VERZAMELING E. J. POTGIETER
01 2426 4391 UB AMSTERDAM



CATS WERKER



r



ALLE D E
WERKEN
van
JAKOB CATS,
uitgegeven
door.
MR. R. F E [ T H.
zestiende deel»
te AMSTÈTTdAM, bij JOHANNES ALLaRT.
MDCCXCVix*






HOFGEDACHTE N,
DAT III
INVALLEN BY GE.LEGENHEYT,
Op 't gsfuhte vanSOOMEN, PLANTEN, BLOEMEN, KRUYDEN, En diergelijcke AertgewajTen j Pensekt in 't Buitenleven van den Schrijver op SORGHVL1ET,






git» de eerbare, deugtrtjket kwjllievtudê
JoaekvreutvM
ELIZABETH "\ fANNliTTS |
MALilü j» aerssen van wernhout,
flMARANTE
1nna J
Dochter t van den Heer cornelts van aerssen» i in fijn leven Heere van Wernhout, en Drosfaert van de Stad en Baronnye van Breda, en van anna cats, mijn oudJle Dochter: en Jwckvrouwe»
w a r i e ^|
ïlizabeth ^ musch van wa2lsdorp,
\nnacatharinaJ
Dochters van den Heer CORNELIS mu3ch, in fijn leven Heer van Waelsdorp , en Griffier van de Ho. . Mo. Heeren Staten Generael det Vereenigde Ntderi We», en van ELIZABETtl CATS, mijn jongfte I Dochter» »
Hoort, NichtenI die, in Sorrighvliet, By wijlen, foet vermaeck geniet,
A 4 0f



9 AEN MYNE NICHTEN.
Of als de Mey en Lentetijdt,
Met haer gebloemden wagen, rijti
Of als hier al »t geboomte bloeyt ,
Of 't ooft oock in het wilde groeyt,
Terwiü de fiere Nachtegael,
Hier queelt met ftaegh een nieuwe taeli
Hoort, fegh ick, hoe men winterdagn^ Oock hier iets focts genieten magh) Te weten v als het ouweêr raeft, En wint «yt volle kaken blaeftj Of als de vorft, en koude bijt, En in uw' teêre wangen fnijt.
Begeeft u dan tot defen boeck, En doet vry raerfligh onderfoeck; Wat boom, en bloem, en plant, enkruyt, En wat 'er uyt 'er aerde fpruyt, Aen maeght, of vrouw', of deftigh man, Voor foet bedencken geven kan : En wat geheym Godt heeft geleyt, In al dat hy voor ons bereytj En hoe het op ons wefen paft, Dat hier aen boom, en kruydea waft. Want foo ghy dit wel gadeflaet , En dat het u ter herten gaetj Ghy fult 'er vinden, fchoon het vrieft, | Al wat men in de kouw' verlieft.



Aen de eerbare, vernuftige , welbefcheydene Juffrouw
C OKNELIA BAERS,
Weduwe usylen D. Matthias Havins, gouvernante van myne buyshoudinge op Sorghvliet,
Eerbare Juffrouw I waerde vriendinns \
Sie hier een deel van Sorrigh-vliet,
Dat aen u defe prente biet>
Vermits ghy, met geftage vlijt,
Hier in geduurigh befigh zijt:
En acht het voor geen kleyne vreught,
Dat ghy te famen brengen meught,
Uyt bloemen, planten, vruchten, kruyt:,
En wat hier aen der heyden fpruyt;
Dat tot een nette tafel dient,
Ter eere van een lieven vrient.
Dit wort foo wel by u bedacht, Jae net en konftigh uytgewracht j Dat oock de grootfte van het landt, Het fchatten \ oor een edel pandt} Jae dat een Prins, een Koningin, Genieten »t met een blijden fin.
Wendinne! nae mijn ieftë reys, Die ick heeft doen fal uyt het vley* ?
A 5 SÜi



ie AEN CORNELIA BAERS.
Sal dit hier voor een teycken ftaen, Dat ghy mijn huys hebt wel gedaen. Niet flechts hier in dit dorre fant, Maer in het machtigh Brittenlant; Daer hebt g' in volle daet gefien, Wat in de werelt kan gefchiên: JMaer of ghy daer of elders waert, lek fagh geftaegh uw' vromen aert, Daer van ick hier getuyge ben, Dewijl ick uw trou herte ken.
Z. Op *t gefichte van KickvarJJcbeni
Hierfie ick hoe de kïckvorfch fpringt, Ick hoor koe dat het beeftjen fingt:
Ick



HOFGEDACHTEN.
Ick fie het op het drooge landt, Ick fie het op den waterkant: Ick fie het in een diepe vliet; Maer nat of droogh en fchaet hem niet. Het is foo naeckt gelijck een pier, En echter is 't een vrolijck dier; Het is van vreught, en blijtfchap vol, En fietl 't en heeft geen hair, of wol; Al waer het komt, of henen gaet , 'T en doet geen ander dieren quaet; Niet ééne wort van hem gewont, Want 't heeft geen tanden in den mont.
Een ftil, een vroom , een billik menfch, Die vint fijn luft, en hertenwenfch, Oock in een flecht, een kleyn bedrijf, Al heeft het weynigh om het lijf; Al draegt hy flechts een maetigh kleet, Met weynigh koften uytgereet; Hy vint geneugt, en groot vermaeck, Oock even in een kleyne faeck, Men hoort niet dat hy iemant bijt; Hy leyt een leven fonder nijtj Hy qnetft geen menfch, al is hy boos, Sijn mont die is als tandeloos.
In u alleen, 6 lieve Godt! Bekomt de menfch fijn hoogfte lot; Alleen aen uwe rechte-handt , Dner is het lang beloofde landt; Daer is het woonhuys van de ruft, Daer is de volheyt aller lnft»
A 6 Als



i* HOFGEDACHTEN.
Als ghy den menfch vernoegen geeft, Of hy dan veel, of weynigh heeft, Sijn geeft is vrolijck en geruft, Jae druck is hem als herten luft.
Wat danck ben ick u fchuldigh , Heesl Wat eyfch, of wenfch, of wil ick meer? De plaets daer ghy my hebt geftelt, Die was eerft maer een fandigh velt, Daer niet en ftont, of op en wies, Dan mosch, of maer een fchtale bies t Nu zijn hier boomen overal, En vry niet in een kleyn getal; Niet fchoon alleen door jeugdig groen, Maer die oock anders voordeel doen ; Sy ftaen met vruchten overfchut, Soo dat de moeder dient gelhn; Vermits het (door de gulle vrucht».) Schijnt dat fe vaa de fwaerte fucht.
Wat danck ben ick u fchuldigh, Heer-I Wat is 't, dat ick hier niet en leer? Wat vind' ick hier een hooge fchool5 Terwijl ick in de velden dool I Wat vind' ick leffen overal, Die my geen menfch ontnemen fal! Wat vind' ick wonders, waer iek ga» Watr ick het oogh maei Bederft»! Oock in het ftof, en mulle fant, «Daer fie ick uwe rechtehant, Daer fis ick kracht, en ho*gh beleyt, Dat. my noyt men.ch en heeft gefeyt
Ws*



HOFGEDACHTEN. 13,
Wat kruytboeck is 'er oyt gemaeckt, Dat hier de rechte gronden raeckt ? Geen mont, of hant, of nette pen, Die ick hier toe genoeghfaeni ken; Om oyt te druckenj door de kunft, Des Heeren noyt volprefen gunft.
Een muys, een mol, een mugh, een mierf Een kickvorfch, of een naackte pier, Een bloem, een gras, het minfte kruyt, Dat roept uw groote wonders nyt: Dat doet ons ryfen met den geeft , Waer doot noch helle wort gevreeft.
Wat dank ben ick u fchuldig , Heer I Waer ick my wend' of henen keer 5 Jae wat ick doe, of maer en poogh, Daer fie ick, dat uw gunftigh oogh, Geftaegh ontrent myn faken gaet, En op mijn wooningh ftille ftaet: Jae fchoon al treft my tegenfpoet, Noch vind' ick al uw' wegen goet: En of 't mijn vleefch al tegenftaet, Noch valt het uyt tot mijner baet. Daer 't niet en valt als ick het wenfch , Daer heb ick 't als een Chriften menfch.
Wat dank ben ick u fchuldigh, Heer? *K en wil geen ftaet, of werelts eer: »K en wenfch geen goet, of groote fchat» Ick ben voortaen des werelts fat: Het vleefch baert ons maer ongeval f Geef u aen my, en neemt het al.
A. 1 II. Ojt



*4 HOFGEDACHTEN.
U. Op *t gejïcbts van een Druyventres»
Left daer ick aen een tafel fat, Alwaer men fchoone fruyten at, Gaf my de waert een druyventros , Verluftight met een fchoone blos, Gefchildert met een aertigh blau, Doorluchtigh, als een klaren dan.
Maer wijl ick van de druyven eet, En nu haer keeft, eu fmake weet,
Soo vond' ick dat het groot gewas, Noch fuur, en wrangh, en vinnigh was 5
Maer dat de kleynfte druyven zijn,
In geur gelijck als foete wijn: Soo dat haer lieffelijcke fmaeck ,
Aen my, en ieder gaf vermaeck. AU ick dit onderfcheyt bemerck ,
Soo dacht ick aen 'dit wonderwerck:
Ick dacht de Son gaend' overal,
Befchijnt de vruchten van het dal ;
Eu al de druyven die men fiet,
Doch fy en rijpt de grootfte niet:
Wat hoogh, en opgefwollen ftaet,
Dat is 't dat's in fijn wefen laet:
Maer flechts het kleyn, ja minfte goet, Dat maeckt fe rijp, en fuycker foet.
Nu let, 6 ziel! op dit geval, En fesh wat ick hier leeren fal;
Eet



HOFGEDACHTEN. ijf
Een herte niet verwaent, of hoogh, Maer nedrigh in fijn eygen oogh, Daer woont des Heeren reyne geeft» Daer is fijn zegen aldermeeft.
ê God! die Heft een zedigh hert, Dat met geen pracht gedreven werc, Laet my voor u gebogen gaen , En vrijd' myn ziel van loflen waen; Waer toe verheft fich afch en ftof ? U, Heer! alleen, behoort den lof: Op dat'er even defen dagh, Uw zegen aen beklijven mach.
III. Op ongeente Boomen»
Die uyt een gullen fchoot,oock van de befte bomen9 Bequame planten wacht, die bont op loffe dromen} Kies vry een keeftigh hout, oock in fijn befte jeugt, De boom , daer uyt gequeeckt, is van geringe deugs. De ftamme dient vernieut, met Inten op te fetten, En daer op moet vooral een geeftigh planter letten 5 En wie dat aen een boom fijn eygen tacken laet, Die maeckt dat het gewas fijn meefter niet enbaet: Jae fchoon een keeftigh hout al inten heeft ontfangen , En dat aen fijn gewaey oock fchoone vruchten hangen j Indien men boomen qneeckt. oockuyt hetbeftezaet, De vruchten evenwel die zijn noch echter quaet. Noch heb ick dit gemerckt aen veelderley gewaflen, Dat naer den eerften hou haer tacken beter wallen}
E»



ïtf HOFGEDACHTEN.
Ea 't graea, dat fuy ver is, wanneer het wort gefaeyt, En is noyt fonder kaf, oock als het wort gemaeyt. *t Gaet dus oock met den menfch, fijn wefen is bedorven , *t En fy hem van den Heer genade zy verworven} Al wat van menfchen komt, is noyt van goeden aer: , Tot dat het Godes Geeft ten vollen wederbaert* Sie, fchoon nae Joodfche wijs de vader wasbefneden , Sijn kint had evenwel de voorhuyt aen de leden; En foo men in der daet oock onder ons bevint, De befte Chriften felfs die krijght een fondigh kint,Ach! wat is van den menfch,wy zijn als bnyten rade, 6 Godt! ons eenigh heyl beftaet in uw' genade;
Ghy zijt die ons vernieut, jae ghy en anders geen, U zy dan eeuwigh lof, en prijs, en eer alleen.
Vi» Op, 't gejichte van '/ aenkomen van den nieuwen Len(eujdt%
De ftrenge winter heeft gedaen r De fchoone dagen komen aen} Het water dat bevrofen ftont, Dat wort geilen tot in den gront s De boomen, van de fneeuw bevrijt, Beloven nu een foeter tijdt; En d'aerde, die gefloten was, Vertoont ons groen, en weligh gras. Het bloemtjen, dat fchcen doot te zijn, Veriuftight door de. fonne-fchija,.
Ont-r



HOFGEDACHTEN» If
Ontluyckt fijn nieuw en aertigh blat , En toont daer in een rijcken fchat: In 't korte, geen foo nietig kruyt, Of 't brengt een ander wefen uyt.
Dewijle dan bet aertfche dal, Sich gaet vernieuwen overal! Mijn ziel! ghy dient oock foo te doen, En waffen ; als het jeughdigh groen; Ghy die den nieuwen tijdt befiet, En daer uyt foete vreugt geniet! Gae treek eeng uyt den ouden menfch> Dat is de lente , dien ick wenfch.
oGodt! die uwen zegen ftreckt, Op al dat nu den acker deckt, Vernieuw, ó Vader! myn gemoet, Gelijck ghy nu de kruyden doet; Geef my dat ick u dienen magh, Tot aller uuren van den dagh ; Met lijf, en ziel, en mont, en pen, Soo langh ick hier op aerde ben; «■ En heb ick iet ter werelt meer, Maeck alles nieu tot uwer eer.
V. Op



HOFGEDACHTEN.
V. Op V geftcbte van een Mol • die, uyt d* aerdê kt'uypende, een Reyger, of diergelijeken vigel, ww# opgegeten*
ïj«ft toen ick in de groente fat, Met veel gedachten opgevat, Wert ick gewaer een fwarte Mol, Gekropen uyt haer duyfter hol: Ick fagh hoe daer een vogel quam, Die in der haeft den kruyper nam: Die 't beeft met open klauwen greep, En dapper in de lenden neep; En die het, met een fnelle vlucht, Gingh voeren in de blauwe lucht,-
En,



HOFGEDACHTEN. t£
En, buyten twijffel, op het left, Sou brengen in fijn grage neft.
Wel, peysd' ik toen» wat fie ik hierf Dat loos, dat dim, dat liftigh dier. Dat in het duyfter kunftigh wroet, En wonder in der aerde doet ; Dat foo veel kromme gangen weet, En foo veel kleyne dieren eet; Dat is ganfch blint, gelijck het blijckt» Wanneer het naer den hemel kijcke; 'T en kent niet eens fijn eygen noot, 'T en let niet op fijn eygen doot; 'T en weet niet hoe de faken ftaen, Die hem tot aen het leven gaen.
Wie diep in aertfche dingen fiet, Weet van den hemel dickmaels niet} Hy is daer in , als fteke blint , En onbewuft , gelijck een kint; Hy foeckt naer luft, of eer, of goet, Sie, daer in wortelt fijn gemoet. Daer fpreeckt hy van met vollen mont, Daer fpreeckt hy van uyt 's herten gront$ * Daer gaet hy breet, en wonder vaft , Vermits het op fijn wefen paft.
Ey lieve ! wat is van den menfch .' (ja) Ach! fchoon hem, naer fijn eygen wenfch,
Te»
(«) Och Heerel hoe is het met my? ick kan fiet» in aertfche dingen groot onderfcèeyf der faken, en alt
let



fa HOFGEDACHTEN.
Ten deele val, luft, eer, en goet,. *T is maer in d'aerde dat hy wroet, *T is ja dat hem ter helle drijft , Soo hy daer aen verfiinger: blijft.
O God ! maeck ons gedachten vry, Van foo een dolle raferny, Van foo een onbedachten fin, En dort 'er uwen zegen in: Laet oafen geeft inwendigh fien, Wat eens hier namsels fal gefchiên*l Laet ons begrijpen, bovenal, Wat, na dit leven, wefen fal. Indien nier na de volle daet, Ten minlten naer de rechte maew
Wie
iet my oock wat begint aen te gaen. Ick kan daer •ver geweldig beweegbt wefen, en over de geefteliicke dingen ben ick noch foo blint * fes ongevoeligh. Waer is mijn gevoelen van de beerlijckbeyt uwer beoge Majefleyt, vuyligbeydt der fonde , van de lieflijckbeyt uwer genade, en de vaortreflijekheyt der Chridelijck* heyt? Ware dat ter dege by my, fouden dan oyt langer de ydele nietige vergancke-lijche beufeüngen, van defe tegenwoordige werelt, my meer ter harten gaen, dein de bemelfcbe en godlijcke dingen? öcb Heeve ! geeve toch dat ick my bier over vernedere, en dat ick mijn Ziele geen rufle en geve tot dat ick fuïcks gebeetert vinde. W. Telingius, in fijne Tijdmnningg»



H O F G EsD ACHTEN, ;*£
Wie maer een deel des hemels fist, En acht de ganfche werelt niet.
VI. Op 't geficbte van een btom, weynïg tacken g en veel wortels uytgefcboten hebbende»
Laetft was ick in een fchoonen hof,
Daer vond' ick vry geen kleyne ftof ,
Om aen te fpreken myn gemoet,
Wanneer het in der aerden wroet,
Ick fagh daer ftout een boom geplant»"
Niet verre van den waterkant;
Een Hovenier , die by hem quam ,
En floegh fijn oogen op de ftam;
Die fprack, dit hout en dient ons niet^
Vermits het lot, noch tacken fchiet;
Vermits het toont een treurigh groens
Ick meen het heden uyt tc doen.
De meefter, die ontrent hem was, Die feyde, lieve! niet te ras; Hoe! weet ghy niet den wijfen raet, Die in het boek des Heeren ftaet; Meft eerft den boom, en beyd' een wijl»
E-er ghy gebruyckt de felle bijl.
Neen, feyd' terftont de Hovenier, Dit hout eu is maer voor het vier; Want hoop van vrucht uyt defen boom. Dat is maer waen, en enckel droom; Daer is voor hem geen mifien aen , Oock heb ick 't over lang gedaea;



4i HOFGEDACHTEN.
Hy is geen koft , of moeyte waert, Maer nut tot branthout aen den haert.
Sijn heer die fweegh, dat was gefeyt, Dat hy van fijn gevoelen fcheyt; Des pooght de knecht dien eygen ftont, De boom te rucken uyt den gront; Maer neen, hy (tont hem al te vaft, Soo dat hy op geen trekken paft; Hy ftont te diep, en was te fterck, De fpa moet komen aen het werck.
Maer wijl de man dus ftaet en fpit, Verneem ick, en de meefter dit: /ls dat de boom veel wortels hadt, Geloopen midden in het padj En diep geveftight in den gront, Soo dat hy vaft, en feker ftont.
Hier fprack de meefter wederom , Gewis ghy zijt my wat te dom j Soo af te keuren dit gewas. Dat wel en diep gewortelt was,
'T is maer te flimmer (fey de man,) Ick houd' 'er niet te werelt van; Een boom, die groote wortels fchiet, En tack, noch vrucht, fijn meefter biet» Die is vooral van flimmen aert, En foo niet waert te zijn gefpaert: Dit feyd' de vrient, en tot befluyt, Trock hy den boom met krachten uyt:
Matr als het hout ter aerde viel, My dacht het giugh my door de ziel $
Voor-



HOFGEDACHTEN.
Voorwaer, het fcheen dat ieder tack, Op myn bedrijf en leven fprack* My dacht ick fchoed' op defe leeft, En foo bekeef ick mynen geeft:
Wat hebt ghy wortels uytgeftreckt, En ick en weet niet waer gereckt; Hoe weynigh tacken in de lucht , Die zijn bequaem tot goede vrucht; En echter uw onvruchtbaer hout, Staet in het fchoonfte van het wout; Staet noch; ja, ftaet oock even hieri O! danck den grooten Hovenier, Dat hy u noch op aerde duit, Die fonder vrucht de plaetfe vultj Jae ftaegh uw dorre tacken lijt; Mijn ziele! dient u van den tijdt, En denck hoe licht u kan gefchiên , Het onheyl by ons nu gefien.
O groote planter van den menfchl Vergunt myn ziele defen wenfch , Dat ick niet in der aerde fijgh , En daer in groote wortels krijgh* Maer dat myn tacken mogen gaea, Vry hooger dan de doffe maen ; En dat ick vruchten dragen magh, Gelijck een danckbaer herte plaghj En dat alleen tot uwer eer, Om u te loven immermeer.
O groote planter van den menfch! Vergunt mijn ziele defen wenfch.



. *4 HOFGEDACHTEN.
VII. Gp 't geficbte van een Huis-fleck,
Lelt .gingh ick treden in den hof,
En leyde iware faken of:
Maer wijl ick, in het jeughdigh groen,
Noch eenigh voordeel focht te doen ;
Vernam ick daer een kleyne Hack,
Die met fich droegh haer eygen dack ;
Des gingh ick, met een ftillen geeft,
Befchouwen dit gewapent beeft:
Ick feyde tot myn dom gemoet,
Let hoe dit fleckjen wort gevoet,
Het eet van al het befte kruyt,
Dat op de vetce gronden fpiuyt:
Het kieft den dauw voor fijnen dranck,
Het hoort geftagen vogel.fangk ,
Het wandelt foetjens in het groen,
Om wat, en niet te veel te doen;
Doch waer het fich oyt nederfet,
Het draeght fija huys geduurigh met,
Soo dat het beeftjen fchuylerj magh,
Wanneer daer komt een vuylen dagh:
Het fluyt lijn deurtjen wonder vaft,
En is bevrijt van overlaft ,
Van mtft, en damp, en ongeval,
Want 'c is gefloten overal:
Geen mift, of onweer kan 'er in,
En des al echter niettemin,
Soo vind' ick dat het diertjes fterft,
En in dat vafte üot bederft.
Hoe



HOFGEDACHTEN. t$
Hoe menigh light 'er in het fant? Hoe menigh rolt 'er overkant? Die, fchoon fe noch gefloten zijn, Niet anders hebben dan den fchijn ? Want, of men noch het hnysjen liet, De waert, eylaes l en is *er niet.
Hoe iemant nae den regel leeft, En* fich. om langh te leven geeft, Hoe dat men op fijn voetfel paft, En fomtijts eet, en fomtijts vaft. Hoe dat men op de kunfte ftaet, En nut geen fpijfe fonder raet j En eet maer dat men dienftigh acht, Zich voor ongure dampen wacht: Hoe dat men vafte floten bout, En fich daer in gefloten hout: Hoe dat men fich in yfer fluyt, En komt 'er noyt fijn leven uyt! Ey lieve des al niettemin „ De bleecke doot die raeckt 'er ia ; De bieecke doot die doet haer werck, En daer en baet gefont of fterckj Sy dringt door ganfch het aertfche dal} En hare zeyfen maeyt het al: Dit is van outt een ftale wet, En daerom dient 'er op gelet.
Wel, kan de doot niet zi'jn gemijt, Soo wacht de doot tot aller tijdt, Soo wacht haer prickel overal, En fet uw' leden nae den val: XVI. ub bi. B Docj,



«<S HOFGEDACHTEN.
Doch faeckt het leven in den doot, Soo blijft uw ziele buyten noot.
VIII. Op *t geftebte van een Mugge, blott fuy genie uyt 'smenfcben handt,
Een mng quam vallen op myn handt,
Daer ick fat in het kooren landt*
Ick fagh het tanger beeftjen aen ,
Ick liet het fonder leet begaen :
Ick fagh hoe dat fijn kleyne fnuyt
Ging op, en aen, en om myn hnyt,
Tot dat het met fijn teeren mont,
Aldaer een open gaetjen vont ,
Een gaetjen , daer het fweet door vliet,
Of daer uyt heete waeflfem fchiet;
Daer ftack het dier fijn dunne pin ,
Daer ftack het fijnen angel in;
Die gingh 'er door, ick weet niet hoe ,
Tot aen fijn teere lippen toe;
En wijl het dus fijn dingen doet,
Soo fagh ick dat 'er enkel bloet
Qaam rijfen uyt een teere wont,
Tot in het diertjens kleynen mont.
Al ick dus op het beeftjen let, En daer op myn gedachten fet, Soo komt my veel bedeuckens voor , Dat my kan dienen tot een fpoor: Voor eerft, foo fie ick in het beeft, Hoe Godt, die wondsrbare Geeft,
Heeft]



HOFGEDACHTEN. af
Heeft in dit nietigh dier geplant, Veel dingen boven ons verftaut.
Hoe! is het niet een wondre faeck, Dat oogh, en oor, en reuk, en fmaeck , En beenen, en noch menigh lit, Daer op het gaet, en nederfit, Dat fnelle vleugels boven dien Zijn ia foo kleyne plaets te fiea? Jae dat, in foo een eng begrijp, Is foo een fnuyt, of holle pijp ; Daer mede dat het als trompet, Aleer het fich ter nederfet, En fiet het diertjen is foo ftout, Het maeckt de meefter in het wout, Ja treft oock wel een feilen leeuw, Soo dat hy maeckt een vreemt gefchreeu 5
Voorwaer het is een wonderhant, Die dit heeft in het dier geplant; Die dit te famen heeft gewracht, En in foo kleynen beeft gebracht: O God! eea mugh, ea haer geluyt, Die roept uw groote wijsheyt uyt.
Het tweede, dat ick hier bemerck, Is al de vlijt, ea al het werck, Dat foo een kleyn gedierte doet , Om fat te zijn van menfchea Moet.
Och!
'C<») Cuïex fodit oculum Letm'i, Arabic, Jpre. b,
B *



28 HOFGEDACHTEN.
Och! of ghy,ziel! foo naerftigh waert, Te foeken fpijs, naer «wen aert, Te trachten naer dat waerde bloet, Dat n alleen ten leven voet.
o Heere! ftort my in de bcrftt En geeft my defe reyae dorfl ; En geeft my, voor myn leften dagh, Dat ick mijn ziele laven magh.
Dit was hier voormaels vaft geftelt, En 't fcbijnt noch dat het heden geit, Dat ghy, ó ziel! niet fteunen menght, Op bloet, maer op de ware deught, Maer ick fegh dat men fteunen moet , Niet op de deught, maer op het bloet.
:IX. Op de geiegettheyt daer iemattt met onrijp$ Moerbefiïn, de plecken by de rijpe veraor» faeckt, uitwischt.
Laetft als ick, in een boomgaert, fats Alwaer de jonckheyt frnyteD at, Soo vond' ick daer een jonge Maeght, Die van befmette wangen klaeght; Vermits fy vruchten had gepluckt, En met haer vingers uytgedruckt.
Ick fegge vruchten van het hout. Dat noch in fich befloten hout, Het bloet, van feker jongh gefel, Sedrogen in het «innefpel,
Tej



