodanentwift weg te nemen, zelfs ook die Conjecturen verworpen, waar over by de ouden geen difpuit was. d. L. uit. ibi vel aliquid fecerit ex quo, veteris juris conditores ineroducebant novationes; ende om eenen vaften voet eens voor al te beramen, geordonneert, dat door diergelyke of eenige andere conjecturen, men geene novatie zoude mogen beüuiten: Maar dat deze als dan eer ft was gefchied, wanneer de contraheerendeparthyenmet uitgedrukte woorden hadden verklaard, datze van de eerfte Obligatie waren afgeweken , en die tweede daar voor geëligeert. d. L. uit. C. de novat. Van deze meninge zyn ook veele voorname Regtsgeleerden. Treutler. 2. difput. 29. tb. 5. lit. F. Molinas de juft. fff jur. traft. 1- difP- 559- 3- Larrea 1. alleg. Fifcah 1 34. n. 9. Cif feq. Aruma excerc, 16. tb. j 16. Suthoh. differt. injlit. 15. aphor.ult. Erit. Fnd. Schrates. ibid. Ludweft fff Hahn. ad Wefembec. parat. D. de novat. n. 6. Anthon. Matth. difput. Pandect. 49.' tb 25. Perez. ad C. tit. de novat. n. 7! Wiifenbach. difp. inftit. 40. tb. 14, Bnml neman. ad. d. L. uit. n. 3. fff feq. Carpzov. /. 5. refponfi EleStor. 105. n. 8. fff feq. ubi u. 14. Cif 15. bis ita refert judicatum. j Alzoo dat over dit fubjeft communis opinio is contra communem Hieron. de Caevallos. traft. commun. opin. contr. communem quafi. 95. n. 3. _ Men vindt 'er zelfs onder de geene die pro contraria opinione zyn, geciteert als Petrus de Greve en andere meer, dewelke toegeven, dat het geene ik fuftineere, den regten meer conform is, ende wat zy voorgeven van den praftyke, het zelve is zo klaar niet. Laat men tot fpiers weleer anders hebben gevonnift , als Gail verhaalt, zal imand daarom zo zot zyn met Trentacinq; dat hy zig daar door alleen laat bewegen Non exemplis aut rebus antea Judicatis fied legib as Judicandum l. 13. C. de f entent. fff interlocut. omn. judic. Juf. Omland. I. 2. art. 73. Drenth.  a8o GERHARDI FELT U ANNI, JC. Drenth. I. 3. art. 56. Feitman. de jura- • ment. Perborrefcent. cap. 15. n. 5. cjf 6. Laat ons eens horen. wat over diergelyke objectie fchryft Philip. Decius: . Et primo non obftat, zeidt hy, quod prafumendum fit , pro clarijfimis Florentina Rotta Auditoribus, quia plures funt, quia a tali prafumtione receditur quando in contrarium funt ejficaces rationes, prout in ifto \ cafu ex fupradictis liquido conftat, cif pro \ majore numero prafumetur cateris paribus, ' quando omnes èf Jinguii parem adbiborent \ düigentiam, Cjf hoe quidem in tali cafunon \ videtur, quia quod communi nomine pluri- ! urn fit, non ita exaita deligentia abfolvitur, ex eo quod dici folet, quod commune eft , negligitur. I, 2. Cv quand. cjf quib. ; quarta pars. Accedit, quod ipfi ex tali re- J latione nihil lucrantur, quia falarium habent de pubiico, cjf quia eorum motiva non fcripftrunt, forte non potuerant, propter multitudinem caufarum ; Dus verre Decius confil. 100. n. 10. Niet, dat ik het zelve approbere , dat hy meent, dat de Raatsheeren van een flof van Juftitie daarom flofagtiger een zaak zouden onderzoeken, dewyl zy daar voor in 't particulier niet betaald j .worden, maar dat het dikwils op het ra- ii port van een per/bon, wegens de veelheid der zaken aankomt; Zoude een voornaam Lidt van de Kamer tot fpiers, tegenwoordig over deze queftie tot Rigter worden geftelt, zo en \ ware niet te twyfelen, of zoude my by- ; vallen: Wanthy wil, dat mendenieuwe decifie van den Keurvorlï van Saxen: '. waar by is nogmaals vaft gefteldt, dat [ anders geene novatie kan gefchiedenten 1 zy met klare woorden de eerfte Obligatie is geannulleert, overal behoordt te volgen. Eric. Mauricius confil. chilon. 