VERHANDELINGEN, Ü1TGEGEEVEN DOOM. T E Y L E R 'S TWEEDE GENOOTSCHAP, HEGEHDE STUK, BEVATTENDE HET TWEEDE VERVOLG DER PROEFNEEMINGEN MET TEYLER'S ELËCTRIZEER* MACHINE IN 'T WERK GESTELD. TE HAARLEM, q by JO HANNES JACOBUS B E E T S? QOAO 8 BIDCCSCV.    SECONDE CONTÏNUATION des e x p I r i e n c e s, faites par le 1ioïen de la machine electrique te ylerienne, par M A R T 1 N U S van M A R U M, „OCT.UR .» «ÏLOttM». ET H MEDICINE ) «w»" »* " s°°"te """■«»»«»« MS SCIENCES j E T DIRECTEUR. DE SON c A BIK ET d'hHTOIM MtOlB,», DIRECTE* »tS CAMNET3 d E PHYSIQUE ET d'hISTOIRB NATURELLE ET B1CLIOTHEC A,R« DU M..SJ,UM DE TWl», memrrk DES ACADEMIES i mum', DIJON , manJIÏIM, SKÏURT, de la SOCIETE DES SCIENCES a GOTT1NGUB , ET DE CïW.» SE ROTTERDAM, DE ÏLISSINGUB , BT B'UTRECHT. h HAAR E E M, chcz Jean Jaques B e s. t ».  TWEEDE VERVOLG DER. PROEFNEEMINGEN gedaan met T E Y L E R 'S ELECTRIZEER-MACHINE, door MARTINUS van MARUM, A. L. M. PHILOS. ET MED. DOCT. , SECRETARIS VAN DE HOI.LANDSCHF. MAAT6CHAPPY DER WEETENSCHAPPEN, EN DIRECTEUR VAN DERZELVER N ATUR ALIEN-K A F IN F. T , DIRECTEUR VAN DE PHYSISCHE EN NATUR U.IEN-K A HINE7 TEN EN BI CLIOTHECARIS VAN lEÏLER'l MUSEUM, LID VAN DE ACADEMIËN TE BERLYN, DIJON , MANHEIM, ERFURT, VAN HET GENOOTSCHAP DER WEETENSCHAPPEN TE GOTTINOBH, BH VAN CE GENOOTSCHAPPEN TE ROTTERDAM , Vl.ISSINGEN EN UT RECHT. TE II A A R L V.'m, by Jo hannes Jacobus Beets. 1795.  P RÉ F AC E. Csette feconde contlmiation des expêriences èleBriques, dont la plupart furent déja falie en 1787, 1788, 1789, et au printems de 1790, parolt beaucoup plus tard, que je ne penfois, lorsque la première' continuation fut publiét en 1787. La caufe principale de ceretard est que f ai cru, qiïil fe prèfenteroh de temt. en temt des obpits a examiner par la grande force de notre machine, dont fefpérois quelque découverte intèresfante, qui pourroit rêpandre des lumleres fur la théorie de PèMtricitè; dé/trant toujour: /•/',» —....<■\»tjnvr fti refhhats dans ce volume, en cas que ces recherches rèpondisfent a mes voeux. Une partie de ces expêriences fe trouve ausft décrite dans ce volume au 2 et 3™ chapitre de la ft* fi&iott. Mes autres recherches de ce genre ont fourni des rèfultats trop peu inflmctifs, pour les décrire. On trouvera ausft dans ce volume les rèfultats d"un grand nombre d'expèriences , qui m'ont ètè propofies par plufieurs Phyftciens, fuivant Vinvitation, que 'fen avois faite dans la preface de la defcription de cette machine , et dans celle de la première continuation de ces expêriences. jfai nommé toujours (cornme il étoit de mon devoir~) ceux, qui m'avoient proprofè les expêriences , dont fat décrit les rèfultats, exceptê feulement en faifant mmtion de quelques expêriences qui m'avoient ètèpropofèes par plufiiurs Pbyfciens, et dont les rèfultats ont été ft peu intéresfans, que f ai pu les décrire en peu de mots. Ausft plufteufs de ceux,, qui m'avoiem propofé ces expêriences, prèfèroient ri'étre pas nommès Quoi-  VOORREDE. Do uitgaaf van dit tweede vervolg van ElecWcbe proefneemingen, waat van reeds het grootfle gedeelte in 1787, 17S8,1789. en in't voorjaar van 1790 is in 't werk gefield, is veel langer vertraagd, dan ik my, toen het eerde vervolg in 'tjaar 1787 het licht zag, had voorgedekt. De voornaame reden hier van is decze: dat my van tyd tot tyd zodanige onderwerpen ter beproeving door de groote kracht van dit werktuig zyn voorgekomen, welke my hoop gaven tot deeze of geene ontdekking, die in-de ËÏecTïiciteit-kundé ëenig meerder licht zoude kunnen geeven, en van welker beproeving, indien 7.y my naar wenaüj gelukken moclito , j£ Aon uitflng iri dit Ruk verlangde meê te deelen. Een gedeelte deczer laatcre proefneemingen zyn ook in dit deel befchreven, in het en 3de hoofdftuk der cAc afdeeling. Van andere nafpooringen, met hetzelfde oogmerk aangevangen., is de uitflag tot nu toe van te weinig belang geweest,, om 'er in dit ftuk melding van te maaken. Men vindtJiier in ook het vernaai van den uitflag van een groot aantal van proefneemingen, die my, volgens myric uitnoodiging in de voorréden voor de befchryving van dit werktuig, en voor het eerde vervolg Van proefneemingen geplaatst, door eenige Natuurkundigen zyn voorgeMeld. Doorgaans heb ik, gelyk myn plicht was, de naamen van hun, die my de befchrevene proefneemingen voorgedeld hadden, 'er by gemeld. Zulks heb ik in flegts weinige gevallen achter gelaaten , by zodanige proefneemingen alleen, tot welken ik door verfcheide Natuurkundigen verzocht was, en waar van de uitkomden van zo weinig belang geweest zyn, dat ik-dezelve met weinige woorden heb kunnen vernaaien. Zoramigen verkozen ook hier by hunne naarnen niet gemeld te hebben. ■a * 3 Schoon  Quolqnefale tdchè de fatisfaire, amant qiïil niêtoit posfthle , au dépt de torn les Phyficiens , qui nCont communiqué quelques fujets a examiner par la grónde force de cette machine, il y e,ra cependant quelques dont je ne me fik pas occupê: c. a. d. ceux, pour les quels je «>ai pu trouver des moyens propres a faire des expêriences dècifives, ou ceux qui nfont para pouvolr donner feulement des rèfultats fi peu intéresfans en proportlon du tems et de^ppareil qu'ils exigoient, que ƒ ai étè tetenu par la de les entnprendre. Les expêriences de ce genre nfêtoient iïautantplus dffciles a faire avec cette machine, que je n'ai pu trouver iel desperfonnes, aux quelles je croyois pouvoir conficr la contïnuation non 'interrompue de celles, qui auroient exigê plufieurs jours, piqués unes de ces expêriences pourroient au.p *~ < ™ «^f fuccès, par la force tfune machine dont le plateau est tourné par un feul homme, ou par la force que plufieurs Electriciens peuvent obtenlr de leufs appareils; et comme les expêriences avec cette machine demandent heaucoup plus cTembarras, fat cru qtCil convenoit mieux de Vemployer feulement & celles, qu'on ne peut faire fi bien avec des appareils ordinaires. Jai fait heaucoup de recherches fur la nature du fluïde èleBrique, et fur la caufe de Fexcitation parle frottement ou de Hnêquillbre de ce fluïde qui en est Feffet, ayant toujours quelque efpérance, que eet appareil, en faifant voir les phénomènes plus en grand, pourroit donner occafwn de faire quelque dècouverte a eet égard. Concernant le premier fujet mes cfforts rfont 'pas ètè fans fuccès, puisque mes expêriences, dêcriles au 3- chapitre de la a*. feclion, ont fait voir évidemment, que le fluïde èMrique n'est pas un fluïde T^ple et tout-a-faif clifiiuguè de tous les autres, comme plu- fieurs  (vu ) Schoon ik zp veel mngelyk getracht heb aan het verlangen van elk Natuurkundigen, die, my iets ter nafjbooring door de groote kracht van dit' werktuig voorgemeld heeft, te voldoen, zyn 'er echter eenigen van de my voorgéflaagenë onderwerpen achtergebleven : doch dceze zyn alleen de zulke , die of van dien aart waren, dat ik geene gefehikte middelen heb kunnen vinden om dezelve op ecne befliszende wyae te beproeven; of die my zyn voorgekomen ,. in vergelyking van den daar toe nodigen tyd en toefrcl, zo weinig te zullen leeren, dat ik deswegens niet heb kunnen befluiten dezelve in 't werk te {rellen. Het onderneemen van zodanige langwylige en niet veel lichts bcloovende proefneemingen was des te minder myne zaak , daar ik by het gebruik van dit werktuig tot nafpooringen alhier geen hulp heb kunnen verkrygen, aan wien ik het voortzetten van zodanige ptoefneemin^cn, die verfcheiden dagen, tyd vercischten, heb kunnen toe* vertrouwen. Van deeze langwylige proefneemingen kunnen ook eenigen door de kracht van een werktuig , liet WC1K ötw»j CCix mn» kowogen wordt, of door zodanige kracht, welke verfcheide Natuurkundigen van hunne grootfte werktuigen verkrygen, even goed als door dit ons werktuig verricht worden ; en daar deszclfs gebruik veel meer omfiag vereischt, heb ik gedacht, dat het beter ware hetzelve alleen tot zodanige proefneemingen aan te wenden , welke met de gewoone werktuigen niet zo wel te doen zyn. Veel moeite heb ik my gegecven om van den waaren aart der electrifche ftorTc, en van de wyze, op welke zy door wryving opgewekt of in den (laat van onevenwicht gebracht wordt, eenig nader licht te verkrygen, my telkens vlycnde , dat dit werktuig, door de verfchynzels meer in 't groot te vertoonen, ter ontdekking van het een en ander eenige aanleiding zoude kunnen gteven. Omtrent het eerde Huk zyn myne poogingen niet geheel vruchtloos geweest , dewyl myne proefneemingen , in het 3de hoofdftuk der nde afdeeling befchreven, zo ik my niet bedrieg, duidlyk geleerd hebben, dat de elecMchè dof geene enkelvoudige f of van eenen byzonderen aart is , waar voor men dezelve veelmaalen gehouden heeft a  ( vni ) fieurspttfonnes fe le f"»t imaginé, nais qSÜ est un fluïde dans k quel U calorie est combiné avec auelaue autre fubflance inconnueS A Pégard de ï autre fujet, C. a. d. de la caufe de V excitation par ft frottement, ou pourquoi ^uilikrc du fluïde éleBrlaue dans les corps est rompu , torsen les frotte, mes expêriences Jont pas eu le même fuccès. On volt, a la fln de ce volume, unprécis d'une petHe partie de ces expêriences, faltes avec un feul frottolr en x7So. Ces expêriences ont fa, voir aue le verre attlre fortement le fluïde éleCtrlaue, pendant est . frotté d>«n cêté, non feulement a celui 3ui est frotté, mals ausfi au et* cppojé, et aue par conféauent la caufe, au: fait aue le fluïde éleclrlaue, lorsq„on frotte le verre, quitte le frottolr et ïentaffe a la fur face du verre frotté, rêfule dans FattraBlon du fluïde éleclrlaue par le verre, produlte pariet, Mals quelle est la caufe, pourquoi le frottement 'duit cette attrattion dans le verre, est un fecret, fur le quel je fuU reflé après toutes mes recherches, dans la même Ignorance: ainfi aue je n>c« pulspas mtm former auelaue conjecture tant folt peu fondèe fur des expêriences. II me feroit cependant trés faclle de démontrer , que phtfiem conjectures, fon a fonnêes depuis quelques annêes, concernant la caufe de rexcitation ou de la rupture de Vêauilibre du fluide ile&rique, font tr0p peu conformes avec ce que Texpêrlence a fait voir, et que les exph■caüonspcr ces cm*** font au.fi troP peu fatisfaifantes, pour y aUnbu* „Hqueprobabilité: mais a auol bon ^occuperois-je de la réfuiation de ces Ingres, pas a metire a leur place une autre plus probable La dêcouverte du fecret de Texcitation , ou de la caufe, qui produ* UnéquiHbre du fluide ékciri^ , £ para cependant, depuis long te,ns 1 être  Cix) heeft, maar dat zy eene zamengeftelde ftof is, betraande uit het calorique met eenige andere tot nu toe onbekende {toffe vereenigd, Ten opzichte van de wyze, op welke de eleclrifche ftof door wryving -opgewekt wordt., of waarom door wryving de natuurlyke hoeveelheid van' eleclrifche {tof, welke de lichaamen bevatten, vermeerdere of verminfiere, en dus het zogenaamd eleclrisch evenwicht geboren worde; hier omtrent zyn myne nafpooringen van minder vrucht geweest. Van een klein.gedeelte van dezelve, met eenen enkelen wryver in "t jaar 1789 in 'twerk gefield, vindt men een kort verflag in't aanhangzel achter dit ftuk. Hier uit is het gebleken, dat het glas, geduurende het aan eene zyde gewreven wordt, de eleclrifche ftof zeer fterk aantrekt, en dat wel niet flegts aan die zyde welke gewreven wordt, maar ook aan de tegenovergcftelde, en dat derhalven de naafle oorzaak, welke de eleclrifche 'ftof, by de gewoone wryving van glas , Och wryver doet wrikten, 'en aan de op-, pervlakte van 't glas zich doet ophoopeu, in de flerke aantrekking der eieclrifche ftoffe geleegen is, die 'er aan of in 't glas door deszeïfs wryving wordt te weeg gebracht. Doch op wat wyze deeze -aantrekking door de wiyving'te weeg gebracht worde, hier omtrent moet ik bclyden, na alles wat ik ter naipooring van dit geheim heb aangewend, tot nu toe zelfs geene giszing te kunnen vormen., die eenigermaate op ondervinding gegrond is. Gemaklyk zoude het my daar en tegen vallen aan te toonen , dat eenige gissingen, welke men in laatere tyden omtrent de oorzaak der opwekking of der geboorte van het eleclrisch onevenwicht gemaakt heeft, te weinig Itrooken met het geen de ondervinding leert, of ter verklaaring der zaake te weinig toereikend zyn , om 'er eenige waarlchynlykhcid aan foe te kennen: doch tot zodanige wedérlè'gging van giszingen vind ik geene reden, zo lang ik hier voor geene andere., die meerder grond heeft, weet in de plaats te fteïleii. De ontdekking van het geheim der opwekking of van de waare oorzaak,' -Waar door onevenwicht der eleclrifche ftoffe geboren wordt, is my echter * * ze-  ( x) (tre la plus iMèresfante, 'ft* pH ** la pais long tems dansVoplnion, et je lè Juis encore, que ft la caufe, pj fait naltre Hnéquilibre dans le fluide éleBrique , neus êtolt mleux connuè , mus nouspourrions alors probablement miraxfervir, anoire avantage,de eet iniqulllbre. La difperfion générale, et la grande quantiiè du fluide. éleBrique, dans tous les corps qui fe trouvent a la furface de cette PlaHete 9 donnent de jufles raifons a penfer, que le Crêateur Sen est fervi pour des opératlons bien capitales dans F économie de la Nature. II ne paroit pourtantpas aglr, avant que fon èqulllbre dans les corps folt rompu: mals alors. II est fans doute, dans plufteurs cas, un agent trés efficace de la Nature. Un inèquUibre tris kgcr mémc de, ce fluide produitdans quelques cas, des efets tout-a-fait ètonnans. Ceel est demoniré entre autres par les.expêrlences dequelques Phyficiexs d?Italië, fait es fur des 'grenoullles et'autres anlmaux, qui jointes a d''autres obfetvations, qu'on peut y rapporter , donnent bien des raifons de fuppofer, que fêqullibre du fluide êleBrique est cominuellement rmnpu dans-quelques par ties de notre corps, comme ausft dans les animaux, et que le rêtablisjement de eet équilibre est la caufe, qui excite les nerfs a faire naltre des mouvement mufcuhires. Or comme tout ce que le fluïde êleBrique fait dans Vèconomle de la Nature , autant que mus le pouvons obferver, y est produit par quelque inèquUibre de ce fluide, et comme nous voyons fouvent , que des inéquilibres fort legers produijent des efets trés conftd.erables , ne pourrions mus dons pas nous fervir peut-être trés utilement dans quelques cas du fluide êleBrique , ft nous avions urn mnaisfance plus parfaits de la manilre, dom firn.  c« > zedert lang voorgekomen de gewichtigfte, welke men in' de Electric teit-kunde zoude kunnen doen, en teffens als zodanig eene, welke van een uitgeftrekt belang zoude kunnen zyn. Zedcrt lang heb ik gemeend, en ben nog fteeds van dat gevoelen,, dat wanneer wy de waare oorzaak, waar door.het eleclrisch evenwicht verbroken wordt, beter verftonden, wy dan ook ons van dat onevenwicht ligtlyk meer ten onzen voordeclè zouden kunnen bedienen. De algemecne verfpreidingder eleótrifchc ftoffe,en derzelver groote hóeveelheid in' alle lichaamen, die aan de oppervlakte der Aarde gevonden worden, gecven allen'grond ont te denken , dat dceze ftof, door den Schepper, tot zeer voornaame- oogmerken , in de huishou-ding der Natuur, beftemd is. . Zy fchynt echter niet te werken, voor dat zy in onevenwicht gebracht is: doch dan is zy, ougetwyffeld, in veele opzichten een zeer vermogend middel in de Natuur. Een zeer gering onevenwicht in deeze ftoffa brengt voXfc, in zommige gevallen, groote uitwcrkzels voort. Ditlecren immers, onder anderen, de proeven der Itaiaanfche Natuuronderzoeken, op.kikvorfchen en andere dieren in 'twerk gefield, welke, gevoegd by andere waarneemingen hier toe bctreklyk , veel aanleiding geevcn om te denken, dat in zommige dcelen van onze lichaamen zo wel als in die dei- dieren geduur'rg geringe onevenwichten Van eleclrifche flöf geboren worden, en dat by de héfftenkig deczer onevenwichten de zenuwen ter bewceging van de fpieren worden opgewekt, i Daar nu alles wat door de eleclrifche ftof in de huishouding der Natuur, 20 ver wy dezelve kunnen nagaan-, verricht wordt, door eenen meerderen of minderen trap van onevenwicht deezer ftoffe wordt te weeg gebracht , en daar wy geringe onevenwichten' groote uitwcrkzels zien voortbrengen, zouden wy dan niet welligt van de 'eleclrifche ftof, in zommige opzichten, een nuttig gebruik kunnen maaken, wanneer wy eens eene volkomener kennis hadden van de wyze, op welke het eleclrisch onevenwicht ontftaau kan, en van het geen 'er wezentlyk toe vereischt wordt. Het ** a wry-  flnèqmlibre du fluide éleBrique est produit, et de ce qui y est r'èellement nècesfalre. Le frottement des corps est jusqu'ici le moyen le plus ordinairs è faire ttaltre Tinèquilibre éleBrique: mals fi nous favlons, de quelle mablère le frottement produit eet inéquilib're , alors nous en pourrions dériver, 'peut être , d''autres moyens a le produire, et a obtenlr en même tems la faculté de le dlriger trés avantageufement. Peut être une Jeule découverle fuffira a nous faire parvenir, dans cette partie de la Pbyflque, a des con~ tioisfances beaucoup plus profondes: peut-être un feul pas dans cette fcience nous mettra en ètat de pouvoir nous en feroir pour de trés grands avantager. On a vu cependant plupeurs parties de la Pbyflque s'arréter pendant quelque tems a certaJns degrés, malgrè tous les effbrts, qu'on a fait pour les progres de la fcience , jusqü'a ce que Pune-on Zantte dècouverte y eut rêpandu quelque lumlere. La Pbyflque de VèleBricltè me fembla être aBuellement a une telle époque. Au molns je ne puls pas appercevoir a prefent aucime nouvelle carrière dé recberebes, dont il ya Hete d'efpérer des rèfultats bien Intèresfants. - Comme je me trouve toujours dans le cas de pouvoir me fervlr d'twe éleBriclté artiflcielle beaucoup plus forte que celle produite ailleurs, et de Vemployer ü des recberebes pbyflques, faurois bien- de la fatisfaBion, fi rune ou Pautre nouvelle dêcouverte donnolt liett a quelques idéés d'expêriences nouvelles et bien intéresfanies a faire par la grande force de notre macblne éleBrique. Tant que cela n'arrivera pas, mes tentatlves pour les progres de la fcience, a la Fondatlon Teylerlenne , feront fpéclalement determlnèes a de tels fujets de Pbyflque, dont.un examen ultériew me _paroltra être le plus utikt De*  Cxin > tvryvén :der lichaamen is tot nu toe het meest gewootie middel oni eleclrisch onevenwicht te doen ontftaan: dan wanneer ons bekend wierd, op wat wyze het eleclrisch. onevenwicht door wryving geboren worde, dan zouden wy welligt andere nog onbekende middelen , om eleclrisch onevenwicht voort te brengen, daar uit kunnen afleiden, en [teffens het vermogen verkrygen van hetzelve meer ten onzen nutte te bellieren. Misfchien wordt 'er thans flegts eene enkele toevallige ontdekking vereischt, om in de Eieclriciteit-kunde toteenen veelverhevener graad van kennis té geraaken: welligt zyn wy er wel zeer naby om deeze wetenfchap grootlyks tot ons voordeel te kunnen doen ilrekken. Veelmalen heeft men echter de Naraurkunde van verfchillende onderwerpen op zekere hoogte als 't ware zien ftilftaan, onaangezien alle poogingen, die men ter zeiver uitbreiding heeft aungcw-cnd, tot dnt deeze of geene ontdekking daar over eenig nieuw licht verfpreidde. In een dergelyk tydperk van ftilftand fchynt my nu de Eleclriciteit-kunde te zyn. Ik zie althans voor het tegenswoordige niet in, langs welken weg men voor deeze weetenfchap veel beloovende nafpooringen zoude kunnen voortzetten. Daar ik fteeds in de geleegenheid blyf van verre de grootfte eleclrifche kracht, die immer is voortgebracht, tot Natuurkundige nafpooringen te kunnen gebruiken, zoude het my indenlaad tot zeer veel voldoening, kunnen verftrekken, indien zich eens, na deeze of geene nieuwe ontdekking, eenig nieuw fpoor opdeed, ter voortzetting van hclangryke proefneemingen door de groote kracht van ons eleclrisch werktuig. Zo lang zulks niet gebeure , zal ik by voorkeuze myne poogingen ter uitbreiding van kennis , by Teyler's ftichting, tot zodanige deelen der Natuurkunde bepaalen, die my , by verder onderzoek, het meefte nut fchyuem se belooven. ** 3 2è»  Bepuïs' quelams annêes je m'y fuis princlpalemtnt occupê de ld: thimkLavoifteriennei f'M rêpétè la plupart des expêriences, furtout celles* fur les quelles la nouvelle théorie chlmlque fe trouve fondèe, et fat tdchè en même tems de perfe&ionnef les appareils, qui y font nêcesfaires, et de les rendre ausft peu compofés que posftble, afin de pouvoir répéter ces expêriences avec toute rexa&itude , et avec des appareils moins couteux. fe rten ai encore rien puhliê jusau'ici 'que la defcriptlon de notre nouvèl *appareil, pour faire r^M,»™ & la compofitkn de t'eau avec plus de facilitê et moins de frais. {Annales deChimle, 1792) Je me propofe de décrire dans un autre volume le rejle de rappareil chlmlque foit nouveau -ou perfe&ionnè, que fat fait faire pour le mufeum de Teyler, comme msfi les expêriences e.t le: recherches, aux quelles il 0 fervu Harlem ce 20 Mars, i?95°  C XV ) Zedert eenige jaaren heb ik my, by deeze ftichting, byzonderlyk met de Lavoilienaanfche Scheikunde bezig gehouden. De meefte proefneemingen van dezelve, en inzonderheid die geene, waar op de nieuwe chemifche leer voornaamlyk gegrond is, heb ik herhaald, en tellens getracht de werktuigen , die tot dezelve vereischt worden, te verbeteren, en zo veel mogelyk eenvoudiger te maakcn, ten einde deeze proefneemingen met de meefte nauwkeurigheid, en met eenen niet zeer kostbaaren toeftel in 't werk gefield kunnen worden. De hefchryving van onzen toeflei om de proefueeming der zamenlkHiug van "twater gemaRjyKef, en met minder kollen te kunnen verrichten., ziet dus verre alleen het "licht. (Annales de Cbimie, 1792.) "Het óverige v3n den nieuwen of verbeterden Chemifchen toeftel, welke ik voor Teylers mufeum heb doen vervaardigen, en de. proefneemingen en nafpooringéri, "die ik hier 'mede heb in 't werk ge* field, heb ik voorgenomen in oen volgend deel te befchryven. Haarlem den zo Maart, 1792»  Bericht voor den Binder. PI. I. & II. te ftellen over bladz. 