HOFGEDACHTEN. 29
Terwijl ky focht de fchoone maeght, Van alle vrijfters noch beklaeghc.
De jonghman , die ontrent haer ftont, En ha«r aldus begrommeit vont', Ging heuen » roet een fnelle vlsicht, En pluckte daer een fnisre vrucht, Die wrangh, onnjp, en vinnigh was,] Daer meed' hy hare feyl genas: Want mits hy aen haer wangen ftr-;eck9 Vernam men dat de froette «yeeck: Een ieder keurt de Vrijlfer ?shoon , Des komt de meefter om fijn loon; En, fet de vrijïter in het groen, En eyfcht van haer e?n 'iecfchen foea,
Ey fiet, terwijl de jonckheyt* lacht, Stont ick hier over wat en dacht, En feyde, met een ftillen fin, Gewis hier fteken kruymen in : Al wat de foete vrucht befmet, Dat maeckt de fuure weder net. Voorwaer , verdriet en tegenfpoet, Dat is de menfchen dickmaels goet; En fchoon dat ons de qnade lijdt Vry dapper in de finnen fflift , Sy klaert en fuyvert ons gemoet, Van malle vreught, en dertel bloet. Maer wat tot lnft en weelde ftreckt, Maeckt dat de ziele fich bevleckt. Geit, rijckdom, voorfpoet, minnefpel , Dat beeft dun Vorft van Ifraël,
B 3 VrT



10 HOFGEDACHTEN.
Vry aen de ziele meer gefchaet, Pan hem de wijsheyt heeft gebaet.
O God I wy zijn eïendigh vleyfcb » Ick vinde meer dan ééne reys , Ick vinde dat aen ons gemoet, Het fuur is beter dan het foet.
X. Op *t afplucken van rijpe en onrijpe vruchten,
Laetft als myn hovenier onrijpe fruyten pluckte, Soo kreeg hy weynig oofts,fchoon hy met krachten rukte ; Maer als hy met 'er hant een rijpen appel greep , Soo viel het mals gewas , eer hy de vingers neep, Terwijl dit foo gebeurd', feyd' ick tot mijn gedachten, ]gy wil op dit geval met rijpe finnen achten !
Sie, wijl ghy befigh zijt ontrent het jeugdig krnyt, Soo treckt 'er myn gemoet een rijp bedenken uytn Een menfch 5 die jaren heeft, dient ftaeg te zyn gevonden* 3K.ijp,facht,. en rechtbequaem, ©mhaeft te zyn ontbonden; Met niemant in verfchil, maer ftaegh een effen flot^ Soo met fijn evenmenfch , als oock met fijnen GodtJ Ick heb o Godl den wil, om foo te mogen wefeu, En 't is de befte ftaet daer van ick heb gelefe»; Geef my* «leer ick koom tot mynen leften óagm Dat ick van uwe gunft dit heyl genieten magh: Het is by my gemerkt, dat veel bercheyde menfchenj len goeden levenstijd, en goede uytkotnft wenfchen| Het een vnidoetfe niet, fy willen 't beyd' gelijkj ©sa ia t* mogen gaea het eeuwigh koninghrijck -
Mal



HOFGEDACHTEN. ft
flaer'teerft'is mygenoegh, God laethetmy verwerven , Jen die wel heeft geleeft, en kan niet qnalick fterven } | Die fchakel» zijn gevoeght, en aen malkander vaft, | fienfchipmet't e erft 'alle en, dat heeft lijn vollen laft,
! £L Op hit bedrijf van ftkere» Efih in tndt» Hj4t.
Veracht geen dingen die ghy Het, Veracht nw evenmenfchen niet, Alwaer het oogh fich hanen keert, Daer wort geduurigb iet geleerts blatr fo» men op de veile: treet, En flechts maer vau de vrachten eet,
B 4 In



$8 HOFGEDACHTEN.
En niet en voedt fijn eygen geeft, Wat doet men anders dan een beeft?
De werelt is een feltfaem boeck, Daer is niet een foo kleynen hoeck; Geeo ftille vliet, geen holle zee, Geen woefte duvn. geen fteile reêj Men vint 'er niet foo fchrale hey, Men vint 'er niet foo dorren wey , Men vint 'er niet foo wilde» kruyt, Of iemant treckt 'er voordeel nyt: Oock is 'er niet foo kleynen dier, Tot sen de mugb, en aen de mier, Daer is niet een foo plompen beeft,
Of 't kan ons bate» aen den geeft. Een ieder houdt den Efel plomp,
En fchier maer voor een rouwen klomp 5
En echter heeft het beeft ontdeckt,
Dat ons tot nut en voordeel ftreckt. De wyngaert, in den ouden tijdt,
Wies wonder rouw, en bijfter wijt;
Vermits daer niet een menfch en quam,
Die haer het weligh hout benam;
Soo dat 'er niet een menfch &n was,
Dïe vrucht van hare rancken las. Een Efel vont een wijngaert ftaen,
Daer hy te water plagh te gaen,
En die had groot en machtigh loof,
Dat nam het beeft tot fijnen roof;
En at de ganfche tacken kael,
En dat niet eens, maer menighmael.
Na<



HOFGEDAC H TE Ni jj;
Nae defen tijt, en jaer op jaer, Soo wort men aen het hont gewaer, AU dat het gulle vruchten droegh, En ftaegh als op fijn meefter loegh.
Men wift in lange wijlen niet, Waer uyt dit wonder is gefchietj Een hovenier, een- geeftigh quant, Ontdekt den handel naderhandt: Hy fiet dat juyft die wijngaert draeght, Waer aen den Efel had geknaeght; En dat aen d'ander niet en groeyt, Die» noyt van iemant wert gefnoeytj Des ftelt hy vaft, en als gewis, Dat weligh hout ondienftigh is.
Een Efel leyt den eerften gront, EeD Efel wijft een nutten vont: Dat boom, en wijngaert dient gefnoeytj Wanneer het hout te welig groeyt.
Welaen dan, weet den Efel danck, Ghy die bemint den wijngaertrauck: Maer weet oock dat het efels zijn,. Die fich verloopea in. den wiju^
Vilt gby uw1 "boomen Jién, vtlfchoone vruchten} groeym 3 üby moet fe opbaren lijdt, en naer den regel, fnoeyen $ Een, die een dertel kint laet naer fijn wille doen , Diepluckt neit rijpe vrucht van (H haer jeugdig grtem*
Xtf. Qï



■$4s KOFGEDACHTEN. 1
Xil. Op 't gejichts van een Bye, in een bloem doot gevonden»
Een Beytje dat in 't wilde vloogh, En honigh uyt de kruyden foogh, Verloor fijn leven in een blom, En, vrienden> hoort tocb eens waeroiB»
De ftrenge winter was voorby, Des was het beeftjen wonder bly; Het wort gewaer een foete lucht; Des quam het met een fnelle vlucht, Gevallen in het groene velt, fia even tot den groey geftelt-: Het fagh een bloemtjen open ftacn 3. Daer is het vaerdigh ingegaen; Daer vont het foo een foeten fmaeek,. Daer vont het foo een groot vermaeck* Daer vont het foo een nieuwe jenght, Daer vont het foo een diepe vreught; Dat , wijl het diertjen dronck ea at* Het in het bloemcjea fich vergat; Soo dat het daer het levea liet , My dacht ket beeftjea wift het aietrï
Als ick dit hedea oudervont3 Terwijl ick, by de bloemea ftont, Soo voeld' iek dat myn ftille ziel, Hierop, in dit bedenken viel:
Dit is een afbeeld van een man, 3|ls. ftk^aies: wederkoawea. kaaj
Wij



HOFGEDACHTEN. g$
Wanneer hy door een Chriften plicht, Sijn naeften, en fijn ziele fticht, Wanneer hy met de finnen werckt, Ea hooge dingen overmerckt; Wanneer hy leeft, en denckt, en fchrijfs, En daer in foo geduurigh blijft, Dat hy fijn eygen vleefch vergeet, En van de werelt niet en weet; Schoon dat fijn lever wert verSopt, Sijn breyn , en hert geduurigh klept \, Jae fchoon al wert hy wonder fwack, Hy klaeght niet eens van ongemack: Hy blaeft alfoo fijn leven uyt, Gelijck een Bietjen in het kruyt,
6 Dnyfenitmael geluckigh menfch 1 («5} De doot die is uws herten wenfch j De fwackheyt is u geen gequel, De wereit is uw kinderfpel. Gy fcheidt van bier tot uwer eer, En gaet met vreugde tot den Heer.
xin. êp
(«) GelueJtigl is hy, fa, duiftntmatl tvergslstk* "high, wie den Htere, ah Hy hemt, alfeo doende, vint*. Mijn ziele meet fierven den doot der recbtvaerdige» ên mijn eindt werd* als defts einde. Nam, XXIII: l»



M HOFGEDACHTE Na
XIII. Op een BreeineteU
Al wie een netel nekt * maer fonder hart te drucken » Die plagh van Honden aen fijn hanttot fich te rukken, Vermits hy wert gebroe.yt, maer een die harder taftJ Verdooft het bitfigh kruyt, en lijt ook geenen lafta Hoe dickmaels falde menfch.fijn hertenbloet ontftellen, Ja , tot het innigh mergh , in lijf, ©f ziele quellen , 1 Om iet dat hem ontmoet, maer dat fijn herte krenkt, Komt hem , mits hy het werck niet recht en overdenkt»! Soo hy de moeyte nam van 't ftuck recht aentetaftea. ?t En zou met geen verdriet hem kunnen overlaften; q 'tl&fomtijts maer een vloo,een ftroo, eenbeufeling| Dat fwaer gelijck als loot hem aen denboefem hingi Wy lijden geen verdriet, dan door ous eygen finnen, 3n daer door is het nut ons driften t'overwinnen: 9t En is de fake niet, die ons den geeft ontfteltj 't Is fwackheyt van gemoet, dat ons van binnen quelti Men treurt veel omverlies, van dees of gene faken, Mits wy te grooten werck van aertfche dingen maken», Maer foeckt ghy ware ruft , foo foekt een vafter gront*; Aci* weynigh, lieve ziell wat ghy verliefen kondl|



HOFGEDACHTEN. gjr XIV. 0$ *t gejicbt van etn Wnkgettyw»
ILaetfl- ftont ick by een viakgetoaw^ AU ick my wat vermaken won , Ick fagb boe dat men vogels vingh • En hoe dat al de handel gingh, Ick fagh, wanneer men trock het net, Als fich een vogel nederietj Wanneer de vinei, met fnelle vlucht9 Sich regelrecht gaf in de lucht; Dat fy alsdan de flagh ontqnam, En hare vryheyt weder nam s Maer als fe wou ter zijde gaen, Sa gaf fich uyt de rechte baen 9
S 7 SCfe



HOFGEDACHTEN.
Soo was 't dat fy het lijf verloos, Om dat fe flimme gangen koos.
Mijn ziel! wat ick u bidden magh, (V) Ey let toch eens op defen flagh! En als 'er oyt een liftigh net, Om n te vangen* is gefet, En dat ghy zijt in hoogen noot, Van fmaet, of druck, of van den dooi; En wilt geen kromme wegen gaen, Maer houdt my ltaegh de rechte baecp Die fal u leyden uyt den noot, Die fal u vrijden van den doot; Jae vreugde geven op het left-, De rechte wegh is alderbeft.
XV< Of een Jleekend*, of firalende Biék
Voor defen heb ick veel gefien, Dat my wel aenftont in de Bien ; Maer heb daer in na wat bemerekt, Daer op myn geeft nu anders werekt» Dc Bye, die is e«n naerftigh dier, Maer dickmaels uytermaten fier , Een die veel by baer wooning koomt, Dient vry al wat te zijn befchroomts
Want
£s) dux grande! affaires il faett unif U granè &<ttnins> leggen groots lieden van ftate*



HOFGEDACHTEN.
Want als haer iemant maer en raeckt, Of dat hy 't beeftjen gaende maeckt, Dan is het ftracks geweldigh grams ja, of men *t fchier het leven nams Het zy dan Boer, of Edelman, Het ileeckt foo visnigh als het kan* Soo dat het, eer het henen gaet» Zijn prickel in de wonde laet, Dit is de menlchen groote pijn s Maer 't fal het dier meer hinder zijst»
Want is de r.ye haer angel q«ijty Soo fcheyt het vaerdigh uyt 'er lijdt* En kan dan namaels in het groen, Aen niemant leet , of voordeel doen.
Sie hier uw beelt, wraekgierig menfchi Want als ghy krijght uws herten wenfch s Dat is, wanneer uw gram gemoet, Aen iemant leet, of hinder doet, Dan zyt ghy van Gods guift ontbloot. En dat zijn wegen naer den doot.
Een die kan wreken als hy wil, Maer doet het niet, en houdt fich ftil$ Die acht ick van een edel bloet, Mits hy kan toornen fijn gemoet.
Ey lieve, ftel a«n God de wraeck* Jae geef aen Hem uw gaafche faeck, En ghy, 4 vrienden' pleeght gedult0 &»o krijgju ghy wrake tonder fchulï»



**• HOFGEDACHTEN.
XVI. Op ongebaendë wegen.
Een padt dat eenfaem is, en weynigh wert bere-dea^ En met geen menfchen voet, dan felden , wort betreden , Bewafcht met feltfaem krnyt,en dat in volle jeugt, Maer 't is al meeftendeel dat niet te veel en deugt. Het is met ons gemoet oock even foo gelegen, Gelijck het veeltijts gaet met ongebaendë wegen: Een die fijn innigh hart niet dickwils overgaet, Die maeckt al menighmael een goed gewifie quaet,,
XVII* Op den aert en eigenfcbap van den Eifcb,
Men fnoeytmeeftalhethout ,maer Elfch die fnoeyt field O! mogt ik, lieve God l tot in myn ziele delven, (felven ,, En doen wat defe boom, uyt eyg«n aert, bedrijft, , Soo woud' ik noyt beftaen, wat vleefch, of werelt ftijft», Soo woud' ik evenftaegb myn innigh wefen fnoeyen , I Ja woud' in myn gemoet geen onkruyt laten groeyen j, Soo wond' ick alles doen, naer uwen wijfeu raet: © Ghy, die geeft den wil, verleent de volle daet.;
zvni, op-.



HOFGEDACHTEN, 41
rIII. Op 't geficite van Eihen boom en, in 'f Haegfche Bosch, aen den top verdort zijnde»
^/Vanneer ick door het Haegfche bos , Van myn beroep een weynigh los, Of in de naefte velden dwael, Soo vind' ick Eycken, boven kael; Doch elders groen, en wel geftelt, Gelijck de gaeffte van het velt.
Dit vind' ik vreemt, des-vraeg ik daa , Jae vraegh hier gront en reden van , En 't gunt, totantwoort, wort gefeyt, Heeft (naer myn oordeel,) goet befcheyt.
Men houdt dat als de wortel raeckt, Daer fy een derry gront genaeckt; Dat ftracks een deel daer van vergaet, En dat oock naer de juyfte maee:
De boom, omtrent den hoogften top, Vertoont een dorr' en kalen kop. Als ick dit hoor, en overpeys,
Soo pas ick 't op ons nietig vleys;
Ick make ftracks een vaft befluyt ,
En treek 'er defen regel uyti
Wort yemant dor, of kael, of grijs,
Voorwaer, dat is een vaft bewijs,
Dat ons van binnen iet vergaet,
Daer op de gront des levens ftaet;
Dat iet ontrent Je lever fchort,
Of ia de nieren wat verdort,



42 HOFGEDACHTEN.
Of dat roiflchien de loos bederft, Of dat het fap des levens fterft, Of dat hem 't een, of 't ander quelt, Dat hem den doot voor oogen ftelt.
Wel ghy, die in den fpiegel fiet» En vind* uw voorigh wefen niet! Maer wort een rimpel hier en daer, Of wort een grijfen baert gewaer; Of dat mificbien uw deufigh oor, Veriiell een deel van fijn gehoor; Of dat het oogh uw duyfter wert, Soo denckt dat aen, of om uw hert , ©f elders eenigh dingh ontbreeckt, Dat u als naer het leven fteeckt: Dat u, als in bet oore, feyt, O vrieut! ghy wort ter doot geleyt.
Ey fietl hoe goedtgh is de Heer, Die fchier geen menfchen immermeerfi Hier uyt dit ydel leven treckt, Of in den grave nederïlreckt; Of hy en heeft voo«-al gefeyt, Waer hem de fnel'e tij; geleyt; En töo; t hun ee'ft, in vollen evfcli, De b'-oosheyt van het nietigh vleyfch.
Wat zijn 'er meefh-rs in de ftadt, ïrdien men redt hun leere vat? W^t zijn *er moefterc in het wout, Indien men vun hun leffon hout? Wat zijn 'er mpfrers ovaral« Die ons voorfeggen onfen valt



HOFGEDACHTEN. 43
Al wat men boort* al wat men liet, Dat fpreekt tot ons, al fpreekt het niet»
6 God! wiens hoog, en wijs beleyt 9 Ons foo veel nutte dingen feyt $ Ontiluyt ons oogh, dat wy het fien, Wat ons ten goede kan gediên: Geef ons dat wy met dorr' en groen , Niet anders dan ons voordeel doenj Doch onder al uw' milde gunft, Soo leert ons toch de ftesref-kunit.
XIX, Op



HOFGEDACHTEN.
Op bet piotgen, mijTen, en fpitten in da eerde*
Laetft als ik, moede van de ftadt," Ontrent gebraeckte landen fat, Geviel 't dat daer een huyfraaa wrocbt, En m?s op fijnen acker brocht: Oock was 'er een, die met de ploegh , Ganfch fnelligh door de veuren joegh ; Een ander, op het naefte lant, Die maeckte greppen in het zant, En haelde bagger uyt den gront, En wat hy in het water vont : En fiet, uyt defe kleyne reys, Soo quant my binnen dit gepeys:
Hel
44



HOFGEDACHTEN. 4*
Het aertrijck wort als flaegh getergt, En ick en weet niet wat geverght $ Wie is 'er, die het niet en quelt? Sijn fchoon gewas dat wort gevelt; Het wort met flijck, en dreck beftroyt: Die wort hem op het lijf gegoyt; Dan wort bet meer, dan duyfentmael, Doorfneden met het vinnigh ftael , En noch foo leyt het echter ftil, En lijdt wat knecht, en meefter wil*
Maer fiat, als naer een langh gedult, De tijdt ten leften is vervult, Dan fiet men dat het lage rijck, Verflint fijn quellers al gelijck s Want die vleefch fijght in het graf, En n'et één menfch en komt 'er af: Siet die een ander heeft gequelc, Die wort ter aerde neergevelt.
Gedult, dat is een groote deughtj De befte die ghy vinden meught, Het lijden is de menfchen beft, Want foo verwint men op het left ; En die maer ftil en zedigh leeft, N En God alleen de wrake geeft; Die is den hemel liefgetal, En God is 't, die het wreken fal,
XX. Q|



4<S HOFGEDACHTEN*,
XX. Op afgekapte Bomen.
Al kap ick Boomen af, 't en kan my niet verdrieten) lek fegge dit gewas dat fal eens weder fchietenj Want als de Meyfche dau fal vallen op het kruyt, Dan fchiet het wederom lijn gulle botten uyt: Maer als de levensdraet den menfch wort afgefneden Dan wort het ligchaem dor door al de ganfche leden Enfchoon dekoele Mey ontfluyt haer groenen fchoot Wy blijven evenwel als eygen aen den doot: Schoon dat wy fien de Son als in het water dalen , Haer licht fchijnt wederom, en toont haer gnlde ftralen Maer als ons kranck geftel eens in den grave fijgt 'T is feker dat het noyt fijn eerfte wefeu krijght,
XXI. Q£ *t gefchte van oud Boomgems*
Ick fie een hoogen Boom hier aen der heyden waflen Die op geen langen tijt en fchijnt te willen paffen, 't Is hondert jaer en meer dat hy 'er heeft geftaen En noch en is de ftam in 't minfte niet vergaen: Hier denk ick nu ter tijdt, dat d'ouden dikmaels klagen Om dat de hemel geeft aen reenfehen korter dagen, Dan aen het quaftigh hout, of eenigfeltfaem beeft Die echter niet en zijn dan fchepfels fonder geefl Sy meenen dat de menfch al langer dient te leven, Dan na gemeenen loop hem dickmaels wort gegeven ;
Ot



HOFGEDACHTEN. 47
jOm 'dat hy op het left eerft wort een dapper man, ;En dat men met 'er tijdt veel dingen leeren kan; «er al die met den geeft tot God den Schepper rijfen, II fullen even hier fijn groote wijskeyt prijfen: jEn fchoon een Heydens menfch dit niet en kan verftaeo, !Het is volkomen goet wat God oyt heeft gedaeu: M laet wel menigh beeft, of boomen ruymer levea,i !in hy aen eenigh menfeh oyt is gewoon te geven ; IDoch als een boom vergaet, een beeft het leven fluytj )Dan is het met den boom, en met de beeften uyt» :aer als ons levensdraet al fchoon is afgefponnen, ia is, in ware daet, ons leven esrft begonnen ; uEa heefteen, die nu fterft, geleeft tot Godeseer» :Hy fal geluckigh zijn, en dat voor immermeer, ivijgt, wereltwijfen! fwijgt, het zijn onguure drome*. te feggen dat de menfch is minder dan de boomen 5 Het kan geen hinder zijn, al is ons leven kort, 1 Als God ons, nae den doot, met zegen overftorts ioe fal ick oyt van Godt ongalijck kunnen fpreken? at hy my ras verloft van alle myn gebreken ? [ Dat hy my ras verplaeft uyt dit ellendigh dal, E En ftelt my daer ick hem ten vollen kennen fal: tTel ziel! of ick nu fterf, het waer een grooten zegeaj adien het God bevalt, ick ben »er toe genegen: 1 Ick wil geen aertfche vreugt, geen ftaet of werelts eer , I Neemt God myn fonden weg, ik wil geen leven meer?
XXII.



4% HOFGEDACHTEN. xxii. Op een Vijgeboom.
Offchoon de Vijgeboom noyt is gewoon te bloeyen Noch fiet men aen fijn houtbequame vrachten groeyetl Die beom belooft als niet, en des al niettemin, j Soo brengt hy foet gewas voor fijnen planter in: \ Mijn «iel S doet gy iets goets,en wil toch geenfins roemei Al wat «yt prachtgefchiet, verdwijnt in loiTe bloemeij Men prees in ouden tijdt, en *t is een goede faeckj G-eduurigh goet te doen , ea even fonder fprasckj
xiii. é



HOFGEDACHTEN. 49
XXIII. Op 't gefichte van Schapen, Ganfen en j Syen, op een en defelfde landfireke.
Wanneer ick aen de heyden fie,' Een fchaep, een gans, een kleyne bief (Gelijck men dat wel licht ontmoet, Wanneer men groote reyfen doet.)
Dan is het dat ick ftae en denck, Wat voor een fonderlingh gefchenck, Ons van foo kleyne fcheplels daelt, Daer van iet meer hier dient verhaelc.
Het fchaep, een onervaren beeft, Dat noyt en was van fnegen geeft; En fchier geen ander dingen weet, Dan dat het hoy en kruyden eet; VI, bi s in C Dat



jo HOFGEDACHTEN.
Dat geeft ons aerdigh parckement, Daer op men fchoone letters prent, Daer op men groote dingen fchrijft , fin wat voor handel dat men drijft.
De gans , die fchier geen breyn en heeft , En door geen konft, of wijsheyd leeft, Maer anders niet en plach te doen , Dan aes te foecken in het groen ; Die fchenckt den menfch de rappe pen, De befte gifte, die ick ken.
De Bye, een kleyn en vluchtigh dier, Dst fweefc nu gints, dan weder hier, lin dat fijn voetfel rapen moet , Gelijck een fcbamel menfche doet; Dat brengt ons voert het edel was, Dat ons tot zegels komt te pas; Tot zegels, die men, totbefluyt, Hangt aen de brieven onder uyt; Daer op een beek, of wapen ftaet, Een teken dat het feker gaet : Sie daer drie beeftjens, fonder meer, Onnoofel, flecht, eenvoudigh, teer, Die brengen uyt het woefte velt, Dat alle menfchen wetten ftelt, En als met kracht te famen bint, Wat handel eenigh menfch begint.
Ey lieve , magh ick bidden , merckt, H«e GoJt hier op der aerde werckt; Door flecht bedrijf, en kleyn beflagh, Soo brengt hy wonders aen den dagh



HOFGEDACHTEN, ji
De man, die Godes eygen volck, Geleyde door den rooden kolck, En als een Herder voor hen ging^ Was maer een Hechte vondeling.
De groote Vorft van Ifraël, Die was voor eerft een flecht gefe! ; Een herder van fijn vaders vee, Oock dickmaels in de koude fneen: Als Chriftus op der aerde qoam, Wie waren »t die hy tot fich nam ? Geen Edelluyden uyt het hof, Geen Vorft, of Prins van hoogen lof, Geen wijfe mannen uyt den Raet, Maer Hechts een viflcher, of fijn maetj En dit bedrijf is recht bequaem , Ten prijfe van fijn hoogen naem. Want die met kleyne tuygen werckt> En echter groote dingen fterckt, Die maeckt dat niet het inftrument^ Maer dat de meefter wort erkent; Want fiet! het goet dat hier uyt rijft, Maeckt dat men God den Schepper prijft.
Sie, alle vleefch is ydel ftof, U Godt alleen behoort den lof 1
XXIV. Op den aert van den Abeelbem»
iemant recht bemerckt het wefeu tan Abeelen, tuanen uyt 'er aert ons wijsheyt mededeelea;
c » Die



HOFGEDACHTEN,
Die boom wort «eeft gebruyckt tot fchutting van Aei Celijck men menighmael in defe landen vint, (winti En *t hout fiet, foo het fchijnt, waer toe fijn gulle ftruikei* De meefter, die het plant, nae defen wil gebruyken. Des ftreckt de gulle boom fijn wortels breder uyt] Dan eenigh ander hout , of al het naefte kruyt» Hy doet gelijck een fchip, bevochten van de windenj Dat weet eeu die het voert met anckers in te binden) En daerom blijft het vaft , hoe feer het onweer reeft; Oock fchoon de noorden wint met volle kaken blaefl Dit fchijnt tot onsgefeyt, ghy moet uw' ftaten wieken En, uae de tijt vereyfcht,uw ganfche leden fchicken Is dan miffchien uw amt een pack van groeten laffi Maeck dat ghy naer het werck uwbreyn en leden paft Want een die fijn bedrijf met eere wil belcyden, Die moet tot fijn beroep de finnen voorbereyden j Indien hy fonder dat tot fijne plichten treet, Soo wort hy aengefien voor een die niet en weet*
XXV. Nech op denfelfden Beom,
Oefellen! foo ghy vraeght, of weet het iemant niet: Waerom d'Abeelen boom foo diepe wortels fchiet:
De reden, nae my dunckt, die is wel uyt te vinden
Dit hout is overal een fchutfel voor de winde;): Het moet aen alle kant het onweer tegenftaen, En daerom laet de boom fijn wortels dieper gaen
Achl waerom is de menfch tot voorfpoet foo genegen?
Sies, in het tegendeel is dickmaels beter zegen :
Wa*



