BIJBELVERKLARING.
XIV. DEEEf»






D E
B IJ B E L,
DOOR BEKNOPTE
UITBREIDINGEN,
EN OPHELDERENDE
AENMERKINGEN, verklaerd; DOOR
j. van NUYS KLINKENBERG,
a. l. m. theol. et phil* doctor , hoog-leeraar in de h. godgeleerdheid en kerkelyke geschiedenis, aen het illustre atheneum , en predikant in de gemeente te amsterdam ; mitsgaders lid van het zeeuwsch genootschap der wetenschappen te vlissingen.
VEERTIENDE DEEL.
te amsterdam, by JOHANNES ALLART,
MD CC X. XXX V I I.
Met Privilegie van de Ed. Gr. Mog, Heeren Staaten van Heiland en Westmesland.



Met Adprobatie van Gecommitteerden van de Eerw. Klasfis van Amfterdam.
den 30^ July 1787.



INLEIDING
TOT DB
PROPHECY
VAN
JEREMIi
In onzen Bijbel heeft jeréima de tweede plaets, onder de groote Propheten, hoe zeer de Thah mui en vele Rabijnen hem den eerften rang geven. Trouwens hy heeft, lang najESAUs, geleevt, die onder uzzia, jotham, achaz, enmsicu, Koningen van Juda , gepropheteert heeft.
Tot nader verftand van deze Godfpraek, zullen wy kortelyk het een en ander aenmerken.
J. Omtrent den Schrijver.
Het opfchrive Kap. I: i. verzekert ons, dat de Propheet jeremia de opfteller zy van deze Godfpraken.
Hy was van een Priesterlyk geflacht, zijnde een %oon van hilkia , uit de Priesteren die te Anathoth wa* ren, in het land van Benjamin Kap. I: i, Dese nu*
XJV. B£EL. [A]



n INLEIDING.
KU was, in zijnen tijd, een wel bekend Priester. clemens de alexandrijner heeft zich grootelykg vergist, wanneer hy zich verbeeldde, dat onze Propheet een zoon geweest ware van dien vermaerden hilkia, die, onder de regeering van den vromen Koning josia , de Hoogepriesterlyke waerdigheid bekleed heeft z Kon. XXII: 4, 8. De Hoogepriester had zijn huis en gewoon verblijv te Jerufalem, en de Vader van onzen Propheet woonde, in de Priesterlyke Stad Anathoth, welke in het ervdeel van Benjamin gelegen was, Jof. XXI: 18. 1 Chron. VI: 60.
Hy werd tot het Prophetiesch ambt geroepen, toen hy nog zeer jong was, Kap. f; 6. Evenwel zal hy, op dien tijd, 20 of 25 jaren bereikt hebben: want zijne jongheid, en daeruit voortspruitende onbekwaemheid, moet, in vergelijking van zijnen zwaren en verhevenen post, verftaen worden.— Geduurende bykans eene halve eeuw,heeft hy dit gewichtig ambt, met alle getrouwheid, onder veelerlei tegenftand, yverig waergenomen. In het i3de jaer der regeering van den braven Koning josia, aenvaerdde hy de Prophetifche bediening, Kap. I: 2, en heeft dezelve, in het Joodfche land, blijven waernemen, tot op de floping van het ganfche Koningrijk, in het nde jaer van Koning zedekia , en derhalven geduurende een tijdperk van ruim 40 jaren. Na dien tijd bleev faynog, onder de Joden, prediken en Prophetee-
ren,



, I N tl Ë i D i N & Hf
ïeö, eerst onder dè overgeblevene Joden in Kanaan, en daerna in Egypte; waer voor men ongeveer 10 jaren ftellen mag;
Dan hoe zeer hy zijn ambt, met allen yver én getrouwheid ) waeirnam, werd hy van zijne hardnekkige landgenooteh zeer ohdankbaer behandeld; Spotterny, hoon, lastering, vervolging, gevangenis, ketenen, en dcodsgevaerj waren de belooning van zijnen yvef, vergel. Kap. XI: ijp. XII; 5, 6. XV: 10. XVIII: 18. XX. XXVI: ■?—><. XXXII: 3. XXXVI: 26. XXXVII. 13*-. XXXVIIL Dan des niet tègenflaende bezweek hy in zijnen yver niet. Onder de meest dreigende gevaren * bleev hy getrouw, Kap. XVII: 15, 16; onder de zwaerfte- verzoekingen j bleev hy ftandvastig j Kap, XII. XV XX: 75 onder allerlei mishandelingen , fprak hy vrymoedig * maer verloor den eerbied, voor de Oudflen zijnes volks, nimmer uit het oogj Kap. XXVI: 14, 15. XXXVII: 20; onder alle dé bitterheden, welke hem, door zijn volk werden aengedaen, bleev hy hen hartelyk lievhebben i hunne belangen ernftig behartigen, en yverig voor hun bidden j Kap. VIII: 21—. VIL
XI; XIV.
Hy waerfchuuwdë dé diep bedorvene Natie der joden s en Vermaende dezelve tot bekeering -5 zoo lang'er nog redding mogelyk was, eni toen Stad en Tempel verwoest Waren, weende hy ten mihften nog, over de puinhopen. — Geduurende d#
XIV. DEE6* ÊA a3



it INLEIDING.
belegering van Jerufalem , geraekte hy in de gevangenis, Kap. XXXVII, XXXVIII; maer,by de verovering van de Stad , werd hy op bevel van kebucadnezar, Koning van Babel, ontflagen, met volle vryheid, om eene plaets uit te kiezen, alwaer hy zijne dagen wilde eindigen, Kap. XXXIX, XL. Hy verkoos, om onder de Joden, die in Kanaan werden overgelaten, te blijven woonen. Hy woonde te Mizpa, al waer gedalia, welken kebucadnezar tot Landvoogd in Judsa gefteld had, zijn verblijv hield. Hier voer hy voort, het ongelukkig overfchot van zijn volk, met raed en vermaningen, te dienen. Toen de gemelde gedalia , door den verraderlyken Ismaël, vermoord was, namen de overgeblevene Joden het vertwijffeld befluit, om naer Egypte te vluchten, Kap. XLT. Zoo lang hy konde, raedde hy deze vlucht ernftig af. Maer toen alle zijne voortellen niets vermochten, befloot hy zijne ongelukkige medeburgeren te volgen, om hen met zijnen raed by te ftaen.en toog,in eenen merkwaerdigen ouderdom, naer Egypte, al waer hy de Joden, even zoo yve' rig als te vooren,beftrafte, hun de Godlykegramfchap bedreigde, en den ondergang van Egypte voorfpelde, Kap. XLI—XLIV.
Hoe lang hy, in Egypte, geleevt hebbe, en op welke eene wijs hy geftorven zy, is niet aengeteekend. De overige berichten van zijn le¬
ven, welke men by de Joden en de Kerkvaderen
aen-



INLEIDING. v
aentreft, zijn van genoegzamen grond ontbloot; dat hy namelyk, by de verbranding van Jerufalem het heilig vuur, den Reuk-altaer, de Verbondsark, en den Tabernakel, in een hol van den berg Horeb, zou verborgen hebben Ma'ccab. II: 4-8; dat hy in Egypte, om eene onaengename Godfpraek,' door zijne eigene landslieden zou gefteenigd zijn; dat alexander , toen hy in Egypte kwam, het lichaem van dezen Propheet, om hem te vereeren , naer aiexandrie zou gevoert hebben, en aldaer laten begraven; en dat jeremias aen judas den Maccabeer zou verfcheenen zijn, om hem tot den ftrijd aen te moedigen, II Maccab. XV: 12- ió".
II. De toefiand van het Joodfche volk , ten tijde der Prophetifche bediening van jeremia.
Tot het rechte verftand van deze Godfpraken, is het ten hoogften noodig, dat wy een behoorlyk denkbeeld hebben, van den toeftand'des Joodfchen volks, ten tijde der Prophetifche bediening van jeremia.
Hy aenvaerdde dezelve, in het I3de jaer der regeering van den Godvruchtigen Koning josia. — Dees had door zijne lovwaerdige pogingen, eene zeer aenmerkelyke en gezegende Hervorming te weeg gebracht. Maer deze Hervorming maekte Hechts eene verandering, in de uitwendige Gods-
XIV. deel. [A 3]



va INLEIDING, dienstplegirig, maer niet in het harte. De bekeering der Joodfche Natie wm voor het grootte gedeelte, alleen uitwendig, beteende eenvouwig, in het affchaten van den openbaren afgodsdïenst? De volgende Koningen joaciias, jojakm, jechonias , en zedeku waren zeer ondeugende Vorten en dit bracht te weeg, dat het volk veel ondeugender wierd, dan het voor den tijd van josias, geweest was. —Zoodanig was de zedelyke toetend van het Joodfche volk.
De burgeritaet was allertreurigst geteld. —» Toen pharao necho, Koning van Egypte', naer Carchemis aen den Euphraet, tegen nabopoiassa* optrok, verzette zich josia tegen dien doortocht, en fneuvelde in den flag, hebbende den ouderdom bereikt van nog gene 40 jaren , 2 Kon. XXIII29, 30. 2 Chrpn XXXV: 20-27. — joachas of salxum werd, door het volk, Koning gemaekt, Kap. XXII; I0. 12. Maer hy bezat den throon met langer, dan drie maenden, wanneer pharaq necho, zegepralend wedergekeerd, hem afzette en gevangelyk naer Ribla voerde, en jojakim Komng maekte, 2 Kon. XXIII: 33-37. \ Chron. XXXVI: 3-5» — In het 4de jaer van jojakim, trok meb;jcadnezar naer het Joodfche land , mee een leger van Syriers en Chaldeeuwen, en, nadae hy het Joodfche land rondom in had, nam hy de. Stad Jerufalem in, en bondt jojakim, om hem nae? ?abel te voeren, Maer dee£ onderwierp zich, en
daerog



INLEIDING. vu
daerop keerde nebucadnezar , met een deel der Tempelvaten , en een aental gevangenen, naer Ba- 0
bel weder, 2 Chron. XXXVI: 6, 7. Van
hier beginnen de LXX jaren der Babylonifche dienstbaerheid. Tot dus ver derhalven beleevde jeremia eenen tijd, wanneer de grondvesten van den Staet waggelden , cm binnen kort inteftor-
ten. 1 Maer vervolgens werd de ftaet van het
Joodfche volk al meer en meer akelig. Nadat jojakim 3 jaren, aen nebucadnezar, was onderworpen geweest, ondernam hy het, om tegen dien machtigen Alleenheerfcher te rebelleeren. Daerop zondt de Koning van Babel, de Chaldeers, Syriers, en andere hem onderhoorige volken, in het Joodfche land , om het zelve te verderven, 2 Kon. XXIV: 2. Twee jaren later trok nebücadnezar zelvs, naer het Joodfche land, en,nadat hy vele plaetfen had ingenomen , keerde hy, met een aental gevangenen, naer Babel weder, Kap. Lil: 28. Vervolgens liet hy Jerufalem, door zijn leger, infiuiten, en Koning joiakim kreeg, by het doen van eenen uitval, eene wonde, aen welke hy niet lang daerna geftorven is, 2 Kon. XXIV: & Die van Jerufalem maekten daerop jechonia Koning , maer nebücadnezar daervan bericht ontvangen hebbende, kwam in perfoon in zijn leger, en benauwde Jerufalem zoodanig, dat jechonia zich
met de geheele Koninglyke familie overgav. ^
XIV. BBSk [A4]



tra INLEIDING.
zedekia werd door nebucadnezar, op den throo* • geketst. Maer, in het 7^ jaer zijner regeering, viel hy van nebucadnezar af, het welk de fl00! ping van het ganfche Koningrijk ten gevolge had. nebucadnezar belegerde Jerufalem ten derden male, nam de Stad in, ftak zedekia de oogen uit, en voerde hem in ketenen naer Babel. Kort daerna kwam nebuzaradan te Jerufalem , die den Tempel verbrandde , en de groote wechvoering van het ganfche volk deedt, Kap. LIL 2 Kon XXV.
De Zedelyke en Burgerlyke toeftand derhalven van het Joodfche volk gav den Propheet overvloedige aenleiding, om zijne landgenooten, van allerlei rang, ernftig te waerfchouwen en gemoedelyk te vermanen.
III. Het oogmerk van jeremias Pr&phecyen.
Uit het gezegde is het klaer genoeg, dat tereMia, met zijne leerredenen, ten oogmerke had, om het Joodfche volk tot boete en bekeering op te wekken, om het nakend oordeel van de geheele flooping des Koningrijks nog in tijds aftewenden, en om de weinige Godvruchtigen, door bemoedigende belovten, te verflerken.
IV.



INLEIDING. ix
• ■ .».? ■ - , ■ ■ • ■ ,
IV. De inhoud van dit Boeki
"De inhoud van dit Boek is, deels Gefchiedkundig, deels Leerjlellig , deels Prophetiesch.
Kap. XXXiX—XLIV.- vinden wy een gefchiedkundig verhael, nopens het innemen van Jerufalem, zijne eigene lotgevallen, en het wedervaren der Joden, die in Kanaan werden overgelaten.
Het leerfbellig gedeelte beftaet in ernflige beftraffingen , gemoedelyke waerfchouwingen , nadrukkelyke vermaningen, en ontzettende bedreigingen van fchrcomelyke oordeelen , welke, op den geheelen ondergang van der Joden Kerk en Burgerfiaet, zouden uitlopen.
Het Prophetiesch gedeelte behelst niet alleen voorzeggingen, omtrent de lotgevallen der Joden, maer ook der nabuurige volken, byzonder der zoodanigen , die den Joden vyandig waren. Voorts ontmoeten wy hier zeer bemoedigende belovten, omtrent de ilaking der Babylonifche gevangenis , de herftelling van het Gemeenebest, de komst van den Verlosfer, en de betere huishouding , welke Hy zou oprichten.
V. Over baruch, den Schrijver van onzen Propheet.
Tweemalen lezen wy, dat de Propheet zich van baruch, tot het opfchrijven van zijneGodfpraken, XIV. deel. [A 5]



35 INLEIDING.
bedient hebbe, Kap, XXXVI: 4, 32/. „ Som,
migen hebben 'er uit afgeleid , dat alle de God-, fpraken, welke wy van den Propheet hebben» door dezen baruch zijn afgefchreven. Men meent, dat gebrek in fchrijvkunst, of immers van genoegzame oeffening in dezelve , de oorzaek geweest zy, waerom jeremia zijne Godfpraken niet eigenhandig op het papier gebracht, maer aen baruch gedicleert hebbe. i Dan deze gevolg-, trekking gaet in het geheel niet aen. jeremia dicleerde aen baruch alleenlyk den hoofdzakelyken inhoud van alle de woorden, welke de heer, geduurende den ganfchen tijd van zijne Prophetifche bediening, in onderfcheidene Openbaringen, ge, fproken had, met bevel om dit gefchrivt," op eenen plechtigen vastendag, wanneer 'er eene ongewoone toevloed van volk was, in de- voorhoven van den Tempel, openlyk voor te lezen, opdat het volk zich verootmoedigen mogt, over het fchroomelyk gevaer, het welk hun door nebucadnezar dreigde, toen dees de Egyptenaren, op welke de Joden hun grootite vertrouwen Helden, by Carchemis verflagen had, en werkelyk in aentocht was om hun op het lijv te vallen. . Nadat Koning jojakim dit gefchrivt verbrandt had , liet jeremia door baruch , op Gods bevel, eejie andere rolle fchryven, hoofdzakelyk wel van den zelvden inhoud, maer met byvoeging van veele andere zaken, welke by zander betrek0 king



INLEIDING. xi Icing hadden, tot het rampzalig lot van Koning
jojakim.
jeremia derhalven liet baruch den korten inhoud van zijne Godfpraken opfchrijven , om hem het voorlezen daer van des te gemakkelyker te maken, naedien men zijn eigen gefchrivt het best en vaer-s dig lezen kan.
VI. Over den ftijl van dit Boek.
Sommigen hebben den ftijl van jeremia te hoog verheven, door denzelven gelijk te ftellen, met dien van jesaia. Onze Propheet heeft, in fommige voorzeggingen , byzonder Kap. XLVI, zeer duidelyk getoont, dat hy op eenen verhevenen trant fchrijven konde. Maer evenwel, óver het algemeen, kanhy, in zwier en hoogdravenheid,
by jesaia op verre na niet halen. Aen den
anderen kant heeft hieronymus te laeg gefproken, omtrent den ftijl van jeremia , wanneer hy beweerde, dat dezelve flecht en boersch ware, om dat hy in het ftedeken 'Anathotk geboren en opgevoed was. De inwooners van dit ftedeken waren meerendeels Priefters, en derhalven geoeffende lieden. Daerenboven heeft de Propheet, het meeste gedeelte van zijnen leevtijd, te Jerufalem verkeert. Elk die dit Boek leest, zal dadelyk bemerken , dat hieronymus zeer verkeerd geoordeeld hebbe. Het zy de Propheet beftraft, het zy hy
XIV. d$el.



xii INLEIDING.
•
waerfchouwt, het zy hy bedreigt, het zy hy vermaent, het zy hy beloovt; zijn ftijl is altoos gefchikt naer de onderwerpen, volzinnig, nadrukkelyk, doormengd, met zeer gepaste leenfpreuken, zinbeelden, en gelykenisfen, recht gefchikt, om de aendacht op te wekken, en de hartstochten te roeren.
VII. Over de orde der Prophetifche Leerredenen, in dit Boek.
De Prophetifche leerredenen van jeremia volgen niet altoos op eikanderen, naer de orde van den tijd , in welken zy zijn uitgefproken. Dit moet elk, die dit Boek maer met eenigen aendacht leest, aenflonds in het oog loopen. Hier komt nog by , dat de Prophetifche redevoeringen van jeremia, in de Griekfche Overzetting der LXX, in eene geheel andere orde volgen, dan in onze Hebreeuwfche Bijbels.
Veelen hebben 'er zich op toegelegt, om de oorzaek van deze verwarring naer te fpooren. Onder anderen heeft de Heer eduard wels daervan zijn werk gemaekt, in eene opzettelyke verhandeling, over de orde en fchikking van jeremias Prophecyen, geplaetst voor de Bijbelverklaring der Engel-
fche Godgeleerden, IX Deel. 's Mans begrip
komt hier op neder, dat misfchien de verwarde ftaet der Joden, geduurende welken het grootfte
deel



INLEIDING. xa
deel dezer Prophecyen gefchreven zijn, de eerfte aenleiding gegeven hebbe, tot deze ongeregelde rangfchikking, voor zoo ver jeremia daerdoor kan verhinderd zijn , om een genoegzaem getal van affchrivten te vervaerdigen, en op eene bekwame plaets te bewaren; en vermits de Joden, na de verwoesting van Jerufalem , van de eene plaets, naer de andere omzworven, meent hy, dat door zulke gedwongene verhuizingen , de weinige affchrivten, welke de Joden van jeremias Prophecyen by zich hadden, ligtelyk in wanorde geraken konden, vooral omdat men, in dien tijd, op losfe bladen fchreev, welke Hechts aen het einde waren zamengehecht; wanneer nu de draed, waermede de losfe bladen aen een gehecht waren, by toeval los brak, konden zy ligtelyk door malkanderen raken. Voorts ftelt de gemelde
Heer wees vast, dat ezra , toen hy de Heilige Schrivten overzag, alles, wat hy in het Boek van jeremia kwalyk geplaetst vondt, weder op de rechte plaets herftelt hebbe , immers dat gene, het welk, volgens de opfchrivten, duidelyk was te recht te brengen. Het komt hem daerom waerfchijnlyk voor, dat de tegenwoordige verwarring voornamelyk , zoo niet alleen, veroorzaekt zy , door de uitfchrijveren van den Hebreeuwfchen Bijbel, na de dagen van ezra.
De Heer eichhorn, Inleiding tot het Oude Testament III Deel. p. iÖ2— zoekt het verfchil tus-
XIV. deel.



Sïv i N L ë I D i N &
fchen de'rangfchikking van jerkmias Leerredes nen,in den Hebreeuwfchen Bijbel, en in de Griekfche vertaling der LXX , te verklaren , uit dé veronderftelling van eene tweederlei uitgaev. ud Te weten, in het begin, zou jeremia zijne Godfpraken door baruch , op afzonderlyke rollen, hebben laten fchrijven, in het 5''= jaer van jojakimi Dit affchrivt, het welk veronderfteld wordt op veele plaetfen eenigzins korter geweest te zijn, en de Godfpraken tegen de heidenfche volken, ïn eene geheel andere orde gehad te hebben, zoü jeremia naer Egypte medegenomen hebben, en dit affchrivt zouden de LXX Griekfche Overzetters gevolgt hebben. Maer naderhand zou jere¬
mia eene verbeterde uitgaev van zijne Prophecyen gemaekt hebben. Hy zou zijn werk nagezien, befchaevt, en met eenige byvoegfelen vermeerdert hebben. Van dit verbeterde werk zou hy door' baruch , een affchrivt hebben laten maken, en het zelve aen zijne landgenooten, in Babel gezonden hebben; en wanneer de Joden, na het eindigen der Babylonifche gevangenis, in hun Vaderland wederkeerden, zouden zy het gemelde affchrivt, het welk in onze Hebreeuwfche Bijbels gevolgd is, terug gebracht, en onder de Heilige Schriv-» ten geplaetst hebben.
Wy voor ons willen gaerne bekennen, dat wy de oorzaken van de gemelde verwarring, in de tijdorde, niet bepalen kunnen. De Propheet zelzsf
©f



INLEIDING. x?
of de verzamelaer van zijne Leerredenen , kan voor deze fchikking redenen gehad hebben, welke ons onbekend zijn. Mogelyk heeft hy de Prophecyen, welke ten aenzien van het onderwerp, eene nadere betrekking op eikanderen hadden, byeengevoegd , al waren zy op verfchillende tijden uitgefprokenj zoo is het althans gelegen met die GodfprakenJ, welke de heidenfche volken betreffen.
Voor het overige, is de zaek van weinig aen-
belang. Het doet niets tot gezach van dit
Boek, door wie, en in welke orde dé Leerredenen, zijn zaemgevoegd; en doorgaenseh wordt de tijd, op welke de redevoeringen zijn uitgefproken, in het begin aengewezen.
VIII. Het Godlyk gezach van dit Boek.
Dat jeremias Prophecyen van eenen Godlyken oorfprong zijn, heeft geen uitvoerig betoog noodig. —— Dit blijkt allerduidelykst.
A. Uit zijne roeping, tot het Prophetiesch ambt. De heer zei vs verfcheen hem in eene menfchelyke gedaente; roerde zijnen mond aen, tot eene zinbeeldige vertooning der mededeeling van 's Geestes gaven, en deedt hem déze zeer merkwaerdige belovte : Ik geev mijne woorden in uwen mond , Kap. I: 4-9* ——. Her-
XIV. deel.



xvi t I N L EI Dl N G.
haelde keeren zegt de Propheet: het woord der Heeren gefchiedde tot my. B. Uit zoo veele diiidelyke voorzeggingen, omtrent de lotgevallen van het Joodfche volk , hunne gevangelyke wechvoering naer Babel, en hunne verlosfing uit die gevangenis; omtrent de lotgevallen van machtige Koningrijken , onder de Heidenen; omtrent den messias , zijn Koningrijk en zegeningen. Alle deze duidelyke Voorzeggingen zijn reeds meerendeels, in alle de byzonderheden, blijkbaer vervuld.
C. Uit de algemeene overeenflemming der Joodfche en Christen Kerk, by welke dit Boek altoos, als een Godlyk gefchrivt, geëerbiedigd is.
D. Uit de menigvuldige aenhalingen van Jeremias Prophecyen, in de fchrivten van het Nieuwe Testament; Matth. Xl: 18. XXI; 13. Luc. XIX: 46. Jon. II: 16. Rom. IX: 20, 21. enz.
IX. De verdeeling van dit Boek.
Dit Boek beftaet uit drie deelen, de Inleiding, den inhoud zeiven, en een byvoegfel,
I. De Inleiding behelst een omftandig verhael, vjn jeremias roeping tot de Prophetifche bediening, Kap. I. o
U. De Inhoud zelve is drieledig, vervattende. R. Prophetifche Redevoeringen, vermengd met
*



Inleiding. *v«
gefchiedkundige berichten, welke jeremia tot de Joden gehouden heeftonder de Koningen, josia, jojAKÏM, en zedekia, tot dat Jerufalem, door de Chaldeeuwen, verwoest, <en het ganfche volk gevangelyk naer Babel gevoerd was, Kap. II—XXXIX.
2l. Godfpraken, welke de Propheet, na de floo* ping van het Koningrijk, ontvangen heeft, Kap. XL^XLV.
^. Een bundel van voorzeggingen, omtrent de lotgevallen der omliggende volken , Kap* XLVI—LI.
K. Het eerfte ft.uk behelst, deels Prophetifche Redevoeringen , deels Gefchiedkundige berichten, Kap. II-^XXXIX. ï. De Prophetifche Redevoeringen, welke de Propheet, van den aenvang zijner bediening j in het i3de jaer der regeering van Koning Josias , tot op de {looping van het ganfche Koningrijk , voor de Joden ge* houden heeft zijn XXIII in getaL A. In de eer/Ié, twist de Propheet in 's heeren naem, tegen de ondankbare Joden t Kap. II—III: 5i
d. In het beftraffend deel , Kap. I: 1-18. «. Vertoont de Propheet de groote weldaden , welke de Joden van den heer ontvangen hadden, vs. 1-3. 0. Daerna befchrijvt hy hun grouwXIV. deel. • [BJ



xvin INLEIDING.
zaem gedrag, met het welk zy die weldaden beantwoordt hadden, vs. 4-18.
JB. In het bedreigend deel, Kap. II: 19-37-
at. Befchrijvt de Propheet de geduchte oordeelen, met welke zy zouden geftraft worden vs. 19-21. en
(3. Vervolgens betoogt hy, dat zy deze oordeelen rechtvaerdig verdiend hadden, vs. 22-37. C. In het vermanend deel, wekt hy hem
op , om oprechtelyk , tot den heer
weder te keeren, Kap. III: 1-5.
B. In de tweede Redenvoering, Kap. III: <5~ IV: 2.
A. Vertoont de Propheet, hoe de boosheid van Juda nog veel fnooder ware, dan die van Israël, Kap. III: 6-11.
B. Wijders vermaent hy hen, tot bekeering, Kap. III: 12— IV: s.
C. De derde Redevoering vinden wy, Kap. IV: 3~ VI: 30.
A. Zy begint, met eene algemeene opwekking en bedreiging, Kap. IV: 3, 4-
S. Hierop volgt eene uitvoerige befchrijving van de verwoesting des Joodfchen Koningrijks, door de Baby-



INLEIDING. pk
byloniers, welke de Propheet affchils dert, als werkelyk tegenwoordig, orq dat het volk weigeren zou zich te ber keeren, Kap. IV: 5-31. Q. Wijders verdeedigt de heer zijne we? gen , welke hy met de hardnekkige Joden, by den vyandelyken inval de? Chaldeeuwen, zoude inflaen, Kap. V. #. Ten dien einde worden de hoogstgaende grouwelen der Joden be? fchreven, Kap. V: i-n. ea 0. Daerna hunne hardnekkigheid meer byzonder aengewezen, daer zy, onder alle des heeren bedreigingen , zorgloos en verhard bleven, Kap, V: ia- 31. D. Eindelyk wordt de verwoesting van Jerufalem, door de Chaldeeuwen, als werkelyk tegenwoordig, zeer omfïandig afgeteekend, Kap. VI. «. Het een en ander wordt op zich
zelve voorgefteld, Kap. VI: 1-26. 0. Daerop wordt Gods rechtvaerdig? heid, in deze oordeelen aengetoond Kap. VI: 27-30. D. De vierde Redevoering ftrekt zich uit
van Kap. VII tot X. Onzes erach-
tens is zy gehouden , in het begin der regeering van Koning jojakim , by XIV PW, [B 2]



2X INLEIDING.
eene plechtige gelegenheid, wanneer de Joden van alle kanten te Jerufalem waren zaemgevloeid, om den Godsdienst,
in den Tempel, te verrichten. Het
hoofdoogmerk van deze leerreden was, om het ydel vertrouwen der Joden op den Tempel, en de belovten der valfche Propheten te befchamen, en het volk, over het fchroomelykst bederv der zeden, te beftraffen, onder bedreiging van eene geheele verdelging des Koningrijks, door de Chaldeeuwen,
A. Eerst wordt het ydel vertrouwen der Joden, op den Tempel, befchaemd, onder bedreiging van de verwoesting des Koningrijks, Kap. VU: i— VIII: 3.
B. Daerna wordt de hardnekkige verlokking der Joden , in de fnoodfle boosheden , met zeer geduchte oordeelen bedreigd , Kap. VIII: 4
IX: 22.
C. Wijders worden de Joden aenge» fpoord , om den rechten weg in te flaen, ten einde zy nog Gods aenna. derende oordeelen mogten afwenden, Kap. IX: 23-26".
D. Eindelyk komen de Joden Kap. X voor, als werkelyk wechgevoerd naer Babel.
«. Zy



INLEIDING. xxi
et. Zy worden vermaend, om zich niet te laten vervoeren tot de afgodery, welke aldaer in zwang ging, Kap. X: 1-16.
0. En ernftig opgewekt, om tot den heer, met nedrige fchuldbekentenis, en ernftige gebeden, oprechtelyk weder te keeren, Kap. X: 17-25-
E. De vijfde Redevoering is vervat Kap.
XI, XII. Zy fchijnt, nog by het
leven van Koning josus, gehouden te zijn, naedien de aenleiding, volgens het beloop van zaken, voor het naest moet gefield worden, in de vernieuwde trouwloosheden van het Joodfche volk, na de hervorming, onder den vroomen Vorst josus, en de plechtige vernieuwing van het Verbond met den heer.
A. Eerst wordt de trouwloosheid der hardnekkige Joden, aen den heer en zijn Verbond befchreven, benevens de geduchte oordeelen , met welke de heer dezen afval flraffen zoude, Kap. XI: 1-17.
B. Hierop volgt eene meer byzondere aenfpraek, aen de mannen van Anathoth, wegens de fnoode zamenzweering, welke zy tegen jeremia , dien
XIV. deel, [B 3I



fira INLEIDING,
getrouwen boetgezant, gefmeedt hadden, Kap. XI. XII: 6. C. Wijders wordt de Leerreden, tot het Joodfche volk , welke door de zaek der mannen van Anathoth was afgebroken, wederom hervat en voortgezet, Kap. XII: 7-17. zoodat «. Het Godlyk vonnis, tegen het Joodfche volk, worde voorgefteld, vs. 7.
0. Daerna worden de redenen van dat vonnis opgegeven vs. 8-13.
fr. Ten laetften volgt 'er eene voorzegging » omtrent de nabuurige volken, die rondom Kanaan woonden, vs. 14-17.
F. In de zesde Redevoering, welke, ten tijde van Koning jechonia, fchijnt uitgefproken , verhaelt de Propheet, hos de heer hem , door twee zinbeeldige vertooningen, had aengewezen, dat Hy het Joodfche volk, om hun grouwzaem wangedrag, verdoen zoude, Kap. XIII. A. De gelykenisfen vs. 1 -14. zijn ontleend :
*. Van eenen gordel, die geheel verdorven werd, vs. 1-11.
£ Van wijnvlesfchen, die aen Hukken geftooten werden, vs. 12-14!
B. Hierop



INLEIDING. xxni
B. Hierop volgen eenige vermaningen, welke, uit die zinbeeldige voorftellen, worden afgeleid, vs. 15-27. G. De zevende Redevoering , Kap. XIV, XV. behelst eene zeer merkwaerdige zamenfpraek, tusfchen den heer en den Propheet, by gelegenheid van eene groote droogte, welke eene algemeene onvruchtbaerheid ten gevolge had. Over deze onheilen klaegt de Propheet, by den heer , met ernftige voorbidding voor het volk.
De gemelde droogte heeft plaets gehad , in het 4de jaer der regeering van Koning jojakim, en by die gelegenheid, werdt 'er een vasten gehouden, in de
9de maend, Kap. XXXVI: 5-32.
Dit oordeel is derhalven over het Joodfche volk gekomen, voor den inval der Chaldeeuwen , Syriers en Moabieten, welke eerst begon , in het 7de jaer van jojakim, 2 Kon. XXIV: 1, 2. Gevolgelyk is deze redevoering gehouden voor die, welke wy Kap. XIII. vinden, en omtrent denzeivden tijd als die, welke wy Kap. VII—X. ontmoetten. — Zy behelst,
A, Eene zamenfpraek tusfchen den heer
XIV deee. [B 4]



**N INLEID ING^
en den Propheet, Kap. XIV-, XV* 1-9, welke, uit drie deelen beftaej/ «s. In het eerlle deel,
H. Spreekt de Propheet, klagende ,
over.de geduchte gevolgen eener
hngduurige droogte, en fmee.
kende om uitkomst, Kap. XIV;:
1-9.
Daerop antwoordt de heer, dat des Propheten voorbidding, om. de hardnekkigheid des volks geheel vruchteloos wezen zoudea vs. 10-12, 9- In het tweede deel,
0. Werpt de Propheet, om het volk te verfchoonen, de fchuld op de valfche Propheten, die het zelve bedrogen hadden, vs. 13. h Maer de heer antwoordt, dat de valfche Propheten , zoo wel als het volk, het welk zich had late© bedriegen, rechtvaerdig zouden ■ geftraft worden, vs. 14-16; y. In het derde deel,
«. Hervat de Propheet nog eens zijne voorbidding voor het volk, vs. 17-22. *. Dan de heer antwoordt, dat het
eor*



INLEIDING. xxf
oordeel vastelyk beflooten ware, Kap, XV: 1-9, , $. Hierop volgt eene nadere onderhan* deling van den heer , met den Pro,' pheet; dienende niet alleen ter beves* tiging van het Godlyk oordeel, over Juda en Jerufalem, maer ook voorna, melyk om jeremia te vertroosten, en ter getrouwe waerneming van zijne gewichtige bediening op te wekken,
vs. 10-22. . Deze nadere onder,
handeling beftaet uit twee zamenfpraken.
#. De eerfte behelst eene moedeloze weeklacht van den Propheet, welke door den heer beantwoord wordt, vs. 10-14.
9- De tweede vervat een gebed van jeremia, het welk wederom, door den heer, beantwoord wordt, vs. 15-21.
H. De achtjls Redevoering vinden wy Kap. XVI, XVII. . Onzes erachtens behoort deze Godfpraek, tot den tijd van Koning jojakim, naerdien 'er Kap. XVI, verfcheidene byzonderheden voorkomen, welke het best, op den gemelden tijd worden toegepast. Ook vinden wy Kap. XVII. verfcheidene zaken, welke XIV. deel. [b $2



jcxvï INLEIDING.
deze veronderftelling blijkbaer begunftigen. Deze Godfpraek behelst.
A. Eene zeer levendige afbeelding van een allerfchroomelykst oordeel, waermede de Joden rechtvaerdig zouden geftraft worden, Kap. XVI: 1-13.
B. Eene zeer heuchlyke belovte van de herftelling der Joden, Kap. XVI: 14— «. Deze belovte wordt op zich zelve
voorgefleld, Kap. XVI: 14-18. 0. Daerop volgt eene zamenfpraek tusfchen den heer en den Propheet, Kap. XVI: 19— XVII: 27.
a. De Propheet verklaert; dat hy, in alle nooden en ongelegenheden, in welke hy ftondt te komen, wanneer God de bedreigde oordeelen uitvoerde, op den heer vertrouwen zoude, en voegt 'er by, dat de Heidenen eens, tot de gemeenfchap der Kerke, zouden worden toegevoegd , Kap. XVI: 19.
b. Hierop antwoordt de heer, om zijne handelwijs te billyken , Kap. XVI: 20- XVII: 11.
8, Dat Hy zijne belovte vs. 14*18. niet eer vervullen zoude , dan nadat hy vooraf de af-



INLEIDING, xxviï
afgodery der Joden, op de geftrengfte wijs, geftraft had, Kap. XVI: 20. XVII: 4. ft. Wijders wordt het verfchil* land lot befchreven van menfchen , die op den heer, en die op ydelheden, vertrouwen, Kap. XVII: 5-11. ff. Hierop begint de Propheet wederom te fpreken , Kap. XVII: 12-18.
fl. Eerst bedreigt hy een zeer geducht oordeel, aen allen die God verlaten, hoe zeer zy des Heeren heiligdom in hun midden hadden, vs. 12, 13. Ö. Daerna bidt de Propheet, dat hy van de onheilen, welke hem boven het hoofd hingen, zoo van de Joden als van de Chaldeeuwen, gunstig mogt verlost worden, vs. 14-18. iy Eindelyk geevt de heer een bevel aen jeremia, om by het volk, op het onderhouden van den Sabbath , ernftig aen te dringen, vs. 19-27.
I. De negende Redevoering Kap. XVIIL
fchijnt uitgefproken , in het begin der
XIV. deel



xxviii INLEIDING.
regeering van Koning jojakim, wanneer de afgodsdienst wederom openlyk, onder de Joden, was ingevoerd, vs. 15. Wy vinden hier
A. Een Godlyk bevel aen jeremia , om zich in het huis van eenen potten» bakker te begeven, al waer hy een vat zag maken, het welk verdorven werd, terwijl 'er een ander in deszelvs plaets werdt toebereid, vs. 1 - 4. B. Dit leerzaem zinnebeeld past de heer toe, op den ftaet van het Joodfche volk, vs. 5-17. e. Eerst verklaert de heer zijne volftrekte vrymacht, om met mentenen en volken te handelen, naer zijn wel behagen, vs. 5 - 6. 0. Vervolgens befchrijvt de heer de wegen, welke Hy gewoon is, in zijne Voorzienigheid , met volken en Koningrijken te houden, naerdien Hy, in het beftuuren van dezelve , niet handelt, volgens de rechten van zijne volftrekte vrymacht, maer overeenkomftig met zijne Volmaektheden, en de zedelyke hoedanigheden der Natiën, vs. 7-10. * Wijders vermaent de keer het
Jood-



INLEID ING. xxix
Joodfche volk , tot eene fpoedige en oprechte bekeering, onder bedreiging , dat anderszins hun land ten eenenmale zoude verwoest worden, vs. 11-17. C. Toen jeremia deze Godfpraek, aen het Joodfche volk bekend maekte , werden zy zodanig verbitterd, dat zy hem, van eene misdaed des doods waerdig, befchuldigden, vs. 18-23. K. De tiende Redevoering Kap. XIX. fchijnt, een weinig later dan de voorige, mede in het begin der regeering van Koning jojakim, gedaen te zijn. Kap. XX. verhaelt de Propheet wat hem, wegens deze Godfpraek, wedervaren zy. A. Wy ontmoeten Kap. XIX. wederom eene aenkondiging van Jerufalems verwoesting , en de omkeering des ganfchen Rijks, door de Chaldeeuwen. Dit oordeel wordt zinbeeldig voorgefteld, onder de teekening van een aerden vat, het welk inTopheth, onherflelbaer verbroken werd. Het zelve wordt tweemalen aengekondigd. «. Het eerfle voorftel vinden wy
vs. 1-13. 0. Het tweede vs. 14, 15.
B. Kap. XX. is gefchiedkundig, en beXIV. deel.



xxx INLEIDING.
helst een verhael van het geen den Propheet, wegens deze Godfpraek, wedervaren is,
m. De zaek was deze: een zeker Priester,met name pashur, deed t hem in de gevangenis werpen vs. i, 2, en by zijn ontflag uit de gevangenis, verkondigde de Propheet den gemelden pashur , en gansch Jerufalem , Gods geduchte oordeelen, vs. 3-6,
(B. Daerna geevt jeremia de uitwerking op , welk het een en ander had op zijn perfoon, vs. 7-18. fl. Eerst verdeedigd hy zich, tegen den laster zijner vyanden, als of hy vermaek Helde, in het aenkondigen van bittere dingen, vs. 7-9.
& Wijders verklaert hy zijn vertrouwen op den heer, door het welk hy zich veilig achtte, tegen de listen' en aen vallen van zijne vyanden, vs. 10-13. (. Eindelyk befchrijvt hy het ramp. zalig lot, het welk pashur te wachten had, vs. 14-18. L. De elvde Redevoering vinden wy Kap. XXI-.-XXIIL
A. Eerst



INLEIDING, xxxi
A. Eerst wordt de gelegenheid opgege-' ven, by welke jeremia deze Prophetifche Redevoering heeft uitgefproken , Kap. XXI: 1,2. — Koning zedekia zondt een plechtig gezandfchap aen den Propheet, by gelegenheid , dat nebucadnezar , na den aftocht van pharao hophra , was terug gekeerd , om Jerufalem andermael te belegeren, met verzoek, om voor het volk, by den heer , ernftig te bidden.
B. Hierop volgt de Godfpraek zelve, Kap. XXI: 3— XXIIh 40.
c. De Propheet antwoordde den gezanten , uit 's heeren naem, dat nebucadnezar de Stad Jerufalem innemen en verwoesten zoude, als mede dat Koning zedekia zou gevangen en verblind worden, en dat zijne zoonen, met zijne Hovelingen , en eene menigte des volks, door den Koning van Babel, zouden geflacht worden, Kap. XXI: 3-14. |9. Daerop herhaelde de Propheet, aen den afgezanten van Koning zedekia , eene redevoering, welke hy voorheen, ten tijde van Koning jojakim , had uitgefproken, Kap, XXIL
XIV. deel.



Bejoi I N L Ë 1 D ï N &
a. Vs. 15 2. vinden wy het Godlyk bevel aen den Propheet» om den Koning van Juda, en zijn Hov* gezin , des heeren woord voor te dragen. h. Hierop volgt de Godfpraek zelve ■ vs. 3, 30, behelzende;
fl. Een bevel, aen dit Koninglyk * huis, om recht en gerechtig*
heid te handhaven, vs. 3-9. ÏJ. De lotgevallen der Koningen van Juda, vs. 10-30.
1. Van saliüm, den onmidde* lyken opvolger van den vro* men josias, vs. 10-12.
2. Van jojakim, vs. 13-19.
3. Van jechoma, vs. 20-30. y. Kap. XXIII. behelst eene aenfpraek,
tot den Koning en zijne knechten} maer zoo dat het volk geenzins zy
uitgefloten verg. vs. 33. ; . De
inhoud van dit Kap. beftaet, in zware bedreigingen , waeronder tevens troostredenen en belovten gemengd zijn, betreffende de Herderen of Burgerlyke Overheden, en de Propheten.
a. De Redevoering tot de Herderen, of Burgerlyke Overheden , vinden wy vs. i-8'. behelzende; a»



INLEIDING, xm*
a- Eene bedreiging, omdat zy, in plaets van het heil des volks te bevorderen, deszelvs ondergang berokkent hadden, vs. i, 2.
ff. Eene toezegging, omtrent het verwekken van lovwaerdige herderen, als zerubbabel, ezra en
nehemia , die de Joden, uit Babels gevangenis, weder in hun land leiden zouden, vs. 3, 4, f. Eene belovte, omtrent de koomst
van den Messias, vs. 5, 6. tfo Eene nadere bevestiging, omtrent de zekerheid der voorheen gemelde Verlosfing, uit Babel, vs. 7, 8. 1>. In de aenfpraek tot de Propheten, en Opzieners van den Joodfchen Kerkftaet, vs. 9-40. vinden wy 3. Veelerlei beftraffingen, aen de Propheten, vs. 9- 32 en daerna Ö, Eene waerfchouwende bedreig ging, aen het volk, vs. 33-40. M. De twaelvde Redenvoering Kap. XXIV, is zeer kort, behelzende een gezicht van twee korven, in welkers eene goede, en in de andere kwade vijgen waren, met de verklaring van deze zinbeeldige ver-
XIV. deel, [CJ



sxxiv INLEIDING.
tooning. Zy is uitgefproken, toeiï
nebucadnezar, den Koning zedekia, met zijne Vorflen, en de nuttigfte burgeren, gevangelijk naer Babel had wechgevoerd.
A. HBt gezicht zelve vinden wy vs. i, 2.
B. De verklaring daervan vs. 3-10.
m. Ten aenzien van de goede vijgen, vertoonende de nakomelingen van jechonia , en die met hem naer Babel waren wechgevoerd. Deze zou de heer in Kanaan terug brengen, en met allerlei zegeningen overladen, vs. 3-7.
0. Met opzicht tot de kwade vijgen , vertoonende die Joden, welke,na de gemelde wechvoering, in Kanaan zouden overblijven en naer Egypte vluchten. Deze zouden, door het zwaerd, den honger en de pestilentie, omkomen, vs. 8-10. N. De dertiende Redenvoering Kap. XXV. is gehouden, in het 4de jaer van jojakim , toen nebucadnezar ,' door zijnen vader nabopolasser , tot Koning van Babel was aengeïteld. Deeze nebucadnezar zou de roede van Gods toorn wezen , om alle de voorheen gedane bedreigingen , aen het Joodfche volk, ter uitvoer te brengen. j, Na



INLEIDING, xxxv
A, Na het opfchrivt dezer Redenvoering, vs. i, 2.
B. Vinden wy in de Godfpraek zelve,
«. Eene befchrijving van de oordeelen, welke de heer, door nebucadnezar, over de Joden zou uitoeffe* nen, vs. 3-14, (B. Een gezicht van eenen drinkbeker, welken de Propheet allen volken moest toedienen , tot een zinbeeld van de oordeelen , met welke zy zouden bezocht worden, vs. 15-29. 7. Eene nadere bekrachtiging van het een en ander, vs. 30-38. O. De veertiende Reden voering Kap. XXVI. is gehouden, in het begin der regeering van Koning jojakim , om het verharde volk, zoo zy zich niet bekeerden, de verwoefting van Stad en Tempel te bedreigen.
A. De heer gelaste den Propheet, om eene boetreden, tot de Joden te prediken, vs. 1-6.
B. De uitvoering van dezen last, vinden wy vs. 7 en
C. De gevolgen daervan,vs. 8-24. zijnde «. Het doodsgevaer, waerin de Propheet, door het uitvoeren van dien last, geraekt is, vs. 8-11.
XIV. deel. [Ca]



xxxvi INLEIDING.
0. De zeer merkwaerdige uitredding, uit het zelve, vs. 8-24. P. In de vijvtiende Redenvoering Kap. XXVII. vinden wy eene Openbaring , welke jeremia fchijnt ontvangen te heb« ben, in het begin der regeering van Koning jojakim, om hem den loop der aenftaende lotgevallen van het Joodfche volk bekend te maken, maer dezelve geheim gehouden te hebben, tot de dagen van zedekia. Dit Kap. XXVII. bevat, behalven het opfchrivt vs. 1.
A. Het zinnebeeldig bevel, aen jeremia gegeven , om jukken en banden aen zijnen hals te doen , en dezelve aen eenige Heidenfche Koningen te zenden, vs. 2, 3.
B. De verklaring van dit zinbeeldig bedrijv, dat alle die Koningen, zoo wel als zedekia, aen nebucadnezar zouden onderworpen worden, vs. 4-11.
C. Eene zeer ernftige vermaning, aen den Koning , de Priesteren, en het volk der Joden, vs. 12-22.
Q. De zestiende Godfpraek Kap. XXVIII. betreft den valfchen Propheet hanan-
JA' Zy werdt uitgefproken, in het
4de jaer der regeering van Koning zedekia. ——. Wy ontmoeten 'er in:
A. De



INLEIDING, xxxtii
A. De valfche Voorzegging , welke de gewaende Propheet hananja geiaen had, in het voorhov van den Tempel , ten aenhooren van eene groote meenigte, dat Babel vallen zou , en Juda herfleld worden, vs 1-4.
B. De verzekering van den Propheet, dat hananja leugens voorfpelde , en nog binnen dat zelvde jaer, fterven zou, vs. 5-17.
R. De zeventiende Redenvoering Kap. XXIX. behelst eene boodfchap, welke jeremia, onder de regeering van Koning zedekia, op Gods bevel, by wijs van eenen briev, aen den Joden in Babel, die derwaerds met jojakim waren wechgevoerd, gezonden heeft. —— Er waren, onder de gevangelyk wechgevoerden, de zoodanigen, die zich voor Propheten uitgaven, en den Joden wijs maekten, dat zy eerlang naer Kanaan zouden wederkeeren.— jeremia verzekerde daerentegen, den wechgevoerden naer Babel , dat zy niet eerder , dan na verloop van 70 jaren, naer hun Vaderland zouden wederkeeren Wy vinden hier
A. Den gemelden briev zeiven, vs. 1-23.
B. Het gevolg van dien briev, zijnde ht. wederom fchrijven van eenen zeker
XIV. DEEL. [C3]



xxxvnr INLEIDING.
samaja , aen den Priesteren te Jerufalem, vs. 24-32. S. De achtiende Redenvoering , is vervat
Kap. XXX en XXXI. Zy fchijnt
uirgefproken , en door den Propheet in een boek gefchreven, na de verwoefting van Stad en Tempel. Zy is inge¬
richt tot ganschTsraël, en behelst zeer troostrijke belovten, welke niet alleen by de Hak in g der Babylonifche gevangenis, maer vooral in de dagen van den messias, zouden vervuld worden.
A. Het eerfte deel Kap. XXX: 1—-XXXI: I. hehelst
#. Eene algemeene belovte, by wijs van inleiding,' omtrent de wederkeering der Joden , in hun Vaderland, vs. 1-3. ($. Eene meer byzondere toezegging van de verlosfing uit Babel, welke, in de dagen van den messias , zou voltooid worden, vs. 4-24. *• Deze toezegging wordt voorge-
fteld, vs. 4-11. en i. Nader uitgebreid, vs. 12.—Kap.
XXXI: 1.
B. Het tweede deel behelst twee hoofdbyzonderheden, Kap. XXXI: 2-40.
*> De eerfte is eene nadere uitbreiding



INLEIDING, xxxrx
ding van de tijdelyke zegeningen ,
welke Kap. XXX, aen Israël en Juda
gedaen waren, vs. 2-30.
«. Vooraf gaet eene lierlyke Voorrede , vs. 2, 3.
i. Hierop volgen byzondere belovten van tijdelyke zegeningen, vs. 4- 3°-
fl, Jerufalem zou herbouwd, Kanaan bewoond, en de Godsdienst in den Tempel herfteld worden, vs. 4-6. Ö. De wederkeering der Joden, zou met groote blijdfchap gepaerd gaen, vs. 7-14. C. De voorige zwarigheid zou geheel en al ophouden, vs. 15-22. tl. Wijders wordt de voorfpoed der wedergekeerde Joden befchreven, vs. 23-30. 0. De tweede hoofdbyzonderheid, vs. 31-40. behelst zoodanige belovten, welke betrekkelyk zijn, tot de latere dagen van het Nieuwe Testament., a. De geestelyke voorrechten, welke de Joden onder den dag van het Nieuwe Testament genieten zouden, vs. 31-34.
XIV. DEEL. [C 43



n INLEIDING.
b. De beftendige bewaring van het Joodfche volk, vs. 35,36.
c. De herbouwing van Jerufalem , vs. 37-40.
T. De negentiende Openbaring ontving jerkmia , op het einde des tienden jaers van Koning zedekia, Kap. XXXII. ——« Omdat jeremia voorfpeld had, dat Jerufalem, door de Chaldeeuwen, zou worden ingenomen , werd hy in de gevangenis gefield. Maer tot een teeken, dat de Joden in hun Vaderland zouden wederkeeren , en de voorige goederen bezitten, kocht hy op Gods bevel, eenen akker van zijnen Neev. *•**<■• Het een en ander vinden wy in dit Kapittel. A. Eerst verhaelt de Propheet de ge-
fchiedenis van zijne gevangenneeming,
vs. 1-5.
B> Daerna bericht hy, dat hy, op Gods bevel, eenen akker gekocht had, vs. 6-15.
C. Eindeiyk meldt hy, hoe de heèr, op
zijn gebed, dit zinbeeldig bedrijv ver* klaert had, vs. 16-44. U. De twintigfie Openbaring ontving Jeremia , in de even gemelde gevangenis, Kap. .XXXIII.
' :• . A. Na



INLEIDING. SLI
A. Na het opfchrïvt, en eene gepaste Voorreden» vs. 1*3. volgt
B. De Godfpraek zelve, vs. 4-26. Zy behelst twee hoofdzaken.
*. Eene vernieuwde aenkondiging van het zeer geducht oord-el, h welk Jerufalem , door de hand c deeuwen, treffen zou, vs. 4,
0. Eene heuchlyke belovte van de geningen, welke de Joden, na bet flaken der Babylonifche gevangenis, genieten zouden, vs. 6-26.
a. Eerst worden de zegeningen voorgefteld , welke de Joden in hun Vaderland, van de wederkeering uit Babel, tot de komst van den messias, genieten zouden, vs. 6-13.
b. Alle deze zegeningen zouden vergroot worden, met de komst van den messias zeiven, vs. 14-10'.
c. Vervolgens worden deze belovten nader bevestigd, vs. 17-22, en
i. Eindelyk, tegen alle bedenkingen van het vleefchelyk Jodendom, verdeedigd, vs. 23-26. V. De een en twintigfie Redenvoering Kap. XXXIV: 1-7. is bepaeldelyk ingericht, tot den Koning zedekia , en uitgefproken toen nebucadnezar , bezig was om
XIV. DEEL. I [C 5]
(



xl1v
INLEIDING.
A. De Voorzegging zelve vinden wy, Kap. XXXVII: i-io.
*. Toen nebucadnezar , op het aennaderen der Egyptifche hulpbenden, . het beleg van Jerufalem, voor eenen korten tijd, had opgebroken , zondt Koning zedekia tot den Propheet, om voor hem en het volk te bidden, Kap. XXXVII: 1-5.
ft. By die gelegenheid voorfpelde cje Propheet, dat de Egyptifche Koning zou terug trekken, en dat de Chaldeeuwen Jerufalem zouden veroveren , vs. 6-10.
B. Hierop volgde de gevangenis van den Propheet, Kap. XXXVII: 11— XXXVIII: 28.
11. Wetende, dat alle verwachting voor Jerufalem was afgefneden, zocht hy te vluchten , maer hy werdt, door den fchildwacht, aen de poort aengehouden , en als een overlooper, ten huize van jonatjhan den Schrijver , gevangen gezet, Kap. XXXVII: 11-15.
ft. Maer op bevel van Koning zedekia, werdt de gevangenis van den Propheet merkelyk verzacht. Uit den akeligen kerker , in het huis van
jo-



INLEIDING. xlv
jonathan , werdt hy overgebracht
in het voorhov der bewaring, Kap.
XXXVII: ig--21.
«. Dan kort daerna geraekte hy, in een ogenfchijnlyk doodsgevaer, uit het welk hy, door Gods gunstig beitel, gered werdt,Kap. XXXVIII: 1-13.
i. Voorts werdt hy , by Koning zedekia , ontboden, met welke hy eene byzondere zamenfpraek gehouden heeft, over de uitkomst, welke de toenmalige treurige omftandigheden, zoo voor de Stad en het volk, als voor den Koning zeiven, hebben zouden, Kap. XXXVIII: 14-28. C. De inhoud van Kap. XXXIX. is geheel gefchiedkundig. ——- Het behelst,
A. Een verhael, omtrent de verovering van Jerufalem, vs. 1 -14.
B. Een bericht van de belovte, welke de Propheet aen ebed melech gedaen had, dat hy, in het midden der algemeene ellende, zou beveiligd worden vs. 15-18.
3. Het tweede Huk vervat de Godfpraken, welke de Propheet, na de (looping van het XIV. deel.



xlvi INLEIDING.
Joodfche Koningrijk, ontvangen heeft, Kap. XL—XLV. Dit ftuk is tweeledig, i. Het eerfte lid behelst die Godfpraken , welke de Propheet, geduurende zijn verblijv in Kanaan, ontvangen heeft, Kap. XL—XLII. Hier vinden wy, A. Een gefchiedkundig verhael van die dingen, welke, en den Propheet , en het overblijvfel des volks, in het Joodfche land, zijn overgekomen, Kap. XL— XLil: 6.
A. De lotgevallen, welke Jeremia, onmiddelyk na de verwoesting van Jerufalem, zijn overgekomen, worden befchreven, Kap. XL: i - 6.
B. Daerop volgt een verhael, van het geen den Joden bejegend is, zoo die in Kanaan waren overgelaten, als die, onder de omliggende volken , verftrooid waren, Kap. XL: 7-16.
«5. Eerst verhaelt de Propheet, hoe de Joden, zoo die zich binnen als buiten Kanaan bevonden , zich, onder het beftuur van gedalia, begeven hebben, Kap. XL: 7-12.
0. Daerna hoe 'er eene verraderlyke toeleg, tegen het leven van gedaua, ontdekt zy, Kap. XL: 17-16.
y. Wij-



I N L E I t) I N G. xlvii
y. Wijders hoe ismael zijn verraderlyk voornemen volbracht, en gedaua vermoordt hebbe, het welk de vlucht der Joden, naer Egypte, ten gevolge had, Kap. XLI: i~ XLII: 6.
a. Het vermoorden van den Landvoogd gedalia vinden wy, Kap. XLI: i-3.
b. De fchikkingen van het volk, om, naer Egypte, te vluchten, Kap. XLI: 4— XLII: 6.
B. Hierop volgt eene Prophetifche aenkondiging , waerin jeremia zijne volksgenooten, uit 's heeren naem, ernftig afmaent, om toch niet naer Egypten op te trekken, met by voeging van zeer heerlyke belovten, zoo zy des heeren bevel opvolgden, en van de vreesfelykfte bedreigingen, wanneer zy ongehoorzaem waren, Kap. XLII: 7.22. s. Het tweede lid behelst de Openbaringen, welke jeremia in Egypte ontvangen heeft, Kap. XLIII—XLV.
A. In Egypte is de Propheet, met eenige Openbaringen, verwaerdigd, Kap. XLIII, XLIV.
A. Vooraf gaet een gefchiedkundig bericht , omtrent den optocht der overXIV. deel.



XLViu INLEIDING.
geblevene Joden naer Egypten, Kap. XLIII: 1-7B. Daerop volgen de Godfpraken, welke den Propheet in Egypten geopenbaerd zijn, Kap. XLIII: 8— XLIV. #. De eerfte Godfpraek voorfpelde, dat het Koningrijk van Egypte, door nebucadnezar,diep zoude vernederd, en eindelyk door cambyses, den zoon van cyrus, geheel overmeesterd worden , Kap. XLIII; 8-13.
0. In de tweede liet de heer de Joden in Egypte, door den Propheet, ernftig beftraffen, over de grouwzame afgodery, tot welke zy zich hadden laten verleiden, Kap. XLIV. B. Kap. XLV. behelst eene Prophetifche Redevoering, welke jeremia, tot baruch zijnen Schrijver, gedaen heeft, in het vierde jaer der regeering van Koning
jojakim? Zy fchijnt ter dezer plaets
ingelascht, omdat dè Godfpraken van den Propheet, omtrent het Joodfche volk, waren afgeloopen,j> daer met Kap. XLVI, zulke Voorzeggingen beginnen, welke andere volken raekten. j. Het derde ftuk is een bundel van voorzeggingen , omtrent de lotgevallen der omliggende volken, Kap. XLVI-—LI. j.



INLEIDING. xuas
I. Deze bundel begint, met een algemeen opfchrivt, te kennen gevende, dat dezelve betrekkelyk zy, tot Heidenfche volken, Kap. XLV: i.
a. Hierop volgen de Godfpraken zelve, Kap. XLVI: 2— LI.
A. De eerfte is ingericht, tegen egypte, en behelst eene bedreiging van deszelvs verwoesting en ondergang, Kap. XLVI: 2-28. ■ Hier wordt voorfpeld.
A. Dat het leger van phakao necho , by Carchemis, door nebucadnezaic , zou verflagen worden, vs. 2 -12.
B. Dat Egypte zelve zou verwoest , maer, in vervolg van tijd, wederom bewoond worden, vs. 13-26.
C. Dat het Joodfche volk eens, uit de banden van hunne gevangenis, zou verlost worden, vs. 27, 28.
B. De tweede is eene aenkondiging van Gods oordeelen, over de philistijnen ,
k aengemerkt als medehelpers van de Tyriers en Sidoniers, dewelke, door het oorlogszwaerd der Babyloniers, zouden
worden uitgeroeid, Kap. XLVII
Dit oordeel wordt, A. Eerst in het algemeen voorgefteld, vs. 1-3.
XIV. deel. [D]



l INLEIDING.
B. Daerna meer byzonder afgeteekend, vs. 4-7-
C. De derde bedreigt zeer zware oordeelen, over de moabieten, Kap. XLVIII
Wy ontmoeten 'er in: A. Eene befchrijving van de oordeelen, welke door nebucadnezar , over de moabieten, zouden worden uitgeoeffend, vs. 1-46*.
a. Deze oordeelen worden zeer omftandig voorgedragen, vs. 1-39. a. Eerst wordt 'er gefproken, over de verwoesting van die Gewesten , welke oorfprongelyk aen den Israëlieten behoord hadden, en naderhand, door de Moabieten , onderworpen waren, vs. 1, 2. I. Daerna vertoont de Propheet, hoe de Moabieten, over de verwoesting van hun land , bitterlyk kermen zouden, vs. 3-5.
c. Wijders fpreekt hy de Moabieten regelrecht aen, hen vermanende, hun land hoe eer zoo beter te verlaten, wilden zy niet gedood of gevangen worden, vs. 6-8.
d. Verder wordt den Babyloniers
be-



ÏNLEIDING. n
bevel gegeven, om de Moabie? fen, met geweld, wech te9voeren, en hun land te verwoesten, vs, 9 -15,
f. Vs, 16-30. vinden wy eene zeer levendige afteekening van de geheele verwoesting dei Moabitifchen lands.
ƒ. Vs. 31-35. fchildert de Propheet de algemeene droevheid der Moabieten, en
g. Vs. 36-39. kermt de Propheet van medelijden, over de geduchte onheilen der Moabieten.
(B. Vervolgens worden de bedreigde oordeelen, over de Moabieten , nog eens kortelyk herhaeld, vs. 40-46.
B. Eindelyk wordt 'er eene belovte bygevoegd , omtrent de herftelling; der Moabieten, vs. 47. P. De vierde Godfpraek voorfpelt de
lotgevallen der ammonieten , Kap*
XLIX: i-6.
4- Eerst wordt het kwaed voorgefteld, het welk de Ammonieten bedreven hadden, vs. 1. • B. Daerna worden de oordeelen afge«
XIV. deel. [D 2]



O! INLEIDING.
teekend, welke over hen komen zouden, vs. 2-5. C. Eindelyk wordt er eene belovte van herftelling bygevoegd, vs. 6.
E. De vijfde Godfpraek is ingericht, tegen de edomieten , Kap. XLIX: 7-22.
A. De geheele verwoesting van Edom wordt vs. 7-11. voorgefteld, en
B. Vervolgens nader uitgebreid, vs.
12-2».
* Vs. 12, 13. wordt de zekerheid van dit oordeej aengewezen.
0. Vs. 14-22. wordt de uitvoering van dit oordeel, in eenige byzonderheden, nader afgeteekend.
F. De zesde Godfpraek betreft de syriers, Kap. XLIX: 23-27.
G. De zevende de Arabische kedarenen, vs. 28-33.
H. De achtfte de elamieten , vs. 34-39.
I. In de negende of laetfte Godfpraek , Kap. L, LI, voorfpelt de Propheet, hoe de heerfchappy van Babel, door de Meden en Perfen, van tijd tot tijd zou vernederd, en eindelyk aen eene volkomene verwoesting overgegeven worden. Wy onderfcheiden 'er vijf
hoofddeelen in, in welke telkens de-
zelvde



INLEIDING. un
zelvde zaek, maer met eene aengename verfcheidenheid, wordt voorgedragen.
A. Het eerfte deel is vervat, Kap. L. i-32«
«. Eerst wordt het oordeel over Babel , en het hoofdoogmerk daer van, in het algemeen voorgefteld, Kap. L: 1-5.
j8. Deze voorzegging wordt vervolgens nader uitgebreid , Kap. L: 6-32.
0. Eene meer uitvoerige afteekening, zoo van Babels overmeestering , als van Israè'ls wederkeering, vinden wy Kap. L: 6-16.
b. De vyanden der Chaldeeuwen worden tegen hen , op driederlei wijs, opgeroepen, Kap. L: 17-32.
B. Het tweede deel van deze uitvoerige Godfpraek vinden wy Kap. L: 33-46.
c. Eerst worden de redenen van Gods geduchte oordeelen , over Babel, aengewezen , Kap. L: 33, 34.
0. Daerna worden die oordeelen, in eenige by zonderheden befchreven, Kap. L: 35-40.
XIV. DEEL. [D 3]



tiv INLEIDING.
y. Eindelyk worden de vyanden vali Babel uitvoerig afgeteekend, Kap. L: 41-46. C. Hierop volgt het derde deel der Godfpraek tegen Babel, Kap. LI: i-32.
a». Vs. 1.5. vinden wy een beknopt voorftel van het oordeel over Babel.
9- Vs. 6-32. wordt dit oordeel, in de byzonderheden, nader afgeteekend.
*. Vs. (5-ip; wordt Babels onvermijdelyke val befchreven.
b. Vs. 20-32, wordt dezelvde gebeurtenis nog omftandiger afgeteekend;
D. Het vierde deel van de Godfpraek, tegen Babel, is vervat Kap. LI: 33-57-
«. Eerst worden de redenen van het oordeel over Babel opgegeven Kap. LI: 33.35.
$. Daerna wordt de ondergang van Babel befchreven, Kap. LI: 36-44.
y. Eindelyk worden de voordeelige gevolgen van Babels ondergang, voor het Joodfche volk, aengewezen, Kap. LI; 45.57.
E. Het



INLEIDING. lv
E. Het laetfte deel der Godfpraek, tegen Babel, vinden wy Kap. LI: 58-64. «. De verwoesting van Babel wordt
vs. 5 8. afgeteekend, en dan 0. Nader bevestigd, vs. 59-64. II. Het byvoegfel Kap. LIL behelst een kort verhael , omtrent de flooping van het Joodfche Koningrijk, de verwoesting van Jerufalem en het verbranden van den Tempel, als mede hoe de gewezen Joodfche Koning jojakim, door den Babylonifchen Alleenheerfcher evilmerodach , den zoon van nebucadnezar , uit zijne gevangenis verlost zy.
De voorheen gemelde Heer wells is van oordeel, dat jeremia dit Kapittel, aen het hoofd van zijne klaegliederen, geftelt hebbe,als eene Gefchiedkundige Inleiding tot dezelve , maer dat het daervan zedert zeer onbedacht afgezonderd , en, aen het einde van jeremias Prophecyen, geplaetst zy.
Maer het is zekerlyk een byvoegfel van late-
ren tijd. jeremia zelvs kan het niet ge-
fchreven hebben. Het vervolgt de gefchiedenis, tot op den tijd van evilmerodach , en zoo lang kan onze Propheet niet geleevt hebben. Ook verhaelt het gevallen, welke jeremia reeds elders uitvoeriger gemeld had , Kap. XXXIX, XL. Voeg "er by, dat dit bericht, in het tweede Boek der koningen, Kap. XXIV, XXV, woor-, XIV. deel. [D 4]



ivt
INLEIDING.
delyk voorkome. Eindelyk wordt het Boek van onzen Propheet Kap. LI: 04, op deze wijs beilooton, tot hiertoe zijn de woorden van jeremia
Meer dan waerfchijnlyk derhalven heeft'de opfteller van de Boeken der koningen dit ftuk als een aen hang fel, by het Boek van jeremia' gevoegc; om aen het zelve, door het aenwijzen der vervulling van zijne Godfpraken, omtrent den ondergang van het Joodfche Koningrijk , een zoort van voitoojing te geven.
X. Uitlegkundige Schrivten.
Behalven de algemeene verklaringen, over den ganfchen Bijbel, door de Engelfche Godgeleerden, en henry en stackhouse, als mede hartmans huisbijbel, hebben wy in onze tael, gene uitlegkunde Schrivten , over de Prophecyen van jeremia, dan
e. noordbeek, over den Propheet jeremia II Deelen in 40.
IN-



INLEIDING
TOT DE
KLAEG LIEDEREN
VAN
JEREMIA.
By wijs van Inleiding , tot de klaegliederen van jeremia, hebben wy kortelyk het een en ander aen te merken.
I. Omtrent den mem van dit Boek.
By de Hebreeuwen, wordt dit Boek genaemd rD'K, dat is hoe , omdat het gemelde woord het eerfte is, waermede deze liederen beginnen, op dezelvde wijs als ook de Boeken van mose genaemd worden, naer de eerfte woorden, met welke zy beginnen. Anders noemen de Joodfche Uitleggers dit Boek DU'p. dat is klachten, of klaeguederen- By de LXX heet dit gefchrivt, éven als by ons, ©/»ƒ*« of klaegliederen.
XIV. deel,
CD 5]



iviii INLEIDING. II. Over den Schrijver.
Nimmer is 'er, door de Joden aen getwijffeld, of deze klaegliederen zijn opgefteld, door denzelvden jeremia , die de Schrijver is van de onmiddelyk voorgaende Prophecyen. Ook pasfén alle de omftandigheden, welke hier vermeld worden, volkomen op den perfoon van jeremia, en de gewichtige gebeurtenisfen, welke in zijnen tijd zijn voorgevallen. Ztlvs maekte hy, in de Klaegliederen , toefpelingen op zijne Voorzeggingen; in zijne Prophecyen Kap. XIV: 3. betreurt hy, dat valfche Propheten zijne volksgenooten zochten te misleiden, en hier Kap. II: 14. dat de Joden zich hadden laten bedriegen.
III. Over de aenleiding, tot het op/lellen van deze
klaegliederen.
Sommige Joodfche Leeraers hebben beweert, dat dit gefchrivt het treurlied wezen zou , het welk jeremia , over den dood van den vroomen Koning josia, had opgeftelt. Van dit begrip was ook josephus Antiq. Jud. 1. 10. c. 5, en men moet zich verwonderen, dat deze gedachte, niet alleen door den Oudvader hieronymus , maer ook, door latere geleerden onder de Christenen , zy
overgenomen. > De inhoud der klaegliederen
geevt de ongegrondheid van dit begrip duidelyk
ge-



INLEIDING. ut
genoeg te kennen. Er is geene de minfte melding van Koning josia en zijnen dood. Er wordt niets lovwaerdigs van hem vermeld , van zijne regeering , treffelyke inrichting, en merkwaerdige HerVorming in den Godsdienst. Elk ziet aenftonds van zelvs, dat de verwoesting van Jerufalem, het verbranden van den Tempel, het omkomen van duizenden Joden, door den honger en het zwaerd, en het treurig noodlot der overgeblevenen , die, naer een vreemd land, gevangelyk waren wechgevoerd, de onderwerpen van deze treurliederen uitmaken.
Dan, niet tegenftaende dit alles, heeft de heer michaelis, ad lowth de Sacra Hebr. poèfi, zich zeer veel moeite gegeven, om aentetoonen, dat hier de onheilen bezongen worden, welke het Joodfche volk, na den veldflag by Megiddo, in welken Koning josia gefneuveld is, 2 Kon. XXIII: 29, 30. 2 Kron. XXXV: 20-27, getroffen hebben, Om deze zaek des te waerfchijnlyker te maken, veronderftelt de heer michaelis, dat Koning joachaz nog eenen veldflag, tegen de Egyptenaren zal gewaegt hebben, eer hy zich, door pharao , van den throon liet afzetten; dat deze veldflag wederom ongelukkig zy uitgevallen; dat de vluchtende Joden zich , binnen Jerufalem, verfchanst hebben; dat dè Egyptenaers de Stad beflormt; en in de derde maend der belegering , ftormenderhand hebben ingenomen ; en dat, by die gelegen-
XIV. ü££l3



Ik INLEIDING.
heid , foortgelyke rampen hebben plaets gehad,
als hier bezongen worden. Maer behalve»
dat dit alles, zonder eenig bewijs, willekeurig wordt aengenomen , zoo is evenwel de ganfche veronderstelling nog niet geëvenredigd , naer die geduchte onheilen, welke, in deze klaegliederen, worden afgefchilderd. De Dichter fpreekt hier nog daerenboven , van eenen woedenden hongersnood , van de geheele verwoesting van Stad en Tempel, van het vermoorden der burgeren, van de gevangelyke wechvoering der overgeblevenen , en van de flooping des ganfehen Kqningrijks.
Het is waer , jeremia heeft een klaeglied gemaekt, op den dood van Koning josia 2 Kron. XXV: 25. Maer mag men daeruit befluiten, dat deze klaegliederen het gemelde Treurlied , over den dood van den gemelden Koning, uitmaken. — Het klaeglied, over den dood van den vroomen josia is verloren , en misfehien heeft onze jeremia, ook by andere gelegenheden, meer Klaegliederen gedicht.
Het is, uit den ganfehen inhoud van dit Boek, allerduidelykst, dat de ellendige toeftand van het joodfche volk, na de flooping van hun Koningrijk, aenleiding gegeven hebbe, tot het opftel-
len van deze klaegliederen. Het was toen,
met het Koningrijk, geheel gedaen, Jerufalem was verwoest, de Tempel was verbrand, het land was
ont-



INLEIDING. lxi
ontbloot van inwooneren, vele duizenden van Joden waren, door den hongersnood, geduurende de belegering, en door het zwaerd der Chaldeeuwen, by de verovering van de Hoofdftad, jammerlyk omgekomen, en de overige waren gevangelyk, naer Babel, wechgevoerd.
Dit zal nog verder blijken, by eene nadere be* fchouwing van den
IV. Inhoud dezer klaegliederen.
Volgens de Poëtifche teekening van deze klaegliederen , liggen de ftraten van Jerufalem bedekt, met de doode lichamen der verflagenen , en 'er heerscht, in de Stad, een nijpende hongersnood, zoodat de zuigeling verfmacht aen de borsten, en de moeders hare kinderen (lachten, Kap. I; n , 19, 20. II: 11, 12, 19. IV; 3, 4, 5. Nu weten wy, uit de gefchiedenis, dat 'erbinnen Jerufalem , nadat die Stad, door de Chaldeeuwen, ingeflooten, en van allen toevoer beroovd was, een zeer zware hongersnood ontftaen zy. 2 Kon. XXV: 8. Jer. Lil: 6. Er fneuvelen duizen¬
den , zonder onderfcheid van jaren en kunne, Kap. II: 4, 21, 22. En zekerlyk is eene groote menigte van bloed vergooten, niet alleen geduurende de belegering, maer vooral toen de Chaldeeuwen ftormenderhand ter Stad indrongen,
2 Kon. XXV: 4. Jer. LII: 7. . De Heidenen
XIV. deel,



lxii INLEIDING,
worden hier vertoond, als gekomen in den Tempel , en, op die heilige plaets, daer men anders lovliederen, ter eere van den heer, hoorde zingen, weergalmde thans het moordgefchrei der vyanden , Kap. I: 10. II: 7. Stad en Tempel
worden hier gefchilderd , als geheel verwoest, Kap. II: 7. de poorten neergeworpen, de grendels verbroken, en de vestingen gefloopt, Kap, II: 9, Zion is tot den grond toe verbrand, Kap, II: 1, 2, 3, 16. IV: 11. Het overwonnen volk wordt, naer het land van hunne vyanden, gevangelyk heen gevoerd, Kap. I: 3, 5, 6, 18. II: 9, IV: 2. —•— De Edomieten verheugen zich, over den ondergang van het Joodfche Koningrijk, Kap. IV: 21, 22, vergel. Jer. XXV: 12. XXVJI: 2.
Dit zijn de hoofdtrekken van deze klaegliederen , welke ons, naer den ondergang van Jerufa-= lem en den Tempel, allerduidelykst heenen wijzen. Zy behelzen niet alleen bittere klachten , over den jammerflaet van Gods oude volk, onder de bezoekingen van Gods hand, na de flooping van het ganfche Koningrijk, maer zy zijn tevens doormengd, deels met aendoenlyke klachten , over de langduurige en hoogstgaende boosheden, door welke die ondankbare Natie zich zulke geduchte oordeelen had op den halsgehaelt, deels met beweeglyke vermaningen, tot boete en be? keering , deels met bemoedigende belovten, dat de heer hen, ter bepaelder tijd, in hun Vaderland



INLEIDING. lxiii
land, zoude wederbrengen, en zijne rechtvaerdige wraek uitoeffenen, over hunne vyanden, die hen nu befchïmpten.
V. Over den tijd, wanneer dit Boek gefchreven is.
Sommigen denken, dat jeremia deze klaeguederen, voor de verwoesting van Jerufalem, hebbe opgeftelt; en befchouwen dezelve, als eene voorzegging van toekomende rampen des Joodfchen volks, welke hy, door den Prophetifchen Geest, zou gedicht hebben. — Dan 'er is geene fchijnbare aenleiding, om te vermoeden, dat deze liederen, voor de betreurde gebeurtenisfen zelve, zouden gedicht zijn. De ellende, welke hier beweend worden , fchildert de Propheet af, als werkelyk tegenwoordig, en de ganfche inhoud der liederen wijst ons allerduidelykst, naer eenen tijd, in welke Jerufalem verwoest, en het Joodfche volk, naer Babel, was wechgevoerd. —• Hier komt nog by, dat de Griekfche vertaling dezer liederen dit opfchrivt hebbe : het is gefchied, na het gevangelyk wechvoeren van Israël, en het verwoesten van Jerufalem, dat jeremia weenende zat', en dit Klaeglied klaeglyk gezongen hebbe te Jerufalem. Deze overlevering is zeer oud, en 'er is geene reden, om dezelve te verwerpen.
Voorts is het, uit den inhoud zeiven , vry duidelyk, dat de verfchillende liederen, op on^
XIV. deel.



lxiv INLEIDING.
derfcheidene tijden , gedicht zijn , gelijk, by de uitbreiding, nader blijken zal.
Even buiten eene der poorten van Jerufalem , vertoont men nog een groot grot, waerin de Propheet jeremia zich, eenen tijd lang, zou onthouden hebben ; ook wijst men de plaets, daer hy de klaegliederen zou gefchreven hebben.
VI. Over het oogmerk van deze klaegliederen.
Zy dienden, in het gemeen, om het ganfche Joodfche volk, in de gevangenis van Babel, te bepalen , by hunne hoogstgaende overtredingen , als de verdienende oorzaken van hunne tegenwoordige rampen, en hen, tot eene oprechte
bekeering, ernftig op te wekken. Meer
byzonder waren zy ingericht, om den oprechten Gods trouw en waerheid te herinneren, en hen aen te fpooren, om zich, met alle hunne ellenden, tot den heer te wenden.
Deze Klaegliederen behooren nog , onder die -yijf Feestboeken, welke de Joden openlyk voorlezen, op hunnen biddag, den negenden van de maend Ab, invallende in onzen July, ter gedachtenis der verwoesting van Stad en Tempel.
VII. Over



INLEIDING. ixt VII. Over den jïijl der klaegliederen.
De ftijl is zekerlyk dichtmatig, en zeer beweeglyk, recht gefchikt, om de hartstochten te roeren.
Het geheele Boek beftaet, uit vijf onderfcheidene Treurzangen, op onderfcheidene tijden gedicht; wanneer het hart van den Propheet , door de fmert over de rampen van zijn volk, het gevoeligst getroffen was, zette hy zich, tot weenen en klagen, over deszelvs jammere en onheilen; en, by zulke gelegenheden, w'èrdt hy, door Gods Geest, aengeblazen. ——— Om deze reden hangen zy ook niet zamen. Het zijn afzonderlyke ftukken, van welk elk een geheel uitmaekt, en op zich zei ven ftaet.
De maet der onderfcheidene gezangen is ook verfchillende. —— Alle loopen zy af, in 22 afdeelingen of verfen, naer de 22 letteren van het Hebreeuwfche Alphabeth. In de IV eerfte begint elk een vers, met den letter, die hem, naer den rang van het Hebreeuwfche Alphabeth, toekomt; maer het VJe heeft alleen 22 verfen, zonder dat de gemelde byzonderheid zy waergenomen.
In de III eerfte Treurzangen , beftaet ieder* vers, uit drie kleiner regels, en het IIIde heeft die byzonderheid , dat alle drie de regels, met den letter van het vers , beginnen. In d§ II
XIV. deel. [E]



txn INLEIDING.
laetfte Treurzangen beftaet elk vers, uit twee regels; alleen zijn in het Vde lied, de beide regels veel korter, dan in het IVde.
De Heer lowth heeft opgemerkt, dat men hieruit eenigermate de verfenmaet der Hebreeuwen , in de Treurliederen, nader zou kunnen bepalen. Dan , over dit ftuk, het welk nog veelzins in het duistere ligt, zullen wy ons niet nader uitlaten.
VIII. Over de verdeeling der klaegliederen.
De Dichter is gevoelig aengedaen , over de
rampen van het Joodfche volk. Nu laten
aendoeningen zich niet, in kunstige fchikkingen brengen , en daerom kan men de klaegliederen niet ontleden. Het geen men daerom,
ter nadere verdeeling dezer Liederen, onderno ■ men heeft, is zeer gedrongen. De tael van een ontroerd hart, laet zich niet, onder kunstige deelen en onderdeden, brengen
Evenwel zouden wy deze algemeene hoofdverdeeling maken kunnen, dat J. De vier eerfte Kap. eigenlyk gezegde Treurliederen vervatten ; terwijl, II. Het laetfte meer een gebed is.
IX. Over



INLEIDING. txvn
IX. Over het Godlyk gezach van deze Dicht [lukken.
De Godlyke oorfprong van deze Liederen is , boven alle bedenking. Dit wordt bevestigd , door het gezach der Joodfche Kerk, welke dezelve, onder de Hagiographa , gerangfchikt heeft , en de handelwijs der Joodfche Kerk , in het verzamelen der Godlyke Schrivten van het 'Oude" Testament, is, door het onfeilbaer gezach van onzen Verlosfer, genoeg-
zaem bekrachtigd. Voeg 'er by, dat de
Propheet jeremia, in zijne Godfpraken Kap. XIII: 17. en XIV: 17, melding make van de tranen, welke hy , over de onheilen van zijn volk en land, geftort heeft; als mede dat 'er Zach. I: 6' en Jac. I: 12, op deze klaegliederen, Kap. II: 17. en Kap. III: 26. fchijne geoogd te worden.
Ook heeft het ongeloov nimmer eenige bedenking , tegen deze Liederen , ingebracht.
XIV. deel.
[E 2]



txviii INLEI~DING.
X. Uitlegkundige Schrivten,
Wy kennen niemand , die, in onze tael, afzonderlyk over de klaegliederen van jeremia, gefchreven heeft; dan,
h. langenes volledige verklaring over de klaegliederen, in 4°. en
j. lamotiüs , over de klaegliederen van jeremia, in 12°.
j. van Nuts Klinkenberg.
Amfterdam den i8de July 1787.



D E
PROPHEET
JEREMIA.
XIV. DEEL. A






D E
PROPHEET
JEREMIA.
HET I. KAPITTEL.
Na het algemeene opfchrivt van dit ganfche Boek vs. 1-3, vinden wy een omflandig verhaal van jekemias roeping, tot de Prophetifche bediening vs. 4-19.
1. J)E woorden , in Prophetifche redevoeringen,"
van Jeremie, des foons Hilkia; zijnde oorfprongelyk uyt de Prieiteren, die te Anathoth woonachtig waren. Dit Anathot was eene Priesterlyke Stad, in den lande Benjamins:
Onze Propheet was de zoon van eenen zekeren hilkia, die in zijnen tijd zeer wel bekend was. — Onder de regering van Koning josias , is 'er een Hoogepriester geweest, die ook den naem droeg van hilkia 2 Kon. 22: 8. Maer dees wordt hier niet bedoeld: want de Hoogepriester had zijn huis en gewoon verblijv binnen Jerufalem , en de V^der van onzen Propheet woonde, in de Priesterlyke Stad Anathot, welke in het ervdeel van Benjamin gelegen was , Jof. 21: 18. 1 Chron. 6: 60.
2. Tot weJcken jeremia het woort des HEEREN, door buitengewoon* openbaringen gefchiedde om het zelve, uit Gods naem, aen het volk bekend te maken , in de dagen en onder de regeering van den vromen («) Jofia, fone van den grouwzamen Amon, Koningh
(«) 2 Kon. 21: a6. ende 22: i, &c. a Chron. 34: i, &c. XIV. DEEL. A 2



4 JEREMIA. I.
van Juda : Jeremias ontving de eerfte Godlyke Openbaring onder Koning Jollas [ in het dertiende jaer fijner regeeringe, en, vermids deze Iovwaerdigc Vorst 31 jaren regeerde 2 Kon. 22: 1, zoo heeft Jeremia nog 18 jaren, onder zijn bewind ,. de Prophetifche bediening waergenomen.
3. Oock gefchiedde 't woord des heeren vervolgens [tot hem] in de dagen, en onder het Rijksbeftuur van (b) Jojakim, den fone van Jofta, Koningh van Juda, tot dat voleyndt wert of gekomen was het elfde jaer van (c) Zedekia, den jongeren fone van Jofia, den laetften Koningh van Juda: tot dat Jerufalem gevanckelick wert wechgevoert, in de (d) vijfde maent, zoodat hy van zijne eerfte roeping, tot de gevangelyke wechvoering, in alles ruim 40 jaren gepropheteerd heeft.
Hier worden de Koningen joahaz, de onmiddelyke op^ volger van den braven josias, en jójpachin , die jojakim vervangen heeft, niet genoemd, omdat de tijd van hunne regeering zeer kort geweest is. — Er zijn onderfcheidene wechvoeringen der Joden naer Babel geweest: maer hier wordt de laetfte grootfte wechvoering, onder zedekia , bedoeld", welke, met de verwoesting van Jerufalem en den Tempel, gepaerd ging. — Ondertusfchen is dit zoo niet te verftaen, als of jeremias , by die laetfte wechvoering, zijne Prophetifche bediening geheel geëindigd hebbe; maer hier wordt' gefproken van zijne Prophecyen , zoo lang de Stad en Tempel in wezen waren. — Na de flooping van het Joodfche Koningrijk, heeft hy nog eenigen tijd gepropheteerd, zoo in Judsea, als in Egypte Kap. 40, 43 , 44.
Na dit algemene opfchrivt, begint jeremia het Boek zijner Godfpraken aldus;
4, Het woort des HEEREN dan gefchieddê tot tfly voor de eerftemael, ia het i3de jaer van den God-
:. -» Mf8tvfoox| o»b nsv 3fl0i c&nv4u&„
(i) 2 Kon. «3: 34- 2 Chron. 36: 4- CO 2 Kon. 24: 17, aCjtu»»,
iG; 19, Srtfjtf: 52! 1, &c. 00 2 Kon; 25: S. '



JEREMIA. I. 5
vruchtigen Koning Jofia. De heer riep my, tot de Prophetifche bediening, feggende, in eene openbaring:
5. Eer dat ick u in [moeders'] buyck formeerde, hebb' ick u gekent, ende tot een zeer gewichtig werk gefchikt; lang eer dat gy uyt de baermoeder voortquaemt, (e) hebb' ick u geheyligt en afgezonderd, tot de Prophetifche bediening: ick hebb'u, niet alleen den Joden, maer ook anderen volcken ten Prophete geftelt. Vergel. Kap. 44—51.
6. Doe feyd' ick , (ƒ) Ach Heere HEERE, verfchoon my van dien moeilyken last, vooral uit aanmerking van mijne onbedrevene jongheid, fiet, ick en kan niet op de behoorlyke wijs fpreken: my ontbreekt de vereischte achtbaerheid, en mijne woorden zullen geen gezach hebben: want ick ben jongh en een kind in bekwaemheden.
7. Mier de HEERE oordeelde deze verfchooning onvoldoende, en feyde tot my, En fegt niet, Ick ben jongh en onbekwaem, om de gewichtige bediening van eensn Propheet waer te nemen : want Ik zal u met de noodige gaven voorzien, overal waer henen ick u fenden fal, fult gy vry moedig gaen, en de alles wat ick u gebieden fal , fult gy op eene zeer gepaste wijs fpreken.
8. En laet de achtbaerheid der perfonen, tot welke gy zult gezonden worden,u niet bekommerd maken; (g) vreeft niet voor haer aengefichte: want (h) ik zal u onderfteunen en beveiligen; ick ben met u, om u uit alle gevaren en ongelegenheden te redden , fpreeckt de HEERE, de onfeilbare vervuiler van alle zijne belovten.
9. Ende de HEERE, die my in eene menfchelyke gedaente verfcheenen was, ftack fijne hant uyt, ende (i) roerde mijnen mont aen: ende de HEERE feyde tot my, na déze verrichting, welke eene zinbeeldige vertooning was der mededeeling van 's Geestes gaven, Siet (k) ick geve mijne woorden in uwen mont, en
00 Gal- 1: 15. (ƒ) Exoii. c.npp. 3.4. ende 6: 11 , 29. (#) Ezech. 3; 9. (.h) Dein. 31: 6, «. Jof. 1: 5. (f) Jef. 6:6,7. (*) Je^ 5: I4« XIV. DEEt,. A 3



6 JEREMIA. I.
deel u het vermogen mede, om, by elk eene gelegenheid op eene gepaste wijs te fpreken. '
io Siet, ick ftelle u te defen dage, niet Hechts overbyzondere perfonen, maer over de volcken, ende over de Konincknjcken , om (/) uyt te rucken ende af te breken , ende te verderven , ende tl verftooren: [pocK] om te bouwen, ende te planten op foortgelijK eene wijs, aen een hovenier plant en uit' rukt; of als een bouwmeester opbouwt en verwoest
De Propheten worden zeer gemeenzaem gezegd' zekere dingen te verrichten, voor zoo ver zy dezelve, 'uit God» naem voorfpellen en bekend maken. I„ dien zin moeten ook deze woorden des heeren verftaen worden, jeremias werd over de volken en over de Koningrijken geflM, om uitte tukken en af te breken enz., voor zoo ver hy gezonden werd om den aenftaenden bloeiftaet of ondergang van volken er! Koningrijken te voorfpellen.
ii. Wijders gefchiedde des HEEREN woort in die zelvde eerfte openbaring, met welke ik verwaerdigd werd, totmy, feggende, Wat fiet gy, Jeremia jn deze verrukking van zinnen? ende ick feyde Ick fie een amandelroede. J *
j2. Ende de HEERE feyde tot my , Gv hebt wel en recht gefien: want ick fal wacker zijn over mijn woort, om dat te doen, en het hmtig te doen komen. Ik zal mijne bedreiging, welke gy uit mijnen naem zult doen, fpoedig en zeker ter uitvoering brengen ■ In den grondtextis eene eigenaertige zinfpeling, tusfchen het woord amandelboom, en het woord wakker zijn of haesten De Amandelboom wordt gezegd zich te haesten, omdat zy de eerfte van alle boomenpleegt uitte botten en te bloeijen — Het gezurht derhalven van eene amandelroede was voor den Propheet, een zinbeeldig teeken, dat des herrek Woord fpoedig zou vervuld worden.
13. Ende des HEEREN woort gefchiedde, nog al in die zelvde openbaring, ten tweeden male tot my,
feg«
(O Jer. il: 7. 2 Cor. ia: 4,5,



JEREMIA. I. 7
feggende; Wat fiet gy? ende ick feyde, Ick fie eenen fiedenden pot, welckes voorfte deel of aenge. zicht tegen het noorden is, voor zoo ver dat gedeelte van het fornuis, waerin het vuur wordt aengeftookt, om den pot te doen kooken, zich naer het Noorden uitftrekt.
Deze ziedende pot was eene zinbeeldige afteekening van den akeligen toeftand, in welken Jerufalem, geduurende t de belegering der Chaldeeuwen, door het vuur van Gods; geduchten toorn komen zoude. De opening van het fornuis was naer het Noorden ; omdat de Babyloniers, de middel-oorzaken dezer rampen, uit het Noorden komen gouden.
14. Ende de HEERE feyde tot my: (m) Van 't noorden, uit Chaldaia, het welk Noordwaerds of Noordoostwaerds van Jerufalem gelegen is, fal fich dit quaet opdoen, en zich uitftrekken over alle inwoonders des iants Kanaan.
15. Want fiet, («) ick roepe alle geflachten der Koninckrijcken van 't noorden, die onderworpen zijn aen den Babelfchen Alleenheerfcher, fpreeckt de HEERE: ende fy fullen, door eene verborgene werking van mijne Voorzienigheid beftuurd, komen , ende (0) fetten een yegelick fijnen throon, of Veldtente, Ivoor] de deure der poorten van Jerufalem, ende tegen alle hare muerèn rontomme, om die beroemde Hoofdftad te belegeren, ende op dezelvde wijs zullen zy zich legeren tegen alle lieden van Juda.
16. Ende i.ck fal mijne oordeelen over Jerufalem zenden, en dezelve, door de uitoefFening, tegen haer uytfpreken, tot eene rechtvaerdige ftraf, over alle hare boofheyt: voornamelyk hier in beftaende, dat fy my verlaten hebben, ende anderen goden geroockt, ende fich gebogen hebben voor de wercken harer handen.
((«) Jer. 4: 6. («O Jer. 5: 15. ende 6: 22. ende 10: 22. (0) J«* 5*-- 4, 5-
XiV. DEEL. A 4



8 JEREMIA. I.
IJ. Gy dan, Jeremia mijn Propheet, gordt uw lendenen maek u gereed, tot het SnmA der bedTe". mng welke Ik u heb aerbevolen, e^de macckt u vrymoedig op om mijn woord, aen den zonden inwoone ren van Juda en Jerufalem, bekend te make*, ende foreeck tot hen alles wat ick u gebieden fa!: weeft niet . ve™agfn v°or haer aengeficlue , c„tzie zelvs de machtigden en aenzienJykftea niet; 0p dat ick u voor haeraengerichtenictenverllae, en door mijne oor deelen verfchnkke, wanneer gy ontrouw zoudt wezen aen uwe verplichting.
18. Want, fiet, ick ftelle n heden (p) tot eene
pilaer, ende tot kopere mueren tegen alle de inwooneren van het gantfche lant, ja zelvs tegen de Komngen van Juda, tegen har'e Vorften,fegen hare
f/nl m' tegen het ganfche ™S* van den hnde. Menfchen van allerlei rangen en ftaten zullen zich wel tegen u verzetten, wanneer zy mijne geduchte bedreigden uit uwen mond hooren zullen; maer Ik zal u zoodanig opderfteunen, dat zy even weinig tegen u vermoge* zullen, als tegen eene onverwinbare fterkte
19. Ende fy fullen tegen u ftnjden, allerlei listige en geweldige ontwerpen maken, om u van het leven te feerooven, maer tegen u niet vermogen : alle hunne vyandige maetregelen zullen verydeld worden: want ick ben met u, fpreeckt de HEERE, om u, door £2 aUe. vermogende voorzorg , Uyt alle gevaren te helpen.
tp~) Jer. 6: 27. ende 15: ïo.
HET



JEREMIA.' II; 9
HET II. KAPITTEL.
In deze'Prophetifche redevoering, twist de Propheet, in den naem des heeuen , tegen de ondankbare Joden. Hy herinnert hun de uitnemende weldaden, welke zy van God ontvangen , en het verfoeilyk wangedrag, •waermede zy dezelve beantwoord hadden; wijders vertoont hy hun de geduchte oordeelen, welke zy te wachten hadden, en hoe dwaesfelyk zy vertrouwden, op den byjland van de zulken , die hen niet zouden kunnen verlosfen. — Wy ontmoeten 'er in twee deelen. I. Het eerfte is bejlraffende vs. 1-18. //. Het ander bedreigende vs. 19-37.
I. JN het beftraffende deel, vs. 1-18.
K- Vertoont de Propheet de groote weldaden, welke de Joden van den heer ontvangen hadden, vs. 1-3-
2. Daerna befchrijvt hy hun grouwzaem gedrag, met het welk zy die weldaden beantwoord hadden, vs. 4-12.
II. In het bedreigend deel, vs. 19—37.
N- Befchrijvt de Propheet de geduchte oordeelen, met welke zy zouden geftraft worden , vs. 19-21, en
y Vervolgens betoogt hy, dat zy deze oordeelen rechtr vaerdig verdiend hadden, vs. 22-37.
1. Ende des HEEREN woort gefchiedde tot
my, in eene openbaring, feggende;
2. Gaet naer dehoofdftad van het Joodfche land,ende roept openiyk, voor de ooren aller inwooneren van Jerufalem, feggende: Soo feyt de HEERE; Ick gedencke « , of httmytr « de blijken der weldadigheyc uwer jeugt, der liefde uwer ondertrouwe, de kennelykfte proeven van mijne weldadigheid en jievde, welks
XIV. deel. A 5



ïo JEREMIA. II.
Ik u bewezen heb, toen Ik u uit Egyptenland uitvoerde, en tot het volk van mijn byzonder eigendom aennam, doe gy my nawandeldet en ik u veilig henen leidde' in en door de Arabifche woeftijne, in onbezaeyden en onbebouwden lande.
3. lfraël was den HEERE eene heyligheyt, afgezonderd van alle andere volken, om my den eenigen en waren God te dienen, gelijk de eerftelingen fijner inkomfte den heer heilig en afgezonderd zijn. De Allerhoogfte God beveiligde Israël: alle die hem op-aten en zochten te verderven , wierden voor fchuldigh gehouden , niet minder dan of zy heiligfchennis begaen hadden, quaet cjuam hen over, gelijk de Egyptenaers, Amalekieten, Moabieten, en Kanaanieten ondervonden Rebben , fpreeckt de HEERE.
4. Hooret des HEEREN woort, gy huys Jacobs; ende alle geflachten des huyfes Ifraëls.
De Propheet richt hier zijne tael, niet alleen tot het Koningrijk van Juda , maer ook tot alle de ftammen van Israël. — De X flammen, die het Koningrijk van Israël hadden uitgemaekt, waren ter dezer tijd, reeds gevangelyk naer Asfyrien wechgevoerd : maer na die wechvoering, wordt de naem van Israël meermalen, aen het Koningrijk van Juda gegeven; omdat er onder Juda, vele Israëlieten woonden, die oorfprongelyk tot de overige ftammen behoorden ; ook waren 'er nog eenige Israëlieten, onder de Asfyrifche volkplantingen, in het land van Samaria overgebleven. Over deze had manasse , na zijne herftelling in 't Rijk, ook eenig bewind gekregen, gelijk blijkt uit de hervorming door josiASgedaen, 2 Kon. 23:15-ip. 2 Chron. 34: 6-9, 33. 35- 18.
5. Soo feyt de HEERE; (a) Wat voor onr cht hebben uwe vaders aen my gevonden? Heb Ik niét altoos de belovten van mijn Verbond getrouwelyk onderhouden? Heb Ik 'er hun ooit redenen toe gegeven, datfe verre van my geweken zijn? ende waerom hebben zy dan de ydjelheyt van den verfoeilyken afgodsdienst nagewandelt, ende fy zijn ydel geworden in hunne over. leggingen en gedragingen ? 6\ Ende
(«} Michi & 3> *•



JEREMIA. Ui ii
6. Endewaerom en feyden zy niet, met een dankbaer hart, by zich zeiven; Waer is de HEERE, die ons, door verbazende wonderen, opvoerde uyt Egyptenlant? die ons veilig leydde in de woeftijne, in een lant van wilderniflen ende kuylen, in een lant van dorheyt ende fchaduwe des doots, in een lant, daer niemant door en gingh, ende daer geen menfche en woonde, toen wy naer Kanaan heenen reisden, en van alle kwaed bevrijd werden? waer is die weldadige God, dat wy Hem onze hulde en dankbaerheid bewijzen?
7. Ende ick bracht u gelukkig in het gezegend Ka. naan, een ongemeen vruchtbaer lant, om de vrucht van dien ende het goede van dien te eten: maer doe gy daer in quaemt, verontreynigdet gy mijn lant, het land het welk Ik had afgezonderd om in het zelve gediend te worden, door allerlei grouwelen , ende fteldet mijne erffenilTe , het land het welk Ik u ten ervdeel gegeven had, tot eenen grouwel.
8. Het fchroomelyk bederv der zeden was fpoedig doorgedrongen , tot allerlei rangen van menfchen. De Priefters zelve en feyden niet, Waer is de HEERE, dat wy hem zoeken en dienen ? Deze dienaers van het Heiligdom, die anderen moesten opwekken om my te dienen, zochten my zelve niet; ende (b) die de wet handelden en voor het volk verklaren moesten , kenden my niet, ende de herders, dat is de Koningen en burgerlyke Overheden, die het volk op den weg der Godsvrucht leiden moesten, overtraden tegen my: ende de Propheten propheteerden valfchelyk, voorwendende, dat zy door Baal aengeblazen wierden, .ende wandelden na [dingen die~\ geen nut en doen, dienende de afgoden , die hun geen het minfte voordeel konden aen* brengen.
9. Daerom fal ick nogh met ulieden twiften, fpreeckt de HEERE , en door geduchte oordeelen openbaer maken, hoe fchandelyk gy tegen My overtreder!
(£) Rotn. 2: 20, XIV. DEEL.



ia JEREMIA. II,
hebt; ja met uwe kintskinderen fal ick, in den gezegden zin twiflen , voor zoo ver zy de fchroomelyke uitwerkfelen van mijne rechtvaerdige gramfchap ondervinden zullen.
10. Want gy hebt het erger gemaekt dan de blinde heidenen , welke Ik in hunne wegen heb laten wandelen; gaet over in de eylanden der Chittiten, vergel. Jef, 23: i, en begeev u naer de overzeefche landen der Heidenen , ende liet toe, of ook sldaer, onder de Heidenen, zulk eene ondankbaerheid plaets hebbe, als aen welke gy u hebt fchuldig gemaekt, ende fendet £nae] de zwervende inwoonderen van Arabie, die uit Kedar oorfprongelyk zijn, vergel. Jef. 21: 16, ende merckt 'er wel op het gedrag van deze natiën; ende liet, of diefgelijcks gefchiet zy, of zy zich aen foortgelijke grouwelen, als gylieden, hebben fchuldig gemaekt.
11. Heeft oock een volck de goden verandert, en zich niet volftandig gehouden aen den dienst van die goden , welke hunne voorvaders geëerbiedigd hebben? hoewel de felve wezens, welke zy als Goden dienen, in de daed geene Goden en zijn? alle volken houden zich gezettelyk aen hunnen eerdienst , hoe zeer zy dwalen ten aenzien van de voorwerpen , nochtans heeft mijn volck Israël fijne (c) eere verandert in ['f gene dat] geen nut en doet, zy hebben My den eenigen en waren God verlaten, die hen met mijne byzondere befcherming vereerd had ; en in mijne plaets ydele afgoden gediend, die hun geen voordeel kunnen aenbrengen, noch hen redden ten dage der benauwdheid.
12. Ontfettet u hier over, gy (d) hemelen: ende zijt verfchrickt, wordet feer woelte of uitgeput, verbergt uwen glans gy hemelfche lichten , en befchijnt de aerde niet langer van ontfteltenis, fpreeckt de HEERE. Helaesihet wangedrag der bevoorrechte Joden is zoo fnood, dat 'er zich de Zon, Maen, en Starren, indien zy met reden begaevd waren, over verbazen en bedroeven zouden.
13. Want
(*) PfaJm icfi: 20. (rf; Deur. 32: 1. Jef. I: 2.



JEREMIA, II. r3
13. Want Israël, het welk Ik, als mijn byzonder eigen volck, by uitnemendheid beweldadigd had , heeft twee allerverfbeilykfte boofheden gedaen: My, derf (e) fprinck-ader des levendigen waters, die voor hun een onuitputbare bron was van altoosduurende zegeningen , gelijk een fpringader die onophoud'elyk ftroomend water oplevert, hebben fy verlaten en den dienst als het ware opgezegd , om haerfelven backen uyt te houwen, of en daarenboven hebben zy zich zeiven bakken ukgehoü'
wen, gebrokene backen, die geen water en houden. Israël heeft den dienst van my, den eenigen God die hen met allerlei zegeningen by aenhoudendheid 0veriaden had, fchandelyk verlaten, en hunne toevlucht genomen tot nietige afgoden , by welke zy geèn heil vinden kunnen. Zy hebben daerin even zoo dwaes gehandeld, als dat iemand eene altoos wellende bronader verlaet , en zich naer elders begeevt om naer water te graven; of zich kuilen maekt, om het neder vallend regenwater op te vangen; maer kuilen zoo gebrekkelyk, dat 'er het opgevangen water aenftonds wederom uit wechloopt.
14. Is dan Ifraè'1 een knecht ? is hy tot eenen verachtelyken flavenftand gefchikt? ofte is hy een ingeboren flaev des huyfes, die uit de flaven zijnes Heeren geboren is ? Immers neen. De heer heeft hem verlost, uit de dienstbaerheid van Egypte, om Hem, als een vry en onafhangelyk volk, blymoedig te dienen : waerom is hy [dan] ten roove geworden? Wat mag dan de reden, zijn, dat Israël door vreemden overheerscht wordt, of eerlang 'zal overheerscht worden? is het niet het fnoode wangedrag van dit ondankbaer volk?
ïj". (ƒ) De jonge leeuwen hebben over hem ge» brullet , de vyanden van Israël zijn woedende op hera aangevallen, gelijk leeuwen al brullende toefchieten, om hunnen roov'aen te grijpen, fy hebben hare Itemme verheven: de vyanden van Israël hebben hem wreedaertig aengevallen, met een woest gefchreeuw, gelijk een leeuw
CO Hoogl. 4: 15. Jer. 17: 13. . (ƒ) Jer. 5" *j>. J«- 4: 7» XIV. DEEt.



14 JEREMIA. Jh
op den roov aenvalt; ende fy hebben fijn lant gefett in (g) v^rwoeftinge, fijne fteden zijn verbrandt, dat 'er niemant in en woont.
Deze aenval der vyanden op Israël wordt hier, in den voorledenen tijd voorgefteld, om de zekerheid dezer ge: beurtenis, welke eerlang aenilaende was, te vertoonen.
16. Oock hebben u, o ondankbare Joden, de kinderen of inwooners van de Egyptifche fteden Noph verg. Jef. 19: 13, ende Tachpanhes den fchedel, dat is uwe beste en vruchtbaerfte landeryen, welke als het hoofd van uwe akkeren waren, afgeweydet. De Egyptenaers, van welke gy uwe hulpe verwachttet, hebben u mede bedorven.
17. En doet gy u dit niet felfs? hebt gy alle dezs onheilen niet aen u zeiven, en aen uwe eigene boosheid te wijten ? [door dien] gy den HEERE uwen Godt verlaet of veriaten hebt, ter tijt als hy u op den wegh leydt of leidde, terwijl de heer 11 gunstig verzorgde, op den veiligen weg leidde, en voor alle ksvaed behoedde? Deze trouwloze ondankbaerheid is de bron van alle uwe rampen en ellenden.
18. Ende nu , wat hebt gy te doen met den wegh van (h) Egypten, wat behoevt gy uwe toevlucht te nemen naer Egypten, om de wateren Sihors te drincken , en byftand te zoeken by de Egyptenaren ? ende wat hebt gy te doen met den wegh van Aflur, om de wateren der riviere de Euphraet te drincken ? wat beweegt u, om in plaets van by my, by de Asfyriers hulp te zoeken ?
19. Uwe (i) boofheyt fal u kaflijden, ende uwe afkeeringen lullen u ftraffen: gy zult de rechtvaerdig® ftraffün van uw grouwzaem wangedrag gevoelig ondervinden: weet dan ende fiet, laet de treurige ondervinding u overtuigen, dat het quaet ende bitter is, dat gy den HEERE uwen Godt verlatet , ende mijne vreefe niet by u en is, dat het afwijken van mijnen dienst de allerakeligfte gevolgen naer zich fleepe, fpreeckt de Heere, de Richter der ganfche aerde, de HEERE
der
Cff) Jer« 4: 7- (JO Jef. 31: i. CO Jef. 3: 9. Hof. 5: 3.



JEREMIA. II» 15
tier heyrfcharen, die het bewind voert over alle gefchapene wezens.
20. Als ick van oudts, by de verlosfing uit Egypte, uw jock verbroken, [ende'] uwe banden van tijd tot tijd, ten dage der Richteren, krachtdadig verfcheurt, en u door mijn Alvermogen, uit de overheerfching van uwe vyanden, verlost hadde, fo feydet gy, Ick en fal de vreemde goden niet dienen , ik zal geen geestelyk overfpel begaen: maer, wel verre van uw woord te houden, op allen hoogen heuvel, ende onder allen groenen boom loopt gy om, hoereerende, om uwe hulde te bewijzen aen de afgoden der heidenen.
2r. Ick hadde u doch in het vruchtbaer Kanaan (k) geplant , tot eenen edelen wijnflock, en zoo veel zorg omtrent u gedragen, als immer een landman omtrent eenen wijnftok kan aenwenden. Elk verwachtte, dat gy aengename vruchten van dankbaerheid zoudt hebben voortgebracht; men verwachtte dat gy een geheel getrouw zaet 'zoudt geweest zijn, volkomen beantwoordende aen de uitzichten van den Godlyken Landman : maer wat is er van u geworden ? hoe fchandelyk zijt gy my dan verandert \_in]' verbaftaerde-rancken eens vreemden wijnÜocks, die Hinkend» vruchten van allerlei boosheid voortbrengt? Vergel. Jef. 5: 1—
22. Uwe boosheid is geheet onverfchoonbaer. Alle uwe verontfchuldigingen zijn van geen het minfte gewicht. Want, al (1) wiefcht gy u met falpeter , ende naemt u veel zeepe , hoe zeer gy uwe fchuld mogt zoeken te verbloemen , en uwe misdaden te verkleinen, fo is [doch] uwe ongerechtigheyt voor mijn aengefichte duidelyk geteeckent , in alle hare affchuwelykheid, fprteckt de Heere HEERE.
23." Hoe fegt gy , en hoe kunt gy met mogelykheid ftaende houden; lek en ben door afgodery niet verontreynigt, ick en hebbe de Baals niet nagewandelt? fiet uwen wegh in het dal, kent wat gy gedaen
(*) Ëxod. 15: 17. Pfalm 44: 3. ende 80: 9. Job 9: 30.
XIV. DEEL.



10 JEREMIA. II.
hebt, en let op uwe voetftappen, welke gy In de valleien hebt nagelaten, toen gy naer de hoogten zijt opgeklommen , om aldaer den afgoden te rooken; gy hebt a, in het nahoereeren van uwe geestelyke boelen j eveneens gedragen , als eene lichte fnelle kemèlinne, die haté wegen verdraeyt, om de mannen van haer geflacht na te loopen, en op te zoeken.
24. Sy is, en mijn volk gedraegt zieh, als een woütefel, gewennet in de woeftijne rond te zwerven , nae den luft harer ziele, naer de mannekens vari haer geflacht, fchept fy den wint, om hen door middel van den reuk, en het opfnuiven van den wind, te ontdekken, wie foude hare ontmoetinge afkeeren, en haer* kunnen tegenhouden, wanneer zy, in hare geile drivt , het manneken achter na rent ? alle diefe foecken en fullén niet moede worden van zoeken , maer haer evenwel niet vinden, evenwel in hare maent fbllen fyfe vinden. De jagers, die den rechten tijd weten om haer te kunnen vangen , zullen haer, wanneer de paertijd voorby is, zoeken, en dan ook vinden.
25. Bedwingt uwen voet van ontfchoeyïnge, draegt zorg, dat gy niet ontfchoeid wordt, en genoodzaekt om barrevoets te gaen, ende bedwingt uwe Kèle van dorft, draegt zorg dat gy niet vari dorst verfmacht: maer gy fegt, 't Is buyten hope, dat gy my bewegen zoudt, om de afgodery en de boosheid te verlaten, Neèn j want ick hebbe de vreemde goden lief, ende die fal. ick nawandelen.
26. Gelijck een dief befchaemt wort, en niets ter zijner verontfchuldiging heeft in te brengen, wanneer hy gevonden en op de daed betrapt wort, alfoo zijn dié van den huyfe Ifraè'ls befchaemt, en hebben nietj tot hunne verfchooning in te brengen: fy, hare Koningen, hare Vorften, ende hare Priefters, ende hare Propheten:
27. Die tot ftomme afgoden , gemaekt uit een ftuk hout feggen, Gy zijt mijn vaders aen u ben ik mijn beftaen verfchuldigd, ende tot eenen afgod, uit fteen
ge-



JEREMIA. II. 17
gevormd, Gy hebt my gegenereert: want fy keeren my den necke toe, met fmaed en verachting, ende niet het aengefichte, om my hulde te doen ; maer ter tijt haers quaets, wanneer zy in de benauwdheid zijn, keeren zy zich tot my, dan feggen fy, Staet op ende verloft ons.
28. Waer zijn dan uwe goden , die gy u gemaeckt hebt? waerom helpen u deze niet? laetfe opilaen om u hulp toe te brengen, en te beproeven offe u ter tijt uwes quaets fullen verloifen: want uwe zoogenaemde Goden maken een verbazend getal uit, (m) [nae\ 't getal uwer fteden zijn uwe goden, o Juda. Elk eene Stad heeft haren byzonderen befchermgod.
29. Waerom twiftet gy tegen my, en zoekt gy u zeiven te verdeedigen ? gy hebt alle tegen my overtreden , fpreeckt de HEERE.
30. Nadat Ik u eerst, op eene zachte wijs, door het fchenken van allerlei weldaden, tot mijnen dienst had zoeken uittelokken, heb Ik geflrenge middelen beproevd, o Juda ; maer deze zijn ook ten eenemael vruchteloos geweest. Te vergeefs heb ick uwe kinderen door mijne oordeelen (n) geflagen, maer fy en hebben de (e) tucht niet aengenomen, en zich niet laten verbeteren. Zelvs hebt gy mijne knechten, die u tot bekeering aenmaenden , geweldig vervolgd: (p) ulieder fweert heeft uwe Propheten verteert, als een verdervende leeuw.
31. O tegenwoordig en diep verdorven geflachte van Juda! aenmercket [doch] gylieden des HEEREN woort, en geevt toch acht op de vermaningen, welke u uit Gods naem gedaen worden : Ben ick Jfraël eene woeftijne geweeft in welke noch fpijs noch drank te vinden is? heb Ik mijn volk, van al het noodige en verkwikkelyke, niet rijkelyk verzorgd ? of ben Ik mijn volk een lant der uyterfte donckerheyt geweest 5 zoodat
(«0 Jef. 2: G. Ter. n: 13. (zj) Jef. 1: 5. jer. j: 3. (#) Ter, 5: 3> (?) Mattli. 33: 29, &c
XIV. DEEL. B



18 JEREMIA. II.
hun alle troost en byftand geheel ontbrak ? waerom fevt [dan] mijn volck, het welk Ik zoo zonderling begunfhgd heb: Wy zijn heeren, wy maken een machtig volk uit; wy zullen over alle andere Natiën heerfchen; wy hebben den byftand van den God onzer Vaderen niet noodigheer wy en fullen niet meer tot u komen om by ü hulp te zoeken ?
• 3r', Ye^et °ock eene jonckvrouwe haers vercieriels.' [ofte] eene bruyt harer bïndfelen waermede zy z.ch oppronkt ? nochtans heeft mijn volck mijner, hoewel Ik hunne grootfte cieraed was, en hun wezenlyk heil aen mijnen dienst verbonden was, mijner geheel (?) vergeten, en dat niet voor eenen korten tijd, maer aagen fonder getal.
33- Wat maeckt gy uwen wegh goet, waerom doet gy zoo veel moeite, om uwe misdaden te veronticbuldigen, daer gy boeleeringe foeckt , en geheel verflaevd zijtaen den verfoeilyken afgodsdienst ? daerom gv oock de bootte [hoeren] uwe wegen geleert hebt. Gy hebt, door uw grouwzaem voorbeeld, inoode volken nog erger gemaekt dan zy waren.
34. Ja zelvs hebt gy, by de afgodery, het geweld en de onderdrukking gevoegd.- want het bloet van de zielen der onfchuldige nootdruftigen, het welk gy onrechtvaerdig vergooten hebt; is in uwe zoomen gevonden : Ick hebbe dat niet met opgraven gevonden Ik heb geen langduurig onderzoek noodig gehad, om dê blijken van uw geweld en onderdrukking nae tefpooren, maer aen alle die zoomen van uwe kleederen heb Ik het van zelvs en gereedelyk gevonden.
35. Nogh fegt gy, niet tegenftaende dit alles, Seker ick ben onichuldigh ; God zal my niet ftraffen • lijn toorn is immers van my afgekeert • fiet ick fal met u rechten , en uwe fcbuld overtu'igende bewijzen , om dat gy fegt, Ick en hebbe niet gefondigt. &
3*. Wat
(5) J«. 3: 21.



JEREMIA. IK 19
3Ö. Wat reyft gy veel uyt, ginds cn herw erd? zwervendd om hulp te zoeken, veranderende uw. r wegh, dan naer den eenen, dan naer den anderen kant? Gy lult oock van de inwooneren van (7) Egypten, op v^elke gy zoo veel vertrouwen fielt, befchaemt en j'ammeilvk ta leur gefteld worden, gelijck als gy door de nakomelingen van AlTur befchaemt zijt, toen gy by dat volk uwe hulp gezocht hebt.
37. Gy fult oock van hier uytgaen, en uit dit ge* zegend land gevangelyk worden wechgevoerd, met uwe handen op uw hooft , tot een teeken van angst en vrees : want de HEERE heeft al uw vertrouwen verworpen en verydeld, fo dat gy daer mede niet en fult bed yen.
HET III. KAPITTEL.
Vs. 1 - 5. behelst het Jlot der voorige redevoering , in het welk het Joodfche volk vermaend wordt, om tot den heer oprschtelyk weden ekeeren- — Met vs. 6. begint eene nieuwe Prophetifche Leerrede , in welke wordt aengetoond, dat de boosheid van Juda nog veel fnoodtr ware , dart die van Israël vs. 6-11. Hierop volgt eene herhaelde vermaning tot bekeerin^ ys. 12-25.
I. jyjEn feyt, als een gemeen fpreekwoord: So een man fijne huyfvrouwe verlaet, met een fcheidbriev wech zendt, ende fy gaet van hem, ende wort eens anderen mans, fal hy, die voorheen haer man geweest is, oock tot haer nogh wederkeeren? immers neen! en foude dat felve lant waerin dit plaets
(r) JeE 31: iXIV. DEEL. B 2



so JEREMIA. III.
had, dat de vrouwen van den eenen man tot den anderen, gingen en wederkeerden , door zulke wangedragingen, niet grootlicks ontheyligt worden? Immers ja. Maer niet tegenilaende dit alles, offchoon gy my verlaten hebt, is het u evenwel vergund tot my wedertekeeren ; gy nu, hebt [met] vele boeleerders gehoereert,' voor zoo ver gy eene groote menigte van afgoden gediend hebt; keert nochtans weder tot my, fpreeckt de HEERE , en Ik zal u in gunst en genade wederom aennemen.
2. Heft uwe oogen op nae de hooge plaetfen, alwaer de afgoden plegen gediend te worden, ende fiet toe , waer en zijt gy niet beflapen ? waer is eene hoogte in het ganfche land, alwaer gy geen geestelyk overfpel begaen, en geene afgodery bedreven hebt ? gy hebt overal de afgoden nagehoereerd, en voor hen gefeten aen de wegen, om geene gelegenheid tot afgodery te laten voorbijgaen, als een Arabier in de woeftijne zit te loeren op den roov.- alfo hebt gy het lant ontheyligt met uwe hoereryen ende met uwe boofheyt.
3. Daerom zijn de regensdroppelen, tot uwe rechtyaerdige ftraf, door mijne alles beftuurende Voorzienigheid ingehouden, ende daer en is geen fpade regen geweeft: maer gy hebt een onbefchaemd hoeren voorhooft, gy weygert fchaemroot te worden, zoodanig zijt gy in het kwaed verhard.
4. Sult gy daerom niet eindelyk tot inkeer komen, en van nu af tot my roepen, Mijn Vader: gy zijt de leydsman mijner jeugt? Ons volk heeft, by deszelvs eerften oorfprong, zulke uitnemende weldaden van u ontvangen; wien zouden wy dan eeren, op wien vertrouwen, aen wiens dienst ons verbinden, behalven U ?
5. Sal hy, die des ontfermens nimmer moede is, in eeuwigheyt [den toorn] behouden ? fal hy [dien] geftadiglick bewaren ? Maer Siet, in plaets van tot my weder te keeren, verhardt gy u in de ongerechtigheid, gy fpreeckt ende' doet die boofheden, ende neemt de overhant; door uwe hardnekkige boosheid, verhardt gy u tegen mijne Goedertierenheid,
Mei



JEREMIA. III. 2»
Met vs. <s. begint eene nieuwe Prophetifche Leerrede , in welke de Joden zeer emftig en by herhaling vermaend worden, om zich, van hunne hoogstgaende boosheid, tot den heer oprechtelyk te bekeeren.
6. Voorts of wederom, feyde de HEERE tot my, in eene andere openbaring, met welke ik verwaerdigd werd in de dagen des Konings Jofia ; Hebt gy gefien en wel eens bedaerdelyk nagedacht, wat de afgekeerde Ifraël gedaen heeft? Het Rijk der X ftammen heeft zich trouwloos omtrent My gedragen , op foortgelijk eene wijs, als eene overfpelige vrouw met haren man handelt : fy (a) gingh henen op allen hoogen bergh, ende tot onder allen groenen boom, ende hoereerde aldaer, door hulde te bewijzen aen de afgoden der heidenen.
7. Ende ick feyde, na dat fy fulcks alles gedaen en My lang getergd hadde, Bekeert u tot my, en Ik zal u, nae den rijkdom van mijne langmoedigheid, wederom in genade aennemen; maer fy en bekeerde haer niet, en ging onverzettelyk voort in hare boosheid. Dit fagh de trouwloofe , hare fufter Juda , welke My mede door het allerfchandelykst overfpel, in het dienen der afgoden, verlaten heeft! Juda zag het wangedrag van Israël, en de geduchte ftraffen welke daerop gevolgd zijn; maer ging met dat alles, in de boosheid hardnekkig voort, en hehield, onder dat alles, den uiterlyken fchijn van den waren Godsdienst.
8. Ende ick fagh, als ick ter oorfake van alles, daer in de afgekeerde Ifraël overfpel bedreven hadde, haer verlaten, ende haer haren fcheydbrief gegeven hadde, door haer in de macht der Asfyriers over te geven; dat de trouwloofe, hare fufter Juda, niet en vreefde, maer gingh henen ende hoereerde felfs oock, en gav zich hoe langs zoo meer over, aen den veifoeilykllen afgodsdienst.
XIV. DEEL. B 9



sz JEREMIA. III.
9. Ja het gefchiedde van wegen het geruchte harer onbefchaemde hoererye, het welk zich allerwegen verfpreid had, dat fy het lant Kanaan, het welk Ik haer tot eene ervelyke bezitting gegeven had, ontheyligde; want fy bedreef overfpel met fteen ende met hout, met de ftomme beelden van nietige afgoden.
IO- Ende felfs in allen defen, onder de rechtvaerdige ftraffen, met welk Ik het afgodisch Israël bezocht heb, en heeft haer hare trouwloofe fufter Juda tot my niet bekeert met haer gantfche herte; maer valfchelick, fpreeckt de HEERE.
juda wordt hier befchreven als eene trouwloze vs. 7, 8, 10, 11, en gezegd zich tot den heer bekeerd te hebben, nht met haer ganfche Itart, maer valfchelyk vs. 10. — Te weten zy, die tot het Koningrijk van Juda behoorden, hadden nog de geveinsde vertooning gemaekt , als of zy den heer en zijnen dienst bleven aenkleven; maer met dit alles hadden zy het ruim zoo erg gemaekt als hunne broeders, die het Rijk der X ftammen uitmaekten. Koning hiskia had wel in het uiterlyke, eene aenmerkelyke hervorming te weeg gebracht; maer by ver weg het meerder deel van het volk, was het flechts eene geveinsde vertooning. De grouwzame manasse verwoestte wederom alles, wat de vroome hiskias gedaen had , en de afgodery werd wederom algemeen * Kron. 33 In de dagen van den toenmaligen en braven Koning josias, volhardde het volk in den afgodsdienst; fchoon het in het uiterlyke de geveinsde vertooning maekte van den heer aen te kleven, 2 Kron.' 34: 32, 33.
11. Dies de HEERE tot my zijnen .Propheet, in die zelvde openbaring feyde ; De afgekeerde Ifraël heeft hare ziele gerechtveerdigt ; meer dan de trouwloofe Juda. Die uit het Koningrijk der X ftammen hebben my wel geheel verlaten ; maer met dit alles, zouden zy meer ter hunner verontfchuldiging kunnen inbrengen, dan zy die tot het Koningrijk van Juda behooren: deels omdat de laeifte hunnen afval, nog onder den uiterlyken fchijn van Godsdienstigheid, hebben zoeken te verbergen ; deels omdat zy zich, door de geduchte ftraffen, welke over
het



JEREMIA. III. s>3
hst Rijk der X ftammen gekomen zijn, niet hebben laten waerfchouwen , aen welke zy zich hadden behooren te fpiegelen.
12. Gaet henen, zeide daerom de heer tot my, ende roept defe volgende woorden uyt tegen 't noorden, inet uw aengezicht naer het land van Asfyrien, werwaerds die van bet Rijk der X ftammen gevangelyk zijn wechge» voerd, ende legt; Bekeert u, gy afgekeerde Ifraël, fpreeckt de HEERE, fo en fal ick mijnen toorn, die reeds zoo blijkbaer op u rust, op Lllieden niet voor altoos doen vallen: want ick ben (b) goedertieren, fpreeckt de HEERE , ick en fal [den toorn] niet in eeuwigheyt behouden.
13. Alken kent uwe ongerechtigheyt, erkent boetvaerdig met fchaemte en berouw, dat gy tegen den HEERE uwen Godt hebt overgetreden; ende uwe wegen verftroyt hebt , en yverig herwaerds en derwaerds geloop.en zijt, tot de vreemde en zopgenaemde Goden der heidenen, om aen dezelve onder allen groenen boom hulde te bewijzen, maer en zijt mijner flemme niet gehoorfaem geweeft, fpreeckt de HEERE , gy zijt ^ uwe boosheid hardnekkig voortgegaen.
14. Bekeert U, a^e gy nakomelingen van Jacob, gy die als af keerige kinderen, mijnen dienst allerfchandelykst verkten hebt, fpreeckt de HEERE, want ick heb U getrouwt, en by het Sinaitiesch Verbond, tot hel volk van mijn byzonder eigendom aengenomen: ende ick fal u, wanneer gy u oprechtelyk bekeert, weder aennemen, al was het maer éénen uyt eene ftadt, ende twee uyt een geüachte, ende fal u weder brengen te Zion.
15. Ende ick fal ulieden (c) herders, Burgerlyke en Kerkelyke beftuurers, geven nae mijn herte , aen
O) Ff. 86: 15. ende 103: 8, 9. ende 145: 17. (O Jer- a3'* 4* Ezech. 34: £3- Ephel. 4: lié
XIII. DEEL. B 4



24 JEREMIA. in;
welke Ik een byzonder welgevallen heb , die fullen d weyden, beftuuren en befchermen, fmetl wetenfchap ende verftant. i 16. Ende het fal gefchieden, wanneer gy vermenigvuldigt ende vruchtbaer fult geworden zijn in den lande Kanaan, in die gezegende dagen, welke na uwe gevangelyke wechvoering volgen zullen, fpreeckt de HEERE, en fullen fy niet meer feggen: De Arke des verbonts des HEEREN is in het midden van ons: want alsdan zullen alle fchaduwachtige plechtigheden geheel zijn afgefchaft, oock en fal fy in 't herte niet opkomen: ende de bekeerde Israëlieten zullen zich, aen de Verbonds-Ark, en den geheelen toeftel der icha' duwachtige plechtigheden, in het geheel niet laten gelegen liggen ; fy en fullen aen haer niet gedencken, ende Ihaer] niet befoecken, ende fy en fal niet weder gemaeckt worden.
Xf,di,tr "jt fuNen fy Jerufalem noemen, des liEEKEN throon, omdat de Alierhoogfte God ajdaer de duidtlykfte blijken geven zal van zijne byzondere en gunstige tegenwoordigheid, ende alle de Heydenen fullen tot hatr vergadert worden, om des HEEREN naems wille, om den AUerhoogften God hunne hulde te bewijzen, te Jerufalem: ende fy en fullen niet meer wandelen na het goetduncken hares boofen herten , maer hun gedrag nae het voorfchrivt der Godlyke Wet inrichten.
18. In die dagen fal het huys Juda gaen tot den huyfe Ifraëls: de beide Koningrijken, welke, zedert de ongelukkige fcheuring onder den dwingeland Rehabeam, zijn onderfcheiden geweest, zullen alsdan wederom tot één volk vereenigd zijn, ende fy fullen t'famen komen Uyt den lande van Asfyrien en Chaldsca, werwaerds zy zullen velbannen wo>den, gelegen tegen 't noorden, en weder gevestigd worden in 't gezegend lant Kanaan, 'dat ick uwen vaderen ten erve gegeven hebbe.
La



JEREMIA. III. 25
Laten wy by deze belovte vs. 14-13. een weinig ftilflaen.
Deze belovte is buiten allen twijffel Euangeliesch, ziende op de dagen van den messias. — Vs. 16. wordt de geheele affchaffing van den plechtigen fchaduwdienst allerduidelykst voorfpeld. Vs. 17. vinden wy eene allerlevendigfte afteekening van de bekeering der Heidenen, die zich by het geestelyk Jerufalem, de Kerk van het Nieuwe Testament, voegen zouden. — Er is die oordeelen.dat hier ge. zien worde, op de aenftaende algemeene bekeering der Joden, wanneer zy weder in hun Vaderland zullen te rug komen. Maer dit fchijnt niet bellaenbaer , met het verband van zaken, daer vs. 18. de wederkeering der Joden uit de gevangenis van Babel , toen 'er zich vele uit de andere itammen gevoegd hadden, ontegenzeggelyk bedoeld wordt. Voeg 'er by, dat de ingang van de volheid der heidenen de algemeene bekeering der Joden zal voorafgaen Rom. n: 25, 26, maer hier komen de heidenen voor, als zich vergaderende tot Jerufalem vs. 17. — Wy zouden daerom yever denken aen dien tijd, toen de Joodfche Kerk, na het affchafFen van den fchaduwdienst, by de verwoesting van Stad en Tempel, door de toevoeging der bekeerde heidenen, aenmerkelyk is uitgebreid. — Tot deze groote omwending, zou de heer den weg banen, door de Joden, uit de Babylonifche gevangenis, in hun Vaderland te doen wederkecren, en dit volk aldaer grootelyks te doen vermenigvuldigen vs. 16, 18.
Dan ter nadere opheldering van vs. 14, hebben wy nog het een en ander op te merken.
De onzen hebben : bekeert u gy afkeerige kinders: /preekt de seer : want ik heb u getrouw!, en ik zal u aennemen, eenen uit eene Stad, en twee uit een ge/lacke, en zal u brengen te Zion. — Maer de uitdrukking: want ik heb u getrouwd, zal al zoo weï vertaeld worden, hoe wel ik u verftboten heb, gelijk een man zijne vrouw, tegen welke hy eenen weerzin heeft opgevat, met eenen afkeer veïftoot; zoodat de zin deze zy: ,, lis-
XIV. DEM,. B 5



ï6 JEREMIA. IH.
„ keert u tot my, gy afkeerige k'inders, die Mijnen diens^ „ zoo fchandelyk verlaten hebt, fpreekt de heer ; en dus„ doende zult gy Mijne gramfchap afwenden , hoe zeer ik „ u verftooten heb,en wegens uwen grouwzamen afval, uit „ dit gezegend land, naer Asfyrien heb verbannen." — De volgende woorden : Ik zat u aermemen , eenen uit eens Stad, er. twee uit een gejlachte, en zal u brengen te Zien, zijn vry duister: Het aemtmen ftaet duidelyk over, tegen het evengemelde verftooten. Hier wordt derhalven de verlosfing der X ftammen uit de Asfyriefche gevangenis voorfpeld; zoo evenwel dat niet het geheele volk, maer eenige weinigen , in hun Vaderland zouden wederkeeren , en zich met de Joden vereenigen. Er zouden als 't ware, flechts één uit eene Stad, en twee uit een .geflacht, te Sion en te Jerufalem werden wedergebracht. Ook zouden deze weinigen niet het voorig Koningrijk van Israël wederom oprichten, maer by die van Juda en Benjamin worden ingelijvd. De vervulling heeft hieraen allerduidelykst beantwoord ; daer 'er maer zeer weinige Israëlieten, van dje X ftammen, uit de gevangenis zijn wedergekeerd.
19. Ick feyde wel by my zeiven, Hoe fal ick u onder de kinderen of in kinderen fetten? op welk eene wijs zal Ik uw volk grootelyks vermenigvuldigen, en u met een zeer talrijk nageflacht zegenen ? ende hoe zal Ik u. geven het gewenfehte lant, het gezegend Kanaan? hoe zal Ik u geven de eierlicke erffenille, der heyrfcharen der Heydenen? hoe zal ik die groote gebeurtenis te weeg brengen , dat de heirfcharen der heidenen naer Jerufalem zuüen toevloeien, en gy dezelve beërven zult, gelijk aen Abraham voorfpeld is? hoe zal Ik u ijls die weldaden fchenken? hoe zal dit, oyereenkomftig mijne Volmaektheden , gefchieden kunnen? zal her My betamen u. zoo blijkbaer te zegenen, zoo lang gy in uwe boosheid onverzettelyk voortgaet? maer ick feyde; of Ik zal daerom op dien tijd, wanneer Ik u die weldaden ftae te bewijzen, zeggen, en door mijne Almachtige genade te weeg brengen, dat Gy fult tot my roepen, Mijn Vader, gy zult
My



JEREMIA. ÏIï: «7
My wederom erkennen als uwen Vader , die u verkregen , gemaekt, en bevestigd heeft, Deut. 32: 6, ende gy en fult van achter my nier wederom afkeeren.
20. Waerlick, [getij ck] eene vrouwe trouwlooslick fcheydt van Uitrei) man, die haer vritnt was en haer tederlyk beminde: alfoo hebt gyliecien, die door het Sinaitiesch Verbond aen my getrouwd waert, trouwlooflick tegen my gehandek, en dat daer Ik u de kennelykfte proeven van mijne lievde en weldadigheid ge§even had, gy ondankbaer huys Ifraëls, fpreeckt de HEERE.
21. Daer is eene ftemme gehoort op de hooge plaetfen. Ik was in eene verrukking van zinnen, en het was even eens, als of Ik op de bergen en heuvelen , welke de Israëlieten, voorheen, tot de voornaemfte plaetfen van hunne afgodery gekozen hadden , iemand met eene zeer zware en veritaenbare ftem hoorde roepen. Het was de ftem van een geween, een bitter gekerm, [ende] fmeeckingen der kinderen Ifraëls: om dat fy hanrn wegh verkeert, hunne zeden diep verdorven , [ende~] des HEEREN hares Godts (d) vergeten hebben, zich aen den afgodsdienst geheel en al hebbende overgegeven.
Men moet dit zoo niet opvatten, dat de af .vijkingen der Israëlieten van den heer de oorzaken waren van hun weenen en kermen; zoodat zy daer over bitterlijk bedroevd waren, dat zy,zoo langen fchroomelyk, tegen den heer gezondigd hadden. Dan zou deze uitdrukking reeds eene waerachtige bekeering influiten ; en dit ftrookt niet met het verband, daer de Israëlieten vs. 22. nog tot bekeering worden opgewekt. De Piopheet wil derhalven te kennen geven , dat de Israëlieten , die tot op dezen dag waren verhard gebleven, nog eenmatl tot inkeer komen zouden , bitterlyk weenen over de geduchte onheilen onder welke zy zuchten , ea openlyk erkennen, dat zy zich zeiven alle die onheilen berokkend hadden, door den heer te verlaten, en zich aen allerlei boosheden over te geven.
(d) ]>r. v. 3a. XIV. DEEL.



2S JEREMIA. III.
Da„ hier by Zou het niet blijven. De Israëlieten zouden tot den heer, den God hunner Vaderen, uit kracht van zijne minzame uitnodiging wederkeeren , en door Hem weder in gunst worden aengenomen, vs. 22 23
22 Onmiddelyk na de ftem der kermende Israëlieten hoorde ik in dat zelvde Prophetisch gezicht, de ftem var! den Allerhoogften God zeiven, die de weenende Israëlieten op eene zeer minzame wijs aenfprak. Keert weder riep de heer gy afkeerige kinderen, wederfpannige zoo aen: gy hebt My, die u als een Vader verzorgde en begunsagde, fchandelyk verlaten, en u gewend tot de nietige afgoden. Welke geduchte oordeelen hebt gy daerdoor u zeiven op den hals gehaeld? Met recht kermt gy bitterlyk over uwen rampfpoedigen toeftand; maer mijne Vaderlievde bhjvt nog dezelvde, en Ik heb medelijden met uwe ellenden Komt mijne afgewekene kinders, verlaet de afgodery
ick fal uwe afkeenngen genefen: Gy zijt door uwe zonden en door mijne rechtvaerdige ftrafgerichten , als geheel krank; maer Ik zal uwe zonden, wanneer gy boef vaerdig tot my wederkeert, genadig vergeven, en u verWn uit alle de onheilen, welke gy u zeiven, door uw wangedrag moedwillig berokkend hebt. Daerop hoorde ik de kermende Israëlieten in die zelvde verrukking van zinnen, den heer eerbiedig antwoorden: Siet [hier] ziin wy het zy verre van ons, heer ! dat wy uwen Vaderlyken raed en minzame uitnodiging zouden in den wind flaen dat wy nog al verder van U zouden afdwalen, en onze harten yerftokken. Wy zijn hartelyk genegen om tot U wedertekeeren; wy komen tot u, om ons zeiven aen U aen te Weden;wy geven ons geloovig aen U over, om van onze afkaerigheden genezen te worden; wy verlaten on, Op Uw woord, en Hellen alle onze belangen in uwe handen : want gy zijt de HEERE, de getrouwe vervuiler van Uwe belovten, en onfe Godt, die ons oulings, tot het volk van ü» byzonder eigendom had aengenomen. 23. Waerhck, (e) te vergeefs [verwacht men V]
(O Pftlm J2i; 1. van



JEREMIA. III. 29
van de heuvelen [ende'] de menigte der bergen, op welke de Heidenen hunne goden vereerden: of (gelijk 'er eigen lyk ftaet) de heuvelen zijn louter bedrog, en de bergen enkel beroering. Wy zijn tot die buitenfpoorige dwaesheid vervallen, dat wy ons heil van de bergen en van de heuvelen verwachtten; wy hebben op de hoogten gerookt, aen de afgoden der heidenen, en ons vertrouwen gevestigd op allerlei ydelheden. Maer nu weten wy, door de droevige ondervinding, en wy hebben het tot onze fchade geleerd, dat wy dwaesfelyk gehandeld, en ons zelve te jammerlyk bedrogen hebben : waerlick, in den HEERE onfen Godt, is Ifraëls heyl, de verlosfing uit onze tegenwoordige rampen, met al het gene wy tot ons wezenlyk geluk noodig hebben, kunnen wy by niemand anders zoeken en vinden, dan by den heer , den God van onze Vaderen.
24. Want de Schaemte, dat is de fchandelyke afgodsdienst, heeft den arbeyt onfer vaderen opgegeten , van onfer jeugt aen: hare fchapen, ende hare runderen, hare fonen ende hare dochteren. Onze Vaders hebben alle hunne bezittingen, aen den fchandely» ken dienst der afgoden opgedragen, en zelvs hunne kinderen aen den Moloch geofferd; maer 'er geen het minfts nut van getrokken.
25. Wy liggen in onfe fchaemte, wy zijn dermate befchaemd over onze grove dwaesheid, dat wy niet weten werwaerds wy ons keeren zullen, en nauwlyks ons hoofd durven opheffen, ende onfe fchande overdeckt ons, want wy hebben tegen den HEERE onfen Godt gefondigt, wy ende onfe vaderen, van onfer jeugt aen, van dat wy een afzonderlyk volk hebben beginnen uit te maken, tot op defen dagh: ende wy en zijn der ftemme des HEEREN onfes Godts in het geheel niet gehoorfaem geweeft.
XIV. DEEL,



30 JEREMIA. IV.
HET IV. KAPITTEL.
De twee eerfte verfen behoren nog tot de voorige Leerrede , en hadden daerom tot Kap. 3. behoor en gebracht te zijn. — Vs. 3. begint eene nieuwe Redevoering.
1. Qp de evengeme-lde betuiging der boetvaerdige Is¬
raëlieten Kap 3: 23-25, hoorde ik den heer, in dat zelve Prophetiesch gezicht antwoorden : So gy U bekeeren fult, Ifraël, gelijk gy daer zoo even verklaerd hebt; fpreeckt de HEERE, bekeert u oprechtelyk totmy, als tot uwen Vader: vergel. Kap. 3: 19. ende fo gy uwe verfoeyfelen, de grouwelyke afgoden, van. mijn aengefichre fult wechdoen, fo en fwerft niet om: hinkt niet langer op twee gedachten, zegt dan den afgoden den dienst geheel en al op ; en laet ook geen wantrouwen tegen my, u den minsten fchroom inboezemen.
2. Maer fweert.ofgy z*j'8w«mb \_Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, in (a) waerheyt, in neut, ende in gerechtighey t: fo !ulien fich de Heydenen in hem (b) fegenen, tnde fich in hem roemen.
Hier befchrijvt de heer de echte vereischten van eene waerachtige bekeering. Er wordt niet eenvouwig gefproken, over de hoedanigheden van een recht en wettig eedzweeren. — De Israëlieten zouden zweeren, de heer leevt: want het inlasfchen der woorden, zoo v/aerachig als, is hier niet noodig. Nu te zw;eren, de heer leevt; zegt in den ge* woonen ftijl der Heilige Schrivt, openlyk belijden, dat de heer de levendige God zy, en zich plechtig aen zijnen dienst verbinden, vergel. Jef. 45: 23. — De woorden in v/aerheid, in recht, en in gerechtigheid, geven te kennen, dat ie dienst van God, in het betrachten van deze deugden,
in
O) Jef- 48! 1, (*) Gen, 2a: iS.



JEREMIA. IV*. 3i
iM tegenftelling der fchaduwachtige plechtigheden van moseS wet, gelegen zy.
De volgende belovte, 200 zullen zich de Heidenen in heirl zegenen, en zich in hem romen, zijn eenigermate duister. — De heidenen zouden zich m hem, dat is in God zegenen, en zich in hem, dat is in God roemen; en dewijl hier van God, in den derden perfoon gefproken wordt, komen deze woorden hier voor, als de woorden van Israël, die den heer voor den levenden God erkennen zouden. Zoodac de zin deze zy : ,, Israël zal belijden , dat jehovah de „ ware God zy, die ook de Heidenen tot zijne gemeen„ fchap roepen zal; zy zullen zich plechtig aen den dienst „ des heeren verbinden , en hunne bekeering openbaer „ maken , door het betrachten van allerlei deugden."
Vs. 3. begint eene redevoering, welke zich uitftrekt, tot Kap. 6: 30. — Zy begint, met eene algemeene opwekking en bedreu ging vs. 3 , 4. hierop volgt eene uitvoerige befchrijving van de verwoesting des Joodfchen Koningrijks, door de Baby. j loniers ; welke de Propheet affchildtrt als werkelyk tegenwoordig, omdat het volk weigeren zou zich te bekeeren vs. 15-31.
3. Want of liever Watrlijk, foo feyt de HEERE bepaeldelyk tot de mannen des Koningrijks van Juda, ende tot de inwooneren van Jerufalem; Braeckt ulieden een braecklant: ende en zaeyt niet onder de doornen.
Braekt ulieden een braekland, beter ploegt u een ploeglaid, maekt u door het ploegen, duidelyke en heldere voren , gelijk een landman doet, by het omploegen van den akker. Dit moesten de Joden doen, om niet te zaeijen onder de doornen. — Het voorftel is zekerlyk zinbeeldig, en teekent ons het uitroeien van de afgodery. Een akker, door het omploegen van doornen gezuiverd, is eerst gefchikt om bezaeid te worden en vruchten voort te brengen. De akker of het ploegland vertoont ons het Joodfche land, benevens het hart en de neigingen van het volk. De doornen betee-
XIV. DEEL.



32 JEREMIA, IV.
kenen de afgoderyen , welke allen zegen van het volk af weerden. Het ploegen en bearbeiden van den akker wijst ons naer het aenwenden van alle gefchikte middelen om de afgodery uitteroeien; en het zwijm, naer alle middelen welke het volk by de hand nam, om hunnen voorfpoed en welvaert te bevorderen. — De meening is derhalven deze„ Gelijk een akker moet geploegd , en van alle doornen „ gezuiverd worden, zal dezelve met een gewenscht vrucht„ gevolg bezaeid worden; zoo moet gy ook, mannen van „ Juda en inwooners van Jerufalem, de afgodery niet alleen „ uit uw land, maer ook uit uwe harten verbannen zul„ len uwe pogingen gezegend wezen, om uwen bloeiftaet „ en welvaert te bevorderen."
4. Befnijdet u den HEERE, draegt u zeiven plechtig aen zijnen dienst op, ende doet wech de voorhuyden uwes (c) herten , ontdoet u van de booze neigingen en fchandelyke begeerlykheden , welke inwendig in uwe harten huisvesten, gy mannen van Juda, ende inwoonders van Jerufalem: op dat mijne erimmieheyt niet uyt en vare als een onuitbluschbaer (d) vyer ende brande, dat het niemant bluflchen en konne' van wegen de boofheyt uwer handelingen. Mijne" aennaderende oordeelen zoudt gy nog, doch alleen door sene oprechte bekeering, kunnen afwenden.
5. Verkondiget in Juda, ende latet hooren te Jerufalem ende fegt het, dat de vyand nadert; ja blafet de bafuyne in den lande, om alle ingezetenen van de aennadering der vyanden te waerfchouwen i roepet met voller en luide Ifammé], ende fegget aen de lieden, die op het platte land, en in onverdeedigbare lieden woonen;VerfameIt ulieden, ende laet ons ingaen in de vatte iteden, om ons aldaer te verfchuilen.
6. Werpet de baniere op nae Zion, om de ingezetenen des lands te waerfchouwen, dat zy hoe eer zoo beter naer Jerufalem vluchten; dat 'er eene algemeene ftem opgae, vluchtetmet hoopen, en blijvet niet ftaen,
sp
CO Deut. i»: n, end,. 30. 6t ^ Jeft 6y ^



JEREMIA. IV. 33
op den weg, voordat gy binnen Jerufalem in veiligheid zijt: want ick brenge een quaet aen, een fchroomelyk verderv, het welk van 't noorden, uit Chalda:a komen zal, ende eene groote breucke, eene zware verwoesting.
7. De (e?) leeuw is opgekomen uyt fijne hage, en het digte bosch, waerin hy gewoon is zijn verblijv ta houden, ende de verderver der Heydenen is opgetrocken, hy is uytgegaen uyt fijne plaetfe: om uw lant te Hellen in verwoeftinge; uwe fteden fullen verbrand en geheel (ƒ) verftoort worden, dat 'er niemant in en woone.
nebucadnezar de Koning van Babel, wordt hier leenfpreukig een leeuw genaemd, van wege zijne groote macht. De hage of het digte bosch, waeruit hy zou opkomen, is Babel, de hoofdftad en zetel van zijn Koningrijk. Hy heet de verderver der heidenen, omdat hy reeds vele volken verdelgd, en zich onderworpen had.
8. Hierom gordet facken aen, tot een teeken van verootmoediging, (g) bedrijvet mifbaer ende huylet: want of veorwaer, moogt gy elkander wel toeroepen, de
hittigheyt van des HEEREN toorn en is niet van ons afgekeert, maer brandt tegen ons met alle mogelyke woede.
9. Ende het fal te dier tijt gefchieden, fpreeckt de HEERE, [dat] het herte des Konings ende het herte der Vorften vergaen fal: 'er zal eene algemeene verllagenheid onder het volk plaets hebben , zelvs by den Koning en zijne eerfte Staetsdienaren : ende de Priefters fullen fich ontfetten en geheel verbijfterd ftaen, ende de Propheten fich verwonderen en verbaesd ftaen , omdat zy het volk met ydcle belovten bemoedigd hebben.
t 10. Doe feyd' ick, Ach Heere HEERE, Waeriick gy hebt dit volck, ende Jerufalem, grootlicks bedrogen, feggende; Gylieden fult vrede hebben.
f O Jef. 5: 19. Jsr. 2: 15, ende 5: 6. (ƒ.) Jer. 2: 15. {#) Jef. 32: 12.
XIV. DEEL. C



34 JEREMIA. IV.
en voorfpoed genieten: daer nu in tegendeel het fweert tot aen de ziele raeckt. Wy worden, niet alleen van onze bezittingen, maer zelvs van ons leven beroovd.
Onze Overzetters nemen de woorden van vs. 10. ftellig op: en dan wordt de heer gezegd, het volk van Juda, en de Inwooneren van Jerufalem,grootelyks bedrogen te hebben; roor zoo ver Hy het volk had overgegeven aen eenen geest der leugenen, by wijs van een rechtvaerdig oordeel; zoodat de heer had toegelaten, dat de Joden zich door valfche Propheten lieten bedriegen. — Maer wy zouden ons liever by anderen, voegen, die het voorftel vraegswijze opvatten.^ „ Waerlyk heer, hebt Gy het volk van Juda „ en de inwooneren van Jerufalem grootelyks bedrogen, „ en wijsgemaekt door uwe Propheten, dat zy vrede heb„ ben zouden? immers neen, daer gy het tegendeel uit„ drukkelyk hebt laten betuigen."
II. Te dier tijt , wanneer die bedreigde inval der Babyloniers gefchieden zal , dan fal tot defen volcke ende tot Jerufalem, ter bemoediging der ingezetenen, gefeyt worden; Een dorre wint, die alles verzengt en doet verdorren, van de hooge plaetfen in de woeftijne, des weegs der dochter mijns volcks, dat is langs den weg, die regelrecht naer mijn volk loopt, zal fpoedig opkomen: niet om te wannen, nochte om te fuyveren: niet om ons volk uit te roeien, en als wech te blazen, gelijk by het wannen en zuiveren van het koorn plaets heeft; maer om de Babyloniers wech te drijven.
Door dit zinbeeldig voorftel wordt aengeduid, hoe het Joodfche volk zich, by den inval der Babyloniers, bemoedi. gen zoude, met de hoop , dat zy door de Egyptenaren zouden geholpen worden.
12. Maer Daer fal my een wint komen, die hen te lterck fal Zijn : de wind namelyk van het geweld der Chaldeeuwen , die zoo verwoestende zijn zal, dat alle hoop op den byftand der Egyptenaren, geheel zal verydeld worden. Nu, wanneer die vyandige inval gefchiedt, fal ick de heer, de rechtvaerdige Richter, oock oordeelen tegens hen uytfpreken.
13. Siet,



JEREMIA. IV. 3J
13. Siet, zoo zult gy Joden, die u nog vleit met een ydele hoop, als dan wel zeggen mogen: hy, Nebucadnezar, de machtige Koning van Babel, komt als een geweldige en alles verwoestende wind op, zoo fpoedig en in zulk eene groote menigte , als digte woleken , ende fijne krijgs-wagenen zijn zoo fnel als een wervelwint, fijne peerden zijn {heller dan arenden: wee ons, want wy zijn verwoeft, en 'er is geene hoop op uitkomst.
14. De eenige weg van bevrijding is eene fpoedige en ongeveinsde bekeering; zonder dit zullen de Babyloniers uw land, gelijk zy dat van vele andere volken gedaen hebben , binnen korten tijd geheel verwoesten. (&) Wafcht, daerom hoe eer hoe beter, uw'herte van boofheyt, o Jerufalem , op dat gy behouden wordet: _ hoe lange fult gy de gedachten uwer ydelheyt in 't binnenfte van u laten vernachten, en u vruchteloos vleien, met eene ongegronde hoop van ontkoming?
15. Want eene ftemme verkondigt den inval der Chaldeeuwen, en de verwoestingen welke zy aenrichten. Dit akelig gerucht komt uit het Noorder gedeelte des lands, van Dan af, ende doet elende hooren, door de ganfche uitgeftrektheid van het land, tot 't gebergte Ephraims toe.
16. Vermeldet den volckeren , of aengaende de volken, hoe de heidenen uit Chaldaa komen, om het Joodfche land te verwoesten, fiet, doet 'et hooren tegen Jerufalem ; en laet de inwooners van die Stad gewaerfchouwd worden, Daer komen hoeders,wachters, lagenleggers, die waken om ons te verderven, vergel. Job 7: 20. Spreuk. 24: 12, uyt verren lande: ende fy verheffen hare vyandelyke ftemme tegen de fteden van Juda, om dezelve te overweldigen.
17. Als de wachters der velden en der wijngaerden, dezelve zeer nauw bewaren, opdat de vruchten door menfchen of dieren niet geroovd worden, zoo nauw be-
CA) Jef. 1: 16. XIV. DEEt. C 2



36 JEREMIA. IV.
waren ook de Chaldeeuwfche foldaten de belegerde fteden van Juda ; door eene nauwe influiting zijn fy rontom tegen haer : al dit kwaed komt den Joden over, van mijne ftraffende hand; ook zal de hoofdftad Jerufalem be. legerd en verwoest worden, om dat fy tegen my wederfpannigh geweeft is, fpreeckt de HEERE.
18. Uw godlozen wegh, in het nahoereeren der afgoden , ende uwe grouwzame handelingen hebben" u defe dingen gedaen , en al dit kwaed berokkend • dit is het gevolg van uwe boofheyt, dat het kwaed en de woede der vyanden zich niet flechts tot uwe goederen bepaelt, maer zelvs [/00] bitter is, dat het tot aen uw herte en leven raeckt.
Vs. 19-22. vinden wy eene zeer aendoenlyke klagte van den Pro. pheet , over den vyandigen inval der Chaldeeuwen , en de daerop gevolgde verwoesting van het ganfche land , welke zaken als dadelyk tegenwoordig worden afgeteekend. De Propheet vraegt, hoe larg die ellmde duwen zal, en daerop volgt het antwoord des heeren.
De aendoenlyke klagt, met de gemelde vraeg van de» Propheet, vinden wy vs. 19, 2c, 21.
19. O mijn (0 ingewant, mijn ingewant! ick hebbe barenswee, o wanden mijns herten! mijn herte maeckt getier in my, ick en kan niet fwijgen: want gy, mijne ziele, hoort het geluyt der bafuyne, [ende] het krijgsgefchrey.
Het ingewand beteekent het ingewand van den onderbuik, en de wanden des harten, zijn de ingewanden van de borst, die rondom het hart liggen, en het zelve als influiten. — De barensween worden derhalven eigenaertig aen de ingewanden toegefchreven. Het woord getier maken zegt eigenlyk onftuimig zijn. De rusteloze onftuimigheid openbaert zich door kermen, klagen en fchreeuwen, en wordt wederom eigenaertig aen het hart toegefchreven '
omCO Jef. 21: 3, Jer. 9: 1.