2. PI. TTT- — — 48. PI. V. <— 192. PI. IV. & VI 290. Pl. VII. 382. fpl. I. 294. tPi. n. 298. j pi, m. ■ . ... ■« ■ 344*  TWEEDE VERVOLG DEK PROEFNEEMINGEN MET TEYLER.'S ELEPTR T ZÉÉR-MACHINE IN HET WERK GESTELD.  co PREMIÈRE PART IE, contenant La description des amêliorations faites a la Machine Ele&rique Teylerienne. La machine éleBrique Teylerienne est acluellement Men différente de ce quelle ètoit, lorsque f en donnai la de* scription en 1785. 4*** ™r tMié le feCond volum' des expêriences faites avec cette machine, je me fuis appliquè a en faire corriger plufieurs dèfauts, furtout ceux qui rendoient la machine difficile a /en fervir, et fai en même tems tachè tfen. augmmter f .efet. Les planchcs I w Ü reprèfentent la muc-Mm aam jon êtat a&uel Qttand on les compare aux plamhes, qui font voir Utatprimitifde cette machine (a), oniappercoit d'a~ bord, que les changements, quefy ai fait faire, confiftent principalemmt dans Vappareil, qui fert pour le frottement des plateaux, et dans l'arrangement des conducteurs. pREm (a) Foyez PI. I et II de la description de cette machine.     (3 ) EERSTE AFDEELING, bevattende De befthryving der verbeteringen van Teijlers Ekëfrifeer-machine. JL eylers Eleétrifch werktuig verfchilt thans zeer veel van het geen hetzelve was, toen ik 'er in het jaar 1785 de befchryving van gaf. Na de uitgaave van het tweede dcci Jer -piuvfiictrningeti mCL tilt. werktuig gedaan, heb ik middelen gezogt ter verbetering van verfcheiden gebreken, voornaamlyk van die geenen, die het gebruik van dit werktuig bezwaarlyk maakten, en ik heb te gelyk getracht deszelfs vermogen te vergrooten. De eerfte en tweede plaat vertoonen het werktuig in zyne tegenwoordige gedaante. Wanneer men deeze afbeeldingen vergelykt met die geenen, die den eerlten ftaat van hetzelve VOurft^llpn zo V^lf hot aanftonds in het OOg, dat de veranderingen daar aan gemaakt voornaamlyk beftaan in den toeftel voor de wryving der fchyven, en in de gedaante en plaatzinge der geleiders. EER- 00 Zie Plaat I en II van de befchryving deezer machine. A  (O PREMIER C II A P I T R E. Description de Tappareil pour appUqiiet et pour presfer les frottoirs. JLd'application des frottoirs h la machine éle&rique Tefr lerienne ètoit faito d?une manierp Hen difficile h en oter les frottoirs fupêrieurs, et h les remettre è leurs places, quandon avoit befoin de les nettoyer, ou d'y renouveller Vamalgama Deplus, comme chaque frottoir ètoit presfè par le moyen de deux vis, il ètoit extrêmement difficile d'effeftuer par ces vis, que la pres/ion des frottoirs fut par teut aux deux furfaces des plateaux (b) égale; ce qui (b~) On en peut aifimmt juger, en confidêrant que chaque frottoir étant appïïqué par le moyen de deux vis, dont celle, qui fe trouvoit le plus prés de faxe, ètoit a la distance de 13 pouces des bords des plateaux, on ètoit donc obligè de manceuvrer entre les deux plateaux, pendant qu on, fe trouvoit fur un escalier, placé h cóté de la machine, et a quelque distance des plateaux. Qiioique les feuls frottoirs fupêrieurs eusjent ce défaut, f at cependant 'fouvent manquè par la de pouvoir obtentr la porce eniière de cette machine. Föyez ma kttre au Cbevaller LakDRIANI» Journal de Phyfyue, Avril 1789.  C5) EERSTE HOOFDSTUK. Befchryving van den toefiel ter aanbrenging _ en aandrukking der wryvers. D SSe wryvers van Teylers Eléftrizeer-machine waren voorheen op zodanig eene wyze aangebracht* dat het moeielyk was de bovenwryvers daar van afteneemen, wanneer het nodig was dezelven fchoon temaaken, of'er nieuwe amalgama op te doen, en dezelven daar na weder op hun plaats te Hellen. Vermits, daar en boven , elke wryver door twee fchroeven wierd aangedrukt, was het zeer moeijelyk daar door de wryvers ter weerzyde van de fchyf overal geIyklyk te doen aandrukken fT), het geen nogthans by O) Men kan dit Iigtlyk inzien, wanneer men in aanmerking neemt dat elke wryver door 2 fchroeven wordende aangedrukt, waarvan die o-eenen, die het naast by den-as waren, 13 duimen afftand van den rand der fchyven hadden, men dus genoodzaakt was tusfchen de beiden fchyven te werken, (taande op een trap ter zyde van de machine, en op eenigen afïtand van de fchyven geplaatst. Schoon de bovenwryvers alleen dit gebrek hadden, wierd ik echter hier door dikwyls verhinderd van de volle kracht van dit werktuig te kunnen verkrygen. Zie mynen brief aan oen kidder Landriani, in 't Journal de Pbyflque van April 1789. A 3  co qui est pourtant bien nècesfaire dans Vapplicatkn des frottoirs éleclriques, pour en obtenir le plus grand ejfet. Jai rèussi a corriger ce dèfaut, et a rendre en même tems Vapplication des frottoirs fortfacile, par un appareiltrès fimple, que je vais décrire. — A A. (fig. i, Ph III) font deux resforts de fer, combinés par une plaque de fer B, faifant avec eux deux charnières en c, c. On volt le plat d'un de ces resforts dans fig: 2; FF est la vis, qui pres fe les deux frottoirs contre les furfaces du plateau. Ceux-ci font fixès aux plaques de fer Dd, Dd par les vis m,m,m?m, et ces plaques de fer, qui ont Cèpaisfeur d' \ï ligne, font combinés avec les resforts h,h, par les charnières, qui font aux cêtés poflérieurs de ces plaques, et dont les axes g g fe trouvent exaStement dans le millieu de leur longueur. Fig: 3 donne la fe&ion transverfale tfune de ces charnières. Cette combinaison des frottoirs avec les fusdits resforts , par des charnières trés mobiles, fait donc quen appliquant les frottoirs aux furfaces des plateaux, et les presfant par le moyen d'une feulc vis F, on les fnh toucher lous deuxégalement le verre, dans touteleur longueur; le frot' tement de ces frottoirs est par confèquent partout êgai, quand on fait tourner le plateau. Comme lapfesfton de chaque paire de frottoirs se fait , par le moyen d'une feule vis, on voit d'absrd, qu'onpeut ré-  (?-) by eleftrifehe wryvers noodzaaklyk is, om daar van de fterkfte uitwerking te bekomen. Ik heb dit gebrek geheel weggenomen, en te gelyfcer tyd het aanbrengen der wryvers zeer gemakly k gemaakt, door eenen eenvoudigen toelïel, welken ik nu befchryven zal- AA (fig: i, PI. III) zyn twee yz eren veeren, dooreen yzeren plaat Bverëenigd, maakende met dezelven twee fcharnieren c, c. Men ziet de platte of,breede zyde van een van deeze veeren in fig: 2. X F 18 een fchroef, door welke de beide wryvers tegen de oppervlakten der fchyf worden aangedrukt. De wryvers zyn vast gefchroefd aan de yzeren plasten Dd,Dd, door de fchroeven »,»,»,», en deeze yzeren plaaten, die if lyn dik zyn, zyn vereenigd met de vCCren a,a, door fcharnieren, die aan de achterzyden van deeze plaaten zyn, en waar van de aszen gg nauwkeurig in 't midden van derzeiver langte liaan. Fig: 3. geeft de dwarfche doorfneede van een van deeze fcharnieren. Deeze vereenigmg der wryvers met de gemelde veeren, door zeer beweeglyke fcharnieren, brengt te weeg dat wanneer men dezelven door middel van de fchroef F F tegens de oppervlakten van de fchyf aandrukt, zv de beiden oppervlakten van de fchyf overal gelyklyk raaken, en dat bygevolg deeze wryvers eene gelyke wryving geeven, wanneer men de fchyf doet omgaan. Vermits de aandrukking van elk paar' wryvers hier gefcluedt door eene enkele fchroef, zo is het blyk. baar, dat men, door deezen toeflel, aan de wryving zeer  co règkr k frottement, avec toute lafacilitê el texatTMie posfibles. ■ Les frottoirs avec leurs resforts font tenus a leur place, par un appareil ègalement fimpie: chaque pain de frottoirs est fixée, par une vis, fur une plaque de cuivre H, fig: 4, *W « » ^ trir le desfein ie les reprendre ft mêm, jour, fen Sle or^airemen, les frottoirs, afin de les tenir meux en L de pouvoir nien fervlr a cUaue infiant, krsaue k ,tmS me le permet. Je dirai ci-apres ce aue texper, mee m'a appris H eet égard. CHJPITRE SECOND. ConjiruSion des nouveaux frottoirs. Jlans la manière ordinaire de confiruire les frottoirs tiacunes életlriaues a plateaux, au'en avo.t fim L nitre machine, on avoit entièrement négl,gé ce aue l expêriences du noOth ont démentré étre neces. faire pour prévenir Ie retour du fluide éleclnaue excte versk frottoir: c.a.d. auelapartie anlêrieure durotmr i Je de corps, qui transmettent XffciU^ h fluïde r- , „ wnoTH. la partie anterieure du fr?J*. TA fappelk. fitroant d*. nooth, 1 f h part;e poften- voh LXIII. part: H. pag: 333-  C n ) geen voorneerrien heb van dezelven kort daar na te hervatten, neem ik 'er gewoonlyk de wryvers af, om deezen des te beeter in Haat te houden van ze ten allen tyde te kunnen gebruiken, wanneer het weder het toelaat. Ik zal hierna melden, wat my de ondervinding, ten deezen opzichte, geleerd heeft. tweede hoofdstuk. Zamenfteïïing der nieuwe wryvers, J3y de gewoone wyze van wryvers zamen te Hellen , voor eleclxizeer-machinen van glazen fchyven gemaakt, aan welke men zich voor de wryvers van ons werktuig gehouden had, heeft men in 't geheel geen acht gegeeven, op het geen de proefneemingen van d*. nooth geleerd hebben vereischt te worden, om den teruggang der opgewekte eleétrifche vloeiftof, na den wryver, te vermyden: te weeten, dat het voorfte gedeelte van de wryvers moet gemaakt worden van zodanige ftoffen, die de electriiche vloeiftof bezwaarlyk doorlaatenGO. De voor- gaan- (0 Ik noem, volgens d*. nooth, de voorzyde van een wryver, die zyde, welke de fchyf, by haaren omgang, verlaat, en de agterzyde, by gevolg, die geene, alwaar de wryving begint. Phih transact, vol, LXIII. part, II, pag. 333. B s  ( 12 ) plaque de metal, couverte de erin de cheval, et revètue de cuir. Fig: 7 rêprefente la feBion transverfale d'un de ces frottoirs', la doublé ligne ah est la plaque de metal; les lignes raijêes cd cd le erin de cheval; U tout est revètu de cuir de veau eeee Cette conftruo tion avoit le dêfaut, que lorsque Vexcitation ètoit forte, k fluide éleBrique ètoit toujours attiré par le bord de la plaque de mètal, h la partie antérieure du frottoir, de maniere quil traverfoit le tafetas ciré, et quil retournoit ainfi vers le frottoir. De ld on voyoit ordinairement, pendant VaBion de la machine Teylerienne dans fin ètat précédent, que le fluide éleBrique excitè rètoumoit, en jorme de plu fleur s rayons foudroyans, vers les fusdites . porties de ces frottoirs, chaque fois que fion aBion ètoit augmentèeparrapplkation réiterée d'amalgame. Ce phewmêne plaifiit ordinairement d ceux, qui ne ïentendoient pas a F aBion d'une machine éleBrique, et les faifoit admirer fon pouvoir: mais ce n ètoit cependant qiiun dèfaut réd, paree quon perdoit par Ta une tres grande partie du fluide éleBrique, excitè, par U froU Umjai remédié a ce dèfaut, et fai donnè en même tems, d la partie poftérieure du frottoir, une fur face metallique, qui y est néfesfaire, fuivant les expêriences du j)r. nooth, par Vappareil que je vais deenre. Pour €75  (13 ) gaande wryvers waren gemaakt van eene metaalen plaat,, met paarden tistfr bedekt, en met leder overtrokken. Fig: 7 verbeeldt de dwarfche doorfnede van een van deeze we vers; de dubbele lyn ab is de metaalen plaat; de geflipte lynen cd cd het paarde hair; eeee het leder, waarmede alles bekleed is. Deeze zamenflelling had het gebrek, dat, zo dikwyls de opwekking flerk was, de eleclrifche vloeiftof dan aangetrokken wierd door den rand b van de metaalen plaat, aan de voorzyde van den wryver, waar door dezelve door de gewaschte taffe lappen doordrong, en dus na den wryver te rug keerde. Hierdoor zag men gewoonlyk, gedurende de werking van dee*e machine in haare voorigen ftaat, de opgewekte elearifche vloeiftof, in verfcheiden kronkelende ftraalen, na de gemelde voorzyde der wryvers te rug gaan, zo dikwyls derzelver werking door het weder aanbrengen van amalgama wierd aangezet. Dit verfchynzel behaagde doorgaans den geenen, die de werking van eene eleclrizeer-machine niet wel verflonden, en deed hun over het vermogen van dit werktuig verwonderd ftaan: dan het was nogtans een wezentlyk gebrek , vermits hier door een groot gedeelte der electrifche vloeiftof, welke door de u ryving wierd opgewekt, verloren ging. Ik heb dit gebrek weggenomen, en ik heb teffens aan de achrerzyde van de wryvers eene wel geleidende oppervlakte gegeeven (het geen aldaar, volgens de gemelde proefneemingen van d*. nooth, ver- 3 eifcht  ( 14 ) in faciliter la descrlption, j« meftrvirë de ia fi&** W rêprefente la feSlion. Wnsverfak d"un 4e ces frottQtrs, dans les demenftons memes, que fy ai données, Aa est la plaque droite de fer, dont on volt la furface antên■eure Dd en fig: %l Bbd~D {fig 8) rêprefente unelatte de bols dechêne, fixée d cette plaque, parlesvis m,m,m,m% fig: i| Ce bols est d'une forme égale dans toute fa longueur. La furface de ce bols, qui régarde le plateau , est ausfi plane quil folt posfibk de la faire. Afin que le bols VbdD fe tienne abfolument immohle a la plaque ha, elle a, au mlllieu de fa longueur, une autre plaque d'l pouce de largeur , et de 4 P- * gueur, qui y est jointe a angle droit, comme fig: 9 U fait voir en ac, et fig: l en oo,oo. Cette plaque touchant Dd prêvient, que le bols BbdD ne puisfe être pousfé en arrlere, par fa presfion contre le plateau. fai fait revêtir ce bols avec de la peau mime de veau, de manier e que la furface intêrieüre de la peau fut la furface du frottoir, puisque la furface intêrieüre de la peau est plus propre, que Vextérieure, pour y ■fixer Vamalgame. Pour obtenir que le cuir amalgamè touche au mleux le plateau, pat toute la longueur du frottoir, lorsquil est presfê legeretnent, je me fuis fervi de ces fils de laine, connus lei fous le mm de lalne des Ubadistes, dont f ai. fait mettre environ une centaim de  € i5 3 eifchtf wordt) door den toeftel, welken ik nu befehryven zal. üm hier van de befchryving gemakkelyker te maaken, geeft fig: 8 de dwarfche doorsnede van een van deeze wryvers, in zyne waare grootte, ha is de rechte yzeren plaat, waar van de voorzyde Db, in fig: i, te zien is. BbdD, (fig: 8.) verbeeldt een eikenhoutenregel, die aan deeze plaat is vastgefchroefd, door de fchroeven m, m, m, m, fig: i De oppervlakte van deezen houten regel, die na de fchyf gekeerd ftaat, is zo vlak, als het mogelyk is, gemaakt. Om den houten regel BbdD onbeweeglyk vast aan de plaat A a te doen blyven, is 'er aan deeze plaat, in 't midden van haare langte, eene andere plaat van 4 duimen langte rechthoekig aangezet, gelyk te zien is in fig: 9, ac, en fig: 1, 00, 00. Deeze plaat, welke tegens Dd aanfluit, belet, dat de houten regel BbdD, door de aandrukking tegens de fchyf, niet agterwaards kan wyken. Ik heb deezen houten regel laaten bekleeden met kalfsleder, in diervoegen, dat de binnenzyde van het leder de oppervlakte van den wryver geworden is, vermits het amalgama beter aan de binnenzyde van het leder dan aan de buitenzyde aankleeve. Om het leder, of het daar opgebrachte amalgama, op 't best langs de geheele langte van den wryver, de fchyf te doen raaken, heb ik gebruik gemaakt van wollen draad, welke hier onder den naam van Labadiflen wol bekend is, waar van ik omtrent honderd draaden  ( iO de fils desfous le cuir. (c) Ces fils de laine ont eet avantagefur d'autres ét of es; qu'ona employées pour eet efet, qu'ils peuvent fe déplacer vers l"un ou Vautre cotè, quand onpresfe le frottoir contre le plateau; ce qui fait quen cas que la furface frottante du cuir ne foit pas toM-a-fait plane dans le commencement, elle le devient bientót enfuite, ètant appliquè au plateau, et quelle touche donc le verre ègalement dans toute fa longueur. Lefet des frottoirs depend beaucoup de la manier e, dont on y attaché le tafetas Mi Le tafetas des froU toirs précedens de la machine Teylerienne ètoit fixé de manière, quil couvroit la moitiè du frottoir, comme il est réprefentê dans la fig: 9- Pour prevénir, quil ne fi (c) IJfaut que ces fik de laine foient placis, autant qu'ilest posfible ,en Usnes drites desfous le cuir des frottoirs, pour entirer le meilleur effet. 4e décrirai iel lamaniere, dont je fais revêtir les frottoirs, pour l infirucfion de ceux , qui dèfirent de la fuivir. On prendun morceau m^ d' "gï un peu plus long que le frottoir, et as fez 1 ar ge pour le couvrir tout autour. On fixe un des bords de ce morceau de cuir par de petits ^ ^furlafufj posterieure du frottoir en D, fig: 8. On met alors les fils de laine Jur la furface du bois du frottoir, qui régarde le plateau, etonlesyfx, en ïc lant pres des dJx extrêmitcs du frottoir; maïs en les ' fau avoir foln, qtfih ne foient presque pas tendus. On réphe enfuite le £ TlLiJelquil cLre fes fi)s de laine et le ™*fhg* tout autour, et on le fixe de la même mamere fur la face DB pocbe D, en cZLncant au miüieu de la longueur du frottoir, et continuant de les ch erii^ucbe et 1 droite; mais on les nte, avant qfon ait avancé f usaZ'x fis, avec les quels la laine est li ée fur le bois du frottoir II faut trtZ avo r foln , que le cuir foit ègalement tendu par toute la longueur yJmSïl qu'Jn peut facilement obferver en faifant WW*** Ie frottoir aequifrt, pendant cette opèration , la meme convexité par toute fa longueur.  