Bibliotheek Universiteit van Amsterdam 01 3275 3955 1 r-  DESCRIPTION d'une trés grande MACHINE ÉLECTRIQUE placée dans le MUSÉUM DE TETLER a HAARLEM, ET DES EXPÉRIMENTS FAITS PAR LE MOYEN DE CETTE MACHINE. PAR MARTINUS van M A R U M, DOCTEUR EN PHILOSOPHIE ET EN MEDICINE , DIRECTEUR DU CABINET d'hISTOIRE NATURELLE DE LA SOCIETE HOLLANDOISE DES SCIENCES, DES CABINETS DE PHYSIQUE ET D'HISTOIRE NATURELLE ET BIBLIOTIIECAIRE DU MUSEUM DE TEYLER , CORRESPONDANT DE l'aCADEMIE ROYALE DES SCIENCES DE PARIS, MEMERE DE LA SOCIETE HOLLANDOISE, DE CELLIS DE ROTTERDAM, DE FLISSINGUE, ET D'UTRECHT. a haarlem, Chez JEAN ENSCHEDÉ et PILS, et JEAN VAN WALRÉ. 17 8 5-  B E S C H • R Y V I N G eener ongemeen groote ELECTRIZEER -, MACHINE, geplaatst in T E T L E R 'S MUSEUM • ■ .7, • * E "AA R L E M, v . i\ - • •• • ïkq e n v A n-• o e ■ - PROEFNEEMINGEN wet dezelve in 't werk gesteld. MARTINUS van M A R U M, A. L.' M. riIILOS. ET MED. DOCT., DIRECTEUR VAN HET NATURALIEN-KABINKT VAN DE HOLLANDSCHE MAATSCHAPPY DER ' WEETENSCHAPPEN, VAN DE PHYStSCHE EN NATURALIEN - KABINETTEN EN BIBLIOTHECARIS VAN TEYLER's MUSEUM, CORRESPONDENT VAN DE K0NINCLY1& .ACADEMIE DER WEETENSCHAPPEN TE PARYS , LID VAN DE HOLLANDSCHE MAAT; SCIIAPPY, VAN HET BATAAFSCHE, VAN HET VLISSINGSCHE <■ EN VAN HET UTRECHTSCIIE GENOOTSCHAP. ■ te haarlem, by joh. ensc.hedé en zoonen, en jan van walré. 1785. c  PRÉ F A C E. omme c'eji pour In première foir, qd\n voit parottre des Expériment s de Phyjique faits dans le muséum de teyler, je me fiatte, quele Le&eur verra avec plaijir les vues utiles, qu'on a eues par cette Injlitution, et ks arrangements, qü'nn a faits pour les rem- plir. ^ -\ Les deux Societés fondèes fur les der nier es volontés de M?- pierre teyler van der hulst en 1778 a Harlem , et appellées de fon mm la Societé- Théologique et-la Seconde Societé de'Teyler, font qu'on y a faites, les quelles font publiées et connues fous les noms de ces Societés. Ceux qui défireroient d'en connoitre plus particulierement V origine et le plan , peuvent fe fatisfaire dans la préface , qui efi placée a la tête de la première partie, pubïïée par la Societé en 1781. On y trouve ausji un détail abrégé, dans le quel on voit, que le Fon~ dateur de cette Societé voulott qu'on augmentdt fa bibliothéque et fa colleSion , par de nouveaux achats de tout ce qui pourroit contribuer a rutilité de "ces Sociétés , et que Mesjieurs les Directeurs de fes biens .fisfent confruire pour cette fin un grand et magnificque Muféum. CR . On  Cv) VOORREEDE. aar men thans voor de eerflemaal rhyfifche Proefnaemingcn, in TEyler's museum verricht, in het licht ziet, zal het, vertrouw ik, den Leezer niet onaangenaam zyn, dat ik voor af bericht, welke nuttige oogmerken men by de Stichting van dit Mufeum bedoeld heeft, "en welke fchikkingen ter bereiking van dezelven gemaakt zyn. De beide Genootfchappen, by uiterften wille" van wylen den Hecre pieter teyler van der hulst, lui liet jaar 1778 binnen Haarlem opgericht, en naar zynen naam Teyler''s' Godgeleerd Ger.ootfchap, en Teylers Tweede Genooifchap genaamd, zyn' thans reeds duuL Vrtiïtïxa nitarAO'lTi'ovtiii,' jdysWtrtïgiïiï^ cii Uuui Cle liicrup irigeko- mené antwoorden j'die door hun zyn uitgegeeven, bekend geworden. Wie van derzelver. oorfprotfg eh inrichting eenig breeder verflag verlangt , kan hetzelve vinden in de voorreedc, welke men geplaatft vindt voor het eerfte (luk, door het Tweede Gcnootfchap in het jaar 1781 uitgegeeven. Men vindt ook op dezelfde plaats kortelyk bericht, dat de Stichter deezer Genootfchappen gewild heeft, dat zyne nagelaten^ bockery en verzamelingen zouden . worden vermeerderd door nieuwen aankoop van dat geene, het welk tot nut en cieraad deezer Genootfchappen verftrekkeu kan, en dat de Heeren Bcfruurdcren. der nalaatenfehap van den Heere Teyler ten dien einde lieten bouwen een ruim en aanzicnlyk' Mufeum. * 3 Dit  6*} On a donc conftruit ce Mufeum pour y placer, et pour y faire de tems en temt une colkction de livres et d'autres chofes, qui pusfent fervir a futil)ti de ces deux Societés, et particulierement aUX progres de ces fvieuces, dmvle fottdateur a principakjnent recammandé la culture. Puisque le Fondateur a impofè a la Seconde Societé la culture des fciences exprimées dans Vordre fuivant: la Phyficme , la Poéfie, 1'Hiftoire, la Pcinture et 1'Hiftoire des Médailles, il convenoit donc de ■ faire pour fufage de ces Societés, oütre la Bibliothéque, des colle&ioftsv ïfui pmfettt fervtr"a'■ la ' culture et a l'avancement dss fciencés-ci desfttr nommêes, 'comwe 'des colleaiöns d'lnm-umcïits de Phyfiqüè, 'de Cunofités Naturelles, de Dcsfehis ei de 'Medailles. Cefi pour les demiers, qu'on a approprté fa parite fnfértèure du Muféum, la partie fupérieu-_ re étant une galerie destinée pour la Bibliothéque. _ . . ( A T.égard cVune colleEt'wn d''Hiftoire'Naturelle>, on ifa pas formé h plan de rasfembler dans ce Muféum un Cabinet univerfel. La So-. cïeté Hollandoife des Sciences établie. dans cette ville ayant rasfemblé 4(tmtfïf>i;&fjfiir? nn, cabinet. con(idf>rafrlf.„des chofes na.turpljis.t_, qui excelle principalement dans. le Regne Animal,- mais qui eft: aucan-. traire. tnpjm . pourvu de FqsfileS : c'cft la raifm, po/irquoi Mrs. les Diredtèurs 'ont pris la Hfolufwn de fe bomer, uniquement aux Fbsfiles , jageant qu'il ne convenoit pas d'établir dans la m'éme ville. un fecond cabinet 'du méine genre , puisque Vun pourroit facihment ' nuir-e it fautre. ' ' ? Le Muféum étant a peu près'achevé, Mespeurs les Dire&eurs me propoférent fannée pasfée, de me vouloir charger de l''arrangement et de la direBion des cabinets de Phyfique et (T Hiftoire naturelle, et de la Bibliothéque du Muféum. J*acceptai d'autant plus volontiers eet'  t' Dit Muféum is dan géfticht',. ten teinde'in"netz*elve te plaatzen, envan tyd tot tyd te verzamelen zodanige boeken en andere zaaken, die ten nutte der-beide gemelde Genootfchappen, en wel byzonderlyk ter bevordering van zodanige wceteijfchappcn kannen dienen, welker beoeffening hun door den Stichter is aanbevolen. Daar nu aan het Tweede" Genootfcliap' is opgelegd rfe beoefening derweetenfehappen door den Stichter in deeze orde uitgedrukt: NaHuurkmde, Dichtkunde, Wftorïekunde, Tekenku'nde en Penningkunde^ zö'behoordan ,'er. dus, behalven een Bibliotheek, ten nutte van deeze Genootfchappen te- wonden aangelegd -zodanige-verzamelingen, welken .ter beocffeuiug en bevordering der, genoemde weetenfehappeu yerftrekken kunnen ; verzamelingen van Phyfifche Inftrumenten en Naturalien, van Tekeningen en Penningen, konden dus, behalven 'een Bibliotheek , alléén' in' aanmerking komen.' Voor deëzen is dan het benéden'-gedeelte van'het "Mufeum" ingericht; tenvyl deszelfs "bovengedeelte, eén galery zyndé-, voor de Bibliotheek gefchikt is. Teil opzichte - der Naturalieh,. in dit Mufcuih. te plaatzen, is het oogmerk echter geenzints een- algemeen Kabinet van Natuurlyke- zaaken aan te leggen. -De. Hollandfche Maatfehappy der weetenfchappe.n hier ter ftecde, zcdcrd vcele jaaren een zeer.'aanzjenlyk Naturalien7kabinet verzameld hebbende, het welk byzonderlyk iri het Dieren-ryk uitmunt, doch daarentegen van Fosfilia fchaars voorzien is, zo''hebben de Heeren Beftuurders goedgevonden zich alleen tot Fosfilia te bcpaalerii terwyl Hun Ed. het ongevoeglyk obrdecldcn in dezelfde ilad een tweede kabinet van denzelfden aart aantcléggcir,- waar van het. eene- ligtelyk tcn -nadeele van het-andere zoude kunnen verftrekken. Het Mufeum omtrent voltooid zynde , verzochten de Heeren Be,ftuurders deezer Stichting my in .het voorlcedcu jaar,, dat ik op my wilde neemen het aanleggen en beftieren der Phyfifche en Naturaïienkabinetten 'en der Bibliotheek van dit Mufeum'. Dit'verzoek nam ik des  ( VIII ) cette of re, puisque la Phyftqüe '.et F Hiftoire Naturelle ent iU deJSuis hngtems mes fciences favorites. Ayant 'déja été créé Mémbre de la Seconde Societé en 1780, fai cru, 'qu-il éioit 'de mon devoir de ne 'laisfer pasfer aucune occafim de contribuer en quelque_ fafon a Putilité de cette Inftitution. Comme Mrs. les Membres de cette Societé m'ont honorè d^une confiance particuliere pour ce qui concerne la Science de la Nature, je n'ai pu manquer de pré/enter a ces Mesfteurs de tems en tems, tout ce qui 'me paroisfoit propte a être fait par cette Societé, pour Vavancement de cette fcience. A'usft fouvent que Voccafton s'eft'■ préfentée d'acquerir des Fosftles, qui méritoient d'étre placés dans le Mufeum, jen donnois avis U mes Confrères. La Societé le communiquoit enfuite a Mrs. les Directeurs de la Fondation, qui étant ordinair-ement pret de foutenir le zele de Ja. Societé par leur confentement pour de nouveaux achdts, me chargérent chaque fois (Tacheter ce que la Societé déftroit. Ceft ainji que les Directeurs m'ont mis en 'ètat, depuis detix ans et demi, d'aecolleiJion de 'FosMes , qui au jugement des 'connoisfeurs excelle a plufieurs égards, et principalement dans les pétrifications. De celles-ci fespere de faire part dans une autre occafton ce qui n'eft pas connu. La description de la grande Machine Elearicme, J' dome uftuellement, fait voir, qu'on a déj» commencé la colleStion d'inftrwments de Phyftqüe, pour la quelle le Muféum eft approprié pour urn grande partie. Voici les raifons, qui m'ont incité de confeilier a Mrs. les Directeurs tt les Membres de cette Fondation, de faire faire une machine ft gran- d*  0*0 des te gereeder aan, tenvyl de Natuurkunde en de Natuurlyke Gefchiedenis zederd lang myne geliefde weetenfchappcn geweeft zyn. In het jaar 1780 reeds tot Medelid van Teyler's Tweede Genootfchap verkozen zynde, heb ik het zederd mynen plicht geacht', geené gelegenheid van ten nutte deezer Stichting iets toe te kunnen bren-. gen, te Iaaten voorbygaan. Daar nu de Heeren Mede-leden van dit Genootfchap my met een byzonder vertrouwen vereerden omtrent het geen de Natuurkunde betreft, zo heb ik niet kunnen nalaaten Hun Ed. van tyd tot tyd voor te draagen, het geen my is voorgekomen ter beoeffening van deeze weetenfehap by dit Genootfchap Verricht te kunnen worden. Zo dikwyls zich dan de gelegenheid aanbood, om volgens het gemelde ontwerp voor het Mufeum Fosfilia te verkrygen, die in hetzelve verdienden geplaatft te worden, gaf ik Hun Ed. hier van bericht. Het Genootfchap gaf er vervolgens kennis van aan Heeren Beftuurders deezer Stichting, dewelken, doorgaans genegen den yver van dit Genootfchap door hunne gereede toeftcmming tot nieuwen aankoop te onderfteunen, my telkens hebben verzocht zodanige zaaken te koopen, die door hetzelve verlangd wierden. Dus hebben de Heeren Beftuurders my in ftaat gefteld zederd ruim twee en een iiuif Juai cuie vei.aameling van Jf 'osfilia in dit Mufeum te verkrygen, die, zo als er des kundigen reeds over geoordeeld nebben, in verfcheiden opzichten, inzonderheid in de verfteende zaaken uitmunt. Van deeze laatften hoop ik by eene andere gelegenheid het een en ander, het welk niet bekend is, meêtedeeleii. De Befchryving van de groote Eleclrizeer-Machine , die ik thans geef, toont, dat men de verzameling van Phyfifche InlTrumenten, waartoe een groot gedeelte van dit Mufeum is ingericht, reeds begonnen hebbe. De redenen, welken my hebben aangefpoord den Heeren Beftuurdereti en Leden deezer Stichting het laaten vervaardigen van een zo groot ** en  (O de et ft prècieufe: premierement Vhiftoire de réleftricttè nous apprend, qu'on a graduelkment avancé dans cette fcience, d proportion qu'on a aggrandi les machines, et qu'on a acquis par Va une plus grande farce électrique. En réfléchisfant la-desfus, je crüs comme une chofe fondée, que fi ton pouvo'it acquerir une force éle&rique beaucoup plus grande, qu'on avoit acquife jusqu'aprefent, elle pourroit conduire a de nouvelles découvertes. Après les expériments de l'ingénieux Méchanicien Nairne h Lendre, faits avec fon plus grand cylindre de verre de l8 pouces de diamétre, 'tl fimble parottre, que la force, qu'il a obtenue de cette machine, ft on peut en juger feulement par la longueur des rayons, furpasfe cette des plus grandes et des plus fortes machines éleSlriques de plateaus de glacé, qu'on a faites jusqu'aprefent. Mais comme M'- Nairne-« fait ufage de plus grand cylindre, qu'on pilt faire (fi je fuis hien inftruit'), et comme on doit fuppofer de fon ex, périence et de fon zele, qu'il aura porté eet inftrument a fon plus haut degré de perfeBion, tl me parut, qu'il n'y avoit pas d'autre moyen cTacquc h Unc plus grande force éleBrique, que de faire conftruire une machine dune plus grande forte de plateaux de glacé, que celles dont en seft fervi jusqu'aprefent. Je m'informai donc , quels étoient- les plus grands plateaux de glacé, qu'on put faire, puisque Mr. Cuthbeitfon Méchanicien » Jmfterdam vouloit hien fe charger de faire une machine éleBrique de deux plateaux de glacé de la plus grande forte, qu'on pourroit fe procurer. On m'apprït que les plus grands plateaux, qu'on pourroit faire, étoient de 65 pouces de diamélre mefure Angloife. La plus grande mefure me parut préférable, non-feulement pour acquerir par Va d'autant plus de force, mais ausfi pour esfayer , ft l'on: pour-  Cxi) «n koftbaar werktuig aan te ragden, zyn deezen: voor eerft leert ons de gefchiede^iis der eleétriciteit - kunde, dat men het in deeze weetenfchap trapswyze verder gebracht heeft, naar maate men de electrifche werktuigen meer en meer vergroot, en door dezelven een hoogeren trap van eleclrifche kracht verkregen hebbe. Dit overweegende fcheen er my eene gegronde hoop te zyn, dat eene noch ftcrkere elcdtrifche kracht, dan welke men tot nu toe gebezigd had, indien dezelve te verkrygen ware, tot nieuwe ontdekkingen zoude aanleiding geeven. Uit de proefneemingen van den kundigen Inftrument-maaker Nairne te Londen, welken hy met zynen grootften glazen cylinder van 18 duimen middellyn in het werk gefteld heeft, fchynt het wel te blyken, dat de kracht, welke hy door dit werktuig heeft voortgebracht, indien men dezelve alleen uit de langte der draaien beoordeelen mag, overtreft die van .de grootfte en fterkfte electrizeer-machinen uit glazen fchyven beftaande, welken men tot nu toe gemaakt heeft. Dan daar Nairne den grootften cylinder gebruikte, die er (zo ik meen wel onderricht te zyn) gemaakt kan worden , en men van zyne bekende bedrevenheid en yver niet anders veronderftellen kan, dan dat hy dit werktuig tot den grootften graad van volkomenheid zal gebracht hebben; zo frl-ippn er my geen ander middel te zyn. om frorlcere eledtrifche kracht te verkrygen, dan werktuigen te maaken van een grooter zoort van glazen fchyven, als waar van men zich tot nu toe bediend had. Ik onderzogt dan, tot welke grootte glazen fchyven konden gemaakt worden, terwyl Mr. Cuthbertfon, Phyfifch Inftrument-maaker te Amfterdam, wel op zich wilde neemen het vervaardigen van een werktuig , van twee glazen fchyven van de grootfte zoort, welke er te verkrygen ware. Men onderrichtte my, dat de grootfte fchyven, welken 'er gemaakt konden worden, van 65 Engelfche duimen middellyn waren. Deeze grootfte maat fcheen my verkiesbaar, niet alleen om hier door eene zo veel ftcrkere kracht te bekomen, maar ook om teffens te zien, ** 2 of  ( xn ) pourroit trouver par la le degrê le plas haut d'éleftr'icité, qu'on peut acqtterir par le moyen d'une machine faite de verre. La grandeur et le prix d'un femhlable appareil me donnérent une autre raifon, pour en confeiller la confiru&ion. Une machine, comme celle-ci, riefi pas un appareil, qu'on puisfe efpèrer, qu'aucun Phyfichti fera conftruire a fes fraix, quand méme fon zele feroit trés grand: car elle eft non-feulement d'un grand prix, mais elle exige ausfi une place fi etendue, quife trouve rarement dans la maifon d'un particulier. Cc pendant, comme tous les Phyficiens, qui ont hien approfondi la fcience de l'eletlricité, dèproient depuis longtems, qu'on put acquerir une plus grande force ékftrique , puisqu'elle pourroit conduire a de nouvelles découvertes: fat' cru, que la Fondation de Teyler rendroit un fervicè esfentiel a cette fcience , et a ceux qui la cultivent, fi elle vouloit fe charger des fraix d'une machine d'une telle grandeur. La difficidtê, qu'on a eue de fe procurer des fupports de verre d'une Jongueur et d'une épaisfeur fi peu ordinaires , et cependant nécesfaires pour cette machine, a étè en partie la raifon , pour quoi elle a èti achevée quelques mois plus tard, que favois espêrê. D'un autre cêté, il mus a couté une peine incroyable , pour conferver dans les conducteurs une fi grande quantttê de mattere eieCtrique, excitée par cette machine ; d'autant plus, qu'on acquiert par cette machine , comme il parohra par les expèriments, que je communiquerai dans eet ecrit, une éleftricité beaucoup plus grande, qu'on en auroit pu attendre a proportion de fa grandeur. On n'avoit pas encore esfayé jusqu'aprefent de conferver une fi grande force. Nous avons vu ici des phènomenesy qui etoient tout-a-fait inconnus, et nous avons rencontré des obflacles, qui nous parürent plufieurs fois invincibles. Nous nous en fommes cependant rendus maitre peu-a-peu. Encouragé par ces fuccès , je ne pouvois prendre la réfolution de faire transporter cette machine de  of men daar mede kon vinden den uiterfien graad van eledWche kracht, welke er door werktuigen van glas gemaakt te verkrygen zy. De uitgebreidheid en koftbaarheid van zodanig eenen toeftel gaven my eene andere reden, om welke- ik het vervaardigen van den zeiven licb aangcraaden. Een toeftel als deeze immers is geene zaak, die men verwachten kan, dar ligtlyk door .eenigen Natuurkundigen ten zynen kofte, hoe groot ook zyn -yver zy, zal ondernomen worden: want niet alleen is dezelve zeer koftbaar,- maar zy vercifcht ook eene zo uitgebreide plaats, als in de gewoone huizen zelden gevonden wordt. Daar het intuffchen zederd lang- d.e -wenfeh van eiken 'Natuurkundigen geweeft is, die den ftaat. dcr-Elcclricitcit-kuude genoegzaam heeft doorgezien, dat men eenen hoogeren trap van eleclrifche kracht mocht verkrygen, terwyl deeze tot nieuwe ontdekkingen aanleiding zoude kunnen-geeven: zo dacht-my-kon Teylcr's Stichting aan dcezen tak .der Natuurkennis en derzelver Ecminnaaren eenen wezenlyken dienft doen , wanneer zy de koften van zodanig een werktuig op. zich nam. - De moeilykhcid van het verkrygen der glazen ftylen, tot dit werktuig noodig, die van eene buitengewoone langte en dikte zyn, is "gedeeltelyk de oorzaak geweeft, dat hetzelve eenige maanden laatef .voltooid is, dan ik my had vporaefteld. Ten-anderen heeft het eene ongelooflyke moeite gekoft, zulk eene hoeveelheid eleclrifche ftof, als „door dit werktuig opgewekt wordt, in den conductor te behouden; te meer, daar hetzelve, zo als uit de hier befchrevcne proeven duidlyk blykt, veel fterker werkt, dan men naar rede zyner grootte had kun,nen verwachten. Het behouden van eene zo fterke kracht was eene geheel onbeproefde zaak. Wy zagen hier verfchynzels, die geheel onbekend waren, en vonden tegenftanden, die ons meermaalen by.kans onoverwinnelyk voorkwamen. Wy overwonnen echter dczelvcn gelukkiglyk van tyd tot tyd. Hier door aangemoedigd kondc ik niet befluiten deezen toeftel eerder uit het huis van den Inftrumentmaaker ** 3 ia  ( XIV ) de la maifon du Méchanicien dans le Muféum, qu'aprls que -je ferois asfuré par des expêriments fouvent rêpétés, qu'elle ne pouvoit étre portêe, autant que pen pouvois juger, a un plus haut degré de ptrfecYton. Le zele particulier du Méchanicien Cuthbertfon, pour perfeclionner cette machine, mérite que fcn fasfe mention. II s"eft toujours trouvi pret, en négligeant fes propres intéréts, a faire toutes les améliorations, ou les expêriments, qui me paroisfoient être de quelque utilitè^ il a donc par la risqué plus de tems et de dépenfes, en faifant des expêriments pour la perfeftion de cette machine; que pour la recompenfe des quels il étoit asfuré. II a dmc donné de nouveau une preu've de fon' zele pour ravancement de la fcience de VêleEtricitè, dans la 'quelle il a fait beaucoup de progres , comme cela efl connu par fes êcrits. Je ne -puis pasfer ici fous ftlence les obligations, que pai a mott favant ami Mr- Pacts 'van Trooftwyk, pour Pinterét qu'il a pris au bon fuccès de ces expêriments : car il ne m'a pas feulement accordê le plaiftr cl"être prefent pendant le grand nombre d'esfais, que pai faits pour faire perfeBionner cette machine dans la maifon du Méchanicien Cuthbertfon , et de nfasfifter dans tous les cas, ou le fecours d'ua homme bien injli uit nStltoh itéocsf^Si-e , ■ «iliü *V jVy? ausfi chargé de faire pour moi , pendant mon abfence , quelques expêriments, qui, a caufe de Véloignement de ma demeure, ne pouvoient être differés, juï~ qu'a ce que je fusfe venu a Amflerdam , fans perdre par la trop de tems. Cette machine ayant été premierement transportée dans le Muféum de Teyler vers la fin de Décembre, je »''ai négligé aucune occafion de "m'en fervir , pour ravancement de la fcience de Péle&ricité. Comme on a eu fort peu de gelée ou de température feche avant le 17 Fevrier, je tt'ai presque rien fait jusqu''a ce tems, puisque, cette machine étant placée dans une grande fale, ou fon ne peut faire du feu, on n'en peut  (XV) m het Mufeum te laatên overbrengen, voor dat ik door dikwyls herhaalde proeven wel verzekerd was, dat dezelve, zo ver ik konde inzien, tot geen grootcr trap van volkomenheid te brengen ware. De Inftrumcntmaaker Cuthbertfon verdient, dat ik van zynen byzondcren yver in het voltooien van dit werktuig melding maake. Zyn eigen belang ter zyde ftellehdè' was hy altoos gereed tot zodanige Verbeteringen of beproevingen, als my voorkwamen van eenig nut te kunnen zyn: dus heeft hy veel meer tyd en koften by de proefneemingen ter yoltooijing. van dit .werktuig gewaagd, dan van welker vergelding hy verzekerd was. Hy -heeft dan op nieuw een bewys gegeeven van, zyne zucht ter voortzetting der electriciteit-kunde, waar in hy, zo als uit. zyne fchriften bekend is, groote vorderingen gemaakt heeft. Ook kan ik hier niet voorby mynen kundigen Vriend den Heer" Taets van Troofiwyk ópènlyk dank' te zeggen voor het belang, het geen Zyn Ëd. in den goeden uitflag deezer poogingen gefield heeft: terwyl Zyn Ed. my niet ffcgts het genoegen gedaan heeft, de menigvuldige beproevingen van dit werktuig ten huize van den Inftrumentrnaker Cuthbertfon by te woonen, en daar dezelven dikwyls de hulp van eenen kundig-cn vorderden, my hier in behulpzaam te zyn, maar ook zelfs in uiync, afwctsigiicid cciiigc beproevingen in myne plaats op zich heeft gelieven te neemen , die wegens den afftand myner woonplaats niet zonder te veel tyd'verzuim tót myne komft konden tntgefteld' worden. Dit werktuig nu eerft in het laatft van December in Teyïer's Mu - ; i .col* r*1  (XXXI) DERDE AFDEELING. Proefneemingen met eene groote Battery door . : deeze Machine gelaadea, EERSTE HOOFDSTUK, Befchryving" van net zamenfter cTêëzër battery, van haare laading en ontlaadhTg7"eff vSfi o!êrzelvef^röOT vermogen.""" 155 TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent het geeven, en vernietigen van Magneetkracht door de ontlaading deezer Battery. 169 DERM HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de Revivificatie van de Kalken der Me- taalen.. 183 . VIERDE; HOOFDSTUK. >^ TJ Proefneemingën omtrent de Verkalking van verfctiiÜende Metaaldraaden. 193  • Averthfement pour le Relieur. Planche I. dolt etre placé e vls-d-vis pag. i. rf* IL r-. üM 0.6. ■ III. ——— entre — 30 et 31. -iv. 1 36 et 37. V. vis-a-vis 15a. —. VI. 1 160. On premie garde, qui foit placé du papier doux entre les planchet III. éi* IV; & fin que la gravure de ces planchet pliées ne fe touche pas. -jcL svy.Xs.'A sb iuïi ohsvjv.l/hnSl afa jn-nimo nsgafniaM Bericht voor den Binder. Plaat I," te ftellen tegens ^oveï > lbladz. 1. II. ; ■ • f 2Ö- III. tuffchen — 30 en 31. IV. 36 en 37. V. tegens over 152. VI. 160. Men neeme in acht, dat er tuflchen de plaat III. en IV. zagt papier ligge, op dat de verfchillende gedeelten der plaat elkander niet raaken.  I.   BES CHRYVING VAN T E Y L E R 'S ELECTRIZEER - MACHINE, EN VAN DE PROEFNEEMINGEN MET DEZELVE IN 'ï WERK GESTELD.  co PREMIÈRE P ART IE, ' contenant la défcription de la Machine - Ek&rique de Teyler, et des Expêriments, qui font connoïtre fa grande force. PREMIER CHAPITRE. Défcription de la Machine Èleclrique. (y ette machine, comme elle est reprefentêe fur la première planche, confifte en deux plateaux de glacé, dont chaquun a un diamètre de 65 pouces, mefure Angloife (a). Ces plateaux font placès fur le même axe, et font éloignés Vun de Tautre de 7± pouces. Ils font frottés, lors- 0) Ausfi fouvent que je fer ai ment ion de mefure dans ce traité, on doitparld tomprendre la mefure Angloife. Je me fuis fervi de cette mefure, afin que Fon puisfe comparer plus facilement les réfultats de mes expêriments avec ceux des expêriments les plus forts, qui, comme ils font faits pour la plus grande partie en Angleterre, font exprimés en mefure Angloife.  (3) EERSTE AFDEELING, bevattende de befchryving van Teyler's Ele&rizeer-machine, en van de Proefneemingen, welken der zeiver groote kracht aantoonen. EERSTE HOOFDSTUK. Befchryving der Ele&rizeer -machine. Dit werktuig, zo als het op de eerfte plaat is afgebeeld , beftaat uit twee ronde fchyven, waarvan elk een middellyn heeft van 65 duimen, Engelfche maat O). Deeze fchyven, die op denzelfden as geplaatst zyn, en # duimen van elkander ftaan, worden, wanneer f» Zo dikwyls ik in dit ftuk van voetmaat fpreek, heeft men hierdoor Engelfche maat te verdaan. Ik heb deeze maat doorgaans gebruikt, op dat men de uitkomften van zommige proefneemingen des te gemaklyker zoude kunnen vergelyken met de fterkrte proefneemingen door andere genomen, en welken daar zy meest in Engeland verricht zyn, in Engelfche maat zyn uitgedrukt. A 2  (4) hrsqiïon les toume, par des cousfms garnis de tafetas ciré, placês au haut et au bas des deux cótés, et faits comme è Vordinaire; de fagon quil y a huit cousfms, qui frottent en même tems les plateaux. Ces cousfms font fixés par autant d'appuis de bois abcdefgh, fur les quels ils font tenus, de manière quon peut ks presfer a volontê par le moyen des vis, (dont on peut voir les têtes fur les appuis extérieurs de la planche) afin que chaque cousfm presfe dans toute fa longeur fuffifamment la glacé. Les appuis des quatre cousfms inférieurs font tenus enfemble par une planche i, fixée par une vis fur la bafe k 1 de la machine. On peut par la les óter facilement, et les remettre a leur place, quand on doit les nettoyer. Tous les cousfms ont la longueur de 1$ pouces: aïnfi on frotte de chaque plateau un cercle, qui a la largeur de 15^ pouces. Le milieu des plateaux est couvert a'une compojttton réjmeuje, qui fètend jusqu a \% pouces de diflance du centre des plateaux. Cette couverture fert principalement a empêcher les vibrations des plateaux, qui ètoient auparavant ft fortes aux moindres fecousfes de l'appareil, que nous craignimes, que les plateaux ne fe casfasfent. Elle fert ausfi h empêcher, que la matière èleclrique des parties (rottier ne fe disfipe fur les parties non frettées des plateaux en forme de rayons fur Faxt; ce qui arriveroit trop fou- yent,  (5) neer men dezelven omdraait, van boven en van onderen ter weêrzyde gewreven door kuszens, die op de gewoone wyze gemaakt, en van gewaschte zyden taf voorzien zyn; zo dat er aan dit werktuig acht kuszens te gelyk wryven. Deeze kuszens worden gehouden door zo veele houten ftylen abcdefgh, in welken zy zodanig gevat worden, dat elk kuszen door twee fchroeven (waar van de koppen in de afbeelding aan de voorfte ftylen te zien zyn) behoorlyk kan worden aangefchroefd, op dat elk. kuszen over zyne geheele lengte den vereischten trap van wryving geeve. De ftylen der vier onderkuszens zyn aan elkander verbonden door eene plank /, die op den bodem k l van het werktuig wordt vastgefchroefd. Op deeze wyze kunnen zy, wanneer zy fchoon gemaakt behooren te worden, gemaklyk afgenomen en wederom aangezet worden. 