BIJBELVERKLARING*   B IJ B E L, DOOR BEKNOPTS UITBREIDINGEN, EN OPHELDERENDE AENMERKINGEN, VERKLAERD; DOOR J. van NUYS KLINKENBERG, A. l. m. theol. et phil. doctor, hoog-leeraar in ub h. godgeleerdheid en kerkelyke geschiedenis, aen het illustre atheneum, en predikant in dk gemeente te amsterdam ; mitsgaders lid van het zeeuwsch genootschap der wetenschappen , te vlissingen. VIJF-EN-TWINTIGSTE DEEL. te amsterdam, bi JOHANNES ALLART', MDCCXCII. Met Privilegie van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staettn van Holland en Wsitvriesland.  Met Adprobatie van de Gecommitteerden der Eerw. KLpüs van Amfterdam. den 34^6" December 179a, /KONINKLIJKE^ 1 BIBLIOTHEEK J  VOORBERICHT A E N DEN BESCHEIDEN LEZER, T^/Tet dit XXVfte Deel van mijne bijbel^ verklaring, had ik gedacht, dit ge^. heele Werk te eindigen, en 'er mijne Uitt breidingen, over de Openbaring van den Apos~. tel joannes , mede in te fluiten. Te weten, mijn voornemen was, flechts eene letterlyke Verklaring van de Openba* ting te geven , • op zoortgelyk eene wijs , als ik het Hooglied van salomo behandelt had. ——? Dan op raed en aendrang vart eenige oordeelkundige vrienden , in welker advijs ik veel belang ftel, heb ik dit mijq voornemen verandert, en hoop ik, zo God wil en ik leev, het laetfte boek van den Bijbel, het welk buitsn twijffel, in vele opzichten, zeer moeilyk en duister is „' (waar van de zo zeer uit éénlopende ver-' klaringen der Uitleggeren, genoegzame ge-' * tuigen zijn) ook ten aenzien van de Pro* phetifche bedoeling, naer mijn beste vermo-' XXV. deel, * 3 I  VOORBERICHT. gen en inzien , ten minften éénig licht by te zetten. Dit heeft aenleiding gegeven, dat ik , over de VII zo genaemde Algemene Zendbrieven , welker opheldering dit Deel uitmaekt, wat uitvoeriger geweest ben. Ook vlei ik my , dat dit mijnen Lezeren niet onaengenaem wezen zulle; te minder , terwijl ik hier en daer iets nieuws heb opgegeven, en vooraf, in de gefchrivten van joannes den Apostel, den gewonen weg verlaten heb. Er is namelyk, by my geen twyffel meer overig , of joannes verzet zich, met opzet , tegen de fchromelyke wanbegrippen der toenmalige dwaelgeesten, die zich , op hunne hoge wijsheid , beroemden, en zich den naem van gnostieken of kundigm hebben aengematigt; voorgevende , Éx. zy alleen de ware kennis , in zaken van den Godsdienst, bezaten ; en dat de leer der Apostelen niet zuiver ware, als die 'er. verfcheidene dingen , behorende tot moses Wet, welke vei Önderfleld werdt, door den ftuur-  VOORBERICHT. vit fhiurfchen en geflrengen Demiourgos, gegeven te zijn, zouden hebben ingemengt. Om deze dwaelgeesten te wederfpreken , gebruikt de Apostel dezelve kunstwoorden, van welke zy gewoon waren zich te bedie* nen. Hy moet derhalven, uit zijnen eigenen fchrijvftijl, die in de daed zeer byzonder is, verklaerd worden; en ik houde my verzekerd, dat wy, wanneer wy meerdere berichten hadden, van de kunstwoorden en wanbegrippen der Gnostieken, vele byzonderheden, in de fchrivten van joannes den Apostel, beter verftaen zouden. Voor dat men deze belangrijke waerneming ged&en had, heeft men den AposteZ vele dingen doen zeggen , welke op zich zelve waer en ftichtelyk, maer door hem niet bedoeld zijn. De gemelde duisterheid van joannes Openbaring , zal my eene genoegzame verfchoning kunnen opleveren, wanneer mijne Uitbreidende verklaring , over dat Prophetisch Boek, wat langer, dan naer gewoonte , mogt achter wegen blijven. Daer |fr i?oven wordt het meer dan tijd , dat ik XXV. deel» * 4  mi V 0ÖRBËRIGH1V êenke -, aert hét IX& Deel van mijn Onderwijs in den Godsdienst]^ waer toe my tot dus verre de gelegenheid ontbroken heeft. De Vader der lichten gebiede, over ons* het leven en den zegen! j. van Nüys Klinkenberg* Amfterdam den aoften Dec. l?9!s, I ft  IN LEIDING TOT DE ALGEMEENE ZENDBRIEVEN. Op de veertien Brieven van paolus den Apostel, volgen de zeven brieven van de Apostelen, jacobus, petrus, joannes, en judas, welke de al ge me ene zendbrieven pleegen genaemd te worden. Deeze benaeming' is zeer oud, en, reeds in de IVde eeuw, gebruikelijk. Eusebius fpreekt 'er uitdrukkelijk van, zeggende: „ Dit is het, „ dat 'er, van jacobus, te zeggen is, aen wien men den eerften der algemeene brieven, „ gelijk zij genoemd worden, toefchrijvt; maer „ men moet weeten, dat dezelve, voor onecht, „ wordt gehouden: want weinigen der Ouden „ maeken 'er gewag van, gelijk ook van den „ Briev, die op judas naem gaet, en ook één „ der zeven algemeene brieven is (a)." . Maer de reden van deeze benaeming is zo zeeker niet. Da (a) Hist. Eccl. !. II: c. 24. [A]  ij INLEIDING tot de De gemelde eusebius fchijnt, op eene andere plaets (£;, te kennen te geeven, dat algemeene brieven de zodaenige zijn, welke van eenen algemeenen inhoud zijn, en allerlei vermacningen behelzen, zodat zij, voor alle geloovigen, in het algemeen, van nuttigheid zijn. Maer, in deezen zin, zouden de Brieven van paulus OOk algemeene zendbrieven kunnen genaemd worden. Volgens theo- doretus zouden zij dus genoemd zijn, omdat zij aen geene bijzondere Gemeente, maer aen de Christenen in het algemeen, gefchreeven. zijn (c). Dan deeze reden is meede niet voldoende, daer zij, aen bepaelde Christenen, of zommige zelvs, aen bijzondere perfoonen, waeren ingericht. Voor het naest hebben zij den naem van algemeene zendbrieven gekreegen, omdat de meeste gefchreeven waeren, aen Christenen, die niet in eene bepaelde ftad, of in eenig bijzonder landfchap, woonden, maer door verfcheidene landfchappen verfpreid waeren. De twee laetfle brieven van joannes hielden wel, aen bijzondere perfoonen, maer men zal dezelve, bij den eerften van joannes, omdat zij van denzelvden Schrijver waeren, in e'énen bundel gevoegt hebben (//). Dit is het meest gewoone be (£) Ibidem, I. IV. c. 23. (V) Mill, Nov. Test. p. 542. 00 Michaelis, Inleid. II Deel, p. 655.  AL GE ME ENE ZENDBRIEVEN, iij begrip. ■ Ondertnsfchcn is het gevoelen van anderen niet geheel verwerpelijk, dat algemeene zendbrieven zo veel zeggen, als Brieven , die algemeen, van alle Christenen, voor Goddelijke, of, gelijk men gewoon is te fpreeken, Canonieke fchrivten, zijn aengenoomen. Te weeten, in den beginne zal men den naem van algemeene zendbrieven, aan den eerften van petrus, en den eerften van joannes, gegeeven hebben, om dezelve, als fchrivten, welke algemeen voor echt en Goddelijk erkend werden, te onderfcheiden van de overige fchrivten, welker echtheid nog werdt in twijffel getrokken; maer, nadat het Goddelijk gezach der vijf overige Brieven algemeen erkend was, zal men deezen naem aen de zeven Brieven gegeeven hebben, om daer door te kennen te geeven, dat zij, door de algemeene toeftemming van alle de Christenen, voor echt of Goddelijk waeren aengenoomen (i). Alle .deeze Brieven hebben den naem der Schrijveren aen het hoofd, uitgenoomen die van joannes. Ondertusfchen is 'er nimmer aen get wijffeit, of de eerfte Briev, die op zijnen naern gact, is door dien Apostel gefchreeven. Even zo is het ook geleegen, met den eerften van pe- ,00 Noessei,t, Conjeü. qd Kist. catJwlica jA.coti epistelg, [A «]  iv INLEIDING tot de petrus. Maer, over de echtheid en het Goddelijk gezach der vijf overige, heeft men eenigen tijd getwijffelt. » Onder die fchrivten, wel„ ke wederfprooken, en echter bij veelen tevens' „ gebruikt worden, (zegt eusebius (ƒ),) zijn „ die, welke de Brieven van jacobus of ju„ das genaemd worden, als mede de tweede „ Briev van petrus, en de tweede en derde, „ welke joannes naem draegen; het zij zij „ van den Euangelist, of van eenen anderen van „ dien zelvden naem, gefchreeven zijn." Zommigen, nog in de dagen van eusebius^ hielden den Briev, die aen Jacobus wordt tocgefchreeven, voor onecht (g), meenende, dat dezelve, door imand anders, op jacobus naem, gefchreeven waere (A). Maer hij zelvs haelt deezen Briev aen, als een Apostoliesch gefchrivt Q). Ook werdt 'er getwijffelt, aen de echtheid van petrus tweeden Briev. „ Wat petrus betreft, (zegt eusebius (F) ) één Briev van hem, die de ,, eerfte genaemd wordt, is alom erkend. Deeze „ is van de oudfte Voorftanders (van onzen „ Godsdienst) en waer aen niet getwijffeld wordt, „ in hunne fchriften dikwijls gebruikt. Maer „ de (ƒ) I. c. I. III. c. 25. QD I. c. I. II. c, 25. Cfi) 1. c. F. HE c. 25, 0 Mill, I. c. Prolegom, 5. 204, (*) 1. c. 1. III. c. 3.  ALGEMEENE ZENDBRIEVEN, v „ de tweede, die op zijnen naem gaet, is, on„ der de heilige fchriften van het Nieuwe Ver„ bond, niet geteld, gelijk ons, bij overlevering, ,, bericht is; dewijl dezelve echter aen veelen „ toefcheen van nuttigheid te weezen, zo is hij, benevens de- andere Heilige Schrivten, „ met vlijt beocffend." De reden van deeze twijffeling was daerin geleegen, dat men een kenbaer onderfcheid in den ftijl, tusfehen petrus eerften en tweeden Briev, meende te befpeuren (ƒ). Omtrent de Brieven van joannes, zegt eusebius (_«): „ Wat nu verder de fchriften van „ joannes aengaet; behalven het Euangelie, „ wordt ook de eerfte zijner Brieven, zo van „ allen ten huidigen dage , als oulings, zonder „twijffeling, erkend; maer de twee andere „ worden tegengefprooken." — De oorzack der twijffeling was deeze, dat joannes zich, in die twee andere Brieven, den naem van Ouderling gegeeven heeft. Daer uit befloot men, dat zij niet van den Apostel, maer van eenen anderen joannes, gefchreeven waeren («). Van den Briev, zegt eusebius (o), „ die « op CO Hieronijmos, in Catal. c. i, 0») I. c. 1. lil. c 24. 00 Eusebius, 1. c. 1. III. c. 25, 39. CO 1. c. 1. II. c. 23. [A 3]  vi INLEIDING tot de ALGEM. ZENDBR. „ op judas naem gaet, maeken weinigen der „ Ouden gewag." De reden, waerom zommigen denzelven niet aennaemen, beftondt hier in, volgens hier on ij mus Qöj, omdat de Schrijver de voorzegginge van hen och heeft aengehaelt. Dan de echtheid en het Goddelijk gezach van deeze Brieven zullen wij , in onze bijzondere inleidingen tot elk derzelver, met opzet betoogen. Alleenlijk hebben wij nog iets op te merken, omtrent de orde van deeze zoogenaemde algemeene zendbrieven. — In alle de tegenwoordige Griekfche Uitgaevcn van het Nieuwe Testament, volgen zij, in deeze rangfehikking, die van jacobus, twee van petrus, drie van joannes, en die van judas. Maer, in den Hoogduitfchen Bijbel, door den zaligen luther. vemeld, en in het jaer 1516 te Herborn uitgegeeven, vinden wij dezelve in deeze orde: de eerfte en tweede van petrus, de drie van joannes, die van jacobus, en die van judas. ■— Maer die rangfehikking, welke, in onze tegenwoordige Griekfche Uitgaeven, gevolgd wordt, koomt, met de oudfte Griekfche en Latijnfche Affchrivten, overeen. I N-  INLEIDING tot den AL GE ME ENEN ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JACOBUS. De Brief van den Apostel jacobus heeft den eerften rang, onder de zogenaemde algemeene zendbrieven. I. De 'Schrijver is Jacobus de Apostel. Hij noemt zich, in het opfchrivt, jacobus eenen dienstknecht van God en den Heer jesus Christus, vs. i a, zonder zich te befchrijvcn, als eenen Apostel. Hieruit hebben zommigen aenlciding genoomen, om te beweeren, dat deeze briev , niet door eenen Apostel jacobus, zou gefchreeven zijn, maer door eenen anderen jacobus, die, in eenen eigenlijken zin, de natuurlijke broeder van den Heiland zoude geweest zijn, gebooren uit mar.ia en j o s li P 11. Dan, wanneer dergelijk eene redeneering doorCA 4] ging,  vin INLEIDING tot den ging, zonden ook ettelijke Brieven van paülus^ niet door den Apostel van dien naem, maer door eenen anderen p au lus, gefchreeven zijn. Deeze Apostel noemt zich eenvouwig eenen dienaer van jesus Christus, Phil. I: i, en hij fpreekt geheel niet van zijne hoedaenigheid, I Thesf. I: i. II Thesf. I: i. In het opfchrivt van den Briev aen philemon, kap. I: i, noemt hij zich eenen gevangenen om jesus Christus wil, zonder eenige melding van zijne Apostolifche waerdigheid te maeken. Voorts fchijnt ons de veronderstelling, dat 'er een zeekere jacobus, een natuurlijke broeder van den Heiland, zoude geweest zijn, ten eenemael ongegrond. — De Heer herder heeft, in eene Hoogduitfche Verhandeling, welke ook in het jaar 177/, in onze tael, is uitgegeeven, over twee van jesus broederen, en hunne Brieven in onzen Bijbel, willen beweeren, dat maria, nadat zij den Heiland, die wonderdaedig in haer ontvangen was, gebaert had, uit haere echtvereeniging met joseph, nog vier zoonen, jacobus, judas, jose en simon, en zommige dochters, hebbe ter waereld gebracht. De twee eerstgemelden van's Heilands halve broeders, zouden de Schrijvers zijn van die algemeene zend» brieven, die de naemen van jacobus en judas in het opfchrivt hebben. — JMacr 's mans bewijzen zijn geheel onvoldoende. 'Er  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. ix 'Er wordt, van 's Heilands broeders en zusters, gefprooken, Matth. XIII: 54—58. Verg. Mare. VI: 1 — 6. Maer niets is 'er bekender, dan dat de Hebreeuwen gewoon zijn Neeven en Nichten, Broeders en Zusters, te noemen. De Euangelisten fpreeken van 's Heilands bloedverwanten. Daer te boven, had de Verlosfer lijffeïijke broeders gehad, dan zoude hij, ftervende, zijne moeder niet, aen de lievdezorg van den Apostel joannes, hebben behoeven aen te beveelen. Verg. Joh. XIX: 26, 27. Ook heeft deeze nieuwigheid van den Heer herder, welke van allen grond ontbloot is, geenen opgang gemaekt, noch eenige verdeedigers gevonden. Onder de Apostelen zijn 'er twee geweest, die den naem van jacobus gedraegen hebben. — De e'e'n, die, in onderfcheiding van den anderen, de grootere of de oudere geheeten wordt, was een zoon van zebedeus, en een 'broeder van joannes den Apostel, verg. Matth. X: 1, die, door Koning her odes, gedood is, verg. Hand. XII: 2. — De ander, toegenaemd de kleine of de jongere, was een zoon van alpheus, en een broeder van judas den Apostel, van welken wij ook eenen Briev hebben, verg. Matth. X: 3. Luc. VI: 16. Hand. I: 13. Deeze heet de broeder, dat is, de bloedverwant van den Heiland , Matth. XIII: 55. Gal. I: 19. Zijne Moeder was eene zeekere mar ia, welke Joh. XIX[A 5]  £ INLEIDING tot den «5, genoemd wordt, mar ia, het wijv van ctopas. Naer alle gedachten was alpheus dezelvde perzoon, die ook clopas genaemd werdt. Vermits het nu niet waerfchijnlijk is, dat twee lijtïelijke zusters beide mar ia geheetcn hebben, zouden wij liever denken, dat maria, het wijv van alpheus of clopas, eene nicht van maria, de moeder des Heeren, geweest zij. Op deezcn grond dan, zullen de Verlosfer, en jacobus de jongere, achterkinders geweest zijn, gelijk wij gewoon zijn te fpreeken (T). Nu is de vraeg, wie van de beide jacobussen de Schrijver zij van deezen Briev, de grooten of oudere, dan wel de kleine of jongere? Zommigen houden 'er , op het voetfpoor van de Syrifche en Arabifche Vertaelingen, den ouderen jacobus voor; den zoon van ZEBEDius, den broeder van joannes den Apostel. De mecsten evenwel denken, aen den anderen jacobus, bijgenaemd de jongere, den bloedverwant van den Verlosfer. — Ridder michaclis ftondt 'er over in twijifel. „Jacobus, hij mag nu de oudere of de jongere zijn, want dat blijvt „ zekerlijk min of meer twijfelachtig, fchrijvt zijnen Briev enz. (/)." Evenwel helt hij meest over tot jacobus den jongeren: „ ik vind," (fchrijvt (jfc; MicHAè'MS, il c. II Deel, p. 67S. Q) l. c. p. 6U.  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xi (fchrijvt hij,) „ intusfchen, twee zaeken in den „ Briev, welke eenigszins, met het karakter van „ den jongeren jacobus, — overëenkoomen, „ en het dus waerfchijnlijk maeken, dat de Briev „ van den jongeren jacobus zijn kunne (»." Onzes erachtens, is 'er geen twijffel aen, of jacobus de jongere is de Schrijver van deczen Briev, om de volgende redenen. A. De grootere of oudere jacobus, 'de zoon van zebedeus, is, al zeer vroeg, door herodes gedood. Dit gefchiedde reeds in het jaer 44 («). Maer was nu deeze jacobus de Schrijver van onzen Briev, dan zou dezelve, voor alle de Apostolifche fchrivten, vervaerdigd zijn. B. Deeze Briev is, niet lang voor de verwoesting van Jerufalem, gefchreeven, verg. kap. V: 1—8. Gevolgelijk behoort het opftellen van denzelven, tot laeteren tijd, dan dien van jacobus den ouderen. C. Eindelijk , om 'er niet meer bij te voegen* leert ons de inhoud van deezen Briev allerduidelijkst, dat 'er, onder de Christenen, uit de XII Stammen, die in de verftrooijing waren, reeds een aenmerkelijk verval van zeeden hebbe plaets gehad. Nu is het niet te vermoeden, dat zodaenig een verregaend verval, reeds zo vroeg, wae* O») 1. c. p, 687. (n) Boven XXI Deel, Inleid, p. LUI.  xii INLEIDING tot den waere ingefloopen, dat jacobus de oudere deezen Briev nebbe kunnen fchrijven. Omtrent jacobus den jongeren, den opfteller van deezen Briev, hebben wij nog kortelijk het een en ander aen te merken. De Heiland zelvs had hem, tot de hooge waerdigheid van het Apostelfl|~ap, geroepen, en, na zijne opftanding, met eene bijzondere verfchijning verwaerdigt, verg. I Cor. XV: 7. Hij ftondt, bij de overige Apostelen, in een bijzonder aenzien, en wordt meede gefield onder de drie, die geacht werden pijlaeren te zijn, verg. Gal. II: 9. Ook werdt zijn voorftel, ten aenzien van het gefchil, omtrent de onderhouding der Levitifche plechtigheden, met algemeene ftemmen, goedgekeurd, en vastgefleld, verg. Hand. KV: 13. enz. Terwijl de overige Apostelen rond reisden, om het Koningrijk van christus allerweegen uit te breiden, bleev hij doorgaens te Jerufalem, als Opziener van de Moeder-gemeente, in die Stad. — Hij was een fchitterend voorbeeld van godzaligheid, maetigheid, aenhoudenden ijver in het gebed, lievde, en weldaedigheid, zodat hij zich den eeretijtel van den Rechtvaerdigen verworven hebbe. Dit maekte, dat hij, in eene zeer bijzondere hoogachting, ftondt, niet alleen bij de Christenen, maer ook bij de Jooden zelve. Vol-  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xta Volgens het verhael van josEphus (o) zouden de Jooden de wreedheid, welke ananus de Hogepriester, omtrent hem, gepleegt had, zeer euvel hebben opgenoomen. Ook willen zommigen, dat hij de wet der Nazareërs geftrengelijk onderhouden hebbe; zelvs zou hij, onder de Jooden, eenige priesterlijke voorrechten genooten hebben (p). Meer weeten wij niet van zijne levensbijzonderheeden, dan dat hij den marteldood ondergaen hebbe. De zaek wordt verhaeld, door josêphus, en hegesippus; maer zij verfchillen aen. merkelijk, ten aenzien der bijzondere omftandigheeden. Vol gens het verhael van josephus (V), zou dé jongere Ananus, toenmaelige Hogepriester, behoorende tot den aenhang der Sadduceuwen, de gelegenheid hebben waergenoomen, dat de Stadhouder festus geitorven, en zijn opvolger albinus nog niet te Jerufalem aengekoomen was, om zijne woede, tegen jacobus den jongeren, en eenige andere Christenen, uit te oeffenen. Hij liet deeze Christenen, als overtreeders van de Wet, fteenigen. Deeze handelwijs mishaegde den Jooden, die daerom den Koning HE- O) Antiq. Jud. 1. XX. c. 8. Cp) Vrimoet, Obferv. miscell. I. I. c. 73. p. 296". O") Antiq. Jud.'h XX. c. 9.  xiv INLEIDING tot den herodes agrippa verzochten, den Hogepriester zodaenige bedrijven te verbieden. Ook gingen zommigen den nieuwen Stadhouder a lbinus te gemoet, zich, over ananus, beklaegende. Het een en ander had dit gevolg, dat albinus zijn ongenoegen, aen ananus, door eenen briev, verklaerde, en dat de Koning agrippa hem, van het Hogepriesterfchap, ontzette. ■ Hegesippus heeft de gebeurtenis dus opgegeeven (Y): Jacobus zou veelen van de Jooden bewoogen hebben, om te gelooven, dat jesus de messias zij. Dit maekte de Schrivtgeleerden en Pharizeeuwen bevreesd, dat het ganfche volk jesus, voor den messias, erkennen zoude; zodat zij hem baeden, hij mogt zich, bij gelegenheid dat het Paesfchen was, op da tinne des tempels plaetfen, en van daer openlijk verklaeren, dat jesus de messias niet waere. Maer toen hij in tegendeel betuigde, dat jesus in den hemel verheerlijkt was, en koomen zou, op de wolken des hemels, werden zij dermaeten verbitterd, dat zij hem nederwaerds ftootten. Dan, vermits hij, door den val, niet geftorven was, fteenigden zij den Apostel, en, wanneer hij zich nog eens, op de knieën, oprichtte, biddende voor zijné moordenaers, werdt hij, door imand uit (O Eusebius, Hist. Eed. 1. II. c. 23.  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xv uit den hoop, met eenen ftok, op het hoofd^ en dood geflagen. Dit verhael van hegesippus is vermengd, met veele blijkbaere verdichtfelen (ƒ}. Zelvs behelst het veele ongerijmdheedcn; bij voorbeeld, dat de Joodfche Overheeden den Apostel zouden verzocht hebben, om openlijk voor het volk te verklaeren, dat jesus de messias niet waere; als meede dat de Jooden hem van den Tempel zouden nedergeworpen en gefteenigt hebben, waerdoor zij den Tempel zouden verontreinigt hebben. Zoveel zal, in het algemeen, waerheid zijn, dat jacobus gefteenigd, en, door eenen onverlaet, met eenen ftok, dood geflaegen zij. II. De Christenen ^ aen welken Apostel jacobus deezen Briev fchreev, hceten, kap. I: i, de twaelv Stammen, welke in de verjlrooijing waeren, dat is, zulke Jooden, die in de landen der Heidenen woonden, en belijdenis deeden van het geloov in christus. Op den Pinxterdag, wanneer de gaeven van den Heiligen Geest, op de Apostelen, werden uitgeftort, waeren 'er Jooden, uit alle waerelddeelen, te Jeruflüem; zeer veelen werden 'er bewoogen, om het Euangelie géloovig aen te neemen, en deeze, naer hunne woonplaetfen, te rug CO Scaliger, ai Chronicsn eüsebii.  xvi INLEIDING tot den rug keerende, zullen de leer der Apostelen nllerweegen verfpreidt, en vcelen van hunne volks, genooten bewoogen hebben, om dezelve te omhelzen. — Deeze waeren de Christenen, uit de twaelv ftammen, in de verflrooijing. Men moet derhal ven dit gefchrivt befchouwen, als eenen rond gaenden Briev. Ondertusfchen was het niet mogelijk, om, binnen eenen korten tijd, affchrivten te verzenden, naer alle de onderfcheidene plaetfen, op den aerdbodem, alwaer Christenen uit de Jooden woonachtig waeren. Wij waegen daerom de volgende gis- fing, en onderwerpen dezelve aen beeter oordeel; dat de Apostel, die zich doorgaens te Jerufalem ophieldt, de gelegenheid van één der hooge Feesten waergenoomen, en deezen Briev ter hand gefield hebbe, aen den Opziener van de eene of andere buitenlandfche Gemeente uit de Jooden, met last om denjelven, aen de opzieneren der overige buitenlandfche Gemeenten, mede te deelcn, en, naer hunne woon plaetfen wedergekeerd zijnde, aen de vergaederde Christenen voor te leezen. Immers de Christenen uit de Jooden onderhielden de plechtigheeden van Mofes wet, en woonden derhalven ook de hooge Feesten bij, zolang de Tempel nog in weezen was. Zommigen hebben gedacht, dat deeze Briev gefchreeven waere aen de Jooden in het algemeen ,  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xvn meen, die in de landen der Heidenen woonden, zowel ongeloovigcn • als geloovigen. Maer deeze geheele verönderficlling rust op een misverftand, omtrent de eene en andere plaets, welke men meende dat, alleenlijk op ongelöovige Jooden, toepasfelijk was. Hiertoe brengt men de beftraffing, over de vermetelheid van zulken, die zich, in het bezorgen van hun beroep en tijdelijke bcczigheeden, zo gedroegen, als of zij heeren en meesters waeren van hun leven en hunne lotgevallen, zonder te denken aen hunne afhangeiijkheid van Gods beftuureude Voorzienigheid, kap. IV. 13—t7. Dan, daer 'er, onder deeze Christenen, veel en aenmerkelijke gebreeken heerschten, behoeven wij ons niet te verwonderen, dat 'er ook winzuchtige lieden onder gevonden wierden, die, met hunne ontwerpen, dermaeten waeren ingenoomen, dat zij het Goddelijk beftuur voorbij zagen. Vooral beroept men zich op de bedreiging van een fchroomelijk oordeel, welke de Apostel doet, aen de rijken, die, langs onbetaemelijke weegen, fchatten vergaedert hebbende, dezelve misbruikten, tot voldoening van hunne zondige begeerlijkheeden , kap. V. 1—6. Maer hier mackt de Apostel eene fpraekwending, tot de ongeloovigc Jooden, vooral tot de rijken en aanzienlijken. Immers hij. fpreekt niet tot de belijders XXV. DüEL. [U] van  xvin INLEIDING tot den van het Christendom, uit de Jooden, aen welken hij beezig was deezen Briev te fchrijven: want deeze waeren, verre weg het meerder deel,, geringe en onvermoogende lieden, verg. kap. II: 1 — 5. Die rijke Jooden waeren bittere vijanden van het Christendom, en derhalven kon de Apostel niet verwachten, dat zij deezen Briev leezen zouden. Maer hij handelt, volgens de wijs der oude Propheeten; hij {preekt deeze rijke Jooden, die zich, in het ongeloov, verhardden, en van hunne fchatten een allerfchandelijkst misbruik maekten, bij persoonsverbeelding, aen, en voorfpelt hun, als een Propheet des Heeren, een allerfchroomelijkst oordeel. Voorts verge¬ lijke men het gene wij, in onze Uitbreidende Verklaering, over deeze pla'ets, hebben aengemerkt (f). III. Dz aenhiding, tot het fchrijven van deezen Briev, kan men, uit den inhoud, opmaeken. De Jooden, die buiten Palestina woonden, en tot het Christendom bekeerd waeren, verkeerden in zeer zorgelijke omftandigheeden, deels door de vervolgingen van hunne ongelöovige broederen, die hen, door allerlei mishandelingen, van het CO Pag- 69—80.  ALGÊM. ZENDBRIEV van JACOBUS. m het Christendom zochten af te fchrikken; deels door de woelingen van valfche Leeraeren, die fchroomelijke dwaelingen poogden te verfpreiden. Door het een en ander liepen deeze jonge Christenen groot gevaar, om, tot verzaeking van het geïoov in Christus, vervoerd, en, tot verdervelijke dwaelingen, verleid te worden.- . Dit bewoog den Apostel, om hen daer tegen ernftig te waerfchouwen. Hier .kwam nog bij, dat 'er verfcheidene ondeugden, onder deeze Christenen, begonden te heerfchen, bijzonder trotsch* heid, waenwijsheid, een kwalijk geplaetfte eerbied voor vermoogende lieden, verachting van de armen, wangunst, gierigheid, twisten, lievdeloosheid, ongodsdienlligheid. De Apos¬ tel reekende zich daerom verplicht, om deeze ondeugden, met vermaeningen en waerfchouwingen , te keer te gaen. „ De zonden, waervoor „ hij waerfchouwt, zijn zulke, zo als onder de „ Jooden gewoon, en, van de nieuw bekeerden „ mede in de Christelijke Kerk waeren genoo„ men: want men moet zich de eerfte Christelijke Gemeenten, niet als eene maetfchappij „ van enkel waerachtig wedergeboorcnen, voor„ ftellcn (V)." VL C«) Micijaelis, !. c. ïï Deel, p. 672, 673. [B 2J  xx INLEIDING tot den IV. De inhoud van deezen Briev beftaet toch uit bemoedigingen, tegen de mishandelingen der ongelöovige Jooden, uit aenmerking van het uitneemend nut der verdrukkingen; uit waerfchouwingen, tegen de drogredenen der valfche Leeraeren, en vermaeningen, om, met afftand van alle ondeugden, het geloov openbaer te maeken, in eenen heiligen wandel. V. Het oogmerk van deezen Briev is, uit het gene wij, omtrent de aenleiding en den inhoud, beredeneert hebben, zo duidelijk, dat wij 'er niets meer hebben bij te voegen. VI. De plaets en de tijd, waer en wanneer deeze Briev gefchreeven is, laeten zich ligtelijk aenwijzen. De Apostel, gelijk wij gezien hebben, hieldt zich doorgaens op, te Jerufalem, en derhalven is het meer dan waerfchijnlijk, dat hij deezen Briev, binnen die hoofdftad van het Joodfche land, gefchreeven, en van daer, op de boven gemelde wijs, verzonden hebbe. Het oordeel, het welk de Apostel den rijken Jooden bedreigt, kap. V: i — 6, beftondt in die onuitfpreekbaere ellenden, welke den Jooden, vooral den meer vermoogen,den, ook in de landen der Heidenen, bij gelegen-  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxx genheid van Jerufaleins verwoesting, mede overkoomen zouden (v) De tijd van des Apostels fclirijven moet d.erom, tot kort voor de verwoesting van Jerufalem, en ge volgelijk tot den laetften tijd van den Apostel, zich bepaelen. Gemeenlijk ftelt men, dat zijn dood, in het jaer 60 of daeromtrent, zij voorgevallen. De zeer geleerde Heer schutte bepaelt het fehrijven van deezen Briev, tot het jaer 61. „ Het was, » omtrent deezen tijd, dat de Apostel jaco„ rus zijnen Briev fchreev, aen de Xli Stam,, men, die in de verftrooijing waeren, in een tijd„ ftip, wanneer het Joodendom allerwege een „ zwaer oordeel over het hoofd hing. Na het „ jaer 62 kan hij althans niet gefchreeven zijn: „ want, in dat jaer, heeft hij zijnen Briev, met „ zijnen marteldood, verzegelt; gemerkt die is „ voorgevallen, in het jaer,'toen festus over„ leeden, en albintjs nog niet, in het win„ gewest, gekoomen was (w)." VII. De fchrijvflijl van den Apostel, in deezen Briev, verdient mede nog onze opmerking. Dit gefchrivt is niet zo zeer van eenen Iee- ren- Cv) Venï. p. 71. O) Heilige J oerboeken, III Deel, p. 135, 13Ö. [B 3]  xxii INLEIDING tot des renden, als wel van eenen vennaencnden inhoud. ■ Ook worden de vermacningen niet volgens eene redeneerkundige fchikking, maer op eenen geheel vrijen trantT voorgedraegen. Bij gelegenheid, koomt de Apostel tot eene nieuwe ftof, en daerna keert hij tot het voorige onderwerp weder. „ De. overgang, van de eene ftof, tot de „ ander?, is afgebrooken, en zelvs daer ter plaet„ fe, aiwaer eenerlei' ftof wordt voortgezet, valt „ nochtans de zaemenhang van den eenen vol- zin, met den anderen, dikwerv niet in de „ oogen. Jacobus verlaet ook dikwijls eene „ ftoffej zodat het fchijnt, als of hij ze geëin,, digt hadde, en keert naderhand, nadat hij iets anders heeft verhandelt, wederom tot de„ zelve te rug (V)." Voor het overige is de manier van voorftel zeer nadrukkelijk, bijzonder in het beftraffen der ondeugd, en in het aenprijzen der godzaeligheid. Eindelijk of voornaemenlijk moeten wij ons ' nog bepaelen, bij VIII. Den Goddelijken oor/prong van deezen Briev. Wij hebben reeds boven aengetoond, dat deeze Briev, door den Apostel jacobus, toege- naemd (r) MiCHAëLis, 1. c. II Deel, p. 701.  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxnr naemd den jongeren, gefchreeven zij. Derhalven is hij ook van eenen Goddelijken oorfprong, naerdien de Apostelen, in alles, wat zij, over zaeken van den Godsdienst, gefprooken en gefchreeven hebben, door den Heiligen Geest, onfeilbaer in alle waerheid geleid zijn (j). Het koomt derhalven maer alleenlijk aen, op het wechneemen der bedenkingen, welke, tegen het Goddelijk gezach van deezen Briev, gemaekt zijn. Eusebius telt hem onder die boeken, welke tegengefprooken, dat is, niet algemeen als Goddelijk erkend werden, hoewel hij erkent, dat dezelve evenwei, van de meesten, voor echt gehouden wierdt (z); en, op eene andere plaets zegt hij, dat weinigen der Ouden deezen Briev hebben aengehaelt (ei). Dan het is, uit de eigene woorden van deezen Kerkelijken Gefchiedfchrijver, allerblijkbaerst, dat de twijffeling, over de echtheid van jacobus Briev, niet minder dan algemeen geweest zij. Van de meesten, zegt hij, wordt dezelve voor echt gehouden. — Dat weinigen der Ouden deezen Briev hebben aengehaelt, ve ronder fielt duidelijk, dat het echter zommigen, die denzelven als Goddelijk erkenden, gedaen hebben; en eusebius zelvs Voegt 'er bij, wij neeten echter tevens ook, dat det' (jy) Ondsnrijs in den Godsdienst, IV Dec!, p. 281. Cs) Bist. Eed. 1. 111. c. 25. 00 li c. I. II. c. 23. [B 4]  xxiv INLEIDING tot den deeze Brieven, (hij bedoelt die van jacobus en judas,) in de meeste Kerken openlijk geleezen worden. Voeg 'er bij, dat veelen der Ouden ook geene melding gemaekt hebben van andere Boeker., welker Goddelijk gezach onbetwistbaer is. Hier koomt nog bij, dat deeze Briev meede gevonden wordt, in de oude Syrifche Overzetting, in welke de tweede van petrus, de tweede en derde van joannes, als meede die van judas, ontbreeken; ten duidelijken bewijze, dat dezelve, door de Oosterfche Kerk, zonder twijffeling zij aengenoomen (£). — De Westerfche Christenen hebben, eenigen tijd, over de echtheid en het Goddelijk gezach van deezen Briev, in twijffel geftaeri, en daervan was de reden zeer natuurlijk ; omdat naemenlijk dit gefchrivt, hetwelk tot de bekeerde Jooden, door ,Afia verfpreid, was ingericht, veel lacter, in de handen der Westerfche Christenen, gekoomen is. Voor het overige heeft deeze zclvde twijffeling niets anders te weeg gebracht, dan een des te naeuwkcurigcr onderzoek, en eene des te meer oplettende toetfing, welke ons, van achteren, omtrent de echtheid en het Goddelijk gezach van deezen Briev, des te meer verzeekert. Ook heeft men gemeent, dat. de leer van jacobus, omtrent de rechtvaardiging van eenen zon- (&) MlCHAELIS, I, C. p. 706.  ALGEM. ZENDBP.TEV van JACOBUS. » zondaer voor God, kap. II: 14—26, met die van pa u lus, kennelijk ftrijdig waere, cn dit heeft meede acnleiding tot twijffeling gegeeven. Zeivs had de zaelige luther, in den beginne, zulke Iacge gedachten van deezen Briev, dat hij denzelvcn, met verachting, eenen Briev van Jlroo genaemt hebbe. Dan deeze fchijnftrij- digheid meenen wij, in onze Uitbreidende Vcrklaering volkoomen te hebben wechgenoomen (c). Wij gaen daerom maer aenftonds over, tot IX. De Verdeeling van deezen Briev. I. Vooraf gaet het Opfchrivt, kap. I: r. II. De inhoud van den Briev zeiven is zeedenbeftuurend, behelzende onderrichtingen, waerfchouwingen, cn vermaeningen, kap. 1: 2. V. 20. ü. De eerfte vermaening verkeert, omtrent de verzoekingen, kap. I: 2 — 27. A. Omtrent uitwendige verzoekingen, welke van buiten aenkoomen, kap. I: 2—12. Deeze moesten de Christenen befchouwen als eene ftof van blijdfehap. A. De zaek wordt voorgefteld, vs. 2, en, B. Uit aenmerking van het nut, het welk zij te weeg brengen, naeder aengedrongen, vs. 3—12. «. In CO Pag. 41—44- [B 5]  xxvi INLEIDING tot den a. In het tegenwoordig leven, vs. 3-11. a. De vrucht der verdrukking is lijdzaemheid, vs. 3, 4. b. Bij deeze gelegenheid wijst de A. postel de middelen aen, welke men bij de hand moet neemen, om deeze lijdzaemheid, op de rechte wijs, uit te oeffenen, vs. 5—11. a. Het bidden om wijsheid, vs. 5 -8. 1. Dit middel wordt voorgefteld, vs. 5, en 2. De rechte wijs aengeweezen, op welke het zelve moet in het ■werk geftcld worden, vs. 6-0. b. Het ander middel is , dat men zijn hart, aen de aerdfche goederen, niet vast hechte, vs. 9-11. i.De zack wordt voorgefteld, vs. 9,10a, en, 2,. Uit aenmerking der vergangelijkheid van de aerdfche goederen, naeder aengedrongen, vs. 10b, 11. /S.In het toekoomend leven, zal de lijdzaemheid der Christenen, met de kroon der heerlijkheid, genaedig beloond worden, vs. 12. B.Wijders fpreekt de Apostel van inwendige verzoekingen, kap. I: 13—27. J. Ten  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxvir J.Ten aenzien van de zaek zelve, leert hij, dat deeze zoort van verzoekingen haeren oorfprong hebbe, niet van God, maer van 's menfchen zondige begeerlijkheid zelve, vs. 13—18. cc. De fteliing zelve vinden wij vs. 13-15. a. Deeze zoort van verzoekingen moet, niet aen God, worden toegefchree- o . ven, vs. 13. b. Maer aen onze zondige begeerlijkheid, vs. 14, 15. G. Deeze ftelling wordt beweczen, vs. 16—18. a. In het gemeen uit Gods goedheid, vs. 16, 17. b. In het bijzonder uit het gene Hij doet, aen de Christenen, vs. 18. 5. De Apostel, vs. 18 , gefproolcen hebbende, van het woord der waerheid, de prediking van het Euangelie, neemt daeruit aenleiding, om de Christenen uit de Jooden , tot een recht en heilzaem verkeer, omtrent hetzelve, op te wekken, vs. 19—27. cc. In het gemeen vermaent hij hen tot onderzoek van het woord der waerheid, ten einde te voorderen in kundigheeden, vs. 19,- 20. G. Maer  xxviii INLEIDING tot den ' B- M.ier bijzonder beveelt hij een recht gebruik van het woord der waerheid, vs. 2i—27. a.De Christenen moesten, met aflegging van alle onftuimige drivten, het woord des Euangeliums, met zachtmoedigheid, hooren, vs. .Joont ir-jsnhluoftfe'/ wn i x- Hö^anQVf^jf*t b. En hetzelve niet fiechts hooren, maer ook betrachten, vs. 22—27. tf.Dit lactfte. ftuk wordt voorge- iteld vs. 22, cn , £.Naedcr aengedrongen, vs. 23- 27. 1. Door eene eigeniiertige gelijkenis, vs. 23—25. 2. Uit aenmerking, dat het weezen van den Euangeliefchen Godsdienst, niet in woorden, .maer in betrachting, geleegen zij, vs. 26, 27. S.IIier op volgt eene vermaening, om de armen en geringen niet te verachten, kap. II: 1—13. A.De vermaening zelve wordt voorgefteld, vs. 1—4. A. In het gemeen, vs. 1. iJ.Meer bijzonder, vs. 2—4. ci. Dj Apostel geevt een geval op, vs. 2, 3- B. Ea  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxix B. En kact liet, aen het oordeel der Christenen, over, of zij daeromtrent niet onbetaemelijk handelen, vs. 4. B. Deeze vermaening wordt naeder aengedrongen, vs. 5—13. A. Voor eerst, door het redelooze van deeze handelwijs aen te toonen, vs. 5-7. «.Uit de wacrdigheid van arme ge- loovigen bij God, vs. 5, 6a. B. Uit de onwaerdigheid van rijke ongeloovigen, vs. 6b, 7. B. De tweede drangreden is genoomen, uit het zondige van het verachten der armen, vs. 8 — 13. 2. De drangreden zelve wordt opgegceven, vs. 8—n. a. De Apostel fielt den regel voor, volgens welken onze handelingen zullen geoordeeld worden, vs. 8, en b. Vergelijkt daermeede het gedrag van deeze Christenen, vs. 9—u. «.In het gemeen, vs. 9. £.Meer bijzonder, vs. 10, n. B. Dit fluk wordt, met eene gepaste opwekking, beflooten, vs. 12, 13. a. Welke wordt voorgefteld, vs. t 2. b. En naeder aengedrongen, vs. 13. 1 Wij-  ■■xxx INLEIDING tot den J|. Wijders leert de Apostel, dat een zogenaemd geloov, het welk zich niet openbaer maekt, in goede werken, geen oprecht en zaeligmaekend geloov weezen kunne, vs. 14—26'. A. Eerst ontwikkelt hij de zaek, cn ftelt zijne bewijzen voor, vs. 14—25. J.Dq naedere ontwikkeling der zaeke vinden wij vs. 14—19. a. De zaek zelve wordt voorgefteld, vs. 14, en B.Naeder opgehelderd, vs. 15—17. a. Door het voorftellen van een bijzonder geval, ter aenwijzing, welke werken hier bedoeld worden, vs. 15, 16. b. Dit geval wordt, op de zaek, toegepast, vs. 17. y. Wijders wordt het verband aengetoond, het welk 'er is, tusfchen het geloov en de werken, vs. 18, 19. j3.Daerna gaet de Apostel over, om deeze zijne leer naeder te bevestigen, vs. 20—25. cc.Hij baent zich daertoe den weg, door eene gepaste voorreden, vs. 20. fi.Daerop ftelt hij zijne bewijzen voor vs. 21—25. ■Zij zijn ontleend a.Uit het voorbeeld van abraham, vs. 21—24. b. Uit  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxxr b.Uit dat van rachab, vs. 25. B.Eindelijk maekt de Apostel, uit alles, wat hij, omtrent deeze zaek, uitvoerig beredeneert had, het wettig befluit op, vs. 26. X Verder vermaent de Apostel deeze Christenen, om zich niet lichtvaerdig, tot Leeraeren, op te werpen, en hunne drivten, in het fpreeken, te beteugelen, kap. III. 1—12. A. Om zich niet ligtvaerdig, tot Leeraeren, op te werpen, vs. 42. A. Deeze vermaening wordt voorgefteld, vs. ia, en Naeder aengedrongen, vs. ib, 2. B. Uit deeze vermaening neemt de Apostel aenleiding, om meer algemeen, op het beteugelen der drivten, in het fpreeken, aen te dringen, vs. 3—12. A. Eerst leert hij, door eigenaertige ge. lijkenisfen, hoe noodig het zij, de tong, in het fpreeken, te beteugelen, om alle de beweegingen van het lichaem wel te befiuuren, vs. 3—52. «.Deeze gelijkenisfen worden voorgefteld, vs. 3, 4, en, Q. Op de tong, toegepast, vs. 5a. B. Wijders fpreekt de Apostel, van de fchaedelijke uitwerkfelen , welke de tong kan te weeg brengen, wanneer zij  xxxii INLEIDING tot zij niet beteugeld en recht beftuurd wordt, vs. 5b, 6. C. Verder toont hij, hoe moeilijk het zij de tong te beteugelen, vs. 7—12. Deeze moeilijkheid wordt aengeweezen, vs. 7, 8. B. De fchaedelijke gevolgen van deeze ontembaerheid der tong worden voorgefteld, vs. 9, 10a, en, uit dien hoofde, ry. Worden de Christenen, uit de Jooden , tegen dat kwaed, gewaerfchouwd, vs. 10b—12. a. De waerfchouwing zelve wordt voorgefteld, vs. iob, en, b. Door twee eigenaertige gelijkenisfen, naeder aengedrongen, vs. 11, 12. H.Daerna wekt de Apostel deeze Christenen op, om te ftaen, naer waere wijsheid,kap. III: 13- IV: 10. A. Vooraf geevt hij eene befchrijving van de waere wijsheid, kap. III: 13—18. d.ln het gemeen, vs. 13. Z>.Meer bijzonder, vs. 14—18. «.Hij geevt de kenteekenen , eigenfchappen, en uitwerkfelen der waere wijsheid op, vs. 14—16. B. Hij teekent de waere wijsheid, vs. 17, 18. a. In  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. mtm a. In haeren verheevenen oorfprong, vs. 17a. b. In haere beminnelijke eigcnfchappen, vs. 17b ? en c. Jn haere gezeegende vruchtgevolgen, vs. 18. B. Daerop vertoont hij de fchroomelijke gevolgen, welke de ingebeelde wijsheid der heerschzuchtige en twistgierige Leeraeren ' te weeg bracht, kap. IV: 1—10. /f.Hij wijst de vuile bron aen, uit welke de twistgierigheid voortvloeide, vs. n. B. Hij toont niet alleen de dwaesheid , maer ook de fnoodheid van zulk een beftaen, aen , door eene ganfche reeks van grouwelen op te tellen, welke, uit die vuile bron, voortvloeiden, vs. a—4. C. Om zijn voorftel nog meerder kracht bij te zetten, beroept hij zich vervolgens, op het onfeilbaer getuigenis der Heilige Schrivten, vs. 5, 6. • AHij befluit dit ftuk, met eene ernfiige vermaening, tot een tege'növergefteld beftaen en gedrag, vs. 7—10. cc.De vermaening wordt voorgefteld, vs. 7a. /3.De middelen, ter betrachting, worden aengeweezen, vs. jb~^. XXV. deel. [CJ (yt >£f  xxxiv INLEIDING tot den y. 'Er wordt eene bemoedigende belovte bijgevoegd, vs. 10. 1. De Apostel voegt 'er eene nadrukkelijke waerfchouwing bij, tegen het lasteren en ge, ftreng beoordeelen van den nae&ten, vs. 11, 12. A. Deeze waerfchouwing zelve wordt voorgefteld, vs. na, en, B. Door eerten tweeleedigen aendrang, naeder bekrachtigd, vs* iib, 12; omdat men zich anders zwaer bezondigt, A. En tegen de Wet, vs. 11b. 5. En tegen den hoogen Wetgeever zeiven, vs. 12. \. Voorts beftraft de Apostel, op eene zeer nadrukkelijke en befchaemende wijs, de vermetele clwaesheid van de zodaenigen, die, in het bezorgen van hun beroep, en hunne tijdelijke beezigheeden, even zo verkeerden, als of zij heeren en meesters waeren van hun leeven en van hunne verrichtingen; zonder dat zij de boosheid van hun beftaen, en hunne geheele af hangelijkheid, van Gods alles beftuurende Voorzienigheid, in ernftige overweeging naemen, kap. IV: 13-17.. A. Eerst teekent hij het beftaen der perfoonen, welke hij bedoelt, onder de zinne prent  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxxv prent van eenen onbedachtzaemen koopman, vs. 13. B. Wijders toont hij de vermeetele dwaesheid van zulk eene denk- en handelwijs, op eene .zeer treffende, overtuigende, en befchaemende wijs, vs. 14. C. Verder leert hij, hoe de Christenen zich, in dit geval, betaemelijk gedraegen moeten, vs. 15. D. Nog eens toont hij het fnoode van de gemelde vermeetelheid duidelijk aen, vs. 16. E. Dit ftuk wordt, met eene gepaste opwekking, beflooten, vs. 17. n. Kap. V: 1—6. fielt de Apostel het fchroomelijk oordeel voor, het welk den rijken, onder de hardnekkige Jooden, boven het hoofd hing, die, langs onbetaemelilke weegen, fchatten vergaedert hebbende, dezelve, alleenlijk tot voldoening van hunne zondige begeerlijkheeden, misbruikten. A. Dit oordeel wordt, in het gemeen, befchreeven, vs. 1. B. Die algemeene befchrijving wordt vervolgens naeder uitgebreid, en dit oordeel gebillijkt, door het optellen van de voornaemfte hoofdzonden der rijke Jooden, en wel zo, dat, bij elk eene zonde, [C 2] hae-  xxxvi INLEIDING tot den haere bijzondere ftraf worde aengeweezen, vs. 2—6. A.Eerst roept de Apostel het wee uit, over hunne fchraepzucht en geldgierigheid, welke zelvs, op onbarmhartigheid jegens .den armen, uitliep, vs. 2, 3- «.Hij befchrijvt hunne jammeren en onheilen, vs. 2, 3a, en fi.Het fchandelijk kwaed, waerdoor zij zich dezelve berokkent hadden, vs. 3b. [2.De Apostel gaet over, om de verdrukte Christenen uit de Jooden, die zuchtten, onder de mishandelingen van hunne rijke en ongelöovige broederen, tot lijdzaemheid, en een geloovig wachten op het heil des Heeren, gemoedelijk aen te fpooren , vs. 7—ii- A. De opwekking zelve vinden wij, vs. 7-9. A. Eerst wordt zij, onder eene zinrijke gelijkenis, voorgefteld, vs. 7, 8. B. Dan wordt 'er eene afmaening, zelvs van de allerminite wraekzucht, bijgevoegd, vs. 9. B. Deeze opwekking wordt, door twee drangredenen, naeder aengebonden, vs. 10, 11. A.De eerfte is meer algemeen, en ontleend,  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxxvu leend, uit veelvuldige merkwaerdige voorbeelden van lijdzaemheid, vs. 10. B. De andere is meer bijzonder, genoo- men uit het voorbeeld van den gedul- digen job , vs. ïl. \Eindelijk befluit de Apostel deezen Briev, met eenige bijzondere vermaeningen, tot befluuring, in deeze en geene gevallen, tot verbeetering van deeze en geene ongeregeldheeden, en ter opwekking, tot het betrachten van deeze en geene plichten, kap. V: 12—20. A. Eerst veroordeelt hij het ligtvaerdig zweeren, vs. 12. B. Daerna geevt hij eenige zeer gepaste beftuuringen op, welke deezen Christenen, in allerlei omflandigheeden, ter regeling van hun gedrag, zouden kunnen nuttig zijn, om waerdig het Euangelie te wandelen, vs. 13—20. A. Eerst met betrekking tot hen zelve, omtrent hun gedrag, in voor- of tegenfpoed, vs. 13—18. a. In het gemeen, vs. 13. a. In voorfpoed, vs. 13a. b. In tegenfpoed, vs. 13b. G. Meer bijzonder leert de Apostel, hoe zich de Christenen te gedraegen hebben, wanneer zij, door krankhee[C 3] den,  xxxvin INLEIDING tot den den, aen hunne legerfteeden gebonden werden, vs. 14—18. a. De zaek zelve wordt voorgefteld, vs. 14, 15. B. Bij die gelegenheid, prijst de A- postel het onderling belijden der zonden, en het gebed, ernftigaen, vs. 16—18. «.liet onderling belijden der zonden, vs. ióa, en £.Het gebed, vs. i6!>—18. a. Het gebed wordt, als een plicht, voorgefchreeven, vs. 16b, en b. De veel vermoogende kracht daervan beweezen, bijzonder uit het zeer merkwaerdig voorbeeld van den Propheet elias, vs. i6a—18. jS, De andere beftuuring heeft haer opzicht, tot zulke Christenen, die, van de waerheid, waeren afgedwaeld, vs. 19, 2Q. X. Uitlegkundige Schrivten* De Schrijvers, die den algemeenen Zendhïev van fcn Apostel jacobus, in onze tael, verkiaert hebben, zijn voornaemeniijk de volgende: ■ j. smjt, over den, Briev van jacobus, in 40, H. BRUI-  ALGEM. ZENDBRIEV van JACOBUS. xxxix H. bruining, over den Briev van jacobus, in 4°- J. creygton, over den Briev van jacobus, in 4°. D. goltzius, over den Briev van jacobus, in 4°. T. antonides, over den Briev van jacobus, in 40. J. h. janzonius, de algemeene Briev van jacobus, in 4?. [C 4] I N«  INLEIDING TOT DEN EERSTÉN AL GE ME ENEN ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PETRUS. Op dien van den Apostel jacobus den jon. geren, volgen, in den rang van de zogenoemde algemeene Zendbrieven, de beide Brieven van den Apostel petrus. Omtrent elk van deeze, zullen wij kortelijk zo veel mededeelen, als, tot een algemeen verftand van dezelve, noodig is. Wij beginnen met den eerften Briev. I. De Schrijver is petrus de Apostel, een man zeer bekend, in de Euangelifche Gefchiedenisfcn. Zijn naem was oorfprongelijk simon, en die van zijnen Vader, jona. Hier van daen heet hij meermaelen simon barjona, dat is, si•mon, de zoon van jona. — Hij was een Jood van afkoomst, gebooren en woonachtig te Bethfaida, in de nabuurfchap van de Galileefche zee. Van  INLEIDING tot den I. ALG. ZENDBR. enz. xli Van bedrijv, was hij een visfcher. Maer de Heiland riep hem naederhand, tot het Apostelfchap, cn maekte hem eenen visfcher van menfchen. Hij had eenen broeder, met naeme andre as, •verg. Matth. IV: i3. Mare. I: 16. Joh. I: 45, die hem het allereerst tot jesus bracht, en hem dien gezeegenden perfoon, als den messias, kenbaer maekte, verg. Joh. I: 41, 42. Deeze beide broeders fenijnen, te vooren, Leerlingen van joannes den Dooper geweest te zijn. Op zeekeren tijd beezig zijnde, met visfehen, werdt hij, door den Verlosfer, geroepen, om zijn beftendige Volgeling te weczen, verg. Matth. IV: 18, 19. De Heiland veranderde zijnen naem simon, in dien van cephas, in het Grieksch petrus, zeggende zoveel als eenen fteen; vermoedelijk om daerdoor zijne onwankelbaere ftandvastigheid uit te drukken, welke hij naderhand, in het uitbreiden van Christus Koningrijk, zoude openbaer maeken, verg. Mare. III: 16. Joh. I: 43. Hij behoorde onder 'de meest begunftigde Leerlingen van den Heiland, en was, met jacobus en joannes, bij zommige wonderdaedige gebeurtenisfen, van welke de overige Discipelen waeren uitgefbotcn, tegenwoordig; als meede bij de verheerlijking van Christus op den berg, bij zijn zielelijden in den hov van Gethfèmane, [C 5] enz, —  xlii INLEIDING tot den enz. Hij muntte uit, in ijver; maer deeze ging dikwerv gepaerd, met vermeetclheid, cn deeze vermeetelheid bracht hem, in de zael van den Hogepriester cajaphas, tot den allerfchandelijkftcn val, Verg. Matth. XXVI: 56-74. Ten betooge, dat des Heilands lievde, tot petrus, niet verkoeld waere, vereerde Hij hem, kort na zijne opflanding, met eene verfchijning, Verg. Luc. XXIV: 34. I Cor. XV: 5. Op den Pinxterdag, met de overige XI, tot het Apostelfchap, openlijk ingehuldigd zijnde, was hij de eerfte, die het Koningrijk der hemelen, voor de Jooden, geopent heeft; met dat gevolg, dat 'er drie duizend bekeerd en gedoopt wierden , Verg. Hand. II. Ook is de eerfte der Heidenen, door zijnen dienst, tot het geloov in christus, bewoogen, Verg. Hand. X. — Ook beeft hij een aental van verbaezende wonderen verricht, Verg. Hand. III: 1—10. V: 1—10. IX: 33, 34, 36—41. Zelvs was hij zo beroemd, van het doen der wonderen, dat men de kranken uitbracht, op de ftraeten, en op beddekens nederplaetfte, wanneer hij zoude voorbijgaen, om, flechts door zijne fchaduw, geneezen te worden, Verg. Hand. V: 15, 16. Hem was bijzonder het Apostelfchap der befnijdenis, gelijk dat der voorhint, aen paulus, toevertrouwd, Verg. Gal. II: 7; gelijk hij zich daerom ook, voornaemenlijk tot de Jooden, gewendt  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xliii wendt heeft, om deezen te bcweegen, tot het geloov in chrisïus. Van zijn uiteinde, hebben de heilige Schrijvers niets aengeteekent. Ondertusfchen weeten wij, uit de voorzegging van den Heiland, met zeekerheid, dat hij den marteldood ondergaen hebbe, Verg. Joh. XXII: 18, ig. — Het overige, betreffende het leven en den dood van deezen Apostel, moet, uit de Kerkelijke Schrijveren , worden afgeleid. Zommigen willen, dat hij, zeven jaeren lang, te Antiochien, het ambt van Bisfchop bekleedt hebbe; vervolgens zou hij naer Rome gegaen, cn aldaer, 25 jaeren lang, van het begin der regecring van Keizer claudius, Bisfchop geweest zijn. Dan dit begrip is, met het verhael van lucas, in de Handelingen der Apostelen, kennelijk ftrijdig. Keizer claudius aenvaerdde de regeering, in het jaer 41. Maer, het is onmoogelijk, dat petrus toen, reeds zeven jaeren lang, zijn verblijv te Antiochien zoude gehad hebben. Immers het blijkt, uit de Handelingen der Apostelen, dat petruj in het Joodfche land gebleeven zij, tot op de Kerkvergaedering te Jerufalem, Verg. Hand. XV: 1—21; maer deeze Kerkvergaedering werdt gehouden, in het jaer 48, zijnde het 8fte jaer van Keizer claudius (c). Naderhand is petrus Cf) XXI Deel, Inltid. p. LV.  xltv INLEIDING tot den trus eerst te Antiochieu geweest, verg. Gal. II: ii—14. Eusebius zegt wel (d), dat petrus, den grondflag van de Kerk te Antiochien gelegt hebbende, naer Rome gegaeu zij. Maer dit is dui. delijk ftrijdig, met het verhael van lucas, die de fHcfctiftg der Gemeente te Antiochien toefchrijvt, aen de Christenen, die, om de eerfte vervolging, welke, op den marteldood van stephanus, gevolgd is, verfpreid waeren, en vervolgens aen barna kas en saulos, verg. HandXI: 19, 26. Voeg 'er bij, dat diezelvde eusebius elders getuige (e), dat evodius de eerfte Bisfchop van Antiochien geweest zij. De 0verleevering derhalven , dat petrus Bis. fchop van Antiochien geweest zij, is blijkbaer valsch, en wordt daerom, van de verftandigfte mannen, in de Rooiufche Kerk zelve , verworpen (ƒ> Maer het verdient naeder onderzoek, of petrus te Rome geweest zij, en aldaer de Bisfchoppelijke waerdigheid, eenen geruimen tijd, bekleedt hebbe, tot dat hij den marteldood gefto rven is. Dit beweeren de Roomschp'ezinde Schrijvers, in naervolging van den Kardinael ba- ro- £d) In Chron. ad annunt 43. Co Hm: Ecci. i. m. c. 22. 00 Tillemont, Memoires, Tom. I. part. 2. p. 739.  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xlv ronius (g), ftijv en fterk. Zommigen der Protestanten zijn wederom, tot een ander uiterfte, ovcrgeflaegen, door ftaende te houden, dat petrus nimmer te Rome geweest zij. Wij voor ons twijffelen 'er ganfchelijk niet aen, of pe.trus is te Rome geweest, en heeft aldaer den marteldood ondergaen; maer de leer der Roomschgezinden, dat die Apostel aldaer, en wel eenen geruimen tijd, op den Bisfchoppelijken ftoel gezeeten hebbe, is ten eenemael verwerpelijk Qi'). Laeten wij het een cn ander wat naeder aentoonen. Dat petrus te Rome geweest zij, kan niet ontkend worden, daer deeze zaek bevestigd wordt, door het eenpaerig getuigenis der oude Schrijveren, ignattus, irenjeus, clemens van Alexandrien, tertullianus, papias, orig'enes, lactantius, eusebius, epiphanius, enz. (/). — Maer wanneer is petrus te Rome gekoomen? Eusebius bepaelt het, op het tweede jaer der regeering van Keizer claudius (k\ Dan dit is blijkbaer ftrijdig, met de opgegeevene tijdrekenkundige gronden. . Het (£) In Annal. ad annum christt 44. Num. 25. (Ji) Van tiel, Disf. de petro Rome Martyre non Pon. ti/ice. CO Pearson, Disf. de fuccesfione prim. Episc. Rom: c. 7. CO Hist. Eccl. 1. II. c. 14.  xlvi INLEIDING tot den Het is , in het algemeen , waerfchijnlijk , dat petrus, eerst op het einde van zijn leeven, te Rome gekoomen zij, en zich aldaer, Hechts eenen korten tijd, hebbe opgehouden (/). Althans, dat petrus, niet lang voor zijnen marteldood, te Rome gekoomen zij, blijkt allerduidelijkst , uit de volgende aenmerkingen. — Toen paulus zijnen'Briev fchreev, aen de Christenen te Rome, was petrus nog niet in die Stad : want, onder de perfoonen, aen welken de eerfte de groctenis doet, wordt de laetfte niet vermeld. Nu heeft paulus zijnen Briev, aen de Romeinen, gefchreeven, in het jaer 54, het eerfte der regeering van Keizer nero O) ; en, tot op dien tijd , was 'er nog niemand der Apostelen te Rome geweest, verg. Rom. XV: 20. — Toen paulus te Rome gevangen was, werwaerds hij gevoerd werdt, in het jaer 56 (V), fchreev hij zijne Brieven, aen de Christenen te Philippis, Ephefen , en Colosfe; maer, in deeze Brieven is geene de minfte melding van petrus, waeruit wij befluiten moogen, dat die Apostel toenmaels nog niet te Rome geweest zij. — Eindelijk, paulus fchreev zijnen tweeden Briev, aen timotheus, kort voor zijnen marteldood, V erg. CO Lactantius, de mort. Perfec. c. 2. On) XXII Deel, Inleid, p. LXVIII. 00 XXI Deel, Inleid, p. LXL  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xmn Verg. kap. IV: 6—8. Maer ook toen was petrus niet te Rome, daer 'er van hem ganfchelijk niet gefprooken wordt. Nu hebben paulus en petrus beide, omtrent denzei ven tijd, te Rome, den marteldood ondergaen , gelijk onsdaedelijk naeder blijken zal. Derhalven kan petrus, niet lang voor zijnen dood, te Rome gekoomen zijn (V). Uit het gene -wij tot dus ver beredeneert hebben, vervalt het begrip der Roomfche Kerk van zelvs, dat petrus, geduureilde eenen geruimen tijd, te Rome, als Bisfchop, gezeeten hebbe; behalven dat het ambt van eenen Bisfchop, met de hooge waerdigheid van eenen Apostel, die eene algemeene zending had, niet beftaenbaer is. Eusebius noemt petrus wel den Bisfchop van Rome; maer dit bewijst te veel. Hij zegt, dat al ex ander, „ zijnde de vijfde, „ in opvolging op petrus en paulus, dc „ Bisfchoppelijke waerdigheid, omtrent het 12de „ jaer van trajanus, aenvaert hebbe (^)." Immers dan moet paulus, zo wel als petrus, Bisfchop van Rome , geweest zijn. Wanneer petrus zich, eenen korten tijd, te Rome had opgehouden, ontflondt 'er, onder den wreedaertigen nero, eene heevige vervolging, waer- (0 Venema, Bist. Eed. Tom. III. p. 175. (p) Hist. heel. 1. IV. c. 1.  xlviii INLEIDING tot den wacrin ook deeze Apostel den marteldood moest ondcrgacn. — Het verhael, dat nero verbitterd waere, door het ellendig om hals raeken van simon den tovenaer, die, in de tegenwoordigheid van den Keizer, door de lucht wilde vliegen, maer, op het gebed van petrus, was nedergeftort, zodat hij hals en beenen gebrooken hebbe; dit verhael is een louter verdichtfel. De Schrijvers, die 'er melding van maeken, behcoren eerst, tot de vierde en volgende eeuwen; daer te boven verfchillen zij aenmerkelijk, ten a'enzien van de omftandigheeden. — Het geheele verdichtfel is oorfprongelijk uit eene misvatting van eene plaets, bij suetonius. Deeze verhaelt dat 'er, ten tijde van nero, een waeghals geweest zij, die, in het bijzijn van den Keizer, eene proev nam van te vliegen, en, door eenen geweldigen val, jammerlijk is omgekoomen. Van deezen waeghals, zal men, in volgende tijden, simon den Tovenaer gemaekt, en 'er de andere omftandigheeden bijgevoegt hebben, om den Apostel petrus eene kwalijk geplaetfte eer aen te doen (Y). Lactantius 0) bericht ons, dat dc Apostel gekruifigd zij, omdat hij, te Rome zijnde, groo- (q) hl vita neronis, c. 12. CO Mosheim, Opheld. dtr Kerkel. Gefch, I Deel, p. 280. CO 1. c. c. 12.  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS. rxux groote wonderen verricht, en daer door veele Heidenen, tot het geloov in Christus, bekeert heeft. Door deezen zijnen marteldood, werdt de voorzegging van den Heiland kennelijk vervuld, Joh. XXI: 18, 10. — Men voegt 'erbij, dat hij, omgekeerd, aen het kruis genaegeld zij, met het hoofd nederwaerds, en dat hij deeze. wijs van kruifiging zelvs begeert hebbe, opdat *er eenig onderfcheid, tusfchen zijnen Meester en hem, weezen zoude. „ Men verhaelt, (zegt eusebius f>),) „ dat onder zijne regeering, Cvan nero naemenlijk,). „ te Rome paulus „ onthoofd en petrus gekruifigd werden; de „ waerheid hier van wordt bevestigd, door het „ opfchrivt op de aldaer zijnde graven van pe„ trus en paulus, het welk tot heden toe is „ overgebleeven;" en, op eene andere plaetsfV), zegt hij: Petrus „ werdt eindelijk, te Rome „ koomende, gekruifigd, met het hoofd neder„ waerds, dewijl hij dus verzocht het lijden te „ ondergaen." De laetfte bijzonderheid evenwel is niet zeer waerfchijnlijk, daer de Ouden, wanneer zij, van petrus marteldood, fpreeken, geene melding maeken, van die omftandigheid; en ter tulli anus (V) zegt uitdrukkelijk, dat petrus, in CO I. c. 1. ir. c 25. cu) h c 1. in. c. !•. Cv; De trefcript. c. 36. XXV. deel. [DJ  l INLEIDING tot den in zijn lijden, den Heiland gelijk geweest Het juiste jaer, in het welk petrus den marteldood ondergaen heeft, kan niet bepaeld worden. Waerfchijnlijk is" het gefchied, in het jaer 68 , het- laetfte der regeering van Keizer n ero (.t). Gemeenlijk ftelt men, dat PAULus-eiv petrus gelijktijdig, op dèrien en denzelven dag, gemarteld zijn; maer- eusebius' zegt, in het algemeen, dat zij,-onder nero, zijn omgebracht, zonder naedere bepaeling (j). Wij' gaen over, tor sb j n-jbrw bjfihndDg' zijhtshi m L'ioorlmo t. II. De Christenen, aen weïïcen deeze Briev gcfchres-> 1" 1 • ■ ■ yén 'is/ ' ■ ! J'; *< si ooi noborf JOJ ;ioV':bd t8UJVAji(iy ?,ujit 3{j 3J .... Ten C<0 Millius, Proleg. N. T. §. 59. Fabricius, Bibl. Grcee. 1. IV. c. 5. §. jo. Q>) Heilige Jaerb. III Deel, p. 145. [D 4]  lvi INLEIDING tot den Ten tijde van eusebius waeren zommigen reeds van gedachten, dat de Apostel, door Babyion, zinbeeldig Rome bedoelt hebbe. „ IVlen „ zegt, (fchrijvt hij,) dat petrus van deezen „ marcus gewag maekt, in zijnen eerften Briev, „ welken men verhack, dat hij in Rome zelve zou „ gefchreeven hebben, en dat hij zelvs dat te ken„ nen geevt, die Stad, verbloemder wijs, Baby„ ion noemende, in deeze woorden: u groet de ,, mede uitverkooren (Gemeente), die te Baby Ion is, „ en marcus mijn zoon (c)." Eusebius zelvs ondertusfchen ftelt de zaek twijffelachtig, zeggende : men verhaelt. Echter moet men bekennen, dat de Ouden de benaeming van Babyion, doorgaens, in eenen verbloemden zin, voor Rome genoomen hebbe. Dit begrip is, door de Roomschgezinden, algemeen overgenoomen, om ftaende te houden, dat onze Apostel, eenen geruimen tijd, als Bisfchop, te Rome verkeert hebbe. Ondertusfchen gaet dit gevolg geenszins door: want al had petrus deezen Briev te Rome gefchreeven, in het jaer 67, of zelvs wat vroeger, dan behoevde hij nog niet eenen langen tijd te Rome doorgebracht, — en 'er nog minder het Bisfchopsiimbt waerge- noomen te hebben. Daerom ontbreekt het ook, onder de Protestanten, geenszins aen Ge- leer- (0 i. c !. II. c. is.  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lvii leerden, die meenen, dat de Apostel Rome, onder den naem van Babyion, bedoelt hebbe (V). Dcberoemde newton verönderftellende,dat petrus verfcheidene maelen zinfpeele, op de Openbetering van joannes, meende een nieuw bewijs, voor deeze Helling, gevonden te hebben (è). Anderen evenwel neemen Babyion, in den eigenlijken zin, maer zij verfchillen 'er over, of Babyion in Egypten, dan wel de hoofdftad van Chaldea, bedoeld zij. — Die het, op de eerfte wijs, begrijpen, merken aen, dat Babyion, de hoofdftad van Chaldea, volgens strabo, diodorus van Sicilien, en anderen, ten tijde van petrus, reeds deerlijk verwoest was, en dat petrus, volgens het getuigenis van nicephorus, het Euangelie in Egypten gepredikt hebbe. Zij voegen 'er bij, dat marcus, naer het verhael van eusebius, iiieronijmus, en anderen, het Euangelie, in Egypten, met zeer veel vrucht gepredikt hebbe; vermits nu marcus, bij den Apostel petrus, tegenwoordig was, toen hij deezen Briev fchreev, verg. Kap. V: 13, befluiten zij 'er uit, dat deeze beiden zich thans, in het Egyptiesch Babyion, bevonden hebben (ƒ). 09 Wolf» , Car. in N. T. ad h. 1. ^ 00 Obfcrv. ai dan. £f Apoc. p. 170, 171. (/) Pearson, de Succ. prim. Roman. Episcop. Disf. i. c. t. Ntloe, Schrift. Redem. III D. p. 71. CD 5]  Lvm INLEIDING tót den Wij zouden liever denken aen het Cbaldeeuwiche Babylon'; niet zo zeer aen de Stad van dien naem, waer van, ten tijde van petrus, nog maer een zeer gering gedeelte was overgeblee■ven, maer aen het Landfchap Babylon, alwaer zich veele Jooden en Joodengenooten onthielden, in de fteeden Seleucien, Ctefiphon, Nifibis, ■enz. Misfchien heeft petrus, nadat hij Jerufalem, met de overige Apostelen, veriaeten had, zich derwaerds begeeven, om het Euangelie, aen zijne volksgenooten, te verkondigen. Immers 'er is geene voldoende reden uit te denken, waerom de Apostel Rome, onder den verbloemden naem van Babylon, zou hebben yoorgeltelt. Het is w7aer, joannes noemt Rome, in zijne Openbaering, Babylon; maer hij fchreev een Prophetiesch Boek, waer in alles geheimzin: nig is. Wanneer iemand eenen Briev fchrijvt, zal hij de plaets van zijn vcrblijv niet, onder eene verbloemde benaeming, voorftejlen. „ Zo „ goed zulk een geheimzinnig gebruik, tot den „ poëtifchen en verhevenen fciirijvftijl eencr „ voorzegging, gelijk de Openbaering van joan„ nes, past: zo vreemd zou het, in eenen „ Briev, luiden, die Stad, waer in men fchrijvt, „ en van welker inwooneren men groet, geheim„ zinnig te noemen. Den Geleerden houdt men „ toch meer dwaesheeden , dan anderen, oneer „ den naem van Pedanterie, ten goede; maer ik „ weet  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lkq „ weet niet, of ik niet te verre zou gaen, wan„ neer ik 'Brieven , te Gütmgm gefchreeven, „ zonder ecnig bijvoegfel, Athcnen, wilde onder^ teckenen, dewijl men de Academiën , in Ge„ dichten , aldus noemt (g)." Ook fchijncnons de redenen der geenen, die,' aen het Egvptiesch Babylon, denken, niet voldoende. — Offchóon het oude Babylon, de'hoofdftad van Chaldea, verwoest was, waeren 'er evem wel, in het Landfchap van dien naem, in de gemelde Steeden , zeer veele Jooden (Ji). — Het getuigenis van nicephorus, dat petrus, in Egypten, het Euangelie gepredikt hebbe, verdient weinig opmerking, nacrdien die Schrijver veele beuzelachtige verdichtfelen voordraegt: — Wat marcus aengaet; deeze kan zeer wel, in Egypten, gepredikt hebben, en, op dien tijd, wanneer petrus zijnen eerften Briev fchreev, bij dien Apostel, in het Landfchap Babylonien, geweest zijn. Onzés erachtens, is Babylon, alwaer petrus deezen Briev fchreev, het Landfchap Babylon in Afia. — Het is waer, wij vinden 'er nergens eenig bericht van , dat de Apostel eene reis, naer dat Landfchap, ondernoomen hebbe. Maer deeze tegenwerping is van geen belang altoos: .- .0 .Hl .• , . want (g) Michaè'lis, 1. c. II Deel , p. 754. 00 MicnAè'ias, I. c. p. 744. • ■ ■  lx INLEIDING tot den want het geheele tijdvak der gefchiedenis van onzen Apostel, het welk verloopen is, tusfchen de vergaedering te Jerufalem, alwaer wij hem het laeste ontmoeten, in de Handelingen der Apostelen, en tusfchen zijnen marteldood, welken hij te Rome ondergaen heeft, legt ten eenemael in het duister. Ondertusfchen leeren wij, uit deezen Briev, dat petrus, in het landfchap Babylon, geweest zij, even als wij, uit den Briev van paulus, aen titus, Kap. I: 5, weeten, dat die Apostel op het eiland Creta geweest zij. VII. De Goddelijke oorfprong van deezen Briev heeft geen betoog noodig, naerdien dit gefchrivt, van de vroegfte tijden af, als een echte Briev van petrus den Apostel, algemeen is erkend geworden. „ Wat petrus betreft, (fchrijvt eusebius (0,) i> één Briev van hem, die de „ eerfte genaemd wordt, is alom erkend. Deeze „ is van de oudfte Voorftanders, als waer aen „ niet getwijffeld wordt, in hunne fchrivten dikwijls gebruikt." Hij is ook, door irek^us, erkend (£); als meede door origenes, die, bij eusebius (/), fchrijvt: „Petrus, op „ wien CO 1- c. 1. lil. c. 3. (*) Eusebius, Hist. Ectl. I. V. c. 8. (0 1. c. 1. VI. c. 25.  L ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxi „ wien de Kerk van Christus, welke de poor„ ten der helle niet zullen overweldigen, is ge„ bouwd, heeft maer éénen algemeen erkenden Briev nagelaeten; laet de tweede ook van hem „ zijn: want, over denzei ven, wordt getwijf„ feld." Over deeze twijffeling, omtrent den tweeden Briev van petrus, zullen wij, in de volgend» Inleiding, met opzet handelen. VIII. De Schrijvjlijl in deezen Briev verdient ook nog onze opmerking. Des Apostels voorftel is kort en nadrukkelijk; zodat hij veele zaeken, onder weinigé woorden, begrijpe. Zijn voordracht is overtuigende, en zijne vermaeningen krachtig, maer lievderijk. Hij openbaert in dezelve allerweegen zachtmoedigheid en vriendelijkheid. Voorts heeft hij dit bijzondere, dat hij zich hier en daer, van Griekfche woorden, bediene, welke anders, in het Nieuwe Testament, niet gewoon zijn (m). Ook zijn zijne overgangen van de eene zaek-, tot de andere, zeer zonderling. Zijne gedachten vloeien, dé eene uit de andere, als het waere ftroomsgewijs, voort. Dit is vooral opmerkelijk, in de Inleiding, Kap. I: 3—12. O») MicHAëias, 1. c. p. 760,.761.  L'xn INLEIDING tot den 3—12. Uit ccn zeekcr woord, of gezegde, waerrnleSe hij eenen volzin bcfluit, neemt hij acnleiöing, om, van eene geheel andere zaek, te fpreeken, wëfker behandeling men aldaer niet zon verwacht hebben, zodat het flot van het eene voortref, het begin van het andere voorflel uitfjjaeke (tï)., IX. Verdeding van deezen Briev._ I. Het opfchrivt van deezen Briev, kap.-1: 1,2. behelst K.Eene befchrijving van de perfoonen, dopt en- aen welken deeze Briev gefchreeven is, vs. 1 , aa, en t !3. Eene hartelijke-lievdegroet, vs. 2hIL Het lichaem van den Briev zelvs is vervat, . kap, I: 3- V: 11, N. De Apostel begint, met eene- zeer gepaste • inleiding,, in welke hij de uitneemende gehaede weldaeden befchrijvt, welke deeze Chris. tenen, voor zo, verre zij het Euangelie, met een waerachtig geloov, hadden aengenoomen, waeren deelachtig geworden, kap. I: 3-12.'- . g A.Hij fpreekt eerst van de wedergeboorte, en de daeruit voortvloeiende hoop, op de eeuwige zaeligheid, vs. 3, 4. B, Van 00 Wetstein,'N". T. ad 1 Peer. L 4.  I. ALGEAf. ZE ND BR. van PETRUS. Lxni B. Van de krachtdaedige bewamng, in den ftaëï der genaede, vs. 5. C. Van het heilrijk vruchtgevolg'der tegen, fpoeden, vs. 6, 7. D. Van de lievde, tot den-Verlosfer, vs. 8. E. Van de zeekerheid der' za'eligheid, voor allen, die geïooven, vs. 9—12. A. Deeze1 zaek wordt voorgefteld, vs. 9. B. ffl] die'gelegenheid, doet de Apostel eenen uitftap, vs. 10—12. a. Hij leert, dat deeze'zaek, aen de ouden Propheeteu, onbekend waere, vs.' fo—r2a. C.Dat zij nu geopenbaerd zij, door het Euangelie, vs.7j2b, en n/.Dat de Engelen zich, in de befchouwing daervan, verlustigen, vs. 12c. 2.Op deeze Inleiding,1 léöf de Apostel eenige zeer gewichtige vermaeTïingen volgen, welke gefchikt waeren', r/aér de toenmaelige oralbtndigheeden van dèeze Christenen,kap. I- 13- V: ii. A.Voor eerst tot een ve'rtrotnvelijk hoopen, op de voorheen' gemelde zaligheid, kap. A. Deeze zaek wordt opTziéh zelve voor- gefteld', 'kap. I: 13. 5. Vervolgens worden de'middelen aen- gevveezen, welke zij bij de hand moesten  Lxrv INLEIDING tot den ten neemen, om deezen hoofdplicht uit te oeffenen, kap. I: 14— II: 10. cc. Ten aenzien van God, moesten zij het voorbeeld van zijne heiligheid naervolgen, en in vrees wandelen, kap. I: 14—21. a. Zij moesten het voorbeeld van Gods heiligheid, in hun ganfche gedrag, naervolgen, vs. 14—16. b. Zij moesten, in vrees, wandelen, vs. 17—2.1. a. Deeze vermaening wordt voorgefteld, vs. 17, en & Vervolgens naeder aengedrongen, vs. 18—21. i.Uit aenmerking van het gene het Christus gekost had, om hen te verlosfen, vs. 18 —-20. *.Uit overweeging van den gelukftaet, tot welken zij gekoomen waeren, vs. 21. Ö.Met betrekking tot hunnen naesten, moesten zij eene ongeveinsde broederlievde uitoeffenen, kap. I: 22— II: 10. a. De zaek zelve wordt voorgefteld, kap. I: 22, en b. Naeder aengedrongen, uit aenmer¬ king  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxv king van hunne geestelijke geboorte, kap. I: 23—25. c. Wijders worden de middelen aengeweezen, kap. II: 1—10. et.Het afleggen van alle neigingen, ftrijdig met de lievde, vs. 1. b. Het opwasfen in de genaede, vs.1 < .. . . / 2> 3. c. Het -toeneemen, in kracht van geloov, vs. 4—19. i.Zij moesten, als leevendige fteenen, op Christus den hoekfteen, tot eenen geestelijken Tempel, worden opgebouwd, en zich gedraegen, als geestelijke Priesters, vs. 4, 5. — Het eerfte vinden wij, vs. —-.En het ander, vs. 5b. 2. Beide deeze ftukken worden vervolgens naeder aengedron- gen, vs. 6—10. —.Ten aenzien van het eerfte; het gebouwd worden, tot eenen geestelijken Tempel, vs. 6—8. /.De Christenen zouden 'er een gezeegend vruchtgevolg van genieten, vs. 6. XXV. deel. [EJ //t Maer  lxvt INLEIDING tot den IV. Maer de ongeïoovigen zouden de fchroomelijke gevolgen van hunne hardnekkigheid ondervinden, vs. 7, 8. '.Met betrekking tot het andere, het geestelijk Priesterfchap der geloovigen, vs. 9, 10. • B. Wijders onderricht de Apostel deeze Christenen, hoe zij zich te gedraegen hadden, onder de verdrukkingen, kap. II: n— III: 22. A.ZÏ) moesten de verdrukkingen, immers zo veel moogelijk was, door geöorloovde middelen ontwijken: ten minften zij moesten zich dezelve, door een onvoorzichtig gedrag, niet op den hals haelen; maer veel meer 'er zich op toeleggen, om de geenen, die buiten waeren, te gewinnen, kap. II: 11. UI: 13. «.In het gemeen vermaent de Apostel hen, tot eenen voorbeeldigen wandel, ponder de Heidenen, kap. II: 11, 12. jS.Meer bijzonder leert hij hen, hoe zij zichten aenzien van onderfcheidene Handen en betrekkingen, onder de  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lx vu de menfchen, te gedraegen hadden, kap. II: 13— III: I3. a.De zaek zelve wordt voorgefteld, kap. II: 13— III: 9. «.Eerst ftelt de Apostel de plichten voor, omtrent de burgerlijke Overheeden,'kap. II: 13—17. 1. Deeze plichten worden opge-. geeven, vs. 13, 14. —.In het gemeen, vs. 13». .In het bijzonder, vs. 13b; 14. a.De betaemelijkheid van deeze plichten wordt aengetoond, vs. 15. 3. 'Er wordt eene bedenking uit den weg geruimd, vs. 16". 4. Het voorftel van deeze plichten wqrdt, met inmenging van eenige anderen, nog eens herhaeld, vs. 17. /-.Vervolgens geevt de Apostel de plichten der Christenen op, welke betrekkelijk zijn, tot den huisfelijken ftaet, of tot de bedienden, kap.' II: 18—25. 1. Deeze plichten worden voorgefteld, vs. 18, en, [E 23 2. Met  lxviii INLEIDING tot den 2. Met krachtige drangredenen, aengebonden, vs. 19—2.5. —. Om dat zij daer door lov bij de menfchen , en gunst bij God, verwerven zouden, vs. 19, 20. . Om dat zij daer toe, door het merkwaerdig voorbeeld der lijdzaemheid van den Verlosfer zei ven, werden aengemoedigd, vs. 21—25. /. Dit heerlijk voorbeeld wordt, ter naervolging, aengepreezen, vs. 21—23. //.Bij deeze gelegenheid,geevt de Apostel eene nadrukkelijke befchrijving van Christus lijden, vs. 24, 25. f. Van dat lijden zelvs, vs. 24a. ff.Van deszelvs oogmerk, vs. 24b, en fff. Van deszelvs gezeegen- de vruchtgevolgen, vs. 24c, 25. c.De Apostel voegt 'er de plichten der Echtgenooten bij, kap. III: 1-7. i.De  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxix i.De plichten der vrouwen vinden wij, vs. 1—6. —. Deeze plichten worden voorgefteld, vs. 1—4. Zij zijn tweederlei: /. Van onderdaenigheid, zelvs aen ongelöovige mannen, vs. 1, 2. //.Van eerbaerheid in gewaed en opfchik,vs. 3, 4. ■——.Deeze plichten der Christen vrouwen, worden naeder aengedrongen, vs. 5,6. /. Door het voorbeeld der godvruchtige vrouwen van voorige tijden , in het ' gemeen, vs. 5, en //.Door dat van sa ra in het bijzonder, vs. 6. 2. Hierop volgen de plichten der mannen, vs. 7. 4. De Apostel gaet eindelijk over, tot de plichten, in den burgerlijken omgang, welke de Christenen , in hun verkeer, met hunne medemenfchen, betrachten moesten, vs. 8, 9. i.Eerst fpreekt hij, in het algemeen, van zulke plichten, [E 3] wel-  lxx INLEIDING tot den welke, tot hunnen gewoonen handel en wandel, betrekkelijk zijn, vs. 8. 2. Daer na van zulke, die meer bijzonder opzicht hebben, tot beleedigingen, vs. g. b. Deeze vermaeningen worden naeder bevestigd en aengedrongen , kap. III: 10—13. a.De bevestiging zelve is ontleend, uit de verklaering van Gods woord, vs. 10—12. £.Daer na wordt 'er eene bedenking opgelost, vs. 13. Z?. Vervolgens onderricht petrus deeze Christenen, hoe zij zich te gedraegen hadden, wanneer zij, gelijk toen zeer gewoon was, in weerwil van hun godzaelig en voorbeeldig gedrag, verdrukkingen ondergaen moesten. Dan kwam het 'er eerst cp aen, om te toonen, dat zij echte Christenen waeren, en zulk een gedrag te leiden, het welk, ter verheerlijking van God, van Christus, en het Euangelie, dienen konde, Kap. III: 14—22. e. De Apostel maekt eerst eenen gepasten overgang, tot dit gedeelte van zijne vermaening, vs. 14a, en B. Daer-  I. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxxi /3. Daer na koomt hij, tot zijne beftuu. ringen zelve, om deeze Christenen, tot het godvruchtig doorftaen van de verdrukkingen, aen te moedigen, vs. 14-22. a. Hij vermaent hen, om het lijden, het welk zij onfchuldig ondergingen, door het getuigenis van een goed geweeten, onderfteund, kloekmoedig af te wachten, vs. 14b—16. a. Zi] moesten onverfchrokken, voor de zaek van christus cn het Euangelie, uitkoomen, vs. 14b, 15. ' 1. De Apostel waerfchouwt hen, tegen lafhartigheid, in dit geval, vs. 14b. 2. Hij wekt hen op , tot eene kloekmoedige belijdenis der waerheid, vs. 15. b. Z'x] moesten de vijanden van het Euangelie, door hun gedrag, befchaemen, vs. 16. 1 b. Deeze befluuringen, vs. 14—16", opgegeeven, worden vervolgens aengedrongen, vs. 17—22. De Apostel vat dit ftuk van achte- [E 4] ren  Lxxn INLEIDING tot den ren op, zodat hij de laetftë ver maening het eerst aendringe. ö-.Hij had deeze Christenen, vs. 16, opgewekt, om hunne vijanden , door een onergerlijk geweeten, te befchaemen. Deeze vermaening dringt hij naeder aen, door hun onder het oog te brengen, dat het veel uitneemender zij, zonder fchuld, te lijden, dan zich, van eenige misdaed, bewust te weezen, vs. 17. £.Hij had hen, vs. 14, 15, opgewekt, om, voor de zaek van christus cn het Euangelie, in weerwil van alle vervolgingen, onverfchrokken uit te koomen. Deeze vermaening dringt hij aen, door het voorbeeld van Christus lijden , vs. 18—22. 1. Deeze drangreden wordt voorgefteld, vs. i8a, en 2. Vervolgens naeder uitgebreid, vs. i8t> 22. De Apostel brengt hun onder het oog, hoe christus, fchoon tot den dood toe verneederd , zijn lijden zegepraelend ontwar-  ï. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS. Lxxm worfteld, en daer door in ftaet was , om, met de hoogile macht, bekleed, alles ten hunnen beste te beftuuren, • en hen tot God te brengen. —.Deeze aengeleegene zaek wordt, in het gemeen , voorgefteld, vs. 18°, en, — —.In de bijzonderheeden , naeder opgehelderd en bevestigd, vs. 19—22. /.Het eerfte ftuk vinden wij, vs. 19—21. f.De Apostel fpreekt van het gene christus oudtijds gedaen had, vs. 19, 20. -j-.Het gene christus verricht heeft, vinden wij, vs. 19 , 20a, en 4*4. Het uitwerkfel daervaii) vs. 20b. ff. Wijders fpreekt de Apostel van het gene christus nog verricht, tot heil van de zijnen , vs. 21. //.Het andere, vs. 22. C. Hierop volgt eene uitvoerige vermaening, LE 5] tot  lxxiv INLEIDING tot den tot eenen heiligen wandel, in alle opzichten, Kap. IV: i—ir. J.Dq Apostel maekt eenen gepasten overgang, tot deeze vermaening, vs. ia, cn b. Stelt daerop de vermaening zelve voor, vs. ib_i r. «.In het algemeen, wekt hij deeze Christenen op, tot eenen heiligen wandel, vs. ib—6. a. De vermaening zelve vinden wij, vs. it>, 2. b. Zij wordt, door krachtige beweegredenen, naeder aengebonden, vs. «.Uit aenmerking der verfoeilijkheid van hun voorig wangedrag, vs. 3, 4. b. Uit overweeging van deszelvs rampzaelige gevolgen, vs. 5, 6. G. Meer bijzonder fchrijvt de Apostel, deezen Christenen, verfcheidcne plichten voor, vs. 7—11. a. Eerst legt hij wederom eenen gepasten grondflag zijner vermaening, vs. 7a. b. Daerop laet hij de plichten zelve volgen, vs. 7^—11.- Hij wekt hen op a. Tot ernst in het bidden, vs. 7b. b. Tot  I. ALGEM. ZENDBR. vAn PETRUS, lxxv b. Tot onderlinge lievde, vs. 8. c. Tot herbergzaemheid, vs. 9. d. Tot de gemeenfchap der heiligen, in het nuttig befleeden der onderfcheidene gaeven, vs. 10,11. 1. Deeze plicht wordt voorgefchreeven, vs. 10, na. —.Met opzicht tot het bedienen, vs. 10. . Met betrekking tot het fpreer ken, vs. na, en 2. Vervolgens naeder aengedron* gen, vs. nb. D. De Apostel koomt weder, tot de verdrukkingen, welke deeze Christenen, om de belijdenis van het Euangelie, ondergaen moesten, en geevt hun daerömtrent ettelijke beftuuringen, tot hunne bemoediging, Kap. IV: 12—19. A. Zij moesten zich ganfchelijk niet verwonderen, dat zij mishandeld wierden, vs. 12. B. Maer zich in tegendeel verblijden, dat zij, in dit opzicht, aen christus gelijkformig waeren, vs. 13—18. a. Deeze vermaening wordt voorgefteld,' vs. 13a, en iS.Met krachtige drangredenen, naedei? aengebonden, vs. 13b—18. a. Onfc  txrvi INLEIDING tot den a. Om dat zij, ook in heerlijkheid, aen christus zouden gelijk gemaekt worden, vs. 136. b. Om dat zij 'er nu reeds de gezeegende vruchtgevolgen van genooten, vs. 14. c. Om dat hun lijden van eenen gansch anderen aert was, dan dat der boosdoenderen, vs. 15. d. Om dat dit lijden hun , tot eer, verftrekte, vs. 16. e. De Iaetfte drangreden is genoomen, van de gelegenheid des tijds, welken zij beleevdcn, vs. 17, 18. C.Eindelijk moesten zij zich, onder het lijden, naer Gods wil, gedraegen, vs. 19. E. Ten laetflen volgen 'er nog eenige ge. wichtige vermaeningen, welke, door verfcheidena nadrukkelijke drangredenen, worden aengebonden, Kap. V: 1—n. A. Deeze vermaeningen hebben opzicht, tot bijzondere plichten, vs. 1—53. Zij betreffen «.De Leeraers, vs. 1—4. a. Hunne plichten worden voorgefteld, vs. 1, 2a. b. De wijs wordt naeder bepaeld, op wel-  I. ALGEM. ZENDER, van PETRUS, lxxvh welke zij moesten uitgeoeffend worden, vs. 2b, 3. c. De heerlijke belooning wordt befchreeven, vs. 4. B. De toehoorers, vs. 5». U.De andere vermaeningen zijn meer algemeen, betreffende-alle Christenen', zonder onderfcheid, vs. 5b_.11. «.Deeze vermaeningen zijn driedërle/,' vs. 5b—9. a. Tot nederigheid voor God en menfchen, vs. 5b, 6. b. Tot een geloovig vertrouwen op God, vs. 7. c. Tot waekzaemheid, en tegenfland aen den duivel, vs. 8, 9. B. Dit ffcuk wordt, met eenen zegenwensen , en eene dankzegging tot God, beflooten , vs. 10, 11. III.Het flot van deezen Briev ontmoeten wij, Kap. V: 12—14Het behelst N.Eene opgaev van den inhoud en het oogmerk deezes Brievs, vs. 12. 2. De wederzijdfche groetenisfen , vs. 13, 14% en 1 Den flotwensch, vs. 14b.  Lxxvm INLEIDING tot den E ALGEM. enz. X. De Uitlegkundige Schrivten, Over deezen eerften Briev van den Apostel petrus, in onze tael, zijn voornaemenlijk de volgende : H. van alphen, over den eer/Jeu Briev van petrus, in 4°. D. goltzius, over den eerften Briev van petrus, II Deelen, in 40. H. br.uinxng, over den eerften Briev^ van petrus, in- 4°. C. streso, over den eerften Briev van petrus, in 40. T. antonides, over den eerften Briev van petrus, II Deelen, in 40. I N-  INLEIDING TOT DEN TWEEDEN ALGEMEENEN ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PETRUS. I. De Schrijver van deezen Briev Ts wederom de Apostel petrus, van welken JL wij, in de onmiddelijke voorgaende inleiding, uitvoerig gehandelt hebben. De doorluchtige grotius was van oordeel, dat niet petrus de Apostel, maer simeon of simon, die, als Bisfchop van Jcrufalem, de opvolger van jacoisus zoude geweest zijn, deezen Briev gefchreeven hebbe (a). -— Het voornaemfte bewijs is ontleend, uit de verfchillenhcid 'van den ftijl, met dien in den eerften Briev van petrus, bijzonder Kap. II. Dan, over dit ftuk, zuilen wij, in het vervolg, naeder handelen. De Schrijver van deezen Briev noemt zich zel- («) Oper. Theol. Vol. II. p. ni3. Edit. Auiftel. 1679.  lxxx INLEIDING tot den zelven simeon petrus, eenen dienstknecht en Apostel van jesus christus, Kap. I: i. Ook rangfchikt hij zich zelven nog eens uitdrukkelijk, onder de Apostelen van den Zaeligmaefoy\,.Kap. III: 2; maer onder de Apostelen is geen andere simeon of simon geweest, dan die toegenaemd werdt petrus. Ook is de Schrijver van deezen Briev een aenfehouwer geweest van christus verheerlijking, op den berg, volgens Kap. I: 16—18. Maer, bij deeze zeer merkwaerdige gebeurtenis, is, behalven jacobus en joannes, geen ander getuige tegenwoordig geweest, dan petrus de Apostel. Voeg 'er bij, dat de Schrijver deezen Briev, Kap. III: i, den tweeden noeme; zeckerlijk met betrekking tot den voorigen, waervan petrus de Apostel, buiten allen twijffel, de opfteller is. De fchrandere grotius, die simeon, den Bisfchop van Jerufalem, voor den Schrijver hieldt, beweerde, dat dit gefchrivt beftae, uit twee Brieven, waervali de eerfte zou vervat zijn, Kap. I, II, en de tweede, Kap. III; zodat de woorden van Kap. III: 1, deezen tweeden Briev fchrijv ik aen u , alleenlijk op Kap. III, als eenen afzonderlijken Briev, zouden toepasfelijk zijn. Dan wij meeneii reeds , ter aengehaelde plaets (£), genoegzaem te hebben aen- ge- Q-) Pag. 243, 244.  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS. Lxxxr getoont, dat de drie Kapittelen te zaemen éénen Briev uitmaeken, waer van het opfchrivt, Kap h t, 2, het lichaem, Kap. h 3_ Hf: 16, cn hei flot, Kap. III: 1,7, iS, begreepen is. II. De Christenen, aen welken deeze Briev gcfchree- \ • iCj; veit is> i ■ , ., :„', r toen, in het opfchrivt, Kap. h r, niet uitgedrukt; het is, zonder naedere bepaeling: dên gecnen, die even dierbaer geloov met ons verkreegeu heb. ben., door de rechtvaerdigheid van onzen God en Zae. Ugmaeker jesüs christus. Dan het is, uit Kap. Mis i, allerblijkbaerst, dat de Apostel deezen tweeden Briev gefchreeven hebbe, aen dezelvde perfoonen, als den eerften; naemenlijk aen Joodengenooten, in de gewesten van klein Afia verfpreid, die het Christendom omhelst hadden. HL De aenleiding, tot het fchrijven van deezen Briev, kan, uit den inhoud, worden afgeleid. Wij ontmoeten, in denzelven, niet Alleen eene zeer nadrukkelijke vermaening, aen de gemelde Christenen, om ftandvastig te zijn, in het geloov, aen de leer der Apostelen en Propheeten, en dat geloov te verfieren, met eenen heiligen wandel; XXV. djïel. [F] maer  xxxxii INLEIDING tot den maer ook eene ernftige waerfchouwing, zo tegen zeer gevaerlijke dwaelgeesten, welker wanbegrippen de meest weezenlijke gronden van hét Christendom ondermijnden, als tegen grouwzaeme fpoiters, die, met de verwachting van 's Heeren toekoomst, om den aerdbodem rechtvaerdig te oordeelen, den draek ftaeken. Deeze fpotters , die, in hunne God ontëerende gevoelens, en levenswijs, Kap. III, befchreeven worden, fchijnen begreepen. te zijn, onder, of gebooren te zijn, uit die valfche Leeraers, die, Kap. II, geteekend worden.) te meer, omdat deeze beide, door den Apostel judas, zo naeuw aen elkandercn verbonden worden. Ondertusfchen voorfpelt de Apostel de toekoomst van deeze verleiders en fpotters; .hij zegt niet, dat zij reeds opgeiïaen waeren, maer dat zij koomen zouden, Kap. II: i, en wel in het ketst der dagen, dat is, in het vervolg, Kap.III:3. — Apostel joannes, die ongemeen lang geleevt heeft, zag deeze valfche Propheeten, werkelijk beezig, om hunne verdervelijke wanbegrippen te verfpreiden, I Joh. IV: 1. II: 18, 19, 22, 23; maer petrus waerfchouwt tegen deeze verleiders, die, in zijnen tijd, binnen korten, zouden openbaer worden. Maer welke verleiders en valfche Propheeten bedoelt Apostel petrus? i . Buiten twijfle de Gnostieken. De teekening, welke hij geevt, van  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxxxixi van de God ontëcrende wanbegrippen en levenswijs deezer lieden, past blijkbaer, op de Gnostieken , gelijk wij, in onze Uitbreidende Verklaering, bij Kap. II, in de bijzonderheeden, naeder hebben aengetoont. Ook raag het gene de Apostel, Kap. III, van de fpotteren, gefchreeven heeft, op de Gnostieken betrekkelijk gemaekt worden. Het is waer, wij vinden nergens, bij de Kerkelijke Schrijvercn van den vroegften tijd, dat de Gnostieken, met de leer van het Christendom, betreffende de toekoomst van christus ten oordeel, den fpot gedreeven hebben; maer evenwel zo veel is zeeker, dat het ontkennen van die gro'ote waerheid , uit hunne verdervelijke wanbegrippen , regelrecht voortvloeide. Zij beweerden naemenlijk de zielsverhuizing, zodat de zielen der menfchen, na onderfcfceidene verhui. zingen, door verfchillende lichaemen, tot haeren oorfprong zouden wederkeeren. Dwaelgeesten nu, die zulk eene zielsverhuizing leeren, kunnen niet nalaeten een algemeen oordeel te ontkennen, waerbij het eeuwig lot van alle menfchen zal bcpaeld worden (c). Paulus fpreekt reeds, van deeze dwaelgeesten, verg. I Tim. I: 4. en IV .7. Men zag derhalven, reeds in petrus tijd, de beginfelen der hoogsc 60 Mi chablis, Inleid. II. D. p. 775.  Lxxxiv INLEIDING tot den hoogst verdervelijke woelingen van deeze valfche Leeraers; maer hij wist, dat zij, na zijnen dood, openlijk zouden te voorfchijn treeden, en niets onbeproevd laeten, om hunne ongerijmde wanbegrippen , welke, voor de belangen beide van waerheid en deugd, even verdervelijk waeren , allerweegen te verfpreiden, en om een algemeen bederv, beide in leer en zeeden, in te voeren. De overweeging derhalven van het gevaer, aen het welk de Christenen uit de Joodengenooten, in de gewesten van klein Afien, waeren bloot gefield, niet alleen door de verdrukkingen der ongeloovigen, maer ook door de drogredenen der verleideren, die reeds, in het heimelijke, woelden, maer zich, in het vervolg, openbaer vertoonen zouden; deeze overweeging wekte den Apostel op, om de gemelde Christenen, tot ftandvastigheid in het geloov, en eenen heiligen wandel, ernftig te vermaenen. IV. Het oogmerk van den Apostel, in het fchrijven van deezen Briev, is, uit het gene wij zo even hebben opgemerkt, klaer genoeg. Hij wilde naemenlijk de Christenen waerfchouwen en wapenen, tegen de drogredenen der val"che Leeraeren, die eerlang hunne verdervelijke poo-  II. ALGEM. ZENDER, van PETRUS, lxxxv poogingen zouden in het werk Hellen, om de meest weezenlijke grondwaerheeden van het Euangelie te ondermijnen, en eene allergrouwzaemftc zeedenleer in te voeren. Hij reekende zich, tot deeze waerfchouwing, nog des te meer verplicht , omdat zijn einde naederde. ■ De Christenen, aen welken hij fchreev, immers het beste gedeelte, waeren, in het geloov, bevestigd, zodat zij zich ftandvastig hielden, aen de belijdenis daer van. Evenwel was het noodig, om het dreigend gevaer der toekoomende verleiding, dat zij vermaend wierden, om daerin voort tc gaen, en nog fterker te worden. De Apostel drong 'er nog, met des te meerderen ijver, op aen, daer hem de gelegenheid, om hen op te wekken, binnen korten tijd, zoude ontnoomen worden. — Hij wist, uit eene Openbaering , dat hij eerlang den marteldood ondergaen zoude. Daerom fchreev hij deezen tweeden Briev, opdat zij gelegenheid hebben zouden, om zich zijne ernfïige vermaeningen geduurig te herinneren, verg. Kap. I: 12—25. V. De Goddelijke oorfprong van deezen Briev is, met deszelvs echtheid, onmiddelijk verbonden. Immers, wanneer deeze Briev, door den Apostel petrus, die, door den heiligen geest, in alle waerheid, geleid werdt,gefchree[F 3] ven  lxxxvi INLEIDING tot den ven is, dan is ook deszelvs Goddelijke oorfprong boven alle bedenking. Maer wij hebben, reeds boven (e), beweezen, dat petrus de Apostel de opfleller zij van deezen Briev. Dan het is noodig, dat wij de echtheid van deezen Briev, waeruit het Goddelijk gezach van zelvs voortvloeit, met opzet, tegen de bedenkingen, verdeedigen. Te weeten, veelen hebben 'er aen getwijffelt, of deeze Briev wel van petrus oorfprongelijk zij, zo onder de vroegeren, als laeteren (ƒ), en zommigen hebben hem geheel verworpen. Eusebius getuigt, dat men denzclven, in de vroegfie tijden, niet algemeen aengenoomen hebbe. ,, Wat petrus betreft, (zegt hij); één ,, Briev van hem, die de eerfte genaemd wordt, „ is alom erkend; — maer de tweede, die op „ zijnen naem gaet, is, onder de Heilige Schriv„ ten van het Nieuwe Verbond , niet geteld, „ gelijk ons, bij overleevering, bericht is; de„ wijl dezelve echter aen veelen toefcheen van „ nuttigheid te weezen, zo is hij, benevens de „ andere Heilige Schrivten, met vlijt beoef„ fend (g)." Op ee,ne andere plaets, alwaer die Kerkelijke Gefchiedfchrijver onderfcheid maekt, lusde) Pag. LXXX. enz. CO Tillemont, Memoires, &c. Tom. I. p. 474, (g) Hiih Eccl, 1. III. c. 3.  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, lxxxvii tusfchen algemeen aengenoomene, twijffeJachtige, en onechte Schrivten, plaetst hij deezen Briev, in den tweeden rang. „ Onder die, (zegt hij,) „ welke wederfprooken, en echter bij veelen te„ vens gebruikt worden, zijn die, welke de Brie„ ven van jacobus en judas genaemd wor„ den, als mede de tweede Briev van petrus (h~).n Ook heeft origenes, aen de echtheid van deezen Briev, getwijffelt, zeggende: „Petrus „ — heeft maer éénen algemeen erkenden Briev „ nagelaeten; laet de tweede ook van hem zijn: „ want, over deezen, wordt getwijffeld (?'). Reeds in de vroegfte tijden derhalven, heeft men, aen de echtheid van deezen Briev, getwijffeld. Maer de reden van deeze twijÖ'eiing was geheel onvoldoende. Zij was genoomen, uit de verfchillenheid, tusfchen den ftijl van deezen Briev, en den eerften van petrus, die algemeen erkend werdt. Dit bericht ons hieron ij mus (£), die 'er, ter oplosfing van deeze bedenking, bijvoegt, dat petrus twee verfchillende Schrijvers zoude gebruikt hebben, aen welken hij zijne gedachten mededeelde, laetende het opteekenen aen hun over. Dan deeze zwaerigheid kan ligtelijk worden wechgenoomeu, gelijk wij, wanneer wij, over den GO I. c. 1. III. c. 25. CO Eusebius, I. c. 1. VI. 0.25- (k) In Catalogo, c. r. [F 4]  lxxxviiï INLEIDING tot den den flijl van deezen Briev, handelen zullen, naeder ftaen aen te toonen (/). — Zelvs zijn 'er duidelijke fpooren van gelijkvormigheid, tusfchen deezen Briev, en den eerften van petrus (jn). 'Er is nog eene fchijnbaere bedenking, tegen de echtheid en het Goddelijk gezach van deezen Briev; dat dezelve naemenlijk, in de oude Syrifche Overzetting, niet gevonden worde. — Dan die Overzetting wordt geacht, reeds in de eerfte Eeuw, vervaerdigd te zijn (n). Maer die Eeuw was reeds merkelijk gevorderd, toen petrus deezen Briev fchreev; nu is het ligtelijk te begrijpen, dat 'er vrij wat tijd verloopen zij, eer deeze Briev, door het geheele Oosten, kon bekend, en, met algemeene toeftemming, voorecht aengenoomen worden. ' Dit kon toenmaels zo fpoedig niet gefchieden, als in onzen tijd, daer wij de drukpers, en geregelde posten, te baet hebben. VI. Over den flijl van deezen Briev. 'Er is geen genoegzaeme grond altoos , om, uit (?) Millius, Prokg. N. T. num. 126. J. ens, in Bibl. f. p. 392. (m) MiCHAëLis, l. c. II Deel, p. 766. 00 MiCHAé'Lis, 1. c. I Deel, p. 612.  II. ALGEM. ZENDER, van PETRUS, lxxxix uit het verfchil van ftijl, in deezen Briev, en den eerften van petrus, aen deszelvs eehtheid , te twijifelen. Zulk een bewijs is nietsminder dan beflisfende. AI was 'er een kenbaer onderfcheid, tusfchen den ftijl der beide Brieven, dan zou men 'er nog niet uit befluiten moogen , dat zij niet van ééne en dezelvde hand zijn O). De ftijl toch van eenen Schrijver verfchilt doorgaens, naer de onderwerpen, over, de omftandigheeden', in, en de gemoedsbeweegingen, met welke hij fchrijvt. Daer te boven, gelijk wij reeds hebben opgemerkt, zijn 'er duidelijke blijken van gelijkvormigheid, in den ftijl, tusfchen de beide Brieven. Het onderfcheid, in ftijl, bepaelt zich alleenlijk tot Kap. II; en daervan kan men eene zeer voldoende reden geeven. Te weeten, de gedachte van den Bisfchop sc herlo fc fchijnt ons zeer de aendacht te verdienen, dat naemenlijk de Apostel, het karakter, de gevoelens, en de levenswijs, der dwaelgeesten, tegen welke hij waerfchouwt, kap. II, omftandig befchrijvende, eenige plaetfen, uit eenen ouden Hebreeuwfchen Schrijver, raekende de valfche Propheeten van zijnen tijd, overgenoomen, en op de grouwzaeme verleiders, welke hij bedoelde, toegepast hebbe. Nu, wanneer iemand O) MiCHAè'Lis, I. c. II Deel, p. 768. [F 5]  xc INLEIDING tot den mand zijne eigene gedachten aenteekent, bedient hij zich ook, van zijnen eigenen ftijl, maer wanneer hij iets, uit eenen anderen Schrijver, overneemt, eh vertaelt, bindt hij zich, zelvs ongevoelig, meer of min, aen het oorfprongelijke. Deeze opvatting, welke, uit vergelijking van judas Briev, nog meerdere waerfchijnlijkheid, bekoomt, gelijk ons, in het vervolg , naeder blijken zal, behelst niets verwerpelijks. Of zou petrus de afteekening, welke een toenmaels bekende Hebreeuwfche Schrijver, van oude valfche Propheeten, gemaekt heeft, niet zo wel hebben moogen overneemen, en op de grouwzaeme verleiders, welker toekoomst hij voorfpelde , overbrengen, als paulus de woorden van Heidenfche Dichteren, tot zijn oogmerk, gebruikt heeft. VII. De plaets, van waer de Apostel deezen Briev gefchreeven heeft, wordt ons niet aengeweezen, gelijk in den eerflcn Briev, en daerom kunnen wij dezelve, met geene zeekerheid, bepaelen. Denkelijk is de plaets, van des Apostels toenmaelig verblijv, bij de Christenen, aen welke dezelve hielÜt, genoeg bekend geweest, zodat het niet noodig waere, dezelve te noemen. Ondertusfchen, dewijl deeze Briev, niet lang na den eerften, gefchreeven is, zo denkt men door-  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS. xci doorgaens, dat deeze, even als de eerfte, in de eene of andere plaets van het landfchap Baby. Ion, gefchreeven zij. Men vergelijke, over Babylon, het gene wij, in onze Inleiding, tot den eerften Briev,hebben aengeteekent (p). — Dan, vermits petrus deezen Briev, kort voor zijnen marteldood, gefchreeven heeft, Verg. Kap. I: 14> 2011 het kunnen zijn, dat hij zich toen reeds te Rome, alwaer hij zijn leven zoude eindigen, bevonden hebbe. Evenwel kan men, hieromtrent, niets, met zeekerheid, bepaelen (q). VIII. De tijd, wanneer deeze Briev gefchreeven werdt, is derhalven ligtelijk aen te wijzen. In het begin van het jaer 68 onderging de Apostel, te Rome, den marteldood (Y), en heeft gevolgelijk deezen tweeden Briev vervaerdigt, in het jaer 67 ^f), t. ) IX. De ontleediging van deezen Briev. I. Vooraf gaet het opfchrivt, Kap. I: x, 2, behelzende K.Eene opgaev van de perfoonen, door en aen QO Hoven p. LV—LX. (q) Michaëlis, 1. c. p. 77S. CO Bwen p. LV. CO Schutte, I. c. III Deel, p. 148.  xcn INLEIDING tot den aen welken deeze Briev gefchreeven is, vs. i, en D.Eene hartelijke lievdegroet, vs. 2. II.Het lichaem van den Briev zelvs, Kap. I: 3. III: 16, behelst, en eene vermaening, en eene waerfchouwing. K.Voor eerst eene vermaening, om ibndvastig te zijn, in het geloov, aen de leer der Apostelen en Propheeten, en dat geloov te verfieren , met eenen heiligen wandel, Kap. I: 3—21. A. Tot eenen grondilag van die vermaening, herinnert de Apostel deezen Christenen de groote genaede, welke God hun bcweezen had; om, door deeze overweeging, tot het betrachten van de gemelde plichten, gedrongen en opgewekt te worden, vs 3,4. B. Op deezen gelegden grond, bouwt hij zijne vermaening , vs. 5—21. Zij is tweeleedig , om ftandvastig te zïjn, in het geloov, aen de leer der Apostelen cn Propheeten, en om dat geloov te verfieren, met eenen heiligen en deugdzacmen wandel. 1 A.De Apostel begint, met het lactfle ftuk, en dringt ernflig aen, op eenen •" : deugdzaemen wandel, vs. 5—11. a. Di  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xcin «.De vermaening wordt voorgefteld, vs. 5-7, en 0. Aengedrongen, uit aenmerking vaa het nut, het welk de deugdsbetrachting hun zoude aenbrengen, vs. 8-n. a. In dit leven, vs. 8—10. b. In de huishouding der eeuwigheid, vs. ii. B. Wijders vermaent de Apostel deeze Christenen, om ftandvastig te zijn, in het geloov, aen de leer der Apostelen en Propheeten, vs. 12—2r. «.De vermaening wordt, bij wijs van gevolgtrekking, uit het voorige, afgeleid, vs. 12. ö.De Apostel rekende zich, tot deeze vermaening, des te meer verplicht, om dat zijn einde naederde, opdat zij daer van, na zijnen dood , nog gebruik maeken mogten, vs., 13—15. •y. Vervolgens bindt hij deeze vermaening, met krachtige drangredenen, naeder aen, vs. 16—21. a.De eerfte drangreden is genoomen, uit de ontwijffelbaere zeekerheid van het Euangelie, vs. 16—18. ci. Pet rus beroept zich, op zij- ne eigene ondervinding, en die van eenigen zijner mede Apos- te-  xcrv INLEIDING tot den telen, die, met hem, getuigen geweest waeren van 's Heilands verheerlijking op den berg, vs. £.Meer bijzonder vermeldt hij het gene hij en zijne mede Apostelen, bij die gelegenheid, gehoort en gezien hadden, vs. 16b—18. 1. Het gene zij gezien hadden, vs. i6b. a.Het gene zij gehoort hadden, vs. 17, 18. b.De andere drangreden is genoomen, uit het getuigenis der oude Propheeten, vs. 19—21. a. Eerst doet de Apostel eene aenprijzing van het Propheetiesch woord, en leert, hoedaenig een gebruik de Christenen daer van maeken moesten, vs. 19. Vervolgens dringt hij dit fr.uk naeder aen, vs. 20, 21. i.Om dat deeze Godfpraeken geene uitvindingen der Propheeten zelve, \,s. ao. 2. Maer, door den heiligen geest zelven, voortgebracht waeren, vs. 21. 2. Op deeze vermaening laet de Apostel eene waer-  II. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xcv waerfchouwing volgen, welke, in den toenmaeligen tijd , hoogst noodzaekelijk was , Kap. H: i~ III: 16. Deeze waerfchouwing is wederom tweeleedig. A.De eerfte is ingericht, tegen zeer gevaerlijke dwaelgeesten, die, binnen korten tijd, openlijk zouden voor den dag koomen, en de Christenen, van de zuivere leer der waerheid, zoeken af te trekken, Kap. II: 1—22. yf.Dc Apostel begint, met eene befchrijving van deeze valfche Leeraers, in hun haetelijk beftaen, en verdervelijk doelwit; voegende 'er teevens eene teekening bij van het geduchte oordeel, het welk zij ontwijffelbaer te wachten hadden, vs. 1—g. cs. In hun haetelijk karakter en verdervelijke poogingen, vs. 1—33. ' a. Hun haetelijk karakter wordt befchreeven, vs. 1. b. Het verdervelijke van hunne poogingen wordt aengeweezen, vs. 2, 3a- B. Wijders wordt het fchroomelijk verderv afgeteekend, het welk die grouwzaeme verleiders, voor zich zelven, ontwijffelbaer te wachten hadden, vs. 3b—0. a. In  xcvi INLEIDING TOT DEN a. In het gemeen, vs. 3b. b. Meer bijzonder wordt de zeekerheid van hun aennaederend verdcrv \ _:j ,.„.-, ..... ... • .. . . • aengetoond, vs. 4—9. e.Het betoog zelve is ontleend, uit drie zeer merkwaerdige voorbeelden van geftrenge ftraföeffeningen, welke de rechtvaerdige God voormaels gegeeven had, vs. 4—8. i.Over de gevallene Engelen, vs. 4. 2.Over de godlooze menfchen, in de eerfte waereld, voor den algemeenen zondvloed, vs. 5. 3. Over de grouwzaeme inwooners van Sodom , en de nabuurige fteeden, vs. 6—8. #.De Apostel trekt 'er dit wettig gevolg uit, dat zulke booswichten, als die bedoelde verleiders waeren, niet zouden ongeftraft blijven, vs. 9. .Ö.De valfche Leeraers worden, ten aenzien van hunne fnoode begrippen en handelingen , naeder befchrceven , vs. 10—22. «.In het verfoeilijke van hunne denk. en handelwijs, vs. 10—16. a. In  ïï. ALGEM. ZENDBR. van PETRUS, xcvir a. In het gemeen, worden zij geteekend, als lieden, die, aen de vuilfte ontucht, verflaevd waeren, en alle ondergefchiktheid, in de rhenfchelijke Maetfchappij , verwier-' pen, vs. ioa. b. Deeze twee bijzonderheeden worden vervolgens naeder uitgebreid, vs. iob—16. a. De Apostel fpreekt eerst, van L; de laeste, vs. iob—12. ' < i.Hij verklaert, waer in dit verachten der ondergefchiktheid :• geleegen waere, vs. iob. 2. Hij toont 'er het onbetaemelijke van, vs. 11, en 3. Hij teekent de fchroomelijke gevolgen daer van, vs. 12. & Wijders fpreekt hij, van de vuile ontucht, aen welke deeze bedriegers zouden verflaevd weei zen, vs. 13—16. i-Tot dit ftuk, maekt hij eenen gepasten overgang , door te verzeekeren, dat zij loon, naer werken , ontvangen zouden , vs. 13a. 2, Daer op wordt hun ontuchtig XXV. deel. [GJ le.  xcviii INLEIDING tot den leven naeder befchreeven, vs. 13b—16. —.Deeze befchrijving wordt voorgefteld, vs. ijb, 14, 'liiim-j / en, — —.Door hun gedrag, met dat van bileam te vergelijken, naeder opgehelderd, vs. 15, 16. & De Apostel vertoont het fchaedelijke van hunne leer, en het rampzaelige van hunne verwachting, meer bijzonder aen, vs. 17—22. a. In het gemeen, vs. 17. tf.Ten aenzien van hunne leer, vs. 17a. 6. Met betrekking tot hunne verwachting, vs. i?b. b. Beide deeze ftukken gaet de Apostel vervolgens naeder uitbreiden, vs. 18—22. c.Het verdervelijke der leer van deeze bedriegers, vs. 18, 19. £.Het rampzaelige van hunne verwachting, vs. 20—22. 1. Het eerfte bewijs is ontleend, uit den aert van het Euangelie zelven, vs. 20, 21. 2. Het ander is genoomen, van een  ILALGEM. ZENDBR. van PETRUS. xc« een bekend tweeleedig fpreekwoord, vs. 22. B. De tweede waerfchouwing- is ingericht, regen fpotters, die, met de verwachting van 's Heilands toekoomst, den draek ftaeken, Kap. III: 1—16. ^.Vooraf gaet eene gepaste Inleiding, tot deeze waerfchouwing, vs. i, 2. Daerin geevt de Apostel bericht «.Van zijn tegenwoordig bedrijv, in het fchrijven van deezen tweeden Briev, vs. ia. B. Van zijn heilzaem oogmerk, vs. ife, 2; S.Op deeze Inleiding, volgt de waerfchouwing, tegen de gemelde fpotters, vs. 3--16. cc. De waerfchouwing zelve vinden wij, vs. 3—io. a. Eerst fielt de Apostel het kwaed voor, het welk de toenmaeliga Christenen te kennen hadden, vs. 3, 4- tf.In het gemeen zouden 'er fpotters opfiaen, vs. 3a. /'.Deeze fpotters worden meer bijzonder befchreeven, in hunne levenswijs en gevoelens, vs. 3b, 4. i.In hunite levenswijs, vs. 3b. £.In hunne gevoelens, vs. 4. £G 2] b.Bs  c INLEIDING tot den b. De Apostel waepent de Christenen, tegen deeze fpotteren, vs. 5 —TO.  cxiv INLEIDING tot den hebbe aengenoomen, en dat hij en zijne mede Apostelen, ettelijke jaeren gemeenzaem met den Verlosfer verkeert hebbende, getuigen geweest waeren, van de verbaezende wonderen, welke Hij verricht heeft, Kap. I: 2, 3a. Zelvs zegt hij, dat , ' zulken, die lochenen, dat christus in het vleesch gekoomen is, door den geest van den Antichrist, beftuurd werden, Kap. IV: 2, 3- E. Eindelijk, om 'er niet meer bij te voegen, alle de Gnostieken Hemden daer in overëen, dat je sus niets meer waere, dan een bloot mensch, het zij dan, volgens de meesten, in waerheid, het zij, volgens zommigen, nog maer alleenlijk in fchijn. — Te weeten, zij maekten onderfcheid, tusfchen jesus en christus, zo dat zij de perfoneele verëeniging der Goddelijke en menfchelijke natuur, in den Verlosfer, volftrekt verwierpen. Jesus was, volgens hunne wangedrochtelijke begrippen , een bloot mensch; maer toen hij, door joannes den Boetgezant, gedoopt werdt, zou de /Eon christus, dat is, de bovenmenfchelijke natuur, welke zij anders het woord en het leven noemden, in de gedaente van eene duiv, op hem zij nedergedaald, en hem vergezelt hebben, tot dat  I. ALGEM. ZENDER. van JOANNES. cxv dat zijn lijden begon, wanneer het hoogere weezen christus den mensch jesus wederom veriaeten had. Op dit zonderlinge wanbegrip oogt de Apostel allerduidelijkst, Kap. V: i; kerende, dat jesus dezelvde perfoon zij, met christus, en dat Gods Zoon, met de menfchelijke natuur van den Verlosfer, zij verëenigd geweest, niet alleen toen Hij, met waster, gedoopt werdt, maer ook toen Hij, aen het kruis , zijn bloed geftort heeft, Kap. V: 5—8. B. De werkdaedige of pra&icaele wanbegrippen der Gnostieken waeren affchuuwelijk. In het algemeen beweerden zij, dat de Apostelen de leer van den Verlosfer niet zuiver gepredikt, maer dezelve, door 'er verfcheidene dingen, welke tot de Wet behoorden, in te mengen, veelszins vervalscht hadden O). — Te weeten, de gebooden van mosis Wet waeren, volgens hunne leer, niet door den opperflen God, maer door den meermaelen gemelden demiourgos, voorgefchreeven. Deeze laeste, zijnde een norsch en geftreng weezen, zou den Jooden eene harde Wet voorgefchreeven, maer jesus zou de menfchen daervan ontflaegen hebben. Uit C*) Uen* os, AJ&rf. Heyf. !. Ul c 2. [H a]  cxvi INLEIDING tot den Uit zulk een zonderling wanbegrip, vloeide de losbandigheid in zeeden van zelvs voort. Daerom leerde de Apostel, dat God, dezelvde God naemenlijk, die de waereld gefchaepen heeft, een licht zij, van volmaekte heiligheid, en dat 'er in Hem gansch geene duisternis zij; zo dat iemand, die, in de :duisternis van godloosheid, wandelt, met den heiligen God, oumoogelijk eensgezind weezen kunne, Verg. Kap. I: 4—7. Dit was het nog niet al; zij befchouwden de ftof, gelijk wij gezegt hebben, als de bron van alle bederv; zo dat een mensch, die-een Hoffelijk lichaem heeft, niet zou kunnen nalaeten te zondigen. Uit deeze leer, vloeiden twee groüwzaeme ftellingen voort. — Voor eerst, dat het opvolgen van de vleefchelijke 'lusten een middel waere , om het ftoffelijk lichaem , de bron van het bederv, te verzwakken, en derhalven de rechte weg, om het geluk van de ziel te bevoorderen; of ten ruinften, dat de zonden, welke, flechts door het lichaem, gefehiedden, de ziel niet konden benadeelen. Deeze grouwelleer gaet de Apostel te keer, Kap. II: 15, 16. en III: 7, enz. — Ten anderen, dat de mensch niet aenipraekelijk zij, voor, noch ftraffchuldig, wegens zijne zonden, naerdien zij, uit de gefteldheid van het lichaem, en den aert der ftof.  ï. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxvii ftoffe, voortvloeien. Deeze zeeden verwoestende Helling heeft de Apostel op het oost Kap. 1:8. *' De levenswijs der Gnostieken was, over het algemeen , zeer losbandig en verfoeilijk. In dit getuigenis ftemmen de Kerkvaders der eerfte Eeuwen zo volkoomen overéén, dat 'er geene de minfte twijffeling overig zij (/). — Althans carpocrates, één der voornaemfte hoofden van de gnostieken f», die, op het einde der regeering van Keizer hadr.ianus, dat is, omtrent het jaer 136 gebloeit heeft, ftelde eene gemeenfchap, bei' de van goederen en van vrouwen (/). Stellingen, welke regelrecht den weg baenden, tot een losbandig en ontuchtig leven ; waeruit iren^eüs befloot, dat'hij het wcezenlijk onderfcheid, tusfchen goed en kwaed, ontkende (;;;). Dan het verdient zeer onze opmerking, dat dit gefchrivt niet veelerlei vermaeningen behelze, tot onderfcheidene plichten, en tegen bijzondere ondeugden, gelijk de Brieven der an- CO Mos he rm, Disf,*. ie causfis fupp.ptorum librorum, fee. f & If. ViTRtNGA, Obfen. S. Lïb. V. c io-r^ ao i- i- c. 24. °- O) C lemens Aitxandrinus Strom: I. III. p. 42S, 4™ C«Ö 1. c. [H 3]  cxvrn INLEIDING tot den andere Apostelen; maer joannes dringt, in het algemeen, aen, op heiligheid, en broederlijke lievde, Wij moogen 'er uit be- fluiten , dat de Gnostieken, over het algemeen, eene losbandige levenswijs aenpreezen, en daer te boven lievdelooze menfchen waeren. Misfchien hebben zij, in haet en vijandfchap, onder eikanderen, geleevt; meer bijzonder evenwel zullen zij eenen perfoneelen afkeer, tegen de Christenen, die zich, aen de belijdenis van het zuiver Euangelie, hielden, betoont hebben. — Trouwens, opgeblaezen, op hunne gewaende verlichting, en ingebeelde wetenfchap, zullen zij de rechtgeloovigen, als blinde en onkundige lieden, veracht hebben, en, uit deeze verachting, moesten fmaed en lievdelooze behandelingen natuurlijk voortvloeien. Paulus zag reeds de eerfte beginfelen van deeze grouwelleer, Verg. I Tim, I: 4; petrus voorfpelde de toekoomst van deeze verleiders , Verg. 3 Petr. II; maer joannes, die ,eenen zeer hoogen ouderdom bereikt heeft, beleevde den tijd, dat zij openlijk te voorfchijn kwaemen, het hoofd onbefchaemd opftaeken,en niets onbeproevd lieten, om hunne hoogst verdervelijke dwaelingen allerweegen te verfpreiden. Dc: overweeging van het gevaer, in het welk de loenmaelige Christenen verkeerden, Verg. Kap. II:  j. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxix II: 18, om, door de drogredenen van deeze verleiders, tot hunne hoogst verdervelijke dwaelingen, wechgefleept te worden, bewoog den Apostel, tot het opflellen van dit waerfchouwend vermaenfchrivt. IV. Het oogmerk van dit gefchrivt was derhalven, om de fteeds meer en meer doorbreekende dwaelingen der Gnostieken te fluiten, en de Christenen daer tegen te waepenen; als meede om hun de' meest vermoogende drangredenen aen de hand te geeven, welke hen , tot eenen heiligen wandel, en onderlinge lievde, konden aenfpooren. De leerflellige dwaelingen der gemelde valfche Propheeten had de Apostel, in zijn Euangelie, reeds volkoomen wederlegt, door een uitvoerig bericht te geeven, van het gene Gods Zoon, in het vleesch geopenbaerd, geleert, vporgefchreeven, verricht en gelceden heeft. Van dat alles was hij, met zijne mede Apostelen,.oor- en ooggetuige geweest, zo dat het gene hij, omtrent den perfoon van den Verlosfer, zijne leer en wonderwerken, bij monde en gefchrivte, verkon.digt had, op onwankelbaere gronden van zeekerheid, gevestigd waere, Verg. Kap. I: 1—3. 'Er was derhalven niets anders noodig, dan de Christenen, tegen de gemelde dwaelgeesten, die [H 4] al  cxx INLEIDING tot oen al meer en meer veld begondcn te winnen, eniftig te waerfchouwen, als meede tot eenen heiligen wandel, en onderlinge lievde, gemoedelijk .op te wekken. Tot dat einde, voegde de Apostel, dit gefchrivt, als een Aenhangfel, of de Toepasfmg, bij zijn Euangelie. V. pe Goddelijke oorfprong van dit opftel vloeit, uit deszelvs echtheid, onmiddelijk voort. Nimmer is 'er aen getwijffeld, hebben wij boven gezien, of joannes de Apostel is de Schrijver van deeze verhandeling (V). Dit wordt nog daer te boven, door de blijkbaere gelijkvormigheid van den flijl, in het Euangelie, en in den Briev, bevestigd. Maer is dit opflel, door ecnen Apostel, gefchreeven, die, door den heiligen geest, in alle waerheid geleid werdt; dan is het ook van eenen Goddelijken oorfprong, cn, door den heiligen geest zelven, ingegeeven. VI. De flijl, in dit gefchrivt, flemt, met dien van den Apostel, in zijn Euangelie, volkoomen overeen, gelijk wij reeds meermaelen hebben aengemerkt. Om <«) Eüsssius, Rist. Eed. !. III. c. 24.  I ALGEM. ZENDER, van JOANNES. cxxi Om zich, tegen de Gnostieken, te verzetten ' bed,ent hij zich, van hunne eigene kunstoor! den en fpreekwijzen; en in de daed, men kan dwaelgeesten niet beeter wederleggen, dan, door zich te fchikken, naer hunne eigene manier van ach uit te drukken. - Wanneer men dit, bij het verklaeren van dit opllel, niet in het oog ■houdt, zal men dingen zeggen, welke, hoe zeer Zr tyf W2er Cn ftichtelijk' m te pasfe koomen, en aen des Apostels vooru-ellen eenen zin toedichtenden welken hij zelvs met gedacht heeft. J Voor het overige is de redeneertrant vrij en willekeurig zonder dat de Apostel zich, aen de egclen der kunst, gebonden hebbe. Hier van Ï het, dat hij eene zaek meermaelen voor/telt als meede dat hij, van het ée'ne onderwerp, tot'het andere, fpoedig overgae en wedcrkeere Zelvs worden de zaeken doorgaens, bij wijs van JpIl0. nsrnen of kortbondige fpreuken, voorgcdraegen ' Eindehjk is de manier van waerfchouwen en vermaenen ongemeen zacht, lievderijk, en in neemend. _ Hoe zeer hij de dwaelgeesten, £ hun haetelijk karakter, en hunne verdervel Z poogingen, affchildere, gaet hij, in ziJne fchouwingen en vermaeningen, aen de Christe nen tewerk, als een teerhartig vader, die be zorgd is, voor zijne beminde, kinderen (»> L* in) F r. Ai cüs , in pefat^ad hnc Epistohn. Ke£  oexii INLEIDING tot dih Het karakter van den zachtzinnigen en lievderijken joannes vertoont zich hier, „ allerduide„ lijkst en in zijn volkoomen licht; lievde, in•„ fchikkelijkheid, gepaerd, met ijver voor zij„ nen Goddelijken Meester, ftraelt, in elk woord „ en gezegde , door. Eene waerfchouwing van „ eenen tederen vader, aen zijne kinderen, bij „ welken gezach, en niet zo zeer wijd uitge„ haelde redenen, meer gelden zullen, dan wijd' -,, loopige en diepzinnige bewijzen Q0-" VII. De tijd, wanneer, en de plaets, alwaer dit gefchrivt is opgefteld. Wat den tijd aengaet, daer over zijn zeer onderfcheidene begrippen. Zommigen willen, dat dit opftel vóór, anderen dat het na het Euangelie, vervaerdigd zij. De één beweert, dat het vóór, de ander dat het, na de verwoesting van Jerufalem, gefchreeven zij. De oordeelkundige Heer schutte, die, in de tijdrekenkunde, ongemeen bedreeven was, bepaelt het, tot het jaer 70 , of daerömtrent; wanneer de Apostel, verönderfleld, dat hij, in het jaer 10, gebooren zij, een man van 60 jaeren zal geweest zijn Maer hier kunnen wij, den ' (p) Van HAMELSVELD.&tf Aenmerkingen «ver liet N. r. 11 d. p. 521. Cj) Heilige Jaerioeken, III Deel, p. 167 170.  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxxm den geleerden Schrijver niet bijvallen. — Het is waer, de Christenen worden, in dit gefchrivt, niet bemoedigd, tegen vervolgingen; daer uit befluit de Heer schutte: „ dat alles hier veel „ meer de zachte regeering van vespasianus „ en titus, dan het wrang beftuur van nero ,, of do mitianus, ademe (V)." Maer, uit die zelvde waerneeming, moet men afleiden , dat dit opftel, na de vervolging onder domitianus, vervaerdigd zij — Het andere bewijs, uit Kap. II: 18. ontleend, fchijnt ons zeer gedrongen , en verre gezocht. De uitdrukking, welke de Onzen vertaelen, de laetfte uur, zal het winUrjhifoen beteekenen, en, door dit ■winterfaifven, zal de winter van het Joodendom, den tijd kort voor de verwoesting van Jerufalem, geheimzinnig bedoeld worden 0). De laetfte uur, of, gelijk 'er eigenlijk ftaet, eene laetfte uur, zegt zo veel, als eenen zeer gevaerlijken tijd. Men vergelijke onze Uitbreidende Verklaering, bij Kap 11: 18. Volgens het algemeen getuigenis der Oudvaderen, heeft joannes de Apostel geleevt, tot de regeering van Keizer trajanus, zijnde geftorven, in het derde jaer van den gemelden Keizer, of het jaer 100, na de geboorte van CHRIS- (0 1- c. p. 167. (O I. c. P. 168, 169.  cxxiv INLEIDING tot den christus, volgens de gemeene reekcning (/). ~- Dit opftel is derhalven van laeteren tijd,» en daer'heenen wijst ons de inhoud zelvs: want de Gnostieken , welker toekoomst de Apostel petrus, kort voor zijnen marteldood, voorfpelde, Verg. 2 Petr. II, waeren nu reeds werkelijk opgeflaen,en beroerden het Christendom, op eene jammerlijke wijs. Dan, laeten wij de zaek, wat meer bijzonder, onderzoeken. 'Er zijn, die het opflellen van dit gefchrivt, niet tot de laeste daegen van den Apostel, bepaelen, maer tot kort voor de verwoesting van Jerufalem, toen het reeds, tot eenen openbaeren oorlog, tusfchen de Jooden en Romeinen , was uitgebrooken. Van dit begrip is ook de Ridder MiCHAëLis. „ Het gene mij, (zegt hij (V),) „ intusfchen het meest aenfpoort, om den Briev ,> van joannes, voor de verwoesting van Jerufalem, te (lellen , is , dat hij, vroeger dan het Euangelie, fchijnt gefchreeven te zijn. Bei,, de gaen eenerlei ketterij te keer; het Euangelie wederlegt dezelve, door gronden, maer de Briev getuigt flechts, dat joannes hun „ gevoelen afkeure, dat onnut zou geweest zijn, wanneer hij reeds te vooren eene w.ederleg- CO Tken mus, 1. c. I. III. c. 3. Eusebius, in Chron, O») Inleiding, II Deel, p. 841.  