JEREMIA. IV. 37
omdat de ingewanden van de borst, die het hart omringen, ïn zulk een geval bewogen en gefchokt worden.
Het is derhalven, als of de Propheet zeide : ,, Mijn ge„ moed is bitterlyk bedroevd; en ik gevoel zulk eene in„ wendige ontroering, dat ik het van weedom en angst „ moet uitfchreeuwen, en met eene luide klaegftem roe,, pen, even als eene vrouw in hare barensween, o mijn
ingewand, mijn ingewand ! — o mijne ingewanden, welke ,, in mijne borst het benauwde hart omringen ! mijn beang-
ftigd hart klopt geweldig, en is in eene geduurige be„ weging. Ik kan en aal niet zwijgen. Ik kan en zal M mijne weeklagten niet bedwingen : want ik hoor met „ mijne ziel, het geluid der vyandige bazuinen, ik weet „ zeker, dat 'er een allerakeligst krijgsgefchrei opgaet."
20. Breucke op breucke wort 'er uytgeroepen; nauwlyks heeft men het bericht van de eene verwoesting gehoord, of'er komt aenftonds tijding van eene andere, want het gantfche lant is verftoort en verwoest: haeftelick zijn mijne tenten verftoort, mijne gordijnen in een oogenblick, de fteden van mijn Vaderland zijn door de vyanden , zoo fpoedig en gemakkelyk verwoest, als of het Hechts ligt opgeflagen tenten geweest waren.
at. Hoe lange fal ick de baniere fien? het geluyt der bafuyne hooren? hoe lang zal de woede van den oorlog in mijn Vaderland wel duuren ?
Hierop volgt het Godlyk antwoord vs. 22.
22 Sekerlick zal de vyandige woede der Chaldeeuwen tegen de Joden, nog eenen geruimen tijd aenhouden s want mijn volck is dwaês, de Joden hebben deze onheilen, door hunne dwaze handelingen, rechtvaerdig verdiend; my den eenigen en waren God, die hen, met zoq vele weldaden overladen heb, en kennen fy niet; 't zijn fotte kinderen, die My en mijnen dienst zeer dwaesfelyk verlaten hebben, ende zy en zijn niet minder dan, verftandigh: wijs en als het ware uitgeleerd, zijnfe om quaet te doen, maer goet te doen en wetenfe
XIV. DEEL. C 3



38 JEREMIA. IV.
of willen zy niet. Daerom zal Ik hun, door zware en langduurige oordeelen, nae hun doen vergelden.
Na die Hagende uitroep, en het Godlyk antwoord vs. 19-22, vat de Propheet den draed zijner redeneering wederom op, en geevi eene Uvendige befchrijving van de verwoestingen, welke de Chaldeeuwen in hst Joodfche land zouden aenrichten vs. 23-28- — Dan de Joden bleven even gerust en Zorgloos vs. 29-31.
23. Ick fagh in een gezicht, in het welk my den vast aennaderenden ellendeftaet van mijn Vaderland vertoond werd , het lant van Juda aen , ende liet het was woeft ende ledigh, ontbloot van inwooneren, daer alles als het onderfte boven gekeerd was: oock zeg ik nae den hemel, ende fijn licht en was 'er niet, do zon fcheen haer licht, tot een teeken van treurigheid, te verbergen. Het zag 'er overal even fomber uit.
24. Jck fagh de bergen aen, ende fiet fy beefden: zy fchenen my beroerd, over de jammerlyke verwoesting van het Joodfche land, ende alle de heuvelen fchuddeden als ware van ontzetting.
25. Ick fagh, ende fiet daer en was geen menfche: alle de inwoonders waren verjaegd of gevangelyk wechgevoerd, ende alle vogelen des hemels zelvs waren wechgevlogen, omdat zy, in het onbewoonde land, geen voedfel vinden konden.
26. Ick fagh, ende fiet het voorheen zoo ongemeen vruchtbaer lant was in eene huilende woeftijne veranderd: ende alle fijne fteden waren.afgebroken, door de Chaldeeuwen , die alle deze verwoestingen van wegen den HEERE, en als werktuigen in zijne ftraf. fende hand hadden aengericht. Dit alles is ons overgekomen van wegen de hittigheyt fijns toorns, die rechtvaerr dig ontftoken was, door de grouwelen van ons volk.
27. Want foo feyt de HEERE, de Waerachtige, die niet liegen kan; Dit gantfche lant, het welk voorheen



JEREMIA. IV. 3$
heen zoo bloeiende en een lust der oogen was, fal eene woeftheyt zijn: (doch ick en fal evenwel geene (k) voleyndinge maken.) Het land zal nog eens herbouwd worden, en de Joden derwaerds wederkeeren.
28. Hierom fal de aerde treuren, ende de hemel daer boven fwart zijn: de levenloze wezens zullen, als het ware ontroerd zijn, en treuren over de akelige gefteldheid van het Joodfche land; om dat ick het hebbe gefproken , ick hebbe 't voorgenomen , het ftaet by my onherroepelyk vast, en Ik zal mijne bedreiging, tegen de hardnekkige Joden, ter uitvoering brengen, ende 't fal my niet rouwen, ende ick fal my daer van niet af keeren, dat Ik deze ondankbare boosdoeneren, in de hand van Nebucadnezar zal overgeven.
29. Van 't geroep der aennaderende Chaldeeuwfche ruyteren ende boogfchutters vluchten alle de inwooners, uit de Heden van Juda, zich vleijende dat zy elders behoudenis vinden zullen ; met dit oogmerk is het, dat fy gaen in de woleken, of liever in de bosfehen, om zich te verfchuilen, ende klimmen op de rotzen, om aldaer ontkoming te zoeken : alle de fteden zijn verlaten , fo dat niemant in defelve en woont.
30. Wat fult gy dan doen, gy verwoeftede Stad Jerufalem? gy verdrevene dochter van Zion? waer zult gy hulp en uitkomst zoeken? Wat zullen u de afgoden baten? al kleeddet gy u met fcharlaken, al vercierdet(gy u met gouden cieraet, al fcheurdet gy uwe oogen met blancketfel, fo foudt gy u [doch] te vergeefs opproncken: de boelen verimaden u, fy fullen uwe ziele foecken.
Het Joodfche volk wordt hier afgeteekend, als een overfpelig wijv, het welk zich op alle mogelyke wijzen opciert, om zich by hare boelen te veraengenamen, maer met dat alles verfmaed wordt. — Het geevt te kennen, dat het Joodfche volk , door allerlei eerbewijzingen, de gunst en hulp der afgoden zou zoeken te erlangen; maer dat zy in
(*) Jar. 5: 10, 18. ende 30: »- e"de 4<5: a8„ XIV DEEL. C 4



4o JEREMIA. IV.
hunne dwaze verwachting zouden te leur gefield worden, in zoo ver zelvs, dat de afgoden hunne ziel zoeken, en hun verderv berokkenen zouden, voor zoo ver dit gefchieden zou door heidenen, die dezelve afgoden vereerden.
31. Het zal u,o hardnekkige Joden, even eens gaen als eene barende vrouw , die in hare benauwdheid hulp en uitkomst zoekt, maer nergens vinden kan. Ditismy, in een gezicht, levendig vertoond: Want ick hoor' of heb gehoord eene ftemme als eener [vrouwe] die in arbeyt is, eene benaeuwtheyt als eener die in des eerften kindes nooden is. Deze barende vrouw vertoonde het Joodfche volk, ten dage van den vyandigen inval der Chal deemwen. Het was de ftemme der dochter Zions, fy hijgt van benauwdheid, fy breydt hare handen uyt van angst: [feggende,] O wee my nu, want mijne ziele is moede van wegen of voor het aengezkht van de dootflagers, die niets ontzien, en geen hoop van ontkoming overlaten.
HET V. KAPITTEL.
In dit Kapittel verdeedigt de heer de wegen, welke Hy, met de hardnekkige Joden, by den vyandelyken inval der Chaldeeuwen, zoude inflaen. Ten dien einde worden eerst de hoogstgaende grouwelen der Joden befchreven vs. 1 -11, en daerna hunne hardnekkigheid meer byzonder aengewezen, daer zy, onder alle des heeren bedreigingen, zorgloos en verhard bleven vs. 12-31,
"yOoraf hehben wy op te merken, dat hier niet zoo zeer die tijd bedoeld worde, op welken de Propheet deze redevoering gedaen heeft, namelyk onder den vromen Koning josrAs; maer meer bepaeld de laetfte tijd van het Joodfche Gemeenebest, wanneer het algemeen bederv der zeden ten hoogften toppunt geklommen was , en toen de
wei-



JEREMIA. V. 4ï
weinige Godvruchtigen, of uitgeftorven, of met jojachih gevangelyk wechgevoerd, waren.
1. Het bederv der zeden is algemeen geworden, zegt de heer. Er zijn geene deugdzame leden meer, noch in Jerufalem, noch in het ganfche land. ■ {Jaet vry om, gy alle die 'er aen twijfFelen mogt, door alle de wijeken en ftraten van Jerufale/m, ende fiet nu nauwkeurig toe, ende vernemet zorgvuldig, ende foecket met alle mogeiyke opmerking, op alle hare ftraten, of gy yemant vindet, die my in waerheid vreest, ' en of 'er een is die recht doet, die waerheyt foeckt: fo lal ick haer genadigh zijn , en de Stad fparen, dat zy niet valle in de handen der Babyloniers.
Men moet dit evenwel zoo volftrekt niet vèrftaen, als of alle de inwoonders van Jerufalem, tot één toe, fnoode deugnieten waren. Er werden , behalven jeremias en baruch , nog .eenige weinige godvreezende lieden gevonden. — Maer de heer fpreekt hier bepaeldelyk van de grooten en aenzienlyke lieden vs. 5; en fchoon 'er, onder menfchen van allerlei rang, nog hier en daer, dees en die wezen mogt, die God in waerheid diende , zy waren onbekend , om dat zy zich fchuil hielden en niet openlyk uitkwamen, nog zich tegen het heerfchend verderv aenkanteden.
2. Ende of fy al feggen ; [Soo waerachtigh als] de HEERE leeft: of fchoon 'er zijn die openlyk belijden, dat Ik de heer de levendige God ben, en dat de afgoden nietige wezens zijn, fo fweeren fy doch vali fchelick, en blijven met hunne harten aen den afgodsdienst, of aen eenen losbandigen wandel vastgehecht.
Hier op antwoordt de Propheet .bevestigende de befchuldiging welke de heer vs. 2. gedaen had.
3. O HEERE, het is indedaed, met den zedelyken toeftand van het Joodfche volk; zoo gelegen, als Gy gezegd hebt. De zaek is blijkbaer , en heeft geen verder onderzoek noodig: en [Jïen~] uwe oogen niet nae waerheyt? zou de ftaet en het gedrag van ons volk, voor U den Alwetenden, verborgen zijn ? Gy laet U door
XIV. DEEL. ' C 5



42 JEREMIA. V.
geene enkele betuigingen en uiterlyke vertooningen misleiden. De Joden zijn geheel onbuigzaem , en hebben zich tegen alle middelen ter verbetering verhard ;• gy hebtfe (o) geflagen, en gevoelige blijken van Uw rechtvaerdig ongenoegen gegeven, maer fy en hebben geen pijne gevoelt; zy zijn, onder alle Uwe oordeelen, ongevoelig en verhard gebleven, gy hebtfe verteert, 'voor zoo ver Gy hun de geheele verwoesting van hun land hebt laten bedreigen, [maer] fy hebben geweygert de (ti) tucht aen te nemen en zich te bekeeren; zy hebben zich in de boosheid onbefchaemd verhard : fy hebben hare aengefichten harder gemaeckt dan eene fteenrotze, fy hebben geweygert fich te bekeeren.
4. Doch ick feyde tot den heer j het bederv heerscht het meest by den gemeenen man; Sekerlick of alleenlyk defe hardnekkige zondaers, die zich in het kwaed vérhar. den, zijn arm, het zijn geringe en ongeoefFende lieden. De onkunde is de bron van het verderv: fy handelen fottelick, om dat fy den wegh des HEEREN, het recht hares -Godts, niet en weten.
5. Ick fal daerom gaen tot de Groote en aenzienlyké lieden, ende met hen fpreken, om onderzoek te doen naer hunne Zedelyke en Godsdienstige begin felen; want deze zijn wel geoefFend in zaken van den Godsdienst] en kunnen zich met hunne onkunde niet verfchoonen; die weten den wegh des HEEREN, het recht hares Godts: maer ik vond het 'er ruim zoo flecht gefield , als by de geringe lieden; fy hadden te famen het jock verbroken, der Godlyke Wet eenparig gehoorzaemheid ontzegd, [ende] alle de banden van zedelyke verplichting verfcheurt.
6. Daerom is het aennaderend oordeel der verwoesting alleszins rechtvaerdig, en het zal, ten tijde van Koning Zedekia , zekerlyk komen. Tot eene rechtvaerdige ftraf, over de hardnekkige boosheid der Joden, zal men eerlang
zeg-
O) J* « 5- ende 9: 12, Jer. 2; 30. Q}) jet; a: 30.



JEREMIA. V. 43
zeggen moeten, heeftfe Nebucadnezar als een verfcheurende (c) leeuw uyt den woude verflagen ; en als een wolf der wilderniflen falfe de Chaldeeuwfche Alleenheerfcher verwoeften; als een woedend luypaert waeckt en trekt hy op, tegen hare fteden, al wie uyt defelve uytgaet fal verfcheurt worden: want hare overtredingen zijn vermenigvuldigt,, hare afkeeringen zijn machtigh veel geworden, en daerom zal het, met het Joodfche volk, eindelyk tot een oordeel der verwoesting komen.
Ter nadere verdeediging van zijne wegen, i beroept zich de heer meer byzonder , op de heerfchende afgodery vs. 7- ii.
7. Hoe foud' ick de rechtvaerdige Richter , over fulcks, daer uwe boosheid zoo groot en algemeen is, u o Zion vergeven ? uwe kinderen en inwooners verlaten my, ende fweeren by dien die geen Godt en zijn : zy bewijzen hunne eer en hulde aen de nietige afgoden. De zegeningen en weldaden , welke zy van my ontvangen, misbruiken zy ter eere van de afgoden: als ickfe verfadigt nebbe, fo bedrijven fy overfpel, ende verfamelen by hoopen in 't hoerenhuys.
§. [Ah~] welgevoederde hengften,, (d) zij'nfe vroegh op: fy hunckeren, een yegeliclc nae lijas naeften huyfvrouwe, lichamelyke hoerery en overfpel paren zy met de geestelyke.
9. (e) Soud' ick over die grouwelyke dingen geene befoeckinge doen, fpreeckt de HEERE ? ofte en foude mijne ziele haer niet wreken aen fulck een hardnekkig volck als dit is? Zou Ik, behoudens mijne rechtvaerdigheid, zulk een wangedrag kunnen ongeftraft laten ?
10. Daerom zal Ik den vyanden van het Joodfche volk toelaten, hun land en hoofdftad te verwoesten. Beklimt vry hare mueren, gy JBibyloniers, om Jerufalem ftormender hand in te nemen, ende verderftfe, ftelt alle middelen van geweld in het werk, om het Joodfche volk
Cc) Jer. 4: 7. (d) Ézech. aaj 11. CO °P«J. vs. 25. ende 9: 9. XIV. DF.r.L,



4+ JEREMIA. V. mt te roeien .(doch en maeckt (ƒ) geene Joleyndmge: het zal u met toegelaten worden, om het zelve geheei •en al te verdelgen, neen, 'er zal een overblijvfel verfchoond worden). Maer gy zult de Joden diep vernederen; doet hare Jpitlen wech, werp hunne fferktens en vestingen ter aerde; want fy en zijn des HEEREN niet ik zal de Joden niet meer, als het volk van mijn byzonder e,gendom befchermen, omdat zy my fchandelyk verlaten hebben. . .
m Want het huys Ifraëls, ende het huys Juda, hebben gantfch (g) trouwlooflick en ondankbaer tegen my gehandelt, fpreeckt de HEERE
Men heeft opgemerkt, dat het Hebreeuwfche woord vs. 10. door fpitfen vertaeld, nergens anders gebruikt wordt' dan van de takken eenes wijnftoks, die zich wijd en zijd verfpreiden, vergel. Kap. l8: 5. 48: 32> en dan zal de leenfpreuk van wijnftokken genomen zijn. Door de mmren kan men dan de fteunfels der wijnftokken verftaen. — Het Joodfche volk wordt dus by eenen wijnftok vergeleken. De müuren of fteunfels zijn alle die zaken, op welke de Joden hun vertrouwen vestigden. Zoodat de meening deze zy: de Chaldeers zullen dten wijnftok van het Joodfche volk geweldig knotten , hun alle gronden van vertrouwen doen ontzinken, qn de takken van dien wijnftok afhouwen; door de inwooneren des lands, deels te dooden deels naer Babel te vervoeren. Evenwel zal de wijnftok' niet geheel uitgeroeid, noch het ganfche volk volkomen verdelgd worden.
Vs. 12-31. wordt de hardt,ekkige boosheid der onverbeterlyke Joden meer byzonder aengewezen.
12. Sy verloochenen den HEERE, verfmaden zijne wetten , en bewijzen Hem de verfchuldigde hulde niet, fchoon zy dezelve plechtig beloovd hebben. Zelvs ontzien zy zich niet, om God, zijnen dienst, en zijne Pro-
phe-
C/; Jer. 4: 27. Cf) Jer. 3: 20.



JEREMIA. V. 45
pheten, openlyk te lasteren , ende onbefchaemd te feggen, Hy en is 't niet: of Hy is niets, God bekommert zich over ons niet, wy hebben van zijne Voorzienigheid niets te vreezen , vergel. Pf. 14: u ende ons (/?) en fal geen quaet overkomen, hoe zeer wy de Godlyke wetten overtreden, wy fullen noch fweert noch honger fien , gelijk de Propheten ons uit 's heeren naem bedreigen: Wy hebben voor die bedreigingen niets te vreezen.
13. Ja die Propheten fullen tot wint worden, en het zal by de uitkomst blijken, dat hunne bedreigingen ydel zijn: want het woort der vertroosting, het welk de echte Propheten gewoon zijn te fpreken, en is niet by hen: henfelven fal foo gefchieden, gelijk wy gezegd hebben , dat hunne bedreigingen op wind zullen uitkomen, ja hun zeiven zullen tot ftrafFe die onheilen treffen, welke zy ons dreigen.
14. Daerom feyt de HEERE, de Godt der heyrfcharen, die het bewind voert over alle gefchapene wezens, alfoo; Om dat gylieden dit onbedachtzaem woort fpreeckt, en zoo onbetamelyk redeneert, over den heer en zijne Voorzienigheid; daerom, om u te befchamen en te leugenftraffen, heeft de God der waerheid tot my zijnen Propheet , in eene openbaring gefproken : Siet ick fal (i) mijne woorden in uwen monde tot vyer maken, ende dit volck [tot] hout; ende het falfe verteeren.
Dit zinbeeldig voorftel geevt te kennen, dat de woorden van den Propheet niets minder dan wind wezen zouden, Zy zouden als een vuur wezen, voor zoo ver de verteering, welke hy bedreigde, zekerlyk komen zou; en het Joodfche volk zou tot hout zijn, voor zoo ver zy, voor het vuur van den Godlyken toorn bezwijken zouden, en daerdoor verteerd worden.
15. Siet (k) ick fal over ulieden een vyandig volck van verre brengen, uit het land der Chaldeeu-
f h~) Jef. a8i 15. (i) Jer. i; 9, (*) Deut. 28: 49. Jer. 1: 15.
ende 6: 22.
JÜV. DEEL.



46 JEREMIA. V.
wen, o huys Ifraëls, fpreeckt de HEERE: het is een fterck volck, een dapper en onverzaegd volk, het is een feer oudt volck, het welk zich vele eeuwen heeft weten ftaende te houden, een volck welckes fprake gy niet en fult kennen, ende niet hooren war het fpreken fal , zoodat gy met het «zelve geene de minste verkeering zult kunnen hebben.
16. Sijn pijlkoker is als een open graf: zy zijn voorzien van eene zeer groote menigte pijlen, en weten 'er zoo vaerdig mede om te gaen, dat alle hunne fchoten doodelyke wonden aenbrengen, en de gekwetften naer het grav fleepen: fy zijn altemael helden, vol moed en dap. perheid.
17. Ende zy zullen uw ganfche land geheel en al verwoesten. Dat oorlogzuchtig volk zal niets verfchoonen; het fal uwen (/) oogft ende uw broot op eten, [dat~\ uwe fonen ende uwe dochteren fouden eten,
of zy zullen uwe zonen en dochteren zelve verflaen, en in zoo ver als brood eten , het fal uwe fchapen ende uwe runderen op eten , het fal uwen wijnftock ende uwen vijgeboom op-eten: uwe vafte en wel gefterkte Heden , op dewelcke gy vertrouwt, fal het arm maken, door den fweerde.
18. Nochtans en fal ick oock in die dagen, fpreeckt de HEERE, (m) geene voleyndinge met ulieden maken. Het geheele volk zal niet volkomen werden uitgeroeid.
19. Ende het fal gefchieden, wanneer gy, die van de algemeene flagting overblijvt, fult feggen; (k) Waerom heeft ons de HEERE onfe Godt alle defe dingen gedaen ? waerom heeft Hy ons en het Joodfche volk zoo zwaer geftraft? dan zullen de Propheten u naer het grouwzaern gedrag van het volk henen wijzen. Wanneer de Joden naer de oorzaken van hunne rampen vragen, fprak de heer tot my zijnen Propheet, dan wil Ik, dat gy uit mijnen
naem
CO Lev» 26: 16. Deut. 28: 31, 33. C»0 Jer* 4: 27. CO Jer» 16: 10,



JEREMIA. V. 4?
naem tot hen feggen fult; Gelijck als, gylieden my hebt verlaten, ende vreemde goden in uwen lande gedient; alfoo fult gy den uytlandifchen dienen, in een lant, dat uwe niet en is.
20. Verkondiget dit in den huyfe Jacobs; ende laett het hooren in Juda, feggende:
21. (0) Hooret nu dit, gy dwaes, ende hertenloos volck: dat geene wijsheid en voorzichtigheid bezit, die oogen hebben, maer en fien niet, die ooren hebben, maer en hooren niet, die willens en wetens onkundig en godloos blijvt.
22. En fult gylieden my , den eenigen en waren God, nietvreefen, fpreeckt de HEERE? fult gy voor mijn aengefichte niet met ontzach en eerbied beeven ? die ick der zee het zant tot eenen (p) pael geftelt hebbe, met eene eeuwige infettinge, datfe daer over niet en fal gaen: of fchoon hare golven fich bewegen, fo en fullenfe doch niet vermogen, offe fchoon bruyfen , fo en fullenfe doch daer over niet gaen.
23. Maer dit volck heeft een afvalligh ende wederfpannigh herte: fy zijn van My en mijnen dienst fchandelyk afgevallen ende henen gegaen , zy volharden in dien afval, en blijven by aenhoudendheid weigeren , om tot My weder te keeren.
24. Ende zy beantwoorden mijne weldaden, met eene grouwzame ondankbaerheid, fy en feggen niet in haer herte; Laet ons nu den HEERE onfen weldadigen Godt vreefen, die ons in den rijkdom zijner langmoedigheid den regen geeft, (§) foo vroegen regen als fpaden regen, in fijnen tijt: [ëe] ons de weken, de gefette tijden des oogfts, bewaert.
Vs. 22-24. verwijt de heer het ondankbaer volk der Joden, dat zy den rijkdom van zijne goedheid, verdraegzaemheid, en langmoedigheid veracht hadden, en dat zy,
(O Jef. C: 9. (?) Job 38: 10, n. Pfalm 33: 7. ende 104; 9. (j) Deuter. 11: 14.
XIV. PEEL,



48 JEREMIA. V.
in plaets van tot dankbaerheid bewogen te worden, in allerlei boosheid hardnekkig waren voortgegaen. — Zy mogten zich niet ontzien om te zeggen , dat de heer niets zy, en zijne Voorzienigheid verlochenen vs. 12; maer de heer had hun de kennelykfte proeven gegeven van zijne gunstige voorzorg. Er worden twee duidelyke blijken van opgegeven : het een, in het wederhouden van de zee, dat dezelve het land niet overftroomd had; het ander in het verkenen van den vruchtbaermakenden regen, op den meest gefchikten tijd, om den oogst wel te doen gelukken.
25. Met deze en dergelijke blijken van Gods goedertieren voorzorg, zoudt gy by aenhoudendheid zijn begunftigd geworden , maer gy hebt dezelve , door uw grouwzaem wangedrag, van u en uw land afgeweerd. Uwe ongerechtigheden wenden die dingen af: ende uwe fonden weeren dat goede van ulieden.
26. Want onder mijn volck worden zeer vele godtloofe gevonden, die hunne boosheid, in allerlei wanbedrijven, fchaemteloos openbaer maken: een yeder van hen loert, gelijck haer de vogelvangers fchicken , om de vogels te verftrikken. Zy bedenken listige in boosaertige aenflagen , om zich , langs allerlei wegen van onrecht, te bevoordeelen; fy fetten een verderflickftrick, fy vangen de menfchen, en leggen 'er zich op toe om hunne goeder-en te roven.
27. Gelijck een kouwe vol is van gevogelte, het welk de Vogelaer door list gevangen heeft , alfoo zijn hare huyfen vol van geroovde goederen, welke zy door alle kunstgrepen des bedrogs verkregen hebben : daerom zijnfe groot ende rijck geworden, langs allerlei wegen van onrecht.
28. (r) Sy zijn , in weerwil van hunne grouwzame boosheid, vet, ly zijn glat, zy zien 'er ongemeen wel gedaen uit, zy leven 'er lekker en wellustig van, en mesten zich met den geroovden buit; felfs de daden der boofen gaen fy te boven , zy overtreffen de heidenen
zelvs
(O Deuter. 32: 15.



JEREMIA. V. 4fj
isejvs in boosheid. Alle hunne handelingen maken eene seneenfchakeling van onrechtvaerdige ichelmftukken , de (x) rechtsfake en richten fy niet, \_felfs~] de rechtsfake des weefen , nochtans zijn fy, in weerwil van alle hunne boosheid, voorfpoedigh: oock en oordeelen fy het recht der nootdruftigen niet, zy verdrukken weduwen en weezen.
29. (f) Soud' ick .over die grouwzame dingen geene befoeckinge doen , fpreeckt de HEERE? foude mijne ziele haer niet wreken aen fulck een volck, als dit is? zou Ik zulk een hemeltergend wangedrag kunnen ongeftraft laten ?
30. Onder alle deze grouwelen evenwel, blijven de Joden gerust en zorgloos. Eene fchrickelicke ende affchouwelicke fake gefchiet 'er in den lande. Er heeft eene hardnekkigheid plaets, welke alle verbeelding te boven gaet.
31. De Propheten propheteeren (v) valfchelick, beloovende vrede en voorfpoed , ende de Prielleren heerfchen door hare handen , ende mijn volck heeft het geerne alfoo, zy hooren deze valfche belovten met genoegen , en gelooven 'er aen: maer wat fult gy ten eynde van dien maken ? wanneer het land zal voleindigd en verwoest worden , waer zult gy dan vertroosting vinden?
De uitdrukking: de Priesters heerfchen door hunne handen, heeft een weinig nader opheldering noodig. — Gemeenlyk verftaet men dezelve van eene zamenfpanning, tusfchen da Priesteren en valfche Propheten ; voor zoo ver de eerfte, door dc laetften, in hun godloos gedrag getergd en gefterkt werden. — Het woord, het welk de onzen door heerfchen vertalen, zegt eigenlyk drukken; en derhalven kan de zin zijn, dat de Priesters op de handen der Propheten gedrukt, en hunne bedrieglyke handelwijs, in het volk zorgloos te maken, hebben goedgekeurd.
O) Jef, 1: 23. Zacb. 7: 10. C O b°v- VS. 9. Ond. 91 9. (O Jef» 14: 18. ende 23: 25, ïö. Ezecta. 13: 6.
XIV. DE RU D



5o JEREMIA. VI
II £ T VI. KAPITTEL.
In dit Kapittel wordt de verwoesting van Jerufalem door de Chaldeeuwen, als werkelyk tegenwoordig, zeer omftandig afgeteekend. — Het een en ander wordt op zich zelve voor gefield vs. I-2Ö, en daerop wordt Gods rechtvaerdigheid in deze oordcelen betoogd, vs, 27-30.
1. \7Luchtet met hoopen, gy kinderen Benjamins, die een groot gedeelte van Jerufalem bewoont, het welk tot uw erfdeel behoort Jof. 18: 28, uyt het midden van Jerufalem, het welk eerlang, door de Babyloniers, zal belegerd en verwoest worden, ende blafet de bafuyne te Thekoa, ende heffet een vyerteeo ken op te Beth-Cherem, om de ingezetenen, wegens de aennadering van den vyand, te waerfchouwen : want daer kijekt een quaet uyt en hangt reeds boven uwe hoofden, het welk (a) van 't noorden komen zal, ende eene groote breucke, eene fchroomelyke verwoesting, zal te weeg brengen.
De Propheet richt zijne tael byzonder tot de Benjaminieten: deels omdat zy zijne ftamgenooten waren, tot welke hy eene nadere betrekking had; deels omdat zy de dap» perfte helden waren in het Koningrijk van Juda, zoodat, wanneer zy vluchteden, de ganfche zaek geheel hopeloos ware. — De inwooners des lands worden gewaerfchouwd, om naer Thekoa en Beth-Cherem te vluchten. Deze plaetfen worden ten voorbeelde genoemd , omdat zy ten Zuiden van Jerufalem lagen, en men derwaerds zou moeten vluchten om het kwaed te ontwijken, het welk van het Noorden zou opkomen.
2. Ick
C<0 Jwem. 1: ij, 14-



JEREMIA, VI 5f
a, Tck hebbe [wel] de dochter Zions, de menigte der inwooneren van Jerufalem, by eene fchoone ende welluftige [vrouwe] vergeleken : daer zy overvloed hadden van alles, en voor geen kwaed vreesden.
Het woord vrouwe ftaet niet in het oorfprongelyke. Men zou het kunnen aen vullen door land. Ik heb de dochter van Zion, by een fchoon en -wellustig (tand) vergeleken, by eene gezegende en lievlyke woonplaets. Anderen meenen, dat de dochter van Zion regelrecht w«rde aengefproken op deze wijs: dochter van Zwn, gy gemakkelyke en wellustige bewoonfter, gy zijt verloren. — Zion was het middelpunt van het ganfche Koningrijk, derhalven eene gemakkelyke bewoonfter, of gemakkelyk om bewoond te worden; ook was zy wellustig, door den voorfpoed was zy trctsch en weeldrig geworden. Maer nu zou Jerufalem eerlang verloren gaen., en door de Chaldeeuwen verwoest worden.
3. [M^er] daer fullen Chaldeeuwfche Vorsten , als 200 vele herders en leidslieden van hunne talrijke legermachten , tot haer komen, met hare benden, welke zy als kudden geleiden zullen : fy fullen Jerufalem belegeren en tenten rontomtne tegen haer opüaen; fy fullen, een yegelick fijne ruymte, afweyden, elk zal in zijne byzondere ftandplaets, aen de beftorming van Jerufalem medewerken.
4. De Chaldeeuwen zullen die prachtige hoofdftad geheel verwoesten. Zy zullen eikanderen aenmoedigen, fta toeroepen: Heyliget den krijgh tegen haer , zondert, u af en beyvert u, met infpanning van alle uwe vermogens 9 om Jerufalem te overmeesteren , maeckf u op , ende laet ons optrecken in den middagh : laet ons geen tijd verzuimen, opdat wy in den avond, v/anneer de bestg! tijd vervlogen is, niet klagen mogen, o wee ons, W3JJ.C de dagh heeft fich gewendt; want de avontfchadu*wen neygen haer.
5. In allen gevalle, wy moeten tijdig of ontijdig niet fusten, voor dat Jerufalem verwoest is. Maeckt U .op
fpitsbroeders, ende laet ons optrecken in der ende hare paleyfen verderven.
XW. DÏ.&,. . P %



52 JEREMIA. V/i
6. Deze bedreiging zal zekerlyk vervuld worden, en de Chaldeeuwen zullen middelen.in Gpds hand wezen, om da hardnekkige Joden, op eene geduchte wijs te ftraffen. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, die alle gefchapene wezens beftuurt; Houwet boomen af gy Chaldeeuwen , zoo vele 'er u in den weg ftaen s om de hoofdftad van het Joodfche land te bemachtigen, ende werpet eenen wal op tegen Jerufalem: fy is de ftadt die befocht, en op eene allerblijkbaerfte wijs geftraft fal worden; in 't midden van haer is enckel verdruckinge, de boosheid is algemeen.
7. Gelijck een bornput by aenhoudendheid fijn water in groote menigte opgeeft, alfoo geeft fy hare boofheyt op by aenhoudendheid .- gewelt ende verflooringe wort in haer gehoort, een aental van mishandelde menfchen klaegt geduurig en openlyk, over geweld en onrecht, weedom, onderdrukking, ende plaginge is ileets met afkeer voor mijn aengefichte.
8. Laet u, geduurende de zoo evengemelde belegering van uwe hoofdftad, nog tuchtigen, en tot bekeering bèwegen, gy verftokte inwooners van Jerufalem, op dat mijne ziele en langmoedige verdraegzaemheid van u niet geheel en volkomen afgetrocken en worde : op dat ick u niet in de handen van uwe woedende vyanden overgeve, en daerom uwe hoofdftad Helle [tot] eene woefl;heyt, [tot] een onbewoont lant. Indien gy u, geduurende de belegering van Jerufalem, nog bekeert, zal di» Stad verfchoond werden.
9. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen ; dewijl de Joden zich niet zullen laten tuchtigen, zullen de Chaldeeuwen onder hen eene verbazende flagting maken. Sy fullen Ifraëls overblijffel vlijtiglick nalefen, gelijck eenen wijnltock: (b) Brengt uwe hant weder, gelijck een wijnlefer, aen de korven.
Het zinneprent is ontleend van den wijn-oogst. — De Chaldeeuwen zouden Israêts overblijvfel vlijtig nalezen, gelijk
eenen
O) Jsf. 24: I|,



JEREMIA. VI. 53
tenen wijnftok, na dat namelyk de oogst reeds is ingezameld, om de nog overig geblevene druiven op te lezen. Er wordt derhalven geoogd, qp den tijd van Koning zedekia, wanneer de Joden, die van de voorige wechvoeringen nog waren overgebleven, naer Babel verbannen werden. — Zy zouden kunne hand wederbrengen , gelifk een wijnlezer aen de korven: dat is de Chaldeeuwen zouden, van tijd tot tijd, in het Joodfche land wederkeeren, om het zelve te berooven, en zich riiët te vrede houden, voor dat 'er niets was overgebleven.
10. Dit oordeel zal alleszins rechtvaerdig wezen, naedien de Joden' volftrekt onverbeterlyk zijn. Tot wien fal ick fpreken ende betuygen, dat fy 't hooren? zy verwerpen alle vermaningen en verharden 'er zich tegen; Sier, haer (c) oore is onbefneden, dat fy geheel vereeld zijn en niet en konnen toeluyfteren: fiet, het woort des HEEREN is hen tot eenen fmaet en walg, fy en hebberi geenen luft daer toe.
11, Daerom zullen zy zwaerlyk geftraft worden, door Gods geduchte oordeelen, welke ik'als Propheet genoodzaakt ben-den volke bekend te maken. Zelvs ben ick vol van des HEEREN grimmigheyt,' en genoodzaekt, om' de Godlyke gramfchap aen te kondigen, en kan de woorden der bedreiging niet inhouden. Ik heb. reeds, zedert eenigen tijd, de oordeelen, welke my geopenbaerd zijn,'verzwegen, hopende dae het volk zich nog bekeeren zoude; maer ick ben moede geworden van inhouden, en kan my nu niet langer bedwingen ; ick falfe uytflorten, en Gods -aennaderende oordeelen openlyk bekend maken, over en aen de kinderkens op der ftrate, ende over de vergaderinge der jongelingen- te famen, omdat de Babyloniers, by hunnen vyandigen inval in het land, noch jeugd noch ouderdom fparen zullen: want felfs de maii met de vrouwe fullen gevangen worden, de oude met den ftokouden, dien'die vol is van dagen £ niemand zal verfchoond worden.
CO Jer- T- 26. XIV. DEEL. D 3



14 J Ë R E M I A. VU
12. (d) Ende hare huyfen fullen omgewendt Worden tot anderen, en in het bezit van vreemden komen* Even 'zoo zal het ook gaen met alle de bezittingen. De Chaldeeuwen zullen zich alles toeeigenen, t'famen de ackeren ende wijven: want ick fal mijne ftraffende hant, op eene voorbeeldige wijs, uytftrecken tegen de^grouwzame inwoonders defes lants, fpreeckt de
13. Want van haren kleynften aen tot haren grootften toe, (*) pleegt een yeder van hen gie* tlgheyt: de hebzucht is algemeen, en baent den weg tot de meest fchreeuwende ongerechtigheden : ende het verderv is doorgedrongen tot allerlei rangen van menfchen, zelvs tot de Voorgangeren in de Kerk, die het volk, met leer en leven, tot deugd en Godsvrucht moesten opwekken : want van den Propheet aen tot den Prieiter toe» bedrijft een yeder van hen valfcheyt, de eerfte Bedriegt het volk door valfche beiovten, en de laetfte bagunftigt heimelyk den afgodsdienst.
I4- (ƒ) Ende fy genefen de breucke der dochier mijns volcks op 'tlichtfte, feggende, Vrede, Vrede: doch daer en is geen vrede. .
De fpreekwijzen zijn ontleend, van eenen heelmeester of feond-arts, die eene dodelyke wonde ligt fielt, als of de2eive gemakkelyk te genezen ware, en tot dat einde enkel versachtende middelen gebruikt, welke voor eenigen tijd wat Verligting geven. — Hier wordt gezien, op de bedrieglyke handelwijs der Propheten, die het Joodfche volk, hoe zeer de geheeje ondergang van het Koningrijk naderde, vrede 6H voorfpoed beloovden. — De breuk der dochter van het joodfche volk, beteekent den aennaderenden ondergang van Het ganfche Koningrijk , met alle de geduchte onheilen, Welke daermede zouden gepaerd gaen, Deze breuk genezen èe Propheten op het ligtjle, door de zwarigheden te verkleihen, of het volk wijs te maken dat zy geen kwaed te vreeSeii hadden*,
15. Zijnfe



JEREMIA. VI. SS
15. Zijnfe befchaemt, om datfe grouwel bedreven en het volk misleid hebben, wanneer zy, by de uitkomst ontdekt worden bedriegers te zijn? Niets minder dan dit; zy gaen onbefchaemd voort met te verzekeren, dat het'niet tot het uiterfte komen zal. Ja fy fchamen fich in 't minde niet, weten oock niet van fchaemroot te maken; daerom fullen fy, by de inneming van Jerufalem i ook niet gefpaerd worden. Zy zullen door het zwaerd vallen onder de vallende, ter tijt als ïckfe • befoecken fal, fullen fy ftruyckelen, en onder de verflagenen nedervallen, feyt de HEERE.
16. Soo feyt de HEERE, en zoo heeft dc hees by aenhoudendheid gefproken; Staet op de weger , bedenkt tog, welken weg gy inflaen, en welk eene levenswijs gy kiezen zult; ende fiet toe, dat gy geenen ver. keerden weg inilaet; ende vraget nae de oude paden, waerop uwe brave voorvaders gewandeld hebben , waer doch de goede wegh zy, om My te behagen en uwe belangen te bevorderen, ende wandelt daer in, (g) fo fult gy rufte vinden voor uwe ziele, zegen en voorfpoed met een gerust geweten erlangen : maer de ondankbare Joden hebben Mijnen raed verworpen , en fy feggen nog, Wy en fullen die oude paden niet opzoeken en [daer in] niet wandelen.
17 lek heb u oock van tijd tot tijd mijne Propheten toegezonden , en dezelve tot Wachters over uheden ceftelt om u, tegen de aennaderende oordeelen, welke gy zoo rechtvaerdig verdiend had, te waerfchouwen, ten einde gy dezelve nog in tijds, door eene waerachtige bekeering, zoudt afwenden, [feggende,'] Luyftert nae t eeluy t der bafuyne van den aennaderenden vyand: maer de Joden flaen alle waerfchouwingen hardnekkig in den wind, en fy feggen, Wy en fullen niet luyfleren.
ig. Ik roep zelvs de Heidenen tot Richters, om te beoordeelen , of de Joden niet alk medelijden verbeurd hebben- Daerom hooret, gy Heydenen j ende ver-
(£) Matth. n: sg. XIV. DEEL. D 4



|6 JEREMIA. VI.
neemt, O gy vreemde volken, by wijs van eene richter-. Jyke vergaderinge, wat onder hen is, hoe hoog de wederfpannigheid gerezen zy.
IQ. Hoort toe, gy inwoóners der aerde, fiet ick fal een cjuaet en eene aeneenfchakeling van geduchte oordeelen brengen over dit volck , de vrucht harer gedachten , de vergelding van alle hunne grouwzame , raedflagen, zal ik hun doen overkomen : want fy en mercJcen niet op mijne woorden, ende mijne wet die Verwerpen fy.
20. Het is waer, zy vereeren my met offeranden, en andere plechtigheden van den openbaren Godsdienst; maer ïn dit alles kan Ik geen welgevallen hebben : daer hunne ganfche eerdienst alleen beftaet in eene geveinsde vertooning, en gepasrd gaet met eene blijkbare verachting van mijne zedelyke geboden. '■(*):■ Waer toe fal dan de beste en kostbaerfte wieroock voor my uyt Scheba en het gelukkig Arabie komen ? ende de befte calmus of welriekende oly uyt verren lande? dit alles kan My niet behagen, zonder gehoor-zaemheid aen mijne zedelyke geboden-: uwe brand-offeren en zijn [myl daerom niet behaeghck , ende uwe' ïlacht offeren en zijn my niet foet. J
21 .Daerom feyt de HEERE alfeoi Siet, ick fal defen volcke alkrley aenftoot Hellen • ik zal firutkelblokken onder hen Werpen, ende dae* aeil fullen fiCh de Joden van allerlei levensftaaden ftootÊn t'famen vaders ende kinderen, de naebuer'ende fijn metsefelle , ende fullen te gelijk omkomen. Ik zal hun mijne geduchte oordeelen toesenden, door welke zy in het Verdérv zullen ne'derftorten.
22. Deze oordeelen zullen door de Chaldeeuwen worden mtgeoeffend. Soo feyt de HEERE:; -Siet, daer komt een vyandig en onverwinbaer volck uyt den l^nde van 't noorden : ende een Q) groote natie
fal
(«Jef, 1: u. ende 66: j. Amos 5: «1. Mich. 6: 6, &e; f0 Ier.



jeremia; vi. s7
fal opgeweckt worden uyt de zijden der aerde, van de vers: afgelegene gewesten, voor zoo ver zy aen den Eabelfchen Alleenheerfcher onderworpen zijn.
23. Het is een dapper en oorlogzuchtig volk, uitgeleerd in den wapenhandel, Boge ende fpieffe fullen fy voeren, 't is een wreet [yolck~], het welk niemand in den oorlog ontziet, ende fy en fullen niet barmhertigh zijn, noch acht geven op kermen en klagen, hare ftemme fal bruyfen als de zee, het krijgsgefchrei het welk zy aenheffen, is zoo verfchrikkelyk , dat men zich verbeelr den zou de zee te hooren bruifchen, ende op peerden fullenfe rijden : in hun leger is eene zeer talrijke ruitery, het ÏS toegeruft , en van allerlei oorlogstuig rijKelyk voorzien, als een dapper man zich ten oorloge bereidt, om optetrekken ten oorloge tegen u , 0 dochter £ions.
24. De aennadering van dezen ontzachlyken vyand zal, onder u- o Joden, hoe gerust gy nu nog wezen moogt, eene algemeene verflagenheid te wege brengen. Wy hebben, zult gy dan zeggen , fijn fchrikbarend geruchte met ontroering gehoort, onfe handen zijn flap geworden : wy hebben den moed laten zinken, en zijn geheel radeloos: benaeuwtheyt heeft ons aengegrepen, weedom perst ons van alle kanten, als eener (k) barender [vrouwe].
25. Nergens zijn wy veilig ; overal dreigt ons het doodsgevaer. En gaet niet uyt in 't velt, roepen wy daerom de een den anderen toe, noch en wandelt niet op den wegh: want des vyants fweert is 'er, fchrick van rontomme. Het ziet het 'er overal even verfchrikkelyk uit, en nergens kunnen wy eene plaets van veiligheid vinden.
26. O dochter mijns volcks, volg tog mijnen raed, welken ik u met zoo veel welmeenendheid voorfchrijv, als een Vader aen zijne kinderen doet ; vernedert u onder
(*) Jer- 4: 31. ende 49: *4- ende 50: 43. XIV. DEEL. D 5



58 JEREMIA. VI,
Gods flaende hand, (/) gordet eenen fack aen, ende wentelt u in der affchen , verootmoedigt u op het diepst, met een hartelyk berouw over uwe fchroomelyke wangedragingen, maeckt u rouwe, gelijk men bedroevd is over het verlies eens eenigen [Joons ,] maekt een feer bitter mifbaer: want de Babylonifche Alleenheerfcher, die vreesfelyke verftoorder, die alles verwoesten zal, fal ons fnellick overkomen.
De woorden van vs. 26. behelzen eene tusfchen beide ingelaschte vermaning van den Propheet. Hy fluit zich zeiven allerduidelykst mede in: de verjloorer zal ons fnellelyk overkomen.
Vs. 27-30. fpreekt de heer tot onzen Propheet: verklarende dat onze jeremias zich van zijnen plicht trouwelyk gekweten had, in het waerfchouwen en vermanen van het volk, maer dat de Joden zich tegen dit alles verhard, en geheel onverfchoonbaer gefield hadden.
27. Ick heb U onder de Joden, wslke Ik oulings tot mijn volck had aengenomen, geflelt [tot] eenen wachttoren, of tot een toets/teen, om de denk- en handelwijs der Joden nauwkeurig te toetfen. Ik heb u ten dien einde gefield [tot"] of in eene veftinge, dat is binnen Jerufalem, op welke Stad zy, als op eene onverwinbare vesting, vertrouwden: op dat gy haren wegh en handelingen foudet weten ende proeven, of, en gy hebt geproevd, gy hebt u in dezen opzichte, zeer getrouwelyk van uwen plicht gekweten.
28. Gy hebt bevonden dat de boosheid ten hoogden toppunte geklommen zy. Sy zijn immers alle de afvallig fte der afvalligen , het allerfchroomelykst bederv is algemeen geworden. Zy zijn alle even wederfpannig, wandelende [in] achterklap, en lasterende My, zoo wel als hunne naesten. Er is ondar hen geen goud van oprechte Godsvrucht te vinden, fy zijn geheel (m) koper ende yfer: fy zijn ajtemael verdervers.
De
(0 Jer. 4: 8. («) Eïech. a2« 18.



JEREMIA. VI. S(j
De fpreekwijzen zijn ontleend van de goudfmeden , die de metalen toetfen. Het goud is doorgaends min of meer vermengd, met ertfen van minder waerde. Maer by de Joden was in het geheel geen goud van ware Gedsvrucht, Zy waren geheel koper en yzer, van wegen hunne verharding in de boosheid; zy waren altemael verdervers en boosdoeners, en die weinigen die God in waerheid vreesden, hielden zich fchuil, en durvden 'er niet voor uitkomen.
29. De blaefbalck is verbrandt, het loot is van 't vyer verteert : alle zedelyke middelen, ter verbetering van de verdorvene Joden aengewend , zijn geheel vruchteloos geweest: te vergeefs heeft [de fmelter] foo vlijtiglick gefmolten, alle de pogingen der Propheten hebben niets kunnen uitwerken, dewijle de boofe niet afgetrocken en zijn, dewijl het fchuim der boosheid niet uit hun midden is wech gedaen.
30. Men noemtfe (») een verworpen filver, dat is eene ertsftof, welke de gedaente van zilver vertoont, maer .in de daed niets behelst dan,lood en fchuim; als zoodanig zullen de Joden openbaer worden: want de HEERE heeftfe verworpen, omdat zy, onder alle hunne geveinsde vertooningen van uiterlyke Godsdienstigheid, geheel ondeugend zijn.
00 Jef. 1: at.
XIV. DEEL.



oo JEREMIA. VU,
HET VIL KAPITTEL.
Uier begint eene nieuwe Prophetifche Redevoering t welke zich uit/lrekt tot het einde van Kap. X,
TV/TEn vraegt, wanneer de Propheet deze redevoering gehouden hebbe? Gemeenlykftelt men dit 'gefchied te zijn, ten tijde van Koning -josias, en wel na de Hervorming welke die Vorst had ingevoerd; toen de plechtige Godsdienst in den Tempel verricht werd, en des heeren Wet in ieders handen was, Kap; 7: 4. 8: 8. Maer de gedachten der gener, die hier aen het begin der regeerrng van jojakim denken, fehijnt ons wel zoo aennemelyk,
A. Er komen, in deze''redevoering, eenige dingen voor," welke op den tijd van Koning josias 'niet wel fchijnen te pasfen, Indien de Propheet deze Leerrede had uitgefproken na de Hervorming, door den gemelden Vorst ingevoerd, zou hy geen grond gehad hebben, om over de algemeenheid van de afgodery te klagen; maer hier wordt een tijd bedoeld, daer de afgodery gepleegd werd, niet alleen in de fteden van Juda, maer ook op de ftraten van Jerufalem, en zelvs in den Tempel, Kap. 7: 17, 30. Ook past het in het geheel niet op den tijd van Koning josias, dat de Joden hunne kinderen, in het dal des zoons van Hinnom, met vuur verbrandden Kap. 7: 31, daer die Godvruchtige Vorst deze grouw* zame gewoonte had afgefchaft 2 Kon. 23: 10.
B. Kap. 26. verhaelt de Propheet, hoe de Vorsten, de Priesters, en het volk der Joden, hem ter dood veroordeeld hadden, omdat hy in het voorhov van den Tempel bedreigd had, dat het zelvde Heiligdom , met de Stad Jerufalem, geheel zou verwoest worden. Maer füortgdijk eene bedreiging deedt hy , in het voorhov
van



Jeremia, vih 61
van den Tempel, dqor die Prophetifche redevoering, welke wy thans voor handen hebben Kap. 7—10. Het is derhalven meer dan waerfchijnlyk, dat deze redevoering Kap. 26. bedoeld worde ; en die redevoering is gefchied , in. het begin der regeering van jojakim Kap. 26: 1.
Wy meenen, uit het een en ander, te mogen befluiten, dat deze Prophetifche Leerrede , vervat Kap. 7—10, niet ten tijde van den braven Koning josias, maer in het begin der regeering van Koning jojakim gehouden zy.
Het gefchiedde in het voorhov van den Tempel, by eene plechtige gelegenheid, wanneer de Joden van alle kanten te Jerufalem waren zaemgevioeid, om den Godsdienst in den Tempel te verrichten.
Het hoofdoogmerk van deze Leerrede was , om het ydel vertrouwen der Joden op den Tempel, en de belovten der valfche Propheten, te befchamen, en het volk over het fchromelykst bederv der zeden te beftraffen, onder bedreiging van eene geheele verdelging des Koningrijks , door de Chaldeeuwen. — Na den dood van Koning josias, fchijnen de Joden, in het begin der regeering van jojakim , wederom moed te hebben opgevat, omdat 'er een verbond gefloten was met den Koning van Egypte 2 Kon. 23: 34, 35, en zich van nieuws aen de afgodery geheel te hebben overgegeven.
In dit 7de Kapittel onderfcheiden wy 5 hoofdbyzonderheden.
I. Eene wederlegging van de ydelheid des vertrouwens, het welk de Joden by zich zelve voedden, vs. 1-7.
II. Eene bedreiging van de verwoesting des Joodfchen Koningrijks, tot eeiKT rechtvaerdige flraf van 's volks hoogstgaende boosheid, vs 8-16.
III. Eene billyking van dit geduchte oordeel, vs. 17-20.
IV. Een betoog, dat eene uitwendige vertooning van Godsdienstigheid hun niet met al baten konde, vs. 21-28.
XIV. PEEIi,



02 JEREMIA. Vil.
V. Eindelyk wordt de bedreiging der evengeraeide oordeelen nader bekrachtigd, vs. zg- 34.
1. Het woort, dat tot Jeremia, door eene buitengewoone openbaring gefctliet is, onmiddelyk van den HEERE zeiven, feggende:
2. Scaet in de poorte des voorhovs van des HEEREN huys, ende roept aldaer, terwijl het volk zich in den Tempel verzamelt, dit woort met luider ftemme uyt: ende fegt, Hooret des HEEREN woort, met de vereischte aendacht en eerbied , o gantfch Juda, die thans, by deze plechtige gelegenheidvan alle kanten zijt zamengevloeid, gy alle die nu door defe poorten , in het voorhov van den Tempel ingaet, om den HEERE aen te bidden.
3. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de oneindige Maker van het gansch Geheelal, die het bewind voert over alle gefchapene wezens : de Godt Ifraëls; die Jacobs nakomelingen, aen Sinai, tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen: (a) Maket uwe wegen ende uwe handelingen goet, verbetert uw gedrag, en bekeert u oprechtelyk tot miinen dienst: fo fal ick ulieden doen woonen in defe plaetfe, en dan hebt gy in het geheel niet te vreezen, dat gy uit dit gezegend land zult verbannen worden. Dusdoende zult gy mijne geduchte oordeelen , welke Ik u reeds meermalen heb laten bedreigen , nog kunnen afwenden, om integendeel gerust en voorfpoedig in Kanaan mogen leven.
4. En vertrouwet u niet op valfche woorden, vleit u niet met eene ongegronde hoop, bedriegt u niet met ydele overleggingen, feggende met veel drivt en ophef: Des HEEREN Tempel,des HEER EN Tempel,des HEEREN Tempel , zijn defe gebouwen, welke wy thans voor onze oogen hebben. De Tempel des heeren is in het midden van ons, en derhalven God heeft ons nog niet verbannen uit dit land, alwaer Hy zijnen zetel gevestigd heeft.
5. Maer
(«) ond. vs. 5. ende 18: 11. ende 26: 13.



JEREMIA. VI. 6%
5. Maer indien gy uwe wegen ende uwe handelingen waerlick fult goet maken en uw gedrag verbeteren, door het zelve nae het voorfchrivt van mijne wet in te richten : indien gy waerlick fult (b) recht doen tuffchen den man ende tuifchen fijnen naeften, en alle onrecht en verdrukking uit uw midden wechdoen :
6. Den vreemdelingh, weefe, ende (c) weduwe , of andere weerloze perfonen, niet en fult verdrucken, ende geen (d) onfchuldigh bloet in defe plaetfe vergieten: ende andere goden niet en fult nawandelen , ulieden ten quade, en om uw eigen verderv te berokkenen:
7. So fal ick u in defe plaetfe, in 't gezegend lant Kanaan, dat ick uwen vaderen gegeven hebbe gerust en voorfpoedig doen woonen van eeuwe tot eeuwe.
8. Mijne vermaning , om u niet langer met eene ongegronde hoop te vleijen, of met ydele overleggingen te bedriegen, is hoogst noodzakelyk. Siet gy vertrouwet u op valfche woorden, die geen nut en doen. Gy laet u door de belovten van valfche Propheten misleiden, waerby gy te jammerlyk bedrogen zult uitkomen.
9. Sult gy Helen, dootflaen, ende overfpel bedrijven , ende valfchelick fweeren, ende Baal roocken, ende andere goden nawandelen, die gy niet en kennet , en van vreemde volken hebt overgenomen ?
10. Ende [dan] komen ende ftaen voor mijn aengefichte in dit huys, dat nae mijnen name genoemt en tot mijnen dienst gefchikt is , ende onder dat alles nog feggen, Wy zijn verloft en hebben voor geen kwaed te vreezen ? zou eene geveinsde vertooning van Godsdiehstigheid, onder het plegen van allerlei boosheid, li eenigzins kunnen baten ? zoudt gy u ftraffeloos overgeven, om alle defe grouwelen te doen, onder het fchijnheilig dekkleed van geveinsde Godsdienstigheid ?
(i) Jer. f: 28. («) Jef. i<* I, a. 00 Jel- 59: 7* XIV. DEEL.



6*4 JEREMIA. Vil.
ii. Is dan dit huys, dat nae mijnen name ge> noemt en tot mijnen dienst gefchikt is, in uwe oofeft en nae uwe verbeelding, gefchikt om eene (e) fpeloncke der moordenaren te zijn ? fiet , ick hebbe \Jiet] oock met afgrijzen gefien, en zal ook zulk een fnood bedrijv niet ongeftraft laten , fpreeckt de HEERE.
De laetfte woorden van vs. 10. kunnen ook tot vs. n, gebracht worden, op deze wijs: „ om of van wegen alle „ deze grouwelen te doen, is dit huis, het welk nae mijnen naem „ genoemd is, in uwe oogen eenfpelonk der moordenaren," dat is, naedien gy alle die gemelde grouwelen bedrijvt, en evenwel onder dit alles den fchijn wilt hebben, van godsdienstig te wezen, moet gy in de verbeelding ftaen , dat de Tempel, in plaets van eene vergadering der Godvruchtigen te wezen, gefchikt is tot een fpelonk van moordenaren en allerlei deugnieten; zulk een wangedrag kan ik niet ongeftraft laten. Ik zie het, met oogen van gramfchap.
In de Uitbreiding hebben wy ons nae deze waernemïng eenigermate gefchikt. — Volgens onze vertaling, welke de woorden om alle deze grouwelen te doen, tot vs. 10. gebracht heeft, is de meening deze: „ wy. zijn verlost, en zullen, „ onder het uiterlyk waernemen van den plechtigen Gods„ dienst, vrede en voorfpoed genieten, om in zulk een „ wangedrag te onverbeterlyker voort te gaen."
12. Ik zal deze Stad, met den Tempel, op welken gy yw ydel vertrouwen vestigt, door de Chaldeeuwen laten verwoesten , en daer mede even eens handelen , als Ik voorheen gedaen heb met Silo, de oude ver blij vplaets van den Tabernakel. Want gaet nu henen nae mijne plaetfe,de voorige plaets van mijnen plechtigen eerdienst, die te Silo was , alwaer ick mijnen name in 't eerfte hadde doen woonen: waer ik eerst, ten tijde van Jofua, mijnen Tabernakel gevestigd had Jof. 18: i, ende fiet (ƒ) wat ick daer aen gedaen hebbe, van wegen de boofheyt mijns volcks Ifraëls.
Ds



JEREMIA* VIL €s
De keer had Silo, de verblijvplaets van den Tabernakel Verlaten , en deze zijne wooning naer elders overgebracht. Het leger der Israëlieten, die de Verbonds-ark hadden met zich gevoerd, werd door de Philiftijnen geflagen, en de Ark gevangen genemen; en fchoon dit zichtbaer teeken der Godlyke tegenwoordigheid naderhand werd te rug gebracht, is het evenwel nooit weder te Silo gekomen. Dit gefchiedde van wege de boosheid des volks Israè'ls, byzonder om de godloosheid der Priesteren hophni en pinehas i Sam. 2-4. — Zelvs was Silo, by de verwoesting van het Rijk der X ftammen, in de handen der Asfyriers gevallen.
Aen dit Silo moesten de Joden zich fpiegelen, en 'er uit leeren , dat ook de Tempel te Jerufalem hen niet zou kunnen bevrijden, van het oordeel der verwoesting, het welk zy door hunne grouwelen zoo rechtvaerdig verdiend hadden.
13. Ende nu, nu zal Ik met Jerufalem en den Tempel even eens handelen, als Ik voorheen met Silo en den Tabernakel gehandeld heb; om dat gylieden alle defe grouwzame wercken doet, fpreeckt de HEERE: ende ick tot u ter uwer waerfchouwing gefproken hebbe , (g) vroegh op zijnde , door mijne Propheten, die u uit mijnen naem naerftig ende onvermoeid vermaend hebben, fprekende uit mijnen naem, maer gy niet gehoort en hebt, ende ick u (&) geroepen heb tot bekeering, maer gy niet geantwoordt en hebt, u in de boosheid verhardende :
14. So fal ick aen dit huys, dat nae mijnen name genoemt, aen dezen Tempel, die tot mijnen plechtigen eerdienst gefchikt is, daer op gy vertrouwet, n inbeeldende, dat gy veilig wezen zult omdat de Tempel in uw midden is, ende aen defe plaetfe, die ick u ende uwen vaderen gegeven hebbe, aen dit ganfche land, even eens doen, gelijck als ick aen Silo gedaen hebbe. Ik zal den Tempel door de Chaldeeuwen laten
(g~) 2 Chron. 36: 15. ond. vs. 2$. ende 11: 7. &c. (*) Spr. 1: 24.
Jer. 65: 12. ende 6#; 4,
' XIV. DEEL. E



Éö JEREMIA. VII.
verwoesten, en dit ganfche land in hunne handen overgeven.
15. Ende ick fal ulieden van mijn aengefichte wechwerpen : door u uit Kanaan te verbannen, en naer Babel gevangelyk te laten wechvoeren, gelijck als ick alle uwe broederen, die het Rijk der X ftammen uitmaekten, het gantfche zaet Ephraims , wechgeworpen hebbe, en in ballingfchap verzonden naer Asfyrien.
16. Gy dan Jeremias, dit voegde 'er de heer in die zelvde Openbaring by, en (t) bidt niet voor dit volck, dat Ik mijne gramfchap afwende, ende en heft geen gefchrey noch gebedt voor hen op, uwe krachtigfte gebeden zouden niet met al helpen kunnen, noch en loopt my niet aen, als wildet gy, door aen houdende gebeden, oP My geweld doen: want ick en fal u niet hooren. Mijn befluit om Jerufalem en den Tempel te doen verwoesten , en de Joden naer Babel te verbannen, is onherroepe]yk, indien zy zich blijven verharden.
17. Alle redelyke wezens zullen mijne wegen moeten billyken, daer de hoogstgaende boosheid der Joden algemeen en onverbeterlyk is. Dit zult gy Jeremias ook erkennen moeten, dat Ik rechtvaerdig ben in mijne oordeelen.
• j ig7 met Wat fy open'yk en onbefchaemd doen m de fteden van Juda, ende op de ftraten van Jeruialem * Allerwegen wordt de grouwzaemfte afgodery onbefchaemd gepleegd.
18. Ouden en jongen zijn yverig bezig in den afgods dienst. Elk brengt nae zijn vermogen het zijne toe, om de afgoden te vereeren. (*) De kinderen lefen hout op, ende de vaders fteken hetvyeraen, endede wijven kneeden den deegh: om geheelde koecken, vercierd met de afbeelding der gewaende Godheden, te maken voor (/) de Maen, deMelecheth, ofKoningmne des hemels , ende even zoo zeer beyveren zy zich , om anderen valsch genaemden goden dranck-
offe-
rk'1 rX«d' 3S: '°' Jer' "* '4- ende 14: 11. 1 (k ) Ter a±: 10 O) jef. 65: u. Jerem. 8: 2. ende 19: ]3. ende 44; 19. 44 9



JEREMIA. VII. 67
offeren te offeren, om my verdriet aen te doen en als te tergen.
19. Maer kunnen zy My den rechtvaerdigen Richter, voorbedachtelyk en met eene opgehevene hand tergen, zonder hun eigen verderv te berokkenen ? Doen fy my verdriet aen, fpreeckt de HEERE? en [doenfe 't] henfelven niet aen ? zal zulk een wangedrag niet uitloopen tot hun verderv en fmerten, (m) tot befchaminge haers aengefichts?
20. Daerom feyt de Heere HEERE alfoo; Siet, mijn toorn ende mijne grimmigheyt fal uytgeflort worden over defe plaetfe ,. over de menfchen, ende over de beeften, ende over 't geboomte des velts, ende over de vrucht des aerdrijcks: ende ful als een vuur branden , ende niet uytgeblufcht worden. De geduchte uitwerkfels van mijne lang getergde gtamfchap zullen niet kunnen geftuit worden. Het geheele Joodfche land met alles wat 'er in is , menfchen, beesten, boemen en planten, zal door de Chaldeeuwen ten eenemael verwoest worden.
21. De uitwendige vertooning van uwe geveinsde Godsdienstigheid zal u niet kunnen verfchoonen. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen , de Godt Ifraëls: (») Doet uwe brand-offeren tot uwe fiacht- offeren , vermenigvuldigt uwe offeranden zoo veel gy wilt, ende etet vleefch. Gy zult 'er My niet mede behagen kun nen , en 'er geen ander nut van hebben , dan dat gy vleesch etet.
De heer wil met één woord zeggen , dat de Joden zich by Hem, met alle hunne offeranden» hoe talrijk en kostbaer zy ook wezen mogten, niet konden veraengenamen; en dat zy 'er voor zich zei ven geen meerder nut van hebben zouden, dan dat zy vleesch aten. Het was derhalven het zelvde, of zy den heer offeranden toebrachten, dan of zy het vleesch zelvs aten. In dien zelvden zin zegt de hees , ik heb lust tot weldadigheid en niet tot offer Hof, 6: 6. en
O) Jef. 65: 13. (») Jef. 1: 11. Jer. 6: se. Amos 5: su XIV. BBEL. E 3



«« J É R E M IA. VÏL
samüel, tot Koning savl : gehoorzamen is beter dan Offer j opmerken dan het vette der rammen i Sam. 15: 22.
22. Want ick en hebbe met uwe vaderen ten dage als ickfe uyt Egyptenlant uytvoerde, niet gefproken, noch hen geboden van faken des brandoffers ofte flacht- offers.
23. Maer defe fake hebbe ick hen geboden feggende, (0) Hooret nae mijne ftemme, (p) fd fal ick u tot eenen Godt zijn , u mijne byzondere gunst en befcherming doen ondervinden , ende gy fult my tot een Volck van mijn byzonder eigendom zijn : ende wandelet in al den wegh, dien ick u gebieden fal, op dat het u wel gae.
God zelvs had de offeranden, en alle plechtigheden van den Levitifchen fchaduwdienst, uitdrukkelyk bevolen, en omftandig voorgefchreven. Hoe kan derhalven de heek ter dezer plaets, tot het Joodfche volk zeggen, dat hy hunnen Vaderen, by de uitvoering uit Egyptenland , niet gefproken of geboden had, van de zaek der offeranden ? —■ Maer deze verklaring moet niet volftrektelyk worden opge-. vat. De heer wil alleenlyk dit zeggen, dat hy niet alleen gefproken en geboden had, van zaken de offeranden betreffende, maer ook van zedelyke voorfchrivten; dat het gehoorzamen van de zedelyke wet het meest wezenlyk gedeelte van den Godsdienst uitmaekt; dat de fchadusvachtige plechtigheden flechts een foort van aenhangfel uitmaekten, gefchikt naer de toenmalige omftandigheden; en dat derhalven de uitwendige plechtigheden, den hoogen God, zonder hartelyke gehoorzaemheid aen de zedelyke wet, met geene mogelykheid behagen konden. Deze verklaring was hier in het verband van zaken ongemeen gefchikt, om Israël onder het oog te brengen, dat zy vergeevsch vertrouwden op den Tempel, en hunnen fchaduwachtigen Godsdienst, naedien zy, onder eene uiterlyke vertooning van Godsdienstigheid, allerlei grouwelen bedreven, vergel. vs. 8-11.
24. Doch hoe duidelyk Ik uwen Vaderen, van de ver.
. lof CO Dsut. 6: 3. (/,) Exod. i9: 5. Lev. *6: 12.



JEREMIA. VH. 0o
lösfing uit Egypte af, hunnen plicht heb voorgefchreven, en hen daertoe met de meest uitlokkende belovten aenget moedigd, fy en hebben naer mijne geboden niet gehoort, noch hare oore met eerbied en onderwerping tot My geneygt, maer integendeel zy hebben gewandelt in de raetflagen, in 't (3) goetduncken hares boofen herten: zy hebben hun gedrag ingericht, naer de onftuimige begeerlykheden van hunne booze harten , verg. EaP. 3: 17, ende (r) fy zijn achterwaerts gekeert, ende niet voorwaerts, Zy hebben zich hardnekkig tegen My aengekant.op foortgelijk eene wijs,als halftamge osfen plegen te doen, die terug dringen, en weigeren zich aen het juk te onderwerpen. s _
25. Van dien dage af, dat uwe vaders uyt Egyp* tenlant zijn uytgegaen, tot op defen dagh, fo heb ick alle mogelyke zedelyke middelen aengewend, om u tot mijnen dienst te bewegen, maer over het algemeen zijn zy geheel vruchteloos geweest, Van tijd tot tijd heb ik tot u gefonden alle mijne knechten, de Propheten, om u te onderwijzen, te waerfchouwen en te vermanen. Ik heb allen yver aengewend om u te verbeteren, dagelicks vroegh op zijnde, by aenhoudendheid niets onbeproevd latende, om. u tot mijnen dienst uittelokken, ende fendende geduurig Propheten op Propheten.
20" Doch dït alles heeft by de hardnekkige Joden niets kunnen uitwerken; fy en hebben nae my en mijne bevelen niet gehoort, noch hare oore met eerbied en onderwerping geneygt naer mijne vermaningen door den mond mijner Propheten: maer fy hebben haren (O necke verhardet, en zich in de boosheid verftokt; zy zijn zelvs van kwaed tot erger overgeflagen, de boosheid van het tegenwoordig geflacht is ten hoogften toppunte geklommen, fy hebben 't erger gemaeckt dan hare vaders.
Vs 26. begint de heer zijne tod te richten , onmiddelyk tot den Propheet jeremias, in eene lefclmjving van de hoogst-
J*r. 5' '7- ende 16: 12. CO Jer. 2: 27; e»de 33, CO NehfiU1* 9: 17, 29. Jer. 17: 23. ende 19: i5>
XiV. DEEL, E 3



lo J E R E M I A. VII.
gomde boesheid der toenmalige Joden. Deze aevfpraek aen teke • Mias gaet voort tot vs. 34.
27. Oock fult gy alle defe woorden van waer. fchouwing en vermaning, welke Ik thans in uwen mond leg, tot hen fpreken, maer fy en fullen nae u niet hooren: zy zullen uwe woorden, met fmaed en verachting in den wind flaen : gy fult wel tot hen als uit de keele, met allen ernst en aendrang roepen, maer fy en lullen u met antwoorden, en op uwe woorden in het geheel geen acht geven.
28. Daerom fegt tot hen ; Dit is het meer dan hejdensch volck, dat nae de ftemme des HEEREN lijns Godts met en hoort, ende de (0 tucht niet aen en neemt, maer alle vermaningen in den wind flaet.(v) de waerheyt, de trouw, de deugd, en Godsvrucht is ondergegaen en verloren , ende uyteeroevt van haren monde, zoodat men 'er zelvs den naem niet meer van noemen hoort.
29. O) Scheert uw hoofchayr af, [0 Jerufalem,! zoo gelastte de heee my verder tot Zion te zeggen, ende werpt het wech, tot een teeken van eene zeer groote rouwe, ende verheft eene treurige weeklage op de hooge plaetfen: want de HEERE heeft het geflachte üjner verbolgenheyt, het tegenwoordig diep verdorven geflacht der Joden, tegen het welk zijne gramfchap geweldig ontftokén is, verworpen ende verlaten. Het zal ia de handen der Babyloniers worden overgegeven, en Ik zal hun geenen byftand verleenen.
30. Want de kinderen van Juda hebben by aenhoudendheid, en in den fterkften nadruk gedaen dat quaet is in mijne oogen, fpreeckt de HEERE- fv hebben zich niet vergenoegd met de afgoden, in de bosfchen en op de hooge plaetfen te dienen, maer zelvs is de boosheid zoo ver gegaen, dat zy deze hare verfoeyfelen geltelt hebben m den Heiligen Tempel, het huys <lat nae mijnen name genoemt, envtot mijnen piechti'
r,\ t sen Jer' 5! 3' r"> I"- 5: 1. GO Job 1: so. Jef. 15:2. jer. ,6: 6.



JEREMIA. VIL 71
gen eerdienst gefchikt is, om dat op de grouwzaemfte wijs te verontreynigen, vergel. 2 Kon. ai: 4-
9i Ende fy hebben gebouwt de (y) hoogten van Topheth, dat in den dale des foons Hinnoms is en op die onreine plaets altaren opgericht, om de grouwzaemfte en meest onmenfchelyke offeranden te verrichten 2 Kon. 21: 3. 23: 10, om hare fonen ende hare dochteren met vyer, ter eere van den Moloch, te verbranden: het welcke ick niet en hebbe geboden, nochte in mijn herte is opgekomen, maer my tot.eenen allergrootften grouwel geweest is. 'N
aa. Daerom fiet, de dagen komen, fpreeckt de HEERE, dat het niet meer fal geheeten worden Topheth , nochte dal des foons Hinnoms, maer Moortdal, of het dal der verflagenen, omdat de verflagenen aldaer zullen begraven worden : ende iy iullenle in Topheth begraven, om of m dat 'er geene pla-tfe en fal zijn, de verflagene zullen aldaer begraven worden, maer 'er zullen 'er zoo vele wezen, dat ze daer niet alle kunnen geborgen worden. Zy, die in en rondom Jerufalem, door de Chaldeeuwen ftaen verflagen te worden, zullen in het dal van Topheth, zoo veel de plaets toelaet begraven worden. , -
(z) Ende de overige doode lichamen deies volcks lullen, wanneer het dal van Topheth vol is, onbegraven blijven liggen, zoo dat zy den gevogelte des hemels,ende den gedierte der aerde tot fpijfe zijn: ende niemant en falfe affchricken.
£i. (a) Ende ick fal uyt de fteden van Juda, end? uyt de ftraten van Jerufalem doen ophouden de ftemme der vrolickheyt ende de ftemme der vreugde , de ftemme des bruydegoms , ende de ftemme der bruyt, met allerlei foort van vreugde-teekenen: want het lant fal van menfchen ontledigd, en {*) tot eene verwoeftinge worden.
Ui i ;- "of. 2: 10. CO Jef- * 8-
XIV. DEEL. E 4



7* JEREMIA. VIII.
HET VIII. KAPITTEL.
De drie eerfte verfen zou men al zoo voegzaem, tot het voonge Kapittel gebracht hebben, als behelzende een vervolg der bedreiging, welke Kap. 7. g2. begonnen •was - Het overige van dit Kap. behelst twee hoofdzaken. L Eene befchrijving van de hardnekkige ver* fiokking der Joden, in de fnoodfie boosheden ysZ 4.9. is. f™eJedrei&tr% van de meest geduchte oordeelen
I. 'pEr felver tijt, wanneer de evengemeJde flagtmg onder het Joodfche volk, zal plaets hebben Kap. 7: 32-34, fpreeckt de HEERE, fullen de Chaldeeuwen op eene vreesfelyke wijs woeden, en heilig «och onheilig fparen Zelvs zullen fy de beenderen der Koningen van Juda , ende de beenderen harer, Vorften ende de beenderen der Priefteren, ende de beenderen der Propheten, ende de beenderen der inwoonderen van Jerufalem, uyt hare graven uythalen: de Chaldeeuwen zullen zelvs de graven welke anders voor onfchendbaer gehouden worden, omroel ren en'er de beenderen uit fmijtén, om naer fchatten en kos^tbaerheden te zoeken. Vergel. josz.hus Amia. Jud,
2. Ende de Chaldeeuwen zullen die beenderen niet wederom begraven maer fy fullenfe uytfpreyden voor de fonne, ende voor de mane, ende voor het gantfche heyr des hemelsj diefy, als Godheden, geëerd
?™ ë endeJ diC fy W ëedient> e«de die
fy nagewandelt ende die fy gefocht hebben, ende voor dewelcke fy fich nedergebogen hebben; fy en
ful,
00 J»r. 7: 18. ends 19: i3.



JEREMIA. VUL 73
fullen niet verfamelt nochte op nieuw begraven worden; tot milt. op den aerdbodem fullenfe zijn.
De afgodifche Joden hadden, in naevolging der blinde heidenen, de zon, de maen, en het ganfche heir der hemelen gediend. — De opeenftapeling der uitdrukkingen, welke zy liev gehad, gediend, nagewandeld, gezocht, en voor •welke zy zich neder gebogen hebben, diend om de fterke zucht der Joden, en hunne verbazende gehechtheid aen den afgodsdienst, afteteekenen.
3. Ende die Joden, die de algemeene flagting ontko* men, zullen op de meest duldelooze wijs mishandeld worden , zoodanig dat zy tot woede en wanhoop vervallen zullen, de doot fal voor 't leven verkoren worden, by 't gantfche overbüjffel der overgeblevenen uyt defen boofen gedachte : zy zullen wenfchen dat zy. in de algemeene flagting mede waren omgekomen, in alle de plaetfen der overgeblevenen, daer ïckfe henen gedreven fal hebben , fpreeckt de HEERE der heyrfcharen , zullen zy , die voor het aengezicht der Chaldeeuwen gevloden zijn, tot woede en wanhoop over^ flaen. Het leven zal hun bitter wezen.
4. Segt wijders tot hen, gy Jeremias mijn Propheet; Soo feyt de HEERE, of zoo fprak de heer tot my in die zelvde openbaring : Sal men vallen, ende niet we-? deropftaen ? fal men af keeren, ende niet weder keeren ? Immers neen. Elk die gevallen is, zal zijn best doen om wederom op te ftaen; en elk, die van zijn huis of van den rechten weg is af gekeerd, zal zich benaerrtige» om weder te keeren. Maer geheel anders handelen de Joden ; zy blijven in hunnen afval liggen, en volharden in hunne afkeeringen.
5. Waerom keert [dan] dit hardnekkig volck, het welk te Jerufalem woont, af [metJ eene altoosduerende afkeeringe, zonder dat zy immer eenig voornemen of eenige begeerte hebben, om tot My, van welken zy zoo fchandelyk zijn afgekeerd, boetvaerdig weder te keeren? fy houden vafl: aen bedrogh, zy blijven by
XIV. deel. E 5



74 jeremia: VIII.
de geveinsde vertooning van Godsdienstigheid , maer fy weygeren met hun hart tot My weder te keeren.
6. Ick hebbe, om de zaek als Richter welen nauwkeurig te onderzoeken, aendachtig geluyftert ende fcherp toegehoort, om hunne woorden en bedrijven na te gaen, maer Ik heb niets goeds kunnen ontdekken, fy fpreken dat niet recht en is, maer maken de boosheid hunner harten, met hunne woorden openbaer, daer en is niemant, die berouw hebbe over fijne boofheyt, feggende , Wat heb ick gedaen ? zy zijn alle even onverbeterlyk en verhard in het kwaed; een yeder keert fich om in fijnen loop, en tot zijnen gewoonen weg, om allerlei godloosheid breidelloos te plegen, gelijck een onbefuyft peert in den ftrijt, het welk niet te temmen is.
7. Selfs een oyevaer aen den hemel, weet fijne gefette tijden, ende een tortelduyve, ende kraen, ende fwaluwe, nemen den tijt harer aenkomfte waer: deze vogelen nemen den rechten tijd waer , om te gaen en te komen, maer mijn volck, het welk Ik wijzer gemaekt heb dan het gevogelte des hemels, en (#) weet het recht des HEEREN niet, zy nemen den tijd der bekeering niet in acht, om het recht en de wraek van den opperften Richter te ontwijken.
8. Hoe kwalyk fegget gy dan, Wy zijn wijs, ende de wet des HÈEREN is by ons, daer gy de grootfte dwaesheid openbaer maekt , en geenen den minden acht flaet op Gods geboden ? Zelvs is de wijsheid ook van de Schriftgeleerden geweken, Siet, waerlick, te vergeefs werckt of brengt leugens voort de valfche penne der Schriftgeleerden , die valfche verklaringen maken van de Wet.
9. De zoogenaemde wijfe zijn,nadat de valschheid van hunne voorgevens ontdekt was , befchaemt geworden, verfchrickt, ontroerd, verbijfterd, ende gevangen of
be-
C iO Jer- 5: 4 7 5.



jeremia; vul 75
bedrogen uitgekomen: Siet, fy hebben des HEEREN woort, het eenige richtfnoer van hunnen wan-del, verworpen , en daerop in het geheel geenen acht gegeven, wat wijfheyt fouden fy dan hebben daer zy geheel verdwaesd zijn ?
10. Daerom fal ick hare (<r) wijven aen andere geven, hare ackeren aen [andere] befitters; want (d) van den kleynften aen tot den grootften toe, {e) pleegt een yeder van hen gierigheyt: van den Propheet aen tot den Prieiter toe, welker ambt het medebrengt, om het volk te onderwijzen en te vermanen, bedrijft een yeder van hen valfcheyt. Het bederv der zeden is algemeen geworden, en tot allerlei rangen van menfchen doorgedrongen.
11. Ende fy genefen de breucke der dochter mijns volcks op 't lichtfte, door het volk wijs te maken , dat zy voor geen kwaed te vreezen hebben, feggende , Vrede, vrede, rust en voorfpoed zult Gy beftendig genieten: doch daer en is geen vrede, niets dat naer rust en voorfpoed gelijkt. Vergel. Kap. 6: 14.
12. Tegen de allerduidelykfte proeven van mijn rechtvaerdig ongenoegen aen, gaen zy hardnekkig voort, met het volk zorgeloos te maken. Zijn fy befchaemt, om dat fy grouwel bedreven en het volk misleid hebben, wanneer zy by de uitkomst ontdekt worden bedriegers te zijn? Niets minder dan dit. Zy gaen onbefchaemd voort, met te verzekeren dat het niet tot het uiterfte komen zal; ja fy fchamen fich in 't minde niet, ende en weten niet fehaemroot te worden, al worden zy nog zoo blijkbaer geleugenftraft: daerom fullen fy, by de inneming en verwoesting van Jerufalem door de Chaldeeuwen, vallen onder de vallende, ter tijt harer befoeckinge fullen fy ftruyckelen, en onder de verflagenen neder vallen, feyt de HEERE.
13. Ick falfe voorfeker wechrapen en geheel verteeren, fpreeckt de HEERE: daer en zijn geene
(c) Jer. 6: 12. Qd) Jerem. 6: 13, 14, 15. (o Jef. 5<j: 11. XIV. deel,



79 JEREMIA. ViH, druyven aen den (ƒ) wijnftock, noch geen vijgen aen den (g) vijgeboom, ja het bladt is afgevallen j het is een tijd van algemeene fchaersheid, ende [de ge« loden, die] ick hen gegeven hebbe, die overtre? den fy.
Daer zijn geene druiven aen den wijnftok, noch geen vijgen aen den vijgeboom, ja het blad is afgevallen. — Hier fchijnt de fchaersheid en de hongersnood te worden afgeteekend, welke de belegering van Jerufalem zou te weeg brengen. Anders zou men het zinbeeldig vau de Joden zelve verftaen kunnen ; voor zoo ver het ganfche land van volk zou ontbloot worden.
Maer de laetfte woorden zijn donkerer. —■ Onze Overzetters verftaen het, van de hardnekkige boosheid der Joden , te midden van Gods geduchte oordeelen; en lasfchen 'cr daerom de woorden, de geboden enz., tusfchen beide in, Eigenlyk ftaet 'er: /* zal hun geven, die hen overtreden zullen. Het Hebreeuwfche woord overtreden vertaeld, zegt eigenlyk het opzwellen van eene overftromende rivier ; en kan daerom zeer eigenaertig worden overgebracht, tot de invallen van een vyandig leger, het welk het ganfche land als overftroomt, en alles wechvoert. — De meening is derhalven deze, en dit ftrookt ooi veel beter met het verband der zaken , dat de heer de Chaldeeuwen zou doen komen, pm het Joodfche land, als een watervloed,te overftroomen.
14. Er zal eerlang een tijd komen, dat gy voor den geweldigen inval der Chaldeeuwen vluchten zult. Waerom zoo zult gy dan de een den anderen toeroepen, blijven wy zorgloos futen? (h) verfamelt u, ende-laet ons ingaen in de vafte en verfterkte Heden, ende aldaer ftille fwijgen en wanhopig afwrachten, wat ons lot wezen zal: Immers heeft ons de HEERE onfe Godt doen ftille fwijgen , het zou vruchteloos wezen den vyand wederftand te bieden. De moed is ons geheel benomen, ende de hees heeft ons met (i) gallewater gedrenckt,
en
(ƒ) Jef' s: 1 . &c. Cff) Mattb. 21: 19. Luc. 13: 6, &c. (hj Ier, 4: a- (O J«. 'J' 15. «nde 23: 15.



JEREMIA. VUL. 7? en óns bitterlyk bedroevd, om dat wy tegen den HEERE zoo grouwzaem en hardnekkig gefondigt hebben.
15. (k) Men wacht nae vrede, voorfpoed en hertelling van onze zaken, maer te vergeevsch, daer en is niet goetS : onze omftandigheden worden hoe langs zoo akeliger. Men heeft, volgens de bcdrieglyke belovte van gewaende Propheten, al lang gewacht, nae tijt van genefinge en uitkomst, maer fiet, daer is in tegendeel verfchrickinge.
16. Van den Noorderkant is de vyand reeds, met eene ontembare woede, in het land gevallen. (/) Van Dan af, de Noorder grenspael van het Joodfche land, wort het gefnuyf en het briefchen fijner peerden gehoort; de geduchte ruitery der Chaldeeuwen is reeds in ons land getrokken , het gantfche lant beeft, van het geluyt der brieflchingen fijner ftercken paerden j ende fy komen daer henen , en trekken al verder door, dat fy het lant op-eten ende de volheyt of inkomften van dien , zelvs de fterkfre en meest verdeedigbare fladt, ende die daer in woonen. De Chaldeeuwen berooven het ganfche land, zy plunderen de fteden zoo wel als de dorpen; en gy zijt geheel buiten ftaet, om tegenftand te bieden.
17. Want fiet, ick fende flangen , bafilifken onder ulieden, tegen dewelcke geene (w) befweeringe en is : het. zal u even zoo min mogelyk wezen, het heirleger der Chaldeeuwen te wederftaen, als u te beveiligen tegen de vergivtige beten van flangen. De Chaldeeuwen zullen overal den dood en de verwoesting met zich voeren, en die fullen U, even als vergivtige en ontembare flangen, doodelyke wonden bijten , fpreeckt de HEERE.
Vs. 18-23. voert de Propheet het woord; verzekerende, dat de geheele ondergang van het Joodfche Koningrijk vastelyk hejloten ware, en dat 'er voor hem derhalven niets anders overbleev, dan kermen en treuren.
(*) Jer. 14: 19. (/) Jer. 4: 15, («O Pfslm 58: 5, 6. XIV. BEEL.



78 JEREMIA. VIII.
18. Mijne verquickinge is in droeffenhTe: daer de ondergang van het Joodfche Koningrijk vastelyk befloten is, van wege de hardnekkigheid des volks, kan ik nergens eene vertroosting vinden. Ik geev my geheel over aen het weenen en treuren, mijn herte is flaeuw in my, en afgemat van droevheid.
19. Siet , de ftemme des gefchreys en des geklaegs der dochter mijns volcks is uyt feer verren lande: zy brengen hunne klachten by den Koning van Egypte, en zoeken hulp by dien Vorst, tegen de Babyloniers. Het is als of ik de Joodfche gezanten , in verre landen, in Egypte , hunne klachten en verzoeken aen Pharao hoor voorftellen. Maer welk eene grouwzame handelwijs? wat is dit anders dan den heer, den God hunner vaderen te verzaken? Is dan de HEERE niet te Zion? is haer Koningh niet by haer? Waerom hebben fy, vraegt de heer , my vertoornt met hare gefnedene beelden , met ydelheden der vreemden ? waerom hebben zy in de grouwzaemfte afgodery, tegen alle vermaningen aen, blijven volharden ? hebben zy niet de maet van hunne ongerechtigheid volkomen vervuld ?
20. Het is nu geen tijd meer om op uitkomst te hopen. Het is nu met het Joodfche volk geheel gedaen, en alle verwachting is voor altoos afgefneden. De oogft is voorbygegaen , de fomer is ten eynde: nogh en zijn wy niet verloft. Het zou even zoo dwaes zijn, om nu nog óp verlosfing te hopen, als dat een land nog op vruchten wachtte , nadat de oogsttijd geheel verloopen is.
21. Ick ben als het ware gebroken, en geheel door droevheid verbrijzeld , van wegen 'de breucke der dochter mijns volcks : de hartgrievende treurigheid, over de fchroomelyke onheilen van mijne land en volksgenooten , maekt my geheel krachteloos : ick gae in 't fwart, tot een teeken van bittere droevheid, ontfettinge heeft my aengegrepen, ik ben geheel ontroerd, omdat het verderv van mijn volk onherftelbaer is.
22. En



JEREMIA. VUL 79
22. En is 'er geen («) balfem in Gilead ? is geen heelmeefter aldaer? hadden de Joden niet by tijds gepaste middelen kunnen en moeten aenwenden, om den aennaderenden ondergang aftewenden en voor te komen? immers ja: want, waerom en is de gefontheyt der dochter mijns volcks niet gerefen? Alleen omdat zy de middelen ter ontkoming, hardnekkig verfmaed hebben.
Uit Gilead kwam eene kostbare balfem voort, die tot een geneesmiddel gebruikt werd,. vergel. Kap. 46: ir. Het voorftel is hier zinbeeldig ; men denke aen alle die middelen welke God had aengewend, en van welke de Joden een betamelyk gebruik hadden moeten maken, om de flooping van hun Koningrijk aftewenden. De heer komt daerom voor als een heelmeester, die bereid was geweest, om de doodelyke krankheid van het Rijk te genezen, indien men zijnen raed had opgevolgd. — Ik ftae daerover verbaesd, wil de Propheet zeggen, dat het Joodfche volk niet genezen is, daer de geneesmiddelen niet ontbraken; dat zy de middelen, hun door God voorgefchreven, om het Koningrijk te beveiligen en te herftellen, moedwillig verfmaed hebben.
(a) Gen. 37: 15. Jer. 4G: u. ende 51: 8.
XIV. DBET,



80 JEREMIA. IX,
HET IX. KAPITTEL.
Vs. i. behelst een vervolg van de evengemelde Machte. Wijders werd de zondige en grouwzame ftaet der Joden afgeteekend vs. 2-9,- daerna wordt de aenftaende verwoesting van het ganfche land befchreven vs. 10-22. Eindelyk worden de Joden aengefpoordt om den rechten weg in te flaen, ten einde zy nog Gods aennadertnde oordeelen mogten afwenden vs. 23 - 26.
1. ()Ch (a) dat mijn hooft vol water ware, en-
de mijn ooge een fprinck-ader van tranen ! fo foud' ick dagh ende nacht beweenen de verüagene der dochter mijns volcks. De ellende van het Joodfche volk, welke om hare nabyheid, wel als tegenwoordig mag worden aengemerkt, is 200 groot, dat my genoegzame tranen ontbreken, om dezelve genoeg te beweenen. Deze oordeelen zijn allerrechtvaerdigst; de zedelyke toeftand van het Joodfche volk is allergrouwzaemst.
2. Och dat ick in de eenzame woeftijne een herberge der wandelaers hadde! flechts zulk een hutken, als de reizigers in de woestijnen plegen op te flaen , om in dezelve wat te rusten! fo foud' ick mijn volck verlaten , ende van hen trecken: ik zou in dat eenzame verblijv mijnen intrek nemen: want het is voor iemand, die maer eenige beginfelen heeft van deugd en Godsdienst, onverdraeglyk, om onder zulk een grouwzaem volk te woonen, fy zijn alle (b) overfpeelders, een trouwloofe hoop, en deugnieten van den eerften rang.
3. Ende fy fpannen hare tonge, [als] haren boge, [tot] (c) leugen, om de pijlen van leugen en lasteringen aftefchieten ; fy worden geweldigh in den
lande,
00 Jef. 42:4- Jer. 4: ij. 00 Jer. 5: 7, «• CO Jef. 59:4,13,15.



JEREMIA. IX. 8£
lande, zy nemen toe in vermogen en ontzien niemand; doch zy zijn niet geneigd tot waerheyt: want fy gaen voort van (d) boofheyt tot boofheyt, maer my en kennen fy niet, fpreeckt de HcRE.
4. Het bedrog en de trouwloosheid is algemeen geworden. Wachtet U, en wees altoos op uwe hoede, men kan niemand vertrouwen. Wachtet u een yegelick zelvs van den genen , dien hy voor fijnen vrient houdt, ende en vertrouwet niet zelvs op eenigen broeder: want elck broeder doet niet dan zijnen broeder bedriegen, waer hy kan, ende elck vrient (e) wandelt [in] achterklap.
5. Ende fy handelen bedrieglick, een yeder met fijnen vrient, ende en fpreken de waerheyt niet: fy leeren hare tonge, en oeffenen 'er zich in, om leugen te fpreken, en dezelve den fchijn van waerheid te geven, fy maken fich moede met verkeerdelick te handelen, zy worden afgemat van het ingefpannen denken, hoe zy bedrog en boosheid plegen zullen.
6. Uwe wooninge, heeft daerom de heer tot my gezegd, is in 't midden van bedrogh: gy woont in het midden van Ieugenaers e* boosdoeners: door het bedrogh der valfche Propheten, die hen met leugenachtige belovten vleijen, weygeren fy my te kennen, en verharden zich in de boosheid, fpreeckt de HEERE.
7. Daerom feyt de HEERE der heyrfcharen , de hooge Beftuurer van alle gefchapene wezens , alfoo ; Siet ick falfe fmelten, gelijk men het metael doet, in den fmeltkroes der ellende, ende falfe beproeven en louteren , door de godlozen, die onder hen zijn , als fchuim te verteeren: want hoe foud' ick [anders] doen, ten aenfien der diep bedorvene dochter mijns volcks? Er is geen ander middel over, om het hardnekkig Juda tot nadenken en verbetering te brengen.
8- Hare (ƒ) tonge is een moortpijl, altoos gereed , om anderen in hunne eer en goeden naem te kwet-
(rfj Jer. 6: 7. Jer. 6: 28. CO Pf. 10a: 3, 4. Spr. 30: 14.
XIV. DEEL. F



82 JEREMIA. jx.
fen, fy fpreeckt bedrogh: een yeder fpreeckt met lijnen naeften geveinsdelyk [van) vrede met fijnen (g) mont, maer in fijn binnenfte leyt hy heimelyk fijne lagen.
9. (h) Soud' ickfe om defe dingen niet befoecken? zou Ik, de rechtvaerdige Richter, zulke grouwelen ongeftraft laten ? fpreeckt de HEERE ? en foudc mijne ziele haer niet wreken aen fulck een onverbeterlyk en hardnekkig volck, als dit is'?
Vs. 10-22. wordt de nenftaende verwoesting van het gati'
fche Joodfche land befchreven.
Vs. 10. ftelt de Propheet zich voor als iemand , die bitterlyk kermen zou over de algemeene ellende : deels, om zijn medelijden met zijne landgenooten te betuigen; deels, om de algemeene droevheid te vertoonen, welke eerlang onder het ganfche volk heerfchen zou.
10. Ick fal een kermend geween ende eene bittere weeklage opheffen over de voorheen zoo vruchtbare bergen, daer eene menigte van druiven en olijven pleegt te wasfen, ende een zeer aendoenlyk klaegliedt over de verwoeste herdershutten der grasrijke woeftijne : want fy zijn afgebrandt, alles is door vuur en zwaerd Jammerlyk verwoest, zoo dat 'er niemant door en gaet, ende men hoort 'er geene ftemme van vee; van de vogelen des hemels aen tot de beeften toe, zijnfe wechgefworven, doorgegaen, om dat 'er in dit wei eer zoo vruchtbaer land geen voed fel te vinden is.
Vs. ir. voert de Propheet den heek zeiven fprekende in; toonende dat de algemeene verwoesting zich ook tot de hoofdftad zoude uitftrekken.
11. Ende ick fal zelvs Jerufalem, die zeer prachtige en beroemde hoofdftad van het Joodfche land, geheel laten verwoesten. Door de alles vernielende wapenen der Chaldeeuwen zal ik dezelve ftellen tot [fteen]hoopen,
[tot]
Q) Pfalm 12; 3. ende 23: 3. Qi) Jer. 5: 9, ï>



JEREMIA. IX. 83
ftotl eene wooninge der (i) draken: ende de overige lieden van Juda fal ick Hellen [totJ eene verwoeftinge, fonder inwoonder.
12. Wie is de wijfe man, die dit verftae? wie is onder de Joden verftandig genoeg, om de ware oorzaken van deze zoo zeer geduchte rampen op te merken ? ende tot wien heeft d2 mont des HEEREN gefproken, dat hy 't verkondige? Er zijn velen, die zich voor Propheten van den levendigen God uitgeven: maer de zoodanigen betaemt het openlyk bekend te maken, welke onheilen het volk boven het hoofd hangen, en welke daervan de redenen zijn; wie is verftandig genoeg om op te merken , Waerom het lant vergaen [ende] afgebrandt zy als eene woeftijne, dat 'er niemant door en gaet.
13. Ende de HEERE heeft my, niet alleen de aenftaende verwoesting van het ganfche land, maer ook de oorzaken daervan bekend gemaekt, toen Hy tot my in eene openbaring feyde: Al dit kwaed zal den Joden eerlang en zekerlyk overkomen; Om dat fy mijne wet, die ick voor haer aengefichte gegeven hadde , verlaten hebben: ende nae mijne ftemme niet gehoort, noch daer nae gewandelt en hebben:
14. Maer wel verre daervan daen, zy hebben in tegendeel gewandelt na het goetduncken haers boozen herten: ende zy hebben nagewandeld de Baals en d« afgoden, nae het voorfchrivt, het welcke hare verbasterde vaders hen geleert hadden:
15. Daerom omdat zy my zoo fchandelyk verlaten heb» ben, feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls, alfoo ; Siet ick fal dit grouwzaem volck fpijfen met (k) alffen: ende ick falfe drencken met (/) gallewater. Ik zal hun zeer bittere rampen toezenden.
16. Ende ick falfe uit hun land verbannen, hen (m) verftroyen onder de Heydenen , die fy niet gekent en met welke zy geene gemeenfchap gehouden heb-
(i) Jer. ïo: 22. CO J<*- 23:15' Éi) Jer- & *4r («) Levi£< a6: S3'
XIV. dsêl. F 2



84 JEREMIA. II, ben, fy noch hare vaders: ende ick fal het {weert achter hen fenden, tot dat ickfe verteert fal hebben, zoo velen 'er ter verteering gefchikt zijn
17- Soo feyt de HEERE der heyrfcharen , Bedenkt tog, welke rampen u boven het hoofd hangen Merckt daer op met verootmoediging, ende met alle 'blijken van bittere droevheid ; roepet ten dien einde klaegvrouwen, datfe komen: ende fendet overal henen nae de wtjfe [vrouwen], die op >t kermen zijn afgericht datfe komen, 6 '
i3. Ende haeften, ende een weeklage over ons en onzen rampfpoedigen toeftand opheffen : dat onfe oogen als in eenen vloed van tranen nederdalen ende onfe oogenleden van water vlieten ' 19. Want daer is eene ftemme van weeklage eehoort uyt Zion of Jerufalem, de hoofdftad zelve- 'er h een algemeen gekerm opgegaen; de een riep den anderen toe: Hoe zijn wy verftoort ? hoe is deze voorheen zoo prachtige Stad verwoest? wy zijn feer befchaemt en in de uiterfte verlegenheid , om dat wy voor het aensezicht van onze vyanden hebben moeten vluchten, en het gezegend lant Kanaan, dat ons zoo dierbaer is hebben moeten verlaten, om dat de Chaldeeuwen ons verjaegd en om datfe onfe wooningen hebben omgeworpen' De Propheet fielt hier wederom deze zaken voor als of zy reeds werkelyk gebeurd waren, omdat zy zeker'en wel binnen korten zouden voorvallen.
20. Nu is het een tijd van een algemeen geween en ge. kerm. Hooret dan des HEEREN woort, gv wiiven, ende uwe oore ontfange het woort fiins monts: maekt 'er flaet op, dat deze bedreiging eerlang zal vervuld worden. Maekt u daerom gereed om te keimen ende leeret reeds by voorraed uwe dochteren
ESSSi."* £kk eene h3re
21. De vyand is als het ware , reeds op het onver, wachtst in onze huizen gevallen, om al wat leevt te vermoorden, cn niemand te ontzien: Want de doot is als
een



JEREMIA. IX. 85
een diev geklommen in onfe venileren , fy is in onfe paleyfen gekomen : om de kinderkens uyt te roeyen van de wijeken , de jongelingen van de ftraten.
Sommigen verftaen dit van den hongersnood en de pest, welke daermede zoude gepaerd gaen, gelijk foortgelijke uitdrukkingen in dien zin voorkomen, Job 15: 20. 17: 15» Pf. 33: 19. — Al zoo liev evenwel zouden wy denken, op de woede der vyanden; die Jerufalem ftormenderhand zouden innemen, en alles over den kling doen fpringen, zonder onderfcheid te maken tusfchen jeugd en ouderdom.
22. Spreeckt tot het weerbarstig Juda , de gemeld» bedreiging zal gewisfelyk vervuld worden; Soo fpreeckt de HEERE, of zbo heeft de heer, in eene openbaring, tot my gefproken: (n) Ja zelvs een doot lichaem des menfchen, dat is eene ganfche menigte van lijken, fal vallen en onbegraven blijven liggen, als mift op het open velt: ende als eene garve achter den maeyer, die niemant op en famelt. Men zal op de doode lijken niet meer acht geven, dan op een weinig verftrooide garven, welke hier en daer uit de hand des maeijers vallen, en op het veld blijven liggen.
23. Vertrouwt niet langer , gy weerbarstige en verdwaesde Joden, op uwe ingebeelde wijsheid, dapperheid en rijkdommen. Zulk een vertrouwen is ten eenemael ydel. Er is maer één weg, om de aennaderende onheilen aftewenden , en in de Godlyke gunst herfleld te worden; de eerbiedige erkentenis namelyk, en de naevolging van Gods zedelyke Volmaektheden. Soo feyt de HEERE; (0) Een wijfe en beroeme fich niet in fijne wijfheyt, de wijsheid van uwe Vorsten en Staatsmannen zal u, tegen den naderenden inval der Chaldeeuwen, niet kunnen beveiligen : ende de ftereke en beroeme fich niet in fijne fterckheyt, dat uwe helden en dappere lieden zich niet verbeelden, dat zy de vyanden met hunne wapenen zullen
(n) Jer. 7: 33. 00 1 Cor. U'Sh ~ Cor. 10: 17. XIV. DEEL. F 3



8<S JEREMIA. IX.
wederftaen kunnen: een i;ijcke en beroeme fich niet in fijnen rijekdom, verbeeld u niet, dat 'er nog geld genoeg zy om vreemde hulpbenden te huuren. Alle deze gronden van vertrouwen zijn geheel ydel, en zullen u gewis befchamen.
24. Maer die fich beroemt, en zich op eenen genoegzamen grond van vertrouwen verlaten wil, beroeme fich en ftelle eenen grond van vertrouwen hier in , dat hy verfiaet en waeriijk wijs is , ende my kent, dat ick de HEERE ben, doende weldadigheyt, recht ende gerechtigheyt op der aerden : want in die dingen, of in die genen die my kennen, als den rechtvaerdigen en weldadigen Opperheer der waereld, op mijne wegen acht flaen, en mijn voorbeeld in hun gedrag pogen nae te volgen , in de zoodanigen hebbe ick luft, fpreeckt de HEERE, de zoodanigen zal ik met mijne gunst vereeren.
25. Siet, de dagen komen, fpreeckt de HEERE, dat ick openlyk zal doen blijken, ook ten aenzien der heidenen, aen den eenen kant, dat wijsheid der Staetkundigen, dapperheid der helden, en fchatten der rijken, niemand beveiligen kunnen; en aen den anderen kant, dat Ik zonder aenneming des perfoons, recht en gerechtigheid doe op aerde. De tijd komt dat ik befoeckinge fal doen en mijne oordeelen uitoeffenen , over allen befhedenen, met de gene die de voorhuyt hebben. Vermids de Joden niet minder bedorven zijn dan de heidenen, zal Ik de eerfte zoo min als de laetfte ongeftraft laten.
26. Over Egypten, van waer gy te vergeevsch hulp verwacht Ezech. 29: 6, 7, 16; zal Ik mijne oordeelen uitoeffenen, ende ook over u, o Juda, ende over Edom, ende over de kinderen Ammons, ende over ' Moab, ende over alle die aen de hoecken afgekort zijn , die in de woeftijne woonen : want alle de Heydenen hebben de voorhuyt en zijn vervreemd van mijnen dienst, maer het gantfche huys Ifraè'is of fchoon bet lichatneiyk befneden is, heeft met dat alles
(?) de



JEREMIA. IX. 87
(p) de voorhuyt des herten , het is ten eenemaei verftokt, en niet minder boos dan de heidenen.
Wie worden hier bedoeld, onder den naem van alle dk aen de hoeken afgekort zijn, die in de woestijne woonen? — De bewooners van het woest Arabien. Zy werden dus genaemd, omdat zy gewoon waren , hun hoofdhair rondom af te korten.
HET X. KAPITTEL.
DE Joden komen hier voor, als werkelyk wechgevoerd naer Babel; en vermaend om zich niet te laten vervoeren tot de afgodery, welke aldaer in zwang ging, maer den jehovah , als den eenigen en waren God, alleen te vreezen, vs. 1-16. Daerna worden de verbannene Joden ernftig opgewekt, om tot den heer, met nedrige fchuldbekentenis en ernftige gebeden, zoo om hunne verlosfing, als om den ondergang van hunne vyanden , oprechtelyk weder te keeren, vs. 17-25-
De Joden worden hier vertoond, als reeds met de daed verkeerende in de gevangenis van Babel; om aen te toonen ilat deze wechvoering gewisfelyk en fpoedig gefchieden zou. _ Zy worden aengefproken, onder de algemeene benaming van huis Israël vs. 1, omdat 'er nu geen onderfcheid meer wezen zou, tusfchen Israël en Juda. Beide Koningrijken komen hier voor als gefloopt; Israël en Juda waren nu beide , uit hun Vaderland verbannen , en gevangen onder de heidenen.
1 Hooret het woort , met de verfchuldigde aendacht en eerbied, dat de HEERE, door den mond van my zijnen Propheet, tot ulieden fpreeckt, o huys
^fs'oo feyt de HEERE, de eenige en ware God,
rp~) r.ev. 26: 41. Rom. a: s8, 29. XIV. DEEL. F 4



88 JEREMIA, K,
de almachtige Schepper, en hooge Beftuurer van alle «.
fchapene wezens; En leeret den wegh der Hevdenen
met, volgt het voorbeeld der afgodifche Chaldeeuwen in
welker midden gy verkeert, niet na, ende en ontfe tèt
ü niet voor de teeckenen des hemels' dewf efich
de Heydenen voor defelve ontfetten J
Onder de Chaldeeuwen was de ftarren-wichelary zeer gemeen. Zy geloovden en gaven ^ ^ ^ ^ ^ ^
*X*Tn\t0ek°mende dinSen> de lotgevallen van merfchen en volKen, voorfpellen konden. Wanneer nu de za. rnenftelling der ^ va„ ^ ^ ^
Bade,hgegebeurtenisfen meenden te voorzien, dan ontzette^. Zy zxh voor de ^nen d<s hemds. Tot dk foort yan geloov^hetd, het welk de heer volftrektelyk verboden had i*ut 18: 10, 14. en met het boogde recht befpot wordt, Jef 47: 13, moesten de Joden zich, in het land van hunne ^ ~ Chaldeeuwen^
de infettingen der heidenfche volckeren,de bygelS vgewaernemingen der Chaldeeuwen, omtrent'den fta„d « den invloed der Harren, zijn enkele ydelhevt • de ea heee afgod k . ^nj^hl geftden
beeld, aen het welk zy Godsdienstige hulde bew£ s niets anders dan een ftuk hout dat men uy ^ woude gehouwen heeft, een werck van 'sïerS m.efters handen, het welk hy met de bijle «ïïii gefatfoeneerd heeft. J n DH,eI
4- Men pronckt het houten beeld 0p met filv^r ende met gout: daerna zetten de werkme^ers del ftonjme afgoden vast, fy {b) hechtenfe ^ ' »'
enntaTgele.ameren ™ °P daC h« ™
5. Sy zijn recht en onbuigzaem, gefijck een palmboom. Zy maken eene goede vertooning, zy zl ™' dichten wercke en naer de kunst gefatfoeneerd
roet
C«0 Jef. 44: f4, &c. O) Jef. 41: 7.



JEREMIA. X. 89
met dat alles, zijn zy beweeg-en radeloos, zy en (tr) konnen niet fpreken, fy moeten (d) gedragen worden , want fy en konnen niet gaen : En vreefet niet voor hen, want fy en konnen (e) geen quaet doen, oock fo en is 'er geen goet doen by hen.
Nadat de Propheet uit 's heeren naem, de dwaesheid der ftarren-wichelary, en van den afgodsdienst in het algemeen had aengetoond, gaet hy over om aen het volk, den heer, als den waren God, en het eenige voorwerp van vertrouwen , voor te dragen vs. 6-16.
6. Om dat niemant (ƒ) u gelijck is,o HEERE, die boven alle gefchapene wezens oneindig verheven zijt, fo zijt gy groot, ende groot is uw naem, in mogentheyt, daer Gy de kennelykfte proeven geevt van uw onbeperkt Alvermogen.
7- (g) Wie foude u niet vrxefen, gy Koningh der Heydenen ? Gy opperfte Beftuurer van het gansch Geheelal, die de lotgevallen van alle volken in Uwe hand hebt! want het komt u toe: alle redelyke wezens zijn verplicht om U te vreezen , en het is de buitenfpoorigfte dwaesheid Uwe hulde aen nietigen afgoden te geven, Om dat doch onder alle wijfe en machtigen der Heydenen, ende in haer gantfche Koninckrijck, niemant u gelijck en is.
8. Hoe dwaes is de afgodsdienst? Hoe onredelyk handelen zy, die den beelden eer aendoen? In één dingh, en dat van het hoogfte aenbelang is, in den Godsdienst namelyk, zijn fy doch (h) onvernuftigh ende fot: een ftuk hout, het welk zy als 'eene Godheid eerbiedigen, is een onderwijs" der ydelheden , een ydel on. derwijs: zulk een hout Godsdienstige hulde te bewijzen, is de buitenfpoorigfte dwaesheid zelve.
9. Uytgereckt filver wort gebruikt , om een iïlik hout te verfieren; dit zilver pleegt van Tharfis of Tartesfus in Spanje gebracht te worden, ende het gout haeït
00 Pf. u<v 5, 00 Jel> 46: 1. 7- CO M- 4is *3- C ƒ) Pfolra 86: S, 10. (g) Oponb. 15: 4. CO Jef- 4i-- 2y- Habak, 2: 18. Zach. 10:2.
XIV. DEEL. F 5



5>o JEREMIA. X
men van Uphaz of Ophir vergel. i Kon. 10: 22, ftenl wercke des werckmeefters, ende der handen des goutfmits, om de afgodsbeelden te verderen: eene zeer kostbare ftof van hemelsblaeuw ende purper is hare kleedinge, een werck der wijfen en kunstenaers zijnfe al te famen. J
10. Maer de HEERE Godt is de waerheyt of God in waerheid, de heer , de God van Israël is de waerachtige God, de Schepper en Beftuurer van het groot Geheeld, hy is de levendige Godt, oneindig verheven boven de ftomme afgoden, ende een eeuwigh Koningh die het bewind voert over alle gefchapene wezens: Hy bezit eene oneindige Majefteit: van fijne verbolgenheyt beeft de aerde, ende de Heydenen en konnen de geduchte uitwerkfelen van fijne gramfchap niet verdragen.
11. (Aldus fult gylieden, wanneer de Chaldeeuwen u tot afgodery zullen verleiden, tot hen feggen; De zoogenaemde goden, welker eerdienst gylieden ons zoekt aen te prijzen, die den hemel ende de aerde niet gemaeckt en hebben, fullen vergaen van der aerden , ende van onder defen hemel.) Het zal eens, voor" het oog der geheele waereld, openbaer worden, dat uwe zoogenaemde goden nietige en verachtelyke wezens zyn, welke geen het minste vermogen bezitten.
De woorden welke hier vs. 11. voorkomen, breken dei; zamenhang geheel en al af. — Daerenboven zijn zy niet in zuiver Hebreeuwsch, maer in den Chaldeeuwfchen tongval voorgedragen, even als Ezra 4-7. Dan. 2-4. ■— Deze overwegingen hebben fommigen aenleiding gegeven om te vermoeden, dat dit een byvoegfel zy van eene andere hand, het welk, ten tijde der Babylonifche gevangenis, in den test (t ingelascht.
12. Die God, die de (i) aerde gemaeckt heeft door fijne oneindige kracht, die de beneden werelt, tot eene woonplaets voor de menfchen, bereydt heefc
door
CO Gen- ,! «• 5»; 13.



JEREMIA. X. 91 door fijne aenbiddelyke wijfheyt; ende den hemel vercierd met eene verbazende verfcheidenheid van glansrijke lichten, als eene tente over de aerde, (k) uytgebreydc heeft door fijn verftant, van bet welk geen getal is; die God is alleen de eenige en ware God.
13. Hy is het die alles beftuurt, door zijne aenbiddelyke wijsheid. Als hy fijne ftemme geeft, en dondert in de hoogte Pf. 18: 18, fo is 'er een gedruys een geweldig geluid als van groote wateren in den hemel, ende hy doet de (/) dampen opklimmen van 't eynde
der aerde: of hy doet de opgehevene dampen, welke zwarte wolken vertoonen, by een ontzettende donderbui uitbarsten , zoodat het water ftroomt over de geheels aerde : hy maeckt de blickfemen te gelijk met en onder den regen , ende doet den wint voortkomen uyt fijne ichatkameren , wanneer het Hem behaegt.
14. Hoe blijkbaer is het lot der gener, die den eenigen en waren God vreezen , onderfcheiden van dat der dwaze afgodendienaers ! (m) Een yeder menfche, die de afgoden dient, is onvernuftigh en geheel verdwaesd geworden, vergel. Rom. k 22, fo dat hy,met zijne ingebeelde wijsheid, indedaed geen wetenfchap en heeft, een yeder goutfmit is befchaemt van het gefneden beelt, hy zal zijne dwaesheid opmerken , zoo hy maer eenigzins tot nadenken komt, en zich daer over fchamen moeten: want fijn gegoten beelt is leugen, een bedrieglyk ding, eene vertooning van het gene het niet is. De afgodsbeelden zijn levenloze dingen , ende daer en is geen geeft in hen.
15. Ydelneyt zijnfe, een werck van verleydmgen en van verjiandehzen: ter tijt harer befoeckinge, wanneer de afgodendienaers aen rampen worden blootgefteld t fullenfe te gelijk met de afgoden vergaen.
16. Maer geheel anders is het gelegen met hun, die den
rt) Job 9: 8. Pfalm 104.: 2. Jef. 40: 22. ende 44! 24. ende 51: 13. (/; Pf 135: 7- C"0 Jer£ln' 5«- *?» l8«
XIV. DEEL,



pa JEREMIA. X.
eenigen en waren God dienen. („) Jacobs je j . de jehovah de ware God, die zich aen Jacob, fe alle zL« volmaektheden geopenbaerd, en de befcherming van desze v! nageflacht op zich genomen heeft, en iS nie geS die afgoden der Heidenen, van welke zoo even geLE «; want hy « de formeerder van alles, ende If rael, is (o) de roede of fcepter fijner erffènifTe • t raël is het eigen volk des heeren, over het welk H„ 1 Koning regeert: HEERE der heyrfcharen op/erftt Beftuurer van het groot Geheelal, is fijn naem FT tytel die Hem toekomt, J ^ » en de
rl*Tl ™1-\F,opheet in,s HE£REW ««. me m
«1/ T' , VerMd mtden> * ™Ly »aT
Babel verbannen, cm hen tot boete en bekeering op te wekken!
17. Raept uwe kramery wech nvt den lanrl* gy inwoonerfle der veftinge J s
mvoonersfe der vesting of van eene enge plaets- omdat de lol hier voorgefteld worden, zoo als Veerlaat e B bylo ntfche gevangenis zouden geprangd e/'benauwd w0r-
l ; ~, , l°ldt Vemaend ' 0m hafe »*h te Zen
m den lande. Dit is vry duister. Dan Taelkenners hebben opgemerkt, dat het Hebreeuwfche woord door kramer,ver taeld eigenlyk van vogelen gebruikt worde, wann er aen dezelve de vleugelen worden zamengetrokken, om het vnegen * beletten. ln zulk een geval wordt de kracht der vage en binomen , en zy zijn genoodzaekt op de aerde « len Leenfpreukig wordt het hier overgebracht i telozen ftaet van eenen mensch,
wiekt , en van zijn vermogen beroovd is. _ De vertapt 2y derhalven, by wijs van uitbreiding deze: ZionTS
(») Jer. 51: i9. (B) pf< ^ fc " Z1Ji



JEREMIA. X* 93
~ zijt gy eene bewoonfter van eene enge plaets, verkeerende ih benauwende omftandigheden: maer verzamel u uit het ,, land der zamentrekking van uwe vleugelen, uit het land van „ uwe kortwieking; verzamel uwe zwervende en wanho„ pende gedachten, bepael dezelve tot den heer , als die „ machtig en gewillig is om u te verlosfen."
18. Want foo feyt de HEERE; Siet ick fal de godloze inwoonders des lants Kanaan, op dit mael, nadat Ik hen voorheen, op eene zachte wijs, meermalen gekastijd heb, geheel verbannen. Ik zal hen uit hun Vaderland , als het ware wechflingeren , gelijk men eenen fleen zeer gezwind wechflingert, ende falfe (p) benaeuwen, op dat fy 't kwaed gevoelig ondervinden.
19. O wee my, zal Zion als dan zeggen, over mijne breucke, mijne plage is fmertelick: ende ick hadde gefeyt, Dit is immers eene kranckheyt, die ick wel rechtvaerdig verdiend heb, en my zelve moedwillig op den hals gehaeld ; waerom ik dezelve ook geduldig dragen fal.
20. Mijne tente is verftoort, ende alle mijne zeelen zijn verfcheurt: Jerufalem, die beroemde Stad, in welke ik wel eer woonde als in eene prachtige tente, is geheel verwoest; mijne kinderen zijn van my uytgegaen, ende fy en zijnder niet meer; zy zijn verflagen of verbannen. Jerufalem is in eenen puinhoop veranderd ; daer en is niemant meer die deze mijne tente uytfpanne, ende mijne gordijnen oprichte. Alle deze rampen, hoe groot en verfchrikkelyk zy ook wezen mogen, zijn my rechtvaerdig overgekomen.
21. Want de herders en Overheden van ons volk zijn onvernuftigh geworden, ende en hebben den HEERE niet gefocht: daerom en hebbenfe niet verftandiglick gehandelt, ende zy zijn niet voorfpoedig geweest: want hare gantfche weyde is verftroyt, het ganfche volk is verbannen.
(p ) Jer. 6: 24.
XIV. DEEL.



P4 JEREMIA. X.
Vs. tg. ai, was Zion /prekende ingevoerd, maer vs. 22. vat de Propheet zelvs het woord op.
22. De verwoesting van Jerufalem, en de rampfpoedige toeftand over welke Zion daer geklaegd heeft, is kort op handen. Siet, daer komt eene ftemme des geruchts ende een groot beeven uyt den lande van 't (a ) n0°/^i, dö °mzettende heir^gers der alles verwoestende Chaldeeuwen zijn reeds inaentocht, zy bedreigen ons en wy zien het duidelyk aenkomen, dat men de Heden van Juda fal fte len tot eene verwoeftinge, eene woomnge der (r) draken. 5
Eindelyk wordt Zion wederm /prekende ingevoerd, /meelende dat de heer, die alles door zijne Voorzienigheid beftuurt, zijne kast^ngen wilde matigen , en daer en tegen zijne gram/Lp uitoeffenen over hare wreede vyanden vs. 23-2 5.
23. Ick weet', o HEERE, (s) dat alle lotgevallen der menfchen m uwe hand zijn. Ik erken in eerbiedige overtuiging, dat by den menfche fijn wegh nieten 1S: dat. het alleen van Uwe Voorzienigheid afhange, dat iemand, wie hy ook wezen moge, zulken of zulken we* inflae, zulke of zulke middelen by de hand neme, het en is met by eenen man, van welk aenzien en vermogen hy ook zy die wandelt, dat hy fijnen gangh richte Niemand der ftervelingen, wie hy ook wezen fioge kan eenige middelen in het werk ftellen tot een zeker ontwerp en nog veel minder zijn oogmerk bereiken, zonder de God' lyke beftuuring ; zoodat alle lotgevallen der menfchen alleen van de Godlyke beftelling afhangen.
24 De onheilen, welke my door de Chaldeeuwen zijn overgekomen, waren my door U, den opperften Beftuurer van alle dingen toegefchikt. Ik had deze oordeelen recht-
ïltlZ^ (0 Kaftijdt HEERE, doch (v) met mate, en ter mijner verbetering: niet in uwen
toorn,
(?) Jer. 1: 14. ende 4: 6, f>) Ter. o' 11 rA c„. ,r



JEREMIA. X. 95
toorn, en tot verdelgens toe, op dat gy my niet te niete en maket.
25. (x) Stort de geduchte uitwerkfelen van uwe grimmigheyt uyt over de Heydenen, de Chaldeeuwen , en de volken hun onderworpen , die u niet en kennen , ende over de afgodifche geflachten , die uwen name niet aenroepen: want fy hebben Jacob, wiens nakomelingen Gy, tot het volk van uw byzonder eigendom, had aengenomen, als het ware (y) opgegeten en verflonden; ja fy hebben hem opgegeten, ende hem (z) verteert, ende het gezegend Kanaan, het welk Gy hem tot fijne wooninge gegeven had, geheel verwoeftet.
Deze fmeekbede heeft men aen te merken als eene Voorzegging, welke ook blijkbaer vervuld is. Nadat het Koningrijk van Babel verfcheidene andere volken had te ondergebracht, is het ten laetften zelvs door cyrus, den Koning der Perfianen, overweldigd.
HET XI. KAPITTEL.
T 7lt het opfcbrivt vs. 1. blijkt het allerduidelykst, dat hier eene nieuwe redevoering beginne , welke doorloopt tot het einde van Kap. 12; en uit het eerfte vers van Kap. 13. is het even zoo blijkbaer, dat aldaer weder eene andere Prophetifche Leerrede haren aenvang neme.
Het oogmerk der redevoering Kap. 11 en 12. vervat, is den Propheet en het Joodfche volk, de rechtvaerdigheid van dat geduchte oordeel onder het oog te brengen, het welk de heer , over deze tergende Natie, eerlang ftond uit te oeftenen. —- Ten dien einde ftelt de Allerhoogfte God, Kap. 11, den trouwlozen afval van het Joodfche volk voor,
O) Pfalm 79: 6. 00 Jer- 8:.<IÖ< C2) Ier* 9XIV. DEEL.



56 JEREMIA. XI.
waerdoor zy het Sinaitiesch Verbond fchandelyk verbroken hadden, van de dagen hunner Vaderen af, telkens by vernieuwing, tot op den toenmaligen dag. Hier door hadden zy eenen geheelen ondergang verdiend; die vastelyk befloten was en eerlang komen zoude.
Hoewel de tijd niet gemeld worde, op welken de Propheet deze zaken uit 's heeren naem aen het volk heeft voorgefteld, fchijnt evenwel deze redevoering, nog by het leven van Koning josias gehouden te zijn; naedien de aenleiding voor het naest moet gefteld worden, in de vernieuwde trouwloosheden van het Joodfche volk , na de hervorming onder den vromen Vorst josias, en de plechtige vernieuwing van het Verbond met den heer, vergel. vs. o, 10.
Na het opfchrivt vs. i, ontmoeten wy hier twee hoofdzaken.
I. Het eerfte deel behelst eene befchrijving van de trouwloosheid der hardnekkige Joden, aen den heer en zijn Verbond, benevens de geduchte oordeelen, met welke de heer dezen grouwzamenafval ftraffen zoude, vs. 2-17.
II. Het tweede deel vervat eene meer byzondere aenfpraek aen de mannen van Anathoth, wegens de fnoode zamenzweering, welke zy tegen jeremias , dien getrouwen boetgezant, gefmeed hadden, vs. 18-23.
I. Het woort, dat tot Jeremia, in eene onmiddelyke openbaring, gefchiet is, van den HEERE, om het zelve aen het volk bekend te maken, feggende :
Vooraf vermeld de Propheet den Godlyken last die hem gegeven was, by wijs van voorrede vs. 2,.3", en daerop volgen de woorden zelve, welke de heer hem geboden had, tot het ganfche volk van Juda te fpreken vs. 3b-i7.
Omtrent deze. voorrede verdient het onze opmerking, dat de heer hier den Propheet jeremias niet alleen, maer te gelijk met anderen, in het meervouwig getal aenfpreke: hoort gylieden de woorden dezes Ferbonds enz. — Het voorftel
is



JEREMIA. XI. 9?
is kort en eenigszins afgebroken. De perfonen worden niet uitdrukkelyk genoemd, aen welken deze last gegeven was. Allereerst moeten wy zekerlyk,1 aen den Propheet zeiven denken , die dezen Godlyken last met Amen bevestigde vs. 5; maer ook tevens aen zijne medeambtgenooten in de Heilige bediening, de Priesteren en Propheten, welker post het was, den inhoud van Gods Verbond, aen het volk geduurig voor te ftellen. Het getal der gener die den heer vreesden, was in deze dagen van algemeen be« derv, wel zeer gering onder allerlei rangen van menfchen, maer 'er waren evenwel nog eenige weinige ware Propheten, die onzen jeremias onderfteunden ; gelijk uria, die naderhand door jojakim gedood is, Kap. 26: 23, baruch, Kap. 43: ö, en zephanja, Zeph. 1: 1. — Althans deze last raekte alle de genen, welker post het was , het volk uit 's heeren naem te leeren , te vermanen en te waerfchouwen.
De Propheet had 'er byzondere redenen voor, om dezen last zoo uitdrukkelyk te vermelden, in welken hy vooral mede begrepen was. Het was om meerder ingang by het volk te verwekken, en het zelve onder het oog te brengen, dat hy, hoe hard zijne voordellen ook wezen mogten, niet anders mogt fpreken , dan de heer hem bevolen had.
2. Hooret, zoo fprak de Allerhoogfte God tot my ia eene openbaring : hoort gylieden Jeremia en de overige Propheten, met alle Priesters en Leeraers van het volk, de woorden defes verbonts, ende fpreket tot de mannen, die het Koningrijk van Juda uitmaken, ende tot de inwoonders van Jerufalem , de Koninglyke Hoofdftad.
Het hier bedoelde Verboni is het Verbond, het welk de heer, reeds aen Sinai, met Israël had opgericht; behelzende verfcheidene wetten, geftaevd door zware bedreigingen , aen welke zich het volk onderworpen had.
3. Segt gy Jeremias dan tot hen, die tot het Koningrijk van Juda behooren, als mede vooral tot de burgers van de hoofdftad Jerufalejn; Soo feyt de HEERE,
XIV. DEEL. G



o8 JEREMIA. XI.
de Godt Ifraëls: (a) Vervloeckt en rampzalig zy dc man, wie hy ook wezen moge, die niet en hoort de woorden defes verbonts, en deszelvs voorfchrivten niet gehoorzaemt.
God had den vloek bedreigd, over alle overtrederen van dit Verbond Deut. 27: 26. — Deze vervloeking wordt hier aen het Joodfche volk herinnerd, omdat zy het Verbond reeds overtreden, en zich daerdoor aen den vloek onderworpen hadden, en om hen tevens te bepalen by het gewicht der zaken, welke de Propheet hun uit 's heeren naem zou voordragen.
4. Dat Verbond, zegt de heer , het welk ick uwen vaderen reeds aen Sinai geboden hebbe ten dage als, en kort nadat ickfe uyt Egyptenlant, uyt den (b) yfer oven, uytvoerde, feggende, (c) Zijt mijner ftemme gehoorfaem, ende doet defelve, nae alles dat ick ulieden gebiede : fo fult gy my tot een volck zijn, ende ick fal u tot eenen Godt zijn.
5. Op dat ick den (d) eedt beveftige, dien ick uwen vaderen gefworen hebbe j hen te geven een lant, vloeyende van melck ende honich, als het is te defen dage: Doe antwoordde ick ende feyde, Amen, o HEERE.
Egypte wordt vs. 4. de yzeroven genaemd, van wegen de veelvuldige rampen en zware verdrukkingen, welke de Israëlieten aldaer ondergaen hadden ; met toefpeling op eenen fmeltoven, gefchikt om yzer, het welk nog in de Erts of daervan reeds gezuiverd is, te doen fmelten en vloeibaer te maken. By zulk eenen yzeroven , waertoe een zeer heet en geweldig vuur vereischt wordt, vergelijkt de heer de hitte der verdrukkingen, aen welke de Israëlieten in Egypte waren blootgefteld geweest. — Dit wordt hier erinnerd, om den Joden de fchroomelyke ondankbaerheid onder het oog te brengen, waermede zy des heeren uitnemende weldadigheid beantwoord hadden.
Wan-
t>) "Denter. 27: 26. Gal. 3: 10. Denter. 4: 20. (O Levit. *6i 3, 12. Deutcr. 7: 12.



JEREMIA. XI, 99
Wanneer de Joden des heeren wetten gehoorzaemden, zou Hy hun, uit kracht van het Sinaitiesch Verbond, tot eenen God zijn, door alle zijne Volmaektheden, tot hun wezenlyk welzijn aen te leggen; en zy zouden den heer iot een volk van zijn byzonder eigendom zijn, het welk Hy onder zijne onmiddelyke befcherming had aengenomen. — De heer had beloovd, dat hy jacobs nageflacht, het gezegend Kanaan tot eene ervelyke bezitting geven zou, en deze belovte als met eenen eed bevestigd Deut. 7: 12. Ook had de heer deze belovte tot op dien dag geftand gedaen, als het is ten dezen dage. De Joden woonden nog, tot op dien dag, in het gezegend Kanaan , onder het genot van de uitnemendfte voorrechten; hoewel het nu niet lang meer duuren zoude , naedien de tijd van Gods getergde langmoedigheid ten einde liep.
Dit Verbond, het welk den Propheet werd voorgedragen, om het uit Gods naem, aen het volk te herinneren, had de Propheet met Amen bevestigd: doe antwoordde ik en zeide Amen, 0 heere. — Hy verklaerde 'er mede, niet alleen den inhoud van dit Verbond voor zich, maer ook des heeren bevel, om het zelve aen het volk voor te dragen, van ganfcher harte toe te flemmen en goed te keuren.
Nadat jeremia deze woorden des heeren met Amen beantwoord had, gav God hem verderen last aen het volk van Juda.
6. Ende de HEERE feyde vervolgens tot my ; Roept alle defe woorden, zoo die van mijn Verbond, als die Ik vervolgens zal voordragen, openlyk uyt in de Heden van Juda, ende in de ftraten van Jerufalem, maek dezelve allerwegen bekend op alle openbare plaetfen, door het geheele land, byzonder te Jerufalem, overal daer men gewoon is iets openlyk, voor de ooren van het ganfche volk uit te roepen, en daer het maer eenigszins gevoeglyk gefchieden kan, feggende: Hooret de woorden defes verbonts, ende doet defelve.
7. Want ick hebbe uwe vaderen ernftelick betuygt, of betuigende betuigd, Ik heb 'er by hen, met belovten en bedreigingen, ernftig op aengedrongen, dat zy
XIV. DEEL. G %



ioo JEREMIA. XI.
mijne geboden zouden gehoorzamen, ten dage als ickfe uyt Egyptenlant opvoerde, en 'er by aenhoudendheid op blijven aendringen, tot op defen dagh; (e) vroegh op zijnde ende betuygende, als iemand die geene moeite ontziet, en alle naerstigheid aenwendt, feggende door den mond van mijne Propheten, die Ik hun van tijd' tot tijd heb toegezonden : Hoort nae mijne ftemme.
8. Maer fy en hebben naer de ftem van mijne geboden niet gehoort, noch hare (ƒ) oore geneygt, maer zy hebben zich, tegen My en mijne wetten, hardnekkig aengekant, zy hebben gewandelt, een yegelick nae het (g) goetduncken en de averrechtfche neigingen van haerlieder boos herte t daerom heb ick over hen gebracht alle de ftraffen bedreigd in de woorden defes ver bonts, dat ick geboden hebbe te doen, maer fy niet gedaen en hebben.
9. Voorts feyde de HEERE tot my, in die zelvde openbaring, met last om het mijnen land en tijdgenooten voor te dragen: Daer is eene verbinteniffe, een boosaertig opzet bevonden onder de mannen van Juda, ende onder de inwoonders van Jerufalem, om van My en van mijn verbond af te wijken. Hunne handelingen zijn van dien aert, als of zich het ganfche volk onderling door eene zamenzweering verbonden had, om My en mijnen dienst geheel te verlaten.
De toefpeling is op eene zamenzweering, welke listig, en in het heimelyke gefmeed wordt, maer welke de heer , wiens oogen de ganfche aerde doorloopen, als by een ge' rechtelyk onderzoek ontdekt had, of fchoon dezelve, onder de regeering van den vroomen josias , door den uiterlyken fchijn van Godsdienstigheid , nog al eenigen tijd verbloemd ware.
IQ. De tegenwoordige Joden zijn diep bedorven. Sy zijn wedergekeert tot de ongerechtigheden harer voorvaderen, die mijne woorden geweygert hebben
iïÜ isSStJh °5, (/) Jer'7:2C- c*5 Jer-3:



jeremia; xi. ioj
ben te hooren ; onder de Godvruchtige Koningen, en nog onlangs onder de regeering van josias den tegenwoordigen Vorst, hebben zy het Verbond met My zeer plechtig vernieuwd, maer zy zijn telkens wedergekeerd, om de godloze voetftappen van hunne hardnekkige voorvaderen nae te volgen, die My in de woestijne, door hunne murmureeringen , zoo grouwzaem getergd hebben. Zelvs zijn zy geheel van My afgevallen; ende fy hebben andere zoogenaemde goden nagewandelt, om die te dienen : het huys Ifraëls, het welk reeds naer Asfyrien verbannen is, ende het huys Juda, het welk nog in ftand is, hebben mijn verbont gebroken, dat ick met hare vaderen gemaeckt hebbe.
Het is waer, de afval der Joden was nu meer heimelyk. De grove afgodery was, by het leven van Koning josias , nog zoo openlyk niet uitgebarsten; maer de zucht, en de heimelyke geneigdheid van het volk tot den afgodsdienst, was voor den Alwetenden Hartenkenner niet verborgen.
11. Daerom feyt de HEERE alfoo ; Siet ick, de rechtvaerdige Richter der ganfche aerde, die recht doe, fal een quaet by uitnemendheid, eene zeer zware ftraf, over hen brengen, uyt het welcke fy niet en fullen konnen uytkomen: dit kwaed zal op niets minder, dan op eenen geheelen ondergang uitloopen : als fy dan , uit hunne nooden en benauwdheden , tot my fullen (h) roepen , en het kermende uitfchreeuwen , en fal ick nae hen niet hooren , en op hunne fmeekingen geenen acht geven.
12. Geene afgoden, hoe zeer de Joden zich tot dezelve wenden mogen, en die overal door het ganfche land voor handen zijn, zullen hun hulp of uitredding kunnen toebrengen. Dan fullen de burgers der lieden van Juda, ende de inwoonders van Jerufalem henen gaen, ende roepen tot de zoogenaemde goden, die fy geroockt hebben : maer fy en fullenfe gantfch niet
(A) Spr. li 28. Jef. u 15. Jer. 14: 12. Ezech. 8: 18. Mich. 3' 4xiv. DEEL. g 3



io2 JEREMIA. XI.
konnen verloflen ter tijt hares quaets, en in den dag van mijne oordeelen.
13. Want (i) [nae] 't getal uwer Heden , zijn uwe goden geweeft, o Juda: ende [nael 't getal der ftraten van Jerufalem hebt gylieden altaren geftelt voor die Schaemte; altaren, om den Baal te roocken.
Dit is eene teekening van de heerfchende afgodery, welke allerwegen was doorgedrongen. Niet dat 'er juist even zoo vele afgoden, als Heden in Juda waren ; maer dat het ganfche land overal vervuld was met afgodsbeelden, welke men allerwegen by de hand had. — Altaren voor die fchaemte zijn altaren voor zulk foort van afgodsdienst, die dén Joden by uitftek tot fchande verftrekte, en over welken zy zich niet genoeg fchamen konden. — Onder den braven Koning josias was 'er wel eene groote Hervorming aengevangen; maer by het groote gros van het volk, was nog zeer veel van die fchandelykheid overgebleven : behalven dat de grouwelen van manasse , niet tegenftaende de uiterlyke verbetering onder josias , nog in Gods gedenkboek waren , als de rechtvaerdige oorzaken van de meest geduchte oordeelen.
14.. Zelvs heeft de heer my verboden, om voor het volk te bidden , naedien deszelvs ondergang onherroepelyk bepaeld is. Gy dan, fprak de heer al verder tot my, en (k) bidt niet voor dit volck, fmeefc niet om afwending der bedreigde oordeelen, ende en heft geen gefchrey noch gebedt voor hen op, onthoud u van aendoenlyk weeklagen over de zware rampen , welke de Joden treffen zullen .- want ick en fal niet hooren, en geen gebed ten voordeele van de Joden, noch van u, noch van iemand anders wie het ook wezen moge, verhoo'. ren, ter tijt als fy over haer quaet en verderv tot my fulien roepen.
Maer, mag men denken, is God niet oneindig in barm-
har-
'S 2: s8- « Jer. 7: 16. ende 14: 11.



JEREMIA. XI. 103
hartigheid? en hoe ftrooken deze woorden roet Gods bemoedigende verklaring : Roept my aen in den dag der be. naimdheid, Ik zal 'er « «ft helpen Pf. 50: iS?~ Maer hier wordt gezien, op een bidden en roepen van het volk tot den heer, enkel uit verlegenheid, wanneer alle hoop op uitredding was afgefneden; op eene roeping en fmeeking, niet om vergeving van zonden en bekeering, maer enkel' om verlosfing van tijdelyke rampen. En wat het verbod aen den Propheet betreft, om voor het volk te fmeeken: Hy mogt niet bidden om verfchooning van den geheelen ondergang, omdat dezelve onherroepelyk was vastgefteld. Ondertusfchen is 'er geen twijffel aen, of de Propheet zal evenwel om fchuldvergevende en bekeerende genade , voor het volk gebeden hebben, als mede om de bewaring van een overblijvfel, vergel. Kap. 14: 7-9.
Het onherroepelyke van de bedreigde oordeelen wordt vervolgens nader geftaevd, door eene betuiging, dat alle de voorrechten, den Joden voorheen bewezen, hun, van wegens de tegenwoordige boosheden, niet zmden kunnen teJlade komen vs. 15-17.
15 Wat heeft mijn beminde in mijn huys [te doen], dewijle fy die fchendelicke daet [met] velen doet, ende het heylige vleefch van u geweken is? wanneer gy quaet [doet], dan fpnngt gy op van vreugde.
De oorfprongelyke uitdrukkingen in dit vers, zyn zeer kort en afgebroken, en uit dien hoofde vry duister. Van hier de verfchillende opvattingen der Uitleggeren. — Laten wy dezelve kortelyk pogen op te helderen.
Door des heeren beminde wordt het Joodfche volk bedoeld, dus genaemd uit hoofde van de Verbondsbetrekking/welke 'er plaets had tusfchen den heer, en tusfchen de Joden, als een volk, het welk Hy zich, uit alle geflachren der aerde gepaerd had. Hoe diep de Joden thans verdorven waren, bleven zy evenwel de beminden, om der Vaderen wil. — Wat heeft mijn beminde, vraegt de heer,
XIV. DEEL. G 4



104 JEREMIA. XI.
in mijn huis te doen?dat is: Wat betrekking heeft het ontaerte Joodfche volk op den Tempel, daer Ik als in mijn huis woon, mijnen throon en mijne dienaren heb? hoe wanvoeglyk is het, dat zulk een volk langer in den Tempel verkeeren zal, en de vertooning maken, ais of zy belang fielden in mijnen dienst, en in mijne gemeenfchap?
Er wordt bygevoegd: dewijl zy die fchandelyke daed met velen doet, en het heilig vleesch van u geweken is. — Hier komt het Joodfche volk voor als eene Vrouw, welke met God, uit hoofde van het Sinaitisch Verbond, als het warê in eene Huwelyks betrekking geplaetst was. De fchandelyke daed derhalven , welke zy met velen deed, was het geestelyk overfpel der Joden in het nahoereeren der afgoden. Het Joodfche volk, het welk, door het Sinaitisch Verbond , als het ware aen God getrouwd was , om Hem alleen te dienen, gedroeg zich, door het plegen van de grouwzaemfte afgodery, als eene openbare hoer. Uit dezen hoofde was het wanvoeglyk, dat zy langer in des heeren huis komen zouden, en in het uiterlyke de fchijnbare vertooning maken, als of zy Hem getrouw waren.
Het heilig vleesch, wordt 'er bygevoegd, is van u gewe. ken. — Door dit heilig vleesch, kan men de befnijdenis verftaen, dat teeken des Verbonds, het welk de Joden in hun vleesch droegen, en waerdoor zy het bewijs hadden , dat zy een heilig en afgezonderd volk uitmaekten , het welk den heer was toegewijd. Dit heilig vleesch was van de Joden geweken; de befnijdenis was hun tot voorhuid geworden , voor zoo ver de befnijdenis, by het fchenden van Gods Verbond, waervan het een teeken was, niets te beduiden had. — Anders zou men , door fat heilig vleesch kunnen denken, aen de offeranden der dieren, welke den heer afgezonderd werden en heilig waren. Dit vUesch der heiligheid was van de Joden wech geweken. Zy flagteden wel offerbeesten; maer deze waren , onder zulk eene fchandelyke Verbondsbreuk.en van zulken trouwlozen hoop, den heer niet aengenaem. Vermids hunne harten van God af keerig, en aen den fnoodften afgodsdienst gehecht waren, maekten de offeranden geen viefsch der heiligheid meer uit.
Het



JEREMIA. XI. 105
Het oogmerk van. dit ganfche vraegswijze voorftel fchijnt ingericht te zijn, om den Joden alle hoop te benemen, dat hunne gebeden, en offeranden iets zouden kunnen vermogen,' om den vast bepaelden ondergang voor. te komen.
Eindelyk komt 'er nog by: wanneer gy kwaed doet, dan fpringt gy op van vreugde, -r De meeste Uitleggers denken, met onze overzetters> die daerom het woordje doet ingelascht hebben, aen het kwaed der zonden; zoodat de Joden, wel verre van te treuren over hunne boosheden, hunne eer en hun vermaek ftelden in kwaed te doen. — Voor het naest evenwel fchijnt 'er geoogd te worden op het kwaed der ftraffe, zoodat de meening deze zy: ,, Wanneer het kwaed na by is en reeds aenvangelyk komt, dan zijt gy nog gerust „ en zorgloos; dan vertrouwt gy nog op ydelheden, als waren 'er geene onheilen te vreezen, dan nog fpringt - gy, in uwe dwaesheid, op van vreugde."
Het vergeevsch 'vertrouwen op de ydelheden, wordt door een zinbeeldig voorftel , zeer fierlyk nader bevestigd , vs. 16, 17. — Ha zinbeeldig voorftel vinden wy, vs. 16, het welk vervolgens nader verklaerd, en met gewichtige ' redenen bekleed wordt, vs. 17.
16. De HEERE hadde uwen naem, o volk van
Juda! genoemt, dat is u gefteld en doen kenbaer worden , als eenen groenen olijfboom , die zijn groen het ganfche jaer door behoudt , voor zoo ver Hy u eenen beftendigen voorfpoed gefchonken had, zoodat gy eene voortreffelyke vertooning maektet onder de volken; Gy waert als een olijvboom , fchoon van. lieflicke vruchten, uitnemend fierlyk wegens den uitwendigen welvaert e^> voorfpoed, waermede God u gezegend had: \_maer nu] heeft hy met een geluyt van een groot geroep een vyer om denfelven aengelleken , of met een geluid van
een geweldig gedruisch heeft een vuur denzelven aer.geftoken, ende
fijne tacken feilen verbroken worden, of dat vuur heeft de klimmende, de nog in hare kracht zijnde, takken aen • geftoken of doen fplijten.
De zakelyke zin komt hierop uit, dat der Joden Kerk
XIV. DEEL. G 5



io6 JEREMIA. XI.
en Burgerftaet, van allen fieraed en luister geheel zou beroovd werden, en dat alle deszelvs heerlykheid zeer fpoedig zou te gronde gaen. De Babyloniers zouden hen. eerlang overvallen, en de vreesiykfte verwoestingen onder hen aenrichten; zoodat de (laet des Joodfchen volks niet ongelyk zou wezen , aen eenen fierlyken en fteeds groenenden olijvboom, maer die op eene vrees felyke wijs, door het vuur van den blixem getroffen, eensklaps van alle luister en heerlykheid beroovd wordt, zoodat 'er niets meer dan eene dorre tronk overblijvt.
17. Want de HEERE der heyrfcharen, de hooge Beftuurer van alle gefchapene wezens, die u in dit gezegend land van Kanaan , als zulken fchoonen olijvboom, heeft (/) geplant , heeft een zeer groot quaet over u uytgefproken : het vonnis van uwe uitroejing is onherroepelyk geveld, en zal eerlang over u volvoerd worden, als eene rechtvaerdige ftrafoeffening, om der boofheyt. wille des huyfes Ifraëls , ende des huyfes Jiida, die fy onder hen, onder elkander, tegen alle vermaningen aen, hardnekkig bedrijven, om my te vertoornen , roockende den Baal, dien verfoeilyken afgod.
Het huis van Israël was reeds naer Asfyrien verbannen, en het huis van Juda zou, binnen korten, naer Babylonien gevangelyk worden wechgevoerd. Hunne voorige zegeningen en voorrechten zouden hun niet kunnen baten. Die zelvde Almachtige hand, die hen tot zulken fchoonen olijvboom gemaekt had, zou hen , om hun grouwzaem wangedrag , ook wederom verderven en vernielen.
Met gene vs. 18-23. volgt, heeft eene bepaelde betrekking tot de münnert van A.aihoth , en hunne fnoode handelwijs, omtrent den Propheet jeremias.
18. De HEERE nu heeft 'et my te kennen gegeven , dat ick 't wete : Doe hebt gy my hare handelingen doen fien. Deze
r7) Jerem. ai tl.



JEREMIA. XI. 107
Deze woorden befchrijven eenen listigen en fnooden aenilag. — Het eerfte lid van dit vers fchijnt te zien, op den onverbeterlyken toeftand van het volk, en op die verbintenis tegen den heer, waervan vs. 9. gefproken is. De heer had het den Propheet te kermen gegeven, dat Hy het wiste, om van deze ontdekking, by het volk, gebruik te maken. — Vervolgens keert zich de Propheet regelrecht tot God zei ven: doe hebt Gy my hunne handelirgen doen zien. Hy heeft het oog op die fnoode handelingen , en boozeaenllagen, welke tegen hem gefmeed waren. Deze had de heer hem, in die zelvde openbaring, bekend gemaekt. — Zy die dezen aenflag tegen den Propheet gefmeed hadden:, waren zijne eigene landgenooten, vergel. vs. 21, namelyk de mannen van Anathoth. jeremia behoorde tot de Priesteren, die te Anathoth woonden. Deze waren het, die met den grouwelyken aenflag tegen den Propheet, thans hem door den heer zeiven bekend gemaekt, zwanger gingen. — De Propheet was intusfchen van hunnen fnooden toeleg geheel onkundig , verkeerende gerust in het midden van zijne medeburgeren.
19. Ende ick was als een zachtmoedig lam , het welk voor geen kwaed beducht is, [als] een offe, die zonder het te weten, geleydt wort om te fiachten : want ick en wifte niet dat fy gedachten tegen my dachten en eenen doodelyken aenflag tegen my gefmeed hadden, onder elkander, [feggende; ] Laet ons den boom met fijne vrucht verderven, ende laet ons hem uyt den lande der levendigen uytrbeyen, dat fijn naem niet meer gedacht en worde.
Eigenlyk ftaet 'er : laet ons den boom m zijne 'vrucht, of in zijn brood, verderven. — De boom is jeremias zelvs. Zijns vrucht beteekent zijne leeringen, vermaningen, en bedreigingen. Er wordt van deze vrucht des booms gefproken, om de reden van ter zijde aen te wijzen, waerom de mannen van Anathoth zoo zeer verbitterd warén tegen den Propheet; het was om zijne yverige leer, getrouwe vermaningen, en ernftige bedreigingen. — Men wilde dien boom, uit het land der levendigen uitroeien \ om zicL - an zijn* XIV- deel.



»°8 JEREMIA. XI
lastige voortellen , eens en voor altoos te ontflaen -tlden zy 2ijne„ naem en gedachtenis wechTen a.frf
Over zulk eene verraderlyke handelwijs, was de Pm pheet billyk verontwaerdigd • en hv k„„ • , rechtvaerdige wraek te biHyk'en tllL^lf^ * -ek dit eigenlyk was , tot handhaving van z L' ^ ~. over de mannen va„ Anathoth£iï2S£Z
nieren ende het herte nrn.fr 7 ' W d'e de u heb ick mijne twiftfake o» d ek »1S' ™
gy Vin onfe handen niet en ftervet ' P
fweert
SS'Sa ,6: ?' ,Ch™' ^ * HU» 7:'.o. ende a6:2. 0penb.