29. n. 7. By de Saxen is dit alleen, om alle occalien van Pleiten en Proceffén voor te komen, door een fpeciale Wet geftabileert. Decif. Elector Saxon. caf. jur. dubior. 66. Johan. Philippi. ibid. obf i, per tot. Nemaar ook in geheel Hifpanienzeïïs, in cas van delegatien Caevallos. d, quaft. 05. n. 4. Molinas. d. difp. 559. n. 5. Ferdinatrias de mefa. 1. variar. refolut. 43. m 3. Door gewoonten is deze meyninge ook als redelykeren billyker aangenomen 5 by onze naburen de Piollanders, Hugo Grot. introd. cap. 43 n 7. Groeneweg. de legib. abrogat. ad d §. 3. Inftit. quib, mod. toll. oliigat. Anderen mogen dan op hare practtyzyns zo veei ftoffen, als 't haar belieft, hoewel met grote redenen, hunc praüiccrum errorum intolerabüem gedoopt heeft Gafp. Schiiordeaes ad Anton. Faber. de morib. pragmatic. traÜ. 5. quaft. 1. Cjf fa' Wy blyven daar by, dat zo lang niet door een pragmatyke Wet, of goede oude conftuiiuen het contrarium in Gelderland is ingevoert, men de gemeene regten moet volgen, by zo verre dezelve in reden beftaan, want in zulken geval menfe daar voor Wetten heeft aangenomen, Uti poftremus Gelria cancellarius nos docuit Elb. Leoninus. 5. emend. Cjf opin. 3. n. 14. in fin. Oiiod autem mitatum non eft cur ei ftare prohibemur arg. I. 27. C. de teftam. I. 32. C. de appellat. Men pofere al, dat 't geen de Wetgever in d. L. uit. C. de novat. zegt, nog twyfelagtig is, zo moeten wy ons dog veel meer reguleeren na de interpretatie, die de Hollanders daar over maken ; demper enim, fi de jure dubio dcclarando quaritur ,folemus recurreread mores vicinorum, uti tradit Lamb. Goris. adverfarior tratt. 4. §. 1. per tot. Ad 2am. 4«". 5»». ö*m. & 7im. Dog wy zullen nu gaan bezien de conjecturen , waar uit men eene novatie wil fmeden ende alzoo tot de tweede fchynreden overtreden; 't Is wel waar, dat het geene daar by, ook by de derde, vierde, vyfde, zesde en zevende, is geallegecrt, fchynt eene riovatie na zig te flepen, ende dat conféquente/y/c uit de voorgaande Obligatie geene actie meerder kan competeren. Maar of daar door , den "Vryheer van Bylandt op het jus in re, het welke hy hadde ratione portionis hareditaria, conjugi fua debita, vel dotis in locum iftius portionis fiurrogata, heeft gerenuntieert, daar aan mag met reden worden getwy. feldt: quin imo licet fingamus, quod tantum ex tranfiaÜione agi poffit, hahenus tamen non intelligiturfaclanovatio, uttranfigens dicatur renuntiafte illi juri in re, acquifito , cum nee alias animus novandi prafiumatur, fi prior Obligatio habeat paratam executionem, uti poft Buldum docet Mantica d. I. 17. tot j.n. 18. Item ft pracedat actio de dote, qua eft privilegiuta; uti idem tradit d. lit. 1. n. 19. ubi Raph. Cumanum , Alexandrum cjf Socinum juniorem citat. Quod in tantum brocedit, ut nequidem , fi pofterior Obligatio contineat plus , quam anterior, tamen hac per illam dicatur novata, ft ftipula- tons  consilium ïïrj tons inter fit novationem non fieri quemadmodum, addufto Bartholo cif Jafonepergit ficribere Mantica d. I. n. 20. 't Welk niemant moet vreemt voorkomen, dewyl het met de klare intentie van den Keiler Juftinianus overeen komt: Dat beide Obligatien dus verre konnen met malkanderen beftaan , dat zo de eene iets meer heeft, als de andere van verzekeringe, dezelve door de laatfte niet en zy opgeAeven. Confiitutum fiquidem per ipfum eft, nihil penitus prioris cautelcs innovari, fed fi quid poft primam fiat obligationem , anteriora ftare, & pofteriora mcrementum Mis accedere d. L. fin. C. de novat. Mcevius part. 7. decifi. ri. n. 9. Dit zelve wordt interminis terminantilus beveiligt door Gabriel. Mudceus, deWelke leerdt, quod, licet per tranfaftionem fiat novatio s ope exceptionis tarnen priftma durent pignora, in comment. ad tit. D. de pign. fff bypoth. rubr. de vi fff effeftu pignoris. Hier meede ftemt overeen Anton. Mornacius wanneer hy zeid ; quafitum fuit de hypotbeca, an duraffet ex primo contraÜu irrito facto, placuit, vero durafte ad L. creditor. 