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxxv „ ging tegen dezelve gefchreeven hadde." Nu is het Euangelie, volgens den Heer MicriAëtfïs (v), gefchreeven, voor de verwoesting van Jerufalem, maer na den dood van petrus; en dan zou dit gefchrivt nog vroeger zijn oVJfield. FS Maer, onzes erachtens, moet de redeneering worden omgekeerd. - Joannes wederlegt de dwaelingen der Gnostieken, bijzonder omtrent den perfoon van den Goddelijken Veriosfer, in •zijn Euangelie; maer, in dit gefchrivt, veron■ derfielt hij die wederlegging; zo dat hij de Christenen Hechts waerfchouwe, tegen het gevaer der verleiding, met bijvoeging van zulke bepael de vermaeningen, als, voor de toenmaelige om ftandighceden, meest gefchikt waeren. Derhal ven is dit gefchrivt, als. een. acnhangfel tot of de toepasftng van het Euangelie, na het zelve'00 gefield (ir). v' De doorluchtige grotius beriep zich op Kap. II: i8,,alwacr de Apostel zegt, dat (lc 'lacste uury het welk dan den laesten. tijd van het Jood fche Gemeenebest beteekenen zal, reeds gekoomen zij. — Maer de laesie uur, hebben wij reeds" opgemerkt, of eene laesie uur, beduidt eenen zeer gevaerlijken tijd. Het 60 1- c. II Deel, p. 349, 4ce, O) SciiüTTS, 1. c. p. 167.  cxxvi INLEIDING tot oen Het bewijs, het welk men, uit Kap. II: 13, 14, ontkenen wil, verdient nog minder opmerking. Men verönderftelt, dat de Apostel, ter aengchaelde plaets, fpreeke, van Christenen, die den Verlosfer, met hunne lichaemelijke oogen, gezien, en, naer het vleesch , gekent hadden. „ Maer, (zegt men,; de langlevenheid van den „ Apostel laet niet toe, dat 'er, op het laest „ van zijn leven, meer dan 60 jaeten na 's Hei„ lands hemelvaert, nog menfchen zouden ge„ wecst zijn, die den Verlosfer, met hunne 00„ gen, aenfehouwt, en, naer het vleesch, ge„ kent hadden." ** Dan, wij hebben, in onze Uitbreidende Verklaering, bij die plaets aengetoont, dat de Apostel fpreeke van bejaerde Christenen, die den Verlosfer, op de rechte wijs, gekent en erkent hadden, van den eerften tijd af, dat hun het Euangelie gepreedikt was. 'Er is, volgens het gene wij zo even beredeneert hebben, bij ons geen twijffel over, of de Apostel heeft dit gefchrivt, na zijn Euangelie, opgeftelt. — Nu heeft hij zijn Euangelie gefchreeven, na dat hij, uit zijn ballingfchap , op het eiland Pathmos, ontflaegen was, en zich te Ephefen gevestigd had. Epiphaniiis zegt (x) , dat de Apostel het Euangelie gefchreeven hebbe „ in zijnen hoogen ouderdom, toen hij meer dan » 9° (x) Heref- 5-.  I. ALSEM: ZENDBR. van JOANNES. cxxvii „ 90 jaeren bereikt had, na zijne terugkomst „ uit Pathmos (y)." ~ Derhalven moet hij dit gefchrivt, als een aenhangfel van het Euangelie, nog laeter vervaerdigt hebben; ten zij men liever verönderflellen wilde, dat hij beide het Euangelie, en dit aenhangfel, gelijktijdig gefchreeven en verzonden hebbe. Dit koomt ons, uit hoofde van de naeuwc betrekking, welke de bei. de gefchrivten met elkander hebben, zeer aenneemenlijk voor. De plaets, al waer dit opftel vervaerdigd werdt r was derhalven de Stad Ephefen, in welke de Apostel, nadat hij, uit zijne ballingfchap, ontflaegen was, zich gevestigt heeft. Vermits wij dit opftel, niet voor eenen Briev, houden, maer voor een aenhangfel van het Euangelie, of een waerfchouwend vermaenfchrivt, hebben, wij niet noodig, om onderzoek te doen, naer VIII. De perfoonen., aen welken deeze Briev, gelijk dit opftel -doorgaens genaemd wordt, zou gcr fchreeven zijn. Laeten wij evenwel de onderfcheidene gedachten kortelijk voorftellen. Augustinus zegt, dat deeze Briev gefchreeven zij, aen de Parthers, dat is, aen de Chris- üq XX Deel, Inleiding, p. Lil LX.  cxxviii INLEIDING tot de-n tenen, die, in het gebied der Parthers , aen deoverzijde van den Euphraet, woonachtig waeren (~). Zo veel is zeeker, dat 'er veele Jooden gevonden wierden, in het gebied der Parthers, aen geene zijde van den Euphraet, te Narde?, Nifibis, en elders en, vermits 'er van deezen ook op het Pinxterfeest, bij de uitftorting van den Heiligen Geest, tegenwoordig waeren , Verg. Hand. II: 9, is 'er ook geen twijffel aen, of 'er is ook een aental van Christenen geweest. — Dan, hoe zeer ook de Latijnfche Overzetting dit gefchrivt, den Briev aen de Parthers, genoemt hebbe, is evenwel de zaek zelve ten eene-mael ongeloovbaer, daer de Apostel, aen de Parthers, niet in het Grieksch, zoude gefchreeven hebben, in eene tael, welke hun onbekend was (£). Anderen beweeren, zonder eenig voldoend bewijs , dat dit opftel een Briev zou zijn, gefchreeven aen de Christenen te Corinthen. Volgens nog anderen, zal de Briev, kort voor de verwoesting van Jerufalem, aen de Christenen, die zich toen in Galilea ophielden, gefchreeven zijn. Dan het bewijs, het welk men uit Kap. II: 13, 14. ontleent, dat de Apostel fpreeke, van I C2) Quut. Euangel. 1. II. c'. 39. (a) Josephus, Antiq. Jui. I. XVIII. c. 12. (V) Josephus, de Bello Jud. in prcef. §. 2.  I. ALGEAI. ZENDBR. van JOANNES . cxxtx van zulkcn, die christus in het vleesch gekent hadden, fteunt, op eene gansch verkeerde uitlegging, gelijk wij reeds hebben aengemerkt. De Hoogleeraer lampe houdt dit opftel, voor eenen algemeenen zendbrkv, in den allerëigenlijkften zin, gefchreeven, aen alle Christenen, in alle plaetfen (c). — Het bewijs is ontleend, uit de benaeming van algemeenen zendbriev, en uit het getuigenis van theodoretus. Maer die naem wordt ook gegeeven, aen de beide Brieven van petrus, volgens de aenmerking van den gemelden theodoretus zelven; die evenwel, aen bepaelde Christenen in klein Afia, gefchreeven waeren. Wij, voor ons, befchouwen dit gefchrivt, niet als eenen Briev, maer als een aenhangfel van het Euangelie, het welk onze Apostel, kort na, of misfehien gelijktijdig met het zelve, gefchreeven en uitgegeeven heeft. IX. VerJ.eeUng van deezen Briev. Vermits dit gefchrivt, niet volgens de regelen der kunst, zij opgefteld, gelijk wij reeds gezegt hebben, en zich daerom niet voegzaem ontleeden laete, te meer, daer de Apostel eéne en dezelvde zaek meermaelen infeherpt, fchijnt ons de c vol- CO Comment. in Euang. joant.es, ProUgm. p. ioj. XXV. deel. [I]  cxxx INLEIDING tot den volgende verdeeling , daer 'er toch eene noodig is, om de zaeken uit een te plaetfen, de natuurlijk-te te weezen. I. De Apostel begint dit gefchrivt, het welk hij, in zijnen hoogen ouderdom, ter gelegenheid der verdervelijke poogingen van de Gnostieken, tot waerfchouwing en vermaening van de Christenen , vcrvaerdigt heeft, met de volkoomene zeekerheid en het gewichtig oogmerk van alles, wat hij, omtrent den Goddelijken Verlosfer, geleert had en nog leerde, nadrukkelijk voor te ftellen, Kap. I: 1—4. N.De zeekerheid van alles, wat hij, omtrent den Verlosfer, geleert had, en nog leerde, ftelt hij voor, vs. 1— 3a, en 2.Het gewichtig oogmerk van dit alles, vs. A. Zo van het prediken der Apostelen in het gemeen, vs, 3b, B. Als van onzen Apostel, in het fchrijven van deezen Briev, meer bijzonder, vs. 4. II. Op deeze voorreeden, laet de Apostel ettelijke gemoedelijke vermaeningen volgen , Kap. I: 5- V: 12. K.Eerst vermaent hij, tot eenen heiligen wandel , Kap. I: 5— II: 6. A.Tot eenen grondflag van deeze vermaening, leert hij, dat God volmaekt heilig zij, Kap. I: 5- B. Op  I. ALGEM. ZEND BE. van JOANNES. cxxxi B. Op deezen grondflag, bouwt hij zijne vermaening, tot eenen heiligen wandel Kap. tt 6- II: 6. A. Hij leert, dat niemand een waer Christen weezen kunne, zonder het voorbeeld van Gods heiligheid naer te volgen, Kap. I: 6", ?a. B. Dat elk een Christen, uit hoofde van zijne te kort koomingen, de reinigmaeking, door christus bloed, geduurig noodig hebbe, vs. yb—Ia «. Deeze zaek wordt voorgefteld vs 7b, en B. Vervolgens naeder aengedrongen, vs. 8—io; door-op te merken, a. Dat iemand, die waent niet aenfpraekelijk te zijn, voor zijne zonden, zich en anderen jammerlijk bedriege, vs. 8. b. Dat het belijden van onze zonden de rechte weg zij, om de Goddelijke gunst te erlangen, vs. g. c. Dat iemand, die voorgeevt geene zonden te hebben ■ het Goddelijk getuigenis wederfpreeke, vs. io. C. De Apostel voegt 'er eene waerfchouwing bij, dat de Christenen zijne leer, welke hij tot dus verre had vóorgedraegen, niet misbruiken moesten,noch P 2J tot  cxxxn INLEIDING tot den tot losbandigheid , noch tot moedeloosheid, Kap. II: i, a. «.Niet tot losbandigheid; zij moesten zich wachten, van,te zondigen, vs. f\ B. Niet tot moedeloosheid; wanneer zij gezondigt hadden , moesten zij zich bemoedigen, met de voorbidding van den Verlosfer, en bij Hem verzoening zoeken, vs. ib, 2. D.Eindelijk toont de Apostel, dat niemand een echte leerling van christus weezen kunne, ten zij hij, volgens zijne voorfchrivten, heilig leeve, Kap. II: 3-6. «.De zaek wordt voorgefteld, vs. 3; en ,<■■;. / B. Naeder aengedrongen, vs. 4—5. a. Om dat het gehoorzaemen van christus voorfchrivten het eerfte kenmerk is van zijne oprechte leerlingen, vs. 4, 5. b. Om dat een leerling de voetftappen van zijnen Meester moet naervolgen, vs. 6. Df Wijders wekt de Apostel de Christenen op, tot onderlinge lievde, Kap. II: 7—11. A. Hij laet eene aenmerking vooraf gaen, dat het gebod der lievde, het welk hij hun  L ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxxxm hun ftondt aen te prijzen, geen nieuw voorfchrivt waere, vs. 7, 8. A.Hct was een oud gebod, vs. 7. Evenwel kon het, in zeeker opzicht, een nieuw gebod genaemd worden ^ooizo ver de voorige duisternis was opgeklaerd, vs. 8. B.Op deeze aenmerking, gr0ndt hij zijne vermaening, tot onderlinge lievde; uitvoerig aentoonende, dat iemand, die zijnen broeder liev heeft, in het licht,maer die zijnen broeder haet, in de duisternis, wandele, vs. 9—n. J. De Apostel voegt 'er eene afmaening bij, tegen de lievde tot de waereld, Kap. II- ï2 17. A.Hij zendt eene voorreeden vooruit, welke tevens verfcheidene drangredenen behelst, om de afmaening naeder aen te binden, vs. 12—14. Deeze voorreeden raekt yJ.De Christenen in het gemeen, vs. i2. B.Onderfcheidene perfoonen, in het bijzonder, vs. 13, 14. «.Dit ftuk wordt voorgefteld, vs. 13a. a.Ten aenzien van de Vaders, dat is, zulke Christenen, die, reeds zeedert eenen geruimen tijd, belijdenis van het Euangelie gedaen C1 3] en '  cxxxiv INLEIDING tot den cn tevens meerendeels groote vorderingen gemaekt hadden, in de genaede, vs. 13a. b. Ten opzicht van de Jongelingen, of lieden, die mannelijke jaeren bereikt hadden, dat is, zulken, die , wel niet van den beginne, dat het Euangelie gepredikt was, maer evenwel zeedert eenigen tijd, tot het Christendom bekeerd, en meerendeels, in kennis en godsvrucht, vrij wat toegenoomen waeren, vs. 13b. c.Met betrekking tot de Kinderen, dat is, jonge Christenen, die eerst nieuwlings het Euangelie omhelst hadden, vs. 13c. /3.Nog eens, wordt dit zelvde ftuk, ten aenzien van de vaders en jongelingen , met andere woorden , herhaeld, vs. 14. B. Op deeze voorrecden, volgt de afmaening , tegen de lievde der waereld, zelve, vs. 15—17- J.Dt vermaening wordt voorgefteld, vs. 15a, en B. Naeder aengedrongen, vs. 15b-—17. «. Om dat de lievde tot de waereld , . met  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxxxv met de lievde tot God, ftnjdig is, vs. 1513, 16. a. Deeze ftelling vinden wij, vs. 15b en b. Het betoog daer van, vs. i6\ B.Om dat de waereld, met alles, wat zij heeft en geevt, vergangelijk is, vs. 17. "T. Vervolgens waerfchouwt de Apostel, tegen zeer gevaerlijke verleiders, die, uit het midden der Christenen, waeren voortgekoomen, Kap. II: 18—27. A. Eerst ftelt hij den Christenen de zorglijkheid der tijden voor, welke zij beleevden, beneevens het gevaer der verleiding, waer aen zij waeren blootgefteld, vs. 18, 19. A.Hi] toont de zorgelijkheid van den tijd aen, welken zij beleevden, vs. 18. •ö.Hij befchrijvt de verleiders, die, uit hun midden, waeren opgeftaen, vs. 19. B.Hij waerfchouwt, tegen deeze verleiders, en hunne hoogst verdervelijke wanbegrip- pen, vs. 20—23. A. Zi} waeren genoegzaem, in de leer der waerheid, onderweezen, en moesten daerom bij dezelve blijven, vs. 20, 21. B. De verleiders zochten de allerfchaede- r14] ïijk.  cxxxvï INLEIDING tot den lijkfte wanbegrippen voort te planten, welke, met de leer van het Euangelie, vierkant flrijdig waeren, en het weezen van het Christendom verwoestten, vs. 22, 23. C. Hij vermaent hen, om, bij de zuivere leer van het Euangelie, te blijven, als zijnde de rechte weg, om het eeuwig leven te erlangen, vs. 24, 25. D. Hij toont de noodzaekelijkheid van deeze waerfchouwing aen, vs. 26, en E. Dringt dezelve.nog eens aen, uit aenmerking, dat zij, in de leer der waerheid, grondig onderweezen, en verplicht waeren, om daer bij te blijven, vs. 29. ,1. Voorts wekt de Apostel deeze Christenen op, om hun geloov te verfieren, met eenen heiligen wandel, Kap. U: 28— III; 24. A. Vooraf gaet eene vermaening , om , bij het geloov, aen de zuivere leer van het Euangelie, te volharden, Kap. II: 28. B. Daerop volgt eene aenfpooring, tot eenen heiligen wandel, Kap. Mi 29— III: 24. ^.Deeze opwekking wordt, in het algemeen, voorgeiïeld, Kap. II: 29, en, BAn de bijzonderheeden, naeder uitgebreid , Kap. III. A. Eerst wekt de Apostel de Christenen op, tot de beoeffening van eene al-  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxxxvn algemeene godzaeligheid , als het echte kenmerk van Gods kinderen, vs. i—10. a. Vooraf herinnert hij hun den uitneemenden gelukftaet, tot welken zij vcrheeven waeren, om daer uit vervolgens hunne verplichting af te leiden, vs. i, a. . a.Dit geluk waeren zij reeds aen. vangelijk deelachtig, vs. i, en b.Zij zouden het zelve namaels, in volmaektheid, genieten, vs.2. fi.Uit dit voorrecht der Christenen, leidt de Apostel hunne verplichting af, tot eenen heiligen wandel, vs. 3-1 o. a. Eerst befchrijvt hij de gezindheid van iemand, die de toekoomende gelukzaeligheid te gemoet ziet, vs. 3. b. Wijders wordt de verplichting der Christenen, tot eenen heiligen wandel, naeder aengedrongen, vs. 4—10. tf.De Apostel bewijst deeze verplichting, vs. 4—5. 1. Om dat de zonde eenen verfoeilijken opftand, tegen God, in zich fluit, vs. 4. t1 5l 2. Om  cxxxvm INLEIDING tot den 2.Om dat de dienst der zonde, met het karakter van eenen Christen, geheel onbeftaenbaer is , vs. 5, 6. #.Hij wederlege de verleidende inboezemingen der hoogst gevaerlijke dwaelgeesten van dien tijd, vs. 7—10. i.In het gemeen, vs. 7. 2.Meer bijzonder betoogt hij, dat het betrachten der godzaeligheid, aen den eenen kant, en de dienstbaerheid aen de zonde, ter andere zijde, de echte merkteekenen zijn, aen welke de naervolgers van God, en die van den duivel, kunnen onderkend worden, vs. 8—10. —.Dit betoog zelvs vinden wij, vs. 8 , 9 , en .Het befluit, vs. 10. B. Daerna dringt de Apostel aen, op de beoeffening der broederlijke lievde, Kap. III: 11—24. cc. De zaek wordt, op zich zelve, voorgefteld, vs. 11, en G. Vervolgens uitvoerig aengedrongen, vs. 12—24. a. Om  I. ALGElYI. ZENDBR. van JOANNES. cxxxix a. Om dat een tegenövergefteld beftaen allerverfoeilijkst is, vs. 12 —15. «.Daer door is men gelijk, aen den grouvvzaemen ca in, vs. 12. £.Dus doende gedraegt men zich, als een moordenaer, vs. 13-15. b. Een ander bewijs ontleent de Apostel,uit het heerlijk voorbeeld van christus lievde, vs. 16 — 18. «.Eerst ftelt hij de uitneemende lievde van christus voor, vs. 16a. *,Hij toont de verplichting der Christenen aen, om dit voorbeeld naer te volgen, en alles, voor hunne broederen, zelvs hun leeven, zo het noodig is, veil te hebben, vs. i6b, 17. c.Bij weege van befluit, dringt hij ernftig aen, op het beoeffenen van ongeveinsde broederlievde, vs. 18. c. Een derde bewijs ©ntleent de Apostel, van de gezeegende vruchtgevolgen der beoeffening van brocderlievde, vs. .19—22. a. Men  cxl INLEIDING tot den a. Men betoont daer door een echt leerling van den Heiland te zijn, vs. 19a. £.Men erlangt daer door gerustheid van het hart, vs. 19^-22. 1. Dit voorrecht wordt voorgefteld, vs. 19b, 20. 2. Naeder uitgebreid en aengedrongen, vs. 21, 22. I.De Apostel waerfchouwt, tegen de verleiding van zulken, die zich, voor Propheeten, en onfeilbaere Leeraers, uitgaeven, Kap. IV: 1-6. A. Eerst waerfchouwt hij, tegen de verleiders, vs. 1. B. Daer na geevt hij de merkteekenen op, aen welke de waere, van de valfche Leeraeren, konden onderkend worden, vs. 2 —6. A. Dit merkteeken beftondt, naer de toenmaelige omftandigheeden, in de rechte erkentenis van een zeer bijzonder,maer zeer gewichtig, leerftuk, vs. 2. B. De zaek wordt naeder bevestigd, vs. Z-6. «.Om dat het verloochenen van dit leerftuk een bewijs was, van den geest des Antichrists. vs. 3. G. De Apostel neemt deeze gelegenheid  I. ALGEM. ZENDBll. van JOANNES. cxli heid waer, om de Christenen te bemoedigen, regen de woelingen van dien Antichrist, vs. 4—6. a. De valfche Leeraers ftemden, niet 1 . de waereldgezinde menfchen, overeen, vs. 4, 5. b. De Christenen daer en tegen Hemden overeen, met God zelven, en dit was een bewijs, dat zij, niet de dwaeling, maer de waerheid, voorftonden, vs. 6. f.De Apostel herhaelt zijne vermaening, tot onderlinge lievde, nog eens, en dringt dezelve zeer uitvoerig aen, Kap. IV- 7— V: 2. A. De vermaening zelve wordt voorgefteld, Kap. IV: 7a, en B. Zeer uitvoerig aengedrongen, Kap. IV: 7b— V: 2. ^.De eerfte drangreden is daer uit ontleend, dat de lievde ons, aen God, gelijkvormig maeke, Kap. IV: 7b—n. a. Deeze drangreden wordt opgegee- ven, vs. 7, 8. 6. Bij die gelegenheid, doet de Apostel eenen uitflap, vs. 9—11. a. Hij geevt eene verbaezende proev op van Gods onnailenkelijke lievde, vs. 9, 10, en b. Hi  • cxLir INLEIDING tot den b. Hij leidt daer uit onze verplichting af, om malkanderen liev te hebben, vs. ii. B. De tweede drangreden, met welke de Apostel zijne vermaening, tot onderlinge lievde, aendringt, is daer uit genoomen, dar men, zonder lievde tot de broederen, ook geene lievde tot God hebben kunne, Kap. IV: 12— V: 2. et.Deeze ftelling wordt, in het gemeen, voorgedraegen, Kap. IV.- 12. 6. Meer bijzonder uitgebreid en opgehelderd, Kap. IV: 13— V: 2, door aen te merken: a. Dat de Christenen Gods Geest ontvangen hebben, die een Geest der lievde is, Kap. IV: 13—16*. a. T>e Christenen hebben Gods Geest ontvangen, vs. 13. b. Deeze Geest is een Geest der lievde, om dat God de lievde zelve is, gelijk Hij, door het zenden van zijnen Zoon , bij uitneemenheid, betoont heeft, vs. 14—i6a. b. Dat wij, wanneer wij de lievde uitoeffenen, Gode gelijkformig en zijne gunstgenooten zijn, vs. i6£>. c. Dat de lievde ons vrijmoedigheid gee-  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxliii geeve, tegen den grooten dag.vs. 17, 18. d. Dat de lievde tot God , zonder lievde tot de broederen, niet beftaen kunne, vs. 19—Dit wordt beweezen «.Uit den aert der zaeke zelven, vs. 19, 20. b.Uit het uitdrukkelijk bevel van christüs, vs. 21. e. Dat iemand, die de broederlijke lievde uitoeffent, ook lievde tot God hebbe, Kap. V: 1,2. (1. Eindelijk vermaent de Apostel, tot eene blijmoedige gehoorzaemheid aen Gods gebooden, Kap. V: 3—12. A. Deeze vermaening wordt, als een gevolg, uit het voorheen beredeneerde, afgeleid, vs. 3 a. B. De Apostel lost eene bedenking op, ontleend , uit het moeilijke van Gods gebooden, vs. 3b—12. A. De oplosfing wordt voorgefteld, vs. 3b, en ZJ.Aengedrongen , uit aenmerking, dat het geloov alle zwaerigheeden overwinne, vs. 4. C.Bij die gelegenheid ? doet de Apostel eenen  cxliv INLEIDING tot den eenen uitflap , om dat geloov naeder te befchrijven, vs. 5—li. «.Ten aenzien van het voorwerp,waer- omtrent het zelve verkeert, vs. 5, 6a. /S. Met opzicht tot de gronden van zeekerheid, vs. 6b—12, a. In het gemeen, vs. 6b. b. Meer bijzonder, vs. 7—12. a.De leer van het Euangelie wordt bevestigd, door hemelfche en aerdfche getuigen, vs. 7, 8. 1. De hemelfche getuigen worden opgegeeven, vs. 7, en 2. De aerdfche, vs. 8. &.Dit getuigenis is ontwijffelbaer zeeker en alleszins geloovwaerdig, vs. 9, 10. f. Eerst redeneert de Apostel van het mindere, tot het meerdere, vs. 9 2.Daer na betoogt hij, dat het verwerpen van dit getuigenis, in het weezen der zaeke, op eene verfoeilijke godslastering nederkoome, vs. 10. c.Dit getuigenis is allergewichtigst, vs. 11, 12. III.Het befluit van deezen Briev hebben wij, Kap. V: 13—21. K. Eerst  I. ALGEM. ZENDBR. van JOANNES. cxlv H. Eerst geevt de Apostel het algemeene oogmerk op, waer toe hij deezen Briev gefchreeven had, vs. 13. ' 3.Wijders prijst hij het gebed aen, vs. 14 - 17. A. Zo in het gemeen, vs. 14, 15, B. Als in het bijzonder, in geval een Christen eene zonde, niet tot den dood, gezondigt had, vs. 16, ij. .3. Hij voegt 'er nog een paer aanmerkingen bij, vs. 18—21. A. Tegen den dienst der zonde, vs. 18 —20. ^.De vermaening wordt voorgefteld, vs. 18, 19, en, .5.In haere beminnelijkheid, naeder aen- gedrongen, vs. 20. B. Tegen den dienst der afgoden, vs. 21. X. Uitlegkundige Schrivten. Die de verklaeringen van onze Nederlandfche Godgeleerden, over dit aenhangfel van joannes Euangelie, begeert te raedpleegen, kan te recht koomen, bij D. van staveren, over den eerften Briev van joannes , in 40. J. creijgton, over den eerften Briev van joannes, in 40. XXV. deel. [K] A.  cxlvi INLEIDING tot den l ALG. ZENDB. enz. A. T. gilde, over den eerften Briev van joannes, in 4°. ï. P. elsimerus, over den eerften Briev van joannes, in 4°. A. voget, onileedende VerHaering van den eerften algemeenen Zendbriev des Apostels joannes, 11 Deelen, in 4°. I N-  INLEIDING TOT DEN TWEEDEN ZENDB R I E V VAN DEN APOSTEL JOANNES. dat men het voorige gefchrivt, voor eenen VJ' Briev, aenzag, heeft men dit opftel, het welk in de daed een Briev is, den tweeden algemeenen zendbriev van den Apostel joannes genoemt. I. Cver den Schrijver, is ondertusfchen vrij wat bedenking geweest. Vermits nu het Goddelijk gezach deezes Brievs, van deszelvs echtheid, af hangt, gelijk wij reeds meermaelen hebben opgemerkt, zal het noodig zijn, opzettelijk te onderzoeken, of joannes de Apostel in de daed de Schrijver zij. Is deeze Briev, door eenen anderen joannes, gefchreeven , gelijk zommigen willen , dan is hij van [K 2] geen  cxLvrn INLEIDING tot den geen Apostoliesch gezach, of, dat het zelvde is, van geenen Goddelijker) oorfprong. Eusebius telt deezen Briev, als meede den volgenden , onder de bchviste Schrivtcn van het Nieuwe Testament, zeggende: „ deeze Schfiv,, ten, (welke hij naemenlijk te vooren had opgenoemt,) ,, worden algemeen aengenoomen. On„ der die, welke wederfprooken, en echter bij „ veelen tevens gebruikt worden, zijn die, wel„ ke de Brieven van jacobus en judas ge„ naemd worden, als meede de tweede Briev van „ petrus, de tweede en derde, welke jo„ annes naem draegen; het zij zij door den Eu„ angelist, of door eenen anderen van dien zelv„ den naem, gefchreeven zijn (tf)." Origenes wilde meede niets beflisfen, omtrent de echtheid van den Tweeden en Derden Briev, die den naem van joannes den Apostel draegen. „ Wat behoevt men, (zegt hij,) „ van joannes, te fpreeken, die op de borst ,, van Jesus rustte? Hij heeft maer ée'n Euan„ gelie nagelaeten, erkennende, dat men zo vee„ le Boeken zou kunnen maeken, dat de wae,, reld dezelve niet zou kunnen bevatten. Ook „ heeft hij de Openbaering gefchreeven, waer bij „ hem bevoolen werdt te zwijgen, en het gene j, de zeeven donderflaegen gefprooken hadden niet (a) Bist. Eed. ]. III. c. is'.  ir. ZENDBRIEV van JOANNES. cxldt „ niet te fchrijven. Hij heeft insgelijks eenen „ Briev van zeer weinige regels nagelaeten, en „ het de tweede en derde Briev ook de zij„ ne zijn: want alle zeggen niet, dat dezelve echt j» zijn; en, behalven dat, bevatten zij beide nog j, geen honderd regels (£)." De doorluchtige grotius was van oordeel, dat de Schrijver van deezen Briev, niet joannes de Apostel geweest zij, maer een andere Joannes, een Leerling van den Apostel, cn Ouderling te Ephefen: Dan het voornaemfte bewijs , dat naemenlijk de Schrijver zich joannes dm ouderling noeine, vs. i , is van geen het minfte gewicht, gelijk ons dacdelük naeder blijken zal. Doet. benson heeft zich de moeite gegeeven, om dit begrip uitvoerig te wederleggen, in zijne Historie van den tweeden en derden Briev van joannes, welke men vinden kan , bij de Engelfihe Godgeleerden (c). Bij ons, is 'er geene de minfte twijffeling over, of joannes de Apostel is de Schrijver van deezen Briev. Onze bewijzen zijn de volgende : A. 'Er is zulk een blijkbaere overëenkoomst, in ftijl en zaeken, tusfchen deezen korten Briev, en het voorige gefchrivt van den Apostel jo- . (20 Eusebius, Rist. Eed. I. VI. c. 25. <0 XVII Desl, p. 287. van de uitgaev in Folio. [K3J  ei, INLEIDING tot den joannes, dat men 'er naeuwlijks aen twijffelcn kunne, of zij beide zijn van ééuen en denzelvden Schrijver. Men vergelijke de ■ woorden van vs. 5, met het voorige* gefchrivt, Kap. II: 7— III: 11; die van vs. 7 met, het voorige opftel, Kap.IV: 1— 3; cn die van vs. 12, met het voorige boek, Kap. I: 4. B. De Schrijvers van de lilde en IVde Eeuw, gelijk 011.1 genes en eusebius, zijn te jong, om eenige gegronde twijffeling te-veroorzaekcn; daer Schrijvers, die veel ouder zijn,, deezen Briev, aen joannes den, Apostel, hebben toegekent, gelijk 1 ren/eus,tertullianus, en clemens van Alexan- dricn, .•: • .r ,oCÏ> -.L»\ .. iït Iren/eus, die, lang voor het einde van de Ilde Eeuw, gebloeit heeft, haclt de woorden van' vs. 7, 8, 11, aen, als gezegden van joannes, den Discipel des Heeren, denzelvden, die het Euangelie, en den Briev, gefchreeven had {cl). Tertullia- n u s, die, omtrent het einde van de Ilde Eeuw, gebloeit heeft, beroept zich, op deezen Briev, als op een gefchrivt van joannes den Apostel (e). Clemens van Alexandrïcn heeft zelvs korte Qd) L. I. c. 13. L. III. c. 18. («) De.Frtefcript. Raret. c. 33. De Came christi, c. 24.  II. ZENDBRIEV van JOANNES. cxr te verklaeiïngen , over deezen Briev, gefchreeven. „ In zijne korte onderwijzingen (Hypotypofcn) ,, geevt hij, om het, in weiniö'e . „ woorden, te zeggen, over alle de Schrivten „ des Verbonds , kortbondige uitleggingen, „ zonder zelvs die Schrivten, welke tegen„ gefprooken worden, voorbij te gaen, den ,, Briev van judas naemenlijk, en de andere algemeene Brieven, enz. (ƒ)." Anderen hebben dit ftuk breeder uitgezet (g). C. De bewijsredenen, voor het tegenövergefteld gevoelen, dat deeze Briev gefchreeven zij , door eenen anderen joannes, Ouderling te Ephefen, laeten zich gemakkelijk beantwoorden. a. De eerfte en voornaemfte reden is deeze, dat de Schrijver zich , vs. i, niet eenen Apostel, maer eenen Ouderling noeme. Hier uit wil men befluiten, dat de Opfteller van deezen Briev die zclvde joannes, Ouderling van Ephefen, geweest zij, van welken papias, bij eusebius (Jij, melding maekt, \ (ƒ) Eusebius, Hist. Eed. 1. VI. c. 14. (g) Bensom, ]. c. Lardner, Gdoovwaerdigheid enz. II Dccl. Lampe, Comm. in Euemg. joannes in prcef. Calmf.t, Oudh. des N. V. II Deel, p. 6gl. 00 Bistf Eccl. I. III. c. 39. [K 4]  clii INLEIDING tot den maekt, als van eenen man, die, van joannes den Apostel, onderfcheiden was. Dan, deeze reden, fchoon zij oorzaek geweest is, dat de tweede en derde briev van joannes niet aenftonds algemeen zijn aengenoomen, is van geen gewicht.— De Apostel noemt zijnen naem niet, aen het hoofd van deezen Briev. Maer deeze bijzonderheid levert zeekerlijk geenen genoegzaemen grond op, om deszelvs echtheid en Goddclijken oorfprong te ontkennen, daer hij,, in dit opzicht, gelijk ftaet, niet alleen met den Briev van paulus aen de Hebreeuwen , maer ook met het voorige gefchrivt, over het welk nimmer bedenking gereezen is, of het is, door joannes den Apostel, opgefteld. Hij kan redenen gehad hebben, waerom hij zijnen naem niet uitdrukte. Mjsfchien dewijl hij oordeelde, dat zijn gefchrivt, buiten dat, aen zijne hand en ftijl, bij dc perfoonen, aen welke hij fchreev, genoeg bekend was. De Opfteller, het is waer, befchrijvt zich zelven, niet als eenen Apostel, maer als dm ouo e r l i n g. Dan petrus noemt zich ook eenen Ouderling, I Petr. V: i> 2, en evenwel is het nimmer bij iemand opgekoomen, om te beweeren, dat dee-  II. ZENDBRIEV van JOANNES. cliii deeze petrus geen Apostel zoude geweest zijn. — Ouk kwam joannes den naem van ^« ouderling, of, gelijk wij het vertaelen , den oudsten, of den grijsaert, in eenen bijzonderen nadruk, toe, om zijne hooge jaeren; daer hij thans alleen, van alle de Apostelen, overgebleeven, en mogelijk de oudfte was van alle de thans leevende Christenen. Mlsfchien was hij, in dien tijd, onder deezen naem, bij alle de Christen Gemeenten, genoeg bekend, zo dat elk, wanneer hij den oudsten of den grijs aert hoorde noemen, aenftonds dacht, aen joannes den Apostel, die thans eenen ongemeenen hoogcn ouderdom bereikt had. Zelvs was deeze naem, welke des Apostels grijze wijsheid, en beproevde ondervinding, herin, nerde, recht gefchikt, om, aen zijne vermaeningen, onder de Christenen, gezach bij te zetten. Nu heeft het verkeerde denkbeeld, het welk men, in de lilde en IVde Eeuw, aen deeze benaeming gehecht heeft, aenleiding gegeeven , tot de twijffeling van zommigen , of wel joannes de Apostel de Schrijver van deezen Briev waere. „ Want U%hg„ fijreeog behoevt juist niet een kerkelijk „ ambt te beteekenen, het welk verre be[E 5] „ nee-  cliv INLEIDING tot de;n „ needen het ambt van eenen Apostel was; „ maer den eenigften, onder jesus eerfte „ Discipelen, die nog in leven was, kon „ men, met het hoogfte recht, aldus hec„ ten, dewijl hij de oudfte Christen, en, „ cm zoo te fpreeken, de natuurlijke cn „ eigenlijk zogenoemde Oudfte der geheele „ Kerk was. Maer deeze titel kon toch ,, ook, van eenigen, anders verftaen , en „ daer op geduid worden, dat de Schrij- ver van beide Brieven niet de Apostel, ,, maer die joannes geweest zij, die ins„ gelijks, in de eerfte Eeuw, het ambt „ van eenen Ouderling der Kerke te Ephe„ fus bediende, cn van wien eusebius (h) kan nageleezen worden. Wie nu, zon„ der op fchrijvftijl en inhoud te zien, aen „ deezen joannes Presbyter den Briev „ toefchreev , die kan denzelven geene plaets, onder de Canonijke Schrivten, „ geeven (0" Wat eindelijk het getuigenis van papias aengaet, die melding maekt, van eenen anderen joannes, eenen Ouderling te Ephefen ; zommigen geeven 'er geen geloov aen ; maer wat 'er ook van weezen moo- (fc) Hist. Eccl. i. III. c. 39. (ij MiCöAëtis, Inleiding, II Deel, p. 913.  II. ZENDBRIEV. van JOANNES. clv mooge, hij zegt niet, dat die Ouderling te Ephefen, de Schrijver van deezen Briev wcezcn zoude. Q. De tweede, reden ontleent men daer uit, dat deeze Briev, gelijk ook de volgende, in verfcheidene vertaelingen , zijn voorbij * gegaen..—; Maer men houde in het oog, dat deeze beide Brieven ongemeen kort, en, aen bijzondere perfoonen , gefchreeven zijn. 'Er moest derhalven, natuurlijker, wijs, een aemnerkelijke tijd verloopen, eer afgeleegene Christenen daervan kennis kreegen, en verzeekerd wierden, dat dezelve, door den Apostel, gefchreeven waeren. — Zo drae de Christenen, in andere gewesten, deeze Brieven, als gefchrivten van den Apostel, hadden leercn kennen, hebben zij dezelve, zo wel als de overige Schrivten van het Nieuwe Testament, aengenoomen cn overgezet. II. De perfoonen, aen welke deeze Briev gefchreeven is, worden, in het opfchrivt, vs. i, aengeweezen: aen de uitverkoorcne Vrouwe, en aen haere kinderen. In onze Vertaeling, heet dit gefchrivt, de tweede zendbriev van den Apostel joannes, om dat het, aen-de gemelde bijzondere perfoonen, ge. fchree-  clvï INLEIDING tot den fchrecven is. In het Griekfche Nieuwe Testament , wordt het genaemd ie tweede algemeene zendbriev van den Apostel joannes. Dan, onze Overzctters hebben, met reden, het woord algemeen niet in aenmerking genoomen; zeer wel begrijpende, dat een Briev, die, aen eene zeekere vrouw en haere kinderen, gefchreeven is, zeer verkeerdelijk een algemeene zendbriev genaemd worde. Maer wie is deeze uitverkoorene Vrouw geweest? . Daer over zijn zeer verfchillende begrippen (k). Zommigen denken, aen de algemeene Christen Kerk van dien tijd; anderen aen zeekere bijzondere Gemeente; anderen aen eene zeekere, bij den Apostel, bekende en zeer geachte Christin. De laesten verfchillen wederom, of de eigen naem van deeze Christin, eclecta, de Uityerkoorene, dan kuria, of Vrouw, geweest zij. Laeten wij de zaek kortelijk wat naeder ter toetfe brengen. A. Met de gedachten der geener, die , aen de algemeene Christen Kerk van dien tijd, denken, welke zinbeeldig de uitverkoorene Vrouw, zoude genaemd worden (7), kunnen wij ons niet vereenigen, om de volgende redenen. cc. Zulk een zinbeeldige manier van fpreeken voegt 00 Wolf, Cur. Fhilol. Tom. IV. p. 322. O) Hieron ijm e s, Epist. XCI ad sigaruchiam.  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clvii voegt ganschlijk niet, in eenen Briev. In den Oosterfchen flijl der Propheeten ontmoet men dergelijke figuurlijke benaemingen, zo dat Zim, dat is, de Kerk, als eene Vrouw, worde aengefprooken. „ Maer, van eene Hebreeuwfche voorzeg„ ging, kan men geen befluit, tot een In„ gangs-formulier van eenen Griekfchen „ Briev, maeken; wanneer ook niet, on„ der de beide fpreekwijzen, het groote „ onderfcheid waere, dat de Propheeten „ den naem Zmn meede uitdrukken, en, „ de Dochter Zions, pleegen te zeggen ,\vaer„ door aenflonds aengetoond wordt, dat „ niet, van een eigenlijk vrouwsperfoon, „ gefprooken worde; daerëntegen hier, „ zonder iets meer, en zonder bijgevoeg„ den naem eener Stad, gezegd wordt, aen „ de uitverkoorene Vrouwe, en aen haere kin,, deren («*)." G. Vs. 13. vinden wij uitdrukkelijke melding, van de zuster deezer uitverkoorene Vrouwe. Maer wie zal de zuster der algemeene Kerk weezen, verönderfleld zijnde, dat deeze zinbeeldig de uitverkoorene Vrouw genaemd worde? y. Vs. 12. doet de Apostel eene belovte, dat hij 0») MiCHAè'Lis, 1. c. p. 521, 92a.  clvih INLEIDING tot den hij de uitverkoorene vrouw , in perfoon , zou koomen bezoeken. Maer het was onmoogelijk, dat hij, in zijnen hoogen ouderdom, aen de geheele Kerk, welke nu reeds wijd en zijd verfpreid was, een perfoneel bezoek geeven zoude. B. Anderen verftaen, door de uitverkoorene Frouw, eene zeekere bijzondere Gemeente («). — Tegen dit begrip gelden wel de twee laest gemelde bewijzen niet; naerdien 'er dan, door haere zuster, vs. 13, eene andere Gemeente, in eene nabuurige Stad, zal bedoeld worden, cn joannes, fchoon hoog bejaerd, eene bijzondere Gemeente , bezoeken konde ; maer evenwel de eerst opgegeevene reden blijvt, ook tegen deeze gedachte, in haere volle kracht. a. liet is waer, en daer meede wil men dit begrip aendringen, dat de Apostel, vs. 13, alleenlijk de groetenis fchrijvt van de kinderen haerer zuster, en niet van haere zuster zelve. Maer daer uit volgt geenszins, dat joannes, door die zuster, eene bijzondere Gemeente, en, door haere kinderen, eenige leeden van die bepaelde Gemeente , bedoelt hebbe : want de zuster zelve kan, op eene andere plaets, gewoont hebben, terwijl haere kinders, bij den A- pos- 00 Cassiodorüs, in Commsnt. ad hanc Epist.  II. ZENDBRIEV van JOANNES. cw* postel, tegenwoordig waeren. Ook kan zij, van haere wöonplaets , voor eenigen tijd, afweezig geweest, of reeds geftorven zijn. C. Men ontleent nog een bewijs, voor het begrip , dat men, door de uitverkoorene. vrouw, eene bijzondere Gemeente verftaen moet, uit 3 Joh. 9, al waer de Apostel zegt, ik heb aen de Gemeente gefchreeven. Daer uit wil men befluiten, dat hij het oog hebbe, op deezen Tweeden Briev; en men voegt 'er bij, dat de Tweede en de Derde Briev gelijktijdig gefchreeven en verzonden zijn, om dat de Apostel, in den Derden Briev, vs. 9, even als in deezen, vs. 12, beloovt, in eigen perfoon, te zullen koomen. Men leidt 'er dit gevolg uit af, dat hier, door de uitverkoorene Vrouvs, die Gemeente bedoeld worde, van welke gajus Ouderling was, of dat 'er anders een Briev van den Apostel verboren zij. De Ridder michaölis verwerpt het eerfte gevolg, uit aenmerking van het kennelijk onderfcheid, het welk 'cr is, tusfchen den inhoud cn het oogmerk van de beide Brieven, en kiest het laeste, dat de Apostel naemenlijk 3 Joh 9. het oog hebbe, op eenen Briev, die verlooren is. Ik zal de redèneering van den Hoogleeraer, of-  exx INLEIDING tot den offchoon zij wat lang is, geheel overfchrijven, om dat zij het begrip, dat, door de uitverkoorene Vrouw, die Gemeente bedoeld worde, van welke gajus, aen wien de Derde Briev houdt, Ouderling zoude geweest zijn, duidelijk wederiegt. „ Beide Brieven, (zegt hij (0),) zijn „ malkanderen onderling, aen inhoud en „ uitdrukkingen, zoo gelijkvormig, dat „ ik mij niet kan wederhouden, om te „ gelooven, dat zij, in gelijken tijd, ge„ fchreeven zijn, en, aen eenerlei perfoo„ nen, die denkelijk eene reize , ter uit„ breiding van het Euangelie, ondernae,, men, medegegeeven. Dit wordt voor„ naemenlijk, door het beüuit, bevestigd, „ waer in joannes beloovt, haest zelvs te koomen, en die geenen te bezoeken, „ aen wien hij thans maer kort en niet „ alles fchrijve, het gene hij in den zin „ hebbe. „ Deeze belovtenis kon zelvs de gisfing „ verwekken , dat, in geval de Tweede „ Briev, niet aen eene Vrouw, maer aen „ eene Kerk, gefchreeven is , zulks die ,, zelvde Kerk geweest zij, van dewelke „ gajus, die den derden Briev ontving, „ een 00 i. c. p. 917, 918.  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clxi „ een lid was. „ „ Dan de zorgvuldiger ver„ „ gelyking der beide Brieven weder legt t „ „ nochtans deze gedachte. Want joannes „ „ heeft, in den derden, voornamelyk daer „ „ mede te doen , om zekere reifenden, „ „ aen het goede onthael van cajus, aen te bevelen, en voegt 'er vs. p. by: ik heb „ „ aen de Gemeente, gefchreven, maer diotre„ „ phes, die onder haer zoekt de eerfte te zijn, „ „ neemt ons niet aen (dat is, pleegt onfe aen„ „ beveiing niet aen te nemen.) By aldien „ „ nu de Tweede Briev , aen dezelvde Ge„ „ raeente, ware gefchreven, tot dewelke » » cajus behoorde, zo zouden wy daer in „ „ de aenbeveling der reifenden, waer van »» » de Apostel gewaegt , en denkelyk ook „ „ eene klachte, over diotrephes , aentrefn » fen. Maer het zijn juist deze twee ftuk„ ken des Derden Brievs, dewelke geheel „ „ en al, in den Tweeden, ontbreken."" „ Ik geloov derhalven flechts, dat de beide „ Brieven, in twee fteden, welke niet al te n ver van malkanderen aflagen , en dewelke „ van de broederen, die aen cajus waren aen„ bevolen, op eene reis zouden bezocht „ worden, moesten worden afgegeven. Ik „ moet nog, in het voorbygaen, aenmerken, „ dat, in zulk een geval, de Briev, waer ,, van joannes, Briev III vs. 9, gewaegt, XXV. deel, £LJ  clxii INLEIDING tot den „ mede onder de verlorene Schriften der „ Apostelen, te tellen zy enz." In de verönderftelling zelve , dat 'er een of meer Brieven van onfen Apostel zijn verloren geraekt, vinden wy gene de minfte zwarigheid , vermits alle de Schrivten der Apostelen niet, tot een algemeen en altoosduurend nut der Christenen , gefchikt waren. Vergelyk onfe aenteekeningen, by i Cor. V: 9. Wy vinden daerom gene reden, om de woorden van 3 Joh, 9 , met zommigen , te vertalen, ik zou, aen de Gemeente, gefchreven hebben, wanneer ik namelyk niet gezien had, dat diotrephes den invloed van mijn fchrijven verhinderen zoude. Onfes era'chtens, zal de Apostel aen de Gemeente, in de woonplaets van gajus, voorheen eenen Briev gefchreven hebben, om de rondreifende Euangelie dienaers, aen de lievdezorg van die Gemeente, aen te bevelen; welke Briev, omdat zy niet van een algemeen en altoosduurend gebruik was, zal verloren zijn. C. Wy houden het daer voor, dat joannes dezen Briev, aen eene bepaelde, by hem zeer bekende en geïchte Christinne, gefchreven hebbe. De voornaemfte bedenking, tegen deze Helling, ontleent men uit vs. 5, alwaer de Apostel zegt: nu bid ik u, uitverkorene Vrouw, met als u fckijvende een nieuw gebod, maer. het welk wy I U - ge- ■  IJ. ZENDBRIEV van JOANNES. ctxm gehad hebben, van den beginne , namelyk, dat wy malkanderen liev hebben. Deze bedenking is, ook den Heere michaölis , eenigszins gewichtig voorgekomen. „ Hit vijfde vers is toch, (fchrijvt hy) in eenen Briev aen eene vrouwe, aen eene aenmerking, blootgefteld, dewelke „ het zelve ongepast maekt: want, fchoon ik „ toeftemme, dat 'er, flechts van -de lievde der „ Christenen , gefproken wierde , zo verè'ischt „ nochtans de wellevenheid, welke tederer is, „ dan de waerheid, dat men die uitdrukkingen „ mijde, waer by de fpotter iets kwaeds zal „ denken ; en dat zal hy doen , wanneer ik, aen eene vrouw, fchrijv, laten wy malkande„ ren beminnen" (p). Ondertusfchen fpreekt de Apostel niet van perfoneele lievde, maer van ds uitöeffening der broederlievde. Hy wekt deze vrouw op, tot het beöeffenen van broederlyke lievde, omtrent alle Christenen , byzonder jegens de rondreifende Euangelie dienaers, te meer om dat zy eene vrouw van aenzien was, in de Gemeente van hare woonplaets, zo dat haer lovwaerdig voorbeeld eenen aenmerkelyken invloed hebben konde, op de overige leden der Gemeente. Maer, gefteld zijnde, de Apostel fprak, van perfoneele lievde, dan vinden wy nog, in deze (p) I. c. p. 923, 524. XXV. deel. [La]  clxiv INLEIDING tot diü opvatting, niets, hetwelk, naer onvoegzaemheid, zwemen zoude. „ Ik vind 'er niets on„ voeglyks in , dat een oud eerwaerdig man, „ gelijk joannes , aen eene bedaerde deftige „ vrouw, en derzelver kinderen, die reeds be„ jaerd waren, fchrijvtj ik bid u, laet ons, in „ wederzijdfche lievde, volharden. Die „ hier , op iets onvoeglyks denkt, verraedt „ min of meer een ligtvaerdig gemoed" (q). Dan zy, die hier, aen eene bepaelde Vrouw, denken, begrijpen de zaek wederom, op verfchillende wijzen. \ «, Zommigen denken , dat de' Apostel haren naem verzwegen, en, zonder nadere bepaling, van eene Uitverkorene Frouw, gefproken hebbe. In dit begrip , ftaen ook onfe Over zetters. Maer , voor deze verzwijging, kan men gene voldoende redenen bybrengen. ■ Men kan niet denken, dat dit gefchied zoude zijn, uit vrees, op dat de bedoelde vrouw niet mogt bekend, en, aen gevaren, blootgefield worden. Uit vs. 10. is het blijkbaer, dat zy , in hare woonplaets, genoeg zy bekend geweest, als eene voorbeeldige Chris» tin, welke de leer der Apostelen getrouwelyk aenkleevde, ook zelvs by zulken, die het (j) VAN HAMELSVELD 1. C. p. 540.  II. ZENDBRIEV van JOANNES. cixv het Euangelie niet omhelsden. Ook leert de inhoud van den Briev, dat 'er niet zo zeer gevaer was van vervolging, als wel vaa verleiding. Voeg 'er by, dat de Apostelen de gewoonte niet hebben, om, wanneer zy, aen eenen by zonderen perfoon , fchrijven , den naem te verzwijgen ; gelijk ook onfe Apostel, in den volgenden Briev, den naem van den perfoon, aen welken hy fchreev , uit* drukkelyk genoemt heeft. |3. Wy voegen ons, by de zulken, die den eigenen naem van deze vrouw vinden, in de oorfprongelyke^woorden, welke de Onfen vertalen, aen de Uitverkorene Vrouw. In het Grieksch ftaei Ekasktjj Kvci» eclecte kuria. a. Er is, die het eerfte woord eclecte, voor den eigenen naem van deze Vrouw, nemen, wanneer men, het oorfprongdjke zou moeten overzetten , aen de Vrouw eclecte. Maer dit ftrookt ganfcaeiyk niet, met vs. 13 , alwraer de zuster van deze Vrouw mede, Uitverkorene of eclecte, genaemd wordt; immers is het geheel ongeloovbaer, dat twee zusters beide eenen en denzelvden naem van ECLECfE zouden gehad hebben. b. Er blijvt derhalven niets anders over, dan het woord kuria , het welk de Onfen, XXV. deel. [L 3j  ci-xvi INLEIDING tot den door Vrouw, vertaelt hebben, voor den eigenen naem van deze Chris?inne, te houden. —— Trouwens kuria was een niet ongewone vrouwen naem, by de Grieken. Deze gedachte wordt nog daer door ver» fterkt, dat men, in zeker werk, het welk, aen den Kerkvader athanasius, wordt toe. gefchreven , en den naem draegt van Sy«opis Sctiptura, deze woorden leest: joannes fchreev, aen kuria en hare kinderen. Voeg 'er by , dat de ouafle Overzeuers het woord kuria, als eenen eigenen naem, opgevat, en , in hunne vertalingen , behouden hebben. Wy houden het derhalven daer voor, dat joannes dezen Briev gefchreven hebbe, aen eene zekere Christin , die den naem had van kukia , en dat zy nader befchreven worde, als de Uitverkorene , dat is, de uitmuntende, de voortreffclyke kuria , of om haer voorbeeldig gedrag , of ora haren aenzienlyken fland in de Gemeente, en de dienden, welke zy, aen dezelve, gewoon was te bewijzen. Wijders hieldt ook deze Briev aen de kinderen van kuria. Wy denken , in den eigenlyken zin, aen de natuurlyke kinderen van deze Cfuisjin, aen welken de Apostel dezen Briev, zo wel als aen de Moeder, gefchreven heeft; kinderen, die reeds bejaerd waren. Wij-  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clxvii Wijders zou men , omtrent deze kuria , nog verfcheidene vragen kunnen opperen. Waer heeft zy gewoont? Dit is onbe¬ kend. Zo veel mogen wy evenwel vastftellen, dat zy, in de eene of andere plaets van klein Afia, gewoont hebbe, zo dat de hoog bejaerde Apostel haer een bezoek geven konde. (Vergel. vs. 12») Van welken ftaet was zy, naer de waereld ? — Denkelyk is zy eene vrouw van aenzien geweest, althans in de Gemeente van hare woonplaets. Zelvs moet zy eene vrouw van vermogen geweest zijn, daer zy gewoon was, de rondreifende Euangelie dienaers in haer huis te ontvangen, en, van het nodige, te verzorgen. Was zy oorfprongelyk, uit de Heidenen, dan uit de Joden? ■ Het eerfte fchijnt men, uit haren Griekfchen naem, Kuria , te mogen befluiten- Waerom maekt joannes gene melding van haren man? Om dat zy weduw was. Immers het is min waerfchijnlyk, dat haer man nog leevde, maer geen Christen was, vermits zy als dan gene gelegenheid zou gehad hebben, om de Euangelie dienaers, die van buiten aenkwamen, te herbergen en te verzorgen. Hoe kwam de Apostel tot kennis, aen deze Christinne, zo dat hy haer vs. 1,2, zulk een ruim getuigenis geven konde? — Het kan zijn, dat joannes zelvs haer , door zijnen Euangelie dienst, bekeert had, of immers kan hy, te voren, XXV. d£el. " [L 4]  clxviii INLEIDING tot den in hare woonplaets, geweest zijn, en haer daer door hebben leeren kennen. Anders waren de berichten, welke hy, omtrent haer lovwaerdig gedrag, ontvangen had , het zy door hare zuster, het zy door hare kinderen, .genoegzaem, om van de goede diensten, welke zy aen de zaek van het Christendom, bewees, overtuigd te zijn. III. Dc aenkiding, tot het fchrijven van dezen Briev, Beftondt hier in , dat de Verleiders, die de grouwzame wanbegrippen der Gnostieken , met al hun vermogen, zochten te verfpreiden, allerwegen rondzwierven, om de eenvouwige Christenen , door hunne bedrieglyke drogredenen, te verflrikken, en hunnen aenhang te vermeerderen. D:t maekte den Apostel bevreesd, dat zommige van deze hoogst gevaerlyke verleiders , onder voorgeven , dat zy rondreifende Euangelie dienaers waren, zich, by kuria, vervoegen zouden, om huisvesting te verkrijgen, en daer door gelegenheid te hebben, om haer geloov, en dat der Gemeente in hare woonplaats, te verkeeren. De verleiding van kuria zoude van des te nadeliger gevolgen geweest zijn, naermate zy meerder aenzien en invloed had, by en op de Christenen van hare woonplaets. Dit blijkt duidelyk genoeg, uit  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clxik IV. Den Inhoud van dezen Briev. Immers de Apostel houdt zich bezig, met kuria en hare kinderen op te wekken, om de zuivere leer van het Euangelie beftendig aen te kleven, en naerllig voort te gaen, ih het uitöeffer nen van Christelyke broederlievde, byzonder omtrent de rondreifende Euangelie dienaers. Voornamelyk waerfchouwt hy haer, tegen de bedrieglyke verleiders, gevende het kenmerk op, waer aen zy , van echte Euangelie dienaers , konden onderkend worden, en leerende , hoe zy zich, omtrent de toenmalige valfche Propheten, gedragen moest. V. Het oogmerk van dezen Briev Was derhalven , om kuria en hare kinderen, tot ftandvastigheid in het geloov, en yver in de lievde, aen te fporen j in het byzonder om haer te waerfchouwen tegen de verleiding der dwaelgeesten van dien tijd, en daer door voor te komen, dat het fchromelyk bederv, in grondbeginfelen en zeden, het welk zich alom begon te verfpreiden, ook zoude inkruipen, in die Gemeente, van welke deze uitmuntende Christin een aenzienlyk en voorbeeldig lid was. XXV. deel.1 £L s]  clxx INLEIDING tot den VI. Den tijd, wanneer, cn de plaets, alwaer deze Briev gefchreven is, Kunnen wy niet, met zekerheid, bepalen. De Apostel noemt zich den Oudjïen , of den Grijsden vs. i, en daer uit mogen wy beüuicen, dat hy dezen Briev, in zijnen hogen ouderdom, gefchreven hebbe. — Hy waerfchouwt vs. 7, tegen die zelvde verleiders en Antichristen, welke hy 1 Joh. IV: 3. nader befchreven heeft. Hy fchijnt daerom dezen Briev vervaerdigt en afgezonden te hebben, gelyktijdig met, of niet lang na het vorige gefchrivt, het weik doorgaens de eer[le algemene Zendbriev van den Apostel joannes genaemd wordt. Men brenge hier tegen niet in, dat hy vs. 12. zijn voornemen verklare, om kuria, in hare woonplaets, een bezoek te geven: want 'er is niets ongeloovbaers in, dat een man, die eenen meer dan gewonen ouderdom bereikt heeft, nog krachten genoeg bezitte, om eene reis te doen. Hier van zoude men verfcheidene zeer merk^aerdige voorbeelden, uit de latere gefehiedenis, kunnen by brengen (f). Vermits de Apostel, na dat hy, uit zijn ballingschap op het eiland Patmos, was wedergekeerd , den laetften tijd van zijn leven, te Ephefen , (r) alberti over Groot-Brittanien , i D. p. 20— Algem. Vaderl. Letteroeff. voor 1792. p. 547-—  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clxxi fen, heeft doorgebracht, zal hy dezen Briev, in die Stad, gefchreven hebben. VII. De Verdeling van dezen Briev, I. Vooraf gaet de Inleiding of opdracht, vs. 1-3, bevattende H, Het opfchrivt, vs. 1, 2, en De groetenis, vs. 3. II. De inhoud van den Briev zelven beflaet, uit twee deelen, vs. 4-11. tf. Eerst wekt de Apostel kuria op, tot ftandvastigheid, in het betrachten van lievde, om daer door hare verkleevdheid, aen de waerheid van het Euangelie, te bevestigen, vs. 4-6. A. Tot eenen grondflag van die vermaning,' geevt hy, aen de Godvruchtige kuria , een aengenaem bericht, omtrent het lovwaerdig beftaen van eenigen harer kinderen, welke hy ontmoet had, vs. 4. B. Hier op volgt de vermaning zelve, vs. 5, 6. A. Zy wordt, in het gemeen , voorgefteld, vs. 5, en, B. In de byzonderheden, nader uitgebreid , vs. 6. 2* Vervolgens koomt de Apostel tot het tweede deel van dezen Briev, om kuria te waerfchouwen en te wapenen, tegen de verleiding der toenmalige dwaelgeesten, ten einde niet alleen XXV. deel.  e2.xxii INLEIDING tot den zy en haer huis, maer ook, langs dezen weg de Gemeente in hare woonplaets, mogt bevei-' ligd worden , voor die verdervelyke befmetting, vs. 7-ii. A. Eerst ftelt hy het gevaer van dezen bofen tijd voor, en teekent de verleiders, voor welke kuria zich wachten moest, vs. 7, B Wijders leidt hy daer uit zijne vermaning af; vs. 8-1 r. Zy moest zich, tegen de verleiding, wapenen; «, Door een nauwkeurig toezicht, en eene waekzame voorzichtigheid, vs. 8, 0. a. Deze zaek wordt voorgefteld, vs. 8% en i. Aengedrongen , vs. 8b, 9. fl. Om dat kuria en de haren daer toe, ter lievde van jesus dienaren, verplicht'waren , vs. 8b. &. Om dat zy, door deze zorgvuldigheid, een groot voordeel, en, by verzuim, een aenmerkelyk nadeel te wachten hadden, vs. 9. §. Door alle gemeenfchap, met die dwaelgeesten, te vermijden, vs. 10, n. a. De zaek wordt voorgefteld, vs. io, en b. Aengedrongen, vs. 11. III. Het befluit van' dezen korten Briev hebben wy vs. 12, 13. K. Eerst geevc de Apostel reden , waerom hy thans niet uitvoeriger gefchreven had, vs. 12. 3. Dan  II. ZENDBRIEV van JOANNES. clxxhi 5. Dan beiluit hy dezen ganfchen Briev, met groetenisfen, vs. 13. VIII. Uitlegkundige Schrivten. In onfe tael, hebben vooraamelyk de volgende Schryvers eene verklaring van dezen Briev gegeven. j. creygton , over den tweeden Briev van Joan« nes, in 40. j. BRüiNiNG, over den tweeden Briev van joannes , in 40. a. t. gilde , over den tweeden Briev van joannfs, in 40. t. p. elsnerus , over de Brieven van Joannes , in 4°. XXV. DEEL:  INLEIDING TOT DEN DERDEN ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JOANNES. T~\Q Goddelyke oorfprong van dezen Briev, ' hangt vaa deszelvs echtheid af; dat is te zeggen , waaneer deze Briev, niet door den Apostel joannes, maer door eenen anderen, van dien zelvden naem, gefchreven is, kan men denzelven ook geen Goddelyk gezach toefchrijven. j, Ik begrijp niet, (zegt de Ridder MicHAëus, by eene andere gelegenheid («)), wat ons, ten „ minften, naer de grondftellingen der Proteftan„ fche Kerken, kon bewegen, om den Briev van 3> iemand, die geen Apostel, zelvs niet eens één „ van de LXX Discipelen was, voor Canonyk te ;, houden." Wanneer het derhalven bewezen is, dat de Apostel joannes de Schrijver zy van dezen Briev, moet («) inleiding tot de Schrivten van het N. T. II Deel. P- 793«  INL. tot den III. ZENDB van JOANN. clxxv moet ook deszelvs Goddelyke oorfprong en gezach vast ftaen. Dan , over deze zaek , is vry wat bedenking geweest, eusebius telt dezen Briev, zowel als den Tweeden, onder de betwiste Schrivten van het Nieuwe Testament (b) , en oiugenes durvde mede, omtrent deszelvs echtheid , niets beflisfen (c). De beroemde gxotius heeft ook, in naervolging van zommigen der ouden gedacht, aen eenen anderen joannes, eenen Ouderling te Ephefen, den leermeester van papias , die den ftijl van den Apostel zou hebben nageboost (d). Het is derhalven nodig, dat wy onderzoek doen, naer I. Den Schrijver van dezen Briev. Er zijn, onfes erachtens, beflisfende bewijzen, welke geen twijftel overlaten, of deze Briev is, door joannes den Apostel, gefchreven. Het gene wy , ten betoge van de echtheid des Tweeden Brievs, gezegt hebben (*), mag men ook, op dezen Derden, toepasfen, de blijkbare gelykvormigheid namelyk van den ftijl, met dien van den Apostel joannes, en de getuigenisfen der vroeg- (6) Hift. Ecct. I. III. c. 25. (c) eusebius 1. c. I. VI. c. 2S. (d) j. ens de Cane N. T. p. 396, 397. (e) Boven cxlix—««.v. XXV. deel*  ttxxvï INLEIDING tot den fte Kerkvaderen, als mede, dat de tegenwerpingen van geen het minfte belang zijn. Behalven de bedenkingen , dat de Schrijver zich , niet eenen Apostel, maer den Ouderling noeme, en dat deze Briev, even ais de Tweede, in verfcheidene Overzettingen, zy voorbygegaen, welke wy reeds beantwoordt hebben , ontleent men nog eene tegenwerping, tegen de echtheid van dezen Derden Briev, uit vs. 9, 10. dio- trephes, zegt men, verzette zich boosaertig, tegen den Schrijver van dezen Briev; maer het is niet geloovbaer , dat iemand zich, tegen den Apostel joannes , eenen man van zulk een groot gezach, onder de Christenen, zoude hebben durven verzetten. Dan niemand , die zich de toenmalige omftandigheden van het Christendom herinnert, zal eenig gewicht vinden , in deze bedenking. De Apostel zegt uitdrukkelyk, dat 'er vele valfche Propheten, en Antichristen, in zijnen tijd, waren opgeftaen, die de leer van het Euangelie vierkant tegenfpraken, 1 Joh. IV: 1-3. judas fpreekt, van zogenaemde Christenen, die aile ondergefchiktheid, in de menfchelyke maetfchappy, als nutteloos en zelvs fchadelyk verwierpen, Jud. 8; zullen wy ons dan verwonderen, dat deze en die zich verftoutte, om zich, tegen den Apostel, te verzetten ? Welken tegenftand ontmoette reeds de Apostel paulus van valfche Leeraers, die het Euangelie verbasterden, en zich  IJL ZENDBRIEV van JOANNES. clxxvix zich ontzagen, om zijn gezach in verdenking te brengen* II. De Perfoon, aen welken deze Briev gefchreven werdt, Heet, in het opfchrivt vs.v i, gajus , of, volgens de Romeinfche uitfpraek, cajus. De Apos* tel noemt hem den gelievden, om dat hy hem eene byzondere hoogachting, en eene hartelyke lievde, toedroeg. Maer wie is deze cajus geweest ? De naem cajus koomt, in de Schrivten van het Nieuwe Testament, meermalen voor. Tweemalen ontmoeten wy denzei ven , in de Handelingen der Apostelen. Volgens Kap. XIX: 2.9. werden gajus en aristarchus , beide Macedoniers, en reisgezellen van den Apostel paulus j in het bekende oproer te Ephefen , door den woesten hoop , naer de fchouwplaets , getrokken. Kap. XX: 4. vinden wy wederom,' onder de reisgenoten van paulus, die hem, naer Syrien, vergezelden, eenen gajus , maer die geboortig was van Derben , eene Stad, in klein Afia, in het Landfchap Cappadoeia, op de grenfen van Lycaonien. In de Brieven van paulus den Apostel, vinden wy ook tweemalen den naem van gajus. — Rom.' XVI: 23. fpreekt hy, van eenen gajus, welken XXV. deel* [Mj  clxxviii INLEIDING tot den hy befchrijvt, als den weldadigen huiswaerd van hem en de ganfche Gemeente. —— Ook had paulus te Corinthen eenen gajus gedoopt. (Verg. i Cor. I: 14.) Deze is denkelyk één en dtzelvde perfoon geweest, met gajus, die Rom. XVI: 23. genoemt wordt. Of nu-Apostel joannes dezen Briev, aen eenen van deze .vier gajussen, dan aen eenen anderen van denzelven caem, gefchreven hebbe , wordt onder de Geleerden , betwist. Zommïgen denken, aen eenen Bisfchop , het zy te Pergamus, het zy te Thesfalonica, het zy te Milaen, maer zonder eenige genoegzame gron* den. Het begrip van anderen , dat hy de zoon zou geweest zijn van den Romeinfchen Hopman, die de wacht hieldt, by het kruis van den Heiland , riekt naer een verdichtfel. . Het heeft meerdere waerfchijnlykheid , dat hy de. Corinthifche gajus geweest zy, van welken wy melding vinden, Rom. XVI: 23. 1 Cor. I: 14. De laetfte gedachte heeft den Heer HicHAè'Lis het meest behaegt. „ Intusfchen, (zegt hy) (ƒ), „ ontftaet nochtans, nit de gelykformigheid der „ caracters, eenefterke gisfing, dat joannes, aen „ cajus, die de huiswaerd van paulus en van de » Gemeente was, gefchreven hebbe: want de „ byzondere lov, welken joannes aen zijnen CV. res- (/) 1. c. II Deel. p. 035.  III. ZENDBRIEV van JOANNES. cixxm „ respondent, geevt, is, dat hy de broeders, die „ het Euangelie verkondigen, plege te herber„ gen. joannes vriend leevde op eene plaets j, alwaer de Apostel, aen diotrephes , eenen ,, trotfchen en heerschzuchtigen tegenftander „ had : diergelyke tegenftanders waren 'er ze„ kerlyk te Corinthus, en, wanneer zy ook niet „ diotrepiies genoemd wierden, zo waren zy „ nochtans aen diotrephes gelijk, waer aen ons j, de beide Brieven, aen de Corinthiers, niet laten „ twijfelen, fchoon zy de namen der tegenparty „ van den Apostel niet noemen." Maer deze redeneering voldoet, naer ons inzien, in het geheel niet. — Zy bewijst uiterlyk, dat de Corinthifche gajus de man zoude kunnen geweest zijn , aen welken joannes dezen Briev gefchreven heeft. Maer het zou even zo goed een andere gajus , op eene andere plaets, woonachtig, kunnen geweest zijn. Er waren, onder de eerfte Christenen , meer lieden, dan gajus , die, in herbergzaemheid uitmuntten ; en ook, in andere Gemeenten , zo wel als in de Corinthifche, die, aen diotrephes, in trotschheid en heerschr zucht, gelijk Ronden. Daer te boven zijn 'er verfcheidene omftandigheden , welke dit begrip min aennemelyk, en zelvs onwaerfchijnlyk maken. De tegenwerping, welke men, uit vs. 14, zou mogen afleiden, heeft de Ridder vernuftig XXV. deei. [M.  clxxx INLEIDING tot den genoeg beantwoordt. De Apostel beloovt gajus , in zijne woonplaets, een perfoneel bezoek te geven. Maer nergens vinden wy eersig bericht, dat de Apostel, na het fchrijven van dezen Briev, naer Corinthen zoude gereist hebben.— „ Maer, (zegt de Heer michaclis ,) (g) ,, hoe weinig weten wy, in het algemeen, van „ de eerfte Eeuw, en van de reizen der Apos- „ telen , die van paulus uitgezonderd ? Zo „ veel is toch' zeker, dat joannes eene reis „ voor had ; toen hy dezen Briev fchreev , be„ vondt hy zich, zo als men toch doorgaens , „ naer aenleiding der Kerkelyke Gefchiedenis, „ gist, te Ephefus, zo was hem Corinthus, waer „ henen men gemakkelyk , met een fchip, kon „ komen, en het welk recht tegen de Stad „ EpJtefus over lag, ten minften als men naer de „ dagreizen rekent, nader, dan eenige Stad in „ Klein Afia, welke misfchien minder uuren van „ Ephefus af gelegen was. Het koomt my dus „ in het geheel niet onwaerfchijnelyk voor, dat 3, hy eene reis naer Corinthus hebbe willen doen,1 „ welke buiten dien, aen eenen man, die eertijds „ een Visfcher geweest, — die het zeevaren ge„ woon, en thans een Apostel was, niet zo „ zwaer voorkwam, als zich iemand, die mid„ den in Duitschland Ieevt , misfchien ver„ beeldt." Eene (g) 1. c. p. 936. ;  III. ZENDBRIEV van JOANNES. cxxxxi Eene andere tegenwerping, tegen de gedachte; dat joannes dezen Briev, aen den Corinthifchen gajus , zoude gefchreven hebben , rijst ', en niet veel meer den broeder van christus noe„ men? Zou hy, in dezer voege, fchrijven: ju,, das een dienstknecht van jesus christus , en jaco- „ bus broeder. Een broeder van jacobus was „ niet eens toereikend, om hem, van anderen, „ die den zelvden naem hadden, te onderfchei„ den: want judas de Apostel, die den Lezer „ altijd het eerst in de gedachten konde komen, „ was immers ook de broeder van eenen jaco» „ bus" («). Onder de Apostelen zijn twee judassen geweest. — De een was judas Is\arioth, de grouwzame verrader van den Heiland. De ander was de broeder van jacobus den kleineren of jongeren. (Vergel. Luc. VI: 16.) de zoon van alpheus, (Verg. Matth. X: 3. en XIII: 55.) — Delaetst-. gemelde Apostel is de Schrijver van dezen Briev.' Hy noemt zich judas den broeder van jacobus, om zich, van den gemelden verrader, judas Iscariotk, te onderfcheiden. (Vergel. Luc. VI: 16. Hand.' I: 13.) Hy was ook een broeder van joses en O) MICHAè'LIS 1. C. p. 794. XXV. deel.  exen INLEIDING tot den simon. (Vergel. Matth. XIII: 55. Mare. VI: 5.) maer, van deze, fpreekt hy niet, om dat jacobus, als zijnde mede een Apostel, by de Christenen, meer bekend was. De beroemde grotius hieldt eenen anderen judas, den vijftienden Bisfchop van Jerufalem, voor den Schrijver van dezen Briev, oordeelende, dat het byvoegfel, de broeder van jacobus , van eene latere hand wezen zoude. . Maer dit is ftrij- dig , met de eenftemmige lezing van alle de affchrivten. Ook is de voornaemfle grond van dit gevoelen, daer in gelegen, dat judas zich flechts eenen dienstknecht, en niet eenen Apostel , van jesus christus noeme, van geen het minfte gewicht, gelijk wy reeds, in onfe inleiding tot den Briev van jacoblts, hebben aengetoonr. Het is waer, ook over dezen Briev, is vry wat twijffeling geweest. „ Onder die Schrivten, (zegt eusebius (bi)) „ welke wederfproken en ech„ ter by velen tevens gebruikt worden, zijn die, „ welke de Brieven van jacobus en judas ge„ naemd worden." Maer hierqnymus Qc) bericht ons, welke de reden geweest zy, om welke zommigen, aen de echtheid van dezen Briev, getwijffelt hebben , te weten om dat de Schrijver de voorzegging van henoch aenhaelt, dan deze re- (6) Hifi. Eccl. 1. m. c. 25. (O In Catal. Script. Eccief.  ALGEM. ZENDBR. van JUDAS, cxcm reden is van geen het minfte gewicht , gelijk, in het vervolg, nader blijken zal. Ondertusfchen heeft hieronymüs zelvs dezen Briev niet verworpen. Hy zegt: (d) „ judas, „ de broeder van jacobus , heeft eenen kleinen „ Briev , eenen uit de zeven algemene, nagela„ ten, en, om dat daer in een getuigenis wordt „ aengehaeld , uit het Apocryphe Boek van he„ noch , wordt hy van de meesten verworpen." Niemand fchijnt 'er dan bedenking over gehad te hebben, om, door judas den broeder van jacobus, den Apostel, judas te verftaen; en dat men, niet tegenftaende de gemelde reden van twijffeling , dezen Briev, voor een echt gefchrivt van judas den Apostel, gehouden hebbe , blijkt duidelyk genoeg, uit het gene hieronymüs aenftonds volgen laet: „ nochtans heeft deze Briev reeds ge„ zach , door de ,oudheid en het gebruik, en ,, wordt, onder de Heilige Schrivten, gerekend." origines heeft ook de echtheid van dezen Briev erkent, zeggende (e): „ judas heeft eenen Briev „ gefchreven, wel van weinige verfen, maer vol „ krachtige woorden van hemelfche genade, die, „ in het begin , zeide: judas de dienstknecht van „ jesus christus de hoeder van jacobus," - (O I. c. (e) In comment. ad matth. xii. XXV. DEEL. £N]  txclv INLEIDING Tof der clemens van Alexandrien heeft dezen Briev mede aengehaelt (ƒ). De bedenking, welke men ontleent, uit vs. 17 i al waer de Schrijver zich, van de Apostelen, onderfcheiden zoude, verdient weinig of gene opmerking : want jupas onderfcheidt zich maer be* paeldelyk, van die Apostelen, welke de dingen, door hem voorgefteld, als toekomend, voorfpeit hadden, byzonder van petkus , die nu reeds geftorven was. Van even zo weinig gewicht is de bedenking, daer uit genomen, dat jodas de prophecy van hbnoch aenhale , vs, 14. Deze Voorzegging betreffende den fchromelyken ondergang der eerftë waereld, was, in dien tijd, genoegzaam bekend; en het benadeelt het gezach van dezen Briev ar zo weinig , dat de Schrijver die Godfpraek aenhaelt, als dat paulus zich beroepe, op de gezegden van heidenfche Dichteren. judas dan de Apostel, die een lijvlyke broeder is geweest van Apostel jacobus den jongeren, is de Schrijver van dezen Briev. Zijn toé- naem was thadd^eus , (Vergel. Mare. III; 18.) en lebbeus , (Vèrgel. Matth. X: 3.) Ook heet hy levi, de zoon van alpheus, Luc. V: 27. Mare. II: 14. Te weten wy zijn van oordeel, dat z,evï, van wel- (/) EpsEBius H*ft. Eicel. I. VI. c. 13»  ALGEM. ZENDBR. van JUDAS. cxc* welken Luc. V: 27. en Mare. II: 14. gefproken wordt, deaelvde perfoon zy, die elders lebbeus, en ook wel judas thadd^us genaemd wordt. Deze Helling menen wy, by eene andere gelegenheid (g), genoegzaem betoogt te hebben. Alleenlyk beroepen wy ons thans daer op, dat die levi Mare. II: 14. befchreven wordt, als een zoon van alpüeus, hy was derhalven de broeder van jacobus den jongeren, 20 als onfe Apostel zich ook noemt vs. 1 (h). Nu is lebbeus flechts eene andere uitfpraek van den naem levi, Wy befluiten 'er uir, dat onfe Apostel oorfprcngelyk levi of lebbeus geheten, en by zijne roeping tot het Apostelambt, den toenaem van judas ontvangen hebbe. Wijders heette hy nog thadd^us, of, op zijn Syrir;** adai. -—- De Oosterfche Schrijvers berichten'ons , dat hy de Apostel der Syriers ge- weest zy. ■ eusebius fpreekt van eenen thad- Djeus, die het Eaangelie, aenttonds na 's Heilands. hemelvaert, te Edesia, verkondigt heeft (i). Maer deze zou , in het twaelvde jaer van zijne prediking, te Edesfa geftorven en begraven zijn. Derhalven kan by onfe judas tHaod^us niet geweest zijn , die dezen Briev ongeiyk later ge- (g) xviii Deel. Inl. p. cxi—exiv. (/?) Conf. n&smus in Bibl. Brem. sh 5- fasl- 3- P; 461, — (O Hift. Eccl. 1. 1. c. 13. XXV. deel, [Na]  cxcvi INLEIDING tot dem fchreven heeft. De Heer micha&is wil het een en het ander, op deze wijs, overeenbrengen, dat 'er twee onderfcheidene thaddjeussen , te Edesfa, na eikanderen gepredikt hebben; de eerfte , die vroeg geftorven is, zou een der LXX Discipelen, en de ander onfe Apostel levi judas thadb/eus geweest zijn (£).. Maer weten wy, van dezen Apostel judas, niet te zeggen. In de Handelingen der Aposte¬ len, vinden wy gene melding van zijne verrichtingen. De Kerkelyke Gefchiedfchrijvers berichtten ons, dat hy, het Euangelie gepredikt hebbe, eerst in het Joodfche land, daer na in Idw m Wij-  ALGEM. ZENDBR. van JUDAS, ccxï B. Wijders vermaent de Apostel deze Chris* tenen , .tot eenen heiligen wandel, vfcj 20-23. m. Met opzicht tot God , vs. 20, ai; £. Met betrekking tot hunne naesten, vs? 22, 23. III. De Apostel befluit dezen Briev , met eene dankzeggende verheerlyking van den Goddelyken Verlosfer , vs. 24, 25» XXV. deeï» co *3  *c«i INLEIDING tot den BRIEV van JUDAS. VIII. De Uitlegkundige Schrivten , over dezen Briev. : In onfe tael, zijn voornamelyk de volgende: J. cryshton , over den Briev van judas, in 40. t. antoni ^es, over den Briev van judas , in 40, Ut flRuiNïNG , over den Briev van judas , in 4°p j. h. janssonius, over den Briev van judas , in 4°. Nagelatene Leerredenen van j. de leeuw, over de zes eerfte ver Jen van den Briev des Apostels judas, benevens eene doorlopende verklaring, over den zelvden gehelen Briev*, en het tweede hoofdjïuk des tweeden Brievs van petrus , door g. j. nahuys, in 8°. DE  1 n e ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JACOBUS. XXV DEElJ A   D E ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN AP.OSTEL JACOBUS. HET I. KAPITTEL. I. Vooraf gaet het opfchrivt , vs. i.' i. TA co bus, een dienffcknecht Godts ende des«J Heeren Jefu Chrifti, den twaelf ftammen (a) die in de verftroyinge zijn, faligheyt. De naem des Schrijvers van dezen Briev is jacobus* Onfes erachtens, hebben wy te denken, aen jacobus den zoon van alpheus , die doorgaens jacobus de kleine of de jongere genaemd werdt, (vergel. Mare. XV: 40,) in on« derfcheiding van eenen anderen Apostel van denzelvden naem, die een zoon vau zebedeus geweest, en, op bevel van herodes agrippa , onthoofd is. (vergel. Hand. XII: 2.) Zijne moeder was de zuster van maria , de moeder des hee* een, zo dat de Heiland en onfe jacobus zusters kinders, of volle neeven, waren; daer van daen wordt de laetfte, naer ds C«) Hand. 8: 1. 1 Petr. 1: i. XXV. deel, A a  4 JACOBUS. I. gewoonte der Hebreeuwen, de broeder des heeren genaemd. — Dit ftuk hebben wy, in onze inleiding tot dezen Briev, nader beredeneert, en de verfchillende gevoelens ter toetfe gebracht. Hy noemt zich eenvouwig eenen dienstknecht van God en van den Heer jesus christus , in de prediking van het Euangelie. Maer daer uit mag men in het geheel niet befluiten, dat hy geen Apostel geweest zy. taulus befchrijvt zich zelven mede, op zoortgelyk eene wijs, Phü. I: i. Hy fchreev dezen Briev, aen de twaelv Jlammen, die in de verjlroijing waren, dat is, aen de Christenen uit de Joden, die, buiten Palestina, in de landen der Heidenen, hun verblijv hielden. De zegenwensch is zeer kort, maer zaekrijk, zaligheid. Eigenlyk ftaet 'er , blijde zijn of blijdfchap. Deze manier van groeten, welke niet alleen by de Heidenen, maer ook by de Joden, in gebruik was, is, door de Christenen, overgenomen, (vergel. Hand. XV: 23. XXIII: 26.) —- De Apostel wenscht den bekeerden Joden, die , onder de Heidenen, verftrooid waren, allerlei heil en welvaert toe, alles, wat bun gegronde ftof, tot blijdfchap, geven konde. II. De inhoud van dezen Biiev is zedenbejluurend, behelfende on. derrichtingen, waerfchouwingen en vermaningen, Kap. I: 2— V: 20. fcj. De eerfte vermaning verkeert, omtrent de verzoekingen, Kap. I: 2-27. A. Omtrent uitwendige verzoekingen, welke van buiten aenki. men, vs. 2-11. Deze moesten de Christenen bejclmi- wen, als eene Jlof van blijdfchap. m. De zaek wordt voorgefteld, vs. 2, en .fi. Aengedrongen , uit aenmetking van het nut, het welk zy te weeg brengen, vs. 3-12. a. In het tegenwoordig leven, vs. 3-11. 8. De vrucht der verdrukking is lijdzaemheid , ft. 3. 4- 6. By dezt gelegenheid, wijst dc Apostel de middelen am,  JACOBUS, I. 5 aen, welke men ly de hand moet nemen, om dezt lijdzaemheid, op de rechte wijs, uit te oeffenen, vs. s-ii, 1. Het bidden, om wysheid, vs. 5-8. — Dit middel wordt voorgefteld, vs. 5, en —— De rechte wijs aengewezen, op welke hetzelve moet in het werk gefield worden, vs. 6-8. 2. Het av.der middel is , dat men zyn hart, aerv de aerdfche goederen, niet vast hechte, vs. 9-1 r. — De zaek wordt voorgejleld, vs. 9, iöa, en, «■-• Uit aenmerking der vergangelykheid van de aerdfche goederen , nader aengedrongen, vs. io'j, 11. t. In het toekomend leven , zal de lijdzaemheid der Christenen, met de kroone der heerlykheid , genadig beloond worden, vs. 12, 2. (b) Acht het voor groote vreugde, mijne go- lievde broeders, en befchouwt het als eene ftof van uitbundige blijdfchap , wanneer gy in velerley verfoeckingen valt, en waerdig geacht wordt, om, voor den naem en de zaek van den gezegenden Verlosfer, fmasdheden en fmerten te ondergaen. (vergel. Hand. V; Ar. 2 Thesf. I: 5.) Bemoedigt u, onder het lijden, met de herinnering, dat het doorftaen van verdrukkingen , om christus wil, zeer gezegende vruchten ten gevolge hebbe; (vergel. Rom. V: 3. Hebr. XII: 11.) 3. (c) Wetende,dat de beproevinge uwesgeloofs, het welk, door die verdrukkingen, wordt op den toets gefield , lijdfaemheyt en ftandvastigheid werckt. De Apostel begint zijne vermaningen, met het voorfchrijven van een recht Christelyk gedrag, onder de verzoekingen. —. De verzoekingen of beproevingen zijn van tweederloï zoort; zulken, die, ons tot zondigen, vervoeren, en de bofe lusten gaende maken , welke wy , als eene ftof va» f J) Mstth. 5: 11. Rom. 5: 3. 1 Petr. 1: 6. (O Roln' 5'- U 1 l'etr. 1: 7. XXV. DEEL, A 3  6 JACOBUS. r. dróevheid, cr hoogst gevaerlyk, moeten afbidden; (vergel. Matth. VI: 13. XXVI: 41. Luc. IV: 13. 1 Tim. VI; 9,) cn zulke, welke ons, in den weg der Voorzienigheid, wor« den toegezonden, om de oprechtheid van ons geloov, en onfe ftmdvastigheid in het zelve, op den toetfe te zetten. Men denke, aen allerlei rampen en wedenvaerdigbeden, byzonder de zodanige, welke een Christen, om de belijdenis van het Euangelie, ondergaen moet, en door welke hy ligtelyk kan vervoerd worden, om zijn geloov te verzaken, en christus te verlochenen. (vergel. Luc. VIII: 13. XXII: 28. Hand. XX: 19. 1 Cor. X: 13. Openb. III: 10) — Het wijst zich van zelvs, dat de Apostel hier het oog hebbe, op de laetfte zoort van verzoekingen of beproevingen: want hy ftelt dö/dve voor, als eene ftof van gtotï vreugde. Wy «tögen 'er uit befluiten, dat ds Christenen uit de Joden , aen welke deze Briev gefdneven is, veelerlei verdruki. gen , om de belijdenis ven christus en zijn Euangelie, ondsrgaen moesten. Deze verdrukkingen werden hun aengedaen, door hunne ongelovige broederen, De Heidenen, onder welke zy verfpreid waren, (vergel. vs. 1,) befchouwden de Christenen, als eenen byzonderen aenhang der Joden , en he: was eerst in latere tijden, dat zy de belijders van jesus naem, hebben begonnen te vervolgen. De ongelovige Joden zullen hunne broederen naer het vleesch, die het Christendom hadden aengenomen , niet aileen door belovten, van hunne belijdenis hebben zoeken af te trekken, maer hun ook ftnaed en mishandelingen hebben aengedaen. Deze Christenen waren in veelerlei verzoekingen gevallen, of geraeit, gelijk wy zouden zeggen, (vergel. Luc. X: 30. Hand. XXVII: 41.) Veelerlei verzoekingen zijn ellenden er» mishandelingen van verfchüïende zoort en van onderfcheidenen aert. (vergel. Matth. IV: 24. 2 Tim. III: 6.) Eik der ongelovige Joden legde zich daer op toe, om hunne broede^ ren, die het Euangelie omhelst hadden, naer zijn vermogen, en naer de verfchiïlcnde omftandigheden, het leven bitrer te maken. — Byzonder fchijnen deze Christenen, met armoede •en ailcrlai gebrek, ge wortelt te hebben, terwijl hunne v!eefchs'yke broeders, die met goederen gezegend waren, hun  JACOBUS. I. 7 alle onderfteuning weigerden. Dit fchijnen wy te mogeu befluiten, uit vs. 9-11, alwaer de Apostel fpreekt, van de verfmading der armen , en de lievdelofe trotschheid der yermogenden , als mede uit Kap. II: 1-13. en Kap. V: 1. De Apostel oordeelde het nodig, om een begin van zijne vermaningen te maken, met eene uitvoerige opwekking, om zich, onder deze verdrukkingen en vernederende omftandigheden, betamelyk te gedragen. Zy begonden 'er treurig en moedeloos onder te worden. Eehalven dat armoede en verdrukking hard is voor vleesch en bloed , waren 'er deze Christenen des te verdrietiger onder, om dat zy, als geborene Joden, uit hoofde der belovten, welke, onder de Sinaïtifche bedeeling, aen hun volk gedaen waren, by uitnemenheid gezet waren, op aerdfche zegeningen, en om dat het hun zeer bezwaerlyk viel, de oude vooröordeelen, omtrent den bloeienden voorfpoed, onder het Koningrijk van den messias, geheel af te leggen. De Apostel leert hen daerom de verdrukkingen , door welke hun geloov beproevd werdt, te befchouwen , als eene ftof van grote blijdfchap : acht het voor grote vreugde , mijnt broeders , wanneer gy in veelerlei verzoekingen valt. vs. 1. Eigenlyk ftaet 'er alle vreugde, dat is, eene overvloedige en grote blijdfchap. — Deze les moest den gemelJen Christenen , in den eerften opflag, eene wonderfpreuk wezen. Maer, wanneer zy de zaek, in het ware daglicht, befchouwden, zouden zy het voorftel van den Apostel moeten billyken. Hy brengt hun daerom onder het oog, welke gezegende vruchtgevolgen de verdrukkingen, reeds in dit leven, te weeg brengen , vs. 3. Zy wisten, of immers zy moesten weten en zich herïnne-' ren, dat de beproeving van hun geloov lijdzaemheid werkte. Op dezelvde wijs heeft zich ook paulus uitgedrukt, Rom. V: 3. — De beproeving van uw geloov , dat is , het ondergaen van veelerlei verdrukkingen, door het welk uw geloov op den toets gezet , en deszelvs echtheid beproevd wordt , werkt lijdzaemheid of Jiandvastigheid, dat is, eene lijdzame ftandvastigheid. Trouwens wy worden, door de verdrukkingen, zodanig geöeffend, dat wy daer door eene meerdere maet yaa XXV. DEEL. A 4  8 JACOBUS. I. lijdzaemheid verkrijgen, zo dat wy ons,. hoe langs zo meer; geduldig onderwerpen. aen alle de wegen der Voorzienigheid, hoe fmertelyk zy ook, voor vleesch en bloed, wezen jnogen:.— Wanneer zich nu de Christenen uit de Joden geduurig herinnerden , dat de oprechtheid van hun geloov ■door dd verdrukkingen, beproevd wierd, en dat deze beproeving recht gefchikt ware, en hun wierdt toegezonden, om hunne lijdzaemheid te doen toenemen, zouden zy ook •erkennen moeten, dat dit kwaed gezegende vruchten voortbracht, en dat zy de verdrukkingen , aen welke zy waren -blootgefteld, te befchouwen hadden , als eene fiof van grote ■blijdfchap. Maer hoedanig moest deze lijdzaemheid wezen ? beftondt zy, in ongevoeligheid? Niets minder dan dit. De Apostel leert daerom vs. 4, op welk eene wijs, deze lijdzaemheid anoest worden uitgeöefTend. 4. Doch (of Ondertusfchen) de lijdfaemhey t,, welke ik bedoel, hebbe een volmaeckt werek, en make zich, snee daden, openbaer, om in alles, een goed geweten té .hebben, voor God en menfchen, op dat gy moogt volmaeckt zijn ende geheel oprecht, u, in alle gevallen, zo gedragende, als het Christenen beiaemt; in geen dingh -gebreckeliek , zo dat niemand aenleiding hebbe, om u, in het een of ander opzicht, te berispen. Om nu deze lijdzaemheid, op de rechte wijs, uit te oef-fenen en openbaer te maken, moesten zy de gepaste middeJen by de hand nemen, en, voor alle dingen, bidden, om de nodige wijsheid, vs. 5-8. De verdrukkingen konden hen Üigtelyk, in verlegenheid, bréngen, zo dat zy niet wisten, Jhoe zy zich, in onderfcheidene omftandigheden, betamelyk gedragen moesten; vooral liepen zy gevaer, om of, aen de *ene zijde, tot ongevoeligheid, of, aen den anderen kant, tot moedeloosheid , te vervallen. Zy hadden daerom wijsheid nodig, en moesten om dezelve gelovig en vertrouwend .bidden. 5» (d) Ende indien yemant van u wij'fheyfont- breeckt, 1 (<0 Spr. a; g.  JACOBUS. I. t, breeck-t, zo dat by niet wiste, hoe hy zich, in ohderfcbeidene gevallen van beproeving, gedragen moete, dat hyfe al biddende van den weldadigen Godt begeere, die een yegelick, zonder aennemïng des perfoons, mildelick en overëenkomftig den nood der behoevtigen, geeft, (verg. Rom. XII: 8,) ende niet en verwijt, of het verzoek af. flaet; ende (e) fy fal hem zekerlyk gegeven worden, nademael God altoos gereed is, om onlè gebeden te verhoren. (vergel. Matth. VII: 7-) God verwijt niet. Zo heeft onfe Overzetting. Behoudt men dezelve, dan is de mening deze, dat God niet naderhand verwijtingen doe , wegens zijne givten, of over het ondankbaar gebruik van zijne zegeningen. Maer hoe zou hier zulk eene uitfpraek te pasfe komen? — Wy vertalen het daerom liever , door befchamen , zo dat de zin zy: „ God befchaemt den bidder niet, door zijn verzoek van de band te wijzen. 6. Maer dit bidden, om wijsheid, moet, op de rechte wijs, gefchieden , zal men verhoord worden; dat daerom hy, die wijsheid nodig heeft, fe begeere in geloove, in een zeker vertrouwen, dat God zijne belovten, welke Hy omtrent de verhoring der gebeden gedaen heeft, vervullen zal, niet twijffelende, noch aen zijne macht, noch aen zijne goedheid : want die twijffelt, of hy de wijsheid, om welke hy bidt, ontvangen zal, dan niet, is een bare der zee gelijck, die van den wint gedreven ende op ende neer geworpen wort, voor zo ver hy dan hoopt, en dan wederom wanhoopt, zo dat by gene de minfte gerustheid hebbe. 7. Want die menfche, die, aen de verhoring zijner gebeden, twijffelt, en meyne of vleie zich niet, dat hy yet ontfangen fal van den Heere, naerdien hy niet, in het geloov, gebeden heeft, zonder het welk hy Gode onmogelyk behagen kan. (vergel. Hebr. XI: 6.) 8. Een dobbelhertigh man, die gene vaste beginfelen O) Jer. 29: 12. Matth. 7: 7. eude ati 22. Mare. 11: 84. Joh. ,161 24. 1 Joh. 3: 22. ende $1 14. XXV. DEEL. A 5  lo JACOBUS. I. heeft, zo dat hy nu eens'hope, dan wederom den moed late zinken , [ij] ongeftadigh in alle fijne wegen en handelingen, wankelmoedig in alle gevallen. 9 Maer het gebed, om wijsheid, is het eenige middel niet, om de lijdzaemheid, van welke ik zo even gcfproken heb, (vergel. vs. 3,4,) op de rechte wijs, uit te oeffenen; men moet daer te boven ziin hart, van de aerdfche goede* ren, los maken: want de broeder die nedrigh is, de Christen, die, om zijne geringe en nooddruftige omftandig. heden , van zijne ongelovige broederen naer het vleesch, verfmaed wordt, roeme in fijne hoogheyt , dat hy een deelgenoot is van Gods onderscheidende gunst en lievde in christus , en dat hy verwaerdigd wordt, om, ter eere van den Verlosfer, te lijden. 10. Ende de rijcke, daer en tegen, die trotsch is, op zijne fchatten, en den armen Christen verfmaedt, roeme vry ia zijnen overvloed, die den weg zal banen, tot fvne vernederinge: want zijn ingebeeld geluk is onbeftendig en menigmalen kortftondig. Immers hy fal als een bloeme des gras voorbygaen. en zijn luister verdwijnt, als een bloem, die fpoedig verwelkt. 11. (f) Want de fonne is opgegaen met de hitte van den verzengenden Oostenwind, (vergel. Gen. XLI: 27,) ,ende heef het gra* dorre gemaeckt, het zelve verichroeiende, ende fijn bloeme is afgevallen, ende de fchoune gedaenie n^res aenfchijns is vergaen: alfoo fal oock dt rijcke, die, op de aerdfche fchatten zijn vertrouwen vestigt, en den armen verfmaedt, in fijne wegen verwelckeren, en alle zijne voornemens zullen verydeld worden. .12. (g) Saligh is de man die de verfoeckinge lij* zaem verdrae^t, en ftandvastig blijvt, onder alle verdrukkingen, niet alleen in dit, maer ook in het volgend leven: want als hy beproeft lal geweeffc zijn, en hy de oprechtheid van zijn geloov, door ilandvastigheid, zal openbaer *c£M\iïïó*l?ïl:7131*Jac*4! «*lPetr-,,S4- »w  JACOBUS. 1. ir baer gemaekt hebben, fo fal hy (h) de kroone des eeuwigen levens ontfangen , welcke de Heere (i)p belooft heeft den genen die hem lief hebben, en oprechtelyk dienen. B. Wijders fpreekt de Apostel, van inwendige verzoekingen, vs. 13-27- A. Ten aenzien van de zaek zelte, leert hy, dat deze zoort van verzoekingen haren oorfprong hebbe, niet van God, maer van 's menfchen zondige begeeriykheii zelve, vs. 13-18. m. De Jielling zelvs vinden wy vs. 13-15- a. Deze zoort van verzoekingen Koeten , riet aen God, worden toe gefchreven , vs. 13, b. Maer aen onfe zondige begeerlykheid, vs. 14, 15. 0. Deze Jlelling wordt bev/ezen, vs. 16-18. a. In het gemeen uit Gods goedheid, vs. 16, 17. b. In het byzonder uit het gene Hy doet, aen de Chris¬ tenen , vs. 18, Tot dusverre had de Apostel aengewezen ,hoe de Chris:©nen uit de Joden zich betamelyk gedragen moesten, onJer uitwendige verzoekingen, onder de rampen en wederwaerdig. heden, aen welke zy, om de belijdenis van het Euangelie, waren blootgefteld. Nu gaet hy over, tot de inwendige verzoekingen, de aenporringen tot zonde. Men vergelyke het gene wy, by vs. 3, hebben aengeteekent. 13. Niemant als hy , tot het kwade, verfocht en aengeport wort, denke by zich zelven, en ftgge, lek worde van Godt verfocht. God, die volmaekt heilig is, is wel gewoon, de menfchen, door uitwendige rampen en verdrietlykheden , omtrent de oprechtheid van hun geloov, te beproeven , maer Hy kan hen niet verleiden of aenporren , tot het gene zedelyk kwaed is : want Godt en kan niet verfocht worden met het quade, ende hy felve en verfoeckt niemant. (ZO a Tim. 4! 8. 1 Petr. 5: 4. Openb. 2: 10. CO Matth. iot fiï. erde 19S 2» , 29. XXV. DEEL.  ia JACOBUS. t Onder de Christenen uit de joden, aen welke jacobus de Apostel dezen Briev fchreev, moet derhalven dat fchrome. lyk wanbegrip geheerscht hebben, dat God hen, door hel lijden, aen het welk zy waren blootgefteld, aenporren en verleiden wilde, tot zondigen, byzonder tot het verzaken /van het Christendom. — Maer hoe kwamen zy, tot zulke God ontëerende gedachten? Zy waren wederom het gevolg, van hunne Nationale veröordeelen. De Joden bleven zich befchouwen, als Gods bevoorrechte volk, het welk Hy, boven alle andere Natiën, begunftigde, en , onder de oude huishouding, waren hun veelvuldige belovten van tijdelyken voorfpoed gedaen, wanneer zy de Sinaïtifche wetten gehoorzaemden. (Verg. Deut. XXVIII.) Zy, die, uit de Joden, het Christendom omhelst hadden, verbeeldden zich, dat zy even daerom voorfpoedig wezen moesten, naer de waereld. Ondertusfchen waren zy arm en ellendig; zelvs werden zy, van hunne ongelovige broederen, veelszins vervolgd en mishandeld. Uit dezen hoofde verbeeldden zy zich, dat God hen, door die rampen en verdrietlykheden, tot zondigen, byzonder tot het verzaken van het Christendom, aenporren en verleiden wilde; zo dat Hy zelvs de fchuld had van hunnen afval, wanneer zy bezweken. Het kan ook zijn, dat zy zommige plaetfen, in den Briev van paulus aen de Christenen te Ror.e, kwalyk begrepen hebben, gelijk Kap. IX: 18, 21, 22. XI: 7, 8; en dat zy daer door tot dit wanbegrip gekomen zijn, even als zy een zeer verkeerd begrip hadden van bet gene paulus , omtrent de rechtvaerdiging des zondaer» voor God , geleert had, welk misverftand onfe Apostel, met opzet, wederlegt heeft, Kap. II: 14-26. Hoe het wezen moge, jacobus leert, dat het een fchromslyk wanbegrip zy, wanneer iemand by zich zelven denkt, ik wordt van God verzocht, tot het kwade verleidt, en byzonder, tot afval van het Christendom, aengeport: want, (voegt hy 'er by) God kan niet verzocht worden met (of tot) het kwade, en Hy zelvs verzoekt niemand. Dat is; „ zo weinig God, „ tot het kwaed, kan verleid worden, even zo min ook ver„ leidt Hy zelvs iemand tot eenige zonde.^ Het gevolg is al-  JACOBUS. I. 13 allerblijkbaerst. God is volmaekt heilig. Derhalven is het volftrekt onmogelyk, dat Hy immer, of op eenige wijs, toe zedelyk kwaed zoude verleid worden. Maer even zo onmogelyk is het ook, dat God zelvs iemand, tot zondigen, zou aenfporen: want, in het laetfte geval, zou Hy evén zo zeer, ' als in het eerfte, zijne heiligheid blijkbaer verlochenen. 14. Maer de verleiding tot het kwade heeft haren oor: fprong, in onfe zondige begeerlykheid. Immers een yegelick, die zich tot het kwade vervoeren laet, wort daer toe verfocht en verleidt, als hy van fijne eygene begeerlickheyt afgetrocken, vervoerd, ende verlockt wort.' Derhalven moet iemand , die tot eenig kwaed vervoerd wordt, de fchuld aiet aen God , maer aen zich zelven, toc; fchrijven. 15. Onfe zondige begeerlykheid is de moeder van het! kwade. Daer na de begeerlickheyt ontfangen heb' bende baert fonde: ende de fonde voleyndigt zijnde; baerc de- doot. De zinneprent is ontleend van eene dartele en ontuchtige» vrouw, v/elke de minnaers tot haer lokt, daer na ontvangt, en vervolgens ongelukkige kinderen voortbrengt. — Aen zulk eene hoer is de zondige begeerlykheid gelijk; zy zoekl ons, tot het kwade, te verlokken. Zy wordt gezegd te ontvangen, wanneer de wil, die haer, in den beginne, meerderen of minderen tegenftand boodt, haer zijne toeftemming geevt, en de zonde, met genoegen, begint te befchouwen. Dan koesteren wy de begeerlykheid, in onfe harten, even als eene zwangere vrouw hare vrucht, in de ingewanden, koestert. Vervolgens baert de zwangere begeerlykheid zonde ; op de toeftemming van den wil, volgt het werkelyk volbrengen van het kwade. — De zonde is in zo verre een kind van de begeerlykheid; en de zonde is wederom de moeder van den dood. Wanneer 'er grond was, om het Griekfcha woord, door voleindigd vertaeld, in den zin van opwasfem te nemen, zou de teekening ongemeen eigenaertig wezen: ie zonde volwasfen zijnde baert wederom, op hare beurt, den dood. Zo veel is althans zeker, dat de zonde den dood verdiene en ten gevolge hebbe. (vergel. Rom. VI: 21-23.) XXV. DEEL»  H JACOBUS. L 16. En dwaelt derhalven niet, mijne geliefde broeders door u te verbeelden, dat God de oorzaek van het kwade wezen, of immer iemand, tot zondigen, verleiden zoude. Neen waeriyk God is de bron van alles goeds. i7-.(*) Alle goede gave, ende alle volraaeckte gifte is van boven, van den Vader der lichten afkomende (/) by wekken geen veranderinge en is9 orte ichaduwe van omkeeringe. ' De Griekfche woorden, welke, i„ onfe vertaling, dus luiden, alle goede gaev en alle volmaekte gin, maken een zes voeng vers uit. Dan dit is, by enkel toeval, gebeurd gehjk meermalen plaets heeft, zonder dat de Schrijver aen veilen denke. Iets dergelyks vinden wy ook, in'onfe Ncderlandfche Overzetting , Jef. LXI: 6. — Het woord door alle vertaeld, wordt by de Griekfche Schrijveren meermalen genomen , in den zin van enkel of zuiver ; op dien grond, zou des Apostels mening deze zijn: „ gaven en ge„Schenken, welke enkel goed, of zuiver nuttig zijn, dalen » van hoven neder , van den Vader der lichten. Hy is de „ oorzaek niet van het gene fcbadelyk is, en derhalven ook „ met van de aenporring tot kwaed. Alles, wat God » fchenkt> « enkel goed, en geheel heilzaem." Maer waerom heet God, ter dezer plaets, de Vader der lichten ? om dat Hy de bron is van alle licht der wijsheid (vergel. vs. s>) en om dat Hy volmaekt heilig is, zonder eenige duisternis van zedelyk kwaed. (verg. i Job. I: 5.) M«r byzonder zouden wy evenwel denken, dat de'Apostel zmfpeleopde Zon, om dat de volgende uitdrukkingen, van de Zon , ontleend zijn. De Zon is de Vader en de oorzaek van bet licht, de warmte, en de vruchtbaerheid, in het groeiend Rijk; aen den weldadigen invloed der Zonne, hebben wy, middelyker wijs, alle voortbrengfelen der aerde te danken. Maer, in eenen eigenlyken zin, en in veel meerderen nadruk, is God de Vader der lichten, de bron van alle zegeningen.  JACOBUS. L %g By Hem is gene verandering offchaduw van omkeering. Men heeft opgemerkt, dat het eerfte woord, door verandering vertaald, by de Stairenkundigen, gebruikt worde van de Zon „ wanneer zy, van het Noorden, naer het Zuiden trekt; het ander, door fchaduw vertaeld, van de fchaduw* welke de aerde veröorzaekt, wanneer de Zon is onder<*egaen; en het derde, door omkeering overgezet, van den Zonne ftilftand. Zo veel is zeker, dat de Zon meoigmalen verhinderd worde , van haren weldadigen invloed , op de aerde te verfpreiden. Maer iets dergelyks heeft, by den Vader der lichten, gene plaets; Hy is altoos goed, en houdt nimmer op, van wel te doen. 18- Immers hebt gy, mijne gelievde Broeders, de kennelykfte proeven van Gods zegenende goedheid ondervon* den, en zoudt gy Hem dan de fchuld van de verleiding tot het kwade toefchrijven ? (m) Nae fijnen wille immers, naer zijn goedertieren welbehagen, heeft hy ons gebaert, als op nieuws doen geboren worden, door het woort der waerheyt, op dat wy fouden zijn [a/j-J eerftelingert fijner fchepfelen. Naer zijnen wil. Eigenlyk ftaet 'er gewilt hebbende. By de I.XX beteekent dit woord, ergens lust aen te hebben (vergel. i Sam. XVIII: 25.) Hier wijst het ons, naer Gods vrymachtig en genadig welbehagen, (vergel. Eph. I: 5;) ea het herinnert ons, dat wy alles, door de zonde, verbeurt hebben , en alles, aen Gods genadig voornemen, moeten dank weten. De Apostel geevt hier een merkwaerdig voorbeeld op; van de goede givten en volmaekte gaven, welke, van den Vader der lichten, nederdalen. Hy heeft ons gebaert, door het woord der waerheid. .— Hier is een eigenaertige weerflag op het gene de Apostel vs. 15. gezegt had, dat de zonde^ voleindigd zijnde, den dood bare. De fpreekwijs is ontleend van eene vrouw, welke een kind ter waereld brengt. God had christenen gebaert, in eenen zedelyken zin, niet alleen door nw, van verblinde joden> tot belijders van het r» 1 Cor. 4: is. Gal. 41 19. » pet- a, XXV. DEEL.  io* JACOBUS. I. Euangelie te maken, maer ook voor zo ver Hy hunne harten vernieuwt en verbeten, en zelvs der Goddelyke natuur deelachtig gemaekt had. (vergel. Joh. I: 13. 1 Petr. I: 3, 23.) Hun verftand was verlicht , hun wil geheiligd , en zy waren in ftaet gefield, om hun gedrag te verbeteren. — Deze gezegende verandering hadden zy te danken , aen den Vader der lichten , en zijn genadig welbehagen. Dit was gefchied, door middel van het woord der waer* beid, dat is het Euangelie, het welk hier bet woord der waerheid, of het waerachtig woord, genaemd wordt, om den bekeerden daer door onder het oog te brengen, dat zy geduurig, met de leer van het Euangelie, moesten raedplegen. Dit was het rechte middel, om, van de verkeerde begrippen, welke nog by hen plaets hadden, te recht gebracht te worden.- Het oogmerk en het vruchtgevolg van deze zedelyke geboorte wordt dus voorgefteld, op dat wy zouden zijn (als) terflelingen zijner fchepfelen. — Men zou, door de fchepfelen, ware Christenen verftaen kunnen, welker zedelyk grondbeftaen , door een fcheppend Alvermogen , veranderd en verbeterd is. (vergel. Eph. II: 10.) Het woord eerfleling wordt ook genomen, voor iemand, die de eerfte is, in orde van tijd ; de eerfteling van A'chajen in christus , is de eerfte , die uit de inwoners van Achajen, in christus geloovt heeft. Rom. XVI: 5. 1 Cor. XVI: 15. Dan is de zin deze: a, God heeft ons, in eenen zedelyken zin, door middel van „ het Euangelie, gebaert; op dat wy onder de eerften be„ horen zouden, die, van verftokte Joden, ware Christe- „ nen, en verbeterde menfchen, geworden zijn." Al zo liev evenwel zouden wy denken, dat hier op de eerjlelingen der vruchten geoogd worde, welke Gode moesten geheiligd worden, (vergel. Lev. XXIII: 10, 11. Num. XV: ïo, 21.) De Christenen uit de Joden waren, door hunne zedelyke geboorte, en herfchepping, afgezonderd, van Js overige redelyke fchepfelen, en, aen den dienst God, geheiligd. Ê. De  JACOBUS. I. I7 B. De Apostel, vs. ,8. gefproken Mhende, van het voord der waerheid, de prediking van het Euangelie, neemt daer uit aenleiding, om de Christenen uit de Joden, tot een recht en heüzaem verkeer omtrent het zelve, op te wekken, vs. 19-27. «. In het gemeen vermaent hy hen, tot onderzoek van het woord der waerheid, ten einde te voorderen, in kundig. ' heden., vs. iy, 20, 19- So dan , vermits God zich van de prediking de* ïuangeliums bedient, als een middel, om menfchen, in eenenzedelykenzin, te herbaren, en; tot nieuwe fchepfelen, te maken , mijne geliefde broeders , maekt, van het woord der waerheid, een recht en heilzaem gebruik- (») een yegeliek menfche, wie hy zy, en wat hy zich ook van z.jne wijsheid, verbeelden moge, Zy rafch Otn te hoo^ ren, en altoos gereed, om onderwezen te worden in de leer van het Euangelie, maer traegh om, als Leeraers, tot onderwijzing van anderen, te fpreken, en vooral tra^h tot toorn. "te^u Het fcMMï dat 'er, onder deze Christenen, de zodanigen geweest zijn, die grote verbeelding hadden van hunne wijsheid , die daerom de prediking van het Euangelie ver. waerloosdea, en zich, tot Leeraers van anderen, opwier. nen. Dit veroordeelt de Apostel, en vermaent hen om het Euangelie, met graegte, te horen, en niet, naer het Leerkerambt, te ftaen, zonder vooraf proeven gegeven te hebben, van daer toe de verëischte bekwaemheid te hebben (vergel. Kap. Hl; 1.) Ook moesten zy traeg zijn tot toorn. — Hier fchijnt een byzonder zoort van toorn en oplopenheid bedoeld te worden. Zy zal hier in beftaen hebben, dat zommigen, die zich tot Leeraren, opwierpen, hevig uitvoeren, tegen de ongelovige Joden, zekere twistvragen , met drivt, bebandelden, en zich, in hunnen kwalyk geplaetften yver, zee* (■'<) Spr. 17: 27. pf6d, 5: 1, XXV. DEEL. U  ,g JACOBUS. I. onbefchciden uitlieten, tegen de zodanigen, die daer omtrent van hen verfchilden. 20. Want de toorn des mans en zijn onbefuisde drivt ' en werckt Godts gerechtigheyt niet, en is geenszins gefchikt, om de ware leer van het Euangelie, in welke Gods gerechtigheid geopenbaerd werdt, (verg. HomI: 17,) te handhaven en te verdedigen. (6. Meer byzonder beveelt de Apostel een recht gebruik, van het woord der waerheid, vs. 21-27. *. Zy moesten , met aflegging van alle ovftuimige drivten, het woord des Euangeliums, met zachtmoedigheid horen, vs. 21. p. En het zelve niet flechts horen, maer ook betrachten, vs. 22-27. a. Dit laetfte ftuk wordt voorgefteld, vs. 22, en b. Nader aengedrongen, vs. 23-27. g. Door eene eigenaertige gelykenis, vs. 23-25. ft. Uit aenmeiking, dat het wezen van dtn Euangelijchen Godsdienst, niet in woorden, maer in betrachting, gelegen zy, vs. 26, 27- 21. (0) Daerom, vermits het zo, met de zaek, gelegen is, dat onbefuisde drivt de belangen van het Christendom niet bevoorderen kunne, (vergel. vs. 20,) afgelegt hebbende alle vuyligheyt ende overvloet van boofheyt, ontfangt met fachtmoedigheyt het woort dat - in [«] geplant wort, 't welck uwe zielen kan faligh maken. Zy moesten alle vuiligheid en overvloed van boosheid afleggen. Vuiligheid is eigenlyk vuiligheid, welke het lichaem befmet en morsfig maekt. Hier wordt het gebruikt van alle zonden en ongeregelde drivten, welke de ziel verontreinigen. Boosheid is allerlei zoort van boosaertigheid, byzonder de begeerte, om anderen, met woorden en daden, te benadeelen. — Er heerschte, by zommigen van deze Christenen, •veel vuiligheid, van verkeerde neigingen, byzonder van die toorn en oplopenheid, welke vs. 20. veroordeeld is. Deze ging CO Rom« *3S I2- Colofi". 3? 8»  JACOBUS. I. X9 ging gepaerd met eenen overvloed van boosheid, met eene grote maetvan boosaeitigheid, byzonder met eene zucht om de ongelovige Joden , en ook zulken onder hunne medebroeders, die, m het behandelen van nuttelofe twistvragen -an hen verfchilden , onbefcheiden door te itrijken. — r>ze vuiligheid en overvloed van boosheid moesten zy niet alleen beteugelen, maer zelvs geheel afleggen, als een onrein kleed Voorts moesten zy het woerd , het welk in hun geplant werdt, met zachtmoedigheid ontvangen. — De teekéning is ontleend, van eenen vruchtbaren akker, die hit zaed'ontvangt, het welk in denzelven geplant wordt. Het woord it de prediking van het Euangelie, het welk meermalen, by zaed, vergeleken, en, door de Leeraren, in de harten der menfchen, geplant wordt, (vergel. Matth. XIII: 3.) Deze Christenen moesten het zaed der Euangelie prediking, in den akker van hunne harten, ontvangen, ten einde het vruchten van geloov en bekeering mogt voortbrengen, en dat wel met zachtmoedigheid. — Die zachtmoedigheid is het tegengeftelde van de evengemelde vuiligheid en boosheid. Zy beftaet in een leerzaem gemoedsbeftaen, zo dat men zich, aen de'leer en de voorfchrivten van het Euangelie, gaerne onderwerpe, met aflegging van alle oplopenheid ea boosaertigheid, welke* het gemoed ontvatbaer maken, voor de predfking 'van het Euangelie woord. Dit woord kon hunne zielen zalig maken, hun een wezenlyk geluk verfchaffen, naer hun beste deel, hoe zeerzy, naer het lichaem, arm en verdrukt waren, en hen, na dit leven, eindeloos doen zalig worden, wanneer zy zich daer aen, in gehoorzaemheid des geloovs, blymoedig onderwierpen. Trouwens de prediking van het Euangelie is het van God wijsfelyk verordende middel, om menfchen te bewerken tot het geloov, en voor te bereiden tot de zaligheid, (verg. Hom. I: 16.) — Deze aenmerking is eene zeer gepaste drangreden, om van het Euangelie, met aflegging van alle vei> keerde neigingen, een recht en heilzaem gebruik te maken. 22. (j>) Ende zijt daders des woorts, die de b«- (P) Matth. 7: »l. Luc. li] £3. Rom. 3: 13. 1 J«h. j; 7. XXV. DEEL. B 2  20 JACOBUS. I. minnelyke voorfchrivten van het Euangelie, in alle hunne handelingen, ook in hunre verkeering met menfchen, blymoedig gehoorzamen, ende niet alleen blote hoorders, die de lesfen van het Euangelie wel, met eenig genoegen, ontvangen, maer 'er hun gedrag niet naer inrichten, ufelven met valfche overlegginge bedriegende. Zulken tóch, die zich vergenoegen, met de voorfchrivten van het Euangelie te horen, zonder zich aen dezelve gehoorzaem te onderwerpen , maken eene geheel verkeerde rekening, en bedriegen zich geweldig. Zy verbeelden zich, dat zy Godsdienftig zijn , en Gode behagen, maer deze verbeelding is valsch en geheel ongegrond; regelrecht ftrijdig, met de allerduidelykfte uitfpraken van het Euangelie zelvs. (verg. vs. 26, 27. Matth. VU: 24.) 23. (q) Want, om de zaek, met eene gepaste gelykeftis op te helderen, fo yemant een blote hoorder is des woorts, ende niet een dader, die is een man gefijck, weicke fijn aengeboren of natuurlyk aengeficht, met alle deszelvs mismaekte trekken , in het voorbygaen , bemerckt en waerneemt in eenen fpiegel. 24. Want hy heeft hemfeiven ter nauwer nood bemerckt, ende het wanrtaliige van zijn aengezicht ter loops ■waergenomen , ©f hy is aenftonds wechgegaen , ende heeft , zonder verder aen zijne waerneming te denken , terftont vergeten hoedanigh hy was. Even zo gaet het ook met iemand , die de prediking van het Euangelie blotelyk aenhoort, zonder zijn gedrag daer naer in te rich. ten. Hy bemerkt wel de vlekken en wanftaltigheden van zijn gemoed en gedragingen, maer denkt 'er niet aen, om dezelve te verbeteren. Het enkel horen van de prediking des Euangeliums kan derhalven alzo weinig baten , als dat iemand de wanftaltigheden van zijn aengezicht ter loops, in eenen fpiegel, waerneemt, zonder zich daer over verder te bekommeren. In beide gevallen blijvt men, zo als men is, zonder eenige verbetering. "' 25. (t) Maer geheel andersL > het gelegen, met iemand, die (?) Luc, ö: 47. rr) Matth. 5! ij*»  JACOBUS. I. ai die zich, aen de beminnelyke voorfchrivten van het EuangeJie, in gehoorzaamheid des geioovs, onderwerpt; die inliet in de volmaeckte wet, die der vryheyt is, ende daer by blijft, defe geen vergetelick hoorder geworden zijnde, maer een dader des wercks, aefe [/egge ickj fal geluckfaligh zijn in dit fijn doen. Die inziet in de vAmaekte wet, die der vryheid is, en daer by blijvt, — Door de voimaekte wet, welke der vryheid is, verftaet de Apostel de leer van het Euangelie. Deze worde eene wet genaemd, om dat zy ons een regel van ons. gedrag voorfchrijvt, welke wy, op Goddelyk gezach, verplicht zijn te gehoorzamen, (vergel. Rom. III: 22;) eene wet der vryheid, om dat wy, door deze wet te gehoorzamen, den rechten weg, tot het genot der ware vryheid, inflaen, om bevrijd te worden van de flaverny der zonde, pn de overheerfching der begeerlykheden; (vergel. Joh. VIII: 31,'32;) voeg 'er by, dat het Euangelie de gelovigen uit de Joden bevrijdt had, van de dienstbaerheid aen de fchaduwiichtige infbellingen van mgses Wet. (vergel. Rom. VIII: 12-17, Gal. IV: 22—».) De leer van het Euangelie heet eene voimaekte Wet, om dat zy ons een duidelyk en volledig onderricht geevt van het gene wy te betrachten hebben, om wezenlyk en eindeloos gelukkig te wezen. — Het Griekfche woord, door inzien vertaeld , zegt eigenlyk zich krommen , zijn hoofd nedei;waerds buigen, om eenig voorwerp aendachtig en nauwkeurig te befchouwen. (vergel. Luc. XXIV: 12. Joh. XX: 5, 11. 1 Petr. I: 12.) Iemand dan, die de voimaekte Wet der vryheid inziet, is zulk een, die de leer van het Euangelie niet flechts, met eenig genoegen, .aenhaort, maer die daer op nauwkeurig acht geevt , en naerftig onderzoekt , waf het Euangelie hem voorfchrijve, niet alleen om te geloven, maer ook om te betrachten. -— Dit is niet genoeg, men moet ook: daer by blijven j men moet de voorfchrivten van het Euange,lie gehoorzamen, en, in die gehoorzaemheid, volharden. Deze geen vergetelyk horer geworden zijnde, maer een dader des werks , deze (zeg ik) zal gelukzalig zijn , in dit zijn doen. — Zulk een is geen vergetelyk horer; hy is niet gelijk a aen den onbedachtzame» man, die vs. 23, 24. geteekend, is» XXV. DEEL. B 3  22 JACOBUS. I, Door nauwkeurig acht te geven, op de voorfchrivten van het Euangelie, ziet hy zijne zedelyke gebreken, en hy is bedacht , om dezelve te verbeteren. Zelvs is hy een dader des •werks, het welk in het Euangelie gevorderd wordt. Deze is gelukzalig in dit zijn doen. Een blote horer van het Euangelie, heeft 'er geen wezenlyk nut van; hy blijvt, zo als hy Vas, zonder wezen Iyke verbetering. Maer hy, die het Euangelie gehoorzaamt, is hier reeds aenvangelyk gelukkig, en zal het namaels eindeloos wezen. Voorts is de herhaling van het woordeken deze hier van nadruk. Zy geevt te kennen, dat iemand, die zo verkeert, omtrent het Euangelie , als de Apostel hier gezegd heeft, waerlyk en alleen gelukkig zy; zo dat een blote horer des woords, wat hy zich ock verbeelden moge, aen dat geluk geen deel hebbe. Dit wordt vs. 26, 27. nader aengetoond. 26. (s) Indien yemant onder u dunckt dat hy GodtsdienfÜgh is , en zich verbeeldt , dat hy God in waerheid diene, ende ondertusfchen fijne tonge niet in toom en houdt, zich wachtende van alle bitfe uitdrukkingen en fcheldwoorden, tegen de vyanden der waerheid, en zulken, die, in zaken van minder aenbelang, van hem verschillen , (vergel. vs. 19,) maer fijn herte verleydt, aich door valfche overleggingen, omtrent het wezen van den Euangeiifchen Godsdienst, bedriegende, (vergel. vs. 22,) defes ingebeelde Godtsdienft is ydel en geheel nutteloos. De Apostel fpreekt hier bepaeldelyk, van zijne tong in toom te houden, om dat het onbefuisd fpreken, by deze Christenen, en vooral by de zulken, die zich tot Leeraers opwierpen , een heerfchend gebrek was. Hy oordeelt het daerom nodig, hun onder het oog te brengen, dat zulk eene handelwijs, met den waren Godsdienst van het Euangelie, het welk allerwegen, op lievde en zachtmoedigheid, aendringt, ten eenemael onbeftaenbaer zy. 27. De fuyvere ende onbevleckte Godsdienft voor Godt ende den Vader, de ware en echte Godsdienstigheid, welke God onfen bemelfchen Vader, die niet aen- CO Pralm 34: 14. Jac. g{ 6. 1 Petr. 3: 10,  JACOBUS. I. 23 aenziet wat voor oogen is, maer die het hart aenziet, behagen kan, is deongelukkigen lievderijk te hulp te komen, gelijk, by voorbeeld, huipelofe Weefen ende treurige weduwen befoecken in hare verdruckinge,.ellendigen, niet alleen te vertroosten, maer ook hun leed te verzachten, en hun allen mogelyken byftand toe te brengen, [ende] hemfelven onbefmett bewaren van de werelt, zich te onthouden van de zondige gewoonten en bedrijven, welke, by waereldfche lieden , in trein zijn. De zuivere en onbevlekte Godsdienst voor God en den Vader, is de echte Godsdienst, welke, door den alwetenden God, die, door den uiterlyken fchijn, niet kan misleid worden, goedgekeurd wordt, en Hem welbehaeglyk is. De uitdrukkingen fchijnen ontleend te zijn, van paerlen en edele gefteenten , welke helder en zonder eenige vlek wezen moeten , zullen zy, door kenners , worden goedgekeurd. — Ondertusfchen geevt de Apostel hier gene volledige befchrijving van den Godsdienst des Euangeliums; hy bepaelt zich alleenlyk tot eene byzonderheid, aen welke dezelve allerdui* delykst kan onderkend worden, het uitöeffenen namelyk van lievde en van barmhartigheid, omtrent ellendigen. Hy fpreekt van weduwen en wezen te bezoeken, in hare verdrukking, om dat deze Christenen meerendeels arm en nooddruvtig waren, zo dat vooral de weduwen en wezen onderfteuning nodig hadden. Hy voegt 'er by, zich onbefmet te bewaren van dg waereld , om dat 'er eene flordige levenswijs plaets had, onder deze Christenen, die zich verbeeldden, dat het geloov, zonder deugd en Godsvrucht, zeer wel beftaen kon? de. (vergel. Kap. II: 14.) Deze zelvde flordige levenswijs van velen gav den Apostel aenleiding, om, op eene gehoorzame onderwerping, aen de voorfchrivten van het Euangelie, zo uitvoerig en ernftia aen te dringen, vs. 21-27. XXV. DEEL. B 4  JACOBUS. U. HET II. KAPITTEL. 3. Hier op vslgt eene vermaning, om de armen en geringen niet te verachten, vs. 1-13. A. De vermaning zelve wordt , voorgefteld, vs. 1.4. ji. In het gemeen , vs. 1. S. Meer byzonder, vs. 2-4. a. De Apostel geevt een geval op, vs. 2, 3. p. En laet het, aen het oordeel van deze Christenen, over, of zy daer in niet enbetamelyk handelden, vs. 3. ' 1' M^"6 ge!ievde broeders, en hebt niet het geloove onfes Heeren Jefu Chrifti, [dei Heer en] der heerhekheyc («) met .aennemingen des perfoon s. Zommigen nemen dit voorftel waegsgewijs , gelijk het woordeken, door niet vertaeld, meermalen / in eenen vragenden zin, genomen wordt, (vergel. Matth. VII: 9, 10. 1 Cor. IX: 9 ) Hebben zegt dan zo veel, als kunnen 'hebben, zo dat de mening deze zy: „ aift» broeders, kunt gy „ het geloov van onfen Heer jesus chrtstus (den heer) der „ heerlykheid hebben, met aenneming des perfoons?" Hoe zeer deze opvatting weinig verandering make, in het wezen der zake, kunnen wy evenwel gene redenen vinden, om van onfe overzetting, welke het voorftel vermanende* wijs' opvat , te moeten afwijken. Deze Christenen moesten het geloov niet hebben, met aenmUng des perfoons, dat is, zich niet verbeelden, dat een oprecht geloov, met de aenneming des perfoons, beftaenbaef ware- Maer wat bedoelt de Apostel hier, door de Mennsniing des perfoons? Het woord aenneming des perfoons, of, gelijk 'er eigcnlyk ftaet, C«) UvlU i9, i5l Deutfcf. iê: i9, spumk, ar. a3. Matth, as, 16.  JACOBUS. lï, sS ftaet, aenneming, des aengezichts, fchijnt ontleend te zijn, uit den fpreektrant der Hebreeuwen, het aengezicht op nemen, en het aengezieht kennen, Lev. XIX: 15. Deut. I: 17. XVI: ig. De toefpeling is ontleend, uit de gewoonte der Oosterlingen, die hunnen eerbied, voor mannen van aenzien en waerdigheid, betoonden, door zich voorwaerds te buigen, met het aengezicht ter aerde; hy, die zulk een eerbewijs ontving, ligtte het nedergebogen aengezicht des anderen op, ten blijke dat de plichtpleging hem aengenaem ware. Hier van daen beteekent het opnemen van het aengezicht, in het gemeen, uemand gunst te bewijzen. Voorts is deze uitdrukking overgebracht, tot den rechtbank, wanneer een Rechter, uit gunst en partijdigheid, handelt, eene uitfpraek doet, niet naer recht en billykheid, maer naer zijne vooringenomenheid/met den perfoon, welken hy in het gelijk ftelt. (vergel. Spreuk. XXIV: 23.) Wijders wordt het, in het gemeen, gebruikt, van het voortrekken en begunftigen van den eenen perfoon, boven den anderen, zonder dat de eerfte de voorkeus waerdig zy. Meer byzonder heeft onfe Apostel het oog, op het voortrekken van eenen perfoon, om zijnen uitwendigen luister, zonder dat men zijne innerlyke hoedanigheden in aenmerking neemt. Zulke eene aenneming des perfoons had vooral plaets , by deze Christenen, in hunne Godsdienftige vergade. ringen, blijkens vs. 2, 3. Wanneer 'er zich een man van vermogen , die kostbaer en prachtig was uitgedoscht, in hunne Godsdienftige byéenkomften, vertoonde, bewees men hem eene.byzondere eer, en ruimde hem de beste plaets in. Hier toe waren deze Christenen des te gereder, om dat zy meerendeels beftonden, uit arme en geringe lieden. Zulk eene aenneming des perfoons was niet alleen onbedachtzaem, om dat zy de denkwijs en de beginfelen van zulken man niet kenden, maer zelvs, in de toenmalige omftandigheden, hoogst gevaerlyk, naerdien zulk een vermogende een boosaertig oogmerk hebben, en onder de vyanden van het Christendom behoren konde, te meer om dat de rijken en aenzienlyken onder de Joden, over het algemeen, afkeerig waren van hef Euangelie. XXV. DEEL. B 5  j6 JACOBUS. II. Dan zy moesten het geloov niet hebben, met aenneming dei perfoons, maer weten, dat het geloov, met zulk eene voorfrekk-ing van rijken en aenzienlyken, onbeftaenbaer ware. — Te weten het is geenszins des Apostels oogmerk, om alle onderfcheid, tusfchen perfonen en perfonen, het welk uit ouderdom, eerambten, gaven, en vermogens, voortfp'ruit, wech te nemen. Zulk een onderfcheid heeft de heer zelvs geboden-, en vordert ook de aert der Maetfchappy. Maer men moet hier den tijd, en de toenmalige omftandigheden der Christenen uit de Joden, die, onder de Heidenen verftrooid waren, in aenmerking nemen. Zy leevden nog niet, onder het opzicht van Christen Overheden, en waren, als Christenen aengemerkt, eikanderen gelyk, fchoon de een in rijkdom en vermogen, boven den anderen uitmuntte. Daerom moesten ook de rijken, den min vermogenden, niet voorgetrokken worden, op dat de laetften niet in verachting kwamen. Dit was onbeftaenbaer met het geloov. Trouwens het geloov heeft plaets, in het hart, en openbaert zich, door den mond en den wandel. Derhalven heeft het niets gemeens, met de uiterlyke voordeelen van rijkdom en ver« mogen. Dan het verdient nog zeer onfe opmerking, dat de Apostel het geloov omfchrijve , als het geloov des Heeren jesus christus , (des Heeren) der heerlykheid. — Het geloov des Heeren jssus christus is het geloov , het welk verkeert omtrent den Verlosfer , en Hem aenneemt, in alle zijne' heilvolle betrekkingen, (vergel. Phil. III: 9.) Alle de Christenen uit de Joden, aen welken jacobus dezen Briev fchreev, hadden dit geloov, of in waerheid of immers volgens hunne belijdenis. — Maer waer toe behoort de uitdrukking der heerlykheid1? Zommigen brengen het, t ot de aemie. ming des perfoons, op deze wijs: „ hebt het geloov niet met „ aenneming des perfoons van luister, dat is, laet uw geloov „ niet gepaerd gaen , met vooringenomenheid van zulke per„ fonen, die eenen uitwendigen pracht, in hunne kleding, „ vertonen." Maer de beide woorden aenneming des perfoons en heerlykheid, ftaen, in den oorfprongelyken Text, te verre van elkander, om dezelve zamen te voegen. An- de-  JACOBUS. II. 27 deren brengen het woord heerlykheid tot het geloov,en dan zal het geloov der heerlykheid, volgens den Hebieeuwfchen (preektrant, het heerlyk geloov te kennen geven. Dan , tegen deze opvatting , geldt ook de aenmerking , welke wy zo even gemaekt hebben. Wy voegen ons by onfe Overzetters, die het betrekkelyk maken tot den Verlosfer, en'er daerom het woord des heeren inlasfchen, het geloov van onfen Heer jesus christus , den Heer der heerlykheid, te meer om dat christus ook elders, onder deze benaming, voorkoomt. (vergel. 1 Cor. II: 8.) Is nu deze heerlykheid van den Verlosfer geen waereldfche luister , dan moesten ook de Christenen, naer hun uitwendig aenzien, niet beoordeeld worden. 2 Want gy behoort zelve te begrijpen, hoe zulk eene voortrekking van vermogende lieden zeer kwalyk geplaetst zy. Immers fo in uwe vergaderinge quame een man met eenen gouden ringh aen den vinger, in een cierlicke kleedinge, ende daer quame oock een arm man in met een flechte kleedinge : 3. Ende gy foudt aenfien den genen die de cierlicke kleedinge draegt, ende tot hem feggen, Sic gy hier op een eerlicke plaetfe: ende foudt feggen tot den armen, Staet gy daer, ofte, Sit hier onder mijne voetbanck: Het woord, door vergadering vertaeld, wordt gebruikt, om de zamenkomften der Joden, tot Godsdienftige oefFeningcn, als mede de gebouwen, in welke zy, ter waerneming van den Godsdienst, zamen kwamen, te kennen te geven. De Christenen hadden, in dezen tijd, nog gene openbare gebouwen, tot den Godsdienst gefchikt, welke wy gewoon zijn Kerken te noemen ,• evenwel vergaderden zy , tot het waernemen van den gemeenfchappelyken Godsdienst, in ruime vertrekken van byzondere huizen, om het woord van God te horen lezen en verklaren; om te bidden, de Sacramenten te bedienen , en de lievdemaeltijden te houden. Deze plaetfen van Godsdienftige zamenkomst der Christenen werden , met den tijd, ook aen de ongelovigen bekend, en het XXV. DEEL.  28 JACOBUS. II. gebeurde meermalen , dat deze of die van de zulken zich mede begav, naer deze Godsdienftige vergaderingen, om te vernemen, wat 'er omging, (vergel. i Cor. XIV: 25.) De Apostel verönderftelt een geval, dat 'er twee perfo. nen, geheel* onderfcheiden, ten aenzien van hunne uitwendige omftandigheden, in de vergadering der Christenen intraden. -— De een was een vermogend man, als zodanig kenbaer , aen zijnen prachtigen opfchik , met eenen gouden ring aen den vinger, in eene cierlyke kleding. Het was niet alleen by de Joden, maer ook by de Grieken, gebruikelyk, dat de mans ringen droegen , (vergel. Gen. XXXVIII: is. Exod. XXXV: 22. Luc. XV: 22,) en zelvs zy , die tot pracht genegen waren , droegen verfcheidené ringen, aen eenen vinger. De vermogende man droeg daer te boven tene cierlyke, dat is, een blinkende en prachtige kleding, vercierd met goud en zilver. Men denke dan, aen eenen rijken man, die, door zijnen kostbaren en prachtigen opfchik, openbaer maekte, dat hy eenen overvloed van tijdelyke middelen bezat. — De ander, die te gelijk in de Godsdienftige vergaderpiaets, binnen tradt, was een arm man, die, in zijn gewaed, deedt blijken, dat hy behoevtig was' zijnde bedekt metjlechte, gemene, en verlieten kleding. De vergaderde Christenen zagen den genen aen, die de sierlyke kleding droeg , en prachtig was uitgedoscht. Het aenzien zegt hier het oog op iemand vestigen, met blijken van hoogachting, (vergel. Luc. I: 43. IX: 48.) Zy zeiden ook tot hem, zit gy hier op eene eerlyke of aenzienlyke plaets. Dit verönderftelt, dat 'er onderfcheid van plaetfen, in de Godsdienftige vergadering, ware, zo dat de beftuurers onderfcheiden zaten van de Gemeente, en de mannen van de vrouwen , even als in de Synagogen der Joden. (verg. Matth. XXIII: 6.) Men gav aen den man, die, in zijne kleding, vertoonde, dat hy rijk was, zonder hem te kennen, of iets van zijn gemoedsbeftaen te weten, eene der aenzienlykfte en hoogfte plaetfen. Maer geheel anders handelde men , met den anderen. Alen zeide tot den armen, ftae gy daer achter aen, of, op zijn  JACOBUS. II. *9 zijn best, zit hier neder onder mijne voetbank, welke plaets goed genoeg is, voor zulke onaenzieniyke lieden , als tot welke gy betoont te behoren. 