W A D V I E S
VAN DE '^Mfïterér
/(V Mt tl tl
JURIDISCHE FACULTEIT
T E
L E I D E N.
IN DATO 18 AUGUSTUS 1783.
Te bekoomen:
Te Am/lerdam, by M. de Bruyn en d'Erven Houttuyn; Delft, de Groot; -Donrecht, Blusfe; 'sHage, van Cleef; Groningen, L. Huyfing; Haarlem de Wed. van Brusfel; Leeuwaarde, Cahais; Leyden, Does; Middelburg, Gillisfen en Zoon; Rotterdam, de Leeuw; en Uytrecht, G. T. v. Paddenburgh.
De Pry* ft e// Stupers.






ADVIES van de JURIDISCHE
FACULTEIT te LEYDEN- over de Procedures , ongedecideerd hangende voor den e d.
agtbaar. raad van justitie aail cabo de
goede hoop, tusfchen den aldaar gefungeerd hebbende Independent Fifcaal, den Heer en Meeftef willem cornelis boers, Eisfcher ter eenre, en den Burger jan smit jurriaansz. Gedaagden ter andere zyde, ter zaake van oen Obligatie of Handfchrift, gepasfeèrd in den Jaare 1778* over een Somme van Vyfduizend Ryksdaalders of Vyftienduizend Caabze Guldens, in voldoening van teen transaclie, compofitie, of redemptie van praetenfe crimineele aétien en poürfuites, op en tegen den genoemde Gedaagden, uk hoofde van denzelven last gelegde praetenfte misdaden van Strandroof, publicq Geweld en het misbruiken van eene gearrogeerde Auötorietek, en het reipeci der Ju0 flitie,
uit de Copie Stukken tot dê voot/z. Procedures bebooren* de, geadvifeerd en gtrefumeerd in de Vergadering van de yoorfz. Juridifche Faculteit ,\ in dato Leiden den 18 Angustus 1783.
COPI A. ^ /V
VjTezien by ons ondergefchrevenen 4 Profesforen in de Rechten , uitmakende de juridifche Faculteit aan 's Lands Univerfiteit te Leiden, de Copien van Stukken behoorende tot de Proceduures, ongedecideerd hangende voor den Ed. Achtb. Raad van Juftitie des Gouvernements aan Cabo de Goede Hoop, tusfchen den Heer Independent Fifcaal Mr. willem cornelis boers, Eisfcher ter eenre, en den Burger jan smit jurriaansz. Ged. ter andere zyde, ter zaake van zekere Obligatie of Handfchrift gepasfeèrd in den Jaare 1778., waarby hy Ged. bekende aan den Heer Eisfcher fchuldig te wezen eene Somme van Vyfduizend Ryksdaalers, en zulks ter zaake van geleende penningen, belovende die iSomrae te zullen betalen. > .
A Zyn-



C * )
Zynde de Stukken, door Ons gezien, de navolgende:
1. Request van den Ged. in dato 17 Juny 1779., waarby hy Appel verzoekt van het Vonnis op den 3 Juny 1779. door den Ed. Achtb. Raad gepronuncieerd, by 't welk de Provifie van Naroptisfement aan den Heer Eisfcher was geadjudiceerd.
2. Bericht van den Heer Eisfcher op 't zelve Request, in dato 1. July 1779.
3. Tegenbelangen van den Ged. op 'tzelve Bericht, in dato 15 July 1779.
4. Antwoord ten principaalen, gediend door den Ged. 1 July 1779.
5. Beëedigde Verklaring van A. Chiron, van 24 Febr. 1779.
6. Beëedigde Verklaring van Christofel Brandt, 24 Febr. 1779.
7. Beëedigde Verklaring van Martinus van Oorde, 24 Febr. 1779.
8. Beëedigde Verklaring van Barend Jacob Artoys, 21 Febr. 1779.
9. Beëedigde Verklaring van Jacob van Rheenen, 27 Maart 1779. ro. Verklaring van Hendr. Herin. Bos, van 29 Apr. 1779.
11. Beëedigde Verklaring van Gerrit Schierhout, van den 24 Febr. 1779.
12. Verklaring van Hans Hendk. Voogd.
13. Verklaring van Willem van Rheene, van tfDec. 1778,
14. Verklaring van Jurie Beyjer.
15. Verklaring van 5. D. de Kok.
16*. Rephcq van den Heer Eisfcher, in dato 15 July 1779.
17. Verklaring van Jan Michiel Zeyd, gepasfeèrd voor den Secretaris Neethling, den 7 July 1779.
18. Verklaring van Servaas van Breda, gepasfeèrd voor den Clercq t^r Secretarie Bletterman, den 4 April 1780.
19. Verklaring van Willem van Rheenen, gepasfeèrd als boven.
20. Verklaring van den Adjuncl Fifcaal George Elias Timmer, gepasfeer4 voor den Secretaris Neethling, den 7 July 1779. j,
21. Duplicq van den Ged. van den 26. Aug. 1779.
22. Ongetekende Verklaring van Johan Hendrik Helleday.
23. Verklaring van Diederik Kepler, in dato 26 July 1779.
24. Verklaring van Willem Deeg , van 22 Aug. 1779.
25. Verklaring van Jan Andries Bam, van 26 July 1779,
26. Verklaring van Hendrik Herm. Bos, van 26 July 1779. .
27. Verklaring van Joh. Michel Wohlfart, van 26 July 1779.
28. Ver-



0 s 9
28. Verklaring van Johames Hendrik Mttöedty•> 14 Aug. 1779,
29. Declaratoir en Prefentatie door den Heer Eisfcher gedaan in Judicio den 9 Sept. 1779.
30. Request van den Ged. In dato 23 September 1779. houdende verzoek, dat de Stukken in Cas d'Appel niet na Batavia mogen worden verzonden , voor en aleer dat ook de ten principalen ingeleverde Schrifturen , ter meerdere informatie van den Rechter ter hoogere Inftantie, kunnen meede worden gezonden.
31. Acte Judiciëel, van 23. Septb. 1779. waarby Commisfarisfen gefield worden ten line van Asfopiatie.
32. ■ Quadruplicq, of Tegenbelangen van den Gedaagden, 23. Septem¬
ber 1779.
33. Requeste van den Ged. in dato 23 Septemder 1779., waarby hy den Raad van Juffcitie verzoekt te ordonneeren, of het Schriftuur (hier voren fub N. 29.) in rondleezing mag worden gedoogd, dan wel terug gelegd; zynde hy gereed zyn Quadruplicq in continenti overteleggen.
34. Requeste van den Ged. in dato 12 .April 1783, waarby verzoekt, dat, vermids de Heer Eisfcher ftond te repatriëeren, en hy Ged. hoe dikwils daarom verzogt hadde , geen decifie had bekomen , het des Raads Welbehagen zyn moge, party te injungeeren, onder Sequeflratie te laten het gemelde Origineele Handfchrift, alsmeede behoorlyke en fuffifante Cautie voor de reeds geloopene, en noch vallende kosten te flelien.
3 5. Extract uit de Civiele Rechts - Rolle gehouden aan Cabo de Goede Hoop op den 12 April 1783 , waarby de verzogte Cautie wordt geaccordeerd, doch omtrend de Sequeftratie, Copie van 't Request aan den Gemachtigden van den Heer Eisfcher wordt verleend, om te dienen van belangen. Uit alle welke Stukken blijkt: - Dat de Heer Eisfcher tegens den Ged. heeft geageerd uit de bovengenoemde Obligatie van Vyfduizend Ryksdaalers uit hoofde van geleende penningen, en Provifie van Namptisfement gefuftineerd, gelyk die Provifie aan hem ook is geadjudiceerd.
Dog, dat daar teegen van de zyde van den Ged. van dat Provisioneel Vonnis aan den Raad van Juftitie te Batavia is geappelleerd, en
A 2 Voorts