3. D. qui pot. in pign. Aldus is ook in menfe ^fulio 1632. by de Schepenen van Leipzig verftaan, dewelke zig daar in funderen, dat dewyl de voorgaande hypotheeke door detransaftie niet expreffelyk was gecaffeert, zo konde en mogte dezelve nog ftand grypen Joh. Philippi ad d. decif. 66. obf. 1. 11. 26. Om deze meininge by te vallen, prikkelen ons de volgende in de natuurlyke billykheid gefundeerde reeden, quod verofimile non fit, Creditorem volui je a jure hypotbeca , quod antea habuit, recedere. Bald. in L. refcriptum. §. fi pafto. D. de poft. n. 7. quippe cum nemo in dubio jus fuum jaiïart prafiumatur. I. 25. in fin. D. de probat. Ne fi aliud deceremus tranfiactio interpofita ad unum finem , ut Jecurius creditori Baronni Adriano de Bylandt profpiceretur , operaretur effelïum contrarium , fibi enim noceret, dum fibi cavere ftudet, quod non minus juri, quam intentioni ipfarum partium contrarium. I. legata inutileter. D. de adim. leg. Grivell. d. decif. 111. n. 23. Actus autem agenium non debent operari ultra eorum intentionem. 19.! pr. D, de reb. cred. \ Prafertim, cum trajifactio extenus poffit operari novationem, ut Baro de By-| landt illi teneatur ftare, nee plus quam ea continetur loco legitima aut dotis poffit petere , quod utiquefujjicere debet, quia per hunc effeftum transactioni tributum voluntas trmfigentium non deftituitur. ars: l. 18. D. de legib. 6 De dagelykfehepractykebeveftichtdit altemaal , want het ftaat my nog wel voor, dat by de Juriften faculteit, waar van ik twintig Jaar een Lid bengeweeft, en ook in die tyd, dat de Charge van Raad, aan dit Hofgerigt heb bekleedt, altoos is geoordeelt, dat men, zo veel mogelyk is, moet deze conjeéture volgen, dat by 't oprigten van een nieuw Contract; , den Crediteur niet en heeft zig begeven van het regt, het welk hy uit kragt van den eerften hadde, het zy pignoris, immiffwnis regreffus, ofdiergelyke, gelyk dit ook nog jongft is geeonhdereert, in fine quartalis poft Bartholomai in de zaken van Ibeling Prins ap1 pellant, contra Hoitet Evers appellaet. ; Item in caufia Peter Ribberts fff confortes appellanten tegen de Boer Rigterfte 01dendorp. appellaeten hoe Anno 1684. ad 8,m. cif 9aro. Waar uit dan blykt, dat het geene pro oÜava fff nona dubitandi ratione is ter bank gebragt, alhier den fteek niet kan houden, ende is men dit te zeggen zoo veel te meer onbevoegt, dewyl men aan de andere zyde de tranfaclie niet is nagekomen, nog de daar by beloofde 2000. Ryksdaalders aan den Vryheer van Bylandt heeft gelevert, quoties autem tranfaftioni non fatis fit, tune res ex \tacita conventione in priftinamredit obligationem Barrhol. fff Ripa ad L. uit D. in 'quib. cauf tacit. pign. Sebaft. Mevius. ibid. n. 1. Mynfing. cent. i. refponfi. 45. n. 17. Neguzant. de pign. fff hypothee, membr. 4. part 2. n. 164. verf. vegefimus 'primus cafus eft Groeneweg. de legib. abrog. ad d. L. uit. Cui confiequens eft, pignora vetera manere vbhgata , uti eleganter docet Paul. Bufius inquiens. dubium movebat, quod novatione tollitur hypotbeca l. 18. D. de novat, quia tamen tranfatlio novatio propria non eft, fed litis tantum peremptio, ut conftet, quantum pure praftandum fit ex negotiopriori, refte dicimus pignoris caufam perfeverare. ad. d. L. uit. n. 4. Voegt hier nog by, dat deze transactie ten aanzien van het fablum alienum, het welke daar by is gepromitteert, gene Obligatie en baart: Tranfatlio autem qua eft nulla, baud novat pracedentem obligationem: uti judicatum refert Mantica d. I. 17. tit. 1. n. 11. Neque enim novatio fieri poteft per omnem ftipulationem , fed\ tantum per eam, qua committi poffit L. noN a Vati»  28* GERHARDI FELTMANNI, ]C. vatio non poteft. 