4. En hebt gy dan niet in ufelven, en in uw gemoed, onbedachtzaem een onderfcheyt gemaeckt, en partijdig gehandelt, door den eenen, boven den anderen, zonder hun gemoedsbeftaen en hunne bedoelingen te onderzoeken , voor te trekken ? ende ZÏjt gy dusdoende nie» rechters geworden van quade overleggingen , die zeer verkeerde gevolgen trekt , en uw oordeel , over de waerdigheid der perfonen, vestigt, op de meerdere of mindere kostbaerheid van hunne kleding. B. Deze vermaning , om de armen en geringen niet te verachten, wordt nader aengedrongen, vs. 5"I3» A. Voor eerst door het redeloje van dtze handelwijs atn te tonen, vs. 5-7. *. Uit de waerdigheid van arme gelovigen by God, vs. 5,6». Uit de onwaerdigheid van rijke ongelovigen, vs. 6'j , 7« 5. (&) Hoort, mijne geliefde broeders, en let, op de volgende waefneming, welke elk uwer, uit de ondervinding , ligtelyk kan opmaken, en heeft Godt niet uytverkoren de arme defer werelt, die, in dit leven, behoevtig zijn, [om] rijck [te zijn] in, en begaevd te zijn, met eene overvloedige maet van 't geloove , ende erfgenamen of deelgenoten te zijn van de zalige goederen des hemelfchen Koninckrijcks, 't welck hy (O belooft den genen die hem ia waerheid lief hebben, en oprechtelyk dienen? Immers leert dit de ondervinding, in den tegenwoordigen tijd, allerduidelykst. (vergel. 1 Cor. I: 27, 28.) 6. Maer gy hebt evenwel den armen oneere aengedaen , en hen verachtelyk behandelt. Hoe onredelyk is zulk een gedrag, en kennelyk ftrijdig, met Gods handelwijs? En welke redenen hebt gy tog, om de rijken voor te trek- (J) Joh. 7: 45. 1 Cor. ii z<5, &c. CO Exod. zo; 6. x Sam, si 30. Spr. UI 17. Matth. 5: 3« XXV. DEEL.  So JACOBUS. II. ken , en hun eene byzondere eer aen te doen, wanneer, zy, in uwe Godsdienftige vergadering, komen? Gy loopt groot gevaer, dat zy, met fnode oogmerken, komen, ten einde zy des te betere gelegenheid hebben mogen, om u te vervolgen. Had de ervaring u niet moeten waerfchouwen ? overweldigen u niet de rijcke, onder de ongelovige Joden, ende [en] treckenfe u [niet] tot de Rechterftoelen, als of gy kwaeddoeners waert, onder allerlei verdichte befchuldigingen ? 7. En lafteren fy niet den goeden naem die over u aengeroepen is ? of den verhevenen perfoon van christus, naer welken gy u benoemt, als zijne naervolgers, als of Hy een bedrieger,' en een fchandvlek van het menschdom ivare ? Hoe onredelyk is het derhalven, dat gy met rijke lieden zo zijt vooringenomen , en den armen fmaedheid aendoet ? B. De tweede drangreden is genomen, uit het zondige van hei verachten der armen, vs. 8-13. (t. De drangreden zelve wordt opgegeven, vs. 8-11. a. De Apostel ftelt den regel voor, volgens welken onft handelingen zullen geoordeeld worden , vs. 8, en b. Vergelekt daer mede het gedrag van deze Christe¬ nen , vs. 9-11. 1. In het gemeen, vs. 9. 2. Meer byzonder, vs. 10, 11. (3. Dit ftuk wordt, met eene gepaste opwekking, bejloten, vs. 11, 13. a. Welke'wordt voorgefteld, vs. 12, en b. Nader aengedrongen , vs. 13. 8. Indien gy dan de Konincklicke wet volbrengt, nae de Schrift, (d) Gy fult uwen naeften lief hebben als ufelven, fo doet gy wel: Wat bedoelt de Apostel, door de Koninglyke wet ? Over deze r.W Levit" l9i l?' Matth' 23! 39- Mare. n: 31. Rom. 13: o. Galat. 5: 14. Ephtf. 5: It z TheiT. 4: L J  j A C O B U S. II. 3E deze uitdrukking verfchillen de gedachten grotelyks. Twee opvattingen komen het meest in aenmerking, of dat het woord Koninglyk alleenlyk eene uitdrukking van verheffing zy, of dat het ons wijze, naer eenen Koning, die deze wet gegeven heeft. In den eerften zin, zal de Koninglyke wet zo vee! beteekenen, als de hoofd of algemene wet; even als de Koninglyke v/eg den hoofd of gemenen weg aenduide , Num. XXI: 22; volgens de laetfte opvatting, befchrijvt de Apostel de Wet, in haren Goddelyken oorfprong, om dat de heer onfe Wetgever en Koning is, (vergel, Jef. XXXIII: 22,) byzonder de verheerlykte christus , als Koning zijner Kerke, (vergel. vs. 1.) — Hoe het wezen moge, zo veel is zeker, dat jacobus hier het oog hebbe, op die wet, welke, naer de Schrivt, en daer in allerduidelykst voorgefebreven is, gy zult uwen naesten liev hebben , als u zelven. (vergel. Levi XIX: 18.) Dit gebod is eene Koninglyke wet, om dat zy den hoofdinhoud uitmaekt van alle andere wetten , welke wy omtrent onfe medemenfehen te betrachten hebben; (verg. Rom. XIII: 9. Gal. V: 14,) en om dat zy algemeen is, varj eene altoosduurende verplichting. Daer te boven is zy, door den Koning aller Koningen, en door den Heere christus , den heer der heerlykheid, voorgefchreven. (verg. Matth. XXII: 39- Mare. XII: 31-) Deze Koninglyke wet moeten de Christenen volbrengen en gehoorzamen, door met hunnen naesten, in alle gevallen, zo te handelen, als zy, in zoortgelyke gevallen, zelve zouden wenfehen gehandeld te worden. — Dan deden zy wel; dan was hun gedrag goed en prijswaerdig ; dan zouden zy da goedkeuring van God en menfchen wechdragen. 9. Maer, wanneer gy uw gedrag, met den eisch van deze Koninglyke wet, vergelykt, zult gy erkennen moeten, dat gy dezelve niet volbrengt en kwalyk handelt. Trouwens indien gy den perfoon aenneemt, en den rijken den voorrang geevt , in uwe Godsdienftige vergadering , met verachting van den armen, fo doet of werkt gy fonde, het is een wasbedrijv , het welk niet, Hechts in het voorbygaen, gefchied, maer een volkomen werk uitmaekt, ende gy wort van de gemelde Koniqglyke wet, welke eene XXV. DEEL.  32 JACOBUS. II. algemene lievde tot den naesten vordert, zonder eenige aenneming des perfoons, beftraft en veroordeeld als ftraffchul ■ dige overtreders. IO. (e) Want (of Immers') wie voor het overige de geheele wet fal houden en gehoorzamen, ende flechts in ée'n gebod fal ftruyckelen, door het zelve te overtreden, die is fchuldigh geworden aen allen, en hy is een overtreder der ganfche wet, naer dien hy, door zijn gedrag, openbaer maekt, dat hy den hogen Wetgever den verfchuldigden eerbied niet toedra^e , en dat hy , in die daden, welke, met rie wet, overëenftemmen, niet, door lievde en gehoorzaemheid jegens God, gedreven worde. Trouwens wanneer een dienstknecht, uit alle geboden van zijnen heer, alleen die volbrengt, welke hem behaeglyk zijn, doet hy zijnen eigenen wil, en niet dien van zijnen heer. ir. In de algemene wet der lievde tot den naesten, liggen verfcheidené geboden opgefloten. '(vergel. Rom. XIII: 9,) welke alle door denzelven Opperheer voorgefchreven , en derhalven van dezelvde altoosduurende verbindtenis zijn. Want die zelvde hoge Wetgever, die gefcgt heeft, (ƒ) Gy en fult geen overfpel doen, die heeft oocit gefegt, Gy en fult niet dooden. Maer het lievdeloos verfmaden der armen is, in de daed, een zoort van doodflag. (vergel. 1 Joh. III: iS.) Indien gy nu geen overfpel en fult doen, maer fult dooden, dóór de armen lievdeloos te verfmaden, f0 zijt gy, volgens het gene ik zo even beredeneert heb , een overtreder der ganfche wet geworden, om dat zy eene volkomene gehoorzaemheid vordert, aen alle hare geboden. 12. Spreeckt alfoo, ende doet alfoo, als die door (of naer) de wet der vryheyt fult geoordeeit worden. De wet der vryMd is de leer van het Euangelie, welkerbetrachting ons vrymaekt, van de akelige flaverny der zonde, (.vergel. Kap. I: 25.) De Heidenen zullen geoordeeld worden, in den groten dag van christus luisterrijke verfchij- ning,  JACOBUS. Jt 3| fiing, naer de wet der natuur, maer de Christenen, naer deze wet der vryheid. (vergel. Rom. II; 16.) — Zy, aen welken jacobus dezen Briev fchreev, moesten zich d'it geduurig herinneren, en deze herinnering moest invloed hebben, op al hun ./preken en doen, byzonder omtrent arme en geringe lieden. Immers dit fpreken en doen ftaet over, tegen de aenneming des perfoons. Zy moesten befcheiden en vriendelyk zijn, in hun fpreken, tot hunne arme medebroedérs, en hen handelen, volgens de wet der lievde. I3- (g) Want een onbarmhertigh oordeel [fal gaen] , en een veröordeelend vonnis, zonder de minfte verfchoning, zal uitgefproken worden, over de gene die geene barmhertigheyt , omtrent armen en ellendigen, gedaen, en daer door betoont heeft, dat hy geen oprecht geloov bezitte, het welk werkzaem is in de lievde, ende de uitöefFening van barmhertigheyt roemt tegen het oordeel, zy wendt het veröordeelend vonnis af. 5, Wijders leert de Apostel, dat ten zogenaemd geloov, het welk zich niet openbaer maekt, in goede werken, geen oprecht en zaligmakend geloov wezen kunne, vs. 14-26. A. Eerst ontwikkelt hy de zaek , en Jlelt zijne bewijzen voor, vs. 14-25. A. De nadere ontwikkeling der zake vinden viy vs. 14-19. et. De zaek zelve wordt voor gefield, vs. 14, en $, Nader opgehelderd, vs. 15-17. a. Door het voor ft ellen van een byzonder geval, ter temvijzing, welke werken hier bedoeld worden , vs. 15, 16. b. Dit geval wordt, op de zaek, toegepast, vs. 17. J». Wijders wordt het verband aengeteond, het welk 'er is, tusfchen het geloov en de werken, vs. 18, 19. B. Daer na gaet de Apostel over, om deze zijne leer nader te bevestigen, vs. 20-25. ff. De Apostel baent zich daer toe den weg, door eent gepaste voorreden, vs. 20. (?) Matth. 6: 15. ende j8j 35. m*rc. u: «5. Luc, 16» 115. XXV. deei. C  54 JACOBUS. II. (3. Daer op ftelt hy zijne bewijzen voor, w. 21-2J." Zy zijn ontleend a. Uit het voorbeeld van abraham, vs. 21-24. b. Uit dat van rachab , w. 25. B. Eindelyk maekt de Apostel, uit alles, wat hy, omtrent deze zaek, uitvoerig beredeneert had, het wettig beftuit op, vs. 26". 14. (/;) Wat nuttigheyt is het, mijne zeer gelievde broeders, indien yemant fegt, zich inbeeldt en voorgeevt, dat hy het geloove heeft, ende en heeft de werckeil niet ? Wat kan het iemand baten, dat hy zich beroeme, het geloov te hebben, wanneer hy zich niet beyvert, op de betrachting van Euangeiifche Godsvrucht? kan dat zogenaemde geloove, het welk niet werkzaem is in de iievde, en zich niet openbaer maekt, in eenen heiligen wandel, hem faligh maken, en een middel zijn, tot zijne eeuwige behoudenis? Immers neen. Het oprecht geloov, door het welk wy gerechtvaerdigd en gezaligd worden, reinigt het hart, en heeft de verbetering van den wandel, tot een onaffcheidbaer vruchtgevolg. (Vergel. Gal. V: 6, 22. Eph. II: 10. Tit, U: 12. 2 Petr. I: 5-7.) Er had eene fchromelyke dwaling plaets, by velen dezer Christenen. Zy hadden een zeer verkeerd begrip, omtrent de leer der genade, en verbeeldden zich, dat het, tot zaligheid , genoeg ware, het geloov in christus te belijden, zo dat het, op het gedrag, zo zeer niet aenkwame; dat het, tot het wezen van het Christendom, genoeg ware, de leer der genade te geloven, al dacht men geheel niet, aen de verbetering van hart en wandel. — Eene dwaling, welke het Euangelie der heerlykheid van den zaligen God , het welk allerwegen, op de heiligheid des levens, aendringt, blijkbaar onëer aendeedt, en den weg baende, tot allerlei losbandigheid. Deze dwaling wederlegt daerom jacobus de Apostel, met opzet en zeer uitvoerig. 15. (i) Indiender nu, om de zaek, met een zeer dui- de- CO Matth. 71 a6. Jac. 1: 23. CO Lue- 3« «• 1 Joh. i- >f«  JACOBUS. II. 3S delyk voorbeeld, op te helderen, een broeder ofte eene fufter onder ulieden, naeckt foudenzijn, ontbloot var, het nodig dekfel, ende, door armoede, gebreck fouden hebben van dageückfch voedfel: 16. Ende yemanc van u , zonder dezen elïendigea eenige hulp toe te brengen , tot haer foude feggen Gaet henen m vrede, en voorfpoed, ik wensch van harte al het nodige , verkrijg het nodig dekfel, en wort daer door warm ende wel gekleed■ ontvang eenen genoegzamen voorraed van licbaaielyk voedfel, ende wort daer door vol. komen verfadigt: ende gylieden en foudet haer niet geven de nootdruftigheden des lichaems, en die hul. pelofen genen den minften onderftand toereiken, wat nuttigheyt is dat ? Door zulke wenfchen, zoudt gy wel eene vertoning maken van lievderijke gevoelens, maer die goede woorden zouden den nooddruvtigen niet kunnen baten, of hunne ellende eenigermaten verzachten, 17. Alfoo is het oock gelegen, met het geloove, indien het de wercken niet en heeft, en zich niet openbaer maekt, in eenen heiligen wandel, is het by hemfelven doot , een nutteloos en niets beteekend ding, het welk .geen wezenfyk voordeel kan aenbrengen. _ Zulk een voorgewend geloov is by zich zelven, dat is op zich zelve aengemerkt, wanneer het van de werken verftoken is, en niet gepaerd gaet, met heiligheid des levens, dood,, geheel werkeloos, even als een doode. Zulk een geloov is gelijk, aen een dood lichaem, zonder ziel, (vergel. vs. 26,) ontbloot van dat leven , en van die werkzaemheden, waer in het wezen van het geloov gelegen is. Het kan den mensch even zo weinig baten, tot zaligheid, als de evengemelde wenfchen, tot verkwikking van eenen behoevtigen. 18. Maer fal yemant feggen , Gy hebt het geloove, ende ick hebbe de wercken: toont my uw geloove uyt uwe wercken, ende ick fal u uyt mijne wercken mijn geloove toonen. 19. Gy gelooft dat Godt een eenigh ÏGoit~\ is: XXV. DE£t. Ca  36 JACOBUS. II. gy doet wel: (£) de duyvelen gelooven 't oock, ende fy tfitteren. Dit voorftel is, in den eerften opflag, zeer duister. — Het woordeken maer, in het begin van dit voorftel, beduidt gemeenlyk eene tegenftelling; ondertusfchen wordt'er niets gemeld, waer tegen deze uitfpraek zou overftaen. — Do gehele uitdrukking, maer zal iemand zeggen, koomt, als eene tegenwerping voor, i Cor. XV: 35- Doch de vraeg is, wie maekt de tegenwerping, en tegen wien is zy ingericht ? Is het eene tegenwerping, tegen den Apostel, zo dat •er iemand fprekende worde ingevoerd, die zeggen wilde: Gy, jacobus, hebt het geloov, en ik heb de werken; ik wil u niet uitfluiten, uit het getal der gelovigen, maer ik begeer ook, dat gy my niet uitfluit?" Dan zou het volgende, toon ney uw gemv enz., het antwoord van den Apostel behelfen. Anderen begrijpen de zaek zo, dat een waer gelovige hier worde ingevoerd, fprekende tegen eenen mondbelijder.en vorderende.dat hy zijn voorgewend geloov-, door onbetwistbare proeven , zal openbaer maken. Maer, ook volgens deze opvatting, blijvt 'er nog iets gapende, in den zin. —- Wijders valt 'er nog bedenking, over de leezing. Zommige affchrivten en oude overzettingen hebben vs. 18, in de plaets van uit uwe werken, gelijk de gewone leezing is, zonder uwe werken. Maer wy, voor ons, vinden genen genoegzamen grond, om, van de gewone lezing, af te wijken, Eindelyk is nog de vraeg, of de woorden van vs. ip , in den mond van den zelvden perfoon , die vs. i8b. is ingevoerd , moeten gelegd worden , dan of de Apostel zelvs aldaer zijne reden voortzet?' Laten wy dit voorftel, wat meer van naby, befchouwen. De Apostel begint hier, met eene voorreden, maer zal iemand zeggen. Zekerlyk wil hy eenen anderen fprekenden invoeren. Zo gebruikt paulus die zelvde voorreden, i Cor. XV: 35, maer met dit onderfcheid; daer wordt eene zwa. righeid opgegeven, welke, tegen de leer van paulus, kon worden ingebracht; doch hier is het eene bedenking tegen ie- (A) Mare. li 24.  JACOBUS. IL' 37 iemand die voorwendde het geloov te bezitten, en 'er ondertusfchen gene blijken van gav, in zijne werken. Voor het naest zouden Wy denken , dat Apostel jacorus bier eenen Christen fprekenden invoere, die zijn geloov werkzaem betoonde in de werken, tegen iemand, die voorgav het geloov te bezitten , zonder zich , op het beöeffenen van Godsvrucht, toe te leggen. De Apostel legt den Christen, die een levendig geloov beat deze reden in den mond: „ gy hebt het geloov, gy „ belijdt het Euangelie van chr.stus , en beroemt u hei geloov te bezitten, het welk zalig maekt; ik roem niet ., op mijn geloov, maer mijne daden fpreken, wat ik, voor „ God, en voor mijnen naesten, over hebbe; wel aen, torn „ my uw geloov, uit uwe werken; immers moet het geloov „ werkzaem zijn, in lievde en Godsvrucht of het is dood • „ toon dan, met de daed, uit de „effening van Godzalig! „ neid en lievde, dat uw geloov levendig zy; doe zien wat gy, voor God en voor uwen naesten, over hebt, wan* „ neer het 'er op aenkoomt, op dat het blijke , dat gy „ waerlyk het zaligmakend geloov bezit; dan zal ik u, 11 „ myne werken, mijn geloov tonen, en, in de werken van „ Godzaligheid en lievde, welke ik verricht, overtuigende „ proeven geven van mijn levendig geloov." De Apostel fchijnt hier meer te denken, dan hy fchrijvt en door zijn afgebroken voorftel, wil hy de verlegenheid nabeelden, waer in zulk een aenval de zodanigen brengen moest, die zich, op hun geloov, beroemden, zonder zich op de verbetering van hunnen wandel, toe te leggen In* d,en u eens iemand, (wil hy zeggen) op de gemelde wijs, „ aenfprak, wat zoudt gy antwoorden? Zoudt gy dan niet „ verlegen ftaen, en verdommen ? " Er wordt vs, i9 bygevoegd: „ Gy, die u beroemt, het geloov te hebben. maer 'er gene blijken van geevt , in „ werken van Godzaligheid; gy geloovt, dat God één is gy » geloovt, dat 'er tnaer één'eenig Opperwezen is, dat Hy >, alleen moet gediend worden, en dat men, van Hem «ft. » leen, alle zaligheid te wachten hebbe; gy doet wH en " van dc blinde Heidenen, onderfcheideat aaV. deel, C 3  3g JACOBUS. II. maer zal dit geloov u kunnen zalig maken? Immers neen; de duivelen zelve geloven het ook, maer het is geen geloov, '', het welk, met lievde, en eene blymoedige gehoorzaem" heid, gepaerd gaet; veel min dat het hun eenigen grond "„ geven zoude, om de zaligheid te verwachten; in tegendeel juist dit zelvde geloov is hun een bron van angst en beroering: want zy zidderen, naerdien de erkentenis van "„ deze waerheid hen doet duchten, voor de wraek van den Allerhoogften, welke zy eeuwig dragen zullen." Welk een duidelyk bewijs, dat een geloov, zonder de werken, niet kunne zalig maken! Men kan de woorden van vs. ip. befchouwen, als de tael van den Apostel zelven , of dezelve aenmerken , als een vervolg van* dien aenval , welken hy vs. 18. eenen waren Christen, wiens hart, door het geloov, gereinigd is, heeft in den mond gelegt, als of de Apostel zeggen wilde: „ gy, die u beroemt , het geloov te bezitten, maer 'er gene blijken van geevt, in eenen Godzaligen wandel, gy loopt " niet alleen gevaer, van geheel te verftommen, wanneer u , iemand vraegt, naer de proeven van uw geloov; maer nog „ veel meer zoudt gy befchaemd ftaen, wanneer iemand u „ toevoegde , dat uw geloov dat der duivelen niet overtreffe, maer zelvs van veel minder uitwerking zy, daer zy n°S gevoelig zijn en zidderen, terwijl gy geheel onge,', voelig en opgeblafen blijvt, u zelve vleiende met eene „ geheel ongegronde hoop, op de zaligheid." 20* Maer wilt gy weten, o ydel menfche, dat het geloove fonder de wercken doot is ? Ik zal 'er u, tnet onlochenbare bewijzen, van overtuigen. Hoe veel verfchilt deze aenfpraek, o ydel mensch, van de Vórige, broeders, mijne gelievde broeders? — Men verbeelde zich iemand, die, door alle redenen van den Apostel, wel verfiomd is, maer evenwel, aen zijne dwafe zelvs verheffing, nog blijvt vasthouden ; bouwende, op de belijdenis van een geloov, waer van hy de kracht verloochent. Den «odahigen noemt jscobüs een ydel, dat is een ledig mensch, die filet? heeft van het gene hy zich verbeeldt te bezitten. „ Wilt gy weten, zegthy, dat is, met volle zekerheid, we- ten,  JACOBUS. II, g; ,", ten, en volkomen overtuigd wordendat een voorgewend „ geloov, zonler ds werken, dood zy; (vergel. vs. 17,) wel „ aen, ik zal mijne (telling, met onbetwistbare bewijzen Haven." ~_ 21. Abraham, die beroemde man , die niet aüeen onfe vader is naer het vleesch, maer ook de Vader en het voorbeeld van alle gelovigen, (vergel. R.om, IV: 12,) is hy niet uyt de wercken gerechtveerdigt, (i) als hy Ifaac fijnen eenigen fone , op Gods bevel , geofïert heeft op den altaer, voor zo ver hy gereed was, om dat harde proevgebod te gehoorzamen? Heeft hy, door deze verbafende proev van zijne onbspaelde gehoorzaemheid, niet een onlochenbaer bewijs gegeven van zijn geloov, door het welk hy te voren, gerechtvaerdigd was ? 22. Siet gy wt-1 dat het geloove van Abraham, waer door Hy zich , op Gods belovten , onwankelbaer verliet, medegewrocht heeft en vergezeld geweest is met fijne wercken, in welke hy eene zonderlinge proev van zijne onbepaelde gehoorzaemheid gegeven heeft; ende moet gy niet erkennen , dat het geloove van dezen beroemden Aertsvader volmaeckt is ge weeft, uyt de wercken voor zo ver daer uit de volmaektheid of de oprechtheid van zijn geloov allerduidelykst geblekea is. 23. Ende de Schrift is vervult (of bewaerheid) ge« word-n , het getuigenis der Heilige Schrivt is kennelyk bevestigd, die daer fegt, (m) Ende Abraham geloofde Godt, ende het is hem tot rechtveerdighcyt gerekent : ende hy is een vrient Godts genaemt geweeffc. Hier wordt een tweederlei getuigenis der Heilige Schrivi aengetrokken. — Het eerfte abraham geloovde God, en het is hem tot rechtvaerdigheid gerekend, vinden wy Gen. XV: o". Over deze uitfpraek , hebben wy uitvoerig gehandelt, in onfe aenteekening, by Rom. IV: 1-5. (vergel. XXII Deel, p. 66—;) de mening is kortelyk deze: „ abraham berustte „ in Gods belovte, en verliet 'er zich volkomen op, hoa (O Gen. »a: 10. (_m~) Gen, 15: C. Rom. 4: 3, Galat. 31 6» XXV. DEEL. C 4  40 J A C O B Ü S. 11. „ onwaerfchijnlyk de vervulling, naer menfchelyke uitïich„ ten, ook wezen mogt; en, door de kracht van het ge„ loov , hec welk hy , in dit geval, op nieuws betoont ,, heeft, gav hy een allerduidelykst bewijs, dat hy reeds „ lang te voren gerechtvaerdigd ware." Het ander getuigenis, en hy is een vriend van God genaemd 'geweest, vinden wy 2 Kron. XX: 7. Jef. XLI: 8, alwaer de Aertsvader een lievhebber van God genaemd wordt. Hier uit zien wy, wat de Apostel, door eenen vriend van God, verftae ; zulk eenen namelyk , die den heer , in waerheid, vreest, en, uit lievde tot den weldadigen God, alles voor Hem over heeft. Hier van had abraham, by het opofferen van ziinen zoon isaac, eene allerduidelykfte proev gegeven. 2-}- Siet gy dan IIU, uit het gemelde voorbeeld, tot volle overtuiging, dat een menfehe uyt de wercken ge- rechtvecrolgt WOK, voor zo verre de reiken der Godzaligheid kennelyke bewijzen en onaffcheidbare vruchtgevolgen izijn van het rechtvaerdigend geloov, ende niet alieenlick 'Uyt het geloove, zo dat het geloov, het welk alleen, vaa de werken afgefcheiden, en daerom op zich zelven dood is, (vergel. vs. 17,) niemand rechtvaerdigen kunne. 25. Ende defgelijcks oock (») Rahab de hoere» die zich te voren, in hoerery, fchandelyk verlopen had, is -fy niet uyt de wercken gerechtveerdigt geweeft, en heeft zy niet , in haer merkwaerdig gedrag , kennelyk openbaer gemaekt, dat zy, door het geloov, gerechtvaerdigd was, als fy de gefondene, de mannen, welke Jofua had afgevaerdigt, om het land, en vooral om de gelegenheid van Jericho, op te nemen, in haer huis ontfangen, verborgen, ,ende door eenen anderen wegh veilig, uit Jericho, uytgelaten heeft? (verg. Jof. II.) Immers heeft zy daer door eene duidelyke proev gegeven, dat zy vrees had voor den waren God, dat zy geloov floeg, aen de belovten, welke Hy aen Israël gedaen had, dat zy eerbied had, voor zijne wonderen, en vertrouwde, dat by Israël, in hot eivelyk bezit van Kanaan, flellen zoude, Dit £») Jof. V t, end? 6: 2|, Jrlebr, u; 3h.  JACOBUS. II. 4r Dit tweede voorbeeld vaa kachae voegt de Apostel zeer wijsfelyk, by het eerfte van abraham. — Beide hadden zy dit gemeen, dat zy de fterkfte blijken gaven van geloov, en van vertrouwen op den heer. Beide moesten zy grote'verlocheningen doen, om Gods wil, en daer door werdt beider geloov , op eene zeer fterke toets, gezet. Maer hier in verfohilden zy voornamelyk, dat het werk van abraham meerder opzicht had, tot de lievde jegens God, voor welken hy alles over hadt; maer racijag was meer werkzaem, in de lievde tot den naesten, zo omtrent de verfpieders, als in de zorg, voor haer maegfehap. — De zamenvoeging'derhalven van beide deze voorbeelden was recht gefchikt, om te Ieeren, dat een levendig geloov, door het welk men gerechtvaerdigd wordt, zich werkzaem betonen moete, in de lievde, beide jegens God en jegens den naesten. 26. Want (liever, by wijs van gevolgtrekking, DerhaU ven) gehjek het lichaem fonder geeft doöt is en gene werkzaemheden verrichten kan, alfoo is oock het voorgewende geloove fonder de wercken doot, en kan geen nut te weeg brengen, (vergel. vs. 17.) Dan hy dit ganfche ftuk vs. 14-26. moeten wy nog een weinig ftüftaen. In den eerften opflag, fchijnt de leer van jacobus, omtrent de rechtvaerdiging van eenen zondaer voor God, met die van paulus, kenneiyk te ftrijden; vooral daer de eerfte zegt vs. 24, dat de mensch, uit de werken, gerechtvaerdigd worde, en niet alieenlyk uit het geloov; daer de laetfte uitdrukkelyk leert, dat de mensch gerechtvaerdigd worde, door het geloov, zonder de werken der wet, Rom. III: 28; en dat 'er, uit de werken der wet, geen vleesch, voor God', zal gerechtvaerdigd worden, Rom. III: 20. Deze zwarigheid fcheen den zaligen luther, wanneer hy eerst, uit het Pausdom, kwam, zo gewichtig en onöplosbaer, dat hy, in zijne Vertaling van het Nieuwe Testament ' welke hy in 't jaer 1522, voor de eerftemael, «itgav, dezen &&V. DEEL, C J  4S JACOBUS. II. Briev, in de voorreden voor die Vertaling, eenen Briev van Stroo noemde, met toefpeling op paulus woorden, i Cor. III: 12. Maer, in de volgende uitgaev dezer Vertaling, in het jaer 1526, is de gemelde uitdrukking, uit de voorreden, geligt, na dat hy beter inzien, in de mening van jacobus , en in de overëenftemming van dien Apostel, met paulus, gekregen had. Ook heeft hy daer in, tot op zijnen dood, die in het zelve jaer 1526 is voorgevallen, volhardt; en daer in hebben hem zijne aenhangers naergevolgt, uitgezonderd één, namelyk andkeas althamerus te Straetsburg, die, nog in het jaer 1527, en derhalven reeds na dat lutiier van gevoe. len veranderd was, in zeker boek , die eerfte uitdrukking van zijnen Meester heeft blijven voorftaen en verdedigen. Velen hebben de ftrijdigheid, welke zich, tusfchen jacobus en paulus, fcheen op te doen, op veelerlei wijzen zoeken wech te nemen. Maer hunne pogingen komen, uit verfchillende grondbeginfelen, voort. Het opgeven van alle de onderfcheidene begrippen zou geheel, buiten ons beftek lopen; ook zal het volgende genoegzaem wezen. Volgens zommigen , bedoelt Apostel jacobus , wanneer hy, van het geloov, fpreekt, niet het rechtvaerdigend ge. loov, beftaende in eene vertrouwelyke omhelfing van christus verdienften, op welke men zich, als den eenigen en genoegzamen grond van zaligheid, volkomen verlaet, maer eene uitwendige belijdenis van het geloov, en dan zal het woord rechtvaerdigen hier, niet de genadige vryfpreking van eenen zondaer, voor den eeuwigen Richter, op grond der borggerechtigheid van christus, beteekenen, maer de openbaermaking daer van voor de menfchen, door het betrachten van goede werken. Dan is de hoofdzakelyke mening van jacosus deze: „ een waer Christen moet, door het uitoeffenen van Godzaligheid en lievde', voor de menfchen doen blij" ken dat hy zich niet, met eene enkele mondbelijdenis, " voldaen houde, maer dat hy, met zijn hart, gelove het " gene hy, met zijnen mond, belijdt; en dat by gevolge" lyk, door dat geloov, voor God gerechtvaerdigd zy." — Dusdoende is 'er gene de minfte ftrijdigheid , met de leer van  JACOBUS. II. 43 vun paulus, dat de werken, als gronden van verdienstelykheid, uit het ftuk der rechtvaerdiging , volftrektelyk zijn uitgefloten. Onfes erachtens evenwel, is de zaek eenvouwig deze, «lat paulus en jacobus de werken , uit een onderfcbeiden oogmerk, befchouwen; de eerfte verwerpt dezelve, als gronden van verdienstelykheid, en de andere betoogt derzeiver noodzakelykheid , als onafscheidbare vruchtgevolgen van het rechtvaerdigend geloov. paulus leert, dat een voorgewend geloov, het welk gepaerd gaet, met het vertrouwen op de verdienstelykheid der werken, geen waer en rechtvaerdigend geloov zy; en jacobus, dat een voorgewend geloov, het welk niet werkzaem is, in Godsvrucht en lievde, ook geen waer en rechtvaerdigend geloov zy. Te weten het rechtvaerdigend geloov fluit de werken uit, als gronden van verdienstelykheid , maer het kan tevens niet beftaen , zonder verbetering des levens. Beide de Apostelen verzetten zich, tegen twee zeer gevaerlyke uiterften, in de leer' der rechtvaerdiging: paulus tegen de werkheiligheid, waer door men den verdienenden grond van zijne vryfpraek , voor den eeuwigen Richter, zoekt, in de deugdzaemheid en innerlyke waerdy van zijne werken; daerom beweert hy, dat de mensch, door het geloov, gerechtvaerdigd worde, zonder de werken der wet, aengemerkt namelyk, als gronden van verdienstelykheid; maer jacobus verzet zich, tegen de losbandigheid , waer door men zich verbeeldt , dat men het oprecht geloov bezitten kan , en door het zelve gerechtvaerdigd worden , zonder dat men zich, op de werken van Godsvrucht en lievde, toeiegge, zonder aen de verbetering van hart en wandel te denken. Beiden zijn zy het derhalven volkomen eens, in deze grondftellingen; de werken kunnen, in het ftuk der rechtvaerdiging, niets verdienen, maer evenwel zy zijn noodzakelyke en onaffcheidbare vruchtgevolgen van het rechtvaerdigend geloov. Het fchijnt , dat zommigen der Christenen, aen Welken jacobus dezen Briev gefchreven heeft, de leer van paulus kwalyk begrepen hadden. De laetfte yverde tegen Phari- XXV. DEEL.  4* JACOBUS. II. zeeuwsch-gezinde lieden, die eenen grond van verdiensté lykheid delden, in de werken; daerom leert hy, dat de werken niets verdienen kunnen, en dat een zondaer, alleen op grond der verdienden van den Middelaer, welke men, door het geloov, moet aennemen, voor God gerechtvaerdigd worde. Deze leer hadden zommigen zo verdaen, als of de werken gansch niet noodzakelyk waren, zo dat men, zonder verbetering van hart en wandel , zeer wel het ge« loov bezitten konde, en daer door gerechtvaerdigd worden. Dit misveiliand wederlegt jacobus uitvoerig , betogende, dat de werken , hoe zeer gene gronden van verdienste* lykheid evenwel noodzakelyke vruchtgevolgen zijn van heï geloov, zonder welke het zelve niet echt wezen kan. Met één woord , om de zaek kort, en, zo ik meen, zeer duidelyk voor te dellen , de toeleg van jacobus is niet , om te leeren , hoe men voor God gerechtvaerdigd worde, maer alleenlyk hoedanig het geloov, waer door wy gerechtvaerdigd worden, moet gedeld zijn; de werken naBielyk moeten 'er niet aen ontbreken. het III. kapittel» % Verder vermaent de Apostel deze Christenen, om zich niet ligtvaerdig, tot Leertren, op te werpen, en hunne drivten, in het fpreken, te beteugelen, vs. 1-12. A. Om zich niet ligtvaerdig, tot Leeraren, op te wer¬ pen , vs. 1, 2. A. Deze vermaning wordt voorgefteld, vs. ia, en B. Nader aengedrongen, vs. ib, 1. B. Uit deze vermaning , neemt de Apostel aenleiding', om meer algemeen, op het beteugelen der drivten , in het fpreken, aen te dringen, vs. 3-12. *• (a) £TN zij1 "iet vele meefters (of Leeraers) mijne gelievde broeders, wetende en be- CO Matth. 3,3: 8.  JACOBUS. Iir» 45 bedenkende, (V) dat wy Leeraers, te meerder oordeel lullen ontfangiiri, en eene zwarer ftraf ondergaen zullen, wanneer wy ons, in onfen zeer gewichcigen post, onwaerdig gedragen. Zijt niet vele meesters. — Eigenlyk ftaet 'er, zijt niet velt Leeraers. Dit woord wordt dikwijls, in het gemeen, vooc eiken Leeraer . genomen, die anderen onderwijst; (vergel. Rom. H: 10. i Tim. II. 7. 2 Tim. I: 11. IV: 3. Hebr. V: 12;) meer byzonder wordt het gebruikt, van zulke Leeraers, die, in de Godsdienftige vergaderingen, tot onderwijs der Christenen, fpraken. (vergel. 1 Cor. XII: 28. Eph. IV: n.) Wy nemen het ook hier, in den laetften zin. Immers kunnen wy niet denken , aen meesterachtige en heerszuchtige bedillers, die de daden van anderen lievdeloos veroordeelden : want de zodanigcri behoorden 'er ganfchelyk niet te aijn, in de Gemeente, en de Apostel wil alleenlyk, dat 'er niet vele van de hier bedoelde perfonen wezen zouden. Er waren Leeraers noodzakelyk, onder deze Christenen l maer de Apostel veroordeelt de al te grote menigte. De zucht, om zich, tot eenen Leeraer , op te werpen, was onder hen vry algemeen; 'er was een groot getal van menfchen , die zich verbeeldden, dat zy meer dan gemene bekwaemheden en gaven hadden, om anderen te onderwijzen, en daerom bevoegd waren , om het Lceraerambt waer t» nemen, (vergel. Kap. I: 19.) Trouwens zy waren Joden van oorfprong, en de Christenen uit de Joden waven 'er zeer op gefteld, om Leeraers te wezen, (vergel. Rom. II: ig.j Deze zucht ging de Apostel te keer, fchrijvende, zijt niet vele Leeraers, dat is : „ werpt u niet, in grote me^ ,, nigte, tot Leeraers op." Dit kon ligtelyk verwarring te weeg brengen, en de goede orde vordert, dat het getal der gener, die onderwezen werden, dat der Leeraren verreweg overtreffe. Voeg 'er by, dat 'er, onder hen, die, naer het Leeraerambt ftonden , vele onkundige, eerzuchtige, twistgierige , en lievdelofe menfchen waren, (vergel. Kap. ' I: ip, 20,) en die, van de zachtmoedige wijsheid, zo nodig C * 3 Matth. 7: 1. Luc. 6: 37. XXV. DEEL.  45 JACOBUS. nu in eenen Leeraer , ten eenemael ontbloot waren, (vergel. vs. 13.) Tot eene drangreden, voegt 'er de Apostel by: wetende, dat is, bedenkende en in het oog houdende, dat wy, die namelyk anderen onderwijzen , te meerder oordeel zullen ontvangen , dat is, zwarer ftraf ondergaen , dan de gemene Christenen, die zich, door ons, onderwijzen laten, wanneer wy, in deze gewichtige bediening, niet naer behoren verkeeren. — Het woord, door oordeel vertaeld , wordt hier, gelijk meermalen, genomen, voor de ftraf, welke het gevolg der veröordeeling is. (vergel. Matth. XXIII: 14. Rom. II: 2. XIII: 2.) In de daed, zo is het ook, en deze herinnering was recht gefchikt, om de heerfchende zucht, tot het Leeraerambt, te beteugelen. De Apostel voegt 'er by, dat een Leeraer, uit hoofde van het zedelyk bederv , het welk allen menfchen aenkleevt, groot gevaer lope, om misftappen, in het onderwijzen, te fcegaen, en zich daer door eene zwarer ftraf op den hals te halen, vs. 2. 2. Want wy ftruyckelen alle in vele; niemand is 'er onder ons , of hy begaet dikwijls zware misftappen. Daer van loopt ook een Leeraer geduurig gevaer, en in hem, die anderen onderwijzen wil, is dit veel fchandelyker en meer ontverantwoordelyk, dan in gemene Christenen. Een Leeraer toch moet een voorbeeld, voor anderen, wezen, zo in woorden , als in wandel, (r) Indien yemant in woorden niet en llruyckelt, in het onderwijzen van anderen, gene misftappen begaet, en nimmer iets onbedachtzaems fpreekt, die is een volmaeckt man, en een ver gevoorderd Christen, (vergel. 1 Cor. II: 6,) machtigh om oock het geheel lichaem in den toom te houden, en alle deszelvs ieden te dwingen, zo dat hy daer mede niets onbetamelyks onderneme. Van de bedachtzaemheid , welke , in eenen Leeraer, vereischt wordt, gaet de Apostel over, om het beteugelen van de tong, in alle gevallen, meer algemeen aen te prijzen , vs. 3 -12. A. Eerst O) Pf. 34: 14. Jac. li a6.  JACOBUS. III. 47 A. Eerst leert hy, door eigenaertige gelykenisfen , hoe nodig het zy, de tong, in het fpreken, te beteugelen, om alk de bewegingen van het lichaem wel te bejluuren, vs. 3-5a- tt. Deze gelykenisfen worden voor ge (leid, vs. 3, 4, era," 0. Op de tong, toegepast, vs. 5a. 3. Siet, merkt dit op, en houdt het wel in het oog,1 dat kleine oorzaken zeer grote uitwerkfelen kunnen voortbrengen. By voorbeeld, wy leggen den peerden toomen, welke in zich zelven weinig vermogen hebben, ia de monden , op dat fy , die zulke fterke dieren zijn, on> fouden gehoorfamen , ende wy leyden [daer mede] haer geheel lichaem om, werwaerds wy willen. 4. Siet oock de fchepen , hoewelfe foo groot zijn, dat zy gehele gevaerten uitmaken, ende van harde winden gedreven en voortgeftuwd worden, fy worden; ommegewendt van een feer kleyn roer, waer henen oock de begeerte des ftierders wil: 5. (d) Alfoo oock de tonge is een kleyn lidt, in rergelyking van het menfchelyk lichaem , ende roemC [nochtans] groote dingen. Het Griekfche woord, vertaeld door grote dingen te roemen, zegt hier grote dingen ter uitvoer te brengen. — Het gene de Apostel zo even gezegd had, van een toom, en een roer , past hy hier toe, op de tong. Een toom en een roer zijn kleine dingen, welke weinig vermogen fchijnen te hebben , en evenwel worden 'er grote dingen door uitgewerkt ; paerden, dieren van eene verbafende fterkte, ea fchepen , zijnde zeer grote gevaerten, worden daer door beteugeld en beftuurt. Even zo is het ook gelegen, met de tong; zy is maer een klein lid van het menfchelyk lichaem, maer 'er worden grote zaken door verricht. Indien zy nies beteugeld wordt, kan zy zelvs volken beroeren, cn Koninglijken omkeeren. OO Spr. 12: iS. ende 151 2. XXV. DEEL.  48 JACOBUS, III. £. Wijders fpreekt de Apostel van de fchadelyke uitwerkfelen, welke de tong kan te weeg brengen, wanneer zy niet beteugeld en recht bejiuurd wordt, vs. gb,  5o JACOBUS. III. C. Verder toont de Apostel hoe ;;iooilyk het zy, de tong te hédwingen , vs. 7-12. ft Deze moeilykheid wordt aengewezen, vs. 7, 8. (3. De onbetamelyke gevolgen van deze ontembaerheid der ton^e voorgefteld . vs. 9 10", en, Mt dien hoof'de, 9, Waerfchouwt de Apostel de Christenen uit de Joden, tegen dit kwaed, vs. id°-i2. a. De waerfchouwing wordt voorgefteld, vs. io^, en, b. Door twee eigenaertige gelykenisfen, nader aen- gedrongen , vs. 11, 12. 7. Het is zeer moeilyk, om de tong, welk een klein lid van ons lichaem zy ook wezen moge, te beteugelen. Er is veel meer moeite aen, dan aen het beteugelen van wilde dieren. Want alle nature of zoort beyde der wilde dieren , ende der vogelen , beyde der kruypende ende der zeedieren, wort getemt, en door kunst bedwongen , zo dat zy geen nadeel kunnen toebrengen, met hunne hoornen, tanden, klauwen, of vergivt, ende is, ook reeds in vorige tijden, getemt geweeft van de menfchelicke nature , of fchoon de menfchen veel zwakker zijn, dan vele dieren. De kunst en het beleid heeft het geweld overwonnen. 8. Maer de tonge en kan geen menfche temmen, wanneer zy aen zich zelven wordt overgelaten. Sy is een onbedwingelick quaet: vol van doodelick venijn, zo dat alle geneesmiddelen ten eenemael vruchteloos zijn. 9. Hoe onbetamelyk en fchromelyk zijn de uitwerkfelen van de ontembaerheid der tonge. Door haer loven wy, vooral wanneer wy twistgierige en lievdelofe Leeraers zijn, (vergel. vs. 1.) Godt ende den Vader van onfen Heer jesus christus , in de Godsdienftige vergaderingen, ende door haer vervloecken wy tevens, uit een begin fel van twistgierigheid, de menfchen, (e) die oorfprongeiyk nae de gelijckeniiTe Godts gemaeckt zijn. De (O Gen. 11 27,  JACOBUS. IJL 51 De Apostel heeft hier byzonder het oog, op twistgierige en hatelyke lieden, die zich tot Leeraren opwierpen; (verg. vs. i;) en hy fluit zich zelven, in deze beftrafting, mede in, op dat zy minder hatelyk wezen , en meerderen invloed, op de gemoederen, maken mogt. 10. Uyt den felven mont van twistgierige Leeraren,' komt Voort fegeninge, over zulken, die het, met hen, eens zijn, ende bittere vervloeckinge, tegen de zodanigen, die, in begrippen, van hen verfchillen. Dit betaemt Leeraren ganfchelyk niet , en moet , mijne broeders, alfoo niet gefchieden. 11. Welt oock een fonteyne uyt een felve ader, en ter zelvder tijd, het foet ende het bitter water? immers neen. 12. Kan oock, mijne broeders, een vijgeboom olijven voortbrengen, of een v/ijnftock vijgen? lmmers is dit, met de wetten der natuur, blijkbaer ftrijdig. Alfoo [en kan~\ geen fonteyne, op den zelvden tijd, en uit denzelvden ader, te gelijk fout ende foet water voortbrengen, Hoe ongepast en onnatuurlyk is het derhalven, dat, uit den mond van eenen en denzelven .Leeraer,. op de gezegde wijs, zegening en vervloeking voorkoomt ? n» De Apoitel wekt deze Christenen op, om te ftaen, naer de, ware wijsheid, Kap. III: 13— IV: 10. Deze vermaning kan men wel, in het algemeen, betrekkelylc maken, tot alle Christenen. Vooriil hadden zy, in de toenmalige omftandigheden, daer zy, aen veelerlei ellenden en verdrukkingen , waren blootgefteld, de warë wijsheid hoogsC nodig, (vergel. Kap. I: 5.) Meer byzonder evenwel heeft! de Apostel hier het oog, op de zodanigen, die zich, tot Leeraers, opwierpen, en zich verbeeldden, dat zy, irj wijsheid, boven anderen, uitmuntten. Dit gav hern aenleiding, om aen te tonen, waer in de ware wijsheid gelegen zy , Kap. III: 13-18, en welke fchromelyke gevolgen da ingebeelde wijsheid der heerschzuchtige en twistgierige Leeraers te weeg bracht, Kap. IV: 1-10. XXV. deel. D a  5* JACOBUS. III. A. Eerst geevt de Apostel eene befchrijving van de ware wijsheid, Kap. III: 13-18. A. In het gemeen , vs. 13. B. Meer byzonder, vs. 14-18. ff. Hy geevt de kentee'enen, eigenschappen, en uitwerk- feien der valfche wijsheid op, vs. 14-16. 0. Hy teekent de ware w'jsheid, vs. 17, 18. a. In haren verhevenen ooijprong, vs. i7a. b. In hare beminnelyke eigenjchappen, vs. 17'J, en c. In hare gezegende vruchtgevolgen, vs. 18. 13. Er zijn onder u lieden , die zich verbeelden , in wijsheid, boven anderen uit te munten, en daerom Leeraers wezen willen , maer die zich zelven geweldig bedriegen. Wie is wijs ende verftandigh onder u ? Wie wil den naem van wijs en verftandig dragen, en zich bevoegd achten, om anderen, als Leeraer, te onderwijzen? (ƒ) Die bewijfe uyt [fijnen] goeden wandel, en uit zijn lovwaerdig gedrag, in alle gevallen, dat hy fijne wercken in fachtmoedige wijfheyt verrichtte, zo dat zijne wijsheid, niet met twistzucht en bitterheid , maer met zachtmoedigheid, met befcheidenheid, en met toegeevlykbeid, omtrent zulken , die , in begrippen , van hem verfchillen, ge*, paerd gae. 14. (g) Maer indien gy bitteren nijt , eenen onveriiandigeh yver, die, met bitterheid,, gepaerd gaet, ende twiftgierigheyt hebt in uw herte, en, in uwe woorden , openbaer maekt; fo en roemt niet, dat gy de ware wijsheid bezit; ende en liegt, met zulken valfchen roem,! niet tegen de waerheyt aen. De ware wijsheid toch is, met zulk eenen kwalyk geplaetften en twistgierigen yver, niet beftaenbaer. 15. Neen waerlyk. (Ji) Defe ingebeelde wijsheid, op welke twistgierige lieden zich beroemen , en is de ware wijfheyt niet die van boven afkomt, en, door den Va- (/; Eph. 5: 8. Rom. 13: i3« (O 1 Cor. 2! 6, 7,  JACOBUS. III.' 53 Vader der lichten, van den hemel, gefchonken wordt, aen allen, die Hem daerom, in een gelovig vertrouwen , bidden; (vergel. Kap. I: 5-7;) maer zy is aerdTch, zy zoekt gene hcaielfche, maer aerdfche dingen, zy is natuerlick of zinnelyk, en zoekt alleen de vervulling van zinnelyke begeerten; ja zy is duyvelfch, voor zo verre het karakter van aulke lieden, aen dat van den duivel, gelijk is. 16. (i) Want waer zulk een nijt, kwalyk geplaetfte yver ende twiftgierigheyt is, aldaer is verwerringe, beroering, ende alle boofe handel, zulk eene fnode gemoedsgeiteldheid brengt allerlei godlofe bedrijven voort, 17. Maer de ware wijsheid heeft gansch andere hoeda-nigheden en vruchtgevolgen; de wijfheyt, die van boven is, en, door den Vader der lichten, uit den hemel, gefchonken wordt, (vergel. Kap. I: 5-7,) die is ten eerften fuyver van die verfoeilyke beginfelen, van welke ik zo even gefproken heb, daer na vreedfaem, zo dat zulken, die de ware wijsheid bezitten, den vrede beminnen en naerjagen ; wijders is zy befcheyden , afkeerig van alle twisten en verdeeldheden ; verder is zy gefeggelick en toegevelyk, omtrent anderen, die, op eene verfchillende wijs, denken, vol van barmhertigheyt, omtrent onkundigen en dwalenden, ende van goede vruchten der weli dadigheid; niet partijdelick oordeelende , of onderfcheid makende, tusfchen menfchen, met aenneming des perfoons; (vergel. Kap. II: 1;) ende eindelyk is zy ongeveynft, zo dat zy, die de ware wijsheid bezitten, gene vertoning maken van het gene zy niet hebben, of van het gene zy niet meenen. 18. Ende de vrucht der rechtveerdigheyt, van eenen Godvruchtigen en deugdzamen wandel , wort hier reeds in vrede, en met allerlei heil, gezaeyt, voor de gene die vrede maken, en zy, die, met aflegging van alle twistgierigheid, den vrede beminnen en naerjagen, zullen deze heilrijke vrucht van hun prijswaerdig gedrag , in de eeuwigheid, zekerlyk maeien, O") 1 Tor. 31 3. Gal. 5: 20.. XX.V,. Bcrx, D 3i  54 JACOBUS. IV. HET IV. KAPITTEL. B. Vervolgens vertoont de Apostel de fchromelyke gevolgen, Welke de ingebeelde wijsheid der heerschzuchtige en twistgierige Leeraren te weeg bracht, Kap. IV: i -10. A. Vooraf wijst hy de vuile bron aen, uit welke de twistgierigheid voortvloeide , vs. i. X. "yAn waer [komen] krijgen ende vechteryen onder u ? [Komenfe] niet hier van, [natnelick] uyt uwe welluften (a) die in uwe leden itrijc voeren ? Door krijgen en vechteryen, vérftaen zommigen, die onlusten, oproeren, en beroeringen, welke, volgens het gefchiedverhael van josephus, onder de Joden in Palestina, als voorboden van den aennaderden gehelen ondergang van hun Gemenebest, hebben plaets gehad. Maer het gehele verband van zaken wijst ons, naer die twisten, verwarringen, en fnode bedrijven, van welke de Apostel, in het vorige Kapittel , gefproken, en vs. 15. getuigt heeft, dat zy, met de Ware wijsheid, welke van boven is, ten eenemael onbeftaenbaer zijn. Dit gaet hy nu, na dat hy de ware wijsheid, in haren verhevenen oorfprong , beminnelyke eigenfchappen, en gezegende vruchtgevolgen , befchreven had, (Kap. III: 17, 18,) nader aentonen Wy hebben derhalven te denken, aen twisten en kyvagien. In dezen zin , komen de Griekfche woorden, welke de Onfen, door krijgen en vechteryen vertaelt hebben, meermalen voor, niet alleen by ongewijde Schrijveren , maer ook by de LXX , en in het Nieuwe Testament. Van waer de twisten en kyvagien ? vraegt de Apostel. Hy geev: he:, ae:r de eigene overweging van deze Christenen, over ,• (*} Rom. 71 aj, 1 peit, a: u.  JACOBUS. IV. 55 over ; en zy zelve zouden deze vraeg geredelyk kunnen beantwoorden, wanneer zy, met bedaerdheid, en de verëischte aendacht, op hun gemoedshefbaen, letten wilden. — Hy voegt 'er by: kemenfe niet hier van? Letterlyk ftaec 'er: nies hier van. Dit verbinden zommigen , met het onmiddelyk voorgaende , Kap. III: 17, 18, al waer de Apostel de bejninnelyke eigenfchappen, en heerlyke vruchten der hemelfche wijsheid , heeft voorgefteld. Dan zal de zin zijn. „ niet hier van, niet van de hemelfche wijsheid, komen die „ twisten en kyveryen voort , welke gy lieden onderling „ voert, en dat met zo veel hitte en bitterheid; in tegen„ deel zy ontftaen , uit uwe wellusten, welke, in uwe leden , „ Jlrijd voeren." Dan de korte en afgebroken fchrijvftijl, welken wy hier ontmoeten , fchijnt de opvatting van onfe Overzetteren meer te begunftigen, die deze woorden, tot het volgende, betrekkelyk maken, en het ganfche voorftel, vraegsgewijs, nemen: „ komen die twisten en kyvagien niet ,, hier van, namelyk uit uwe wellusten, welke, in uwe leden, „ Jlrijd voeren? Voor zeker ja; dat zult gy, na eene gezette „ en onpartijdige overweging, geredeiyk moeten toeftaen." Geen heilige yver derhaiven, door wijsheid en Godsdienst beftuurd, was de bron van die twisten , verdeeldheden, en verwarringen, maer hunne wellusten; eigenlyk zulke begeerten, welke, aen het veimaek en den wellust, dienstbaer zijn. De Apostel bedoelt eene onmatige zucht, naer eer, aenzien, en gezach, vleefchelyke vermaken, en vooriil rijkdommen , gelijk het beloop van zaken vordert. — Deze verkeerde begeerlykheden, en wellusten, waer uit van zelvs twisten en verdeeldheden, met alie derzelver rampzalige gevolgen , voorkwamen , voerden Jlrijd, in hunne leden. Zy liepen lijnrecht aen, tegen de gezonde reden, en allermeest waren zy ftrijdig , met dat 'vernieuwde grondbeginfel , hec welk, in de harten der gelovigen, gewrocht is. (verg. Kap. I: 18.) Daerom teekent de Apostel die begeerlykheden, als zo vele bofe geesten , die niet alleen de ziel ontrusten , maer ook het lichaem en deszelvs leden ellendig kwellen, doof dezelve, tot allerlei en dikwerv ftrijdige neigingen, aen ta zetten, (vergel. Rom. VII: 23. 1 Petr. II: ij.) XXV. DEEI. D 4  56* JACOBUS. IV. B- Wijders toont de Apostel niet alleen de dwaesheid, maer ook de Snoodheid van zulk een bejlaen aen , door eene ganfche re.ks van grouwelen op te tellen, welke, uit die vuile bron, voortvloeiden, vs. 2-4. 2. Gy begeert , uwe genegenheden gaen , met eene, vuurige'drivt., uit, naer eer, aenzien, gezach, en rijkdom-, men, naer alles, wat. uwe zinnen ftrele.n, en uw vleesch, koesteren kan; ende, welk eene chvafe kwelling! gy en hebt niet, uwe begeerten zijn ydel en vruchteloos. Zelvs gy benijdét, en doodt, voor zo ver gy eenen doodelyken haet en nijd, in uwe harten, voedt, en een grievend verdriet, gevoelt, wanneer het uwen naest.en welgaet, ende dit niet alleen, maer gy yvert, haekt, en jaegt, [nae de gemelde aerdfche dingen], eer, aenzien, gezach en rijkdommen, ende en kontf/e] niet verkrijgen, gy kunt uwe. ydele eerzucht, en heblust niet vervullen. Dit fnood en, verfoeilyk beftaen maekt. zich ook, in uw gedrag, openbaer; gy vecht ende voert krijgh, gy laet u, door uwe on: ftuimige drivten, en brandende begeerten , naer het gene anderen hebben, ongelukkig vervoeren, tot hevige twisten en verdeeldheden, doch alles te vergeevsch; want gy en, hebt niet, alle uwe overleggingen en pogingen worden verydeld, omdat gy nieten biddet, maer onbetamelyke wegen inflaet, en verkeerde middelen by de hand neemt, in plaets dat gy den heer zoudt aenroepen, en Hem, a's de cmige bron van alle zegeningen , eerbiedigen , door het, gene gy, in uwe omftandigheden, nodig hebt, ootmoedig en gelovig van Hem te bidden. 3. Gy biddet, ja wel, nog eens, ende evenwel gy. en ontfangt niet, (b) om dat gy qualick biddet, niet op de rechte wijs, (vergel. Kap. I; 5-8,) en ook niet met. een betamelyk oogmerk , maer op dat gy het in uwe wellullen doorbrengen foudt; zulk een fnood beftaen fpmit yoort , uit eene oniedelyke verkleevdheid , aen de zim:eJ*ke„ dingen. 4> Cver.-_ CfJ Matih. ia. Rom. 8;. 26.  JACOBUS. ÏV. 57 4. Overfpeelders ende overfpeeidereflen, en weet gy niet dat de vrientfcbap der werdt een vyant-, fchap Godcs is? (e) So wie dan een vrienc der wereit wil zijn, die wort een vyant Godts geftelt. Overfpelers en Overfpeleresfen worden hier, in een' onei-, genlyken zin, genomen, voor de zulken, die, by de belijdenis van het Christendom, verklaert hadden, dat zy hun hart en hunne genegenheden, aen den Verlosfer, gegeven, hadden, om, naer zijne leer en voorfchrivten, in alles, te leven, en ondertusfchen geheel verkleevd waren , aen de zinnelyke dingen. De fpreekwijs is ontleend van lieden, die trouwloos zijn, in het Huwelyk. Zo wordt het plegen van grove zonden, byzonder de afgodery, in de Schrivten van het Oude Testament , zeer gemeenzaem voorgefteld, onder de zinneprent van overfpel. —— Dat deze des Apostels mening zy, blijkt, onfes erachtens, uit het volgende duU delyk genoeg; en , wanneer wy herinneren , Jat de hier bedoelde Christenen Joden van oorfprong waren, by welke die zinneprent zeer bekend was, kunnen wy ligtelyk begrijpen, dat de Apostel zich, van deze benamingen, zeer gepast bediene, om hun het onbetamelyke en verfoeilyke van hun gedrag , op eene. treffende wijs , onder het oog te brengen. Weet gy niet ? vervolgt de Apostel; ja voorzeker, wil hy zeggen, gy weet het, en het kan u niet onbekend zijn, dat de vfiendfchap der waereld, dat is, eene heerfchende lievde tot de waereld, eene verkleevdheid, aen de goederen, de eer, en de vermaken van dit leven , eene vyandfchap van God 2>. — Trouwens zulk eene gemoedsgefteldheid levert de duidelykfte blijken op, dat een mensch niet alleen ontbloot zy, van de lievde Gods, waer door men zijne gunst, boven alles, hoog fchat, en dat alles zorgvuldig vermijdt, wat den heer mishaegt, met eenen harteiyken lust, om, in alles, zijnen wil te doen, maer ook dat hy afkeerig is, van God en zijnen dienst. Zulk een beftaen mag derhalven, met liet, hoogfte. recht., eene vyandfchap. Gods genaemd worden. (c) Joh. 15: 19. Gal. 11 10. 1 Joh. 2: 15. XXV. pBEI^ D 5-  58 JACOBUS. IV. De Apostel leidt 'er dit wettig gevolg uit af: zo wie dan een vriend der waereld wil zijn , die wordt een vyand Gods gefield, dat is: „ iemand, die zijn hart en genegenheden „ geevt, aen de waereld, en hare ydele fchijngoederen, „ ' die daer in zijn heil zoekt, en het hoogfte van zijne „ blijdfchap ftelt; die betoont, wat hy zich ook verbeelden „ en wat hy voorgeven moge, dat hy een vyand van God „ zy, dat hy, van God en zijnen dienst, afkerig zy." Dit treffend voorftel was recht gefchikt, om de hier be. doelde perfonen, op eene gevoelige wijs , te overtuigen, van hun verfoeilyk beftaen, waer door zy zich, met eene onmatige begeerte, naer rijkdom, eer, en.zinnelyke vermaken , bezield, tot nijd, twisten, en verdeeldheden, vervoeren lieten. C. Om zijn voorfiel nog meerder kraclrt by te zetten, beroept zich de Apostel vervolgens, op het onfeilbaer getuigenis der Heilige Schrivten , vs. 5, 6. 5. Of meynt gy dat de Schrift te vergeefs fegt, zonder genoegzame en gewichtige redenen, (4) De Geeft die in ons woont heeft die luffc tot nijdigheyt ? De uitdrukking, de Schrivt zegt, geevt te kennen , dat het volgende aengehaelde voorftel, of woordelyk of zakelyk, in de Schrivten van het Oude Testament, voorkomt. Deze manier van aenhaling is, den Apostelen, zeer gewoon. De Geest, die in ons woont , heeft die lust, tot nijdigheid. — Wanneer men deze woorden, met de gewone fchrijvwijs der Apostelen, vergelykt, zo als Rom. VIII: 9, 11. 1 Cor. III: 16. VI: 19. 1 Joh. III: 24. IV: 12, 13, kan men 'er niet aen twijfièlen, of de benaming van Geest beteekent hier den Heiligen Geest, die, volgens de gemelde plaetfen, in de gelovigen woont, hen leert, beftuurt, en vertroost. Heeft die Geest hm tot nijdigheid? dat is, „ kan „ die Goddelyke Geest zijn verblijv hebben en houden, in „ een hart, het welk met nijd vervuld is, en daer door „ blij- , (i) Num. ii> 39.  JACOBUS. IV. 59 blijken geevt, dat het, door den helfchen geest, be„ ftuurd worde?" 6. Ja hy geeft meerder genade. Ja hy geevt meerder genade. —- Wy vertalen het liever: „ In tegendeel Hy , de Geest van God namelyk, geevt, werkt, „ en veröorzaekt de grootfte goedwilligheid, eene toege. ,, negene gezindheid, omtrent den naesten, om het geluk „ van zijne natuurgenoten , op alle mogelyke wijzen , te „ be voorderen, eene gemoedsgesteldheid, welke, tegen de „ nijdigheid, lijnrecht overftaet." ^ Maer waer heeft de Schrivt deze uitfpraek gedaen ? Let* terlyk wordt zy nergens gevonden , en daerom wordt de zaek, op onderfcheidene wijzen , begrepen. — Neemt men de fpreekwijs, de Schrivt zegt, in dezen zin, „ dit is de leer „ der Heilige Schrivt, rakende den Heiligen Geest, dien „ heilrijken inwoner in de harten der gelovigen, dat Hy „ genen lust hebbe, aen nijdigheid, maer juist het tegen „ overgefielde gemoedsbeftaen te weeg brenge," dan is deze Helling zeker, van alle die plaetfen, in welken, van den Heiligen Geest, en zijne zalige werking, gefproken wordt. Wil men, dat de Apostel eene bepaelde plaets op het oog gehad hebbe , dan verdient de gedachten der genen, die hunne aendacht vestigen, op Num. XI: 29, de meeste opmerking , mits men dan de zaek zo begrijpe, dat de Apostel die plaets, overëenkomftig zijn oogmerk, wat den hoofdinhoud aengaet, hebbe bygebracht. Te weten , wanneer 'er aen mose geboodfehapt werdt, dat eldad en medaü , op welken de Geefi: des heeren rustte, in het leger, propbeteerden, begeerde josua, dat dit dezen mannen zoude verboden worden. Maer mose antwoordde : „ zijt gy, voor my, yverende? verbeeldt gy u, dat dit, „ ter benadeeling van mijne eer , diene, en dat ik het „ daerom, uit nijdigheid, verbieden zoude; dit zy verre; „ och dat al het volk des heeren Propheten ware ! dat ,, de heer zijnen Geest over hen gave!'" Wanneer wy nu de hoofdbedoeling van mose in aenmerking nemen, zegt hy, in het wezen der zake, juist dat gene, het welk jacobus verklaert, dat namelyk de Heilige Geest, op eenen mensch XXV. DEEL.  o JACOBUS. IV. rustende, of in zijn hart wonende, zo verre zy van lust i£ nijdigheid te hebben, dat Hy in hem juist een tegen ove> gefield gemoedsbeftaen te weeg brenge.' Om deze Christenen, tot zulk een gemoedsbeftaen, des te krachtiger op te wekken, en tevens het zo even byge. brachte nog nader te Haven, beroept de Apostel zich vs. 6b<. op nog eene andere plaets der Heilige Schrivt. 6". Daerom fegt [de Schrift], (e) Godt wederi itaec de hoovaerdige, maer de nedrige geeft hv genade. o o ƒ Deze woorden zijn Ietterlyk aengehacld, volgens de vertaling der LXX, uit Spreuk. UI: 3+, alleenlyk met dezd kleine verandering, dat men hier God lefe, in plaets van de heer. 'God wederftaet de hovaerdigen. — Hovaerdigen zijn zulke menfchen, die zich, volgens de kracht van het Grondwoord groter vertonen , dan zy waerlyk zijn. Eene eigenaertige afteekening van de hier bedoelde perfonen. Immers de hovaerdy, welke, uit eene verkeerde eigeniievde, voortfpruit; beftaet, in eene hoog gevoeienheid van zich zelven, zo dat een mensch, met voorbyzien van God, zich verhefle, op het gene hy al of niet bezit, met verachting en verfma'ding van zijnen naesten. — Zulken hovaerdigen wederftaet God: „ Hy kant zich tegen, en gedraegt zich, omtrent de zoda„ nigen, als hunnen vyand." Deze is de nadruk van het oorfprongelyk woord. Zo doet de heer dikwijls , in dit leven, door hunne raedflagen en oogmerken te verydelen, en de zaken zo te beftuuren, dat zy, in de plaets van met eer en hoogachting, waer naer zy jaegden, met fchande en verachting, overladen worden; en, wanneer zy zich niet verootmoedigen en bekeeren , zullen zy in de eeuwigheid ondervinden, dat de heer hunne tegenpartijder zy. Maer den nederigen geevt de heer genade. — Nederige». zijn menfchen, die, uit een levendig befef, wie en wat zy waerdig zijn , geringe gedachten hebben van zich zelve, alle de zegeningen, welke zy genieten, befchouwen , ais oa: (f) Spr. 3: 34. 1 p«lr. 5; 5„  JACOBUS, IV. fcr 'inverdiende gefchenken van den Vader der lichten , om christus wil; die, zonder iemand te vei achten, genegen zijn, anderen uitnemender te achten , dan zich zelve; met één woord, die het hun grootfte voorrecht rekenen, dat zy, in alles, afhangelyk van, onderwerpen aen, en dankbaer voor den heer leven; alles, wat in hun vermogen is, tot nut van hunnen naesten , aenwendende. — Dezen geevt God genade , allerlei heilweldaden onbepaeld , naer lichaem en geest, voor den tijd en voor de eeuwigheid. Ook deze aenmerking diende, by uitnemenheid, tot nadeie ftaving van het gene de Apostel vs. 5, 6". geleert had-, Wederftaet God den hovaerdigeji, dan is het onmogelyk, dat Gods Geest lust zou kunnen hebben, tot het hart van eenen mensch, het welk vervuld is, met nijdigheid, zo dat hy, uit eene dwafe hoog gevoelenheid van zich zelven , een inwendig verdriet heeft , óver den voorfpoed van zijnen naesten. D. De Apostel lefluit dit ftuk, met eene ernftige vermaning, tot een tegen overgefleld beftaen en gedrag, vs. 7-10. tt. De vermaning wordt voorgefteld, vs. 7a. <8. De middelen , ter betrachting, worden aengewezen ,' vs. 7b - 9, Er wordt eene bemoedigende belovte bygevoegd, vs. 10. 7. So dan , vermits de Geest genen lust kan hebben aen nijdigheid, en God den hovaerdigen wederftaet, maer den nederigen genade geevt; maekt toch een gepast gebruik, van deze belangrijke waerheden ; onderwerpt u dan Gode. Is het Gods weg, dat gy, buiten uw Vaderland, in armoede en verachting, onder de vervolgingen van uwe vyanden, moet omfwerven, verzet u niet, tegen deze Goddelyke beftelling, maer onderwerpt 'er u blymoedig aen ; houdt ten dien einde geduurig onder het oog, dat God, die de lotgevallen van menfchen en volken beftuurt, niet alleen de volftrekte heer en eigenaer van alles zy , maer dat Hy ook tevens de hoogfte wijsheid en goedheid zy, die de zijnen leidt, langs zulke wegen, welke voor Hem het meest heer- XXV. DEEL.  <5a JACOBUS, IV. lyk en voor hun het meest heilrijk zijn. Bedient u, ten ■dien einde, van de gepaste middelen: (ƒ) wederftaet den duyvel, die zich nergens meer in ver maekt, dan dat de verfoeilyke beginfelen van hoogmoed, nijdigheid, en twistgierigheid , by de Christenen, worden opgewekt en gaende gemaekt. Weestop uwe hoede, tegen zijn verleiding, verzet 'er u tegen, met een gelovig vertrouwen, op de Goddelyke genade, ende hy fal van U Vlieden, als een overwonnen vyand. 8. Naket tot Godt , door geduurige geloovsöeffeningen, op grond van christus verzoening, en met vertrouwelyke gebeden, om alles, wat gy nodig hebt; ende hy fal tot U naken, Hy zal u zijne genade en byftand, ook tegen alle aenvallen en verleidingen van den duivel, doen ondervinden, (g) Eeynigt de handen gy fondaers, die u, aen fchandelyke twisten en ongeregeldheden, fchuldig maekt; wacht u, voor het gene de minfte gemeenfchap heeft, met die bofe werken, waer mede gy uw gedrag zo fchromelyk befmet hebt. Laet uwe verbetering niet flechts uitwenclip en geveinsd zijn, ende fuyvert daerom ook de herten gy dobbelhertige, die de vriendfchap van God, met de vriendfchap der waereld, heimelyk wilt zamenvoegen, door eenen innerlyken afkeer te hebben, van alle die verkeerdheden. 9. (h) Draegt u als elendige, ende treurt ende weent; laet een levendig befef van uw wangedrag, in deszelvs fnoodheid, dien invloed maken, op uwe harten, dat gy, als ellendigen, die alles verbeurt hebt, u verootmoedigt voor God ; belijdt uwe zonden , met eene oprechte droevheid; treurt en weent, niet alleen in bet uitwendige, maer laet het, uit uwen ganfchen wandel, blijken, dat gy waerlyk, over uwe zonden, getroffen en innerlyk bedroevd zijt. Zelvs uw lacchen worde verandert in treuren, ende [uwe] blijtfchap in bedroeftheyt, wisfelt uwe •uitwendige vréugde af, met eene openbare vertoning van uwe verflagenheid, wegens uwe ongeregeldheden, en laet uw (ƒ) Eph. 4s 27. 1 Petr. 5: 9. Gf) f* n 15. (h~) Matth. 5: 4.  J A C Q B U S. IV. 63 uw inwendig genoegen, het welk gy, in het plegen der zonden, genoten hebt, verwisfeld worden, met eene hartelyke droevheid, welke gepaerd gaet, met fchaemte en zelvs verfoeing. Het Griekfche woord, het welk de Omen, door lacchen, vertaelt hebben, kan ons doen denken, aen die fpotterny, Hitjouwing, en andere vreugde blijken, waer aen de opge^ worpene Leeraers zich , onder het twisten en krakeelen ^ fchuldig maekten. — Het ander woord, door treuren, overgezet, zegt eigenlyk een treurgewaed, en kan dus gevoegJyk, voor eene uitwendige vertoning van droevheid, genomen worden , dewelke ook , in eene oprechte bekeering J gevorderd wordt; vooral wanneer iemand zich openlyk , voor het oog der waereld, aen fchandelyke ongeregeldheden, heeft fchuldig gemaekt. Het laetfte woord, het welk de Onfen, door bedroevdheid, hebben overgebracht, beteekent eigenlyk een neergeflagen gezicht, hoedanig plaets heeft, by iemand, die, met de uiterfte fchaemte en droevheid, over zijn wangedrag, is aengedaen. IO. (t) Vernedert u, met fchaemte, zelvs verfoeing;' en berouw, voor het aengezicht van den Heere, welker» gy, door uwen fnoden handel, ontëert, beledigt, en vertoornt hebt, em by Hem, langs den weg van het geloov,' fchuld vergevende en verbeterende genade te zoeken; ende hy fal u verhoogen, niet alleen door u, binnen weinige jaren, verlosfing te weeg te brengen, van de vervolgingen der ongelovige Joden, welke Hy, door het zwaerd der Romeinen , op eene zeer geduchte wijs, zal te ouder brengen , maer ook voornamelyk door u te beweldadigen , met zijne beste zegeningen, byzonder met de vergeving van uwe zon-j den, de vertroostende genade van den Heiligen Geest, en de hoop der heerlykheid. O') Job ü2: 2} Spr. 2J! 23, Matth. 23: Euc. 14: xi. end» iS: 14. 1 Peer. 5: ö. XXV. deel;  ét Jacobus. ïv. \ De Apostel voegt 'er eene nadrukkelyki waerfchouwing by; tegen het lasteren en gejlreng betiordeelen van den naesten, vs. ii, 12. A. De waerfchouwing wordt voor gefield, Vs. iia sn B. Dooreenen tweeledigen aendrang, nader bekrachtigd', vs. ii^, 12, om dat men zich anders zwaer bezondigd , A. En tegen de Wet, vs. iiti, B. En tegen den hogen Wetgever zelven, vs. 12. tl. Mijne gelievde Broeders, welken ik waerfchouw «& vermaal , uit het begin fel van eene harteiyke toegenegenheid, en fpreeckt niet qualick van malkanderen. Laet de nijd en twistgierigheid ü niet vervoeren, om ongunftige geruchten, het zy dezelve waer, het zy dezelve valseh zijn, ter benadeeling van uwes naestens eer en goeden naem, te verfpreiden , om de zwakheden eh misflagen van anderen, met vergroting, te openbaren, of hunne goede hoedanigheden te verkleinen en te verdonkeren , ten einde hen in verachting te brengen. Die van [fijnen] broeder qualick fpreeckt ende fijnen broeder oordeelt, door, rover zijne daden, beginfelen, en oogmerken, een ongunftig vonnis te ftrijken , die daer van zijne gewoonte en gelievJcoosde bezigheid maekt, die fpreeckt, door zijne daden, qualick van de wet, ende oordeelt de wet, welke deze lievdelofe handelwijs uitdrukkelyk verboden heeft, voor zo verre hy, met zijne daden, betoont, dat hy, voor geoorloovd, houdt, het gene de Wet verbiedt. Indien gy nil de wet oordeelt , het gene zy voorfchrivt veroordeelt, en, met uw gedrag, afkeurt, fo en zijt gy geen dader der wet, maer een rechter. 12. Daer, bedenkt dit ftuk, en houdt het geduurig onder het oog; daer is een eenigh Wetgever en Richter, die de heer en eigenaer van alle zijne fchepfelen zijnde, behouden kan ende verderven. Hy heeft recht en macht, om te zaligen, om de beminnaers en onderhouders van zijne wet, in den tijd en ifl de eeuwigheid, wezenlyk gelukkig te  JACOBUS. IV. 65 te maken, a!s mede om de verfmaders en overtreders van zijne wet rampzalig te maken. Welk een gevolg zal het dan hebben moeten, zich, in de plaets van dien eenigènWetgever, tot Richter op te werpen? (k) Doch wie zijt gy die eenen anderen oordeek, die u het recht aenmatigt, om eenen anderen lievdeloos te veröordeelen ? Zijt gy niet zijn natuurgenoot, een zondig mensch , een verdoemelyk overtreder van de Wet? Wie heeft u dan gerechtigt, om eenen anderen te oor deelen ? X, Voorts beftraft de Apostel, op eene zeer nadrukkelyke en befchamende wijs, de vermetele dwaeskeid van de zodanigen, ' die, in het bezorgen van hun beroep en tijdelyke bezigheden, even zo verkeerden, als of zy heeren en meesters waren van hun leven en van hunne verrichtingen, Si-onder dat zy de broosheid van hun beftaen, en hunne gehele aflmngelykheid , van Gods beft uur ende Voorzienigheid, in ernjlige overweging namen , vs. 13-17. A. Eerst teekent hy het beftaen der perfonen , welke hy bedoelt, onder de zinneprent van eenen onbedachtzamen koopman , vs. 13. 13. Wel-aen nu gy die daer fegt, (./) Wy lullen heden ofte morgen nae fuicken ftadt reyfen, ende aldaer één jaer overbrengen, ende koopmanfehap drijven , ende winfte doen : Wel aen nu. Met deze woorden, maekt de Apostel niet alleen eenen overgang, tot de behandeling van een nieuw onderwerp, maer zy behelfen tevens eene ernftige aenfpraek en opwekking, tot aendacht, op he; gene hy vervolgens ztfl voorftellen Het is, als of hy dus redeneerde: „ Laec „ de beftraffing,. welke ik nu zal doen, indruk maken op „ uwe gemoederen, byzonder van u lieden, die daer zegt,' „ niet alleen by u zelve, met uwe verborgene overleggin„ gen en raedflagen, maer fomtijds ook, met ronde woor- (*) Rom. 14: 4. rv; Luc. iai iï. XXV. DEEL, g  66 JACOBUS. IV. „ den, tot anderen; wy zullen heden af morgen, naer'zulk „ eene Stad, naer deze of gene Stad, reifen, en aldaer een „ jaer, eenen geruimen tijd, doorbrengen, koopmavfchap drij,, ven en winst doen; wy zullen aldaer onfe zaken verrichten, „ en dezelve zo beftuuren , dat wy 'er voorzeker, naer „ onfen wensch , wel zullen Hagen, en grote voordeelen „ behalen." Onder de zinneprent van eenen koopman, bedoelt de Apostel allerlei zoort van menfchen, zonder eenige uitzondering , welker harten, met waereldfche zaken, en de zorg, voor de dingen van dit leven, dermaten vervuld zijn, dat zy allerlei ontwerpen maken , welker uitvoering zich, tot toekomende tijden, uitftrekt, en in het vooruitgezicht van welker gewenschter uitflag zy zich grotelyks vermaken; zonder te denken, aen Gods alles beftuurende Voorzienigheid, van welke hun leven en hunne lotgevallen volftrektelyk afhangen. B. De Apostel vertoont de vermetele dwaesheid van zulk eene denk- en handelwijs, op eene zeer treffende, overtuigende, en befchamende wijs, vs. ia. 14. Die gy, verblinde fterveling, niet en weet wat morgen [gcfchiedenfal], of gy dan niet reeds, onder de doden, wezen zult, en die, zo gy morgen nog Ieevt, niet weet, wat die dag baren zal; zo dat gy, met gene de minfte zekerheid, bepalen kunt, welke gebeurtenisfen, door duizenderlei tusfchenkomende onverwachte oorzaken, uwe ontwerpen en uitzichten, reeds op den dag van morgen, zullen te leur ftellen: (m) want hoedanigh is UW leven ? overweegt dit, in bedaerden ernst, gy die dagen en jaren voor uit loopt. Van welken onbeftendigen aert is uw leven ? Zijt gy, éénen dag, van deszelvs duurzaemheid verzekerd? Immers neen. Want het is een damp die voor een weynigh [tijts] geilen wort, ende daer na verdwijnt. Even C«) Jef* 4°* 6' 1 Cor, T' 3 Jac. I| V), 1 Petr. 1: £4. 1 Joh. a« 17.  JACOBUS. ÏV. 6. ^ XXV. DEEL. E 2  68 jacobus. iv. tenis van onfe gehele afhangeïykheid, zo met opzicht tet de voortduuring van ons leven, als met betrekking tot het wel gelukken van onfe voornemens, in zich fluit. D. Nog eens toont hy het fnode van de gemelde vermetelheid duidelyk aen, vs. ió. iÖ. Maer nu roemt gy in uwen hoogmoet; gy draegt eenen ydelen roem, op uwe vermetele verwaenheid, waer door gy zo denkt, fpreekt en handelt, als of gy heeren en meesters waert van uw leven, en van den goeden uitflag uwer voornemens en ontwerpen ; alle foodanige roem is boos, in den hoogden trap, zondig en godloos. Immers deze vermetelheid gaet gepaerd, met eene kennelyke verlochening van Gods volftrekte Opperheerfchappy. E. Dit ftuk wordt, met eene gepaste opwekking, hefloten , vs. 17. 17. (0) Wie dan weet goet re doen, wie het goede kent, tot welks betrachting hy verplicht is, ende nieten doet, dien is het nalaten van dat góede, in volle kracht, eene zeer grote fonde, om dat hy, tegen zijn beter weten aen , handelt, en derhalven geheel onverfchoonbaer is. Daer ik u dan, tegen dat ydel en verwaend roemen , gewaerfchouwt en vermaent hebt, zult gy, wanneer gy, in deze dwafe vermetelheid, volhardt, ten eenemael onverfchoonbaer wezen. Over dit ftuk vs. 13-17. vergelyke men verder onfe inleiding tot dezen Briev. Co) Luc. ü: 47- HET  JACOBUS. V. 69 HET V. KAPITTEL. t], Vs. 1-6. ftelt de Apostel het fchromelyk oordeel voor, het welk den rijken boven het hoofd hing, die, langs onbetamelyke wegen, fchatten vergadert hebbende, dezelve, alleenlyk tot voldoening van hunne zondige begeerlykheden, misbruikten. J^It ftuk is eenigszins verbonden, aen de laetfte verfen van Kap. IV, en kan hier, tot een dubbel oogmerk, dienen : want had de Apostel, in het vorige, de winzuchtige rijken . vermaent, om de boosheid en veigangetykheid van dit leven, als mede hunne volftrekte afhangelykheid, van Gods beffiuuring, op te merken; thans befchrijvt hy, tot eenen naderen aendrang van die vermaning , dat- fchromelyk oordeel, het wélk zy, in geval van onboetvaerdigheid, te duch» ten hadden. A. Dat oordeel wordt in het gemeen befchreven , vs. 1. 1. («) Wel-aen nu gy rijcke, weent endehuylt over uwe elendigheden , die over u komen. De aenfpraek is, tot de rijken, wel aen nu gy rijken. ——. De Apostel fpreekt hier niet tot de belijders van het Christendom , uit de Joden, aen welken hy anders dezen Briev fchreev; immers dezen waren , verre weg het meerder deel, geringe en onvermogende lieden, gelijk wy voorheen hebben opgemerkt, byzonder by Kap, II: 1-5. Hy richt hierz'jne tael, tot de ongelovige Joden, die hunne broeders, zo velen zy het Christendom omhelst hadden; allerwegen drukten en vervolgden. Of fchoon hy niet verwachten konde, dat deze bittere vyanden van het Euangelie zijnen («) Spreisck. us 28. Amos 6: 1. Luc. C« 24. 1 Tim. 6: 9, , XXV. DEEL. E 3  7o JACOBUS. IV. Briev lezen zouden, handelt hy hier, naer de wijs der oude Propheten; hy fpreekt deze rijken , die, van hunne fchatten, een God ontëerend misbruik maekten, by perfoons verbeelding, aen, en vei kondigt hun den dag der Goddelyke wraek. — Van dezen fpreektrant vindt men meer voorbeelden, in het Nieuwe Testament; (vergel. Matth. XI: ai, 23. 3 Cor. XV: 55. Openb. XVIII: 20;) ook was deze manier van voorftel recht gefchikt, om de arme en verdrukte Christenen te bemoedigen, voor zo ver zy verzekerd werden, dat de pogingen van hunne vyanden haest zouden beteugeld worden. De Apostel richt dan zijne aenfpraek, tot zulke rijken, onder de hardnekkige Joden, die, door geldgierigheid, vervoerd, grote rijkdommen, door bedrog en onrecht, vergadert hadden, en dezelve, tot verzadiging van hunne bofe lusten , en fchandelyke begeerlykheden , misbruikten.' — Zy maekten , van de aerdfche fchatten , hunnen God en hun hoogfie goed, zy leevden 'er wellustig van, en vleiden zich , met een lang en vrolyk genot van hunne rijkdommen. Dan onfe jacobus voorfpelt hun , als een Propheet des heeren , een allerfchromelykst ooi deel. Weent en huilt, zegt hy, of weent huilende, gelijk 'er eigenlyk ftaet. — Heï weenen ziet, op het ftorten van tranen, en het woord, door huilen vertaeld, wordt gebruikt, van het akelig geluid, het welk honden, wolven, of zoongelyke dieren, zomtijds maken , en van daer overgebracht, om het jammergeklag te beteekenen, het welk menfchen maken, die zich,in radelofe en hulpelofe omftandigheden hevinden; en daer door gedrongen worden , niet alleen tot weenen, maer ook tot het maken van jammerklachten. -— De Apostel wil 'er mede zeggen, dat deze rijken redenen hadden, of eerlang krijgen zouden, niet alleen tot weenen , maer ook tot wanhopige jammerklachten , in den dag der benauwdheid , die over hen komen zoude. Weent en huilt, is het, over uwe ellendigheden, welke over u komen. — Ellendigheden zijn hier rampfpoedige gebeurtenissen, gefchikt, om het hart van de ftoutfte zondaren, met angst  JACOBUS. V. 11 angst en fmert, te vervullen. — Zulke ellendigheden zouden over deze rijken komen. De Apostel ftelt dezelve voor, als reeds tegenwoordig, om de zekerheid en nabyheid daer van aen te wijzen. Hy heeft het oog, op die ellendigheden, welke vooral den rijken Joden, ook in vreemde landen, mede zouden overkomen , by gelegenheid van Jerufalems verwoesting, door de Romeinen. — Op dien tijd zouden 'er onuitfpreekbare ellenden, over het Joodfche volk, komen. (verg. Matth. XXIV: 21.) Daer in zouden ook voornamelyk de rijke Joden deelen, die, in vreemde landen, woonachtig waren; trouwens nergens is de woede der vyanden groter, dan daer veel te plunderen en te roven valt. Deze verftrooide Joden woonden , wel verre buiten Palestina, alwaer het eigenlyk tooneel van den oorlog wezen zoude; maer het is, uit de gefchiedenisfen bekend, dat, by de omkeering van het Joodfche Gemenebest, Gods wraek de Joden overal gevolgt en gevonden hebbe, en dat deze Natie het voorwerp van den algemenen haet der volken geworden zy; daer hunne muitzucht, en oproerigheid , tegen de Romeinen , tot onderfteuning van hunne broederen in Palestina, en om, ware het mogelyk, eene afwending, tot hun voordeel, te maken, de woede der vyanden, ook in andere landen, alomme verwekte, waer in het de rijken, die de voornaemfte roervonken waren van dert opftand, het vooral misgelden moesten. B. Deze algemene befchrijving van den dag der Goddelyke wraik wordt vervolgens nader uitgebreid, en dat oordeel gebillykt, door het optellen van de voornaemfte hoofdzonden der rijks Joden, en wel zo, dat, by elk eene zonde, hare byzondere ftraf worde aengewezen, vs. 2-6. Waerfchijnlyk waren niet alle de rijke Joden , aen da.' zelvde hoofdzonden, fchuldig, maer de één meer aen dia, en de ander aen gene wanbedrijven. XXV. DEH« E 4  72 JACOBUS. V. A. Eerst roept de Apostel het wee uit, over hunne fchraepzucht en geldgierigheid, welke zelvs, op onbarmhartigheid jegens den armen , uitliep , vs.' 2 , 3. it. Hy befchrijvt hunne jammeren en onheilen vs. 9 31 > en 0. Het Jchandelyk kwaed, waer door zy zich dezelve berokkent hadden, vs. 31'. 2. Uwe goederen zullen u, ten dage der verbolgenheid, geen nut doen, maer zelvs, tot eene roede, dienen; de fchijngoederen, op welke gy 20 onbedacbtzaem uw vertrouwen gevestigt hebt, zullen u ontvallen. Uw rijckdom die, voor bederv, vatbaer is, als koorn wijn, oly 'en der' gelyke , is verrott en verdorven, ende uwe kostbare kleederen zijn van de motten gegeten geworden: 3. Uw gout ende filver ia verroeft: ende har* roeft fal u zijn tot een getuj-genilTe, ende fal uw vleefch als een vyer verteeren: tf) gy hebt fchac ten vergadert in de laetfte dagen. Uw gcud en zilver is .verroest. — Men denke, onder den naem van goud en zilver, niet alleen aen geld, maer ook aen vaten , huisiieraden , en kleinodiën van gcud en zilver/— Het verroesten moet hier, in eene ruimere beteekepis, genomen worden, voor zulk een bederv, aen het wek goud en zilver onderworpen zijn: want, fcboon deze metalen, voor geen eigenlyk gezegd roesten, bloot ""aen, zo weet men evenwel, dat zy, door den tijd, uitflaen, den glans verliefen, inëeten, en bederven. Men kan het ganfche voorftel vs. 2, 3*. befchouwen, of als een verwijt, over de fchraepzucht der rijke godlofen of als eene bedreiging. Volgens de eerfte opvatting, is het, als of de Apostel zeide: „; uwen rijkdom, van koorn, wijn, „ oly, en andere levensmiddelen , hebt gy , even als of < „ gy hier eeuwig leven zpudt, in uwe voorraedichuuren, op „ gezamelt, en dezelve, in plaets van den armen daer uit „ te C*) Matth. Ct 19. R.-K. s: 5.  JACOBUS. V. 73 r, te tfnderfteunen, liever laten verrotten, in uwe magazij„ nen; uwe klederen hebtgy, in zulk eene menigte, verzaft melt, in uwe kasten, dat gy dezelve, ten grootften deele, „ niet gebruiken kunt; maer gy laet dezelve liever van de „ motten eeten, dan dat gy daer mede de naekten kleden „ zoudt; goud en zilver hebt gy, uit hebzucht en hoog„ moed, zo gierig opgezamelt, dat gy het meeste deel niet „ gebruiken kunt, en gy laet het liever, in uwe fchatkis„ ten , bederven , dan dat gy daer van aelmoesfen zoudt „ doen." Liever evenwel nemen wy deze woorden, als eene befchrijving van Gods geduchte wraek , waer door zy, ten dage der verbolgenheid ,* ondervinden zouden, hoe nutteloos hun de rijkdom ware; een oordeel, het welk, uit hunne fchatten zelve, ontftaen zoude, naerdien alle hunne fchatten hun ten onbruike worden zouden, even als waren zy, door bederv, motten, en roest, verteerd. Dit wordt nog duidelyker aengewezen vs. gb, derzelver roest zal u zijn, tot een getuigenis, en zal uw vleesch, als een vuur, verteeren. Hunne fchatten zouden hun, tot eenen geesfel, worden, tot eene oorzaek van verderv en ondergang ; zy zouden, door die dingen, op welke zy vertrouwden , veroordeeld en gefiraft worden. Derzelver roest zal u zijn, tot een getuigenis. — Oneigenlyk , en by perfoons verbeelding, wordt meermalen,' aen levenlofe dingen, iets toegefchreven, het welk alleen, aen levendige, eigen is. (vergel. Luc. XIX: 40.) Zo zou ook de roest der fchatten van deze rijke deugnieten, en dus de fchatten zelve, als het ware, tegen hen, in het gericht, opftaen, als getuigen en befchuldigers , voor zo verre zy hun hunne zonden, met wroegingen knaging, ingedachtenis brengen zouden; het zou hun, tot eene fmertelyke herin; nering van hunne fchraepzucht en geldgierigheid , dienen, dat zy zulke vergangelyke dingen, tot hunn' God, tot hun hoogfte goed, en tot de voorwerpen van hun vertrouwen, geftelt hadden. . Hunne boosheid zelve zoude hen kastijden, en de fchatten zouden hun , tot oorzaken van de grootfte onheilen, XX'Y. ceel. E 5  74 JACOBUS. V. worden. Dit roest, of dit getuigenis, zal uw vleesch, als ten vuur, verteeren. — Men kan dit gezegde tweezins opvatten. De zin kan deze zijn : „ dat getuigenis van de „ roest uwer fchatten, of liever de herinnering van het „ fchromelyk misbruik uwer rijkdommen , zal u als een „ brandend vuur, iu uwe beenderen zijn , het welk het ;, vleesch van uw lichaem verteeren zal, even als de roest „ inè'et." Dan moet men, door het vuur, den verteeren. den brand van een knagend geweten verftaen, zo dat deze rampzalige , niet alleen door geweldige mishandelingen van anderen, maer ook door inwendige wroeging en wanhoop, zouden verteerd worden. Volgens eene andere opvatting', zou de roest voor hun zijn, als eem vuur, om hun vleesch, dat is hen zelve, te verteeren, voor zo verre zy , om die roest hunner fchatten, meest zouden bloot gefield zijn, aen de woede der Romeinen, die, door roovzucht aengevuurd, voornamelyk op de rijke Joden zouden aenvallen. De rampzalige bron van alle die geduchte onheilen, was hunne verdwaesde gezetheid op rijkdommen. Daerom wordt 'er bygevoegd: gy hebt fchatten vergadert, in de laetfte dagen. De Apostel heeft hier het oog, op een alleszins berispelyk vergaderen van fchatten, het welk, noch uit het rechte beginfel, gefchiedt, noch op de rechte wijs, noch met een betamelyk oogmerk, (vergel. Matth. VI: 19, 20. 1 Tim. VI: 9.) Zo hadden deze rijke Joden, door eene onverzadelyke geldzucht beheerscht, fchatten vergadert, en'er een verfoeilyk misbruik van gemaekt; en, het gene dit misdrijv nog onverantwoordelyker maekte, beftondt hier in, dat het alleröntijdigst was. Zy hadden fchatten vergadert] in de laetfte dagen Men denke, aen de laetfte tijden van het Joodfche Gemenebest, wanneer alles, wat de Joden hadden, tot verwoesting, en alle hunne rijkdom, tot eenen roov der Romeinen, worden zoude. De geldgierigheid gaet meest al, met vele andere ondeugden, gepaerd. Zo ftondt het ook, met deze rijke en godlofe Joden. S. Hun-  JACOBUS. V. 75 g. Hunne fchraepzucht en geldgierigheid was ook vergezeld „' met andere ondeugden , vs. 4 - 6. tt. Met eene fckreeuwende omechtvaerdigheid, vs. 4. (B. Met eene beestachtige wellust-gheid , vs. 5, en y. Met onmenfchelyke wreedheden , vs. 6, 4. Siet, (c) de loon der wercklieden die uwe landen gemaeyt hebben , welcke van u verkort is, roept : ende het gefchrey oer gene die geoogft hebben is gekomen tot in de ooren des Heeren Sabaoth. Een zeer voornaem gedeelte der inkomften, van deze geld» gierige en rijke Joden, was gelegen, in de voortbrengfelen van hunne landeryen, welke zy, door arbeiders en dagloners, pp zijnen tijd, lieten maeijen, om uen ingezamelden oogst vervolgens, in hunne voorraedfchuuren, op te leggen. Vermits nu een arbeider zijnen loon waerdig is, en zy, die, tot dit werk, gebruikt werden, geringe en behoevtige lieden waren, had de heer van ouds, voor deze menfchen, gezorgt, dat zy eerlyk zouden beloond worden, en zware be* dreigingen gedaen, tegen zodanigen, die de^en lieden zouden te kort doen. (vergel. Lev. XIX: 13- Deut. XXIV; 14, ?s. Mal. III: S-) Evenwel hadden deze geldgierige Joden den loon der werk* lieden, die hunne landen, gemaeit ■ hadden verkort, door beknibbeling of inhouding van den bedongen loon, het zy met geweld, het zy met bedrog, onder allerleië nietige voorwendfelen. Gedroegen zich nu deze rijke deugnieten op zulk eene wijs, omtrent den armen landmaeijer, dan zullen zy ook , op dezelvde wijs , met andere arbeiders en am; bachtsiieden , gehandelt hebben. Dan dit verkorte loon riep, namelyk tot den heer, om wraek. By eene cierlyke perfoons verbeelding, wordt zulk een roepen om wraek meermalen, aen de zonde, toegeëigend, en wel inzonderheid aen zulke boosheden, welke (O Lev. 19: 13. Deut. 34* 14* XXV. DEEL,  7<5 JACOBUS. V. zo ftout, openlyk, en fchaemteloos, gepleegd worden, dat men daer door als het ware de Goddelyke wraek fchijnt te willen uittarten; zomtijds evenwel ook aen heimelyke zonden, welke, hoewel zy, in het verborgene, gepleegd,. en voor de menfchen bedekt zijn, tot God om wraek roepen, (vergel. Gen. IV: 10.) Allerbyzonderst wordt de verdrukking van armen en weerlofen, onder dit zoort van boosheden , geteld, (vergel. Exod. III: 7. XXII: 25-27. Job XXXIV: 38. Ezech. XVIII: 12, 13.) Om nader aen te tonen , hoe deze onrechtvaerdigheid om wraek riep, wordt 'er bygevoegd: het gefchrei der genen, die geoogst hebben, is gekomen, tot in de ooren des Heeren Sa.- baoth Eigenlyk ftaèt 'er fchreeuwingen, in het meervou- wig getal, met een woord, het welk een Iterk geluid, en een klagend gefchreeuw te kennen geevt. De arme dagloner had zekerlyk wel, demoedig geklaegt, by den rijken landheer, over het verkorten van zijnen loon, maer was denkelyk, met een onbcfchoft antwoord, afgezet; en had, als het eenige middel, het welk hem overfchoot, zijne klachten naer den hemel opgezonden Dan, of fchoon de onmenfchelyke landheer zijne ooren geflopt had, voor het gefchrei van den armen onderdrukten, God had evenwel het geroep der ellendigen gehoort. Hun gefchrei was gekomen, tot inde ooren van den Heer Sabaoth, dat'is, de heer had het gehoort, met ontferming, over de mishandelden, en met verontwaerdigingomtrent de verdrukkers, en Hy zou den elJendigen, op zijnen tijd, recht doen. Voorts verdient het nog zeer onfe opmerking, dat de Apostel den eeuwigen Richter hier befchrijve, als den Heer Sabaoth, dat is, als den heek den God der heirfcharen; eene benaming, welke, in het Nieuwe Testament, alleen ter dezer plaets, gevonden wordt; behalven dat zy nog eens voorkome, Rom. IX: 29, in eene aenhaling van eene Godfpraek uit jesaias. —; Deze naem teekent ons den Allerhoogflen, ( als den onafhangelyken Opperbefltmrer van het gansch Ge. heelal, die, over zijne fchepfelen, gebiedt, als over zijne legerbenden, en dezelve kan uienstbaer maken, zo tot uitredding van verdrukte ellendigen, als tot verderv van zijne vyan-  JACOBUS. V. 77 vyanden. — De Apostel gebruikt dien geduchten naem van God, ter dezer plaets, om de gewetenlofe onderdrukkers der arme dagloners te verfchrikken, en hun te herinneren, welken vreesfelyken wederpartijder zy , aen dien God, hadden , van welke alle fchepfelen volflrektelyk afhangen, zo dat Hy, met het heir der hemelen, en de inwoneien der aerde, naer zijnen wil, doe, en 'er niemand zy, die zijne hand kan afilaen, of tot Hém zeggen, wat doet gy ? God zou deze rijke deugnieten eerlang richten, wanneer zy alles, wat zy, op zulk eene godlofe wijs, hadden ingeflokt, zouden moeten uitbraken, en zien, dat al hun vermogen, tot eenen roov, wierdt. 5. By deze fchreeuwende onrecbtvaerdigheid , is nog eene beestachtige wellustigheid gekomen, (d) Gy hebt leckerlick geleeft op der aerden, ende welluften gevolgt : gy hebt uwe herten gevoedt als in eenen dagh der flachtinge. Zy hadden Itkkerlyk geleevt, op de aerde, in brasferyen en dronkenfchap, in een overdadig gebruik van fmakelyke fpijfen en dranken ; daer van hadden zy hunne voornaemfle bezigheid gemaekt, zo dat hun leven een geduurige maeltijd geweest ware. -— Dan 'er fchijnt een byzondere nadruk te liggen, in de woorden op de aerde. Daer hadden zy zich,' als vreemdelingen, moeten aenmerken; maer zy hadden 'er tabernakelen willen bouwen , even als of 'er geen leven, na dit leven, te wachten ware. Zy hadden wellusten gevolgt. — Het woord, door wellusten vertaeld, is van eene ruime beteekenis, en duidt dartel vermaek aen, weelde en wellust van allerlei aert, welke, met verkwisting, gepaerd gaet, en waer toe een lekker overdadig leven- eene gereede aenleiding geevt. — Gy hebt wellusten gevolgt, dat is: „ uw lekker leven maekt u lui en „ vadflg, tot nuttige bezigheden, het doet u daer in eenen „ wanfmaek krijgen, en hier door zijt gy vervallen, tot al„ lerlei losbandigheden." 'Trouwens een lekker en overuV (rf) Job zit 13- Luc. 16: 19, 25. XXV. DEEL.  73 jacobus, v. «lig leven verdartelt het gemoed, maekt den fmsek dWIvk > wekt de vleelchei-yke lusten op, en gaet gemeenlyk gepaerd ' met verkwisting van geld, gezondheid, en krachten ' Maer het meest onverantwoordelyk was , dat zy' hunne harten gevoedt hadden, als in een dag der Jlachting. Gy hebt uwe harten gevoedt; dat is; „ gy h'ebt u zelve „ gemest, gy hebt zo lekker, zo overdadig en wellustig „ geleevt dat uw hart zelvs,' als met fmeer en vettigheid j, overdekt zy." - Maer dit is het nog niet al; wanneermen zich zo, aen een lekker en wellustig leven, overgeevt wordt het harteven daer door log, verëeld, en ongevoelig gemaekt. Daerom is een vet hart meermalen een zinneprent van eene ongevoelige ziel, en een verftokt geweten fvenr PC XVII: xo CXIX: 7o) - De Apostel wü derhS.' dezen rijden deugnieten, tevens verwijten, dat zy zich zei ven, aoor hun overdadig en wellustig leven, verhardt hadden >n de zonden, en zich ongevoelig gemaekt, voor de uufpraken van het zedelyk gevoel, en voor de kloppingen van het geweten, m de daed deze verharde ongevoeligheid is het rampzalig gevolg van een overdadig en wellustig leven, (vergel. Luc. XXI: 34.) 6 Dit vervulde nog daer te boven de maet van hunne ongerechtigheid, dat zy hunne harten gevoedt hadden, als in eenen dag der Jlachting. — Er is, die deze uitdrukking op. vatten, in de beteekenis van eenen dag des feestmaels, wanneer men vet gemeste beesten pleegt te nachten. Ondertusfchen wordt de fpreekwijs nergens gebruikt , van een gast of feestmael, maer zy beteekent gemeenlyk eenen dag van flachtmg of doding, eenen dag van ftraffe, gelijk by de LXX, Jer. XII: 3. XXV: 34. — Een dag der Jlachting is, naer de letter, een dag, op welken vet gemeste beesten geflacht worden, en teekent zinbeeldig, eenen dag van Goddelyke gerichten , waer in zijne vyanden , tot flachtöffers van zijne rechtvaerdige wraek, gefield worden. De Apostel vergelykt deze rijke deugnieten, by varkens, of andere vetgemeste beesten, (vergel. Amos IV: x.) welke Sullig, en zonder fchroom, eeten,.tot é>p het oogenblik der  - JACOBUS. V. 79 der ilachting. Plet is, als of hy zeide: „ gy, rijke deug. „ nieten, die lekker, overdadig , en wellustig leevt, in „ deze laetfte dagen, daer u het Goddelyk wraekzwaerd als „ het ware boven het hoofd hangt; gy handelt even zo rede„ loos, als het mest vee, het welk gulfig en onbedachtzaem „ blijvt voortëeten, tot op den tijd der flachting." 6. By alle deze fchandelyke ondeugden, kwamen nog on> menfchelyke wreedheden. Gy hebt veroordeelt , gy hebt gedoodt den rechtveerdigen: [ende'] hy en we-y derftaet u niet. Velen der Uitleggeren verftaen, door den rechtvaerdigen i onfen gezegenden Verlosfer; zo dat de Apostel bepaeldelyk het oog zou hebben, op het mishandelen en vermoorden van dien rechtvaerdigen by uitnemenheid. — Dan de Jerufalemmer Joden ftonden , aen dien grouwzamen Mesfiasmoord meer fchuldig, dan de buitenlandfche Joden, die, in de landen der Heidenen, verftrooid waren. Voeg 'er by, dat die fchromelyke misdaed , niet alleen aen de rijke Joden, tot welke de Apostel hier zijne tael richt, kan ten laste gelegd worden. Ook fchijnt jacobus zulk een wanbedrijv op het oog te hebben, het welk toen nog werkelyk gepleegd werdt; immers Jer wordt, in den tegenwoordigen tijd, bygevoegd, hy wederftaet u niet. —■ Onfes erachtens daerom beteekent het enkelvouwig woord de rechtvaerdige zo veel, als eiken rechtvaerdigen; en dan denken wy, aen zulken uit de Joden, die belijdenis deden van het Euangelie, en hier rechtvaerdigen genaemd worden, om dat zy geheel onfchuldig waren, aen die misdaden, welke hun, door hunne ongelovige broederen, uit kwaedaertigheid, werden ten laste gelegd. Die rijke deugnieten hadden deze rechtvaerdigen veroordeelt en gedoodt, door de belijders van het Christendom, by de Heidenfche rechtbanken, als fchandvlekken van het menfchelyk geflacht, aen te klagen, of door het woedend grauw; tegen hen, op te ruijen. — Deze onmenfchelyke boosheid der ongelovige Joden is, uit de Handelingen der Apostelen, genoeg bekend. Bykans overal, waer de Apostelen kwamen prediken, verwekten de hardnekkige Joden vervolgingen XXV. DEEL. m  |o JACOBUS. V. tegen hen, en de belijders van het geloev in christus. Zy trokken hen, voor de rechterftoelen der Heidenen, befchul'digden hen valfchelyk, en gaven aenleiding, dat zy veröordeeld en gedood wierden. vergei. Kap. II: 6, 7. 1 Thesf. II: 14., is) Dit verzwaerde de misdaed-nog grotelyks , dat de onfchuldige Christenen, over het algemeen, weerloos en lijdzaem waren. Hy wederftaet u. niet, wordt 'er daerom bygevoegd. Zy ontweken, wanneer het mogelyk was, de vervolging, maer, gegrepen zijnde, beleden zy de goede belijdenis, eu gaven zich zelven, tot een dranköffer, over. De Apostel gaet over, om de verdrukte Christenen uit de Joden, die zuchtten, onder de mishandelingen van hunne nijke en ongelovige broederen, tot lijdzaemheid, en een gelovig wachten op het keil des heeren, gemoedelyk aen te fporen, vs. 7-11. Vs. 1 - 6. had hy het verfchrikkelyk oordeel befchreven, het welk, over de rijke en godlofe Joden, eerlang komen zoude. Dit vertoog heeft de Apostel tot eenen grondflag gelegt, om nu daer op zijne bemoedigende opwekking te' bouwen. De mishandelde Christenen moesten 'er uit leeren, Gode de rechtvaerdige wraek over te laten, lijdzaem te zijn, en alle ongeöorloovde middelen , tot uitredding , zorgvul. dig .te vermijden. Hier behandelt de Apostel een geheel ander zoort van menfchen, dan die, aen welken hy vs. 1-6. den dag der Goddelyke wraek voorfpelde. Hier fpreekt hy, tot zulke Joden, welke hy broeders noemt vs. 7, om dat zy beljjdenis deden van het geloov in christus , zommigen wel alleenlyk uitwendig met den mond, maer ook velen met een oprecht hart. A. Bt  JACOBUS. V. 81 A. De opwekking zelve vinden wy vs. 7-9. A. Eerst wordt de opwekking , onder eene zinrijke ge. lykenis, voorgefteld, vs. 7, 8. B. Dan wordt 'er eene afmaning, zelvs van de allermin* fte wraekzucht, by gevoegd, vs. g. 7. So zijt dan lanckmoedïgh, broeders, iijdzaem en geduldig, onder de verdrukking, zander immer te denken aen wraek te nemen van hen, die u mishandelen. Immers, gelijk ik zo even gefchreven heb, de Heer Sebaoth zelvs zal uwe zaken , op zijnen tijd , richten. God zal alles fchoon maken, op zijnen tijd. Ziet dan de uitkomst, welke God zelvs u geven zal, gelovig te gemoet, onderwerpt u geduldig, aen de verdrukkingen, tot de toekomfte des Heeren, wanneer Hy komen zal, om zijne wraek, door het zwaerd der Romeinen, tegen de hardnekkige Joden, op eene allerfchromelykfte wijs, uit te oefFenen. (vergel. Matth. XXIV: 20—.) Betoont deze langmoedigheid, op zoortgelyk eene wijs , als een landman doet , met betrekking tot de vruchten des velds, die, met een vleiend vooruitzicht, op eenen rijken oogst, den zwaerften arbeid onderneemt. Siet, da lantman verwacht, met lijdzaemheid, de koftelicke vrucht des lants, het welk hy geploegt, bezaeid, en bearbeidt heeft, lanckmoedigh zijnde over defelve, beveelt hy Gode den wasdom, en verwacht de vruchtbaerheid, tot dat het den vroegen ende fpaden regen fal hebben ontfangen. Dan is hy blymoedig en dankbaer, dan ziet hy de inzameling der vruchten , met een bedaerd gemoed, te gemoet, zonder dat hy dezelve, voor den gezetten tijd , onverduldig hebben wil. De Apostel fchijnt zich, van deze gelykenis, bedient te hebben, om, van het mindere, tot het meerdere, te redeneeren, en deze Christenen te doen opmerken, hoe zy, daer de landman zijnen tijd, om vruchten te maeijen, lang. moedig afwacht, nog veel meer redenen hadden, om, op het heil des heeren , geduldig te hopen. — Zommigen zijn van oordeel, dat de Apostel nog meer bedoelt hebbe. Te XXV. DEEL. F  82 JACOBUS. V. weten, Gods belovten zijn , zo lang zy nog niet vervuld zijn, als een zaed, het welk in de aerde ligt. (vergel. Pf. XGVII: 7.) Zal dit zaed uitfpruiten en vruchten geven, zullen deze belovten vervuld worden , dan moet zich de vroege en fpade regen, het beftuur van Gods gunftige Voor. zienigheid, openbaren; en hier in moeten de Christenen, als langmoedige landlieden, niet voor uit lopen, maer hunne belangen aen den hees toevertrouwen. Dan deze verklaring fchijnt ons te fpitsvindig en te verre gezocht. 8. Weeft gy oock lanckmoedigh , zijt niet onverduldig, en zoekt de verlosfing niet te verhaesten, door u zelve te willen wreken. Wanneer gy kleinmoedig, en misfchien zomtijds wrevelig wordt, verilerckt dan uwe herten , en bemoedigt u, door de overdenking van Gods macht, goedheid, en trouw: want de toekomfte des Heeren genaeckt , de tijd nadert, met rasfe fchreden, dat God zijne verfchrikkelyke gerichten, over de hardnekkige Joden, zal uitöeflènen, en uwe verlosfing daer ftellen. .9. En lucht zelvs niet tegen malkanderen, broeders , uit een beginfel van misnoegen en gramfchap , en nog veel minder met eene begeerte, om het leed u aeugedaen te vergelden, op dat gy niet veroordeelt en wort, en u zelven in gevaer brengt, van, ten dage der geduchte ftraföefFening over de hardnekkige Joden, op de eene of andere wijsS, door den heer , getuchtigd te worden. Siet, de Rechter ftaet voor de deure. B. Deze opwekking wordt, door twee drangredenen, nader aen* gebonden , vs. 10, ix. A. De eerfte is meer algemeen, en ontleend, uit vele levwaerdige voorbeelden van lijdzaemheid, vs. 10. B. De andere is meer byzonder, genomen, uit het voor- beeld van den geduldigen joe, vs. li. 10 ■ Mijne broeders. neemt tot een exempel des lijdens ende der lanckmoedigheyt , de Propheten,' die [iVj den name des Heeren gefproken , die, op Gods last, en als in zijne plaets, zijnen wil aen de men- ' fchen  JACOBUS. V. «3 fchen verkondigt hebben; mannen derhalven van de hoogfie waerdigheid, die, al was het alleen om het karakter, het welk zy bekleedden, alle eer en hoogachting waerdig moesten gerekend worden. Welke mishandelingen en vervolgingen hebben Mofe, Elia, Eliza, Jeremia, Daniël, en andere Propheten, niet moeten ondergaen ? (Vergel. Matth. XXIII: 35 ) Al dit leed hebben zy, met de grootfte langmoedigheid, verdragen; onder dit alles, bleven zy getrouw, aen den heer , en aen hunnen plicht, tot den dood toe» Deze moeten u, als zo vele naervolgenswaerdige voorbeelden, tot leering, opwekking, en aen moedig ing, dienen. II. Siet, (e) wy, ik, en allen, die de zaek recht beöordeelen, houdenfe geluckfaligh, die de verdrukkingen lijdzaem verdragen, wijl zy dus doende God verheerlyken, in vele deugden geöeffend,- en, by de uitkomst, gekroond worden, (vergel. Kap. I: 2-12.) Gy hebt immers , om u nog een byzonder en merkwaerdig voorbeeld, ter uwer bemoediging , te herinneren ; gy hebt (ƒ) de zonderlinge verdraegfaemheyt Jobs gehoort. Schoon 'er wel eens eenige onverduldige oogenblikken kwamen , werden zy evenwel wederom, door eene heilige verdraegzaemheid, fpoedig vervangen. Dit voorbeeld kan niemand uwer onbekend zijn , ende gy hebt het eynde des Heeren geilen; want gy weet, welk eene uiteinde van deze beproeving de heer aen Job verleent heeft, wanneer hy, uit zijne ellende, gered, en, met vele zegeningen, overladen werdt, zo dat zijne laetfte dagen nog beter waren, dan de eerfte. (vergel. Job XLII: 9-17.) In dit geval, hebt gy gezien, (g) dat de Heere feer barmhertigh is ende een ontfermer, dat Hy medelijden hebbe, met ellendigen, die Hem vrefen, en dat Hy hen daer van de kealielykfte blijken doe ondervinden. Men deze bemoedigendï •verdenking, moogt gy derhalven uwe harten verfterken en opbeuren , in een vertrouwelyk uitzien naer het heil de» «keren. (e) Matth. 5: ftj (ƒ) Job 1; »i, 22. Cg) Nwner. 18. Pfalm 103: 8. XXV. DEEL. F i  84 J A C O B U S. V. \ Eindelyk bejluit de Apostel dezen Briev, met eenige bySom dere vermaningen, tot bejluuring, in deze en gene gevallen, tot verbetering van deze en gene ongeregeldheden, en ter opwekking , tot het betrachten van deze en gene plichten , vs. 12-20. A. Eerst veroordeelt hy het ligtvaerdig zwoeren, vs. 12. Het gene de Apostel, in het vorige, gezegt had, gav hem eene gepaste aenleiding, om, over den eed, te fpreken. — Het zweeren was zeer gemeen,onder de Joden, vooral by de fchepfelen. — In het byzonder evenwel zou jacobus hier van ter zijde het oog kunnen hebben, op die kwade gewoonte, volgens welke de menfchen, wanneer zy ongelyk lijden, of zich beledigd rekenen, wel eens onbedachtzaem zweeren, dat zy het leed hun aengedaen wreken zullen, (verg. 1 Sam. XIV: 44. XXV: 22.) Misfchien waren 'er , onder deze Christenen, die moedeloos werden, over de mishandelingen , en gezworen hadden, dat zy zich wreken zouden. Hoe het wezen moge, de Apostel neemt hier de gele. genheid waer, om het ligtvaerdig zweeren , het welk by de Joden, en ook nog by de zulken, die het Christendom omhelst hadden, zeer gemeen was, nadrukkelyk te veröordeelen. 12. Doch voor alle dingen, mijne broeders, (V) en fweert niet. Ik moet u lieden, die, onder de verdrukkingen, wel eens in verzoeking koomt, van te zwec ren, dat gy het leed u aengedaen vergelden zult, van deze ligtvaerdigheid, welke, met een Christelyk gemoedsbefken, zo ftrijdig is, ernftig afmanen. Wacht u van alle ligtvaerdige eeden, en zweert niet, noch by den hemel, noch by de aerde, noch eenigen anderen eedt: maer uw ja, zy ja, ende het neen, neen: op dat gy in geen ooiueel en valt. Men moet deze plaets vergelyken, met de uitfpraken var» enfen Goddelyken Leeraer zelven, Matth. V: 33-37, XXIII: 16-22, en wel in het oog houden, dat de Apostel hier het oog hebbe, op ligtvaeidige eeden, op eeden in dc gemene ver- C A) Mrtth. 5: 34. ft Cor. 1: 17, 18.  JACOBUS. V. 85 Aarkeering , vooral op eeden by de fchepfelen, welke de Pharizeeuwen, voor onzondig, en verbreekbaer, verklaerden ; en mogelyk allerbyzonderst, gelijk wy reeds gezegt hebben, op zulke eeden, waer by men, zijnen belediger, eene wraekzuchtige vergelding zweert. Van zulke ligtvaerdige en God ontësrende eeden. moesten de Christenen zich onthouden. In tegendeel hun Ja moest ja, en hun Neen moest neen zijn; dat is, zy moesten betonen , dat zy gezette beminnaers van waerheid en oprechtheid waren, dat zy, op eene eenvouwige bevestiging, met Ja of Neen, by ieder eenen geloov verdienden. Dit zou de aenleiding, tot onnodige eeden, affnijden. De Apostel dringt zijne vermaning aen, met deze bedreiging: op dat gy in geen oordeel valt. —- De Joden meenden, volgens de beginfelen der Pharizeeuwen, dat zy zich, met eeden by de fchepfelen, niet bi-'zondigden; zelvs waenden zy, dat zulke eeden geen geweten verbindend gezach hadden , en ftraffeloos konden gefchonden worden. Dit misbruik bleev, by velen Joden, ftand houden, ook na dat zy het Christendom omhelst hadden ; maer onfe Apostel bedient aich, van deze gelegenheid, om hen te waerfchouwen, dat zy, als ontheiligers van den eed, by den heer niet zouden onfchuldig gehouden worden, en, het zy, in zijne toekoomst, ter verwoesting van Jerufalem, welke kort op handen was, het zy anderszins, de kennelykfle blijken van zijn rechtvaerdig ongenoegen, op. eene zeer geduchte wijs, ondervinden zouden. si. Wijders geevt de Apostel eenige gepaste beftuuringèn op% welke dezen Christenen , in allerlei omftandigheden, ter regeling van hun gedrag , zouden kunnen nuttig aijn, om watrdig het Euangelie te wandelen, vs. J3-20. A. Eerst mn betrekking tot hen zelvs. Omtrent hun gedreg , in voor of tegenspoed, vs. 13-18. «. In het gemeen , vs. 13. fl, In voorfpoed , vs. i3a. Ö, In tegenfpoed , vs. 13**, XXV. D&iL. JT 3  Só* JACOBUS. V. 13. Js yemant onder u in lijden? wordt hy vervolgt, verdrukt , mishandeld , of wordt hy, op eene byzondere wijs, door de hand des heeren, bezocht? dat hy, in zulk een geval, niet zie, op de tweede oorzaken, dat hy niet wrevelig zy, tegen zulken, die hem leed aendoen, en dat hy vooral niet onverduldig zy, jegens Hem, die alle onfe lotgevallen regelt; maer dat hy bidde, in ootmoedige en gelovige fmekingen, de toevlucht neme, tot Hem, die alleen uitkoomst geven kan, en het geroep hoort der genen, die Hem vreten. Maer heeft het tegengeftelde plaets, is ye/nant onder u goets moets, het zy dat hy, in aengename en voordeelige omfhndigheden, geplaetst is, het zy dathy, te midden der weder waerdigheden, door de Goddelyke vertroostingen, gefterkt wordt, en vrolyk van gemeed is, dat als dan die blijdfchap van zijn hart, tot Gods eer, tot verdere opwekking van zijnen geest, en tot een Godvruchtig voorbeeld voor zijnen mede Christenen, dienstbaer zy; (i) dat hy , in zulk een geval, pfalmfinge, (vergel. Eph. V: 19. Col. Illi 16) w- Meer byzonder leert de Apostel, hoe zfch de Christenen ts gedragen hebben , wanneer zy , door krankheden , aen hunne legerfieden gebonden worden, vs. 14-18. fl. De zaek wordt voorgefteld , vs. 14, 15. 6^ By dis gelegenheid, prijst de Apostel het onderling belijden der zonden, en-ha gebed aen, vs. 16 18. I. Het onderling belijden der zonden, vs. i6a, en t. Hit gebed, vs. iöb-i8. -. Het gebed wordt, als een plicht, voor gefchreven, vs. i6b, en •~. De veelvermogende krocht daer van bewezen, byzonder, uit het zeer merkwaerdig voorbeeld van den Propheet elias , vs. i6c-18. 14. Is yemant kranck onder u, zo dat hy meer of pin , in doodsgevaer , gekomen zy , dat hy tot-, hem roepe CO EfheG 5! ij. ColofT, 5: 16,  jACOBUS. V. 8? ro-oe de Ouderlingen der gemeynte, ende dat fy over hem bidden, (A) hem falvende met olie m den name des Heeren : ic Ende het gebedt des geloofs fal den fiecken behouden, ende de Heere fal hem oprechten, ende fo hy fonden gedsen fal hebben, het fal hem vergeven wüïden. . In geval van eene gevaerlyke krankheid, meesteen Chris, ten tot zich roepen de Ouderlingen der Gemeente. Het is niet onwaerfchijnlyk, dat de Apostel hier, van ter zijde, een misdrijv bedoele, het welk onder zommige belijders van het Euangelie, zal plaets gehad hebben, die, wanneer zy, met krankheden, bezocht waren, liever de toevlucht namen, tot omfwervende bezweerers, welke men allerwegen onder de Joden vondt, dan tot de opzieners des Gemeente; (verg. Hand. XIX: t3, 14) «n in deze bednegers meer vertrouwen Helden , dan in de Leeraers van het Euangelie. — Hbe het zy, de Apostel leert, dat men, in zulk een geval, de Ouderlingen, dat is, de wettig aengeftelde Leeraers, der Gemeente tot zich roepen moest.. " Tot nader verfland van deze vermaning , hebben wy vooraf aen te merken, dat de heer de eerfte Christen Kerk veelszins, op eene buitengewone wijs, beftuurde; het welk, toen ter tijd, om verfcheidené gewichtige redenen, noodzakélyk was. Hier toe behoorde , onder andere , dat de heer zelvs, op eene buitengewone wijs, ftraf oeffende, het zy door de Apostelen, (vergel. Hand. V: 1-10.) het zy onmiddelyk, door het toezenden van krankheden, of door eenen fpoedigen dood, (vergel. 1 Cor. XI: 29. 1 Joh V: 16.) — Nu heeft de Apostel hier het oog, op zoortgelyk een geval, dat iemand, om het een of ander misdrijv, door de hand des heeren, met krankheid, bezocht ware, gelijk men, uit vs. 15 , befluiten mag. De Ouderlingen der Gemeente , dat is, de wettig aengefieldc Leeraers, waren begivtigd, met de buitengewone gae* der gezondmaking;, zy werden, met oplegging der handen* (*) M«c. fiJ IJ. XXV- DEM» F 4  83 JACOBUS. V. door de Apostelen of Euangelisten, bevestigd, en ontvra, gen, by die gelegenheid, de gaev van wonderdadige «ene. zingen daer te Hellen, (vergel. Mare. XVI: ï7 l8) D* moesten daerom, in het gemelde geval, by eenen kranken ontboden worden , het zy één of meer. Wat moesten deze'Leeraers, by eenen kranken, verrichten? zy moesten over hem bidden, hem zalvende met olie in den naem des hEmen. _ Uk vergelyking van verfcheidené plaetfen, kunnen wy opmaken, dat de wonderdadige «enezing-,™ de Apostolifche Kerk, op onderfcheidene wiLn verncht zy. De Heiland beloovde, dat de eerfte Euangelie'. dienaers de kranken genezen zouden, door oplegging der Ï r'. bede, ver icht. hebben de Apostelen vele kranken, met ohe gezalvt, en gezond gemaekt. (vergel. Mare. VI: ,M Of ichoon het zalven van kranken , met olie, oudtijds met ongewoon ware, by de Joden, en de olie, in deze en gene gevallen, als een geneesmiddel, van nut wezen konde zo was dit evenwel geenszms in ftaet, om alle ziekten te genefen; trouwens hier wordt gezien, op eene wonderdatefhfe'i r'T' °P ^ddesgeloovs> gefchiedde> ter bevestiging der leer van het Euangelie, en, met de toe diening van een uitwendig teeken, gepaerd gin- Dit uitwendig teeken beftondt hier in, dat&'de Ouderlingen zulken kranken zahden, met olie. — Doch dit moesmet gefebieden, naer de wijs der Joodfche bezweerers maer op eene gelovige en Godvruchtige wijs, zo dat men hier alles van een Goddelyk wonderwerk, verwachtte. Het moest gefch.eaen, inden naem des Heeren, JE-sus cHiustus, dat is, met alleen op het gezach en bevel van den Verlosfer, maer ook door het gelovig aenroepen van dezen heerlykeu paem coor wiens kracht ook de Apostel pethus eeuen k,£li. pelen herfteit had. (vergel. Hand. IV 8-io) Er moest een plechtig gebed bykomen. De Ouderlingen moss-  JACOBUS. V. 89 moesten, over den kranken, bidden , hem, overëenkomftig zijnen toeftand, met een gelovig vertrouwen, aen de ontfermingen van den Heer jssus, aenbevelen, voor Hem zijne zonden belijden , vooral die , om welke by van God bezocht was, en om verzoening fmeken. — Misfchien moest dit bidden ook gepaerd gaen, met de oplegging der handen, om dat jacobus zegt, niet dat zy voor den kranken, maer over hem, bidden moesten. Dan zou het gebed des geloovs den jieken behouden , vi. 151. — Hier wordt zekerlyk het geloov der wonderen bedoeld, het wélk ook, tot de buitengewone gaven van dien tijd, behoorde. Vondt de biddende Leeraer dit geloov, onder het gebed, in zich opgewekt, dan was dit als een wenk van den Heiligen Geest, en een bewijs, dat de wonderdadige genefing volgen zoude. In zo verre wordt de behoudenis, of de herftelling \-an ueu krauken, aen het gebed des geloovs, als een middel toegefcbreven. — Dan zou de Heer jesus zelvs hem oprechten, tot vorige krachten en gezondheid herflelleu. Zodanig zou het gezegend uitwerkfel wezen ; evenwel onder deze bepaling, welke men, uit vergelyking van 1 Joh. V: j6, moet in het oog houden, namelyk dat de kranke gene zonde tot den dood begaen had, dat is, zulk eene misdaed, hoedanige God, naer de toenmalige huishouding, gewoon was, met den tijdelyken dood, te ftrafFen. Eene bedenking blijvt 'er nog overig, dat namelyk zulk eene krankheid, door God, ter kastijding van deze of gene byzondere misdaed , wierdt toegezonden. Deze bedenking ruimt de Apostel uit den weg, door 'er by te voegen: cn. zo hy zonden zal gedaen hebben., het zal hem vergeven ^worden, vs. i5b. Was de kranke een begenadigde, dan zqu,.by, in den eigenlyken zin, vergeving erlangen, ook van die.byzondere misdaed, om welke hy gekastijd was. Maer was en bleev hy, in den grond van zijn beftaen , een onbekeerd mensch , dan zouden hem de zonden, in eenen ruimeren zin , vergeven worden , door het doen ophouden van die hyzondere ftraf, welke hem , om eene bepaelde misdaed, wis toegezonden — In dezen zin, wordt die uitdrukking xxv. Dtüi.. i' 5  9 JACOBUS. V. meermalen genomen, (vergel. 2 Kron. VI: 13, 14. Jef. XXXIII: 24) Evenwel moest men alles , niet maer alleanlyk op de Leeraers der Gemeente, laten aenkomen. De gemene Christenen moesten ook eikanderen, in zulk een geval, byftaen, en hun gebed zou mede dikwerv van veel vermogen zijn. — Dit leert de Apostel vs. 16-18. 16. Belijdt malkanderen de mifdaden, ende bidt voor malkanderen, op dat gy gefont wordet. Een krachrigh gebedt des rechtveerdigen vermagh veel. Belijdt malkanderen de misdaden. —- De kranke moest eene openhartige belijdenis doen van zijne zonden, byzonder vaa die misdaden, door welke hy zich zelven die buitengewone kastijding had op den hals gehaelt; en dat met zelvs verfoeijng èü berouw. Maer ook moesten de overige Christenen, in zulk een geval, malkanderen de misdaden belijden, indien de een den anderen beledigt had, (vergel. Col. 111: 3,) op dat het gebed, door een onverzoend beftaen, niet verhinderd wierdt. (vergel. Matth. V: 23, 24.) De Apostel voegt 'er daerom by: bidt, voor malkanderen, op dat gy gezond moogt worden, dat is, bidt, voor malkanderen , dat gy,-in zulk een geval, moogt gezond worden. De herftelling der gemelde kranken moest het onder, werp, en de ftof van hun gelovig gebed wezen. Op dat nu deze Christenen, in zulk een geval, ook het hunne zouden toebrengen, en, van de Joodfche rondfwervende gezondmakers, mogten afgetrokken worden , laet 'er de Apostel eene nadrukkelyke herinnering, omtrent de kracht van het gebed, op volgen. In het gemeen zegt hy, een krachtig gebed des rechtvaerdigen vermag veel, vs. i6b. Een krachtig gebed is een ernftig en vuurig gebed, eigenlyk ftaet 'er een ingewerkt gebed, dat is, een gebed, het welk, door den Heiligen Geest, verwekt is, en, met wondergeloov, gepaerd gaet. Dit vermag veel, by den heer, om kwaed af te wenden, en zegen te verkrijgen. 17. (/) Elias, die beroemde Propheet , op dat ik de ziek,' CO 1 Kon. 17: i. Luc. 4: as.  JACOBUS. V. 91 zaek * met een merkwaerdig voorbeeld , bevestige, was een menfche van gelijcke bewegingen als wy, in zich zelven, was hy een zwak, onvermogend, en onwaerdig wezen. Maer welk eene kracht had zijn gelovig gebed niet, om regen en droogte, vruchtbare en onvruchtbare jaren te befchikken? ende hy badt, gelijk gy allen weet, een gelovig gebedt dat het niet en foude regenen : ende het en regende niet op de aerde van het joodfche land, in drie jaren ende fes maenden. (verg. i Kon. xvn.) Zo blijkbaer werdt zijn gebed verhoord, het welk hy, op aendrijven van Gods Geest, gebeden had. 18. (m) Ende hy badt naderhand wederom, om regen, ende de hemel gaf, op Gods bevel, regen, ende de aerde bracht hare vrucht voort (vergel. i Kon. XVIII.) Laet dit voorbeeld u opwekken en aenmoedigen, om, voor de kranken, te bidden. B. De andere hejluuring heeft haer opzicht, tot zulke Christenen , die, van de waerheid, waren ajgedwaetd, vs. 19, 20. 19. Broeders, (») indien yemant onder u ? an de waerheyt is afgedwaelt, ende hem yemanjÈ b. 20. ' Die wete, dat de gene, die eenen fondac-r van de dwalinge fijnes wegs bekeert, fal een ziJe van den doot behouden, (o) ende fal menigte der fonden bedecken. Het voorname hoofdoogmerk van dezen Briev was, om zulke Christenen, die, van den weg der waerheid, waren afgedwaelt, te recht te brengen. Hy vermaent hen daerom, ten flotte , om op eikanderen acht te geven , en zorg te dragen, dat het vervallene verbeterd wierd. — Misfchien had hy wel bepaeldelyk het oog, op de verregaends geftreng- (a>) 1 Kon. i8t 45« CO Matth. 18: 15. CO Spr- I0: «« t Petr. 4: 8. ; XXV. DEEL. '  5* I A,C O B U j>, V. heid der Joden, om afgedwaelde menfchen, ujc d'e Synatcure « bannen, e„ dan geheel aen zich zelvenZr te' onjfr\ PTl rij3"5 TÖ"derfteIt ee" geval: indient S i l/? J B" d°et vanhet Euangelie, vm de waer. anthe ff rt' " ™ den rCChten * net Eu- »ngehe voorgefchreven, op welken wy ons, i„ ,eer en Ieven, houden moeten, is afgeweken. - Zulten ongelukki- Swteii::^'om h— Indien fewja„4j is het> ^m ^ do üevderiika waerfchouwingen, veringen, en voo^i^n XJeZ «P den weg des geloovs en der Godsvrucht, tl^ZtcZ' v rderv , t ,' 0m ^ ZodaniSen■ ™» h« eeuwig verderv, te bevrijden, en wanneer zulk een mensch 1 zThTetn^rf^' ^^^^^ I £t °7ddel/,J"> om de" ongelukkigen te redden van den t.jdelyken dood, welken deze krankheid anders ui baren aert, ten gevolge hebben zoude. ' < 23'- hy etn' menigte der zonden Mkktn. Hy zal een werktutg, in Gods hand, zij„, dat zulk een zondaer ver moöen verknjge, om chkistus wil; 'en de arbeid der lievde z7h:Um ebvChriSÉenZa' £eVenS nie-"be'-d blijven col DE  DE EERSTE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PETRUS. XXV deel:   DE EERSTE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PETRUS. HET I. KAriTTEL. I. Het opfchrivt van dezen Briev vs. i, i. behelst, fc?, Eene befchrijving van de perfonen, door en aen welken deze Briev gefchreven is, vs. i, 2a, en 3, Eene hartelyke lievdegroet, vs. 2b. 1. PEtrus, een Apoftel Jefu Chrifti, door den Verlosfer zelven, onmiddelyk geroepen, en met buitengewone gaven bevoorrecht, om het Euangelie allerwegen te verkondigen, fchrijvt dezen Briev, aen den vreemdelingen (a) verftroyt in Ponto, Galatien, Cappadocien, Afien, ende Bithynien: , 2. Den uyt verkorenen nae de voorkenniffe Godt» des Vaders, in de heyligmakinge des Geefts, tot gehoorfaemheyt ende {b) befprenginge des bloets Jefu Chrifti: (c) Genade ende vrede zy u (d) vermenigvuldigt. f«) Jac. « i. (*) Hebr. 12: 24. CO r°m» 18 1' 1 Cor' " Galat, i: 3. Ephef. 