C tz ) den onder bet leder kat leggen. CO Deeze draaden hebben dit Voordeel boven andere ftoffen, welken men tot het zelfde oogmerk gebruikt heeft, dat zy na de eene of andere zyde kunnen uitwyken, wanneer men den wryver tegens de fchyf aandrukt; en hierdoor is het, dat wanneer de oppervlakte van den wryver in den aanvang niet volkomen vlak is, zy het gereedlyk worde, wanneer men ze tegens de fchyf aandrukt, en zy dus over haare geheele langte het glas gelyklyk raake. De uitwerking der wryvers hangt grootlyks af van de wyze, op welke de gewafchte taf daar aan is vastgehegt. De taf van de voorige wryvers was daar aan in diervoegen vastgemaakt, dat zy 'er de helft Van bedekte, zo als in fig: 10 gefchetst ïs. Om voor te komen, dat zy niet ligt affcheurde, was de kant van (c) Deeze wollen draaden moeten zo recht als 't doenlyk is onder het leder van den wryver geplaatst zyn. Het bekleeden der wryvers laat ik dus verrichten: m™ neemi; een vierkant (tuk leder, ruim zo lan°als de wryver en breed genoeg om den wryver van rondsom te bekleeden, en men hegt een van de randen van dit leder met kleine fpykers on de achterzyde van-den wryver, by D, fig: 8. Men legt dan de wollek draaden op die zyde van het hout van den wryver, welke na de fchvf gekeerd is. en men bind ze daarop door 2 banden, naby de beide einden van den wryver; by dit binden behoort men zorg te Wen, dat de draaden mei ë^Wji Zyn Men buigt vervolgens het lede? zodanig on den wryver, dat het de wollen draaden, endenhouten regel, waa op zv liggen, van rondsom bekleede, en men fpykert het on lelvke Iv aan de achterzyde DB by D vast; men bePgL hier mSelK midden van den wryver en men vervolgt zulks rechts en links: dan, voor dat men tot aan de banden gekomen is, waar door de wollen draaden op het hout van den wryver worden vastgehouden, neemt men dezelven we?. Men moer hierby inzonderheid zorg draagen, dat het leder over de mheele langte van den wryver gelyklyk gefpannen zy • dit kan men «maklyk Bi acht neemen, wanneer men 'er by deeze fpannine oplette of de Wryver, over zyne geheele langte, dezelfde bolheid aanneem"' c  ( 18) fe dèchire pas facilement, on avoii doublé le bord dutafetas coufu fur le frottoir, et comme ce tafetas ètoit pas mince, il ien fuivit, quune partie de la furface du frottoir ne touchoit pas le verre, lors quil ètoit presfê contre le plateau. Or les expêriences, que fai faites concernant les dêfauts des jrottoirs, en Janvier et Fevrier 1789, dont on volt le détail dans ma fusdite lettre, rtavoient appris, que pour avoir le plus grand efet des frottoirs èMriques, il faut que le tafetas cirè touche le plateau, quand on le tourne, immèüatement après que Vamalgame ne le frotte ou ne le touche plus : pms que ^ cela na pas lieu, il y a toujours quelque retour du fluïde éleBrique excitê vers Vamalgame.. Cé retour du fluïde éleBrique, d Vendroit ki, est toujours trés vifible, quand on frotte un plateau avec un feul frottoir de cette conflruBion. Pour èviter ce retour du fluide életjriaue, j m prem,e-. rement fixé l'amalgame fur le tafetas mime, par un „mis de mafiic, comme je fai dicrit dans la fusd.te Uttre. Cette application Vamalgame m'ayant parfa.temm fatisfait au printems de ,789, P™r les froncrs i-une machine A deux plateaux de vfouces dedtametre, fai fait faire une paire de frottoirs, fait de la mime «anière, pour notre grande machine, üexcitatiendz fluide êleamuc par ces frottoirs ripondU  ( 19 ) van de taf, welke op den wryver genaaid was, dubbeid omgeflagen, en terwyl deeze taf geenzints van het dunlie zoort was, zo had dit ten gevolge, dat een gedeelte ki van de oppervlakte van den wryver het glas niet raakte, wanneer dezelve tegens de fchyf wierd aangedrukt. Dan de proefneemingen, welken ik omtrent de gebreken der wryvers, in January enFebruary 1789, heb in 't werk gefield, hadden my geleerd, dat men, om van eleclrifche wryvers de grootfte uitwerking te bekomen, de gewafchte taf, by het omgaan der fchyf, derzelver oppervlakte 1 aanflonds moet raaken, zo dra deeze door de amalgama niet meer gewreven worde: vermits, zo dit ■geen plaats-heeft, 'er altoos een gedeelte van de opgewekte eleclrifche vloeiftof na de amalgama te rug gaat. Dit te rug keeren der eleclrifche vloeiftof byH is altoos zeer zichtbaar, wanneer men een fchyf door een enkelen wryver van dit zamenftel wryve. Om dit te rug keeren der eleclrifche vloeiftof te vermyden, heb ik, voorheen, de amalgama op de taf zelve, door een. maftic-vernis vast gelegd, zo als ik in den aangehaalden brief befchreven heb.'Deeze wyze van de amalgama op de wryvers te hegten my volkomen voldaan hebbende, in 't voorjaar van 1789, voor de wryvers vaneen werktuig van twee 32 duiras fchyven, heb ik een paar wryvers van het zelfde zamenftel voor ons groote werktuig doen vervaardigen. De opwekking der eleclrifche ftof, door deeze wryvers voortgebracht, voldeed volkomen aan myne verwachting: dan de aankleeving der gewafch- C 2 £e  ( 20) attente: mals Vadhèflon du taffetas clrê au verre ètoit fi forte, et occafimnoit tant de rèflflance, que la force d'un bomme fuffifolt d peine pour tourner le plateau. La conjlruction de cette machine ne permsttant pas, Ü caufe de Vifolemem de firn axe,. dryappli'queur aw tant de force, quil eut ètê nécesfaire pour tourner les plateaux, en cas quils fusfent frottés tous deux, avec deux patres de frottoirs, qui cauferoient autant de rèflflance, que ceux que favols esfayés, je fus donc obllgé de cher.~, cber un moyen pour la diminuer. Comme les expêrien* ces, que favois faites auparavant avec ma machine & plateaux de 32 pouces,_ m'avoient fait voir, que la rêfijlance caufèe par Vadhèflon du. taffetas est ordinairement la plus forte, lorsqu on prévlent tout-d-fait le retour du. fluide. éleBrique vers Vamalgame, etquun retour trés peu confldèrahle le diminue de beaucoup, je me propofols de conflrulre des frottoirs, de manière- quil y eut quelque retour du fluide éleBrique* mats dont la quantitè feroit trop petite, pour diminuer fenfiblèment leur elf et. Or ce retour du fluide éleBrique tfayavt pas lieu, quand on fixe Vamalgame fur le taffetas mime, fesfayai alors M ètoit posfible de fixer le taffetas fur le cuir, de manière que le retour du fluide éleBrique vers Vamalgame nefüt pas plus fort, qu'il ètoit necesfalre pour diminuer, autant quil falloit,, Vadhefon du taffetas dia fur-  (21 ) ce taf aan het glas was zo fterk, en veroorzaakte zo veel weerftand, dat de kracht van één man nauwlyks toereikend was om de fchyf om te draaien. Het zamenltelvan dit werktuig, uit hoofde der vryftelling van den as , niet gedoogende daar zo veel kracht aantewenden, als nodig zoude geweest zyn om de fchyven om te draaien, wanneer zy beiden gewreven zouden worden met twee paar wryvers, welke eenen gelyken weêrftand gaven, als die geenen, welken ik beproefd had, zo zag ikmy dus genoodzaakt een middel te zoeken om deezen weêrftand te verminderen.. Terwyl de proefneemingen, welken ik voorheen met een 32 duims fchyf-machine genomen heb, my hadden doen zien, dat de weêrftand, welke door de aankleeving van de taf veroorzaakt wierd, doorgaans op het fterkft was, wanneer men het terug keeren der eleclrifche vloeiftof geheel voorkwam,, en dat deeze aankleeving zeer veel minder was, zo dra 'erflegts een weinig eleclrifche ftof terug ging, nam ik voorwryvers zodanig zamenteftellen, dat eenige eleclrifche ftof kon te rug gaan, doch in te geringe hoeveelheid, om derzei ver werking merklyk te verminderen. Dit te rug keeren der eleclrifche ftof in 't geheel geen plaats hebbende, wanneer men dë amalgama op de taf zelve vastlegt, beproefde ik nu,, of het mogelyk ware de taf op het leder zodanig te hegten, dat dit te rug keeren der ftof juist in zodanig eene maate plaats had, dat hier door de aankleeving der taf aan de gewrevene oppervlakte der fchyven, flegtszo veel als 't nodig was, verminderd werdel c 3, Tot  (11) furface frottêe des plateaux. Pour eet effet, je me fuis fervi du taffetas le plus mime quon puisfe fe procurer, et je Vai fixè fur la furface du frottoir, deforte quil rien couvre pas plus de la troifieme partie. Ayant fait coudre le taffetas fur le frottoir, de la manière décrite ci desfus (d), et ayant foigneufement mis Vamal^ game, fuwant la méthode de m» kihmmaijer (e), fai obtenu des frottoirs, dont la partie ik, qui ne touchoit pas (d) Volei ma méthode: je dhlfe la ^mU^jft^m^t éJales et ie the une ligne noire a deux tien de lalargeur, a ^f^J' Tpl\ie pWleure. Je prends alors une piece gtget**, 4-4 donnè Lparavant les dimenfions ïï&s Xe^e Z fa liZ noTdu tafetas est exaBement desfus la ligne noire du frottoir C0Ur Vu m l S en d n, J aux points de couture la diftance d'enviavec du fil cle Jote, en aouu.nn i ... r ; tafetas: mats m un quart depouce k^^Wi^t dans 'Aêmé ligne 'ZiJ^^ * drTnnpli au taffeta% dans la fusdite ligne noire, avant de le coudre fur le frottoir. Ce~\ Mant mêlé Vamalgame de m. kienmaiter avec de la graisfe ^clc^ofZïjétfe hendspar le moyen d'un plioir d woire fur le d ■ Z CJnt rZ Je faire la couche ausft mince que posfible; f 'en mets Zfi un eu fl e rd du tafetas, a la largeur d'environ une ligne etisji un peu {UT V j. d H êt ama mnce quil est Ce%Ulde la fair -TpZ pMTqLltM ^isfalt ordinairement le P°tl ^^JLfirS^Zi **> la partie posterieure du frottoir - *" i l^ttSe'a VU prés la plaque de fer Aa , fig: 8 , afin que la jusqu i ce qu il touche aPfP™ P / J communication non in- partie de l '^WM^éetvffy fourmsfent le fluide éleBrique; terrompue avec de boVPOMMew, 1 fa W MJen uMe\ fur tout ir::t,7sic\*w $tdme ***de cette grandeur.  ( 23 ) Tot dat einde heb ik gebruik gemaakt van de dunfle taf, die 'er te verkrygen was, en ik heb dezelve op de oppervlakte van den wryver in diervoegen vastgehegd, dat zy 'er flegts een derde gedeelte van bedekte. Deeze taf op eiken wryver op zodanige wyze hebbende laaten vafst naaijen, als hier onder befchreven is (d)9 en daarop de amalgama volgens de wyze van den Hr. kien ma ij er gelegd hebbende (V)>zo heb ik wryvers verkregen, waar van het gedeelte ik, het welk het glas niet raakt, zeer gering is, en welke nog- Ziet hier myne manier: ik verdeel de breedte van den wryver in drie gelyke deelen , en trek een zwarte ftreek op twee derde van de breeds te, van den achterkant des wryvers af te reekenen. Ik neem dan een ftuk taf op de vereischte maat afgefhedèh, en trek 'er een zwane ftreek op, omtrent een halve duim van den rand welken ik op den wryver wil vasthegtcn. Ik leg dan het taf op den wryver, in diervoegen dat de gemelde rand van de taf naby de voorzyde van den wryver koome, en de zwarte ftreek van de taf juist valle op de zwarte ftreek, die op den wryver getrocken is, zo dat de oppervlakte van de taf, die de fchyf moet raaken, wanneer men den wryver gebruiken zal, dan teffens naden wryver gekeerd is. Ik hegt de taf, in deeze ligging, door fpelden vast, in dier voegen dat dezelve wel gefpannen is, en laat de twee zwarte ftreeken van de taf en van den wryver, met zyden draad, op elkander naaijen, zo dat de fteeken omtrent f. duim afltand van elkander hebben. Ik flaa vervolgens de taf om: doch op dat de taf zich dan gemakiyker en gelyklyk vouwe in de rechte lyn, waarin de fteeken liggen , geef ik aan de taf vooraf een vouw in de zwarte ftreek, voor dat ik dezelve op den wryver laat vast naaijen, (?) Het amalgama van kiknmaijer, met ongezouten varkensreuzel vermengd, fineer ik, zo dun als het mogelyk is, op het leder van den wryver; ik breng hier ook een weinig van op den rand van de taf, ter breedte van omtrent één lyn. De amalgama moet op de taf inzonderheid flegts zo dun als 't mogelyk is worden aangelegd; de geringde hoeveelheid aldaar geeft gewoonlyk de meeste uitwerking. Ik fineer ook amalgama naby de achterzyde van den wiyyer, zo dat dezelve de yzeren plaat A a ( fig: 8 ) ten naaftenby raake, opdat dat gedeelte van het amalgama, waar doof het glas gewreven wordt, eene onafgebrokene gemeenfehap hebbe met goede geleiders; eene zaak welke, zo als myde ondervinding geleerd heeft, wezentlyk nuttig is, om „van een werktuig van deeze grootte de meeste uitwerking te bekomen.  ( *4 ). pas le verre, ètoit fort peu conflderable, et qui cependant ne caufoient pas, par Vadhèfion du taffetas , plus de réfiflance que les frottoirs ordinaires. En esfayant Veffet d'un de ces frottoirs dans Vobscuritè, fobfervai que le retour du fluïde éleBrique vers Vamalgame ètoit d peine Mie Cest probablement ausfi par cette raifon, que l effet de ces frottoirs ne dlfferolt que fort peu de celui des frottoirs , qui avoient Vamalgame fixê fur le tafetas même. _ Quand on fait attentlon d ce qui fe pasfe fur les Jurfaces des grands plateaux, excitès par des frottoirs ordi„alres, on volt fouvent, en cas que Vexcitation soit vigoureufe, des rayons éleBriques continuels entre le tafetas ciré des frottoirs et le plateau. Ces rayons, qui êtoient fouvent trés confiderables pendant VaBlon de cette machine, dans fon êtat précédent, faifoient perdre une grande partie de fa force, paree quils font évidemment formés par le fluïde éleBrique excité, qui retourne vers Vamalgame. Obfervant ces rayons retournans avec plus d'attention,je trouval, quils prenolent leur origine ld, ou le taffetas ne touchoit pas le verre; ce qui me fit voir en même tems, que le vrai moyen, de prévenlr ces rayons retournans vers Vamalgame, conflfte d éviter, que le tafetas ne fe mette pas en pils, ou ne fe sèpare pas de la furface des plateaux pendant leur rotatlon. Jpres  (25) nogtans, wegens de aankleeving der taf, geen meer weerftand dan de gewoone wryvers geeven. De uitwerking van een van deeze wryvers in 't duifter beproevende, nam ik waar, dat het te rug keeren der eleanfche ftof na de amalgama nauwlyks zichtbaar was, en hier aan fchryf ik het toe, dat de uitwerking van deeze wryvers flegts zeer weinig verfchilt van die der wryvers, waar aan de amalgama op de taf zelve gelegd was. Wanneer men acht geeft op het geen zich vertoont aan de oppervlakten van groote fchyven, welke door gewoone wryvers gewreven worden, ziet men dikwyls, wanneer de opwekking fterk is, menigvuldige eleétnlche ftraalen tusfchen degewafchte taf der wryvers en de fchyf. Deeze ftraalen, die dikwyls zeer aanmerklyk waren, gedurende de werking van dit werk tuig in zyn voorigen ftaat, deeden dan een aanmerklyk gedeelte \p deszelfs kracht verloren gaan terwyl zy blykba.. geformeerd worden door de opgewekte eleclrifche vloeiftof, welke na de amalgama te rug keert. Deeze te rug keerende ftraalen met meer oplettenheid befchou* ende, bevond ik, datzy hun oorfprong hadden juist ter plaatze, waarde taf het glas niet raakte; het geen my te gelykertyd deed zien, dat her waare middel om deeze terug ftraaling der opgewekte eleclrifche ftof na de amalgama voor te komen, daarin beftaat, dat men zorg draage, dat de taf geene vouwen of kreuken bekome, of nergens van de oppervlakte der fchyven afwyke, wanneer zy worden omgedraaid. D Na  (.26 ) Après civolr esfayé de plufieurs manières k prêvenrr, que le taffetas ne fe sèpare de la furface des plateaux, fai vu qiïon peut parfaitement le tenir, en donnant au frottoir la forme d'une èquerre, et en tendant le taffetas fur celle-ci. Pour eet effet, fai fait faire le bois du frottoir aa Qfig: 10) fi long, qu'il dèborde trois pouces au deld du plateau, comme on le voit rêprefente par bb (et pp fig: I.) Cette partie bb n'a cependant que Ia moitiê de la largeur de aa, pour donner place d la vis FF. A Vextrètnitè de cette partie bb on a joint, d angle droit, une latte de bois cc, qui a la largeur d'un pouce, et Vépaisfeur d"un demi pouce. Elle y est joint e de manière, que fa furface, qui doit être tournèe vers le plateau, fe trouve dans le même plan, que la furface du bois du frottoir, qui est revêtu de cuir amalgamè. Le tafetas cirê ètant coufu fur le frottoir , jeVaifixè fur cc, par les vis d d, dont on voit la forme,}fig: u. Je nai pas toujours rêusfi d tendre defuite le taffetas fi bien, quilnefe mtt pas en plïs, lorsqu'on mettott la machine en aclion; mats ilma êtê 'facile de corriger les dêfauts, pendant que les frottoirs êtoient appliquês d la machine , et de tendre le taffetas par les vis dd, de manière quon nyy voyoit pas de plis, pendant Vaclion de la machine, et quil ne retournoit pas ausft du fluide excité, en jorme de rayons, vers Vamalgame. Les  • Na verfcheiden middelen beproefd te hebben, om voor te komen, dat de taf nergens van de oppervlakte van de fchyf afwyke, heb ik waargenomen, dat men dezelve volkomen , tegens het glas kan doen aanfluiten, door aan het hout van den wryver de gedaante van een winkelhaak te geeven, en hierop het taf te fpannen. Ten dien einde heb ik het hout van den wryver aa (fig: 10) zo lang laaten manken, dat het 3 duimen buiten den rand van de fchy yen uitfteekt, zo als men ziet afgebeeld door bb (en pp fig: O Aan het. einde van dit gedeelte bb is rechthoekig aangevoegd een houten regel cc, wel-" ke ëén duim breed en een halven duim dikis. Deeze regel is in diervoegen daaraan gezet, dat zyneopper. vlakte, die na de fchyf gekeerd wordt, in het zelfde vlak ligt met de oppervlakte van het hout van den wryver, aan dezelfde zyde. De gewafchte taf op den wryver genaaid zyn'de, heb ik dezelve vast gemaakt op cc, door de fchroevendd, fig: 11. Het is my niet altoos gelukt de taf, by den eerften aanvang, zo wel te fpannen , dat 'er geene vouwen of kreuken in kwamen, wanneer hefwerktuig wierd aan den gang gebracht. Dan het is my doorgaans zeer gemaklyk gevallen van het geen 'er aan ontbrak te verbeteren, en de taf, door de fchroeven dd, zo juist te fpannen , dat daar aan, gedurende de werking van dit werktuig, geene vouwen te zien waren, en dat de opgewekte eleclrifche ftof dus ook geene ftraalen maakte, die na de amalgama te rug gingen. D 2 De  ( 28 ) Les frottoirs, que je viens de décrire , ont ètè adaptés è la machine, dans le mois de Septembre deVannée 1789. Je m'en fuis fervi depuis ce tems, pour la plus grande partie des expêriences dêcrites dans ce volume, et pour un grand nombre d''autres, dont les rèfultats ètoient moins dêcififs, ou trop peu inftru&ifs pour les décrire 'r et après ce grand nombre d'expêriences, fofe as fur er, de ne leur eonnottre point de dèfauts rèels (f). Jat toujours pu men fervir avec toute la facilitè, qu'on peut déftrer, et leur effet, après avoir renouvellè VamaU game, na jamais manquè de me fatisfaire, pour vu que Vair eut feulement la fecheresfe nécesfaire,. pour obtenir la force entier e de cette machine; ce qui manque cepen* dant fouvent, puisque la machine est placée dans une fale, qui par fa fituatton est tres humide, et oü on ne peut pas faire de feu. Les expêriences, qui ont fait voir le nombre de tours: des plateaux, par le moyen des quels une batterie de 550 pieds quarrés de verre armé peut être chargêe, (dont je donner ai la description dans la troifteme feclion^ font des preuves inconteftables de la grande force, que notre machine posfede, depuis quon y a appliquê les nouveaux frottoirs.. En Cf) En farfant faire en 1701 une machine éleBrique d'une nouvelle ,onftruBion, dont on trouvera la description a la fin de ct> volume, , at fait copier exaBement ces frottoirs, n'ayant point eu de ratfon d en cbanger, en aucune manière, la confiruBion, exceptè la eharmère Jeuk* ment, fig: 3. j  C 29 ) De befchrevene wryvers zyn in de maand September 1789 aan dit werktuig aangebragt. Zederd dien tyd heb ik 'ergebruik van gemaakt, niet alleen voor verre het grootfte gedeelte der proefneemingen in dit boekdeel befchreven , maar ook voor een groot aantal proefneemingen, waar van de uitkomiten of met befliszend genoeg waren, of te weinig leerden om ze te befchryven; en, na zo veele ondervinding, kan ik verzekeren daar aan geene wezentlyke gebreken te hebben leeren kennen, (ƒ) Ik heb 'er altoos met zo veel vaardigheid van kunnen gebruik maaken, als men verlangen kan, en hunne uitwerking heeft nooit gemist my te voldoen, wanneer de lucht flegts droog genoeg was om de volle kracht van dit werktuig te bekomen. Dit mist nogtans dikwyls , vermits het werktuig ftaat in een zaal, die door zyne ligging vochtig is, en alwaar niet geflookt kan worden. De proefneemingen, welke hebben doen zien by welk getal van omgangen eene battery van sso vierkante voeten bekleed glas gelaaden kan worden C waar van ik de befchryving in de derde afdeelingzal meêdeelen) zyn onbetwistbaare bewyzen van het groot vermogen, het welk dit werktuig bezit, nadat er de nieuwe wryvers zyn aangebracht. Wan- D 3  (30) En comparant ces expêriences aves celles, que fai faites auparavant, et qui ont fait voir, combien on avoit befoin de tours de plateaux, pour charger des batterïes de 135 d 225 pieds quarrès de verre garni, on verra d'abord, que l'effet que la machine peut produire a&uellement, en chargeant de grandes batteries, furpasfe plus de quatre fois celui, quelle a donnè auparavant dans des circonftances femblables. Si je n'avois pas prècèdemment fait des expêriences concemant Vifolement du condu&eur, faurois pu attendre, que la force éle&rique, accumulée dans le condu&eur de cette machine, feroit augmentèe d peu pres dans la même proportion, que le pouvoir de la machine en chargeant des batteries. Ma is les expêriences , que fai faites auparavant, et dont fai donnè le détail dans la description de cette machine, publièe en 1785 (g), ont fait voir èvidemment, que les fupports de verre, fur les quels le condu&eur de cette machine est placé, ne pouvoient pas fuffifamment ifoler ou retenir la force- éle&rique, que le condu&eur recevoit dans ce tems ld, et j'en tirai alors cette conclufion: quon ne devoit attendre de pouvoir conferver plus de force dans un condu&eur placé fur des frottoirs de verre, comme celui de cette machine, quoi qu'on trou- (g) PW 53 — 64.  