C 4 )
Voorts ten Principale by Antwoord is gezegd, dat deeze Obligatie op de volgende wyze is in de wereld gekomen:
Dat, wanneer in 't Voorgaande Jaar 1778. het Engelfche Schip The Colebrooke in de Kogelbaai verongelukte, de Ged., na bekomen permis/Ie van de Gemagtigdens van de Reeders dier Kiel, Brandt en Chiron , na 't Wrak is gereeden, en eenige goederen, die hy aan ftrand vondc, heeft verzameld en opgereden.
Dat op Woensdag den 16 September 1778. by hem gekoomen is de tweede 'slieeren geweldiger, Hendrik Maithyfen, die aan den Ged. zeide , buiten gezonden te zyn, om deeze zaak niet hem aftemaaken.
Dat de Ged zig (zo hy zeide} geens kwaads bewust, daartoe niet willende komen, de geweldiger overal op zyn plaats ging om Vifitatie te doen, 't geen de Ged. vrywillig toeliet, ja zelfs aanboodt om al het opgeraapte goed na dè Caab te ryden; dat intusfchen deze geweldiger zeide, meer last te hebben, als de Ged. wel denken konde, en, om. de zaak aftemaaken, Tweeduizend Ducatons van den Ged. eischte;
Dat de Ged. het opgeraapte goed Caapwaards rydende, de wagen met het goed aan de patrouille Wagt wierdt aangehouden;
Dat de Ged. zig ter/rond by Monfr. Chiron vervoegd hebbende, om van den uitgevoerden last raport 6e doen, en een Lyst overhandigende van 't geborgen goed, deeze zich vreemd gehouden hadde, daar egter byvoegende, waarom hy niet eer gefchreeven, en raport gedaan hadde van 't geen by en onder hem was;
Dat de Ged. eenige dagen daar na by den Hr. Eisfcher gerequireerd , en daar gekomen zynde , door denzelven befchuldigt wierdt van gepleegdeStrandroof; en dat zig het Caracler van Water - Fifcaal had aangematigd door anderen van het opraapcn dier goederen af te weeren, en door denzelven met eene crimineeie procedure, incarceratie en fchavot wierd bedreigd , dog dat met een boete van Vyfduizend Ryksdaalers de zaak zoude kunnen worden afgemaakt.
Dat de Ged. hoe zeer (zoo hy zegd) pnfchuldig, die als een oud ingezeeten Burger, die groote Kinderen heeft, voor harde procedures bevreesd was, in die benaauwdheid en vrees voor incarceratie en fchavoc een door den Heer Eisfcher zeiven ten dien einde opgefteld handfchrift, het zelve, waaruit nu wordt geageerd, heeft onderteekend.
De



C 5 )
De Ged., na hst breeder voorftel van dit gebeurde, beroept zig op de exceptie van onaangetelden gelde, gelyk mede op de exceptie, van vreeze, en concfudeerd woordelyk,
„ Dat by definitive vonnis van hun Ed. Achtb. de door den qq: Eis„ fcher op en tegens den Ged. gedane Eisch en daar over genomene Coiv „ clufie zal worden ontzegt, en hy daar en tegen gecondemneert, de „ originecïe door den Ged. getekende handfchrift aan denzelven weder„ om terug te geeven, met de kosten, ofte tot alzulken anderen fine, „ als Hun Ed. Achtb. zullen goedvinden te behooren ".
De Heer Eisfcher daar tegen by zyn Replicq, zoekt uit gronden van Rechten de geallegueerde Exceptien te wederleggen, en geeft, een opzigte van 't factum, in föbftanrïe het navolgend verhaal:
Dat hy, geïnformeerd zynde, dat diverze luiden met het opgefpoelde goed van 't geftrande- Sdap The Colebrooke zig tragtende te venyken, ook de Ged. druk bezig was met zig een goede portie daar van te bezorgen, hy Eisfcher, met confent van den Prefident van den Raad van Juftitie, als nu 't gezag voerende, 's Heeren Geweldiger met een fchriftelyke order had gezonden, om by den Gedaagden vifitatie te doen; die ook by denzelven eenige goederen had gevonden, en onder anderen ook een teervat, 't welk men reeds bezig was in kleiner fust van den Ged. over te üeeken;
Dat de Ged. 's anderen daags by den Eisfcher was gekomen, om zig quafi te beklagen over brutaliteiten van den Geweldiger, en zig te beroepen op eene order van Brandt en Chiron, waar op door den Eisfcher was geantwoord, dat hy niet konde denken, dat die luiden orders zouden ^eeven itrydig met de orders der Regeering, en dat in allen gevalle, als de Ged, was onfchuldig, zulks door den Raad van Juftitie alzo zoude worden verklaard;
Dat de Eisfcher eenig geld aan den Ged. fchuldig zynde, en dat willende afdoen voor dat hy zyne Actie R. O. inftitueerde, den Ged. daarna by zig heeft gerequireerd om met hem te kunnen afrekenen; dog dat des morgens voor dien dag de Opzigter van 't Hospitaal wylen Mart. van Oorden, by hem Eisfcher kwam , om voor den Ged. te verzoeken, dat die zaak mogt.worden aan een kant gemaakt;
Dat daar op door den Eisfcher het nodige en gepaste antwoord gege-
B ven



C 6 )
ven zynde, de Ged. des anderen daags by hem is gekomen, over de pretenfïe geliquideerd, en het geld van den Eisfcher ontvangen heeft, en, in plaatsvan het zelve in zyn zak te fteeken, wederom een Discours heefc begonnen over dat geval aan ilrand;
Dat daar op door den Eisfcher geantwoord zynde, dat, zo hy onfchuldig was, de Raad van Juftitie hem ook onfchuldig zou moeten verklaren, de Ged. onder verfchrikkelyke exclamatien, den Eisfcher gebeden heeft om de zaak af te doen, en dat hemtog geen fchandvlekmogteworden aangewreven;
Dat de Eisfcher hier in niets willende doen zonder voorkennisfe van den Ed. Achtb. Heer Gezaghebber, onder Approbatie van denzelven, na lange Sollicitatien van den Ged., de zaak heeft afgemaakt voor Vyfduizend Ryksdaalders.
En dat, vermids de Ged. geen contanten hadde, daarvan is gemaakt de Obligatie in quaeftie, en door den Ged. getekend;
Dat, des anderen of volgenden daags, de Ged. wederom by den Eisfcher is gekomen, en het gepasfeerde wederom heeft opgehaald met her* haalde infinuatie van zyne onfchuld, en klagte, dat het tog hard voor herfl was, dat daar God almagtig wist, dat hy niet na 't ftrand was ge* gaan om te fieelen, hy nu zo onnozel zo veel geld had moeten betalen.
Dat de Eisfcher, hier over geindigneerd, hem heeft geantwoord, dat, dit zo zynde, het hem leed zou doen een penning daar van in zyn zak te fteeken, en, indien hy Ged. onfchuldig was, de Obligatie wederom zoude aan ftukken fcheuren, en aan den Hr. Gezaghebber kennis geeven, dat alles was te niet gedaan, en dat de Eisfcher ook zou voortgaan met het inwinnen zyner informatien.
Dat de Ged., in plaats van daar van gebruik te maken, onder een binnen 's monds gemompel van 't zo niet gemeend te hebben, uit des Eisfchers huis is vertrokken, na eene ferieufe recommendatie van den Eisfcher ontfangeh te hebben.
By dit Replicq voegt de Hr. Eisfcher nog eenige reflexien nopens de forme van procedeeren, namelyk, dat, zo de Ged. zig van de exceptio metus had willen bedienen, reliëf zoude hebben moeten vragen; en, dat de Eisch tot reftitutie van de Obligatie by Reconventie had behooren gedaan te worden; en befluit eindelyk, ,, afflaande de middelen en pofitiven „ by des Ged. Conelufie van Antwoord ter nedergefteld by expresfe dene-
» gatie,