11 2. (<0 z Petr. 1: 2. Jud. vs. a. XXV. DEEL.  9<5 t PETRUS. Ti Deze Briev hieldt .dan, aen de vreemdelingen, vcrftrooid in Pontus, Galatien, Cappadocia, A/ia en Bithynièn. Deze hier gemelde Iandfchappen liggen alle, in klein Afia, het welk hedendaegsch Natoliën genaemd wordt. Door Afia derhalven, het welk hier mede uitdrukkelyk genoemd wordt, hebben wy bepaeldelyk te denken aen dat Landfchap , het welk de Romeinen gewoon waren, Afia Procoifalaris , of het Voorburgemeesterlyk Afien te noemen. Pontus was een Landfchap van klein Afien , liggende ten Noorden van Cappadocien, aen den Pontus Euxenus, thans bekend, onder den naem van de zwarte zee. Er was ook een Pontus, in Europa, behorende tot het Landfchap Melien , werwaerds de Dichter cvidius verbannen is. Het wijst zich van zelvs, dat hier het Afiatiesch Pontus bedoeld worde. Uit dit Landfchap waren ook Joden, by de uitftorting van den Heiligen Geest, op den groten Pinxterdag, te Jerufalem, tegenwoordig, (vergel. Hand. II: 0>) en van deze zullen ook zommigen, tot het Christendom, bekeerd zijn, die deieer van het Euangelie, onder hunne Landgenoten , hebben voortgeplant. — Galatien was dat Landfchap van klein Afien, het welk Gallo - Graecia genaemd werdt; aldaer had paulus de Apostel vele Gemeenten geplant, (verg. Hand. XVI: 6. XVIII: 23,) en aen deze Gemeenten heeft hy zijnen bekenden Eriev gefchreven. — Cappadocien lag Westwaerds van Galatien, aen een gedeelte van de bovengemelde zwarte zee. Ook uit dit Landfchap, waren 'er Joden, op het grote Pinxterfeest, geweest, (verg. Hand. II: 9,) van welke mede zommigen , tot het geloov, in christus, bekeerd waren Afia, hebben wy reeds gezegt, was het Voorburgemeesterlyk Afia. — Bithynièn grensde, aen Pontus en Galatien. Deze Briev is gefchreven, aen de vreemdelingen verftrooid, of gelijk 'er'eigenlyk ftaet, volgens den Hebreeuwfchen fpreektrant, aen de vreemdelingen der verftrooijing, in de gemelde Landfchappen. — Maer wie waren deze verftrooide vreemdelingen? — Zommigen denken alleen aen Joden, die, zedert de Asfyrifche en Babylonifche gevangenisfen , 'allerwegen , in de landen der Heidenen, verfpreid waren. (verg. Joh.  ï. PETRUS. L 97 Joh. VII: 3S-) — Anderen verftaen 'er Heidenen door, die het Christendom omhelst hadden. Zo veel is zeker, dat 'er onder hen, aen welken petrus dezen Briev fchreev, vela Heidenen van oorfprong waren. Dit blijkt allerduideiykst, uit Kap. II: g, 10, 14, en Kap. IV: 3, alwaer zy gezegd worden, eertijds geen volk geweest te zijn, in onwetenheid geleevt, en den wil der Heidenen gedaen te hebben. Ook is het bekend , dat vele Heidenen , in klein Afien , door de prediking van paulus , tot het geloov in christus, bewogen zijn. (vergel. Hand. XIV: r. XVIII: 4XIX: 10.) — Voor het naest evenwel zouden wy ons voegen , by de zulken, die van oordeel zijn, dat petrus dezen Briev voornamelyk hebbe ingericht, aen bekeerde Jodengenoten, welker voorvaders, Heidenen zijnde van oorfprong, den Joodfchen Godsdienst hadden aengenomen, zo dat zy, met de Joden, allerwegen verfpreid waren. Zodanige Jodengenoten waren 'er reeds velen, in de dagen van david en salomo; (vergel. 2 Kron. II: 17.) ten tijde der Babylonifche gevangenis, waren 'er velen, uit de volken des lands, dia Joden werden; (vergel. Esth. VIII: 17.) en, volgens het bericht van josephus, hebben de Joden naderhand eene zeer grote menigte van Grieken bewogen, om hunnen Godsdienst aen te nemen, die zedert gerekend werden, tot hun volk, te behoren. Nu fchreey petrus , naer ons inzien, voornamelyk, aen zulke verftrooide Jodengenoten, die het Christendom omhelst hadden. Men vergelyke verder onfe InleU ding tot dezen Briev. Deze Christenen worden hier nader befchreven, als uit' verkennen, naer de voorkennis van God den Vader. Naer de letter zal men den Grondtext best, op deze wijs, overbrengen: petrus, een Apostel van jesus christus, fchrijvt dezen Briev, aen de vreemdelingen, verftroo:d in de gemelde Landfchappen van Afia, die uitverkoren zijn, naer de voorkennis van God den Vader. —- Zy heeten uitverkorenen, onfes erachtens, niet met opzicht op de eeuwige verkiezing tot de zaligheid; maer met betrekking tot hunne afzondering, van verharde Joden en blinde Heidenen, voor zo ver zy geroepen waren, tot het Christendom. Zo hebban het ook onfe 001- XXV. DEEL. .G  o3 I. PETRUS. I. deelkundige Randfchrijveis begrepen. „ Hier door, (zeggen zy) „ wordt niet eigenlyk de eeuwige verkiezing , (die, „ door den volgenden titel, verftaen wordt) beteekend, maer „ de verkiezing in den tijd, uit den gemenen hoop der men„ fchen, en inzonderheid der Joden; welke verkiezing, in „ de fcbrivtuur, anderszins ook de roeping of de roeping naer „ Gods voornemen genaemd v/ordt, zie Joh. XV: 19. Rom. „ VIII: 28. 1 Cor. I: 26." De fpreekwijs is ontleend, van de oude huishouding, in welke de Israëliërs Gods uitverkorenen genaemd worden, voor zo ver zy, als het volk van 's heeren byzonder eigendom, van alle andere Natiën, waren afgezonderd, (vergel. Jef. LXV: 9.) In dezen zin, waren zy uitverkoren, natr de voorkennis, dat is, naer het eeuwig befluit, van God dm Vader, (vergel. vs. 20. Hand. II: 23.) Het middel, waer door zy, in den gezegden zin, uitverkoren, en van den gemenen hoop der menfchen, tot belijders van het Christendom, waren uitverkoren, was de heiligmaking des Geestes. De Apostel zegt, in of door de heiligmaking des Geestes, om dat de Heilige Geest hen, door de prediking van het Euangelie, op de gezegde wijs, van den gemenen hoop der menfchen , had afgezondert. Het Griekfche woord heiligmaking vertaeld, zegt eigenlyk, eene afzondering, van een gemeen, tot een meer verheven gebruik; zo gebruiken het de LXX, van de Meders, die, door God , waren afgezonderd, om Babel te verwoesten, Jef. XIII: 3- Zy waren uitverkoren, en, van den gemenen hoop der menfchen, afgezonderd, tot gehoorzaemheid des geloovs namelyk, tot eene gehoorzame onderwerping, aen de leer en de voorfchrivten van den Verlosfer, in het Euangelie, en Ut befprcnging des hloeds van jesus christus ; dat is, om deel te hebben, aen die verzoening, welke christus, door het ftorten van zijn bloed, heeft te weeg gebracht. — De fpreekwijs is ontleend van de befprenging, met het bloed der gedachte offerdieren, onder de oude huishouding, door welke eene fchaduwachtige verzoening werdt uitgewerkt, (vergel.. Hebr. IX: 18—) De zakelyke zin is derhalven fcortelyk deze: de Christenen ,  L PETRUS. I. 59 nen, aen welken petrus dezen Briev fchreev, waren van den gemenen hoop der menfchen afgezonderd, volgens het eeuwig befluit van God den Vader, door middel der prediking van het Euangelie, van hetwelk de Heilige Geest zich bedient had, met oogmerk om hen te bewegen, tot eens gelovige onderwerping aen de leer en de voorfchrivten van den Verlosfer , en hen tot deelgenoten te maken van die verzoening, welke christus, door het Horten van zijn bloed, heeft te weeg gebracht. De Apostel doet dezen Christenen eenen lievderijken wensch: genade en vrede, dat is, allerlei heil, zy u ver* menigvuldigd. — Er zijn onderfcheidene zoorten van genade, gelijk ons, by Kap. IV: 10, nader blijken zal, en verfchillende zoorten van vrede of voorfpoed, naer het uitwendige en naer het inwendige. De Apostel bidt hun daerom toe, dat hun dat alles, in onderfcheidene maten, naer elks onderfcheidene behoevten, al meer en meer, van den Vader der barmhartigheid, mogt gefchonken worden. II. Het lichaem van dezen Briev zelvs is vervat, Kap. h 3— V: 11. Jf, De Apostel begint, met eene zeer gepaste inleiding, in welke hy de uitnemende genade weldaden befchrijvt, welke deze Christenen, voor zo ver zy het Euangelie, met een waer&chtig geloov, hadden aengenomen, waren deelachtig geworden, Kap. I: 3-12. VoorSf hebben wy aen te merken, dat de Apostel, byzonder in deze Inleiding, de regelen van eene kuniiige redeneerkunde niet zo zeer in het oog houde. petrus was een drivtig man van eenen vuurigen geest; hy bedient zich daerom niet van ronde en afgezonderde volzinnen, maer zijne gedachten vloden, de eene uit de andere, als het ware, ilroomsgewijs voort. Dit moet eiken oplettenden Leeraer aenftonds en van zelvs in het oog vallen. De Apostel befchrijvt deze genade weldaden, by wijs van dankzegging tot God, op zoortgelyk eene wijs, als ook paulus doet, in zijnen Briev aen de Christenen te Ephefen, XXV. deu. G a  ico li PETRUS. L Kap. li 3-14. Hy betoont 'er mede, hoe zijn gemoed,' onder het vermelden van die weldaden, op eene God verheerlykende wijs, werkzaem ware, en hy wilde daer door de Christenen, aen welken hy dezen Briev fchreev, tot dezelvde dankbare gevoelens opwekken. Wy kunnen, in deze Inleiding, de volgende byzonderheden onderfcheiden. A. De Apostel fpreekt eerst van de weder geboorte, en de daer uit voortvloeiende hoop, op de eeuwige zaligheid, vs. 3, 4. B. Van de krachtdadige bewaring , in den ftaet der genade, vs. 5» C. Van het heilrijk vruchtgevolg der tegenfpoeden , vs. 6, 7. D. Van de lievde , tot den Verlosfer, vs. 8. E. Van de zekerheid der zaligheid, voor allen, die geloven, vs. 9-12. A. Deze zaek wordt voorgefteld , vs. 9. B. By die gelegenheid, doet de Apostel eenen uitflap t vs. 10-12. U, Hy leert, dat deze zaek den ouden Propheten onbekend was, vs. ,10, i2a. 0. Dat ay nu geopenbaerd zy , door het Euangelie, vs. 12^, en p. Dat de Engelen zich, in de befchouwing daer van, verlustigen , vs. i2c. 3. (e) Gelooft zy de Godt ende de eeuwige Vader ordes gezegenden Heeren Jefu Chrifti, (ƒ) die nae fijne groote barmhertigheyt ons heeft wedergeboren , tot een levende hope, (g) door de opftandinge Jefu Chrifti uyt den dooden, De God en de Vader van onfen Heer jesüs christus had deze Christenen wedergeboren, tot nieuwe en gehele andere menfchen gemaekt, tot menfchen, die als op nieuws geboren waren, voor zo verre hun gemoedsbeftaen , denk- en han- (O j Cor. 1: 3. Epbef. 1: 3. üf) Hora. 61 33» Jac 1: 18. Ce "* 1 cot. 15: 2c  I. PETRUS. I. ioï handelwijs , geheel veranderd , vernieuwd , en verbeterd was. — Dit was gefchied, naer Gods grote barmhartigheid. In zich zelven, waren zy'even zo flecht en onwaerdig, ais alle andere menfchen. Zy hadden deze weldaed, alleen acn Gods oneindige ontferming, dank te weten. Naer zijne grote "barmhartigheid, of naer het veelvuldige van zijne barmhartigheid , is het zelvde, het welk paulus noemt, naer den rijkdom zijner barmhartigheid , Eph. H.*- 4. Het oogmerk en het vruchtgevolg, van deze wedergeboorte , was eene levende hoop, door de opjianiing van jesus christus uit de deden. Eigenlyk ftaet 'er, tot eene hoop, welke leevt, door de opflanding enz. — Uit kracht van deze wedergeboorte , hadden zy eene gegronde hoop, op de eeawige zaligheid. Trouwens het geestelyk leven, het welk, in de wedergeboorte, eenen aenvang neemt, wordt, in de heiligmaking, voortgezet, en, in de heerlykheid, voltooid. Deze hoop, op do eeuwige zaligheid, leevde, en werdt geflerkt, door de opflanding van jesus christus uit de doden. Trouwens de opflanding van christus is de voornaemfle grond van onfe hoop, op de eindelofe zaligheid, zy is een onderpand van onfe opflanding , tot heerlykheid, naerdien God daer door allerblijkbaerst betoont heeft, dat Hy de dooden kan en wil opwekken, (vergel. vs. 21. Rom. VI: 4,5. 1 Cor. XV: 12.) God heeft ons wedergeboren , 4. Tot, en, uit kracht van die wedergeboorte, hopen wy, op het deelgenootfchap , aen een onverderflicke, ende onbevlecklicke, ende onverwelclicke erffeniffe der eindelofe zaligheid, (h) die in de hemelen bewaert, en, als een kostbare fchat, wechgelegd is, (vergel. 2 Tim. IV: 8,) voor u, zo velen gy den Verlosfer, door eea waerachtig geloov, hebt aangenomen. De eindelofe zaligheid, welke, in da hemelen, zal ganoten worden, heet hier eene ervenis, dat is, de bezitting van een uitnemend goed. (vergel. Matth. XXV: 34. 1 Cca. VI: 9, io.) -— Om de voortreffelykheid van dit grote goed (*) Col. 11 5. s Tiro, is u, XXV. DEEL, G 3  ioa L PETRUS. I. nader aen te tonen, wordt die ervenis befchreven, als h) Den welcken eenwig gezegenden Verlosfer gy, toen Hy hier op aerde, omwandelde, met lichameiyKe oogen, niet geften en hebt, èndfe [r.odnans] lief hebt, fchoon het gezicht van een<:n beminnelyken perfoon anders veel doe, om de lievde 'op te wekken, in den welcken gy nu, hodwel them], daer Hy nu uiteimaten zeer verheerlykt is, nog niet liende, maer in Hem, als den alge.' noegzamen Verlosfer, geioovende, U verheugt en, in den dag zijner toekoomfte, nog veelmeer uitbundig verheugen zult, met eene onuytfprekelicke ende heerlicke vreugde: 9. Verkrijgende, als een uitmuntenden eereprijs, het eynde en het heerlyk vruchtgevolg uwes geloof-, [namelick] de faligheyt der zielen; (vergel. Hebr. X: 39-) 10. Van welcke faligheyt ondervraegt ende onderfocht hebben (w) de Propheten, die gepropheteert hebben van de genade aen u [gefuhief] : 11. (o-) Ünderfoeekende op wdeken ofte lioedanigen tijt de Geeft Chrifti, die in haer was, beduydde ende te vooren gatuygde (p) het hjden [dat] op Chriftum [komen Joude], ende de beerüdf heyt daer na [volgende]. 12. Den wtlcken geopenbaert is, dat fy niet haerfelven, maer ons bedienden defe dingen , die u nu aengedient zijn by de gene die u het 1 iungelium verkondigt hebben (4) door den Heyligen Geeft die van den hemel gefonden is, (r) in weicke dingen de Engelen begeerigh zijn in te üen. De Propheten , onder de oude huishouding , hadden wel gepropheteert, van de genade aen dezen Christenen gefchied, vs. iob. — Deze genade beteekent hier die genade weldaden , welke , onder den dag der vervulling , gefchonken worden, byzonder de volkomene vergeving der zonden, gegrond op eene verzoening, welke dadelyk uitgewerkt is, en f«) Joh. so: 29. f>) Gan' 49: »°- Dan. 21 44- Hagg. 21 g. 2ac*. 61 ia. (0) Dan. 9: 24. C?) ff. 22! 7. Jtf. 531 3. C?) Hand. is 4. (r~) Ëpli. 3: 10. XXV. deel. G 5  io6 I. PETRUS. I. «ene meer overvloedige inaet der gaven \an den Heiligea Geest. — Van die genade hadden de oude Propheten wel gepropheteert, en voorfpelt, dat zy, onder den dag van het Euangelie, zou plaets hebben; maer zy hadden de vervulling niet beleevt. (vergel. Hand. X: 43.) Maer van de zaligheid, welke, in de hemelen, bewaerd. werd, en bereid is, om geopenbaerd te worden , in den Jaetften tijd , (vergel. vs. 4, 5,) hebben zy ondervraejrt en onderzocht, dat is, zy hebben daer na zorgvuldig en nauwkeurig onderzoek gedaen. — Zy wisten wel, dat 'er een eeuwig zalig leven te wachten ware, voor hen, die den *eer vrezen. Maer de kundigheden , welke zy hadden , van deze zaligheid, en van de manier, op welke zy, door den messias,zoude verworven worden, waren duister en onvolkomen. Maer, onder het Euangelie, heeft christus het leven en de onverderveïykheid aen den dag gebracht, (verg. 2 Tim. I: J0.) Zy hebben begeert, de dingen te zien, welke wy zien , maer hebben dezelve niet gezien, (vergel. Luc. X: 24.) Byzonder waren zy nieuwsgierig, om den bepaelden tijd «e weten, op welken die zaligheid werkelyk zoude verworven worden; onderzoekende, op welken of hoedanigen tijd do Geest van christus, die in hen was, beduidde en te voren ge. tuigde het lijden, het welk op christus komen zoude, en d» heerlykh id daer na volgende, vs. n. christus , de beloovde messias, moest, volgens de duidelyke leer der Propheten, lijden, om de gemelde zaligheid te verwerven, en daer na met heerlykheid gekroond worden, om de zijnen, in het bezit van dat grote goed, te Hellen. De Geest van christus, die in hen was, die hun, door Gods eeuwigen Zoon, gefchonken werdt, die hun de toekomende dingen bekend maekte, en door hen fprak, .(verg. 2 Petr. I: 21,) heeft het lijden van den Verlosfer, en de heerlykheid, welke daer op volgen zoude, te voren getuigt, en allerduidelykst voorfpelt, Pf. XXII. Jef. LUI. Dan. IX. enz' De meening van den Apostel zal zeer verftaenbaer zijn, wanneer wy de woorden van vs. 11. dus vertalen: de Propheten hebben onderzocht , welken of hoedanigen tijd de Geest van chris-  j. PETRUS. I. ie? christus, die in ken was, aenwees of bedoelde, wanneer Hy het lijden van den messias, en de heerlykheden, of de uitnemende heerlykheid, welke daer op volgen zoude, voorfpeldt en als te voren getuigde. Zy varlangden dan , om den juisten tijd . te weten , op welken de messias komen, en, ter verwerving van de voorheen gemelde zaligheid, lijden zoude. De Geest had hun daerömtrent wel eenige algemene dingen bekend gemaekt; maer de juiste tijd was hun onbekend, bamiel .was de eenigfte, die, omtrent dezen tijd, een nader bericht ontvangen heeft, Dïn. IX: 24-26. Maer, toen hy nog nadere onderzoekingen doen wilde , werdt hem deze wetenfchap niet vergund, (vergel. Dan. XII: 6-8.) Den welken, Propheten namelyk, geopenbaerd is, dat zy niet zich zeiven , maer ons , bedienden deze dingen enz. vs. 12—. „ Deze dingen, welke u nu zijn aengedie?id, rakende de eeuwige zaligheid, en het lijden van christus, door het welk Hy dezelve werkelyk verworven heeft, hebben de Propheten bedient, dat is u, voorfpelt, en, als toekomende „ gebeurtenisfen , bekend gemaekt. Deze dingen , welke de Propheten voorfpelt hebben, als toekomende, zijn u „ nu, als tegenwoordig en werkelyk daer gefteld, aengedieni „ en duidelyk bekend gemaekt, door de genen , die u het „ Euangelie verkondigt hebben, door den Heiligen Geest, die „ van den hemel gezonden is, dat is, door de Apostelen, die, „ door den Heiligen Geest, Welken zy van derf hemel ont„ vangen hadden, beftuuid en in alle waerheid geleid zijn." Dit was derhalven het voorrecht van deze Christenen, dat hun die verhevene zaken, welke de Propheten, als toekomende, voorfpelt hadden, door de Apostelen, als werkelyk verworven en daer gefteld, duidelyk verkondigd waren. Ondertusfchen was den Propheten geopenbaerd , dat zy deze dingen, niet zich zelven, maer ons bedienden, of voorfpelden. Zy hadden 'er voor zich zelven weinig nut van. Zy hadden wel een algemeen begrip, van het gene de messias doen en lijden zoude, maer zy hebben elk eene byzonXXV. DBEI.  xo8 I. PETRUS. I. derheid van hunne Voorzeggingen zo niet verftaen, als wy dezelve, na de vervulling, doorzien. Zy hebben deze dingen bedient en voorfpelt, voor ons, ten onfen nutte, op dat wy, door het vergelyken van de uitkoomfte, met de voorzeggingen • den messias duidelyk kennen zouden , en een opgehelderd inzien hebben, in het werk, het welk Hy verricht heeft. Dan, onfes erachtens, zal het voorftel van den Apostel veel duidelyker wezen, wanneer wy deze woorden dus vertalen : den welken Propheten deze dingen , welke ons nu, door de Apostelen verkondigd zijn, geopenbaerd zijn, als no^ toekomende gebeurtenisfen namelyk , door den Geest der voorzegging, om dat zy niet zich zelven, maer ons bedienden, om dat hunne bediening gefchikt was ten onfen nutte, op dat wy, door het vergelyken van de vervulling, met de* voorzegging , des te meerdere zekerheid hebben zouden; «naer voor zich zelven hebben zy 'er weinig van begrepen. 3; Ten laetften wordt 'er nog bygevoegd: in welke dingen de Engelen begeerig zijn in te zien. — De Engelen, die ons, in verftandige vermogens en kundigheden , onvergelykelyk overtreffen , zijn begeerig en verlangen , in deze dingen, welke nu, door het Euangelie verkondigd zijn, in te zien, en dezelve volkomen te begrijpen. Het Griekfche woord zegt eigenlyk het hoofd voor over te buigen, om eene zaek nauwkeurig te befchouwen. .(vergel. Luc. XXIV: 12. Jac. I: 25) De toefpeling fchijnt ontleend te zijn, van de Che. rubs, die boven da< Verbondsark ftonden, met hunne aen- gezichten naer het verzoendekfel De Engelen verlusti- gen zich, met het befchouwen van die dingen, welke het Euangelie verkondigt, omtrent het lijden van den verheerlykten Middelaer , en de zaligheid , welke Hy daer door verworven heeft; en zy verlangen, om den luister van Gods Volmaektheden , welke daer in verheerlykt zijn , meer en meer op te merken, te eerbiedigen, en te bewonderen. 3. op  li PETRUS. £ ie? 3, Op deze Inleiding, laet de Apostel eenige zeer gewichtigs vermaningen volgen , welke gefchikt waren,' naer de teenmalige omftandigheden van deze Christenen, Kap. I: 13— V: n. A. Voor eerst tot een vertrouwelyk hopen , op de voorheen gemelde zaligheid, Kap. I: 13— U: 10. A. Deze zaek wordt op zich zelve voorgefteld, vs. 13. B. Vervolgens worden de middelen aengewezen, welke zy by de hand moesten nemen, om dezen hoofdplicht uit te oefenen, Kap. I: 14— ». M, Omtrent God , moeten zy het voorbeeld van zijne heiligheid naervolgen, en in vrees wandelen, Kap. I: 14-21. o. Zy moesten het voorbeeld van Gods heiligheid, in hun ganfche gedrag, naervolgen, vs. 14-16. 13. (j) Daerom opfchortende de lendenen uwes verftants, [ende] nuchteren zijnde, hoopt volkomelick op de genade die u toegebracht wort in de openbaringe Jein Chrifti. De Apostel leidt deze vermaning, als eene gevolgtrekking, uit het vorige af, door daerom, dat is, vermits het zo, met de zaek gelegen is', als ik zo even, by wijs van Inleiding, gezegt hebt. „ Daerom, (wil de Apostel, zeggen) „ vermits u zulke uitnemende genade weldaden, als „ ik zo even heb opgenoemt, bewezen zijn, en byzonder „ vermits 'er zulk eene heerlyke ervenis, voor u, in de he„ melen bewaerd wordt, (vergel. vs. 4,) en dezelve u, in „ den groten dag van christus luisterrijke toekoomfte, open,, lyk zal worden toegewezen , (vergel. vs. 5,) als mede „ vermits gy het einde of vruchtgevolg van uw geloov ver. „ krijgen zult, namelyk de zaligheid van uwe zielen; (verg. „ vs. 9,) daerom, vermits u zulke uitnemende genade wel„ daden reeds bewezen zijn, en gy zulk een heilrijk lot te „ gemoet ziet, opfchortende de lendenen van uw vtrftend ena£ (*) Luc. 121 35. Ephef. 6; 14. XXV. DEEL.  *io I. PETRUS. I. De hoofdplicht was dan volkomenlyk te hopen, op de genade ■xtlke u toegebracht wordt, in de openbaring van jesus chris' Tt-s De openbaring van jesus christus is hier, even als vs. 7, de luisterrijke verfcbijning van den verheerlykten Midde.aer, om den ganfchen aerdbodem rechtvaerdig te oordeeïea. Het woord, door toebrengen vertaeld, wordt bepaelde.yk gebruikt, van eene richterlyke voordracht, (verg Joh XVIIL 29. 2 Petr. Ii: „.) De genade > u ^ ^ wordt, m de openbaring van jesus christus , zegt dan zo veel, als de genade weldaed der eeuwige zaligheid, welke jesus christus u, als Richter, in den groten dag van zijne luisterrijke verfchijning, zal toewijzen. — Op die zaligheid moesten deze Christenen hopen, dezelve, met blijdfchap en vertrouwen, verwachten, en dat wel volkomenlyk, dat is ftandvastigen tot den einde toe, zonder zich, door bedenkin' gen van het ongeloov, te laten flingeren. Ten dien einde, moesten zy de lendenen van hun verfland opjchorten en nuchteren zijn. — De fpreekwijs is ontleend van de Oosterlingen, die lange en ruime klederen dragen, en dezelve, met eenen gordel, om de lendenen opfchorten wanneer zy eenig werk verrichten zullen, (vergel. i Kon. XVIII: 46. 2 Kon. IV: 29. Luc. XVII: 8.) Het woord, door verftand overgezet, zoudén wy liever vertalen, door nel of gemoed, gelijk het meermalen genomen wordt, (vers Matth. XXII: 37. 2 Petr. III: 2. r Joh. V: 20,) Men Jchort dan de lendenen van zijn gemoed op, wanneer men zich ontdoet, van alles, wat, in de beoeffening der Godsvrucht hinderlyk is , wanneer men met een vrolyk en opgeruimd gemoed, bereid is, tot den dienst van God. Dit zal een zeer gepast middel zijn, om volkomelyk, op de genade, te hopen: want die zich, in den dienst van God, laet belemmeren en vertragen, verliest de levendigheid van zijne hoop. — Tot dat zelvde einde, moesten zy ook nuchteren zijn, of waken, (vergel. 1 Thesf. V; 6, 8. 2 Tim. IV: 5,) tegen alle verleidingen tot zonde, en tegen alles, wat hun den moed benemen konde. ... ]f A\s gehoorfame kinderen, en wort niet geüjckformigh den begeerlickheden, die te vooren in uwe  I. PETRUS. I. iu liwe onwetentheyt waren, toen gy nog onbekeerd, en vooral toen gy nog blinde Heidenen waere. Volgt die vorige zondige lusten niet op, en wacht u zorgvuldig, van uw gedrag naer dezelve in te richten. 15. Maer gelijck hy dieu, door het Euangelie, en velen ook door de krachtdadige werking van zijnen Geest, tot zijne zalige gemeenfehap, en het deelgenootfchap aen de heilgoederen, welke, door christus, verworven zijn, geroepen heeft, heyligh is,(r) [fo] wort oock gy felve heyligh in allen [uwen] wandel, 16. Daerom dat 'er, in Mofes Wet, gefchreven is, (v) Zijt heyligh, want ick ben heyligh. indien dit den ouden Israëlieren, in de Wet, is voorgefchreven, hoe veel te meer betaemt het dan niet ulieden, die beftraeld zijt, met het allerhelderst licht van het Euangelie? h. Deze Christenen moesten, in vrees , wandelen, vs. 17-21. fl, De vermaning wordt voorgefteld, vs. 17, en fj, Vtrvolgens nader aengedrongen, vs. 18-21. 1. Uit aenmerking van het gene het "christus gekost had r om hen te verlosfen, vs. 18-20. 3. Uit overweging van den gelukftaet, tot welken zy gekomen waren, vs. 21. 17. Ende indien (of Ja naerdien) gy tot eenen Vader aenroept, en als eenen Vader eerbiedigt, den genen (x) die fonder aenneminge des perfoons, en zonder eenige de minde partijdigheid, oordeelt nae eens yegelicks werek, beöordeelende elk , naer zijne daden , Jo wandelt in vreefe van iets te doen, het welk Hem*mishagen kan , en betoont, in alle uwe verrichtingen, den diepften eerbied voor Hem, geduurende den tijt uwer inWooninge, in het lichaem, en uwer vreemdelingfchap op deze aerde; ig. (y) Wetende en u geduurig, met eene hartgron- CO Luc. li 75. {v~) Lev. it: 44, *5. ende iP' 2- end© 2™ 7» (#) Deur. 10: 17. 2 Cbr. 19: 7. Ton 34! '9- Hand. 10: 34. Rom. xt 11. Gal u. 2: ó- iiphef, öi 9. Coiofl'. 3! 25. I Cor. 6: 1* •nde 71 33. XXV. D££U  ii* £ PETRUS. I. dige dankbaerbeid, herinnerende, dat gy niet door ver» ganckeiicke dingen, filver ofte gout, verloft en zijt uyt uwe ydeie wandeiinge, die (_«] van de vaderen o vergde vert [i*J: xo. Maer (z) door het dierbaer Moet Chrifti, als eens onbeliraffeiicken ende onbevieekten Lams: Deze Christenen waren verlost, uit de ydele wandeling, die hun van de Vaderen was overgeleverd; deze verlosfing was eene uitmuntende weldaed, en de herinnering daer van moest hen opwekken, om, uit een beginfel van dankbaerheid, voor de verleiding tot zonden te vrefen, en eerbiedig te v'erkeeren, voor het aengezicht van hunnen hemelfchen Vader, zo lang zy hier op aerde leevden. — Eene ydele wandeling is een onverftandig levensgedrag, het welk geen wezenlyk voordeel kan aenbrengen. Byuonder kan daer door de dwafe eerdienst der nietige afgoden worden uitgedrukt; gelijk de afgoden- daerom, met het zelvde woord, ydele dingen genaemd worden, Hand. XIV: 15, en by de LXX Pf. XXXI: 7. Jef. XLI: 24. Jon. II: 0. In het gemeen evenwel mag men denken, aen alle zondige en ydele bedrijven, in welke godlofe menfchen een wezenlyk heil zoeken, maer zich jammerlyk bedriegen. — Het Griekfche woord, het welk de Onfen vertalen, welke u van de Vaderen is overgeleverd, zegt eigenlyk iets, waer in de Vaders hunne kinderen ond'eiwijfen, het welk de laetften, van de eerften, door bun voor. beeld naer te volgen, greetig overnemen Het woord ver- losfen beteekent eigenlyk eenen Ilaev, of eenen gevangenen, door het betalen van een genoegzaem randfoen, vry te ko' pen, en te verlosfen. Door de ydele wandeling, bedoelt de Apostel, alle de zon> dige bedrijven , aen welke deze Christenen zich verflaevd hadden, voor hunne bekeering tot het Christendom, en byzonder den dwafen eerdienst, welke zy, aen de nietige afgoden , bewezen hadden, toen zy nog blinde Heidenen waren Deze ydele wandeling was hun, van de vaderen, overgeleverd. Hunne Vaders waren afgodifche Heidenen geweest; fel (*) Hud. 20; 28. Hebr. 9: 12. Openb. 1: 5.  L PETRUS. I. 113 en dezen hadden hunne kinderen, in die dwaesheid, opgevoed , onderwezen , en , met hun voorbeeld , geftijvd. (vergel. Kap. IV: 3.) Toen zy den Joodfchen Godsdienst hadden aengenomen, en Jodengenoten werden, hadden zy wel afftand gedaen, van de grovere afgodery, maer zy waren nog verflaevd gebleven, aen de verfijnde afgodery, met de waereld en hare ydelheden, en hadden blijven wandelen in de wegen van hunne bofe harten. Maer, by hunne bekeering tot het Christendom, waren zy verlost van de afgodery en de godloosheden , in welke zy werden opgevoed. — Voorheen waren zy flaven van de zonde geweest, maer, uit die overheerfching , waren zy verlost, en, door eenen randfoenprijs, vrygekocht. —- Deze randfoenprijs had niet beftaen , in vergangelyke dingen, in waereldfche fchatten , welke , door den tijd , verderven , gelijk zilver of goud , welke , door waereldsgezinde menfchen, hooggeacht, en, tot het vrykopen van flaven, hefteed worden. Die randfoenprijs was van oneindig meerder gewicht en waerdigheid. Zy waren verlost, door het dierbaer Hoed van christus , vs. iga. Het bloed van christus , weten wy, beteekent zijne ganfche borgtochtelyke gehoorzaemheid, welke Hy, door het ftorten van zijn bloed, vooral aen het kruis , allerkenbaerst openbaer gemaekt en voltooit heeft, (vergel. Phil. II: 8.) Dit bloed is dierbaer en van eene onrekenbare waerde, om dat het het bloed is, niet flechts van den besten aller menfchen, maer van Gods eeuwigen Zoon zelven. (vergel. 1 Joh. I: 7.) — Er wordt bygevoegd, als eens onbejlraffclyken en onbevlekten Lams. Het woordeken als, zegt hier zo veel, als waerlyk of in de daed, (vergel. Joh. I; 14..) Het dierbaer bloed van christus, als van een onbeJlraffelyk en onbevlekt lam, beteekent het dierbaer bloed van christus , die waerlyk en in de daed een onbeflraffelyk en onbevlekt lam is. — De beide woorden onbejlraffelyk en onbe* vlekt, worden gebruikt, van de wettifche offeranden; het eerfte beteekent zodanig iets, waer aen niets ontbreekt, en wordt, in dien zin, door dc LXX gebruikt, van het klein XXV, »eeu H  ii4 *r PETRUS. I. vee, het welk ten brandoffer gefchikt was, Lev. I: 10; het ander geevt zodanig iets te kennen, aen het welk geen vlek noch eenige wanftaltigheid gevonden wordt. Nu wordt de Verlosfer , van wegen zijne vlekkelofe onfchuld , en vol. maekte heiligheid , by een onbeftraffelyk en onbevlekt lam, eigenaerdg vergeleken, (vergel. Hebr. VII: 20".) Maer hoe kan de Apostel zeggen, dat deze Christenen^ uit hunne vorige ydele wandeling, door het dierbaer bloed van christus, waren vrygekocht? moest deze verlosfing niet veel eer worden toegefchreven, aen de prediking van het Euangelie, en de genade werking van den Heiligen Geest, door welke zy , tot eene betere denk- en handelwijs, gebracht waren? ~— De zinneprent fchijnt ons ontleend te zijn, van de verlosfing der Israëlleren, uit de dienstbaerheid van Egypten , en van het Paeschlam. De Israëliërs hadden het Paeschlam geflacht, by gelegenheid, dat de heer alle de eerstgeborenen der Egyptenaren liet dooden, om hen van dit verderv te'bevrijden , en verder hunne verlosfing te bevoorderen. Dit Paeschlam was een voorbeeld van christus. (vergel. 2 Cor. V: 7.) Nu, even gelijk het bloed van het Paeschlam den weg gebaent heeft, tot de verlosfing der Israëlleren, uit de dienstbaerheid van Egypten, zo was ook het bloed van christus de grond van de verlosfing dezer Christenen, uit de ydele wandeling. Door dat bloed, heeft christus de verzoening te weeg gebracht, ook van die boosheden, aen welke deze Christenen zich, toen zy nog heidenen, en onbekeerde Jodengenoten waren, fchuldig gemaekt hadden; en die voimaekte verzoening was de grond van die uitnemende genade weldaed, welke God hun bewezen had, dat zy, uit de flaverny van den afgodsdienst en van de zonden, door de prediking van het Euangelie , en de genade werking van den Heiligen Geest, verlost; dat zy, van denk-en handelwijs, geheel veranderd waren. De Apostel bedient zich van deze gelegenheid, óm dezen Christenen onder het oog te brengen, welk een uitnemend , voorrecht zy daer in genoten, dat zy leevden, onder den dag der vervulling, onder welken de Verlosfer, aen welken zy  I. PETRUS. I. 115 £7 alles yerfchuldigd waren, werkelyk geopenbaerd is vs. 20, en dat zy, in de heerlykheid, met welke de Verlosfer nu bekroond is, onwankelbare gronden vonden, om op God te vertrouwen, en op zijn heil te hopen, vs. 21. 2G. Dewelcke christus, die zijn dierbaer bloed geftort heeft, ter verzoening van de zonden, wel («) voorge» kent en beftemd is geweeft voor de grontlegginge der werelt, in de nimmer begonnen eeuwigheid, om, ter meest gefchikten tijd, in de waereld te komen, en de reinigmaking der zonden, door zich zelven, te weeg te brengen; maer gy geniet het voorrecht, dat gy de vervulling beleevt van het gene de Propheten en rechtvaerdigen ouüngs flechts hebben te gemoet gezien, naerdien Hy eerst geopenbaert, en, ten gemelden einde, in het vleesch verfchenen is, in defe laetfte tijden, om uwent wille, ten beste van u, en van allen, die deze heilrijke dagen beleven. In dit opzicht, geniet gy een uitnemend voorrecht, 21. Die gy door hem, nu Hy alles gedaen en geleden heeft, Wat, ter verzoening van de zonden, nodig was, gelooft in en vertrouwt op Godt, welcke hem opgeweckt heeft uyt den dooden, (ö) ende hem heerlickheyt gegeven heeft, op dat uw geloove ende hope óp Godt zijn foude. Toen deze Christenen nog Heidenen waren, hadden zy niet tn God geloovt, maer hun vertrouwen ge vestigt, op de nietige afgoden; toen zy jodengenoten waren , hadden zy in God geloovt, die Israël , uit Egyptens dienstbaerheid , verlost had, maer nu vestigden zy hun vertrouwen, op God, die christus uit de dooden opgewekt, en Hem heerlykheid gegeven heeft; en die even daer door openlyk verklaert heeft, dat christus eene volkomene verzoening had te weeg gebracht. Deze was, voor hun, een genoegzame en onwankelbare grond van een gelovig vertrouwen op God. Op dat uw geloov en uwe koop op God zouden zijn. Wy f«) Rom. lC<: 25. Kflhef; 1: 9. ende v- <). CoiofT. 1: 26, 2 Tixai i: dit' het niet, gelijk de Wet, flechts voor eenen tijd, zal duw ren, maer van eene altoosduurende verbindtenis is. Deze laetfte byzonderheid, dat de prediking, van het Ear (O i Joh. 3: 9» XXV. DEEL. H 3  HS I. P E ï R ü S, I, angelie het eeuwig blijvend woord v.in God zy, wordt vs. 24, en 25. nader bevestigd. 24. (ƒ) Want alle vleefch, elk een mensch, die, uit vergangeiyk en ftervelyk zaed, geboren wordt, is ook vergangeiyk en ftervelyk. Hy is als gras, het welk wel, voor eenigen tijd,eene fchone vertoning maekt, maer fpoedig verwelkt; (vergel. Jef. XL: 6,) ende alle heerlickheyt des menfchen, alle de luister, welken hy bezitten kan, alle lichaems fchoonbeid en fterkte , alle rijkdommen, eer, aenzien, en waerdigheden, dit alles is als een bloeme des gras, het vergaet zo fpoedig, als een veldbloem verdort. Het gras, welk eene fchone vertoning het ook maken moge, ïs zeer fchielyk verdorret, ende fijn bloeme is zeer fpoedig afgevallen. Even zo gaet bet ook , met eenen mensch, die, uit vergangeiyk en ftervelyk zaed , geboren is, en met allen zijnen luister. Het is alles kortftondig. 25. Maer het woort des Heeren blijft in der eeu-. wigheyt: ende dit is het woort dat onder u verkondigt is, en door middel van hetwelk gy, tot Christenen, zijt wedergeboren. Deze uitnemende weldaed, welke God u bewezen heeft, moet u dringen , tot een vertrouwelyk hopen op de zaligheid, (vergel. vs. 13,) tot het naervolgen van het voorbeeld der Goddelyke heiligheid , (vergel. vs. 14-16,) en tot een eerbiedig verkeer, voor het aengezicht van uwen hemelfchen Vader, (vergel. vs. 17:) en, vermits gy lieden te zamen dezer weldaed zijt deelachtig geworden ; moet de overweging daer van u aenfporen, om eikanderen hartelyk üev te hebben, (vergel. vs. a2.) CD M' 4°s 6, iCor. 71 31. Jac. y. to. atide 4: 14. 1 Joh. HET  L PETRUS. II. 119 HET II. KAPITTEL. DE middelen, welke deze Christenen moesten by de hand nemen, om, tot onderlinge lievde, aengewakkerd te worden, ftelt de Apostel voor, v*. i 10. fl. Het afleggen van alle neigingen , ftrijdig met da lievde , vs. i. fi. Het opmsfen in de genade, vs. 2, 3. (. Het toenemen in de kracht van geloov, vs. 4-10. 1. So (a) legt dan, daer gy , op de gezegde wijs, zijt wedergeboren; (vergel. Kap. I: 23 0 en mt dien hoofde geroepen wordt, tot het uitöeiTenen van eene ongeveinsde broederlievde; (vergel. Kap. I: 22;) zo legt dan af, even als men een oud en verlieten kleed aflegt, alle quaetheyt, of boosaertigheid , waer door men vermaek fchept, m de ellenden van anderen, ende alle bedrogh in woorden en daden, waer door de een den anderen zoekt te misleiden, ende alle geveynfthey t, waer door men zich anders vertoont, dan men in het hart gevoelt; ende alle nijdlgheyt ove* den voorfpoed van anderen, ende alle achterklappingen, om de eer en den goeden naem van anderen te benadeeleo. Deze hatelvke neigingen waren zeer gewoon onder de Joden, die daer in, door de Jodengenoten, werden naergevolgd. . ,. 2. Ende als nieuwgeborene kinderwens, die nog maer onlangs, uit onvergangelyk zaed, wedergeboren en» tot het Christendom , bekeerd zijt, (vergal. Kap. Is ■«•> zijt feer begeerigh nae de redelicke onvervalfchtó CO Ma* 18: 3. Ban. $ 4. iCot. 14» * ColQSk 3: 8. Ilebr. is.i l« XXV. DEEU H ♦  120 I. P E T R ü S. II. melck yan Gods woord, 0p dat gy door defelve meuet opwallen, in kennis en Godsvrucht. Het woord, door zeer begeerig te zijn overgezet beteekent, iets hartelyk te beminnen en 'er een vuurig verlangen naer te hebben, (vergel. Rom. I: n. 2 Cor. V: 2. Phil 1-8 II: 26.) — De melk, naer welke deze Christenen zulle een brandend verlangen hebben moesten, is zekerlyk het woord van God, de leer van het Euangelie. Trouwens het gene de melk is, voor jonge kinderen, "als zijnde een zeer gepast middel om hen, in wasdom en krachten, te doen toenemen is de' leer van het Euangelie, voor jonge Christenen. Door het hooren en overdenken van Gods levendig en eeuwig blijvend woord, (vergel. Kap. I: 23,) moeten zy opwasfen in de nade, toenemen in kennis, geloov, en Godsvrucht —. De Apostel noemt het Euangelie een redelyke melk, om dat het met de uitfpraken der gezonde reden , volkomen overeen' ftemt, en een onvervalschte melk, zuiver, niet vermengd met menfehelyke begrippen, en derhalven zeer gefchikt om de gezondheid van de ziel te bevoorderen. (vergel. Rom XII: 1. 1 Tim. I: 10. 2 Tim. I: 13. xV: 3. Tit. I: 9. II- j.) 3. Indien gy anders (Naerdien gy, vergel. Rom. vin' 5' I?- 1 C0r' XV: '* * Thesf. I: 6) by onderviB. ding weet, en als het ware (b) gefmaeckt hebt dat de Heere jesus christus goedertieren is. Even als de jonge fcinderkens den zoeten fmaek der melk proeven, en daernaer zeer begeerig zijn; zo moet ook gy, die, in het Euangelie de goedheid van den Verlosfer, als het ware, geönaekt hebt; naer dat zielen voedfel zeer begeerig zijn. De opwekking, om toe te nemen, i'n de kracht van het geloov, wordt zinbeeldig voorgefteld, vs. 4-ro De Apostel teekent de Gemeente der Christenen als eenen God gewijden Tempel, even als paulus, 1 Cor' Vfi 19. Van dezen Tempel is christus de hoek en grondfteen! en de Cnristenen worden hier aengemerke, als levendige fteenen, die met christus verëenigd en te zamen opgetrókken worden, tot een geestelyk gebouw, vs. 4, 6-8. Het denkCO K 34< 2).  I. PETRUS. 11 i2ï denkbeeld van zulken Tempel gav hem wederom aenleiding, om de Christenen te befchouwen, als geestelyke Priesteren, die Gode de offeranden van geloov en dankbaerheid toebrengen, vs. 5, 9, io. 1. De Christenen moesten, als levendige Jieenen, op christus ' den hoekjieen , tot een' geestelyken Tempel , worden opgebouwd , en zich gedragen, als geestelyke Priesteren, vs. 4, 5Het eerfte vinden wy , vs. 4, sa. .En het andere, vs. 2. Beide deze ftukken worden vervolgens nader aengedrovgen, vs. 6 -10. -. Ten aenzien van het eerfte , het opgebouwd worden tot eenen geestelyken Tempel, vs. 6-8: De Christenen zouden 'er een gezegend vruchtgevolg van genieten, vs. 6//, Maer de ongelovigen zouden de fchromelyke gevolgen van hunne hardnekkigheid ondervinden, vs. 7 , 8- — Met betrekking tot het andere , het geestelyk PriesterJchap der gelovigen, vs. 9, 10. 4. (c) Tot welcken christus komende [ah tof], en met Hem, door het geloov, veiëenigd zijnde, als met eenen levenden fteen, van de menfchen wel verworpen, maer by Godt uyt verkoren, [ende] dierbaer: christus wordt hier vergeleken, by eenen fteen, en wel by eenen grond of hoekfteen, die het ganfche gebouw onderfchraegt. Dan het was geen doode en roerlofe rots, maer een levendige hoekfteen, zo dat de fteenen, die daer op gebouwd worden, deelen in het voedfel, het welk de grondfteen hun mededeelt. — Deze levende grondfteen was wel fmadelyk verworpen van de menfchen, van de hardnekkige Joden, en hunne Overften; (vergel. Pf. CXVIII: 22. Matth. XXI: 42, 45. Luc. XX: 17, 19- Hand. IV: 11;) maer hy was by God uitverkoren, en dierbaer. Hy was, in Gods 00 CO EPh- w'iifc '• *" ', • V . 'Ui XXV. DEEL. H 5  122 I. PETRUS, II. gen, een uitgelezen en allerkestbaerfte fteen, by welken niets mogt vergeleken worden. 5. So wordet gy oock felve, als levende fteenen, die het leven en het voedfel trekken, uit dien allerkostbaer. ften grondfteen, met welken zy, door het geloov, verëenigd zijn, geboinvt [fofj (J) een geeftelick huys, [rol] (e) een heyligh Priefterdom , om (ƒ) geeftelicke offerhanden op te offeren, die Gode aengenaem zijn door jefum Chriftum. Deze Christenen moesten, op dien kostbaren grondfteen, gevestigd, en met Hem verëenigd zijnde, als levends fteenen gebouwd worden tot het geestelyk huis der Gemeente van den ïevèndigen God. (vergel. 1 Tim. III: iS.) De zakelyke zin is kortelyk deze : dat de gelovigen leden zijn van dat geestelyk lichaem, waer van christus het hoofd, van die Maetfchappy, waer van Hy de Heer is; dat die Maetfchappy toeneemt, wanneer de. Christenen vermeerderen, en dat de leden van die Maetfchappy des te cierlyker fteenen zijn van dat geestelyk gebouw, naermaten zy meer toenemen in kracht van geloov en heiligmaking. Zy moesten ook gebouwd worden , en toenemen in de kracht van het geloov, om zich openbaer temaken, als een heilig Priesterdom, om geestelyke offeramen op te offeren, welke Gode aengenaem z:fi, door jesus christus. — De Apostel had de Christenen zo even befchouwt, als zo vele deelen van den geestelyken Tempel, thans merkt hy hen aen, als Priesters in dien zelven Tempel. Oulings was de Priester, lyke waerdigheid alleen bepaeld, tot de Stam van Levi, en het huis van aaron ; maer het voorrecht, van geestelyke Priesters te zijn, ftrekt zich uit, tot alle gelovigen, uit alle volken, gelijk voorfpeld was Mal. I: n. Zy zijn een heilig Priesterdom; de heiligheid der wetdfche Priesteren had haren grond, in de zalving der zonen van aaron , en zy vertoonden dezelve, in de onderfcheidende kleederen, met welke %y vercierd waren, maer de heiligheid van deze geestelyke Pries- (<0 Hebr. 3: 6. (*) Oper.b, i: 6, ende Si IQ. m Rom, «! r. Hebr. ia: «3, v' f  I. PETRUS. II. 123 Priesters heeft haren grond, in de zalving met de gaven van den Heiligen Geest, en maekt zich openbaer, in eenen heiligen wandel. -— In deze hoedanigheid van Priesteren offeren de Christenen, geestelyke offeranden op van gebeden, dankzeggingen , en allerlei vruchten der gerechtigheid, welke Gode aengenaem zijn, niet uit kracht, van derzelver ihnerlyke waer* dy, maer door jesus christus, en op grond van zijne voimaekte zoenöffeiande. (vergel. Hebr. XIII: 15, 16.) 6. Daerom, vermits christus die uitgelezen en onver» gelyk kosibare grondfteen is, van welken ik zo even gefproken heb, (vergql. vs. 4 ) daerom is oock vervattet in de Schrift, en wordt Jef. XXVIII: 16. gelezen, (g) Siet ick legge ih Sion eenen uyterften hoeckfteen, die uitverkoren [ende] dierbaer is: ende of als mede, Die in hem gelooft en fal niet befchaemt worden. De aengehaelde woorden zijn ontleend, uit Jef. XXVIII: 16 , welke de Apostel hier opgeevt , niet naer den Hebreeuwfchen Text, noch naer de Griekfche vertaling der LXX, maer volgens den zakelyken zin. Volgens onfe Overzetting, lezen wy 'er: daerom, alzo zegt de heer, ziet ik leg eenen grondfteen in Zion, eenen beproevden fteen , eene* kostelyken hoekfteen, die wel vast gegrond is; wie gelobvt zal niet haesten, dat is, hy zal niet onbezonnen te werk gaen, noch ook, in zijne verwachting, te leur gefteld worden. — Naej ons inzien, fpreekt de Propheet regelrecht van den messias , die, aen het Joodfche volk, kort voor de verwoesting van jerufalem, door het Euangelie, zou worden voorgefteld, als «en kostbare grondfteen, als de algenoegzame oorzaek van eeuwige zaligheid, voor allen, die Hem gehoorzaem waren. Uit deze aengehaelde Godfpraek, bewijst de Apostel twee, zaken; voor eerst dat hy' den Verlosfer, met recht, geteekent had, als een kostbare grondfteen; (vergel. Rom. IX: 33,) en ten anderen , dat hy de verëeniging, met dezen grondfteen, door het geloov, mogt aenmerken, als den eenigen weg ter behoudenis. Trouwens die in Hem geloovt, en zich, met een gelovig vertrouwen, op dien grondfteen Jer. 28: 16. XXV. BXEÏ»  124 I. P E T R U S. 11. opbouwt, komende tot Hem, als tot eenen levenden fteen, (verg. vs. 4,) zal niet haesten, noch, in zijne verwachting, beJchaemd worden. 7. U dan die gy gelooft is hy, die uitgelezen en kostelyke grondfteen, by uitnemenheid dierbaer. Gy kent de rechte waerdy van dien kostbaren grondfteen, daer gy den Heer christus eerbiedigt, als den eenigen en algenoegzamen grond der eeuwige zaligheid. Hoe zeer zijt gy hier Jn onderfcheiden , van de hardnekkige Joden , die dezen kostbaren fteen verfmaden; gy ftelt hem, op den rechten prijs; maer den ongehoorfamen, die denzei ven, door een hardnekkig ongeloov, verwerpen, [wort ge/egt] , (li) De fteen dien de bouwlieden verworpen hebben , defe is geworden tot een hooft des hoecks, ende (z) een Heen des aenftoots, ende een rotze der ergerniffe: De woorden, welke hier worden aengehaeld, zijn genomen, deels uit Pf. CXVHI: 22, deels uit Jef. VIII: 14. Pf. CXVIII: 22. lezen wy, de fteen, welken de bouwlieden, dat is, de Joodfche Overheden, met verfmading verworpen hadden, ais of hy nergens nuttig toe ware, byzonder by de kruiciging van den gezegenden Verlosfer, is naderhand, by zijne verheerlyking, tot een hoofd des hoeks, tot eenen onwankelbaren grondflag van het heerlyk gebouw der Kerke, geworden.— In deze Godfpraek derhalven, worden de Overheden des Joodfchen volks geteekend, als engehoorzamen en ongelovigen by uitnemenheid; die den fteen, welken God uitgelefen en verordent had, om den onwankelbaren grondflag der Kerke uit te maken, als een niets beduidend ding, verfmaedt hadden. Zy hadden, in dien fteen, gene dierbaerheid erkent, en hem, op genen den minften prijs geftelt. — Geheel anders oordeelen 'er de Christenen over, welken hy dierbaer is. Jef. VIII: 14. vinden wy deze Godfpraek: de heer der heirfcharen zal zijn, tot eenen fteen des aenftoots, en tot eenen rot- (i) Pf. 118: 2ï. Matth. ai: tfi. Hand. 4; 11. (i) Jef. 8; 14. Rom. 91 33»  I. PETRUS. 1L las rotjleen der Jlruikeliiïgenz., dat is, tot eene aenleiding van zon« den en een fchromelyk verderv. — Hier vinden wy eene voorzegging, aengaende den messias ; (verg. Rom. IX: 33.) welke blijkbaer vervuld is , in de ongelovige Joden , die zich, aen dezen fteen, gefloten hebben, en 'er over geval» len zijn, voor zo ver zy, zich ergerende, aen de uitwen-^ dige omftandigbeden van den Verlosfer, Hem verworpen er»' vermoordt, en zich daer door eenen fchromelyken val oj» den hals gehaelt hebben. De ongehoorzamen, die zich, aen dezen fteen, floten,[ worden nader belchreven, vs. 8. 8. Den genen [namelick'] is die kostbare grondfteen» tot eene rotfe der ergernis, die haer aen het woort ftoo-] ten, den Verlosfer en zijn Euangelie fmadelyk verwerpen,' ongehoorfaem zijnde, en zich, in het rampzalig ongeloov, moetwillig verhardende, waer toe fy oock, in het Goddelyk befluit, gefchikt en gefett zijn , voor zo ver God, die, in alle zijne handelingen, altoos wijs en rechtvaerdig is, befloten heeft, om hun de genade des geloovs, welke Hy aen niemand verfchuldigd is, en zy, door hunne hardnekkige ongehoorzaemheid , alleszins verbeurt hadden,' niet te fchenken. 9. (£) Maer gy zijt, met de genade des geloovs, verwaerdigt, en by uitnemenheid bevoorrecht. Gy zijt een uytverkoren geflachte, (/) een Konincklick Priefter-, dom, een heyligh volck, een verkregen volck: op dat gy foudet verkondigen de deugden des genen die u uyt de duyfterniffe geroepen heeft tot fijn wonderbaer licht. Deze Christenen waren nu een uitverkoren ge/lacht, een Koninglyk Priesterdom, een heilig volk, een verkregen volk. —■ De fpreekwijzen zijn kennelyk ontleend, van de uitfluitende voorrechten ,. met welke de Israëliërs oudtijds, boven alle andere Natiën, verwaerdigd waren, en worden hier toege- (*) Exoil. 19: P- Deur. 7' ende 14; 2. ende 26: iS. Ephef. IS 14. (O Openb. is 6. ende 58 10. XXV. DEEL.  I2Ö I. PETRUS. II. past, op de onvergelykelyk meerdere voorrechten, welke de Christenen genieten. De oude Israëliërs worden zeer dikwijls befchreven, als een uitverkoren gejlacht. — mose zeide tot hun; u heeft de ïieer uwe God verkozen, dat gy Hem, tot een volk des eigen-. doms , zoudt zijn, uit alle volken, welke op den aerdbodem Zijn, -~ de heer heeft lust gehad aen uwe Vaderen, om die tiev te hebben, en heeft hun zaed, na hen, ulieden, uit alle de volken verkozen, Deut. VII: 6, 15. (verg. Pf. CXXXV: 4.) God had de nakomelingen van jacob, uit alle genachten der volken, verkozen tot het volk van zijn byzonder eigendom. Maer, in eenen veel meer verheven zin, maken de gelovigen , welken christus dierbaer is, (vergel. vs. 7 ) een uitverkoren gejlacht uit, voor zo ver zy, uit den overigen hoop van de ganfche waereld, welke voor God verdoeinelyk is, (vergel. Rom. III: 19,) uitverkoren zijn, niet flechts tot uitwendige volksvoorrechten , maer tot het genot der eeuwige zaligheid. De oude Israëliërs waren een Koninglyk Priesterdom. — Deze eeretijtel wordt, aen jacobs ganfche nagedacht, gegeven , Exod. XIX: 6. In het Hebreeuwsch ftaet een Koning^ rijk van Priesters, maer de LXX hebben een Koninglyk Priesterdom , en, deze vertaling heeft onfe Apostel gevolgt. Zy •waren Koninglyke Priesters, voor zo ver zy, op zoortgelyk eene wijs, als Priesters, toegewijd waren, aen den dienst van den opperften Koning. — Maer , in veel meerderen nadruk , zijn de gelovige Koninglyke Priesters , daer zy, door den Geest, tot dienaers van den Koning der Koningen, geheiligd zijn, en, als een heilig Priesterdom, geestelyke •offeranden opofferen, welke Gode aengenaem zijn door Jesus christus. (vergel. vs. 5.) De oude Israëliërs maekten een heilig volk uit, gelijk zy 20 genaemd worden Exod. XIX: 6, voor zo ver zy afgsfcheiden waren van de Heidenen, om geen deel te hebben, aen hunne afgoderyen en grouwelen. — Even zo zijn ook 3c gelovigen afgefcheiden , van de zondige waereld , om gene gemeenfchap te hebben, met de onvruchtbare werken der duisternis. jje  I. PETRUS. II. 127 De oude' Israëliërs maekten sen verkregen voik uit. Daerom heten zy Góds 'eigendom, Exod. XIX: 5, en Mal. III: 17. alwaer de LXX het zelvde woord hebben, het welk hier voorkoomt. Zy maekten het volk van Gods byzonder eigendom uit, het welk Hy, met uitfluiting van alle anders Natiën, onder zijne onmiddelyke befcherming, had aengenomen. — Dan, in eenen veel fterkeren nadruk, zijn de gelovige Gods verkregen en eigen volk; daer Hy hen bemint, als het zwart van zijnen oogappel, en voor hunne belangen zorgt, met de tederheid van eenen Vader. Maer tot wat einde, zijn deze onwaerdeerbare voorrechten , aen den gelovigen, gefchonken ? op dat zy zouden verkondigen de deugden van Hem, die ken, uit de duisternis, geroepen keeft, tot zijn wonderbaer licht. God had hen geroepen , en krachtdadig verlost , uit da duisternis van onkunde en godloosheid, in welke zy verkeerd hadden, toen zy blinde Heidenen, en ook, toen zy, voor hunne bekeering , nog Jodengenoten waren. Hy had hen overgebracht, tot zijn wonderbaer licht, dat is, tot de gelovige erkentenis van het Euangelie, door hef welk een verwonderingswaerdig licht van kennis en deugd, hoedanig men niet had kunnen verwachten, is verfpreid geworden. —- De deugden van God, dat is, den lov van zijne volmaektheden, byzonder welke Hy , in deze weldaed , verheerlykt hadt" moesten de gelovigen verkondigen, en, met dankbare harten, vermelden. Hier toe verplichtten hen de uitnemende voorrechten, welke zy genoten, en dit was het oogmerk, waer toe zy met dezelve verwaerdigd waren, Om hun de grootheid der voorrechten, welke zy thans genoten, onder het oog te brengen, herinnert hun de Apostel den rampzaligen toëftand, in welken zy voorheen verkeert hadden , vs. 10. 10. (m) Die gy eertijts geen Volck en waere, maer nu Godts volck zijt ; die [eertijts'} niet ontfermt en waert, maer nu ontfermt zijt gewonden. Cm~j Hof. 1: 10. ende at 22. Rom, pt 16. XXV. D&E.L.  128 I. PETRUS, lt Eertijds waren zy geen volk, en niet ontfermd. —- De Apostel ontleent deze fpreekwijzen, uit Hof. I: 10. en II: 22. In beide deze plaetfen, wordt eene heerlyke belovte gedaen, aen een zeker volk, het welk voorheen, met toefpeling op de twee kinderen van den Propheet, voorkwam, onder de benamingen van Loammi en Lornchama, dat is, geen volk, en niet ontfermd, maer vervolgens Ammi en Ruchama, dat is, mijn volk en mijn ontfermde. Volgens het verband van Hof. I: 12. met vs. 10, worden de Israëliërs bedoeld; deze wa. ren te voren een Loammi, dat is, geen volk, voor zo ver de heer hen, onder de Babylonifche gevangenis, behandelt had , als of zy het volk van zijn byzonder eigendom niet waren. — Even zo was het ook gegaen, met deze Christenen; voor hunne bekeering waren zy verharde Jodengenoten , en van natuure blinde Heidenen. Zy behoorden in het geheel niet, tot Gods byzonder en begunftigde volk. Maer nu , door hunne bekeering tot het Christendom, waren zy Gods volk en zijne ontfermden geworden; de voorwerpen van Gods onderfcheidcnde lievde en gunften in christus. B. Wijders onderricht de Apostel deze Christenen, hoe zy zich gedragen moesten, onder de verdrukkingen, Kap. II: n ///: 22. $. Zy moesten de verdrukkingen, immers zo veel mogelyk was, door geoorloovde middelen, ontwijken, ten minften zy moesten zich dezelve, door een onvoorzichtig gedrag, niet op den hals halen, maer veel meer 'er zich op toeleggen , om de genen, die buiten waren, te gewinnen , Kap. II: n— HL I3. A. In het gemeen vermaent hy hen, tot eenen voorbeeldigen wandel, onder de Heidenen, Kap. II: n , 12. B. Meer byzonder leert hy hen, hoe zy zich, ten aenzien . van onderfcheidene flanden en betrekkingen, onder de menfchen, te gedragen hadden , Kap. II: 13— UI: 13. fl. De zaek zelve wordt voorgefteld, Kap. II: 13— III; 0. 11. Ge-  I PETRUS, tl. i2p li. Geliefde broeders, ick vermane [«] allerè'rnftigst en mmzaemst, als inwooners ende vreemdelingen (n) dat gy u onthoudt van de vleefcheiicke begeerlickheden, welcke krijgh voeren tegen de ziele: Vleefchelyke begeerlykheden zijn de dierlyke neigingen, tot de wellusten en de zinlyke voorwerpen, welke Gal. v' 16. de begeerlykheden des vleefcbes genaemd worden Deze voeren krijg tegen de ziel, zy verlagen den geest, maken den- zelven aerdsgezind , en berokkenen deszelvs verderv. De Christenen moesten 'er zich, uit dien hoofde, van onthouden, dezelve bedwingen, en betonen, dat zy daer van eenen afkeer hadden. Dit vermaende hen de Apostel, ah inwoners en vreemdelingen. Het eerfte woord doet ons denken, aen zulken, die, buiten hun Vaderland, woonachtig zijn, en het ander a'en dé zodanigen, die, ineen vreemd land, voor eenigen tijd, omfwerven, — Deze Christenen waren inwoners en vreemdelingen, in de landfchappen van klein Afia. (vergel. Kap. I: i.) Maer deze omftandigheid leverde gene byzondere drangreden op, voor deze Christenen, om zich meer, dan de landzaten , van de vleefchelyke begeerlykheden te onthouden. Wy zouden daerom denken, dat de Apostel hier het oog hebbe, op hun vreemdelingfchap op deze aerde. Zy moesten zich herinneren, dat zy hun burgerfchap hadden, in de hemelen , (vergel. Phil. III: 20,) en hier flechts, voor eenen korten tijd, verkeerden'; deze overweging moest hen aenfppren, om zich te onthouden, van de vleefchelyke begeerlykheden, welke krijg voeren tegen de ziel, naer welk beste deel zy fpoedig by den heer wezen zouden. 12. (0) Ende houdt uwen wandel eerlick, gedraeg? u, in alles, deugdzaem, daer gy verkeert onder de blinde Heydenen, die uw gedrag nauwkeurig gadeflaen, en daer in zo gaerne iets zouden vinden, het welk hun aenleiding geven kon, om de leer van het Euangelie te lasteren, als of' zy den weg baende, tot losbandigheid; Qp) 0p dat in 't f«} Rom. iv. 14 Galat. 5: 16. CO Rom. ui 17. iCw. Ü 81. Phil. 2: 15. (p) ïjt. a, b. 1 Pe;r. 31 16. XXV. CEEL. I  ï3o I. PETRUS. II. gene fy qualick van u fpreken, als van quaetdoenders , op dat zy , in de plaets van u te lasteren , als deugnieten, die, voor de Mae tic happy, hoogst verdervelyk zijn, (q) fy in tegendeel uyt de goede wercken, die fy in [u] lien en opmerken, Godt verheerlieken mogen, en opeulyk erkennen, dat het Christendom Gods eer bevoordert, (r) in den dagh der befoeckinge. In den dag der bezoeking. — God wordt gezegd de menfchen, op tweeërlei wijs, te bezoeken, of in gunst of in gramfchap. De dag der bezoeking beteekent daerom , volgens jjommigen, den tijd, op welken God de Heidenen, met de prediking van het Euangelie, en met de bekeering tot het geloov in christus, begunftigen zoude; (vergel. Luc. I: 68, 78. VII: 16. Hand. XV: 14.) de Apostel zou dan willen zeggen , dat de Heidenen, door het hooien van het Euangelie , en het opmerken van den lovwaerdigen wandel der Christenen, zouden opgewekt worden, om God te verheerlyken, zo dra zy, tot het geloov in christus bekeerd waren. Anderen verftaen, door den dag der bezoeking, eenen tijd van geduchte oordeelen, gelijk deze uitdrukking zo meermalen voorkoomt, by de LXX, (vergel. jef. X: 3. Jer. VI: 15. X: 15.) byzonder den tijd van Jerufalems verwoesting; vólgens dit begrip , is des Apostels mening deze , dat de Heidenen, die de Christenen aenzagen, voor eenen byzonderen aanhang onder de oproerige Joden, door het opmerken van hun lovwaerdig gedrag, tot andere gedachten zouden komen, en bewogen worden, om God te verheerlyken, over het fparen der Christenen, by de fchromelyke verwoesting, welke het Joodfche volk treffen zoude. Wy, vour ons, zouden het woord, door bezoeking vertaeld , lievst in den allerëigenlykften zin nemen, voor opzicht en onderzoek, en, door den dag der bezoeking. eenen tijd van opzicht of onderzoek verftaen, wanneer de Christenen , voor de Heidenfche Overheden , geroepen werden, om zich, wegens hun gedrag, te verantwoorden. Te weten zy werden, door de ongelovige Joden, menigmalen voor de (O Matth. 5: iC. (O Ebc, is 68. ende ijs 44.  B P E T R U K IJ. I31 de Heidenfche Overheden geroepen , en befchuldigd , als allerfchadelykfte werktuigen van den Eurgerftaet. (verg.' Jac. II: 6\) Dit kwaedfpreken en lasteren weidt, door de Hei' denen, naergevolgd. — Wanneer nu de Christenen, in alie opzichten, een deugdzaem leven leiden, zouden de laste, raers, in den gemelden dag der bezoeking, befchaemd worden , en daer door zóuden zommigen der Heidenen bewogen worden, om God te verheerlyken, door openlyk te erkennen dat de leer van het Euangelie de beste burgers en de deugd' zaemfte menfchen vorme. Deze verklaring fchijnt ons des te meer aennemelyk, daer zy ongemeen wel flrookt, met het verband van zaken, en de Apostel de Christenen , in het onmiddelyk volgende 13 vs., by wijs van gevolgtrekking opwekt, om, aen de burgerlyke Overheid, allen eerbied en onderdanigheid te bewijzen. c. Eerst fielt de Apostel de plichten voor, omtrent de burgerlyke Overheden, vs. 13-17. 0. Deze plichten worden opgegeven, vs. 13, 14. 1. In het gemeen , vs. 13*. 2. In het byzonder , vs. 13b, 14. fi. De betamelykheid van deze plichten wordt aengetoond, vs. 15. t. Er wordt eene bedenking uit den weg getuittid, vs io~ b. Het voorfchrivt van deze plichten wordt, met inmenging van eenige andere, nog eens herhaeld, vs. 17. 13. (s) Zijt dan, op dat uw gedrag, in den dag deibezoeking , wanneer het, door de burgerlyke Overheden, zal onderzogt worden, den toets kunne doorftaen; (vergel! vs. 2;) zijt dan alle menfchelicke ordeninge, alle regeeringsformen, welke, door de menfchen, onder welke gy verkeert , zijn ingefteld, met eerbied en gehoorzaemheid, onderdanigh, om des Heeren wille, om dat christus het bevolen heeft; en wacht u, van hei voorbeeld der op- O Rom. 13: 1. Tit. S! 1. XXV. DEEL. I a  i32 I. PETRUS. ir. roerige Joden naer te volgen. Onderwerpt u gewillig, aen de Overheden, welke over u gefteld zijn, het zy den Koningh , of den Rumeinfchen Keizer, als de opperfte macht hebbende: 14. Het zy den Stadthouderen, als die van hem, in de wingewesten, gefonden worden, om zijnes namens, recht en gerechtigheid te handhaven, tot ftraffe wel der quaetdoenders, maer [rot] prijs, beloning, en befcherming der gene die goet doen. (vergel. Rom. XIII: 3, 4-) 15. Want alfoo is 't de wille Godts, die een God is van orde, en daerom de verwarring in den Burgerftaet afkeurt, (t~) dat gy weldoende, door een deugdzaem gedrag te leiden, en onderdanigheid aen de Overheden te betonen, den mont ftopt aen de onwetentheyt der dwafe menfchen, die, zonder uwe beginfelen en bedoelingen te kennen, uit enkele kwaedaertigheid, uw gedrag lasteren, alsof gy verftoorers waert van de gemene rust, en zeer fchadelyke werktuigen in den Burgerftaet. 16. (v) Als vrye lieden, zoudt gy misfchien kunnen denken , behoeven wy ons, door de Romeinen , niet te laten overheerfchen, om dat gy, toen gy Jodengenoten geworden zijt, het volk der Joden zijt ingelijvd, die zich zo zeer beroemen, op hunne vryheid. (vergel. Joh. VIII: 33-) Het is waer, gy zijt vry, voor zo ver gy verlost zijt, uit de dienstbaerheid aen Mofes Wet, aen welke gy u, by het aennemen van den Joodfchen Godsdienst, onderworpen had; (vergel. Gal. IV: 31- V: 1, 13. Jac. I: 25. II: 12.) gedraegt u daerom, als vrye, ende niet de vryheyt hebbende als een deckfel der boofheyt. Wacht u, van het voorbeeld der ongelovige Joden naer te volgen , die, onder liet voorwendfel van hunne vryheid te handhaven, allerwegen fchromelyke beroeringen verwekken. Gy zijt immers niet ontflagen, ook kunt gy niet ontflagen worden, van de wet der natuur, der volken, en des Euangèliums. Maekt dan geen misbruik van de vryheid , (vergel. Gal. V: 1,) maer gedraegt u, als dienftknechten Godts, door zijne geCO Tit. a: 8. C>0 Jon. 8: 32. Rom. 61 18. Galat. 5! 2.  E PETRUS. II. 133 geboden blymoedig te gehoorzamen, byzonder ook in de onderwerping , aen de machten , welke over u gefteld zijn. (vergel. Rom. XIII: 1.) 17. (x) Eert kortom een yegelick, welken gy, uit hoofde van zijnen rang, waerdigheden, of gaven, eer verfchuldigd zijt; (vergel. Rom. XII: 10,) (y) hebt alle menfchen, maer byzonder de broederfchap, uwe mede Christenen, het zy zy Joden, het zy zy Heidenen zijn van oorfprong , hartelyk lief, en maekt die lievde, met daden, openbaer: vreeft Godt, en betoont, in alle uwe gedragingen, dat gy, met eerbied voor Hem, bezield zijt, (verg. Kap. I: 17:) (z) eert den Koningh, den Romeinfchen Keizer, bewijst hem gehoorzaemheid, en betaelt de fchattingen gewillig. b. Vervolgens geevt de Apostel de plichten der Christenen op, welke betrekkelyk zijn , tot den huisfelyken Jlaet , of tot de bedienden, vs. 18-25. 0, Deze plichten worden voorge/leld, vs. 18. en, Ö, Met krachtige drangredenen, aengebonden, vs. 14-25. 1. Om dat zy daer door lov by de menfchen, en gunst by God verwerven zonden , vs. 19, 20. 2. Om dat zy daer toe, door het merkwaerdig voorbeeld der lijdzaemheid van den Verlosfer zelven, werden aen- gemoedigd , vs. 21-25. •—. Dit heerlyk voorbeeld wordt , ter naervolging % aengeprefen , vs. 21 - 23. «— —. By deze gelegenheid, geevt de Apostel eene na* dere befchrijving van christus lijden,. vs. 24, 25. /, Van dat lijden zelvs , vs. 24". //, Van deszelvs oogmerk, vs. 24^, en ///. Van deszelvs gezegende vruchtgevolgen , vs.. 24= > 25. 18. la) Gy huyfknechten, zijt met alle vreefe* Rom. in io. 1 Petr. 51 5. (y} Rom. las 10. EpheP 43 3» Hebr. 13: 1. 1 IJe:r. 11 22. C~) Matth. aai 21. («) Ej)U?f. Gs CololT. 3: 22. 1 Tim. 6: 1. Tit. z/t y. XXV. DEEL, J 3  f$| I. PETRUS. II. met alle blijken van eerbied en gehoorzaemheid, onderdanigh den heeren, niet alleen den goeden ende befcheydenen, die u, op eene zachte en menschlievende wijs, behandelen, en daer door uwe toegenegenheid gewinnen, maer oock den harden, die norsch, drivtig, en onhandelbaer zijn ; zelvs die u mishandelen. Elders worden de dienstknechten benaemd , met een woord , het welk flaven beteekent; (vergel. Eph. VI: 5. Col. III: 22, 1 Tim. VI: 1.) maer hier bedient zich de Apostel van een Grieksch woord, het welk eigenlyk eenen huisknecht, eenen Domeftiek zeggen wy , beteekent , en ook gebruikt wordt, • van zulke flaven, die in vryheid gefleld waren, en evenwel, als dienstknechten, in het huis van hunnen heer, bleven. Dan met dit alles, bedoelt hy die zelvde lijvcigene bedienden, die met geld gekocht waren, en anders flaven genaemd worden. Dit blijkt duidelyk, uit de benaming van heeren, welk , volgens de kracht van het Griekfche woord, zulke Meesters beteekent, die een volftrekt recht van eigendom hadden, over hunne flaven. (vergel. 1 Tim, VI: 1. Tit. II: 9.) De Apostel fchijnt het woord huisknechten, alleenlyk om de zachtheid, gebruikt te hebben. Denkelyk heeft de toenmalige denkwijs der Joden , dat de dienstbaerheid aen de Heidenen beneden hunne Nationale waerdigheid ware , welke deze Christenen, toen zy Jodengenoten geworden waren, hadden overgenomen, den Apostel aenleiding gegeven, tot het voorfchrijven van deze vermaning. 19. (b) Want dat is eerst genade en recht eer, indien yemant, om de confeientie voor Godt, om een goed geweten voor God te hebben, en om Hem te behagen, iwarigheyt en onaengename behandelingen geduldig verdraegt, lijdende ten onrechte, zonder dat hy 'er reden toe gegeven hebbe. Hat is genade, — Zommïge affchrivten hebben , met *• Syrifche vertaling, dit is de genade hy god, en-dan .fa ds: mening^ dat zulk. een gedrag, als hier befchréven wordt,, (ij MatiK, §1 ie  I. P E T R U S. II. i35 wordfc, Gode aengenaem zy, en, met zijne hoge goedkeuring , vereerd worde. 20. Want (of lyouwens) wat is het, en hoe zoudt gy daer door eenen lov vérdienen kunnen, indien gy lijden verdraegt als gy forfdigt, en tegen uwen heer misdoet, ende j daer over] geflagen wort? Dan zoudt gy fierhii die ftraf ondergaen , welke gy verdient had. (c) Maer indien gy mishandelingen geduldig verdraegt als gy weldoet , en uwen plicht betracht, ende \_daer over] of des niet tegenftaende, lijdet en de mishandelingen geduldig cndergaet, dat is genade en aengenaem by Godt. 21. Want (of Immers) bier toe, tot zulk eene onderdanigheid aen uwe heeren, en tot zulk een geduldig verdragen van hunne mishandelingen, zijt gy, door het Euangelie, geroepen, en uit hoofde van uwen overgang tot het Chris» tendom, verplicht. Gy moet ook hier in het heerlyk voorbeeld van den Verlosfer naervolgen, dewijle oock Christus , die rechtvaerdige by uitnemenheid, als Borg voor ons en in onfe plaets, op de meest duldelofe wijs, gele» den heeft, en al dat lijden doorgeftaen, met een geduld, het welk geen weerga kent, (i) ons een exempel n:;la« tende, op dat gy, ook in dit opzicht, fijne voetftappen foudet navolgen. 22. (e) Die geen fonde, immer in alle zijne handelingen, gedaen en heeft, noch zelvs ooit , in woorden , geftruikelt heeft: want daer en is geen bedrogh in fijnen mont gevonden; 23. (ƒ) Die als hy gefcholden, befchimpt, en gelasterd wiert, niet weder en fcholdt , ende als hy leedt, op eene onmenfchelyke wijs, mishandeld wordende, zelvs zijnen moordbeulen niet eens en dreygde. Nimmer ontviel Hem een ongeduldig woord, nimmer dacht Hy aen wederwraek, maer gaf het over aen dien die recht- (O 1 Petr. 3; ld. ende 4: 14. (i) Joh. 13: 15- Philipp. s- 5» 1 Joh. z: 0. («) Jef. 53; 9. 2 Cor. j: 21. 1 Joh, j; 5, (,$) MiltU 27' SI)- Joh. b: 48, 49. XXV. DEEL» I 4  136 U PETRUS. 11 veerdelick oordeelt, om zijne zaek te handhaven ea zijne onfchuld openbaer te maken. 24. (g) Die felve de fchromelyke itraffen van onfe fonden, (vergel. joh. IX: 41.) in fijn lichaem, dat is, in z.jn eigen perfoon, gedragen heeft op het hout des kruices, onder andere ook met dit oogmerk, Qi) 0p dat Wy de fonden afgeftorven en van hare overheerfcbinz verlost zijnde, der gerechtigheyt leven, en ons uit het heginfel van dankbaerheid, op ongeveinsde Godsvrucht toeleggen fouden. Zo moeten wy de voetftappen naervol gen van Hem, door wiens ftramen gy genefen ziic door de mishandelingen Hem aengedaen, van welke zijne wonden en ftriemen de kennelykfte blijken opleverden is onfe zaligheid uitgewerkt. (v«rgel. Jef. LUI: 5) Hoe 'veel zijt gy dan aen Hem verfchuldigd ? 25. Want gy waert te voren (i) als dwalende fchapen, buiten den weg des heils, omfwervende en aen aller lei onheilen blootgefteld; maer, zedert gy het Christen-" dom hebt aengenomen, zijt gy nu bekeert tot den groten Herder der fchapen, ende Opfiender uwer zielen die, met de tederfte lievde, zorg draegt, voor uwe be-* langen. • Jef- 53' 4- Matth. Sj 17. fh* Rnm ,-. „ ,.... T r Ezech. 341 <5. Luc. i& 4,. 7 c J Mm' 6' CO Jef. 53! &> HET  I. PETRUS, III. i37 HET III. KAPITTEL. f. De Apostel voegt 'er de plichten der Echtgenoten by} vs. i - 7. fl. Do plichten der vrouwen vinden wy vs. 1-6. 1. Deze plichten worden voorgefteld , vs. 1 - 4. zy zijn tweedeüei. —• Van onderdanigheid , zelvs aen ongelovige mannen , vs. 1 , 2. —- • Van eerbaerheid, in gewaed en opfchik, vs. 3, 4. I* 00 J)Efgelijcks,gy vrouwen,gedraegt ubetamelyk, omtrent uwe mannen, zelvs omtrent de zulken, die het Christendom verwerpen; zijt uwe eygene mannen onderdanigh. Het betaemt u niet minder, om onderdanig te zijn, aen uwe mannen, dan de dienstknechten, om hunne heeren te gehoorzamen; (verg. Kap. II; 18,) op dat oock fo eenige van uwe mannen den woorde des Euangeliums ongehoorfaem zijn , en de Christelyke leer ongelovig verwerpen, fy, door den lovwaerdigen wandel der Christen vrouwen , zelvs fonder woort en vermaning, mogen gewonnen en bewogen worden, om het Christendom te omhelfen. Immers daer daden fpreken, en het Christendom aenprijfen, is geen omflag van woorden nodig. Zy zullen, van de waerheid des Euangeliums, en van den gezegenden invloed, welk het heeft, op de verbetering van den wandel, overtuigd worden; 2. Als fy fullen ingefien en, met aendacht opgemerkt hebben uwen kuyfchen wandel in, en gepaerd met, vreefè. De wandel der Christen vrouwen moest alleszins kuisch ^£*> Oen. 3! 16. 1 Cor. 14: 34. Epticf. 51 22. Coloff. j: iS. XXV. DEEL. I S  13* I. PETRUS. HL zijn, en, in alles, een duidelyk bewijs opleveren van eene onfchendbare huwelykslievde, jegens hare mannen, zonder zich daer tegen, in onbedachtzame woorden of daden, te vergrijpen; ja zelvs met vermijding van allen fchijn des kwaeds. —- Die kuifche wandel moest zijn, in en gepaerd gaen met vrees, dat is, niet alleen met eerbied en onderdanigheid jegens hare mannen, maer ook met eene omzichtige zorgvuldigheid, om niets te doen of te laten, waer door by hare mannen het vermoeden zoude kunnen opkomen, als of zy zich , tegen de regels der kuisheid of der fchuldige onderdanigheid , vergrepen. Zulk een lovwaerdig gedrag der vrouwen kon een middel lijn, om hare ongelovige mannen, tot nadenken, te brengen , en te doen opmerken, dat het eene verfoeilyke lastering ware, wanneer men voorgav, dat het omhelfen van de Euangelie leer de menfchen ongefchikt maekte, voor de gezellige zatnenleving ; al was het zelvs, dat zulke mans geen enkel woord, ter aenprijzing van het Christendom, horen wilden, zou nog het gedrag der vrouwen een onlochenbaer bewijs opleveren, voor den gezegenden invloed, welken het Euangelie heeft op de verbetering van hart en wandel. 3. De eerbaerheid in gewaed en opfchik vergezelle den voorbeeldigen wandel der Christen vrouwen ; (Jf) Welcker vercierfel zy, niet 't gene uyterlick is, i_beftaer.de'] in het vlechten des hayrs, ende omhangen van gout, ofte van kleederen aen te trecken : Het vercierfel der vrouwen zy , niet in het gene uiterlyk is. — De Apostel veroordeelt gene matige verciering, in het gewaed , hoedanige, met iemands byzonderen ftand , overeenkomt', noch, met de eerbaerheid en welvoeglykheid, itrijdig is; maer hy wil, dat de Christen vrouwen, wat zy ook, overè'enkomftig haren fiaet en het welvoeglyke, dragen mogten , in die uitwendige dingen , gene verciering, of veraengenaming van hare perfonen, zoeken moesten. Meer byzonder noemt hy eenige dingen op, in welke de Christinnen haer vercierfel niet zoeken moesten, vs. 3b. — Hy (i) 1 Tim. zi 9- Tit. ti j.  I PETRUS. III. 139 Hy fpreekt van het vlechten des hairs. Reeds van ouds werden de hairen, op onderfcheidene wijzen, opgehuld, zelvsv/as men gewoon, het hoofd, den hals, en het hair, met goud en edele gefteentens, op te pronken. Daer toe fchijnt het omhangen van goud voor het naest betrekkelyk te zijn. Door het aentrekken van kleederen, wordt eene prachtige en wulpfche kleederdracht bedoeld By deftige lieden, onder de Ouden, werdt het een en ander, als een hoeren vercierfel , aengemerkt. Althans het kon nimmer tot een middel dienen, om ongelovige mannen te gewinnen, daer de vrouwen de belijdenis, welke zy van den nederigen jesus deden, met haer gedrag, verlochepen zouden, (vergel. 1 Tim. II; 9, 10) 4. Maer de Christen vrouwen moeten haer vercierfel hebben, in de verborgen menfche des herten, daer in dat zy een vernieuwd en verbeterd gemoedsbeftaen ontvangen hebben, het welk zich openbaer maekt, in eenen heiligen wandel, in het onverderflick {vercierfeï) eens fachtmoedigen ende ftillen geefts, die koftelick is voor Godt. De Apostel fpreekt, van het onverdervelyk vercierfel eenes zaclitmoedigen en ftillen geest. Hy bedoelt eene dubbele cierdsugd , zeer gefchikt, naer de omftandigheden , in welka deze Christinnen verkeerden, en om hare ongelovige mannen , zonder woord, te gewinnen. — Het woord geest ziet hier vooral, pp de hartstochten, in welker geregelde beftuuring een voornaem gedeelte van de ware godzaligheid gelegen is. Door eene zachtmoedige geestgefteldheid , zouden de Christinnen, in geval van onheufche behandelingen, bewaerd worden , voor drivt en oplopenheid, zich langmoedig en befchciden gedragen; terwijl de ftille geestgefteldheid haer niet alleen wederhouden zoude, van bemoeiachtigheid, nieuwsgierigheid, en praetzucht, maer haer ook onverfchillig maken, omtrent de wisfelvalligheden des levens, zo dat zy zich, haren plicht betrachtende , in ftille gelatenheid, aen heur lot, onderwerpen zouden. Zachtmoedig en ftil van geest te zijn, jegens ongelovige, dikwerv korfelige en onhandelbare mannen, 2ou veel edeler XXV. D££U  Ho I. PETRUS. III. cieraed zijn, dan alle uitwendige opfchik, en was zeer gefchikt, om den Christelyken Godsdienst, in deszelvs aen- gename en beminnelyke gedaente, te vertonen. Dit cie- raed is onverdervelyk, aen geen bederv of verandering, onderworpen , maer altijd fcboon, daer alle uitwendige 'optojing van het lichaem, hoe prachtig en fchitterende ook , aen allerlei bederv, onderworpen is. (vergel. Jef. III: 16-25. Jac. V: 2.) — Het is kostelyk voor God. Alle aerdfche fchat. ten kunnen daer by niet vergeleken worden. Het is aengenaem , in de oogen van alle weldenkende menfchen, en vooral van den hogen God. 2. Deze plichten der Christen vrouwen worden nader aengedrongen , vs. 5, 6. —. Door het voorbeeld der godvruchtige vrouwen van vorige tijden, in het gemeen vs. 5, en • dat van sara, in het byzonder vs. 6. 5. Hier toe moet u het voorbeeld der godvruchtige vrouwen van vorige tijden opwekken en aenmoedigen. Want alfoo vercierden haerfelven eertijts oock de heylige vrouwen, met eenen zaclitmoedigen en ftillen geest, om, langs dien weg, van God een welgevallen 'te trekken. Niet minder waren zy, haien eigenen mannen, onderdanig. Zodanig was het naervolgingswaerdig gedrag van Rebecca, Rachel, Hanna, en andere heilige vrouwen, die op Godt hoopten, zonder laeggeestige inzichten, op Gods belovten vertrouwende, ende zy waren hare eygene mannen onderdanigh : 6. (c) Gelijck Sara Abraham gehoorfaem is ge- weeft , waer van zy , in haer ganfche gedrag, het v/elk altoos ftilheid en onderwerping ademde , de deugdelykfte proeven gegeven heeft: zy wilde Abraham, in alle dingen, zeer gaerne dienen en onderworpen zijn, hem noemende heere, ten blijke van haren eerbied, welcker dochters en naervolgers gy geworden zijt, als gy weldoet, door CO Gentf. i8t 12.  I. PETRUS. III. 141 door u, in de beöeffening der voorgeftelde plichten, naer behoren te kwijten , ende niet en vreeft voor eenige verfchrickinge. Zy moesten niet vrezen , voor eenige verfchrikking. — Men denke, aen kwade behandelingen, aen ruuwe bejegeningen van de ongelovige mannen, recht gefchikt, om de godvruchtige Christinnen te verfchrikken. Daer voor moesten zy niet vrefen, voor zo verre zy zich daer door niet moesten laten affchrikken, van haren plicht rustig te betrachten. Al gebeurde het eens, dat de ongelovige man bulderde, fchold, dreigde, en mishandelde, de Christen vrouw moest zich daer aen zachtmoedig onderwerpen, en rustig voortgaen, in het betrachten van haren plicht, latende de uitkoomst den heer aenbevolen. ff. Hier op volgen de plichten der mannen , vs. 7. 7. Gy mannen infgelijcks, hebt uwe vrouwen Iiev, en (d) woonet by [haer] met 'verftant, den vrouwelickenvate, als het fwackfte, eere gevende, als die oock mede-erfgenamen der genade des levens [met haer] zijt: op dat uwe gebeden niet verhindert en worden. Vooraf hebben wy aen te merken, dat de Apostel hier plichten' voorfchrijvt, aen gelovige mannen, welke zy te betrachten hadden , niet juist omtrent ongelovige vrouwen, gelijk zommigen menen : want, fchoon een Christen man ook een ongelovig wijv, door een zachtmoedig en godzalig voorbeeld, moest zoeken te gewinnen, zo mag men echter denken, dat dit ftuk, in de vorige vermaningen, ftilzwijgend opgefloten ligge. Het gene eene godvruchtige vrouw, jegens eenen ongelovigen man, betaemt, dat zelvde betaemt ook eenen gelovigen man, omtrent een ongelovig wijv. — Hier fchijnt de Apostel te leeren, hoe zich een Christen man gedragen moest, omtrent eene godvruchtige vrouw. (<0 Ephef. 51 25, &e. Col. 3: 19. XXV. DEEL.  142 I. PETRUS. IU. Immers hy fpreekt van vrouwen , welke mede - ervgenamen der genade des levens zijn. In het algemeen beveelt de Apostel den Christenen, by hunne vrouwen te wonen, met verfiand, dat is, met wijsheid en voorzichtigheid, omtrent haer te verkeeren. Dit moet vooral betoond worden, in eene befcheidene, zachte, en Iievderijke behandeling van de vrouw, op dat haer gezach in het buisgezin, bewaerd worde. Meer byzonder wordt 'er bygevoegd , dat de mannen, aen het vrouwelyk vat, als het zwak/Ie, eer geven moeten. 'Een vat beteekent allerlei werktuig, en wordt ook, vooreenen mensch, genomen, (vergel. Hand. IX: 15. Rom. IX: 21, 22.) Maer de vrouw is het zwakjle vat , de zwakkere kunne j zijnde doorgaens niet begaevd, met zulke grote fterkte, als het gedacht der mannen, en, aen meerdere zwakheden,' onderhevig. Nu behandelt men vaten van een tederer maekfel, met meerdere zorgvuldigheid; even zo moeten ook de mannen, met hunne wijven, te werk gaen, zy moeten, aen de vrouwen, hare eer geven, dezelve niet verachtelyk behandelen, gene aenleiding geven, of toelaten, dat iemand van het huisgezin haer verfmade, maer haer alle toegenegenheid en achting bewijzen. De Apostel bedient zich , van eene tweeërlei drangreden. — Voor eerst om dat de vrouwen , even zeer by God begunftigd worden, als de mannen, wanneer zy beide geloven: als die ook mede-ervgenamen der genade des levens met haer zijt. De genade des levens zegt , volgens den Hebreeuwfchen fpreektrant, zo veel, als het leven, het welk eene genadegivt van God is; de zaligheid namelyk, welke hier begint, en in de eeuwige heerlykheid , voltrokken wordt. Van dit leven waren de gelovige vrouwen zo wel ervgenamen', bezitters en deelgenoten, als de gelovige mans, naerdien alle' de gelovigen één zijn in ciiuistus , zonder eenige onderfcheiding; (vergel. Gal. III: 28.) derhalven itonden gelovige mannen en vrouwen, by God, gelijk, en daerom moesten ook de eerfte, aen de laetfte, de verfchuldigde eer geven.— Ten anderen zou God zijn ongenoegen betonen, over eenen man,  I. PETRUS. III. |4| man, die zijne vrouw fmadelyk behandelde. Daerom wordt 'er bygevoegd, op dat uwe gebeden niet verhinderd worden. De ongefteldheid van het hart, in eenen man, die zijne vrouw veracht, zou hem de vrymoedigheid benemen, welke 'er, in het gebed, verëischt wordt. Huistwist maekt de gemoederen gemelyk en wrevelig; dit verhindert het gebed. De vrouw heeft ftof, om te zuchten, en de man heeft een befchuldigend geweten , het welk zijne vrymoedigheid, in het gebed, wechneemt. d. De Apostel gaet eindelyk over, tot de plichten, in den burgerleken omgang, welke de Christenen, in hun verkeer met hunne medemenjchen, betrachten moesten, vs. 8, 9. fl. Eerst fpreekt hy, in het algemeen, van zulke plichten, welke, tot hunnen gewonen handel en wandel, betrekkelyk zijn , vs. 8. ft. Daer na van zulke , die meer byzonder opzicht hebben, tot beledigingen , vs. 9. 8. Ende eyndelick, om mijne beftuuringen, welke ik, omtrent het ontwijken der vervolgingen, te geven heb, te befluiten, (e~) zijt alle , wie of hoedanige gy ook wezen moogt, eensgefint, door het zelve te gevoelen en te fpreken, over de grondwaerheden van het Euangelie, voornamelyk door dezelvde gezindheid te betonen , om de zaek van God, en elkanders wezenlyke belangen te bevoorderen, al» mede door het vermijden van alle twisten en gefchillen, in burgerlyke zaken. Zo doende zal het blijken, dat gy ten onrechte gelasterd wordt, als onrustige menfchen. Zijt medelijdigh, en zoekt uwen mede Christenen, die in druk zijn, alle mogelyke verligting toe te brengen, de broeders, die, met u, belijdenis doen van het Euangelie, vuurig lief hebbende, uit een rein hart, met innerlicke barmher> tigheyt beweegt, zo omtrent de noden van uwe med$ Christenen , als over den rampzaligen toeftand der ongelo. (O Rom. 12! 16. ende tgx 5. 1 Cor. 1: i». Pbilipi». 2: a. ende 3: 16. XXV. SEECn  144 I. PETRUS. III. vigen, die ook uw vleesch en bloed zijn. Weest vriendelick , in woorden, gelaet, gebaerden, en handelingen, zacht, befcheiden, toegevend, en hulpvaerdig, omtrent alle menfchen. Wacht u, van wraekzucht, wanneer gy, door anderen, beledigd wordt. 9, (ƒ) En vergeldt niet quaet voor quaet , of fchelden voor fchelden, het voorbeeld van den zachtmoedigen Verlosfer naervolgende; (vergel. Kap. II: 23.) maer fegent daerentegen hen/ die u, met fmaed en fcheldwoorden , bejegenen : wetende en geduurig bedenkende, dat gy daer toe geroepen zijt, Q) op dat gy fegeninge, welke, in het Euangelie, wordt aengeboden, foudt beërven. De herinnering der Goddelyke lievde, aen u, die even zo. onwaerdig waert, als anderen, zo gunstrijk bewezen , moet uw gemoed teder en ontfermend maken, omtrent uwe beledigers. Trouwens zoudt gy, daer God u zo veel heeft kwijtgefcholden, ook niet anderen verdragen en vergeven ? P. Deze vermaningen worden nader bevestigd en aengedrongen, vs. 10-13. a. De bevestiging zelve is ontleend, uit de verklaring van Gods woord, vs. 10-12. b. Daer na wordt 'er eene bedenking opgelost, vs. 13. 10. (//) Want de weg, welken men moet inflaen , om, zo veel mogelyk is, in rust en vrede te leven, is reeds oulings voorgefchreven, door den Koning en Propheet David, zeggende Pf. XXXIV: 13-17: wie het leven wil lief hebben, ende goede dagen fien, wie begeerte, heeft, tot een lang leven, onder het genot van voorfpoed en rust, en daer toe de gepaste middelen wil by de hand nemen, die ftille en bedwinge fijn tonge van het quaet; hy onthoude zich, van alle zulke redenen, welke, tot oneer van God, . (ƒ) Lev. 19: 18. Spr. 20: 25. eiule 141 eg. Mattli. 51 39. Rom. li: 17. 1 Cor. f>: 7. 1 TheiT. 5: 15. > ( g~) Matth. 251 34. l Tim. 418. O) Pfalm 34: 13, &c. Jac. 1: a6. ,  I. PETRUS. HL HJ God, pf tot nadeel .en verbetering van zijnen naesten, dienen kunnen, ende hy bedwinge fijne lippen, datfe geen bedrogh en fpreken, door zich te wachten, van immer iets te fpreken. het welk, met de waerheid en oprechtheid, ftrijdig is, het zy in den burgerlyken omgang, het zy ook wanneer het aenkoomt, op de belijdenis der leer van het Euangelie, zo in als buiten het gericht; 11. (i) Die wijcke af van het quade, hy vermijda alle zonden, vooral alle kwade behandeling van zijnen naesten , ende hy doe het goede, hy legge zich toe, op het betrachten van allerlei deugden, vooral van lievde, omtrent zijnen medemenfchen; die foecke. zo veel in hem is, den vrede, hy beyvere zich, om, zo veel het, met Gods eer en een goed geweten, beftaenbaer is, vrede te houden, met alle menfchen, ende denzelven verbroken zijnde te vernieuwen; ja hy jage denfelven na, met allen ernst en yver,. door allen fchijn te vermijden, dat hy iemand beledigen wil, en door het verdragen en vergeven van beledigingen. Dan zal de broederlyke lievde bloeien, dan zullen de vyanden der waerheid moeten erkennen, dat het Euangelie beminnelyke menfchen make, en dit zal de rechte weg zijn, om goede dagen te zien. Ja dus doende zal men de Goddelyke gunst en goedkeuring erlangen. 12. Want de oogen des Heeren zijn over de rechtveerdige; Hy befchouwt de zulken, die zich, op de uitöeffening van Godsvrucht en menfchenlievde, toeleggen, met oogen van toegenegene goedkeuring, en waekzame lievdezorg, in welke omftandigheden zy ook verkeeren mogen, vooral wanneer zy, aen ran.pen en verdrietlykheden, zijn blootgefteld; ende fijne ooren zijn tot haer gebedt, Hy verhoort hunne gebeden, en redt hen, uit alle ongelegenheden; maer het aengeficht des Heeren, als dat van eenen geduchten wederpartijder, is, in gramfchap en veröntwaerdiging, tegen de gene die quaet doen, die hun vermaek zoeken, in de zonden, en in het benadeelen van 0') Pf- 37= «7. Jef. is iö. 8 Joh- vs. n. XXV. DEEL. K  H6 h PETRUS. III. hunnen naesten. Deze zullen de uitwerkfelen van Gods rechtvaerdige gramfchap , op eene zeer geduchte wijs , ondervinden. 13. Ende denkt niet, anderen zullen ons het leven bitter maken: want wie is 't die u quaet doen fal, indien gy navolgers zijt van het goet ? Het kan zijn . dat uwe vyanden, door uw voorbeeldig en beminnelyk gedrag, niet vermurwd worden, maer zy zullen u geen wezenlyk nadeel aen uwe zaligheid, of ter verftooring der ruste van uw gemoed, kunnen toebrengen, om dat God u bemint en voor u zorgt. (Vergel. Jac. I: 12. V: 12.) Dit laetfte ftuk behandelt de Apostel vervolgens met opBet , en zo koomt hy, als van zelvs en ongevoelig, tot het ander deel van zijne vermaning. gj. Vervolgens onderricht petrus deze Christenen, hoe zy zich te gedragen hadden, wanneer zy, gelijk toen zeer gewoon was, in weerwil van hun godzalig en voorbeeldig gedrag, verdrukkingen ondergaen moesten. Dan kwam het'er eerst op aen, om te toonen, dat zy echte Christenen waren, en zulk een gedrag te leiden, het welk, ter verheerlyking van God, van christus, en het Euangelie, dienen konde, Kap. III: 14-22. J. De Apostel maekt eerst eenen gepasten overgang , tot dit gedeelte van zijne vermaning , vs. 14a, en B. Daer na koomt hy, Ut zijne beftuuringen zelve, om deze Christenen, tot het Godvruchtig doorjlaen van de verdrukkingen, aen te moedigen, Kap. III: 14''— ft, Hy vermaent hen, om het lijden, het welk zy onfchul' dig ondergingen , door het getuigenis van een goed peweten, onierfteund, kloekmoedig af te wachten, vs. i4b-16. a. Zy moesten onverfchrokken, voor de zaek van christus en het Euangelie uitkomen, vs. 14", 15fl. De Apostel waerfchouwt hen, tegen lafhartigheid, in dit geval, vs. i4b. 6. m  I. P E t R Ü S. III. i4? D. Hy wekt hen op , tot eene kloekmoedige belijdenis der waerheid, vs. 15. Ir. Zy moesten de vyanden van het Euangelie , door hun gedrag , befchamen, vs. 16. H- (k) Maer indien gy oock lijder, om der gerechtigheyt wille , fo zijt gy faligh.: (/) ende en vreeft niet uyt vreefe van haer, noch en wert niet ontroert: • De Apostel maekt eenen zeer gepasten overgang, tot*het ander gedeelte van zijne vermaning, de verdrukkingen be* treffende, en legt daer in den grond van zijne volgende beftuuringen, vs. 14": maer, indien gy ook lijdt, om der gerechtigheid wil, zo zijt gy zalig. — Hier leert hj deze Christenen, in algemene bewoordingen, op welk eene wijs zy het lijden ondergaen moesten, en met welke troostgronden zy zich bemoedigen konden. Hy bindt dit korte voorftel zeer voegzaem, aen het vorige, door de woordekens, maer ook. „ Ik houde niet alleen ftaènde, (wil hy zeggen) dat niemand u eenig wezenlyk „ nadeel zal kunnen toebrengen, maer ik beweer ook, dat „ gy , wanneer gy de verdrukkingen betamelyk ondergaet, „ even daer door zalig zijt." Evenwel hy bepaelt het geval, het welk hy bedoelt, zeer wijsfelyk, zeggende, indien gy lijdt, om der gerechtigheid wille. —■ Hy heeft het oog, op openbare vervolgingen » welke zeer gewoon waren, in de eerfte tijden van het Christendom; vervolgingen, by welke men, den Christenen al* lerlei mishandelingen, en zomtijds den wreedften dood aendeedt. Dan, daer men zelvs zijn lichaem zou kunnen overgeven, om verbrand te worden, zonder daer van eenig nut te hebben; (vergel. 1 Cor. XIII: 3.) zo bepaelt de Apostel het geval, in het welk de verdrukkingen het wezenlyk heil der Christenen bevoorderen konden. Het was wanneer zy lijden moesten , om der gerechtigheid wille. Wanneer wy, . C*) Matth. 5: 10. 1 Petr. a: zo. ende 4: 14. rn Ier. 8; 12. Teren, ui. ' T' XXV. DEEL. K %  i48 1. P E T R U ?. III. met deze woorden, de uitfpraek van den Heiland zelven, Matth. V: 10-12, vergelyken, zuilen wy 'er uit leeren, dat het lijden om der gerechtigheid wille het zelvde zy, als te lijden om christus wil. Men denke dan, aen iemand, die, om het ombellen en belijden tier leer van christus Euangelie , mishandeld en verdrukt wordt , door de vyanden der waerheid, en dat lijden geduldig en zachtmoedig ondergaet, met een blymoedig hart, en met ftandvastigheid. „ Die, op deze wijs, lijdt, (zegt de Apostel) is zalig, „ het zwaerfte lijden zal niet alleen geen het minfte nadeel, ,, aen de bevoordering van zijne zaligheid , toebrengen, ,, maer zelvs zal daer door zijn wezenlyk geluk aenmerkelyk „ vermeerderd worden." Trouwens langs dezen weg, wordt de oprechtheid van zijn geloov openbaer; (vergel. Kap. I: <5, 7.) hier door wordt hy geöeffend, in allerlei Christelyke deugden; hier onder geniet hy de uitnemendfte vei troostingen; en eindelyk zal hy de eerekroon der eeuwige zaligheid ontvangen. (Vergel. Rom. VIII: 18. 2 Cor. IV: 17. Jac. I: -12. Openb. II: 10. III: 4, 5.) Op dezen gelegden grond nu, bouwt de Apostel vervolgens zijne beftuuringen. Hy waerfchouwt, tegen lafhartigheid vs. i4b: vreest niet, uit vrees van hen, noch wordt niet ontroerd. Vreest niet uit vrees van hen.—- Eigenlyk ftaet 'er, vreest hunne vrees niet. Hunne vrees , dat is , de vrees van de vervolgers, kan hier, overëenkoomftigmet de Godfpraek van jesaias, Kap. VIII: 12, waer uit hier eenige gezegden ontleend zijn , die vrees beteekenen , welke de vervolgers, door hunne mishandelingen, den Christenen zochten aen te jagen. Daer voor moeiten zy niet vrejen , zich daer door niet laten vervaerd maken, door tot moedeloosheid en wanhoop te vervallen, maer in tegendeel kloekmcedig en ftandvastig zijn, onder alle fchrikbarende bedreigingen en geweldenaryen. — Ten blijke, dat de Apostel hier zulk eene vrees bedoele, voegt hy 'er by, wordt niet 'ontroerd. Het Griekfche woord geevt eigenlyk zulk eene beweging of fchudding te kennen, waer door iets, uit zijnen ftand, gerukt wordt. De Apostel wil derhalven zeggen, dat de Christenen zich, door  J. PETRUS. mi 149 door de woede van hunne vyanden, nooit dermaten moesten laten beroeren, dat zy daer door , als het ware, over hoop geworpen wierden, door iets te doen of te laten, waer door de eer van God en christus zou verkort, de belijdenis van het Euangelie verzaekt of hun geweten bezoeteld worden. *5- (m) Maer betoont eenen onverfchrokken heldenmoed , in het rondborftig belijden van de waerheid; heyligt eu verheerlykt Godt den Heere in uwe herten, door zijne deugden te erkennen, door te vertrouwen op zijne belovten, door, met aflegging vm alle vrees en vervaerdheid, geduldig en ftandvastig te zijn, zelvs onder de geweldigfta verdrukkingen; (h) ende zijt altijt bereydt tot verantwoor iinge aen een yegelick die u rekenfchap afeyfcht van de hope die in u is, met fachtmoedigheyt ende vreefe. Zy moesten altijd bereid zijn, tot verantwoording, aen eenen iegelyk, die hen rekenfchap afeischte van de hoop , welke in hen yvas. Zy, die de leer van het Euangelie, met een gelovig hart, omhelsden, hadden ook eene levendige hoop in ziek, eena gegronde hoop, op de vervulling der dierbare belovten, welke de God der waerheid doet, in het Euangelie. — Omtrent deze hoop, werdt hun dikwijls rekenfchap afgeëiseht. De Apostel fpreekt eigenlyk, volgens de kracht der grondwoorden, van zulken, die naer reden vraegden van de hoop dezer Christenen. Het was namelyk, in dezen tijd, zeer gewoon, dat de Christenen ondervraegd wierden, omtrenr de redenen en gronden van hunne hoop, naer den inhoud van de leer des Euangeliums, en het gene hen bewoog, oia dezelve te omhelfen. Dit gefchiede zomtijds buiten, maer vooral in het gericht Zy werden menigmalen, als lieden, die eenen fchadelyken aenhang uitmaekten , en hoogst vei> dervelyk waren, voor de menfehelyke Maetfchappy, door de vyanden der waerheid , voor het gericht getrokken. He£ laetfte geval bedoelt de Apostel hier byzonder. Dan kwam het 'er op aen, om God den Heer, door eene kloekmoedige belijdenis der waerheid, verheerlyken. 'lijf (») Jo.b ii 21. (a) pf. 159: 4c. Ilaid. 4: 8. XX V/ ceel. K 3  ?5o I. PETRUS. HL moesten daerom altijd bereid zijn , tot verantwoording. Deze verantwoording moest beftaen, in eene grondige en vrymoedige verdediging van het Christendom, in een betoog, dat de hoop der Christenen, op redelyke gronden, gevestigd , en zo fterk ware, dat zy, daer door gefterkt, zelvs den wreedften dood gemoedigd konden onder de oogen zien; als mede dat de leer van het Euangelie ftrekte, ter bevoordering van Gods eer, van het welzijn der Maetfchappy, en van 'b menfchen wezenlyk geluk, en in eene bondige wederlegging van de lasteringen , welke , door de vyanden der waerheid, tegen het Euangelie en deszelvs belyders, werden ingebracht — Tot zulk eene verantwoording, moesten zy altijd bereid zijn. Het Griekfche woord geevt zo wel eene bekwaemheid, als eene bereidwilligheid, te kennen. Trour wens de bereidwilligheid zou , zonder de bekwaemheid % weinig baten kunnen. Deze Christenen moesten zich derhalven naerftig toeleggen, om eene gegronde kennis te hebben, .van de leer des Euangeliums, en van de bewijzen voor hare waerheid; ook moesten zy altijd, by alle gelegenheden, byzonder als zy, voor den rechtbank, geroepen werden, ter verantwoording van het Christendom, gereed zijn, om de gronden van hunne hoop vrymo.edig op te geven, en allen laster der vyanden mannelyk te wederleggen. Maer zou deze verantwoording, met eenig uitzicht op eenen goeden uitflag, gefchieden, dan moesten zy alles zorgvuldig vermijden, wat den vyanden der waerheid de minfte aenleiding, tot verdere verbittering, geven konde. Zy moesten hunne verantwoording doen , met zachtmoedigheid en vrees. — Met zachtmoedigheid , zy moesten, in zulk een geval, wel zorg dragen, dat hun, hoe fmadelyk zy ook bejegend wierden, geen hard of bitter woord ontviel, maer het geduld van hunnen Goddelyken Meester naervolgen , die, wanneer Hy gefchplden werdt, niet weder fchoidt, en, wanneer Hy. lijden moest, niet dreigde, (verg. Kap. II: 23.) — Hier moest nog de vrees bykomen, een eerbiedig ontzach, Voor d? Overheden, in welker tegenwoordigheid zy zich Verantwoordden. 16.. Ende hebt een goede confQientïe, laet het in- vren-  I. PETRUS. III. i5l wendig getuigenis, van de oprechtheid uwer beginfelen en bedoelingen, u bemoedigen, om, in geval van verantwoording, vry en blymoedig te fpreken, ter verdediging van da waerheid. Wacht u, van alles, wat uw geweten zou kunnen bezwaren en verontrusten, (0) op dat in 't gene fy , die vyanden zijn van het Christendom qualick van u fpreken, als van quaetdoenders, als of de Christenen fcbandvlekken waren van het menfchelyk geflacht en allerfchade» lykfte werktuigen van den burgerftaet, fy befchaemt mogen worden die uwen goeden wandel in Chrifto lafteren. Dan zullen zy zien, dat de lasteringen, welke zy gewoon zijn den Christenen ten laste te leggen , ongegrond en vatsch zijn, en, wanneer zy, door uwe verantwoording, nadere kennis krijgen, van de leer des Euangeliums , zullen zy befchaemd worden, over hun kwaedfpreken, en verdommen, dat zy, door onkunde, vooröordeelen, en ligtgelovigheid , aen zulke kwade inboezemingqn 4 nopens het Christendom, gehoor gegeven hebben. (B. Deze beftuuringen, vs. 14-16. opgegeven, worden vervolgens aengedrongen, Kap. III: 27-22. De Apostel vat dis ftuk van achteren op , zo dat hy de laetfte vermaning het eerst aendringe. a. Hy had deze Christenen vs. 16. opgewekt , om hunnb. vyanden, door een onè'rgerlyk geweten , te hefchameru Deze vermaning dringt hy nader aen, door hun onde% het oog te brengen, dat het veel uitnemender zy, zonder fchuld, te lijden, dan zich, van eenigs misdaed, bewust te wezen, vs. 1. f._ 17. Want het is beter dat gy weldoende Cindiea at de wille Gods wil) lijdet, dan quaet doende. petrus verönderftelt het geval, dat het Gode beliaegda de Christenen, aen vervolgingen, bloot teftellen, daeraan zegt hy, indien htt de wil van God wil. —» Zy moesten da verdrukkingen, zo veel het, met een goe,d gewetsa ^ ïiSj C 0) Tit. 2: 8. 1 Petr. w ï»a 15,  i5a L PETRUS. HU ftaenbaer was, zoeken te ontwijken, maer wanneer dit , zonder kwetfing van hun geweten, niet gefchieden kon, en het, uit de omftandigheden, bleek, dat het Gods wil was, om hen, langs eenen weg van lijden, te beproeven, dan was het beter, wel doende, te lijden, den kwaed doende. —~ Zy zouden, weldoende, lijden, wanneer zy onfchuldig, alleenlyk om de belijdenis van het Euangelie, mishandelingen ondergaen moesten; maer zy zouden, kwaeddoende, lijden, wanneer zy den eenen of anderen misftap begingen , die , fchoon in zich zelven gene grote misdaed zijnde, evenwel van de vyanden der waerheid zodanig kon vergroot worden, dat zy daer uit aenleiding namen, om het Christendom te lasteren , en hunnen haet, tegen de belijders van het Euangelie, den vryen teugel te vieren. — In het laetfte geval, zouden zy lijden, als kwaeddoeners. (vergel. Kap. IV: 15, 16.) Maer het was veel beter en nuttiger, onfchuldig te lijden, alleen om de belijdenis van het Euangelie. Trouwens die weldoende lijdt, wordt, doorzijn goed geweten, bemoedigd, maer die Iwaeddoenie lijdt, wordt, door zijn eigen geweten, befchuldigd en veroordeeld. Door iemand, die goeddoende lijdt, wordt God en christus verheerlykt; maer wanneer zich esn Christen het lijden, door onvoorzichtigheid, op den hals haelt, geevt hy aenleiding , dat het Christendom gelasterd worde, De A-postel had deze Christenen, vs. 14, 15. opgewekt, om, voor de Zaek van christus en het Euangelie, in weerwil van alle vervolgingen , onverfchrokken uit te komen. Deze vermaning dringt hy aen, door het voorbeeld van chris-. tus lijden, Kap. III: 18-22. 0, Deze drangreden wordt voorgejleld, vs. 18, 18. (j>) Want (of Immers) Cfariftus zelvs, die onè'indig heerlyke Perfoon , welken alle de Engelen aenbidden moeten, heeft oock eens, geduurende den ganfchen tijd «iines. levens, hier op aerde, voor 4e fonden. en om da- «Qlve, (f i Rot, §i e, Hebr. 9: 15 % uit j  tl PETRUS. HL i5S zelve te verzoenen, in den allerfterkften nadruk, geleden, hy rechtveerdigh voor de onrechtveerdige: op dat hy ons tot Godt fuude brengen. christus heeft ook eens, voor de zonden, geleden. Eene herinnering, welke by uitftek bemoedigende was, voor deze Christenen. — Had christus, hun Heer en hoofd, geleden , dan moesten zy zich geenszins verwonderen , dat zy hier in zijn beeld gelijkvormig wierden. — Had christus voor de zonden geleden, en dezelve, door dat lijden, verzoend, dan werden hun de verdrukkingen van God toegezonden , niet als van eenen vertoornden Richter, maer als van eenen lievderijken Vader. — christus had eenmael geleden , zonder dat Hy naderhand wederom in lijden gekomen is, om dat Hy de zonden volkomen en voor altoos verzoent heeft. (Vergel. Hebr. IX: ia.) Even zo zouden zy ook, na dat hun ftrijd voleindigd was, van alle lijden, verlost, en, met eeuwige heerlykheid, gekroond worden. Om den aendrang, uit dit heerlyk voorbeeld ontleend, nog llerker re maken, voegt 'er de Apostel by : Hy rechtvaerdig, voor de onrechtvaerdigen. —- christus was volmaekt rechtvaerdig en onfchuldig. (vergel. Kap. II: 22.) Hy heeft geleden voor onrechtvaerdigen, voor godlofe en doemwaerdige zondaren, (vergel. Rom. V: 6-8.) Deze lievde van christus moest hen dringen, om alles, voor Hem en zijne eer, over te hebben, en ganfchelyk niet bevreemden, wanneer ©ok zy geroepen werden, om onfchuldig te lijden. Hier by kwam nog het heilrijk oogmerk en vruchtgevolg van christus lijden; het is, op dat Hy ons tot God zoude brengen, dat is, ,. op dat Hy ons met God zoude verzoe„ nen, en ons den weg banen , tot Gods zalige gemeen,, fchap , hier in genade, en namaels in heerlykheid." —, Hadden nu deze Christenen zulk eene onfehatbare weldaed verkregen , door het borgtochtelyk lijden van den gezegenden Verlosfer, dan moesten zy ook alles, voor Hem, over hebben , en , wanneer het zo Gods wil mogt zijn , ook het zwaerfte lijden, voor zijnen naem, gemoedigd ondergaen, XXV. DEEL, K 5 v  154- ï. PETRUS. III. Ü. Deze drangreden wordt vervolgens nader uitgebreid, vs. i8b-22. De Apostel brengt- hun onder h t oog, hoe chris« tus , fchoon tot den dood toe vernederd, zijn lijden zegepralend ontworfteld, en daer door in ftaet was, om, met de hoogfte macht , bekleed, alles ten hunne beste te bejluuren, en hen tot God te brengen. 1. Deze aengelegene zaek wordt , in het gemeen, voor ge* field , vs. i8b, en, 2. In de by zonderheden , nader opgehelderd en bevestigd, vs. 19 - 22. l8h. Met dat heilrijk oogmerk, heeft ook christus geleden , die wel is gedoodet in het vleefch, maer leven-igh gemaeckt door den Geeft: • christus is wel gedood, in het vleesch. —— Met deze uitfpraek, fchijnt de Apostel eene bedenking te willen wechnemen, welke' welligt, by deze Christenen, konde opkomen. ,, Het is zo, (mogt iemand denken) christus heeft gebeden, „ zijnde, in alles, volmaekt onfchuldig, maer evenwel hy „ is ook,niet tegenftaende zijne onvergelykelyke verantwoor„ ding, onder de macht van zijne vyanden befweken, die ,, niet gerust hebben, voor dat Hy gedood ware; wat ligt '„ 'er derhalven, in dit voorbeeld, ter onfer aenmoediging, „ om allerlei vervolgingen kloekmoedig te ondergaen ? " Hier op antwoordt de Apostel: „ dit erken ik, christus is ge„ dood, Hy is zelvs eenen allergeweldigften dood geftorven, „ ondertusfchen is Hy maer gedood, in het vleesch, naer „ zijne vernederde menfcheiyke natuur, welke Hy had aen„ genomen." Ter nadere aenmoediging der gelovigen , vervolgt de Apostel; Hy is levendig gemaekt, Hy is uit de doden opgewekt, en heeft een onvergangelyk leven ontvangen, door den Geest, dat is, door de kracht van zijne Goddelyke natuur, welke meermalen de Geest genaemd wordt, (vergel. Rom. I: 4. 1 Tim. III: 16. Hebr. IX: 14 ) Nu het gene aen het hoofd gebeurd is, zal ook aen de leden gebeuren; zy mogen ook ge-  I. PETRUS. III. 155 gedood worden, maer zy zullen ook, met Hem, opgewekt en verheerlykt worden. Dat nu de verheerlykte christus volkomen in (laet zy,1 om de zijnen tot God te brengen, betoogt de Apostel, uit aenmerking van de heerlyke dingen , welke Hy oudtijds, door dien Geest, gedaen had en nog verrichtte, vs. 19-21» en van de macht, met welke Hy bekleed is, vs. 22. w—. Het eerfte ftuk vinden wy vs. 19-21. De Apostel fpreekt van het gene christus oudtijds gedaen had, vs. 19, 20. Met de herinnering van dit geval, wil hy hoofdzakelyk ieeren, hoe de Goddelyke Verlosfer oudtijds, by den fchromelyken ondergang der eerfte waereld, eene allerduidelykfte proev gegeven hebbe, dat hy, uit een algemeen verderv, die genen, welke Hy wilde, behouden konde; en dat zelvs door middel van zodanig iets, het welk hun den ondergang fcheen te zullen veroorzaken. f. Het gene christus verricht heeft vinden wy vs. 19, 201, en ■ff. Het uiiwerkfel daer van, vs. 20K 19. In den welcken hy oock henen gegaen zijn* de, den geeften (q) die in de gevanckenifle [zijnj gepredickc heeft, 20. (r) Die eertijts ongehoorfaem waren, (j) wanneer de lanckmoedigheyt Godts eenmael ver■wachtede in de dagen van Noë, als de Arke toebereydt wiert: waer in weynige ( (t) dat is acht) zielen behouden wierden door het water. De Apostel heeft het oog, op die grouwzame menfchen, die, ten tijde van noach , geleevt hebben. Deze befchrijvt hy, enten aenzien van hunnen tegenwoordigen rampzaligen toeftand, en met opzicht tot hun vorig beftaen. C?} 1 Petr. . CO C-enef. Cl 5. (O Genef. 6: 3, 14. Mattb. *4t 37. Luc. 17; 26. Rom. zi 4. (.O Gen. 8; i!. 2Petr. 2: 5. XXV. DEEL,  13*5 I. P E T R U S. HL Ten aenzien van hunnen tegen woordi|en rampzaligen toeftand , noemt hy hen geesten, dis in* de gevangenis zijn, vs. ip. — Door de gevangenis wordt zekerlyk de plaets der eeuwige pijniging verllaen , doorgaens de helle genaemd. Die plaets der rampzaligheid wordt meermalen de gevangenis genaamd; (vergel. Matth V: 25.) trouwens derwaerds waren de geesten, dat is de afgefcheidene zielen der hier be-. doelde booswichten, wanneer zy het lichaem, by den dood, verlaten hadden, door den eeuwigen Richter, verwezen, om aldaer, als in eenen kerker, tot het oordeel van den groten dag, bewaerd te worden. ' Met opzicht tot hun vorig beftaen, worden zy befchreven , als zulken , die eertijds ongehoorzaem waren, wanneer Gods langmoedigheid eenmael verwachtte, in de dagen van nüë , als d» ark werdt toebereid, vs. 20 . — Eertijds, toen zy hier op aerde verkeerden; in de dagen van noë, dien voorbeeldigen en godzaligen man ; wanneer de langmoedigheid Gods eenmael verwachtte, dat is, wanneer God de grouwzame menfchen, reeds jaren achter één , in zijne langmoedigheid, gefpaert had, om hen, op eene zachte wijs, tot bekeering uittelokken, en ten laetften nog éénmael eenen bepaelden tijd van 120 jaren ftelde, geduurende welken Hy hen nog verfchonen, en verwachten wilde, of zy zich ten laetften ook bekeeren zou den; (vergel. Gen. VI: 3.) op dien tijd, waren de bewoners van den aerdbodem ongehoorzaem, of, gelijk 'er eigenlyk ftaet, oniiverreedbaer; zy waten niet tot oveituiging te brengen. God wilde hen, door de kennelykfte blijken van zijne langmoedigheid , en door de prediking van den rechtvaerdigen koacii , tot nadenken en verbetering bewegen, maer zy hadden zich, tegen dit alles, verhard, en wilden zich niet laten overreden. — Door zulk eene hardnekkige ongehoorzaemheid, hadden zy zich die rechtvaerdige ftraf op den hals gehaelt, dat hunne zielen, voor eeuwig, tot de helfche gevangenis verwezen waren. Dezen rampzaligen geesten nu, heeft christus, in den Geest henen gegaen zijnde, toen ook gepredikt. Immers de Apostel zegt: in den welken, in welken Geest namelyk, door welken christus, in het vleesch gedood zijnde, is levendig ge-  L PETRUS. III. iS7 maekt; (vergel., vs. i8b,) in den welken Hy ook henen gegaen zijnde den geesten, die in de gevangenis zijn, gepredikt heeft; die eertijds ongehoorzaem waren enz. — Gods eeuwige Zoon ging reeds, voor zijne koomfte in het vleesch, henen, om den wil van zijnen Vader te doen, en , als afgezant van zijnen Vader, heeft Hy reeds den ongehoorzamen en hardnekkigen menfchen gepredikt , die , ten tijde van noach , leevden. Hy heeft hun gepredikt, dat is, volgens de 'kracht van het grondwoord, als een boetgezant, dezen wederfpannelingen optnlyk , en met allen ernst en aendiang, toegeroepen, dat zy zich, voorden hogen God, veröotmcedigen zouden, en hunne hemeltergende ongerechtigheid afbreken, door de bekeering; eer de toorn van den eeuwigen Richter, tot hun volflagen verderv, ontbranden mogt. — Maer hoe heeft christus, in dien tijd, gepredikt? De ïext zegt, door den Gee.it, door welken Hy is levendig gemaekt, dat is, door zijne Goddelyke natuur; voor zo verre namelyk Gods eeu« wige Zoon deze wederfpannige deugnieten, door den mond van noach, dien prediker der gerechtigheid, allerernftigsï liet waerfchouwen en vermanen , om toch te ontvlieden van den toekomenden toorn. Immers 'er is geen grond altoos» voor, om te beweeren, dat Gods Zoon reeds toen ter tijd , gelijk Hy naderhand meermalen gedaen heeft, in eene zichtbare gedaente, onder de menfchen verfchenen zy. Het uitwerkfel van christus prediking wordt vs. 2öb. opgegeven ; als de ark toebereid werdt, waer in weinige , dat is, acht zielen behouden werden, door het water. Het grouwzaem menschdom dan van dien tijd was wel, ongelukkig fchoon rechtvaerdig, omgekomen, maer evenwel Gods eeuwige Zoon had eene kennelyke proev gegeven, dat Hy machtig zy, om te verlosfen. De eerfte uitwerking van christus prediking was de toe» bereiding der arke, als de ark toebereid werdt. — Over deze gefchiedenis zelve, vergelyke men Gen. VI. De ark werdt toebereid, geduurende dien tijd, dat de Goddelyke langmoedigheid éénmael verwachtte , naer de bekeering der godlofe menfchen, en derhalven geduurende de 120 jaren, welke hun nog, voor de laetfte mael, tot een uitftel gegeven waren. XXV. DEEI.  15» i. Petrus, ui. Dit was eene kennelyke proev van Gods wijsheid en goed* heid, dat Hy, voornemens zijnde, het ganfche menschdom te verdelgen, evenwel een middel verordende, tot behou* denis van eenigen. (vergel. Gen. VI: 8.) Het ander uitwerkfel van christus prediking was de behoudenis van eenige , fchoon weinige menfchen : waer in weinige, dat is acht Zielen, behouden werden, door het water. — Er werden eenige behouden inde ark. Zy, die, in de ark, hunne fchuilplaets zochten, werden bewaerd, van den algemenen ondergang, en dat wel door het water, voor zo verre dat het zelvde water van den algemenen vloed, waer in het grouwzaem menschdom deszelvs grav vondt, heeft medegewerkt, tot behoudenis van die weinigen, die zich in de ark begeven hadden, naerdien dezelve , op het water drijvende, hen behoedde, voor het verzinken in den afgrond. Dan zy, die gered werden, waren maer weinige, dat is, echt zielen of perfonen , noach namelyk , zijne Echtgenote, en zijne drie zonen, met hunne wijven, (verg. Gen. VI: 18.) Alleenlyk kan het in bedenking komen , of 'er niet meer menfchen behouden zijn, namelyk dienstknechten en dienstmaegden van noach en de zijnen , welke petrus niet behoevde te noemen, om dat de flaven oudtijds niet mede gerekend werden ; maer al zijn 'er eenige feedienden mede in de ark geweest, om, in al het werk, dat 'er dagelyks te doen was, de behulpzame hand te bieden, bleven het evenwel maer weinigen , die , in de ark , behouden werden. Ondertusfchen zou men de Griekfche uitdrukking, Welke de Onfen hebben overgezet door het water, vertalen kunnen in, of in het midden van het water, gelijk Rom. II: 27. (verg. IV: 11. en VII: 4.) anders ook geduurende het water, dat is, zo lang de zundvloed duurde, gelijk Luc. V: 5. Dan 'er is geen reden, om, van onfe Overzetting, af te wijken. Maer waer toe diende nu de herinnering van deze zeer merkwaerdige gebeurtenis, in ons geval? Om den Christenen, die in de verdrukking waren, onder het oog te brengen , hoe de Goddelyke Verlosfer , reeds van de vroegfte -tijden, getopnt had, dat Hy machtig was, om zulken, welke Hy  h PETRUS. III. i59 Hy wilde, uit eenen algemenen ondergang, te behouden, zelvs door middel van dat gene, het welk fcheen, tot hun verderv, te moeten dienen. -— Trouwens waren noach en de zijnen, uit den algemenen ondergang' gered, zelvs door de wateren van den alles vernielenden zundvloed, dan was de heer ook machtig, om de verdrukkingen van deze Christenen , ter bevoordering van hun wezenlyk heil, te doen medewerken; (vergel. Rom. VIII: 28. 2 Cor. IV: 17.) ja zo wel als de heer noach en de zijnen, uit den algemenen ondergang, geredt heeft, zou Hy ook zorgen, dat 'er, al kwamen vele Christenen door den dood om, evenwel eene Gemeente bleve. //♦ Wijders fpreekt de Apostel van het gene christus nog ver* richt, tot heil van de zijnen, vs. 21. 21. (v) Waer van het tegenbeek de Doop, ons nu oock behoudt, niet die een aflegginge is der vuyligheyt des lichaems, maer die een vrage is eener goeder confcientie tot Godt door de opftandinge Jefu Chrifti, Waer van het tegenbeeld de doop ons nu ook behoudt. —. Letterlyk ftaet 'er, in het Grieksch, door welken ook ons het tegenbeeld nu de doop behoudt. Het betrekkelyk door welken ziet wederom duidelyk op den Geest van christus, van welken vs. i8b. gefproken is, namelyk zijne Goddelyke natuur. Door dezen Geest, door de kracht van christus eeuwige Godheid, behoudt de doop nu ons, die het tegenbeeld zijn, namelyk van die weinige menfchen, die, uit den algemenen zundvloed behouden zijn. Maer wat wil dan de Apostel met deze woorden zeggen ? Door den doop verftaet men gemeenlyk den Christelyken waterdoop, door welken wy, der gemeenfchap van christus Kerk, worden ingelijvd. Dit is de bron van het misverftand. De Apostel zelvs leert het tegendeel allerduidelykst, wanneer hy nader verklaert, welken doop hy bedoelde, zeg- (v) Epii. 5: 26. XXV. DEEL.  ióo I. PETRUS. lil. gende : niet die eene aflegging is der vuiliglteid van hit liehaem, maer die eene vraeg is van een goed geweten Ut God.'— Onfes erachtens moet hier de doop zinbeeldig genomen wor» den, voor rampen'en onheilen, even als Matth. XX: 22, 23. Luc. XII: so, byzonder voor die verdrukkingen, welke dezen Christenen, van de vyanden der waerheid, om de belijdenis van het Euangelie , werden aengedaen. — Deze1 doop was niet de aflegging der vuiligheid van het lichaem. „ Wanneer ik hier, van den doop, fpreek, (wil de Apostel zeggen) „ bedoel ik genen eigenlyken en uitwendigen doop , „ met water, waer door flechts het lichaem, van deszelvs „ vuiligheid , gezuiverd wordt, niet eene indompeling of „ overftorting met water, maer den zinbeeldigen doop der „ verdrukkingen; deze zinbeeldige doop, waer in men, als „ met rampen en onheilen, overgoten wordt, is eene vraeg „ van een goed geweten tot God." Wanneer wy in de plaets van eene vraeg, vertalen een onderzoek , zal het voorftel veel duidelyker wezen. — De doop der verdrukking was, voor deze Christenen, een onderzoek van een goed geweten tot God, voor zo verre de oprechtheid van hun geloov, en de goede gefteld"heid van hun geweten, door de mishandelingen, welke zy ondergaen moesten, werd op den toets gefteld. (vergel. Kap. I: 7. Jac. I; 2-12.) Het ganfche voorftel koomt, volgens de gelegde gronden hier op neder: „ Door de kracht van christus Godheid, „ door den Geest, worden wy ook nu, (die als het ware een „ tegenbeeld uitmaken van die perfonen, welke, in de ark, „ behouden zijn, en met welke wy in zo ver eenige over„ koomst hebben) door den doop der verdrukkingen behou„ den, voor zo ver die zelvde verdrukkingen, welke, voor „ de ongelovigen, rechtvaerdige ftraffen van hunne zonden ,, zijn, ten onfen opzichte, dienstbaer zijn, aen de bevoor. „ dering van onfe eeuwige belangen ; even gelijk noach, ,, door middel van die zelvde wateren des zondvloeds, met „ de zijnen , gered is, door welke de godlofe menfchen „ van dien tijd zijn omgekomen. Wanneer ik hier van den „ doop fpreek, bedoel ik niet, eenen eigenlyken gezegden „ doop met water, waer door het lichaem, van uitwendige » viïi-  i PET R ü S. III. i6, i, vuiligheid , gezuiverd wordt, maer den zinbeéldigen doop „ der verdrukkingen, door welken de oprechtheid van ons „ geloov, en de goede gefteldlieid van ons geweten, op de „ proev gezet en onderzocht-wordt." ' De Apostel voegt er nog by, door de opflanding van jesus christus. — Het gene de Apostel zegt, ter nadere befchrijving van de* dpop, welken hy hier bedoelt; dat dezelve is niet eene rflegging der vuiligheid van het lichaem, maer een onderzoek van ten goed geweten tot God, moet, naer ons inzien, als eene tusfehenreden, befchouwd worden, en dan behoren de woorden, door de opflanding van christus jesus , tot.het béhouden, op deze wijs, „ de Goddelyke kracht van - „ den Verlosfer brengt te weeg, dat de doop der verdruk„ kingen, welken wy, om de belijdenis van het Euangelie, ondergaen moeten, ons behoude, en mede werke, ter be„ voordering van onfe eeuwige zaligheid, door middel, der „ opflanding van jesus christüs; voor zo ver deze de grond „ is van alle onfe uitzichten, op wezenlyk en eeuwig heil .„ (Vsrgel. Ro:n. IV: 25.") Ondertusfchen maekt hier de Apostel nog eens melding van christus opflanding , om eenen gepasten overgang te ■ hebben, tot het volgend ftuk, zijnde een kort maer zaekrijk vertoog, over de macht, met welke de verheerlykte Mid. delaer bekleed is, vs. 22. — De Apostel fpreekt vs. 22, van de onbepaelde macht, met welke christus bekleed is,' zo dat Hy machtig zy, om de zijnen, uit alle ongelegenhe' 'den, te verlosfen. 