'De kuszens hebben allen de lengte van 15Ï duimen: zo dat er van elke fchyf een kring gewreeven wordt, die 15J duimen breed is. Het middengedeelte der fch.yvcii io bedekt niet een harstachtig bekleedzel, het geen zich tot op 161 duimen van het middenpunt der fchyven uitftrekt. Dit bekleedzel dient voornaamelyk om de trilling der fchyven te voorkoomen, dewelke, voor dat de fchyven hier van voorzien waren, by de minfte dreuning van deezen toeftel zo fterk was, dat wy voor het breeken van dezelven vreesden. Gedeeltelyk dient dit bekleedzel ook om te belettendat de electrifche ftof van den gewreven rand niet over het ongewreven gedeelte der fchyven na den as afftraale; het geen A 3, an>  co vent, principalement fi ld- glacé étoit un peu humide. Afin d'empêcher d' autant mieux cette disftpation fur Vaxe, la couverture a deux bords élévés, qui ont la hauleur d'un pouce. On tourne les plateaux par une manivelle m n, foutenue fur deux fupports p q placés fur le pied du banc r s t, qui a cette hauteur, que les per* fonnes, qui font desfus, peuvent employer le plus de force pour tourner la manivelle. Deux hommes de force ordinaire, et qui font accoutumés de fen fervir, peuvent fuffire a tourner as fez de tems les plateaux pour la plupart des expêriments. Pour le grand nombre a*expêriments, que fai fait dans la maifon du Méchanicien Cuthbertfon avec cette machine, deux de fes ouvriers ont toujours fuffi a la tourner. Cependant, fi le befoin Vexige par la longue durèe des expêriments, on peut employer quatre hommes a tourner les plateaux; c'est pour cetce ruifon qu'vn u #4m une jeconae manivelle o, a la première m n. Les deux hommes qui travaillent h la manivelle o, fe tiennent donc fur la partie de la table yz, quon voit abbatue fur la planche, et qui peut-être levée et foutenue en cas de befoin. La manivelle est atta■chée a l'axe par le moyen d'une charniêre, connue en Angleterre fous le nom de charniêre de Dr. Hook, qui confifle en deux demis anneaux de laiton, attachés a un anneau du même mètal placé entre les deux de telle ma-  O) unders te dikwyls gebeuren zoude, inzonderheid wanneer het glas eenigzints vochtig was. Om deeze af/traaling na den as des te beter te voorkoomen, heeft dit bekleedzel twee opftaande randen, die één duim breed zyn. Deeze fchyven worden omgedraaid door een kruk m n, rustende op twee ftylen p q, die geplaatst zyn op de voetbank r s t, welke die hoogte heeft, dat de menfchen, die op dezelve ftaan, de meeste kracht tot het omdraaijen van het werktuig kunnen aanwenden. Twee mannen van gewoone fterkte, en die gewend zyn hunne krachten te gebruiken, kunnen de fchyven eenen genoegzaamen tyd voor de meeste proefneemingen aan den gang houden. By al de menigvuldige proefneemingen, die ik ten huize van den Inftrumentmaaker Cuthbertfon met dit werktuig genomen heb, is het zelve altoos door twee van zyne knechts bewoogen. By langduurige proefneemingen echter kunnen er, wanneer dit vereischt wordt, vier mannen aan deezen kruk werken; ten welken einde de tweede kruk o aan den kruk m n is aangevoegd. De twee mannen die aan den kruk o werken, ftaan dan op het tafelblad y z, het geen in deeze tekening als neerhangende is afgebeeld, doch het welk daar toe opgeflaagen en gefteund wordt. De kruk is met den as der glaazen fchyven verbonden door middel van een fcharnier, (in Engeland bekend onder den naam van het fcharnier van Dr. HooU) beftaande uit twee halve koperen ringen, die beiden aan eenen koperen ring, welke tusfehen dezelven geplaatst is, zodanig kruiswyze verbonden  (O manière, que la charniêre fe laisfe tourner de quelle fagon qu'on dèftre. On prévient par cette charniêre Tébranlement de l'axe, quoiqu'il arrivé que quelque accident f as fe vaciller la manivelle; ce qui feroit tres dangereux pour des plateaux de glacé d'une telle grandeur. Le conducteur de cette machine, qui regoit la matière êie&rique de la partie frottêe de la glacé, confifte en cinq pièces, dont je nommerai AB et CD, qui ont Ja forme d'une êquiere, les bras du conducteur. II y a une partie de chacun de ces bras B et C placèe entre les plateaux, qui est pourvue des deux cótés de quatre pointes aigues, qui regoivent la matière éle&rique de la partie frottèe des plateaux. Ces pointes font èloignées H pouces l'une de l'autre. La pointe la plus proche du bord des plateaux en est éloignée l) pouces. D'après des expêriments fouvent rêpêtés nous avons trouvè cette diftance des pointes la meillcvrc. La Jcmi.rc et la plus grande partie du conducleur G HIK confifte en un tuyau, qui est plus large que les autres parties du conducteur; fa bode G a des deux cótês un bras, dont K est feulement vifible fur la planche, et ce bras fait avec le tuyau H un angle droit. Les trois pièces décrites du conducleur font foutenues par autant de colomnes de verre épais, longues de 57 pouces, fixêes dans des pieds de bois, pourvue de trois vis de cuivre, pour donner ci chacune de ces  ( 9 ) zyn, dat dit fcharnier zich in alle "mogelyke richtingen laat draaijen. Door dit fcharnier wordt; dan voorgekoomen, dat, wanneer er .eenige wrikking of zydlingfche beweegïng aan den kruk gebeurt, cr hier uit geene wrikking aan den as ontflaa; welke voor fchyven van deeze grootte 'zeer gevaarlyk zyn zoude De conductor by dit werktuig geplaatst, dewelke de electrifche ftof van het gewreven gedeelte der fchyven opneemt, beftaat uit vyf ftukken, waar van A B ' dle lk de . armen van den conduótor noemen zal, de gedaante van eenen winkelhaak hebben Van elk deezer armen is een gedeelte B C geplaatst tusfchen de fchyven, het welk ter weêrzyde voorzien is van vier fcherpe. punten, die de elearifche ftof van den gewreven rand der fchyven opneemen Deeze punten ftaan i§ duim van elkander. Het punt het geen het naast by den rand der fchyf is, ftaat' van denzelven n duim af. Door dikwyls herhaalde proeven hebben wy deezen ftand der punten den besten gevonden. Het aeïucifle en grootfte gedeelte van den conductor GHIK beftaat uit eene buis die wyder is dan de overige deelen van deezen conductor; deszelfs bol G heeft ter weêrzyde een dwars arm, waar van K alleen in de afbeelding te zien is en welke armen met de buis H een rechten hoek maaken. De drie befchrevene ftukken van den conduétor worden gefteund door zo veele colommen van dicht glas, de lengte hebbende van 57 duimen, welke glazen-colommen zyn vastgezet in houten voeten, die van drie koperen fchroeven voorzien ^ zyn,  ( io) ces colomnes fa jufte pofition. Ces trois pièces du cox* ducteur, portées chacune par leur propre fupport font jointes enfemble par les pièces ou par les tuyaux L, M, dont chacun pend fur deux pièces cylindriques de cmvre pènêtrant en partie dans les boules de ces tuyaux, * dont les parties extêrieures entrent dans les trous faits dans les boules yoifines de ces trois pièces décrites, entre les quelles font placêes les pièces § M. La feconde figure de la feconde planche est le desfein gèomêtnque de ce conducteur compofè dans le quel toutes les mefure* de fes parties font marquées. On voit a la boule 1 un tuyau, qui a § de pouce d'épaisfeur et deux de long, et a fon extrèmitè une boule N de 4 pouces de diamétre, d'oü les rayons les plus longs pasfent fur un autre conducteur 0, placé vis a vis de cette boule. Les boules de ce conducteur ont un pied de diamétre. Lorsque ce condor est ai.fi Se h "DM™e U conduaeUr recevant Pour recevoir ces rayons, je ne me ferm fervi que d'une feule boule de ce diamétre, fi je n"avois eu befoin pour d'autres expêriments d'un fecond conducteur femblable, comme on le verra par la défcription, aue fen donnerai-ci après; le conducteur O est placèe Pour cette raifon fur un fupport de verre femblable * ceux du premier conducteur. Quand il doit fervir pour conducteur recevant, on place alors un fil d'archal P desfous, qui conduit la matière èleclrique au plancher. J Afin  C ii > fcyn, om hier door aan dezelven den juisten fland te geeven. Deeze drie ftukken van den conductor, elk door zyn afzonderlyk fteunzel gedraagen, worden met elkander vereenigd door de ftukken of buizen L, M, dewelken hangen, op koperen pennen * die gedeeltélyk in de knoppen vart deeze buizen' fteeken, en waar van de uitfteekende deelen pasfen in gaten, die hier toe zyn gemaakt, in de naastgelegene, knoppen van de befchrevene drie ftukken,, tusfchen welken de ftukken L, M geplaatst zyn. De tweede figuur van de tweede plaat is de geometrifche tekening van deezen zamengeftelden conductor, in welke de maaten van alle deszelfs deelen ftaan uitgedrukt. Aan den bol I ziet men een buis, die | duim dik en i duimen lang is, en hier aan een bol N van 4 duimen middellyn, uit welken de langfte ftraalen afgaan op een daar tegen overgeplaatften conductor O, welks bollen één voet middellyn hebben. Deezen conductor, wanneer hy dus geplaatst is, noem ik den ontvatigendPK conduttor. Tot het ontvangen der ftraalen zóude ik flegts een enkelen bol van deeze middellyn genomen hebben, ware het niet, dat ik tot zommige proefneemingen eenen zodanigen tweeden conductor had nodig gehad, gelyk uit de hier navolgende befchryving van dezelven zal blyken; ten welken einde deeze condudor ook op eene zoortgelyke glazen-colom, als die van den eerften conductor, is vrygefteld. Wanneer hy als ontvangende conductor moet dienen, plaatst men een koperdraad P onder denzelven, het welk de ftof na den grond afleidt. B 2 Op  C i» ) Afin: quelle puisfe être. plus facilement conduite, ce fit d'archal est pofé fur ,un -autre qui a § pouce de diamétre, que fai fait attachcr pour cette fin au plancher. Ce fil d'archal, fans être ïntcrrompu, f 'étend jusqu au dehors. du mufeum, oü U fe joint a un tuyau de plomb, par le quel ïeau du toït, qui est de plomb, coule en bas. Le fil d'archal fixé fur le plancher ne fert pas feulement U conduire facilement la matière du conducteur recevant mais ausfi a la tranfporter vers les cousfms inférieurs; eest pour cette raifon, que le fil d'archal fi fait la communication entre les cousfms et le fil d'archal du plancher. Les cousfms fupêrieurs communiquent par un fil d'archal a la baluflrade de fer de la galerie du. mufeum, afin d'entranfporter la matière èleclrique.. La machine, comme je viens cfen donner la défcription, étoit déja finie en Avril 1784. Je me fuis rendu plufieurs fois, pendant le courant du dit mois, a la maifon du méchanicien-pour fesfayer. . Nous remarqudmes 'a chaque moment par les expêriments que nous ftmes, quune grande partie de la matière, qui étoit excitée, fe disfipoit- en forme de rayons, en partie de l'extrémité des bras du conducteur placé entre les plateaux, et en '■partie des pointes mem es vers Vaxe. Cette disfipation vers Vaxe étoit fi forte et fi abondante, quil nous parut, que la plus grande partie de la matière excitée fe perdoit par  (13 ) Op dat dezelve des te gereeder zoude afgeleid worden, zo ftaat dit koperdraad op een ander koperdraad van | duim middellyn, het geen ik ten dien einde in den houten vloer heb laaten vastleggen. Dit koperdraad gaat onafgebroken voort tot buiten het mufeum, alwaar hetzelve vereenigd is met een looden pyp, door welke het water van het lood, waar mede dit gebouw gedekt is, na beneden loopt. Dit in den 'grond vastgelegde koperdraad dient niet alleenlyk om de ftof van den ontvangenden conductor gereedelyk afteleiden, maar ook teffens dezelve na de onderkuszens aantevoeren; ten welken einde het koperdraad Q tusfehen de kuszens en het gemelde koperdraad gemeenfehap maakt. De bovenkuszens hebben door een koperdraad gemeenfehap met de yzeren baluftrade der galery van dit mufeum, ten einde hier uit de electrifche ftof worde aangevoerd. Zo verre ik dit werktuig tot hier toe befchreven heb, was hetzelve reeds in April 17R4 vervaardigd, in welke maand ik er ook herhaalde reizen ten huize van den inftrumentmaaker de proef van nam. By deeze proefneemingen zagen wy telkens, dat er een zeer groot gedeelte van de ftof, die er wierd opgewekt, ftraalswyze, gedeeltelyk uit de einden der armen van den conductor, die tusfehen de fchyven geplaatst zyn, gedeeltelyk uit de punten zeiven afging na den as. Deeze afftraaling na den as was zo geweldig, dat het ons toefcheen, dat ver het grootfte gedeelte der opgewekte ftof hier door verloren B 3 ging,  C H) par la. Malgrè cette perte mus tirdmes du conducteur des rayons de 18^- pouces. Nous remarqudmes donc par ces expêriments, qu'il fexcitoit beaucoup plus de matière èleclrique par cette machine a proportion de fa grandeur, que nous en aurions pu attendre: car on ne connoit pas ces rayons vers Vaxe dans la plupart des machines èleclriques ordinaire* de deux plateaux de 18 pouces de diamétre, lorsqu'elles font conflruites comme celles, que fait depuis quelques mnées Mr. Cuthbertfon, dans les quelles les bras du conducteur abforbant font placés entre les plateaux, et Vaxe y est foigneufement couvert d'une matière rèftneufe. II a toujours fuivi la même conflruclion dans les. machines faites des plus grands plateaux, en faifant attention, que la diftance entre les bras du conducleur abforbant et Vaxe fut plus grande en proportion, que fes plateaux avoient un plus grand diamétre. II avoit donc de cette fagon emterement prévenu les rayons vers Vaxe, même dans les plus grandes machines, qu'il avoit faites jusqu alors. II n'y a abfulement pas de ces rayons dans ma machine fai te de plateaux de 33 pouces de diamétre, qui efl la plus grande, qu'il a faite. D'après cette expérience nous crümes, que nous avions fort peu h craindre de ce cotè ld, puisque nous avions règiè la diftanee entre le condu&eur et Vaxe en proportion de la grandeur du diamétre des plateaux. Comme ces  C 15 3 ging. Des niettegenftaande verkregen wy uit den conductor ftraalen van i8| duimen. Wy bemerkten dus uit deeze proefneemingen, dat er door dit werktuig veel meer electrifche ftof wierd opgewekt, dan wy van hetzelve naar reden van zyne grootte hadden 'kunnen verwachten. Deeze afftraaling na den as heeft immers geen plaats in de meest gewoone electrizeer-machinen, uit twee fchyven van 18 duimen middellyn beftaande, wanneer dezelven op die wyze zyn zamengefteld, zo als zy zederd eenige jaaren door J. Cuthbertfon vervaardigd zyn; waarin namelyk de opneemende armen van den conductor tusfehen de fchyven zyn geplaatst, en de as aldaar met een harstachtig mengzel wel bekleed is. In de machine uit grootere fchyven beftaande had hy altoos het zelfde zamenftel gevolgd, telkens acht geevende, dat de afftand tusfehen de opneemende armen des conductors en den as naar evenredigheid grooter ware, naar maate de fchyven grooter middellyn hadden. Op deeze wj/7p had hy de afftraaling na den as, zelfs in de grootfte zoort van werktuigen, die hy tot nu toe gemaakt had, geheel voorgekoomen. In myne machine uit fchyven van 33 duimen middellyn beftaande, zynde de grootfte, die dus verre door hem vervaardigd was, is in het geheel geene afftraaling. Op deeze ondervinding vertrouwende, meenden wy dan ook in dit werktuig hier van niet veel te wachten te hebben, terwyl wy den afftand tusfehen den conductor en den as naar reede van de grootere middellynen der fchyven bepaald hadden. Daar  C iO ces rayons étoient cependant fi forts et fi abondans, ils nous prouverent d'abord, que la quantité de la matière èleclrique excitée par cette machine fwpasfoit de beaucoup la proportion de fa grandeur. Je ferai connoitre par la fuite, a quoi on doit attribuer cette dijference. J'ai tdché, autant que fai pu, de prèvenir ces rayons du conducteur vers Vaxe. i.) En faifant faire en bois, au lieu de laiton, les extrémités des bras abforbans du conducteur vers Vaxe. 2.) En augmentant la diftance entre ces extrémités et Vaxe. Ces changements fatisfirent tellement a notre intention, que les rayons des bras du conducteur et de fes pointes entre les plateaux étoient beaucoup diminués. Mais il y eüt alors de trés forts rayons de la partie extérieure des plateaux vers Vaxe, et vers les appuis de bois, dans les quels Vaxe fe tournoit. Ce flux fe formoit fouvent en êpais rayons, qui naisfoient de la rèunion de plus petits provenants de la furface frottee. Ne pouvant donc empêcher en aucune fagon ces rayons de la machine ainfi conftruite, nous vimes alors, quil ny avoit pas d''autres moyens de prèvenir ce flux, que Vifolement de Vaxe. Cest pour cette rai fon, quon voit dans cette machine les appuis qui foutiennent Vaxe, qui dans toutes les autres machines èlectriques font faits (autant que cela m'est connu) de bois, font ici conflruits de verre et de laiton. On ne pouvoit autrement avoir de '  C *ï ) Daar echter deeze afftraaling hier zo fterk was, zo bewees dezelve ons aanftonds, dat de hoeveelheid electrifche ftof door dit werktuig opgewekt de reede van zyne grootte verre overtreft. Waar aan- dit toetefchryven zy, zal ik in 't vervolg aanwyzen. Ik heb getracht deeze afftraaling uit den conductor na den as zo veel mogelyk te voorkoomen. i.) Door de einden der opneemende armen des conductors, die na den as gekeerd zyn, van hout in plaats van koper te doen maaken. 2.) Door den afftand tusfehen dezelven en den as te vergrooten. Deeze veranderingen voldeeden in zo verre aan ons oogmerk, dat de afftraaling tusfehen de fchyven, uit de'armen van den conductor en uit derzelver punten, nu veel minder ware. Dan nu ontftond er eene geweldige afftraaling der electrifche ftof van de buitenzyde der fchyven na den as, en na de houten ftylen, waar in dezelve toen bewoogen wierd. Dit afftroomen gefchiedde dikwyls in dichte ftraalen, tot welken de fynere ftraalen., rh'e van Hp gewrevenp oppervlakte voortkwamen , zich vereenigden. Deeze afftraaling na den as dus op geenerhande wyze in dit zamenftel van het befchrevene werktuig verminderd kunnende worden, zagen wy toen, dat er geen ander middel te vinden ware, om dezelve voor te komen, dan alleen het vryftellen van den as. Om deeze reden ziet men in dit werktuig de ftylen, welke den as draagen, en die in alle andere electrifche werktuigen, zo veelen my bekend zyn, van hout zyn gemaakt, uit glas en koper zamengefteld. Zoda- C ni-  (?l) de iels appuis qui ijolent Vaxe, qu'en les faifant d'èpaisfes colomnes de verre. Ces appuis font donc faits de deux colomnes épaisfes de verre de i\ de pouces d'êpaisfeur, et font èloignês Vun de Vautre de U pouces. Ces deux colomnes font fixées par leurs parties inférieures fur la bafe de laiton U, et portent la pièce de laiton V, fur la quelle Vaxe repofe. II y a au desfus de cette pièce de laiton deux colomnes ègales, qui ne paraisfent fair re avec les inférieures que deux colomnes. Ces colomnes fupèrieures font fixées par leurs parties inférieures dans la pièce de cuivre V, et par leurs fupèrieures dans la pièce W, fur la quelle repofe le chapiteau de la machiner On voit par cette défcription, comment Vaxe des plateaux de la machine est ifolé. C'est par eet ifolement que. nous avons empêché le flux fi fort de la matière êlectriqüe vers Vaxe, puisqu aprefent Vaxe ifolé prend pen de matière. Ayant aïnjt empêché te flux vers Vaxe, nous crumes, que le conducteur conferveroit beaucoup plus de matière èleclrique, et que nous pourrions en tirer de plus grands rayons; maïs nous fumes trompés dans notre attente, car le flux de la matière fe trouvant empêché d'un cêté, fe fraya d'abord un autre chemin d'un autre cóté, ou elle ne trouva pas moins de réfiftance. Chaque fupport de verre étoit pourvu, un peu au desfus du conducteur, d'une boule de 8 pouces de diamétre, faite d'une compofition de  C 19) nige ftylen, welke den as vryftelden , waren op geene andere wyze te verkrygen, dan door dezelven uit dichte glazen-colommen zamenteftellen. Van daar beftaan deeze ftylen uit twee zodanige nevens elkander ftaande colommen, dewelke i\ duim dik zyn, en ié duimen afftand van elkander hebben. Twee zodanige colommen zyn van onderen gevat in het koperen voetftuk U, en draagen het koperen ftuk V, waarop de fpil rust. Boven dit zelfde koperen ftuk ftaan twee zoortgelyke colommen , met welken de onderftaanden flegts twee onafgebrokene colommen fchynen uittemaaken. Deeze bovenfte colommen zyn van onderen gevat in het koperen ftuk V, en van boven in het koperen ftuk W, waar op de kap van het werktuig rust. Op de befchrevene wyze is dan de as der fchyven in dit werktuig vry gefteld. Door deeze vryftelling hebben wy de zo geweldige afftraaling der opgewekte ftof na den as overwonnen, terwyl de vrygeftelde as weinig ftof aanneemt. De afftraaling na den jfs rins overwnnnen zynde, meenden wy nu veel meer electrifche ftof in den conductor te zullen behouden, en by gevolg veel langer ftraalen uit denzelven te zullen kunnen trekken; dan in deeze verwagting wierden wy voor als noch te leur gefteld, daar de afftrooming der ftof langs eenen wech geftuit zynde, zy zich aanftonds eenen anderen wech baande, langs welken zy geen minder tegenftand vond. Elk glazen fteunzel was nu van boven, kort onder den conductor, voorzien van een bol van 8 duimen middellyn, van een mengzel C 2 van  ( 20) de cire et de rêfine, qui entouroit le fupport, afin de prèvenir, que la matière èleclrique ne descendit en forme de rayons du conducteur le long des fupports, comme nous V'avions vu auparavant. Ces boules fatisfirent tres bien a notre desfein au commencement que fon mit la machine en mouvement: mais une ou deux minutes après il fe fit des crevasfes dans ces boules de cire, d'oü il fortit une fi grande quantitè de matière, quil nen reftoit pas eTavantage dans le conducteur, que quand le flux de la matière èleclrique étoit fi fort vers faxe avant Vifolement. II me refloit peu d'efpérance de pouvoir remèdier a eet inconvenient, jusqu au moment quil me vint d Vefprit, que des corps èlectrifés ne perdoient pas leur force par des pointes, lorsqu'elles font moins èlevêes que le refie de leur fur face. Cefi ce qui me fit croire, quil ny auroït pas de moyen plus propre pour prèvenir ce flux le long des fupports, que de placer, au lieu de ces boules de ré fine, des boules de laiton creufes, dont la partie inférieure feroit courbée intêrieurement, comme fa coupe verticale reprefante. Qpl.IIfig. 3.) Nous fesfaydmes premièrement avec une boule de 8 pouces de diamétre. Nous empêchames bien par ld les rayons le long des fupports; mais cependant il fortoit de la partie inférieure de la boule prés de a a des rayons éleclriques en forme de plumes, par les quels il fe perdoit trop de matière. Cela me fit conclure de faire faire de plus gran-  C 21 ) van lak en harft gemaakt, dewelke het fteunzel omringde, ten einde te voorkomen, dat de electrifche ftof niet uit den conductor langs de fteunzels zoude afftraalen na beneden , zo als wy voorheen wel gezien hadden. Deeze lakbollen voldeeden zeer wel aan dit oogmerk, wanneer het werktuig eerft aan den gang gebracht was: doch na verloop van weinige minuten ontftonden er fcheuren in deeze lakbollen, uit welken de ftof in zulk eene hoeveelheid uitftroomde, dat er nu geen meer kracht in den conductor overbleef, dan toen de zo geweldige afftraaling na den as voor deszelfs vryftelling plaats had. Er fcheen in het eerft weinig hoop te zyn van hier in te kunnen voorzien, tot dat ik eindelyk op de gedachte kwam, hoe geëlectrizeerde lichaamen hunne kracht niet door punten of randen verliezen, wanneer zy binnenwaards derzelver oppervlakten geplaatft zyn. Dit deed my vermoeden , dat er wel lichtelyk geen gefchikter middel zoude zyn ter voorkooming van deczc afvlocijing lango dc flcunzels dan voor de lakbollen holle koperen bollen in de plaats te ftellen, waar van de onderkant bolachtig opwaards gebogen is in dier voegen, als de rechtftandige doorfneede van den bol vertoont; (zie pl. II. fig. 3.) Wy beproefden dit eerft met een bol van 8 duimen middellyn. Door deezen wierd wel de afftraaling langs de fteunzels belet; dan er ontftonden nu uit den bollen rand a a aan de onderzyde van deezen bol electrifche uitvloeijingen in de gedaante van pluimen, door welken te veel ftof verloren ging. Dit deed c 3 my  ( 2*3 grandes boules, afin que cette partie a a püt avoir plus de convexitê pour prèvenir par ld, que les plumes èlectriques n'en fortisfent pas. Je fis donc faire des boules d'un pied de diamétre, qui fatisfirent tres bien d mon intention, puisqu'il n'y avoit plus de rayons, le long des fupports de verre, ni de plumes électriques de 'la par-. tie a a. Comme le large conducteur, qui fert ordinairement a recevoir les rayons de la boule N, fe joint pour de certains expêriments au premier conducteur, il étoit donc necèsfaire pour la raifon , dont j'ai parlè, dé pourvoir ausfi fon fupport de verre d'une femblable boule. On voit ce conducteur recevant placé fur la planche a dèux pieds de dijlance de la boule N du premier conducteur, puisqu'h cette dijlance les rayons de la boule N pasfent facilement fur le conducteur recevant, lorsqu'il n'y a point de caufes, qui empêchent, que la machine ne produife fon plus grand effet. II ne me refte plus rien de la défcription de la machine, finon, que je dois d'écrire fappareil pour électrifer négativement. C'est pour cette fin qu'on voit toute la machine ifolèe fur fix colomnes, qui ont 10 pouces de hauteur. Qiiand on fe propofè donc de faire des expêriments fur la force négative de cette machine, on óte le fil d'archal droit £ au coté de fa bafe, par le quel les  C*3 ) my befluiten tot grootere bollen, op dat deeze rand aa meer bolheid zoude hebben , om hier door die electrifche pluimen voortekoomen. Ik liet derhalven bollen vervaardigen van één voet middellyn, dewelken volkomen aan myn oogmerk voldeeden , terwyl er uit dezelven geene afftraaling langs de glazen fteuh> zeis, noch ook geene uitfchieting van pluimen uit .hunne bolle randen aa plaats had. Terwyl de wydere conductor, welke gewoonlyk tot het ontfangen der ftraalen uit den bol N dient, in zommige proefneemingen met den eerften conductor vereenigd wordt, zo was het, om de gemelde reden, nodig deszelfs glazen fteunzel ook van eenen gelyken bol te voorzien. Deezen ontfangenden conductor ziet men in de* afbeelding op twee voeten afftand van den bol N van den eerften conductor geplaatft, op welken afftand de ftraal uit den knop N op den ontfangenden conductor gereedelyk overgaat, wanneer er geene. omftandigheden zyn , die de volkomene werking van dit werktuig verhinderen. Er fchiet nu van de befchryving van dit werktuig alleen noch over, dat ik den toeftel om negatif te electrizeeren befchryve. Men ziet het zelve ten dien einde op zes glazen colommen, die 20 duimen hoog zyn, vry gefteld. Wanneer men dan met de negative kracht van dit werktuig proefneemingen wil in het werk ftellen , zo neemt men wech het rechtftandig koperdraad Q , ter zyde van deszelfs bodem geplaatft, door het welk de onderkuszens met  C 24 ) les cousfms inférieurs ont une communication avec le fil cTarchal fixé fur le plancher, et par le quel la matière èleclrique est tranfportée. On óte de même le fil tfarchal, qui fait la communication entre les cousfms fupé-rieurs et la haluflrade de la galerie du mufeum. On place le conducteur O, qui fert d recevoir les rayons du premier conducteur, d cóté de la machine, comme on le voit fur la première planche, et on le joint avec les frotteurs ou cousfms de la machine par les minces tuyaux de laiton R S & TIV, dont R S fe joint en haut d une boule de laiton, fixée dans la partie fupérieure de Vappui du derrière de la machine, et en bas d la boule W unie avec le conducleur. Ce tuyau R S joint donc le conducteur O avec les cousfms fupérieurs. Le tuyau TU joint de la même manière les cousfms inférieurs avec ce conducteur, en funisfant en haut a la même boule W, et en bas è la Moetic X, jSfimto aux cousfms inférieurs par le moyen d'un fil. d'archal, qui pasfe par la bafe de bois de la machine. Enfin on place desfous Vextrèmitè du premier conducteur le fil d'archal P, qui, lorsquon êleclrife pofitivement, fait la communication entre le conducleur recevant et le fil d'archal du plancher, et on le laisfe repofer desfus. Veut-on esfayer la longueur des rayons, que donne une boule tenue prés de ce conducleur, on pofe 'cette boule fur  met het aan den grond liggende koperdraad gemeenfchap hebben, en de electrifche ftof na de kuszens wordt aangevoerd. Men neemt insgelyks wech het koperdraad, waar door de bovenkuszens met de yzeren baluftrade van de galery van dit mufeum gemeenfehap hebben. Als dan plaatst men den conductor O, die tot het ontfangen der ftraalen van den eerften conductor dient, ter zyde van het werktuig, zo als dezelve op plaat I. ftaat afgebeeld en men vereenigt denzelven met de wryvers of kuszens door de dunne koperen buizen RS & T W, waar van R S van boven paft in den koperen bol V aan het bovenftuk van den achterftyl van het werktuig, en van onderen gevat wordt in den bolW, ten dien einde in den gemelden conductor paszende. Deeze buis R S vereenigt dus de bovenkuszens met denzelven. Op