C 7 )
„ gatie , impertinentie en irrelevantie, dat hy perfifteert voor Replicq ".
Tegen welk Replicq, de Ged. by Duplicq, tot confirmatie van zyne geallegueerde Exceptien, zo uit gronden van Rechten geredeneerd, als, ten opzigte van de exceptio metus, in facto, onder anderen gepofeerd heeft,
Dat aan den Ged. onderhands gezegd was, de Hr. Fifcaal zal u met Geweldiger en Caffers laten halen;
Dat verder, wanneer de Ged., op het aan hem gedaan appoinctement, by den Hr. Eisfcher verfcheen, 's Heeren Geweldiger met vier of zes Caffers voor de deur Honden en oppasten.
Dat den Eisch was, gy moet my Zesduizend Ryksdaalders geeven, en, op dies gedaane weigering, het antwoord was, de Geweldiger heeft Drieduizend Ryksdaalders gevraagd, waarom hebt gy het niet afgemaakt, en nu Ryksdaalders Zesduizend.
Dat den Ged. willende weggaan den Hr. Eisfcher zig uitliet, geefc dan Ryksdaalders Vyfduizend; daar by voegende, daar (iaat de Galg op, en verdoemd ben ik, gy zult nu myn huis 'niet uitgaan, of ik zal weeten wat ik met jouw te doen heb;
Dat, door deeze tweede ontmoeting en daar by ingejaagde vreeze, eindelyk de Ged. overgegaan is, om een door den Hr. Eisfcher zeiven ten dien einde opgeileld Handfchrift met zyn naams onderfchrift te tekenen.
Dè Heer Eisfcher heeft op dit Duplicq op den 9d«i September 1779. in judicio geleverd zekere Schriftuure, inhoudende, na eenige middelen, een declaratoir enpraefentatie van den volgenden inhoud:
„ Mits welke en andere redenen en middelen in tyd en wylen (is „ 't nood ) nader te deduceeren den Eisfcher, doende declaratoir en prae„ fentatie, verklaarde bereid en te vreeden te zyn, omme de ten dezen „ procesfe breeder vermelde Compofitie, mitsgaders de Obligatie in quae„ ftie ter dier zaake gepasfeèrd en getekend te houden voor geannul„ leerd, en even als of dezelve nooit ware gefchied en gepasfeèrd, en „ mits dien te renuncieeren en aftezien van al het recht en actie, het „ welk hy uit hoofde van dezelve heeft gefuftineerd aan hem Eisfcher te „ competeeren , mitsgaders ook van de ter dier zaake geëntameerde pro„ cedures, met oblatie van alle de kosten, welke daar in aan de zyde van <%, den Ged. zyn gevallen: Mits dat de Ged. in praefentie van den princi-
B 2 „pa-



■t 8 )
3, palen Eisfcher, indien hy zal goedvinden daar by praefent te zyn, „ ten overflaan van Heeren, Gecomraitteerdens uit dezen Ed. Achtb. Raa„ de, onder Eede folemnelyk declareere:
„ ide Dat op dien morgen, wanneer hy Ged. by den Eisfcher was „ ontboden, om met hem af te rekenen, en dezelve afrekening is gefchieci, „ mitsgaders het montant daar van door den Eisfcher aan den Ged. is „ tocgeteld, hy Ged. niet is geweest de eerfte, die van het aangehaald „ gcftrande goed heeft gefproken;
„ 2de dat hy ook niet aan den Eisfcher heefc verzogt, om die zaake „ met hem uit de wereld te maaken, en ook in fubftantie den Eisfcher „ niet heefc gebeden en gefmeekt, om hem in zyn ouden dag tog niet „ ongelukkig te maaken, maar medelyden met hem en zyne kinderen te
hebben, en hem om die reden geen publicq fchandaal aantedoen;
,, 3de Dat door den Eisfcher daar op aan den Ged na eenige woorde-
„ wisfelingen, eindelyk niet is geantwoord, dat hy Eisfcher zulks buiten „ kennisfe van den Achtb. Heere Gezaghebber niet wilde of konde doen, „ en dat hy Ged. den Eisfcher niet heeft getragt te permoveeren, om „ zulks maar flille te houden zonder kennisgevinge, en dat zulks door „ den Eisfcher niet is gedeclineerd en afgeflagen geworden;
„ 4de Dat hy Ged. den overleedenen Opzigter van 't nieuwe Hospi„ taal Mart. van Oorde niet heeft verzogt, om by den Eisfcher een goed ,, woord voor hem te doen en te maken dat hy de zaake met den Eisfcher „ konde afmaken, en dat dezelve van Oorde hem Ged. dien zeiven mor„ gen, voor dat hy Ged. by den Eisfcher is gekomen, of naderhand, „ nooit, heeft gefegd die Commisfie volbragt te hebben, en hem ook niet „ te kennen gegeven, wat door den Eisfcher daarop geantwoord zou zyn „ geworden;
„ 5 'e Dat hy Ged. eenige tyd naderhand aan 't huis van den Eisfcher „ gekomen zynde en zig beklaagd hebbende over de hardigheid, welke
voor hem in die afmakinge was gelegen, de Eisfcher aan hem Ged. niet „ heeft gedeclareerd, dat het hem leed zou doen, wanneer hy Ged. „ effectief onfchuldig was, ter dier zaake eencn enkelen penn. van hem ,, te willen genieten, en dat de Eisfcher vervolgens ook aan hem Ged.
» niet beefc gepraefenteerd , ommc , als dat zo was , zyne getekende „ Obligatie in Hukken te fcheuren, en aan den Ed. Achtb. Heere Gezag-
„ heb-