JEREMIA. XII. 109
fweert fterven , hare fonen ende hare dochteren fullen van honger, het gevolg van den oorlog fterven.
23. Ende<fy en fullen geen overblijffel hebben, hunne naem en gedachtenis zullen uitgeroeid worden. Ik zal hun zoo doen, als zy gedacht hadden u te doen: want ick fal een zeer groot quaet brengen over de mannen van Anathoth, [ in ] het jaer of op den tijd harer befoeckinge,wanneer Ik mijne geduchte oordeelen, over Anathoth zoo wel, als over het ganfche land van Juda, brengen zal.
Maer om welke redenen, werd dit verraderlyk voornemen der mannen van Anathoth, en de ftraf die daerop volgen zoude, aen den Propheet bekend gemaekt, en door hem den volke voorgehouden ? — Het was om elk te overtuigen , dat jeremias door Godlyken last fprak, en derhalven zeer verkeerdelyk tot een voorwerp van haet gefteld wierd; als mede om door zulk een ftael, de onverbeterlyke hardnekkigheid van het Joodfche volk afteteekenen, en te doen opmerken , hoe rechtvaerdig de heer ware, in de uitvoering der bedreigde oordeelen, en in het verbod aen den Propheet, om niet meer van zulk een volk te bidden.
HET XII. KAPITTEL.
T/'Ap. n: 18-23. is de verraderiyke toeleg voorgefteld, welke de mannen van Anathoth tegen den Propheet gefmeed hadden, en tevens het fchroemelyk oordeel befchreven , welk hun deswegen overkomen zoude. Tot dit zelvde onderwerp behooren de 6 eerfte verfen van dit 12de Kapittel. — Te weten de heer had Kap. n: 22, 23. bedreigd , dat de ondergang der lieden van Anathoth zeker komen zoude, maer de tijd was niet bepaeld; zelvs was de manier van voorftel zoodanig, dat men daeruit aenleiding kreeg om te denken, dat het nog zoo ras niet gefchieden zoude. Dit was voor hardnekkigen zondaren genoeg, om. XIV. DEEL.



iio JEREMIA. Xil.
den boozen dag ver te Hellen, en in hunne onbekeertykheid voort te gaen, en de Propheet nam daeruit aenleiding tot dit byzondere twistgeding, het welk Kap. 12:1-6. voorkomt.
Wy onderfcheiden 'er in drie hoofdby zonderheden.
A. Eerst vraegt de Propheet verlov, tot dit twistgeding, vs. i\
B. Daerna klaegt hy over den voorfpoed der godlozen, vs. ib.-4.
C. Daerop volgt dan het Godlyk antwoord, vs. 5, ö.
x. Gy foudt rechtveerdigh zijn , o HEERE, Gy zijt in het gelijk gefield geworden, en het zou openbaer worden, dat Gy rechtvaerdig zijt in alle uwe handelingen , wanneer ick tegen u foude twiften, wanneer ik het ondernemen wilde, om met U den opperften Richter, in een geding te treden, over de billykheid van uwe handelingen : ick fal nochtans [van uwe] oordeelen met U fpreken ; maer met geen ander oogmerk, dan om daerdoor, des te meer, van uwe onkreukbare rechtvaerdigheid overtuigd te worden, (a) Waerom vraeg ik dan, is der godtloofen wegh voorfpoedigh ? Waerom gelukken de boosaertige aenflagen, welke de werkers der ongerechtigheden fmeden, om hunne naesten te verdrukken en te verderven ? Hoe is dat beflaenbaer met Uwe vergeldende rechtvaerdigheid? [waerom] hebbenfe rufte, vrede en voorfpoed, alle die trouwlooflick trouwloofheyt bedrijven ? waerom worden zy niet aenftonds nae hunne verdiensten geftraft ?
2. Gy zelvs, die in den weg van Uwe Voorzienigheid, alle de lotgevallen der menfchen beftuurt, hebtfe geplant , zoodat zy als een vruchtbaren boom weelig wasfen en voorfpoedig zijn, fy zijn oock ingewortelt, zoo datze vastftaen, en opgroeien, toenemende in aenzien , luister en vermogen; fy gaen voort en wasfen geduurig op,
oock
00 Job au 7. Pfalm 73: 11, 12. Habak. 11 3.



JEREMIA. XlI. ui oock dragenfe vrucht, hamers voor zoo ver zy in het uiterlyke, hoe boos ook hunne harten wezen mogen, eenige blijken geven van Godsdienstigheid: gy zijt [ml] naeby in haren (b) monde, zy fpreken wel van ü en uwen dienst, ook brengen zy offeren, zy geven tienden, en maken eene fchoone vertooning van Godsdienstigheid, maer met dat alles, zijt Gy verre van hare nieren. Zy meenen niet het gene zy zeggen; zy dragen U, in hunne harten, geene ware hoogachting en lievde toe. Het is alles loutere geveinsdheid.
3. Maer geheel anders is het met my gelegen; gy, o HEERE weet het. Gy, voor wiens oogen niets verborgen is, (c) kent my en de oprechtheid van mijn hart, gy fiet my, en geevt nauwkeurig acht op alle mijne beginfelen en bedoelingen, ende gy (d) proeft endoorzoekt mijn ganfche herte, en weet, [dat het] met u [w] en dat ik oprechtelyk aen U en uwen dienst verbon dén ben. Hoe is het dan beftaenbaer met Uwe recht vaerdigheid, dat de huichelachtige godlozen, in alles voorfpoedig zijn, daer ik met alle mijne oprechtheid verdrukt worde? Rucktfe uyt als fchapen ter flachtinge, ende heyligtfe tot den dagh der doodinge. Dit fchijnt reeds over lang het lot dezer boosdoeneren te moeten geweest zijn, indien hun nae hun doen zoude vergolden worden.
4. Hoe lange fal het lant treuren, en het veld dor en onvruchtbaer zijn, door droogte, ongedierte, of de woede van den oorlog ? ende hoe lang zal het kruyt des gantfchen velts verdorren ? van wegen de boofheyt der gener die daer in woonen , vergaen de (e) beeften ende het gevogelte vliegt wech, omdat het geen voedfel vindt. In deze algemeene rampen, moeten ook de Godvruchtigen deelen, omdat de boosdoeners zich in het kwaed verharden: dewijle fy feggen; Hy en fiet ons eynde niet, onze ondergang, door Jeremks be-
O) Jef. 29: 13. CO Pf- 17: s- endt 139: U 00 J«- so' 09 Jer. 4: 35. ende 7: 20. ende 9: 10.
XIV. deel.



It2 JEREMIA. XU.
dreigd, is nog niet gekomen en zal ook niet komen Het fchijnt althans met de rechtvaerdigheid beter overeen te komen, dat enkel deze boosdoenders, om welker wil het ganfche land onder de algemeene rampen zuchten moet geheel en al wierden uitgeroeid.
Hierop volgt het Godlyk antwoord vs, 5 , <j.
5. Als gy loopt met de voetgangers, fo maken fy u reeds moede; hoe fult gy u dan mengen met de peerden, en hoe zal het u bekomen , wanneer gy tegen paerden draven wilt? f0 gy [alkenlick} vertrouwt in een lant van vrede hoe fult gy 't dan maken in de yerheffinge van de Jordane, wanneer al het omliegend land overftroomd wordt?
De meening van dit zinbeeldig voorftel komt hier op uit: — De mannen van Anathoth waren de wederpartijders van onzen Propheet; deze waren gewasfen in aenzien en vermogen. Dit vermoeide zijnen geest en maekte hem moedeloos. Maer evenwel de mannen van Anathoth verfchilden zoo veel in vermogen van de Grooten te Jerufalem, als voetgangers zwakker zijn dan paerden. Daer hy nu reeds bezweek onder de vervolging der mannen van Anathoth, hoe zou het hem dan vergaen, wanneer hy te Jerufalem propheteeren moeste, daer hy veel machtiger tegenftanders ontmoeten zoude? _ Deze zelvde zaek wordt noe eens voorgefteld , door het vergelijken van een land van vrede , met de verheffing van de Jordaen. Zoo de Propheet in een land van vrede, waerop hy vertrouwde en gerust leevde, moede wierd, en den moed liet zinken hoe zou het hem dan vergaen, by de overftrooming van dé Jordaen ? — Het een en ander geevt zinbeeldig te kennen, dat de Propheet nog geheel andere en veel zwarer vervolgingen te wachten had.
6. Want oock uwe broeders, ende uwes vaders huys, oock die felve , die uwe medeburgers te Anathoth, en uwe bloedverwanten zijn, handelen trouwlooihck tegen u, oock die felve roepen u met voller



JEREMIA. XII. 113
ter [jlemme] en luidkeels achter na, met fcheldwoorden en vervloekingen: daerom en (ƒ) gelooftfe niet, wanneer fy vriendelick tot u fpreken, want zy meenen niet het gene zy zeggen: Beloov u derhalven geene betere tijden; wordt, gy zoo gehandeld te Anathoth, doof uwe medeburgers en bloedverwanten, wat zal het dan wezen, wanneer gy, in de Koninglyke hoofdftad Jerufalem, daer lieden zijn van onvergelijkelyk grootervermogen,propheteeren zult.
Vs. 7. wordt de Leerrede tot het Joodfche volk, welke door de zaek der mannen van Anathoth was afgebroken, wederom h-rvab en voortgezet tot vs. 17. — A. Eert wordt het Godlyk vonnis, tegen het Joodfche volk voorgefteld vs. 7. B. Daerna worden de redenen van dat vonnis opgegeven vs. 8-13. C. Eindelyk volgt 'er eene Voorzegging omtrent de nabuurige volken, die rondom Kanaan woonden vs. 14-17.
7. Ick zegt de hber , hebbe mijn huys verlaten, en mijne befcherming van den Tempel afgetrokken, ick hebbe de Joodfche Natie, mijne erffeniffe, het volk van mijn byzonder eigendom, laten varen: ick hebbe Juda, die wel eer de beminde mijner ziele was, om rechtvaerdige redenen, in de hant harer vyanden gegeven. Dit vonnis heb Ik reeds geveld, en zal het eerlang ter uitvoering brengen.
8. Mijne erffeniffe is my geworden als een leeuw in den woude: fy heeft hare ftemme tegen my verheven , daerom heb ickfe gehaet.
Het hardnekkig Juda wordt hier vergeleken , by eenen leeuw in het woud , dat is eenen trotfchen en ontembaren leeuw, die niets ontziet, en op ieder eenen brullende aenvalt. Het teekent de boosaertigfte ongehoorzaemheid der Joden; zy hadden zich aen den heer niet willen onderwerpen, maer in tegendeel, als een brullende leeuw, hunne
C/) Spr. 26: 25. XIV. DEEL. H



IH JEREMIA. XII.
fiem tegen Hem verheven. Z/ hadden alle vermaningen e» bedrelgingen niet alleen in den wind geilagen, maer zelvs openlyk en «ontmoedig verklaerd, dat zy zich aen den heer niet onderwerpen zouden. - Daerom had de heilige God hen gehaet, Hy had eenen heiligen afkeer van zulke booswichten, welke Hy niet kon ongeftraft laten
9. Juda, Mijne erffeniffe is my een gefprinckelde vogel, als een vreemde en onbekende vogel die vele vreemde verwen heeft; de andere vogelen zijn rontomme tegen haer, om haer te vernielen: want gelijk alle vogels op zulken gefprenkelden vogel aenvallen, zoo zullen ook de Chaldeeuwen, met alle hunne bondgenooten op de Joden aenvallen, om hen te vernielen. Zy zullen even als roovdieren op de Joden aenvallen, en elkander daertoe opwekken, zeggende: kornet aen, verfamelt al gy gedierte des velts, kornet (g) om te eten en het Joodfche land te plunderen. '
10. Vele (h) herders en Vorsten der heidenen hebben het Joodfche land, het welk Ik, uit hoofde van mijnen ^uchtbaermakenden zegen , mijnen wijngaert n0emcn mogt met de kudde hunner krijgsknechten verdorven ly hebben Kanaan, mijnen acker vertreden • fv hebben dezen mijnen recht gewenfchten acker geftelr tot eene woefte wilderniffe, en alles geheel vernield
l ' * ^eft de" 3kker Van Kanaan geheei verwoest en hem geftelt tot eene woeftheyt, verwoeft zijnde treurt hy tot my: Kanaan doet als het ware eene ftille klacht tot My van wegens deszelvs rampzaligen toeftand het gantfche lant is verwoeft, om dat 'er nieman en js die 't ter herten neemt. Het ganfche volk is zoo verblind, dat niemand eens denkt aen de oorzaken van deze onheilen.
12. Op alle hooge plaetfen in de woeftijne zijn verftoorders gekomen ; geene fterktens of Vestingen hebben de invallende Babyloniers kunnen fluiten: want het fweert des HEEREN, het zwaerd der Chaldeeu wen, het welk eene roede is in 's hebben hand, verteert
Cf) Jer. 7: 33- CO Jer. 6: 3. Van



JEREMIA. XII. 115
van het [een] eynde des lants tot aen 't [ander] eynde des lants: daer en is geen vrede voor eeni-
1 gen vleefehe, niemand wordt in die algemeene flagting
, verfchoond.
13. De Joden hebben wel middelen by de hand genoi men, om deze onheilen aftewenden, vooral door hulp te | zoeken by de Egyptenaren; maer alle deze pogingen zijn 1 verydeld. Sy hebben tarwe (i) gezaeyt, maer I doornen gemaeyt, zy zijn in hunne verwachting te leur 1 gefield, even als een landman by het mislukken van den I oogst, fy hebben fich gepijnigt, met ontwerpen tot J| hunne behoudenis te beramen, [maer] niet gevordert: l wordet alfo befchaemt van wegen ulieder inkom-
I fle, van wegen de hittigheyt des toorns des HEE| REN, God zal, in zijne rechtmatige gramfchap, uwe pogingen zoodanig verydelen, dat gy 'er u over fchamen em j verbazen zult.
I Evenwel, deze onheilen der Joden zouden niet altijd duur en t en aen hunne vyanden niet ongewroken blijven ,, vs. 14 -, 1.7;
14. Alfoo feyt de HEERE; Ik zal ook mijne gramI fchr.p, aen de nabuurige volken van Kanaan doen gevoe>i len. Aengaende alle mij'ne boofe naebueren , de
Phüirlijnen , Syriers , Moabieten , Ammonieten en Edo| mieten, vergel. Kap. 47—49, die mijne erffeniffe aen\ roeren en dezelve lastig vallen, deWelcke ick mijnen volcke, Ifraël, erflick ingegeven hebbe: Siet ick j falfe uyt haer lant uytrucken en verbannen, (£) maer i het huys Juda fal ick uyt haerlieder midden uytI rucken, en uit hunne overheerfching verlosfen.
De omliggende volken worden botze nabuuren genaëmd, : omdat zy zich by de vyanden van Israël gevoegd hadden, i om dit volk te onderdrukken , vergel. 2 Kon. 24: 2. — Ook is deze bedreiging blijkbaer vervuld ; die booze nabuuren zijn, zoo wel als de Joden, in de hand van ^eevcadnezar gegeven, vergel. Kap. 23: 20; 22. Kap. 47, 48, 49. —
(O Levit. 26: 16. Deutr 28: 38. (*5 Deuter. 30: 3. Jer. 32: 37XIV. DSEL. H 2



lid JEREMIA XII.
Vervolgens zijn ook de Joden , uit het midden van deze volken uitgerukt. Verfcheidene Joden waren , voor de algemeene wechvoering door de Chaldeeuwen , naer de omliggende landen der Heidenen geweken, vergel. Kap. i5: 4. 40. „ Sommigen van deze Joden zijn naderhand, met de inwooneren van die Janden, door de Chaldeeuwen wechgevoerd en anderen zijn afgetogen naer Egypte, vergel. Kap. 43 ' 44- Maer uit alle de plaetfen hunner verftroojing, zou dé heer de Joden uitrukken. Dit is gedeeltelyk vervuld na de Babylonifche gevangenis Pf. 147: 2, en het zal vélkomen vervuld worden, in het laetst der dagen.
15. Ende het fal gefchieden, vervolgt de heer na dat ickfe fal uytgeruckt hebben, fo fal ick ié gunst, tot mijn oude volk wederkeeren , ende mv harer ontfermen; ende ick falfe wederbrengen' eenen yegelicken tot fijne erffeniffe, ende eenen yegelicken tot fijn lant.
16. Ende het fal gefchieden, indien fy de wegen, in_welke de kinderen mijnes volcks wandelen moeten , vlijtiglick fullen leeren , fweerende met verfoejing van den afgodsdienst, by mijnen name, [Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, gelijck als fy mijn volck geleert hebben te fweeren by Baal; fÓ fullen fy in 't midden mijns volcks gebouwt worden.
Deze belovte werd gedaen aen den heidenen. Wanneer zy de vegen van Gods volk vlijtiglyk zouden leeren, zich in den waren Godsdienst zouden laten onderwijzen, en denzelven yverig beoefFenen ; wanneer zy van de Joden leeren zouden by den eenigen en waren God te zweeren, gelijk zy Gods volk geleerd hadden by Baal te zweeren, en de afgoden te dienen;dan zouden zy in het midden der Joden woonen,en blijkbaer gezegend worden. — Dit is in nadruk vervuld, onder den dag van het Nieuwe Testament, wanneer dé bekeerde heidenen zich by de gemeenfchap der ware Kerk gevoegd hebben.
17- (0 Maer indien fy, naer de leer en de verma.
CO Jef- 60: 12. mn"



JEREMIA. XII. u?
ningen der bekeerde Joden, niet fullen hooren, fo fal ick die felve natie , die zich tegen My verhardt , t' eenemael uytrucken ende verdoen, fpreeckt de HEERE.
het XIII, kapittel.
T"\It Kapittel behelst eene Prophetifche redevoering, welke wel kort is, maer tevens zeer zaekrijk. Zy fchijnt het best te pasfen, op de regeerin.g van jojakim, of liever, volgens vs. 18, van jechonia, en in dien tijd te zijn uitgefproken. ■*- De Propheet verhaelt hier, hoe de heer hem, door twee zinbeeldige vertooningen, had aengewezen, hoe Hy het Joodfche volk, om hungrouwzaem wangedrag, verdoen zoude.
I. De eerfte gelijkenis is ontleend van eenen gordel, die geheel verdorven werd, vs. i-n.
II. De tweede van wijnvlesfchen, die aen ftukken geftooten werden, vs. 12-14.
III. Hierop volgen eenjge vermaningen, welke uit die zinbeeldige voorftellen worden afgeleid, vs. 15-27.
1. Alfoo heeft de HEERE tot mygefeyt, in een Prophetisch gezicht; Gaet henen, ende koopt u eenen linnen gordel, ende doet dien aen uwe lendenen , boven uwe opperkleederen tot een fieraed, gelijk lieden van aenzwn, en byzonder de Priesters, gewoon zijn zulke gordels te dragen , maer en brengt hem niet in 't water. Gy zult hem aendoen, zoo als hy van den koopman komt, zonder hem te wasfchen; en vervolgens zindelyk dragen , zoodat hy niet noodig had gewasfchen te worden.
2. Ende ick kochte eenen gordel nae het woort des HEEREN: ende ick dede dien aen mijne len-
XIV. deel. H 3



ii8 JEREMIA. XHI.
denen , denzelven gebruikende tot fieraed, zoo als de heer my bevolen had.
3- Doe gefchiedde des HEEREN woort, na verloop van eenigen tijd, ten tweeden male tot-nry feggende, in eene openbaring: * *
4- Neemt den gordel, dien gy gekocht hebt, die aen uwe lendenen is: ende mfeckt u op, S ' gaet henen nae den Phrath , naer de rivier de Eu phraet, of liever naer de vruchtbare Iandflreek van Bethlehem ende verfteeckt dien aldaer in de klove eener fteei> rotze, om denzelven, als eene zaek van groote waerdy in eene veilige plaets te bewaren.
Sommigen zijn van oordeel, dat de rivier de Euphraet al te ver, van het Joodfche land verwijderd ware, dan dat jeremia aldaer zijnen gordel zou verborgen hebben • en denken daerom liever aen. de Iandflreek van Bethlehem, welke mt hoofde van de cmgemeene vruchtbaerheid, Phrat of Ephrata genaemd wordt. - Het woord verfteken wordt eigenlyk gebruikt van iets kostbaers, het welk als een fchat ter bewaring wordt wechgelegd, Job 20: 26. Jef. 45- 4
5- So gingh ick henen, ende verftack dien gordel, welken ik eenigen tijd boven mijne opperkleederen, om nujnelendenen gedragen had, by den Pürath: gelijck als de HEERE my geboden hadde , in de kloov eener fteenrotfe.
6. Het gefchiedde nu ten evnde van vele dagen, dat de HEERE tot my feyde; Maeckt u op gaet henen nae den Phrath, ende neemt den gordel van daer, dien ick u geboden hebbe aldaer te versteken.
7- So gingh ick nae den Phrath, ende groef in de gemelde fteenrotfe, ende nam den gordel van de plaetfe , alwaer ick dien verfteken hadde: ende liet de gordel was verdorven, geheel verrot, ende doeftte nergens toe.
8. Doe gefchiedde des HEEREN woort tot mv feggende: *'
9. Soo



JEREMIA. XIII. «9
o. Soo feyt de HEERE: Alfoo op dezelvde wijs, als het gegaen is met dien gordel, fal ick verderven de hoovaerdye van Juda, ende die groote hoovaerdye van Jerufalem, alle die dingen zal Ik te niette doen, op welke de Joden en de inwooners van Jerufalem zich verhovaerdigd en hun vertrouwen gefield hebben.
10. Dit felve boofe volck, dat mijne woorden weygert te hooren , dat in 't goetduncken fijns herten wandelt, en leevt nae hunne zondige neigingen, ende andere goden navolgt, om die te dienen, ende voor die fich neder te buygen; dat fal worden gelijck defe gordel, die nergens toe en deugt.
11. Want gelijck als een gordel kleeft aen de lendenen eens mans , alfoo heb ick het gantfche huys Ifraëls ende het gantfche huys Juda aen my doen kleven , fpreeckt de HEERE , om my te zijn tot een volck , ende tot eenen naem, ende tot lof, ende tot heerlickheyt; maer fy en hebben niet gehoort.
Laten wy deze gelijkenis wat nader befchouwen. — De linnen gordel, welken de Propheet gekocht had, en om zijne lendenen gedaen, vertoont ons alle de ftammen van Israël, want het huis van Israël, en het huis van Juda, worden vs. ii. zamengevoegd. De heer had deze ganfche Natie tot zijn volk aengenomen. Zy waren ten nauwften aen God verbonden, gelijk een gordel kleevt aen de lendenen van eenen man, Zy hadden den heer, tot hunnen Koning en Befchermer aengenomen. Als Gods byzonder volk en een Koninglyk Priesterdom, waren zy den heer tot eenen mem, tot lov, en tot heerlykheid vs. n. — Het afdoen van dezen gordel, van de lendenen des Propheten, en deszei vs wechlegging in de vruchtbare landftreek van Bethlehem, wijst ons naer de overbrenging van Israëls Koningrijk, in het huis ran david , die uit Bethlehem oorfprongelyk was. — Het plaetfen van dien gordel, als eene kostbare zaek, in de klove van eene fteenrotfe, teekent ons de geduurzaemheid van davids Koningrijk, welke de heer uitdrukkelyk beloovd had. — Maer ora de hardnekkige ongehoorzaemheid van het volk,
XIV. DEEL. H 4



M° JEREMIA. XJli
was die gordel verrot; tot eene zinbeeldige vertooning, hoe het ganfche Koningrijk van david eerlang, door de Chaldeeuwen zou vernietigd worden.
Het tweede zinneprent vertoont ha ganfche volk als geheel ver. west, en door onderlinge twisten, ten eenemael verzwakt vs. 12-14.
12. Daerom zoo fprak de heeb verder totmy: wend u tot het Joodfche volk, en fegt dit woort tot hen;
fc°he„7l.de HEERE' d£ G°dt Ifraëls' AU*** ichen lujJen met wijn gevult worden: dan fullen
iL fl <r\ ggen; hn weten wyniet feer wel, dat aJJe üeffchen met wijn gevult fullen worden?
™«ï u°"Ze Venaling' 20U den J°den dit ^beeldig voorkei m het geheel niet vreemd zijn voorgekomen. Zy
Su Tiotrden Propheet zeëêen: en ™te» *y ™ *«'
dat alleflesfchen met wijn zullen gevuld worden? Wy verwasten immers „iet anders dan tijden van blijdfchap!- Maer het woord weten ftaet in den toekomenden tijd. Het voorftel moet oerhalven vraegsgewijs worden opgevat : zullen wy nut weten zult gy ons deze zinbeeldige vertooning niet nader verklaren, dat en waerom alle flesfchen mee wijn zullen gevula worden ?
13. Maer gy fult, ter nader verklaring van dit zinbeeld, tot hen feggen, Soo feyt de HEERE; Siet ick fal alle inwoonders defes lants, felfs de Koningen die als opvolger van den Koning David op fijnen throon fitten ende de Priefters, ende de Propheet' d?otktfrp°0nderS ^ JerUfakm
De Joden derhalven van allerlei rangen en ftaten, zouden met dronkevfchap opgevuld worden, dat is, zy zouden geheel verdwaesd worden, en handelen als menfchen, die door dronkenfchap hun verftand verlooren hebben. - Indedaed zoo is het ook gefchied. De Joden hebben zich, als dronkene en verdwaesde menfchen aengefteld, door het verfmaden van de vermaningen der Propheten; door zich aen den verfoeilykftcn afgodsdienst over te geven; door hulp, tegen
de



JEREMIA. XIII. 121
de Chaldeeuwen , by de Egyptenaren te zoeken ; door hunne onderlinge verdeeldheden , en tegen elkander te woeden , waerdoor zy hunnen ondergang verhaest hebben. — Ten aenzien van deze laetfte byzonderheid, wordt 'er bygevoegd.
14. Ende ick falfe in ftucken flaen, den eenen tegen den anderen , gelijk men flesfchen tegen elkander in ftukken ftoot, foo de vaders als de kinderen te famen, fpreeckt de HEERE, ick en fal niet verfchoonen nochte fparen , nochte my ontfermen, dat ickfe niet en foude verderven.
Hier wordt ons zinbeeldig vertoond, hoe de Joden in hunne zedelyke dronkenfchap tegen elkander woeden, en de een als het ware, tegen den anderen zou ftooten, gelijk dronkene lieden. Hier door zouden zy, voor hunne vyanden , den weg banen, om hen geheel en al te verderven, zonder dat de heer hun byftand verleenen zou, of zich over iemand ontfermen, om hem te verfchoonen.
Hierop volgt nu eene ernftige vermaning tot bskeering, zoo A. aen den Joden in het gemeen, vs. 15-17. als B. aen het Koninglyk huis, vs. 18,19- C. en de inwooners van Jerufalem in het byzonder, vs. 20-27.
15. Hooret mijnen raed gy verbasterde Joden, ende nemet mijne vermaning eerbiedig ter ooren, en verheffet u niet: laet uwen hoogmoed, uw ydel vertrouwen waren. Vernedert u voor den heer , met eene boetvaerdige fchuldbelijdenis en ernftige gebeden , om eene gunstige vergeving: want de HEERE heeft 'et gefproken, en indien gy het niet door eene fpoedige bekeering afwendt, zal uw verderv eerlang en zeker komen.
16. Gevet eere den HEERE, uwen Godt, door
u voor Hem, met boetvaerdige fchuldbelijdenis, op hst diepst te vernederen , eer dan hy het geheel duyfter make, wanneer de Chaldeeuwen in het land zullen vallen en Jerufalem belegeren , ende eer uwe voeten fich ftooten aen de fchemerende bergen : dat gy nae
XIV. DEEL. H 5



122 JEREMIA. XIII.
(a) licht wachtet, ende hy dat felve tot eene (b) ichaduwe des doots Helle, ende tot eene donckerheyt fette.
Be fchemerende bergen zijn bergen, op welke zich de fchemering van den aenbrekenden dageraed het eerst vertoont. Zy vertoonen ons zinbeeldig de machtige Egyptenaers, van welke de Joden byftand en ontzetting hoopten. Deze hoop was, als de flauwe fchemering van den eerften dageraed. — Aen'deze fchemerende bergen zouden zich de roeten der Joden Jlooten, en gelijk het grondwoord eigenlyk zegt, doodelyk gewond worden; dat is, door het ydel vertrouwen op den byftand der Egyptenaren, zouden zy hun verderv bevorderen en verhaesten. — Het licht na het welk de Joden wachten, zou de heer tot eene fchaduwe des doods ftellen, en tot eene donkerheid zetten. Uit de fchemering van hoop, welke de Joden op de Egyptenaren vestigden, zou geen licht van hulp of blijdfehap voortkomen. In tegendeel de heer zou dezelve tot eene fchaduwe des doods, en eene ftikdonkere duisternis zetten, wanneer Jerufalem zou ingenomen, het Koningrijk gefloopt, en het volk gevangelyk wechgevoerd worden.
17. Sult gylieden dan nogh dat woord niet hooren, het welk ik uit 's heeren naem tot u fpreek, om 'u tot bekeering te bewegen, fo fal mijne ziele in verborgene plaetfen weenen van wegen des hoogmoets, en der hardnekkigheid: ende mijne (c) ooge fal bitterlick tranen , ja van tranen nederdalen, om dat des HEEREN kudde gevanckelick is wechgevoert.
De gevangelyke wechvoering der Joden, als een gevolg van hunne hardnekkige onbekeerlykheid , wordt hier als werkelyk tegenwoordig voorgefteld.
18. Segt tot den Koningh Jechonia, ende tot de Koninginne weduwe zijne moeder: Zoo heeft de heek totmy, zijnen Propheet gefproken, Vernedert u, fettft u in eene boetvaerdige geftalte neder: want uw
gant-
(«) jef. 59: 9, (O Pf. 44: st>. CO KlaegT. 1: 2, i«.



JEREMIA. XIII.' 123
gantfche hooftcieraet, de kroone uwer heerlickheyt , is nedergedaelt , en van uwe hoofd wechgenpmen.
19. De lieden van 't zuyden zijn toegefloten, ende daer en is niemant diefe opene: de fteden in het Zuider deel van Kanaan zijn veroverd, en de ingezetenen gevangelyk wechgevoerd, het gantfche Juda is wechgevoert , het is heel ende al wechgevoert naer Babel.
20. Heffet uwe oogen op, o Jerufalem! ende fiet op de Chaldeeuwen , die daer van 't noorden terug komen, om u ook te overweldigen: waer is de kudde, die u gegeven was , de fchapen uwer heerlickheyt ? Waer zijn de aenzienlykften uit uw volk? Zijn zy niet reeds, dit zie ik reeds vooruit, met Jechonia en zijne moeder, gevangelyk wechgevoerd?
21. Wat fult gy feggen, wanneer hy befoeckinge over u doen fal, daer gy hen geleert hebt [tot] Vorften, tot een Heoft over u te zijn ? Hoe zult gy te moede wezen , wanneer de heer u zal laten overheerfchen door vreemde volken, welker gunst gy zelve, door groote gefchenken, gezocht hebt? en fullen u de fmerten niet aengrijpen, (d) als eene barende vrouwe? en zult gy deze onheilen dan niet aen u zeiven te wijten hebben?
22. Wanneer gy dan , ten tijde van uwe geheeie verwoesting, in uw herte fult feggen; (e) Waerom zijn my defe dingen bejegent? waerom zijn my deze fchroomelyke onheilen overgekomen ? antwoord dan u zeiven: het is om mijne hoogstgaende ongerechtigheid. Immers om de veelheyt uwer ongerechtigheyt zijn uwe (ƒ) zoomen ontdeckt, omdat gy u, als het ware, gelijk eene onbefchaemde hoer ontbloot hebt, zult gy aen openbare fchande worden blootgefteld, [ende] Uwe hielen hebben gewelt geleden, gy hebt geweigerd u te
(rf) |er. (,: 2j. CO J=r- 5! «9- enfe *<5: 10. C-Ü Jef. 47= 2, 3. XIV. DEEL.



124 JEREMIA. XIII.
verbeteren, en hebt u tegen de oordeelen verhard, even als een kwaedaertige os zijne hielen, tegen den prikkel, in Hukken flaet.
23. Sal oock een Moorman fijne huyt veranderen? ofte een luypaert fijne vlecken? [fo] fult gylieden oock konnen goet doen , die geleert zijt quaet te doen. Zondaers toch, die door eene langduurigegewoonte van kwaed te doen verhard zijn,kunnen zich even zoo min bekeeren, zelvs niet uitwendig, als een moorman zijn huid.of een luipaerd zijne vlekken zou kunnen veranderen : en daerom 0 Joden, vermids gy.door langduurig te zondigen, in het kwaed geheel verhard zijt, zullen alle middelen om u te verbeteren, geheel vruchteloos wezen; derhalven hebt gy niets anders, dan eenen ganfehen ondergang te wachten.
24. Daerom fal ickfe verftroyen, als bannelingen onder de Heidenen, even als eenen ligten en droogen ftoppel die doorgaet en wechgedreven wordt, door eenen geweldigen wint der woeftijne.
25. Dit fchromelyk onheil, en deze eindelyke verftroojing van het volk,fal uw rechtvaerdig lot,het deel uwer maten zijn, het deel van uwe rampen, het welk u, als het ware van my is toegemeeten, fpreeckt de HEERE: die gy mijner hebt vergeten, mijne weldaden verfmaed, mijnen dienst veracht, ende op ydele dingen, welke leugen en bedriegeryen zijn, vertrouwt.
26. So fal ick oock uwe zoomen ontblooten boven uw aengeficht: ende uwe fchande fal gelien worden.
Dit ontblooten der zoomen ziet op het geestelyk overfpel, gelijk wy reeds by vs. 22, hebben opgemerkt. Het Joodfche volk zou eene ftraf ondergaen, geëvenredigd nae hun geestelyk overfpel. Het wordt hier geteekend als eene echtbreekfter, welke zich voor de geestelyke boelen, de heidenfche afgoden, ontbloot had; en daerom ook, door een rechtvaerdig vonnis , tot openbare fchande zou verwegen worden, door het vernietigen van het Koningrijk,
en



JEREMIA. XIII. 125
iü het gevangelyk wechvoeren van het ganfche volk. Vooits heeft men nog op te merken, dat het Hebreeuwfche woord, door ontblooten vertaeld, eene geweldige afrukking te kennen geve. Het wijst ons derhalven naer zoodanig eene ontblooting, en te fchande making, welke door vyandig geweld gefchieden zoude. — Maer wat zegt het byvoegfel, boven uw aengezichtï het teekent ons eene geheele ontblooting, van onderen tot boven. Anders zou men het vertalen kunnen , voor ieders aengezicht , in het openbaer, zoodat alle volken getuigen wezen zouden van de fchande der Joden. [
27. Uwe overfpelen ende uwe hunckeringen, en wellustige drivten welke niet te temmen zijn, de fchendelickheyt uwes hoerdoms heb ik gezien, toen gy allerwegen bezig waert, met mijne eer aen de ftomme afgoden te geven, op heuvelen , in den velde; ick hebbe alle deze uwe verfoeyfelen, als een Rechter, die de zaek onderzocht heeft, geilen, en zal dezelve niet ongestraft laten : wee u, Jerufalem, en fult gy niet reyn Worden ? of liever ftellig, gy zult niet rein worden, gy zijt geheel onverbeterlyk; hoe lange nogh na defen, zult gy in de boosheid hardnekkig voortgaen ?
HET XIV. KAPITTEL.
pTler begint blijkbaer eene nieuwe redevoering, tot welke dit en het volgende Kap. behooren. — Zy behelst eene zeer merkwaerdige zamenfpraek, tusfchen den heer en den Propheet, by gelegenheid van eene groote droogte, welke eene algemeene onvruchtbaerheid ten gevolge had. De Propheet klaegt over deze onheilen, en treedt by God voor het volk in; maer de heer verklaert daerop, dat hy het volk verworpen had, en dat de voorbidding van den Propheet vruchteloos wezen zoude. Om bet volk te verfcheonen , werpt jeremias de fchuld op XIV. DEEL.



126 JEREMIA. XiV.
de valfche Propheten. Hierop antwoordt de heer , dat de hardnekkige Joden alle medelijden verbeurd hadden, teremias herhaelt wel zijne voorbidding, maer de heer verzekert dat het volk, om deszelvs grouwelen, geheel ftond verdelgd te Worden, en dat zelvs de voorbiddingen van moses en samuel niets zouden kunnen uitwerken, om het zelve te verfchoonen. Dit antwoord maekt jeremias zoo neerflachtig, dat hy affltand doen wil van zijn Prophetiesch ambt; maer de heer bemoedigt hem, om in zijne bediening voort te gaen.
De aenleiding derhalven tot deze Prophetifche redevoering, was gelegen in emegroote droogte vs. i. — Deze droogte heeft plaets gehad onder Koning jojakim, en wel in het a^of tegen den aenvang van het sde jaer zijner regeering. By die gelegenheid werd 'er een vasten gehouden, in de pdemaend Kap. 36: 5-32. Terwijl het volk voor 's heeren aengezicht Hond, was de Propheet in het eenzaem, met den heer in onderhandeling. — Dit oordeel is derhalven over het Joodfche volk gekomen, voor den inval der Chaldeeuwen ,' Syriers, en Moabieten, welke eerst begon, in het 7dejfcier van jojakim 2 Kon. 24: 1,2. — Gevolgelyk is de redevoering gehouden voor die, welke wy Kap. b$ vinden, .en omtrent dien zelvden tijd als die, welke wy Kap. 7—10. ontmoetten.
In dit 14de Kapittel ontmoetten
I. Het opfchrivt, vs. 1.
II. De zamenfpraek tusfchen den heer en den Propheet, vs. 2-22.
j^. Eerst fpreekt de Propheet klagende , over de geduchte gevolgen eener langduurige droogte, en fmeekendeom uitkomst, vs. 2-9.
^. Daerop antwoordt de heer, dat des Propheten voorbidding , om de hardnekkigheid des volks , geheel vruchteloos wezen zoude, vs. 10-12.
3. Om het volk te verfchoonen , werpt jeremias de fchuld op de valfche Propheten, die het zelve be-
droo-



JEREMIA. XIV. 127
droogen hadden; maer de heer antwoordt, dat de valfche Propheten zoo wel als het volk, het welk zich had laten bedriegên, rechtvaerdig zouden geftraft wórden, vs. 13-16. *J. Eindelyk hervat jeremias nog eens zijne voorbidding voor het volk, vs. 17-22.
Het Godlyk antwoord, op deze laetfte voorbidding volgt Kap. 15.
1. Het woort des HEEREN, dat tot Jeremia, in eene openbaring gefchiet is , over de faken der grooter droogte, en der langduurige inhouding van den regen, welke in het ade en 5de jaer van Jojakim is voorgevallen.
2. Gansch Juda treurt, ende hare poorten, dat is alle de fteden in het land van Juda, vergel. Gen. 22: 17, zijn verfwackt, het land is door de langduurige droogte onvruchtbaer geworden, en daerom kwijnen de'fteden van fchaersheid. Alle de ingezetenen des lands zijn neerfiachtig, fy zijn in 't fwart gekleedet en zien 'er ongedaen zijn ; hunne hoofden zijn van droevheid nedergebogen, ter aerden toe : ende Jerüfalems gefchrey klimt op. In de Koninglyke hoofdftad, de zetel van den Godsdienst , ziet het 'er niet minder treurig uit, dan in de andere fteden.
3. Ende zelvs de voornaemfte ingezetenen van Jerufalem hebben geen water meer, in hunne anders zoo overvloedige verzamelplaetfen, hare voortreffelicke fenden hare kleyne en bediendens, om nae water te zoeken: fy komen tot de grachten of putten, maer fy en vinden geen water, fy komen [met'] hare vaten ledigh weder; dit maekt zelvs de aenzienlyke lieden verlegen, fy zijn befchaemt, ja worden fchaemroot, ende bedecken haer hooft, omdat hunne verwachting, by het ledig wederkeeren der bedienden, is te leur gefteld.
4. Om dat het aerdrijck gefcheurt, en als tot ftof verdroogd is, dewijle daer geen regen op der aerden en is: de ackerlieden zijn befchaemt, fy be-
XIV. DEEL.



128 JEREMIA. XIV.
decken haer hooft, van wegens de onvruchtbaerheid der Ianderyen.
5. Zelvs het gedierte des velds vergaet van dorst : Want oock de hinden, die anders gewoon zijn huii verblijv te. houden in bergachtige ftreken, komen nu op de vlakte en in 't velt, om water te zoeken. Daer werpen zy hare jongen, ende verlaten [die] , om dat 'er geen jongh gras noch kruid en is.
6. Ende de wout-efels flaen op de hooge plaetfen, fy fcheppen den wint gelijck de draken, te* verkoeling van de inwendige hitte, welke door den dorst veroorzaekt wordt: hare oogen verfmachten van verlangen naer voedfel, om dat 'er geen (a) kruyt en is.
7. Hoewel onfe ongerechtigheden tegen ons getuygen, o HEERE, en wy niets tot onze verfchooning kunnen inbrengen, doet [het] gene wy verlangen en geev ons regen, om uwes naems wille, ter openbaring van Uwe Volmaektheden, byzonder van Uwe mEcht en goedheid: want onfe afkeeringen zijn menigvuldigh, wy hebben zwaerlyk tegen u gefondigt: om onzent wille kunnen wy geen de minfte gunst meer verwachten, maer Uwe barmhartigheden zijn groot.
8. O Ifraëls verwachtinge, Gy die alleen in flaet zijt, om uw volk uitkomst te geven, die Israël zoo menig, malen geholpen hebt, en fijn verloffer geweest zijt, in tijt van benaeuwtheyt! waerom foudt gy zijn en u : gedragen, als een vreemdelingh in den lande? ende als een reyfiger, [die jïechts~] inkeert om te vernachten ? Zulk een vreemdeling heeft geene betrekking tot ons land , en trekt zich den algemeenen nood niet aen: maer Gy zijt de God van Israël, wy zijn het volk van uw byzonder eigendom; Gy hebt, onder ons, de plaets uwer inwooning in den Tempel: en zoudt Gy U gedragen, als of Gy tot ons geene betrekking haddet ?
9. Waerom foudt gy zijn en u gedragen, als een j vertfaegt man? als een anderszins dapper man, maer die \
doei;
C«) Jer. 12: 4.



JEREMIA. XIV. 129
door de menigte van zijne vyanden zoodanig omringd is, dat hy geene uitkomst zie? als een helt, [die] niet en kan verloiTen? gy zijt doch in 't midden van ons, o HEERE, woonende in den Tempel, ende wy zijn nae uwen name genoemt, wy maken het volk van uw byzonder eigendom uit! en verlaet ons daerom niet.
10. Alfoo feyt of zeide de HEERE, en gav my op mijne fmeekingen, ten aenzien van defen volcke, dit antwoord; Sy hebben foo lief gehadt en zijn 'er zoo zeer opgezet geweest, om my te verlaten, en rusteloos om te fwerven, op allerlei wegen der ongerechtigheid, fy en hebben hare voeten niet bedwongen , van de paden der godloosheid: daerom en heeft de HEERE geen welgevallen aen hen , maer eenen afkeer van zulk een volk, nu fal hy harer (b) ongerechtigheyt gedencken, ende hare fondcn befoecken, door het uitvoeren van dat rechtvaerdig vonnis, het welk reeds ten tijde van den grouwzamen Koning Manasfe geveld is, verg. Kap. 15: 4.
11. Wijders feyde de HEERE tot my: (Y) En bidt niet langer voor dit zondig volck, het welk de maet der ongerechtigheid vervuld heeft, ten goede, naedien deze uwe poging toch geheel vruchteloos wezen zoude, daer het vonnis onherroepelyk geveld is.
12. De vernedering van het volk zou nu te laet zijn, en geene de minste verandering , in mijn onherroepelyk vonnis, kunnen te weeg brengen, (d) Of fy fchoon vaften en kermen, ick en fal nae haer gefchrey niet hooren, ende of fy fchoon (e) brand offer ende fpijs-offer offeren, ick en fal aen haer geen welgevallen hebben : maer door 't fweert, ende door den honger, ende door de peftilentie fal ickfe (ƒ) verteeren, en geheel verdelgen.
13. Doe feyd' ick; Ach Heere HEERE, fiet
fi") Hof. 8: 13. ende 9: 9. CO Exod. 3a: 10. Jer. 7: 16. ende■ lü 14. (<0 Spr. 1: £8. Jer. 1: 15. .(er. 11: 11. Ezech. 8: 18. Micn.
r- 4. CO Jer- 0: so- enrJe 7! «» CO Jer- 9: »•
XIV. DEEL- I



130 JEREMIA, XÏV.
de fchuld is by die valfche Propheten, die het volk misleiden. Deze feggen hen, Gy en fult geen fweert noch pestilente fien, ende gy en fult geenen honger nebben : de tegenwoordige droogte, en daeruit voortfpruitende fchaersheid, zal flechts van eenen korten duur zijn , maer ick fal u , zoo fpreken zy als uit Uwen naem tot het volk, eene gewilfe vrede en beftendigen voorfpoed geven in defe plaetfe.
14. Ende de HEERE feyde tot my; Die Propheten propheteeren valfch in mijnen name ; (V) ick en hebfe niet gefonden, nochte hen bevel gegeven , nochte tot hen gefproken : ook hebben zy in het geheel geene blijken gegeven, dat zy door my gezonden waren. Uit deze aenmerking, had het volk zich met moeten laten misleiden. Zy zijn kennelyke bedriegers. Zegt daerom uit mijnen naem tot het volk, fy propheteeren ulieden een valfch gelichte , ende waerieggmge, ende nietigheyt, ende haers herten bedriegerye.
15- Daerom feyt de HEERE alfoo; Die valfche Propheten zullen den welverdienden loon ontvangen. Aengaende de gewaende Propheten, die in mijnen name propheteeren, daer ickfe niet gefonden en hebbe ende fy [dan nogh] feggen, Daer en fal geen fweert noch honger in defen lande zijn: die felve Propheten fullen door 't fweert ende door den honger verteert worden.
16". Ende het volck, tot wekken fy propheteeren , en dat zich door hen heeft laten bedriegen, fullen op de ftraten van Jerufalem wechgeworpen zijn van wegen den honger ende het fweert; ende daer en fal memant zijn diefe begrave, hen, hare wijven , ende hare fonen, ende hare dochteren: alfoo fal ick de ftraf van hare boofheyt over haer uytftorten. 1
17. Daerom fult gy dit woort tot hen feggen;
O) Mijne
(si) Jer. 23: ai. ende 2fi 15. ende 29: 3, 9.



JEREMIA. XIV. 131
(h) Mijne oogen fullen van tranen nederdalen nacht ende dagh, ende niet ophouden: want de jonckvrouwe der dochter mijns vclcks, is gebroken eene groote breucke, eene plage die feer fmertelick is.
De eerfte woorden, daerom zult gy dit woord tot hen zeggen, had men tot het voorige vs. 16, moeten brengen. Zy behooren blijkbaer tot het antwoord, het welk de heer aen den Propheet gegeven heeft. — Vervolgens beginnen weder de woorden van den Propheet; die het nog eens onderneemt, om voor het Joodfche volk te bidden, Mijne oogen enz. Vooraf gaet eene zeer aendoenlyke klachte, over de ellenden des Joodfchen volks, vs. if>, 18, daerop volgt de fmeekbede zelve, vs. 19-22.
l8. De ellende is even groot in de hoofdftad, als in het ganfche land. So ick uytgae in 't velt, fiet daer de verllagene van den fweerde; ende fo ick in de ftadt kome, fiet daer de krancke van honger: Ja de armoede en ellende heerfchen, zoo wel by de aenzieniyken als by de gemeenen, foo wel de Propheten als de Priefters loopen radeloos om in 't lant, ende en weten niet hoe zy zich en anderen hulp zullen toebrengen.
De Propheet fpreekt niet alleen van de kranken door hon. eer maer ook van de verjlagenen door het zwaerd; ten blijke dat hy niet alleen het oog hebbe, op de akelige gevolgen van de droogte , maer ook op eenen vyandelyken inval. Gemeenlyk denkt men , dat hy tevens gezien hebbe op die rampen, welke de Joden eerlang, by de flooping van het Koningrijk, door nebucadnezar ondergaen zouden. Maer de Priesters en de Propheten komen hier nog voor, als vryelyk cmloopende in het land, en het volgende fmeekgebed vooronderftelt , dat de heer zijn volk nog niet werkelyk verworpen had. Wy zouden daerom liever denken, dat hy eene voorige flagting bedoeld hebbe , die namelyk , welke met den dood van Koning josias gepaerd ging.
(Jij Jer. 13: 17. Kiaegl. ü 16. ende 2: 18. XIV. DEEL. I 2



13* JEREMIA. XIV.
Door deze voorledene oorlogsrampen, en de tegenwoordige onheilen, uit de langduurige droogte ontftaende, gevoelig getroffen , verflout jekemias zich nog eens , om voor het Joodfche volk te bidden.
19- Hebt gy dan Juda gantfchelick verworpen? is Uwe langmoedigheid geheel geëindigd ? heeft uwe ziele eene walginge aen Zion , de plaets welke Gy eertijds tot Uwe wooning verkoren hebt? waerom hebt gy ons geflagen , dat 'er geene genefinge voor ons en is, en dat onze zaken geheel onherftelbaer zijn? (i) Men wacht nae vrede, uitkomst, herflelling en voorfpoed , maer daer en is niet goets; ende nae tijt van genefinge, maer fiet, daer is verfchrickinge.
20. HEERE, wy kennen en erkennen boetvaerdig onfe godtloofheyt, [ende] onfer vaderen ongerechtigheyt: want, of wy erkennen, met fchaemte en berouw dat wy hebben (k) tegen u gefondigt.
21. En verfmaedt [ons] niet, om uwes naems wille; Uw naem zou by de Heidenen gelasterd worden, als of het U aen vermogen ontbrak, om ons langer te befchermen; en werpt den throon uwer heerlickheyt niet neder: dat toch de Tempel, in welken Gy, als op Uwen throon, pleegt te woonen, niet verwoest worde: gedenckt aen de betrekking, welke Gy op ons hebt, als op het volk van Uw byzonder eigendom, en vernietigt niet uw verbont, het welke Gy met ons hebt opgericht.
22. De tegenwoordige droogte, welke zulke rampzalige gevolgen heeft, is eene voorbode van onzen aennaderenden geheelen ondergang. Gy heer! zijt alleen in ftaet, om ons uit den tegenwoordigen nood te verlosfen, en daerdoor een blijk te geven van Uwe aenhoudende gunst. Zijnder onder de ydelheden of ydele afgoden der Heydenen, die doen regenen? of kan de hemel van zich zeiven, zonder Uw almachtig bevel, droppelen geven? zijt (/) gy die niet, o HEERE onfe Godt
alleen
CO Terem. 8: 15. (*) Pf- i06: 6. Dan. 9: 8. (/) Pftlm ij5; 7. ende 147: 8. Jef. 30: 33. Jerem. 5: 24. ende ie: 13.



JEREMIA. XIV. 133
alleen, die het bewind voert over alle dingen? daerom fullen wy op u wachten ; want gy doet alle die dingen, en zijt alleen in ftaet, om ons uit dezen dringenden nood te verlosfen.
HET XV. K A ? I T T E U
Dit Kapittel behelst twee hoofddeelen.
I. UEt Godlyk antwoord, op de fmeekbede van den Pra-
pheet, welke wy in het (lot van het voorige Kap. ontmoet hebben , vs. 1 - 9.
II. Het vervolg der onderhandelingen van den heer met den Propheet; dienende niet alleen, ter bevestiging van het Goilyk oordeel, over Juda en Jerufalem, maer ook voornamelyk om jeremias te vertroosten, en ter getrouwe waernemin? van zijne gewichtige bediening op te wekken, vs. 10-21.
Ié Maer de HEERE feyde tot my; toen ik my
nog eens verftout had, om voor het Joodfche volk in te treden Kap. 14: 17-22: (a) Al ftont (b) Mofe, ende (<;) Samuel, die krachtige Voorbidders, die zoo menigmael voor Israël ingetreden , en My verbeden hebben, voor mijn aengefichte, fo en foude [docK] mijne ziele tot defen volcke niet wefen: drijftfe wech van mijn aengefichte, ende laetfe uvtgaen.
Des heeren gunst was van het Joodfche volk geheel vervreemd. Mijne ziel zegt Hy, zou tot dezen volke niet wezen. Des heeren ziel beteekent zijne gunst en toegenegenheid. Zoo was juda wel eer de beminde van zijne ziel Jer. 12: 7. Maer nu hadden zy den heer en zijnen dienst fchandelyk verlaten, en zich verhard tegen alle zedelyke
(«O Kzech. 14: 14. C*3 Exod- 3« H« Ce) I Sam. 7- 9« XIV. DEEL, I 3



134 JEREMIA. XV.
middelen. Die maekte, dat de Heilige van Israël niet langer in lievde, omtrent zulk een grouwzaem volk verkeerea konde; dat zijne ziel voortaen niet met hun wezen zoude. Zijne ziel en toegenegenheid was van hun afgekeerd; hy had eenen walg van zulk een volk. — De krachtigfte voorbiddingen van byzondere gunstelingen des Hemels zouden niet meer baten kunnen, omdat het vonnis onherroepelyk was uitgefpioken. Al Jlond Mqfe en Samuel voor mijn aengezicht , wordt 'er daerom bygevoegd. Beide deze beroemde mannen hadden eenen vertrouwelyken toegang tot den heer. De Allerhoogfte fprak met mose van mond tot mond Num. 12: 8. samuel werd dikwijls met Godlyke aenfpraksn verwaerdigd. Beide waren zy krachtige en véél vermogende voorbidders-, vergel. Pf. 99: c. Van mose bleek dit allerduidelykst Exod. 32. Num. n; 14, en van samuel 1 Sam. 7: 9. 12: 18. Maer al hadden deze krachtige Voorbidders voor Gods aengezicht geftaen, zy zouden nu niets hebben kunnen doen , om het vastelyk beiloten oordeel van het Joodfche volk aftewenden.
Derhalven zou ook de voorbidding van jeremia geheel vruchteloos wezen. — Daerom voegt 'er de heer dit bevel by: drijvt hen wech van mijn aengezicht, en hetze uitgaen. Er wordt onderfteld , dat de menigte des Joodfchen volks thans ftond voor het aengezicht des heeren, om de afwending der bedreigde oordeelen aftefmeeken. Maer zy worden onverhoord afgewezen. Zelvs verklaert de 'heer, dat zy het Heiligdom verlaten moesten, omdat Hy de tegenwoordigheid van zulk een volk niet langer dulden konde.
2. Ende het fal gefchieden, wanneer fy, na deze afwijzing, tot U fullen feggen, Waer henen fullen wy uytgaen?en waer 2ullen wy, in dezen bangenttood, uitkomst zoeken ? dat gy uit Mijnen naem tot hen fult feggen, Soo feyt de HEERE;- (d) Wie ter doot gefchikt is, om door de pestilentie té fterven, vergel. Kap. 14: 12. gae uit ter doot; ende wie ten fweerde ge fchikt is , om door het zwaerd der vyanden verflagen te .- r - v' ' *:' * ' . wor-
r d^i Zath. n: 9.



JEREMIA. XV. las
worden, gae uit ten fweerde; ende wie ten honger gefchikt is, om van honger te fterven, gae uit ten honger; ende wie gefchikt is ter gevanckeniflè , gae uit ter gevanckenifle. Ik bemoei my met hen niet langer ; iaetze gaen waerheen ze willen, zy alle zullen overal Mijne ftraffende hand, maer op verfchillende wijzen ondervinden.
3. Want ick fal befoeckinge over hen doen [met] vier ( e ) gedachten of foorten van allergeduchtfte plagen, fpreeckt de HEERE; met den oorlogs-fweerde, om te dooden; ende met de honden, om de doode lichamen der verilagenen . die niet zullen begraven worden, langs de aerde te fleypen en te.fleuren: ende met (ƒ) het gevogelte des hemels, ende met het verfcheurend gedierte der aerde, om de doode lichamen op te eten, te fchenden ende te verderven.
Door de verfchillende oordeelen, het oorlogs-zwaerd, den honger, en de pestilentie, zouden de Joden worden omgebracht, De overblijvende zouden geen vermogen hebben, of door den geduurigen aenval der vyanden zou 'er geen tijd zijn, om de lijken der verilagenen te begraven. Zelvs door de gevangelyke wechvoering, zouden 'er nog velen vallen in de woeste plaetfen, ver weg van Jerufalem, en aldaer blijven liggen. Vergel. Kap. 22: 19.
4. Ende ick falfe overgeven tot eene (g) beroeringe, allen Koninckrijcken der aerde: van wegen Manalfe, fone van Jehizkia, Koningh van Juda; om 't gene hy te Jerufalem gedaen heeft.
Alle Koningrijken der aerde, dat is alle Heidenfche volken, zouden bero-.rd zijn over de Joden. Zy zouden zich ontzet, ten over de wegen, welke de heer met zijn oude volk had ingeflagen. Ook kan de fpreekwijs, overgegeven te worden tot eene beroering, aen alle Koningrijken der aerie, te kennen geven , dat alle heidenfche volken zich ve-reenigen zouden, om Juda «e fchudden en te beroeren. Vergel. Deut. 28: 25. —• De verdienende oorzaek van deze geduchte ftrafgerichten wordt
f O Levït. 26: 16. (ƒ) Jer. 7: 33- , (f) Deuter. 28: 25. XIV. DEEL. I 4



Ï3<5 JEREMIA. XV.
dus voorgedragen: van wegeManasfe, zoon van Jehiskia, Ko, mng van Juda, om het gene hy te Jerufalem gedaen heeft. De zonden van dezen grouwzamen Koning manasse worden ornftandig opgegeven 2 Kon. 21: 2.9. De nadere teekening van zIJB perfoon, zoon van jehiskia, diende zeer om zijne fcbuld te verzwaren,- daer hy uit zulken braven Vader geboren , en door denzelven zeer Godsdienstig opgevoed was. Ten ajde van dezen godlozen Koning, bad de heer reeds bedreigd, dat Hy Juda aen Israël, het welk reeds door de Asfyners was te ondergebracht, zou gelijk maken 2 Kon. 17, ro. Ter volvoering van deze bedreiging, zou nu het Joodfche volk worden uitgeroeid; gelijk ook gefchied is, wanneer jojakim van nebucadnezar afviel , en de heer hem liet beroeren, door de Chaldeeuwen en andere volken, 2 Kon. ?4: 4.
_ 5- Dit oordeel, hoe geducht ook, zal alleszins rechtvaerdig
T H^ant W1Ê f0ude uwer (*) verfchoonen, of de oordeelen matigen, 0 Jerufalem? ofte wie foude rW
om i n„met,U hGbben ? °fte wie foude treden om u nae vrede te vragen ?
De heer verklaert hier, dat de oordeelen, welke eerlang over de Joden komen zouden, zeer rechtvaerdig waren. De inwooners van Jerufalem hadden zich geheel onverfchoonbaer gemaekt; zy waren alle beklag en medelijden onwaerdig Zy zouden van allen verlaten worden. Niemand zou zich hunne oordeelen aentrekken. Dit geevt de laetfte vraeg te kennen • zou aftreden, om « naer vrede te yragen ? niemand zal zoo veel belang in u Hellen, dat hy naer uwen welftand vernemen zoude.
6. Gy hebt my en mijnen dienst H) verlaten fpreeckc de i iEERE. gy zijt achterwiel geg en l m plaets van tot My weder te keeren, zijt gy al verder en verder van My afgeweken: daerom fal ick mijne ftaffiad. hant tegen u uytftrecken , ende u geheel verder, ven j ick ben des berouwens moede geworden. Gelijk de mensen", door een aenhoudend bedrijf, vermoeid
(•W 5Hijj CO Jer,-51 7,



JEREMIA. XV. 137
en daervan afkeerig wordt, zoo wil en kan Ik my ook niet langer ophouden met dit volk te verfchoonen , en mijne rechtvaerdige oordeelen uit te fteüen of te matigen.
7. Ende ick falfe, door zware ftrafgerichten, eerst dorfchen, en daerna (k) wannen met eenen wan, om hen onder de heidenen te verftrooijen ; dat zal gefchieden niet alleen te Jerufalem, maer zelvs in de poorten of op de uiterfte grenzen des lants: Ick hebbe de Joden, die Ik oudtijds tot mijn volck had aengenomen, van kinderen berooft, [ende] hen zelve op veelerlei wijzen verdaen , en hunnen ondergang door verfchillende oordeelen bevorderd; maer fy en zijn onder dit alles, van hare wegen niet wedergekeert.
Nadat het koorn gedorscht is, pleegt men het zelve te wannen, om het te zuiveren van het kaf, het welk als dan door den wind wechftuivt. Dan het zinbeeldig wannen der Joden zou niet gefchieden om hen te zuiveren, en het kwaed uit hun midden wech te doen, maer om hen onder de heidenen te verftrooijen. De zaek is deze, nadat zy door veelerlei voorafgaende oordeelen als gedorscht waren, zouden zy in de landen der heidenen verftrooid worden. — Dit zoude gefchieden in de poorten des lands, dat is, op de uiterfte grenzen van Kanaan. De heer zou , als het ware ftaende op de uiterfte grenzen van Kanaan, de Joden wannen; zoodat zy uit hun Vaderland zouden verdreven , en op het grondgebied van hunne vyanden geworpen worden.
8. Hare weduwen zijn my meerder geworden dan zant der zeen; zy maken een zeer groot getal uit, vermits Ik hare mannen, in de nederlaeg van Jollas, door Pharao Nscho heb laten verflaen, en deze flagting is nog maer een voorfpel geweest van die, welke de Chaldeeuwen zullen aenrichten. Ick hebbe hen over de moeder doen komen eenen jongelingh, een verwoefter op den middagh: ick hebbe [hem] haeftelick haer doen overvallen; de ftadt met verfchrickingen.
Door de moeder wordt de hoofdftad Jerufalem bedoeld ,
(*) Jer. 4: 11. XIV. DEEL. I 5



i38 JEREMIA. XV.
daerom hesten de Joden zeer gemeenzaem, de dochter van Zion of Jerufalem; ook kan deze hoofdftad befchouwd worden , als de moeder der mindere fteden en vlekken. De
jongeling , dat is een mansperfoon in den bloei van zijne jaren, is nebucadnezar. Dezen zou de heer over Jerufalem doen komen, om die hoofdftad te belegeren en te overmeesteren. —- Hy zou komen, als een verwoester op den midia: ■ hy zou zich niet van de duisternis bedienen, om zijne lagen en aerflagen te verbergen,, maer openlyk en op den vollen midJag, tegen Jerufalem aenvallen, om die hoofdftad te verwoesten. — nebucadnezar zou de hoofdftad Jerufalem haestelyk en onverwachts overvallen. Dusdoende zou de Stad vervuld worden, met verfchrikkingen en zidderingen.
Q. Sy, die voorheen ongemeen vruchtbaer was, en feven baerde, is uitgeput van krachten, en te fwack geworden , om kinderen te baren. Jerufalem , het welk voorheen zoo ongemeen volkrijk was , zal van inwooneren beroovd worden; fy heeft hare ziele uytgeblafen , Jerufalem is geheel verwoest, en ongefchikt geworden ter inwooning; hare (/) fonne is ondergegaen als het nogh dagh was, de voorige bloei en gelukftaet van Jerufalem is geheel verdwenen en geëindigd; fy is befchaemt ende fchaemroot geworden: zy heeft allen haren roem en luister verlooren, ende haerlieder overblijffel, de weinige Joden die nog hier en daer in het land zijn overgebleven, fal ick ten fweerde overgeven, voor 't aengefichte harer vyanden, fpreeckt de HEERE.
Vs. 10-21. vinden wy het vervolg der onderhandelingen, tusfchen den heer en den Propheet.
Zy beftaet in twee zamenfpraken. — A. De eerfte behelst eene moedeloze weeklacht van den Propheet vs. 10, welke door den heer beantwoord wordt, vs. 11-14. B. De tweede vervat een gebed van jeremia vs. 15-JJ5, het welk wederom door den heer beantwoord wordt, vs. 19-21.
De
(O Amos 8: 9,



JEREMIA. XV. 139
De moedeloze wetklacla van dm Propheet ontmoeten wy vs. 1 o.
10. Ik moet my beklagen over den dag van mijne geboorte. Wee my, mijne moeder, dat gy my (m) gebaert hebt! eenen man des twifts, ende eenen man des krackeels, den gantfchen lande: omdat ik met alle inwooiieren des Iands moet twisten, hun de fchandelykfte overtredingen verwijten, en de meest geduchte oordeelen bedreigen. Daerom ben ik een voorwerp van den algameenen haet. Mijn lot is allerbeklaeglykst, daer ik allen lastig ben met mijne onaengename boodfchappen, en van allen verachtelyk bejegend wordt. Ondertusfchen behandelen de Joden my zeer onrcdelyk. Ick en hebbe [/;<?»] niet op woecker gegeven, oock en hebben fy my niet op woecker gegeven. Geldleeningen veroorzaken doorgaends twisten en krakeelen; wanneer de ontleener te onvrede is, als de leener zijn geld terug eischt, of wanneer de leener onvernoegd is, als de ontleener onmachtig of onwillig is, om de fchuld aftedoen. Maer Iets van dien aert heb ik met de Joden niet uit te ftaen; en evenwel, [nogK] vloeckt my een yeder van hen.
Deze klacht fproot voort uit diepe moedeloosheid. — Trouwens het viel hard voor het vleesch en bloed van den Propheet, dat hy , zoo jong zijnde , uit hoofde van zijne getrouwheid, in het volvoeren van zijnen post, het voorwerp was van aller haet.en verachting; te meer daer hy,' met alle zijne voorbiddingen, niets verwerven konde.
11. De HEERE feyde, op deze mijne moedeloze klachte: So niet uw overblijffel ten goede fal zijnlGy zult door mijne bewarende hand, overblijven en niet omkomen , gelijk de valfche Propheten, dia door de pestilentie, het oorlogszwaerd, den hongersnood , en in de gevangenis-, zullen verteerd worden. Daer komt nog by, dat dit uw overblijven: ten goede zal zijn , tot nut en zegen ; fo ick met lil
tijt des quaets, ende in tijt der benaeuwtheyt, by
XIV. DEEL.



Ho JEREMIA. XV.
den vyant voor u tuffchenkome! zoo Ik, ten tijde van de algemeene flagting. „ niet zal beveil^en, en voornomen dat gy eenig nadeel lijdt, zal Ik geen God zijn
12 Sal oock [eenigh] («) yfer het yftr van 't noorden ofce koper verbreken ?
Dit voorftel is zekerlyk zinbeeldig. Doorgaends verftaet men door het yzer, het joodfche volk, het welk dus zoude genaemd worden , wegens deszelvs har lrekkigheid Maer men verfchilt over het yzer en koper, of gelijk anderen het vertalen, het flati van het Noorden. - l„ he£ Noorden fmeedde men de beste wapenen, het beste ftael kwam uit het Noorden van Juda, en uit het ervdeel van Afer Deut 8- o Sommigen denken aen den Propheet jek.mu , welken'de heer gefield had tot eenen koperen muur, en eenen yzeren pylaer j anderen aen Kebucadkezar, die het kwaed uit het Noorden zou aenbrengen. Het laetfte begrip Komt best overeen, met het verband der zaken, daer vs. 13 I4 van de berooving der Joden door de Chaldeeuwen gehand.- ld wordt; zoodat de meening deze zy, dat de Joden, hoe verhard ook, met beftand zouden zijn voor de wapenen van nebucaonezar, die uit het Noorden zou opkomen, om hen te beroaven en te verwoesten.
13. Ick IaJ uw vermogen, uwe bezitting welke voor handen is ende ook uwe verborgene fchatten tot eenen (e) root geven, in de handen van u«ve vyanden fonder prijs of eenige vergelding: ende dat tot eene rechtvaardige ftraf, om alle uwe fonden , ende afgoderyen in alle uwe lantpalen gepleegd, zoodat het ganfche land grouw. zaem is, en gy alle uwe zegeningen verzondigd hebt
14. Ende ick fal [«] 0f liever uw vermogen , uwe fchatten, overvoeren met uwe vyanden, die dezelve zullen geroovd hebben, in een vreemd lant fdatl sv met en kent: want een verteerend (p) vye'r is aengefteken in mijnen toorn, het fal over u branden tot dat gy verteerd zijt.
Jer. 6: S8. Cfj Jerem, i?i j, Dewer. 3,. Si,
De



JEREMIA. XV. 141
De tweede onderhandeling, tusfchen den heer. en jeremia , komt voor vs. 15-21.
Zy begint, met een gebed van den Propheet, vs. 15-18.
15 O HEERE, gy weet [het] of kent my en mijne vyanden; gedenckt mijner in gunst, verlaet my niet in de tegenwoordige ongelegenheid, ende befoeckt my met de blijken van uwe goedertierenheid, ende (g) wreeckt my van mijne vervolgers; en neemt my niet wech in uwe lanckmoedigheyt [over haer]. Wanneer Gy o heer, niet op eene byzondere wijs voor my zorgt, zullen zy my nog ombrengen, geduurende dien tijd van uitftel, welken Gy hun nog vergunt in Uwe langmoedigheid: weet dat ick om uwent wille verfmaetheyt drage, en mishandeld worde , om het getrouwelyk uitvoeren van dien last, welken Gy my hebt opgelegd.
16. Van mijne vroegfte jeugd immers, heb ik my aen Uwen dienst toegewijd. [Als] uwe woorden gevonden en my bekend geworden zijn, fo heb ickfe opgegeten, ik heb my dezelve, op alle mogelyke wijzen, eigen gemaekt, en getracht daermede, ter verlichting van mijn verftand, en verbetering van mijn hart, winst te doen. Het onderzoeken ende betrachten van uw Woort is my geweeft tot vreugde ende tot blijtfehap mijns herten: want ick ben nae uwen name genoemt, o HEERE, Godt der heyrfcharen. Nimmer heb ik my bemoeid met afgodery , maer my altoos oprechtelyk aen Uwen dienst verpand.
Als uwe woorden gevonden zijn, zegt de Propheet, maer niet als ik uwe woorden gevonden heb. —- Dit verdient zeer onze opmerking. Hy fchijnt vry duidelyk het oog te hebben, op het vinden van het Wetboek, in het i8de jaer van josia, het welk het 5de was der bediening van jeremia 2 Kon. 22: 8. 2 Chron. 34: 14. — Toen had het volk, en daer onder ook de Priesters en de Propheten, het verbond met den heer plechtig vernieuwd, 2 Kon. 23. By het grootfte gros, was
(f) Jer. 11: 20. XIV. DEEL.



14* JEREMIA. XV.
dit alles Hechts eene vertooning geweest; maer onze Propheet meende het van harte.
Men moet zich verwonderen, dat niemand der Uitleggeren aen die byzonderheid gedacht hebbe. Ik ben deze waerneming verfchuldigd aen den Wel Eerw. Heer 'sgravezande , die my dezelve vriendelyk heeft medegedeeld.
17. Ick en hebbe in den raet der (r) befpotters, die Uwen dienst befchimpen, niet gefeten, noch van vreugde opgefprongen, gelijk de zulken doen, die in allerlei overdaed en dartelheid, zorgloos en losbandig henen leven : van wegen uwer hant, welke over ons volk was uitgeftrekt, om het zelve te ftraffen, heb ick alleen gefeten in het eenzame, afgefcheiden van de gezelfchappen der godlozen; want gy hebt my [met] de geftrenge voorzeggingen van uwe geduchte gramfchap vervult. Mijne ganfche ziel is geheel bezet, met indrukken van uwe vreesfelyke Majefteit.
18. Waerom is mijne (j) pijne en mijn druk fteetsduerende, ende mijne plage onophoudelyk en zonder tusfchenpozing, zoo fmertelick ? fy weygert geheelt te worden , en is ten eenemael ongeneeslyk: foudt gy my gantfchelick zijn als een leugenachtige , dat Gy uwe belovten niet vervullen zoudt ? Dit is onmogelyk. Zouden uwe belovten zijn, [als] wateren [die] niet (t) beftandigh en zijn ? als fneeuwwateren, die van de bergen afvlieten, en in tijd van hitte, wanneer zy het meest zouden te pas komen, opdroogen en verdwijnen ?
19. Daerom feyt de HEERE, zeide of antwoordde my alfoo; So gy uit uwe moedeloosheid, welke u ongefchikt maekt tot uw ambt, fult weder keeren , met mijnen weg te vrede zijn, en u bedaerdelyk onderwerpt aen alle fchikkingen van Mijne Voorzienigheid, fo fal ick U doen wederkeeren, en op nieuws in Mijnen dienst aen nemen , gy fult voor mijn aengefichte ftaen, om met Mijne openbaringen vereerd te worden; ende fo gy het kofte-
licke
Cr) Pfahu is i, CO Jer. 30: 15, O ) job 6: 15, &c.



JEREMIA, XV. 143
licke van het fnoode uyttreckt, zoo gy Mijn woord, het welk gewichtig en kostelyk is, van het woord der menfchen , het welk ligt en van geene waerde is, wel onderfcheidt en getrouw verkondigt, den rechtvaerdigen htt goede, .en den zondaer het kwade aenzeggende, fult gy als mijn mont zijn , en Mijnen raed bekend maken, iprekende uit Mijnen naem. Het is hoogstnoodig, dat de Joden tot betere gedachten komen: laet hen tot u wcderkeeren, om naer uwe lesfen en vermaningen te hooren , maer gy fult tot hen niet wederkeeren, en u naer hunne zondige begeerten fchikken, al ware het ook dat zy u altoos vyandig bleven.
20. Want ick hebbe u tegen dit volck geltelt tot eenen koperen vallen (v) muer, dat is tot eene bevestigde Stad met koperen muuren , voor zoo ver zy vruchteloos tegen u zullen aendruisfchen ; fy fullen wel tegen u ftrijden, en zich met geweld tegen u pogen te verzetten, gelijk men eenen muur beftormt; maer u niet overmogen of overmeesteren: want ick ben met u, ter uwer hulpe, om u te behouden ende om u uyt te rucken, uit de benauwdheden, fpreeckt de HEERE.
21. Ja ick fal u rucken uyt de hant der boofen: ende ick fal u verloffen uyt de hantpalme der tyrannen, van aenzienlyke en machtige vyanden.
Het zakelyke van deze belovte vinden wy reeds, by de inhuldiging van jeremia tot het Prophetisch ambt, Kap. 1: 18; maer nu wordt het herhaeld, ter vertroosting van den Propheet, in eenen tijd van diepe moedeloosheid.
(v) Jer. 1: 18.
XIV. DEEL.1



144 JEREMIA. XV.
HET XVI. KAPITTEL.
Dit en het volgende if* Kapittel maken eene Prophetifche leerreden uit.
jy/jAer tot welken tijd moet deze redevoering gebracht worden ? — Sommigen denken aen den tijd van Koning josias. Uit het bevel vs. r, aen jeremia gegeven, om geen huwelyk aen te gaen, befluiten zy, dat hy nog zeer jong moet geweest zijn, toen hy dezen last ontving; ook omdat het by de Joden de gewoonte was, zeer vroeg te huwelyken. Nu heeft jeremia , nog een jongeling zijnde, zijne Prophetifche bediening onder Koning josia aenvaerd. Maer onzes erachtens, gaet deze gevolgtrekking in het geheel niet door. Alleenlyk kunnen wy dit uit het gemelde bevel afleiden, dat jeremia thans ongehuwd ware. Hy kan derhalven zoo wel weduwnaer zonder kinderen geweest zijn, als een ongehuwd jongeling.
Wy voegen ons by de zulken, die deze Godfpraek tot den tijd van jojakim brengen. — Kap. 16. komen verfcheidene byzonderheden voor , welke met den regeersngstijd van Koning jojakim best overeenkomen. Hiertoe behoort. A. De vleefchelyke gerustheid van het volk, welke zoo ver ging, dat zy, in weerwil van de drukkende en dreigende rampen, zich evenwel met vreugdemaeltijden bezig hielden vs. 9. Zulk eene hardnekkige zorgloosheid had vooral plaets, ten tijde van den verharden jojakim. B. De algemeene afgodery , zoodat zy daerin zelvs hunne vaderen overtroffen vs. 12. Deze trap van boosheid ziet meer op den tijd van jojakim, dan die van josia. C. Het bevel aen den Propheet om geenen rouw te bedrijven, past niet op de regeering van josias ; daer de Propheet, over den dood van dien Vorst , wel degelyk rouw bedreven , en zelvs klaegliederen gemaekt heeft, 2 Chron. 35: 25. D. De
God-



J E REM I A. XVI. J45
Godlyke verklaring , dat Hy den Joden geene genade bewijzen zou, ftrookt best met den tijd van jojakim, wanneer de Godlyke langmoedigheid geheel geëindigd is; daer 'er, ten tijde van Koning josias, nog zoo vele bewijzen waren van 's heeren goedertierenheid. E. Vs, 9. wordt yerklaerd, dat het bedreigde oordeel zoo naby was,, dat het in deze zelvde dagen, en voor de oogen der Joden, zon uitgevoerd worden. Dit wijst ons allerduidelykst naer den tijd van Koning jojakim; daer 'er tusfchen den dood van dien Vorst, en de uitvoering van het hier bedreigde oordeel, Hechts 11 jaren verloopen zijn. —; Voeg 'er by, dat deze openbaring fchijnt gevolgd te zijn op de voorige Kap. 14. 15, en dat Kap. 17, het welk tot dezelvde Prophetifche redevoering behoort, verfcheidene zaken voorkomen, welke onze onderftelling blijkbaer begunstigen. j In dit i6de Kapittel vinden wy eene eigenaertige afbeelding van een allergeduchtst oordeel over het Joodfche land, om de hoogstgaende boosheden van het volk; doch gepaerd met eene heuchlyke be'ovte van eene gezegende herftelling. —Wy onderfcheiden 'er derhalven twee boofdbyzonderheden in. " -
i Eene levendige afteekening van een aiïerfcbroomelykst oordeel, waermede de Joden rechtvaerdig zouden geftraft . worden, vs. 1-13.
II. Eene zeer merkwaerdige belovte, dat de heer dit volft,' na die voorafgaende tuchtiging , wederom herftelïen zoude, vs. 14-21.
m 1. Ende des HEEREN woort gefchiedde wederom tot my, in eene andere openbaring, feggende: , 2. Gy en fult U,daer gy thans ongehuwd zijt, geené vrouwe nemen: ende gy en fult geene fonen nocli dochteren hebben in defe plaetfe. . Door deze plaets, behoeven wy niet bepaeldelyk ie denken aen Anathoth, de plaets van zijne geboorte, of Jerufalem, de plaets van zijne openbare ambtsbediening; maer, liever in eenen ruimeren zin, aen het ganfche Joodfche land, omdat de rampen welke jeremia, in' zijn perfsaa XIV. DEEL. K



14Ö JEREMIA. XVI.
moest uitbeelden , niet Hechts Anathoth, Jerufalem, of cenige andere bepaelde plaets betreffen zouden , maer het ganfche Joodfche land. Trouwens de benaming van deze plaets wordt vs. 3, met die van het land verwisfeld.
Het huwelyk is eerlyk onder allen. De oorzaek derhal^ ven van dit zonderling verbod moet niet gezocht worden, in jeremias Prophetifche bediening of Priesterlyke tf komst; maer daerin dat hy als Propheet, in zijn perfoon, de akelige rampen moest afbeelden , welke het Joodfche volk treffen , en zoo geducht wezen zouden, dat het verkiesbarer zijn zou ongehuwd te zijn, dan vrouw en kinderen te hebben. Dit blijkt nader uit vs. 3,4, alwaer de reden van dit zonderling bevel wordt opgegeven.
3. Want foo feyt de HEERE van de fonen ende van de dochteren die in defe plaetfe, in het Joodfche land geboren worden: daer toe van hare moederen diefe baren, ende van hare vaderen diefe gewinnen in defen lande :
4. Sy fullen, al te zamen Ouders en kinders, pijnlicke (a) dooden fterven, zy zullen eenen buitengewoonen en zeer fmertelyken dood ondergaen , die met zware pijnen zal vergezeld wezen; fy en fullen niet (#) beklaegt worden. Er zullen zoo velen aen dien pijnlyken dood fier ven, dat 'er geene gelegenheid wezen zal, om de afgeftorvenen, met een ftatelyk rouwbeklag te vereeren. Zy zullen niet beklaegd, nochte zelvs (c) begraven worden, fy fullen onbegraven liggen rotten, en tot (d) mift op den aerdbodem zijn: ende fy fullen door 't fweert ende door den honger, op eene zeer fmertelyke wijs verteert worden, ende hare (e) doode lichamen fullen 't gevogelte des hemels ende 't gedierte der aerde tot fpijfe zijn.
In zulk een akelig tijdgewricht, was het zekerlyk veei beter ongehuwd te blijven, dan vrouw en kinderen te hebben. — Hierop volgt een tweede bevel, in het welk jeremia
(al Jer. 15: *. CO Jer- 25: 83* CO Jer- 14: & CO Jer9: 2:. CO Jer- 7' 33» ende 15: 3. ende 34; go.



J E R E M I A. XV/. 147
ku wederom moet befchouwd worden, als vertoonende het ganfche volk in zijn perfoon, vs. 5-7.
5. Want foo feyt de HEERE; En gaet niet in het huys des genen die eene rouwmaeltijt houdt, alwaer men eenen dooden heeft, en over zijn verlies rouw bedrijvt, ende en gaet niet henen in zulk een huis, om te rouwklagen en treurliederen te zingen, gelijk anders gebruikelyk is, noch en hebt geen medelijden met hen : Heb geen medelijden over zulke treurige omHandigheden, of ten minften geev 'er geene blijken van, met woorden of gebaerden: want ick hebbe van defen volcke (fpreeckt de HEERE) wechgenomen mijne vrede, al dien voorfpoed, zegen en welvaert, die wel eer uit mijne gunstige betrekking tot dit volk voortvloeide, als mede alle blijken van goedertierenheyt, ende barmhertigheden, zoo dat Ik my over hunne ellenden niet meer ontfermen zal. Hun zullen allerlei rampen en fmerten overkomen, zonder dat Ik my dezelve aentrekken, of hen daervan verlosfen zal.
Dit zonderlinge bevel aen jeremia gegeven, om niet in een klaeghuis te gaen, en geen medelijden te toonen, met het ongeval van zijnen evenmensch, moet wederom verklaerd worden uit de betrekking, in welke zich de Propheet bevond; voor zoo ver hy, in zijn perfoon, moest afbeelden de ongelukkige omftandigheden der Joden, welke zoo zwaer wezen zouden, dat zy, by God noch mensch, eenig medelijden vinden zouden.
6. So dat groote ende kleyne, ouders en kinders in defen lande, op eene zeer pijnlyke wijs fullen fterven, fy en fullen niet begraven worden: ende zy zullen by de menfchen ook geen medelijden vinden: want men falfe niet beklagen, noch fichfelven (ƒ) infnijden, nochte kael maken om harent wille.
7. Oock en fal men hen niets uytdeylen over de rouwe, om yemant te trooften over eenen dooden : nochte hen te drincken geven uyt den
C ƒ) Lev. 19: 26. Dm- Ui 1 XIV. DEEL, K 2



ï48 JEREMIA. XVI.
trooftbeker , zelvs niet over yemants vader ofte over yemants moeder.
Omtrent de uitdrukkingen vs. 61', 7, merken wy in het algemeen aen, dat dezelve ontleend zijn van de plechtigheden, met welke men by de Oosterlingen gewoon was, openbaren rouw te bedrijven. — Sommige waren geoorloovd , andere waren ontleend van de afgodifche heidenen. — Men kan dezelve tot twee hoofdfoorten brengen.
I. Sommigen behoorden tot het plechtig rouwbeklag: als met woorden het beklagen en zingen van treurliederen; en met daden het infnijden, waerdoor men infnijdingen in zijn vleesch maekte; en het kaelmaken, door het fcheeren van het hoofd, en het uittrekken van den baerd.
II. Bchalven deze teekenen van plechtig rouwbeklag, worden 'er nog andere gemeld, waermede men zijn medelijden, met zulk een ongelukkig huisgezin betoonde; het uitdeden over den rouw, wanneer men aen zulk een huisgezin, het welk over eenen dooden treurde, en waervan men onderftelde dat het, door die treurige omftandigheden, noch gelegenheid noch lust had om fpijzen te bereiden, deelen van de aengenaemfte fpijzen ter verkwikking toezond : hier mede ging nog eene audere gewoonte gepaerd; dat men aen de ftervhuizen, verfterkende dranken in daertoe gebruikelyke troostbekers toefchikte, om de treurigen op te beuren en te verkwikken.
Hier by kwam nog een derde bevel aen jeiemus, vs. 8, 9-
8. En gaet oock niet in een huys der maeltijt, daer men een vreugdefeest houdt, om by hen te fitten: om te eten ende te drincken.
Het bywoonen van vreugdemaeltijden , in tijden wanneer men tot vreugde geroepen wordt , is op zich zelvs geoorloovd; maer de tijdsomftandigheden kunnen van zulk oen treurig en akelig vooruitzicht wezen, dat 'er om geene Treugdemaeicijden behoort gedacht te worden. Dit was
het



JEREMIA. XVI. 149
het geval van jeremia ; die in zijn gedrag, ds zwaerheid der rampen moest vertoonen , welke het Joodfche volk aouden treffen, en zoo akelig zijn, dat niemand- gelegenheid of lust hebben zou, om vreugdemaeltijden te houden en by te woonen.
9. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; wiens vermogen onbeperkt is, en die zijn woord altoos gefland doet: Siet (g) ick fal van defe plaetfe, en in het ganfche land, voor ulieder oogen ende in ulieder dagen doen ophouden, de ftemme der vreugde endede ftemme der blijtfchap, de ftemme des bruydegoms ende de ftemme der bruyt. Van wegens de algemeene en hoogstgaende rampen , zullen alle vreugdeteekenen onbekend wezen.
Hier wordt derhalven een ontzettend en buitengewoon oordeel bedreigd. Een oordeel waerin het blijken zou, dat God zjnen vrede, goedertierenheid en barmhartigheden had wechgenomen vs. 5 ; een oordeel, het welk door z»«;ni en honger zou worden uitgeoeffend vs. 4; een oordeel, het walk zulk eene groote menigte van ouden en jongen zou wechnemen, en met zoo vele verwarrende omftapdigheden gepaerd gaen , dat 'er geene gelegenheid wezen zou, om vreugdefeesten te houden , of om openbaren rouw te bedrijven, of zelvs om de dooden te begraven vs. 6-9. — Dit bedreigde oordeel is werkelyk gekomen, by de verwoesting van het Joodfche volk door de Chaldeeuwen , en in de fchroomelyke omftandigheden, welke daermede zijn gepaerd geweest.
10. Ende , zoo vervolgde de heer met my te fpreken , in die zelvde openbaring, het fal gefchieden, (h) als gy defen volcke alle defe woorden fult aenfeggen, ende fy tot u feggen ; Waerom fpreeckt en bedreigt de HEERE, op welken wy zulk eene zeer byzondere betrekking hebben, al dit groot quaet over ons, ende
(ff) lef. 241 7, 3. Jer. 7: 34- ende 25: 10. Ezech. 26:13. (*) Jer. 3= 19.
XIV. DEEL. K 3



i5o JEREMIA, XVI. welck is onfe mifdaet, ende welck is onfe fonde die wy tegen den HEERE onfen Godt gefondigt hebben? b 6
ir. Dat gy tot hen fult feggen; Om dat uwe voorvaders, die van de vroegfte tijden af, tot op de dagen van de Koningen Manasfe en Amon leevden , my verlaten hebben, fpreeckt de HEERE, ende hebben andere goden nagêwandek, ende die gedient, ende fich voor die nedergebogen: maer my verlaten , ende mijne wet niet gehouden en hebben:
12. Ende gylieden nog (/) erger gedaen hebt dan UWe afgodifche vaderen: daerom zijn u deze fchroomëlyke' rampen overgekomen. De boosheid van uwe vroege voorvaderen was groot, maer de uwe is nog hooger geklommen: want fiet gylieden wandelt, een yegelick na fjns boofen herten (k) goetduncken, om nae my niet te (/) hooren, en naer de waerfehouwingen , welke Ik u van tijd tot tijd gedaen heb, om u van de afgoden aftetïekken. Gy zijt derhalven een geheel onverbeterlyk volk, erger dan uwe Vaders ;naedien gy door hun voorbeeld siet zijt afgefchrikt, noch door alle mijne waerfehouwingen tot inkeer gekomen.
13. Daerom fal ick ulieden (in) uyt dit gezegend lant werpen en u verbannen in een vreemd lant, dat gy niet gekent en hebt, gy noch uwe vaders: ik zal u gevangelyk laten wechvoereh naer het land der Chaldeeuwen : ende aldaer fult gy gedwongen worden, om andere goden dan gy tegenwoordig vereert, te dienen, dagh ende nacht; om dat ick u geene genade fal geven , in de oogen uwer vyanden 1 zoodat gy hen, in den dienst hunner afgoden, willens of onwillens, zult moeten naevoigen.--
(«) J«H 7: 26. CQ Jer. 3:17. ende 9: i4. emfei^ 10. iflfc Jer. ik 10. ende 13: 10. ende 17: 23. Qnj Deutcr. 4: 27. ende 28; 64, ös.
Vs.



JEREMIA. XVI. i5i
Vs. 14-21. volgt daerop eene heuchlyfa belovte van de herJidling der Joden.
Eerst wordt deze belovte op zich zelve voorgefteld vs. 14-18, daerop volgt eene tusfchenfpraek van den Propheet, tot den heer vs. 19, en eindelyk een vervolg der Godlyke woorden vs. 20, 21.
ia. Daerom, (n) fiet de dagen komen, fpreeckt de HEERE} dat 'er niet meer fal gefeyt worden, [Soo waerachtigh als] de HEERE leeft, die de kinderen Ifraëls uyt Egyptenlant heeft opgevoert:
15. Maer, [ Soo waerachtigh als ] de HEERE leeft, die de kinderen Ifraëls heeft opgevoert uyt den lande van 't noorden, ende uyt alle de landen daer henen hyfe gedreven hadde: want ick falfe wederbrengen in haer lant, dat ick haren vaderen gegeven hebbe.
De belovte komt hier op uit, dat 'er dagen komen zouden, wanneer zeker eed - formulier by den heer, als den Verlosfer van Israël uit Egypten, zou veranderd worden, in een eed-formulier by den heer, als den opvoerer van Israëls zaed, uit het land van het Noorden, en uit alle landen hunner verfirooijing. — Hier wordt derhalven eene tweederlei opvoering onderfcheiden : eene uit het land van het Noorden of Chaidaïa, welke betrekking had tot Juda en Benjamin; en eene andere uit alle de landen der verftrooijing, meer betrekkelyk tot de andere ftammen, die naer Asfyrien en elders waren wechgevoerd.
De verlosfing van Israël uit Egypte, en de opvosring uit Chaldasa en andere landen der verftrooijing , kwamen daerin overeen, dat het beide zonderlinge weldaden waren, aen jacobs zaed bewezen, in welke de Godlyke Almacht en Goedheid blijkbaer doorftraeide. — Maer de tweede verlosfing was, in eenige opzichten , nog aenmerkelyker weldaed dan de eerfte. De zedelyke gefteldheid der Israëlieten,
'r^j Jereni. 23: 7, 8f IhlV. DEEL. K 4



$5* J Ë R E M i A. XVI.
by de verlosfing uit Egyptenland, was wel zeer verdorve» maer het volk was toen onkundig door de diepe fiaverny ■ riaér nu, niet tegenftaehde al hunne voorrechten, het bederv nog merkelyk was toegenomen, en wel in dien trap, dat God dit volk, om de algemeene en hoogstgaende boosheid, haer Ckat óUi. en andere landen der heidenen had moeten verftrooien In de laetfte weldaed derhalven zóu de heek dén rijkdom van zijne genade nog duidelyker openbaren dan in de eerfte Daerenboven had de verlosfing uit Egypte, alleen eeneB njdelyken welvaert ten gevolge gehad; maer de'tweede weldaed zou de komst van den messias, en zijne eeuwige zegeningen ten gevolge hebben,- Om deze reden zeu ook het gemelde eed-formulier veranderd worden Daer
SrS I7en ^ ^ dö Verl0SfinS "Egypte
gedacht had zou men nu aen de tweede en nog grooterd weldaed gedenken. 6 s
■ Het woord Saerom, waermede vs. 14. begint, vertalen fomnugen door voorzeker, of evenwel nochtans enz. Ui W houden ons,met onze Overzetteren, liever aen de gewoons beteekenis daerom: zoodat de belovte vs. H I5 hier in' kome, deels ter bevestiging van het oordeel'der verwoesting en gevangeiyke wechvoering, het welk in het vöorig« bedreigd was, en in deze belovte der' wèderbrenging ingewikkeld lag opgefloten; deels ter bemoediging der oprecl ten oP dat de voorheen gedane bedreigingen hen nies geheel en al zouden ter neder flaen, als of de heer ziffie genade aen Israël, geheel en voor altoos onttrekken zoude
Wijders befchrijvt de heer de wijs en de werktuigen op en door welke de beloovde verlosfing zou word*» daer gefield, vs". 16.
lö. Siet ick fal fenden tot vele viifchers fpreeckt de HEERE, die fullenfe vilTchenTeTde daer na fal ick fenden tot vele jagers, die fuijenfe jagen van op allen berge, ende van op allen üe£ vel, ja uyt de klovert der ileenrotzen
' Deze woorden zijn duis«er, en werden daerom. verfde iendiyk begrepen. - Sommigen, en dat is eene vry algemene gedachte, merkeE deze woorden'aen, als eeBe L"
•'• - " ' * drei-
* - efk)>



JEREMIA. XVI. 13;$ dreiging aen het Joodfche volk, aengaende de gevangelyke wechvoering naer Babylonien. Volgens du begrip, zijn de vi.'fchers en de. jagers de Chaldeeuwen; tn dan zullen de visfchen en het wild het Joodfche volk beteekenen. Maer deze opvatting fchijnt niet wel te ftrooken, met het beloop van zaken. Vs. 14, 15. vonden wy eene heuchlyke belovte, omtrent de herftelling der verbannen Joden, in het land van hunne Vaderen. Maer zou nu, onmiddelyk op, die belovte , zulk eene ontzettende bedreiging volgen?, Voeg "er by, dat 'er niet alleen van visfchers , maer cols van jagers gefproken worde. Dit wijst ons niet flechts naer verfchillende perfonen , maer het woord daerna ook naer onderfcheidene tijden. Hoe zal die nu, op het oordeel door de Chaldeeuwen uitgeoefend, kunnen worden toegepast? — Wy vereenigen ons daerom met de gedachten van anderen, dat vs. 16, eene. nadere opheldering voorkome van du belovte, welke vs. 14, 15. gedaen is; en dat de heer hieic. vertoone, hoe-Hy Juda en Israël, door middel van zekere, ^iirauntende mannen , welke Hy daertoe verwekken zon» naer hun Vaderland zou wederbrengen.
De belovte behelst dan twee deelen; het eerfte is be. tïekkeiyk tot Juda, en het tweede tot Israël, even gelijk ook vs. 14, over bet lot van Juda en Israël onderfcheidenlyk gefproken is. — In het eerfte lid komen zinbeeldige, visfehn voor, die door zekere visfchers zouden worden opgevischt. Deze visfchen vertoonen het Joodfche volk, zoo als het zich in Babels gevangenis bevinden, zou , en eigenaertig onder het zinprent van visfchen wordt voorgefteld: naedien zy aldaer waren aen eene vergadering van ./acereu, aen de riviere Chebar, aen den Euphraet, en andere waterrijke oorden; onder het genot van zoo veie tijdelyke voorrechten , dat zy, dje geen hooger uitzicht hadden dan het aerdfche, aldaer als in hun element waren. Nu zou de heer zeiden tot vele visfchers, die hen visfchen zouJen; dat, is mannen verwekken, met macht en kundigheid «oorzien, oui de gevangelyi? wechgevoerde Joden , uit •der.jelver verblijvplaetfen uit te halen, en in andere wate.-en over te brengen, het Jand van Kanaan namelyk, alwaer
■' XIV. ossi. ' ' K 5



154 JEREMIA. XVI.
zy wederom, als visfchen, overvloedig zouden voortteelen. •— Dasrna zou de heer zenden tot vele jagers, die hen jagen zouden, van op allen berg, en van op allen heuvel, ja uit ds kloven der jleenrotzen. Door het geheimzinnig wild worden de X ftammen van Israël bedoeld, die naer Asfyrien gevangelyk waren wechgevoerd, en zich niet, gelijk de Joden, in eene bepaelde landftreek bevonden , maer allerwegen ▼erftrooid waren. Tot deze zou de heer jagers zenden, dat is mannen van gezach en kundigheden, die de Israëlieten uit alle de plaetfen , in welke zy verftrooid waren , zelvs uit de verst afgelegene gewesten, werwaerds zy gevlucht waren, zouden opfpooren, en alle pogingen aenwenden , om hen ook weder naer hun Vaderland te brengen.
Volgens dit begrip, dient bet i6de vers, ter nadere opheldering van de belovte vs. 14, 15, alwaer niet alleen eene opvoering van de kinderen Israëls was toegezegd, uit het land van het Noorden, met uitzicht op de wederkeering der Joden uit Babel, maer ook tevens eene opvoering uit alle de landen , waerin de heer hen verdreven had, het welk duidelyk ziet op de herftelling der X ftammen.
Ook is deze belovte aenvangelyk vervuld, toen de heer verfcheidene beroemde mannen, als zerubbabel, ezra, en kehemia gezonden heeft, om deze geheimzinnige visfchen op te visfchen; met dat gevolg, dat 'er ook verfcheidenen uit de verftrooide X ftammen, naer Kanaan zijn wedergekeerd. — In vollen nadruk zal deze belovte nog eens vervuld worden , by de algemeene bekeering en herftelling van het Joodfche volk, in het laetst der dagen.
Wijders geevt de heer vs. 17 , 18. de redenen op, welke Hem tot deze herftelling bewegen zouden, als mede den tijd, op welken dezelve zou plaets hebben.
17. Want mijne (0) oogen zijn op alle hare wegen; op alle de omftandigheden, in welke zy zich, ten tijde van hunne gevangenis en verftrooijing, bevinden zulisn, vergel. Jef. 57: 18, fy en zijn voor mijn aengefichte niet verborgen, Ik gedenk in gunst, aen hunne
treu-
CO J<* 34= 2f. Spr. «p ai. Jer. 3a: 19.



JEREMIA. XVI. isj
treurige omftandigheden; uit dit beginfel, en om deze beweegreden , zal Ik hen in hun Vaderland herftellen. Oudertusfchen heeft mijn volk zwaerlyk gezondigd, en deze geduchte oordeelen rechtvaerdig verdiend; dit is my geenszins onbekend, nochte hare ongerechtigheyt verholen van voor mijne oogen. Ik zal zoo wel hunne ongerechtigheid, als hunne treurige omftandigheden, in aenmerking nemen.
18. Dies fal ick eerft hare ongerechtigheyt, ende hare fonde dobbel en overvloedig vergelden, om dat fy mijn lant, door allerlei boosheden, en byzonder door afgodery, (p) ontheyligt hebben: fy hebben, Kanaan, het welk als mijne erfFeniife is, met (?) de doode lichamen harer verfoeyfelen ende harer grouwelen of vuiligheden vervult.
De doode lickamen der verfoeifelen is eene nadere omfchrijving der afgoden; welke dus genaemd worden, naedien zy, als doode krengen, Gods land zouden verontreinigen.
19. Deze heuchlyke belovte van de herftelling der Joden , maekte zulk een indruk op mijn gemoed, dat ik uitriep: O HEERE, gy alleen zijt mijne fterckte.ende mijne fterckheyt, ende mijne toevlucht, en zult het zijn, ten dage der benaeuwtheyt: in alle die noode» en ongelegenheden in welke ik komen zal, wanneer Gy de bedreigde oordeelen zult uitvoeren, zal ik al mijn vertrouwen op U ftellen. Ja al verworpt Gy 00* dit volk te eenemael, tot u fullen eens de Heydenen komen van de eynden der aerde, ende feggen; Immers hebben onle vaders leugen erflick befeten, [ende~] ydelheyt, daer in doch niet en was dat nut dede.
Deze tusfchenfpraek van den Propheet vervat twee dealen. *— Het eerfte fiaet op het onzachlyk oordeel vati verwoesting vs. 1-13, gelijk wy in de uitbreiding
hebben aengewezen. Maer het tweede lid is betrekke-
tyk tot de belovte van herftelling vs. 14-18, en daerby
(70 Jer. 3: 2. CO Ezech. 43: 3 XIV. DEEL.



356 JEREMIA. XVI.
pioeten wy nog een weinig ftilftaen. 7'ot U zullen ie Heu tienen kamen enz.
De Heidenen zouden van dg. einden der aerde tot den heeï komen. De verst afgelegen volken zouden den dienst de* afgoden verlaten, en zich tot den ievendigen God bekeeren. Hier toe zouden zy bewogen worden , door een levendig inzien van de ydelheid hunner voorige afgoderyen. Zy zouden zeggen, immers hebben onze vaders lengen ervlyk bezeten, enz. Hunne Vaders hadden, van de vroegfte tijden, den Aertsvaderlyken Godsdienst verlaten, en de afgoden gediend, Maer nu zouden ze zien , da£ de afgoden enkel leugen en ydelheid waren ; dat de afgoden, op welke zy vertrouwden., hunne dwaze verwachting hadden te leur gefield , en dat deze gewaende Godheden hun geen het minste voordeel konden aenbrengen. — Hunne vaders hadden deze ydelheid ervelyk bezeten, dat is, zy hadden zich eenen geruimen tijd aen de verfoeilykfte afgodery verflaevd, en die dwaesheid was, als by ervenis, van de ouderen tot de kinderen overgegaen.
Na de verlosfing van het Joodfche velk uit Babel, zijn 'er verfcheidene Heidenen, tot den waren Godsdienst over,, gegaen. Dit zal hier de Propheet wel in de eerfte plaets bedoeld, maer tevens het oog gehad hebben, op de ruimere toebrenging der Heidenen, we.lke onder het Euangelje zou plaets hebben.
Op deze. tusfchenfpraek van den Propheet, vervolgt de heer zijne rede vs. 20, 21.. — Sommigen verbinden vs. 20, aen vs. 19, en merken het zelve aen, als een vervolg van de erkentenis des Propheten, ajs woprden, met weLke hy de bekentepis der Heidenen, omtrent de nietigheid der afgoden,,zou bekrachtigen. Maer vermids vs. 2pJen2i, door daerom aen één verbonden zijn, houden wy den heer zeiven voor den Spreker , in beide de laetfte verfen. —?■ Het oogmerk van den Godlyken Spreker is, zijne handelwijs te billyken, dat Hy zijne belovte vs. 14-17'», gedaen, niet eerder vervullen zou, dan nadat hy vopraf hunne afgodery , op de geftrengfte wijs geftraft had.
20. Sal een menfche fich goden maken? fy en
zijn



j E R E M I ü. XVT5 157
zijn doch geene Goden. Wat kan 'er ongerijmder bedacht worden, dan dat een mensch, die alles wat hy is, heeft en vermag, aen My, als zijnen Schepper en Onderhouder verfchuldigd is , andere goden met zijne eigene ! handen zal gaen maken, om die eer en hulde, welke My .1 alleen toekomt, aen het maekfel van zijne eigen handen te bewijzen ? En evenwel tot zulk eenen trap van boosheid j i zijn de Joden opgeklommen , die Ik, boven alle andere Natien , zoo blijkbaer begunftigd had.
21. Daerom, om deze grouwelen, in welke zy nog hunne Vaderen overtroffen hebben, vergel. vs. n, 12. 1 fiet ick fal hen bekent maken, op dit mael; op li dat tijdftip, wanneer Ik het oordeel vs. 13. bedreigd zal 1 uitoeffenen , dan zal Ik hunne misdaden , met die van • hunne Voorvaderen, op eenmael en te gelijk rechtvaerdig te huis zoeken; ick fal hen bekent maken en doen ondervinden , hoe geducht mijne hant , ende mijne macht is , in het uitvoeren van Mijne ftrafgerichten: ende fy fullen by ondervinding weten, dat mijn (r) naem is HEERE, die niet dulden kan, dat Mijne eer den afgoden gegeven worde, en die niet kan nalaten Mijne gekwetfte Majefteit te bandhaven.
XIV. DEEL.



I58 JEREMIA. XVII.
HET XVII. KAPITTEL,
Dit Kapittel behelst drie deelen.
I. fJEt vervolg van des heeren antwoord, aen den Pro-
pheet, vs. i-n.
II. Daerop begint de Propheet te fpreken, vs. 12-18. en
III. Eindelyk geevt de heer een bevel aen jeremias, vs. 19-27'
I, In het eerfte deel ontmoeten wy de volgende byzonderheden. A. Eene zeer geduchte bedreiging over de Joden, van wegens hunne grouwzame afgodery, vs. 1-4. Wijders wordt liet verfchillend lot befchreven van menfchen, die op den heer en die op ydelheden vertrouwen, vs. 5 • 8 , en uit de Godlyke Volmaektheden afgeleid, vs. 9-11.
I. De fonde van Juda , byzonder de verfoeilyke hoofdzonde der afgodery, ïs als eene Heilige wet, openlyk voorgefchreven met eene yfere griffie, en als met het punt eens diamants gegraveerd in tafelen, welke openlyk voor ieders oogen hangen : de afgodery wordt zoo openlyk gepleegd, als of zy, door een Heilig gebod van de Wetgeveren en Overheden, openlyk was voorgefchreven. Deze grouwzame misdaed is gegraven in de tafel van haerlieder herte, de Joden zijn zoo gewoon en dermate verkleevd aen de afgodery, als of dezelve by wijs van eene Wet, in hunne gemoederen gegraveerd ware, ende aen de hoornen uwer (a) altaren: o Joden!
De laetfte woorden zijn nog wel de duifterfte. — Sommigen onderftellen, dat het de gewoonte ware de namen der afgoden, op de hoornen der altaren te fchrijven. Maer
voor
fa) Jer, 11: 13.



JEREMIA. XVII. is<j voor deze onderftelling is geen genoegzame grond. .— Men zou de woorden dus vertalen kunnen , en gelijk de hoornen uwer altaren is de zonde van Juda, dat is: de afgodery der Joden is zoo blijkbaer en openbaer, als de hoornen op de altaren kenbaer zijn; en zy ftellen daerop geen minder vertrouwen , als men op de hoornen der altaren pleegt te vestigen. — Dan het verband der voorige redeneering fchijnt ons, naer eene graveering der afgodery, op de hoornen der altaren te wijzen ; de uitdrukkingen geven derhalven leenfpreukig te kennen, dat de hoornen der altaren openbare bewijzen waren van de heerfchende en algemeen geworden afgodery.
2. Kinders zoo wel als bejaerde perfonen , zijn aen den afgodsdienst verkleevd. Gelijck hare kinderen harer altaren met genoegen gedencken , ende harer boffchen of afgodsbeelden , by 't groen (b) geboomte, op de hooge heuvelen, zoo hebben ook de ouders het hart vol van afgodery, en denken byna aen niets anders.
3. Maer zulke grouwelen kan Ik , de rechtvaerdige Richter, niet ongeftraft laten. Ick fal mijnen bergh Sion, met den Tempel die daerop gebouwd is, met het velt, ja al (c) uw vermogen en uwe ganfche bezittting, [ ende ] alle uwe fchatten , ten roove geven , gy hardnekkige Joden ; [mitfgaders'] uwe hoogten, oni de fonde van afgodery, welke gy op dezelve gepleegd hebt, in alle uwe lantpalen.
4. Alfo fult gy aflaten (ende dat om u felfs) of gy zult u zeiven losmaken van uwe erffeniffe, die icic u gegeven hebbe, gy zult dit ervdeel verliezen, het land laten rusten en niet bearbeiden: want gy zult uit Kanaan verbannen worden , ende ick fal u uwen vyanden doen (d) dienen, in een vreemd lant, dat gy niet en (e) kent: want gylieden hebt een (ƒ) vyer aengefteken in mijnen toorn , tot in eeuwigheyt fal 't branden, dat is zeer lang,en tot den bepaelden tijd.
(èj Jercm. 2: so. CO Jer.15: iS> 00 Deuter. 28: 68. 00 J«' 16: 13. (ƒ) Jer. 13: 14.
XIV. DEEL.



Mo JEREMIA. XVII.
5. Evenwel zullen de.Godvruchtigen, die op den h*êr ■vertrouwen, in het midden der ellenden van het ganfche volk, mijne gunst en voorzorg ondervinden. Soo feyt de. HEERE; Vervioeckt is de man,, hoe veel hy zich ook moge laten vporfïaen, die op eenen menfche vertrouwt, ende vleefch [tot'] fijnen arm ftelt, ende wiens herte van den HEERE afwijckt. Zulk een man, hoe machtig en vermogende hy ook wezen moge, die zijne hulp zoekt by menfchen , en zijn vertrouwen vestigt op aèrdfche.goederen en voorrechten, met verlochening van den Allerhoogften God, by wien alleen byftand te vinden is; zulk een man is allerlei onheilen waerdig, en, zy zullen hem ook zekerlyk , in dit en in het volgend leven overkomen. , (
- 6. Want hy fal zijn ais de heyde in de wilderniife, die't niet en gevoelt wanneer het goede komt: maer blijft [in] dorreplaetfen in de woeftijne, [in] fouten ende onbewoonden lande.
Het Hebreeuwfche woord door heide vertaeld, baert hier vry wat duisterheid. — Sommigen verftaen 'er in het gemeen een beestergewas door; anderen hebben zich moeite gegeven , om eene bepaelde plant aen te wijzen, welke hier zou bedoeld zijn. Maer die verklaring fchijnt niet wel te ftrooken, met het denkbeeld van woonen (blijven hebben onze Overzetters) in dorre plaetfen; planten immers en gewasfen kunnen niet, dan eenigzins gedrongen , gezegd worden , ergens te woonen. — Het Hebreeuwfche woord , heide overgezet, wordt Pf. 102: 18. genomen, voor iemand die gansch ontbloot is, en wanneer wy deze beteekenis hier' behouden, zal alles klaer wezen.
De zakelyke zin is derhalven deze: ,, Zulk een man, „ die met verlochening van den hoogen God, zijn ver„ trouwen vestigt op nietige menfchen en aèrdfche voor„ rechten, is rampzalig; want hy zal van alle hulp, van „ allen voorfpoed, geheel verdoken wezen, het zal hem „ gaen als iemand, die van alles ontbloot zijnde, in de een„ zaemfte wildernis woont ; hy zal niet zien dat het goede „ komt, hy zal van allen voorfpoed, van alle voordeel erf



JEREMIA. XVII. ióï
genoegen kan aenbrengen , verftoken zijn ; en hy zal zijn ais iemand, die de dorre en brandende plaetfen be- ,, woont in de woestijne , die zich ophoudt in eene zouts „ landjlreek, welke niemand bewoont, omdat men'er door ,, de brandende hitte van dorst moet fmooren." , . Oordeelt men echter dat, uit hoofde der tegenftelfing vs. 6 en 8. de heide hier een gewas der wildernis, een zeer dor, van fieraed gansch ontbloot plantgewas, beteekenen moet; dezelvde zaken zullen nogtans in de overbrenging op.
gefloten zijn Hoe dit zy, de ganfche teekening is daertoe
ingericht, om aen te wijzen, dat zulk één, die zijn vertrouwen van den heek aftrekt, en op menfchen vestigt, van allen voorfpoed en troost zal verftoken zijn, ook zelvs dan wanneer het goede komt, wanneer de heer zegen fchenkt aen anderen. —. Deze bedreiging behelst wel eene algemeene waerheid ; maer de Joden zouden het, in de gevangenis van Babel, meer byzonder en by uitncmenheid ondervinden. , 7' (g) Gefegent [daerentegeri] is de man, die op den HEERE vertrouwt : die zal allen mogelyken ] voorfpoed genieten, zoo in den tijd als in de eeuwigheid; I ende hy wiens vertrouwen de HEliRE is, zal op allerlei wijzen blijkbaer gezegend wordeH.
8. Want hy fal zijn als een (/<) boom , die aen 't water, in eenen vetten en wel bevochtigden grond, ge« plant is , ende fijne wortelen uytfchiet aen eene riviere, ende en gevoelt het niet en heeft 'er geen nadeel by , wanneerder eene verfchroeiende hitte komt, maer fijn loof blijft groen, omdat hy genoegzaera vocht trekt, uit de naest gelegen riviere, daer het water rondom zijne wortelen loopt : ende in een jaer Van droogte en forgt hy niet, en heeft voor geen ' kwaed te duchten; ende zelvs hoe ongunstig de uiterlyke 1 omftandigheden ook wezen mogen, en houdt zulk een i boom niet op van vrucht te dragen, vermids hy over: vloedig voedfel trekt uit de naest gelegen rivier.
Soortgelijk eene gelijkenis vinden wy ook Job 8: 16, 17. Pf. 1: 3- Ezech. 19: 10. 31: 4 , en ze geevt eenvouwig te (?) Pf. 2: 12. ende 34: 9. Spr. 16; 20. Jef. 50118. (Jtj P&lm 11 5, XIV. DEEL. h



162 JEREMIA. XVII.
kennen, dat een man die op den heer vertrouwt, zelvs in tijden van algemeene rampen , vóorfpoedig en welgemoed wezen zal. — Deze herinnering was, in ons geval, zeer gepast, om de weinige oprechten onder de Joden , tegén de ellenden der aenftaende gevangenis in Babel te bemoedigen.
9. Ik, de Alwetende en Rechtvaerdige Richter , vergeld elk nae zijne daden. Argliftigh is bet herte meer dan eenigh dingh,ja dootlick is het: wie fal het kennen?
Gemeenlyk verklaert men deze woorden van de arglistigheid des harten, en het algemeen zedelyk bederv. De zaek zelve komt in geene bedenking; maer de vraeg is of zy hier bedoeld worde ? — Indien men met het verband, en het oogmerk van den Godlyken Spreker raedpleegt, kan het zedelyk kwaed hier niet te pas komen; en het woord, doodelyk vertaeld, wijst ons nae een gemoed het welk bedrukt is en neergebogen ; het wordt daerom voor eenen verflagen geest genomen , die door veelerlei onheilen , bitterlyk bedroevd en radeloos is Spr. 18: 14.
Wy voegen ons daerom by hen, die van oordeel zijn, dat deze woorden eene tweeledige bedenking behelzen , tegen het gene onmiddelyk te vooren gezegd is, omtrent het verfchillend lot der genen die op den heer , en die op ydelheden betrouwen. ■— De eerfte bedenking is dan deze: „ het hart is zoo vol kuihn, gaten en verborgen hoeken, ,, dat het niet kan gemeten worden, dat is: een veinsaert kan , „ uit hoofde van de diepte en verborgen drivten zijnes „ harten, niet van de Godvruchtigen onderkend werden, „ zoodat men zich zeer dikwijls bedriege in zijn oordeel, „ over het zedelyk karakter der menfchen." De andere bedenking is ontleend, uit de treurige omftandigheden, in welke de oprechten meermalen gefield werden; „ Wie zal ,, eenen verflagen geest kennen ? dat is: het gemoed der op-
rechten, die op den heer vertrouwen, is fomtijds door „ rampen en droevheden zoodanig neergeflagen, dat het „ onmogelyk fchijne het zelve op te beuren.
Op deze bedenking antwoordt nu de heer vs. 10.
10- Ick de HEERE ben het die alles weet, wat 'er in het menfchelyk hart, ook van den listigften huichelaer,
om-



JEREMIA. XVII. 163
omgaet, en die het neergeflagen gemoed der oprechten wederom opbeur. Ik de heer doe het een en ander : want Ik (t) doorgronde het herce, [ende ] proeve de nieren, zoodat de heimelykfte gedachten èn begeerten voor My niet verborgen zijn: Ik ben ook de rechtvaerdige Richter, een betooner der gener die my zoeiten, ende dat om eenen yegelicken te geven nae fijne wegen , nae of als de vrucht fijner handelingen.
11. [Gelijck] een velthoen [eyeren] vergadert, maer en broedtfe niet uyt, [alfoo] is hy die rijckdom vergadert, doch niet met recht: in de helft fijner dagen fal hy dien moeten verlaten , ende in fijn laetfte een dwaes zijn.
Men vraegt, welk eene bepaelde vogel bedoeld worde met het Hebreeuwfche woord, het welk de Onzen door een Veldhoen vertaeld hebben? Maer voor ons is dit algemeene genoeg, dat 'er gefproken worde van eenen vogel, die in het Oosten zeer bekend is, die vreemde eijeren uitbroedt. — De Onzen hebben, een veldhoen dat ejeren vergadert, maer broekje niet uit. Maer de oorfprongelyke woorden , en vooral de gelijkenis hier voorkomende , vorderen , dat wy denken aen eenen vogel, die eijeren uitbroeit, welke zy niet gelegd heeft; met een woord, die op vreemde eijeren zit.
Aen zulk een vogel nu is hy gelijk, die rijkdom vergadert, doch niet met recht: want hy matigt zich aen, het gene hem niet toekomt. Evenwel zal hy zijnen rechtvaerdigen loon ontvangen: in de helft zijner dagen zal hy dien onrechtvaerdig vergaderden rijkdom moeten verlaten; het onrechtvaerdige goed zal hem worden afgenomen, ende in zijn laetst zal hy een dwaes zijn. —— Wil men het woord, door dwaes vertaeld, voor eenen eigenen naem nemen, in zijn laetfte zal hy een nabal zijn, dan geevt het te kennen, dat hy foortgelijk een uiteinde hebben zal als nabal , die in het midden van zijne vermaken, onverwachts is omgekomen; vergel. i Sam. 25: 25, 26.
(i) 1 Sam. 16: 7. Pf. 7; 10. XIV. DEEL. L 2



IÖ4 JEREMIA. XVil.
Vs. 12-18. bsgint.de Propheet te fpreken.
Wy vinden 'er ih twee byzonderheden. A. Eene geduchte bedreiging aen allen die God verlieten, hoe zeer zy des heeren heiligdom in hun midden hadden, vs. 12, 13. B. Daerna bidt de Propheet, dat hy van de onheilen welke hem boven het hoofd hingen, zoo van de Joden als van de Chaldeeuwen, gunstig mogt verlost worden, vs. 14-18.
12. Een throon der heerlickheyt, eene hoogheyt van den eerften aen, is de plaetfe onfes heyligdoms.
13. O HEERE, Ifraëls verwachtinge, (*) alle die u verlaten , fullen befchaemt worden : ence die van my afwijcken , fullen in de aerde gefchreven worden; want fy verlaten den HEERE, den (/) fprinck-ader des levendigen waters.
Deze woorden worden verfchillendlyk begrepen. -— De oorzaek der duisterheid is gelegen, in de willekeurige en verkeerde verdeeling der zoogenaemde versfen. Wanneer men de eerfte woorden van vs. 13. de heer Israëls verwachting, tot die van vs. 12, brengt; zal alles duidelyk wezen, en blijkbaer beantwoorden aen het verband van zaken.
Volgens deze opvatting zegt de Propheet: Een throon der heerlykheid, eene hoogheid van den eerften tijd af aen, de plaets yan ons heiligdom , de verwachting van, Israël, zijt Gy 0 heer. «—; Door den throon der heerlykheid, heeft de Propheet het oog op het Koningrijk van david, het welk het.Koningrijk van God zei ven was. Dit Koningrijk was eene hoogheid, voor zoo ver het volk daerdoor grootelyks vereerd, en onder deszelvs beftuur veilig was. Zodanig was het geweest van den eerften aen, van den vroegften tijd af. De plaets van het Heiligdom was de Tempel. De heer was Israëls verwachting, voor zoo ver zy tot Hem veilig de toevlucht nemen konden. —1 Het is derhalven als of de Propheet vs. 12. zeide. „ Verweg het grootfte gros van ons volk vertrouwt, op
„ de
C*) Pf. 73: 87- J«f. U 28. CO Jer. a: 13.



JEREMIA: XVII. 165
„ de uiterlyke en indedaed heerlyke voorrechten , met „ welke Gy heer, hen begunftigd hebt; dat het Koningrijk van david , zedert deszelvs eerfte oprichting nog " ftand houdt, dat zy onder dit Koninglyk beftuur veilig " zijn, en dat de Tempel in hun midden ftaet; maer alle „ deze uiterlyke voorrechten kunnen, zonder Uwen gunst. „ rijken zegen, niet met al baten. Gy alleen zijt onze Ko„ ning, onze Befchermer, ons Heiligdom, en de verwachting van Israël. Te vergeevsch vertrouwt het volk op „ deze voorrechten, welke in het geheel niet baten kun„ nen , wanneer zy aen U en uwe gunst geen deel „ hebben."
Dit verklaert de Propheet meer eigenlyk vs. 13. Me die u verlaten, en hun vertrouwen vestigen op ydelheden, zullen befchaemd, in hunne verwachting te leur gefteld worden ; ende die afwijken van uwen dienst, zullen niet in marmer' of eenige andere duurzame ftof, maer als zaken van weinig waerde, in de a'.rde gefchreven worden, zoodat hunne naem en gedachtenis fpoedig vergaen zal: want zy verlaten dtn heer, by welken men altoos hulp en vertroosting vinden kan, zoodat men Hem , als de beftendige fpringader des levendigen waters, als de bronwel van alle zegeningen befchouwen moet.
14. Geneeft my, HEERE, daer ik door droevheid en fmerten, over de aennaderende rampen van het Joodfche volk, als krank en geheel verbrijzeld ben. Beur mijn gemoed op, fo fal ick genefen en mijn treurig hart bemoedigd worden; behoudt en verlos my, uit het doods gevaer het welk my dreigt; fo fal ick behouden worden: want gy zijt alleen het voorwerp van mijn lof} aen U alleen zal ik mijne behoudenis te danken hebben.
15. Siet ik ben blootgefteld , aen de befpotting en verachting der hardnekkige Joden ; fy feggen tot my: (m) Waer is de vervulling van het woort des HEEREN? laet het nu komen, het welk gy uit '1 heeren
XIV. DEEL, £ 3



166 JEREMIA. XVII.
naem bedreigd hebt. Wy zien >er noch ,fchijn n'och fcha> duw van , en het is blijkbaer dat wy u als eenen leugen Propheet befchouwen en behandelen moeten.
16. lek en hebbe doch,gy ongeloovjge joden! niet aangedrongen , meer dan eenen herder achter u Ibetaemde]; die u op den rechten weg, van welken gy zoo jammerlyk zijt afgedwaeld, zocht weder te brengen Ik heb niets, anders gedaen , dan de getrouwe uitvoering van mijn Prophetisch ambt vorderde; oock en heb ick den dootheken dagh met btgeert, noch 'er eenig vermaek in gefield, dat ik u den aennaderenden ondergang heb moeten aen wijzen. In tegendeel, ik heb het gedaen met ontroering en medelijden. Gy heer weet [hetl : wat uvt mijne lippen is gegaen , is voor uw aengefichte g'-'.veelt. Ik heb in Uwe tegenwoordigheid, en volgens Uw bevel gefproken.
17. En weeft gy getrouwe God, my niet tot eene verlchrickinge : geev my niet over in de handen van mijne ■vyanden. Immers gy zijt mijne veilige („) toevlucht ten dage des quaets.
18. (o) Laet mijne vervolgers befchaemt, en in hunne boosaertige aenflagen te leur gefield worden maer en laet my niet befchaemt, en in de verwachting van Uwe hulp niet verydeld worden; laet hen die my vervolgen verfchr-ckt worden, maer en laet my niet yerfchnckt worden : brengt over hen den dagh des quaets, het welk zy my hadden toegedacht, ende verbreecktle met eene dobbele verbrekinge door hen aen zwarer onheilen te onderwerpen, dan zy my dachten aen te doen.
De Propheet fielt de voorzegging der aenflaende onheilen van zijne vyanden, by wijs van eenen wensch voor, omdat aezeive zeker komen zouden.
o) j«. nf: 19. co) k 35. 4, £nde 40. i5< j(jf> i5t j5_
Ft.



JEREMIA. XVJI. 167
Vs. 19-27- /preekt wederom de heer, den Propheet bevelende, om by het volk, op het onderhouden van den Sabbath, ernjiig aen te dringen.
De Propheet moest openlyk op Gods bevel verkondigen , dat de behoudenis of de ondergang des Joodfchen Koningrijks, van de onderhouding of fchending des Sabbathdags afhing. ■— Maer waerom zoo byzonder van den Sabbath gefproken? Zekerlyk niet, dat de Joden zouden behouden worden , wanneer zy Hechts den Sabbath onderhielden, hoe zeer zy de andere geboden overtreden mogten; maer omdat het zeer gemakkelyk was, den Sabbath waer te nemen. Wanneer zy derhalven daerin nalatig bleven , zou het een blijk wezen van eene hardnekkige ongehoorzaemheid. Voeg 'er by , dat de Sabbath een teeken was van het Sinaitisch Verbond, en een bewijs, dat God de Israëlieten tot het volk van zijn byzonder eigendom had aengenomen Ezech. 20: 12. De Sabbath was niet alleen ingefteld, ter nagedachtenis van de fchepping der waereld, maer ook ter herinnering van Israëls verlosfing uit Egypte, Deut. 6: 15. Wanneer derhalven een Jood den Sabbath ontheiligde, kon hy gerekend worden, het ganfche Verbond gefcbonden te hebben.
19. Alfoo heeft de HEERE tot my gefeyt; Gaet henen ende ftaet in de voomaemfte Hoofd-poorte der kinderen des volcks, door dewelcke de Koningen van Juda ingaen , ende door dewelcke fy uytgaen: ja vervolgens van tijd tot tijd, in alle.andere poorten van Jerufalem;
20. Ende fegt tot hen, Hooret des HEEREN woort met de vereischte aendacht, en gehoorzaemt het bsvel, het welk ik u uit Gods naem voorfchrijv, gy Koningen van Juda, ende gantfch Juda , ende alle inwoonders van Jerufalem, die gy door defe poorten ingaet.
21. Soo feyt de HEERE; (p) Wachtet u op
('/>) Nehcm. 13: 19. XIV. DEEL. L 4



l6S JEREMIA. XVII.
uwe zielen, en beteugelt de tegenkanting van uwe we-
den Sabbathdagh. onthoud u van alle gewoon werk noch en brenget [nuf] in door de poorten van Terulalem, om koophandel te drijven op den Sabbath. vergel. Nch. 13: 18. .
22. Oock en fult gylieden geenen laft uytvoeren uyt uwe huyfen op den Sabbathdagh, om nee» nng te drijven nochte eenigh werck doen: maer gy ft t den Sabbathdagh heyligen, en denzelven tot rust afzonderen , gelijck als ick uwen (q) vaderen uitdrukkelvk geboden hebbe. Kï' vaueren
23. Maer fy en hebben niet (V) gehoon, nochte hare oore geneygt, om mijne geboden te gehoorzamen : rnaer fy hebben haren necke verhardet, om niet te hooren , ende om de tucht niet aen te nemen. Daerom heb Ik hen ook, van tijd tot tijd, blijkbaer geftraft..
*4- t f\ df gefchieden, indien gy vlijtiglick nae my fult hooren , en mijn bevel gehoorzame» , fpreeckt de HEERE, dat gy geenen laft door de poorten defer ftadt op den Sabbathdagh inbrenget, ende gy den Sabbathdagh heyliget, dat gy geen werck daer m en doet: 6
25. (s) So zal uw Koningrijk beftendig zijn. Dan fullen door de poorten defer ftadt ingaen, Koningen ende Vorften, gerust en veilig fittende op den throon Davids, rijdende, in voorfpoed en overvloed opwagenen ende op peerden, fv ende hare Vor' ften de mannen van Juda, ende de inwoonders van Jerufalem: ende defe beroemde ftadt Jerufalem lal door u en uwe nazaten bewoont worden in eeuwigheyt.
26. Ende dan zal ook de plechtige Godsdienst, tot on de komst van nog betere dagen, beftendig bloeijen: want fy lullen komen uyt de overige fteden van Juda, ende
uyt
(f) Exod. sc: 8. ende 23: 75. ende 11: rt F*erb o*,',. r ^ , n: 10. ende 13.. 10. e„de ,6: la. (,) j er. a2:" ^ Jer'



jeremia. xvil ï6?
uyt de plaetfen rontom Jerufalem , ende uyt den lande Benjamins, ende uyt de leegte, ende van 't gebergte , ende van het zuyden , aenbrengende brand-offer ende flacht- offer, ende fpijs-offer, ende wieroock: ende aenbrengende lof-offer, ten huyfe des HEEREN.
" 27. Maer indien gy , zoo heeft 'er de heer aen den anderen kant bygevoegd , naé my niet en fult hooren en mijn bevel niet gehoorzamen, om den Sabbathdagh te heyligen, ende om geenen laft te dragen, als gy op den Sabbathdagh door de poorten van Jerufalem ingaet; fo fal ick Jerufalem door middel der Chaldeeuwen verwoesten, een verteerend vyer zal Ik in hare poorten doen aenfteken, dat de paleyfen van Jerufalem fal verteeren, ende niet worden uyt» geblufcht.
HET XVXfL KAPITTEL.
TT Et is allerduidelykst, dat hier eene nieuwe redevoering begint. — De heer had den Propheet gelast, zich in het huis van eenen pottenbakker te begeven. Daer zag hy een vat maken, het welk verdorven werd, terwijl 'er-een ander in deszelvs plaets werd toebereid. Dit leerzaem zinnebeeld paste de heer toe, op den ftaet van het Joodfche volk. Maer toen jeremias deze dingen aen den Joden voorftelde, werden zy zoodanig tegen hem verbitterd, dat zy geweld tegen hem pleegden.
Het is derhalven meer dan waerfchijnlyk, dat jeremias deze redevoering gedaen hebbe, onder het begin van jojakims regeering, althans na den dood van den Godvruchtigen Koning josias. Dit blijkt duidelyk uit vs. 15: want de afgodsdienst was nu wederom openlyk onder de Joden ingevoerd. Evenwel fchijnt deze Godfpraek gefchied te zijn voor de openbare vervolging; welke de Priesters, de
XIV. DEEL. L 5



ï?d JEREMIA. XVIII.
Propheten, en al het volk, tegen jeremias , ten tijde van Koning jojakim hebben in het werk gefield, Kap. 26- 7 — Het een en ander wijst ons, naer het begin der regeerin* van jojakim. *
Na het opfchrivt vs. 1. bthelst dit Kap. drie hoofddeel,n.
I. Het bevel van jeremias, om zich by eenen pottenbakker te begeven, vs. 2-4.
II. De openbaring welke hy, by die gelegenheid, ontvangen heeft, vs. 5-17.
III. De verbittering van het volk tegen zijn perfoon , toen hy deze openbariBg bekend maekte, vs. 18-23.
1. Het woort, dat tot den Propheet Jeremia in eene openbaring gefchiet is, van den HEERE, feegende: °
2. Maeckt u op, ende gaet af f>] des pottebackers huys: ende aldaer fal ick u mijne woorden, in eene openbaring doen hooren.
3. So dra ik dit bevel ontvangen had, gingh ick aenflonds af [ia] des pottebackers huys: ende fiet hy maeckte een werck op de fchijven en nae de' vormen.
4. Ende het vat, dat hy maeckte, wert verdorven en verbroken, eer het gebakken werd, en nog als leem was in de hant des pottebackers , omdat het hem niet behaegde: doe maeckte hy daer van weder van dat zelvde leem, het welk reeds eene gedaente had' gehad, een gansch ander vat, gelijck als het recht was in de oogen des pottebackers te maken, en dit vat behaegde hem veel beter, daerom werd het gebakken.
5. Doe ik deze handelwijs van den pottenbakker gezien had, gefchiedde des HEEREN woort tot my, feggende in eene openbaring :
6. 0) En fal ick ulieden niet konnen doen, ge¬
lijck
\e) Jef. 45: 9. Ronj. 9: «.3,



JEREMIA. XVIII. 17*
liick defe pottebacker, o huys Ifraëls? fpreeckt , V HEERE" Staet het niet in Mijne macht, om met het rUflacht van Jacob, op dezelvde wijs te handelen? Ik heb u wel eer tot mijn volk gemaekt en aengenomen: maer Ik zou u even zoo gemakkelyk verwoesten, en daerna weI derom hertteken kunnen, als een pottenbakker, nae zijn ,i welgevallen, een vat verbreekt en wederom opmaekt; zon. der dat Ik-u daervan eenige rekenfchap zou fchuldig wezen, i Siet (b) gelijck leem in de hant des pottebac'■■ kers' alfoo zijt gylieden in mijne hant, o huys : Ifraëls en gelijk het aen den pottenbakker ftaet, over het i: leem te'befchikken, zoo is het ook in mijne macht, om i over uwe lotgevallen te befchikken.
Wy vinden hier' derhalven eene befchrijving van Gods h volftrekte vrymacht. De heer verklaert hier niet wat hy wil; maer wat hy , nae zijne hoogfte vrymacht en Opperi heerfchappy , zou kunnen doen.
Vervolgens befchrijvt de heer de wege*. welke Hy gewoon is, in zijne Voorzienigheid , met volken en Koningrijken te houden. — In het beftuuren van voken en Koningrijken handelt de heer niet, volgens de rechten van ' ziine evengemelde vrymacht , maer overeenkomfhg met zijne Volmaektheden , en de zedelyke hoedanigheden der Natiën, vs. 7-10.
7 [In] een oogenblick en zonder tijds verzuim , verander Ik mijne handelwijs met een volk , naemate het des^elvs gedrag inricht. Nae gelang der zedelyke hoedanigheden van een volk, fal ick een vonnis fpreken, over een volck ende over een Komnckrijck; dat ick 't fal (c) uytrucken, ende afbreken, ende geheel verdoen.
3 Maer [indien'] dat felve volck, over het welcke ick [fulcks] gefproken hebbe, Ach? van fijne boofheyt bekeert; fo fal ick berouw hebben over 't quaet, dat ick het felve gedachte te doen-,
(bj ]tf. 64: 8. CO Jet. V- Io: XIV. DEEL.



m jeremia. xvia
en met zulk een boetvaerdig volk, eenen geheel anderen weg inflaen.
9- Oock fal ick o] een oogenblick, en zonder uitftel, een gunstig vonnis fpreken over een volck ende over een Koninckrijck ; dat ick 't fal bouwen ende planten, en in eenen beftendigen voorfpoed bevestigen:
10. Maer [indien] het doet dat quaet is in mime oogen dat het nae mijne ftemme niet en hoore; fo fa ick berouw hebben over 't goede, [met] het welcke ick gefeyt hadde het felve te fullen weldoen , en zal mijne handelwijs, omtrent zulk een ondankbaer volk, aenftonds veranderen.
1 r. Nu dan, fpreeckt nu uit mijnen naem, tot de mannen van Juda, ende tot de inwoonders van Jerufalem, feggende; Soo feyt de HEERE, Siet xck formeei-e een quaet tegen ulieden, en ben reeds werkelyk bezig, om fchikkingen te maken tot geduchte oordeelen , ende ik dencke tegen ulieden eene zeer ongunstige gedachte: Ik ben voornemens,-om u op eene fchroomelyke wijs te ftraffen. [So] (d) bekeert u nu zonder uitftel, een yegehck van fijnen boofen wegh, ende maket uwe wegen ende uwe handelingen goet, om mijne aennaderende oordeelen nog in tijds aftewenden.
12. Doch fy feggen, of hebben ge-egd, toen ik hun uit Gods naem deze boodfchap bracht ; (c) 't Is buyten hope : 'er is aen ons niets te doen, gy doet vergeevfche moeite, met ons te waerfchouwen en te verma nen, wy willen nae u niet hooren; maer wy fullen na onfe gedachten, eigene lusten en zinnelykheden wandelen , ende wy fullen doen, een yegelick het goet duncken fijns boofen herten.
13. Daerom, foo feyt de HEERE; hunne hardnekkigheid is ongehoord en zonder voorbeeld, (ƒ) Vraget nu onder de Heydenen, die Ik in hunne wegen
heb
00 = K«n- «?: 13- Jer. 3. e.nde 95: 5. ende 26: rj. ende li. (ij Jer. 2: 25. (ƒ) jer. a: 10. an



J E k Ê M 1 A. XVIII. r/3
&eb laten Wandelen', en uitgefloten van de voorrechten, met welke Ik Jacobs nageflacht begunftigd heb; wie heeft alfulcks gehoort? zag men ooit, onder de blinde heidehen, de wedergae van zulk eene fnoode wederfpannigheid? De jonckvrouwe Ifraëls, aen welke Ik zoo vele proeven van mijne byzondere lievde gegeven heb, doet eene feer affchouwelicke fake'.
14. De handelwijs der hardnekkige Joden is even zoo onbezonnen als grouwzaem. Sal men oock om eenen onvruchtbaren rotzfteen des velcs verlaten den fneeuw Libanons, dia gefmolten zijnde het omliggend land bevochtigt en vruchtbaer maekt ? zal iemand dwaes genoeg zijn, om eenen dorren rotsfteen, op welken niets kan groeien, te verkiezen boven de bergen van Libanon, <ïie met den fmeltenden fneeuw, de vruchtbaerheid rondom verfpreiden ? Of fullen oock de vreemde, koude, vlietende wateren verlaten worden?
Met eene kleine invulling, welke het verband der zaken zelvs aen de hand geevt, zullen de laetfte woorden aenftonds duidelyk wezen. Zulkn ook, om of voor de vreemie wateren, de koude vlietende wateren verlaten worden. —. Vreemit wateren, zijn afgelegen wateren, welke op eenen aenmerkelyken afftand verwijderd zijn, Kouie vlietende wateren zijn verkoelende wateren , die altoos ftroomen. »~ De zin is derhalven deze: ,, Kan men grooter dwaesheid zich ver,, beelden, dan dat iemand de verkoelende wateren, welke ,, in zijne nabuurfchap altoos ftroomen, verlaten zal, om ,, in een vreemd land wateren te gaen opzoeken ? en even„ wel aen foortgelijk eene verregaende dwaesheid, welke ,, geen voorbeeld kent , maken zich de hardnekkige Jo,, den fchuldig."
15. Nochtans heeft mijn volck mijner (g) vergeten , zy hebben My verlaten , die de algenoegzame bron ben van alle zegeningen, en hunne hulp gezocht by onvermogende afgoden; welk eene dwaesheid! fy roocken der ydelheyt; de valfche Propheten en de voor-
(g) Jer. 2: 32. ende 3: 21. ende 13: <{. XIV. DEEL,



i74 JEREMIA. XVIII.
ftanders van den afgodsdienst,, hebben hen misleid: want fy hebbenfe doen aenftooten en ftruikelen, op hare wegen , die hun waren voorgefchreven, [op] de (h) oude en rechte paden, op dac fy, naer het bedrieglyk voorgeven van die valfche Propheten, mochten wandelen in liegen of op eenen Koninglyken weg. maer in plaets van dat bevinden zy zich op eenen wegh die niet opgehoogt en onbruikbaer is. De valfche Propheten hebben den Joden wijs gemaekt , dat zy hun eenen goeden en Koninglyken weg aenwezen, maer die weg was indedaed geheel onbruikbaer.
16. Indien zy het volk voorbedachtelyk hadden willen ongelukkig maken, zouden zy niet anders hebben kunnen doen. Het was als of zy geen ander oogmerk hadden , dan Om haer lant te Hellen (i) tot eene onifettinge, [tot] eeuwige aenfluytingen: en dit zal ook het gevolg wezen van de onbezonnen handelwijs der hardnekkige Joden. Hun land zal ten eenemael verwoest worden: al wie daer voorbygaet fal fich ontfetten, ende met fijn hooft fchudden, over den rampzaligen toeftand van een land, het welk voorheen zoo by uitnemendheid gezegend was.
17. Als een (k) oofle wint het water beroert en wechjaegt, zoo fal ickfe ook (/) verltroyen, en allerwegen doen wechvlieden voor het aengefichte des vyants: Ick fal hen, den vervolgenden vyand, den necke der vluchtende Joden, ende niet het aengefichte laten fien, ten dage hares verderfs.
Hierop verhaelt jeremia het gevolg dezer voorzegging, vs. 18-23.
J.8" Doe de Joden my deze woorden , uit 's heeren naem hoorden fpreken, feyden fy; Komt aen, laet ons gedachten tegen Jeremia dencken; en middelen by de hand nemen, om hem ons ongenoegen te doen gevoelen. Hy heeft de aenzienlykfte perfonen gelasterd. Hy is een valsch Propheet, en het gene hy bedreigd heeft zal nimmer komen: want (tri) de wet en fal niet vergaen
van
(4) Jer. G: if>. (i) Jer. 12: uk ende 19! 8. ende 49: 13. ende 50: 13. (_k~) Jef. 27: 8. ende 29: 6. Jer. 4: 11, 12, 13. (Ij Jer. 13: 14. 0») Mal. 2: 7.



JEREMIA. XViH. 175
van den Priefter, de Priesters worden door Jeremia gelasterd , als of zy verkeerde verklaringen van de Wet gege. ven hadden; maer wy kunnen ons op hun onderwijs veilig verlaten , en zy zullen hunnen dienst beftendig blijven waernemen; noch de raet zal van den Wij'fen wijken, 'er zijn onder ons mannen, die in wijsheid uitmunten, en in ftaet zijn, om ons in voorkomende zaken van goeden raed te dienen, noch het vertroostend woort zal van den Propheet wijken ; zoo ver is het 'er van daen, dat wy door valfche Propheten zouden misleid worden , en dat de ondergang van ons Koningrijk kort op handen wezen zou. Komt aen, ende laet ons hem flaen met de (») tonge, door te verklaren, dat hy eene mis-, daed des doods waerdig begaen hebbe, ende en laet ons niet luyfteren nae eenige van fijne woorden, zy zijn geene de minste aendacht waerdig.
19. In dezen nood HEERE, neem ik tot U de toevlucht; luyftert gunstig nae my en mijne fmeekingen: ende hoorc nae de ftemme mijner twifleren, oordeel Gy tusfchen my en mijne vyanden, die mijn bederv hebben vastgefleld.
20. Sal dan quaet voor goet ongeflraft vergolden worden? zult Gy Allerhoogfte Richter toelaten, dat ik, die mijn volk zoo trouwhartig gewaerfchouwd heb, zoodanig mishandeld worde ? want fy hebben mijne ziele eenen kuyl gegraven en vastelyk befloten, om my te verderven: Gedenckt dat ick voor uw aengefichte, als Voorbidder voor dit volk gellaen hebbe, om goet voor hen te fpreken , om uwe grimmigheyt van hen af te wenden.
21. Daerom, geeft hare fonen den (0) honger over, dat zy door gebrek omkomen; laet zy zelve gedood worden, ende doetfe wechvloeyen door't gewelt des fweerts, ende laet hare wijven van kinderen berooft ende, door het omkomen van hare mannen, weduwen worden, ende laet hare mannen of vn'en<z5ttdoorde doot omgebracht, [ende] hare jongelingenmet den fweerde geflagen worden in den ftrijt.
00 Jer. 9: 8. (o) Pfalm 109: 10. XIV, CEEL.



syQ JEREMIA. XVlU
22. Laet 'er een gefchrey en een jammerlyk gekerm, »p het onverwachtst, uyt hare huyfen gehoort worden , wanneer gy haeftelick eene bende van vyanden over hen fult brengen: dewijle fy eenen kuyl gegraven hebben om my te vangen , ende ftrieken verborgen voor mijne voeten.
23. Doch gy, HEERE, weet allen haren raet tegen my ter doot, en alle hunne boosaertige ontwerpen; en maeckt dus geene verfoeninge over hare ongerechtigheyt, ende en delgt hare fonde niet uyt van voor uw aengefichte: maer laetfe nedergevellet worden voor uw aengefichte; handelt [alfoo] met hen, ten tijde uwes toords:
Even als Kap. 17: 18, zijn deze vloekwenfchen weder Prophetifche uitfpraken, met welke de Propheet zich vereenigde als belang Hellende in Gods gefchondene eer; dus geenszins uit wrevel of wraekzucht.
HET XIX. KAPITTEL.
TIJIer fchijnt eene nieuwe Prophetifche redevoering te beginnen. Immers zy is op eene andere plaets uitgefproken, als de onmiddelyk voorgaende Kap. 18. Evenwel is zy niet veel later gefchied, onder het begin der regeering van Koning jojakim. Dit blijkt duideJyk uit het gedrag van pashur, Överftendes Tempels, die den Propheet in de gevangenis ftelde. Dit geval is evenwel geheel onderfcheiden van die openbare vervolging, welke de Priesters , Propheten, en al het volk, naderhand tegen jeremias hebben aengericht, Kap. 26: 7—
Wy ontmoeten hier wederom eene aenkondiging van Jerufalems verwoesting, en de omkeering des ganfehen Rijks door de Chaldeeuwen. — Dit oordeel wordt zinbeeldig voorgefteld, onder de teekening van een aerden vat, het welk in Topheth onherftelbaer verbroken wordt. — Het wordt tweemalen aengekondigd. .—. I. Het eerfte voorftel vinden wy vs. 1-13. Ij. Het tweede vs. 14, 15.
I. Soo



] E R E M I Ai XIX. 17/
1. Soo feyt de HEERE; of heeft de heer tot my gezegd, in eene buitengewoone openbaring: Gaet henen, ende koopt een pottebackers kruycke, een aerden vat, het welk ligtelyk kan verbroken en daerna niet weder kan herfteld worden; ende [neemt tot u] van de Oudtften des volcks, ende van de Oudtiten der Priefteren, zijnde leden van den Grooten Raed, die het ganfche volk vertegenwoordigen.
2. Ende gaet, in het gezelfehap van deze aenzienlyke lieden, uyt de Stad Jerufalem, en begeev u nae het dal des foons Hinnoms, dat voor de deure der fonnepoorte is: ende roept aldaer uyt de woorden, die ick tot u fpreken fal:
Het dal dts zoons Hinnoms was, in de nabuurfchap van Jerufalem, zuidwaerds van die Stad gelegen. Het wordt genaemd het dal Hinnoms of des zoons Hinnoms; ook wel der kinderen Hinnoms, omdat het wel eer aen eenen zekeren hinnom , en vervolgens aen zijne nakomelingen, heeft toebehoord. Waerfchijnlyk was dit dal, onder dezen naem zeer berucht, omdat de gemelde hinnom de eeTlte geweest was, die zijnen zoon, ter eere van moloch , in het zelve door het vuur had opgeofferd. <—• Dit dal was voor de deur der zonnepoorte. De benaming van deze poort wordt nergens anders gevonden. Onze Randfchrijvers zijn van oordeel, dat dezelve zoo genoemd zy, of omdat zy in het Oosten, tegen den opgang der zonne van het voorhov des Tempels gelegen was ; of omdat zy tegen het Zuiden, tegen de hitte van de Middagzon gedaen hebbe. Anderen . denken liever aen de Mest-of pottebakkers poort; of het gene nog waerfchijnlyker is, nemen het voor de Potfchervpoort, dus genaemd , omdat aldaer niet alleen de vuiligheid van de Stad en van den Tempel, maer ook de fcherven, de (lukken der gebrokene aerden vaten van het Heiligdom, werden neergeworpen. — Hoe het wezen moge, zoo veel is zeker, dat de Propheet zich begeven moest, naer hec dal van Hinnom, het welk onmiddelyk buiten die poort gelegen was.
In dit dal, alwaer zulke fchroomelyke grouwelen gepleegd XIV. DEEL-, M



173 JEREMIA. XJX.
waren, moest de Propheet de morden welke de hees, in eene openbaring, tot hem /{reken zou, met eene harde Hem overluid uitroepen, op dat de Oudften des volks, die met hem waren, het duidelyk verftaen zouden.
3. Ende fegt, Hoort des HEEREN woort, gy Koningen van Juda, ende inwoonders van Jerufalem : Alfoo feyt de HEERE der heyrfcharen , die het bewind voert over alle gefchapene wezens , de Godt Ifraëls, die Jacobs nakomelingen, tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen; Siet ick fai een quaet brengen over defe plaetfe, [van] het welcke eenen yederen , die 't hoort, fijne 00ren («) klincken fullen.
De Propheet moest zijne aenfpraek richten, tot de Koran, gen van Juda, dat is tot den Koning jojakim, de Vorsten en de aenzienlykfte perfonen van het Rijk, als mede tot
de inwoeheren van Jeru/ahm, dat is tot het ganfche volk. i
Deze alle werden verbeeld , in de perfonen der Oudften van 'het volk en de Priesteren , welke de Propheet met zich had medegenomen.
De heer zou een kwaed, dat is een zeer groot onheil, eene geheele verwoesting door de rampen van den oorlog, brengen over deze plaets, dat is over het ganfche Koningrijk van Juda, over alle de fteden en inwooneren, die in deze plaets hunne gruwelen bedreven hadden. Een ieder die het koorde, zouden zijne ooren klinken; het bedreigde onheil zou zoo zwaer en fchroomelyk wezen, dat het de gemoederen niet alleen van hen die 'er mede bezocht werden, maer zelvs van allen die 'er by geruchte van hoorden, met verbaesdheid vervullen zoude; op foortgelijk eene wijs, als onze gehoorzenuwen, door het geweldig geluid van eenen zeer zwaren donderflag, plegen te trillen. Vergel. 1 Sam. 3: n. 2 Kon. 21: 12. i— Het wijst zich van zelvs, dat hier de aennaderende verwoesting van het Joodfche Rijk door de Babyloniers bedoeld worde.
4. Zulk een fchroomelyk oordeel zal om rechtvaerdig»
re-
(A) 1 Sara. 3: tL bKob. n: 12.*



JEREMIA. XII. 179
redenen , over het Joodfche volk komen. Om dat fy my (b) verlaten, ende defe plaetfe, het dal Hinnoms vervreemdet, en zoodanig door hunne grouwelen verontreinigd hebben, dat deze plaets My tot een afgrijzen geworden is , ende omdat zy anderen goden daer in geroockt en geofferd hebben, die fy niet gekent en hebben , fy, noch hare vaders, noch de voorige Koningen van Juda, en van welke zy, voor hunne verkeering met de afgodifche Heidenen,nooit gehoord hadden; ende zelvs hebben zy defe plaetfe vervult met (c) bloet der onfchuldigen, der onnozele kinderen, die zy, in dit dal, aen den Moloch hebben opgeofferd.
5. Want fy hebben de hoogten Baals gebouwt, om hare fonen met vyer te verbranden, den Baal [tot] brand-offeren: het welcke ick niet geboden, noch gefproken en hebbe, noch in mijn herte is opgekomen.
Door den baal wordt hier bepaeldelyk de Moloch bedoeld. Beide benamingen komen overeen, in de eigenlyk» beteekenis van eenen Heer of Koning; en het was dezelvde afgod, die van fommigen, onder den naem van Baal, en van anderen onder dien van Moloch of Melech, als de Opperde God gediend werd , vergel. Kap. 32: 35. — Ter eere van dezen affchuwelyken afgod hadden de Joden hoogten of verhevene altaren gebouwd, om hunne zoonen met vuur te vetbrandeu. Dan dit had de heer niet geboden noch g'fproken, dat is Hy had het by alle gelegenheden, door moses en de Propheten, ten drengden laten verbieden. Zelvs was het in het hart des heeren niet opgekomen; het was 'er zoo ver van daen, dat Hy'er eenen innerlyken afkeer van had, en deze grouwelen op de meest geduchte wijs drafFen zou.
6. Daerom, fiet (d) de dagen komen, de tijd nadert en is zeer naby , fpreeckt de HEERE , dat defe plaetfe niet meer fal genoemt worden , het
(&} Jef. 65: 11. Jer. s: 13, 17, 19. cude 5: 7,19. ende ijt 6. end». 17: 13- C<0 Jer- 7: ö« 00 Jer- V- 3--
XIV. DEEL.
M 2



ï8o JEREMIA. XiX.
Topheth , ofte , dal des foons Hinnoms j maer Moortdal.
Topheth was eigenlyk eene hoogte, op welke de afgodsdienst in het dal van himhom gepleegd werd 2 Kon. 235 10, en nae die hoogte, wordt meermalen het ganfche dal genaemd. —- Topheth zegt , volgens de kracht van het grondwoord, zoo veel als trommelplaets. Volgens het gemeene begrip van Joden en Christenen, was de gemelde heuvel dus genaemd, nae eene gewoonte, welke by de onmenfchelyke offeranden aen den Moloch plaets had, dat men namelyk het gekerm der kinderen die geofferd werden , door het flaen op trommelen zocht te verdooven. Anderen evenwel zijn van oordeel, dat deze heuvel en het ganfche dal, Topheth genaemd zy, van het geluid der trommelen, en andere Mufikale werktuigen, met het welk zich de inwooners van Jerufalem, tot vermaek en uitfpanning derwaerds begaven. Neemt men bet op de laetfte wijs, dan is hier eene zeer treffende tegenftelling : „ Deze plaets „ zal niet meer Topheth, eene plaets van vermaek genaemd „ werden , alwaer de lucht dagelyks weergalmt van het „ geluid der trommelen en andere Mufkale werktuigen -r „ maer zy zal moorudal heeten, van wegens het jammerlyk „ moordgefchreeuw, het welk aldaer zal worden opgehe„ ven. Zy zal met recht , het dal der vermoorden of „ verilagenen genaemd worden."
7. Want ick fal den raet of de raedflagen der man nen van Juda ende der inwooneren van Jerufalem, waerdoor zy zich verbeelden , dat zy den vyandelyken inval der Chaldeeuwen zouden voorkomen, in defe zelvde plaetfe verydelen, en tot fchande maken, ende falfe voor het aengefichte harer vyanden doen vallen door het fweert, ende door de hant der gener die hare ziele foecken: ende ick fal hare doode lichamen, welke onbegraven zullen blijven liggen, (e) 't gevogelte des hemels, ende 't gedierte der aerden tot fpijfe geven.
Het
Qe) Jcx. 15: 3* «nae 16: 4.