C 31 > Wanneer men deeze proefneemingen vergelykt met die geenen, welken ik voorheen gedaan heb en waar uit het gebleken is, hoe veel omgangen der fchyven nodig waren, om batteryen van 135 en 225 vierkante voeten bekleed glas te laaden, dan ziet men, dat de kracht, welke dit werktuig thans, by het laaden van groote batteryen, voortbrengt, meer dan vier maaien de kracht overtreft, welke dit werktui» voorheen, ingelykeomftandigheden, gegeeven heefh Indien ik Voorheen geene proefneemingen gedaan had betreklyk de vryftelling van den conduftor, zoude ik hebben kunnen verwachten , dat de eleclrifche kracht, welke in den conduclor van dit werktuig wordt opgehoopt, ten naaften by in dezelfde reden zoude aangewonnen zyn, als het vermogen van dit werktuig in 't laaden van batteryen. Dan de proefneemingen, die ik voorheen genomen heb , en waar van ik het verhaal heb gegeeven by de befchryving van dit werktuig, die in het jaar 1785 is uitgegeeven (£), hebben my toen reeds duidlyk doen zien dat de glazen colommen, op welken de conductor van dit werktuig geplaatst is, de eleclrifche kracht welke reeds ter dier tyd in denzelven wierd aan! gebragt, niet genoegzaam konden vrvftellen of tegens verfpreiding behoeden; en ik trok toen reeds daar uit deeze gevolgtrekking: dat men niet verwachten kon van in een conduclor, op zodanige glazen colommen, als die van dit werktuig, geplaatst, ooit meer G?) Pfg! 53 — 64.  C 30 trouvdt le moyen d'obtenir une excitation plus vigottreu- fe, que celle que la machine donnoit dans ce tems la. Mes dernières expêriences ont fait voir, que cette conclufion ètoit bien fondèei puisqu'en esfayant plus d'une fois la Jorce du condu&eur de cette machine, dans des circonftances les plus javorables, je nai pu obtenir ni des rayons plus longs, niaes efets fenfiblement aggrandis, du condu&eur de la machine, après y avoir appliqué les nouveaux frottoirs, quoique les expêriences faites avec la batterie eusfent inconteflablement prouvê, que le pouvoir actuel de la machine, en chargeant des batteries, furpasfe de beauconp celui qtielle a eu auparavant, dans des circonjlances femblabks. Jai cependant obfervê, que les rayons du condu&eur fe fuivent plus fubitement, après y avoir appliqué les nouveaux frottoirs; ce qui est un avantage tres rèel, dans toutes les expêriences, dans les quelles on esfaye les rayons éle&riques fur differentes fubflances. On penfera peut-être, que j'aurois pu augmenterles efets du condu&eur, en Vaggrandisfant en proportion de Vexcitation plus vigoureufe; mats les expêriences, que j'avois faites auparavant, pour gagner de la force, en ougmentant le volume de ce condu&eur, dont je parlerai ci après, ne me laisfoient aucune espêrauce de pouvoir rèusfir d eet égard. CHA-  < 33 ) «meer kracht te zullen ophoopen, offcfioon men het middel vond om fterkere opwekking te verkrygen. Myne laatfte proefneemingen hebben 4it beveiligd\ tewyl ik by herhaalde beproeving van de kracht des conduétors van dit werktuig, na dat 'er de nieuwe wryvers zyn aangebracht, zelfs in de gunfligfle omflardigheden, daar van geene langere'ftraalen of vergrooting van andere uitwerkingen heb kunnen bekomen, of fchooxi de proefneemingen met batteryen m 't werk gefteld ontegenzeglyk geleerd hadden, dat het tegenwoordig vermogen van dit werktuig, in het laaden van batteryen, het vermogen, het welk hetzelve voorheen, ten deezén opzichte, in gelyke omftandigheden gegeeven heeft„ zeer verre o vertreft Ik heb nogtans waargenomen, dat de ftraalen van den conductor van dit werktuig elkander fchielyker opvolgen, na dat 'er dc nieuwe wryvers aan gemaakt zyn; hetgeen een wezentlyk voordeel geeft voor alle zodanige proefneemingen, waar by men de uitwerking der eleclrifche ftraalen, op verfchillende zelf. ftandigheden, beproeven wil. M>en zal misfehien denken, dat ik de uitwerking van den conduftor zoude heb* ben kunnen VÉ*meerderen , door denzelven, in evenredigheid van de meerdere kracht der opwekking te vergrooten; dan de proefneemingen, welken ik voor heen in 't werk had gefteld, om kracht te winnen, door den conduclor uit te breiden, waar van ik in 't vervolg fpreeken zal, hebben my geen hoop feelaaten van daar in immer te zullen kunnen flaagen. & DER»  < 34 ) C H A P ÏT R E T RO I SIEME. Description des changemens faits aux Conducteurs de cette machine. JE)epuisque f'aifait faireun cónducleur d'une autre fór~ med la nouvelle machine éleclrique d plateau de 31 pouces de diametre, dum fai donnè la description dans une Uttre d m. ingenhousz, inferée dans le Journal de Phyfique de Juin l&l, et depuis que fexpèrience m'e* avoit fait voir le bon efet, joint ü la jacilité de s'en fervir, je nrai pu laisfer aux conducteurs de notre grande machine fon ancienne forme: paree qu'ils êtoient trop embarrasfants, et ausft trop peu convenables pour quelques expêriences ,par les quelles on deftre d'esfayer les, efets des deux èlectricitès oppofées fur les mêmes objets,. et dans les mêmes citco'nflances, fans les changer de place. Le conducteur de la fusdite machine est fait de manière d fervir ègalement pour les Mix èlectricitès, et comme cette conflruction permet de changer Vune èlectricitê dans  < 35 ) BERDE HOOFDSTUK. Befchryving van. veranderingen aan de Conductors van dit werktuig 7 THld!rd ik Cenen gdeider van eene afa^k gedaanneb doen vervaardigen, aan de nieuwe eleótrizeermachme van een fehyf van Sl duimen middellyn. Waar van ik de befcJirw;™„ , 9 brief aan ri™ w 8 segeeve" h<* m eenen Wiet aan den Hr. i n g e n h o u s z, «plaatst in \ Journal,e van Juny ^ eatH I daarvan de goede uitwerking, en de gemaklykheid om er gebruik van te maakeu, by ondervinding heb leeren. kennen, heb ik de conductors van ons groote werktuig niet wel hunne voorige gedaante kunnen laaten behouden: vermits zy te oradagtig waren, ,„ «effens zeer ongefchikt voor zodanige proefneemingen, by welken men de uitwerking der beide tegenovergeftelde eleclrifche krachten, op de' zelfde voorwerpen, in dezelfde onhandigheden beproeven wil, zonder ze van plaats tc veranderen. De conductor van het gemelde werktuig is zodaml|emaakt, dat dezelve even goed voor de beide eleftnfche krachten dienen kan: en daar men, door deeze zamenftelling, de eene eleftifche kracht E= in  ( 30 dans Vautre dans un inflant, fai tdchè de la fuivre» autant gil ètoit posfible, en changeant Varrangement du conducteur de la grande machine. La grandeur de cette machine et fa confiruèlion, que je n'ai pu changer, fans la dèmonter entiërement, ne permettovent cependant pas de donner d fon conducleur la même conftruclion, qu** celui de la machine d plateau de %i Pouces de diamêtre. Vaichde quellè manière je Vai fait arranger, pour en tirer, autant que posfible, les mêmes avantages, — ha ( PI. II) estle corps Ju conducleur, qui ferl aux deux.Me&ricitès. Quand on veut Vêleclrifer pofttz* vement, on le joint, par les tuynuv. de nmvre Bb Cc, aux grande:s bouks DD, qui portent les.bras abforlans ee ee,. flacès entre les deux plateaux. Fig: 12 Cpl. III) est le desfein gêomètrique. de ce conducleur, fui* vant la même échelle de la figure, qui reprèfente le conducteur précédent, et • qu'ón trouw dans la description de< cette machine, pl II, fig', 2. Chacun dé ces tuyaux conducteurs B£. Cc pend fur deux- pieces cylindri-. ques de cuivreiï\ pouce de diamêtre ,. foudèes h leurs extrémitês, et dont Vune entre dans une des houksD, et Vautre dans la boule & du conducteur ha-, comme- on les voit reprèfentès par les lignes ponctuèesf f. Quand on veut fe fervir du conducteur ha pour Vélectricité nè^ative, on.le joint aux frottoirs de  (3?) in" de andere oogenbliklyk veranderen kan, heb ik getragt dezelve zo naby als het mogelyk ware, te volgen, door den geleider van het groote werktuig op eene. andere wyze in te rigten. De grootheid van dit werktuig, en dészelfs zamenftelling, welke ik niet heb kunnen veranderen, zonder het geheele werktuig uit elkander te neemen , lieten my nogtans niet toe zynen conduclor op gelyke wyze zamen te Hellen , als die van het gemelde werktuig van één 31 duims fchyf. Ik.hebdenzelven op de volgende wyze zamen gefield, om daar van, zo naby als 't mogelyk ware, dezelfde voordeden te hebben. ^ ha (PI. II) is het lichaam des geleiders, welke voor de beide eleclrifche krachten dienen kan. Wanneer men pofitif electrizeerenwil , verëenigt men hetzelve , door de koperen buizen Bb Cc, met de groote koperen bollen DD, die de opflorpendearmen ee ee dragen, welke tusfchen de fchyven geplaatst zyn. Fig: 12CPÏ.ÏII) is degeometrifche teekening van deezen conduclor, volgens dezelfde maatfchaal, als de zoortgelyke afbeelding van den voorigen conduclor, die byde eerfte befchryving van dit werktuig gevonden wordt, pl. II, fig: 2. Kik van deeze geleidende buizen Bb Cc hangt op twee ronde kóperen fliften van * duim mid* dellyn, aan derzelver einden verbonden, waar van dë eene gaat in een der bollen D, en de andere'in den bol A van den conduftor ha, zo als men door de geflipte lynen ff ( pl. II) ziet aangewezen. Wanneer men den conduclor ha voor de.negative electriciteit wildoen dienen, verenigt men denzelven met de wry£ 3. vers  C 38 ) U machine, par les mêmes tuyaux conducteurs Bb de la manière qu'on le voit reprèfentê par la planche L Le dêplacement des tuyaux Eb Cc est fort facile a, faire: on êloïgne le conducteur ha un peu de la machine , en roulant en arrière le fupport, qui le porte, pendant qti'un ouvrier tient les extrêmités b et c des tuyaux conducteurs Bb et Cc. Ces tuyaux étant tirês hors des boules DD, on fixe Vextrèmitè C d'un de ceuxci au chapiteau de la machine , par une tige .de 'cuu vre g (fig: 13), qui va par la pièce cylindrique f, et qui entre dans le chapiteau du montant .antèrieur de la machine, comme on le voit reprpfcntè, planche I. On met Vautre nyav Bb fur la bafe du même montant de la machine, ou fin extrèmitè est regue dans une efipace, qui est d eet endroit entre les viroles, dans les quelles les colomnes de verre, qui compofent ce montant, font maftiquêes. On fait tenir alors, par un ouvrier, les tuyaux, d peu-prés dans la pofttion, qu'on voit reprefentèe par la première planche, et on fait avancer le conducteur ha,jusqud ce que les pièces cylindriques fe trouvent dans les trous, qui font pour eet effet dans labouleh. Celui, qui tient les tuyaux, lesdirige facilement, pour que les pieces ff ent rent dans la boule. On fait enfin avancer le conducteur versla machine, jusqu'd ce que Vextrèmitè arrondie b du tuyau Bb le touche. Alors celui-ci fert de fou-  t 39 ) vers van dit werktuig, -door dezelfde geleidende buizen Bb Cc, zo als men op.pl. I ziet afgebeeid. Het verzetten van de buizen Bb Cc gefehiedt zeer gemaklyk: men verwydert den conductor Aa een weinig van de machine, door den ftandaart, waar op dezelve rust, een weinig achteruit te rollen, onderwyl eên helper de einden b en c van de buizen B b en C c vasthoudt. Deeze buizen vervolgens uit de bollen D D genomen zynde, maakt men het eind C van één van dezelven vast aan het kapftuk van dit werktuig, dooreen koperen pen g ( fig: n>, die door de ronde ftift/gaat, en welke past in een gat in het kapftuk van den voorften ftyl van het werktuig, zo als mén dit ook op plaat I vertoond ziet. Men plaatst bet eene eind van de andere buis Bb op het voetftuk van den zelfden ftyl, in eene ruimte, die 'er daar ter plaatze is, tusfehen de koperen banden, in welken de glazen colommen, waaruit deeze ftyl is zamehgefteld, zyn vastgezet. Men laat dan door een helper deeze buizen vasthouden , ten naaften by .in dezelfde rigting, waar in men dezelven op de eerfle plaat ziet afgebeeld , en men doet den conductor A a naderen ? tot dat de koperen ftiften ƒ/• in de gaten zyn, welke de bol A ten dien einde heeft. De helper, die deeze buizen vast ' houdt, beftiert ze gemakiyk zodanig, dat deeze ftiften ff in den bol 'gaan. Men brengt wyders d'en^conduótor zo verre -voorwaarts na het werktuig, dat het eind. £ van de buis Bb den conductor Aa raake. Als dan dient deeze om den conduétor te fteunen, en maakt dat deeze condudor niets  <40| foutien, et fait que le condu&eur n'a rien d foufrir de Ia pefanteur du tuyau Cc, dont une partie presfe fur lui. Au lieu du condu&eur O, qui recevoit les rayons du conducteur, fai fait faire une boule H de 12 pouces de diametre. Cette boule est placée fur une colomne de verre, afin de pouvoir fervir pour quelques expêriences, qui exigent fon ifolement: mais auand on Vemploie pour recevoir les rayons, que le conducteur èlance, il communiqué alors, J>ar le tuyau.de cuivre ii, avec le fil con* ducteur., qui est fixée au fond du mufeum (descr: de la mach: pl. II. ) La même boule fert, ausft pour Vèleciricitè nègative; je place alors un». tige de cuivre horifontalemem dam la boule, et d Vextrèmitè de cette tige ily a une boule ff un pouce de diamêtre , dont on voit fortir des rayons vers le conducteur, comme on le voit reprefentê dans la première planche. Pour faire communiquer les bras abforbans avec le fil conducteur au fond, quand on veut êle&riser nègativement, et pour faire ces fer en même tems la communication entre les frottoirs et lefond, qui a lieu en èlectrifant pofu tiviment, fai fait employer prèsque le même appareil h cette machine, que fai fait faire pour ceteffet d lanouvelle machine, comme on le voit reprefentê pl. II de la fusdite description. Un tuyau de cuivre, qui a h peu-près la forme d'un demi cercle, qu'on voit reprefentê pl 11, kk  <: 4i 5 niets te lydên heeft van de zwaarte van Cc, welke voor een gedeelte door denzelven gedragen wordt. Lfif mi condllftor O, welke de ftraalen ontfing, heb ik een koperen bol H van 12 duimen ZZ m*km' ^ bo1 is OP een glazen eolom geitud om teffens voor zodanige proefneemingen te kunnen dienen, die deszelfs vryfteliing verenehen Wanneer men deezen bol gebruikt om de ftraalen te ontfangen, welken de conduclor af- I7lt: S? fc dezelv^door de k°peren ^is ;• L gemeenfchap met den geleidenden draad, die op den grond van de zaal is vastgemaakt, (befchr. van de het nr;rv 1 £ IL) Dezelfde bo1 di^"t ook voor het negatif eleftrizeeren: als dan fteekt men een dik koperdraad zydelings in den bol, welke aan heleind een ronde knop van één duim middellyn heeft- uit welken men de eleclrifche ftraalen na den condu'clor ziet afgaan, zo als men in de eerfte plaat ziet afgebeeld Om de opzuigende armen van den conductor met' den geleidenden draad op den grond gemeenfchap t^ geeven wanneer menlnegatif electrizeeren wil, en om gelyktydig de gemeenfchap te doen ophouden, die te hit 11 WryVCrS Cn dCn Sr0Ild behoort Maat* te hebben wanneer men pofitif dectrizeert, M ik aan dit werktuig bykans denzelfden toeftel laaten aanbrengen welken ik tot dit oogmerk heb laaten maaken aan de nieuwe electrizeer-machine, en welke by de bovenaangehaalde befchryving (pl. II) is afgebeeld. Een -koperen buis namelyk, ten naaftcn by de gedaante van een halven cirkel hebbende, die op' ^ plaat  (m) kk est fixè au montant antèrieur 11, qui foutient la manivelle, de manière qu'il peut être tourné d volontè. U communiqué avec le fil condu&eurau fond, par le moyen d'un gros fit d'archal fixè au même montant. Lorsque ce tuyau fièmi-circulaire kk a d-peu-près une pofition verticale, alors une des extrèmitès touche la bafie et Vautre le chapiteau du- montant postérieur de la machine II fait donc dans cette pofttion une commumcation parfaite entre les frottoirs, et le fil conducteur au fond, comme V est nêcesfaire pour Vêle&ricitè pofitive.. Quand on veut fe fervir de ce condu&eur fèmi-circulatre pour Vêle&ricitè négative, on le tmrne alors feulement, jusqud ce que fes bouts touchent les bras abforbans, comme la première planche le reprefentê. Les frottoirs font alors ifolês, et les bras abforbans acquierent en même tems la communication. avec le fil condu&eur au fond, ce qui est nêcesfaire dans ce cas ld. La description,. que je viens de donner, fait vtir,qu* U nouveau condu&eur de notre grande machine * deux tvantages fur rautre: i> quon peut changer les deux ile&ricitès. en peu de tems; # que le même conducteur, qui fert pour Vékctricité pofitive., fert ausft en. grande ^rtie pour la- négative', ce qui fait qu'on peut esfayer et comparer les efets des-deux diferentes èlectricitès fur les mêmes objets, avec heaucoup plus de facilitè et fe*. GS*:  C 43 ) plaat II door kk wordt aangewezen, is vastgemaakt aan den voorften ftyl / /, welke de kruk draagt, op zodanig eene wyze, dat dezelve , naar willekeur, kan omgedraaid worden. Deeze kromme buis heeft gemeenfchap met den geleidenden draad, aan denzelfden ftyl verbonden. Wanneer deeze gebogene koperen buis kk een verticaalen ftand heeft, dan makt een van derzelver einden het koperen voetftuk, en het andere het koperen kapftuk van den achterftyl van dit werktuig. In deezen ftand maakt dezelve dus eene onafgebrokene gemeenfchap tusfchen de v/ry vers enden geleidenden draad op den grond, zo als voor het pofitif electrizeeren vereifcht wordt. Wanneer men deezen „gebogen geleider wil doen dienen voor de negative eleftrkiteit, dan heeft men denzelven flegts om te draaien, tot dat de beide einden de opzuigende armen raaken, zo als men op plaat I ziet afgebeeld. De wryvers worden hier door vrygefteld, en de opzuigende armen verkrygen te gelyker tyd gemeenfchap met den geleidenden draad op den grond, hetgeen in dit geval noodzaaklyk is. Uit de gegeevene befchryving is het blykbaar, dat de nieuwe conductor van dit werktuig twee voordeden heeft boven den voorgaanden: i) dat men de beide electrifche krachten van dit werktuig in weinig tyds verwiszelen kan; 2) dat men, voorde beide electrifche krachten, grootdeels van denzeifden conductor gebruik maakt , waar door men de uitwerkingen der beide verfehillende,electrifche krachten, op dezelfde voorwerpen, veel gemaklyker en nauwkeu- F 2 ri.  ( 44 ) üctitude. Deplus Vembarras de Cappareil est beaucoup diminuè par ld: ce qu'on volt évidemment, quand on compare la planche I, qui repréfente Vètat actuel de la machine , avec la planche I de la déscription de cette machine, publiée en 1785. Après avoir vu le bon efet des bras abforbans fans pointes, au conducteur de la nouvelle machine d plateau de 31 pouces de diametre, j'ai fait faire ausfid cette machine des bras abforbans pareils , au lieu de ceux du condu&eur précédent, qui avoient des pointes. On voit ces noaveaux bras abforbans , et leur pcfttion. entre les plateaux , reprèfentès par fig: 12, Cpl. lil.) Quand on compare ce desfein gèomètrique avec celui du condu&eur précédent, (pl. II, fig' 2, de la descr.) on voit que ces nouveaux bras abforbans font plus longs , que les parties des bras abforbans précèdens., qui fe trouvoient entre les plateaux. Ceux-ci n'avoient pas plus de 6 pouces de Iongueur, paree que les points , qui ètoient les plus proches de Vaxe,. donnoient trop de rayons vers les frottoirs,. quand on les faifoit avancer plus avant vers l'axe: mats' ilest évident, que ces bras abforbans, tiayant pas plus de 6 pouces de longueur entre les plateaux, ne pouvoient pas abforber le fluide éle&rique dam toute la largeur de, la furface frottée, qui est de 15$ pouces. Or les bras abforbans fans pointes, comme ceux que fai fait faire pour  (45) riger beproeven en met elkander vergelyken kan. Daarenboven is de toeftel, by deeze verandering, veel minder omflagtig geworden; het geen gereedlyk onder het oog valt, wanneer men plaat I, welke den tegenswoordigen ftaat van dit werktuig voorltelt, vergelykt met plaat I van de befchryving van dit werktuig, in 1785 ui tg egeeven. ?sTa de goede uitwerking gezien te hebben van opzuigende armen zonder punten, aan een conductor van de nieuwe electrizeer-machine van een 31 duims fchyf gemaakt, heb ik "aan dit werktuig dergelyke opzuigende armen laaten maak en, in plaats van die van den voorgaanden conductor, welke van punten voorzien waren. Men ziet deeze opzuigende armen, en derzelver plaatzing tusfchen de fchyven, door fig: 12 van plaat III afgebeeld. Wanneer men deeze geometrifche tekening vergelykt met die van den voorigen conductor, Cplaat II, fig: 2, der befchr.) dan ziet men, dat deeze opzuigende armen langer zyn, dan die gedeeltens der voorgaande opzuigende armen, Welke tusfchen de fchyven geplaatst zyn. Deeze immers waren flegts 6 duimen iang, vermits de opzuigende punten, welke het naast by den as waren, te veel ftraalen op de wryvers afgaven, wanneer men ze nader by den as ftelde. Dan het is blykbaar, dat deeze opzuigende armen, wanneer zy flegts 6 duimen ver tusfchen de fchyven inflaan, de electrifche vloeiftof van de geheele breedte des gewreven rands niet konden aanneetnen, vermits dezelve 15* duimen breed is. Daar nu zodanige opzuigende armen zon- ^ 3 der  (40 pour cette machine, tfêlangant pas ausft facilement des rayons vers les frottoirs, fai placé 10 pouces de ces bras entre les plateaux, et je n'aipu appercevoir, que ces bras donnoient alors plus de rayons vers les frottoirs, que les pointes des bras abforbans du condu&eur précédent. La quantitè de fluide éle&rique, abforbê par ces nouveaux bras, ètoit d'environ | plus grande, que cette qui ètoit abforbê par ceux de Vautre condu&eur, dans des circonftances femblables; ce que fai vu par des expêriences comparatives, que fai faites la desfus, en chargeani avec les diferens bras une bouteille pourvue d'un éle&rométre, et obfervant, quelle partie d'un tour des plateaux la chargeoit b un certain degrè. Jfin de pouvoir mettre facilement ces bras abforbans a leurs places, j'ai fait faire h chacun deux charnières a et b. Je fais approcher ces bras Vun de Vautre, avant de les placer entre les plateaux, et quand la colomne, qui por te la boule, h la quelle ils font fixés, est d fa place, je les êhigne Vun de Vautre, jusqu'a ce que leur dijlance de la furface frottêe ne furpasfe pas \ de pouce; ce qu'on peut jacilement régler, en mettant entre les bras 'abforbans, a la diftance d'un ou deux pouces de leurs extrêmités , une pièce de bois, dont fig: 14 fait voir la forme. B  <4?) der punten, als welken ik voor dit werktuig heb laaten maaken, niet zo gereedlyk ftraalen na de wryvers afgeeven, heb ik dezelven ter langte van 10 duimen tusfchen de fchyven geplaatst, en ik heb niet kunnen befpeuren, dat zy in deezen ftand meer afftraaling der electrifche ftof na de wryvers geeven, dan de armen van den voorigen conductor. De hoeveelheid der electrifche ftof, door deeze nieuwe armen aangenomen, was omtrent f grooter, dan die geene, welke door de armen van den voorigen conductor in gelyke omftandigheden opgenomen wierd: dit heb ik gezien, by vergelykende proefneemingen, doorhetlaaden vaneen fles van een electrometer voorzien, by de verfchillende opzuigende armen, en door teffens acht te geeven, welk gedeelte van één omgang der fchyven deeze fles tot zekeren graad konde laaden. Om deeze opzuigende armen gemaklyk op hun plaats te ftellen, heb ik aan elk van dezelven laaten maaken twee fcharnieren a en b. Eer ik nu deeze armen tusfchen de fchyven ftel, plaats ik dezelven naast elkander, en wanneer de colom, die den bol draagt, waaraan de armen zyn vastgemaakt, op zyn plaats gefteld is, verwyder ik ze van elkander, tot dat zy over hunne geheele langte flegts f duim afftand van de fchyf hebben; dit kan men gemaklyk regelen, door tusfchen deeze opzuigende armen, op één of twee duimen afftand van derzelver einden , een ftukje hout te ftellen, waar van de gedaante door fig: 14 wordt afgebeeld. Ik  C 4O E me rejïe feulement b parter du changement, que fai fait faire aux enduits rêfineux des plateaux. En comparant la planche I, avec cette qui reprèjente la machine dans fon premier ètat, on voit d'abord, que ces enduits font de beaucoup diminuês. Suivant la description publiêe en 1785, ces enduits êtoient faits, afin de prévenir la vibration des plateaux. mals une partie de Venduit du plateau poflèrieur étant tombèe de foi même * après que feus appliqué les nouveaux frottoirs, jai óté eet enduit ausft lom quil ne tenoit pas bien au plateau, en le diminuant depuis 33 jasqü'h 18 pouces de diametre. Mettant alors la machine en action, je n*ai pu re* marquer aucune vibration du plateau. J'ai êté enfuite une partie de V'enduit du plateau antèrieur, ausft lom qu'il ne tenoit pas bien au verre; mais puisqu'une plus grande partie de Venduit de ce plateau tenoit fermement au verre, et qu'on ne le pouvoit pas tter plus Mn, fans danger, Venduit aeluel de ce plateau a unplus grand diametre que Vautre, comme on le voit reprèfentè. SE-    . C 49 ) Ik heb alleen nog tefpreeken van eene verandering, welke ik aan de harstagtige bekleedzels der fchyven heb laaten maaken. 0p plaat I, vergeleken met de eerfte afbeelding van dit werktuig in i?85gegeeven, ziet men, dat deeze bekleedzels thans veel kleinder zyn. Volgens de daar by gegeevene befchryving waren zy aangelegd om de-trilling der fchyven te vermeiden : dan, na het aanbrengen der nieuwe wryvers een gedeelte van dit bekleedsel van de agterfte fchyf van zelfs afgevallen zynde, nam ik 'er een groot gedeelte van weg, zo verre het naamelyk eenigzins los ware, en verminderde hier mede de middellyn van 33 tot 18 duimen. Het werktuig vervolgens doende werken. konde ik geene de minfte trillingder fchyven befpeuren. Ik heb vervolgens oo1een gedeelte van het bekleedzel der voorite fchyf afgenomen, zo verre dit gemaklyk te doen ware- dan terwyl een veel grooter gedeelte van dit bekleedzel vast aan 'tglas gehegd was, en het daar van niet verder, zonder eenig gevaar, fcheen afgenomen te kunnen worden, zo is deswegens het tegenswoordige bekleedzel van de voorite fchyf grooter als van de agterfte, gelyk inde afbeelding te zien is. G TWEE-  (5<0 SECONDE PARTIE. Expêriences faites pres des Condutfeurs de cette machine. ren- PREMIER CHAPITRE. Continuation des expêriences fur Vinfluence de VHmricitêfur le Pouls. — La tranfpirationinfenjible est-eïïe accelerêe ouretardée par VEIe&ricitê? JLdes expêriences, que fai faites en 1785, avec Vasfiflance de plufteurs Mèdecins, fur Vinfluence de la force éle&rique de cette machine fur le. pouls de 13 perfonnes des deux fexes et de diferens dges y ont fait voir, qu'u* ne force ausft grande, foit pofttive on nêgative, que celIe de cette machine, n'avoit point d'efet fenftble fur le pouls d'aucune de ces 13 perfonnes. J'avois attendu,. que ces expêriences, publiêes dans la même année , avec la description de notre machine, auroient tout-a-fait ren-  <5i > TWEEDE AFDEELING. Proefneemingen by de Conductors van dit werktuig gedaan. EERSTE HOOFDSTUK. ^^T^f7^^m 0mtrmt den *mked van de Eleclrifche kracht op den Pols — Wordt de onzichtbaar e uitwaaszeminn hier door verfneld of vertraagd'? D A-^e proefneemingen, welken ik in 't jaar 17^ met behulp van verfeheiden Geneesheeren, omtrek den invloed van de kracht van dit werktuig op den pols van 13 perzonen van verfchillende fexe en iaa ten genomen heb, hebben ons doen zien, dat eenê zotake, het zypofitive, het zy negative kracht, als die van dit werktuig, 0p den pols van gee! ne van dezelven eenigen merkbaaren invloed had. Ik had verwacht, dat deeze proefneemingen , welken ik m het zelfde jaar by de befchryving van dit werk^ 2 tuig  een koopeSad E et „ de Machine in aanraaking gebragt, terwyl twee van ons in het vertrek ,, twee gelyicgaande Horologien, voorzien met feconde wvzers den „ tyd nanwkeung bepaald; de twee afgezonderde Eerfoo^7moeften dl „ eene den anderen, geduurende eenen bepaalden tvd d™ ™T r „ terwyl nog door een derden perfoon vannrinuït tot mif?0 i r"1 „ gen opgetekend werden. De Eledrif^r-nnX^ , ^ C P°lsfe"* „ werd nietgefiadig gedraaid, JE^gd^^^*^ „ mmuuten. De minuuten in welke men éfflf 5s £ 1 T „ kernen niet geëleclrizeerd had, opgetekend" hebhindV , W'" „ gens meteftandervergeleken, enTdS^E^J^ ^7 „ geduurende het eleftrÊeeren, de noJsiW»rf™ ?, fjUldelyk dac' !, rivimagt flagen vermeerderd ^St^iSS^^P^? „ komen van den vermeerderden omloop de/btoedso ïtmViT l „ totbevdfaemgvan de hier boven ^hS^S^Sm  Cette disfertation fut communiqué d la Societê fusdi- te, il est vrai? en 1783, «g* ?$* £g* f? ™ ikf^m fusfent perfuadês avec moi des rèfultats contraire* de nos expêriences, faites avec la machine Teylerienne: mats on tien a pas fait mention, en pubhant cette disfertation; ce qui a fait naitre dplufieurs Leïïeurs de cette disfertati,n, qui & ^"mn êU tems qihlle a ètê communiquèe, Vopinion erronnèe, que les expêriences, que favois faites avec ces Auteurs en 1785, ètoient contreditespar leurs expêriences poflèrieures. Les expêriences, que favois publièes, êtant donc regardêes , depuis ce tem. m, comme trop peu dêcifives, j av cru quil ètoit de rnon devoir de les répéter avec plufieurs autres perfonnes, puisque Vufage mèdecinal, qu'on fait de réleclricité dans quelques cas, me fait croire, cniil pourroit être utile d eet egard de favoir, s'il y a quelque raifon d'attendre de réleclricité l'accèlèration de la circulation du fang, ou fi V accèlèration du pouls, ohfervêe dans quelques perfonnes éleclrifies, nest problablement que leffet de la crainte ou d'une autre caufe accidentelle. Cest dans ce desfein, que fai prié Mesfieurs » c: de fremeky, Docleur en Philofbphie et en Mèdecine, et y kragtingh, Cbirurgien tres célébre.de cette Jk, de vouloir masjifler pour ces expêriences. La table fuivante en donne le réfultat.  Deeze verhandeling was, het is waar, Jn I78, reeds aan het Bataafsch Genootfchap meêgedeeld en dus twee jaaren, voor dat de fchry vers me* my van Et!' tladeL UMaS °nZer ^efneemingen, by i bv ]f "Zeer'maChine' o^'ed wierd»: dan di is by de uitgaave deezer verhandeling niet aan- tebhie;door zyn ™°rze!-- ^ek voorheerfmet de Heeren dbJa» en van tToo T wv I' t werk gefteld had (lellende gemelde Heeren zich op denzelfden vwfle lenden bank, ter weerzyde van den perron, wiens pols wy be^roefcE >t™ P1VZ0T\' vfei' ??Ize" v^ hebben waargenomen; wiren Voor t grootte gedeelte heden, die aan de eleclrifche uitwerkingen, hetzv dooï eigen oeffenmg, of door ze dikwyls by te woonen, gewoon waren en welken wy hier toe by voorkeuze namen, om door de 'SS op den pols niet mifleid te worden. 5 Vdn viees H 3  C 62 ) diffèrence, qu'on a obfervè dans quelques cas, entre les battemens du pouls d'une perfonne êleclrifêe et non èlectrifée, ne furpasfe point la diffèrence, qu'on remarque quelques fois, en peu de minutes, dans le pouls d'une perfonne non êleclrifêe. L'augmentation de la tranfiration infenféle d'une perfonne êleclrifêe a ètê règardêe, parplufieurs èlectriciens, pour un effet conjlant de Vèlectricitê communiquèe, et on la tient pour prouvèe par l'expêrience: puisquon a fouvent objervèla produïïion de la fueur, pendant ou après Vadminiflration mèdecinale de Vêle&ricitè, foit par communication ou par fecousfes. Depuis mes premières expêriences, concemant Vaccèlèration du pouls par l'èlectricitê, j'ai commencé d douter, ft la produclion de la fueur, qu'on a obfervêe dans les perfonnes éleclrifêes , n'a pas fouvent ètê plutot 1'effet de la crainte, que de l'èlectricitê; ce qui m'a fait nattre le dêfir de faire des expêriences plus exacles d eet égard , par le moyen de cette machine. Pour eet effet je me fuis fervi d'une balance exacte, dont fifolois un bas/in par des cordons de foie. J'y placois un garcon de 8 ans, lui donnant en même tems communication avec le conducteur, et je le mettois en êquilibre. J'obfervois alors leJ>oids perdu par la tran-  Cc-3 ) deeze tnfel, dat het verfchil, het geen men in zommige gtvallen tusfchen den pols van een geëleclrizeerden en niet geèleclrizeerden perzoon waarneemt, niet te boven gaat het verfchil, het geen men dikwyls, na weinige minuten, in den pols van een ongeëleclrizeerden vindt plaats te hebben. De vermeerdering deronzicbtbaare uiswaaszeming vangeëleclrizeerden wordt, door veele fehryvers voor eene beftendige uitwerking der meegedeelde eleclrifche kracht gehouden, en men meent zulks genoegzaam door de ondervinding bewezen te zyn: vermits men de lyders, wien men, ter geneezing van deeze of geene ongefteldheid, eleclrifche kracht heeft meêgedeeld , of eleclrifche fchokken heeft toegediend, dikwyls heeft zien zweeten. Zederd den uitflag myner eerlle proefneemingen, omtrent de verfnelling van den pols, is het my reeds twyffelagtig voorgekomen, of het zweeten, het geen men by geeleclrizeerdeperzo on en heeft waargenomen , niet wel meesttyds meer een uitwerkzel van vrees, dan van de eleclrifche kracht geweest zy; en dit heeft my aangezet te beproeven, wat meer nauwkeurige proefneemingen, met de kracht van dit werktuig, hier omtrent zoude kunnen leeren. Ten dien einde heb ik eene nauwkeurige balans gebruikt , waar van ik eene fchaal, door zyden koorden , vry hing. Ik ftelde hier op een jongen van omtrent 8 jaaren, gaf hem gemeenfchap met den conduclor, en bragt hem in evenwicht. Voor dat ik deezen jongen electrizeerde, nam ik waar, hoe veel gewicht hy door  ( 6V) tranfpiration infenfible, dans une demi heure, avant que le gargon fut êlectrifè; cette perte ètoit de 280 grains. La machine ètant mife en action, fe le fis êlectrifer pendant une demi heure, et la perte fut alors de 295 grains. En rèpêtant Vexpérience un autre jour, la perte du poids par la tranfpiration de ce gargon, non êlectrifè, fut de 333 grains dans une demi heure, et quand il fut êlectrifè, de 310 grains', dans le même efpace de tems. J'ai prié enfu'ue m. de fremery de vouloir répéter avec moi ces expêriences, fur d''autres fujets. Nous le firn s de la même manière, en examinant ausfi le poids per du par la tranfpiration, dans tous les cas , après une demi heure Une fille d'environ 7 ans, ayant le poids d'd-peu-près 49 éé, perdoit non èleclrifè -180 grains, et pendant quelle jut éle&rifé, 165 grains. — Un gargon (que je nommerai A) d'environ Si ans, pèfant d -peu-près 57 5 perdoit non èleclrifè 430 grains, et êlectrifè 290 grains. — Un autre gargon B de 9 ans, pefant 53 fg, perdoit non êlectrifè 170, et êlectrifè 240 grains. Nous regarddmes Vaugmentation de la tranfpiration du gargon A, comme Veffet de la crainte, dont nous crümes appercevoir des marqués, au commencement de Vexpêri* ence; mais la tranfpiration augmentèe de B, pendant quil fut êlectrifè, nous fit douter, fi cette augmentation ètoit  C <*5 ) door de onzichtbaare uitwaaszeming in een halfuur verloren had. Dit verlies bedroeg 280 greinen. De machine nu aan den gang gebracht zynde, electiïzeerde ik hem een half uur lang, en na verloop van het zelve was het verlies 295 greinen. By de herhaaling van deeze proefneeming, op een anderen dag, was het gewichts verlies, door de onzichtbaare uitwaaszeming van deezen jongen, in een half uur, 330 greinen, en toenhygeëlectrizeerd wierd, verloor hy in den zelfden tyd 310 greinen. Ik verzocht vervolgens den Heer de fremery deeze proefneemingen met my, op andere onderwerpen, te herhaal en. Wy deeden dezelven op gelyke wyze, en onderzochten het gewicht door uitwaaszeming verloren, in alle gevallen, na verloop van één halfuur. Een meisje van omtrent 6 jaaren, weegende ten naasten by 49 8, verloor, voor dat zy geëleclrizeerd wierd, 180 greinen, en geëleclrizeerd wordende, verloor zy 165 greinen. - Een jonge C welken ik A zal noemen) van ruim 8§ jaar, weegende omtrent 57«, verloor ongeëlectrizeerd 430 greinen, en geëleclrizeerd 290 greinen. - Een jonge B van ruim 9 jaaren, weegende ruim 53 ®, verloor ongeëlectrizeerd 170, en geëlectrizeerd 240 greinen. De meerdere uitwaaszeming van den jongen A, ongeëlectrizeerd zynde, zagen wy aan als eene uit' werking van vrees, welke wy meenden in hem,'by den aanvang der proefneeming, te befpeuren; dan dc meerdere uitwaaszeming van B, toen hy geëlectrL zeerd wierd, deed ons twyffelen, of niet in dit geval 1 de  C ö6 ) ètoit Veffet de réleclricité même, d''autant plus, que ce gargon ' avoit Vair d'être fort tranquille, pendant rexpérience. Nous rèfolümespour cette raifon de répéter cette expérience. Nous le ftmes un autre jour, le thermometre marquant alors, dans la fale 720, et en plein air 78° de Véchelle de Fhar. Le gargon B perdoit première* ment non êleclrifè 550, et enfuite êleclrifè 390 grains. Nous attribudmes cette diminution de la tranfpiration d quelque réfroidisfement du gargon pendant Vexpérience , et nous examindmes donc de nouveau fa tranfpiration, fans être êleclrifè: elle ètoit 330; éleclrifé pour la feconde fois, elle ètoit 270 grains. M. KRAGTINGH asfifta ausft d cette expérience. Nous rèpètdmes ausft Vexpérience avec le gargon B, après avoir ètê environ \\ heüres dans la fale, et après avoir donc fubi cette diminution de tranfpiration, que la diffèrence de la temperature de la fale aura pu eaufer. Sa tranfpiration ètoit, lorsquil n ètoit pas êleclrifè 530, et êlectrifè 420 grains. Ces expêriences paroisfent, pour la plus grande par» tie, indiquer plutót une diminution, qu une augmentation de la tranfpiration infenfible. Elles donnent feulement deux cas, dans les quels la tranfpiration est augmentèe, et dans tous les autres elle est fenfiblement diminuèe. Cette diffèrence de la tranfpiration des per"  de uitwaaszeming door het eleétrizeeren zelve was aangezet, te meer, daar deeze jonge in 'tgeheel niet vreesagtig fcheen. Wy befloten, om deeze reden, de proefneeming met hem te herhaalen. Zulks deeden wy op een anderen dag, tekenende de Thermometer toen ter plaatze der proefneeming 72°, en in de open lucht 78° van Fahr. fchaal. De jonge verloor nu eerst ongeëlectrizeerd 550, en vervolgens geëlectrizeerd 390 greinen. Deeze vermindering der uitwaaszeming fchreven wy nu toe aan eenige verkoeling, gedurende de proefneeming, waarom wy nu weder zyne uitwaaszeming ongeëlectrizeerd beproefden: dezelve was 300 greinen; en hem andermaal electriZeerende, Waszy 270 greinen in den zelfden tyd. By deeze proefneeming was ook de llr. kragtingh tegenswoordig. Wy herhaalden nu ook de proefneeming met B , na dat hy omtrent i± uur in de zaal geftaan, en dus, naar allen fchyn, die vermindering van uitwaaszeming ondergaan had, die door de koelere luchtgefteldheid van de zaal fcheen veroorzaakt te kunnen worden. Zyne uitwaaszeming was nu ongeëlectrizeerd 530, en geëlectrizeerd 420 greinen. Deeze proefneemingen fchyn en , voor het grootfte gedeelte, veel eer eene vermindering dan eene vermeerderingder onzichtbaare uitwaaszeming te leeren. Immers komen hier in flegts 2 gevallen voor, waar in de uitwaaszeming vermeerderd is; terwyl in alle de overige gevallen eene aanmerklyke vermindering heeft plaats gehad. Dit verfchil der uitwaaszeming van geI 2 elec-  (68) perfonnes èlectrifèes et non êlectrifèes, domme on le voit par ces expêriences, ne nous paroit être que la diffèrence, qui a naturellement lieu dans cette fonction animale. S E CO N D C H A P IT R E. Expêriences concernant Virritabilitê des mis fe aux des plant es, comme la caufe de Vascenfion et du mouvement de leur feve» la feve blanche ou laiteujè, qui fort des tiges ou des branches coupèes de quelques plantes, paroit être, fans doute, Veffet de la contraction de leurs vaisfeaux: pub que ff les- vaisfeaux, qui contiennent cette feve, confervoient le même diametre, il n'y auroit point de raifon, pour quoi ils ne retiendroiènt pas tout le contenu de leur feve. Cet ècoulement de la feve des plantes, fortant de leurs vaisfeaux coupés, peut dont juflement être comparê h Vhèmorrhagie ou Vècoulement du  (69) electrizeerden en niet geëlectrizeerden, zo als het by deeze proefneemingen is waargenomen, is echter, naar ons inzien, flegts aan te merken als eene zodanige verfcheidenheid, waar aan de uitwaaszeming veeltyds uit zich zelve onderhevig is.. TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de irritabiliteit van de fdpbuizeh der planten, als de oorzaak waar door derzelver fappen worden opgeheven en omgevoerd. TT XJ- et uitloopen van wit of melkachtig fap, uit de doorgefneilen of gekwetfte Hengen van zommige planten, fchynt wel onbetwistbaar het uitwerkzel te zyn van de toetrekking hunner fapbuizen : vermits, indien de buizen, die dit fap bevatten, dezelfde middellyn behielden , 'er dan geene reden zoude zyn, waarom zy niet al het fap, het geen zy bevatten, behouden zouden. Deeze uitftortingvan hetfap,uitde doorgefneden fapbuizen der planten, kan dus te recht met de bloedftorting uit kleine doorgefneden bloedvaten vanhet dierlyk lichaam vergeleken worden: vermits men * 3 weet,,  (70) M pang des petits vaisfiaux da corps animah puisqué Vhèmorrhagle est ausft Veffet de la contraction de ces vaisPeaux, c. a. d. de cette contra&ion , qui par pon a&ion alternative est la caupe de la circulation du pang, dans les petits vaispeaux du corps animal. 