HOFGEDACHTEN.
53
'Waer is 'er eenigh man , gelijck by wefen moet» ï»Die noyt ea is beproeft van druck of tegenfpoet? !Saer vint men immermeer een fchipper recht ervaren, je niet dan voor de wint geduurigh heeft gevaren? >De befte Chriften felfs en blijft de befte niet, indien het foet geluck hem ftage gunfte biet? li magh het overluyt, en met de waerheyt feggen0 jn ander dien het luft, die magh het overleggen; ItDit leer ick uyt de daet, en uyt dit eygen werck, iHJyt droef heyt word'kk bly, en ia de fwakheyt Iterk.
XXVI. Op 'f verplanten van een Boom»
en boom die wert verplant, moet, even t'fijner baten, n deel van fijn gewaey, en gulle tacken laten: Een menfch van God varnieat, die beter dingen wacht, Verlaat Sjn out gelaet, ea coUï fijn eerfte pracht*
C i XXVII. Op
*



54 HOFGEDACHTEN,
XXVII» Op 't gejicbt daer booge boomen, en geen lagt krt£Jent van een flormwindt befehadigt Karen,
Daer wa» een groote fiorm in haeften opgerefen, Die , nae het fchijnen mocht, niet felder kon de weien Veel daken in de ftadt, en boomen op het velt, Die werden overhoop, en in het ftof gevelt: Ick quam, op defen tijdt, oock in den hof getreden En die had van den wint geen kleynen noot geleden:; Voor eerft fagh ick een Olm, gewafTen aen de kant Die lagh tot aen den gront geilingert in het lantj lek fagh een groenen Efch, te voren hoog verheven Die mede- vpu den wint ter aerde was gedreven, Ick fagh een dicken eyek, gefpleten tot den gront Soo dat ick niet één boom ia fijn geftalte vont,
Mae



HOFGEDACHTEN. 55
iiar uk fagh daer omtrent verfcheyde gave kraydeo • , dacht hoe dathetquam, of ««Vet mochtbeduyden*
Ick fagh 'er Tijm, C»«U, en fijne Saly ft.». CO iEn haer en was geen leet, of hinder aengedaen , : ,.i„ ick had bemerckt, hoe al de faken fto.de., 1 heb ick, na my docht, de reden uytgevonden: |Lt fiet men overal, het ftaet gemeenlek vaft , Krat laegh is van fich felf, of in de laeghte waft* 4e van een grooten ftorm niet om wil zijn gedreven ,
E moet fich uyt den wint, en naer de laegte geven, i Want al wat op een bergh, of hooge rotfen ftaet , [ Dat fiet men dat een ftorm , of blikfem nederfiaet.
kxVÏII. Bedenkingen op >t geficbte vanfcbraie iuh \ tufcben den Haegb en Ssbeventftgen.
Schrale dnyn, onvruchtbaer fant, Daer geen Els en is geplant, Daer geen kerfeboom en groeyt,
Daer noyt pers en beeft gebloeyt;
Daer gesn moes en wert gepluckt,
Da«r geen drayf wert uytgedruckt.
Daer noyt koeye , geyt, of lam ,
Daer noyt effe voetfel nam,
; («) Het Franfcb fpreechwoort fe'V £«' /' veut ■ar der d* fmdre, ?«'iï s'abuijje.
C 4



56 HOFGEDACHTEN.
Schoon dat ghy foo dorre zijt,
Even in de Meyï tijdt;
Schoon dat ghy geen vrucht en draegt 9
Noch hebt g' iet dat my behaeghtj
Want als ick by wijlen dwael,
Of ick klim, of nederdael,
Soo en vind' ick echter niet •
Waer oock myn geficbte fchiet,
Dat myn oogenluft verweckt,
Of myn finnen elders treckt:
Dat my ftoort in myn gemoet,
Wijl het veel gedachten voedt5
Soo dat noyt mijn befigh hert ,
Door het cogh verruckt en wert.
Hier toe zijt ghy dan bequaem , Hier toe wonder aengenaem, Om den drift van ons verftant, Staegh te houden in den bant; Om te geven ons gepsys , Sijn befoop in vollen eys : Dat ick geenfins weet te doen , Als ick trede door het groen , Als ick door een boomgaert gae , Of ontrent de bloemen ftae; Want een fchoon en net gewas, Laet de geeft niet daer fe wag„
Maer noch prijs ick bouen al # Dat ick in uw eenfaem' ftal, In den loop van myn gebet, Noyt of felden wert belet,
Maer



H,0 FGED AC H T E N* sT
Maer, © dor en vluchtigh zant l Als ick keere mijn verftant, Vind' ick aen u weder iet, Dat en prijft'myn herte niet : Want offchoon des hemels nat,En de Sonne boven dat, Op uw' dorre klingen daelt, Op uw' lichte duynen ftraelt,» Ghy ontfangt het altemael, Maer ghy blijft al even fchraels Daer een ander beter gront, Als hem God den regen jont, Stracks is danckbaer en beleeft, Mits hy fchoone vruchten geefc;. Immers gras en jeughdigh kruyt, Dat hem uyt den boefem fpruyt.
Maer ick bidcle, myn gemoet? Stel u op een ander voet, En foo haeft als uw bedrijf , Uw gemoet, of nietigh lijf;Van den Heer gefegent wert, Geef hem ftracks een danckbaer hert 5 Doe gelijck de vette kley$ Doe gelijck de klaver-wey ; Eer den Heer, en offer Hem, Uw gemoet, en uwe ftem; En uyt al uws herteu gront. Wat ghy goets bedeticken konds.
Doch, o Heer! myns herten XüÜ9 Die my hier te* geeft den luft ,.
G si 9mtf



II HOFGEDACHTEN,
Geef my toch volkomen kracht9
Dat ü werde toegebracht ,
ïrij», en eere, lof, en danck.
Al myn levens dagen lanck ;
Dat mVn hart, en mont, en pen,
Wat kk hebb', en wat ick ben ,
Uwen lofvermeiden magh,
Even tot myn leften dagh.
Maer, Duyn! eer ick van u fchey,
En gae naer een groene wey,
Dient van u noch iet gefeyt,
Dat my io den boefem leyt
'k Houw' u voor een wonderwercfe ,
Ghy zijifwaek, maer echter fïerck* Schoon uw ftoffe niet en kleeft, En met alle «inden fwe^ft, Noch foo moet den Oceaen Voor uw fwackheyt, ftille ftaen $ Schoon de wint al bijfter raeft, En op u veel waters blaeftj Want ghy houdt als op een toe», Oock een ongebonden droom I Of 't de Zeegod bijfter fpijt, Ghy blijft echter dat ghy zijt; En dat wort men ftracks gewaer t Even nu foo menigh jaer, Daerom, tot eeu kort befiuyt, Rijft 'er dcfe leeringh uyt: Dat gby ai et en aijt geplant, %oï,obs .meafehen koogh vcrfians,



HOFGEDACHTE Vtf 35>J
Of uyt Dijckera fnege kunft, Maer door Godes eygen gunfl: $ Hem zy dan» en lof en danck, Ons geheele ftrande langkj Hy geeft dat het duuren magk9 Even tot de» leftea dagk,
C $ TTJHX Of



«o MOFGEDACHTEN.
XXIX. Op >t Mitrotien vaa tnkruti.
Jck treek dit wiedt op heden «ye«. V&rmits het al te weeligh, fpruyt j En dat het, door het gantfche bedt9 Den aenwas van het moes belet: Ja, dat het aen het eetbaer groen» Geduurigh hinder plagh te doen.
Maer fiet, dit onkruyt weg geleyt, Wort noch tot nutte mjs bereyt; Soo dat hier door »t onvruchtbaer fant, Ten lellen wordt tot draegbaer landt.
Ghy blijft ons Vader, lieve God! Al ovenreedc men o.w gebodsj
H(



HOFGEDACHTEN. tl
Het onkruyt, dat ick heb gevoedt. Heeft nut geweeft aen mijn gemoedt, Niet wijl het in myn hof jen ftont, Maer toen mea 't fcheyde van den grontv
De fonde, die ick hebb' begaen, Heeft my bywijlen goet gedaenj Want toen het vleefch my badt bevleckt, Ben ick als van den doodt verweckt.
Sie , als ons Godt genadigh is , Soo Wort het onkruyt nutte mis; Soo dat niet felden oock het quaet, Aen rechtvermoeyde zielen baet.
Een menfch, die eertijts gierig was, En maer en foeckt een rijcke kas; En fchoon hy waeckt', of dat hy fliep , Niet dan om geit, en rijckdom riep; Verliet fijn huys, en wijf, en kint, En voer, of voor, of tegenwiat, Naer eenigh verr' en feltfaem lant, Daer hy maer wilde menfchen vant j Jae fpande ziel en ligchaem in, En dat alleen maer om gewin.
Soo hy ten leften wort bekeert, En beter naer den geeft geleert , Soo peyft hy op fijn eerften ftaet, En fiet hoe nu fijn leven gaet: Ja let, of hy tot defer tijdt, Met foo een onvermoeyde vlijt, Sijn plicht aen Godsdienft kan begaea, Als hy den rijckdom heeft gedaen;
c 7 ïê



$t' HOFGEDACHTEN,
En als hy dat foo niet en vint, f)oo is hy bijfter ongefint* En let dan hoe hy fijn gemoet, Magh brengen op een beter voet.
Of neemt een dwafen jongeling» Die eertijts aen een vrijfter hingh, Of om haer fchoon , of fier gelaet, Of om haer fangh, of foete praet, Of om iet dat haer titfigh ftont, Of immers dat hy geeftigh vont ; Die, als de reden hem geneeft, Befpot al dat hy is geweeft: Want fiende wat hy heeft gedaen, En wat hy dickmiels heeft beftaen ; Hoe dat hy (fchoon al was het laet,) Ging eenfaem dwalen achter ftraetj Oock als de lucht was bijfter fuur, Jae klom wel op een fteyle muur; En dit in 't duyfter fonder licht, Alleen maer om een kleyn geficbt; Alleen maer om een droogen lagh, Die 't meysj' hem roiffchien geven magïnj Soo dient hem fijn voorleden tijt, Niet anders, dan tot enckel fpijc, Dan is 't dat hy wel deetlijck fchreyt, En du6 met heete tranen feyt
O ziel! bedenckt uw' d .vafen tijdt, Ghy hebt gefocht, geftreelt , gevrijt, Een meysj', een wupeltuurigh dier, © wat een yver, wat een vier.



HOFGEDACHTEN. 4$
Jae wat een brant, en heeten dorft,
Was toen in uw' ontfteJde borft?
Wat deedt ghy niet om haren wil?
ü bleef geen lijf, of finnen ftil.
Sy was foo diep in uw gemoet,
Bet fcheen ghy fond uw lefte bloet,
Voor haer wel hebben uytgeftort;
Ach! hoe veel komt ghy nu te kort!
Hoe flau, en lau is uw gebet,
Als ghy u voor den Heere fet?
Hoe foei, en koel is uw' gemoet,
Als ghy den Schepper hulde doet?
Het fchijnt voorwaer maer ecckel fpot,
Als ghy genaeckt den grooten Godt.
Gewis ghy moet hier anders gaen ,
Of 't is met u, en my gedaen:
Want leght men hier geen beter gron,t,
God fal ons fpouwen uyt den mont,
En foo ghy maer eens recht bedacht9
De diepe wijsheyt, groote macht j
En hellen glans , en hoogh beleyt,
En d'onbegrepen Majefteyt ,
Die in Gods heyligh wefen is:
Chy foudt, 6 xiele 1 voor gewis
Ontfoncken, door een foeten bran.8
In geeft, in leden, en verftant,
Om God te dienen overal
In druck, ia luck, ea ongeval.
ff«f ,



f4 HOFGEDACHTEN.
Siet, die van Jacobs maegbfchap zijn,(a) Gaen wel oock by den Philiftijn , Om daer te wetten hun geweer , Een bijl, een mes, een ftompe fcheer» Oock fiet men dat een Heydens wijf, CO Wel dienen kan tot huysbedrijf; Wanneer men haer de nagels kort,. En tot bequame plichten port; Sie hoe de fond», al is fe quaet, Oock aen vernieuwde zielen baet.
ê God! van wien het ncderdaelt,. Al wat een reynen geeft beftraelt, Ey neemt ons, neemt ons heden af, Al wat 'er fmaeckt nae aertfche draf; Op dat oock fond' en haer fenijn, IVlagb, U tereere, dienftigh zijn.
XXX. Op èleeyende Stomen,
HoedikmaelsCe ickhier eenboomgaertluftigbloeyeni Een peer zoo wit als fneeu, het appelbloeyfel gloeyen Het fchijnt dat hier het fruyt foo menig waflenfal Dat niemant, wie het zy, fal weten het getal» Maer fiet daer komt een rijp » een mift, of fchrale winden Ea daer en is terftont geea bloeyfel meer te vinden
El
Sam. XIÜ: ao. (*) Dtut. XXt: i«,,n.



HOFGEDACHTEN. 6$
'.Ea dit gaet by gevolgh, dat, als debloembederft, ] Dat ftracks dan oock de vrucht als in de moeder fterft. it leer ick even dan van onfe groene boomen, (oyt al te vaft te ftaen op onfe lofle droomen ; / Wy beelden inenighmael ons groote dingen in, I Een lieffelijck vermaeck, of wouderbaer gewin, laer als men op het left de rekening fal fluyten, ian vint men in 't gemeen maer haring fonderkoytetis : Ach! die eens adem blies gelijck een machtig Prins , i Wat krijgt hy menighmael ? een hantvolfchralen wints. (oe licht laet fich de menfch van hoopof waen bedriegen , »ock dat nietfpreken kan, dat fal ons dickmaels liegen 5 ] Beloften, fckoon gedaen, oock by een magtig vrient, I Heeft menigh edelman ten beften niet gedient. )ie meer, tot fijn berieht,wil uyt de velden trekken « l)ie heeft op ieder kruyt fijn geeften op te wecken $ 1' Want doet hy overal behoorüjck onderfoeck» ' Voor hem fal ftöffe zijn , oock voor een deftig boe\.
XXXI. Of



Men vint meert overal een flagh van boofe wormen,". Dat in den fomtrtijdt de boomen komt beftormen» De naem en is niet hier, en elders, even eens, Maer alle flim gebroet hoeft veeltijts iet gemeens Daer is oock loosheyt by, het komt fijn vuyle neflenj Tot boven in den top van plant, of boomen veilen: Eu fiet, dit oolijck dier gebruyckt hier groot verftant j He^ weet dat boven reyck fijn wooning dient geplant. Is nu een Hovenier naer rechten eyfch bedfeven, Soo weert hy'tonguur zaet, oock eer het komt te leven i Want als hy niet in tijts het fchennis af en fnijt, Soo gaet de fchoonfte bloem fijnblat en vruchten quijt,
Siet:



HOFGEDACHTEN. 61
Ik 't is een goede les i« alle boofe faken, [j al dat qualijck wil fich haeftigh af te maken, Een Bafeliske dient vertreden in het ey, De rupfen afgedaen, oock knge voor de Mey.
$XIL Op 'f geficbte van Vineken , die gebiint we*> den , op dat fe ftngen mochten»
Soo langh de Vinck haer oogen heeft, En in haer woefte vryheyt leeft, Soo maeckt de vogel geen gefang, Jae niet haer ganfche leven lang: Sy doet niet anders dan ze pijpt, Tot iemant haer ten leften grijpt, Tot iemant haer krijght in het net, En in een koy gevangen fet; Als dan de vogel wort gebiint, En fich als fonder oogen vint; Dan queelt fy uytermaten foet, Dat aen fijn meefter voordeel doet.
Wie maer en heeft een aertfch geficht, Al fchijnt het klaer, 't is fonder licht, En fiet dan komt 'er niet <?an hem, Dan Hechts alleen een domme ftem» Oock heeft hy maer een woeften loop, Gelijck des werelts wilden hoop»
Maer als fijn oogh, of aertfche luft, Door Godes hant wort uytgebluft,
En



ét
HOFGEDACHTEN.
En dat hy fijn gevangen wert, Dan krijght hy eerft een ander hert s Een beter flem, een innigh oogh, Dat ftijght dan uytermaten hoogh ; Soo dat hy binnen fich geniet, Dat vleefch en werelt niet en fiet.
Veel hebben in eea duyfter kot3 Geilen deu onbegrepen Godt.
XXXltl. Op afvallende bladeren van dorre Eoonm omtrent den Herfjl,
Wanneer , ontrent denherfft, de groeste van de bomt Komt fiigen op het veldt, of in de naefte ftroojen, En dat 'er eenigh bladt noch hier en ginder hangi Soo vint men dat het volck nae haren val verlang Het loof is dan ontverwt, er» toont een treurig wefat En fiet, haer droef gelaet en kan men niet genefen; Daer moet een ander tij de dan worden afgewacht j Tot dat het weder fpruyt, en krijgt vemieude krach Indien ray iemant vraegt, waer toe ick wil gebrnycki Het loof, dat nederfijght van onfe dorre ftruycken, Die ftae een weynigh ftil, en hoore mijn gepeyt Dat ick hier over kreegh , oock meer dan ééne rey De bladers van den Herflt, die wil ick vergelijken Met vrienden eeriijts lief, doch nu maer doode lijkei Hoe feer men die bemint, het rif is voor hetgra Men fcheyt'er met verdriet, maer echter wiliigh , i



HOFGEDACHTEN. W$
I vrient, die, eer hy ftierf, was geeftigin dereden, < wijs in fijn beleyt, en deftigh in de zeden ; Leyt nn gelijck een block, en even fonder fpraeck, Tot fchrik veeleer bequaem , dan eenigfoet vermaek. i hier om fchey t de menfch oock van fijn befte vrienden 9 e hem tot ouderftant of foet gei'elfchap dienden; Hy fiet de dooden aen, en quelt fijn innig hert, iMaer wil gelijcke wel dat hy begraven wert. 3e lief dat Sara was, foo haeft fy was verfcheydea,
0 liet haer waerde man een graf voor haer bereydenj Hy wenfcht haer goede reys, uyt dit ellendig dal, Tot hy fe, ganfch vernieut, eens weder vinden faU
IXXIV. Op V gezichte van Refe», in den Berffi,
ier qnam een deftig man, en fag 'er fchoone Rofen» f midden in den herfft, noch fris, en luftighblofeni Hy vraegd' den hovenier, waer door het wefen magh, Dat hy om defen tijdt noch verfche Rofen fagh: >t antwoort wiert gefeyt, op firn vrymoedig vrageaj [e plant heeft in de Mey niet ééne Roos gedragen 9 iEn daerom geeft de ftam nu defe bloemen uyt, ^Schoon eo geen kracht en is ontrent het ander kruycV s vrient fwetg op het woort, en ging het overmerkea , [ liet een ftil gepeys op defe reden wereken: (Ten leften fprack hy dus: fie daer een finnebeeltj k)at juyft, en regelrecht op myn gedaente fpeelt. k heb, en t'mijner fchand' moet ick het nu beklagen;
1 heb ontrent de jeught my geenfins wel gedragen :
10



70 HOFGEDACHTEN.
Ick hebbe dwaes geweeft, als met geheele kracht, En oock, tot Godes eer, noyt vrachten uytgebrachtj Des weet ick voor den Heer myn dank niet uyt te drukken,: Dat my de bleecke doot niet wegh en quam terucken j Toen ick uytfinuigh was, en in de fondèn fliep, Ja fuelde nae de doot, en naer den afgront liep: Nu dient 'er niet verfuymt, geen uytftel meer genomen, Eer my een fnel verderf fal mogen overkomen j
Ick fie een dorre herfft omtrent myn deure ftaen, , Soo dient 9er nu volbracht, dat noyt en is gedaea< Het ware beft geweeft, had ick mijn jonge dagen, De bloem van myne jeught,den Schepper opgedragen; Maer nu jck, ydel menfch, dat niet enhebgedaen, Soo moet ick immer au op beter wegen gaen j Weldoen is noyt te laet, en God moet zijngeprefen» Dat hy my tijdt verleent om goet te mogen wefen • Hoe menigh duvfent man en is het niet gcluckt, Die naer den fwarten poel zijn haeftig wegh geruckt* Hier uyt wert ick geleert, dat oock geleerde luyden Verwecken goede leer, ook uyt gemeene kruyden: Voor een die leerfaemis, dient oock het minfte bladt Met aendacht ingefiea, en naerftigh opgevat.
XXXV. Op '/ geficbte van Byen, bonigb uyt de blom, treckende, fonder die te befcbadigen,
Ai s ick, met aendacht, overfie, Den ganfchen handel van de Bie, En hoe fe, door de velden, dwaelt, En hier en ginder nederdaelrj
En



HOFGEDACHTEN.
En hoe fe, door de bloemtjens , kruypt. En daer uyt w*s en honigh fuypt, En dat oock dan myn beögh hert, Op dit geficht indachtigh wert, Hoe dat men vaft, en feker ftelt, Dat al de Dochters van het velt, De roofen , bloeyfels, en het kruyt, En al wat aen der heyden fprnyt, Blijft goet, en in fijn eerften ftaet, Al haelt de Bie daer honighraet, En dat geen bloem en wert bevleckt^ Schoon fy daer nyt haer voordeel trekt» Dan is 't dat ick van harten wenfch , Dat al de handel va» den menfch, Juyft op die wijfe mocht gefchiên, Gelijck het fuygen van de Biën • Maer liet het gaet 'er anders toe, Het gaet 'er, ick en weet niet hoe $ Waer is 'er een die voordeel doet, Daer niet een ander lijden moet? Daer niet een ander fchade draegftt, En van den loofen handel klaeght?v
Mijn ziel, ó wat ick bidden maghj Kom ftel een» vaft, op defen dagh, Belooft hier eenmael voor den Heer, Dat ghy na defen nimmermeer, Soo iet in handen nemen fult, Waer door een menfch, tot uwer {chnltg Of leet, of nadeel lijden fal, Of eenigh ander ongeval;
Mae?



78 HOFGEDACHTEN.
Maer dat ghy, met een reyn gemoet, Snit trachten naer het hoogde goet.
O Godti die hert en nieren kent* En my dit goet gedachte ientj 6 Ghyt die alle dingen weet, En onfe diepfte gronden meet, Hier ftae ick nn, voor uw geficht , En binde my aen defen plicht, En bind my van nu voortaen, Geen flimmen wegh te fullen gaen: Ick wil geen luft, of 'swerelts eer, lek wil geen ftaet, of rijckdom meer. Mijn hoop, myn trek, mijns herten wenfch, Is goet te doen mijn even menfch; Of goet t'ontfangen naer den geeft, My dienftigh voor het eeuwigh feeft.
ó Ghy 1 wiens Schepfel dat ick ben, Aen wien ick myne fchult beken, Geef my dat ick, in dit gepeys, Ontbonden van het ydel vleys, Met vaften fin volherden magh, Van na tot mijnen leften dagh, Tot ick van hier eens fcheyden fal, Want heb ick u , foo heb ick 't al.
XXXVI. 0]



HOFGEDACHTEN, 7S
XXXVI. Op 't geficbte van een Hooyfcbelf.
Daer ick laetft op den velde gingh,
En lette vaft op aHe dingh,
Sagh ick een Hoytafch op het landt,
Die ick met fteen behangen vantj
'Met fteen van bijfter grooten laft^
Die hing daer aen een ftapél vafts
Ick fagh een mishoop boven dat,
-Geleid gantfch dichte by het pad ;
En daer óp ftroo , en kaf geftrooyt,
Of in het wilde wegh-gegooyt;
Dat was een fpeeltjen voor de windt,
Een fpeeltjen voor een boere-kindt,
Of 't mocht miflchien oock dickmaels zijfi,
Een leger van een gortigh fwijn •
Hier op foo bleef ick ftille ftaen ,
*En hebbe dit gefpreck gedaen;
Mijn ziel! neemt acht op dat ghy fiet, En fcheyt hier fonder voordeel niet ; Let eens wat hier de IJouman doet, Hy perft, en druckt fijn befte goet,! Hy hangt 'er fvvare fteenen aen , En houdt het foo gefpannen ftaen ; Maer nietigh ftroo , en ydel kaf, Daer fcheyt hy vry wat lichter af, Dat laet hy los , ea onbelaft, Nadien hy daer niet op en paft: tVl, ïibu, D Na



74 HOFGEDACHTEN.
Nu fegh my toch, geminde ziel! Wat u hier op in 't herte viel.
Wien God bemint, dien wort getucht, Soo dat hy veeltijts deerlijck fucht; Maer wie 'er weent, of wie 'er klaeght, Hy is geluckigh die »t verdraeght.
XXXVII. Op het bedrijf van een tvildt Konijn, m
Hier was een jong Konijn gevangen op de klingen,} Om dat het in der haeftniet wegh en wift te fpringej Het wert ons t'huys gebracht, de kinders namen 't a^ Des wert het in een hoek, of höute-koy gedaen; Doch nae een korten tijdt, het wift fich vry te make Het beet de fporten af, en wift 'er uyt te raken:.! De kinders zyn bedroeft, vermits het wort gemi Doch waer het wefen mocht, en wert niet eens gegq Niet ééne van 't gefin en kan 'er anders weten, Of 't beeftjen was gegaen, en van de kat gegeten : Maer nae een wijle tijdts vernam men dat het f Niet op fijn vorigh hol, maer dichte by de kat. En fiet, die ftreelt het dier gelijck haer eygen jong< Die fpeelden onder een, en deden vreemde fprongi Daer rijft een feltfaem fpel, byfonder in dernac'. 't Konijn is met de kat te famen op de jaght, Nu, dat ick hierbemerek, zijn twee verfcheyde fak( En daer uyt, naer my dunckt,is dit befluyttemak»



HOFGEDACHTEN. f$
Een beeft van onts gewoon te weyden in bet groen , Gaet met een felle kat een drooge maeltijdt doen: En foo een fchromigh beeft dat voegt fich by de katten, En klimt tot in het dack tot boven in de latten:
Ey, let, gefellen! let, wat quaet gefelfchap doet, En wat het is , of wel, of qualijck opgevoet. Dit moet vooral een vooght , of goede vader wetea , Gewoonte doet de jeught haer eygen aert vergeten; Des wilt ge een aertigh kint gewennen tot de deugt , En lijt geen rouwen hoop ontrent uw' teêre jeught.
XXXVIII. Op 'f pluchen van rijpe en onrijpe Moerbefisn,
Laetft als ick befigh was te plucken van de vruchten, Die Thisbe, foo men houdt, eerft bloedigh heeft gemaeckt,
ftlsfy, met groot verdriet, en nae een angftig vluchten ,
Heeft, nevens haren vrient, den harden doot gefmaektt Toen was 't dat ick vernam, hoe dat de rijpfte bramen,
Sich hielden aen den tack, en kleefden aen hethout, Maer dat in 't' tegendeel d'onrijpe nederquamen,
Een dingh dat anders gaet door al het groene wout i Sie, als een ouden menfch onwilligh is te fcheyden ,
Of uyt het vleefch te gaen, wanneer lijn tijd genaekt 5 !En dat hy fijn gemoet, oock dan niet, kan bereyden ,
Soo heeft hy 't in de jeugt niet al te wel gemaeckt. -
D » XXXIX 0^



76
H O F G I D A C H ' TENi
XXXIX, Op yt geficbte van de Byen, op de vroeg bloemen vliegende,
'Laetft als de Maen haer loop begon., Toen fcheen 'er vry een helle Son, Die fchoot haer ftralen op het kruyt, En lockte vaft de betten uyt; Terftont foo wert men hier en daer Een bloeyfel t of een bloem gewaer 5 Doch niet dan in een kleyn getal, En dat maer in-een warrem dal: Als ick hier over gingh bellen, Het woonhuys van ons kleyne Biën, Soo vond' ick met een blijden geeft , Dat nu en dan een naerftigh beeft, Qnam fwieren met een foelie vlucht, -Quam vallsn uyt de blauwe lucht, Met Was beladen aen de poot, Gefchildtrt met een geeftigh root; Met blau , of groen , of aertigh geel , Maer defer was 'er niet te veel, Van tien , of twintigh een , miiTchiea Hebb' ick aldus verlier: gefien.
Als ick dit in deu hellen clagh , Als ick dit voor mijn oogen fagh, Gevoeld' ick dat myn ftille ziel, Hier over in bedencken viel-:
■



hofgedachten; 77
Mijn hert, feyd» ick, wat leer ick hier, Wat leer ick van dit vlijtigh dier; 't En is noch maer een dagh, of twee, 't Laat was begraven in de fnee; Het ys lagh midden in de floot, En alle kruyden fchenen doot; En fiet da^r komt een fchoonen dagh , Die geeft ocs^ maer een foeten lagh, En lockt een bloemtjen uyt den groatj Dat gifler noch bevrofen flont; En ftracks foo hebben onfe Biën, Den aengenamen tij.lt geilen, En vliegen in der haeften uyt, En vallen op het jeughdigh kruyt, Of fweven ftaegh door al het groea, En kunnen foo haer voordeel doen.
O fy ons die men menfchen noemti En die van wijsheyt zijn beroemt; Wat zijn wy lnyaerts naer den geeft, Geleken by dit naerftigh beeft ! Hoe laten wy den nutten tijt. Die foo geduurigh henen glijt, Verloopen even fonder vrucht? EylaesJ mijn ziel! ick ben beducht, Dat ocs de Bie in dit geval, Eens leelijck overtuygen fal»
O Fleer! maeck ons als noch bequaets, Tot lof van uwea hoogen naem, Om met een onvermoeyde vlijt, V/el uyt te koopen onfen tijt,
D 3 s*



78 HOFGEDACHTEN.
Eb vrucht te rapen overal , Waer oyt bequaemheyt wefen fal: Ick weet hoe weynigh dit beftaen, Oock dat ick 't hutel heb gedaen: Maer des, o VaderI niettemin, Stort my nu defe wijsheyt in, Dat ick in daet, niet in den fchijn^ Magh ee» van defe weynigh zijn.
XL.