C 9 y '
„ hebber ook daar van wederom kennisfe te geeven, en dat hy Ged. zulks „ niet heeft geweigerd, onder het zeggen van het zo niet gemeend te „ hebben, of iets dergelyks.
a, 6de Dat hy Ged. tot de betalinge der meergem. Obligatie aange„ maand zynde niet heeft verzogt aan den Eisfcher om üïtflèl, tot dac „ Capt. Springer op de Rheede zou zyn gekomen , aan wien hy eenig geld „ fchuldig was, en dat hy Ged. ook niet heeft g'offereerd, omme als „ Capt. Springer 'c zelve geld in contanten niet wilde medeneemen, als „ dan aan den Eisfcher te zullen betalen.
„ Behoudens nogtans dat dezelve Compofitie in dier voegen voor ver„ nietigd gehouden, en dus alles wederomgebragt wordende in dïenfhat, „ als waar in het voor dato van dezelve is geweest, het een en ander' „ ook geene de minfte praejudicie toebrenge aan de crimineele pourfuites, „ welke de Eisfcher ter zaake voorfz. zou kunnen goedvinden te doen.
„ En by refus van 't voorfz. declaratoir en praefentatie, hoe zeer als „ dan, zelfs daar uit aiieen, op de ontegenfpreekelyküe wyze zal komen „ te blyken, dat de allegatie van vreeze, waar van men zig aan de zyde „ van den Ged. heeft getragt te bedienen, is ten uiterften onbefchaamd, „ onwaaragtig, en ter quaader trouwe gefchied, omme de reputatie ea „ het caracter van den Eisfcher by een publicq, 't weit van het geen 'er sV is voorgevallen, onkundig is, was het mogelyk te fugilleeren, doende „ afedan, hoe zeer gantsch overbodig en ongehouden, nader declaratoir „ en praefentatie, verklaarde als nog te inhaereeren de offerte, welke hy „ Eisfcher aan den Ged. heeft gedaan , omme namentlyk, wanneer hy „ meende geheel en al onfchuldig te zyn, als dan dezelve Obligatie aan „ ftukken te fcheuren, en zyne crimineele actie volgens de wetten en „ placaten te zullen inltitueeren, en mitsdien in gevalle de Ged. als nu „ nog van begrip is, dat hy geheel en al onfchuldig is, als nog, fchoon „ sommige der getuigen reeds abfent zyn, bereid en te vreden te zyn, „ omme dezelve Obligatie dadelyk te lacereeren en te vernietigen, en „ alles te houden, als of 'er nooit eene diergelyke Obligatie door hem „ Ged. was getekend geworden , en als dan zodanige Crimineele Adtie „ tegen hem Ged. te entatneeren, als de Wetten en Placaten van den „•Lande zullen komen te dicteeren. „ Suflineerende den Eisfcher met het voorfz. declaratoir en praefenta-
^ w tie,



( IO )
„ tie, immers en in allen gevalle met het voorfz. nadere declaratoir en » Praefentatie te kunnen en te mogen voldaan, en dat zulks ook (des „ noodsj alzoo zal worden verklaard, en by refus van dien perfifteerde jj als latius apud Acla ".
By het Quadruplicq defendeert zig de Ged. zo regens het irregulier dienen van 't voorfz. declaratoir en praefentatie , als zynde een foort van Triplicq; als tegens de delatie van Eede, en de forme van dien, en voegt 'er nog by eenige middelen van defenfie over de zaak ten principale, perfifteerde by zyne bevorens genomene Conclufle.
Uit alle deeze Stukken aan ons onclergefchrevene voorgefteld zynde deeze .
GENERALE V R A G E
Hoe wy, indien wy Rechters waren, zouden oordeelen in deeze procedure te moeten vonnisfen, of disponeeren ? '
ZOUDEN WY vangedagtenzyn, dat de Rechter, afwyzendede delatie van Eede, en de praefencatien door den Eisfcher op den pden September i?79 gedaan, en recht doende ten principale, den Ged. behoorde te abfolveeren van den Eisch en concluüe door den Eisfcher tegen hem gedaan en genomen, én den Eisfcher te ordonneeren de origineele Obligatie, hier iu quae/lie, aan den Ged. te reftitueeren, af les met condemnade van den Eisfcher in de kosten.
Terwyl de Rechter ter zeiver tyd behoorde te refolveeren, om, in plaats van den Eisfcher als Fifcaal, een ander neutraal Practifyn te audorifeeren , om , op de door den Eisfcher gefuftineerde misdaaden van Strandroof, publicq Geweld en het misbruik maken van eene gearrogeerde Aucloriteit en 'c refpecl: der Juftitie, tegens den Ged. Jan Smit Jurriaamz. zig te informeeren, en ook te examineeren de Getuigenisfen in dit Civiel Proces daar over van weerzyden ingeleverd, en voor twee Commisfarisfen uit het Collegie praeparatoirlyk te hooren alle de getuigen, die nog in leven zyn: ten einde aan den Rechter van zyne bevindinge te doen raport, en, des nodig, met exhibitie der ingewonnen informatien en bewyzen, zodanige verzoeken in cas crimineel te doen, als hy , tot confervatie van 't Recht der Hooge Overheid, R. O. zal denken gepast te zyn, om daar
op •



C ii 5
op.door den Rechter gedisponeerd te worden, zo als in goede Juftitie zal geoordeeld worden te behooren.
Eer wy de redenen van dit ons geadvifeerde opgeeven, zal 't niet ondienliig zyn, 'teen en ander alhier" te praemitteeren:
En wel in de eerjle plaats, dat wy 't niet nodig geoordeeld hebben, ons te expliceeren over het provifioneel vonnis tot Namptisfement, of over de appellabiliteit van 't zelve, om dat de Stukken daartoe relatief niet alle voorhanden zyn by 'c geen wy gezien hebben. Terwyl wy egter nier. voorby kunnen, met een woord te remarqueeren.
io Dat Provifie van Namptisfement niet kan worden geadjudiceerd 't en zy het origineel Jnftrument aan den Ged., of, in geval van contumacie, immers aan den Rediter is geexhibeerd, zie S. yan Leeuwen in de Aantel: op de Man. yan Proced. in de Steden v. art. 10. n. 6. Loenius Decifwi Caf. 36. Merul. Prax. Civ. Lib. 4. T. 37. c. 3. n. 3. 't geen egter in dit geval niét is gefchied.
20 Dat het Appel van dit interierutoir vonnis door den Raad van Jufh'tie geaccordeerd zynde, het overtollig zoude zyn over de appellabiliteit ferupuleufelyk te onderzoeken, en te vragen, of de bekende Refolutie van Hun Ed. Groot. Mog. van 19 Maart 1622. ook op de Caap en in de Indien te paskome, 't geen de Heer Eisfcher zelf fchijnt in twyffel te trekken; en of in allen gevalle, zo het exempel van het Hollandsch Recht moet worden gevolgt door den Raad van Juftitie aan de Caab, dan niet natuurlykst is, dat in deezen gevolgd worde het exempel van denHove van Holland, van welks fententien over Provifie van Namptisfement kan worden geappelleerd, immers, volgens 't Reglement Van den 0 Maart 1728. art. 9. in gevalle, zo als hier, de geadjudiceerdefomme excedeert Drieduizend Guldens. *
Wy praemitteeren in de tweede plaats, dat wy ons hier niet behoeven in te laten in een onderzoek over het al of niet obferveeren van de form en manier van procedeeren, waar over de Heer Eisfcher tegen den Ged., en deeze tegen den Eisfcher zig beklaagt. De Heer Eisfcher objiciëert aan den Ged., dat hy de exceptie van vreeze niet anders mogt allegueeren, dan by formë van Reliëf; en de Ged. vindt zig bezwaard over het declaratoir en prefentatie na het Duplicq gedaan Zonder daar toe aan .den Rechter verzoek gedaan, en vryheid geobcineerd te hebben.
C 2 Wat,