JEREMIA. XIX. 181
Het is letterlyk vervuld, dat de raed der Joden in dezs flaets, in dit zelfde dal zou verydeld worden enz. —-» Toen de Chaldeeuwen de Stad Jerufalem ftormenderhand innamen, vluchteden alle de Krijgslieden naer de vlakke velden van Jericho. Ten dien einde moesten zy door het vyandelyk leger heenbreken, en by die gelegenheid zijn 'er zeer vele verflagen, in dit zelvde dal hinnoms 2 Kon. 25: 4, 5; en dat in zulk eene groote menigte, dat het in Topheth aen begraevplaetfen ontbrake, en 'er een aental van lijken op het vtü liggen bleve. <— Men merke 'er in op de recht vaerdige ftraf, volgens de Wet der weder vergel' ding. Dit zelvde dal het welk de Joden, door den verfoeilykften afgodsdienst, verontreinigd en den heer walgelyk gemaekt hadden, zou nu door hunne lijken verontreinigd worden. Topheth zou een mooriial genaemd worden, een dal der verilagenen, niet van onnozele kinderen , maer van ben, die den heer door de fnoodfte grouwelen getergd hadden.
8. Ende ick fal defe ftadt Jerufalem, die My voori heen tot eene eer, en een lust der ganfche aerde geweest is, fetten tot eene ontfettinge, tot eene geheeie ver woesting, welke verbaesdheid in het gemoed van eiken aenfchouwer verwekken zal, ende tot eene aenfluytinge of algemeene befchimping: al wie voorby haer gaet, fal fich ontfetten ende fluyten over alle hare plagen , en over de geduchte oordeelen, met welke de heer die beroemde Stad , om hare grouwelen, bezocht heeft. Vergel. Klaegl. 2: 15-17.
9. (ƒ) Ende ick fal haerlieden het vleefch harer fonen , ende het vleefch harer dochteren doen eten, ende fy fullen eten, een yegelick het vleefch fijnes naeften: in de belegeringe, ende in de benacuwinge , daer mede hen hare vyanden , ende die hare ziele foecken, benaeuwen fullen.
Deze zelvde bedreiging had de heer , reeds door moses
(ƒ) Lev. 26: 29. Dent. 28: 53. Klaegl. 4: 10. XIV. DEEL. M 3



182 JEREMIA, XIX.
aen Israël gedaen, wanneer zy zijne ftemme niet gehoor-
zaem waren Lev. 26: 20, 30. Deut. 28: 53 De zin is
allerduidelykst ; dat namelyk de Babyloniers de Stad Jerufalem zouden belegeren, en zoo nauw iniluiten, dat alle toevoer zou worden afgefneden, en dat de een het vleesch des anderen , door den razenden hongersnood geperst, zonder aenmerking van b.loedverwandfchap eten zoude. ~ Dit ook duidelyk vervuld; zie 2 Kon. 25: 3. Klaegl. 4: 10.
Opdat nu deze ontzettende bedreiging des te meerderen invloed hebben zou, op de verfteende harten der Israëlic ten , moest de Propheet dezelve niet alleen uitfpreken , maer ook door een treifend zinbeeld affchilderen.
10. Dan wanneer gy die bedreiging, in Mijnen naem gedaen hebt, fult gy de kruyeke, het aerden vat in ftukken verbreken; voor de oogen der mannen die met u in het dal Hinnoms gegaen zijn:
11. Ende fult tot hen, tot de Oudften van Israël, die het ganfche volk in hunne perfonen vertegenwoordigen, uit Mijnen naem feggen, Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de hooge Beftuurer van alle gefchapene wezens; Alfoo fal ick dit volck ende defe ftadt verbreken , gelijck als men een pottebackers vat verbreeckt, dat niet weder geheel kan worden • ende fy fullenfe in Topheth (g ) begraven, oni dat'er geene [andere] plaetfe fal.zijn om te begraven..
Door de zinbeeldige handeling met de aerden kruike, vertoonde de Propheet, dat het volk en de Stad niet alleen Hond verbroken te worden, maer dat ook de verbreking onherftelbaer wezen zou. De heer zou hen aen eene
geheele en eindelyke verwoesting overgeven. Men
moet dit evenwel zoo niet verftaen, als of het Gemeecebest der Joden nooit weder zou herfteld worden ; maer deze herftelling zou geene plaets hebben, ten aenzien van het tegenwoordig geflacht en van Jerufalem; het welk geheel
(*) J«. ?: 3*.



J E R E M I A. XIX. ig3
heel en al ftond verwoest te worden. Het zou een volgend geflacht zijn, het welk herfteld, en als eene geheel nieuwe Stad, welke herbouwd werd.
In het tweede lid is de inlasfching van het.woord andere niet noodig. Men kan dus lezen, het gene beter met den grondtext overeenkomt: Zy,de Babyloniers namelyk, zullen de verilagenen in Topheth begraven, tot das 'er geene plaets meer zal zijn omt; begraven; het aental der verilagenen zal zoo verbazend groot zijn, dat het dal Topheth, ter begraving, niet toereikende wezen zal. De Chaldeeuwen zullen 'er zoo velen in begraven , als de uitgeftrektheid van die plaets toelaet; de overige zullen onbegraven blijven liggen, tot tene prooi van het gevogelte des hemels, en het gedierte der aerde.
12. Soo fal ick defer plaetfe, der Stad Jerufalem doen, fpreeckt de HEERE, ende haren inwoonderen: ende dat, om defe ftadt te ftellen als een Topheth. Geheel Jerufalem zal worden als Topheth ; het zal met de lijken der verilagenen vervuld worden.
13. Ende ,dit zal niet alleen plaets hebben , van de ftraten, markten , en opene plaetfen, maer zelvs van de huizen en Koninglyke Paleizen; de huyfen van Jerufalem, ende de prachtige huyfen der Koningen van Juda, de Paleizen van den Koning, de Vorsten, en alle aenzienlyke mannen , fullen gelijck de plaetfen van Topheth, onreyn worden, door de ftinkende lijken der verilagenen: met of liever, van wegen alle de huyfen , op welcker platte daken fy, in naevolging der heidenen, allerlei vreemde Goden geofferd, en byzondei allen heyre des hemels geroockt ende vreemden goden (/») dranck offeren geoffert hebben.
14.. Doe nu Jeremia van Topheth quam, daer kienen hem de HEERE geforiden hadde , om te propheteeren, en aldaer zijnen last volledig had uitgevoerd , ftont hy in den buitenften voorhof van des HEEREN huys, alwaer de Joden, vooral op de uure
:' «) Jer. 7: i3.
X I V. DEEL. M 4



184 JEREMIA. XIX.
des gebeds, fa groote menigte gewoon waren te vergaderen ende feyde tot al het volck, voorziende, dat de Otjdften zijne bedreiging zouden in den wind flaen •
r 'Z/ir0», fef de HEERE der ^yrfcharen', de Oodt liraels, die alle fchepfelen onder zijn beftuur heeft en Jacobs nakomelingen wel eer onder zijne byzonderé befcherming had aengenomen; Siet ick fal over defe itadt Jerufalem, over alle de Joden , ende over alle hare «der. fteden al het quaet brengen, dat ick over haer ten aenhooren der Oudften, in het dal der kinderen
Hinnoms door den mond- van mijnen Propheet gefproken hebbe. om datfe haren ^ J^po
hebben, om mijne woorden met te hooren, omdat de Joden zich tegen alle mijne weldaden, belovtèn bedreigingen , vermaningen en waerfchouwingen, verhard
HET XX. UIITIEI.
I. ys. 1-6. verhaelt de Propheet, wat hem, by het ufc. fpreken der Prophecy, Kap. I9. vej.meJd> wed*
hemm de gevangenis werpen vs. 2. en hy zijn oa * Vit de gevangenis, verkondigde de Propheet den gemeldef
T?'6 e»r»hïeiü™em' G°dS kuchte oo'rdlLt
t §CeVt JEEEMIAS de uitwerking op
-elke het een en ander had op zijn perfoon vs. K. Eerst verdeedigt hy zich tegen den l.ster zijner vyan den als of hy zljn vermaek ftelde, fa het aenkondfge" Van bittere dingen vs. 7t9. 3. Wijders vertrpuwen op den nzm, door het we,k hy zich "ve g «*t», m de I,sten en de aenvallen v,n zijne vyanden^
CO J«. 7: 36. ende is: 23.



jeremia. xx. ï8j
j vs. 10-13. 3. Eindelyk befchrijvt hy het rampzalig lot, I het welk pashur te wachten had, vs. 14-18.
1. Als Pafhur , de fone en nazaet van Immer, \ door Koning David tot het hoofd der zestiende dagorde. 1 ning gefield 1 Chron. 24: 14. dePrieller, (defe Pashur i] nu was een man van zeer groot aenzien, die zeer vele
aenhangeren had, die van zijnen mond afhingen, vergel. j, vs. 4,6, zelvs was hy Beitelde Voorganger in den I huyfe des HEEREN, dat is de Overfte van den Tem. 1 pel, die het hooge opzicht had over het Heiligdom, en ! de eerfte perfoon was naest den Hoogepriester); Deze Pas. li hur, een man van zoo veel gezach en waerdigheid, dacht I dat de bedreigingen van Jeremia, mede voor zijne ooren i uitgefproken, welke zoo vele onheilen over het volk, de S:ad en den Tempel voorfpelden , niet konden geduld worden : en I daerom als hy Jeremiam hoorde dié felve woorden, I welke zoo even vermeld zijn, Kap. 19, propheteerende,
2. So floegh Pafhur zijne handen aen den Propheet 1 Jeremia: ende hy ftelde hem in de gevanckeniife. | Hy liet den Propheet zeer nauw opfluiten , en aen eea I blok leggen in den kerker, dewelcke is in de bovenfte ! poorte Benjamins, die aen den huyfe des HEEREN is , omdat hy de bedreigingen van den Propheet aenmerkte, als lasteringen tegen God en den Tempel.
3. Maer Jeremia bleev flechts eenen nacht, in dien akeligen kerker opgefloten: want het gefchiedde des an-
I deren daegs, dat Pafhur Jeremia uyt de gevanckenilTe voortbrachte en op vrye voeten ftelde: denkelyk i omdat hy hem niet langer durvde gevangen houden, hoei wel hy hierin op eene byzonderé wijs beftuurd wierd, l vs. 11, 13. Doe feyde Jeremia tot hem; De HEE* , RE noemt uwen naem niet Pafhur, maer Magor 1 miffabib, dat is Jchrik van rondomme; de heer zal u zoo Janig ftraffen, dat men, van wegen uwe rampzalige omftandigheden , in nadruk zal mogen zeggen, Pashur is allerongelukkigst , en gefield tot eenen Jchrik van rondomme.
4. Want foo feyt de HEERE, Siet ick Helle u tot eenen fchrick voor ufelven, ende voor alle
XIV. deel. M 5



i8<5 JEREMIA. XX.
uwe liefhebbers 5 Ik zal „ 20da„ige onheilen toezen. den, dat gy er zelvs niet alleen van fchrikken zult, maer dat ook alle uwe vrienden en aenhangers deswegen zullen verbaesd ftaen Zy die uwe vrienden zijn, fujjen vaT en door 't fweert harer vyanden, in u^Zlt digherd, cm het uwe oogen aenfien: ende ick fal
lTnSBTfVfda gT? ,in d£ hant ^s Koning3 van Babel, diefe nae Babel gevanckelick fal wechvoeren, ende flaenfe met den fweerde. De Joden zuilen ten deele door de Babyloniers verflagen , en ten deele gevangelyk wechgevoerd worden.
5. Oock fal ick geven al 't vermogen, de rijkdommen en fchatten defer ftadt, ende de^ruchten van
phS hf1renrahrbe)t' fnde al,e hare koftelickheyt, Int t ?,raUen der- K°™gen en Vorsten van Juda ick falfe geven in de hant harer vyanden,
enl r <?> r°°Ven • J'a die fullenfe ^men ende fullenfe brengen nae Babel.
6 Ende wat uw tigen perfoon aengaet; gy Pafhur ende alle inwoonders van uw huys, zoo kinders als bedienden. gylieden fult naer Babel gaen in de ge. vanckemiTe: ende gy fulc te Babel komen , ende aldaer fterven, ende aldaer begraven worden. Op zulk eene wijs zult gy geftraft worden, ende met u alle uwe vrienden, den welcken gy valfchelick gepropheteert hebt, door hun wijs te maken, dat mijne bedreiging niet zou vervuld worden.
7. HEERE, Gy weet het, dat ik geen vermaek gefteld heb, in den Joden akelige rampen te voorfpellen, en dat ik gevoehg ben aengedaen geweest over de onheilen welke ik mijnen landgenooten heb moeten aenkondigen ' gy hebt my overredet, ende ick ben overredet seworden, gy zijt my te fterek ge weeft, ende hebt overmocht: lek ben den gantfehen dagh tot een belacchen, een yeder van hen befpott my.
Het woord door overrtdm vertaeld, zegt eigenlyk misleiden
00 Jer- '3= »3- ende 17! 3.



JEREMIA. XX. 187
den en bedriegen. Zoo wordt het zeer gemeenzaem genomen Exod. 22: 16. Job 31: 9- Spr. 16: 29. 20: 19. In dien zin wordt het duidelyk gebruikt, in dit zelvde Kap. vs, I0. _ Deze gewoone beteekenis kan men, ter dezer plaets, ook zeer wel behouden. Te weten de Propheet was in zoo ver misleid, als hy zich verbeeld had, aengename dingen te zullen voorzeggen, daer hy in tegendeel genoodzaekt was allerlei onheilen te verkondigen , en zich daer door den haet van het volk had op den hals gehaeld. In dezen zin was hy bedrogen, en wel door den heer zeiven; heer Gy hebt my misleid, en ik ben misleid geworden; voor zoo ver de heer hem tot het Prophetisch ambt geroepen had. Niet dat de heer hem iets beloovd had, het welk Hy niet was naegekomen; maer in zoo ver als hy. uit zijne aenftelling tot Propheet had opgemaekt, dat hy gefchikt zou zijn om het volk eene aengename boodfchap te brengen.
De heer heeft was hem te Jlerk geweest en had overmogt, voor zo ver jeremia de Prophetifche bediening niet gezocht, of ligtvaerdig aenvaerd had, maer tegen alle zijne verfchooningen aen was overgehaeld, om dien gewichtigen post, reeds in zijne jonge jaren, op zich te nemen Kap. 1. —. Ik ben , voegt 'er de Propheet by, den ganfehen dag tot een bei lacchen, een ieder van hen bejpot my. Hy werd onophoudelyk, van de hardnekkige Joden, befpot en verfmaed. De uitflag van zijne Prophetifche bediening was gansch anders, dan hy zich verbeeld had: hy had gedacht, dat hy met zijne prediking, lov en goedkeuring verwerven zou; maer hierin was hy geweldig bedrogen.
8 Daer ik gedacht had, eene aengename boodfchap te brengen, ben.ik fteeds genoodzaekt de fchroomdykfte onheilen te bedreigen. Want fint dat ick als Propheet, openlyk tor het volk fpreke, roep' ick geduurig de aenkomst van rampen uyt, ick roepe gewelt ende verftooringe, welke door de Babyloniers zullen worden aengericht: Iü ben geheel te leur gefield in de verwachting, welke ik by het aenvaerden der Prophetifche bediening had opgevat: om dat my des HEEREN Woort, het welk ik als
XIV. beel.



m JEREMIA. XX.
Propheet verkondigen moet, den gantfchen 'dagh (b) tot fmaet ende tot fchimp 6 W
9; Dies feyde ick, en overléide by my Zelve„, uit hevde tot het Joodfche volk : het verdriet my zulk eën onaengenaem woord bekend te maken, lek en fal inZr met geoencken, ende niet meer in ffinen n££ fpreken ; maer toen gevoelde ik eenen geweldigen en onwederftaenbaren aendrift in mi/n binnenfte; het woord des heebeh, het welk ik zoo gaerne zou verzwegen hebben wert in rmjn herte als een brandende vyer befloten in mijne, bwnderen : ende ick bemoeydê my om zulks te verdragen en Gods woord binnen te hou den, maer ik en konde niet
v J^^, kk h6bbe geh00rt de nafPrake en den verachtten laster van velen, [van] Magor imfl* bib Men gav my na, dat ik geheel verfebrikt en gansch radeloos was. Om my te verftrikken, maken zy de vertooning
kennen ^-Tf' M "
kennen hoedanig het lot van ons volk wezen zal, ende
wy fullen 't te kennen geven; terwijl hun oogmerk om mijne *Qorden «• verdraeijen, alle mijne vredegenooten, dat is zy, die voorwenden mijne vrienden te wezen nemen acht op mijne hinckinge, zy beraedflagen hoe zy my zullen doen ftruikelen, en in het verderv nedernorten: [fy feggen,] Miffchien fal hy overre. det worden, en z.ch door onze fchoonfehijnende vertooningen laten misleiden, dan fullen wy hem overmogen, ende onfe wrake van hem nemen
II. Maer onder alle deze listige lagen , vertrouw ik gerust op den Godlyken byftand: want de HEERE is
Yl mlC Gl fCeed °m my te he,Pen' als een ver. fcnnckelick helt , tegen welken mijne vyanden 17:1 vermogen, (d) daerom fullen mijne vervolgers ftruyc kelen , euae niets vermogen j fy zjfn feer ^ fchaemt geworden, om dat fy van achteren en by
de
. J«r. 57:4. co Jtre(n. M 8> ^ eiJde i5S ao< (o jef>



JEREMIA. XX ih?
is uitkomst zien, dat zy niet verftandiglick gehandek en hebben; (*) 't fal eene eeuwige fchande zijn, fy en fal niet vergeten worden. .
12. Gy dan , o HEERE der heyrfcharen, di* i aooge'r zijt dan alle de hoogen, die den recta veerdi-
gen ff) proeft en alle zijne handelingen nauwkeurig onderzoekt ; die de nieren, de binnenfte neigingen, ende ! al wat 'er in het herte omgaet, als van naby liet; Laet - my uwe (g) wrake van hen fien, want ick hebbe u mijne twiltlake ontdeckt, en aen uwe rkhterlyke beflisfehing overgelaten.
13. Singet den HEERE blymoedig, alle gy oprechten, prijfet den HEEKE: want hy heeft de ziele des nootdruftigen en des onvermogenden uyt de hant
i der boofdoenders verloft, toen Hy my uit de gevan! genis geflaekt heeft, in welke ik door pashur geworpen , was. Daerom vertrouw ik ook, dat de heer my verder beveiligen , en uit alle zwarigheden verlosfen zal.
Vs. 14-18. voert de Propheet eenen godlozen in, die zijnen rampzaligen toeftand befchrijvt , en den dag van zijne geboorte wanhopig vervloekt; om te leeren, dat het lot der boosdoeneren, en byzonder dat van pashur , geheel anders zijn zou dan het zijne. — Zoodanig eene vervloïhing van den dag zijner geboorte kon zekerlyk , in den Propheet zeiven niet vallen. Nimmer is het lot van jeremia zoo akelig geweest, dat hy tot zulk eene vervloeking zou kunnen vervoerd zijn. Daerenboven heeft hy onmiddelyk te vooren verklaerd , dat hy zijne twistzaek aen den heer had aenbevolen, en dat hy, door den Godlyken byftand, uit de hand van pashur verlost ware, vs. 12, 13. — Voor het naest fchijnt de Propheet den meermalen gemelden pashur fprekende ln te voeren, het welk met het beloop van zaken zeer wel overeenkomt.
14. (/>) Vervloeckt zy de dagh, zal Pashur zeg-
(O Jer- 23: 4°- CO Jer- II! ao' ende la: 3* Jer' ,,! ao* ende 15: 15. ende i8s 19, &C (hj Jer, 15: »•»
XIV. DEK..



igo JEREMIA. XX.
gen, wanneer de voorheen bedreigde oordeelen h«m 2ul Jen overkomen in wekken ick geboren ben • de dagh, in welcken mijne moeder my eebaert heefr en zy niet gefegent. *
der geboodfchapt heeft, feggende; U is een jonge loon geboren: verblijdende hem grootlicks
16. Ja de felve man fy aen foortgelijk een oordeel onderworpen, als de fteden Sodoma en Gomorra, die de HEERE op zulk eene ontzettende wijs heeft (k \ omgekeert, ende 't en heeft hem niet gerouwt zoodat zy nimmer herlleld zijn : ende hy hoore in den morgenftont een geroep van eenen invallenden vyand ende op den middagstijt een akelig krijgs-gefchrey '
17. Dat hy of waerom heeft God my niet gedoodt en heeft my doen fterven van de baermoeder aen' ofte waerom is het dat mijne moeder mijn graf nie't ge weeft en is, ofte hare baermoeder [ahl eener die eeuwiglick fwanger is !
18. (/) Waerom ben ick'doch uyt de baermoeder voortgekomen , om moeyte ende droeffeniffe te fien ? ende dat mijne dagen in befchaemthevt vergaen, gelijk my door den Propheet Jeremias bedreigd is? vergel. vs. n. °
(0 Job j: 3. (*) Genef. cap. 13. $ Jol) 3. ao>
HIT



JEREMIA. XXI. i91
HET XXI. KAPITTEL.
De gelegenheid, by welke jeremia deze Prophetifche redt' voering heeft uitgefproken, vinden wy vs. i, 2 , en daerop volgt de Godfpraek zelve, vs. 3-14.
I. UEt woort, dat van den HEERE, in eene openbaring , gefchiet is tot Jeremia: als de Koningh Zedekia tot hem fondt Pafhur den fone van Malchia , ende Zephanja den fone van Maafeja, den Priefter, feggende:
Koning zedekia dan had een plechtig gezantfchap, aen den Propheet afgevaerdigd. Kap. 37: 1-10. vinden wy ook melding van foortgelijk een gezantfchap. Maer uit vergelijking van beide de verhalen, zal het aenftonds blijken , dat deze gezantfchappen geheel onderfcheiden geweest zijn, ten aenzien van de gezanten en van de boodfchap, en van den tijd, en van het oogmerk, en van het Godlyk antwoord. ■— Het gezantfchap het welk wy hier ontmoeten , werd bekleed door pashur den zoon van malchia, en door zephanja den zoon van maaseja den Priester, en dat het welk wy Kap. 37. vinden, door juchal , den zoon van selemja, en zephanja den zoon van maaseja den Priester. — Hier deden de gezanten deze boodfchap vs. 2. vraegt toch den heer enz.; maer Kap. 37: 3. is het: bid voor ons tot den heer onzen God. — Het gezantfchap Kap. 37. was blijkens vs. 5 , aen jeremia afgevaerdigd, toen de eerfte belegering van Jerufalem was opgeflagen , maer volgens dit Kap. 21, had Koning zedekia de gemelde mannen tot den Propheet gezonden, toen nebucadnezar voor de tweede reis, naer Jerufalem was opgetogen,om die Stad andermaelte belegeren. — Het oogmerk van het gezantfchap, Kap. 37. vermeld, was om den heer raed te vragen, welke gevolgen nebucadnezars aftocht van Jerufalem om te Itrijden
XIV. DEEL.
«



W JEREMIA, XXI.
tegen pharao , over hunne Stad hebben zou ; waerop da heer antwoordde, dat pharao naer Egypten zou terug keeren , en nebucadnezar Jerufalem andermael belegeren. Maer het oogmerk van het gezantfchap, in dit Kap., was, om den heer raed te plegen, over den uitflag van'*Mucadnezars tweeden optocht tegen Jerufalem; waerop de heer antwoordde, dat deze tweede optocht het bederv van Jerufalem ten gevolge hebben zou.
Het gezantfchap derhalven in dit Kap. 21, is later voorgevallen , dan dat, het welk wy Kap. 37. ontmoeten.— Dit levert ons een nieuw bewijs op, dat de verzamelaer van jeremias Godfpraken, in het byeen voegen van zijne Prophetifche Redevoeringen , de tijdorde niet hebbe in acht genomen.
De Vorst, die in ons geval het gezantfchap afvaerdigde, was zedekia Koning van Juda, zoon van den braven josia, maer die van zijnen vromen Vader zeer ontaert was, verg. Kap. 52: 2. Evenwel had hy nog zoo veel eerbied voor den heer, dat hy Hem tot tweemalen toe raedpleegde, en de voorbidding van onzen Propheet begeerde. De gezanten waren pashur en zephanja. Deze pashur moet wel onderfcheiden worden van dien pashur, welken wy Kap. 20: 1. ontmoet hebben. Beide waren zy van een Priesterlyk geflacht; maer de laetfte itamde af van immer, die van de i6de Priesterlyke dagordening was 1 Chron. 24: 14, deze in tegendeel van malchia, aen welken david de 5de dagordening had aengewezen 1 Chron. 24: 9. By dezen pashur was zephanja gevoegd; zijnde een zoon, dat is een afftammeling van maaseja , aen welken de 2ofte dagordening was te beurt gevallen 1 Chron. 24: 18. Dees werd uitdrukkelyk een Priester genaemd, tot een teeken dat hy het Priesterambt werkelyk bekleedde, niet flechts als een gemeen* Priester, maer als een tweede Priester, die in rang op den Hoogepriester volgde; dit kan men nog nader opmaken uit Kap. 52: 24. Deze zelvde zephanja komt ook voor in het gezantfchap, Kap. 37 vermeld; en gevolgelyk werd hy thans voor de tweedemael tot den Propheet afge vaerdigd.
Dit



JEREMIA* XXI". 193 Dit aenzienlyk gezantfchap deed, uit 's Konings naem, deze boodfchap aen den Propheet jeremia.
2. Vraegt doch den HEERE voor ons raed; hoedanig toch de uitkomst der onderneming van Nebucadnezar wezen zal; of wy nog uit zijne hand zullen verlost worden, dan of deze vyandige inval tot onzen ondergang (trekken zal; en bid tevens voor ons tot den heer, dat bet kwaed nog van ons worde afgewend: want Nebucadrezar , de Koningh van Babel, ftrijdt tegen ons : nadat Pharao Hophra nae Egypte is wedergekeerd, is de Babylonier terug gekeerd, om Jerufalem andermael te
belegeren: miffchien fal de HEERE met ons doen nae alle fijne wonderen, dat hy van ons optrecke. Wy zijn thans in den uiterften nood; indien 'er Gods wonderdoende hand niet tusfchen beide kome, is het met ons geheel gedaen; indien gy voor ons intreedt, zal de heer misfchien bewogen worden , om zijne wonderdoende Almacht, van welke ons volk zoo menigmalen de kennelykfte proeven ondervonden heeft, ter onzer Verlosfing te koste te leggen, en Nebucadnezar noodzaken om terug te trekken.
Er was in dit gezantfchap vry wat goeds, zedekia toonde 1 zich daerin een Vorst van beter geaertheid dan jojakim, achaz , en andere godloze Koningen van Juda. In den nood neemt hy zijne toevlucht tot den heer , en eerbiedigt Hem als dien God, die alleen wonderen doet. Maer met dit alles, werkte hy niet uit het rechte grondbeginfel. Hy bleev de afgodery aenkleven, en zich fchuldig maken aen de meest fchreeuwende onrechtvaerdigheden vs. ïx, 12. Ook fpreekt hy in het geheel niet van fchuldbelijdenis, of billyking der Godlyke wegen.
Het atiiwoord des heeren vinden wy vs. 3-14.
3. Doe feyde Jeremia op Gods bevel tot hen i Soo fult gylieden tot Zedekia feggen: en den Koning dit Godlyk antwoord terug brengen.
4. Soo feyt de HEERE, de Godt Ifraëls; Siet ick fal de krijgswapenen omwenden, die in ulie-
XIV. deel. N



194 JEREMIA. XXI. der hant zijn, met dewelcke gy ftrijdet tegen den Koningh van Babel ende tegen de Chaldeen, die u belegeren, van buyten aen den muer: ende ick falfe verfamelen in 't midden van defe ftadt.
Tot nader verftand van deze Godfpraek, heeft men op te merken; .— dat Jerufalem eene zeer fterke Stad was; niet alleen door hare natuurlyke ligging, als zijnde rondom van bergen omringd, maer ook door hare hooge, en met torens verfterkte muuren; — dat de Chaldeeuwen, fchoon zy de Stad met hun leger omcingeld hadden, dezelve evenwel niet ten nauwften hadden ingefloten; — dat de Joodfche Krijgsbenden thans, buiten de muuren van Jerufalem gelegerd waren , om de Chaldeeuwen ware het mogelyk aftekeeren, en eene nauwere influiting voor te komen.
Nu zou de heer de krijgswapenen, met welke de Joden • zich buiten de Stad, tegen de Chaldeeuwen verdeedigden, omwenden, en de zaek door zijnen verborgenen invloed zoodanig beftuuren, dat de Joodfche wapenen, in plaets van den Chaldeeuwen te benadeelen, hen zelve zouden befchadigen. — De heer voegt 'er by: Ik zal ze, te weten de Chaldeeuwen van buiten de muuren, in het midden van deze Stad zelve verzamelen; dat is, de vyanden zouden Jerufalem bemachtigen.
5. Ende ick felfs, die u voorheen zoo menigmalen en blijkbaer befchermd heb, fal tegen ulieden ftrijden, met een' uytgeftreckte hant, ende met eenen ftercken arm, gelijk Ik weleer, voor u, tegen de Egyptenaren geftreden heb: ja met toorne, ende met grimmigheyt, ende met groote verbolgenheyt, naedien gy Mijne gramfchap, door uwe tergingen, op eene fchroomelyke wijs hebt opgewekt.
6. Ende ick fal de inwoonders defer ftadt flaen, onmiddelyk met mijne ftraffende hand, geftrengelyk flaen, foo wel de menfchen als de beeften: door eene groote peftilentie fullenfe fterven.
7. Ende daer na, fpreeckt de HEERE, fal ick Zedekia den Koningh van Juda, ende fijne knechten of Hovelingen, ende het volck, ende die in defe
ftadt



JEREMIA. XXI. 195
ftadt overgebleven zijn van de peftilentie, van het fweert, ende van den honger, geven in de hant en in de macht Nebucadrezars des Konings van Babel, ende in de hant der Chaldeeuwen harer vyanden, ende in de hant der gener die hare ziele foecken: ende hy falfe flaen met de fcherpte des fweerts; hy en falfe niet fparen, noch verfchoonen , noch fich ontfermen over hun gekerm.
Deze bedreiging is duidelyk vervuld. —, Terwijl de Chaldeeuwen bezig waren , om Jerufalem te belegeren, ftreed de heer tegen de Joden, door hun de pestilentie toe te zenden: en by het innemen van de Stad werd zedekia gevangen en verblind; en zijne zoonen, met zijne Hovelingen, en eene menigte des volks, door den Koning van Babel geflagt. Vergel. Kap. 52: 24-27.
8. Ende tot dit volck, dit was de verdere inhoud van het Godlyk bevel, fult gy feggen; Soo feyt de HEERE: Siet ick ftelle voor ulieder aengefichte , den wegh des levens, om het leven te behouden, ende den wegh des doots, om het leven te verliezen. Dezen tweederlei weg ftel ik u voor , om daeruit eene keuste doen.
9. Die in defe ftadt (a) blijft, tot dat zy door de Chaldeeuwen wordt ingenomen , fal fterven door het fweert, ofte door den honger, ofte door de peftilentie: maer dieder in tijds uytgaet ende valt tot de Chaldeen, die ulieden belegeren, om zich aen de vyanden te onderwerpen, die fal leven , ende fijne ziele fal hem tot eenen buyt zijn, hy zal 'er het leven afbrengen.
10. Want ick hebbe mijn aengeficht tegen defe ftadt geftelt ten quade, ende niet ten goede, fpreeckt de HEERE , zoodat Jerufalem niets goeds, maer allerlei kwaed te wachten hebbe: want Sy fal gegeven worden in de hant en in de macht des Koning» van Babel, ende hy falfe met vyer verbranden.
(*) Jer. 38: 22. XIV. DEEL. N 2



ic<S JEREMIA. XIX.'
. rr' Ende aengaende, liever tot het huys des Konings van Juda, zult gy zeggen, hooret des HEEREN woort.
„"•-Jh_?y*rase'lachtDavids, foo feyt de HEEKh,; (*; Richtet des morgens, den gewoonen tijd van plechtige gerichtshandelingen, recht, velt een rechtvaerdig oordeel, zonder aenneming des perfoons, ende verloft den beroofden uyt de hant en het geweld des verdruckers: op dat mijne gramfchap niet uyt en vare als een vyer, ende brande dat niemant bluflenen en konne ; van wegen de boofheyt uwer handelingen.
Dezen raed had de heer meermalen, aen davids huis laten geven: dezelve wordt hier nog eens, aen zedekia herhaeld, of hy 'er nog naer hooren mogt; en langs dien weg het verderv van de Stad , of immers van' zijn huis voorkomen.
13. Siet ick 07] aen u , gy inwoonerlTe des dals gy rotze der pleyne, fpreeckt de HEEREgylieden die ffgget Wie foude tegen ons afkomen i olte, Wie foude komen in onfe wooningen ?
Wie is hier de inwooneres des dals, en de rots der pleine? — Gemeenlyk denkt men aen Jerufalem, en derzelver inwooneren. Volgens dit begrip, zal het dal, de rotje, en de pleine of vlakte, drie verfchillende gedeelten der Stad aenwijzen. Dan 'er ftaet eigenlyk in het Hebreeuwsch: gy inwooneres van dat dal Zoor en van die vlakte. Het dal Zoor en de vlakte is derhalven een en het zelvde. Wy worden gewezen naer dat gedeelte van Jerufalem, het welk in het diepfte der Stad gelegen was, die vallei namelyk, welke tusfchen de bergen Acra en Sion inlag, en Zach. r4- s de vallei der bergen genaemd wordt.
De inwooners van deze vallei komen hier voor als lieden, die met de voorige bedreiging, omtrent de verwoesting van de Stad, den fpot dreven, en zeiden: wie zal tegen ons afkomen, of wie zou komen in onze wooningen ? zy ver-
boel-
(!) Jer. aa: j.



JEREMIA. XXI. 197
beelden zich dat zy veilig genoeg waren, omdat de Stad omr.ingd was met hooge bergen, van welke 'er vele zeer verfterkt waren. .— Dan de heer kondigt hun het uiterfte verderv aen, zeggende: ziet ik wil aen «, gy inwooneres enz. Eigenlyk ftaet'er: Ik tegen u, Ik zelvs zal tegen u komen, om u te verdelgen,
14. Ende ick fal over ulieden, als een vertoornd Richter, befoeckinge doen nae de vrucht uwer handelingen , en u ook naer uwe trotfche tael vergelden, fpreeckt de HEERE: ende ick fal een (c) vyer aenfteken in haer wout; dat is in de huizen, welke in de gemelde vallei digt by één ftaen, en de ganfche vlakte beflaen, even als 'er in een woud, eene groote menigte van bcomen by één ftaen, dat vuur fal verteeren al wat rontom haer is, en dusdoende zal uwe trotschheid befchaemd worden.
HET XXII. KAPITTEL.
MEn kan niet onderftellen , dat hier eene nieuwe rede. voering beginne. De Propheet gaet op de gewoone wijs voort, alzo zegt de heer enz. — Sommigen merken dit Kap. aên, als een vervolg der redevoering, welke Kap. 20. gevonden wordt; en dan zou de redevoering Kap. ar. vervat, welke ten tijde van Koning zedekia is uitgefproken, door de Verzamelaers van jeremias Godfpraken, ter verkeerder plaets zijn ingelascht. Dan hoe zeer wy gaerne erkennen, dat de tijdorde, in het byeenvoegen der Prophetifche redevoeringen van jeremia niet zy in acht genomen, komt ons evenwel zoodanig eene kwalyk geplaetfte inlasfching van Kap. 21, in het midden van eene redevoering, welke daermede niets gemeens heeft, zeer onwaerfchijnlyk voor. — Wy befchouwen daerom dit 22fte Kapittel, als een vervolg van het onmiddelyk voorgaende 2ifte, doch zoo, dat jeremia hier Kap. 22, aen de afgezanten van Koning zepekia, eene
fc) J«. 17: 27. XIV. DEEL. N 3



«98 JEREMIA. XXII.
redevoering herbaeld hebbe, welke hy voorheen, ten tijde van Koning jojakim had uitgefproken.
Althans dat de Propheet hier tot den Koning jojakim gefproken hebbe, is allerblijkbaerst uit vs. 18.
J. Vs. i, 2. vinden wy het Godlyk bevel aen den Propheet; om den Koning van Juda en zijn hovgezin des heeren woord voor te dragen. II, Hierop volgt de Godfpraek zelve vs. 3.30. behelzende • H Een bevel aen dit Koninglyk huis, om recht en gerechtigheid te handhaven, vs. 3-9. 3, De lotgevallen der Koningen van Juda, vs. 10-30. A. Van sallum, den ohmiddelyken opvolger van dea
vromen josias, vs. 10-12. 3. Van jojakim, vs. 13-19. C. Van jechonia, vs. 20-30.
1. Alfoo feyt de HEERE, of heeft de heer m my gezegd, ten tijde van Koning Jojakim; Gaet af [inl het huys des Konings van Juda, ende fpreeckt aldaer alt woort,. uit Mijnen naem.
2. Ende fegt, Hoort het woort des HEEREN, gy Koningh van Juda, gy Jojakim, die thans fitt op Davids throon, gy, ende uwe knechten, Hovelingen en Ambtenaers, ende al uw volck, die door defe poorten van uw Vorstelyk Paleis ingaen,
3- So° feyt de HEERE; (a) Doet recht ende gerechtigheyt, zoo menigmael gy op den Rechterftoel gezeten zijt; ende reddet den beroofden uyt de hant 5 ,het Sewe*d ^s verdruckers: ende den (b) vreemöeiingh, den weefe, noch de weduwe, en onderöruckt niet, en doet geen gewelt, ende en vergietet geen onfchuldigh bloet in defe plaetfe.
4. Want indien gylieden defe fake ernflelick iau doen en mijne bevelen gehoorzamen, (e) fo lullen
door de poorten van dit huys Koningen ingaen,
el-
f«) Jer, sti: u. O ) J«r. 7% 6. (e) Jer, 17: 25.



JEREMIA. XXII. ipp
eikander onmiddelyk opvolgende, en fittende als opvolgers van den voortreffelyke David op fijnen throon .rijdende op wagen ende op peerden, hy, ende fijne knechten, ende fijn volck zullen zeer voorfpoedig wezen.
c Indien gy daerentegen defe woorden niet en fullet hooren en mijne geboden verachten , fo hebbe ick by my gefworen, fpreeckt de HEER*., dat dit Koninglyk huys tot eene woeftheyt worden fal.
6 Want foo feyt de HEERE van den huyfe des'Konings van Juda; Gy zijt my en zult my zijn als een Gilead, eene hoogte Libanons: [maer] fo ick u wanneer mijne geboden langer verfmaed worden, niet en fette [als] eene woeftijne , [ende] onbewoonde fteden! zoo zal ik geen God zijn.
Gilead was ongemeen vruchtbaer, inzonderheid in grasrijke weiden Het gebergte en de hoogte van Libanon was eene zeer aengename plaets, zeer beroemd door de menigte der
cederen De zin der belovte is derhalven deze, dat het
huis des Konings van Juda, wanneer hy recht en gerechtigheid handhaevde, by uitnemendheid zou gezegend worden, en in alle opzichten voorfpoedig zijn. Maer in geval van verharding, zou het Koninglyk huis, met het ganfche land verwoest worden.
7 Want ick fal (<*) verdervers, de alles verwoestende Chaldeeuwen , tegen u heyllgen en afzonderen, elck met fijn gereetfehap en wapentuig: die lullen uwe paleizen, van uytgelefene cederen gebouwd, omhouwen, ende in't vyer werpen.
a Dan fullen vele Heydenen voorby defe verwoeste ftadt gaen , ende fullen feggen een yeder tot fijnen naeften; (e) Waerom neett ae ncutvc alfoo gedaen, aen defe groote ftadt?
o Ende fy fullen feggen; Dit is het gevolg der hardnekkige ongehoorzaemheid der Joden , Om dat fy het verbont des HEEREN hares Godts hebben verlaten ; ende hebben fich voor andere goden neder-
(d) Jer. 15: 6. CO Deuter. 29: 24. 1 Kon. 9: 8. XIV. DEEL. N 4



aoo JEREMIA. XXII.
gebogen ende die gedient, daerom zijn zy' zoo VG0Ï, beeldig geftraft. '
io En weenet niet over den dooden Koning jofias. De dood van dien braven Vorst is wel eene zware flag. maer hy ls gelukkig voor zich zeiven, en boven alle rampen verheven, ende daerom en beklaget hem nietWeenet vry over dien Koning, die wechgegaen is* overSaHum namelyk , die door Pharao afgezft en nae? Egypten gevoerd is: want hy en fal nimmermeer wederkomen, dat hy het lant fijner geboorte fie, hy zal in kgypte fterven. ' 1
ir. Want foo feyt de HEERE, van Sallnm den fone van Jofla, Koningh van Juda, die in de Plaetfe van fijnen vader Jofla regeerde; die uyt defe plaetfe is uytgegaen naer Egypte x Hy en fal daer nimmermeer wederkomen. ;
12. Maer in de plaetfe, daer henen fy hem gevanckelick hebben wechgevoert, fal hy ftervenende dit lant en fal hy niet meer fien.
Door dezen sallum wordt joahaz bedoeld, die kort na zijne verhang tot Koning, uit Jerufalem werd wechgevoerd en te Ribla gevangen gezet, waerna hy in Egypten geftorven ïs 2 Kon. 23: 3.-34. Hy was een jonger zoon van Koning josias , en werd door het volk des lands Koning gemaekt 2 Kon. 23. Maer phaeao necho zette hem af, en ftelde jojakim, eenen ouderen zoon van josias, met voorbygang van j0h4kah den eerstgeboornen, indien die niet reeds vroeger ge ftorven was, tot Koning aen, verg. 1 Chron. 3- IS _ Deze joahaz wordt hier zinbeeldig sallum genaemd , omdat hy de eerfte was der Koningen uit davids huis, die aen den vyanden werd overgeleverd: want het oorfprongelyk woord sallvm beteekent eene^v, tot flaverny name[yk en m
13. Wee (ƒ) dien onrechtvaerdigen Koning Jojakim, die fijn huys bouwt met ongerechtigheyt, van geld door onrecht en verdrukking byéén gefchraept, ende fijne opperfalen met geld door onrecht verzameld: die fijns
nae-
CO Lev. 19: tA. Deurer. 24: ,|- ,£ Hlb> „ ^



JEREMIA. XXII. aoi
naeften dienft om niet gebruyckt, ende en geeft bem fijn arbeytsloon niet.
14. Die daer feyt; Ick fal my een feer hoogh en prachtig huys bouwen, ende doorluchtige opperfalen: ende hy houwt fich venfteren uyt, ende het is bedeckt met ceder , ende aengeilreken met de kostbare verwe menie.
15. Soudt gy lang en voorfpoedig regeeren, om dat gy u mengt met den ceder en wellustig leevt, in een prachtig paleis van ceder? heeft niet UW brave vader Jofias geheel anders gehandeld ? Hy heeft wel gegeten ende gedroncken , doch daermede heeft hy zich niet vergenoegd, maer ook zijnen plicht yverig betracht; ende recht ende gerechtigheyt gedaen, [ende') het gingh hem doe wel ? Was hy niet voorfpoedig en gezegend ?
16. Hy heeft de rechtfake des elendigen ende nootdruftigen gerichtet en gehandhaevd, doe gingh het [hein] wel: is dat niet my te kennen en te erkennen? fpreeckt de HEERE.
17. Maer gy doet juist het tegendeel : uwe oogen ende uw herte en zijn niet dan op uwe gierigheyt: gy zijt geheel aen de vuile fchraepzucht overgegeven, ende gy zijt geduurig bedacht op onfchuldigh bloet, om dat te vergieten, ende op verdruckinge ende overlalt, om [die] te doen.
18. Daerom feyt de HEERE alfoo van Jojakim, fone van Jofia, Koningh van Juda; (g) Sy en fullen hem na zijnen dood niet beklagen, door het opzingen van treurliederen. Niemand zal over hem treurig wezen, noch als bloedverwant, en zeggen Och mijn broeder, ofte de Koningin weduw beklagen, en zeggen Och fufter! fy en fullen hem niet beklagen als Koning; en zeggen Och heere, ofte, Och fijne majefteyt!
19. Met eene efelsbegraveniffe fal hy op de verachtelykfle wijs begraven worden, naedien een ezel, boven alle andere onreine dieren veracht is: men fal [hem]
(ff) Jetem. i(iï 4, 5, 6. XIV. DEEL, N 5



£03 JEREMIA. XXII.
ua zijnen dood, op de finadelykfte wijs, even als eenen doden ezel, (h) fleypen ende daer henen (/) werpen, verre wech van de poorten Jerufalems.
jojakim werd door ïhaeao necho, Koning van Egypte, op den throon van Juda geplaetst 2 Kon. 23: 34. Maer toen hy drie jaren geregeerd had, werd hy door den Koning var} :-?abel, gevangen en in boejen gefloten 2Kon. 24: 1. «Chron, 36: 6. Naderhand flaekte nebucadnezar zijne gevangenis, en maekte hem tot eenen fchatplichtigen Koning, Maer na drie jaren , viel hy wederom af van nebucadnezar , hopende op den byftand van Egypte, nebucadnezar zond" daerom een leger in het Joodfche land; en floeg het beleg voor Jerufalem 2 Kon. 24: 2. — Wy lezen niet, dat jojakim in Babei gekomen, of dat hy door nebucadnezar gedood zy. Dïnkelyk is hy onder den weggeftorven, en zijn lijk,aen den gemeenen weg, als het doode aes van eenen ezel wechgeworpen.
20. Klimt o Jerufalem , als eene treurige vrouw, op den Libanon ende roept, klagelyk kermende , ende verheft uwe treurftemme op den berg Bafan: roept óock van de veyren en overtochten, of liever van het gebergte Habarim; maer alle uwe liefhebbers, de Ko-. ningen, Vorsten , en alle uwe begunfligers zijn ver-< broken.
21. Ick fprack u aen, met bertraffingen en vermaningen, in uwen grooteh voorfpoet, [maer] gy feydet, Ick en fal (k) niet hooren of gehoorzamen : Dit is uwe wegh en uwe gewoone handelwijs geweest van uwer jeugt aen en van de vroegfte tijden.dat gy mijner ïlemme niet en hebt gehoorfaemt.
22. De wint fal alle uwe herders weyden, die u met wind gevoed hebben. Uwe Koningen , Vorsten, en O verheden, die u misleid hebben, zullen als door eenen geweldigen wind, overal verflrooid worden; ende deze uwe liefhebbers fullen in de gevanckeniffe gaen en jam-
mer.
(I) Jer. 15: 3- CO Je<". 3*: 3°- (*) Jer. 5: 43. ende 7: 23, 24. «5, f>j 27, 2fi' en<le l,: 7, 8- ende 13: 10, 11. ende lö: 13. enee 17; 13, esöe 18; ï2. ende 15: 15, •



JEREMIA. XXIL 203
merlyk omkomen : dan fult gy fekerlick befchaemt ende te fchande worden , van wegen alle uwe boofheyt.
23- O gy die nu in prachtige paleizen, gebouwd uit het kostbaerfte hout van den Libanon woont, [ende] als het ware, inde cederen neftelt; hoe begenadigt fult gy zijn, wat zal alle uwe pracht u baten? wat nut zult gy hebben van alle uwe weelde, als u de fmerten fullen aenkomen, het wee als eener barender [vrouwe]\
24. [Soo waerachtigh ah] ick leve, fpreeckt de HEERE, of fchoon Jechonia, die wel by verkorting Chonia mag genoemd werden, omdat de Koninglyke waerdigheid.in zijn huis, van eenen zeer korten duur wezen zal; offchoon deze Jechonia de fone Jojakims, des Konings van Juda, een fegelringh ware aen mijne rechterhant; offchoon Ik hem zoo veel achting en lievde toedroeg, als men heeft voor eenen zegelring, welken men aen de rechtehand draegt; fo fal ick u jechonia, wanneer gy uw gedrag niet verbetert, doch met verfmading van daEr wechrucken.
25. Ende ick fal u geven in de hant van uwe vyanden, in de macht der gener die uwe ziele foecken, ende in de hant der gener, voor wekker aengefichte» gy fchrickt: namelick in de hant Nebucadrezars, des Konings van Babel, ende in de bant der Chaldeen.
26. Ende ick fal u , ende uwe moeder, die u gebaert heeft, uytwerpen in een ander lant, daer in gyliedeh niet "geboren en zijt: ende daer fult gy fterven.
27. Ende in het lant Kanaan, nae t welcke hare ziele verlangt om daer weder te komen, daer heuen en fullen fy niet wederkomen.
28. Is dan defe man Chonia een veracht verftroyt afgodifch beelt? zal men als dan wel vragen mogen. Is hy met verachting wechgeworpen, even als men een Afgodsbeeld verbreekt, nadat men' ondervonden heeft, dat het geene hulp kan aenbrengen ? of is hy een onbiuikbaer vat,
XIV. DEEL.



m JEREMIA. XXII.
daer aen men geenen luft en heeft? Waerom ziin hy ende fijn zaet , uit Kanaan nytgeworpen * ia wechgeworpen m een lant, dat fy niet en Kennen ? J cu
29. O inwooners van het lant, van dit zondig ]ant van dit lant! het welk de Godlyke oordeelen zoo rechtvaerdig verd,end heeft - Hoort des HEEREN woort Hoe ongeloovb^ar deze bedreiging u ook moge voorkomen, het z\\ evenwel gefchieden.
30. Soo feyt de HEERE; Schrijvet defen felven man jechonia., in de Koninglyke geflachtregisters kinderloos, opdat er altoos een openbaer gedenkteeken zy van deze voorzegging; teekent hem aen, als eenen man [diel met voorlpoedigh en. fal zijn in fijne dagen: want daer en fal niemant van fijnen zade voorfpoedigh z.jn fittende op den throon Davids, ende heer" heerfchende meer in Juda.
Dit kinderloos fchren moet niet volftrektelyk verftaen wor den, maer alleen betrekkelyk de Kininglyke waerdigheid Hy was de Vader van Salathiel , Matth. v lz ' en 1 Cbron. 3: 17- 18. worden hem niet minder, dan zéven zoonen toegefchreven, Maer zijne zoonen zijn niet voorfpoed,g geveest, zittende op den throon van David en heerfchende " is Juda. , .
HET XXIII. .KAPITTEL.
yermids hier geen bet minfte blijk is, van eene nieuwe
redevoering, behoort dit Kap. nog tot de voorige. De aenfpraek is derhalven gericht, tot den Koning en zijne knechten, verg. Kap. 22: en dat het volk hier geenszins moet worden uitgefloten, blijkt allerduidelykst uit het volgende 3ïfte vers. 5
De inhoud van dit Kap. beftaet, in zware beftraffingen en bedreigingen, waeror.dei tevens troostredenen en belovten
ge-



J È R E M I A XXIII. £oj rtmesgd zijn , betreffende twederlei foort van perfonen, Herderen en Propheten.
I, De redevoering tot de Herderen vinden wy vs. i - 8.
II. Het overige is betrekkelyk tot de Propheten, vs. 9 40.
/, In de redevoering tot de Herderen, ontmoeten wy tf. Eene bedreiging vs. 1 , 2. Eene vertroosting vs. 3 , 4. gg. Eene belovte vs. 5, 6. 3. Eene nadere beves. tiging der vertroosting vs, 7, 8-
tl' Wee den (0) herderen, die de fchapen mijner weyde ombrengen ende verftroyen, fpreeckc de HEERE.
Door de Herderen, hebben wy zekerlyk de opzieners van den Burgerftaet te verftaen. Zy worden blijkbaer onderfcheiden, van de Propheten, van welken vs. 9 • 4° gehandeld wordt. .— Tegen deze herders, wordt de Opperherder, de messias overgefteld; niet als Propheet, maer als Koning.— De fchapen van Gods weide zijn de Joden, de Ingezetenen van Kanaan, en de Burgers van Jerufalem; die even als fchapen door de herderen, door de burgerlyke Overheden beftuurd worden.
Deze herders, en burgerlyke Overheden, hadden de, Joden de fchapen van Gods weide, het volk van Gods byzonder eigendom , wel verre van hen te bezorgen , en hunnen welvaert te bevorderen, door hunne onderdrukking omgebracht,, en hen verfirooid. Zy waren de oorzaaken van het verderv des volks.
2. Daerom feyt de HEERE, de Godt Ifraëls, alfoo van • de gemelde burgerlyke Overheden , die zich als herderen hadden behooren te gedragen , en die mijn volck hadden moeten weyden; Gylieden hebc mijne fchapen verltroyt, ende hebtfe verdreven, ende en hebtfe niet befocht: In plaets van het heil des volks te bevorderen , hebt gy hunnen ondergang berokkend:
00 Ezech. 34: 2. XIV. Dfi&L.



2o5 JEREMIA. XXÜJ.
fiet ick fal over u met rechtvaerdige ftraffen , befoee-
ken de boofheyt uwer handelingen, fpreeckt de
HEERE.
3. Ende ick fal het overblijffel mijner fchapen felfs vergaderen, uyt alle de landen, daer ickl'e henen verdreven hebbe : ende ick falfe wederbrengen tot harekoyen, ende fy fullen vruchtbaer zijn ende vermenigvuldigen.
Hier wordt van het Joodfche volk gefproken , onder de zinneprent van Schapen. De koyen wijzen ons derhalven naer het land Kanaan. — Elk ziet van zelvs, dat hier de verlosfing uit Babels gevangenis beloovd worde. De heer fpreekt van het overblvijfel zijner fchapen, omdat aeer veele Joden zouden omgekomen zijn, en ook fommigen verkiezen om daer te blijven. Zoo velen dan een hart hadden om weder te keeren, zou de heer wederhrengen; Hy zelvs zou daertoe den weg banen, en, na hunne wederkeering, zouden zy, in hun Vaderland , wederom aenmerkelyk vermeerderen.
4. Ende ick fal (b) herderen , opzieners in den Burgerftaet, Overheden, die zich by uitnemendheid lovwaerdig gedragen zullen , over haer verwecken , diefe weyden , beftuuren , verzorgen, en befchermen fullen: ende zy zullen in eenen flaet van bloejenden voorfpoed leven, fy en fullen niet meer vreefen, noch verfchrickt worden, zy zullen niet meer, onder de geduchte oordeelen van zwaerd , pestilentie, of dergelijke zuchten, noch gemilt, worden, fpreeckt de HEERE.
Door deze Herders, worden zerubbabel, ezra en mehemia, en dergelijken bedoeld.
Hier op volgt vs. 5,6 eene bemoedigende belovte, omtrend de komst van den messias, die uit het zaed van david zou geboren worden, de Koninglyke waerdigheid bekleeden, voorfpoedig en rechtvaerdig zijn in zijn Rijksbeftuur, Israël vrede verfchaffen , en de oorzaek wezen van heil en zaligheid.
De messias komt hier voor, onder den naem van spruitje.
Leen-
O) Ezech. 34: 11, 12.



jeremia. xxhi. ao?
Leenfpreukig worden iemands kinders zijne Spruiten genaemd, verg. Job. 5: 25. Dat deze si-ruit, welke aen david zou verwekt worden, deze zoon van david by uitnemendheid, de messias zy, is, uit het ganfche beloop van zaken , zoo blijkbaer, dat het niet alleen de Chaldeeuwfche Uitbreider jonathan , maer zelvs velen der Joodfche Rabbijnen , uitdrukkelyk erkennen. Trouwens de hoedanigheden en verrichtingen , welke hier aen deze spruit van david worden toegefchreven, zijn van dien aert, dat zy aen niemand anders, dan den messias kunnen geëigend worden. De verheven eertytel van heer onze gerechtigheid kan, op geen bloot fchepfel, worden toegepast. — zerubbaeel , aen welken lommigen gedacht hebben, kan hier in geene aenmerking komen. Behalven alleen de afkomst uit david , welke hy met veele anderen gemeen had, is 'er, in de ganfche Godfpraek, niels op zerubbabel toepasfelyk. Voeg 'er by, dat zerubbabel , hoe grgot een Vorst ook, nimmer Koning geweest zy.
5. Siet, ik voorfpel eene gansch zeer merkwaerdige gebeurtenis; hoe akelig het 'er thans, voor ons volk en onzen Koning, moge uitzien, (c) de gelukkige dagen zullen evenwel eens komen, in welke de grootfte aller Vorften, uit Davids vernederd nageflacht, zal geboren worden. De tijd nadert al vast , en zal ontwijfFelbaer zeker komen, fpreeckt de heere , dat ik den David eene rechtveerdige Spruyte , eenen geheel onzondigen en vlekkeloos heiligen, op eene bovennatuurlyke wijs fal verweken: die een wettig recht zal hebben, op den throon van David. Hy fal Koningh zijnde regeeren, en niet gelijk de tegenwoordige Koning van Juda , Hechts als een leenman van eenen anderen, maer op zijn wettig en onbetwistbaer recht, over zijne eigene onderdanen , uit alle volken heerfchen, Dan zal de oude voorfpoed van Davids throon, by uitnemendheid herleven, ende die groote Koning zal VOOrfpoedigh zijn , zijne verflandige maetregelen zullen welgelukken, Hy zal het beminde voorwerp zijn van
(c) Jef-4: 2. ende 40: II. jerem. 33: 14. >5« Dan. 9: 04: Luc i! 32, 33-
xiv. DEEL.



208 JEREMIA.- XXIII. den eerbied zijner onderdanen; de grootheid van zijne heef*" lykheid zal, door het gedurig toenemen zijner onderdanen, van tijd tot tijd vermeerderd worden, ende Hy zal eindelyk eens, over alle zijne vyanden, volkomen zegepralen. Ook zal hy recht ende gerechtigheyt doen, zonder aenneming des perfoons; en dat niet flechts, gelijk David, in bepaeide landfchappen. maer op der geheele aerden, en onder alle volken.
6. (d) In fijne dagen, onder het voorfpoedig Rijksbeftuur van den messias, het welk tot in de eeuwigheid, eindeloos zal voortduuren , fal Juda verlofl: worden ende Ifraël feker woonen: ende dit fal fijn naem' zijn, daer mede men hem fal noemen , de HEERE
ONSE gerechtig heit. Juda en Israël hadden, na de ongelukkige fcheuring van het Koningrijk, onder den dwingeland rehabeam , twee onderfcheidene volken uitgemaekt; maer dit onderfcheid zou eens geheel worden wechgenomen.' Juda en Israël zouden één volk uitmaken, en daerom worden zy in de Godfpraken, welke op de dagen van den messias zien, meermalen zamengevoegd. — Juda zal verlost worden < en Israël zeker woonen. Doorgaends vat men deze belovte zinbeeldig op; zoodat Juda en Israël, die onderdanen waren van Koning david , alle gelovigen van het Nieuwe Testament beteekenen , die de onderdanen van Koning messias uitmaken. Het verlost worden fluit dan het ganfche werk der zaligheid in zich, en het zeker woonen ziet dan, op den inwendigen vrede van het gemoed. De zaek zelve duldt geene tegenfpraek; maer het is de vraeg, of zy hier bedoeld worde? Wy voor ons zouden lievst by den letterlyken zin blijven; te meer omdat dit verlost worden en zeker woonen blijkbaer overftaet, tegen de gevangenis in Babel, met alle de rampen, vrees en verdrukking welke in dezelve zou plaets hebben * volgens vs. 1-4. Het is ons daerom zoo voorgekomen, dat hier een tijd beloovd worde, in welken alle de nakomelingen Van jacob , zoo uit Juda als Israël, van alle rampen en vervolgingen hunner vyanden, zullen verlost worden, en zeker
leven
00 Diuc, 33: 28.



Jeremia. xxiii. 209
leven in Kanaan, zonder vrees of verfchrikking. Dit za! eeni plaets hebben, na de algemeene bekeering der Joden , in het laetst der dagen; en het is gansch niet ongewoon, in de Schrivten der Propheten, dat te gelijk met de komst van den messias , zijne zegeningen beloovd worden , niet flechts in 't algemeen, maer zoo als zy in het laetst der dagen , by uitnemendheid , zullen plaets hebben.
Voorts zou de messias eenen verhevehen eeretytel dragen , die op geen gefchapen wezen kan worden toegepast; eenen eeretytel , die niet alleen te kennen geevt, dat de messias de eenige oorzaek zy van rechtvaerdiging, daer Hy eene eeuwige gerechtigheid heeft aengebracht, maer dat hy ook de waerachtige God zy, de JehovaH, eenswezens met den Vader. Dit zal zijn naem zijn, daer mede men, in Juda en Israël, Hem, den messias, zal noemen: de heer onze gerechtigheid , dat is, met een woord: „ De bekeerde Jo„ den, in het laetst der dagen , zullen in het openbaer met „ blijdfchap en dankzegging belijden, en tot zijnen roem er» „ kennen, dat de messias Gods eigen Zoon zy, èn de oor. „ zaek der rechtvaerdiging," verg. Jef. 45: 25.
Vs, 7, 8' wordt de zekerlieid der voorheen gemelde verlosfing uit Babel, nader bevestigd.
7. Daerom, omdat de messias , uit het volk van Juda, moet voordfpruiten, zal het zelve uit Babels gevangenis verlost worden , fiet (e) de dagen komen , fpreeckt de heere, datfe niet meer fullen fggen , [Sw waerachtigh als] de heere leeft, die wel eer de kinderen Ifraëls uyt Egyptenlant, met zulke kennelyke proeven van zijn onbeperkt Alvermogen , heeft opgevoert :
8V Maer , [S00 waerachtigh als] de heere leeft^ die het zaet des* huyfes Ifraëls heeft opgevoert, ende die 't aengebracht heeft uyt den lande van 't noorden, ende uyt alle de landen, daer icfe-
00 Jerem. 16: 14 , 15» xiv. DEEL. o



210 JEREMIA. XXIII.
fe henen gedreven hadde: want fy fullen wederom woonen in Kanaan in haer lant.
De verlosfing uit Egypteland hadden de Joden altoos, en met recht , befchouwd als eene alleraenmerkelykfte gebeurtenis. Zy gedachten 'er aen, byzonder in eedzweringen, als een eene zeer kennelyke proev van het Godlyk Alvermogen. Maer in de wederbrenging der Joden, uit Babels gevangenis in hun Vaderland, waerby zich veelen voegen zouden, dieoorfpronglyk tot het Rijk der X Stammen behoord hadden, zou de heer een nieuw en zeer in het oog loopend bewijs geven, zoo van zijne macht, als van zijne trouw voor jacobs zaed ; het welk zoo veel indruk maken zou op de Joden, dat zy nu daeraen , vooral in hunne eeden, met eerbied en dankzegging, gedenken zouden.
Het overige van dit Kapittel is betrekkelyk , tot de Propheten. de opzieners van den Joodfehên Kerkftaet, vs. 9.40. Wy ontmoeten 'er in. A. veelerlei bejlraffingen aen de Propheten, vs. 9.32. B. En daerna eene v/aerfohouwende bedreiging, aen het volk, w- 33-40.
Maer welke Propheten worden hier bedoeld? Uit vs 16 en vervolgens, is het blijkbaer genoeg, dat 'er gezien worde, op valfche Propheten, die bedrieglyk Godlyke openbaringen voorwenden.
9. Aengaende de valfche Propheten, heb ik een -zeer geducht oordeel bekend te maken; mijn herte wort in mijn binnenfte als van droefheid gebroken wan. neer ik my herinner hoe jammerlyk zy het volk misleiden, alle mijne beenderen bewegen fich daerover van ontzettmg; ick ben alseendronckenman, voorzoo ver ik, van ontroering , nauwlyks op mijne beenen ftaen kan, ende als een man dien de wijn te boven gaet, en die daerdoor geheel bedwelmd is, zoo ben ik ook ten eenemael radeloos: van wegen den HEERE , en zijne gramfchap, die tegen deze bedriegers ontftoken is, ende van wegen de woorden fijner heyligheyt, van wegen de oordee
' 7 ien,



JEREMIA. XXIII. 211
kn, welke de Heilige God, ter handhaving van zijne Majefteit bedreigd heeft.
10 Want het bederv der zeden is allerwegen doorgedrongen , het lant is (ƒ) vol overfpeelders, zoo eigenlyke , als afgodendienaers, want het lant treurt van wegen den vloeck, welken God 'er rechtvaerdig op doet rusten, de weyden der onbebouwde woeftijne, welkers anders zoo grasrijk zijn, verdorren: om dat de ingezetenen geheel verdorven zijn, zoo dat haer loop boos is, vermids zy door hun gedrag, en kwade voorbeelden, anderen verleiden en mede fleepen; de invloed der Propheten, welke veel goeds konde en behoorde te weeg te brengen, is allerverdervelykst geworden, ende deze hare macht gaet niet gepaerd met recht en braevheid.
11 Want beyde de valfche Propheten ende zeer velen'onder de Priefters (g) zijn huychelaers: felfs in miinen huyfe vinde ick hare boofheyt, zoodat zy zien, zelvs onder het verrichten van den heiligen dienst in den Tempel, niet van boosheid onthouden kunnen, fpreeckt de HEERE.
i o Daerom fal hen hare wegh zijn, als Qi) feer cladde plaetfen, zoodat zy geduurig ftruikelèn zullen, en het gevaer van ftruikelèn op deze gladde plaetfen, zal des te gevaerlyker zijn, naemate zy in de (i) donckerhevt zullen wandelen. Zy zullen van het eene onheil in het andere ftorten, zonder eenig licht van vertroosting, zonder dat zy eenig middel zullen weten uit te denken, om zich te redden; fy fullen aengedreven en voortgeftuuwd worden , zoodat zy op hunnen gevaerlyken weg niet zullen kunnen ftaen, ende daer in zullen moeten vallen: want ick fal een allergeduchtst quaet over hen brengen, [>] het jaer op den vast beftemden ti,d harer fechtvaerdige befoeckinge, fpreeckt de HEERE.
13. De valfche Propheten te Jerufalem zijn nog veel
• ff, Jerem. 5: 7, 8. ende 9: *• C/3 tyj'^-^tl * * «de 14Y18. (ft) Pf. 35-. 6- «*>e 73- W » l6-
XIV. DESL. ° 2



sia JEREMIA. XXIII.
erger, dan die voorheen te Samaria geveest zijn. Ick hebbe wel ongerijmtheyt en dwaesheid geilen in de Propheten van Samaria, [die] door of in den Baal in den naem van ftomme afgoden, propheteerden , ende' mijn volck IfraëJ, het welk het Rijk der X ftammen uitmaekte, verleydden, om my en mijnen dienst dwaesfelyk te Verlaten: 1
14. Maer in de valfche Propheten van Jerufalem fie ick affchouwelickheyt, en misdaden welke eenen uiterften afkeer moeten inboezemen, fy bedrijven niet alleen eigenlyk, maer ook zinbeeldig overfpel, door mijne eer en hulde, aen de ftomme afgoden toe te brengen ende gaen om met valfcheyt, voor zoo ver zy het volk tegen hun beter weten aen, wijs maken, dat zy door my met openbaringen verwaerdigd worden, ende flercken de handen der boofdoenders, niet alleen door hunne verleidende voorbeelden, maer zelvs door het kwaed aen te prijzen, op dat of zoodat fe fich niet en bekeeren
TrlTiCk ^ J1}T b?ofheyt: Sy alle zijn my als (k) Sodom, ende hare inwoonders als Gomorra. De leer en de voorbeelden van deze valfche Propheten zijn recht gefchikt, om de inwooners van Jerufalem hoe langs zoo meer te bederven, en zelvs aen den grouwzamen bul geren van het oude Sodoma en Gomorra gelijk te maken. De valfche Propheten derhalven, die thans de Joden verleiden, zijn veel erger dan de Propheten van Baal, die in voorige tijden te Samaria, de hoofdftad van het Rijk der X ftammen geweest zijn. De laetfte waren verdwaesd en wisten zy niet wat zy deden; maer de valfche Propheten te Jerufalem bedriegen het volk met voordacht, en tegen hun beter weten aen. Die van Samaria daerenboven kwamen voor den dienst van Baal openlyk uit; maer die van jerulalem wenden voor, dat zy van My gezonden zijn. De eerfte vergenoegden zich met het volk, tot het veree. ren der afgoden te bewegen; maer de laetfte fpooren het volk aen, tot het bedrijven van allerlei boosheden, en
leg-
W Jef- 1:9.



JEREMIA. XXIII. 213
leggen zich daerop toe, om de burgeren van Jerufalem, aen die van Sodoma en Gomorra, zoo berucht van bunn» hemeltergende grouwelen, gelijk te maken.
15. Daerom feyt de HEERE der heyrfchareti van defe valfche Propheten , die de ingezetenen van Jerufalem zoo zeer bederven en ongelukkig maken, alfoo; Siet ick falfe met (/) allfen fpijfigen , ende met (m) gallewater drencken: Ik zal hun de bitterfte en fmertelykfte rampen toezenden: want van Jerufalems valfche Propheten, even als van vergivtige planten, is de huychelye uytgegaen in 't gantfche lant.
16. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, tot de burgers van Jerufalem; En hooret niet nae de woorden der valfche Propheten, die u bedrieglyk in Mijnen naem propheteeren; fy maken u ydel en opgeblazen, zy voeden u met wind, en vleien u met eene ydele hoop : fy fpreken het gefichte en het verdichtfel hares herten; het gene zy fpreken, wat zy ook mogen voorwenden , hebben zy niet uyt des HEEREN mont.
17. Sy (b) feggen fieets tot de gene die my lafteren, tergen en tegen my opftaen: Weest wel gemoed; De HEERE heeft 'et gefproken en gy kunt 'er ftaet op maken, Gylieden fult vrede hebben, en in alles voorfpoedig zijn : ende [fof] allen, die nae fijns herten goetduncken in allerlei boosheid wandelt, feggen fy, als uit mijnen naem; Ulieden en fal geen quaet overkomen. .
18. Want wie van de valfche Propheten, heeft m des HEEREN raet geftaen, om van den Alwetenden kennis te ontvangen van verborgene zaken, ende wie van hen heeft in gezichten fijn woort gefien ofte in droomen zijn bevel gehoort? wie heeft fijn woort aengemerckt ende gehoort? Nimmer heeft iemand van hen allen eenige openbaring ontvangen, hoe zeer zy het mogen voorwenden.
(O Jer. 9: I5. 0») Jf. 8: w ende 9; 15. C") J«' 6t ** êiidè 8: 11. Ezèch. 13: 10. Zach. 10: 2.
XIV. DEEL. O 3



*I4 JEREMIA. XXIII.'
ip. Siet, een (o) onweder des HEEREN, een alles verwoestend oordeel, met allerlei uitwerkfelen van eene lang getergde grimmigheyt, is reeds uvtgegaen' wat u de valfche Propheten ook mogen wijs maken, een pijnhck on weder , een allerfmertelykst oordeel: net lal blijven op der godtloofen kop.
20. Des HEEREN toorn en fal fich niet afwenden , maer voortduuren ; tot dat hy fal hebben gedaen, al wat zijne getergde wratk vordert, ende tot dat hy fal hebben daergeftelt de gedachten fijns herten: tot dat Hy zijn voornemen volkomen zal uitgevoerd hebben. Dit is het woord, het welk de heek aen den waren Propheten geopenbaerd heeft, en 'tgene zekerlyk zal vervuld worden:in 't laetfte der dagen,in volgende tijden , hoe zeer gy u „u met eene ydele hoop moogt vleien fult gy (Wj verftant daer op letten, gy zult het zien en ondervinden , wanneer het te laet zal wezen.
21. Ick en hebbe die valfche Propheten , die n vrede en voorfpoed belooven , (p) niet gefonden nochtans hebben fy met hunne gewaende openbaringen rond geloopen: ick en hebbe tot hen niet gefproJcen, nochtans hebben fy gepropheteert
22. Maer fo fy in mijnen raet hadden geftaen, en door My met openbaringen verwaerdigd waren , fó louden fy mijn volck mijne woorden hebben doen hooren, ende foudenfe afgekeert hebben van haren
6°euZrf »,ende.van de b0°fheyt harer handelingen, derhalven zijn zy valfche Propheten
HFFRpCn iCVeï! G°dt Van naeby? Wekt de HEERE, zoodat Ik alleen zou weten wat 'er in den hemel omgaet.- ende niet een Godt van verre zoodat Ik onkundig wezen zou van het gene 'er op aerdê voorvalt ? r
24. Soude fich yemant in (f) verborgene plaetfen



jeremia: xxm. as
fen konnen verbergen, dat ick hem niet en foude fien noch zijne handelingen gadeilaen ? fpreeckt de HEERE' en ben Ik niet overal tegenwoordig, zoodat niets voor My verborgen zy ? vervullejick niet den hemel ende de aerde? fpreeckt de HEERü.
25 Ick hebbe zeer wel gehoort, wat de gewaende Propheten feggen, die in mijnen name leugen propheteeren, feggende: Ick hebbe gedroomt, ick hebbe gedroomt, en by die gelegenheid openbanngen
ontvangen. , .
26 Hoe lange zullen zy met foortgehjke bedriegeryen voortgaen ? Is 'er dan [een droom] in 't herte der Propheten, die de leugen propheteeren? neen waerlyk, nimmer zy zy met openbaringen verwaerdigd. Ja 't zijn Propheten van hares herten bedriegerye ; die niets anders voortbrengen , dan het gene zy zelve verdicht en verzonnen hebben.
27. Het is uit het oogmerk van hunne handelingen klaer genoeg, dat Ik hen niet gezonden hebbe, daer zy My zelvs van mijne eer zoeken te berooven. Zou Ik zulke gewaende Propheten gezonden hebben* Die daer dencken om mijn volck mijns naems te doen (r) vergeten, en zich daer op toe leggen, om het volk van mijnen dienst aftetrekken, door hare voorgewende droomen en gewaende openbaringen , die fy , een yeder fijnen naeften, vertellen: gelijck als hare vaders mijns naems vergeten hebben door de bedriegeryen der Propheten van den Baal.
28. De Propheet, by wekken een droom is, en die,in dien droom, indedaed eene openbaring ontvangen heeft, die vertelle, of die vertelt den droom, en geevt de geopenbaerde zaek nae waerheid op , zoo als hy dezelve van My ontvangen heeft; ende by wekken myn woort is, die fpreke , of die /preekt mijn woort waerachtiglick: wat heeft het ftroo met het koorn te doen? fpreeckt de HEERE.
: 1
(rj Richt. 3: 7. ende 8: 33> 34» • XIV. DEEL. O 4



Sié JEREMIA. XXIIÏ.
Wat heeft het firoo met het hom te doen ? Dit was in die» tijd, een fpreekwoordelyk voorftel: en geevt te kennen dat de waerheid van de leugen, gelijk het koorn van het kaf, moet onderfcheiden worden ; en dat 'er derhalven geene gemeenfchap was tusfchen Godlyke openbaringen en menfchelyke verdichtfelen , welke als zoodanig wer' den uitgevent.
29. Is mijn woort, het welk Ik mijnen Propheten in den mond leg, eenigzins te vergelijken by de verdichtfelen van bedriegeren ? Is het woord, het welk Ik mijnen Propheten door openbaringen bekend maek, en door hunnen mond laet bekendmaken , niet alfoo, als een vver ? fpreeckt de HEERE, het welk krachtig werkt óp dé gemoederen der menfchen : ende verbrijzelt mijn woord niet de verftokte harten, even als een hamer, [die] een fteenrotze te morfel flaet? Dit vermogen hebben de valfche Propheten niet ; aen de uitwerkfelen derhalven zijn ook hunne verdichtfelen, van Godlyke openbaringen ' ligtelyk te onderkennen. 6 '
+J°' rff' fiet W ick M aen de Prophe,
ten , of tk ben tegen de valfche Propheten ; en zal hun mijn rechtmatig ongenoegen gevoelig doen ondervinden fpreeckt de HEERE $ Ik zal die valfche Propheten rechtmatig ftraften , die mijne woorden ftelen een yeder van fijnen naeiten , en door hunne bedriegeryen te weeg brengen, dat niemand gelopv geevt aen het gene de Propheten zeggen, die Ik indedaed gezonden heb,
SI. biet ick [wil] aen of Ik ben tegen de valfche .Propheten, Ik ben zeer vertoornd op, en zal my wreken van die bedriegers, fpreeckt de HEERE • die hare tonge nemen, om leugens voorttebrengen 'ende fpreken, Hy die alles weet, heeft [het] gefproken
32. Siet ick [wil] aen en zal my blijkbaer verzetten tegen de gene die valfche en voorgewende droomen propheteeren, fpreeckt de HEERE, ende vertelJen die, ende verleyden mijn volck met hare leu,
geCO Deuter. iS: 20. Jerem. 14: 14, i5.



JEREMIA. XXin. aiy
genen ende roet hare (*) lichtveerdigheyt: daer ickfe niet gefonden , ende hen niets bevolen en hebbe, ende fy defen volcke gantfch geen nut en doen , maer het zelve geheel bederven , fpreeckt de HEERE.
33. Wanneer dan dit volck , ofte een valsch Propheet ofte een Priefter, die met de valfche Propheten zamenfpant, u Jeremia vragen fal, feggende; Wat is des HEEREN lalt? wat heeft de keer u, ten aen-s zien van onze toekomende lotgevallen geopenbaerd ? fo fult gy tot hen feggen, Wat laft? vraegt gy nog nae het woord des heeren ? dit behoevt gy niet eens te vragen , en gy kunt het uit het beloop van zaken ligtelyk opmaken, Dit is de last, dat ick ulieden geheel verlaten fal, en overgeven in de handen van uwe vyanden, fpreeckt de HEERE.
34. Ende aengaende den valfchen Propheet, ofte den trouwlozen Prielier, ofte het volck, dat feggen fal, Des HEEREN laft, om daermede den fpot te drijven; zoo zult gy antwoorden: alzoo heeft de heer gefproken , wees verzekerd dat ick eene geduchte befoec^ kinge fal doen over dien man, die met mijne woorden durvt fpotten, ende over fijn huys.
35. Aldus fult en behoordet gylieden, met eerbied en belangneming, te feggen, een yegelick tot fijnen naeften , ende een yegelick tot fijnen broeder : Wat heeft de HEERE geantwoordt, ende wat heeft de HEÈRE gefproken? dat wy ons nae zijne woorden gedragen, en zijne bedreigde oordeelen ootmoedig billyken.
36. Maer des HEEREN laft en fult gy niet meer gedencken, om zijne vermaningen en bedreigingen door die benaming voor eenen ondraeglyken last te verklaren, u daer tegen te verharden , of daermede den fpot te drijven : want eenen yegelicken fal fijn eygen
C<) Zepli. 3: 4. XIV. DEEL. O S



2i8 JEREMIA. XXm.
woort een laft zijn , uwe fpotterny zai u lastig genoeg vallen , en rampzalige gevolgen hebben, dewijle gy op zulk een wijze verkeeret de woorden des levendigen Godts, des HEER.EN der heyrfcharen, onfes Godts , en dezelve in een befpottelyk licht voorftelt.
37. Aldus fult gy feggen tot den Propheet, wanneer gy hem raedpleegt, met eerbied: Wat heeft u de HEERE geantwoordt ? ende wat heeft de HEERE gefproken ? opdat wy zijne woorden mogen hooren, billyken gelooven en gehoorzamen.
38. Maer dewijle gy op zulk eene onbetamelyke wijze fegget, Des HEEREN laft en u daer tegen verftokt.of daermede den draek fteekt; daerom, foo feyt de HEERE ; Om dat gy dit verachtelyk woort fegget, Des HEEREN laft, en my, door deze fpotterny , op eene grouwzame wijsblijvt tergen: daer ick tot u gefonden , en door mijnen Propheet bevolen hebbe, feggende, Gy en fullet zoo niet feggen, Des HEEREN laft;
39. Daerom fiet, ick fal uwer oock gantfchelick vergeten: Ik zal u geheel laten varen, ende u, mitfgaders de ftadt Jerufalem, die ick 11 ende uwen vaderen gegeven hebbe, van mijn aengefichte laten varen, en u Mijnen byftand geheel onttrekken.
40. Ende ick fal u, omdat gy My verfmaed hebt, eeuwige fmaetheyt aendoen : ende (v) eeuwige fchande, die niet en fal worden vergeten.
(y) Jer. ao; 11.
HET



jEREMIA. XXIV. 219
HET XXIV. KAPITTEL»
Hier vinden wy eene zeer korte redevoering, behelzende een gezicht van twee korven , in welkers eene goede, en in het andere kwade vijgen waren, het welk aen den Propheet vertoond was , met de verklaring daervan.
De tijd, op welken dit gezicht aen jeremia vertoond is, wordt bepaeld vs. ib: naiat Nebucadnezar, Koning van Babel, gevangelyk had wechgevoerd Jechonia, den zone Jojakim, den Koning van Juda, mitsgaders de Vorsten van Juda, en de timmerlieden , en de /meden van Jerufalem , en hen te Babel ge. bracht had.
Onder de regeering van jojakim, in 't begin van zijn Sde jaer , werd het Koningrijk van Juda aen nebucadnezar, den Koning van Babel onderworpen. De laetstgemelde Vorst, maekte zich de Joden fchatplechtig , en drong zelvs door tot Jerufalem , alwaer hy een deel der Tempelvaten roovde, en een aental gevangenen maekte, waeronder zelvs Koning jojakim; dien hy in ketenen bond om hem naer Babel te voeren. 2 Kon. 36: 6, 7. Dan jojakim werd in zijn Rijk herfteld, als een leenman van nebucadnezar , nadat hy dezen Vorst had trouw gezwooren. Maer drie jaren later, viel jojakim van nebucadnezar af; en weigerde hem,op aendrijven van den Egyptifchen Koning , langer fchattingen te betalen. Dit gav aenleiding, dat nebucadnezar op nieuws optoog tegen jojakim. 2 Kon. 24.: 2. Na den dood van jojakim beklom zijn zoon jojachin of jechonia, den throon van Juda, als een leenman van nebucadnezar. Maer toen de Koning van Babel vernomen had, dat jechonia onder de hand met den Egyptifchen Koning zamenfpande , om het Babylonisch juk aftefchudden, kwam hy in perfopn voor Jerufalem, om de Stad te belegeren. Hy voerde weder eenen aenzienlyken roov mede, en bracht den Koning jechonia , XIV. DEEL.



SI* JEREMIA. XXIV
ï v. geva"g«'yk naer Babel. _ Deze wechvoe, nng gefchiedde, in het 8*e Jaer van HEBUCADNEZAR
leenman' Ón ' * P,aCti ^ ^ACHIN» a" ^
leenman, op den throon van Juda plaetfle
Ter dezer tijd nu, na de gemelde wechvoering 2aE ré. bemia het hier bedoelde gezicht.
I. Het gezicht zelvs vinden wy vs i 2
II. De verklaring daervan vS. 3-4, zóo A. ten aenzlen
vs 8 xo ViJ§en VS' 3'7' 3lS B- V3n de k*ade>
Ter wien ^2^^ ^ ende f
Tempel des HFFRfS, ? ' gefett Voor den Acrapei aes HH.fc.REN: gelijk gebruikelyk is, by de
aenbiedmg der eerftelingen Deut. 26: 2. Dit gezicht werd
7»n7uT' M Óf & NebucadrezarrKonS van Babel, gevanckelick hadde wech«v^T£
den ende I°f 5 van Juda» ende de' dmierlie,
kelvke£vüLdnen ?£n?n k°? W3ren feer g°ede « ta* kelyke vijgen, als de eerfte rijpe vijgen zïin- maer
M den anderen korf waren fier boofe on^e en nog
L d nj^^t dl5 Van Wegen de boofheyt on^ heid niet en konden gegeten worden.
3- Ende de HEERE feyde tot my : Wat fiet gy Jeremia? ende ick feyde, ViWn Z ? vijgen zijn feer goet, enïe de bS'fee
4- Doe gefchiedde des HEEREN woort tot mv feggende ter verklaring van dit zinbeeldig gez c^ ■
5. Soo feyt de HEERE, de Godt fihÏÏ,: Ge-
■>) a Kon. 24: l5. a.Chron. %6'. t*.



J E R E M i A: XXIV. S2i
lijck die goede vijgen zeer aengenaem zijn om te eten; alfoo fal ick in gunst en lievde kennen de gevanckelick wechgevoerde van Juda ; die ick uyt defe plaetfe nae 't lant der Chaldeen hebbe wechgefchickt, ten goede.
De goede vijgen vertoonden de nakomelingen van jechonia , en die genen, die met hem, door nebucadnezar , naer Babel waren wechgevoerd. Deze zou de heer in gunst kennen, in hun land terug brengen, en met allerlei zegeningen overladen. — Zy komen hier voor, onderdo afbeelding van goede vijgen; omdat zy,immers veele van hun,zich bekeeren, en in zoover den heer aengenaem wezen zouden.
6. Ende ick fal mijn ooge en gunstige voorzorg op haer ftellen ten goede, ende falfe (J>) wederbrengen in dit lant hunner Vaderen, na verloop van 70 ja, ren : ende ick falfe bouwen en voorfpoedig maken in Kanaan, ende niet afbreken, ende falfe planten, ende niet minder dan uytrucken
7. (c) Ende ick fal haer een herte geven om my te kennen en te erkennen, dat ick de HEERE ben; zy zullen alsdan eenen algemeenen afkeer hebben van de afgodery, (d) ende fy fullen my tot een volck zijn om my te dienen, ende ick fal haer tot eenen Godc zijn, om hen te begunstigen en te verzorgen : want fy fullen fich tot my met haer gantfche herte bekeeren , en den afgodsdienst geheel verlaten.
8. (e) Ende gelijck de boofe vijgen in den anderen korv, die van wegen de boofheyt en onrijpheid niet en konnen gegeten worden; zoo zal het ook gefteld zijn met die Joden, die na de gemelde gevangelyke wechvoering in Kanaan zullen overblijven , en naer Egypte vluchten 2 Kon. 24: 26: (want aldus feSyt de HEERE,) gelijk men gewoon is, met zulke oneetbare vijgen te handelen , alfoo fal ick maken Zedekia den Koningh van Juda, mitfgaders fijne Vorften, ende het over-
(&) Ier. iö: 15. CO Deut, 30: 6. Jer. 3a: 39- Ezech. 11: 19.
ende 36: 26, 27. Qdj Jw. 30: 22. ende gi: 33. ende 33: j!S. (*■) Jer. 29: 17. XIV. DEEL.



222 JEREMIA. XXIV.
blijffel van Jerufalem, die in defen lande zijn overgebleven, ende die in Egyptenlant woonen; deze zullen in den evengemelden voorfpoed, in het geheel niet deelen.
•' 9- (ƒ) Ende ick falfe overgeven tot eene beroeringe, zoodat zy op allerlei wijzen, zullen gefchud en gefchokt worden, ten quade , allen Koninckrijcken der aerde, onder welke zy zullen verfpreid worden: zy zullen wezen tot fmaetheyt, ende tot een fpreeckwoort, tot eene fpotrede, ende tot eenen vloeck, in alle de plaetfen, daer henen ickfe gedreven fal hebben, zoo zal het gaen met die Joden, die zich, met zedekia hunnen Koning, tegen alle mijne bedreigingen aen hardnekkig verzet, en dezelve tot het uiterfte toe in den wind geflagen zullen hebben, of die zich tot sallum naer Egypte begeven zullen.
10. Ende ick fal onder haer, die in. Kanaan zullen overblijven , fenden het fweert, den honger ende de peftilentie: tot dat fy verteert fullen zijn uyt den lande Kanaan, dat ick haer ende haren vaderen gegeven hadde.
Deze Voorzegging is, door de uitkomst, allerduidelykst bevestigd, vergel. z Kon. 25. Jer. 35: 52.
HET XXV. KAPITTEL.
J)E Prophetifche redevoering, welke hier voorkomt, k gehouden, in het ade jaer van jojakim , waermede het eerfie jaer van nebucadnezar , ten deele overeenftemt vs. 1. jeremia had toen de Prophetifche bediening 23 jaren waergenomen, hebbende dezelve aenvaerd in het i3rfe jaer van josia. Koning van Juda vs. 3. Zie VII Deel. Inleiding bl. 73. .— Deze tijdsomftandigheid is zeer merkwaerdig. .?! tu ,ënsH !*e 'JW6'"(O .gi :öi , .; JW-
CO Deuter. 28: 25, 37. 1 Kon. 5: 7. 2 Chron. 7: ao. Jerem. 15: 4.' ende 29: 18. ende 34: 17. ende 42: 18.



JEREMIA. XXV. s*?
nebucadnezar, zoon van nakopglassar de eerfte Koning van Babel, had op last zijns Vaders, i jaer te vooren in jojakims derde jaer Dan. i: i, eenen Krijgstocht ondernomen tegen de Egyptenaers; deze Krijgstocht gelukkig uitgeval, len zijnde, maekte zijn Vader hem Koning in jojakims 4^* ï faer, van welke aenftelliig de Bijbel overal nebucadnezars : jaren rekent, behalven in het Boek van Daniël, alwaer bögon| nen wordt van zijns Vaders dood ruim 1 jaer later. — Nu wordt hier voor 't eerst voorfpeld dat deze nieuwe Koning van Babel de roede van Gods toorn wezen zoude om alle reeds voorheen gedane bedreigingen ter uitvoering te bren1 gen, en tevens bepaeld hoe lang die roede op het JoodI fche volk zou blijven rusten.
Deze Godfpraek is dus gedaen even voor die welke wy Kap. 36. vinden. — Wy zien 'er wederom uit, dat de tijdorde, in de rangfchikking van jeremias redevoeringen, niet zy waergenomen. .Voorheen hebben wy reeds redevoeringen ontmoet, welke onder Koning zedekia gehouden zijn. Ook komen 'er in het vervolg andere voor, welke mede tot den tijd van gemelden zedekia behooren.
I ••>.. . :.L:~ -'■b i92 r " ..J. ?
Na het opfchrivt der redevoering vs. 1, 2. vinden wy hier ,
I. Eene befchrijving van de oordeelen, welke de heer over de Joden, door nebucadneza* , zou uitoeffenen, vs. 3-14. j II. Een gezicht van eenen drinkbeker , welken de Propheet allen volken moest toedienen, met de verklaring van dit zinbeeld, vs. 15-29. •III. Eene nadere bekrachtiging van hst een en ander, vs. 30-38.
1. Het woort, dat tot Jeremia, in eene openbaring gefchiet is , behelzende een voorftel van zaken,
> welke over het gantfche volck van Juda komen zou-: den. Die openbaring ontving Jeremias; in den vierden jare van Jojakim , fone van Jofia, Koningh van Juda, (dat was gedeeltelyk overeenkomende met het eèrfte jaer der regeering van Nebucadrezar Koningh van Babel,) behelzende het woord.
2. Het welcke de Propheet Jeremia gefproken
XIV. DEEL.



Ê&4- JEREMIA. XXV. heeft tot den gantfchen volcke van Juda, ende tof alle de inwoonders van Jerufalem, feggende:
3. Van den dertienden jare Jofie, des'foons Amons, des Konings van Juda, wanneer ik eerst tot de Prophetifche bediening geroepen werd, tot op defen dagh toe, (ditis het drie en twintigfie jaer,) dat ik in dezen gewichtigen post bezig ben, is het woort des HEEREN, van tijd tot tijd, in buitengewoone openbaringen , tot my gefchiet: ende ick hebbe tot ulieden uit Gods naem gefproken,vroegh op zijnde, noch tijd noch vlijt ontziende, ende ter uwer waerfchouwing fprekende, maer gy en hebt niet gehoort, en in tegendeel alle mijne woorden veracht.
4. Oock heeft de HEERE tot u, behalven my, door andere mannen gefproken, en van tijd tot tijd gefonden alle fijne knechten de Propheten, (a) vroega op zijnde ende fendende; (maer gy en hebt (A) niet gehoort, noch zelvs uwe oore geneygt om te hooren ,) even als of Gods woorden niet eens aendacht waerdig waren.
5. Seggende; dit was de hoofdzakelyke inhoud van Gods woorden, welke u door mv en andere Pmr,w»„
by aenhoudendheid werden voorgefteld : (c) Bekeeret u doch, een yegelick van fijnen boofen wegh, ende van de boofheyt uwer handelingen jende woonetdan gezegend in 't lant Kanaan, dat de HEERE u ende uwen vaderen gegeven heeft, om het zelve gerust en ongeftoord te bewoonen, van eeuwe tot in eeuwe.
6. Ende en wandelt andere goden niet na,' om die te dienen, ende u voor die neder te buygen: ende en vertoornet my niet door uwer eigener handen werck aen te bidden, op dat ick u geen quaet en doe, en naer uwe boosheid vergelde.
7. Maer gy en hebt nae my niet gehoort, fpreeckt de HEERE: en hebt u zoo gedragen, als of
het
r 00 Jerem. 71 13, 25. ende nu 7. (ij Jerem. ut 7, 8, 10. ende 13: loj u, ende 16: 12. ende iT: 23. ende 18: 12. ende 19: 15. ende sa: «. CO » Kon, 17: 13. Jer. 18: u. ende 35: 15. Joh» 3: 8.



JEREMIA. XXV. 235
het uw oogmerk was my te tergen: op dat gy my vertoorndet door 't werck uwer handen te eeren, ufelven ten quade, en tot uw eigen verderv.
8. Daerom, foo feyt de HEERE der heyrfcharen: Om dat gy mijne woorden niet en hebt gehoort : „nu
9. Siet ick fal fenden, ende nemen alle genachten van't noorden, fpreeckt de HEERE; ende deze volken brengen tot of onder de heerfchappy van Nebucadrezar den Koningh van Babel, dien Ik mijnen knecht mag noemen, voor zoo ver Ik hem, als een middel in mijne hand, gebruiken zal om u te ftraffen. Dezen Vorst,met de Natiën welke onder zijn gebied ftaen, zal Ik roepen; ende falfe brengen over dit lant Kanaan , ende over de inwoonders van dien, ende over alle defe volcken rontomme , byzonder over de «gvptenaers, op welke gy zoo dwaesfelyk uw vertrouwen vestigt: ende ick falfe verbannen, zoodat zy algemeen zullen veracht worden , ende falfe Hellen tot eene ontfettinge, ende tot eene (d) aenfluytinge, ende tot eeuwige woeftheden.
10. Ende ick fal alle ftof en teekenen van vreugde doen ophouden. Ik zal van hen doen vergaen (*) d* ftemme der vrolickheyt, ende de ftemme der vreugde ; de ftemme des bruydegoms , ende de ftemme der bruyt: het geluyt der meulens, zoodat 'er, by gebrek van koorn, niet meer zal gemalen worden, ende zelvs het licht der lampe, zoodat men geheel in duisternis en treurigheid woonen zal.
11. Ende dit gantfche lant fal worden tot eene woeftheyt, tot eene ontfettinge: ende defe volcken fullen den Koningh van Babel dienen tfeventigh jaer.
Men zie over deze 70 jaren, de Inleiding tot het vu Deel, bl. 85—87. ' ... r
12. Maer 't fal gefchieden, als de (ƒ) tfeven-
(i) Ier. 10: 8. (e) Jef. 24: 7,S. Jerem. 7: 34- ende 16: 9. Ezech. 26= 13. C/5 * Cnrbn. 36: ai, 2*. E*ta V u Jer- <H>' 10- Dlw' »; 2' XIV. DEEL, , " P



fi2ö JEREMIA. XXV.
tigh jaren vervult zijn of ten einde loopen , fdanl fal ick over den Koningh van Babel, ende over dat volck, het welk aen dien geweldigen Alleenheerfcher onderworpen is, fpreeckt de HEERE, hare ongerechtigheyt befoecken , mitfgaders over het lant der Chaldeen, mijne rechtvaerdige oordeelen uitzenden ende lal dat Hellen tot eeuwige verwoeflingen. '
13. Ende ick fal over dat Jant der Chaldeeuwen, brengen alle mijne woorden, die ick daer over geiproken, en alle de oordeelen welke Ik bedreigd hebbe: al wat m dit boeck gefchreven is, dat Teremia gepropheteert heeft, over alle defe volcken, vergel. Kap. 50 en 51. '
14. Want (g) van haer fullen fich doen dienen, die oock machtige volcken ende groote Koningen Zijn, de Peruanen namelyk en hunne Vorsten, byzonder Cyrus Darius en Xerxes: alfo fal ick haer vergelden nae haer doen , ende nae 't werck harer handen. Ik zal hun, door de Perfianen, op dezelvde wijs doen handelen, als zy met de Joden gedaen hebben.
15. Dit alles is my in een geheimzinnig gezicht vertoond Want alfoo heeft de HEERE, de Godt Ifraëls , in eene openbaring tot my gefeyt; Neemt defen beker des vergivtigen (h) wijns, welken gy daer ziet; het is een beker der grirnmigheyt, van mijner hant; ende geeft dien te drincken allen den volcken , tot wekken ick u fende:
De Propheet moest dezen beker nemen, en denzelven aen allen volken te drinken geven. — Het fpreekt van zelvs, dat dit alles in een Prophetisch gezicht gefchied is, gelijk meermalen gebeurde. Het kwam den Propheet m eene verrukking van zinnen, zoo voor, als of hy eenen beker van Gods hand nam, en denzelven aen allen volken over ga v om 'er uit te drinken.
16. Datfe uit dien beker, en van dien wijn drincken, ende beeven, ende dul worden, als dronken
men-
U) Jer. 27: 7. (h) Jer. 13: 12.



JEREMIA. XXV. 227
menfchen;van wegen des fweerts,dat ick onder hen fal fenden.
De beker vertoonde derhalven de fchroomelyke verwoestingen , welke het oorJogszwaerd zou aenrfchten. Het drinken 'beteekent de dadelyke onderv/erping aen die geduchte oordeelen. Het beven en het dut worden, de gevolgen van het drinken , byzonder van eenen vergivtigen drank, fchilderen de verflagenheid der Joden, en de vruchteloze pogingen, om die oordeelen te ontwijken.
17 Ende ick nam, in dat zelvde gezicht, den ge-, melden beker van des HEEREN hant: ende ick gaf te drincken allen den volcken, tot wekken de HEERE my gefonden hadde:
18. [NameHcH] Jerufalem, ende de lieden van Juda, ende haren Koningen, ende haren Vorften, om die in volle kracht te Hellen tot eene woeltheyt, tot eene ontfettinge, tot eene aenfluytinge, ende tot eenen vloeck, gelijck het reeds by aenvang is te defen dage.
Hier worden Jerufalem en de fteden van Juda het eerst genoemd: om dat jeremia als Propheet zijne betrekking by. zonder op dat Rijk had; en ook omdat de Godlyke oordeelen met dat volk beginnen zouden. Het is wel, uit vergelijking van Kap. 36: 1, 9- met Kap. 46: %■ klaer, dat nebucadnezar, zijnen Krijgstocht, die nae Dan. 1:1, in jojakims 3de jaer begonnen was , in het volgende 4de eerst wendde tegen de Egyptenaers, eer hy Juda dadelyk aen viel; maer men befchouwe dit verflaen der Egyptenaren by Carchemis hier vooral in de byzonderé betrekking die zulks had tot Juda, aen welk Rijk daer door zijnen eenigen fteun ontrukt werd , zoo dat dit het begin was der oordeelen over 't Joodfche volk. Vergel. vs. 29.
Maer wat zegt dan de uitdrukking: Gelijk het is ten dezen dage*. Zy fchijnt in den eerften opflag,te zien op dien tijd, toen deze bedreiging, omtrent de verwoesting van Jerufalem, en der overige fteden van Juda, reeds vervuld was. — Sommi. gen hebben 'er uit beflooten, dat deze Prophecy van lateren tijd zy, dan die in het begin van dit Kap., na de wechvoering uamelyk van jojacfiin. Maer dit begrip is blijkbaer ftrijdig XIV. DEEt. P »



fiag JEREMIA. XXV.
met het verband van zaken; daer dit zinbeeldig vertoom en de verklaring daervan, ter nadere bevestiging dient°'vaiï
het gene voorheen bedreigd was , vergel. vs. 15.
Andere meenen dat deze woorden, na de vervulling, door den verzamelaer van jeremias Godfpraken, zijn ingelascht j maer fchoon in die onderfteiling geen ongerijmdheid is, dezelve is hier niet noodzakelyk. Het kan niet anders of Judaes Rijk was nu reeds in merkelyke mate ten fchimp en ontzetting geworden; als men bedenkt hoe 't zelve onlangs aen den Egyptenaer cijnsbaer geworden, nu door deszeivs nederlage van alle befcherming ontbloot, gereed ftond de eerfte prooi van den alverwinnenden Babylonter te worden. .19. Daerna gav ik dien beker aen Pharao, den Koningh van ( i ) Egypten, op welken de Joden hun vertrouwen zoo dwaesfelyk gevestigd hadden ; ende fijnen knechten, ende fijnen Vorften, ende al fijn volck:
20. Ende den gantlchen gemengden hoop, die onder de Egyptenaren woonen; ende wijders gav ik dien. beker allen Koningen des lants van Uz, in het fteen achtig Arabie: ende vervolgens aen allen Koningen van der (k) Philiftijnen lant, ende van de fteden Afkelon, ende Gaza, ende Ekron, ende het overbüjffel van Afdod, welke voorheen reeds aenmerkelyk verwoest was: eerst door de Asfyriers in den tijd van Achaz of Hiskia, Jef. 20, maer vooral toen het, in Manasfes dagen, door de Egyptenaers na een 29 jarige belegering, aen de Asfyriers weder ontnomen is.
21. Voorts gav ik dien beker aen de Koningen der kinderen van (/)Edom, ende f» Moab, ende den kinderen (») Ammons.
22. Ende allen Koningen van (0) Tyrus, ende allen Koningen van Zidon.-ende den Koningen der eylanden, die aen gene zijde der Middenlandfche zee zijn:
Tegen alle deze volken heeft nebucadnezar , meest in denzeivden tocht, zoo voor als na dat hy jojakim zich onderworpen had, zijne overwinningen voortgezet.
23. Ook aen den volken van het wijduitgeftrekt Arabie\
den
ft) Jaren. esp. 46. (A) Jerem. 47:4, &c. (0 Jerem. 40: 7, &c. («O Jerem. cap. (») jerem. 49J1, &c. (0) Jer, 47: 4.



JEREMIA. XXV. 229
én nakomelingen van (p) Dedan, uit Abraham en Ke|ura oorfpronglyk, Gen. 25: 3- ende Thema den Ismaelieter Gen. 2-5: 15, ende Buz, uit Nachor oorfprongeiyk Gen. 22: 21, ende allen die aen de (q) hoecken Afgekort zijn. Vergel. Kap. 9: 26.
24. Ende allen Koningen van het gelukkig Arabien: ende allen Koningen des (r) gemengden hoops, die in de woeftijne van Arabien woonen.
25. Ende allen Koningen der kinderen van Zimri, die uit Abraham en Ketura fchijnen voortgefproten, Gen. 25: 2, ende allen Koningen der Perfianen,kinderen van (r) Elam Gen. 10: 22 , ende allen Koningen van Meden:
26. Ende deze drinkbeker zal ook gegeven worden, aen allen Koningen van 't noorden, of Vorsten van Syrië en de omliggende landen , die naeby ende die verre zijn, den eenen met den anderen, ja allen Koninckrijcken der aerde, die op den aerdbodem zijn , voor zoo ver zy onder de Alleenheerfching der Chaldeeuwen flaen : Ende de Koningh van Sefach, pf Babel, fal na hen en de laetfte van alle drincken.
Het is uit Kap. 51: 40. allerduidelykst, dat Sefach hier Babel beteekene, zonder dat wy de reden van deze benaming kunnen aen wijzen. Men heeft hier omtrent verfcheidene gedachten opgegeven, ontleend uit de Oosterfche Letter* kunde. Het zou derhalven geheel buiten ons beftek wezen , wanneer wy ons in dit onderzoek wilden inlaten; behalven dat alles nog zeer onzeker is. Voor 't naest fchijnt die benaming ontleend van een bras- en zuipfeest; gelijk werkelyk gevierd werd in den nacht van Babels inneming, volgens Dan. 5, waermede de ongewijde Schrijvers ook overeenftemmen.
27. Gy Jeremia, zoo vervolgde de heer, in dat gezicht 'te fpreken; gy fult dan by het overgeven van dien drinkbeker aen alle de gemelde volken , tot hen leggen, Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de beftuurer van het Geheelal, die wel in eene byzonderé betrekking de Godt Ifraëls is, maer tevens het bewind
f£) Jer. 49: 8. C«) J«- 9- 361 CO Jer' 49« 3«- CO J*r" 49-- 34XI V. DEEL, P 3



JEREMIA. XXV.
voert over alle volken der waereld; Dïincket uit dezen beker, ende wordet droncken, ende fpouwet, gelijk dronkene lieden gewoon zijn, ende vallet neder, dat gy niet weder op en ftaet: alzoo zal het ulieden gaen, gy zult den zwijmelwijn van Gods toorn drinken, en onberftelbaer nedervallen, van wegen des fweerts' dat ick onder u fal fenden.
28. Ende 't fal gefchieden , wanneer fy weygeren fullen den beker van uwer hant te nemen om te drincken: dat gy tot hen feggen fult: Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, Gy fult evenwel fekerlick drincken.
29. Want fiet, (f) in de ftadt Jerufalem, die nae mijnen name genoemt is , en onder de Joden, die het Volk van mijn byzonder eigendom uitmaken, beginne ick te plagen , in dien zin als wy by vs. 18. gezien hebben; ende foudet gy dani, die Ik als heidenen, in uwe eigene wegen heb laten wandelen, eenigfins onfchuldigh gehouden worden? gy en. fult niet onfchuldigh worden gehouden, maer geheel worden uitgeroeid : want ick roepe of ben roepende het fweert over alle inwoonders der aerde, Ik maek my gereed, om alle volken, die tot de Alleenheerfching van Babel behooren, met de fchroomelykfte rampen van den oorlog te ftraffen, fpreeckt de HEERE der heyrfcharen, die over alles het bewind voert.
30é Gy fult dan alle defe woorden, welke ik tot dus ver tot u gefproken heb> openlyk tot hen propheteeren : ende gy fult tot hen uit mijnen naem feegen; De HEERE fal vreesfelyk (v) brullen, even fis een leeuw, die op den roov aenvalt, uyt der hoogte ende fijne ontzettende ftemme verheffen uyt den he' mei de woonmge fijner heyligheyt, hy fal fchrickelick brullen over het Joodfche land, het welk tot nog toe , in eene meer byzonderé betrekking fijne woonftede is ; hy fal een vreugdengefchrey, als de [tfrayve«]treders, uytroepen, tegen alle inwoonders der aerde, Hier
(*} i Petr. 4: 17. (y) joël 3: ie. Aibos 1: 2,



JEREMIA. XXV. 231
Hier worden de oordeelen zinbeeldig vertoond, welke de heer als een vertoornd Richter , het eerst over het Joodfche land zou uitoeffenen; de fpreekwijzen zijn ontleend van eenen brullenden leeuw. Dit brullen, of gelijk 'er eigenlyk ftaet, brullende brullen, wijst ons nae de aenkondiging van een ontzachlyk oordeel; het welk de heer eerlang, als een vertoornd Richter, zou ter uitvoering brengen In dezen zin zou de heer uit den hemel brullen, over zijne woonftede; dat is Jerufalem en den Tempel, welken de heer zich tot zijne woonftede verkozen had.
Maer wat zegt de volgende uitfpraek: de heer zal een vreugdegefchrei, als de druiventreiers uitroepen , tegen alle wwoonders der aerdeï — De fpreekwijs is ontleend van de druiventreiers, die eikanderen, al zingende, tot het werk aenmoedigen. Op foortgelijk eene wijs zou de heer ook zingen tegen alle inwoners der aerde, zoo velen 'er namelyK aen de Chaldeeuwfche Monarchy onderworpen waren: dat is met één woord te zeggen; de heer zou hen, met eenen opgewekten yver, in zijnen toorn vertrappen, even als do druiven vertreden worden.
01 Het krijgsgefchal het welk alles verwoesten zal, fal komen, is reeds op weg, en aen het eynde der aerden; want de HEERE heett eenen Richterlyken twift met alle de gemelde volcken, hv fal gerichte houden met of liever ten aef houwen, in de tegenwoordigheid van allen vleefche: de godtloofe dia heeft hy den fweerde overgegeven , en veroordeeld om door de rampen van den oorlog vernield te worden,'fpreeckt de HEERE.
oa. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen; Siet een quaet gaet 'er uyt en het zal van het eene volck tot het ander volck overgaen: ende een groot onweder het welk alles ftaet te vernielen, falder verweest worden van de zijden of het uiterfte gedeelte der ajrde , dat is uit het land der Chaldeeuwen , vergel.
KaP,o6:Ende de verflagene des HEEREN, die door Gods geduchte oordeelen zijn omgekomen, fullen te die» XIV. DEEL. •> P 4



23* JEREMIA. XXVJ
dage [%«»] van het [een] eynde der aerde tot aen t [««^rJ eynde der aerde: fy fullen niet (x) beklaegt , nochte opgenomen , nochte begraven worden ; tot mift op den aerdbodern fullenfe zijn.
34- (y) Huylet gy herders, Koningen, Vorsten en Overheden, vergel. Kap. 23: 1, ende fchreeuwet het uit van weedom en droevheid, ende wentelt u, tot een teeken van rouwe, [ƒ„ der aftelen) gy heerlicke van oer kudde , gy hoofden en voornaemften des volks want uwe dagen zijn vervult en de tijdis gekomen] dat men u ook (z) (lachten fal: ende de tijd is gekomen van uwe (a) verftroyingen, dat gy Bae vreemde landen zult vervoerd worden ; dan fult gy vervallen en fpoedig tot gruis verbroken worden, even als een koftelick en broos vat.
3 J. Ende 'er zal geen ontkomen aen wezen, de vlucht fal vergaen van de herders, ende de ontkominee van de heerlicke der kudde, zelvs voor de machtigfte lieden zullen geene middelen overblijven, om zich te.be. veiligen.
36. Daer fal zijn eene ftemme des treurigeo ge»
roeps der nog overgeblevene herderen, Overheden en Leidslieden des volks, ende een gehuyl der heerlicke» van der kudde : om dat de HEERE hare weyde verftoort, en het land verwoest heeft.
37. Want de landouwen of woningen des vredes de plaetfen , daer men voorheen gerust en voorfpoedig woonde, fullen uytgeroeyt worden: van wegen de fnttigheyt des toorns des HEEREN.
38. De heek heeft Jerufalem , alwaer Hy voorheen zijne woonplaets had, verlaten. Hy heeft, als een jonge leeuw, fijne hutte verlaten: want haerlieder lant is geworden tot eene verwoeftinge, van wegen de hittlgheyt .des verdruckers, dat is van wege de woede des alles vernielenden zw^erds, ja van wegen de
hittlgheyt fijns toorns.
De
00 Ier. 16: 4. OO J«. 4: 3. ende r,: (a) ur öv
Jer. 11, 3. t<0 Jer. <j: 16, end, ,3; 14, 24. eJe 18: 17. 5'



JEREMIA. XXV. 2$3
De Hoofdfom der zaken welke hier voorfpeld worden is deze, dat de heer zich van de Chaldeeuwen, als werktuigen in zijne hand, bedienen zoude, om de hardnekkige Jo. den nae verdiensten te ftrafFen. Hier mede was de heer reeds bezig , men zag 'er al de beginfelen van. Maer daerom moesten de Chaldeeuwen, en alle de volken welke onder hunne heerfchappy ftonden, zich niet verbeelden, dat hunne boosheden zouden ongeftraft blijven. De heer zou van tijd tot tijd zijne rechtvaerdige oordeelen uitoeffenen , over de Heidenfche volken; van wegens derzelvsr wangedragingen , en de Babyloniers zouden ook eens hunne beurt krijgen.
HET XXVI. KAPITTEL.
DE inhoud van dit Kap. is gefchiedkundig. — De Pro. pheet verhaelt, hoe hy last van den heer ontvangen had , om eene boetrede tegen Juda te prediken, en dezelve had ter uitvoering gebracht; met dat gevolg dat hy in doodsgevaer geraekte, waeruit hy evenwel zonderling gered werd. — Dit alles was voorgevallen , in het begin der regeering van Koning jojakim , en derhalven voor de Godfpraek, in het voorige Kap. 25. vermeld, welke tot het 4de jaer van den evengemelden Koning gebracht wordt. Ter dezer tijd waren de zaken der Joden zeer treurig
gebeld. pharao necho, de Koning van Egypte, had
den braven josias overwonnen, en in den ftrijd gedood. joachaz zijn zoon, regeerde flechrs drie maenden, wanneer pharao hem afzette, gevangen nam, en jojakim op den throon van Juda plaetfte 2 Kon. 23. — In het begin nu der regeering van dezen jojakim , ontving de Propheet den last die hier voorkomt, om het verharde volk, zo zy zich niet bekeerden , de verwoesting van Stad en Tempelte bedreigen.
Wy vinden hier de volge?ide hoofdbyzonderheden. I. Den last des heeren aen den Propheet, om eene boet: rede, tot de Joden te prediken , vs. 1-6. XiV. DEEL. P 5



234 JEREMIA. XXVI.
II. De uitvoering van dezen last, vs. 7. JU. De gevolgen daervan, vs. 8-24.
A. Het doodsgevaer , waerin hem de uitvoering van 's heeren last gebracht heeft, vs. 8-n.
B. De zonderlinge uitredding uit het zelve, Vs 12 24. x. In 't begin des Koninckrijcks Jojakims, des
foons Jofia, Konings van Juda, gefchiedde dit woort van den HEERE tot my, feggende in eene openbaring :
De groote venema is van oordeel, dat de zaken hier verhaeld , onder Koning zedekia zijn voorgevallen , en dat men in de plaets van jojakim moet lezen zedekia'- of dat de redevoering eerst onder jojakim gehouden, en daêrna
onder zedekia herhaeld zy; en wel om deze redenen •
(1) omdat in het oordeel, vs. n, geen gewag gemaekt wordt van den Koning, maer van de Vorsten; die wel veel gezach hadden onder zedekia , volgens Kap. 38: S) maer niet onder jojakim, — (2) omdat vs. 20-23. een geval verhaeld wordt, het welk urias den Propheet, onder jojakim gebeurd is; en derhalven zou het gene jeremia is overgekomen , niet onder dien zelvden jojakim , maer in lateren tijd moeten zijn voorgevallen.
Maer nae ons inzien, is het eerfte bewijs van geene genoegzame kracht: want de Vorsten hebben gehandeld, met kennis en op last van den Koning ; en het geval vs. 20-23. verhaeld, zal dienen om het zonderlinge der redding van jeremia aen te toonen.
2. Soo feyt de HEERE; Staet in den voorhof van den Tempel, het huys des HEEREN ende fpreeckt tot de inwooneren van alle fteden van Tuda die komen om aen te bidden, den huyfe des HEEREN; alle de woorden, die ick u geboden hebbe tot hen te fpreken: en doet 'er niet een woort af.
De inwooners van Jerufalem kwamen dagelyks, op de uuren van het gebed, als mede op den Sabbath, in den Tempel ; maer de bewooners der andere fteden van Juda deden zulks alleen by plechtige gelegenheden, gelijk de drie hooge Feesten ,



JEREMIA. XXVI. 235
ten, als mede op de mindere feesten, als de nieuwe maenden'Num. 28: 11-15, vooral de nieuwe maen van de zevende maend, zijnde een dag des geklanks Lev. 23: 24. Num. 29: 1, en den grooten verzoendag, op den 10^.1 der 7de maend Lev. 23: 27. Num. 29: 7- — Hier wordt derhalven eene van deze plechtigheden bedoeld, by gelegenheid van welke alle de inwooners des lands zich naer den Tempel begaven.
Tot deze moest jeremia alle de woerden/reken, welke de heer hem geloden had. — Er is die denken, dat 'er meer woorden door den heer tot jeremia gefproken zijn, dan hier worden opgegeven, en dat alle de Prophecyen van jeremia tegen Juda bedoeld worden. — Maer 'er fchijnt duidelyk gezien te worden, op eene bepaelde rede, welke de heer aen jeremia gelast had te fpreken. Voor het naest wordt die redevoering bedoeld, welke wy Kap. 7. gevonden hebben (1). Het begin van die redevoering komt ten naesten by overeen, met vs. 2. Daerenboven (2) de hoofdzakelyke inhoud van die redevoering ftemt blijkbaer overeen met dit Kapittel; de opwekking is dezelvde, om de wegen en handelingen goed te maken Kap. 7: 3, 5. 26: 13. de belovte is in beide gevallen , eene beftendige inwooning in Kanaan Kap. 7: 3, 7- Kap. 26: 3, 13; het verwijt is, over eene wederfpannige ongehoorzaemheid , aen de vermaningen des heeren Kap. 7: 13. Kap. 26: 5; de bedreiging is, dat de heer Jerufalem, in geval van verharding, even als Silo zou behandelen Kap. 7: 12, 14. 26: 6, 9-
Dit alles moest de Propheet in 's heeren naem fpreken, in de tegenwoordigheid van het ganfche volk, het welk afgodisch en godloos was, en ook aen de Priesteren en gewaende Propheten, die zijne grootfte vyanden waren, en veel gezach hadden by het volk. — De h-eer voegt 'er deze waerfchouwing by : doe 'er niet een woord af. Het grondwoord , door afdoen vertaeld , zegt eigenlyk eenig vocht üorpen, opflorpen; en geevt derhalven zeer eigenaertig die handelwijs te kennen, waerdoor men de woorden bedektelyk opflorpt en niet uitfpreekt, vergel.. Deut. 4: 2,
XIV. DEEL.



ö3<5 JEREMIA. XXVI.
Pred. 3: 14 jeremia moest geen enkel woord van de
genen, welke de heer hem gelast had te fpreken, inhouden of verzwijgen, door het zelve bedektelyk in te florpen. Ook moest hy de zaken niet bemantelen, of zachtere uitdrukkingen gebruiken.
3. Miffchien fullenfe met opmerkzaemheid hoo ren, ende fich bekeeren, een yegelick van fijnen boofen wegh: fo foud' ick (a) berouw hebben over het quaet dat ick hen dencke te doen van wegen de boofheyt harer handelingen, en hun ia tegendeel het goede doen toekomen.
Het woordje misfihisn geevt geenszins eene gisfende onkunde , of onzekerheid aen des heeren kant te kenne» • maer het is een voorftel van mogelyke uitwerking der middelen: omdat God redelyk handelt, en den Joden de zedelyke middelen niet zou laten ontbreken; zoodat men redelyker wijs, hunne bekeering zoude verwacht hebben, en zy, in geval van verdere verharding, ten eenenmale onverfchoonbaer waren.
4. Segt dan tot hen; Soo feyt de HEERE • So gy heden nae my niet en fult hooren en mijnen'raed gehoorzamen , dat gy wandelet in mijne wet, die ick voor uw aengefichte gegeven hebbe:
5. Hoorende nae de woorden mijner knechten der Propheten,die ick tot u fende, felfs (£) vroegh op zijnde, noch tijd noch vlijt ontziende, ende fendende; doch gy niet gehoort en hebt, en u tegen sile zedelyke middelen ter verbetering blijvt verharden :
6. So fal ick dit huys en dezen Tempel Hellen als (V) Silo: ende defe ftadt Jerufalem fal ick ftellen tot eenen vloeck, allen volcken der aerde, alle de Heidenen zullen dezelve aenmerken, als liggende onder eenen blijkbaren vloek, en dien vloek zelvs moeten fcillyken , vergel. Kap. 22: 8, 9.
Silo was eene Stad in Ephraim, alwaer de Tabernakel,
ge-
(«) Jer. 18: 3. (O Jerem. 7: 13, s5. ende 11: 7. «ide 2s: 1. CO 1 Sam. 4: 12. Pfiim 78: 60. Jerem. 7: ia, H. ' ' 5 3°



JEREMIA. XXVI. 237
geplaetst werd, nadat de Israëlieten het land Kanaan had. den ingenomen Jof. 18: I, Maer naderhand had de heer deze plaets, van het uitnemend voorrecht zijner inwooning beroovd; toen de Verbonds-Ark door de Philiftijnen geroovd was 1 Sam. 4. — °P deze zelvde wijs, zou ook de heer met den Tempel handelen, en ophouden van in dezelve te woonen.
7 Ende Jeremia voerde dezen last des heeren, op den bepaelden tijd en de aengewezene plaets, getrouwelyk uit- want de Priefters, ende de gewaende Propheten, ende al 't volck, het welk by die plechtige gelegenheid het voorhov van den Tempel intrad; hoorden Jeremia defe woorden fpreken in den huyfe des
HEEREN. ' • ' .
Door de Propheten verftaen wy gewaende Propheten , d;e Godlyke openbaringen voorwendden 5 anders mag men denken aen de Levieten , welker werk het onder andere was, om het volk te onderwijzen 2 Chron. 35: 3- Althans de Levieten, in zamenvoeging met de Priesteren, worden meermalen met de Propheten verwisfeld; die zelvde perfonen, die 2 Kon. 23: 2. Propheten genaemd worden, heeten in de gelijkluidende plaets 2 Chron. 34: 20, de Levieten. . ,.
8. So gefchiedde 't, als Jeremia ge-eyndigt hadde te fpreken alles wat de HE li RE geboden hadde tot al het volck te fpreken; dat de Priefters ende de Propheten ende al het volck hem grepen en de handen aen hem floegen, feggende, Gy fult den
doot fterven.
Dit was een woeste handel van doldrivtige en verbitterde menfchen, foortgelijk als naderhand omtrent stephanus plaets had Hand. 7: 57- W roepen alle met een woest getier, zonder de zaek te onderzoeken, gy zult den dood ze\ei\y)n fterven, gy zijt een man des doods. _T
o Waerom hebt gy in den name des H&£.K£.iN gep'ropheteert, feggende; Dit huys fal worden als Silo, ende defe ftadt fal woefte worden, dat 'er niemant en woone? Het is onmogelyk, dat de kber
XIV. DEEU



238 JEREMIA. XXVI.
u deze zaken geopenbaerd zou hebben; dit komt in h-t geheel niet overeen met de betrekking , welke de hem heeft tot ons volk. De woede werd hoe langs zoo grooter, ende het gantfche volck wert vergadert tegen Jeremia, in den huyfe des HEEREN. Verfcheidene heden die in het eerst bedaerd geweest waren, voegden zich nu by den woesten hoop. Elk had het nu toegelegd op het leven van den Propheet.
io. Dan de heer droeg zorg, dat deze woeste handel geftuit wierd, door tusfchenkomst der Vorsten van Juda Als nu de Vorften van Juda de Hovelingen des Konings, die verfcheidene ambten aen het Hov bekleedden door berichten defe woorden hoorden, zoo die Jeremia gepropheteerd had, als het woest gefchreeuw der verbitterde menigte, trokken zy zich deze zaek aen en gingen fy op uyt den huyfe des Konings [nae] 't Huvs des HEEREN: ende fy fetteden fich aisJRichters! afgevaerdigd van den Koning, by de deure der nieuwe poorte des HEEREN, om kennis te nemen van deze buitengewoone bewegingen.
Uit ongodsdienstigheid fchijnen die Vorsten zelve niet in den Tempel te zijn opgekomen. Maer nu fchikte het de heer zoo, dat zy zeer fpoedig bericht kregen van het gene 'er gaende was, en door den Koning gezonden wierden , om de zaek gerechtelyk te onderzoeken Wy kunnen niet bepalen, welk eene poort hier bedoeld zy. Gemeenlyk denkt men aen de poort van nikanor , die het voorhof der vrouwen affcheidde , van het voorhov van
Israël en der Priesteren Het is ook onzeker, waerom
deze poort de nieuwe poort genaemd zy, ten ware het die zelvde poort geweest zy, welke door Koning totham gebouwd werd 2 Kon. j5: 35. _ Althans by deze poort, plaetften zich de Koninglyke Hovelingen, om nader kennis te nemen van de beroeringen.
ii. Doe fpraken de Priefters ende de Propheten tot de evengemelde Vorften, ende tot al 't volck het welk middelerwijl wat aen het bedaren gekomen was' feggende: Aen defen man is een oordeel des doots;'



JEREMIA. XXVI. 239
hy heeft zich aen eene misdaed, des doods waerdig, fchuldig gemaekt: want hy heeft gepropheteert tegen defe heilige ftadt, dat dezelve eerlang zou verwoest worden , gelijck als gy, die 'er by tegenwoordig geweest zijt, met uwe ooren gehoort hebt.
De Priesters en Levieten handelden hier zeer boosaertig. — Zy gaven maer een deel op van jeremias prophecy. Hy had niet alleen tegen de Stad , maer ook tegen den Tempel gefproken. Het laetfte verzwijgen zy, omdat de Vorsten,als zeer ongodsdienstig, daerin minder belang Hellen zouden. Zy fpreken wel van de bedreigingen, maer niet van de misdaden, welke de Propheet als de oorzaken daervan had opgegeven. Ook verzwegen zy de belovte van het goede , aen eene waerachtige bekeering vastgehecht.
12. Maer Jeremia verantwoordde zich op eene man nelyke wijs, en- fprack met alle vrymoedigheid tot alle de Vorften, ehde tot al 't volck, feggende: Het gene ik gefproken heb, dat heb ik op 's heeren uitdrukkelyken last, en met zijne eigene woorden gefproken: want De HEERE heeft my gefonden, om tegen dit huys , tegen dezen Tempel, ende tegen defe ftadt Jerufalem te propheteeren alle de woorden, die gy gehoort hebt.
13. Nu dan, (d) maeckt uwe wegen ende uwe handelingen goet, ende gehoorfaemt der ftemme des HEEREN uwes Godts, om de bedreigde oordeelen nog in tijds aftewenden: fo fal 't den HEERE berouwen over het quaet, dat hy tegen u gefproken heeft, en de bedreiging zal niet vervuld worden.
14. Doch wat mijn perfoon betreft; ick ben in uwe macht, fiet, ick ben in uwe handen: doet'my als het goet, ende als het recht is in uwe oogen, ik zal 'er my niet tegen verzetten, en mijn lot geduldig dragen.
15. Maer ziet toe voor u zeiven, en weest bedacht op de gevolgen; wetet voorfeker, dat gy, fo gy my
C«o J«r. 7: 3.
XIV. DEEU



24o JEREMIA. XXVI. doodet, gewiifelick de wraek van onfchuldigh bloei fult brengen op u, ende op defe ftadt, ende op hare inwoonders: want in der waerheyt, de HEERE heeft my tot u gefonden, om alle defe woorden voor uwe ooren te fpreken.
16. Doe feyden de Vorften, ende al't volck, het welk nu beter onderricht was, als by eene eenparige uitbarsting, tot de Priefteren ende tot de Propheten : Aen defen man en is geen oordeel des doots; hy heeft niets gedaen, waerdoor hy zich des doods fchuldig zou gemaekt hebben; want hy heeft tot ons gefproken in den name des HEEREN onfes Godts, het gene hem in eene openbaring gelast was te fpreken.
17. Oock ftondender mannen op, van de Oudtften des lants; Overheden der mindere fteden van Juda, ende fpraken tot de gantfche gemeynte des volcks, tot de zaemgevloeide menigte, feggende:
18. (e) Micha de bekende Propheet, de Morafchtiter, die oorfprongelyk was van Morefcheth, het welk in de nabuurfchap van Gath, maer evenwel in het land van Juda gelegen was, vergel. Mich. 1: 14; deze Micha heeft in de dagen van Hizkia, Koningh van Juda, gepropheteert; ende tot al 't volck van Juda, by foortgelijk eene plechtige gelegenheid als deze is , gefproken, feggende; Soo feyt de HEERE, de God der heyrfcharen , de hooge Beftuurer van alle gefchapene wezens; de burcht (ƒ) Zion, waerop de Stad van David is, fal [als] een acker geploegt, en door het verwoesten der prachtige gebouwen geheel geflecht worden, zoodat men de oppervlakte van dien berg tot zaeilanden gebruiken zal, ende het benedenfte gedeelte van Jerufalem zal [tot (letn] en puinhoopen worden, ende wat den Tempelberg aengaet , de bergh defes huyfes zal tot hoogten eenes wouts , en in eene woeste wildernis veranderd worden.
Deze Prophecy van micha is niet alleen tot het volk ge-
fpro-
C<) Mich. 1: 1. CD Mieh. 3: 12.



JEREMIA. XXVI. 241
fproken, maer ook befchreven. Mich. 3: 12. — Deze micha was een tijdgenoot van jesaias , propheteerende onder de Koningen totham , achaz en hiskia.
19. Hebben oock Hizkia, de Koningh van Juda, ende gantfch Juda hem oyt gedoodet? immens neen. Nimmer hebben zy de handen aen hem geflagen , of zich verbitterd om zijne woorden. Hiskia bad ontzach voor de woorden dezes Propheten, als voor de woorden des heeren zeiven; en vreefde hy niet den HEERE, die fprak door den mond van den Propheet Micha? ende fmeeckte hy niet des HEEREN aengefichte , fo dat het den HEERE berouwde over het quaet, dat hy tegens hen gefproken hadde, en de bedreiging voor dat mael niet wierd uitgevoerd? wy dan, of
wat ons betreft; wy doen een groot quaet tegen onfe zielen wy bezondigen ons fchroomelyk, door Jeremia te mishandelen tot ons eigen verderv.
20. Daer was oock daerentegen een man, die in den name des HEEREN propheteerde, te weten Uria de fone van Semaja, oorfprongelyk van Kiriath Jearim, eene der fteden van Juda 2 Sam. 6: 21; die propheteerde tegen defe ftadt, ende tegen dit lant, nae alle de woorden van Jeremia, zijne bedreiging was , in het zakelyke , van den zelvden inhoud als die van Jeremia.
21. Ende als de thans regeerende Koningh Jojakim, mitfgaders alle fijne Geweldige of Krijgsoverften , ende alle de Vorften of Hovelingen, welke in verfcheidene bedieningen aen het Hov gefield waren, fijne woorden hoorden, fochte de Koningh hem te dooden: Als Uria [dat] voornemen des Konings hoorde , fo vreefde hy , ende vluchtede, ende quam in Egypten.
22. Maer hy kon de hand van zijnen machtigen vervolger niet ontkomen: want de Koningh Jojakim fondt mannen [ nae ] Egypten , te weten zijnen Hoveling Elnathan den fone Achbors, ende [andere'] mannen
XIV. DRK. Q.



34* JEREMIA. XXVI.
met hem, en deze kwamen op bevel van den Koning, in Egypten, om den Propheet van daer te halen.
23. Die voerden Uria, met bewilliging van Pharao Necho, gevangelyk uyt Egypten, ende brachten hem tor den Koningh Jojakim, ende hy fioegh hem met den f weerde: ende hy wierp fijn doot lichaem in de graven der kinderen des'voicks. JojaLim bebandelde het lijk van den gedooden Propheet op eene verachtelyke wijs, en wierp het in de gemeene begraevplaetfen van het geringlte foort der menfchen,
24. Maer Jeremia werd uit het oogenfchijnlyk doodsgevaer gered, de hant Ahikams, des foons Saphans, die Geheimfchrijver was ten tijde van Koning Jofia 2 Kon. 22: 12. was met Jeremia ; Ahikam befteedde het vermogen het welk hy had, om den Propheet te redden; waertoe hy bewogen werd door de overreding , dat Jeremia uit Gods naem en op zijn bevel gefproken had. 's Mans gunstige pogingen, ter uitredding van Jeremia, hadden te» gevolge, dat men hem niet over en gaf in de hant van dat gedeelte des volcks, het welk de zijde der Priesteren en Propheten gekozen had, en voornemens was om hem te dooden.
Sy de laetfte byzonderheid vs. 20-24. meten wy een weinig fliljlaen.
Sommigen befchouwen het, als een vervolg van de redenen des Oudften van het land, die de voorige gefchiedenis van uria hadden opgegeven. Maer zouden die Oud, ften een geval hebben opgegeven , het welk tegen hen was, en had moeten ftrekken, om den Koning en de Vorsten nog meer te verbitteren ? — Anderen hebben daerom
het verhael omtrent uïu opgevat, als woorden van de Priesteren en Levieten, waermede zy de Oudften des land»
Wilden wederleggen. Maer 'er is geen het minste teeken,
dat de Schrijver verfchillende fprekeren zou invoeren. —.
Voor het naest zouden wy denken, dat de Verzaraelaer van
J*



JEREMIA. XXVI. 243
jeremias prophecyen dit geval, by deze gelegenheid, hebbe aengeteekend, oin ons te doen opmerken, dat de redding van jeremia alleen eene vrucht was van Gods byzonderé voorzorg, aengezien het-niet ontbrak aen voorbeelden van Propheten , welke men mishandeld en gedood had. Het geval van uria fchijnt in lateren tijd gebeurd te zijn: want hy wordt gezegd gepropheteerd te hebben, nae alle ie ■woorden van Jeremia. Maer het was evenwel gebeurd in de dagen van jeremia ; en onder de regeering van denzelvden Koning jojakim. Ha,d de heer derhalven, door zijne byzonderé Voorzienigheid, de pogingen van ahikam niet gezegend, volgens vs. 24, jeremia zou het zelvde lot ondergaen hebben, het welk kort naderhand uria is overgekomen.
HET XXVII. KAPITTEL.
"T\E verhalen en redevoeringen in dit Kap. vervat, worde* ^ gebracht tot het begin der regeering van Koning jöJakim vs. 1. — Maer deze tijdsbepaling veroorzaekt eend aenmerkelyke zwarigheid, daer het ganfche beloop van zaken, byzonder vs. 3 > ons duidelyk henen wijzen, haer den volgenden Koning zedekia. — De LXX Griekfche Overzetters hebben het geheele opfchrivt vs. 1. overgefhgen; maer mag men daeruit befluiten dat het onecht zy ? of niet anderen onderftellen, dat. hier eene fout der affchrijveren zy, die jojakim, in de plaets van zedekia, zoude» gefield hebben? Het een en ander komt ons niet aenneme-
lyk voor wy zouden ons voor het naest voegen by
de zulken, die de zaek zoo begrijpen, dat jeremia deze Openbaring wel ontvangen hebbe, in het begin der fegeering van Koning jojakim , om hem den loop der aenftaende lotgevallen van het Joodfche volk bekend te maken, maer dat hy dezelve moest geheim houden tot de dagen van W bekia. Ten zy iemand de volgende opvatting verkteze* XIV. DEEL. Q. * ,



244 JEREMIA. XX VII.
dat jeremia dezen last, reeds onder jojakim hebbe beginnen te volbrengen, en daermede voortgegaen zy, tot dat hy 'er, met meerder gezetheid, zijn werk van maekte, in de dagen van zedekia ; zoodat hy zich, geduurende allen dien tijd, nu en dan eens, met jukken en banden om zijnen hals vertoonde, tot dat hy, onder Koning zedekia, deze jukken verzond tot de heidenfche Koningen , die vs. 3. vermeld worden.
Hot het wezen moge, dit Kapittel vervat, lehalven het opfchrivt vs. 1, drie hoofdzaken.
I. Het zinbeeldig bevel aen jeremia gegeven, om jukken en banden aen zijnen hals te doen, en dezelve aen eenige heidenfche Koningen te zenden, vs. 2, 3.
II. De verklaring van dit zinbeeldig bedrijv; dat alle die Koningen , zoo wel als zedekia , aen nebucadnezar zouden onderworpen worden, vs. 4-11.
III. Hierop volgt eindelyk eene ernftige vermaning aen den Koning, de Priesteren , en het volk der Joden, vs, 12-22.
x. In 't begin des Koninckrijcks van Jojakim, fone van Jofia, Koningh van Juda, gefchiedde dit woort hi eene openbaring, tot Jeremia, van den HEERE, feggende: gy zult den last, welken Ik u thans op'legge, getrouwelyk volbrengen.
2. Alfoo feyde de HEERE tot my; Maeckt u banden ende jocken, dat is koop en verfchaf u jukken met banden, ende (a) doet die aen uwen hals. Vertoon u nu en dan, met deze jukken aen uwen hals, in het openbaer; om het Joodfche volk aftebeelden, dat zy aen den Koning van Babel, en het juk van zijne overheerfching, zullen onderworpen worden.
3. Ende fendtfe vervolgens tot de nabuurige Vorsten, tot den Koningh van Edom , ende tot den Koningh
(«) Jer. &8: 10.



JEREMIA. XXVII. 245
ïiingh van Moab, ende tot den Koningh der kinderen Ammons, ende tot den Koningh van Tyrus, ende tot den Koningh van Zidon: door de hant der boden en gezanten, die te Jerufalem tot Zedekia, den Koningh van Juda, komen.
zedekia was door nebucadnezar, als zijnen fchattingpiichtigen leenman , op den throon van Juda geplaetst e Eon. 24: 17. Denkelyk waren de gemelde gezanten te Jerufalem gekomen , om zedekia met het aenvaerden van zijn Koningrijk geluk te wenfchen. Het kan ook zijn, dat zy hem by deze gelegenheid hebben aengezocht, om zich by hunne meesters te voegen, en zich dan, met vereenigde krachten, tegen de toenemende overheerfching van nebucadnezar aen te kanten. Hoe het wezen mogt, de Pro^ pheet moest dezen vreemden gezanten, by hun vertrek, elk een paer jukken, voor den Koningen hunnen meesteren mede geven.
4. Ende beveelt hen hare heeren te feggen : Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls, ter verklaring van deze zinbeeldige handelwijs; en Soo fult gy gezanten ook tot uwe heeren, uit naem van den Allerhoogften God feggen:
5. Ick de eenige en ware God, ben de Schepper van het verbazend Geheelal; Ik hebbe gemaeckt de aerde, den menfche, ende het vee, die op den aerdbodem zijn, door mijne groote kracht, ende door mijnen uytgeltreckten arm: ende ick, die de onafhangelyke Opperheer van alles ben, (V) gevefe het bezit der aèrdfche dingen aen wekken het recht is in mijne oogen, en elk zoo veel als het my goeddunkt.
6. Ende nu , ick hebbe alle defe landen over welke de Koningen van Edom, Moab, van de Ammonieten, van Tyrus, en Zidon, tot dus ver het bewind gevoerd hebben, gegeven in de hant en in de macht Netjucadnezars des Konings van Babel , (c) mijns
l» Dan. 4: 17 , 25. 00 Jer. 25: 9XIV. DEEL. Q.3



246 JEREMIA. XXVII. knechts: die een werktuig in mijne hand is, om mijnen Raed ter uitvoering te brengen. Ik maek reeds fchikkingen, om alle de gemelde Koningrijken, aen dien machtigen Vorst te onderwerpen, felfs oock het gedierte des velts, heb ick hem gegeven om hem te dienen. Zijne overheerfching zal volkomen zijn; zoo dat hy zich niet alleen de menfchen onderwerpen zal, maer hy zal over alle hunne bezittingen, waervan het vee het voornaemfte is, nae zijn welgevallen befchikken.
7. Ende alle de gemelde volcken fullen hem, ende fijnen fone, ende fijns foons fone dienen: tot dat oock de tijt fijns eygenen lants kome; in welken hy zelvs aen darius den Meder zal onderv/orpen worden , vergel. Dan. 5: 30, dan fullen fich machtige volcken ende groote Koningen van hem doen dienen, dan zal het Rijk van Babel zelve door de Perfen en Meden Overheerscht worden.
Alle de gemelde volken zouden nebucadmezar , en zijnen zoon, en-zijns zoons zoon dienen. In den Canon van ptglom^us, worden na nebucadnezar, de volgende Alleenheerfchers van Babel opgeteld, evilmerodach, neriglissor, laborosoarchod, en nabonadius, die of dezelvde is die in de Heilige Schrivt eelsasar genaemd wordt, of een Mederegeerder met eelsasar , die terwijl deze zich aen de
Hovvermaken overgav, de klem der regeering had. - Maer
men dient te weten, dat neriglissor en laborosoarchod niet rechtftreeks, uit de Koninglyke linie van nebucadnezar waren voortgefproten. nerigi.issar was de fchoonbrocder van evilmerodach en laborosoarchod de zoon van neriglissar.—— Wanneer wy derhalven deze beide, om de gemelde reden, uit de geflachtlijst wechlaten, hebben wy de drie Babelfche AUeenheerfchers, van welke de Propheet melding maekt;
KEBUCADNEZAR , EVILMERODACH , en NABONADIUS Of SEfc-
Sasar*'' iéotm I ■ bjb ••<::{[ ■ i ,t:idcs.: 8. Ende 't fal gefchieden; Het volck ende het Koninckrijck , die hem , Nebucadnezar den Koningh van Babel, niet én fullen willen dienen, ende
dat



JEREMIA. XXVII. 247
dat fijnen hals niet en fal geven onder 't jock des Konings van Babel, en zich met geweld tegen zijne , overheersing verzetten; over dat felve volck fal ick i fpreeckt de HEERE, befoeckinge doen door het ] fweert, ende door den honger, ende door dejpeftilentie, tot dat ickfe fa' verteert hebben door fiine hant, en onderworpen gemaekt aen Nebucadnezar. o. Gylièden dan, en hoort niet nae uwe Pro, pheten, ende nae uwe waerfeggers, ende nae uwe droomers, ende nae uwe guychelaers, ende nae uwe toovêraers: dewelcke tot u fpreken , feggen} de ; Gy en fullet den Koningh van Babel niet
i dienen. , wll-s
' jo Want fy propheteeren u valfcheyt: en hunne bedriegeryen zullen tot geen ander einde ftrekken, dan om u verre uyt uwen lande te brengen, ende dat ick u door de hand van Nebucadnezar uytftoote, ende gy
°miki°mMaer het volck, dat fijnen hals fal brengen onder 't jock des Konings van Babel, ende hem, zich gewillig onderwerpende , dienen ; dat felve lal ick in fijnen lande en in zijne bezittingen laten , fpreeckt de HEERE, ende het fal dat land bouwen ende daer in gerust woonen. .
12. Daer na fprack ick tot Zedekia, den Koningh van Juda eh alle zijne Vorsten, nae alle defe woorden, feggende: Brenget uwe hallen onder t iock des Konings van Babel, ende dienet hem ende fijnen volcke, fo fullet gy leven, naedien gy Zedekia, den Koning van Babel, met eenen plechtigen j eed hebt trouw gezworen 2 Kon. 24: i?-
10. Waerom foudet gy fterven, gy ende uw volck, door het fweert, door den honger, ende door de peftilentie? gelijck als de HEERE gefproken heeft van het volck , dat den Koningh van Babel niet en fal dienen, en zich tegen zijne overheen fehing, zal zoeken te verzetten,
XIV. deel. Q 4



248 JEREMIA. XXVIfV
14. En hooret dan niet nae de woorden der Pro* pheten, die tot u fpreken, feggende; Gy en fullet den Koningh van Babel niet dienen; want fy propheteeren u (d) valfcheyt.
15. Want ick en hebfe niet gefonden, fpreeckt de HEERE, ende fy propheteeren valfchelick in mijnen name : op dat ick u uytftoote , ende gy omkomet, gy ende de Propheten die u propheteeren. Dit zal het gevolg zijn, wanneer gy het oor leent aen deze bedriegeren.
16. Oock fprack ick tot de Priefteren ende tot dit gantfche volck, feggende: Soo feyt de HEERE , En hooret niet nae de woorden uwer gewaende Propheten, die u valfchelyk in 's heeren naem propheteeren , feggende; Siet, de vaten van des HEEREN huys, welke Nebucadnezar, onder Jojakim en Jechonia, heeft wechgevoerd, fullen nu (e) haeft uyt Babel wedergebracht worden: want fy propheteeren u valfcheyt.
17. En hooret niet nae hen, [maer] dienet den Koningh van Babel, aen welken gy thans, als uwen Leenheer onderworpen zijt , fo fult gylieden leven : maer zo gy, met verbfgking van den plechtigen eed der hulde, van Nebucadnezar afvalt, en tegen hem opftaet, zal Jerufalem en de Tempel verwoest worden: waerom foude defe heerlyke ftadt [tot] een woeftheyt worden? zulk eene poging zou de fchroomelykfte gevolgen nae zich flepen; en 't zoude alleen aen uwe hardnekkigheid te wijten zijn.
18. Maer fo fydie u verleiden, ware Propheten zijn, ende fo des HEEREN woort by hen is, en zy met Godlyke Openbaringen verwaerdigd worden; laetfe nu hy den HEERE der heyrfcharen voorbidden, op dat de vaten, die nog in den Huyfe des HEEREN , ende den huyfe des Konings van Juda, ende te Jerufalem zijn overgebleven , niet nae
Ba-
CO Jer. 14: 14. ende 23: 21. ende 29: 8. (e) Jer. 28: 3.



JEREMIA. XXVII.' 249
Babel en komen, en zo zy dit door hunne voorbiddingen verwerven kunnen, dan zal het blijken dat zy ware Propheten zijn. Maer het zal geheel anders uitvallen.
19. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, die de lotgevallen van alle volken beftuurt, van de pilaren Jachin en Boaz, ende van de koperen zee, ende van de Hellingen; ende van het overige der vaten, die in defe ftadt nog zijn overgebleven,
20. Die Nebucadnezar, de Koningh van Babel, niet heeft wechgenomen , als hy Jechonia , den fone Jojakims Koningh van Juda, van Jerufalem nae Babel (ƒ) gevanckelick wechvoerde: mitfgaders alle de Edelen van Juda ende Jerufalem.
21. Ja foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt ifraëls; van de vaten, die [iri] den Huyfe des HEEREN, ende den huyfe des Konings van Juda, ende te Jerufalem zijn overgebleven:
22. Nae Babel fullenfe eerlang (g) gebracht worden, ende aldaer fullenfe zijn en blijven: tot den dagh toe, dat ickfe, na het voleindigen van de LXX jarige gevangenis, befoecken, en de Babyloniers aen den Perfen en Meden onderwerpen fal, fpreeckt de HEERE; dan fal Ik de gemelde vaten in het Joodfche land terug brengen , dan zal ickfe opvoeren, ende falfe (/>) wederbrengen tot defe plaetfe.
De vervulling van het een en ander is allerblijkbaerst; zoo ten aenzien der gevangelyke wechvoering van de gemelde vaten naer Babel, 2 Kon. 25: 13. 2 Chron. 36: 18, als met opzicht tot derzelver wederbrenging in Kanaan, nadat de Meders en Peilianen het Rijk der Chaldeeuwen overweldigd hadden Ezr. 1: 7 , 8.
(ƒ) 2 Kon. 24: 14, '5- (#) 2 Kon. 25: 13. 2 Chr. 36: 1?. C/O 2 Chron. 36: 22. Jer. 29! w»
XIV. DEEL. Q_ 5



«50 JEREMIA. XXVIII.
HET XXVIII. KAPITTEL.
J)It Kapittel behelst I.et verhael van eene valfche voorzegging, door den Propheet hananja aen jeremia gedaen, m het voorhov des tempels, ten aen hooren van eene groote en zeer aenzienlyke menigte; verzekerende den val van Babel, en de herftelling van Juda, onder de regeering van Koning zedekia. _ Tot deze voorzegging had de handelwijs van jeremia aenleiding gegeven ; die in het openbaer, op Gods bevel, met een juk om zijnen hals verfchenen was, tot eene zinbeeldige afteekening van de geheele onderwerping der Joden, aen de overheerfching der Chaldeeuwen.
Het vervat drie hoo/dbyzmderheden.
I. De valfche voorzegging van hananja , vs. i - 4.
II. De verdere onderhandelingen tusfchen onzen Propheet en den gemelden hananja, vs. 5-n.
III. De prophecy van jeremia tegen hananja, vs. ra-i7. 1. Voorts gefchiedde 't in 't felve jaer, toen jeremia zijnen last, welken hy reeds ten tijde van JojaUat ontvangen had', onder de regeering van Zedekia ter uitvoering bracht, gelijk in het voorige Kap. 27. verhaeld is, in 't begin des Koninckrijcks van Zedekia Koningh van Juda, m 't vierde jaer, in de vijfde maent, [dat] Hananja , fone van Azur, de gewaende en valfche Propheet, die zich dezen naem ten onrechte aenmatigde, en van Gibeon, eene Priesterlyke Stad, in het ervdeel van Benjamin Jof. 21: 17,geboortig was, tot my fprack, in het voorhov van den huyfe des HEEREN, voor ds oogen en in de tegenwoordigheid der Priefteren ende des gantlchen volcks, het welk by eene plechtige gelegenheid aldaer vergaderd was, feggende:
In



JEREMIA. XXVIII. 25r
In de tijdsbepaling doet zich, zoo het fchijnt in den eerften opflag, eene zeer groote fchijnftrijdigheid op. Het gefchiedde, is het, in het begin des Koningrijk van Zedekia, Koning van Juda, en aenftonds wordt 'er bygevoegd, dat het gefchied zy, in het vierde jaer, in de vijfde maend. Het vierde jaer nu van zedckia was zeker niet meer het begin van zijn Koningrijk.
Sommigen redden zich uit deze zwarigheid , door de toevlucht te nemen tot de onachtzaemheid der affchrijveren; zoodat zy met de LXX Griekfche Overzetters lezen, en het gifchledde, in hei vierde jaer des Koningrijks van Zedekia, Koning van Juda, in de vijfde maend, met uitlating van deze woorden, in het züvde jaer in het begin: of met uitlating der woorden , in het vierde jaer, op deze wijs, het gefchiedde in dat zelvde jaer, in het begin des Koningrijks van Zedekia, Koning van Ju-ia, in de vijfde maend. — Maer dit alles heeft geenen genoegzamen grond.
Onder de genen die zich aen de lezing van den text houden, zijn 'er: Die de woorden zeer eenvouwig met eikanderen overeenbrengen ; door de elvjarige regeering van Koning zedekia, in twee tijdperken te onderfcheiden, het begin en het einde, en daerom het vierde jaer van zijne regeering, nog tot het begin van zijn Koningrijk, betrekkelyk maken.
a. Anderen brengen het gemelde vierde jaer , niet tot de regeering van Koning zedekia , maer tot de Sabbath
weke. Te weten de Joodfche Schrijvers, en velen
van de beste tijdrekenaren, ftemmen hierin overeen , dat het elvde jaer van zedekia , toen Jerufalem door nebucadnezar verwoest is, een Sabbathjaer'geweest zy. Gevolgelykwas dan het eerfte jaer van zedekias regeering, het vierde na het laetfte Sabbathjaer. — De wet omtrent de Sabbathjaren , was met vele andere, lang voor dezen tijd, by de Joden verwaerloosd; doch op de waerfchouwing van jeremia , had zich de Koning met het volk plechtig verbonden, om dit gebod te onderhouden , vergel. Kap. 34: 8— Maer uit dat Kap. XIV. DEEE.



i$a J E R E M i A. XXVIII.
blijkt eerder, en daermede kqmt ook de Tijdrekening in ons VII Deel overeen, dat even voor de belegering in zedekias 9de jaer, een Sabbathjaer geweest zy; en dan zou deze oplosfing vervallen. |. Eindelyk zijn 'er npg, die het vierde jaer van zedekia aenmerken, als het begin van zijn Koningrijk, voor zoo ver hy toen eerst in zijn Rijk, door nebucadnezar ten volle bevestigd is. Tqt deze gedachte, diemisfchien de waerfchijnlykfte is, krijgt men aenleiding, uit het vol. gende Kap. 51: 59, ajwaer verhaeld wordt, dat de Propheet jeremia bevel gav aen seraja , als hy van, of gelijk men het ook vertalen kan, als hy met zedekia, den Ko.. ning van Juda naer Babel toog, in het vierde jaer van zijne regeering. Deze reis is misfchien gefchjed , om herucadnezar geluk tewenfchen met de overwinning, welke hy op de Asfyriers behaeld had, toen hy Ninive verwoestte. Of om hem te verzekeren van zijne getrouwheid tegen de aenzoeken der nabuurige Vorsten Kap. 27- 3. vergelijk Kap. 29: 3. Dit eerbewijs van zedekia zal den Koning van Babel zeer aengenaem geweest zijn zoodat hy hem in zijn Rijk bevestigde, en voor zijn leven lang, tot Koning van Juda verkjaerde. Wanneer men dit aepneemt, dan wordt het vierde jaer van zedekias regeering met recht een nieuw begin genaemd van zijn Koningrijk; voor zoo ver hy op dien tijd, als Koning ' van Juda op den throon bevestigd, en hem de Koningly"ke waerdigheid , geduurende zijn leven is opgedragen.'
Deze opvatting wordt bevestigd , door het bericht der Joodfche meesteren, die op het gezach van de Thalmudisten verhalen , dat nebucadnezar , by gelegenheid der gemelde begroeting, zedekia tot Onderkoning over die vijf volken, welke Kap. 27: 3- genoemd zijn, hebbe aengefteld.
Ter dezer tijd nu, fprak de gewaende Propheet hananja tot jeremta , in de tegenwoordigheid der friesteren en des ganfehen volks, om hem openlyk tegen te fpreken, en voor eenen leugenpropheet te doen doorgaen , zeggende:
2. Soo fpreeckt de HEERE der heyrfcharen,
de



J E R E M I A. XXVIil.
de Godt Ifraëls , die my met zijne openbaringen verwacrdigd heeft, feggende: Ick de heer, hebbe het jock des Konings van Babel verbroken, en hem de macht benomen, om het Joodfche volk langer te overheerfchen; en derhalven hebt gy , voor de bedreiging van Jeremia, niet te vreezen.
3. In en binnen nogh (a) twee volle jaren, fal ick tot defe plaetfe wederbrengen alle de vaten van het huys des HEEREN; die Nebucadnezar, de Koningh van Babel, onder Jojakim en Jechonia, uyt defe plaetfe heeft wechgenomen, ende defelve [nae] Babel gebracht.
4. Oock fal ick Jechonia, den fone van Jojakim, Koningh van Juda, ende alle die gevanckelick wechgevoert zijn van Juda, die te Babel gegekomen zijn, tot defe plaetfe wederbrengen, fpreeckt de HEERE: want ick fal gelijk Ik gezegd heb , het jock des Konings van Babel verbreken, en een einde maken van zijne overheerfching.
Het mag in den eerften opflag vreemd voorkomen, dat hananja ook de wederkomst van jechonia beloovde; het welk, voor zedekia, niet dan zeer onaengenaem wezen konke, omdat jechonia , de zoon van Koning jojakim, de rechte ervgenaem was van den Joodfchen thoon. Maer men herinnere zich dat deze belovte, aen den anderen kant, zeer gefchikt was, om het volk in te nemen; daer zy zedekia niet anders befchouwen konden, dan als eenen Onderkoning van den Chaldeeuwfchen Alleenheerfcher, en derhalven als een bewijs der Babylonifche overheerfching. De wederkeering derhalven van jechonia, den wettigen Koning van Juda, kon niet anders, dan ongemeen aengenaem wezen voor het volk; en ..wanneer dit gefchiedde , zou het blijken ,• dat Babel juk geheel verbroken ware.
5. Doe fprack de Propheet Jeremia tot den Propheet Hananja: voor de oogen der Prielïeren, ende voor de oogen des gantfchen volcks, die in het
O) Jer. 07: 16. XIV. DEEL.