HOFGEDACHTEN» ?9
1 XL. Of bet gejicbt van de bloem, hier te land* genaemt Keyfart- Kroon.
De Somer heeft gedaen, ick wil myn hof jen fluytei, En wat geen vracht en droegh, dat fend' ik heden buitea 5 ' Een boom toch bovenal, die weetik grooten dauck, En wil het even doen , myn korte dagen lanck. Die plant, en haren aert, die wil ick niet vergeten E Sy word hier Kejfers Kroon^a)inonfetael, geheten,
Ea
I (*) Vidii inter alias $irpes bane etiam novam plantam nojira rttas, quato Tnrfai, Turcico vtcabulo , v c<<ut. Nam Cenjlantinopoli bue allata efl. Alii Lilium D 4 Per"



S© »OF G E D A C H TEN.
En Turfai by den Turck, de Stadt van Conftantifti ,i Die wort van outs gemeent haer-voedftermoêr te zijn I Dit edel bloem gewas is waerdigh aen te merken , Het kan een leerfaem hert, ook na den geeft, verfterekea 1 Het geeft ons beter les, als menigh defrigh man Ons eertijts heeft geleert, of heden geven kan; Wanneer de plante bloeyt, dan Lelt fe na beneden, En ö'ruckt haer ootmoet uyt, als met gebogen ledenfj Sy toont geen trots gelaet, al is fe wonder net, Jae fchoon haer friiTe bloem met paerels is befet: Maer als fe rijper wort, dan is haer def.igh wefen] * Wiet keg, gelijck het plagh,,maer hooger opgerefenfc Sy geeft fich in de lucht, en fiet den heuTel aen,' En:blijft oock, als fe fterft , jn die gedaente ftaen. Sie daer een finnebeelt, daer in men vint befloten, Al wat tot fijnen trooft oyt Chriften heeft genoten** Wat kan 'er beter zijn, dan ootmoet naer den geeft, En voorfmaeck in het hert van Codes eeuwig feeft; Waer toe. geminde ziel* foo veelderley gedachten?? Wilt naer een ftil gemoet, en nae.den hemel trachten*
Ea
Pêrficum a nut alt fola* alii, oh (imilitudinem, CorA nam Impen'ahm appellant, Hic flos prinio expanditur j ac planè det'fnm fleaitur, at quamprimum ut flaccetA fee tmeiph , fuccedunt HU fatis magna capita, qi,A éxttttfa flote flatinyfurprti crigttntar. Joacb. CamerarJ iib. £ïub. ex re berbar.



li O F G E D A G H T E Nv ffi»
)Dat is de befte fcbat, jae wat gby weafchenkondt, !En 't is geen ydel werck, maer van een vaften gront.. IGodtl beweegh myn hert, en ftuurt mijn ganfche: finnen,
it fy geenaertfch vermaeck, maer u alleen beminnen : S Wegh al dat ydel is , waer aen ick eertijrs hingh, 14Seeft my uw' guaft allee»:, ea neemt my alle dingh.



82 HOFGEDACHTEN.
Aen den Hooghgeleerden, wijtberoemden Heer
JACOB WESTERBAEN,
Ridder, enz. Heer van Brantwijk en Gyblandtj,
€p desfelfi ARCTOA TEMPÉ, te weten: OCKEW] £URGH, fijn woonftede.
God gaf in ouden tijdt de nieuw' gefcbapeu luyden , Een tuyn, by hem beplant, met al de befte kruyden, Met edel bioeragewafch, wat kond' hy beter doen, Dan voor het jeugdig volckte fcheppen jeugdig groen t Maer dit wert haer vergunt, niet om te liggen flapen , Of niet met al te doen dan appels ©p te rapen; Neen, God die altijtwerckt, en is oneyndigh wij»^ En wou geen ledigh volck, oock in het Paradijs. *t Was Adam opgeleyt den hof te moeten bouwen, Om in het fchoon prieëel den Schepper aen te fchouwenj Te fieu fijn hoogh beleyt, en onbegrepen macht, En wat hy voor den menfch in wefenhadt gewracht. De bedden in den hof, geplant met groene bomen,. En zijn niet aengeftelt om daer. te liggen dromenj Die bedden zijn alleen, of dienen aldermeeft Ttn goede van de kunft, of voor een fwaren geeft. Geleerde westerbaeh! die, ons hstbuytenleven,(ven \ Niet Ü*cht3 naer waerde prijft, maer geeftig hebt befchre.
Ga;



HOFGEO A C H T EN. 83
Ghy toont ons met 'er daet, dat ook een deftig man , Ontrent een fchralen hoeck, geluckig wefen kan, Uw geeft die brengt te weegh, dat alle menfchenv. eten, IHoe goet uw fruyten zijn, oock die fe niet en eten j Uw» fijn gefneden pen, en wèl gèkoockten int, Maeckt oock die verre zijn, tot uwen hof geflntt IGeluckigh is de menfch, jae fchier gelijk de goden, ©ie, uyt een zedigh hert, de werelt is ontvloden, Die geit noch eerfucht broet; maer, buiten alle pracht, Sijn affcheyt, uyt het vleefch, met ftille finnen wacht, dek heb al over langh dit wefen goet gevonden, ;Ku ftaen wy , naer my dunckt, als op gelijcke gronden 5 Ons huyfelijck bedrijf, ons bloem , en keuckenbof, Zijn van geliicken aert, en van gelijcke ftof;, i'c Is otis gemeen vermaeck, by wijlen iet te dichten , :En dat kan in den menfch een fwaren geeft verlichten | Oock gaen wy menighmael tot eenigh deftigh man , Die ons noch wijsheit leert,fchoon hy niet fpreken kan. Wy zijn beyd' uyt het hof, en op het lant gefeten, I £n kunnen evenwel den Hage wel vergeten i (gemoeyt, Voor my, 'k wenfch met geen Haegh voortaen te zya Dan met een Haegh alleen , die hier bywijlen bloeyt; ïWy leven buyten forgh , wy flapen fonder vrouwen, k\Vy ploegen ons gemoet, eer wy den acker bouwen; Wy eten fomtijds vleefch, en dan eens weder vis, Of die komt uyt de zee, of in ons vyver iss f Ons tafels zijn voorflen op veelderhande wijfe , \ Met voorkoft , fru,t, gebraet^ al ongekoockte fpijfe$ Wy hebben oock mufijck, en fangers over mael,, Maer prijfen boven al de foete Nachugael:
O «• Wy



% H* O W- € E D A C H T E R,.
Wy hebben boven dat verfcheyde cor.fituuren, Die niet een kleynen tijdt, maer jaren kannen duren;» Invoegen , fchoon men krijght een vrient of buytengaft, Men op geen Fi anfch gewafch,ef Spaanfche fruiten paft*: Hier by voegh ick de Bie, die, uyt haer kleyne woning,; Ons die"t van edel wafch , en oock van reyne honingn Ons dient van foete Meé , die maskt de kunfteklaer, En fmaeckt ons menighmael , als of het Nec~tar waert Maer tot een minder drajck , foo laet men appels perffen ,i Dis kunnen in de koorts een droogen mont ververfchen; Daer by komt dan demelck, en ook de fchupe vvey^ Een goede medecijn ontrent de koele Mey. Wat dient'er mear gefeyt, men vint hier vergenoegeny Indien men naer den eyfch de finnen weet te voegens Een Lam uyt eygen ftal, een Ey uyt eygen neft, Dat fmaeckt hier op het landt den meefter alderbeih Men pleeght hier goede, trouw', ea aiemant wort bei drogen,
Dan vifch die met het, aes den boek heeft ingefogeni Hier is geen felle krijgh s maer 't een en 't ander lam , Dat ftoot eens tegen een, en w^der nae de mam: Men hoort hier geen geraes van roepen , krijten , tieren^ Dan dat hier overal de vogels tierelieren:
Hier is geen fel gevecht, enniemant wort gewont, Dan dat een blanke fpja hier quetft een harden gronfc Indien een ftout. Konijn ons bomen komt te knagen, Hier wort oock recht gedaen, het moet fijn ftraffe drageai Want »t hout dat niet en groeyt, vermits haer flim bedrijf, . (lijf,
Dat wort een machtigh vuur oatrent bet fchuldi^
Dot)



HOFGEDACHTEN.
•j
:3ch wijl ick bomen plant, en fnoeye wijngaertranken , o denck ick om hethays, beftaenci' uyt feven planken: Het wout dient niet alleen tot dienftevan de jeugt, Het leyt oock menighmael de gronden van de deugt: et velt heeft wonders in, de domme bomen fpreken, li dat noch hooger gaet, de domme beeften preken; ïNiet één foo kleyne dier , niet éèn foo teerenkruyt, l Of 't roept ook, fonder ftem, den groten Schepper uyt. lodt fy voor eeuwigh danck , ons hoven geven faken , li ons den geeft vernoegt, en vrolijck kunnen maken ; [Nu is myns herten wenfch, God laet het foo gefchiên , [Dat wy ia 't eeuwigh Hof malkander mogen fiea.
E V N D E.
D 7






: INVALLENDE GEDACHTEN, VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN,






r N L E Y D ï N G
TOT DB
INVALLENDE GEDACHTEN,
o ?•
VOORKOMENDE GELE GENTHEDEN.
De werelt, goetgunfiige Iantslieden! 33 een boeck, vol hooftletteren, die by velen gefien , by weyni* geo gefpelt, by fommigcn gelefen, en by 't minfte deel recht verfraen worden: want al is het foo, dat meeft alle dieren oogen hebben ora te fien , f© en zijn 't toch maer de redelijcke, en, onder de* felve, leerfaaie verftanrien, en Godfoeckende zielen , die recht voordeel kunnen doen met het gene dif ffi fienj en fulcks wert alleen te weeg gebracht, door innerlijcke overiegginge van de werkende ge» dachten, en die mogen, wel te rechte, genoemt vierden fonderlinge wercktuygen, onfe wintmolen3 ia ve'en niet ongeltjck, die, of graen moeten malen tot voordeel, of fich felf qu^tfen tot nadeel5 ea daercm dient een ieder wel ernftelijck te letten op de rechtmatige beftieringe van fijn gedachten , ala grontftucken van goede of qnade gevolgen, die uyt defelve haren oorfprong nemen: want gelijck daer ■ i» een Jacobs ladder, naer den hemel leydende, foo zijn 'er ook blinde trappen dickmaels (oock onge» voeligh,) naer den afgront nedergaende, waer tc». veeltijts elcke fporte, meer en meer verwyderingh iBbrengbt, Uyt voorvallende gefichten plagh weljs
voos.



9o ï N L E Y D f N G.
voor eerft ons lichtelijck iet vleefchelijck voor t komen (na 's menfchen verdorventheyt.) en dae uyt een aenlockende vermakelijckheyt, en flucks dae nae een ftilfwijgende bewilliginge , en voorts ee fchielijcke dadelijckheyt, en eyndelijck een rlich'C lijck gebruyck , met een roemdragende ftijffinnij heydt, een voller, trap ten verderve. Om al wekk oorfpronckelijck te vermijden, foo is, (nae den raet van de godfaligen,) te beforgen , dat onf eerde beweginge op alle voorvallende faken , dade lijck ten goede eynde mocbte worden befliert, ott bet ' ede van dien ons innerlijck toeteëygenen. D Byen weten uyt flschte , en ongeachte bloemen ho nigh en wafch te verfamelen , 's menfchen mage uy de ingenomen fpijfe goet en gefont voetfel te trek ien, de Alchimiaen uyt grove doffen , fonderliog' geneesdrancken te bereyden. Ick hebbe gemerckt dat weetgierige en leerfarae vernuften , gewoont waken met voorvallende faken, op gelijcke wijfe hun voordeel te doen: de wijde Vord, Salomon vind' ick dit fonderlinge in achtinge te hebben ge nomen , en foo uyt groote en kleyne fchepfels, oo uyt groote en kleyne voorvallende faken , menight van leerfame bedenckingen, te hebben getogen, al «yt fijn nagelaten fchriften wel is af te nemen. Wa kan den menfche (dat is een redengebruycken fchepfel,) beter paffen, dan gebruyck te maken va het geene dat hem eigenlijck van beeden onderfcheyl MENS is een latijns woort, en beteekent in die ti te het befte en verftandigfte deel van de ziele, h<
wel



INLEYDING. 91
Ei by de beeflen niet te vinden is. Ick hebbe tj, verftaen dat iemant voor defen ons Nederlants rït MENS, van st latijns MENS fijn oorfpronck I foeken te geven. Evenwel dunckt my dat \s als noch te doen niet ongerijmt is. Want fJNederlantfche menfch (als oock anderen,) kan Lr het latijnfche MEN^ , den naem van menfch ^behouden; maer foude nootfakelijck fonder dat fENS, of DEMENS, (dat is uytGnnigh,) geilt moeten worden, en daerom fcgh ick hier ter «ie, dat wil iemant fijn naem, menfch, behou* 3, dat hy het latynfche MENS alomme heeft te inycken. My dunckt hier wel ter materie te jien, dat de Propheet feyt: (a) Die naer den
![eere vragen, merken op alle dingen» van welcke m felfs de kleynfte niet worden uytgefloten; naien de groote God felfs ontrent de geringde niet iet te wercken." En 't is aenmerckecs waert, lonfe Salighmaker, de Heere Ghriftus felfs, dik Is uyt kleyne dingen, (tot kinderfpelen toe,) ge bedenkingen is gewoon te trecken, (£) jae t veel bevonden (door gelijckenifien van geringe n ontleent,) krachtelijck tot den volcke gefpro1 te hebben. De Propheet Jeremias, van Gode jnden. tot een Pottebakkers werckhuys, wort uyt i gelichte g?leert. het huys Israëls by den Almag. n te wefen als leem, in de handen van foo een*
/,) Jef. V: II.
4) Mattb. XI: if, 17. Mattb. h 3-4.



92 INLEYDING.
onbegrijpelijcken werckiaeefter. Auguftinus £a) 1 niet na met een droncken bedelaer *, met een Hage; vliegen vangende, met een fpinne muggen in haer i omwentelende, fijn voordeel te doen, en even i fèlven tijde met den geeft tot den Almacktigen opl ftijgen. De wijfte van de Heydenen hebben fooda ge oefeningen al mede niet ongebruyckt gelaren. { neea acht hebbende geflagen op het woelen, en o en nederloopen van de mieren, berispt, by die ge gentheydt, de ydele befigheyt van de menfchen, j veel herwaerts en derwaerts gaende , met fchijn 1 groote faken uyt te rechten , dtckmaels niet en we wat fe gedaen hebben Ken van de vier k'oningt die Socrates voor fijn karos hadt doen fpannen, plaetfe van paerden: ick fie, feyde hy, defe wiel door een geftadigen ommegangh haer ftant veran ten, dat boven was geraeckt onder, dat onder I komt boven, dit pas ick op myne tegenwoordige; legenheyu Cicero in achtinge nemende het plucken van rijpe en onrijpe vruchten, treet in i merckinge van 't afftervea van oude , en jonge luy4
1
00 Quid cum me Domi fedentem Jïellio mu taptans* vel aranea retibut fuif irruentes jmplA fiePe intentum facit, non quia parva fuut animi ideo res eadem, pet go inde ad te laudandum Cre rem mirificurn, & ordinatorem rtrutn omnium. A lib» io. conf. cap. 35.
Ckere in Catone majors* Jive de feneStuie*.



INLEYDING, n
Lmiftocles, veltoverfte van de Athenienfers, by jegenheyt, en op 't gelichte van »t vechten der HaI , (dat in Grieckenlandt eertijts, als nu in EngeUt, gebruyckeiijck fchijnt geweeft te zijn,) nam (fake fijn krijghsvolck deftelijck aen te manen, tl fich mancelijck voor 't Vaderlant, en tegen den (:ot, te dragen, doende dienthalven een treffelijck rpreck, bekleet met redenen van moedigheyt, der jfirfz. hanen ontleent, het welcke wel* en geluckigfk zijnde uytgevalleu , heeft oorfaecke .gegeven, i'er jaerlijks, te Atbenen, op een gefetten dagh, <i hanengevecht is ingeftelt. (a) De godfalige en ètberoemde D. Jofephus Hal, (die van wegen de tneene kercken van Ergelandt, op de Synode, anno «8- gehouden tot Dordrecht, is verfchenen,) Ifft met een rijcker handt in dit werck getafi, en |t mildelijck ons des dcelachtigh gemaeckt, daer I ick my gedrage. De tijdt is, feyt een godfaligh |q (£) van onfe eeuwe, als een geweldige riviere, {•ns ftroom niet alleenlijck opwerpt fchuym en vuyiieyt, als de woelende zee, maer oock koftelijck\iea van grooter waerde, en wy inwooners der aetl (die daer woonen als aen den oever van defen ledigen ftroom ) dienen elck naerftigh by de werke |wefen, om aen te halen met de haeck der vodr» litigheyt, al wat koftelijck en goet is, om al het» lire onfe byfondere gelegentheden toe te paffen:
Jft'
ka) Mlian. lib. 2. variar. bijl. tap. 28.
k i) Telingim , in fijn Tijdwinnitige, in »/ btgiffi



94 INLEYDING.
Indien ons innigh hert ten goede wift te keeren Al vaat bet ooge fiet, wat fou men kunnen leerenh Maer als ons befte deel niet goets daer uyt en tr Dan is bet dat bet oogb ons menigb quaet verwet Schijnt by fommigen een wonderfprake, di Heere Chriftus, Match Vs a3. duydelijck feyy 'er overfpel bedreven kan worden alleenlijck met dachten. De Rechtsgeleerden ftellen wel voor gtontregel» dat gedachten, om eenigh fchelmi aen te rechten , (felfs in faken van gequetfte ft fieyt,) nae de wetten, niet ftrafbaer zijn , 't en re fake dat 'er eenige uytwendige dadelijckhey waer gekomen. Oock zyn (naer het gemeeu fegg gedachten tolvry te rekenen; maer in de fchoole < Salighmakers wort fulcks geheel anders opjenot en vaft geftek, dat eens menfchen herte alleen by ftille overleggfnge wort gefcyt, een fmiffe fonden te wefen, («) want uyt het herte wordei daer gefeyt voor te komen boofe bedenckingen, < flagen , overfpelen, hoereryen, enz. 't welck dai foo zijnde, foo heeft een ieder (fijn ziele in wi houdende) wel forge te dragen, om fijn gedai ten goede te bartieren, volgens 't gene de g Moralift Paulüs (£) krachtelijck aenmaent: Wat f acbiigis, wat eerlijck is, wat rechlvaerdig is i reyn is, wat liefelijk is, wat wel luyt, foo dae\ ttige deugt en lof is, dat bedenckt. Wy biddei
(a) Mattb. XV: 19. (*) Pbilipp. IV; 8.



INLEYDING. 9$
;recht dat onfe oogen foo beftiert mogen worden , tfe geen ydelheyt mogen fien, dat is, dat fe niet | aenleydinge van ydelheyt en mochten aenfchouwen; int om geen ydelheyt met allen in der daet te fien ,
0 diende men , of uyt de werelt te gaen, of blint
1 wefen, nadien al 's menfchen doen veel na ydelheyt lt: doch foodanigen ydelheyt t'onfen beften te geLycken, en daer uyt felfs iets goets te trecken , kam wiffelijek niet anders dan voor een vruchtbare oe« ninge gerekent worden. Adderen-vleys (foo wy
érftaen,) wort felfs tot heylfame geneesmiddelen ge» i'uyckts fommige naukeurige ouders, van den ouden fdt, worden gefeyt fomwijlen een droncken flave, in kie vuyligheyt, hunne kinderen voor oogen geftelt li hebben, om aen defelve de foberheyt in te fcheren, Men houdt dat de Spinnen haer fenijn zijn gebon te fnygen, even daer andere Dieren iet heyl» feems uyt plachten te trecken, en daerom is het by lenigen wel gefeyt, dat iemant, door de werelt reyijnde, de Bijen, en niet de Spinnen, heeft na te vol* bn: de alderwijfte Koningh, op 't geficbte van een |omme Jongelingh, en het bedrijf van een vleyende tverfpeelfter, (£) heeft een gantfch deftige vermanin[jje, by die gelegentheyt, ons nagelaten, regelrecht taende tegen het gene dat 'er gemeenlijck uyt het gelichte van quade dingen gepleeght wert. Ick, 't gunt Aroorfz. is, onder andere oeffeningen, nadenckende»
ea
| (a) Peregrinandum ut apes tiiti ut arattea* (b~) Prtv. VII.



FNLJffiYDJNGo
ea lettende dat de menfchelijcke gedachten uyt : aert foo ganfch naer ydelheyt hellen , heb gepoo over de gelegenheden , my dagelijcks voorvallend mijn gedachten foo te laten gaeti, dat defelve, van ydelheydt afgefondert, iets goets my ten beften mo ten inbrengen , en dit felve heb ick oock in mijn b tenleven op Sorrigbvliet, door het befcheuwen allerley aertgewaflen, fomwijlen gepooght in *t we| te ftellen, ea den uytflagh van foodanige voorvallen faken, in eenige korte vaerfen te befchrijven, om i alfoo dieper indruck daer van te doen hebben. W geblafea door de engte van eea trompet, of fchalmt wert bevonden fcherper uyt te fchetteren , dan of felve in de ruyme lucht ware uytge-afemt.
Tot befluyt, waerde vrienden en lantgeaoten! j fiet hoe gemeenfaem ick met ul. ben geworden, deit ick aen defelve mijn invallende, jae fchielijie ,gedal ten deelachtigh make, niet wetende wat invallei gedachten ghy op defe mijn invallende gedachten f mogen hebben. Dit weet ick onder dies, data recht voornemen daer in is geweeft, my felven en i deren hier door wat goets te doen invallen , biddet den alleen goeden God daer toe fijnen genadigea gen te willen. En daer mede eyndigende, ben ick blijve
UE. dieaft willige Vrieat en vrieatwillende Dien J. C A T S.
IJ



Op de gelegeutheydt van een Schevenings vrouw tien, dat een benne met vifcb op baer hóóft draegbu Zy fpreeckt ah volgbtt
Ujn kant(V) wint fijyje koft, foo fpreekt men alle dage, jjn hooft wint my de koft, dat feyt men in den Hage ; Uck fegh het alle bey: de noot leert ons den voet, doe dat men , naer den eyfch, de leden reppen moet*
Een
Ya) By defe geiegenheyi dient aengemerckt, dat ai mei de inwocners van Schevenitigen bet fober boft jen it bekommerlijck rapen , dat dezelve gelijckewel b, of immers feer weynigh werden bevonden hunne
ilVi, UB EX» E kilt-



99 INVALLENDE GEDACHTEN,
Een paert dat voert den man, eenoffe weet te ploeger, Een efel Itan den rugh tot fware facken voegen; Geen beeft gebruikt het hooft tot dienft van fijn bedrj Maer wat 'er is te doen, dat doet het met het lij Ick hebbe met het hooft geleert den koft te winnen i Doch wat ick buyten doe , dat doet een ander binnei Maer des al niettemin, foo ben ick echter vry,| Maer des al niettemin, foo ben ick echter bly; Maer des al niettemin foo fpring' ik aen de ftrandl Ick ete van den vifch, en fpele met den mande : Als is ons moeyte groot, al is de winfte kleyn , Ick lij de wederom geen prangen in het breyu, Geen pramen aen de ziel, al koom ick in den Hag< 'T is maer de bloote koft, al wat ick daer bejagej Al hijgh ick in het fant, het is gewilligh fweet* , Want daer vernoegen is, en is geen hartenleet. Vaer wel dan , Haegfche pracht! gy kunt my niet bekorei Soo als ick heden gae, foo gingh ick ook te voren Vaer wei dan, hoofs prieè'el, hoe fchoon gy zyt b< lek vinde meerder ruft, oock in het dorre zant. (plan
II. f
"kinderen te brengen in rij'cke en vermogende buyfen t den flaegb, om in dienfte van de grooten gebruykt i worden, verkieftnde voor defelve bun kleyne, mat vrije gelegentbeyt.



> VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN, 99 II. Een Meickmeytje fpreeckt*
'A. fchija iet met een jock belaêo^ B Noch. magh ick vry daer henen gaenj t Want mits het op mijn leden paft,
ISoo ftreckt het my tot geenea laftj Ick draeg' het naer de rechte maet, ( Celijck mea hier te lande gaet; | Ick treede met foo rappen voet, f Gelijck een hooffche Juffer doet: I En waerom ben ick niet foo vry, l En waerom niet foo wel als fy ;
Ick draegh het jock van mijn bedrijf,
IEa fy eea yfer om het lijf. £ » Hoort,



köO INVALLENDE GEDACHTEN",
Hoort, kinders ! hoort een ruftig woort, En feght het vry de buuren voort; Wil iemant dragen eenigh pack, En dat oock fonder ongemack, Die grijp' het wel van aenbegin, Eu draegh het met een luchten finj Want al wat iemant willigh doet, Al is het fuur, foo wort het foet,
III, Op bet flapett gaent
Als iemant dapper heeft gewoelt, Soo dat hy moede leden voelt, In voegen dat fijn noeft bedrijf, Hem 't fweet doet rollen over 't lijf; Die duyt het geenfins toe verdriet, Als hy den dagh ten eynde fiet; IVlaer toont fich bly, en wel gefint, Om 'dat de ftille nacht begint} En dat, vermits fijn ganfche lult, jju maer en ftreckt tot foete ruft.
Hoe blijde ben ick menighmael, Als ick in 't bedde nederdael; Om dat my dan een ftiller tijdt Van moeyt' en 's werelts woel bevrijd, En dat ick, na een fwaren dagh, Ten lellen eeamael ruften magh.
Mijn ziel! ick teUe feüigh jaar, Dis ick niet fonder diep gevaer,



rVOORVALLENDE GELEGZNTHEDEN. ïöl
Niet fbndêr moeyt', heb doorgebracht', Segh, d'ent ons niet op ruft gedacht*'
Wel of de doot op heden quam, En ons eens by de flippen nam; En, ftaende voor een open graf, Sey, legh hier al uw' inoeyten afi Wat dunckt u, fou 't ons fware pija,\ Sou 't u verdriet of hinder zi'jn?
Voor my, ick fpreke dat ik meen 7 En fegh, met vollen monde , neen; Neem my, 6 Heerl de fonden af, En legh my neder in het grafj Daer fal ick ruften, met gedult,^ Tot ghy het al veraieuwea fult»
E 3 iV. Op



i®2 INVALLENDE GEDACHTEN,
IV. Op *t ge fich t* van •"#» Jongen, willende m ttn ftoek dvtm door *•* deur dringen*
Een kint, aoch ia den langen rock» Dat (lont ea lpeelde mee eea ftock, Het wou fich driagea door eea deur. Maer niettemin het bleef'er veurj Want fiet. de ftock die was te langh, En 't kint dat gingh een quaden ganghj 't Was overdwars al wat hy ftiet, En daerom baet fijn moeyte niet; En wat het worftelt, wat het doet, Het vordert echter niet één voet: Ten leften wert het jongsken gram, Vermits hy niet te rechte quam:
si



>ï VOORVALLENDE GELECSNTHE DEN. 103
Maer een» die wijfer fcheen dan hy, Die fagh het aen en quam 'er by, Die nam het ftockjen met 'er hane, En draeyd' het fachtjens overkant, En ftievd' het recht ter deuren in, Toen had het kint fijn vollen fin: Want dat fijn ingangh had belet, Was fachtjens uyt de weegh gefet.
Hoe dickmaels wort 'er in de ftadt Een fake qualijck opgevat; Maer foo 'er quam een handigh man, Die flimme wegen rechten kan , Siet, dickmaels nae een kleynen keer, En vont men ftracks geen hinder meer*
Befie hoe dat de werelt gaet, Groot voordeel uyt een kleynen raetj Een greyntjen van een goet verftant, Kan nut zijn voor het gantfche lant.
IV. Op U gevoel van een nagel in de veet, die in '# vleefch wajl.
De nagel ia ontrent de voet, Gelijck een rant of koorde doet, Gelijck een ftootkant aen een Weet, Dat is een afweer tegen leet: Maer foo de nagel verder gaet, En uiet en houdt de rechte maet, Maer dieper in de teenen waft, Dan is het pijn en overlaftj
E 4 Want



104 INVALLENDE GEDACHTEN,
Wsnt fy doet nadeel aen den voet, Dien fy tot voordeel dienen moet; Dat ons dit foo gemeenlijck gaet, Dat voelt men dickmaels met 'er daet j jyiaer laet ons fien in dit geval, Wat dat men hier «yt leeren fal.
Hebt gy een Oom, een Neef, een Nicht» Befoeckt fe vry, maer niet te digt,, Noyt menfch en is 'er wel gedient, Met al te vriendelijcken vrient.
Een Aep, «yt al te grooten min «, Die duwt fijn jongh de ribben in: Een lange, flage, ftoute gaft, En houdt men niet dan voor een lafl> Siet, geet te doen, en is niet goet, Dan als men 't nae de mate doet : Dus kuft geen vrient foo aen den monfc, Dat ghy hem aen het herte wont. (j)
vr.,
(«) Het Hebreeuwscb fpreeclwoortfeyt: Hebt i gen vrient , die foo foet als fuyeker is, en eet b evenveel niet op. Het gemeen fpreeckwoort feyt: iH moet ge n vrient foo aen den mont kujfen , dat bem, herte daer af wee doet*



o? VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. ïdjr?
.1. Op 't geficbte van iemant, die veel te fcbrijvtn^, en maer een endeken kaers «ver beeft.
Een ongh gefel, die voor my fchreef, (Als ick hem tot fijn plichten dreef, Die ick hem toen had opgeleyt,) Heeft my tot antwoort dit gefeyt:
Wat kan by my nu zijn gedaen ? Mijn kaers jen ftaet om uyt te gaen 3 Ey fiet hoe weynigh dat my reft, Dit luttel endjen is het lefti
Ick: ftaet uw' kaers om uyt te gaen ,< Soo moet ghy geenfins ftille ftsen; Want dit gebiedt u meerder fpoet En feyt, dat ghy u haeften moet.
Wie maer een weynigh levens heefr^. En nu byna is nytgeleefc, Behoort met alle vlijt te fpoên, Om fijnen taeck wel af te doen.
Dit fprack ick tot een jongh gefel , Maer 't paft op oude lieden wel, En daerom nam ick dit vermaen, Als voor een les aen my gedaen.
Ick ben bedaeght en over rijp, Soo dat myn kaers brant in de pijp, Mijn ziel! doe haeft wat u betaetnt3, Wilt ghy niet flofligh zijn genaemtj En fchrijf wat u ta fchrijven ftaet,, JSer dat ons licht ten eynde gaet5



soft INVALLENDE GEDACHTEN,
Schrijf toch voor eerft uw' laetften wil, *t Zy teftament o£ codicil. Gedenk uw knecht, en meyt, en vrient, En die u vlijtigh heeft gedient, En dan foo dient oock goet gedaen Aen die met armoê zijn belaên: Maer wie ghy geeft, of wat ghy fchenkt, Sie dat ghy Godt vooral gedenkt; Maeck hem vooral uw belle deel, Dat is uw' ziel, dat groot juweel, Wat noot, al gaet uw' kaersjen uyt? 't Is goet al wat men wel befluyt.
fll> Op den handel, die met Indianen, of ande vergelegen volck, gedreven wort.
Als ick verfta wat iemaqt doet, Die fich naer verre landen fpoet, Het zij die naer den Indiaen , Of vry noch verder is gegaen ; Dan treek ick uyt dien handel wat, Dat voor my dient te zijn gevat.
Ick hoore dat men menfchen vint, Tot ick en weet niet wat gefint, Een glas, een krael, een beufeling, Dat is hun als een wonder ding, Een veertjen van een papegaey, Is in hun oogen wonder fraey, Jae wat flechts moy is in den fchijn, Dunckt hun een heele fchat te zijn*
D



op VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. lof
Dea Indifch-vaerder lijckewel, En acht het maer voor kinderfpel; Maer foeckt eea rijcke Diamant, Of Paetels uyt een helle {trant; Of zijde waer, of enckel gout, Of Ambregrijs, of edel hout, Of immers eeaigh dierbaer pandt, Dat aat is ia fija Vaderlandt; Wat andera hem wert toegebracht , Hoewel men 't daer gantfch dierbaer acht, Dat laet hy voor den rouwen hoop , En fluyt daer over geenen koop.
Een die nae voordeel plagh te ftaen, En foeckt niet dat den Indiaen , Of ander wilt gefelfchap acht, Maer wat hem beft is t'huya gebracht;. En wat 'er, in fijn Vaderlandt, Erkent wort voor een edel pandt.
Wel houdt een koopman defen voet^ Dat hy aldus lijn voordeel doet; Ben ick dan niet een rechte dwaes,. Dat ick, ontrent een viefevaes, En om des werelts apenfpel, Mijn hert en gantfche finnen quel?? En dat ick, aen het befte pandt,. Dat fiet op 't ware Vaderlandt, En dat ick, aen het hoogfte goet',. Niet op en drage myn gemoet; O wat een dwaesheyt l lieve Godt!: Vaa iedtr waert te zijn befpot..
E: »$> $ïija->



ütta INVALLENDE GEDACHTEN,
Mijn ziel! foo ghy het wel bedacht;; Ghy focht niet dat de werelt acht, Maer dat u? na dit aertfche dal, Pier namaels voordeel geven fal; Ey blijft niet aen het ftof verpanc, De Hemel is uw Vaderlandt.
ó Vaderl open myn verftant. Dat my het eeuwigh Vaderlandt Soo diep magh in de finnen ftaen 9 Dat myde werelt magh ontgaen, En dat al wat oyt ooge fagh , 3ck Hechts als leuren houden magh
VUL



>* VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. toa
,111» Op de relegenheyt van een Jager , die, ent een li Ma0s te vangen , ƒ/» bejle paert te berge rijt, e®dus Jpt eeckt s
jEylaes i wat heb ick nu gedaen f
Wat dwaesheyt heeft myn geeft beftaea?-
Ick had een fch on en moedigh paert,
Wel duyfent franfche-kroon en waert,
Soo geeftigh als men vinden kan ,
Een paerel voor een Edelman:
Hier mede reed.' ick heden uyt,
Het had een tret gelijck een bruyt;
Het droegh een veder op den kop,
Sshiar ieder een die fagh 'er op j
E 7 Masjf'



INVALLENDE GEDACHTEN,
Maer als ick in den velde quam,, En daer een fnelle Haes vernam, Toen read' ick wat ick rennen mocht, Het fcheen ick fweefde door de locht} ïck gaf het beeft de ftage fpoor, Soo dat een ieder my verloor, Alleen maer Snel, mijn befte hondt, Die was het dien ick by my vont.
Dit duurde vry een langen tijt, En 't was gelijck een ftage ftrijt • Tot dat de Haes niet meer en magh, En uytgeftreckt ter aerde lagh; Snel greep het beeft, en bracht het my?. Des was ick uytermaten bly; My dacht dat al myn innigh hert Met blijtfchap overgoten wert: Maer fiet, mijn paert dat ftaet en hijgt, Tot dat het doot ter aerde fijght.
Eylaes! nu roep ick overluyt , En fpreeck myn eygen vonnis uyt, Voorwaer ick ben een rechte dwaes , Ey fiet, ick vingh een dorre haes; Maer ick verloor mijn befte paert, Des ben ick fpot en fchande waert.
My deert de man , my deert het beeft, My deeren menfchen aldermeeft , Die doen gelijck de Jager deedt, Als hy fijn paert dea hals afreet.
Wat is 'er menigh in het lanl;, Dae aen 'ï gewin foo zijn verpant,



fmr VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN, tl%
Dat fy, als met haer ganfch gemoet, Gaen jagen naer het aertfche goet, Soo dat han ziel, dat fchoon juweel, Dat edel pant, hun befte deel, Verrukt wert, ick en weet niet waer, In d'hoogfte noot, in doodsgevaer.
O Godt! 6 Vader van het licht, Ach! opent, opent myn gelicht, Laet my niet doen als Efau deê, Die (als hy om te jagen reê,) En gaf fijn paert een ftage fpoor,) Sijn zegen ender dies verloor; Die hem noyt weder wert gebrocht. Hoewel hy die met tranen focht: Waer geeft my, heden op den dagh,. Dat ick toch wijfer worden magh , Ick bidde treckt uyt myn gemoet, De liefde van het aertfche goet, De liefde van het vuyl bejagh , Dat ons de ziel befwaren magh.
Een opflagh van uw' gunftigh oogh, Daer op ick hoop, daer na ick pooghs Is foeter aen mijn innigh hert, Dan al dat hier gewonnen wert.
IX Op



Is* INVALLENDE GEDACHTEN,
iX. Op 't geficbte van *t nefielen van den Oye.vaer»
Lefi- als ick op een plaetfe ftont», Daer ick my ftil en eenfaem vont, Soo werd ick op het huys gewaer. Een lang gebeenden Oyevaer, Die maeckte daer een groot gebou, Te midden op de keucken-fchou. Wat brengt het beeft een groot beftagtr, Wat brengt het dingen aen den dagh! Wat brengt het ruygte, ftroo en mofchl Wat brengt het tacken uyt het bofch ! Wat brenght het rijfen uyt het wout, Aleer het neft of wooningh bont!
De keuckeumeyt wort dit gewaer, En maeckt terftont een groot gcbaer, Sy roept dat hy den regenback, Sy roept dat hy het ganfche dack, Dat hy de keucken-fchou bederft , En fiet, daer is het al verkerft, Het ganfch geün dat wort gevraegt, Of hy riet wegh en dient gejaeght.
Maer fiet, juyft onder dit getier, Soo fie ick dat een minder dier, Een kleyne mufch, naer dat ik merck, Js doende met het eygen werck; Maer vry niet op dien eygen voet, «Gelijck die groote vogel doet



o? VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 1.23
Ick vinde daer groot onderfcheyt, Dat my tot dit gedachte leyt :.
Wat heeft den grooten Oyevaer Voor hem, en voor fijn wederpaer, Wat heeft de vogel al van doen ? Hy raept en graept het dorr' en groen, Hy treckt en fieept, ik weet niet hoe Hy taft aen alle kanten toe; Hy timmert uyterraaten hoogh, IVIaer dit verweckt een nijdigh oogh 3. Dat ftelt de vogel in gevaer, Gelijck men heden wort gewaer.
Maer, lieve vrienden! komt eens hier, En fiet de mufch , een tanger dier § Hoe, ras bekomt het fijn gerijf Voor hem » en voor fijn kleyn bedrijf: Indien het maer een enge fp'eet , Een gat, een hol, of fcheurtjen weet 5. Cf in de muur, of in het dack , Daer vint het beeftjen fijn gemack ; Het raepc een veertjen fes of &cht, En als het die heeft t'huys gebracht,, Soo is het kinderbed bereyt, Daer in het wijf en jongens leyt, Daer in het ruft en ftilte vint, En vreeft niet voor een harden wint, En vreeft geen koek of keucken meyt^ Die iet tot fijnen lafte feyt.
Een ieder fegge dn hem luft, Ia kleyne. ftaet de meefte ruft 5.
Sm



ÏI4 INVALLENDE GEDACHTEN,
De grootsheyt is een wichtigh pack, En kleyn te wefen is gemack ; Want hoe dat iemant hooger bont, Hoe dat fijn timmer minder hout; Hoe dat hy met een Hagen fpoet, Meer voor fijn huys bejagen moet; Hoe dat hy meerder wort benijt En even meerder aenfioot lijtt Ick houw het voor een handigh man ^ Die kleyn en vrolijck wefen kan.
X» Op het pcoeet*n > my dagelijks overkomende*
Myn ziel I al klaeght ghy van het vleys p
En dat vry meer dan eene reys;
Vermits dat ghy geduurigh voelt
Hoe dat het in uw leden woelt; Nochtans foo heeft het echter vrat,
Dat noodigh is te zijn gevat,
Geen nacht, die met de Son verdwijnt, Ceen dagh die van den Hemel fchijnt, Of ick gevoel iet in het bloet, Dat my de leden open doet, Dat my verweckt een hittigh fweet, En maeckt myn ganfche leden heet; En dit heeft foo een Hagen gangh Ten miafien wel een uure lang. ! Maer als het fweten heeft gedaen, pan magh ick weder henen gaen;
i



:op VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 115
En ben daa frifch en wel gefont, En hebbe ftracks een verfchen mont; Maer als geen fweet daer henen vliet, Of damp uyt mija gewrichtea fchiet, Soo ben ick dof, en fonder luft, Als of myn geeft waer uytgebluft.
O let, mijn ziel! in dit bedrijf, Hoe nu dit lomp en nietigh lijf Sich kuyft ontrent den dageraet, En ftelt fich fa een beter ftaet: Soo koopt oock uyt, met alle vlijt, Soo koopt oock uyt den nutten tijt j Vernieut al wat 'er is ontftelt, En wat uw treurigh herte quelt; Want foo ghy dat geftadigh doet, Soo klimt ghy tot het hooghfte goet5: Noyt knaeght 'er worrem in uw hert, Daer lijf ea ziel gefuyvert wert.
xr. of



li* INVALLENDE GEDACHTEN,
XL Op *t geficbte van een vroutee. die met
lingen te fie is» befigb iu
teft als ick in de keockan ftoitfr ~ En daer eea beuling.ketel vont, Die aen den hengel hing en foodt, En ftage bobbels henen fchoot, Vernj.n ick daer een oude vrou, Die op de worfteu letten fon, Die fat geftaegh daer op en keek, En gaf vaft hier en daer een fteeck, Jae dickwüs vry een harden prick, Soo haeft een beulingh wert te dick, Of al te grof of al te vol, Of dat hy van de winden fwolj



„VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. lïf
Hier op foo vraeghd' ick aen het wijf De reden van dit haer bedrijf.
Sy fprack: den beuling, dien ghy fiet ji En quetft ick fonder reden niet , Want als de worft komt aen het vier , Soo maeckt hy wel een groot getier j Hy bobbelt op, en rijft en fwelt, En is, ick weet niet hoe, geftelt» Gewis foo ick niet toe en ftack, Men fagh hier niet dan ongemack; Het kruyt, het vet, en al het gort Dat wierd' voorfeker uytgeftortj En niet en bleef 'er voor den waert j Dan flecfcts alleen een vuylenhaert; Maer prick ick in dit windighvel , Soo flinckt terftont het los gefwel.'
Mijn hert bewoogh tot in den gront* Soo haeft ick dit bericht verftont, Ick tradt daer op ter zijden af ^ Daer ick my defe leffe gaf: Ick fprack, maer echter fonder nel, 6 Heer! ghy doet het menighmael, \ Dat my hier onder d'oogen valt, Wanneer mijn weligh herte malt5 Ick heb het vry al veel geproeft, Dat ghy myn finnen hebt bedroeft, Dat ghy (wanneer het dertel vleys* Nu fcheen te kriigen fijnen eyfch; En dat myn los en windigh vel Nu was genegen tot gefwel,)
t>»t



tl 8 INVALLENDE GEDACHTEN,
Dat ghy dan in de bobbels ftaeckt, En foo myn qnade driften braeckt; Pat ghy door pijn en fware druck, Door fmerte, leet, of ongelnck, Dat ghy door ramp en tegenfpoet, Deed nederüncken mijn gemoet; Deed weder flinken mijn gefwel, O Godti ghy doet mijn ziele wel; Want fchobn het valt den vleefche fwaer, Uw gunil is echter openbaer: Gby weet, o Heer! wat my ontbreeckt, Wel fteeck dan, lieve Vader! fteeckt. Riet druck, of pijn, of ongeval, Als 't my van aooden wefen fal; Alleen, als ghy mij raken fult, Soo ftijft mijn ziele met gedult, En even midden in de fmert, Soo geeft my toch een lijtfaem hert,
XII, Of *t gejïcht van een uurwerefcmakers toinkefi
Laetft was ick by een man geraeckt, Die veel uurwercken had gemaeckt; Oock wijfers, gaende met de Son, Want 't was het ambacht dat hy kon; Soo dat men hier van groot beflagh, Omtrent lijn winkel hangen fagh ; Niet ilechts alleen by hem gewrocht, Maer oock van elders daer gebrocht;
Waer



VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. i\£
Waer van hy een wel dapper prees. Als die gewis en feker wees De ftonden van den gantfchen dagh? Soo wel men eenigh vinden magh: Ick ftont een wijl ontrent het kraetmEn focht 'er een voor my hequaeuif Haer wefen vont ick menighfout, Het eene blonck als enckel goutf Het ander lagh in Chriftalyn, En fcheen van grooteu prijs te zijn \ Het derde gaf een hel geluyt, En riep de tijt by deelen «yt.
Na ick een wijl daer hadd' geftaeöj Soo fprack ik das den Meefter aen Van al dees wijfers, lieve vrient t Vind ik niet eene dat my dient» Want s.1 uw' tuygh, naer ik bemerck»1 En is maer flecht, en leure werck.
De man, ua dit gefproken woort, Scheen, na my dacht, al wat geftoort: Des fprack hy, met een gram gemoetg Myn Heer! dees winkel is foo goet. Dan eenigh in het gantfche landt» En 't is alleen maer onverftant, Dat ghy uw* gadingh niet en vint.
Ick. Vrient! en weeft niet ongefinfc» Men fal u nader doen verftaen, Waer op dat my de finnen gaen: Ick hebb* wat anders in het hooft, Dan ghy miffchien van my gelooft.
Ick



'ï2o INVALLENDE GEDACHTEN,
Ick wou, indien liet mocht gefchiên, Een wyfer, daer iclr konde fien, Wanneer een menfch verhuyfen fal, Van hier naer 't onderaertfche dal, Eu op wat uure van den dagh Hy dan geea uur meer hebben magh: De Meefter ftont, ^elijok verbaeft, En fey, nu fie ick dat ghy raeft, Of meent ghy dat ick fpoken kan ? Neen vrient 1 ik ben een eerlijk mant Al focht ghy gantfch de werelt deur, En hadt van als de volle keur, Noch vondt ghy foo een wijfer niet, Daer in men iemants doot voorliet ; Of daer men oyt uyt leeren magh Den ftont van iemants fterref-dagh; En wilt ghy dit of dergelijck, Soo rijft vry naer een ander rijck: Wanc foo een wijfer vint hy niet, Oock die in alle winkels fiet.
De reden , die den man ontviel ,
Die gingh in my tot aen de ziel.
God heeft den tijdt van ieders doot,
(Hy is dan kleyn of machtigh groot,)
Begraven in een diepen nacht,
Ea fielt ons menfchen op de wacht ,
Om uyt te fien, wat ongeval
Ons uyt de werelt rucken fal.
Eén, één dagh is voor ons bedecit,
Om ftaegh te worden opgeweckt,



w VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. iftjr
Op alle dagen acht te flaen, Om wel van hier te mogen gaen»
6 Godti beflnnr toch mijn gemoet, In voor- en oock in tegenfpoet, Op dat ick mynen lellen dagh Geftaegh voor oogen hebben magh , Op dat ick rechte wijsheyt krijgh» Eer dat ick in der aerde fijgh.
XIII. Sedeniinge, wanneer wen êen aenjlaend ## • weder in eenigb deel van. *t ligchaem gevoelt.
Wanneer de lacht wert omgeroert, Eea oorlog uyt den noorden voert} Of dat een koud' of ftrenge wint Een open floot te famen bint; Dan is myn lijf, dit kranck geftel# Gemeenlïjck mede niet te wel; Het wort gevoeligh hier ef daers Het wort het ongemack gewaer; Soo dat het ligchaem, voor gewis, Gelijck een kleyne werelt is.
6 Godt! naedien fchicr, alle reys, Mijn aertfche deel, myn nietigh vleyl , Verneemt, wat in dit lage dal, Voor onweer zijn of komen fal; Laet toch mijn ziel , het befte pant, Dat ick ontfingh van ower hant, Oock dan vernemen in der daet Hoe dat het in den hemel ftaet; XVI. db b £,. r Et



122
En wat ghy daer hebt toebereyt , Voor die fich van de werelt fcheyt, Schoon dat het onweer bijfter raeft, Of dat de wint geweldigh blaeftj Hoe dat het hier beneden gaet, Noch fal het zijn in goeden ftaet; Want is 'er iemant boven wel, Die voelt hier onder geen gequel.
XI
INVALLENDE GEDACHTEN,



fop VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 13$
! XIV. 0^'/ geficbte van iemant dis fich een tattt laet uitmcken*
!Dc ïrs an 3 die gay fie e voor u ftaen Liet heden oin eea Meefter gaenj Een Meeleer die hem met 'er handt Trock uyt den mont een grooten taut» Een tant die vaft gewortelt ftont, Gelijck een boom in vetten gront, En als de pijn geleden was, Soo greep hy noch een ronde tas; En heeft de Meefter aengetel:, Een goet deel van fijn befte geit; En dit noch al met grooten danck, Voor nu, en al fijn leven langh.
F z W-e'



1*4 INVALLENDE GEDACHT EU,
Wel, dacht ick, dit's een vreemt bedrijf, Een been te rucken uyt het lijf, Ee.i tant te breken uyt een kiej , En geit te geven voor 't verlie»! "Wel, goede vrientl beftaet ghy dit, En fpeelt ghy foo met uw gebit; Ickfegh, 't is feltfaem aengeleyt, ♦T en zy men ons de reden feyt.
De man die fprack, ick ben verblyt, Al ben ick geit en tanden quyt. En echter foo ontken ick niet, (Soo my dit eertijts waer gefchiet,) Dat ick my fou om dit gewelt Vry qualijck hebben aengeftelt; Ick had geroepen, tant om tant, En Hdt om lidt, en hant om hantl lek had my aen den man ontgaen , En ick en weet niet wat gedaen; Maer heden is 't een ander faeck, Ick ben verblijt om defe braeck ; En hoort de reden, lieve vrient! Die u met een geweten dient:
Dit been was my een waerdigh Htf Het befte deel van myn gebit, Maer fiet , een flim en vinnigh nat Dat maeckte daer in menigh gat: Het quam my zygen uyt het hcoft, En 't heeft my menighsiael berooft, Van fpys en dranck , en foete ruftr Jae fchier van alle werelts luft;



\L VOORVALLENDE GEL EC ENTHEDEN. J2y
Want at ick kout, of lau , of heet, 'T en was my niet dan enckel leet, Soo dat ick met verlangen focht, Wie my hier van verlolTen mocht j Wie my mocht weeren defèn tant, Voor my weleer een waerdigb pait i Nu wijl de vrient dit tot my feyt, Hoort waer fijn woort myn finnen leyti
Sie, dacht ick, door den ftagen tijt, Soo wort men iet geduurigh quijt, Oock dat men eertijts heeft bemint» En daer ons hert op was gefint.
De menfch is aen de werelt vafts Hy i« 'er wonder mee gepaft, j. Want als de wetelt hem belacht, Dan is 't dat hy dit leven acht, Daer toe i* fijn begeerte gro«t, Hy fchrickt al noemt men flechts de doot j Maer als Godt (die ons feylea kent) Sijn roeden tot ons overfent» En dat het ligchaem overal, Wort fwack, door fieckt' of ©ngevsïi Soo wort ons tegen evea dat, Waer door het vleefch dea geeft befst* Des wenfcht men (mits de ftage pijn,) Eens los en vry te mogen aynr Mea wenfcht (geprikelt door den noot,), Men wenfcht oock wel een fnelle doot, Ea 't geen eens was als fuyker foet, Dat is dan g?l in ons gemoet,
F % wa