C w )
Wat, immers, het laatfte betreft, zo confleert uit het Request van den Ged. van 12 April 1783. hier voren fub N. 34. gebragt, dat over die incident nog in den Jaare 1780 in judicio geding is geweest tusfchen den. Eisfcher en den Ged., waar van de Stukken ons niet zyn geexhibeerd, en derhal ven niet kunnen beoordeeld worden. Weshalven wy, om de zaak te vollediger te neemen, zonder over de rechtmatigheid van 't doen van dat declaratoir en praefentatien eenigfints te oordeelen, in het beredeneeren van ons voorgemeld geadvifeerde de zaak zo zullen behandelen, al$ of de Rechter het doen van dat declaratoir en praefentatien hadde geaccordeerd.
En wat aangaat het eerfte, zal 't niet nodig zyn ons ook daar by op t& houden, om dat de Ged. in allen gevalle het Reliëf by Requeste Civiel nog altyd zoude kunnen verzoeken, en het hier dus meer aankomt op de materie; als op de form der zaake. Behalven dat het uit 't geen wy verder zullen zeggen, van zelfs zal blyken, dat het fundament onzer deciiie zal beltaan in zodanig iets, 't welk eene nulliteit van 't Handfchrift of Contract involveert, in welk geval, zelfs naar 't Hollandsen Recht (zo dat al üriété diende gevolgd te worden ) geen Reliëf of Requeste Civiel zoude nodig zyn, altans naar 't gevoelen van Gr oenewegen de Legib. abrog. ad t. C. in quib. cauf. in int. refi. nee. non eft, de Groot inleid. 3. B. 48. D. n. 15. ibique Groenewegen, Voet ad t. D. de in int. re(ï. «.13.
Na deeze Praemisfen, gaan wy over tot het geeven der redenen van ons geadvifeerde; het welk wy van Huk tot fluk zullen opneemen:
I.* Wat dan aangaat het vonnis, 't geen wy meenen in deeze zaak geveld te moeten worden, hebben wy gezegd, dat de Rechter behoorde af tewyzen de delatie yan Eede, en de Praefentatien door den Heer Eisfcher op den 9 Sept. 1779- gedaan, waar van de reden is, dat deeze delatie van Eede niet volledig genoeg is, om, al ware die Eed aangenomen te praefteeren, of gerefereerd , daar op het Proces te decideeren. Want in het 3^c poinél van dien Eed zegt de Heer Eisfcher, dat door den Eisfcher daar cp aan den Ged. na eenige woordewisfeUngen, eindelyk niet is-geantwoord, dat hy Eisfcher zulks buiten kennisfe yan den Achtb. Heere Gezaghebber niet konde of wilde deen enz. Nu kwam het in dezen, onder anderen, op die woordewisfelingen juist aan, welke de Heer Eisfcher niet heeft goedgevonden te detailleeren. Indien het, immers, de waarheid was, 't geen de Ged. by
zyn



< <3 )
kpxDüp'ikq heefc geaffirmeerd, dat de Heer Eisfcher by die converfatie gezegd hadde , de Geweldiger heeft Drieduizend Ryksdaalders gevraagd, waarom hebt gy het niet afgemaakt, en nu Zesduizend Ryksdaalders, en dat, toen de Ged. wilde weggaan, de Heer Eisfcher zig hadde uitgelaten: geeft dan Vyfduizend Ryksdaalders, daar by voegende, daarflaat de Galg op, en verdoemd ben ik, gy zult nu myn huis niet uitgaan, of ik zal wtèen wat ik met jouw te doen heb, waar by dan dient gevoegd te worden 't geen de Ged. by dat zelve Duplicq even te voren had geaffirmeerd, dat op dien tyd 's Heeren Geweldiger met vier of zes Caffers voor de deur Honden en oppasten, dan is 't manifest, dat 'er vreeze zoude zyn aangejaagd, en, indien al niet zulke vreeze, die genoemd wordt in \Ediclmn Fraetoris qwi metus causfagefliim erit, ten min/Ten zulke vreeze, die plaats heeftin 't Crimen Concusfioms , quo quis ideopecuniam accepit, quod crimen minatus fit, f . 2. D. de concusf. en dan zal het handfchrift hier in quaeflie zyn eene transaclio per potentiam extorta, die verboden en geannulleerd worde in L. uit. C. auaevïmet. eauf. Letten wy nu, dat, na dat de Heer Eisfcher dit verhaal in 't Duplicq van den Ged. gelezen hadde, die delatie van Eede is -voor den dag gekomen, dan zien wy dat dezelve onvolledig is, en de Heer Eisfcher die woordewisfelingen daar in hadde behoren te brengen, of dat anders de party niet gehouden was dien Eed te praefteeren of te refereeren*
Om deeze zelve reden van gevreesde concusüe meenen wy ook, dat de Rechter behoort af te wyzen de andere fubordinate praefentatie van den Eisfcher, daar op neerkomende, dat hy de Obligatie zoude lacereeren en vernietigen, mids dat hy Eisfcher dan R. O. criminaliter tegen den Ged. zoude ageeren. Want is het tusfchen den Eisfcher en Ged. controvers, of de Eisfcher tegen den Ged. Concusfie heeft gepleegd, zo kan het den Ged. nooit gevergt worden te confenteeren in eene Crimineele Aélie, uit hoofde van deeze zaak door deezen Eisfcher tegen hem te inftitueeren. En dat te minder, om dat deeze praefentatie in der daad al wederom aanleiding tot Concusfie konde geeven, en den Ged. dringen, om liever de betaling van de Obligatie te doen, als deeze gedugte Crimineele Actie aftewagten. Het zoude hier wederom worden: ob accufandum vel non auufandum peenniam accipere L. 2. D. de Concusf. L. 6. §. 2. D. de leg. Jul. repet. ja <indien 't waar is, 't geen de Ged. by Duplicq zegt, dat de Heer Eis-
D fcher,



C 14 3
fchcr, als independent Fifcaal, de magt heeft, om ook onverhoord iemand in Gyzeling te Hellen) dan zoude het zeker zyn: ob hominem in vincula publica .conjiciendum , vinciendum vinciriye jubendum , exve vinculis dimittendum — judiciumve capitis pecuniaeve faciendum vel non faciendum aliqnid accu pere, 't geen Lege Julia repetundarum verboden wordt L. 7. pr. D. de L. jul. repeu Dat ook de Ged. als nog in dit Proces iets dergelyks heefc gevreesd, en misfehien niet zonder reden, blykt uit 'c geen de Ged. by Antwoord heeft gezegd, „de Ged. wil hoopen , dat dewyl zyn Ed.' 5, Achtb. zelfs gelieft heefc te verkiezen op een ordinaris voet deeze zaak „ te Hellen, geene extraordinarc proceduren zullen werden 'verder gead„ mitteerd "; waar op de Heer Eisfcher zig by Replicq in deezer voegen heefc uitgelaten: „ dan van welke hoope, ,en van de daar toe gealiegeerde „ Rechtsgeleerdheid, het aan den Eisfcher ter xyner tyd niet veel moeite „ zal kosten, om de volHrekte onbegaanbaarheid en abfurditeir. aan het „ daglicht te Rellen %
Wy hebben verder gezegd, dat de Rechter ten principale recht doende, den Ge-d. behoorde te abfoheerèn van den Eisch m Conclufie door den Eisfcher tegen hem gedaan en genomen. Tot welk gedeelte van ons geadvifeerde wy niet bewogen worden door het geallegueerde van den Ged. ten opzigte van de exceptio non numeratae pecimiae, óm reden dat deeze exceptie dan alleen te pas komt, wanneer het geld in een handfchrift beloofd, geëischt wordt als geleend geld, maar niet wanneer eene andere causfa debiti exfïeert; zynde alhier decifoir de text in L. 5. C. de non mm. pee. Jgnorare ai tem non debes, non numeratae pecimiae exceptionem ibi locim habere, ubi quaft credita pecunia petitur. Cum autem ex praecedente causfa debiti in Chirographum quantitas redigitur, non requiriiiir; au tune, cum cavebaiur, numerata fit: fed au jufla causfa debiti praecesferit. En dit is 'c geval, waar in wy hier verfeeren. Het is tog by partyen in confesfo, dat fchoon 'er in 't Handfchrift wordt melding gemaakt van geleend geld, egter de waare causfa debiti is de Transactie of Compolltie over de gefuHineerde misdaad van Strandroof, publicq Geweld en geufurpeerde Au&oriteit der Juftitie. En het is derhaJven klaar, dat de exceptie Van onaangetelden gelde hier -niet te ;pas komt, d was aan dezelve niet gerenuncieerd. Ook worden wy tot het zo even geadvifeerde niet zo zeer bewogen
• ■ door