0r cette contraction des vaispeaux des plantes, dêpend-elle de la même caufe , que la contra&ion des vaispeaux du corps animal? Cest une queftion, qui n'est pas facile d décider. Virritabilitè, ca. d. cette facultè, quont les fibres musculaires de pi raccourcir, quand elles Pont irritèes, est connue pour être la caupe de la contra&ion des arteres et des veines, qui ont pour eet effet des tuniques musculaires, compopées de fibres tansver pales. Mais les vaisfeanx des plantes fiont-ils ausfi feëllement pourvus de telles fibres muficulaires ou irritables? Leur petiteffe ne permet pas d'obperverce qui en est, par lesmeilleurs microscopes. Aprês avoir fait voir par des expêriences, faites dans Vannèe 1790 fur des anguilles , que Virritabilitè des fibres muficulaires est dêtruite, au moment quon fait pasfer par ces fibres une décharge éle&rique d'une force fit fil ante, (a) il ma paru, que la décharge ou le torrent éle&rique , espayé Pur les plantes comme un moyen de dètruire Virritabilitè, pourroit donner probabletnent quelque lumiere concernant Vhypothefi:, que les vaispeaux (a) Journal dc Phyfique, Janv. i79i-  C 7i ) weet, dat deeze bloedftorting insgelyks het uitwerkzel is van de toetrekking dier bloedvaten, en dat wel van die zelfde toetrekking, die bekend is de eenige oorzaak te zyn, welke, door haare beurtelingfche werking, het bloed door de kleinere bloedvaten van het dierlyk ligchaam omvoert. Dan of de toetrekking van de fapbuizen derplanten van dezelfde oorzaak afhange, als die derdierlyke bloedvaten, is eene vraag, die niet gemaklyk te belliszen valt. De irritabiliteit, of dat vermogen, het welk de dierlyke fpier-vezelen hebben van zich te verkorten , wanneer zy geprikkeld worden, is bekend de oorzaak te zyn van de toetrekking der bloedvaten, die tot dat oogmerk van eene uit dwarfche fpiervezelen zamen gefteld bekleedzel voorzien zyn. Doch zyn de fapbuizen der planten in der daad ook van zodanige vezelen omringd, die zöorfgèlyk vermogen hebben van zich zamen te trekken? De fynheid deezer buizen laat niet toe door de beste microscopen waar te neemen , wat hier van zy. Zedcrt ik in 't jaar 1790, door proefneemingen opaalen in 't werk gefteld, heb aangetoond, dat de irritabiliteit der dierlyke vezelen vernietigd wordt, op 't oogenblik wanneer een fterke ftro om electrifche ftof door dezelven geleid worde, is het my voorgekomen, dat de electrifche ftroom, als een middel ter vernietiging van irritabiliteit op planten beproefd, waarfc.hynlyk eenig licht zoude kunnen geeven, om trent de ftelling, dat de fapbuizen der planten irrl ta- O) Journal de Phyfiquc, Jan. i79u.  ( 72 ) feaux des plantes font irritables, et que leur initabilitè est la caufe de Vascenfion et du mouvement de leur feve. Cb) Je raifonnois ainft: fi la contraclion des vals- 'fiS Dam une disfettation acadèmique, publiêe en l7li, Tf] dêmontré par des expêriences décifives, qu'on ne pouvoit expliquer l ascenfion JeIaPrL dansles plantes par aucune des caufes, au on avoit magines fusqA cetems la, et f en ai thé la conféquence fuivante, quifetiouve a la fin de cette disfertation. Ank. , II est fort probable, que le mouvement des hqueurs dans les plantes do t „ Itreattibuéh une acïion fecrete de leurs vaisfeaux, e«'.?%?<%£sJ'm aueurs abforbées vers ies parties, oü elles trouvent la momdre réfifiance. WuflTteSrcter, quelle Joit cette aBion ^M^^JZnTd feaux cles plantes doivent fe contraBer et ïélargir aiternat, vmM, et H que les li fueur s, qui fe trouvent dans les vaisfeaux font fffff ' lette manière dhme partie de ces vaisfeaux vers l «ut>e-™"ïf£ difficile de dêterminer, fi cette contraBion des vaisfeaux est l effet de auelaue faculté, qui rifide dnm les vaisfeaux des plantes, et qui ne " Se pas de fhritabUité des vaisfeaux des animaux , ou fi elle dépend ! de quelque autre faculté inconnue.» (Bisf de motu fluidorum ,n planos, exnerimcntis et obrervationibus indagato. Gron. 17730 . BSS cle Vinitabilité des vaisfeaux des plantes, comme la caufe deVascenRn et du mouvement de leur feve, m'a paru, depuis ce tems la, touiourla plus probable , furtout paree quUl y d tant de phénomenes et Pobfiruations, qui font Voir, que quelques plantes posfédent réellement, 3oi"zr a adopté la même hypotbefe plufieurs années aprêj^ederö niet zonder eenig genoegen gezien, dat de beroemde Geneeflfche Wysgeer bonnet, verfcheiden jaaren na de uitgaave mvner gemelde verhandeling, dezelfde Heffing heeft aangenomen. Hy verklaart zich (lam- omtrent m eene aantekening van zyne Comtemp/atio» de lamture, (Colletlion complete m 4to , Neuchatel 1781 4de Deel pa<* 100 1 hebbende, m de voorgaande uitgaaven van dat werk, de opklimming van de tappen der planten alleen toegefchreven aan de aantrekking der fapbuizen aan de werking der luchtbuizen, en aan de uitwaaszeming door de bladen; oorzaaken, welker ongenoegzaamheid ik in myne voorgemelde verhandeling neb aangetoond. Toen ik nog te Groningen woonde, alwaar ik geleegenheid had my ter verkrygmg van meerdere Natuurkennis der planten byzonderlvk toe te le". gen. verlangde ik dikwyls een middel te vinden, om deeze veronderfielde imtabilireit van de fapbuizen der planten aan de buizen zeiven waar te neemen ; gelyk men dezelve in de bloedvaten der dieren heeft aangetoond. Dan fehoon ik deeze buizen in een groot getal planten door vergrootglazen heb nagegaan, en wel byzonderlyk in de zulken, die de groffle bui- K  ( 74 ) vaisfeaux des plantes est Veffet d'une irritabilitê de leurs fibres, femblable h cette des fibres musculaires, qui fait la contra&ion des vaisfeaux fanguins, alors cette irritabilitê des fibres des vaisfeaux des plantes fera dêtruite d'une manière femblable que l'irritabilitê des fibres musculaires, quand on fait pasfer par ces fibres un torrent êle&rique d'une force fuffifante. Et ausfitót que cette irritabilitê fera dêtruite , alors fon effet fuppofè, c. a. d. la contra&ion des vaisfeaux des plantes, qui met la feve en mouvement, ne pourra plus avoir lieu. Cette cesfation de la contra&ion des vaisfeaux des plantes, en cas au'elle dèpende d'une irritabilitê de leurs fibres, qui peut être dêtruite par le torrent êle&rique, fera dom facile è obferver dans les plantes, qui donnent me quantitè abondante de feve laiteufe , en coupant leurs tiges: parceque, fi la contra&ion des vaisfeaux, qui fait ècouler la feve de leurs plaies, dèpend de leur irritabilitê,. alors cette irritabilitê - êtant dêtruite par un torrent êle&rique , on ne verra plus d'ècoulement de feve. J'ai esfiayê ce quipourroit en être , dans l'ètè del'annêe 1791» fur plufieurs efpèces ^Euphorbia, qui ont la proprieté commune de donner beaucoup de feve laiteufe , for- me dans les plus grandes plantes aquatiques de ce pays-ci, je ne les ai trouvés dans aucune plante as fez grands, pour faire fur eux les expértences, qu'on a faites afin de faire voir f irritabilitê des arteres et des vernet des animaux.  (75) trekking van de fapbuizen der planten van eene zoortgelyke irritabiliteit van derzelver vezelen afhange , als de toetrekking der dierlyke bloedvaten , dan zal deeze irritabiliteit van de vezelen der fapbuizen, op gelyke wyze als die der dierlyke fpiervezelen, door 'er een electrifchen ftroom van genoegzaame llerkte door te leiden, kunnen vernietigd worden, en zo dra als deeze irritabiliteit op zodanige wyze zal vernietigd zyn, dan kan deszelfs veronderftelde uitwerking, de toetrekking naamlyk der fapbuizen, die het lap voortftuwt, niet langer aanhouden. Dit ophouden der toetrekking van de fapbuizen der planten, indien dezelve van eene zodanige irritabiliteit haarer vezelen afhange, die door den eletfrrifchen ftroom k;n vernietigd worden , zal dan gemaklyk waar te neemen zyn in de planten , die by de doorfnyding haarer itengen of takken een aanmerklyke hoeveelheid melkachtig fap uitgeeven: vermits, by aldien de toetrekking der buizen, die dat fap uit de doorfnede doet uitvloeijen, van derzelver irritabiliteit afhange, 'er geene fapvloeijing meer zal befpeurd worden , wanneer deeze irritabiliteit door den eleftrifchen ftroom vernietigd zal wezen. Ik beproefde, wat hier van ware, in den zomer van het jaar 1791, met verfcheiden zoorten van Etiphorbia, die allen de eigenfchap hebben, dat uit haa- zen hebben, zo als de grootere iniandfche waterplanten, heb ik ze echter nergens wyd genoeg gevonden, om 'er zooortgelyke proefneemingen op te doen, door welken men'de irritabliteit van de bloedvaten der dieren ontdekt en bewezen heeft. K 2  ( 76* ) fortant de leurs plaies. fai fait pasfer le rayon du conducteur de la grande machine électrique Teylerienne par les branches de /'Euphorbia Lathyris, et par les tiges 'de /EuphorbiaCampeftris et de /'Euphorbia Cyparislïas, et fai obfervé, que tout es les branches ou tiges de ces plantes, qui avoient conduit le rayon on le torrent électrique pendant 20 ou 30 fecondes, ne donnoient abfolument plus de feve de leurs plaies, quand elles furent coupèes. Je rêpetai ces expêriences avec les tiges de Cacalia Anteuphorbium, et avec les branches d'un Figuier, qui donnent ausft du lait de leurs plaies. L'effet fut parfaitement le même: on nen vit. point fortir de feve, quand on coupoit ces tiges ou ces branches, après qu'elles eurent conduit le torrent électrique pendant 15 fecondes. Or quand on presfoit ces tiges êkctrifêes entre les doigts , on en voyoit fortir un peu de feve; ce qui fait voir, que le torrent électrique n'avoit pas vuidè les vaisfeaux êlectrifès, enpousfantlafeve vers les racines, mais que ces vaisfeaux avoient reèllement per du la faculté de fe rètrecir, et de chasfer par ld dehors la feve quils contiennenU Mesfieurs s: j: van geuns, et CW v: schacht, Profesfeurs en Medecine et en Botanique d Utrecht et d Harderwyk, asfifterent d ces expêriences , me faifant une viftte, le jour que je les commencois. Tak  ( 77 ) haare gekwetfte of doorgefnedene fapbuizen een wit vocht uitdruipe. Ik liet den ftraal van Teylers groote eleftrizeer-machine gaan door eenige takken van de Euphorbia Lathyris, en door de ftengen van de Euphorbia Campeftris en E. Cyparisfias, en be vond, dat alle de ftengen of takken, door welken de eledrifche ftroom, flegts gedurende 20 of 30feconden, was doorgegaan, volftiekt geen fap meer uitgaven, wanneer zy doorgefneden wierden. Ik herhaalde deeze proefneeming met takken van een Vygenboom, die, even als de Euphorbia, melkachtig fap üitgeeyen. De uitkomst was volkomen dezelfde: uit de takken van den Vygenboom vloeide geen Hip, by hunne doorfnyding, na dat zy f minut geëleéhizeerd waren. Doch wanneer men deeze geëleélrizeerde takken, naby de doorfnede, tusfchen de vingers een weinig drukte, wierd hierdoor eenig vocht uitdefhed'e geperst: waar uit blykt, dat de electrifche ftroom de lapbuizen , waar door dezelven was doorgegaan, niet van fap ontledigd had, door het zelve te dry ven na de wortels , maar dat de fapbuizen deezer geëlectrizeerde ftengen of takken inderdaad het vermogen verloren hadden van zich zamen te trekken, en van hier door het fap, het geen zy bevatten, uit de openingen der doorgefneden vaten uit te dryven. De Heeren s: j: van güuns, en ch: p: schacht, Profesforen in de Genees-en Kruidkunde, te Utrecht en te Harderzvyk, my op den dag, toen ik deeze proefneemingen begon, bezoekende, hebben dezelven bygewoond. K 3 Ik  ( 78 ) Jai fait les expêriences, que je viens d'expo fer, de manière que le torrent éleBrique pasfoit feulement par unefeule tige ou branche des plantes nommées. Pour eet effet je tenois une boule de cuivre, ifolêe par un baton de verre, desfus la tige ou la branche, par la quelle je voulois le conduire, ainfi que le rayon du condu&eur s'élangoit fur cette boule ifolêe, et de cette boule fur la tige ou branche. Et afin que le rayon fut conduit de fion mieux par chaque tige ou branche, fur la quelle je voulois esfayer fon effet, fai fait toucher fa partie inférieure d un fil mètallique, qui communiquoit avec le fond. La force de la grande machine leylerienne me parois» fant plus que fuffifantepour ces expêriences, je les ai rêpetèes avec la force de notre machine d'un plateau de 31 pouces de diametre. Le rayon de cette machine faifoit fur toutes ces plantes, exceptê feulement fur /'Euphorbia Lathyris, le même effet, que j'en avois vu auparavant, quand je les expofai aux rayons de la grande machine. U Euphorbia Campeftris, Cyparisfias et Peplus, nik Figuier ne donnoient plus de feve, quand on coupoit leurs tiges ou branches, après avoir conduit le rayon de cette machine pendant 30 fecondes; pour quelques unes de ces plantes il fuffifoit de continuer Vexpèrience 10 ou 15 ft' con-  C 79 ) Ik heb deeze proefneemingen telkens in dier voegen in 't werk gefteld, dat de eleclrifche ftroom flegts door een enkele fteng of tak der genoemde planten geleid wierd. Ten dien einde hield ik een koperen bol, die aan een glazen handvat was vry gefteld, kort boven de fteng of tak, door welken ik den eleclrifchen ftroom wilde laten gaan, in dier voegen dat de ftraal van den conduclor op deezen vrygeftelden bol ontvangen wierd, en van denzelven op de bedoelde fteng of tak affprong: en op dat de ftraal te beter de fteng of tak der plant zoude doorloopen , doch geenzints de wortels der plant zoude kunnen bereiken, heb ik aan het ondereind van de fteng of tak een koperdraad vastgemaakt, het geen van daar na beneden ging tot op den grond. De kragt van Teylers groote eleclrizeer-machine fcheen my tot deeze proefneemingen overtollig fterk te zyn, weshalven ik dezelven herhaalde met de kracht van onze kleine eleclrizeer-machine, uit een fchyf van 31 duim middeliyn beftaande. De eleclrifche ftraal van deeze machine deed op alle de hier boven genoemde planten dezelfde uitwerking, welke ik daar aan te vooren gezien had, toen ik 'er de ftraalen der groote machine liet doorgaan ; de Euphorbia Lathyris alleen maakte hier van eene uitzondering. De Euphorbia Campeftris, E.Cyparijjias,en E. Peplus, als ook de Vygenboom gaven niets van haar fap uit, wanneer haare geëleclrizeerde ftengen wierden doorgefneden , nadat 'er de ftraal geduurende 30 feconden, ja zelfs by zommigen flegts 15 fe- con-  ( 8o ) condes. Vècoulement de la feve de /'Euphorbia Lathyris ne ces foit pas entièrement dans des branches d'envlron le même diametre, par les quelles favois fait pasfer le rayon pendant deux minutes: il en ètoit cependant confiderablement diminuè , ainfi que la feve, qui ( fortoit d'une telle branche êleclrifêe, fuffifoit feulement pour couvrir les plaies, fans en dêcouler en forme de goutes. Jesfayai enfin fur /'Euphorbia Lathyris Veffet d'une décharge êle&rique, en y employant une petite batter ie de 15 pieds quarrés furface garnie. Cette expérience ne réujfit pas au commencement, parceque la décharge pasfoit ordinairement le long de la furface de la branche; ce qui fai foit quelle avoit trop peu d'effet fur les vaisfeaux, qui compofent les branches; et quand le torrent fut conduit par l'intèrieur d'une branche, elle en fut déchirèe. En diminuant la charge, et en l'employant fur des branches plus larges, fai rèusfi enfin plufieurs fois de conduire la décharge par cette plante, fans la dèchirer, et alors le torrent éleclrique d'une feule décharge ne manquoit jamais de faire cesfer toute la contra&ion des vaisfeaux, de facon qu'on nevoyoit abfolument point de feve fur les playes d'une branche, après avoir ètê èle&rifèe de cette manière. Les expêriences, que je viens d'expo fer, me paroisfent donner une grande probabilitê d l'hypothefe, qui  ( 8i ) conden, was doorgegaan; dan de uitvloeijing van het fap van de Euphorbia Lathyris hield geheel niet op in de takken, die flegts een weinig dikker waren, en waar door ik den ftraal 2 minuten lang geleid had. De uitvloeijing van het fap was echter hier door zeer aanmerklyk verminderd, zo dat het fap, het welk zodanig een tak na het eleclrizeeren uitgaf, flegts zo veel bedroeg, dat het de fnede bedekte, doch geenzins zo veel dat het 'er afdroop. Ik beproefde eindelyk op de Euphorbia Lathyris de uitwerking van eene eleclrifche ontlading, daar toe gebruikende een battery van 15 voet bekleed glas. Deeze proefneeming miflukte dikwyls in den beginne: vermits de eleclrifche ftroom, by de ontlading deezer battery, over de oppervlakte van de fteng ging, en dus geene uitwerking konde doen op de fapbuizen, die de fteng zamenftellen; en wanneer de electrifche ftroom midden door de fteng ging, wierd dezelve 'er door verbryzeld. De battery tot mindere hoogte laadende, en de ontlaading door grovere takken laatende gaan, is het my verfcheiden maaien gelukt de ontlading der battery door deeze plant te leiden, zonder dat zy 'er door verfcheurd wierd , en danmifte het nimmer, of de fapbuizen van de fteng, waar door de eleclrifche ftroom flegts eenmaal gegaan was, hadden al haar vermogen van zich toe te trekken verloren , zo dat 'er by de doorfnyding niet het minfte fap uitliep. Naar myn inzien geeven deeze proefneemingen een hoogen trap van waarfchynlykheid aan de ftelling, dat, L in  C 82 ) que la caufe, qui met la feve des plantes en mouvement, córififte dans Virritabilitè des fibres , qui forment les vaisfeaux des plantes, et dans la contraclion de ces vaisfeaux , qui en est ï''éjfet. Nous avons vu , que Veffet du torrent éleclrique, fur le mouvement de la feve dans les plantes , est reëllement tout ce quil doit être, en cas que la contraclion des vaisfeaux des plantes, qui met la feve en mouvement, dépende de leur irritabilitê. Cet effet n'est-il donc pas une preuve convainquante pour le fyflême de Virritabilitè des vaisfeaux des plantes, comme la caufe du mouvement de la feve ? Pour moi je ne puis concevoir, quelle objeclion on pourroit faire contre cette preuve, d moins qu'on ne for me Vhypothéfe, que la contra&ion des vaisfeaux des plantes , dont on voit des preuves êvidentes dans Vècoulement de la feve laiteufe des plantes, est Veffet d'une faculté tout-d-fait inconnue de ces vaisfeaux, et dont on ne peut pas fe former la moindre idéé; une faculté cependant, qui, quoique toutd-fait differente de Virritabilitè des fibres musculair es (fuivant cette hypothéfe*) feroit neanmoins parfaitement fembable d cette irritabilitê dans ce feul point, que le torrent électrique les dètruiroit tous deux de la même manière. Mais qui ne ver ra point, qu'on adopteroit une telle hypothéfe fans aucun fondement. Ilfaut confiderer de plus, que cette hypothéfe, qui paroit être la feule, qu'on pour-  (83) > in de planten, de oorzaak van de voortftuwing van derzelver fappen in de irritabiliteit van de vezelen der fapbuizen, en in de hier uit ontftaande toetrekking dier buizen, gelegen is. Immers is de uitwerking van den elearifchen ftroom, op de voortftuwing van het fap der planten, juist zodanig als dezelve zyn moet, indien de toetrekking deezer buizen, door welke het fap wordt voortgeftuwd, van haare irritabiliteit afhange. En is dan deeze gezegde uitwerking niet inderdaad een proefbewys voor de ftelling, dat de fapbuizen der planten irritabiliteit bezitten , en dat deeze irritabiliteit de oorzaak van derzelver toetrekking zy? Althans ik zie niet, op welken grond men het bewys, het geen deeze proefneemingen hier voor geeven, voor krachtloos zoude kunnen houden, ten zy men veronderftellen wilde, dat de toetrekking der fapbuizen, die wy inde melkgeevende planten onbetwistbaar zien plaats hebben, door eene geheel byzondere eigenfchap dier buizen, waar vanwy ons niet het minfte