25+ JEREMIA. XXIX.
voorhov van het huys des HEEREN ftonden: met
alle vrymoedigheid.
6. Ende de Propheet Jeremia feyde; Amen. Het gefchiede, gelijk gy Hananja gezegd hebt! Daerover zou ikmy hartelyk verblijden; de HEERE doe alfoo, en brenge Jechonia met alle de gevangenen , en met de wechgevoerde vaten, binnen den omloop van twee jaren, in dit land terug: de HEERE beveftige uwe woorden, die gy gepropheteert hebt, dat hy de vaten van des HEEREN huys, ende alle die gevanckelick Zijn wechgevoert , van Babel wederbrenge tot defe plaetfe.
Maer hoe kon de Propheet jeremia verklaren , hartelyk te wenfchen , dat de heer dede, gelijk hananja gezegd had, daer hy wist dat de onveranderlyke God het tegendeel verklaerd had, en doen zoude? — Sommigen nemen .deze woorden van Jeremia , als eene verontwaerdigenda fpotrede , zoodat zy juist het tegendeel zouden te kennen geven van het gene zy letterlyk zeggen; zoodat de meening zijn zoude : ,, De heer zal uwe woorden bevestigen; zou „ Hy? Niets minder dan dit, juist zal het tegendeel plaets „ hebben." — Maer deze opvatting is volftrekt ftrydig, met het woordje amen , het welk blijkbaer te kennen geevt, dat de Propheet hier ernftig fpreke. Ook zijn 'er geene redenen , waarom men de gemelde woorden niet als eenen oprechten wensch zou kunnen opvatten. De Propheet verzekerde wel, uit s' heeren naem, dat het tegengeftelde van hananjas zeggen zou plaets hebben; maer dit belet niet, dat hy oprechtelyk wenfchen konde, de zaek mogt anders uitvallen: deels om zijne zucht tot het behoud van het Joodfche volk te kennen te geven, even als paulus fpreekt Rom. 9: 3, deels om den Joden te doen opmerken, dat het kwade het welk hy voorfpelde, niet uit zijne eigene beweging, maer uit Godlyke aendrijving voortvloeide; deels om aen te duiden , dat hy vuurig begeerde , de Joden mogten zich nog door oprechte boetvaerdigheid verootmoedigen , en daer door den heer bewegen , om berouw te hebben van het kwade, het welk Hy gefproken had.
%. Maer



JEREMIA. XXVIII. 255
7. Maer hoe ik wenschte, Hananja! dat uwe voorzegging mogt ver vuld worden , de zaek zal geheel anders uitvallen. Daerom hoort nu dit woort, dat ick openlyk en vrymoedig, uit s'heeren naem, fpreke voor uwe ooren ; ende voor de ooren des gantfchen volcks4 neem het ter harte, en vestig 'er uwe aendacht op.
g. De Propheten, die voor my ende voor u van oudts geweell zijn; die hebben tegen vele landen ende tegen groote Koninckrijken gepropheteert, van krijgh, ende van quaet, allerlei rampen des vernielenden oorlogs, ende van peftilentie. Dit is eene algemeen bekende zaek.
9. De Propheet, die gepropheteert fal hebben van vrede , van allerlei heil en voorfpoed j als het woort van dien Prophete komt, en zijne Voorzegging vervuld wordt, [dan] fal die Propheet bekent worden, dat hem de HEERE in der waerheyt gefonden heeft: dan eerst zal het blijken, dat hy een waer Propheet is , van God gezonden; die niet zijne eigene verdichtfelen, maer in de daed Gods woorden gefproken heeft.
Maer wat wil jeremia vs. 8, 9 te kennen geven ? Wil hy 'er door aenduiden, dat de ware Propheten, die in de daed van God gezonden waren , nooit iets anders, dan allerlei rampen hadden aengekondigd ; en dat men zich daerom op voorzeggingen, welke heilrijke belovten bcheh zen, niet verlaten kan, voor dat zy door de uitkomst bevestigd worden ?
Dit kan hy zekerlyk niet bedoeld hebben. —- Zulk eene verklaring zou blijkbaer ftrijdig zijn, met het oogmerk der Voorzeggingen , en met eene groote menigte van voorbeelden ; naedien vele Propheten, in vroegere dagen, ook aenkondigers van het goede geweest waren. — Wanneer men zich de omftandigheden , in welke jeremia verkeerde, levendig voor den geest brengt, is de zaek niet moeilyk te begrijpen. Onze Propheet had niet alleen tegen Juda, maer ook tegen de nabuurige volken, tegen groote en machtige Koningrijken gepropheteerd, verg. Kap. XXVII,
XIV. DEEL.



255 JEREMIA. XXVIII.
XXVIII, van oorlog, honger en pestilentie. In dezen opzichte ftemden zijne Voorzeggingen volkomen overeen, met Godfpraken van vroegere Propheten, als van micha, nahUm, jesaias en anderen. Deze hadden , even als onze jeremia, voorfpeld, dat Juda,en vele andere machtige volken, eerlang, aen de overheerfching van Babel, zouden onderworpen worden, hananja daer tegen verzekerde, zonder dat hy eenige melding maekt van boete en bekeering, dat Juda vrede en voorfpoed erlangen zoude. Deze zoogenaemde Voorzegging moest derhalven aen ieder eenen geheel verdacht voorkomen: ja zulk eene verzekering, geheel ftrijdig met die der voorige Propheten, kon en mogt niet geloovd worden, ten zy dezelve, door de uitkomst bevestigd, en het even daer door openbaer wierde, dat zulk een Propheet waerlyk van God gezonden ware.
Op deze wijs gevolglyk wilde de Propheet de ongegrondheid der gewaende voorzegging van hananja aentoonen.
10. Doe Jeremia deze woorden gefproken had, nam de zoogenaemde Propheet Hananja het jock van den halfe des Propheten Jeremia , het welk hy federt eenigen tijd , en vooral by gelegenheid van deze plechtigheid, gedragen had; tot een teeken, dat het volk aen het juk van Babels overheerfching zoude onderworpen worden : ende hy verbrack het, om te kennen te geven , dat het juk der Chaldeeuwfche overheerfching fpoedig zou verbroken worden , en dat Jeremia gevolglyk een leugenpropheet ware.
11. Ende Hananja fprack voor de oogen in de tegenwoordigheid, en ten aenhooren des gantfchen volkcks, feggende; Soo feyt de HEERE; Alfoo gelijk dit juk, het welk Jeremia aen zijnen hals gedragen heeft, verbroken is, fal ick verbreken het jock Nebucadnezars Konings van Babel, in en binnen den omloop van nogh twee volle jaren, van den halfe niet alleen den Joden , maer ook aller der volcken , die thans aen de Chaldeeuwfche overheerfching onderworpen aijn: Ende de Propheet Jeremia gingh fülzwijgende
fijns



JEREMIA. XXVlir. 257
fijns weegs , tot een bewijs van zijnen zachtmoèdigen aert; maer tevens met kennelyke teekeneh van zijne veronc waardiging, wiiiende niet meer met zulken bedrieger te doen hebben, maer afwachten wat de hüer zelvs, ter verdeediging van zijne zaek -, doen of bevelen zoude.
12. Doch des HEEREN Woort gefchiedde tot Jeremia in eene nadere Openbaring , (na dat de gewaende Propheet Hananja het jock van den halfe des Propheten Jeremia verbroken hadde,) en zien nog, met het volk, in het voorhov van den Tempel bevond, feggende: .
13. Gaet henen, keer weder terug naer het voorhov van den Tempel, ende fpreeckt tot Hananja, feggende ten aenhooren des ganfehen volks : Soo feyt de HEERE, wat gy ook het volk mogt zoeken wijs te
maken ; Houtene jocken hebt gy verbroken : nu fult gy, in plaetfe van dien, yfere jocken maken.
Het komt hier aenftönds in bedenking, hoe tot hananja konde gezegd worden, houten jukken hebt gy verbroken, daer hy maer één juk van jeremias hals genomen en verbroken had; en vooral hoe 'er kon worden bygevoegd, nu zult gy, in plaets van die, yzeren jukken maken?
Ten aenzien van de eerfte bedenking, herinnere mett zich, dat het juk, het welk jeremia aen zijnen hals droeg; eene zinbeeldige vertooning ware van de onderwerping der Joden niet alleen, maer ook der nabuurige volken, aen dé Chaldeeuwfche overheerfching. Vermids nu het juk van jeremia de onderwerping van verfcheidene volken beteekende, kon 'er met recht tot hananja gezegd worden: houten jukken hebt gy verbroken, voor zoo ver hy daerdoor had willen aenduiden, dat nebucadnezars juk , het welk op den hals van vele volken rustte, zon verbroken worden, verg. vs. 11.
Vele Uitleggers begrijpen de volgende woorden, nu zuil gy, in de plaets van die, yzeren jukken maken, als jeremia rakende , op deze wijs: houtene jukken hebt gy hananja verbro° ken, nu zult gy jeremia , in plaets van die, yzeren jukken mii
XIV. DEEL. R



253 J' E R E M I A. XXVltt
ken. Maer nergers vindt men, dat jeremia aen dit bevel gehoorzaemd, en yzeren jukken gemaekt hebbe. Daerenboven vordert de eenvouwige lezing der woorden , dat men de laetfte zoo wel als de eerfte, van hananja opvatte. Eigenlyk ftaet 'er m het oorfprongelyke: houten jukken hebt Men engy hebt, in de plaets van dien, yzeren jukken gema,kt; dat is , gy hananja hebt te weeg gébracht, dar het nu, in plaets houten , yzeren jukken wezen zullen. Het yzer is niet alleen veel fterker dan het hout, zoo dat het met met handen kunne verbroken worden , maer ook veel zwarer en moeilyker om te dragen. De Yzeren jukken beelden derhalven af, niet alleen dat de overheerfching van Babel zoo vast befloten ware , dat zy door geene menfchelyke middelen zou kunnen worden afgewend zoo dat Juda en de omliggende volken, willens of onwillens , onder het juk van nebucadnezar zouden moeten bukken; maer ook dat hunne aennaderende onderwerping aen de Babelfche Alleenheerfching, veel harder en onverdraeglyker wezen zou, dan de heer hun bevoorensbedreigd had. Verg. Deut. 28-48. Dit nu had hananja in zoo ver te weeg gebracht, voor zoo ver hy en zijne gewaende voorzegging, de middeloorzaken waren, dat de Joden des heeren vermaning, om zich aen Babel gewillig te onderwerpen, niet gehoorzaemden. m zulk een geval, zouden zy in hun land gebleven zijn, hetzelve gebouwd hebben , en 'er in voorfpoed gebleven zijn, verg. Kap XXVII- n' Deze gewaende voorzegging fpoorde de Joden aen," om zich tegen Babel te verzetten, en daerom zou nebucadnezar, m plaets van houten, yzeren jukken om hunne halzen leggen. — Dit heeft ook de uitkomst bevestigd
14. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Jck heb een yferen jock gedaen aen den hals van alle defe volcken, om Nebucadnezar den Koningh van Babel te dienen, Omdat Juda en de andere volken, aen welke Ik jukken ter hunner waerfchouwing heb gezonden, meer geloov geven aen de ongegronde verzekeringen der valfche Prophete» dan aen mijne woorden, zoo zullen zy aen Nebucadnezar,
on-



JEREMIA, XXVIII. 259
onderworpen worden, ende fy lullen hem dienen: ja zijne overheerfching zal zich uitftrekken, over hun ganfche land, en over hunne geheels bezitting , zoodat niemand, zelvs zy niet die de woeste plaetfen bewoonen, alwaer zich het gedierte des velds ophoudt, zijne harde flaverny ontkomen zullen : want ick heb hem oock zelvs het (b) gedierte des velts gegeven, om 'er over te heerfchen.
15. Ende de Propheet Jeremia feyde tot den valfchen Propheet Hananja; Hoort nü Hananja: Ik heb aen u in het byzonder nog een woord , hoor 'er naer, mst aendacht en eerbied, als naer het woord van den levendigen God; wat gy ook mogt zeggen en voorwenden , om het volk wijs te maken dat gy een waer Propheet zijt, van God gezonden. De HEERE en heeft u niet gefonden, noch met zijne Openbaringen verwaerdigd , maer gy hebt door uwe gewaende Godfpraken , gemaeckt dat dit volck, ter verzwaring van hun aennaderend oordeel, op leugen vertrouwt, zoodat de Joden, zich met eene ydele hoop vleiende, mijne waerfchouwingen verfmaed hebben.
16. Daerom omdat gy zulk eene fchenddaed begaen , en onder het bedrieglyk voorwendfel van Gods naem, leugenen gepropheteerd hebt, foo feyt de HEERE, die zijn woord en eer zal handhaven ; Siet ick fal U wechwerpen , van den aerdbodem : gy zult geene plaets meer bekleeden onder de levendigen. Binnen dit zelvde jaer , waervan reeds een gedeelte verloopen is, fult gy lier ven, binnen zulken korten tijd zal uw doodde waerheid van mijn woord, en het leugenachtige van uw gewaende voorzegging, beflisfchen. Dit oordeel zal u overkomen, om dat gy eenen (c) afval gefproken hebt tegen den HEERE, omdat gy, met eene opzettelyke ftoutheid tegen den heer, leugens gepropheteerd , en daer door veroorzaekt hebt, dat de Joden zich, ter verzw*
Q»)ïjètt 27: 6. O) Deutcr. i3r 5- 29! 3«XIV. DEEL. R 2



aco JEREMIA. XXVIII.
nng^van hun onheil , tegen n.rucadnezar zuilen aen-
LP' A]/u- S d! HEEH' die nietliegen kan, bedreigd had , gefchiedde het ook. Volgens deze Godlyke be
tTL'A r de/r°Ph€et ^nanja in dat felve jaer in de fevende maent, en gevolglyk Hechts twee maenden na deze onderhandeling met Jeremia, verg vs v De dood derhalven van dezen haNaNja was eene zeer flerk fprekende waerfchouwing, voor het Joodfche volk , om toch acht te geven, op des heeren vermaningen en bedreigingen , door den mond van den Propheet
jeremia»
HET XXIX. KAPITTEL.
Dit Kap behelst eene boodfchap , welke jeremia op Gods bevel, by eenen briev gezonden heeft, aen de Tc den in Babel, die derwaerds met j2chokia waren wechgevoerd. — Dit is gefchied, onder de regeering van Ko«mg zedekia , zonder dat wy het bepaelde jaer nader kun^ nen aen wijzen.
Soortgelijke brieven fchijnt jeremia meermalen gezonden te hebben. Behalven den briev vs. i-23, vinden wy melding van een later fchrijven vs. 30-32, en vs 2? wordt van brieven gefproken, welke semaja de Neche. lamiter had afgezonden , tot al het volk te Jerufalem en tot zephanja , den zoon van maaseja , rakende he't gene jeremia gefchreven. had. Deze briev was door ZE phanja , aen onzen jeremia voorgelezen; die daerop een nieuw bevel ontving , 0m eene boodfchap , aen de ee vangelyk wechgevoerden , ten opzichte van dezen semaja te fchri|ven , vs. 31. 1
Er waren onder de gevanglyk wechgevoerden, de zulk«n, d,e zich voor Propheten uitgaven, en den Joden
wijs



JEREMIA. XXIX. 26c
wijs maekten , dat zy eerlang naer Kanaan zouden we. . derkeeren- Hiertoe behoorden vooral de valfche Prophei cyen van aciiab , en zedekia , als mede de verleidende handelingen van semaja den Nechelamiter. — Onze jeremia verzekerde daerentegen , den wechgevoerden naer Babel, dat zy niet eerder dan na verloop der 70 jaren, Kap. 25: voorfpeld, in hun Vaderland zouden wederkeeren. Wy vinden hier:
L Den briev, welken jeremia , aen den wechgevoerden naer Babel, gefchreven en gezonden heeft, vs. 123.
II. Het gevolg van dien briev; zijnde het wederom fchrijven van eenen zekeren semaja , aen de Priesters te jerufalem, vs. 24-32.
/. Betreffende den briev van jeremia; K Vooraf gaet ttn gefchiedkundig voorbericht, vs. 1 - 3 , en 3. daerop volgt de inhoud van den briev zeiven, Ws 4-23.
1. Voorts zijn dit de woorden des briefs, dien of des boeks, des gefchrivts, het welk de Propheet Jeremia op Godlyken last fchreev, en fondt van Jerufalem , tot de overige Oudtften , die gevanckelick waren wechgevoert, mitfgaders tot de Priesteren , ende tot de Propheten, ende tot den gantfche volcke, dat Nebucadnezar van Jerufalem gevanckelick hadde wechgevoert nae Babel 3
Tot de overige Oudften ; eigenlyk ftaet 'er, tot het. overfchot dtr Oudften. — De Oudften zijn de hoofden der Vaderen van Israël; of die in hun Vaderland , O verheden der mindere Steden van Juda geweest waren. Aen dezen wordt een overfchot toegefchreven. Men denke aen de overgeblenen , daer fommigen reeds geftorven waren ; of dat alle de Oudften, die in Babel verkeerden, in onderfcheiding van hunne ambtgenooten die nog te Jerufalem waren, het overfchot genaemd worden.
De Propheten , die hier by de Priesters gevoegd worden,
XIV. DEEL. R 3



*6t JEREMIA. XXIX.
den , zijn de Levieten , welker werk het was, om het volk in den Godsdienst te onderwijzen vergei Kap. XXVI: 7. '
2. (Na dat de Koningh (a) Jechonia , ende de Komnginne , ende de Kamerlingen, 'de Vorften van Juda ende Jerufalem, mitfgaders de timmerlieden ende fmeden, van Jerufalem waren uytgegaen.)
Deze gevangelyke wechvoering is omffandig verhaeld, 2 Kon. 24: 12. — Te weten , onder Koning jojakim,: gefchiedde de eerfte gevangelyke wechvoering der Joden naer Babel, en van daer moet het begin der 70 jarige ge, vangenis gerekend worden, nebucadnezar had Jerufalem belegerd, de Stad ingenomen , een deel der Tempelvaten geroovd, en een aental gevangenen naer Babel gevoerd, onder welke zelvs velen van het Koninglyk zaed waren,
als daniël, sadrach, me? ach, en abednegq , die te v00-
ren hananja , misael, en asarja heeten , Dan. r; 1 - 7. De Koning jojakim zelvs was rseds in ketenen gebonden, om hem naer Babel te voeren, 2 Kron. 36: 6, 7. Dan. ij 1, 2; maer nadut hy neeueadnezar trouw gezworen had, werd hy in zijn Rijk herfleld. — Drie jaren later viel jojakim af, van den Eabelfchen Alleenheerfcher. nebucadnezar zondt daerop een leger in het Joodfche land, om het zelve te verderven; en na verloop yan 2 jaren, kwam hy zelvs in Juda, venneesteide vele plaetfen, en trok met 3023 gevangenen weder naer Babel, Jer. 52: 23. Dit was de tweede gevangelyke wechvoering. — Inmiddels bleev Jerufalem belegerd, en jojakim werd in eenen uitval gewond, en gevangep; kort daerna is hy geftorven. jojachw zijn zoon volgde hem op; maer hef beleg van Jerufalem werd zoo .fterk voortgezet, vooral nadat nebucadnb*« 2eIvs *» i-et leger gekomen was, dat jojachin zelvs juet de geheele Koninglyke Familie , aen den Babelfchen AHeenheerfcher zich anuerweipen moest, nebixadnezar nam Jerufalem in bezitting, roovde de nog overgeblevene fchatten van den Tempel en het Koninglyk Paleis; en met je-
eHo-
{«) i Ka», 24: 12, Sec,



JEREMIA. XXJX 2C3
chonia, zijne moeder, wijven, eh hovelingen, voerde hy de voornaemfte en nuttigfte lieden, mee zich naer Babel. Dit was de derde gevangelyke wechvoering, welke gefchied is in het S,^ jaer van nebucadnezar. By dis gelegenheid werd zedekia tot Koning van Juda aengefteld.
Aen dezen Joden nu, die met jechonia of jojachin, naer Babel gevoerd waren, fchreev jeremia eenen briev, en verzond denzelven.
3. Door de hant van Elafa den fone Saphans, die ten tijde van Koning josias , Geheimfchrijver geweest was, ende door de hand vah Gemaria den fone van Hilkia: die Zedekia de toenmalige Koning van Juda, nae Babel fondt, tot Nebucadnezar den Koningh van Babel. In dezen briev fprak Jeremia tot de Joden, die in Babel gevangen waren, feggende:
Er wordt niet aengeteekend , by wat gelegenheid, en met welk een oogmerk, dit gezantfchap naer Babel gegaen zy. Het kan zijn, dat het een gewoon gezantfchap geweest zy, om de jaerlykfche fchatting te betalen; misfehien was het eene buitengewoonebezending. Volgens Kap. 27: 3. had zedekia aenzoek gehad van de Edomieten, Moabieten, Ammonieten .Tyriers, en Zidoniers, om met hun, het juk van nebucadnezar aftewerpen. Uit vergelijking met Kap. 28: i. \is misfehien op te maken dat dit in zijn 4de jaer zal geweest zijn. Het kan zijn, dat hy.by die gelegenheid, het hier gemelde gezantfchap naer Babel hsbbe afgevaerdigd, om plichtplegingen by nebucadnezar afteleggen, en voor tekomen.dat hy ,wegens den bedoelden afval, geen argwaen mogt opvatten. Maer dan moet deze bezending onderfcheiden geweest zijn van die welke Kap. 51: 59 verhaeld wordt als in dat zelvde 4d£ jaer gefchied. — Hoe dit zy, van deze gezanten bedien, de zich jeremia , om den gevangenen Joden dezen zijnen briev tedoen toekomen; nae alle gedachten op Gods bevel.
Hierop nu volgt de inhoud van den briev zeiven, vs. 4-23.
4. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen , de God Ifraëls: tot alle die gevanckelick zijn wechgevoert, die ick als een vertoornd Richter, door Nebu.-
XIV. DEEL. R 4



264 JEREMIA. XXIXj
cadnezar ajs een werktuig in mijne flraffende hand, gevanckehck hebbe doen wechvoeren van Jerufalem
5. Zorgt in Babel voor uw verblijd en onderhoud. Bouwet huyfen, ende woonet [daer in] 1 ende plantet hoven , met vrugtdragend boomgewas , ende etet de vrucht van dien,
6 Nemet wijven , ende gewinnet fonen ende dochteren, ende nemet wijven voor uwe fonen ende gevet uwe dochteren aen mannen, dat fy fonen ende dochteren baren : plant zoo uw geflacht voort in Babel, ende wordet aldaer vermenigvuldigt, ende en wordet niet vermindert.
By de wechvoering der Joden naer Babel, wordt geene melding gemaekt van vrouwen, dan alleen 's Konings moeder en wijven, 2 Kon. 24; nochthans is het zeer vermoedelyk, dat 'er onder de gevangenen, vrouwen geweest zijn, te meer omdat'er, zoo wel van dochteren, ai5 van zoenen gefproken wordt. Het was den Joden niet geoorloovd, zich aen vreemden te verzwageren , en men vindt ook niet , dat deze wechgevoerden zulks gedaen hebben. — Hun wordt hier bevolen, hun geflacht,door wettige huwelyken, te bewaren en uit te breiden; als mede alle zulke voorzorgen te gebruiken, welke dienen konden, om dea tijd van hun verblijv in Babel aengenaem te maken.
7. Ende foecket den vrede der hoofdftadt Babel, en der andere plaetfen in het land der Chaldeeuwen daer henen ick u. gevanckelick hebbe doen wechvoeren. Legt u, nae uw beste vermogen, daerop toe, om den bloei en welftand van Babel en andere Chaldeeuwfche Steden en plaetfen te bevorderen , ende biddet voor haer tot den HEERE: want in haren vrede en voorfpoed. fullet gy vrede hebben, en deelen in dm algemeenen bloeiftaet, geduurende den tijd dat gy in deze gevangenis verkeeren moet.
' 8. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, ee Goat Ifraëls; En Jatet uwe zoogenaemde Propheter, ende uwe waerfeggers, die in 't midden van
u



JEREMIA* XXIX. 265
y zijn, u niet (Z>) bedriegen, laet u niet wijsmaken, dat gy eerlang naer uw Vaderland zult wederkeren : noch en hooret niet nae uwe droomers , die gy doet droomén, voor zoo ver gy u zoo zeer gezet toont op aengename voorfpellingen, hoe ongegrond ze dan ook wezen mogen.
9. Want fy propheteeren u valfchelick in mij^ pen name , bedrieglyk voorwendende, dat Ik hen mei Openbaringen verwaerdigen zoude; want, wat zy ook zeggen mogen, Ick en hebfe niet gefonden, fpreeqkt de HEERE.
10. Want foo feyt de HEERE, wiens verklaringen onfeilhaer zijn ; Sekérlick zal de Babylonifche gevangenis zeventig jaren duuren, maer als die tfeventigh jaren te Babel fullen vervult zijn, fal ick ulieden befoec.ken : dan zal Ik naer u omzien, dan zal Ik doen blijken, dat Ik uwer ten goede gedachtig ben: ende ick fal mijn goet woort over u verwecken , Ik zal ds belovte van zegen en voorfpoed , welke Ik gedaen heb, verg. Kap. 24: 6, alsdan vervullen; u wederbrengende tot defe plaetfe, in het land van uwe Vaderen.
De zeventig jaren van deze Babylonifche gevangenis moeten gerekend worden, begonnen te zijn, even na het ad« jaer van jojakim , zijnde het eerfte van nebucadnezar , verg. Jer. 25: 1. Dan. 1: 1, 2, zoodat dezelve geëindigd zijn in het eerfte jaer van ctrus , toen hy den Joden Vryheid gav, om naer hun Vaderland weder tp keeren, en den Tempel te herbouwen, 2 Chron. 36: 21 - 23. Ezr. 1:1-3. Echter zijn, na die eerfte, nog verfcheidene wechvoeringen voorgevallen, tot dat Stad en Tempel eindelyk geheel verwoest werden, in het i8Je jaer van nebucadnezar, zijnde het nde van zedekia, a Kon. 25: 2, 8-
ii. Want ick weet' de gedachten , die ick over u dencke , Mijn befluit, omtrent uwe lotgevallen, heb Ik onherroepelyk beraemd, en zal Ik onfeilbaer» ter uitvoering brengen, fpreeckt de HEERE: gedachten des. vredes a ende. des voorfpoeds, maer niet
(i) Jer. 14: 14. eudc 23: 21., ende £7: 15. XIV. DEEL. R 5



zóó J E R E M I A. XXiX. des quaets, heb Ik over u beraemd en vastgefteld dat ick u geve het eynde, ende de verwach' tinge.
Het einde en de verwachting. _ Sommigen denken , aen eene en dezelvde zaek , door twee bewoordingen uitgedrukt, en vertalen het, door het einde der verwachting, of het verwachte einde; zoodat 'er de vervulling
van s' heeren belovten door zou worden aengewezen. ,
Maer al zoo wel kan men de bewoordingen onderfcheiden : verftaende door het einde , de voleinding der Babylonifche gevangenis , en door de verwachting, de wederbrenging der Joden in hun Vaderland , welke by het gemelde einde zou plaets hebben , en waer naer zy reikhalzende uitzagen. — Het een en ander zou de heer hun geven, en zijne belovte daeromtrent gedaen, ter bepaelder tijd, zekerlyk vervullen.
12. Dan wanneer die bepaelde 70 jaren ten einde loopen , fullet my gy (<r) aenroepen, onder het gevoel van uwe rampen , met erkentenis van uwe fchuld, en uit overtuiging, dat Ik alleen machtig ben om u te ver' iosfen, ende gy zult henen gaen , ende ernftig tot my bidden ; ende ick fal gunftig nae u hooren.
Wat zegt de uitdrukking gy zult henen gaen* — Sommige verftaen het van den inhoud der gemelde gebeden, gy zult my aenroepen , dat gy uit het land van uwe gevangenis mogt henen gaen. Anderen be'fchouwen het, al« eene hoedanigheid van het aenroepen, gy zult my aenroepen , en ten dien einde, in uwe binnenkameren kenen gaen. Anderen merken het aen , als een gevoig van het aenroepen : gy zult my aenroepen , met dat gevolg , dat gy uwen wensch erlangen zult , en henen gaen in uw Vaderland.
Voor het naest evenwel , moet deze uitdrukking, uit eenen gewoonen fpreekttrant dar Hebreeuwen verklaerd worden , waerdoor het gaen, by eenig bedrijv gevoegd, èf. behendigheid en geduurigen voortgang daervan te ken;
nen
it) Dar^ 9,



JEREMIA. XXIX; 20*7 nen geevt; zoo lezen wy by voorbeeld van abraham, dat hy was gaende en trekkende, dat is geduurig trekkende naer het Zuiden Gen. 12: 9, vergel. Jof. 6: 9, 13' Richt- 14: 9* 2 Kon. 2: 11.— Volgens deze opvatting, geevt het asn. roepen en henen gaen te kennen, dat de Joden den heer ernftig en aenhoudende zouden aenroepen,
13. Ende gy fullet my ernftig, vuurig, en met eene aenhoudende werkzaemheid foecken, als uwen God, en als het hoogfte goed, ende alsdan zult gy My ook vinden: Ik zal u met kennelyke proeven van mijne onderfcheidende gunst vereeren, wanneer gy nae my fullet vragen, en u daerop toeleggen om my te dienen, met uw gantfche herte, en in ongeveinsde oprechtheid.
14. Ende ick fal van ulieden in gunst gevonden worden, fpreeckt de HEERE, ende ick fal uwe gevanckenilfe wenden , uw ballingfchap doen ophouden , ende u (d) vergaderen uyt alle de volcken, ende uyt alle de plaetfen, ftaende onder de Chaldeeuwfche Alleenheerfching, daer henen ick U, door eene geweldige macht,doch in alles van mijne beftuuring afhangende, gedreven hebbe, fpreeckt de HEERE: ende ick fal u wederbrengen in uw Vaderland, tot de gezegende plaetfe, van waer ick u gevanckelick hebbe doen wechvoeren. Mijne Almachtige hand, die geflagen heeft, zal ook wederom heelen.
Ij. Om dat gy u door bedriegers laet misleiden, en doorgaends fegget: De HEERE heeft ons Propheten gezonden uit ons Vaderland , en nae Babel verweckt : omdat gy aen deze gewaende Propheten geloov geevt; die u wijs maken, dat gy eerlang naer uw Vaderland zult wederkeeren , en dat Zedekia, met de overige Joden , die nog te Jerufalem zijn, niet zullen beoorloogd worden:
16. Daerom feyt de HEERE alfoo , van den Koningh Zedekia, die thans op Davids throon fitt, ende van al 't volck, dat nog in defe hoofdftadt
(rf) jer. 23: 3. XIV. OTFA.



268 JEREMIA. XXIX.
Jerufalem woont: [te weten] uwe broederen die met LnilTe318 "°g "let Cn Z'jn Uyt§egaen in de Sevanc'
17. Alfoo feyt de HEERE der heyrfcharen die alle fchepfelen in zijne hand heeft; Siet ick fal (e) het,fweert, den honger, ende de peftilentie, drtó meest geduchte plagen, onder hen fenden: ende ick falfe maken , als de affchouwelicke vijgen die van wegen de boofheyt niet en konnen gegeten worden. 0 ■
Hier is eene blijkbare toefpeling, op het gezicht van de beide vijgenkorven J het welk onzen Propheet vertoond was, Kap. 24- — Het fchijnt dat de wechgevoerden kennis bekomen hadden van dit merkwaerdig gezicht. Althans met toefpeling op dit gezicht, verklaert hy dat de heer met de overgeblevene Joden handelen zou, gelijk men geWoon is te handelen met onrijpe vruchten, die nergens toe dienen kunnen, dan voor den mesthoop.
18. Ende ick falfe achter na 'jagen met den fweerde, met den honger, ende met de peftilentie : alle hunne pogingen om deze oordeelen te ontvlieden , zullen geheel vruchteloos wezen, ende ick falfe (ƒ) overgeven tot eene beroeringe, allen Koninckïijcken der aerde; zoodat alle de heidenen zich, over hun rampzalig lot, ontzetten zullen. Ik zal hen zetten tot eenen vloeck, zóodat zy zullen befchouwd worden als menfchen, die aen eenen byzonderen vloek onderworpen zijn, ende tot eenen fchrick, ende tot eene aenfluytinge, ende tot eene fmaetheyt, onder alle de volcken, aende Chaldeeuwfche Overheerfching onderworpen, daer ickfe, door een onwederftaenbaer geweld, van mijne beftuuring afhangende, henen gedreven faf hebben.
19, Om dat fy nae mijne woorden niet gehoort en mijne geboden verfmaed hebben, fpreeckt de HEERE:
4J9?ia ¥J 8' I0' C/) Deut* 281 37- Jer< >* t- èr^e



JEREMIA. XXIX. 269
RE: als ick mijne knechten, de Propheten j tot 1 hen fondt, vroegh op zijnde ende fendende, om i hen, met alUm mogelyken ernst en yver, tot bekeering te : bewegen, maer gylieden en hebt niet gehoort, en I zijt in de boosheid hardnekkig voortgegaen, fpreeckt de
HEERE.
20. Gy dan, hooret toch nu naer des HEEREN 1 woort, met de verfchuldigde aendacht en eerbied, ge: looft en gehoorzaemt dit woord, en geen ander, gy alle
! die gevanckelick zijt wechgevoert, die ick van Jerufalem nae Babel hebbe wechgefonden.
Hierop volgt eene voorzegging, welke niet de wechgevoerden in htt gemeen ietreft, maer zekere byzonderé perfonen onder dezelve, die de heer Jlellen zoude tot toonbeelden van zijne gramfchap , vs. 21-23.
21. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls, van Achab, fone van Kolaja, ende van Zedekia , fone van Maafeja , die ulieden in
r mijnen name valfchelick propheteeren: Siet, ick : falfe geven in de hant Neoucadrezars des Konings van Babel, ende hy falfe voor uwe oogen flaen.
Er worden twee perfonen genoemd, achab en zedekia. .
Zy waren valfche Propheten ; voor het overige zijn zy ons geheel onbekend. Zy waren verleiders van de gevangeiyk wechgevoerden nae Babel, en derhalven fchuldig aen gekweste hoogheid van God, wiens naem en gezach zy misbruikt hadden. Zy zouden daerom een rampzalig uiteinde hebben. De heer zou hen, op eene meer byzonderé wijs, in de hand geven van nebucadnezar , dees zou hen 1 op eene geweldige wijs, flaen en ter dood brengen, voor de togen der gevangelyk wechgevoerden, door een openbaer halsgericht, in hunne tegenwoordigheid.
22. Ende het ftrafgericht van deze beide Volksverleiders zal zeer diep geprent worden, in hefchart van h allen die thans in Babel verkeert; van hen fal een vloeck genomen worden by alle de gevanckelick wechge-
XIV. deel.



*7o JEREMIA. XXIX.
voerde van Juda, die in Babel zijn, zoo dat men eenen vloek uitfprekende, denzelven van dit geval ontkenen zal, en dat men fegge: De HEERE Helle u als Zedekia, ende als Echab, die de Koningh van Babel aen den vyere briedt.
De foort van doodftraf, welke deze bedriegers ondergaen zouden, fchijnt het zelvde geweest te zijn, het gene wy blakeren noemen, en waervan de flraf des brandenden ovens onderfcheiden was , welke gefchiedde door eene geheele verbranding Dan. 3: 6. — De reden, welke den Koning van Babel tot dit ftrafgericht bewegen zou , wordt niet aengeteekend. Men gist, dat deze valfche Propheten het volk, door hunne gewaende voorzeggingen, onrustig maekten , en dat zy daerom als oproermakers zouden behandeld worden. —— Wat 'er ook van wezen moge, des heeren handeling in dit geval, wordt gebillykt vs. 23.
23. Om dat fy eene dwaefheyt deden in Ifraël, eene zeer ergerlyke misdaed bedreven, vergel. Gen. 34: 7. Richt. 19: 23. 20: 6, 10, ende overfpel bedreven met de wijven harer naeften, ende fpraken het woort valfchelick in mijnen name, dat ick hen niet geboden en hadde: ende ick ben geen ledig aenfchouwer van hunne misdaden, maer de gene die 't weet en werkelyk opmerk, ende Ik ben ook een getuyge [daer van"], die wel zorg zal dragen, dat dit hun fchroomelyk wanbedrijv zal geftraft worden, fpreeckt dc HEERE. Schoon zy by de menfchen, voor brave lieden en zelvs voor Propheten doorgaen, zal Ik evenwel middelen wetön, om hen te ontdekken en te ftraffen.
Des heeren weg was derhalven rechtvaerdig, wanneer Hy zorg droeg , dat beide deze booswichten , op eene zeer voorbeeldige wijs geftraft wierden. — Op deze wijs zou het openbaer worden, dat zy fnoode deugnieten waren, en valfche Propheten; ook zouden de wechgevoerden daeruit zien, dat God hen niet gezonden had, en dat hunne voorzeggingen geene aendacht verdienden.
II. D*



j E R Ê M I A. XXIX. 271
II. Ds gevolgen van dezen briev, welken jeremia den gevangenen Joden in Babel toezond,1 vinden wy vs. 24-32.
Wanneer men dit verhael aendachtig befchouwt, ligt 'er Jheer in dan men, in den eerften opflag.wel denken zoude, naedien de orde van zaken, niet by wijs van een gefchakeld ! gefchiedverhael wordt voorgefteld , maer alleen by wege I van tusfchen infchietende berichten. — Het is zeer verj moedelyk, dat deze briev, in Babel gekomen zijnde, den vereischten ingang niet gevonden hebbe by de wechgevoerden , en dat de valfche Propheet semaja , de Nechelamiter, daervan wederom de oorzaek geweest zy. Hy zal de j Godfpraek in den briev van jeremia , gezocht hebben krachteloos te maken, door hem te-doen doorgaen voor 1 eenen onzinnigen ; en dus te weeg gebracht hebben, dat de wechgevoerden op leugenen vertrouwden. — Dit gav gelegenheid , dat jeremia nieuwen last kreeg om te fchfijven , en het God-onteerend oogmerk van semaja te verydelen,
24. Tot, liever over of aengaende Sen^'a nu, den Nechelamiter, fult gy in eenen briev fpreken, tot de gevangelyk wechgevoerden, feggende:
25. Soo fpreeckt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls , die my gelast heeft, u den wechgevoerden in Babel dezen tweeden briev te fchrijven, feggende: Om dat gy Semaja , rondgaende brieven in uwen name en op uw eigen gezach gefonden hebt tot al 't volck, zoo Overheden als ingezetenen, dat nog te Jerufalem is, ende tot Zephanja, den fone van Maafeja, den tweeden Priefter, die den naeften rang heeft na den Hoogapriester, vergel. Kap. 52: 24- en 2 Kon. 25: 18, ende tot alle de overige Priefteren, feggende:
Vs. 26-28. ontmoeten wy den briev, die aen zephanja den Priester gezonden was, en hem byzonder betrof. De brieven aen het volk en de overige Priesteren , zullen daeraen gelijk geweest zijn; alleenlyk met zoodanige veranderingen, welke gefchikt waren nae de betrekkingen, ia
XIV- DEEL.



W JEREMIA. XXIX.
Welke zy ftonden. — In dezen briev aen zephanja gaet vooraf eene herinnering van 'smans post vs. 26, en daerop volgt eene fcherpe beftraffing van plichtverzuim, ten opzichte van jeeemIa vs". 27, 28.
26. De HEERE heeft u tot Priefter geilek , in plaetfe van den Priefter Jojada, dat gy Opfienders foudet zijn [in] des HEEREN huys, over allen man, die onlinnigh is , ende fich voor een Propheet uytgeeft, dat gy dien Hellet in de (g)gevanckeniffe, ende in den ftock.
semaja had gefchreven aen zephanja, den tweeden Priester , dat de heer hem tot Priester gefield had, in de plaets van den Priester jojada Men denke hier niet aen den Priester jojada, die zeer beroemd was ten tijde van Koning joas 2Kron. 24: 17, maer aen eenen jojada van lateren tijd , die misfehien onder jojachin naer Babel gevoerd was. — semaja had zephanja herinnerd , dat de heer hem gefield had tot Priester, in de plaets van jojada, en dat hy derhalven aen den heer, rekenfehap van dien'ge-
wichtigen post verfchuldigd was Hy voegt 'er By, dat
gy opzieners zoudt zijn in des heeren huis, in het meervo'uwig getal , omdat deze post ook aen anderen Priesteren was
toevertrouwd, van welke zephanja het hoofd was Dit
opzicht moest gaen, over allen man die onzinnig is, ende zich dwaesfelyk voor een Propheet uitgeevt. Zulke dwaze en valfche Propheten moest zephanja , met zijne mede - opzieners, fiellen en doen opfluiten, in de gevangenis en in den ftok, dat is in boeien en banden.
27. Nu dan , dewijl dit uw ambt en plicht mede. brengt, waerom en hebt gy Jeremia, den Anethothlter , niet gefcholden , en voor eenen onzinnigen verklaert? waerom hebt gy dien dwazen, die fich te Jexufalem by ulieden voor een Propheet uytgeeft, niet in bewaring gefield? Hy is of een krankzinnige, of een bedrieger; in beide gevallen was het uw plicht geweest, hem te laten opfluiten.
28. Want
Cf) Jerem. 20: 1,2, j,



JEREMIA. XXIX. 273 2§. Want daerom, omdat hy een dwaes of een badriege'r is, heeft hy eenen briev tot ons [««*] Babel gefonden, feggende, Het fal lange dueren, eer gy uit de gevangenis van Babfd zult verlost worden : bouwet u daerom huyfen , ende woonet [daer irï] ; ende plantet hoven , met allerlei vruchtdragende boomen, ende etet de vrucht van dien. Maekt de noodige fchikkingen, om u het langduurig verblijv in het, land der Chaldeeuwen , zoo aengenaem te maken als mogelyk is.
Het oogmerk van semaja was, om aen jeremias voorzeggingen alle gezach te ontnemen, en de gemoederen der Joden tegen den Propheet te verbitteren. Dit had hy in Babel reeds mondeling gedaen; en om de Joden die nog in Kanaan warea, van jeremia aftetrekken, fchreev hy dezen briev uit Babel, aen den tweeden Priester zephanja, terwijl zijn gefchrijv aen de overige Priesteren , van foortgelijken inhoud zal geweest zijn.
29. Zephanja nu, de meermalen gemelde tweede Priefter, had aen Jeremia bericht gegeven van Semajas gefchrijv, en hy hadde defen brief gelefen voor de ooren des Propheten Jeremia, om hem de verkeerdheid van Semaja te ontdekken, en hém té waerfchouwen voor de lagen , welke hem gelegd werden. Dit maekte ook, dat het fchrijven van Semaja geenen ingang vond te Jerufalem, en dat zijn boosaertige toeleg ontdekt wierd.
30. De heer droeg ook zorg, dat zijne verkeerde aenf.agen in Babel mislukten. Daerom gefchiedde de» HEEREN woort, in eene openbaring, tot Jeremia, feggende:
31. Sendt eenen briev henen tot alle die gevanckelick wechgevoert zijn, fegge-nde; Soo feyt de HEERE van of over Semaja , den Nechlamiter i Om dat'Semaja ulieden vaifchelyk gepropheteert heeft, dat gy fpoedig in uw Vaderland zoudt wederkeeren , daer ick hem niet gefonden en hebbe, ende heeft gemaeckt dat gy (6) op leugen vertrouwet:
Jer. 28: 15. XIV. DEEL. S



m JEREMIA. XXIX.
32. Daerom feyt de HEERE alfoo; Siet ick fa? eenerechtyaerdige befoeckinge doen over Semaja den Nechlamiter, ende over fijn zaet; hy en fal niemant hebben, die in 't midden defes volcks woone hy zal met zijn ganfche geflacht worden uitgeroeid, ende' hy of iemand zijner nazaten, en fal het goede niet Gen dat ick mijnen volcke doen fal, hy en zijn geflacht zullen de wederbrenging van mijn volt naer Kanaan niet beleven fpreeckt de HEERE: want hy heeft eenen (O afval gefproken tegen den HEERE. Vereei.
Kap. 28: 1(5.
HET XXX. KAPITTEL
J)E Prophetifche redevoering, welke hier eenen aenvang
neemt, is vervat in dit en het volgende-Kap. Zy
is ingericht tot gansch Israël; en behelst zeer merkwaerdige en troostrijke belovten, welke niet alleen by de flaking der Babylonifche gevangenis, maer vooral in de dagen van den messias , zouden vervuld worden.
De tijd, op welken jeremia deze redevoering heeft uitgefproken, is niet aengeteekend; maer vermids hier de ver. woesting van Stad en Tempel onderfteld wordt, mag men befluiten, dat het na dien tijd, en de wechvoering
van het ganfche volk, gefchied zy Uit deze onderflel-
ling kan men ook reden geven , waerom jeremias deze Godfpraek in een boek moest fchrijven ; opdat dezelve namelyk van het ganfche volk, het welk nu allerwegen verfpreid was, zoude kunnen gelezen worden.
Wy vinden, in dit Kap.:
I. Eene algemeene belovte, by wijs van Inleiding, omtrent de wederkeering der Joden in hun Vaderland, vs. 1.3.
II.
CO Jer. 28: 15.



JEREMIA. XXX. *7$
U Eene meer byzonderé toezegging van de verlosfing üit Babel, welke in de dagen van den Messias zou voltooid worden, vs. 4 - 24-
^. Deze toezegging wordt vs. 4-11. voorgefteld, en daerna
3. Nader uitgebreid, vs. 12-24.
1 Het woort, dat tot Jeremia in eéne openbaring gefchiet is, van den HEERE, feggende:
2 Soo fpreeckt de HEERE, de Godt Ifraëls, feggende; Schrijft u alle de troostrijke woorden en belovten, omtrent de herftelling van mijn verftrooide volk, die ick op verfchillende tijden tot u gefproken hebbe in een boeck, tot eene altoosduurende gedachtenis, en tot een blijvend teeken van mijne onfeilbare waerheid.
9 Want fiet, de heuchlyke dagen naderen, en zullen gewisfelyk komen , fpreeckt de HEERE , dat ick de gevanckenilTe mijns volcks, beide Ifraen ende Tuda die door de Asfyrifche en Babylonifche wechvoering ' allerwegen verfpreid zijn , wenden fal en doen eindigen; feyt de HEERE: ende ick falfe wederbrengen in het lant Kanaan , dat ick haren vaderen gegeven hebbe, ende fy fullen 't weder erflick
4. Ende dit zijn de woorden die de HEERE, van tijd tot tijd gefproken heeft, omtrent de verlosfing van Ifraël ende van Juda, die beide uit hun Vaderland verbannen zijn.
c Zy hebben nu den moed, in hunne ballingfchap, geheel verlóren. Want foo feyt de HEERE; Wy hooren, dat is 'er wordt gehoord, eene ftemme der verfchrickinge : de wechgevoerde en verftrooide nakomelingen van Jacob , zijn moedeloos en klagen daerom bitterlyk : daer is onder hen eene algemeene neerflagtigheid, angst, vreefe ende geen vrede, zy hebben alle hoop op herftelling laten varen.
6. Deze moedeloosheid komt niet te pas, daer de tijd der verlosfing zeker komen zal. Vraget doch ende
XIV. DEEL. S 2



276 JEREMIA. XXX.
fiet, of een mar sper foon baert? Immers is dit oruno gelyk; en evenwel gedragen zich de mannen, on dei mijn verftrooide volk, zoo moedeloos en angftig, als of zy ba rende vrouwen waren. Waerom fie ick [danl eens yegelicken mans handen op fijne lendenen ? waerom vertoont zich elk een man in die benaeuwde houding als die eener (a) barender [vrouwe]? ende waerom'zijn alle aengefichten verandert in bleeckheyt, als of-er in het geheel geene hoop meer ware?
7. (b) O wee! want die dagh, toen Israël naer Asfynen, en naderhand Juda naer Babel, gevangelyk werden wechgevoerd is foo groot geweest, dat fijns eelijcke met geweeft en is. Hoe akelig was de dag, toen zy geen volk meer werden, en alle voorrechten verlooren • ende het is nog een tijt van benaeuwtheyt voor het nageflacht van Jacob; nogh fal hy evenwel daer uvt verlolt worden. J Anders zou men het Hebreeuwfche woord, het welk de Onzen voor eene klagende uitroeping nemen,en door O wee overzetten , in eenen opwekkenden zin nemen kunnen gelijk het zoo voorkomt Jef. 55: ï. O alle gy dorstteen enz. — Het volgende want kan ook de beteekenis hebben van offchoon, zoodat de meening deze zy: „ o wordt toch „ niet geheel moedeloos, wordt toch niet wanhopig„ offchoon die dag , op weiken wy uit ons Vaderland ver„ bannen zijn, zoo groot en vreesfelyk geweest zy, dat zijns „ gelijke niet geweest is, federt dat wy een volk hebben „ uitgemaekt; en het thans een tijd zy van groote benauwdheid „ voor het nageflacht van Jacob; zal het evenwel, uit die „ ellende, zekerlyk eens verlost worden."
8. Want het fal te dien heuchlyken dage der gemelde verlosfing gefchieden, fpreeckt de HEERE der heyrfcharen, die het bewind voert over alle dingen, en derhalven ook over de lotgevallen der volken [dat] ick fijn jock van uwen halfe verbreken ende uwe banden verfcheuren fal: de overheerfching der '
Chal-
W J«- 4' 31. ende 6: t4. O) Joel 2: ir. Zeph. u 15.



JEREMIA. XXX. 277
Chaldeeuwen zal, door mijn merkwaerdig beftuur , een einde nemen , ende vreemde fullen fich niet meer van hem doen dienen. Jacobs nakomelingen zullen eens weder een afzonderlyk en onafhangelyk volk uitmaken.
9. Maer fy fullen, geheel afkeerig van de afgodery, aen welke zy zoo lang zijn verflaevd geweest, met een vry en bly gemoed dienen den HEERE haren Godt : ende haren Koningh , den tegenbeeldigen (c) David, den lang heloovdün messias, dien ick na de flaking der Babylonifche gevangenis, hen ten meest gefchikten tijd verwecken fal.
Deze belovte vs. 8, 9. is blijkbaer vervuld. —- Toen cyrus de Chaldeeuwen aen zijne heerfchappy had onderworpen, heeft hy den Joden verlov gegeven, om in hun Vaderland wedertekeeren, en den Tempel te herbouwen. Er voegden zich verfcheidene Israëlieten by, die oorfprongelyk tot het Rijk der X ftammen behoord hadden, en door de Asfyrifche wechvoering, allerwegen verftrooid waren. Van dien tijd af, begonnen de nakomelingen van jacob weder een afzonderlyk en onafhangelyk volk uit te maken. Het is waer, zy bleven den Perfen onderworpen; doch niet als Overheerfchers, maer als vrienden en befchermers. Ook hebben zy naderhand veel moeten lijden van de Syriers, byzonder van antiochus epiPhanes ; maer onder de Maccabeeuwfche Vorsten, hebben zy eene algemeene rust en volkomene vryheid genooten: tot dat ten laetften de messias, als de tegenbeeldige david verwekt is.
10. Gy dan, en vreelt niet, (d) o mijn volk, die nakomelingen zijt van mijn knecht Jacob, fpreeckt de HEERE, en ontfet u niet gy nageflacht van Ifraël; zijt in tegendeel welgemoed : want fiet, hoe onwaerfchijnlyk het u ook moge voorkomen, Ick fal u uyt verre [landen] , in welke gy thans onder de Heidenen verftrooid zijt, verlolTen, ende uw zaet uyt den lande harer
(O Ezech. 34: 23, 24. ende 37: 24. Hof. 3S 5. Cd) J*f- 41' 'S« ende 43: 5. ende 44: 1. Jer. 46: 28.
XIV. DEEL. S 3



$1% JEREMIA. XXX.
gevanckeriifTe wederbrengen: ende het nageflacht van Jacob fal in Kanaan wederkomen, ende ftille ende geruft zijn, onder het genot van eenen beftendigen voor ipoed, ende daer en fal niemant zijn die [Iietn] ver* fchricke.
Deze belovte is aenvangelyk vervuld, aen den wedergekeerden Joden, vooral ten tijde der Maccabeen; en zal in het laetst der dagen, by de herftelling der bekeerde Joden in hun Vaderland, by uitnemendheid bewaerheid worden.
11. Want ick ben met u, met mijnen Almacbtigen byftand, fpreeckt de HEERE, om u te verlolïen: want ick fal eene voleyndinge maken met alle de Heydenen,daer henen ick uverftroyt hebbe; dit zal ik doen door de Babylonifche Alleenheerfching.t n alle de volken welke onder dezelve ftaen, aen den Perfen en Meden te onderwerpen; (e) maer met u en fal ick geene voleyndinge maken: maer wel verre daervan daen, ick fal u kaftijden met (ƒ) mate, of met billykheid, omdat gy lang en hard tegen my had overtreden, ende Ik zal u niet gantfch onfchuldigh houden, of ik zal u niet ge.
Tuel verdelgen.
12. Want foo feyt de HEERE-, Uwe breucke, O Zion, waerdo.or uw land geheel verwoest ligt, is (g) dootlick , en, nae den uiteriyken fchijn ten eenemael ongeneesbser: uwe plage is faiertelick, zoodat zy onherftelbaer fchijne,
J3. Daer en is niemant die uwe fake oordeelt, die zich uw leed aentrekt; of die in ftaet is, om u van de overheerfching der Chaldeeuwen te bevrijden. En aengaende het gefwel, geen menfchelyk vermogen is in itaet, om het te genezen: want gy en hebt geen heelplaefters, alle middelen, weike gy zoudt by de hand nemen , om u uit Babels gevangenis en uwe verftrooijing te verlosfen, zouden geheel vruchteloos wezen.
De toeftand der vérbannene Israëlieten wordt zinbeeldig
verCe) Jer- 4| 2?- enös 5: 10, iZ. et,Je 4Ö: 2fi. (ƒ) Jef. 27: 8. jjtï. lp: ?4? (g) Jef. ic: ïtj. emis 15: IK.



JEREMIA. XXX. 279
üwrceleken, by dien van eenen kranken, die met wonden, breiwen, plagen, en ftinkende gezwellen befoekt, en door menfchelyk vermogen geheel ongeneesbaer is.
14. Alle de nabuurige volken, die voorheen uwe (») liefhebbers geweest zijn, byzonder de Egyptenaers, van welki gy gewoon waert zoo veel heil te verwachten, hebben u vergeten, fy en vragen niet nae u : zy laten zich aen u in het geheel niet gelegen leggen: want ick heb u geflagen , nu niet meer als een Vader, om u zachtelyk te tuchtigen, maer [met] eens vyants plage, omdat Iku, van wegens de onverbeterbare verharding, in eenen vyand verkeerd was, [met] de kaftijdinge eens wreeden; zoodat uw Koningrijk ten eenemael gedoopt zy: en daertoe fead Ik rechtvaerdige redenen , om de grootheyt uwer ongerechtigheyt, [om dat] uwe fonden machtigh veel zijn.
15. Wat (i) krijt gy, op eenen wanhopigen toon, over uwe tegenwoordige rampen , welke wel by eene zware breucke mogen vergeleken worden , [dat] uwe fmerte dootlick, en uwe toeftand onherftelbaer is? Ik heb u wel zwaer geftraft; om de grootheyt uWer ongerechtigheyt, [omdat] uwe fonden (k) machtigh veel zijn, heb ick u defe dingen gedaen, en u deze oordeelen doen overkomen; maer evenwel Ik heb u niet geheel en voor altoos verworpen.
16. Daerom, omdat uwe vyanden zullen verdelgd worden, vergel. vs. 11, alle volken die u opeten, of door het zwaerd als het ware hebben opgegeten, fullen weder op hunne beurt, op dezelvde wijs (J) opgegeten worden, ende alle uwe wederpartijders , fy alle, die u benauwen en verdrukken , fullen ter hunner tijd insgelijks ga'jn in gevanckeniffe: ende die u berooven, fullen ter beroovinge zijn, ende alle die u plunderen, fal ick ter plunderinge overgeven aen vyanden, die .aachtiger wezen zullen dan zy.
(*) Jer. 21: so. CO Jet' 13: i?' (*) Jer. 5' & CO Exatl, 93: zo. Jef. 41: »• J«r« io: a5-
XIV. DEEL. S 4



*8o JEREMIA. XXX.
17. Want fchoon uwe krankheid voor menfchen ongeneesbaer zy, ick zelvs fal, deor mijne machtige tusfchenkomst, u de gefontheyt doen rijfen, ende u van uw.e plagen genefen, fpreeckt de HEERE: Ik zal u, hoe onmogelyk het u in den uiterlyken fchijn moge voorkomen , uit alle uwe ellenden verlosfen: omdat uwe voorige vrienden u geheel verlaten hebben, en fy u daerom noemen, De verdrevene; 't Is Zion [/eggen fy], niemant en vraegt nae haer, niemand laet zich ae'n hatr gelegen leggen.
18. Soo feyt de HEERE; Siet ick fal de gevanckenilfe der thans onbewoonde tenten Jacobs wenden , en mijn volk wederbrengen in hun Vaderland, het welk nu wuest ligt, ende Ik zal my over hare ledige en verlatene wooningen in Kanaan ontfermen: ende zelvs de ftadt Jerufalem fal herbouwt worden op haren hoop, liever op haren hemel, vergel. Jof. in 13 , 0p dezelvdè plaets alwaer zy voorheen gedaen heeft; ende het heerlykfle paleys , mijn heilige Tempel, fal liggen en befïendig blijven nae fijne wijfe, op de voorige manier, even als de Tempel door Salomo gebouwd, die verwoest is.
19. Ende van hen, uit hun midden, fal blijde danckfegginge uytgaen, ende eene ftemme (m) der fpelenden: 'er zal onder mijn volk, wanneer het in hun Vaderland is wedergekeerd, eene algemeens en dankbare blljdfchap heerfchen. Ook zullen zy zeer voorfpoedig zijn, ende Kanaan wederom fpoedig bevolken : want ick falfe door eenen byzonderen zegen vermeerderen, ende fy en fullen. niet vermindert worden , ende ick falfe verheerlicken , ende fy en fullen niet geringe worden. Dusdoende zal Jacobs nageflacht fpoedig op nieuw een zeer talrijk volk uitmaken.
20. Ende fijne fonen fullen zijn als eertijts fti menigte, ende fijne gemeynte fal voor mijn aengefichte, in eenen uitnemenden blosiflaet, beveiligt worden : ende ick fal befoeckinge doen over alle fijne
on-
(«0 Jer. 31: 4.



JEREMIA. XXX. 28r
onderdruckers, die hem wel eens geweldig benauwen, maer evenwel niet wederom onderwerpen zullen.
De onderdrukkers zijn alle de vyanden van Israël, die hen , nadat zy in hun Vaderland waren wedergekeerd, op verfchillende tijden en wijzen, meer of min verdrukt hebben, byzonder antiochus epiphanes,
2i. Ende fijn Heerlicke fal uyt hem zijn, ende fijn Heerfcher uyt het midden van hem voortkomen; ende ick fal hem doen naederen, ende hy fal tot my genaken: want wie is hy die met fijn herte borge worde, om tot my te genaken? fpreeckt de HEERE.
Er word hier van eenen Heerlyken en eenen Heerfcher, m het eenvouwig getal gefproken. Evenwel nemen het fommigen in eenen verzamelenden zin , voor heerlyken en heerfchers; zoodat 'er, volgens deze belovte , geene vreemden meer over de Joden heerfchen, maer zy Regeerers uit hun eigen volk hebben zouden. Dit zou dan letterlyk vervuld zijn , in zerubbabel en andere Vorften van die dagen ; maer byzonder in christus , het tegenbeeld van ze-
rubbabel.
Dan laten wy deze doorluchtige Godfpraek wat meer van naby befchouwen. <— Men zou door den Heerlyken, de aenzienlyken uit het volk verftaen kunnen , byzonder de Maccabeefche Vorften , welke uit Jacob zouden zijn; zoodat de Joden, door Overheden uit hun eigen volk, zouden beftuurd worden. De Heerfcher is dan de messias, die vs. 9. david de Koning genaemd is. Dees zou uit het midden van jaco-b voortkomen. — Het woord doen naderen en genaken wordt bepaeldelyk gebruikt, van ieman is aenftelling tot het Priesterambt, en de bediening daervan; verg. Num. 16: 5- — -Wie is hy , die met zijn hart bo-g •wordt, om tot my te genaken? zou men kunnen vertalen, wie durvt 'er met zijn hart voor inflaen, verg. Gen. 44: 32, om tot my , ter bediening van het Priesterambt, te genaken? Op deze gelegde gronden, zou de Godfpraek de
volgende zaken te kennen geven: 1. Dat zeer aenziene.ke mannen , uit het Joodfche volk , het Burgerlyk befluur . XIV. DEEL. S 5



S8s JEREMIA. XXX.
voeren zouden : 2. dat de messias , die Heerfcher ei) groote Koning, uit hun midden zoude voortkomen: 3. Beide deze heerlyken , dat is de Maccabeefche Vorften ,' en messias , zouden het Priesterambt bekleeden , en' als zoodanigen tot God naderen: 4. Dit zou gefchieden , volgens eene Goddelyke aenftelling. God zelvs zou de Maccabeefche Vorften , zoo wel als den messias , doen mieren om tot Hem te genaken. ■ Te vooren was dit niet gebruikelyk ; en Koning uzzia werd 'er voorbeeldig over gefiraft, dat hy zich het Priesterambt had aengematigd. Maer nu zou het volgens eene Godlyke aenftelling gefchieden, dat de Maccabeefche Vorften tevens Hoogepriesters waren. Daerom wordt 'er bygevoegd, wie zou 'er anders met zijn hart voor inftaen , en zich ondervinden durven , m als Priester , tot den heer te naderen , wanneer hy reeds de hoogfte waerdigheid , in het Burgerlyke, be-' Kleedde ?
Maer onzes erachtens , ziet deze Godfpraek geheel en alleen op den messias. — Beide de benamingen de Heerlyke en de Heerfc'-er wijzen ons, naer eenen en denzelven peifoon , en de eene btpaelt de ware beteekenis van de andere. Schoon het eerfte woord, door heerlyke venaeld, wel eens, gelijk Kap. 25: 34, 36 , in het algemeen gebruikt worde van Overheden , die macht hebben over anderen , zoo beteekent het tweede, door heerfcher vertolkt, evenwel by uitnemendheid eenen Opperheer , die de hoogfte macht bezit, verg. Jof. 12: 2, 5. Richt. 14: 27, jeremias fpreekt derhalven van zulken Vorst, die de hoogfte oppermacht bezitten zoude. — Deze Heerlyke en Heerfcher ,' deze oppermachtige Koning, zou uit jacob zijn, en uit het midden van hem voortkomen ; dat is .- Hy zou uit jacob afftammen , en tea aenzien van zijn geflacht , tot het Joodfche volk behooren. De fpreekwijs tot God te naderen , hebben wy reeds opgemerkt, wordt bepaeldelyk gebt-uil t van de Priesteren en hunne bediening, De heer zou «Uen gebiedenden Vorst tot Hem doen naderen , dat is tot Priester aenftellen ; en , wordt 'er bygevoegd, Hy zal fa M:>&™<&™, pf gelijk men het osk vertalen kan , omdat



JEREMIA. XXX. 283
Hy tot My nadert, dat is omdat hy zich zeiven vrywillig tot Priester heeft aengeboden. — De volgende woorden: want wie is hy, die met zijn hart borg wordt, om tot My te genaken? kan men ook dus venalen: Wie is deze, welk een groet èn uitmuntend peifoon is hy, die zijn hart, tiat is zijn leven , verpandt, om mijn Priester te worden, en als zoodanig tot My te genaken ? Het Hebreeuwfche woord , het welk de onzen vertalen door borg te worden, heeft meermalen de beteekcnis van verpanden of verzetten, zie Neh.' 9: 33-
De uitmuntende perfoon derhalven, welken de Propheet bedoelt , zou de volgende merkteekenen bezitten. -7- r. Hy zou een oppermachtig Koning zijn. — 2. Hy zou uit het Jood, fche volk afdammen. — 3. De Koninglyke en Pr lyke waerdigheid zouden in Hem vereenigd zijn. ■—. zou zich vrywillig tot Priester aenbieden. .— 5. Hy z< tls zoodanig zijn hart en leven verpanden.
Dat nu deze merkteekenen, alle en ook alleen, op den messias pasfen, heeft geen betoog noodig.
22. Ende gy fullet («) my, vooral'na de komst van den messias , tot een volck zijn , voor zoo ver Ik u met het aenbod van Verzoening en van alle geestelyke zegeningen vereeren zal: ende ick fal u, zo veelen gy den messias geloovig omhelzen zult, in nadruk tot eenen Godt zijn. Maer wanneer gy u, onder dit*alles, in het ongeloov verhardt, zal Ik u ftraffen met zulke geduchte oordeelen , als nooit te vporen bekend waren.
23. Siet, een (0) onweder des HEEREN, eene grimmigheyt, is uytgegaen , of zal uitgaen, by de verwoesting van Stad en Tempel, door Titus Vespafianus. Dan zal 'er, over de hardnekkige Joden, een ontzachelyk en langduurig oordeel worden uitgeftort, het zal een aenhoudend' onweder zijn : het fal veele eeuwen lang blijven op den kop der godtloofen.
24. De hettigheyt van des HEEREN toorn en fal haer niet afwenden , tot dat hy gedaen zal hebben , alles wat 'er behoort tot de volkomenfte uic-
O) Jur. 24:7. ende3«:i,33' ende 32:38. (o)Jer. 23:\<). endeay 33. XIV. DEEL.



284 JEREMIA. XXX.
noitiog van den vloek , ende tot dat hy daergeftelt fal hebben de gedachten fijns herten: alle de oordeelen, welke Hy beflooten heeft over de hardnekkige Joden uitteoeffenen , in 't laetfte der dagen fult cv daer op letten , en het, by de verwoesting van JeTu. falem , waermede deze bedeeling een einde nemen zal, ontwaer worden.
HET XXXI. KAPITTEL
JJet eerfte vers b.hoort nog tot Kap. XXX, waertoe het
ook calvyn gebracht heeft. I. Ter fel ver tijt, wanneer de heer de voorheen gemelde langduurige oordeelen , over de hardnekkige Natie der Joden, volkomen zal hebben uitgeoeffend , fpreeckt de HEERE, fal ick niet Hechts den weinigen, gelijk in de dagen van messias, verg. Kap. 30: maer het geheele volk, allen geflachten Ifraëls, nadat zy zich, in het laetst der dagen, tot My zullen bekeerd hebben, tot eenen Godt zijn : Ik zal hen met allerlei geestelyke zegeningen begunftigen, ende fy alle fullen my tot een volck zijn, door my oprechtelyk te dienen.
Hier volgt nu een nieuw deel der Prophetifche Redevoering, vs. 2-40.
Sommigen brengen dit alles , op de latere tijden van het Nieuwe Testament. — Maer dit fchijnt ons zeer gedrongen. Waerlyk indien men dit alles in eenen geestelyken zin verklaren wil , moet Jer vry wat geplooid en gedrongen worden. Ons is het zoo voorgekomen , dat dit deel der Prophetifche Redevoering twee hoofdbyzonderheden behelze.
I. De eerfte is eene nadere uitbreiding van ds tijdelyke
ze-



JEREMIA. XXXI. 285
zegeringen , welke Kap. 30 , aen Israël en Juda gedaen waren, vs. 2-30. II. De tweede ziet op de latere dagen van het Nieuwe Testament, vs. 31 -40.
Uit deze vooronderftelling, laten zich alle de uitdrukkingen zeer natuurlyk verklaren.
Vooraf gaet eene zeer Jierlyke voorrede, vs. 2, 3.
2. Soo feyt de HEERE; Het volck der overgeblevenen van den fweerde , heeft genade gevonden in de woeftijne: [namelick] Ifraël, als ick henen gingh om hem tot rulle te brengen.
3. De HEERE is my verfchenen van verre [tijden]: Ja ick heb u lief gehadt [met] eene eeuwige liefde, daerom heb ick u getrocken [mét] goedertierenheyt.
Deze voorreden is vry duister, en wordt daerom op verfchillende wijzen begrepen. — De woorden vs. 2, 35zijn zekerlyk van den Propheet; dit blijkt allerduidelykst, uit vs. 3a. de heer is my verfchenen van verre tijden. Darr volgt de uitfpraek van den hoogen God zeiven; Ja ik heb u liev gehad met eene eeuwige lievde.
Wat word door de woeftijne bedoeld ? Sommigen zijn van oordeel, dat de Propheet hier fpreke van de opvoering der Israëlieten uit Egypte, door de groote woestijne van Arabien, naer Kanaan; en van de Godlyke voorzorg, ten behoeve van dat volk, geduurende hunne moeilyke reis, door v/ildernisfen in welke zy van allés beroovd waren. Dan, men kan van de oude Israëlieten niet zeggen, dat zy, by hunne verlosfing uit Egypte, van het zwaerd zijn overgebleven. Wy denken daerom liever aen jacobs nakomelingen, die het zwaerd der As fyriers en Chaldeeuwen ontkomen , en gevangelyk wechgevoerd waren. De IVoeJlijne is dan de woeftijne van Arabien door welke de gevangelyk wechgevóerde Joden, naer hun Vaderland zijn wedergekeerd. — Voor het overige hebben wy nog op te merken, dat 'er eigenlyk ftae, om hem te hengen
XIV. DEEL.



S88 JEREMIA. XXXI.
ben wy door het hoofd der Heidenen te verftaen ? De zaek word zeer verfchillendlyk begrepen. Voor het naest zoulen wy denken aen Koning cyrus. Het hoofd beteekent zeer gemeenzaem den voortrefïelykften, verg. Exod. 30: 23. Pf. 141: 5. enz. Het hoofd der Heidenen is derhalven de voortreffelykfte, de machtigde van alle de volken: en deze was. ten tijde der flaking van de Babylonifche gevangenis, cyrus de Koning van Perfien, die zich de geheele Monarchy der
Babyloniers onderworpen had. De belovte komt gevolge-
lyk zakelyk hierop uit: dat de Perfianen en andere Heidenfche volken zich zeer verblijden zouden, over de vryheid, welke de machtige Koning cyrus , aen Jacobs wechgevoerde nakomelingen vergunnen zoude, om naer hun Vaderland weder te keeren , en den Tempel te herbouwen. Zy zouden over deze gebeurtenis, vreugdegalmen doen hooren, lof zingen, en zeggen: 0 heer behoud uw volk , het overblijvfel van Israël, Eigenlyk ftaet 'er: de heer heeft zijn volk behouden , of verlost , namelyk uit de gevangenis, en het overblijvfel van Israël in hun Vaderland weder gebracht.
8- Siet, ick falfe aenbrengen uyt den lande van 't (d) noorden , ende falfe beide Israël en Juda, vergaderen van de zijden der aerde, uit de gewesten, welke aen de Babylonifche Monarchy onderworpen zijn, Ik zal hen , op de terug reis naer hun Vaderland ; blijkbaer beveiligen; onder hen fullen zijn blinde ende lamme , fwangere ende barende te famen: die men anders onder de wederkeerenden niet verwachten zou. Ik zelvs zal de noodige middelen beramen, om de wederkeerenden veilig over den weg te leiden , zoo dat zelvs lichamelyke gebreken niemand zullen doen terug blijven ; ja zwangere vrouwen , welke naby den tijd van hare verlosfing zijn , zullen mede de reis onbezorgd ondernemen : [wier] eene groote gemeynte fullen fy herwaert in Kanaan wederkomen, offchoon ook veelen verkiezen zullen in Babel te blijven.
o. Sy fullen Boetvaerdig komen met geween, en
har
0?) Jwem, 3: iS.



JEREMIA. XXXI. 28S»
hartelyk berouw over hunne voorige misdaden, ende met fmeeckingen om eene gunftige vergeving ; bekeerd zijnde van hunne voorige boosheden , byzonder van de gehechtheid aen de afgodery, fal ickfe naer hun Vaderland terug voeren. Ook zullen zy van het noodige, on» der den weg verzorgd worden, want ick falfe leyden aen de waterbeken, -eenen rechten en effenbaren wegh, daer in fy fich niet en fullen fiooten: want ick ben Ifraël tot eenen vader, die hem op allerlei wijzen verzorgt ,• ende Ephraim , die is mijn (e) eeritgeborene, welken Ik als zoodanig hartelyk beminne.
De naem van ephraim , die zeer gewoon was aen het Rijk der X ftammen, herinnert ons weder, dat 'er verfcheidene Israëlieten, die door de Asfyriers verftrooid waren, met de Joden naer Kanaan zouden wederkeeren,
10. Hooret des HEEREN woort, gy Heydenen, ende verkondiget in de eylanden die verre en de plaetfen , welke over de zee gelegen zijn , ende fegget; Hy die de nazaten van Ifraël, tot eene rechtvaerdige ftraf van hunne hardnekkige boosheid, door hunne vyanden als werktuigen in zijne hand , verltroyt heeft, fal hem weder vergaderen, ende hem bewaren, met dezelvde zorg als een herder fijne kudde doet.
11. Want de HEERE heeft het nageflacht van Ja-» cob als bet ware vrygekocht : ende hy heeft hem verloft uyt de hant des genen (ƒ) die ltercker was dan hy, des Konings namelyk van Babel.
12. Dies fullen fy op de plechtige feestdagen, blymoedig in den Tempel komen, ende aldaer op de hoogte van Zion juyehen , ende toevloeyen tot of van vreugde wechvloeien, over des HEEREN goet en zegeningen. Zy zullen toevloeien tot het koorn, ende tot den molt, ende tot de olie, ende tot de jonge fchapen ende runderen: ende de begeerte van hare ziele fal zijn als een (g) gewaterde hof, hunne wen-
(O Exod. 4: 22. (/) Jef. 40: 10. tnde 49: 24, 25, («0 Jeft 6u 11.
XIV. DEEL. T



apo JEREMIA. XXXI.
fchen zullen vervuld worden, even als een hov die geduurig befproeid en vruchtbaer gemaeU wordt; ende fy en fullen voortaen niet meer treurigh zijn. 1
13. Dan zal 'er eene algemeene blijdfchap heerfchen onder de wedergekeerde Joden. Dan fal haer de jonckvrouwe verblijden in den rey, daer toe de jongelingen ende oude te famen: want ick fal haerlieder rouwe in vrolickheyt veranderen, ende falfe trooften, ende falfe verblijden na hare droeffenilTe, welke zy gehad hebben in Babel.
14. Ende ick fal de ziele der Priefteren [met~\ vettigheyt droncken maken : de dienaers van het Heiligdom zal Ik overvloedig verzorgen , ende mijn wedergekeerde volck fal met mijn goet en rijke zegeningen verfadigt worden, fpreeckt de HEERE.
15. Soo feyt de HEERE; (h) Daer is een ftemme gehoort in Rama, eene klage, een feer bitter geween ; Rachel weent over hare kinderen: fy weygert haer te laten trooften over hare kinderen, om datfe niet en zijn.
Deze woorden zijn zeer moeilyk; vooral omdat de Euangelist MATTHfflus dezelve, op den kindermoord van Bethlehem, heeft toegepast, Matth. 2: 17, 18.— Laten wy eer.-t de woorden zelve befchouwen, en daerna de gemelde toepasfing van matthieus.
A. De woorden zelve teekenen ons een allerakeligst weegeklag, gepaerd met zulk een treurig misbaer, als by de Oosterlingen gebruikelyk was. rachel, de moeder van joseïh en benjamin, wordt hier by perfoonsverbeelding ingevoerd, als treurende en bitterlyk kermende, over het verlies van hare kinderen. — rachel was, ten tijde van Jeremia , reeds vele eeuwen geftorven; maer zy wordt hier verbeeld, als in haer grav zulk een jaramerlyk misbaer te maken, dat het wijd en zijd kon gehoord worden. Dit grav van rachel was in de nabuurfchap van Bethlehem
CA) Matth. a: 17, i3.



JEREMIA. XXXI. 291
hem, Gen. 35: 19, 20, Maer hoe kan derhalven bet geklag van rachel onderfteld worden, in Rama gehoord te zijn ? daer Rama in het ervdeel van Benjamin, Noordwaerds van Jerufalem gelegen was, op eenen afftand van vier uuren gaens van Bethlehem Jof, 18: 25- —- Het is eene vergrootende manier van fpreken ; te kennen gevende, dat het misbaer van rachel zoo luidruchtig ware , dat het cp eenen zeer verren afftand, zelvs tot in Rama toe, konde gehoord worden.
Maer waerover wordt rachel onderfteld te weenen? over hare kinderen, omdat zy niet meer zijn, omdat zy haer door den dood, of gevangelyke wechvoering, ontrukt waren. ■— Het ganfche voorftel geevt derhalven te kennen, dat de Israëlieten en de Joden, deels door het zwaerd zouden fueuvelen , deels gevangelyk naer Asfyrien en Babel worden wechgevoerd: zoodat rachel, indien zy kennis had van deze treurige omftandigheden harer kinderen , zich daerover dermate in haer grav bedroeven zou , dal zy een jammerlyk misbaer zou maken, het welk zelvs op eenen aenmerkelyken afftand kon gehoord worden. — Maer rachel wordt vs. 16. opgewekt, om hare klagten. te flaken, uit aenmerking dat 'er velen van hare nazaten, naer Kanaan zouden wederkeeren. B. Maer hoe kan dan de Euangelist matthjeus deze woorden, als eene Godfpraek, op den kindermoord van Bethlehem toepasfen, en zeggen, doe is vervuld geworden het gene gefproken is door den Propheet jeremia ? wat verband is 'er tusfchen de gevangelyke wechvoering van Israël en Juda, naer Asfyrien en Babel, en tusfchen den kindermoord van Bethlehem ?
Zou matthjeus de woorden van jeuemia , alleen by wijs van overbrenging , op den kindermoord te Bethlehem, en het vluchten van den Heer jesus naer Egypte, hebben toegepast; en willen te kennen geven dat rachel, wanneer zy kennis bad van deze gebeurtenis, daerover in haer grav geen minder misbaer maken zou, als zy voorheen door jeremia ingevoerd was gemaekt te hebben, qvm
XIV. DEEi. T a



m JEREMIA. XXXI.
het gene Israël en Juda, van de Asfyriers en Babyloniers, had moeten lijden? — Zoo begrijpen het velen. Maer deze opvatting fchijnt ons niet overeen te komen met het uitdrukkelyk zeggen van matthjeus : Joe is vtr'. vuld geworden hes gene gefproken is door den Propheet JERFMrA
Zou 'er dan iets voorbeeldigs liggen, in de gevangelyke wechvoering van Israël en Juda? zoodat dezelve de vlucht van den Heer jesus naer Egypte zou hebben afgefchaduwd; even in dien zin als johannes zegt, Kap. 19: 36: want deze dingen zijn gefchied, opdat de Schrivt vervuld worde, geen heen van hem zal gebroken worden, met toefpeling op het voorbeeldig Paeschlam.
AI zoo liev evenwel zouden wy denken , dat de woorden van den Propheet, in den eerften en letterlyken zin, op de akelige lotgevallen van Israël en Juda in de Asfyrifche en Babylonifche gevangenis, gezien hebben; maer tevens, in het verder vooruitzicht van den Prophetifchen Geest, op den kindermoord te Bethlehem gedoeld hebben.
Eene vraeg is 'er nog overig, hoe namelyk de vermoorde kinders van Bethlehem kunnen acngemerkt worden , als kinders van Rachel; daer Bethlehem in de Stamme van Juda lag, en deze Juda een zoon was, niet van rachel, maer van lea? — Dan men moet weten dat de Joden, na hunne wederkeering uit Babel zich door gansch Kanaan verfpreid hebben , zonder zoo nauwkeurig als voorheen te letten op de ervdeelen der onderfcheidene ftammen: en de reden waerom hier bepaeldelyk rachel weenende wordt ingevoerd, is om dat hare beenderen in de nabuurfchap van dat treurtooneei rustten 16. Soo feyt de HEERE, tot de kermende RachelHet is nu geen tijd meer, om een treurig misbaer te maken, over het verlies van uwe kinderen ; Bedwingt daerom uwe ftemme van geween , ende uwe oogen van tranen: want daer is Joon voor uwen moeiden arbeyt, fpreeckt de HEERE; Gy hebt uwe beide zonen Jofeph en Benjamin, vooral den laetften, met vele
fmer-



JEREMIA. XXXI. 293
fmerten en eenen zwaren arbeid gebaerd: maer deze arbeid zal niet te vergeevsch wezen, gy zult 'er loon van genieten , in den beftendigen bloeiftaet van uwe nazaten; want fy fullen uyt des vyants lant , in het welk zy verftrooid waren, wederkomen.
17. Ende daer is verwachtinge en eene gegronde hoop voor uwe nakomelingen, fpreeckt de HEERE; want [uwe] kinderen fullen wederkomen tot hare lantpale.
18. Ick hebbe wel gehoort, en door mijne Alwetendheid met genoegen vernomen , dat fich Ephraim beklaegt en bitterlyk bedroevd is, om zijn akelig lot in de verftrooijing; [feggende,] Gy heer hebt my getuchtigt, ende ick ben zwaerlyk getuchtigt gewor« den, ik had my gedragen, en daerom hebt gy my ook behandeld als een ongewennet en wederftrevig kalf: Ach dat ik van deze tuchtiging een recht gebruik maken mogt ! Verleen my daertoe Uwe voorkomende en hartveranderende genade: (z) Bekeert my, fo fal ick , die zoo diep bedorven en geheel onvermogend ben, om mijn hart en wandel te verbeteren , werkelyk bekeert zijn; dit vraeg ik vrymoedig en met vertrouwen, want gy zijt de HEERE mijn Godt.
19. Sekerlick (£) na dat ick bekeert ^n tot inkeer gekomen ben heb ick berouw gehadt, over mijne fchroamelyke en langduurige misdaden, ende na dat ick my fel ven ben bekent gemaeckt, en door Uw genadelicht gezien heb, hoe fchandelyk ik van U was afgeweken, heb ick nae de gewoonte der rouwbedrijvenden op de heupe geklopt: ick ben befchaemt, ja oock fchaemroot geworden, om dat ick de fmaetheyt mijner jeugt, en de ftraffen, welke ik van de vroegfte tijden verdiend had, gedragen hebbe.
20. Is [niet] Ephraim my een dierbaer fone,
welken Ik tederlyk liev heb? is hy [my niet] een bemind troetelkint,het welk Ik enkel uitlievde getuchtigd heb? want
(O Klaegl- 5! 21. (*) Deuter. jo: 2. XIV. DEEL. T 3



£94 JEREMIA. XXXI.
fint dat ick tegen hem gefproken, en het volk van Israël, aen Sinai, als het ware getrouwd hebbe, dencke ick I nogh ernfttlick en met groote toegenegenheid aen I hem: daerom rommelt mijn ingewant over hem van | medelijden, wegens de rampen welke hem zijn overgeko- I men; ick fal my fijner fekeriick ontfermen, fpreeckt j de HEERE.
Tot of van iemand te fpreken zegt hier , ten huwelyk te 1 begeeren, vergel. Richt. 14: 7. Hoogl. 8: 8.
21. Richt u merckteeckenen op, ter gedachtenis j van uwe voorige misdaden, op foortgelijk eene wijs, als i men merkteekenen by begraevplaetfen, ter gedachtenis van ] afgeftorvenen opricht; fielt u fpitfe-püaren of bitterhe- I den, bedrijvt rouw over uw wangedrag, fet uw herte en let aendachtig op de verkeerde bane, [op] den wegh der boosheid, [dien] gy zoo lang en hardnekkig gewandelt hebt: keert weder , o jonckvrouwe Ifraëls, tot mijnen dienst; en keert langs dien weg, weder tot defj uwe fteden in Kanaan.
22. Hoe lange fult gy u aen de blijdfchap onttreclcen en de gunstige gelegenheid verwaerlozen, om in uw Vaderland weder te keeren , gy afkeerige dochter? want de HEERE heeft wat nieuws, wat groots en «onderlings op der aerden gefchapen ; De vrouwe fal den man omvangen.
De laetfte woorden: want de heer heft wat nieuws enz. Worden verfchillendlyk opgevat. — Vooraf herinneren wy, *n dit dient men wel in het oog te houden, dat deze woorden hier inkomen als eene beweegreden , door welke de dochter Ifraëls wordt opgewekt, om naer Kanaan weder te keeren, en alle zwarigheden worden wechgenomen, welke haer tegen dien optocht konden befchroomd maken. Dit is allerduidelykst, uit het ganfche verband van zaken. , De heep. wordt gezegd wat nieuws te fcheppen, wanneer Hy iets te weeg brengt , het welk niet alleen vreemd, maer ook té gelijk heuchlyk is, vergel. Jef. 43: 19, 20. — Dit nieuws zou piaets hebben op de aerde, dat is in het land Kanaan, het welk vs. 23. uitdrukkelj'k het land van Juda
ge-



JEREMIA. XXXf. 205
genaemd wordt. .— Het nieuws zou daerin beftaen , de '] vrouw zal den man omvangen. Wat zegt nu deze uitfpraek ?
A. Gemeenlyk denkt men aen de geboorte van den messias, welke by uitnemendheid, ais zijnde een verbazend wonder , wat nieuws mag genaemd worden. Men neemt het woord vrouw voor eene algemeene benaming van menfchen, die tot het vrouwelyk geflacht behooren, zoodat het ook eene maegd zou kunnen beteekenen. De uitdrukking den man omvangen, zou te kennen geven, een mannelyk zaed in de baermoeder te dragen en te omcingelen. Op deze gelegde grondflagen , zou hier de wonderdadige ontvangenis van onzer Verlosfer, in de baermoeder van de maegd maria voorfpeld worden, en de Godfpraek zou volledig overeenkomen, met die van jesaias Kap. 7: 14- — Men voegt 'er by, dat deze belovte hier eigenaertig, in het verband van zaken te pas kome ; om de verftrooide Joden tot het wederkeeren naer Kanaan aen te moedigen : omdat het Joodfche land, door deze wonderdadige gebeurtenis, boven alle andere gedeelten van den aerdbodem zou verheven 'worden; en omdat dit nieuws de grondflag was van alle verdere zegeningen en voorrechten.
Dan hoe oud en vry algemeen aengenomen deze verklaring ook wezen moge , kan zy evenwel geen fteek houden ; en hadden wy geene andere bewijzen voor jesus * Mesfiasfchap, zouden wy tegen het ongeloov niet veel kunnen uitrichten. — Deze uitlegging is niet wel beftaenbaer met de oorfprongelyke woorden. Het woord vrouw kan niet bepaeldelyk van eene maegd verklaerd worden. Het woord man beteekent eenen volwasfenen man; en kan derhalven niet van een mannelyk zaed, nog in de baermoeder befloten , genom«n worden. Het omvangen wordt nergens van de dracht eener zwangere vrouw gebruikt.— Ook wordt deze verklaring, door het verband van zaken , geenszins begunftigd De belovte van messias wonderdadige geboorte was wel de voornaemfte en de grondflag van alle andere belovten; maer XIV. deel. T 4



if)<5 JEREMIA. XXXI.
dit bewijst niet dat dezelve juist hier moet inkomen, Die belovte zou, in dien tijd welke hier bedoeld wordt, eerst na verloop van eenige eeuwen vervuld worden:' nu eene belovte , welker vervulling nog zoo ver af was, fchijnt minder gefchikt te zijn, om de verftrooide Joden, tot het wederkeeren naer hun Vaderland aen te moedigen, dan wel eene toezegging van aengename gebeurtenisfen, welke kort op handen zijn.
B. Anderen nemen het ganfche voorftel zinbeeldig. —. De vrouw zal het volk van Israël beteekenen, het welk de heer, op Sinai, als het ware getrouwd had, door het zelve tot het vojk van zijn byzonder eigendom aen te nemen ; hoe zeer deze zinbeeldige vrouw den heer verlaten had, en zich verloopen in afgodery, met de afgoden der heidenen. De man is derhalven de heer, dia deze overfpelige vrouw, door de Asfyrifche en Babylonifche gevangenis , met het hoogfte recht verftooten had. Maer nu zou de vrouw den man wederom omvangen en omhelzen : dat is, Israël zou berouw hebben over de voorige boosheden, zich weder tot den heer bekeeren, meteenen hartelyken afkeer van de afgodery, en Hem als het ware, met tedere lievde omhelzen. ~ Met een woord de Israëlieten, zoo lang van den heer sfgedwaeld, zouden zich op nieuw tot Hem bekeeren.
Het is waer., de bekeering van een volk, het welk Zich zoo lang in de afgodery verhard had, was zekerlyk iets nieuws, het welk men, volgens het gewoone beloop der menfchelyke zaken, niet zou hebben kunnen ver. wachten. — Maer met dit alles, komt deze verklaring onzes erachtens in het geheel niet overeen, met het verband ven zaken , en het oogmerk tot het welk de woorden hier inkomen. Of zou eene belovte, omtrent de bekeering des volks, eene drangreden hebben kunnen wezen,, om de wechgevoerde Israëlieten, tot het wederkeeren naer hun Vaderland- op te wekken ?
C. Voor het naest daerom zouden wy ons voegen by die genen, die de ganfche belovte verftaen van eenen zeer ■engenamen vreugdetijd. — Te weten de enkelvouwige
be-



JEREMIA. XXXI. «97
benaming van de vrouw en de man wordt, in eenen verzamelenden zin genomen, voor het vrouwelyk en mannelyk geflacht. — Het woord omvangen zegt ook omringen, rondom gaen. — De vrouw zal den man omvangen en omringen; dat is dan : de vrouwen en de mannen zullen openbare vreugde bedrijven, zich ito reijen, al zingende, fpelende, en dansfende zamenvoegen; zoodat de mannen als het ware, aen eenen troep zullen fpelen en fpringen , terwijl de vrouwen dezen troep omringen zullen, en rondom denzelven blymoedig dansfen.
Met een woord, het is eene befchrijving van eene algemeene blijdfchap , vergel. Exod. 15: 20. Richt, si: 21. 1 Sam. 18: 6, 7. ■— Dit zou wat nieuws en ongewoons zijn in het land van Juda, hetwelk zoo lang woest en onbewoond gelegen had. Hier van daen wordt de wederbi enging der verbannen Joden in Kanaan aengemerkt, als eene gebeurtenis nog ruim zoo zonderling en merkwaerdig, als de verlosfing van het oude Israël uit Egypte Kap. 16: 14, 15- 23-* 7> 8. — Deze op. vatting voldoet by uitnemendheid aen het verband en oogmerk; om namelyk de zwarigheden der Joden wech te nemen, en hen tot den optocht naer hun Vaderland aen te moedigen. Zy moesten zich door geene twijffelmoedigheden laten terug houden: want de heer zelvs zou een verfchijnfel voortbrengen , geheel vreemd en onverwachts , dat men namelyk in Kanaan, het welk I zoo lang had woest gelegen , allerlei vreugde bedrijven zoude.
Deze verklaring flrookt ook ongemeen wel met het
volgende, alwaer de heer de kennelykfte proeven be-
loovt van zijne zegenende goedheid.
23. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen," de Godt Ifraëls; Dit woort fullen fy nogh eens weder blymoedig, de een tot den anderen feggen in den lande van Juda, ende in fijne lieden, als ick harc.gevanckeniffe wenden fal, of gewend zal hebben, gelijk men voorheen, in den bloeiftaet van het Koningrijk, gewoon was te zeggen : De HEERE fegene u, gy, liever uit
XIV. DEEL. T 5



293 JEREMIA. XXXI.
f (? WOu0ninëeLdergerechtigheyt, gy of liever van üen bergh der heyligheyt , dat is m den Tempel die wederom, ter meer byzonderé inwooning van Israëls God, zal herbouwd worden.
li24;-Ente ,JUda' mitfgaders de ingezetenen van alle fijne fteden, fullen t'famen in Kanaan voorfpoedig zijr, en gerust daer in woonen: de ackerlieden ende [dié] met de kudden reyfen, zullen den land! bouw en de veefokkery ongcftoord bevorderen. . ?5- Want ick hebbe de vermoevde of dorstic zieie droncken gemaeckt: ende ick hebbe alle treurige of hongerige zide vervult. De wedergekeerde Joden zullen eenen grooten overvloed van fpijs en drank genieten.
26. De openbaring van deze wederkeering der verbannene Israëlieten heb ik Jeremia, in eenen droom ontvangen. (Hier op, toen de heer zoo ver gevorderd was met fpreken, ontwaeckte ick, ende fagh toe - in eene verrukking van zinnen, zag ik de wederkeering der Joden, en hunne uitnemenden voorfpoed in Kanaan, als r»eds werkelyk daer gefield. Kort daerop viel ik wederom m flaep • ende mijn flafep was my foet en aengenaem.) In dien aengenamen flaep werd ik wederom verwaerdigd met eenen Prophetifchen droom, van den volgenden inhoud :
27. Siet, de dagen komen, fpreeckt de HEERE; dat ick het huys Ifraëls, ende het huys Juda bezaeyen fal, [met] zaêt van menfchen ende zaet van beeften.
Het fpreekt van zelvs, dat hier eene zeer groote vermsnigvuldiging van menfchen en beesten, in het land Kanaan beloovd worde. — Voorts verdient het zeer onze opmerking, dat het huis van Israël, en het huis van Juda worden te zaemgevoegd ■ ten blijke dat 'er ook velen uit het Rijk der X ftammen, het welk door de Asfyriers verftrooid was, met de Joden, naer Kanaan zouden wederkeeren.
28. Ende
(/) Jer.,50: 7.



JEREMIA. XXXI. 299
28. Ende 't fal gefchieden, gelijck als ick over hen gewaeckt en mijne macht te hulp geroepen hebbe, om de nakomelingen van Jacob, beide in het Rijk van Israël en Juda, uyt te rucken, ende af te breken,ende te ver Hooren, ende te verderven, ende quaet aen te doen, tot eene rechtvaerdige ftraf van hunne langduurige en hardnekkige boosheid: alfoo fal ick O ver hen waken en mijne macht gebruiken, om hen, nadat zy zich tot My zullen bekeerd hebben, wederom te bouwen ende te planten, en in alle opzichten voorfpoedig te maken, fpreeckt de HEERE.
29. In die dagen en fullen fy niet meer feggen ; (?«) De vaders hebben onrijpe druyven gegeten : ende der kinderen tanden zijn Homp geworden.
Dit zinbeeldig voorftel geevt eenvouwig , en vo' os een gewoon fpreekwoord, te kennen: de volk?plagen zullen ophouden, zoodat de Joden geene aenleiding meer hebben zullen om te klagen, dat zy van wegens de misdaden van hunne voorvaderen geftraft worden. — Tot nader verftand van zaken, berinnere men zich dat de heer, onder de oude huishouding, nationale ftraffen en algemeene volksoordeelen, op de overtreding van zijne wetten, bedreigd had Deut. 28, byzonder op de afgodery en den beeldendienst Exod. 20: 5. Maer de Joden hadden misbruik gemaekt van dit fpreekwoord, om zich zeiven te verfchoonen , en te kennen te geven, dat zy, die geheel onfchuldig wapen, alleen om de misdaden van hunne voorvaderen geftraft werden. Zy befchuldigden derhalven den heer van onrecht. Dan na de wederkeering in Kanaan, zouden zy dit fpreekwoord niet langer zeggen , en daerdoor doen blijken , dat zy nu betere gedachten; hadden omtrent de wegen des heeben. — Daerenboven, door de Babylonifche gevangenis, zouden de afgoderyen van hunne voorvaderen zijn uitgewischt; en derhalven zouden zy, in dit opzicht.
(«O Ezech. 18: 2, &c. XIV. DEEL.



30o JEREMIA. XXXI
niet meer zeggen kunnen, wy worden om ae zonden van onze Vaderen geftraft „„ Vaders hebben onrijpe druiven gegl ten, en der kinderen tanden zijn Jlomp geworden S S
30. Maer een yegelick fal" om fijne ongerechtigheyt fterven, en om zijne eigene perfoneele zofA geftraft worden : een yeder menfche" die l^r pe druyven eet, fijne tanden fullen ftomp wordJen Elk zal de gevolgen van zijn eigen byzonder wTngedr * moeten dragen; aen de boosheid en afgodery der Z va deren zal dan niet meer gedacht worden.
II. De belonen vs. 31-40, zien, op de latere dagen van het Nieuwe Testament. Wy vinden hier drie hoofdbyzonderheden. A. De Gees telyke voorrechten, welke de Joden, onderden L Z het Nieuwe Testament .zouden genieten, vs. 31-34 B De beftendige bewaring van het Joodfche volk, vs 3 C. De herhouwing van Jerufalem, vs. 37.40. '
A.De eerfte belovte vs. 31-34. heeft Apostel rAVLÜS, op de dagen van het Nieuwe Testament, allerduidelykst toegepast' Hebr. $: 8— '
31. Siet nog eene allergewkhtigfte gebeurtenis zal 'e, eens plaets hebben , („) de dagen komen en zu,I n ze kerlyk eens komen, fpreeckt de HEERE • dat ick me* het ganfche nageflacht van Jacob, beide tt denhuyfe
^S^!de* hu*fe - -™
Dit Verbond wordt nieuw genaemd, van wegen deszelv, voortreffelykheid. Het zou op zoodanig J/JJ ^ penbaerd worden, als nimmer te vooren gefchied wa' *£, oude bedtemng was wel in heerlykheid, maer die van £ meuw Verbond zou in heerlykheid overvloedig wezen !l Een Wuw Verbond, omdat het altoos zal nieuw Se7 en nimmer afgefchaft worden. J *
O) Hebr. 8: 8. Di*



JEREMIA. XXXI. 301
Dit Verbond wordt, van deszelvs zalige heilgoederen, nader befchreven vs, 32-34.
32. Niet nae't oude Sinaitisch verbont, dat ick met hare vaderen gemaeckc hebbe , ten dage als ick, als een ontfermend Vader zijne kinderen pleegt te doen, wanneer zy in nood zijn, hare hant aengreep, om haer door eene aeneenfchakeling van verbazende wonderen , uyt de harde dienstbaerheid van Egyptenlant uyt te voeren : welck mijn verbont tijdelyke zegeningen beloovde, op de gehoorzaemheid van mijne wetten, en aèrdfche ftraffen bedreigde , op de overtreding van mijne geboden; terwijl de geestelyke weldaden, onder de fchaduwenvan moeilyke plechtigheden, wierden afgeteekend. Dit Sinaitisch Verbond hebben hunne Vaders niet onderi, houden , daer fy het zelve al aenftonds na deszelvs oprichting vernietigt hebben, door de afgodery met het gouden kalv; en niettegenftaende de plechtige vernieuwing van dit Verbond, hebben zy het zelve naderhand zeer dikwijls, en byna geduurig , door aenhoudende afgoderyen verbroken. Ja zy zullen dit Verbond nog eens by uitnemend heid verbreken , door het verwerpen van den messias. Op zulk eene wijs hebben Jacobs nakomelingen het Sinaitisch Verbond vernietigd , hoewel ickfe getrouwt hadde, fpreeckt de HEERE.
Behoudt men onze overzetting, dan zal de laetfte uitfpraek , hoewel ik hen getrouwd hadde, ter verzwaring van Israëls overtreding dienen : en te kennen geven dat de heer, op Sinai,een geestelyk huwelyk met Israël had aengegaen; maer dat zy zich, in weerwil van dit alles, aen een fchandelyk overfpel hadden fchuldig gemaekt, door die eer en hulde, welke den heer alleen toekwam, aen de ftomme afgoden te bewijzen. — Apostel paulus vertaelt het in nae volging der LXX : Ik heb op u niet geacht, het welk eenen ganfehen flrijdigen zin oplevert. De Uitleggers hebben verfchillende wegen ingeflagen, om het een met het ander over een te brengen. Wy merken Hechts zeer kor-
XIV. DEEL.



302 JEREMIA. XXXI.
telykaen, dat het oorfprongelyk woord, door trouwen ver. tolkt, eigenlyk te kennen geve zwellen; en derhalven zeer voegzaem overgebracht worde tot iemand, die opgezwollen is van gramfchap, en byzonder tot de jaloersheid, welke eenen man doet opzwellen, over de ontrouw van zijn over. fpelig wijv. — Men vertale dan: En ik ben van gramfchap en jaloersheid , tegen hen opgezwollen : dat is , „ Ik heb my „ fchrikkelyk vertoornd over Israëls afgodery, en daerom „ den ganfehen yver van mijne hittige gramfchap , ter „ wraekoefFening over hen uitgegooten."
Zulk een Verbond had de heer, aen Sinai, met Israël opgericht; maer dit nieuw Verbond zou van eenen geheel anderen en meer verhevenen aert wezen, niet na», het Verbond, het welk Ik met hunne vaderen gemaekt heb, enz. — Het is waer, de geestelyke goederen zijn in het wezen der zake dezelvde; maer deze beide Verbonden zouden zeer veel verfchillen, in de omftandigheden en wijs van voorftelling. De openbaring en oprichting van het oude Verbond was gefchied, op eene ontzachlyke wijs, met verfchrikkelyke omftandigheden ; de waerheden van den Godsdienst waren in dekkleeden van fchaduwachtige plechtigheden ingezwagteld; de belovten verkeerden voor een goed deel omtrent aèrdfche voorrechten; 'er waren veelerlei lastige plechtigheden voorgefchreven, welke onder bedreiging van zware ftraffen moesten worden waergenomen. Dit alles maekte, dat Israël aen eene flaevfche dienstbaerheid onderworpen, cn daerdoor geduurig met vrees des doods bevangen was Gal. 4: 1-3.
Maer het nieuw Verbond zou veel uitnemender en heerlyker wezen.
33. Maer dit is 't verbont, dat ick na die dagen van het voorige en oude Verbond, met den huyfe Ifraëls maken fal, fpreeckt de HEERE; Ick fal mijne wet , de altoosduurende wet van het Euangelie, vorderende het geloov in den Middelaer, blijkbaer door eenen heiligen wandel, niet in fteenen tafelen fchrijven, maer dezelve in haer binnenfte geven, Ik zal hunne harten door almachtige genade veranderen, en hen daer-
dopr



JEREMIA. XXXI. 303
door in ftaet ftellen om mijne Wet te gehoorzamen, ende Ik fal die wet in haer herte fchrijven.: ende ick fal hen (0) tot eenen Godt zijn , door hun blijkbaer te begunstigen, ende fy fullen my tot een volck zijn, door my oprechtelyk te dienen.
Maer onder het oude Verbond, heeft ook de heer, in den gezegden zin, zijne wet gegeven in het binnenfte der gelovige Joden, en die gefchreven in hun hart: hoe kan dit derhalven als een voorrecht van het nieuw Verbond wor den opgegeven ? — Dan men herinnere zich, dat dit voorrecht, onder het oude Verbond, Hechts aen byzonderé perfonen gefchonken wierd; maer in dien tijd welke hier bedoeld wordt, zou het algemeen wezen onder het ganfche huis van Israël.
34. Ende fy en fullen niet meer, een yegelick fijnen naeften, ende een yegelick fijnen broeder, leeren, feggende; Kennet en erkennet den HEERE: want (p) fy fullen my alle kennen en dienen van haren kleynften af tot harengrootften toe,fpreeckt de HEERE; (3) want ick fal hare ongerechtigheyt vergeven, ende harer fonden niet meer gedencken.
In het eerfte deel van dit vers, wordt eene zeer overvloedige kennis , onder jacobs overblijvfel beloovd; zy zullen niet meer enz. — Er is die meent, dat men de tweederlei uitdrukking, een iegelyk zijnen r,a;sten ,en een iegelyk zijnen broeder, onderfcheiden moet opvatten; zoodat door de r.aesten de Heidenen, en door de broeders de Joden zouden bedoeld worden : dan zou de zin deze zijn; niemand zal noch heiden noch jood behoeven te leeren, zeggende kent den hiere , enz. Men geevt 'er twee redenen van : deelsomdat de latere Joden gewoon waren de Jodengenooten, die uit de heidenen tot de gemeenfehap van hunne Kerk overkwamen, hunne noesten, maer de geboren Joden hunne broeders te noemen;
Co) Jer. 24.: 7. ende 3c: 2a. bov. vs. I. C/0 Jef- 54: '3- J0''« & 45- C«) Jer' 33! 8« Mich. 7: i3. Hand. to: 43.
XIV. DEEL.



304 JEREMIA. XXXI.
deels omdat 'er anders eene nutteloze herhaling van woorden zou plaets hebben. — Maer deze onderfcheiding fchijnt ons al te fpitsvindig en ongegrond. In de ganfche Godfpraek wordt van de heidenen geene de minste melding gemaekt ; zy handelt alleen van de algemeene bekeering der Joden, en de onderfcheiding tusfchen de namen tuéstin en broeder, voor Heidenen en Jotkn, is de Heilige Schrivt geheel onbekend. — Onzes erachtens zal de kracht der oorfprongelyke woorden de meening van dc Godfpraek duidelyk genoeg kunnen aenwijzen. Het woord een iegelyk beteekent eenen man, en wel eenen man van gezach en aenzien; en het werkwoord leeren zegt eigenlyk met fpooren fteken, aenfpooren en aendrijven, zoodat de zin deze zy : „ geen man van gezach zal zijnen noesten en broeder meer aendrij. „ ven, en zeggen enz., dat is: de Joodfche Wetleeraers, „ die geflrenge voogden en tuchtmeesters waren onder het „ oude Verbond, zullen de Israëlieten niet meer op eenen ,, gebiedenden toon belasten, en nog veel minder, met „ geweldige middelen aendrijven, om den heer te kennen „ en te dienen. Alle aenfpooringen zullen eenvouwig, in „ zachte en overredende drangredenen beftaen. Qok 'zul„ len de Israëlieten, tot het kennen en dienen van den „ heer, zulke harde aenfpooringen niet meer noodig heb„ ben; alle zullen zy daertoe, met de uiterfte bereidwil„ ligheid, volvaerdig wezen."
Trouwens ter nadere bevestiging, wordt 'er bygevoegd: want zy zullen my alle kennen, van hunnen kleinjlen af, tot hunnen grootften toe , fpreekt de heer. Dat is niet, van het kleinfte kind tot den volwasfen man; de pas ontluikende vermogens der tedere jeugd zullen altoos, door een redelyk onderwijs, moeten befchaevd worden. Maer de heer bedoelt menfchen van allerlei rangen en ftaten , edel en onedel, rijk en arm, van den meest verachten tot den aenzienlykften, van den daglooner tot den Vorst; verg. Kap. 6: 13. — Deze allen zouden den heer kennen. Niet als 3f de maet van kennis, by alle de Israëlieten, even groot we. «en zoude. Zulk eene opvatting is alleszins ftrijdig met
de



JEREMIA. XXXI. 305 de natuur der zake zelve. Maer de heer wil dit zeggen ; „ Elk een Israëlieter zal, naemate van zijne verfchillende ,, vermogens en omftandigheden, eene genoegzame en op-
gehelderde kennis hebben van den heer en zijnen dienst;
en deze kennis zal aen ieders hart, door de genade van „ den Geest , geheiligd wezen."
Maer wat zou den heer bewegen, om aen gansch Israël zulke groote weldaden te bewijzen? Zouden zy het zich waerdig maken? Neen, de beweegreden zou geene andere wezen dan deze, dat de heer zijnen toorn niet tot in eeuwigheid behoudt, en Israël alle de ongerechtigheden vergeven zal. Dit vinden wy vs. 34b : wa:t Ik zal hunne engerechtigheii vergeven en hunner zonden niet meer gedenken. —~ Het ganfche beloop van zaken wijst ons naer eene bepaelde ongerechtigheid, en zonden by uitnemendheid; namelyk den Mesfiasmoord, de zwaerfte van alle de ongerechtigheden, aen welke de Israëlieten zich ooit hebben fchuldig gemaekt. De meening is derhalven onzes erachtens deze: dat de heer , aen jacobs nageflacht, hunne fchroomelyke ongerechtigheid , in het fmadelyk verwerpen en vermoorden van den messias , onder welker geduchte gevolgen deze hardnekkige Natie eeuwen lang zuchten zoude , eindelyk eens volkomen vergeven, en dezelve niet meer gedenken zoude; even als of zy zich daeraen nimmer hadden fchuldig gemaekt. — Door den Mesfiasmoord zouden de Joden eindelyk eens de maet van hunne ongerechtigheid dermate vervullen, dat de heer hen, als een onwaerdig Lo-Ammi, geheel en al verftooten, en onder alle de Heidenen verftrooijen zoude. Zoo lang nu deze Mesfiasmoord hun niet vergeven was, zouden zy op des heeren gunst en zegen niet kunnen hopen. Maer evenwel eindelyk zou de heer, die zijnen toorn niet tot in eeuwigheid behoudt, deze ongerechtigheid eens vergeven en vergeten, en hen uit dien hoofde, met eene algemeene bekeering, en eenen grooten overvloed van allerlei heil, rijkelyk verwaerdigen.
Uit al het gene wy nu, over vs. 31-34 gezegd hebben , ziet een iegelyk dat de dagen, waerin deze Godfpraek XIV. DEEL. V



3o6 JEREMIA. XXXI.
volledig zal vervuld worden, nog niet gekomen zijn. ■
Het is waer, in het begin van den Euangelie dag, heeft de heer met Israël een nieuw verbond gemaekt; ook heeft Hy 'er eenigen bekeerd , door zijne Wet te geven in hun binnenfte', fommigen hebben den heer herin kennen, en vergeving van hunne zonden bekomen. Maer de Joden die toenmaels met deze voorrechten verwaerdigd werden, waren maer weinigen,in vergelijking met de geheeleNatie De volledige vervulling is nog aenftaende, in het laetst der dagen, by de algemeene bekeering der Joden, Rom. ri: 27.
B. Vs. 35-37. -wordt de beftendige bewaring van het Joodfche volk beloovd.
35. Soo feyt de HEERE, die den hemelfche lichten den befiendigen loop heeft vastgezet; die de (r) fonne ten lichte geeft, des daegs, en de vastgeftelde ordeningen der mane ende der Herren ten lichte, des nachts onveranderlyk bepaeld heeft: (j) die de'zee klooft en door de winden beroert, dat hare golven bruyfen; zoodat ook de bewegingen der zee, aen vaste wetten bepaeld zijn, en zoo beftuurd worden, dat zy de vastgeftelde wetten niet overtreden kunnen; HEERE der heyrfcharen , Opperfte Beftuurer van alle gefchapene wezens, is fijn naem:
36". Indien defe vastgeftelde wetten en ordeningen van voor mijn aengefichte fullen wijeken en veranderd worden, fpreeckt de HEERE; fo fal oock het zaet Ifraëls ophouden dat het geen volck en zy voor mijn aengefichte, alle de dagen. Zoo onmogelyk het is, dat de Zon, Maen, en Starren haren vastgefielden loop veranderen, zoo onmögelyk is het ook, dat het nageflacht van jacob immermeer worde uitgeroeid.
37. Soo feyt de HEERE ; Indien de hemelen daer boven, die ver boven 's menfchen bereik verheven
aijn ,
CO Gen. 1: 16. CO J«f- 51: 15.



JEREMIA. XXXI. 307
1 lijn; door eenigen fterveling gemeten, ende de diepfie I fondauii-nten der aerde beneden, doorgrondt koni nen worden; fo fal ick oock het gantfche zaet Ifj raëls voor eens en altoos onherflelbaer verwerpen, en j nimmer weder in genade aennemen, om alles dat fy gei daen hebben, fpreeckt de HEERE. Neen , aen i welke grouwzame misdaden zy zich mogen fchuldig maken, I vooral in het vermoorden van den Vorst des levens, zoo I zullen zy evenwel niet voor altoos verworpen worden. J Na dat zy eeuwen lang , en op de meest geduchte wijs | rechtvaerdig zullen geftraft wezen, zal Ik my ten laetften 1 over mijn volk ontfermen, en hunne ongerechtigheid vol* komen vergeven, vergel. vs. 34.
C. Eindelyk wordt de herbouwing van Jerufalem toegezegd, vs. 38-40.
38. Alsdan zal Jerufalem, het welk de Romeinen ftaen te I verwoesten, op nieuws gebouwd worden. Siet, de daj gen komen, fpreeckt de HEERE; dat deje ftadt 1 Jerufalem, ter eere en tot den dienst van den HEERE I fal herbouwt worden, van den toren Hananeè'1 af k tot aen de hoeckpoorte.
De tooren Hananeè'1 was ten Oosten van Jerufalem, en de | Hoekpoort ten Noordwesten, vergel. Neh. 3 en 12. De ft geheele Noordzijde derhalven van Jerufalem zou herbouwd ' worden , beginnende van het Oosten tot het Noord| westen.
39. Ende het meetfnoer fal wijders neffens de( felve, of recht uit tegen over, vergel. Jof. 6: 5, 20. j uytgaen tot aen den heuvel Gareb: ende fich nae | Goath omwenden, langs de geheele Westzijde.
40. Ende het meetfnoer zal vervolgens uitgaen Zuid1 waerds rondom het gantfche dal der doode lichamen, s daer de Asfyriers zijn ter nedergeveld, ende het dal der 1 aflche of der verbranding, ter eere van Moloch, ende I alle de velden tot aen de beke Kidron ten Zuidoos.
ten, tot aen den hoeck van de peertspoorte tegen XIV. deel. V 2



S08 JEREMIA. XXXI.
't ooflen, zoodat Jerufalem, in den geheelen omtrek, zal herbouwd worden ; en zelvs aenmerkelyk vergroot, vermids verfcheidene der hier genoemde plaetfen, onder anderen ook Goath, waerdoor Golgotha verftaen wordt, te vooren altijd buiten de muuren der Stad gelegen hebben, maer dan, volgens deze belovte, in dezelve zullen getrokken worden. Deze herbouwde Stad fal den HEERE eene heyligheyt zijn , voor zoo ver Hy, van alle de inwooneren, oprechtelyk zal gediend worden. Ook zal de Stad van eene beftendige geduurzaemheid wezen: daer en fal niets weder uytgeruckt, noch afgebroken worden in eeuwigheyt.
HET XXXII, KAPITTEt.
Qmdat jeremia voorfpeld had , dat Jerufalem door de Chaldeeuwen zou worden ingenomen, werd hy in de gevangenis gefteld; maer tot een teeken, dat de Joden in hun Vaderland zouden herfteld" worden , en de voorige goederen weder bezitten, kocht hy, op Gods bevel, eenen akker van zijnen Neev. —- Het een en ander vinden wy in dit Kapittel. *
li Eerst verhaelt de Propheet de gefchiedenis van zijne gevangenneming, vs. 1-5.
II. Daerna bericht hy, dat hy, op Gods bevel, eenen akker gekocht had, vs. 6 15.
III. "Eindelyk meldt hy, hoe de heer, op zijn gebed, dit zinbeeldig bedrijv verklaerd had, vs. 16-44.
1. Het woort, dat tot Jeremia gefchiet is, van den HEERE ; in het einde van 't tiende jaer van Zedekia , Koningh van Juda : Dit jaer was het achttiende jaer van Nebucadrezar.
In deze openbaring, van welke vs. 1. gefproken wordt; is alles wat in dit Kap. voorkomt, niet aen jeremia bekend gemaekt : want vs. 26. vergel. met vs. 16, wordt duidelyk melding gemaekt van eene nieuwe openbaring. —- Maer vs. 1. fpreekt
de



JEREMIA. XXXII. 309
de Propheet van die eerfte openbaring, in welke hy bevel kreeg, om den gemelden akker te koopen, en vs. 26. van die, door welke hem dit zinbeeldig bedrijv verklaerd wordt.
2. (Het heyr nu des Konings van Babel belegerde doe Jerufalem: ende de Propheet Jeremia was befloten in het voorhof der bewaringe, in het voorplein van de hoofdwacht; dat in 't huys des Konings van Juda is , dit was derhalven eene ligter en betere gevangenis dan de vpprige, vergel. Kap. 37: 16, 20, 21.
3. Want Zedekia de Koningh van Juda,. die weinig verftand had , en zich door vleijers liet leiden, vergel. Kap. 38: 5, hadde hem befloten, feggende: Waerom propheteert gy, feggende; Soo feyt de HEERE; Siet ick geve defe ftadt in de hant des Konings van Babel, ende hy falfe innemen.
4. Ende Zedekia, de Koningh van Juda, wat hy zich inbeelde, en door valfche Propheten late wijsmaken, en fal van de hant der Chaldeen niet ontkomen: maer («) hy lal fekerlick gegeven worden in de hant des Konings van Babel, ende fijn mont fal tot deffelven mont fpreken, ende fijne oogen fullen deifelven oogen fien.
5- Ende Nebucadnezar zal Jerufalem veroveren, en hy fal Zedekia gevangelyk nae Babel voeren, ende aldaer fal hy zijn, tot dat ick hem door den dood befoecke, om een einde te maken van zijn ellendig leven, fpreeckt de HEERE : of gylieden fchoon tegen de Chaldeen ftrijdet, gy en fult [doch'] geen geluck hebben, en alle uwe pogingen, om u te redden uit de band der Chaldeeuwen, zullen geheel vruchteloos zijn.)
6. Jeremia dan feyde: Des HEEREN woort is tot my gefchiet, feggende:
7. Siet Hanameël, de fone Sallums, uwes ooms, die met u van het Priesterlyk geflacht is, fal tot u komen, feggende: Koopt u mijn velt, dat by
XIV. DEEL. T q



3io JEREMIA. XXXII.
en ooder het rechtgebied van de Stad Anathoth is want ïy hebt, als mijn naeste bloedverwant, het recht van loffinge, om dat veld te koopen:
Volgens de Godlyke Wet Lev. 25.- 34. m0gten de lan. deryen, in de voorlieden der Priesteren, niet vervreemd worden. Dit veld fchijnt derhalven een ftuk lands geweest te zijn, het welk in dit geflacht door'aénkoop, of door het huwelyk gekomen was.
j 8'ot1Ü?^r'11 Hanamëel, mijns ooms fone, nae des HEEREN woort, gelijk my in die openbaring gezegd was, tot my, in den voorhof der bewarinee, ende feyde tot my , Koopt doch mijn velt, het welcke is by Anathoth, dat in den lande Benjamins is; want gy hebt het erfrecht, als my de naeste m den bloede beftaende , ende gy hebt de loffinge, koopt [het] voor u: Doe merckte ick ten duidelykfte uit die uitkomst, dat het des HEEREN woort en wil was, dat ik dit land koopen zoude.
9- Dies kocht ick van Hanameè'I, mijns ooms ione het velt, dat by Anathoth is: ende ick woegh hem het geit toe, feventien filvere fikelen.
Men kan niet bepalen hoe veel de fikkei, voor de Baby. lonifche gevangenis geweest zy. — Sommigen rekenen het, op tusfchen de 20 en 30 Guldens. — Dit was wel eene geringe fomme, maer de tijden waren allerzorgelykst • de vyand was in het land en voor Jerufalem, zoodat alles fcheen wech te wezen.
Maer wat bewoog hanameël, om jeremia dit veld ter koop aen te bieden? — Het kan zijn, dat hy jeremia heeft willen befpotten, en op den toets zetten, omdat hy voorfpeld had, dat Jerufalem door de Chaldeeuwen zou ingenomen, maer naderhand wederom herbouwd worden; en daerom heeft willen zeggen .-koop gy dat land jeremia, volgens uwe voorzegging zult gy met uwe nazaten , 'er merkelyk voordeel mede doen kunnen. £U Doch misfehien ook heeft «anameël zijn land uit nood, en uit hoofde van gebrek verkocht.
10. Ende ick onderfchreef den brief ende ver-
fe-



JEREMIA. XXXII. 311
fegelde [dien], dat is, ik liet eenen koopbriev opftellen , en droeg zorg, dat hanameël denzelven onderteekende en verzegelde, ende ik dede [het] gefchrivt daerenboven door getuygen betuygen: als ick het geit op de weegfchale gewogen hadde.
11. Ende ick nam den koopbrief; die verfegelt was [nae] 't gebodt ende de infettingen, nae het gebruik van die tijden , om bewaerd te worden, ende ook den openen [brief]:
De opene briev fchijnt een dubbeld, of origineele copy
geweest te zijn.
12. Ende ick gaf den koopbrief aen Baruch, den fone Neria, des foons Machfeja, mijnen Schrijver Kap. 36: 4, 26, voor de oogen van Hanameël mijns ooms [fone], den verkoper, ende voor de oogen der getuygen , die den koopbrief hadden onderfchreven: en ook tevens voor de oogen aller der Joden, die in het voorhof der bewaringe faten, en zich by my bevonden.
13. Ende ick beval Baruch voor hare oogen, en in aller tegenwoordigheid, feggende:
14. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Neemt defe brieven, defen koopbrief, foo den oorfprongelyken en verfegelden, als defen openen brief, die het dubbeld is van den eigenlyken koopbriev, ende doetfe beide in een aerden vat, op datfe vele dagen ongefchonden mogen beftaen, en voor den dag kunnen gehaeld worden, wanneer 'er gele,genheid zijn zal om 'er gebruik van te maken.
15. Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Daer fullen, na de wederkeering des volks, uit de Babylonifche gevangenis , nogh huyfen, ende velden, ende wijngaerden in dit lant gekocht worden.
16. Voorts, na dat ick den koopbrief aen Baruch den fone van Neria gegeven hadde, en de emftanders vertrokken waren, badt ick in het eenzame,
XIV. DEEL. V 4



Sia JEREMIA. XXXII.
ernftig tot den HEERE, om eene nadere verklaring van dit zinbeeldig bedrijv , feggende»
i?: Ach Heere HEERE , Siêt, gy zijt de Almachtige , gy hebt de hemelen endê de aerde gemaeckt, door uwe groote kracht, ende door uwen uytgeilreckten arm; geen dingh is u te wonderJlCK, dat gy met machtig genoeg wezen zoudt, om het daer te ftelleu.
18. (b) Gy die goedertierenheyt doet aen duv. lenden geilachten van uwe gunstgenooten, vergel Exod
• >o: 6 ende de ongerechtigheyt der vaderen overl vloedig vergeldt m den fchoot harer kinderen, na Hen, gelijk blijken zal in de Babylonifche gevangenis - gy groote, gy geweldige Godt, wiens naem is HEE?er heyrfcharen , die oneindig, boven de zoogenaemde Goden der Heidenen verheven , en de Beftierer zijt van het gansch Geheelal.
19. ' Groot van (V) rade ende machtigh van dade zijt gy uwe Wijsheid en Almacht is onbeperkt: (want Uwe {d) oogen Zijn open, of Gy, wiens oogen open zijn,
over alle wegen der menfchen kinderen, zoodat all* de handelingen der fterveüngen U volkomen bekend zijn om eenen yegelicken te (*) geven nae fijne wegen' ende nae de vrucht fijner handelingen.) *
2Q-. Gy die teeckenen ende wonderen geftek hebt in Egyptenlant, die nog tot op defen dagh in levendige gedachtenis zijn, foo in Ifraël, als onder \andert) menfchen, onder alle de Heidenen: ende hebt u eenen naem gemaeckt en eenen zeer grooten roem verworven, als hy is te defen dage.
21. Ende hebt uw volck Ifraël (ƒ) uvt Eevnten lant uytgevoert: door teeckenen ende door wonderen , ende door eene ftercke hant, ende door eenen uytgcftreckten arm, ende door groote verIchnckinge, over de Egyptenaren.
22. Ende



JEREMIA. XXXII. 313
22. Ende gy hebt uw volk in Kanaan ingeleid, en haer dit lant gegeven, dat gy haren vaderen gefworen hadt haer te fullen geven: een lant vloeyende van melck ende honich.
23. Sy zijnder oock ingekomen ende hebben't verfcheidene eeuwen erflick befeten, maer en hebben uwer ftemme niet gehoorfaemt, ende in uwe wet niet gewandelt; fy en hebben niets gedaen van alles, dat gy hen geboden hadt te doen, maer uwe geboden hardnekkig overgetreden : Dies hebt gy hen ten laetften, wanneer de maet van hunne ongerechtigheid vervuld was, in de handen der Chaldeeuwen overgegeven, en hun al dit quaet doen bejegenen.
24. Siet, de wallen en verfchanfingen , welke de Chaldeeuwen tegen Jerufalem hebben opgeworpen ! fy zijn gekomen aen de ftadt om die in te nemen, ende de ftadt is gegeven in de hant der Chaldeen, die tegen haer ftrijden; van wegen de drie fchroomelyke oordeelen, het fweert ende den honger ende de peftilentie, kunnen het de belegerden niec langer ukhouden: ende wat gy zoo menigmalen, door my en andere Propheten, gefproken en bedreigd hebt, is gefchiet en wordt nu alles vervuld. Er is geen de minste höop op uitkomst; ende fiet, gy die alleen machtig zijt om ons te helpen, fiet [het] alles aen, zonder ons den minften byftand te bieden.
25. Evenwel hebt gy onder dat alles tot my , in de laetfte openbaring gefeyt, Heere HEERE; Koopt u dat velt, het wek uw Neev Hanameël u zal komen aenbieden, voor geit, ende doet [het'] getuygen bctuygen: ik heb dit bevel gehoorzaemd en het veld gekocht ; maer wat nut zal ik 'er van hebben, daer de vyand meester is van het land, en zelvs de hoofdftadt zoo goed als in der Chaldeen hant gegeven is!
26. Doe gefchiedde des HEEREN woort, in eene nadere openbaring , tot Jeremia, feggende:
27. Siet, Ick ben de HEERE , de (g) Godt
(g~) Numer. 16: 22. XIV. DEEL. V 5



3H JEREMIA. XXXil.
alles vleefches , de Beftuurer van alle menfchen , die wat zy zich ook verbeelden mogen , zeer zwak en' niet anders dan vleesch zijn: foude my dan eenigh dingh te wonderlick zijn , daer het leven en de werkzaemheden van alle menfchen onder mijne befchikking ftaen?
28. Daerom , omdat Jacobs nakomelingen de maet van hunne ongerechtigheid vervuld hebben , en de tijd van mijne langmoedigheid geëindigd is; daerom feyt de HEERE alfoo: Siet ick geve defe ftadt in de hant der Chaldeen, ende in de hant Nebucadrezars des Konings van Babel, ende hy falfe innemen.
29. Ende de Chaldeen , die tegen defe ftadt ftrijden, fullender inkomen, ende defe ftadt met vyer aenfteken, ende fullenfe (h) verbranden, met de huyfen, op wekker daken fy, die 'er in woonen , den Baal geroockt, ende anderen goden dranckofferen geoffert hebben, om my te vertoornen.
. 3°- Want of omdat de kinderen Ifraëls ende de kinderen Juda, zoo wel uit het Rijk van Juda, als uit dat der X ftammen , die reeds voor lang naer Asfyrien verbannen zijn , My by aenhoudendheid getergd hebben en van hare jeugt aen alleenlick gedaen dat quaet'was in mijne oogen: want de kinderen Ifraëls hebben my , den Schepper van het Geheelal door 't werck harer handen te vereeren , van de eerfte oprichting hunnes volks , alleenlick en geduurig vertoornt hebben , daerom geev Ik hen over , in de hand der Chal, deeuwen, fpreeckt de HEERE.
3r. Want tot ontfteking van mijnen toorn ende tot aenvuuring van mijne grimmigheyt is my defe ftadt, door de boosheid van hare inwooneren geweeft, van den dagh af dat fyfe gebouwt hebben, tot op defen dagh toe: en daerdoor is mijne grimmigheid op zulk eene hoogte geklommen tegen deze Stad, dat ick haer van mijn aengefichte wechdede, en overgeve in de hand van Nebucadnezar:
Deze
(y Jer. 21: m>



JEREMIA. XXXII. 315
Deze uitbreiding fchijnt ons de ware meening van dit vers uit te maken , het welk in den eerften opflag vry duister is. — Het woordje tot kan ook den hoogften trap beteekenen. De fpreekwijs van den dag af, dat zy ze gebouwd hebben, tot op dezen dag, geevt dan te kennen, dat de Godlyke gramfchap, geduurende den tijd dat Jerufalem geftaen had al hooger en hooger, en ten laetften tot het uiterfte geklommen ware. De Joden had den heer, van de vroegfts tijden af, by aenhoudendheid getergd; en nu was des heeren toorn, van tijd tot tijd al meer en meer ontftoken, eindelyk tot dien hoogen trap geklommen, dat hy Jerufalem niet langer dulden konde.
„2, Om alle de boofheyt en de aenhoudende afgoderyen der kinderen Ifraëls ende der kinderen Juda, die fy gedaen hebben om my te vertoornen ; is Mijne gramfchap tot het hoogfte toppunt opgeklommen. Het fchroomelykst bederv der zeden is algemeen geworden, en tot allerlei rangen van menfchen doorgedrongen onder de Joden; fy, hare Koningen, hare Vorften, hare Priefteren, ende hare Propheten, ende de mannen van Juda , ende de inwoonders van Jerufalem, hebben alle op eene tergende wijs tegen My overtreden:
33. Die my den (f) necke verachtelyk hebben toegekeert ende niet het aengeficht , weigerende om naer my te hooren: hoewel ickfe leerde, (k) vroegh op zijnde, alle vlijt aenwendende om hen te vermanen, ende kerende, hoe zy zich gedragen moesten , om voorfpoedig te zijn , evenwel en hoorden fy niet, om tucht aen te nemen:
34. Maer fy verhardden zich in de boosheid, welke zoo ver gegaen is, dat zy hebben hare afgoden, welke zy als verfoeyfekn hadden behooren te befchouwen, geftelt in den Tempel 't huys, dat nae mijnen name genoemt, en tot mijnen dienst geheiligd is, om dat op de meest tergende wijs te verontreynigen. Zoo ver is
(i) Jer. a: 27. ende 71 24. (*) Jerem. 7: 13, 15. ende 25: 3. ende 26: 5. ende 29: 19.
XIV. DEEL.



3iÖ JEREMIA. XXXII.
de boosheid gegaen, vooral ten tijde van de grouwzame Koningen , Achaz en Manasfe.
35. Ende fy hebben zelvs de (l) hoogten Baals gebouwt, die in den dale des foons Hinnoms zijn, om hare fonen ende hare dochteren den Moiech. door l't vyer] te laten gaen; het welcke ick hen zekerlyk niet en nebbe geboden, noch in mijn herte is opgekomen, dat fy defen grouwel fouden doen : aeze boosheden hebben fommige Koningen gedaen, op datfe Juda mochten doen fondigen en tot die grouwzame menfcbenofferen verleiden zouden • Vergsl. Kap. 7: 31.
3?; Ende nu, daerom feyt de HEERE de Godt Ifraëls alfoo, van defe verontreinigde ftadt Jerufalem daer gy lieden, in de kracht van uw ongeloov, van fee.' get; Sy is gegeven in de hant des Konings van Babel door t fweert, ende door den honger, ende door de peftilentie: zy zal verwoest en nimmer herbouwd worden; van die zelvde Stad zegt de «uu, zy zal niet voor altoos verwoest worden.
37. Na het eindigen der zeventigjarige gevangenis in Babel, zuilen de Joden naer hun Vaderland wederkeeren Siet ick falfe (m) vergaderen uyt alle de landen' daer henen ickfe fal verdreven hebben, in mijnen toorn ende W mijne grimmigheyt, ende in groote verbolgenheyt, tot eene rechtvaerdige ftraf van hunne langduurige tergingen! ende ick falfe tot defe plaetfe in Kanaan en Jerufalem wederbrengen, ende falfe fe' ker doen woonen.
38. (n) Ja fy fullen my tot een volck zijn, om My, geheel afkeerig geworden van de afgodery, oprechtelyk te dienen: ende ick fal hen tot eenen Godt zijn om hen met allerlei zegeningen te overladen. '
39. Ende ick fal hen eenderley herte, een een drachtig voornemen, ende eenderley wegh of levens.
wijs
CO Jer. ur. 5. (ra) jer. 2}: 3. ende 2p. d 24: 7. ende 30: »2. ende 311 1, 33. ' s ó ■ w



JEREMIA. XXXil. 317 wijs geven, om my te vreefen alle de dagen van hun leven: hen ten goede, mitfgaders haren kinderen na hen.
' 40. Ende ick fal, in de dagen van den messias, een eeuwigh verbont met hen maken, dat ick van achter hen niet en fal af keeren, op dat ick hen weldoe: ende ick fal mijne vreefe in haer herte geven , datfe niet, van my af en wijeken.
41. Ende ick fal my over hen verblijden, dat ick hen weldoe : endó ick falfe getrouwelick in defen lande (0) planten, met mijn gantfche herte, ende met mijne gantfche ziele.
De belovte vs. 38-41. komt blijkbaer overeen met die, welke wy Kap. 31: 31-34. gevonden hebben.-—De nadruk der fpreekwijzen fchijnt ons allerduidelykst henen te wijzèn, naer den gezegenden bloeiftaet der bekeerde Joden, in het laetst der dagen. Het is den Geest der Godfpraek gansch niet ongewoon, om de belovten welke aen den Joden, met opzicht tot vroegere tijden-, gedaen worden, zoodanig voor te ftellen, dat zy in den volften nadruk verder zien , opdien uitnemenden voorfpoed die voor de laetfte dagen bs waerd wordt. —- Zoo veel is ondertusfehen zeker, dat vs. 43, 44, van de wederkeering der Joden, uit Babels gevangenis, gefproken worde.
42. Want foo feyt de HEERE , de onveranderlyke Vervuiler van zijne belovten, die zijne belovten altoos geftand doet; Gelijck als ick over dit volck gebracht hebbe al dit groote quaet; alfoo fal ick over hen brengen al het goede, dat ick over hen fpreke.
43. Ende daer fullen, na de wederkeering der Joden in Kanaan, Velden gekocht worden in dit lant, daer van gy fegget; Het is woeft, dat 'er geen menfeh noch beeft in en is; het is in der Chaldeen hant gegeven, en ons volk voor altoos ontnomen.
44. Velden fal men voor geit koopen en in eigendom bezitten. Gevolgelyk zal de koop, welken gy thans
(») Jer. 24: 6. Araos 9: 15. XIV. DEEL.



3i8 jeremia. xxxn:
van uwen Neev Hanameël gedaen hebt, u, immers uw geflacht, zeer voordeelig wezen. Het veld,het welk gy thans vooreenen geringen prijs gekocht hebt, zal na de flaking der Babylonifche gevangenis, van veel grooter waerde wezen. Men zal wederom als van ouds, vaste goederen koopen, ende de brieven onderfchrijven , ende verfegelen , ende getuygen doen betuygen, in den lande Benjamins, daer het veld het welk gy gekocht hebt gelegen is, ende in de plaetfen rontom Jerufalem, ende in de overige fteden van Juda, ende in de fteden van 't gebergte, ende in de fteden der leegte, ende in de fteden van 't zuyden: want de wechgevoerde Joden zullen in Kanaan wederkeeren , en ick fal hare gevanckenifle wenden, fpreeckt de heere.
■
HET xxxiii. KAPITTEI»
J^It Kapittel behelst eene herhaelde bedreiging van het oordeel der Babylonifche gevangenis, maer ook te gelijk eene heuchlyke belovle, dat de Hf er die gevangenis eens wenden zou, het volk wederom in Kanaan herftellen» en hen met allerlei zegeningen verwaerdigen.
Behalven het opfchrivt vs. i, vinden wy in de Godfpraek zelve.
I. Vooreerst eene gepaste voorrede, vs. 2, 3. en
II. Daerna de Godfpraek zelve, vs. 4-26. < . De Godfpraek zelvs beftaet uit twee hoofdzaken.
Eene vernieuwde aenkondiging van het zeer geducht oordeel, het welk Jerufalem, door de hand der Chaldeeuwen, treffen zoude, vs. 4, 5. g. Eene heuchlyke belovte van de zegeningen, welke de Joden, na het flaken der Babylonifche gevangenis, genieten zouden, vs. 6-16.
I. Voorts



JEREMIA. XXXIII. 319 Ti Voorts gefchiedde des HEEREN woort ten tweeden mael tot Jeremia, als hy nogh in den voorhof der bewaringe was opgefloten, verg. Kap. 32: 2, 3, feggende: .
2. Soo feyt de HEERE, die al 't gene vervolgens aal vermeld worden, doet, en op den beitemden tijd zal daerftellen: de HEERE, die dat alles formeert, dfe de zaken, welke dadelyk zullen worden voorgedragen, niet alleen ontwerpt, maer ook tot dadelykheid brengt, op dat hy 't beveftige en met de daed doe gebeuren; HEERË, onveranderlyke God, getrouwe vervuiler van zijne belovten, is fijn naem:
Deze .voorrede laet de heer voorafgaen , om de volgende toezeggingen des te meer te bevestigen, en het geloov der treurigen van Zion, in hunne moedeloosheid te verfterken.
3. Roept tot my, vqegde de heer 'er by, ende ick fal u antwoorden: ende ick fal u bekent maken groote ende vafte dingen, die gy niet en weet.
Deze woorden behelzen deels een bevel, deels eene belovte. Het bevel is roept tot my. Maer aen wien wordt dit bevel gegeven ? Aen den Propheet jeremia : maer evenwel zoo, dat in.zijn perfoon, tevens alle de Godvruchtigen van dien tijd bedoeld worden. Over het algemeen denkt men, dat jeremia hier bevel ontvangen om van God opening der volgende zaken te begeeren. Maer het fchijnt wat vreemd, dat de Propheet juist in dit geval, meer dan wel op eenen anderen tijd, zoodanig eén bevel ontvangen zoude. Wy zouden het daerom liever zoo begrijpen , dat jeremia, en de overige Godvruchtigen-in zijn perfoon, bevel ontvangen, om tot God te roepen, om uitredding uit de aenftaende benauwdheden. —- De belovte is: en Ik zal u antwoorden, en Ik zal u bekend maken groots en vaste dingen, die gy niet weet. Ik zal u antwoorden is eenvouwig te zeggen, Ik zal uwe bede verhooren, en uwen wensch vervullen. Groote dingen zijn zaken van zeer groote aengelegenheid, zeer gewichtige gebeurtenisfen. Vaste of liever hooge dingen, die gy niet weet, dat is zaken, welk*
XIV. DEEL.



32o JEREMIA. XXXIII.
zoo hoogj verheven zijn , dat zy uw verftand te boveis gaen, dat gy daeraen, wanneer Ik het u niet openbaerdej nimmer zoudt hebben - kunnen of durven denken. Deze dingen zou de heek bekend maken, of liever daer fiellen, en •dadelyk doen gebeuren. Dat deze groote en verborgene dingen ontwijfFelbaer zouden worden daergefteld, kon by jeremia, en de overige Godvruchtigen, niet in bedenking tomen, wanneer zy zich volgens vs. 2, herinnerden, dat het de heer is, die doet het gene Hy gefproken heeft, ea dat formeerde om het te bevestigen.
Hierop volgt nu de inhoud der Godfpraek zelve, ts. 4-26. en wel
H. Eene vernieuwde aenkondiging van het zeer geduchte oordeel, het welk Jerufalem, door de hand der Chaldeeuwen, treffen zoude, vs. 4, 5.
4. Want foo feyt de HEERE, de Godt Ifraëls, van de gemeene huyfen defer hoofdftadt Jerufalem, ende van de prachtige huyfen of Paleizen der Koningen van Juda die door het geweld van de wallen of verfchanfingen , welke de Chaldeeuwen hebben opgeworpen, ende door het fweert, en ander oorlogstuig zijn afgebroken:
Wanneer men het woordje door dus vertaelt, van wegen de wallen en van wegen het zwaerd, zal de za:k veel klarer worden. Men begrijpe het op deze wijs; uit hoofde van Jej ïufalems belegering door de Chaldeeuwen, had men binnen de Stad, vele huizen en zelvs Koninglyke Paleizen afge. breken, om daerdoor meerder ruimte te maken, en in ftaet te zijn, om de Chaldeeuwen beteren wederftand te bieden. ....
5. Daer zijnder [wel"] Joodfche Krijgsbenden van buiten, in die gemaekte ruimten, binnen de Stad ingekomen , om te ftrijden en om Jerufalem dapper te verdeedigen tegen de Chaldeen , maer 't zal alles te vergeevsch zijn. Deze poging is recht gefchikt, en zal nergens anders toe dienen, dan om die felve ledige ruimten
te



JEREMIA. XXXIII. s"
te vullen met doode lichamen van menfchen, die ick, door de hand der Chaldeeuwen, by het innemen van de Stad, verflagen hebbe in mijnen toorn ende in mijne grimmigheyt: ende om dat ick mijn aengeficht en gunstige befcherming van defe ftadt verborgen hebbe, om alle haerlieder boofheyt: om die rechtvaerdig te ftrafïen.
3. Vs. 6-26. vinden wy eene keuchlyke belovte van de zegeningen , welke de Joden, na het flaken der Babylonifche gevangenis, in km Vaderland genieten zouden. A Eerst worden de zegeningen voorgefteld, welke de Joden, van de wederkeering uit Babel, tot de komst van den messias , genieten zouden, vs. 6-13. B. Alle deze zegeningen zouden wijders vergroot worden, met de komst van den messias zeiven, vs. 14-16. C. Vervolgens worden deze belovten nader bevestigd, vs. 17-22, en D. Eindelyk, tegen alle bedenkingen van het vleefchelyk Jodendom vetdeeiigd , vs. 23-26.
6. Siet ick fal haer de gefontheyt ende de genefinge doen rijfen, ende fal haerlieden genefen: ende fal hen openbaren overvloet van vrede ende waerheyt.
De ftaet van het Joodfche volk, onder de Babylonifche gevangenis, wordt hier zinbeeldig als eene krankheid afgeteekend, zoo ten aenzien van het bederv der zeden, als van de uiterlyke rampfpoeden. —- Ten aenzien van deze zinbeeldige krankheid beloovt de heer : Ik zal hun de ge* zondheid en de genezing doen rijzen, met toefpeling op wonden , in welke, wanneer dezelve beginnen te genezen , het vleesch als van den grond oprijst en aengroeit; tot aen de bovenfte deelen van de huid. Het zinbeeldig vertoog geevt te kennen, dat de heer de gemelde krankheid, zoq feet algemeen bederv der zeden onder de Joden, als hunne rampfpoedige omstandigheden, van trap tot trap zou dosn XIV. DHL. X



322 JEREMIA. XXXIII.
ophouden, en de genezing, het vernieuwd genot van eene-» volkomen voorfpoed, daer'tellan.
De heer voegt 'er by: R zal kun openbaren overvloed van vrede en waerheid Vreae beteekent allerlei heil en voorfpoed. Vrede en waerJuid zegt eenen waerachtigen vrede,
eenen voorfpoed die wezenlyk en beftendig is Daervan
zou de heer eene ruime maet fchenken; Hy zou daer va» eenen overvloed openbaren, tn wel zoo dat dezelve, nae de kracht van het grondwoord, eenen fterken en heerlyken geur alomme verfpreiden zoude.
7. Ende ick fal de (a) gevanckenifle Juda, die
door de Babyloniers gevangelyk zijn wechgevoerd, ende de gevarxkeralTe Ifraëls, die door de Asfyriers. verftrooid zijn, wenden. Ik zal de gevangenis van Babel, wanneer dezelve zeventig jaren zal geduurd hebben, doen flaken, ende dan zullen 'er vde Israëlieten, met de Joden, naer Kanaan wederkeeren. Ik falie alsdan (b) bouwen, hunnen Kerken Burgerftaet wederom oprichten, en hen doen groeien en bloeien als in 'c eerfte begin van Israëls Koningrijk, Onder de regeering van David en Salomo.
8. Ende ick falfe' reynigen en verzoening verleene» van alle hare ongerechtigheyt, byzonder der grouwzame afgodery , [met] dewdeke fy tegen my zoo fchroomelyk, op zulk eene tergende wijs , en zoo langduurig gefondigt hebben : ende ick fal (c) vergeven alle hare ongerechtigheden, [met] dewelcke fy tegen my gefondigt, ende [met] dewelcke fy tegen my overtreden hebben.
9. Ende het fal my zijn tot eenen vrolicken name, tot eenen roem, ende tot eenen cieraet, by allen Heydenen der aerde , die al het goede fullen hooren, dat ick hen doe ; ende fy fullen vreefen ende beroert zijn over al het goede, ende over alle den vrede, dien ick haer befchicke.
Dit vs. 9. behelst eene opeenftapeling van de krachtigfte bewoordingen : met welke de heer verklaert; dat het
Jood-
(«0 J«- 3as;44- (,!>) Jer. 34: 6._«nde 3i.-;4. (e) Jer. 31*34.