C 15 3
aoor de exceptie van Vreeze, door den Ged. bygebragr. Want, of. fchoon wy hier voren, zo wy meenen, met goed fimdamenr, gdfpröo ken hebben van eene gevreesde Concusfie van de zyde van den Eisfcher, moet men wel opmerken, dat wy dezelve hebben opgemaakt uit de door den Eisfcher op den 9 Sept. 1779. gedane Subordinate praefmta* He, vergeleken met het geen in deeze procedure hinc inde is gezegd Maar daar uit kan nog niet bewezen worden, dat, ten tyde van 't pasfeeren van dé Obligatie hier in quaeftie, die concusfie heeft plaats gehad; offchoon 'er wel eenige Sufpicie van is uit het geen de Hr. Eis* fcher by zyn Replicq zelf gezegd heefc aan den Ged. voorgemeld te hebben „ dat, indien hy Ged. onfchuldig was, de Eisfcher de Obli» „ gatie wederom zoude aan Hukken fcheuren, eh aan den Hr. Gezag,, hebber kennis geeven, dat alles was te niet gedaan, en dat de Eisfcher „ ook zou voortgaan met het inwinnen zyner informatien ".
Dog deeze Sufpicie ia geen voldoende bewys, dat, gelyk wy zeiden, ttn tyde van hec pasfeeren der Obligatie, of re voren, door den Eisfcher bf iemand van zynent wege aan den Ged. vreeze is aangejaagd. Partyen xyn hier omtrent volftrekt tegentfrydig aan eikanderen. De discourfen door den Eisfcher met den Ged. gehouden, en welke, zo 't zeggen van den Ged. waarheid was, die vreeze en concusfie zeer klaar zouden oewyzen, worden door den Eisfcher ontkend, en de zaak in een geheel ander ligt gefield; en uit de Getuigenisfen hinc inde geproduceerd is tot nog toe hier in ook niet veel zekers te halen. Zo egter de Rechter in ?t begrip viel, dat de gronden van deeze exceptie metus ter decifie van dit Proces moe/ten worden nagegaan, zouden Poinclen van Officie moeten worden geopend, om naukeurig na alle de omtfandigheden zo van 't gepasfeerde met den Geweldiger, en de, zo gezegd wordt, ftrenge orders, door den Hr. Eisfcher aan hemgegeeven, als, zo veel mogelyk, van de onderhandelingen tusfchen den Eisfcher en den Ged., informatie te neemen.
Maar het komt ons, gelyk wy zeiden, niet voor, dat, tot het decideeren van dit Civiel Proces, dergelyk onderzoek zal nodig wezen, daar wy meenen , dat 'er een ander overvloedig voldoende fundament van decifie voor handen is. Een fundament uit de gronden van 't Recht genomen, 't welk het onderzoek op dergeiyke feyten onnodig, en dus, ter befpaaring van tyd en kosten, ongeoorloofd maakt.
D 2 2a*



Zagen wy boven uit de L. 5. C. de non nu.n. pee, dat in een geval, als dit is, waar in by Handfchrift geld beloofd is, te onderzoeken ftaar an jujla causfa debiti praecesferit' Q of 'er eene regtmatige Oorzaak van fchuld zy voorafgegaan) de vraag zal zig ook in dit geval daar toe moeten bepalen.» of de oorzaak van deeze fchuld wettig zy?
En welke is die oorzaak? Volgens erkentenis van beide partyen, eene transactie of compofitie over de gefuflineerde misdaaden van Strandroof, publicq Geweld, en het misbruik maken van eene gearrogeerde Autoriteit en 't Kefpect der Juliitie; en wel eene Compofitie, die gefchied is zonder dat de Rechter de zaak civiel en compofibcl heefc verklaard, maar eenigiyk, gelyk door den Hr. Eisfcher gezegd, dog niet bewezen wordt, met kennis van den Ed. Achtb. Heere Gezaghebber.
Waanneer wy nu deeze Compofitie toecfen aan het Recht, zo in de Indien, als alhier in de Nederlanden plaats hebbende, zal'c ras blyken, dat dezelve tegen het Reeht ftrydig is,
Voor eerst, om dat dezelve is aangegaan zonder decreet van den Rechter.
In de Statuten van Indiën aan ons geëxhibeerd, vinden wy in den Eed van den Fifcaal van India, onder anderen, deeze woorden: dat ik over eenige delicten met niemand compofeeren of verdragen zal, ten ware met kennis fe van de Overheid, af oyer kleine breuken, van welke zulks by Placaten toegeflaan is.
Waarmeede overcenftemt de Ordonnantie van Keizer K3,-eI den V. voor deeze Landen gemaakt op den 19 May 1544. en gepubliceerd op den 26 Dito, nopende Remisfien van Doodfagen enz Art. 3. waarby wordt geftatuëerd, dat over fimpele Doodflagen niet mag worden gecompofeerd zonder dat de informatiën aan den Rechter overgeleverd zyn, en deeze verklaard heeft, of dat delict vallen zoude in Compofitie of tikt.
Als mede de Ampliatie der Inftructie van den Hoogcn Raade en den Hove van Holland van den Jaare 1644. Art. 30. alwaar de heimelyke Compofitiën verboden worden.
Het zelve wordt ten flerkite bevestigd door de Ordonnantie op de Crimineele Juftitie van den 5 July 1570. Art. 13. daar de Wetgever zeer nadrukkelyk fpreekt van de misbruiken der Compofitiën, en aanmerkt» dat dezelve occafie geven ook fomtyds tot concusfieu, foo die fimpele ende bevreesde Luiden (boewei zy innocent ende onnozel waren") poogden af te