24. D. de novat. Johan. Grivell. decif. Dolan. 111. n. 10. ad io41". Waar door dan ook de andere wyderc inwerpingen, van zig zelfs komen te vallen : edog om door flilzwygen niets in te ruimen, zo dient op dethiende, dat in cas fubject geene Obligatie, houdende op de Baron van Ketler aan den Vryheer van Bylandt is overgelevert, m?ar alleen fimpelyk belooft, dat deze van geene 2000. Ryksdaalders zoude ontfangen, I alzoo dat alhier geene datio in folutum is | gefchiedt, nog transport is gepaffeert, waar van Molina en die by hem geallegeerde Lopez. ende Gutiercz. fpreken. 1 ad u*m. f j Nopende de elfde objectie, zo is het geene daar by is, uit de Inftituten aan- | getogen, te verftaan fi pr delegatitmem nova perfona intervenerit, 't welk in cafu I propofitor niet en is gefchiedt; liet en kan ook niet gezegt worden, dat de Baron van Bylandt zoude den Vryheer van Ketler voor de Vrouwe Doua- | riere van Oyen hebben geè'ligeert, gemerkt zulks nergens uit blykt, paria autem funt non effe, fff non apparere. L,. duo I funt Titii 30. D. de teftam. I ad i2am. Dalende tot de twaalfde fchynreeden, zo is dezelve op eene ceftie gegront, die hier niet isgefchiet, want waar uit blykt dog, dat eenige Obligatie of inftrument door de voorfz. Vrouw Douariere aan den Vryheer van Bylandt is overgedragen , nit kragt van wien hy nadele iconnen den Baron van Ketler aanfpreken, invoegen dat in het minfte niet obfteert, wat uit Wimefius te berde is gebragt. ad 13»". Insgelyks is van geender waarden, wat ten dertienden als contrarie is ingcftrooit, dewyl hier geen ceflie is gefchiedt ; Dog zo men het al citra veritatis prajudicium daar voor wilde laten palieren, wat was het dan meer? Infafto is immers onftrydig , dat de Welgemelte Vrouwe Douariere geen woord heeft gehouden , nog de beloofde 2000. Ryksdaalders by gefchaft, qui autem fidem licita tranfiactions rupit, is inillaprafidium ponen Wquit l. 16. D. de tranfiacl. Daar en boven wordt voorwaar gepofeert, dat de meer genoemde Vrouwe Douariere ende hare erven, na dato van de transactie, de Penningen, diezylieden uit kragt van dien hadden aan den Vryheer van Bylandt moeten laten toekomen, zelfs ingemaant ende getrokken hebben , daarom aan de gemelte Erfgenamen , nu als bezitters van de heerlykheid Oyen geconvenieert wordende, en zig funderende in-de exceptie van tranjactie, zoude in dezen zo wel als geene gevallen obfteren de replicatio doli, dat zy niet alleen niet en hadden aan de transactie voldaan, maar nog daar en boven, daar tegens gdiandelt: Quamvis enim is, qui alteri ceffit aciionem, 't welk dog hier niet is gebeurt, poffit adhuc a debitoreexigere, tamen ceffionario ideo actlonem contra cedentem dari non ambigitur, uti auctoritate Accurfii, fff Legum monumentis firmat Joh. Sande deaclion.cefion.cap) 12. n. 3. Non etiam dubitatur eo cafu, quo contra actionem antiquam opponitur exceptio pacti vel tranfactionis fiuppttere replicationem doli, quod non fuerit fatisj'actum transactioni, uti eleganter demonftrat. Grivillus. d. decif. 