JEREMIA, X&XUI, 323 Joodfche volk, het welk Hem tot oneer geweest was, en menigmaal aenleiding gegeven had dat Gods naem by de nabüurige volken gelasterd wierd, Hem nu in tegendeel, door het gene zijne genade aen hun bewezen had, en door de heerlykheid, welke Hy zelve op hen gelegd h^d , wezen zou tot eenen mem, tot eenen roem, en tot cvrasi, by alle heidenen, die by geruchte vernemen zouden, welke uitnemende weldaden de heer aen zijn volk bewezen had. —; Zelvs zouden de Heidenen deswegens vreezen en beroerd zijn. Dit moet nae de geaerthcid der voorwerpen opgevat, en zoo begrepen worden, dat 'er onder de heidenen, de zoodanigen zouden wezen, op welke het vernemen van al het goede, het welk de heer aen het Joodfche volk bewezen had, geene andere uitwerking hebben zou , dan dat zy daerover Honden ontzet en beroerd te worden.
10. Alfoo feyt de HEERE; het land Kanaan, het welk eerlang door de Chaldeeuwen ftaet verwoest te Warden, zal wederom bewoond worden, door menfehtsn en beesten. In defe plaetfe, (daer gy van fegget; Sy is, door de verdervende wapenen der Chaldeeuwen, zoo woelt j dat 'er geen menfeh- noch geen beeft in en 3s:) te weten in de mindere fteden van Juda, ende op de ftraten van de HoofJftad Jerufaleai , die [foo] v^rwoeftet zijn, dat 'er geen menfche, noch geen inwoonder, noch zelvs geen beeft in en is, fal we« derutn gehoort worden,
it. (cl) Da ftemme der vroliekheyt ende de ftemme der blijtfehap, de ftemme des bruydegoms' fende de ftemme der bruyt, de ftemme der gener die feggen en zingen, Ltfvèt den HEERE der heyrfcharen0, want de HEERE is goet, want fijne goedertierenheyt is in eeuwigheyt ; [de ftemme] der gener die lof aenbrengen ten huyfe des HEEREN: wanc ick fal d^ gevanckenilfe des lants wenden en het volk in zulken gezegenden bloeiftaet herfteüen, als zy genooten hebben in 't eerfte begin van Israëls
C<0 Jer. 7: 34. XIV. DEEL. X %



3H JEREMIA. XXXIII.
Koningrijk, onder de luisterrijke regeering van David en Salomo , feyt de HEERE.
Hier wordt de heuchlyke herftelling van den Burgerftaet, en van den Godsdienst voorfpeld. — Er zou in Kanaan wederom gehoord worden , de ftem der vrolykheid en de ftem der Hijdfchap; het welk zulk eene gefteldheid van tijden en zaken uitbeeldt, in welke geen kommer of vrees, maer rust en veiligheid, zou plaets hebben. Er zou gehoord worden de ftemme des bruidegoms en de ftemme der bruid: het welk niet alleen eene zeer groote vreugde teekent; maer ook te kennen geevt dat de huwelyken, die door de benauwdheid der tijden merkelyk geftremd waren, wederom gelijk voorheen zouden ftand grijpen. — Met deze herftelling van den Burgerlyken voorfpoed, zou'ook die van den Godsdienst gepaerd gaen. De heer zoude weder als voorheen, van zijn volk, met woorden en daden, openlyk verheerlykt worden. Er zou weder gehoord worden de ftem der gentr die zeggen, lom den heer enz. Ook zou de Tempel herbouwd worden: want men zou lovzangen zingen, ten huize des heeren.
12. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, In Kanaan, in defe plaetfe, die [yVj woeft is, dat 'er geen menfeh, felfs tot het vee toe, in en is, mitfgaders in alle derfelver fteden , fullen wederom wooningen zijn van herderen, die de kudden, in de grasrijke weiden, doen legeren.
13. In de fteden van 't gebergte, in de fteden der leegte, ende in de fteden van 't zuyden , ende in den lande Benjamins, ende in de plaetfen rontom Jerufalem,ende in de overige fteden van Juda, fullen de kudden wederom des 's morgens als zy uitgaen, en des avonds als zy wederkeeren, onder de handen des tellers doorgaen , om te zien of 'er geene vermist worden. feyt de HEERE.
Het een en ander is aenvangelyk vervuld, onmiddelyk na de Babylonifche gevangenis; maer voornamelyk by de voordeelige gefteldheid der zaken, onder de Hasmoneen, toen de Joodfche Natie, in getal, aenzien en vermogen,
zoo-



JEREMIA. XXXIII. 325
zoodanig toenam, dat de nabuurige volken ben niet alleen vreesden, maer zelvs tot de gemeenfchap van hunnen Gods- -' dienst overgingen.
14. Siet de gezegende dagen naderen al vast, en zullen eens onfeilbaer zeker komen,fpreeckt de HEERE; dat ick het (e) goede woort verwecken , en de groote belovte, omtrent de komst van den messias, vervullen fal, wanneer Ik dat troostrijk woord bevestigen zal, het welk ick tot het huys Ifraëls, ende over het huys Juda gefproken hebbe.
15. In die heuchlyke dagen des Euangeliums, van welke Ik,door den mond van mijne Propheten, zoo menigmalen gefproken heb , ende te dier tijt fal ick den David eene (ƒ) Spruyte der gerechtigheyt doen uytfpruyten : ende hy fal recht ende gerechtigheyt doen op aerden. Vergel. Kap. 23: 5.
16. In die dagen fal Juda verlofl: worden , ende Jerufalem feker woonen : ende defe is die haer roepen fal , de HEERE onse gerechtigheyt.
Dit komt wederom zakelyk overeen, met Kap. 23: 6; alleenlyk is 'er eenige verandering in de laetfte woorden. —• ln de aengehaelde plaets is het: en dit zal zijn na'tn zijn, waermede men Hem noemen zal, de heer onze gerechtigheid. Hier is de belovte: en deze is die haer roepen zal, de heer onze gerechtigheid.
Wy brengen, met onze Overzetteren, het woordje deze tot den messias , die jehovah onze gerechtigheid geïiaemd wordt, en het woordje haer tot Juda en Jerufalem, of tot Jerufalem alleen. De zin is derhalven deze, dat de messias, die in vollen nadruk de heer onze gerechtigheid is, vergel. Kap. 23: 6, de Joden, en byzonder de inwooneren van Jerufalem, roepen zou tot zijne gemeenfchap, en het genot van zijne heilgoederen.
17. De Joodfche Kerk en Burgerftaet zal, na het flaken der Babylonifche gevangenis , zekerlyk in den voorigen
( c) Jer. 29: 10. (/) Jer. s$: 5. XlV. DEEL. X 3



%z6 JEREMIA. XXXIII.
luister herfteld worden. Want foo feyt de HEERE i David en fal niet worden afgefneden een man die rp den throon des huyfes Ifraëls fitte. Er zal, zoo lang de oude huishouding duurt, altoos een opvolger zijn van David, die even als hy gedaen heeft, over Israël regeeren zal ; derhalven zal het Koninglyk beftuur beftendig wezen.
18. Doek zal het even eens gelegen zijn , met het beduur van den Kerkftaet. Er en fal den Levitifchen Priefleren , van voor mijn aengefichte niet worden afgefneden een man die brand-offer offtre , ende fpijs-offer aenfteke , ende flacht-offer bereyde alle de dagen. Zoo lang de oude huishouding duurt, zullen 'er onder het Joodfche volk, altoos Priesters zijn uit de ftam van Levi, die den offerdienst onafgebroken zullen waernemen.
Deze belovte ds werkelyk vervuld. Het heeft in den Burgerftaet, nooit ontbroken aen de zoodanigen, die het bewind van zaken in handen hadden, ja die, even als david , op den throon van Israëls huis gezeten hebben. Men denke niet alleen aen zekubbabel en andere Vorsten, die terftond ra de wederkeering uit Ba'oel, het burgerlyk beftuur hadden over het Joodfche volk, maer vooral aen de Hasmoneefche Vorsten, die zelvs den Koninglyken tytel gevoerd hebben. Het is waer , de Hasmoneefche Vorsten Waren niet uit david , maer uit de ftam van levi afkomftig. Dan men heeft wel op te merken , dat 'er niet gezegd worde, david zal geen zoon , maer david zal geen man worden afgefneden. Ook wordt 'er niet gefproken, van iet zitten op den throon van david, maer op den throon Van het huis Israëls. —— Dat de belovte, omtrent de beftendigheid van levis Priesterfchap mede vervuld zy, heeft geen betoog noodig; daer de offerdienst tot de voleinding de? oude huishouding heeft ftand gegrepen.
19. Ende des HEEREN woort gefchiedde, ia die zelvde openbaring , al verder tpt Jeremia $ feggen de:
20. Alfoo feyt de HEERE ; Indien gylieden
mijn



JEREMIA. XXXIIL 327
Hiijn verbont, en de vastgeftelde bepalingen, omtrent de geregelde afwisfeling van den dagh, ende mijn verbont en verordeningen, omtrent de bcftendige afwisfeling van de nacht, kont vernietigen: fo dit dagh ende nacht niet en zijn op haren ujt: V-rgel. Gen. 8: 22.
21. So fal oock vernietigt konnen worden mijn verbónt met en mijne belovten, omtrent mijnen knecht David, dat hy geenen fone en hebbe, die op fijnen throon regeere: ende mijn verbond met, en belovten omtrent de Leviten de Prielleren, mijne dienaren, dat de burgerlyke regeering, en de bediening van het Priesterfchap beftendig zijn zal, zoo lang de oude huishouding duuren zal.
22. Geüjck het heyr des hemels niet getelt, «nde'het zant der zee niet gemeten kan worden: alfoo fal ick; vermenigvuldigen het zaet mijns knechts Davids, ende de Leviten , die my dienen zullen in den Tempel.
Men zou david hier, in eenen geestelyken zin kunnen nemen voor den messias , en de Levieten zinbeeldig, voor ware geloorige en getrouwe dienaers ran God. — Dan vinden wy vs. 19 22. eene nadere bevestiging van de be< lovte, omtrent den messias, als eenen eeuwigen Koning gedaen, vs. 14-16.
23. Voorts gefchiedde des HEEREN woort in die zelvde openbaring tot Jeremia, feggende:
24. En hebt gy niet gefien en opgemerkt, wat dit ongeloovig en weerbarstig volck fpreeckt? feggende; De twee gedachten, of twee gedeelten van Jacobs nageflacht , Juda en Ephraim , welke federt de ongelukkige fcheuring onder Rehabeam, twee afzonderlyke Rijken hebben uitgemaekt, en die de HEERE, met uitfluiting van alle andere Natiën, tot het volk van zijn byzoader eigen, dom verkoren hadde, die heeft hy nu verworpen: en wel zoo , dat zy nooit wederom zullen aengenomen worden. Ephraim is naer Asfyrien, en Juda naer Babel, gevangelyk wechgevoerd , om beide nooit terug te keeren:
XIV. DEEL. X 4



328 JEREMIA. XXXIII.
ja fy verfmaden mijn volck, voor zoo ver zy verkla-
Tehhen f 1f ^ a V00r alt°°S Z™ verfm«d
hebben fo dat het geen volck meer en is voor haerlieder aengefichte, en nae hunne ongeloovigeTegedachten i nimmer weder een afzonderlyk volk zal uit maken.
. 25' S.00 %? de HEERE; Indien mijn verbont niet en is van dagh ende nacht.-' of liever, indien J£
verbond van dag en nacht niets is of wordt; indien Ik de eenmael vastgeftelde bepalingen, omtrent de beftendige afwisfehng yan dag en nacht, verbreken zal! [indienl ick de ordeningen des hemels ende der aerde nier geflelt en hebbe: gefield heb tot niets , en de vastgeftelde wetten omtrent den loop der hemelfche lichamen, zullen vernie' tigd worden!
Wh,S°r[al -S* °°Ck het zaet Jacobs e"de mijns knechts Davids verwerpen , dat ick van fijnen zade niet en neme die daer heerfchen over het zaet Abrahams, Ifaacs, ende Jacobs : het een is even zoo onmogelyk als het andere. De Kerk en Bur gerftaet van Israël zal herfteld worden .- want ick fal
o^tLgmirCkeniffe WGnden' ende my harer
<.g) J«, 3K 20.
HEI



JEREMIA. XXXIV. 329
HET XXXIV. KAPITTEL.
Dit Kapittel behelst twee afzonderde Prophetifche redevoeringen.
DE eerfte vs. 1-7. is ingericht bepaeldelyk tot den Koning zedekia, en uitgefproken, toen nebucadnezar bezig was om Jerufalem te belegeien. Zy voorfpelt de verwoesting van Jerufalem, en de gevangenis van Koning
zedekia. .
1. Het woort, dat tot Jeremia, in eene opent*, ring gefchiet is, van den HEERE; («) (alsNebucadnezar Koningh van Babel, ende fijn gantfche hevr ende alle de gewapende manfchappen , uit de Koninckrijcken der aerde, die [onder] de heerfchappye fijner hant aen hem onderworpen waren , ende alle de volcken tegen Jerufalem ftreden ende tegen alle hare mindere fteden,) feggende:
Op het einde des negenden jaers van zedekias Koningrijk legerde zich nebucadnezar voor Jerufalem 2 Kon. 25. i 2 Chron. 36: 17- — In het volgende voorjaer trok hofhra, de Koning van Egypte op, om de Joden tegen nebucadnezar byftand te bieden. Dit gav gelegenheid, dat het beleg voor eenen korten tijd wierd opgebroken, en toen was jeremia nog niet gevangen gezet Jer. 37: 4, 5Kort daerna trok de Egyptenaer wederom af, en de belegering werd wederom hervat ; nadat jeremia in hechtenis genomen was Jer. 3*= r. *• ~ D<? openbaring derhalven hier vermeld, is by de eerstgenoemde belegering voorgevallen. ' ,„ _
2. Soo feyt de HEERE, de Godt Ifraëls; Gaet henen ende fpreeckt uit mijnen naem, tot Zedekia
(<j) 2 Kon. 25: 1, &c. Jer. cap. 5*. XIV. DEEL. X 5



330 JEREMIA. XXXIV.
fen,I°HFgPhRFn«Juda: £nde fe^ ™ hem; So. feyt de HEERE; Siet wat gy „ ook van den byftand der Egyptenaren belooven moogt, ick geve defe ftadt in de hant des Konings van Babel, ik zal de zaek zoo beftuuren, dat Nebucadnezar deze hooflftad zal overmeesteren, ende hy falfe met vyer (b) verbranden
3. Ende gy zelvs en fult van fijner hant niet ontkomen , maer fekerlick (c) gegrepen, ende in fijne hant gegeven worden: ende uwe oogen fullen de oogen des Konings van Babel fien , endfijn mont fal tot uwen monde fpreken , ende gy fult gevangelyk, naer het land der Chaldeeuwen vervoerd worden, en te Babel komen.
4. Maer evenwel gy zult geenen geweldigen dood fterven , hoort des HEEREN woort met eerbied, en geloov dat het onfeiibaer zeker zal vervuld worden', o Zedekia Koningh van Juda: Soo feyt de HEERE van u; 'Gy en fult door het fweert niet fterven maer eenen natuurlyken dood ondergaen.
5. Gy zult fterven in vrede, en, volgens den ge. woonen loop der natuur, zonder geweld uit het leven fcheiden , ende nae de brandingen uwer vaderen der voorige Koningen, die voor u geweeft zijn, verg. % Kron. 16: 14. 21: 19, alfoo fullen fy over'u en ter uwer eere branden, ende u beklagen, [feggende 1 Och heere! verg. Kap. 22: 18. Hierop kunt gy ftaet maken : want ick hebbe 't woort eefbroken fpreeckt de HEERE de Onfeilbare. P '
Nadat nebucadnezar den Koning zedekia gevange» had, doodde hy wel zijne zoonen in zijne tegenwoordigheid, ftak hem de oogen uit, en bond hem in ketenen Kap.
39: 7. maer doodde hem niet Van zijnen dood vinden
wy ook geen nader bericht. Deze Godfpfaek laet 'er ons evenwel niet aen twijffelen, of hy is in Babel, eenen natuurlyken dood geftorven, en door de Joden aldaer, met eene plechtige lijkklacht vereerd.
6. Ende de Propheet Jeremia fprack alle defa
(*} Jer. til 10. ende 32: 29. (c) jer, z%. 4-



j&REMIA. XXXIV. 351
woorden tot Zedekia den Koningh van Juda te Jerufalem:
7. Als het heyr des Konings van Babel {treedt tegen Jerufalem, ende tegen alle de overgeblevene fteden van Juda, die nog niet in zijne macht gevallen waren; byzonder tegen Lachis, ende tegen Azeka, liggende ten Zuiden, niet ver van Jerufalem: want defe fteden, welke Rehabeam gefterkt had, als zoo vele voorfchanfen van Jerufalem 2 Kron. 11: 9, [zijnde] derhalven vafte en fterke fteden, waren overgebleven onder de fteden van Juda, en nog niet overmeesterd door de Chaldeeuwen.
Vs. 8-ïï- wy eene an^ere Prophetifche redevoering,
welke een weinig later is uitgefproken,
Wy ontmoeten hier, L De aenleiding tot deze Prophecy, vs. 8-n. JI. De Prophecy zelve, vs. 12-22.
Deze Prophetifche redevoering heeft jeremia gedaen, toen nebucadnezar , op het aennaderen der Egyptifche hulpbenden, het beleg van Jerufalem , voor eenen korten tijd had opgebroken , vs. 21.
8. Het woort, dat tot Jeremia, in eene openbaring, kort na de voorige gefchiet is, van den HEERE : na dat de Koningh Zedekia, een verbont gemaeckt hadde met den gantfchen volcke dat te Jerufalem was, om (d) vryheyt voor hen uyt te roepen :
9. Dat een yegelick fijnen knecht, ende een yegelick fijne maegt, zijnde een Hebreer ofte eene Hebreerinne , foude laten vry gaen : wanneer de se» jarige dienstbaerheid geëindigd was, Exod. 21: 2. Deiit. 15: 12. fo dat niemant fich van hen, van eenen Jode, fijnen broeder, foude doen dienen, boven dea behoorlyken tijd.
C4) PM- |j* ft



m JEREMIA. XXXIV.
. Onder alle de overtredingen der Godlyke wet, welke in deze diep bedorvene tijden, by de Joden in zwang waren behoorde ook deze; dat velen hunne broederen, boven den beftemden tijd, in dienstbaerheid hielden. De heer had den ti,d van dienstbaerheid, voor geboren Joden, op zes jaren bepaeld; tegen het zevende jaer moest een Hebreeuwfche dienstknecht in vryheid gefield worden Exod. au 2 Deut i5: i2. Maer deze Wet was nu geheel in onbruik gemaekt. Dit was eene fchandelyke onderdrukking — Koning zedekia wilde nu dit misbruik doen ophouden Misfehien was het nu een Sabbathjaer. Denkelyk zal de boodfchap, welke jeremia hem uit 's heeren naem even te vooren gebracht had vs. i-7, den Koning tot dit foort van hervorming hebben opgewekt : of het gevaer der tijden had hem daer toe aengefpoord, en daerop was die boodfchap tot Hem gebragt geworden. De Vorsten en al het volk verbond zich, op 's Konings voorftel, gereedelyk, om het gemelde misbruik te verbeteren, en alle Hebreeuwfche knechten en maegden, die hun zes jaren of langer gediend hadden , in vryheid te ftellen. Ook brachten zy het wer> keiyk ter uitvoering, volgens vs. 10.
10. Nu hoorden alle de Vorften , ende al 't volck, die t verbont hadden ingegaen dat fy een yegelick fijnen knecht, ende een yegelick fijne maegt, die zes of meer jaren gediend had, fouden laten vry gaen, fo datfe fich niet meer, boven den daertoe beftemden tijd, van hen fouden doen dienen : fv hoorden dan, ende lietenfe gaen:
11. Maer fy keerden daer na'weder om, tot de voorige onderdrukking, ende deden de knechten ende maegden weder in hunnen dienst komen, die fy hadden laten vry gaen : ende fy brachtenfe t' onder rot knechten , ende tot maegden , zoodat zy nog meer verdrukt en mishandeld wierden dan te vooren.
Toen Jerufalem door nebucadnezar belegerd'werd heerschte 'er eene algemeene verflagenheid, en dit maekte' dat het gemelde Koninglyk bevel gereedelyk gehoorzaemd
wierd. n.



JEREMIA. XXXIV. 333
w;erd. Maer toen de Chaldeeuwen het beleg hadden opgebroken , om den Egyptifchen hulpbenden het hoofd te bieden. verbeeldden zich de burgers van Jerufalem, dat alle zwarigheid weder verdweenen was. Aenftonds hadden zy berouw over de hervorming, welke zy in den tijd van benauwdheid gemaekt hadden ; en dwongen niet alleen de knechten en maegden, welke zy vry gelaten hadden, om tot hunnen dienst weder te keeren, maer mishandelden hen ook nog erger dan te vooren.
12. Daerom gefchiedde des HEEREN woort tot Jeremia, van den HEERE, feggende:
13. Soo feyt de HEERE, de Godt Ifraëls, die Jacobs nageflacht tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen: Jck hebbe aen den berg Sinai een verbont gemaeckt met uwe vaderen, ten dage als ickfe uyt Egyptenlant, uyt den dienfthuyfe, uytvoerde, en hun veelerlei billyke wetten voorgefchreven, feggende onder andere:
14. (e) Ten eynde van feven jaren fullet gy laten gaen, een yegelick fijnen broeder, eenen Hebreer, die u fal verkocht zijn, ende u fes jaren gedient heeft; gy fult hem dan van u laten vry gaen: maer uwe vaders en hoorden niet nae my, noch en neygden hare oore niet. Van de vroegfte tijden , hebben zy deze wet, gelijk alle mijne geboden, fchandelyk overtreden.
Ten einde van zeven jaren zegt, binnen den omtrek van zeven jaren, in het zevende jaer. De Wet had zes jaren tot de dienstbaerheid bepaeld, en hier wordt ook uitdrukkelyk gefproken van eenen Hebreer, die tot flaev verkocht was, en zes jaren gediend heeft.
Ij. Gylieden nu haddet kort geleden het misbruik, in het ftuk der dienstbaerheid, op eene lovwaerdige wijs verbeterd; en waert heden wedergekeert, ende haddet gedaen dat recht is in mijne oogen, vryheyt uyt-
(e) Exod. 21: 2. Dtut, 15: 12. XIV. DEEL.



834 JEREMIA. XXXIV.
roepende, een yegelick voor lijnen naeften, die zes of meer jaren gediend had: ende gy haddet, op voorftel van Zedekia uwen Koning, een verbont'gemaeckt voor mijn aengefichte, in 't huys, dat nae mijnen name genoerot is, en op u genomen, om het verder misbruik in dit geval te weeren.
16. Maer gy zijt, zoodra de Chaldeeuwen het beleg hadden opgebroten, weder- omgekeert tot de voorige onderdrukking , ende hebbet dusdoende mijnen name fchandelyk ontheylige, ende uwe plechtige belovte gefchonden, vermids gy met geweld hebt doen wederkomen, een yegelick lijnen knecht, ende een yegelick fijne maegt, die gy haddet laten vry gaen, nae haren lult, daer zy zoo lang naer de vryheid verlangd hadden: ende gy hebtfe t'ondergebracht, om ulieden te wefen tot knechten ende tot maegden, gy hebt ze nog harder dan voorheen gehandeld, en de flaverny merkelyk verzwaard.
17. Daerom feyt de HEERE alfoo; Gylieden hebt nae my niet gehoort, en mijne Wet niet gehoow zaemd, om vryheyt uit te roepen , een yegelick voor fijnen broeder, ende een yegelick voor lijnen naatten: Siet fo riep' ick tot uwe rechtvaerdige ftraf, volgens de wet der wedervergelding, uyt tegen ulieden' fpreeckt de HEERE, eene gansch andere vryheyt tenfweerde, ter peltilentie, ende ten honger ; m geev aen deze drie gemelde plagen, vryheid u te vernielen, ende fal u overgeven ter (ƒ) beroeringe, allen Koninckrijcken der aarde. Ik. zal u verfpreide» onder de Heidenen, alwaer gy in geduurige angst en beroering leven zult, zonder ergens rust te vinden.
18. Ende ick fal de mannen overgeven, die mijn verbont hebben overgetreden, die niet beveiligt en hebben de woorden des verbonts, dat fy voor mijn aangefichte op eene allerplechtigfte wijs, ge-
maeckÉ
CO Deut. 2Ï: 25. Jerera- 15; 4, ends 24: 9, &c.



JEREMIA XXXIV. 3S5
maeckt hadden; [mei] het kalf, dat fy by die gelegenheid in twee hadden gehouwen, ende waren tulfchen fijne - ilucken cioorgegaen.
19. De vorften-van Juda, ende de Vorften van Jerufalem, de Kamerlingen, en Hovelingen van den Koning, ende de Priefteren, ende al 't volck des lants ; die door de ftucken des kalfs zijn doorgegaen.
so. Ja ick falfe overgeven in de hant der Chaldeeuwen, harer bittere vyanden, ende in de hant der gener die hare ziele foecken: zy zullen door het zwaerd, den honger, en de pestilentie omkomen, ende(g) hare doode lichamen fullen niet begraven worden, maer den gevogelte des hemels, ende den gedierte der aerde tot fpijfe zijn.
Wy zien, uit vs. 18, 19, dat de Joden, by het doen van de plechtige belovte, dat zy het gemelde misbruik, in het ftuk der dienstbaerheid, zouden doen ophouden, een kalv aen ftukken gehouwen hadden, en tusfchen de tegen over elkander liggende ftukken waren doorgegaen ; om daetdoor te. kennen te geven, dat zy zich, wanneer zy hunne belovte niet onderhielden, aen het Godlyk oordeel onderwierpen, om op foortgelijke wijs in ftukken gehouwen te worden. Verg. Gen. 15: 9. —
21. Selfs Zedekia den Koningh van Juda, ende fijne Vorften , fal ick overgeven in de hant harer vyanden , ende in de hant der gener die hare ziele foecken j te weten, in de hant des heyrs des Konings van Babel, die van ulieden [nu] by gelegenheid van de aennadering der Egyptifche hulpbenden, Zijn opgetogen, en het beleg van Jerufalem hebben opgebroKen. Verbeeld u niet, dat gy nu de zwarigheid te boven zijt. Niets minder dan dit. De Chaldeeuwen zullen het beleg zeer fpoedig hervatten, en Jerufalem overmeesteren.
2 2. Siet ick fal in den weg van mijne alles beftuu-
(g) J«- 7- 33- entte 16: 4. ende 19: 7. (h) Jer. 37: 11. XIV. DEEL.



336 JEREMIA. XXXiV.
rende Voorzienigheid bevel geven , en aen den Chaldeeuwen, en de Heidenfche Natiën, die aen de heerfchappy van Nebucadnezar onderworpen zijn , fpreeckt de HEERE, ende falfe weder tot defe ftadt brengen. om dezelve op nieuws te belegeren, ende fy fullen tegen haer ftrijden, ende fullenfe inneemen, verg. 2 Kon. 25: 3-7. Nebucadnezar zal, met de gevangenen , naer Babel trekken , verg. Kap. 52: 29 , ende daerna zal Nebuzaradan met zijn volk, te Jerufalem komen, om den Tempel te verwoesten, zy fullenfe met vyer verbranden: Vervolgens zal gemelde Nebuzaradan al het volk naer Babel voeren, verg. 2 Kon. 25: 8-22. 2 Rron. 36: 18-20, ende ick fal langs dezen weg, de fteden van Juda ftellen [tot] eene verwoeftinge, dat 'er niemant in en woone.
HET XXXV. KAPITTEL.
J~ye Prophetifche Redenvoering in dit Kap., behelst eene plechtige bevestiging van Gods bedreigde oordeelen, over Juda en Jerufalem, tot eene rechtvaerdige ftraf van de hardnekkige ongehoorzaemheid. Zy is voorgefteld by gelegenheid, dat de rechabieten eene zeer merkwaerdige proev gaven van hunne gehoorzaemheid, aen het gebod van hunne Voorvaderen. De rechabieten maekten een geüacht van menfchen uit, het welk op eene wijs, zeer onderfcheiden van de Joden, leevde, en die, van wegen kebucadnèzars optocht naer het land Kanaan, veiligheid in Jerufalem gezocht hadden.
De tijd dezer Prophetifche Redevoering wordt vs. 1, bepaeld, tot de dagen van Koning jojakim en vs. n. word 'er meer byzonder bygevoegd , dat nebucadnezar naer het land Kanaan was opgetrokken. — De tijdorde is derhalven, ook weder in dit geval, niet waergenomen.
J. Eerst



JEREMIA. XXXV. 337
ï. Eerst wordt een gefchiedkundig beficht gegeven, . om* trent de gehoorzaemheid der Rechabieten, aen het gebod van hunne Voorvaderen, vs. i-ii.
II. Daerna wordt dit geval, op het gedrag der Joden toegepast, vs. 12-19.
I. Het woort, dat tot Jeremia, in eene openbaring gefchiet is, van den HEERE: in de dagen Jojakims, des foons Jofia, des Konings van Juda, leggende:
De regeering van Koning jojakim, zoon van den vroomen josia, duurde 11 jaren, 2 Kon. 23: 36. —- In het begin was hy dienstbaer aen den Koning van Egypten, die hem op den throon plaetfte 2 Kon. 23: 35. Maer naderhand geraekte hy onderworpen aen nebucadnezar , die den Egyptifchen Koning, te Carchemis aen de Phrath, geflagen had. Die flag gefchiedde in het 4Je jaer van jojakim , 2 Kon. 24.: 7. Jer. 46: 2. en kort daerop trok nebucadnezar naer het Joodfche land, met een talrijk leger, en verfpreidde zulk eenen fchrik, dat onder anderen ook de rechabieten, naer Jerufalem vluchten. — Niet lang na dien tijd, ontving jeremia deze openbaring, met dit bevel.
i. Gaet henen tot der Rechabiten huys en ge. fiacht, ende fpreeckt met hen, ende brengtfe in des HEEREN Huys, in ééne der kameren , ende geeftfe wijn te drincken.
Het huis der rechabieten is hier zekerlyk het geflacht of huisgezin der Rechabiten. —- rechabieten is zekerlyk eene volksbenaming ; vs. 8. wordt een uechab genoemd; die een der vroege Voorvaderen van deze lieden geweest was. Behalven deze plaets, lezen wy tweemalen van eenen re' chab 2 Kon. 10: 15. en 1 Chron. 2: 55.
De perfonen 1 Chron. 2: 55. gemeld, waren uit salma, den vader dér Bethlehemiten vs. 51, 54. dees was uit caleb den jongen vs. 50', eenen zoon van hur vs. 20. Deze hur was een zoon van ephrath, en caleb vs. 19, die een zoon was van hezron vs. 9, zoon van ferez vs. 5, zoon van juda uit thamar vs. 4. —- De rechabieten waren der. hal ven nakomelingen van abraham, uit Juda door fERgz,
xiv. dek., y



338 JER E M I A. XXXV.
• Meer byzonder worden zy befchreven, als huisgezinnen der Schrij'veren, die te Jabez woonden. — Men denke niet aen Jabes in Gilead, maer vermoedeiyk.in Juda. Ook is deze Stadsbenaming dezelvde, met den naem van dien Jahez, die i Chron. 4: 9. gezegd wordt heerlyker geweest te zijn dan zijne broeders, en die afkomftig fchijnt uit Asscbur , den vader van Thekoa, vs. 5, eenen zoon van hezuon , na zijnen dood uit Abja Machirs dochter gebooren 1 Chron. 2: 21, 24.1— Waerom zy huisgezinnen der Schrijvers heeten, is met geene zekerheid te bepalen.
Wijders wordt 'er bygevoegd: deze zijn de Kinieten, die
gekomen zijn van Hamath, den vader des huizes van rechab.
Kinieten was zekerlyk eene volksbenaming , vergel. Num. 24: 21. Richt. 1: 16. 4: 11. enz. Zy waren af komftig van eenen kaïn Num. 24: 21, 22, 24, welken kaïn men onder de Midianieten zoeken moet, en uit wien hobab, de fchoonvader van mose, oorfprongelyk was Richt. 1: irj. Hunne wooning was ten Zuid-oosten van Kanaan, achter de Zoutzee, hebbende de Edomieten in het Westen, en de Moabieten ten Noorden. — Maer deze Kinieten, worden I Chron. 2: 55. niet bedoeldwant 'er is een duidelyk onderfcheid in de benaming, de gemelde Kinieten heten'altoos ♦JPj3, als een volksnaem van kaïn, maer 1 Chron. 2: 55. worden zy O'J'J) genaemd. Daerenboven waren de gemelde Kinieten uit midian oorfprongelyk , maer 1 Chron. 2: 55. wordt van Kinieten gefproken, die uit juda waren voortgefproten. Zy waren bewooners van eenige fteden in Juda 1 Sam. 30: 29. — Zy waren gekomen, dat is zy ftamden af van hamath. Deze hamath is nergens dan hier bekend. Hy moet geacht worden een afkomeling geweest te zijn uit juda, door salma, den vader der Bethlehemieten. Hy was de vader van rechar , en zijne nazaten, die naer hem , rechabieten genaemd zijn. Ondertusfchen fchijnen zy zich door aenhuwelyking vermengd te hebben met die Kinieten uit welke Mofes fchoonvader was; dit blijkt daer uit, dat deze mannen zich als vreemdelingen in Kanaan aen merk ten vs. 7.
Wan-



JEREMIA; XXXV. 339 Wanneer men zich nu herinnert, dat de Boeken der Cbronijken, en de geflachtlijsten welke in dezelve voorkomen, na de Babylonifche gevangenis gefchreven zijn, ziet men 'er uit, dat het huis der rechabieten, na de wederkeering der Joden uit Babel, nog in wezen ware.
Het huis der rechabieten was gevolgelyk een zeker geflacht van lieden, die uit juda door salma af komftig, en in den tijd van jeremia zeer bekend waren. Thans bevonden zy zich, by de reeds gemelde gelegenheid, binnen Jerufalem. -— De Propheet moest zich by deze menfchen vervoegen. Hy moest met ten fpreken, door hun des heeren last bekend te maken , en hen te nodigen om met hem te gaen. Wijders moest hy hen brengen, in het huis des heeren , dat is in den Tempel, en wel in eene der kameren, dat is in een der vertrekken, welke tot verfcheidene einden, in de Voorhoven getimmerd waren. Aldaer moest hy hun wijn te drinken geven. — jeremia volvoerde dezen last gereedelyk vs. 3-5.
3. Doe nam ick Jaazanja , den fone Jeremia, des foons Habazinja, mitfgaders fijne broederen, ende alle fijne fonen, ende deze, die het gantfche huys der Rechabiten uitmaekten, gingen met my, in een der vertrekken van de Voorhoven des Tempels.
4. Ende ik brachtfe in des HEEREN huys, in de kamer der fonen Hanans, des foons Jegdalia, des mans Godts, die een Propheet was; 't welcke is by der Overften kamer, die daer is boven de kamer Maafeja des foons Sallums, des dorpelbewaerders.
Omtrent de perfonen die hier voorkomen, kunnen wy niets anders zeggen , dan dat zy in dien tijd zeer bekend waren.
De kamer, in welke jeremia de rechabieten bracht, was j>y de kamer der Overften of Vorsten, en deze was boven dt kamer van maaseja den zoon van sallum, den dorpelbemrer. — Een dorpelbemrer is een poortier, en dit behoorde mede onder de ambten der Levieten, sallum was een van die poortiers in den Tempel, en hy had eenen zoon maaseja, die alleen ter dezer plaets voorkomt. Deze maaseja had
XIV. DEEL. Y 2



84° JEREM IA. XXXV.
eene kamer, aen de Voorhoven van den Tempel ziinde eene beneden-kamer, hebbende boven zich de kamer Overften of Vorsten. Het zy deze Vorsten Overften waren m eenige Tempeldiensten, het zy Koninglyke Hovelingen die dit vertrek tot eene raedzael gebruikten; by die kamer der Vorsten was het vertrek, alwaer jeremia de RE. chabieten gebracht heeft. - Het was eene bovenkamer welke boven de kamer was van eenen poortier, die dus' doende kennis kon hebben, dat de recharieten Tempelwaerds gebracht waren. Dit vertrek was by de kamer der Overften; zoodat ook deze, wanneer zy vergaderdwaren getuigen wezen konden van jeremias bedrijv ' Zekerlyk had jeremia wijze redenen, om deze plaets uit te kiezen. Hy nam 'er eene bekende openbare plaets toë daer deze zaek aenftonds kon bekend worden, niet alleen' aen de Pnesteren en Levieten, maer ook aen het gan h" volk, het welk buiten allen twijffel is toegefchooten zoo dra zy het geflacht der Rechabieten, onder het geleLVe van jeremia, Tempelwaerds zagen optrekken
^u-^t '1Cr fettede den Aderen van der Rechabiten huyfe koppen, of holle bakken, vol wiins ende bekers met wijn voor , welke ik van buiten deed aenbrengen: ende ick feyde tot hen, Drincket wijn
6. Maer fy weigerden het en feyden, Wy en Mlen geenen wijn drincken: want JonadabVe fone Rechabs, onfe vader, heeft ons geboden, fe£een! de; Gylieden en fult geenen wijn dnncken^v noch uwe kinderen, tot in eeuwigheyt ' ëY'
Zy noemen jonadab den zoon van reciur, hunnen v*.
4er Hy fchijnt dezelvde man geweest te zijn, die 2Kon
10: is. voorkomt; die zich bevond op de grenzen van Sa' mana en Galilea, alwaer hem jehu ontmoet* die Tem op" Z1Jnen wagen nodigde, om getuige te zijn va„ zijnen y2 voor den.heer, i„ het verdelgen van den afgodsdS Hy was derhalven een bekend man, die achti tby jehu , den dienst des heeren was toegedaen, en in dien omtrek zijn verbiijv hield. Hy was een naer welken dit geflacht den naem droeg van ncnZZ'.
Van



JEREMIA. XXXV. 34*
Van dezen hadden zy een bevel als van hur.nen Vader, dat ii van hunnen Voorvader, het welk tweeledig was. Dit gebod vorderde; deels eene altoosduurende onthouding van den wijn, zy moesten geenen wijn drinken, zy noch hunne kinders in eeuwigheid, deels om geen vast verblijv of byzonder eigendom te hebben, gelijk 'er vs. 7. wordt bygevoegd.
7. Oock en fult gylieden geen huys bouwen, om op eene vaste plaets, in fteden of dorpen te woonen ; ook zult gy u niet toeleggen op den landbouw, noch ziet zaeyen, noch wijngaert planten, ook zult gy geene eigendommen bezitten, noch landgoederen hebben: maer ey fult veehoeders zijn en in tenten woonen alle uwe dagen; op dat gy vele dagen levet in den lande, alwaer gy als vreemdelingen verkeert.
Het blijkt derhalven, dat de rechabieten niet rechtftreeks tot Israël behoorden: want zy verkeerden in Kanaan als vreemdelingen. Ook mogen wy uit de drangreden: opdat gy vele dagen levet in dm lande, alwaer gy als vreemdelingen verkeert, dat jonadab zijnen nazaten het gemelde bevel had opgelegd, als eenen Vaderlyken raed, en eene lievderijke voorzorg ten hunnen beste; by welker onderhouding zy zich wel zouden bevinden , zoo ter bevordering van hunnen welftand nae het lichaem , als ter afwending van dl- onheilen, welke de gevolgen zijn van onmatigheid en aetdsgezinde zorg. — Dit Voorvaderlyk bevel hadden de rechabieten beftendig gehoorzaemd, daerom zeggen zy
VSSo hebben wy dér ftemme Jonadabs, des foons Rechabs, onfes vaders, gehoorfaemt, in alles dat en ten aenzien van alle de byzonderheden , welke hy ons geboden heeft: fo dat wy geenen wijn en drincken alle onfe dagen, wy , onfe wijven, onfe fonen, ende onfe dochteren:
o Ende dat wy geene huyfen en bouwen tot onfe wooninge: oock en hebben wy geenen wijngaert, noch velt, noch zaet:
10. Ende wy hebben in tenten gewoont: Alfo
XIV. DEEL. Y 3



342 JEREMIA. XXXV.
hebben wy gehoort ende gedaen nae alles 'dat ons onfe vader Jonadab geboden heeft.
Bijkans drie eeuwen lang hadden de bechabieten dit Voorvaderlyk gebod beftendig onderhouden i want tusfchen het geval 2 Kon, 10: 15. geboekt, en dezen tijd, was niet ver van de 300 jaren verlopen.
I r. Het is waer, thans woonen wy niet in tenten wy houden' ons nu op binnen deze Hoofdftad Jerufalem. Maer dit is door 'nooddwang veroorzaekt : want het is ge fchiet, als Nebucadrezar, de Koningh van Babel na het verflaen der Egyptenaren, nae dit lant Kanaan optoogh , oat wy feyden en elkander opwekten • Komt, ende laet ons nae Jerufalem trecken van wegen het heyr der Chaldeen , ende van wegen het heyr der Syners, welke met vereende macht op ons aentrekken ; alfo zijn wy veiligheidshalven te Jerufalem gekomen, en tot dus ver, binnen deze Stad gebleven.
fu- ? ReTcTh*bieten antwoord gegeven hadden, gefchiedde des HEEREN woort tot Jeremia, in eene verborgene openbaring , en door eene Godlyke infpraek in zijn gemoed, feggende :
13. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, die het bewind voert over de geheele waereld, de Godt If raëis, die Jacobs zaed tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen; Gaet henen ende fegt tot de mannen van Juda, ende tot de inwoonderl van Jerufalem die thans in den Tempel vergaderd zijn: En lult gylieden geene tucht aennemen, en u laten bewegen tot bekeering, dat gy hooret nae mijne woorHEERE.miJnG b6Velen gehoorzaemt? %eeckt de
14 De woorden Jonadabs, des foons Rechabs, die hy ujnen kinderen geboden heeft, dat fy gee! aen wijn en fouden drincken , zijn beveftilt • want fy en hebben geenen gedroncken tol oplde' fen dagh, maer het gebodt haers vaders gehoort:
ende



JEREMIA. XXXV. 343
ende ick hebbe tot ulieden gefproken, («) vroegh od zi nde ende fprekende, met allen ernst en yver, rler gy en hebt nae my niet gehoort, en znt m tegendeel overgeflagen tot allerlei boosheid.
iT Ende ick hebbe tot u, hoe wederfpannig gy ook wezen mogt, gefonden alle mijne knechten, de Propheten, vroegh op zijnde ende fendende, om
W Bekeeret u doch, een yegelick van fijnen boofen wegh, ende maket uwe handelingen go t ov^nkomftig mijnen heiligen wil, ende wande Uanj „^Jor, nipr na welke door de blinde heidenen t^Wen "en te dienen; fo fullet gy in den ge-genden lande Kanaan blijven dat xck u ende mven vaderen , tot eene ervelyke bezitting gegeven hebbe -maer sy en hebt uwe oore niet geneygt, -een^werk gemSt om te vernemen, wat Ik u bevolen fad, nochte nae my gehoort, maer mijne bevelen
fmtS e~U, tusfchen het gedrag der rechabi, rJ, en dat der Joden! - ]«ada. had eens bevolen en z jn bevel had een lang leven, in een vreemd land ten Lmerke Maer de heer had den Joden zijnen wil dikwev kend gemaekt; en zijn voorftel aengedro.gen, met eene ftellige b lovte van een ongeftoord verbhjv in Kanaan he" wdk de heer hun tot een ervelyk eigendom gegeven 1 JOKAoabs woorden waren gehoorzaemd maer Tos geboden verfmaed. - Even zulk een groot verfchil Lu 'er ook plaets hebben, tusfchen het lot der rechabu,
™ttt.tridanl de kinderen Jonadabs des foot Sbs,L hetJgebodt haers^vaders dat hy h-n geboden heeft, beveiligt hebben , maer dit vokknae my niet'en hooren, fchoon Ik lang en ernftig tot hen gefproken heb:
a »„, a ende 26: ende 29: 19. «n^e 32: 3Ï« <"«) ]er. 11: 7. ende a5' 3' enae 5 (b) jer. ï8t 11. ende 25: 5.
XIV. deel. y 4



344 JEREMIA. XXXV.
17. Daerom alfoo feyt de HEERE, de Godï der heyrfcharen , de Opperheer der waereld , en de Godt Ifraëls, die met het hoogde recht, gehoorzaemheid van dn beweldadigd volk verwachten moest; Siet ick fal over" Juda ende over alle inwoonders van Terufalem brengen al het quaet dat ick, door mijne Propheten , tegen hen gefproken en bedreigd hebbe • deze bedreigde oordeelen zullen hun rechtvaerdig overkomen, om dat ick tot hen, met bevelen en vermaningen gefproken hebbe, maer fy niet gehoort en hebben, ende ick, door de boetredenen van mijne Propheten, tot hen geroepen hebbe, maer fy niet en hebben geantwoordt.
18. Tot het huys nu der Rechabiten feyde Jeremia, op Gods bevel en in zijnen naem; Soo leyt de HEERE der heyrfcharen , de Godt Ifraëls; Om dat gylieden den gebode uwes vaders Jonadabs zijt gehoorfaem geweefl, ende hebt alle fijne geboden, in alle de byzonderheden bewaert, getrouwelyk onderhouden , ende altoos gedaen nae alles wat hy ulieden geboden heeft:
Dit gedrag der rechabieten vereerde de heer , met zijne hooge goedkeuring: niet alleen omdat het zelve overeenkwam met zijne Wet, zoo veel de kinderlyke gehoorzaemheid betrof; maer de heer fchijnt de ganfche zaek te hebben goedgekeurd, voor zoo ver dit bevel, of liever dien Vaderlykenraed, uiteen goed beginfel was voortgekomen
19. Daerom alfoo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls: Daer en fal Jonadab, den fone Rechabs, niet worden afgefneden een man die voor mijn aengefichte fhe , alle de dagen. '
Wat is een man, die voor Gods aengezicht ftaet? De uitdrukking voor Gods aengezicht, dat is, in ztjne tegenwoordigheid te ftaen, wordt van bidders gebruikt Gen. 19- 27 byzonder van de Propheten Jer. 15; Ip> cn van de Le! vieten in het Heiligdom Deut. 10: 8. Nu waren de rechabieten zekerlyk geene Propheten; en uit juda voortgefproten, waren zy ook niet gerechtigd tot het Priesterfchap.
Maer



JEREMIA. XXXV. 345
Maer als menfchen van eene voorbeeldige Godsvrucht, Honden zy voor des heeren aengezicht; voor zoo ver zy gefchikt waren voor het eenzaem landleven, en als vreemdelingen op aerde den heer oprechtelyk dienden, i— Hun zou alle de dagen, geen man worden afgefneden, die voor Gods aengezicht ftae; het geevt te kennen, dat het geflacht der Rechabieten, in het land van hunne vreemdelingfchap, beftendig zou bewaerd worden , geduurig blijven by de inftellingen van hunnen Voorvader, en Gods zegen in ruime mate genieten.
Aen de vervulling van deze belovte , kunnen wy uit kracht van Gods waerheid niet twijffelen, fchoon wy 'er geene melding van vinden.
HET XXXVI. KAPITTEL.
TN dit Kapittel verhaelt de Propheet, hoe hy, op Gods bevel, aen baruch zijnen Schrijver gelast hebbe, om alle de Prophecyen, welke hy tegen Juda en Israël gedaen had, in een boek te fchrijven; hoe baruch dit boek, aen het volk in den Tempel, hebbe voorgelezen, met dat gevolg, dat de Koning, daervan verftendigd, dit boek liet in ftukken fnijden en verbranden; hoe hy jeremia zelvs, den inhoud van dit verbrande boek herfchreven, en op nieuws zeer zware oordeelen, over den Koning en het volk, bedreigd hebbe. — Het behelst derhalven twee hoofdzaken.
I. Het fchrijven van jeremias Godfpraken, door baruch , in een boek , het welk de Koning liet verbranden, vs. i 26.
II. Het herfchrijven van den inhoud des verbranden boeks, door jeremia zeiven, vs. 27-32.
1. Het gebeurde oock in den vierden jare van de Koninglyke regeering Jojakims, des foons Jofia, des
XIV. DEEL. Y 5



34Ö JEREMIA. XXXVI.
Konings van Juda, [dat] dit volgende woort en bevel, in eene openbaring, tot Jeremia gefchiedde van den HEERE, feggende:
2. Neemt u eene (a) rolle des boecks, ende (5) fchrijft daer op, den hoofdzaeklyken inhoud van alle de woorden, die ick, in onderfcheidene openbaringen, tot u gefproken hebbe van de lotgevallen , welke in volgende tijden , over het reeds verbannen Ifraël, ende over Juda, ende over alle de volcken: vergel. Kap. 25: 15. enz.; alles wat Ik u daeromtrent, geduurende den ganfehen tijd van uwe Prophetifche bediening, geopenbaerd heb, van d°n dagh aen [dat] ick voor de eerftemael tot u gefproken hebbe, van de dagen Jofia, in wiens dertiende jaer Ik u tot het' Prophetisch ambt geroepen heb aen, tot op defen dagh.
De heer gelastte der Propheet den korten inhoud van alle de' openbaringen , welke hy ontvangen had, op te fchrijven , en aen het volk voor te lezen; opdat de aenftaende oordeelen des te dieper in het geheugen der Joden zouden worden ingeprent , en zy daerdoor tot bekeering mogten bewogen worden. <— Daerom voegt 'er de heer by:
3. Miffchien fullen die van den huyfe Juda, met ontroering hooren al het quaet, dat ick hen gedencke te doen, wanneer zy zich langer in de boosheid verharden; ten minsten zou men dit redelyker wijs verwachten moeten: op dat fy daerdoor bewogen worden, om haer te bekeeren, een yegelick van fijnen boofen wegh , ende ick hare ongerechtigheyt ende hare fonde vergeve.
4. Doe riep Jeremia Barueh den fone van Neria, eenen van zijne discipelen, welken hy gewoon was tot zijnen klerk te gebruiken: ende Baruch fchreef uyt den mont van Jeremia den hoofdzakelyken inhoud van alle woorden des HEEREN, die hy in onderfcheidene openbaringen , geduurende den ganfehen tijd van zijne Prophetifche bediening , tot hem gefproken
hadde,
O) ]:f. 8: ï. C*) J«' 3«: s.



JEREMIA. XXXVI 347
hadde, op onderfcheidene bladen, welke te zamen opgerold, eene rolle des boecks uitmaekten.
5. Ende Jeremia geboodt Baruch , feggende : Ick ben opgehouden, en wordt verhinderd dit boek in eigen perfoon aen het volk voor te lezen : want ick en fal in des HEEREN huys niet konnen gaen.
6. So gaet gy henen , ende leeft in de rolle , [iri] dewelcke gy uyt mijnen monde gefchreven hebt , den korten inhoud van de woorden des HEEREN, voor de ooren des volcks, dat is, der Ingezetenen van Jerufalem , in het voorhov van des HEEREN huys, op den vaftendagh : ende gy fultfe oock lefen voor de ooren des gantfchen volks van Juda, die uyt hare mindere fteden, by deze plechtige gelegenheid, in den Tempel komen.
7. Miifchien fal het volk zich voor God in eene ootmoedige geftalte vernederen, zoodat haerlieder fmeeckinge om genade en verfchooning van de bedreigde oordeelen, als het ware voor des HEEREN aengefichte nedervallen zal, ende fy fullen haer bekeeren, een yegelick van fijnen boofen wegh: want groot is de toorn,ende de grimmigheyt, die de HEERE tegen dit volck heeft uytgefproken, zoodat de bedreiging van die fchroomelyke oordeelen recht gefchikt is, om hen tot inkeer te brengen,
jeremia nam tot de openbare voorlezing van zijne Prophecyen , in de voorhoven van den Tempel, eenen vastendag waer, volgens vs. 6. omdat 'er als dan een zeer groote tos vloed van volk wezen zou. — Dit fchijnt een buitengewoone vastendag geweest te zijn, -daertoe uitgeroepen.dat het volk zich verootmoedigen zou, over het fchroomelyk gevaer 't gene hun door nebucadnezar dreigde, toen die de Egyptenaers, op welke de Joden hun grootst vertrouwen ftelden.byCarchemis verflagen had, 2 Kon. 24: 7. Jer. 46: 2. en nu gereed Hond, ja reeds in aentocht was, om hun ook op 't lijv te vallen.
8. Ende Baruch, de fone van Neria, dede nae alles dat hem de Propheet Jeremia geboden hadde : lefende in dat boeck de woorden des HEEREN, f>] het huys des HEEREN.
XIV. DEEL.



348 JEREMIA. XXXVI.
9. Want het gefchiedde in den vijfden jare Jojakims, des foons Jofia, der Konings van Juda m de negende maent des jaers, [dat] fy een buitengewoon vaften voor des HEEREN aengefichte uytnepen, allen volcke te Jerufalem: mitfgaders allen volcke, die uyt de overige mindere fteden van Juda te Jerufalem quamen.
Er zijn die meenen , dat baruch dit boek twee malen hebb3 voorgelezen , eens by gelegenheid van het gewoone vasten op den grooten Verzoendag , in het 4^ ja'er van jojakim, waervan vs. 8. zou gefproken worden, en naderhand ten tweeden male in het volgende 5^ jaer van jojakim, volgens vs. 9.
Hunne bewijsredenen zijn de volgende: deels, omdat jeremia vs. 5. fchijnt als gevangen, maer vs. 19. als op vrye voeten voor te komen; deels, omdat de openbare voorlezing, vs. 8. gemeld, gefchied is in het 4de jaer van jojakim, volgens vs. 1. daer 'er vs. 9. van eene voorlezing gefproken wordt, welke in het SJs jaer van jojakim is voorgevallen. .— Maer het eerfte bewijs is van geen gewicht: want het oorfprongelyk woord, door opgehouden vertaeld, behoevt niet van eene gevangenis verklaerd te worden; maer beteekent in het algemeen allerlei beletfel, waerdoor iemand in een zeker werk verhinderd wordt. Hoedanig dit beletfel geweest zy, kunnen wy niet bepalen; ook fchijnt het baruch onbekend geweest te zijn. Immers, ware jeremia ia de gevangenis geweest, dan had hy aen baruch niet behoeven te zeggen : ik ben opgehouden, ik zal in des heeren huis niet kunnen gaen. Ook is het tweede bewijs niet voldoende. jeremia heeft het Godlyk bevel om zijne Prophecyen te doen opfchrijven, in 't laetst van jojakims 4^ jaer ontvangen, en kort daerna, toen intusfchen jojakims sde jaer begonnen, en de vastdag over het naderend gevaer uitgeroepen was, op denze!ven de voorlezing laten doen. Zielnl. VII Deel bl. 72 en 87, Dus wordt vs. 8. in het gemeen verhaeld, dat baruch de rol hebbe voorgelezen , en vs. 9. de juiste tijd meer byzonder aengewezen.
PH10. So las Baruch in dat boeck de woorden derProphecyen van Jeremia [in] het voorho? van des HEEREN
huys j



JEREMIA, XXXVI. 349
huys ; in de kamer Gemaria, des foons Saphans, des Schrijvers, in den bovenften voorhof, [aen] de deure der nieuwe of Oost-poorte van 't huys des HEEREN , in dit Vertrek ftaende , las Baruch uit een vengfter , het gemelde boek in het openbaer, voor de ooren des gantfchen volcks , het welk in het voorhov vergaderd was.
11. Als nu Michaja, de fone Gemaria des foons Saphars , alle de woorden des HEEREN uyt dat boeck van vooren tot achteren gehoort hadde;
12. So gingh hy af ten huyfe des Konings in de kamer des Koninglyken Geheim-Schrijvers ; ende fiet, aldaer faten alle de Vorften en voornaemfte Ambtenaers: Elifama de gemelde Schrijver, ende Delaja de fone van Semaja , ende Elnathan de fone Achbors , ende Gemaria de fone Saphans, ende Zedekia de fone van Hananja, ende alle de verdere Vorften en hooge Ambtenaers.
13. Ende Michaja maeckte hen bekent alle de woorden , die hy gehoort hadde : als Baruch uyt dat boeck las voor de ooren des volcks.
14. Doe fonden alle de Vorften Jehudi, den fone Nethanja, des foons Selemja, des foons Cufchi, volgens een eenparig befluit, tot Baruch, om te feggen; De rolle , daer in gy voor de ooren des volcks gelefen hebt, neemt die in uwe hant, ende komt ons dezelve bier brengen: en Baruch was aenftonds gereed, om in eigen perfoon voor de Vorften te verfchijnen. Alfo nam Baruch, de fone van Neria, de rolle in fijne hant, ende quam tot hen.
15. Ende fy feyden tot hem; Sit doch neder, ende leeftfe voor onfe ooren: ende Baruch las al het gene hy in het meermalen gemelde boek gefchreven had, vrymoedig voor hare ooren.
16. Ende het gefchiedde , als fy alle de woorden hoorden, welke Baruch hun voorlas, [dat] fy verfchrickten, d' een tegen den anderen ziende met ontroering : ende fy feyden tot Baruch; Voorfeker
XIV. DEEL.



35o JEREMIA. XXXVI. fullen wy alle defe woorden den Koningh bekent maken, in hoop dat hy nog maetregelen nemen zal, om al dat bedreigde kwaed voor te komen.
17. Ende fy vraegden Baruch, feggende: Verklaert ons doch, hoe hebt gy alle defe woorden uyt fijnen monde gefchreven?
Hier is eene tweederlei vraeg. Men vertale het dus : Verklaer ons, hoe hebt gy alle deze woorden gefchreven uit zijnen mond ? Onderrecht ons , hoe is het bygekomen, en wat heeft u bewogen, om alle deze woorden van jeremia op te fchrijven ? hebt gy dezelve uit zijnen mond opgefchreven? heeft jeremia u voorgezegd , wat gy fchrijven zoudt ?
18. Ende Baruch feyde tot hen ; Uyt fijnen monde las hy tot my alle defe woorden, zoo vaerdig als of hy dezelve uit een boek had voorgelezen, ende ick fchreeffe met inckt in dit boeck , van woord tot woord.
19. Doe feyden de Vorften tot Baruch; Gaet henen, verbergt u, gy ende Jeremia: ende niemant en wete, waer gylieden zijt.
Wy leeren 'er uit twee zaken. Voor eerst, dat jeremia niet in de gevangenis gefloten ware, dan had hy zich niet kunnen verbergen. Ten anderen, dat de Vorften den Propheet en -baruch een goed hart toedroegen. Vreezende, dat de Koning iets geweldigs tegen hunne perfonen ondernemen zoude , begeerden zy vooraf, dat jeremia en baruch zich verbergen en in veiligheid Hellen zouden.
20. Sy dan gingen in tot den Koningh in den voorhof van het Paleis, om hem bericht te geven van het gene Baruch hun had voorgelezen ; maer de rolle leydenfe wech in de kamer Elifama des Schrijvers : ende fy verklaerden alle die woorden, welke Baruch gefproken had., voor de ooren des Konings.
at. Doe fondt de Koningh Jehudi om de rolle uit de kamer van Elifama den Schrij ver te halen ; ende hy haeldefe uyt de kamer Elifama des Schrijvers:
en-



JEREMIA. XXXVl/ 351 ende Jehudi lasfe voor de ooren des Konings, ende voor de ooren aller der Vorften, die ontrent den Koningh Honden.
22. (De Koningh nu fat [tri] den winterhuyfe, in de negende maent des jaers, komende overeen met onzen Novembtr en begin van December, om welken tijd het ook
in 't joodfche land guur is: ende daer was [een vyer] voor fijn aengefichte op den heert aen geileken.)
23. Ende 't gefchiedde , als Jehudi drie litteken , ofte vier bladeren gelefen hadde, verfneedt hyfe' met een fchrijfmes, ende wierpfe met verontwaerdiging in 't vyer, dat op den heert was: tot dat de gantfche rolle verteert was in't vyer, dat op den heert was.
Het was jojakim de Koning, die de rolle in ftukken fneed en in het vuur wierp; maer niet jehudi de voorlezer : want de laetstgemelde zou zoodanig iets geenszins hebben durven ondernemen; ook wordt het vervolgens den Koning zeiven uitdrukkelyk te laste gelegd, vs. 23-32.
24. Ende fy en verfchrickten niet, noch en fcheurden hare kleederen niet, tot een teeken van verootmoediging, de Koningh, noch alle fijne knechten en hovelingen, die alle defe woorden gehoort hadden.
25. Hoewel oock Elnathan, endeDelaja, ende
Gemaria, zijnde van die Vorften, die den inhoud van dit boek, door Baruch zeiven , met zeer veel ontroering hadden hooren voorlezen, by den Koningh daer voor fpraken, en hem op -allerlei wijzen zochten te bewegen , dat hy de rolle niet en foude verbranden: doch hy en hoorde niet nae hen, en fmeet dezelve in het vuur.
26. Daer toe geboodt de Koningh Jerahmeël den fone Hammelechs, ende Seraja den fone Azriè'ls, ende Selemja den fone Abdeëls, om den Schrijver Baruch , ende den Propheet Jeremia te vangen : Maer zy waren niet te vinden, de HEERE hadfe verborgen , voor zoo ver Hy hunne vlucht zoodanig beftuurde , dat zy veilig waren voor Jojakim, die voornemens was om hen van kant te maken.
XIV. DEEL.



352 JEREMIA. XXXVI.
9,7. Doe gefchiedde des HEEREN woort tot Jeremia, In zijne fchuilplaets: na dat de Koningh de rolle ende de woorden, die Baruch gefchreven hadde uyt den mont van Jeremia, verbrandt hadde ; feggende in eene openbaring:
28. Neemt u weder eene andere rolle » ende fchrijft daer op alle de eerfte woorden, die geweeft zijn op de eerfte rolle, die Jojakim, de Koningh van Juda, verbrandt heeft.
29. Ende tot of liever, aenqaenie Jojakim , den Koningh van Juda, fult gy feggen ; Soo feyt de HEiiRE: Gy hebt defe rolle verbrandt, feggende als het ware tot Baruch, met verontwaerdiging; Waerom hebt gy daer op gefchreven, feggende; De Koningh van Babel fal fekerlick komen, ende dit lant verderven, ende maken dat menfeh ende beeft daer in ophouden? want hy zal dezelve met geweld uitroejen. Nu, om deze uwe handelwijze, zullen alle die oordeelen allerzekerst en zeer fpoedig vervuld worden, welke de heer over u bedreigd heeft, en in die verbrande Rolle heeft laten fchrijven.
30. Daerom feyt de HEERE alfoo, van Jojakim , den Koningh van Juda ; Hy en fal geenen nazaet hebben , die op Davids throon eenigen tijd fitte: zijn zoon jechonia zal hem wel opvolgen, maer den Throon Hechts drie maenden bezitten, 2 Kon. 24: 8. Hy zelvs zal op eene verachtelyke wijs fterven: ende fijn (e) doot lichaem fal wechgeworpen zijn , zoodat het onbegraven zal blijven liggen, des daegs in de hitte, ende des nachts in de vorft.
31. Ende ick fal over hem, ende over fijn zaet, ende over fijne knechten, haerlieder ongerechtigheyt met geduchte oordeelen befoecken: ende ick fal over hen , ende over de inwoonders van Jerufalem, ende over de mannen van Juda, al het quaet brengen,dat ick tot hen gefproken hebbe,maer fy en hebben niet gehoort, of emdaf zy niet gehoord hebben.
3a. Je-
CO Jwi 22: 19.



5 E R E m i A: XgXVt 353
3 2. Jeremia dan nam uit kracht van dit bevel, eene Andere'rolle, ende gaffe aen den Schrijver Baruchden fone van Neria; die fchreef'daer op uyt deti mont van Jeremia, alle de woorden des boecks, dat Jojakim, de Koningh Van Juda, niet vyer veri brandt hadde: ende tot defelve werden nogh velé diergelijcke woorden toegedaen, welke byzonder hétrekking hadden, tot het rampzalig lot van jojakim.
HET xxxvii. KAPITTEL*
f. "^/"s. i - io. vinden wy eéne vdorzegging, welke jeremia gedaen heeft, by gelegenheid dat zedeecia deri . Propheet verzocht had, om voor hem te bidden. Jl. Het tweede deel is gefchiedkundig, en behelst een b$s*
richt van des Propheten gevangenis, vs. 11-21. , i. Ende Zedekia, fone van Jofia , regeerde • Koningh zijnde , in plaetfe van Jechonia, die' by verachting Chonia genaemd wordt, zijnde Jojakims/one: wekken [Zedekia] Nebücadrezar,de Koningh van Ba* bel, Koningh gemaeckt hadde inden lande van Juda, . Te weten , toen nebucadnezar in eigen perfoon dè Stad Jerufalem belegerde, gav jechonia, die nauwlyks dril» jmaeiiden op den Throon gezeten had, zich met de geheelè Koninglyke familie over in de handen van den Babelfchen AUeenheerfcher, die daerop zedekia tot Koning van Juda jaenflelde, 2 Kon. 24: 12, 17, 18. 2 Chron. 30*: 10, 11. s 2. Masr deze Zedekia was wederfpannig, hy en fiöorde niet, hy, noch fijne knechten, nóch het volck des lants, nae de wóórden des HEEREN, die hy fprack door den dienfi des Propheten jeremia. Be Koning, de Hovelingen, en al het volk , achteden ds bedreigingen van Jeremia, niet eens hunné aendacht waerdig".
3,. Nochtans fondt de Koningh Zedekia < hoi geinig .Godsdienst hy anderszins bezitten mogt, juchal détf
xiv. DEEL. 7,



354 JEREMIA. XXXVII.
fone van Selemja ende Zephanja den fone van Maafeja, den Priefter, die de eerfte na denHoogepriesl0' denPr°Pheet Jeremia, om te fegjren: Bidt doch voor ons, tot den HEERE onfen Godt dat wy uit de benauwende omftandigheden , in welke wy thans verkeeren, mogen uitgered worden.
By Kap. 21:1. hebben wy aengetoond, dat dit gezantfchap onderfcheiden was van, en vroeger dan het te dier plaets verhaelde, fchoon één der gezanten dezelvde perfoon was.
4. (Want Jeremia was toen [nogK] vry ineaende ende uytgaende in 't midden des volcks: ende fv en hadden hem [nogK] in 't gevangenhuys niet
gelteit, gelijk kort daarna gebeurd is.)
5. Ende Pharaos heyr was uyt Egypten uytgetogen, om de Joden tegen Nebucadnezar by te fpringen i ende de Chaldeen, die Jerufalem belegerden , ah fy t geruchte van hen gehoort hadden, fo waren ly {a) van Jerufalem opgetogen.)
In het begin des zevenden jaers van jlchonias gevangelyke wechvoering, was zedekia van nebucadnezar afgevallen , Kap. 21: 3. 2 Kon. 24: 20. 2 Chron. 36: 13 Tweejaren later legerde zich nebucadnezar, ten derden male, voor Jerufalem. Dit gefchiedde op het einde des negenden jaers van zedekias regeering, 2 Kon. 15: 1. 3 Chron. 36: 17. In het volgende voorjaer trok hophra , de Koning van Egypte, tot hulp der Joden tegen nebucadnezar op, en dit gav gelegenheid, dat de Chaldeeuwen het beleg voor eene korte poos opbraken.
6. Doe gefchiedde des HEEREN woort tot den Propheet Jeremia, feggende in eene Openbaring:
7. Soo zult gy fpreken tot de gezanten van den Koning Zedekia: keert tot den Vorst weder, feyt de HEERE de Godt Ifraëls; en Soo fult gylieden feggen tot den Koningh van Juda, die u tot my gefonden heeft om my te vragen: Siet, Pharaos heyr, dat u ter hulpe uytgetogen is, fal wederkeeren in fijn lant, [tn] Egypten. g. Ende
iaJ Jer. 34: 2ï.



JEREMIA. XXXVII. 355
g. Ende de Chaldeen fullen wederkeeren, ende tegen defe hoofdftadt Jerufalem ftrijden : ende fy fullenfe innemen, ende fullenfe met vyer verbranden.
Zoo is het ook gefchied. — Toen nebucadnezar het Egyptisch leger te gemoet toog, trok pharao hophra we. derom af, hy keerde naer zijn land terug, en de Chaldeeuwen hervatteden de belegering van Jerufalem : in het volgende jaer werd Jerufalem door nebucadnezar ingenomen , 2 Kon. 25: 3-7. en hiermede nam het Koningrijk van Juda. een einde. Kort daerna kwam nebuzaradan te Jerufalem, verbrandde den Tempel, en deed de groote wechvoering van het ganfche volk, 2 Kon. 25: 8-22. 2 Chron. 36: 18-20.
9. Soo feyt de HEERE ; En bedrieget uwe zielen niet , vleit u zeiven niet met eene ydele hoop , feggende , De Chaldeen fullen fekerlick van ong
wechtrecken : of gaende zullen zy gaen , zy hebben het; óeleg opgebroken en zullen niet wederkomen, om het zelve te hervatten: want fy en fullen niet voor altoos wechtrecken , maer zekerlyk wederkomen.
10. Want Ik heb de verwoefting van Jerufalem onherroepelyk vast gefield, en alle uwe pogingen om het te verhinderen , zullen ten eenemael verydeld worden; ja zelvg al floegt gylieden het gantfche heyr der Chaldeen, die tegen u ftrijden, ende daer bleven van hen [eenige] verwondde mannen over; die niet in ftaet fcheenen om iets te kunnen ondernemen, fo fouden fich die, een yegelick in fijne tente opmaken, ende defe ftadt met vyer verbranden. De fterkte of zwakheid van het leger der Chaldeeuwen doet niets ter zake, maer Ik heb vastelyk befloten, om Jerufalem in hunne handen over te geven.
11. Voorts gefchiedde 't als het heyr der Chaldeen van Jerufalem was opgetogen, van wegen den aentocht van Pharaos heyr, die gekomen was om Jerufalem te ontzetten;
12. Dat Jeremia uyt Jerufalem uytgingh, om te, gaen [in'} den lande Benjamins;. om Jerufalern t»
XIV. DEEI,. Z %



35ö JEREMIA» XXXVII. verlaten en van daer te feheyden , of heimelyk weeh te fluipen, door 't midden des volcks*
jeremia wetende, dat alle verwachting voor Jerufalem was afgefneden, befloot hy zich te wech te maken, om elders, en wel in of naby zijne geboorteplaets, veiligheid te zoeken. Dit was eene zwakheid welke de heer geenszins heeft goedgekeurd,
cn gav ook geiegenneia dat hy wierd gevangen genomen,
13* Als hy het gemelde vooruemen volbrengen wilde, en reeds in de poorte Benjamins was, door welke men gewoon was naer het ervdeel van Benjamin te gaen, fo was daer deWachtmeeiler of Bevelhebber der Schildwachten, wiens naem was Jeria, de foneSelemja, des foons Hananja: weliigt de valfche Propheet, Kap. 28 gemeld: die greep den Propheet Jeremia , feggende ; gy zult ier Stad niet uit, Gy wilt tot de Chaldeen vallen en tot de vyanden ovcrloopen.
14.. Ende Jeremia feyde, 't Is valfch , ick en wil niet tot de Chaldeen vallen; het is in het geheel mijn voornemen niet, om tot de vyanden over te loopen Doch de Schildwacht wilde Jeremia niet gelooven, by en hoorde niet nae hem : maer Jeria greep Jeremia aen, ende bracht hem tot de Vorften
15. Endede Vorften werden feer toornigh op Jeremia, omdat zy hem voor eenen overlooper aenzagen, ende floegen of geesfelden hem : ende fy fielden hem in 't gevangenhuys, ten huyfe Jonathans des Schrijvers; want fy hadden dat tot een gevangenhuys gemaeckt.
16. Als Jeremia in de plaetfe des kuyls , in de onderaerdfche gevangenis, ende in de kotjens of boejen gekomen was; ende Jeremia aldaer vele dagen gefeten hadde:
17. So fondt de Koningh Zedekia henen, ende liet hem halen; ende de Koningh vraegde hem in fijn huys, in 't verborgen, ende feyde, Js 'er oock een goed woort, iets bemoedigends omtrent deze Stad, van den HEERE in eene openbaring aen u bekend gemaekt ? ende Jeremia feyde, Daer is een
woord



JEREMIA. XXXVIL 557
waard des heeren aen my bekend gemaekt; maer van eenen gansch anderen aert a's gy verwacht en gatrne hoort; ende hy feyde verder, Gy fult in de hant des Konings van Babel gegeven worden.
18- Voorts feyde Jeremia tot den Koningh Zedekia : Wat heb ick tegen u, ofte tegen uwe knechten , Vorften en Hovelingen , ofte tegen dit volck gefondigt, dat gylieden my in 't gevargenhuys geftelt heb.t ? Het is waer, ik heb, akelige dingen verkondigd; maer dit heb ik gedaen op Gods bevel: is het dan eene misdaed, dat ik de waerheid gefproken hebbe?
19. Er zijn wet gewaende Propheten geweest, die aengename dingen voorfpeld hebben ; maer hoe zeer zijn zy door de uitkomst- gelogenftraft? Waer zijn nu ulieder zoosenaemde Propheten , die u gepropheteert hebben , feggende: De Koningh van Babel en fal niet tegen ulieden, noch tegen dit lant komen?
20. Nu dan , hoort doch , o mijn heer Koningh , mijn eerbiedig en ernftig verzoek : laet doch mijne fmeeckinge voor uw aengefichte nedervallea , welke ik voor u doe in de ootmoedigfte geftalte , ende en brengt my niet weder [in] die akelige gevangenis, in Jonathans des Schrijvers huys, daer ik teeds zoo lang onfchuldig gezeten heb , op dat ick ajdaer van ongemak, en door de ongezondheid van die oaderaerdfche plaets, niet en Iterve.
2ï. Doe gaf de Koningh Zedekia bevel, dat Jeremia uit dien akeligen kerker zou ontflagen worJen; ende fy beitelden Jeremia in den voorhove der (£) bewaringe , alwaer hy meerder vryheid had en ook zijne vrienden mogt opwachten , verg. Kap. 32: 2. ende men verzorgde hem van voedfel : want men gaf hem des daegs en telken morgen eene bolle broots uyt de backersftrate , tot dat al 't broot van de ftadt op was, en men door den hongersnood genoodzaekt werd om Jerufalem aen de Chaldeeuwen over te geven : alfo bleef
(t) Ier. 32: 2. 3ÜV, DEEL, Z 3



§58 JEREMIA. XXXVII.
Jeremia in den voorhove der bewaringe , tot dat
Nebucadnezar de Stad veroverde.
Zoo bad bet moeten gefchieden, volgens bevel van den Koning; maer naderhand kwam 'er verandering in, gelijk uit het volgende Kap. blijken zal. * J
HET XXXVIII. KAPITTEL.
QP bevel van Koning zedekia , was de gevangenis van den Propheet aenmerkelyk verzacht; uit den akeligen kerker in het huis van Jonathan , was hy overgebracht in het voorhov der bewaring, Kap. 37; I5, l6 , _ Hier genoot hy meerder vryheid, een iegelyk had den toegang tot hem. Maer, vermids hy voortging met allen die tot hem kwamen , Gods vastelyk befloten oordeelen aen te kondigen, geraekte hy daerdoor in nieuwe ongelegenheden, in zoo ver zelvs dat hy gevaer liep Van zijn leven; dan evenwel, door Gods gunftig beftuur werd hy nog behouden.
Twee rooïname hoofdzaken komen ons voor.
I. De uitredding van den Propheet uit een oogenfchijnlyk
doodsgevaer, vs. 1-13. Jl. Eene byzonderé zamenfpraek, welke hy met den Koning
zedekia gehouden heeft, vs. 14.-28.
1. Als Sephatja de fone Mat tan s, ende Gedalia de fone Pafhurs, misfehien van dien Pashur, Kap. 20 geacid ende Juchal de fone van Selemja, ende Pafhur de fone van Malchia, welke beide laetfte zelve gebruikt Waren als gezanten des Konings tot Jeremia om voor het volk te bidden, Kap 37: 3. en 2I: A,g deze dg woorden hoorden die Jeremia in het voorhov der bewaring, tot al t Volck fprack,het welk kwam om hem te bezoeken, feggende zoo rüenigmael hy gelegenheid had om iemand te fpreken-
ft* Soo feyt de HEERE, de Onveranderlyke, wiens
woor-



JEREMIA. XXXVIII. 359
woorden altoos onfeilbaer zijn: f» Wie in defe ftadt blijft om het hardnekkig tegen Nebucadnezar uit te houden, fal door het fweert, of door den honger, ofte door de peftilentie fterven en ellendig omkomen: maer wie vrywillig tot de Chaldeen uytgaet en zich aen hun overgeevt, die fal leven en den geweldigen dood ontwijken, want hy fal, offchoon hy van zijne goederen niets zal kunnen behouden, evenwel fijne ziele tot eenen buyt hebben, ende hy fal 'er het leven afbrengen:
verg. Kap. 21:9- • ex
3. Soo feyt de HEERE: Defe ftadt Jera&iem, hoe groot en machtig zy ook wezen moge, fal fekerlick. gegeven worden in de hant des heyrs des Konings van Babel, dat felve falfe innemen: deze zaek ftaet paelvast , de tijd van Gods langmoedigheid is •geheel ten einde, de gemelde rampen zijn over het Joodfche volk en de Stad Jerufalem onherroepelyk befloten.
4 Deze tael van den Propheet ftiet den Vorften geweldig;'de geduurige herhaling en bevestiging van die fchroomel'yke oordeelen was hun ondraeglyk, en deed hen by den Koning om zijnen dood ernftig verzoeken. So feyden de Vorften dan tot den Koningh Zedekia; Laet doch defen verachtelyken man die in den voorhov der bewaring gevangen zit, gedoodt worden; want hy doet niet anders, dan elk die by hem komt te verzekeren, dat deze Stad eerlang door de Chaldeeuwen zal veroverd en verbrand worden; hy brengt eene algemeene verflagenheid^te weeg, en aldus maeckt hy de handen der krijgslieden , die in defe ftadt zijn overgebleven , zelvs de dapperfte helden , ende de handen des gantfchen volcks, flap, hy doet ieder eenen den moed ontzinken; alfulcke woo'rden tot hen fprekende : want defe man en foeckt defes volcks vrede niet, maer het quaet, en hy ftelt zijn vermaek in het aenkondigen van de meest geduchte rampen.
5. Ende hoe ongegrond deze befchuldiging ook wezen
(«) Jer. 21: 9. XIV. DEEL* Z 4



ffc JEREMIA. XXXVIlE.
moge, Jeremia kwam daerdoor in een oogenfchijnlyk gevsei van zijn leven : en de Koningh Zedekia feyde £ dezen onmenfchelyken eitch der Vorften ; Siet hy i's ir uwe hant: Want de Koningh en foude geen dineh tegeri u vermogen. fa H ë"
De uitdrukking, ij, £ fo awe W) fcbijot h-er £ beduiden, .,, ik geev hem over in uwe macht, om 'er mede „ te handelen naer uw welgevallen ," gelijk dezelve zoo voortong Gen. I6: 6. maer, „ hy is in uwe macht, gy „ hebt het vermogen, tegen het welk ik my niet verzetten „ kan om met hem te handelen, gelijk .gy het recht en ,, b.llyk oordeelt." In dezen zin gebruikt onze Propheet d,e fpreekwijs , Kap. ,fi. H. Koning zedekia geevt dan ingewikkeld te kennen, dat hy fchoorvoetende' kwam , om ?.jne toeftemming te geven. — Hy voegt 'er by: want dc ' "n£ Z0ltde di»S ^gen u vermogen. Dit wil juist niet . «ggen, dat de Koning niets in het geheel kon doen tege« (je \orften { het tegendeel za.1 aenftonds blijken , 'daer hy WmiA uit dit doodfgevaer verloste: maer dat hy jebem.ia p>et geheel kon rechtvaerdigen, en thans ook zoo veel ver^' mogen met had , om ondanks de begeerte der Vorften jereriia in wyheld te Hellen. Dit fchijnt ook de reden te zyn , dat hy beimelyk buiten weten der Vorften met den Propheet ha.ndei.de, en vervolgens zijne gevangenis wel ra 7 zacht, maer niet geheel geflaekt hebbe. ' Het is dan als of de Koning zeide': „ j> het zoo uwö „ begeerte, wat zal ik 'er tegen doen ?, die zaek zal de*.' „, halven haren gang moeten hebben: de ervaring leert my'
fchoon ik Koning heet, dat ik vcor uüeden moet wijken en V or!derdoen, zelrainde beste en allerbillykfte zaken" '
Zulk eene vernedering was zekerlyk hard voor den Ku. s<ng; dan by. had het zich waerdig gemaekt, a0or dèn ftsp. te verlaten en de woorden van zijnen knecht te ver, fmaden. Daerenbovejj, was hy. afgevalJen- van fiiuciS nezar , dle hem op den Throon gezet, er) aen weiken fy «net p.ethtigen eede hulde gezwooren had 3- maer evenwel had hy ]n zi>n gemoed vaB JEREMIA-S onfcnuId-ovértufgd; Zich met al z.jn vermogen tegen den bloeddprftige^ aer^ag.
" Wjdr cvf



JEREMIA. XXXVIII. 36?
der Vorsten moeten aenkanten ; zonder zich door eenige vrees te laten overhalen, om zijne toeiiemming te geven, tot zulken onrechtvaerdigen handel , en zich daertegen verzettèn, zoo lang het mogelyk was.
6. Doe de Vorsten bemerkt hadden , dat de Koning zich tegen hen niet durvde verzetten, namen fy Jeremia, ende wierpen hem door hunne dienaren, in den kuyl Malchie, des foons Hammelechs, die in den yoorhove, der bewaringe w.as, ende fy lieten Jeremia af met zeelen : in den kuyl nu en was geen water, maer flijck; ende Jeremia fonck in den flijck.
Men wierp jeremia in eenen akeligen kerker, die toen bekend was, onder den naem van den kuil malchie ; het zy dat zekere malchia het opzicht had over dezen kuil, het zy dat die mai.chia te vooren eigenaer geweest was van het huis, daer thans deze kuil gevonden werd. — In dezen naren kuil, had jeremia van gebrek en ellende moeten fterven; dezelve fchijnt gefchikt geweest te zifn, tot het ontvangen van water, gelijk blijkbaer is uit den fiijk en modder : want 'er was nu geen water in, mier Jlijk. — Zy lieten den Propheet, in dezen vunzen kuil, af met zeelen of touwen. Hy zonk in den Jlijk, waerin hy nog eenigen tijd het leven kon behouden.
Maer waerom den Propheet niet fpoediger van het leven beroofd?.—- Misfehien poogden zy hem te doqden, op eene wijs, waerin zy nog eenigen fchijn van verontfchul-. diging vinden konden, en hem dus in ftilte om te brengen. Qimogelyk gefchiedde het, om hem eenen langzamen en akeligen dood aen te doen.
7. Maer de heer verwekte aenflondseenen moorman ,om vooï.deger.echtigheid.uittekomen,en zijnen getrouwen knecht, die. in. den akeligen kuil als levendig begraven was., va» eendi jammerlyken dood te verlosfen. Als nu Ebedï\£elech, de Moorman , olCufchiw., die u:t het woesï, &ray? opifprojjgelyk waa, een der Kamerlingen of.gs^ Mtfams e/sn. tier Koningi/Jte.Bovbediehde-ndie doe %
- x.«V-- mt%r \ 5



3öi JEREMIA. XXXVIIJ.
des Konings huys was, hoorde, datfe Jeremia in den gemelde» kuyl gedaen hadden : (de* Koningh nu was thans afwezig en fat in de poorte Benjamins,) om rechtzaken te hooren. J' 8. So gingh Ebed-Melech uyt den huyfe des Konings uyt, naer de poort van Benjamin, omdat de zaek fpoed vereiscbte, zou Jeremia by het leven behouden worden: ende hy fprack tot den Koningh, zeer vrymoedig in de tegenwoordigheid der hovelingen, feggende9- Mijn heer Koningh, defe mannen, die uwé Vorsten en Staetsdienaers zijn , hebben qualick en op eene onmenfchelyke wijs gehandelt in alles dat fy gedaen hebben aen den braven en onfchuldigen Propheet Jeremia, dien fy in den kuyl geworpen hebben: alwaer hy, in den ftinkenden flijk, jammeriyk zal omkomen, daer hy doch in fijne plaetfe, alwaer hy gevangen zat in het voorhov der bewaring, foude geilorven zijn van wegen den honger, dewijle geen broot meer in de ltadt en is, zy hadden derhalven zijnen dood niet moeten verhaesten , door hem in dien akeligen kuil te werpen.
ttJ°j R°? ëebo?dt de Koningh den Moorman Ebed-Melech, feggende: Neemt van hier, uit deze hjvwacht welke my thans omringt, dertigh gewapende mannen onder uwe hant en gebied, ende haelt den Propheet Jeremia zonder uitftel op uyt den kuyl, eer dat hy fterve.
Dertig mannen waren 'er wel niet noodig, om jeremia uit den kuil op te halen; maer de Koning wilde den Moorman in ftaet ftellen, om zich te verzetten tegen allen wederftand, welken de Vorsten bieden mogten.
ii. Alfo nam Ebed-Melech de gemelde mannen onder fijne hant en onder zijn bevel, ende hy gingh in des Konings huys tot onder de fchatkamer, of het voorraedhuis, alwaer de voornaemften van 's Konings huis en hovgezin hunne oude en halv verfletene kleederen nederworpen , opdat mindere bedienden daervan gebruik
ma-



JEREMIA. XXXVIII. 363
maken konden, ende nam van daer eenige oude verfcheurde ende oude verfletene lompen: met oogmerk om den Propheet, door middel van dezelve, uit den kuil op te halen zonder hem te kwetfen, ende hy lietfe met Zeelen af tot Jeremia in den diepen kuyl.
12. Ende Ebed-Melech, de Moorman, feyde tot Jeremia; Legt nu defe oude verfcheurde ende verfletene lompen onder de oxelen uwer armen, van onder aen de zeelen, opdat deze u niet te zeer knellen mogen: ende Jeremia dede alfoo.
13. Ende de gemelde mannen deden, naer het bevel van Ebed-Melech, en fy trocken Jeremia by de zeelen , ende haelden hem op uyt den kuyl: ende Jeremia bleef in den voorhove der bewaringe, in Jonathans huis, daer hy te vooren geplaetst was.
14. Doe fondt de Koningh Zedekia henen , zoodra hy uit Ebed-Melech vernomen had , dat Jeremia weder in zijne voorige bewaerplaets gebracht was, ende liet den Propheet Jeremia tot fich halen, in den derden ingangh, die aen des HEEREN huys was: ende de Koningh feyde tot Jeremia; Ick fal u een dingh vragen, en verheelt geen dingh voor my.
Welk eene plaets 'er bedoeld worde, door den derden ingang, die aen des heeren huis was, is geheel onzeker. Over het algemeen denkt men, dat het die gallery geweest zy, waerdoor de Koning , uit zijn Paleis, in den Tempel opging. _ Zoo veel is zeker, dat het eene plaets geweest zy, daer de Koning zeer heimelyk , met den Propheet^ fpreken konde. Hier werd jeremia op Koninglyken last gebracht.
De zaek, over welke de Koning hem onderhield, is uit het antwoord vs. 17-23, genoegzaem op te maken. Het raekte namelyk de uitkomst, welke de tegenwoordige treurige omftandigheden, zoo voor de Stad en het volk, als voor den Koning zeiven, hebben zouden. — Maer mag men denken, de Koning had de voorzeggingen van jeremia reeds meermalen gehoord; waer toe diende dan deze
XIV. DEEL.



JEREMIA. XXXVIII.
Ondervraging? Wy antwoorden ; Koning zedèkia was thans in de uiterfte verlegenheid, hy had goeden raed noodig, en jeremia was onder het volk, zedert vele jaren hekeod, als een Godvreezend man. Ook is het te denken dat de Koning,uit alle de omftandigheden, al meer en meer' eerbied voor jeremia zal hebben opgevat j daer hy blijkbaer zag, dat jeremia een oprecht man was, en een waer Propheet des heeren. Daer nu de Koning tusfchen hoop en vrees gefliDgerd werd , is het niet vreemd dat hy als een gejaegde , den Propheet zeiven eens over de zaken fpreken wilde. ^ Misfehien heeft zedekia zich gevleid met de hoop, dat de Propheet nu, door zijne gunst va» den dood bevrijd, een aengenamer antwoord geven zoude.
15. Ende Jeremia ftyde op de gemelde vraeg tot Zedekia; Als ick [kt] gene 'er gebeuren zal, aen u onbewimpeld, gelijk gy bageext, verklaren fal, en fult gy my niet fekerlick dooden ? Immers ja, ende als ick u raet fal geven, zal het geheel vruchteloos wezea, want gy en fult [doch] nae my niet booren. ^ 16. Doe fwoer de Koningh Zedekia aen Jeremia in t verborgen, feggende: [Soo waerachtigh alü de HEERE leeft, die ons defe i[b) ziele gemaeckt heeft, Indien ick u fal dooden, of iDdien ick u fal overgeven in de hant defer mannen, die uwe ziele foecken! zoo onderwerp ik my aen Gods geduchte oordeelen.
De Koning ftelde derhalven den Propheet gerust, dat hem geen leed gefchieden zoude, en deed duidelyk blijken., dat het hem oprechtelyk te doen was, om de waerheid der zaek te weten. Of hy den raed van jeremia volgen zgh zegt hy niet. Dit had de Propheet ook niet gevraegd, 3ls zijnde van het tegendeel verzekerd.
17. Jeremia dan feyde tot Zedekia, zonder iets ae verhelen : Soo feyt de HEERE , de Godt der heycf-Charen , de hooge Beftuurer van het gansch Geheelal, de Godt Ifraëls , die Jacobs nageflacht, tot het vol* van
zm
CV) Jrf 57! «£.



] É R E M I A. XXXVIII. 3ö5
aijh byzonder eigendom heeft aengenomen, en zijne woorden altoos geftand doet; Indien gy gewilliglick toe de Vorften des Konings van Babel fult uytgaen, en u in hunne handen overgeven, gelijk Jechonias, met een goed gevolg voor zich en de Stad, gedaen heeft 2 Kon; 24: 12, fo zult gy het leven behouden, dan fal uwe ziele leven, ende defe ftadt en fal niet verbrandt worden met vyer: ende gy fult leven, gy, ende UW huys, geflacht, naestbeftaenden en hovelingen.
18. Maer indien gy tot de Vorften des Konings van Babel, die thans de Stad belegeren, niet en fult uytgaen en u wanhopig zult verdeedïgen, fo fal defe ftadt, door den hongersnood geprangd, gegeven worden in de hant der Chaldeen, ende fy fullenfe met vyer verbranden : oock en fult gy, fchoon gy u al meendet door de vlucht te redden , van haerlieder hant niet ©ntkomen.
19. Ende de Koningh Zedekia feyde tot Jeremia : Ick ben bevreeft voor de Joden , die tot de Chaldeen gevallen en overgegaen zijn , dat fy my niet miffchien in derfidver hant overgeven, ende fy den fpot met my drijven. Vermids ik van Nebucadnezar , die my op den throon geplaetst had, ben afgevallen , vrees ik dat hy my zal overgeven, in de handen der overgelopene Joden, en dat ik zoo doende de fchimp en verguizing van mijn eigen volk worden zal.
20. Ende Jeremia ftelde den Koning gerust, tegen deze zwarigheid, en feyde: de Chaldeeuwen zullen u wel ontvangen, Sy en fullen [a] niet overgeven, in de handen van de overgelopene Joden, zijt doch gehoorfaem der ftemme des HEEREN, nae dewelcke ick tot u fpreke; geev u gewillig aen de Chaldeeuwen over, fo fal 'c u wel gaen, ende uwe ziele fal leven.
21. Maer daerentegen, indien gy weygert uyt te gaen tot de Chaldeeuwen, en het hardnekkig tegen hen wilt uithouden: [fo] is dit het woort, dat de HEERE my heeft doen fien, en de zaek, welke Hy my geopenbaerd heeft:
XIV. »EEU



366 JEREMIA. XXXViir.
22. Siet daer.het gene ik u zeggen zal.ftaet binnen koiten en zeker te gebeuren, alle de wijven, die in den huyfe des Konings van Juda zijn overgebleven, en niet door de pest, honger, of andere rampen zijn omgekomen lullen uytgevoert worden tot de Vorften des Konings van Babel, om daerover te befchikken nae hun welgevallen : ende de felve fullen , al fpottende en fchimpende feggen; Uwe vredegenooten, de mn des vredes, uwe gemeenzame vrienden, op welken gy uw vertrouwen gevestigd had, de valfche Propheten en Pries ters, die u vrede beloovd, uwe Vorsten en Raedslieden die u aengezet hebben om van Nebucadnezar afcevallen hebben U aengehitft en fteeds opgeftookt, om weder! fpanmg te worden tegen den Koning van Babel, en het hardnekkig tegen hem uit te houden , ende hebben U overmocht, gy hebt u laten bewegen, om hunnen heillozen raed op te volgen, uwe voeten zijn in de modder gefoncken , gy zijt in de uiterfte verlegenheid waeruit gy u niet redden kunt, uwe voeten zitten vast in de modder, fy zijn achterwaerts gekeert: alle pogingen om voort te komen en te ontvluchten, zijn geheel vruchteloos.
23. By deze grievende fmaedheden, zullen ook bittere fmerten komen. Uwe vredegenooten, die u nu nog ftij. ven, om het tegen Nebucadnezar wanhopig uit te houden . zullen u het ondraeglykst verdriet aendoen. Sy fullen dan alle uwe wijven, ende [alk] uwe fonen tot de Chaldeen uytvoeren, die 'er nae hun welgevallen mede handelen zullen; oock en fult gy felfs van hare hant niet ontkomen, hoe zeer gy u daermede vleijen mogtmaer gy fult door de hant des Konings van Babel gegrepen worden, ende gy fult defe ftadt met vyer verbranden', voor zoo ver uwe hardnekkigheid aenleiding geven zal , tot het verbranden van de Stad ; daer zy'anderszins zou verfchoond worden, wanneer gy u gewillig overgaevt.
24. Doe feyde Zedekia tot Jeremia; Dat niemant en wete van defe woorden, en onze heünelyke
\ za-



JEREMIA. XXXVIII. 367
zamenfpraek, fqfen lult gy niet fterven, dat is op dat gy niaftervt, door de hand der Vorsten, die van deze dingen niet hooren willen.
25. Ende als de Vorften fullen hooren, dat ick tnet u gefproken hebbe, ende tot u komen, ende tot u feggen; Verklaert ons nu, wat hebt gy tot den Koningh gefproken? en verheelt 'et niet voor ons, fo en fullen wy u niet dooden : ende wat heeft de Koningh tot u gefproken?
26. So fult gy tot hen feggen; Ick wierp mijne fmeeckinge voor des Konings aengefichte neder: en verzocht ootmoedig, dat hy my niet en foude weder laten brengen in Jonathans huys, om aldaer te fterven.
De Koning voorzag wel, dat deze zamenfpraek met jeremia, hoe heimelyk ook gehouden, voor zijne Vorften niet kon verborgen blijven. Zy zouden ras ontdekken, dat jeremia,uit zijne gevangenis, naer den Koning gebracht ware, en met hem alleen gefproken had. Zekerlyk zouden zy jeremia, over den inhoud van deze zamenfpraek,onderhouden ; en dan wilde de Koning, dat hy hun het voorgefchreven antwoord geven zou.
27. Als dan alle de Vorften tot Jeremia quamen, ende hem vraegden, verklaerde hy hen, nae alle defe woorden, die de Koningh geboden hadde : zeggende dat hy verzocht had, om op vrye voeten gefteld te worden; ende fy lieten van hem af, om dat de fake niet en was gehoort, en zy onkundig bleven van 's Konings gefprek met hem.
28. Ende Jeremia bleef in den voorhove der bewaringe, tot op den dagh, dat Jerufalem wert ingenomen : ende hy was 'er [nogh] , als Jerufalem was ingenomen. Niet lang daerna werd hy, door de Overften des Konings van Babel, in vryheid gefteld, Kap. 39: 11-14. 40: 1-4.
Maer zou men kunnen vragen, mogt jeremia dit bevel van den Koning gehoorzamen? was het niet eene opzettelyke leugen, welken hy den Vorsten wijsmaekte, om zich
XIV. DEEl.



$&8 JEREMIA. XXXVlIl. zeiven te beveiligen ? — calvïn en anderen brengen dit geval , tot de zwakheden van jebémia. Maer heeft de Propheet werkelyk gelogen ? Dit is niet te bewijzen. Hy had den Koning, in eene voorige zamenfpraek, om ontilag van zijne gevangenis verzocht, Kap. 37: 20, dus mogelyk ook in deze. Hy verzweeg derhalven fkchts een zaek, welke hy niet verplicht was om te openbaren, en fprak met dat alles de waerheid, in het gene hy zeide.
HET XXXIX. KAPITTEL.
J)e inhoud van dit Kap. is geheel gefchiedkündig. Het behelst
t Een verhael, omtrent de verovering van Jerufalem, vs. 1-14.
li. Een bericht van de belovte, welke de Propheet aen ebed-melech gedaen had, dat hy, in het midden der algemeene ellende, zou beveiligd worden, vs. 15 18. m I. In den (a) negenden jare van Zedekia, Koningh van Juda, m de tiende maent van het jaer, quam Nebucadrezar, de Koningh van Babel, ende al lijn heyr, tegen Jerufalem,ende fy belegerdenfe vergel. 2 Kon. aS: i. 2 Chron. 36: 17. De belegering duurde anderhalv jaren, en tusfchen beide was zy eens opgebroken , toen de Chaldeeuwen heeften trokken , om den Egyptenaren, die tot hulp der Joden kwamen, het hoofd te bieden.
2. In den elfden jare van Zedekia, in de vierde maent, op den negenden der maent, wert de ftadt doorgebroken en ingenomen. Jerufalem moest ten iaettten voor het geweld der Babyloniers bukken. De Chaldeeuwen drongen door de bresfen , welke zy gemaekt hadden, en door de poorten, ter Stad in. «*• C«; i Kon. 85! 1. Jer. gas 4,



J Ê R E M I A. XXXIX. 369
3. Ende alle Vorften des Konings van Babel to- < gen henen in, ende hielden by de middel fte poorter halte: Er waren drie ringmuuren rondom Jerufalem. De voornaemfte hoofden des Babylonifchen legers drangers door, tot de poort in den middenften muur; maer verder durvden zy niet komen, vreezende, dat 'er binnen de Stad •hinderlagen gelegd waren: [namelick] Nergal-Sarezer Samgar-Nebu, Sarfechim Rab-Saris; Nergal-Sarezer Rab-Mag, ende alle de overige Vorften. des Konings van Babel. Zy befloten daerom., hunne faldaten vooruit te zenden om alles te onderzoeken, eer zy zich dieper in de Stad begaven.
4. Ende het gefchiedde, als Zedekia, de Ko» ningh van Juda, ende alle de krijgslieden, die Jerufalem tot dus ver manmoedig verdeedigd hadden, hen fa-1 gen, en bemerkten, dat de Chaldeeuwen eerlang meester» van de Stad wezen zouden, fo vloden fy, ènde togen by nacht uyt de ftadt, [door] den wegh van 'sKonings hof, door de poorte tulfchen de twee mueren : Er was namélyk eene kleine poort , tusfchen da twee muuren, die aen het Paleis waren; door deze poort kwam Koning Zedekia , met zijne manfchap, aen den buitenmuur, en in denzelven maekten zy eene opening, door welke zy ontkwamen. Op deze plaets hadden de Chaldeeuwen geene of flechts eene zwakke macht, omdat zy aldaer de belegerden in het geheel niet verwachteden. Ook ontfnapte de Koning zelvs, ende hy toogh, met zijne vluchtende krijgsknechten , uyt [door] den wegh des vlacken velts van Jericho. Vergel. 2 Kon. 25: 4.
5. Doch Nebucadnezar kwam 'er fchielyk achter^ ea het heyr der Chaldeen jaegdefe achter na; ende fy achterhaelden Zedekia in de vlacke velden van Jericho, ende vingen hem , terwijl zijne ganfche manfchap verftrooid werd, endè brachten hem opwaerts tot Nebucadnezar den Koningh van Babel nae Ribla, in den lande van Hamath , die zich aldaer geduurende de belegering van Jerufalem had opgehouden , omdat het eene zeer aengename plaets was: die fpfacfe
XIV. DEEL. Aa



37© JEREMIA. XXXIX.
oordeelen of een veroordeelend vonnis tegen hem uyt, van wegens zijnen meineedigen afval.
6. Ende de Koningh van Babel flachtede, ingevolge van het gemelde vonnis, de fonen van Zedekia, die met hem gevlucht waren, te Ribla voor fijne oogen en in zijne tegenwoordigheid, om hem des temeer fmerten aen te doen: oock flachtede de Koningh van Babel alle Edtlen van Juda.
7. -Ende hy verblindde de oogen van Zedekia, ende bondt hem met twee kopere ketenen , om hem nae Babel te voeren.
Dus doende werd de voorzegging van onzen Propheet, omtrent dezen Koning, blijkbaer vervuld, Kap. 32:5. 34: 3.
8. Kort daerna kwam Nebuzaradan, op het bevel van Nebucadnezar, te Jerufalem, om de Stad te verwoesten en den Tempel te verbranden. Ende de Chaldeen verbrandden den prachtigen Tempel, welken Salomo gebouwd had, en het huys des Konings ende de huyfen des volcks de gewoone huizen der Stad, met vyer: ende fy braken de mueren van Jerufalem af, opdat 'er geene fchaduw van haren voorigen luister zou overblijven. Dus doende eindigde het Rijk van Juda , 133 jaren en 9 inaenden na dat der X ftammen, 909 jaren en 3 maendea na den uittocht uit Egypte.
9. Het overige nu des volcks, die in de ftadt waren overgebleven, ende de afvallige die tot hem gevallen en overgeloopen waren,met het overige des krijgsvolcks, die in Jerufalem by de inneming overgebleven waren, voerde Nebuzaradan, de Overfte der Trauwanten , gevanckelick [nae] Babel. Dit was de grpote wechvoering van het ganfche Joodfche volk 2 Kon. 25: 8-22. 2 Chron. 36: 18-20.
10. Maer van den volcke, die arm waren, die niet met allen en hadden, liet Nebuzaradan, de Overfte der Trauwanten, [eenige] overigh in den ande Juda: ende hy gaf hen te dien dage wijngaerden ende ackers in, om dezelve te bebouwen.
11. Maer God vervulde de belovte, welke Hy aen Je¬
remia



JEREMIA, XXXiX. 371 remia den Propheet, omtrent zijne perfoneels veiligheid' gedaen had Kap. 15: H, 21. Maer van Jeremia hadde Nebucadrezar, de Koningh van Babel, bevel gegeven in de hant van Nebuzaradan, den Overften der Trauwanten, feggende:
12. Neemt hem, ende ftelt uwe oogen op hem, draeg byzonderé zorg voor zijn perfoon, ende en doet hem niet quaets: maer gelijck als hy tot u fpreken fal, alloo doet met hem, voldoe aen alle zijne begeerten.
Denkelyk had de Koning, van de Joden, die uit Jerufalem waren overgeloopen, vernomen, dat de Propheet het volk en den Koning , geduurende de belegering , fteeds aengemaend had om zich vrywillig in de handen der Chaldeeuwen over te geven ; en dit fchijnt hem middelyker wijs bewogen te hebben , om jeeemia gunstig te behandelen.
13. So fondt Nebuzaradan, de Overlle der Trauwanten, mitfgaders Nebufchazban E.ab-Saris, ende Nergal-Sarezer Rab-Mag, ende alle de Overfte des Konings van Babel:
14. Sy fonden dan henen ende namen Jeremia uyt den voorhove der bewaringe, alwaer hy by het innemen van Jerufalem nog gevangen zat; ende gaven hem over aen Gedalia , den fone Ahikams, des foons Saphans, eenen aenzienlyken Jood, welken Nebucadnezar had aengefteld, tot Overften van het geringer foort des volks, het welk in het land van Juda was overgebleven : met bevel, dat hy hem henen uytbrachte nae zijn huys te Anathoth: alfo bleef hy in 't midden des geringen volcks, het welk in het Joodfche land werd overgelaten, vergel. vs. 10.
15. Het woort des HEEREN was oock tot Jeremia, in eene openbaring gefchiet, als hy in den voorhove der bewaringe befloten was, feggende:
16. Gaet henen, ende fpreeckt tot Ebed Melech den Moorman, die het middel geweest is om uw
XIV. DEEL. Aa 1



372 JEREMIA. XXXIX.
leven te beveiligen, vergel. Kap. 38: 7—-\j maek 'er uW werk van, om uwen weldoener, by de eerste gelegenheid, deze boodfchap te doen, feggende; Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Siet ick fal mijne woorden en zoo menigmalen gedane bedreigingen brengen over defe ftadt, ten quade ende niet teri goede: ende fy fullen te dien dage voor uw aengefichte zijn. Gy zult nog in leven zijn, wanneer die be. dreigingen vervuld worden.»
17. Maer ick fal u ter belooning van uwe weldadig, heid , aen mijnen Propheet Jeremia bewezen , te dien dage redden , fpreeckt de HEERE : u zal geen kwaed overkomen, wanneer de Chaldeeuwen deze Stad innemen , ende gy en fult ook niet overgegeven worden in de hant der mannen, voor wekker aengefichte gy vreeft, van de Vorsten namelyk, die wegens het uitredden van Jeremia uit den akeligen kuil, grootelyks tegen u verbitterd zijn.
18. Want welke boosaertige aenilagen ook tegen u gefmeed worden, ick die alles befluur, fal u fekerlick bevrijden, ende gy en fult door 't fweert niet vallen: maer gy fult uwe ziele tot eenen buyt hebben; en hoe zeer gy niets van uwe'goederen behouden zult, uw leven zal evenwel beveiligd worden, om dat gy op my vertrouwt, en mijnen Propheet, ondanks alle gevaren welke met die onderneming verzeld waren, van den dood verlost hebt, fpreeckt de HEERE.
Ook deze belovte aen Ebedmelech is zekerlyk ten volle» vervuld, fchoon ons die vervulling niet is aengeteekend.
BIT



JEREMIA. XL. 373
HET XL, KAÏITTEL.
TT Ier begint het tweede deel van jeremias Godfpraken, het welk zich uitftrekt tot Kap. 45 ingeftoten. — Het opfchrivt vs. 1. komt zeer duidelyk overeen, met het opfchrivt van het eerfte deel Kap. I: 1-3. Het eerfte deel behelsde die openbaringen, welke jeremia ontvangen had, onder de regeering van drie Joodfche Koningen, josia, jojakim, en zedekia, tot dat Jerufalem door de Chaldeeuwen verwoest, en het ganfche volk gevangelyk naer Babel gevoerd was. Maer met dit 4ofte Kapittel beginnen de Godfpraken , welke de Propheet, na de floping van het Joodfche koningrijk, ontvangen heeft.
Dit tweede deel van jeremias Godfpraken is tweeledig. Het eerfte lid vervat die Godfpraken, met welke
hy, geduurende zijn verblijv in Kanaan, verwaerdigd is Kap. 40 - 42; het ander behelst die Openbaringen, welke hy in Egypte ontvangen heeft Kap. 43, 44.
Het eerfte lid behelst: deels een gefchiedkundig verhael van die dingen, welke, en den Propheet, en het overblijvfel des volks, in het Joodfche land zijn overgekomen, Kap. 40-42: 6, deels eene Prophetifche aenkondiging, waerin jeremia zijne volksgenooten, uit 's heeren naem ernftig afmaent, om toch niet naer Egypte op te trekken; met byvoeging van zeer heerlyke belovten , zo zy des heeren bevel opvolgden, en van de vreesfelykfte bedreigingen , wanneer zy ongehoorzaem waren.
In dit 4ofte Kapittel vinden wy de lotgevallen van den Propheet; hoe gunstig de heer, volgens zijne gedane belovten , voor hem gezorgd heeft: benevens die van de verftrooide Joden , die zich met hem verzamelden, tot den Landvoogd gedalia , tegen welken eene verfoeilyke zamenzweering gefmeed werd.
XIV. DEEL, . Aa 3



374 JEREMIA. XL.
Na het opfchrivs dan van deze Godfpraek vs. i. vinden wy hier een gefchiedkundig bericht.
I. Van de 1 , welke jerem:* , onmiddelyk na de verwoesting van Jcrufaleci, zijn overgekomen, vs. 2-6.
II. Van het gene den Joden bejegend is, zoo die m Kanaan waren overgelaten, al» die onder de omliggende volken veruroold waren, v». 7-16.
ï. Het woort, dat van den HEERE gefchiet is tot Jeremia; na dat Nebuzaradan, de Overfte.der Trauwanten , hem hadde laten gaen van Rama: als hy hem hadde laten halen, daer hy met ketenen gebonden was in 't midden aller gevangenen van Jerufalem ende Juda, die nae Babel gevanckelick wierden wechgevoert.
De meeste Uitleggers zijn van oordeel, dat men het opfchrivt; het woord, dat van den heer gefekiet is tot jeremia , moet befchouwen als een opfchrivt van die Godfpraek, welke jeremia van den heer ontvangen, en bekend gemaekt heeft aen de hoofden des volks; die onder gedalia , ajs den Landvoogd van Judasa, verzameld waren. nadat deze op eene allergrouwzaemfte wijs vermoord was. Deze Godfpraek begint Kap. 42: 7. Het gefchiedkundig bericht derhalven , het welk Kap. 40: 2— 42: 6. voorkomt , zou moeten befchouwd worden als eene tusfehenrede, waerin de aenleiding tot die openbaring zou vermeld worden. — Maer zulk eene lange tusfehenrede is geheel ongewoon. Daerenboven moet men, volgens dit begrip, de onmiddelyk volgende woorden, welke den tijd aenwijzen, op welken deze openbaring aen jeremia gefchied is, nadat Nsbuzaradan enz., in zulk eene ruimte opvatten, dat zy tevens al dien tijd behelzen die verloopen is, geduurende alle de gebeurtenis fen, welke Kap. 40 en 41. vermeld worden.
Anderen daerom verklaren het woord, het welk van den «eer gefchied is tot jeeemia, bepaeldelyk van die belovte,
welke



JEREMIA. XL. 375
welke de heer meermalen aen den Propheet gedaen had, omtrent zijne beveiliging, by de verwoesting van Jerufalem en de gevangelyke wechvoering van het volk naer Babel; en dan zouden wy hier de vervulling van dit woord vinden, met aenwijzing van alle de byzonderé omftandigheden' Dan deze opvatting is niet beftaenbaer met de
oorfprongelyke woorden.
Voor het naest zouden wy ons voegen by de zulken, die hier een opfchrivt meenen te vinden van een nieuw Prophetisch ftuk, behelzende zoo wel gefchiedkundige zaken, als byzonderé openbaringen; het welk alles genaemd wordt 'een -woord van dm heer gefchied, omdat het door leiding van den Geest, ingegeven, gefproken, en gefchreven is. De Hebreeuwfche uitdrukking een woord, komt meermalen, in eenen ruimeren zin voor een bericht, zoo wel van gebeurtenisfen als van redenen, welke op last en door ingeving des heeren gemeld worden, vergel. Hof.
i- i. Joel i: i. Het opfchrivc heeft dan dezen zin :
„ Het woord, het bericht van gebeurtenis fen en voorzeggingen , het welk van den heer gefchied is tot jkbemia, )' het°welk jeremia,op 's heeren bevel,gefproken en ge,, fchreven heeft."
De tijd wordt naddr bepaeld , na dat nebuzaradan dt Overjie der Trauwanten, hem had laten gaen van Rama enz. —nebuzaradan ontfloeg den Propheet jeremia , die zich te Rama bevond onder zijne landgenooten, die met ketenen geboeid , gevangelyk naer Babel zouden worden wechgevoerd.
Maer hoe is dit alles overeen te brengen met het bevel, het welk nebucadnezar omtrent jeremia gegeven had, dat nebuzaradan eene byzonderé zorg moest dragen voor den Propheet, en toezien dat hem geen leed gefchiedde, ja dat hy alle de begeerten van den Propheet moest inwilligen, Kap. 39: n-14? — Voor het naest zullen wy de zaek op de volgende wijs begrijpen moeten: dat nebuzakadan , of iemand anders van 's Konings wege, op den dag van Jerufalems inneming , wel gezorgd hebbe, dat jeremia uit zijne gevangenis ontflagen , en aen Gedalia ter SIV. deel. Aa 4



5?6 JEREMIA. XL.
verzorging overgegeven wierd, Kap. 39:14. Dan, middelerwijl werd zedekia , die met de Vorsten van Juda en de krijgslieden gevlucht was, nagezet, achterhaèld, en te Ribla gebracht tot den Koning van Babel, die de gemelde vonnisfen liet uitvoeren Kap. 39: 5. 7. Ondertusfchen werd Jerufalem geplunderd, verwoest en verbrand; ook werden alle inwooners van eenig aenzien, die zich hier en elders verdoken hadden, gevangen genomen , en met ketenen , volgens de gewoonte van dien tijd, naer Rama gevoerd. Onder alle deze verwarringen en Woestheden is het ligtelyk te begrijpen, dat jeremia , fchoon tegen het bevel van nebucadnezar , mede onder de gevangenen te Rama gekomen zy. Misfehien is ook het bevel van nebucadnezar wel algemeen geweest; dat alle inwooners van Jerufalem, naer Rama moesten gevoerd worden, opdat hy aldaer, na een behooriyk onderzoek , de armen des volks , van de meer aenzienlyke zou afzonderen, om de eerfte in Kanaan te laten, en de anderen gevangelyk nae Babel te zenden.
jeremia dan was mede, onder de ingezetenen van hep veroverde Jerufalem, die geboeid gevoerd waren naer Rama, de algemeene verzamelplaets der gevangene Joden. Maey zoodra nebuzaradan vernomen had , dat jeremia mede 'onder de geboeiden ware, gav hy niet alleen bevel om hem te ontflaen, en in vryheid te ffellen, maer hy liet zelvs den Propheet by zich halen, om nader met hem te? fpteken.
2. Want de gemelde Overfte der Trauwanten liet Jeremia, nadat hy in vryheid gefteld was, tot zich haien, ende feyde tot hem; De HEERE uwe Godt, welken gy dient, en die zoo zonderling voor u gezorgd jheeft, die groote God heeft al dit quaet, deze geduchte J onheilen, over defe plaetfe, over het ganfche Joodfche land, en byzonder over deszelvs hoofdftad Jerufalem , gefproken en aengekondigd, door zijne Propheten :
3. Ende de HEERE heeft et niet alleen latea voorfpellen , maer ook werkelyk doen komen , ende gedaen gelijck als hy gefproken hadde: door zijne machtige beftuuring zijn onze wapenen zoo voorfpoedig
1 " ge-'



JEREMIA. XL.1 377
geweest, des heeren handelingen zijn in deze opzichte» alleszins rechtvaerdig : want gylieden , uw ganfche volk , de geheele Joodfche Natie, hebt gefondigt tegen den HEERE, ende fijner ftemme niet gehoorfaemt; daerom is ulieden defe fake gefchiet. De e^nige reden van onzen voorfpoed en van uwen onderf gang , is alleen te zoeken in ulieder hardnekkige ongahoorzaemheid.
Welk eene merkwaerdige betuiging van eenen Heidenfchen Overfte ! .— Hy merkt des heeren hand in de overwinning van zijnen Koning , en den ondergang van het Joodfche volk, eerbiedig op; hy erkent 'er Gods waerheid en rechtvaerdigheid in : zekerlyk had hy eenige kennis gekregen van het Prophetisch woord, waerfchijnlyk door de Joden, die geduurende de belegering van Jerufalem tot de Chaldeeuwen waren overgelopen, of wel door Koning jechonia en de Joden, die te vooren naer Babel gevoerd waren. —- Althans, hy handelde zeer vriendelyk met den Propheet jeremia.
4. Nu dan, zeide hy verder tot jeremia, fiet ick hebbe u die u aen de boosheden van uw volk niet fchuU dig gemaekt , maer dezelve ernftig beftraft hebt , heden lofgemaeckt van de ketenen, die aen uwe hant waren , indien 't goet is in uwe oogen met my nae Babel te komen, fo komt, ende ick fal mijn OOge op U ftellen , en u onder mijne byzonderé hoede nemen ; maer indien 't quaet is in uwe oogen , en gy niet verkiest met my nae Babel te komen , fq laet het: Siet het gantfche lant, zoo wel van Kanaan als van Babel, is voor uw aengefichte , om uw verblijv te nemen waer gy het goedvindt, waer henen het goet ende recht in uwe oogen is te. gaen, daer gaet:
5. Ende dewijle hy nogh niet en fal wederkee* ïen, fo keert gy tot Gedalia, den fone Ahikams, des foons Saphans, dien de Koningh van Babef «ver de fteden van Juda geftelt heeft, ende woont
XIV. Dm. ' Aa 5



378 JEREMIA. XL.
by hem in 't midden des volcks; ofte overal daer 't in uwe oogen recht is te gaen, gaet 'er henen: Ende de Overfte der Trauwanten gaf hem reyskoft ende een gefchenck, ende liet hem gaen.
Dewijl hy nog niet zal wederkeeren. Wie is die Hy? Het wordt van de Uitleggers zeer verfchillendlyk begrepen. — De meest aennemelyke opvattingen, zijn de volgende:
A. Sommigen denken , dat nebuzaradan zijnen heer nebucadnezar bedoele ; en dan zou de zin van vs. 5. deze wezen: „ Dewijl mijn heer de Koning nebucad,, nezar, wegens de groote menigte van zaken welke „ moeten bezorgd worden , voor eerst nog niet naer ,, Babel zal wederkeeren, en ik derhalven hem verge„ zeilen moet ; zoo keert gy jeremia tot den Land,,. voogd gedalia : houd u in Kanaan onder het be,, ftuur van gudalia op, om geduurende dien tijd te „ overweegen, of gy zult verkiezen met my naer Ba-
bel te gaen , wanneer ik met mijnen Koning der„ waerds zal wederkeeren."
B. Anderen verftaen het van jeremia zeiven , op deze wijs: „ Dewijl hy , jeremia , nog niet was wedergekeerd, „ om in zijn Vaderland te blijven , zeide nebuzara„ dan: ik bemerk uit uw Hellingen, dat gy liever in „ Kanaan zoudt blijven, keer dan vryelyk naer ceda,, lia , of waer gy het anders in uw Vaderland verkie-
zen zult."
C. Anderen verklaren het van gedalia Zy begrijpen het op deze wijs: dat nebuzaradan door zijne bezigheden genoodzaekt werd, dit gefprefc met jeremia af te breken, en hem voor als nog niet onder zijne byzonderé bewaring nemen konde; dat Rama, alwaer alle de gevangene Joden vergaderd werden, een tooneel van verwarring en ellende , en derhalven geene gefchikte plaets was voor den Propheet, om 'er zich langer op te houden : en dat nebuzaradan , uit aenmerking van het een en ander, tot jeremia gezegd hebbe: ,, De-
» wijl



JEREMIA. XL. 370
„ wijl hy, te weten gedalia , nog tot my niet zal we„ derkeeren, daer hy als Landvoogd te Mispa vereischt „ wordt; zoo keert gy tot gedalia, dan kunt gy by „ hem blijven tot dat hy by my zal komen , en dan „ kunt gy het goedvindende met hem komen , of u. „ naer elders begeven , zoo als gy het maer verkie„ zen zult."
D. Nog anderen, vertalen de oorfpronglyke woorden op deze wijs: „ En die, die plaets namelyk welke gy mis„ fchien verkiezen zult, nog niet bewoond zijnde, nae-
dien zy wegens de verwoeftingen des Oorlogs van „ de Inwooneren verlaten is, 200 keer gy weder tot gz„ dalia," enz.
Alle deze onderfcheidene opvattingen, leveren eenen voegzamen zin op. — Zoo wy iets moesten kiezen , zouden wy ons tot de eerfte als de eenvouwigfte bepalen.
Althans , nebuzaradan wilde geenen fchijn geven , van jeremias vrye keus eenigermate te bepalen ; hy liet hem daerom gaen werwaerds hy zou goedvinden : maer evenwel niet ledig, de Overfte gav dèn Propheet reiskost en een gefchenk. —— jeremia fcheidde van nebuzaradan met betuigingen van dankbaerheid, en begav zich, volgens deszelvs vriendelyken raed, naer gedalia.
6. Alfo quam Jeremia tot Gedalia, den fone Ahikams , te Mizpa , eene Stad in het ervdeel van Benjamin , Jof. 18: 26. ende hy woonde by hem in 't midden des volcks , die in den lande waren overgelaten , het welk meest van het armfte gedeelte was, vergel. Kap. 39: 10.
XIV. DEEL,



38o JEREMIA. XL.
Vs. 7-16. vinden wy de lotgevallen der Joden, zoo die in JT«. man waren overgelaten , als die onder de omliggende volken verftrooid waren. — Eerst verhaelt de Propheet hoe de Joden , zoo die zich binnen als die zich buiten Kanaan bevonden, zich onder het beftuur van gedalia begeven lubben, vs. 7.12. Daerna, hoe 'er eene verraderlyke toeleg tegen het leven van gedalia ontdekt zy, vs. 12-16.
7. Doe nu alle Overfte der heyren, die in 't velt waren, fy ende hare mannen, hoorden, dat de. Koningh van Babel Gedalia den fone Ahikams, tot Landvoogd over het Joodfche lant geftelt hadde, om aldaer het bewind te voeren over de arme Joden die ?ldaer gelaten waren, ende dat hy aen hem bevolen hadae de mannen, ende de wijven, ende de kinderkens, ende of namelyk van de armfte des lants, van de gene die niet nae Babel gevanckelick waren wechgevoert, om over deze het opzicht en beftuur te hebben , dezelve wel te behandelen , en tegen alle verdrukking te befchCrmen :
Alleenlyk is hier de vraeg wie 'er bedoeld worden , wanneer de Propheet fpreekt van alle de Overften der heiren die in het Veld waren, zy en hunne mannen? — Sommigen denken aen die Veld-Overften, die door Koning zedekia in andere Steden van het Joodfche land waren aengefteld; en die zich, ziende dat zy niet beftand waren tegen het leger der Chaldeeuwen, naer de omliggende volken begeven hadden, die op dezen tijd niet in Oorlog waren, om aldaer veiligheid te zoeken: maer van deze wordt eerst vs. 11. gefproken , ten blijke dat hier andere perfonei? bedoeld worden. — De Propheet heeft hier het oog op eenige legerhoofden, die tert tijde der belegering van Jejrufalem , buiten de Stad het bevel voerden over eenige krijgsbenden: of liever, die binnen de Stad het bevel gevoerd hadden; maer die by de inneeming van Jerufalem, des nachts met den Koning zedekia en hunne onderhebkende manfchappen gevlucht, en wanneer de Koning ach
ter-



JEREMIA. XL. $Êi
terhaeld en gevangen was verftrooid werden, vergeh Kap. 52. 7.0> Deze Bevelhebbers, hadden zich , met deovergeblevenen van hun volk, op het land, in holen, fperonken en elders verftoken.
8. So drae deze vluchtelingen vernomen hadden, dat Gedalia, door den Koning Nebucadnezar, tot Landvoogd in het Joodfche land was aengefteld , om het bewind te voeren over de arme Joden, welke de Chaldeeuwen aldaer hadden laten blijven, quamen fy tot den gemelden Gedalia teMizpa: namelick, Ifmaè'1 die van Koningly-
: ken bloede was, vergel. Kap. 41: 1. zijnde de fone van Nethanja, de kleinzoon van Elifama eenen Vorst in Juda, bekleedende het ambt van 's Konings Geheimfchrijver, Kap.
I 36: 12. ende Johanan ende Jonathan , de fonen van Kareah , ende Seraja , de fone van Tanhufneth , ende de fonen van Ephai de Netophathiter, e'nde Jezanja, de fone eens Maachatiters, fy ende hare mannen, mindere Bevelhebbers en Krijgslie-
'1 den, kwamen te zamen tot Gedalia, en onderwierpen zich ien 'hem , welken Nebucadnezar tot Landvoogd had aengefteld.
9. Ende Gedalia de fone Ahikams, des foons ! Saphans , ontving de gemelde Bevelhebbers met groote
' vriendelykheid: want hy fwoer hen ende haren mannen , feggende; En vreefet niet van den Chaldeen
' te dienen , en hun de opgelegde fchatting te betalen : blijvet gerust in den lande Kanaan, ende dienet den Koningh van Babel, bewijst hem als zijne Onderdanen behoorlyke gehoorzaemheid , fo fal 't U wel gaen, ea gy zult voorfpoed genieten.
! Zeer waerfchijnlyk hebben de Joodfche Bevelhebbers , aen gedalia te kennen gegeven, dat zy bevreesd waren voor nebucadnezar, dat hy hen mjsfchien gevangelyk naer Babel zou laten voeren, of van het leven berooven, omdat zy zich met zedekia tegen hem verzet hadden. Dan , hier tegen ftelt gedalia hen gerust door de» gemelden eed ; zelvs beloovde hy hun zijne voorfpraèk by de Chaldeeuwen , en dat zy een ongeftoord genot XIV. DEEL.



384 J E R E M I A. XL.
voorigen bloeiftaet zou herfteld worden. — Zy beiToteu daerom , om gedalia van kant te maken ; en opdat het ongenoegen van nebucadnezar op de Joden zelve vallen mogt, bedienden zy zich daertoe van eenen Jood ismaël, eenen der gevluchte Overften. Deze ismaël , zal zich tot dezen grouwzarrien aenflag des te ligter hebberi laten overhalen, omdat hy gedalia nijdig was, en waende dat hy, van wegens zijne hooge geboorte , meer gerechtigd was tot de Landvoogdy. — Het wordt ons niet aengeteekend, langs welken weg johanan en de andere Vorften,: kennis gekregen hebben van dezen grouwzamen aenflag ; zoo drae zy het ontdekt hadden , gaven zy 'er gedalia1 kennis van, maer cedalia geloovde hen niet. Hy kon niet vermoeden, dat ismaël zoo trouwloos wezen zoude, en zulk een grouwelftuk kon verrichten.
15. Johanan nochtans, de fone tan Kareah, fprack tot Gedalia , in 't verborgen', te Mizpa , feggende; Laet my doch henen gaen, ende Ifmaè'1, den fone van Nethanja , flaen en van kant' maken, ende niemant en fal 't weten dat ik hem dood geflagen heb , en dat gy 'er vryheid toe gegeven hebt : waerom foude hy u aen 't leven flaen? het welk zekerlyk het gevolg wezen zal, wanneer gy niet toeftaet dat ik hem heimelyk uit den weg ruime , ende waerom zou gantfch Juda, die tot u vergadert zijn, verftroyt worden ? zoo drae wy u verloren hebben , zullen alle de Joden , die zich nu van alle kariten tot u vergaderd hebben, wederom wijd en zijd wechvluchten en allerwegen verftrooid raken ; uit vrees dat de Chaldeeuwen' den moord van uw perfoon, aen hun hoe onfchuldig ook, wreken zullen, ende waerom zal daervan wederom het gevolg wezen, dat het overblijffel van Juda geheel zal verloren gaen?
16. Maer Gedalia, de fone Ahikams, wees niet alleen het voorftel van Johanan van de hand , en feyde tot Johanan den fone van Kareah ; En doet defe fake niet: beroov Ismaël niet van het leven, maer zelvs
was



] g R E M I A. XL. 385
Was hy 'er eenigszins onvejgencegJ over, 'er by voegende ik heb geene vrees voor dergelijk een verrasd: want gy fpreeckt valfch van Ifmaè'1, ik ben van zijne trouwen welmeenendheid verzekerd.
HET XLI. KAPITTEL.
t tier verhaelt dePropheet,hoe ismaël zijn veïraderlyk vóor^ namen volbracht,en gedalïavermoord hebbe; het welk de vlucht der Joden naer Egypte, ten gevolge had. ~ Wy Vinden derhalven in dit Kapittel, twee hoofdbyzonderheden;.
I. Het vermoorden van den Landvoogd gedalia, vs. i-j.
II. De gevolgen daer vanvs. 4-18.
t. Maer 't gefchiedde in de (a) fevehde maent van dat zelvde jaer, dat Jerufalem ingenomen en verbrand was, [dat] de meermalen gemelde verrader, Jfinaël de fone Nethanja, des foons Elifama, van Konincklicken zade, ende eenigen uit de Overfte en eerfte Ambtenaren van Zedekia , des gewezenen Konings van Juda, te weten, tien mannen met hem, quamen tot Gedalia, den fone Ahikams, te Mizpa: de vertooning makende als of zy den Landvoogd een bezoek geven wilden. Gedalia ontving hen vriendelyk , hy nodigde hen ter maeltijd, ende fy aten aldaer broot te iamen, te Mizpa.
2. Ende Ifmaè'1 de fone van Nethanja maeckte fich op, mitfgaders de tien mannen, die met hem 'waren, ende fy floegen Gedalia den fone Ahikams, des foons Saphans, die nog geen twee maenden, als Stadhouder van Nebucadnezar, in het Joódfchë land geweest had, met den fweerde: alfö doodde hy hem; dien de Koningh van Babel over 't lant gefielt hadde.
3. Oock floegh Ifmaè'1 alle de voofnaemfté Jo>
(O 2. Ken. 25: 25»
XIV. fiEËtu Eb



335 JEREMIA. XLL
den, die met hem [namelick] met Gedaiia re Mizpu waren en eenige ambten bekleedden, ende de Chal deen , de krijgslieden die aldaer als lijvwachten van den Landvoogd gevonden wierden.
Het blijkt uit alle de omftandigheden , byzonder uit vs. 4. dat ismaël met zijne tien medeplichtigen, gedalia onvoorziens en verraderlyk vermoord , en dat hy tevens de lijvwachten van den Landvoogd , met alle de Joden die eenige ambten bekleedden, van kant gemaekt hebbe — Denkelyk gefchiedde zulks in den nacht , na het houden van den avond-maeltijd. josephus bericht ons , dat gedalia door den wijn bevangen ware.
4. Het gefchiedde nu op den tweeden dagh, na dat hy Gedalia gedoodt hadde, ende niemant \_hetj nog wille ;
5. So quamender lieden van Sichem, van Silo ende van Samaria, tachtentigh man, hebbendé den baert afgefchoren , ende de kleederen gefeneurt, ende haerfelven gefneden: ende fpijs-offer ende wieroock waren in hare hant, om ten huyfe des HEEREN te brengen.
De gemelde plaetfen Sichem , Silo en Samaria hadden voorheen behoord tot het Rijk der X ftammen. Deze plaetfen werden thans bewoond door een gemengd volk beftaende deels uit Israëlieten, deels uit Heidenen, welkê de Koning van Asfyrien aldaer, by wijs van eene Volkplant.ng, gezonden had. — Tot een teeken van droevheid hadüen zy hunnen baerd grfchooren en hunne kleederen gefcheurd ook hadden zy zich zeiven gefneden. De Heidenen waren gewoon ten blijke van treurigheid, infnijdingen te maken in het hchaem, byzonder in de handen; deze bygeloovige gewoonte hadden jacobs kinders overgenomen, Kap. 48: 37. Maer, waer over waren deze menfchen zoo zeer bedroevd? en wat wilden zy met de Jpijsofferen en wierook komen doen , daer het Mis des heeren verbrand was 1 Voor het naest fchijnt de zaek zoo te moeten begrepen worden, dat zy uitgaende wel vernomen hadden, dat Jerufalem door de Chaldeeuwen was ingenomen ; raaer dat



JEREMIA. XLI. S87
zy nog onkundig waren omtrent het verbranden van,.den Tempel, het welk een maend later gefchied was, dat zy fpijsófFeren en wierook hadden mede genomen, om dezelve in den Tempel te offeren. Onder weg kregen zy bericht, dat de Tempel ook verbrand ware: hier over zeer ontroerd, bedreven zy rouw door het affcheeren van den baerd , het fcheuren der kleederen , en infnijdingen te maken'in hare lichamen. Evenwel werden zy te rade de reis naer Jerufalem voort te zetten, verwachtende dat zy nog wel eenige Priesters vinden zouden, en eenen altaer, om de gaven welke zy mede brachten te ontvangen.
Men zou wel kunnen inbrengen, dat de gemelde plaetfen veel te naby waren om zoo lang onkundig tc blijven van al die omftandigheden: maer men denke om de vyandfehap tusfchen de Joden en Samaritanen.
6. Ende Ifmaël de fone Nethanja, de aenkomst van zoo veele vreemdelingen vernomen hebbende , werd zeer befchroomd, en wilde zorg dragen, dat de moord van Gedalia voor hun verborgen bleev. Ten dien einde gingh hy uyt van Mizpa hen te gemoete,al gaende ende weenende, hield hy zich als of hy ook bitterlyk bedroevcl ware over het verbranden van den Tempel: ende het gefchiedde, als hyfe aentrof, dat hy hen binnen Mizpa lokte en feyde ; Kornet tot Gedalia den fone Ahikams , welken Nebucadnezar tot Landvoogd heeft aengefteld, en begeevt u onder zijne befcherming !
7 Maer 't gefchiedde als fy in 't midden der ftadt gekomen waren; datlfmaël de fone van Nethanja haer keelde, [ende wierpfe'] in 't midden des kuyls, hy, ende de ond'eugende mannen die met hem en zijne medeftanders waren.
8. Doch onder hen werden tien mannen gevonden, die tot Ifmaël feyden, En doodt ons niet; want wy hebben verborgene fchatten m 't velt, van tarwe, ende gerfte, ende olie, ende homch: deze zullen wy u geven wanneer gy ons leven verfchoont ; fo liet hy af, ende en dooddefe niet in 't midden harer broederen, die met hun gekomen waren,
XIV. DEEL. Bb2



383 JEREMIA. XLI.
9- De kuyl nu , daer in Ifmaël alle de doode lichamen der zeventig mannen, die hy aen de zijde van Gedalia geflagen hadde, henen wierp om deze grouwzame moorden te verbergen; is de felve diende Koningh Afa maeckte van wegen Baëfa, den Koningh Ifraëls: defen vulde Ifmaël, de fone van Nethanja, met de verflagene.
asa de Koning van Juda had Mizpa ab eene Grensftad, tegen baëza den Koning van Israël, geilerkt met hout en fteen , het welk hy van de geflechte vesting Rama liet halen, i Kon. iS: 22. Maer de kuil van welken hier gefproken wordt, is nergens vermeld; tot wat einde die kuü gedolven was , kunnen wy mede niet bepalen • misfehien diende dezelve tot het ontvangen van water , by gelegenheid van eene belegering: zoo veel is zeker dat het een diepe kuil geweest zy binnen de Stad, en denkelyk naby het huis van gedalia, zoodat ismaël 'er alle die lijken heimelyk kon laten inwerpen.
10. Ende Ifmaël voerde het gantfche overblijffel des volcks , dat uit alle die deelen des lan'ds te Mizpa gekomen was , om zich onder de befcherming van Gedalia te begeven, gevanckelick; [> wetenl des Konings dochteren, die de navorfchingen der Chaldeeuwen hadden weten te ontvluchten, ende al 't volck dié te Mizpa waren overgelaten, die Nebuzaradan de (tyexlte der Trauwanten, aen' Gedalia den lone Ahikams bevolen hadde , om 'er het opzicht over te hebben en hen te verzorgen: Ifmaël dan de fone van Nethanja, voerdefe gevanckelick wech ende zich niet langer veilig achtende te Mizpa, tooglï hy henen om over te gaen tot de kinderen Ammons, welker Koning hem tot den grouwzamen moord van Gedalia had aengehitst, verg. Kap. 40: 14.
11. Doe nu Johanan de fone van Kareah, die Gedalia zoo trouwhartig gewaerfchouwd had , verg. Kap 40: 13, 14. ende alle de Overfte der h'eyren" die' met hem de navorfchingen der Chaldeeuwen , toen Zedekia gevangen werd, ontweken waren, al het quaet
hoor-



JEREMIA. XLI. 389
hoorden, dat Ifmaël, de fone van Nethanja, gedaen hadde:
12. So namen fy alle de mannen, die by hem waren, ende togen henen om met Ifmaël, den fone van Nethanja, te ftrijden : ende fy vonden hém aen 't groote water, dat by Gibeon is, zijnde de vijver by Gibea Sauls, verg. 2 Sam. 2: 13.
13. Ende het gefchiedde als al het volck , dat met Ifmaël was, en door dien geweldenaer gevangelyk werdwechgeflee.pt, Johanan fagh, den fone van Kareah , ende alle de Overfte der heyren , die met hem waren; fo werden fy verblijdt, in de hoop, dat sy uit hunne banden zouden verlost worden.
14. Ende al 't volck, dat Ifmaël van Mizpa gevanckelick hadde wechgevoert, wendde fich om: ende fy keerden fich ende gingen over tot Johanan den fone van Kareah, en Ismaël, van zoo weinig macht voorzien blijvede, was dus niet in ftaet om Johanan het hoofd te bieden.
is. Doch Ifmaël, de fone van Nethanja nam de vlucht, en ontquam van Johanans aengefichte , met acht mannen : ende hy toogh tot de kinderen Ammons.
16. Doe nam Johanan , de fone van Kareah , mitfgaders alle de Overfte der heyren die met hem waren, het gantfche overblijffel des volcks, dat hy wedergebracht hadde van rfmaël, den fone van Nethanja, die het zelve wechgevoerd had van Mizpa, (na dat hy Gedalia, den fone Ahikams, geflagen hadde :) [te weten"] de mannen die krijgslieden waren , ende de wijven, ende kinderkens, ende Kamerlingen, die hy van den vijver by Gibeon of Gibea Sauls hadde wedergebracht:
17. Ende fy'togen he«en, ende floegen haer neder te Geruth Chimham , dat by Bethlehem is: met oogmerk om na de behoorlyke uitrusting vervolgens voort te trecken , dat fy in Egypten qnamen;
18. Voor 't aengefichte der Chaldeen wilden zy XIV. deel. Bb 3



390 JEREMIA. XLL
naer Egypte vluchten; want fy vreefden voor haerlieder aengefichte : om dat Ifmaël , de fone van Njéhanja, Gedalia den fone Ahikams geflagen hadde , dien de Koningh van Babel over 't lant geitelt hadde , beducht zijnde dat Nebucadnezar dien grouwzamen moord aen hun lieden wreken zoude.
HET XLII. KAPITTEL.
Dit Kapittel behelst twee hoofdzaken.
I. jgErst wordt het gefchiedkundig bericht van die din¬
gen, welken den Propheet en het oveiblijvfel des volks in het Joodfche land zijn overgekomen , het welk Kap. 40: 1. begonnen was, ten einde gebracht, vs. 1 - 6.
II. Daerna volgt eene Prophetifche aenkondiging, waerin jeremia zijne Volksgenooten uit 's heeren naem ernftig afmaent, om toch niet naer Egypte op te trekken,- met byvoegirig van zeer heerlyke belovten, zo zy des heeren bevel opvolgden, en van de vreesfelykfte bedreigingen, wanneer zy ongehoorzaetn waren, vs. 7-22.
I. Doe traden toe alle de meermalen gemelde Overfte der heyren, van welke Johanan de fone van Kareah endejezanja de fone van Hofaja de voomaemfte warenende al 't volck het welk thans by Geruth Chimham] in de nabuurfchap van Bethlehem, gelegen was, verg. Kap 41: 17. van den kleynlten tot den grootften toe-
8j Ende ^7den eenparig tot den Propheet Jeremia , die in hun midden was ; Laet doch onfe fmeeckinge welke wy in de ootmoedigfte geftalte doen voor uw. aengefichte nedervallen , zend gy dezelve in onze namen ten hemel op, ende bidt ernftig voor ons tot den HEERE uwen Godt, voor dit gantfche overblij'tfel van Juda, daer alle onze Volksgenooten naer
Ba-



J E R E M I A XLII. 391
bel gevangelyk zijn wechgevoerd: want wy zijn wey nigh van veel overgelaten, gelijck als uwe cogtn ons fien:
3. Dat ons de HEERE uwe Godt, die u met on middelyke openbaringen verwaerdigt, door uwen mond bekent make den wegh, dien wy fullen ingaen , ende de fake die wy fullen doen, om ons te beveiligen tegen de wraek der Chaldeeuwen, over den moord van onzen Landvoogd Gedalia, aen wette wy «een deel hebben. Raedpleeg den H£ïx voor ons , werwaerds wy ons begeven , en welke middelen wy by de hand uemen moeten.
4. Ende de Propheet Jeremia feyde tot hen , Ick hebbe 't voorftel gehoort bet welk gylieden my gedaen hebt ; Siet ick ful »en "*e begeerte voldoen ,
en tot den HEERE uwen Godt bidden nae uwe woorden : ende 't fal gefchieden , 't gantfche • woort, dat de HEERE u door my fal antwoorden, fal ick u bekent maken, ick en fal u niet een woort veronthouden.
5. Doe feyden fy tot Jeremia; Wy zullen ook den raed volgen , welken gy ons uit 's hferen naem geven zult; daertoe verbinden wy ons met eenen zeer plechtigen eed : De HEERE die alles weet en lust heeft tot waerheid in het binnenfte , zy tulTchen ons tot een waerachtigh ende gewis getuyge , die niet kan bedriegen en die de leugenfprekers verdoen zal: Indien wy niet nae allen woorde, [rnet] wekken u de HEERE uwe Godt tot ons fal fenden, alfoo en lullen doen zoo onderwerpen wy ons aen de meest geduchte oordeelen 1
6. 't Zy dan goet ofte quaet in onze oogen, het zy de raed welken gy ons geven zult ons al of niet ,behage, wy fulltn der ftemme des HEEREN onfes Godts , tot wekken wy u fenden , om Hem vcor ons raed te vragen , gehoorfaem zijn : («) op dat
( a } Jer. 7: -Z'
XIV. DEEL. Bb 4



392 JEREMIA. XLII.
HEEREN onfes Godts fullen gehoorfaem zijn
7. Ende het gebeurde ten. eynde van tien dagen , na deze onderhandeling van den Propheet met het ganfche volk, dat des HEEREN woort tot Jeremia geichieade in eene openbaring.
8. Doe riep hy het opperhoofd Johanan den fone van Kareah , ende alle Overfte der heyren die met hem waren; ende al 't volck van den kleynften af, tot den grootften toe, om hun des heeeen antwoord bekend te maken.
9.. Ende hy feyde tot hen; Soo feyt de HEE, RE, de Godt Ifraëls: tot wekken gy my gefonden hebbet, om uwe fmeeckinge voor fijn aengelichte neder te werpen, en Hem raed te vragen, watgy in deze zorgelyke omftandigheden doen moet.
10. Indien gylieden in dit lant Kanaan fult blijven woonen , en u aldaer b%t vestigen ,' fo fa! ick U (b) bouwen ende uw Gemeenebest tot eenen aenmerkelyken bloeiftaet brengen, maer niet afbreken, ende ik zal u planten, ende voorfpoedig maken, maer niet uytruckeh : want ick heb berouw, over het quaet, dat ick u en uw volk, tot eene rechtvaerdige ftraf van uwe hardnekkige boosheid, aengedaen hebbe. Het Joodfche volk is nu genoeg geftraft , nu Jerufalem verwoest; en ver weg het grootfte deel der Natie naer Babel gevoerd is. Nu zal Ik in mijne Voorzienigheid eenen anderen weg inflaen , en het geringe •overblijvfel van he"t Joodfche volk, wanneer het in Kanaan blij vt, op eene blijk» bare wijs zegenen en begunftigen.
ir. En vreetet niet voor het aengefichte des Konings van Babel, dat hy u geheel verdelgen zal om den moord van Gedalia te wreken; zijt niet beducht voorde wraek van Nebucadnezar, voor wiens aengefichte gy te vergeevsch vreeft : En vreefet in het geheel a.iet voor hem, fpreeckt de HEERE ; want ick
U.
f W H1 ö- ende 3i: 4' ende 33: 7. ,



JEREMIA. XLII. 393
lal met u zijn, om u te behouden, ende u van fijne hant te redden. Vertrouwt op mijne voorzorg; bedenkt dat Ik het.hart der Koningen, gelijk van allé menfchen, neigen kan naer mijn welgevallen. Ik zal zorg dragen, dat de Koning van Babel u geen leed doe.
12. Ende ick fal ulieden barmhertigheyt geven, by den Koning van Babel, en te weeg brengen, dat hy fich uwer erbarme, ende u weder in uw lant en vorige woonplaetfen brenge , waeruit gy nu gevlucht, of met geweld verdreven zijt, vergel. Kap, 40: n, 12.
13. Maer fo gylieden , in weerwil van deze Godlyke verzekering, nog fult blijven vreezen, voor de wraek van Nebucadnezar, en tot eikanderen feggen; Wy en fullen in dit lant niet blijven, maer elders onze veilig, heid zoeken: op dat of zooianig dat gy der ftemme des HEEREN uwes Godts niet gehoorfaem en zijt;
14. Scggende; Neen, wy kunnen niet befluiten om in 'Kanaan te blijven ; wy rekenen ons niet veilig tegen de wraek des Konings van Babel, maer wy fullen gaen in Egyptenlant, alwaer wy geenen krijgh en fullen fien , maer gerust en in vrede leven, noch 't geluyt der krifgsbafuyne hooren , noch nae broot hongeren, ende daer fullen wy blijven, en in overvloed reven, zonder vrees of eenig gebrek.
15. Nu dan, daerom hooret des HEEREN woort en gehoorzamet zijnen raed, gy zeer gering overblijffel van Juda: Soo feyt de HKERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Indien gy ganifchelick uwe aengefichten fullet ftellen om in Egypten te gaen, en u van dit voornemen niet wilt laten afraden, maer daerby hardnekkig blijvt; ende werkelyk in Egypte
fullet henen ingaen, om aldaer als vreemdelingen te verkeeren :■
16. So fal 't' gefchieden , dat het fweert, daer gy in Kanaan zonder grond voor vreefet, u aldaer in Egyptenlant faj achterhalen: ende de honger, daer gy in dit land, in weerwil van Gods plechtige belovte,
ongelo.ovig voor forget, fal u^ldaer [?'«] Egypten
XIV, deel. V h 5



394 jeremia: xlil
achter aen kleren, ende gy fullet aldaer fterven, en op eene ellendige wijs omkomen.
17. Soo fullen alle de mannen zijn, en 200 zal het gaen, met alle die hare aengefichten ftellen om in Egypten te gaen en hardnekkig by het voornemen blijven, om a daer als vreemdelingen te verkeeren; fy fullen fterven door 't fweert, door den honger, ende door de peftilentie: ende fy en fullen niemant hebben, die overblijve ofte ontkome , van het quaet, dat ick over hen fal brengen.
De bedreiging wordt voornamelyk gedaen, aen de doordrijvers van het voornemen, om in Egypten veiligheid te zoeken, die hier genoemd worden, alle de mannen die hunne aengezichien Jiellen, dat is die 'er onverzettelyk opftaen , om in Egypte te gaen. — Zekerlyk zijn 'er van de menigte des volks eenige verfchoond, en in Egypte overgebleven; de zoodanigen namelyk, die genegen waren Gods bevel te gehoorzamen en in Kanaan te blijven, maer tegen den ftroom niet op konden. Ook waren 'er , die willens of onwillens volgen moesten, gelijk alle de vrouwen en kinders.
18- Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen , de Godt Ifraëls ; Gelijck als mijn toorn, ende mijne grimmigheyt is (e) uytgeftort over de inwoonders van Jerufalem, alfoo lal mijne grimmigheyt over ulieden uytgeftort worden, als gy in Egypten fult gekomen zijn: ende gy fult wefen (d) tot eene vervloeckinge, men zal u befchouwen als menfchen , die van God kennelyk vervloekt zijn; ende gy zult wezen tot eene (t) ontfettinge, zoodat de Egyptenaers zelve, in welker midden gy verkeeren wilt, ■/■.uilen verbaesd ftaen over de onheilen, met welke gy geftraft wordt; ende gy zult zijn tot eenen (ƒ) vloeck, ende tot (g) fmaetheyt, ende en fult defe plaetfe niet meer fien , noch immer in uw Vaderland wederkeeren.
19. De
(t) Jer. 7: 20. (d) Jef. 6$: tg. f«) Jer. 18: 16. ende ly: 8. ends sv p. ende 19: 18. ( ƒ) Jer. 24: j». ende agi 18. snde 26: 6. end* ip: li. (#) Jer. 241 9. ende 29: il.



JEREMIA. XLII. 395
19. De HEERE heeft tegen of omtrent ulieden alle die woorden gefproken, welke ik u heb voorgefteld; gy overblijffel van Juda : gehoorzaemt dan des heeeen bevel, gelijk gy met plechtigen eede beloovd hebt; vergel. vs. 5, en wat ik u bidden mag, gaet toch niet in Egypten, wetet fekerlick, dat ick heden tegen u, uit'1 s heeren naem ernftig betuygt hebbe, dat gy to'ch in Kanaan blijven zoudet. Gy zult anders de treurige gevolgen van uwe ongehoorzaemheid , en van uwen meineed, te laet ondervinden.
20. Gewiffelick gy hebt uwe zielen verleydet; gy voedt u zelve met eene ydele hoop. Gy handelt als dwazen, en bevordert uw eigen onheil: want gy hebt my tot den HEERE uwen Godt gefonden, om hem raed te plegen, wat gy in de tegenwoordige omftandigheden doen moet, feggende ; Bidt voor ons tot den HEERE onfen Godt, dat Hy ons door uwen mond openbare, hoe wy best onze veiligheid bevorderen zullen: ende nae alles, wat de HEERE onfe Godt fal feggen, alfoo maeckt 'et ons bekent, ende wy fullen 't doen. Zelvs hebt gy deze verklaring met eenen zeer plechtigen eed bevestigd. I
21. Nu heb ick 't gene de heer my in eene openbaring geantwoord heeft, u heden bekent gemaeckt: maer gy en hebt niet gehoort nae de ftemme des HEEREN uwes Godts, noch nae al 't gene [met'] het weicke hy my tot u gefonden heeft
Wy mogen 'er uit befluiten, dat de voornaemfte aenvoe rers van het volk , zoodra zy de Godlyke boodfchap uit den mond van Jeremia gehoord hadden, ftout en hardnekkig geantwoord hebben, dat zy voorgenomen hadden, om den wijk te nemen naer Egypte, en dat zy zich van dit voornemen niet zouden laten aftrekken. •— Zekerlyk hebben zy het volk wijs gemaekt, dat jeremia in dit geval, een leugen Propheet ware, en dat de heer hem zoodanig een antwoord niet gegeven had; en dat 'er geen twijffel aen ware, of nebucadnezar zou den moord van gedaiia, aen hun lieden wieken,-wanneer zy in Kanaan bleven, door XIV. DEEL.



39Ö JEREMIA. XLII.
de voornaemften ter dood te brengen, en de overigen Pe vangelyk naer Babel te voeren. — De Propheet poogt hen daerom, door het voordellen der fchroomelyke gevolgen van hun hardnekkig voornemen aftetrekken. '
22. So wetet nu fekerlick, en laet ik u nog eenmael op het ernftigfte waerfchouwen, dat gy door drie der meest geduchte oordeelen, door 't fweert, door den honger, ende door de peftilentie, op dé allerellendigfte wijs fterven fult in Egypte; ter plaetfe daer 't u tegen Gods uitdrukkelyken raed, geluft heeft henen te gaen, om aldaer als vreemdelingen te verkeeren daer de heer u , wanneer gy in uw Vaderland gebleveê waert, by uitnemendheid zou gezegend hebben.
HET XLIII. KAPITTEL.
MEt dit KaPitteI beSrnt de Propheet de Godfpraken op te geven, welke hy in Egypte ontvangen beeft — Te weten het overblijvfel van Juda begav zich , tegen Gods uitdrukkelyk bevel, naer Egypte, fleepende jeremxa en baruch zijnen Schrijver, derwaerds met zich mede — in Egypte ontving de Propheet ettelyke openbaringen', welke in dit, en het volgende Kapittel befchreven zijn.
Wy ontmoeten hier derhalven twee hoofdzaken,
l Vooreerst een gefchiedkundig bericht van den optocht der overgeblevene Joden naer Egypte vs i 7 en
II. Daerna eene Godfpraek, welke den Propheet i„ Egypte geopenbaerd is, vs. 8-13.
u aa Ende ,het gefchiedde als Jeremia geeyndigt hadde tot den .gantfchen volcke te fpreken alle de woorden des HEEREN hares Godts, welcke hem de HEERE haer Godt tot hen gefonden



JEREMIA. XLIII. 397
den hadde; [te weten] alle die woorden, met welke de heek hen vermaende om in Kanaan te blijven, met verzekering, dat zy aldaer zouden gezégend worden; en om hu,« voornemen, om naer Egypte te vluchten niet te volbrengen, onder bedreiging, dat zy aldaer de meest geduchte onheilen ondergaen zouden:
2. So fprack Azaria de fone van Hofaja, ende Johanan de fone van Kareah T de voornaemfte Opper, hoofden, ende alle de trotfe mannen, die het voornemen om naer Egypte te gaen , hardnekkig zochten door te drijven, dat zy nae den raed van den Propheet niet hooren zouden: feggende tot Jeremia ; Gy fpreeckt leugen ; de HEERE, onfe Godt, en heeft u niet gefonden, om te feggen; Gylieden en fult niet gaen in Egypten , om aldaer als vreemdelingen te verkeeren. Gy verdicht zoodanig eene openbaring, omdat gy 'er een perfoneel belang by fchijnt te hebben, om in Kanaan te blijven. Nimmer heeft de heer iets diergelijks tot u gefproken.
3. Maer Baruch, de fone van Neria, uwe Schrijver, hitft u tegen ons op; die heeft u aengefpoord, om zoodanig eene openbaring te verdichten. Hy wil ons in Kanaan houden, op dat hy ons overgeve in de hant der Chaldeen , datfe ons dooden , ende ons gevanckelick [nae] Babel wechvoeren. Hier door hoopt hy zich by Nebucadnezar te veraengenamen , en zijn voordeel tot ons verderv te bevorderen.
4. Alfo en gehoorfaemde Johanan, de fone van Kareah, noch alle de Overfte der heyren, noch al 't volck , der ftemme des HEEREN niet: om in den lande Juda te blijven.
5. Maer Johanan de fone van Kareah, ende alle de Overfte der heyren, namen het gantfche overblijffel van Juda; die van alle de Heydenen, daer fy waren henen gedreven, wedergekeert waren , om in den lande Juda, onder de befcherming van den nu jammerlyk vermoorden Gedalia, te WOOOen j
XIV. DEEL.



39S JEREMIA. XLIIL
6. De mannen, ende de wijven, ende de kinderkens , ende des Konings dochteren, ende alle ziele die Nebuzaradan, de Overfte der Trauwanten, by Gedalia den fone Ahikams, des foons Saphans, gelaten hadde; oock den Propheet Jeremia, ende Baruch den fone van Neria:
7. Ende fy togen in Egyptenlant: want fy en waren der ftemme des HEEREN niet gehoorfaem. Zy verhardden zich tegen den Godlyken raed, hun door Jeremia bekend gemaekt,om in Kanaan te blijven, zich naer Egypte begevende: ende fy quamen tot Tachpanhes, eene der voornaemfte fteden van het Egyptisch Rijk, daer de Koning zijn verblijv hield, vergel. vs. 9.
Dus doende werd het geheele Joodfche land woest en ledig. ,— Het grootfte gedeelte van het volk was naer Babel gevangelyk wechgevoerd; een gedeelte der overgeblevenen was met gedalia vermoord; en de overigen vluchteden nu naer Egypte. — Nu werd het gezegend Kanaan, voor de draken en het wild gedierte overgelaten. Alleenlyk floegen zich eenigen uit de nabuurige volken, in fommige gedeelten van het land neder, Ezech. 36: 4, 5. In dien ftaet bleev Kanaan , tot dat cyrus de Babylonifche Monarchy had te onder gebracht, en den Joden vryheid gav, om in hun Vaderland weder te keeren.
8. Doe de overgeblevene Joden in Egypte waren aengskomen, gefchiedde des HEEREN woort < in eene openbaring, tot Jeremia te Tachpanhes, feggende:
9. Neemt groote en zware fteenen in uwe hant, ende verbergtfe in de kley, leg dezelve vast in cement, opdat zy van die plaets niet kunnen worden wechgenomen, in den tichel - oven, die by de deure van Pharaos huys te Tachpanhes is; voor de oogen der Joodfche mannen, om hen te verzekeren dat de Godfpraek, welke door deze zinbeeldige handeling beteekend wordt, onfeilbaer zal vervuld worden.
Men verwondere zich niet, dat 'er een tichel-oven gevonden werd, digt by het Koninglyk Paleis te Tachpanhes. —



JEREMIA. XLIII. 399 hes. — De Vorstelyke Paleizen hadden oudtijds eenen zeer grooten omtrek. Er was derhalven niets onvoegzaems in, dat een fteen-oven ware, aen de deur van den buitenmuur, die op eenen aenmerkelyken afftand van de Koninglyke wooning verwijderd was.
10. Ende, wanneer gy deze fteenen, voor de oogen der Joden, in het cement zult hebben vastgemaekt, fegt dan tot hen, Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Siet ick fal henen fenden, ende Nebucadrezar, den Koningh van Babel, welken ik (a) mijnen knecht mag noemen, voor zoo ver hy een werktuig in mijne hand is, om andere Natiën tu ftraffen, uit zijn land halen, ende ick fal fijnen throon fetten boven op defe fleenen , die ick door mijnen Propheet verborgen hebbe: ende hy fal fijne fchoone veldtente daer over fpannen.
Deze Godfpraek fchijnt te kennen te geven, dat de Koning van Babel niet alleen eenen throon in Egypte zou oprichten , maer dien zelvs doeii vestigen op die bepaelde fteenen, welke jeremia, ter gemelde plaets verborgen had.
11. Ende hy fal komen ende Egyptenlant flaen: (b) wie ter doot, door de pestilentie, ter doot; ende wie ter gevanckeniffe , ter gevanckeniffe; ende wie ten fweerde, tenfweerde, vergel. Kap. 15: 2.
12. Ende ick fal, door de hand van Nebucadnezar, een vyer aenlleken in de huyfen der goden van Egypten, ende hy falfe verbranden, ende de meest kostbare , als eenen roov gevanckelick wechvoeren : ende hy fal Egyptenlant aentrecken , gelijck als een herder fijn kleet aentreckt, ende hy fal van daer uyttrecken in vrede.
nebucadnezar zal Eayptenland aentrekken, gelijk een herder zijn kleed aentrekt. — Deze zinneprent is zeer zonderling.
Wordt hier door alleen de verwoesting van Egyptenland bedoeld? Die is reeds uitvoerig voorgedragen, in de on
(<0 Jer. 25: 9. e«di 271 6. (i) jer. i>: a, Zacii. 11: g, XIV. DEEL.