dezelfde wyze worden de onderkuszens met denzelfden conductor door eene zoortgelyke buis T U vereenigd , welke van boven paft in denzelfden bol W, en van ouderen in den bol X die door middel van een koperdraad, door den houten bodem van dit werktuig loopende, met de onderkuszens wel vereenigd is. Eindelyk fielt men onder het achtereind van den conductor het koperdraad P het geen, wanneer men pofitif electrifeert, tusfehen den ontfangenden conductor en het afleidende koperdraad aan den grond gelegd gemeenfehap maakt, en men laat het zelve op dit koperdraad ruften Wil men dan de lengte der ftraalen beproeven welken een bol by deezen conductor gehouden uit- ® geeft,  ( *0 fur une colomne, qui nest pas ifolée, et on la fait con> mnniquer par un fil d'archal avec celui qui efl fur le plancher. J'ai cru qu'il n'étoit pas ■ nêcesfaire de faire repréfenter fur la planche eet appareil. Jai regu dé ce conducleur les plus grands rayons, lorsque je me fuïs fervi d'une boule de deux pouces de diamétre. Avant de finir la défcription de cette machine, ü convient de dire, que Mrï Cuthbertfon a fait faire ces plateaux en France proche de Paris. J'ai préféré le verre frangois pour ces plateaux, paree qu'il m'a paru par ma grande . machine èleclrique faite de 33 pouces de diamétre, dont l'un efl de verre anglois et 1'autre frangois, que les plateaux de ce verre étoient plus propres pour èle&rifer. L'expêrieuce de Mr. Cuthbertfon f'accordoit avec la miemie. QtiOÏque jp yemllo bien conyenir, Qpa cette cxpêrience ne fuffit pas pour conclure en général, que le verre frangois foit plus propre pour être éleclrifé que l'anglois, d'autant plus qu'il me paroit douteux, fi la même compofition de verre ne pourroit differer d eet égard, quand la fonte dijfere un peu: cependant c'efi l'èxpèrience qui m'a dècidè d préférer le verre frangois (a). Je (a) Si on avoit pu fe procurer des plateaux, de cette grandeur de ce verre Anglois, qu'on appelle Flintglas, et partkulieremènt de cette efpèce de verre,    C 27 ) geeft, zo plaatst men deezen bol op eene niet vryHellende colom, en men geeft denzelven door koperdraad gemeenfehap met het koperdraad aan den grond. Deezen toeftel heb ik niet laaten afbeelden, dewyl ik dit overtollig rekende. By deezen conductor heb ik de langfte ftraalen waargenoomen, wanneer ik er een bol van twee duimen middellyn bybracht. Eer ik de befchryving van dit werktuig eindig, behoor ik noch te berichten, dat Mr. Cuthbertfon de fchyven heeft laaten maaken in Frankryk dicht by Parys. Ik heb het franfche glas tot deeze fchyven verkozen, om dat het my, by myne grootfte electrizeermachine uit twee fchyven van 33 duimen middellyn beftaande , waar. van de eene franfch en de andere engelfch glas is , is voorgekoomen, dat fchyven van dit glas tot het electrizeeren gefchikter waren. Mr. Cuthbertfon zyne ondervinding omtrent eene zoortgelyke machine ftemde hier mede over een. Schoon ik gaarn toeftem, dat deeze ondervindingen niet genoegzaam zyn, om hier uit in het algemeen te befluiten, dat het franfche glas tot het electrizeeren gefchikter is dan het engelfche, te meer daar het my twyffelachtig voorkoomt, of niet van dezelfde zoort van glas de eene fmelting hier in van de andere verfchillen kan: hebben echter deeze ondervindingen my tot de keuze van het franfche glas overgehaald (V); eene O). Waren er van het engelfche Flintglas, en wel byzonderlyk van een zeker zoort van dit glas , waar van Mr. Cuthbertfon zich bedient, fchyven D 2  ( 28 ) Je rfai pas raifon de me plaindre de mon choix, puisque ces deux plateaux font excellents pour être èlectrifès. dont ce fert Mr. Cuthbertfon , je P aurois certainement préféré , puisque l'expérience a fuffifamment appris, que cette efpèce de verre est trés propre pour éleürifer: mais on ne peut avoir de plus grands plateaux de eet te efpèce de verre que de 22 pouces de diamétre. CHAPITRE SECOND. Expêriments, qui font connottre la grande force de cette machine. i. C^uand les plateaux et les cous/ins de cette machine font hien nettoyés et pourvus d''amalgama, et quand la temperature de Pair est favorable, on voit alors que la boule N, donne des rayons au conducleur recevant, quoi qtïelïe en foit éloignée d la dijlance de 24 pouces. Les rayons ordinair es ont 21 pouces de longueur et quelquefois plus. Lorsqu'on obferve ces rayons dans Pobfcurité, ils paroisfent avoir Vèpaisfeur d'un tuyau de plume ordinaire. Ils  C 29 ) eene keuze, waar over ik my geenzints beklaag, terwyl beide deeze fchyven by uitneemendheid tot het electrizeeren gefchikt zyn. van deeze grootte te" verkrygen geweeft, zo zoude ik dit zekerlyk verkozen hebben, terwyl de ondervmding genoegzaam leert, dat dit zoort van glas by uitneemendheid tot het electrizeeren gefchikt is: doch van dit zoort van glas kan men zo ik wel onderricht ben, geene grootere fchyven verkrygen dan van 22 duimen middellyn. vc1K.iySen, TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen, welke de groote kracht van dit werktuig aanwyzen. W T anneer by eene gunfh'ge Iuchtgefteldheid de fchyven en de kuszens van dit werktuig behoorlyk fchoon, en van amalgama wel voorzien zyn, en men den ontfangenden conductor op 24 duimen afftand van den bol N des eerften conductors ftelt, zo ziet men de ftraal gereedelyk uit deezen bol overgaan. De gewoone ftraalen hebben de langte van 21 duimen en daarenboven. Wanneer men deeze ftraalen in het duifter befchouwt, fchynen zy de dikte te hebben van de fchacht van eene gewoone fchryfpen. D 3 Zy  C '30 ) - lts s'avancent ordinairement én ferpentant. On yoït fortir de la plupart des corbures de ces rayons des rameaux ou des rayons collateraux, qui fe divifent en plus petits et paroisfent fe disfiper dans Vair. On voit un rayon de cette machine ayant fes courbures et fes rameaux collateraux, comme il paroit ordinairement, reprefentê fur la planche III Qfig. 1). Ces rameaux collateraux s'ètendent quelquefois jusqu'd 6, 7 ou 8 pouces. Les rayons du conducleur de cette machine furpasfent donc non-feulement de beaucoup la longueur et la largeur des rayons des machines les plus fort es, dont on a publièes, autant quil mest connu, jusqu'ici la défcription, mais ils donnent ausfi des rayons collateraux fi confiderables, quon n''avoit pas vus, fi je fuis bien infiruit, jusqu 'a* prefent aux rayons, qu'on recevoit par le moyen d'autres machines, et qui démontrent, fi je ne me trompe, que la quantité de matière èleclrique, que tranfporte chaque rayon de cette machine, furpasfe de beaucoup celle des rayons des machines les plus fort es, qui font jus-, quici connues., IL On peut, comme on fait, allonger les rayons èlec-' triques, en les fai fint pasfer fur la fur face d'un mauyais conducleur, ou fur celle dont la plus grande partie confifte de parties bien conduifantes, qui fe touchent imparfaitement. Tel est p. e. la fur face du cuir dorè, dont    C Sr? ") Zy loopen doorgaans zeer kronkelend. Uit de meefte bochten der ftraalen ziet men zeer aanmerkelyke takken-, of zydelingfche ftraalen voortkoomen, die zich in kleinere ftraalen verdeden, en zich hierdoor in de lucht Icnyneri té'verfpreiden. ÏNIen ziet eene ftraal'van dit werktuig, met haare bochten en zydelingfche takken, zo als zy zich doorgaans vertoont, op de derde plaat afgebeeld (fig. i). Deeze zydelingfche takken hebben zomwylen de lengte van 6 , % of 8 duimen. De ftraalen, .die de conductor van dit werktuig geeft,' overtreffen dan niet alleen zeer verre in langte en dikte de ftraalen der fterkst werkende machinen, waar van men tot nu toe, zo verre my bekend is,. bericht heeft gegeeven , -maar zy geeven ook zodanige aanmerkelyke zydelingfche takken, als men dus verre, zo veel ik weet, by de ftraalen door andere werktuigen verkreegen niet heeft waargenoomen, en welke mede naar myn inzien bewyzen, dat de hoeveelheid electrifche ftof, welke er by elke ftraal van dit werktuig overgaat, die der ftraalen van de fterkfte werktuigen., welke tot nu toe bekend^ zyn, verre overtreft. , . II. Men kan, gelyk bekend is, de electrifche ftraalen verlangen, door dezelven? te laaten gaan over de oppervlakten van een flecht leidend lichaam , of over eene oppervlakte die gedeeltelyk beftaat uit wel leidende deelen, welke elkander niet overal volkoomen raaken. Zodanig is by voorbeeld de oppervlakte van ver-  C 3* ) dont on s'est auparavant fervi pour garnir les chambres, de bois doré un peu ufè, de bois bronzè ou d'autres corps femblables. J'ai commencé d'esfayer la longueur, que les rayons pourroient acquerir, en les faifant pasfer fur la furface bronzée d'une planche de fix pieds. Je plapai cette ■ planche vertkalement desfus le fil d'drchal du plancher, pres de l'extrèmitè du conducleur, et je plagai une boule de cuivre de fix pouces de diamétre fur la partie fupèrieure de cette planche. Lorsque cette boule est d peu-près èloignèe de cïnq pouces de l'extrètnité du conducleur, on voit alors des rayons en fortir, qui defcendent en ferpentant jusqu'au fil d'archal du plancher: formant ainfi des rayons de fix pieds de long, qui ont l'apparence de la foudre' naturelle. Quand le tems est favorable , ces rayons naisfent alors fi promptement, que je ne doute pas, que j''en, aurois pu obtenir de plus longs, fi j'avois eu le tems de l'esfayer et de chercher par des expêriments, quelles font les circonfiances les plus favorables pour obtenir de cette manière les rayons les plus longs. riaÏEttfl •affaihirjlo afc bflsitarJ'^t&ig) ,rn;l wA,r ■' 'v vo . in. ; **;i ïv On esfaye le degré de force d'un conducleur êleclrifè, en l'approchant avec des pointes d'acier fort aigues. Lars-  (33 ) verguld leder, gelyk men eertyds tot kamerbehangzels plag te gebruiken, van verguld papier, van verguld hout, het geen een weinig afgefleeten is, van hout het geen met brons beftrooid is, of zoortgelyken. Ik heb begonnen te beproeven, tot welke langte de ftraalen uit den conductor van dit werktuig te brengen zyn , door ze te laaten loopen over eene met brons beftrooide oppervlakte van eene greinen plank van zes voeten langte. Deeze plank plaatfte ik rechtftandig boven het afleidende koperdraad, by het achtereind van den conductor, en ftelde er een koperen bol op van zes duimen middellyn. Wanneer deeze bol omtrent vyf duimen van het achtereind van den conductor afftaat, dan fchieten er hier uit ftraalen op denzei ven af, dewelke kronkelend langs de geheele langte der plank na beneden loopen tot op het afleidende koperdraad, het geen in den vloer is vaftgelegd; vertoonende dus eigenaartige blixemftraalen , die zes voeten lang zyn. Wanneer het weder gunftig is, dan gefchiedt deeze afftraaling ZO geredelyk, dat ik waarfchynclyk veel langer ftraalen zoude hebben kunnen verkrygen, indien ik my dén tyd had kunnen geeven om dit opzettelyk te beproeven, en teffens te onderzoeken, welke omftandigheden de gefchikften zyn , om op deeze wyze de langfte ftraalen te bekoomen. III. Den graad der kracht van eenen geëleclrizeerden conductor beproeft men ook door er zeer fcherpe E ftaa-  C 34 ) Lorsqiion fait eet expériment avec des machines èlectriques ordinair es, on ne voit pas de rayons s'elancant du conducleur fur une telle pointe d'acier, fi; elle est bien aiguifée, quoiquon la . tienne ausfi proche du conducteur que l'on peut. Mr. Nairne na pu obte-' nir du conducleur de fa plus grande machine, quoi-, quelle foit la plus forte9 dont on a donnée jusqu ici 9 autant qu'il niest connu, la défcription, que des rayon?, s'elancant du conducleur fur une pointe fort aigue, qui n'avoient qu'un & pouce de .longueur (a). Mr. Cuthbertfon a fait deux pointes d'acier, qui font ausfi aigues qu'on peut les faire. J'ai tenu une de ces pointes pres du conducleur de cette machine d differentes distances , et fai vu des rayons entre le conducteur et ce point, qui avoient la longueur d'un demi pouce. IV. Une de ces pointes, dont je me fuis fervi pour l''expériment précédent, 'étant fixêe fur le hout du conducteur , tellement que fon extrèmitè avangoit, de trois pouces hors de la boule I, donnoit des rayons de fix pouces fur une boule de trois pouces, placêe d cette dijlance pour les recevoir. Je plagai enfuite, au lieu de cette boule de trois pouces, Vautre pointe aigue vis a-vis de la pointe fixêe: fur le conducteur; mais alors les rayons, qui pasfoient de cette pointe fur 1'autre n'avoient que deux pouces de longueur. Le (a) Htlof. TranfaCl. for the year 1778, vol. LXFIII. part. 2. pag. 828.  C 35 ) ftaalen punten by te brengen. By de gewoone electrizeer-machinen ziet men in het geheel geene afftraaling uit den conductor op een ftaalen punt, dicht by denzelven gehouden, wanneer dit volkoomen fcherp is. Mr. Nairne heeft by den conductor zyner grootfte electrizeer - machine, fchoon deeze zeker de fterkfte is, waar van men tot nu toe, zo verre ik heb kunnen nagaan, de befchryving gegeeven heeft, door een fcherpe punt geen langer ftraalen kunnen trekken dan van ^ duim fa). Mr. Cuthbertfon heeft twee ftaalen punten vervaardigd , welke zo fcherp zyn, als zy by mooglykheid te verkrygen zyn. Een van deeze punten by den pofitiven conductor van dit werktuig gehouden, heb ik op hetzelve ftraalen zien affchieten, dié een halven duim lang waren. IV. Een der punten, tot de voorgaande proefneeming gebruikt, achter aan den conductor geplaatft, zo dat het zelve drie duimen buiten den bol I uitftak, zo gaf'het zelve ftraalen van zes duimen op eenen bol van drie duimen, welke tot het ontfangen van dezelven op dien afftand geplaatft was. Ik ftelde vervolgens in plaats van deezen drie duims bol het andere fcherpe punt recht tegen over het punt, het geen in den conductor ftak; dan nu was de ftraal, die er uit het eene in het andere punt overging, niet langer dan twee duimen. By (a) Philos. Tranfact. for the year 1778, vol. LXVIII. part. 2 pag. 828. E 2  C 36) V. Le conducleur d'une machine èleclrique foihlement chargé ne peut donner des aigrettes* ou des pinceaux, que par une pointe èmousfée, qui en fait partie; lorsque les conducleurs font plus chargés, on voit ces aigrettes fortir des petits houtons. Ces boutons, qui donnent des aigrettes , peuvent ètre plus grands d proportion que le conducleur d'une plus grande machine fe trouve plus chargé. Le conducleur de ma grande machine, dont les plateaux ont 33 pouces de diamétre, donne des aigrettes par le moyen d'un bouton d'un pouce de diamétre placé d rextrémité du conducleur , et ces aigrettes s'ètendent jusqu'd la largeur de trois d quatre pouces. On obtient de cette machine des aigrettes continuelles fortant d'une boule de 41' pouces de diamétre, qui est placèe fur la boule I, qui s'avance hors de cette boule d cinq pouces de dijlance. Ces aigrettes s'étendent en longueur et en largeur jusqu'd quinze ou feize pouces. Puisque les aigrettes êleclriques d'une telle grandeur font tout-d fait inconnues, et puisque la matière èleclrique fe divife par ces aigrettes d'une manière extraordinaire, fai jugê quelle méritoit bien d'être reprefentèe dans toute fa grandeur naturelle, et comme elle paroit ordinairement. (voyez planche IV.) On voit par cette figure , quil nait premierement de la boule un rayon èpais, qui fè divife d environ un pouce de dijlance de la hou-    ( 37 ) V. By zwakke electrizeer-machinen ziet men alleen uit ftompe punten , die aan den conductor zyn , lichtkwaften of lichtpenceelen voortkoomen; by fterker werkende machinen ziet men zodanige lichtkwaften uit kleine knoppen. De knoppen , waar uit deeze lichtkwaften voortkoomen , kunnen des te grooter zyn, naar mastte er by grootere werktuigen aan den conductor ftcrkere kracht wordt meêgedeeld. By myne grootfte electrizeer-machine, waar van de beide fchyven 33 duimen middellyn hebben, ontftaan er zodanige lichtkwaften aan het achtereind van den conductor , uit knoppen van één duim middellyn, en deeze lichtkwaften fpreiden zich uit ter breedte van drie of vier duimen. By dit werktuig ziet men uit een bol van 4^ duimen middellyn, welke aan den bol I op vyf of meer duimen afftand van denzelven geplaatft is , aanhoudende lichtkwaften of electrifche - pluimen voortkoomen. Deeze pluimen breiden zich uit ter langte en breedte van vyftien of zeftien duimen. Terwyl eene electrifche pluim van deeze grootte geheel en al onbekend is, en by dezelve ook eene byzondere verdeeling der electrifche ftof plaats heeft, zo heb ik het der moeite waard geoordeeld deeze pluim, gelyk zy zich doorgaans vertoont, in haare waare grootte te doen afbeelden, (zie pl. IV.) Men ziet uit deeze afbeelding , dat er uit den bol eerft eene dichte ftraal voortkomt, die zich op omtrent één duim afftand van den bol in drie ftraalen ver- E 3 deelt 3  (38) boule en trois rayons , dont celui du milieu s'avance dans la même direclion, et fe divife, d la distance d'environ deux ou deux et demi pouces de la boule, en plufieurs faisceaux de rayons, qui paroisfent être par leur écartement autant de cones lumineux; ceux-ci forment la plus grande partie de Faigrette. Les rayons collate raux s'avancent obliquement, le plus fouvent en ferpentant, et donnent enfuite quelqües faisceaux de rayons, qui forment cette partie de Faigrette, qui eft la plus proche du conducleur. Ces rayons s'allongent quelquefois le long du derrière de Faigrette jusqiid la dijlance de quatre, cinq, ou Jix pouces. * VI. Quand on fait pasfer la matière èleclrique, que le premier conducleur décharge en forme de rayon fur le conducleur recevant par un mince fil de mét al, qu'on fait defcendre du conducleur au lieu du fil d'archal P, et quand on lui donne une telle longueur, qu'il ne touche pas le fil d'archal fixè fur le plancher, mais qu'il en approche pourtant asfez, pour pouvoir rendre d ce fil conducleur la matière èleclrique, qu'il a regue: on voit alors que chaque fois, qu'un rayon s'èlance fur le condu&eur recevant, il fort de tous les cótés de ce fil une quantiié infinie de rayons d'environ un & demi ou deux  C39) deelt, waar van de middenfte rechtflreeks voortloopt, en zich op omtrent twee of twee en een halven duim afftand van den bol verdeelt in verfcheiden ftraalbondels, dewelken door de verwydering van hunne ftraalen zo veele verfchillende lichtkegels fchynen uittemaaken; deezen vormen met elkander het voornaame gedeelte der electrifche pluim. De zydelingfche takken loopen fchuins voorwaards, dikwyls kronkelend, en geeven vervolgens eenige ftraalbondels , dewelke het achterfte gedeelte van de pluim maaken, het geen na den conductor gekeerd is. Zomwylen verlengen zich deeze zydelingfche kronkelende ftraalen langs het achterfte gedeelte der pluim tot vier, vyf, of zes duimen. VI. Wanneer men van den ontfangenden conductor de ftof, die er ftraalswyze van den eerften conductor op affchiet , afleidt door eenen dunnen metaalendraad , welke men van den conductor afhangt in plaats van het koperdraad P, en wanneer men deezen dunnen afleidenden draad juift van die langte neemt, dat hy het afleidende koperdraad, het geen aan den grond ligt, niet raake, doch echter er niet te ver van verwyderd is, om de ontfangen ftof ftraalswyze aan deezen afleider te kunnen overgeeven: dan ziet men, by eiken overgang der ftraal op den ontfangenden conductor, uit den gemelden dunnen draad van rondsom eene oneindige menigte fyne ftraalen afgaan , die ruim anderhalf of omtrent twee duimen lang  (40) deux pouces de longueur, qui l'illuminent tfune telle fafon , quil paroit avoir la forme d'un cylindre lumineux. J'esfayai 'enfuite, fi un tres long fil de métal donneroit ausfi ce rayonnement dans toute Ja longueur. J'ijblai pour cette raifion un mince fil de fer d'un centieme de pouce de diamétre, desjus la balufirade de la galerie du mufeum (a), et je fis une communication entre le fil ifolé et le conducleur recevant, par le moyen d'un fil de fer de la même épaisfeur. Je vis avec furprife, que chaque fois qu'un rayon du premier conducleur s'èlangoit fur le conducleur recevant, ce qui arrivoit plus de trois cents fois dans une minute, toute la longueur du fil de fer étoit environnée de rayons , qui avoient environ un pouce de long, et qui étoient fi abondans, que tout le fil paroisfoit lumineux comme dans l'expériment précédent. J'ai jugé, que eet ètonnant phènomêne mèritoit bien d'être desfinè, ausfi bien qu'on pourroit le faire, afin d'en donner quelque idèe. (yoyez pl. 4, fig. 2.) On voit ici une partie du fil ifolé desfus la balufirade. Le desfinateur na pu le reprefenter fous fa forme naturelle. La figure re- (%) La circonférence de cette balufirade a 138 pieds. Si le fil de ferjfavoit pas de finuojités, il auroit donc la même longueur: mais comme je confervai, autant qu'il me fut posfible, les finuofités fpirales, que prend cette efpèce de fil, quand il rCest pas étendü, pour que le pbénomene en foit d'autant plus beau, et que le fil même foit plus long, il faut calculer au moins, que le fil de fe>- foit un troifïème plus, long, et qu'il ait parconféquent a peu-près la longueur de 207 pieds.  C 4i > lang zyn, en den draad rondsom zodanig verlichten, dat hy als een lichtende cylinder voorkoomt. Ik heb vervolgens beproefd, of ik eene grootere langte draad op dezelfde wyze zoude kunnen doen üitftraalen. Ten dien einde heb ik boven de baluftradé van de galery van het mufeum een dun yzerdraad, het geen één honderfle duim dik is, vrygehangen, (a) welken draad ik door een anderen draad van dezelfde dikte vereenigde met den ontfangenden conductor. Tot myne groote verwondering nam ik waar, dat by eiken overgang van den ftraal uit den eerften op den ontfangenden conductor, welke meer dan drie honderdmaal in een minut gefchiedde, deeze geheele langte rondsom ftraalen uitgaf, die omtrent één duim lang waren , en dat wel in zulk eene menigte, dat deeze geheele draad, • even als in de voorgaande proefneeming, verlicht was. Dit vreemde verfchynzel heb ik waardig geoordeeld, zo ver dit doenlyk was, te laaten afbeelden, om hier van eenig denkbeeld te geeven (zie pl. VI. fig. 3.) Men ziet hier een gedeelte van den draad boven de balufirade gehangen. Het is echter den tekenaar niet doenlyk geweeft hetzelve in zyne waare gedaante te geeven. De afbeelding vertoont eenen plat- (a) De omtrek van deeze balufirade 138 voeten uitmaakende, zo zoude dit yzerdraad dus, indien het rechtftreeks voortliep, dezelfde langte hebben: dan daar ik aan hetzelve zo veel doenlyk de fpiraalswyze kronkels behouden heb, waar in dit yzerdraad zich fielt, wanneer men het niet uitrekt, ten einde hier door het verfchynzel te verfraaien, en teffens den draad zo veel langer te hebben, zo behoort men de langte van dit yzerdraad ten minften een derde grooter te rekenen, en het dus op 207 voeten te ftellen. F  (40 rsprefente les courbures, comme fi elles étoient plattes, et comme fi le fil ne donnoit des rayons que de deux cótés» Le fil, au contraire est courbé en forme fpirale, et rayonne de tous cótés; ce qui rend le phénomène beaucoup plus beau, qu'on ne peut le reprefenter fur la planche. Jobfervai ausfi exaclement quil me fut posfible le nombre de ces rayons, qui fort de la longueur d'un pouce de ce fil, et ayant trouvé, que le nombre fe montoit d environ quarante, je calculai par ld quel pouvoit être le nombre de rayons, qui naisfent de toute la longueur de ce fil, chaque fois qu'un rayon s'élance fur le conducteur recevant, et je trouvai que ce nombre montoit d environ cent milles. Ces expêriments nous apprennent, que chaque rayon, qui s'élance du premier conducleur Jur le. conducleur recevant, conti ent une fi grande quantitè de matière, quelle ■peut produire ce grand nombre de rayons, qu'on voit fortir de ce long fil. Lorsqu'on fait ausfi attention, que dans eet expériment le rayon du premier conducleur, qui en produit tant de petits, pasfe plus de trois cents fois dans une minute, on doit alors regarder, d ce qu'il me femble, cette expériment comme une nouvelle preuve de la grande quantité de matière èleclrique, que cette machine fournit au conducleur. VIL On peut appercevoir ausfi que la quantitè de matière èleclrique, qui fe décharge par chaque rayon du premier conducleur fur le conducleur recevant est trés grande, quand  (43 > plat - liggenden draad, die flechts ter weêrzyde uitftraalt: daar deeze draad integendeel fpiraalswyze gebogen is, en na alle kanten uitftraalt, waar door her verfchynzel veel fchooner is, dan het in deeze afbeelding vertoond konde worden. Ik heb, zo na als het my doenlyk is geweeft, nagegaan, hoe veele ftraalen er uit één duim langte van deezen draad voortkwamen , en dat getal door elkander ten naaften by veertig bevindende , heb ik hier uit berekend het getal der ftraalen, welken de geheele langte des draads by eiken overgang van de ftraal uitgeeft, en bevonden dat dit bedraagt omtrent honderd duizend. Hier uit leeren wy, dat er, by elke afftraaling uit den eerften conductor telkens zulk eene hoeveelheid ftof overgaat, dat hier uit een zo groot getal van kleine ftraalen , welken de geheele langte des draads uitgeeft, geboren worden. Wanneer men nu hier by in aanmerking neemt, dat de ftraal uit den eerften conductor , uit welken zo veele duizenden kleinere ftraalen geboren worden, by deeze proefneeming meêr dan driehonderdmaal in een minut overgaat, dan dunkt my ziet men hier een nieuw bewys van de groote hoeveelheid electrifche ftof, welke er door dit werktuig in den conductor gebracht wordt. VII. Dat er eene zeer groote hoeveelheid ftof telkens by elke afftraaling uit den eerften op den ontfangenden conductor overgaat, wordt men ook gewaar, wanF 2 neer  C 44 ) quand on touche celui-ci avec la main dans le même tems qu'on pofe les pieds fur le fil conducleur, ayant auparaydnt otè le fil d'archal P. On fent alors une commotion ou choc èledtrique, qui approche de la commotion d'une décharge de la bouteille de Leiden, dont la furface a un pied quarré. Quelques connoisfeurs ont jugé qu'elle furpasfoit la commotion ordinaire d'une telle bouteille. VIII. De tous les expêriments précêdents il n'y en a aucun, qui donne uue preuve ausfi décifive de la grande quantitè de matière èleclrique, qui fe décharge par chaque rayon, que celui que je vais décrire. Le fil d'archal de § pouces de diamétre fixé dans le plancher du mufeum , pour transporter la matière èleclrique du premier condu&eur ou du conducleur recevant, ne fuffifoit pas encore, quoiqu'il ne la ccmmuniqudt pas feulement d la terre, mais ausfi d la grande quantitè de plomb dont ce bdtiment est couvert , et qui monte d la pefanteur de 50,000 £g. Comme ce fil d'archal ne fe trouvoit en aucun endroit interrompu, et que j'avois pris foin que le bout en fut bien foudé h un des tuyaux de plomb, qui a une communication avec tout le plomb dont ce bdtiment est couvert, je ne pouvois guère foupgonner après tout ce qu'on a obfervè jusqu'ici, quun conducleur interrompu en aucun endroit, et qui avoit une communication avec une fi grande quantitè de mé*  (45 ) neer men, het koperdraad P van den ontfangenden conductor afgenomen hebbende , denzelven met de hand raake, terwyl men ter zeiver tyd op het afleidende koperdraad ftaat: want als dan gevoelt men eene fchok, die de fchok een er Leidfche fles, door eene gewoone electrizeer-machine gelaaden, waar van de bekleede oppervlakte een vierkante voet is, evenaart. Zommigen des kundigen hebben geoordeeld, dat zy die van eene zodanige fles door eene gewoone machine gelaaden overtreft. VIII. Geene der voorgaande proeven is echter, myns bedunkens , een zo fterk bewys van de groote hoeveelheid ftof, die er telkens by elke afftraaling overgaat, dan de geene, welke ik nu befchryven zal. Het koperdraad van | duim middellyn, het geen in den houten vloer van het mufeum is vastgelegd, om de electrifche ftof van den eerften of van den ontfangenden conductor gereedelyk afteleiden, was echter hier toe niet genoegzaam, fchoon hetzelve de ftof niet alleen aan den grond meedeelde, maar ook aan de groote hoeveelheid lood, waar mede dit gebouw gedekt is, het welk niet minder dan 50,000 $ bedraagt. Daar dit koperdraad nergens afgebroken was, en ik het zelve had laaten zoldeeren aan een der loodenpypen, welke met al het lood van dit gebouw gemeenfehap heeft, zo konde ik, naar alle voorgaande ondervinding, niets minder vermoeden , dan dat een onafgebroken afleider van deeze dikte, die met zo F 3 veel  (40 mét al, fut incapable de tranfporter prompt em ent la matïère èleclrique, que le conducteur de cette machine élance par chaque rayon. II ne me feroit donc jamais venu d Pefprit