111. n. 25. fff 27. qua replicatio (vaart hy voort te zeggen) eji omnium favorabiliffima fff efficaciffima etiam in contractïbus nominatis L. Julianus §. ófferri D. de actione empt. Grivell. d. decif. n. 28. Franfifc. Cardin. Mantica decifi. Rota Roman. I. n. uit. Dat is de reden, dat het wordt voor een vatte max'rme "m de regven gehouden, eum, qui ex tranfiittione vult experiri five agendo five excipiendo, exfiuaparta prius implementum probare debere uti poft Barthol. fff DD. communiter Mascardum. Decium. Jafonem , Gozadim. Neguzant. Rol. A. Valle. Menoch. fff tradit. Petr. Heigus apud Klockium 1. ™>ff Si. n. 216. Gelyk nog onlangs by den Hove van Ooftvneslant verftaan is, in de zake van Evercirdine Meyers, contra Brecbter Deriks fff confiortis. ad 14»!". Tot de veertiende twyfel-reeden over, flappende, zo en kan dezelve ook in het duifenfte niet hinderen ; Want , wanneer daar een delegatie was gefchiedt , zo hadde immers den Vryheer van Ketler moeten de fchult op zig neemen,- en belooft hebben, dat't geen hy aan dukgemeke Vrouwe Douariere fchuldig was, wilde betalen : non e?um poteft fingi delegatio, nifi delegati debitoris intervenerit confienfus fff is alteri loco ereiitoris folvere promifmt l. r. /. 6. c. de novat. Maevius. part. 2. decif. 241. n. 1. fff 2. Item part. 7. decif. 12. n. 7. Decius. conf. 42r. ra. 1. Cancer. 2. v'ariar. refol. 6. n. 71. fff 72. Dat ook aan zyde van de Vrouw Douariere, geboren van Rockelfing ende  CONSILIUM HL 283 de hare Erfgenamen, men h»t zo weinig voor een delegatie, als cedie, heeft gehouden, is daar uyt evidentelyk, ende naakc te zien, dat zo, uti jam antea dictum, nog naderhant eer de Baron van Bylandt, eens wegens de 2000 Ryksdaalders gecontenteert was , geit van den Vryheer Ketler hebben genoten , delegatus autem poft faètam delegatümem non habet amplius actionem contra delegantem l. 2. C. de novat. Francifc. Niger, de Cyriac. 1. controv. for. 108. n. 5. Facta namque delegatione , duplex perimitur actio, una, qua, delegans tenebatur erga fuum creditorem, altera qua tenebatur delegatus erga delegantem, Johan. Petr. Surd. decif. Mant. 23. n. 1. fff 2. Nig. Cyriac. d. controv. 108. n. 6. fff 7. Item 3. controv. 427. 11. 1. cif 4. controv. 586. n. 82. ad i5m,ro. Geene delegatie hief dan voorhanden zynde, zo heefc men zig op de vyftiende fchynreeden niet in te laten, hoewel der geen minder getal gevonden wordt, die fu/lineeren, en met zonder reeden, dat door delegatie geene novatie gefchied , ten zy we/ expre/Ze/yk gezegc, dat den Crediteur laat den eerffen fchuldenaar varen, en den nieuwen daarvoor kieft, of dut hy een quitantie aan den eerften hebbe gegeven, alzoo dat Angelus quem citat Caftrenfis al te zyner tyd heeft gezegt; quod hac quaftio Cafiarea indigeat decifione Sichard. ad d. I. C. de novat. n. 6. ubi ait: quod interim, dum illa decifio fit, tütijfimum fit ma?iere cum I glofifa, qua d. I. uit. etiam extendit ad de-1 legationem. Na welk gevoelen voor deezen ook is geoordeelt, by de Saxen Carpzov. /. 5. refponfi jur. Elett. 105. 11. 16. fff fieq. En naderhandt is het zelve door een pragmatyke wet aldaar valt gefielde. Decifi. Elect. Saxon. caf. jur. dub. 66. ibique Johan Philippi. obf. 2. n. 14. cjf feq. By defefiiende objectie wordt wel gepofeert, als of in cafu noftro de delegatie ware gefchiedt per verbum: dationis in folutum: maar van dit laafte blykt zo weinig, als van de delegatie, daarom of wel heedendaags deze en geene ftipulatien vereyfcht als by de zeventiende wort geallegeert, zo en is dit dog van geen belang , dewyl alfer altyds dergelyken zouden zyn gepaifeert, waar uyt den 1 Vryheer van Bylandt hadde voeghe of j regt gehadt, om van den Baron van 1 Ketler, wegens de 2000 Ryksdaalders, 1 door de Vrouwe vm Oyen by tranfact ie beloofde, te eifchen zo en kan of mag, zulke daar voor geen ceilie of delegatie, neen maar alleen voor een blote adiignatie worden gehouden : inter omnes autem ,fima ratione utentes, conftat, quod nuda adjignatio novationem non opsretur. Wames. cent. 4. conf. civil. 