C 17 }
loopen die vexatien ende quellingen van de Jlrafjle, geweldig(le, ende doorwokken Officiers, om in Rcgte niet betrokken nog gemolejleerd te worden. Waaromme daar alle Compofitiën verboden worden, en gelast dat de misdaden naar de Wetten geftraft worden, en daar de boeten, breuken en amenden arbitraal zyn, dezelve by de Rechters, ter kennisfe van zaaken getaxeert, en niet by de Officiers , die party e zyn. Welke wet, hoe-' wel door Ufance in zo verre veranderd, dat over kleine misdaaden Compofitiën plegen te gelehieden, egter deeze kragt behoudt, en moet blyven behouden, dat de Compofitiën niet mogen gelehieden, dan met confent en arbitrage van den Rechter.
En, offchoon in dit geval de Heer Eisfcher zoude mogen zeggen, dat alhier geene heimelyke Compofitie hadde plaats gehad, maar dat dezelve gefchied ware met kennisfe van den Ed. Achtb. Heere Gezaghebber; zo zoude deeze Uitvlugt in dezen zeer weinig baten, niet alleen, om dat daar van niets is beweezen, 't geen egter, naar 't fchynt, door een declaratoir of atteftatie van dien Heer zeer gemakkelyk had kunnen gefchieden; maar ook, om dat die Heer Gezaghebber alleen, buiten den Raad van Juftitie, niet is de competente Rechter, aan wien 't oordeel Haat, of de zaak is civiel en compofibel, ja dan neen. Behalven dat ook niet confteert, ja zelfs niet door den Heer Eisfcher geaffirmeerd is, dat die Heer Gezaghebber de ïnformatien heeft geëxamineerd, eer hy tot het maken der Compofitie zyn confent gaf, gelyk de voorn. Ordonnantie van Keizer Karei Art. 3 en 4. expresfelyk requireert; daar in tegendeel de Hr. Eisfcher by zyn Replicq zelf pofeert, dat eerst na 't maken der Compofitie en 't tekenen der Obligatie, de Heer Gezaghebber daar van kennis heefc gekregen, en zyn agrement daar op heefc gegeven. Om niet te zeggen, dat volgens de Crimineele Ordonnantie, Art. 13. hier boven aangehaald, de Rechters vooraf behooren kennis te neemen over 't qimn tam, waar door het deliét wordt gemulcteerd.
Kunnende tegen dit alles niet obfieeren, dat de Hr. Eisfcher misfehien zoude kunnen allegueeren exempelen van zyne praedecesfeuren in officio, welke ook buiten decreet van den Rechter mogten hebben gecompofeerd. Want het is notoir, dat zulke ufantien, tegen de Wetten heimelyk ingekroopen, zyn loutere corrupteelen , welke de Wetten niet kunnen veranderen, en, zo ze al mogten te ftade komen om den Hr. Eisfcher van
E voor-



C is j
voorbedagtelyke transgresfie der Wet te excufeeren, evenwel met geene mogelykheid dienen kunnen, om dcrgelyke Compofitiën legaalen valide te maken, of Handfchriften, daar uit gefprooten, naar rechten te doen beftaan, cum id, quodlege prohibente fit, ipfo jure fit nullam. L. 5. C. de ïegib.
Ten tweeden is deeze Compofitie tegen de Wetten ftrydig wegens den aard der gefufiineerde delicten, waar over dezelve is gefchied. Die delicten worden door den Heer Eisfcher zelve opgegeeven beliaan te hebben in Strandroyery, publicq Geweld, en het misbruik maken yan eene gearrogeerde Auctoviteit en het Refipetl der Juftitie, dat is het Crimen Majefiatis; drie misdaaden, die of Capitaie of Lyfftraffe gewoon zyn mede te brengen, en over welke 't in de Wetten verboden ï's te compofeeren. Dit blykt niet alleen uit 't voorgem. Art. 13. der Crimineele Ord., maar ook uit de Inflruclie van 't Hof yan Holland van 20 Aug. 1531. Art. 9 alwaar, onder meer andere zwaare misdaaden, verboden wordt te compofeeren van Straatroof, Zeeroof en diergelyke of meerdere Delicten. En of al zulke Compofitiën gefchieden, zullen dezelve wezen nul, ende van onwaarden. Vid. & Voet ad t. D. de transatt. n. 20. in tned.
Het blykt, derhalven, uit dit bygebragte, dat de Compofitie door den Hr. Eisfcher met den Ged. ingegaan is ipfo jure nul en van onwaarden; waar uit dan van zelf volgt, dat ook de Obligatie, waar uit hier Wordt geageerd, is nul, overmits daar geen jufla causfa debiti plaats beeft; alwaarom ook, volgens het te voren gededuceerde, de Rechter verpligt en gehouden is, ook zonder eenig Reliëf, den Ged. van de praetenfie daar uit Ipruitcnde te abfolvecren. Waar tegen in geen aanmerkinge kan komen , dat de Ged. deeze defenfie, misfehien door Onkunde van 't Recht, niet heeft gebruikt, vermits het notoir Rechtens is, dat een Rechter mag en moet fupplecren ea, quae funt juris t. t. C. ut quae.defunt advoc. part. ea jud. fuppl Behalvcn dat de Rechter ex ofifido mag weigeren Recht te doen over dingen, die ongeoorloofd, en by de Wetten verboden zyn. L. 4. §. j. 2. D. fcm. ercifc.
Wy hebben by 't voorgemelde gevoegd, dat de Rechter den Eisfcher behoorde te ordonneeren de origineele Obligatie, hier in quaeflie, aan den Ged. te reftitueeren. Waar van de reden kiaarblykelvk is, om dat de Rechter, door de abfolutic van den Ged., getoond hebbende de Obligatie voor nul of invalide te houden, behoudens de Juftitie, niet anders.
kan,



c ip b
kan, dan op 't verzoek van den Ged., die Obligatie, welke fine causfa is by den Eisfcher, te doen reftituëeren aan 'den Ged., op dat van dezelve geen misbruik zoude kunnen worden gemaakt. Waar tegen niet ob■fteerc de objectie van den Eisfcher, daar in befiaande, dat den Ged. deeze Eisch niet zoude kunnen volgen, om dat hy denzelven niet by forme van reconventie gedaan heefc Want reconventie is niet nodig, wanneer de wederzydfche Eisch uit een en het zelve contract of oorzaak Jpruit; en veel minder dan, wanneer, zoals in ons geval, de wedereisen van den Ged. een noodzakelyk gevolg is van de abfolutie, en fteunt op een en het zelve fundament, L. 14. C. de Sentent. &? interlocut. & Schutting, in Thef. Contr. dec. 32. th. 4. volgens welke wet de Rechter, in ons geval, zelfs de reilkutie van dat Handfchrift ex eficio zoude moeten gebieden, al had de Ged. daar van by zyne ConcJufie geen enkel woord gefproken. Ook cesfeert in dit geval, geheel de voorgewende iniquiteit, als of, door het niet doen van reconventie, den Eisfcher de faculteit benomen wierdt om het laatfte te fpreeken; om dat hy by geen mogelykheid eenige andere defenfie tegen de reconventie in deezen hadde kunnen doen, dan daar uit ontleend, dat de Obligatie valide was, welke defenfie in het geheele Proces in Conventie de Hoofdzaak van 't gefchil opleverde.
Eindelyk hebben wy geoordeeld, dat de Eisfcher in de kosten moest worden gecondemneerd; 't welk een natuurlyk gevolg is van ons Advies ten principale, om dac de Eisfcher ageert uit eene Obligatie, die ipfo jure nul en onbegaanbaar is, ja gefproten uit eene Compofitie, welke door de Wet zelfs als firafbaar wordt aangemerkt, Infir. van 't Hof, Art. 9. op t einde, en waar omtrent hy, als Fifcaal geene ignorantie kan pretendeeren.
II. Wy gaan over, om redenen te geeven van ons verder geadvifeerde, hier in befiaande: dat de Rechter behoorde te refolveeren, om., in plaats yan den Eisfcher als Fifcaal, een ander neutraal Praclifyn te auclorifeeren, -om op de door den Eisfcher gefuflineerde misdaaden van Strandroof, publicq Geweld, en het misbruik maken van eene gearrogeerde Aucforiteit en 't Refped der Juftitie, tegen den Ged. Jan Smit Jurriaansz. zig te informeeren, en ook te examineeren de getuigenisfen in dit Civiel Proces daar oyer van wederzyden ingeleverd, en voor twee Commisjarisfen uit het Collegie prae-
E 2 pa-