22. (*) Welcke is aen de rechter[>«r] Godts, op de hoogst mogelyke eerplaets, verheven zijnde, ornnid. deiyk naest het luisterrijk teeken van Gods byzondere tegenwoordigheid, na dat Hy opgevaren is ten hemel,"de Tingelen, ende machten, ende krachten , de Aerts* Engelen , en de meest verhevene van alle gefchapene verftam den; (Vergel. Eph. I- 2r.) hem onderdanigh gema,ckc Zijnde. Daer Hy derhalven eene onbegrensde macht bezit, {Eph. 5: ce. XXV. DEEL. L  i<52 I. PETRUS. III. en boven al!e gefchapene wezens , ook de voortrefFelykfte van dezen onvergelyk verre veiheven is , kan Hy ook de verdrukkingen ten uwen beste beftuuren, en u, uit alle noden, verlosfen. HET IV. KAPITTEL. C. Hier op volgt eene uitvoerige vermaning, tot eenen heiligen •wandel, in alle opzichten, vs. i-'iï. A. He Apostel maekt eenzn gepasten overgang, tot deze ver¬ maning , vs. iaj en B. Stelt daer op de vermaning zelve voor, vs. i^-u. tt. In het algemeen wekt hy deze Christenen op, tot eenen heiligen wandel , vs. ib ■ 6. a. De vermaning zelve vinden wy vs. il>, 2. h. Zy wordt, door kraclrtige beweegredenen , nader aengebonden , vs. 3 - 6. 0, Uit aenmerking der verfoeilykheid van hun vorig wangedrag , vs. 3, 4. Ü. Uit overweging van deszelvs rampzalige gevolgen , vs. 5, 6. 1. £)Ewijle dan Chriftus voor ons in het vleefch geleden heeft, (a) fo wapent gy u oock met de felve gedachte, [b) [namelick'] dat wie in het vleefch geleden heeft, aie heeft opgehouden van de fonde, De woorden van het eerfte vers zijn ongemeen duister, immers volgens onfe Vertaling; de gedachte, met welke de Christenen zich, in naervolging van den Verlosfer, wapenen moesten, zou deze zijn, dat wie in het vleesch geleden heeft enz. Dit fchijnt ons volftrekt onverftaenbaer, en de verklaringen , welke men 'er aen heeft willen geven, zijn zeer onderfcheiden en gedrongen. Wan- (<0 Hebr. ia; 1. (}) Rom. 6: 7.  I. petrus. IV. i6j Wanneer men de inlasfching namelyk wechneemt, en, in plaets van dat vertaelt want, zal de zaek duidelyker worden, op deze Wijs : dewijl dan christus vxr ons in het vleesch geleden heeft, zo wapent gy u ook met dezelvde gedachte: want die in het vleesch geleden heeft, die heeft opgehouden van de zonde. — Het Griekfche woordeken , het welk de Onfen door dat vertalen , heeft zeer gemeenzaem de beteekenis van want. (Vergel. Matth. V: 3. VI: 5, 13. vil: 13 14, enz.) Om eenen gepasten overgang te maken, tot, de volgende vermaning, herhaelt hy nog eens, uit het vorige, het gene hy, omtrent het lijden van christus gezegt had. (verg. Kap. III: 18.) Het is, als of hy dus redeneerde: „ christus, „ gelijk ik zo even herinnert heb, heeft, als Borg, voor ,, ons en in onfe plaets, in het vleesch, in zijne menfchelyke ,. natuur, in den allerfterkften nadruk geleden; Hy onder„ ging dat lijden tca eenemael onfchuldig, Hy was de recht„ vaerdige by uirnemenheid; Hy onderging dat lijden, met „ een onnavolgbaer geduld." — De Apostel leidt daer uit de verplichting dezer Christenen af, zo wapent gy u ook met dezelvde gedachte. Met welk eene gedachte? — Het woord, door gedachte vertaelt, beteekent eene overlegging , welke men by zich zelven maekt, en waer mede het gemoed zich bezig houdt. Nu hieldt christus zich, onder het lijden, bezig, met die gedachte en overlegging, dat hy het zelve geduldig, en zonder aen wederwraek te denken, ondergaen moest. (Vergel. Kap. II: 21 - 23.) — Met deze zelvde gedachte nu, wasr mede christus zich bezig hieldt onder zijn lijden, moesten ook deze Christenen zich wapenen en verfterken, onder dg verdrukkingen, welke hun werden aengedaen, en daer door betonen, dat zy echte naervolgers van den Verlosfer waren. Want, (deze is de drangreden) wie in het vleesch geleden heeft, die heeft opgehouden van de zonde. Deze uitfpraek kan zekerlyk niet op christus worden toegepast, dia nimmer zonde gedaen heeft, (vergel. Kap. II: 22.) Het moet derhalven , van eenen gelovigen, verftaen worden. De zaek zal klarer wezen, wanneer wy het dus vertalen, die in het xxv. deeu l a  i(54 I. PETRUS. IV. vlcesch geleden heeft, die is bedwongen en teruggehouden Van de zonde. In dien zelven zin van bedwingen en terug houden,, gebruikt onfe Apostel'het woord, het welk de Onfen overzetten, door ophouden, allerduidelykst,. Kap. III: 10. De zakelyke zin is derhalven, op de gelegde gronden, deze: „ christus heeft het meest duldeloos lijden, met eene „' onnavolgbare lijdzaemheid ondergaen , en zich bezig ge„■ houden, met die óverlegging, dat Hy aen gene weder.wraek denken moest; wapent en fteiRt ook gy lieden, als „ echte naervolgers van den Verlosfer, uwe harten, met „ die zelvde overlegging, onder de mishandelingen , welke „ u worden aengedaen. Trouwens zy dienen tot uw we. ,, zenlyk nut; gy wordt, door de verdrukkingen, van de „ zonde, terug gehouden." Deze is, naer mijn.inzien, de mening van den Apostel. — ()p dezen gelegden grondflag nu , laet hy eene uitvoerige vermaning, tot eenen heiligen wandel, volgen. Hy verklaert, waer in dat terug gehouden worden van de zonde gelegen zy , vs. 2, 2. (c) Om nu niet meer nae de zondige begeerlickheden der godlofe menfchen, en vooral der grouwzame Heideren, maer nae den wille Godts, en de heilige voorfchrivten, welke Hy ons, in het Euapgelie, gegeven heeft; (Vergel. Rom. VI: 10, n.) den tijt die overigh is in het vleefch in het lichaem hier om heilig te leven. 3. (i) Want (of Immers) het is ons over genoegh dat wy den voorgaenden tijt des levens, voor dat wy tot het Christendom bekeert waren, der grouwzame Heydenen wille volbracht en hunne godlofe zeden naergevolgt hebben, ende dat wy zo lang gewandelt en ons hoogde veimaek gezocht hebben, in allerlei vuile ontuchtigheden , in tomelofe begeerlickheden , in wijufuyperyen, brafferyen , drinckeryen , ende grouweücke afgoderyen. 4. Waer in fy, de Heidenen namelyk, met welke gy vocrCO Rem. I4! 7. a Cor. 5:-15. Galat. 21 20. Èphef. 4's 24. I Ttieff. 5: 10. Hebr. 91 J4. {d) Eph. 4: 17.  % PETRUS. IV*. 165 voorheen gemeenzaem verkeert hebt; haer vreemt houden en zich verwonderen , als gy niet, gelijk voorheen, mede en loopt tot de felve uytgietinge der ov«rda'digheyc, ende en het Christendom, uit boosaerti^ heid, lafteren: Deze woorden fchijnen ons een allerduidelykst bewijs op te leveren, darde Christenen, aen welken deze Briev houJc bekeerde Jodengenoten geweest zijn. Voorheen, eer zy den Joodfchen Godsdienst hadden aengenomen , waren zy grouwzame en afgodifche Heidenen ; Jodengenoten .geworden hadden zy wel, den grouwzamen.afgodsdicnst vaeiwel g'-zegt, maer , voor het overige , . Bleev hun geurag even godlooss Zy deden, in ontuchtigheid, bras'feryen, dronkenfehappen, en andere ondeugden, nog met de Heideren mede, gelijk men zegt. Maer, tot het Christendom, bekeerd zijnde, hadden zy hun gedrag verandert en verbetert. Daer over waren de Heidenen verwondert, zy zagen het, met bevreemding, en lasterden hen. — De Heidenen lasterden en fcholden de Christenen. Zo gaet het doorgaens., das losbandige menfchen de zulken van hunne bekenden, die hun. gedrag verbeteren, lasteren en fchelden. Voor het overige hebben wy nog op te merken, dat do Apostel vs. 3, in den eerften perfoon fprekende, zich zelven mede jnfluite, om, langs dien weg, de beftraffjng erj waerfchouwing te verzachten, ten einde zy eenen des te ge. rederen ingang, in de gemoederen", hebben zoude. 5. Dewelcke Heidenen fullen rekenfchap geven, zo van hun grouwzaem geding , als van de lasteringen en. fcheldwoorden, welke zy tegun u uitbraken, aen den genen di.' bereydt ftaet om , iu den groten dag der algemene? vergelding, te oordeelen de levende ende de doode. 6. De verhoogde MidJelaer zal, in den groten dag, al ft» menfchen oordeelen, niet alleen die als dan nog leven zul. len, maer ook de dooden. (e) Want (of Trouwens) daeif toe is oock den dooden het Eiiangelium verkondigd geworden, op dat fy wel fouden geoordedt wordett O) lob, 5' 25- 1 Petr. 3< 19» XJCV*. DEEL, L 3  iU £ PETRUS. IV. nae den menfche in het vleefch, maer leven fouden nae Godt in den geeft Ook deze woorden zijn zeer duister, en worden uit dien hoofde zeer onderfcheidenlyk opgevat. — De grote vraeg, waer van alles afhangt, is deze, wat hebben wy, door de dooden, te verftaen ? Zommigen verftaen het zinbeeldig, van de Heidenen, die geestelyker wijs, door de zonde, dood waren, en van welks zommigen zich, op de prediking van het Euangelie, bekeert hadden, met dat gevolg, dat zy, fchoon naer den mensch in het vleesch, door vleefchelyke menfchen, vcröordeüd zijnde, evenwel naer God, volgens het Goddelyk oordeel, leven zoudm in den geest, en naer hun beste deel. — Onfe geleerde Randfchrijvers denken aen de godlofe menfchen der eerfte waereld, die, in den algemenen zundvloed, zijn omgekomen, voor zo ver dezen dooden, door noach, dien prediker der gerechtigheid, het Euangelie verkondigd is. (Vergel. Kap. III: 19, 20.) Deze zijn wel geoordeeld, dat is dan, geftraft, door den fchrornelyken zundvloed, naer den mensch in het vleesch, naer hun lichamelyk deel, maer zy leven naer God, door Gods genade, in den geest en naer hunne zielen. Volgens dit begrip zou petrus eenigermaten te kennen geven, dat zommigen der grouwzame tijdgenoten van noach zich nog ten laetften bekeerd hebben, en, fchoon zy, naer het lichaem, jammerlyk zijn omgekomen , evenwel, haer hunne zielen, eeuwig behouden zijn. % Dan wy, voor ons, zouden liever denken, dat de Apostel , fprekende van de dooden , het oog hebbe , op zulke Christenen, die reeds geftorven waren, byzonder zulken, die den marteldood ondergaen hadden. „ Dezen dooden is „ het Euangelie verkondigt; en zy hebben het zelve gelovig „ aengenomen; hier van is het vruchtgevolg geweest, dat „ zy wel naer den mensch in liet vleesch, dat is, door men- fchen, naer hunne; lichamen , als boosdoeners , veroor„ deeld, en, met den dood, geftraft zijn, maer evenwel „ zy leven gelukkig naar God, door Gods kracht en genade, in den gtest, en naer hunne zielen," Maer hoe koomt dan deze uitfpraek, in het verband van zaken , te pas , christus zal Sn levenden en de dooden eor- iee-  I. PETRUS. IV. 167 deelen vs. 5b, trouwens daer toe is ook den dooden enz,? —Onfes erachtens neemt de Apostel daer uit, dat hy vs. 5'". gefproken had, van het algemeen oordeel over levenden en dooden, eene gepaste aenleiding, om 'er eene gewichtige aenmerking , ter bemoediging van deze Christenen , onder de verdrukkingen, by te voegen. Hy herinnert hun, dat hunne medebroeders, die den maiteldood ondergaen hadden, reeds gelukkig leven, naer hunne zielen, en dat die gelukzaligheid, in den groten dag der jjlgemene vergelding, zoude voltooid worden. 0. Meer byzonder fchrijvt de Apostel, dezen Christenen, ver' fcheidene plichten voor, vs. 7-11. a. Eerst legt hy wederom eenen gef asten grondflag zijner vermaning, vs. 7a. b. Daer op laet hy de plichten zelve volgen, vs. 7b-n. Hy wekt hen op, 8, Tot ernst in hit bidden , vs. 7b. Ij. Tot onderlinge lievde, vs. 8. £, Tot herbergzaemheid, vs. 9. Ö. Tot de gemeenfchap. der heiligen, in het nuttig befte* den der onderfcheidene gaven, vs. 10, ir. 1. Deze plicht wordt voor gefchreven, vs. 10, na. Met opzicht tot het bedienen, vs. 10. Met betrekking tot hét fpreken, vs. na. 2. Deze plicht wordt aengedrongen, vs. nb. 7. (ƒ) Ende het eynde aller dingen is naeby: (g) Zijt dan nuchteren, ende waeckt in de gebeden. Het einde aller dingen is naby. —. Wat verftaet de Apostel , door het einde aller dingen ? Zommigen denken , aen het aennaderend oordeel der verwoesting , het welk eerlang, ovsr de Joden, zou worden uitgeöeffend; maer, bebalven andere redenen, welke wy, tegen dit begrip, zouden kunnen inbrengen , fchijnt de algemene uitdrukking ht ■ (ƒ) 1 Joh. 2: 13. Cg) E»c' al" 34XXV. DEEL. 1* 4  i63 1. P fi T R ü 0, iv. 4i-ler dingen niet wel, van het byzonder oordeel, over het joodfche volk , te kunnen verluien worden, Anderen menen, "dat de Apostel het oog hebbe, op het einde der waereld; maer dit is nog vene af; en petrus kon, in zijhen tijd, nog veel minder zeggen, dat het zelve naby ware Wy voegen ons lievst, by de zulken, die het verftaen van 's menfchen leven, zo dat de Apostel zeggen wille: ,. het „ einde van 's menfchen leven is naby, de dood nadert- en „ wanneer de mensch ftervt, nemen allen waereldfche'din„ gen, ten zijnen opzichte, een einde." Immers, wanneer men de uitfpraek in dezen zin neemt, levert zy eenen grond pp, en eene veel vermogende drangreden, tot de volgende vermaning, welke .'er , by wijs van gevolgtrekking, uit afgeJeid wordt: zijt dan nuchteren en wacht in de gebeden. Het nuchteien zijn beflaet niet alleen daer in, dat men zich onthoude, van wijnfuiperyen, brasferyen en dronkenfchap, (Vergel. vs. 3.) maer ook dat men zich wijsfelyk en verflandig gedrage, in onderfcheidei>e gevallen. (Verg. Rom. XII: 3-) Byzonder bertondt die wijsheid en voorzichtigheid daer in, dat deze Christenen, uit aenmerking, dat alle waereldfche dingen , tqn hannen opzichte ; eerlang een einde hebben zouden, hum:.e harten los maekten van alle tijdelyke zaken, belangen, voordeelen, en veimakcn. Zy moes» ten voorts waken in de gebeden, dat js, geduurig bidden , om bereid te zijn, tegen d3t de heer hen, door den dood, van hunnen post zoude afroepen. 8. Maer voor-al hebt vyerige uitgelekte en hartelyke liefde tot rnalkanderen. (Vergel. Kap. i: 22.) (/;) want de liefde lal , gelijk de wijste aller Vorften zegt gpreuk. X: 12. menigte van fonden bedecken, zy zal u bewegen ? om vele zwakheden en gebreken van uwe mede,broederen , met toeg_evenheid, over het hoofd te zien 9, (0 Zijt herbergfaem tegen malkanderen! wan»eer gy iemand entmoet, die, om de belijJenis der waer*8Ö| ¥an. M m ^ve, beroovd i5, (ty mm,^ ree-. Spreuck. 19? ia. (<) Rob,, 15: i3. Hebr. ,J: a. w i>h^  I. PETRUS. IV*. iCo reercn, maer met toegenegenheid, en eene gulle vriendeiykheid. (Vergel Rom. XII: 8. 2 Cor. IX: 7.) io. (I) Een yegelick gehjck hy, of naer de mate dat hy ondeifcheidene gave. van den Vader der lichten ontfangen heeft, [alfooj bediene hy defeive aen, en beizeede zijne gaven ten nutte van den anderen, ais guede uytdeelders en huisverforgers' der menigcrley genade en gaven Godts. De Gemeente wordt bier befchouwd , als het huis van God. Christenen, die, met buitergewone gaven , verwaerdigd zijn, worden aengemerkt, als huLverj'orgers van God, die , door het nuttig aenleggen van hut.r.e onderfcheidene gaven, aen de bevoordeling van het algemeen, moeten medewerken. . - 11. (m) Indien yemant, als openbaer Leeraer, fpreeckt, tot onderwijs.en ftichting der vergaderde menigte, [die fpreke] als de woorden Godts, zo dat zijne leer, met Go.is onfeilbaer woord, in alles overëenltemme; indien yemant dient, in het bezorgen der nooddruftigen en kranken, of eenige andere bediening, ten nutte der Gemeente, waerneemt; [die diene] ais uyc kracht die Godt verleent, met al bet vermogen, het welk God hem daer toe gegeven heeft; op dat Godt, de milde gever van alles goeds, aen wecken wy alle onfe gaven en vermogens hebben dank te weten, in en door ailen Christenen geprefen en vefheerlykt worde , door en met betrekking tot Jefum Chriftum, die de verdienende oorzaek is van alle zegeningen, welcken gezegenden Verlosfer, toekomt de heerlickheyt ende de kracht of de heerfchappy, in alle eeuwigheyt. Amen. CO sPr- 3' 2S. Rom, 12: 6. 2 Cor. 8: II. (as) J»r. *ji 22, XXV- DEEL, L 5  i?o 1. PETRUS. IV. D. De Apostel koomt weder, tot de verdrukkingen, welke dez» Christenen, om de belijdenis van het Euangelie, ondergaen moesten, en geevt hun daerömtrent ettelyke bejluuringen, tot hunne bemoediging, vs. 12-19. A. Zy moesten zich ganfchelyk niet verwonderen , dat zy mishandeld wierden, vs. 12. B. Maer zich in tegendeel verblijden, dat zy, in dit opzicht, aen christus gelykformig waren, vs. 13-18. ff. Deze vermaning wordt voorgefteld, vs. 13*, en, Met krachtige drangredenen, nader aengebonden , vs. I3h-i8. a. Om dat zy ook aen christus , in heerlykheid, zou¬ den gelijk gemaekt worden , vs. 13". b. Om dat zy 'er nu reeds de gezegende vruchtge¬ volgen van genoten , vs. 14. c. Om dat hun lijden van een volging, gezegt heb ,moet alleen betrekkelyk gemaekt worden, tot zulk een lijden, het welk iemand ondergaet, om den naem van christus, en om de belijdenis van zijn Euangelie, (Verg. vs. 14°;) dat daerom niemant van u en Hjde, uit hoofde van eenig misdrijv, het welk rechtvaerdig geftraft wordt, by voorbeeld als een dootflager , of dief, ofte quaetdoender, ofte als een die hem met een anders doen bemoeyt, of als eenig ander booswicht. De vyanden der XXV. DEEI.  174 I. PETRUS. IV. waerheid mogen u deze en dergelyke fchromelyke misdaden te laste leggen, betoont gy, fteeds door uw gedrag, dat gy, op eene boosaertige wijs, gelasterd wordt, en wederlegt die lasteringen , door uwen godzaligen wandel. 1(5. Maer indien [yemant lijdt] als een Chriften, alleenlyk daerom, om dat hy belijdt een Christen te zijn, zonder dat men hem, met grond, eenige misdaed kan ten kste leggen, die en fchame hem niet, hy rekene zich de mishandelingen, welke hy, om de belijdenis der waerheid, ondergaen moet, geenszins tot fchande, al moest hy nog zo vele fmaedheden verdragen. (Vergel. i Thesf. II: 2.) Zulken, die in lijden komen, om hunne wanbedrijven, hebben reuen , om zich te fchamen, maer een Christen té zijn , en daerom te lijden, is eene eer; hy vcrheerlicke daerom Godt in defen deele , of in dit opzicht, en hy danke God, dat hy waerdig geacht worde, om den naem van christus, te lijden. (Vergel. Hand. V: 40, 41. Phil. I: 7, 29. II: 12. III: 14.) 17. De tijd, welken gy beleevt, vordert dit lijden, (p) Want het is de tijt, dat het oordeel beginne van het huys Godts: ende indien het eerft van ons [begint] , (q) welck fal het eynde zijn der gene die den Euangelio Godts ongehoorfaem zijn ? Het oordeel zegt hier zo veel, als het ftrafgericht. (Verg. Luc. XXIII: 40. XXIV: 20. Rom. II: 2. XIII: 2.) Buiten allen twijffel heeft de Apostel het oog, op dat fchromelyk oordeel der verwoesting, het welk eerlang, door het zwaerd der Romeinen, over het Joodfche volk zou worden uitgeöeffend. — Het was nu de tijd , van God beflemd, dat dit oordeel begon, in die ellenden, welke de uiterfte verwoesting van Jerufalem moesten voorafgaen. — Dit oordeel zou beginnen, van het huis Gods, dat is, de Gemeente der Christenen, welke Gods huis is. (Vergel. 1 Tim. III: 16.) De zaek is deze, de oorlog der Joden, die nu reeds oproerig waren, tegen de Romeinen, zoude eerlang uitbarsten , en eenige der eerfte uitwerkfelen van het begin der ram- ' c/O Jer- 25: 29. Luc. 23: jj. (O Luc. 10; 12.  ï. PETRUS. IV. 175 rampen, zouden de Christenen gevoelen, gelijk de Heiland zelvs allerduidelykst voorfpelt had. (Vergel. Matth. XXIV: 9, 21, 22. Mare. XIII: 12, 13. Luc. XXI: 12: 16, 17, 20.) — Dit begin van dit oordeel was ook het begin van hunne verlosfing. De ongelovige Joden, die de oorzaken waren vaa de mishandelingen, welke hen werden aengedaen, zouden door de voltojing van dat oordeel, voor altoos verhinderd worden, om den Christenen verder nadeel toe te brengen. De Apostel vertoont daerom het fchromelyke der voltojing van dat oordeel, vs. 17b. Indien het gemelde oordeel eerst van mis begint, die Gods huisgenoten en de voorwerpen van zijne onderfcheidenda gunften zijn, welk zal het einde en hoe fchromelyk zal het voleindigde oordeel zijn der hardnekkige Joden, die het Euangelie van God ongehoorzaem zijn, zich van deszelvs waerheid niet willen laten overtuigen, en het zelve, door een moedwillig ongeloov, fmadelyk verwerpen ? 18. (r) Ende, indien de rechtveerdigè naemvlicks faligh en wort, waer fal de goddoofe ende fondaer verfchijnen ? Het is nauwlyks te begrijpen, hoe deze woorden zo veelszins kwalyk verftaen , en dikwerv misbruikt zijn , om de menfchen, regelrecht tegen de leer des Euangeliums, van het geloov af te fchrikken. De bron der dwaling ligt in het woord nauwlyks, het zegt zo veel, als bezwaerlyk, niet dan met grote' moeite. De gehele uitfpraek is overgenomen, uit Spreuk. XI: 3r 1 ziet den rechtvaerdigen wordt vergolden op de aerde, hoe veel te meer den godlof en en den zondaer, dat is: ti de rechtvaer,, dige Richter doet zomtijds den vromen , over eenigen „ misftap, zijn ongenoegen, in dit leven, gevoelen, en „ handelt Hy zo, met zijne gunstgenoten, hoe fchromelyk „ zal dan de ftraf der wederfpannige booswichten wezen?" Hier heeft de Apostel, volgens het ganfche verband van zaken, bepaeldelyk het oog, op het o©rdeel, het welk eer; CO Spr. 11: 31. XXV. nEEu  r~6 I. PETRUS. ÏVJ lang, óver de hardnekkige Joden, by de verwoesting var? Stad en Tempel, zou uitgeöeffend worden. Door de rechtvaerdigen verftaet hy de Christenen, en, door de godlojen en zondaers de hardnekkige Joden , die Gods Euangelie ongehoorzaem waren. (Vergel. vs. 17.) De rechtvaerdige Christenen werden nauwlyks, en niet dan .met-zeer vele moeite zalig; zy werden, tot de zaligheid, geleid, langs eenen zeer moeilyken weg, zy waren, aen veelerlei mishandelingen, blootgeileld, en eerlang zou het oordeel over de Joden, van Gods huis beginnen; (Verg. vs. 17.) zy zouden de eerfte uitwerkfelen van den vernielenden oorlog gevoelen. „ Handelt de alleen wijze God nu „ zo , met zijne byzondere gunstgenoten, (wil de Apostel zeggen) , kunnen deze niet zalig worden, dan langs eenen „ zeer moeilyken'weg van lijden, waer zullen dan de hard„ nekkige Joden, die godlofen en zondaers zijn in nadruk, „ by de voltojing van dat fchromelyk oordeel, verfchijnen ,• „ wanneer Jerufalem en de Tempel, te vuur en te zwaerd, zal verwoest worden ? " Waer zal de godlofe en de zondaer verfchijnen. De fpreekwijs fchijnt ontleend te zijn van een gehchtshov, voor het welk iemand, die onfchuldig is, vrymoedig verfchijnt, terwijl hy, die fchuldig is, fchroomt om zich te vertonen. Althans de LXX gebruiken het woord, in den zin van beoordeeld te worden, Gen. XLI1: 15, Hoe het zy, de Apostel geevt te kennen, dat de hardnekkige Joden, op de allerfchromelykfte wijs, zouden geftraft worden. Deze woorden behelfen derhalven niets minder , dan eene algemene waerheid welke, op het zalig worden van alle gelovigen, toepasfelyk is; maer zy zijn alleen betrekkelyk , op de Christenen van dien tijd, wanneer het oordeel begon van Gods huis. (Vergel. vs. i7n.) 19. So dan volgt uit al het beredeneerde, dat oock zy, die, om den naem van christus lijden nae den wille Godts, en volgens* zijne wijze beftelling, wel gemoed wezen moeten, onder alle verdrukkingen, zo dat fy hare zielpn, dat is hunne ganfche perfonen, \heni\ als den getrouwen Schep-  I. PETRUS. IV. i77 Schepper, aen welken zy hun ganfche beftaen verfcbuldigd zijn, en die alle zijne belovten onfeilbaer ter uitvoer brengt beveelen , en alle hunne belangen vertrouwelyk in zijne handen Hellen, met weldoen, onder het betrachten van deugd en Godsvrucht, om, in alles, een goed geweten te hebben. HET V. KAPITTEL. E. Eindelyk volgen 'er nog eenige gewichtige vermaningen 1 welke , door verfcheidené nadrukkelyke drangredenen, worden aengebonden , vs. i -11. ■A. Deze vermaningen hebben opzicht, tot byzondere plichten , vs. i- 5a. Zy betreffen et. De Leeraers, vs. i - 4. • a. Hunne plichten worde-i voorgefteld, vs. 1, 2a. b. De wijs wordt nader bepaeld, op welke zy moeten uit geö fff end worden , vs. 2^ , 3. c. De heerlyke beloning wordt befchreven , vs. 4. (S. De toehorers, vs. sa. -B. De andere vermaningen zijn meer algemeen, betreffend» alle Christenen , zonder onderfcheid, vs. 5!,-ir. tt. Deze vermaningen zijn drieërlei, vs. 5'' - 9. a. Tot nederigheid voor God en menfchen, vs. 5,J, 6". I. Tot een gelovig vertrouwen op God, vs. 7. c. Tot waekzaemhiid en tegenfland aen den duivel, vs. 8, 9- je. Dit [luk wordt , met eenen zegenwensch , en eene dankzegging tot God, befloten , vs. 10, 11. I. [)E. Ouderlingen die onder u zijn, vermane ick die een Mede ■ ouderlingn, ende getuyge des lijdens Chrifti ben, ende deelachtigh der heerlickheyt die geopenbaert fal worden Ouderlingen zijn, volgens de kracht van het woord, lig. XXV. DEEL. M  S73 P E T R U S. V, den van jaren van eenen gevorderden ouderdom. Hier heeft de Apostel buiten allen twijffel het oog, op de Leeraren, onder de Christenen, die zeer gemeenzaem Ouderlingen genaemd worden, van wegens de kundigheden,, het beleid, en de voorzichtigheid, met welke zy behoren begaevd te wezen. (Vergel. Hand. XIV: 23. Tit. I: 5. 1 Tim. V: 1, j, Xp) Deze Christenen waren wel verfpreid, door de Landfchappen van klein Afia, maer zy waren evenwel in Gemeenten verdeeld; zy hadden plaetfen, alwaer zy, tot het bywonen van den gemeenfchappelyken Godsdienst, te zamen kwamen; zy hadden Ouderlingen of Leeraers, die hen onderwezen, tot deze bediening, wettig gekozen, en, door eenen Apostel of Euangelist , met oplegging der handen, geordend. Deze Ouderlingen of Leeraers, die onder u zijn, zegt de Apostel, vermeien ik, om zich namelyk, in alle opzichten, van hunnen plicht te kwijten, en zich, in de bediening van het Euangelie, voorbeeldig te gedragen. Maer in welk eene betrekking, deed de Apostel deze vermaning? Hy noemt drie byzonderheden , zeggende ik, die een mede Ouderling, en een getuige van christus lijden ben, en deelachtig der heerlykheid, welke geopenbaerd zal worden. Hy had zich kunnen beroepen, op zijn Apostoliesch gezach , maer, uit nederigheid, en om des te meerderen invloed te hebben , op de gemoederen, befchrijvt hy zich, als een mede Ouderling; dat is, een Leeraer van het zelvde gezach, en van dezelvde waerdigheid, ab alle andere Leeraers, die zich niet, boven hen , verheffen , maer hen, met broederlyke toegenegenheid, vermanen wilde. Wyders noemt hy zich eenen getuige van christus lijden. — Hy was ooggetuige geweest van 's Heilands meest duldeloos lijden , byzonder in Gethfémane. Hy wist van 'naby, welke fmerten de Verlosfer ondergaen had, en welk een' onnavolgbaar .geduld Hy, onder dat alles, betoont had. Ook was hy een mondelyk getuige van 's Heilands lijden , voor zo verre hy het zelve allerwegen bekend maekte, als den algenoegzamen grond van verzoening en zaligheid. — Van deze byzonderheid maekt hy hier melding , om den Leera«  I PETRUS. V. I?p Leeraren onder het oog te brengen, dat hy, meer dan iemand anders, gezien had, hoe veel het den Verlosfer gekost had zijne Gemeente te kopen, met zijn eigen bloed; ten einde . zy daer door des te meer mogten worden opgewekt om yverig mede te werken, aen de bevoordering der belangen van die duur gekochte Gemeente hunnes heeren. Eindelyk zegt by nog. dat hy deelachtig was der heerlyk- heid, welke geöpenbaerd zal werden De heerlykheid , welke geopenbaerd zal worden, is zekerlyk de heerlykheid, welke de gelovigen na dit leven, in de gewesten der onftervelykheid genieten zullen. (Vergel. Rom VJII: 18.) Dezer heerlykheid was Apostel petrus deelachtig, voor zo ver hy 'er de beginfelen reeds van genoot, en eene zekere hoop bad, op de voltojing Dit onfchatbaer voorrecht fpoorde hem aen, om getrouw te zijn , in zijne bediening, en uit dit beginfel] vermaende hy de Leeraren , om zich yverig van hunnen plicht te kwijten. 2- Weydet de kudde Godts die onder u is hebbende oplicht [daer over] niet uyt bi-dwanffh' maer gewilliglick (bj noch öm vuyl gewin, maer met een volveerdigh gemoet: 3. (c) Noch als heerfchappy e voerende over het erfdeel [des Heeren , (d) maer [ah] voorbeelden der kudde geworden zijnde. Dus luidt de vermaning zelve: weidet de kudde Gods,'welke onder u is, hebbende opzicht daer over, vs. 21. De zinneprent is ontleend van het herderambt De Gemeente der Christenen heet hier de kudde Go s; eene kudde, om dat zy beftaet, uit eene menigte van menfchen, van onderfcheidene zoorten, die, ten opzichte van hunne belangen, voorzon, voedfel, beftuur, en befcherming, nodig hebben, even als eene kudde fchapen; eene kudde Gods, om dat zy het eigendom uitmaken van God, byzonder van den Goddelyken Verlosfer, die hen gekocht heeft, met zijn eigen bloed, C<0 Hartf. ao« 28, (*) 1 Tm. 3' %. Tic. u 7. CO j eer. ii 24. (dj mi 31 !?• 1 Tim. 4: 11. Tit. 2; 7. ^ J XXV. DEEL. M %  l8o E. PETRUS. V. Hand. XX: 28, die hen verzorgt, bewaekt, en befchermt, en die daerom vs. 4. de overfte Herder genaemd wordt. De Leeraers, aengemerkt als herders, moesten de kudde Gods weiden, dat is, zy moesten de Christenen verzorgen, • van het nodig zielenvoedfel , door hen te onderwijzen, raed te geven, te vermanen, en te vertroosten ; zy moesten hen beftuuren, en zorg dragen, dat zy, door onkunde, ongeloov, en vleefchelyke begeerlykheden, niet verleid wierden, om van den rechten weg af te dwalen; zy moesten hen, zo veel in hun vermogen was, befchermen, tegen de aenvallen van de vyanden der waerheid. Dit alles moest gefchieden , met denzelven yver, dezelvde opgewektheid, dezelvde toegenegenheid , en dezelvde belangneming in hunne welvaert, als een herder, voor zijne kudde, pleegt te zorgen. — Ten dien einde moesten de Leeraers opzicht hebben, over de Gemeente, en nauwkeurig acht geven, op de onderfcheidene belangen der Christenen, om elk, naer gelang van zijne omftandigheden, te verzorgen. — Dan dit weiden en opzicht hebben bepaelde zich alleenlyk, tot de kudde, welke onder hen was, tot de Gemeenten der Christenen in klein Afia, welke aen hun opzicht waren toevertrouwd. Zy waren gene Apostelen , Euangelisten , en Propheten, die, als buitengewone dienaers van christus , eene algemene zending hadden , maer Herders en Leeraers , welker opzicht zich bepaelde , tot byzondere Gemeenten. De wijs, op welke de Leeraers hunnen plicht moeten uitöeffenen, wordt nader bepaeld vs. 2b, 3, niet uit bedwang, maer gewilliglyk, noch om vuil gewin , maer met een volvaerdig gemoed enz. — Uit deze waerfchouwing en vermaning, mogen wy befluiten, dat zommigen der Leeraren, onder deze Christenen, zich gansch niet loffelyk gedragen hebben; dit gav den Apostel aenleiding, tot deze opwekking, welke hy zo ernftig voordek en aendringt. — Hy bedient zich, van eene drieledige tegenftelling. De eerfte is deze : niet uit bedwang , maer gewilliglyk. Het fchijnt, dat zommigen, tegen hun genoegen, tot Leeraren, gekozen waren, en hunne bediening, met weerzin, en uit  B PETRUS. V. ,3i uit leiwang waernamen. Dit was zeer te misprijfen, de zodanigen deeden /hun werk niet, met lust, yver, en engewektheid. Men moet de kudde Gods weiden gewilliglyk en bJymoedig, uit lievde tot God en menfchen, en het zich eene eer rekenen , aen het eeuwig heil van zijnen naesien mede te werken. — Hoe men, in deze Gemeenten, aen zulke onwillige Leeraren, gekomen zy, en wat de oorzaek van hunnen wederzin geweest zy, kunnen wy, uit gebrek van nodige berichten, niet bepalen. De tweede tegenftelling is, niet om vuil gewin, maer mei een volvaerdig gemoed. — Het was billyk, dat zy, die het Euangelie bedienden, van het Euangelie leevden; (Vergel. I Cor. IX: 14.) maer zulke Leeraers, die vuil gewin zoeken, en gene andere drijvveer hebben, dan het uitzicht op de bezolding, zijn allerverachtelykst. (Vergel. 1 Tim. VI: 5. Tit. I: n.) Zy moeten hun werk doen, met een volvaerdig gemoed', uit -het beginfel van eene hartelyke belangneming, in dé welvaert der Gemeente. Eindelyk is het nog vs. 3. niet als heerfchappy voerende, over het ervdeel des heeren, maer als voorbeelden der kuddl geworden zijnde. Ontkennender wijs , zegt de Apostel, niet als heerfchappy voerende, over het ervdeel. De uitdrukking der heeren wordt» in den Grondtext, niet gevonden , en is 'er, door onfs O vei zetters, ter nadere verklaring, ingelascht, om dat zy dachten, dat het gene hier het ervdeel heet, ftraks nader aengewezen worde, door de benaming van kudde. Volgens deze opvatting is de mening eenvouwig, dat de Leeraers]! geen gebiedend gezach, gene heerfchappy, in het beltuuren der Gemeente, gebruiken moeten. Maer de Grondtext fchijnt ons, naer iets anders, te wijzen. Het Griekfche woord, door ervdeel vertaelt, ftaet in heit meervouwig getal, en beteekent eigenlyk lotingen, daer van daen ervdeelen, welke, by loting, verdeeld worden, ea vervolgens bezittingen. In de beide laetfte beteekenisfen % nemen het de LXX zeer gemeenzaem. -~ Het kan zijn, da* het woord hier verdeelingen aenduidt, en de mening dqsp XX V. bbel. M 3  18a I. P E T R U S. V. zy, dat de Leeraers gesn gebiedend gezach, zoortgelyk ais dat der waereldfche Vorften. gebruiken moesten, over de onderfcheidene Gemeenten, welke aen elk hunner, by wijs van verdeeling, waren toevertrouwd. — Dan wy geven in bedenking, of de Apostel ook bezitthigen bedoele, dan zou by nader verklaren, het gene hy, omtrent het vuil gewin, veroordeelt had, op deze wijs: , een Leeraer moet, in de „ hoedanigheid van herder, de kudde Gods weiden, niet met „ oogmerk, om vuil gewin te bejagen, noch zich, door het „ vorderen van eene overvloedige bezolding, zo gedragen, ,, als of hy macht en heerfchappy had, over de bezittingen „ der Christenen, maer als zulken , die voorbeelden der kudde , geworden waren, in nederigheid, heiligheid, en byzonder „ belangelofe zelvsverlochening." 4. Ende, wanneer gy, Leeraers, op de gezegde wijs uwen plicht betracht , zult gy , met eenen rijken genade loon, verwaerdigd worden : want als de verheerlykte Verlosfer , die (e) de grote en overfte Herder der fchapen is , van welken gy flechts bedienden zijt, (Vergel. Hebr. XIII: 20,) in zijne luisterrijke toekoomfte, verfchenen fal zijn, om elk naer zijn doen, te vergelden, (f) fo fult gy de onvervvelckelicke kroone der heerlickheyt behalen. De gelukzaligheid van het volgend leven wordt meermalen vergeleken, by eene kroon, met welke de overwinnaers plegen vereerd te worden. (Vergel. 2 Tim. IV: 8- Jac. I: 12. Openb. II: 10. III: 11.) Het zou eene onverwelkbare kroon zijn, in tegenftelling van alle aerdfche verderfden en eere teekenen, welke, door den tijd, verwelken en bederven. , Staet niet, (wil de Apostel zeggen) naer aerdfche voordee, len, zoekt den loon van uwen arbeid, niet in dit leven: „ misfchien zult gy, van de menfchen, ganfchelyk gene ver, gelding erlangen; maer zijt nochthans wel gemoed , gaet „ rustig voort, in het betrachten van uwen plicht , en „ maekt 'er ftaet op, dat gy, met de kroon der eeuwige „ heer- («) Jef. .;o: 11. Ezccli. 34: 53. Joh. 10: it. Hebr. 13" 20 1 Petr. « »5- C/J 1 Cor. 5; 25. a Tim. 4* 8. Jac. x: 12, j Petr. t: 4.  I. PETRUS. V. 183 „ heerlykheid, door den groten Opperherder, in den dag „ der algemene vergelding, zult vereerd worden." 5. Defgelijcks gy jonge, zijt de oude onderdanigh: (g) ende zijt alle malkanderen onderdanigh: zijt met de ootmoedigheyt bekleedt: Qï) want Godt wederftaet de hoovaerdige, maer de nedrige geeft hy genade. Desgelyks gy jongen, zijt den ouden onderdanig. — Volgens onfe vertaling, wil de Apostel, dat jongelingen en lieden van mindere jaren, aen den meer gevorderden in ouderdom , zouden onderdanig zijn. De zaek zelve is zeer billyk en noodzakelyk; (Vergel. Lev. XIX: 32;) maer,onfes erachtens, wordt zy hier ganfchelyk niet bedoeld. Zelvs is deze opvatting , met het verband van zaken , blijkbaer ftrijdig. De Apostel , van ouden fprekende , bedient zich van het zelvde woord, het welk vs. 1. Ouderlingen of Leeraers beteekent. Gevolgelyk worden de jongen , niet tegen meer bejaerde lieden , maer tegen de Ouderlingen of Leeraers, overgefteld. Wy verftaen daerom, door de jongen, in tegenftelling van de Leeraers, de leden der Gemeente, die jongen, genaemd worden, om dat zy min geöefFend waren, in de leer der waerheid, zo dat zy onderwijs en beftuuring nodig hadden Voeg 'er by, dat deze vermaning, aen de vorige, gehecht worde, door desgelyks, het welk ons dui. delyk aenwijst, dat de Apostel, gefproken hebbende, van de plichten der Leeraren omtrent de Gemeente, nu Isere, hoe zich de leden der Gemeente wederkeerig, omtrent hunne Leeraren, gedragen moeten. Het is dan, op de gategde gronden, als of de Apostel zeide: ,, Gelijk de Leeraers, met yver en belangneming, ,, voor het heil der Gemeente zorgen moeten, zo behoren ,, ook de leden der Gemeente wederkeerig, aen hunne Leera„ ren, onderdanig te zijn, door hun onderwijs gaerne te „ horen, hunne vermaningen op te volgen, hun eerbied en „ lievde te bewijzen, om hunnes werks wil." Vs. 5b. gaet de Apostel over, tot meer algemene verras- (#) Rom. ui 10. PhiliPp. 2: 3. (/O Spr. 3s 34. Jac. 4: 6» XXV. DEEL. M 4  iH L PETRUS. V. ningen. — Uit de onderdanigheid, welke hy den Christenen, omtrent hunne Leeraren , had voorgefcbreven , neemt hy aenleiding, om dezelve algemeen voor te fchrijven: zijt alle malkanderen onderdanig. — Dit moest gefchieden, door zich te onderwerpen, aen het beter oordeel van anderen , door het opvolgen van goeden raed en broederlyke vermaningen. — Deze vermaning was algemeen; zy raekte zo wel de Leeraers, als de leden der Gemeente. Het kan zijn, dat de Apostel 'er dezelve hebbe bygevoegd, om de Leeraers onder het oog te brengen, dat zy ook niet vry waren, van alle onderwerping , en daerom gereed moeten zijn, om ook van anderen goeden raed te ontvangen. Zijt, is het vervolgens, met ootmoedigheid, bekleed. De ootmoedigheid beftaet, volgens de kracht van het grondwoord , daer in , dat men lage gedachten hebbe van zich zelven, en uit dien hoofde zijne nederigheid in woorden en daden , openbaer make. -— De uitdrukking door bekleed zijn vertaeld, verdient onfe opmerking. Het zegt eigenlyk zijne klederen te omgorden,'en dezelve, met eenen gordel, om zich toe te binden. De Apostel wil dan zeggen, dat Christen de ootmoedigheid niet alleen, voor zijn cieraed, rekenen moet, maer dat hy dezelve ook als het ware aen zich verbinden moet , door zich zijne geringheid geduurig te herinneren. De drangreden is: want God wederftaet den hovaerdigen, .Hy kant zich. tegen de zulken, die hoog gevoelende zijn van zich zelven , en boven anderen verheffen willen , als ■een' vyand, aen, door hen te befchamen, en hunne ontwerpen te verydelen; (Vergel. Jac. IV: 6,) maer den nederigergeevt Hy genade, en verwaerdigt. hen, met zijne byzondere gunden. (Vergel. Spreuk. III: 34.) 6. (ij Vernedert u dan onder de krachtige hant Godts, op dat hy u verhooge tot fijner tijt. Vernedert u dan, daer de heer een welgevallen heeft, in ootmoedigheid, onder de krachtige hand Gods. — De krachtige fO Job zji ao. Spr. «91 23. Matth. 231 12. Luc. 141 II. Jae. 41 10. T J  I. PETRUS. V. 135 tige hand Gods is eene zinbeeldige befchrijving van het beltuur, het welk God, door zijn oneindig Alvermogen, voert over alle fchepfelen, over alle de lotgevallen van menfchen en van volken. Byzonder fchijnt hier de Apostel het oog te hebben , op de rampen en verdrukkingen , welke dezen Christenen , in den weg van Gods almachtige beftuuring, werden toegezonden. Immers de uitdrukking wordt meermalen, voor het toezenden van oordeelen, gebruikt. (Verg. Exod. III: 19. Hand. XIU: n.) — Deze Christenen zouden zich dan vernederen, oneler de krachtige hand Gods, wanneer zy zich herinnerden, dat zy, in alles, van God afhangelyk waren, zich aen de wegen zijner Voorzienigheid gemoedigd onderwierpen, en het lijden, aen het welk zy waren blootgefield, geduldig ondergingen Dan zoude God hen verhogen , met eer bekronen , en gelukkig maken , tot zijner tijd, op dien tijd, die, voor zijne eer, en hunne belangen, meest gepast was. 7. (k) Werpt alle uwe angstvallige bekommermffe, en alle onmatige zorg, voor het toekomende, op hem, die alles beftuuit; beveelt Hem alle uwe belangen, hoe donker het 'er ook moge uitzien met vrymoedigheid, en met vertrouwen. Hier toe hebt gy alle mogelyke gronden van bemoediging: (/) want hy forgt voor u, als voor zijne byzondere gunstgenoten. 8- Evenwel moet gy niet zorgloos wezen, (tn) Zijt in tegendeel nuchteren, [ende'] waeckt. Weest geduurig op uwe hoede , even alb krijgsknechten , die na by den vyand, en in gevaer zijn , om onverwacht overvallen te worden: (») want uwe tegenpartye de duyvel gaet om als een brieffchende leeuw, lbeckende wien hy foude mogen verfijnden. Uwe tegenparty de duivel. — Indien men, aen de zoge. naemcle nieuwe Hervormers geloov geevt, wordt hier, van den oppsrften der bofe geesten, welken wy gewoon zijn den C*) I'f- 55: 2?. Matth. 6: 25. Luc. 12: 10. Philipp. 4: 6. 1 Tim. (n 8. (O 1 Cor. y: o. Hebr. ij: s. ) , ThelT. 5: 6. 1 Petr. i: 13. ende 41 7. (;«) J0b 1: 7. Luc. 22: 31. XXV. DEEL. M 5  185 I. PETRUS. V. duivel te noemen, geheel niet gefproken. Het woord tegtnparty zal eenen valfchen befchuldiger, en het woord duivel oenen lasteraer, beteekenen. Voorts zal het eenvouwig getal, voor het meervouwige, genomen worden, en de zakelyke zin deze zijn: ,, Uwe valfche befchuldigers en lasteraers, de vyanden van het Christendom, die u , als deugnieten , befchuldigen , en boosiiertig lasteren , zijn „ gelijk aen eenen hongerigen en woedenden leeuw, ter„ wijl zy geduurig gelegenheid zoeken, om u te benadee,, Ien, en uw leven in gevaer te brengen." petrus zal deze Christenen waerfchouwen , om op hunne hoede te zijn, tegen de vyanden van het Euangelie , die hen, door valfche befchuldigingen en lasteringen , ten verderve brengen wilden. Dan 'er fchijnt ons niets gemakkelyker, dan deze manier van uitleggen te wederleggen. — Het is waer het Griekfche woord, door tegenparty overgezet, beteekent eigenlyk zulk eenen, die eenen ander, in het gericht, tegenftaet, door hem te befchuldigen, of zijnen eisch te,ontzeggen. (Vergel. Matth. V: 25. Luc. XII: 58. XVIII: 3;) Zo nemen het ook de LXX, Spreuk. XVIII: 17. Jer. LI: 36; maer hier van daen wordt het overgebracht, om, in het algemeen, eiken wederpartijder aen te duiden, die zich, tegen eenen anderen, aenkant; om hem en zijne belangen, op welk eene wijs ook, te benadeelen ; zo gebruiken het de LXX, 1 Sam. II: 10. Esth. VIII: n. Jef. XLI: 11. Jer. L: 3 Het is ook waer, dat het woord duivel eigenlyk eenen lasteraer be. teekene , en zo genomen worde, 1 Tim. III: n. 2 Tim. III: 2. Tit. II: 3; maer 'er is ook geen twijffel aen, of dit woord koomt, op eene menigte van plaetfen, voor, als de eigen naem van den opperften der bofe geesten, die anders heet de Satan, de God van deze eeuw, de overfte der waereld, de bofe by uitnemenheid enz., (Vergel. Matth. IV: 1, 5, 8, n. XIII: 39- XXV: 41- Joh. VIII: 44. Hand. X: 38. Eph. VI: 11. Hebr. II: 14. Jac. IV: 7. 1 Joh. III: 8, 10. Jud. 9.) Nu is de vraeg, in welke beteekenisfen, de woorden hier genomen moeten worden ? Zekerlyk in de laetfte. Dit blijkt niet  I. P E T R U S. V. 137 niet' alleen daer uit, dat de Apostel fpreke van den tegenpartijder, den vyand by uitnemenheid, als of by zeide hyt die, in nadruk, uw vyand is, namelyk de duivel, maer voornajnelyk om dat by de Christenen vermaent, om hem te wederjlaen; met een woord, het welk eenen vyandelyken wederftand beteekent , en waer mede God zelvs vs. 5. gezegt wordt den hovaerdigen te wederftaen. Zo moesten de Christenen niet handelen , met de vyanden der waerheid , die hen valfchelyk befchuldigden en lasterden, maer zy moesten, naer het voorbeeld van den Verlosfer de fmaedheden geduldig verdragen, (Vergel. Kap II: 21-23.) het leed hun aengedaen niet wreken, (Vergel Kap. IV: 1.) de lasteraren, door hun deugdzaem gedrag, befchamen, en hun den mond Hoppen. (Vergel. Kap. II: 15. UI: 16.) Deze hoofdvyand der Christenen , de duivel, gaet om, als een briefchende leeuw De zinneprent is ontleend, van eenen leeuw, die briescht en brult, wanneer hy hongerig is, en omzwerft, om roov te vinden -r (Vergel. Pf. XXII: 14. Jer. II: 15. Ezech. XXII: 25 ) het teekent ons de boosaertigheid van den duivel, die de Christenen, als zijnen prooi, befchouwt, en altoos even begeerig is, om hen te verderven. Hy zocht, wien hy zou mogen verjlinden. Deze uitdrukking vertoont ons de list van den aerts-vyand, waer in hy gelijk is, aen eenen leeuw, die op den prooi loert. De duivel ftaet als het ware geduurig op de loer, of hy den een of den anderen zou kunnen ten verderve brengen, even als een leeuw doet, om eenig dier te verfcheuren en op te Treten. De overweging van deze boosaertigheid en list des aertsvyands, moest de Christenen bewegen , om nuchteren te zijn, te waken, en alle zorgloosheid uit hunne gemoederen te verbannen. 9. (0) Den welcken duivel, uwen grootften vyand, met al uw vermocen wederftaet, door u, tegen zijne listige verzoekingen , aen te kanten, en de wapenrusting van God tegen hem te gebruiken; (Vergel. Eph. VI: 11-13.) dan zal (o) Eph. 4: ij. Jac. 4: 7. XXV. DEEL,  188 I. PETRUS. V. hy, als een overwonnen vyand, van u vlieden; (Verg. Jac. IV: 7;) verzet u, tegen hem, vaft zijnde in het geloove, en u volkomen vetlatende, op den krachtdadigen byftand, welken God u beloovt heeft. Denkt niet byfu zei. ven, wat vrucht hebben wy van ons geloov ? wat baet het ons alle onfe bekommernis op God te werpen ? (Verg. vs. 7.) wy zijn en blijven blootgefteld, aen allerlei rampen en verdrukkingen ; maer bemoedigt uwe harten, met de overtuiging van Gods gunftige voorzorg, en de overdenking, dat God wijze en weldadige redenen hebbe, om u, aen de verdrukkingen, bloot te Hellen, wetende en u geduurig herinnerende, dat het felve lijden aen uw broederfchap, dat in de werelt is, aen alle Christenen, waer zy ook op den aerdbodem wezen mogen, in dezen tijd, volbracht wort. Het moet u derhalven tot vertroosting dienen , dat gy zo vele medegenoten hebt, die, in het zelvde lijden, deelen moeten. Dit eischt de tegenwoordige tijdsömftandigheid; langs dezen weg, moet Gods eer bevoorderd, en de waerheid van het Christendom bevestigd worden. 10. Da Godt nu aller genade, die de algenoegzame bron en milde uitdeeler is van alle genade gaven, die ons Christenen , door de prediking van het Eaangelie, en de krachtdadige werking van zijnen Geest , geroepen heeft tot fijne eeuwige heerlickheyt, om dat grote goed in of door Chrifto Jefu, als de verdienende oorzaek, deelachtig te worden, na dat wy (p) een weynigh [tijti] , die, by de aennaderende eeuwigheid, in gene vergelyking koomt, om de belijdenis der waerheid , fullen geleden hebben, defelve God van alle genade, volmake, beveftige, verftereke, [ende] fondeere ulieden. Hier bemoedigt de AposteJ de Christenen, tegen de hitte der verdrukkingen, welke zy ondergaen moesten, door de herinnering, dat de tijd van hun lijden flechts kort ware, en de verzekering, dat zy, binnen korten, deelgenoten wezen zouden van de eeuwige heerlykheid , welke christus verworven heeft. (Verg. Rom. VIII: 18. 2 Cor. IV; 17, 18.) Zom- 00 H«br. ie: 37. 1 petr. u 6.  ï. PETRUS. V. tZg Zommige affchrivten hebben, in den toekomenden tijd, de God ailer genade zal ulieden volmaken, bevestigen, verfterken, fundeeren, zo dat deze woorden eene belovte behelfen. Volgens de lezing, welke de Onfen gevolgt hebben, doet de Apostel eenen lievderijken wensch. Dan het maekt ongemeen weinig verfchil , in de zaek zelve. Evenwel fchijnt de laetfte opvatting, volgens welke deze woorden eenen wensch van den Apostel behelfen, de meest verkiesbare; te meer om dat 'er vs. ïi. eene dankbare loffpraek aen God wordt bygevoegd, waer mede de zegenwenfchen en gebeden der Apostelen doorgaens befloten worden. De oorfprongelyke woorden, door volmaken, bevestigen, verfterken, fundeeren, vertaeld, fchijnen ontleend te zijn van de bouwkunde. — Men zou 'er dit onderfcheid tusfchen maken kunnen, dat het volmaken meer byzonder zie, op het toenemen in verlichte kennis, het bevestigen, op voorderingen in deugd en Godsvrucht, het verfterken, op het tegenftaen van den duivel, en het fundeeren, op de verfterking van het geloov. — Dan wy hebben deze fpitsvindige onderfcheiding niet nodig; de Apostel fchijnt, door de zamenvoeging van alle deze uitdrukkingen, te willen aenduiden, dat het, voorde Christenen, zeer moeilyk zy, om den duivel te wederflaen, vooral onder- de hitte der verdrukking, en dat zy daer toe den alles vermogenden byftand, welken God beloovt heeft, hoogst nodig hebben. 11. Hem, die de algenoegzame bron en de milde uitdeeler is van alle genadegaven, zy de heerlickheyt, de eerbiedige hulde en dankbaerheid van onfe harten , ende de kracht, de heerfchappy, over alle gefchapene wezens, in alle eeuwigheyt. Amen. III. Het beflult van dezen Briev ontmoeten wy vs. Het behelst Eene opgaev van den inhoud en het oogmerk dezes Brievs , vs. 12. 5, De wederzijdfche groetenisfen, vs. 13 > I4a» en 3, Den jlotwensch , vs. 141'. 12. Door Silvanum, die u een getrouw broeda* XXV. DEEL»  ipo I. PETRUS. V. h foo ick achte, hebbe ick met weynige [woorden} gefchreven, verma; ende ende betuigende dat defe is de waerachtige genade Godts in welcke gy (tosti De Apostel had, met weinige, gefchreven. Trouwens zijn Briev is kort, en zijn fchrijvftijl niets minder, dan langdradig. —- Het hoofdoogmerk was, om te vermanen en te betuigen, dat deze de waeüiehtige genade Gods ware, in welke deze Christenen fionden. De genade Gods beteekent hier zekerlyk de leer des Euangeliums, van welke Gods genade den hoofdinhoud uitmaekc. Deze Christenen fto'.den in die genade, dat is, zy hadden de leer van het Euangelie omhelst, en zy volhardden in de belijdenis daer van, niet tegenltaende de verdrukkingen , door welke men hen daer van zocht af te trekken. Nu was die genade Gods, in welke zy Jïonden, de waerachtige genade Gods dat is; de leer van het Euangelie, zo als zy dezelve ontvangen en aengenomen hadden, was de waerachtige en echte leer van het Euangelie. Het oogmerk van petrus fchrijven was, om hen daer van te verzekeien, om hun van die zaek te vermanen , of hen daer mede te vertroosten, en dezelve te betuigen, met een plechtig getuigenis, te bevestigen. Maer kwam het dan, by deze Christenen, in bedenking, of die leer, welke zy ontvangen en.aengenomen hadden, wel de echte leer van het Euangelie ware? - De Gemeenten in klein Afia hadden de leer des Euangeliums meerendeels van ïaulus ontvangen. Dan 'er waren lieden opgeftaen , die voorwendden, dat paulus in de leer aenmerkelyk verfchilde, van de andere Apostelen, en byzonder van petrus; dit voorgeveu werdt fterk gedreven , door eenige Joodschgezinde yveraers, die, op de noodzakelykheid dei onderhouding van moses Wet aendrongen; gelijk, vooral uit paulus Briev aen de Gemeenten in Galatien, bekend is. — Niets kon derhalven, tot gerustftelüng van deze Christenen, in dit ftuk, meer dienen, dan de verzekering van petrus, dat die leer, welke zy van paulüs ontvangen hadden, de zuivere leer van het Euangelie ware. Apostel petrus had dezen Briev, tot bet gemelde hoofdeis-  I. PETRUS. V. ioi einde, met weinige gefchreven, door silvanus. — Hy is dezelvde perfoon, die elders-siLAS genaemd wordt, en, in de Handelingen der Apostelen, als een getrouw reisgenoot van rAüxus, in de uitbreiding van christus Koningrijk , zeer bekend is. (Vergel. i Thesf. h i.) Om zijne buitengewone gaven wordt hy, onder de Propheten gefteld, Hand. XV: 22, 26, 32. XX: 22. — Thans was deze silvamus, te gelijk met marcus, by den Apostel petrus, in Babylon; (Vergel. vs. 13,) en de Apostel fchreev dezen Briev door hem; dit beteekent niet alleen, dat silvanus de affchrijver van dezen Briev geweest zy, maer ook dat de Apostel denzelven aen silvanus , die naer klein Afien zoude vertrekken , hebbe mede gegeven, om denzelven, aen de Gemeenten aldaer, tar hand te ftellen. — De Apostel geevt hem dit lovlyk getuigenis, dat hy voor deze Christenen een getrouw broeder ware; hy was hun zeer bekend, en by hen in grote achting, daer hy het Euangelie , met allen yver en getrouwheid , onder hen verkondigt had. Hy was derhalven zeer gefchikt, om dezen Briev over te brengen, en het gene da Apostel daen in gefchreven had nader aen te dringen. Maer wat zegt het byvoegfel, zo ik achtel bleev 'er, by den Apostel, nog eene bedenking overig, omtrent de trouw van silvanus ? —- Er is die het vertalen , zo ik my wel herinner, en denken , dat de Apostel, van eenen vorigen zeer korten Briev fpreke, zo dat de mening déze wezen zou., de: ,, te voren heb ik *u reeds kortelyk gefchreven, en dien „ korten Briev, zo ik my wel herinner, door silvanus ge„ zonden." Maer 'er is geen fchijnbare grond altoos, om te beweren, dat petrus nog eenen anderen Briev, voor dezen , aen die Christenen gefchreven hebbe ; en, in allen gevalle, hoe zou hy het dan hebben kunnen vergeten, of hy denzelven , door silvanus , dan door eenen anderen, had overgezonden ? — Onfes erachtens, is 'er geen twijffel aen, of de woorden, 20 ik acht, zijn betrekkelyk, tot het getuigenis, hetwelk de Apostel geevt, omtrent de getrouw, heid van silvanus ? Ondertusfchen fluit deze uitdrukking gene de minfte onzekerheid 'in; het woord, door achten ver. taelt, beteekent hier, gelijk meermalen, van eene zaek, op XXV. d£h.  102 Ij PETRUS. V. goede gronden, verzekerd te zijn. (Verge'. Hand. XIX-?7 Rom. UI: 28. VIII: 18.) '. Het is derhalven als of de Apostel zeide: „ ik heb u „ dezen Briev kortelyk gefchreven om u, ter uwer gerust„ Helling, te verzekeren, dat de leer, welke gy van fau„ lus ontvangen, en aengenomen hebt, de echte leer van „ het Euangelie zy , en u denzelven toegezonden door „ silvanus, welken ik,,voor eenen getrouwen Eu'angelie ., dienaer, houde, en die ook, als zodanig een, by ulieden „ bekend ftaet; zo dat gy wel zult doen, wanneer gy, van „ zijne nadere onderrichtingen, gebruik maekt." 13. Ü groet de mede-uytverkorene' [gemeyntel die m Baby'oa is, tnie Marcus mijn fone. De Apostel doet de groetenU van de mede uitverkorene (Gemeente) die in Babylon was. De Apostel bevondt zich, toen hy dezen Briev fchreev, «1 Babylon. — De vermaerde Stad Babylon was reeds, lang voor dezen tijd, verwoest. Dit heeft aenleiding gegeven tot verfchillende gedachten, over de plaets, welke hier bedoeld wordt. In onfe inleiding tot dezen Briev hebben wy de zaek nader ter toetfe gebracht. Alleenlyk zeggen wy nu maer, dat 'er gene voldoende redenen zijn, om niet te denken, aen het eigenlyk gezegde Landfchap Babylonien, en dat petrus zich derwaerds zal begeven hebben, wanneer hy, met de overige Apostelen, Jerufalem verlaten had. In dit Landfchap was eene mede uitverkorene (Gemeente) van wegens welke de Apostel de groetenis doet Het woord Gemeente ftaet niet in den Text. Zommigen denken, aen de huisvrouw van petrus, welke hy eene mede uitverkorene, dat is, eene mede-Christin, zou noemen , in dien zelvden zin , in welken de Christenen uitverkorenen genaemd worden, Kap. I: 2. Dit is zeker, dat petrus zy getrouwd geweest, maer het is zeer onzeker, of zijne echtgenote thans nog leevde. — Wy zouden daerom alzo liev de gedachte van onfe Overzetteren byvallen , en denken, dat de Apostel de groetenis doe van de Gemeente der Christenen, die zich thans, in het Landfchap Babylonien, bevonden. marcus is de Schrijver van het Euangelie, het welk zijnen naem  1. P. E T R U S. V.. 193 naem draegt. —• Hy was onderfcheiden van eenen anderen, die eigenlyk joannes heette, ,en wiens toehaem was marcus j zijnde de Jaetfie.een Neev ,of Zusters zoon van barnabas. (Verge!; Col. IV: 10.) Trouwens joannes , toegenaemd marcus,. vergezelde eerst paulus, en barnabas, van Jerufalem , naer Pamphilien ; daer .na voegde hy zich by barnabas alleen , naderhand was hy wederom by paulus ; en toen die timotheusrontboodt , om -te Rome, alwaer ,hy gevangen was, by hem te komen, begeerde hy, dat timotheus ook marcus zoude medebrengen. (Yrergel. 2 Tim. IV: 11.) —■ De hier bedoelde marcus , zijnde de Schrijver van het Euangelie , het welk naer hem genoemd is , was de zoon van Apostel petrus , voor zo ver hy, door petrus , tot het Christendom, bekeerd was, en hem getrouwelyk diende, in det prediking van het Euangelie, even in dien zelvden 2in, als paulus de Apostel timotheus zijnen zoon noemt, 1 Tim. I: 2. Er is toch geen grond voor, om te denken, dat hy een vleefchelyke zoon van petrus zoude geweest zijn. —— nicephorus befchrijvt hem, als den zoon van petrus Zuster. (Vergel. XIX Deel. Inleid, p. 11—vi.) 14. Groctct malkanderen (5) met eenen heiligen kus der liefde. Vrede en allerlei heil zy u allen, die in Chrifto Jefu zijt, en belydenis doet van zijn Euangelie. Amen. Deze is mijn hartenwensch; het zy zo! Deze Christenen moesten elkander kus/en, met eenen heiligen kus der lievde. — Zulk een kus was, by de eerfte Christenen, een teeken van onderlinge lievde en eensgezindheid, welke men, by bet fcheiden der Godsdienstige vergaderingen , gewoon was eikanderen te geven. Van dezen kus des vredes, zo als dezelve genaemd werdt, vindt men meermalen melding , in de Brieven van paulus. (Vergel. Rom. XVI: 16. 1 Cor. XVI: 20. 2 Cor. XIII: 12. 1 Thesf. V: 26.) —— De Christenen hadden deze plechtigheid overgenomen, van de Oosterlingen, die gewoon waren, eikanderen, met eenen kus , te groeten. (Vergel. Matth. XXVI: 49. Rom. i5: 16. 1 Cor. ifjs 23. 2 Cor. 13: 12. 1 TheH. 5: 26, i XXV. DEEL. N  19+ I. P E T R U S. V. Luc. VII: 45. XXII: 48.) — Het moest een heilige kus zijn, die, uit een Gode geheiligd hart, met een Godsdiens< tig oogmerk, ter betuiging van onderlinge lievde en eensgezindheid , moest gegeven worden. (Vergel. 1 Cor. XVI: 20.) Dit kon in dien tijd, des te beter gefchieden, om dat mannen en vrouwen , in naervolging van de Joodfche Synagogen , in de Godsdienstige vergaderingen, afgezonderde zitplaetfen hadden, zo dat de mannen, mannen, en de vrouwen , vrouwen kusten, by het fcheiden. — Om gewichtige redenen, is deze Godsdienstige plechtigheid in onbruik gekomen. EINDE VAK DEN EEISTKN BRIEV VAN r E T K U J, D E  DE TWEEDE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PETRUS. XXV. MSLJ N %   DE TWEEDE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL PET R ü S. HET I. KAPITTEL. I. Vooraf gaet het opfchrivt van dezen Brief, vs. 1,2. Het behelst, tï, Eene opgaev van de perfonen, door en aen welken deze Briev gefchreven is, vs. 1, en 3, Eene nadrukkelyke lievdegroet, vs. 2. 1. C^Imeon Petrus, een dienftknecht ende Apoftel Jefu Chrifti , den genen die even dierbaer geloove met ons verkregen hebben, door de rechtveerdigheyt onfes Godts ende Saligmakers Jefu.Chriai: simeon of simon was de eigen naem van den Apostel, die hem , door zijne Ouderen, in zijne jeugd, gegeven was; de Heiland had dezen naem, by zijne roeping, verandert ia petrus , volgens het Syriesch cephas , beteekenende eenen rotsfteen, met opzicht op zijne toekomende flandvastigheid. (Vergel. Joh. I: 42.) Hy. befchrijvt zich zelven, om, aen zijn fchrijven, g*> XXV. deel. N 3  493 II. PETRUS. L zach by te zetten, als eenen dienstknecht van jesus christus , in de uitbreiding van zijn Koningrijk, door de prediking van het Euangelie, en nader als eenen Apostel. Hy was derbalven een dienstknecht van den eerften rang, een Apostel, die onmiddelyk, door den Verlosfer zelven, geroepen was, wet eene algemene zending tot alle volken, die voorzien was, met buitengewone gaven, en, door den Geest der onfeilbaerheid, in alle waerheid geleid werdt. Hy fchreev dezen Briev , aen dezelvde Christenen, als den eerften , die , in de landen der Heidenen , in klein Afien, hun verblijv hadden. Hy teekent hen hier, als zijne geloovsgenoten; den genen, (zegt hy) die even dierbaer geloov, met ons, dat is, met my, en andere Christenen, uit de Joden oorfprongelyk, verkregen hebben. — Het geloov beteekent hier de leer van het Euangelie, zo als zy, door het geloov , moet worden aengenomen. (Vergel. Hand. VI: 7, XIV: 22. Rom. I: 5. G*al. JJJj 23.) Dit geloov is dierbaer, zeer kostelyk, en van eene uitnemende waerdy; trouwens de prediking van het Euangelie, de bekendmaking van den weg der verzoening, is een uitnemend voorrecht; (Vergel. Hebr. II: 3,) en de gelovige omhelfing van het zelve is de verordende weg ter eeuwige behoudenis. —- De Christenen, aen welken petrus dezen Briev fchreev, hadden een even dierbaer geloov, met hem en andere bekeerde Joden, verkregen. De leer, welke zy ontvangen en aengenomen hadden, was dezelve en ftemde volkomen overéén, met die, welke petrus , en de Christenen uit de joden, ontvangen en aengenomen hadden, en was derhalven de echte leer van het Euangelie. Hier omtrent had de Apostel hun reeds verzekering gedaen, in den eerften Briev, Kap. V: 12, en, om alle bedenking ,wech te nemen, herhaelt hy het nog eens. Dit geloov hadden zy verkregen, door de rechtvaerdigheid van onfen God en Zaligmaker jesus christus. — De Verlosfer heet hier uitdrukkelyk God; vs. 2. is de fchikking der oorIprongelyke woorden anders, daer wordt van God, den Vader namelyk, en van jesus onfen Heer, onderfcheidenlyk gefproken. —- Masr wat beduidt hier de rechtvaerdigheid van den Goddelyken Verlosfer ? naer ons inzien, beteekent het Griek*  II. P E T R U S. L ip9 Griekfche woord, ter dezer plaets, gunst en weldadigheid; zo wordt het meermalen genomen , by de LXX. (Vergel. Gen. XIX: 19. Pf- XL: O, 10. LI: 16. CXLIII: 1—) De zin is derhalven deze: ,, simeon petrus, een die„ naer van jesus christus , in de uitbreiding van het Euan„ gelie, en wel een Apostel, fchrijvt dezen Briev, aen de ,, Christenen, in de landfehappen van klein Afien; die, „ door de weldadigheid van onfen Goddelyken Verlosfer, met my, en andere bekeerde Joden, het zelvde voorrecht ,, genieten, dat zy de echte leer van het Euangelie ontvan„ gen en aengenomen hebben." 2. Eene rijke mate van («) Genade gaven , ende vrede, met allerlei wezenlyk heil, zy u (b) vermenigvuldigt (c) door de kennifle, en met de gelovige erkentenis Godts onfes Vaders, ende Jefu onfes Heeren: II. Het lichaem van dezen Briev zelvs, Kap. I: 3— III: 16. behelst eene vermaning en eene waerfchouwing. fct. Voor eerst eene vermaning, om Jlandvastig te zijn, in het geloov, aen de leer der Apostelen en Propheten, en dat geloov te verderen , met eenen heiligen wandel, Kap. I: 3-21. A. Tot eenen grondflag van die vermaning, herinnert de Apostel dezen Christenen de grote genade, welke God hun bewezen had, om, door deze overweging, tot het betrachten van de gemelde plichten, gedrongen en opgewekt te worden , vs. 3 , 4. 3. Gelijck ons fijne Goddelicke kracht alles wat tot het leven, ende de Godtfaligheyt [behoort'} gefchoncken heeft, door de kennifFe des genen die ons geroepen heeft tot heerliekheyt ende deugt: Het Griekfche woordeken, door gelijk vertaelt, met he£ welk dit voorftel begint , kan men ook overzetten, door dewijl. Dan wy blijven liever, by onfe Overzetting, mits f/i) Rom. k 7. x Petr. 1: a. (*■) 1 Pett. 1: a. Jud. vs. (e; Joh. 17! 3. XXV. J>B£L» N 4  2co II. P £ T R U S. I men, in het begin van vs. 5, in de plaets van ende, lefe alzo. Dan hangt alies ongemeen wel te zamen, en dan behelfen de woorden van vs. 3, 4, den grondflag, op welken de volgende vertaling gebouwd wordt, op deze wijs: gelijk ons zijne Goddelyke kracht alles ; wat, tot het leven en de godzaligheid, behoort, gefchonken heeft; — alzo ook gy, tot het zelve alle naerstigheid toebrengende , voegt hy uw geloov deugd enz. Zijne Goddelyke kracht is de kracht van God den Vader, of liever van jesus onfen Heer, van wien onmiddelyk te voren gefproken is, vs. 2. — Door. het leven'en de godzaligheid kan men, volgens eene zeer gewone fpreekmanier, een godzalig leven verftaen; evenwel wordt de zin rijker, wanneer men het leven neemt, voor een gelukkig leven, zo hier, als vooral hier namaels, en de godzaligheid, voor de beöeffaning van alle Christelyke deugden , als zijnde de weg tot een waerlyk gelukkig leven, in den tijd, en in de eeuwigheid. — Zijne Goddelyke kracht heeft ons alles, tot het leven en de godzaligheid , gefchonketi, is dan, in den zakelyken zin: „ de eeuwig gezegende Verlosfer heeft ons, door en „ naer zijn Goddelyk alvermogen, alle die genade en gaven „ gefchonken', welke wy nodig hebben, om een wezenlyk gelukkig leven te leiden, hier in den tijd, en namaels in „ de eeuwigheid, en om, ten dien einde, de Godzaligheid „ te beojffenen." Hier toe had zich de Verlosfer bedient, van een zeer gepast middel, door de kennis des genen , die ons geroepen heeft. Hy, die ons geroepen heeft, is wederom jesus onfe Heer. De kennis of de gelovige erkentenis van den Verlosfer, die ons geroepen heeft, is het middel, door het welk wy alles erlangen , wat tot het leven en de Godzaligheid behoort. De zaek is deze, christus roept ons, door hét Euangelié: door het geloov , door eene gelovige erkentenis van Hem , nemen wy dat Euangelie aen; en dat geloov is de wögï langs welken wy aen al het heil , het welk Hy verworven heeft, deel erlangen. Hy heeft ons geroepen, tot heerlykheid en deugd. Eigenlyk ftaet 'er , door heerlykheid en deugd. Het laetfte woord,  II. PETRUS. I. sot woord, door' deugd vertaalt, 'gebruikt onfe Apostel elders allerduidelykst , voor Gods volmaektheid; (Vergel. i Petr. II: p.) zo nemen het ook de LXX, Jef XLII: 8, 12. XLIII:. 21. Ilab. III: 2. Dm zijne heerlykheid en deugd zegt dan zo veel, als door z'jne heerlyke deugden en volmaektheden, •welke nooit genoeg kunnen geprefen worden. Trouwens, iirhet roepen van zondaren, openbaert de Verlosfer zijne Goddelyke Volmaektheden, byzonder zijne macht, wijsheid^ en'goedheid, nog meer dan God de Vader', in de werken der fchcpping. (Vergel. Hab. III: 2.) 4. Door wdcke ons de grootfte endé dierbare beloften gefchoncken zijn, (d) op dat gy door defel ve der Goddicke nature deelachtigh foudt worden, na dat gy ontvloden zijt het verderf dat in de werdt is door de begeerlickheyt, Docr welke. — Zommigen maken dit betrekkelyk, tot de dingen, welke tot het leven en de godzaligheid behoren. Al zo liev evenwel zouden wy het brengen, tot de heerlykheid er. deugd, wanneer het eenen zeer goeden en zaekrijken zin oplevert, zo als ons dadelyk nader blijken zal. Indien de lezing , door welken , door welken Heer jesus christus namelyk , genoegzaem konde bewezen worden, zou het voorftel nog duidelyker wezen. -— Voorts lette men, op de.verwisfeling van ons en gy;' de Apostel zegt, ons , zijn de grootfte en dierbare belovten gefchonken, op dat gï, door de'zelve, der Goddelyke natuur zoudt deelachtig worden enz. Voor het naest zouden wy denken, dat hier door de grootfte en dkrbaere belovten, niet zo zeer in het algemeen de belovten des Euangeliums moeten verftaen wórden , als, wel die bepaelde toezeggingen, welke, omtrent het uitftorten van den 'Heiligen Geest, aen den Apostelen gedaen waren,, zo doorde oude Propheten, (Vergel. Jef. XLIV: 3. Joel II: 2.8.) als door den Heiland zelvén. (Vergel. Joh. XIV: 16, 26. XV: ' 2ö. XVI: 7. Hand. I: 4, 5, 8-) — Door de belovten wordt dan, volgens eene bekende manier'van fpreken:, de vervulling van die belovten bedoeld.. (Vergel. Luc. XXIV: 49.) (_d) Jet 56: 5. Joh. v. 12. Rom. 8j 1$. Cal. 3; 16. XXV. D£EL. N 5  sos II. PETRUS. I. Het ganfche voorftel derhalven, door welke ons de grootfte tn dierbare belovten gefchonken zijn, koomt, in den zakelyken zin hier op neder : „ De Goddelyke Verlosfer heeft ons „ Apostelen, door zijne heerlyke volmaektheden, de bui„ tengewone gaven van den Heiligen Geest, in eene zeer „ overvloedige mate, gefchonken, en de uitmuntende be., lovten welke Hy, gelijk ook oudtijds de Propheten, ge„ daen had, allerkennelykst vervult.'* Er wordt bygevoegd, „ op dat gy, zo wel als anderen, „ die het Euangelium gelovig hebben aengenomen, door de„ zelve , door dezelvde vervulling der gemelde belovten, „ door middel der gaven van den Pleiiigen Geest, welke* „ ons Apostelen gefchonken zijn, der Goddelyke natuur zoudt „ deelachtig worden, en, naer het Goddelyk evenbeeld, her. „ fchapen worden." — Der Goddelyke natuur deelachtig te zijn, beteekent hier het zelvde, het welk elders heet, naer Gods evenbeeld, herfchapen te worden, (Vergel. Eph. IV: 24- Col. III; io.) zo dat men God, in zijne zedelyke volmaektheden, naervolge. — Nu waren de buitengewone gave,i van den Heiligen Geest, welke de Apostelen ontvangen hadden, het middel geweest, om deze Christenen, naer het Goddelyk beeld, te herfcheppen. Na dat gy ontvloden zijt het bederv, het welk in de waereld is, door de begeerlykheid. —. Het bederv is zekerlyk het zedelyk bederv , de diep bedorvene zeden , welke by deze Christenen , voor hunne bekeering , hadden plaets gehad. (Vergel. Kap. II: 12, 19.) Dit zedelyk bederv is in de waereld, voor zo ver het meerder deel der menfchen daer aen verflaevd zijn, (Vergel. 1 Joh. V: 19.) en wel door de begeerlykheid , uit hoofde van de zondige lusten, en zinnelyke geneigdheden. (Vergel. Kap. II: 10. Gal. V: 16, 24. r Thesf. IV: 5. Jac. I: 14, 15.) .— Evenwel moest men het zo niet begrijpen , als of het ontvlieden van het zedelyk verderv voorging eer men der Goddelyke natuur deelachtig werdt; in tegendeel, wanneer men, naer het Goddelyk evenbeeld, herfchapen is, volgt eerst het dadelyk ontvlieden van het verderv, het welk in de waereld is, en de verbetering van den wandel. De Onfen hebben wel, op dat gy der Goddelyke  II. PETRUS. I. 203 Uke natuur zoudt deelachtig worden , na dat gy ontvloden zijt; m r da Apostel bedient zich , van den onbepaelden tijd, 2 men vertaelt het beter , ontvliedende het verderv enz., (Vergel. Kap. II: 18, 20.) R Ot, d>zen gelegden grondflag nu, bouwt de Apostel zijn* velnTj^- £ « W*** omftandvastig te z,jn, ZZ%ov am de leer der Apostelen en Propheten, en m dat gelove te verderen , met eenen h^gen en deugdzamen wandel. J De Apostel begint, \w» het laetfte ftuk, en dringt ernjlig aen, op eenen deugdzamen wandel, vs. sTJi. m De vermaning wordt voorgefteld , W, 5-7» «> ï Aen°edrongL, uit aenmerking van het nut, het welk de deugdsbetrachting hun zoude aenbrengen, ft. S-n- 0. In dit leven, vs. 8-10. 1. In de huishouding der eeuwigheid , vs. ii. < Ende gy tot het felve oock alle neerftigheyt toebrengendf! voegt by uw geloove deugt, ende hy6d^%yT^ matigheyt, ende by de matlgheyt Ujdfaemheyt, ende by de hjdfaemheyt °f fSTy' de Godtfaligheyt broederlicke liefde7,' ende by de broederlijke liefde, . liefde [tegen a% vertalen, in plaets van ende, liever door alzo en dan hangt deze vermaning onmiddelyk te zamen, met het \ TeAnostel vs. 3a. gefchreven had, zodatzy, uit de hoort, pefchonken hcejt;~— sj» XXV. Dam»  204 II. PETRUS. £ welke, in het vorige, vermeld is, of in de beteekenis van daer toe, met betrekking tot het volgende. Volgens het eerfte begrip, wil de Apostel zeggen: „ om die zelvde reden, „ dat namelyk de Goddelyke Verlosfer u alles gefchonken ;, heeft, wat tot het leven en de Godzaligheid behoort, „ moet gy u benaerftigen, dat gy, by uw geloo v, deugd voegt, „ en by de deugd enz." Volgens de andere opvatting, is de mening deze: „ gelijk de Verlosfer u zo onderfcheiden„ Jyk bevoorrecht heert, zijt gy ook verplicht, om daer toe t, alle vlijt aen te venden , dat gy , by uw geloov , deugd ., voegt enz." De Apostel noemt verfcheidené deugden op, door welke deze Christenen hun geloov moesten openbaer maliën; onfes erachtens, evenwel bepaelt hy zich, tot de zdke, welke meest gefchikt waren, om de lasteringen van de vyanden der waerheid af te keeren en te befchamen. Zy moesten, by kun geloov, deugd voegen. Het Griekfche woord, hier. vertaelt, door byveegen, heeft doorgaens de beteekenis van verfchaffen, toebrengen; (Vergel. 2 Cor. IX: 10. Gal. III: 5) en, vermits het hier, in het zelvde redenbeleid vs. u, zo genomen wordt, doet men best van die beteekenis ook hier te behouden. De mening is dan, verfchaft in uw geloov deugd, dat is, maekt in uw geloov deugd openbaer. — Welk eene deugd wordt hier bedoeld? Men kan het, in het gemeen, verftaen, van een goed en loffelyk gedrag, gelijk Phil. IV: 8, of meer byzonder voor ftandvastigheid in het geloov. Immers deze Christenen hadden eene meer dan gemene mate van moed en ftandvastigheid nodig, om, in weerwil van alle vervolgingen, by de belijdenis der waerheid te blijven. In die deugd, byzonder van ftandvastigheid, moesten zy Ttennis verfchaffen en openbaer maken , in de kennis matigheid, in de matigheid lijdzaemheid, in de lijdzaemheid godzaligheid, in de godzaligheid broederlyke lievde , en , in de broederlyke lievde, lievde jegens alle menfchen De kennis beteekent hier, even als 1 Petr. III: 7, voorzichtigheid, bedachtzaemheid. Te weten deze Christenen moesten wei ftandvastig zijn, in de belijdenis der waerheid, en daer voor, niet te- gen-  II. PETRUS. I. 205 «nttaende de vervolgingen , kloekmoedig uitkomen ; maer evenwel het moest gefchieden, met voorzichtigheid; zy eesten tijd, plaets en wijs in acht nemen. - Deze voorzichtigheid moest gepaerd gaen, met, en zich kenbaer maken in matigheid, in eene geregelde levenswijs. (Vergel. Hand XXIV- 25.) In deze matigheid , openbaert men zekerlyk vetftand en voorzichtigheid. Dan wy geven in bedenking, of het Griekfche woord hier ook bedwang beteekenen kunne, gelijk het de LXX nemen, Exod. IX:*; byzonder bedwang van ongeregelde hartstochten, allerbyzonderst van de gramfchap; dan zal de Apostel leeren, dat deze Christenen hunne bedachtzaemheid byzonder daer in betonen moesten, dat hunne gramfchap en wraekzucht niet ontJtoken wierdt, tegen de vyanden der waerheid, die hen mishandelden — Volgens dit begrip volgt eigenaertïg de lijdzaemheid, waer door men betoont, dat men zijne drivten, byzonder de gramfchap,bedwinge. - In deze lijdzaemheid evenwel meesten zy godzaligheid openbaer maken, eerbied voor God en een betamelyk acht geven, op de wegen der Voorzienigheid, ook in het lijden, aen het welk zy waren blootgefteld. — Dezen eerbied voor God moesten zy betonen, in het uitoef-, fenen van broederlyke lievde, van eene hartelyke lievde; jegens hunne mede Christenen, — en deze wederom, m eene algemene lievde jegens alle menfchen, ook hunne vyanden en vervolgers. .. , r- t 8. Want fo defe dingen by u zijn, ende [ib «] overvloedigh zijn; wanneer gy de gemelde deugden welke altoosmaer byzonder in de tegenwoordige tijdsomftandigheden nodig zijn, bezit, en daer in geduurig toeneemt; ly en fullen [«] niet ledigh noch M onvruchtbaer laten in de kennille onfes Heeren Jefu Chrifti. De kennis, of, gelijk 'er eigenlyk ftaet, de erkentenis van onfen Heer jesus christus , waer door men Hem , m alle zijne gezegende betrekkingen, erkent en aenneemt, is geen gevolg, maer in tegendeel de bron en de wortel van de gemelde deugden. Deze deugden gaen het geloov niet voor, (O Tit. 3: 14-  sod II. PETRUS. I. maer volgen op het geloov Wy vertalen het daerom lie. ver, naer de letter: „ wanneer gy deze dingen, de zo even „ gemelde deugden, bezit, en daer in al meer en meer toe„ neemt, zullen zy u niet werkeloos en Onvruchtbaer ftellen, „ tot de gelovige erkentenis van onfen Heer jesus christus ; „ dan zal het blijken, dat het geloov in onfen Heer jesus „ christus gene werkelofe en onvruchtbare befpiegeling zy, „ eene befpiegeling, welke ons werkeloos en onvruchtbaer „ laet, in het goede, maer dat dit geloov de Christenen „ tot yverige betrachters van het goede make." In plaets van ledig, vertalen wy het oorfprongelyke, door werkeloos of lui. (Vergel. Matth. XX: 3. 1 Tim V- 11 ïit. I: 12) 9. Hy daer en tegen, die deze deugden niet uitöefFent, betoont, dat hy de ware kennis en de gelovige erkentenis van onfen Heer jesus christus niet bezitte. De gemelde deugden toch zijn de vruchten en kenmerken van een oprecht geloov.^ Want by welcken defe dingen niet en zrjn> (ƒ) die is blint, ten aenzien van zijn verftand, in de zaken van den Godsdienst, van verre niet fiende, hy geevt geen acht, op de toekomende dingen van het eeuwig leven, even als iemand, die byziende is, de verder afgelegene voorwerpen niet waerneemt; hebbende vergeten de reyninge fijner voorige fonden. Hebbende vergeten de reiniging zijner vorige zonden. ~— DOo'r de reiniging der vorige zonden fchijnt de Apostel den Doop te bedoelen ; immers, door den Doop, wordt niet alleen de reiniging der zonden beteekent en verzegeld, maer ook, by het ontvangen van den Doop, betuigt een Christen, dat hy afftand doe, van de zonden, aen welke hy te voreft verflaevd was, en, dat hy naer de voorfchrivten van het Euangelie, matig, rechtvaerdig, en godzalig leven zulle.— De Griekfche uitdrukking, door vergeten hebbende vertaeld, zegt niet alleen iets te vergeten, maer ook, van eene zaek geen nut te hebben; zo gebruiken het de LXX, Gen. XLI: 30. De Cf) Jef- 5S>: 10. Zeph, 1: 17.  II, PETRUS. L 207 De Apostel wil derhalven zeggen': ,, iemand , die ds „ boven gemelde deugden niet bezit en uitöeffent, heeft „ niet alleen de verplichting vergeten, welke hy, by het „ ontvangen van den Doop, op zich genomen heeft, om „ afftand te doen, van alle ongerechtigheid, maer hy heeft ook „ van zijnen Doop, door welken hem de reiniging der zon„ den beteekend en verzegeld was, geen het minfte nut. Hy „ betoont, dat hy even zo blind en onrein gebleven zy,„ als hy te voren was." 10. Daerom, broeders, vermits het zo gelegen is» met iemand, die, de gemelde deugden niet bezit, beneerftigt u te meer, en legt 'er u des te yveriger op toe, om uwe roepinge ende verkiefmge vaft te maken, en„ door het betrachten van goede werken, te betonen, dat gy ware Christenen zijt. Want dat doende, de boven ge^ melde deugden betrachtende , en fult gy nimmermeer ftruyckelen , maer beftand zijn, tegen alle verzoekingen. Zommige handfchrivten en oude vertalingen le^en, door goede werken, en deze lezing vleit ongemeen wei, in het verband van zaken, waerom wy deze woorden, in onfe uit» breiding , hebben ingelascht. 11. Want alfoo fal u rijckelick toegevoegt worden de ingangh in het eeuwigh Koninckrijcke onfes Heeren ende Saligmakers Jefu Chrifti. Het eeuwig Koningrijk van onfen Heer en Zaligmaker jesüs christus is zekerlyk eene verhevene befchrijving van den ftaet der hemelfche gelukzaligheid, welke anders de eeuwige heerlykheid, en de eeuwige zaligheid genaemd wordt. (Verg. 2. Tim. II: 10. Hebr. V: 9.) — Over het woord hier, door toevoegen, vertaeld, hebben wy reeds het een en ander opgemerkt, by vs. 5. De Apostel wil hoofdzakelyk zeggen: dat een Christen, die de kracht van zijn geloov openbaer „ maekt, in het beöeffenen der gemelde deugden, eenen „ ruimen ingang hebben zal, in het Koningrijk der heerlyk„ heid, zo dat hy getroost de waereld verlaten zal, en de^s „ dood vrymoedig afwachten." XXV. DSM.  208 II. PETRUS. I. B. Wijders vermaent de Apostel deze Christenen, om flandvastig te zijn, in Hef geloov, aen de leer der Apostelen en Propheten , vs. 12 21. (4, De vermaning werdt, by wijs van gevolgtrekking, uit .,. .. • het vorige afgeleid, vs. 12. (3. De Apostel rekende zich , tot deze vermaning, des te meer verplicht , om dat zijn .einde naderde , op dat zy daer van, na zijnen dood, nog gebruik maken mcgten, c-. .11 vs- 13-15- . y. Vervolgens bindt hy deze vermaning , met krachtige drangredenen, nader aen, vs. 16-21. •■ a. De eerjle drangreden is genomen, uit de ontwijfelbare . ■ ■ _ zekerheid van. het Euangelie, vs. 16-18. 0, Hy beroept zich. op zijne eigene ondervinding, en die van e enigen zijner mede Apostelen, die, met hem, getuigen geweest waren van 's Heilands verheerlyking op den berg, vs. 16". Meer byzonder vermeldt hy het gene hy en zijne mede Apostelen., by die gelegenheid, gezien en gehoort hadden, vs. 16'-18. 1. Het gene zy gezien hadden , \s. i6'\ 2. Het gene zy gehoort hadden, vs. j-j, 18. b. De andere drangreden is genomen, uit het getuigenis der oude. Propheten, vs. 19-21. 12. Daerom,,vermits, het betrachten • der Euangelifche deugden, voor eenen Christen, zo noodzakelyk is, en zulke gezegende vruchten voortbrengt, als ik even heb opgemerkt, en fal ick_; niet verfuymen, en my nimmer eene gepa te gelegenheid.laten ontglippen, u akijt daer van te venna- nen, van die dingen namelyk-van weike-ik boven gefproken heb, dat een Christen ftandvastig. blijven moet, in het geloov aen het Euangeüum, en dat geloov openbaer maken, in eenen heiligen wandel, hoewel gy het weet, immers wat het beste gedeelte van ulieden aengaet, ,ende in de tegenwoordige waerheyt verfterekt zijt. De tegenwoordige waerheid beteekent de waerheid van het Euan-  II. . P E T R U S. I. 209 Euangelie, welke, by deze Christenen was, en welke zy> door het geloov, hadden aengenomen, even als vs. 9. dff boven gemelde deugden gezegd worden, by iemand te zijn, voor zo verre hy dezelve bezit en uitöefFent. — Het oorfprongelyk woord, door verfterkt zijn vertaeld, wordt eigenlyk gebruikt, van de verfterking onfer lichamen, door heï voedfel van fpijs en drank, zo gebruiken het de LXX zeer . gemeenzaem. Zinbeeldig wordt het genomen, van de verfterking der zielen, door de leer van bet Euangelie. (Verg. 1 Thesf. III: 2, 13. 2 Thesf. II: 17 III: 3. 1 Petr. V: 10.) Be Christenen , aen welken de Apostel dezen Biiev fchreev, immers het beste gedeelte, waren gefleikt in dt tegenwoordige waerheid ; zy waren , door de leer van het Euangelie , welke zy gelovig hadden aengenomen, als het ware gevoed, zy waren, in dat. geloov, bevestigd, zodat zy zich ftandvastig hielden, aen de belijdenis daer van. — Evenwel was het nodig, dat zy vermaend werden, om daer in voort te gaen , en nog fterker te worden. 13. Ende (of Evenwel) ick achte het recht en behoorlyk te zijn, overè'enkooinftig mijn karakter en bediening, welke my, als Apostel, is toevertrouwd, foo lange ick in defen aerdfchen tabernakel van mijn lichaem ben , dat ick U, tot ftandvastigheid, in het geloov aen de leee van het Euangelie, (g) opwecke en ernftig aenfpore, door vermaninge en herinnering van uwen plicht, Ik d.ing 'er des te meer op aen, om dat my de gelegenheid, om u op te wekken, binnen korten zal ontnomen worden. 14- (/») Alfo ick zeker weet' dat de afleggïnge mijnes tabernakels ha-ft zijn fal, dat ik eerlang, door den geweldigen dood, welken de Verlosfer my zelvs voorfpelt heeft, (Vergel. Joh. XXI: 18, 19.) van het vleesch zal ontbonden worden, (f) gelijckerwij3 oock onfe Heere Jefus Cariftus my onlangs heeft geopenbaert. 15. Doch ick fal oock neerffcigheyt doen by alle gelegenheyt, en gene gepaste middelen verzuimen, dat gy na mijnen uytgangh, uit den aerdfchen tabernakel, C£) - Petr. 3: 1. -(/;) 2 Tim. 4; tf. CO Joh. 21; 18, 19. XXV. fcEEL. O  aio II. P E T R ü S. I mijnés lichaems, meugt van defe dingen gedachteniflè hebben, en gelegenheid hebt, om u mijne emftige vermaningen te herinneren. Daer toe zal, onder andere , de Briev, welken ik u thans fchrijv, dienen kunnen, gelijk ook de volgende, indien ik nog gelegenheid krijgen mogt, om u meer te fchrijven. IÖ. Gy hebt alle mogelyke gronden van zekerheid, cm de leer, welke u, door Paulus mijnen mede Apostel, gepredikt is, als de echte leer van het Euangelie, vast te houden, en u daer op, als ontwijffelbare waerheden, volkomen te verlaten. (£) Want wy, ik en mijne mede Apostelen, zijn geen konftelick - verdichte fabelen nagevolgt, als wy u bekent gemaeckt hebben de kracht ende toekornfèe onfes Heeren Jefu Chrifti, (l) maer wy zijn aenfchou-vers geweeft van lijne majefteyt, petrus en zijne mede ambtgenoten, in de bediening van het Apostelfchap, hadden dezen Christenen bekend gimaekt de kracht en de toekoomjle van onfen Heer jesus christus. — Wat bedoelt hy, door de kracht en de toekoomjle van onfen Heer jesus christus ? Wy vertalen het liever de kracht en de tegenwoordigheid, te meer om dat het laetfte woord, hier in het zelvde verband van zaken, meermalen zo gebruikt wordt. (Vergel. vs. g, 12.) De kracht en de tegenwoordigheid zegt zo veel , als de krachtige tegenwoordigheid van onfen Heer jesus christus. Onfes erachtens heeft de Apostel het oog, op de tegenwoordigheid van christus hier op aerde, geduurende welke Hy zijne kracht, door het doen van verbalende wonderen , kennelyk heeft openbaer gemaekt, ten betoge, dat Hy de beloovde messias en Gods eeuwige Zoon zy. — Deze krachtige tegenwoordigheid van den Goddelyken Verlosfer hadden de Apostelen bekend gemaekt; zy hadden, door hunne prediking, den menfchen 'er niet alleen een duidelyk bericht, maer ook eene overtuigende verzekering van gegeven, dat onfe Heer jesus christus in de waereld gekomen was, dat Hy, geduurende zijne omwandeling op de aerde, ver- (k} 1 Cor. 11 17. ende 2: 1,4. enile 4: 20. CO Matth. 17; 1. Joh. 1: 14. 1 Joh. li 1.  II. P F T R Ü S. I. 211 verbafende wonderen verricht , en- daer door onlochenbaer bewezen had, dat Hy de beloovde messias en Gods Zoon zy. In deze aengelegene bekendmaking, waren zy gene kunftig verdichte fabelen naergevolgt. —— Fabelen zijn loutere verdichtfelen, in welke zekere gebeurtenisfen, welke nimmer plaets hadden, enkel vercierd Worden; kunfliglyk verdichte fabelen zijn verdichtfelen, welke men verzint en opciert, om anderen te misleiden. Deze waren de Apostelen niet naergevolgt; zy hadden niet gehandelt, als listige bedriegers, die zekere gebeurtenisfen verdichten , om de menfchen te misleiden; maer, ih alles, de waerheid gefproken , en de zaken zo voorgedragen , als zy werkelyk gsbeurd waren. Ook hadden zy het gene zy, van des Verlosfers leer,' daden, en wonderen , bekend maekten , niet Hechts van horen zeggen , maer zy waren 'er ooggetuigen van geweest. Wy zijn, (zegt de Apostel) aenfchouwcrs geweest van zijne, majefteit. — Hy bepaelt zich , tot eene zeer merkwaerdige byzonderheid , in welke het allerduidelykst gebleken was, dat onfe Heer jesus christus de beloovde messias en Gods Zoon zy. — Zijne Majefteit beteekent hier de God-; delyke almacht van christus , welke Hy, in het verrichten van onlochenbare wonderwerken , allerduidelykst bewezen heeft. (Vergel. Luc. IX: 43.) Blijkens het volgende i7d« vers, heeft de Apostel bepaeldelyk het oog, op dat merk-" waerdig wonderwerk, door het welk de gedaente van den Verlosfer, op den berg, veranderd werdt; zo dat zijn aengezicht blonk, als de zon, • en .zijne klederen 'wit werden, als, fneeuw. (Vergel. Matth. XVII: 1,2.) Van deze ge-' beurtenis waren onfe petrus, jacobus , 'en joannes, aenfchouwers en ooggetuigen geweest. (Vergel. Matth. XVII: 1.) 17. Want (of Immers) hy heeft van Godt den Vader eere ende heerlickheyt ontfangen, als foodanige een ftemme van de hoogweerdige heerlickheyt tot hem gebracht wiert, (m) Defe is mijn geliefde Sone, in den welcken ick. mijn welbehagen hebbe. C»0 Matth- 31 17. ende 17! 5. Mare. 11 n. ende ys 7. Luc. 3» 27. ende 9: 35. ColoflT. 1. 13. XXV. DEEU O 2  sit II. PETRUS. I; De Verlosfer heeft, by de gemelde gelegenheid, van God zijnen eeuwigen Vader, eer en heerlykheid ontvangen, dat is: ,, God zijn eeuwige Vader heeft Hem zonderling vei eert, „ en een zeer veiëerend getuigenis gegeven, van zijne uitnemende heerlykheid, van zijne Goddelyke waerdigheid, als zodanig eene Jlem enz." —— Er werdt zodanig eene jïem , van de hoogwaerdige heerlykheid, tot Hem gebracht. —- Door de hoogwaerdige heerlykheid verftaen zommigen den hemel, de luisterrijke woonplaets van den Allerhoogften, en anderen de luchtige wolk, welke den Verlosfer, met mose en elias , overfchaduwde, zijnde de Schechinach, in welke'God de Vader, op eene meer byzondere wijs , onmiddelyk tegenwoordig was; dan, vermits de Apostel niet fpreekt, van eene ftem, welke uit maer van de hoogwaerdige heerlykheid gebracht werd, denken wy liever, dat de hoogwaerdige heer. 'lykheid God den Vader zelven beteekene. — Van deze hoogwaerdige keerlykheid, van den oneindig heerlyken God zelven, werdt eene hoorbare en zeer duidelyke Jlem tot Hem gebracht , van welke de gemelde Apostelen oorgetuigen waren. De oneindig heerlyke God deedt, met eene zeer verftaenbare ftem, deze verëerende uitfpraek, omtrent den Verlosfer: ,, Deze jesus, die hier op aerde, diep vernederd is, ,, om , door zijn lijden en fterven , de reinigmaking der ,, zonden te weeg te brengen, is mijn eigen gelievde Zoon, ,, in den welken, als Middelaer, ik mijn welbehagen heb; Hy „ is mijn eeniggeboren Zoon, en het voorwerp van mijne ,, eeuwige verlustiging; ook berust ik in Hem, a]s Midde„ laer, volkomen. Ik zal Hem de blijken van mijne hoge ,, goedkeuring, in alles, doen ondervinden, door Hem, in , zijn lijden , te onderfteunen, en daer na te blekronen, „ met eene onnadenkelyke heerlykheid." Dit verheven getuigenis van God den Vader was tweeledig. Het eerfte, deze is mjn gelievde Zoon, was betrekkelyk tot 's Heilands Goddelyk Zconfchap, en het ander, in den welken Ik mijn welbehagen heb , tot zijn Middelaers werk. — Deze hemelfche ftem diende, aen de zijde van onfen Heer jesus christus, om Hem by uitnemenheid eer aen  II. PETRUS. I. ai3 aen te doen, en aen de zijde der Apostelen, die, by deze gewichtige gebeurtenis , tegenwoordig waren, om hen te bewegen, dat zyHem, in die hoge waerdigheid erkennen, en aen anderen , door hunne prediking , kenbaer maken zouden. 18. Ende defe Goddelyke ftemme hebben wy zijne Apostelen, ik, Jacobus, en Joannes, duidelyk gehoort, als fy van den luchthemel, uit die luchtige wolk, in welke de oneindige God , op eene meer byzondere wijs, tegenwoordig was, gebracht is geweeft, doe wy mee hem, die de oorzaek der eeuwige zaligheid geworden is, voor allen, die Hem gehoorzaem zijn, op den heiligen bergh waren. Deze merkwaerdige gebeurtenis is voorgevallen , op den heiligen berg. — Volgens eene oude overlevering, welke ook , door hieronymüs , en vele andere Kerkvaderen, is overgenomen, denkt men gemeenlyk, aen den berg thabor, gelegen aen den oorfprong der beke Kifon, en behorende, tot de grenfen van issaschar; (Vergel. Jof. XIX: 22;) en 'er fchijnen gene voldoende ïedenen te zijn, om deze oude overlevering te verwerpen. (Vergel. XVIII Deel. p. 308, 309.) — Hier heet dezelve de heilige berg, om dat God de Vader aldaer, op eene meer by/.ondere wijs, is tegenwoordig geweest, als mede de Heiland aldaer, op eene uitnemende wijs , verheerlykt is. (Vergel. Exod. III: 5. Hand. VII: 33.) Wijders beroept zich de Apostel, op het getuigenis der oude Propheten, vs. 19-21. 0. Eerst doet hy eene aenprijzing van het Prophetiesch woord, en leert , hoedanig een gebruik de Christenen daer van maken moeten, vs. 19. W, Daer na dringt hy dit ftuk nader aen , vs. 20, 21. 1. Om dat deze Go'lfpraken gene uitvindingen der Pro¬ pheten waren , vs. 20. 2. Maer, door den Heiligen Geest zelven, voortgebracht, vs. 21. 19. Ende wy hebben nog daer te boven, ten betoge XXV. DOEL. ü 3  214- II. P E T R U S. I. der ontwijffelbare zekerheid van de Euangelie leer, omtrent onfen Goddelykeri Verlosfer, het Prophetifche woort, de Godfpraken der oude Propheten; een woord, dat feer vaft is: ende gy doet wel, dat gy daer op acht hebt, (n) als op een licht fchijnende in een duyftere plaetfe, tot dat de dagh aenlichte, ende (q) de morgenfterre opgae in uwe herten. Naer de letter, ftaet 'er, in het oorfprongelyke, van woord tot woord: wy hebben vaster het Prophetiesch woord. — Zommigen nemen het daerom, in dezen zin: ,, wy hebben „ ook nog het Prophetiesch woord, het welk , voor ons „ Christenen, vaster en meer bevestigd is, dan oulings voor „ de Israëlleren, pm dat wy nu, by eigene ondervinding,„ die dingen zien, welke deze Godfpraken flechts, als toe„ komende gebeurtenisfen , voorfpelt hebben." Dan ik twijffel, of de Apostel dit werkelyk bedoelt hebbe. Anderen menen, dat het Prophetiesch woord hier vastergenaemd worde, in vergelyking, met de zo even gemelde Item van de hoogwaerdige heerlykheid, niet met opzicht tot de waerheid der zake zelve; maer in betrekking tot de wijs van openbaring, om dat die ftem voorbygaende, en alleenlyk door drie Apostelen gehoord was; daer de Godfpraken der Propheten niet alleen in gefchrivt gefteld, maer ook, door eene gehele reeks van heilige mannen, bevestigd zijn. — Ondertusfchen vinden wy gene redenen altoos , om , van, onfe Overzetting, af te wijken, welke heeft, het Prophetiesch word, dat zeer vast is. Niets is 'er toch bekender, dan dat vergelykende uitdrukkingen dien zin hebben. (Vergel. $Iatth. XI: ii. Luc. VII: 28.). De Christenen doen wel, zy handelen lovlyk en plichtmatig, dat zy, op het Prophetiesch woord, acht hebben, dat zy hunne aendacht, op die Gadfpïaken, vestigen, daer mede raedplegen, en de uitkoomften,met dezelve, vergelyken, om, langs dien weg , volkomen overtuigd te worden , van de. waerheid des Euangeliums, byzonder van jesus Mesfiasfchap, ea Goddelyke zending. * . fï§* 'f ÓYCpr. -\i % CO Ojjenk 23: Ifi,  II. PETRUS. I. 25 Het Prophetiesch woord wordt wijders vergeleken , hy een licht, fchijnende in eene duistere plaets, tot dat de dag aenlichte, en de morgenjlar opgae in uwe harten. —» De zinr.e» prent is ontleend , van eene lamp, welke men des nachts laet branden, om een vertrek te verlichten; zulk een lamp verlicht de duistere plaetfen, tot dat de dag aenlichte en de morgenjlar opgae : dan heeft de lamp uitgediend , en haer flauwe fchemerlicht wordt, door een veel helderer licht, afgewisfeld. Nu was het Prophetiesch woord oudtijds gelijk, aen zulk eene fcbemerende nachtlamp ; trouwens zo lang eene voorzegging niet vervuld is, kan zy, uit haren eigenen aert, niet anders dan duister wezen; daerom was toenmaels het licht van kennis merkelyker minder. Maer , met da prediking van het Euangelie, het welk de zaken, door de Propheten voorfpeld, als dadelyke gebeurtenisfen, voorilelt, is de dag van eene meer duidelyke Openbaring aengelicht, en de morgenjlar van eene meer opgehelderde kennis opgegaen, in de harten der Christenen. 20 Dit eerft wetende en vooral bedenkende, dat geen Prophetie der Schrift en is van eygener uytlegginge of eigene uitvinding. De Propheten toch hebben hunne eigene gedachten niet gefchreven, of enkele gisflngea van het menfchelyk verfland opgegeven. 21. Want de Prophetie en is voortijts niet voortgebracht door den wille eens menfchen; de Propheten konden niet voorfpellen, wat zy wilden, of wat hun bet waerfchijnlykfle voorkwam, maer de heylige menfchen Godts, welken de heer zelvs, tot zijne buitengewone die> naren, had afgezonden, (p) van den Heyligen Geeft, die hun de toekomende zaken openbaerde, en hen, in heg opteekenen der Godfpraken, beftuurde, gedreven, opgewekt, en aengefpoord zijnde, hebbenfe gefproken, m ten nutte zo van het toenmalig, als het toekomend geflachi, befchreven. (?) 2 Tim. Si '6. XXV. DEEIa O 4  aiö II. PETRUS. II. HET II. KAPITTEL. 2. Op deze vermaning , laet de Apostel eene waerfchouwing volgen, welke, in den toenmaligen tijd, hoogst noodiakelyk wds, Kap. II: i— III: jó. Deze waerfchouwing is wederom tweeledig. A. De eerfte is ingericht, tegen zeer gevaerlyke dwaelgeesten , die de Christenen, in dien tijd, VVn de zuivere leer der waerheid, zochten af te trekken, Kap. II: 1-22. A. Hy begint , met eene befchrijving van deze valfche Leeraers, in hun hatelyk beftaen, en verdervelyk doel. wit, voegende 'er tevens eene teekening by van het geduchte oordeel, het welk zy ontwijffelbaer te wachten hadden , vs. 1. g. ff. In hun hatelyk karakter en verdervelyke pogingen, vs. 1 - 3a. a. In hun hatelyk karakter, vs. 1. i. ]?Nde daer zijn oock (a) valfche Propheten onder het vück gewetft, (Z>; gelijck oock onder u vallche k-eraers zijn füllën, die vcrdeifiicke keucrytn bedecktdick invoeren fuUen , oock den B,eere die haer gekocht heeft, erluochenende , lende] een haefhgh verderf ovtr haeifelven brengende. De Apostel Kap. I: 21. gefproken hebbende van de Heilige Propheten, die oulings, onüer Israël, gezonden, en, door den Heiligen Geest, gedreven wemen, neemt daer uit aenleiding, om melding temaken, van de valfche Propheten, die voormaels, onder Gods volk, waren opgeffcaen, en de' Christenen te waerfchouwen, tegen eenige hoogstgevaerlyke. dwael- * 'ffm. 5Ui.' '3! * 10 241 Hlnd- 205 20- 1 t™. 4: i.  II. PETRUS. II. air dwaelgeesten , die eerlang de allergrouwzaemfte leer ver» ipreiden zouden. Daer zijn ook valfche Propheten, onder hit volk van Israël, geweest. Valfche Propheten zijn beünegers, die voorwendden , dat zy van God gebonden waren , en.-niet onmiddelyke Openbaringen verwaerdigd werden. Het volk is , onfes erachtens, het volk van Israël, het welk meermalen, onder dien naem, voorkoomt. (Vergel. Hand. XXVI: 17, 23. XXVIII: 17. 1 Cor. X: 7. Hebr. VII: 5» IX: 19. Jud. 5.) Het is zeer bekend, dat 'er, van tijd tot tijd, zulke valfche Propheten, die het volk misleidden, onder Israël zijn opgeftaen. (Vergel. Deut. XIII: 1— 1 Kon. XXII: 6— Jer. XXVIII: 1— Ezech. XIII: 1—-, en vele andere plaetfen) Zulke verleiders zouden zich, ook onder de Christenen, eerlang vertonen :' gelijk iok, onder u, valfche Leeraers zijn zullen. • Valfche Leeraars zijn hier piedikers van het Euan- gelie, die zich, als Leeraers, zouden opwerpen, en dwalingen verfpreiden, welke vierkant inliepen, tegen de leer van het Euangelie. — Zy zouden verderselyke ketteryen be* dektelyk invoeren. Het woord , door kettery vertaeld, beteekent, in het algemeen, eenen aenharg, zonder te bepalen, of dezelve goed dan kwaed zy. (Vergel. Hand. XXiV: 14. XXVI: 5.) Gemeenlyk wordt het, in eenen kwaden zin, genomen, voor dwalingen en wanbegrippen, omtrent de geloovs of zedenleer van het Euangelie. Vergel. Gal. V: 20. ' Tit. III: 10.) Hier fpreekt de Apostel van verdervelyke ketteryen, dat is, hoogst fchaJelyke wanbegrippen, recht gefchikt, zo om de verleiiers zelve, als zulken die hun gehoor gaven , in een rampzalig verderv te doen nederftorten. — Deze valfche Leeraers waren des te gevaerlyker, om dat zy die verdervelyke ketteryen bedektelyk Honden in te voeren. Zy zouden even, als die dwaelgeesten, van welke paulus fpreekt, Gal. II: 4, heimelyk, onder de Christenen, influipen, (Vergel. Jud. 4,) en, onder de bedrieglyke vertoning van Leeraers des Euangeliums , die niets meer bedoelden, dan de meest wezenlyke belangen der menfchen te bevoorderen , hunne gevaeriyke dwalingen verfpreiden , en , aen-den onkundigen, op eene zeer listige wijs, fmakelyk te A.XV. D£EL. O 5  Sl8 IL PETRUS. II. maken. Zy zouden hunne wanbegrippen niet openlyk en onbewimpeld durven voorftellen, maer, onder fchoonfchij. nende woorden , verbergen , om onbedachtzamen te misleiden , zonder dat zy het ongegronde en gevaerlyke der dwalingen bemerkten. Welke valfche Leeraers worden hier bedoeld, en hoedanig zouden de dwalingen wezen, welke zy ftonden voort te planten ? De Apostel heeft het oog , op die gevaerlyke dwaelgeesten, welke naderhand, in de 11^ Eeuw, zijn ken., fcaer geworden, petrus voorfpelt hier, dat zy eerlang zouden opflaen . ook onder de Christenen in klein Afia; maer Apostel judas fpreekt van die zelvde ketters, als die toen reeds werkelyk waren voor den dag gekomen. In tet vervolg geevt onfe Apostel eenige byzonderheden op, betreffende hunne verdervelyke wanbegrippen: daer uk, en byzonder uit het gene judas van hen gezegt heeft, zullen zy ons nader kenbaer worden. Hier bepaelt petrus zich alleenlyk , tot het fchadelyke van hunne wangevoelens , en bedekte pogingen. Hunne dwalingen waren zelvs van dien aert, dat zy eene gehele ., verlochening van den gezegenden Zaligmaker infloten. Daerom wordt *er bygevoegd: ook of zelvs den heer , die hun gekocht heeft, verlochenende. Naer ons inzien, heeft de benaming van Heer hier eenen byzondcren nadruk,- zy beteekent eigenlyk zulken heer, die, over anderen regeert, met eene onbepaelde macht; byzonder wordt zy gebruikt van zulke meesters, die een onbepaeld gezach hebben , over hunne lijvëigene bedienden , welke zy, met geld, gekocht hebben. (Vergel. i Tim. VI: i. 2 Tim. II: 21. Tit. II: o. 1 Petr. II: 18.) Door het lopen fchijnt derhalven de Apostel het oog te hebben, op eene aenneming van deze verleiders, door den Heer christus, in den dienst van het Euangelie. — Men denke derhalven aen zulke menfchen, die wettig geroepen, en in zo verre door den Heer christus zelven aengefteld waren, tot zijne dienaren, om, door de prediking van het Euangelie, zijn Koningrijk uit te breiden. Zy hadden derhalven den Verlosfer, als hunnen gebiedende Heer, moeten erkennen en  II. P E T R U S. II. aio en eerbiedigen, en zich, met eene onbepaelde gehoorzaemheid aen zijne voorfchrivten onderwerpen. Maer onder» tusfchen zy verlochenden Hem; zy maekten wel de vertoning, als of zy dienaers waren van het Euangelie, en christus, als hunnen gebiedenden Heer, erkenden, maer zy verzaekten Hem met hunne daden ; door het heimelyk en listig voortplanten van hoogst verder-velyke wanbegrippen, welke , met de geloovs en zedenleer van. het Euangelie, regelrecht ftrijdig waren, betoonden zy, dat zy, voor Hem, gene de minfte lievde noch achting hadden. Dan men kan de oorfprongelyke woorden ook, op deze wijs, veitalen: zy zullen ontkennen, dat de Heer hen gehecht hMe, Volgens deze opvatting , zouden hunne wanbe. grippen van dien aert zijn, dat zy eene volflagene ontkenning in zich behelfen zouden, zo van christus Opperbeerfchappy, als van zijne verzoening. Zy zouden zulke dwalingen ver» fpreiden, welke geheel onbeftaenbaer waren, met de grond» leer van het Euangelie , dat christus het Opperbeftuur voere, over alle dingen, en dat Hy zondaren, door den dierbaren prijs van zijn Goddelyk bloed, hebbe vrygekocht. Langs dezen weg zouden zy een haestig verderv over zich zelve brengen. In het woord verdery is een zeer duidelyke en eigenaertige weerflag op het gene de Apostel zo even gezegt heeft; omtrent het fchadelyke der dwalingen van deze valfche Leeraren. Het zouden verdervelyke ketteryen zijn, of, gelijk 'er eigenlyk ftaet, volgens den Hebreeuwfchen fpreektrant, ketteryen des verdavs. — Zy zouden anderen zoeken te verdei ve/, maer even daer door zouden zy hun eigen verderv berokkenen. Er hing hun een fchromelyk oordeel, boven het hoofd, het welk hun haestig, fpoedig en onverwacht, en tevens ontwijffelbaer zeker, overkomen zoude. Dit verderv zou, uit den eigenen aert van hunne wanbegrippen, van zelvs voortvloeien. Daerom zegt de Apostel, dat zy dit verderv over zich zelve brengen zonden. XXV. IMSfc,  aao II. PETRUS. TL 16% Het verdervelyke der pogingen van deze verleiders wordt nader aengetoond , vs. 2, 3.a 0. Wijders befchrijvt de Apostel het fchromelyk verderv ' het welk zy, voor zich zelven, ontwijffelbaer te wachten hadden , vs. 3'J-g. a. In het gemeen , vs. 2p. 2. Ende, door hunne bedrieglyke kunstgrepen, zullen zy eenen allerfchadelykften invloed hebben: want vele lullen, door hunne bedrieglyke drogredenen, misleid zijnde, hare verderffeniflèn navolgen , aennemen en verder voortplanten, door welcke de weg der waerhèyt fal gelat tere worden. Door de verdervenisfen bedoelt de Apostel de dwalingen van deze verleiders, welke hy eigenüertig de verdervenisfen zelve noemt, om dat zy, gelijk wy by vs. 1. gezien hebben, een allerfchromelykst verderv ten zekeren gevolge hebben zouden, zo voor de valfche Leeraren zelve, als voor anderen , die zich door hen misleiden lieten. Door welke, door welke velen namelyk, die de verdervenisfen der valfche Leeraers zouden naervolgen; door welke de weg der waerheid zal gelasterd worden De weg der waerheid zegt zo veel als de ware weg. Buiten allen twijfFel heeft de Apostel het oog , op de zuivere leer van het Euangelie, welke ons den waren en rechten weg ter eeuwige behoudenis aderduidelykst aenwijst. — Deze weg der waerheid zou gehsterd worden, door velen die de verdervenisfen der valfche Leeraren ftonden naer te volgen, en hunne wanbegrippen te omhelfen. —- Behoudt meu de vertaling door welke enz., dan is de mening, dat velen, door de valfche Leeraren, verleid zijnde, de zuivere leer van het Euangelie, welke zy voorheen beleden hadden, op eene fchromelyke wijs, lasteren zouden. — Dan het fchijnt ons beter, met het taeleigen van het oorfprongelyke, te ftroken, dat men het vertale, cm welke enz., zo dat zy, die zich verleiden lieten, aen zulken, die buiten waren, aenleiding geven zouden, om de her van het Euangelie te lasteren. De ongelovigen zouden ,  II. PETRUS. 1L 221 den , zulke fchadeiyke wanbegrippen, door lieden, die zich Christenen noemden-, horende verdedigen, in den waen gebracht worden, dat de leer der Christenen eene allerverfoeilykfte leer ware, en daerom het Euangelie lasteren, als of het een zamenftel van zeden bedervende ongerijmdheden ware. q. De valfche Leeraers zullen zich , van bedrieglyke kunstgrepen, bedienen, om de gemoederen van onbedachtzame lieden voor in te nemen, en daer onder tevens hun eigen voordeel bejagen. Ende fy fullen door gierigheyt, met gemaeckte woorden van u een koopmanfchap maken: (c) over welcke het oordeel van over lange niet ledigh en is, ende haer verderf en fluymert niet. Zy zouden , van de Christenen, een koopmanfekap maken. —1 Het oorfprongelyke-zegt hier iemand, op eene listige wijs, te misleiden, pp zoortgeiyk eene wijs, als bedrieglyke koop» lieden doen, om, langs allerlei wegen van verborgen onrecht, voordeel te bejagen. Even zo zouden ook de valfche Leeraers zich daer op toeleggen, om de Christenen te verleiden, en, tot hunnen verdervelyken aenhang, over te halen. Zy zouden zich beyvèren , om de gemoederen der Christenen, vooral der vermogenden, in te nemen, om dezen hunne wanbegrippen ünakelyk te maken. Met één wpord, zy zouden zich, van allerlei listige kunsrgreren, bedienen, om hunnen verdervelyken aenhang . onder de "v ristenen, vooral onder de vermogenden, uit te breiden. Het verfoeilyk beginfel, uit het welk zy werken zouden,1 was hebzucht. Daerom voegt 'er de Apostel by, door gierigheid , dat is, door gierigheid aengedreven. —- Hun oogmerk was, om tijdelyke voordeden te bejagen. Hadden zy eenige eenvouwige, maer rijke Christenen, tot aenhangers van hunne verdervelyke dwalingen, gemaekt, dan zouden zy ook fpoedig, in hunne bezittingen, indringen, om meesters te worden van hunne goederen. Om hun hebzuchtig oogmerk te bereiken, zouden zy zich^ ( c ) Jud. VS. 4- XXV. DEO.  222 II. J? E T R U & If. van list en bedrog, bedienen. Zy zouden , in den gezegden zin, van de Christenen eene koopmanfchap maken, met gemaekte woorden. — Men denke, aen verdichte, valfche, en opgecierde ivoorden; zy zouden zich bedienen van arglistige en fchoonfchijneude redenen, welke gefchikt waren, om eenvouwige lieden voor in te nemen, en hunne wanbegrippen , met fchone woorden, fmakelyk te maken ; op zoort. gelyk eene wijs, als bedrieglyke kooplieden flechte en bedorvene waren plegen aen te prijfen. Tot dus ver heeft de Apostel de valfche Leeraers, dié eerlang'zouden opftaen, uitvoerig geteekent, maer alleenlyk van het verdervelyke hunner wanbegrippen en pogingen, om de eenvouwigen, tegen de kracht der listige verleiding' te- wapenen ; en om de Christenen , van deze verleiders,' nog des te meer af te fchrikken, verzekert hy, en betoogt het, met opzet, dat zy een haestig verderv ontwijffelbaer te wachten hadden , vs. 3b-g. In het gemeen zegt hy : over welke het oordeel van over lange niet ledig is, en hun verderv fluimen niet Hun oordeel, dat is, hunne veröordeeling, hun fhafvonnis-is niet ledig of niet werkeloos, maer zal eerlang kracht hebben, en in werking komen. — Het byvoegfel van over lange kan te kennen geven, dat dit ftrafvonnis reeds van over lange, in Gods verborgenen raed, bepaeld was; of liever , d"at het zelve, reeds van oude tijden, zo in merkwaerdige voorbeelden van rechtvaerdige ftrafgerichten, als byzondér in de voorzegging van henoch, was aengewezen. (Verg. Jud. 4.) Hun verderv fluimerde niet; het lag niet, in eenen diepen flaep, maer het zou fpoedig voor den dag komen; het was niet in vergetelheid gekomen , maer het zou eerlang, op sene fchromelyke wijs, uitgeöeffend worden. God zou niet dulden , dat de verfpreiders van zulke verdervelyke ketteryen , langen tijd, ongeftraft bleven. Hun verderv zou fpoedig komen, en ontzettend wezen. i. Meer  II. PETRUS. II. 223 &. Meer byzonder betoogt de Apostel de zeksrhdd van het aen- naderend verderv dezer verleideren , vs. 4 • 9. g, Het betoog zilvs is ontleend, uit drie zeer merhvaerdige voot beelden van geftrenge ftraf öeffeningen, welke de rechtvaerdige God voormaels gegeven had, vs. 4-8» 1. Over de gevallene Engelen, vs. 4. 2. Over de godlofe menfchen, in de eerfte waereld, door den algemenen zundvloed, vs. 5. 3. Over de grouwzame inwoners van Sodom, en de nabuu* rige fteden , vs. 6 ■ 8. 6, De Apostel trekt 'er dit wettig gevolg uit, dat zulk* booswichten 'niet zouden ongeftraft blijven, vs. 9. 4. Want indien Godt (d) de Engelen , die gefondigt hebben, niet gefpaert en heeft, maer die in de helle geworpen hebbende overgegeven heeft den ketenen der duyfterniffe, om tot het oordeel bewaert te worden: 1 5. Ende de oude werelt niet en heeft gefpaert,' maer (e) Noë den Prediker der gerechtigheyt fijn achtfler bewaert heeft, als hy de fundvloet over de werelt der godtloofe heeft gebracht : 6. Ende de fteden (f) van Sodoma ende Gomorra tot affchen verbrandende met omkeeringe veroordeelt heeft, ende tot een exempel gefett den genen die godtloofelick fouden leven: 7. Ende den rechtveerdigen Lot,- (g) die ver« moeyt was van den ontuchtige» wandel der grouwelicke menfchen [daer uyt~] verloft heeft: 8. (Want defe rechtveerdige [man] woonende onder haer, heeft dagh op dagh [fijne] rechtveerdige ziele (h) gequelt door het lien ende hooren van [hare} ongerechtige wercken:) (rf) Jud. vs. fi. Openb. so: 3. CO Gen- 7' <*3- - Petr. 31 19; (ƒ) Gen. 19: 24. Deut. 29: 53. Jef. 131 19. Jei. 501 40. Ezech. 16: 49. Hol. in 8. Amos 4: 11. Jud. vs. 7. Cg~) Genei. 19: 7, ». CO Wa'm 119: 15b. XXV. DEEL.  23* II, PETRUS. II. De Engelen, die gezondigt hebben , zijn die boosaertige en rampzalige wezens , welke doorgaens duivelen genaemd worden. Van hunnen afval fpreekt Apostel judas eenigszins uitvoeriger 'vs. 6. Deze afgevallene Engelen heeft God onaengezieu.de voortreffelykheid van hunne natuur, niet «eJpaert, maer, op eene zeer geduchte wijs, geftraft. Hy heeft dezelve in de helle geworpen, en overgegeven aen de ketenen der duisternis, om tot het oordeel bewaerd te worden De helle of de afgrond koomt hier voor, als eene gevangenis. De ketenen der duisternis vertonen ons de duisternis welke' voor deze rampzalige wezens , tot ketenen verftrekt. In deze ketenen worden zy, tot het oordeel, bewaerd, dat is tot de voltojing van hun oordeel, tot het uköeffenen van hun eindelyk en allerverfchrikkelykst ftrafgeriéht. Apostel judas vs. 6. fpreekt van eeuwige banden, met welke zyt, tot het oordeel van den groten dag , onder de duisternis bewaerd worden. De fpreek wijzen zijn ontleend van eenen gevangen misdadiger, die, in eenen duisteren en akeligen kerker, opgefloten zijnde, bewaerd wordt, om, op den bepaelden tijd de wel verdiende ftraf te ontvangen. — Wy keren 'er derhalven uit, dat de afgevallene Engelen, in eenen zeer ramp. zaligen ftaet, verkeeren; dat zy, hoe zeer reeds de uitwerkfelen van Gods geduchte gramfchap ondervindende, in den groten dag van het algemeen gericht , openlyk zullen gevonnist worden, en hunne eindelyke ftraf ondergaen; en dat zy den tijd der uitvoering van hun vonnis, even als gevangene misdadigers, al zidderende inwachten. Nadere byzonderheden kunnen en durven wy niet bepalen. — Wat de ketenen der duisternis zijn, kunnen wy niet verklaren. Zo veel is zeker, dat daer door een zeer ake. lige ftaet van rampzaligheid worde aengeduid, tot welken de afgevallene Engelen , dadelyk na hunnen val, wanneer zy reeds eene zekere mate van ftraf ontvangen hebben, rechtvaerdig verwezen zijn. —- De plaets van hunne akelige gevangenis heet de hel, de afgrond. Waer nu deze plaets zy is ons onbekend. Zo veel is wederom zeker, dat men ds zaek zo niet begrijpen moete, als of zy, in den afgrond, op-  If. PETRUS. 1B 22S ^gefloten waren, om 'er nimmer, voor het ontvangen van hun eindelyk vonnis, uit te komen. Wy weten, uit andere Bijbelplaetfen, dat zy, hy aenhoudenheid, op de aerde waken en werken, om de menfchen te verleiden en te verder ven, Eph. II: 2. VI: n. Maer de afgrond is hunne gewone verblijvplaets, uit welke zy zich, zonder de Goddeiyke toelating, niet begeven kunnen; en bet overgegeven te . zijn, aen de ketenen der duisternis, fchijnt niet zo zeer eene plaetfelyke vasthouding te kennen te geven , als wel het rampzalige van hunnen toeftand, het onherroepelyke van het vonnis, het welk over hen zal uitgeöeffend worden, en de beperking van hunne boosaertige pogingen, aen te duiden. Ende, vervolgt de Apostel vs. 5. de oude waereld enz. — Het wijst zich van zelvs, dat het voorftel, uit het vorige, op deze wijs, moet wcxden aengevuld: ende (indien God) de oude waereld niet heeft gefpaert, maer noë enz. De oude waereld beteekent, buiten allen twijffel, de godlofe menfchen, die oudtijds, ten tijde van noach, 'kort voor den algemenen zondvloed , op de aerde geleevt hebben. Deze heten de oude waereld, in tegenftelling van de meufchen, die, na den zondvloed, de aerde wederom bevolkt hebben, en in zo verre eene nieuwe waereld uitmaekten Deze oude waereld, deze godlofe menfchen, die de maet van hunne ongerechtigheid vervult, den tijd van Gods langmoe- ' digheid verönachtzaemt, en den lievderiikeu raed van noach , die hen ernftig tot bekeering aenmaende , hardnekkig verfmaedt hadden, heeft God niet gefpaert, maer hen, op de allerfchrpmelykfle wijs , geftraft. — Dit gefchiedde, toen - Godde» zondvloed, over de waereld der godlof en, over de godlofe bewoners van den aerdbodem, gebracht heeft; zo dat .zy allen, in het water, jammerlyk zijn omgekomen. Maer God heeft evenwel noë, den prediker der gerethtig. heid, zijn achtfler bewaerd. — noach was een prediker der gerechtigheid, voor zo verre hy zijne grouwzame tijdgenoten ernilig ge waerfchouwt, en, tot bekeering, vermaent heeft (Vergel. Hebr. XI: 7-) Hy werdt, in de Ark , van den algemenen ondergang bewaerd. (Vergel. 1 Petr. III: 20.) De uitdrukking , zijn achtfler vertaeld, beteekent'iemand, aav. deel. p  225 II. PETRUS. II. die, in het achttal, mede begrepen is. De Apostel wil 'er mede zeggen, dat noach, met nog zeven andere perforen, makende te zamen een achttal uit, in de Ark bewterd zijn, (Vergel. Gen. VI: 18. VII: 7- i Petr. IU: 20.) Ende, is het vs. 6-8, (indien God) de fteden van Sodoma en Gomorra tot asfclun verbrandende, met omkeering veroordeelt heeft enz. Deze fteden van Suloma en Gomorra zijn Sodoma en Gomarra, met de twee nabuurige fteden , Adama en Zeboim. (Verg. Gen. XIX: 24, 25. Deut. XXIX: 23. Jer. L: 40. Hof. XI: 8. Jud. vs. 7.) De vijfde der omliggende fteden , Zoar genaemd, werdt, op de voorbede van noach, gefpaerd, en hem, tot eene wijkplaets, aengewezen. — Deze fteden waren , in een zeer aengenaem en ongemeen vruchtbaer oord, gelegen; (Vergel. Gen. XII: 10;) maer de inwoners waren allergrouwzaemst : men maekte 'er zich by uitnemenheid fchuldig , aen onnatuurlyke zonden , en beestachtige, ontucht. — Daerom heeft God deze fteden tot asfehen verbrandt , door eenen vuur en zwavel regen , welke alle de gebouwen tot asfche verteerde; (Vergel. Gen. XIX.) zo doende heeft Hy dezelve met omkeering , met eene gehele verwoesting, veroordeelt of geftraft. Misfchien vertaeld men al zo goed, God heeft deze fteden tot emkeering veroordeelt. (Vergel. Mare. X: 33.) — Zo doende heeft God deze fteden tot een exempel , tot een waerfchouwend voorbeeld, gezet den genen die godlooslyk zouden leven; om hen te doen opmerken , dat God de boosheid, wanneer hare maet vervuld is, niet kan ongewroken laten : als mede tot eene afbeelding ' van de eeuwige verdoemenis, tot welke zulke hardnekkige booswichten, in den groten dag, zullen verwezen worden. (Vergel. Jud. 7,) De brave loth evenwel, die een inwoner was van Sodom, en zich grotelyks ergerde, over de heerfchende grouwelen, werdt gefpaerd, vs. 7, 8. God heeft den rechtvaerdigen loth daer uit, uit den fchromelyken ondergang der gemelde fteden, verlost, door hem, in Zoar, eene veilige wijkplaets te bezorgen. (Vergel. Gen. XIX: 15—.) Trou. wens hy was een man van een gansch ander beftaen, die ver-  II. PETRUS; II, 1:27 vermoeid was van den ontucbtigen wandel der grouwelyke menfchen; het verdroot hem, en het was hem ondragelyk, onder zulke grouwzame menfchen, te verkeeren, die zich, in beest*, achtige en onnatuurlyke wellust, verliepen. — IVant deze rechtvaerdige en deugdzame man , wonende onder hen , dia zulke verfoeilyke booswichten waren, heeft dag op dag, dat is, geduurig, zijne rechtvaerdige ziel gekwelt, van droevheid en veröntwaerdiging, door, of om het zien en horen van hunne ongerechtige werken en fchreeuwende euveldaden. 9. (i) So weet de Heere de Godifalige uyt de verfoeckinge te verloffen, ende de onrechtveerdige te bewaren tot den dagb des oordeels, om geftraft te worden. Uit de drie gemelde voorbeelden van geftrenge ftraföeffe-' ningen, welke de rechtvaerdige God voormaels gegeven had, vs. 4-8, trekt de Apostel vs. 0. dit wettig befluit, dat ook de valfche Leeraers, tegen welke hy de Christenen van dien tijd waerfchouwt, met een vreesfelyk verderv, zouden geftraft worden; want zo hangt de redeneering vs. 4-9. te zamen: Indien of naerdien God de Engelen, die gezondigt hebben ,-niet gefpaert, — en de oude waereld mede niet gefpaert,— en de [leden van Sodoma en Gomorra tot asfchen verbrandende met omkeering veroordeelt heeft, — zo weet de heer de godzaligen enz. Uit de twee laetfte voorbeelden, leidt de Apostel eene zeer bemoedigende leering af: zo weet de heer de godzaligen , uit de verzoeking, te verlosfen. Het wijst zich van zelvs, dat de verzoeking hier rampen en onheilen beteekene, (Vergel. Luc. VIII: 13. XXII: 28. Openb. III: 10.) Wanneer Gods gerichten op de aerde zijn, om de werkers der ongerechtigheid , op eene voorbeeldige wijs , te ftraffen, weet Hy evenwel de godzaligen, die Hem in waerheid vrefen, te' verlosfen; • al zijn die ftraffen nog zo fchromelyk en algemeen , zo dat 'er voor de godzaligen, naer menfchelyke uitzichten, gene redding te wachten zy, ontbreekt het Hem aen gene middelen, om hen te beveiligen. Dit was aller- (i) 1 Cor. 101 13. XXV. DEEU P 3  228 II. PETRUS. II. duidelykst gebleken, in de voorbeelden van koach en loth. . Deze leering was ongemeen gefchikt, ter bemoediging der Christenen, en om hen, tot ftandvastigheid, op te wekken. Maer aen den anderen kant, leerden de gemelde voorbeelden , dat de valfche Leeraers een fchromelyk verderv zekerlyk te wachten hadden. (Vergel. v$. 