18. n. 4. Sim. van Leeuwen cenf. for. parj". 1. Ufo 4. cap. 34. n. 4. De netfte en volmaakfte Stadregten van deeze Eeuwe, en van het Hartogdom Gelre en willen niet eens, dat'er novatie is gefchiedt door adfignatie zelfs, als daar voor quitantie is gepaifeert; want dit niet tegenftaande, mag die gene, die geene betaiinge heeft konnen krygen, van de adfignatie afwyken, ende zig houden aan zynen principalen debiteur Stad R. van 'Phielh part. 1. tit. 27. 5. 1. Die van Deventer Itatueren 't felve generalyk met volgende woorden, die zo wel op ceffie als adfignatien liaan: „ Als een fchultè'yfcher (zeggen zy) een „ adfignatie of overwyzinge aanveert „ van zynen Schuldenaar, zo blyft niet „ te min de eer/te Schuldenaar verbon,, den, zo lang tot dat de fchuldt vol„daan ende betaaldt zy. part. 3. tit. 14. „ art. 1." Der duitfehen fpreekwoort komt ook hier meede over een , dat> aan- ofte overwyzinge is geen betaling: Harprecht ad d. §. 3. n. 4. Goeddje. de contr. fff committ. Jlipulat. cap. 5. n. 10. fff fieq. Johan. Philippi. d. decifi 66> obfi. 1. n. 20. Dezen zal alleen daar heen ifrekken, om te bewyzen, dat in cas fubject geene novacie voor handen is; want dat niet eens alhier eene adfignatie is gepaifeert, het zelve is daar uyt hantgrypelyk af te nermen, dat uyt den geheelen teneur van de tranfactie niet is te zien, dat de V^rouwe Douariere meergemelt zoude hebben den Vryheer van Ketler verzogt, om aan den Baron van Bylandt 2000 Ryksdaalders te tellen, gelyk anders in alle adfignatien gefchiedt , met deze claufule, dat hem voor betaling zal firekken , en dat hy den anderen daar onder zal laaten quiteren. ad 18van\ Ik zal daarom my daar meede niet anger ophouden, maar tot de achtiende :wyffel-reeden overgaan: waar in al welerom wordt gefingeert, ac fi nova perma per delegationen interveniffet, quod legatur, fff pernegatur. Men confideeere dog eens; Jultinianus zegt in den N n 2 geob-  lö4 GERBARDIFELMANNI, JC geobjeóteerden |. £. fi k pupillofine tu- j uris auftoritate fiipulatus fueris endeftclt alzo voor vaft, dat den Crediteur met den genen, qui in locum primi debitoris j wort aangenomen, iets heeft gehandelt: j daar in 't tegendeel den Baron van Bylandt van den Vryheer van Ketler niet in 'c minfte over de betahnge der 2000 Ryksdaalders heeft geftipuleert, of dien aangaande met hem getracteert cum ergo forma dclegationis non fuerit fervata, fed nuda tantum mentio alterius perfona fit fatta, haut poteft bic fingi novatio Mantica d. I. 17. tit. 8. n. 18. 7 o verre is het daar van , dat in cafu noftro propter commemorationem Baronis de Ketler eenige novatie zoude zyn gefchiedt, dat veel meer daar uyt het tegendeel zo helder her voort blykt, dat niemant daar aan meer mag twyfelen. Want zoude hier eenige delegade zyn gepaifeert, zo ware immers nootzakelyk , dat den Vryheer van Ketler zig hadde verpligt om de 2000 Ryksdaalders aan den Baron van Bylandt te betalen. ad 19101* Maar, dat deezen laaften tegens den "eerften geenzints uyt kragt van beloften , by de tranfaclie gedaan, te ageeren bevoegt is , het zelve wort voor vaft by de nrgentiende inwerpinge gepofeert, ende is waaragtig , in voegen , dat daar uyt geene novatie kan ontftaan na de Jeere van Pomponius in d. I. 24. D. de novat. Anders io en kunnen de Erfgenamen van de Vrouwe Douariere van Oyen,j geboren van Rockelfing, zig daar op niet beroepen , quod memorata vidua illuftris promifcrit Baronem de Ketler, daturum bifmille Imperiales thaleros: ratione enim promittentis 6? ex tranfactione excipere volentis, taiis ftipulatio noneftinutilis, quia in eam fuit deductum id, ad quod dandum laudata vidua ipfa erat Obligata Robert Maranta difp_ 7. «. 