d'esfayer, fi le fil conducteur étoit fujfifant: mais je découvris par hazard et avec furprife, que ce fil ne fuffifoit pas, puis* quil donnoit des êtincelles aux autres conducteurs qui Papprochoient, ausfi jouvent que le rayon pas foit du premier conducleur fur le conducleur recevant. fesfayai donc d desfein ce phénoméne, et je trouvai que non-feulement ce fil conducleur donnoit des êtincelles par toute fa longueur de 38 pieds, chaque fois que le rayon s'élancoit, mais qu'on en pouvoit ausfi tirer du tuyau de plomb, au quel on avoit foudè le bout de ce fil. En cherchant la caufe de ce phénoméne fi furprenant, je crus ■ qiïelle pouvoit confifler en ce que les parties, dont ce tuyau est compofé ne fe touchoient pas as fez exa&ement; ce que fattribuai d la peinture dont le plomb étoit couvert. Pour esfayer fi la matière èleclrique étoit trop arretêe par ld, je fis ficher dans la terre d cóté du mufeum, pres du bout du fil d'archal, une barre de fer de 12 pieds de longueur, et je fis une communication entre cette barre et le fil d'archal. Comme eet édifice est bdti fur un terrein, qui est dèja marécageux d fix pieds de profondeur, et que parconfèquent cette barre de fer avoit plus de la moitie de  (47) veel metaal zo wel vereenigd was,niet genoegzaam zyn zoude om de ftof, die de conductor van dit werktuig by elke ftraal afgeeft, gereedelyk afteleiden. Het zoude my dus nimmer ingevallen zyn de genoegzaamheid van deezen afleider opzettelyk te beproeven : dan toevallig ontdekte ik met veël verwondering, dat deeze afleider gebrekkig was, terwyl ik denzelven telkens vonken zag afgeeven op andere naby geplaatfte leidende lichaamen , zo dikwyls de ftraal uit den eerften op den ontfangenden conductor overging. Dit verfchynzel toen opzettelyk beproevende bevond ik, dat by den overgang van den ftraal dit koperdraad niet alleen over zyne geheele langte, welke 38 voeten was, vonken gaf, wanneer men er den vinger of eenig ander leidend lichaam bybracht: maar dat ook uit de looden pyp, waar aan het eind van dit koperdraad gezoldeerd is , overal vonken konden getrokken worden. Voor dit zo vreemd verfchynzel eene reeden zoekende, dacht my, dat dezelve alleen daar in konde gelegen zyn, dat de verfchillende ftukken,. waar uit deeze looden pyp beftaat, elkander niet genoegzaam raakten; dit toefchryvende aan de verf, waar mede hunne oppervlakte bedekt was. Om dan te beproeven, of hier door de ftof te veel opgehouden wierd, heb ik ter zyde van het mufeum , dicht by het einde van het koperdraad, eene yzeren ftaaf van 12 voeten in den grond laaten Haan, en hier mede hetzelve vereenigd. Daar nu dit gebouw op eenen zeer vochtigen moeraszigen grond ftaat, welke reeds ter diepte van omtrent zes voeten be-  C 43 ) de fa longueur dans cette ter re bien conduifante, il étoit donc imposfible de mieux faciliter le tranfport de la matière du bout de ce fil conducleur. Je penfai ausfi pour cette raifon, que la matière èleclrique, qui' pasfe par chaque rayon, fe tranfporteroit fi promptement d la terre, qu'on ne pourroit tirer des êtincelles du fil conducteur. En l'esfayant je vis avec furprife le contraire: car je tirai de nouveau de toute la longueur du fil des êtincelles, qui differoient trés peu de celles, que j'en avois tïrées, avant que la barre fut fichée dans la terre. Je fus convaingu par cette expérience que le retardement, que la matière èleclrique êprouve en pasfant par ce fil d'archal, ne provenoit pas de ce qu'elle ne pouvoit être facilement tranfportée du bout de ce fil, mais de ce quelle foujfre trop de rêfifiance en pasfant par ce fil d'archal. Comme ce fil d'archal a § pouce de diamétre, et comme la matière èleclrique excitée par' des machines ordinaires peut être tranfportée asfez prompt ement par des fils même trés mine es, on voit donc que cette rêfifiance, qu'êprouve la matière èleclrique excitée par cette machine en pasfant par ce fil conducleur, dèmontre clairement, que fa quantitè furpasfe de beaucoup celle que contiennent les rayons produits par d'autres machines. On  (49 ) begint, en dus deeze ftaaf omtrent voor de helft, in deezen wel leidenden grond is ingeflaagen, zo kon er dan aan het einde van het gemelde koperdraad geene betere afleiding gegeeven worden. Om deeze reden meende ik dan nu ook , dat de ftof by eiken overgang van den ftraal nu gewiszelyk zo volkomen na den grond afgeleid zoude worden, dat er van het afleidende koperdraad nergens vonken zouden te trekken zyn. Dit echter beproevende zag ik met verbaazing het tegendeel: want ik trok wederom uit de geheele langte van het koperdraad vonken, die flechts weinig of niet verfchilden van de vonken , welken ik voorheen van het zelve getrokken had, toen de afleidende ftaaf noch niet in den grond geflaagen was. Deeze ondervinding overtuigde my dan , dat de gebrekkige afleiding der electrifche ftof langs dit koperdraad niet daar aan is toetefchryven, dat zy van het eind van het koperdraad niet gereedelyk afgeleid wordt, maar dat zy by haaren doorgang door dit koperdraad zelve te veel tegenftand vindt. Daar nu dit koperdraad | duim dik is, en . daar de ftof door de gewoone werktuigen opgewekt zeer gereedelyk zelfs door dunne draaden wordt afgeleid, zo bewyft dan de tegenftand , welken de electrifche ftof door dit werktuig opgewekt by haaren doorgang door dit dikke koperdraad ontmoet, dat haare hoeveelheid zeer verre die der ftraalen van andere werktuigen overtreft. Het G  (5o) IX. On fait qu'un conducleur prend plus de force d'une machine èleclrique, d proportion qu'il a plus d'ètendue, pourvu que fon extenjion ne furpasfe pas la force de la machine. C'est de cette manière que Mr. Wilfon, qui fai foit dans un autre intention des expêriments en 1777 dans le Panthéon de Londres, obtint une fi grande force, qu'il put allumer de la poudre d canon, fans le fecours de verre chargé, uniquement en aggrandisfant fes conducteurs d une extenfion immenfe. Son conducleur confifioit premièrement en cent vingt tambours, dont cent douze étoient de bois, tellement Hés enfemble, qu'ils ne faifoient que trois cylindres pendus de manière, que leurs extrémités fe touchoient. II nomma ces trois cylindres enfemble le grand cylindre. Afin que ce grand cylindre eut une fur face plus unie, il le fit couvrir de linge et enfuite de feuilles d'étain. II joignit encore huit tambours de cuivre Hés ausfi enfemble en forme de cylindre. Ces quatre cylindres, formoient un conducleur de 155 pieds, dont le diamétre avoit plus de 16 pouces. La feconde partie de fon conducleur étoit un fil d'archal (a), qui avoit la longueur de 3900 yards, ou de 11700 pieds. Ce fut par le moyen de ce conducleur fi ètendu, que Mr. (a) Je ne tfouve pas marqué de quelle épaisfeur étoit ce fil.  ( 5i ) IX. Het is bekend, dat een conductor van eene en dezelfde electrizeer - machine meerder kracht aanneemt, naar mate dezelve grooter uitgebreidheid hebbe, indien hy flechts het vermogen der machine niet te boven gaat. Op deeze wyze heeft Mr. JVilfon, in het jaar 1777 in het Pantheon te Londen tot een ander oogmerk proefneemingen in het werk {tellende, door den conductor tot eene verbaazende uitgebreidheid te vergrooten , het zo verre gebracht, dat hy zonder behulp van bekleed glas buskruid heeft aangeftoken. Dezelve beftond voor eerft uit 120 trommels, waar van 112 trommels van hout zynde aan elkander waren verbonden tot drie cylinders, dewelken zodanig gehangen waren , dat hunne einden elkander raakten. Deeze drie cylinders te zamen noemde hy den grooten cylinder. Deezen grooten cylinder had hy , om eene gelyker oppervlakte te hebben, eerft met linnen, en vervolgens met tin-blad laaten bekleeden. Hier by waren noch 8 trommels van koper, insgelyks aan elkander tot éénen cylinder verbonden. Deeze vier cylinders te zamen maakten met elkander eenen conductor van 155 voeten, en welke meer dan 16 duimen middellyn had. Het tweede gedeelte van zynen conductor beftond uit koperdraad (a) , het geen de langte had van 3900 yards, dewelken bedraagen 11700 voeten. Met deezen zo uitgebreiden conductor is het Mr. (a) Van welke dikte dit koperdraad was, vind ik niet aangetekend. G 2  (52) Mr. Wilfon allumdt pour la première fois de la poudre d canon, fans le fecours de verre chargé. II roula pour eet expériment du papier des Indes autour d'un hout de fil d'archal, qui fe terminoit par une pointe d'acier, ainfi que ce papier formoit une petite cartouche, qui avoit d-peu -prés la largeur de £ de pouce et la Iongueur de i| pouce. II remplit cette cartouche de poudred canon, et l'approcha fi prés d'un des tambours de cuivre, quelle touchdt fouvent le mêtal. II arriva ordinairemen, que la poudre s'allumdt par le moyen d'un petit flux de matière èleclrique, qui pas foit du conducleur fur la cartouche, mais il ajoute, que cela n'arrivoit fouvent qu'après une demie minute ou plus tard. En répètant ces expêriments il arriva, dit-il, une ou deux fois, que la poudre d canon s'allumdt, fans que le long fil d'archal fut combiné avec le cylindre de tambours , mais 1'expériment, ajoute-t-il, ne reus fit jamais avec le grand cylindre feul, qui confijloit en cent douze tambours. II eut toujours befoin d'y ajouter pour eet expériment le cylindre compofé de huit tambours de cuiwe, et cependant la poudre ne s'alluma jamais promptement, mais feulement après dix minutes ou plus tard. La machine, dont il fe fervit pour eet expériment, confijloit dans un large cylindre de verre, qui aura fans doute étè de la plus grande forte, quoique Mr. Wilfon n'en donne pas la dimenfion (a). On (a) Account of expêriments made at the Pantheon on the nature and ufe of tonJuilois. Loiidon J778, pag. 9, 12,, 71,74 — 76.  C 53 ) Wilfon eindelyk het eerft gelukt buskruid zonder behulp van bekleed glas aantefteeken. Tot deeze proefneeming wond hy om het eind van een koperdraad, hetgeen een ftaalen punt had* een kardoesje van Ooftindifeh papier , het geen omtrent f duim wyd en i| duim lang was. Dit vulde hy met buskruid, en bracht het dan zo na by éénen der koperen trommels, dat het dikwyls het metaal raakte. Doorgaans gebeurde het dan, dat het buskruid wierd aangeftoken door een fmal ftroomtje electrifche ftof, welke uit den conductor op het kardoesje overging; dan hy voegt er by , dat dit zomtyds eerft na een halve minut of laater gefchiedde. By de herhaaling van deeze proefneeming, zegt hy, is het één of tweemaal gebeurd, dat het buskruid wierd aangeftoken , zonder dat het lange koperdraad met den trommel - cylinder vereenigd was; doch (dus vervolgt hy) met den grooten cylinder alleen, die uit 112 trommels beftond, gelukte het nooit. De cylinder uit 8 koperen trommels moeft altoos tot deeze proefneeming met den grooten cylinder vereenigd zyn, en nochtans wierd het kruid nooit gereedelyk maar altoos eerft na verloop van tien of meer minuten aangeftoken. Het werktuig , het geen hy tot deeze proefneemingen gebruikte, beftond uit eenen wyden glazen cylinder. Deeze zal zonder twyffel van de grootfte zoort geweeft zyn, fchoon Mr. Wilfon hier van de maat niet opgeeft (ei). By (V) Account of expêriments made at the Pantheon on the nature and ufe of condurïors. London 1778, pag. 9, 12, 71 , 74 — 7Ó. G 3  (54) On peut par le moyen du premier conducleur de la machine, dont je donne aprefent la défcription, allumer presque toujours la poudre d canon de la même manière que Va fait Mr. Wilfon, dans une demie minute, fans qu'on ait befoin d'aggrandir pour eet expériment ce conducleur. J'ai dèja rèpété douze fois eet expériment, mais il na manqué qu'une feule fois, lorsque la poudre, comme il paroit, avoit pris un peu d'humiditè. Oütre la poudre d canon on peut allumer par le premier conducleur de cette machine plufieurs. autres fubflances inflammables, comme l'expérience me Va appris, favoir du linge brulé, de la réfine, de famadou. Ayant fait pasfer pour un autre but le rayon du conducleur par 1'huile de térébenthine, elle s'alluma; ce qui arriva ausfi d 1'huile d'olive. X. On n'a jamais fondu, autant qu'il niest connu, de mêtal par le moyen du premier conducleur d'une machine èleclrique, fans le fecours de verre chargé. Un feul rayon de cette machine fond une bande d'or battu d'une longueur confiderable. J'ai jugé qu'il méritoit bien, qu'on esfaydt, qu'elle longueur une bande de ce métal d'une 'certaine largeur, pourroit être fondue par un feul rayon de cette machine. Je mis donc pour ce but, entre deux bandes de glacé une bande d'or battu, qui avoit la largeur d'une et demie ligne, et la longueur de vingt pouces,  ( 55 ) By den gewoonen eerften conductor van het werktuig, waar van ik thans de befchryving geef, gelukt het doorgaans binnen eene halve minut het buskruid op de manier van Mr. Wilfon aantefteeken, zonder dat men denzelven tot deeze proefneeming behoeve te vergrooten. Dit reeds twaalfmaar beproefd hebbende is het flegts eenmaalmiflukt, het buskruid, zo als het fcheen , eenigzints vochtig geworden zynde. Behalven het buskruid kan men by den eerften conductor van dit werktuig verfcheidene andere brandbaare ftoffen gereedelyk aanfteeken. Dit hebbe ik met tonder, harft, en zwam bevonden. De electrifche ftraal uit deezen conductor door terpentyn-olye tot een ander oogmerk laatende gaan, wierd zy aangeftooken; hetzelfde gebeurd ook met olyf-olie. X. Zo ver my bekend is, heeft men tot nu toe by den eerften conductor van eenig electrifch werktuig, zonder bekleed glas, geen metaal gefmolten. Een enkele ftraal van dit werktuig fmelt eene aanmerkelyke reep goud-blad. Ik heb het de moeite waard geoordeeld te beproeven, tot welke langte ik een reep goud-blad van eene bepaalde breedte door een en^ kelen ftraal van dit werktuig zoude kunnen fmelten. Ten dien einde heb ik tusfehen twee reepen fpiegelglas een reep goudblad gelegd, het geen één en een halve lyn breed , en twintig duimen lang was , en hetzelve op het fchuiftafeltje, het geen op plaat V (fig- 2)  ces, et je la pofai fur un gerridon, (qu'on volt reprefenté pour un autre expériment fur la planche V fig. 2) entre le premier conducleur et le conducleur recevant, de manière que les deux extrémités de la bande d'or battu étoient êloignêes de chaque conducleur de trois pouces. Jyant ainfï arrangé l'appareil, le rayon s'élanca promptement du premier ; condu6t.eur fur le con-. ducleur recevant par ' la bande d'or battu, et la fondit en même tems dans toute fa longueur. Puisque le premier rayon, qui pas fa par cette bande, la fondit entier ement, quoi'qu'il ne fut pas un des plus forts, je crus d'après eet expériment, que- j'aurois pu fondre une plus grande bande d'or battu, ft j'eus auparavant -cherché par des expêriments, qu'elie étoit la plus grande diftance, d'oü peut s'élancer le rayon du premier conducleur fur le conducleur recevant, quand il pasfe par des bandes d'or battu de differentes longueurs, qui font placêes entre les deux. Conducleurs, afin de faire pas fer par For des rayons d'autant plus forts; mais j'ai manquê du tems nêcesfaire pour ces expêriments. Cette fufion des bandes d'or de la même largeur, mais dont la longueur diffère, feroit peut-être un des moyens les plus propres pour comparer les differents degrés de force des grandes machines éle&riques, fi Fon pouvoit s'as fur er au par avant, que l'épaisjeur de l'or battu ne dijféroit pas.  (57 ) (fig. 2) by eene andere proefneeming is afgebeeld, tusfehen den eerften en den ontfangenden conductor zodanig geplaatft, dat de beide einden van deezen reep goudblad drie duimen van de gemelde conductors afftonden. De toeftel dus ingericht zynde ging de ftraal uit den eerften conductor door den reep goudblad in den ontfangenden conductor gereedelyk over, en fmolt in eens de geheele langte van hetzelve. Daar de fmelting van deezen reep goudblad by den eerften ftraal, die door denzelven ging , zo volkoomen was, fchoon deeze ftraal geenzints van de fterkften was , zo deed my de uitflag van deeze proefneeming vermoeden , dat waarfchynlyk een noch grooter langte van dit goudblad zoude hebben kunnen gefmolten worden, wanneer ik naamelyk door proefneemingen onderzogt had den uiterften afftand, op welken de ftraal uit den eerften conductor óp den ontfangenden conductor kan afgaan, als hy gaat door reepen goudblad van verfchillende langte, die tusfehen hen beiden geplaatft zyn, ten einde hier door ftraalen van zo veel meer vermogen door hetzelve te doen doorgaan; dan tot deeze profneemingen, die veel tyd vereiicht zouden hebben, heeft my de tyd ontbroken. Indien men van de gelykheid der dikte van het goudblad zich voor af verzekerd had, zoude lichtelyk de fmelting van reepen goudblad van gelyke breedte, doch van ongelyke langte, één der befte middelen kunnen zyn om de-verfchillende vermogens van de fterkfte electrifche werktuigen met elkander te vergelyken. H  ■ ■ - ■ ' ; XI. ' ' ■ - o ' ■ ft) Z,£f expêriments, que fai dècrits jusqu'aprefent, nous apprennent, <7«5 /<# /o/r bien conclure par le feul ifolement des bras, fi nous pourrions atteindre notre but. Nous fimes ufage pour ce fujet de cordons mufs de foie, de Vèpaisfeur de & pouce. Nous dümes nous fervir pour chacun de ces bras de trois cordons de foie, puisqu'ils ont la forme d'une êquiere. Nous pendimes ceux-ci d des poutres, qui repofoient fur la balufirade de la galerie; les cordons avoient par ld la longueur de douze pieds. Ces bras étant pendus* nous fümes ausfi obligés de pendre de même d des cordons de foie les pièces L & M, qui font placêes entre les bras et la large partie du conducleur G H I, puisquelles ne pouvoient être tenues dans les bras pendans du conducleur , d caufe qu'ils étoient alors" trop mobiles, et quils s'en feroient trouvês trop chargés. Chacune de ces pièces L et M pendoit d deux cordons de foie, // y avoit donc dix cordons de foie , qui faifoient autant de brides, d'oupendoient les quatre pièces-ci desfus nommées du conducleur. Ces brides étant des doublés cordons , les quatre pièces du conducleur pendoient, comme fi elles avoient ètè tenues par vingt cordons. Nous dümes de plus tendre par des cordons horifontaux les bras du conducleur, afin d'en empêcher le vacilletnent; ces cordons avoient la même longueur que les précédents. Ainfi ces pièces-ci desfus nommées au lieu d'être ifolé es par deux fupports de verre, l'étoient par vingt quatre cordons de foie de la longueure de douze pieds. ■ *  (6-1 ) kunnen befliszen, of wy op deeze wyze ons oogmerk zouden kunnen bereiken. Ten dien einde gebruikten wy nieuwe zyden koorden , de dikte hebbende van TV duim, van welker deugd wy wel verzekerd waren. Tot elk deezer armen moeiten wy, terwyl zy de gedaante van een winkelhaak hebben, drie zyden koorden gebruiken. Deezen hongen wy aan balken, rustende op de balufirade van de galery, waar door de koorden de langte hadden van twaalf voeten. Deeze armen gehangen zynde, waren wy ook genoodzaakt de ftukken L & M, die tusfehen de armen en het wyde gedeelte G H I van den conductor geplaatft zyn, insgelyks aan zyden koorden te hangen, terwyl dezelven nu niet in de hangende armen van den conductor konden gevat worden, die daar toe nu te beweeglyk waren, en hier door ook te veel zouden bezwaard worden. Elk deezer ftukken L 6c M aan twee zyden koorden gehangen zynde, zo waren er dus tien zyden koorden, die allen zo veele luszen maakten, waar in de vier genoemde ftukken van den conductor hingen. Deeze luszen dus dubbelde koorden maakende , zo hingen deeze vier ftukken van den conductor zo veel als aan twintig koorden. Daarenboven moeften wy de armen van den conductor door horizontaale koorden fpannen, om hier door het ilingeren te beletten; deeze koorden waren van dezelfde langte als de overigen. Dus waren derhalven de genoemde ftukken , in plaats van door twee glazen fteunzels, door vierentwintig van deeze zyden koorden vrygefteld. Daar alle voorafgaande H 3 on-  (6a) pieds. Comme toute texpèrience prècèdente nous avoit appris, que des cordons neufs de foie, qui ne font pas humides, ifoloient parfait ement, ainfi nous n'eümes pas le moindre foupgon, que nous avions d attendre quelque perte de ce grand nombre de cordons, dont nous eümes befoin pour Fifolement des parties-ci desfus nommées. L'expériment fait avec ce conducleur ifolé nous apprit ce? pendant le contraire: car nous ne regümes pas de plus longs rayons que de dix neuf pouces. Nous plagdmes enfuite les deux fupports de verre desfous les deux bras du conducleur, en laisfant en même tems tous les cordons de foie dans la même pojition, que lorsque le conducteur y pendoit. Après avoir frotté ces fupports, comme d Vordinaire, avec des peaux feches, nous ne pumes acquerir que des rayons de dix fept pouces. Ayant de nouveau fait emporter ces fupports, et après avoir fait foutenir le bras du conducleur uniquement par les cordons de foie, les rayons avoient la même longueur, comme dans r expériment précédent, favoir dix neuf pouces. Nous replagdmes enfuite de nouveau les fupports de verre dans les bras du conducleur, en laisfant les cordons de foie dans'leur premier ét at, et après cela nous ne pümes avoir de rayons plus longs que de dix fept pouces. Nous ótdmes enfin tous les cordons de foie et nous eümes alors des rayons qui avoient plus de vingt-un pouces de longueur. II  C «3 ) ondervinding ons tot nu toe geleerd had, dat nieuwe zyden koorden , die niet vochtig zyn , volkoomen vryftellen, zo hadden wy dan ook niet het mmfte vermoeden, dat wy van dit aantal van koorden, het welk wy ter -vryftelling der genoemde deelen van den conductor nodig hadden, eenig nadeel zouden te wagten hebben. De beproeving van deezen dus vrygehangen conductor leerde ons echter het tegendeel: want nu verkregen wy uit denzei ven geene ftraalen, die langer waren dan negentien duimen. Wy ftelden nu de twee glazen fteunzels onder de beide armen van den conductor, laatende teffens alle de zyden koorden in denzelfden ftand, als toen de conductor in dezelven hing. Na de fteunzels als naar gewoonte met droog leder gewreven te hebben , konden wy geene langere ftraalen als van zeventien duimen verkrygen. Deeze fteunzels weder wechgenomen zynde, en de armen van den conductor dus nu alleen in de zyden koorden hangende , hadden de ftraalen weder dezelfde langte als in de voorgaande beproeving, namelyk negentien duimen. Wy plaatften nu weder de glazen fteunzels onder de armen des conductors , laatende de zyden koorden in haaren voorgaanden ftand , en nu konden wy weder geene langere ftraalen verkrygen dan van zeventien duimen. Wy naamen eindelyk alle de zyden koorden van den conductor wech, en nu verkreegen wy ftraalen, die ruim éénentwintig duimen lang waren. Uit  ( 6*4) B paroit donc par ces expêriments, que ni des cordons de foie de douze pieds de longueur, ni des fupports de verre de cinquante fept pouces de hauteur, quoiqu'ils foient bienfechés ou frottés, ne peuvent fuffifamment ifoler une ausfi grande force que celle, dont le conducleur de cette machine est chargée: car i) les bras du conducleur étant pofès fur les fupports, les rayons avoient vingt-un pouces ' de longueur, au lieu qu'ils nen avoient que dix fept lorsque les cordons de foie, oü avoit pendu le conducleur, y étoient encore attachés: d'oü il fuit qu'une partie conftderable de la matière, qui étoit tranfportée dans le conducleur, fe per dit par le long de ces vingt quatre cordons de foie, quoiqu'ils eusfent douze pieds de longueur. 2) Les fupports de verre étant otés, et les bras du conducteur pendant feulement aux cordons de foie, les rayons avoient dix neuf pouces; mais ils en avoient d peine dix fept, lorsque les fupports de verre s'y trouvoient en même tems placês: ce quil démontre de nouveau, qu'il fe perd ausfi par les fupports de verre une partie de la force tranfportée dans le conducleur. On voit par ld, qu'il fe perd ausfi plus de matière du conducleur par ces vingt quatre cordons de cette longueur, que par les fupports de verre décrits, puisque les rayons avoient deux pouces de moins , lorsque les deux bras du conducleur pendoient feulement a ces cordons, que lorsqu'ils n'avoient pas d'autres appuis, que les deux fupports de verre. Puisque ces cor-  (65 ) Uit deeze proefneemingen blykt het derhalven, dat noch zyden koorden van twaalf voeten langte, noch glazen fteunzels van zeven en vyftig duimen hoogte, hoe zeer zy ook gedroogd of gewreven zyn, eene zo fterke kracht, als waar mede de conductor van dit werktuig belaaden wordt, genoegzaam kunnen vryzetten : want i) de armen van den conductor alleen op hunne glazen fteunzels ftaande waren de ftraalen ruim éénentwintig duimen , daar dezelven flechts zeventien duimen waren , toen de zyden koorden, waar in de conductor gehangen was, noch aan dezelven waren gebleven \ waar uit blykt, dat er langs deeze vierentwintig zyden koorden, fchoon zy twaalf voeten lang zyn, een aanmerkelyk gedeelte der ftof, die den conductor wierd aangebracht, uit denzelven wierd afgeleid. 