40P J E R E M 1 A. XLlïf.
huddelyk voorgaende woorden. — Zonder alle de verfchillende gedachten op te noemen, merken wy maer alleenlyk aen, dat wy ons voor het naest voegen zouden by de zulken, die het dus vertalen : Hy zal Egypten bedekken , namelyk met fchande en fmaedheid, gelijk die herder zijn kleed zal ledekken. — Die herder is dan pharao hophra , de toenmalige Koning vaft Egypte. Koningen en Vorsten heeten meermalen herders, voor zoo ver zy leidslieden van het volk zijn, vergel. Kap. 23: r. Het kleed van dien herder is een zinbeeld van pharaos macht en heerlykheid. Volgens deze vertaling, zal derhalven de zin hoofdzakelyk hierop nederkomen : „ nebucadnezar zal Egyptenland „ met fchande en fmaedheid bedekken, en de tegenwoor^ „ dige Koning hophra zal, op de verachtelykfte wijs, ,, van zijne Koninglyke macht en Waerdigheid ontzet ,, worden."
13, Ende Nebucadnezar zal alle de afgoden verdoen, öp welke de Egyptenaers hun vertrouwen vestigen, hy fal de opgerichte beelden van de vermaerde Stad BethSemes , welck in Egyptenlant is, verbreken: ende hy fal de huyfen der goden van Egypten met vyer verbranden. Uit deze Godfpraek kunt gy, mijne Landsgenooten! ligtelyk opmaken, dat gy in Egypte die veiligheid niet vinden zult, welke gy u beloovd hebt.
nebucadnezar heeft ook met de daed Egypte ingeno* men, en pharao hophra gedood; of, volgens anderen, was die Koning, kort te vooren, door zijne eigene onderdanen omgebracht. Vervolgens ftelde hy amasis aen tot zijnen Onderkoning. Zoo doende werd het Koningrijk van Egypte diep vernederd, vergel. Ezech. 29: 8-16, 18-20. Eindelyk is het door cambyses , den zoon van cyrus , geheel overmeesterd.
H 1 *



JEREMIA. XLIV. 401
HET XLIV. KAPITTEL.
TN dit Kapittel, vinden wy een zeer merkwaerdig verhael van de laetfte poging, welke de heer heeft aengewend, om de Joden in Egypte, werwaerds zy zich, tegen Gods uitdrukkelyk bevel, hadden heen begeven, door onzen Propheet ernftig te beftraffen, over de grouwzame afgodery, tot welke zy zich hadden laten verleiden, en dat daer de heer hun volk, om deze zelvde misdaed, zoo fchroomelyk geftraft had. Dan zy bleven hardnekkig weigeren , om afftthd te doen van hunne grouwelen; waerop de Propheet hun, uit 's heeren naem , eene geheele uitroejing aenkondigde.
Wy hebben hier derhalven twee hoofdzaken voor ons.
I. De zeer ernftige beftraffing van den Propheet, over de afgodery der Joden in Egypte, vs. 1-14.
II. De hardnekkige wederfpannigheid der onbekeerlyke Jaden, met de gevolgen daervan, vs. 15-30.
I. Het woort, dat tot Jeremia, in eene openbaring gefchiedde, om het zelve uit 's heeren naem voor te ftellen, aen alle de Joden, die in Egyptenlant woonden : die derwaerds gevlucht waren , tegen Gods uitdrukkelyk bevel aen , vergel. Kap. 43, die te Migdol woonden , eene Stad niet ver van de Roode Z'.-e gelegen , zijnde de eerfte vesting van Egypte, naer de zijde van Kanaan, welke de Grieken' Magdolie noemen, vergel. Exod. 14: 2, Num. 33: 7, ende die zich gevestigd hadden te Tachpanhes, alwaer de Koning van Egypte een Paleis had, ende te Noph , wel eer eene Koninglyke Hovftad, in het benedenfte gedeelte van Egypte, by de Grieken Memphis genaemd, ende in den landePathros,
XIV. DEEL. CC



402 JEREMIA. XLIV.
waerfchijclyk zoo genaemd nae Pathrufin, den zoon van Mitzraim, den kleinzoon van Cham, verge] Gen «• i* waer van de hoofdftad Theben was, feggende- '
De joden hadden zich met der woon , in de gemelde plaetfen van Egyptenland neergefiagen. — De Propheet heeft deze Prophetifche leerrede te Patros gedaen, volgens vs. is. Of hy dezelve vervolgens, ook in de andere plaetfen uitgefproken, of derwaerds gezonden hebbe, kunnen wy niet bepalen. — Zy was althans van volgenden inhoud:
*/h Alf?°, fT de HEERE der heyrfcharen , de onaf hangelyke Opperheer van hemel en van aerde , de Godt oie JfraéJs nageflacht , tot het volk van zijn byzonder eigendom, heeft aengenomen; Gy hebbet voor uwe oogen genen al het quaet, dat ick gebracht hebbe over Jerufalem, ende over alle lieden van Juda: en gy alle zijt getuigen geweest van de meest geduchte oordeelen, met welk Ik de joden in Kanaan geftraft heb: ende fiet Jerufalem, die weleer zoo prachtige Stad, en alle de overige fteden van het Joodfche land, zijn door de vyanden ingenomen en uitgeplunderd, derzelver muuren en fterkten zijn afgebroken , fy zijn eene woertheyt te delen dage ; ende niemant en woont daer inne: Het ganfche volk is gevangelyk naer Babel gevoerd; en de weinige overgeblevenen te Mizpa, onder het beftier van Gedalia , zijn ten deele door Ismaël vermoord , en ten deele herwaerds gevlucht.
3. Van wegen hare grouwzame boofheyt, die fv gedaen hebben om my te tergen, gaende om te roocken [ende] anderen goden te dienen: en in die verfoeilyke afgodery, tegen alle vermaningen volhardende, bewijzende die eer en hulde, welke My alleen toekomt aen nietige wezens, die fy nieten kenden, en nooit bevonden hadden, dat het Goden waren, fy, gy noch uwe vaders.
4- Ende ick hebbe tot u, gelijk ook geduurig tot uwe Voorvaderen, gefonden alle mijne knechten de Propheten, vroegh op zijnde ende fendende, voor
zoo



JEREMIA. XLIV. 404
'200 ver mijne getrouwe knechten geene moeite of arbeid 'ontzien hebben, orri u van deze boosheid aftemSrien, en 'met allen ernst te feggen: En doet doch defe grou> Welicke fake niet, die ick hate^ onthoud u van de grouwzame afgodery , van welke ik den hoogden afkeer hebi
5. Maer fy en hebben niet gehoort, noch tnifas Vermaningen -gehoorzaemd , zelvs hebben zy hare oore niet geneygt noch eenigen acht gefiagen op mijnen raed, om haer van hare boofheyt te bekeeren: datfe anderen goden niet en roockten.
6. Daerom dat zy, in deze grouwzame boosheid-, hardnekkig zijn voortgegaen, is mijne grimmigheyt endé mijn toorn als een gloeiend metael (ó) uytgeftort, om hen geheel te verteeren , ende heeft gebrandt in de fteden van Jüda^ ende in de ftraten van jerufalem: fo datfe tot eenfaemheyt \}nde] tot verwoeftinge geworden zijn, gelijck het is te defen dage.
7. Ende nu, foo feyt de HEERE, de Godt der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; daer gy zelve ooggetuï* gen geweest zijt van de geduchte oordeelen, niet welke Ik de afgodery in Kanaan zoo blijkbaer geftraft heb: Waerom doet gy [falck] een groot quaet tegen uwe zielen, om uw eigen verderv te berokkenen, op dat of sooiat gy u den man ende de vrouwe, ja zelvs het kindeken ende den fiiygelingh uyt het midden Van Juda uyt* roeyet? op dat, of zmdas gy u geen overblijffel over en latet? Door zulk een wangedrag, als aen het welk gy ü thans fchuldig maekt, zult gy te weeg brengen, dat het gering getal van uw volk, het welk nog is overgebleven, geheel en al zal uitgeroeid worden;
8» Tergende my door Godsdienstige hulde te bewijzen, aen de wercken uwer handen, roockende anderen goden in 't lant van Egypten, alwaef gy gekomen zijt om daer als vreemdelingen te verkeeren : op zulk een wangedrag kan niet anders volgen, dari
(a) Jer. 7: co. ends 42: 18* XIV. DEESt, Cc è



404- JEREMIA. XLIV.
dat gy ufelven uytroeyet, ende op dat gy wordet tot eenen vloeck, ende tot eene fmaetheyt onder alle volcken der aerde?
9. Hebbet gy vergeten de boofheden uwer vaderen, ende de boofheden der Koningen van Juda,
o ende de boofheden harer wijven, ende uwe boofheden , ende de boofheden uwer wijven ? Gedenkt gy niet meer, aen die grouwzame boosheden der afgoderyen , die fy over het algemeen gedaen hebben in den lande van Juda, ende in de ftraten van Jerufalem? Herinnert gy u de ontzachlyke oordeelen niet meer, welke zy zich daerdoor op den hals gehaeld hebben?
10. Maer hoe is het met de overgeblevene Joden gefteld, die herwaerds naer Egypte gevlucht zijn? Sy en zijn tot op defen dagh [nogK] niet verbrij feit [van herten] : zy blijven even hardnekkig in het kwaed voortgaen, ende fy en hebben niet gevreeft voor verdere onheilen , nochte gewandelt in mijne wet, ende in mijne infettingen, die ick voor ulieder aengefichte, ende voor 't aengefichte uwer vaderen gegeven hebbe.
11. Daerom, omdat gy zoo hardnekkig in de boosheid voortgaet, foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; Siet (b) ick fal mijn aengefichte tegen ulieden ftellen, ten quade, Ik zal als het ware alle mijne krachten te zamen roepen, om u geheel te verderven, ende om gantfch Juda, zoo velen 'er van in Egypte zijn overgebleven, uyt te roeyen.
12. Ende ick fal het overblijffel van Juda wechnemen, en ganfchelyk verdoen van de aerde, die hare aengefichten geftelt, en het voornemen hardnekkig doorgedrongen hebben om in Egyptenlant te gaen , om aldaer als vreemdelingen te verkeeren; ende iy' fullen alle m Egyptenlant verteert worden, door t(c) fweert fullen fy vallen, door den honger fullen fy verteert worden, van den kleynften tot
den
(*) Jer. ti: 10. Amos 9: 4. (e) ]«•. 42; ÏS/, ic) 17, 22. >



JEREMIA. XLIV. 405
den grootllen toe; door 't fweert ende door den honger fullen fy fterven: ende fy fullen worden tot eene vervloeckinge, tot eene ontfettinge, ende tot eenen vloeck, ende tot eene fmaetheyt. Vergel.
Kap. 42: 18.
13. Want ick fal befoeckinge doen over de gene die in Egyptenlant woonen , gelijck als ick befoeckinge gedaen hebbe over hunne Volksgenooten te Jerufalem , en in andere plaetfen van Kanaan ; door 't fweert, door den honger, ende door de peftilentie.
14. So dat het overblijf fel van Juda , die in Egyptenlant gekomen zijn om aldaer als vreemdelingen te verkeeren , geenen en fal hebben die ontkome ofte overblijve : alle tot één toe zullen zy door het zwaerd , den honger en de pest, verteerd worden , zonder dat eenigen het ontkomen zullen: te weten om weder te keeren in den lande Juda, waer nae hare ziele verlangt weder te keeren om aldaer te woonen; maer fy en fullender niet wederkeeren; behalven die ontkomen fullen.
Maer hoe ftrookt de laetfte uitdrukking , behalven die ontkomen zullen, met de voorige woorden , in welke uitdrukkelyk verklaerd wordt, dat'er niemand zou ontkomen of overblijven , om weder te keeren in het land van Juda? — Men zou onderfcheid kunnen maken, tusfchen het overblijvfel van Juda in dezen tijd, en hunne nakomelingen in volgende dagen; en de zaek zoo begrijpen, dat de heer in het eerfte lid . van vs. 14. het oog hebbe op dat overblijvfel van Juda, het welk zich tegen Gods uitdrukkelyk bevel naer Egypte begeven had. Van deze zou niemand in Kanaan wederkeeren, zy zouden alle tot cén toe in Egypte jammerlyk omkomen. Dan zou 'er in het tweede lid van vs. 14. gezien worden, op de nakomelingen van die Joden die zich naer Egypte begeven hadden; zoodat ook deze in hun Vaderland nimmer zouden wederkeeren, behalven die het ontkomen zouden , dat is, uitgenomen eenige weinigen die dat voorrecht genieten
XIV DEEL. CC 3



} E R 1 M I A XLIV,
zouden, t— Al zoo eenvouwig evenwel komt het o&ï voor, wanr/eer men de vertaling van de O^zen met eens kleine verandering behoud*, en de zaek op de volgende wijs begrijpt; dat het ganfche overblijvfel van Juda° het welk zich naer Egypte begeven, en aldaer aen de grouwzaerafte afgodery had fchuldig gemaekt, in dit land hunner vreemdelingfchap, hoe zeer zy ook verlangen zouden saer Karman weder te keeren, zoude omkomen; behalven eenige weinigen, welker getal piet nocmenswaerdig wezea zoude, die ontkomen zouden. Eigenlyk ftaet *er, Malven de qniviiedendeh, dat is, uitgenomen eenige weinigen, die het gevaer voorziende. by tijds naer Kanaan ontvlieden zullen; byzonder worden hier dan bedoeld jebemia , baSuch en dezen en genen, die gedwongen waren om mede naer Egypte op te trekken, en zich roet den grooten hoop niet hadden fchuldig gemaekt aen afgodery.
15. Doe de Propheet deze Godfpraek had voorgefteld, antwoordden aen Jeremia, alle de mannen, die willen dat hare wijven anderen goden roockfen; ende alle de wijven die daer Honden, zijnde eenen grcoten hoop: mitfgaders al 't volck de Joden , die in Egyptenlant, en byzonder in Pathros woonden, alwaer de Propheet deze Godlyke boodfchap heeft uitgefproken.
Plier wordt de afgodery hepacidelyk aen de wijven toegefchreven , het zy de mannen zich mede aen die grouwzame misdaed hadden fchuldig gemaekt of niet; dit maekt in de zaek geene verandering. Zy waren in zoo ver fchuldig, dat zy hunne wijven niet verhinderd hadden , om aen de Egyptifche afgoden te rooken. Ook napen zy het woord op ter harer verdeediging, onbewim, ?eld verklarende, dat zy in den afgodsdienst zoude» voortgaen, léggende:
a ttla? h<?t woort■ d*t gy tot ons 'm des name gefproken hebt, antwoorddea
sy met eene onbsgrijpelyke hardnekkigheid; wy en fullen nae u niet hooren. Het is 'er zoo ver vaa daen, da* wy ons naer uwe woorden gouden gedragen ,



JEREMIA. XLIV. 407
dat wy niet eens het oor zullen leenen naer uwe voordellen.
17. Maer wy fullen gantfchelick en ontwijffelbaer zeker', doen al het gene dat uyt onfen monde is uytgegaen; wy hebben ons met eene plechtige gelovte verbonden om de goden der Egyptenaren te dienen, deze gelovte zullen wy zekerlyk geftand doen , en niets is in ftaet om ons daervan terug te houden. Wy zullen 'er ons met al ons vermogen op toeleggen , roockende (d) Melechethdes hemels, ende haer dranck-offeren offerende, gelijck als wy gedaen hebben, wy, ende onfe vaders , onfe Koningen, ende onfe Vorften, in de fteden van Juda, ende in de ftraten van Jerufalem : doe wierden wy met broot verfadigt, ende waren vrolick, ende en fagen geen quaet.
Melecheth of Koningin des hemels is de Maen , welke van de Ouden onder deze benaming gediend werd. — Deze Melecheth hadden de Joden, gelijk zy zelve erkennen, lang voor dezen in het openbaer gediend. Dit hebten wy gedaen, zeggen zy, wy en onze Vaders, en onze Ko. ningen en onze Vorften, in de fteden van Juda en in de ftraten van Jerufalem, vergel. Kap. 7: 17. lS- Nu was die 0ude drivt tot afgodery, door het voorbeeld der Egyptenaers, wederom ontftoken in het overblijvfel van Juda ; zy zouden nu weder op dezelvde wegen voortgaen, en daertoe hadden zy zich met eene plechtige belovte verbonden , vergel. vs. 25.
De oude Egyptenaers, fchreven aen de Maen eenen zeer grooten invloed toe, byzonder op de vruchtbaerheid van het aerdrijk. — Uit dit zelve beginfel, zeggen de verdwaesde Joden : doe wy de Melecheth des hemels in ons Vaderland eerden , werden wy met brood verzadigd, en waren vrobjk en zagen geen kwaed. Toen , willen zy zeggen , leevden wy onder het vol genot van alles, wat tot ons
(d) ]er. r- 18. XIV. DEEL. CC 4



4o8 J E R E M i a. XLIV.
onderhoud en verkwikking dienen kon, en wy waren [bevrijd van alle rampen. S
18 Maer van doe af, van dat tijdftip af, dat wv opgehouden hebben Melecheth des hemels te roS ken, ende haer dranck-offeren te offeren, hebben onze zegeningen een einde genomen , aenftonds hebben wy van alles gebreck gehadt, ende onze voorfpoed is met allerlei rampen afgewisfeid; zelvs zijn wy door t fweert ende door den honger verteert. Ons belang vordert derhalven dat wy onze gelovte geftand doen, en Melecheth des hemels blijven dienen
i fNiCtS ? ff er' dan dat m het tegengeftelde, van het gene de Joden hier verklaren, waerachtig zy — Dit grouwzaem zeggen derhalven , door het welk de Hooge God op de meest tergende wijs beledigd werd, moet uit afgeTeid * ^ JOde" t0t ^ afSodsdiensc worden De wijven der afgodifche Joden, voegden 'er by . y 19. Oock wanneer wy Melecheth des hemels roocken ende haer dranck-offeren offeren: maken wy haer geheelde koecken , om haer af te beelden, ende offeren wy haer dranck-offeren fonder onfe mannen? * De woorden van vs. 19. hebben de wijven gefproken. om zich te verontfchuldigen, dat zy, niet zonder medeweten Van hare mannen, de Melecheth des hemels geëerd hadden en dat het met goedkeuring van hare mannen gefchied ware. De plechtige offerdienst, welken de Grieken en Romeinen aen fommige goden en godinnen toebrachten werd door de vrouwen verricht. — De woorden van den Grondtekst ftaen in het mannelyk geflacht, omdat de vrou. wen dezen offerdienst op openbaer gezach voor hare jnannen verricht hadden. — Behalven allerlei offeranden, werden er ook koeken aen de afgoden toegewijd; daerom wordt hier gefproken van de geheelde koeken om Melecheth nf te teelden, eigenlyk kunftig gemaekte koeken, waerop *y misfehien de beeldtenisfen van de Maen fraei beWerkten. ^
20. Doe



JEREMIA. XLIV. 40$
20. Doe fprack Jeremia tot al 't volck; tot de mannen, ende tot de wijven, ende tot al 't volck, die hem fulcks geantwoordt hadden, feggende:
21. Het roocken dat gylieden in de fteden van Juda ende in de ftraten van Jerufalem geroockt hebt, gy, ende uwe vaderen, uwe Koningen ende uwe Vorften, ende het volck des lants, en heeft de HEERE daer aen niet als een rechtvaerdig Richter gedacht, toen Hy ons volk op zulk eene fchroomelyke wijs geftraft heeft? ende en is 't [niet] in lijn herte opgekomen , om u naer uwe boosheid te vergelden? Heeft dan de ondervinding u niet duidelyk geleerd , dat de afgodery de bron geweest zy van alle die geduchte onheilen, welke ons volk in Kanaan zijn overgekomen ?
22. Is de afgodery niet in Kanaan tot zulken hoogen trap opgeklommen, dat de heer, hoe langmoedig ook, dezelve niet kon ongewroken laten ? So dat het de HEERE niet meer en konde verdragen; van wegen de boofheyt uwer handelingen, van wegen de grouwelen die gy dedet: daerom is uw lant geworden tot eene woeftheyt, ende tot ontfettinge, ende tot eene vloeck, dat 'er niemant in en woont, gelijck het is te defen dage : Is dan de ware oorzaek van alle die rampen en onheilen, niet gelegen in uwe hoogstgaende ongerechtigheden? Dit alles is het gevolg geweest der afgoderyen.
23. Van wegen dat gy geroockt hebt, ende dat gy tegen den HEERE gefondigt hebt, ende des HEEREN ftemme niet gehoorfaem en zijt geweeft , ende in fijne wet, ende in fijne infettingen, ende in fijne getuygeniffen niet en hebt gewandelt : daerom is u dit quaet wedervaren, gelijck het is te defen dage.
24. Voorts feyde Jeremia tot al het volck, ende tot alle de wijven, welke zich vooral beyverd hadden in het dienen van Melecheth: Hooret des HEE-
XIV. DEEL. CC 5



410 JEREMIA. XLIV.
REN woort, gy gantfch Juda, die in Egypten» lande zijt, met den verfchuldigden eerbied, en laet het woord van den eeuwig levenden God, invloed hehben op uwe verftokte harten.
25. Soo fpreeckt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls, feggende ; [Aengaenie] u ende uwe wijven , fy hebben doch met uwen monde gefproken, ende gy hebt 'et met uwe handen vervult, feggende; Wy fullen onfe geloften, die wy belooft hebben , gantfchelick houden , roockende Melecheth des hemels, ende haer dranckofferen offerende : [nu] fy hebben uwe geloften volkomelick beveiligt, ende uwe geloften volkomelick gehouden.
Tot nader verfland van vs. 25. hebben wy het een ea ander aen te merken. — De tael des heeren, is bier ingericht tot de mannen en de wijven; dan, evenwel ftaen alle woorden in het Hebreeuwsch in het vrouwelyk geflacht ; dit gefchiedt, omdat de vrouwen de Godsdienftige plechtigheden omtrent de Melecheth des hemels verrichteden. — De heer heeft hier duidelyk het oog op die verMaring , welke de Joden aen den Propheet gedaen hadden, volgens vs. 17. — Zy haiden met hunne monden gefproken, en haiden het met hunne handen vervuld, dat is, zy hadden hunne grouwzame belovte werkelyk bevestigd ; hunne belovte beftond hierin, dat zy de Melecheth des he-. mels zouden rooken en haer drankofferen offeren. Deze gelovte nu hadden zy werkelyk bevestigd , zy hadden zich daervan , noch door belovten, noch door bedreigingen, latea aftrekken.
26. Daerom hooret des HEEREN woort, en ontzachlyke bedreiging met ontroering en verbaesdheid» gy gantfch Juda , die in Egyptenlande woonet : Set ick fweere by mijnen grooten name, feyt de HEERE, Ik doe als het ware ook eene zeer plechtige gelovte, en verbinde my met eenen eed , dat Ik dezelve ontwijffelbaer zal bevestigen : fo mijn naem met den
mont



JEREMIA. XLIV. 411
mont eeniges mans van Juda in gantfch Egyptenlant meer fal genoemt worden , die fegge , [So» waerachtigh als] de Heere HEERE leeft}
De zin van de Godlyke bedreiging is deze: ,, Mijn af, keer van dit volk is zoo groot, dat Ik niet wil , dat eenii; Jood mijnen naem meer noemen zal by het plechtig eedzweeren; en opdat dit niet meer gefchiede, zal Ik het ganfche overblijvfel van Juda , het welk thans in Egypte woont , geheel uitroeien en verdoen van de aer(ie." Te weten, hoe zeer de joden aen den afgodsdienst verkleevd waren, hielden zy zich evenwel ae» het gewoon eedformulier, zoo wasrachtig als de heer leevt. Deze geveinsdheid en ontheiliging van 's heeren grooten naem, diende zeer ter verzwaring van hunne misdaed. —. Meer dan waerfchijnlyk, hadden de Joden zich, by hunne komst in Egypte, met dat gewoon formulier verbonden, om aen den Koning trouw te zweeren. — Maer niemand der Joden, zou zich van dit eedformulier meer bedienen.
Deze allergeduchtfte bedreiging wordt vervolgens nader verklaerd.
27. Siet ick fal over hen (e) waken , Mijn Alziend oog, waer voor zich niemand verbergen kan , zal als dat van eenen wachter, met eene ingefpannen aendacht, geduurig op hen gevestigd zijn ten quade, on* toe te zien dat niemand hunner Mijne getergde wraek ontkonie , ende niet ten goede om hen te verbergen en te beveiligen : ende alle mannen van Juda , die in Egyptenlant zijn, fullen door 't fweert ende door den honger verteert worden, tot datfe ten eynde zijn: en niemand van hen meer in Egypte gevonden worde.
28. Maer die zeer weinigen, die van den fweer* de ontkomen, fullen uyt Egyptenlant wederkeeren in 't lant van Juda, weynigh in getale: ende het gantfche overblijf fel van Juda, die in Egyptenlant gekomen zijn , om aldaer als vreemdelingen te verkeeren, fullen w«ten, en by ondervinding
(ej Jer. 31: 28». XIV. DEEL,



4" JEREMIA. XLIV.
leeren, wiens woort beftaen fal, het mijne of het hare , wanneer Nebucadnezar tegen Egypte zal optrekken, en aldaer de fchroomelykfte verwoestingen aenrichten, vergel. Kap. 43: 10-13.
29. Ende dit fal ulieden het teecken zijn fpreeckt de HEERE, dat ick in defe plaetfe alwaer gy, tegen mijne vermaning aen, veiligheid gezocht hebt, over u befoeckinge fal doen: dit heb ik vaste, lyk befloten, ook ben Ik reeds bezig om daertoe de fchikkingen te maken , Ik zal niet rusten tot dat Ik het zal volvoerd hebben , op dat gy by ondervinding wetet dat mijne woorden volgens welke de Koning van Babel eerlang in Egypte komen zal, fekerlick over u beftaen fullen ten quade.
30. Alfoo feyt de HEERE, Siet dat zal u het gemelde teeken zijn , ick fal Pharao Hophra, den Koningh van Egypten , geven in de hant fijner vyanden, ende in de hant der gener die fijne ziele foecken : gelijck als ick Zedekia , den Koningh van Juda, gegeven hebbe in de hant Nebucadrezars des Konings van Babel, fijns vyants ende die fijne ziele fochte.
Deze pharao hophra was een kleinzoon van pharao necho , den tijdgenoot van josia Koning van Juda , die tegen hen ftrijdende in den bloei zijner jaren gefneuveld was, 2 Kon. 23: 29. Ook regeerde pharao necho nog over Egypte, ten tijde van jojakim , zoon en opvolger van josia, Jer. 46: 2. — pharao hophra was een machtig Koning, en daerom hebben de Joden zich onder zijne regeering allerlei voorfpoed en veiligheid beloovd ; maer met de Cyreneërs in oorlog geraekt zijnde , werd zijn machtig leger verflagen. Hier door viel hy in de ongunst der Egyptenaren, en zondt hun zijnen Veld-Overften amasis, om hen gerust te Hellen; maer, zy riepen dezen amasis tot Koning uit. — Toen is pharao honiRA, volgens de hier gedane bedreiging, gegeven inde hand zijner vyanden.
Dit nu was het teeken het welk de heer aen de Joden



JEREMIA. XLIV. 413
gav, wanneer zy den ondergang van phaeao hophra zagen , dan moesten zy 'er uit opmaken , dat de Godlyke wraek eerlang over hen zou worden uitgeoeffend. Zelvs fchijnen de onlusten , by deze gelegenheid veroorzaekt, den weg gebaend te hebben ter vervulling van deze Godfpraek, dat namelyk de Babyloniers zich meester maekten van het Egyptifche Rijk. — Kap. 46: 13. zal het ons nader blijken, dat de heer niet alleen het Rijk der Egyp. tenaren, door nebucadnezar, op eene allergeduchtfte wijs verwoest hebbe , maer ook tevens wraek genomen van allen die op de Egyptenaren vertrouwden.
HET XLV. KAPITTEL.
jr_JIer vinden wy eene Prophetifche redevoering, welke jeremia tot baruch , zijnen Schrijver en byzonderen vriend, gedaen heeft in het vierde jaer der regeering van Koning jojakim. — Zy fchijnt ter dezer plaets, hoe zeer ftrijdig met de tijdorde, ingelascht, omdat de Godfpraken van den Propheet omtrent het Joodfche volk waren afgeloopen, daer Kap. 46. zulke Voorzeggingen beginnen, welke andere volken raekten.
1. Het woort, dat de Propheet Jeremia, uit 't heeren naem gefproken heeft tot den gemelden Baruch, den fone van Neria: als hy den hoofdzakelyken inhoud van die woorden welke Jeremia, geduurende den ganfehen tijd van zijne Prophetifche bediening gefproken had, uyt den mont van Jeremia in een boeck fchreef; vergel. Kap. 36: 1, 5. Dit gefchiedde in den vierden jare Jojakims, des foons Jofia, des Konings van Juda , wanneer Jeremia tot Baruch fprak, feggende:
2. Alfoo feyt de HEERE, de Onveranderlyke en Getrouwe Godt, die Ifraëls nageflacht tot het volk vaxa
XIV. DEEL.



4t4 J Ë R Ê M I A. XLV*
Zijn byzonder eigendom heeft aengenomen , van ü, ö
Baruch.
3. Gy fegt, Wee nu my; want de HEERË heeft droeffeniiTe tot mijne fmerte gedaen : Ick ben moede van mijn fuchten , ende en vinde geene rufte.
Wanneer wy de omftandigheden van den tijd in Jrenmerking nemen , zullen wy de oorzaek van baruchs droevheid ligtelyk verklaren kunnen. — Toen hy de bedreigingen van alle die onheilen, welke over Juda komen zouden, in een boek fchreev, werd hy door de levendige herinnering van dit alles des te gevoeliger getroffen: hy zag nu als-het ware alle de oordeelen , met welke het Joodfche volk,zou geftraft worden, als in een kort tafereel voor zich ; dit kon hem niet dan bitterlyk bedroegven. i— Hier kwam nog by, dat hy last ontving om dit gefchrivt openlyk voor het volk voor te lezen: deze onderneming was zeer gevaerlyk , hy kon zich daerdoor niets anders dan den algemeenen haet op den hals halen. Trouwens, hy werd ook van het volk verdacht, dat hy den Propheet tot het voorfpellen van zulke geduchte oordeelen had aengehitst, vergel. Kap. 43: 3.
Het een en ander maekte baruch bedroevd. —» Mis* fchien was hy ook in het begin fchroomachtig om dit boek openlyk voor te lezen, vreezende den haet van heê volk. 1— Althans, hy werd door den Propheet uit 's herren naem bemoedigd.
4. Soo fult gy tot hem feggen ; Soo feyt de HEERE; Siet, dat Joodfche volk, het welk ick gebouwt en by uitnemendheid gezegend hebbe , breeck* ick af, ende dat ick geplant hebbe, ruck' ick uyt ; felfs dit gantfche lant zal Ik geheel verwoesten.
5. Ende foudt gy u groote dingen foecken ? zoudt gy naer rijkdom en eer flaen in dit land het welk geheel zal verwoest worden ? zoudt gy voorfpoedig zijn daer alles te gronde gaet? en laet u daerom niet affchrikken van het gene de heek u bevolen heeft, uit aen*
Bier-



JEREMIA. XLV. &t$
snerking van tijdelyke belangen, foecktfe niet: want fiet ick brenge een quaet over allen vleefche ., het welk in Kanaan woont, fpreeckt de HEERE; maer wat gy ook by de algemeene rampen der Joden verliezen moogt, bemoedig u daermede dat gy uw leven behouden zult ; ick fal u uwe ziele tot eenen («) buyt geven , en in den weg van mijne hooge Voorzienigheid zorgen, dat gy uw leven blijvt behouden, niet alleen in Kanaan, maer ook in Egypten en in alle plaetfen, daer gy fult henen trecken.
HET XLVI. KAPITTEL.
i , 2. vinden wy een tweeledig opfchrivt. Het eerfte vs. r. is meer algemeen, en heeft betrekking tot den ganfehen bundel van Godfpraken , welke Kap. 46-51. vervat zijn. Het ander vs. 2, is meer byzonder, en raekt alleen dit Kapittel. —- Laten wy
t. Dit tweeledig opfchrivt befchouwen, vs. 1, 2. en dan II. Den inhoud der Godfpraek zelve, vs. 3-28.
1. Het woort des HEEREN, dat tot den Propheet Jeremia in eene openbaring gefchiet is, tegen de Heydenen.
Uit dit algemeen opfchrivt leeren wy, dat hier een nieuwe bundel Godfpraken eenen aenvang neme. •—- Zy betreffen ds Heidenen, en wel zekere bepaelde Heidenen, gelijk in het vervolg nader blijken zal. —— Voor het grootfte gedeelte, zijn zy van eenen bedreigenden inhoud , behelzende Voorzeggingen van eene uiterfte verwoefting. De reden was, omdat deze Heidenen niet al¬
fa) Jer. au rj. ende 36: s. «nde 39: iS.
XIV. nu.



4T<5 JEREMIA. XLVI.
^en door hunne grouwelen, de meest geduchte oordeelen verdiend; maer ook voornamelyk, omdat zy de verwoesting van het Joodfche volk bevorderd, of immers daerin genoegen genomen hadden.
Deze bundel van Godfpraken, wordt in de Vaticaenfche en Alexandrynfche uitgave der LXX geplaetst , achter Kap. 25: 13 of 14. alwaer gewag gemaekt wordt van een boek, het welk jeremia gepropheteerd heeft over alle deze volken : door dit boek verftaet men dan deze bundel van Godfpraken, welke Kap. 46-51. voorkomen M Dan , 'er is geene voegzame reden voor deze rangfchikking : ook volgt deze bundel in de andere affchrivten eh vertalingen achter Kap. 45. Trouwens , daer voorheen de lotgevallen der Joden voorfpeld zijn , volgen nu zeer voegzaem die Godfpraken welke de Heidenen betreffen.
2. Tegen Egypten: tegen het heyr van Pharao Necho, Koningh van Egypten; dat aen de riviere Phrath, by Carchemis was: dat Nebucadrezar, de Koningh van Babel, floegh , in den vierden jare Jojakims , des foons Jofia, des Konings van Juda.
Uit dit meer byzonder opfchrivt leeren wy, dat de Godfpraek Kap. 46. tegen Egypte zy ingericht, en eene bedreiging behelze van deszelvs verwoefting en ondergang. <— Wy vinden meer Godfpraken tegen Egypte , gelijk Kap. 43: 8-44: 30. Jef. 19. Ezech. 29-31. Maer deze welke wy hier ontmoeten, is veel uitvoeriger.
De inhoud van deze Godfpraek was bepaeldelyk, tegen het heir van pharao necho , Koning van Egypte , het welk aen de riviere Phrath by Carchemis was, het welk nebucadnezar de Koning van Babel jloeg, in het vierde jaer van jojakim , Koning van Juda. — pharao necho was dé zoon van psammitichus , en de grootvader van pharao hophra ; uit de bygevoegde omftandigheden is het blijkbaer , dat hier die tocht van den Egyptifchen Koning bedoeld worde, welken hy naer de Phrath deed, om den toeleg van Nebucadnezar tegen Carchemis te verydelen. -— Het
oog-



JEREMIA. XLVI. 41?
oogmerk nu van deze Godfpraek, was om den ongelukkigen uitflag van dien tocht te voorzeggen.
Be Godfpraek zelve vs. 3-28. is drieledig.
K. Het eerfte deel behelst eene Voorzegging , dat het leger van phabao necho by Carchemis, door nebucadnezar zou verflagen worden, vs. 3-12.
Q. Het tweede voorfpelt de verwoefting van Egypte zelve , met eene bygevoegde belovte , dat het in het vervolg van tijd weder zou bewoond worden , vs. 13-26.
J. Het derde deel behelst eene belovte, dat het Joodfche volk eens uit de banden hunner gevangenis zou verlost worden, vs. 27, 28.
Vs. 3 , 4. vinden wy eene Prophetifche hefchrijving van den toeflei der Egyptenaren tot den krijg, tegen nebucadnezar.
3. Rullet den fchilt ende de rondalTe toe, ende naederet tot den ftrijt.
4. Spannet de peerden aen, ende klimmet op, gy ruyters, ende Hellet u met helmen: (a) vaegt de fpielïen, trecket de panliers aen.
Elk ziet dat de Propheet de Egyptenaren fpotsgewijze opwekke, om zich tot den ftrijd tegen nebucadnezar te bereiden. — Deze fpotsgewijze opwekking , diende aen den eenen kant, om aen te toonen, dat de vyand welken de Egyptenaers by Carchemis te beftrijden hadden, allergeduchtst ware; en aen de andere zijde, dat al die toeftel welken pharao necho maekte, om nebucadnezar te wederftaen, hem niets zou kunnen baten, naedien hy gewisfelyk de nederlaeg krijgen zoude.
Deze opwekking is tweeledig. — De eerfte vs. 3. ziet op het voetvolk, het welk zich bediende van fchilden en rondasfen. De fchilden waren alleen befchermende wapenen,
O) Jer. 51: 11.
XIV. DEEL. Dd



4i8 JEREMIA. XLVI.
dienende om de borst te beveiligen tegen de vyandelyke pijlen : de rondasfen waren te gelijk befchadigende; als zijnde zulke fchilden die in het midden uitftekende punten hadden , om daer mede op den aenrukkenden vyand in te loopen. Deze wapentuigen moesten de Egyptenaers toerusten, dat is gereed maken en by de hand vatten; zoo toegerust moesten zy tot den firijd naderen, dat is , met moed en dapperheid op den vyand aenvallen. — De andere opwekking vs. 4. is betrekkelyk tot de ruitery en krijgswagenen, waerin de voomaemfte macht der Egyptenaren gelegen was: zy moesten de paerden aenfpannen, namelyk voor de krijgswagenen; de Ruiters moesten op dezelve als mede op de losfe paerden kimmen, zy moesten zich ftellen met helmen, of liever in orde fchikken met helmen op het hoofd; zy moesten de fpiesfen of lansfen, welke de Ruiters in hunne handen hielden , vagen, van den roest zuiveren, en fcherpen; eindelyk moesten zy de pansfiers of harnasfen aentrekken.
Had nu de Propheet de Egyptenaren, fpotsgewijs opgewekt tot den firijd tegen nebucadnezar, hy kondigt hun vs. 5, 6. uit 's heeren naem ernftig aen, dat al die toeftel niet met al baten zoude. — Dit wordt wederom op eenen Poëtifchen trant zeer fierlyk voorgedragen, door het beantwoorden van eene vraeg welke jeremia aen den heer voorftelt.
5. Waerom fie ick , [dat] fy vertfaegt [ende] achter waerts gedreven zijn? felfs hare helden zijn verflagen , ende nemen de vlucht, ende en fien niet om: daer is fchrick van rontomme, fpreeckt de HEERE
Men moet zich de zaek zoo voorftellen , dat jeremia in eene Prophetifche verrukking gezien hebbe , hoe het wel toegerust leger van pharao necho, by Carchemis, tegen het heir van nebucadnezar was aengerukt, maer de nederlaeg gekregen had. — Over deze nederlaeg was hy in verwondering opgetogen, en vraegt daerom den heer : Waerom zie ik dat zy vertzaegd en achterwaerts gedreven zijn? Hoe is het mogelyk, wil hy zeggen , dat zulk een wel toegerust leger, waervan men de roemrijkfte overwinning
ver-



JEREMIA. XLVI. 419
verwacht had, de nederlaeg gekregen heeft, en zoo bloohartig gaet vluchten ? Op deze vraeg van verwondering nu, antwoordt de heer : zelvs hunne helden, de dapperften onder de Egyptenaren, zijn gedeeltelyk verflagen , ende gedeeltelyk nemen zy de vlucht, en de vluchtelingen zien niet eens om, Zy durven niet eens achter om zien: want daer is Jchrik van rontomme: zy vreezen dat zy overal, waer zy zich keeren mogen, door den vyand zullen omringd worden.
6. De fnelle en ontvliede niet, of zal door zijne rapheid het gevaer niet kunnen ontvlieden, ende de dapperfte helt en ontkome niet, of zal niet ontkomen, inaer den vyand in de hand vallen. Deze nederlaeg der Egyptenaren zal voorvallen, in een gewest, het welk ten aenzien van hun land, tegen 't noorden gelegen is: namelyk in Me» fopotamien, aen den oever der riviere Phrath zijnfe geltruyckelt verflagen ende gevallen,
Het gene vs. 3 • 6, omtrent het leger der Egyptenaren, in het gemeen voorfpeld was, wordt vs. 7-12. meer byzonder, in de omftandigheden uitgebreid,
Dit gedeelte der Godfpraek wordt tweezins opgevat; of als eene befchrijving van eenen tweeden optocht, welken de Egyptenaers, pa de voorheen gemelde mislukte onderneming, maer met denzelvden ongelükkigen uitflag, tegen nebucadnezar gedaen hebben; of als eene meer omftandige befchrij. ving van dezelvde nederlaeg. Het laetfte komt ons meest aennemelyk voor. — Wy vinden hier wederom eene 2eer fierlyke en poëtifche afteekening; A. van de toerusting en optocht der Egyptenaren, tegen den Koning van Babsl vs. 7-9, en B. van hunne verfchrikkelyke nederlaeg, vs. 10-12.
7. Wie is defe, [die'] optreckt als een itroom? wiens wateren fich bewegen als de rivieren?
Deze vraeg doet jebemia wederom aen den heer. — Zy vooronderftelt; dat de Propheet, in eene verrukking van zin» nen, eenen machtigen Vorst gezien hebbe , die optrok alg «en ftroom, wiens wateren zich bewogen als groote rivieren,
XIV. desl Dd »



420 JEREMIA. XLVI.
wanneer zy door ftormwinden opgezet worden, en alles dreigen te overflroomen. Dit is eene afbeelding van eenen Vorst, voorzien met een talrijk leger, het welk alles dreigt te verwoesten. Er wordt gezinfpeeld op groote rivieren, byzonder op den Nijl, welke op eenen gezetten tijd des jaers, het omliggend land pleegt te overflroomen.
Op deze vraeg nu, wie die machtige Vorst ware, die met zulk een talrijk leger optrok , antwoordt de heer zelvs, vs. 8-12.
8. Pharao Necho , de machtige Koning van Egypten treckt met een talrijk leger op als een ftroom, ende [fijne] wateren bewegen fich als de rivieren: het is of hy alles onder zijne macht zal brengen, even als de rivieren , wanneer zy over hare oevers loopen, alles overflroomen. Hy fchrijvt zich de overwinning reeds toe, ende hy feyt al fnorkende; Ick fal met mijn onverwinbaer heirleger optrecken, ick fal de Babylonifche heerfchappy, welke zich de geheele aerde zoekt te onderwerpen, bedecken, overheerfchen, en onder mijne macht doen bukken, ick fai de hoofdftadt Babel, ende alle andere fteden van den Chaldeeuwfchen Alleenheerfcher, met alle die daer in woonen , verderven en geheel verwoesten, zonder iemand te fparen.
9. Trecket op , gy peerden , ende rafet, gy wagens; ende laet de helden uyttrecken: de Mooren, ende de Puteers, die den fchilt handelen, ende de Lydiers, die den (b) boge handelen [ende] fpannen.
Men kan de woorden van vs. 9. tweezins opvatten, of als een vervolg der trotfche tael van phahao necho , die zijnen helden en hulpbenden bevel geevt, om zich tot den krijg tegen de Babyloniers gereed te maken; of als de tael van den Propheet, die uit het antwoord des heeren vs. 8 * den trotfehen waen van pharao vernomen hebbende, hem fpotsgewijze opwekt, om met alle zijne macht, tegen de Baby.
(¥) Jef. C6: 19.



JEREMIA. XLVI. 421
byïoniers te ftrijden. — Wy begrijpen het op de laetfte wijs, omdat wy ook vs. 3 , 4. foortgelijk eene fpotsgewijze opwekking ontmoet hebben: en dan wil de Propheet wederom te kennen geven; aen de eene zijde', dat het een zeer machtige vyand ware, welken de Egyptenaers te beftrijden hadden; en aen den anderen kant, dat alle hunne vreesfelyke toerusting niet met al zou kunnen baten.
Het poëtisch voorftel is zeer levendig en vol vuur; recht gefchikt, om het vuur en den yver der Egyptenaren te vertoonen, in hunne toerusting tot dezen krijg. — De paerden en de -wagens, dat is de Egyptifche ruiters, die op paerden en krijgswagenen ftreeden, worden aengefpoord om op te trekken en te razen, of gelijk men het ook vertalen kan, -woedende aen te vallen. — Wijders wendt zich de Propheet tot de hulpbenden , welke in den dienst van pharao necho waren: de Mooren of Cufchieten, zijnde Arabiers; de Puteers, af komftig van puth, den zoon van cham, die den fchild handelden, en door het vaerdig gebruik van hunne lange fchilden, zeer beroemd waren; en de Lydiers, bewooners van dat deel van Ethiopien, het welk beneden Egypte lag, die dm boog handelen en /pannen, die zeer behendig waren, in het -{pannen en treden van den boog. Alle deze hulpbenden worden hier befchreven als heldin, en opgewekt om moedig ten ftrijde uit te trekken.
Hierop wordt de verfchrikkelyke nederlaeg van het Egyptisch leger afgeteekend, vs. 10-12.
IO. Maer wat de trotfche Pharao Necho zich ook verbeelden moge, defe dagh op welken Pharao tegen Nebucadnezar ten ftrijde trekt, is des Heeren, des HEEREN der heyrfcharen; een dag, op welken de heek. zal doen blijken, dat hy de -Beftierer is van het gansch Geheelal, en ook het bewind voert over de lotgevallen der vol. ken. Deze dag is een dagh der wrake, dat hy die && hoogfte Richter is, fich wreke van de Egyptenaren fijne wederpartij ders, ende het fweert fal vreten , ende verfadigt, ende droncken worden van haer bloet: de Egyptenaers zullen eene geduchte nederlaeg krijgen, en liet oorlogszwaerd der Chaldeeuwen zal onder hen zulk eene
XIV. DEEt. Dd 3



42» JEREMIA. XLVI.
fchroomelyke flagting maken, dat het zelve als het ware, met^ hun bioed zal verzadigd worden : want de Heere HEERE der heyrfcharen heeft een flachtoffer, in den lande van 't noorden, aen de riviere Phrath.
Het geheele voorftel is zinbeeldig. De toefpeling is ontleend van plechtige feesttijden, in welke den heer zulk eene groote menigte van vee, ten flagt-offer, werd toegebracht; dat de werktuigen der flagting als het ware verzadigd en
dronken waren van het bloed der offerdieren. Zulk eene
zinbeeldige afteekenirg wordt meermalen gebruikt van groote cederlagen, welke des heeren vyanden ondergaen hebben, vergel. Jef. 34: 5, 6. Trouwens zulk eene flagting onder de vyanden des heeren was ingericht, om aen zijne wraek
te voldoen De Egyptenaers heeten hier de wederpartij ders
des heeren: niet alleen omdat zy, aen de fnoodfte foort van afgodery fchuldig ftonden, maer voomamelyk omdat zy zich altoos als vyanden van de Joden gedragen hadden; vooral door het dooden van den braven Koning josias, en door de volgende Koningen tegen nebucadnezar op te hitfen. Aen deze zijne wederpartijdereh daerom wilde de heer zich wreken op den dag, wanneer zy flag leverden aen den Koning van Babel.
Deze wraek des heeren over de Egyptenaren, wordt hier afgeteekend als een geheimzinnige maeltijd; waerin God wordt aengemerkt als de Gastheer, de Egyptenaers komen voor als de fpijs, de Chaldeeuwen als de gasten, die genodigd werden, om deze fpijs te eten, en de plaets van dit gastmael zou wezen het land van het Noorden, dat is Mefopoframie, byzonder Carchemis, aen de rivier de Euphraet. — In deze toefpeling wordt de heer gezegd, een jlagt-offer te hebben, in het land van het Noorden, aen de rivure Phrath; het geevt met een woord te kennen , dat de Chaldeeuwen , door het beftuur der Voorzienigheid , de Egyptenaren en hunne hulpbenden geheel verflaen zouden, en als verzadigd worden Van derzelver bloed.
De gevolgen van deze nederlaeg zouden voor de Egyptena*én, fchadelyk en fchar.delyk wezen , vs. 11, 12.
11. Gaet



JEREMIA. XLVI. 4*3
li. Gaet henen op nae (c) Gilead, het welk, doo' deszelvs genezenden balfem, zeer beroemd was, vergel. Kap. 8: 22, ende haelt van daer balfem, om uwe wonden te doen herftellen, gy jonckvróuwe dochter van Egypten : maer uwe pogingen zullen vruchteloos wezen ; te vergeefs vermenigvuldigt gy de medicijnen, daer en is geen heelinge voor u.
De dochter van Egypte is, volgens eene gewoone manier van fpreken , het land van Egypten. Zy wordt als eene jongvrouw afgebeeld, om aen te toonen, dat Egypten voor deze nederlaeg ongemeen veel aenzien had, onder de volken der waereld , en nog nooit te vooren door andere volken was overheerd geworden. — Het halen van balfem vertoont ons, hoe de Egyptenaers zich, na die geduchte nederlaeg, zouden zoeken te herftellen. — Maer hunne vernederde ftaet zou onherftelbaer wezen. Zy zouden te vergeevsch de medicijnen' vermenigvuldigen , 'er zou geene heeling voor hun wezen. •
Dan de gevolgen van deze nederlaeg zouden niet alleen fchadelyk, maer ook fchandelyk wezen, vs. 12.
12. De omliggende volcken, o Jongvrouw dochter van Egypte l die voorheen zoo veel met u op hadden, hebben uwe fchande in zulk eene vreesfelyke nederlaeg gehoort, ende het lant van Mefopotamia, daer gy zpo deerlyk geflagen zijt, is vol van uw gekrijt: gy hebt al uw aenzien verlooren. Volken, die voorheen uwe vriendfchap zochten, befchimpen u nu: want fy zeggen al fpottende; de Egyptenaers hebben fich geftooten , helt tegen helt toen zy, in de uiterfte wanorde, voor Nebucadnezar vluchtten, fy zijn beyde t'famen gevallen.
3. Het tweede deel der Godfpraek voor/pelt de verwoesting van Egypten zelve; doch met eene by gevoegde belovte, dat het, in het vervolg, wederom zou bewoond worden, vs. 13-26.
Dit tweede deel der Godfpraek heeft een nieuw opfchriv
Cc) Jer. 8: 22.
VIK. DEEL. " Dd 4



424 JEREMIA. XLVI.
vs. 13, om het onderfcheid tusfchen dit en het voorfee eedeelte aen te toonen. Het eerfte vs. 3-I2. Was gerIch8t tegen het heir van pharao necho , by Carchemis, voorfpellende de nederlaeg van de Egyptenaren. Maer dit gedeelte vs. 13-26. betreft Egyptenland zelvs, en behelst eene voorzegging van deszelvs' verwoesting. Deze verwoesting zou wel een gevolg wezen der voorheen gemelde nederlaeg, doch een gevolg van lateren tijd.
13. Het woort, dat de HEERE \ in die zelvde Openbaring, tot den Propheet Jeremia fprack: van de vyand.ge aenkomfte Nebucadrezars, des Konings van Babel, om Egyptenlant te flaen en te verwoesten. Na dIt herhaelde opfchrivt, vinden wy drie hoofdzaken: De ^^gëing omtrent de verwoesting van Egypte vs. I4-24. B. Eene nadere bekrachtiging daervan, vs. 25' 26a C. Eene belovte, dat dit land wederom zou bewoond worden, vs. 26b.
Omtrent de verwoesting van Egypten, hebben wy vooraf op te merken, dat dezelve niet op eenmael, maer trapsgewijze gefchieden zoude. Zy zou wel, door nebucadnezar begonnen, maer eerst door cambtses den Perfiaen, omtrent So jaren later, voltooid worden. — Men zou daerom, in dit gedeelte der Godfpraek , twee hoofdbyzonderheden- onderfchdden kunnen; «. eene b^hrijving van -het gene nebu. cadnezar vs. 14-18, en dan 0. van het gene cambyses, ter verwoesting van Egypten verrichten zoude, vs. 19-21 Ai zoo liev evenwel zouden wy het zoo begrijpen , dat vs. 14-24. op de daden van nebucadnezar zien, in het verwoesten van Egypte; maer zoo, dat 'er tevens door afgebeeld worde, het gene cambtses, in later tijd, tegen EevD. ten verrichten zoude.
I4-. Verkondiget in Egypten , ende doet 'ét hooren te Migdol; doet 'et oock hooren te Nonh • ende te Tachpanhes: fegget; Stelt'er u nae, ende' maeckt u gereet; want het fweert heeft verteert wat rontom u is.
Hier wordt ons de aenkomst van nebucadnezar' afgeteeSend, om Egypte* te verwoesten. — Dit gefchiedt wederom,
•Jaag ., 0p



JEREMIA. XLVX 4*5
i op eenen dichtkundigen trant; deels door een bevel, om de | aenkomst van nebucadnezar in Egypten te boodfcbappen, I deels door eene fpotsgewijze opwekking aen de Egyptenaren, om nebucadnezar moedig het hoofd te bieden.
De ontzettende boodfchap van nebucadnezars aentocht moest gefchieden, in het algemeen in Egypten, meer byzoni der te Migdol, Noph en Tachpanhes, zeer aenzienlyke lieden van Egypte, welke aen de grenzen van Kanaan en Arabien liggende, voor den eerften aenval van nebucadnezar waren ! blootgefteld, en in welke zich het overblijvfel van Juda be, vinden zoude, vergel. Kap. 44: 1. — Aen gansch Egypi «en, en byzonder aen de gemelde fteden, moest eene bood! fchap gefchieden van het gene nebucadnezar had uitgevoerd in deze woorden, het zwaerd, namelyk der Chaldeeuwen, heeft verteerd, of gelijk 'er eigenlyk ftaet, opgevreten, wat rondom i u is, dat is de omliggende volken , van de Euphraet tot den Nyl, en onder deze ook het Joodfche land, Syrien en Tyrus, welke den voormuur van Egypten uitmaekten. — Alle deze landen en volken waren door nebucadnezar overwonnen, eer hy Egypte naderde. — Daerom wordt 'er bygevoegd: Stelt u nu, of liever Jlelt u te weer, en tnaekt u gereed tot uwe verdeediging ; men kan dit wederom opvat1 ten als een fpotsgewijs voorftel; dienende om den Egypte, naren aen te toonen, dat hunne tegenftand, tegen het aenrukkend leger van nebucadnezar , ten eenemael vruchteloos • wezen zoude.
Wijders voorfpelt de Propheet, wat 'er by de dadelyke inrukking van Nebucadnezar in Egypten zou plaets hebben , namelyk eene overylende vlucht van het Egyptisch leger vs. 15 > 16a- en, een befluit der vreemdelingen , die zich in Egypten bevonden, om dit land fpoedig te verlaten, vs. i6b, 17-
15. Waerom o gy trotfche Egyptenaers, zijn uwe ilercke, uwe dapperfte helden, die den bloem van uw leger uitmaken, als wechgeveegt, even als door eenen ftortregen, die alles overftroomt en met zich medefleept? vergel. Spteuk. 28:' 3. Waerom hebt gy u, door het leger van Ne: bueadnezar, het welk als een ftortregen en eene overftroo-
XIV. deel. Dd S



4*6 JEREMIA. XLVI.
ining in uw land gevallen is, in de uiterfte wanorde laten ep de vlucht drijven ? Wie zou dit van zulke wakkere helden verwacht hebben? fy en {tonden niet tegen de Babyloniers , maer namen eene zeer fchandelyke en overhaest* vlucht; om datfe de HEERE voortdreef, omdat de hooge God hen, door zijnen verborgen invloed, den moed benam, zoodat zy, in plaets van kloekmoedig te ftaen, al vluchtende voortgedreven wierden , als een drooge ftoppel voor den wind.
16. Hy maeckte der ftruyckelenden vele: het was de heer zelvs, die de Egyptenaren met angsten vrees vervulde, en daerdoor te weeg bracht, dat 'er velen van hen, in hunne vlucht voor het aenrukkend leger van Nebucadnezar, op den weg ftruikelden en ter aerde vielen, ja d' een viel op den anderen. De vreemdelingen, die zich uit hoofde van den koophandel, of om andere redenen, in Egypten hadden nedergezet, namen het befluit om dat land te verlaten, en wekten daertoe eikanderen op; fo datfe feyden, de een tot den anderen, Staet op, ende laet ons Egypte hoe eer hoe liever verlaten, en wederkeeren tot oiws volck, ende tot het lant onfer geboorte, van wegen het verdruckende fweert, opdat het zwaerd der Chaldeeuwen , het welk alles dreigt te. verwoesten, ons niet verteere.
17. Daer riepen fy : Pharao de Koningh van Egypten, is [maer] een gedruys; hy heeft den gefetten tijt laten voorbygaen.'
Deze woorden werden verfchillendlyk verklaerd en opgevat. — Het eerfte lid zouden wy, volgens het meest gewoone begrip, liever vertalen : pharao , de Koning van Egypten is eene verwoesting, dat is, 'er is niets anders te verwachten, dan dat pharao, door het Babylonifche leger, geheel
zal verwoest worden Dan geven de volgende woorden
den grond op van deze verwachting: hy heeft den gezetten tijd laten voorbygaen, om namelyk deze verwoesting voor te komen ; het zy • door zich met andere volken te verbinden, het zy door zich aen den Babylonier in tijds te onderwerpen , en het uiterfte niet onbedachtzaem aftewacbten. De
vreemdelingen riepen en verkiaerden openlyk, dat 'er nu voor
pha-



JEREMIA. XLVI. 427
hjarao niets anders, dan eene geheele verwoesting, te wachten ware, en wekten daerom eikanderen op, om Egypten zoo fpoedig mogelyk te verlaten.
Wijders wordt de werkelyke verwoesting van Egypten be^ fchreven, zoo als dezelve, door nebucadnezar zou begonnen , en door cambyses voltooid worden, vs. 18-24. .— a. Eerst wordt de zekerheid van deze gebeurtenis aengewezen, vs. 18, &• daerna werd de verwoesting van Egypte meer algemeen befchreven vs. 19, en y. eindelyk meer byzonder afgeteekend, vs. 20-23.
18. [Soo waerachtigh als] ick leve, fpreeckt de opperfte Koningh, door welken alle aèrdfche Koningen regeeren , wiens naem is HEERE der heyrfcharen, naedien Hy het bewind voert over alle gefchapene wezens;de Koning der Chaldeeuwen zal Egypten verwoesten,- hy fal voorfeker, als Thabor onder de bergen, ende als Carmel by de zee, aenkomen.
De aenftaende verwoesting van Egypten wordt hier, op de allerplechtigfte wijs verzekerd ; omdat de Egyptenaers, op hunne dapperheid en vermogens, zoodanig vertrouwden, dat zy zulk eene verwoesting van hun land, als hier voorfpeld wordt, voor onmogelyk hielden.
De inhoud van deze allerplechtigfte verzekering zelvs, heeft eenige opheldering nooiig.
Onder de bergen van het Joodfche land, waren Thabor en Carmel niet van de minst beroemde. — Thabor lag in de vlakte van Jisreël, aen den oorfprong der beke Kifon, op de Noordelyke grenzen van den ftam Isftfchar; deze berg is zeer hoog, en boven alle de omliggende bergen van Galilea ver weg verheven. Karmel lag aen de Middellandfche zee , daerom hier nader befchreven als Karmel aen de zee, in onderfcheiding van een ander Karmel , behoorende onder de berglieden van Juda, Jof. 15: 55- De hier bedoelde berg was zeer beroemd , niet alleen van deszelvs hoogte, maer ook van de ongemeene vruchtbaerheid, verg. Jef. 35: 2. — By deze bergen nu, wordt de komst van nebucadnezar in
XIV. DEEL.



428 JEREMIA. XLVI.
Egypten vergeleken: Hy zal voorzeker als Thabor en Karmel aenkomen,enz.dat is met één woord te zeggen: „ Gelijk Thabor „ en Karmel, boven alle de bergen van het Joodfche land uitfteken, even zoo zeer zal ook de macht van nebucad„ nezar, wanneer hy tegen Egypten optrekt, boven die van „ pharao uitmunten."
19. Maèckt voor u gereetfchap der gevanckelicke wechvoeringe, gy inwoonerlfe, gy dochter van Egypten: maekt u maer gereed, gy Egyptenaers, om gevangelyk te worden wechgevoerd: want zelvs uwe prachtige hoofdftad Noph of Memphis, fal ter verwoeftinge worden , ende wel door vuur; die volkrijke Stad fal verbrandt worden , dat 'er niemant in en woone.
20. Egypten is een feer fchoone veerfe : de flachter komt, hy komt van 't noorden.
21. Selfs hare gehuerde, in haer midden, zijn als gemefte kalvers ; maer die hebben fich oock gewendt, fy zijn t'famen gevlucht, fy en hebben niet gellaen: want de dagh hares verderfs is over hen gekomen, de tijt harer befoeckinge.
Het zinneprent, door het welk de verwoefting van Egypte meer byzonder wordt afgebeeld , is ontleend van eene fchoone veerfe, en wel van gemeste kalvers , welke door den Babylonifchen Alleenheerfcher zouden geflagt en verdreven worden.
Egypten wordt vs. 20. vergeleken by een veerfe, om de verwij vdheid en dartelheid der Inwooneren te vertoonen; zy wordt eene zeer fchoone veerfe genoemd, dat is eene wel gemeste en vette veerfe, om den rijkdom der Egyptenaren af te beelden. Maer de flagter zou komen: die flagter is nebucadnezar, die deze fchoone veerfe zou Aagten, dat is, de Egyptenaren aen zich onderwerpen en hunne rijkdommen naer zich nemen ; hy wordt nog eens gezegd te komen en wel. van het Noorden, niet alleen omdat hy zeker komen zou, maer ook omdat hy jeremia in het Prophetisch gezicht vertoond wordt, als reeds werkelyk uit zijne Noordfche geWesten uitgetogen. — Dan, men zou het woord flagter
ook
l



JEREMIA. XLVI. 429
eok vertalen kunnen, door een wesp of horsfel, en dan zal de zin van vs. 20. deze zijn: „ Egypte is, van wegens deszelvs rijkdom en dartelheid eene fchoone veerfe, maer 'er komt een wesp of horsfel van het Noorden, die deze fchoone veerfe zoo vinnig fteken zal, dat zy als dol en woedende uit hare grazige weide zal wech vluchten." De Noordfche horsfel is dan wederom nebucadnezar , die de Egyptenaren zou op de vlucht drijven.
Het lot van de hulpbenden der Egyptenaren, wordt afgeteekend, vs. 21.
De gehuurde der Egyptenaren in hun midden, zijn de hulpbenden welke zy gehuurd hadden. Deze worden befchreven als gemeste kalvert, voor zoo ver zy door den overvloed van Egypten verrijkt waren , maer te gelijk even zoo verwij vd geworden als de Inwooners van Egypte zelve. — Tegen deze gemeste kalveren zou de Noordfche horsfel komen , en dezelve zoo fteken dat zy het niet langer in Egypten zouden kunnen houden; maer zich wenden en 't zamen vluchten , 'er wordt in den voorledenen tijd bygevoegd, zy hebben niet geftaen, om de zekerheid van hunne vlucht aen te wijzen. — Trouwens, de dag van hun verderv en de tijd van hunne bezoeking, was over deze huurlingen zoo wel als over de Egyptenaren zelve gekomen.
Dezelvde zaek wordt ons nog eens voorgefteld, maer onder een ander zinneprent, het welk ontleend is van een digt bosch, dat door boomiooijers wordt uitgeroeid, vs. 22, 23.
22. Hare ftemme , het geluid het welk de Egyptenaers maken zullen, wanneer de gemelde verwoefting over hen komen zal; deze ftem fal gaen als het geluid eener flange: de Egyptenaers zullen wel vuur en vergivt tegen de Babyloniers uitfpouwen ; maer deze dreigende ftem zal wechgaen en in rook verdwijnen , zonder -den vyand eenig nadeel toe te brengen: want fy, te weten de Chaldeeuwen fullen met eene groote en dappere krijgsmacht daer henen trecken, ende in Egypte rukken, zy zullen tot haer met bijlen komen, gelijck houthouwers.XIV. DEEL,



430 JEREMIA. XLVI.
Van wegens de talrijkheid der Steden en Inwooneren • moge Egypte eigenaertig vergeleken worden by een digt bosch, vergel. Jer. 10; 17.10. Maer de Chaldeeuwen zouden de boomen nederhouwen, en ten dien einde komen met bijlen, dat is, met allerlei vernielende werktuigen.
23. Sy hebben haer wout afgehouwen , dat is, de Chaldeeuwen hebben de Egyptifche Steden van Inwooneren beroovd, fpreeckt de HEERE, hoewel of liever omdat_ het getal der Babyloniers zoo groot is, dat het niet en is te onderfoecken en niet kan geteld worden • want fy zijn meerder dan de fprinckhanen, fo dat menfe niet tellen en kan.
De Springhanen ftorten, in het Oosten , meermalen neder met geheele zwermen , welke zich fomtijds wel eens tot twaelv mijlen uitftrekken , en alles rondom vernielen. — Was nu het getal der Chaldeeuwen gelijk aen dat der Springhanen, dan had men zich niet te verwonderen, dat die zinbeeldige houthouwers het Egyptisch bosch, hoe groot en vrolyk het ook wezen mogt, zouden uithouwen.
24. De dochter van Egypten is befchaemt, de Ingezetenen van Egypten zijn door verwarring en beroering als verftomd : fy is gegeven in de hant des Chaldeeuwfehen volcks, het welk van 't noorden gekomen is.
B. Deze bedreiging over Egypten wordt nader bekrachtigd, vs. 25, 2 6a. maer 'er wordt C. tevens eene behvte byge.' voegd, dat Egypten nog eens weder zou bewoond worden, vs. 26b.
25. De HEERE der heyrfcharen , de hooge Beftuurer van alle gefchapene Wezens , de eenige en ware Godt die Ifraëls nageflacht tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen, feyt; Siet ick fal befoeckinge doen en mijne rechtvaerdige, maer tevens zeer geduchte oordeelen uitzenden, over de menigte van
No,



JEREMIA. XLVI. 43r
No, ende over Pharao, ende over Egypten , ende over hare goden, ende over hare Koningen: Ja over Pharao , ende over de gene die op hem vertrouwen.
No was eene zeer groote en volkrijke Stad, en wordt daerom met Ninive vergeleken , Nah. 3: 8. De menigte van No, is derhalven het groot getal der Inwooneren van de gemelde Stad. — Dan , men zou het grondwoord door menigte vertaeld, ook voor eenen eigenen naem Amon nemen kunnen, en denken aen den Egyptifchen afgod Amon, die dezelvde was met Jupiter Hamman, en te No in eenen prachtigen Tempel plechtig gediend werd ; daerom werd die Stad ook genoemd Dkspolis, dat is, de Stad van Jupiter.
De Godlyke oordeelen, zouden niet alleen komen over de Stad No en haren afgod Jupiter Amon , maer ook over Pharao en over gansch Egypten, ende over alle de menigte der zoo genaemde Goden, en over hare Koningen, dat is byzonderé Landvoogden , Vorften en eerfte Ambtenaren , ja over Pharao en zijn ganfche Rijk, en zelvs over de genen die op hem vertrouwen. —— Men denke vooral aen de Joden die naer Egypte zouden vluchten, en zich begeven onder de befcherming van pharao.
26. Ende ick falfe geven in de hant der gener die haerlieder ziele foecken, ende in de hant Nebucadrezars, des Konings van Babel, ende in de hant fijner knechten : Maer evenwel daer na , in volgende tijden, zal Egypten uit den ftaet der verwoefting verlost, en dan falfe wederom bewoont worden als [inj de dagen van oudts, fpreeckt de HEERE.
Ten aenzien der belovte vs. 2ób. hebben wy op te merken, dat Egypten wederom zou bewoond worden. —- Er ftaet niet, dat Egypten wederom ten vollen zou herfteld worden in den voorigen bloeiftaet, en wederom zulk een luisterrijk Koningrijk uitmaken als voorheen; alléenlyk zou het bewoond en op nieuws bevolkt worden. — Dit zou
XIV. DEEU



43* JEREMIA. XLVI.
gefchieden daerna , dat is ten einde van 40 jaren , gelijk wy leeren uit Ezech. 29: 13.
Ook heeft de heer zijn woord bevestigd. — De be. dreiging, welke hier aen pharao necho en gansch Egypten gedaen wordt, is blijkbaer vervuld. —. pharao necho werd by Carchemis zoodanig door de Chaldeeuwen geflagen , dat nebucadnezar hem afnam alles wat hy bezeten had, van de rivier van Egypten tot de Phrath toe , 2 Kon. 24: 7. -— Wijders is gansch Egypten verwoest. — Het eerfte begin dezer verwoefting , kan men ftellen ten tijde van pharao hophra, den kleinzoon van den gemelden pharao necho. Dit gefchiedde door nebucadnezar. De uitheemfche Schrijvers, byzonder megasthenks, berosus en josephus , verhalen het volgende van pharao hophra: dat nebucadnezar, Tyrus,na een dertien jarig beleg, hebbende ingenomen, naer Egypte trok, het zelve innam en verwoefte ; dat deze overwinning nebucadnezar des te gemakkelyker viel, dewijl pharao hophra door de Cyreneers geflagen zijnde , in zulken haet by zijn volk geraekte dat zy tegen hem opftonden ; dat pharao hophra zijnen gunfteling amasus gezonden hebbe om de oproerigen te beteugelen , dat amasus zich by de muitelingen voegde, pharao onttroonde, en naderhand worgde; dusdoende kwam pharao hophra in de handen der gener die zijne ziel zochten.
Maer, fchoon nu Egypten, by deze gelegenheid, door nebucadnezar merkelyk verwoest wierd, is evenwel deze verwoefting eerst naderhand voltooid ten tijde van psammenitus, door den Perfifchen Koning cambyses. Dit gefchiedde omtrent 60 jaren later, wanneer de gemelde cambyses , na het verflaen der Egyptifche hulpbenden, de hoofdftad Memphis innam, den Koning psammenitus onttroonde, in de gevangenis wierp, en eindelyk van het leven beroovde. cambyses liet vervolgens het lijk van den voorigen Koning amasus , uit het grav halen en tot asch verbranden; ook liet hy den Egyptifchen afgod ^ijAagten , en de Priesteren geesfelen : eindelyk maekte hy Egypten tot een wingewest van het Perlifche Rijk.
Even



JEREMIA. XLVI. 433
Even 200 duidelyk is ook de belovte vervtld, dat Egypten wederom zou bewoond worden, r?. 26b. — Dit is gefchied ten tijde van alexander den grooten; die na dat hy de Perfifche en Medifche-Heerfchappy vernietigd had, Egypten wederom in bloei deed toenemen . en vooral in de dagen der lagiden: zoo evenwel, dat Egypten altoos een nedrig Rijk gebleven zy, in vergelijking van deszelvs voorigen luister.
3. Het derde deel der Godfpraek behelst eene belovte, dat hei Joodfche volk eens uit de landen van hunne gev&ngenis zou verlost worden, vs. 27, 28.
De nederlaeg van pharao , en de verwoefting van Egypten door nebucadnezar, zou eenen zeer gewichtigen invloed hebben op het Joodfche volk; ook zou nebucadnezar by die gelegenheid het Joodfche Koningrijk floopen, Stad en Tempel verwoesten, en het volk gevangelyk naer Babel wechvoeren. — Deze Voorzegging zou derhalven de Godvruchtigen onder de Joden hebben kunnen beducht maken , of de belovte omtrent den mpssias wel zou vervuld worden. Om deze reden , wordt 'er eene toezegging bygevoegd, dat het Joodfche volk eens uit de landen van hunne gevangenis zou verlost worden, vs. 27, 28.
27. Maer gy Godvruchtige nazaten van mijn knecht Jacob , die gevangelyk naer Babel zult worden wechgevoerd, en vreefl: niet dat de beloi/te omtrent de komst van den messias niet zal vervuld worden , ende en ontfet u niet , O geloovige nakomelingen van Ifraël , over de rampen welke uw volk treffen zullen , fpreekt de heer ; want fiet ick fal u eens verlolfen uyt verre [landen], in welke gy verftrooid zijt, ende ' uw zaet uyt den lande harer gevanckenilfe: ende het nageflacht van Jacob fal in hun Vaderland wederkomen , ende in het zelve ftille ende geruit zijn, ende niemant en fal [hem] verfchricken.
(4') Tef. 41: 13. ende 43: 5» ende 44: it Jer. 30: ie.
XIV. deel. Ee



434 JEREMIA. XLVI.
Deze -belovte , omtrent een ftil en gerust leven der Joden in hun Vaderland, zoodat niemand hen verfchrikte, is zekerlyk niet toepasfelyk op den ftaet der Joodfche zaken, kort na hunne wederkeering uit Babel, toen zy nog veelerlei vyanden hadden ; hier wordt derhalven gezien op de Maccabeeuwfche tijden , wanneer de Joden eene volkomen rust genoten hebben, na de overwinningen, welke de Maccabeeuwfche Vorften hebben te weeg gebracht.
28. Gy [dan], mijn knecht Jacob, en vreeft met, fpreeckt de HEERE; want ick ben met u, om u, door mijnen machtigen byftand, uit de gevangenis te veriosfen: want ick fal eene voleyndinge maken met alle de Heydenen , daer ick u henen gedreven fal hebben , en die de Joden in eenen ftaet van gevangenis zullen gehouden hebben , gelijk de Babyloniers , Syriers en anderen ; doch met u en fal ick geene voleyndinge maken, gy zult een volk overblijven ; maer Ik zal u (e) kaltijden met mate, ende U van wegens de aenhoudende hardnekkigheid uwes volks niet gantfch onfchuldigh houden.
het XLVII. Kapittel.
J)It Kapittel behelst eene aenkondiging van Gods oordeelen over de Philiftijnen, aengemerkt als medehelpers van de Tyriers en Sidoniers ; dewelke door het oorlogszwaerd der Babyloniers zou worden uitgeroeid. — . Na het opfchrivt vs. 1, wordt
I. Eerst het Godlyk oordeel over de Philiftijnen , in het algemeen voorgefteld, vs. 2, 3.
II. Daerna meer byzonder afgeteekend, vs. 4-7.
. . T 1. Het
CO Jer. 10: i4, ende 30: 11,



JEREMIA. XLVJJ. 435
ï. Het woort des HEEREN, dat in eene Openbaring tot den Propheet Jeremia gefchiedde ^ tegen de Philiftijnen: eer dan Pharao Gaza floegh.
Eer dat phaeao Gaza Jlseg. c^ Gaza was eene der vijV Vorftelyke Steden van de Philiftijnen. Maer welk eeri fhaeao, Koning van Egypten, wordt hier bedoeld? Ten tijde van jeremia ftaen 'er twee pharaos bekend , te weten pharao necho , Kap. 4<5: 2. en pharao hcphra , Kap. 44: 30.
Sommigen denken aen pharao necho; en ffieeneh dat hy Gaza geflagen hebbe op den tocht naer Carchemis, toen josia Koning van Juda gefneuveld is, 2 Chron. 35: 20. cf toon hy van dezen tocht terug kwam, wanneer Judea hem leenroerig was. — Anderen denken aen pharao hophra; en meenen dat hy Gaza veroverd hebbe in het tode jaer van zedekia , wanneer nebucadnezar Jerufalem belegerd had, en de Egyptenaers waren opgetogen om die Stad te ontzetten i te weten , de Egyptenaers bevonden dat de Babyloniers, op hunne aenkomst , het beleg van Jerufalem hadden opgebroken ; by hun wederkeeren nu zouden zy het land der Philiftijnen afgeloopen, en Gaza , verwoest hebben. —- Er zijn 'er ook die denken, dat pearao hophra de Scad Gaza geflagen hebbe, by gelegenheid dat de Egyptenaers, ter zee» de Cypriers en Phssniciers overwonnen hadden.
Wy zouden ons lievst voegen by de zulken , die aen tharao hophra denken. Althans , uit het verhael van kerodotüs, 1. 2. c. iöi. is het blijkbaer, dat deze Egyptifche Koning met de Tyriers en Sidoniers in oorlog geweest zy; en uit het bericht van diodürus, 1. 1. c. 43. dat hy met eene vloot in de Middellandfche Zee, en met een leger te land, niet alleen Cyprus, maer ook Pha3nicien benauwd hebbe, dat hy Sidon ingenomen , de Phajnicifche Steden met fchrik vervuld hebbe, en met eenen grooten buit naer Egypten zy wedergekeerd ; onder die alles kan ook Gaza eenen byzonderen aenftoo: geleden hebben.
jeremia ontving dsze Openbaring, betreffende da oorXIV. deei. Ee »



436 JEREMIA. XLVII.
deelen, welke over de Philiftijnen komen zouden, eer dan pharao Gazajloeg, en derhalven toen de Philiftijnen nog
in eenen gerusten bloeiftaet leevden Hier uit kan men,
eenigzins nader, over den tijd.oordeelen. Men oordeelt, dat pharao hophra Koning van Egypten wierd, in het 4de of 5^ jaer van zedekia;en dat hy in het ioJe jaer van zedekia,tot hulp van dezen Jood fchen Koning, tegen de Babyloniers zy opgetrokken, is bekend uit Kap. 34 en 37. Het kan derhalven wel zijn, dat jeremia deze openbaring ontvangen hebbe, eer pharao hophra nog Koning van Egypten was; by gelegenheid dat de gezanten der nabuurige Vorsten, tot zedekia kwamen, onder welke ook die van Tyrus en Sidon waren Kap. 27: 3, het gene in het 4de jaer van zedekia
gebeurd is, Kap. 28: 1 Of misfehien is deze Godfpraek
aen jeremia bekend gemaekt; in het 4^ jaer van jojakim, wanneer pharao hecho naer Carchemis optrok en geflagen werd. Deze gedachte fchijnt eenigen grond te hebben in Kap. 25, alwaer verhaeld wordt, hoe Gods oordeelen over de omliggende volken, in dat zelvde 4^ jaer van jojakim , aen den Propheet vertoond zijn, onder het zinnebeeld van eenen beker, die eerst gegeven werd aen Juda en Jerufalem , daerna aen den Koning van Egypten , vervolgens aen de Philiftijnen, wijders aen andere volken, en eindelyk aen den Koning van Sefach, dat is Babel.
2. Soo feyt de HEERE; Siet, wateren komen op van 't noorden, ende fullen worden tot eene overloopende beke, ende overloopen het lant ende de volheyt van dien , de ftadt ende die daer in woonen: ende de menfchen fullen fchreeuwen, ende alle de inwoonders des lants fullen huylen;
Wateren welke de aerde overftroomen , zijn zinbeelden van volken, van wegens derzelver veelheid. — De wateren komende van ha Noorden, zijn de Babyloniers, die in eene zeer groote menigte uit Babel komen zouden. De toefpeling is
op de Euphraet, die vermaerde rivier van Babel. Zy
zouden worden tot eene overloopende beek, welke de landen overftroomt, en daerdoor zeer groote fchade veroorzaekt. Het geevt te kennen, dat de Babyloniers wijd en zijd groote
' ver-



JEREMIA. XLVH. 437
verwoestingen zouden aenrichten. — Zy zouden overloopen het land en de volheid van dien, zy zouden het platte land
afloopen, en alle inkomften des velds vernielen Ook
zouden zy de Stad, dat is de fteden der Philiftijnen, byzonder Gaza, als een vloed overftroomen, en die daer in woonen vernielen. — Om deze reden zou 'er, in het land der Philiftijnen , eene algemeene jammerklacht opgaen, ende de menfchen zouden fchreeuwen , en alle inwooners des lands huilen.
3. Er zal een machtig Vorst, met een talrijk leger, uit het Noorden komen , en eene algemeene ontroering te weeg brengen; Van wegen het geluyt van 't geklater der hoeven fijner («) ftercke [peerderi], van wegen het geraes fijner krijgs-wagenen, [ende] het bolderen of dommelend gedruis fijner (Z>) raderen: De vaders en fien niet om nae de kinderen; om dezelve voor het geweld der vyanden te beveiligen, van wegen de flappigheyt der handen en de algemeene moedeloosheid :
4. Van wegen den geduchten dagh van Gods ontzachlyke oordeelen, dieder komt om alle Philiftijnen te verftooren en te verdelgen, om (c) Tyrus ende Zidon allen overgeblevenen helper af te fnijden: want de HEERE fal de Philiftijnen , het overblijffel des eylants van Caphtor, verftooren.
Er waren helpers geweest voor Tyrus en Sidon. Maer velen werden 'er reeds gemist; zoodat 'er flechts eenige waren overgebleven. — Wy leeren 'er uit, dat de Philiftijnen bondgenooten geweest zijn van de Tyriers en Sidoniers. — Maer zy zouden afgefneden en verdelgd werden: want de heer zou de Philiftijnen, het overblijvfel des eilands van Caphtor, verftooren.
Wat hebben wy door het eiland van Caphtor te verftaen? De Caphtorim worden Gen. 10: 14. bV* de Philiftijnen gevoegd , omdat zy met dezelve uit mitsraim , den zoon van c ham , oorfprongelyk waren. De Caphtorim zijn naderhand
(o) Jer. 4: 13. ende 6; 23. (t) Jef. 5: 28. («) Jer. 25: s2.
XIV deel. Ee 3



f3SI J E R E M I A. XLVil. uit Caphtor uitgetoogen Deut. 2: 23. Ook hebben de Pbi» liitijnen oudtijds in Caphtor gewoond, — Ondertusfchcn is. men niet zeker, over de ligging van dit Caphtor, Sommigen venlaen 'cr het eiland Kreta door, anderen een land-, fchap, omgeven door de armen van den Nijl, omtrent Pei lufium,nog anderen aen het hah'eiiand, tusfchen den Heropolitifchen en Elanitifchen boezem der roode zee. Hos het zy, de Philiftijnen heeten het overblijvfel des eilands van Caphtor, om den ouden oorfprong der Philiftijnen aen te wijzen, als mede de betrekking, welke zy tot Tyrus en Sidon hadden, als zijnde beide uit cham oorfprongelyk, qn uit dien hoofde gereed, om hen tegen gemeene vyanden te helpen,
5. Kaeiheyt , eene hoogstgaende droevheid , en de_ berooving van allen voorfpoed en Juister, is op Gaza, de naeste Stad der Philiftijnen, welke aen Egypten grensde» gekomen; de zeer vermaerde Stad (d) Afkelon, meer Noordwaerds , is op eene geweldige wijs uyrgeroeyt, en met den'grond gelijk gemaekt, \jmt\ het overblijffel hares dals, met dé inwooners van-het platte Jasd achter Askelon ; en zoo is het ook gegaen , met de overige fteden en plaetfen van het Pfuliftijnfche land: hoe lange fult gy ufelven (<r) infnijdingen maken ? tot een teeken van droevheid over uwe ellenden, om daeröo«r uwe zoogenaemde Goden, tot byftand te bewegen ? 2;ulke afgodi • fehs handelingen zyn dwaes, en zullen u niet met al baten kunnen.
6. O wee, ik heb. medelijden met uwen treurigen toe? ftand! gy fweert.des HEEREN, het welk door den heer gebruikt wordt, om de Philiftijnen te ftraffen, hoe,
lange en fult gy niet ftille houden , en rusteloos voougaen, met het vergieten van menfchen bloed? vaert in uwe feheyde, rullet, ende weeft ftille, laet de oorlogsrampen een einde nemen.
Deze woorden fchijnen te moeten aengemerkt worden,, als door den Propheet gefproken , die in eene Prophetifche verrukking de rampen der Philiftijnen ziende , uit menfchen-
00 Jer. S5: cc, QO peyt. 14: %, Jer. iC: 6,



JEREMIA. XL VIL 430
fchenlievde medelijden had, met hunnen deerniswaerdigen toefland. .— Maer de heer fpreekt hem tegen, vs. 7.
7. Hoe foudt gy ftille houden, gy oorlogszwaerd, en rusten van het bloed der Philiftijnen te vergieten, eer gy Gods rechtvaerdig vonnis over dat volk volkomen hebt uitgevoerd ? De HEERE heeft doch den [/weerde] bevel gegeven, en het zelve, in den weg zijner vergeldende Voorzienigheid , den last opgelegd , cm tegen de Philiftijnen te woeden : tegen Afkelon, ende tegen de zeehaven by die Stad, aldaer heeft hy 't vernielend zwaerd beftelt.
Daer nebucadnezar te land Tyrus belegerde , konden de Philiftijnen, uit de haven van Askelon, bekwame hulp aen de Tyriers toefchikken, en deze ook veilig in hunne haven inloopen; maer het zwaerd des heeren zou deze helpers verdelgen.
Omtrent de vervulling van deze Godfpraek, heeft men geene zekere bewijzen. Maer men acht waerfchijnlyk, dat het gene hier voorfpeld wordt gefchied zy, geduurende de belegering van Tyrus, welke volgens josephus Antiq. 1. 10. c 11, dertien jaren lang geduurd heeft. —- Zoo veel is in het algemeen zeker, dat alle de landfehappen, ten Oosten en Westen van Kanaan , door nebucadnezar verwoest zijn. De Godfpraek voegt 'er geene belovte by, omtrent de herftelling der Philiftijnen. Na de Babylonifche gevangenis herftelden zich de Philiftijnen eenigzins, en verdrukten de Joden. Maer Gaza , toen weder eene machtige Stad, is na een beleg van twee maenden, door alexakder ben grooten veroverd; brengende de inwooners tot 11averny, en plaetfende eene nieuwe volkplanting in de Stad. Vervolgens heeft antiochus de Groote deze Stad andermael verwoest. Naderhand is zy, door judas den maccabeer ingenomen en den Syriers ontrukt 1 Macc. 11: 61; ook heeft simon dezelve veroverd, van de afgodery gezuiverd, en met Joden vervuld 1 Macc. 13: 43, 44. Eindelyk heeft alexander janneus , toornig op die van Gaza, omdat zy ptoi.om.5eus hadden geholpen, de Stad geheel verwoest 3 josephus Antiq. 1. 13: 21.
XIV. DEEI9 Ee 4



44-0 JEREMIA. XLVIII.
HET XL VUL KAPITTEL.
IN dit Kapittel worden zeer zware oordeelen voorfpeld
welke over de Moabieten komen zouden.
In deze Godfpraek, heeft jeremia vele uitdrukkingen ontleend, uit die van jesaias, Kap. 15, l6. Ondertusfchen zou het gene jesaias voorfpeld heeft, meerendeels door de Asfyriers, maer het gene hier bedreigd wordt, door de Chaldeeuwen worden uitgevoerd.
De tijd waerop jeremia deze Godfpraek ontving, wordt niet gemeld; denkelyk was het ook in 't 4^ jaer v'in J0JA. kim of van zedekia : vergelijk het gezegde by het i<te vers van 't voorige Kap.
Wy ontmoeten hier twee hoofdzaken. ï. Eene befchrijving van de oordeelen, welke door nebucadnezar , over de Moabieten zouden worden uitgeoeffend, vs. 1-46. ,
II. Eene belovte, omtrent de herftelling der Moabieten vs. 47.
I. De oordeelen over moab worden ,H. zeer omftandig befchreven, , vs. 1-39. en dan 3. nog eens kortelyk herhaeld, vs. 40-46.
In de uitvoerige befchrijving der geduchte oordeelen, welke den Moabieten zouden overkomen, wordt
h. Eerst gefproken over de verwoesting van die gewesten, welke oorfprongelyk aen den Israëlieten behoord hadden, en naderhand door de Moabieten onderworpen waren, vs. 1-2.
1. Tegen («) Moab, of van de Moabieten, feyt de Opperheer der waereld, of heeft de HEERE der heyrfcharen, de Godt, die Ifraëls nakomelingen, tot het volk van zijn byzonder eigendom heeft aengenomen, tot my in eene openbaring gefproken, zeggende alfoo;
Wee
CO Jer. 25: 21. ende 27: 3.



JEREMIA. XLVIIL 441
Wee over de Stad Nebo, want fy is verftoort en verwoest; het machtige Kiriathaim is befchaemt, fy is tegen alle verwachting door de Babyloniers ingenomen: [de ftadt] des hoogen vertrecks, of de zeer fterke vesting, is befchaemt ende verfchrickt.
2. Moabs roem van Hef bon en is 'er niet meer; De Moabieten roemden wel eer , op het bezet van Hesbon, de aloude hoofdftad der Amorieten , welke hun door de Moabieten ontweldigd was, Num. 21: 26. maer vermids de vyanden nu die Stad vermeesterd hebben, heeft deze roem een einde genomen; fy hebben quaet tegen of in haer gedacht, dat is de Babyloniers, meesters zijnde van Hesbon, hebben in die Stad beraedflaegd om het ganfche Rijk van Moab uit te roeien, [/eggende] onder elkanderen, Kornet, ende laet ons haer uytroeyen, datfe geen volck [meer] en zy: oock gy, o Stad Madmen of Medeba, fult nedergehouwen worden; het fweert fal achter u her gaen, en u o Moabieten, overal vervolgen.
De Propheet, en dit moet men in het ganfche beloop van deze Godfpraek in het oog houden, fchildert hier de rampen en onheilen, welke den Moabieten overkomen zouden, gelijk zy hem in een Prophetisch gezicht vertoond
waren, als of zy reeds werkelyk hadden plaets gehad.
De zin van vs. 1, 2. komt hoofdzakelyk hier op neder, dat die fteden, welke de Moabieten, aen gene zijde van de Arnon, zch toegeëigend hadden, en die eertijds aen het Rijk van Israël behoorden, door de Babyloniers zouden verwoest worden, en dat de Chaldeeuwen, zich meesters gemaekt hebbende van die fteden, aldaer beraedflagen zouden, om het ganfche Koningrijk der Moabieten te verdelgen.
B. Vs. 3 5. vertoont de Propheev, hoe de Moabieten, over de verwoesting van hun land, bitterlyk kermen zouden.
3. Daer is eene ftemme des gekrijts van Horonaim: eene Stad, op de uiterfte grenzen van het land der Moabieten, klagende over geweldige verftooringe ende eene groote breucke!
XIV. deei. Ee 5



442 JEREMIA. XLVIIÏ.
4. Men hoort allerwegen die treurgalmen opgaen : Moab is verbroken: hare kleyne [kinderen] hebben een gekrijt laten hooren, over de algemeene rampen, welke hun volk zijn overgekomen.
5. Want [in] den opgangh of hoogte van Luhith fal (b) geween by geween opgaen: want in den afgangh van Horonaim, hebben [Moabs] wederpartijdersof liever hunne krimpingen en fmerten , een jammergefchrey gehoort, of doen hooren. De beangfte Moabieten, die van fmeiten wechkrimpen, vervullen alles met gefchrei en jammerklachten,
C. Vs. 6 -8. /preekt de Propheet regelrecht tot de Moabieten zelve, hen aen/poorende, om hoe eer zoo beter hun land te verlaten, wilden zy niet gedood 0/gevangen worden.
6. Vluchtet, reddet ulieder ziele: zoekt hoe eer hoe beter, uw leven door de vlucht te behouden, ende wordet als (c) de heyde in de woeftijne, of liever zy, dat is uwe fterke fteden, zullen zijn als een ontbloote in de woestijne, zy zullen geheel uitgeplunderd, en van inwooneren beroovd worden.
7. Want om uw dwaes vertrouwen op uwe wercken, op uwe fterke vestingen, ende op uwe fchatten, fult gy o Moab, die u verbeelddet voor niets te vreezen te hebben, oock in uw eigen land, door de Babyloniers ingenomen worden: ende zelvs uwe afgod Camos fal henen uytgaen in gevanckeniffe, fijne (d) Priefteren ende lijne Vorften te famen.
8. Want Nebucadnezar , de onwederftaenbare verftoorder fal komen over elcke ftadt van uw land, met zoo veel geweid, dat niet eene ftadt ontkomen en fal, ende de voorfpoed van zijne wapenen zal groot zijn, dat hy niet alleen de bergen, maer ook het dal fal verderven, ende het effen velt zal verdelgt worden: want de HEERE, die onveranderlyk is, heeft 'et gefeyt. D9
GO Jef. 15: 5» CO Jer. 17: 6. (dj Jer. 49: 3' 2



JEREMIA. XLV1II. 443
p. Vs. p-is. /preekt de heer tot de Babyloniers, hun bevelende , om de Moabieten met geweld wech te voeren en hm land te verwoesten.
9. Gevet Mcab vederen, om fpoedig^zijn land tc verlaten; want al vliegende fal fy uytgaen, en met grooten fpoed gevangelyk worden wechgevoerd : ende hare fteden fullen ter verwoeftinge borden , dat niemant in defelve en woone.
10. Vervloeckt zy , die des HEEREN werck bedrieglick doet : de vloek zal over de Babyloniers komen, wanneer zy het ftrafgericht, het welk de heer. door hunne hand v/il uitoefenen , niet yverig en met al hun vermogen uitvoeren: Ja vervloeckt zy, die fijn fweert van den bloede onthoudt en de Moabieten verfchoont.
11. Deze oordeelen zullen rechtvaerdig over Moab komen, want hy is van fijner jeugt aen, van die tijd af dat zijne nazaten een volk hebben uitgemaekt, geruft en voorfpoedig geweeft , hem zijn wel zware rampen door de Asfyriers overgekomen , vergel. Jef. 15. maer hy is nooit uit zijn land verdreven , ende hy heeft meerendeeels rust genoten, even als wijn, die lang op fijn (e) heffe heeft ftille gelegen , ende en is van vat in vat niet geledigt of vergoten, hy is altoos^ in zijn eigen land blijven woonen , ende en heeft niet gewandelt in gevanckeniffe: daerom is fijn fmaeck in hem gebleven, ende fijn reuck niet verandert. Gelijk de wijn , zoo lang hy op de moer blijvt liggen, Zjjne kracht behoudt, zoo hebben ook de Moabieten, ger duurende eenen langen voorfpoed, in hunne afgodery, weelde en trotschheid volhardt.
12. Daerom, fiet de dagen komen, fpreeckt de HEERE, dat ick hem vreemde gatten of ver. voerers , overgieters fal toefchicken , die hem in
CO Zeph. 11 12. XIV. DEEL.



444 JEREMIA. XLV1II.
vreemde plaetfen fullen voeren ; ende fijne vaten ledigen , ende haerlieder fleffchen in ftucken flaen. De Babyloniers zullen de Moabieten naer een vreemd land" vervoeren , op foortgelijke wijs als de wijn uit het eene vat in het ander wordt overgegoten ; hunne flesfchen zullen in ftukken geflagen, dat is hunne Steden, in welke zy gerust woonden, geheel verwoest worden.
13. Ende Moab fal befchaemt worden van wegen zijn ydel vertrouwen , op den afgod Camos , en alle zijne verwachting zien te leur gefteld : gelijck als het huys Ifraëls befchaemt is geworden van wegen de kalveren, welke Jerobeam te Dan en te Beth-El had opgericht, vergel. 1 Kon. 12: 29. op welke zy zoo dwaeslyk (ƒ) haerlieder vertrouwen, als op zoo veele goden, gefteld hadden.
14. Hoe fullet gy trotfche Moabieten kunnen feggen; Wy zijn helden, ende dappere mannen ten ftrijde ? daer gy voor de Babyloniers wanhopig zult wechvlieden ?
15. Moab is verftoort, ende [uyt] fijne fterke fteden Opgegaen, om zijn behoud in de vlucht te zoeken : of het land van Moab is verwoest, ende zoo is het ook gelegen met zijne Steden ; hy, de Koning van Babel is moedig opgegaen ; er is een aental van Moabs Krijgsknechten verflagen , ende de keure fijner jongelingen is ter flachtinge afgegaen: fpreeckt de groo. te Koningh der Koningen , wiens naem is HEERE der heyrfcharen , Oppergebieder van het gansch Geheelal.
Tl. Vs. 16-30. vinden wy eene zeer levendige afteekening van de geheele verwoefting des Moabitifchen lands.
16. Moabs geheel verderf is voor de deur , en naeby om te komen: ende fijn quaet, zijne geheele verwoefting haeftet feer.
17. B?
f O 1 Kon» *** 29-



JEREMIA. XLVIIÏ. 445
17. Beklaget hem, en hebt medelijden met zijne groote rampen alle gy omliggende volken die rontom hem zijt, ende alle die fijnen name kennet en weet, hoe zeer hy voorheen is beroemd geweest: fegget ; Hoe onverwacht is de ftercke iiaf, de cierlicke ftock verbroken?
18. De beginfelen van zijnen ondergang zijn reeds blijkbaer. Daelt neder uyt [uwe] heerlickheyt, verlaet alle uwe fchatten en uwen geheelen luister, ende woont in dor ft, in armoede en gebrek, gy inwoonerife , gy dochter van de vermaerde Stad Dibon : vergel. Num. 21: 30. want Nebucadnezar, Moabs verftoorder is tegen u opgetogen; hy heeft uwe vestingen verdorven en gefiecht.
19. Staet aen den wegh om te vernemen wat 'er voorvalt, ende fiet nauwkeurig toe, gy inwoonerlfe van de Stad Aroër , gelegen aen den oever van de riviere Arnon , Num. 32. 34. Deut. 2: 36. 3: 12. behoorende oorfprongelyk aen Israël, maer naderhand door de Syriers overheerd, 2 Kon. 10: 33. Vraegt den vluchtenden [man] ende d'ontkomene [vrouwe], fegt, Wat is 'er gefchiet? wat is de oorzaek van deze overhaeste vlucht?
20. Dan zullen zy u antwoorden : Moab is befchaemt, want hy ïs door de Babyloniers verflagen, (g) huylet ende krijtet over de ellenden van ons volk; verkondiget te Arnon, of aen de oevers van de beek Arnon, dat Moab verfloort is.
21. Ende het oordeel is gekomen over het vlacke lant der Moabieten, over de Steden Holon, ende over Jahza , ende over Mephaath , welke de Israëlieten eertijds bezeten hebben, vergel. Jof. 21: 15. i3: jg, 21: 37. en die naderhand weder in de handen der Moabieten gekomen zijn.
22. Ende over Dibon, Jof. 13: 9, 17. ende over Nebo , ende over Beth-Diblathaim, het welk tus-
(g) Jef. iC: 7. XIV. DEEL.



44-Ó JEREMIA. XLVIIL
fchen Dibon en Nebo fchijnt gelegen te hebben, vergel, Num. 33: 46, 47.
2a. Ende over Kiriathaim , Jof. 13: 19. ende over Beth-Gamul, ende over Beth>Meon, Jof. 15: 2.
24. Ende over Rerioth , Jof. 15: 25. ende over Bozra: Deut. 4: 43. of Bethzer, Jof. 21: 36. Ja over alle fteden van Moabs lant, die verre ende die naeby zijn.
25. Moabs hoorn is afgefneden, zijn vermogen is te niet gedaen , ende fijn voorheen zoo machtige arm verbroken, fpreeckt de HEERE.
2(5. Maket hem droncken van den zwijmelwijn de» Godiyken toorns, gy Chaldeeuwen! zoodat hy in zijne zin* loosheid niet wete werwaerds hy zich wenden zal, om dat hy fich groot gemaeckt en aengekant heeft tegen den HEERE, toen hy Israël, het volk van God, verdrukte : f0 fal Moab [met de handen] klappen in fijn uytfpotiwfel , en als een dron.ten mensch, de uitwerkfeien van de Godlyke gramfchap, met een fchor geluid uitbraken; voor zoo ver hy zal openbaar maken dat de Godlyke wraek op hem ruste , even als een dronken man, door zijn uitfpouwfel, openbaer maekt dat hy overdadig gedronken hebbe , ende hy felfs fal oock ter belacchinge zijn, en van de'geheele waereld befpot worden, gelijk hy het Rijk der X ftammen befpot heeft , toen zy naer Asfyrien gevangelyk wierden wechgevoerd , vergel. 2 Kon. 17.
27. Want en is u toen niet Ifraël [ter] belacchinge geweeft ? daerom overkomt u nu rechtvaerdig dat zelvde onheil. Had Israël u ooit beroovd ? was hy onder de dieven gevonden , dat gy u [foo] beweegdet, en al fpottende over hem het hoofd fchuddet? waerom hebt gy dan met het wechgevoerde Israël den fpot gedreven, van der tijt af dat uwe woorden van hem waren, en dat gy over zijne onheilen met vreugd en befchimping gefproken hebt?
28. Verlatet de vaste fteden, welke eerlang zullen
ver-



JEREMIA. XLV1II. 447
verwoest worden , ende woonet in de kloven der fteenrotze om u aldaer te verbergen, gy inwoonders van Moab: ende wordet gelijck eene duyve, die in dc doorgangen, of aen de 2ijden van den mont eenes hols, dat is van eene holle fteenrots neftelt.
29. Wy hebben Moabs Qi) hoovaerdye gehoort , of Moabs hovaerdy is gehoord , zijne onverdraeglyke trotschheid is overal bekend geworden , (hy is feer en buiten gemeen hoovaerdigh ;) fijne trotfheyt, ende fijne hoovaerdye, ende fijnen hoogmoet , ende fijns herten hoogheyt is overal bekend geworden.
go. Maer deze trotschheid is ydel, en zal geheel verbroken worden. Ick kenne fijne verbolgenheyt of trotfche opgeblazenheid, fpreeckt de HEERE, maer zy is niet alfoo: of zy is niet fterk en beftendig: fijne grendelen en doen 't foo niet, of hebben geene Kerkte: alle de gronden van zijnen hoogmoed zijn hem geheel ontzonken.
F. Vs. 31-35. Jchildirt de Propheet de algemeene droevheid der Moabieten.
31. Daerom , om de voorheen gemelde verwoefting van Moab, fal ick over Moab huylen , ja om den ondergang van gantfch Moab fal ick krijten : zoo zal de algemeene klaegftem der Moabieten wezen : over de lieden van Kir-Heres, eene der voornaemfte hoofdlieden , fal men fuchten.
32. Boven 't geween van Jaè'zer fal ick u beweenen, gy wijnftock van Sibma: uwe wijnrancken zijn over zee gegaen, fy hebben gereyckt tot aen Jaëzers zee : [maer] de verftoorder is gevallen op uwe fomervruchten, ende op uwen wijnoogft.
(/>) Jef. 16: <S. XIV, OSEI»



443 JEREMIA. XLVIII.
Jaëzsr was eene Stad, gelegen by een groot meir van dien zelvden naem , aen de uiterfte grenzen van het Overjordaenfche land: Sibma was eene Stad wat meer naer de rivier Arnon gelegen. Beide lagen zy in eene zeer vruchtbare landsdouwe, rijkelyk voorzien van wijnftokken. — De Propheet, aengedaen over de verwoefting van zulke vruchtbare landsdouwen, welke hem in een Prophetisch gezicht vertoond was, mengt zich als het ware onder de rouwklagende Moabieten, over de verwoefting van hunne Steden , Velden en Wijnbergen. Hy weende bitterlyk over Jaè'zer , maer nog meer over Sibma , daer de wijnftokken zoo welig tierden, dat de ranken zich als tot het groote meir van Jaè'zer uitftrekten. Alle de wijnbergen waren geplonderd, nebucadnezar was 'er, met zijne benden, ten tijde van den oogst ingevallen.
33. So dat de (i) blijtfchap ende verheuginge ivyt het vruchtbaer velt, namelick uyt Moabs geheele lant, wechgenomen is: want ick hebbe den wijn doen ophouden uyt de kuypen; men fal geen [druyven] treden met vreugdengefchrey, het vreugdengefchrey en fal geen vreugdengefchrey zijn ; het geluid het welk men in het land van Moab hooren zal, zal nies minder dan een vreugdegeluid , het zal een akelig krijgsgefchrei wezen. Verg. Jef. 16: 8, p.
34. Van wegen Hefbons gekrijt, het welk gehoord wordt tot Eleale toe, ja tot Jahaz de uiterfte grensftad toe , hebben fy hare ftemme verheven, van (£) Zoar tot aen Horonaim, die driejarige veerfe : dat is , het gekerm der Moabieten door hun ganfche land , zal zo luid zijn als het geloei van eene fterke en driejarige veerfe : want oock de wateren van Nimrim die het omliggend land vruchtbaer maken, fullen tot verwoeftingen worden, de Babyloniers zullen die wateren afleiden.
35. Ende ick fal in Moab doen ophouden,
fpreeckt
CO Jef« ifo CO Jef. 15: 5,6.



j, E R E 11 ï A. XLVifi. 44$ 'fpreeckt de HEERE , dien die [op] de hoogte offert, ende die fijnen góden roockt. Gok -de Priesters zullen nevens de anderen omkomen.
'G. Vs. 36-39. kermt ds Propheet van medelijden-, over de ge* doekte onheilen der MoaMeten.
36. ïk ben zeer gevoelig aengedaen, over het vooruitzicht der fchroomelyke verwoesting van de Moabieten. Daerom fal mijn herte en ingewand , uit medelijden over Moab een hoorbaer getier maken, foortgelijk als dat van de fluyten? oock lal mijn herte, uit dat zelvde beginfel en op dezelvde wijs, over de lieden van de vermaerde Stad Kir-Heres getier maken als de fluyten: om dat het overfchot, [dat] hy gemaeckc, de rijkdommen, welken hy opgelegd hadde,.verloren is» 'en naer Babel gevoerd.
37. Want alle (?) koppen der Moabieten zijn kael, ende alle baerden afgekort, tot een teeken van algemeenen rouw: op alle handen zijn (m) infnijdingen gemaekt, ten blijke van bittere droevheid, vérge-1. Kap» 47: S, ende op de lendenen is om die zelvde reden een fack.
38. Öp alle daken der huizen Moabs , ende op hare llraten is overal mifbaer, over de algemeene el* lenden: want ick heb Moab verbroken, en zijn llo. ningrijk geheel te niet gedaen, even als men een vat in ftukken breekt daer men geenen lult aen en heeft * en dat tot het gebruik niet meer dienen kan , fprüeckÊ de HEERE.
39. Hoe deerlyk is het met Moab gefteld? Hoe is hy Verflagen ? Er heerscht eene algemeene droevheid onder de Moabieten; fy huylen: hoe heeft Moab, die an^ ders zoo dapper was, den necke [met] fchaemte ge* wendt, toen hy wech vloed voor de Chaldeeuwen? Alföj
\
CO Jef. 15: 2, 3- («3 jer; 47: 5. XIV. DEEL. Ff



45© JEREMIA. XLVIII.
door de voorheen gemelde oordeelen, welke Nebucadnezar ftaet uit te oeffenen, fal Moab allen volken, die rontom hem zijn, tot belacchinge ende tot eene ontfettinge worden.
3. Wijders worden de oordeelen over de Moabieten, welke tot dus ver uitvoerig zijn afgeteekend, nog eens kortelyk herhaeld, vs. 40-46.
4°. Want foo feyt de HEERE; Siet de vyand zal met eenen verbazenden fpoed komen , hy fal fnel vliegen als een («) arent: ende hy fal fijne vleugelen over Moab uytbreyden, voor zoo ver hy het ganfche land der Moabieten, met zijne heirlegers, bedekken zal.
4.1. Elck - een der fteden is gewonnen, ende elck-eene der vaftigheden is ingenomen: ende het herte van Moabs helden fal te dien dage, zoo lafhartig en bevreesd wefen, als het herte eener vrouwe, die in barensnoot is.
42. Want Moab fal verdelgt worden , dat hy geen volck en zy: om dat hy fich groot gemaeckt en trotfchelyk verzet heeft tegen den HEERE. door zijn volk Israël te mishandelen, vergel. vs. 26.
43. Het is u, o Moab! gegaen als het wild, wanneer de jagers om het zelve te vangen, netten of ftrikken fpannen , kuilen delven, en zich van veelerlei kunstgrepen bedienen, even zoo hebben de Chaldeeuwen met u gehandeld, gy Moa' bieten. De vreefe, ende de kuyl, ende het ftrick:
gy lnwoonder van Moab, fpreeckt dt HEERE. Verg. Jef. 24: i7. K
44. Gy zult zekerlyk gevangen worden, het minste onheil zal u bevreesd maken, gy zult u zeiven in de gefpannen ftrikken verwarren, en een prooi van den vyane worden. Die van de vreefe ontvliedt, om een ge-
ducnt
(n) Jer. 4: ij.



JEREMIA. XLVill 4JI
ducht kwaed te ontwijken , fal ïn den kuyl vallen; ende die uyt den kuyl opkomt, fal in 't ftrick gevangen worden : er zal geen ontkomen aen zijn; want ick fal over haer, over Moab, het jaer van haerlieder befoeckinge, en den tijd der meest geduchte rampen brengen, fpreeckt de HEERE.
45. Die voor [_'s vyants~] macht vluchteden, bleven ftaen in de fchaduwe van Hef bon, zich verheeldende dat zy, onder de befcherming van die fterke Stad, veilig wezen zouden: maer zy vonden zich te jammerlyk bedrogen; want een (0) vyer van vyandelyk geweld is uytgegaen van Hef bon, welke Stad reeds in de handen der Chaldeeuwen gevallen was, ende een vlamme van tuffchen of uit Hesbon , anders genaemd Sihon, vergel. Num. ffiTs 28, ende heeft de hoecken of gren: zen Moabs, ende den fchedel, dat is de hoofdfteden der Moabieten, die van wegens hunne weelde en ongebondenheid, wel den naem der kinderen des gedruys hebben mogen, geheel verteert,
4<5. Wee u, Moab; het volck, het welk dienaers waren vari den afgod Camos is verloren: want uwe fonen zijn wechgenomen in gevanckeniffe; oock zijn uwe dochters in gevanckeniffe.
De Propheet past hier de woorden van een oud dichtftuk , het welk by gelegenheid dat Sihon de Moabieten overmeesterd had, gemaekt was, en door moses is overgenomen Num. 21: 27— zeer gevoeglyk op nieuw toe , op de hier bedreigde verovering van het land der Moabieten,
door nebucadnezar.
Deze bedreiging is door de uitkomst bevestigd. — De Moabieten zijn door nebucadnezar, geheel en al te onder gebracht: de heer heeft hen, volgens de voorzegging van onzen Propheet Kap. 25: 21. 27: 3, 6, in het 5de jaer nadat hy Jerufalem had ingenomen, in de handen der Chaldeeuwen gegeven, josephus Antfq. 1. 10. c. 11. — Te
(e) Nuip. 21: 28. XIV. DEEL. Ff 2



452 J E R E M I A. XLVI1L
weten; toen nebucadnezar, na zijnen tweeden tocht ifl Judaja en Syrien, die landen wederom verlaten had, gingen de Moabieten, met zedekia en de Egyptenaren, een verbond aen tegen de Chaldeeuwen, het welk hunnen geheelen ondergang veroorzaakt heeft. — Naderhand (tonden zy onder het gebied der groote heerfchappyen, en zijn allengskens verfmolten onder de nabuurige volken. Josephus verhaelt, dat zy in volgende tijden, door alexander janneus zijn te ondergebracht; en dat zy in zijnen tijd, nog een groot volk uitmaekten, de bello Jud. 1. i. c. 4. Atitiq. 1. 1. c. 11, naderhand evenwel hebben zy hunnen naem geheel verlooren , en zijn federt begrepen, onder den algemeenen naem van Arabieren.
II. Vs. 47. wordt 'er eene belovte bygevoegd, omtrent de herftelling der Moabieten.
47. Maer in 't laetfte der dagen, fal ick Moabs gevanckeniffe wenden, en dit volk wederom in vryheid ftellen, fpreeckt de HEERE. Tot hier toe is de voorzegging omtrent Moabs oordeel.
Vermits Zeph. 2: 9. voorfpeld wordt, dat het Rijk van moab voor altoos, onherroepelyk zou verwoest worden, fchijnt deze belovte te zien, op de bekeering der volken, onder welke de Moabieten zouden verfpreid worden, door het Euangelie.
HET



JEREMIA. XLIX. 453
HET XLIX. KAPITTE L.
Dit Kapittel behelst vijf onderfcheidene Godfpraken.
I. In de eerfte, worden de lotgevallen der Ammonieten afgefchetst, vs. 1-6.
II. In de tweede, die der Edomieten, vs. 7-22. UI. In de derde, die van de Syricrs, vs. 23-27.
IV. In de vierde , die van de Arabifche Kedarenen, vs. 28 33. en
,V. In de vijfde, die van de Elamieten, vs. 34-39.
De juiste tijd, wanneer deze Godfpraken den Propheet geopenbaerd zijn, kan niet bepaeld worden; uitgezonderd die van de vijfde tegen elam, welke de Propheet, volgens vs. 34, in het begin der regeering van Koning zedekia, heeft uitgefproken. — De vier eerfte zullen den Propheet vroeger zijn bekend gemaekt; misfehien gelijktijdig met die tegen Egypten, in het vierde jaer der regeering van jojakim, Kap. 46: 2.
I. In de eerfte Godfpraek vinden wy, na het opfchrivt vs. 1*. ü. Het kwaed, het welk de Ammonieten bedreven hadden vs. ib. 3. De oordeelen, welke over hen komin zouden vs. 2-5. y. Eene belovte vs. <j.
1. Tegen de kinderen Ammons, de oude vyanden der Joden, feyt de HEERE alfoo; Heeft dan Ifraël geene kinderen? en heeft hy geenen erfgenaem? immers zekerlyk ja; waerom is dan Malcam erfgenaem van (a) Gad? ende [waerom] woont fijn volck in deiïèlven fteden?
GO Amos 1: 13. XIV. PEEL. Ff 5



454 JEREMIA. XLIX.
malcam , die i Kon. ii: 5, 33. MILCOM genaemd wordt. beteekenende eenen machtigen Koning , is de afgod der Ammonieten. Zy werden het volk van malcam genaemd, omdat zy hem als hunnen opperften God eerbiedigden, en op hem hun vertrouwen vestigden, even als de Moabieten bet volk van Camos heeten, Kap. 48: 46. — De zin van vs. 1*. is derhalven hoofdzakelyk deze: „ Met wat recht „ hebben de Ammonieten het land van gad in bezitting „ genomen? op wat grond bewoonen zy dat gedeelte van „ Gilead, het welk wel eer aen de (lamme van gad was „ ten deele gevallen ? Juda was immers de wettige ervge„ naem en opvolger van de X ftammen, toen deze door de „ Asfyriers gevangelyk waren wechgevoerd: hoe onbillyk „ is het dan, dat de Ammonieten het land van de Stamme „ Gad hebben ingenomen, waerop zy geene de minste be„ trekking hadden ? — Dit hadden zy zelvs al eenigermate „ gedaen, kort voor de regeering van Koning jerobeam den „ tweeden, toen het Rijk van Israël in eenen zeer vervallen „ ftaet was, Amos 1: 13."
2. Daerom, dewijl gy Ammonieten, uwe landpalen zoo onrechtvaerdig hebt uitgebreid, fiet, de dagen komen en de tijd nadert, fpreeckt de HEERE, dat ick over (*) Rabba de hoofdftad der kinderen Ammons, een krijgsgefchrey fal doen hooren, want Ik zal eenen machtigen vyand aenvoeren, die de gemelde Stad zal belegeren innemen en uitplunderen, ende fy fal toteenen woeften hoop worden, zoodat de gebouwen en muuren, in puinhoopen zullen veranderd worden, ende hare onderhoorige plaetfen eigenlyk hare dochters, de mindere' fteden , welke aen haer onderworpen zijn, fullen met vyer aengefteken, en door de vlammen geheel verteerd worden: ende Ifraël fal erven, door de wapenen aen zich onderwerpen, en bezitten de gene die hem ge-erft HEERe!™ aen zich ^derworpen hadden, feyt de
3. Huylt o Moabieten , die Hefbon tot eene van
uwe
(!>') Amos 1: 14.



JEREMIA. XLIX. 455
uwe voornaemfte fteden hebt; vergel. Kap. 48: 2, 34. 35Heft gylieden mst de Ammonieten een treurgefchrey op, omdat, de vestingen der Ammonieten verwoest zijnde, de weg tot de uwe gebaend is. De Ammonieten zijn reeds vernederd : want de Ammonietifche Stad Ai is reeds verftoort en verwoest; Krijtet gy dochteren van Rabba, gy mindere fteden die aen Rabba onderworpen zijt; gee'vt allerlei teekenen van rouw en van verlegenheid, gordet facken aen, (c) drijvet mifbaer, ende loopet om by de tuynen, in de heggen en kreupelbosfchen om u te verfteken, of in de dorpen, om te zien of gy op het platte land nog veiligheid vinden kunt: want Malcam, dien gy als uwen befchermgod eerbiedigt, fal wandelen ïn gevanckeniffe, fijne (d) Priefteren ende fijne Vorften te famen.
4. Wat roemt gy op [uwe] vruchtbare dalen i uw dal is wechgevloten of is overvloeiende van melk en honig, gy afkeerige dochter,-die op hare (e) fchatten en de inkomften van uwe zoo ongemeen vruchtbare landsdouwe vertrouwt, [/eggende,] (ƒ) Wie foude tegen my, die tot zulk een toppunt van aenzien en vermogen ben opgeklommen , ten ftrijde komen ? Ik heb voor geenen vyand te vreezen.
5. Siet ick fal vreefe over u brengen, en u den moed benemen, wanneer Ik de vyanden tegen u zal doen optrekken , zoodat 'er duizend vlieden zullen, voor het fchelden van eenen eenigen, fpreeckt de Heere, de HEERE der heyrfcharen, die machtiger is dan alle de machtigen. Gy zult bevreesd zijn, voor de aenvallen van alle die rontom u zijn: ende gylieden fult, een yegelick voor fich henen, uytgedreven worden, zoodat elk maer op zijne eigene behoudenis zal bedacht zijn, en den weg infiaen, die hem het eerfte voorkomt; ende niemant en fal den omdoolenden vergaderen , niemand zal zich uwe zaek aentrekken, of eenige
Cc) Jef. 32: 12. Jer. 4:8. ende 6:26. OO Jer. 48:7- CO Jer. 48:7. (/) Jer. 21: 13.
XIV. DEEL. Ff 4



teSer^^' muv,eisiitt «"Vaderland- terug
D?ze Voorzegging welke. wy. ook elders aentreffen Ezech. 2S, Amos en Zepb. is duidelyfc vervuld * volgens het heiicht yan ]mEI:ms ^ fc jq £ * wanneer BAai.us , de Koning der AmmoBiet8n efi dJ meestcn der aenzienlyken zijn wechgevoerd, hun land te vuur cn te zwaerd verwoest, en hunne hoöfdftad omge-" keerd is. p Ook heeft Israël, volgens vS. a. ge,tvi \m genen me hm geërvd had, toen de Maccabeeuwfche Vorften WDi. en jwathan., eene geweldige flagting m het leger der Ammonieten aengericht, en fommige van hunne S.teden verwoest hebben, i Maccab. 5: <$, 7. a8 Na= derhand hebben joaïssüs ar**** en zijn Z0Ön a'léxanJ dek bynans het ganfche Rijk der Ammonieten onderga bracht josephus Antia. 1. ^ c. I3. Evenwe, wordt ? eene belovte van herftelling bygevoegd, vs 6
: 6 Maer daer na fal ick de gevanckeniffe derkinderen Ammons wenden, hen wederom in vryheid en voorfpoed tortellen., fpreeckt de HEERE
Het Rijk der Ammonieten, was weder in eenen vrv blozenden ftaet betiteld , toen de Hasmoneefche Vorften' het gebied voerden over de Joden. Of zy hier. toe vryheid, immers aenleiding gekregen hebben bv de ver'" woefting van het Babylonisch. Rijk, het welk niet onwaer-> fchijnlyk is , dan wel. naderhand; kunnen wy by gebrek van genoegzame berichten niet bepalen. — Voor het Mest evenwel, zouden wy de volledige vervulling van deze belovte, even als van de gelijkluidende nopens de Moabieten, Kap. 48: 47. zoeken onder de dagen van het Enangehe; wanneer zy, na dat hunne naem onder de vol. ken was uitgeroeid, onder de Arabieren vermengd zijnde ' velen van hunne nakomelingen tot het Christendom htl keerd zijn,
II. De



JEREMIA XLIX. 4S7
1L De tweede Godfpraek is ingericht tegen de Edomieten , vs* 7-22. N. Eerst wordt deze voorzegging opgegeven, vs. 7-11. en 3- vervolgens nader uitgebreid, vs. 12-22.
){. In het eerfte deel, wordt de geheele verwoefting van Edom, voorfpeld, zoo als de heer dezelve vastelyk befloten had, vs. 7-11.
7. Tegen Edom , feyt de HEERE der heyr,
fcharen , die het gebied voert over alle Koningrijken , a'foo; (g) Is 'er dan geene wijfheyt meer te The* man, die vermaerde Stad der Edomieten, alwaer de wetenfchappen plegen te bloejen? bezitten dan de Inwooners van Theman, weleer zoo beroemd van hunne wijsheid^ geen doorzicht meer om het dreigend kwaed af te wenden ? Is de wijze raet vergaen en als water wechgevloeid van de verftandige? Is haerlieder wijfheyt onnut geworden en verdwenen? God heeft deze wij.zen verdwaesd in hunne raedflagen.
8. Vliedet uit uw Vaderland, wendet U om fchuil-: plaetfen op te zoeken, woonet in diepe [plaetfen] en, onderaerdfche holen, om u voor den vyand te verbergen gy inwoonders van Edoms land, en zelvs gy Ingezete* nen van (h) Dedan : gelegen op de uiterfte grenzen, vergel. Ezech. 25: 13. want ick hebbe Efaus verderf over hem gebracht, den tijt [dat] ick hem beiocht hebbe, of het is tijd dat lk Ezaus nakomelingen met geduchte oordeelen bezoeke.
9. Gy Edomieten , zult aen uwe vyanden, tot eene geheele berooving en uitplundering, worden overgegeven. (i) So, daer_wijnlefers tot u gekomen waren, en fouden fy niet eene nalefinge hebben overgelaten ? Immers ja, maer zoo zullen uwe vyanden niet handelen, zy zullen alles uitplunderen en niets overlaten: So daer dieven by nacht [gekomen waren] , en fouden fy [niet] verdorven, wechgeraept en geroovd hebben zoo
(ff) Obaija vs. 8, W rerem. 25: 3. (0 vj> ^
XIV. peel. Ff 5



O
458 JEREMIA. XLIX.
veel zy konden vinden en medenemen, latende het gene zy niet konden medepakken achter blijven ? zouden zy niet genomen hebben foo veel hen genoegh ware ? latende het overige blijven? immers ja,
10. Maer uwe vyanden zullen alles mede nemen en niets overlaten; ick hebbe Efau ontbloott, geheel beroovd en nitgefchudt, ick hebbe fijne verborgeneplaetfen ontdeckt, en zal zorg dragen dat de Chal« deeuwen niet alleen als dieven alles wechnemen, het gene voorhanden is; maer ook de fchatten welke de Edomieten in onderaerdfche holen verborgen hebben: ook zullen zy Ezau in alle zijne fchuilhoeken opzoeken , zoo dat hy fich niet en fal konnen verlleken: zelvs fijn zaet en nakomelingfchap, en dus zijn ganfche volk, is geheel verftoort, ganfchelyk verwoest, oock fijne broeders, ende fijne naebueren , namelyk die volken welke met Edom ten nauwften verbonden waren, hebben het zelvde lot ondergaen, de Moabieten , die zijne broeders zijn uit Lot den Neev van Abraham oorfprongelyk, en de naest belende Philiftijnen. Edom is verwoest, ende hy en is 'er niet [meer], het ganfche volk is uitgeroeid, alleenlyk zijn 'er eenige hulpelooze weezen en weduwen overgebleven.
11. Laet uwe weefen achter, want gy Edomieten ault door de Chaldeeuwen verflagen, en genoodzaekt worden, om uwe onnoozele weezen van alles beroovd na te laten; evenwel zal Ik voor hun zorgen, ende ick fallè in 't leven behouden : ende laet uwe nablijvende weduwen op my vertrouwen.
3. Deze bedreiging omtrent de geheele verwoefting van Edom, wordt vervolgens nader uitgebreid, vs. 12-22. — A. De zekerheid van dit aengekondigde oordeel, wordt nader voorgefteld, vs. 12, 13. en dan B. wordt de uitvoering van dit oordeel, in eenige byzonderheden, nader af geteekend, vs, 14-22.
12. Want of vooneker, foo feyt de HEERE;
Siet,



JEREMIA. XLIX. 459
Siet, de gene, welcker oordeel het niet en is, of liever, welker gewoonte het niet is, den beker van mijne gramfchap te drincken , fullen gantfchelick of drin. kende drinken , dat is, zy zullen zekerlyk drincken ; de Joden, die niet gewoon zijn met langduurige plagen geftraft te worden, omdat Ik ten hunnen opzichte een vergevend God ben, zullen nu op eene gansch zeer geduchte wijs geftraft worden; naedien de maet van hunne ongerechtigheid nu volkomen vervuld is , ende foudt gy Edomieten dan eeniglins onfchuldigh gehouden worden ? zekerlyk neen , gy en fult niet onfchuldigh worden gehouden , maer gy fult den beker van mijne gramfchap gantfchelick drincken, of drinkende drinken, dat is zekerlyk drinken. De aengekondigde wraek van den AUerhoogften, zal u gewisfelyk op de ailerverfchrikkelykfte wijs treffen, en daeruit zal het blijken dat gy ten hoogften fchuldig zijt.
13. Want ick hebbe by my fel ven gefworen , fpreeckt de HEERE, dat Bozra de hoofdftad der Edomieten, worden fal tot eene ontfettinge , tot eene fmaetheyt , tot eene woeftheyt, ende tot eenen vloeck: ende alle hare mindere lieden fullen worden tot eeuwige woeftheden.
14. Ick heb een (k) geruchte gehoort van den HEERE, ende daer is een gefante gefchickt onder de Heydenen: [om te feggen;'] Vergadert u, ende kornet aen tegen haer, ende maket u op ten ftrijde.
De Propheet verhaelt hier, hoe hy den heer in een gezicht gezien had , zittende op den Throon van het gansch Geheelal, om de volken te richten en derzelver lotgevallen te beflisfchen. —. Ik heb, zegt hy, een gerucht, liever een vonnis, eene Richterlyke uitfpraek over Edom, gehoord van den heer. Ook heeft de Hooge God aenftonds gezorgd voor de uitvoering van dat vonnis, en daer is een gezant gefchikt of afgevaerdigd onder de Heidenen, bepaeld».
(*) Obaiija vs. i.. XIV. DEEL



4<5o JEREMIA. XLIX.
lyk tot de Chaldeeuwen, om. hen tot de uitvoering va» dat vonnis bevel te geven; die gezant was afgevaerdigd, om tot de Chaldeeuwen te zeggen: vergadert u tegen Bozra' de hoofdftad der Edomieten , ende komt aen tegen haer en maekt u op ten ftrijde tegen de Edomieten. — De Prophetifche teekening geevt.te kennen, dat de tijd gekomen was, op welken God befloten had , om zijne oordeelen over de Edomieten uit te oefiënen, en dat de heer hunne vyanden door zijnen verborgen invloed zou opwekken, om tegen hen ten ftrijde op te trekken.
15. Want fiet ick hebbe u o Edom, die zoo zeer verheven waert in rijkdom, aenzien en vermogen, kleyn gemaeckt onder de Heydenen ; zoodat gy niet dan met verfmaedheid zult genaemd worden onder de volken, en veracht zijn onder de menfchen.
16. Uwe fchricklickheyt heeft u bedrogen , lende] de (/) trotfheyt uwes herten , gy die woont in de kloven der fteenrotzen, die u houdt op de hoogte der heuvelen : al foudt gy uw (?n) neft [foo] hoogh maken als de arent, fo fal ick u van daer nederfiooten, fpreeckt de ÜEERE. r
Het woordje ende , ftaet niet in den grondtekst. Ook kan het woord uwe fchrikkelykheid, niet zamengevoegd worden met het werkwoord heeft u bedrogen, omdat het eerfte van het vrouwelyk en het ander van het mannelyk geflacht is. — Wy zouden het daerom liever op deze wijs vertalen en opvatten : ,, Wat betreft uwe fchrikkelykheid, „ waerdoor gy waent dat gy voor andere volken meer „ geducht zijt, zoodat zy u niet zouden durven aenval„ len, de trotschheid uwes harten heeft u bedrogen, gy zijt in „ uwe hoogmoedige verbeelding te leur gefteld; gy die „ als het ware woont in de kloven der fteenrotzen , die u s, houdt op de hoogte der heuvelen, u verbeeldende, dat gy „ van wegens uwe bergachtige landftreek, voor de vyan„ den ontoegangelyk zijt. Geene hoogte noch fterkte,
>, is
CO Je"« 48: 2fl. C*0 Obaiija vs, 4.



JEREMIA, XLIX. 45i
5, is in ftaet om u te beveiligen tegen Mijne wraek, ge„ lijk een nedergeftoten vogelnest geheel gedoopt wordt, ,, zoo zal Ik ook uwe fterke vestingen en bykans ontoe„ gangelyke fchuilplaetfen, aen eene geweldige en geheele ,, verwoefting overgeven , al zoudt gy uw nest zoo hoog maken, „ als de arend, zoo zal ik u van daer nederftooten,/preekt de heer."
17. Allo fal Edom worden tot eene geheele verwoefting , welke ontfettinge en verbaesdheid in ieders gemoed verwekken zal: (n) al wie voorby gaet en hare verwoefting aenziet, fal fich ontfetten, ende ter befchimping fiuyten over alle hare plagen.
18. (0) Gelijck de omkeeringe van Sodom ende Gomorra ende harer naebueren , fal 't land der Edomieten zijn, het zal even als Sodoma en Gomorra', nimmermeer bewoond worden, feyt de HEERE: niemant en fal daer woonen , noch geen menfchen kint daer in verkeeren.
19. (p) Siet, gelijck een leeuw van de (q) ver* heffinge der Jordane , fal hy opkomen tegen de ftercke wooninge ; want ick fal hem in een oogenblick daer uyt doen loopen; ende wie [daer toe] verkoren is, [dien] fal ick tegen haer beitel-» len: want wie is my gelijck ? ende (r) wie foude my verdagvaerden ? ende wie is die herder, die voor mijn aengefichte beftaen foude?
Deze woorden zijn op zich zelvs, en in het verband zeer moeilyk.
Eigenlyk ftaet 'er: Ziet, gelijk een leeuw zal hy opkomen uit dt verheffing der Jordane tegen de fterke wooni?ig. Wy heb.' ben hier zekerlyk te denken aen eenen vyand der Edomieten, die wegens zijnen macht, trotschheid, en roovzucht by eenen leeuw vergeleken wordt. Hy zou opkomen uit de verheffing der Jordane: dit wijst ons naer eene landftreek in de nabuurfchap van de Jordaen, welke door de verheffing
der
C») Jer. 50: 13. • (o) Gen. 19: 25. Jer. 50: 40, Amos 4: «. v/>) Ier. 50: 44, &c. C?) Jer. 12! 5. (r) Job 41; u Jereai. 50: 44, 45.
XIV. DSEIr.



4*2 JEREMIA. XUX. der wateren van die rivier overftroomd wordt. Deze landftreek was met digte bosfchen omringd , waerin zich leeuwen ophielden: gelijk zich nu een leeuw, uit de gemelde verheffing der Jordaen, naer de vruchtbare velden begeevt, alwaer eene menigte van vee is, om voor zich eenen roov te bejagen , zoo zou ook de hier bedoelde vyand opkomen tegen de fterke woming , liever tegen de vruchtbare weiden, namelyk der Edomieten. — Want, dit zou de reden zijn ; Ik zal hem, zegt de heer , in een oogenHik daer uit doen hopen, dat is, Ik zal door mijnen verborgen invloed te weeg brengen, dat de leeuw, de machtige vyand van Edom, op hem zal aenvallen als een blikfemftrael, zoo ten aenzien van zijne fpoedige komst, als van wegens zijne allesverwoeftende kracht. — En, wordt 'er bygevoegd : wie daertoe verkoren is dien zal Ik tegen haer beftellen; dat is, hy welken Ik in mijnen raed bepaeld heb om tegen Edom op te trekken, zal Ik ter uitvoering van dezen mijnen raed in ftaet ftellen : want wie is My gelijk, daer Ik over het lot der volken befiisfche, zonder dat iemand zich tegen My zou kunnen verzetten ? en wie zou My voor eenig gericht kunnen dagvaerden om met my te twisten ? ende wie is die herder die voor mijn aengezicht beftaen zoude? wie is die Vorst die zich tegen My zou kunnen verzetten, zijne fchapen beveiligen tegen den gemelden leeuw, en zijne onderdanen befchermen tegen de aenvallen van den hier bedoelden vyand? Ik zal daerom mijnen raed ter uitvoering brengen, Edom zal een prooi worden van zijne vyanden.
Maer hoe komt nu dit alles voor in het verband van zaken ? — Voor het naest fchijnen deze woorden te moeten begrepen worden, als een vervolg van het gene vs. 14. is voorgefteld , zoodat hier de manier befchreven worde op welke die vyand komen zoude, welken de heer volgens vs. 14. ftond op te wekken , om Edom aen te vallen. — Vs. 15-18. moet dan als eene tusfehenrede befchouwd worden, dienende om de trotschheid en het ydel vertrouwen der Edomieten af te teekenen.
20. Daerom o volk van Juda, om welker wil al dit
kwaed



JEREMIA. XLIX. 453
kwaed over de Idumeërs komen zal; dewijl 311; die dingen voorzeker gebeuren zullen, hooret des HEEREN raetflagh, dien hy over Edom heeft beraetflaegt, ende fijne gedachten, die hy gedacht heeft en ge wisfelyk zal ter uitvoering brengen, over de inwoonders van Theman, die vermaerde Stad der Edomieten: So de geringfte van de kudde hen niet en fullen nedertrecken , en flepen gelijk een wild dier zijn aes doet om het te verfcheuren ! Indien hy, of indien men
haerlieder wooninge niet boven hen en fal verwoeiten! zoo zal Ik geen God meer zijn.
Het is een geheel vreemd zinnebeeld, en is ten eenemael ftrijdig met den aert der fchapen, dat de geringfte der kudde eenen prooi zou wechfleepen: maer , daerdoor wordt het ongewoone van de hier bedoelde gebeurtenis aengewezen ; dat namelyk de Edomieten , die zulk een machtig volk uitmaekten, zouden bloot gefteld worden aen de plundering van eene zeer zwakke Natie, welke hier d« geringfte der kudde genaemd wordt.
Zv zouden, na door den Herken Leeuw nebucadnezar , endergebragt te zijn, niet ih ftaet meer zijn om de plondering van de zwakften hunner nabuuren af te keeren.
21. De aerde heeft gebeeft van 't geluyt hares vals: [van] 't gekrijt, welckes geluyt gehoort is by de fchelfzee. Er is een bange noodkreet opgegaen, waervan het geluid gehoord is tot by de Roode Zee.
De flooping van het Rijk der Edomieten , wordt zinbeeldig vergeleken by den val en het inftorten van een zwaer gebouw, waerdoor de aerde beevde ; om aen te duiden dat de omliggende volken, van angst en ontroering, zouden zidderen. —- De bange noodkreet der Edomieten over hunne rampen ,. zou klinken door het ganfche land tot aen deszelvs uiterfte grenzen , die aen de Roode Zee gelegen waren.
22. Siet , de vyand der Edomieten zal onverwacht opdagen, hy fal opkomen (x) ende fnel vliegen als
(O Jer. 48: 4<* X1Y. DEEL.



4ê4 J Ë R Ë M I A. XLIX.
een arent,ende fijne vleugelen overBozra,de hoofd» ftad van hun Koningrijk uytbreyden: ende het herte van Edoms helden fal te dien dage,, zoo moedeloos en angstvallig weien, als het herte eener (t) vrouwe, die in barens-noot is, vergel. Kap. 48: 40, 4;.
Betreffende de vervulling van deze Godfpraek , is het uit het gefchied verhael van josephus bekend, dat nebucadnezar, weinige jaren na de verwoefting van jerufalem, en wel waerfchijnlyk geduurende-de 13 jarige belegering van Tyrus, de fchroomelykfte verwoeftingen in het land dér Edomieten aengericht, hunne ftëikten vermeesterd, en zich hun ganfche Rijk onderworpen hebbe. <— Ook leeren wy uit Jef. 21: 11, 12. dat de Edomieten zich, ten tijde der wederkeering van de Joden uit Babel, nog in denzelvden ftaet van flaverny bevonden ; en het blijkt niet, dat zy ooit het gebergte Seir, de oude woonplaets van hunne Voorvaderen, wederom ingenomen hebben. Zy hebben zich wel gevestigd in de Zuider deelen van Judea, maer de Hasmoneefche Vorften hebben hen tot dienstbaerheid gebragt , en gedwongen den Joodfchen Godsdienst te omhelzen, 2 Macc. 10: 15, 16. josephus Jntiq. 1. 12. c. 1. 13- c. 17.
III. De derde Godfpraek betreft de Syrisrs, vs. 23-27.
Zy is volgens het opfchrivt ingericht tegen Damascus, de Kdningiyke hoofdftad van Syrien. De rampen welks deze vermaerde Stad zouden overkomen, worden hier, nae den gewooneh ftijl der Propheten, als reeds werkelyk aenwezig , in den voorledenen tijd afgeteekend ; dewijl nu eene hoofdftad zeer dikwijls voor het ganfche Rijk genomen wordt, zfjn veels Uitleggers van oordeel , dat deze' Voorzeggingen het ganfche Koningrijk van Syrien betreffe. — Onder de regeering van achaz Koning van Juda , was deze Stad door de Asfyriers geheel verwoest en in puinhoopen veranderd, Jef. 17: 2. 2 Kon. 16. Naderhand is zy herbouwd en in voorigen luister herffeld, töt dat zy door de Babyloniers, die niet alleen Palestina,
maes
(O Jet. 48: 41.



JEREMIA. XLIX. 465
maer ook geheel Syrien aen hunne overheerfching onder, worpen hebben , is ingenomen , uitgeplunderd en verwoest. — Deze aennaderende ondergang van Damascus, voorfpelt hier de Propheet in alle deszelvs verfchrik- . kelykheid.
23. Tegen (v) Dam'afcus; Befchaemt is Hamath ende Arpad, twee vermaerde Steden van Syrien; om dat fy een boos en ontzettend geruchte van Damascus verwoefting gehoort hebben, zijn fy gefmolten en hebben zy den moed geheel laten zinken , een foortgelijk lot te gemoet ziende: by hen ,' die de oevers van de zee bewoonen , is bekommerniffe, men en kander niet ruften , van angst en verlegenheid.
Eigenlyk ftaet 'er : Zy worden gejlingerd gelijk de baren der Zee , in Zee is bekommernis, zy kan niet rusten; en dan wordt hier de angstvallige bekommernis zinbeeldig voorgedragen , welke het fchrikbarend gerucht by de Inwooneren van Hamath en Arpad verwekt had. De benauwende angften maekten, dat zy, als de golven der Zee, in de uiterfte verlegenheid, ginds en herwaerds geflingerd wier. den. Ja de Syriers waren zelvs als eene voortgedreven Zee , en wel als eene Zee welker golven , door eenen geweldigen ftorm opgezet , niet tot bedaren komen kunnen.
24. Damafcus is flap geworden , de Inwooners van die vermaerde hoofdftad, hebben den ouden moed en voorige dapperheid verlooren, hunne handen hangen flap, de moed is hun ontzonken , zy durven de wapenen niet opvatten; de ganfche Stad is moedeloos, fy heeft haer gewendt om te vluchten , ende tfitteringe heeft haer aengegrepen : zy vlieden in de uiterfte verwarring , zy zijn geheel radeloos, benaeuwtheyt end3j fmerten als eener (#) barender [vrouwe] hebben haer bevangen:
25. Hoe, dit zal de algemeene jammerklacht der Sy-
(y) Jef. 17: 1. Cx) Jer. 4: 31. ende Cr. 24. «nds 301 6. XIV. DEEL. . Gg



466 JEREMIA. XLIX.
riers wezen , hoe en is de beroemde ftadt Damascus niet gelaten, liever verlaten en verwoest? hoe is de bloejende en aengename ftadt Damascus, die Stad mijner vrolickheyt geheel verwoest, en veranderd in puinhoopen ?
26. Daerom, naedien de ontroerde burgers van Damascus wanhopig zullen vluchten, vergel. vs. 24. fullen hare jongelingen die de wapenen dragen, en den bloem der Syrifche Krijgsmacht uitmaken , vallen en fneuvelen op hare ftraten: ende alle [hare] krijgslieden fullen te dien dage nedergehouwcn worden, fpreeckt de HEERE der heyrfcharen.
27. Ende ick fal een (y) vyer aenfteken in den muer van Damafcus: ende het fal Benhadads paleyfen verteeren. De geheele Stad zal tot eene prooi der vlammen gefteld worden, zoodat zelvs de prachtigfte gebouwen, ja de aeloude Koninglyke paleizen, niet zullen verfchoond worden.
Schoon wy, by gebrek van gefchiedkundige bewijzen, de vervulling van alle de byzonderheden welke hier bedreigd worden niet kunnen aenwijzen, is 'er evenwel geen twijffel aen , of nebucadnezar heeft zich ook het Rijk van Syrien onderworpen.
IV. De vierde Godfpraek betreft de Arabifche Kedarenen, vs. 28-33.
Dus luidt het opfchrivt vs. 28a. tegen kedar en tegen ie Koningrijken van hazor , welke nebucadnezar , Koning van Babel, geflagen heeft*.
De kedarenen waren afftammelingen van ismaël , vergel. Gen. 25: 13. en bewoonden een gedeelte van het woest Arabien. Zy hadden geene vaste wooningen, maer onthielden zich in tenten-; welke zy dan hier dan elders opfloegen, alwaer zy het beste voeder voor hunne kudden vonden , leggende zich voornamelyk toe op de veefok-
kery. —
a'llOS i! 4, 14.



JEREMIA XLIX. 467
kery By deze Kedarenen, worden de Koningrijken van
bazor gevoegd. Er was ook eene Stad hazor in Kanaan, van welke wy melding vinden Richt. 4: De Hazorenen, van welke hier gefproken wordt, hadden geene vaste fteden , volgens vs. 31- Men denke daerom onder den naem van hazor, aen een zeker gedeelte van het woest Arabien, het welk door nakomelingen van ismaël bezeten werd; die niet in tenten gelijk de Kedareenen woonden, maer in dorpen en gehuchten, vergel. Jef. 42: 1?, Deze Hazorenen nu, of dorpelingen, waren in kleine onderfcheidene volken verdeeld, welke elk hunnen Vorst hadden, en om deze reden wordt hier gefproken, van Koningrijken van hazor. — Zy werden gezegd , door mebücadnezar geflagen te zijn , om aen te wijzen dat de bedreiging , welke hier gedaen wordt, door den Koning van Babel zoa vervuld worden.
K. Het eerfte deel van deze Godfpraek is ingericht, tegen de Kedarenen vs. 28, 29.
28 Tegen Kedar, ende tegen de Koninckrijcken van Hazor, die Nebucadrezar, de Koningh van Babel, floegh; feyt de HEERE alfoo: Maket u op gy Chaldeeuwen, als de roede van mijnen toorn, trecket op tegen Kedar, ende verftooret de kinderen van 't ooften , de nakomelingen van Ismaël , die Oostwaerds van Kanaan woonen.
2 o Het volk van Nebucadnezar zal de Kedarenen overweldigen. Sy fullen hare tenten, waerin zy woonen , ende hare kudden, waerin hunne voornaemfte rijkdom gelegen is nemen, hare gordijnen, met welke zy hunne tenten bedekken, ende al haer gereetfchap en beatung, ende zy zullen hare kemelen voor fich wechnemen: met één woord, de Babyloniers zullen hen van alles berooven , ende fy fullen tegen hen uytroepen, of men zal hen noemen, Schrick Van rontomme. De vyanden zul. 'len den Kedarenen zoo veel angst en verfchrikking aenjagen, dat zy wel mogen genoemd worden Jchrik van rondom.
XIV. DEKT.. Gg 2



468 JEREMIA. XLIX.'
3. Het tweede deel der Godfpraek betreft de Koningrijken van hazor vs. 30-33.
30. Vliedet, fwervet flucks henen wegh, woonet in diepe [plaetfen}, gy inwoonders van Hazor, fpreeckt de HEERE: want de rampen des oorlogs, welke u boven het hoofd hangen , zijn van dien aert, dat gy uwe veiligheid alleen in de vlucht vinden zult; zoodat gy als ballingen, van de eene plaets naer de andero zult omzwerven , en genoodzaekt worden u te onthouden in fpelonken en onderaerdfche holen. Nebucadrezar, de Koningh van Babel, heeft eenen raetflagh tegen ulieden beraetflaegt, ende eene gedachte tegen 3 hen gedacht, die machtige Koning heefteen vast befluit genomen , om Hazor te verwoesten , toen hy eene gedachte tegen de Kedarenen gedacht heeft.
31. Maket u op, gy Chaldeeuwfche legerbenden, treeket op, en gordet u ten ftrijde, tegen het volck dat rufte heeft, door geene oorlogen ontrust is, en d&t in fekerheyt woont, zonder vrees voor aennaderendg onheilen, fpreeckt de HEERE: gy zult hen zeer gemakkelyk overweldigen; want het is een volk, dat geene deuren nochte grendel en heeft, het zijn menfchen [die] in geene verfterkte fteden, maer alleen, met weinige huisgezinnen op zich zelve, zonder onderlinge ver. bintenisfen woonen, zoodat zy niet 'beftand zijn tegen den minsten aenval.
32. Ende hare kemelen fullen ten roove zijn, ende de menigte haers vees, waerin de voornaemfte rijkdom van deze dorpelingen gelegen is, fal ten buyte zijn; ende wat hunne perfonen betreft, ick zegt de heer , falfe verftroyen in alle winden, als kav dat door dea wind wechvliegt, zy zullen zich door de vlucht, wijd en zijd verfpreiden, [te weten] de gene die aen de (z) hoecken afgekort zijn: ende ick fal haerlieder verderf
(x) Jer. y: aö. end« 25.1 2%.



JEREMIA. XLIX. 469
derf van alle fijne zijden aenbrengen, fpreeckt de HEERE, zoodat hun allerlei rampen, van alle kanten zullen overvallen, en de eene ellende hen op de andere treffen zulle.
Die aen de boeken afgekort zijn. De Arabiers hadden de gewoonte, om de hoeken van het hair aftekorten, zijnde dit eene afgodifche plechtigheid, waermede zy zich aen den dienst der zoogenaemde Goden toewijdden. — Maer dit was geen onderfcheidend kenmerk van de Hazorenen. Men zou het ook vertalen kunnen , die in benden verdeeld zijn. Het woord door afkorten vertaeld, zegt gemeenlyk fnijden, klieven, van eikanderen affcheiden. Het kan derhalven ook eenen afgezonderden hoop beteekenen, gelijk het zoo voorkomt Neh. 9: 27. Dit past zeer wel op de Hazorenen, die niet gelijk andere volken, in groote maetfchappyen vereenigd leevden , maer afzonderlyk by kleine benden.
33. Ende Hazor zal worden tot eene (a) draken wooninge, eene verwoeftinge tot in eeuwigheyt: niemant en fal daer woonen , noch geen menfchen kint daer in verkeeren.
Aen den nakomelingen derhalven van Ismaël wordt hier derhalven vs. 28-33, overeenkomflig de voorzegging Gen. 16: 12, niet flechts eene gevangelyke wechvoering bedreigd, maer eene geheele verjaging uit hun land, en eene verfpreiding onder andere volken. Dit zou gefchieden door nebucadnezar. De byzonderheden kunnen wy, by gebrek van gefchiedkundige berichten, niet bepalen.
V. De laetfte Godfpraek verkeert omtrent de Elamieten vs. 34-39.
34. Het woort des HEEREN dat tot den Propheet Jeremia in eene Openbaring gefchiet is, tegen Elam: in 't begin des Koninckrijcks Zedekia, des Konings van Juda, feggende:
(<0 Jer. 9: n. ende 10: 22. XIV. DEEL. Gg 3



47© JEREMIA. XLiX.
Door elam , hebben wy te denken aen'de nakomelingen van elam, den zoon van sem, vergel. Gen. 10: 22.-— Zal men de vervulling van deze bedreiging aenwijzen , dan moeten zy wel onderfcheiden worden van de Perfianen, naedien die nimmer, op zulk eene wijs als hier voorfpeld wordt, door nebucadnezar zijn te ondergebracht. Onder de regeering van cyrus zijn de Elamieten, eerst, met de Perfiaenfche Heerfcbappy vereenigd,en in dezelve ingelijvd. Toen hebben zy cyrus in het onderbrengen der Babyloniers geholpen; en federt Werd Sufan, de voornaemfte Stad van het land der Elamieten , de Rijkszetel der Perfiaenfche Heerfchappy. *— Eertijds waren de Elamieten aen de Asfyriers onderworpen; en zy hebben, onder den Koning sanherib, tegen Jerufalem geflreden , vergel. Jef. 22: 6. Naderhand zijn zy van de Asfyriers afgevallen ; en wanneer vervolgens de Babylonifche Monarchy, op de puinhopen der Asfyrifche is opgericht, zijn de Elamieten ook door nebucadnezar ondergebracht.
Omtrent deze Elamieten ontving onze Propheet eene Openbaring, in het begin des Koningrijks van zedekia, Koning vm Juda. Toen zedekia den throon van Juda beklom, Was hy cijnsbaer aen den Koning van Babel. Al aenftonds fchijnt hy overleg gemaekt te hebben , om het juk aftefchudden; en dit voornemen zal hy denkelyk aen den Elamieten, een oorlogzuchtig volk, hebben bekend gemaekt, op dat deze gelijktijdig de Babyloniers van achteren zouden aentasten, wanneer hy dezelve van vooren aen viel. Do heer Het zedekia van dit voornemen afmanen, door hem te verzekeren, dat ook de Elamieten zelve, eeilang, door neïucadnezar , zouden ondergebracht worden. Om die zelvde reden, moest onze Propheet omtrent dien zelvden tijd jukken maken, en tot de nabuurige volken zenden, vergel. Kap. 27 en 28. In dezen tijd nu ontving jeremia eene nadere openbaring, omtrent het lot der Elamieten, opdat Koning zedekia van zijn ydel vertrouwen, op den byfland van dit volk, zou worden afgetrokken.
Deze



JEREMIA. XLlX. 471
Deze Prophecy omtrent de Elamieten behelst f{- bedreiging vs. 35-38. en 3. Eene belovte vs. 39.
35. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen, die het bewind voert over de lotgevallen der volken: de Elamieten zijn op het gebruik van pijl en boog zeer afgericht; vergel. Jer. 22: 6, maer hunne macht zal vernietigd worden ; Siet ick fal verbreken Elams boge; het voornaemfte werktuig van haerlieder gewelt.
36. Ende ick fal de vier winden uyt de vier hoecken des hemels over Elam aenbrengen, ende falfe in alle die felve winden verftroyen: ende daer en fal geen volck zijn daer henen Elams verdrevene niet en lullen komen.
De heirbenden der Babyloniers, welke de Elamieten, op het onverwachtst en van alle kanten, overvallen zouden, worde hier voorgefteld, onder het zinbeeld van de vier winden, waerdoor zy overal, en onder alle volken, zouden verftrooid worden. — Zoo is het ook gefchied, en wy weten uit Dan. 8, dat het land der Elamieten, misfehien gedeeltelyk door eene nieuwe volkplanting bewoond, aen den Chaldeeuwen eenen geruimen tijd zy onderworpen geweest.
37. Ende ick, zegt de heer, fal Elam vertfaegt maken , liever vergruizen en geheel verwoesten , voor 't aengefichte harer vyanden, ende voor't aengefichte der gener die hare ziele foecken, ende fal een zeer geducht quaet over- hen brengen, de hittlgheyt mijns toorns, fpreeckt de HEERE, zal tegen hen branden: ende ick fal het fweert achter hen, die het bedreigde kwaed ontvlucht zijn, fenden, tot dat ickfe verteert fal hebben.
38. Ende ick fal mijnen richterlyken throon in Elam Hellen, om hen voor mijne vierfchaer te dagen, en op eene voorbeeldige wijs te ftraffen: ende Ik fal den Koningh ende de Vorften van daer vernielen , fpreeckt de HEERE:
XIV. de Et,. Gg 4
1



47* JEREMIA. XLIX.
Dat de Elamieten, door de Babyloniers verdelgd zijn, wordt bevestigd door ezechiel Kap. 32: 24.
39. Maer 't fal gefchieden in 't laetfte der dagen , dat ick Elams (b) gevanckeniffe wenden en hen in vryheid herftellen fal, fpreeckt de HEERE.
Deze belovte is vervuld, in de laetfte dagen der Babylonifche heerfchappy; toen de Elamieten, hunne zaken langzaem herfteld zijnde, van de Babyloniers zijn afgevallen, en zich by cyrus gevoegd hebben ; en zedert dien tijd, zijn zy met de Perfiaenfche heerfchappy zoo nauw verbonden , dat zy met dezelve één Rijk hebben uitgemaekt
Voor het overige is deze belovte in nadruk vervuld, onder de dagen van het Euangelie, toen 'er in het Perfiaenfche Rijk, verfcheidene gemeenten van Christenen zijn opgericht; en onder de menigte, welke op den eerften pirix' terdag vergaderd was, worden ook de Elamieten geteld , van welke toen misfehien, reeds fommigen tot het geloor in jesus naem, bekeerd zijn.
HET L. KAPITTEL.
J^It Kapittel behelst eene voorzegging, tegen het volk van Babel, het welk de heer gebruikt had, om andere volken, ook.de Joden, te tuchtigen. — In dit, en het volgende Kapittel, vertoont de Propheet; hoe de heer de Babyloniers, wegens hunne afgodery en godloosheid, als mede wegens het misbruik van hunne macht, vooral in de harde behandeling van de Joden, Gods oude volk, op zijnen tijd bezoeken zou , terwijl Hy aen de Joden zou gedenken, en hen van de Babylonifche overheerfching geheel verlos fen.
Wy moeten ons de Babylonifche heerfchappy voorftellen, in hare volle krackt en ge vestigden luister, nadat we-
bu
(b) Jer. 43: 47.