22. £ƒ poft plures hfe citatos Mantica de Tacit éf ambig. convent. I. 14. tit. 23. n. 7. Derhalven zo de voorlz. Vrouwe Douariere, ofte hare Erfgenamen, hadden eeriig voordeel van novatie uit de tranfaótie heden of morgen willen trek- 1 ken, zo hadden eerft moeten bezorgen, ' dat de daarby beloofde 2000. Ryksdaalders door den Baron van Ketler aan den Vryheer van Bylandt waren betaaldt d. I. 16. D de transaction. Geconfidereert ook in 't inftrument van de gemelte transactie geene woorden zyn te vinden, waar uit eenige overwyzinge zoude zyn gefchiedt; Ter'contrarie, zo ftaat wel uitdrukkelyk gefchreven, dat den Welgeb. Johan. Sigijmund Vryheer van Ketler, de voorfz. penningen , tot behoef van welgemelte Vrouwe Maria Sophia van Rockelfing uit Coerland zal over zenden, zonder, dat eens daar in caufa debiti ware geëxprimeert. Waaruit dan niet anders den Baron van Bylandt heeft konnen beiluiten, als dat de" Vrouw Douariere van Oyen hem de 2000. Ryksdaalders van den Vryheer van Ketler wilde doen geven, gelyk zy te doen na regten verpligt was; Notifiimos enim hac excedit terminos promijfwnis faüi alieni. Ende dit al om zo veel te meer, dat in zyn memorata tranfactione zy aan den Baron van Bylandt alleen magt geeft, om de renten van 25000. guldens zig bedragende ter fomma van ■??n. o-nldens. van den Vrvheer van Ket- zyn te vinden, waar uit eenige overwyzinge zoude zyn gefchiedt; Ter'contrarie, zo ftaat wel uitdrukkelyk gefchreven, dat den Welgeb. Joban. Sigijmund Vryheer van Ketler, de voorfz. penningen , tot behoef van welgemelte Vrouwe Maria Sophia van Rockeljing uit Coerland zal over zenden, zonder, dat eens daar in caufa debiti ware geëxprimeert. Waaruit dan niet anders den Baron van Bylandt heeft konnen beiluiten, als dat de" Vrouw Douariere van Oyen hem de 2000. Ryksdaalders van den Vryheer van Ketler wilde doen geven, gelyk zy te doen na regten verpligt was; Notifiimos enim hac excedit terminos promijfwnis faüi alieni. Ende dit al om zo veel te meer, dat in zyn memorata tranfactione zy aan den Baron van Bylandt alleen magt geeft, om de renten van 25000. guldens zig bedragende ter fomma van 750. guldens, van den Vryheer vanhier te vorderen, qua inclujio unius operatur excluftonem alterius arg. 1.12. pr. D. de judic. cum ftmilib. Ja al ceffeerden deze conjecfuiren, zo brengt dog de natuur van zodane belofte mede, gelyk 'c zelve ook in praxi voornameVyk by de "NederYanders waangenomen, ut qui promiferit alium daturum, indiftincte intelligatur promifijfe, fe curaturum aut effecturum, ut alius det. Hugo Grotius. /. 3. Introd. part. 3. n. 9.Lamb. Goris. adverfar. tract. 1. cap 3. n. 10. Vinn. ad. d. §. 3. Inftit. de inutil. ftipul. \ n. 3. Leuw. cenf. forenf. part. 1. lib. 4. cap. 16. n. 10. De Erfgenamen van de Vrouwe Douariere van Oyen, konnen nu in 't minfte ! niet bewyzen, datze haren vlyt hebben , aangewent, om de voorfz. 2000. Ryksdaalders aan den Baron van Bylandt te procureren, waar toe zy dog ten minften , etiam remotis iftis circumftantiis, quod fape dicta illuftris vidua factum proprium potius deduxerat in ftipulationem, & deinde promiferat ab alio dari, ad quod ipfa tenebatur, was verbonden. Anton. Faber. Cod. I. 8. tit. 26. defin. 10. n. 4. Mantica. d. I. 14. tit. 34. n. 11. Maar het manqueert zo veel daaraan, dat de Erfgenamen van meer hooggemelte Vryheer van Bylandt fuftineren, dat na zodane gepalfeerde beloften, de i Vrouwe Douariere ook meermaals gent. niet heeft nagelaten 't geldt, het welk den Baron van Ketler, fchuldig was, zelfs, ende tot haren profyt, van hem in te manen, qued non longe abejl, adolo, qui non debet effe impwiitus l. 11- §• 3. D.  