2) De glazen fteunzels wechgenomen zynde, en de armen van den conductor alleen aan de zyden koorden hangende, waren de ftraalen negentien duimen : daar zy flegts zeventien duimen waren , wanneer de glazen fteunzels teffens denzelven onderfteunden; waar uit wederom blykt, dat er door de glazen fteunzels ook een gedeelte der ftof uit den conductor wordt afgeleid. Men ziet ook hier uit, dat er door vierentwintig zyden koorden van deeze langte meer ftof uit den conductor afgeleid wordt, dan door de befchrevene glazen fteunzels, terwyl de ftraalen ruim twee duimen korter waren, toen de armen des conductors alleen aan deeze koorden hingen , dan toen zy alleen op hunne twee glazen fteunzels rustten. Daar nu de I zy-  C 66 ) cordons de foie avoient pour eet expériment une grandeur fi confiderable, on na pas d attendre un meilleur ifolement de plus grands cordons. On ne peut feprocurer des fupports de verre de cette fagon et d'une plus grande hauteur, que ceux de cette machine, puisque ceux-ei, 'comme on me Fa asfuré , font les plus grands qu'on puisfe faire. On voit donc clairement par ld, qu'ausfi longtems, qu'on ne découvrira pas d'autres corps, qui foïent plus propres pour Fifolement d'un conducleur d'une grande machine, que F est le verre ou la foie, on ne peut ah folument efpérer, que Fon pourra conferver une plus grande force èleclrique dans un conducleur, que nous en avons confervê dans le conducleur de cette machine, quoique Fon trouvdt un moyen d'acquerir une machine èleclrique, par le moyen de la quelle il s'exciteroit plus de matière que par cette machine: car puisque de la force 9 qui fe tranfporte de cette machine dans le conducleur, il s'en perd déja une partie fi confiderable le long des cordons de foie ou des fupports de verre, et qu'il ne fe conferve feulement qu'une partie de la force, qui est tranfportée de cette machine au conducleur: qu'a-t-on d attendre de plus , que fi on communiquoit par quelque autre machine une plus grande force d un conducleur, il s'en perdroit une d'autant plus grande partie par les cordons ou les fupports, et quainfi il ne s'en conferveroit pas une plus grande partie dans le conducleur? U  (67) zydenkoorden tot deeze proefneeming eene zo aanmerkelyke langte hadden, zo heeft men voorzeker van langere koorden geene betere vryftelling te wachten. Glazen fteunzels van deezen aart en van grootere langte, dan die van dit werktuig, zyn niet te verkrygen : daar deezen, zo als men my verzekerd heeft, de langft mogelyke maat hebben. Hier uit ziet men derhal ven klaarblykelyk, dat zo lang men geen ander lichaam ontdekt, het geen tot vryftelling van epnen conductor ecner groote eleótrizeer - machine beter gefchikt is , dan glas of zyde, men niet verwachten kan, dat men ooit fterker electrifche kracht in eenen conductor zal kunnen behouden, dan wy in den conductor van dit werktuig behouden hebben, of fchoon men al een middel vondt om een electrifch werktuig te verkrygen, waar door meêr ftof dan door dit werktuig wierd opgewekt: want daar er reeds van de kracht, die er door dit werktuig in den conductor gebracht wordt, een zo aanmerkelyk gedeelte langs zyden koorden of glazen fteunzels wordt afgeleid , cn er dus maar een gedeelte van de kracht, die door dit werktuig wordt opgewekt , in den conductor behouden wordt: wat kan men dan anders verwachten , dan dat er , indien er door eenig werktuig noch grooter kracht in eenen conductor wierd aangebracht, hier van een des te grooter gedeelte door de koorden of fteunzels zoude worden afgeleid, en dat derhal ven geen grooter gedeelte van deeze fterkere kracht in den conductor zoude behouden worden ? I 2 Na'  (68) II me femble donc, que je puis foupgonner avec quelques raifons d" après les expêriments que j'ai rapportés jusqu'ici, que j'ai obtenu par cette machine le plus haut degrê de force èleclrique, qu'on pourra obtenir ausfi longtems, qu'on n'aura pas découvert ou appris d compofer d'autres corps ifolants. XII. Un des meilleurs moyens pour esfayer la force d'une machine éle&rique, et pour la comparer avec celle d'une autre machine, est certainement l'obfervation du tems, qu'il faut d une furface déterminèe de verre armé ou enduit de feuilles d'ètain, pour fe charger d une certaine hauteur. Je me fuis fervi pour eet expériment d'une bouteille de Leide de la même forme, que celle qui est reprefentée fur la planche V (fig. 4) qui a une furface armèe d'un pied quarré, et au desfus de fon armure un bord non armé de quatre pouces de hauteur. Après avoir oté la tige de laiton fixêe fur le fond de cette bouteille par le moyen d'une vis , je la plagai fur le plancher desfous l'extrêmité du conducleur, et je pofai la partie inférieure du fil d'archal P, qui avoit d-peu -prés \ de pouce d'êpaisfeur, fur le fond de la bouteille, au lieu de la tige ordinaire, tellement qu'elle fe trouvoit au centre de la bouteille, pendant que fa partie fupérieure étoit tenue dans un- trou fait pour cette r ai fon desfous l'extrêmité du conducleur pres du bonton I. Après que- la  C°9) Na de ondervindingen, die ik dus verre heb bygebracht, meen ik dan met eenige reden te moogen vermoeden, dat ik door dit werktuig den grootften trap van electrifche kracht zal verkregen hebben, die er, zo lang men geene andere vryftellende lichaamen ontdekt, of leert zamenftellen , zal te verkrygen zyn. XII. Een der befte middelen om den graad der kracht van eene eleétrizeer-machine te beproeven, en denzelven met dien van eene andere machine te vergelyken , is voorzeker het waarneemên van den tyd, waar in eene bepaalde maat of oppervlakte bekleed glas tot eene zekere hoogte gelaaden wordt. Ten dien einde heb ik genomen eene Leidfche fles van dezelfde gedaante, als die op plaat V (fig. 4.) is afgebeeld, welke eene bekleede oppervlakte van eenen vierkanten voet heeft, en boven zyn bekleedzel een onbekleeden rand die vier duimen hoog is. Na den koperen ftyl, waar van deeze fles voorzien was, van den bodem afgefchroefd te hebben, plaatfte ik deeze fles op den grond onder het achtereind van den conductor, en ftelde het ondereind van het koperdraad P, het geen omtrent | duim dik is, op haaren bodem, in de plaats van den gewoonen ftyl zodanig , dat hetzelve midden in de fles ftond , terwyl deszelfs boven eind wierd gevat in een gat onder aan het achtereind van den conductor by den bol I ten dien einde gemaakt. Het werktuig aan den gang 1 3 ge-  (7o) la machine 'fat mife en mouvement, fobfervai par le moyen d'une montre, qui marqué les fecondes, combi en de fois cette bouteille fe dèchargedt d'elle même, en faifant pas fer fa décharge du fil d'archal audesfus de V ouverture de la bouteille fur fa partie non armée, qui a quatre pouces de hauteur, jusqu'au bord de l'armure extérieure. Je trouvai, en répétant plufieurs fois 1'expériment, que la bouteille fe dèchargedt en une minute feptante fix, feptante huit et fouvent quatre vingt fois. Un tourna pendant 1'expériment les plateaux, comme d l''ordinaire, quarante fois pendant une minute; ainfi la bouteille fe dèchargedt d chaque demi tour des plateaux. Je plagai la même bouteille de la même manière desfous le conducleur de ma grande machine, dont les plateaux ont 33 pouces de diamétre, et même dans un tems que l'excitation de cette machine étoit trés forte, je ne pus cependant avoir jamais plus de dix décharges femblables dans une minute. Cette grande diffèrence de nombre des décharges de la même bouteille, par le moyen des deux machines-ci desfus nommées, me fit douter, fi on pourroit compter,les bouteilles s'étant ainfidéchargées, la puisfance de ces machines d'après le nombre different de ces décharges, foupgonnant qu'il pourroit bien y avoir d'autres caufes, qui pourroient plus ou moins hater ou retarder cette décharge dans l'un ou l'autre cas, ainfi quelle arriveroit plus vitement ou plus lentement, que d'après la  gebracht zynde, nam ik met behulp van eenen feconden wyzer waar, hoe dikwyls zich die fles van zelfs ontlastte, door haare laading van het koperdraad boven den mond der fles te doen afgaan op den onbekleeden rand der fles, die vier duimen hoog is, tot op den rand van het buitenbekleedzel. Ik bevond, by herhaaling, dat de fles zich zesenzeventig, achtenzeventig en zomtyds tachtigmaal in één minut ontlastte. By deeze proefneeming wierden de fchyven , gelyk doorgaans , vëertigmaal in een minut ombewogen, en dus wierd de fles telkens gelaaden by eenen halven omgang der fchyven. Dezelfde fles heb ik op dezelfde wyze onder den conductor van myne groote eleétrizeer - machine, waar van de twee fchyven 33 duimen middellyn hebben, gefteld, en wel op zodanige tyden, als deeze machine op het fterkft werkte, doch nooit heb ik hier van meerder dan tien zodanige ontlaadingen in een minut kunnen verkrygen. Dit groot verfchil van getal der ontlaadingen van één en dezelfde fles door de twee genoemde werktuigen bracht my in twyftel, of men, de fles zich op deeze wyze ontlaaden hebbende, de vermogens deezer werktuigen wel na het verfchillend getal van deeze ontlaadingen zoude kunnen berekenen, vermoedende, dat er lichtelyk andere oorzaaken zouden kunnen plaats hebben , die deeze ontlaadingen in het één of het andere geval meer of min zouden kunnen bevorderen of vertraagen, zo dat zy fpoediger of traager gebeurden, dan naar reede der hoeveelheid electrifche ftof, die door elk  la proportion de la quantitè de matière èleclrique, qui s'excite par chacune de ces machines. Afin de me mieux inftruire fur ce fujet, je fis faire 1'appareil, qu'on voit reprefenté fur la planche V (fig. 4), qui est un éleclrométre fait en quelque manière comme l'éleclrométre de Mr. Larie, dans le quel je n'ai pas cependantplacé d l''extrèmitè d'une vis le houton a, qui a une communication par le moyen du fil b avec la partie extérieure de la bouteille, et fur le quel fon houton fe décharge, mais d l'extrèmitè d'un tiroir de laiton c d, qui pasfe par le houton e, et qu'on peut avancer et reculer par la vis f g, avec le quel il est lié, afin de placer le houton a avec plus d'exaclitude d la dijlance qu'on défire. Le hord aigu de la platine h d l'extrèmitè de la vis f g indique, fur rèchelle divifée en lignes, la dijlance d la quelle on a placé le houton a du houton de la bouteille. Le demi cercle de laiton k, fur le quel eet appareil est fixê, est pofè fur une colomne de bois 1, qui par le moyen d'une vis horifontale pasfant par la bafe de eet inftruiment, dont on peut voir l'extrémité en m, peut être avancé et tirè d volonté. Quand on veut fe fervir de eet appareil pour des expêriments exacls, on téürnè la vis f g, jusqud ce que la platine h marqué prècifement le commencement de rèchelle. On fait avancer enfuite par la vis m la colomne, jusqu'd ce que le bonton a touche celui de la bouteille; puis on tourne la visfg, jusqud ce que la platine  C 73 ) elk van hun wordt opgewekt. Om my hier van beter te onderrichten , heb ik den toeftel laaten vervaardigen , dien men op de plaat V (fig. 4) ziet afgebeeld, zynde een electrometer, eenigermate in de manier als de bekende electrometer van Mr. Larie, doch waar aan ik den knop a, die door middel van den draad b met het buitenfte van de fles gemeenfehap heeft, en waar op de knop der fles zich ontlaft, niet aan het eind van de fchroef c heb laaten plaatzen, maar aan het eind van eenen fehuif-draad c d, die door den knop e gaat, en door de fchroef fg9 waar mede dezelve verbonden is, kan heen en weer gefchoven worden, ten einde hier door den knop a met meêr nauwkeurigheid op den begeerden afftand te kunnen ftellen. De fcherpe rand van het plaatje h aan het eind der fchroef wyft aan op de in lynen verdeelde fchaal den afftand i, op welken men den knop a van den knop der fles gefteld heeft. De koperen beugel k, waarop deeze toeftel gefchroefd wordt, ftaat op de houten kolom /, welke door middel van eene horizontaale fchroef, door den bodem van deezen toeftel loopende, waar van het eind in m te zien is, kan heen en weer gefchoven worden. Wanneer men zich dan van deezen toeftel tot juifte proefneemingen bedienen wil, zo fchroeft men de fchroef fg zo ver door, dat het plaatje h juift nevens het begin der fchaal t ftaat. Men fchroeft vervolgens door de fchroef m de kolom aan , tot dat de knop a den knop der fles raake; daar na fchroeft men de fchroef f g om, tot dat het plaatje h den afftand op de K fchaal  ( 7J-) m h marqué la dijlance fur rèchelle, fur la quelle on veut esfajer la décharge de la bouteille, et on est alors asfuré, que le houton a a la jufle dijlance, qu'on dèfire, de celui de la bouteille. Avec eet appareil, fait avec toute l'exactitude posfible par Mr. Cuthbertfon, j'esfayai donc le tems, qu'il faut d cette même bouteille pour fe dècharger a une dijlance fixèe, prés de la machine dont je donne la défcription, et prés de la miemie. Je ne l'esfajai pas feulement avec les deux machines d une feule dijlance, mais d plujieurs, et tous ces expêriments, dont tout le narrè prendroit ici trop de place, m'ont appris, que le verre armé prenoit d-peu-près autant de force d chaque tour des plateaux de cette machine, que de huit tours des plateaux de la miemie, et qu'ainfi d chaque tour des plateaux de cette machine il s'excitoit environ huit fois autant de matière èleclrique, qu'il s'en excite par chaque tour de mes plateaux de 33 pouces. Avant de finir de parler de la charge d'une bouteille armée par cette machine, je dois ajouter, quelle paroit être chargée d un beaucoup plus haut degré par cette machine, que par la mienne L'éclat du bruit qui fe fait par chaque décharge de cette bouteille , furpasje autant celui de la décharge de la même ou d'une femblabe bouteille, chargée par les'plus grandes machines, quon a faites jusqu'aprefent dans ce pays, que chaque .connoisfeur, d qui fai fait voir jusquafrefent la dè- char-  ( 75 ) fchaal tekent, op welken men de ontlaading der fles beproeven wil, en men is dan verzekerd, dat de knop a van den knop die fles juin: dien afftand heeft, dien men begeert. By deezen toeftel, met alle naauwkeurigheid door Mr. Cuthbertfon vervaardigd, heb ik dan den tyd beproefd, in welken één en dezelfde fles zich op eenen bepaalden afftand ontlaftte by het werktuig, het geen ik thans befchryf, en by het myne. Dit heb ik niet flegts met éénen maar met verfchillende afftanden by beiden de werktuigen beproefd, en alle deeze proefneemingen, van welken de volledige opgaaf hier te veel plaats zoude beflaan , hebben my geleerd, dat het bekleede glas by eiken omgang der fchyven van dit werktuig omtrent zo veel kracht aanneemt, als by acht omgangen der fchyven van het myne, en dat derhalven by eiken omgang der fchyven van dit werktuig omtrent achtmaal zo veel electrifche ftof opgewekt wordt, als by eenen omgang van myne 33 duims fchyven. Eer ik van de laading éener bekleede fles door dit werktuig thans afftap, moet ik hier noch by voegen, dat dezelve door dit werktuig blykbaar tot eenen veel hoogeren trap gelaaden wordt, dan door myne groote machine. De fterkte van het geluid, het welk by elke ontlaading van deeze fles gepaard is, overtreft zo verre dat van de ontlaading van dezelfde of zoortgelyke fles door de fterkfte electrizeermachine gelaaden, die men tot nu toe hier te lande gebruikt heeft, dat elk des kundig, wien ik de laa- K 2 ding  charge d'une bouteille par le moyen de cette machine, a jugé, quelle fe trouvoit chargée d un degré plus haut, quon ai jusqtidprefent auprès des plus fortes machines, qui nous font connues. Celui qui connoit la théorie de Cèkclricitê, s'appercevra facilement, qu'avec une ausfi grande force on dolt nêcesfairement avoir une beaucoup plus grande charge. Je m'éloignerois trop de mott fujet en le démontrant. II convkndroit de faire voir ici l'abondante excitation de cette machine par la prompte et forte charge des grandes batteries, fi je n'avois pas deftinè la troifieme partie de ce traité pour la défcription des expêriments faits avec les batteries. XIII. La grande force de cette machine fe dêmontre ausfi par Teffet, que le conducleur produit fur les corps, dont la diflance est telle, que la matière èleclrique ne peut s'en décharger fur eux en forme de rayons, et par la diflance d la quelle eet effet s'ètend. On fait, que les corps éleclrifés produifent une force oppofèe dans les corps, qui font d une certaine diflance deux, et que c'est d cela, qu'on attribue cette fingulière fenfation, approchant au toucher dune toile daraignée, qtion fent au vifage ou fur les mams, quand on est prés dune machine èleclrique, qui excite beaucoup de matière. . Si  C 77 ) ding eener fles door dit werktuig tot nu toe getoond heb , geoordeeld heeft , dat een fles door hetzelve tot een veel hoogeren trap gelaaden wierd, dan men tot nu toe by de fterkfte werktuigen, die ons bekend zyn, heeft waargenomen. Wie in de theorie der elektriciteit - kunde bedreven is, ziet lichtelyk dat by eene zo veel fterkere kracht noodwendig eene veel hoogere laading plaats moet hebben. Dit aantetoonen zoude my hier te ver doen uitweiden. 'Het zoude nu niet ongevoeglyk zyn het groot vermogen van dit werktuig hier ook aantetoonen uit de fpoedige en fterke laading van groote batteryen, indien ik niet de derde afdeeling van dit ftuk gefchikt had tot de proefneemingen, dewelken ik met batteryen genomen heb. XIII. De groote kracht van dit werktuig blykt ook uit het vermogen, het geen de conductor oeffent op het geen zo verre van denzelven geplaatft is, dat de electrifche ftof er niet ftraalswyzé op kan overgaan, en uit den afftand, tot welken zich dat vermogen uitftrekt. Het is bekend, dat de geëlectrizeerde lichaamen de tegenovergeftelde kracht doen ontftaan in lichaamen, die op zekeren afftand van dezelven geplaatft zyn, en dat hier aan is toetefchryven die vreemde aandoening, niet ongelyk aan het gevoel van fpinrag, welke men op het aangezicht of aan de handen gewaar wordt, wanneer men naby eene fterk werkende eleczeer-machine is. Indien dan eene electrizeer-machine K 3 haa-  C ?8 ) 'Si la machine furcharge fon conducleur de matière êlectrique, elle produit donc cette fenfation par la puisfance qiïexerce fa force pofitive de repousfer une partie de la quantitè naturelle de matière èleclrique du vifage ou des malus. On fent cette fenfation d ld dijlance de peu de pouces du conducleur des machines ordinaires. On la fent rarement plus Mn, qu'd un pied de dijlance de ma grande machine fai te de plateaux de 33 pouces. Cette fenfation fe fait fentir d co té du conducleur de la- machine, que je décris aprefent, d cinq ou fix et même quelque fois d huit pieds de diflance de ce conducleur. Quand on fe place entre les bras du conducleur, on fent alors de ft forts picotements d la tête par la rêpulfion de la matière, que plufieurs de ceux, aux quels je les ai fait fentir, nont pas étê difpofés d'y refter \ longtems après les avoir fentis. XIV. La force oppofêe, qu'a pris un corps placé dans le voifinage d'un conducteur èleclrifè, doit nècesfairement d'ahord ces fer dans un corps non ifolé, ausfi tót que le conducleur perd fa force , puisque c'est feulement fa force, qui Ta excité et confervé dans ce corps De ld provient, qden tenant le vifage ou les mains ausfi proche d'un conducleur fortement èleclrifè pofitivement, quon re-  C 79 ) haaren conductor met ftof overlaadt, zo öntftaat dus deeze aandoening uit het vermogen , het geen de poütive kracht oefFent tot afdryying van een gedeelte der natuurlyke hoeveelheid electrifche ftof van het aangezicht of van de hand. By gewoone electrizeer - machinen heeft men deeze gewaarwording op weinige duimen afftand van den conductor. By myne groote machine van 33 duims fchyven gevoelt men deeze aandoening zelden verder dan op éénen voet afftand. By den conductor van het werktuig, het geen ik thans befchryf, gevoelt men ter zyde van den conductor deeze aandoening, op vyf of zes, en zomtyds zelfs op acht voeten afftand van denzelven. Wanneer men zich tusfehen de armen van den conductor plaatft, dan gevoelt men eene zo fterke prikkeling aan het hoofd uit de gemelde afftooting der ftof ontftaande, dat de meeften van hun, wien ik dit heb laaten beproeven, niet genegen ware dezelve, na ze een korten tyd gevoeld te hebben, door te ftaan. XIV. De tegenovergeftelde kracht, welke een lichaam in de nabyheid van een geëlectrizeerden conductor heeft aangenomen , moet noodwendig in een niet vrygefteld lichaam aanftonds ophouden, zo dra de conductor zyne kracht vcrlieft: terwyl het alleen zyne kracht is, die dezelve in het bygeplaatfte lichaam verwekt en onderhouden heeft. Van daar is het, dat men, het aangezicht, of de hand zo naby een fterk  C 80) regoit une force negative, on fent, que la matière électrique repousfée retour ne au vifage ou aux mains, ausfi fouvent que le conducleur fe décharge en forme de rayons. Quand on fait ufage de ma grande machine, on fent, lorsque le condu&eur fe décharge, ce retour de la matière, en tenant le vifage ou les mains d la diflance de quelques pouces du conducleur. La diflance, d la quelle on fent ce retour de la matière au vifage , quand on fe tient d cóté de cette machine, lorsque fon conducteur élance des rayons, est de fept ou huit pieds. Quand on fe tient d environ deux pieds du conducleur, on fent même fouvent le retour de la matière par les muscles de la poitrine et des êpaules, et quand on fe place entre les bras du conducleur, on la fent ausfi dans les parties inférieures du corps. XV. Jai ausfi esfayè, quelle pourroit être la puisfance de cette machine pour produire une force oppofêe dans les corps, qui font placès d une diflance confiderable, par le moyen de deux furfaces ou planes rondes de fix pieds de diamétre, faites de bois et garnies de toile, et enfuite enduites de ' feuilles d'êtain. Les bords de ces planes avoient trois pouces tfêpaisfeur, et elles étoient bien arrondies, afin de prèvenir la per te de la matière èleclrique. Ces  C si y fterk geëlectrizeerden pofitiven conductor houdende, dat men hier in eene negative kracht verkrygt, zo dikwyls de conductor zich ftraalswyze ontlaft, den teruchgang of de toefchieting der afgeftootene ftof aan het aangezicht of de hand gevoele. By myne groote electrizeer- machine gevoelt men deeze toefchieting der ftof by de ontlaading des conductors, wanneer men het aangezicht of de hand op eenige duimen afftand van denzelven houdt. Dan by dit werktuig gevoelt men dezelve aan het aangezicht, wanneer men op zeven of acht voeten afftand ter zyden van den conductor ftaat, zo dikwyls dezelve ftraalen afgeeft. Wanneer men op omtrent twee voeten afftand by den conductor ftaat, gevoelt men de afgeftootene ftof dikwyls zelfs door de fpieren van de borft en fchouders toefchieten, en wanneer men zich tusfehen de armen van den conductor plaatft , dan wordt men deeze toefchieting der ftof ook in de onderdeelen van het lichaam gewaar. ■ ■ XV. Het vermogen van dit werktuig om tegen overgeftelde kracht te doen ontftaan in lichaamen, die op aanmerkelyke afftanden geplaatft zyn , heb ik ook onderzogt met behulp van twee ronde vlakken of borden van zes voeten middellyn, gemaakt van hout met linnen bekleed, het geen vervolgens met bladtin beplakt was, zynde de houten randen van deeze borden drie duimen dik en wel afgerond, om de uitftrooming der electrifche ftof voortekoomen. Deeze L bor-  (82 > Ces planes pendoient d des cordons de foie perpendkulairement, et de telle manier e, que Vune touchoit Vextrèmitè du conducleur, pendant que Vautre pendoit précifèment vis-d-vis de la première; la dernier e plane étoit pendue de fagon, que je pouvois Téloigner d volonté de rautre. Je pendis premie rement la derniere plane d deux pieds de dijlance de celle, qui touchoit le conducleur. Les plateaux étant mis en mouvement, je la touchai avec lesmains, afin qiielle recüt la force oppofèe. Faifant tirer deux ou trois fecondes après des rayons du conducleur, pendant que je tenois une boule de laiton d la main d un pouce de dijlance de cette plane, il en fortit un rayon vers la plane,par le quel la matière, qui en étoit repoufée, pendant que les plateaux étoient mis en mouvement, y retournoit. Je remarquai en même tems, que la quantitè de. la matière repoufée de cette plane étoit fi grande, que tout mon corps fentit une commotion d fon retour. J'esfayai la plus grande dijlance d la quelle la matière, qui retournoit, pas foit dans ce cas de la boule fur la plane , et je la trouvai d'un et demi pouces. J'esfayai enfuite de la même manière les differents' degr és de répulfion^de la matière de cette plane, lorsqu'elle étoit pendue d des diflances differentes de l''autre plane, en faifant chaque fois att ention, d quelle diflance pas foit la matière, qui retournoit de la boule, que je tenois d la  C 83 ) borden hing ik rechtftandig aan zyden koorden, en wel zodanig, dat het eene bord het achtereind van den conductor raakte, en het andere bord er recht tegens overhing; dit laatfte was teffens zodanig gehangen , dat ik het naar willekeur van het andere bord konde verwyderen. Eerft hing ik het laatfte bord op twee voeten afftand van het bord, het geen den conductor raakte. De fchyven ombewogen wordende raakte ik met de hand dit bord aan, ten einde hier in de tegenovergeftelde kracht zoude kunnen ontftaan. Na twee of drie fecunden den ftraal uit den conductor laatende trekken, terwyl ik in de hand een koperen bol op één duim afftand by dit bord hield, ging uit denzelven een ftraal na her. bord, waar door de ftof, die geduurende de werking der machine uit het bord was afgeftooten, weder aangebracht wierd. Ik wierd teffens gewaar, dat de hoeveelheid der ftof uit dit bord afgeftooten zo groot was, dat myn geheele lichaam by den doorgang deezer ftof door hetzelve gefchokt wierd. Ik beproefde den grootften afftand, op welken de teruch gaande ftof in dit geval uit den bol in dit bord overging, en deezen bevond ik één en een halven duim. Ik onderzocht op gelyke wyze de verfchillende afftooting der ftof uit dit bord, wanneer hetzelve op verfchillende afftanden van het andere bord gehangen was, telkens acht geevende, op welken afftand, by den overgang van den ftraal uit den conductor, de teruchgaande ftof uit den bol, welken ik in de hand hield, na het bord overging, en welke aandoe- L 2 ning  ' C 84) la main, vers la plane, et d ce 'que fen fentois. Les planes étant pendues d quatre pieds de dijlance l'une de l'autre, les rayons de la matière, qui retournoit, avoient un pouce de long, et fen fentis une tommotion jusqu''au coude. Les tables étant pendues d fix pieds de dijlance, les rayons avoient un demi pouce de long, et je fentis le choc jusqu'd l'articulation. du poignet. Les tables, étant pendues d douze pieds de dijlance, les rayons avoient un peu plus d'un quart de pouc'e de longueur , et je Weüs- de fenfation plus' loin, qu'aux' articulations 'du doïgt, d'oü la matière retournoit. tl n xvi. ' . | ■ ; La grande dijlance, d la quelle pn öbferve Fattraclion des conducteurs de cette machine, mérite que fen fasfe mention. Je pendis un mince fil de fix pieds de longueur vis-d-vis de F extrèmité du conducleur, et en l'éloignant degrè par degrè, je trouvai quil étoit encore attiré ct trente huit pieds de dijlance du conducleur, ainfi que fon extrèmité inférieure s'éloignoit d'un demi pied de la ligne perpendiculaire. XVII. La dijlance d la quelle ttne pointe aigue, tenue visa-vis de l'extrèmité du conducleur, est lumineufe, n'est pas moins remarquable. Jai plufieurs fois obfervé d vingt huit pieds de dijlance du conducleur la lumière de la matière èleclrique entrant par cette pointe. \ Les  'C 8 5 ) ning ik hier by ondervond. De borden op vier voeten afftand van elkander gehangen, waren de ftraalen by den gemelden teruchgang der ftof één duim lang, en hier by gevoelde ik een fchok tot in den elleboog. De borden op zes voeten afftand gehangen, waren de ftraalen een halven duim lang, en hier van gevoelde ik den fchok tot in het gewricht van de hand. De borden op twaalf voeten afftand van elkander gehangen , waren de ftraalen-iets minder dan een vierde duim, en hier van gevoelde ik niet verder ' eenige aandoening dan in de geledingen van den vinger, uit welken de ftof overging. XVI. De groote afftand, op welken men de aantrekking des conductors' van dit werktuig befpeurt, verdient ook, dat ik hier van gewaage. Ik heb een fynen linnen draad van zes voeten tegens over het eind van den conductor gehangen ; denzelven trapswyze verwyderende bevond ik, dat hy op achtendertig voeten afftand van den conductor noch zo veel wierd aangetrokken, dat het ondereind een halven voet van de perpendiculaire lyn afweek. XVII. Niet minder aanmerkelyk is de afftand, op welken een fcherpe ftaalen punt tegens over het eind van den conductor gehouden verlicht is. Dit licht der inftroomende electrifche ftof aan een zodanig punt heb ik meermaalen zeer duidlyk op achtentwintig voeten afftand van den conductor waargenomen. L 3 Dat  (86) XVIII. Les deux expêriments précédents prouvent déja, que Vair fe trouve èleclrifè d une diflance confiderable de cette machine. J'ai encore cependant esfayé, d quelle diflance Vair du mufeum étoit èleclrifè, après qu'on eüt toumè cinq minutes les plateaux, et je trouvai, qu'il étoit tellement électrifé par tout le mufeum, que même a la plus grande diflance du conducleur, qui est de quarante pieds, lespetites boules de Vêleclromêtre de Mn Cavallo s'ècartoient tout au moins dun demi pouce. Les expêriments, que fai jusqu'ici rapportès , nous apprennent, qu'il s'excite non-feulement une plus grande force par cette machine, que par tout es les autres, qui nous font connues jusqu'aprefent: mais elle nous fait ausfi voir, que fa force furpasfe la proportion de fa grandeur. Une des raifons, d la quelle fattribue la plus grande force de cette machine, m'aparu confifter en ceci: que chaque cousfin étant pourvu de deux vis, ils peuvent par ld être tellement presfés, qu'ils touchent par tout la furface des plateaux, et qu'ils donnent en même tems le degrè leplus avantageux de frott ement. Dans les machines ordinair es, comme ausfi dans ma grande, oü les plateaux font fi proches Vun de Vautre, que chaqu'un des cousfms ne peut avoir fes vis particuliers pour être pres- fè  C 87 ) XVIIL Dat de lucht op eenen aanmerkelyken afftand van dit werktuig geëlectrizeerd wordt, kan men reeds uit de twee voorgaande proefneemingen opmaaken. Ik heb echter opzettelyk beproefd, hoe verre de lucht in het mufeum geëlectrizeerd was, na dat de fchyven omtrent vyf minuten bewogen waren, en bevonden, dat de lucht door het geheele mufeum en zelfs op den verften afftand van den conductor, welke veertig voeten is, zo verre was geëlectrizeerd, dat de balletjes van Mr. Cavallós electrometer niet minder dan een halven duim van elkander weeken. De proefneemingen, die ik tot dus verre heb bygebracht, leeren overvloediglyk, dat er door dit werktuig niet alleen grootere kracht wordt voortgebracht, dan door eenig ander tot nu toe bekend werktuig: maar zy doen ook teffens zien, dat de kracht van dit werktuig de reede van zyne grootte verre overtreft. Eéne der redenen, waar aan dat grootere vermogen van dit werktuig toetefchryven is , is my voorgekoomen daar in gelegen te zyn: dat elk der kuszens van twee fchroeven voorzien zynde, zy hier door beter zodanig kunnen aangefchroefd worden, dat zy overal de oppervlakte der fchyven raaken , en teffens ook den voordeeligften graad van wryving geeven. Dan in de gewoone deftrizeer-. machinen, gelyk ook in myne groote machine, waar in de fchyven zo veel nader by elkander ftaan,, dat de kuszens niet op deeze wyze door afzonderlyke fchroe>  ( 88 ) fè de cette manière, on ne peut faire toucher ausfi parfaitement les cousfms a toutes les parties du verre, qu'ils dient le jufte degrè de frottement. Une feconde raifon de la grande force de cette machine est, comme je penfe, celle-ci: que les hords frottés des plateaux, d f endroit oü les pieces de tafetas cirè finisjént, ont plus de dijlance des cousfms et des autres parties conduifantes du chasfis, dans