3^.) — Dit toont de Apostel meer byzonder aen, uit overweging van de fnoodheid hunner wanbegrippen en pogingen, vs. 10; en wel zodanig, dat hy tevens eenen zeer gepasten overgang make , om die verleiders, in het grouwzame van hun beftaen, denken handelwijs, meer byzonder af te teekenen. B. De valfche Leeraers worden, ten aenzien van hunne fnode begrippen en handelingen, nader bcjchreven, vs. 10-22. Ctt In het verfoeilyke van hunne denk- en handelwijs, vs. 10-16. a. In het gemeen worden zy befchreven, als lieden, die, aen de vuilfte ontucht, verflaevd waren , en alle onder- gefchiktheid , in de menjchelyke Maetfchappy, verwierpen , vs. ioa. b. Deze twee byzonderheden worden vervolgens nader uit¬ gebreid , vs. 10^-16. £J, De Apostel fpreekt eerst van de laetfte, vs. iob-i2. 1. Hy verklaert, waer in dit verachten der onderge¬ fchiktheid gelegen ware , vs. 16". 2. Hy toont 'cr het onbetamelyke van , vs. 11. 3. Hy teekent de jchrsmelyke gevolgen daer van vs. 12. 10. Maer allermeeft weet God de gene die na het vleefch in onreyne begeerlickheyt wandelen, ende de heerfchappye verachten, te bewaren, tot den dag des oordeels , om geftraft te worden , (Vergel. vs. ob:) die ftout zijn , haerfelven behagen , ende die de heerlickheden niet en fchroomen te lafreren. De valfche Leeraers worden vs. ioa. nader befchreven, als zulken, die, naer het vleesch, in onreine begeerlykheid, wandelden, en de heerfchappy verachtten. zy  II. PETRUS. II 22g Zy waren verflaevd, aen de vuillle ontucht, zo dat zy, naer het vleesch, in onreine begeerlykheid, wandelden. Hier in waren zy gelijk, aen de inwoneren van Sodoma, Gomorra, en de omliggende fteden. (Verg. vs. 6-8.) Zodanig rru was juist het beftaen der Gnostieken, tegen welke de Apostel hier de Christenen waerfchouwt, als tegen verleiders, die binnen korten tijd zouden opftaen. Zy prefen een wellustig en ontuchtig leven aen, en beweerden, dat dit het gepaste middel ware, om het lichaem te verzwakken en te onder te brengen; en om dus doende de ziel langzïem los te maken van het lichaem , het welk zy, als den kerker van dea geest, befchouwden. Zy verwierpen alle ondergefchiktheid, in de menfchelyks maetfchappy; zy verachtten de heerfchappy, dat is, het gezach der burgerlyke Overheid. — Hier in waren zy gelijk, aen de Engelen, die gezondigt, en Gods oppergezach verlr> chent hebben, (Vergel. vs. 4,) als mede aen de inwoneren van de eerfte waereld , by welke het ongeloov en de o». godsdienstigheid heerfchende was ; waer uit de ophand, tegen de burgerlyke regeering, en de losbandigheid, van. zelvs voortvloeit. —- Deze verleiders beweerden, dat 'er eigenlyk geen zedelyk kwaed zy , en dat het gene zo genaemd wordt, het gevolg zy der verëeniging van onfe ziel, met een ftoffelyk lichaem „ dat daerom ieder een, in den ftaet der natuur, ongedwongen leven moet, en dat men derhalven, aen gene wetten, moet gebonden, noch, aen hes gezach van Overheden, onderworpen zijn. De Apostel verklaert nader, waer in dit verachten der ondergefchiktheid gelegen ware, vs. job, die ftout zijn, zich zelven behagen, en de hrerlykheden niet fchromen te lasteren. — Zy ftout zijnde, ontzagen niemand, fpraken vermetel, en durvden alles ondernemen. Trouwens de Gnostieken roemden zeer op hunne verlichting, en verhevene kennis; daerom meenden zy, dat zy alles, wat zy goedvonden-, zeggen en doen raogten. — Om die zelvde reden, behaegden zy zich zelven; z$ waren zeer, met zich zelven ingenomen, en vejachtten allen * die niet van hunnen aenhang waren. — Ook fchmmdon riet, en maekten gene zwarigheid, om da Uiüyjuhjidm^ dit XXV. DEEL. ' P 3  2jo II. P E T R U S. II. is, mannen, die in eer, aenzien, en waerdigheden, gefteld waren, de Overheden van onderfcheiden rang, te lasteren, als onderdrukkers van het menschdom. (Vergel. Jud. vs. u.) Hoe onbetamelyk is de denk- en handelwijs van deze hoogst gevaerlyke dwaelgeesten! ii. Daer de Engelen zelve,in fterckte ende kracht ongelyk meerder zijnde, dan de menfchen, geen lafterlick oordeel tegen haer voor den Heere voort en brengen. De Engelen zijn, in fterkte en kracht, meerder, dan de menfchen, en ook dan die verwaende bedriegers, wat zy zich ook verbeelden mogen. — De zamenvoeging van fterkte en kracht beteekent eene zeer grote kracht; misfchien ziet het eerfte woord op het verftand, en bet ander op het vermogen der Engelen. Zo veel is althans zeker, dat de Engelen, in beide, de menfchen ongelyk overtreffen. , Dan hoe zeer de Engelen ons, in verflandige vermogens en in fterkte , overtreffen, brengen zy evenwel geen lasterlyk oordeel, voor den Heer, voort, tegen hen, dat is, tegen elkanderen ; zy fchelden en lasteren eikanderen niet by en in de tegenwoordigheid van God. — De Apostel heeft hier het oog, op de handelwijs der Engelen , in zeker bepaeld geval, het welk, by de Christenen van dien tijd, genoeg bekend was, en waer van judas vs. q. bredere melding maekt. Het gene judas fchrijvt , van michakl den Aerts-Engel, getuigt hier petrus, in het gemeen, van alle de Engelen. Trouwens had een Aerts-Engel niet lasterlyk gefproken , van den Opperften der bofe geesten , dan zouden de mindere Engelen ook de duivelen van lageren rang niet fchelden of lasteren. ~- Hoe onbetamelyk was het derhalven, dat deze verleiders de heerlykheden, lieden, die, ih rang en waerdigheid, boven hen verheven waren, lasterden en fmaedden. De redeneering derhalven van onfen Apostel koomt hoofdzakelyk hier op neder: „ de heilige Engelen, wezens van 3, eenen veel hogeren rang, en van veel uitneemder vermo„ gens, dan wy menfchen, ja zelvs de Aerts - Engelen, de ,, hoofden en Vorften van die voortreffelyke wezens, ver'?, Houten zich niet, om de Engelen, die gezondigt heb- „ ben,  II. P E T R U S. II. 23r ' ben, by God, te honen en te lasteren, latende het oor,, deel aen den heer over: hoe onbetamelyk is derhalven ,, het gedrag der valfche Leeraren , die gene zwarigheid maken, om Koningen , Vorften, en die , in hoogheid , „ gefteld zijn, te fmaden en te vervloeken ? " 12. (£) Maer dele verleiders zullen zich zelven een haestig verderv berokkenen. (Vergel. vs. i.) Zijnde als onredelicke dieren, die de nature volgen, ende voort, gebracht zijn om gevangen ende gedoodt te worden, (/) dewijle fy lafteren het gene fy niet en verftaen , fullen zy in hare verdorvenheyt verdorven •worden: De onredelyke dieren , welker verftandige vermogens van veel lager zoort zijn , dan die der menfchen , volgen de natuur , en , in alles ; hunne onberedeneerde neigingen op. Trouwens zy zijn voortgebracht, immers voor een groot deel , om flechts gevangen en gedood te worden , om uen menfchen, of eikanderen, tot voedfel, te verftrekken. —Aen zulke onvernuftige dieren zouden de hier bedoelde valfche Leeraers gelijk zijn. Zy zouden zich, in het opvolgen van hunne zinnelyke lusten , en ontuchtige begeerlykheden, aen de dieren, gelijk ftellen. Zy zouden lasteren het gene, of in het gene , zy niet verfton'ien. Gemeenlyk maekt men dit betrekkelyk, tot de Overheid, welke de valfche Leeraers lasteren zouden, zonder te weten , wat zy lasterden, zonder het nut en de noodzakelykheid der burgerlyke Regeering in overweging te nemen.— Dan het koomt ons niet onaennemenlyk voor, dat de Apostel het oog hebbe , op de zesr zonderlinge begrippen der Gnostieken, omtrent de zogenaemde .föones;' zy beweerdci namslyk., dat een van deze de waereld gefchapen had, dezen lasterden zy, dat hy de oorzaek was van rlle kwaed. In dsze lastering fpraken zy wartael, welke zy zelve niet vet-, ftonden. Maer zy zouden, in hunne verdorvenheid, verdorven worden. — Neemt men de verdorvenheid, voor hec zedelyk be» (*) Jer. ui 3. (O Jud. vs. 10. XXV. DEEL. P 4  232 II. P E T R U S. H. derv der zonden, dan is de mening, dat deze verleider* hoe langs zo erger hoe langs zo grouwzamer, worden zouden. Qnfes erachtens wordt 'er e9n fmertelyk verderv door bedoeld, een fchromelyke ondergang; imJrs de LXX gebrmken dezelvde fpreekwijs, voor een. geweldige ftraf, welke remand zekerlyk ondergaen zal. (Vergel. Exod XVIII?o si.) zo dat de zin zy: „ de valfche Leeraers zullen,mei „ geduchte plagen, gewisfelyk geftraft worden, zy zullen „ m gewis verderv, jammerlyk omkomen." Zo wprdt het' ook nader verklaerd, vs. j3a. ' ö. De Apostel toont nader aen, hoe deze bedriegers, aen 4e wijle ontucht, zouden verflaevd wezen, yt *l3 'l6 x. Tot dit ftuk, ,„aekt hy eenen gepasten overgang door te verzekeren, dat zy loon, naer werken, ontvangen zouden , vs. 13a. 2. Wijdtts wordt lm ontuchtig leven nader befchreven, vs. I3b-i(5. —. Deze befchrijving wordt voorgefteld, vs. jgb 14, en , * , Door hun gedrag, na dat van mLEAM> {£ vergelyken, nader opgehelderd, vs. 15, l6. ^.rï;fnd\r-^a VerkriJ«efl &n wel verdienden loorj der ongerechtlgheyt, aen welke zy zich hebben fclnddig gemaekt, van den rechtvaerdigen Richter, als die de da! foïifh'7efWe Lherl Ve™aeck achten zL onr; houdelyk badende, in eene zee van wellusten, z jnde vle£. ken endq fmetten, fthandvlekken van het Christendom daer men tevens, door met hen te verkeeren, gevaer loopt' W mede befmet te worden, ende zelvs zijn zy weeldrigh m hm hednegeryen, * fy iq i3m^!^ , Zy Zijn weelderii & *««»« bedriegeryen , dat is • ze „ vermaken zich, in hunn, bedriegen, en rekenen' het " vétlv ft0f V3n WijdfchaP' wani^' *7 Aderen « Ja ^imAi te l*wpfetea<3 y« deze fnode verleiding,  II. P E T R ü S. II. s3g ding, maekten zy voornamelyk hun werk, als zy, met de Christenen, in de maeltij-den waren, zoekende hun wijs te maken , dat een wellustig leven gefchikt ware , om het lichaem te verzwakken, en even daer door het welzijn van de ziel te bevoorderen. * Dan wy volgen liever eene andere lezing, volgens welke de Apostel gefchreven heeft: zy zijn weelderig en openbaren hunne geile wellustigheid, zelvs op uwe lievdemaeltijden, wanneer zy met u aen tafel zitten. — By het gebruik van het heilig Avondmael, hielden de eerfte Christenen zekere mael. tijden, tot welke elk het zijne, naer vermogen, toebracht, ter onderhouding en aenkweking van onderlinge lievde , welke daerom lievdemaeltijden genoemd wierden. (Vergel. i Cor. XI.) Nu misbruikten deze deugnieten, niet alleen de gemeenzame maeltijden , maer zelvs de lievdemaeltijden, om hunne wellust bot te vieren, en anderen, tot dezelvde ongeregeldheid, te verleiden. — Deze opvatting wordt bevestigd, door vergelyking van judas, die vs. 12. uitdrukkelyk getuigt, van deze zelvde verleiders, welke toen reeds waren opgeftaen, dat zy de lievdemaeltijden, tot hunne ontuchtige oogmerken , misbruikten ; 14. Hebbende de oogen vol overfpel, ende die niet. op en houden van fondigen : verlockende de onvafte zielen, hebbende het herte geoefifent ia gierigheyt, kinderen der vervloeckinge : Deze booswichten hadden de oogen vol overfpel, eigenlyk ftaet 'er, oogen vol van eene cverfpeeljtcr. — Het geevt niet alleen te kennen, dat de geile lust, tot overfpel, hun de oogen uitzag, maer dat zy overal, zelvs aen de lievdemaeltijden, uitzagen, naer vrouwen, welke zy, tot overfpel, mogten verleiden, en dat het beeld van de overfpeelfters, met welke zy gewoon waren, hunne vuile lusten te boeten, hun overal voor de oogen, en in de gedachten, zweevde. Zelvs hielden hunne oogen niet op van zondigen; hunne oogen hadden nimmer rust , en werden nimmer moede , van te ftaröogen naer en op voorwerpen, met welke zy de zonda van ontucht en overfpel plegen konden. Zy verlokten de onvaste zielen, dat is, eenvouwige en ïïim. &2LV. 9££L. P $  234 II. PETRUS. II. geöeffende menfchen, door hunne bedrieglyke drogredenen byzonder door de vreemde ftelling, dat de verzwakking van het lichaem, door allerlei-ontucht, den weg banen zoude tot volmaking van de ziel, en om dezelve, uit den floffelyken kerker, des te eerder te verlosfen. Zy hadden hunne harten geSeffend, zy waren ongemeen afgericht, op, en wisten zich, van allerlei listige kunstgrepen, te bedienen, om anderen te verleiden, tot gierigheid, of gelijk 'er eigenlyk ftaet, gierigheden; men denke, volgens den Hebreeuwfchen fpreektrant, aen eene zeer grote en onverzadelyke hebzucht. Altijd waren zy op middelen bedacht, en wisten 'er zich listig van te bedienen, om zich te verrijken. (Vergel. vs. 3.) Zy waren hinder s der vervloekinge, dat is, menfchen, die der vervloeking waerdig waren, en Gods rechtvaerdig oordeel niet ontvlieden zouden. 15. Die den rechten wegh van geloov en heiligheid, in het Euangelie voorgefchreven, moetwillig verlaten hebbende, zijn verdwaelt, op de bypaden der godloosheid, -ende (m) volgen den wegh Balaams des [foonsl Bofor , die den loon der ongerechtigheyt hef gehadt heeft. 16. Maer hy heeft de beftraffinge fijner ongerechtigheyt gehadt: [want] (n) het jock dra gende ftomme [tf'wr], fprekende met menfchen ftemme, heeft des Propheten dwaefheyt verhindert. Ten aenzien van hun grouwzaem beftaen en gedrag, worden deze valfche Leeraers vergeleken, by den beruchten uii,eam den zoon van beor , (Verge!. Num. XXII: 5. XXIV: 15- XXXI: 8 ) of, gelijk hy bier heet, bosor. Tot nader verftand van zaken , dienen wy de gefchiedenis van dezen valfchen Propheet kortelyk' te herinneren, mose heeft dezelve uitvoerig verhaelt, Num. XXü-XXIV. Wanneer de Israëliërs , op hunnen tocht naer Kanaan, tot het gebied der Moabiten genaderd waren, werdt balak , de Koning van dat volk, zeer bevreesd. In deze verlegenheid, (») Numer. 221 7, 21. Jud. vs. 11. (») Numcr. aas 11.  II. PETRUS. II. 235 heid, ontboodt hy bileam , eenen toenmaels beruchten Waerzegger, die, in Mefopotomia, woonachtig was, begeerende, onder uitloving van eene aenzienlyke verëering, dat hy het volk van Israël vervloeken zoude. De vloekfpraken van dezen bileam waren, naer de gedachten van den Koning, genoegzaem, om de Israëliërs, hoe talrijk zy ook wezen mogten, te verhinderen, van hem eenig nadeel toe te brengen:— bileam was eigenlyk een afgodendienaer; (Verg. Num. XXIV: i;) evenwel had hy eenige kennis van den 'waren God, die, door de Israëlleren, geëerbiedigd werdt. Voor het overige, was hy een eerzuchtig en geldgierig man. Uit dezen hoofde hadt het aenbod van balak zo veel invloed op zijn hart, dat hy herhaelde, maer vergeevfche pogingen deedt , om Israël te vloeken en te verwenfchen. By die gelegenheid, werdt hy, met-eene Goddelyke Openbaring, verwaerdigd, zoortgelyke als die, welke, aen fiiarao en neeucadnezar, te beurte viel. In zo verre noemt de Apostel hem eenen Propheet, vs. 16. Dan, met dit. alles, werdt zijn bnrt en gedrag niet verbeterd. Door eene openbaring onderricht zijnde, dat de God des hemels het volk van Israël begunftigde, wees hy de aenbieding van balak , in den beginne , van de hand. Toen balak zijn aenzoek herhaelde, en de uitgeloovde verëering aenmerkelyk vermeerderde, begon de Waerzegger te wankelen. Het verdroot hem, dat hy, door herhaelde Openbaringen, verhinderd v/ierdt, van balak ten wille te zijn, en de uitgeloovde verëering machtig te worden. Hy verzocht den heer, om de vryheid van Israël te vloeken. Ten laetften liet God hem toe, ora zich, naer den Moabitifchen Koning, te begeven, maer onder dat uitdrukkelyk beding, dat hy niet anders fpreken zoude, dan het gene hem zou bevolen worden. bileam nam de reis blymoedig aen, en zijne hunkering, naer de verëering, deedt hem hopen, dat hy wel eenig middel vinden zou, om den Moabitifchen Koning genoegen te geven. Om deze reden zegt de Apostel, dat hy den loon der ongerechtigheid liev gehad hebbe. Hy handelde , tegen z:jne eigene overtuiging, omtrent den Goddelykcn wil, aen, XXV. DEEL.  236 II- PETRUS. II. om maer, het koste wat het wilde, zijne verfoeilyke hebzucht te verzadigen. Ondertusfchen gav de hoge God hem eene zeer zonderlinge proev van zijn geducht ongenoegen , en verhinderde hem zijn verfoeilyk oogmerk te bereiken, vs. ie. — bileam heeft de beftraffing zijner ongerechtigheid gehad. Hy is, over zijn voornemen, om balak, tegen Gods uitdrukkelyken wil, genoegen te geven, op eene zeer merkwaerdige wijs, beftraft , en daer tegen ernftig gewaerfchouwt. De Apostel fielt deze gebeurtenis zeer kortelyk voor : het jukdragenit ftomme dier, fprekende met menfchen flewr.e, heeft des Propheten dwaesheid verhindert. — Het Griekfche woord, door jakdragende vertaeld , met inlasfching van de uitdrukking (dier) wordt, by de LXX, altoos genomen, voor éenen ezel of muilezel. (Vergel. Gen. XXXVI: 27. Exod. IV: 20. XX: 17. Richt. V: 10.) Het dier wordt Jlom genaemd, om dat het geen natuurlyk vermogen had , van te fpreken, gelijk wy menfchen; evenwel heeft de ezelin van bileam, met eene menfchen Jlem, onderfcheiden en verftaenbaer gefproken. — Op eenen engen weg rijdende, werdt zy, door eenen Engel, in menfehelyke gedaente, met een uitgetogen zwaerd in de hand, terug gehouden, bileam zelvs zag dit fchrik verwekkend verfchijnfel niet; maer de ezelin , vergeevsch gepoogt hebbende, om ter zijde te wijken, viel ten laetften onder haren meester neder. De Waerzegger, allen fpoed willende maken , om de uitgeloovde verëering machtig Ie worden , floeg het dier onbarmhartig. Toen opende de heer den mond der ezelin, zo dat zy haren meester, met eene verftaen bare ftemme, aenfprak, en de Engel, die hem nu zichtbaer werdt, beftrafte hem zeer nadrukkelyk. Op deze wijs werdt bileam, door een redenloos dier, befthaemd, het welk des Propheten dwaesheid, immers voor -dien tijd, verhinderde. Alleenlyk zouden wy het woord, door verhinderen vertaeld, liever nemen, in den zin van afraden , even als Matth. XIX: 4. Luc. XXIII: 2. Hand. VIII: 36. Evenwel werdt bileam niet verbeterd; de eerfte indrukken, ^ welke de gemelde ontmoeting gemaekt had, waren fpoe-  ih P Ë T R - U S. II. m fpoedig verdwenen, en de hebzucht overmeesterde hein ge.- jiee]_ Tot balak gekomen zijnde, en ziende, dat by, met zijne poging, om Israël te verwenfchen, niet voorderen konde, bedacht hy een ander middel, om zijn oogmerk te bereiken. Hy gav namelyk den Koning der Moabiten dezen wel listigen, maer tevens allerverfbeilykften raed, dat hy de Israëliërs verlokken zoude, tot het by wonen der ontuchtige feesten, ter eere van Baal-Peor; ten einde het, volk van God, langs dezen verleidelyken weg, ten val en verderve te brengen. (Vergel. Num. XXV: 1-3- Pf- CVI: 28, 29.) By dezen bileam nu worden de valfche Leeraers, welke de Apostel bedoelt, eigenaertig vergeleken: zy volgen den weg balaams enz., vs. isb, 16". — De weg balaams is de denk- en handelwijs van den gemelden waerzegger, byzonder zijne onverzaedbare geldzucht, en zijn verdervelyke raed aen balak, om Israël tot den val, te brengen. — Dezen weg zouden de verleiders, die eerlang Honden op te komen, volgen; zy zouden dien huichelaer, in gierigheid, en verleiding van anderen tot ontuchtigheid, gelijk wezen. Van de hebzucht en de beestachtige ontuchtigheden der Gnostieken, hebben wy reeds gefproken. — Uit den Briev van den Apostel judas , zullen zy ons, in hunne verfoeilyke denkwijs , pogingen , en bedoelingen, nader kenbaer worden. {3. De Apostel vertoont het fehadelyke van hunne leer, en het rampzalige van hunne verwachting, meer byzonder aen, vs. 17-22. a. In het gemeen , vs. 17. Q, Ten aenzien van hunne leer, vs. 17a. ff. Met betrekking tot hunne verwachting, vs. i7b. 17. (0) Defe verleiders zullen hunne grouwzame wanbegrippen nog, met eenige bedrieglyke fchijnredenen , weten te bekleden. Trouwens zy zijn gelijk, aen waterloofe fonteynen, woleken van eenen draeywint gedreven» O) Jud. vs. 12. XXV. DEEL.  *38 II. PETRUS. II. den welcken de donckerheyt der duyftermiTe in der eeuwigheyt bewaert wort. Waterlof e bronnen en fonteinen zijn, in het Oosten, zeer gemeen. Wanneer een dorstig reiziger dezelve ontmoet, en zich vleit, met de hoop van zijnen dorst te zullen lesfchen vindt hy menigroalen, dat de bron is uitgedroogd. — By zulke waterlofe fonteinen, worden de valfche Leeraers vergeleken. Op eenigen afitand, beloven deze bronnen veel goeds, maer, wanneer zy van nader by bezien worden zijri zy ledig. Even zo ging het ook, met deze verleiders; zy ipraken veel van hunne verlichting, zy beroemden zich ' op hunne gewaende wijsheid, en wisten zelvs redenen voor hunne wanbegrippen, te geven, welke by eenvouwigen'eenige aendacht fchenen te verdienen; maer wanneer men de zaek meer van naby befchouwde, werdt het aenfionds openbaer dat hunne leerfteilingen allerverfoeilykst waren, en dat hunne' zogenaemde bewijzen loutere verönderfiellingen waren, welke zich zelve verwoestten. Wijders worden zy vergeleken, by wolken van eenen draeiwmd gedreven. — Men verbeelde zich eene op een gepakte verzameling van dampen , welke in de lucht drijvt, en de uitftorting van eenen miiden regen fchijnt te beloven, maer welke, door eenen draei of ftormwind, wordt opgehouden en verdreven, zonder regen uit te Hortten. — De valfche Leeraers vertoonden zich, als waterrijke wolken, als'lieden, «Te, meer dan andere, gefchikt waren, om het menschdom] met het water van kennis en Godsvrucht, te bevochtigen; maer het bleev, by de vertoning van eene meer dan gemene' verlichting,,- en het gene zy, voor wijsheid, opdischten, was, naby befchouwd, enkele dwaesheid. De Apostel voegt 'er by , den welken de donkerheid der duisternis in de eeuwigheid bewaerd wordt. — De donkerheid der duisternis zegt, volgens den bekenden fpreektrant der Hebreeuwen , eene zeer dikke en allerakeligfte duisternis. Deze duisternis is hier eene zinbeeldige afteekening van de yerfcbrikkelykfte rampzaligheid. — Zulk eene duisternis van rampzaligheid wordt, voor deze verleideren, in de eeuwig, heid bewaerd. Het geevt, met één woord, te kennen, dat  II. PETRUS. II. 23$ zy, met eei:e allerakeligfte rampzaligheid, in eeuwigheid, zul'len gelhaft worden. (Vergel. Jud. vs. 13.) I. Beide deze Jlukken gaet de Apostel vervolgens nader uitbreU den , vs. 18-22. fl. Het verdervelyke der leer van deze bedriegers , w. 18, 19. £|. Het rampzalige van hunne verwachting, vs. 20-22. 1. Het eerfte bewijs is ontleend, uit den aert van het Euangelie zelven , vs. 20, 21. 1. Het ander is genomen, van een bekend tweeledig Jpreekwoord , vs. 22. 18. Want fy, aen den eenen kant, feer opgïblafene ydelheyt fprekende, verbeken, aen de ;nd;re zijde, door de btgeerlickheden des vieefchs, [en te] door ontuchtigheden , de gene die waerlick o ïtvloden waren van de gene die in dwalinge wandelen: De valfche Leeraers waren zeer opgeblafene ydüheid fprekende. ■ 'Leer opgeblafene ydelheid zegt, volgens den He- breeuwfehen fpreektrant, zo veel, als opgeblafenheid en ydel' heid. Zy fpraken opgeblafenheid, winderige woorden, onder het voorwenden, dat zy eene hoger verlichting, en eene ongemene wijsheid , bezaten. Maer het was , in de daed ydelheid; hunne voordellen waren niet alleen ongegrond, maer zelvs ongerijmd en verfoeilyk. Ondertusfchen wisten zy anderen , door de begeerlykheden des vleeschs , en door ontuchtigheden , te verlokken. — Zy prefen de opvolging der vleefchelyke begeerlykheden , en het plegen van de vuilfte ontucht, aen, niet alleen als onzondig en geöorloovd, maer zelvs als noodZakelyk en plichtmatig, om, langs dien vuilen weg, gelijk zy beweerden, het welzijn van de ziel te bevoorderen. Zulke bedrieglyke redenen drongen zy aen, onder de achtbare vertoning vaa zonderlinge wijsheid, welke, voor eenvouwige verftanden, verborgen was, met dat gevolg, dat zy 'er velen verlokten» en, tot hunnen verfoeilyken aenhang, overbrachten. Zelvs wisten zy de zulken te verlokken, die waerlyk ent- XXV. DEEL.  Ho If. P E ï R u S. IL yhden waren van de genen, die in dwaling wandelen. — Üie m de dwahng wandelen zijn onchristenen, die nog vast hielden, aen de vleefchelyke begrippen der ongelovige Joden, en aen de afgodery der blinde Heidenen. We derhalven om vloden waren van de genen, die in dwaling wandelen, zijn Chnstenen, die belijdenis van het Euangelie gedaen, en zich van de verkeering met de ongelovigen, afgezonden hadaen. Zy waren waerlyk, in den gezegden zin, ontvloden geweest zy hadden het Christendom niet alleen, met den mond, beleden, maer ook hun gedrag, immers i„ het uitwendige, verbetert; zo dat men, van deze menfchen, niet dan ales goeds, verwachten konde. Wil men eene andere lezing volgen, dan moet men, in de plaets van waer* iyk, vertalen nauwlyks, en dan worden 'er jonge Christe nen bedoeld. Hoe het wezen moge, de verleiders wisten, door het aenpryfen van de ontucht, zelvs Christenen te verlokken, en tot hunnen aenhang, over te brengen, die belijdenis van het Euangelie gedaen en hun uitwendig gedrag verbetert hadden. Trouwens zy wisten / hunne grouwelyke leer, met bedrieglyke voorwendfelen, te bekleden, om de harten der onbedachtzamen in te nemen. 19. Belovende haer, die, aen hunne bedriegeryen, het oor leenden, vryheyt, om alles te doen, wat hun behaegde, en zelvs beweerende, dat men, voor de Overheden, niet behoevt te vrefen, (Vergel. vs. io,) daer fy felve ondertusfchen dienftknechten en verachtelyke flaven Zijn der verdorvenheyt, aen hunne verfoeilyke lusten geheel verflaevd. Wat zy, ook van vryheid, mogen roepen, zy z.jn flaven der vleefchelyke begeerlykheden. (p) Want ^^A- overwonnen is, dien is hy oock tot een dienftknecht gemaeckt. Nu zijn zy, door de verdorvenheid , geheel overheerscht, en derhalven flaven van die zelvde verdorvenheid. 20. (q) Want indien fy, die belijdenis van het Christendom gedaen hebben, na datfe door de kennilTe des w - Hee- 00 Joh. 8i 34, Rom, 6i l6t w Hebr> fi 4> Mde m >fc  II. PETRUS. IL 24t Heeren ende Saligmakers Jefu Chrifti, de befmettingen der werelt ontvloden zijn, ende zich, van de verkeering, met waere!dsgezinde menfchen, afgefcheiden hebben, naderhand in defelve wederom ingewickelt zijnde {van defelve'] overwonnen worden, (r) fo is haer het laetfte erger geworden dan het eerfte. De Apostel fpreekt, van de zulken, die de hefmettingen der waereld ontvloden waren, dat is, afftand gedaen hadden van de onreine zeden en bedrijven, welke, by waereldfche menfchen, in gebruik waren, door de kennis of gelijk 'er eigenlyk ftaet, door de erkentenis van den Heer en Zaligmaker jesus christus , dat is, om dat zy jesus christus , die allerwegen op heiligheid aendringt, als hunnen Heer en Zaligmaker , erkent en beleden hadden; maer die in dezelve, in dezelve befmettingen der waereld namelyk , van welke zy plechtig afftand gedaen hadden, wederom ingewikkeld, en als , in zo vele ftrikken, verward, van dezelve overwonnen werden» zo dat zy zich op nieuws, aen de zondige lusten, onderwierpen , even als een overwonnen ilaev zich, aen de dienstbaerheid van zijnen heer, onderwerpt. Men denke derhalven, aen zulke menfchen, die belijde.' nis van het Christendom, en, by die gelegenheid, afftand gedaen hadden, van hunne vorige zondige levenswijs, zo dat zy zich , eenigen tijd, van de verkeering met waereldsgezinde menfchen, hadden afgezondert; maer die zich naderhand , door de drogredenen der valfche Leeraren, vervoeren lieten , om , tot de vorige zondige' levenswijs, weder te keeren, en zich op nieuws, aen de zinnelyke en vleefchelyke lusten, verflaevden. —— Zulken menfchen Was het laetfte. erger , dan het eerfte : „ hunne tegenwoordige toeftand is „ erger, dan hunne vorige natuurftaet, om dat zy nu zon„ digen, tegen het Euangelie, het welk zy beleden hebben, ,, tegen meerder licht, en beter weten; zy hebben derhal„ ven gene verfchoning kunnen inbrengen, en hunne ftraf „ zal veel zwarer zijn, dan wanneer zy nimmer, van het „ Euangelie, gehoort hadden." CO Mtttb. iv. tg. XXV. DEKJU, Q  242 II. PETRUS. II. 2ï. Want het ware haer beter en veel voordeeliger, dat fy den wegh der gerechtighey t niet gekent en, van den weg der Zaligheid, welke, in het Euangelie, zo duidelyk werdt voorgefchreven , nimmermeer gehoort hadden, dan dat fy [dien} gekent, de waerheid van bet Euangelie , en de billykheid van deszelvs voorfchrivten, erkent hebbende , met hun gedrag , [weder] afkeeren van het heyligh gebodt dat haer , door de prediking van het Euangelie, overgegeven was, en dat ernftig aendringt, op kuisheid en heiligheid, in den ganfchen wandel. 22. Maer haer is overgekomen 't gene met een waer fpreeckwoort [ge/egt wort]. en, met recht, op zulke afvalligen, mag toegepast worden; (j) De hont is wedergekeert tot fijn eygen uytbraeckfel: ende, De gewafiehene feuge tot de wentelinge in het flijek. Deze beide fpreekwoorden zijn ontleend, van de vuile onreinheid der honden en der zwijnen. -— Het eerfte vinden wy ook Spreuk. XXVI: n : gelijk een hond, tot zijn uitJpouwfel, wederkeert, alzo herneemt de zot zijne dwaesheid, dat is: ,, een onverbeterlyk zondaer mag zich, vooreenen „ tijd, van het kwade onthouden, maer fpoedig zal hy, tot de „ vorige overtreding, wederkeeren, even als een hond tot „ het gene hy heeft uitgefpogen." ~ De vuiligheid der zwijnen, die, zodra zy gewasfehen zijn, zich op nieuws, in den flijk, wentelen, is genoeg bekend. Aen deze onreine dieren, waren die menfchen gelijk, die vs. 20. geteekend zijn. Zy keerden weder tot het gene zy voorheen verklaert hadden te verfoeien, en befmetten zich op nieuws, met die vuiligheden, van welke zy zich te voren, immers in het uitwendige, gezuiveit hadden. CO Spr. 26: lï. BET  II. PETRUS. III. HET III. KAPITTEL B. De tweede waerfchouwing is ingericht, tegen fpotters, die ^ met de verwachting van 's Heilands toekoomjle, den draek ftaken, Kap. III: i-irj. Ty& beroemde grotius had een zeer byzonder begrip," over dit Kapittel. — Hy wilde, dat deze Briev gefchreven ware, niet door petrus den Apostel, maer door simon, den Bisfchop van Jerufalem. Daer te boven meende hy, dat deze Briev beflondt, uit twee Brieven, de eerfte vervat Kap. I, II, en de tweede, in dit Iiïlle Kapittel; zot dat de woorden van vs. i, dezen tweeden Briev fchrijv ik uw aen u, alleenlyk op Kap. III, ais eenen afzonderiyken Briev» pasfen zouden. Hy voegde 'er by, dat dit Ulae Kapittel J zo ook niet de twee vorige hoófdftukken, na de verwoesting van Jerufalem, zoude gefchreven zijn, om dat de Christenen den jongften dag der waereld, eerst na dezelve, verwachtten, zo dat de vermaningen, tot lijdzaemheid, in het verwachtten van dien dag, niet zouden te ftade komen, zo lang Jerufalem nog ftondt. Dan wy houden het daer voor, dat deze gehele BrievJ en derhalven ook dit III,Je Kapittel", gefchreven zy van den Apostel tetrus, gelijk wy, in onfe inleiding, nader hebben aengetoont. — Ook is 'er gene reden in het geheel,' om dit IIIJe Kapittel, voor eenen afzonderlyken Briev, te houden. Dan waren de vorige Kap. L, II, zonder flot, en dit III Kap., zonder hoofd. Maer de drie Kapittelen maken eenen Briev uit, waer van het opfchrivt Kap. I: 1,2, het lichaem Kap. I: 3— III: 16, en het flot Kap. III: 17, 18, begrepen is. — Maekt nu dit IIIJe Kapittel niet eenen afzonderlyken Briev, maer, met de twee vorige Hoófdftukken , te zamen den tweeden Briev van petrus uit; dan volgt ook, dat dezelve, niet na, maer voor de verwoesting van XXV. DEEL. 2  244- II PETRUS. Ui: Jerufalem, gefchTeven zy, naerdien de Apostel, reeds by het leven van Keizer nero, den marteldood ondergaen heeft. Voorts verbeeldden zich de eerfte Christenen, dat de jongfte dag kort voor de deur ftondt. (Vergel. 2 Thesf. II: 1.) Maer deze dwaling, dat de jongfte dag kort, op de verwoesting van Stad en Tempel, volgen zoude, kan genen bewijsgrond opleveren, voor het begrip van den doorluchtigen grotius, dat daerom Kap. III, na die verwoesting, zoude gefchreven zijn. Wy befluiten 'er uit, dat petrus de Apostel ook dit Illde Kapittel, als een gedeelte van zijnen tweeden Briev, voor de verwoesting van Jerufalem, gefchreven hebbe. A. Vooraf gaet eene gepaste Inleiding, tot deze waerfchouwing, tegen de fl-otters , vs. 1, 2. Daer in geevt de Apostel bericht, et, Fan zijn teg nwoerdig bedrijv, in het fchrijven van dezen tweeden Briev, vs. ia. jS. Van zijn heilzaem oogmerk, vs. i'J, 2. 1. Defen Tweeden Sendbrief, geliefde Broeders, fchrijve ick nu aen u, in welcke \_beyde], zo in dezen , als in den vorigen Briev, ick (a) door vermaninge uw oprecht gemoet opwecke: Het oprecht gemoed van deze Christenen was hunne wel onderwezen en geheiligde ziel. Deze zuivere gefteldheid des gemoeds wilde de Apostel bewaren en bevoorderen. Hy wekte het zelve op, en fpoorde hen aen, om hun verlicht verftand, en hunnen geheiligden wil, openbaer te maken, in werken van lievde en godzaligheid. — Daer toe gebruikte hy, in deze beide Brieven, eene vermaning of liever herinnering. Het waren dan gene nieuwe of onbekende zaken, welke de Apostel hun voorftelde, maer hy verlevendigde flechts de geheugenis van vorige onderrichtingen. 2. Op dat gy gedachtigh zijt aen de woorden die van de heylige Propheten, door Gods Geest gedregd) 2 Petr. 1: ij.  H P E T R U S. III. 245 dreven zijnde. (Vergel. Kap. I: 21,) te vooren gefproken zijn, ende aen ons gebodt, die wy des Heeren ende Zaligmakers Apoftelen zijn: De zamenflelling der woorden, en aen ons gebod, die wy des Heeren en Zaligmakers Apostelen zijn, is zeer byzonder. — petrus noemt hier den Heiland den Heer en Zaligmaker; Kap. I: 2, 8, 14, 16. heet Hy de heer, Kap. ï: 2. de Zaligmaker, Kap. I: ir. H: 20. heer en Zaligmaker; benamingen, welke de heerlykheid van den Verlosfer aenduiden, era de voordeelen, welke zijn volk van Hem te wachten heeft. Hy eigent dezen heer en Zaligmaker Apostelen toe, en telt zich onder dezelve. Hy fpreekt van het gebod der Apostelen , dat is het bevel, het welk ay, aen de Christenen» gegeven hebben. Dit gebod der Apostelen, gevoegd by de woorden dei Propheten, wijst ons, naer het Prophetiesch woord, en da lesfen der Apostelen, in welke den Christenen werdt voorgefchreven, hoe zy zich te gedragen hadden, omtrent dio dingen, welke zy, volgens het Prophetiesch woord, :e ver* wachtten hadden. — Ondertusfchen leert ons het vervolg, dat de Apostel, door de woorden, welke, door de heilige P? gelijk het grondwoord zo genomen wordt, Gal. II: 18. De aerde is daer gefteld of gemaekt, uit het water. Te (li1) Oen, li 9. Pftlni Ï4: 2. CO Genef. 7: 10: «r. XXV. DEEL. Q, 5  sS° II. PETRUS. IJl. weten de omgeformde klomp der aerde was oorfprongelyk van alle kanten , rondom met water omgeven , maer, op den derden dag, maekte God eene fcheiding, tusfchen de aerde en de wateren; Hy deedt de wateren, in die grote verzamelplaetfcu, welke wy zeeën noemen, nederdalen, zo dat het droge gezien wierdt; langs dezen weg, bracht Hy de aerde, uit het water, te voorfchijn. (Vergel. Gen. I: 2,9, 10.) De aerde is daer gefteld of gemaekt, in, dat is door het water, voor zo ver de inwendige deelen der aerde, door het water, waer mede zy doortrokken zijn, te zamen kleven, en, uit hoofde der aentrekkingskracht, hare vastigheid behouden. Anders kan men het ook zo opvatten, dat de aerde beftaet, door , dat is , in het midden der wateren. (Vergel. Rom. II: 27. IV: 11. VII: 4. 1 Petr. III: 20.) Dit allés is gefchied, door het woord van God, dat is, door zijn almachtig bevel. (Vergel. Pf XXXIII: 11.) — De zichtbare hemelen dan, en de aerde, welke wy bewonen, zijn vanouds, voortgebracht; de aerde is voortgebracht, uit het water, het welk haer oorfprongelyk omringde , en beftaet midden in het water, geenszins door hare eigene kracht, maer door het bevel, en het fcheppend alvermogen van den Onéindigen. Zodanig was de oorfprongelyke formeering van de hemelen en de aerde. Maer 'er is zederd eene zeer aenmerkelyke verandering, op de aerde, voorgevallen, vs. 6: door welke de waereld, die toen was, met het water des zundvloeds bedekt zijnde, vergaen is. —— De waereld, die toen was, is dezelvde , welke Kap. II: 5. de oude waereld genaemd is, de aerde namelyk, ten tijde van noach, welke toen bevolkt was, met grouwzame inwoneren. Deze is , met het water van den zundvloed, bedekt geweest, en daer door is zy vergaen , zodanig verdorven , dat hare inwoneren verdelgd wierden. —- Maer waer toe behoren de betrekkelyke woordekens door welke? Zommige verftaen het, van de hemelen, vs. 5, voor zo verre de veniters des hemels geopend werden , en water uitgoten, op de aerde, het welk den zundvloed te weeg gebracht. Dan dit fchijnt ons zeer gedrongen. Anderen maken bet betrekkelyk, tot het tweeërlei waterx, uit  O. PETRUS. III. 251 dit en in het midden van welke de aerde beftaet. Onfes erachtens geevt de Griekfche uitdrukking hier zo veel te kennen, als in welken toeftand van zaken. De mening der woorden van vs. 5, 6. is derhalven hoofdzakelyk deze: „ die fpotters beweeren, dat'er, zedert de ' fchepping der waereld, in den loop der zaken, gene " verandering zy voorgevallen, maer dan moesten zy ook " niet erkennen willen, dat 'er, hoe wel Gods almachtig " bevel de zichtbare hemelen gemaekt, en de aerde, uit " het water, voortgebracht, en, in het midden der wate" ren geplaetst hebbe, evenwel eene zeer grote veriinde. "„ ring', in de oppervlakte der aerde, zy voorgevallen, toen " de aerde, geduurende ettelyke eeuwen, in dien toeftand " van zaken geweest zijnde, door den zundvloed, over" ftroomd is, zo dat hare inwoners verdelgd zijn." (f) Maer 'er is ook nog eene zeer grote verandering'aenftaende. Te weten de-zichtbare hemelen, die nu vm ende de aerde, zo als zy nu, na den zundvloed, tot eene woonplaets der menfchen, herfteld is, zijn door het felve woort als een fchat wechgelegt, (g) ende worden ten vyere bewaert tegen den dagh des oordeels, ende der verdèrvinge der godtloofe menfchen. , \ , . , tó , De hemelen, welke nu zijn, en de aerde, dat is, de tegenwoordige loop der natuurlyke dingen, zo als dezelve, na den zundvloed, herfteld is, zijn, door het zelve woord, alt een fchat, wechgelegd. — Door den zundvloed, is 'er eene zeer aenmerkelyke verandering voorgevallen; en wat ce gefteldheid der dingen betreft, na den zundvloed, de Apostel ftaet toe, dat alles zb bleev, als het, na dien tijd, geweest was De oorzaek daer van was het zelvde woord, het z°lve almachtig bevel van God, waer door alle dingen zijn. Daer door zijn zy als een fchat wechgelegd, of, volgens de kracht van het Griekfche woord, zy worden, als een kostbare fchat, bewaerd en gadegeüagen ; zo dat het blijven C/j Pf. 102: 27. Jef. 5"6- Hebr. » Ui 2Petr. 3» *>• (f ) *Thefl; 1: 8. XXV. DEEI.  252 IL PETRUS. UI. van alle dingen, in dezelvde gedaente, zeden de fcheppfo» der waereld niet uit den aert der dingen zelve, moet wor den at leid > ^ ^ bewarende ^ ^ rende Voomemgheid , moet worden toegefchreven. ,Verg. Oen. IX: 21, 22.) b Evenwel is 'er eene zeer verbalende verandering te wachten;de hemelen en de aerde, zo als die nu gefteld zijn,„orden bevaerd, ten vuure, dat is, om verbrand te worden. — De oude waereld is, door water, verdorven, maer de tegen, ZZ ee"e 2£Sr gr°ta VerSnderin§ ondeigaen, Dit vuur is overal voor handen. Behalven dat de zon denaerdbol, door haren gloed, verwarmt en koestert is er eene grote menigte van vuur, onder de aerde, in' de brandende bergen, in den dampkring, en in alle lichamen, /.o dat ahes vol vuur zy. Wijders vermeldt de Apostel de gelegenheid, by welke dat oordeel zal uitgeöeffend worden, tegen den dag des oor. deels en dar v.rderving van de godlofe menfchen. — Kap. II- 4 Fn Jy ? ge[prolsen' vm het oordeel, tot het welk de* Engelen bewaerd werden, en vs. g. van den dag des. oordeels tot welken de heek de godlofen wist te bewaren , om geftraft te worden. I„ de laetfte plaets, zag hy , op het oordeel van den zundvloed. Nu maekt hy wederom melding, van eenen dag des oordeels, welke fchromelyk wezen zoude voor de godlofe menfchen, die gelijk wezen zouden, aen de bewoners der eerfte waereld. — Tot dien dag des oordeels toe, zouden de tegenwoordige hemel en aerde bewaerd worden, om, door derzelver verbranding, de godlofen te verderven, zo dat het Goddelyk vonnis, door vuur, over hen zou worden uitgeöefFend. Het voorftel van deze dingen was recht gefchikt, om de gemerde fchijnredenen der hier bedoelde fpotteren te wederleggen , en even daer door hunne fpottemy te ontzenuwen. _ De Apostel herinnert, dat 'er, by den zundvloed, eene verbafende verandering ware voorgevallen , en dat derhalven alles niet bleev, gelijk het, van de fchepping, geweest was; en by verzekert, dat ook de tegenwoordige ge-  ÏL PETRUS. Hf. £53 gefteldheid niet langer blijven zoude, dan tot aen eenen bepaelden tijd, tot den dag des oordeels. Dan zou de heeh komen, om de godlofen te verderven, en dan zouden tevens zijne belovten, aen de gelovigen, vervuld worden. fj. De Apostel geevt een nader onderricht, omtrent de toekoomst des heeren, VS. 8-10. Uit de manier van voorftel, van welke de Apostel zich bedient heeft, mag men befiuiten, dat 'er niet alleen fpotters Honden op te ftaen, die, met de toekoomfte des heeren den draek zouden Heken, maer dat 'er, zelvs by de Christenen, bedenkingen zouden opkomen, of de heer zijne belovte niet vertraegde, en langer uitftelde, dan het betaemde. Daer toe leidt ons de tusfehenreden vs. 9 , gelijk ons dadelyk nader blijken zal. 1. petrus legt eerst eenen gepasten grondflag, tot dit onderricht, vs. 8. 8. Doch (of Ondertusfchen) defe ééne fake en zy u niet onbekent, maer altoos by u in gedachten, geliefde, (h) dat één dagh by den Heere is als duyfent jaren, ende duyfent jaren als één dagh. Uier is een eigenaertige weerflag , op de onkunde der fpotteren, vs. 5. Deze waren moetwillig onkundig van het gene zy konden en behoorden te weten. Maer de Christe • nen moesten kundig zijn, zich het gene zy wisten levendig herinneren, en gewillig zijn, om te leeren. De zask is deze, dat één dag, by den heer , zy, als duizend jaren, cn duizend jaren zijn, als één dag. —— De Apostel maekt eene tegenftelling, tusfchen twee verfchiilende duuringen , de eene kort, en de andere lang. De eerfte noemt hy éénen dag, en de andere duizend jaren. Vermits nu God eeuwig is, en Jer, by Hem, gene opvolging kan plaets hebben, zijn duizend jaren, by Hem, niet langer dan (A) Pf. 90: 4. XXV. DEEL.  254 H. PETRUS. III. één dag, en één dag is, by Hem, niet korter, dan duizend jaren: om dat Hy niet bepaeld is, aen langer of korter duu"ring, gelijk eindige wezens, welke, by opvolging, voortduuren. Er is eenige overé'enkoomst, tusfchen deze woorden van den Apostel, en die van Pf. XC: 4, alwaer wy lezen : duizend jaren zijn, in uw oogen, als de dag van gisteren, als hy voorbygegaen is, en als eene nachtwaek. Evenwel is 'er een aenmerkelyk onderfcheid in de bewoordingen, zo dat hier meer eene toefpeling zy, op den gemelden Pfalm, dan wel eene aenhaling van denzelven Ondertusfchen, gelijk de Dich. ter zo fpreekt , om het onvcranderlyke en oneindige eer Goddelyke Majefteit uit te drukken, wil petrus leeren, dat de Onveranderlyke, die, aen gene duuring, onderworpen is, niets voor zich lang of kort rekene. De meeste of de minfte tijd verfchilt niet, by Hem, by welken alle tijden tegenwoordig zijn. 2. Op dezen grondflag, houwt de Apostel zijne onderrichting, vs. 9, 10, en wel zo, —. Bat hy eerst reden geve, waerom de hier bedoelde belovte niet zo Jchielyk vervuld worde, als het de menfchen wel verlangen zouden, vs. 9, en " ' • Daer na een volledig bericht geevt , omtrent de vervulling van die belovte , vs. 10. 9. (i) De Heere en vertraegt de belofte niet, (k) gelijck eenige [dat] traegheyt achten,) (/) maer is lanckmoedigh over ons, (in) niet willende dat eenige verloren gaen , maer dat[fe] alle tot bekeeringe komen. De heer vertraegt de belovte niet. — De belovte is hier de beloovde toekoomst van christus , ter verlosfing van zijn volk, wanneer Hy de godlofen, op eene zeer geduchte wijs, verderven zal. Eene belovte te vertragen is het gene men be- CO Habak. 2: 3. (*") 1 Petr. 31 20. 2Petr. 3t 15. (7) Jef. 3c: Kom' *» 4. O) Ezech. 181 32. ende 33: 11. 1 Tim. 2; 4.  II. PETRUS. III. 255 beloovt heeft in het geheel niet, of immers niet op den bepaalden tijd, te volbrengen. Dergelyk een vertragen kan, by God, gene. plaets hebben; Hy is de Waerachtige, de onfeilbare vervuiler van zijne belovten; het ontbreekt Hem, noch aen de macht, noch aen den wil, om zijn woord geftand te doen. (Vergel. Jac. I: 17. Jef. XLVI: 10.) De Apostel doet hier deze verklaring, uit hoofde der misvatting van zommigen, die dat traegheid achtten, om dat zy gemeent hadden, dat de toekoomst van den Verlosfer, kor» op zijne hemelvaert, volgen zoude. — De hier bedoelde perfonen zijn, van de fpot;eren, kennelyk onderfcheiden. De laetften beweerden, dat 'er, van christus toekoomst, ganfchelyk niets worden zoude, (Vergel. vs. 4;) maer de -eerften verbeeldden zich, dat de zaek wierdt uitgefteld, en langer duurde, dan God bepaelt had. Zy waren eenigen, uit de Christenen zelven, die de wegen der Voorzienigheid voorüit liepen en onverduldig werden. — Trouwens, te» allen tijde , zijn 'er onverduldige menfchen geweest, die meer of min, tot twijfelingen, begonden te vervallen; maer zulk eene denkwijs is even ongegrond, als God ontëerende; de Waerachtige, die onveranderlyk is, kan en zal zijne belovten niet vertragen. De alleen wijze God heeft'er weldadige redenen voor, om de toekoomst van christus langer uit te flellen, dan onverduldige menfchen verwachtten. Dit verklaert de Apostel vs. 9K maer Hy is langmoedig over ons, niet willende, dat eenigen verloren gaen, maer dat zy alle, tot bekeering, komen. Gods langmoedigheid beftset daer in, dat Hy den zondaer, niet aenftonds, en naer zijne verdienften, geftrengeiyk ftraft, maer hem eenen geruimen tijd draegt, en zelvs, met weldaden, overlaedt, om hem, op eene zachte wijs, tot zijnen dienst uit te lokken. In dezen zin, is God langmoedig over .ons, en het ganfche menschdom, het welk rechtvaerdig verdient had, geheel en al verdelgd te worden; ja zelvs draegt Hy de vaten des toorns, ten verderve toebereid, met vele langmoedigheid. (Vergel. Rom. IX: 22,) Het oogmerk van deze langmoedigheid is zeer weldadig. God wil niet, dat eenigen verloren gaen, maer dat zy allen, XXV. DEEL.  355 té PETRUS, ttti 'mi iot bekeering, kernen. — Dat hier, door allen, niet al!» menfchen, hoofd voor hoofd, bedoeld worden, wijst zich genoegzaem van zelvs: want dan moest de dag des oordeek | nimmer komen, vermits 'er altoos velen zijn, die zich niet bekeeren, en, wanneer allen, tot bekeering kwamen, kon die dag geen dag der verdervenis van godlofe menfchen zijn. (Vergel. vs. 7.) De Apostel bedoelt derhalven kennelyk die allen, die, tot de zaligheid verordend zijn , en zijne mening is: „ God wii niet, dat eenigen der genen, die, „ tot de zaligheid, verordend zijn, verloren gaen, maer „ dat zy allen, tot bekeering, komen; uit dit beginfel, „ draegt Hy het menschdom, in zijne langmoedigheid, en „ ftelt Hy den dag des oordeels en der verdervenis van god„ lofe menfchen zo lang uit, tot dat zy allen, die, tot za„ ligheid, verordend zijn, geduurende den afloop der eeu„ wen, tot den laetften toe, zullen bekeerd zijn, zo dat 'er „ gene anderen zullen overig zijn, dan godlofen, die ais „ dan, op eene zeer geduchte wijs, zullen geftraft worden." 10. Maer de dagh des Heeren fal evenwel zeker komen, en wel zo onverwacht, (») als een diefin den nacht. Het zal een dag zijn van ontzettende gebeurtenisJen, in welcken de hemelen met een gedruyfch fullen voorbygaen, ende de elementen branden füllen ende vergaen , ende de aerde, ende de wercken die daer m zijn , fullen verbranden. Door den dag des heeren, verftaen zommigen den tijd van Jerufalems verwoesting, wanneer de verheerlykte Middelaer komen zoude, om zijne geduchte oordeelen uit te oeffenen, over de hardnekkige Joden. Maer, om deze opvatting niet uitvoerig te wederleggen, merken wy maer alleenlyk aen, dat, volgens dezelve, de ganfche befchrijving, welke de Apostel geevt, van de verandering der hemelen en der aerde, vs. 7, 10-12, zinbeeldig moet worden opgenomen, het welk, met de regelen der gezonde Uitlegkunde, blijkbaer ftrijdig is, daer de benamingen van hemel, aerde, en waereld, vs. 5, rj, ontegenzeggelyk, in den letterlyken zin, (») Matth. 24: 43 , 44. lTheff. 5! a. 0penb, 3: 3. ende 6: 15.  II. P E T R U.S. Hl. 257 zin, genomen werden. Voeg'er by, dat het, in den ftijl der Apostelen, zeer gewoon zy, den tijd van het algemeen gericht, by uitnemenheid den dag des heeren te noemen. (Verg. 1 Cor. I: 7, 8. IV: 5. 2 Cor. I: 14.) — Wy voegen ons daerom, by de zulken, die denken, aen den laetften dag der waereld, wanneer het algemeen gericht zal gehoi> den worden. Deze tijd heet, met het hoogfte recht, een dag, om dat 'er nimmer een dag is aengelicht, zo als deza wezen zal, zo troostrijk voor de gelovigen, zo verfchi&keJyk voor de godlofen; deze dag zal het eindeloos lot van alle de ftervelingen onherroepbaer befiisfen, en den tijd verwisfelen, met de eeuwigheid. Deze dag heet, by uitnemenheid, een dag des heeren , om dat de verhoogde Middelaer als dan, in vollen nadruk, betonen zal, dat Hy de heer en de Koning zy, aen welken de Vader al het oordeel heeft overgegeven. Deze dag des heeren, zegt de Apostel, zal komen. Dit geevt de zekerheid van 's Heilands luisterrijke verfchijning te kennen, als mede dat dezelve reeds, allengskens en by trappen, aennaderde; het verloop der tijden, die', zonder ftilftand, ongevoelig daer henen vloeien, is eene geduurige aennadering van dien dag. (Vergel. Openb. I: 70 -— Die dag zal komen, als een diev, in den nacht. Dit wijst ons de onverwachte toekoomst van dien dag aen. Een diev koomt des nachts; hy overvalt de flapenden zeer onverwacht, om den kans des te zekerer te nemen. In dit derde, is de dag des heeren, aen eenen diev, gelijk; hy zal onverwacht komen; de zorglofe menfchen der laetfte dagen, zullen den Zoon des menfchen, op de wolken des hemels, zien verlchijnen, wanneer zy 'er in het geheel niet aen denken. Er zullen, ja, eenige merkwaerdige teekenen der tijden vooraf gaen, maer de menfchen zullen dezelve niet in acht nemen, en de koomst van christus zelven zal zeer onverwacht wezen. (Vergel. Matth. XXIV: 44.) Trouwens de alleen wijze God heeft 'er weldadige rede. r.en voor, om den juisten tijd van christus toekoomst voor ons verborgen te houden. Indien wy dien tijd wisten, zouden wy denzelven , of als verre af zijnde , of als naby 1 XXV. DEEL. R  258 II. PETRUS. UI. befchouwen. In het eerfte geval, zou het gros der menfchen zorgloos en ongevoelig worden, en, in het laetfte zouden wy ons tijdelyk belang geheel verwaerlofen. Dit is'duidelyk gebleken, op het einde der X<*e Eeuw, wanneer het algemene begrip, dat christus toekoomst, icoo Jaren, na zijne geboorte, volgen zoude, ten gevolge had, dat'de meeste Christenen hun beroep verwaerloosden, dat men de huizen en gebouwen vervallen liet, dat de rijken hunne goederen aen de kloosters, maekten, en zich, naer Palestina, bega' ven, alwaer zy meenden dat christus het algemeen 'gericht houden zoude. 6 Op dezen dag des heeren, zullen de hemelen en de aerde eene zeer grote verandering ondergaen: in welken de hemelen, met een gedruisch, zullen voorbygaen, en de elementen branden zullen en vergaen, en de aerde, en de werken welke daer in zijn, verbranden zullen. — De Apouel fpreekt niet over de omftandigheden van het algemeen gericht, over dê verlosfende vryfpraek der gelovigen, of het oordeel der ver dervenis, hetwelk, over de godlofen, zal uitgefproken worden; maer hy bepaelt zich alleenlyk, tot de werking van het vuur, omtrent de tegenwoordige waereld, zo als dezelve het middel, tot het verderv der godlofen, wezen zal. De hemelen zullen , met een gedruisch , voorbygaen. _ Door de hemelen, worden wy gewezen naer den luchthemel by ons bekend onder den naem van den dampkring Trouwens de hemelen en de aerde, welke nu zijn, worden vs 7 overgefteld, tegen de waereld, welke, voor den zundvloed was; nu heeft die algemene overftroming wel eene zeer aen* merkelyke verandering, in de gefteldheid van onfen aerdbol en van den dampkring, teweeg gebracht; maer dezelve kon genen invloed hebben, op den ftarrenhemel en nog veel minder op den derden hemel. Voeg 'er by, dat de verbranding der aerde dienen zal, om de gevolgen van de zonden uit te zuiveren; maer wie zal zich vermeten, om te beweeren dat de inwoners der andere bollen gezondigt hebben, en dat aldaer dergelyk eene uitbranding, tot het zelvde einde.nodig zy ? _ pe2e hemba zulkn m em imkcJ voorbygaen. ■ De  II. P E T R U S. 111. 359 De luchthemel of de dampkring zal voorbygaen. — De Heiland bediende zich meermalen , van deze uitdrukking. (Vergel. Matth. V: 18. XXIV: 35. Mare. XIII: 31. Luc. XXL- 33.) — Het Griekfche woord, voorbygaen vertaeld, zegt zomtijds eene zeer grote verandering te ondergaen , gelijk by de LXX, Pf. XC; 5, 6. Dan. II: 9; zomtijds geheel ophouden en voor altoos een einde nemen. (Verg. Dan. IV: 31. VII: 14.) Er is geen twijffel aen, of het moet hier, in den eerften zin, genomen worden: want de dampkring zal geenszins vernietigd worden. Dit blijkt allerduidelykst, uit vs. 13, ahvaer van nieuwe, dat is vernieuwde, hemelen, gefproken wordt. Ook leert ons de Apostel paulus, uit Pf. CII: 26, 27, dat de hemelen flechts zullen veranderd worden, Hebr. I: 10, n, 12. —- Maer waer in zal die verandering van den dampkring beftaen ? Zy zal, door vuur, worden te weeg gebracht. (Vergel. vs. 7.) Nu wordt da dampkring, door het vuur van den blixem, gezuiverd. Dit voorbygaen derhalven van de hemelen, deze verandering van den dampkring,fchijnt daer in te zullen beftaen, dat dezelve, door vuur, van al wat fchadelyk is, zal uitgelouterd worden, zo dat de gezaligden, ook op dezen bol, eene allerzuiverfte lucht zullen inademen. Deze uitzuivering van den dampkring zal gepaerd gaen ? wet een gedruisch , dat is, volgens het Griekfche woord, met een fchrikverwekkend geluid, en een geweldig gekraek, zoortgelyk als 'er, by zware onweders, en vreesfelyke ftormwinden, pleegt plaets te hebben. (Vergel. Pf. L: 3.) De elementen zullen branden en vergaen, of, gelijk 'er eigenlyk ftaet, brandende ontbonden worden. Zommigen verftaen, door de elementen, de ftarren, om dat deze, by uitheemfche Schrijveren, wel eens voorkomen, onder die zelvde Griekfche benaming, welke hier , door. elementen, vertaeld is. Maer wy hebben reeds genoegzaenr betoogt, dat de grote verandering, van welke ter dezer plaets gefproken wordt, alleenlyk ten aenzien van de aerde, en haren dampkring, zal plaets hebben. — De Ouden fpraken doorgaens van vier hoofdftoffen, aarde, water, vuur, en licht; deze werden be-fchouwd, als de oorfprongelyke beXXV. DEEL. R 2  L6o II. P E T R U S. HL ginfelen, uit welke alle lichamelyke wezens zijn toeb'ereidDan het is 'hier de plaets niet, om te onderzoeken, of alle lichamen, Uit die gemelde elementen, zijn zaemgefteld. Zo veel is ondertusfchen zeker, dat zy hier niet bedoeld worden: want het vuur zal het middel wezen, waer door die grote verandering zal te weeg gebracht worden, en het water kan zékerlyk niet brandende vergaen. Wy, voor ons, denken, aen de eerfte eenvouwige beginfelen, hoedanig dezelve ook wezen mogen, uit welke alle lichamelyke wezens zijn zaemgefteld. Te weten , by de eerfte wording aller dingen , was onfe aerdbol woest, een verwarde en ongeordende klomp, in welken de oorfprongelyke Itofdeelen onder elkander vermengd lagen. (Vergel. Gen. I: 2.) Maer, door zijn onbeperkt Alvermogen, heeft de Oneindige deze elementen, öf eerfte beginfelen, op verfchillende wijzen , dermaten zaemgevoegd, dat 'er deze aerd en waterbol, omgeven met den dampkring, uit voortgekomen zy. By den zundvloed , heeft dit zameiiftel, door de algemene overftroming, eene zeer aenmerkelyke verandering on. dergaen; (Vergei. vs. 5, 6.) maer, in den dag van christus luisterrijke toekoomst, zal 'er eene nog veel grote verandering plaets hebben. Dan zullen de elementen brandende ontlanden worden; de aerde zal in brand geftoken, en alle lichamelyke wezensop en in dezelve, zullen, door vuur, tot de oorfprongelyke en eenvouwige Itofdeelen, ontbonden Worden. De aerde, en de werken, welke daer in zijn, zullen verbranden. — Onder de uitdrukking, de werken, welke in of op de aerde zijn, hebben wy te denken, deels aen alle gewrochten der natuur, welke de Schepper in en op de aerde geformeert heeft; dieren, planten, metalen, bergen, heuvelen , en deels ook de kunstwerken, welke, door 's menfchen handen, zijn toebereid. — Dit alles zal, met de aerde, verbranden. Alle Gods werken, op de aerde, de bergen, de heuvelen, de dieren, de visfehen, de bomen en planten, de metalen, met alles, wat in de ingewanden der aerde verborgen is; ook alle kunstwerken der menfchen, de Hef den, de paleifen, de flandbeelden enz.; dit alles zal verbrand ,  IL PETRUS. UI, 26* brand, volgens de kracht van het grondwoord, geheel verbrand worden; zo dat'er niets van zal overig blijven, dan de asch en de oorfprongelyke Itofdeelen. Maer^wanneer zal die. verbafende verandering plaets hebben? In den dag van christus toekoomst, om den aerdbodem rechtvaerdig te oordeelen, die hier de dag des heeren genaemd l wordt , vs. io"-. Eerst zal het algemeen gericht gehouden, en de gelovigen zullen opgenomen worden, in de lucht, den heere tegemoet, (Verge'. i Thesf. IV: n;) daer na zal de aerde in brand raken, en het fchijnt, dat de godlofen, eer zy, naer de plaets van hunne altoosduurqnde, pijniging worden overgebracht, nog hier op aerde blijven zullen, terwijl dezelve verbrand wordt. (Vergel. vs. 7, 2 Thesf. I: 8.) @. By de gemelde waerfchouwing, voegt de Apostel eene ernftig^ vermaning, vs. 11-16. a, Deze vermaning wordt voorgefteld, vs. 11 -13. fl, Eerst bouwt de Apostel op de gronden, welke reeds wa-. ren voorgefteld, vs. 11, 12. 1. Hy herinnert de gelegde gronden, vs. na, en 2. Bouwt daer op zijne vraegsgéwijze vermaning, vs. nb, J2. II. Dewijle dan defe dingen , van welke ik zo even gefproken heb, de hemelen, de elementen, de aerde, metj de dingen, welke op en in dezelve gevonden worden, onfe aerde, met haren dampkring, en met alles, wat 'er op et\ in is; dewijl deze dingen alle vergaen, hoedanige behoort' gy te zijn in heyligen wandel ende Godtfa.-* ligheyt: Alle de gemelde dingen vergaen. — Het Griekfche woord; zegt eigenlyk eene losmaking, eene ontbinding. Wy helv ben derhalven geenszins te denken, aen eene vernietiging» De asrde, met alles, wat 'er in is, en hare dampkring, zullen niet vernietigd, maer alleen'lyk, in gedaente, veranderd en gefchikt worden, tot gansch andere eindenx dan :o\ 'welke, zy thans dienstbaer zijn. Met dat oogmerk, aujfeÓ XXV. DEEL.' R 3  %6i It P E T R U S. III. zy, op den dag van christus luisterrijke toekoomst, tot de oorfprongelyke itofdeelen, ontbonden worden, om vervolgens eene geheel andere gedaente aen te nemen. (Verge!. vs. 13.) Voorts hebben wy nog op te merken, dat het woord, door vergaen vertaeld, in den tegenwoordigen tijd, ftae, en diene, volgens eene gewone manier van fpreken, om de ontwijffelbare zekerheid van die grote verandering aen te toonen. (Vergel. Matth. III: 10.) Op dezen grond , bouwt de Apostel zijne vermaning, vs. nl>, 12 : hoedanigen lehoort gy te zijn enz. In heiligen wandel en godzaligheid. — Eigenlyk ftaet 'er, in heilige wandelingen en godzaligheden , dat is, in eenen gansch zeer heiligen en godzaligen wandel. Het is waer, dat een heilige wandel, dat is een heilig levensgedrag de godzaligheid, en dat wederom de godzaligheid eenen heiligen wandel in zich fluite; dan men kan 'er evenwel dit onderfcheid tusfchen maliën, dat een heilige wandel meer betrekkelyk zy, op onfe verkeering onder de menfchen, en de godzaligheid, op ons gedrag, omtrent den hogen God zelven- — Een heilige wandel beftaet dan daer in, dat men zich zorgvuldig wachte , van alle onreinheid der zonden, zich wapene, tegen de vleefchelyke begeerlykheden , den kinderen dezer waereld niet gelykformig worde, en, in al zijn doen en laten , woorden en werken, openbaer make, dat men zijn gedrag, naer de voorfchrivten van het Euangelie, zoeke in te richten. — De godzaligheids, meer byzonder, daer in gelegen, dat men Gods eer ftelle, tot het hoogfte doelwit van alle zijne daden, gelovig op Hem vertrouwe, zich ootmoedig, aen zijnen wil, onderwerpe, zijne geboden blymoedig gehoorzame, en zijne gunst, met afzien van alle waereldfche voorrechten, tot het hoogfte van zijne blijdfchap ftelle. De Apostel verönderftelt niet alleen, dat de Christenen, tot zulk eenen heiligen wandel, gepaerd met godzaligheid, verbonden zijn; maer hy brengt hun ook de uitgeftrektheid ■van die verplichting onder het oog,' in zo ver dat hy nauwlyks in ftaet ware, om de ftsrkheid van hunne verplichting «it te drukken, vooral zo als dezelve daer uit voortvloeit, dat  II. PETRUS. III. 263 dat de aerde, met alles, wat 'er op is, in den groten dag, vergaen zal. Dewijl dan deze dingen alle vergaen, zegt hy, hoedanigen behoort gy te zijn, in heiligen wandel en godzaligjieid. — Trouwens deze overweging moest de Christenen aenfporen, om hunne harten los te maken, van het ftof, en alle vergangelyke fchijngoederen, en zich geheel en onverdeeld, op eenen heiligen en godzaligen wandel, toe te leggen; 12. Verwachtende ende haeftende tot de toekomfte van den dagh Godts, (0) in welcken de hemelen door vyer ontfteken zijnde fullen vergaen, ende de elementen brandende fullen verfmelten ? Het is bedenkelyk , of deze woorden eene voortzetting zijn, van de vraeg, welke vs. nb. is voorgefteld, dan of zy het antwoord, op die vraeg, behelfen. De Apostel vermeldt hier de toekoomst van den dag Gods. —» Hy bedoelt zekerlyk den jongften dag der waereld, die vs. 7. de dag des oordeels, en vs. 10. de dag des heeren , genaemd is; hier is het de dag Gods, om dat christus, die verhoogd is, tot eenen Richter van levenden en dooden, God zelvs is, in den allerëigenlykften zin. Wil men anders, door God, ter dezer plaets, God den Vader verftaen, dan wordt de tijd van bet algemeen gericht de dag Gods genaemd, om dat God de Vader al het werk, op dien dag te verrichten, aen jesus christus, zijnen Zoon, heeft aenbevoien. (Verg. Joh. V: 22.) — De toekoomst derhalven van den dag Gods is de verfchijning, of de aenftaende tegenwoordigheid van den groten dag der algemene vergelding; de uitdrukking verönderftelt, dat die dag ontwijffelbaer zeker, en op eene zeer luisterrijke wijs, komen zulle. In dien dag, zal 'er eene verbafende verandering, in de tegenwoordige gefteldbeid van hemel en aerde, voorvallenï in welken de hemelen, door vuur ontftoken zijnde, zullen vergaen , en de elementen brandende zullen verfmelten. In welken, eigenlyk ftaet 'er, in het Grieksch, om welke, dat is, om welke toekoomst van den dag Gods- Wy leerea Co) Pfalm 50: 3- ïTheff. i: 8. XXV. DEEL. R 4  2ö4 xx: PETRUS. nr. •er uit, dat,de' luisterrijke verfchijning van den verhoogden Middelaer de oorzaek van die verbalende verandering wezen zulle. Zy zal niet zo zeer, door eenen zamenloop van natuurlyke ooizaken, worden te weeg gebracht, maer het gevolg zijn van chkistus luisterrijke verfchijning. De hemelen, door vuur ontftoken zijnde, zullen vergaen.—« Wanneer men deze wóórden vergelykt, met die van vs. ? en icu zal men wel eenig onderfcheid, tusfchen de uitdrukkingen , vinden, maer zodanig een, dat daer door de zaek zelve, in klare* daglicht, geplaetst worde. Vs. 7. had de Apostel gqzegt, dat de hemelen, voor het vuur, 'bewaerd worden, en vs. 10. dat zy, met een gedruisch, zulten voorbygaen ; maer nu leert hy, dat de hemelen, welke, voor het vuur, bewaerd worden, door dat vuur zullen or.tflo'ken worden of vergaen. — De hemelen zijn, gelijk wy, by vs. 10, hebben aengetoqnt, de luchthemel of de dampkring. Deze zal vergaen, of gelijk 'er eigenlyk ftaet, ontbonden en losgemaekt worden. De dampkring zal niet vernietigd, maer alleenlyk in gedaente, veranderd worden, en dat wel door vuur ent{loken zijnde. Het Griekfche woord beteekent meermalen, door vuur gelouterd en gezuiverd worden. (Vergel. Opcnb! III: 18.) In dezen zin gebruiken het de LXX, Pf. XII- 6 en moet het ook, ter dezer plaets, genomen worden,' zo' dat^de dampkring, door vuur, van al het fchadelyke, geheel zal geWierd worden. (Vergel. vs. 10.) De elementen, dat is de oorfprongelyke ftofdeelen van alle lichamelyke Wezens,. (Vergel. vs. 10.) zullen brandende, dooiden gloed van hef gemelde vuur, verfmelt.en. Vs. 10. fpreekt de Apostel van vergaen; hier is het verfmelten. — De fpreekwijs is ontleend, van metalen, welke, door geweid van vuur, fmelten en ontbonden worden. Zo zal het gaen met de elementen. Onfe aerde, met alle lichamelyke we' aens, welke in en op dezelve gevonden worden, zullen in brand gedoken, en, door den vuurgloed, tot de eerfte oorfprongelyke ftofdeelen, ontbonden worden. — Het wcord verfmelten ftaet, in den tegenwoordigen tijd. Het wijst ons de zekerheid van deze grote verandering aen. De Apostel fcefchnjvt dezelve, als of hy 'er bygeftaen, hemel en aerd® ia  II. PETRUS. III. z65 fa een gloeiend vuur gezien, het gekraek der vlammen gehoort en het omtuimelen der bergen gezien had. Vs'jo. fpreekt hy ook, van het verbranden der aerde, en de werken, welke daer in zijn; maer daer van maekt hy, ter dezer plaets, gene melding, om dat het verbranden van de aerde, in het verfmelten der elementen, ligt opgeftoten. Maer hoe moeten nu de Christenen verkeeren, omtrent de toekoomst van den dag des oordeels, die zulk eene verbafende verandering ten gevolge hebben zal ? zy moeten verwachten en haesten tot de toekoomst van den dag Gods enz — Het verwachten van dien dag zegt , denzelven te gemoet zien, en op deszelvs toekoomst zeker ftaet te maken. Het woord, door toten vertaeld, kan hier geen verhaesten te kennen geven: want de toekoomst van christus kan me* vervroegd worden. Maer het beduidt hier, te verlahgen, eene hevi'e begeerte te hebben, naer de luisterrijke verfchijning van 'den Verlosfer. Zo gebruiken het de LXX , Spreuk. XXVIII: 22. De Apostel wil derhalven, dat het zeker verwachten 'van christus toekoomst gepaerd gae, met een fterk verlangen, en een halsreikend uitzien. Deze vermaning vs. 12. wordt, in onfe Overzetting, vraegsgewijs voorgefteld, zo dat het voorftel van den Apos, tel in het verband van zaken, hier op neder kome: „ hoe zeer behoort gy, die de toekoomst van christus, met • verlangen, te gemoet ziet, niet uit te munten, in heiligheid : en Godsvrucht, te meer daer alle zichtbare dingen als " dan , tot de oorfprongelyke grondbeginfelen, zullen ont" bonden worden?" Dit fchijnt beter, met de zamenftelVing der oorfprongelyke woorden, te ftroken, dan dat men vs. 12. befchouwt, als een antwoord, op de vraeg, welke vs. 11. was voorgefteld. i Vervolgens voegt 'er de Apostel nog eenen nieuwen grond hy , vs* 13- IS. Maer wy, en allen, die zich, op het woord van God gelovig verlaten, wy verwachten, met zekerheid, (f) nae fijne belofte nieuwe hemelen ende een (?) JeC 5' !?• eBde 661 "* OP51^" %v- u XXV, DEEL. R 5  266 II. PETRUS. Ui. nieuwe aerde, in dewelcke gerechtigheyt woont. De uitdrukking van nieuwe hemelen, en eene nieuwe aerde, wijst ons , naer eenen vernieuwen dampkring, en (benen vernieuwden aerdbol. — De vernieuwing der hemelen zal daer in beftaen , dat de lucht zal gelouterd zijn, van al wat fchadelyk , onaengenaem en verdervelyk is; en , wat de aerde aengaet, na dat zy, tot de eerfte en oorfprongelyke grondbeginfelen, door geweld van het vuur, zal ontbonden wezen , zal dezelve eene gansch andere en veel heerlyker gedaence aennemen. — Hoedanig nu de gedaente van die vernieuwde aerde wezen zal, kunnen wy niet bepalen, om dat het nog niet geopenbaerd is. Dit algemene mogen wy' vastftellen, dat alle de rampzalige gevolgen der zonden zullen wechgetsomen worden, en dat de ganfche aerde eene gedaente hebben zal, vooral niet minder luisterrijk, dan die van het paradijs, in den ftaet der rechtheid, (Verg. Rom. VIII: 19-21.) In deze nieuwe hemelen en aerde, zal gerechtigheid wcntn Men denke , aen een yverig en algemeen gehoorzamen van Gods geboden. Deze gerechtigheid zal, op den vernieuwden aerdbol, haren beftendigen zetel oprichten; nimmer zal 'er eenig godlofe zijn verblijv hebben; nimmer zal 'er, op den uitgezuiverden aerdbol, eenige zonde be. gaen worden. Maer, zegt de Apostel, niet tegenftaende de dampkring, op eene zeer aenmerkelyke wijs, zal veranderd, en de aerde, door vuur, tot de oorfprongelyke ftofdeelen, ftaet ontbonden te worden; zo verwachten wy evenwel, met zekerheid , eenen nieuwen hemel enz. — De grond van die verwachting was gelegen, in eene onfeilbare toezegging. Daerom wordt 'er bygevoegd , naer zijne belovte. Welk eene belovte wordt hier bedoeld? Veelal denkt men, dat de Apostel het oog hebbe , op Jef. LXV: 17. LXVI: 22. Maer deze Godfpraken handelen zinbeeldig, over den luister vollen ftaet der Kerke, die, in het laetst der dagen, na de algemene bekeering der Joden , zal plaets hebben. Openb. XXI: 1. vinden wy zoortgelyke uitdrukkingen; maer daer de Openbaring later gefchreven is , dan deze Briev, kan die plaets hier zekeilyk niet bedoeld worden. — Onfes bedunkens,  H, pETKUS. HL 267 kenï heeft de Apostel het oog, op eene mondelinge be,ovte' of eene onmiddelyke Openbaring' van zijnen GoddelykenMeester jesus christus, welke hy hier, Liet nadruk, zijne belovte noemt. Waer toe, mag men denken, zullen deze nieuwe bemeJen en nieuwe aerde dienen? - Zoü het zijn, om de aerde als dan met een nieuw geflacht van menfchen, te bevolken? Maer waerom zouden dan de Christenen deze grote verandering, met verlangen, te gemoet zien, indien ue zelve ten voordeele van een gansch ander geflacht, gefcmkt ware?' — Er is vry wat aenleiding, om te denken, dat de gezaligden hun verbhjv, op den vernieuwden aerdbol hebben zullen. De Heilige Schrivt zelvs fchijnt deze gedachte te begunstigen. (Vergel. Rom. VIII: 20.) Langs dezen weg kunnen de gezaligden, in de heerfchappy over het fchepfel, volkomen herfteld worden. In dit voorftel ligt wederom eene nieuwe drangreden, tot e*nen heiligen en godzaligen wandel, om dat.de Christenen eens hun verblijv hebben zullen, in de woning der gerech. tigheid, I. Deze vermaning wordt nog eens herhaeld en nader aengf drongen , vs. 14-16. a. De herhaling der vermaning vinden wy vs. 14, iSa- 1. Ta» den gemelden grondflag, vs. 2. Van de vermaning zelve, vs. I4b> I5aft. Den aendrang der vermaning, vs. i5b, 16. U. Daerom, geliefde , verwachtende defe dingen en die grote verandering, met verlangen, te gemoet Jende, beneerftigt U, legt u, onder afbidding van Gods genade, met yver en vlijt, daer op toe, dat gy onbevleckt ende onbeftraffelick van hem bevonden mooet worden in vrede: , Onbevlekt is zodanig iemand, die, door de vndigheid der zonde in het geheel niet befmet is, en onbeftraffelyk, die, van wégen, wangedrag, in het geheel niet kan berispt wor'den. De Christenen moesten zich daer op toeleggen, om XXV. DEEL.  st68 II. PETRUS. Iir. zodanig, van Hem, van den verhoogden Middelaer, in den dag des -oordeels, bevonden te worden. — Zo doende zaai den zy zich geheel anders vertonen, dat de valfche Leeraers ' die fmetten en vlekken waren, zelvs verdorven en anderen verdervende. (Vergel. Kap. m ,3.) Er,wordt b voegd, in vrede, dat is, met een gerust gemoed, en meü vrymoedigheid. Maer zal een Christen de toekoomst van den groten dag gerust en we! gemoed afwachten, dan moet hy uit kracht der toegerekende borggerechtigheid van den Middelaer, onbevlekt en onbeltraffelyk ziin, en zich op het betrachten van Euangelifche Godsvrucht, yveris'toeleggen. 15- (?) Ende acht de lanckmoedighevt onfes Heeren, die wijfe fchikking, dat de toekoomst van ckristus uitgefteld worde, (Vergel. vs. 9.) voor faligheyt. Weest met onverduldig , over het lang achterblijven van christus toekoomst. Tot dit uitftel, heeft God wijfe en weldadige redenen. Het dient, ter bevoordeling van onfe zahgheid, tot een middel, om onfe heiligmaking te voleindigen, en om zondaren, tot bekeering, te brengen. Ten overvloede beroep ik my, op Paulus, mijnen mede Apostel, gelijckerwijs oock onfe geliefde ambts broeder en mede Apostel Paulus, nae de wijfheyt die hem, door Goddelyke Openbaringen , en eene ruime maet der buitengewone gaven van den Heiligen Geest, gegeven is, ulieden gefchreven heeft, dat men de vervulling der Goddelyke belovte, al koomt zy zo fchielyk niet, als. wy ons verbeeldt hadden, met verlangen wel, maer ook met lijdzaemheid, moet te gemoet zien. IÖ. Gelijck hy oock daer op aendringt , (r) in alle Sendbneven daer in van defe dingen fprekende- in welcke dingen fommige fwaer zijn om te verftaen, die- de ongeleerde ende onvafte [menfchen] verdraeyen, gelijck oock de andere Schriften , tot haer eygen verderf. i-aulus had, aen dezelvde Christenen, gefchreven, aen wel- Cü) Rom. a: 4. (O Rom. &: jS. 1 Cox. 15: 24. uhtf. 4! 15.  ■ II. p E T R U S. m 2(5$ weiten de Briev van petrus houdt: gelykerwijs , zegt da I-etst-emelde vs. isb, ook onfe gelievde broeder paulus, naer de wijsheid, welke hem gegeven is, ulieden gefchreven heeft.—* Gemeenlyk denkt men, dat petrus hier het oog hebbe, opden Briev van paulus aen den Hebreeuwen, byzonder Kap. X- 35-39. In dit begrip heb ik ook geftaen; tot dat ik da beide Brieven van petrus meer van naby befchouwt, en daer in voldoende bewijzen gevonden heb, om het daer voor te houden, dat Apostel petrus niet aen bekeerde He, breeuwen, of'Christenen uit de Joden, gefchreven hebbe* maer aen Jodengenoten, heidenen van oorfprong, die eerst, met verzaking van den verfoeilyken afgodsdienst, den Jood-, fchen Godsdienst, en vervolgens, het Christendom aengenomen hadden. — Dit ftuk hebben wy, in onfe VMWW. tot den eerften Briev van petrus, met opzet, en, zo ik meen, beflisfende betoogt. — Zijn nu de beide Brieven van petrus , niet aen Hebreeuwen , of Christenen uit de Toden ingericht; dan kan hy hier ook het oog niet hebben, op den-Briev, welken paulus, aen de Hebreeuwen, gefchreven heeft. Met het uitvallen van deze veionderftel-, Hm dat petrus hier den Briev van paulus aen de Hebreeuwen aenhale, verliefen wy het bewijs, dat wy daer uit hebben afgeleid, ten betoge, dat paulus de Schrijver z% van den Briev aen de Hebreeuwen. Men ftrijke derhalven alles door, wat in het XXIV"e Deel, Inleid, p. cnti-cxxiv. van de woorden , Om dat de Apos. tel petrus dezen Briev heeft aengehaelt enz., tot het einde van p. cxxiv, gelezen wordt, en houde het voor met gefchreven. — Ondertusfchen verliest 'er de ftelhpgr zelve, dat paulus de Schrijver zy van . den Briev aen den Hebreenwen niets door. .De drie overige bewijzen, uit het getuigenis der Kerkvaderen, uit verfcheidené byzonderheden, welke in dien Briev voorkomen, en uit de omftandigheden van den Schrijver, zijn genqegzaem. Maer welken Briev van paulus wordt dan, ter dezer plaets bedoeld ? Onfes eiachtens wordt 'er geoogd , op eenen'Briev van den Apostel paulus, welken hy aen dezèlvde Christenen, uit de Jodengenoten, in de landfchapXXV. DEEL. 1»  *7o EL PETRUS, III. pen van klein Afien vérfpreid, aen welke de beide Brie ven van r™ waren ingericht, reeds voorheen geffh"e' ven had. Deze Briev is „iet meer voor handen TröT wens 'er s geen twijfel aen, of de Apostelen hebben v e neer gefchreven, dan 'er, ia de m der G ÜCn Ve ken van het Nieuwe Testament, gevonden wordt Het gene gefchikt was, tot een altoosduurend gelj^ert» Ji^t, w"* BOeke" geweven, het overige is verloren geraekt. CVergel XXII P- 365- en de Inleid, p. cxlih, cxliv petrus beroept zich , op dien Briev van paulus om gelijk hy meermalen doet, zijne overëenöemlg' Zl dezen zijnen mede Apostel, aen te wijzen. PAULuThaa ook aen deze zelvde Christenen, breven, dat zy Lmeiyt i langmoedigheid Gods voor zaligheid achten moesten , e„ aen merken dat God wijze en wcldadige redenen > J» den groten dag van cnarsrus luisterrijke toekoomst eers^ ha het verlopen van zo vele eeuwen, te doen «'en tus, welke hy, aen onderfcheidene Gemeenten gefchreven had: gelijk ook in alle Zendbrieven, daer in Zn aÜdl gen fprekende, vs. l6K Het V0Qrftel ^ ™iyt tl MeïeTT" Wl VenaIeni •** vldïJj **J m deZSlVe' m d6Ze ftreekt. _ Van deze dingen, dat is, van de voorheen gemelde dingen de toekoomst van christih <*n ^- u r 6, IUC U1"gen» „ r \ Christus , en de verbafende verandering welke onfe aerde en haer dampkring, by die gelegenheid ondergaen zullen. Van deze dingen , heeft L ken in zijne Brieven, welke nog voor handen ijh 'b. voorbee, Rom VIII: I9.a, 2 Co, V; „ * 14-18. 2 Thesf. I: 6-10. Hebr T- T~ Brieven, die, * niet tot e^^u^^ z nde verloren zijn, zal Hy zich, over deze onde we pen. breeder hebben uitgelaten. _ i„ aI]e de BliJ™* die gelegenheid waergenomen, om de Christenen, tot een SrieuneCh7 ^ * M ^ erlangen ,'n^ d e grote gebeurtenisfen, op te wekken. Ia  II. PETRUS. III. 271 In welke dingen , wordt 'er bygevoegd , zommige zwaer zijn, om te verftaen. •— Er is, die dit betrekkelyk maken, tot de Brieven van paulus , als of daer in dingen voorkwamen , welke zwaer om te verftaen, en moeilyk om te begrijpen waren. Maer deze opvatting is blijkbaer ftrijdig, met de zamenftelling der oorfprongelyke woorden; of men moet eene andere lezing volgen, welke geen genoegzaem gezach heeft. — Onfes erachtens, fpreekt de Apostel, van de voorheen gemelde dingen , betreffende de toekoomst van christus, en de aenmerkelyke verandering, welke de aerde ondergaen zal; in deze dingen zijn zommige ftukken zwaer, om te verftaen, om dat 'er ons, van de byzonderheden, niet meer geopenbaerd is, dan wy, voor als nog, nodig hebben te weten. Ondertusfchen zijn het deze dingen, zwaer om te verftaen , die de ongeleerde en onvaste men/eken verdraeien, gelijk ook de andere fchrivten, tot hun eigen verderv. -— De Apostel fchijnt het oog te hebben, op de fpotters, tegen welke hy hier bezig is, de Christenen te waerfchouwen. (Verg. vs. 3.) Deze noemt hy ongeleerde menfchen, of om dat zy niet wilden leeren, en willens onkundig waren, (Vergel. vs. 5,) of om dat zy in de daed gene kennis hadden, of fchoon zy voorgaven veel te weten. Ook waren zy onvast, zy hadden gene zekere gronden van wetenfchap, en wankelden daerom , in hunne begrippen. — Zy verdraeiden deze dingen, welke de Apostelen leerden, omtrent den groten dag van christus luisterrijke toekoomst; zy ontkenden dezelve, of gaven 'er immers eenen anderen draei aen. Hoedanig deze verdraeijngen waren, wordt niet bepaeld. Uit vs. 4. mogen wy dit algemene befluiten, dat zy zich, van bedrieglyke drogredenen , bedient hebben , om den Christenen wijs te maken, dat 'er van des Verlosfers beloovde toekoomst niets worden zoude. Meer byzonder fchijnen zy beweert te hebben, dat het gene christus en de Apostelen, omtrent de toekomende gebeurtenisfen van den laetften dag der waereld, geleert hadden , in eenen verbloemden zin, moet worden opgevat. (Vergel. 2 Tim. II: 18.) Even zo handelden deze fpotters ook, met & anders Schrif XXV. DEEL.  272 IK P E T R U S. III. ten , zo van het Oude als Nieuwe Testament, en verdraeiden dezelve. maer tot hun eigen verderv, om dat hun hart en wandel hoe langs zo meer verdorven werdt, en zy het eeu. wig verderv moedwillig als in den mond liepen. III. De Apostel hejluit dezen Briev, vs. 17, 18. if» Met eene waerfchouwing tegen de fpotters, en eene vermaning, om, in geheiligde kennis, meer en meer toe te nemen , vs. 17, i8a. A. De waerfchouwing vinden wy vs. 17, en B. De vermaning, vs. i8a. 39 Met eene dankbare verheerlyking van den gezegenden Verlosfer, vs. i8b. 17. Gy dan, geliefde, \_fukh~\ te vooren wetende, uit het gene ik tot dus verre gefchreven heb, deels dat 'er valfche Leeraers en heillofe- fpotters zullen opftaen, en dat de Goddelyke belovte , omtrent de toekoomst van christus, nog in lange niet zal vervuld worden, wacht u .dat gy niet door de - verleydinge en drogredenen der grouwelicke menfchen mede afgeruckt en wechge-voerd wort, ende dat gy niet uytvalt van uwe vafüg heyt, door tot het omhelfen van dwalingen, welke, met de zuivere leer van het Euangelie , blijkbaer ftrijdig zijn , vervoerd te worden. 18.. Maer waffc op in de genade, ftaet 'er na, dat uwe genadegaven vermeerderd worden, ende neemt toe in , de geloovs kennilfe onfes Heeren ende Saligmakers Jefu Chrifti, in welke de ware wijsheid, op welke zich de valfche Leeraers ten onrechte beroepen, met de daed gelegen is. Hem zy de heerlickheyt, de hulde der aenbidding en der dankzegging, beyde nu, ende in den dagh der eeuwigheyt. Amen. EINDE VA N DEN TWEEDEN BRIEV VAN PETRUS. D E  DE EERSTE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL,' JOANNES. xxv. DE»; 9   DE EERSTE ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JOANNES. HET L KAPITTEL. J^Eze Briev.heeft noch opfchrivt, noch befluit. Hy gelykt , meer, naer een vermaenfchrivt, dan naer eenen Briev. jHier van daen honden zommigen dit gefchrivt, voor eert aenhangfel, of het vermanend deel van het Euangelie, het welk de Apostel joannes gefchreven heeft. Dan, over het een en ander, hebben wy, in de Inleiding, breder gehandelt. I. De Apostel begint, met de volkomene zekerheid, en het ge* wichtig oogmerk, van alles, wat hy, omtrent den Goddelyken Verlosfer , geleert had en nog leerde, nadrukkelyk, voor te flellen , vs. i - 4. tf. De zekerheid ran alles, wat hy, omtrent den Verlosfer, geleert had en nog leerde , fielt hy voor, vs. 1 - 3". En het gewichtig oogmerk van dit alles, vs. 3b, 4. A. Zo van het prediken der Apostelen in het gemeen» vs. 3'>. B. Als van onfen Apostel, in het fchrijven van dezen Briev, meer byzonder, vs. 4. XXV. DEEL. S 2  276 L JOANNES. I. _ i. Het gene (a) van den beginne was, 't gene wy g<#houE£-hebben, 't gene wy gefkn hebben met onfe oogen, (Z>) 't gene wy aenfchouwt hebben, (c) ende onfe handen getaft hebben, van het Woort des levens: 2 (W ant het Leven is geopenbaert, ende wy hebben 't gefien, ende wy geluygen, ende verkondigen uhccien dat eeuwige Leven, 't welck by den Vader was, ende ons is geopenbaert:) 3. 't Ccne wy [dan"] gefien ende gehoort hebben, dat verkondigen wy u, op dat oock gy met on"s gemeynfchap foudt hebben, ende defe onfe gemeyjifchup oock [ zy j met den Vader, ende met fijnen Sone Jefu Chrilto. 4. Ende defe dingen fchrijven wy u, op dat uwe bii.rrtchap vervult zy. Dei.ö< vvuOiJcn hangen zo onmiddelyk te zamen, dat zy niet, van elkander , kunnen gefcheiden worden. Die van hec 2ll° vers moeten , als eene tusfehenreden , befchouwd worden, gelijk zy ook zo, in onfe Overzetting, zijn aengewezen. Voor het overige wijst het zich van zelvs, dat de byzondere uitdrukkingen , uit vergelyking van joannes Euangelie, Kap. I: 1-14., moeten verklaerd worden. Het gene van den beginne was, is het vs. 1, het gene wy gel.aorv lebben, het gene wy gezien hebben, m°.t onfe oogen, het gene wy aenfehouwt hebben, en onfe handen getast hebben, van het wuord des levens ; dat namelyk verkondigen wy u. (Verge!. vs. 3a.) Het gtite van den beginne was. — Veel al verftaet men de,;e uitfpraek van den Goddelyken christus , dat woord , het wolk reeds was in den beginne, uit vergelyking van Joh. I: ï. Wy verkondigen u het gene van den beginne was, zal dan zo veel zeggen, als: ,, wy verkondigen u den Goddelyken ,, Verlosfer; dat Woord, ,het welk reeds, in het begin der „ fchepping, was, is de hoofdinhoud van onfe prediking." De ra) Joh. ii 1. (5) Joh. n 14. 2 Petr. 1: 16. £c) Luc» 24' 39Joh. 20. 27.  ï. JOANNES. t 27/ Da. zaken zelve zijn onbetwistbaer zeke;-, maer het koomt ons ten minften zeer bedenkelyk voor, of zy hier bedoeld worden. — Immers de Apostel zegt hier niet, het woord,' het welk in dun begi.ïne was, maer het gene van den beginne' was, Onfes erachigns, bedoelt de Apostel hier een ander begin, dan in zijn Euangelie, Kip. I: i; daer was het blijkbaer het begin der waereld, hier fchijnt ons het begin, in het? algêmeén, den aen vang van eene zaek of gebeurtenis aen te* duiden, byzonder den aen vang van de gebeurtenisfen, welke omtrent den Verlosfer zijn voorgevallen. Er koomt nog by, dat deze de gewone beteekenis zy van het woord begin, in dezen ganfchen Briev. (Vergel. Kap. II:'7, 24. KJ: ii.) Op dezen grond maken wy alle de uitfpraken betreitkelyk, tot de uitdrukking, 'van of betreffende het Woord des levens, zo dat de Apjstel eerst de hoofdzaek van zijne prediking voorftelle, en dan de zekerheid daer van aen wijze, in dezer voege: het gene van den beginne was, of, van den eerden tijd af, gebeurd is, (zijn beteekent meermalen gebeuren, Vergel. Matth'. XXIV: 3.) van, dat is, omtrent of betreffende', hét V/oord des levens; het gene wy gehoort hebben, betreffende het Woord des levens, het gene wy gezien hebben met otife oogen, betreffende het Woord des levens, het gene. wy aenfehouwt hebben, betreffende het Woord des levens, en het gene w/e handen getast hebben, betreffende het Wdbri des levens, — dat verkondigen wy u lieden, enz. De hoofdfom dan der prediking van den Apostel en zijne" mede ambtgenoten, was het gene van den beginne, van dëd aenvang dezer dingen, gebeurd was, betreffende het Woord des levens. In zijn Euangelie Kap. I: 1 -14. noemt de Apostel «nfes Goddelyken Verlosfer, verfcheidené malen, hft'fFdttd.. »*u Deze uitdrukking was een der kunstwoorden, van welke zich de Gnostieken bedienden, om hunne onbeftaenbare wanbe. gl ippen , omtrent de verdichte uitvloeifelen der Godl-.eid, voor te ftellen. Onder de benaming van den logos j of het woord, -verfronden zy het eerfte en voornaemfte tutvloeffel van de Godheid, het welk, in orde en rang, onmiddelyk volgde; op den eeuwigen God. Nu is christus , naer z'ijne XXV. deül. S 3  478 1. JOANNES. I. Goddelyke natuur, de eerfte in orde en rang, onmiddelyk naest God den Vader, en daerom nam de Apostel het kunstwoord van den logos of het woord over; en om aen te toonen, hoe zeer hy hunne zonderlinge wanbegrippen, omtrent de uitvloeifels der Godheid, afkeurde, leerde hy, dat het woord , het welk hy bedoelde , geen uitvloeifel der Godheid ware. maer de eeuwige Zoon van God, eenswezens met zijnen eeuwigen Vader. (Vergel. XX Deel. p. 4—1 Inleid, p. lxxxviii—.) Over den oorfprong dezer benaming logos of woord, hebben wy, met opzet, gehandelt, XX Deel. Inleid, p. xc—-. Het gene van den beginne gebeurd was, omtrent het woord , is dan, het gene betreffende Gods Zoon, van den aenvang zijner verfchijning onder de menfchen, is voorgevallen. —-• Maer Gods Zoon wordt hier nader befchreven \ als het Woord des levens. Ik erken, Hy zou het Woord des levens kunnen genaemd worden, voor zo verre Hy die Goddelyke Recenaer is, die den weg, ten eeuwigen leven, allerduidelykst heeft bekend gemaekt. (Vergel. 2 Tim. I: 10.) Dan, wy voor ons, zouden hier liever twee benamingen van den Verlosfer onderfcheiden, en het dus overzetten, van of omtrent het Woord, het Leven, dat is, het P/oord het welk het Leven is. Deze opvatting fchijnt ons de zamenftelling der oorfprongelyke of oorden te begunstigen; vermits beide de benamingen den articulus voor zich hebben , en , het gene, naer ons inzien , alles afdoet, de Verlosfer wordt vs. 2. uitdrukkelyk het Leven genaemd. In het Euangelie van onfen Apostel Kap. I: 4. word: christus ook het leven genaemd. — De Gnostieken fpraken, van veelvuldige iEones, of uitvloeifelen der Godheid. Onder alle deze was 'er één, welke zy het Leven noemden, en dat uitvloeifel uit de Godheid zou, aen de doode waereld, het leven gegeven hebben. Nu leert de Apostel, dat het gene deze dwaelgeesten, van het zogenaemde Leven, beweerden, in nadruk waerachtig was, van het woord, Gods eeuwigen Zoon. Hy is het leven, de bron des levens, die, naer zijne Goddelyke natuur , de kracht des onvergangelyken levens heeft in zich zelven j en in Hem was het leven , voor  ï. JOANNES. I 279 ïoor zo ver alle levendige wezens, van Hem, het leven ontvangen hebben. Het algemene voorftel derhalven, het gene van den beginne gebeurd is — omtrent het woord, het leven, koomt, in den zakelyken zin, hier op neder: „ de zeer merkwaerdige „ gefchiedsnisfen, welke, betreffende Gods Zoon, die het „ woord, of de Redenaer is, door welken God de Vader, „ tot de menfchen, gefproken heeft, en het leven, die de „ bron des levens in zich zelven bezit, en van welken alle „ levendige wezens het leven ontvangen hebben; de zeer ,, merkwaerdige gefchiedenisfen , welke , omtrent dezen „ Goddelyken Perfoon, van den aenvang zijner verfchijning „ onder de menfchen zijn voorgevallen, — verkondigen tl wy u lieden." Meer byzonder wijst de Apostel de onbetwistbare zeker, heid van deze gebeurtenisfen aen, het gene wy gehoort hebben , het gene wy gezien hebben enz. — Het gene joannes en zijne mede Apostelen, nopens de merkwaerdige dingen, welke, omtrent den Goddelyken Verlosfer, waren voorgevallen , verkondigden, hadden zy niet van horen zeggen ; zy hadden alle mogelyke gronden van zekerheid. —' Zy hadden het ge* hoort. Zy waren, by zijne gefprekken, en hadden zijne leerredenen , gehoort; niet eene enkele keer, maer veelvuldige malen, en geduurende eenen langen tijd. — Zy hadden het, met hunne oogen gezien, en aenfehouwt. Zy waren ooggetuigen geweest van alle de daden , en wonderen, welke de Verlosfer verricht heeft.' Zelvs was joannes, met petrus en jacobus, by zekere wonderdadige verrichtingen, en byzondere voorvallen , tegenwoordig geweest, tot welke de overige Apostelen niet werden toegelaten. De Apostel fpreekt van zien met de oogen, en van aenfehouwen. Dcza woorden zijn geenszins gelykluidend; het laetfte zegt oplettend en nauwkeurig befchouwen, met eerbied en verwondering befchouwen. (Vergel. Matth. VI: 1.) De Apostelen hadden de verbafende daden van hunnen Goddelyken Verlosfer, niet flechts met hunne eigene oogen, gezien, mae? zy hadden 'er ook nauwkeurig, op gelet, en waren telkens» in eerbied en verwondering, opgetogen, —» Zelvs hadden XXV. DEEIi. S 4.  280 I. JOANNES. I. zy het, met hunne handen, getast. Er waren gevallen geweest, in v/elke zy zich, met horen en zien, niet verge. noegt, maer nog daer te boven het gevoel te hulp geroepen hadden, gelijk, by voorbeeld, in het geval van thomas , die de ©pftanding,van den Verlosfer niet geloven wilde, voor dat hy de lidteekenen van zijne wonden getast had. (Vergel. Joh. XX: 23.) Er v/aren derhalven alle mogelyke gronden van zekerheid, voor het gene de Apostelen, omtrent de verkeering en de verrichtingen van Gods eeuwigen Zoon, onder de menfchen, verkondigden. Het werdt bevestigd, door het onbetwistbaer getuigenis van alle de zintuigen, welke in aenmerking komen konden; het gehoor, het gezicht, en het gevoel. By gelegenheid , dat de Apostel den Verlosfer vs. ib, niet alleen het woord, maer ook het leven genaemd had, herinnert hy vs. 2, by wijs van tusfehenreden, dat die gezegende Perfoon , welken hy het leven genaemt had, in tiet vleesch, onder de menfchen, geopenbaerd zy: want het leven is geopenbaerd, en wy hebben het gezien, en wy getuigen en verkondigen u lieden dat eeuwig leven, het welk by den Vader was, en ons is geopenbaerd. Wmt het leven, wy vertalen het, met eene vingerwijs op het vorige: want dat leven, van het welk ik namelyk zo even gefproken heb, Gods eeuwige Zoon, die de bron van het leven is; dat leven is geopenbaerd, onder de menfchen namelyk, toen Hy de menfehelyke natuur heeft aengenomen. (Vergel. Joh. I: 14) — De Apostelen hadden dat leven , onder de menfchen geopenbaerd, gezien, zelvs hadden zy, ettelyke jaren , met Hem gemeenzaem verkeert, en Hem, als zijne beftendige volgelingen, allerwegen vergezelt. En, voegt'er de Apostel by, wy getuigen en verkondigen u lieden dat eeuwig leven, het welk by den Vader was, en ons is geopenbaerd. — De hoofdinhoud dan der predikiag van de Apostelen , was dat eeuwig leven , van het welk te voren gefproken is , vs. ib. Hier heet Gods Zoon niet flechts het leven, maer het eeuwig leven, om aen te tonen, dat de Apostel een geheel ander leven bedoelde, dan dat van het welk de Gnostieken fpraken. Dit was, naer hun voor-  L 'JOANNES. j. 2S1 voorgeven, een uitvloeifel der Godheid, en had gevolgelyk een begin gehad; maer joannes bedoelde een geheel ander leven, dat leven namelyk, het welk eeuwig is, Gods Zoon, die, van eeuwigheid tot eeuwigheid, God is. —- Dit eeuwig leven was by den Vader. De Gnostieken verdichtten een woord , het welk, uit de Volheid, in welke zy beweerden dat God woonde , was uitgefloten ; maer het eeuwig leven, het welk joannes bedoelde, Gods eeuwige Zoon, was altijd by God, genietende eene onuitfpreekbare heerlykheid by God, eer de waereld was. (Vergel. Joh, I: i.) —— Dit eeuwig leven, (zegt de Apostel) is ons geopenbaerd, in de menfchelyke natuur namelyk. Duizenden van menfchen hadden Gods Zoon, in zijne menfchelyke natuur, gezien, maer niemand had Hem, zo veelvuldige malen, zo by aenhoudenheid, gezien, en zo van naby gekent, als joannes en zijne mede Apostelen. Dit eeuwig leven, zo als het, in de menfchelyke natuur , geopenbaerd is, fchrijvt de Apostelen , getuigen en verkondigen wy u lieden. — Tusfchen deze beide woorden, kan men dit onderfcheid maken, dat het eerfte meer algemeen zie, op de prediking der Apostelen, omtrent de verfchijning van Gods Zoon in het vleesch, en het ander op eene meer uitgewikkelde voordracht van des Verlosfers leer en daden. Na deze tusfehenreden, vat de Apostel den draed wederom op, vs. 3a. ,, Het gene wy dan gezien en gehoort hebben, „ te weten van het woord, het leven, betreffende de leer ,, en de daden van Gods eeuwigen Zoon, in het. vleesch ,, geopenbaerd, (Vergel. vs. 1,2,) dat verkondigen wy u „ lieden; van het gene wy daer omtrent, met alle mogelyke „ zekerheid, weten, geven wy u lieden, in onfe predi,, king, een uitvoerig en duidelyk bericht." Het oogmerk van deze prediking der Apostelen vinden wy vs. 3b. op dat ook gy, met ons, gemeenfehap zoudt hebben, en deze onfe gemeenfehap ook (zy) met den Vader, en met zijnen Zoon jesus christus. — Deze gemeenfehap met de Apostelen verklaert men doorgaens van het deelgenootfchap XXV. DEEL. S 5  28a I. JOANNES. I. aen het geluk, het welk de Apostelen genoten, aen de eeu,. wige zaligheid; maer dit ftrookt geheel, niet met de volgende lütfpraek. De Apostelen hadden gemeenfehap, met den Vaderen mei Zijnen Zoon jesus christus; maer zy waren immers gene deelgenoten van die oneindige gelukzaligheid , welke God de Vader en zijn eeuwige Zoon bezitten. — Het koomt ons bedenkelyk voor, of het woord gemeenfehap misfchien ook, uit den fpreektrant der Gnostieken, die ons niet geaoegiaem bekend is, moet verklaeid worden. Zy fpraken van Woord, Leven, Licht, Volheid enz., (Vergel. Joh. I: 1-14) Nu zouden zy, in hunnen ftijl, ook wel van gemeenfehap kunnen gefproken hebben Voor als nog, koomt ons niets aennemenlyker voor, dan de gemeenfehap op te vatten, voor eene overëenftemming van gevoelens en neigingen. In dien zin, gebruiken de LXX zoortgelyk eene uitdrukking, Job XXXIV: 8. Voor het overige nemen wy de tweede uitfpraek, niet wenfehender , maer flellender wijs: en deze onfe gemeenfehap is met den Vader en met zijnen Zoon jesus christus. — Op die gelegde gronden, zal de mening deze zijn: „ het gene wy, van de „ leer en de daden des Verlosfers, met volkomene zeker„ heid weten, Hellen wy u uitvoerig voor, op dat gy, met „ ons Apostelen, in gevoelens zoudt oveiè'enftemmen, en „ het Euangelium, met een gelovig hart, aennemen. Daer „ by zult gy u uitnemend wel bevinden: want onfe gevoe„ lens Hemmen overéén, met die van den Vader, en van „ zijnen Zoon jesus christus , die ons dezelve verklaert '„ hebben." Het meer byzonder oogmerk, in het fchrijven van dezen Briev, wordt vs. 4. opgegeven: en deze dingen fchrijven wy u, op dat uwe blijdfchap vervuld zy Deze dingen; welke dingen? Vs. 1-3». heeft de Apostel gefproken, "van de gebeurtenisfen, welke, omtrent den Verlosfer , zijn voorgevallen. Dan van die gebeurtenisfen handelt hy niet zo zeer, in dit gefchrivt. Derhalven kan hy dezelve, door deze dingen, niet bedoelen. — Het koomt nader, dat joannes het «3og hebbe, op het gene hy, onmiddelyk te voren vs. 3b, van  I. JOANNES. I. 283 van de gemeenfehap of eensgezindheid der Apostelen, met den Vader, en met zijnen Zoon jesus christus, gefchreven had. Trouwens wanneer de Christenen verzekerd werden, ,dat zy, met de Apostelen, en dezen wederom met den Vader en zijnen Zoon, overëenftemden, moest daer door hunne blijdfchap vermeerderd worden. — Alzo liev evenwel zouden wy denken, dat de Apostel het oog hebbe, op deze dingen , welke hy voornemens was, in dit gefchrivt, voor te dragen. De mening is derhalven, dat de Apostel dezen Briev fchreev, op dat de blijdfchap dezer Christenen vervuld mogt zijn. , Wy vinden de uitdrukking, van blijdfchap te vervullen , meermalen , in het Euangelie van onfen Apostel. (Vergel. Kap. III: 29. XV: n. XVI: 24. XVII: 13-) In alle de aengehaelde plaetfen. geevt de fpreekwijs te kennen, zich daer over te verblijden, dat men zijn oogmerk bereikt hebbe. — In dien zelvden zin, fchreev de Apostel dezen Briev, op dat zy de Christenen namelyk zich, over het bereiken van hun oogmerk, verblijden mogten; en wat was hun oogmerk? het einde van hun geloov, de zaligheid van hunne zielen, ts verkrijgen. (Vergel. 1 Petr. I: 0.) Tot dat oogmerk, wilde de Apostel, door dit fchrijven, mede werken. — Wy zouden, in onfen ftijl, zeggen : ,. ik fchrijv u dezen Briev, „ om uw wezenlyk geluk, de zaligheid van uwe zielen, te „ bevoorderen." II. Op deze voorreden , laet de Apostel ettelfke gemoedelyh vermaningen volgen, Kap. I: 5— Eerst vermaent hy , tot eenen heiligen wandel , Kap. I: 5—■ II: 6. A. Tot eenen grondflag van deze vermaning, leert hy, dat God volmacht heilig zy, vs. 5. 5. Ende dit is de verkondinge, die wy van hem gehoort hebben, ende wy u verkondigen; deze is, onder andere, da zeer aengelegene leer, welke wy Apostelen , van Gods eeuwigen Zoon, toen Hy, de menfchelykehatuur hebbende aengenomen, onder ons verkeerde, gehoort heb3 XXV. PEEL.  «8* % J O A N N E S. I. ben en welke wy u bekend maken, op zijn gezach, «ft ^S^ ' SanfCh ^ Het Griekfche woord, door verkondiging vertaeld, beteekent doorgaens, in het Nieuwe Testament, eene belovte. Dan deze beduidenis kan hier zekerlyk niet te pas" komen. S h£t g6mef zfêt hCC 66,18 bekend™king van aenbelang. „emen het daerom , en" dezen zin vordert het gehefe 'E7 T" fken' V°0r £Cne Z"r amS^e leer. - Deze hadden de Apostelen gehoort en onmiddelyk ontvangen van Wem zekerlyk van Gods Zoon, in het vleesch geöpenbaerd, dien gezegenden Perfoon, van welken vs i , uit voerig gefproken is. - Deze gewichtige leer, zegt de Apos"tel, verkondden wy u. Vs. z, 3. had hy ook van verkondigen gefproken, maer met een ander woord. Dat, het welk hy hzer gebruikt, zegt niet flechts in het algemeens iets bekend te maken, maer meer byzonder, onderwijzen, eene zaek nader te verklaren en duidelyk ophelderen, zo gebruikt het onfe Apostel, i„ zijn Euangelie, meermalen. (Vergel. Joh. IV: 25. XVI: 13, 14, rS, 25.) - ë . D6 Zin is dan deze: Wy Apostelen hebben, „ met Gods Zoon, in het vleesch geopenbaerd zijnde, zeer gemeenzaem verkeert, en deze aengelegene leer, uit zijnen eigenen mond, gehoort, welke wy u niet alleen bekend „ maken, maer waer omtrent wy u ook een uitvoerig on,, derwijs geven , op dat gy dezelve duidelyk en grondig „ verftaen moogt.» — Welke was nu , die ««gelegene leer van welke de Apostelen, in hun onderwijs, zo veel werk maekten? dat God een licht is, en gansch gene duister?its m Hem is. God is een licht. — Er is by ons geen twijffel aen, of de Apostel bedient zich weder, van een kunstwoord der Gnos. tieken. Onder alle de uitvloeifels, van welke zy rprake„ noemden zy 'er één hef licht, het welk de oorzaek wezen zoude van de verftandige ziel, met welke de menfchen be. giwigd zijn ,• daer en tegen betoogt de Apostel, dV christus, (O Joh. i: 9. ende 8i ia. ende 9, 5. emle ltl 35, 3!((•' (O Hebr. 9: 14. 1 Petr. « 19. Openb. IJ 5.  li JOANNES. I. 289 tament. (Vergel. Lev. XVI: 3c. Hand. XIII: 38, 39- Hebr. IX: 14. 22.) Deze aenmerking diende, niet alleen ter bemoediging der Christenen , maer ook ter wederlegging van de gemelde zelvs verheffing der Gnostieken. Dit lactilc ftuk beredeneert de Apostel nader, door - ri.rifchen zondaers zijn, en derhalven, cïe ieinigmaking door christus bloed hoogst nodig hebben , v«, 8-jo. 8. (ƒ ) Indien wy feggen dac wy geen fonde en hebben, fo verleyden wy ons fclvcn, ende dc waerheyt en is in ons niet. Hier fpreekt de Apostel van gene zonden tt hebben , en vs. 10 van niet gezondig; tt lubben.- Dcxe beide uitdrukkingen, hebben zekerlyk vcrfcluilcndc bete Volgens zommigen , ziet de eerfte op de ervzonde , en de tweede op de dadelyke zonden ; volgens anderen , beduidt de eerfte fpreekwijs , uit onkunde en zwakheid , en de tweede, met opzet en voorbedachtelyk , te zondigen. — Maer 'er wordt niets van dit alles bedoeld; de uitdrukkingen moeten , uit den byzonderen fchrijvftijl van den Apostel , en uit de wanbegrippen der Gnostiken , verklaerd worden. De Apostel gebruikt de fpreekwijs, gene zonde te hebben, in zijn Euangelie, meermalen, van iemand, die zich, van wegens zijne zonde , verfchonen kan , om dat fy dezelve niet vermijden kan , (Vergeh Joh. IX: 41.) indien gy blind waert , zoudt gy gene zonde hebben , dat is, dan zoudt gy u , van wegens uwe blindheid veröntfchuldigen kunnen; zo ook, Joh. XV: 22 , 24 , indien ik, (zegt de Heiland) niet gekomen was en tot hen gefproken had, zy hadden gene zonde , — indien ik de werken niet gedaen had , welke niemand anders gedaen heeft, zy hidden gene zonde, dat is , dan zouden zy zich, van wegens hun ongeloov , veröntfchuldigen kunnen. Indien wy zeggen , dat wy gene zonde hebben , dat is ,' (ƒ) 1 Kon. 8: 46. 2 Cbron. 6: 36. Job 9: 2. Pfelm 143: 2. Spr. sa: 9. Pred. 7: 20. XXV. DEEL. T T  290 I. JOANNES. Ö ^, wanneer wy beweeren en ftaende houden, dat wy, we„ gens onze zonde , niet aenfprakelyk zijn, dat wy ons ,, deswegens veröntfchuidigen kunnen, en derhalven, daer „ door gene ftraf verdienen." — Nu, dit was juist het wanbegrip der Gnostieken. Zy leerden , dat het zedelyk bederv , uit de ftof, oorfprongelyk ware, en dat een mensch, die een ftoffelyk lichaem omdroeg, niet kon nalaten te zondigen. Uit dit beginfel nu, befloten zy, dat zy, van wegen hunne zonden, niet aenfprakelyk waren, en dat zelvs het opvolgen der vleefchelyke begeerlykheden , als zijnde een middel, om het lichaem te verzwakken , den weg baende , dat de ziel des te eerder , uit dien kerker verlost wierdt. . Dan de Apostel wederlegt dit wanbegrip der Gnostieken," dat zy, voor hunne zonde, niet aenfprakelyk waren, wanneer hy fchrijvt : indien wy zeggen , dat wy gene zonde hebben, zo verleiden wy ,ons zelve, en de waerheid is in onsniet. — Wy verleiden ons zelve. Het Griekfche woord zegt niet alleen, iemand te verleiden ; maer ook iemand , door bedrieglyke fchijnredenen, tot eene gevaerlyke dwaling, een hoogst verdervelyk wanbegrip, te brengen. Zo gebruikt het onfe Apostel zelvs , in zijn Euangelie, Kap. VII: 12, 47. ,, Wanneer wy het gemelde wanbegrip der Gnostieken „ beweeren, (wil de Apostel zeggen) dan brengen wy ons „ zelve, en eikanderen, door bedrieglyke fchijnredenen, „ tot eene dwaling, welke hoogst gevaerlyk en verdervelyk ,, is." — In plaets van ons zelven , zouden wy liever vertalen , malkander , gelijk Eph. IV: 32. Phil. II: 12. 1 Thesf. V: 13. Jud. vs. 20. Trouwens, die zulke wanbegrippen beweert, is reeds in eene gevaerlyke dwaling, en behoevt 'er niet in gebracht te worden. De waerheid is in ons niet. Dit zegt , in het gemeen dat wy, in zulk een geval, liegen, en de waerheid in het aehgezicht tegenfpreken. Maer dit fpreekt van zelvs, en behoevde niet eens gezegd te worden; die zulke ongerijmdheden beweert, die zich zelven en anderen, tot zulk eene verdervelyke dwaling, brengt, verkracht zekerlyk de waerheid. Volgens deze opvatting derhalven, zou de Apostel twee  IJ JOANNES. I. 2or twee malen het zelvde zeggen. — Wy zijn daerom van oordeel , dat de uitdrukking wederom moet verklaerd worden, uit den fpreektrant der Gnostieken, die een van hunne verdichte iEones de Waerheid noemden , (Vergel. vs. 6. en Joh. I: 14.) zo dat de meening zy: ,, wanneer wy het bo„ ven gemelde wanbegrip beweeren, beantwoorden wy gan,, fchelyk niet, aen de hoedanigheid van dat verdichte „ Mon, het welk de Gnostieken de Waerheid noemen,.en „ welke hoedanigheid , by onfen Goddelyken Verlosfer , „ toen hy hier op aerde verkeerde, in nadruk heeft plaets „ gehad , voor zo ver zijne leer de zuiverde waerheid ,, behelsde." 9. (g) Indien wy onfe fonden belijden , hy is getrouw ende rechtveerdigh , dat hy ons de lbnden vergeve, ende ons reynige van alle ongerechtigheyt. Men bemerkt nu van zelvs, dat onfe zonden te belijden, regelrecht overfta, tegen te zeggen , dat wy gene zonde hebben , (Vergel. vs. 8.) „ Indien wy , (wil de Apostel zeggen) ,. wel verre van te beweeren, dat wy gene fchuld „ aen onfe zonden hebben, en daer over niet aenfprakelyk ,, zijn , onfe overtredingen ootmoedig voor God belijden ,, en, met zelvs verfoejing, erkennen, dat wy 'er zelve de ,, fchuld van hebben, zonder eenige voorwendfels van ,, veröntfchuldiging, of bedekfelen der fchande te zoeken; ,, indien wy zo onfe zonden belijden, Hy is getrouw, enz." Hy is hier God de Vader, die een Licht is, (Vergel. vs. 5,) en met welken wy gemeenfehap hebben , wanneer .wy in het licht wandelen, (Vergel. vs. 7.) Hy is getrouw en rechtvaerdig. — Het getrouw zijn, fchijnt hier over te flaen, tegen het verleiden, of tot dwaling te brengen, vs. l8. Iemand is getrouw of waerachtig , op wiens verklaringen men zich gerust verlaten kan; (Vergel. Hebr. X: 23. (XI: 11;) in dezen zin gebruikt ook onfe Apostel dit woord, Openb. I: 5. II: 13. III: 14. XIX: ir. — Het woord { g) Pf. 3a' 5- Spr. 28: 13. XXV. deel. T a  29* I. JOANNES. L rechtvatrdpg sou men kunnen nemen, in den zin van goedertieren, gelijk het zo voorkoomt, Matth. I: 19, en by de LXX. Pf. CXVI: 5. Maer , zo verre wy hebben kunnen nagaen, heeft het Griekfche woord, in den ftijl van joanhes, nergens deze beteekenis. Wy blijven daerom liever, by onfe Overzetting, even als Joh. V: 30. VII: 24. Openb. XV: 3. XVI: 5. 7- XIX: 2. God vergeevt ons de zonden , en reinigt ons van alle ongerechtigheid. De laetfte. uitdrukking, is eene nadere verklaring en bevestiging van de eerfte. Beide te zamen geven zy te kennen, alle de zonden , welke wy immer begaen hebben , hoe groot en veelvuldig zy ook wezen mogen , zo volkomen te vergeven , dat 'er gene de minfte nagedachtenis van fchuld meer overig blijve. —- Het woord reinigen wijst ons kennelyk , naer de rehngmakende kracht van christus bloed , naer die algenoegzame verzoening, welke Hy, door zijne borgtochtelyke gehoorzaemheid, heeft uitgewerkt. (Vergel. vs. 7''.) Het ganfche voorftel derhalven, vs. 9 koomt, in den zakelyken zin, hierop uit: „ Wanneer wy, onfe zonden „ ootmoedig voor God belijden, onfe fchuld erkennen, en „ gelovig bidden , om eene genadige vergeving . zal God ons, volgens zijne belovten, op grond der gerechtigheid „ van den Middelaer, alle onfe overtredingen zo volkomen „ vergeven , dat 'er gene nagedachtenis van fchuld meer „ overblijve. Immers Hy is getrouw, zo dat wy ons, op „ zijne belovten , gerust verlaten kunnen , en zijne recht„ vaerdigheid, aen welke de Goddelyke Verlosfer volkomen „ voldaen heeft, wordt daerom blijkbaer verheerlykt. (Verg. „ Rom. III: 26.)" 10. Indien wy feggen dat wy niet gefondigt en hebben, fo maken wy hem tot een Ieugenaer, ende fijn woort: en is niet in ons. Het zondigen kan hier niet in het algemeen beteekenen, de Goddelyke Wet , in eenig opzicht, te overtreden; daer niemand beweeren zal, dat hy, in deezen zin, nimmermeer gezondigt hebbe ; en de Apostel fpreekt van zulke men- . fchen  I. JOANNES. I. aria fchen, die niet flechts beweeren , dat zy ten laetften, tot eenen ftaet van zedelyke volmaektheid, gekomen zijn, maer die zelvs zeggen, dat zy niet, dat is , nimmermeer gezon,digt hebben. Het woord, door zf.digm vertaeld, heeft, in dezen Briev, eene bepaelde beduidenis, namelyk van, met opzet, te zondigen , en daer in zijn vermaek te zoeken. (Vergelv Kap. Ik i. III: 6Y, 9. V: 18.) — Nu beweerden de Gnostieken , in dezen bepaelden zin, dat zy niet gezondigt hadden, dat zy zich nimmer, aen den dienst der zonden, hadden overgegeven , om daer in. hun vermaek te zoeken ; maer dat zy gedwongen zondigden , voor zo ver zy een ftoffelyk lichaem omdragende, het welk zy befchouwden, als de bron van het zedelyk bederv , niet konden nalaten te zondigen . ja zelvs dat 'er geen wezenlyk onderfcheid ware, tusfchen zedelyk goed en kwaed. Indien wy nu, in dezen zin der Gnostieken, zeggen, dit wy niet zondigen , zo maken wy Hem, den getrouwen God , op wiens verklaringen wy ons gerust verlaten kunnen , (Vergel. vs. 9.) tot eenen Ieugenaer , dat. is : wy be-. weeren , met de daed, dat zijne verklaringen, welke Hy, omtrent het zedelyk kwaed , als uit de vrywillige wilsneigingen van den mensch voortkomende, gedaen heeft , geen geloov verdienen, en zijn woord is in ons niet< —. Vei ftaet men door zijn woord , de leer van het Euangelie , welke God zelvs ons geopenbaert heeft , dan zal de uitdrukking , zijn woord is in onS, niet , te kennen geven : ., wy „ houden ons niet aen Gods woord , wy fpreken de leer van het Euangelie tegen." Gods woord wordt gezegd in ons te zijn , of in ons te blijven , wanneer het eenen be hoorlyken indruk maekt, op onfe gemoederen , en wy het zelve, met een gelovig, hart, aennemen. (Vergel. Kap. II: 14. Joh. V: 38.) De laetfte uitdrukking dan, zijn woord is niet in ons, is eene nadere verklaring en bevestiging van de eeifte, wy mar km Hem tot. eenen Ieugenaer. XXV. DEEL. T 3  594 I. J O A N N E S. H. HET II. KAPITTEL. C. De Apostel voegt 'er by eene waerfchouwing, dat de Chris* tenen zijne leer, welke hy tot dus verre had voorgedragen, niet misbruiken moesten, noch tot losbandigheid, noch tot moedeloosheid, vs. r, 2. U. Niet tot losbandigheid, zy moesten zich wachten van te zondigen, vs. ia. 0. Niet tot moedeloosheid: wanneer zy gezondigt hadden , moesten zy zich bemoedigen, met de voorbidding van den Verlosfer, en by Hem verzoening zoeken, vs. i*>, 2. Ié IVl*Jne §elievde kinderkens , voor welker belangen ik zorg, als een tederlievend Vader , ick fchrijve u defe dingen, welke ik tot dus ver heb voorgedragen , en welke ik 'er, in het vervolg3 nog zal byvoegen , (Vergel. vs. 4.) 0p dat gy niet en fondiget: ende indien yemant gefondigt heeft, wy hebben O) eenen Voorfprake by den Vader, Jefura Christurn den rechtveerdigen. Door deze dingen bedoelt de Apostel, in het algemeen, den ganfchen inhoud van dezen Briev, Kap. I: 4; byzonder evenwel heeft hy het oog, op het gene hy, in het vorige Kap., gefchreven had, namelyk, dat God een licht zy van voimaekte heiligheid , zo dat Hy eenen eeuwfgen afkeer hebbe, van alle zedelyke verkeerdheid; (Vergel. Kap. I: 5.) dat wy, wanneer wy, in de duisternis der godloosheid, wandelen , met God gene gemeenfehap hebben kunnen ; (Vergel. Kap. I: 0, 7.) dat wy aenfprakelyk zijn, voor onfe zonden , welke wy vrywillig begaen. (Vergel. Kap. I: 8 , 10. —- Deze dingen had de Apostel, aen de Christenen, gefchreven, op dat zy niet zondigden, om hun de verplich- ting f» i Tim. 2: 5. Hebr, ?i 25.  X, JOANNES, II. 295 .ting onder het oog te brengen , om zich , van zondigen, te onthouden ; immers van voovbedachtelyk , en met vermaek , te zondigen. — Het zondigen is hier het zelvde , als Kap. I: 6, in de duisternis te wandelen het hoogfte van zijne blijdfchap te zoeken, in den dienst der zonden, en in het opvolgen van zijne vleefchelyke begeerlykheden. (Vergel. Kap. I: 10.) , Deze Christenen moesten, derhalven, de leer van den Apostel, omtrent de reinigmakende kracht van christus bloed, (Vergel. Kap. I: r) en Gods genadige welwillen, heid om de zonden, op eene ootmoedige en gelovige belijdenis, te vergeven, (Vergel. Kap. I: 9,) niet misbruiken tot losbandigheid., Maer ook, aen den anderen kant, wanneer zy eens gevallen waren, moesten zy niet wanhopig worden; maer zich bemoedigen, met de voorbidding van den Verlosfer, en by Hem verzoening zoeken. Daerom wordt 'er bygevoegd, en, indien iemand gezondigt heeft, wy hebben eenen Voorfpraek , by den Vader, jesus christus, den rechtvaerdigen. Indien iemand, wie hy ook wezen mag, gezondigt heeft, dat is, volgens het beredeneerde by Kap. I: 10 , niet flechts uit onkunde , zwakheid , en overyling , maer met voordacht, gezondigt, eene zware misdaed begaen heeft, en, voor eenigen tijd, tot den dienst der zonden , is wedergekeerd ,- wy hebben eenen voorfpraek by den Vader- — Een Voorfpraek is hier een Voorftander, een Pleitbezorger, een Verdediger van onfe zaek. — Zulk eenen Voorfpraek hebben wy , by den Vader , dat is, in tegenwoordigheid van God den Vader. (Vergel. Joh. I: 1.) — Deze Voorfpraek is jesus christus. Hy is by den Vader, zittende , als verhoogde Middelaer, aen de rechtehand van zijnen eeuwigen Vader. (Vergel. Hebr. I: 3.) — Daer is Hy onfe Voorfpraek , daer bevoordert Hy onfe belangen , daer bepleit Hy onfe zaek , op grond van zijne verdienften , daer vraegt Hy, voor ons , om vergeeving , zo menigmalen wy gezondigt hebben. (Vergel. Rom. VIII: 34-) Dan het verdient zeer onfe opmerking , dat deze Voorfpraek befchreven worde , als de rechtvaerdige. — Dit XXV. DEEL. T 4  »9ö I. JOANNES. ir. woord wordt, verfcheidené malen, van den Verlosfer, g*. brmkt, om daer door te kennen geven, dat Hy geheel onfchuldig en volftrekt onzondig Zy. Neèmt men het, in dezen sip, dan heet onfe Verlosfer de rechtvaerdige of onzondige om de Christenen te doen opmerken, dat deze Voorfpraek altoos aengenaem zy by zijnen Vader, en dat zijne voorbidding nimmer afgewezen worde. — Al zo liev evenwel zouden wy, door eenen rechtvaerdigen, verftaen iemand, die eene goede en rechtvaerdige zaek voorftaet, in tegenftelling van eenen onrechtvaerdigen pleitbezorger, die eene kwade zae* zoekt te verdedigen. Immers ]ESÜS CHRISTUS is> m dezen zin, een rechtvaerdige Voorfpraek; wanneer Hy ome belangen bevoordert, by den Vader, en voor ons, wanneer wy gezondigt hebben, vergeving vraegt, bepleit Hy eene goede en rechtvaerdige zaek, naerdien Hy, als onfe paetsvervangende Borg, de zonden volkomenlyk verzoent heeft. (Vergel. Kap. J- ?b) ' Eene aenmerking hebben wy *er nog by te voegen, zy is deze, dat wy het Griekfche woordeken, het welk de Onfen door ende hebben overgezet, lievst door hoewel vertalen zoude. Zo vinden wy het, by onfen Apostel zelven, in zijn Euangelie, Kap. XVII: 2S) aIwaer de 0j]fen he[ onv£meld gelaten heoben: hoewel de waereld u niet gekent heeft, heb iku evenwel gekent. - Volgens dit begrip, hangt de ganfche ledeneenng ongemeen wel te zamen, oP deze wijs: Mijne hnderkens, rk fchrijv u deze dingen, op dat gy niet zondigt; Boewel wy, rndten iemand gezondigt Ueft, eenen Voorfpraek lebben by den Vader, jesus christus , den rechtvaerdigen. Dm is het voorftel zeer nadrukkelyk, en ongemeen gefchikt, om den Christenen onder het oog te brengen , dat zy de leer der verzoening welke zo bemoedigende is, niet misbruiken moesten tot losbandigheid. De zakelyke zin is deze: „ Het „ is waer, het bloed van christus, den Zoon van God, „ reinigt ons van alle zonden; (Vergel. Kap. I: 7b0 en Hy bidt voor ons, by zijnen Vader, om vergeving, wanneer „ iemand, tot eenige grove misdaed, vervallen is; maer m deze bemoedigende leer moet men niet misbruiken , tot ** losbandlStod; daerom fchrijv ik u dezen Briev, en by- „ zon-  I. JOANNES. II. 297 -, zonder de voorheen gemelde dingen , ten einde gy u wachten zoudt, van opzettelyke zonden, en althans niet " wederkeeren, tot den dienst der zonden." " Ten betoge, dat de Voorbidding van den Verlosfer altoos verhoord worde , wijst de Apostel vervolgens den grond aen, waer op zy gevestigd is, namelyk op de voimaekte verzoening, welke Hy heeft uitgewerkt, vs. 2. 2. Ende hy , die rechtvaerdige Voorfpraek, welken wy, by d'en Vader, hebben, is (b) een verfoeninge voor onfe fonden: ende niet alleen voor de onfe, maer oock voor [de fonden] (c) der geheeler werelt. Het woord , door verzoening vertaeld , wordt , by de LXX zeer gemeenzaem genomen, voor een zoenoffer, eene offerande ter verzoening van de zonden. (Vergel. Lev. VI: 6, 7. Num. V: 8. Pf. XLIX: 8. Ezecb. XLIV: 27.) Nu is christus eene verzoening of een zoenoffer, voor onje zonden, voor zo ver Hy zich, door zijn lijden en dood, tot een zoenoffer, in onfe plaets, heeft opgeöffert, en, door dit opofferen van zich zelven, eene voimaekte verzoening heeft te weeg gebracht. (Vergel. Kap. IV: 10. 'Hebr. X; 14. 2 Cor. V: 21.) En niet alleen is christus, in den gezegden zin, eene verzoening voor de onfe, maer ook voor de zonden der gehele Waereld. De gehele waereld kan hier zekerlyk alle inwo- ners der waereld, hoofd voor hoofd, niet beteekenen : want de verzoening van christus is, verre weg aen het meerder deel van het menschdom, tot op den huidigen dag, onbekend gebleven, en derhalven hebben zy daer van gene nuttigheid. Maer de gehele waereld beduidt hier de volgende eeuwen. ,, christus is eene verzoening voor de zonden, niet alleen „ van den Apostel en de gelovigen, die, in zijnen tijd, leevden, maer ook voor de zonden van alle menfchen, „ die, geduurende dén afloop der volgende eeuwen, ooit of ooit, in Hem geloven en zalig worden zullen." (&) Ro»- 3' 25- a Cor- 5i 18- Coloff. n sa. 1 Joh. 4: 10. ( c ) Joh. 4! 