( 20 3
paratoirlyk te hoor en alle de Getuigen, die nog in leven zyn; ten einde aan den Rechter van zyne bevinding te doen raport, en, des nodig, met exhibitie der ingewonnen informatien en bewyzen, zodanige verzoeken in cas crimineel te doen, als hy, tot confervatie van V recht der Hooge Overheid, R. Q. Zai denken gepast te zyn, om daarop door den Rechter gedisponeerd te worden, zo als in goede Juflitie zal geoordeeld worden te behooren.
Wy zullen, die wederom van ft uk tot ftuk beredeneeren. Dat, in 't gemeen, de Rechter in dit geval verpligt zy nader onderzoek te doen, is daar uit kennelyk, dat de Compofitie weder rechtelyk en ongeoorloofd zynde geweest, de misdaad door dezelve niet heeft kunnen worden weggenomen, van Eek ad t. D. de transaü'. n. 15. geJyk daarom ook de Crimineele'Ord. Art. 13 , in plaats van de Compofitiën toe te laten, vordert, dat alle crimen, deliclen ende misdaden, ter kennisfe van den Rechter gebragt, ende dezelve gepuwêert, gecorrigeert, ende geffraft zullen worden enz. Nu zyn de deliften, welke door. Óen Eisfcher aan den Ged. zyn te last gelegd, van de zwaarfte delicten, over welke, zelfs naar de Praclyk, geene Compofitie mag gefchieden; en derhalven is de Rechter verpligt zorge te dragen, dat daar op worde onderzoek gedaan.
Evenwel zyn wy van gedagten, dat dit onderzoek, in geval de Heer Eisfcher in zynen post als Fifcaal nog in loco was, of wederom komen mogt, niet door hem mag gefchieden; om reden, dat hy voor eerst niet is neutraal genoeg, om tegen dezen Ged. uit deeze zaak te ageeren, wyl hyeen pecuniëel interest heeft in ft vigoureufe dier crimineele pourfuites; en ten anderen, om dat hy, gelyk wy boven gezien hebben , niet vryisvan de Sufpicie van Concusfie in dezen, ja zelfs door zyne praefentatiën van den 9 Sept. 1779. als nog, zelfs onder 't oog van den Rechter, concusfie doet door de comminatie der crimineele en extraordi, naife Procedures te doen dienen, om den Ged. in 't nauw te brengen, op dat deeze genoodzaakt worde aan de Obligatie te voldoen. Behalven dat in de refpective atteftatiën, door den Ged. geproduceerd, dingen voorkomen, die (zo zy waar zyn) denzelven met Recht voor de magt en Rigeur van den Meer Eisfcher doen vreezen. Zo vinden wy in de Verklaringen van Servaas van Breda, en van JFillem van Rheemn, beiden van 4 April 1780. hier voren fub N. 18 en 19. gemenlioneurd- dat de lte E^cher in prefentie van den Heer de Lille en
Ek.



( sr )
Ekjleen zoude gezegd hebben, dat hy het huis van den Ged. docr den Geweldiger had laten vifiteeren, en dat 't des Ged. geluk was zulks toegelaten te hebben, want ingeval zulks had getragt te verhinderen, ordre gegeven had, denzelven voor de kop te laten fchieten, Ook hebben wy met horreur geleexen 't geen (indien het waarheid was) de vrees ook van de getuigen voorden Heer Eisfcher zoude aanduiden, te weeten, dat Jacob van Rheenen in zyne beëedigde Verklaring van den 27 Maart 1779. hier vooren fub. N. 9., zulke dingen van Martinus van Oorde getuigt, welke die vrees ten fterkfte vertoonen, en, onder anderen, dat van Oorde, over zyne Verklaring in deeze zaak aangefproken zynde onder 't zeggen: Weet dat 'er ten God is ! daar op tot antwoord had gegeeven: Myn Heer! U weet in wat Land dat wy zyn.
Het is dan, zo wy meenen, allezins conform aan het Recht en de BilJykheid, dat de Rechter, wiens phgt het is, alle exaóïien en concusfien te verhinderen L & pr. D de 0#, Pr^ enA^nfchuld te befchermen, m dit geval den Heer Eisfcher excufeere, en een ander volkomen neutraal perfoon committeere, om als Fifcaal te fungeeren, en 't recht der Hooge Overheid waar te neemen.
Dog, op dat ook deeze, in 't uitoefFenen van dezen post, niet extravngeere , of kwaade Ufantien en Corrupteelen , welke in de exercitie van >t ampt van Fifcaal mogten zyn ingeflopen , navolge ; hebben wy zoo maukeurig, als mogelyk was, deszelfs pligt bepaald in de bygevoegde woorden, welke een kundig Rechter ras begrypen zal, dat overeenkom, itig zyn met het geen de beide Crimineele Ordonnantiën, en de goede en aequitabelePracTyk dicteeren, in fubftantie daar op neerkomende&, dat de Subflitut Fifcaal zo wel op de onfchuld als op de fchuld van den Ged. zig moet informeeren, dat hy niets mag doen zonder decreet van den Rechter; dat dit decreet niet mag genomen worden, dan na exhibitie en examinatie van de praecedente informatien; en dat de Rechter wel moet onderzoek doen, of deeze zaak wel tot eenige Crimineele Procedure gedisponeerd zy, en zo ja, of zy ook gedisponeerd zy tot een ordinaris Proces, dan of hier eene dagvaarding in perfoon zoude kunnen te pas komen: Althans een decreet van apprehenfie zoude wat fingulier zyn, na dat niet alleen de Fifcaal, maar ook de Rechter, zedert 't Jaar 1778. geen zwaarigheid gemaakt hebben om den Ged. op vrye voeten te laten,
F niet



( H )
niet tegenftaande reeds in den Jaare 1779. de Heer Fifcaal, injudicio, de zwaare misdaaden van Strandrovery, publicq Geweld, en gearrogeerde Auaoriceit en Misbruik van het Refpeéb der Juftitie hem had, te last gelegd.
En , gelyk deeze handelwys van den Rechter zeer veel reflexie verdient, en des Rechters praefumtie van de onfchuld des Ged. vry klaar te kennen geeft; zo kunnen wy ook, van onze zyde, niet nalaten, alhier, tot voorkoming van eene verkeerde uitlegging van 't zoo even geadvifeerde en betoogde, te remarqueeren, dat ons tot noch toe uit de Stukken, welke wy gezien hebben, niets blykt van de misdaden den Ged. door den Heer Eisfcher te last gelegd. Zynde 'er zeeker niet veel pvaefumtie van Strandroof tegen een man, die niet alleen aan verfcheide andere perfoonen, maar zelfs aan de Gemagtigden der Eygenaars van Schip en Goed, vooraf van zyn voornemen heeft kennis gegeeven.
Aldus geadvifeerd, en in de Vergadering onzer Faculteit gerefuseerd
in Leiden den 18 Aug. 1783.
(was getekend) F. W. Pestel. B. Voorda.
D. G. van der Keesfel, Facult. h. t. Decanus. C Onderftond )
Accordeert voor Copie authentycq met het Origineel,, in dato en geteekend als boven, Leyden den 2 September 1783. (Was geteekend)
1. E. L U Z A C, Not. publ. Coll. 1783-