le quel les plateaux font tournés, et que par ld il peut moins fe tranfporter de matière excitée vers les cousfms ou ailleurs. En troifieme lieu je confidere Vifolement de Vaxe comme une raifon de la grande force de cette machine: pui'squ'aprefent trés peu de la matière excitée peut fe perdre par Vaxe ou les appuis, et que par confèquent le conducleur en regoit d'avantage. Toutes ces raifons ne me paroisfent cependant pas fuffifantes, pour expliquer la plus grande force de cette machine. On doit chercher problahlement la raifon principale de ce different dans une caufe, que je nai pas encore as fez approfondie, pour faire part de mes idéés fur ce fujet. Jusqu'ici je nai traité que de la force ppjitive, que le premier conducleur prend de la furface frottèe des plateaux; aprefent je dois encore traiter de la force négative, qu'on peut acquerir par cette machine. II  C 89 ) fchroeven kunnen aangefchroefd worden, kan men alle de kuszens niet wel aan het glas zo volkoomen doen raaken, dat zy overal den juiflen trap van wryving geeven. Eene tweede reden van de grootere kracht van dit werktuig is , naar myn inzien, daar in te vinden: dat de gewreven rand der fchyven, ter plaatze daar de gewafchte zyden lappen der kuszens eindigen, meer afftand hebben van de kuszens, en van andere leidende deelen van den ftoel, waar in de fchyven bewogen worden, en dat er hier door minder opgewekte ftof na de kuszens of elders kan worden afgeleid. Ten derde zie ik de vryzetting van den as mede als een reden van de grootere kracht van dit werktuig aan, terwyl er nu zeer weinig opgewekte ftof na den as of na de ftylen kan afgeleid worden, en dus hier van des te meerder in den conductor gebracht wordt. Alle deeze redenen te zamen komen my echter thans voor niet genoegzaam te zyn, om er de grootere kracht van dit werktuig uit te verklaaren. Een voornaame reden van dit verfchil is waarfchynlyk in eene andere omftandigheid te zoeken: dan deeze heb ik noch niet genoegzaam kunnen doorzien, om er thans myne gedachten van meêtedeelen. ^ Tot nu toe heb ik alleen van de kracht des pofitiven conductors gefproken; thans moet ik noch eenig verflag doen van de negative kracht, welke door dit werktuig kan verkregen worden. M Het  (90) II est clair.pour chaque connoisfeur, qu'on ne peut acquerir par twe machine èleclrique de cette conftruelion une force nègative, qui foit égale d fa force pofitive: puisque les cousfins frotteurs ne peuvent être autrement ifolês qu'avec tout Tappareil, dans le quel on tourne les plateaux, et puis qu'ils peuvent par ld fe rètahlir trop promptement de leur manque de matière, (dans le quel leur force nègative confifte); d caufe que eet appareil ahforbe trop de matière èleclrique de l'air, en partie par fa grande furface, .en partie par fes extrémités et fes bords moins arrondis. On pourra facilement remarquer en regardant la gravure, qu'on na pas prèvenu, autant qu'on auroit pu, cette entrée de la matière dans F appareil, puisque la fculpture de ce même appareil y donne trop d'occafion, cependant on peut óter les hordures de la hafe de cette machine, QqUé je nai pu èviter, d caufe que eet inftrument devoit avoir un certain rapport avec les ornements de . la fale, dans le quel il est placé) et fai fait faire un autre chapitau fans ornement, au lieu de celui qua ordinairement la machine, dont les extrémités et les bords font ausfi arrondis, quon a pu les faire, afin de pouvoir placer ce chapiteau au lieu de 1'autre, lorsqu'on veut acquerir une grande force nègative. Les expêriments, que j'ai faits avec le conducleur pofitif, ont d-peu'près pris tout le tems, que fai pu y donner pendant trois mois, de fapon que je n'ai pu esfayer d des-  C9i ) Het is' blykbaar voor elk des kundigen, dat er door een electrifch werktuig van dit zoort geen negative kracht te verkrygen is, die aan deszelfs pofitive kracht gelyk ftaat: terwyl de wryvers hier niet anders dan met den geheelen toeftel, waar in de fchyven bewogen worden , kunnen worden vrygefteld, en zy hier door het gebrek van ftof (waar in hunne negative kracht beftaat) te geredelyk kunnen herftellen; vermits deeze toeftel deels door zyne groote oppervlakte, deels door de niet wel afgeronde hoeken en kanten te veel electrifche ftof uit de lucht inzuigt. Men zal lichtelyk by het inzien der afbeelding kunnen aanmerken , dat men deeze inzuiging der ftof in den toeftel, niet zo veel doenlyk ware, heeft getracht voortekoomen, daar het fnywerk aan denzelven toeftel hier toe te veel gelegenheid geeft; dan de gefneden lyften aan den bodem van dit werktuig, (welken ik om hetzelve eenige overeenkomst te doen hebben met de fierlyke zaal, waar in het zyn plaats behoudt, niet wel konde vermyden) kunnen er worden afgenomen, en voor de gewoone kap heb ik eene andere kap zonder verfierzelen laaten maaken, waar van de hoeken en kanten zo veel mogelyk afgerond zyn , om dezelve, wanneer men eene fterke negative kracht verkrygen wil, voor deeze kap in de plaats te ftellen. De proefneemingen met den pofitiven conductor hebben my dus verre genoegzaam al den tyd, dien ik hier aan geduurende de drie laatfte maanden heb kunnen befteeden , bezig gehouden, zo dat ik den M 2 trap  (90 desfein le degrè de la force nègative, qu'on peut acquerir par le moyen de cette machine. J'ai cependant fait quelques expêriments, mais fans óter le chapiteau ordinaire de la machine, et les hordures fculptèes de la hafe. Par les expêriments défe&ueux, que je n'ai pas eus l'occafion de perfe&ionner avant l'impresfion de cette feuille, j'ai cependant regu une beaucoup plus grande force du conducteur, qui faifoit communication avec les frott'eurs, que je ne l'aurois cru, en confiderant quelle quantitè de cette force fe perdoit par la matière qui y entroit. i) La longueur des rayons s'elangant d'un houton de deux pouces de diamétre tenu prés de ce conducleur nègatif étoit de dix ou onze pouces. a) Une pointe trés fine d'acier portêe prés de ce conducleur donnoit des rayons, qui avoient trois quart jusqud un pouce de long. 3) La même pointe étant placée dans le conducleur , de fagon quil en fortoit la longueur de trois pouces, un houton de deux pouces donnoit fur cette pointe des rayons d'un huitième de pouce (a). 4) Le linge hrulè tenu prés du conducleur s'al- (a) On voit ici une grande diference dans la longueur des rayons, qui fortent ou qui entrent dans une pointe, puisque les rayons, qui fortoient de cette pointe tenue prés du conducleur négatif étoient fix ou huit fois plus longs, que ceux qui entroient dans cette même pointe, lors qtfelle étoit fixée dans le conducteur. La differencè étoit encore plus grande darts les rayons, qui entroient ou fortoient de cette pointe pres du conducteur pofitif. (yoyez pag. 34.) Les rayons étoient plus longs prés de ce conducleur, lorsque la pointe en faifoit partie: ou- contraire les rayons étoient plus longs auprès du conducleur négatif, lorsqifon ia tenoit vis-a-vis de ce conducteur. II paroit donc par ceci, que lorsqu'on veut comparer le degré de force d'un condudeur négatif, avec celui d'un conducteur po-  ( 93 ) trap van negative kracht, welken men door dit werktuig verkrygen kan, niet opzettelyk heb kunnen beproeven, ïk heb er echter eenige weinige proeven van genomen, doch zonder de gewoone kap van het werktuig, en de gefneden lyften aan deszelfs bodem afteneemen. By deeze gebrekkige beproeving , dewelke ik geen gelegenheid gehad heb voor het afdrukken van dit blad te verbeteren, heb ik nochtans veel grootere kracht in den conductor, die met de wryvers vereenigd was , verkreegen , dan ik uit aanmerking van de menigvuldige inzuiging der ftof, die er nu plaats had, my had voorgefteld. i) De langte der ftraalen uit een knop van twee duimen middellyn by deezen negativen conductor gehouden was tien of elf duimen. 2) Een allerfcherpfl ftaalen punt by deezen conductor gebracht gaf ftraalen, die van drie vierde tot één duim lang waren. 3) Het zelfde punt aan den conductor gefloken, zo dat het er drie duimen uitflak , gaf een twee duims knop ltraalen van één achtfte duim op hetzelve (V). 4) Tonder by deezen conductor gehouden wierd zeer ge- ( drie of vier polsflagen in een minut waarnam, het geen dus ten voordeele van de veronderflelde verfnelling van den pols niets befliste. Deeze ondervindingen zo zeer verfchillende van het geen men in het algemeen als genoegzaam beflist heeft aangenomen, kwam het my voor, dat de zaak verdiende door eene grootere verfcheidenheid van proefneemingen beflist te worden, te meer, daar het algemeen aangenomen begrip van den grooten invloed der door konst medegedeelde electrifche kracht op het menfchelyk lichaam, het welk voornamentlyk op de groote verfnelling van den polsflag gebouwd is, tot het vormen van fchoonfchynende ftelzels, omtrent den invloed van het verfchil der natuurlyke electriciteit des dampkrings op onze lichaamen, heeft aanleiding gegeeven. Op dat deeze proefneemingen N 3 des  plus convaincants,■ il me parut, que je ne pourrois mieux faire, que de choifir des perfonnes, qui fe font acquispar leurs ècrits la rèputation de tres habiles obfervateurs de l'éleclricité, et dont on ne peut fuppofer, que la crainte ait occafionnée quelque alteration dans leurs pouls. Je priai dans cette intention Mrs. Deiman cêlèbre médicin d''Amflerdam, Paets van Troostwyk et Cuthbertfon, r (' rPV~H~A*lC f V VffL f!~'jn *1r''T llfl'fW'-ii/ ri-\'\ •■■■< r iffk dfe répéter eet expériment ausfi bien fur nous mêmes que fur d'autres perfonnes. Ces Mesfieurs s'étant rendus ici le 14 May, Mr. Deiman fe plaga avec moi fur le banc ifolé aux cótés de celui dont nous voulions tater le pouls. 'Nous comptdmes premierement fur ld table les batte*hients du pouls, .avant qu'on tour nat les plateaux; enfuite les plateaux étant mis en mouvement, nous ne comtnencdmes d compter, qu'après qu'on les eut tour nés une 'demi-minute, et nous laisfdmes écouler après chaque obfervation une •■ demi-minute, afin de donner le nombre de '%atteme'nts du pouls d celui, qui les écrivoit. Lorsque n,ous esfaydmes nos pouls, chacun de nous tdia le fien propre; ainfi tous ces expêriments ont êtê faits par nous ■/deux. Nous n'avons noté d'autres battements de pouls pendant une minute, que ceux, dont nous étions d'accord fur le nombre. La table fuivante' est le produit de ces expêriments. Pres  C io3 5 des te beflisfender zouden zyn, dacht my, ware het best zodanige lieden te verkiezen, die zich door hunne fchriften yoor zeer .ervaren proefneemers der electrifche kracht bekend gemaakt' hebben , en van welken men dus- niet-veronderftellen kan, dat hunne pols door 'vrees, "eenige verandering ondergaan heeft. - Met dat inzicht-verzocht ik dan de Heeren Deiman, vermaard geneesheer te Amfterdam , Paets yan Troostwyk v&-Cuthbwtfon\ om_met my deeze zaak, zp op ons zeiven ajs' öp "andere perzoonen , te beproeven. Gemelde Heeren ten „dien - einde den 14 Mey'iiier gekomen zynïïè, plaatfte de Heer Deiman zich nevens my op de . vryftellende tafel, ter zyde van den perzoon, wiens pols wy beproeven wilden. Wy telden aldaar vooraf den pols-, voor dat de ma« chine werkte,, namen vervolgens, de jnachine aan den gang gebracht zynde, den pols doorgaans niet eerder waar, voor dat er een halve minut verloopen was, '-en tusfehen elke waar-neeming lieten wy een halve mjnut verloopen, om hier jn het getal der waargenomen polsflagen optegeeven. Toen wy onze eigen polzen beproefden , nam eik onzer ook zyn eigen pols waar; dus1 alle deeZe waarneemingen door ons beiden gedaan zyn. Geene andere waarneemingen hielden wy voor echt, dan waar by het zelfde getal van polsflagen geduurende het .minut vgeteld waren. De volgende tafel geeft den uitflag van deeze proefneemingen. ,. By  ( ÏÖ4 ) - Prés du Conducleur pofitif. avant Pexpêr. èleclrifè. k pouls de M. Troostwyk jj3 83 — Cuthbertfon 11 7\ 75 £g — f 76 76 -—— Deiman ft — 79 79 ■ I2 E| . 80 . 81. • van Marurn 79 ■ l2—" 78 79 ■ domeftique fi 70 70 */« mufeum \v. 67 69 du Conducleur négatif.-. ■ , avantFexpêr. èleclrifè. 1 /ï pouls de M. Troostwyk -— ^ min. '96- - ■ 90 12 r 90 ■ * -92 — Cuthbertfon — (l ' 95 95 kso T .n.-w —rq 1 94 94 i Deiman : fi — 82 85 l2 ~—" 82 85 van Marum i"1 ?fi ?6 L2 ; 75 75 de Mr. V. ■ f1 ■ 75 75 \2 80 81 — du domeftique f 1 . 78 82 du mufeum |_2 79 79 Nous  C 105 ) By den pofitiven Conductor. _ voor de proef.] geëleftriz. De pols van Troostwyk • J Ilt;emin. 83 83 la 83 80 — Cuthbertfon f1 78 75 U 76 76 -—- Deiman -—. ƒ1 79 70 U 80 81 ■ vanMarum 1 van het mufeum |_2 7p 7~ O De  ( io6 ) Nous fitnes les expêriments pres du conducleur pofitif le matin, et ceux pres du négatif cipres midi; cette difference du tems est certainement la raifon, pourquoi k nombre des battements du pouls étoit plus grand chez la plupart de nous dans le dernier cas. Je priai enfuite deux célébres Médecins de cette ville, Mrs. Bartholomé Terfier, et Guillaume Brouwer Bosch, afin de répéter eet examen avec moi, en ptêfenco de Mrs. les Membres de la Sociétê de Teyler, qui étoient alors en ville, favoir Mrs. Jean la Clé, Bernard Vriends, et Jean Gisbert Decker. Ces Mesfieurs étant trés inclinés d'examiner par le moyen de la grande force de cette machine un fujet, fur le quel les fentiments font fi partagès, fe rendirent le 11 May après midi au mufeum de Teyler, ou nous rêpètdmes les meines expêriments , prècifèment de la même manière et avec le même appareil, que fai dècrit pour les prècèdents. Afin que ces expêriments foient plus convaincants, nous les avons faits fur des perfonnes des deux fexes, et de differensdges; et afin que Vinègalitè du pouls parut d?autant mieux, nous avons comptè chaque fois pendant cinq minutes les battements. Deux de nous obfervêrent dans tous les cas les pouls en même, tems, foit Terfier et Bosch, ou Terfier et mot. La table fuivante est la note de nos obfervations. Le  (m) De proefneemingen by den pofitiven conductor namen wy voor den middag, en die van den negativen conductor na den middag; aan dit verfchil van tyd is het zeker toetefchry ven, dat het getal der polsflagen van de meeften onzer in het laatfte geval hooger geweeft is. Vervolgens heb ik verzocht twee beroemde Geneesheeren deezer ftad, de Heeren Bartholomeus Terfier en Willem Brouwer Bofch, om in tegensWoordigheid der thans in de ftad zynde H. H. Medeleeden van Teylers tweede Genootfchap, de Heeren Jean la Clé, Bernardus Vriends, en Jean Gysberto Decker, met my dit ftuk noch eens te beproeven en af te doen. Gemelde Heeren zeer genegen zynde een zaak, waar over men zo lang verfchild had, by de fterke kracht van dit werktuig te befliszen, hebben zich ten dien einde den 21 Mey na den middag na Teylers mufeum begeeven, alwaar wy de voorgenomene proeven juist op dezelfde wyze, en met denzelfden toeftel herhaald hebben, als welken ik by de laatftvoorgaande proefneemingen befchreven heb. Op dat deeze proefneemingen des te befliszender zouden zyn, hebben wy dezelven met perzoonen van verfchillende fexe en jaaren genomen; en op dat de veranderlykheid van den pols te beter zoude blyken, hebben wy denzelven telkens geduurende vyf minuten geteld. In alle gevallen is de pols door twee van ons te gelyk waargenomen , het zy door Terfier en Bofich, of door Terfier en my. De volgende tafel geeft onze waarneemingen. O 2 De  ( io8 ) avant f expè- prés du cond. prés du cond. riment. pofitif. négatif. fi min. 95 95 ^6 2 95 96 87 Lepouhde Mr. la Clé J 3 93 98 88 i 4 9* 98 9r 15 94 95 92 Ci ui 111 I 2 in 110 Vriends — <* 2 108 109 ! 4 110 110 L5 110 109 fi 77 77 76 2 82 76 81 — Decker — ^3 80 7-5 74 ! 4 77 74 74 15 75 75 72 fi 87 92 2 9° 94 , Bosch — i 3 93 96 14 94 97 L5 96 97 fi 92 86 86 -■-■->~ 2 9° 87 86 Mad. Terfier ^ 3 92 87 86 14 91 84 86 15 9° 86 88 fi 82 82 78 2 84 82 80 mon époufe \ 3 85 83 80 4 80 83 80 15 84 84 78 fi 92 92 89 une flik de I2 97 97 86 loans li 100 91 | 4 101 97 92 L5 100 101 93 Quand  ( 109 ) voorde bydenpofit. bydennegat. proef. con '"-«tor. conductor. f&S;|v 95 95 86 Depols vandenHr./rfdvJ 3 —— 93 4'- 92 98 91 15 94 95 9a fi ui ui Vnends — \ 3 I08 109 ! 4 110 110 L5 ' 110 109 f1 77 77 76 U : 82 76 81 ■ Decker — \ 3 80 75 74 ! 4 — 77 74 74 15 —- 75 75 , 72 ("1 87 92 2 90 94 • ■< Bosch — < 3 . 93 96 1 4 — 94 97 15 96 97 . fi 92 86 86 2 90 87 86 t Mejuf.Terfier \ 3 92 87 86 - j 4 9i 84 86 15 90 86 88 fi 82 82 78 U 84 82 80 —' myne vrouw \ 3 85 83 80 i 4 80 83 8a [5 84 84 78 Ci 92 92 89 2 97 97 86 een meisje I ^ ^ vaniojaaren IJ IQI p? ^ 1.5 100 100 93 O 3 Wan-  ( 110 > Quand on compare .ces expêriments avec les prècèdents, ilparoit clairement, que ni l'éle&ricité pofitive ni Ia nègative de cette machine n'ont pas produit des changements confiderahles, dans l''accêlêration du pouls. On voit par les dernier es ohfervations, qu'il y a dans les battements du pouls de certaines perfonnes, quoiquelles ne foient pas éleclrifêes, une difference tres confiderable, et que même dans deux cas le pouls après trois ou quatre minutes a augmentè de . neuf battements par minute. Dans di autres cas le pouls diminua de minute en minute de deux, trois, et même dans un cas de cinq battemens. Que peut-,on donc conclure de la petite difference, qu'on obferve quelque' fois dans le pouls des perfonnes éleclrifêes et non éleclrifêes, puisque ce different ne furpaffe pas celui, qu'on remarque après quelques minutes dans le pouls d'une perfonne non éleclrifée P Après tous ces expêriments nous admettons comme fufi fifamment dèmontré, qu'une force auffi confiderable, que celle de cette machine, foit pofitive ou nègative, n'a point d'influence remarquable fur le pouls; et nous fuppofons donc, que lors qu'on a obfervê quelque accêlêration remarquable dans le pouls d'une perfonne éleclrifée, cela aura eté cqufè dans plufieurs cas paria crainte, qu'avoit la perfonne éleclrifée. CHA-  ( y Wanneer men deeze en de voorgaande waarneemingen met elkander verge'lykt, zo blykt bet genoegzaam , dat noch de pofitive noch de negative kracht van dit werktuig eenige aanmerkelyke verandering in de fnelheid van den pols heeft te weeg gebracht. Men ziet uk de laatfte waarneemingen, dat er in den pols van zommigen, fchoon niet geëlectrizeerd zynde , een zeer aanmerkelyk verfchil plaats heeft, zo zelfs dat in twee gevallen de pols na drie of vier minuten negenmaal meerder in het minut floeg. In andere gevallen" floeg de pols van de eene minut tot de andere twee, drie, en zelfs in één geval vyfmaal minder. Wat kan men dan befluiten uit het geringe verfchil, het geen men in den pols van een geëlectrïzeerden en ongeëlectrizeerden perzoon zomtyds waarneemt, daar dit verfchil niet te bovengaat het verfchil, het geen er in den pols van een ongeëlectrizeerden perzoon plaats heeft? Wy houden het dan na alle deeze proefneemingen voor genoegzaam beflift, dat eene zo fterke het zy pofitive , het zy negative kracht, als die van dit werktuig, op den pols geen merkbaaren invloed heeft; en wy vermoeden dus, dat wanneer men eene aanmerkelyke verfnelling van den pols eens geëlectrizeerden perzoons heeft waargenomen, zulks in de meeste gevallen zal veroorzaakt zyn door eenige vrees, die den gëlectrizeerden perzoon bevangen heeft. TWEE-  C na ) CHAPITRE SEC O ND. Quels changements produifent les rayons éle&riques fur differentes efpèces d'air, lorsqüils y pasfent pendant quelque tems? c Ky omme plufieurs expêriences, particulierement cellesdu zelê fcrutateur de la nature le Dr. Priestley, avoient appris, que la matière èleclrique, en 'pasfant par differentes efpèces d'air, y produifoit des changements remar quables, et con\me il paroisfoit vraifemblable, qu'une plus grande force causferoit de plus grands_ changements, et que ■ cela pourroit donner occafion de mieux connotire la nature de differentes efpèces de ces fluides élaftiques, il me parut donc, que je pourrois rendre quelque fervice d cette branche de la Phyjique, en esfayant par le moyen de cette machine l'influence de la matière èleclrique fur les differents airs. Mon a'mï Paets van Troostwyk, dont Phabüetè dans cette partie de la phyjique est connue par fes écrits, me fit le plaifir d'asfifter d ces expêriments.  C "3 ) TWEEDE HOOFDSTUK. Welke veranderingen de verfchillende zoorten van Luchten ondergaan, wanneer er eene électrifche ftraal eenigen tyd doorgaat? '-L^erwyl verfcheiden ondervindingen, inzonderheid die van den yverigen natuuronderzoeker Dr. Prieftley geleerd hadden, dat de electrifche ftof by haaren doorgang door de verfchillende zoorten van luchten aanmerkelyke veranderingen in dezelven te weeg* brengt, en terwyl het teffens niet onwaarfchynlyk fcheen, dat eene fterkere kracht dezelven des te grootere veranderingen zoude doen ondergaan, en dat deezen aanleiding zouden kunnen geeven om haaren aart nader te leeren kennen, zo dacht my, dat ik aan dit gedeelte der natuurkennis eenigen dienft zoude doen, wanneer ik den invloed der electrifche ftof op de verfchillende luchten by dit werktuig beproefde. Myn vriend Paets van Trooftwyk, wiens bedrevenheid in deezen tak der natuurkennis uit zyne fchriften bekend is, ftond my in deeze proefneemingen by. Het P geen  C 114 > me fits. On dolt donc confiderer ce que nous avons obfervé fur les differentes efpèces d'air, comme des obfervations qui nous font communes. On voit gravé fur la planche V ([fig. 2) Vappareil pour ces expêriments compofè d'un cylindre de verre, qui a 5 pouces de hauteur, et i|pouces de largeur, quon place renverfê dans le petit haquet b. II y a une tige de fer c, qui pasfe par le fond de ce verre renverfê , fur la quelle on fixe la boule d par une vis. Nous rempUmes ce verre comme d l'ordinaire en partie avec de l'air, que nous plagdmes ou fur du mercure ou fur de l'eau, fuivant que l'exigeoient les differentes efpèces d'air ou le but des expêriments. Lorsque nous pofdmes Vair fur l'eau, nous plagdmes dans ce verre une tige de fer, fur la quelle il. y avoit un houton, qui étoit au-desfus de la furface de l'eau, afin que les rayons pusfent pas fer plus prompte■ment fur ce houton, puisque l'eau n'est pas un fi bon conducleur. Le verre étant . mis dans le petit haquet b, nous le pofdmes fur le gerridon e f; nous fixdmes ce verre par le moy-n de trois cordons de foie, nous plagdmes alors la boule desfus, nous pofdmes dans le, petit haquet c une tige de fer g, d'oiï nous pendlmes une chatne jusqu'au fil d'archal du plancher, et nous hausfdmes enfin le gerridon jusqud cette hauteur, que les rayons y ■pouvoient pasfer cinq a fix fois pendant chaque feconde* Nous esfaydmes de cette manière les airs fuivants. I. Air  C ii5 ) geen wy dan omtrent de verfchillende zoorten van luchten hebben waargenomen, heeft men voor onze gemeene waarneemingen aantezien. Den toeftel, waar mede wy deeze proeven namen , ziet men op plaat V (fig. 2) afgebeeld. Dezelve beftaat in een cylinder-glaasje a, 5 duimen hoog en i| duim wyd, het geen omgekeerd gefteld wordt in het bakje b. Door den bodem van dit omgekeerde glaasje gaat een yzeren pen c, waar op de bol d gefchroefd wordt. Dit glaasje vulden wy op de gewoone wyze voor een gedeelte met lucht, dewelke wy het zy op quik of op water ftelden, naar den verfchillenden aart der lucht of het oogmerk der proefneemingen. Wanneer wy de lucht op water ftelden, zo plaatften wy in dit glaasje een yzeren pen, waar op een knop was, die even boven de oppervlakte van het water ftond, ten einde hier op (het water niet een zo goede leider zynde) de ftraal des te gereeder zoude kunnen overgaan. Het glaasje in het bakje b gefteld zynde, plaatften wy het op de gerridon e f', wy zetteden vervolgens dit glaasje vaft door drie zyden koorden, zo als in de afbeelding te zien is, fchroefden er dan den bol op, ftelden in het bakje c een yzeren pen g, waar van wy een ketting afleidden tot op het afleidende koperdraad aan den grond, en fchooven ten laatften de gerridon tot die hoogte op, dat de ftraal vyf of zesmaal in elke fecunde overging. Op deeze wyze beproefden wy de volgende luchten. P 2 I. Ge-  C "O I. Air déphlogiftiqué Notre intenüon a Végard de eet air étoit principalement d'esfayer, s'il s'y unisfoit quelque phlogiflon par le pasfage du rayon èleclrique; un expériment pour le quel nous primes beaucoup d'interêt, puisqu'il nous parui, qu'il pourroit donner occafion de décider, fi la matière éle&riqne étoit du phlogiflon, ou fi elle en contenoit. Nous Pofdmes fur l'eau pour cette fin eet air, que nous avions regu du mercure prècipitè rouge. Après que nous eümes fait pasfer le rayon èleclrique de cette machine pendant 15 minutes par eet air, et que nous eümes obfervé, que fon étendue avoit d-peine fouffert par ld la petite diminution de ~, nous l'esfaydmes par le moyen de l'Eudiométre de Mr. Fontana, en le comparant avec de Vair non èleclrifè de la même prèparation, mais nous ne pümes remarquer qu'il avoit regu du phlogiflon. . Nous placdmes enfuite de eet air fur de l'eau de chaux, et après fur une foible infufion de tournefol, pour esfayer s'il fe précipitoit un acide de eet air par le pasfage de la matière èleclrique; cependant après que le rayon eüt pasfé par i'tin et 1'autre pendant 15 minutes, nous ne pümes remarquer de prêcipitation dans l'eau de chaux, ni de changement de couleur dans l'infufion de tournefol: d'oü il paroit, que pendant eet expériment il ne s'est pas prècipitè un acide d'air déphlogiftiqué y ou que fa quantitè a étè trop petite pour 'produire dans l'eau de  C "? ) I. Gedephlogifteerde lucht. Wy verlangden omtrent dezelve voornaamlyk te beproeven , of er zich, by den doorgang der electrifche ftraal, eenig phlogiflon mede verenigde; eene proefneeming, waar in wy veel belang ftelden, terwyl het ons voorkwam, dat dezelve eenige aanleiding zoude kunnen geven ter befliszing, of de electrifche ftof phlogiflon zy, dan of zy dit beginzel bevatte. Ten dien einde ftelden wy deeze lucht, die wy uit roode precipitaat verkregen hadden, op water. Na dat wy de electrifche ftraal van dit werktuig 15 minuten door deeze lucht hadden laaten gaan, en waargenomen hadden, dat haare uitgebreidheid hier door de geringe vermindering van flegts % geleden had, beproefden wy dezelve met den Eudiometer van Fontana , ze vergelykende met ongeëlectrizeerde lucht van dezelfde bereiding : dan wy konden niet bemerken, dat de electrifche ftraal haar eenig phlogiflon had meêgedeeld. Wy ftelden vervolgens van deeze lucht op kalkwater, en daar na op een dun aftrekzei van lakmoes, om te beproeven, of er ook eenig zuur van deeze lucht by den doorgang der electrifche ftof wierd losgemaakt; doch na dat de ftraal door beiden geduurende 15 minuten gegaan was, konden wy geen precipitatie in het kalkwater, noch geene kleurs verandering in het aftrekzei van lakmoes befpeuren: waar uit blykt, dat er by deeze beproevingen der gedephlogifteerde lucht of in het geheel zuur, of althans te weinig zuur is losgemaakt, om in het kalk- P 3- was-  C "8 ) de chaux une prêcipitation, ou dans F infufion de tournefol un changement de couleur. Nous esfaydmes de nouveau Vair, dont nous nous êtions fervis pour ces expêriments , avec VEudiométre : mais nous ne pümes pas plus remarquer, quil avoit regu du phlogiflon, que dans Vexpériment précédent. En transvafant eet air nous remarqudmes, qu'il avoit pris une odeur trés for te, qui nous parut trés clair ement être Vodeur de la matière èleclrique, mais qu'elle étoit beaucoup plus forte, que celle que nous avions fentie auparavant. II. Air nitreux. Nous plagdmes de eet air, que nous avions obtenu en disfolvant du cuivre par Vefprit de falpétre, fur du mercure un volume, qui avoit 3 pouces de hauteur dans le verre. Celui-ci étoit diminuê jusqud i\ pouces, après que le rayon y eut pasfé pendant 15 minutes, et pendant les 5 minutes fuivantes jusqu'd i| pQUCeSm Le ra^n pasfant enfuite encore 10 minutes par eet air, il ne diminua pas d'avantage. Nous répétdmes eet 'expériment avec le même volume de 3 pouces de eet air, qui diminua de même jusqu'd i\ de pouces. Nous mtmes enfuite enfemble les refles de ces deux expêriments dans le même verre, afin de faire pas fer un plus long rayon par eet air diminué, qui faifoit alors une colomne de 2| de pouces; cependant il ne fouffrit plus aucune diminution, quoique nous y eusfions fait pas fer un rayon pendant une demi-heure. Nous  C m) water precipitatie, of in het aftrekfel van lakmoes verandering van kleur te weeg te brengen. Wy beproefden weder de lucht tot de twee laatfte proefneemingen gebezigd met den Eudiometer: dan wy konden nu even min als by de voorgaande beproeving bemerken, dat zy phlogiflon had aangenomen. By het overtappen van deeze lucht bemerkten wy, dat zy eene zeer fterke reuk had aangenomen, die ons zeer duidlyk voorkwam de eigenaartige reuk der electrifche ftof te zyn, doch dezelve was veel fterker, dan wy ze ooit voorheen geroken hadden. 