325
INVALLENDE GEDACHTEN,
Wel let, 6 let, geminde vrientl Waer toe ons druck en fmerte dieut; Die eens om langer leven bad, Wort cp het left des levens fat.
Ick danck u Heer , Almachtig Go&tl Dat ick nu met de werelt fpot, Mits ghy, door druck en fware fmert, Hebt dwee gemaeckt myn fondigh hert; Want fchoon het valt den vleefche fwaer^ Ick word' uw' gunft hier in gewaer.
Ey fiet des Heereu wonderwerek, Ia fwackheyt wort de ziele fterek.
XV. Op een uytgetroMen tanU
Jck hadde left een hollen tant,
Maer nu geflingert in het fant,
De Meefter had dien eygen ftont
My die getogen uyt den mont,
En als ick nae der aerde fagh,
Gelijck het been ter neder lagh;
Toen feyd' ick, in myn herte , dit :
O tant! ghy waert myn eygen lit;
Een deel van dit myn kranck geftel,
Jae als myn eygen metgefel.
Maer fiet, nu zijf. ghy maer alleen Een vnyl, een hol en nietigh been, Dat n'et en roert, en niet en leeft, MitG u de doot omvangen heeft.
1



VOORVALLENDE CELECK NTHEDEN. IZ?
Hoe ra hen ick 'v C u cons boot, Een dtel van my is hedtu doot, En als een deel is voor gegaen, Hoe kan 't geheel d-m lang-i ftaen.
foo l^er ick dan op heden dit, Dat jae de doot bier binnen fit; En hier op dient te zijn gepaft, Want 't is een onverfoende gaft»
XVI. Op een Uurvterck.
Mijn jorgfle Dochter fpreeckt:
Dittttygh, gefpelen*. dat ghy fiet, Was onlangs noch inijn eygen niet; Mijn waerde Vader gaf het my, Des was ick uytermaten bly,
Hy fprack, fie kint, dit aeruig werk» Dat geef ick n, met dit gemerekt
Weet dat het is- van foo een aert, Daer nooit geen vlyt dient aen gefpaa;\l , Want op een ieder Sonnefchijn, Soo moet het opgetogen zijn; . Of anders fal het ftille ftaen, En niet een radt en falder gaen ; De wyfer, met fijn helle kloek, Die fal daer liggen als een block.
Ghy, let dan hier op even ftaegh, En wint het hooger alle daegh, Maer als ghy foo geduurigh doet, Slae dan een oogh op uw gemoet ;
F 4



ï*8 INVALLENDE GEDACHTEN,
En weet, dat ieder» menfchea hert, Hier mede vergeleken wert. Want 't is voorwaer een aerden klomp, Jae fomwijl als een dooden romp; Het is geftaegh, men weet niet hoe, Gefegen nae der aerde toe t Das foo ghy dat niet op en treckt, En daegh als nyt den ftaep en weckt» Ghy fult het fien, »k en weet niet waef * Jae 't fal vervallen in gevaer, Om ftaegh te liggen in het ftof, Ganfch fonder prijs, en fonder lof.
Wel, tot befluyt, myn waerde kint* Soo dickmals als de dagh begint, Soo ftelt het tuygh gelijck het dient; Maer weeft vooral uw' eygen vrient e Treckt op uw' finnen boven al , En hangt niet aen het aertfche mal; Maer ftuurt naer boven uw' gemoet» Daer is uw' deel, en hoogfte goec. Laet dit op ieder Sonnefchijn Voor u eea nieuwe lefle zijn.
lek nam in danck dit waerde paat, Ick aam bet vaa mijn Vaders hant; Tek nam oock aen , al ben ick fwack , Te doe» gelijck myn Vader fprack.
O Godt! o gront v«n alle goet ! lek bidde, ftijft myn teer gemoet, Ghy zijt de leyder rayner jeught, Gsleyt my tot de ware deaghc.
XVII



orVOORVALLENDS GBLBGENTKBÖEW. iso
IXVil. Of *t geficbte van een Vereken, dat nedergewrpen teert 9»n den thg?r»
jLaetltin de flacht-tijdt fagh ick wat^ Mijni oordeels, waert te zijn gevats Daer waa een man, die dreef een fwijn9» Dat vry niet mager fcheen te zyn; Het beeft ging treden door de ftadt, Het greep, het beet, het foop, het a«~ Al wat-het. op dar aerden vont-, Sn ftaegh het ooge naer den gront 5 En dat foo lange tot het quam, Daer ick een ander fpel vernam; De dager of fijn medemaet* Die. ftont daer vaerdigh op de ftraet a>
F 55 J^**



?SO INVALLENDE GEDACHTEN,
Die nam bet dier, dat lompe ftuck , En leyd' het op fijn vetten ruck, En fat 'er vaerdigh boven op , En greep het by fijn rnygen kop; Daer fchreeuwd' het dier geweldig uyt& En gaf een wonder vreemt geluyt, Maer 't leet alleen een korten tijt, He: was fijn ftem en leven quijt,
ö! Dacht ik.. God van Hemelrijck, ïloe js de menfch een fvvijn gelijck; Want als 't geluck hem gunfie biet, Dan paft hy op den Hemel niet: Maer als de faken qualijck gaen , Dan fiet hy eerft den Hemel aen; Dan roept hy luyd, dan bidi hy Godt, En ftreckt het oogh op fijn gebodt.
Nu, Heer! het ga my, foo het mag,, ïn 't ydel vleefch, en aertfch bejagh} Laet Hechts myn aendeel niet beftaen ïn iet dat eenmael fal vergaen.
XVI'I. Op 'ƒ geficltc van fchone fchepfeis.
Hoort toch een woort, beminde ziel! Op 't geen my jongft voor oogen viel:
Wanneer ghy fchoone dingen Set, Vergaept u aen het fchepfel niet; Oock wil daer op niet blyven ftaen, Mae? laet uw' lianen verder gaen;.
1



,P VOORVALLENDE GELEG ENTHEDEN. 131
Ey! klim, o Hete I klim om hoogh, En met den geeft en met Let oogh , En fiet dat ghy tot hem genaeckt, Die al wat fchoon is heeft gemaeckt j Gae tot den Schepper, nader Hem, En met den geeft, en met de ftem; Denck ja, denck wat Hy wefen moet, Die foo geftage wonders doet, Die foo veel fchoone dingen fchept » Die ghy oock nu voor oogen hebt: Sluyt met uw finnen dit verbont, En fchrijf het in uws herten gront; En pleeght het naer den rechten eyfch, Seo hebt g' een breydel voor het vleyfchsUw oogh en fal noyt ydel zijn, Uw herte fonder binnepijn, Uw geeften fonder quade luft, Uw finnen in geftage ruft.
O God! beftuur toch myn gemoet, Om ftaegh te gaen op defen voet, Bewaer myn hert, en myn geficht, Op dat het uyt een reyne plicht, Al wat ick fie , of immer fagh., In u alleen beminnen magh..
F 4
XCL Op



13* ÏIWALLENDE GEDACHTEN,
XIX. Op *t gejicbte van een kromme Jock of rijft door overbuygen recht gemaekt.
Als leftmael feker vrient was vaerdigh om te rijden: Soo güigh hy van een boom een wacker rij$jenfnijden En mits de groene ftock in vreemde bochten ftonl Sagh ick wat voor. een greep de man hier tegen voa Hy nam het teer gewas, al fcheeu het tegen reden,i Hy boogh het met gewelt, en met de ganfche leden; Hy boogh het niet alleen foo ick het dienftig vonl Maer tot het, andersom , in nieuwe bochten ftont En eer dat hy het rijs liet tot fijn wefen komen, Soo had het (als. ick fagh,) eea beter ftant genomen Hy boogh het nogh e.enmael, en deed het wederom En ftracks foo bleef het recht, al was het eertijts kron Als ick, in myn gemoet, dit giu* en weder keerde Soo dacht my dat ick iet uyt dit geficbte leerde; Ick feyde tot my felf, fie daer een gauwea treek, En 't fchijnt een nut behulp voor menigh flim gebrecl ©ie los en quiftigh ia, ea niet en weet te fparen, En niet in voorraet heeft, en niet en kan bewaren, Dient eerft ganfeh vijs te zijn, ?1 fchijnt bat iemai Dat brengt ten ieften nyt de gulde middenmaet. (quael Die wreek is uyt'er aert, en niet ea plagh te gevenJ Bie tracht, ook bovea reyck , om ruym te kunnen leveiï Sie, onmaet leyt hem aen, en wijft den rechten voei dat by ffaerfaemzijn, ef quiftigh wefea moe
Ee



j»p voorvallende gelegentheden. *3$
Ij&n die licht gaende wort ontrent de jonge vrouwen, iloet niet alleen haer praet, maer haer gefelfchap fchouF Al fchijnt hy dikmaels ftuur, jabijfter onbeleeft, (wen, ; Het breeckt een vuyl gebreckéat aen de ziele kleeft» kas Heylant heeft gefeyt, dat macht van helfche fpooken Lor bidden niet alleen, maer vatten wert gebroken; j Dit is de waerheyt felfs, een out en flim gebreck |! Dat hangt de menfchen aen gelijck het taye peck: (Vel hier og dient gelet, het zijn de rechte wegen, llVaer door in ons gemoet veel rufte wort verkregen,. Men fegge wat men wil, de menfch is foo geftelt, Men dwingt geen flim gebrek dan door een hart geweit»
f 7 xx. 0>



£34 INVALLENDE GEDACHTEN.
XXt Op *t geficbte van een man met een bril,. 4ie fpreeckt als ve/gt :
ïck die een wacker oogh, met onvermoeyde ftralen Liet eertijts in het licht en om de werelt dwalen , Heb nu een dof gelicht, en fchoon ick niet en wil Ick voel myn neus gepraemt in defen engen brilj i Dit is voormy een les , gantfeh waerdig aen te merken Men hiet het duyfter glas, een peyl van oudekereken Siet als de fchaduw valt, en fich ter aerde ftreckti Dan naeckt de fwarte nacht, die al de werelt deckt Wanneer ons hel gelicht verlieft fijn eerde ftralen, Dat is een witte peyl, dat wy ten grave dalen: Wanneer ons licht verfwackt, en dat men brillen moe Soo weet, bouvalligb, vleys f dat ghy ten grave fpoe



■)©p VOORVALLENDE GELECENTHEDEN. 135
laer ghy noch, waerde ziel! enwüt u niet verfchrikken, Jffchoon de bleeke doot op u beftaet te mickenj
En dat haer fwarte fchicht u kortling wonden fal, I Die wonde maeckt u vry van druck en ongeval: loewel dit nietigh lijf moet in het graf verrotten , Shy fult noch met de doot, en haren angel fpotten ; | Ghy fult eens weder zijn, en vry in beter ftant, . Wanneer dit wonder al fal rijfen uyt den brant. Wijn oogen nu vermoeyt ons fonden aen te fchouwen, Die fal dan op een nieu de Schepper weder bouwen §
En die en fullen noyt ontftelt of moede zyn, • Voor eeuwigh aen te fien een hellen fonnefchijn: Mijn ooren , nu'gequelt, en menighmael befprongen Met geeflels van de nijt, of gif van boofe tongen, Die fullen zijn verheugt, door wonder foet geluyt, Ter eeren van het Lam, en fijn beminde Bruyt: Mijn tonge, nu gewent van bitter leet te klagen, ;gal dan , met diepe vreugd', des Heeren lof gewagen , En in een groote fchaer van hondert duyfent man, Verheffen 'theyligh liedt, dat niemant hier en kan. iVel laet dan vry de doot haer pijlen vaerdigh maken , iMijn ziel heeft nu een walgh van alle werelts faken; Ick wil geen hoogen ftaet, geen luft of rijkdom meer , Neem serft myn fonden weg, en dan myn leven, Heer l ' 'T en waer my geen verdriet, al moeft ick heden fterven , ; Godt toont my fijne gunft , ja Heft my duyfentwerven , Meer als ick even felfs myn lijf en ziele doe , Hy fal myn troofter zijn tot in den grave toe». [ O Godt! hoe menighmael is ray uw' gunft gebleken, i Sclioou dat myn ydel hert van u was afgeweken;
S«1kmm



*$« INVALLENDE GEDACHTEN,
Schoon dat ick myn gemoet ging (tellen in gevaer. Noch werd' ick in 't verdriet uw foete jonft gewaar* Hoe dickmaels heeft my Godt iet laten overkomen , Dat toe het diepfte mergh mijn ziele dede fchromenj Dat my den geeft verfloegh, foo dat het dickmaelt fcheen ,
Dat my de gantfche kracht, en alle trooft verdween i Maer als ick naderhandt het ftuck ging overmercke-n, Dan vond'ick Godes handt., en diepe wonderweroken;
Ick fagh, tot mijnen trooft dat my het quaet genas,
En dat ick, door het leet, inwendigh beter wat. Wel, Godtl mijn eenighheyl, ick geeft u defe leden, Ick fchenck u defen romp van boven tot beneden,
Snijt, brand, fnoeyt, hackt en kerf,tot mijnen les* ten dagh,
Maer geeft my recht gedult, dat ick het dragen mach, Vergunt my flechs een tong om u te mogen prijfen, Soo kan geen leet te hoogh in defen boefem rijfen, Guntmy dat ghy begeert, en geeft dat ghy gebiedt, Soo vreeft mij befte deel voor hel en duyvelniat, ,
XXL Invallend* gedachten, ten tijde van een keet** koortje»
Gelijck een dri^tighhert, nu moede van te vluchte»,1 £n door den heeten dorft gedwongen om te fuchten, Hijght na een koele bron, of klare, waterbeeck, Soo is 't du ick tot Godt mijn droeve klachten fpreeckt
Iel



of VOORVALLENDE GELEGENTUEDEN. Iff
i;k hijgh na uwen trooft met al de ganfche krachten t Ijp u is dat mijn hert en al de finnen wachten. 3] Ick legh hier in de koorts , als op het vuur gerooft, ï. En wenfche maer alleen om uwen Toeten troofl. nch! fiet myn lijden aen, jtvi hoort toch myn gebeden t n wil met uwen knecht niet in het oordeel treden: \ Woudt ghy, Almachtigh Godt! met ons terechte gaen» I Bylaesl geen leevend vleefch ea foa voor u befiaems
XXII. Og



138 INVALLENDE GEDACHTEN, XXII. 0/ *$ giJttbl'0 van Ihut/Ugm*
lek fie hier, voer ons, op de firaer, Een Zager met fijn medemaet, Ick fie , met wat een groote kracht Dit ambacht hier wert uyrgewracht.
Nu kom, mijn ziel! ey feg een reys, Wat hier door, als een foet gepeys, U in het herte nederfchiet, Terwijl ghy defen handel fiet?
De Zager deelt her eyeken hout, Daer van men fchoone kamers boutj IVlen fiet het tuygh geduurigh gaen, ïrlaer niet dan in de rechte baen.
Do



n VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 139
Doch wat het doet, en hoe het wsrkï, Soo wort van ieder een gemerckc, Hoe dat de Zaegh geduurigh gaet, Maer niet en tracht tot eygenbaet; Het blij-ekt dat fy ganfch niet en hout. Van al dat haer was toebetrout; Sy laet het al, en fcheyt 'er af, Tot aen het mulle fagel-kaf;
En blinkt dan klaerder als het plagh, Van eygen voordeel geen gewagh.
Komt hier een weynig, goede vrient, . Die Stadt, of Staet, of Prinfen dient,
Kom let op defen ambachtsman,
En fiet wat hy u leeren kan.
Ick wenfchte dat fijn blancke faegb
U dickmaels in de finnen laegh,
En dat ghy veeltijts befigh waert
Om na te bootfen haren aert}
Dat ware dienftigh overal,
En field' u buyten ongeval:
Hebt gby geduurigh by de hant,
De faken van bet Vaderlant,
Of zijt ghy Rechter in het hof,
En tracht ghy naer de ware lof;
Soo gaet my recht, en hout den voe^t
Juyft foo gelijck de zager doet, En als ghy treedt in eenigh werck, Soo neemt hier op een ftaegh gemerck,
Dat noyt geen menfch u iet en fchenckt, Dat uwen e.edt of trouwe krenckt.
D3



Ï4« INVALLENDE GEDACHTEN*
De glans en eer van owen ftaet,. Dat is alleen de rechte baet; Het is alleen de ware vreught, Die ghy hier uyt genieten meught.
Ghy, fchout dan al onwettigh goet, Uyt reyn gewin, een ftil gemoet.
XXIII. In alle tegen/peet te zeggen, oei dat ten goede*
Mi] n ziel! danckt uwen Godt, en dat in alle dingenj "Wil hem geftagen lot uyt reyner harten fingen j En dat niet ftechts alleen In eenigh nien gelucï, Maer danck hem even felfs te midden in den druck j Dan Schepper eere doen om heyl of rijcke zegen , Dat fiet men overal, oock domme lieden, plegen; Maer Gode danckbaer zyn te midden in de fmert, En komt niet va» het vleefch , maer uyt een beter hertj Het filtigh tranen nat, dat goede zielen weenea , En is foo bitter niet gelijck de lieden meenen:
Sy vinden in 't verdriet al dickmaels meerder vreugt, Dan vleefch en werelt heeft te middenin de jenga Wie Godt van herten kent fal niet onmatrgh treuren , Hy weet dat hem van daer geen qaaet en kaa gebeuren; Indien hy miflen moet dat hy wel hebben wou , Hy weet dat, waer het nut, het God hem geven foo. Geluckigh is de menfch, die oock het bitter lijden Kan dragen met gedult, en fonder tegenftrijden ; Want *t is een wiflfe peyl, daer uyt de ziele vint Dat hy geen baftaert is, maer Godes echte kint.
XXIV 'OM



, VOORVALLENDE GELEGENTHEDSN. x4ï
XXIV. Op '* gedachte, dat overkomende verdriet*, hy 'verfcheide menfchen, verfcheydenlijck verJet veordt*
Wanneer men valt in fwaren drück,
Of raeckt tot eenigh ongeluck,
Dan foeckt de menfch gemeenlijck iet
Tot laeffenii van fijn verdriet}
En waer men rijt, of waer men vaert,
Een ieder heeft fijn eygen aert;
Een ieder lautfchap kent de vreught,
Die beft een droeve eiel verheught.
Een fransman, in fijn droefheyt, fingt» Een Duyts, om bly te worden, drincktj Eu Engelsman, in fware quel, l Vetfacht fijn hert met fnaren-fpel: Een Spanjaert fit in huys en weent, En 't fchijnt dan wort fijn leet verkleedtS En wie te Romen droevigh wert, Die ftilt met flaep fijn treurigh hert: Een Haegbs kint, in een droef geval, Gaet in bet bofch, en flaet den bal.
Maer als een Chriflen treurigh fit, Die vint geen trooft dan als hy bidt, Eu dat verheught hem aldermeeft, En brengt hem tot een blijden geeft, Eo 't is tot vreugd' de befte vont, Want die gaet in tot '.herten gront;



1^2 INVALLENDE GEDACHTEN,
Siet, Jubal vont het fnaren-fpel, En dat beviel de menfchen vrelj Mser Enoch nam een beter voet, Die leerd' hoe dat men bidden moet3En dat was boven al bequaem, Wans God die nam 't voor aengenaem: Het eerfte ging de werelt aen, liet tweede kan vry hooger gaenj Het eerfte was maer loffe vrenght, Het tweed' een grontftuck van de deugt.
O Godtl als ghy myn fware fchult Met kruys en druck kaftijden fult, Al kom ick dan in hoogen noot, Jae tot de fchaduw' van de doot 9 En fent my noyt foo baugen dagh, Cf geeft dat ick noch bidden magh»
XXV



L VOORVALLENDE GELE GENTHEDEN. 143
XXV. Op '** geficbte van Jongens, op de Jiraet tegen malktndcren vechtende.
ïck fagh eens, op een tijt, twee kleyne jongens vechten» Die gingen tegen een, als krijgsverwoede knechten; Maerftraks quam daer een man, dieopdeneerftenkeef> En even van de ftraet met fiagen henen dreef; Den tweede weckt' hyniet: Dit moet de vader wefen , iDie foo een harde les den vechter heeft gelefen, Sprack hier op al het volck dat by den handel ftont , En 't oordeel, na my docht, en was niet fonder gront ï Des gingh ick dit gsval wat nader overwegen, i En vont een foete leer daer in te zijn gelegen ; 1 Ick vondt dat even Godt dien Vader is gelijck, Eer hv fijn kinders brengt tot fijn beftendigh rijck.'
Coè



144 INVALLENDE GEDACHTEN,
Godt ftraft dien hy bemint, en even defe flagen Zija teyckens van de gunft, de fijne toegedragenj j Des werelts woeften hoop en trekt hy geenfins ac Maer laet het grilligh volck in hunne wegen ga« Wel laet ons , lieve ziel f geen ftraf, maer zegen hiete Als Godt een harde pijl op ons fal komen fchieten: »T en is geen tegenfpoet, 't en is geen ongeluck Al is een vroome ziel gefeten in den druck} Oock rekent defe niet voor Godsbeminde menfchen: Die ftaegh hun wille doen, en hebben dat fewenfchei Hier is, beminde ziel! hier is een groot verfch; O Godtl en laet my niet tot myo verkeerden y,
XXVI, Of 't geficbte van Muggen,
DeMugge, 't is bekent, die kan een Leeuw befpringq Die kan hem totgefchreeaw, en ook tot vluchten dwinge Sy vliegt hem in hetoog , en doet hem daer geque Sy kruypt hem in de neus , en maekt hem fehfaem fp« Des als het moedigh dier is uyt het veldt gedreven, Soo is de Mugh verblijt, en geeft fich om te fweve Doch mies fy niet te wel op al haer wegen paft, Soo raekt f' aea eeuigh raegh, of fpinnewebbe va Het net i« byfter fijn, men kan het naa bemerekea Noch biat het evenwel de triumphante vlercken : * Siet, dat een felle Leeuw in haeften overwon, Wort aaderhaut verftrikt in dat een diertjen fpot Eea heldt die machtigh is den vyant wegh te drijven Of wieas verhevea breyn het lande vermag te ftijveo
Wc



VOOPVALLENDE GELEGENTHEDEN, 14?
Vort menighmael vcrftrickt, en in den geeft gevat, !>f door een vrouwen hair, of ick en weet niet wat. : bant, die menigh oogh niet eens en wift te vinden , ■b eeu deftigh man de befte geeften binden; Jen fiet niet wat'er fchort f geen menfch verneemt het Joch wort een hoog gemoet in fijnen gang belet, (net,
CXVIL O^ V geficbte van een Jongen* die iet uit de kraem van een appelwijf nam.
'tft als ick aen het volck myn finnen won befteden, quam ick in den Haegh tot op de mart gereden, Üer fagh ick boomgewas , en meuigh aertig kruyt, n trock 'er foet vermaeck, en nutte leering uyt: vrou, wiens kraem beftont in appels van Oranje, ons Bifcayen fent, of wel het machtigh Spanje, iie hadde , naer deknnft, haer manden opgepronkt, Do dat meeft al de jeught op hare fruyten loncktj r 't wijf is onder dies ganfeh befigh om te nayen , dat fich van de naet haer oogen niet en drayen; aer fin die fpeelt 'er op, haer geeft isdaergefetf »o dat f' in geenen deel op hare fruyten let: tfiet, een flimmeguyt, ontrent het kraem gekome nt 't nyt haer volle korf een appel wegh genomen , 1 noch een boven dien, en dat foo bijfter ras, U niemant fchier en fagh waer 't fruyt geble ven was» oor wat ick hier leer, wil iemant )of behalen, Iblyve, met den geeft, in fijn befcheyde palen; :ie vreemde dingen foeckt, en fijn beroep verlaet, seft veeltijts groote forgh, en niet dan kleynebaet. ft. SE EL. G XXVIII. Op



Een man,<1ie kreupel was,qnam, metberwaerde fchrc Ontrent een bleeckers hof, al fachtjens aengetrei Hy fagh het aertigh tuygh , hy fagh het linnen i En wert met een beluft wat dieper in te gaens Wfaer hy en had bykans het hecken niet ontflooteni paer komen tegen hem veel honden uytgefchooten Fel, vinnigh, ongefint, verhit op menfchenbb Het fchijnt dat hy terftont haer proye wefen mi De man was eerft verbaeft, wanthy was fonder waj Oock wift hy daer ontrent geen fteenen op te raj Wat ftaethen dan te doen ? hy nam fijn houten kn Die was hem alieen fwaert, ea dient hem tot g^



«VOORVALLENDE GELEGfiNTHEDEN. 147
reigt, hy wenkt, hyfchermt, hy doet de rekels wij. at het iemant hoort, en uyt beftont te kijken; (ken , ï wat den man gebeurt, 't eu waer fijn kreupel been, Jaer ik het ftuk begrijp ,}hem bleef'er heden geen, )ge nu gevelt, en in het ftof geftneren , leden opgefcheurt , fijn kuyten afgebeten; n neus , 'tkon fijn , mifinaeckt, fijn wangen afgerukt, ' wel hy ware doot, en in het graf gedruckt. yreemt^, Almachtig God! hoe vreemt zijn uwe wegen J oede menighmael die wort ons enckel zegen: iv ftraft ons aeu het lijf, op dat de waerde ziel iet in een fwaer verdriet, of In de doot en viel,
IIX. Op de bewegitige van 's menfchen harte.
Als ick myn hant legh op myn hert , En voel hoe dat gedreven wert; En hoe myn lever-ader flaet, Terwijl het op en nedergaet ; Soo komt my binnen dit gepeys, En vry al meer dan eene reys :
Sie, als dit lidt fal dille ftaen, Dan is het met den menfch gedaen, Dan is het dat fijn herte fluyt, En 't is dan met fijn leven uyt.
Nu denckt, ja denkt, ó myn gemoetI Hoe ras ons leven henen fpoet, Hoe licht ons hert, oock defen dagh, Ia eenigh deel ontftellea magh;
G % Hoe



148 INVALLENDE GEDACHTEN ,
Hoe lichc foo weecken ding vergast, Dat in een hoopjen vleefch befhet.
Siet! ieder klopjen dat het geeft, Terwijl het op en neder fweeft; Dat is een deel van onfen tijt, Die ftaegh en vaerdigh henen glijt, Die noyt, (gelijck de daet ons leert ,) Die noyt tot iemant wederkeert.
Ghy dan, 6 ziel! mijn waerdfte pant! Prent dit wel vaft in uw' verftant, Jae laet het toch niet, fonder vrucht, Verdwijnen in de dunne lucht.
Denck vry dat foo een ftage flagh U leyt tot uwen leften dagh: Denck, foo wanneer uw woeligh hert Dus af en aen gedreven wert, Dat ieder keertjen, dat het doet, Ia als een klop aen uw gemqtet; Is als een aenfpraeck van de doot, Die o tot hare feefte noot; Ja roept, welaen, bouvalligh vleysl Jïereyt u vaerdigh tot de reys *. Maeckt oock dat ghy noyt ooren flopt , Als God dus aen uw deure klopt.
Het tweede nut, uyt dit gewoel, Ig„ dat ick als met handen voel, Dat niemant, in dit aertfche dal, Sich oyt in rufte vinden fal; Maer dat ons *t hart moet ftille ftaen, Eer wy tot rufte fullen gaen,



VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. £49
Dit wijft en leert my alle d*egh Een Meefter, dien ick met my draegh, Een Meefter die geen ruft en heeft, Wanneer men nae den vleefcbe leeftj Een Meefter, die geduurigh feyt, De tijt verloopt, dus zijt bereyt.
Wel, heb ik Meefters overal, En vry niet in een kleyn getal, Soo ben ik quaet, ja fonder eer, Als ick niet ftaegh iets goets eu letr.
XX. Op gemene fwaermoedigbeyt, en «eerjtagtigbeyt des harten*
Hoe is myn hart dus bijfter fwaer, Als of 't vol loot gegoten waer f Hoe is myn geeft a>ldus bedruckt, i En ftaegh in droefheyt weghgerucktt Hoe is myn geeft dan wederom Gelijck een verfch ontloken blom?" Tae fweeft als met een volle vlucht, Oock hoger dan de blauwe lusht: Kom fegh ons, foo het iemant kan, Kom fegh ons hier de reden van; Waerom men fomtijts is befwaert, En weder van een blijden aert} Segh, waerom ons de ziele woelt, In fomtijts niet dan vrengt en Wett»
G 3 O Hee«



I fo INVALLENDE GEDACHTEN,
O Heerel waer toch mijn gemoet Verheek aen u, mijn hooghfte goet; Waer ick uw vrient, en trouwe knecht, Aen u gevoeght, in u gehecht, Dan fou mijn tijdc eerft leven zijn, En al miin leven fonder pijnt Maer nu ick in u niet en ben, JEn n, o Godt niet re-cht en ken, Ben ick mijn eygen ziel een pack, Jae niet dan enckel ongemack; Ben ick voor my een ftage laft , Oock daer geen druck of lijden paft.
De blydfchap , dia my dient beweent, De drofcfheyt die ghy my verleent, De welftant, die my dient befchreyt, De weedom, die my tot u leit, De vrengt, die binnen my ontfpringt, De nutte pijn, die my bedwingt, Zijn eeuwigh tegen een gekant, En vechten om de overhant: En ick weet nau3 in dit geval, Wie dat 'er ftaen of wij eken fal * Ick fie dat mijn geheelen tijt Hier niet en is dan enckel ftrijt; Hier niet en is dan ftage krijgh , Des ick in ootmoet nederfijgh, En roepe ftaegh, in dit gevecht, O Godt! bewaer toch uwen knecht, En ftort hem in dat ghy gebiet , Soo fchaet my druck of blijdfchaj> niet !
XXXI.



b» VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. iji
IXXl* Op 'I iefoht' van kinderen * baer fpeeltvyg ander een ferk foekend*
Daer fpeelden Jongens in de kerck,x ' Ea daer lagh toen een groote ferck r Waer onder dat een tol of kloot, Van dit gefelfchap henen fchoot.
De jonge, wiens het fpeeltuyg was, Die liep 'er toe, en bijfler ras, Soo fteld' hy ganfch het lijf te werck 9. En kseck, en om, en aen de ferck, Waer tol, of koote liggen mocht, Dien hy met vlijt en moeyte fochr»
Een die op defen handel fagh, Ontfing het met eea droogen lagh,
G 4 Ed



rj2 INVALLENDE GEDACHTEN,
Eu nam het voor een kintfche gril } Maer ick llont voor een wijle ftil, En liet het tot myn herte gaen, En fprack myn domme finnen aea:
Mijn ziel! dit eygen kinderfpel Befiaen oock oude lieden wel; Wy zijn, eylaei J te bijfter mal, Wy hebben nog ons koot of bal, Wy ftaen als digte by het graf, En wie leyt vleefch en werelt af? Het fpel dat ons weleer beviel, Dat kleeft ons nog tot aen de ziel £ Wy zijn daer op, als ganfch verfot, Des roep ick tot n, lieve Godt! lek ben ganfch digte by de ferck , Ey leyt my tot uw' eygen werck.
En mits ick ben ten vollen grijs," Maeck my ten langen leften wij.s; Cp dat ik in myn ouóea dagh Geen kinder-ipeeltjens plegen aagh.
XXXII. Op tegen/poet, of vreemde gevallen.
Mijn God! hoe wonderbaer zijt ghy in uwe wegen i O/itreut het meefte leet daer vind' ik dickmaels zege Ghyfentmy fomtijts vreugt, ook midden in den ro En hebt my goet gedaen, oock als ick nieten wc lek was in groot gewoel, en hadde veel gedachten Maer uwen ract beftont,en was van meerder krachte
|



,#r VOORVALLENDE GELEGENTTÏE'0ËPK 2 ?3
Als ick uw dienaer wert, toen was ick eerftmael vry, En als ick treurigh fat, toen was ik eerftmael bly.
en tijd' als eertijts Saul fijns vader Efels fochte, Is feker dat hy noyt om kroon of fcepter doekte: Ook pleegd' een ander Saul een wreed en bloedig werk, Als hy met alle kracht verftoorde Godes kerek*
n God hseft evenwel den eenen foo verheven,
at hy een machtigh rijck hem over quam te geven 5 De tweede wert den Heer een uytverkoren vat, Oock toen hy om het amt den Heere niet en badtt Godt! hoe wonderbaer zijt ghy in uwe wegen,
hy fchenckt oock in den druck een onverwachten zegen». Hetgae myfoo het wil.maek flechts myn hert bequaem, Oock in mijn lsften faick, te loven uwen Naem.
[XXIIÏ. Op gen vogel, die des mergens met den Orgb geiuyt makende, uit haer n&fl vleogbi
Als ick was eertijts in den Hae#h9. Gebeurd' het fchier meest alle daegk ,,. Dat als het eerfte licht begon, Oock voor den opgang van de con, Een vogel gif eea hel geluyt , En wloogh alfoo ten nefien uyt; En vloogb-, gelijck ick giffen moeke, Tot boven ia de blauwe locht. Als ick dit nu al dickmael» boer-,. kUt ging my dieper dm het oor *



154 INVALLENDE GEDACHTEN,
Het ging tot in mijn droeve ziel, Die hier op in bedencken viel.
Ick dacht, wat i» des vogels wit? Of waerom doet het beeftjen dit? Is 't dat het dier fijn gaeytjen groet, Om dat het van haer fcheyden moet $ En dat het met een fnelle vlucht Sijn koft gaet rapen in de lucht? Of geeft het beeft met dit gefacck Aen fijnen grooten Schepper danck, Vermits hy geeft een hellen dagh, Daer in het fich verquicken magh , Daer in het klaer en open fiet, Wat gunft dat hem de Hemel biet ?
Maer hoe het gae, of wat het ay, Het is een nntte fpoor voor my: Ick ligh hier fachtjens in het bedt, Als fich het dier tot vliegen fet: Waerom niet, met gelijcke vlijt» In acht genomen mijnen tijt? Waerom niet vaerdigh opgeftaen? Waerom niet iemant goet gedaen? Waerom niet met een nette pen Befchreven wat ick heden ben ? En wat ick dickmaels voor gewoel In al mijn ganfche leden voel; En hoe my Godt fijn gunfte toont, lün uyt genade my verfchoont? Maer als ick hier op nader docht, 3Sa 't ftack wat dieper onderfocht,



«, VOORVALLENDE GBLEGENTHBDEN; I5S
Soo riep ick, tot myn dommen geeft, Wort beter even door een beeft j Want defen vogel, voor gewis, Ons tot een les gefonden is : Heeft niet bet kraeyen van een hae;i Aen Petrus heyl en deugt gedaen? jae foo hem aen de borft geklopt, Dat hem den mont is toegeftopt? Dat hy geen grouwels meer en fprack, Maer dat 'er uyt fijn oogen brack EenfiUigh nat, een tranenvloet, Een teycken van een droef gemoet? Soo dat fijn recht vermende ziel Aen God, den Heyland, wel bev.el. Maer neen, dit quam niet van den haea,
Die heeft dit wonder niet gedaen} Het was de Heer die op hem fagh,.
Toen hy ter neêr gevailen lagh:
Bie heeft hem, door fijn hel gelicht,.
Celeyt tot fijn befcheyden plicht}
Die heeft fijn dnyfter hart doorftraelt 9.
En nvt den dooden opgehaelt.
Heer Jefu! o myns herten wenfch!
Sie oock op my, ellendigh menfch,.
Laet uwe kracht, met defe klaeck*
Met defen vroegen vogeHanck ,
Soo kloppen aen myn dom gemoet ^
Dat ick , 3» een tranenvloet ,
G 6* m



ijó* INVALLENDE GEDACHTEN,
Beweenen magh myn fware fchult, Tot ghy ons eens vernieuwen fultj • Tot ghy ons, naer een korten druckP Snit eeuwigh kroenen. met geluck,
XXXIV. 0



of VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. »*g
XXXIV. Op 't geficbte van een Jonge*, mit 4* n blafe fpeehnie*
lek fagh eens leflaiael, op de flrasi^ \ Een kinderfpel, een malle daet ; Maer evenwel, dat iek »er fagh Onthiel ick meer dan éénen dagh; Ea 't heeft my heden goet gedacht, Dat ick het hier te pasfe bragt, Op hope , dat een kintf geval Aen my (nu man) een* baten fal.
Een Jongen had een grooten blaeg, En maeckte daer mee vreemt geraes 9 Hy ging, hy .ftont, hy fprong, hy liep» Hv fprack, hy fweeg, hy fong, by rie»,
o r



Ij* INVALLENDE GEDACHTEN,
Hy fey, dat niemant in de ftadt, Soo fchoonen blaas als by en hadu
Maer wijl hy dus wijttnondigh tiert, En hier en ginder henen fwiert , Een ander die het fpeeltjen fagh, En 't mal geraes niet lijden maghj Quam toegeloopen , meteen fpel, En trof daer med' het windigh velj Daer vlieghtnerftont de fchrale wiut, Daer flinkt de blaes, daerfchreit het kints En fiet, van al het groot gefwel, En bleef'er maer een ydel vel, Dat niemant wil, dat niemant acht, Al waer het hem fchoon t'huys gebracht . Daer geeft de jeught een grooten jou, Als of een ieder feggen wou :
Ey, fie hem die foo weligh fprong,
En fcbicr «ïc gantfcha buurt© dwong,
Die ftaet nu als een wicht en krijt; Want fiet de wint die is hy quijt.
Hier uyt on»ftont my dit gepeys , Sie hier een les voor alle vleys; Hoe blaeft, hoe raeft,hoe ftoft de menfch, Wanneer hy krijgt fijn herten wenfch; Het fchijnt hy is foo grooten min, Dat niemant by hem duuren kan.
Sie, wie 'er draegt een hogen moet, Cp eer, of ftaet, of machtigh goet, Of eenigh ander werelts dingh, Die vaert als defe Tongelingh,
Di



ijiop VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. I$*
Daer komt in haeft, men weet niet wat, Dat niemant oyt en heeft gevat, Daer niemant op en heeft gedacht, Dat niemant oyt en heeft verwacht, En fiet daer breeckt het moye fpel, Want 't is voorwaer een kranck geftel.
Een menfch, die (mits fijn overvloet) Meynt langh en wel te zijn gevoet, En roept, myn ziel! ey weeft geruft, En neemt uws harten volle luft; Denck om geen droef heyt of gevaer, Ghy hebt genoegh voor menigh jaer: Dien wort in haeften aengefeyt, Terwijl hy vaft in 't breede weyt, Wat moogt ghy roemen , rechte dwaes f Uw leven is maer enckel waes; Weet dat oock even defe nacht, (Ai is 't u bijfter onverwacht,) Uw ziel van hier verhuyfen moet; Ey, war is dan uw machtigh goet.
Een koning van de franfche kuft, Sagh eens veel Ridders uytgeruft, Jae fchier geheel de franfche jeught Gantfch afgericht tot gulle vreught e Maer fiet, een puntje van het ftael, Dat brack de blijdfchap altemael. De Koning kreegh een harde fteeck, Soo dat fijn leven henen weeckj Siet, daer had al de blijtfchap uyt, En enckel rouw was hun befluyt.
ü



«6* INVALLENDE GEDACHTEN,
De Vorft, die Babel heeft gebout, Door weeld' en voorfpoet wonder ftont, Die ging, gelijck een trotfen haen, Als op een hoogen mefthoop ftaen{ Ey fiet myn Babel, riep hy oyt, Gefiert gelijck een Konincks bruyt, Die heb ick, door geduchte macht,. Tot foo een hoogt* uytgebracht: Die menfche fprack, gelijck een Godt^ En hy wert aller menfchen fpot.
Dat moedigh hart en hoogen geeft, Wert hem vernedert tot een beeft:
Siet, wie hem oyt tot roemen gaf,. Dat liep gemeenlijck qualijck af.
Wel vrienden 1 wie oyt roemen wil,. Die roem in God , of fwijge ftil.
XXX V. Op V geficbte van een Leeuvoerick, ep een footjen in de koey fittende.
Dit dier, dat in het open wout, Dat onlanghs in het jeughdigh hoat,, Dat in fijn foete vryheyt wai, En fpeelde door het luftigh gras , Dat onlangs gantfche beken hadt, En daer in volle lnften fat, En daer uyt met vermaken dronck, Ea dan eens op der heyden fpronckj.
i



Lp VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. X*I
Of naer de groene boffchen toogh, Of fchier tot aen den Hemel vloogb, Dat heeft nu maer een weynigh gras9 Dat heeft nu maer een kleyn gelas , Dat heeft nu maer, ick weet niet wat» Een eng, een flecht, en aerde vat, Daer uyt het, als gevangen, eet, Ten zy dat het de Meyt vergeet; Dat fit nu, in een koy gebrocht., Gebannen «yt de vrye locht, Gebannen uyt het luftigh velt,. Dat voor hem open was geftelt, Dat eens was, als fijn eygea gront. Wanneer het fich in vryheyt vont.
En echter toont het vrolijck beeft Oock even daer een blijden geeft, Pet fucht, het ducht, hettreurt »er nietB Het geeft noyt teyckens van verdriet; Maer laeft oock daer fijn heete dorft, En Cngt een deuntjen uyt de borfts En voed fich, naer de rechte maet, En voegt fich naer fijn kleyne ftaet.
My dunckt dat ick hier Zeno fie, Die al fijn goed op een getie, Die al fijn waren achter liet, En fich daer aen niet eens en ftieta Hy ftont en keeck ontrent de zee, Hy fagh veel fchepen op de ree ; Maer fagh oock daer een droef geval 9 Sijn fchip ©ntre.it de lager wal:
Slj»



%62 INVALLENDE GEDACHTEN ,
Sijn fchip, eylaesï fijn eenigh fchip, Gedreven op een harde klip, Soo dat"*de laft daer henen dreef, Of in de zee verdroncken bleef: Daer ftaet de man van als berooft, En hy en fronft niet eens het hooft} Maer toont noch al een bly gelaet, Oock daer hy aen den oever ftaet.
Ick ben, feyd' by, naer defen tijt^ lek b~n voortaen dien (lommer quijtf Ick ben ren leften onbelet, Ick oen ten leften vry gefet, Om even met een ftil gemoet, Te trachten naer een hooger goet, Te p ge,: naer een beter ftaet, Daer aen geen wint of zee en fchaet. '
Het is een kloeck en defcfgh menfch, Die eertijts had fijns herten wenfch In lant, in fant en vruchtbaer velt, ln goet. in baev', of machtigh geit, Ia vette weyden, welighvee, Of groote fchepen op de zee, En die eens, door een quaden tijt, Gaet al het kraem te fa men quijt. Die, fegh ick, als hem dit gebeurt, Sich niet en quelt, en niet en treurt, Maer voelt vermaeck in fijn gemoet, Vermits hy fiet een beter goet; Dat is voorwaer een deftigh man , Diea ick met reden prijfen kan:
We



«p VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. x6$
Welaen, myn ziel ! myn befte pant! Peyft bier op, met een rrjp verftant, Bedenck bet vry al menighmael, En leert oock fpreken mannentael: Hebt ghy oyt goet, of grooten fchat, Gae denckt of ghy het niet en hadtj Befit het of ghy 't niet befaet, Dat is des Heeren eygen raet:
Wie aen den rijckdom niet en kleeft f Noch aen het geit lijn herte geeft, Maer ftaegh op beter dingen fiet, Verlies van goet en deert hem niet; Jae fpreerk veel ftouter, myn gemow, Verlies van goet dat is hem goet»
XXXVI. 6f



l$4 INVALLENDE GEDACHTEN.
XXXVI. Op V geficbte van een Spinnekop , batn webbe wevende»
Au befïe dit feltfaem net» Hier onder defen boom gefetj Een net geweven van de Spin, Soo valt my dit bedencken in:
Dit beeft doet imimerj groote vlijt, En dient fich naerftigh van den tijt; Het loopt, het woelt, het rijft , het daelt; Het fpint, het weeft, het treckt, en haelt, Ick fie het al den gantfchen dagh Soo befigh als het immer magh: En hier uyt rijft een konftigh werck, Getogen ront, gelijck eea perck»
I



„ voorvallende gelegentheden. ï<5
Ey fiet! hoe is het uytgewrafcnt! Hoe geeftigh overeen gebracht; Hoe wel gebonden om den draet, Hoe net getogen op de maet; Hoe effen en hoe wonder fijn, Vry meer dan onfe webben zijn t Waer vint men toch een ambachtsman, Die foo een netjen weven kan? Maer defen echter onverlet,
Wat komt 'er van dit konftigh net ? *t en is maer ratgh al wat men fiet, Tot vifch te vangen deugt het niet,
't en magh geen baggernette zijn,
Vermits de ftof is al te fijn:
En voor de vogels op het vek,
En dient het immers niet geftelt j
Het minfte vinckje maeckt een fcheur,
Het kleynfte muscbjen vliegt 'er deur.
Een bie of horfel, is fe fterck,
Ontftelt oock licht het ganfche werck.
Des vangt dit net maer kleyn gefpuiej
Maer niet dat nut is voor het huys. Maer al wat oyt de Spinne breyt,
Is niet daB moeyte voor de meyt,
Die met een befem evenftaegh
Verbreeckt het dun gefponnen raegh.
Maer laet ons toch wat blijven ftaen ,
En 't oogh hier op wat nederflaen.
Mijn ziel! als ick dit ganfche werck,
Met ftille finnen overmerck,
Sof



X46 INVALLENDE GEDACHTEN,
Soo dunckt my, dat ons ganfch bedrijf, Heeft mede weynigh om het lijf 5 Ja 't heeft voorwaer niet beters in , Dan 't loos geweeffel van de Spin ; Men is hier befigh alle tijt, En dat met onvermoeyde vlijt, Om eer, om geit, of ander goet, En 't is dat fchier een ieder doet: IVIaer fchoon men wort al groot of rijk, 'T is al maer 't fpinneweb gelijck. Indien men ep het eeawigh fiet, Want dan is al de werelt niet.
Ocht als my God dus befigh vint, En feyt, keer weder, menfchen kint!
Soo moet ick immers henen gaen , Want niemant kan het tegenftaen: Of ick dan veel of luttel heb ,
*T is al maer als een fpinne-web, Och Heerel die ten vollen weet,
Hoe ick mijn jaren heb befteet;
Hoe ick veel tijts heb omgebracht,
Dat ick niet goets en heb gedacht;
Hoe my veel maenden zijn ontgaen ,
Dat ick niets goets en heb gedaen 5
Ghy toch, ó Godl die 't al doorliet,
Gedenckt myn dwafe jonckheyt niet. *T is waer dat ick, geminde ziel!
O veeltijts foo wat befigh hiel ;
Maer fiet ons doen wat nader in ,
•X is al maer weeffel van de fpin;
Al



OP VOORVALLENDE GELEGENTHRDEN. l€f
Al enckel moeyte fonder vracht, En 't is nu d'oorfaek dat ick fucht, Dat ick van gantfcher harte klaegh , Dat ons bedrijf was enckel raeghj Dat ick myn dagen heb gequift, En ftaegh het rechte wit gemift.
Ontwaek, myn ziell op heden nog» En mijt vooral het flim bedrogh, Dat ons het vleefch voor oogen fet, En fcheyt ons van dit ydel net.
»T is niet genoegh , ö myn gemoett Dat ghy by wijlen moeyte doet; Dat ghy niet ledigh fit en gaept, En niet dan na behooren flaept; Dat ghy veel groote faken pleeght, Oock die de werelt hooge wéegt: *T is nnt en noodigh, boven dat, Te pogen naer een beter fchat; Te pogen naer het hooghfte lot, Ter eere van den grooten Godt; Ghy daerom, wat ick bidden magn£ Stel als verloren uwen dagh, Eb houd den tijt voor u vergaen, Als ghy niet goets en hebt gedaen.
XXXVU. Op



Ï6B INVALLENDE GEDACHTEN,
XXXVII. Op de Jingende, fpringende en fpeelendt vogeikensy in 't reyfen by my ontmoet en «engemerckt.
Eens op een fchoonen dagh , geen langen tijd geleden 800 quam ick naer den Haegh in haeften opgereden; Ick was dien eygen ftont bedroeft in myn gemoet, Gelijk ons nietigh vleys fijn droeve lnyraen voedt Ick hoorde, door het velt, de foete vogels quelen, I Ick fagh fe door het groen, en in de boomen, fpelenï Sy woelden onder een, en fweefden in de lucht, Dan ftil op haer gemack, dan weder op de vluchB Ick dacht in mynen geeft, zijn defe kleyne dieren, Die buyten alle forgh, hier in de groente fwieren , Niet van een beter ftaet dan ick of eenigh menfch,' Die noyt in fich en vint fijn vollen harten wenfch I Jae die geduurigh voelt, oock in fijn befte dagen, Veel drucks en ongemacks, ea duyfent harde flagenj Soo dat hy nimmermeer foo wèl en is geftelt, Of daer en hapert iet dat hem de finnen quelt. Ick ging hier verder in, en fiet my quam te voren, Of't ons niet beter waer, of niet te zijn geboren ; Of als de vogels doen , hier wat te zijn verblijt, En dan, gelijck als fy, te fcheyden uyt den tijt; Te fijgen in het gras, en daer te liggen fterven, Tot dat het altemael te faraen fal bederven;
Te keeren tot het ftof, te worden enckel as, * En worden even foo gelijck het eertijts was : Ia dit onguur gepeys vont ick mijn finnen dwalen, Voeld' ick eea langen tijde mijn geeftea liggen malen;
En



e>* VOORVALLENDE GIL EG ENTHEDEN, sö*
iEn als myn treurigh hert hier op geduurigh viel, • Soo fprack ick op het left tot myn bedroefde ziel: üb ick maer recht berou van myn onguure fonden, t wort »er recht geloof in defen geeft gevonden; Soo hoef ick geen berou dat ick gefchapen ben, ,Vermits ick mynen God, en myn Verlofier ken.fV)
XXXVUI. Op
(«) Wat buygt ghy u neder, o myn ziele 1 en zijt rufiigh in my? hoopt op God, want ick fal hem lot voor de verhsjïnge Jtjnes aexgefichts. Pf. XLII: 6.
IXVI. 1)B s &. H



t7o INVALLENDE GEDACHTEN,
XXXVIII. Of *t geficbte van een Boet of SchuitI die tegen flroom wordt efgeroeyt.
EyS wat is van dea menfch, en fijn ellendig le\ Hy wort met ftaegh gewoel geduurigh afgedrevenj En fchoon hy fomtijts tracht te dempen fijn gefe Het vleefch is al te fterck en vaa te ftegea a Sijn luft , om wel te doea, is van te kleyne wae Sijn tochten al gelijck die hellen naer der aerde; En of hy menighmael fijn flimme wegen recht, Het gaet, eerlangen tijd, hem weder even fl De ziel is als ee» boot, die met ons gantfchvernj Wort tegen ftroom geroeyt, en krachtigh op?etc Gewis foo ons de riem maer eenmael ftil ea : »t Ia feker dat de fchuyt ia haeft te rugge gae



VOORVALLENDE GELEGENTHSDEN. 17Ï
iD« ftroom die ruckt fe wegh en drijft fe na beneden , Ea d'oorfaek is de ruft, en al te ftille leden,
Achl hoe is 't dat men fweet, en dst de roeyer hijgt t Eer hy met ftagea vlijt fijn hoogte weder krijght ? Gewis de gantfche loop van dit ellendigh leven Gelijckt eenfnellen ftroom, die neder wort gedreven: Dus foo men niet geftaegh op alle plichten let, 't Is feker dat de geeft te rugge wort gefet. 't Is feker dat de ziel haer voordeel wert benomen, Dat fy in langen tijdt niet weder fal bekomen:
Wel fiet dan dat ghyroyt nw' reyne plichten ftaekt, Maer roeyt tot aller tijd, en, mag ik bidden, waeckt. Ick neem op heden voor , als met de ganfche krachten , Te letten evenfiaegh op alle mijn gedachten:
En wat mijn innigh hert voor ftille gangen doet, En wat het ydel vleyfch voor fnoode nukken broetï En als ick iet bemerck dat helt naer quade treken, Soo wil ick met 'er daet fijn eerfte gangen breken, Soo wil ick myn gebedt gaen voegen tu fiche n bejp EenBafiüskus dient vertreden in het ey. D Godtl doe my de guuft, dat ick magheenwig waken, En vatten, met den geeft, dat my kan beter maken5 Op dat het ydel vleefch, en alle flim bejagh, Mijn flaymerigh gemoet niet meer verflikken magh.
H *
XXXIX.