denkbeeld kunnen vormen, veroorzaakt worde , en dat die eigenfchap, fchoon van de irritabiliteit der dierlyke vezelen geheel verfchillende, dit echter met dezelve gemeen zoude hebben, daozy, op gelykewyze als de irritabiliteit der dierlyke vézelen, door den electrifchen ftroom zoude vernietigd worden. Doch wie ziet niet, dat zodanig eene veronderftelling geheel willekeurig en zonder eenigen grond zoude aangenomen zyn. Men neeme hier by wyders in aanmerking, dat men, volgens deeze veronderftelling, welke blykbaar de eenige is, die men L 2 te  ( 84) pourroit oppofer contre la preuve de Virritabilitè des vaisfeaux des plantes, que je viens d'expofer, fuppoferoit dans les vaisfeaux des plantes une faculté, par la quelle ces vaisfeaux, fans avoir des fibres irritables , auroient cependant la même contraclion, comme fi elles posfedoient Virritabilitè des fibres musculair es; ce qui paroit être diamètralement oppofê ci cette unitè ou égalité de caufes, que la nature emploie par tout, oü elle veut produire des effets pareils. TR0ISZE3IE CHAPITRE. Expêriences, qui font voir, qu'il y a du calorique dans le fluide éleclrique, > i J[_jors qu'on fait attention h Vanalogie apparente, quil y a entre la lumière des étincelles ou des rayons èleclriques, et cette que le calorique donne, quand il est dègagè par la combufiion, il paroit fort probable, que  C 85 ) tegen het voorgemelde proefbewys voor de irritabiliteit van de fapbuizen der planten kan inbrengen, zich zoude moeten voordellen, dat 'er in de fapbui* zen der planten een zodanig vermogen plaats zoude hebben, waar door dezelven , zonder irritabile vezelen te hebben, zich echter op gelyke wyze zouden toetrekken, als of zy de irritabiliteit van dierlyke fpiervezelen bezaten; een zaak die regelregt aanloopt tegen die éénheid ofgelykheid van oorzaaken, die wy overal, tot het voortbrengen van gelykzoortige uitwerkzelen, in de natuur gebezigd vinden. DERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen, welke bet aanweezen der warmte fofinde eleclrifche ftof aantoonen. "\^i/^anneer men op de fchynbaare overeenkomst acht geeft, die 'er is tusfchen het licht der eleétrifche vonken of ftraalen, en dat geene, hetwelk het calorique (warmte ftof) geeft, als het by de verbranding losraakt, en in vrye werking gefteld wordt, dan fchynt L 3 het  (86) que le fluïde éleclrique est, ou moins en partie, le même calorique, qu'on voit dêgagè par la combustion. Mais quoique cette analogie apparente donne lieu h Vhypothéfe, que le calorique, dans fon ètat d'a&ion libre, fe trouve dans le fluide éleclrique, et quoique plufieurs phênomenes connus du fluide éleclrique paroisfent le confirmer (comme p. e. Vinflammation des corps combuflibles, et la fufion des métaux, par des dêcharges êlectriques) il y a cependant, d'un autre cóte, des expêriences bien connues, qui contredijent l'exiflence du calorique' dans le fluide électrique, et qui paroisfent indiquer au moins, que s*il y a du calorique dans le fluide éle&rique, il ne s'y trouve pas dans Vètat d'action libre. On fait, que les condu&eurs ordinaires des machines êlectriques ne font jamais èchauffès, quoiqu'on leur communiqué heaucoup du fluide électrique, et quoiqu'on continue d leur en communiquer bien long tems. Fait-on toucher la boule d'un thermometre trés fenfi* ble au conducteur d 'une machine électrique, on ne verra jamais le mercure monter dans le thermometre, quoique Vaction de la machine foit trés vigoureufe. Comme on n'avoit jamais esfayè cette expérience avec une force ausfi grande que celle de notre machine, je l'ai rêpetés de manière, que fi le fluide électrique pou- voit  C 3; ) het zeerwaarfchynlyk, dat de elearifcheftof, ten minfte voor een gedeelte, uit dezelfde warmte ftof beftaat, welke 'er by de verbranding wordt losgezet. Dan fchoon deeze fchynbaare overeenkomst veel aanleiding geeft, om in de electrifche ftof het aanweezen van 'i calorique, in een ftaat van vrye werking, te veronderftellen , en of fchoon daarenboven verfcheiden bekende uitwerkzels der electrifche ftoffe deeze veronderftellingfchynente ftaaven , (als namelyk de aanfteeking van brandbaare lichaamen, en de gloeying of fmelting van metaalen, door 'er de electrifche ftof ftraals- of ftrooms wyze door te leiden ) ontbreekt het echter aan den anderen kant niet aan zodanige Wel bekende ondervindingen , die het beftaan van 't calorique in den electrifchen ftraal tegenfpreeken, of ten minften fchynen aan te duiden, dat, zo 'er in de electrifche ftof calorique aanweezig zy, 't zelve zich daar in niet in een ftaat van vrye werking bevindt. Immers weet men, dat de gewoone geleiders der electrifche werktuigen nimmer merkbaar warmer worden, hoe veel electrifche ftof men aan dezelven meêdeele , en hoe lang men ook hier meede aanhoude. Brengt men den bol van eenen zeer gevoeligen thermometer met den conductor eener fterk werkende electrizeermachine in aanraaking, men zal den thermometer nimmer zien ryzen, hoe zeer ook de conductor met electrifche ftof overlaaden worde. Daar men echter dit nimmer met eene zo groote electrifche kracht, als die van ons werktuig , beproefd heeft, heb ik het op nieuw onderzocht, en wel op zo-  C 88 ) voit donner quelque chaleur fenfible aux conducteurs, qui le regoivent ou le conduifent, on en auroit vu des indices indubitables dans ces expêriences. J'ai fait faire pour eet effet un cylindre de cuivre, ayant la largeur de 5 et la longueur de n pouces, et dont les deux bouts étoient convexes : et afin que ce conducteur , dont je ne pouvois pas diminuer de beaucoup les dimenfions, fans trop diminuer fa capacitè pour rècevoir du fluide électrique, n'exigedt pas, par fa masfe, trop de calorique, pour en être fenftblement èchauffè, j'ai fait faire ce conducteur de cuivre ausft mince, quil ètoit posfible , ainfi que le poids de ce condu&eur n'excedoit point i£ livres. Je fai pendu horizontalement d un cordon de foie, comme on le voit répréfentè par fig: i, (Pl. IV.) et fai placé la boule a d'un thermometre fur ce condu&eur , qui a pour eet effet une pièce de cuivre creufèe, dans la quelle la boule du thermometre est adaptée. Le thermometre, que j'y ai employé, ètoit un des plus fenjibles,puisque le diametrede fa boule ne furpasfoit pas 2 lignes, et quil marquoit cependant les dixiemes d'un dégrê. jdyant ifolé ce condu&eur de la manière fusdite d la diflance d'un demi pouce du condu&eur, je lui ai communiqué la force entière de notre grande machine pendant 10 minutes. Le condu&eur de la machine étant éle&rifée pofttivement, ce petit condu&eur fut furchargè con*  (89) zodanige wyze, dat indien meêgedeelde electrifche ftof eenige merkbaare warmte konde geeven aan geleiders, die dezelve ontfangen of voortleiden, zulks zich in deeze proefneemingen zoude hebben moeten ontdekken. Ik heb ten dien einde laaten maaken een koperen cylinder, 5 duimen wyd en n duim lang, aan beide einden bolrond, en opdat dit lichaam, hetwelk behoudens eene genoegzaame vatbaarheid ter aanneeming van electrifche ftof, niet wel kleinder kon genomen worden, door eenen te grooten inhoud niet te veel warmte ftof zoude nodig hebben, om merkbaar verwarmd te worden, zo heb ik het zo dun van koper laaten maaken, als doenlyk ware, zo dat deszelfs gewicht flegts i§ pond is. Het zelve heb ik horizontaal gehangen aan een dun zyden koord, in diervoegen als in fig: i (Pl. IV) verbeeld is, en op het zelve den bol a van een thermometer geplaatst , ten welken einde dit lichaam een klein uitgehold ftukje koper heeft, waar in de thermometerbol fluit De thermometer hier toe gebruikt was een der aevoeligften, terwyl deszelfs bol flegts i iynen middellyn heeft, en T'5 graad door deezen zeer duidlyk wordt aangewezen. Dit lichaam op gemelde wyze wel geïf deerd zynde, heb ik aan het zelve de volle kracht van ons groote werktuig, gedurende 10minuten , meêgedeeld, plaatzende het zelve op flegts een i duim afftand van den conductor. De conductor pofitif geèlectrizeerd wordende, wierd het zelve by aanhoudenheid met al de electrifche ftof overlaaden, die door dit werk- M tuig  ( 90) continuellement par tout le fluide électrique, que la machine pouvoit fournir: mais je ff ai pas obflervé la moindre ascenfion du thermometre. Le conducteur de la machine ètant êlectrifè nègativement, je nai pu obferver ausft le moindre changement dans le thermometre. J'ai fait pasfer enfuite toute la force de cette machine par ce petit conducteur, pendant qu'il ètoit placé d la fusdite dijlance du conducteur de la machine: mais j'ai eu foin, que le fluide électrique, qui pasfoit par ce petit conducteur, fut rètardé, ayant fait pour eet effet la communication entre ce conducteur et le fond, par un fil humide, qui ètoit un mauvais conducteur. Malgrê ce retard du courant du fluide électrique, je naipu obferver la moindre ascenfion du thermometre. Le charhon de bois êtant un fort bon conducteur, f 'en ai fait faire ausft un corps de la même forme, ayant les mêmes dimenftons, et j'ai répeté avec celui-ci les mêmes expêriences : mais je n'ai obflervé, ni dans Vun ni dans Vautre cas, le moindre changement dans Vindication du thermometre. Ces expêriences peuvent être confiderées comme des preuves, que le fluide êle&rique ne contient probablement pas du calorique dans Vétat d'a&ion libre , d'autant plus , puisque Vinflammation des corps combuflibles, et la fufion des mét aux, en y faifant pasfer le fluide êle&rique en quantitê fuffifante, peuvent être attribuèes d la celêrité éton- nan-  (91 ) tuig wierd aangevoerd: dan hier by koHde ik niet de minfte ryzing van den thermometer befpeuren. Even weinig verandering zag ik in de aanwyzing van den thermometer, wanneer de conduclor negatif geélectrizeerd, en dus dit lichaam van zyn ftof beroofd wierd. Vervolgens heb ik door dit lichaam, op gelyken afftand van den conduclor hangende, by aanhoudenheid de kracht van den conduclor afgeleid, in diervoegen echter, dat de doorftroomende eleclrifche ftof daar in eenigermate opgehouden wierde, ten welken einde ik dan het zelve flegts door eenen vochtigen draad , welke flegt leidend was, met den grond gemeenfchap gaf. Niettegenfta.mde deeze vertraaging van den doorgang der eleclrifche ftoffe, befpeurde de ik hier van niet de minfte ryzing van den thermometer. Houtskool een goede geleider zynde, heb ik ook hier van een lichaam van dergelyke grootte en gedaante laaten maken, en 'er dezelfde proefneemingen meê herhaald: dan ik heb niet de minfte verandering in de aanwyzing des thermometers in het eene of andere geval kunnen gewaar worden. Deeze ondervindingen kunnen dus fchynen het Vermoeden te verfterken , dat 'er in de eleclrifche ftof wel ligt geen calorique, in eenen ftaat van vrye werking, aanweezig is, te meer, daar het aanfteeken van brandbaare lichaamen, en het fmelten van metaalen, door 'er de eleólrifche ftof in eenegenoegzaame hoeveelheid döor te leiden, zeer wel uit den verbaazend fnellen doorgang deezer ftoffe door zodanige M 2 lic-  (PO nante, avec la quelle le fluide éleclrique pasfe par de tets corps, ou plutót d la fri&ion , qui en est Veffet, et qui produira fürement un degré de chaleur trés confiderable. Depuis quelques annèes on a confideré une autre expérience comme fort dècifive pour l'exiftence de ce qu'on appelloit auparavant principe du feu ([calorique') dans le fluide éleclrique: c. a. d. I'expérience 9 par la quelle on a vu le mercure d'un thermometre monter, pendant que fa boule ètoit tenue' dans un courant de fluide éleclrique. m. adams a obtenu le pLs grand effet de cette expérience , autant que je fache: il a tenu la boule un thermometre dans des courants du fluide électrique, fortant de differentes boules de bois et entrant dans d'autres boules, et il a vu le thermometre s'élever depuis 68° d ioo°, 1050 & 1100. (c) M. volta m'a prié d'esfayer, jusqu'd quel dègrè je pourrois faire monter, de cette manière, le mercure d'un thermometre, par la grande force de notre machine. J' étois furpris de voir, que les ihermometres les plus fenfibles, tenus dans des courants êlec triques entre des boules femblables d celles dont m. adams s'ètoit fervi, ne montasfent pas plus haut qu'd ioo°. fai expofè enfin un de ces th er mometresdont la boule ètoit de 2 lignes, aux rayons que le condu&eur èlangoit, de manière que ces rayons pasfoient fur la furface de cette hou- (c) Esfay on Ekclrkhy, fecond Edit. Lmdon 1785,/. 3.84*  ( 93 ) lichaamen, of liever uit de daar uit óntfhande wryving, welke niet miszen kan een zeer aanmerklyken graad van hitte voort te brengen, kunnen verklaard worden. Men heeft, zederd eenige jaaren, eene andere proefneeming bygebracht, ten bewyze, dat het gewoone vuurbeginzel (thans warmte ftof genaamd) in "de electrifche ftof aanwezig is: het ryzen namelyk van de quik in een thermometer, wiens bol in een electrifchen ftroom geplaatst is. De Hr. adams is in deeze proefneeming, zo verre my bekend is, het best geflaagd: hy heeft een thermometer-bol gehouden in eleftrilche ftroomen, uit verfchillende houten bollen voortkomende, en weder in houten bollen ingaande, en heeft den thermometer hier by zien ryzen van 68° tot ioo°, io5°en no°. (OM. volta heeft my verzocht te beproeven, hoe verre de ryzing van de quik in den thermometer, op deeze wyze, door de groote kracht van ons werktuig, te brengen ware. Tot myne verwondering bevond ik, dat, fchoon ik hier toe thermometers met bollen van zeer verfchillende middcllynen gebruikte , (waar van echter de grootfte flegts 3 lynen middellyn had) de gevoeliglte thermometers echter, geplaatst in ftroomen tusfchen zoortgelyke bollen als de hr. adams gebruikt heeft, flegts tot ioo° reezen. Ik heb het vervolgens gewaagd een vrygefteïden thermometer zodanig te plaatzen, dat de volle ftraal, uit den conductor voortkomende, over deszelfs bol ging. Het (0 Esfay ou Eledtricity, fecond Edit. 1785. London 1785, p. 384. M 3  ( 94 ) boule. Je reus fis d ne pas cas fer le thermometre, et je vis le mercure monter de 60° jusqu'd 102°. Ayant ohfervè plus attentivement eet effet du fluide éleclrique fur le thermometre, je n'ai pu le conjiderer comme une preuve convainquante de Vexiflence du calorique dans le fluide éleclrique. On peut faire Vobje&ion , qu'il est posfible, qu'il y ait, dans cette expérience, quelque dégagement du calorique de Vair atmosphérique: puisque les expêriences de m. cavendish , et celles que fai faites en 1785 (d), ont)'aitvoir, qu'une petite portion de Vair atmosphérique, par le quel les rayons èleblriques traverfent, en est dècompofèe. 11 y a donc du calorique, qui s'en dêgage, et par le quel la boule du thermometre peut être èchauffèe. J'ai esfayè de faire voir par quelque expérience, fi Vèchauffement de la boule du thermometre peut être attribuè d cette caufe, mettant pour eet effet la boule d'un des thermometres fusdits dans des courans du fluide éle&rique , qui traverfoient de Vair bien rarefiê. Je raifonnois ainfi: fi Vèchauffement ou Vascenfion du mercure du thermometre est caufè par la fèparatïon du calorique de Vair atmosphérique, alors Vascenfion du thermometre, dans Vair rarefiê, fera nècesfairement beaucoup plus petite: puisquil est évident, que la portion de Vair dêcompofè, par des (c)Contiiiuatii>n des expêriences èleclriques&c. Haart. pag. i8o»  (95) Het gelukte my, dat de bol van deezen thermometer, die omtrent 2 lynen middellyn had, geheel bleef, en ik zag de quik ryzen van 6o° tot 102°. Dit uitwerkzel van de eleclrifche ftof op den thermometer-bol wat nader befchouwende, heb ik ook hier in.geen voldingend bewys, voor het aanweezen der vrye warmte ftof in den eleclrifchen ftraal, kunnen vinden. Immers kan men met reden hier op aanmerken , dat 'er by deeze proefneeming eenig calorique uit de dampkrings-lucht kan worden losgezet: vermits het uit de proefneemingen van denu*. cavendish, en ook uit die geen'en, die ik in 't jaar 1785 heb in't werk gefteld (^3, gebleken is, dat 'er, by den doorgang des electrifchen ftraals door de dampkrings-lucht, daadlyk een klein gedeelte der lucht ontbonden wordt, waar uit derhalven eenig calorique zal worden losgezet, het geen den thermometer-bol eenigermaate verwarmen kan. Om te beproeven, in hoeverre het door eene ondervinding te befliszen ware, of de verwarming van den thermometer, by de voorgaande proefneeming, aan deeze oorzaak is toe te fchryven,. heb ik over den bol van een der gemelde thermometers, in verylde lucht gefteld, dergelyke eleclrifche ftroomen doen gaanIndien nu , dacht ik, de verwarming of de ryzing van de quik in den thermometer door loszetting van calorique uit de dampkrings-lucht ontftaat, dan moet de verwarming of ryzing van den thermometer in verylde lucht veel minder zyn: vermits uit lucht , die tot een hoogen graad veryld is , voorzeker by den doorgang Qa") Continuation des expêriences éle&riques &c. Haarl.1787, pag. 181..  C 96* ) des rayons êleclriques d'une for cè égale ffera beaucoup plus petite, en cas qu'ils pasfent par de Vair trés rarefiê, et que par confequent la quantitè du calorique, qui en est feparêe, 71 est qu'une petite partie de celle, que Vair non rarefiê peut fournir. J'obfervai au contraire , que le mercure montoit plus baut, que je Vavois vu auparavant dans Vair non rarefiê. L'appareil, dont je me fuis fervi pour cette expérience , est celui-ci. Un thermometre a b est cimentè dans une plaque de cuivre c c , qui couvre le cylindre de verre d d; la boule du thermometre b est placé d la diftance d'environ l§ pouces desfous la plaque cc, dia quelle un petit cylindre de bois de buis e e est visfé, dont le bord est un demi pouce desfus la boule b. Le cylindre de verre êtant placé fur la platine d'une machine pneumatique, et l'air êtant jort rarefiê , je le fats approcher du condu&eur, de manière que la boule f en regoit des rayons. On voit alors le fluide électrique descendre du bord du cylindre de bois fusdit, et former un courant éleclrique , qui environne la boule du thermometre. Le mercure en est confiderablement èchauffè, aïnfi que je Vai vu monter jusqu'd 120°, quoique je neusfe jamais vu le même thermometre monter plus baut qu'a environ ioo°, quand il etoit t en u dans des cour ans êleclriques , qui traverfoient l'air non rarefiê. Pour obtenir, que les cour ans de fluide éleclrique, descendans du bord de bois fusdit, touchasfent mieux la boule du  c 97 y gang van zoortgelyke electrifche ftroomen, flegts een veel kleinder gedeelte kan ontbonden, ,en dus hier van veel minder calorique, als uit onverylde lucht, kan losgezet worden. Dan ik zag integendeel den thermometer nu veel hooger ryzen, als ik voorheen, in onverylde dampkrings-lucht, immer had waargenomen. De toeftel, waar van ik tot dit oogmerk gebruik gemaakt heb , is deeze: een thermometer ab is lucht dicht gecementeerd in een koperen dek-plaat cc van den glazen cylinder dd, in diervoegen dat de thermometer-bol omtrent i| duim beneden de dek-plaat ftaat. Aan de onderzyde van deeze dek-plaat is aan gefchroefd een palmhouten koker ee, welks onderrand een halven duim boven den bol ftaat. De cylinder op de fchotel van een lucht-pomp gefteld, en de lucht daar in fterk veryld hebbende, breng ik denzelven zo naby den conductor van het werktuig, dat de bol f daarvan de ftraalen ontfange. Men ziet dan de electrifche ftof uit den rand van den gemelden houten koker afdaalen, en een dichten electrifchen ftroom vormen, welke den thermometer-bol omringt. De quik wordt hier door zo aanmerklyk verwarmd, dat ik dezelve heb zien ryzen tot 120», fchoon ik denzelfden thermometer, in electrifche ftraalen of ftroomen gehouden, welke door onverylde lucht gingen, nooit hooger als tot 100- heb zien klimmen. Om den electrifchen ftroom, uit den gemelden houten rand voortkomende, den thermometer-bol N des  (93 ) du thermometre, fai placé, fur la platine de la machine pneumaüque, une tige de cuivre, dont Vextrèmitè fetrouvoit un demi pouce desfous la boule du thermometre. Cette. tige de cuivre recevoit alors les cour ans éleclriques, qui descendoient du bord de bois fusdit ; ce qui les fai/oit toucher la boule du thermometre, qui en ètoit plus échaufé qu' auparavant, Le thermometre, obfervèpar une montred fecondes, marquoit au commencement.de Vexpérience 45 degrts* et montoit dans la 1 minute jusqu'd 80 degrês,. 