42' 1 Joh* 1= M. XXV. DEEL. T 5  298 I. JOANNES. I/. De Verzoening dan van christus is van eene algenoegzams en altoosduurende kracht, om dat zy, door het dierbaer bloed van Gods eigen Zoon, is te weeg gebracht; (Verg Kap. I: 7.) en derhalven is zy een genoegzame grond van christus voorbidding, (Vergel. vs. 1.) Ondertusfchen is het zeer vermoedelyk, dat de dwalingen der Gnostieken den Apostel aenleiding gegeven hebben om deze gewichtige aenmerking, welke den grondflag van het Eu.ngche uitmaekt, by te voegen. — Immers de verzoening was,,met hunne wanbegrippen, geheel onbeftaenbaer Zy lochenden, dat chjustus eene ware menfchelyke natuur had aengenomen, zo dat Hy flechts de vertoning zou gemaekt hebben, van een mensch te zijn, zonder een waerachtig lichaem te bezitten; Hy zou maer, in fchijn, en naer de verbeelding der menfchen, geleden hebben en geftorven zijn. (Vergel Kap. IV: 2, 3.) Iemand nu, die zulke ongerijmdheden beweert, kan niet nalaten, de verzoening van christus te lochenen. — Deze is misfchien ook de reden, dat de Apostel Kap. i: 7". zo uitdrukkelyk melding maekt van christus bloed, om aen te tonen, dat Hy een waerachtig menfchelyk lichaem, beftaende uit vleesch en bloed, hebbe aengenomen en dat Hy Kap. ï: 1 - 3. de gronden van zekerheid opgeve' waer uit het baerblijkelyk is, dat Gods Zoon, in het vleesch! verfchenen zy, en alle die dabden verricht hebbe, welke de Apostelen van Hem getuigen. Denkelyk is 'er ook eene byzondere reden voor, waerom de Apostel fpreke van de algenoegzame en altoosduurende kracht der verzoening; welke christus heeft uitgewerkt- of fchoon. wy daer omtrent, door gebrek van de nodige ber'ichten, omtrent alle de onderfcheidene wanbegrippen der Gnos-' tieken, niets naders bepalen kunnen. D. Ein-  I. JOANNES. II. 29j> D. Eindelyk toont de Apostel, dat niemand een echt leerling ' Van christus Wezen kunne, ten zy, volgens zijne voor- Jchrivten, heilig leve , _ vs. 3-6. a. De zaek wordt voorgefteld, vs. 3, en (3. Nader aengeirongen , vs. 4- 6. a. Om dat het gehoorzamen van christus voorfchrivten, het echte kenmerk is van zij'ne oprechte leerlingen , vs. 4, 5. | l. Om dat een leerling de voetjlappen van zijnen Meester moet naervolgen, vs. 6. Tot dit ftuk, gaet de Apostel, naer zijne gewoonte, ongevoelig over. By gelegenheid, dat hy vs. 1, 2. gefproken had, van christus voimaekte verzoening, en zijne daer op gegronde voorbidding, maekt hy melding, van de heftige geboden , welke Hy heeft voorgefchreven, om de verplichting dsr Christenen, tot eenen heiligen wandel, nader aen te dringen. — Immers, dat de Apostel, door hem vs. 3. hier aen kennen wy, dat wy hem gekent hébben, den Verlosfer bedoek , is , uit het ganfche beloop van zaken , allerblijkbaerst.' Hy wordt vs. 5» van God, zijnen Vader, kennelyk onderfcheiden, en vs. 6. wordt ons zijn gedrag, toen Hy onder de menfchen verkeerde, ter naervolging aengeprezen. 3. Ende hier aen kennen wy, als op de proev, by ondervinding, en als een echt merkteeken, dat wy hem gekent hebben, fo wy fijne geboden bewaren. Wy kennen, zegt niet alleen wy weten, maer wy weten het met zekerheid, als iemand, die iets, by ondervinding, en na eene nauwkeurige waerneming, heeft leeren kennen. (Vergel. Joh. VI: 69. VII: 17. VIII: 28, 32. enz.) — Bier aen kennen wy, en weten wy als by de proev, dat wy hem, den Verlosfer namelyk gekent hebben. De Gnostieken gaven . zeer hoog op, van hunne kennis en wetenfchap, zo dat zy alle de zulken, die niet tot hun aenhang behoorden , met verachting, als weetnieten befchouwden en behandelden. Hier van daen noemden zy zich Gnostieken, dat is, betweeters, lieden , die , boven anderen , in kundigheden, uitmuntten. XXV. DEEL,  3QO I. JOANNES. IL» Ondertusfchen hadden zy , omtrent den Perfoon van den Verlosfer, het oogmerk van zijne koomst in de waereld, zijne leer, en verrichtingen, zeer verkeerde en in de daed wangedrochtige denkbeelden, en zy beweerden zulke ongerijmdheden, welke recht gefchikt waren, om de zeden der menfchen volilrektelyk te bederven. Geheel anders was het gelegen , met den Apostel, en die, by zijne leer, bleven volharden. Wy hebben, (zegt hy) Hem gekent , dat is: „ wy hebben den Verlosfer recht leeren „ kennen, wy hebben zuivere begrippen, omtrent Hem, „ zijne leer, verrichtingen, en bedoeling; en dit is aaer „ uit kenbaer, dat wy zijne geboden bewaren, dat wy zijne „ vojifchrivten gehoorzamen, en ons, aen zijne wetten, „ onderwerpen." De Gnostieken gaven zeer breed op, van hunne verlichte kennis en verhevene wetenfchap. Doch, in plaets van christus geboden te bewaren, en zijne voorfchrivten te gehoorzamen, leidden zy niet alleen een losbandig leven, maer zy verfpreidden zelvs zulke ongerijmde beginfelen, welke, wanneer zy aengenomen wérden niet konden nalaten, een al~ lerfchromelykst bederv van zeden te weeg te brengen. Deze lieden maekten derhalven openbaer, dat zy, met alle hunne gewaende verlichting , gene rechte kennis hadden van den Verlosfer. Trouwens 4. (d) Die daer fegt, Ick kenne hem, die voorwendt, dat hy den Verlosfer heeft leeren kennen en meer verlicht is, dan andere menfchen . ende ondertusfchen fijne geboden niet en bewaert , maer , in plaets van zijne heilige voorfchrivten te gehoorzamen. in allerlei godloosheid losbandig henen leevt, en zelvs anderen zedenverwoestende beginfelen zoekt in te boezemen, die is een Ieugenaer. Hy betoont met zijn gedrag, allerduidelykst, dat hy zeer verkeerde begrippen heeft, omtrent, en genen den minften eerbied, voor den Verlosfer ende in dien Ieugenaer en is de waerheyt met; hy beantwoordt ganfchelyk niet aen dat verdichte iËon, het welk de Gnostieken de waerheid uoe- (<0 1 Joll« 4S ao-  t JOANNES. iï. 301 noemen, en welke hoedanigheid, by onfen Zaligmaker, toen Hy hier op aerde verkeerde , in nadruk heeft plaets gehad. (Vergel. Kap. I: 8.) 5. Maer fo wie fijn woort bewaert, en zijne zedelyke voorfchrivten gehoorzaemt, meteenen gezetten toeleg, om zijn ganfche levenstrein , naer de heilige geboden van christus, in te richten, in dien is waerlick de liefde Godts volmaeckt geworden: (e) hier aen kennen wy dat wy in hem zijn. In dien is waerlyk de lievde Gods volmaekt geworden, — De lievde Gods is hier zekerlyk de lievde tot God, naerdien zy inkoomt, als een bewijs, dat wy den Verlosfer recht kennen , en zijne geboden bewaren. Deze lievde Gods kan iri ons, hier op aerde, niet volmaekt worden, naerdien de heiligheid der meest gevoorderden nog zeer gebrekkig is. (Verg. Jac. III: 2.) De fpreekwijs fchijnt wederom ontleend te zijn, uit den fpreektrant en de wanbegrippen der Gnostieken. Deze noemden zich volmaekten, gelijk, uit den Briev van barnapas, irenjeus en clemens den Alexandryner, bekend is; zelvs beweerden zy, dat zy Gode gelijk waren, en dat het verzwakken van het lichaem, door allerlei ontuchtigheden, een middel ware, om de ziel te zuiveren, te volmaken , en Gode gelijk te maken. „ De Gnostieken, (wil de Apostel zeggen) beroemen zich „ valfchelyk,.op hunne volmaektheid, en gelykvormigheid „ aen God, daer zy, in allerlei godloosheid,losbandig henen ,, leven; deze roem is ydel en verwoest zich zelven; maer ,, een waer Christen, die zich beyvert, om de voorfchriv„ ten van den Verlosfer, in zijn ganfche gedrag, te gehoor„ zamen, betoont, dat hy waerlyk lievde tot God hebbe, „ en mag in zo verre, in tegenftelling der Gnostieken, vol,, maekt genaemd worden." Hier aen kennen wy, dat is, hier aen, aen het bewaren van christus geboden, weten wy, met zekerheid, als aen een proevhoudend en onbedrieglyk kenmerk, dat wy in Hem zijn. — In Hem, in den Verlosfer, te zijn, of te blijven, (<0 Joh. 131 35. XXV. DEEL.  Soa I. JOANNES. II. zegt, in den fchrijvtrant van den Apostel, tot Hem te behoren, een Leerling en naervolger van Hem te zijn. Misfchien is hier wederom een weerflag, op eenig wanbegrip der Gnostieken. 6. Die fegt dat hy in hem blijft, en voorwendt, dat hy, tot de leerlingen en naervolgers van den Verlosfer behoort; (ƒ) die moet oock felve alfoo wandelen , gelijck hy gewandelt heeft, het voorbeeld van christus naervolgen, en zich zo gedragen, als Hy zich, toen Hy onder de menfchen verkeerde , gedragen heeft. 3é Wijders wekt de Apostel de Christenen op, tot onderlinge lievde , vs. 7- n. A. Hy laet eene aenmerking vooraf gaen, dat het gebod der lievde, het welk hy hun ftondt aen te prijfen, geen nieuw voorfchrivt ware , vs. 7, 8. tt. Het was een oud gebod, vs. 7. 0, Evenwel kon dit, in zeker opzicht, een nieuw gebod genaemd worden, voor zo ver de vorige duisternis was opgeklaerd , vs. 8- B. Op deze aenmerking, grondt hy zijne vermaning, tot onderlinge ■ lievde; uitvoerig aentonende , dat iemand, die zijnen broeder liev heeft, in het licht, maer die zijnen broeder haet, in de duisternis, wandele, vs. 9-11. 7. Broeders, ick en fchrijve u (g) geen nieuw gebodt, maer een oudt gebodt, dac gy van den beginne gehadt hebt. Dit oudt gebodt is het woort dat gy van den beginne gehoort hebt. Van welk een gebod fpreekt hier de Apostel? Zommigen maken het betrekkelyk , tot het gene de Apostel, in het vorige, gefchreven heeft, omtrent de verplichting der Christenen, om heilig te leven, de voorfchrivten van christus te gehoorzamen, en zijn voorbeeld naer te volgen. Onfes erachtens evenwel heeft hy bepaeldelyk het oog , op het gebod, om de broederen liev te hebben. —. Het beloop van (ƒ) Joh, 13; 15. ipetr, 2! tr. Cf) a joI]l vs> 5>  I. JOANNES. II. 303 Tan des Apostels redeneering fchijnt te leeren, dat hy hier een nieuw ftuk beginne; immers, wanneer men de zaek zo begrijpt, loopt de redeneering, vs. 7-11. zeer voegzaem en' natuurlyk af. Daer te boven kon het niet in bedenking komen , of het voorfchrivt van eenen heiligen wandel een nieuw gebod ware; maer, volgens de wanbegrippen der Gnostieken , was de les, om de broederen liev te hebben, een nieuw gebod, gelijk ons dadelyk nader blijken zal. Verder het gene de Apostel vs. 8. zegt, dat zijne leer, in zekere betrekking, een nieuw gebod genaemd is, verklaert de Heiland uitdrukkelyk van de onderlinge lievde, Joh. XIII: 34. Voeg'er by, en dit fchijnt ons de zaek volkomen te beflis. fen, dat de Apostel, in zijnen tweeden Briev vs. 5. juist op dezelvde wijs, over de lievde, fpreke, zeggende; dat het voorfchrivt daer omtrent geen nieuw gebod zy, maer een gebod, het welk de Christenen, van den beginne, gehad hebben. Met het oog derhalven, op de onderlinge lievde, zegt da Apostel: Broeders, ik fehrijv u geen nieuw gebod, maer een oud gebod, het welk gy van den beginne gehad hebt. Dit oud gebod is het woord, het welk gy van den beginne gehoort hebt. Zo veel mogen wy, in het gemeen, vastftellen, dat 'er, ter dezer tijd, gefchil ware, over de lievde, en hare uitgeftrektheid, en dat'er zulken geweest zy, die beweerden, dat de lievde zich, maer tot zekere Perfonen , bepalen moest. — Het is bekend, dat de Joden de wet der lievde alleenlyk bepaelden, tot hunne volksgenoten, en alle andere menfchen verachtten, hen befchouwende, als zulken, die, van de Goddelyke gunst, voor altoos waren uitgefloten, ■Hier van daen alle die twisten en verdeeldheden, in de Gemeenten, welke, uit Joden en Heidenen, waren te zamen gefteld. (Vergel. Matth. V: 43» 44-0 — Meer byzonder evenwel fchijnt ohs het gehele beloop van dezen Briev, naer de wanbegrippen der Gnostieken, henen te wijzen. Deze lieden waren trotsch , op hunne gewaende wetenfchap, en verlichting , en befchouwden andere Christenen , die niet van hunnen aenhang waren , met een oog van verachting. Zelvs fchijnen zy beweert te hebben, dat zy, als lieden van XXV. pfiEu  304 li JOANNES. II. eenen meer verbevenen rang, aen andere Christenen, als aen zulke menfchen, die nog in de duisternis van onkunde verkeerden, (Vergel. vs. 9, n,) gene lievde verfchuldigd waren. Uit deze verönderftelling , welke , door het gene wy van de Gnostieken vinden aengeteekend , genoegzaem bevestigd wordt , laet zich de geheele redeneering van den Apostel zeer wel verklaren. Zy fchijnen beweert te hebben , dat de leer der Apostelen , volgens welke de Christenen alle menfchen , zelvs hunne vyanden , moesten lievhebben , eea nieuw en te voren ongehoord gebod behelsde. — Dit wanbegrip wederlegt de Apostel. Het is als of hy zeide: „ wanneer ik u eene algemeene en onbepaelde „ lievde, tot alle menfchen, byzonder tot uwe mede Chris„ tenen, aenbeveel, fchrijv ik u geen nieuw gebod voor ; „ deze leer is niet nieuw , gelijk de Gnostieken voorwen„ den ; maer het is een oud gebod , het welk gy van den „ beginne , zo dra u het Euangelie verkondigd is, van de „ Apostelen gehoord hebt. Ter wederlegging van dit wan„ begrip der Gnostieken , heb ik niets anders nodig , dan „ my, op uw eigen geweten , te beroepen. Dit oud ge„ bod is het woord , dat, en de leer , welke gy van den „ beginne, zo dra het Euangelie tót u gekomen is, uit den ,, mond der Apostelen, ge'oort hebt." 8. Wederom evenwel , en in een ander opzicht, fchrijve ick u, in dit geval, (ƒ») een nieuw gebodt: 't gene waerachtig is in hem, zy oock in u [waerachtig] : want de duyfterniffe gaet voorby , ende het waerachtige licht fchijnt nu. Het Griekfche woord, door wederom vertaeld, beteekent hier , aen den anderen kant, in een ander opzicht. (Vergel. Matth. IV: 7.) — Het Euangelisch voorfchrivt, het welk eene algemeene broederlievde vordert, is een oud gebód , (Vergel. vs. 7;) maer evenwel, aen den anderen kant, en in zeker opzicht, is het een nieuw gebod ; deels, voor zo ver het een vernieuwd gebod is, het welk, door de valfche (.hj Joh. 131 34. ende 15: 12.  I. JOANNES. II. Sc5 fche verklaring der Joodfche Schrivtgeleerden, ook zelvs by dat volk, aen het welk Gods woorden waren toevertrouwd bykans geheel in vergetelheid gekomen waren ; deels voor zo verre, het door het uitmuntend voorbeeld van den Verlosfer, in zijne verkeering onder de menfchen, eenen nieuwen aendrang gekregen heeft; deels, om dat het altoos nieuw is, en de verplichting daer toe nimmer kan ophouden of verminderen. (Vergel. Joh. XIII: 34.) De Apostel zelvs voegt 'er eene reden by, om welke dit voorfchrivt , in zeker opzicht, een nieuw gebod kan genaemd worden; het gene waerachtig is in Hem, zy ook in 11 (waerachtig) want de duisternis gaet voorby, en het waerichtig licht fchijnt nu. — De zaek zal veel duidelyker zijn, wanneer wy het dus vertalen: voor zo verre het, ten aenzien van Hem, en ten aenzien van u lieden, waer is dat de duisternis verdwenen is, en het waerachtig licht thans fchijnt. Het woordeken, het welk de Onfen door in vertaelt hebben in Hem en in u, beteekent hier, ten aenzien van, met betrekking tot Hem en u, even als Joh. IV: 37. Rom. XI: 2 Phil. I: 30. De duisternis is hier zekerlyk een zinbeeld van onkunde ' en het licht van kennis. De fpreekwijzen zijn wederom ontleend , van de Gnostieken, die zich beroemden, dat zy het waerachtig licht van opgehelderde kennis bezaten, en dat alle andere Christenen, die niet tot hunnen aenhang behoorden, in de duisternis verkeerden. Daerentegen leert de Apostel, dat de duisternis der onkunde, voor de Christenen, door het Euangelie, verdwenen was, en dat het waerachtig licht, der ware kennis, welke in de daed zodanig was, thans onder hen allerduidelykst fcheen. — Nu is in zo ver het voorfchrivt der lievde een nieuw gebod ; het bevel , het welk God daer omtrent, zelvs door de Wet der natuur gegeven had, was, door de duisternis van onkunde, in welke alle volken gewandelt hadden , geheel in vergetelheid geraekt; maer by het opgaen van het waerachtig licht der kennis, geheel onderfcheiden van die valsch genaemde wetenfchap, op welke de Gnostieken zich beroemden: door de prediking van het Euangelie, was dit oude gebod vernieuwd, XXV. DEEL. V  3-ó 1. J O A N N E S, II. pp nieuws en-duidelyk bekend gemaekt, en, met nieuwe drangredenen, aengebonden. 1 De duisternis van onkunde was nu verdwenen, en het waètStfhtrg licht der kennis fcheen nu, en ten aenzien san Hem, van den Verlosfer, die dit licht, eerst in eigen Perfoon, en daer na door zijne Apostelen, in de prediking van het Euangelie verfpreidt had, (Vcrgel. 2 Tim. Is 10. Hebr. II: 4.) cn mst betrekking tot de Christenen, aen welken joannes dezen Briev fjhreev , die , met dat licht , beftraeld waren. 9. Die fegt dat hy in het licht is, ende fijnen broeder haet, die voorwendt, dat hy eene meer dan gemene verlichting ontvangen heeft, en gene lievde heeit tot zijnen medemensch , zelvs niet tot zijnen medechristen, die van hem, in begrippen, verfchilt; gelijk het zo gefteld is, met de Gnostieken; die is, hoe zeer hy zich, op eene valsch genaemde wetenfehap, beroemen moge, in de duyfttirnifle van onkunde tot nogh toe. iQ. (i) Die daer en tegen fijnen broeder, volgens het allerduidelykst voorfchrivt van het Euangelie, lief heeft, (k) blijft in het licht, en betoont, dat hy de ware wetenfehap bezit; ende geen ergerniffe en is in hem. Blijven zegt hier eenvouwig wonen , ergens te zijn en zijn verblijv te houden. (Vergel. Joh. I: 38.) Ja het licht te blijven, beteekent derhalven in het licht te wonen, in het licht te zijn , door het licht beftraeld te worden. Er is gene ergernis in hem, die zijnen broeder liev heeft. Het kan te kennen geven , dat zodanig een gene ergernis 'gevè , gelijk de Gnostieken deden. — Alzo liev evenwel zouden wy het woord, door ergernis vertaeld, in den eigenlyken zin nemen , voor eenen fteen of andere hinderpael, aen welken men, op den weg gaende, zijnen voet ftoot; zo gc'nuiken het de LXX, Lev. IX. 14. Deze beteekenis fchijnt het verband van zaken te vorderen, daer de Apostel zo even gefproken heeft, van in de duisternis te zijn, en in het licht te wonen. (Vergel. vs. 9, ioa.) Nu, iemand, dis CO » Jol'- SI ï4- (*) Jo'fl. 12: 3S-  I. JOANNES. If. 307 die in de duisternis wandelt, loopt geduurig gevaer, van zijnen voet te (toten, maer die in het licht woort, ziet alle de voorwerpen , welke hem zouden kunnen verhinderen. In deze toefpeling, wil de Apostel zeggen: „ in hem, dat „ is, ten aenzien van hem, (Vergel. vs. 8,) die namelyk „ zijnen broeder liev heeft, is geen aenftoot of hinderpael; „ 'er is niets, het welk hem verhindert, van in ware kennis ,, en deugd toe te nemen; daer de Gnostieken, vermits zy, ,, in de duisternis van onkunde, wandelen , voor allerlei dwa. „ lingen bloot ftaen, en gevaer lopen, van, tot allerlei „ boosheden, welke, uit de lievdeloosheid, voortvloeien, ,, te vervallen." 11. Maer die fijnen broeder haet, wat hy dan ook, van zijne verlichting, moge voorwenden, is in de duyfterniffe van onkunde, ende wandelt in de duyfremiffe; hy betoont, met zijn ganfche gedrag, dat hy, van de ware wetenfchap, geheel verftoken is, ende en weet niet waer hy henen gaet, of waer hy zijne voeten zet, zo dat hy geduurig gevaer lope, van zich te floten : want de duyfterniffe van onkunde heeft, met alle zijne gewaende verlichting, fijne oogen verblindt. 3, De Apostel voegt 'er eene afmaning by , tegen de lievde tot de waereld, vs. 12-17. A. Vooraf gaet eene voorreden, vs. 12 -14. , „ Men zou deze'voorreden kunnen aenmerken, als eene algemene' waerfchouwing, tegen de dwalingen en verleidingen van dien tijd, zo dat zy een afzondevlyk ftuk uitmake, het welk geheel op zich zelve ftaet. Alzo liev evenwel zouden wy het gene de Apostel fchrijvt vs. 12-14, a's eel)e voorreden, befchouwen, tot de volgende afmaning, tegen de lievde tot de waereld, vs. 15-17; zo dat die voorreden tevens verfcheidené drangreden behelfe, om de afmaning nader aen te binden. — Buiten allen twijffel zijn 'er, in de toenmalige tijdsömftandigheden, vooral in de zonderlinge wanbegrippen der Gnostieken, redenen geweest tot het doen van die afmaning, en om 'er de voorreden vs. J2-14. by te voegen, XXV. DEEL. V 2  3oo* i. joannes. ir; of fchoon wy dezelve , uit gebrek van berichten , niet bepalen kunnen. De voorreden raekt A. De Christenen in het gemeen , vs. 12. B. Onderfcheidene perfonen in het byzonder, vs. 13,14. M. Dit ftuk wordt voorgefteld, vs. 13. a. Ten aenzien van Vaders, vs. 13*. b. Ten opzichte van jongelingen , vs. 13b. c. Met betrekking tot kinderen , vs. 13c. (9, Nog eens, ten aenzien van de Vaders en de jongeling gen, met andere woorden, herhaeld, vs. 14. 12. (/) Ick fchrijve u, kinderkens, want de fonden zijn u vergeven om fijns naems wille. Door de kinderkens, verftaet de Apostel alle de Christenen in het gemeen, aen welken deze Briev gefchreven is. Hy bedient zich van dezelvde benaming, als vs. 1, om daer door de Vaderlyke lievde uit te drukken, welke hy hun toedroeg. Vs. 13°. fpreekt hy ook van kinderen, maer met een ander Grieksch woord, het welk jonge kinderen beteekent, in onderfcheiding van Vaders, en jongelingen. (Vergel. vs. 13*, b.) Ik fchrijv u, kinderkens, dat is, onfes erachtens: ,, ik „ fchrijv u de volgende afmaning, tegen de lievde der wae„ reld, voor, naerdien de zonden u vergeven zijn; (Vergel. „ Kap. I: o,) om z'jnes naems wil, dat is, om des Verlos„ fers wil, op grond van zijn reinigmakend bloed, en alge,, noegzame verdienden." (Vergel. Kap. I: 7b, Joh. I: 12. XX: 31.) Waren nu dezen Christenen de zonden verge. ven, dan moest de lievde van God en christus hen dringen, om de waereld niet liev te hebben, naerdien de lievde tot God, met de lievde tot de waereld, volftrekt onbeflaenbaer is, vs. 15. 13. Ick fchrijve u, vaders, want gy hebt[ZtmJ gekent, die van den beginne is. lek fchrijve a, jon- (0 Luc. 24: 47. Hand. 41 12. ende 13: 38.  t J O A N N E S. II. 309 jongelingen, want gy hebt den boofen overwonnen. Ick fchrijve u, kinderen, want gy hebt den Vader gekent. De Apostel fpreekt hier onderfcheidenlyk , van Vaders, jongelingen, en kinderen. — Gemeenlyk verklaert men het, van de verfchillende trappen des genade levens, zo dat Va-> ders zijn ver gevoorderde Christenen, jongelingen, die reeds eenige fterkte, in het geestelyk leven, verkregen hebben, en kinders, zwakke nieuwlingen in de genade. — Anderen zijn, met onfe Randfchrijvers, van oordeel, dat de Apostel, in eenen eigenlyken zin, het oog hebbe, op menfchen van on. derfcheidenen ouderdom ; op oude lieden, die meermalen Vaders genaemd worden, op jongelingen, die, in den bloei van hunne jaren, zijn, en op kinderen. — Alzo liev zouden wy denken, dat de Apostel zie, op den huigeren of korteren tijd, geduurende welken deze Christenen belijdenis van het Euangelie gedaen hadden, en dan willen wy de eerfte opvatting niet geheel uitfluiten. — Vaders zullen dan Christenen zijn, die, reeds zedert eenen geruimen tijd, belijdenis van het Euangelie gedaen, en tevens meerendeels grote voorderingen gemaekt hadden, in de genade; die van den beginne-, dat is, aenftonds, zo drae het Euangelie, in hunne landftreken, gepredikt was, gekent hadden. -— Jongelingen of lieden , die in de kracht van hunnen leevtijd zijn, (Verg. Mare XIV: 51. Hand. V: 10.), zijn de zulken, die, met opzicht tot hun Christendom, mannelyke jaren bereikt hadden; die , wel niet van den beginne, maer evenwel reeds zedert eenen geruimen tijd , tot het Christendom bekeerd , en meerendeels , in kennis en Godsvrucht, vry wat toegenomen waren. — Kinders zijn jonge Christenen. die eerst nieuwlings het Euangelie omhelst, en nog zachte fpijs van duidelyke onderrichting, in de eerfte beginfelen van het Christendom, nodig hadden. Deze opvatting, menen wy, wordt, door het gene de Apostel, van de Vaders, de Jongelingen, en kinders, vervolgens getuigt, allerduidelykst bevestigd. Ten aenzien van de eerften, zegt de Apostel; ik fchrijv u, Vaders, dat is, ik fchrijv u de volgende afmaning, tegen xxv. deel. v a  3io £ J O A N N E S. II. de lievde der waereld, voor: want gy hebt Hem gekent, die van den beginne is. —— Volgens deze lezing en vertaling, is de zin: „ want gy hebt Hem, die van den beginne is, name„ lyk den Zoon van God, die van alle eeuwigheid beftaen ,, heeft, als den zodanigen gekent, gelovig erkeut, en aen„ genomen." Maer, tegen deze opvatting, heb ik eene bedenking, welke my toefchijnt, zeer gewichtig te zijn, dat namelyk de uitdrukking van den beginne, met gene mogelykheid , de eeuwigheid beteekenen kunne ; de Apostel zegt niet, -die, in den beginne, was, en reeds beftondt, by de eerfte wording van alle eindige dingen , gelijk Joh. I: i, maer van den beginne. Men vergelyke het gene wy , by Kap. I: i. hebben aengeteekent. De hemelen zijn van den beginne, voor zo ver zy het, eerst van alle eindige dingen, gefchapen zijn; maer Hy, die, van eeuwigheid tot eeuwigheid, God is, kan niet gezegd worden, van den beginne te zijn. Ook kan ik, volgens deze opvatting, in dit voorftel gene drangreden vinden , om de waereld niet liev te hebben. Ik hel daerom over, tot de gisfing, dat de Apostel gefchreven hebbe, niet tov maer em»t gy hebt Hem gekent, van den beginne. Dan is de mening deze: „ gy hebt Hem, ,, den Zoon van God, die in het vieesch gekomen is, om „ ons, door zijn bloed, te reinigen van alle zonden, reeds „ van den beginne, zo drae het Euangelie, in uwe landftre„ ken, gepredikt is, gekent, als den zodanigen erkent, en „ gelovig aengenomen. Gy zijt derhalven oude Christenen, „ en geenszins nieuwlingen. Hoe fchandelyk zou het der„ hal ven zijn, dat gy u nu nog verleiden liet, om de wae„ reld liev te hebben ?" — Deze uitlegging fchijnt zich ook daer door aen te prijzen, dat zy eenvouwig, duidelyk, en overësnkoomftig het verband van zaken is. Met opzicht tot de tweede zoort, zegt de Apostel: ik fchrijv u , jongelingen, want gy hebt den bof en overwonnen. — De Ufe is hier zekerlyk de overfte der afgevallene Engelen ; (Vergel. Kap. V: «,) die Kap. Hls 8. de duivel genaemd wordt. Zeer waerfchijnlyk verzet zich de Apostel wederom, tegen de dwalingen der Gnostieken, die beweerden, dat de wae-  I. JOANNES. II. 3ir waereld., niet door den eeuwigen God zelven, gefchapeft was maer door een uitvloeifel uit de Godheid; dezen Schepper der waereld noemden zy den Demiourgos, en kepen, dat hy. de oorzaek ware van alk kwaed.' Dit ongerijmde wanbe^-ip verwerpt de Apostel, en ieert, dat het werktuig-, het welk het kwaed in de waereld heeft te weeg gebracht, de dui-el zy, het hoofd der afgevalkne Engelen, die den naem van den bofen by uitnemenheid verdient, om dat hy de grootfte en boosaertigfte vyand is van het menfchelyk geflacht. .Dezen bofen hadden de gemelde jongelingen overwonnen, door de Goddelyke kracht namelyk, welke hen onderfteunde. (Vergel. Kap. IV: 4.) — De Gnostieken leerden, dat de Demiourgos niet kon overwonnen worden , oin dat hy het ftof , het welk de oorzaek van het zedelyk kwaed wezen zoude, had voortgebracht. Maer de Apostel verzekerde, dat de gemelde jongelingen den bofen, den waren Demiourgos, overwonnen hadden; wel niet voikemen, maer zy waren 'er aen bezig en aenmeikelyk in gevoorderd. — Nu is de bofe de God dezer eeuw, dia de zinnen der menfchen, door de vergangeiyke dingen dezer waereld, verblindt, om hen, van het Euangelie, afkeerig te maken. (Verg. 2 Cor. IV: 3, 4-) Derhalven zouden zy zeer onbedachtzaem handelen, en zelvs hunnen boosüertigften vyand in de hand werken, wanneer zy zich verleiden lieten, om de waereld liev te hebben. Met betrekking tot de laetfte zoort, is het: ik fchrijv u, kinders , want gy hebt den Vader gekent. — Deze jonge Christenen, die eerst onlangs belijdenis deden van het Chustendom, hadden den Vader gekent. Zy hadden den eeuwigen Vader van den Verlosfer keien kennen, als hunnen Vader , die hun eene tedere lievde toedroeg , en voor hen zorgde, zo dat zy, in alk noden en bezwaren, met vrymoedigheid, tot Hem de toevlucht nemen konde. (Vergel. Kap. Hl: i.) Met recht derhalven vermaende de Apostel deze jonge Christenen, die nog niet zeer beftand waren, tegen de lievde tot de waereld. Trouwens wilden zy doen blijken , dat zy waren eerbied hadden , voor hunnen hemelfchen Vader, dan moesten zy de waereld niet liev hebben, daer XXV. OZLU V 4  8*« £ J O A N N E S. I£ de lievde tot God, met de lievde tot de waereld, niet be. ftaen kan. (Vergel. vs. 15,) 14. Ick hebbe u gefchreven, vaders, want ey hebt [hem] gekent, die van den beginne is. Ick hebbe u gefchreven, jongelingen , want gy zijt ulCkJ ende het woort God£s bJiJft in ende gy hebt den boofen overwonnen. J Vooraf hebben wy drie dingen op te merken Vooreerst, dat de Apostel hier, by herhaling, zijne taei wende, tot de Vaders en de jongelingen, maer, van do Ui». deren, fpreekt hy niet. Dezen, mag men denken, Honden het meest bloot voor de verleiding,. en hadden derhalven meest van allen nodig, dat zy, door krachtige drangredenen , gewaerfchouwd wierden. Dan wy willen liever onfe onkunde belijden, dan onvoldoende gisfingen opgeven, omtrent de reden van deze handelwijs. Vervolgens merke men op, dat de Apostel hier niet zegge gelijk vs. 13. tk fchrijv «, maer ik heb u gefchreven. Hier uit willen zommigen befluiten, dat de Apostel reeds, voor dezen Briev, aen die Christenen gefchreven had. Dan hoe zeer wy, in dit begrip op zich zelven, niets verwerpelyks vinden, daer 'er meer Brieven der Apostelen, welke niet, tot een algemeen en altoosduurend gebruik der Kerke, gefchreven waren, zijn verloren geraekt; (Vergel. onfe aenteekenmg by 2 Petr. III: 15, Iö0 zien wy evenwel ganfchelyk gene redenen, voor deze verönderitelling. immers, behalven dat men het, naer het tael eigen van het Grieksch zeer wel zou kunnen overzetten: „ gelijk ik u zo even ge! fchreven heb, gae ik nu voort, met u te fchrijven " heeft de Apostel beide de uitdrukkingen, ik fchrijv en ik heb gefchreven, met eikanderen, verwisfelt. (Vergei Kap I- ± II: 1. 21, 26. V: 13) " 4' Wy hebben 'er nog eene derde aenmerking by te voegen, dat namelyk de Apostel hier, omtrent de Vaders, woordelyk het zelve getuige als vs. 13V maer omtrent de jongelingen gebruikt hy nu geheel andere bewoordingen, dan vs. 13b _ Omtrent de reden van deze handelwijs, moeten wy wederom onfe onkunde faeJijden, Wanneer wy meer wisten, van den toe-  U JOANNES. II. 313 toeftand dezer Christenen in dien tijd , en vooral van de drogredenen der verleideren, zouden wy, omtrent het een en ander, iets naders bepalen kunnen. Het gene de Apostel van de Vaders getuigt; ik heb u gefchreven, Vaders, -want gy hebt (Hem) gekent, die van den beginne is, heeft gene nadere opheldering nodig; men vergelyke onfe aenteekeningen, by vs. i3a. Wy lezen en vertalen wederom: ,, ik heb w gefchreven, Vaders, en fchrijv „ het nog eens, by herhaling, want gy hebt Hem, den Zoon „ van God, van den beginne, zo drae u het Euangelie ge„ predikt is, gekent, en, als den zodanigen, gelovig aen„ genomen." Met betrekking tot de zulken, die, reeds eenen geruimen tijd, Christenen geweest waren, zegt de Apostel: ik heb u gefchreven, jongelingen , want gy zijt Jlerk, en het woord Gods blijvt in u, en gy hebt den bofen overwonnen. — De laetfte uitfpiaek, gy hebt den bofen overwonnen, hebben wy reeds by vs. i3b. opgeheldert. — Voorts waren deze jongelingen Jlerk, gelijk, aen lieden van mannelyke jaren, eigen is. Zy werden, door de Goddelyke kracht, onderfteund; (Vergel. Kap. IV: 4.) dit hadden zy aenvangelyk betoont, door het overwinnen van den bofen, en moesten zich daerom geduurig wapenen, tegen alles, wat hen, tot de lievde der waereld, verleiden konde. — Ook bteev het woord van God, het welk de lievde tot de waereld uitdrukkelyk afkeurt, in hen. Het woord van God woonde in hen, en huisvestte, in hunne harten. (Vergel. vs. io.) Wy zouden zeggen: ,, zy „ gedachten geduurig, aen het woord van God, en beyver,, den zich , om zijne geboden te gehoorzamen." (Vergel. Joh. V: 38. XV: o.) Maer , met zulk eene denk- en handelwijs, was de lievde tot de waereld , geheel onbeftaenbaer. XXV. DEEL. V 5  3X4 l JOANNES. II. B. Op deze voorreden, volgt de afmaning, tegen de lievde der waereld, zelve, vs. 15-17. A- De afmaning wordt vtorgefteld, vs. 15», en B. Nader aengedrongen , vs. i5b-I7. tt. Om dat de lievde tot de waereld, met de lievde tot God, flrijdig is , vs. i$ü, 16. a. Deze fielling vinden wy vs. i5b, en b. Het betoog daer van, vs. 16. 0. Om dat de waereld, met alles, wat zy heeft en geven kan , vergangeiyk is vs. 17. 15. (m) En hebt de werelt niet lief, noch 't gene in de werelt is : (») fo yemant de werelt lief heeft, de liefde des Vaders, en is niet in hem. De waereld en het gene in de waereld is, zijn alle zinlyke dingen, in welke waereldsgezinde menfchen het hoogfte vam hunne blijdfchap zoeken. Deze dingen moeten de Christenen niet liev hebben, dat is, niet hartelyk liev hebben. Alle lievde tot de waereld, en de zinnelyke dingen, is niet ongeóorloovd ; anders zou niemand zijne tijdelyke belangen bevoorderen , en de maetfchappy der menfchen niet beftaen kunnen. Maer de Apostel veroordeelt eene fterke lievde, tot de waereld, eene gehechtheid aen de zinnelyke dingen; zo dat men daer in meer belang ftelle, dan in de gunst van God, en in het heil van den Verlosfer. (Verg. vs. 1511.) — Het woord liev hebben is hier van nadruk, en beteekent eene fterke en uitfluitende lievde, waer .door men eenen perfoon of zaek hartelyk bemint, en fchat, boven alle andere perfonen of zaken. (Vergel. Joh. XXi: 16.) Nu is de drangreden van zelvs klaer t zo iemand de waereld liev heeft , de lievde des Vaders is niet in hem. Trouwens wanneer iemand de waereld, en de zinnelyke dingen, als zijn hoogfte goed, bemint, en boven alles waerdeert, kan de lievde tot God, als eenen lievderijken Vader, die het ware hoogfte goed is, en, boven alles, moet bemind worden , by hem onmogelyk plaets hebben. 16. Want (*») Roin. 121 ï. („) cal. li 10. Jac. 4: 4.  j JOANNES. II. 315 16. Want al dat ia de werelt is, alles wat de waereld heeft en geven kan, alles wat de waereldsgezinde menfchen verlangen en najagen , [nameluk'] de begeerlickhevt des vleefchs, ende de begeerlickheyc der 00«efl ende de grootfchhe>t des levens, en is niet mt 'den Vader, maer is uyt de werelc. 1 De Apostel brengt alle zinlyke dingen, aen welke waereldsgezinde menfchen hunne harten vasthechtten, tot drie hoofdbyzonderheden, de begeerlykheid des vleeschs, tn de beneerlykheid der oogen, en de grootschheid des levens. b Het vleesch beteekent zeer gerneenzaem onfen verdorvenen aert. fcVergel. joh. III: 6.) De begeerlykheid des vieeschs kan derhalven, in het gemeen, alle zondige lusten aenduiden, welke haren oorfprong hebben, in onfe verdorvencn aert. Maer vermits 'er onderfcheidenlyk gefproken wordt van drieërlei begeerlykheid, hebben wy door de heerlykheid des vleeschs meer byzonder te verftaen de vleefchelyke lusten, de begeerte naer brasferyen en wijnfuiperyen, byzonder naer wellust, naer alles wat den fmaek en het gevoel 'ftreeleh kan. — De begeerlykheid der oogen is de seiging naer alles,. wat het gezicht vermaken ■ kan, byzonder fchatten en aerdfche kostbaerheden. — De grootschheid dezes levens is de eerzucht, de neiging naer al dat gene, het welk de trotschheid kan verzadigen. Er is die menen, dat 'er, in het opnoemen van deze drieërlei'begeerlykheid, een weerflag ligt, op de drieërlei zoort van Christenen, welke de Apostel vs. 13, H- befchreven heeft. Hy zou fpreken, van de begeerlykheid des vleeschs, of de neiging tot wellust, met opzicht tot kinderen, om dat deze voor die begeerlykheid, meest vatbaer zijn; van de begeerlykheid der oogen, oï de gierigheid en zucht tot aerdfche rijkdommen, om dat de Vaders en oude lieden daer toe dikwerv overhellen; en van.de grootschheid dezes levens, of ae eerzucht, om dat de jongelingen , lieden van middelbare jaren daer voor meest bloot liggen. Maer deze fpitsvmdighteid 'fchijnt ons al te ver gezocht. Ook houdt de Apostel eene andere orde, in het opnoemen der gemelde begeerlykhéden. — De Apostel brengt alle begeerlykheden der wae' XXV. DEEL.  3i<5 I. JOANNES. II. reldfche en zinnelyke dingen, tot deze drie hoofdpoorten om dat zy de gemeende zijn, en het fterkst werken Deze begeerlykheid, zegt hy, U niet uit den Vader, maer «** wereld. De fpreekwijzen moeten, uit den fchrijvZ \ r° Ap0Stpl b7ZOnder ei§eH is' ve^rd wor- S; ï PZT ikWijIS Va" Uit G°d te Zi*> in * Euangelie, Kap. VII: I?. VIII: 47. fa dezen Briev Kap. III: io. dl! H,6',V: I9- e" in d6rden Briev vs-"= van uit den dut vel te zijn, in het Euangelie, Kap. VIII: 44. in dezen Briev, Kap. JIJ 8: van * de waereld te zijn, in het Euangelie, Kap. XV: 14. XVII- ia p„ • deze: Briev, Kap. IV: , 1 fpreekwijzen, met eikanderen, vergelykt, zal men bevinden, dat uit God, of uit den Vader te zijn, te kennen g-ve even eens gezind te zijn, als God, het voorbeeld der God-' delyke volmaektheden naer te volgen, aen Godgelijk te zijn • zo als uit den duivel te zijn beteekent, even eens gezind te zijn, als de duivel, de boosheid van den duivel naer te volgen, den duivel gelijk te zijn. De uitfpraek derhalven, de gemelde begeerlykheid is, me m den Vader, maer uit de waereld, koomt, in den zakelyken zin, hier op neder: „ iemand, die zich aen de ge„ melde begeerlykheid verilaevt, en, in het genot der zfa„ nelyke dingen, welke de waereld oplevert, het hoogfte „ van zijne blijdfchap zoekt; betoont, wat hy ook van zijne „ verlichting, en gelykheid aen God, moge voorwenden, „ dat hy, niet aen God den heiligen Vader, maer aen de „ verdwaesde waereldlingen, aen de waereld, welke geheel „ in het bofe ligt, gelykformig zy." 17. (0) Ende hoe dwaes is het, in het genot der zinnelyke dingen, zijn hoogfte goed te zoeken? Immers de werelt, met alles, wat zy heeft en geven kan, gaet voorbv is onbeftendig en vergangeiyk; ende even zo is het gelegen' met hare begeerlickheyt, met alle de zinlyke dingen en genoegens, naer welke zich de begeerlykheid der bofe men- fchen 1 S&5 f£ l°' JeC 4°! 6' 1 Cor' K 3'-- » io- ende 4: ,4.  I. JOANNES. II. 317 fchen uitftrekt; maer die den wille Godts doet, zo als dezelve, in het Euangelie, is voorgefchreven, blijft in der eeuwigheyt, en zijn wezenlyk geluk zal nimmer eindigen. Het wijst zich van zelvs , dat de begeerlykheid hier de voorwerpen der begeerlykheid beteekene. ■}/'Wijders waerfchouwt de Apostel, tegen zeer gevaerlyke verleiders, die, uit het midden der Christenen, waren voort' gekomen , vs. 18-27. A. Eerst ftelt hy den Christenen de zorgelykheid der tijden voor, welke zy beleevden, benevens het gevaer der verleiding, waer aen zy waren blootgefteld, vs. 18, 19. A. Hy toont de zorgelykheid van den tijd aen, welken zy beleevden, vs. 18. B. Hy befchrijvt de verleiders, die , uit hun midden, waren opgeftaen , vs. 19. B. Hy waerfchouwt, tegen deze verleiders, en hunne ver¬ dervelyke wanbegrippen, vs. 20-23. A. Zy waren genoegzaem, in de leer der waerheid, onderwezen , en moesten daerom by dezelve blijven , vs. 20, 21. B. De verleiders zochten de allerfchadelykfte wanbegrippen voort te planten, welke, met de leer van het Euangelie , vierkant ftrijdig waren, en het wezen van het Christendom verwoestten , vs. 11, 23. C. Hy vermaent hen, om, by de zuivere leer van het Euangelie , te blijven, als zijnde de rechte weg, om het eeuwig leven te erlangen , vs. 24, 25. D. Hy toont de noodzakelykheid van deze waerfchouwing aen , vs. 26, en E. Dringt dezelve nog eens aen, uit aenmerking, dat zy, in de leer der waerheid, grondig onderwezen, en verplicht waren, om daer by te blijven, vs. 27. 18. Kinderkens, het is de laetfte ure: (p) ende gelijck gy gehoort hebt dat de Antichrift komt, (/>") Matth. 14: 5. *a Theff, a; j. XXV. DEEL.  3i8 I. J O A N N E S. II. IJoo] zijn oock nu vele Antichriften geworden: waer uj t wy kennen dat het de laetfte ure .is. Het is de laetfte uur. Eigenlyk ftaet 'er, zonder vingerwijs , htt is eene laetfte uur. —. Men heeft zeer verfchillends wegen ingeflagen. om aen te wijzen, in welken zin, en in hoe verre, de tijd, welken de Christenen thans beleevden, een laetfte uur konde genaemd worden.. Wy voegen or. , by de zulken, die het vertalen, het is een zeer gevaerhk uur, een allerzorglykfte tijd. Deze opvatting wordt kennelyk bevestigd, door het gehele verband van zaken, daer de Apostel bezig is, om den Christenen het gevaer onder het oog te brengen, het welk zy liepen, van valfche Leeraers, die hen, tot de aller verder velykfte dwalingen , zochten te verleiden. Evenwel kon hun dit gevaer, niet onverwachtst, overkomen ; zy hadden gehoott, van de Apostelen namelyk, die onder hen gepredikt hadden, dat de Antichrist koomt, dat is, binnen korten, komen zoude, en het gene de Apostelen voorfpelt hadden, was, in dezen tijd, werkelyk vervuld; 'er waren nu reeds vele Antichristen geworden, en opgeftaen. Eerst fpreekt de Apostel, in eenen verzamelenden zin, van den Antichrist, en vervolgens, in het meervouwig getal, van vele Antichristen. Het Griekfche woord beteekent zulken, die zich, tegen christus aenkantten, vyanden en tegenftanders van christus, die de menfchen zoeken te verleiden, tot zulke dwalingen, welke, met de leer van christus, en de belangen van zijn Koningrijk, vierkant ftrijdig zijn. (Vergel. vs. 22. Kap. IV: 3. 2 Joh. 7.) — Er is by ons geen twijffel aen, of de Apostel heeft het oog, op de Gnostieken , die, in den gezegden zin, met het hoogfte recht, Antichristen mogten genaemd worden, gelijk, uit het gene wy, omtrent deze dwaelgeesten, reeds hebben opgemerkt, en, uit het vervolg, genoegzaem blijken zal. —- De koomst van deze Antichristen hadden de Apostelen voorfpelt, byzonder paulus, vooral in de Brieven aen timotheus, en thans waren zy werkelyk opgeftaen. Waer uit wy kennen, zegt de Apostel, dat is, by ondervinding weten, (Vergel. Joh. VI: 69. VII: 17. VIII: 28, 32. XIV:  U JOANNES. II. 319 XIV: 9, 20. XVII: 7, 8.) dat het de laetfte uur, liever dat het een zorgelyke tijd zy, in welken de eenvouwigen groot gevaer lopen , van verleid te worden. 19. Deze verleiders zijn des te gevaerlyker, om dat zy, uit ons midden, zijn voortgekomen, en nog de vertoning blijven maken, van Christenen te zijn. (g) Sy zijn uyt ons uytgegaen, en, uit het midden van ons Christenen, voortgekomen, maer evenwel fy en waren uyt ons niet, zy maekten wel de vertoning van Christenen te zijn, maer zy waren het niet, in hunne harten: want indien fy uyt ons geweeft waren, en de zuivere leer van het Euangelie oprechtelyfc omhelst hadden, fo fouden fy met ons gebleven zijn-, en de ware leer van het Euangelie hebben blijven omhelfen; (r) maer [dit is gefchiei] en zy zijn voortplanters van de allerverdervelykfte dwalingen geworden, op datfe fouden openbaer worden , datfe niet alle uyt ons en zijn , noch tot de echte Christenen behoren. 20. (s) Doch gy zijt , in de leer der waerheid, zo grondig onderwezen, dat gy behoort beftand te zijn, tegen de drogredenen van deze verleiders. Immers gy hebt de falvinge van den Heyligen, ende gy weet alle dingen. Deze Christenen hadden de zalving van den Heiligen. Wf vertalen het liever de zalvöly, dat gene, waer mede men gezalvd wordt. Zo gebruiken het de LXX, Exod. XXIX: 7. XL: 13. — In dit wooid, is eene "eigenaertige toefpeling, op den naem van christus en Christenen. Zy, aen welken de Apostel dezen Briev fchreev, waren rechte Christenen, en gezalvden. Zy hadden de zalvöly der gaven van den Hei. ligen Geest, (Vergel. Kap. IV: 13,) ontvangen van den Heiligen. Door den Heiligen kunnen wy God den Vader verftaen, die heilig is, in den fterkften zin. (Vergel. Kap. ft 5.) Wy denken evenwel liever, aen den Verlosfer, die de uitdeeler is dezer gaven; (Vergel. Joh. XV: 26. XVI: 7.) of aen den Heiligen Geest. (?) Pf. 411 10. Hand. 2e: 30. CO » Cor. n: 19. CO pr- 45* *» ende 133: 2. a Cor. 1: ai. Hebr. is y. XXV. DEEL.  320 ïé JOANNES. II. Uit hoofde van deze zalvöly der gaven van den Heiligen Geest, welke deze Christenen ontvangen hadden, wisten zy alle dingen, te weten alle die dingen, welke, tot het rechte verftand van het Euangelie, behoorden, en genoegzaem wa« ren, om hen, tegen de verleiding der bovengemelde Antichristenen, beftand te maken. 21. Ick en hebbe u niet gefchreven, en fchrijv unog niet, ter waerfchouwing, tegen de verleiding der Antichristen, om dat gy de waerheyt niet en wetet, en onkundig zijt , omtrent de zuivere leer van het Euangelie, maer in tegendeel om dat gy die wetet, ende even daer door in ftaet zijt, om de dwaling, van de waerheid, te onderfcheiden. Dit ftaet immers vast, dat geen leugen uyt de waerheyt en is, dat leugen en waerheid, met elkander , niet kunnen overèenftemmen. (Vergel. vs. 16".) Ik fchrijv alleen ter uwer waerfchouwing, op datgy, tegen de verleiding, op uwe hoede wezen moogt, en opmerken, hoe blijkbaer de dwalingen der Gnostieken, met de zuivere leer van het Euangelie, ftrijdig zijn. 22. Wie is de Ieugenaer in nadruk, en wie kan de leer van het Euangelie, meer regelrecht tegen fpreken, dan die loochent dat Jefus is de Chriftus ? Defe is de Antichrnl, de openbare tegenftander van christus leer en Koningrijk. die den Vader ende den Sone loochent. De leugen leeraers , welke de Apostel hier in het oog heeft, lachenden, dat jesus is de christus. Zouden zy ontkent hebben, dat jesus de christus , of de messias zy ? Dan moesten zy ongelovige Joden geweest zijn, maer de Apostel fpreekt van dwaelgeesten, die, uit de Christenen, waren voortgekomen , en nog voor Christenen wilden gehouden worden. — De zaek laet zich, uit de wanbegrippen der Gnostieken , volkomen verklaren. Deze beweerden , dat een der iEones, of uitvloeifels uit de Godheid, gelijk zy gewoon waren te fpreken, welke zy het Woord, het Leven, christus enz. noemden, zich wel, voor eenigen tijd, met den mensch jesus vercenigt, maer hem wederom verlaten had, toen hy in lijden kwam. Zy lochenden derhalven de perfoneele verëeniging van Gods eeuwigen Zoon , met de mensch-  I. JOANNES. II. 321 menschheid, en ontkenden, in zo verre, dat jesus de christus was. Die nu zulke dingen beweerden, waren leuge- I naers, in den ilerkften nadruk, en fpraken de leer van het Euangelie vierkant tegen. (Vergel. Joh. I: 14.) Zy waren Antichristen, tegenftanders van christus, zijn Euangelie, en Koningrijk, die den Vader en den Zoon lochenden. Te weten zy ontkenden, en konden, uit kracht van Jiunne bovengemelde beginfelen, niet nalaten te ontkennen, dat christus de Zoon van God was, den Vader, in alles, gelijk. Zy befchouwden christus, als een zeker uitvloeifel van de Godheid, en gevolgelyk als een wezen, het welk ' veel minder was, dan de Vader. Zy ontkenden de natuurlyke betrekking, welke 'er is, tusfchen God den Vader, en : zijnen eeuwigen Zoon, en in zo verre lachenden zy beide : den Vader en den Zoon. 23. (t) Een yegelick die den Sone loochent, bewerende, dat christus niet de eeuwige Zoon van God zy, ] den Vader, in alles, gelijk, maer flechts een iEon, het welk, voor de fchepping der waereld, uit de Godheid, is 1 voortgevloeit, en heeft oock den Vader niet; die kan niet erkennen, dat God de Vader zy van christus , in eenen : eigenlyken zin. Den Vader te hebben zegt hier den Vader, voor den zo^' danigen, te erkennen. (Vergel. Matth. XIV: 5.) 24. 't Gene gylieden dan van den beginne, dat is van den tijd, dat het Euangelie verkondigd is, (Verg. Kap. I; 1. II: 7,) van de Apostelen gehoort hebt, omtrent de leer der zaligheid, , en byzonder omtrent den hoogwaerdigen Perfoon van den Verlosfer, dat blijve in u, als in uwe harten huisvestende. (Vergel. vs. 10, 14.) Houdt u beftendig, aen die zuivere leer van het Euangelie, en wapent u, met de overdenking daer van , tegen de drogredenen der verleideren. Indien in u blijft dat gy van den beginne gehoort hebt, en gy u daer aen vasthoudt, fo fult gy oock in den Sone ende in den Vader blijven. Dan zal het blijken, dat gy behoort, tot de echte leerlingen van den Zoon (*) Luc. 12: 9. g Tim. 2: 12. XXV. DEEL. X  $12 I. JOANNES. II. en zijnen eeuwigen Vader ; (Vergel. vs. 5.) dan zult gy blijven erkennen , dat jesus de Zoon van God is, in den allerèigenlykften zin, en dat God zijn eeuwige Vader zy. 25. Ende zo doende zult gy den rechten weg inflaen, om deelgenoten te worden van de eeuwige zaligheid. Immers dit is de belofte, die hy, Gods Zoon zelvs, die niet liegen kan, ons belooft heeft, [namelickj dat het eeuwige leven zy, Hem en zijnen Vader recht te kennen ; (Vergel. Joh. XVII: 3.) en dat wy, in Hem gelovende, als den Zoon van God, en den Verlosfer van zondaren, reeds werkelyk het eeuwig leven, in de beginfelen, hebben. (Vergel. Joh. III: 36.) 26. Dit hebbe ick u gefchreven van de gene die U zoeken te verleyden, om u, tegen dezelve, te waerfchou.ven. 27. (v) Ende de falvinge, de zalvöly der gaven van den Heiligen Geest, die gy lieden van hem, die, in den eigenlyken zin, Gods Zoon is, ontfangen hebt, (Vergel. vs. 20.) blijft in U wonen; (Vergel. vs. 10.) naerdien gy deze gaven nimmermeer verliezen zult: (Vergel. Joh. XIV: 16, 17.) ende gy en hebt, uit dien hoofde, dat gy, door den Geest der waerheid zelven, onderwezen wordt, niet van noode, dat yemant uleere,en nader onderwijs geve, omtrent die dingen, welke, tot het rechte, verfland van het Euangelie behoren , (Vergel. vs. 20.) en genoegzaem zijn, om u de valschheid van de leer der verleideren te doen op. meiken ; maer gelijck de felve falvinge, de gemelde oly der gaven van den Heiligen Geest, met welke gy gezalvd zijt, u leert van alle dingen, welke gy, omtrent de leer van het Euangelie, en byzonder omtrent den hoogwaerdigen Perfoon van den Verlosfer, nodig hebt te weten, [foo] is fy oock waerachtigh, ende en is geen leugen, immers de Geest der waerheid kan u gene leugens leeren, ende daerom, gelijck fy, die zalvöly, u geleert heeft, Ifoo] fult gy in hem, of in het zelvde, in het gene de Heilige Geest u geleert heeft, moeten blijven, en u, aen die (v) Jer. s« 34- Hebr. 3i 11.  I. JOANNES. II. 323 die onbedrieglyke leer, vasthouden. Dan zullen de drogredenen der verleideren, tegen welke ik u thans zo ernftig ge. waerfchouwt heb, op u niets vermogen. De Apostel wekt deze Christenen op, om hun geloov te ver* eieren, met eenen heiligen wandel, Kap. 77:28—— III: 24. A. Vooraf gaet eene vermaning, om, by het geloov, aen de zuivere leer van het Euangelie, te volharden, Kap. III: 28. B. Daer op vermaent hy hen , tot eenen heiligen wandel, Kap. II: 29— II: 24. A. Deze vermaning wordt, in het algemeen, voorgefteld, Kap. U: 29. 28. Ende nu, wel aen dan, mijne gelievde kinderkens, blijft in hem, of in het zelvde, in het gene gy, door middel der zalvöly van den Heiligen Geest geleert hebt; houdt, aen die onfeilbare leer vast; (Vergel. vs. 27.) (#) op dat wanneer hy, die ons het eeuwig leven beloovt heeft, (Vergel. vs. 25.) fal geopenbaert zijn, in zijne heerlykheid, en verfchijnen zal, om den aerdbodem rechtvaerdig te oordeelen, (Vergel. Col. III: 4.) wy vrymoedighey t hebben, om Hem, zonder vrees, af te wachten ^ ende wy van hem niet befchaemt gemaeckt, en, met fchande, afgewezen worden, in den groten dag van fijne luisterrijke toekomfte. 29. Indien gy weet dat hy rechtveerdigh is, lb weet gy dat een yegelick die de rechtveerdigheyt doet, uyt hem geboren is. Hier fpreekt de Apostel kennelyk van God den Vader, gelijk allerblijkbaerst is, uit het gene onmiddelyk volgt, Kap. III: 1: want de uitdrukking, uit Hem geboren te zijn, Kap. II. 29, wordt Kap. III: 1. verklaerd, door kinders van God genaemd te worden. „ Indien gy weet, dat Hy, dat God de Vader, rechtvaer- (*) Mare. 8: 28. 1 Joh. j: 2. XXV. DEEL. X 2  324 * JOANNES. IL s) dig is, de billykheid bemint, en altoos recht doet, (Verg. „ Kap. I: 9.) zo -weet gy ook zeker, en als by proev on- „ dervinding, (Vergel. vs. 3) dat een iegelyk die de recht- „ veerdigheid doet, dat is in alles handelt, overëenkcomftig de i, regelen van recht en billykheid, uit Hem geboren is, en zijn „ beeld drage, gelijk een kind, dat aen zijnen Vader, gelijk „ is ; zo dat hy , die de rechtvaerdigheid dcet. als een „ echte zoon van den rechtvaerdigen God , kunne aenge- „ merkt worden." (Vergel. Kap. III: 1.) HET Ilïi KAPITTEL B. Be vermaning , tot eenen heiligen wandel, wordt, in de byzonderheden , nader uitgebreid , Kap. III. tt. Eerst wekt de Apostel deze Christenen op, tot de beöeffe* ning van eene algemene godzaligheid, als het echte ken- merk der gemelde geboorte uit God , vs. 1 -10. a. Vooraf herinnert hy hun den uitnemenden gelukftaet, tot welken zy verheven waren, cm daer uit vervolgens hunne verplichting af te leiden, vs. 1 , 2. 8, Dit geluk waren zy reeds aenvangelyk deelachtig , vs. 1 , en ft. Zy zouden het zelve namaels , in volmaektheid, genieten, vs. 2. 1. (a) Clet hoe groote liefde ons de Vader gegeven heeft, [namelick] dat wy kinderen Godts genaemt fouden worden. Daerom en kent ons de werelt niet, om dat fy hem niet en kent. De Apostel Kap. II: 29. gefproken hebbende, van uit God geboren te zijn, of een kind van God te zijn, neemt daer uit aenleiding, om nader aen te tonen, hoe uitnemend groot Let C«) Joh, it is.  j. JOANNES. lil 3*5 het geluk der Christenen zy, die, met dat voonecht, verwaerdigd zijn , vs. i. Ziet, zegt de'Apostel, herinnert u, en bedenkt het, „ met eene blymoedige en dankbare verwondering, hoe groot „ eene lievde, ons de eeuwige Vader van onfen gezegenden Verlosfer, bewezen, en welk eene verbafende proev hy „ ons van zijne onnadenkelyke lievde gegeven heeft, dat „ wy kinderen Gods genaemd worden , dat wy den verhe„ venen eernaem van Gods kinderen en naervolgers dragen „ mogen." Elders fpreken de Heilige Schrijvers van de aenneming tot kinderen, voor zo ver God doemwaerdige zondaren, op grond der verdienden van christus , als zijne gelievde kinderen , befchouwt en behandelt; zo dat zy ervgenamen zijn . van al'.e de goederen, welke christus verworven heeft. (Verg. Rom. VIH: 15-17. Gal. IV: 5- Eph. I: 5 ) Ook worden de gelovigen Gods kinders genaemd, voor zo ver zy, door herfcheppende genade, geestelyker wijs, zijn levendig gemaekt. (Vergel. Eph. II: 1-10.) Dan, naer ons inzien, worden de Christenen hier , in .eenen anderen zin , Gods kinders genaemd , namelyk voor zo ver zy naervolgers van God, en Hem in zo ver gelijk zijn, even gelijk een kind, naer zijnen Vader, gelijkt. Deze opvatting fchijnt ons bevestigd te worden, door de gelykluidende uitdrukking van uit God geboren te zijn , Kap. II: 29. al waer zy blijkbaer beteekent, God, in het doen van rechtvaerdigheid, naer te volgen; en het gene de Apostel daer befchrijvt, als eene geboorte uit God, heet hier kinders van God genaemd te worden. Even zo beteekent, uit den Vader te zijn, en uit de waereld te zijn, Kap. II: 16. het voorbeeld van God en dat der waereldlingen naer te volgen ; uit den duivel te zijn is vs. 8. het voorbeeld van den duivel naer te volgen. — Voeg 'er by, dat de kinders van God, en de kinders van den duivel, tegen over elkande ■ ren gefield worden, vs. 10. Nu kunnen de kinders van den duivel niet de zulken bsteckenen, welke de duivel tot zijne kinderen heeft aengenomen, of welken de bofe het beginfel XXV. DEEL. X 3  32ö f, J O A N N E S. III. van het leven der zonde heeft medegedeelt , maer die de voetftappen van der. duivel naervolgen; derhalven zijn ook kinders van God de zodanigen , die God naervolgen. —- Daer te boven wordt deze verklaring bevestigd , door het gene onmiddelyk volgt vs. ib. gelijk dadelyk nader blijken, zal, en door het zeggen van den Heiland, Matth. V: 45. Het is hoogst waerfchijnlyk, dat de Apostel al wederom de dwalingen der Gnostieken op het oog hebbe, en dat de« zen, hoe zeer zy een zeer losbandig leven leidden, zich beroemden, dat zy uit God geboren en kinders van God waren. — Althans zy beweerden, dat alle kwaed oorfprongelyk ware, van de ftof, en van den Demiourgos, den Schepper der waereld, die de ftof had voortgebracht, als mede dat hunne ziel, door het verzwakken van het lichaem, aen den Heiligen God, welken zy, in het zogenaemde Pleroma, of Volheid, plaetften, hoe langs zo meer gelykformig wierdt. Daerom, kent ons de waereld niet, om dat zy Hem, namelyk den Vader , niet kent. — De waereld beteekent hier zekerlyk de waereldsgezinde menfchen , die hun hoogfte goed zoeken, in den dienst der zonde. (Verg Kap. II: 16. V: 9.), „ Deze waereld kent de kinders en naervolgers van God „ niet, in hunne waerde, zo als zy aengenaem zijn, in Gods „ oogen, als de voorwerpen van zijne onderfcheidende liev„ de; om dat zy Hem den Vader niet kent, om dat de wae„ reldlingen den Vader niet erkennen , als den rechtvaerdi„ gen. (Vergel. Kap. II: 29.) De waereldlingen erkennen „ Gods rechtvaerdigheid niet, byzonder beweeren de Gnos„ tieken, dat de opperfte God zich. met de beftuuring van „ de waereld en de lotgevallen der menfchen, niet bekom„ mere, en daerom merken zy onfe hoge waerdigheid niet „ op, dat wy, die de rechtvaerdigheid doen, kinders en naervolgers zijn van den rechtvaerdigen Vader." Deze is, naer ons inzien, de mening van den Apostel; terwijl wy onze uitlegging, aen beter oordeel, onderwerpen, s. Geliefde} (b) nu zijn wy kinderen, naervolgers Godts, CO Jef- 56: 5. Joh. i: ia. Rom. 8: 15. Galat. 3: a6. ende 41 «.  1. JOANNES, lil. 32? Godts die Hein eenigermaten gelijk, en voorwerpen vau zijne lie'vde zijn, (e) ende het en is nogh niet geopenbaert wat wy, «a dit, leven, zijn fullen, tct welk eene verhevene waerdigheid wy als dan zullen verheven worden.. (d) Maer evenwel wy weten zo veel, met alle zekerheid, dat als hy] fal geopenbaert zijn , wy hem fullen gelijck weien : want wy fullen hem fin gelijck hy is. ' Het is nog niet geopenbaerd, wat wy zijn zullen, tot weU ken uitneroenden geluk en eereftaet wy, na dit leven, zullen verheven worden. Te weten God heeft ons , omtrent de toekoomftige gelukzaligheid, zo veel geopenbaert, als nodig is, om het verlangen der Christenen daer naer op te wekken; maer de byzonderheden behoren nog, onder de verborgene dingen, welke, in den jongden dag, zullen kenbaer wor- en ff. Het befluit , vs. 10. 4. Een yegelick die de fonde doet, die zich geduu- Tig, aen den dienst der zonde, overgeevt, die zijne bezigheid maekt van zondigen, en daer in het hoogfte van zijne blijdfchap zoekt; die doet oock de ongerechtigheyt of onwettigheid: (e) want de fonde is de ongerechtigheyt of onwettigheid. De Apostel fpreekt hier niet, van Christenen, die nog grote gebreken hebben , en geduurig, in vele opzichten, ftruikelen; (Vergel. Jac. III: 2.) maer van zulke menfchen, die hun hoofdwerk maken van te zondigen, byzonder van de Gnostieken , die, met allen hunnen roem, op verlichting en de gelykformigheid hunner zielen aen God, in het opvolgen der zondige begeerlykheden, losbandig henen leevden. — Het woord zondigen heeft, in dezen Briev, de bepaelde be. teekenis van een losbandig leven te leiden, en zijn vermaek te vinden, in den dienst der zonde; gelijk wy reeds, by (O 1 Job. 5: -7- XXV. DEEL. X 5  330 I. JOANNES. III. Kap. I: 10. hebben opgemerkt. De fpreekwijs de zonde te doen,as nog nadrukkelyker, en zegt, volgens den fpreek,trant der Hebreeuwen, zich als het ware, met alle zijne vermogens, en geheel, op den dienst der zonde, toe te leggen; (Vergel. Joh. UI: 20, 21.) even als de rechtvaerdigheid te doen vs. 7. te kennen geevt zich geheel, en met alle zijne vermogens, op de betrachting van godzaligheid, toe te leggen. Die, in dezen zin, de zonde doet, gelijk dit het beftaen der Gnostieken was , die doet ook de ongerechtigheid, of, gelijk 'er eigenlyk ftaet, de onwettigheid, de wetteloosheid, dat is: „ zulk een betoont, dat by zich, aen de Goddelyke ,, Wet, niet onderworpen rekene, by verfmaedt Gods wet„ gevende macht en opperheerfchappy, hy maekt zich fchul„ dig, aen eenen fchromelyken opftand, tegen den eenigen „ Wetgever, die behouden en verderven kan. Want de zonde is de ongerechtigheid of wetteloosheid. . In den oorfprongelyken-Test, is het voorftel zeer nadrukkelyk, het zegt eigenlyk zo veel, als: „ het zondigen, tot „ zijne gelievkoosde bezigheid, te maken, is de wetteloos„ heid zelve het is niets anders dan eene kennelyke ver„ lochening van Gods wetgevende macht, en een werkelyke „ opftand tegen den hoogften Wetgever." 5. (ƒ) Ende gy weet, als eene ontwijffelbare grondwaerheid van het Euangelie, dat hy, die ons, in zijne verkeering onder de menfchen , het eeuwig leven beloovt heeft, (Vergel. Kap. II: 25.) Gods eeuwige Zoon, geopenbaert is , en de menfchelyke natuur heeft aengenomen ; (Vergel. Kap. I: 2.) op dat hy onfe fonden, met alle derzelver rampzalige gevolgen, door zijne voimaekte verzoening, geheel foude wechnemen. Hoe onbeftaenbaer is het derhalven, met het karakter van eenen Christen, dat hy i-ich, aen den dienst der zonde , verflaven zoude ? Qr) ende geen fonde en is in hem. Hy is volmaekt heilig geweest in zijn ganfche gedrag, zonder dat Hy immer, in .ee- (ƒ) .M- 5S« 12. 1 Tim, 11 15. (ff) Jef. 53: 9, 2 Cor. 51 12. 1 Petr. 2: 2%  I, JOANNES. III. 331 eenig opzicht, overtreden heeft. Gevolgelyk moeten wy ook daer in zijn voorbeeld naervolgen. 6 üenyegelick die in hem blijft, die een leerling en e'en naervolger van den Verlosfer is, (Vergel. Kap. II: « 6.) die en fondigt niet met opzet, hy ftelt zijne gelièvkoosde bezigheid , en zijn hoogfte goed, niet in den dienst der zonde; (Vergel. Kap. I: 10) een yegehek die fondigt, in den even gemelden zin, met vermaek, en by aenhoudenheid, die en heeft hem, die geopenbaerd is, om onfe zonden wech te 'nemen, (Vergel. vs. 5.) niet gefien, noch en heeft hem niet gekent. ' Zien en kennen zijn, op zich zelve, gelykluidende woorden ' Zien beteekent, volgens den Hebr eeuw fchen fpreektran' kennen. De zamenvoeging van deze beide woorden kan "derhalven eene volkomene en opgehelderde kennis aenduiden, zo dat de mening deze zy: v al wie zijn werk.maekt, van te zondigen, wat hy dan ook, met de Gnostieken, " van zijne kennis en verlichting, moge voorgeven, heeft " gansch verkeerde begrippen, omtrent den Perfoon van den ,. Verlosfer, en het weldadig oogmerk van zijne koomst in „ de waereld." Ten zy men liever, het tweede woord kennen, . neme, voor eene kennis, welke, met lievde en hoogachting, gepaerd gaet, gelijk Joh. I: 10. X: 14- Dan is de mening: elk, die zijn werk maekt, van te zondigen, heeft den " Verlosfer nooit recht gekent, noch Hem de verfchuldigde „ hoogachting toegedragen." 7, Kinderkens, ik diaeg u eene Vaderlyke en allertederrte lievde toe, en daerom waerfchouw ik u, dat u nie* mant der Gnostieken , met hunne kunftige drogredenen , en verleyde, om een losbandig leven te leiden, of, op eenigërlei wijs, door verdervelyke inboezemingen, van den rechten weg, aftrekke. De heillofe leer, welke zy u aenprijfen, is ongerijmd, en, wanneer gy maer een weinig nadenkt zult gyras bevroeden, dat zy zich zelve verwoestte. (h) Die immers de rechtveerdigheyt doet, deze ftelhng (4) l Joh. « 29XXV. DEEL.  33* l J O A N N E S. nr is zeer duidelyk en onlochenbaer; die zich, op de betrachting van Euangelifche deugd en Godsvrucht yverig toeZt De rC"htvefrdiSh» gelijck hy recht^eerdïht te ZTZ U fta6t hi6r °Ver' ^geTdVinde te doen? (VergeK vs m ^ * *m vermogens, op de betrachting van mannelyke Z\d el „ melyk God de Vader, (Vergel Kar, t- „ f. J* ~y' na » -r, die is een(naeSo,gÏP;an- „ zich, om den eeuwigen Vader van onfen Verlosfer Re „ lykformtg te worden, (Vergel. Matth. V: 48.) en verdien „ den eernaem van een kind Gods." (Vergel. vs. O aenh;u?enheirên-egen ^ d°£C> Ên daer * aenhoudenheid, z.jne gelievkoosde bezigheid maekt (VeJ oTpe^„iedeSrbSeden ^ M ^ —Iger'vi den' oppeiften der bofe geesten; (Vergel. Kap. ffi irj.) hy is een kind van den duivel, en draegt het beeld van den bofen uitnemenhe d: rvereel Tnh vrrr. n , , y fondigt van da hèJnt t\ ^1 Z?' de duyvel was Je valt, f r&mne> na dat h? ^énmael van God in fl , , 1£eft nimmer PPgehouden, van te zondiSc ma lfS ^ " i£mand' die' ^ -«houdenheid, zijn werk maekt, van te zondigen, een kind en een naervoteer oogmerk ls de Sone Godts geopenbaert, en heeft Hv de menfchelyke natuur aengenomen, (Vergel. Kap. I- ) 2 dat hy de wercken des dayvels verbreken fonde I zune boosaertige pogingen, om de menfchen te verleide verydelen zoude. vcneiaen, ,Pn9C-(? Ee" yegeJick die W Godt geboren is die een kind en een naervolger van God is, (Vergel Kan n- T! I ï\dlï d0Êt ^ f°nde oP et en by aen.' houdenheid: fVereel vs * -\ i v\ \ /■ ' ° ' Zijn C<) ijph. 51 18. CO iPétr.  L JOANNES. III. 333 Zijn zaed blijft in hem. — Het zaed beteekent hier zinbeeldig het woord van God, door middel van welk het hart van eenen Christen verbeterd, en bewogen wordt, om het Goddelyk deugdenbeeld gelykformig te wezen. Dit zaed blijvt in hem, die uit God geboren is, het woord van het Euangelie maekt eenen blijvenden indruk, op het gemoed van eenen Christen, hy denkt 'er geduurig aen, en houdt zich, aen het voorfchrivt van het Euangelie, om daer naer zijn gedrag in te richten. (Vergel. Kap. II: i4.) Maer hy, die zich houdt, aen het voorfchrivt van het Euangelie, kan zijn hoogfte goed onmogelyk zoeken, in den dienst der zonde. En, (liever zelvs) hy kan niet zondigen, en, by aenhoudenhei'd, in den dienst der zonde, losbandig henen leven , want hy is uit God geboren, hy is een naervolger van God, en begeert niets meer, dan het Goddelyk deugdenbeeld hoe langs zo meer gelykformig te worden. 10. Hier in zijn de kinderen Godts ende de kinderen des duyvels openbaer, hier aen is het kenbaer, of iemand, tot de naervolgers van God, behore, dan tot de naervolgers van den bofen, die, zedert zijnen afval, niets gedaen heeft, dan zondigen: (Vergel. vs. 8.) Een yegelick, wie hy ook wezen, en wat hy ook voorgeven moge, die 'de rechtveerdigheyt niet en doet, en zich niet yverig toelegt, op het betrachten der godzaligheid, (Vergel. vs. 7°,) maer zich, aen den dienst der zonde, onöphoudelyk en breideloos overgeevt, die en is niet uyt Godt, die is geen kind en naervolger van God, (Verg. vs. i. en Kap. II: 16,) maer een kind ende een naervolger van den duivel. Even zo is het ook gelegen, met hem, die fijnen broeder niet lief en heeft. (3. Meer byzonder dringt de Apostel vervolgens aen , op de beoefening der broederlyke lievde , vs. 11 - 24. a. De zaek wordt op zich zelve, voorgefteld, vs. 11. De Apostel had vs. 10, onder ''e merkteekenen van Gods kinderen, ook de lievde tot de broederen genoemt. Daer uitneemt hy nu aenleiding, om, op de broederlyke lievde, XXV. DEEL,  33* I. JOANNES. HL als de bron van alle plichten omtrent den naesten, uitvoerig aen te dringen , niet alleen op dat niemand de vorige opwekkingen, tot het doen der rechtvaerdigheid, flechts mogt betrekkelyk maken, tót de plichten jegens God, zonder zich te bekommeren , over het gene hy zijnen naesten fchuldig was ; maer ook voornamelyk om dat hy zich verzetten wilde, tegen de Gnostieken, die gene lievde hadden , zelvs niet voor zulke Christenen , die van hen, in denk- en handelwijs, verfchilden. 11. Want dit is de verkondinge, die gy van den beginne gehoort hebt, dit is het aengelegen bevel, het welic gy van de Apostelen, zo drae u het Euangelie gepredikt is, ontvangen hebt, (Vergel. Kap. I- s.) (/) dat wv malkanderen fouden lief hebben, en de een des and/, ren wezenlyk welzijn, op alle mogelyke wijzen, bevoorderen. (Vergel. Kap. II: o-ïï.) Daer door zullen wy betonen, dat wy Gods kinders zijn, en eenigermaten gelyken, naer God, die de lievde zelve is. (Vergel. Kap. IV: 8.) b. Dit ftuk wordt vervolgens uitvoerig aengedrongen, vs. 12-24. fl. Om dat een tegen overgefteld beftaen allerverfoeilykst is, vs. 12-15. 1. Daer door is men gelijk , aen den grouwzamen Cain, vs. 12. 2. Dus doende gedraegt men zich , als een moor- denaer , vs. 13-15. 12. Niet gelijck (m) Cain, moet zich een Christen gedragen, [die~\ uyt den boofen was , ende fijnen • broeder dootiloegh. Ende om wat oorfake floegh hy hem doot ? (b) Om dat fijne wercken boos waren, ende fijns broeders rechtveerdigh. Om de Christenen, van een hatelyk beftaen, *af te manen, bedient de Apostel zich niet zo zeer, van eene eigenlyk gezegde opwekking, maer, om hen daer van des te meer af ) HebrV Bil* eni'e ,5! ,2' 1 j0"' 31 fl3- C») Gen. 4: 8.  I. JOANNES. Ilt. 335 af te fchrikken, teekent hy het grouwzaem gedrag van den verfoeilyken broedermoerder cain, het welk iedereen zeer affchuwelyk moest voorkomen. cain , de oudfte Zoon van adam , over wiens geboorte moeder eva zeer verheugd was, (Vergel. Gen, IV: i.) maer die, zijnen ouderen, naderhand, tot bittere droevheid verftrekte, zal altoos het voorwerp van verfoeijng blijven. Hy was uit den bofen, een kind en een naervolger van den duivel, dien bofen by uitnemenheid. (Vergel. vs. 8. Kap. II: 13, 14.) Dit betoonde hy, by uitnemenheid, daer in, dat hy zijnen broeder doodjloeg, uit enkele kwaedaertigheid, (Vergel. Gen. IV: 8.) zonder dat zijn broeder iets misdreven had. De gebeurtenis kan niemand onbekend wezen: de beide broeders brachten den heek hunne offeranden , maer met eenen zeer verfchillenden uitflag, daer de heer zijne goedkeuring betoonde, alleenlyk over de offerande van Habel, (Vergel. Hebr. XI: 11.) waer uit cain van zelvs moest opmaken, dat hy den heere niet behaegde; dit veröorzaekte nijd in zijn gemoed , die ten laetften eenen gronwzamen broedermoord ten gevolge had. (Vergel. Gen. IV.) — Zijne werken waren boos; zijne ganfche denk-en handelwijs, zelvs zijne Godsdienstige verrichtingen , waren alleszins zondig, en verfoeilyk; in dit alles betoonde hy, dat hy uit den bofen was. (Vergel. vs. 8, 10) Maer geheel anders was het, met habel , gelegen. De werken van dezen waren rechtvaerdig, deugdzaem, -en godvruchtig; byzonder offerde hy in het geloov, en uit een dankbaer hart. Daerom gav hem de heer ook kennelyke blijken van zijne hoge goedkeuring. — Dit laetfte vooral vervulde het hart van cain met nijdigheid, welke, met gram. fchap en wraekgieiïgheid, vergezeld ging, en hem ten laetften, tot den eerften doodflag, tot den grouwzaemften broedermoord , vervoerde. De herinnering van dit allerverfoeilykst Wanbedrijv was genoeg, om den Christenen eenen affchrik in te boezemen, van alle gelykformigheid, aen het beftaen van dezen rampzaligen. Zulk een affchuwelyk voorbeeld fprak veel fteikcr, XXV. DEEL.  336 I. JOANNES. III. dan de nadrukkelykfte vermaning. Voeg 'er by, dat de Christenen , aen welken de Apostel dezen Briev fchreev met opzicht tot hunne lotgevallen vry wat gelykformigheid hadden, aen den rechtvaerdigen hagel, voor zo verre zy te doen hadden, met vyanden, die den bofen aert en het hatelyk karakter van cain, kennelyk openbaer maekten. — De waerfchouwing derhalven, niemand zy, als cain, was recht gefchikt, om den Christenen eenen afkeer, van een lievdeloos beftaen, in te boezemen. 13. (0) En verwondert u niet, mijne gelievde broeders, laet het u niet vreemd voorkomen, fo u de werelt hatet. De waereld zijn hier wederom waereldsgezinde menfchen, die de waereld en de zondige vermaken liev hebben, (Verg. Kap. III: 15.) byzonder zulken, die, in denk-en handelwijs, aen cain gelykformig zijn. De Christenen moesten zich niet bevreemden, dat zulke lieden hen haetten. Trouwens *er was een hemelsbreed onderfcheid, tusfchen het karakter der waereldsgezinde menfchen, en dat der Christenen, en derhalven was het ligtelyk te begrijpen, dat de laetften, door zulken, die, aen den boosaertigen cain, gelykformig waren, gehaet en vervolgd wierden. 14, (p) Wy weten, en erkennen het, met dankbare blijdfchap , dat wy overgegaen zijn uyt de doot in het leven, dewijle wy de broeders lief hebben. Die [fijnen] broeder niet lief en heeft, blijft in de doot. Deze Christenen waren overgegaen , uit den dood in het leven. — De dood beteekent hier dien rampzaligen ellendeftaet, in weiken alle menfchen, na het inkomen der zonde, verkeeren, en die, wanneer 'er gene genade tusfchen beide koomt, de eeuwige verdoemenis ten gevolge heeft; (Vergel. Joh. V: 24.) doorgaens de geestelyke dood genaemd. — Het leven daer en tegen is het geestelyk leven, de inwendige verbetering van het grondbeftaen des harten. (Vergel. Joh. VI: 53-) — Deze Christenen waren, uit den dood, in het leven, overgegaen; zy waren als verhuist, uit den rampzaligen na- tuur- C°) Jok. 15: «?. Q>) 1 Joh. 2: ic.  I. JOANNES. 111. 337 Cuurftaet , tot den ftaet der genade ; wy zouden zeggen : ,, wy zijn geheel andere en betere menfchen geworden, het ,, grondbeftaen van onfe harten is, door Gods genade, ver. „ nieuwd, wy zijn van denk- en handelwijs veranderd." Dit wisten tfezc Christenen daer asn , dewijl zy de broeders liev hadden. Daer uit toch wisten zy , dat zy een geheel ander karakter hadden, dan cain,'dat hunne verkeerde neigingen aenmerkelyk beteugeld , en hunne harten verbeterd waren; daer uit wisten zy, dat zy, in plaets van de voetftappen des duivels naer te volgen, gelijk zy te voren gedaen hadden, Gode, die de lievde zelve is, eenigermaten gelykformig geworden waren. Die zijnen broeder niet liev heeft, blijvt in den dood; hy betoont, dat zijn hart nog niet verbeterd zy, dat hy nog ligge, in dien rampzaligen ellende ftaet, in welken alle menfchen van natuure verkeeren. — Trouwens is de broederlievde een vruchtgevolg van het geestelyk leven , (Vergel. vs. i4a,) en een bewijs, dat men, uit den dood, in het leven is overgegaen, dan fpreekt het van zelvs , dat een hatelyk gemoedsbeftaen een merkteeken zy, dat iemand nog, in den dood, ligge. JJ. Een yegelick, wie hy ook wezen en wat hy voorwenden moge, die fijnen broeder haet, die, in de plaets, van den wezenlyken welftand zijnes broeders, in alle gevallen, te bedoelen, en, naer zijn vermogen, te bevoorderen , eenen afkeer heeft van zijnen perfoon, nijdig is, over zijnen voorfpoed, en op middelen bedacht, om hem te benadeelen, op zoortgelyk eene wijs, als de grouwzame broedermoorder Cain, van welken ik zo even gefproken heb; een iegelyk, die zijnen broeder haet, is een dootflager. Immers hy voedt eenen verfoeilyken haet, in zijn hart; die de wortel is van den doodflag , en dikwijls den doodflag voortbrengt. Zulk een wenscht wel eens, naer den dood van zijnen broeder, en ftondt het aen hem, hy zou 'er niet meer wezen. Zo doende begaet hy eenen doodflag, in zijn hart. (Vergel. Matth. V: 21.) Zelvs, door zijnen broeder, verdriet en ünerten aen te doen, veröorzaekt hy, dat het leven van zijnen broeder, naer den mensch, verkort XXV. DE EI» Y  338 I. JOANNES. III. Worde, cn dat hy wel eens den dood kiefe, boven het bfttei leven._ (q) Ende gy weet dat geen dootflager het eeuwige leven en heeft in hem blijvende. En gy weet, dat is, het ftaet by u vast, en het heeft geen betoog nodig, dat geen doodjlager het eeuwig hebbe in zich blijvende. — Het eeuwig leven beteekent, in eenen ruimeren zin, het geestelyk leven der genade, het welk, in de wedergeboorte, begonnen, in de heiligmaking voortgezet, en in de heerlykheid voltooid wordt. (Vergel. Joh. III: 36.) Dit eeuwig leven heeft een doodflager niet, in de beginfelen; hy heeft het niet, blyvende in zich. Hy mag het voorwenden , en zich beroemen, dat hy het eeuwig leven zy deelachtig geworden ; maer hy bedriegt zich zelven en anderen; hy vleit zich, met eene ydele verwachting; hy verleidt zich zelven, en de waerheid is in hem niet. (Verg. Kap. I: 8.) ft. Een ander bewijs ontleent de Apostel, uit het heerlyk voorbeeld van christus lievde, vs. 16-18. 1. Eerst fielt hy de uitnemende lievde van christus voor, vs. i6a. 2. Hy vertoont de verplichting der Christenen, om dit voorbeeld naer te volgen , en alles, voor hunne broederen, zelvs leun leven , zo het noodig is, veil te hebben, vs. i6b, 17. 3. By wege van! befluit, dringt hy ernflig aen , op het beöeffenen van ongeveinsde broederlievde , vs. 18. 16. (r) Hier aen hebben wy de liefde, by ondervinding, gekent; hier in heeft christus ons eene kennelyke , eene verbafende proev , van zijne lievde gegeven; (Vergel. Kap. li: 3,) dat hy fijn leven voor ons geftelt heeft: ende wy zijn fchuldigh voor de broeders het leven te ftellen. christus heeft zijn leven voor ons geflelt. — Hy heeft niet alleen zijn leven, met alle zijne krachten, en vermogens, verteert, om het heil van het menschdom, door prediken en C?) Maufe. 5; 21. Galat. 5! 21. (O Joh. 15: 13. Ephef. 5: 2.  I. JOANNES. III. en het verrichten van weldadige wonderen, te bevoorderen; maer Hy heeft zelvs zijft leven vrywillig afgelegt, en zich, in den vervloekten dood, begeven, om de reinigmaking van onfe,zonden door zich zelven te weeg te brengen. Hy heef» zijne zielgeftelt, tot een fchuldöffer, en gegeven, tot een rand Toen voor velen. (Vergel. Jef. LM: 10. Matth. XX: 28.) Daer aen hebben wy de lievde gekent, en, op de proev, leeren kennen. Daer ia hebben wy eene kennelyke proev van christus lievde, volgens de kracht van het grondwoord; (Vergel. Kap. II: 3,) eene proev van lievde, welke geen weêrgae heeft, en waer over wy ons, met dankbare blijdfchap , nooit genoeg verwonderen kunnen. — Niemand, (zegt de Verlosfer) heeft meerder liefde, dan deze, dat iemand zijn leven zette, voor zijne vrienien, Joh. XV: 13; maer Hy zelvs heeft zijn leven geftelt, voor zijne vyanden. (Vergel,' Rom. V: 6, 8, 10.) En, (vervolgt de Apostel) wy zijn fchuldig, voor de broeders, het leven te jlellen. — In plaets van ende, vertalen wy liever, by wijs van gevolgtrekking, derhalven, gelijk Mare. X: 26, en by. de LXX , Pf. II: 10. Derhalven zijn wy fchuldig enz. — Zijn leven te Jlellen, voor de broeders, beftaet hier in, dat men, naer het voorbeeld van den Verlosfer, bereid is, om niet alleen zijn leven en zijne krachten to verteeren, tot nut van zijne medechristenen, maer ook zelvs om, wanneer het de nood vordert, voor hun zijn leven op te offeren. — Daer toe zijn de Christenen fchuldig en verplicht , uit kracht vaa het voorbeeld des Verlosfers. Hy heeft zijn leven gegeven, voor zijne vyanden, en zouden dan zijne naervolgers niet verplicht zijn, om hun leven te fteilen, voor hunne vrienden en broederen? Zulke lievde prosven kwamen vooral te pas , in tijden van vervolging, wanneer de Christenen geroepen werden, om de leer van het Euangelie, met den marteldood, te bevestigen , en daer door, aen hunne broederen, een voorbeeld van moed en ftandvastigheid te geven. Trouwens de eer van God, de uitbreiding van christus Koningrijk, en heS fcelang der algemene zaek, verplichten de Christenen, om, XXV. DEEU Y z  S4o £ JOANNES. III. wanneer zy daer toe geroepen werden, hun leven over te geven, tot een dranköffer. (Vergel. Rom. IX: 3. Phil. II: 17. 2 Tim. IV: <5.) Deze broederlievde blonk byzonder uit, in de eerfte dagen van het Christendom , zo dat de Heidenen zeiden , volgens het getuigenis van tertulliaen : „ ziet, hoe liev zy „ eikanderen hebben, en hoe gereed zy zijn, voor elkande- ren , te fterven." Ondertusfchen is het eene alleszins laekbare vermetelheid, wanneer men zijn leven in de waegfchael ftelt, uit eenen yver zonder verftand, wanneer men 'er niet toe geroepen wordt. Zo doende kan het niets baten, al gav men zelvs zijn lichaem over , om verbrand te worden. (Vergel. 1 Cor. XIII: 3.) 17. Zijn wy nu verplicht, om zelvs, wanneer het de nood vordert, ons leven op te zetten, voor onfe broederen, dan moeten wy hun althans, in zaken van minder aenbelang, k'ennelyke bewijzen geven van eene gulhartige lievde. (x) So wie nu derhalven het goet der werelt heeft in overvloed, zo dat hy in ftaet zy, om anderen, die behoevtig zijn, te hulp te komen, énde fiet fijnen broeder gebreck hebben, ende fluyt, met dit alles, fijn herte toe voor hem , zo dat hy geen het ininfte medelijden hebbe, met de treurige omftandigheden van zijnen behoevtigen broeder, gelijk zodanig te doen, eene handelwijs is van die verdervelyke dwaelgeesten, die u zoeken te verleiden; (Verg. 2 Petr. II: 3, 14, 15 O hoe blijft de liefde Godts in hem ? De lievde Gods is hier de lievde tot God, (Vergel. Kap. II: 5.) welke zich werkzaem betoont, ook in de oeffening van broederlyke lievde. ■— Nu deze lievde Gods kan niet blijven, of gene woonplaets hebben . in hem, die zijn hart onmededogend toefluit , en geen medelijden heeft, met den nood van zijnen armen medebroeder. Trouwens, die God liev heeft, zal zich beyvereu, om het voorbeeld van Gods barmhartigheid naer te volgen; (Vergel. Luc. VI: 26 ) en die God liev heeft, bewaert ook zijne geboden , onder welke (j) Deut. 15: 7. Luc. 3» Jac- *' '5-  I. JOANNES. lil, 3U welke dat, het welk lievde vordert tot de broederen, één der voornaemfte is. 18. Mijne teder gelievde kinderkens, en laet ons niet liefhebben, flechts met den woorde, noch met de tonge, maer met de daet, zo dat wy het niet late» berustten , by enkele betuigingen, maer niets verzuimen, om het wezenlyk welzijn van onfe broederen te bevoorderen, ende in waerheyt, zo dat alle onfe handelingen, omtrent onfe broederen , voortkomen, uit een hart, vervuld me* oprechte en vuurige lievde.. (Yergel. i Petr, I: 22.) • tt E>n derde bewijs ontleent de Apostel, van de gezegend* vruchtgevolgen der beösjfening van broederlievde , vs. 19 22- 1. Men betoont daer door een echt leerling te zijn van den Heiland , vs. 1 o1. 2. Men erlangt daer door gerustheid van het hart, vs. I9b-a2» Dit voorrecht wordt voorgefteld, vs. 19'', 20, «—. Nader uitgebreid en opgehelderd, vs. 21, 22. 19. Ende hier aen kennen wy, dat wy uyt de waerheyt zijn , ende wy fullen onfe herten verfekeren voor hem. Hier aen, dat wy namelyk eikanderen liev hebben, niet flechts. met het woord en de tong, maer met de daed en waerheid, (Vergel. vs. 18;) hier aen kennen wy, aen djt merkteeken, weten wy met zekerheid, en als op de proev, (Vergel. vs. 16. en Kap/II: 3,) dat wy uit de waerheid zijn. De fpreekwijs uit de waerheid te zijn zegt zo veel, als met de waerheid overeen te ftemmen. (Vergel. Kap. II; 16.) Verftaet men dan, door de waerheid, de leer van het Euangelie, welke, in nadruk en by uitnemenheid, de waerheid mag genaemd worden; (Vergel. Joh. VIII: 32 ) dan wil de Apostel dit zeggen: ,, wanneer wy elkander hartelyk en onge„ veinsd liev hebben, vinden wy daer in eene onlochenbare „ proev, en een duidelyk merkteeken, dat onfe denk-en ,, handelwijs , met de onfeilbare 'eer van het Euangelie, „ welke , op deze lievde zo ernftig aandringt t volkomen ,, overéénftemme," XXV. DEEL. Y 3;  342 1. JOANNES. III, Ondertusfchen hellen wy, voor ons, vry wat over, om te vermoeden, dat de Apostel zich hier wederom bediene, van een kunstwoord der Gnostieken , die één van hunne iEones de Waerheid noemden, (Verg. Kap. I: 6. en Joh I: 14.) 20 dat de mening zy: ,, wanneer wy elkander hartelyk liev „ hebben, dan vinden wy daer in een duidelyk kenmerk, '„ dat wy beantwoorden, aen de hoedanigheid van dat ver„ dichte iEon, het welk de Gnostieken de Waerheid noe«. ,, men ; eene hoedanigheid , welke , by onfen Verlosfer, „ toen hy, hier op aerde verkeerde, in nadruk heeft plaets „ gehad." En, (wordt 'er bygevoegd) v/y zullen onfe harten verzekeren voor Hem, dat is: ,, wy zullen, uit aenmerking van onfe ,, gelykformigheid, aen den lievderijken christus, onfe har„ ten gerust fielten voor Hem, in de tegenwoordigheid van „, God den Vader; (Vergel. vs. 20,) wy zullen ons van zijne „ gunst verzekeren, en, met onfe gebeden, vrymoedig tot „ Hem naderen kunnen." — Deze verklaring wordt, onfes erachtens, door het ganfche verband van zaken, kennelyk bevestigd. — De uitdrukking voor Hem zegt, in de tegen-< woordigheid van God den Vader, en geevt derhalven de vry* moedigheid te kennen , met welke een Christen , in zijne gebeden, tot Hem mag naderen, (Vergel. vs. ar.) 20. Want indien ons herte [ons] veroordeelt, Godt is meerder dan ons herte, ende hy kent alle dingen. Indien ons hart (ons) veroordeelt. — Dit verüordeelen ftaet over, tegen het gerust Hellen, vs. 19. Ons hart veroordeel: ons, wanneer ons geweten ons befchuldigt, dat wy verkeerd handelen, en byzonder, in ons geval, dat wy de broederlyke lievde niet uitöeffenen, met de daed en waerheid. (Verg. vs. 18.) God is meerder dan ons hart, dat is, God is hoger , en geloovwaerdiger Richter , dan ons geweten, zijn oordeel en zijne uitfpraken zijn onfeilbaer. — Trouwens Hy weet alle dingen; 'er is niets bedekt, voor zijne alziende oogen; Hy weet alles, wat'er, in ons binnenfte, omgaet. De redeneering van den Apostel is eenigszins onvolkomen; hy verzwijgt het gevolg, om dat het zich van zelvs l, 1 Cor. 14: »9- l Theff. 5; al. (.cj Matth. 14: §> H2 Pstr. 2: I. x Joh. vs. 7, XXV. DBBL. Y s  I. JOANNES, iy, nu, neemt hy daer uit aenleiding, om hen te waerfchouwen, te, gen de verleiding van zulken, die valfchelyk voorwendden,'dat zy, door den Heiligen Geest, verlicht waren, om dus doende hunne verdervelyke dwalingen des te gereder te verfprciden; zeggende: gelievden, geloovt niet eenen iegelyken geest. — Een geest is hier iemand, die den Geest voorwendt, en beweert, dat by, door den Geest, met openbaringen en ingevingen, verwaerdigd worde. In dezen zelvden zin , fpreekt ook Apottel paulus , van geesten. (Vergel. i Cor. XII: 10.) Byzonder heeft de Apostel hier het oog, op de Gnostieken, die zich , op eene hoge verlichting , beroemden , en het fchijnt, dat zommigen van deze dwaelgeesten zich, voor Propheten, die, met openbaringen en ingevingen, verwaerdigd werden , hebben uitgegeven. Dan de Apostel waerfchouwt deze Christenen, van eenen ieg.lyken geest niet te geloven; zy moesten op hunne hoede zijn, tegen de verleiders, en geen geloov geven, aen eiken Leeraer, die eene hoger verlichting en buitengewone openbaring voorwendde. Maer zy moesten de geesten beproeven, of zy uit God waren. —- Uit God te zijn kan beteekenen van Goddelyken oorfprong te wezen. Maer, in den fchrijvftijl van onfen Apostel, zegt deze uitdrukking iets meer byzonder, namelyk met God overeen te Hemmen. (Vergel. Kap. II: 16, 29. Hl; 8, 10.) —■ De Christenen moesten de geesten , dat is, de Leeraers, die eene buitengewone verlichting voorwendden, beproeven, en hunne leer nauwkeurig onderzoeken; (Verg. Rom, XII: 2,) of dezelve, met God, en het gene Hy geöpen. baert had, over een Hemde. — Het merkteeken, waer aen zy de geesten beproeven moesten , wordt vs. 2, 3. aengewezen. Dit beproeven der geesten, dit nauwkeurig onderzoeken van de leer, was, byzonder in dien tijd, hoogst noodzakelyk: want, (voegt de Apostel 'er by) vele valfche Propheten zijn uitgegaen , in de waereld. Vele verleiders , die zich uitgaven voor Propheten, en menfchen, die eene hoger verlichting hadden, vertoonden zich openlyk. — De Gnostie. ken, welker verdervlyke woelingen de Apostel petrus , als nog  I. JOANNES. IV. 347 nog toekomende, voorfpelt had, vertoonden zich nu openJyk, en lieten niets onbeproevd, om de eenvouwigen te misleiden , en hunne fchadelyke dwalingen allerwegen te verfpreiden. 2. Hier aen, aen het merkteeken, het welk ik nu ztl opgeven, kent gy den geeft Godts, kunt gy de valfche Propheten onderkennen en weten, of iemand, met Goddelyke ingevingen, verwaerdigd zy. Alle geeft namelyk, elk een Leeraer, die Goddelyke ingevingen voorwendt, of zich immers, op eene hogere verlichting, beroemt, en belijdt, dat Jefus Chriftus in het vleefch gekomen is , dat Gods Zoan eene waerachtige menfchelyke natuur hebbe aengenomen, die is uyt Godt. Den zulken kunt gy gerust geloov geven, en verzekerd zijn, dat zijne leer, met God, en het gene Hy, in het Euangelie geopenbaert heeft, volkomen overeen ftemme. Dit Heilig kenmerk is niet algemeen. Iemand zou zeer wel kunnen belijden, dat jesus ceïjustus in het vleesch geko~ men is , en eene waerachtige menfchelyke natuur aengenomen heeft; en, met dat alles, zeer grove en verdervelyke dwa. lingen verfpreiden. Maer de Apostel bepaelt zich hier, tot dit merkteeken , om dat het, met opzicht tot de Gnostieken, genoegzaem en beflisfende was. — Deze verleiders lochenden niet, dat jesus de messias ware; dan zouden zy gene Christenen geweest zijn; maer zy ontkenden de menschwording van Gods Zoon, en waren in zo verre Antichristen, (Vergel. Kap. II: 22, 23.) Hoe zeer zy onderling , ook omtrent dit Huk. verfchilden, kwaaien zy, in dit algemene, overéén. Zommigen ontkenden , dat Gods Zoon in het vleesch gekomen was, voor zo ver zy beweerden, dat Hy zich, met den mensch jesus, verëenigt had, toen deze gedoopt werdt, maer hem wederom verlaten had , toen hy lijden moest. Anderen leerden, dat christus geen wezenlyk menfchelyk lichaem bezeten, maer alleen de fchijnbare vertoning gemaekt had, van een mensch te wezen. De Gnostieken Hemden dan alleen daer -in overéén, dat jesus christus niet in het vleesch gekomen was. De belijdenis derhalven, dat Gods Zoon eene ware menfchelyke natuur had XXV. DEEL.  348 r. JOANNES. IV. aengenomen, was, voor de toenmalige Christenen, een genoegzaem en duidelyk kenmerk, dat hy, immers in zo ver, uit God was, met de leer, welke God geopenbaert heeft, overeen ftemde, en althans niet behoorde, tot den verdervelyken aenhang der Gnostieken. — Het is derhalven, als of de Apostel dit ftellig kenmerk van eenen , door Gods Geest verlichten, Leeraer opgeevt i „ elk een Leeraer, die „ met God overeen (temt, en door zijnen Geest verlicht is, „ belijdt, dat Gods Zoon eene waerachtige menfchelyke ,, natuur hebbe aengenomen." Dit zelve merkteeken der verleideren ftelt de Apostel nog eens, onikennender wijs, voor. 3. Ende daerentegen alle geeft, elk een Leeraer, die zich, op eene hogere verlichting, en openbaringen van den Heiligen Geest, beroemt; maer niet en belijdt dat Jefus Chrillus in het vleefch gekomen is , en eene waerachtige menfchelyke natuur heeft aengenomen, die en is uyt Godt niet, en fpreekt de leer, welke de Onfeilbare geopenbaert heeft, kennelyk tegen; (Vergel, vs. 1.) (d) maer dit is [de gee/l] des Antichrifts, Ce) welcken [geejï] gy gehoort hebt dat komen fal, ende (ƒ) is nu aireede in de werelt. In de laetile woorden, hebben de Onfen het woord geest -tweemalen ingelascht. Maer deze invoeging is geheel onnodig. Wy vertalen het liever: , en dit, (het ontkennen namelyk van christus menschwording) is het merk Van den „ Antichrist , welke gy van paulus en andere Apostelen, „ als ook van my, (Vergel. Kap. II: 22, 23,) gehoort hebt, ,, dat toekomende was, en nu, in den tegenwoordigen tijd, in ,, de waereld, werkelyk plaets heeft." Aen dit ontkennend merkteeken moesten derhalven de Christenen beproeven, of de Leeraers, die zich, op hogere verlichting, beroemden, tot de dienaers en de werktuigen van den Antichrist behoorden, die, in petrus tijd, (Verg. 2 Petr. II: 1. enz.) nog toekomende , maer nu werkelyk. verfchenen was. 4. Kin-, Cd) 1 Joh. a: aa. («) 1 Joh, n 18. (/J a Thefl". ai 7.  U JOANNES. IV. 349 4. Kinderkens, gy zijt uyt Godt, gy zijt met .God eensgezind; de begrippen, welke gy, door de falvöly van den Heiligen, ontvangen hebt: (Vergel. Kap. II: 20, 27.) en waer door gy genoegzaem onderwezen zijt, Hemmen, met de leer, welke God geopenbaert heeft, volkomen overéén, ende hebt haer overwonnen: want hy is meerder die in u is, dan die in de werelt is. Deze Christenen hadden hen, de verleiders namelyk, de werktuigen van den Antichrist, overwonnen. Het geevt te kennen, dat zy, in de leer der waerheid, byzonder door de zalvöly van den Heiligen, genoegzaem onderwezen, en daer door beftand waren, tegen de drogredenen der valfche Leera. ren; (Vergel. Kap. II: 13, H-) — Trouwens hy was meerder, die in hun was, dan die in de waereld was. Hy, die in hen was, is christus. Deze gezegende Perfoon was in de Christenen, dat is, met hun, gereed om hen te helpen. (Vergel. Joh. III: 20.) — Deze Goddelyke helper was meerder, dat is, machtiger, dan hy, die in de waereld was; dan de helper der waereldgezinde menfchen, byzonder der Gnostieken, de duivel namelyk, de vader der leugenen, (Vergel. Kap. III: 8.) — Hadden nu de Christenen zulken meerderen en machtigen helper, die hen, met zijne zalvöly, verwaerdigt had; (Vergel. Kap. II: 20, 27.) dan waren zy ook beftand, tegen de verleiding der Antichristifche leugen leeraren.. 5. Sy, die verleiders, die de menschwordingvan Gods Zoon ontkennen', zijn uyt de werelt; hunne leer, waer door zy zich allerlei losbandigheid en vleefchelyke wellusten veroorloven, ftemt overéén, met de begrippen en neigingen van waereldsgezinde menfchen; (Verg. Kap. II: 6.) daerom fpreken fy dingen, welke uyt de werelt zijn, en aen waereldsgezinde menfchen behagen, ende de werelt hoort haer ; de waereldsgezinde menfchen horen niet alleen hunne ongerijmde voorftellen, met genoegen, maer zy volgen ook hunne grouwzame voorfchrivten op , zoekende het hoogfte van hunne blijdfchap , in den vuilen dienst der zonden. (Vergel. Joh. V: 24. VIII: Al-) XXV. DEEL.  35« I. J O A N N E S. IV. 6. (g) Wy Apostelen zijn uyt Godt, wy ftemraen, in onfe leer, met den God der waerheid, en het gene Hy geopenbaert heeft, volkomen overéén. (Verg. vs. i.) Die Godt recht kent. en waerdige begrippen heeft, omtrent den Onëindigen, geheel verfchillende van die der Gnostieken, welke zich, op eene valsch genaemde wetenfchap, beroemen, hoort ons, neemt onfe leer gelovig aen, en onderwerpt zich aen onfe zedelyke voorfchrivten. Maer, die uyt Godt niet en is, die begrippen voedt, en neigingen opvolgt, kennelyk ftrijdig, met het gene God geopenbaert en bevolen heeft; en hoort ons niet, hy neemt de leer van ons Apostelen niet aen , en onderwerpt zich ook niet aen de voorfchrivten van ons Euangelie. Hier uyt kennen wy den geeft der waerheyt, ende den geeft dtr dwalinge. Aen dit merkteeken kunnen wy de voorftanders der waerheid, van die der dwaling , onderkennen. Die onfa leer niet gelovig aenneemt, en zich, aen de voorfchrivten van ons Euangelie, niet onderwerpt, met eene blymoedige gehoorzaemheid , wordt niet beftuurd , door Gods Geest, die een Geest der waerheid is, maer door den duivel, die een geest der dwaling, en de vader der leugen is. (Verg* Joh. VIII: 44.) t. De Apostel herhaelt zijne vermaning, tot onderlinge lievde, nog eens , en dringt dezelve zeer uitvoerig aen, Kap. IV: 7— A. De vermaning zelve wordt voorgefteld, vs. 7a, en B. Zeer uitvoerig aengedrongen, vs. 71"— A. De eerfte drangreden is daer uit ontleend, dat de lievde ons, aen God, gelykformig make, vs, 7b-n. M Deze drangreden wordt opgegeven, vs. 7b, 8. fi. By die gelegenheid doet de Apostel eenen uitflap, vs. 9-11. a. Hy geevt eene verbafende proev op van Gods oa- nadenkelyke lievde, vs. 9, 10, en b. Hy leidt daer uit onfe verplichting af, om mal' kanderen liev te hebben, vs, 11, 7. Ge- (ff) Joh. 8t 47. ende 102 af.  I.. jOANNÊS. IV, ssi 7. Geliefde, laet ons malkanderen hartelyk lief hebben , niet flechts met woorden en met de tong, maer met de daed en in waerheid, door elkanders wezenlyke belangen , in alle gevallen, zo veel in ons vermogen is, blymoe. dig te bevoorderen: (Vergel. Kap. Hl: 18:) want de liefde is uyt Godt oorfprongelyk, en hy, die de lievde uitöeffent, ftemt met God overéén, en is een naervolger van God, dis altoos geneigd is, om wel te doen; (Vergel. Kap. II: 16, 20III: 8, ic. IV: 1.) ende een yegelick die zijnen broeder hartelyk'lief heeft, al wordt hy, door de waenwijze Gnos* tieken, verfmaed, en, voor eenen weetniet, uitgekreten, ÏS uyt Godt geboren , hy is een naervolger van den lievderijken God; (Vergel. Kap. II: 29. III: 1.) ende hy kent Godt in waerheid. De Gnostieken beroemen zich te vergeevsch , op hunne wetenfchap en verlichting, maer die zijnen broeder hartelyk bemint, heeft de rechte kennis; van God. 8. Die niet lief en heeft, die andere Christenen, zo velen 'er van hem, in begrippen verfchillen, en gezonde denkbeelden hebben, omtrent het Euangelie, verfmaden en haten, gelijk de Gnostieken doen, die en heeft Godt niet in waerheid gekent, wat hy ook van zijne gewaende weten-' fchap moge voorgeven: want Godt is de liefde zelve, die, aen alle zijne fchepfelen zo vele weldaden bewijst, als, met zijne volmaektheden en hunnen ftand, beftaenbaer is. 9. (Jï) Hier in is, onder andere, (om eene allerkenne. lykfte proev van de Goddelyke lievde op te geven , over welke wy ons, met eerbied, aenbidding, en dankzegging, nooit genoeg verwonderen kunnen) hier in is de .liefde Godts tegen ons, by uitnemenheid geopenbaert en kenbaer geworden, dat de oneindig gelukzalige Godt, niet een der gewaende iEons, waer van de Gnostieken gewoon zijn te fpreken, maer lijnen eigenen, eenighgeborenen en veel gelievden Sone, (Vergel. Joh. I: 18,) die, by Hem, eene onnadenkelyke heerlykheid had, eer de waereld was, (*) joh. 3: ld. Rom. 51 8. XXV. DEEL.  35» I. .JOANNES. IV: (Vergel. Joh. XVII: 5.) gefonden heeft in de werelt, op dat wy eeuwig zalig fouden leven door hem, en zijnen verzoenenden kruisdood. (Vergel. Kap. I: 7. II: 2.) IO. Hier in is de Goddelyke liefde allerkennelykst geopenbaerd en ten toon geipreid, niet dat wy Godt eerst lief gehadt hebben, zo dat Hy, door de blijken van onfe lievde, tot wederlievde, zou aengefpocrd wezen, (t) maer dat hy ons eerst lief heeft gehadt, ende fijnen.eigenen Sone , in de waereld, gefonden heeft (£) [tot] een verfoeninge voor onfe fonden. (Vergei. Kap. II: 2. III: S-) Niet dat wy God liev gehad hebben. Wy vertalen het liever, hoewel wy God niet liev gehad hebben; en , om nader aen te tonen, dat wy God niet liev gehad, maer ons in tegendeel , als zijne vyanden, gedragen hebben, voegt 'er de Apostel by, dat Gods Zoon gezonden zy, tot eene verzoening, of om een zondoffer te zijn, voor onfe zonden. — God heeft derhalven eene verbafende proev van zijne lievde gegeven , jegens de menfchen , en wel jegens zulke menfchen, die zondaers en zijne vyanden waren. (Vergel. Rom. V: 6-8.) 1 f. Geliefde, indien Godt ons nietige menfchen, boven welke Hy zo ver verheven is, als de Schepper meerder is, dan het fchepfel, alfoo lief heeft gehadt, dat wy 'er ons nooit genoeg over verwonderen kunnen, fo zij tl oock wy fchuldigh malkanderen, die deelgenoten zijn van dezelvde natuur, hartelyk lief te hebben. (O Rom. j: 14. » Cor. 5: 191 Colofl". 1: ip. (A) Rem. 3: 25. 1 Joh. 2: £. B. De  I. JOANNES. IV. 353 S. De tweede drangreden, met welke de Apostel zijne vermaning, tot onderlinge lievde, aendringt, is daer uit genomen , dat men, zonder lievde tot de broederen, ook gene lievde tot God hebben kunne, Kap. IV: 12— V: 2. tt. Deze ftelling wordtin het gemeen, voorgedragen, vs. 12. 0. Meer byzonder uitgebreid en opgehelderd, vs. 13 , door aen te merken . a. Dat de Christenen Gods Geest ontvangen hebben, die een Geest der lievde is, vs. 13-16*. fl. De Christenen hebben Gods Geest ontvangen, vs. 13. ft. Deze Geest is een Geest der lievde, om dat God de lievde zelve is, gelijk Hy , door het zenden van zijnen Zoon , by uitnemenheid , betoont heeft, vs. 14-ió3. I. Dat wy, wanneer wy de lievde uitö'effenen, Gode ge* lykformig en zijne gunstgenoten zijn, vs. 16b. c. Dat de lievde ons vrymoedigheid geve, tegen den groten dag , vs. 17, 18. d. Dat de lievde tot God, zonder lievde tot de broederen, niet beftaen kunne, vs. J9-21. Dit wordt bewezen Q, Uit den aert der zake zelve, vs. 19, 20. 6. Uit het uitdrukkelyk bevel van christus , vs. 21. t. Dat iemand, die de broederlyke lievde uitBeffent, ook lievde tot God hebbe, Kap. V: 1, 2. 13. (/) Niemant der ftervelingen en heeft oyt Godt aenfchouwt, die ook niet kan gezien worden, en een ontoegangelyk licht bewoont; (Vergel. 1 Tim. VI: 16.) maer zijn eeniggeboren Zoon, in het vleesch verfchenen, heeft Hem, ons Apostelen, door zijn mondeling onderwijs, verklaert; (Vergel. Joh. i; 18.) (m) indien wy malkanderen lief hebben, fo blijft Godt in ons, ende fijne liefde is in ons volmaeckt. Niemand heeft ooit God gezien, en God kan ook niet ge- (O Exod. 33: 20. neut. 4! u. Joh. 11 18. i Tim. li 17. ende 6s 16. (sij 1 Joh. 3: 24. XXV. DEEL. Z  354 I. JOANNES, IV. zien worden. — Deze waerheid is onbetwistbaer; maer hoe koomt zy hier, in het verband van zaken, te pas? Onfes erachtens moet de zaek, uit het volgende vs. 20, verklaerd worden. In de volheid van zijne gedachten, verfwijgt de Apostel het gevolg, het welk hy vs. 20. nader aenwijst; zo dat zijne mening deze zy: „ niemand heeft ooit God gezien, ,, en evenwel zijn wy verplicht, om Hem liev te hebben, „ en zouden wy dan onfe broeders niet liev hebben, die „ wy geduurig zien, en met welke wy gemeenzaem ver„ keeren?" Indien wy malkanderen liev hebben , zo namelyk als Kap. III: 18. nader is aengewezen, zo blijvt Godin ons. De uitdrukkingen in God te zijn of te Hijven, en God blijvt in ons, zijn aen onfen Apostel byzonder eigen. Zy zeggen, in zijnen fchrijvtrant, zo veel, als met God eensgezind, het Goddelyk deugdenbeeld,gelykformig, — en Gods gunstgenoten te zijn. (Vergel. Kap. II: 5, 6. III: 6.) Misfchien is 'er, in deze fpreekwijzen, wederom een weerflag, op eenig wanbegrip der Gnostieken. — Hoe het wezen moge, de mening van den Apostel is deze: „ wanneer wy malkander liev hebben, „ zijn wy naervolgers van den lievderijken God , en zijn ,, deugdenbeeld, niet in woorden, gelijk de Gnostieken, „ maer in waerheid, gelykformig." Dan is de lievde Gods in ons volmaekt. — Deze fpreekwijs hebben wy reeds, by Kap. II: 5. pag. 301, opgeheldert. Zy is wederom ontleend, uit den fpreektrant en de wanbegrippen der Gnostieken. Dezen noemden zich volmaekten, en beweerden , dat zy Gode gelijk waren. „ De waenwijze „ Gnostieken, (wil de Apostel zeggen) beroemen zich val„ fchelyk, op hunne volmaektheid en gelykvormigheid aen „ God, daer zy, in allerlei godloosheid, losbandig henen „ leven; deze roem is ydel, en verwoest zich zelve; maer „ een waer Christen, die de broederen hartelyk liev heeft, in de daed en in de waerheid, betoont dat hy de rechte „ lievde tot God hebbe, en mag in zo verre, in tegenftel„ ling van de Gnostieken, volmaekt genaemd worden." 13. Hier aen kennen wy, dat wy in hem blijven, ende hy in onsj hier aen weten wy, als aen een ': " , • .... on.  I. JOANNES. IV. 355 'oh'feilbaer 'merkteeken, met volle zekerheidj dat wy, hec Goddelyk deugdenbeeld, gelykvormig, en Gods gunstgenoten zijn; (Vergel. vs. 12, Kap. II; 5, rj. en III: 6, 24.) om dat hy ons van fijnen Geeft gegeven heefc. Eigenlyk Haet 'er, dewijl Hy ons uit zijnen Geest gegeven leeft. -Ji De Apostel fpreekt zeer dikwijls in den fchrijvftijl, die hem byzonder eigen is, van uit God te zijn, Job* VII: 17. VIII: 47. 1 Joh. III: 10. IV: 4. VI: 5. 3 Joh. n , van uit den duivel te zijn, Joh. VIII: 44. 1 Joh. III: 8, van uit de waereld te zijn, Joh. XV: 10. XVII: 14. 1 Joh. II: 16* IV: 5, hier is het, uit den Geest te zijn. — Nu zegt de fpreekwijs , ïjit God te zijn aen God gelykformig te wezen ; en daerëntegen uit den duivel of uit de waereld te zijn, aen den duivel, of waereldsgezinde menfchen , gelykvormig tè wezen; derhalven is uit den Geest te zijn, aen den Geest: gelykvormig te wezen. Voorts zou ik denken, dat hier, onder de benaming vafi Geest, niet de Heilige Geest, en deszelvs gaven, maer dé gezindheid van God bedoeld worde, byzonder zijne lievde» rijke gezindheid, om wel te doen. Zo fpreekt taulus, van het gevoelen , het welk in christus jesus is, Phil. 2: 5. Immers het woord Geest wordt meermalen , voor gezindheid, genomen. (Vergel. 2 Cor. XII: 18. Eph. IV: 23. PhiU I: 27-) Op deze gelegde grondflagen is des Apostels mening: „ Hier aen weten wy, als aen een onfeilbaer merkteeken^ „ met zekerheid, dat wy Gode gelykvormig en zijne naer-' i, volgers zijn: naerdien Hy ons gegeven en in ftaet gefteld „ heeft, om, door het liev hebben van onfe broederen * i, eenige gelykvormigheid te hebben, aen zijne lievderijkej „ gezindheid van wel te doen." Volgens deze verklaring, is de ziri niet alféëh zeer duide*. lyk, maer ftrookt Ook ongemeen wel, met het verband vari zaken. Dan geevt de Apostel, in het volgende vs; 14, eenekennelyke proev op, van Gods lievdërijkë weldtfensgezindi heid, ten naderen betoge', dat wy aen die gezindheid) waaneer wy lievde1 uitöeffenen jegens onfe broederen i eeniger.1 mate gelykvormig zijn. XXV. DESsiê ?i &  356 E JOANNES. IV.' 14. Ende wy Apostelen hebben 't doorluchtigfle bewijs van de Goddelyke lievde , en van zijne weldoensgezindheid van naby aenfchouwt, ende getuygen dat de Vader [fijnen"] Sone gefonden heeft Ltot] eenen Saligmaker der werelt. Wy hebben aenfchouwt en getuigen, ftaet 'er eigenlyk, dat is: „ wy verklaren, als onbedrieglyke ooggetuigen, die de „ zaek van naby aenfchouwt hebben, dat de Vader den Zoon „ den Zaligmaker der waereld, gezonden hebbe." — De Apostelen getuigden, en dit was eene allerkennelykfte proev van Gods lievderijke gezindheid , zelvs jegens menfchen , die zondaers en zijne vyanden waren, (Vergel. vs. 10.) dat God , niet flechts eenen der VËones, gelijk de Gnostieken waenden, matr den Zoon, den Zoon by uitnemenheid, zijnen eigenen en eeniggeboren Zoon, (Verg. vs. 9.) die zijn Zoon is, in nadruk en in den eigenlyken zin, gezonden hebbe, en dat die Zoon van God, in de daed, en in de waerheid, de Zaligmaker der waereld zy, die, door zijn lijden en fterveff, de zonden verzoent heeft. (Vergel. Kap. I: 7. II: 2. IV: 10.) Dit hadden de Apostelen niet van horen zeggen, maer zy hadden het aenfchouwt. — Zy hadden, met den Verlosfer, gemeenzaem verkeert; en waren, door de verbafende wonderen , welke zy Hem hadden zien verrichten , verzekerd geworden , dat Hy Gods Zoon, en de beloovde Zaligmaker der waereld , zy. Zy hadden Hem horen verklaren, dat Hy, tot verzoening van de zonden den fmadelykften dood ondergaen zoude; (Vergel. Matth. XX: 28. XXVI: 28.) zy hadden Hem, aen het kruis, zien fterven; zy hadden Hem, na zijne opftanding, herhaelde keeren gezien en gefproken. — Zy hadden derhalven alle mogelyke gronden van zekerheid, om openlyk te getuigen, dat de Vader den Zoen gezonden hebbe, om een Zaligmaker der waereld te zijn. De redeneering van den Apostel vs. 14, 15. koomt dan, hoofdzakelyk, hier op uit: ,. Wy weten, als uit een on„ feilbaer kenmerk, met zekerheid, dat wy eenigermate aen „ God gelykvormig zijn, daer uit, dat,God ons in ftaet ge> „ fteld heeft, om die gezindheid, welke in Hem is, van „ verre  I JOANNES. IV. ,, verre naer te volgen. Maer God bezit eene onbeperkte ,, weldoensgezindheid. Dit weten wy Apostelen van naby, ,, die alle mogelyke gronden van zekerheid hebben, om ta „ getuigen, dat God eene onbefefbaie proev van zijne liev. „ derijke weldoensgezindheid gegeven heeft, in het zenden ,, van zijnen eigenen Zoon , tot eenen Zaligmaker der wae„ reld. Derhalven kunnen wy onfe gelykvormigheid aen „ God niet beter openbaer maken, dan in het liev hebben „ van onfe broederen." 15. Deze toch is eene der meest wezenlyke grondwaerheden van het Euangelie, dat onfe gezegende Verlosfer niet Hechts een zogenaemde iEon zy, of een uitvloeifel uit de Godheid, maer Gods eigen en eehiggeboren Zoon. So wie daerom beleden fal, hebben dat jefus de Sone Godts is, in het vleesch verfcheuen, om de zonden te verzoenen, (Vergel. vs. 10) Godt blijft in hem, ende hy in Godt; zulk een is een waer Christen, hy is, met God, eensgezind, en zijne begrippen ftemmen overéén, met die leer, welke de God der waerheid, in het Euangelie, geopenbaert heeft, en van welke de Gnostieken zo fchromelyk afdwalen. (Vergel. Kap. II: 5, 6. lil: 6, 24. IV: 13.) 16. Ende wy hebben gekent ende gelooft de liefde die Godt tot ons heeft. Godt is liefde: ende die in de liefde blijft, die blijft in Godt, ende Gode in herm Ende, (wy vertalen het liever, by gevolgtrekking) ,, der' ,, halven hebben wy, Apostelen namelyk, die alles, wat de „ gezegende Verlosfer gedaen en geleden heeft, van naby „ aenfchouwt hebben, (Vergel. vs. 14.) gekent en geloovt di „ lievde, welke God heeft tot ons en tot de zondige menfchen. „ Wy Apostelen bezitten de rechte kennis en erkentenis dei „ Goddelyke lievde , van welke de Gnostieken , mat allo „ hunne gewaende wetenfehap, ten eenemael verftoken zij.i; „ en wy hebben die lievde, van welke wy, op. de fterksfi „ mogelyke gronden van zekerheid, overtuigd zijn, met eene „ hartelyke blijdfchap, geloovt. Nu Hemmen dé begrippen „ der ware Christenen, met deze onfe. verzekerde weten„ fchap,. volkomen overéén." XXV, DEEL. % 3  358 I. J O A N N E S. IV. Vs. i6». gaet de Apostel over, tot eene andere aenmerking , dat wy namelyk, wanneer wy broederlyke lievde uitoeffenen, den lievderijken God eecigermate geiykvormig zijn. God is lievde, en die in de lievde blijvt, die blijvt in God, sn God in hem. — „ God is lievde, Hy is de lievde zelve, •> (Vergel. vs. 8.) En, (liever derhalven) hy, die in de, lievde blijvt, dat is, zulk een, die eensgezind is met Hem , die „ de lievde zelve is, kan niet anders dan den lievderijken „ God gelykvormig wezen." —- Wy zouden zeggen: „ God „ is enkele lievde, derhalven is hy, die de broeders liev heeft, een naervolger van den lievderijken God." Er legt een byzondere nadruk , in het oorfprongelyke, welken wy, in de uitbreiding, hebben trachten aen te wijzen. God is lievde ftaet 'er; maer dan volgt 'er, met den articulus, die in de lievde blijvt, dat is: ,, God is geheel en enkel lievde, en die eensgezind is met de lievde, met „ Hem, die de lievde zelve is, enz." — Ik weet my niet klarer uit te drukken. 17. Hier in is de liefde by ons volmaeckt, op dat wy vrympedigheyt mogen hebben in den dagb des oordeels, [namelick] dat gelijck hy is, wy oock zijn ïn. defe werelt. Het voorftel zal duidelyker wezen, wanneer wy de woorden omzetten, en de zaken uit één plaetfen. Hier in is de lievde by ons volmaekt; dat, gelijk Hy is, wy ook zijn in deze waereld, zo dat wy vrymoedigheid hebben, in den dag 4es oordeels. Welk eene lievde wordt hier hedoeld ? onfe lievde tot Cod, gelijk Kap. II: 5. IV: 12, of jegens de broederen? Beide gaen zy onaffcheidbaer gepaerd, en de ééne kan, zonder de andere, niet beftaen. (Vergel. vs. 20, 21.) Voor het 3P?es? evenwel fchijnt de Apostel het oog te hebben , op onfe lievde , jegens God , om dat by 'er onmiddelyk op volgen lae| vs. 18, dat 'er in die lievde gene vrees zy, het welk niet «$ejS, dan pp pnfe lievde jegens God, kan worden toepast, J3# Uevde tot. God is by.ons yolmaety, in dien zin, als wy," %S? lil t>. feebhtn. aengewezsn, «*. giet in jrq, zegt de Apos-  1. JOANNES. IV, 353 Apostel, is de lievde by ons volmaekt; daer uit blijkt het, dat wy de rechte lievde tot God hebben, en in zo verre volmaekt mogen genaemd worden, dat,gelijk Hy is,wy ook zijn in deze waereld. — Van wien fpreekt de Apostel? van onfen Verlosfer jesus christus, die, in dezen Briev, meermalen by uitnemenheid hy genaemd wordt. (Vergel. Kap. III: 5, 7 , 16.) Wanneer nu de Christenen zo in de waereld zijn, gelijk Hy is; wanneer zy, naer het voorbeeld van den Verlosfer, G-od liev hebben, en de lievde tot God het beginfel is van alle onfe handelingen, gelijk de Verlosfer die lievde volmaekt heeft uitgeöeffent; dan vinden zy daer in een onlochenbaer merkteeken, dat zy God, op de rechte wijs, liev hebben, en zich den tijtel van volmaekten, met veel meerder recht, dan de Gnostieken, kunnen aenmatigen. Het gevolg daer van is, dat zy vrymoedigheid hebben in den dag des oordeels. Zy zullen, zonder angst en vrees, in den groten dag, voor den richterftoel van christus verfchijnen, om dat zy zich, door God oprechtelyk liev te hebben, naer het voorbeeld van den Verlosfer gedragen hebben. —- Dit ftuk heldert de Apostel vs. 18, nader op, door aen te merken, dat angst en vrees, met de rechte lievde tot God, niet beftaen kunne. 18. Daer en is in de liefde geen vreefe; een Christen, die God, op de rechte wijs, liev heeft, behoevt, voor de ftraffen zijner zonden, niet beangftigd te wezen; maer de rechte en volmaeckte liefde, tot God, drijft de vreefe buyten; want de vrees voor ftraf ontftaet, uit een kwaed geweten, maer de lievde tot God geevt ons vrymoedigheid. (Vergel. vs. 17.) Die God, op de rechte wijs, liev heeft, befchouwt Hem, als eenen verzoenden en weldadigen Vader in christus; hoe zou hy dan, voor Hem, vrezen? De rechte lievde tot God is, met de vrees voor de ftraffen der zonden, ten eenemael onbeftaenbaer: want de vreefe heeft pijne, eene onaengename aendoening, waer door het gemoed gekweld wordt , daer de lievde in tegendeel blijdfchap, en eene aengename aendoening , te weeg brengt; ende dfö vreeft, en is niet volmaeckt in de liefde. Ende die vreest, en is niet volmaekt in ie lievdg. ««« W$ XXV, DEEL. £ 4  $Co I. JOANNES. IV. vertalen het liever, by gevolgtrekking, even als Rom'. V-S" Z ^ dl VTt'V die' met a"Sst « fchrik, aeh God " ffT ' ^ HCm befch0llwt> als «nen vertoornden „ Richtte, en nog vreest voor de ftraffen zijner zonde, is „ nut volmaekt in de lievde; zulk een bezit de rechte lievde t worden" * "* * ™ V°'meht Senaem* Om nu de Christenen nog nader, tot het beöeffenen van t7v?:::b7dfevde' ^d:iPz flït e'„' ie,Chte HeVde t0t God' we,ke * vrees n tflu,t en ons vrymoedigheid inboezemt, zonder lievde tot de broederen, onmogelyk beftaen kunne M^S^^ om-dachyonsee* Wy vertalen het liever: laten wy Hem liev hebben, om dat Hy ons eerst heeft liev gehad. _ Het woordeken wv i ht urtge rukt Het is, als of de Apostel ^ * »^e .. rieken beroemen zich, op hunne wetenfchap 1 volmaekt. " alle k'emTt0nde,rtUSfChen b£t0ne" -'hunne d! e , „ allerke nelykst, dat zy gene rechte lievde tot God heb V ?hn/;iateB W* d™ °P-baer maken, dat wy w re .. Chnstenen znn, en God hartelyk liev hebben." I De d'irr 5 hTbbtn Godtï ^ v ^ „ bewogen zijn; niets minder dan mi', jss r „ gelyk zondaers en vinden 1^7(Z^Z » fG°d heeft ™ -rst liev gehad. Hy cS eene " Thef eHPr06V Z,'jne -^fevbare lievde gege ,, m. het zenden van zijnen Zoon, tot eene verzoening van * °" 2°nden;. zy alle de zodanigen, die .hunne ongerijmde wanbegrippen verwerpen, met een verachtelyk oog, befchouwen, en verfmaden, die is een Ieugenaer , en een naervolger van den duivel. (Vergel. Joh. VIII: 44.) Trouwens zal iemand God in waerheid liev hebben, dan moet hy, met Hem, in gezindheid, overè'enftemmen, (Vergel. vs. 13.) en zijn voorbeeld naervolgen. Maer God is de lievde zelve, (Vergel. vs. 8, 16) zijne gezindheid ftrekt zich uit, om menfchen liev té hebben en hun wel te doen. Die derhalven de broederen niet liev heeft, kan met God niet overè'enftemmen, noch Hem in waerheid liev hebben. Zelvs is het onmogelyk , in den aert der zake, dat iemand, die de broederen niet bemint, God, op de rechte wijs, zoude liev hebben. Want die fijnen broeder niet lief en heeft, dien hy gefien heeft, en met welken hy gemeenzaem verkeert, hoe kan hy Godt lief hebben, dien hy niet gefien en heeft, of zien kan? (Vergel. vs. 12.) 21. (0) Ende dit blijkt ook, uit het uitdrukke'yk bevel van onfen Goddelyken Meester jesus christus : want dit ftellig gebodt hebben wy Apostelen van hem ontvangen, om het zelve, uit zijnen naem , in onfe Euangelie prediking, voor te fchrijven, [tiamelick] dat die Godt lief heeft, oock fijnen broeder lief hebbe. (Vergel. Matth. XXII: 39, Joh. XIII: 34- XV: 12.) HET V. KAPITTEL. I. AEn den anderen kant, iemand, die de broederlyke lievde uitöeffent, heeft ook de rechte lievde tot God, en mag in zo verre, met veel meerder recht, dan de Co) Lev. iot 18. Matth. 22: 39. Joh. 131 34- ende 15: 11. Ephef. 5: 2. 1 TUeff. 4' 9- 1 Petr. 4: 8. 1 Joh. 3: 33- XXV. DEEL. Z 5  %6i I. J O A N N E S. V. Gnostieken , volmaekt genaemd worden. (Verg. Kap. IV17.) («) Een yegelick toch, die gelooft dat jefus is de Chriltus, en de onbeftaenbare dwalingen der Gnostieken verwerpt , die jesus van christus onderfcheiden: beweerende , dat Gods Zoon zich , met den mensch jesus , verëenigt had, toen Hy gedoopt werdt, maer Hem wederom verlaten had, toen Hy lijden moest; of dat christus geen wezenlyk lichaem bezeten, maer alleen de fchijnbare vertoning gemaekt had, van een mensch te wezen; (Vergel. Kap. II: 22, 23. II: 2.) een iegelyk, die deze grondwaerheid van het Euangelie geloovt, die is uyt Godt geboren, die is, met God, eensgezind ; zijne begrippen Hemmen overéén , met de leer, welke God geopenbaert heeft; die is een naer* volger, en een kind van God; (Vergel. Kap. II: 20. III: 1, 9. IV: 7.) ende een yegelick, die lief heeft den genen die geboren heeft, die heeft oock lief den genen, die uyt hem geboren is. Die eenen Vader liev heeft, bemint ook de kinders van dien Vader. Maer de ware Christenen genieten het voorrecht, dat zy kinders van God genaemd worden. (Vergel. Kap. III: 1) Gevolgelyk kan iemand, die God liev heeft, niet nalaten, de Christenen liev te hebben; en hy, die de Christenen bemint, betoont even daer door, dat hy ook God liev hebbe. 2. Hier aen kennen wy, en weten wy, als een onfeilbaer merkteeken, met zekerheid, dat wy de Christenen, die kinderen Godts zijn, (Vergel. Kap. hj: 1.) [n waerheid lief hebben, wanneer wy Godt, hunnen hemelfchen Vader, op de rechte wijs lief hebben , ende deze onfe lievde tot God, niet flechts met woorden, verklaren, en ondertusfchen, in allerlei godloosheid, losbandig henen leven, gelijk de Gnostieken doen, maer, met daden, openbaer maken, door fijne geboden te bewaren , en zijne heilige voorfchrivten blymoedig te gehoorzamen. ' 00 Joh. 1: 12.  ï. JOANNES. V. 363 Eindclyk vermaalt de Apostel, tot eene blymoedige gehoorzaemheid aen Gois geboden, vs. 3-12. A. Deze vermaning wordt, als een gevolg, uit het voorheen beredeneerde,, afgeleid , vs. 3a. B. De Apostel lost eene bedenking op, ontleend uit het moei- lyke van Gods geboden, vs. 3b-12. A. De oplosfmg wordt voorgefteld, vs. 3b. en S. Aengedrongen, uit aenmerking, dat het geloov alle zwarigheden overwinne , vs. 4. C. By die gelegenheid, doet de Apostel eenen uitflap, om dat geloov nader te befchrijven, vs. 5-12. a. Ten aenzien van het voorwerp, waer omtrent het zelve verkeert, vs. 5 ■> 6a(9. Met opzicht tot de gronden van zekerheid , vs, ób-12. a. In het gemeen , vs. <5b. &. Meer byzonder. g. De leer van het Euangelie wordt bevestigd, door hemelfche en aerdfche getuigen , vs, 7, 8. . 