CONSILIU M, III, f. D. de dol. mal. fff met except. Anton. j pt Faber. d. I. n. o. in annot. te ad 20"». cc Waar van onnodig is wyders te fpre- m ken; Wy zuilen daarom voortgaan tot qi de twintigje fchynreden, ende eensexa- d; mineeren, of fiec geen aldaar de effectu o\ novationis volunt ari* wordt gezeid, niet g« te verftaan is ten reguarde van een ex* re pres hypotheefc , die iemand hadde ver- is kregen me kragt van een Contract, al waar oeer hy daar na heeft getranfiV h< geert, want by het verdrag dan niet fti- ai puleerende, dat de hypotheek evenwel ee tot verzekeringe van het geaccordeerde j di zal continuèeren , zo komt dezelve te ; ti celleren, qui eft intellettus d. I. ig.D. de i ni novat. Maar wanneer men heeft eeriig jus in re, Jive pignoris taclti, five hcsriditarium, als in cas fubjecf, zo en kan „ niet, als met de grootfte abfurditeit ge- "9 fuftineert worden, dat het zelve door een „ tranfactie, die daar over is gemaakt, om „ te eer tot het zyne te komen, iemand zoude hebben gerenüntieert op het regt, „ het welk hy provifione legis hadde, gelyk „ heel wel diftingueert Chriftoph. Dor- „ cius. in comment. ad §. j. jus tit. quib. mod. Uil. oblig. n. 9. | 't Is onnodig hier te repeteren, dat ! z< wy hier verferen in terminis, daar geene h novatie is gefchiedt, of zo het in den è beginne daar op is aangezien geweell, d egter dezelve is irtutiel geworden, de- is wyl aan de andere zyde meri dezelve 1 ce evanuit, zo dient dog pro 40. wel ar op gelet, dat de geene, die zulks uneren , en in fpecie den ex adverfo allegeerdert Mcevius zig daar op funden, dat door de tranfacl.ie eene novatie gefchied, waar van het contrarie niet een boven is gedemoriftreert, nemaar :t zelve is uit de woorden van detranstie zo klaar, dat geen menfch , die n gezont oordeel heeft, daaraan kan ibiteren: want daar in ftaat, dat de paryen geaccordeert hebben, op de maer hier na volgende; „Eerftelyk, dat den Vryheer t>0» ify. landt zal aannemen uw betalinge, de twee Moylantfche Hoven, by het huis Moylant gelegen, met nog twee Kaarleden in Cl ever ham gelegen, zo als iezelve aldaar zyn leggende, mitsgalers de reflerende pagten, zo van Hozen als Katerfteden, en daar toe nog 2000. Ryksdaalders, met dewelke hy ten eenemaal zo van Capitaal, als intreife zal betaalt en gecontenteerd zyn. Bekent is nu, dat het woord manier» ) veel beduit als het Latynfche modus, ;t Avelk ook alhier zo veel als een coniie importeert, ende dat onder dezelve 5 gementioneerde tranfaclie is ingegaan, genoeg daar uit af te nemen, quod ejus '.rba in futurum tempus, zal aannemen; 1 zal gecontenteerd zyn: fint concepta ia poteftatem conditionis obtinent, uti Panianüs ait. in l. 39. D. de reb. cred. Acdit, quod relata ad inccrtum eventum, ii indijferenter fe habebat, tam ad effe am ad non effe, quod tune verbum futuri nporis facit conditionem arg. I. ig. D.de ndict indeb. I. 9. §. r. D. de novat. Hebbende den eventus het zelve ook ■noeg doen blyken , door dien delaat: claufula van de meergemelte tranfac:, quee etiam conditionaliter prolata af plendam fiuperiorem conditionem fpectat. ydende als volgt: „ Ende zal welgemelte Vrouwe van Opengehouden zyn behoorlyke immif. fie in gemelte Hoven en Kaatfteden te doen, en de Brieven daar van onder laar berullende, over te leveren". Is voldaan: ende hadde daarom ook sgelyks nopens de beloofde 2000. yksdaalders behoren te gefchieden : larom by manquement van dien hier oet gelden, quód ejusmodi iranfiactio, ■iorem obligationem non novet nifi, pèrim-, N n 3 pké  GERHARDI FELT M ANNI, JC. flementum conditie-nis, ?