172 INVALLENDE GEDACHTEN,
XXXIX. Op viefe en ongerijmde droomen, en hem nachtgefang van den NachtcgaeU
Myn ziele! wat is dit gefeyt? Dat, als dit lijf ter neder leyt , En in de werelt niet en woelt, En niet en fiet, en niet en voelt, Soo dat het u niet meer en quelt, Of in verkeerde bochten fielt, Dat ghy dan, (ó mijn befte deel , Mijn lieffte pant, mijn hals-juweel,) Dar ghy dan, fegh ik, fit en malt, En in bekayde droomen valt?
Ghy zijt dan buyten flavemy, En van 't gewoel des werelts vry, Ey geeft u, met een fuelle vlucht, Oock hooger dan de blaeuwe lucht; Om van geen drift te zijn geraeckt, Dan die, na gesft en hemel, fmaecktj Maer dit, eylaes i en doet ghy niet, En dat is my geen kleyn verdriet: Het maeckt my dikmaels ganfch bevteefty Jae fet my prangen in den geeft: Dit heb ick langen tijt gefeyt, En oock met droefheyt overleytj Jae heb het menighmael beklaeght, Oock boofe luymen wegh gejaeght: Maer ghy blijft echter foo ghy waert, En houdt als noch uw» lompen aert.



er VOORVALLENDE GELEGENTHE DEN. 17$
Men feyt ons , dat de Nachtegael Geduurigh waeckt, en t'eenetnael Is fonder ruft, ja noyt en flaept, Maer ftaegh in 't fingen vreugde raept.
lek wenfch dat ghy van eenen aert, Met defen kleynen vogel waert, En -voeld' iu u een heyligh vier, (Gelijck dit kleyn en wacker dier,) Cm Godt te loven met gefang , En dat geheele nachten lang, Dan foudt ghy noyt, als fonder toom, U geven tot een loffen droom} Maer wefen als die nieten fliep, En ftaegh door hert en aders lieps Om 't oogh te flaen op alle dingh 5 En letten wat daer ommeging: Maer nu neemt ghy te gulle ruft; Het fchijnt uw' licht is uytgebluft , En al uw' macht en hoogh gebiet Is fonder klem en enckel uiet; Des is ^ dat ick een vreemt gewoel,. Oock in myn befte deelen voel; Voorwaer *t en is 'er niet te pluys, My dunckt de meefter is van hnys-
Sie, wie 'er heerft in ftadt of flor, Geeft, eer hy flaept, een ftaeg gebodt? Hoe dat fich ieder dragen moet, In voor- en oock in tegenfpoet; En als die order «ooren gaet, 9oo blijft het al ia goeden ftaee.
H 3 Téë



INVALLENDE GEDACHTEN ,
Ick bid u, ziel! a1 eer ghy flaept „ Maeck dat fich niemant hier vergaept; Hout ftaegh uw finnen in den toom, En boet ous voor een geylen droom ; Of anders acht ick uw gebiet Voor kinderfpel, of enckel niet: Nu Godt! myn trooft en eenigh heyL, Ick fie myn flaep is los en geyl, Mijn droom en al myn nachtgepeys, Is dickmaels niet dan enkel vleys: Laet toch myn finnen hooger gaen, Als ghy aen Jacob hebt gedaen; Te weren, naer den Hemel toe, Want ik ben d'aertfche grillen moê.
Dus ghy, die myn Verlofler zijt, Ceeft dat myn ziel, tot aller tijt, Magh fien uw macht, en hoog gebiet, Gelijck ghy my geduurigh fiet; Op dat ick defen aertfchen draf Magh nederleggen in het graf; Doch ghy verplaetft , mijn waerde ziel, Daer niemant oyt in flaep en viel; Maer daer men geeft volkomen luft, En daer men fonder fiapen ruft, Op dat ick n, met reyn gefanck , letalen magh met vollen danck,



op VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 17$ XL. Op 4ê uffiagb van vifd Ut Stbtveningt»,
Ey fiet, aï dit befchnbde vee Heeft tot fijn hnys de woefte zee, Drincbt niet dan brack en filtigh nat, Doch wort noyt van het zout gevat; Maer blijft foo vers gelijck de vis, Die in de foete beken is.
Voorwaer dit is een wonder ftuck Wie heeft *er immer dit geluck, Dat hy ftaegh in de wereld leeft, fin van de werelt niet en heeft.
Sie Adam viel, als ganfch onwijs. Te midden in het Paradijs.
H +



r?é INVALLENDE GEDACHTEN,
£n in de geeften quam gebreefe, Al was- den hemel hun vercreck.
Hoe fal , 6 Godtl hoe fal toch hier Een ydel menfch , een cietigh dier, Hoe fal hy blijven fonder vleck Hier onder in den aertfchen dreck i Eylaesf geen vleefch en kan beftaen, Wilt ghy 'er met te rechten gaen: Wy roepen daerom, wel te recht, Wanneer de duyvel ons bevecht, Ons trooft is uw geaaed' alleen, En fonder die en is 'er geen.
O Cod! ghy weet, en ick beken?' Dat ick diep in de werelt ben , En dat ik haer onguur gewoel, Geduurigh binnen my gevoel,
Ghy daerom, Heerl geef dat in my De werelt immers niet en zy.
XLI. Op *t geficbte van een bauvalligb huyt, dat nu een fcbaliendack van mem voorfcn wert,
Daer ick left op den velde, gingh, En floegh het oog op al!e dingh, Sagh ick voor my een wooningh ftaen, Daer groote koft wert aengedaen : En fchoon het huys bouvalligh was, De venfters oudt, en fonder glas $
D



o? VOORVALLENDE GELEGENTnEDEK. 177
De gevel krom, de muuren fwack, En kreeg toen noch een fierlijck dack: Dit wert berifpt by feker man, Die fprack 'er vry wat leppigh van^ Vermits hy niet dan onverftant In dit omijdigh fierfel vant.
Als ick dit nader overdacht, Heb ick het woert op my gebracht:
Mijn Dochter was, met groote vlijt,. Juyft befigh op dien eygen tijt, Om my te maken feker kleet, Naer myn gevoelen wat te breet; Doch met dat ick het wert gewaer, Soo dacht my dit, en feyd'het haer:
Een huys dat fchier ter aerde neyghl,, En als fijn eygen meefter «reyght, Vermits de muur is fonder kalck, De folders fwack, en fonder balck , En hoeft geen net, of fierlijck deck<, En min een fraey gefchildert heek : Want dat niet langh en heeft te ftaen ? En dient geen koft te zijn gedaes.
■ & MM Cgp



INVALLENDE GEDACHTEN.
XLÏI. 9p '< geficbte van Mtlsboopen.
Men geleert man, te voeten D. Petrus Laurenberglus\ heeft onlang* uytgegeven een trejfelijck boeck, ep 't Jiack van Hovenieren, daer in hy onder anderen verfcbeyden middelen aenwijft , waer door de Mollen uyt de Hoven verdreven, of gedoet kunnen wor* tien: bet boeck is gedruckt anno 1652» Francei furti ad Mcenum , Sumptib. Mattb ai Marienu
Geleerde Laurejiberg, gby wijft ons nutte vonden, Hoe dat een fnoode Mol kan worden ingebonden, Of uyt een hof gejaeght, maer wat ik heb getracht 'Ten heeft, de konft ten fpijt, niet goets te weeg ge Het dier woelt overal, ik kan hetnietbeletten ,(bracht Het roert de kruyden om tot aen de violetten ; Des peys ick nu alleen , hoe my het ongeval, Met oordeel aengemerckt, ten goede dienen fal; Waer ick nu Mollen fie, daer fpreek ik tot my felvenDit beeft dat fchijnt een graf voor my te willen delven Want mits het overal, en foo geduurigh wroet, , Dat is tot my gefeyt , dat ick haeft reyfefl moet 'T en is dan geen verlies, wanneer oock hollen fpreken pa*, h is veeleer gewin , wanneer de Mollen preken) Des fegh ick, als ick fie het aertrijck opgebult, 3'iï.. ftaet van defen romp haeft op te zijn gevult.
XLHI. C



«p VOORVALLENDE GSLEGENTHEDEN. iff
XLIII. Of *t geficbte van een dief, die gegeejfett voort, en roept t Ueeren genade*
L aetft quam ick daer een dief fijn firaiFe moede dragen >
Na dat men tegen hem het vonnis had gevelt: [ck fagh dat hem het lijf met roeden wiert gewagen,
En dat fijn ganfche rugh ganfch deerlijk wasgeftelt» Des badt hy menighmael de Rechters om genade,
Genade, riep hy ftaeg, myn Heeren ! 'tisgenoegh; My dacht hy fprack alfoo , uyt voorbedachten rade,
Vermits hy niet en badt die hem met roeden floeg. [ck gingh, dat ick hier fagh, in ftilheyt overleggen,
En dacht wat uyt dit werck voor my te leeren ftont,.. En na een korte wijl begon ick dus te feggen:
Men leert by wijlen goet, oock uyt eet^uiden mont! De menfch die heden lijt, al krijght hy droeve Magen ,
Hy fiet geen harde beul, geen feilen henker aens Hy gaet fijn bitter leet alleen dea Rechter klagen j
Want die gaf aen den beul de macht om hem te flaea.O Godt! als eenig menfch myn ziel beftaette quellen,.
Met nijt, met achterklap , met moeyte, met verdriet 9 Ick wil op fijn bedrijf myn ©ogen geenfins ftellen,,
Al fchijnt hy iet te doen, gewis hy doet het niets Ghy zijt het, lieve God ! wat menfch fal ik het wijtea ?
Ghy die my, wel te recht, een harde ftraffe fent,, H 6>



180 INVALLENDE GEDACHTEN,
Van u quam hem de macht om my te mogen fmijten^ En daerom is myn oogh alleen op u gewent;
Kan ick maer uwe gunft eens wederom verkrijgen, Ick fal in korten ftont in beter wefen ftaen:
Mijn leet fal over zijn, mijn haters fullen fwijgen; AJs Godt ons guaftigh is, ons vyant heeft gedaefij
XLIY. ij



«r VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. ïSt
XLIV. Oj> *t geficbte van een moeder 9 met hasr kint f$>elen<i9»
Wanneer ick fie een agrugk kfnr> Dat hier fijn leven eerft begint. Dat noeh geen reden uyt en fpreeckt, Maer 't woort gelijck in flucken breecksr, En dat^ick daer beneflena merck, Hoe dit al verder gaet te werck j Hoe dit de moeder ganfch vermaeckt, Jae fchier tot aen de ziele raecktj Soo gae ick met een diepen fin, En fie het duels wat nader in.
My dunckt voorwaer dat dit vermaeck. Geen gront kan hebben iu de faeck 3
H 7 Waas



tU INVALLENDE GEDACHTEN,
Want die heeft al te Hechten fchijn,
Om daerom bly te kunnen zijn j
Daer is iet anders, boven dat ,
Dat veeltijts niet en wert gevat j
Daer is een zegen voor gewis,
Die in het ftuck verholen is j
Een fegen die van boven daelt,
En in des moeders herte ftraelt;
Want fchoon het wicht een kleynen tijt,,
Jae fomtijts gantfche nachten krijt,
En doet de moeder groote pijn ,
Van 'savonts tot de Sonne-fchijn,
Als flechts het kint maer eens en lacht.
Der moeyten wort niet meer gedacht.
Hier leer ick, dat eens menfchen hert, Niet daerom fris en vrolijck wert, Vermits het goede dingen heeft , Maer om dat God daer zegen geeft; Maer om dat Godt de finnen treckt, En die tot foete vreught verweckt ; Op gronden, die men niet en fiet, Maer die men in den geeft geniet.
XLV. og



«« VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. x\%
XLV. Op *t geficbte van een Spreeuw t hutf neji makkende,
>t Was leftmael op eea fchoonea daga^
Ick ftont op oafe plaets ea fagh;
Op 't huys daer fat een gaawe Spreeuw,
Die maeckte woader luy gefchreeuw,
Die maeckte fchier een ftaegh gekrijt,
My dacht de vogel was verblijt,
Vermits hy daer veel pottea vant,
Gehangea bovea aen de want;
En fiet, dit bleeck in korten ftont,.
Gelijck ick in der daet bevont.
Mits 't dier daer hooy ea ruvgte bracht*
Ea fijnen neft daer binnen wracht:
Toen ick nu fagh dit vrolijck beeft,
Viel dit gepeys my in den geeft.
Wel, dacht ick, Spreeuwtje! lieve maeti Is dit voor u al wijfen raet, Zi]t ghy hier ia al wel bedacht, Dat ghy dees plaets foo waerdigh acht9 Dat ghy daer in uw' wooning bout, En al uw broetfel toebetrout: My dunkt ghy foudt al beter doen, Uw Beft te makea ia het groen, Of in een boom, die weligh groeyt, Of in een haegh, die lnftigh bloeyt; Of elders in eea open bos, Daer zijn uw gangen vry ea los j



X$4 INVALLENDE GEDACHTEN*
Of in een ftil en eenfaem velt, Daer u geen ftonte lecker quelt; Daer niemant aen uw eyers roert, Daer niemant op uw jongen loert $ En daer ghy in uw wilde vreught, Gantfch onbekommert leven meught.
Maer neen, ghy prijft geen groene weyj Ghy wilt niet woonen in de kley; Ghy wilt geen laegh, geen aerde huyij Maer't fchijnt, ghy laet dat voor de muis* Ghy wilt een fteyl en hoogh gebouw j Maer dat zijn gronden van berouw: Want als - ghy vrolijckft wefen fult , Soo moet ghy fien met ongedult, Dat iemant, met uw' ganfche broet,. Sal doen als met fijn eygen goet. En fiet, voor u, 6 lieve Spreeuw! En blijft niet over dan gefchreeuw.
Wat is 'er oock al menigh man , Die wel en eerlijck leven kan$ Die vry en feker woonen fou, Indien hy maer wat buygen wouj Indien hy , buyten hooffche pracht „ Maer op fijn eygen wefen dachtj Indien hy in een lager dal Wou mijden druck en ongeval.
Maer neen, fijn trots en moedig oog, Dat wil, dat fal, dat fwiert om hoogh, Hy prijft een trots en machtigh flot, Sea machtigh huvs is hem eea kot;



©P VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. iSJ
Hy wil, boe dat het immer pet, Hy wil voor al één groote ftaet? En t'us gebeurt hem menighmael, Juyft dat ick van de Spreeuw veriisel, Hy wort, wanneer hy 't minst gelooft, Van eer, vf-n ruft, en goet berooft: Hy wort een fpot vo»r al het hof, Des fegh ick, tot befluyt, hier of: Maeckt, vrienden! wie ghy immer zijt» Dat ghy de fteyle toorens mijt, Eenlaegh, een vry, een ftille neft, Is voor uw' jongens alderbeft»
21LVL Op buyfelijke, en daer na verwilder» de Dieren.
De plaetfe menighmael verandert ong manieren, Dit leer ick uyt de daet, en even van de dieren; Een kat, al is fe tam, die my wert t'huys gebracht» Paft, naer een korten tijt, maeropdekni;nen-jaght$ Sy vangt geen ratten meer, fy let niet op de muyfen, iUaer krijgt een ander luft, ja gaet terflont verhuyfen; Het beeft dat hier alleen tot huysdienft was geftelt, En blijft niet onder'tdack, maer kieft het open velt ! Het was maer opgevoedt, tot huyfelijcke dingen , J5u vind' ick menighmael de katten op de klingen; »T gefelfchap en de plaets heeft wonderbare kracht, Hets«»goede dient gefocht, van 't quade dient gewacht.
Het



iS6 INVALLENTDE GEDACHTEN,
Het fchijnt dat yederrijck heeft eygen-lants gebreken, Het zy die in de lucht, of in de gronden ftaken ; En waer dat eenigh menfch de voeten nederfat, Die wort dan in 't gemeen van eenigh vuyl bafraet» Hier is het dertel volck genegen om te fpelen, Eu daer een groot getal genegen om te ftelen; En ginder zijn 'er veel genegen tot den dranck, En elders tot vermaeck van eenigh voyl gefanck: Nu weder, die geftaegh in verre landen draven, Vernemen menighmael al mede nutte gaven,
Ook dienftig voor de jeugt, om t'huys te zyn gebracht^ Indien men met befcheyt oP alle dingen acht. Nu als op dit geval myn ziel begint te peyfen, Soo vind' ick hier een les voor al die verre reyfen, En des befluyt ick dus: Vermijt het quaetfte deel^ Maer kieft, al waer ghy gaet, het befte van't juweel*
XLV1I. Of



«r VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. 18,7
XLVK. Op '/ geficbte van ten bent, dat in 'f midden, bxant9 en $ƒ> 't eynde water uytgeeft*
Sy welke gelegenbeyd Maria Magdalena , of een tut» der boetvaerdig fondaer of fondaresfe, magh verftaen werden aldus te fpreken»
Ick fiet hier aen denhaert,ickfiehetbranthont gloeyeai Ick fie dat uyt een block geftage tranen vloeyen; Ick fie het met verdriet, doch echter metvermaek» En fegge tot my felfs: Sie daer ons eygen faek. Is 'tniet een wonder ding,het vuur kan water geve» » Het wort 'er uytgeperft, of krachtigh uytgedreven, En van dit feltfaem werck wift ick de reden niet» Voor dat het even my te» leften is gefchiet.
Ick



383 INVALLENDE GEDACHTEN,
Ick die in geyle vreugc, voor defen, plag te mallen A Laet nu , met droeven geeft, myn tranen nedérvallen ;.; Het lidt, dat eertijts gaf een ingang tot de luft, Geeft nu een heylfaem vocht, dat vuyle tochten bluft : *K en wil geen vliegend oog na defen meer verdragen , , Maer in een vlietend' oogh daer heb ik mijnbebagen j.| Mijn tranen vallen neêr, mijn ziele rijft om hoogh k| Waer vuur is in het hert, is water in het oogh»
XLVIII, Op 't gejïcbte van Koorenmotens»
Wyfien de molens ftaen , die , van den wint gedreven j[
Een fonderling gemack aen alle menfchen geven \ Doch overmits het volck dit als geduurigh fiet, Soo acht men in 't gemeen de nutte vonden niet:
Dit heeft een geeftighhooft eens weten uyt te rechten,,
Des zyn , door fijn beieyt, de winden onfe knechten En is het niet genoegh, ftel hier het water by, Dat is oock voor de menfch een ftage fla»ernyi
Een vliet, door haren ftroom, doet groote raders draeyen,.
En foo doet oock de wint, als die beftaet tewaeyen: De wint noch boven dat die faegt ook dikmaels hout, Daer van men Sloten fticht, en fchoone kamers bout»
Siet, wat men dickmaels fiet dathoort men weynig achten ;
Des wert een Prins geleert fich des te moeten wachten : Veel luyden, wel geleert in faken van den ftaet, Die geven overal aen Vorften defen raet:
Maer fo» de jonge Hén hier op myn oordeel vraegden,,
Soo gaf ick defe les aen al de jonge maeghden:
Hoort r



0P VOORVALLENDE GELE GEN TH EDEN. l8#
Hoort, Vrijfters! foo ghy wilt doen achten uwen ftaet». Weeft fedigh, waerghyzijt, ea hout u van de ftraet.
XLIX, Invallende gedachten, na v*orgaende blijdfcbapl
Wanneer men iet ter handen treckt,
Dat ons tot luft en vreughde ftreckt,
Daer onder veeltijts dingen zijn ,
Die namaels baren droeve pijn;
Soo fchijnt het dat de fnelle tijt,
Gelijck een poft daer henen rijt,
En dat het in der haeft verdwijnt,
Al wat ons luft en blijtfchap fchijnti Siet als ick kom uyt eenigh leeft £
En gae dan in tot mynen geeft,
En dat ick in een ftil vertreck, Hier over myn gedachten ftreck; Dan fegh ick dickmaels, lieve ziel! Al wat het vleefch foo wel beviel, Is als een roock voorby gegaen, En is maer droom of enkel waen: Ey! waerom, voor foo korte vreught» Een neep gegeven aen de deught ? Kom, lieve! fegh my toch een reys , Waer had g» oyt blijtfchap in het vleysf Daer van ons geeft niet qualijck voer, En als ter nagels uyt en fwoer f
De wijfie Vorft heeft wel gefeyt, En 't dient ons aen het hert geleyt,
VVaiv?



INVALLENDE GEDACHTEN,
Wanneer men in het treurhuys gaet, Dat brengt den menfch in beter ftaet, Dan als men komt daer ieder lacht, £n daer men volle roemers wacht.
Hoort, myn gemoet! een feltfaem woort, En fegh het vry een ander voort, Al fchijnt het u een vreemde faeck, Uyt droefheyt rijft een groot vermaek; Vermits ons los en ydel hert, Door rouw' en treuren, beter wert. Ach! »t is niet dienftigh voor de menfch, Dat hy geniet fijns herten wenfch.
Dit moet ons dienen tot een fpoor , En 'daer op neem ick heden voor, Niet meer te pogen na vermaek , Dat eyndigt met een wrange fmaeck • Of kom ick daer men vreugde pleeght, En dickmaels groote roemers leeght; Soo wil ick letten evenftaegh, Dat my geen fonde wegh en drasghj En dat ick, midden in den wijn, Magh ftaegh myn eygen meefter zya« Op dat my noyt onguure vreugt, Magh leyden van de ware deugt.
Veellichter draeght men fware pijn, Dan fonder dwaesheyt vrolijck zijn.
De leeuw, een fel en moedigh beeft, Dat fchier de ganfche werelc vreeft , En dat met lift, en groote kracht, Naa by ons t'oader wert gebracht;
Dat



0P VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. W
Dat wort ontdaen, o feltfaem ding! Alleen door foete kitteling ; Want vliegt een mugh hem in den neus, Dat machtigh beeft, die felle reus. Loopt, als nytfinnigh , door het velt, Vermits dat hem het joockfel quelt» En fomtijts is het oock gebeurt, Dat by fijn beekhuis open fcheurr,.
Had hem een jagers pijl gewont, Of 't bijten van een feilen hout, Hy waer gebleven, als hy was, Een heerfcher van het jcughdigh grasf JVlaer nu, door kitteling gequelt, Soo leyt hy fonder flagh gevelt:
Sie daer een fake, lieve vrientl Die meelt de jeugt geweten dient.



192 INVALLENDS GEDACHTEN,
L. Op V geficbte van de zee«e» rotsfteex aengedreven.
Wanneer de woefte zee, gedreven van de winden , Komt tegen haren ftroom een harde rots te vinden; Dan ftuift 'er water op, dan fteygt het in de lucht ,j Soo dat de klippe dreunt, en a] den oever fuchts Maer is de ftrande vlack, en effen heen geftreken , Dan fpeelt de groote zee gelijck de kleine beeken ; Haer ftroom gaet fachtjens op , haer ftroom is wonïer Het fchijnt als of de golf den oever ftreelen wil. (ftil , Men kan, naer mijn verftant, uyt dit gefichtbemerken , Wat op een korfel hooft beleefde feden wercken; En hoe een vinnigh woort, outrentonftuimig bloet, Is als een harde rots te midden in den vloet.
Leert



Op VOORVALLENDE GELEGENHEDEN. I$£
Leert grillig onverftant, eo rauwe finnen vieren, Ghy fult fe tot befcheyt, ea naer de reden ftierenj Maer die met fel gebaer haer gramfchap tegenftaet, Geeft ©orfaeck dat de twift geduurigh hooger gaet.
LI. Op iet Zee-CtmpsH.
Als ick het Zee-Compas bemerck, Soo vind' ick daer eea wonderwerck: Ick fie hoe dat de naelde draeyt, En altijt gints en wsJef fwaeyt: Ick fie hoe feltfaem dat fe maelt, En altijt fonder eynde dwaeltt En hier en daer, en ginder gaet, Ea noyt gefet, of ftille ftaet, Tot fy de rechte ftrekea treft, Daer fich de fchooafte fter verheft: De Ster die tot den Schipper feyt, Waer hem het machtigh water leyt t Ea waer, ea hoe hy ftanren moet, Te midden in den hollen vloet.
Wel fegh ons nu, 6 leerfaem hert! Wat hier tot ona gefprokea wert, En wat ick uyt het Zee Compas, En wat ick uyt het ronde glas, Kaa treckea voor eea goet gepeya, Oas dieuftig voor de werelt-reys. XVI. nu. I W«



£g* INVALLENDE GEDACHTEN,
Ick neem de naelde voor de menfch,' Die noyt en heeft fijns herten wenfch,}, Die altijt gins en weder fweeft. En nimmer recht vernoegen heeftt. Tot dat hy met een vafte wet, Tot dat hy eens fiju herte fet Op Godt, de, Noordfter van- de ziels Want fchoon of dat het grilligh wiei De ganfche werelt ommedraeyt, Sijn innigh wefen is g^paeyt.
Wat,is vau geit, of ftaet, of eer, deen luft, of ruft, dan in den Heer: ê Godi! die onfe Noordfter zijt, Waerom fie ick. niet alle tijt Uw wefen, macht en hoogh gebiet,. Gelijck ghy my geduurigh fiet. Ocht opent toch myn blint gelicht». En ftort 'er ia uw- fuyver lichts Laet oock mijn hert niet van u gaen, Noch in der aerde nederdaen ^ Maer door een onvermoeyde vlucht» Geduurigh 1 weven in de lacht, Tot dat ick, uyt dit lage dal, Ssni in der hoogte nijgen lal»
LU



w VOORVALLENDE GELEGENTHEBETï» 195
TAL Op *t geficbte van fékere /onderlinge Koper» molen , httyten Dordrecht , hy Sr, Meuft doen maken.
Êt-en Kopermolen ftaet bier buyten aen te fchouwen , Een Hooft, een geeftigh Hooft, dat heeft fe laten bouwen? Men fiet het ganfche tuygh met paerdea ommegaen, En des al niettemin, de paerden blyvea ftaeu. Als ick dit met befcheyt gingh dieper overmereken, En liet, op dit geficht, mija ftille finnen werckenj Soo floegh myn bange ziel , foo joegh mijn 'vauigh hert,
Soo dat ik, naer den geeft, bedrukten treurig wert. Ach! feyd' ik tot my felfs, ick doe als defe paerden , Ick wou, gelijck het fchijnt, my lichten van der aerden, En ftijgen naer de lucht, maer des s»l niettemin , Ick blyve daer ick was , en voele geen gewin: Ick neme dickmaels voor myn tochten af te breken , En niet een enckel woort, tot ydelheyt, te fpreken-; Oock aen de tafel felfs te fpenen mynen mont, En met myn innigh hert te maken een verbont. Ick dwinge myn gemoet ven luft tot aertfche faken» I En wou, indien ick kon, myn finnen beter maken; En Hijgen naer de lucht, foo veel ick immer kan j Maer na foo veel gewoels, eylaesl wat komt 'er van f [ Ben ick niet foo ick plagh? eu is myn ydel leven j Iföet foo het eertijts was op heden noch gebleven?



i$5 INVALLENDE GEDACHTEN,
Wat fal ick feggen ? Heer! eylafen ! ick beken Dat ick ellendigh menfch een nietig fchepfel ben;.
En blijf noch onvernieut. Hoe fucht ick menigwerven.,1
Dat ick mijn kranck geitel geduurigh voele fterven , En dat ick niettemin het vleefch en fijn gewoel Soo krachtigh in myn hert, en al de leden voel.
Waer fal ick reckt behulp voor defe quale vinden ?
Wie fal eens van hetvleysmyn fondig hert ontbinden! Voor my, ick wil geen luft, geen geit, of fta* ten meer,
Geef my uw eigen felf, dat ftel ick boven eer, En boven alle vreught, en alle werelts faken, Weeft ghy toch maer alleen, 6 Heere ! mijn vermaken j Weeft ghy mijn vaften borg , mijntrooft en toeverlaet^ Van dat de Sonne daelt, tot aen de» dageraet; Befit tot aller tijt myn hert en mijn gedachten, Befit mijn gantfche ziel, oock al de langfte nachten? Of in mijn diepfte flaep, of als myn oog ontfluyt. En jaeght het ydel vleefch, en fijn gebreken uyt. Geefc dat myn innigh hert en mijn vernieude finnen , , Al wat na werelt fmaekt, eens mogen overwinnen; Dat ick hier niet en foek, en niet van herten meen., Dan u, o lieve Godt! en uwen dienft alleen : Dat mya vermoeyde ziel! en al haer ganfche krachten Tot n geduurigh gaen, op U geduurigh wachten ; In u geduurigh zijn , en dat voortaen ia my Oock niet de minfte luft tot aertfche dingen zy. De fpits van ons gemoet, gefet op werelts faken, Kan noit in ware daet mijn herte vrolijck maken:
Wan



op VOORVALLENDE GELEGENTHEDEN. ïQf
Want fchoon het fomtijts fchijnt van blijtfchap op* gevat,
Het eindight met verdriet, of ik en weet nietwatj Maer ghy zijt al in als : ey l leit mijn lofie ^angenV Daer na mijn treurigh hert, ea droeve ziel verlangea; Ick wenfche, lieve Godt! die mij den wille gaeft, Dat ghy, eer ik verhuys, miju ziele beter keft.