11. Salpeter- lucht. Van deeze lucht, die wy uit de ontbinding van koper door falpeter- geeft verkreegen hadden, plaatften wy op quik eene hoeveelheid, die 3 duimen hoog in het glaasje ftond. Deeze was, na dat er de ftraal 15 minuten was doorgegaan , verminderd tot i§ duimen, en in de volgende 5 minuten tot \\ duimen. De ftraal vervolgens noch 10 minuten door deeze lucht doorgaande, verminderde dezelve niet verder. Wy herhaalden deeze proefneeming met dezelfde hoeveelheid van 3 duimen van deeze lucht, dewelke hier by insgelyks tot i| duimen verminderde. Wy deeden vervolgens het overfchot van deeze beide beproevingen in hetzelve glaasje by elkander, ten einde eene langere ftraal door deeze verminderde lucht te doen doorgaan, dewelke nu een colom maakte van 2| duimen; doch dezelve onderging niet verder eenige vermindering, fchoon wy er de ftraal ( geduurende een half uur lieten doorgaan. Wy  C Ï20 ) Nous mêldmes alors eet air nitreux èleclrifè avec Vair de Fatmosphere par le moyen de VEudiomêtre de Mr. Fontana: ce mélange ne prit rien de la couleur rougedtre, qui provient toujours du mélange de Pair nitreux avec Vair de F'atmosphere; Fair nitreux ne dimunua pas comme d F'ordinaire, m ne produift la moindre diminution de Pair de Fatmosphere. Nous Fesfaydmes enfuite en y introduifant une bougie, d'oü il nous parut d'être de Fair phlogijliqué. II avoit ausfi perdu entierement Fodeur de Fair nitreux. Pendant la diminution de eet air par le pasfage du rayon èleclrique il fe for ma une poudre d'un jaune blanchdtre, qui formoit de petites mottes d la furface du mercure. L'air étant transvafé nous examindmes cette poudre, qui étoit reflé dans le verre, en Féchauffant fur un morceau de verre par le moyen d'un charbon ardent, et nous la vimes par ld fe changer en prècipitè rouge: d'oü ilpa■roit, que cette poudre rouge n'étoit autre chofe, que du mercure disfout par F acide nitreux. III. Air inflammable par la disfolution du fer. A F égard de eet air, que nous avions obtenu en disfolvant du fer par F acide vitriolique étendu, notre desfein étoit principalement d'esfayer, fi une partie de fon acide fe précipiteroit, en y faifant pas fer un rayon électrique, afin de pouvoir démontrer par ld Fexiflence deFacide dans eet air, qui est encore confideré par quel- ques  C t»i ) Wy vermengden nu deeze geëlectrizecrde falpeterlucht door den Eudiometer van Fontana met de dampkrings - lucht; dit mengzel nam niets van de roodachtige kleur aan, welke er altoos by de vermenging van falpeter-lucht met de dampkrings-lucht ontftaat; de falpeter-lucht onderging hier by niets van haare gewoone vermindering, en bracht ook geene vermindering in de dampkrings-lucht te weeg. Wy beproefden dezelven vervolgens door er eene brandende kaars in te ftellen, waar by het ons bleek, dat zy gephlogifteerde lucht was. Zy had ook de reuk van de falpeter-lucht geheel verloren. Geduurende de vermindering deezer lucht by den doorgang van den electrifchen ftraal wierd er een geelachtig wit poeder geboren, hetgeen zich aan de oppervlakte der quik tot kluitjes zette. De lucht overgetapt hebbende onderzochten wy dit poeder, het geen in het glaasje gebleven was, hetzelve op een ftuk glas op een kool vuur heet maakende, en zagen hetzelve hier door in roode precipitaat veranderen; waar uit het derhalven bleek, dat dit geelachtige poeder niets anders was, dan quikzilver door falpeter-zuur ontbonden. III. Ontvlambaare lucht uit de ontbinding van yzer. Omtrent deeze lucht, die wy door verdund vitrioolzuur uit het yzer verkregen hadden, was ons oogmerk voornaamelyk te beproeven, of zy door den eleclrifchen ftraal er te laaten doorgaan een gedeelte van haar zuur zoude los laaten, ten einde hier door de aanweezenheid van zuur in deeze lucht te kunQ nen  C 122 ) ques Phyficiens comme une chofe douteufe. Vexpériment précédent de Pair nitreux nous en donna l'idèe, puisqu'il nous apprit, que le pasfage du rayon èleclrique par eet air en précipitoit F acide. Dans ce desfein nous pofdmes Pair inflammable fur du mercure, en y faifant pas fer un rayon pendant 15 minutes, et nous fecoudmes enfuite eet air avec une infufion de tournefol, qui en devint un peu rougedtre. Nous rèpétdmes eet expériment avec le même rèfultat. II paroit donc, que par le pasfage du rayon èleclrique par eet air, il s'en prècipitè un peu d''acide, et que la couleur de l'infufton de tournefol fut changèe par ld, comme on voit toujours que la couleur bleue des plantes fe change ainfi, quand on y mêle un acide. A l'égard du rayon èleclrique, qui pas foit par eet air, nous obfervdmes, qu'il étoit beaucoup plus rouge, et qu'il s'étendoit de tous cótéspar une foible lumiere bleue: ainfi que le rayon dans eet air étoit au moins quatre fois ausfi large, que dans Vair de Fatmosphere. IV. Air inflammable de 1'efprit de vin mêlé avec de rhuile de vitriol. Lorsque le rayon eut pasfê pendant 15 minutes par eet air, que nous avions placé fur du mercure, il remplit d-peu-près trois fois autant d'étendue qu'auparavant. Pendant les 15 minutes fuivantes fon êtendue ne foufrit ^ar le pasfage du rayon aucun changement. Une  C 123 ) nen befliszen, dewelke door zommigen noch in twyffel getrokken wordt. De beproeving van de falpeter - lucht gaf ons hier toe aanleiding, terwyl dezelve ons geleerd had, dat de doorgang van den electrifchen ftraal door deeze lucht derzelver zuur losmaakt. Met dat inzicht ftelden wy de ontvlambaare lucht op quik, lieten er de ftraal 15 minuten doorgaan, en fchudden vervolgens deeze lucht met een dun aftrekzei van lakmoes, het geen hier van eenigzints rooder van kleur wierd. Wy herhaalden deeze proefneeming met denzelfden uitflag. Hier uit bleek het derhalven, dat er by den doorgang van den electrifchen ftraal door deeze lucht eenig zuur uit de zelve wierd losgemaakt, door het welk de kleur van het aftrekzei van de lakmoes veranderde, zo als men de blaauwe kleur uit de planten doorgaans ziet veranderen, wanneer er eenig zuur wordt bygevoegd. Ten opzichte van de electrifche ftraalen, welke door deeze lucht gingen, namen wy waar, dat dezelven veel rooder waren, en dat zy zich zydelings met een flauw blauwagtig licht uitbreidden : zo dat de ftraal in deeze lucht ten minften viermaal zo breed ware dan in de dampkrings - lucht. IV. Ontvlambaare lucht uit wyngeeft met vitrioololie vermengd. Toen de ftraal 15 minuten door deeze lucht, die wy op quik gefteld hadden, gegaan was, befloeg zy omtrent driemaal zo veel plaats als voorheen. In de volgende 15 minuten onderging haare uitgebreidheid by den doorgang van den ftraal geene verandering. Q 2 Een  C 124 ) Une partie de eet air èleclrifè étant allumè, et comparè avec de Fautre air non èleclrifè de la même prèparation, parut beaucoup moins inflammable que celuici; brulant, comme il nous parut, d-peu-près de la même manière, que Pair inflammable d'une folution de fer. Nous tdchdmes alors d'esfayer exaclement Finflammabilitè de eet air èleclrifè par un Eudiomêtre fuivant Finvention de Mr. Volta. Pour cette fin nous esfaydmes premierement Fair de cette prèparation, qui n'etoit pas èleclrifè, afin de le comparer après avec Fair non èleclrifè: mais eet air ne s'alluma qu après quon y eut joint huit mefures d'air commun, et la machine fe cas fa au moment de Finflammation. V. Air fixe. Nous remplimes de eet air, que nous avions produit comme d F ordinaire de la craie par le moyen de F acide yitriolique, le verre cylindrique d la hauteur de 2| pouces, et le pofdmes fur du mercure. Après que le rayon eüt pasfé pendant 15 minutes par eet air, il s'étoit accru jusqu'a 2T9S de pouces. Pendant les 15 minutes fuivantes fa quantitè ne fouffrit aucun changement. Nous pofdmes eet air èleclrifè fur F eau, et en même tems le même volume d'air non èleclrifè de la même prèparation. Nous trouvdmes deux heures après, qu'il s''étoit d-peine nlforbé \ de Fair èleclrifè. sDeux jours après il s==ê& trotnmt X'.)L> öli d'id os tzi rrjiiuQ 31 Jlfoïï J9fJ 'ioov »i Quand on veut charger la batterie par le moyen de cette machine, on fe fert feulement des deux bras du ■conducleur, et on unit la batterie avec eux par le moyen de deux tuyaux de laiton de | de pouce de diamétre, qui s'ajuftent dans des trous faits pour cet raifon desfous ces bras, et repofent fur deux bout ons au milieu de la batterie , comme on les voit gravés fur la fixieme planche. Je me fuis fervi pour cette batterie dun nouvel électrométre fait par Mr. Cuthberfon. Mais comme il a été achevé trop tard, pour pouvoir en donner une gravure dans ce volume, je fuis obligè den dipferer la défcription jusqu"au fecond volume. Toute cette batterie fe charge fi parfaitement par cette machine, qu'elle fe décharge delle même le long du bord non armé dune des bouteilles, qui est dans chacune de quatre pouces de largeur. Quand on a bien feché cette batterie, ce quon p?ut faire prompt ement en Pexpofant un peu de tems au foleil, elle fe décharge alors, après qu'on a tourné les plateaux environ cent fois. La batterie ayant été placêe le 14 Juin au foleil depuis 8 jusqiid 8| heures, nous enfïmes ufage peu-après, et trouvdmes, qu'elle fe dê•phargedt la première et lafecondefois au centiem e tour, et la troifieme fois au nonante fixieme tour. La    C 161 ) tery kan doen overgaan, in welken knop teffens een gat is, waar in naar den eifch der proefneemingen een haak, tangetje, of iets anders gefchroefd kan worden. Wanneer men de battery wil laaden door dit werktuig, zo plaatft men hier by alleen de beide armen van 'den conductor, en men vereenigt de battery met dezelven, door twee koperen buizen van § duim middellyn, dewelke paszen in gaten ten dien einde onder aan deeze armen gemaakt, en ruftende op twee knoppen van de middenfte rey flesfen der battery, zo als men op de zesde plaat ziet afgebeeld. By deeze battery heb ik my bediend van eenen nieuwen Eleétrometer door Mr. Cuthbertfon vervaardigd; dan daar dezelve te laat voltooid is, om er by dit ftuk eene afbeelding van te kunnen geeven, zo ben ik dus gehouden derzelver befchryving tot het tweede ftuk uitteftellen. Deeze geheele battery wordt door dit werktuig zo volkomen gelaaden, dat zy. zich van zelve ontlaft. over den onbekleeden rand van één der fieszen, die aan allen 4 duimen breed is. Wanneer deeze battery wel gedroogd is, het geen gereedlyk gefehiedt door dezelve, een korten tyd in den zonnefchyn te ftellen, dan ontlaft zy zich in omtrent honderd omgangen der fchyven. Den 14 Juny de battery s'morgens van 8 tot %\ uur in den zonnefchyn geftaan hebbende, beproefden wy dezelve kort daar na, en bevonden, dat zy zich voor de eerfte en tweedemaal by den honderdften, en voor de derdemaal by den zesennegentigften omgang der fchyven ontlaftte. X Het  C IÓ2 ) La force de la décharge de cette batterie paroit par les phénomenes fuivants. 1) Quand elle fe décharge le long du bord d'une de ces bouteilles, elle fond la furface du verre, par oü elle pasfe, et produit par ld des traces raboteufes fur le verre, qui ont plus a" \, et quelquefois § pouce de largeur. 2) Nous avons fait pas fer la décharge entre les furfaces planes des deux pièces dyvoire, dont on voit la coupe perpendiculaire fur la planche V (fig. 6) dans fa vraie grandeur. II y avoit dans la pièce fupérieure les deux fils a b et c d, dont les extrémités b et d avoient d la furface inférieure de cette pièce la dijlance dun pouce; ce fut par ces fils, que nous ftmes pas fer la décharge. Elle devoit donc fe frayer un chemin entre les deux planes d'yvoire. Nous avions placé fur la pièce fupérieure d'yvoire un cylindre de bois, qui avoit 4 pouces de longueur , et nous pofdmes desfus deux poids, chacun de 1 fg. Ces deux poids furent èlevés paria décharge, autant que nous pümes Pobferver, d la hauteur d'environ quatre ou cinq pouces, et les deux pièces d'yvoire furent casfêes en plufeurs morceaux et jettèes de cótés et d''autres. 3) Nous avons fait pasfer la décharge de cette batterie par quatre cahiers de papier ordinaire d écrire, qui étoit bien kin di'être de Pefpèce la plus mince. Chaque cahier contenoit 24 feuilles ent i er es; il y avoit donc dans ces quatre cahiers 192 demi-feuilles. La batterie en Je dè-  C i°"3 ) Het vermogen van de ontlaading deezer battery blykt uit de volgende verfchynzelen. 1) Wanneer zy zich ontlaadt over den rand van één der fieszen, zo fmelt zy de oppervlakte van het glas, waar over zy loopt; waar door het glas ruwe ftreeken verkrygt, die meer dan | duim, en zomtyds i duim breed zyn. 2) Wy hebben de ontlaading laaten gaan tusfehen twee vlakke oppervlakten van twee ftukken yvoor, waarvan men de rechtftandige doorfneede op plaat V (fig. 6) in haare waare grootte ziet afgebeeld. In het bovenftuk waren de twee koperdraaden a b en c 'd, welker einden b en d aan de onderleggende oppervlakte van dit ftuk één duim afftand van elkander hadden; door deeze koperdraaden lieten wy de ontlaading gaan. Dezelve moeft dan tusfehen de yvooren vlakken zich eenen wech baanen. Wy hadden op het bovenfte ftuk yvoor een houten cylinder gefteld, welke 4 duimen lang was, en deezen bezwaard met twee gewichten, elk van 1 fg. By de öntlaading wierden deeze beide gewichten ter hoogte van omtrent vier of vyf duimen, zo na wy dit zien konden, opgelicht, en de beide ftukken yvoor wierden hier by in veele brokken geflaagen, die zich wyd en zyd verfpreidden. 3) Wy hebben de ontlaading deezer battery laaten gaan door vier boeken gewoon fchryfpapier, het geen op verre na niet van het dunfte zoort was. Elk boek 24 vel en dus 48 bladen hebbende, zo waren er in deeze 4 boeken te zamen 192 bladen. Door X 2 dee-  C 164) déchargeant fit un trou d-travers ces 192 feuilles, 'qui avoit bien r~ pouce de largeur. 4.) Nous avons enfuite esfayé la force de la décharge de cette batterie, en la faifant pas fer par l'axe d"une pièce cylindrique de buis; ce cylindre avoit trois pouces de diamétre et trois pouces de hauteur. II étoit tellement fait, que les fibres du bois fe trouvoient dans la longueur du cylindre. On avoit fait des trous d'un pouce de profondeur dans les centres des baf es de ce cylindre, pour y placer deux fils de laiton, par les quels la matière électrique étoit conduite, en faifant la décharge de la batterie par Vaxe du 'cylindre, de manière quelle devoit pereer le buis d la longueur d'un pouce en pasfant d'un fil d'archal d F autre. Elle le fit avec une telle force, que le cylindre ci-desfus nommé fut par ld fendu en deux pièces égales: des furfaces de neuf pouces quarrées furent ainfi féparées l'une de l'autre. Défirant de favoir, quelle force la décharge avoit employé pour fendre ainfi cette pièce de buis en deux, nous avons donc esfayé par le moyen des poids, combien on en avoit befoin pour fendre en deux dans la longueur des fibres une pièce de buis, qui avoit la largeur d'un pouce quarrê. Nous trouvdmes , quon avoit befoin de 605 fg. Comme les furfaces des deux pièces du cylindre, qui ont été féparées par la décharge, font de neuf pouces quarrès, il paroit donc que la matière èleclrique, qui a  deezen floeg de battery by haare ontlaading een gat, het geen ruim ^ duim dik was. ' 4) Wy beproefden vervolgens . het vermogen der ontlaading deezer battery, door dezelve te laaten gaan door den ;1s van eenén palm-hóuten cylinder, die drie duimen middellyn had, en ruim drie duimen hoog was. Deeze cylinder was zodanig gemaakt, dat de draa'd van het hout inde langte van den cylinder lag. Aan zyne beide grondvlakten was hy geboord ter diepte van . één. duim-, in welke gaten wy twee koperen pennen ftaken, door welken de electrifche.ftof by de ontlaading der battery door den as van den cylinder geleid wierd, dewelke dus van het eene"koperdraad 'tot het andere het palmhout; ter■ langte van één duim moeft doorbooren. Dit deed zy met zulk een vermogen, dat de gemelde cylinder ,hier door in twee gelyke ftukken wierd geflaagen: dus waren de van elkander gefchëurde vlakken negen vierkante duimen. Verlangende te weëten, hoe veel kracht de ontlaading ten naaftènby had aangewend, om dit ftuk palmhout dus van elkander té liaan, zo hebben wy door gewichten beproefd, hoe veel er vereifcht wierd om een ftuk palmhout van een vierkanten duim, in de langte van de draad van elkander te fcheuren. Wy bevonden , dat hier toe nodig waren 615 fg» Daar nu de vlakte van hét' van een geflagen palmhout, ter plaatze daar het van een gefcheurd is, negen vierkante duimen is, zo blykt het derhalven, dat de electrifche ftof, by de ontlaading der battery , , door  a été conduite en dêchar'geant' cette batterie paf ce cylindre de buis, a employé une force pour le dêchirer, qui est égalé d 5535 ©. 5.) Nous avons enfuite esfayé de faire, pas fer la décharge par le milieu d'une pierre cubique de Namur de trois pouces, dans la quelle nous avions fait faire'pour cette fin des trous de la même profondeur, que ceux du buis, mais la décharge ne pas fa , qu'après qu'on eüt iellement approfondi les trous, quil n'y refloit plus qu'un demi pouce de diflance entre les extrémités des fils d'archal. La décharge fit donc d-travers cette épaisfeur de la pierre un trou, qui avoit une ligne de ■ largeur. La pierre refta cependant entiere- 6P) Enfin- nous avons esfayé, quelle longueur de fil de 'fer on pouvoit fondre par cette machine: nous avons premier ement pris pour cet expériment du fil de fer, qui a prècifement Pépaisfeur, de ce fil, dont Mr, Nairne en a fondu .3 pieds 9 pouces par la décharge de 50 pieds quarrés dè verre armé; c'est la plus grande longueur, quon a fondue; (a) jusqu'aprefent, autant que cela m'est connü. De cet asfortiment de fil de fer, qu'on vend ici fous le n°. 11 et qui a ^T pouce de diamétre, nous en avons fondu la longueur de 15 pieds , et du fil de fer n°. 16 qui a 5^ pouce de diamétre la longueur de 25 pieds. (a) Phitofopb. TranfaSt. for 1774. Fol. LXIF. Part. 1. pag. 80. C HA-  C rfr ) door deezen palmhouten cylinder geleid, tot het van een (laan van denzelven een kracht heeft moeten belteeden, die gelyk ftaat aan de zwaarte kracht van 5535 ffi- 5) Wy hebben vervolgens beproefd de ontlaading te laaten gaan midden door een drie duims teerling (cubus) van blauwe Namurfche ft een, in welken wy ten dien einde gaten hadden laaten booren van dezelfde diepte als in het palmhout; dan de ontlaading ging-er' niét door, voor dat men deeze gaten zo veel dieper gemaakt had, dat er tusfehen de einden van de draaden flegts. een halven duim fteen was overgebleven. Door deeze dikte van fteen maakte de ontlaading een gat, het geen omtrent een lyi\wyd was. De fteen bleef, echter hier by in zyn. geheel. 6) Eindel'yk hebben wy beproefd, welke eene langte yzerdraad door dit werktuig gefmolten kan worden. Hier toe hebben wy in de eerfte plaats genomen yzerdraad, het geen juift.dezelfde dikte heeft als de draad, welke Mr. Nairne door de ontlaading van "50 vierkante voeten bekleed glas ter langte van 3 voeten 9 duimen gefmolten heeft (7/); zynde deeze de langfte draad, welke men, zo ver ik weet, immer heeft gefmolten. Van dit zoort van yzerdraad, het geen. onder n» 11 verkocht wordt, en T|r duim dik is, hebben wy gefmolten de langte van 15 voeten, en van het yzerdraad n° 16, het geen 5|5 duim middellyn heeft, de langte van 25 voeten. O) Thilofoph. Tranfaét. for 1774 Vol. LXIV. Part. 1. pag. 80, TWEE-  ( 168 ) gnil'mj zmlub t>hb-ii9d-; ïöob nobbkn neus'- no:r,Bl oj CHAPITRE SECOND. Expêriments- fur Ja communication et la deftruc* tion de la force Magnètique, pa? le moyen de la décharge de cette batterie. \dLprès que les expêriments du grand Franklin, et ceux d'autres Phyficiens après lui eurent fait voir, qu'on peut changer par des décharges éle&riques les poles d'aiguilles aimantées, tout comme Fexpèrience nous a appris, que cela arrivé fouvent par la foudre, et qu'on peut ausfi communiquer aux aiguilles non magnétifées la vertil magnètique (a), quelques Phyficiens en ont conclu, que la matière éle&rique a beaucoup d'influence fur la matière magnètique, et conféquemment qu'il doit y avoir une grande analogie entre eux. Les réfultats des expêriments de Mr. Wilke fem- blent (a) Franklin Expêriments and obfervations on Efeftria'ty. London 1774. in ito, pag. 00, 01.  C 1*9) TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent het geeven, en vernietigen van Magneet - kracht door de ontlaading deezer battery. 2^ederd de proefneemingen van den grooten Franklin, en na deezen die van anderen geleerd hadden , dat de poolen van magneet - naalden door de electrifche ontlaading kunnen veranderd worden, even als de ondervinding geleerd heeft, dat zulks door den .blixem dikwyls is te weeg gebracht, en dat men ook hier door aan naalden, die geen magneetkracht hebben, dezelve kan meêdeelen (iï), zo hebben zommigen hieruit afgeleid, dat de electrifche ftof eenen zeer grooten invloed op de magneet-ftof heeft, en dat er derhalven tusfehen de werkingen van deeze beide ftoftën eenige overeenkomft moet plaats hebben. De uitkomften der proefneemingen door den Heer WH- (a) Franklin Expêriments and obfervations on eleftricity. London 1774. ia 4to. pag. po, 01. Y  blent particulierement confirmer ce fentlment: puisqu'il s'enfuivroit, que Paiguille acqukrt conjlamment, et dans tous les cas, un pok aiïflfal a F extrèmité, par la quelle la matière èleclrique y entre, et un pok boréal a celle, par la quelle elk en fort (a) ,• mais les expêriments d?autres Phyficie'ns ' font trés peu d^accord avec ceux - ei. Mr. d'Alibard dit avoir obfervé le contraire (b). Suivant les expêriments les plus recens^de Mr Beccaria,-jï Pon'place uneaiguille dans-fe méridien magnètique y et fi Fon fait pas fer. par elle la décharge èleclrique, eest V extrèmité, qui est toumèe vers k Nord, la quelle devient conjlamment Je pok boréal, et /'autre, qui devient F aufiral; et il est a cet égard entier ement indifferent, par quelle des extrémités que la.mótfière. èleclrique entre, - U Ut avoir obfervé la ''même chofe dans des aiguilles pofées perpendiculair ement: car il a 'trouvè, que P extrèmité in- fèrièüre devient dans' tous les cas k pok boréal, et la -i'j'jr;Tvr>rn fjoog o;b , nablJiGn riBB icoo "rein uoo Tinn : ..) f/pérkur^faufiral (c). ,  (I» ) ' 2) Quand on fait pas fer la décharge par une aiguills ou par un harreau, qui ont dé ja quelque force, et qui font placês dans le méridien magnètique, de fagon qué le pole boréal foit tournè vers le fud, et Fauflral vers le nord, non-feulement les poles s'ajfoiblisfent, mais fe renVer fent le plus fouvent: le pole auftral, qui étoit tournè vers le nord, devenant le pole boréal, et le pole boréal, qui étoit tournè vers le fud, devenant Fauflral. 3) Quand on communiqué par la décharge èleclrique la force magnètique a une aiguille, ou a un barreau , placès perpendiculairement, F extrèmité inférieure devient toujours le pole boréal, et la fupérieure Fauflral, foit que la matière entre par F inférieure, ou par la fupérieure. 4) Quand on fait pas fer la décharge par une aiguille ou par un harreau, qui ont quelque foible degrè de magnétisme, et qui font placès perpendiculairement, mais dé fagon, que le pole boréal foit tournè en haut, Fauflral en bas, le pole aujlral devient le boréal, et le boréal Faujlral. Ces expêriences, qui font les réfultats d'expêriments fouvent répétês, et toujours concordans, s'accordent donc parfaitement avec les recherches 'de Mr. Beccaria, et font oppofées d ce que Mr. Wilke a étab li. 5) Des aiguilles ou des barreaux, placès dans le méridien magnétiqne, n'acquierent pas (fuivant nos expêriments') par des décharges égales, de plus grande force, que ceux qui font pofés perpendiculairement. 6) Quand  C 175 ) ' 2) Wanneer men. de ontlaading laat gaan door eene in den magnetïfchen' meridiaan horizontaal geplaatfte naald of ftaaf, die eene geringe kracht heeft, doch waar van de noordpool na het zuiden, en de zuidpool na het noorden ligt, zo worden de poolen der naald niet alleen Verzwakt, maar meefttyds omgekeerd: terwyl de na het noorden geplaatfte zuidpool de noordpool, en de na het zuiden geplaatfte noordpool de zuidpool wordt. 3) Wanneer eene rechtjlandige naald of ftaaf door eene electrifche ontlaading magneet-kracht aanneemt, zo wordt het ondereind altoos de noordpool, en hef boveneind de zuidpool , het zy men de ftof door het ondereind het zy men dezelve door het boveneind Iaat ingaan. 4) Wanneer men de ontlaading laat gaan door eene rechtjlandige naald of -ftaaf, die eene geringe kracht heeft, doch waar van de noordpool na boven en de Zuidpool na onderen ftaat, zo wordt de noordpool de zuidpool, en de zuidpool de noordpool. ' DeeZé voorgaande' ondervindingen, welke de uitkomften zyn van dikwyls herhaalde, en altoos overeenftemmende proefneemingen, ftemmen dus volkomen over een met de ondervindingen van Beccaria, doch ftryden met de opgaaf van Wilke. 5) Naalden of ftaaven, horizontaal in den magnetifchen meridiaan gefteld, neemen (zo als het uit onze proefneemingen fchynt te blyken) by gelyke ontlaadingen geene fterkere kracht aan, dan naalden, die perpendiculair gefteld zyn. 6) Wan-  C i?0 6) Quand on fait pas fer de la même manière une fe- conde décharge, par une aiguille ou un harreau, qui avoient déja acquis la force nègative, il arrivé fouvent, que cette feconde décharge détruit entièrement ou peu-dpeu la force, que le premier leur avoit donnée. 7) Quand on fait pasfer par une aiguille ou un harreau mince une décharge as fez forte, pour que cette aiguille ou ce harreau acquierent de la chaleur, ils n'acquierent que peu ou point de force magnètique. 8) Des aiguilles ou des barreaux placès dans 1'équateur magnètique n'acquierent aucune force, en y faifant entrer la matière èleclrique par Pune ou Pautre extrèmité. 9) Nous avons fixê dans Vèquateur magnètique une aiguille faite d'un resfort de montre, et nous avons fait pasfer la décharge par la largeur de cette aiguille. Afin que la matière èleclrique put pasfer d'une extrèmité d Pautre, nous avons pofé cette aiguille entre deux fils d'archal, -qui touchoient Paiguille dans toute fa longueur. Nous avons fait cet expériment, afin d'éprouver, fi cette aiguille acquerroit, fuivant le fentiment de Mr. Beccaria, la force polaire boréale tout le long du cóté, qui a été tournè vers le nord, et la force polaire aufirale tout le long de Pautre cóté: mais nous avons trouvé d notre grand étonnement, que cette lame de resfort avoit acquis d fes deux extrémités une beaucoup plus grande force, que de pareilles lames n'en avoient acquis dans les expé- ri-  C f?7 ) ' O Wanneer men door eene naald of ftaaf, die eenige magneet-kracht heeft aangenomen, eene tweede ontlaading op dezelfde wyze laat doorgaan, gebeurt het dikwyls, dat de tweede ontlaading geheel of byna geheel vernietigt de kracht, die de naald door de eerfte ontlaading verkregen had. 7) Wanneer men door eene dunne naald of ftaaf eene zo fterke ontlaading laat gaan, dat zy hier van heet wordt, zo neemt zy doorgaans weinig of geen kracht aan. 8) Naalden of ftaaven in den magnetifchen cequator geplaatft neemen geene magneet-kracht aan, wanneer men de ftof aan het eene of het andere eind laat ingaan. 9) Eene naald uit een horologie-veer vervaardigd in den magnetifchen ïequator geplaatft hebbendei hebben wy er de ontlaading in de breedte der naald laaten doorgaan. Op dat de ele&rifche ftof er van het eene eind tot het andere zoude doorgaan, zo leidden wy de naald tusfehen twee koperdraaden, die dezelve langs haare geheele langte raakten. Wy ftelden deeze proefneeming in het werk, om te beproeven, of deeze naald volgens Beccaria nu langs die zyde, welke na het noorden lag, noordpools-kracht, en langs' de tegenovergeftelde zyde zuidpools-kracht verkrygen zoude: dan wy bevonden tot onze verwondering, dat deeze veer aan zyne beide einden veel fterker poolkracht had aangenomen, dan wy aan eene zoortgelyke naald, by een van onze voorgaande proefneemingen hadden kunnen meêdeelen. Het eind , het Z geen  ( i?8 ) rlments pr ê cedent s? L'extrèmité, tournée yers l'ouest, avoit acquis un pole boréal, et l''autre un pole aujlrah Nous avons rêpété cet expériment par le moyen d'un harreau d'acier qui avoit 9 pouces de longueur, 5 lignes de largeur, et 1 ligne d'èpaisfeur. Ayant rèpètê cet expériment , l'effet a été exaclement le même. Ce phénoméne nous paroit tout-d-fait nouveau et fort fmgulier; nous l'ex.nminerons dans la fuite par des expêriments. ultêrieurs. 