1. De hemelfche getuigen worden opgegeven, vs. 7, 2. En de aerdfche , vs. 8. ft. Dit getuigenis is ontwijffelbaer zeker en aU leszins geloovwaerdig, vs. 9 10. ï. Eerst redeneert de Apostel, van het mindere , tot het meerdere , vs. 9. 2. Daer na betoogt hy , dat het verwerpen van dit getuigenis, in het wezen der zake , op eene verfoeilyke Gods lastering, neder kpme, vs. 10. & Dit getuigenis is allergewichtigst , vs. II, 12. $, (&) Want dit is de liefde Godts, dat wy fijne (6) Joh. 14' 15- ende 155 10» XXV, WEI*  3*4' I. JOANNES. V metÜ?WaerbeWaren; (0 ^ f 6 ^bcdea « 4? In het voorgaende 2*e vers, heeft de Apostel gezegt, dat de hevde tot God moét gepaerd gaen, met het gehoorzamen van zijne geboden. Daer uit neemt hy aenleiding, om nader «en te tonen, dat de lievde, tot God, zonder deze gehoorzaemhe.d, niet b^en kunne, en om eene fenijnbare bedenkmg op te losfen. Het eerfte ftelt hy dus voor: dit is de lievde Gods, dat w* zijne geboden bewaren. — De lievde Gods beteekent hier vorens eene zeer bekende overnoeming, het uitwerkte! van onfe hevde tot God. De mening is derhalven deze- d© „ ware lievde tot-God heeft dit uitwerkfel, en daer'in" be„ tonen wy God in waerheid liev te hebben, dat wy zijne „ zeJeiyke voorfchrivten , welke niets anders dan Hevde „ ademen, blymoedig gehoorzamen. — Trouwens hoe zou iemand God, in waerheid, kunnen beminnen, én genen lust hebben, om zijnen wil te doen ? De opiosfing der bedenking is deze: zijne geboden zijn niet zwaer. - Hier mede verzet zich de Aposrel , tegen de Gnostieken, die beweerden, dat het zedelyk kwaed, uit de ftof, oorfprongelyk, en dat het derhalven niet flechts zwaer maer zelvs onmogelyk ware, om de voorfchrivten van he! Euangelie, nopens matigheid, kuisheid, en het beteugelen der dierlyke neigingen, te gehoorzamen. — Gods geboden zijn met zwaer, of moeilyk om te gehoorzamen, voor eenen waren Christen , aen welken God uit zijnen geest gegeven, en welken God bekwaem gemaekt heeft, om, met Hem, dezelvde gezindheid te hebben. (Verg. Kap. iv' 13) De Apostel zelvs bewijst deze zijne ftelling daer mede', dat het geloov alle zwarigheden overwinne. 4- Want al dat uyc Godt geboren is, elk, die een waer Christen, en met God eensgezind is, (Vergel Kap II: 29. III: 1, 9. IV: 7. V: ,.) overwint de werdt: hy verzet z!ch , tegen de verzoekingen van waereldfche menfchen, tegen alle verleiding, welke in de waereld is, en by- (O Matrb. m 29, 30.  I JOANNES. V. 3<5S byzonder tegen de drogredenen der Gnostieken , die eene losbandige levenswijs verdedigen en aenprijfen; (Verg. Kap. n- is, i4-) 00 ende dit is de overwinninge die de werelt overwint, [namelick] ons geloove, het geloov is het middel der overwinning, en het wapentuig, waer door wy, over de kracht der verzoeking, zegepralen. Door dat geloov erkennen wy God, voor onfen lievderijken Vader; maer hoe kunnen wy God, voor onfen Vader, erkennen, wanneer wy de waereld liev hebben , en het gene uit de waereld is? (Vergel. Kap. II: 15, 16.) Door dat geloov, erkennen wy christus voor onfen Verlosfer, wiens voorbeeld wy moeten naervolgen, derhalven moeten wy ons zo gedragen, als Hy zich gedragen heeft. (Verg. Kap. II: 6. IV: 17.) Door dit geloov, zien wy hemelfche en eeuwige goederen te gemoet, en zouden wy dan het hoogfte van onze blijdfchap zoeken, in de waereld en hare begeerlykheden, welke voorbygaen? (Vergel. Kap. II: 17.) 5. (e) Wie is 't nu, die, in den gezegden zin, door zijn 'geloov, de werelt overwint, (ƒ) dan die het rechte geloov 'bezit, van het welk de Gnostieken althans verftoken zijn? Maer niemand bezit het rechte geloov, dan die deze grondwaerheid van het Euangelie gelooft, dat Jefus is de Sone Godts, niet flechts een JEon, uit de Godheid voortgevloeid, maer de eigen Zoon van den eeuwigen Vader, in de waereld gezonden, tot eene verzoening van onfe zonden, op dat wy leven zouden, door Hem. (Verg. Kap. IV: 9, 10.) 6. Defe jesus, de Zoon van God, is 't die gekomen is door water ende bloet, [namelick'] Jefus, die dezelvde Perfoon is , met de Chriltus. Hy is toch gekomen, niet door het water alleen, maer door het water ende het bloet beide. Ênde de Geeft is 't die getuygt, dat de geeft de waerheyt is. Deze Zoon van God is het, die gekomen is, door water en bloed , namelyk jesus de christus. — Wat verftaet de Apostel, door het water en het blo»dt Wanneer men alle de verfchillende gedachten der Uitleggeren optellen en ter toetfe (y) Joh. 16: 33. CO » Cor. 151 57- (/■) 1 Job' *! '5' XXV. DEEL.  366 I. JOANNES. v; brengen wilde, zou men, over deze plaets, eene Zeer uit> voerige verhandeling fchrijven kunnen. Wy zullen daerom maer kortelyk zeggen, welke, naer ons inzien, de mening van den Apostel zy. Hy verzet zich hier regelrecht, tegen de zonderlinge wanbegrippen der Gnostieken , omtrent den Perfoon van den Verlosfer. — Deze beweerden, dat Hy flechts een bloot mensch geweest ware; wijders maekten zy onderfcheid tusfchen jesus en christus. jesus, die, uit maria, geboren werdt, zou een gewoon mensch geweest zijn; zelvs zou Hy, volgens zommigen , geen waerachtig, maer alleenlyk een fchijnbaer menfchelyk lichaem gehad hebben, christus was, volgens hunne wanbegrippen, een JEon, of een uitvloeifel uit de Godheid. Wanneer nu de mensch jesus, door joannes den boetgezant, gedoopt werdt. zon de JEon christus', in de gedaente van eene duive, op Hem zijn nedergedaelt, en zich met Hem verëenigt hebben; maer, toen jesus lijden moest , zou christus Hem wederom verlaten hebben. — Deze dwalingen zijn voornamelyk, door cerimthus en zijne aenhangeren , in de tweede eeuw, opgecierd en voortgeplant ; maer iren^us , die uitvoerige berichten geevt van deze wanbegrippen, zegt uitdrukkelyk, dat zy, reeds veel vroeger, door de nicolaïten, van welke wy melding vinden Openb. II: s, 6, zijn verfpreid geworden. Ter wederlegging nu van deze dwalingen leert de Apostel vs. 5l', dat jesus niet een JEon, of een uitvloeifel uit de Godheid, maer de Zoon van God zy. Er ftaet, met nadruk, en als met eene vingerwijs, be Zoon van God, dat is, die in waerheid, en in den eigenlyken zin, Gods eeniggeboren Zoon is, in welken zin geen fchepfel Gods Zoon kan genaemd worden. (Vergel. Kap. IV: 9, 10, 14,15.)— Hy voegt 'er vs. 6a. nog twee tegenftelJingen by. Voor eerst, dat Gods Zoon gekomen zy, door water en Hoed. — Door het water bedoelt de Apostel, den doop van den Heiland, door indompeling in het water V3n de Jordaen; en, door het bloed, het lijden en ilerven van den Verlosfer , waer door Hy dat dierbaer bloed geftort heeft, het welk ons reinigt van alle zonden. (Vergel. Kap. li 7b. — Hei  I. JOANNES. V. 3Ö> Het is derhalven , als of de Apostel zeide: „ öbds eeu„ wige Zoon is, in de waereld, gekomen, en heeft zich, „ met' de menfchelyke natuur , verëenigt, niet toen de mensch jesus gedoopt werdt, maer van het eerfte oogenblik zijner ontvangenis, in de ingewanden van maria; en „ Hy heeft den mensch jesus, toen Hy lijden moest en zijn „ bloed ftorteh, niet wederom verlaten, maer Gods Zoon „ is, met de menfchelyke natuur, ook in het lijden en in „ den dood, verëenigd gebleven, en zal nimmer van de„ zelve gefcheiden worden." — Trouwens , volgens de wanbegrippen der Gnostieken, zou het bloed van jesus , niet het bloed van Gods Zoon, maer van eenen bloten mensch geweest zijn, en God zou, niet zijnen eigenen Zoon, maer eenen bloten mensch , in de waereld gezonden hebben, tot eene verzoening voor onfe zonden. (Vergel. Kap. I: 7b. IV: g, 10.) De andere tegenftelling is, deze is jesus de christus. „ De Gnostieken, (wil de Apostel zeggen) onderfcheiden, „ jesus van christus; de eerfte zou maer een bloot mensch, en de ander flechts een iEon, of uitvloeifel uit de God. ,, heid, wezen; maer jesus is dezelvde Perfoon, met chris» „ tus; en zy, die de gemelde onderfcheiding maken, zijn „ Antichristen." (Vergel. Kap. II: 22. V: 1.) Ter nadere opheldering van zaken voegt 'er de Apostel by vs. öb: „ Gods Zoon is, in de waereld, gekomen, niet „ door water alleen; Hy is, niet flechts voor eenen korten „ tijd, op den mensch jesus gekomen , toen Hy, door joannës den Boetgezant, in het water van de Jordaen, „ gedoopt werdt; maer Gods Zoon is gekomen, dm het „ water, en het Moed, dat is, door het gemelde water, „ waer mede Hy gedoopt is, en het gemelde bloed, het „ welk Hy, by zijn lijden en fterven, geftort heeft, beide; ,, Gods Zoon was zo wel, met den mensch jesus , verëe„ nigt, toen Hy geleden heeft, en geftorven is, als toen ,, Hy gedoopt werdt." En de Geest is het, die getuigt, dat de Geest de waerheid is. — Wy vertalen het, en dan is het voorftel veel duidelyker: ook de Geest getuigt dit: want (Verg. Matth. V: 3. XXV. DEEL.  3^8 I. JOANNES. V. VI: 5, 13. enz.) de Geest is de waerheid zelve. — Maer wat hebben wy hier, door den geest, te verftaen? onfes erica» tens den Heiligen Geest, die, op den Pinkfterdag, op de Apostelen, isuitgeftort; die fprak,door den mond der Apostelen, en hunne prediking, door verbafende wonderen bevestigde. Ook de Geest getuigt dit, dat is: „ de Heilige Geest; die, „ door ons Apostelen fpreekt, en ons leidt in alle waerheid, „ getuigt, door onfen mond, dat Gods Zoon, door water „ en bloed beide, gekomen, en dat jesus de christus zy; „ dat jesus dezelvde Perfoon zy, met christus , dat Gods „ Zoon, met de menfchelyke natuur van den Verlosfer zo „ wel in zijn lijden en fterven, als by zijnen doop, zy vêrè'e„ nigd geweest." Want, (wordt 'er bygevoegd) de Geest is de waerheid zelve, dat is: „ men kan zich,' op dit getuigenis van den Geest, „ veilig verlaten, het is onfeilbaer, Hy is de waeiheid zelve, „ en heeft daer te boven dit getuigenis, door verbafende wonderen, onlochenbaer bevestigd." — Voor het overige is bet meer dan waerfchijnlyk, dat de Apostel, met de benaming van waerheid , wederom zinfpele , op de wangedrochtige begrippen der Gnostieken, die een aental van iEones verdichtten, van welke zy één de waerheid noemden, te meer om dat hy, met nadruk, zegt de Waerheid. De Gnostieken droomden van een iEon, of uitvloeifel uit de Godheid, het welk zy de Waerheid noemden ; maer de Heilige Geest , fprekende door den mond der Apostelen, was in nadruk de Waerheid; die hoedanigheid van onfeilbaerheid, welke deze verleiders, aen het gemelde iEon, toefchreven, had, in waerheid en in vollen nadruk, plaets, by den Heiligen Geest, 7. Want drie zijnder die getuygan in den hemel, de Vader, het Woort, ende de Heylige Geeft: ende defe drie zijn één. Het is over bekend, hoe zeer 'er, onder de Oordeelkundigen, over de echtheid , of onechtheid van deze plaets, getwist worde. Het zou ganfchelyk niet voegen, in onfe korte uitbreidingen, eene omflachtige verhandeling, over dit ftuk, in te lasfchen. Wy zullen ons, met ééne aenmerking ver-  I j O A N N£Ë S. V; 5' fyi'A vH ?br:D (V; (.8 iUÏ.oy,l .fsgióV) i.f^ytf.av DE  DE TWEEDE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JOANNES. XXV. na.' Aa s   DE TWEEDE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JOANNES, J. Vooraf gaet de Inleiding of opdracht, vs. 1-3. bevattende ft. Het opfchrivt , vs. r, 2, en 3, Be groetenis, vs. 3. 1 p%£ Ouderlingh aen de uytverkorene vrou* we, ende aen hare kinderen, die ick in waerheyt lief hebbe , ende niet alleen ick , inaer oock alle die de waerheyt gekent hebben: 2. Om der waerheyt wille die in ons biijfc, ende met'ons fal zijn in der eeuwigheyt: De Schrijver van dezen Briev, die de Apostel joannes is, gelijk wv, in onfe Inleiding tot dit gefchrivt, nader heb. ben aengetoont, noemt zich den Ouderling, niet zo zeer, om dat hy, als Apostel, een algemeen opziener en Ouderling der Gemeenten was; (Vergel. 1 Petr. V: 1.) maer byzonder om zijne hoge jaren, zijnde thans alleen van alle de Apostelen overgebleven, en njogelyk de oudfte, van alle de toen levenden Christenen. — Wy zouden het daerom liever vertalen, de Oudfte, of de Grijsdert. Misfchien was de Apostel, in dien tijd , onder dezen naem by alle de Christen Gemeenten, genoeg bekend, zo dat elk, wanneer hy den Oudfien, of den Grijsliert, hoorde XXV. DEEL,  33o II. J O A N N E S. noemen , aenflonds dacht , aen joannes den Apostel, die thans eenen ongemeen hogen ouderdom bereikt had Althans , in deze benaming, ligt geen den minden grond, om te vermoeden , dat een andere joannes , een Ouderling te Ephefen, de Schrijver zy van dezen Briev. Men vergelyke verder onfe Inleiding. Zelvs was deze naem , welke des Apostels grijfe wijsheid, en beproevde ondervinding, herïurrerde, recht gefchikt, om, aen zijne vermaningen, onder de Christenen, gezach by te zetten. Hy fchreev dezen Briev, aen de uitverkorene vrouw,en hare linderen. Er zijn zeer onderfcheidene gedachten, over deze uitvertotene vrouw, welke wy, in onfe Inleiding tot dezen Briev nader hebben ter toetfe gebracht Er is by ons geen WÊl aen» of dc Apostel hebbe dezen Briev gefchreven, aen eene bepaelde en by hem bekende vrouw. In het Grieksch ftaet gieten^ Kupiec (EcleZe Kuria.) Het eerfte woord hebben de Onfen vertaelt, door uitverkorene, en het ander door vrouw. Nu zijn 'er wel, die menen, dat eclecte de eigen naem van deze vrouw geweest zy, wanneer men de woorden zou moeten overzetten; aen de vrouw eclecte. Maer die opvatting ftrookt niet, met vs. r3, alwaer de zuster van deze vrouw ook Ecleüe genaemd wordt. " Wy denken daerom, dat het woord Kuria, het welk de Onfen, door vrouw, vertaelt hebben, als een eigen naem moet befchouwd worden, en vertalen het opfchrivt; aen de uitverkorene kuria. — Trouwens kuria was een gewone vrouwen naem by de Grieken. Daer te boven, wanneer kuria geen eigen naem is, zou de Apostel den naem van haer , aen welke hy fchreev , geheel verzwegen hebben. Voeg 'er by, dat men, in een zeker gefchrivt, het welk aen athanasius, wordt toegekend, deze woorden lefe: „ joan„ 'nes fchreev aen kuria, en hare kinderen." De Briev houdt dan in de eerfte plaets, aen de uitverkorene kuria Van dëze kuria weten wy, buiten het gene, in dit gefchrivt, voorkoomt, met zekerheid niets te zeggen. Waerfchijnlyk is zy eene bejaerdc weduw van aenzien en ver- 1 me-»  II. JOANNES. 38i mogen geweest, welke, door den dienst van onfen Apostel, tot- het Christendom, bekeerd was. Immers moet zy eenig gezach gehad hebben, in de gemeente van hare woonplaets, en gegoed geweest zijn, naerdien zy gewoon was, de van buiten komende Euangelie gezanten, in haet huis, te ontvangen. (Vergel. vs. 10.) Zommigen denken daerom, dat zy Diacones geweest zy. — Zy heet wijders de uitverkorene, dat is, de uitmuntende, de voortreffelyke kuria. De Apostel geevt haer dezen eeretijtel, of om haer voorbeeldig gedrag, of om haren aenzienlyken «and in de Gemeente, en de dienften, welke zy, aen dezelve, gewoon was te bewijzen. Wijders hieldt de Briev ook , aen hare kinderen. — Het kan zijn, dat hier geestelyke kinders bedoeld worden, zulken , welke de uitmuntende kuria , door haer onderwijs, tot het geloov in christus bewogen had. Ondertusfchen vinden wy gene redenen altoos, om, van de eigenlyke beteekenis , af te wijken, en denken daerom liever , dat deze kuria ettelyke natuurlyke kinderen gehad hebbe, aen welken de Apostel dezen Briev, zo wel als aen de Moeder, gefchreven heeft ; kinderen , die derhalven reeds bejaerd waren. Er wordt bygevoegd , die ik in waerheid liev heb. De Apostel had eene byzondere hoogachting , voor deze godvruchtige vrouw, en hare lovwaerdige kinderen, en hy was bezield, met eene hartelyke zucht, om hun wezenlyk geluk te bevoorderen. Zijne lievde beftondt niet, in enkele betuigingen , maer zy was in waerheid, oprecht en hartelyk. En, zegt de Apostel niet alleen heb ik hen liev, maer ook alle, die de waerheid gekent hebben, hebben hen liev. — Het moest de uitmuntende kuria hoogst aengenaem wezen, dat zy, met hare kinderen , door eenen Apostel van zulk eene grijfe wijsheid, als joannes was, bemind wierd. — Maer daer by kwam nog de hartelyke lievde ook van allen, die de waerheid gekent hebben, dat is, van alle echte Christenen , die de zuivere leer van het Euangelium, erkenden, en gelovig hadden aengenomen. By alle deze , was kuria, XXV. DEEL,  382 II. J O A N N Ê S. met hare kinderen, ook gelievd. Dit was, voor haer, niet alleen eene eer, maer ook eene drangreden, om het, met de ware Christenen, te houden, en te waken, tegen alle verleiding. De grond van deze lievde, jegens de godvruchtige kukia en hare kinderen, wordt vs. 2. aengewezen, om der waerheid wil, welke in ons blijvt, en met ons zal zijn in de eeuwigheid. — De waerheid, dat is, de zuivere leer van het Goddelyk Euangelie, blijvt in ons, „ wy houden, door het „ geloov, aen de waerheid vast, en zy woont, als het „ ware , in onfe harten ; (Vergel. 1 Joh. II; 24.) en de „ waerheid zal met ons zijn, by ons blijven wonen, ons „ beflüuren, en bemoedigen, niet alleen in dit leven, maer ,, ook Ir. de eeuwigheid, wanneer onfe kennis, en lievde tot „ '..e waerheidi zal volmaekt worden." Deze betuiging diende niet alleen, ter bemoediging van de uitmuntende kuria en hare kinderen, om hen te verzefcëiet), dat zy, onder alle verleidingen der toenmalige dwaelgeesten, ftardvattig blijven zouden, by het geloov der waerheid; maer deze was ook de reden, om welke de Apostel, met alle ware Christenen, zo veel lievde hadden, tot kuria en hare kinderen. Het was, om der waerheid wil. — Onderlinge overëenftemming, in het geloov der waerheid, was het begin fel en de grond van deze lievde. Trouwens de wat-meid, welke, in den Apostel, woonde, geboodt en bewoog hem, om allen te beminnen, die der waerheid gelovig aeukleevden. Deze lievde bewoog hem ook, tot het opltellen van dit gefchrivt, ten einde-iets toe te brengen, tot hunne bevestiging , in het geloov, en ter bevoordering van hunne blijdfchap. 3. Genade, allerlei zoort van heil, barmhertigheyt en gunftige hulp, om u, tot het lievdewerk, het welk gy, ter nutte der Gemeente, verricht, krachtdadig te onderfteunen, vrede en allerlei voorfpoed, met den meest gezegenden uitllag van alle uwe pogingen, zy met ulieden van Godt den Vader, die de milde gever is van alles goeds, ende  II. JOANNES. $83 ende van den Heere Jefu Chrifto den Sone des Vaders, die de verdienende oorzaek is van alle zegeningen, in waerheyt ende liefde. In waerheid en lievde. Wy vertalen het liever , met waerheid en lievde. (Vergel. Joh. III: 21.) —- Met en nevens de genade, de barmhartigheid, en den vrede, wenscht dan de Apostel, waerheid en lievde; dat kuria, en hare kinders, mogten volftandig zijn, in de gelovige erkentenis der Euan» gelifche waerheid, en in het uitöeffenen der lievde. II. De inhoud van den Briev zelven beftaet uit twee dee\m\ vs. 4-ii. ft. Eerst wekt de Apostel kuria op, tot ftandvastigheid, in het betrachten van lievde , om daer door hare verkleevdheid, aen de waerheid van het Euangelie, te bevestigen , vs. 4 - 6. A. Tot eenen grondflag van die vermaning , geevt hy, aen de godvruchtige kuria , een aengenaem bericht, omtrent het lovwaerdig beftaen van eenigen harer kinderen, welke hy ontmoet had, vs. 4. 4.. Ick ben feer verblijdt geweeft , dat ick van uwe kinderen gevonden hebbe die in de waerheyt wandelen, gelijck wy een gebodt ontfangen hebben van den Vader. De Apostel had van hare kinderen gevonden, ontmoet en aengetrofFen. Waer ter plaetfe, en by welke gelegenheid, hy eenigen der kinderen van kuria had aengetrofFen, kunnen wy niet bepalen. Naer alle gedachten, te Ephefen, daer hy woonachtig was. Misfchien, uit hoofde van den koophandel, in die Stad zijnde, zullen zy den grijfen Apostel een bezoek gegeven hebben, om hem eenige narichten van kuria te brengen. Hy was zeer verbied geweest, dat zy in de waerheid wandelden. Hy had bevonden, dat zy vast hielden, aen de zuivere leer van het Euangelie, zonder zich, door dwalingen, te laten befmetten, en dat zy hun gedrag inrichten, naer de heilige voorfchrivten van dat zelvde Euangelie , zo dat zy XXV. BEEI»  384 II. J O A N N E S. yverige voorftanders waren van de zuivere Euangelie leer, en hunne belijdenis, met eenen godzaligen wandel, verzegelden. —. Daer over had zich de giijsaert hartelyk verblijdt. Gelijk wy, (voegt hy *er by) een gebod ontvangen hebben van den Faier. — Door dit gebod, verftaet hy, het voorfchrivt van geloov en leven, betreffende de betrachting van allerlei lievdeplichten, jegens God en menfchen, het welk de eeuwige Vader van onfen Heer jesus christus , door zijnen Zoon, allerduidelykst heeft laten voorftellen. (Verg. i Joh. III: 23.) Wanneer ondertusfchen de Apostel, aen kuria, bericht •geevt , dat hy zommigen van hare kinderen ontmoet had, die, in de waerheid, wandelden, zo volgt daer uit niets, tm nadeele van de overigen, joannes had hen alle niet ontmoet; hy fpreekt daerom alleenlyk van de zulken, welke hy aengetrofFen had. Wat wonder, dat de Apostel, over deze kinderen van kuria, was verblijd geweest, byzonder daer het thans een zeer gevaerlyke tijd was, in welken velen, door de verleiding der dwaelgeesten, wierden afgetrokken, zo dat men, onder het opkomend geflacht, zeldzaem zulke voorbeeldige Christenen ontmoette. Hy was 'er te meer over verblijd, om dat het kinders waren van zijne gelievde vriendin, in den heere, uit welker gedrag hy befluiten mogt, dat ook kuria zelve, aen de waerheid, onbezweken vast hieldt. joannes de Apostel oordeelde het nuttig en nodig, om, aen de godvruchtige Moeder, dit bericht te geven, omtrent hare brave kinderen, niet alleen om haer, tot dankbaerheid aen den heer, op te wekken, en blijken te geven, dat hy belang ftelde , in de welvaert van haer perfoon en huis, ' maer voornamelyk om dit aengenaem bericht te gebruiken, als eene drangreden, tot de vermaning, welke hy gereed ftondt voor te fchrijven , en het zelve , tot eenen grondflag, te leggen, op welken hy vertrouwen mogt, dat zijne opwekking niet vruchteloos wezen zoude. B. Hier  II. JOANNES. 385 B. Hier op volgt de gemelde vermaning zelve, vs. 5, 6. A. Zy wordt, in het algemeen, voor gefield, vs. 5, en, B. In de by zonderheden, nader uitgebreid, vs. 6. 5. Ende nu bïdde ick u, [uytverkorene] vrouwe, (a) niet als u ichiijvende een nieuw gebod t, maer j 't gene wy gehadt hebben van den beginne, [namelick] (b) dat wy malkanderen lief hebben. De Apostel leidt deze vermaning, by wijs van gevolgtrekking, uit het vorige af, fchrijvende en nu enz. — ,, Deivijl „ ik, (wil hy zeggen) uit het beminnelyk beftaen, en voor„ beeldig gedrag van eenigen uwer kinderen, tot mijne har„ telyke blijdfchap, vernomen heb, dat gy, met uw huis» „ aen de zuivere leer van het Euangelie, blijvt vast hon,, den; zo is 'er, ten uwen opzichte, niets anders overfr,' „ dan dat ik u vermane , om, gelijk uwe kinders doen, „ overvloedig en volftandig te zijn, in de lievde." Ik bid u, uitverkorene vrouwe; wy vertalen het, op de gelegde gronden; ik'bid tt, kuria, dat wy malkanderen liev hebben.— De aenfpraek van deze vrouw, met haren eigenen naem kuria, kan dien nadruk hebben, dat de Apostel haer aenmerke, als het hoofd van haer huisgezin, om haer daer door te herinneren , dat zy , als zodanig , verplicht ware, anderen , met een uitlokkend voorbeeld , voor te gaen. — Zy moesten malkanderen liev hebben. Door deze opwekking, verbindt zich de Apostel, van zijne zijde, tot het betrachten der Christelyke broeder lievde, door het b!ymoedig bevoorderen der belangen van anderen, en hy wekt tevens kuria en de haren op, tot yver en ftandvastigheid, in de verdere betrachting van alle lievdeplichten. — De vermaning wordt, op eene vriendelyke en beweeglyke wijs, voorgefteld ; ik bid u , zegt de Apostel. Hy had , met Apostoliesch gezach , kunnen gebieden , maer hy verkoos den weg van verzoeken en bidden; dit vloeide niet alleen (<0 1 Joli. 2: 7. fi) Jol,> T2: 34- ™de '5: Epfcef. 5! «•' tïhe(T, 4» 9. 1 Petr. 4: 8. ijoh. 3: 2$. ende ut 11. XXV. DEEl. Bb  386 II. JOANNE S. voort, uit zijn zacht karakter , en lievderijke geaertheid, jnaer hy wist ook, dat zulk eene minzame manier van voorftel meerderen ingang, op het menschlyk gemoed, pleegt te hebben, dan bevelen. Het is derhalven, als of hy zeide: „ ik verzoek, op het „ vriendelykst, en met kracht van alle beweegredenen, welke gy zelve u genoeg kunt herinneren, dat wy ftandvastig en overvloedig zijn , in het betrachten van de ., Christelyke broeder lievde." — De Apostel had 'er byzondere redenen voor, om, op de betrachting der broederlyke lievde, zo ernftig en gemoedelyk aen te dringen. Dit vorderden de toenmalige tijdsömftandigheden, daer 'er hoogst verdervelyke dwaelgeesten waren opgeftaen, die beweerden, dat het Christendom, flechts in kennis en wetenfchap, maer niet in betrachting , gelegen ware. Daer te boven waren de Christenen yverig, in het betrachten der onderlinge lievdeplichten; dan zouden zy, op eikanderen, acht geven, en de een den anderen, tegen de verleiding, zoeken te bewaren. Dit verzoek was des te billyker, daer de Apostel, aen kuria, niets vreemds voorfchreev, maer flechts de volharding , in het gene zy bezig was, aenbeval. Daerom voegt hy 'er by: niet als u fchrijvende een nieuw gebod, maer het gene wy gehad hebben van den beginne. — Het gebod der lievde is geen nieuw gebod, maer de Christenen hadden het reeds gehad , en het was hun, door de Apostelen, ingefcherpt, van den beginne, van den eerften tijd, dat hun het Euangelie verkondigd was; (Verg. i Joh. II: 7. en III: 11.) — Deze aenmerking was recht gefchikt, om des Apostels verzoek te billyken, en kuria te herinneren, dat het gebod der lievde van eene altoosduurende verplichting ware , in welke betrachting zy geduurig moest toenemen. 6. (c) Ende dit is de liefde, hier in beftaet het wezen van de broederlyke lievde, en hier in zullen wy betonen, dat wy, in waerheid, lievde voor eikanderen hebben; dat wy wandelen nae fijne geboden, dat wy ons gedrag in-, (c) Joh. ij: io.  II. JOANNES. 327 inrichtten, naer die geboden, in welke de eeuwige Vader van onfen gezegenden Verlosfer, (Vergel. vs. 4.) de plichten der onderlinge lievdè allerduidelykst heeft voorgefchre* ven. (Vergel. r Joh. III: iö\) Hier in , met blijdfchap, werkzaem te zijn, en te voorderen, is de ware lievde. Dit is het gebodt, gelijck gylieden van den beginne, van den eerften tijd , dat u het Euangelie verkondigd is, gehoort hebt, dat gy in het felve foudet wandelen, en, in het betrachten der plichten van broederlyke lievde, met genoegen, werkzaem zijn. Langs dezen weg zult gy u onderfcheiden , van de verleidende dwaelgeesten , die de Christenen, van hun in begrippen verfchillende, verfmaden, het wezen van het Christendom, in eene gev/aende wetenfchap, ftellen, en beweeren , dat het opvolgen der vleefchelyke lusten den weg bane, tot de volmaektheid. 3, Vervolgens koomt de Apostel, tot het tweede deel van dezen Briev, om kuria te waerfchouwen en te wapenen, tegen deverleiding der toenmalige dwaelgeesten , ten einde niet alleen zy en haer huis, maer ook, langs dezen weg, de Gemeente in hare woonplaets, mogt beveiligd worden, voor die verdervelyke befmetting, vs. 7-11. A. Eerst fielt hy het gevaer van dezen bofen tijd voor, eri teekent de verleiders, voor welke kuria zich wachten moet, vs, 7. B. Wijders leidt hy daer uit zijne vermaning af, vs, 8-II. 7. (i) Want, en daerom moeten wy Christenen des te meer, in onderlinge lievde, ftandvastig en overvloedig wezen , daer zijn vele verleyders in de werelt gekomen, die niet en belijden dat Jefus Chriftus in het vleefch gekomen is. Defe is de verleyder ende de Antichrift Daer zijn -vele verleiders in de waereld gekomen. — Verleiders zijn, naer de kracht van het oorfprongelyk woord , de zulken, die iemand, van den rechten weg, tot eenen ge-, (O Matth. 24: 5, 24. » Petr. 2: 1. 1 Joh. 4» 1. XXV. DEEL. Bb 2  383 II. JOANNE S. vaerlyken dwaelweg , zoeken af te leiden. Hier worden dwaelgeesten bedoeld, die de menfchen, van den weg des geloovs en der ware godzaligheid, door bedrieglyke fchijnredenen , zochten af te brengen. — Er waren thans velen van deze verleiders in de waereld gekomen. Apostel petrus had'er tegen gewaerfchouwt, als tegen verleiders, die eerlang zouden voor den dag komen , en zich reeds, in het verborgene, begonden te vertonen. (Vergel. 2 Petr. II.) Thans waren zy in de waereld gekomen. Zy gingen niet meer bedektelyk te werk, maer zy lieten zich openlyk zien, en verfloutten zich, om hunne fchromelyke wanbegrippen onbewimpeld voort te planten, en zich eenen groten aenhang te maken. Zy belijdden niet, dat jesus christus in het vleesch geko± mm 'is. De Apostel bedoelt de Gnostieken, welke hy 1 Joh. II: 22. en IV: 1 - 3. Antichristen en valfche Propheten genaemt heeft. Deze verleiders lochenden , onder andere, dat jesus christus in het vleesch gekomen zy, dat Hy eene waeiachtige menfchelyke natuur had aengenomen ; beweerende, dat Hy flechts een fchijnbaer lichaem aengenomen, en de. bedrieglyke vertoning gemaekt had, van een mensch te zijn. Deze was, in de daed, eene zeer gevaerlyke en hoogït verdervelyke dwaling : want , indien de Verlosfer geen waerachtig mensch geweest is, dan heeft Hy ook onfe zonden niet in zijn lichaem kunnen dragen, op het hout, (Verg. 1 Petr. II: 24 ) noch de verzoening te weeg brengen. Daerom voegt 'er de Apostel by: deze is de verleider en de Antichrist. „ Godvruchtige kuria , (wil de Apostel zeggen) .'er zijn vele en veelerlei verleiders in de waeield gekomen, die ., thans'het hoofd onbefchaemd opfteken; maer deze, die ., lochenen, dat Gods Zoon eene waerachtige menfchelyke j, natuur heeft aengenomen, zijn by uitnemenheid gevaerlyk „ en verdervelyk: van dezen, vooral van den fnoden uit„ vinder dezer ongerijmde dwaling, mag ik zeggen, deze is „ de verleider en de Antichrist. Zy zijn heillofe verleiders, ja „ zy verdienen, in nadruk, den naem van Antichristen." Over den naem Antichrist, en de gepastheid van t euzel- ten,  II. JOANNES. 3ho ven, op de Gnostieken, vergelyke men onfe aenteekeningen, by i Joh. II: 11. en IV: 23.) — Ondertusfchen duidt deze benaming niet Hechts eenen byzonderen Perfoon aen, maer'een geheel gcnootfchap van gelykfoortige verleiders, die, wegens overëenftemming, in beftaen, gevoelens, en gedragingen, als één perfoon, worden aengemerkt. — Hy geevt, met recht, dezen naem, aen het genootfchap van eiie gevaerlyke verleiders, die de meest wezenlyke gronden van het Euangelie geheel ondermijnden , en tevens Gods genade veranderden in ontuchtigheid. — Deze is de Antichrist , dat is: „ zy alle die zulke ongerijmde begrippen be„ weeren, behoren, tot het genootfchap van den Antichrist, „ en maken te zamen den Antichrist uit." Maer hoe koomt nu dit voorftel, in het verband van zaken, te pasfe? — Onfe Overzetters hechten het, aen het vorige, door want, als of wy hier eene redengeving van het vorige hadden. Dan is het, als of de Apostel dus redeneerde : „ Ik vermaen u, uitmuntende kuria , in het betrachten der Christelyke lievde, ftandvastig en overvloedig te ,, zijn : want 'er openbaren zich vele hoogst verdervelyke „ dwaelgeesten, die de meest wezenlyke gronden der Euan„ gelie leer ondermijnen, en, met het hoogfte recht, het „ genootfchap van den Antichrist genaemd worden." Maer deze vertaling levert geen voegzaem verband op. Men zou het Griekfche woordeken, het welk de Onfen door want vertaelt hebben, door dewijl kunnen overzetten, en de woorden van vs. 7*, met het volgende, verbinden , wanneer de uitfpraek vs. 7''. eene tusfehenreden zal uitmaken , op deze wijs: dewijl 'er vele verleiders in de waereld gekomen zijn , die niet belijden , dat jesus christus in het vleesch gekomen is, {deze is de verleider en de Antichrist) zo ziet toe voor u zelven, dat wy niet verliezen enz. Dan de woorden van vs. 7. kunnen, zo wel eene redengeving , tot aendrang van de vorige vermaning vs. 6, ais eenen grondflag van het volgende vs. 8. behelfen; wanneer men namelyk het eerfte lid van vs. 7. wat algemener opvat, en het dan zo begrijpt, dat de Apostel vooral die verleiders bedoele, die den Christenen, in de beöeffening van lievdd XXV. dezl. Bh 3  3Po II. J O A N N E S. en godzaligheid, zouden kunnen nadeelig zijn; op deze wijs; „ Laten wy ons, uitmuntende kuriat toch vooral toeleg„ gen, op het bet;achten der plichten van broederlievde, om, in dit opzicht, Gods geboden te bewaren, Trou. „ wens 'er zijn vele en hoogst verdervelyke dwaelgeesten „ opgeftaen , die zich beyveren , om de beöeffening van „ lievde en godzaligheid den bodem in te flaen. Ik bedoel die verleiders, die niet belijden, dat jesus christus in „ het vleesch gekomen is, de Gnostieken namelyk, die zich ,, allerlei losbandigheid veroorloven, en Gods genade veran„ deren in ontuchtigheid." Doch het verband van zaken kan ook voegzaem zo begrepen worden, dat de Apostel de godvruchtige kuria en de haren, niet alleen tot de beöeffening van lievde, maer ook tot volharding■. in bet aenkleven aen de zuivere leer der waerheid , wil opwekken. — Ook was het volharden, in de betrachting der Christelyke lievde, een gepast behoedmiddel, om, tot gene dwalingen, verleid te worden. Dan zouden de Christenen op eikanderen acht geven, de een den anderen waerfchouwen en opwekken, en, zo verëenigd zijnde, tegen de verleiding, beftand zijn. De Apostel het gevaer hebbende voorgeftelt, vermaent kuria en de haren, om zich daer tegen te wapenen, VS. 8-ii. 4L. Door een nauwkeurig toezicht, en eene waekzame voorzichtigheid , vs. 8, o. tt, Deze zaek wordt voorgefteld, vs. 8a. fè. Aengedrougen , vs. 8l>, 9. a. Om dat kuria en de haren daer toe, ter lievde van jesus dienaren, verplicht waren, vs. 8b. I. Om dat zy, door deze zorgvuldigheid, een groot voordeel, en, by verzuim, een aenmerkelyk nadeel te wachten hadden , vs. g. S. Door alle nauwe gemeenfehap , met die dwaelgeesten, te vermijden, vs. io, n. a. De zaek wordt voorgefteld, vs. 10, en fi„ Aangedrongen, vs. ii. 8, Siet  II. J O A N N E S. 391 8. Siet toe voor ufelven, en wacht 'er u zorgvuldig voor, (Vergel, Mare. XII: 38-) dat wy niet en verliefen 't gene wy gearbeydt hebben , maer eenen vollen loon mogen ontfangen. kuria en hare kinders moesten toezien voor zich zelven, zich in acht nemen, en op hunne hoede zijn. — Hy beveelt hen derhalven eene waekzame voorzichtigheid, welke vooral nodig was , in dezen zeer gevaerlyken tijd van verleiding, Zy moesten nauwkeurig acht geven , op de gevaren, aen welke zy geduurig bloot ftonden, en een wakend oog houden, op. alle de woelingen der verleiders, om, door dezelve, niet verrast of verftrikt te worden. Ook moesten zy alle middelen by de hand nemen, om, door den Aroom, niet mede gefleept te worden, maer beftand te zijn, tegen alle verleiding. —r Byzonder moesten zy acht geven, op het gene zy, ter lievde van 's Heilands dienaren, verplicht wa< ren. Ziet tos is het, voor u zelven , en draegt zorg, dat wy , Ui en de overige Apostelen, niet verliezen het gene wy ge arbeidt hebben. Apostel joannes en zijne mede ambtgenoten hadden gearbeidt. Zy hadden , ter plaetfe , alwaer kuria woonachtig was, de zuivere Euangelie leer yverig gepredikt, en aldaer eene Gemeente geplant. Vooral hadden zy, langs dien weg, by deze vrouw en hare kinderen, gearbeidt, met dat gezegend gevolg, dat zy, tot het geloov in christus, bewogen waren. —- Dit werk der Euangelie dienaren wordt met het hoogfte recht, een arbeid genaemd, om dat 'er eene geduurige infpanning van ziels en lichaems krachten , naerftigheid in waken en bidden, en het overwinnen van allerlei tegenftand, toe verëischt werdt. De Apostel wenschte daerom, dat hy en zijne ambtgenoten, in de bediening van het Euangelie, niet verliezen mog' ten het gene zy gearbeidt hadden, en dat zulks , door de. waekzaemheid van kuria en de haren, mogt verhoed worden. —- De dienaers van het Euangelie verliezen het gene zy gearbeidt hebben, niet alleen wanneer hunne pogingen, by den grootften hoop , vruchteloos 2ijn , maer voornamelyk. wanneer zulken, by welken zy hoopten iets goeds te hebo XXV. deeï» Bh 4  S32 SI. JOANNES. ben uitgewerkt, wederom te rug keeren, in dewaeield, welker begeerlykheden zy fchenen ontvloden te hebben; of wanneer, de belijders der waerheid, van de zuivere leer des Euangeliums, afwijken, en zich, tot grove dwalingen, verleiden laten; of ook wanneer ware Christenen, door den ftroom der verleiding, wechgefkept, zich, aen de lieden der waereld, beginnen gelijk te ftellen. Eindelyk verliezen de dienaers van het Euangelie hes gene zy gea • maer diotrephes , die onder hen, de Christenen namelyk , die de gemelde Gemeente uitmaken, zoekt de eerfte te zijn, neemt ons, niet aen. Deze diotrephes. zocht, mier hen , de Christenen van cajus woonplaets, de eerfte te zijn. Hy was een trotsch en heerszuchtig man, die, hovende andere Opzieneren van die Gemeente, het bewind voeren wilde, en alles, naer zijn goeddunken, regelen Zelvs, zegt de Apostel, hy neemt ons niet aen: ,, dat is, hy heerscht niet alleen, over zijne „ mede Opzieners, maer hy heeft zelvs genen eerbied, , voor mijn Apostoliesch gezach; hy geevt geen acht, op „ mijne brieven en vermaningen; en hoe zeer ik de voorst heen gemelde rond reifende Euangelie dienaers, aen de ,, ganfche Gemeente, heb aenbevolen, weet evenwel dio„ trephes te weeg te brengen, dat mijn fchrijven genen den ,, minften invloed hebbe." xo, Daerom, indien ick kome, fo fal ick in gedachtenilfe brengen fijne wercken die hy doet, met boofe woorden fnaterende tegen ons: ende hier mede  III. JOANNES. 413 inede niet vergenoegt zijnde , fo eh ontfangt hy felve de broeders niet, ende verhindert de gene die 't willen [deen] , ende werptfe uyt de geraeynte. Indien ik kome. — Schoon de Apostel dezen Briev fchreev, in zijnen hogen ouderdom, was hy'nog gezond en fterk genoeg , om eene omreis te doen , en andere Gemeenten, buiten zijne gewone verblijvplaets, te gaen bezoeken. Immers hy was voornemens, in de woonplaets van gajus , té komen. — Dan zou hy het gedrag van diotremes maken , tot een onderwerp van behandeling. Het gedrag van dezen heerszuchtigen trotsaert wordt nader befchreven. — In het gemeen, fpreekt de Apostel, van de werken, welke hy deedt, dat is, alle handelingen, welke hy ondernam, en alle pogingen, welke hy in het werk Itelde, om heerfchappy te voeren, over de Gemeente, en den grijfen joannes te dwarsbomen. — De Apostel voegt 'er, meer byzonder by ; met bofe woorden, fnaterende tegen ons. Op eene kwaedaertige en hoogst beledigende wijs, fprak hy vaa joannes, zijn fchrijven, en zijne aenbevelingsbrieven. Het Griekfche woord, het welk de Onfen, door fnateren, vertalen , zegt zo veel, als beuzelingen en valschheden te fpreken. Hy bediende zich, van vuilaertigc en fmadelyke bewoorderingen, om den Apostel, door allerlei beufeiachtige en valfche uitlrrooifelen, by de Christenen, in minachting te brengen. Het bleev niet, by woorden, maer diotrephes verzette zich, ook met daden, tegen den Apostel. — Hier mede, (is het) niet vergenoegd zijnde, zo ontvangt, hy zelvs de broeders niet. Hy zelvs kantte zich aen, tegen de vermaning van joannes. Hy ontvong de broeders, de dienaers van het Euangelie, die rond reisden, om de leer van christus allerwegen, te verfpreiden, wanneer zy, in zijne woonplaets kwamen, niet in zijn huis; hy verleende hun gene huisvesting , hy gav hun genen onderfland, en bewees hen gene de minfte hulpvaerdigheid. — Dit was het nog niet al, zijn boosaertig tegenftreven ging zo verre, dat hy anderen verhinderde , om den reifenden Euangelie dienaren eenigen dienst te doen. Hy verhinderde de genen, die het wilden doen, door afrading , en misfchien door een heerszuchtig gebod, XXV. DEEL.  4t4 HL JOANNES. Zelvs wierp hy de zulken, die den rond reifende Euangelie dienaren eenige beleevd heden bewijzen wilde , uit de Gemeente , als of zy ergerlyke leden waren. (Vergel. Joh; IX: 3+) Welk ëéhë verregaendé kwaedaeitigheidi Welk een fchandelyk misbruik van zijn gezach ! Het een en ander konde en mogt de Apostel niet ongemerkt laten voorbygaen. Wanneer hy kwam, in de woonplaets van gajus , zou hy de •werken van diotrephes in gedachtenis brengen. De leden van die Gemeente fchijnen, voor het geweld van diotrephes, gevreest te hebben, zo dat zy zich, tegen hem, niet duryden verzetten ; maer joannes zou zich , wanneer hy kwam, van zijn Apostoliesch gezach bedienen, het gedrag van den geweldenaer , ter beöordeeling , brengen , zijne heerszucht tegen gaen , en hem zelvs, naer verdienflen, tuchtigen wanneer hy onverbeterlyk was. De reden dan , waerom de Apostel dezen Briev , aen gajus, in het byzonder, afzondt, was, om dat zijn fchrijv ven, aen de Gemeente, door de boosaertige tegenkanting van den heerszuchtigen diotrephes, gene gewenschte vrucht had voortgebracht. II. Geliefde Gajus, die "een gansch ander karakter bezit, dan die ondraeglyke Diotrephes, (a) en volgt het quaet niet na, maer onderfcheid u, van dien heerszuchtigen geweldenaer, en volg het goet naer, byzonder door, aen de rond reifende Leeraers, alle mogelyke hulp en lievdedienflen te bewijzen. Die goet doet en lievde uitoef. fent, is uyt Godt, een rechtgeaert Christen, een kind, en een naervolger van den lievderijken God; (Verg. i Joh. II: 16, 29. HL 1, 8.) maer die quaet doet, gene lievde bewijst, byzonder aen de Euangelie dienaren, en zelvs de uitbreiding van christus Koningrijk tegen werkt, en heeft Godt niet geilen, wat hy ook, van zijne verlichting, en weten fchap, moge voorwenden, en welk een gezach hy zich aenmatige , hy heeft God niet recht leeren kennen. (Vergel. 1 Joh. II: 3, 4. IV: 7, 8.) Betoon gy dan, dat gy God kent, en een naervolger van den lievdelijken God zijt. 2. Wij- O») Pf. 37» 27. Jef. 1: 16. 1 Petr. 3: n. (}) 1 Joh. 3: 6.  III. JOANNES. B. Wijders fpreekt de Apostel, van eenen demetrhjs , die allen lov en aenprijzing waerdig was, vs. iz. 12. Demetrio wort getuygenuTe gegeven van allen , ende van de waerheyt felve : ende wy getuygen oock, ende gy weet dat ons getuygeniiTe waerachtigh is. demetrius is ons onbekend. —— Zo veel mag men evenwel, uit het ganfche beloop van zaken, opmaken, dat hy één van de broederen geweest zy , die, voor den naem van den Verlosfer, waren uitgegaen; een van de Euangelie dienaren, die, met voorkennis en goedvinden van den Apostel, rond reisden, om, door hunne prediking, het Euangelie van christus, onder de Heidenen, uit te breiden. — Het fchijnt, dat hy zich eerlang, naer de plaets , alwaer gajus woonachtig was, begeven zoude, of 'er immers door trekken. De Apostel vondt het nodig, dezen demetrius , met een byzonder getuigenis, te verëeren; het zy om dat hy aen gajus onbekend was, of liever, om dat de Apostel voorzag, dat de heerszuchtige diotrephes zich byzonder tegen hem verzetten zoude. Deze demetrius althans mogt, met recht, worden aeugeprefen. — Hem werdt getuigenis gegeven, van allen; dat is, alle leden en Opzieners der Gemeenten, by welke hy bekend was, gaven hem een goed en voordeelig getuigenis, omtrent zijne verkleevdheid , aen de zuivere leer van het Euangelie, omtrent zijnen voorbeeldigen wandel, byzonder omtrent zijnen onvermoeiden yver , in het' uitbreiden van het Euangelie. Ja 'er werdt, aen demetrius, getuigenis gegeven, van de waerheid zelve. — Daer daden fpreken, zijn gene bewij'. zen nodig. Zo ging het ook , met dezen Euangelie dienaer. Het getuigenis, het welk hem , door allen , die hem kenden, gegeven werdt, was niet naer gunst, maer naer waerheid; en al zwegen de menfchen, dan nog zouden zijne daden zelvs, ten zijnen voordeele getuigt hebben. XXV. DEEL.  41Ö III. J O A N N E S. De Apostel voegde 'er zijn eigen getuigenis nog by: en wy getuigen ook, ten voordeéle van demetrius , en gy, gylieden, (in het meervouwig getal) gy, gajus- , en alle de leden der Gemeente, in uwe woonplaets, wetet, dat ons getuigenis waerachtig is ; gylieden zijt 'er van verzekerd, wat ook diotrephes lasteren en finalen mag, dat mijn getüigenis volkomen geloovwaerdjg zy. Hoe zeer dan diotrephes den Apostel tegen werkte, hy hieldt zich verzekerd, dat' gajus, en de overige leden'der Gemeente , zich naer zijne aenbeveling, rakende vooral den lovwaerdigen demetrius, gaerne gedragen zouden. IH. Het befluit van dezen Briev, vs. 13-T5, behelst Eene redengeving, waerom de Apostel niet uitvoeriger gefchreven had, vs. 13, 14. 3, Minzame groetenisfen , vs. 15. 13. (c) Ick hadde veel te fchrijven, byzonder rakende Diotrephes en zijne kwaedaertige tegenkanting, maer ick en wil u niet fchrijven met inckt ende penne, de gewone werktuigen, door welke afwezenden hunne gedachten , aen elkander , mededeelen. (Vergel. 2 Joh. 12.) 14 Maer ick hope eerlang eene reis te doen, om de Gemeenten te bezoeken, en u, langs dien weg, haeft te fien , ende wy fullen mont tot mont gemeenzaem fpreken, 15. Vrede en allerlei voorfpoed zy u. De leden der Gemeente, in deze ruime tegenwoordige verblijvplaets, die uwe byzondere vrienden zijn, groeten u, en wenfchen u, nevens my, alles goeds. Groet de vrienden, ,die in uwe woonplaets zijn , met name , hoofd voor hoofd; wensch hun allen, zonder uitzondering, van mijnen wege, den besten zegen. (O 2 Joh. vs. 12. EINDE VAN DEN DERDEN BRIEV VAN JOANNES.  D E ALGEMEENE ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JUDAS. XXV. DEEL» Dd   D E ALGEMEENÊ ZENDBRIEV VAN DEN APOSTEL JUDAS. I. Het opfchrivt vind:" wy vs. i, 2, Xl TUdas, een dienftknecht Jefu Chrifti, ende J Jacobi des jongeren broeder, fchrijvt dezen Briev, aen den geroepenen, die door Godt den Vader geheyligt zijn, ende [door] Jefum Chriftum bewaert : 2. Barmhertigheyt, ende vrede,' ende liefde zy |V} vermenigvuldigt. • Dit opfchrivt behelst twee hoofdzaken. Jt, Eene opgaev der perfonen , door en aen welke dtzi Briev gefchreven is , vs. i. en 34 De minzame lievdegroet, vs. 2. De Schrijver van dezen Briev noemt zich, judas, eenen dienstknecht van jesus christus , den broeder van jacobus. Wie is deze judas geweest ? de Heer herder denkt aeri iemand, die, met jacobus, den Schrijver van den Briev,, die, onder de zogenaemde Algemene Zendbrieven, de eerfte iij een'natuurlyke broeder van den Heiland zoude geweest zijl** XXV. beeu 9<* 2  4»o JUDAS. Dan deze gehele verönderftelling is, gelijk wy boven reeds gezien hebben, ten eenemael ongegrond. jacobus wordt de broeder van den Heiland genaemd, voor zo ver hy zijn Neev was, zijnde te zamen zusters kinders: maer judas, de Schrijver van dezen Briev, was een eigen, lyk gezegde en een volle broeder van dien jacobus , in onderscheiding van eenen anderen, de kleine of jongere bygenaemd. By ons, is 'er geen twijffel over, of de Schrijver van dezen Briev is judas de Apostel, bygenaemd thaddjeus en lebbeus , een zoon van alpheus , de broeder van jacobus den jongeren, joses en simon; (Vergel. Matth. X: 3. Luc VI: 16. Matth. XIII: 55.) Hy noemt zich judas den broeder van jacobus , om zich te onderfcheiden, van den grouw-zamen verrader, judas Iscarioth. (Vergel. Luc VI: 16. Hand. F: 13.) Hy was een broeder van jacobus den jongeren, gelijk ook van joses en simon; (Vergel. Matth. XIII: 55. Mare. VI: 5.) maer van den laetften fpreekt hy niet, om dat de eerfte, by de Christenen, meer bekend was. De doorluchtige grotius was van oordeel, dat een andere judas de Schrijver van dezen Briev geweest zy , namelyk judas, de vijftiende Bisfchop van Jerufalem , die, tot op de tijden van den Keizer hadrianus , geleevt heeft; onder anderen , om dat de Schrijver van dezen Briev zich , niet eenen Apostel noeme, maer Hechts eenen dienstknecht van jesus christus. Dan zou het byvoegfel de broeder van jacobus van eene latere hand zijn. — Dan wy hebben, in onfe inleiding, tot dezen Briev, met opzet, aengetoont, dat dit begrip niet alleeu ongegrond zy, maer ook ftrijdig, met de getuigenisfen der oudheid, en de eenftemmige lezing van alle de affchrivten; en de bedenking, dat judas zich flechts, eenen dienstknecht van jesus christus, noeme, is van geen gewicht altoos. Daer uit mag men, in het geheel, niet befluiten, dat hy geen Apostel geweest zy, daer paulus zich ook , op zóórtgelyk eene wijs, befchrijve. (Vergel. Phil. I: 1.) Hy was, by de Christenen, aen welken hy' fchreev, genoeg bekend, als een Apostel, en elk wist, in welken ain, hy een dienstknecht van den Verlosfer ware. De  j Ij D A S. 4»i r,e Briev hieldt, aen de geroepenen , die door God den \ w.vd m door Tesus christus bewaerd zijn. Vader, geroepen en genodigd, door het 1Zy ««iCh-jnj f c/ aej( de Godde)yke gunst, niet alIeen door ^S; Zr ook met eer.gelovig^ *" Cf fijt S Zommige affchrivten lezen, waereld, om hehg *Ueven. S ^ ^ ^ ^vto «^/^^ihet. 6.w«r*. jesus CHRISTÜU:' O^er Zien de hoogst verdervelyke dwalingen, —1^ zy jESus christus, ™ Schreven wordt, biedigden, als Hy, m het E»^' d waer waren Maer welke Christenen worden hier becioe! . ..,,,„, uit vergelyking van vs. 17, 18, met zy woon,; ht g? v b g dezdvde 2 Petr. III: 1, mogenwy ^ Briey tenen geweest zijn, aen welken petr J _ gefchreven heeft; f^^^^é^p?^. h«« genoten, verftrooid m.Pontus 0*ö« Cpp' Voorburgemeestelyk Afia , en Bithynièn , v,v g T- t ï — Men zie wijders onfe inleiding. "Ïen Apostolifchen wensch vinden »Y * * heii, onvrede, en Hevde zy u £ _ Door ^ Z den Heiligen Geest bedoeld te worden we ken^ de e Christenen nodig hadden, om, volgens £ 1, JewaeK, t worden by, en ftandvastig te zjn, m het geloov zuivere leer van het Euangelie m jt^J» 1 lingen der Verleideren. - Vmtebakent • ^ fpreektrant der Hebreeuwen ^ 6 kan men ver- naer lichaem en naer geest. — Door a eezef,ende XXV- DEEU Dd 3  422 JUDAS. en zedenverwoestende Jeerftellingen der Gnostieken, ffl»t opzet te keer gaet, en Apostel judas, in dezen Briev, die zelvae dwaelgeesten op het oog heeft; zouden wy voor het mest denken, dat d, onderlinge lievde, vooral Jegens de broederen, bedoeld worde. De Apostel wenscht, dat het een en ander bun mogt mmenigvuldig* worden. — Zy, immers de beste onder hen bezaten reeds deze voorrechten en hoedanigheden ; maer vermits zy dezelve, uit hoofde van het gebrek, het welk nog in hun was, geduurig en by vermeerdering nodig hadden, bidt de Apostel hun eenen fteeds toenemenden voortgang toe. II. Het lichaem van den Briev zelvs vinden wy vs. 3-23 *>. Vooraf geevt de Apostel het oogmerk val dit zijn fchrijven op , vs. 3 , 4. A. Het oogmerk, het welk hy bedoelde, vs. 3 en B. De aenleiding, welke hem daer toe bewogen had, vs. 4, t, 3; .Ge,iefde» alf° alle neerffigheyt doe om « te fchrijven van de gemeyne faligneyl, f0 hebbe at nootfake gehadt aen u te fchnjven ende W te vermanen dat gy ftrijdt voor het gèloove, dar. eenmael den heyligen overgelevcrt is. Alzo ikalle naerjligheid doe, om u te fchrijven van de ge, mene zaligheid. 6 De gemene zaligheid zegt zo veel, als de zaligheid, die gemeen is, aen alle ware Christenen, beide uit Joden en Heidenen. In het voorbygaen, geevt de Apostél derhalven te kennen, dat nu alle onderfcheid van volk was wechgenomen, zo dat t?' S't EuangeIie ge,ovig aennamen> hec *f Jod«. het zy Heidenen van oorfprong, gemeenfchappelyk deel hadden , aen dezelvde zaligheid, m dien zelvden zin, fpreekt wulus ook van het gemene geloov Tit I- 3 Van deze gemene zaligheid, wilde jüdas de Apostel, aen de Christenen u,t de Jodengenoten , fchrijven. Over deze « 7v is het hoofd onderwerp , over het der dwaelgeesten van dien tijd, gewapend worden. ^leTL deedt * * -rfjf* - behoudt men d. vertaling, dan wil de Apostel dit zeggen: „ * beyver my g Z ig, en neem daer toe alle gelegenheden waer om " f over de aengelegene zaek der gemene zaligherd, fchnvu, overueaeug g zom< telvk te onderhouden. Up aezen gruu«, ,....> migen uit dit gezegde, willen opmaken, dat judas de Aposmeer Brieven/by onderfcheidene gelegenheden aen deze Christenen, gefchreven hebbe welke om d zy lt , tot een altoosduurend gebruik der Kerke , gefchikt wïen zouden zijn verloren geraekt. - In de verouderft h g' ze e , vinden wy niets verwerpelyks, maer evenwe zv is onfes bedunkens, ten eenemael ongegrond De Ipostel heef? bepaeldelyk het fchrijven van dezen zelvden BrDe ^"zalluidelyker worden , wanneer wy deze £ fpraek, befchouwen, zo als zy za.enhangt met de volgende- „ heh ik noodzaek gehad, aen u te fchrijven. - Wy vertalen het liever: „ raijn werk makende■ my daer toe ze tende om u te fchrijven, over de zaligheid, welke, aen " airChritenen . beide uit Joden en Heidenen, gemeen " Z t noodde gehad, heb ik eene byzondere reden " gehad, welke my noodzaekte, aen u te fchrijven vermag l lende (gelijk 'er eigenlyk ftaet) dat is, namelyk om u te " StÏW^^^e Apostel had zich gezet, enDz n^erk gLaekl om dezen Christenen over de gemene zaligheid, maer meer byzonder had hy zich uit aenmerking van de hoogst gevaerlyke woe hngen„ eenmalige verleiders , genood.aekt gevonden, hen bepaeldelyk X*V. DEEL» Ud 4  424 JUDAS. te fchrijven, over hunne verplichting, om te flrijden voor het geloov enz. — De reden van deze noodzaek wordt vs. 4. opgegeven. ^ Het oogmerk derhalven van den Apostel, in dezen Briev was m het gemeen, om de Christenen, over de hoop der gelovigen op de eeuwige zaligheid, fchrivtelyk te onderhouden, maer meer byzonder, om hen, tot ftandvastigheid in het geloov, aen de zuivere leer van het Euangelie, onder alle de verleidingen der hoogst verdervelyke dwaelgeesten, emftig op te wekken. Bepaeldelyk wilde hy hen vermanen, dat zy flrijden zou. den Voor net geloov, het welk tinmael don Heiligen is overgeleverd. 6 Het geloov beteekent hier zekerlyk de leer van het geloov, de leer van het zuiver Euangelie, welke het voorwerp van het geloov is. (Vergel. Hand. VI: 7. Gal. I- 23 1 Tim IV: 1. en vele andere plaetfen.) De Heiligm zijn de' Christenen, die zich, door hunne belijdenis van het geloov aen het Euangelie, van de godlofe waereld, hadden afgezonderd, en van welken 'er velen, door de genade van den Hedigen Geest, inwendig geheiligd waren. — Aen deze He.hgen , was de leer des geloovs overgeleverd , door de Apostelen namelyk, voor zo verre zy daer in grondig onderwezen waren. Het Griekfche woord , door overleveren vertaeld wordt meermalen genomen, fc den zin Wonderwezen. (Vergel. Mare. VII: 13. 1 Cor. XI: 23. XV- 3 ) Maer wat beduidt hier het woordeken eenmael? het zegt zo veel als voor eens en altoos. Het geevt derhalven de onveranderlykheid der Euangelie leer te kennen. Hst geloov was den Christenen, èènmael overgeleverd, dat is, zy waren in de leer van het Euangelie, voor eens en altoos onderwezen; die leer bleev onveranderiyk dezelve, en daerom moesten zy die leer zuiver en ongefchonden bewaren. Het hoofdoogmerk van den Apostel was, om deze Christenen te vermanen, dat zy voor het geloov, voor de onveranderlyke en zuivere geloovsleer , flrijden zouden. — Het GneKfche woord beteekent eenen dapperen en aenhoudenden ftrrjd, waer by men het niet opgeevt, maer geduurig nieu-  JUDAS; 425 nieuwe pogingen doet, om de overhand te behouden. Zekerlyk wordt 'er een flrijden bedoeld, met geestelyke wapenen De Christenen moesten alles, wat in hun vermogen was onvermoeid aenwenden, om de leer des geloovs zuiver'te bewaren, om dezelve te verdedigen, tegen alle aenvallen der verleideren, en om zich te beveiligen tegen hunne drogredenen. Dit alles mogt eigeniiertig een Jlrijden ge naemd worden, om dat 'er veel moeite en ftandvastigheid toe verëischt werdt, en om dat de Christenen zich even daer door blootftelden, aen den fmaed en de verachting van de toenmalige dwaelgeesten, die zich zo zeer beroemden, op hunne verlichting, en verhevene kundigheden. Eindelyk verdient de aenfpraek van Gelievden nog onfe opmerking. De Apostel ftelde zijne vermaning , op eene zeer minzame wijs voor, ten betcoge, dat dezelve voortkwam, uit een lievderijk hart, het welk niets anders bedoelde dan de bevoordering van hunne meest wezenlyke belangen. Hy had hen, als een Apostel, met gezach, kunnen gebieden; maer hy wilde hen liever, oP eene zachte wijs, vermanen, gelijk een Vader zijne gelievde k.nderen doet. , De aenleiding, welke den Apostel bewogen, en de om- Handigheid, welke hem genoodzaekt had, tot het febnjven van dezen Briev, en byzonder tot het doen van de gemelde vermaning, wordt vs. 4- na^r aengewezen. , (a) Want. (of Immers) daer zijn fommige menfchen ingefbpen, (b) die eertijts tot dit felve oordeel te vooren opgefchreven zijn , godUoofe , die de genade onfes Godts veranderen m ontuchugheyt, ende den eenigen Heerfcher Godt ende onfen Heere Tefum Chriftum verloochenen. Er mren sommige menfchen ingejlopen, die eertijds, tot dit zelvde oordeel, te voren opgefchreven zijn, godlofen. Wy zouden het woord zomnigen liever betrekkelyk maken tot godlofen, en het overige, als eene tusfeheureden, befchouwen, op deze wijs: immers'er zijn ingejlopen zommige god- O) * Petr. v. I- (&) 1 Petr- »'«• 2 *etu 21 3' XXV. DEEL. Di 5  4*6 J U D A S. hjen, menfchen, die eertijds, tot dit zelvde oordeel, te voren, oi gefchreven zijn. Zommige godlofen, lieden, die, wat zy voorwenden mogten, van wegens hunne zeden verwoestende beginfelen, en losbandige levenswijs, roet het hoogfte recht, godlofen mog. ten genaemd worden, waren ingeflopen, in de Gemeente der Christenen namelyk. Zy hadden zich, op eene heimelyke en listige wijs, onder de Christenen, gemengt, om, onder de bedrieglyke vertoning van Christenen te zijn, de eenvouwigen des te beter te verleiden, en hunne allerfchandelykfte grondbeginfelen allerwegen te verfpreiden. Zy waren menfchen, die eertijds, tot dit zelvde oordeel, te voren opgefchreven zijn Het oordeel zegt hier zo veel als de ftraf, tot welke iemand veroordeeld wordt. ( Verg. Rom. •II: 2, 13. 1 Petr. IV: 17.) De Apostel fpreekt van het zelvde oordeel, of van dezelvde ftraf, en daer toe waren deze menfchen eertijds te voren opgefchreven. — Het woord, te voren opgefchreven vertaeld, heeft tweederlei beteekenis,' het zegt niet alleen het gene te voren of voorheen gefchreven is, gelijk Rom. XV: 4. Eph. III: 3. maer ook het gene openlyk befchreven, en duidelyk afgeteekend is, gelijk Gal. III: r De eerfte beteekenis kan hier zekerlyk niet te pasfe komen, naerdien als dan het woord eertijds geheel overtollig wezen zoude , en 'er tweemalen het zelvde zou gezegd worden, Wy moeten het daerom, in de tweede beteekenis, nemen, zo dat de zin zy: „'menfchen, die reeds eertijds duidelyk be'. „fchreven en afgeteekend zijn, als zulken, die het zelvde „ oordeel, of dezelvde ftraf, ondergaen zullen." Maer welk een oordeel bedoelt de Apostel? dat zelvde oordeel, tol welke die godlofe menfchen, van welke hy vervolgens fpreken zal, verwezen zijn, de murmurerende Israëliërs vs. 5, de grouwzame inwoners van Sodom , en de nabuurige fteden vs. 7, als mede de afvallige Engelen vs. 6. Maer wanneer waren die godlofe lieden , welke judas bedoeld, als de zodanigen te voren befchreven en allerduidelykst afgeteekend ? Hy zelvs zegt eertijds. — Apostel petrus bedoelt dezelvde lieden, en zegt, dat het oordeel over hen, van overlang, niet ledig is, 2-Petr. II: 13. Onfts. er-.  JUDAS. 4*7 «rlcbtens heeft judas het oog, op de voorbeelden van godlofe menfchen, die, tot een fchromelyk oordeel, rechtvaerdig verwezen zijn, welke hy vervolgens zal opgeven. Door deze voorbeelden, waren die godlofe menfchen, welke hy bedoelt, te voren opgefchreven, en afgeteekend, als zulken , die een zoortgelyk oordeel ondergaen zouden. Voor het overige, kan het niet in bedenking komen, of judas bedoelt die zelvde godlofen, van welke petrus gefproken heeft, 2 Petr. II, en hy had den tweeden Briev van petrus gelefen. Beide de 'Apostelen geven dezelvde befchrijving van die godlofen, en gebruiken dikwijls dezelvde woorden. — judas heeft, even als petrus, het oog, op de Gnostieken; alleenlyk met dit onderfcheid, dat da laetstgemelde hunne toekoomst voorfpelt; (Vergel. 2 Petr. II: 1.) maer de eerfte fpreekt van hen, als van verleiders, die reed» werkelyk waren opgeftaen. Wy mogen 'er uit befluiten , dat deze Briev , na den tweeden van petrus , gefchreven zy. judas waerfchouwt de Christenen, uit de Jodengenoten, die, in de landfchappen van klein Afia, verfpreid waren, nog eens, tegen die verleiders, om dat zy, in zijnen tijd, hunne fchromelyke dwalingen werkelyk begonden te verfpreiden, ten einde zy, op de voorzeggingen en waerfchouwingen van zijnen ambtgenoot petrus, die nu reeds in de vreugde van zijnen Heer was, des te meer acht zouden geven. Ondertusfchen zegt judas, dat 'er zommige godlofen heimelyk, onder de Christenen, waren ingeflopen. — De verleiders maekten nog geen groot getal uit; het waren maer zommigen, en zy verfpreidden hunne dwalingen nog bedek, telyk. Naderhand nam die verdervelyke aenhang mèrkelyk toe, en de verleiders begonden het hoofd onbefchaemd op te fteken, zo dat Apostel joannes, die veel langer, dan de andere Apostelen, geleevt heeft, fchrijven kon : 'er zijn reeds vele valfche Propheten in de waereld uitgegaen. (Vergel. 1 Joh. IV: i.) Deze godlofen worden nader afgeteekend, vs. 4'', als die de. genade onfes Gods veranderden in ontuchtigheid, en den ee-. nigen Heerfcher God en tvfen Heer jesus christus v.erloclien. aXV, deel.  4*8 JUDAS. ■den. —■ De Apostel befchrijvt deze verleiders, niet zo zeer van hunne ongerijmde leerbegrippen, als wel van hunne ze. den verwoestende beginfelen , en hun grouwzaem levensgedrag, het welk, uit hunne heillofe gevoelens, voortvloeide. Zy veranderden de genade van onfen God in ontuchtigheid. — De genade van onfen God zegt zo veel, als de leer , betreffende de genade, welke God ons bewijzen wil, de leer van het Euangelie der verzoening. Immers het Euangelie, het welk de genade van onfen God bekend maekt, en aenbiedt, Wordt daer van daen meermalen de genade zelve geaoemd. (Vergel. 2 Cor. VI: 1. Tit. II: n.) — Het woord, door ontuchtigheid, vertaeld, beteekent allerlei dartelheid en losbandigheid, byzonder vuile wellust en onkuisheid. — Nu veranderden deze godlofen de genade van onfen God, in ontuchtigheid, dat is, zy verdraeiden de leer van het Euangelie, welke niets anders, dan heiligheid ademt, om dezelve, tot hunne zedenverwoestende en ontuchtige leerflellingen , dienstbaer te maken; zy fielden de leer van het Euangelie, iu zulk eene averrechtfche gedaente, voor, als of zy vryheiden voedfel gav, tot allerlei losbandigheid. Te weten de Gnostieken leerden , dat de ftof de bron ware van het zedelyk bederv, daer uit leidden zy af, dat een losbandig leven , en het opvolgen der vleefchelyke lusten, als door welke het ftoffelyk lichaem verzwakt werdt, het meest gefchikte middel ware, en den rechten weg baende, om de ziel te zuiveren en te volmaken. Zelvs verlochenden zy den eenigen Heerfcher God, en onfen Heer jesus christus. — Er is, die deze uitfpraek, alleen en geheel, tot den Verlosfer, betrekkelyk maken, op deze wijs: zy verlochenen jesus christus, den eenigen Heerfcher, enfen God en Heer. Volgens deze opvatting zou christus hier uitdrukkelyk god genaemd worden , en dan vergelykt men deze plaets, met 2 Petr. II: r, alwaer van de valfche Propheten gezegd wordt, dat zy den Heer, die hen gekocht had, verlochenden, voor zo ver de hoofden der Gnostieken, die voorheen, door christus zelven, tot zijne dienaers waren aengefteld, om zijn Koningrijk, door de prediking van het Euangelie, uit te breiden, en Hem, als hunnen gebiedenden Heer,  JUDAS. 420 Heer, hadden moeien erkennen, Hem in de daed verlochenden ,' door het listig verfpreiden van hoogst verdervelyke wanbegrippen, welke, met de hoge waerdigheid van zijnen Goddelyken Perfoon, en met de leer van zijn Euangelie, regelrecht ftrijdig waren. — Dan, daer de leer van christus eeuwige Godheid, in andere Bijbelplaetfen, allerduidelykst en ontegenzeggelyk geleerd wordt, hebben wy dit bewijs, het welk, op eene willekeurige woordenfchikking, gegrondvest is, en bezwaerlyk, tegen uitzonderingen, zoude kunnen gehandhaevd worden, niet zo zeer nodig. Ook doet de vergelyking der aengehaelde plaets van petrus minder af, om datÖde nadere befchrijving van den Heer, die de valfche Propheten, gekocht had, ons duidelyk wijst, naer den gezegenden jesus, den heer zijner Kerke, die zijne dienaren uitzendt. Wy voor ons, vinden daerom gene voldoende redenen, om onfe overzetting te verlaten. De verleiders, door onfen Apostel .bedoeld, de Gnostieken namelyk, verlochenden den eenigen Heerfcher God, en onfen Heer jesus christus. God is hier dan God de Vader. Deze is de eenige Heerfcher. — Het Griekfche woord , hier door Heerfcher, en 2 Petr. II: ï. door Heer vertaeld, is van eenen byzonderen nadruk, en beteekent zulken Heer, die, over anderen, heerscht, met eene onbepaelde macht; byzonder wordt het gebruikt van zulke Meesters, die een onbepaeld gezach hebben, over hunne lijvëigene bedienden, welke zy, met geld, gekocht hebben. (Vergel. i Tim. VI: t. 2 Tim. II: 21. Tit. II: 9. 1 Petr. II: 18.) Nu is God de Vader, in den allerëigenhykften zin, de eenige Heerfcher, die, met een- onbepaeld gezach, het gebied voert, over het gansch Geheelal. — Maer dezen eenigen Heerfcher God verlochenden de Gnostieken, op de allerfchandelykfte wijs, door te beweereh, dat de opperfte God, in het allerhelderst Licht, het welk zy de Volheid noemden, zorgeloos wonen zoude, zonder! zich met iets te bemoeie'n, en dat de waereld gefchapeft.zy én beftuurd worde, door een wezen van legeren rang, welken zy den demiourgos noemden, zijnde Hechts een uitvloeifel uit de Godheid. XXV. DEEfc.  43« J U D A s; Tevens venochenden zy onfen Heer jesus christus, door te ontkennen, dat Jesus de christus, en dat Hy onfe Heer zy: -r. zy ontkenden, dat jesus de christus zy, beweerende dat jesus flechts een bloot mensch zy, dat christus zijnde dat iEon, het welk zy het Woord en het Leven noem' den, zijnde de boven menfchelyke natuur van den Verlosfer zich, met den mensch jesus, verèenigt had, toen Hy in dé Jordaen gedoopt werdt; maer dat christus den mensch jesus wederom verlaten had, toen Hy Jijden moest. (Vergel Joh II: 22, 23. V: 5, 6.) — De Verlosfer is onfe Heer die' als verhoogde Middelaer, een onbepaeld bewind voert' over alle dingen, blijkens de duidelyke leer van het Euangelie Maer ook deze aengelegene waerheid ontkenden de Gnostie'. ken, door te beweeren, dat jesus, toen Hy lijden moest door christus verlaten, en een bloot mensch gebleven zy Nu kan iemand, die flechts een bloot mensch wezen zoude' onfe heer en de Koning der waereld niet zijn. 3, Aen dit oogmerk nu voldoet de Apostel, in zijn fchrijven, vs. 5-23. D<»>r de Christenen, tegen de gemelde verleiders, ernflig te waerfchouwen, vs. S-i6. Ten dien einde A. Geevt hy eerst eene teekening van het geduchte oordeel, het welk die dwaelgeesten ontwijffelbaer u wachten hadden , vst 5- n, ft. Hy noemt drie zeer merkwaerdige voorbeelden van geftrenge ftraf 0effeningen op, welke de rechtvaerdige God voormaels gegeven had , vs. 5. 7. a. Over de wederfpannige Israëlleren, in de wees* tijne, vs. 5. b. Over de gevallene Engelen, vs. 6. r. Over de grouwzame inwoners van Sodom , eH de nabuurige fteden, vs. 7. % Uit deze voorbeelden, betoogt hy, by wijs van toe* pasfmg,dat ook deze verleiders Gods geduchte oordee* ' len niet ontvlieden zouden, vs., 8-11. 5. Maer ick wil u evenwel indachtigh maken, als dia  JUDAS, 431 die gy dit eenmael weet, dat de Heere het volck uyt Egyptenlant verloft hebbende, (c) wederom de gene die niet en geloofden verdorven heeft. Vs. 4. had de Apostel gezegt, dat de hier bedoelde verleiders , tot het zelvde oordeel, eertijds te voren opgefchreven zijn, voor zo ver zy namelyk, door zeer merkwaerdige voorbeelden van godlofen, die, tot een fchromelyk oordeel, rechtvaerdig verwezen waren, als zulken, die een zoortge» lyk oordeel verdient hadden , en ontwijffelbaer ondergaen zouden, duidelyk waren afgeteekend. — Deze merkwaerdige voorbeelden van geduchte ftrafóeffening waren, den Christenen , uit de Jodengenoten, genoegzaem bekend ; evenwel oordeelde de Apostel het nodig hun dezelve, by deze gelegenheid, te herinneren. Matr, zegt hy, ik wil u evenwel indachtig maken, als dis gy dit eenmael weet, dat enz. Zy wisten dit, het gene de Apostel namelyk, omtrent de voorbeelden van Gods geduchte ftrafóeffening, reeds in het gemeen gezegt had , cn vervolgens meer byzonder zoude voordragen; zy wisten dit eenmael, dat is voor eens en alloos; (Vergel. v«. 3.) zy wisten het, met eene volkomene overtuiging. — livcnv/el vondt de Apostel goed, hun het zelve indachtig tc maken. — Trouwens het gebeurt maer al te diiwijls, dat de menfchen zich zulke dingen, welke zy zeer wel weeten, ofet te binnen brengen, qp zulken tijd, wanneer zy het meest nodig hadden , daer aen te denken, en 'er wezenlyk nut , voor zich zelven , uittrekken konden. Thans was het, voor deze Christenen, byzonder nodig, dat zy zich de gemelde ftraföeffeningen herinnerden, om daer uit het onbetwistbaer befluit op te maken, dat-de godlofen, tegen welker verleiding de Apostel hen waerfchouwt, een allerfchromelykst oordeel te duchten hadden. Het eerfte voorbeeld is dat der wederfpannige Israëlleren,' in de woestijne, vs. 5b. De Apostel maekte dezen Chris, tenen indachtig, dat de heee, het volk uit Egyptenland ver- Ce) Numer. X41 «9. ende 26: 64, 6g. Pf. 196; s6. 1 Cor. 10: 5, Hebr. n 17. XXV.  43» J u P A s- lost hebbende, wederom de genen, die niet geloovden, verdorven heeft. Hy herinnert twee zeer merkwaerdige gebeurtenisfen , dat de heer het volk , van Israël namelyk , uit Egyptenland, verlost hebbe, en dat Hy daer na wederom de genen , die niet geloovden, verdorven hebbe. — De eerfte mogen wy, als genoeg bekend, verönderftellen, en zullen ons daerom maer kortelyk, by de andere, bepalen. De genen, die niet geloovden, zijn zulken onder de Israël' Iers, die, op God, zijne belovten, en machtige voorzorg, niet vertrouwden, maer murmureerden, en, tegen Gods bevel , wederfpannig waren. Deze heeft de heer verdorven, en , op eene geduchte wijs , doen omkomen, Byzonder heeft de Apostel het oog, op het gros der Israëlleren, die, uit Egyptenland, verlost zijnde, bevel kregen, om het beloovde Kanaan in bezit te nemen, maer, op de tijding der verfpieders, verfaegd werden; zo dat zy, aen Gods alles vermogenden byftand, waer van zy zo vele verbafende proeven gezien hadden, door ongeloov wantrouwende, den optocht weigerden. Toen heeft de heer hun zijn rechtvaerdig ongenoegen, op de meest geduchte wijs, doen ondervinden, zweerende, in zijnen toorn, dat zy, veertig jaren lang, in de woestijne, zouden rondfwerven, tot dat alle volwasfene mannen, van 20 jaren oud en daerënboven, zou> den geftorven zijn , uitgezonderd alleen josua en cale3; (Vergel. Num. XIV) Uit kracht van deze bedreiging, zijn alle de Israëliërs van mannelyke jaren, die uit Egyptenland verlost waren, in de woestijne verdorven en verdelgd , behalven alleenlyk josua en caleb. — Zelvs zijn 'er zeer velen nog daer te boven, door buitengewone ftraföeffeningen , jammerlyk verdorven. Zommigen zijn omgekomen, door het zwaerd der Amalekieten; (Vergel. Num. XIV: 44, 45.) anderen zijn , door de aerde, ingezwolgen, of, met vuur uit den hemel, verteerd; Num. XVI: 5; anderen zijn, door vuurige flangen, dodelyk gewond, Num. XXI; anderen zijn, door pestilentie, vernield , Num. XXV; • nog anderen zijn, door hunne gulzigheid, omgekomen, ftervende, met het vleesch in den mond; (Vergel. Pf. LXXVUI: 30.) <5-  ) U D A 'S. 433 é. (tf) Ende de Eiigelen die haer beginfel nies bewaert en hebben, maer haer eygen woonltede verlaten hebben , (e) heeft hy tot het oordeel des grooten daegs met eeuwige banden onder de duyïterniiTe bewaert. Dit zelvde voorbeeld van Gods geduchte ftrafóeffening vinden wy reeds , by tetrus , aengehaeld, 2 Petr. II: 4; maer, ter dezer plaets, worden eenige byzonderheden nader uitgebreid. petrus fpreekt, in het gemeen van Engelen, die gezondigt hebben; maer onfe Apostel geevt een eenigszins uitvoeriger bericht, omtrent den afval van deze boosaertige en rampzalige wezens , welke doorgaer.s duivelen genaemd worden i zeggende, de Engelen, die hun beginfel niet bewaert; maer hunne eigene woonftede verlaten hebben. Zy hebben hun beginfel niet bewaert. — Door dit beginfel, verftaet men doorgaens hunne oorfprongelyke geaertheid en hoedanigheden, met welke zy gefchapen zijn. — Maer wy ontmoeten dezelvde fpreekwijs, by de LXX, 1 Kron. XXV: 10, alwaer zy gebruikt wordt, van lieden, die hunne voorrechten waerdeeren en handhaven. Nu hebben de afgevallene Engelen hun beginfel niet bewaert, hunne voorrechten niet gewaerdeert en gehandhaevt; voor zo ver zy namelyk, met hunnen ftand, en de voorrechten, met welke zy, boven de menfchen, verwaerdigd waren, niet te vrede zijnde, naer hogere dingen, welke, voor hunnen rang, niet gefchikt waren , geftaen hebben. Wy leeren 'er uit, dat trotschheid en heerschzucht het eerfte beginfel van den afval der duivelen geweest zy. In plaets van hun beginfel te bewaren, hunne voorrecht ten te waerdeeren, en, met hunnen ftand, vergenoegd te zijn, hebben zy hunne eigene woonftede verlaten. De hemel was hunne oorfprongelyke woonftede ; en deze hebben zy' moeten verlaten, naerdien zy, uit den hemel, verftoten zijn; Maer dit verlaten van hunne eigene woonftede was de ftraf van hunnen afval, en in zo ver zijn zy, in de hel, geworpen.- (*aeri\vi zijn in den afgrond, als gevangene misdadigers, op-  JUDAS. 435 gefloten, om hun eindelyk ftrafvonnis, in den groten dag, te ondergaen. Evenwel zijn zy niet zo, in den afgrond, opgefloten, dat zy'er nimmermeer uitkomen; het tegendeel weten wy, tilt duidelyke Bijbelplaetfen; maer de afgrond is hunne gewone verblijvplaets, uit welke zy zich, zonder de Goddelyke toelating, niet begeven kunnen. — Zy worden bewaerd, met eeuwige handen. Eeuwige handen zijn onverbreekbare banden , welke de duivelen , met al hun vermogen , niet kunnen losmaken. Apostel petrus fpreekt, van ketenen der duisternis, dat is, de duisternis, welke, aen deze rampzalige wezens, tot ketenen verftrekt Deze eeuwige banden wijfe» ons derhalven, naer het rampzalige van den toeftand der afgevallene Engelen , naer het onherroepelyke van het vonnis, het welk over hen zal uitgeöeffend worden, en naer de beperking van hunne boosaertige pogingen. 7- (ƒ) Gelijck ook de grouwzame inwoneren van Sodoma ende Gomorra, ende de fteden rontom de felve gelegen, Adama en Zeboim, die op gelijcke wijfe als defe gehoereert hebben, ende ander vleefch zijn nagegaen, tot een exempel voorgeftelt zijn , dragende de ftraffe des eeuwigen vyers. Dit geduchte voorbeeld , der Goddelyke ftrafóeffening, hebben wy reeds ontmoet 2 Petr. II; 6-8, alwaer het omftandiger wordt voorgedragen. Het misdrijv van deze lieden noemt petrus den ontuchtigen wandel van grouwelyke menfchen, van wegens de beestachtige en onnatuurlyke wellust, in welke zy zich verliepen. Onfe Apostel zegt, dat zy, ep gelyke wijs, als deze, gehoereert hebben en ander vleesch zijn nagegaen. De inwoners van Sodoma, en de nabuurige fteden, hebben gehoereert,zich verlopende in wellust en onkuisheid, door overfpel en hoerery, op gelyke wijs, als deze, de verleiders namelyk, welke onfe Apostel bedoelde. — Te weten de Gnostieken leerden, dat de ftof de bron ware van alle bederv, Cf) Genef. 19! 94. Deuter. 291 23. Tef. 13: 19. jerrm. joj 40. Ezech. 16: 49. Hof. ut 3. Araos 41 u. Luc. 17: 29. 2i'ar, »; 0. XXV. deeu Ee s  436 J U D A S. dat het opvolgen der vleefchelyke begeerlykheden een uil werkfel ware van de gefteldheid hunner lichamen, dat eene losbandige en ontuchtige levenswijs het gefchikte middel ware, om het lichaem te verzwakken, en even daer door den weg baende, om de ziel te zuiveren en te volmaken. Zulke zedenverwoestende beginfelen maekten, dat zy zich, aen de wellusten , breideloos overgaven. — De inwoners van Sodoma, en de nabuurige fteden, hebben nog daer te boven ander vleesch nagegaen, door het plegen van onnatuur]yke en meer dan beestachtige ontucht; mannen zich, met mannen, en vrouwen zich, met vrouwen , vermengende. (Vergel. Rom. I: 24, 26, 27.) Om dit" grouwzaem wangedrag, zijn deze ontuchtige lieden , tot een exempel voorgefteld, dragende de ftraf des eeuwigen vuurs. — Zy zijn , tot een exempel, voorgefteld, voor zo ver zy, als een voorbeeld ter waerfchouwing, aen de volgende eeuwen, zijn ten toon gefteld, en voor zo ver hunne fteden, op eene gansch buitengewone wijs, verwoest, altoo'sduarende gedenkteekens zijn, zo van hunne fchromelyke boosheid, als van des heeren geduchte oordeelen; dragende de ftraf des eeuwigen vuurs. Men zou dit verftaen kunnen, van een vuur, hét welk niet ophoudt te branden, tot dat alles verteerd is. Zo is het ook gegaen, met de gemelde fteden, en hare inwoneren. petrus zegt, dat God deze fteden, tot asfche verbrandende, met omkeering veroordeelt heeft, 2 Petr. II: 6. Een onuitbluschbaer vuur, het welk uit den hemel nederdaelde, heeft over dezelve eene eeuwige en onherftelbare verwoesting ge- bracht. Dan vermits de uitdrukking van eeuwig vuur de eindelofe ftraffen, in den afgrond, beteekent; (Verg. Matth. XVIII: 8. XXV: 41.) zouden wy het lievst zo opvatten, dat de grouwzame inwoners der gemelde fteden, de voltrekking, van hunne ftraf lijden , in het eeuwig vuur ; terwijl het onuitbluschbaer vuur, het welk, uit den hemel, nederdaelde , eene afbeelding was van de eeuwige verdoemenis, tot welke zulke hardnekkige booswichten, in den groten dag, zullen verwezen worden. Deze drie voorbeelden, van de ongelovige ^Israëliërs, van de  JUDAS. 437 de afgevallene Engelen, en van de grouwzame inwoneren der meermalen gemelde fteden, noemt de Apostel op , om dat de heer , door dezelve, zijnen afkeer van de boosheid, open]yk, en op eene allerkenbaerfte wijs, betoont had, om de waereld te overtuigen, dat hy de ongerechtigheid, op eene geduchte wijs, byzonder na dit leven, ftraffen zal. — judas bepaelt zich juist, tot deze drie, om dat zy recht gefchikc waren, om tevens de grouwzame beginfelen der Gnostieken te wederfpreken; die voorgaven, dat de wellust, door het lichaem te verzwakken , de ziel allengskens van het ftof, losmaekte,- en tevens alle ondergefchiktheid, in de menfchelyke maetfchappy, verwierpen. — Het eerfte voorbeeld, van de ongelovige Joden , leerde , dat God de boosheid, ook van zulken , welke Hy voorheen byzonder begunftigt heeft, niet wil ongeft;aft laten. Het tweede voorbeeld, van de afgevallene Engelen , bewees duidelyk , dat gaven en. voorrechten, op welke zich de Gnostieken beroemden, de boosdoeners, tegen de wel verdiende ftraf, niet kunnen vry waren. Het derde voorbeeld, van Sodoma, en de 'nabuurige fteien, ftelde den afkeer, welken God heeft van de ontucht, in het allerhelderst daglicht. Uit deze voorbeelden nu, betoogt de Apostel, by wijs van tcepasfing, dat ook deze verleiders Gods geduchte oordealen geenszins ontvlieden zouden, vs. 8-n. a. Eerst brengt hy deze dwaelgeesten, met opzicht tot humt grouwzame beginfelen en wanbedrijven , met de gemelde voorbeelden , in vergelyking , vs. 8 -10. 0, Hy geevt een kort begrip van hunne fnode beginfelen en bedrijven , vs. 8, en 6, Betoogt het onbetamelyke daer van, vs. g, io. 1. Hy ftelt daer toe een zeker geval voor, vs. g. en 2. Past het, op de bedoelde verleideren, toe, vs. 10. b. Daer na trekt hy 'er dit onbetwistbaer gevolg uit, dat ook zy Gods geduchte oordeelen geenszins ontvlieden zouden, j vs. II. 8.. Defgelijcks evenwel, niet tegenftaende de gemelda XXV. jo££l. Ee 3  43s JUDAS. voorbeelden, welke hun, tot affchrikking, dienen moesten, leven oock defe verleiders, tegen welke ik bezig ben u te waerfchouwen , in allerlei overdaed en ontucht: want in flacp gebracht zijnde, verontreynigen zy het vleefch, ende verwerpen de neerfchappye, ende lafteren de heerlickheden. D'jze verleiders waren in flaep gebracht. Wy vertalen het liever dromende; en in de daed hunne ongerijmde wanbegrippen mogten, met het hoogfte recht, by dromen vergeleken worden. Deze dromeryen verwoestten alle goede zeden, en maekten, dat zy zich, in die wanbedrijven,.welke vervolgens befchreven worden, op eene fchandelyke wijs, verliepen. — Zy verontreinigden het vleesch, door vuile onkuisheid , en door meer dan beestachtige ontucht. Ook verwierpen zy de Heerfchappy en lasterden de Heerlykheden. Deze grouwzame verleiders verwierpen alle ondergefchiktheid, in de menfchelyke maetfehappy. Zy beweerden, dat 'er geen wezenlyk onderfcheid ware, tusfchen goed en kwaed , en dat het gene zo genaemd werdt een natuurlyk gevolg was van de gefteldheid onfer lichamen. Daer uit leidden zy af, dat ieder, naer zijne lusten en begeerlykheden, onbedwongen leven mogt, en dat men derhalven, aen gene wetten , moest gebonden, noch aen het gezach van Overheden , onderworpen zijn. Zy verwierpen daerom de Jieeifchappy, en alle gezach der burgerlyke Overheid. — Ook lasterden zy de heerlykheden. Onder den naem van heerlykheden, worden mannen bedoeld, die, met eerambten en waerdigheden , bekleed zijn. Deze lasterden de Gnostieken, door hen, van hun wettig gezach, te beroven, en te beweeren, dat hun ambt, voor het menschdom, niec alleen nutteloos maer zelvs fchadelyk zy. De Apostel betoogt het onbetamelyke van het gedrag deiGnostieken , byzonder in het lasteren der heerlykheden, vs. .9, ro. Q. Maer de Engelen, fchoon zy de menfchen, in vermogens en krachten, verre weg overtreffen, verftouten zich evenwel niet, om de Engelen, die gezondigt hebben, by borgen en raed, aen daniel, bekend te maken. (Verg. Kap. VIII: 16. IX: 21.) — De tijdsbepaling, ter dier ■tijd, wijst ons kennelyk, naer die dagen, van welke Kap. XI, byzonder vs. 40-45. gefproken is, wanneer namelyk antiochus eupater vermoord was, en demetrius soter het Koningrijk van Syrien aenvaerdde. Dit gefchiedde in het jaer 3842, na de fchepping der waereld. Nu ontving daniel deze Openbaring , in het derde jaer van cyrus , of het jaer 3471, na de fchepping. Derhalven is deze Voorzegging, cm dit, in het voorbygaen , aen te merken , vier eeuwen voor de vervulling, gedaen.— Ter dier tijd, zal michaël op. Jlaen, die grote Forst, die, voor de kinderen uwes volks, Jlaet. MiciiAëL wordt hier nader befchreven, als die grote Forst, die, voor de kinderen van daniels volk, Jlondt. De nadrukkelyke benaming, die grote Forst, teekent zekerlyk eenen gebieder, die, boven anderen, in rang en aenzien , verre weg verheven is. Maer moeten wy daerom, aen eenen Goddelyken Perfoon, denken ?, $Xy. deel. Ee 5  44a J U D A S. Er zijn, onder de Engelen Vorften van meerderen en minderen rang; (Vergel. Col. I: 16. Eph. I: 21.) en 'er is niets, het welk ons verhindert, om michaSl te befchouwen, als eenen Aertsëngel, die boven de Engelen, en de andere Vorften van die onzichtbare wezens, in wijsheid, aenzien, en vermogen, aenmerkelyk verheven is. Hy ftondt, voor de hinderen van daniels volk, dat is, de Joden, de landgenoten van dien Propheet. (Vergel. Gen. XXIII: n.) — Hier uit willen zommigen befluiten, dat Gods Zoon bedoeld zy, die de befcherming van het Joodfche volk, onder de oude huishouding, op zich genomen had. Het is waer, de Joden maekten het volk van Gods byzonder eigendom uit, en het was Gods Zoon in het byzonder, die de zorg, voor deze begunftigde Natie, op zich genomen had. (Vergel. Jef. LXIII: 9 ) Maer deze zsek wordt, onfes erachtens, hier niet bedoeld. Op dien zelvden tijd, wanneer daniel deze Openbaring ontving, ftondt MicHAëL, voor de kinderen zijnes volks, aen het hov van Perfien. (Vergel. Dan. X: 13.) De Engel, die thans, tot den Propheet, fprak, had zich 21 dagen, aen het Perfiaenfche Hov, opgehouden , om Koning cyrus, door zijnen invloed, te overreden, dat hy bevel zou geven , om den Tempelbouw te Jerufalem, die, door de Samaritanen, geftuit was, voort te zetten en te volbrengen; maer hy had niets kunnen uitwerken. Eindelyk was MicHAëL gekomen, om de pogingen van gabriel, door zijnen meerderen invloed, te cnderfteunen, en, terwijl gabriel bezig was, tot den Propheet, te fpreken , ftondt michacl nog, voor de kinderen van daniels volk, by Koning cyrus, om dien Vorst, tot meer gunftige gedachten, jegens het Joodfche volk, te bewegen. Deze zelvde MicHAëL zou, in die benauwde dagen, welke hier voorfpeld worden, in de dagen van antiochus eutater, Koning van Syrien, opftaen; dat is: „ de Aertsëngel mcHAëx zal , als een kloekmoedig beid,  JUDAS. ui held ftaen, tegen de vyanden der Joden, om uw „ volk te befchermen, en, door zijnen veel vermogenden invloed, uit hunne benauwdheden, te ver„ losfen ; michaSl zal den Maccabeeuwfchen helden, „ die de wapenen, tegen de dwinglandy der Syriers, „ zullen opvatten, moed inboezemen, en daer tegen „ hunne vyanden verzaegd maken." y, MicHAëL, die, met zijne Engelen, tegen den Draek, 'en zijne Engelen, krijgde, Openb. XII: 7. is mede, naer ons inzien, de allerverhevenfte der Engelen. & De' plaets, welke wy thans voor handen hebben, Jud. o, moet, onfes erachtens, letterlyk verftaen worden , van eenen krijg , tusfchen den Opperften der heilige Engelen , en den Opperften der bofe geesten , over het eigenlyk gezegde lichaem van mose, gelijk, in het vervolg, nader blijken zal. B. MicHAëL wordt hier een Archangel genaemd, dat is, een Overfte der Engelen, een Vorst, die eene menigte van Engelen, onder zijn bewind, heeft; en deze Archangel zal den verhoogden Middelaer, als eerfte Staetsdienaer, vergezellen, wanneer Hy komen zal, om het algemeen gericht te houden. (Vergel. i Thesf. IV: 16 ) Derhalven isMicHAëL de Aertsëngel, van Gods Zoon, den Richter zelven, kennelyk onderfcheiden. C. MicHAëL wordt Dan. X: 13- één der eerfte Vorften genaemd. Gevolgelyk zijn 'er meer dergelyke Vorften; maer dit past ganfchelyk niet, op eenen Goddelyken Perfoon , die, boven alle Engelen , en Vorften der Engelen, oneindig verheven is. D. De bewijzen, met welke men betogen wil, dat 'er, oni der den naem van MicHAëL, een ongefchapen Engel bedoeld worde, fchijnen ons zeer zwak en onvoldoende te wezen. a. Men beroept zich, op de nadrukkelyke beteekenis van den naem michaöl , zeggende zo veel als, Wie is gelijk God. Zulk een naem, verönderftelt men, kan, aen geen gefchapen wezen, gegeven worden. Maer herinnert men zich dan niet, dat 'er verfcheidené menfchen, XXV. DEEL.  m J U D A S. in de Heilige Schrivten , voerkomen, die den naem van MiCHAër, gedragen hebben. (Vergel. Num. XIII: 13. Ezr. VIII: 8.) Ook is michaSl een bekende naem, onder de Christenen, geworden; het welk niet zoude gefchied zijn, wanneer men van ouds geloovt had, dat deze naem, aen eenen Goddelyken Perfoon, eigen was. §. Men voegt 'er by, dat dié luisterrijke Perfoon, welke zich, aen den Propheet daniel , vertoonde, (Vergel. Dan. X: 5, 6.) Gods gezegende Zoon zelvs geweest zy, en dat die zelvde Perfoon Kap. X: 13. MiciiAëL genaemd worde. Maer niets kan 'er blijkbarer zijn, gelijk wy reeds zo even hebben opgemerkt, dan dat die luisterrijke Perfoon, van miciuSl, kennelyk onderfcheiden worde, vs. 6' 7. Nu, zegt onfe Apostel michacl, de Aertsëngel, de Op-' perfte Vorst der Engelen , twistte, en handelde, met den duivel, den Opperften Vorst der afgevallene Engelen ; dat is, hy fprak den duivel tegen, in een twistgeding; van of ever het lichaem van mose. De vraeg is wederom , wat wy, door bet lichaem van mose, te verftaen hebben? Zommigen nemen het zinbeeldig, anderen eigenlyk. De eerfte zijn van gedachten, dat 'er geoogd worde, op dat merkwaerdig gezicht, het welk Zach. III: 1 - 5. befchreven werdt. Ik kan dit begrip niet korter en duidelyker voorftellen, dan met de woorden van den Hoog Geleerden hamelsveld , Korte Aenmerkingen , ever het N. T. , II Deel. P 553. 554- >. Ik geloov eenvouwig, dat judas doelt op. ,, Zach. III. In dat Hoofdftuk , wordt, in een dichterlyk „ beeld, een twist vertoond, over het herftel van het Jood'„ fche Gemenebest, en dus over het lichaem van mose , „ verbeeld , door josua den Hogepriester , na het einde „ van de Babylonifcbe ballingfchap, in welken twist de Sa„ tan beftraft wordt . door den Engel des heeren , dien ,, judas hier michacl noemt, met deze woorden: de heer „ bejlraffe u. petrus heeft dezelvde zaek, 2 Petr. II: n." Maet  J U D Jl S. 44* Maer ik kan my niet weerhouden, van te vei klaren , dat 'er, tusfchen het geval, van het welk, judas melding maekt, en het gezicht van zacharias , een allerduidelykst onderfcheid zy. Wy vinden volftrektelyk gene de minlte overëenkoomst, dan alleenlyk, tusfchen de bedreiging: tie heer 6ejïraffe u. Apostel judas fpreekt van mtchaêl en den duivel ; maer van MrcHAët. vinden wy niets, by zacharias. josua de Hogepriester werdt, in dat gezicht, vertoond, als ftaende , voor bet aengezicht van den Engel des heeren , Zach. III: i. Deze Engel des heeren was geenzins michacl : want michacl is, gelijk wy betoogt hebben, de Archangel, de Overfle der Engelen ; maer de Engel des heeren wa« Gods Zoon zelvs, (Vergel. Zach. I: 4.) die vertoond werdt, als Richter, zittende op den Richteriloel , om te vonnisfen. —- judas fpreekt van eenen twist, tusfchen MicHAëL en den duivel, maer zacharias van een twistgeding, tusfchen josua den Hogepriester, als gedaegden, en den Satan, als befchuldiger. De eerfte ftondt, als gedaegde, voor het aengezicht van Gods Zoon, zittende op den Richterftoel, om het twistgeding te beflisfen; en de Satan ftondt, aen de rechtehand van josua, (Vergel. Zach. III: 1.) om hem te befchuldigen , volgens de gewoonte der Hebreeuwen, by welke de aenklager ftondt, aen de rechtehand van den gedaegden. (Verg. Pf. CIX: 6.) — De twist, van welken judas fpreekt, was, over het lichaem van mose; maer in het gezicht by zacharia, over de vuile klederen van josua. (Verg. Zach. III- 1.) De Satan beweerde, dat josua, van wegen zijne vuile klederen , dat is, wegens de zonde der Priesteren voorheen begaen, het Hogepriesterfchap verbeurt had ; maer de Satan werdt afgewezen, en josua in zijn ambt herfteld, door een plechtig vonnis van den Goddelyken Richter. (Vergel. Zach. III:. 3 , 4.) Niets fchijnt ons derhalven blijkbarer, dan dat onfe Apos-'. tel , aen het gemelde gezicht van zacharias , geheel niet gedacht hebbe. Wy nemen daerom zijn voorftel letterlyk , van eenen twist, welke 'er heeft plaets gehad, tusfchen den Overften der heilige , en den Vorst der afgevallene Enge. XXV. Dm,  4tf JUDAS. Ien, over het lichaem var, mose. ■— Het gefchil betrof de begravenis van moses lijk. Te weten de heer zelvs begroev het lijk van mose, denkelyk door den dienst der Engelen, in een dal, in het land der Moabiten. (Vergel. Deut. XXXIV: 6.) Niemand mogt zijn grav weten , denkelyk om voor te komen, dat de Israëliërs aldaer bygeloov bedrijven zouden. Nu zegt judas , dat 'er, over deze begravenis, een twist ontftaen zy, tusfchen den Aertsëngel, die deze begravenis van mosï, door zijne ©nderhorige Engelen, liet verrichten, en tusfchen den Satan, die zich daer tegen, met twistredenen, en met lasteringen , verzet zal hebben. Het is waer, wy lezen, in de gewijde Boeken, nergens ran dezen twist. Maer de zaek kan, in judas tijd, aen de Joden en Jodengenoten, door overlevering, genoeg zijn bekend geweest. — Althans MiciiAëL , die grote Vorst, en Overfte der Engelen, met den Opperften der bofe geesten, over het lichaem van mose twistende , durvde geen oordeel van lastering tegen (hem) voortbrengen, maer zeide de heer lejlrajfe «. De eerfte ondernam het niet, om den laetften te fchelden en te lasteren; maer hy vergenoegde zich, om de zaek, aen den Opperften Richter, over te laten, zeggende , de heer beflraffe u. Het hoofdoogmerk van den Apostel vs. o. is, aen te tonen, hoe onbetamelyk het ware, dat de verleiders de heerlykheden , lieden, die , in rang en waerdigheid, boven hen Terheven waren, lasterden en fmaden, daer zelvs michacl de Aertsëngel, in den gemelden twist, niet ondernomen had , om , den Overften der bofe geesten , een lasterlyk woord toe te voegen. — Dan 'er is iets nog meer byzonder , liet welk onfe opmerking zeer verdient. De Gnostieken fchreven al het kwade, het welk in de Waereld plaets had, aen den zogenaemden demiourgos toe, een ftuursch wezen, het welk den menfchen gansch niet gunftig was, en, uit dat beginfel, den Joden zulk eene moeilyke en geftrenge Wet, op Sinaï, had voorgefchreven. Onder dit kwaed, rekenden zy het gezach der burgerlyke Overheden al mede, en, uit  JUDAS. 4*7 uit dit grondbeginfel, leerden zy, dat men zich, tegen de heerlykheden , verzetten moest, als tegen werktuigen van den geraelden demiourgos. Om nu het ongerijmde van zulk een wanbegrip te doen opmerken, haelt de Apostel een geval aen, in het welk de Voist der heilige Engelen het niet ondernomen had, om, hoe zeer ook getergd, den duivel, den grootften vyand van het menfchelyk geflacht, eenig fmadelyk woord toe te voegen. De verleiders fielden eer, in het lasteren der Overheden. Maer deze, zegt de Apostel vs. ra*; deze verleiders namelyk , die zich ongemeen beroemen, op hunne verlichting en grote kundigheden, het gene zy niet weten, dat lasteren zy. —— By petrus vinden wy dezelvde uitdrukking, 2 Petr. II: 12. Die Apostel fchijnt bepaeldelyk het oog te hebben, op de wanbegrippen der Gnostieken, omtrent den zogenaemden demiourgos , die, volgens hen, de waereld gefchapen had; dezen lasterden zy, door te beweeren, dat hy de oorzaek ' was van alle kwaed. Maer zy lasterden het gene 'zy niet wisten ; zy fpraken, in die lastering, eene ongerijmde wartael, welke zy zelve niet verftonden. —— Hier evenwel vordert het beloop van zaken, dat wy dit lasteren der verleideren, tot de burgerlyke Overheden, betrekkelyk maken. Hunne zonderlinge en wangedrochtige beginfelen , omtrent de gewaende Mons, en byzonder omtrent den genen, welken zy, voor den Schepper der waereld, hielden, maekten, dat zy geen denkbeeld hadden, omtrent het nut en de noodzakelykheid der burgerlyke Regeering, en omtrent de ondergefchiktheid, in de menfchelyke maetfchappy, zonder welke zy niet beftaen kan. Hoe zeer zy zich, op hunne verhevene kundigheden, beroemden, wisten zy niet, het gene zy behoorden en zeer gemakkelyk konden weten ; zo dat zy, in hunne fmaedredenen, tegen de Overheden, lasterden het gene zy niet wisten. En, wordt 'er bygevoegd vs. iob, het gene zy natuurlyk, als de onredelyke dieren, weten, in het zelve verderven zy zich. Het gene zy natuurlyk, door de natuurlyke neigingen en gewaerwordingen , op gelyke wijs , als de onredelyke dieren, welker verftandige vermogens van veel lager zoort zijn, da» XXV. DEEL,  4*8 JUDAS. die. der menfchen, weten en gevoelen, in het zelvt verder** zy zich. Dat is : „ deze verleiders ftellen zich , in het „ opvolgen van hunne zinnelyke lusten, en ontuchtige be,> geerlykheden, aen de dieren gelijk; zy geven zich daer „ aen, op eene beestachtige wijs, over, en langs dezen „ weg verderven zy hunne lichamen, voorwendende da' „ deze de rechte weg zy, om hunne zielen te zuiveren en „ te volmaken." ÏI. Wee haer. De verleiders , die zulke zedenverwoestende beginfelen verfpreiden, zullen Gods geduchte en rechtvaerdige oordeelen geenszins ontvlieden • want fv zijn den wegh (/) Cains ingegaen, ende door (m) de verleydinge des loons Balaams zijn fy henen ge-" ltort, («) .ende zijn door de tegenfprekinge Core vergaen. r ° De Apostel vergelykt deze dwaelgeesten op nieuws, by drie zeer beruchte booswichten, cain, eileam, en kor.ui. Voor eerst , by den hatelyken cain : zy zijn den weg ' cains mgegae». — Iemands weg in te gaen zegt zo veel, als in zijne voetftappen te treden , zijn voorbeeld naer 'te volgen. — De hoofdmisdaed van cain was trotschheid en lievdeloosheid. Hy haette en benijdde zijnen broeder, die rechtvaerdigen Gode aengenaem was, en liet zich ten laetfien, door zijne oniluimige hartstochten, zo ver vervoeren, dat hy zijnen broeder vermoordde. (Vergel. Gen. IV) Aen dezen grouwzamen booswicht, waren de verleiders gelijk, en wandelden in zijne verfoeilyke voetlhppen. Zy verheften zich, uit trotschheid, boven andere Christenen, die niet van hunnen aenhang waren, deze verfmacdden zy, en behandelden hen lievdeloos. In zo verre, waren zy doodflagers, even als cain. Daerom zouden zy ook zoortgelyk een oordeel, als cain, ondergaen. Wijders worden zy vergeleken , met bileam: door de verleiding des loom balaams, zijn zy henen gejlort. — Dit ftuk heeft Apostel petrus wat uitvoeriger voorgedragen, 2 Petr. II; ^ C»4j Nura'At J I8> ^ Num*- 7. .«. * Petr,  JUDAS, 445 ÏIj 15, 16. Men vergelyke het gene wy daerömtrent hebben aengeteekent p. 234-237. De hoofdmisdaed van dezen valfchen Propheet beftondt voornamelyk, in eene onverzadelyke geldzucht, en in zijnen verdervelyken raed, aen balak, den Koning der Moabietén, om Israël, door de verleiding tot ontucht, ten val te brengen. In dit opzicht, waren de verleiders, aen BiLEAtn, gelijk. Hunne hebzucht was onverzaedbaer, en zy gaven zich , aen de beestachtigfte ontuchtigheid, breideloos over. —. Onfe Apostel zegt, door de verleiding des loons bileams , zijn zy hthen geftort, dat is ; zy ftorten zich, even als bileam,. door de verleiding der hebzucht, in het verderv neder. De verleiders handelden, op zoortgelyk eene wijs, als bileam, die, om den loon, welken-de Koning der Moabietén hem uitgeloovt had, dé Israëliërs , tot de grouwzaemfte ontucht, deedt verleiden. Vuile gierigheid was het beginfel, waer uit zy werkten , verleidende de menfchen, tot allerlei ontuchtigheid. Daerom, zouden zy ook, even als eileam , in een fchromelyk verderv re lerftorten. Eindelyk wórden zy gelijk gefield, met den beruchten oproermaker korah. Zy zijn, door de tegenfpreking core, vergaen. Het woord, door tegenfpreking vertaeld, nemen wy liever, in den zin van oproerigheid. De gefchiedenis van dit oproer, en de fchromelyke ftraf, welke korach , met zijnen onbezonnen aenhang, ondergaen heeft, vinden wy, by mose , uitvoerig aengeteekend , Num. XVI. — Aen dezen oproermaker , ftelden zich de verleiders gelijk, door de heerfchappy te verwerpen, en de heerlykheden te lasteren. (Vergel. vs. 8.) Zy hadden daerom ook te verwachten , dat zy Gods geduchte oordeelen niet ontvlieden, maer, op zoortgelyk eene wijs, als deze deugniet, zouden geftraft worden^ XXV. DEEtï tl  45o JUDAS. B. Wijders befchrijvt de Apostel deze verleiders, in het grouwzame van hunne zeden, en in het ongerijmde van hunne leer; als mede het oordeel, het welk zy ontwijffelbaer te wachten hadden, vs. 12-16. tt. Hunne grouwzame zeden , en ongerijmde wanbegrippen, worden aengewezen, vs. 12, 13. a. Hunne grouwzame zeden , vs. 12*. b. Hunne ongerijmde wanbegrippen, vs. i2b, 13. (3. Het oordeel , het welk zy te wachten hadden , wordt afgeteekend, vs. 14-16. a. In deszelvs zwaerheid, vs. 14, 15. b. In deszelvs billykheid, vs. 16. 12. Defe verleiders zijn (0) vlecken in uwe liefiiemaeltijden , [ende] als fy met u ter maeltijt zijn, weyden fy haerfelven fonder vreefe: fy zijn (p) wa« terloofe wolckeh, die van de winden ommegedreven worden: fy zijn als boomen in 't afgaen van den herfft, onvruchtbaer, tweemael verftorven, [ende] ontwortelt: 13. (q) Wilde baren der zee, haer eygen fchande opfchuymende: dwalende Herren, den welcken de donckerheyt der duyfterniiTe in der eeuwigheyt bewaert wort. De verleiders, en die hunne grouwzame voetftappen naervolgden, waren vlekken, in de lievde maeltijden. —— By het gebruik van het heilig Avondmael, hielden de eerfte Christenen eenen gemeenzamen maeltijd, waer toe elk het zijne, naer vermogen, toebracht, om de onderlinge lievde te onderhouden en aen te kweken.. Daer van daen wordt dezelve een lievde maeltijd genaemd. (Vergel. 1 Co'r. XI.) —— De verleiders waren vlekken, fchandvlekken, in de lievde maeltijden; zelvs waren zy, door hun gedrag, zeer befmettelyk, daer zy niet alleen de gemene maeltijden , maer zelvs de lievde maeltijden misbruikten, om, aen hunne vleefchelyke be- (0) 2 Petr. 2; 13. (p) s Petr. 21 17, (ï) Jef. 57: ac.  JUDAS. 45i begeerlykheden den losfen teugel te vieren, en anderen , tot vuile ontucht, te verleiden. Apostel petrus verklaert het nader, 2 Petr, II: 14, zeggende, dat zy oogen hadden, vol van eene overfpeelfter, daer zy geduurig rondzagen, naer vrouwen, welke zy tot overfpel verleiden mogten, en dat zy zich, van allerlei verleidende drogredenen, bedienden, om anderen, tot ontucht, te vervoeren. Onfe Apostel voegt 'er by, dat zy, als zy, met de Christenen ter maeltijd waren, zich weidden, zonder vrees. — Zy Helden zich gelijk, aen de dieren, welke hunne lusten opvolgen ; zy weidden en mestten zich, aen de mnelti)den, even als het redelofe vee; en dat zonder vrees. Zy dachten nergens anders aen, dan aen het verzadigen van hunne vleefchelyke begeerlykheden, zonder eenig ontzach voor God, of fchaemte voor de menfchen. — Zulk een fchromelyk bederv in de zeden, heerschte 'er, onder de Gnostieken. Om hunne ongerijmde wanbegrippen en beginfelen af te teekenen, bedient zich de Apostel van vier eigenaertige gelykenisfen, vs. iib, 13- ^ zijn waterlofe wolken enz. Eerst worden zy vergeleken, by waterlofe wolken, welke van de winden omme gedreven worden. — De valfche Propheten die zich trotfchelyk beroemden , op hunne buitengewone verlichting en zeer verhevene wijsheid , vertoonden z'ch als waterrijke wolken; als lieden, die recht gefchikt waren, om het menschdom, met het water van kennis en Godsvrucht, te bevochtigen; maer het was, in de daed, niets anders , dan eene bedrieglyke vertoning. Zy waren gelijk aen waterlofe wolken, aen wolken, welke wel eenen milden regen fchijnen te beloven, maer van de winden omme gedreven worden, zonder regen uit te ftorten; voor zo verre namelyk hunne ongerijmde wanbegrippen, welke zy, voor wijsheid , opdischten, in de daed de dwaesheid zelve waren. Wijders worden zy vergeleken, by bomen, in het af gaen van den hervst, onvruchtbaer, tweemael verdorven, ontworteld. — Bomen, in het af gaen van den hervst, zijn bomen, zonder bladeren, welke het blad, tegen het aennaderen van den winter, verloren hebben. — De uitdrukking, tweemael verflorven, zegt zo veel als, volftrekt veiftorven, zo dat 'er XXV. DEEL. Ff *  45* JUDAS. geen fehijnbare hoop van leven overig zy. — Ontwortelde bomen zijn de zulke, welke , van alle wortelen, beroovd zijn, zo dat zy noch leven noch groeien kunnen. Ten zy men het, in den toekomenden tijd, nemen wilde, zy zullen ontworteld worden, zo dat de gehele uitroeijng en verdelging Van die bomen voorfpeld worde. — De Apostel wil, met één woord, zeggen, dat de verleiders, in het goede, ten eenemael onvruchtbaer waren. Trouwens hunne beginfelen waren van dien aert, dat 'er niets anders dan de verfoeilykfte bedrijven uit konden voortvloeien. Verder worden zy geteekend, als wilde ot woeste baren der zee, haer eigen fchande opfchuimende. — De zinneprent is ontleend, van onftuimige zeegolven, welke, door hun geweld, het flijk van den grond opnemen, en, al fchuiïiiende, op den oever werpen. — Even zo ging het ook met deze verleiders. Zy waren gelijk, aen de woeste baren der zee, voor zo verre zy zich, met eenen opgeblafenen hoogmoed, boven anderen verheften, en, met winderige woorden , de vertoning maekten van eene zeer verhevene wijsheid. Middelerwijl Jchuimden zy hunne eigene fchande ep, voor zo ver die winderige woorden het ongerijmde en het fchandelyke van hunne wanbegrippen allerduidelykst openbaer maekten. Eindelyk worden zy vergeleken, by dwalende /lanen, den Welken de donkerheid der duisternis in de eeuwigheid bewaerd wordt. Het zy men, door dwalende [lanen, de eigenlyk zo geroemde dwaelflarren, of planeeten, verflaet, welke geen licht in zich hebben, maer het zelve, door te rug kaetfing der ftralen, van de zon ontlenen, het zy die lucht verhevelingen, welke verfchietende ftarren geheten worden ; de verleiders waren daer aen gelijk, voor zo ver zy eene fchitterende vertoning maekten ,van eene buitengewone verlichting en zeer verhevene wijsheid, daer alles, in de daed, op eene akelige duisternis van onkunde en dwaesheid nederkwam. Voor deze verleiders, wordt de donkerheid der duisternis, in de eeuwigheid, bewaerd. — Voor het naest zinfpeelt de Apostel, op de gemelde lucht verhevelingen, welke, na ee-  JUDAS. 453 eenige korte flikkeringen, in duisternis veranderen, en voor altoos verdwijnen. — De donkerheid der duisternis zegt, volgens den Hebreeuwfchen (preektrant, eene zeer dikke en allerakeligfte duisternis. Deze zwarte duisternis , begrijpt men van zelvs, is hier eene zinbeeldige afteekening van de verfchrikkelykfte rampzaligheid, welke, voor de verleiders, in eeuwigheid, bewaerd wordt. — Des Apostels mening is hoofdzakelyk, dat zy, met eene allerakeligfte rampzaligheid, in de eeuwigheid zullen geftraft worden. (Vergel. 2 Petr. II: 17,) 14. Ende van defe verleiders, heeft oock reeds (r) Erioch , de fevende van Adam , gepropheteerc, feggende, (s) Siet, de Heere is gekomen met fijne veel duyfent heylige, 15. Om gericnte te houden tegen alle, ende te ftraffen alle godtloofe onder haer, van wegen alle hare godtloofe wercken, die fy godtloofiick gedaen hebben, ende (?) van wegen alle de harde [woorde f], die de godtloofe fondaers tegen hem gefproke.i hebben, • Ten betöge, dat de verleiders een allerfchromelykst oordeel te duchten hadden, beroept zich de Apostel, op eene voorzegging van henoch. En van deze heeft ook enoch, de zevende van adam , gepropheteert. — henoch , die uitmuntende geloovsheld, die, zonder den dood te ftnaken, met ziel en lichaem beide, in den hemel is opgenomen, en, voor zijne wechneming, getuigenis gehad heeft, dat hy Gode behaegde; (Vergel. Hebr. XI: 5.) was de zevende van adam-, volgens de geflachtlijst , welke wy vinden Gen. V. Dit voegt 'er de Apostel by, om zijne lezeren te doen opmei?ken, dat henoch, die zo vroeg geleevt heeft, reeds, nu zo lang geleden, van de hier bedoelde verleiders, gepro» pheteert hadde. Ondertusfchen vindt men de hier aengehaelde voorzegging van henoch nergens, noch in de Boeken van mose, noch (r) Gen. 5: 18. (O Dan. 71 10. Hand. nu. 1 Thcir. 1: io* ü ineir. ii so. Openb. tt'f, (<) Matei.. 12: a'- XXV. DEEL. Ff 3  454 JUDAS. in de overige Schrivten van het Oude Testament. Onfe Apostel moet dezelve daerom, of uit een oud gefchrivt, toen nog voor handen, overgenomen, of, langs den weg van overlevering, geweten hebben. enoch , zegt hy , heeft ook, of zelvs reeds 'gepropheteert, van deze, van de verleiders namelyk, tegen welke de Christenen, door dezen Briev, gewaerfchouwd worden. — Dit moet zekerlyk zo niet verftaen worden, dat henoch, reeds in zijnen vroegen leevtijd zou geweten en voorfpelt hebben, hoe de Gnostieken, in den tijd van onfen Apostel, de meest onbeftaenbare en zedenverwoestende beginfelen , onder de Christenen, zouden pogen te verfpreiden. De Prophetifche bedreiging, welke henoch gedaen heeft, zag eigenlyk, op de grouwzame menfchen van de eerfte waereld, die, wanneer zy de maet van hunne ongerechtigheid vervult hadden, door den algemenen zundvloed , jammerlyk verdelgd zijn. .Vermits nu deze voorzegging eene algemene waerheid behelst, welke toepas felyk is, op alle dezulken, die, in gelykvormigheid aen de grouwzame menfchen der eerfte waereld, in allerlei wanbedrijven, losbandig henen leven, mogt onfe Apostel deze voorzegging , met recht, overbrengen, tot de hoogst gevaerlyke verleiders van zijnen tijd, die zich, op zoortgelyk eene wijs, aan allerlei boosheid, breideloos overgaven. -— In het aenhalen derhalven van deze voorzegging, ftemt onfe Apostel zakelyk overéén, met peteus, die zich ook, op het voorbeeld der eerfte waereld, beroepen heeft. (Vergel. 2 Petr. II: 5-) Het is kortelyk, als of de Apostel zeide: „ het zal, „ met deze grouwzame verleiders, even eens gaen , als he„ noch, reeds in zijnen vroegen leevtijd, voorfpelt heeft, ., omtrent de geduchte ftraffen der godlofe bewoners van de eerfte waereld; die zullen, even zo min als deze, Gods „ verfchrikkelyke oordeelen ontvlieden." Hier op nu volgt de inhoud der aengehaelde Godfpraek zelve, vs. J4b, 15. henoch heeft gepropheteert, zeggende: ziet de,heer is gekomen, met zijne veel duizend heiligen, »m gericht te houden enz. — De zaek wordt, in den tegenwoordigen tijd, voorgefteld, als of zy reeds werkelyk ge- • fchied  JUDAS. 455 fchied was, volgens den gewonen fpreektrant der Propheten, aen weike de toekomende gebeurtenisfen zo duidelyk werden voorgefteld, dat zy dezelve, als werkelyk tegenwoordig, aenfchouwden. Ook diende deze manier van voorftel, om de ontwijffelbare zekerheid der zake aen te duiden. De heer, had hek och gezegt, is gekomen, als Richter name. ]yk, gelijk ons dadelyk nader blijken zal, met zijne veel duizend heiligen. Men denke, aen de Engelen. Het geevt te kennen , dat de Goddelyke Richter, met eene verbafende menigte van Engelen, als zo vele dienaers en lijvtrawanten, omringd is, van welke Hy zich, als werktuigen, bedienen zoude, om zijne geduchte oordeelen uit te oeffenen. De Heer zou , als Richter, komen, om gerichte te houden, tegen alle inwoners der eerfte waereld , en te ftraffen alle godlofen onder hen. ' De Propheet had het oog, op het oordeel van den alles vernielenden zundvloed. God zou ten laetften der langmoedigheid moede worden, het oordeel houden, over alle inwoneren der eerfte waereld, en alle godlofen onder hen, die den tijd van uitftel verzondigden, en ten eenemael onverbeterbaer waren , door den zundvloed , op eene allerfchromelykfte wijs, ftraffen. Een ftrafgericht, het welk deze godlofen rechtvaerdig verdient hadden, van wegen alle Minne godlofe werken, welke zy godlooslyk gedaen hadden, en van wegen alle de harde woorden, welke de godlofe zondaers tegen Hem gefproken hadden. — De boosheid der bewoneren van de eerfte waereld kende pael noch perk. Zy was vermenigvuldigd op de aerde, en alle vleesch had zijnen weg verdorven. (Vergel. Gen. VI: 5> I20 De Heiland geevt ons eene teekening van hunne zorglofe en losbandige levenswijs. Matth. XXIV: 37-39- Luc XVII: 20", 27. Onfe Apostel fpreekt meer byzonder van hunne godlofe werken, waer toe men allerlei grouwelen , en van hunne harde woorden, waer toe men alle godlasterende gefprekken brengen kan. Dan 'er is nog iets anders , het welk men niet fchijnt opgemerkt te hebben. De voornaemfte bron der ondeugden, na den zundvloed, is afgodery en bygeloov geweest; maer, voor den zundvloed, heerschte het tegenövergeftelde kwaed, XXV. DEEL. Ff 4  45<5 J U D A S. ongeloov namelyk en godverzaking. Dit fchijnt ons duidelyk te liggen, in het voorftel van den Apostel; hy fpreekt van godlofe werken, van godlooslyk doen, van godlofe zon» daers, met zulke woorden, welke ons naer menfchen wij. fen, die geheel gene vrees voor God hebben. 4- De inwoners der eerfte waereld, kort voor den algemenen vloed, maekten, met hunne werken en woorden, openbaer, dat zy gene vrees voor God hadden , dat zy Godverzakers waren. Zy pleegden allerlei grouwelen, gene banden van verplichting erkennende ; zy fpraken harde en tergende woorden, tegen God, door zijn beftaen of immers zijne Voorzienigheid te lochenen. Over deze godlofe menfchen, weten wy, heeft de heer, volgens de voorzegging van henoch , met zeer geduchte ftras' fen, wraek genomen, wanneer by het diep bedorven menschdom, uitgenomen noach en zijn huisgezin, geheel van den. aerribodem verdelgt heeft. — Deze voorzegging mogt onfe Apostel, met het hoogfte recht, bybrengen , als een bewijs, dat ook de hier bedoelde verleiders, die zich, in boosheid, aen de inwoneren der eerfte waereld gelijk fielden , Gods geduchte oordeelen geenszins ontvlieden zouden. Trouwens, dat de verleiders, aen de gemelde booswichten, gelijk waren, en dat derhalven hunne ftraffen alleszins ïechtvaerdig wezen zouden, toont de Apostel, in ettelyke byzonderheden , nader aen, vs. io". l6. Defe verleiders , tegen welke ik bezig ben u te waerfchouwen, zijn murmureerders, klagers over haren ftaet, wandelende nae hare begeerlickheden : (v) ende hare mont fpreeckt feer opgeblafene dinl gen , verwonderende haer over de perfoonen om des voordeels wille. De grouwzame inwoners der eerfte waereld hadden hards woorden tegen God gefproken. Zo deden ook de Gnostieken; dezen waren murmureerders, klagers over hunnen ftaet. Het eerfte woord, door murmureerders vertaeld, zegt eigenlyk zulken, die gnorren, gelijk de zwijnen doen; de LXX ge- i (»') 2 P«r. tl 1%  JUDAS. 457 gebruiken het, van de murmureeringen der Israëlleren, die, uit onvergenoegdheid, over de wegen des heeren, meer malen tegen mose opftonden. — Op zoortgelyk eene wijs, murmureerden ooi. de Gnostieken, klagende over hunnen ftaet. voor zo ver zy fchromelyke lasteringen uitbraekten , tegen den Schepper der waereld; beweerende, dat hy niet alleen den menfchen niet gunftig ware, maer zelvs al het kwaed, het welk in de Waereld was, veröorzaekt had. De demiourgos , die, volgens hunne ongerijmde wanbegrippen, de waereld'ge fchapen had, zou een wezen zijn van een bcpaeld vermogen, gene andere macht hebbende, dan alleen over de Hóf; vermits .nu de ftof befchouwd werdt, als de bron van alle bederv, zou hy niet anders, dan eene gebrekkige waereld , en ellendige menfchen , hebben kunnen voortbrengen. De godlofe zondaers , in de eerfte waereld hadden godlofe werken godlooslyk gedaen. Zodeden ook de Gnostieken , wandelende naer hunne begeerlykheden. Zonder aen God , en zijne heilige geboden , te denken , vierden zy den lasfen teugel, aen hunne zondige en vleefchelyke lusten. Zelvs prefen zy het opvolgen der vleefchelyke begeerlykheden, en het plegen van de vuilfte ontucht, aen, niet alleen als onzmdig en geöorloovd, maer zelvs als noodzakelyk en plichtmatigt om,' langs dien weg, gelijk zy beweerden, het welzijn van de ziel te bevoordelen. (Vergel. 2 Petr. II: 18 ) Onder dit alles, fprak hunne mond zeer opgeblafene dingen. Met verfmading van de eenvouwige Euangelie leer, en allen, die daer aen vast hielden, beroemden zy zich, met eene onverdraeglyke trotschheid, op hunne hoge verlichting, en meer dan gemene kundigheden ; daer ondertusfchen alle hunne gewaende wijsheid, op loutere dwaesheid, nederkwam. Ook verwonderden zy ztch, over de perfonen, om des voordeels wik Zy verwonderden zich, over de perfonen, die namelyk, met tijdelyke goederen, rykelyk voorzien waren, door de zulken te vleien, aen te halen, en alle middelen aen te wenden, om hen, tot hunne party, over te brengen. Dit deden zy, uit zeer lage en verachtelyke beginfelen, om des voordeels wille, om hunne hebzucht te verzadigen, en ojn XXV. mei, Ff S  458 JUDAS. hunnen buik te dienen. Hun oogmerk was , om tijdeiyke voordeelen te bejagen. Hadden zy eenige eenvouwige, maer rijke Christenen, tot aenhangers van hunne verdervelyke dwalingen, gemaekt, dan zouden zy ook fpoedig, in hunne bezittingen, indringen, om meesters te worden van hunne goederen. Daerom beyverden zy zich, om de gemoederen , vooral van rijke Christenen , in te nemen , en aen dezen hunne wanbegrippen fmakelyk te maken. Apostel petrus zegt, dat zy, door gierigheid, met gemaekte woorden , koopmanfchap maekten van de Christenen , 2 Petr. II: 3- B. Op deze waerfchouwing , laet de Apostel eene vermaning volgen , tot eenen wandel , getyeel onderfcheiden , van het grouwzaem gedrag der gemelde verleideren, vs. 17-23. A. Eerst wekt hy de Christenen op, tot eene oplettende waekzaemheid , tegen de drogredenen der verleideren ,■ vs. 17-19. e. Door hun de voorzeggingen der Propheten te h'.rïn- neren, vs. 17, 18. 0. Door dezelve, op die grouwzame verleiders, toe te pasfen , vs. 19. 17. Maer, mijne geliefde Christenen, gedenckt gy der woorden die voorfegt zijn van de Apofteien onfes Heeren Jefu Chrifti: 18. Dat fy u gefegt hebben, fY) dat in den laetften tijt fpotters fullen zijn, die nae hare godtloofe. begeerlickheden wandelen fullen. De Apostelen van den verhoogden Middelaer hadden de toekoomst van de hier bedoelde verleiders, in hun mondeling onderwijs, duidelyk voorzegt, op dat de Christenen zich daer over niet ontzetten, maer op huune hoede wezen zouden, tegen de kracht der verleiding, en de bedrieglyke drogredenen , van welke de valfche Propheten zich bedie- . nen (x~) Hand. 0.0- 29. iTim. 4: 1. 2 Tim. 3: 1. ende 4: 3. 2 Petr. as 1. ende 3» 3.  JTJDAS. 459 Am om de eenvouwigen te verflrikken. paulus „en zouden, om de « melding gemaekt, h3d E verle de'rs B -der had rimtus, met zo vele van deze verleiders. y ^ ttjJi |,tw »ta de,.'(Vergel. a Petr..«h^ de zulke]lj * 06 ^het ^e d P,^ en Apostelen verzekert haddie, met het gene de i P ^ ^ he(. a]ge. den, omtrent de toe oo*t ^ ^ ^ ^ ^ meen gericht te houden,' ichten verguifen. Deze fpotoprechten, over ^no^^. S ^ ters zouden geboren worden, u t fchouwt heeft - Zy «> ^ ^ ^ heden, wandelen, dat is, y on> 5£SS:ir—^Zyzoudenz,,, •*t-*.**i dat ^J^rï' Christenen van juoas Aen deze voorzegg n mo sten^ ^ ^ pf ^, tT^ZZZZJ^, ny voorfpelde, dat zy zich het vervolg, vertonen zouden. Thans waren de Gnosin het vervo g, „ekomen, en lieten niets on- beproevd, "mhnnneve. ' ,a vermee,deie„. Zelvs „aken , en om hum» ' « fat zy, met de verwachting SKÖ-ïïTi-* — »n de» der uir.stuieu, Wanneer zich nu de Verlosfer , den fpot dreven. Christenen deze voorzeggingen herinnerden, welke zo dui Christenen wu. b met a],een een delyk vervuld werden ™den ZV de onfeilbaerheid der onlochenbaer bewjs v "den » ^ dra den om zich iT^C^T^ ^ van deze 19. uere hAuhpn en tesen we ker verleiding de Apostelen voorfpelt hebben, en tegc gy niePt genoeg op uwe hoede wezen kunt, Zijn t die haer XXV. DEEL.  4Öo JUDAS. fel ven affcheyden , natuerlicke [menfchen], de» Geeft niet hebbende. Zy waren zulken, die zich zelve afjcheidden, van de overige Christenen namelyk, die de zuivere leer van het Euan. gelie bleven belijden. Zy onderfcheidden zich van, en verheften zich, met eenen befpottelyken hoogmoed, boven de rechigelovige Christenen, als lieden die veel wijfer en hoger verlicht waren; of fchoon hunne zogenaemde wijsheid, in de daed, loutere dwaesheid ware. Zy waren natuurlyke menfchen den Geest niet hebbende, —