JEREMIA. L. 473
bucadnezar zich wijd en zijd alles onderworpen, en Babel tot eene Koningin der Koningrijken verheven had. — jeremia voorfpelt hier , hoe die machtige heerfchappy, door de Meden en Perfen, van tijd tot tijd zou vernederd, en eindelyk aen eene volkomen verwoesting overgegeven worden, terwijl alle belovten, welke de heer aen Juda gedaen had, zouden vervuld worden.
Dit alles wordt zoo onderling verbonden, en onder een gemengd voorgedragen, dat het zeer bezwaerlyk zy, eene juiste ontleding van deze voorzegging op te geven. Vijfmalen wordt die uitfpraek herhaeld, zoo zegt de heer. Volgens deze herhaling onderfcheiden wy vijf hoofddeelen , in welke telkens dezelvde zaek , maer met eene aengename verfcheidenheid, wordt voorgedragen. I. Het eerfte deel ftrekt zich uit in dit Kap.' van vs. 1-32. II. Het tweede van vs. 33-46. III. Het derde Kap. 51. van vs. 1 tot 32. IV. Het vierde Kap. 51. van vs. 33 tot 57. V. Het laetfte Kap. 51. van vs. 58 - 64.
Meermalen vonden wy den ondergang van Babel, by onzen Propheet voorfpeld, maer hier wordt dezelve zeer uitvoerig afgeteekend. jeremia heeft deze openbaring ontvangen, voor het vierde jaer van zedekia, vergel. Kap. 51: 59. Zy was ongemeen gefchikt, om de Joden in hunne ballingfchap daermede te vertroosten, dat zy eens, uit het afgodisch Babel zouden verlost, cir in hun Vaderland herfteld worden. Dan zou het blijken, dat Israëls God de beftuurer was van het gansch Geheelal, die de Koningrijken doet op en onder gaen, en dezelve uitdeelt aen wie Hy wil. — Toen deze voorzegging gedaen werd, kon niemand daervan iets voorzien. Het Rijk van Babel was in den grootften luister , zoodat deszelvs ondergang hoogst onwaerfchijnlyk, ja nae den mensch onmogelyk ware. '
XIV. D2EÏ. Gff S



474 JEREMIA, L.
I. In het eerfte hoofddeel vinden wy, behalven het opfchrivt vs. i.
X. Het oordeel over Babel, en het hoofdoogmerk dtervan, in het algemeen voorgefteld vs. 2-5. '
2. Eene nadere uitbreiding van het een en ander vs. 6-32.
1. Het woort, dat de HEERE gefproken heeft tegen Babel, de hoofdftad van de Babylonifche heerfchappy , en tegen 't ganfche lant der Chaldeen; door den dienii des Propheten Jeremie.
2. Verkondiget onder de Heydenen, ende doet hooren, ende werpet eene baniere op, of fteit een teeken, om de aenfehouwers tot u te lokken, om te vernemen wat gy te boodfehappen hebt; latet allerwegen hooren, en verbergt'et niet: fegget, Babel, die machtige Stad, is ingenomen, (a) Bel die vermaerde afgod der Chaldeeuwen, vergel. Jef. 46: r. is befchaemt, de afgod Merodach is verplettert en te fchande geworden, ja alle hare afgoden zijn befchaemt, hare dreckgoden zijn verplettert.-
De Propheet zag in eene Openbaring, Babel ingenomen. Dit was eene zeer aengename gebeurtenis voor alle volken, welke door de Chaldeeuwen overheerscht werden. Hy roept daerom in die verrukking, alle fnelle boden, om deze tijding allerwegen bekend te maken.
3. Want een volck komt tegen haer op van 't noorden , zijnde de Meden en Perfen; dat volk fal haer lant fetten in verwoeliinge, dat 'er geen inwoonder in en fal zijn: van den menfchen aen tot de beeften toe zijnfe wechgefworven , doörgegaen, en met fchrik bevangen, allerwegen heen gevloden.
4. In de felve dagen, ende ter felver tijt, als het gemelde volk uit het Noorden, Babel zal hebben ingenomen , fpreeckt de HEERE, fullen de kinderen Ifraëls uit het land van hunne gevangenis terug komen,
(«) Jef. 46: !• Jer> -5'- 44.



JEREMIA. L, 457
fy ende de kinderen Juda te famen: wandelende ende weenende, met een hartelyk berouw over hunne zonden , fullen fy naer hun Vaderland henen gaen, ende den HEERE haren Godt foecken , om Hem •prechtelyk te dienen,
5. Sy fullen nae Zion vragen, en Jerufalem opzoeken; op den wegh herwaert fullen hare aengefichten zijn: fy fullen gelukkig in hun Vaderland komen ende den HEERE toegevoegt worden, om Hem, als hunnen Koning te dienen , [met] een eeuwigh verbont, [dat] niet en fal worden vergeten.
Anders is de invulling niet noodig, en men kan het dus vertalen : het eeuwig verbond, het welk de heeb , aen Sinai, met Israël heeft opgericht, zal niet vergeten worden; de getrouwe God zal alle zijne belovten, welke Hy aen jacobs zaed gedaen heeft, ontwijffelbaer vervullen.
3. Deze voorzegging, 200 omtrent het innemen van Babel, als omtrent de wederkeering van Israël, wordt vervolgens nader uitgebreid vs. 6-32.
A. Het een en ander wordt naier afgeteekend vs. 6-16. en
B. De vyanden der Chaldeeuwen worden tegen hen, op drie¬
der lei wijs opgeroepen vs. 17-32.
6. Mijn volck Israël waren afgedwaelde en verlorene fchapen, blootgefteld aen alle gevaren, hare herders, Koningen in den Burgerlyken, en Leeraers in den Kerkelyken ftand, haddenfe verleydt, fy haddenfe gevoert [nae] de bergen, om aldaer nae de wijs der heidenen afgodery te plegen: fy gingen van bergh tot heuvel, zy vervielen van de eene afgodery tot de andere, fy vergaten hare legeringe en fchaepftal, zy verlieten moedwillig den dienst en de befcherming van den AUerhoogften.
7. Hunne toeftand was daerom deerniswaerdig. De omliggende volken benauwden hen. Alle die haer vonden, aten haer op; ende hare machtigde wederpartijders,
XIV. deel.



47ö JEREMIA. L.
de Babyloniers feyden , Wy en fullen geene fchult hebben, de God der Joden zal ons niet ftraffen, wanneer wy hen onderdrukken: daerom dat fy gefondigt hebben tegen den HEERE hunnen God, [in] Kanaan , dat de (b) wooninge der gerechtigheyt had behooren te zijn, ja [tegen] den HEERE, de verwachtinge harer vaderen.
In de wooning der gerechtigheid. De inlasfching van het woordje in is niet noodig, en dan wordt de heer zelvs de wooning der geredtigheid genaemd, omdat Hy eene veilige fchuilplaets is voor den rechtvaerdigen. Maer de Joden hadden, door afgodery, tegen den heer gezondigd, en zich Zijner befcherming onwaerdig gemaekt.
8. (c) Vliedet wech gy gevangene Joden, uyt het midden van Babel, ende gaet uyt, uyt der Chaldeen lant: ende wefet als de boeken voor de kudde henen.
De Propheet teekent hier het onverwachte van Babels val, en den grooten fpoed, welken de Joden maken zouden 'om naer hun Vaderland weder te keeren, zoodra zy daertoe vryheid van cyrus gekregen hadden. — Zy zouden wezen als de hokken voor de kudbe henen.. Het zinneprent is ontleend, van de ongemeene vlugheid der bokken; en wijst ons den fpoed aen , welken de kloekmoedigften onder de Joden, ten voorbedde van hunne volksgenooten, maken zouden, om naer Kanaan weder te keeren.
9. Want fiet, ick fal eene verfamelinge van groote volcken uyt den lande van 't noorden verwecken , ende tegen de groote Stad Babel opbrengen ; die fullen fich tegen haer ruften, van daer of om die reden, fal fy ingenomen worden: hare pijlen fullen zijn als eenes kloecken helts, zy zullen gewisfelyk treffen, geene en fal ledigh wederkeeren.
10. Ende het land der Chaldeen lal ten roove zijn: alle die 't berooven , fullen verfadigt en met den buit verrijkt worden, fpreeckt de HEERE.
11. Om
(V) Jer. si: 23. (e) Jef. 48: ze. Jer. 51: 6. Openb. 18: 4.



JEREMIA. L. 477
11. Om dat gy u verblijdt hebt, o volk van Babel, over de onheilen van mijn volk Israël, om dat gy van vreugde hebt opgedrongen, by het innemen en berooven van Kanaan, gy plunderaers mijner erffenifle: om dat gy door uwen voorfpoed geyl en dartel geworden zijt als een grafige veerfe, [ende] van trotsheid hebt gebriefcht als de ftercke [peerden]:
12. Het is de grootfte fchande welke men bedenken kan, wanneer eene moeder zich fchaemt over hare kinderen. So is het met u gelegen gy Chaldeers j de Stad Babel, uwe moeder is feer befchaemt; die u gebaert heeft, is fchaemroot geworden: Siet, fy is geworden de achterfte der Heydenen , uwe heerfchappy , welke weleer de voorfte en de eerfte was onder de volken, is de achterfte, de laegfte , en geringfte geworden ; uw land is geworden tot eene woeftijne , dorheyt ende wilderniffe.
13. Van wegen de verbolgenheyt des HEEREN zal Babel, die machtige Stad, verwoest worden, d2n en fal fy niet bewoontrworden, maer fy fal geheelick eene verwoeftinge worden: (d) al wie aen Babel voorbygaet, fal fich ontfetten, ende ter bsfchimping, fluyten over alle hare plagen.
14. Rullet u tegen Babel rontomme, alle gy die den boge fpannet, fchietet in haer, en fparet de pijlen niet: want fy heeft grootelyks tegen den HEERE gefondigt, vergel. vs. 7.
15. Juychet over haer rontomme, al gy volken, welke door de Babylonifche heerfchappy onderdrukt zijt. Zy is diep vernederd,fy heeft hare hant gegeven,aen den Perfen en Meden , tot een teeken van onderwerping; hare fterke fondamenten zijn gevallen, hare hooge moeren zijn afgebroken : want dat is des HEEREN wrake, die nu al het kwaed rechtvaerdig te huis zoekt, dat de Babyloniers gedaen hebben; neemt deze gelegenheid
(d) Jer. 49: 17. XIV. DEEL,



478 JEREMIA. L.
waer alle gy omliggende volken, wreket u aen haer, doet haer, gelijck als fy gedaen heeft.
16. Roeyt uyt van Babel den zaeyer, ende dien die den fickel handelt in den oogfttijt: Babel is zoo groot, dat 'er binnen hare muuren, tuinen, akkers en vel • den gevonden worden, zoodat zy eer naer een bemuurd landfchap, dan naer eene Stad gelijke; maer de akkerlieden zullen voor het oorlogszwaerd wechvüeden, ook zullen de vreemdelingen vluchten : laetfe van wegen het verdruckende fweert, fich keeren, een yegelick tot fijn volck, ende vlieden, een yegelick nae lijn lant.
Vs. 6-16. vinden wy derhalven eene Prophetifche af teekening van de rampen, welke van tijd tot tijd over Babel , ter volkomene verwoesting komen zouden, terwijl Israël in vryheid zou herfteld worden.
D. Het voorftel der dingen, welke over Israël ten goede, en over Babel ten kwade komen zouden, wordt nog eens hervat, en ten aenzien van de wijs en de gevolgen, nader aengedrongen vs. 17-32.
17. Gansch Ifraël is gelijk een verbijftert lam , [dat"] de leeuwen verjaegt hebben , voor zoo ver twee machtige Koningen de nakomelingen van Jacob, onder de Heidenen verftrooid hebben: De eerfte , [die] hem heeft opgegeten, was de Koningh van Alfur, dees heeft het vleesch gegeten, naedien hy de X ftammen gevangelyk heeft wechgevoerd, ende defe de laetfte, Nebucadrezar de Koningh van Babel, heeft hem de beenderen verbrijfelt, voor zoo ver hy Juda, de meest vermogende der ftammen, vermeesterd heeft.
18. Daerom, foo feyt de HEERE der heyrfcharen, die het beftuur voert over de lotgevallen der volken, de eenige en ware Godt, die Ifraëls nageflacht, tot het volk van zijn byzonder eigendom, heeft aengenomen ; Siet ick fal befoeckinge doen over den Koningh van Babel, ende over fijn lant: gelijck als
ick



JEREMIA. L, 479
ick befoeckinge gedaen hebbe over den (e) Koningh van Affur.
De heer had bezoeking gedaen over den Koning van Asfur , toen Ninive, de hoofdftad der Asfyrifche Heerfchappy verwoest, en het Asfyrifche Rijk, aen de Babylonifche Monarchy onderworpen was; zoo zou Babels Monarchy nu aen de Perfiaenfche onderworpen worden.
19. Ende wat mijn oude volk aengaet; ick fal Ifraël weder tot fijne wooninge brengen, hy zal gerust in Kanaan woonen, ende hy fal zijne kudden weyden [op] den vruchtbaren Carmel ende [op] den grasrijken berg Bafan: ende fijne ziele fal op het gebergte Ephraims ende Gileads, aen deze en gene zijde der Jordaen, van de inkomften des lands verfadigt worden.
20 In die dagen ende te dier tijt, fpreeckt de HEERE, fal Ifraëls ongerechtigheyt gefocht worden, maer fy en falder niet zijn; ende de fonden van Juda, maer en fullen niet gevonden worden: want ick falfe den genen vergeven, dien ick fal doen overblijven. De zonden van Israël, om welke zy naer Asfyrien en Babylonien verbannen zijn , zullen niet meer gedacht worden; mijn oude volk zal in mijne gunst volkomen herfteld worden.
Vs. 21-32. worden de rampen , welke over Babel komen zouden, nader ontwikkeld, in eene driemael herhaelde aenfpraek aen Babels vyanden, met bevel, om aen te vallen en te verwoesten; by welke gelegenheid de wijs en de gevolgen van deze aenvallen nader befchreven worden. — et. De eerfte oproeping gefchied aen cyrus vs. 21-25. j3. De tweede aen darius hystaspis vs. 26-28. y. De derde aen xerxes vs. 29, 30. — Vs. 31, 32. behelst eene korte herinnering van het voorige.
21. Tegen het lant Merathaim zult gy Cyrus de wapenen wenden, treckt tegen 't felve op j ende tegen de inwoonders van Pekod : Verwoeft ende verbannet achter hen, fpreeckt de HEERE; Ende
(f) 2 Kon. 191 35, 37. Jet 37: 36, 38. XIV. DEEL.



48o JEREMIA. L.
doet nae alles dar ick u geboden hebbe, en waertoe Ik u gefchikt heb ; om namelyk de Babyloniers onder te brengen, vergel. Jef- 44—
Voor het naest zouden wy denken, dat Mtrathaim en Pekoi eigene namen zijn van twee landfchappen , tot de Chaldeeuwfche heerfchappy behoorende, welke cyrus, op zijnen tocht tegen Babel, overmeesterd heeft.
22. Daer is een krijgsgefchrey in den lande der Chaldeeuwen gehoord: ende daer is een groote breucke, eene zware ellende.
23. Hoe is de Babylonifche heerfchappy, welke men eigenaertig de hamer der gantfcher aerde noemen mogt, voor zoo ver zy vele volken verbrijzeld heeft; [foo~\ afgehouwen ende verbroken? wie zou iets van dien aert, omtrent dat waerelddwingend volk, hebben kunnen verwachten ? hoe is het machtige en trotfche Babel geworden tot eene ontfettinge , onder de Heydenen ?
24. Dit is van den heer gefchied. Ick, zegt daerom de AUerhoogfte, Ik heb u een firick geftelt, dies zijt gy op het onverwachtst oock gevangen , wanneer gy niets van dien aert vermoed hebt, o Babel, even gelijk eenig wild in eenen ftrik gevangen wordt; op eenen tijd, dat gy't niet en willet, dat u eenig kwaed bejegenen zoude: gy zijt van uwe vyanden in den ftrik gevonden, ende oock gegrepen, dit alles heb ik u, in den weg van mijne Voorzienigheid, doen overkomen, om dat gy U tegen den HEERE [in Jlrijt] gemengt en Hem grootelyks. verbitterd hebt.
Hier wordt de zeer onverwachte inneming van Babel eigenaertig afgeteekend. Trouwens deze Stad is door cyrus, zeer onverwacht ingenomen, toen men niets der. gelijks verwachtte, en de inwooners bezig waren , met te drinken en zich te vermaken, cyrui bediende zich van eene krijgslist. Hy wist den Euphraet afteleiden , trok met zijn volk door de kil van die rivier, en verraste Babel zoo fchielyk, dat men aen het eene einde der Stad niet wist, dat het ander was ingenomen.
25. De



JEREMIA. L, 48Ï
ty. De HEERE heeft als het ware fijn fchatkamer opg^da'n, ende de inftrumenten fijner gram« fchap voorc&ebracht om de B tbyloniers te ftrafen : want dat is een werck des Heeren, des HEEREN der heyrfcharen, het welk Hy, door het mer«waerdig beftuur van zijne Voorzienigheid, gewrocht heeft in den* lande der Chaldeen»
Vs. 26-28 wordt d-aetus hystasus opgeroepen; gelijk voorcil blijkt uit vs. 28 dot deze wruke in het nu reeds 'herbouwde Zion mosst worden 'verkotvdgd.
26. Kornet aen tegen haer van 't uyrerfte ge-
deeke der 'Perfiaenfche heerfchappy , opent hare fchue3ren en koornmagazijnen , vertredet haer als \_koorn\* hoopen, ende verbannetfe: En laetfe geen ovtrblijffel hebben,
Het iinneprent 'is ontleend van het dorfcfien der Oosterlingen , die de koornhoop'en ter nederfpreiden , en de osfen daerin lieten. — Het teekent ons de vernedering van Öabel, door darius hystasfis; die, om een opftand tegen Jiem ih de Stad voorgevallen, haer ontmantelde, de rhuuïen 'en poorten deed Hechten, en allen den overvloed wechroovde.
2.7. Doodét met den fWeerde alle hare edele en 'aenzienlyke lieden , die vette varren zijn , van wegens hunnen rijkdom , laetfe afgaen ter llaehtinge: wee over hen, wint haer dagh is gekomen, de tijt harer befoeckinge.
darius hystaspis liet 3000 edelen te Babel dooden. 28. Daer is eene ftemme der gevluchten endé «htkomenen uyt den lande van Babel, by de herftelde Joden in Kanaan gekomen : om in Zion te ver* kondigen de wrake des HEEREN onfes Godts ^ de wrake fijns Tempels, waermede Hy eindelyk wraek genomen heeft van de Babyloniers, over het verbrandgn van den Tempel.
Vs. 29 , 30. wórdt Xerkes tegen Babel opgeroepen.
20. Latet [»] hooren tegen Babel, gy Peruaan* XIV. deel. Hh



482 JEREMIA. L.
fche fchutters, alle gy die, met eene meer dan g«; meene handigheid, den boge fpannet, legert u tegen haer rontomme, laet niemant van haer ingezetenen ontkomen, vergeldet haer nae haer werck, doet haer nae alles dat fy aen den Joden en aen Jerufalem • gedaen heeft: want fy heeft trotflick gehandelt tegen den HEERE, by het verwoesten van Jerufalem en het verbranden van den Tempel; zy heeft zwaerlyk ge zondigd tegen den Heyligen Ifraëls, die het kwaed niet kan onvergolden laten.
30. Daerom fullen hare (ƒ) j'ongelingen vallen op hare ftraten: ende alle hare krijgslieden te dien dage uytgeroeyt worden , zoodat zy geene wapenen meer dragen zullen, fpreeckt de HEERE.
xeexes heeft geweldig gewoed , tegen de afgoden en Tempelen der Babyloniers. Ook heeft hy onder hen eene zeer groote flagting veroorzaekt, en aen dien van Babel het gebruik der wapenen verboden.
31 > 32' behelst eene korte herhaling van het voorige, ziende op alle de verwoestingen, welke in het Rijk van Babel, door de Perfiaenfche Vorsten, zouden worden aengericht.
31. Siet ick [wil] aen u, gy trotfe of gy trotsheid die te Babel regeert; of Ik zal my tegen u krachtdadig verzetten, fpreeckt de Heere, de HEERE der heyrfcharen: want uw dagh is gekomen, de tijt dat ick u befoecken fal.
32. Dan fal de trotfe heerfchappy van Babel aenftooten, waggelen in gezach, ende zelvs vallen, den Koninglyken luister geheel verliezen, ende daer en fal niemant zijn die hem oprichte: Ja ick fal een vyer aenfteken in fijne fteden ; dat fal alle plaetfen rontom hem verteeren.
(ƒ) J«- 491
II. Ha



JEREMIA. L. 483
ii. Het tweede deel van deze Godfpraek vinden wy vs. 23-4.6»
K. Eerst word-n de redenen van Gods geduchte tordeelen over Babel aengewezen, vs. 33, 34.
Q. Daerna worden die oordeelen, in eenige byzonderheden befchreven, vs. 35-40.
Eindelyk worden de vyanden van Babel uitvoerig af' geteekend, vs. 41 - 46.
3.3. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen; De kinderen Ifraëls ende de kinderen Juda zijn t'famen, door de Asfyriers en Babyloniers ■, verdruckt ge* weeft: ende alle diefe gevangen hadden hebbenfe vaftgehouden , fy hebbenfe geweygert los te laten, en in vryheid te herftellen.
34. [Maer'] haer VerlolTer is fterck ; Hy bezit een onbeperkt Alvermogen. HEERE der heyrfcharen , Opperfte Beftuurer van het gansch Geheelal, is lijn naem : Hy zal niet dulden, dat zijn oude volk ongeftraft mishandeld worde, hy fal haren twift fekerlick twiften , op dat hy het lant Kanaan in rufte brenge , maer de inwoonders van Babel beroere. De Allerhoogfte zal, met de Babyloniers, volgens de Wet der wedervergelding handelen, en hen op foortgelijke wijs handelen, als zy nret de Joden gehandeld hebben.
35. Het fweert fal zijn over de Chaldeen , fpreeckt de HEERE: ende over de inwoonders van Babel, ende over hare Vorften , ende over hare Wijfen, om hen zonder verfchooning te verteeren.
36. Het fweert fal zijn over de leugenaers, die voorwenden, dat zy toekomende dingen voorzeggen kunnen, datfe fot worden: Het fweert fal zijn over hare helden, datfe vertfagen.
37. Het fweert fal zijn over fijne peerden, ende over fijne wagenen, ende over den gantfehen gemengden hoop die in 't midden van haer is, datfe
XIV. deel. Hh a



484 J E R E M I A; Li
tot lafhartige wijven worden: Het fweert fai zijn over hare fchatten, datfe geplundert worden.
38. Droogte fal zijn over hare wateren, datfe uytdroogen: want het is -een lant van gefnedene beelden, ende fy rafen en zijn als dol nae de fchrickelicke [afgoden}.
Dit alles is letterlyk vervuld, by het innemen van Babel door cyrus. Hy verraste de Stad by nacht, terwijl de inwooners dronken en vrolyk waren. Dit gav hem gelegenheid, om eene geweldige flagting aen te richten. Er heerschte by de Babyloniers eene algemeene verfchrikking,
en alles was in de uiterfte verwarring. Zelvs was 'er
droogte over de wateren, voor zoo ver cyrus het water van de Euphraet, door verfcheidene afleidingen, zoo laeg liet loopen, dat zijn volk die rivier doorwaden konde.
39. Babel zal geheel verwoest worden. Daerom fo fullen de wilde dieren der woeltijnen met de wilde dieren der eylanden [daer in] woonen; roovdieren, die hun prooi te water en te land zoeken, zullen zich aldaer onthouden; oock fullen de jonge ltruyffen daer in woonen: ende men falder geen verblijf meer hebben voor de menfchen in eeuwigheyt, noch fy en fal niet bewoont worden van geflachte tot geflachte.
4°- (g) Gelijck Godt Sodom ende Gomorra, ende hare naebueren heeft omgekeert, dat -er niemand woone, in die wel eer zoo aengename landftreek, fpreeckt de HEERE; [alfoo] en fal niemant aldaer woonen, nochte geen menfchen kint in haer verkeeren.
Toen alexander de Groote, als overwinnaer, uit de Indien wederkeerde, was hy voornemens Babel te herbouwen, en in den voorigen luister te herftellen: maer de dood verhinderde hem in de uitvoering.
41. Siet, Qi) daer komt een volck uyt het noorden tegen Babel: ende eene groote natie, ende gewel-
iS) Oen. 19: «5. Jer. 49: 18. C*) Jerem. 0: 22, 23, 24,



JEREMIA; L» 485
weldige Koningen, Cyaxares namelyk en Cyrus, fullen van de zijden en uiterfte einden der aerde opgeweckt worden.
42. Boge ende fpielTe fullen fy voeren, zy zullen zeer afgericht zijn op den wapenhandel; wreet zijnfe , ende en fullen niet barmhertigh zijn; hunne woede, altans van het Krijgsvolk, zal alle palen van menfchelykheid te buiten gaen, en zich uitftrekken, zelvs tot weerloze voor. werpen, welke anders door edelmoedige vyanden verfchoond worden.; hare ftemme en het geluid van het leger fal bruyfen als de zee, wanneer zy onftuimig is, ende op peerden fullenfe rijden : het is toegeruft als een man ter oorloge, tegen u, o.dochter van Babel.
43. De Koningh van Babel heeft haerlieder geruchte zeer onverwacht, en met de uiterfte ontroering gehoort, ende fijne handen zijn flap geworden van verflagenheid, wetende geene middelen by de hand te nemen, om wederftand te bieden : (/) benaeuwtheyt heeft hem aengegrepen, weedom als eener barender [vrouwe], toen Cyrus de Stad overrompeld had. Vergel. Dan. 5: 6.
44. (£) Siet, gelijck een leeuw van de verheffmge der Jordane, fal hy opkomen tegen de ftercke wooninge: want ick falfe in een oogenblick daer uyt doen loopen; ende wie [daer toe~] verkoren is, [dien] fal ick tegen haer beftellen: want (/) wie is my gelijck? ende wie foude my verdagvaerden? ende wie is de herder, die voor mijn aengefichte beftaen foude?
45. Daerom hooret den (m) raetflagh des HEEREN, dien hy over Babel heeft beraedlaegt, ende fijne gedachten , die hy gedacht heeft over het lant der Chaldeen: So de geringfte van de kudde hen niet en fullen nedertrecken 1 So hy de wooninge boven hen niet en fal verwoeften!
(O Jer. 49: 24. (*) Jer. 49: 19, &c. (O Job 41: 1. Jer, 49: 19. C»0 jer. 49: 20.
XIV. DEEL, ' Hh 3



48*. JEREMIA. L.
Vergelijk over vs. 44, 45, het gene wy by Kap. 49: jq-zi. hebben aengeteekend. — Daer werd de handelwijs van weeucadnezar , tegen de Edomieten afgeteekend. Nu zouden de Babyloniers gehandeld worden, volgens de wet der wedervergelding, op dezelvde wijs als zy, tegen de Edomieten en andere volken, gehandeld hadden.
46. De (w) aerde is als het ware beevende geworden van 't geluyt der inneminge van Babel: alle de Natiën van het Oosten hebben haren ondergang met ontroering vernomen , ende het gekrijt is gehoort onder de volcken.
HET LI. KAPITTEL.
J^Ier wordt de Godfpraek tegen Babel, welke met Kap. 50: 1. begonnen was, vervolgd,
III, Het derde deel van deze Godfpraek is vervat vs. 1-33.
t*. Vs. 1-5. vinden Wy een beknopt voorftel van ket oor. deel over Babel,
1, Soo feyt de HEERE; Siet ick fal eenen verderveiiden (a) wint opwecken, tegen Babel, ende tegen de gene die daer woonen in 't herte van de gene die tegen my cpfiaen.
Het oordeel over de Babyloniers wordt hier voorgefteld, pnder het zinneprent van eenen geweldigen en verdervenden wind, die alles om ver rukt en vernielt. Zoodanige winden zjjn in het Oosten zeer geducht. _ Zulken wind zou de ruer, in het beftuur van zijne rechtvaerdige Voorzienigheid, opwekken sa doen acnrukken tegen Babel, ende inzonderheid tegen de genen die daer woonen, in kef hart van de genen
die
(n) Jw, 49! *i. 00 Jer. 4: |i.



JEREMIA. LI. 487
die tegen Hem op/tonden, dat is tegen de Koninglyke hoofdftad zelve, gelegen in het midden van het land der Chaldeeuwen; dat volk, het welk tegen den heer was opgeftaen, en zich baldadig tegen Hem had aengekant, door het verwoesten van Kanaan , het wechvoeren van zijn volk, en het verbranden van zijn Heiligdom. — Deze gaweldige wind teekent ons Koning cyrus, met zijne hcirmachten; die op eene geweldige wijs tegen het Koningrijk der Chaldeeuwen en de Stad Babel zou aenrukken. _
2. Ende ick fal Babel (b) wanners toefchicken, diefe wannen zullen en doen verftuiven, als kaf . voor den wind, ende de Perfianen zullen met de Babyloniers even eens handelen, als zy met de Joden gehandeld hebben zoodat zy haer lant van inwooneren uytledigen fullen : want fy fullen ten dage des quaets van rontomme tegen haer zijn, zoodat 'er voor niemand eene veilige fchuilplaets of ontkoming wezen zal.
3. De fchutter fpanne fijnen boge tegen [dien} die fpant, ende tegen [dien] die fich verheft in fijn panfier: ende en verfchoonet hare jongelingen niet, verbannet al haer heyr:
Men zou dit vers, met het voorige verbinden kunnen op deze wijs. „ De Perfianen zullen ten dage des kvtaeds, van rondomme tegen hen zijn, naemlyk tegen de Babyloniers, tegen den fchutter die zijne boog fpant, en tegen hem, die zich " trotfchelyk verheft of beroemt in zijn pantfier, zoodat de '„ gewapende Babyloniers zich nauwelyks tegen hunne „ vyanden zouden durven verheffen. Hoe het zy, de za„ kelyke zin is zekerlyk deze: dat noch moed noch wapentuig, den Babyloniers zou kunnen baten. — De volgende woorden, verfchoont hunne jongelingen niet, verbant al hun heir, geven te kennen , dat de beste manfchap der Babyloniers zou vernield worden, zoodat 'er niets „ van hun heir, het welk wederftand bieden wilde, zou „ overblijven."
(f) Jer. 4: 11. ende 15: 7. XIV. DEEL Hh 4



488 JEREMIA, hl,
4. Dat de verfkgene iiggen in den lande de? Chaldeen , ende de doorftekene op hare (c) ftraiem Het ganfche land der Chaldeeuwen , en byzonder de' hoofdftad Babel, zal met verilagenen en gewonden als bezaeid zijn.
Dit is letterlyk vervuld, by de inneming van Babel door cyrus; die bevel gav, dat zy, die zich ftil en gerust nj hunne huizen hielden, zouden gefpaerd, maer dat alle deoverigen , die op de ftraten en in de wapenen gevonden werden, zonder verfchooning moesten afgcmaekt worden.
5 Dit geduchte oordeel over Babel zal dienen tot verlosfing van Israël2 Want Ifraël noch Juda, welke bdde thans uit Kanaan verbannen zijn, en fal niet in weduwfchap, in dien bedrukten ftaet, in welkea zy thans ver* keeren, gelaten worden van fijnen Godt , van den HEERE der heyrfcharen, die het beftuur voert over de lotgevallen der volken ; (hoewel haerlieder lant Kanaan , van wegens hunne voorige afgoderyen en boosheden, vol van fchult is,) zy zullen evenwel niet geheel en voor altoos verlaten worden, van den Heyligen Ifraëls, dien rechtvaerdigen God, die zijn volk zal handhaven , tegen hunne onrechtvaerdige onderdrukkeren.
Het oordeel over Babel wordt vervolgens, in de byzon.derhjt. den, t.adir afgeteekend, vs. $-32.
A. Vs. 6-10. wordt Babels onvermijielyke val befchreven,
B. Vs. 20-32. wordt die zehde gebeurtenis, nog opftandiges afgefckilde>4.
6. (d) VKedee uyt het raidden van Babel, alle gx vreemdelingen, die u daer bevinden mogt; ende reddet een yegelick fijne ziele, en wordet niet uytge* roeyt in de ftrafoeffening, met welke hare ongerechtigheyt zal bezocht worden; want dit is de tijt der, (e) wrake des HEEREN, die haer de verdienfte
be-
00 Jer, 4d: a6. 00 J*r. 50:8. Openb. 18: 4. (O Jerem. 50:15,28



JEREMIA. LI. 489
betaolt, die nu hun vergeldt, nae het gene zy aen andere Tolken gedaen hebben.
7. Babel was een gouden beker, van wegens den grooten luister en de uitnemende heerlykheid dezer Monarchy. ' Zoodanig was Babel, onder hu beftuur der Godlyke Voorzienigheid, en in de hant des HEEREN, die het zelve gebruikte als een werktuig, om zijne oordeelen over andere volKen uit te oeffer.en. Zy is de beker, die vervuld piet den wijn van Gods toorn, de gantfche aerde droncken maeckte, en vele volken onder haer geweld deed bukken: de volcken hebben van haren wijn gedroncken; daerom.zijn de volcken dul geworden, van wegens de ellenden , welke hun zijn overgekomen.
. Dat machtige Babel, het wek de fchrik v/as aller Natien , is eensklaps vernederd, Schielick is Babel (ƒ) gevallen ende verbroken: huylet over haer, alle Natiën, maekt misbaer over hare rampen, nemet (g) balfem tot hare pijne , om hare finerten te verzachten, milfchien falfe genefen worden.
Babel zou fpoedig en geheel verbroken worden. Dit ziet ep de korte geduurzaemheid van dit Rijk; daer het, federt deszelvs grondlegging door nabopolassar , tot den dood van bej.zazar, Hechts 87 jaren, en zedert den tij.: van jübbucad. #ezar, door wien het den meesten luister verEreeg, niet meer dan 66 jaren geftaen had. — Ook wijzen de uitdrukkingen ons, naer de onverwachte verovering van Babel, door cxrus,
Het bevel, om Babels pijn met balfem te genezen, vs. 8lj en het antwoord , het welk datrop gegeven wordt vs. 9, geevt op eene fierlyke wijs te kennen, dat Babels val zeker en onvermijcielyk was, en dat alles, wat men ter voorkoming van haer geheel verderv mogt willen aen wenden, geheel vruchteloos wezen zoude. WildeB daerom de vreemdelingen geene deelgenooten zijn van hare rampen , dan zouden zy. best doen hae^ in tijds te verlaten. «-* Dit aalles ligt in het antwoord vs. 9.
in Jef- 21: 9- Openb. 14: 8. ende 18: a, (tf) J?r. Si m.
XIV. dek. Hh 5



490 JEREMIA. LL
9. Wy hebben Babel gemeeftert, maer (h) fy en is niet genefen; alle onze pogingen om haer te behouden zijn vruchteloos, verlaetfe [danj hoe eer zoo liever, gy alle die uw leven behouden wilt; ende laet ons een yegelick in fijn lant trecken: want haer oordeel en onheil reyckt, even als hunne boosheid, tot aen den hemel, ende is verheven tot aen de bovenfte woleken.
Men kan dit antwoord opvatten, als de tael der vreemde hulpbenden, welke tot onderftand van Babel, gehuurd en gekomen waren ; of ook van de vreemdelingen die in Babel verkeerden.
Dit onheil van Babel zou dienen, ten voordeele van Israël , die vs. 10. fprekende worden ingevoerd.
10. De HEERE heeft onfe gerechtigheden hervoorgebracht , en de kennelykfte proeven gegeven van zijne rechtvaerdigheid , in het handhaven van onze zaek, tegen onze verdrukkers: komet ende laet ons naer Kanaan we. derkeeren, en te Zion, den berg, welken God weleer verkozen heeft, om daer zijnen naem te doen woonen, en alwaer hy voortaen wederom wil gediend worden, het werck des HEEREN onfes Godts, en zijne grootmachtige daden, in het vernederen van onze vyanden , dankbaer vertellen.
Vs. II-19. wordt het onvermijdelyke van Babels val, op tent zeer tierlyke wijs voorgedragen.
IX (i) Suyvert en flijpt de pijlen, om des te beter tteor te dringen, rullet de fchilden volkomelick toe: eigenlyk vult de fchilden, verzamelt dezelve, maekt derzelver getal vol, en rustet u volkomen toe ten ftrijde, gy Babyloniers, om te bsproeven wat gy, tegen zulke machtige vyanden, zult vermogen. De HEERE heeft den geelt der Kb» ningen van Meden opgeweckt; want fijn voornemen



JEREMIA. LL 491
men is tegen Babel, dat hyfe verderve: want dit is (k) de wrake des HEEREN, de wrake fijns Tempels , om den Chaldeeuwen de mishandeling te ver» gelden, welke zy den Joden, en byzonder den Tempel te Jerufalem, hebben aengedaen.
Hier werden de Koningen van Meden, in het meervouwïg getal genaemd; onzes erachtens niet zoo zeer, omdat verfcheidene Vorften, eerst cyrus naderhand darius hystaspis, en vervolgens xerxes, in den naem der Meden, elk het hunne hebben toegebracht, tot het geheel verderv van Babel ; maer omdat de Koning der Meden, met die van de onderhoorige landfehappen , te zaem tegen Babel zou opkomen. — Trouwens zoo is het ook gefchied. Perfien was, in dien tijd, flechts een klein gedeelte van Medien , en had nog geenen grooten naem onder de Koningrijken derwaereld. Door cyrus den Perfiaen, is het eerst vermaard geworden. CYAxabes II , die in de Heilige Schrivt darius de Meder genaemd wordt, de Oom van cyrus, was Koning van Medien. Het was eigenlyk zijn leger, het welk tegen Babel optoog. cyrus kwam zijnen Oom te hulp, met een leger van 30000 Perfianen. Ook droeg cyaxares II. den gemelden cyrus het opperbevel over het geheele leger op. Het waren derhalven de Meden, geholpen door de onderhoorige Vorsten, inzonderheid door cyrus , die tegen Babel opkwamen , en de grondvesters wezen moesten van die nieuwe AUeenheerfching, welke het Rijk der Meden en Perfen, en na cyrus tijd, enkel het Rijk der Perfen genaemd is.
12. Verheffet de baniere op de mueren van Babel , plant aldaer den krijgsftandaert, gy Chaldeeuwen, verftereket en vermeerdert de wacht, Hellet wachters, bereydet de lagen, om den vyand onverwacht te befpringen. Maer alle uwe pogingen zullen ten eenemael vruchteloos wezen: want gelijck de HEERE heeft voorgenomen, om Babel geheel te verderven, alfoo heeft hy gedaen wat hy over de inwoonders van Babel gefproken en raenigmalen bedreigd heeft.
(*) Jer. 50: a8. XIV. DEEL.



49* JEREMIA. LI:
13. Gy Babel, die aen vele wateren, woont " aaedien gy gelegen zijt aen de groote rivier de Euphraet, die met vele takken door uw midden henen ftroomt; die machtigh zijt van fchatten, meerendeels verzameld door het geweld der wapenen i uw eynde is gekomen , en welke middelen gy ook mogt in het werk ftellen, om uwen val voor te komen, de mate uwer gierigheyt en fchraepzucht, daer gy zoo vele volken beioovd hebt, is thans vol geworden
14. (7) De HEERE der heyrfcharen, die machtiger is dan alle de machtigen, heeft gefworen by fijne ziele of leven, en het gene Hy bedreigd heeft zal zoo zeker vervuld worden ais.Hy leevt: Of ick u fchoon met menfchen als [mei} kevers vervult hebbe , nochtans fullen de vyanden u innemen, en fy zullen malkanderen een vreugdengefchrey over u toeroepen, wanneer zy u overmeesterd hebben.
15. Vlei u niet met ydele overleggingen , of valfche Godfpraken. Hy die uwen ondergang bedreigd heeft, en gewisfeiyk zal daerftellen, is een groot Koning, oneindig in vermogen. Die heer der Heirfcharen is de Schepper en Beftuurer van het gansch Geheelal, Die de (tri) aerde gemaeckt heeft door fijne kracht, die de werelt bereydt heeft door fijne wijfheyt; ende den hemel (b) uytgebreydt door fijn verftant:
16. Als hy fijne ftemme geeft, fo is 'er een gedruys van wateren in den hemel, ende hy doet de dampen opklimmen van 't eynde der aerde : hy maeckt de blickfemen met den regen, ende 'doet den wint voortkomen uyt fijne fchatkameren.
17. Een yeder menfche is onvernuftigh geworden , fo dat hy geen wetenfchap en heeft, een yeder goutfmit is befchaemt van het gefneden beelt: want fijn gegoten beelt is leugen, ende daer en is geen geeft in hen,
18. Ydel,
fj) Amos 6: 8. f»;) Gen. is 1. Jerem. ic: 12, &c. O) Job 5: 8. Pfalm 104: s. Jef. 40; 22. ende 44! 24. ende 51: 15. jerem.
10: 13. •*



JEREMIA. LI. 493
18. Ydelheyt zijnfe, een werck van verleydin* gen: ter tijt harer befoeckinge fullenfe vergaen.
19. Jacobs (0) deel en is niet gelijck die; want hy is de formeerder van alles, ende [Ifraël] is de roede fijner erffeniffe: HEERE der heyrfcharen is fijn naem.
Dezelvde woorden, welke wy hier vinden vs. i$-iq, hebben wy reeds ontmoet Kap. 10: 12-16. — Zy komen hierin als een betoog van Gods macht, om de bedreigde oordeelen te vervullen, en van het onvermogen der Heidenfche afgoden , byzonder der Babylonifche, om zich daer tegen te verzetten.
B. Vs. 20-32. wordt Babels onvermij de lyke val nog omftandiger befchreven. •
20. Gy Babel, zegt de heer, zijt my (p) een voorhamer, een beuk of drijvhamer, een heirbijl, welke de ruiters gebruiken , om de harnasfen' en helmen van hunne vyanden te vermorzelen, [ende] krijgswapenen, voor zoo ver Ik u ais eene geesfel in mijne hand gebruik, om volken te verbrijzelen: ende door u fal ick volcken inftucken flaen, ende door u fal ick Koninckrijcken verderven.
Eigenlyk ftaet 'er in den tegenwoordigen tijd, door u hel Ik volken in ftukken geflagen, en door u heb Ik Koningrijken ver. dorven. Trouwens de zaken hier vervuld, waren ten deele reeds gefchied, en zouden in het vervolg nog gebeuren, gelijk uit vs. 59. kan worden opgemaekt. De Babylonier had reeds verfcheidene Koningrijken verdorven , en onder alle deze was ook dat van Juda.
ai. Ende door u fal ick in ftucken flaen of heb Ik in ftukken geflagen het peert ende fijnen ruyter: ende door u fal ick in ftucken flaen, of heb ik in ftukken ge. fiagen den krijgswagen ende fijnen ruyter.
22. Ende door u fal ick in ftucken flaen of heb Ik in ftukken gelagen, den man ende de vrouwe, zonder
(o) Jer. 10: tG. Cf) Jer. 501-33, XIV. DEEL.



494 JEREMIA. LI.
onderfcheid van kunne, ende door u fal ick in ftucken flaen, of heb Ik in ftukken geflagen den ouden ende den jongen, zondgr onderfcheid van jaren: ende door u fal ick in ftucken flaen, of heb Ik in ftukken geflagen den jongelingh ende de jonckvrouwe , zonder jeugd of ouderdom te fparen.
23. Ende door u fal ick in ftucken flaen , of heb Ik in ftukken geflagen lieden van allerlei rangen en (landen, den herder ende fijne kudde, ende door u fal ick in ftucken flaen, of heb Ik in ftukken geftigen den ackerman ende fijn jock [ojjèti]: ende door u fal ick in ftucken flaen , of heb Ik in ftukken geflagen Laritvoogden ende Overheden.
De heer had de Babyloniers, in den weg van zijne altijd wijze en rechtvaardige Voorzienigheid gebruikt, als een hamer en krijgswapen in zijne hand; om verfcheidene volken te onder te brengen, Steden te verwoesten, menfchen te berooven van hunne bezittingen, legers op de vlucht te drijven, en onder allerlei rangen van menfchen, geduurig nieuwe flagtingen te maken. — Dit is de hoofdzakelyke zin van vs. 20-23.
Maer in dit alles, hadden de Babyloniers zich fchuldig gemaekt aen wreedheid, en vooral aen trotsheid, daer zy alle hunne overwinningen aen zich zeiven, en aen hunne eigene dapperheid, hadden toegefchreven. In plaets van in dit alles, de hand van den God des hemels op te merken en te eerbiedigen , hadden zy zich op eene zeer verachtelyke wijs gedragen , omtrent den heer , zijn volk en zijn Heiligdom. — Om deze reden zou de heer , van de Babyloniers, rechtvaerdige wraek nemen. Dit wordt vervolgens op eene fierlyke wijs bedreigd, vs. 24 26.
24. Maer ick fal Babel, die trotfche Stad, ende allen inwoonderen van het land der Chaldeen vergelden alle hare boofheyt, die fy gedaen hebben aen Zion, aen de Stad Jerufalem en mijnen heiligen Tempel, Voor ulieder oogen, en gy zult mijne geduchte wraek, over het fchenden van mijn Heiligdom, ondervinden, fpreeckt de HEliRE.
25. Siet ick [wil] aen u en Ik zal my tegen u ver
zet-



JEREMIA. LI. 405
zetten, gy verdervende bergh, (fpreeckt de HEERE ,) die gy de gantfche aerde verderft: ende ick fal mijne hant tegen u uytftrecken, ende u van de fteenrotzen afwentelen, ende fal u ftellen tot eenen bergh des brants.
Koningrijken worden, in de beeldenfpraek van Godswoord, meermalen by bergen vergeleken. Byzonder mogt Babel een berg genaemd worden , van wegens de hooge gebouwen , muuren en toorens. ■— Zy was een verdervende berg, met toefpeling op de vuurbrakende bergen, voor zoo ver zy tot groot nadeel van anderen verftrekte, en de ganfche aerde verderv , naedien zy vele volken en Koningrijken verwoest had. —— Maer de heer zou zijne hand tegen Babel uitfirekken, en zijne macht openbaren, in hare vernieling. Ik zal a, voegt 'er de heer by, van de fteenrotzen afwentelen, dat is Ik zal u zwaer doen vallen , even als iets, het welk van eene hooge fteeDrots , met geweld afgeworpen en verbrijzeld wordt; Ik zal uwe fterkten, muuren en toorens vernielen; ja Ik zal allen uwen luister en uwe ganfehe heerfchappy ter aerde werpen. Ik zal u /lellen tot eenen berg des brands, dat is tot eenen brandenden of reeds uitgebranden berg, daer men niets anders vindt, dan asfche en uitgebrande puinhoopen.
26. Ende fy en fullen uyt u geenen fteen nemen tot eenen hoeck, oock [geenen] fteen tot fondamenten : niets zal 'er van u worden overgelaten, het welk bekwame bouwflof tot uwe herftelling zou kunnen opleveren. Nimmer zult gy , o Babel! herbouwd worden : want gy fult [tot] eeuwige woeftheden zijn , fpreeckt de HEERE.
Vs. 27-32. geevt de Propheet eene meer byzonderé afteekening der inneming van Babel.
27. Verheffet de baniere, of den krijgsftandaert in den lande, blafet de bafuyne onder de Heydenen, heyligèt de Heydenen, verbind hen door eenen plechtigen eed, om tegen Babel op te trekken, en haer te vernielen , roepet tegen haer by een de Koninckrijcken van Ararat, Minni ende Afkenaz: beftellet eenen
XIV. DKEt.



496 J Ë R E M 1 A. LI.
Krijgs-overften tegen haer, brenget peerden óp* waerts, als ruyge kevers.
Deze opwekking aen de Heidenen geevt te kennen * dat de volken van alle kanten, als een éénig man zouden verzameld worden , om tegen Babel te ftriiden. Verfcheidene volken en geheele Koningrijken, zouHen zich tegen Babel verzamelen. — Bepaeldelyk worden hier vèrmeld de Koning' rijken van Ararat, Mimi, en Askenaz, zijnde landen en Vorftendommen, welke onder het gebied d-?r Meden ftonden, eri nae de gewoonte van dien tijd, Koningrijken genaemd worden. — Ararat en Minni worden gehouden, voor groot en klein Armenien , en Askenas voor Pbrygien en Troas, in klein Afia by den H^llefpont gelegen. De verst afgelegene Koningrijken van Afia derhalven, zelvs die aen Europa grensden , worden hier ten ftrijde tegen Babel opgeroepen. —. Volgens de berichten der Griekfcbe Gefchiedfcbrijveren, had cyrus , reeds voor zijnen tocht tegsn Babel, verfcheidene andere volken overwonnen, van de Egeefche zee tot aen den Eupbraet. Waerfchijnlyk zijn 'er derhalven ook hulpbenden in zijn leger geweest, welke hem uit klein Afia gevolgd waren; en xenophon zegt uitdrukkelyk, dat 'er Cappadociers en Phrygiers in zijne krijgsmacht waren* Ook was de eerfte onderneming van cyrus, toen-hy Bibel zou belegeren, zich de Armeniërs te onderwerpen, die van de Meden waren afgevallen , en die nu zekerlyk hulpbenden zullen hebben moeten leveren.
Beftellet eenen Krijgs- Overften tegen haer. —- Het woord door Krijgs - Overften vertaeld, komt nog maer eenmael voor Nah. 3: 17. Sommigen vertalen het, door een flerk en wel toegerust heirleger; en dan zou de zin zijn, dat cyrus, uit alle de gemelde volken, een wel toegerust heirleger, tegen Babel verzamelen zoude. Maer behoudt men onze Overzetting, dan wordt 'er een bekwaem Veldheer bedoeld, en dan denkö men aen cyrus zei ven.
Brengt paerden opwaerds als ruige kevers, of als hairige fpringhanen , die inzonderheid aen den kop recht over einde ftaende hairen dragen. By zulke fpringhanen , worden de
paer.



JEREMIA. LI. 497
paerden vergeleken, welke tegen Babel komen zouden, van wegens derzelver groote menigte, fnelheid en kracht. Het fchildert ons af, hoe die ruitery alles verwoesten zoude, even als een groote hoop fpringhanen boomen en velden verwoest, als mede hoe zy met pijlen en fpiefen, in de gedaente van ruighairige fpringhanen, zouden komen aen« rukken.
28. Heyliget tegen haer de Heydenen, verbind hen met eenen plechtigen krijgseed , de Koningen of Vorften van Meden, hare Lantvoogden, ende alle hare Overheden: ja het gantfche lant harer heerfchappye.
' 29. Dan fal het lant der chaldeeuwen beeven ende zeer zware pijne lijden, als eene barende vrouw : want elck-eene van des HEEREN gedachten en bedreigde oordeelen ftaet vafte tegen Babel, om Babels lant te ftellen tot eene verwoeftinge , dat 'er geen in» woonder en zy.
30. Babels helden hebben opgehouden te ftrijden, fy zijn gebleven in de veilingen , geen moeds genoeg hebbende, om den vyand onder de oogen te zien, hare macht is befweken, hunne moed is verdweenen, fy zijn tot lafhartige (5) wijven geworden: ja de Meders hebben Babel werkelyk ingenomen: Sy hebben hare WOoningen, aen het einde der Stad,' alwaer zy is ingenomen, aengefteken, hare grendels zijn verbroken,
De inneming van Babel werd jeremia, in een Prophetiesch gezicht, vertoond als werkelyk gefchied. — Het geevt te kennen, dat Babel zou overmeesterd, en dat alles, wat den vjj'and in den weg ftond, als huizen, poorten, en grendels, zou verbroken en verwoest worden.
31. De onverwachte verrasfïng van Babel zal, by de ingezetenen, byzonder by den Koning, eene zeer geweldige ontroering en verwarring te weeg brengen. De loopef fal den looper te gemoete loopen, ende de kund*
, (?) Jer. 50: 37-
VIX. DEBL li



498 JEREMIA. LL
fchapper den kundfchapper te gemoete-' de eene looper, die op het vernemen van het eerfte gerucht word uitgezonden, zal fpoedig eenen volgenden boodfchapper, in de uiterfte verwarring, te gemoet loopen, om den Koningh van Babel die ontzettende tijding bekent te maken , dat fijne ftadt van 't eynde is ingenomen;
32. Ende [dat] de veyren of overtochten ingenomen , ende de rietpoelen en meiren als met vyer verbrandt zijn, zoodat zy geheel uitgeledigd zijn: ende [dat] de krijgslieden verbaeft zijn , zoodat zy van wegens de groote ontzetting, den vyand geenen wederftand bieden.
Deze voorzegging is blijkbaer vervuld. — cyrus, die reeds by de twee jaren vruchteloos voor Babel geweest was, en geenen kans zag, om de Stad door geweld te bemachtigen , ftelde eene list in het werk. Hy wist het water van den Euphraet, door het graven van eene groote kom en graften, van Babel afteleiden. Hierdoor was het water zoo ver weg geraekt, dat het hem den toegang tot de Stad niet langer beletten konde. Tot de verrasfching van Babel nam hy eenen tijd waer, dat 'er een zeer groot feest gevierd wierd, op het welk de Babyloniers gewoon waren, zich in overmaet van drank te buiten -te gaen , en den nacht in allerlei ongebondenheid door te brengen. De onverwachte inneming derhalven van Babel kon niet anders, dan de grootfte fchrik, en de uiterfte verwarring, te weeg brengen. <
-„ *
IV. Het



JEREMIA. LI. 499
IV. Het vierde deel van de Godfpraek tégen Babel is vervat, vs- 33 - 57-
fct. Eerst worden de redenen van het oordeel over Babel opgegeven, vs. 33-35.
3. Daerna wordt de ondergang van Babel befchreven , vs. 36- 44.
3. Eindelyk werden de voordeelige gevolgen van Babels ondergang , voor het Joodfche volk aengewezen, vs. 45 ■ S 7.
33. "Want foo feyt de HEERE der heyrfcharen, de Godt Ifraëls; De dochter van Babel is als een dorfchvloer, 'c is tijt dat menfe trede: nogh een weynigh, dan fal haer de tijt des óoglls overkomen.
Babel wordt hier vergeleken , by eenen dorschvloer vervuld met koorn. —."Men herinnere zich, dat het dorfchen van het koorn, in het Oosten, niet met vlegels gefchiedde, gelijk by ons , maer door het treden van osfen. — De tijd van Babels oogst was gekomen, de maet van hare ongerechtigheid was. vervuld, zy was rijp voor het Godlyk oordeel. Dit oordeel flond haer eerlang over te komen, zoodat zy zijn zoude als rijp koorn, het welk ten tijde des oogfles, door de runderen, vertreden wordt.
34. Nebucadrezar, de Koningh van Babel, mag het Joodfche volk zeggen,heeft rfiy opgegeten, even als een verflindend roovdier , hy heeft my verplettert, vertrapt, en verbroken, hy heeft my geftelt \_ah~] een ledigh vat, door my van alles te, berooven, hy heeft my verflonden, geheel opgeflokt en ingezwolgen , als een draeck , hy heeft als een onverzadelyk gedrocht, fijnen balgh gevult van mijne leckernyen, voor zoo ver hy zich verrijkt heeft, met den roov van alle mijne bezittingen: hy heeft my verdreven uit mijn Vaderland, en my met fmaed en verachting uitgeworpen, gelijk iemand
XIV. DSSL, Ü 2



5oo JEREMIA. LI.
de fpijs uitwerpt, welke hy in te groote hoeveelheid gebruikt had.
35. Het gewelt, dat my ende mijnen vleefche is aengedaen, niet Hechts in mijne berooving, maer ook in de fmerten van mijn perfoon, zy op Babel, fegge d'inwoonerfle van Zion: de fchuld daervan ruste op Babel, ende mijn bloet zy op de inwoonders van het land der Chaldeen, en de Godlyke wraek vervolge hen deswegens, fegge Jerufalem.
36. Daerom , foo feyt de HEERE tot het zaed van Jacob; Siet ick fal uwen twift twiften, uwe zaek handhaven en verdeedigen , ende uwe wrake wreken, door de Babyloniers op de meest geduchte wijs té ftraffen: ende ick fal hare (r) zee drooge maken, ende haren fprinck-ader opdrobgen.
• Het droigmaken van Babels zee, en het opdroogen van haren fpringader, kan men zinbeeldig opvatten, voor de berooving van hare bezittingen, en het wechnemen der bronnen van haren welvaert; of liever eigenlyk verklaren van de wijs, op welke de Stad Babel zou worden ingenomen, door het afleiden der wateren van de Euphraet, waerin hare voornaemfte fterkte gelegen was.
37. Ende Babel fal geheel verwoest worden , die vermaerde Stad zal worden tot [Jleenjhoopen, eene wooninge der draken, eene ontfettinge, ende aenfluytinge, dat 'er geen inwoonder en zy. Vergel. Kap. 50: 39, 40. ,
38. De Chaldeeuwen zijn machtig en moedig. Sy fullen t'famen brullen als jonge moedige leeuwen, brieffchen als leeuwenwelpen.
De Chaldeeuwen worden hier afgeteekend, als een moedig en ftrijdbaer volk. i— Zoo gedroegen zy zich ook, in het begin der belegering. Zy fchroomden cyrus niet, maer fcheenen hem veel eer uittetarten, als brandende van verlangen, om het leger der Perfen en Meden te vernielen. Maer hoe machtig zy ook wezen mogten, de heei
zou
(O Jer. 5o: j3.



JEREMIA. LI. 501
zou hen evenwel weten te onder te brengen , daer de dronkenfchap hen buiten ftaet zou ftellen, om tegenweer te doen.
( 39. Als fy verhittet zijn, door het overdadig inzwelgen van den wijn, fal ick haren dranck opfetten, en hun eenen anderen drank, .een beker vol zwijmelwijn van mijne gramfchap, te drinken geven, ende Ik falfe droncken maken , op datfe van uitgelaten vreugde: opfpringen, maer fy fullen eenen eeuwigen flaep des doods flapen, ende niet opwaken; fpreeckt de HEERE. In dien nacht van weelde en dartelheid, zullen zy door de Perfen en Meden worden omgebracht.
De Propheet ziet hief allerduidelykst, op dat prachtig gastmael, het welk belzazar voor zijne Grooten had aengericht, Dan. 5: 1, en het ongebonden feest, het welk toen, geduurende verfcheidene dagen, binnen Babel gevierd werd ; waerom cyrus te betere gelegenheid kreeg, om zijn oogmerk te bereken, wanneer het gros van het volk in dronkenfchap verzopen lag.
40. Ick falfe afvoeren als lammeren om te {lachten : als rammen met boeken, om door het zwaerd van cyrus te fneven.
41. Hoe is (ƒ) Sefach, die machtige en onver winbare Stad, [foo] verovert, ende de (r) roem der gantfeheraerde, allerwegen zoovermaerd, ingenomen? hoe is Babel geworden tot eene ontfettinge onder de Heydenen?
Sefach is hier, even als Kap. 25: 26, de Stad Babel, — Deze benaming fchijnt eene groote kracht, en eene onverwinbare fterkte aen te duiden. — Volgens fommigen zou, in dezen naem, eenige toefpeling wezen op het ongebonden feest, het welk ten tijde van Babels verovering gevierd werd, het feest van sesach , of by verkorting sach genaemd, nae eenen zekeren afgod; zijnde dit feest niet ongelijk, aen de Saturnalia of Bacchus feesten der oude Grieken en Romeinen.
CO Jer. »5! CO JeC 13: 19-
XIV. DEEL. Ii 3



502 JEREMIA. LL
42. Een ganfche zee van vyandelyk geweld is over Babel gerefen , en heeft die machtige Stad overrompeld , door de veelheyt harer golven is fy bedeckt. De talrijke krijgsbenden der Perfen en Meden hebben Babel, als het ware overftroomd, en zijn met groote kracht tegen haer aengerukt. t
43. Hare Heden, de onderfcheidene deelen van die groote Stad, welke als zoo vele kleinere fteden konden aengemerkt worden,, zijn geworden tot verwoeftinge, een dorre lant, "ende wilderniffe: een lant, daer in niement en woont, ende daer door geen menfchen kint door en gaet.
44. Ende ick fal befoeckinge doen over Bel te Babel, den voornaemften afgod der Chaldeeuwen, die in zijnén prachtigen tempel onmeetbare fchatten bezit, welke hem van den geroovden buit zijn opgedragen, ende ick fal uyt fijnen muyl uythalen dat hy verflonden heeft ; Ik zal bem berooven van alle zijne rijkdommen, byzonder van mijne heilige vaten, welke Nebucadnezar in den Tempel van dien afgod gebracht heeft; vergel. 2 Chron. 36: 7, 18. Dan 1: 2, 3. ende de Heydenen, de volken van de wijd uitgeftrekte Babylonifche Alleenheerfching, en fullen niet meer tot hem toevloeyen, om hem aen te bidden en gefchenken te brengen: [want] oock Babels muer, die groote en verwonderlyke muur, die onverwinbaer gerekend werd, reeds gevallen is.
Het vertrouwen der Babyloniers, op hunnen afgod en fterken muur, zou hun niets kunnen baten. ■—' Na den op. ftand der Chaldeeuwen, heeft darius hystaspeszoon djn muur van Babel voor het grootfte gedeelte afgebroken, en de Stad ontmanteld. Ook bracht hy den Rijkszetel over naer Sufa, het welk het verder verval van Babel te weeg bracht. — De .voorzegging, omtrent den afgod Belus, kreeg aenvangelyk hare vervulling, wanneer cyrus den Joden vryheid gav, om den Tempel te Jerufalem te herbouwen, en hem de heilige vaten liet ter hand ftellen Ezra 1: 7. Maer ia byzonderen nadruk is dit gefchied, ten tijde van atüBXES j die, na zijnen ongelukkigen tocht, uit Griekenland
«»



JEREMIA. LI. 503
en klein Afia terug trekkende, de reis door Babyion naer Sufa nam: wanneer hy.uit yver voor den Magifchen Godsdienst, en uit afkeer van zulken, die God door beelden eerden, de tempels der afgoden, en onder deze ook dien van Belus, liet verwoesten. Langs dezen weg, wilde hy tevens de onnoemelyke kosten , welke hy in den Griekfchen oorlog gefpild had, uit den roov eenigzins goedmaken. Volgens het bericht der gefchiedfchrijveren, waren de fchatten onmetelyk, welke hy bekwam, alleen uit het berooven van Belus Tempel. Trouwens, zedert vele jaren, waren deze fchatten, in den Tempel van Bel, aengebracht en op een geftapeld.
Vs. 45-57. vinden wy eene zeer nadrukkelyke en herhaelde vermaning aen den Joden, om Babel met allen fpoed te verlaten, en van de eerfte gelegenheid daertoe gebruik te maken.
45. Verlaet Babel, hoe eer hoe liever,gy Joden. Gaet uyt mijn volck, uyt het midden van haer, ende reddet een yegelick fijne ziele; van wegen de hittigheyt des toorns des HEEREN, welke, nog na de eerfte inneming van'Babel, in volle kracht over haer komen zal.
Het herhalen van deze vermaning was des te noodzake» lyker, naedien vele Joden zouden aersfelen, om naer Kanaan weder te keeren, uit aenmerking van de betrekkingen en bezittingen, welke zy in Babylonien gekregen hadden. Zy hadden daer huizen gebouwd, hoven geplant, waervan zy vruchten aten, en velen waren ook, door verzwagering, hes Chaldeeuwfche volk ingelijvd, vergel. Kap. 29: 5 , 6, 7. Het had al wat in, alles in Babel te verlaten, -en naer een Vaderland weder te keeren, het welk woest en onbewoond was. — Ondertusfchen vorderde het wezenlyk belang der Joden, dat zy Babel verlieten ; en gehoorzaemden zy dit bevel, dan hadden zy voor geen kwaed te vreezen.
46. Ende op dat ulieder herte miffchien niet weeck en worde van ontroering, ende gy vreefet, van 't geruchte dat gehoort fal worden in den lande, dat namelyk de Meden en Perfen in aentocht zijn
XIV. DEEL. Ü 4
/



m J E R É M I A. LI.
tegen fiabd : want daer fal een beroerend geruchtö komen in t [eene] jaer, ende daer na een dergelijk ontzettend geruchte in 't [ander] jaer: ende daer fal gewelt zijn in den lande van Babel, heer over heer,
Of heerfcher tegen heerfcher. De,Monarch van Perfien zal ftrijden t tegen den Alleenheerfcher der Chaldeeuwen ; en daerdoor zal, in Babel, een allerysfelykst fchouwtoneel van moord en verwoesting worden opgericht.
De meening is eenvouwig deze; dat de Joden, wanneer zy Gods raed opvolgden, niet te vreezen hadden voor de beroerende geruchten, van den optocht der Meden en Perfen tegen Babel; naedien de heer voor hun zorgen zou, en te weeg brengen, dat zy-vry naer hun Vaderland konden Wederkeeren. «- Voorts leert ons de gefchiedenis, dat men, het eene jaer, een gerucht hoorde, van cyrus optocht tegen Babel, terwijl het volgende jaer verliep, met zijnen tocht door Asfyrien , alwaer hy, in verfcheidene-omftandigheden, aenmerkelyken tegenftand gevonden heeft. In het derde Jaer, drong hy door tot in Chaldea, en na dat hy het leger van nericlissar overwonnen had, floeg hy het beleg voor Babel, en brak het niet op, voor dat hy de Stad bemachtigt had,
47. Daerom of voorts, fiet de dagen komen, en de tijd nadert al vast, dat ick befoeckinge fal doen over de gefnedene beelden van Babel en derzelver tempelen, ende haer gantfche lant fal befchaemt worden, over het ydel vertrouwen, het welk de inwooners op de nietige afgoden gevestigd hadden : ende alle hare verflagere fullen in 't midden van haer liggen.
48. In dit oordeel over Babel, zal de hand der recht» vaerdige Voorzienigheid zichtbaer te bemerken wezen. Ende de hemel ende d' aerde , mitfgaders al wat daer in is, fullen juychen over Babel, ter eere van Israëls God, die deze zoo machtige heerfchappy, welke geheel onverwinbaer fcheen.zoo blijkbaer vernederd heeft; om wraek te nemen van het geweld, het welk de Chaldeeuwen der Joodfche Natie hebben aengedaen ; want van
't



JEREMIA. LL 505
't noorden fullen haer de verltoorders aenkomen, fpreeckt de HEERE. De Asfyriers en Babylonier» j waren, van het Noorden, tegen het Joodfche land gekomen; en daerom zal de heer, volgens de wet der wedervergelding , een machtig volk, mede uit het Noorden, tegen Babel doen optrekken.
49. Gelijck Babel geweeft is tot eenen val der verilagenen Ifraëls: alfoo fullen te Babel de verflagene des gantfchen lants vallen, niet alleen de eigenlyke inwooners van Babel, maer ook zy alle, die uit alle de deelen der Chaldeeuwfche heerfchappy, tot hulp van Babel , die machtige Stad, zullen toekomen. Zoo doende zal de rechtvaerdige God de wreedheden, welke de Babyloniers aen het Joodfche volk gepleegd hebben, op hunnen kop wedergeven.
50. Gy ontkomene van den fweerde, die by het innemen van Babel door Cyrus ontkomen zijt , gaet wech, en blijvet niet ftaen: aerfelt niet om uit Babel te vertrekken , zoo drae u vryheid is uitgeroepen, gedencket des HEEREN, en der plaetfe van zijnen dienst op Zion, fchoon gy daer van nog verre verwijderd zijt, ende laet Jerufalem in ulieder herte opkomen, vertegenwoordigt u die plaets, welke de heer zich ter wooning verkozen heeft, en laet dit uwe begeerten opwekken, om zonder dralen, naer uw Vaderland , weder te keeren.
51. [Gy mochtet feggen;] en deze tegenbedenking maken: Wy zijn befchaemt geworden , want wy hebben verfmaetheyt gehoort, wanneer men ons van wegens onzen Godsdienst befchimpte , fchaemrootheyt heeft ons aengefichte bedeckt: om dat uytlantfche over de heyligdömmen van des HEEREN huys gekomen zijn, omdat Heidenen dezelven verwoest hebben.
52. Maer de heer zal uwe verfmaedheid wechnemen. Daerom, juist om die zelvde reden, omdat de Chaldeeuwen mijnen Tempel verwoest hebben, fiet de dagen komen, fpreeckt de HEERE, dat ick befoeckinge doen fal over hare gefnedene beelden, en dus den afgodsdienst van Babel befchamen zal. Er zal eene alge-
XIV. DEEL li 5



5c6 J E R E M I A. LI.
meene rouwkreet door gansch Babel opgaen, en het geheele land zal vervuld zijn, van het gekerm der verilagenen : ende de dootlick verwondde fal kermen in haer gantfche lant.
53. Het is waer, Babel is zeer machtig; maer dit zal de uitvoering van het bedreigde oordeel niet verhinderen. Al klom Babel ten hemel op, al waren hare muuren voor menfchen geheel ontoegangelyk, ende al maeckte fy valVde hoogte harer fterckte, al waren hare hooge muuren en fterktens nog zoo onverwinbaer ; fo fullen haer [doch"] verftoorders, die haer verwoesten zullen, van my, in den weg mijner Voorzienigheid overkomen, fpreeckt de HEERE.
54. Daer is eene ftemme des gekrijts uyt Babel voortgekomen: ende een bitter gekerm,over eene groote breucke uyt den lande der Chaldeen uitgegaen, en heeft de geheele waereld door geklonken.
55. Want de HEERE , die hooger is dan alle de hoogen , verftoort en verwoest Babel , ende fal de grootfche ftemme , het pochen en fnorken op hare macht en heerlykheid, uyt haer doen vergaen: want de Meden en Perfen zullen haer , met een ontzacblyk leger, als overflroomen , en haerlieder golven fullen bruyfen als groote wateren, het geruyfch van haerlieder geluyt fal fich verheffen. Babel zal, tegen demacht van hare vyanden, al zoo min beftand zijn, als tegen de geweldlgfte overftroomingen, welke alles verwoesten en inrwelgen.
56. Want de verftoorder komt over haer, over Babel, ende hare helden fullen dan gevangen worden, haerlieder bogen zijn verbroken. De kracht der wapenen zal hun niet kunnen baten, want de HEERE, de Godt der vergeldinge, fal [haer] de boosheid , welke zy aen de Joden gepleegd hebben, fekerlick betalen.
57. Ende ick,. zegt de heer, fal hare Vorften, ende hare Wijfen, hare-Lantvoogden, ende hare Overheden, ende hare helden droncken en geheel
bui-



JEREMIA. LI. 507
bulten ftaet maken, om Babel eenige hulp toe te brengen; ende fy fullen eenen eeuwigen flaep flapen, ende niet opwaken: vergel. vs. 39. Zoo fpreeckt de opperfte Koningh, die het lot der volken beilischt, en wiens naem is, HEERE der heyrfcharen, opperfte Beftuurer van het gansch Geheelal.
V. Het laetfte deel der Goifpraek tegen Babel, vinden wy vs. 58-64..
H. De verwoesting van Babel wordt vs. 58. afgeteekend en dan D. Nader bevestigd, vs. 59-64.
58. Soo feyt de HEERE der heyrfcharen; Die breede en zeer fterke muer van Babel fal t' eenemael ontbloott en afgebroken worden , ende hare hooge poorten fullen met vyer aengefteken worden: fo dat de volcken te vergeefs , ende de natiën ten vyere fullen gearbeydt hebben, datfe mat wierden.
De muur van Babel was, volgens het bericht van herodotus, 87 voeten breed, en volgens dat van diodorus, konden daer op zes wagens nevens eikanderen rijden. Ook was zy van eene verbazende hoogte, van meer dan 200 ellen, dat is ver over de 300 voeten; hebbende 20 uuren gaens in den omtrek, en voorzien van 100 poorten, alle met koperen deuren, hengfels, en grendels. —- Deze breede muur zou ontbloot en afgebroken worden; gelijk ten tijde van da; rius werkelyk gefchied is, die ook de koperen deuren uit de poorten, liet wechnemen en vernielen.
De zin der laetfte woorden, zoodot de volken te vergsevsch, en de natiën ten vuure zullen gearbeid hebben, dat zy mat wierden, fchijnt eenvouwig deze te zijn: „ Dan zal het blij,, ken, dat de volken en natiën, immers die iets toebrach„ ten, om Babel zoo geducht en onverwinbaer temaken, ,, vruchteloos, ja ten vuure en ter verbranding, gearbeid „ hebben; en dat ganfche Natiën zich vruchteloos hebben ,, afgeiloovt, in het bouwen, verderen en verfterken van ,, Babel, hetwelk door Gods recht vaerdige wraek geheel
XIV. DEEL.



5o8 JEREMIA. LI.
„ zal verdelgd, en tot eeuwige woestheden gefteld wor,, den; zoodat men de plaets, alwaer die machtige Stad „ geftaen heeft, nauwlyks meer kennen zal."
59. 'Het woort, dat de Propheet Jeremia beval aen Seraja, den fone Neria, des foons Machfeja, den broeder van Baruch, vergel. Kap. 32: 12. 36: 4. als hy op last van Zedekia, den Koningh van Juda, nae Babel toogh, in 't vierde jaer fijner regeeringe: ende Seraja was een vreedfaem Vorft.
Wy leeren 'er uit, dat deze Prophecy gedaen zy, lang voor de verwoesting van Babel door ctbüs , en nog 7 jaren voor de verwoesting van Jerufalem: want zedekia heeft 11 jaren geregeerd. Vergel. 2 Chron. 36.
seraja was een vreedzaem Vorst, Een Vorst, dat is een der Rijksgrooten, een vreedzaem Vorst, of een Vorst der ruste. Hy behoorde derhalven niet tot die lonrustige geesten, die zich tegen des heeren Propheten aenkantten. Hy was gevolgelyk een man, aen welken de last, hem door jeremia gegeven, veilig kon worden toevertrouwd.
60. Jeremia nu fchreef al het quaet, dat over Babel komen foude, in één boeck of rolle: [te weten] aile defe woorden , die tegen Babel gefchreven zijn, en aen die Stad een gewis verderv bedreigden.
61. Ende Jeremia feyde tot Seraja: Als gy te Babel komt, fo fult gy die groote Stad fien, ende lefen alle defe woorden, welke den ondergang van Babel voorfpellen, voor de ooren der Joden, die reeds met Jechonia derwaerds zijn heen gevoerd, vergel. 2 Kon. 24:
14, U-
62. Ende dan fult gy ten blijke van uwgeloovaen deze voorzegging, met ontroering feggen; O HEERE, gy hebt over defe beroemde plaetfe gefproken, dat gyfe fult uytroeyen, fo dat 'er geen inwoonder in en zy, van den menfche tot op het beeft: maer datfe worden fal [tot] eeuwige woeftheden; en hoe onwaerfchijnlyk dit voorkome wanneer ik de verbazende magt en fterkte dezer Stad befchouwe, Gy zijt de waerachtige God, die alle uwe woorden, en ook dit woord, waerheid maken zult.
63. Ende



JEREMIA. LT. 5oo
63. Ende het fal gefchieden, als gy geeyndigt fult hebben dit boeck te lefen; [dan\ fult gy eenen fteen daer aen binden, ende werpen het in 't midden des Phraths, tot een zinbeeldig vertoog, dat Babel onherftelbaer zal verzinken onder de oordeelen, welke in dat boek bedreigd zijn.
64. Ende gy fult tot de Joden feggen; Alfoo fal Babel fincken , ende niet weder-opkomen , van wegen het quaet, dat ick over haer fal brengen ende fy fullen mat worden. De Babyloniers zullen in eenen machteloofen ftaet geraken, waeruit zy zich al zoo min zullen kunnen uitredden, als een gezonken fteen 'uit de rivier zou kunnen opkomen. Tot hier toe zijn de woorden van Jeremia.
Tot hier toe zijn de woorden van jeremia. — Dit geevt geen zins te kennen, dat jeremia, na deze Prophecy tegen Babel, geene andere meer zou hebben voortgebracht. Wy hebben verfcheidene Godfpraken ontmoet, welke later gedaen zijn, dan het vierde jaer van zedekia, wanneer deze Prophecy reeds naer Babel verzonden is. Maer het wijst ens, aen , dat tot hier toe de Prophecyen van jeremia voorkomen, zoo als zy door den verzamelaer zijn by één gebracht ; terwijl het volgende Kapittel 'er , door eene ktere hand, van eenen Godlyken Schrijver is bygevoegd.
HET LIL KAPITTEL.
Dit Kapittel is gefchiedkundig, en behelst een verhael van
drie hoofdzaken.
I. VAn Jerufalems inneming en verwoesting, vs. 1-27.
II. Van drie byzonderé wechvoeringen der Joden vs' 28-30.
til. Van de voorrechten, welke Koning jojachih te Babel gefchonken werden, vs. 31-34. 1. Zedekia was (a) een en twintigh jaer oudt,
(*) 2 Kon. s4-. 18. XIV. DEEL.



I
5io JEREMIA. LIL
als hy Koningh wert van Juda, ende hy .regeerde elf jaer te Jerufalem: ende fijner moeder naem was Hamutal, een dochter van Jeremia, van Libna, dezelvde, uit welke ook Joahaz gebooren werd: en wier Vader jeremia, met niet onzen Propheet vermengen moet.
2. Ehde hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN: nae alles wat Jojakim zijn voorzaet gedaen hadde.
3. Want het gefchiedde om den toorn des HEEREN tegen Jerufalem ende Juda, tot dat hy haer, wegens de algemeene boosheid en verharding, van fijn aengefichte wechgeworpen en van zijne onmiddeljïe befcherming uitgefloten hadde : Ende Zedekia rebelleerde tegen Nebucadnezar, den Koningh van Babel, aen welken hy by den heer gezwooren had, dat hy hem getrouw zou blijven, -2 Chron. 36: 13.
4. Ende het gefchiedde in 't (b) negende jaer • fijner regeeringe, in de tiende maent, op den tienden der maent, [dat] Nebucadrezar, de Koningh van Babel, quam tegen Jerufalem, hy, ende fijn gantfche heyr, om Zedekia over zijnen afval en meineed te ftraffen, ende voor Jerufalem, de hoofd en hovftad gekomen zijnde, floegen de Chaldeeuwen het beleg voor dezelve , en fy legerden fich tegen haer: ende fy bouw4 den tegen haer fterckten rontom, om de Stad ftofmenderhand aen te vallen.
5. Alfo quam de ftadt in belegerïnge : tot in het elfde jaer des Konings Zedekia, eer zy werd ingenomen: want Pharao Necho, Koning van Egypten, was inmiddels gekomen , om Zedekia te helpen; en dit had aenleiding gegeven, dat de Babyloniers het beleg voor eenigen tijd hadden opgebroken, vergel. Kap. 37: 12; maer dé aenval werd naderhand herhaeld.
6. In de vierde maent van dat elvde jaer der regeering van Zedekia, op den negenden der gemelde maent, als de honger in de belegerde ftadt fterck en dringende wert; ende het gemeene volck des lants geen broot .
en
(i) 2 Koa. 25: 1. Jer. 39; 1.



JEREMIA. LH. 5u
en hadde: toen moest de Stad ten laetflen bukken, voor het geweld der Babyloniers. De Koning , de Rijksgrooten, en de Soldaten, hadden nog eenen genoegzamen voorraed vergel. Kap. 37: 21, maer 'er was geen voedfel meer voor het gemeene volk; het welk, by den inval der Babyloniers in het land, van alle kanten naer Jerufalem" gevlucht was, om zich aldaer te beveiligen.
7. Doe dan de hongersnood, by den genieenen man begon te nijpen, wert de beroemde Hadt Jerufalem doorgebroken , de Chaldeeuwen drongen 'er in, door de bresfen, welke zy gemaekt hadden, en door de poorten, verg. Kap. 39: 3, ende alle de krijgslieden, die de Stad dus lang zeer dapper verdeedigd hadden, vloden,door de duisternis begunftigd, ende trocken uyt des nachts, uyt de ftadt, door den wegh der kleine poorte, die gemaekt was, tuffchen 'de twee mueren, die aen des Konings hof waren, en door de gemelde binnenpoort, aen den buiten muur gekomen zijnde, maekten zy in denzelven eene opening, door welke zy ontkwamen; (de Chaldeen nu waren tegen de ftadt rontom): maer op die plaets, alwaer de vluchtende Soldaten zich naer buiten begaven , hadden de Chaldeeuwen geene of Hechts eene zwakke wacht; omdat zy aldaer de belegerden in het geheel niet verwachtten, ende fy togen met den Koning Zedekia, die mede ontfnapte, [door] den wegh des vlack«n velts van Jericho.
8. Doch het heyr der Chaldeen jaegde den Koningh Zedekia , met zijne vluchtende krijgslieden na ende fy achterhaelden Zedekia in de vlacke velden van Jericho: ende al lijn heyr wert van by hem verftroyt, ieder zocht een goed heenkomen, zoo hy het best konde.
9. Sy dan grepen den Koningh, ende voerden hem opwaert tot den Koningh van Babel nae Ribla, in den lande van Hamath: Die fprack oordeelen tegen hem, en vonniste hem, als eenen meinedig en afvaller.
XIV. DEEL,



5ia JEREMIA. LÏI.
xo. Ende de Koningh van Babel flachtede, ingevolge het gemelde vonnis, de fonen van Zedekia voor fijne oogen, om hem des te meerder fmerten aen te doen , ende hy flachtede oock alle de Vorften van Juda te Ribla-
11. Ende hy verblindde de oogen van Zedekia: ende hy bondt hem met twee kopere ketenen; alfo bracht hem de Koningh van Babel nae Babel, ende ftelde hem in 't gevangenhuys, tot den dagh fijne doots toe. Dusdoende is Zedekia naer Babel gevoerd, en heeft evenwel die machtige Stad niet gezien. Vergel, Kap. 32: 5- 34: 3- Ezech. 12: 13.
12. Daer na in de vijfde maent, op den tienden der maent, (dit jaer was het negentiende jaer des Konings Nebucadrezars, des Konings van Babel:) als Nebuzaradan de Overfte der Trauwanten, die voor het aengefichte des Konings van Babel ftont, als een voornaem Hoveling, en Overfte der trawanten, te Jerufalem gekomen was:
13. So verbrandde hy, op het bevel van zijnen Koning Nebucadnezar, het Huys des HEEREN, ende het huys des Konings: mitfgaders alle huyfen van Jerufalem, ende alle huyfen der Grooten, alle aenzienlyke gebouwen, verbrandde hy met vyer.
»Vs. 12. werd de komst van nebuzaradan te Jerufalem op den tienden, maer 2 Kon. 25: 8, op den zevenden der vijfde maend bepaeld. -— Maer deze fchijnftrijdigheid is van geen belang, nebuzaradan zal op den zevenden te Jerufalem gekomen zijn, en op den tienden den Tempel verbrand hebben.
14. Ende het gantfche heyr der Chaldeen, dat met den gemelden Nebuzaradan, Overften der Trauwanten was, brack alle mueren van Jerufalem rontom af.
15. Van de armfte nu des volcks , ende het overige des volcks, die in de ftadt overgelaten waren, ende de afvallige, die tot den Koningh van
Babel



JEREMIA. LH. si$
Babel gevallen waren, ende het overige der menigte, die zich tot dus ver binnen Jerufalem hadden opgehouden , voerde Nebuzaradan , de Overfte der Trauwanten, gevanckelick wech naer Eabylonien.
16. Maer van de armfte des lants liet Nebuzaradan , de Overfte der Trauwanten, [eenige] overigh, tot wijngaerdeniers ende tot ackerlieden,
17. Voorder braken de Chaldeen de kopere (V) pilaren, die in 't huys des HEEREN waren , ende de ftellingen, ende de kopere zee, die in het huys des HEEREN was, in ftukken, omdat zy hoe kunftig ook gemaekt, van te grooten omflag waren, om geheel vervoerd te worden, ende fy voerden al het koper daer van nae Babel.
18. Oock namen fy de potten, ende de fchoeffelen, ende de gaffelen, ende de fprengbeckens, ende de roockfchalen, ende alle de kopere vaten, daer men den dienft met dede, en voerden dat alles, als buit naer Babel.
19. Ende de Overfte der Trauwanten nam wech de fchalen, ende de wieroockvaten , ende de fprengbeckens, ende de potten, ende de kandeJaers , ende de roockfchalen, ende de kroefen, wat geheel gout, ende wat geheel filver was, dit alles voerde hy ongefchonden naer Babel.
20. Maer het koperwerk, het welk van te grooten omflag was om vervoerd te worden , brak hy aen ftukken, De twee pilaren , de eene zee, ende de twaelf kopere runderen, die in de plaetfe der ftellingen waren , die de Koningh Salomo voor het huys des HEEREN gemaeckt hadde: het koper daer van, [te weten] van alle defe vaten, was fon« der gewichte. '
21. Aengaende de (d) pilaren, achttien ellen was de hoogte éénes pilaers, ende een draet van
(c) Jer. 27: 19. (d) 1 Kon. 7: 15. 2 Kon. 25: 17. a Clir. 3: 15. XIV. DEEL. Kk



514 J E R E M I A. LIL
twaelf ellen omvingh hem: ende fijne dickte was vier vingeren, [ende~] hy was hol.
22. Ende het capiteel daer op, was koper, ende de hoogte des eenen capiteels was vijf ellen, ende een net, ende granaet-appelen op het capiteel rontom , alles koper: ende defen gelijck hadde de ander pilaer, met granaet-appelen.
23. Ende de granaet- appelen waren fes en tnegentigh, [gefctt~] nae den wint: alle granaet-appelen waren hondert, over het net rontom.
Vergel. 1 Kon. 7: 15-—
24. Oock nam de gemelde Nebuzaradan , Overfte der Trauwanten Seraja den Hooftpriefter , ende Zephanja den tweeden Priefter, of den Sahan, die de plaets van den Hoogepriester bekleedde, wanneer die door ziekte of anderzins belet werd, ende de drie dorpelbewaerders, aen welke de bewaring der heilige vaten was toevertrouwd.
25. Ende uyt de ftadt nam hy éénen Hovelingh, die over de krijgslieden geitelt was , ende feven mannen uyt de gene, die des Konings aengefichte . fagen, en altoos by zijn perfoon tegenwoordig waren, die nog in de ftadt gevonden werden; mitfgaders den overften Schrijver des heyrs , die het volck des lants ter oorloge opfchreef: ende tfeftigh mannen van het volck des lants, die in 't midden der ftadt gevonden werden.
26. Als Nebuzaradan de Overfte der Trauwanten defe mannen, die zich binnen Jerufalem verfcholen hadden, om de gevangelyke wechvoering te ontwijken, genomen hadde; fo bracht hyfe tot den Koningh van Babel nae Ribla.
27. Ende de Koningh van Babel floeghfe ende dooddefe te Ribla, in 't lant van Hamath. Alfo wert Juda uyt fijn lant gevanckelick wechgevoert.
Drie groote wech voeringen der Joden, naer Babel, hebben 'er plaets gehad. De eerfte gefchiedde, in dat zelvde jaer, toen naboïoiasse» , oud en zwak zijnde, het Babylo-
niescfc



JEREMIA. LH. 515
niesen Rijk,aen zijnen zoon nebucadnezar, nevens hem in handen gav. Toen vie! nebucadnezar , het Joodfche land rondom in hebbende, Koning jojakim onverwacht op het lijv, hy trok op Jerufalem aen, nam de Stad in, en bond jojakim , om hem naer Babel te voeren. Maer toen jojajcim zich onderworpen had, keerde nebucadnezar, mes een deel der Tempelvaten en een aental gevangenen, onder welke ook daniel was , naer Babel terug , vergeL 2 Chron. 36: 6, 7. Dan. i: 2. — De tweede viel voor, in het zevende jaer van nebucadnezar , wanneer hy weder ïn Judasa viel, vele plaetfen innam, en met 3023 gevangenen naer Babel wederkeerde, latende Jerufalem door zijtt leger influiten , 2 Kon. 24: io. ek De laetfte en voornaemfte gefchiedde, in het negentiende jaer van nebucaqnezar, wanneer nebuzaradan de groote wechvoering deed. van het ganfche Joodfche volk, 2 Kom 25: 8-22. 2 Chron. 36: 18-20. Jer. 29: 8-18.
Nu' wordt hier vs. 28. melding gemaekt van de tweede wechvoering, en vs. 29, 30. wordt, van nog eenige mindere wechvoeringen, gefproken.
28. Dit is het volck, dat Nebucadrezar, op verfchillende tijden, uit Judsa naer Babel gevanckelick heeft wechgevoert: In't fevende jaer, drie duyfent ende drie en twintigh Joden:
29. In't achttiende jaer Nebucadrezars, [voerde hy gevanckelick wech] acht hondert, twee en dertigh zielen uyt Jerufalem, toen het voor de laetftemael werd ingenomen.
30. Irt 't drie en twintigfie jaer Nebucadrezars voerde Nebuzaradan, de meermalen gemelde Overfte der Trauwanten, toen hy optrok om Tyrus te belegeren, nogmaals gevanckelick wech, van de Joden Teven hondert, vijf en veertigh zielen: Alle zielen gijn vier duyfent, ende fes hondert.
31. (e) Het gefchiedde daer na in 't feven en dertigfte jaer der gevanckelicke wechvoeringe
O) a Kon. 25: 27, &c» 1 XIV. DEEG. Kk %



5iÖ JEREMIA. LIL
Jojachins, des voorheen gewezen Konings van Juda» die nu in het 55fte jaer van zijnen ouderdom was, verg. 2 Kon. 24: 8, in de twaelfde maent, op den vijf en twintigften der maent; dat Evil-Merodach, de Koningh van Babel, in 't [eerfte"} jaer fijns Koninckrijcks, het hooft Jojachins, des Konings van Juda, verhief, hem in vryheid ftelde, ende hem uyt het gevangenhuys uytbrachte.
Hier wordt gefproken van den vijf en twintigften der twaelvde maend, maer 2 Kon. 25: 27. wordt deze gebeurtenis bepaeld , op den zeven en tmntigften van dezelvde maend. — Dan de zaek laet zich zeer gevoegzaem verklaren op deze wijs: op den 2sften des gemelde maend, nam de Koning van Babel het befluit, om jojakim uit de gevangenis te verlosfen, en twee dagen later werd het zelve ter uitvoer gebracht, nadat daertoe de noodige toebereidfelen gemaekt waren.
32. Ende Evil-Merodach, de Koning van Babel, liet Jojachin voor hem brengen, en hy fprack vriendelick met hem; ende ftelde fijnen ftoel boven den ftoel der Koningen, die mede door zijnen Vader gevangen en by hem te Babel waren.
33. Ende hy veranderde de kleederen fijner gevanckeniffe, vercierende hem met een Vorftelyk gewaed, ende hy at gedueriglick broot voor fijn aengefichte , hy fpijsde van dien tijd af aen 's Konings tafel, alle de dagen fijns levens.
34. Ende aengaende fijne teeringe, eene geduerige teeringe, en het onderhoud van zijn huisgezin en gevolg, wert hem van den Koningh van Babel gegeven , elck dagelicks beftemde en aenzienlyk deel op lijnen dagh, tot op den dagh fijns doots; alle de dagen fijns overigen levens.
Vergel. 2 Kon. 25: 27-30.
einde van de propheet jeremia»



D E
KLAEGLIEDEREN
VAN
JEREMIA.
XIV, deel. Kk 3






D E
KLAEGLIEDEREN
VAN
JEREMIA.
HET I. KAPITTEL.
T^It Boek beftaet , uit vijf onderfcheidene klaegliederen , en is daerom ook in vijf Kapittelen verdeeld.
Dit eerfte klae&lied is, gelijk ook de drie volgende, nae de volgorde van het Hebreeuwfche A, B, C, opgefteld, het zy om het geheugen te hulp te komen, het zy ooi deze ftukken der jeugd, met de eerfte beginfelen der letteroefeningen, al vroeg in te boezemen. ~— Twee waesnemingen moeten wy 'er nog byvoegen: (i). dat Kap. i, a en 4. elk uit 22 verfen beftaen, en voor •elke letter één vers hebben, maer Kap. 3. heeft, onder elke letter 3, en dus in alles 66 verfen. (2). dat Kap. 2, 3 en 4. de letter £S ftae voor de P, maer Kap. 1. ftaet de |f, volgens de meest gewoone wijs voor de fi» Het is. eene geestige opmerking , dat de letter p. het getal van LXX beteekene, en, dus verplaetst zijnde, den Joden de LXX jaren kon herinneren, op welke hunne gevangenis bepaeld was.
Kap. 5. behelst een gebed, en beftaet mede uit 22 verfen, hoewel de gemelde volgorde niet zy waergenomen. Dit Kap. 1. bevat een klaeglied , waerin Jerufalem, Juda, en Zion, afgebeeld worden in de zwae-rfte rampea9
XIV. DEEL. Kk 4



$20 KLAEGLIEDEREN
met welke zy bezocht waren, tot eene rechtvaerdige ftraf, Van hunne wederfpannigheid tqgen den heer.
Maer welk een tijd wordt hier bedoeld ? —- Sommigen denken aen de gebeurtenisfen onder Koning jojakim, omdat Jerufalem hier voorkomt als nog ftaende, fchoon Juda reeds in de gevangenis ware vs. 3. Het is waer, verfcheidene zaken hier gemeld, kunnen op de gevallen, die onder Koning jojakim gebeurden worden toegepast ; maer 'er wordt tevens gefproken van hongersnood en verwoeftingen, welke plaets hadden by de laetfte inneming van Jerufalem, onder Koning zedekia. *— Wy denken daerom liever aen den laetstgemelden tijd.
Hier wordt eene vrouw verbeeld, welke eenzaem, en verlaten in diepen druk , aen den weg nederzit; in bittere klachten uitbarstende by gelegenheid, dat een medelijdend voorbyganger haren treurigen toeftand gadeflaet. — Overeenkomftig deze dichtkundige verbeelding, is 'er een tweederlei Spreker. Vs. 1-11. is de befchouwer der ellenden .van die treurige vrouw de Spreker , alleenlyk mengt^zy onder zijne woorden, hare verzuchtingen kort en afgebfo. ken vs. o1', nb; maer in de ix laetfte verfen, barst de klaegfter zelve uit, en wordt alleenlyk, door den medelijdenden befchouwer van haren treurigen toeftand, voor een ogenblik vervangen vs. 17.
Gelijk de ftijl kort en op eengeftapeld is, geduurig opklimmende, zoo zijn ook de zaken tevens ingericht, naer den aert der -perfoons verbeelding, welke wel in het gemeen bet Joodfche volk voorftelt als eene vrouw , maer evenwel in onderfcheidene opzichten, dan als Juda, dari meer bepaeld als Zion. Hieruit vloeit nu van zelvs voort, dat de verdeeling niet kan ingericht worden, naer de regelen der Redenkunde. Het is een klaeglied, in het welk alle de hartstochten der klaegfter, zoo van fmert over de ellenden, als aendoening over de zonden, elkander beurtiings vervangen, terwijl de aendoeningen van verbazing, en tevens van medelijden, zich by den befchouwer onder gen vermengen.
I. Akph. Hoe fitt die vermaerde ftadt Jerufalem,
welke



van JEREMIA. I. 521
welke wel eer by uitnemenheid gebloeit heeft, [foo] een* faem? is dan die groote Stad, die wel eer vol volcks was, geheel van inwooneren beroovd? Sy is als eene treurige weduwe geworden: fy die wel eer, door rijkdom macht en aenzien, groot en zeer geacht was onder de Heydenen, eene Vorftinne onder de lantfchappen , hebbende het Vorftelyk gebod geoeffent, over de nabuurige landen der Syriers , Philiftijnen , Moabieten, Ammonieten en Edomieten, 2 Sam. 8, 10, 12. 2 Kon. 1: r. 3: 4.. 8: 8. 2 Chron. 26: 6-8; die machtige Stad is cijnsbaer geworden, en onderworpen aen de overheerfching der Babyloniers.
2. Beth. Hare ftaet is treurig en hulpeloos. (0) Sy weent lleets, niet alleen den ganfehen dag, maer ook zelvs des nachts, ende hare tranen [loopen] over hare kinnebacken en worden niet afgewischt; Sy en heeft geenen troofter onder alle hare liefhebbers, en de nabuurige volken, die wel eer hare vriendfehap zochten; alle hare vrienden hebben trouwloofhck met haer gehandelt, fy die wel eer aen Jerufalem onderdanigheid bewezen, zijn haer tot vyanden geworden, voor zoo ver zy zich, met de legermacht der Chaldeeuwen, vereenigt hebben.
3. Gimel. Juda, hetwelk in Kanaan was overgelaten, is in gevanckeniffe gegaen, eigenlyk heeft zich na. bloot of is verhuist, en heeft het Vaderland verlaten, van. wegen de elende, ende van wegen de veelheyt der dienflbaerheyt, en van wegen de mishandelingen, welke hun door de Chaldeeuwfche opzieners werden aengedaen, fy woont onder de Heydenen, en heeft zich nedergezet onder de nabuurige volken, maer fy en vindt ook daer geen rufte: alle hare vervolgers achterhalenfe tulfchen de engten, zoodat zy nergens veiligheid kunnen vinden.
4. Daleth. De wegen Zions, langs welken men naer den Tempel pleegt op te gaen, om den ftatelyken Godsfa) Pfaltn 6: 7.
XIV. deel. Kk t



522 KLAEGLIEDEREN
dienst by te woonen, treuren als het ware, om dat z> niet betreeden worden , vermids 'er niemant op heg feeft en komt. De plechtige Godsdienst oefïening op Zion ftaet ftil, alle hare poorten, door welke men terTempel inging zijn WOeft. De geheele Tempel is verbrand, hare Priefters fuchten: hare jonckvrouwen, dat is de voornaemfte burgers van Jerufalem , zijn bedroeft, ende fy felfs is als eene treurige weduw, in bitterheyt.
5. He. Hare tegenpartijders zijn ten hoofde ge^ worden, de Babyloniers overheerfchen haer, hare vyanden zijn geruit, genietende de vruchten van bare overwinning, Dit alles is Jerufalem rechtvaerdig overgekomen, om datfe de HEERE bedroeft heeft van wegen de veelheyt harer overtredingen : hare kinderkens gaen henen [in] de gevanckeniffe voor het aengefichte des tegenpartijders.
6. Vau. Zion heeft allen haren luister verloren: Ende van de dochter Zions is al haeren cieraet wechgegaen: hare Vorlten en aenzienlyke Voorgangers zijn als de herten, [die] geen weyde en vinden, en gebrek hebben aen noodig onderhoud, ende fy gaen krachteloos, zonder vermogen om eenigen wederftand te bieden, henen voor het aengefichte des vervolgers, die hen gevangelyk voor zich wechdrijvt.
7. Zain. Jerufalem is [in] de dagen harer elende, ende harer veelvondiger ballingfchap, indachtigh aller harer gewénfchter dingen en uitnemende voorrechten, die fy , in het Burgerlyke en Godsdienstige, van ouden dagen af gehadt heeft. Dan deze herinnering diend alleen , om haer leed te vergrooten , dewijle haer volck door de hant des tegenpartijders valt, ende fy geenen helper en heeft; de tegenpartijders fienfe aen, en vestigen hunnen aendacht, op den vernederden toeftand van Jerufalem, maer fy fpotteiï met hare Ruftdagen, met den ftilftand van den Godsdienst, en voorts ook van den handel en landbouw.
8. Cketh. Jerufalem heeft fwaerllck gefondigt „
daerom



van JEREMIA, I. ^23
daerom is fy als eene afgefonderde [vrouwe] geworden, zy is met fmaedheid verftooten, alle de omliggende volken, diefe voorheen eerden, achtenfe nu onweert, dewijle fy (£) hare naecktheyt geilen en gemerkt hebben, dat zy van alles ontbloot is, fy fucht daerom. oock van verdriet, ende fy is achterwaerts gekeerc van fchaemte, om zich te verbergen.
9. Teth. Hare onreynigheyt is in hare zoomen, en voor elks ogen zichtbaer, fy en heeft niet gedacht aen haer (c) uyterlle, noch wat het gevolg van haer fchroomelyk wangedrag wezen moest, daerom is fy wonderbaerlick om leege gedaelt, en in de diepfle ellende verzonken, fy en heeft geenen troofter: HEERE, zeide daerop Jerufalem met eene diepe zucht; fiet mijne elende aen met ogen van medelijden: want de vyant maeckt fich groot,en beroemt zich,over de onderdrukkingen , welke hy my aendoet.
10. Jod. Hoe is Jerufalem beroovd, van alle hare uitnemende voorrechten ? De tegenpartijder heeft fijne hant aen hare gewenfchte dingen uytgebreydt, en alle de heilige vaten van den Tempel geroovt; immers heeft fy, tot hare grievende fmert, voor hare ogen aengefien, dat de Heydenen in haer heyligdom gingen, om den heiligen Tempel te verderven. Dit is gefchied door de Babyloniers, onreine Heidenen, daer van gy'geboden hadt, datfe in uwe gemeynte. niet komen en fouden.
11. Caph. AI haer volck fuchten, (d) broot foeckende , fy hebben, in den prangenden hongersnood, hare gewenfchte dingen , kostbaerheden en kleinoodien, voor fpijfe gegeven, om de ziele te verrukken: Siet HÊERE, ende aenfchouwt my met ogen van medelijden, zeide daerop Jerufalem met eene diepe zucht, flae dog gade, dat ick onweert geworden ben, zijnde, in plaets van eer en aenzien te hebben, een voorwerp van de diepfte verachting.
(O Jef. 47: 3. CO. DeutW, 24» &9' C<0 Je* 52: f. XIV. DEEL.



524 KLAEGLIEDEREN
Vs. 12-22. barst Jerufalem zelve , verbeeld als eene treurige weduw, in bittere klachten uit, en wordt alleenlyk vs. 17, door eenen medelijdenden befchouwer van haren treurigen toeftand, voor een ogenblik vervangen.
12. hamei. En gaet het ulieden niet aen, gy alle die over wegh gaet ? maekt mijne ellende gene aendoening van verbazing op uw gemoed? hebt gy geen medelijden met mijne deerniswaerdige omftandigheden ? fchouwt het aen, ende fiet met aendacht, wat my wedervaren is om te beoordeelen, of 'er eene fmerte zy gelijck mijne fmerte die my aengedaen is , daer mede de HEERE [wy]) door middel der Babyloniers, bedroeft heeft ten dage der hittigheyt fijnes toorns, welke zoo geweldig ontbrandt heeft?
13. Mem. Van de hoogte en uit den hemel heeft hy, die de rechtvaerdige Richter is, een vyer in mijne beenderen gefonden, daer over hy geheerfcht heeft: hy heeft mijnen voeten een net uytgebreydt, hy heeft my achterwaerts doen keeren, hy heeft my woelt ende fieck gemaeckt den gantfchen dagh.
De zinbeelden zijn hier zeer onderfcheiden. — De heer had een vuur, de pijlen zijner gramfchap,als blixemen van de hoogte, tegen de Joden uitgeftort. — Als een jager met het wild doet, had de heer met hun gehandelt, Hy had een net, voor hunne voeten, uitgebreid. Er fchijnt gezien te worden op de hinderlagen, welke de Babyloniers, geduurende de belegering, gelegt hadden, waerdoor de ftrijdende Jerufalemmers, by hunne uitvallen, telkens in een ftrik gekomen waren. —— De heer had hen achterwaerds doen keeren, het geen op de vermindering van het volk fchijnt te zien, en op de vlucht voor de vyanden. —— Dit alles ging gepaerd b^et verwoestingen, welke de belegerende vyand aenrichte, gelijk ook met zwakheden en inwendige ziekten, den ganfehen dag, waerdoor Jerufalem geheel onbeftand was, voor hare vyanden.
14. Nun.



van JEREMIA. I. 5*5
14. Nun. Het jock der dienstbaerheid, hetwelk het gevolg is mijner overtredingen, is aengebonden en vastgeftrikt, door fijne machtige hant, zoodat het niet is aftewerpen; de banden der flaverny zijn onverbreekbaer, fy zijn vast t'famengevlochten. De vyanden behandelen ons als lastdieren, fy zijn op mijnen hals geklommen : hy , die my rechtvaerdig ftraft , heeft mijne kracht doen vervallen, door het zware juk van mijne vyanden; de Heere heeft my in [Jiare] handen gegeven , ick en kan niet opftaen.
15. Samech. De Hèere heeft alle mijne ftercke en dappere helden, die voorvechters en aenvoerers in den firijd waren , in 't midden van my vertreden, en als plat getrapt; hy heeft eene byeenkomfte der volken, uit het Noorden, over my uytgeroepen, om mijne jongelingen, die de keur der heirbenden uitmaekten, te verbreken: de Heere heeft de wijnperfle der jonckvrouwe der dochter Juda getreden.
Het treeden van eene ivijnpersje, aen den heer toegeëigend, vertoont des heeren geduchte wraek over zijne vyanden, en wel door een groot bloedbad, vergel. Jef. 63: 3- Openb. 14: 19, 20. 19: iS- Op deze wijs had de heer gehandelt, met het Joodfche volk.
16. Ain. Om defer dingen wille , om alle die fchroomelyke onheilen, welke my zijn overgekomen, weene ick, (0) mijn ooge, mijn ooge vliet af van water, om dat de troofter, die mijne ziele foude verquicken, namelyk de heer, die alleen machtig is om my te redden, verre van my is: mijne kinderen, de inwooners van Jerufalem, zijn verwoeft en verdelgd, om dat de vyant d'overhant heeft.
17. Pe. Zion breydt hare handen uyt, als eene hopelooze in de uiterfte verlegenheid, daer en is geen troofter voor haer , noch uitzicht op verlosfing, de HEERE heeft van Jacob geboden, dat de volken, die rontom hem zijn, fijne tegenpartijders fouden
CO j«. 13: 17' XIV. deel.



§s8 klAeglïèdërèm
zijn: Jerufalem is ais eene afgefonderde [vrouwe] onder hen, die rondom haer zijn, en haer als eene onreine met afkeer verlaten.
18. Tfade. De HEERE is rechtveerdigh, want ick ben de beveelen van fijnen monde wederfpannigh geweeft: hoort doch alle gy volckeren, ende fiet mijne fmertemijne jonekvrouwen , ende mijne jongelingen zijn in de gevanckeniffe gegaen,
19. ICoph. Te vergeevsch zag ik om, naer hulp van buiten, lek riep tot mijne liefhebbers, zoekende byftand by de nabuurige volken, byzonder by de Egyptenaren, [maer] (ƒ) fy hebben my bedrogen, zy kwa. men wel om Jerufalem te verlosfen, maer zy zijn onver, richter zaek weder afgetrokken; mijne Priefters, ende mijne Oudtfle, hebben van gebrek in de ftadt den geeft gegeven; als fy fpijfe voor fich fochten, op datfe nare ziele mochten vtrquicken.
20. Refcli. Aenfiet HEERE, mijne hoogstgaende ellende met oogen van medelijden: want my is bange, ik ben niet alleen door vyanden van buiten, maer ook door inwendige angften, geprangd, (g) mijn ingewant is beroert, en heeft als het ware gegist, in eene heete ontfteeking, door inwendige aendoeningen, mijn herte heeft fich omgekeert in 't binnenfte van my, zoodat ik ten eenemael, tot moedeloosheid, vervallen ben. Dit alles heb ik rechtvaerdig verdient : want ick ben feer wederfpannigh geweeft; van buyten heeft [my] daerom het fweert van kinderen berooft, van binnen is als de doot, veroorzaekt door den hongersnood, zoodat ik van alle kanten geprangd ben.
21. Schin. Mijne nabuuren zien mijne ellenden aen, zonder deernis. Sy hooren dat ick fuchte, [maer] ick en hebbe geenen troofter; alle mijne vyanden hooren mijn quaet, [ende] zy verblijden 'er zich over: want fy zijn vrolick, dat gy het gedaen en my geheel verlaten hebt. Maer zy zullen mede hunnen loon erlangen,
(ƒ) Jer« 3o: '4* (ff) J*f. ,öi Jert 48: 3$,



U» JËREM1A. L 5*7
£273, [ah] gy den dagh van geduchte oordeelen fult voortgebracht hebben, [dien] gy door den mond der Propheten, aengekondigt en plechtig uytgeroepen hebt, over alle de nabuurige volken, vergel. Jer. 46 49, byzonder over Babel, Jer. 50: 5i« Jef. 13. *4> 46, 47- fo fullen fy zijn gelijck ick ben, en méde gebukt gaen, onder de fchroomelyke uitwerkfelen van uwe geduchte gramfchap. 1
22. Thau. Handel hen volgens de wet der wedervergelding. Laet al haer quaet, byzonder dat zy my hebben aengedaen, voor UW aengefichte en richterlyk oog komen , ende doet hen gelijck als gy my , door hunne hand gedaen hebt van wegen alle mijne overtredingen: want mijne fuchtingen zijn vele, grootelyks vermenigvuldigd en als op één gepakt, ende mijn herte is mat of hol, geheel uitgeteerd, zoodat het geen vermogen meer hebbe.
HET IT. KAPITTEL.'
JN dit treurlied wordt de akelige toeftand van Juda en Je-^ rufalem afgeteekend , zoo als Jerufalem verwoest, de Tempel verbrand, en het geheele Koningrijk van david ge-; floopt was. — Dit wijst ons naer dien tijd, toen het Joodfche volk, door de Babyloniers, geheel en al was ondergebracht. — De Spreker komt hier voor, als een lid der Joodfche Kerk: want hy noemt Zion de dochter zijnes volks vs. 11. Men denke aen den Propheet jeremia zeiven.
onderfcheiden in dit Lied, drie hoofddeelen.
I. Eerst geevt de Propheet eene zeer aendoenlyke teekening van den deerniswaerdigen toeftand der Joden, vs. 1 -12. XIV. PEEL.



5*$ KLAEGLIEDEREN
II. Daerna breid hy het voorftel van deze dingen, onder eene fpraekwending tot Zion, nader uit vs. 13-19.
III. Eindelyk antwoord Zion , met eene bede tot God , vs. 20-22.
1. Aleph. Hoe heeft de Heere de dochter Zions in fijnen toorn bewolckt, zoodat het Joodfche volk, in eenen zeer donkeren en treurigen toeftand verkeere ? hy heeft zelvs den Tempel, tot zijne eer gefticht, niet gefpaert, maer dit prachtig gebouw, het welk de voornaemfte heerlickheyt Ifraëls was, van den hemel [op] de aerde nedergeworpen: ende hy en'heeft zelvs aen de Verbonds Ark, die de voetbanck fijner voeten was, en boven welke Hy, tusfchen de Cherubs woonde, niet gedacht in den dagh fijnes toorns, om dezelve te verfchoonen.
2. Beth. De Heere heeft alle de wooningen Jacobs, alle de fteden van Juda, als verflonden, ende en heeftfe niet verfchoont; hy heeft de vaftigheden der dochter Juda, alle de fterke vestingen van het Joodfche land , door de handen der Chaldeeuwen, afgebroken in fijne verbolgenheyt,hy heeft gemaeckt, datfe de aerde raken en tot den grond toe zijn nedergeveld, hy heeft het Koninckrijcke van Juda, ende delf el ven Vorften , die op den throon van David zaten, ontheyligt en behandelt als zaken, die onrein waren.
3. Gimel. Hy heeft in ontftekinge des toorns, den geheelen hoorn, alle de kracht en fchoonheid Ifraëls , byzonder het Koningrijk van David afgehouwen; hy heeft fijne rechterhant, en den machtigen byftand, met welken Hy Israël voorheen befchermde, achterwaertS getrocken, doe de vyant quam, om Jerufalem in te nemen, den Tempel te verbranden, en het volk gevangelyk wech te voeren, ende hy is tegen Jacob ontfteken, als een vlammende vyer, [dat'] niet Hechts hier en daer, maer rontom en alles verteert.
4. Dakth. Hy heeft fijnen boge, tegen Jacob ge-
fpan-



van JEREMIA* lï. gt$
fp'annen als een .vyant-, hy heeft fich [met'] fijne machtige rechterhant geilek als een tegenpartijder, dat hy doodde alle de begeerlicke dingen der ©ogen : hy heeft fijne grimmigheyt in de tente der •dochter Zions uytgeftort als een vyer.
5. He. De Heere is geworden als een vyant, hy heeft Ifraël verflonden, hy heeft alle hare paleyfen verflonden, hy heeft deffelven vaftigheden Verdorven : ende hy heeft by de dochter Juda het Wagen ende kermen vermenigvuldigt.
6. Vau. Ende hy heeft fijne hutte ■, den prachtigen Tempel, in welken Hy eertijds boven het Verzoendekfel woonde, ais of het Hechts eene geringe hutte ware, met gewelt afgeruckt, als eene hutte, welke een hovenier in eenen hof opflaet, om in -dezelve eenige rust te genieten , heeft hy den Tempel behandeld , hy heeft fijne vergaderplaetfe verdorven: de HEERE heeft in Zion doen vergeten den hoogtijt ende den Sabbath , naerdien de Godsdienst - oefening geheel beeft opgehouden , ende hy heeft in de gramfchap fijns toorns den Koningh ende den Prielter beide fmadelick verworpen; zoodat de Kerk- en Burgerftaet te gelijk vernietigd zijn.
7. Zain. De Heere heeft fijnen altaer verftooten , hy heeft fijn heyligdom te niete gedaen; Hf heeft geheel Jerufalem verwoest , hy heeft de muerett harer peleyfenj in des vyants hant, overgegeven: de Chaldeeuwfche Krijgsknechten hebben zich over dit alles verblijdt, fy hehben in het huys des HEEREN' een ftemme van gejuich verheven, even als 'er, op den dagh eenes gefettén hoogüjts, lov en dankzege gingen worden opgeheven.
8. Chetb. De HEERE heeft gedacht te verderven, de Stad Jerufalem, welke men befchoHwen mogt, als den muer en de voornaemfte fterkte der dochter Zions; ook heeft hy zijne gedachte en voorneemen werkelyk ter uitvoering gebracht; hy heeft het richtfnoer [deer ever] getogen, om die Stad, volgens dat pla*,
XIV. Mtt. *>!



530 KLAEGLIEDEREN
geheel ter neder te werpen , hy heeft fijne hant niet afgewendt, dat hyfe niet en verflonde: ende hy heeft den voormuer, ende den muer t'famen treurigh gemaeckt en doen beven, fy zijn verfwackt.
9. Teth. Hare poorten zijn in de aerde verfoncken, hy heeft hare grendelen verdorven ende gebroken: haeren Koningh, ende hare Vorften zijn onder de Heydenen gevangelijk wechgevoerd , daer en is geene wet, de Priesters en Levieten, die de Wet moesten voorlezen en verklaren , zijn in Babel gevangen : hare Propheten zijn mede wechgevoerd , en die - 'er nog zijn , worden met geene openbaringen begunftigd, deze vinden oock geen Gefichte van den HEERE
10. Jod. De Oudfte der dochter Zions, die gewoon waren op ftoelen te zitten om recht te fpreken , fitten nu treurig op der aerde, fy fwijgen ftille en fpreken geene vonnisfen meer uit, fy werpen ftof op haer hooft, ten blijke van hunne droevheid, fy hebben facken aengegordt: de jonge dochters van Jerufalem laten haer hooft moedeloos ter aerde hangen.
' 11. Caph. Mijne oogen zijn verteert door het geduurig ftorten van tranen , mijn ingewant wort beroert, vergel. Kap. 1: 20. de gal die onder mijn lever ligt, is van droevheid ter aerde uytgefchudt, van wegen de breucke der dochter mijnes volcks: om dat het kindeken, ende de fuygelingh op de ftraten der ftadt in onmacht fincken, door de» hongersnood.
12. Lamed. [Als] fy tot hare moeders feggen, Waer is koorn ende wijn, dat wy eeten en drinken ? als fy op de ftraten der-ftadt door gebrek in onmacht fincken, als de verflagene : als fich hare ziele uytfchuddet en zy den geest geven , in den fchoot harer moederen.
13. Mem. Wat getuygen fal ick u brengen , welke voorbeelden van foortgelijke ellende zal ik u vooV-



van JEREMIA, II. 53i
ftellen? wat fal ick by u ver gel ij c ken, gy dochter Jerufalems ? wat fal ick by u vergelijcken , dat ick u troofte, door de herinnering , dat ook anderen foortgelijke onheilen ondergaen hebben, gy jonckvrou-: we , dochter Zions ? want uwe breucke is [foo] groot en wijd als de zee breed is , en gevolgelijk geheel onherftelbaer: wie kan u heelen?
14. Nun. Uwe valfche Propheten, die u met ongegronde belovten vleiden, hebben u ydelheyt, ende ongerijmtheyt gefien, ende fy en hebben [u] uwe ongerechtigheyt niet geopenbaert, opdat gy u ber keeren zoud, om daerdoor uwe gevanckeniffe af te wenden : maer fy hebben u gefien ydele laften , ende uytltootingen, en u bezig gehouden met vertellingen , welke geene aendacht verdienden.
15. Satnech. Niemand heeft medelijden met uwe ellenden. Alle die over wech gaen en uwe rampen aen? fchouwen, klappen fmadelyk met de handen over u, fy fluyten om u te befpotten , ende fchudden haer hooft over de dochter Jerufalems, tot een teeken van verachting: [feggende,] Is dit die zelve beroerride ftadt , daer men van feyde , datfe volkomen van fchoonheyt was, eene vreugde der gantfcher aerde ? Welke gelijkheid heeft zy nu met den voorigen toeftand?
16. The. Alle uwe vyanden fperren haren mont Op over u, tot een teeken van verfmading, fy fluyten ende knerffen met de tanden ; fy feggen , Wy hebbenfe verflonden: dit is immers de dagh, dier} wy verwacht hebben, om Juda geheel onder te brengen , wy hebben [hem] gevonden, wy hebben [hem] gefien, die lang gewenschte tijd is tot onze groote blijdfchap gekomen.
17. Jin. De HEERE heeft gedaen wat hy gedacht en rechtvaerdig befloeren hadde , aen Juda te, doen, hy heeft fijn woort vervult, dat hy bevolen en voorfpeld hadde, reeds van ouden dagen, vergel. J,ev. 26: 16. enz. Peut, 28: s- ens- hy heeft het volkj
XÏV. DEEL, hl i



532 KLAEGLIEDEREN
van Israël afgebroken ende niet gefpaert: ende hy heeft den vyant over u verblijdt, hy heeft den hoorn uwer tegenpartijders verhoogt, hunne macht en luister door uwen ondergang vermeerdert.
18. Tfade. Haer herte fchreeuwde tot den Heere, toen de Babyloniers Jerufalem innamen en den Tempel verbrandden: o (a) gy Jerufalem, die den muer en fterkte zijt der dochter Zions, laet dagh ende nacht tranen afvlieten , als een beke; en geeft u felven geen rulle van te weenen, uw oogappel en houde niet op van tranen te Gorten.
19. Koph. Maeckt u op, maeckt gefchrey des nachts in den beginne der nachtwaken, ftort uw herte al biddende uyt voor het aengefichte des Heeren, als water: heft uwe handen tot hem in ernftige fmeekingen op , voor de ziele en het leven uwer kinderkens, die in onmacht gevallen zijn van honger, voor-aen op alle ftraten.
20. Refch. Siet HEERE , aenfchouwt doch , aen wien gy alfoo gedaen hebt, is het niet aen Israël , het welk Gy tot het volk van uw byzonder eigendom, en onder uwe onmiddelyke befcherming hebt aengenomen? (£) fullen dan de wijven, door hongersnood gedrongen , hare vrucht eten ? de kinderkens die men op de handen draegt? fullen dan de Propheet, ende de Priefter in 't heyligdom des Heeren gedoodt worden?
21. Schin. De jonge ende de oude liggen verflagen , op d' aerde [pp] de ftraten ; mijne jonckvrouwen , ende mijne jongelingen zijn door 't fweert gevallen: Gy hebtfe in den dagh uwes toorns , door het overwinnend zwaerd der Babyloniers, gedoodt, gy hebtfe geflacht, [ende] niet verfchoont.
22. Thau. Gy hebt mijne verfchrickingen van rontom geroepen , zoodat zy van alle kanten tot my
geCO Jer, 14: 17. bov. II 16. (J) Klaegl. 4: 10.



vau JEREMIA. II, 533
gekomen zijn, op foortgelijk eene wijs, als het volk van «He kanten plagt aen te komen , [tot] het vieren van eenen dagh eenes gefetten hoogtijts; ende daer en is niemant aen den dagh des toorns des HEEREN ontkomen , of overgebleven : de kinderen , die ick met zoo veel zorg en tederheid op de handen gedragen, ende opgetogen hebbe, die heeft mijn vyant, zonder eenig mededoogen, wreedaertig omgebracht.
HET III. KAPITTEL.
T^It Kapittel beftaet uit een drievouwig Alphabeth, heb*^ bende onder elke letter drie , en derhalven in alles 66 verfen.
Er wordt iemand fprekende ingevoerd, die de ellenden van het Joodfche volk zeer fierlyk en aendoenlyk afteekend. —- Maer wie is de fpreker ? .— Het is ons voor het naest zoo voorgekomen , dat het ganfcho volk, .en wel toen het reeds eenen geruimen tijd in Babel was gevangen geweest, het woord voere. Van Jerufalem en Sion , wordt hier in het geheel geene melding gemaekt, en dit fchijnt ons naer eenen tijd te wijzen, in welken Jerufalem reeds lang verwoest, en het Joodfche Koningrijk gefloopt was. Het volk komt hier voor, als reeds lang in Babel gevangen, vs. 6,-17. en hoopende op eene aenftaende verlosfing, vs. 22, 23, 56.-58.
J. Eerst befchrijvt de fpreker de ellenden van het Joodfche volk, vs. 1-20.
II. Daerna bemoedigd hy zich zeiven , door de herinnering van verfcheidene proeven der Godlyke goedheid, vs. 21-39.
III. Eindelyk vermaent hy het Joodfche volk, tot bekee> ring en ernftige fmeekingen om verlosfing, vs. 40-66.. XIV. DEEL. LI 3



534 KLAEGLIEDEREN
ï. Aleph. Ick ben de man, [die], in nadruk, elettde gefien en ondervonden heefc , welke de heer my als een rechtvaerdig Richter heeft toegezonden, door de roede fijner verbolgenheyt.
2. Aleph. Hy heefc my geleydet, in een vreemd land onder de Heidenen , ende my gevangelyk gevoert [tri] de duyfterniiTe, van de hoogstgaende ellenden , ende niet [in] 't licht van voorfpoed en blijdfchap.
3. Aleph. Hy heeft fich immers als een vyand , tegens my gewendt, hy heeft fijne hant en AU macht, welke te vooren met my was'tegen mijne vyanden, den gantfchen dagh verandert, om my onophoudelyk flag op flag toe te brengen.
4. Beth. Hy heeft mijn vleefch , ende mijne huyt oudt gemaeckt, en door magerheid doen uitteer ren, hy heeft mijne beenderen, in welke mijne kracht was, geflagen en als gebroken.
5. Beth. Hy heeft tegen my gebouwt, en de onderneemingen mijner vyanden voorfpoedig gemaekt, ende hy heeft [my met] galle ende moeyte, met bittere fmerten en verdrietelykheden, als geheel omringt.
6. Beth. Hy heeft my gefett in duyfiere plaetfen, als de gene die over lange doot zijn.
De ftaet der Joden, in de gevangenis van Babel, wordt vergeleken by die van doodsbeenderen in het grav, omdat zy aldaer waren , als levenden in het midden der dooden.
7. Gimel Hy heeft my toegemuert, dat ick 'er iliet uytgaen en kan: het is my volftrekt ondoenlyk, om de Babylonifche gevangenis te ontkomen: hy heeft mijne kopere boeyen verfvvaert, het is my even zoo onmogelyk om te ontkomen , ais iemand die met kopere kluisters geboeid is,
8. Gimel. Oock wanneer ick roepe ende fchreeuwej fluyt hy [de voren voor] mijn gebedt, en verhoort mijne fraeekingen niet.
9. Grmel. Hy heeft mijne wegen toegemuert S&et uytgehouwene fteenen , zoodat ik niet ontkomen



van JEREMIA. 111. 535
men kan, hy heeft mijne paden verkeert en krom gemaekt; zoodat ik niet weete , werwaerds ik my wen-
Aeail.]'Daïetk Hy is my een loerende beyr, een leeuw in verborgene plaetfen. Hy is met zwaergeweid op my aengevallen, als een roovdier op den prooi
u Daleth. Hy heeft mijne wegen af gewendt, alle middelen om my te behouden te leur gefteld ende hv heeft my in ftucken gebroken; hy heeft my woefte gemaeckt, door het geheele Koningrijk van Juda
te Daleth. Hy heeft fijnen boge gefpannen , ende hy heeft my den pijle als ten doele geftelt. Hy heefc my gefteld tot het voorwerp van zijne geduch-
te wraek. . ..
io He. Hy heeft fijne pijlen m mijne nieren doen ingaen, en heeft my doodelyk gewordt.
14 He. Tck ben allen mijnen volcke tot belacchinge geworden, haer fnarenfpel den gantfchen
daZy' die den Propheet jebemia zeiven, voor den fpreker houden, ontleenen hun voornaemfte bewijs uit dit ï4dê vers omdat hy melding maekt van zijn volk, door het welk dan het Joodfche volk bedoeld zou worden. — Maer men kan het ook vertalen: Ik ben allen volken alle andere Natiën, tot belagchwg geworden, alle andere volken, by welke ik voorheen in groote achting was, drnven nu met my den fpot. .
ie He Ik ben, met allerlei bittere fmerten en verdnetelykh'eden', als geheel overladen. Hy heeft my in zoo ver met bitterheden verfadigt, hy heeft my met alffem droncken gemaeckt.
,6 Vau. Hy heeft mijne tanden met zantfteenkens verbrijfelt, hy hééft my in de affche neder-
^ De^ukdrukking , Hy heeft mijne tanden met zandjleenkens verbrijzeld , zinfpeeld op iemand die krakend brood eet onder het welk zand en fteenkens vermengd zijn, en teeXIV. deel. l1 4



J3« KLABGïLiBBE'RE.Jf
Itend gevolgeiyk zeer onaengcnams en fraertelyke omftan,-
digbeden.
17. Van. Ende gy hebt mijne ziele verre vari, •den vrede en den voorfpoed verftooten, ick hebbe het goede in zoo lang niet genopten, dat ik als vergeten, hebbe wat voorfpoed is.
18. Van, Doe feyde ick geheel moedeloos, Mijne fterckte is vergaen , ende mijne hoope van den» HEERE j mijn kommervolle toeftand is. geheel, onher,. ftelbaer.
19. Zaln. Gedenckt hees, in gunst en met medelijden, aen mijne elende, ende aen mijn balling-, fchap, aen den alflèm ende galle van bittere verdrietelykheden, met welke ik gedrenkt wordt.
20. Zain. Mijne ziele gedenckt 'er wel te d.ege aen , mijne gedachten verkeeren- onophoudelyk omtrent mijne ellenden, mijne ziel is 'er geduurig over ontroerd,, ende fy buckt haer neder in my.
21. Zajn. Dit fal ick my nochtans ter hertennemen, en my daer mede bemoedigen , dat God eenen, rijkdom bezitte van oneindige goedheid , daerom. fal, ick op uitkomst hopen,. hoe donker, het 'er ook mogsuitzien.
22. Cheth,. Het zijn immens («) de-kennelyke goe-. dcrtierenheden des HEEREN., dat wy niet ah> geheel vernielt en zijn , en dat ons ganfche volk niet volkomen is uiger-oeid; ook ondervinden wy nog in de?s> gevangenis allerduidelykst, d.it fijne barmhertigheden geen volkomen eynde en hebben»
23. Cheth: heeh, de blijken van uwe goedertierenheid, zijn nog veelvuldig. Sy (b) zijn alle morgen nienwe, uwe trouwe is groot.
24. Cheth. De HEERE is mijn deel en mijn. faoogfte goed, feyt mijne ziele, (c) daerom lal. ick op hem hopen.
25. Tetk De HEERE is goet den genen die
hem
<«) JW- 9» HaV. 3: 13. (*) K. 30S 6. («) Hab. 51 3.



van JEREMIA. III. 53?
hem en zijne hulp geloovig verwachten , der ziele die hem ernftig foeckt.
26. Tcth. Het is goet, bet-amelyfe en voordeelig, dat men op des hebben byftand hope, dat men in den tegenfpoed geduldig ende ftille zy, wachtende op het heyl des HEEREN.
27. Teth. Het is goet, nuttig en voordeefig, voor eenen man, dat hy het jock van rampen, het welk de heek hem oplegt „ in fijner jeugt draegt > opdat by zich vroeg vernedere onder Gods hand.
28. Jod. Hy fitte eenfaem , om zijne overtreadingen te bedenken , hy zy onder het jok geduldig , ende fwijge ftille , om dat hy, die rechtvaerdig is in alle zijne handelingen, het hem opgeleyt heeft.
29. Jod, Hy fteke fijnen mont in den ftof, door zich op het diepst tot de aerde te vernederen , dit zal hem grond geven om te hopen, '[/eggende,'] (d) Miffchien is 'er verwachtinge, op uitkomst.
30. Jod. Hy geve fijne wange dien die hem flaet, en drage de mishandelingen geduldig, hy worde fadt van fmaet, zonder tot ongeduld te vervallen.
31. Caph. Want de Heere en fal niet verftooten in eeuwigheyt , noch zijn volk voor altoos vei>' laten.
32. Caph. Maer als hy, gelijk een getrouw vader-, zijne kinderen, ten hunnen beste, gekastijt en bedroeft heeft, fo fal hy fich ontfermen nae de grootheyt fijner goedertierenheden.
33. Caph. Want hy en plaegt, nochte en bedroeft des menfchen kinderen niet van herten, hy fchept geen vermaek in het ftraffen , maer doet het alleen om het gezach van zijne wetten te handhaven, en zonda:ren, tot hekeering, aen te fpooren.
34. Lamed. De heer zal de mishandelingen , welke de eene mensch den anderen aendoet, niet ongewroken laten. Dat men alle de gevangene der aerde, of tot de
(rf) Hand. 8: 22. XIV. DEEL, LI 5



533 KLAEGLIEDEREN
aerde toe, als een toomeloze dwingeland, wreedaertig onder fijne voeten verbrijfelt:
35. hamei. Dat men het recht eenes mans buygt , en hem de fchreeuwendfte onrechtvaerdigheden aendoe, voor het alziend aengefichte des Allerhoogften:
36. hamei. Dat men eenen menfche verongelijckt in fijne twiftfake: foude 't de Heere alle deze mishandelingen niet fien, met oogen van ongenoegen ? zou Hy het niet rechtvaerdig vergelden ?
37. Mem. (e) Wie feyt wat by zich zeiven, en vat een zeker voornemen op, 't welck gefchiet, [fo YJ de Heere niet en beveelt? Er gefchied niets, zonder Gods beftel en toelating.
38. Mem. (f) Gaet niet uyt den mont des Allerhoogften het quade, ende het goede? Gefchied niet, op het bevel van zijnen mond, en volgens zijne beftuuring, het goed en het kwaed? Voorfpoed en onheilen hangen alleen van Gods beftel af.
39. Mem. Wat klaegt [iatï] een levendigh menfche, over het beftuur der Godlyke Voorzienigheid, als ©f dezelve niet rechtvaerdig ware? Dit zou ten uiterften onbillyk en Godonteerende wezen; maer een yeder [klage] van wegen fijne fonden, en befchouwd dezelve, als de oorzaken van zijne rampen.
40. Nun. Laet ons daerom onfe wegen onderfoecken, ende onze gedragingen doorfoecken, om ons, over onze zonden , met fchaemte en berouw te verootmoedigen, ende laet ons wederkeeren tot den HEERE en zijnen dienst.
41. Nun. Laet ons onfe herten, in gebeden opheffen, miifgaders de handen, tot een teeken van onzen ernst en yver, tot Godt in den hemel, [feggenie,]
42. Nun. Wy hebben fchandelyk overtreden, ende wy zijn wederfpannigh geweelt, [daerom] en hebt gy niet gefpaert, en ons Koningrijk uitgeroeit, Richter der ganfche aerde die recht doet. 43.
(') I'f. 33: 9' Cf) Je'« 45! 7- Anws 3: 6.



van JEREMIA. III. 539
43. Samech. Gy hebt [ons], met de geduchte uitWerkfelen van uwen rechtvaerdigen toorn, als het ware bedeckt, ende gy hebt veelen van ons vervolgt: Gy hebt [ons] gedoodt, gy en hebt niet verfchoont.
44. Samech. Gy hebt onze gebeden «iet verhoort; maer u als het ware met een wolcke bedeckt, fo dat 'er geen gebedt door en quam.
45. Samech. Gy hebt ons zeer verachtelyk gemaekt by de heidenen ; Gy hebt ons [tot] een uytvaegfel, ende wechwerpfel geftelt, in 't midden der volckeren.
46. Pe. Alle onfe vyanden hebben haren mont tegen ons opgefperret , om ons te hoonen, en alle teekenen van verachting te bewijzen.
47. Pe. De vreefe, ende de kuyl zijn over ons gekomen. Allerlei verfchrikkingen zijn op ons gevallen, men heeft kuilen voor ons gegraven, opdat wy daerin zouden vallen, de verwoeftinge ende de verbrekinge, is over ons gekomen.
48. Pe. [Met] waterbeken vaa tranen, loopt mijn ooge neder van wegen de breucke der dochter mijns volcks.
49. Ain. Mijn ooge vliet van tranen, ende en kan niet ophouden van weenen, om dat 'er geen rufte noch verademing te vinden en is. Ik zal aenhouden, met kermen en weenen.
50. Ain. Tot dat [het] de HEERE van den hemel aenfchouwe, ende [het] fie, met oogen van ontferming.
51. Ain. Mijn ooge , dat de ellende van ons volk geduurig aenziet, doet mijne ziele [moeyte] aen en krenkt mijnen geest, van wegen de algemeene ellenden van alle de dochteren mijner ftadt Jerufalem
52. Tfade. Die mijne vyanden zijn fonder oorfake, hebben my als een vogelken dapperlick ge- • jaegt, en niet gerust, voor dat zy my in hunne macht hadden.
XIV. DSBX,



540 KLAEGLIEDEREN
53. T/ade. Sy hebben mijn leven in eenen kuyl uytgeroeyt, ende fy hebben eenen fteen op my geworpen , om dien kuil toe te fluiten, voor zoo ver zy my, in eene gevangenis geplaetst hebben, uit welke ik my niet kan uitredden.
54. T/ade. De wateren der verdrukkingen, vergel. Pf. 18: 17. fwommen over mijn hooft, ick feyde, Ick ben afgefneden , 'er is geene hoop, op uitkomst meer overig.
55. Koph. HEERE, ick hebbe uwen name aen geroepen uyt den onderften kuyl, en uit de diepte mijner ellenden ernftig tot u geroepen, mijn God.
56. Koph. Gy hebt mijne ftemme gehoort, en gunftig acht gegeven op mijne gebeden, zodat ik verzekerd ben, dat de Babylonifche gevangenis, ter bepaelder tijd zal geflaekt worden , En verbergt verder uwe oore niet voor mijn ftichten, voor mijn roepen.
57. Koph. Gy hebt u gunftig tot my genaedert, ea my, van uwen byftand, verzekerd, ten dage als ick U aenriep, gy hebt gefeyt, En vreeft niet.
58 Refch. Heere, Gy hebt de twiftfaken mijner ziele getwift, gy hebt mijn leven verloft.
59. Refch. HEERE , Gy hebt gefien de verkeer theyt die men my aengedaen heeft, oordeelt mijne rechtfake,
60. Refch. Gy hebt. alle hare wrake en de boosaertige mishandelingen, welke zy my aendeden gefien, alle hare gedachten tegen my.
61. Schin- HEERE, Gy hebt haer fmaden gehoort, [ende] alle hare gedachten tegen my:
62. Schin. De boosaertige woorden van de lippen der gener die tegens my opftaen, ende haer dichten en lasteren tegens my den gantfchen dagh.
63. Schin. Aenfchouwthaer fitten ende opftaen, met alle hunne handelingen en ondernemingen, ick ben
• haer fnarenfpel, zy vermaken zich, met my te fmaden sn te mishandelen.
64. Thau. HEERE, geeft haer weder die ver-



van JEREMIA. III» 541
geldinge, nae het werck harer handen. Doe hun, volgens de wet der wedervergelding, zoo als zy my ge* daen hebben.
65. Thau. Geeft haer een deckfel of verblinding des herten, dat zy het aennaderend kwaed niet zien en ontvlieden mogen, uwen vloeck zy over haer:
66. Thau. Vervolgtfe met toorn , ende ver* delgtfe van onder den hemel des HEEREN.
Het geen vs. 48 - 66. wordt voorgefteld, verftaen fommigen van de mishandelingen, ivelke den Propheet jeremia zijn aengedaen, vergel. Jer. 38. Maer dit alles kan ook in het algemeen , op het ganfche Joodfche volk, in de Babylonifche gevangenis worden toegepast.
het IV. kapittel.
TJIer wordt iemand der Joden fprekende ingevoerd, klagende over de ellenden, welke de Stad Jerufalem, by hare verovering door de Chaldeeuwen, zijn overgekomen, waerby eene troostrijke belovte gevoegd is.
I. In het treurlied zelve, worden de rampen befchreven, welke de Stad Jerufalem getroffen hebben, vs. 1-20. zo &t. Geduurende het beleg, vs. 1-10. als
53. By de inneming van die Stad, vs. n-20.
II. Daerop volgt de belovte, vs. 21, 22.
I. Aleph. Hoe jammerlyk is het gefteld, met de inwooneren van het eertijds zoo bloeiend Jerufalem, die van wegen den rijkdom , voorfpoed , en luister, wel by fijn goud mogten vergeleken worden! Hoe is 't gemelde gout [/co] verdonckert ! het goede fijne gout [foo] verandert! [hoe] jammerlyk is het gefteld, met de inwooneren van Jerufalem, die van wegen hunne bevallig.
XIV. DEEL,



542 KLAEGLIEDEREN
heid, wel by de gepolyfte fteenen van den Tempel, mogten vergeleken worden , zie Pf. 144: 12. hoe zijn de fteenen des heyligdoms voor-aen op alle ftraten verworpen!
2. Beth. De koftelicke kinderen Zions, de edelfte en voornaemfte burgers van Jerufalem, tegen fijn gout gefchatt; hoe zijnfe [nu] gelijck gerekent den aerdenen fleflchen, en gedood, gelijk het werck van de handen eens pottebackers, wordt aen ftuk geflagen.
3. Gimel. Ook zijn de tedere zuigelingen ellendig, omgekomen. Seifs laten de zeekalveren de borften neder, fy foogen hare welpen: [maer] de dochter mijnes volcks is als een wreede geworden, voor zoo ver zy, geduurende het beleg van Jerufalem, door den nijpenden hongersnood, buiten ftaet waren, om de tedere wichten te zogen. Zy gedroegen zich omtrent hunne kinderen, gelijck de ftruylfen in de woeftijne, die hunne eijeren niet uitbroeden, maer in het ftof begraven, zoodat zy menigmalen, door het gedierte, vertreden worden, vergel. Job 39: 17—
4. Daleth. De tonge des foogkints kleeft aen fijn gehemelte van dorfte, omdat de borften der moeders, door den hongersnood, zijn uitgedroogd, de kinderkens eyffchen broot, daer en is, wegens het algemeen gebrek, niemant die [het] hen mededeyle.
5. He. Die leckernyen aten, verfmachten [nu] van honger op de ftraten, rijke lieden, die in karmoifijn opgetrocken zijn , die omhelfen den dreck, om eenig verachtelyk voedfel.op de mesthopen,te zoeken.
6. Vau. Ende deze oordeelen hadden de Joden rechtvaerdig verdiend: want de ongerechtigheyt der dochter mijnes volcks , is grooter dan de fonde van. Sodom; die als in eenen oogenblick, op eene ontzettende wijs, omgekeer t wiert, ende geen menfchen handen en hadden arbeyt over haer. Dit oordeel werdt Sodom onmiddelyk van den heer toegezonden, zonder dat 'er menfchen iets toegedaen hebben, maer de heer heeft de Joden, door middel der Chaldeeuwen, geftraft.
7. Zain.



van JEREMIA. IV. 543
7. Zain. Hare byfonderfte, die, in aenzieh en ver. mogen, boven anderen verheven waren, hadden eene zeer fchoone gedaente , en genooten eene bloeiende gezondheid ; zy waren van lichaemsgeftalte , reyner dan de fneeuw, fy waren witter dan melck: fy waren rooder van lichaem , dan robijnen , gladder dan een Saphir.
8. Cheth. [Maer nu] is hare gedaente verduyftert van fwartigheyt. De hongersnood heeft hen zwart gemaekt van magerheid, men kentfe niet Op de ftraten: hare huyt kleeft aen hare beenderen, fy is verdorret, fy is geworden als een hout.
9. Teth. De verllagene van den fweerde , die zijn geluckiger, dan de verllagene van den honger: want die vlieten daer henen, en waren fpoedig van kant ; zonder langduurige fmerten te lijden , [als] doorfteken zijnde, maer zy , die door den hongersnood omkomen , fterven langzaem , om dat 'er geen vruchten der velden en zijn , om hun voedfel te verfchaffen.
10. Jod. De handen der anderzins tedere en barmhertige wijven hebben hare eigene kinderen gekoockt: fy zijn haer tot fpijfe geworden in de verbrekinge der dochter mij nes volcks.
11. Caph. De HEERE heeft fijne grimmigheyt volbracht, hy heeft de hittigheyt fijnes toorns ten einde toe volkomen uytgeftort: ende hy heeft te Zion een vyer aengefteken, 't welck Stad en Tempel, tot hare fondamenten toe, .verteert heeft.
12. Lamed. De Koningen der aerde en fouden 't niet gelooft hebben, noch alle de inwoonders der werelt; dat de tégenpartijder ende vyant, tot de poorten van Jerufalem foude in gaen. Zoo fterk was die Stad, door natuur en kunst, vooral wanneer zy zich herinnerde, ,dat de Machtige van Jacob aldaer, in zijnen Tempel, woonde.
13. Mem. 't Is van wegen de fonden harer valfche Propheten, [ende] de mifladen harer Baal*
XIV. DEEL.



§44- KLAEGLIEDEREN
Priefterên ; die in 't midden van haer, het blpef der rechtveerdigen vergoten hebben.
14. Nun. Geheel Jerufalem is, in een bloedbad, veran1 derd ; de overgeblevenen konden niet , over de ftraten gaen , zonder hunne kleederen te befmetten, met het bloed der verflagenen. Sy fwerfden [als] blinde op de ftraten, en konden de befmeiting hunner kleederen, door het bloed der verflagenen, even zoo min als blinde, ont* wijken, fy waren met bloet befmett; fo dat men niet, op eenige plaets , en konde zijn [of] men raeckte hare kleederen aen , de bebloede kleederen namelyk der verflagenen. ■
15. Samech. Sy riepen tot hen, de een tot den anderen, Wijckt, [hier is] een onreyne, draeg zorg, dat gy niet befmst wordt, door het aearaken van eenen dooden. Men hoorde niet anders roepen, dan wijckt $ wijckt, en roert niet aen; Sekerlick fy zijn daerom, uit het benauwde Jerufalem, al vluchtende wechgevlogen, ja wechgefworven: fy feyden onder de Hey« denen, Sy en fuilender, te weten binnen Jerufalem, niet langer woonen.
16. Pc. Des HEEREN toornig aengefichte heeftfe verdeylt en verftrooic; hy en falfe | voortaen niet meer in gunst aenfien: fy en hebben het aengefichte. der Priefterên niet ge-eert, fy en hebben den ouden geen genade bewefen.
17. Ain. Nogh befweken ons onfe oogen, onder alle die ellenden, • van verlangen naer byftand , [Jlende] nae onfe ydele hulpe, welke wy uit Egypte verwachten, («) wy gaepten als het ware, met ons gapen op een volck-,' [dat] niet en konde verloffen.
18. Tfade. Maer de Chaldeeuwen benauwden on6 hoe langs hoe meer. Sy hebben onfe gangen nagefpeurt, dat wy op onfe ftraten niet gaen en konden : van wegen de pijlen, welke zy van hunne hooge verfchanzingen in de Stad fchooten : Ons eynde en de\
O) E«ch. 29: 16.



van JEREMIA. IV. 545
geheele ondergang van ons Koningrijk , is genadert , onfe dagen van voorfpoed zijn vervult, ja ons eynde en geheele verwoesting is gekomen.
19. Koph. Onfe vervolgers zijn fneller geweeft, dan de arenden des hemels: fy hebben ons op de bergen hittiglick vervolgt, werwaerds wy, by het innemen van de Stad, gevloden waren, om hunne woede te ontwijken, in de woeftijne hebben fy ons lagen geleyt.
ao. Refch. Zelvs onze Koning Zedekia, die met ons gevlucht is, welken wy befchouwden als den adem onfer neufen, en met wien wy alles verlooren, de gefalfde des HEEREN, is gevangen in hare groeven: [van] wekken wy feyden, Wy fullen onder fijne fchaduwe en befcherming gerust leven, onder de Heydenen.
21. Schin. Weeft vrolick, ende verblijdt u vry,' over onze ellende, gy dochter Edoms, die in 't lant Uz woont, vergel. Jer. 25: 20, [doch] bedenk, dat het ook eens uwe tijd worden zal, de beker van Gods toorn, welke ik reeds gedronken heb, fal rondgaen van volk tot volk, vergel. Jer. 25: 15, 32, en op zijne beurt, OOCK tot u komen, Jer. 25: 20, ai. gy fult van den beker der Godlyke oordeelen, ook op uwen tijd, droncken worden, ende ontbloott worden, van alle voorrechten.
22. Thau. De ftraf van Uwe ongerechtigheyt heeft een eynde, o gy dochter Zions; hy die elk vergeldt, naer zijne daden, en fal u, van wegens de dus ver bedrevene misdaden, over welke gy zoo fchroomelyk geftraft zijt, niet meer gevanckelick doen wechvoeren: [maer] uwe ongerechtigheyt, o gy dochter Edoms, fal hy befoecken, hy fal uwe fonden ontdecken, en naer verdiensten openlyk ftraffen.
XTV. deel. Mm



S4ó KLAEGLIEDEREN
HET V. .KAPITTEÊ.
JT^It Kapittel behelst een ernftig gebed, het welk jeremia den gevangenen Joden heeft voorgefchreven, om den heer, onder alle hunne ellenden, ernftig te fmeken, om verlosfing en bekeering. — Het vervat twee hoofdzaken.
I. Eene zeer aendoenlyke klacht, ©ver den ellendigen toeftand der Joden , vs. 1-18.
tl. Eene ernftige fmeekbede, om verlosfing en beieering, vs. 19-22.
1. Gedenckt HEERE , wat ons gefchiet zy, aenfchouwt 'ét, met mededogen , ende fiet onfen frnaet aen , met oogen van ontferming.
2. Ons gezegend Kanaan, het welk Gy ons, tot een erfdeel, gegeven hebt: is tot de vreemdelingen ge? wendet, onfe huyfen tot de uytlanders.
3. Wy zijn weefen fonder vader , voor zoo ver wy van onzen Koning üeroovd zijn , onfe moeders , de fteden van ons land, zijn als de weduwen, voor zoo ver zy van inwooners ontbloot zijn.
4. Ons water moeten wy voor geit drincken: ons hout komt [ons] op prijs te flaen, daer wy, in Kanaan, zoo veel overvloed van water en hout hadden, dat wy het, voor het halen, bekomen konden.
5; Wy zijn flaven der Babyloniers geworden, wy lij. den vervolginge, onder een zwaer juk V3n dienstbaerheid , het welk op onfe halfen gelegd is, zijn wy moede, door de onophoudelyke diensten, welke wy verrichten moeten, men laet ons geen rufte.
6. Sommigen van ons zijn dienstbaer in Egypten, wer.Waerds zy gevlucht zijn, s anderen in Asfyrien, werwaerds zy gevangelyk zijn wechgevoerd. Wy hebben den Ëgyptënaer de hant gegeven, en ons aen hem onder-
wor-



van JEREMIA. V. 547
worpen , [ende] anderen aen den den Aflyrier , om [met] broot verfadigt te worden.
7. Onfe vaders hebben gefondigt, ende en zijn niet [meer]. Zy zijn geftorven, en daerdoor bewaerd, om de tegenwoordige rampen van ons volk te aenfchouwen, ende wy dragen, in vollen nadruk, de ftrafwan hare ongerechtigheden.
8. Knechten heerfchen over ons , daer is niemant die [ons] uyt hare hant rucke.
9. Wy moeten of moesten, geduurende het beleg van Jerufalem, ons broot met perijkel onfes levens halen, van wegen het fweert der woeftijne. Vermits de Chaldeers rondom de Stad, in het vlakke land, gelegerd waren, konden wy niet buiten komen, om de gewasfen in te zamelen, zonder gevaer te loopen van ons leven.
10. Onfe huyt is fwart geworden van magerheid; gelijck een oven,van wegen den geweldigen ftorm des hongers.
11. De Chaldsers hebben allerlei baldadigheid gepleegt. Sy hebben de wijven te Zion verkracht, [ende] de jonge dochters in de fteden van Juda.
12. De Vorften zijn door haerlieder hant op- , gehangen, de aengefichten der ouden en zijn niet ge-eert geweeft.
13. Sy hebben de jongelingen wechgenomen, [om] Haven diensten te doen en koorn te malen, ende de jongers ftruyckelen onder het hout, het welk zy torsfchen moeten.
14. De oude houden op van de poorte, alwaer zy gewoon waren recht te fpreken, de jongelingen van haer fnarenfpel.
15. Onfes herten vreugt houdt op,onfen rey is in treurigheyt verandert.
ió. De kroone onfes hoofts is afgevallen. Alls onze luister en heerlykheid heeft een einde genomen, o wee nu onfer, dat wy [foo] gefondigt, en dat wy, door ons wangedrag, zulke geduchte oordeelen, over ons land en volk gebracht hebben.
XIV. deel. Mm 2



548 KLAEGLIEDEREN van JEREMIA.
17. Daerom is ons herte mat, of hol en geheel uitgeteerd, om defe dingen zijn onfe oogen duyfter geworden, door het geduurig weenen.
18. Om des bergs Zions wille, die verwoeft en onbewoond is, daer nu de voflen en andere wilde dieren op6loopen.
19. Gy, o HEERE, fitt als Koning, in eeuwigheyt, uwen throon is van geflachte tot geflachte. Uwe almacht, waerdoor gy het beftuur voert, over de geheele waereld , is eeuwig en onveranderlyk. Dit geevt ons grond om te hoopen, dat gy ons, uit onze ellenden , nog eens verlos fen zult.
20. Waerom foudt gy ons fteets en by aenhoudenheid vergeten? [waerom] foudt gy ons [foo] langen tijt verlaten?
si. HEERE, bekeert ons tot u, fo fullen wy bekeert zijn: vernieuwt onfe dagen, als van oudts. Herftel onzen vorigen bloeienden ftaet, opdat het ons welgae, als in oüde dagen.
22. Want foudt gy ons gantfchelick verwerpen, en voor altoos, in de gevangenis van Babel, laten ? dit komt in het geheel niet overeen, met uwe belovten en onveranderlyke trouw, foudt gy foo feer tegen ons verbölgen zijn, dat gy ons nooit weder in gunst zoudt willen aennemen ? Immers neen. Gy hebt beloovt, dat gy onze gevangenis, na het verloopen van zeventig jaren, wenden zult.
EINDE VAN DE KLAEGLIEDEREN VAN JEREMIA.