10) La décharge ayant pasfé par une barre de fer de 'deux pieds de longueur, et d'un pouce d'èquarrisfage, en a augmenté la force, tant que cette barre étoit dans le mèridien magnètique. Cette force n'étoit pourtant pas fixêe: car elle s'èvanouit, dés que la barre fut placée dans Péquateur magnètique. 11) Quand on fait pas fier une forte décharge par des aiguilles, ou des barreaux, qui font déja aimantés, fioit par la force èleclrique, fioit par des ai mans, ils per den t 'leur force ou entier ement ou en grande partie; et il est abfolument 'indifferent d cet égard, quelque fioit la poft'tion de Paiguille ou du harreau, pendant que la décharge y pasfe. Nous avons fait perdre par une feule décharge d un harreau d'acier trempè dur, qui avoit 4—% pouce de longueur, pouce de largeur, et M Puce d'êpais'feur, d-peuprès la moitie de fa force (a). Une feconde de (a) Ces for ces ont été examinées et cakulèes fuivant la métbode propofée v J par  C *79 ) geen na het weften gelegen had, was de noordpool, en het andere eind de zuidpool. Wy herhaalden i deeze proefneemingen met een ftaalen ftaaf van 9 duimen langte, 5; lynen breedte, en 1 lyn dikte: de uitkomft was volkomen dezelfde. Dit verfchynzel komt ons geheel nieuw en zeer zonderling voor; wy zullen ter nafpooring van hetzelve iri het vervolg nadere proefneemingen in het werk ftellen: 10) De ontlaading door eene weeke yzeren ftaaf gaande, die twee voeten lang, en een duim dik was, verfterkte derzei ver poolkracht, zo lang zy in den meridiaan lag. Haare poolkracht was echter hier door niet beftendig geworden: want zy verloor dezelve, zo dra zy in den magnetifchen asquator gelegd wierd. 11) Wanneer men door magneet-naaldën of ftaaven, 't zy zy door electriciteit 't zy door magneeten de magneet-kragt verkregen hebben, eene fterke ontlaading laat doorgaan , zo verliezen zy haare kracht, of geheel en al, of voor een groot gedeelte; en het is ten deezen opzichte onverfchillig, in welken ftand de ftaaf of naald geplaatft zy, terwyl er de ontlaading doorgaat. Wy hebben door de ontlaading van deeze battery eene magnetifche ftaaf van gehard ftaal, die 4r8555 duim lang, T4/5 duim breed, en jgs duim dik was , omtrent de helft van haare kracht doen verliezen. (V) Eene tweede ontlaading ver- . (a) De krachten der beide poolen zyn telkens onderzocht en berekend, Yl>l- Z 2  ( i8o ) décharge lui fit perdre encore f- de cette force ainfi diminuée, de fiorte quil ne refla d ce harreau, après ces deux. décharges, que les f. Nous avons répété le même expériment fur un harreau d'acier dur, long de 7T1S pouce , large de T% pouce, épais de T|s pouce. La première décharge lui fit perdre la moitie de fa force; la feconde d-peu-près encore la moitie de ce réfidu: de forte qu'il ne refloit après ces deux décharges, qu'd-peu-près le quart de la force totale. 12) Un aimant naturel, qui foutenoit étant armé 6\ onces, per dit _ fa force par une feule décharge de cette batterie, au point qu il ne pouvoit plus foutenir 10 grains, par les deux poles de l'armure.. Cependant les poles de ■cet aimant, dont on avoit êté alors Parmure , avoient encore une foihle aclion fur Paiguille aimantée. Nous croyons, qu'il fuit dbondamment de toutes ces expêriments, que la décharge èleclrique exerce, pour com* muniquer ou détruire la force magnètique, la même influence, que toutes les autres eau fes, qui donnent d Pacier ou l'aimant un certain frèmisfement. On fait, que 'de pareilles caufes peuvent donner la force magnètique d facier, qui en est dèpourvu, et la faire perdre d celui, qui par Mr. van Swinden, dam fes Recherches fur les Aiguilles Aimantdes, ■§ 32, 34. dans les Mémoires prefentés a 1'Academie Royale des Sciences» Tom. VÜI.  C 181 ) vernietigde weder f van de overgebleevene kracht: ,zo dat er ïla deeze twee ontlaadingen flegts § van de kracht-der ftaaf overbleef. Wy hebben dezelfde proef herhaald met eene geharde ftaalen ftaaf 7T?5 duim' lang too- duim breed, en ^ duim dik. De eerfte öntlaading vernietigde omtrent de helft van haare kracht; de tweede wederom de- helft van■ die- overgebleevene kracht: zo dat er na de twee ontlaadingen maar omtrent een vierde van de geheele kracht overbleef. 12) Een natuurlyke zeilfteen , welke gewapend zynde 61 oneen droeg, verloor door eene ontlaading deezer battery zyne kracht zo ver, dat de beide poolen zyner„ wapening, geen 10 greinen konden ophouden: béide de poolen van deezen zeilfteen hadden echter, na dat de wapening afgenomen was, noch eene flauwe werking op eene compasnaald. Uit alle deeze ondervih'dingén blykt het, zo als wy meenen, overvloediglyk, dat de electrifche ontlaading ter voortbrenging en vernietiging van magneet-kracht juift denzelfden invloed heeft, als andere oorzaaken, die het ftaal of de magneet in zekere trilling brengen: terwyl het bekend is, dat alle zodanige oorzaaken aan het ftaal, het geen magneetkracht heeft, deeze'kracht meêdeelen, en weder het ftaal, het geen deeze kracht bezit, of de magneeten zel- volgens de wyze door den Heer van Swinden opgegeeven, in zyne Recherches fur les Aiguilles Ahr.antêcs, § 32* 34, dans les Mémoires prefentès & Ï Académie Royale des Sciences, Tom. VIII. Z 3  C 182) qui la pos/éde. II s'en fuit donc ausfi, que céux, qui ont déduit de ces phènomenes quelqu'autre influence de la force èleclrique fur la force magnètique , et qui ont ètabli en confèquence de cette influence quelque analogie entre ces deux for ces, ont admis un fyflême, qu'on ne fauroit appuyer fur cette bafe. •tnlmih 0 -ji>wJ 3b «n 10 jnb os : idom-A on3v33Ïdérg jftef;~i sbstby 3b nnv 3l>i3iv rm insutno v.mi nog CHAPITRE TROIS IEME. Expêriments fur la revivification des chaux , . . mêtalliques. e!.: om ,-iorï j^W, 0^n^no osssb DÜfi 3iU M^blh^b ob 3Bb '«Mtl8t&3<){vi3Vo «nsnttem tjw r. Beccaria ^«W/V* en 1758 expêriments, par les quels il paroisfoit, que les chaux mêtalliques peuvent être revivifièes, eny faifant pa fer une fort e décharge èlectrique (a). Mr. le Comte de Milly a fait de pareils expêriments, et a affurè, qu'il avoit revivifié le minium, la cerufe, la chaux d'étain, la chaux de zine et de bis- mut ' (a) DeW elcdricismoi 1758, pag. 282. ou dam la traduttion Angloife, London »774~ PaS- 3i2.  ( i83 ) zélvërt hürine krachten doen verliezen. Het volgt derhal ven, dat zy, die eenigen anderen invloed der electrifche kracht op de magneet-kracht uit zoortgelyke verfchynzelen hebben afgeleid, of uit aanmerking van dezelven eenige overeenkomft tusfehen deeze twee krachten gefteld hebben, een ftelzel hebben gevormd, hét geen op deezen grond niet ruften kan. DERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de Revivificatie van de Kalken der Metaalen. n het jaar . 1758 gaf G. Beccaria zyne proefneemingen in het licht, waaruit het bleek, dat de kalken der metaalen weder tot metaalen kunnen herbracht Qgerevivifieerd) worden, door er eene fterke electrifche ontlaading te laaten doorgaan (V). M. le Comte de Milly heeft zoortgelyke proefneemingen in het werk gefteld, en getuigt, dat hy menie, loodwit, (V) Dell'elcétricistno, 1758, p. 282 of in de Engelfche vertaaling, London *774>. pag- 312. .  C *H ) rnüt tr;L*b*K>.Éi biarbusw /•• ! !.,d - ztenlq ilin03Ïn93ï3vo..:.k'. . rgoirlq 'J3ri.n0 Expêriments fur la Calcination de differents Fils de Mét al. ■J'ai déja fait mention dans le premier chapitre de la grande longueur des fils de fer de differents diamétres, qu'on 'peut fondre par le moyen de cette machine et de fa batterie, pour dêmontrer par ld la grande force, qua la décharge de cette batterie. Jajouterai feulement encore ici, que nous avons fondu par le moyen de cette batterie fix pouces de ce fil de fer de & pouce de diamétre, qu'on vend ici fous le rfi. 1. Le plus èpais fil, qu'on a fondu jusqu'aprefent, autant que cela m'est connu, étant le n°. 5, qui a ^ pouce de diamétre. Les phénomenes, qu'on 'voit en fondant des fils d"archal par le moyen de cette batterie, furpasfent de beaucoup ceux des fufions, qu'on a faits avec d'autres batteries. Quand on prend les fils plus courts, qu'on peut .... . <■ .U'JtlQQ] --> (£B l3^jÜÜV  C 193 ) VIERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de Verkalking van verfchillende Metaal-draaden. D J-V^e groote langte van yzerdraaden van verfchillende middellynen, welke door dit werktuig met zyne battery gefmolten kunnen worden, heb ik reeds in het eerfte hoofdfluk opgegeeven, om hier uit aantetoonen, welk een groot vermogen de ontlaading deezer battery hebbe. Ik zal hier alleen noch byvoegen, dat wy zes duimen yzerdraad van & duim middellyn, zynde dat zoort het welk onder n° i verkocht wordt, door derzei ver ontlaading gefmolten hebben, daar het dikfle yzerdraad, het geen men, zo ver ik weet, tot nu toe heeft kunnen fmelten,' «° 5 is, zynde van ^ duim middellyn. De verfchynzelen, die er by het fmelten van yzerdraad door de ontlaading deezer battery gepaard gaan, overtreffen verre die der fmeltingen, welken men door andere werktuigen gedaan heeft. Wanneer £ h men  t 194} les fondre, les globules fondus fe répandent alors a une grande dijlance; ils fe font fouvent répandus par toute la largeur du muféum qui a 29l pieds. Ils s'élevent quelque fois a plufieurs pieds de haut; en fondant du fil de fer n°. 1 fen ai vu quelques uns s'èlever d plus de 10 pieds de haut. Qiiand on ne fond pas des fortes les plus minces de'fil de fer, il fe forme des globules plus gr os fiers, qui resfemblent d de la menue dragèe; fen ai vu, qui avoient f de ligne d'épaisfeur. Ceux.-ci rouleni entiér-ement rougis fur le plancher , et demeurent dans cet êtat pendant quelques fecondes. fai vu en fondant du fil de fer moins Jong un phénoméne tout-d-fait nouveau, autant que cela m'est connu. Qiiand on prend la moitié de la longueur des differents fils, qui peuvent être fondus par la décharge de cette batterie, lorsquelle est chargée-jusqud une certaine hauteur, et quand on fait pasfer par ceS fils la décharge de la batterie, chargée d la même hauteur, alors le fil fe change entiér ement ou en grande partie en chaux; la partie reflante du fil fe rèpand dans le dernier cas en forme de trés petits globules rougis. La chaux, dans la quelle fe change le fil de fer, produit une trés grande quantitè de longs fiocons, ou de petits filaments d'un demi jusqu a trois pouces de long , et d'une épaisfeur trés differente; fen ai vu un, qui avoit environ 2 lignes de largeur. Ces  C *95 > men de draaden wat korter neemt, dan zy gefmolten kunnen worden, zo verfpreiden zich de gefmolten bolletjes tot op verre afftanden; meermaalen hebben zy zich door de geheele breedte van het mufeum verfpreid, dewelke 29! voeten is. Zomtyds worden zy verfcheiden voeten hoog opgeheven; by de fmelting van yzerdraad n° 1 zag ik er eenigen meer dan 10 voeten hoog ryzen. Wanneer men niet van de dunfte zoorten van yzerdraaden fmelt, zo vormen er zich grovere bolletjes, dewelken niet ongelyk aan fynen hagel zyn; ik heb er gezien die f ïyn dik waren. Deeze rollen gloeijend over den grond, en blyven gloeijend geduurende eenige fecunden. By de fmelting van mindere langte van draaden heb ik een verfchynzel gezien, het geen, zo veel my bekend is, geheel nieuw is. Wanneer men naamlyk omtrent de helft neemt der langte van de verfchillende draaden, die door de. ontlaading deezer battery, wanneer zy tot eene zekere hoogte gelaaden is, gefmolten kan worden, en men hier door de ontlaading van de even hoog gelaadene battery laat gaan, zo wordt als dan de draad of geheel en al of voor een groot gedeelte tot kalk geflaagen ; verfpreidende zich in het laatfte geval het overige gedeelte van den draad, waardoor de ontlaading gaat, in zeer fyne gloeijende bolletjes. De kalk, tot welke het yzerdraad geflaagen wordt, vormt eene zeer groote menigte langwerpige vlokken, of dunne vezels van een halven tot drie duimen langte, en van zeer onderfcheiden dikte; ik heb er gezien, die omtrent 2 lynen breed waren* Bb 2 Dee-  C 196-3 Ces filaments s'èlevent lentement dans un niiage de fumée; qui fe forme en même tems par la calcination des fils de fer. Qiiand la batterie est chargée d un plus haut degrè , ou quand on prend le fil plus court, alors ces petits filaments fe divifent en de plus fins, et une charge encore plus for te change tout le fil en une fumée êpaisfedans la quelle on ne voit point de filaments, ou fi on les voit, ils font tres petits. II est difficile de trouver prècifément le degrè de la charge, par la quelle on peut dis foudre entiêrement des fils d'une longueur et d'une êpaisfeur dêterminêes, pour obtenir les plus grands filaments; ceci paroit dèpendre d'un degrè de force tres bomê, que je nai pu trouver jusqu'aprefent, parcequil femble, qu'on a befoin pour ce fujet d'un Eleclrométre plus jufte. Ce ne font pas feulement les plus petits fils de fer, qui peuvent être ainfi changês en chaux; nous avons dé ja vu s'èlever 4 'pouces de fil de fer n°. i, qui a £ pouce d'êpaisfeur, en filaments de chaux, comme ceux que j'ai décrits. fai pris de ces filaments de chaux, et je les ai examinès; leur fubfiance me femble être une vêritable ocre de fer, dont ils ont parfaitement la couleur. fai enfuite commencé d'esfayer la fufion et la calcination dautres fils de métal. J'ai fait tirer pour cet effet des fils de plomb et dètain, qui avoient ^ pouce de diamétre, et qui avoient donc le même diamétre, que le fil de fer n\ i.  '( 197 <) Deeze vèzöls ryzèn langzaam op in eene dichte rookwolk > die er teffens by de verkalking deezer draaden ontftaat. Wanneer de battery wat hooger gelaaden is, of wanneer men den 'draad wat korter neemt, dan worden deeze vezels fyner verdeeld, en eene noch fcerkcre laading doet den geheelen draad in eenen dichten rook opryzen, waar in of geene of niet dan zeer fyne kalkvezels te zien zyn. Het is moeilyk den juiften'trap van laading' voor draaden van bepaalde langte en dikte' te treffen, waar door zy geheel en al tot. de . grootfte kalkvezels ontbonden worden; dit fchynt van eenen .zeer bepaalden trap van kracht aftehangen, welken ik tot nu toe niet genoegzaam heb kunnen onderzoeken, terwyl hier toe een zeer juifte Electrometer fchynt vereifcht te worden; zynde de Electrometer, waar van ik voorheen gefproken heb, noch niet tot den uiterften graad van .volkomenheid gebracht. Het zyn niet alleen de dunfte yzerdraaden, welke dus tot kalk geflaagen worden; wy hebben reeds 4 duimen yzerdraad van n° 1, het geen ^ duim dik is, in foortgelyke kalkvezels, als ik "befchreven heb , zien opryzen. Ik heb van deeze kalkvezels opgevangen, en dezelven onderzogt; hunne zelfftandigheid fchynt my yzer-oker te zyn, waar van zy ook volkomen de kleur hebben. Ik heb vervolgens begonnen de fmelting en verkalking van andere metaal-draaden te beproeven. Ten dien einde heb ik van lood, gelyk ook van tin draaden laaten trekken, die '% duim middellyn hadden, koomende dus over één met het yzerdraad n° 1. Bb 3 Van  .' Jesfay'at premierement fept poucés de ce fil de plomb; Cette longueur fe disfolvit entiér ement, par le pasfage de la décharge de la batterie, en une fumèe épaisfe, la quelle 'remplit en fe disperfant une grande partie de Pair du muféum , on ny pouvoit pourtant pas 'dijlinguer des filaments de chaux. M'étant appergu par 'la, que cette longueur. étoit bien èloignèe de celle de ce fil, qui pourroit être fondu par mtre batterie, fe pris tout le fil de plomb, qui ''me reftoit 'alors-, 'ayant -51 pouces de 'longueur. Toute la longueur de ce fil tomba en partie en petits grains fondus , et en partie en petites pièces non fondues fur les feuilles de papier, qui étoient desfous. II s'éleva ausfi de la fumèe, cependant beaucoup moins que dans Vexpériment précédent. Nous avons enfuite fait. pasfer la dê'-charge par 8 pieds de fils- de plomb de la même êpaisfeur-, celui-ci fe fondit dans plufieurs endroits, de man'Pere que le fil tomba en une quantitè de morceaux. ■ Nous avons fait pasfer la décharge de la batterie par 27 pouces de fil d'étain de la même êpaisfeur. Une-partie de celui-ci fut fondu en globules, et en pièces diffiormes; le refte s'éleva en forme de fumèe épaisfe,. dans la quelle on pouvoit voir de gros filaments de chaux, précifément comme - cela arrivé quelque fois en dêchar'geant la batterie par le fil de fer. Je n'ai pu faire ufage de fil dargent ni de laiton de cette êpaisfeur. En me fervant de fils plus minces, fai vu  ( m ) ■ Van dit lood-draüd beproefde ik eerft zeven duimen. Deeze langte wierd geheel en al by den doorgang van de ontlaadiug der battery in eenen dichten blauwen rook ontbonden, dewelke by zyne verfpreiÜing een groot gedeelte der lucht 'van het muféum vervulde, en daar in'eenigen tyd hangen bleef; doch hier in waren geene kalkvezels zichtbaar. Ziende dat deeze .langte noch, verre af was ..van de geene, die er van deezen draad door' onze . battery gefmolten kan worden-* nam-ik. al het Jood-draad, het geen er toen overig was, zynde 51 duimen. De geheele langte van den draad viel gedeeltelyk in gefmolten brokjes, gedeeltelyk in kleine van een geflaagene deelen op het onderliggèndê papier neder.. Ook rees er eenige rook'van óp, doch veel minder, dan by de voorgaande proefneeming. Naderhand ..hebben wy door 8 voeten looddraad van dezelfde dikte de ontlaading laaten gaan; deeze wierd op veele plaatzen gefmolten, zo dat hy in eene menigte brokken viel. ' Door tin-draad van dezelfde dikte , de langte hebbende- van' 27 duimen, hebben wy de ontlaading der battery laaten gaan. Deeze wierd hier door gedeeltelyk gefmolten tot bolletjes en onregelmaatïge ftukken, gedeeltelyk rees hy in een dichten rook op, waar in veele kalkvezels gezien wierden, even als dit zomtyds by de ontlaading der battery door yzerdraad gebeurt. Van het zilver- en koperdraad heb ik tot hier toe geene draaden van deeze dikte kunnen gebruiken. My dan van dunnere draaden bedienende .heb ik zilverdraad  C 2ÓÖ ) vu en' faifant pasfer la décharge de la'hatterie par un fil d'argënt, qu'il s'élevoit, comme le fil de fer, en partie en fumèe, et'en partie en filaments de chaux. En déchargeant la hatterie par un fil "de laiton, qui avoit environ rlö pouce de diamétre, fai. vu, que ce fil s'élevoit. entiér-ement en forme de fumèe épaisfe, dans la quelle .cependant 'f ai ausfi' peu. vu de filaments .de 'chaux, que dans la fumèe des fils de ■plomb. ' Qpïand la 'décharge de[ la batterie pasfe par d'èpais fils de laiton', qui toiitbent 'par ld en pièces, 'on remarque diflinclement, que leur furface est calcinée, et que les fils ont per du leur forme, et font comme tor dus (f). ■ .En voulant faifir javec mes doigts les filaments de chaux ci - desfus 'décrits, -dans les quels les fils de métal fe disfolr Vent par la décharge de la batterie, fai vu des phènomenes, qui m'ont par'u tout-d-fait ètonnants, et que je nai pu jusqu'aprefent expliquer. Quand on approche le doigt; ou un autre corps conduifant jusqu'a un ou deux pouces 4vonffiloöb isffi mom osó'ëtï .ri/ï£3 rionnl yiojIct ■ ■ CO Qltanet on compare cette cajcination des fils de métal avec les expêriments précédents -faits fur la revivification des chaux mêtalliques, il femble que ces expêriences fe contredifent, en les confidèrant fuperficiejlement, puisque la même caufe paroit próautre des effets contraires. 'Mais on doit fe rappeller ici, commentje feu 'produit de même ces. deux effets contraires fur les .métaux et fur leurs chaux. Ce font les differentes circonflances, qui donnert ocedfion , que la matière éle&rique aujji bien que le feu peuvent produire des effets contraires fur. ces fubjlances; je ne puis aprefent tn'éteudre d'avantage. fur ce fujet. Je tdeberai par la fuite de rasfembler de ces chaux mêtalliques, qui fe forment par la décharge éledrique, et d'esfayer, fi je pourrai les réduire de nouveau en métal. de la même manière, que les chaux mêtalliques, qui font préparées dé la manière ordinaire. - '  C 201 ) draad door de ontlaading deezer battery gedeeltelyk in rook, gedeeltelyk in kalkvezels, even als het yzerdraad, zien opryzen. Koperdraad, het geen omtrent T§3 duim dik is, heb ik insgelyks, wanneer ik er de ontlaading der battery liet doorgaan, geheel en al in eenen dichten rook zien opryzen, waar in ik echter, even min als in den rook der lood-draaden, geene kalkvezels heb kunnen waarneemen. Wanneer de ontlaading der battery door dikkere koperdraaden gaat, dewelken hier door in brokken nedervallen, zo ziet men duidlyk, dat derzelver oppervlakte verkalkt is, en de draad hier by zyne gedaante verloren hebbe, en als 'tware gedraaid is (a). De befchrevene kalkvezels , waar in de metaaldraaden door de ontlaading der battery ontbonden worden, willende opvangen, heb ik verfchynzelen waargenomen, welken my zeer vreemd en tot nu toe geheel onoploslyk voorkoomen. Wanneer men den vinger of een ander leidend lichaam op een of twee duimen afftand by zommigen van de in de lucht (a) Wanneer men deeze verkalking der metaal-draaden met de_ voorgaande proefneemingen omtrent de revivificatie der metaal-kalken vergelykt, zo kunnen deeze ondervindingen by een oppervlakkig inzien der zaake, tegens elkander fchynen te ftryden, terwyl hier één en dezelfde oorzaak tegenovergestelde uitwerkzelen fchynt te weeg te brengen. Dan men herinnere zich hier by, hoe het vuur insgelyks deeze twee tegenovergeftelde uitwerkzelen op de metaalen en hunne kalken te weeg brengt. Het zyn de verfchillende omftandigheden, welke gelegenheid geeven, dat de eleftrifche ftof zo wel als het vuur op deeze zelfftandigheden tegenovergeftelde uitwerkzelen te weeg brengen kan; hier over kan ik thans niet breeder uitweiden. Ik zal in het vervolg deeze metaal - kalken, die door de electrifche ontlaading gemaakt worden, trachten optevangen, en beproeven, of ik dezelven weder op dezelfde wyze als metaal-kalken, die op de gewoone wyze bereid zyn, tot metaalen herbrengen kan. Cc  ( 202 ) de dijlance de quelques uns de ces filaments de chaux, qui volent dans Fair, ils font attirés, mais ausfi-tót qu'ils ont touché ce qui les attiroit, ils s'éloignent mee une vitesfe confiderable, et fe divifent en même tems en deux ou plufieurs parties. Ces filaments repousfês ' font enfuite continuellement repousfês de ce quon en approche, quoiquon en approche tres lentement. D'autres filaments s'éloignent des le commencement, fans avoir touché aucun corps, de tout ce quon en approche. Tout ceci est arrivé, autant que je Fai pu examiner, de la même manière, foit que fen approche le doigt, un bouton de deux pouces de diamétre,'ou une pointe d'acier bien aigue. J'ai obfervé ces ètonnants phénomenes en faifant les derniers expéri-' ments avec cette batterie, le changement de la température de Fair pendant les jours fuivants m'ayant empêché de les examiner d'avantage avant la publication de ce traité., J'ai donc été obligé de remettre jusqud Fhiver prochain les expêriments fur ces phénomenes, de même que les recherches fur d'autres fiujets, pour les quels cette batterie me donne Foccafion, et qui m'ont paru de pouvoir rêpandre quelque lumière, puisque plufieurs raifons m'empêchent aprefent de les continuer (jx). Les (¥) Après avoir fait avec cette batterie tous les expêriments, que fai dècrits dans cette partie, pour les quels je Pai chargée plus de 150 fois, et chaque fois & cette hauteur, qu'elle étoit au point de fe décharger elle même, comme elle Va cjfeftivemeat fait onze fois, il rfy a cependaut que trois bouteilles, qui fe foient  C 203 ) lucht zweevende kalkvezels brengt, zo worden zy aangetrokken, doch zo dra zy het geen dezelven aantrekt, raaken, vliegen zy er met eene aanmerklyke (helheid af, en verdeden zich teffens in twee of meer deelen. Deeze afgeftootene vezels worden vervolgens, hoe zagtkens men ook dezelven nadert, beftendig afgeftooten van het geen men naby dezelven brengt. Andere kalkvezels worden van het begin af aan, zonder eenig lichaam geraakt te hebben, afgefloten van al het geen waar meê men dezelven nadert. Dit alles gebeurde, zo ver ik heb kunnen nagaan, op dezelfde wyze, het zy ik er den vinger, een koperen twee duims bol, of een fcherpe ftaalen punt bybracht. Deeze zo vreemde verfchynzelen heb ik by de laatfte proefneemingen met deeze battery waargenomen, hebbende de veranderde luchtgefteldheid der volgende dagen my niet toegelaten dezelven voor de uitgaaf van dit ftuk nader te onderzoeken. Dit heb ik dus, nevens het onderzoek van veele andere zaaken, waar toe de groote kracht van deeze battery gelegenheid geeft, en welke my zyn voorgekoomen eenig licht te kunnen verfpreiden, tot den volgenden winter moeten opfchorten, terwyl verfcheidene redenen my thans verbieden verdere proefneemingen in het werk te ftellen Qf). De (V) Na alle de proefneemingen , die ik in deeze afdeeling befchreven heb, met deeze battery verricht te hebben, waar toe ik dezelve meer dan 150 maaien telkens op die hoogte gelaaden heb, dat zy dreigde zich van zelve te ontlaaden, gelyk zy zich ook daadlyk elf maaien van zelve ontlaa- den Cc 2  C 204 ) Les expêriments, que fai décrits dans ce chapitre et le premier de cette partie, je les ai faits pour une grande partie enpréfence de Mrs. van Swinden et Paets van Troostwyk, avec Pasfiflance deMr. Cuthbertfon. Pour terminer ces expêriments, fai prié Mrs. les Direcleurs ■et les Membres des deux Socités de cette Fondation le i? Juin, et fai rêpétê entre autres en leur préfence la fufion des fils de fer de differentes êpaisfeurs, de la longueur décrite (p. 167), la calcination du fil de fer , et le déchirement d'un cylindre de buis de trois pouces de diamétre (pag. 165, 4) par la décharge de cette batterie. foient casfées, quoique nous n'ayons jamais fuivi Pavis que Mr. Nairne adonné, ■pour prèvenir la rupture des bouteilles: [avoir de faire toujours pasfer la décharge par un circuit de quelques pieds (Philof. Tranfaét. Vol. LXIV. P. I. pag. 87). Au-contraire, quoique nous ajons fouvent fait pasfer, dans nos expêriments fur le magnétisme comme dans iTautres, la décharge par de bons conducteurs, qui n''avoient que deux ou trois pieds de longueur, il n'y a qü'une feule bouteille, que la décharge ait percée, les deux autres bouteilles s'étant casfés, lorsque la batterie s'est dècbargée tTelle même, fans que le verre fut percé. La décharge même me parut avoir caufé une fi grande vibration dans le verre, que fa liaifon en fut par la rompue. Ce petit nombre de bouteilles rompues par une fi grande quantitè d''expêriments fait voir , que le verre de Bohème, dont la batterie est faite, peut trés bien réfifier a la charge et la décharge èleclrique.  C 205 ) De proefneemingen, die ik in dit en het eerde hoofdft.uk deezer afdeeling befchreven heb, heb ik voor het grootfte gedeelte in tegenwoordigheid der Heeren van Swinden en van Paets van Trooftwyk met behulp van Mr. Cuthbertfon genomen. Ten befluitc van dezelven heb ik de Heeren Bejluurders benevens de Pleeren Leden van de beide Genootfchappen deezer Stichting op den 17 Juny genodigd, in welker tegenwoordigheid ik onder andere proefneemingen de fmelting van yzerdraaden van verfchillende dikte, ter langte als op bladzyde 167 gemeld is, de verkalking van yzerdraad en de verbreking van een drie duims palmhouten cylinder (bladz. 165, 4) door de ontlaading deezer battery herhaald heb. den heeft, zyn er echter niet meer dan drie fieszen gebroken , fchoon wy hier nimmer by in acht genomen hebben, het geen Mr. Nairne ter voorkooming van het breeken der fleszen aanraadt, van naamlyk de ontlaading der battery altoos door eenen omwech van eenige voeten te laaten gaan QPhilof. Tranfaiï. Vol. LX/F. P. I. pag. 87). Integendeel hebben wy by onze proefneemingen op magneet-ftaaven , gelyk ook by anderen, de ontlaading dikwyls laaten gaan door goede geleiders, die niet langer waren dan twee of drie voeten; dan hier by is flegts ééne fles gebarften, terwyl de twee overige fleszen gebroken zyn, wanneer de battery zich zelve ontlaadde, zonder dat hier by het glas doorboord was. De ontlaading zelve fcheen my het glas in eene zo fterke trilling gebracht te hebben, dat hier door de zamenhang van hetzelve verbroken was. Uit dit gering getal van gebarften fleszen by zo menigvuldige proefneemingen blykt het, dat het Boheemfche glas, waarvan deeze battery gemaakt is, voor electrifche laadiug en ontlaading zeer gefchikt is.