7 130 —~ 9 138 15 Comme cette ascenfion du thermometre , dans de Vair rarefiê , furpasfe de beaucoup celle dans de Vair non. rarefiê, il paroit fort probable, que Hchaufement de la boulè d'utt  (99) des te beeter te doen raaken , ftelde ik een koperen ftyl op de fchotel van de luchtpomp, in diervoegen dat deszelfs boven eind recht onder en omtrent I duim beneden -den thermometer:bol ftond. Op deezen ftyl wierden nu de electrifche ftroomen ontfangen , die uit den houten rand voortkwamen, en zy wierden dus genoodzaakt dicht langs den thermometer-bol te gaan, welke daar van nu ook meer dan voorheen verwarmd wierd. De thermometer wierd door een feconden-wyzer waargenomen; dezelve tekende by den aanvang der proefneeming 45 graaden., en klom in de 1 minut tot 80 graaden, 3 — — 112 4 - ir3 6 — 126 — 8 - 134 9 - 138 IO - i4i| n - I45 12 - i4?! 13 ——• — I49§ ■ 15 _ I5If 16 _ i5l| Deeze zoveel hoogere ryzing van den thermometer door electrifche ftroomen, welke door verylde lucht gaan, geeft, naar myn inzien , veel grond om te ftelN 2 len,  ( 100 ) éTun thermometre, environnêe par des courans de fluïde éleBrique, ne peut nuHément être attribuè d une dêcompofition de Vair atmosphérique, caufée par ces courans: puisqu'on ne peut pas fuppofer, fans abfurditê, que le calorique pourroit être dégagé en plus grande quantitè de Vair rarefiê que de Vair non rarefiê, quoique fa denfitè tie fut pas plus d' & de celle de Vair de Vatm&sphere dans Jon êtat naturel. Afin qu'il ne refidt plus aucune raifon de foupgonner quelque décompofition de Vair, ou dêgagement du calorique ± fai rèpètè cette expérience>,. premier ement dans Vair pur w le gaz oxygené rarefiê , et enfuite dans le gaz azote rarefiê au même degrê: puisquil est connu, que ces deux airs ne font pas dècompofès, quand le rayon éleclrique pas fe par Vunou Vautre feparèment, et quil n'ya donc aucun dêgagement da calorique dans ce cas ld. ü ascenfion du thermometre rïètoit cependant pas moins confiderable dans ces expêriences , que dans les prêcêdentes. L'êchauffement de la boule du thermometre, placé dans des courans èleclriques, ne peut donc pas être attribuè au calorique , dègagè de Vair atmosphérique par ces courans mêmes. - On peut alleguer encore une autre raifon pour ne règardèr l'ascenfion du thermometre, dans des courans èleclriques , comme une preuve tout-d-fait fatisfaifante del'existence du calorique dans le fluide éleclrique. Le fluide élec- tri-  C ioi ) len, dat de verwarming van den thermometer-bol, welke door eleclrifche ftroomen omringd wordt, geenzins aan eene ontbinding der dampkrings-lucht, door deeze ftroomen veroorzaakt, kan worden toegefchreven: vermits het zeer ongerymd zoude zyn te ftellen , dat van lucht • die flegts ^ van de dichtheid der dampkrings-lucht heeft, een grooter gedeelte warmte ftof zoude ontbonden worden, dan van de dampkrings-lucht in haaren gewoonen ftaat. Om eindelyk alle vermoeden van ontbinding der lucht, en daar uit losgezette warmte ftof, ten eenemaal af tefnj'den, heb ik vervolgens deeze proefneeming herhaald, eerst in verylde zuivere lucht, en vervolgens in verylde mofet: dewyl het bekend is, dat geene-deezer beide luchten, op zich zeiven genomen, by den doorgang des eleclrifchen ftraals, in »t minfte ontbonden wordt, en dus hier uit geen warmte ftof kan worden losgezet. De ryzing van den thermometer was echter in deeze proefneemingen even fterk , als'in de voorgaande.. De verwarming van den thermometer-bol , in electrifche ftroomen geplaatst,, kan derhal ven niet worden toegefchreven aan het calorique, het geen 'er uit de dampkrings-lucht, door deeze ftraalen of ftroomen ,. worde losgezet. ; Men kan noch eene andere reden bybrengen, om het ryzen van den thermometer, in electrifche ftroomen. gehouden, niet aan te zien als een volkomen voldingend bewys voor het aanweezen van het calorique in de electrifche ftof. De electrifche ftof over den therN 3 mo-  ( IQ2 ) Mque, pasfant fur la furface de la boule du thermometre, y caufe quelque frottement, et ce frottement (pourroit-on dire~) peut produire quelque chaleur. On ne peut pas nier, quil ne foit posfible, qu'ily ait ici quelque frottement, quoiqu'il paroisfe fort peu probable, que k thermometre puisfe en être échauffê d 'autant de degrés. On ne peut cependant pas déterminer, quel degrê de chaleur pourroit être l''effet de ce frottement; ce qui fait, que cette expérience ne donne pint une dêmonftration fans exception, L'exiftence du calorique dans le fluïde éleBrique me paroit être prouvèe, d'une manière plus fatisfaifante, par fon effet fur quelques fluides non expanfibles, qui font convertis en fluides élaftiques ou aêriformes, quand ils font expofés d Va&ion des rayons éle&riques. Or il est bien dèmontrè , que les fluides non élaftiques ne font convertis en fluides élaftiques, que lorsqu'il s'y combine beaucoup de calorique, et que cette combinaifon du calorique est la vrdie caufe de l'èlafticitè ou de Vètat aëriforme de ces fluides. Si donc les fluides non êlastiques font changés en élaftiques ou aêriformes, feulement en y faifant pasfer du fluide éleBrique , il faut qu'ils recoivent, de ce fluide éleBrique, le calorique , qui est nêcesfaire pour leur état aëriforme. Cette rèflexion ma animê de faire, dans le mois de  ( io3 ) mometer-bol gaande, kan daar op eenige fchuuring of wryving veroorzaaken, en hier in (zoude men kunnen aanmerken) kan misfchien de oorzaak der verwarming gedeeltelyk gelegen zyn. Het is niet te ontkennen, dat hier eenige wryving kan plaats hebken, fchoon het geenzins waarfchynelyk fchynt, dat deeze wryving den thermometer zo aanmerklyk zal kunnen verwarmen. Tot welk een graad de thermometer door deeze wryving verwarmd kan worden, is voorzeker niet wel te beproeven, en hier door is het, dat deeze proefneeming geen volftrekt ontegenzeggelyk bewys geeven kan. Een meer voldingend bewys, voor het aanweezen Van het calorique inde electrifche ftof, fchynt my gelegen te zyn in het vermogen , het geen zy heeft van Zommige onveerkrachtige ftoffen tot veerkrachtige of luchtvormige vloeiftoffen te veranderen. Immers mag men het thans voor eene wel bewezene waarheid houden, dan wanneer onveerkrachtige ftoffen in veerkrachtige dampen of luchten veranderd worden, 'er zich. dan veel calorique mede vereenigt, en dat deeze vereeniging van het calorique alleen voor de oorzaak van de veerkracht of luchtvormigheidder vloeiftoffen te houden is. Indien dan nu onveerkrachtige ftoffen, alleen door 'er electrifche ftof te laaten doorgaan, tot luchtvormige vloeiftoffen veranderd worden, dan moeten zy derhalven van de electrifche ftof het calorique nanneemen, hetgeen tot haare lucht? vormigheid vereifcht wordt. De overweeging hier van heeft my aangefpoord,. in  ( 104 3 ge Septembre 1793 , des expêriences avec la force de cette machine, pour esfayer, fi je pourrois changer plufieurs fubftances liquides et non liquides en fluides élaftiques, en y faifant pasfer le fluide éleclrique en quantitè trés abondante. M. priestley avoit converti Vèther fulfurique en air inflammable , en y faifant pasfer des rayons êleclriques. II a obtenu de Vair inflammable, en expofant aux rayons èleclriques Vhuile de terèbenthine, Vhuile de menthe, Vhuile d'olives, V esprit de vin, et Valcali volatil Cammoniaque (f). favois dèjd fait plufieurs expêriences, en 1785 & 1786 , pour obtenir Vair inflammable de differentes liqueurs et huiles, que m. priestley avoit esfayés, et'de plufieurs autres, en y faifant pasfer les rayons de cette machine. Mais quoique la force de cette machine furpasfe de beaucoup celle, dont m. priestley s'est fervi, je n'ai pu obtenir pourtant, ni de Vether fusdit, ni de Valcali volatil, autant d'air, quej'avois befoin pour Vexaminer, La quantitè d'air produit de differentes liqueurs et huiles ètoit fort petite, et elle ètoit ordinair ement abforbêe , en grande partie , et en peu de tems après Vexpérience, par la liqueur ou par Vhuile, dont elle ètoit produite. Cette obfervation m'a fait pen fer, que Vair obtenu par ces expêriences n ètoit nullement produit par une .(f) Exj>. and obferv. Blrm. 1790, vol. L/>. 195-  C 105 ) in den maand September 1793, met de kracht van dit werktuig, eenige nadere proefneemingen in 't werk te ftellen, om te zien, in hoe verre ik verfchillende vloeibaare en niet vloeibaare ftoffen, door 'er eene groote hoeveelheid electrifche ftof door te leiden, tot luchtvormige ftoffen zoude kunnen veranderen. Het was Dr. priestley gelukt van den zwavelachtigen ether {ether• vitriolique') , door'er electrifche ftraalen door te leiden, ontvlambaare lucht te verkrygen. Ook verkreeg hy, op gelyke wyze, eenige ontvlambaare lucht van terpentyn-olic, munt olie, en olyf-olie, van wyngecst, en van het vlugge aU cali (ƒ> Ik had reeds in de jaaren 1785 en 1786 veele proefneemingen in 't werk gefteld, om van de vochten en oliën, door Dm priestley beproefd, en van eenige andere vloeiftoffen, door den electrifchen ftraal van dit werktuig, op gelyke wyze , lucht voort te brengen. Doch onaangezien de veel grootere kracht van dit werktuig, dan die geene welke door Dr. priestley was aange wend, konde ik echter alleen van den gemelden ether, en van het vlugge alcali, zo veel lucht bekomen, als genoegzaam was om ze te beproeven. De hoeveelheid lucht, uit verfcheiden vochten en oliën voortgebracht, was zeer gering, en deeze wierd dikwyls, korten tyd na de proefneeming, grootdeels weder op« geflorpt of aangenomen, door het vocht of de olie, waar uit zy was voortgebracht. De laatfte waarneeming heeft my zedert doen denken, dat deze ludiek ƒ) Exper. and obferv. Birrn. 1790, vol. I. p. 195. O  ' C 106 ) une combinaijon du fluide éle&rique avec Vun ou Vautre principe de ces liquides, mais quil en ètoit feulement dé* gagè. Vether et Valcali volatil donnoient feulement autant d'air, quon pouvoit le regarder comme formé de ces liquides par les rayons éle&riques: mais comme ces deux liquides font tres volatils , ou trés fusceptihles d'être convertis en fluides aëriformes, il est évident, que les expêriences faites avec ces liquides ne peuvent nullewent prouver, d'une manière fatisfaifante, Vexiftence du calorique dans le fluide éle&rique. Faifant attention d ce qui est prouvè par des expêriences dècifives, et bien connues, que la pres/ion de Vatmofphere est la caufe , que les liquides ne font pas convertis en fluides aëriformes, par une quantitè de calorique heaucoup plus petite que cette, qui est nêcesfaire dans la pres/ion ordinaire de Vatmosphere , fai confu qu'il ètoit fort probable , que ces expêriences avec des liquides moins volatttes rèusfiroient mieux, en cas que les fubftances , fur les quelles on voudroit esfayer Veffet des rayons êlectriques, fusfent délivrées entièrement de la pres/ion de Vatmosphere. Levuide, qiïily a dans un baromètre desfus le mercure , me parut le plus convenable pour ces expêriences, Pour eet effet fai fait fouder des petits morceaux de fil de platine > dans les extrèmiiès fermès de quelques tuyaux  C m) luchten]uit de gemelde vloeiftoffen flegts losgemaakt wierden. dit den ether en het vlugge aïcali wierd alleen zo veel lucht voortgebracht, dat men dezelve kon aanzien van niet flegts, door de electrifche ftraalen, uit deeze vloeiftoffen losgemaakt, maar daadlyk gevormd te worden: doch daar beide deeze vochten zeer vlug, of uit hun eigen aart zeer gereed zyn om den lucht vormigen ftaat aan te neem en., zo kan 'er uit de gemelde proefneemingen, met deeze vochten in 't werk gefteld , niet wel, voorliet aanweezen van 'het calorique in de eleclrifche ftof, een voldingend bewys ontleend worden. Bedenkende, dat het door onbetwistbaare en welbekende proefneemingen bewezen is., dat de drukking des dampkrings de vloeibaare ftoffen in het algemeen te rug houdt, van niet door eene veel mindere hoeveelheid calorique, als welke daar toe by de * drukking van den dampkring vereifcht wordt, tot luchtvormige ftoffen veranderd te worden, kwam ik langs deezen weg op de gedachte, dat 'er veel kans ware om deeze proefneemingen met verfchillende zoorten van ftoffen, dié minder of in 't geheel niet vlug van aart zyn, beter te doen gelukken, door de ftoffen, op welken men de uitwerking van de eleclrifche ftraalen beproeven wil, van alle drukking des dampkrings te bevryden. Het ydel, het welk boven de quik-colom in een barometer is , kwam my voor tot dit oogmerk 'tbest gefchikt te zyn. Ten dien einde heb ik eenige barometer-buizen , van T§ en T§ duim wydte, aan het geO 2 flo-  ( 108 ) aux harometriques de T§ & rl pouce de diametre, ainfï que la platine traverfoit le verre, et conduifoit le fluide éleclrique. Je remplis ces tuyaux de mercure de la manière ordinaire, jusqu'd ce que T§ pouce du tuyau fut vuide; tenant le tuyau pendant cette operation perpendiculair ement, Vextrèmitè fermêe en bas, je remplis ce vuide de liquide, fur le quel jevoulois esfay er V effet du fluide èle&rique. Ayant fermè Vouverture du tuyau avec ledoigt,je le tourne, en mettant fon extrèmitè ouverte dans un verre, qui contient du mercure, et je place enfuite ce tuyau fur la bafe de Vappareil, rêpréfentè par fig: 3 (Pl> IV), afin de le tenir perpendiculair ement par le moyen d'un cylindre creufiè de cuivre a , coupé en deux fuivant la longueur, et dont les deux moitiès font fixèes d deux resforts b b cfig: 4 ) qu'on fait approcher, l'un de Vautre, par Vanneau glisfant c quand on veut s'en fervir pour tenir le tuyau. Une boule de 3 pouces de diametre d, placé fur le tuyau, regoit les rayons du condu&eur; il est visfé fur un tuyau de cuivre e, qu'on peut mettre fur le tuyau barometrique, et qui est coupé de deux cótès oppofés,, afin qu'on puisfc voir ce qui fe prêfente dans le tuyau de verre. La boule f, ifolê fur lacolomne de verre g, fert pour recevoirles rayons èle&riques , quand on veut communiquer Vêle&ricitè au mercure, dans le quel le tuyau barometrique est placé; se qui est nêcesfaire pour quelques expêriences. Dans ce cas  C 109.) floten eind van een ftukje platina laaten voorzien, in diervoegen dat het door het glas gaat, zynde het glas aan platina, by de fluiting der buis, luchtdicht vastgefmolten; zodanige buizen vul ik, het gefloten eind na beneden houdende , op de gewoone wyze, zo ver met quikzilver, dat 'er omtrent T§ duim van de buis ledig blyve; dit vul ik vervolgens met het vocht, waar op ik de uitwerking van den elecTxi-' fchen ftraal beproeven wil. Vervolgens den mond van de buis met een vinger wel geflooten houdende, keer ik de buis om , ftel het open eind in een bakje met quik, en plaats vervolgens de buis met zyn quik bakje op den voet van den toeftel doorlig: 3 (P1IV) afgebeeld, waar op zy in een rechten ftand gehouden wordt, door een koperen koker a, die in de langte gedeeld is in twee deelen, vastgehegd aan twee veerende koperdraaden bb (fig: 4) die door een fchuivende ring c tot elkander kunnen gebracht worden, wanneer men de barometer-buis door deezen koker wil vastzetten. Op de barometer-buis ftel ik een koperen bol d van 3 duimen middellyn, om hier op de ftraalen van den conduclor te doen afgaan. Deeze bol is gefchroefd opeen koperen buisje e, het geen op de barometer-buis gefchoven wordt. Dit buisje e is aan twee zyden uitgefneden, om te kunnen zien, wat 'er in de buis gebeure. De bol ƒ, op het glazen fteunzel g vryftaande, dient om hier op de eleclrifche ftraalen te ontfangen, wanneer men de eleclrifche kracht aan de quik, waar in de barometerbuis geplaatst is, onmidlyk wil meêdeelen, het geen O 3 tot  ( tïo ) 'cas ld ftfole Ie verre h, dans le quel le tuyau est placé, en le mettant dans une jatte de verre. Un fil de fer i i fait communication entre la boule f et le mercure en h) et lorsqu'on recoit les rayons du conducteur fur la boule d, qui est placêe fur le tuyau , alors m fait communiquer la boule f, par une chaine ou unfil condu&eur, avec lefond. Cet appareil ma fervi premièrement pour esfayer reffet du fluide éleBrique fur de Veau, qui ètoit bienprivée de Vair par èbullition. Les rayons du condu&eur iélanf ans fur la boule f, le fluide éleBrique, qui descendoit par le vuide , füt recupar Veau, qui nageoit fur le mercure. Ten vis d'abord une production d'air tres remarquable,ainfi qu'après 3 meutes le mercure ètoit tombé r| pouces. Dansles 5 minutes fuivantes le mercure ne descendoit plus d' i pouce, et. alors la production de Vair cesfoit entièrement. Examinant^ jours après la quantitè d'air produit, fai obflervé qu"ellen ètoitabfolumentpas diminuée. Rêpètant cette expérience un autre jour, fai vu une plus abondante production d'air, ainft que le mercure ètoit tornhé en 4 minutes, 3pouces 4 Ugnes; mais le lendemam je vis, après avoir fait abftra&ion de la différente hauteur du barometre, que la colomne d'air produit ètoit diminuée jusqud 1 pouce 8 Ugnes , et cette portion reflante £■'air produit a confervé confiamment fon èlaflmtè. (g) (g) Peur faire riusfir cette ^érience au mieux, ü faut aue Veau ait  C ui ) tot zommige proefneemingen vereifcht wordt; in welk geval het quik bakje b, waar in de barometerbuis ftaat , in een glazen kom Wordt vrygefteld. Van deezen bol ƒ gaat een yzerdraad i i tot in de quik; en wanneer men de ftraalen op den bol d ontfangt, dan geeft men aan den bol ƒ, door eene leidende ketting of draad, gemeenfchap met den grond. • Met deezen toeftel heb ik eerst de uitwerking der electrifche ftof op water beproefd, het geen door kooking wel van lucht gezuiverd was. Wanneer de ftraalen van den conductor op den bol ƒ affprongen, dan daalde de electrifche ftof door het ydel in de barometer-buis neder tot op 't water, het welk op de quik dreef. Hier van zag ik aanftonds eene aanmerklyke voortbrenging van lucht , zo dat de quik, na 3 minuten, reeds ii duim gedaald was. In des volgende minuten daalde de quik flegts * duim, en vervolgens hield de voortbrenging van lucht geheel op. Drie dagen daar na de hoeveelheid voortgebrachte lucht meetende, zag ik dezelve volftrekt niets verminderd. Deeze proefneeming op een anderen dag herhaalende, heb ik daar by eene fnellere voortbrenging van lucht gezien, zo dat de quik, na 4 minuten, 3 duimen 4 lynen gevallen was;, doch des anderen daags was de voortgebrachte colom lucht tot op 1 duim 8 lynen verminderd, en deeze overgeblevene lucht heeft beftendig haare veerkracht behouden, (g) Een fe) Om deeze proefneeming op 't best te doen gelukken, moet het wa-  < 112 ) Ayant mis de l'alcohol dansun autre tuyau, et V'esfayant de la même manière, fen vis une fi copieufe production d'air, que le mercure au commencement descendoit d peu prés un demi pouce d chaque rayon, qui pasfoit par le tuyau. Laproduclion de Vair diminuoit, d mefure que le mercure ètoit tombé. Après 2 minutes la furface du mercure fe trouvoit plus de 12 pouces plus bas, qu'au commencement de Vexpèrience. Rêpétant cette expèrience avec Valcohol, un autre jour plus favorable pour Va&ion de la machine, la produ&ion de Vair füt encore plus abondante, ainfi que dans moim *u«è minute le mercure ètoit tombé environ 14 pouces, et après 2 minutes il tten refloitpas plus de 8 pouces dans le tuyau. La hauteur du barometre êtant ce jour la d peu prés 30 pouces , Vair produit de Valcohol avoit donc fait descendre le mercure environ 22 pouces. » L' amraoniaque (alcali volatil fluor) esfayè de la même manière, a donnè une colomne d'air de 21 pouces , en 5 minutes. Le carbonate d'ammoniaque (alcali volatil concret) a donnè une colomne de 18 pouces, et le camphre une colomne de 6\ pouces, dans le mêmetems. (h) Et agir jat une f»» 6 nm\t étè en repos fur la colomne de mercure, pen- Üm/k , la produBion de Fair ètoit beaucoup plus lente. (h) C« expêriences peuvent être répetêes avec uue force moins confde-  < H3 ) Een weinig alcohol in eene andere quikbuis -ftel» lende', en hier mede dezelfde proefneeming herhaalende, zag ik hier van eene zo aanmerkelyke hoeveelheid lucht voortkomen , dat de quik, in den aanvang, omtrent i duim zakte by eiken ftraal, die door de buis ging. De voortbrenging van lucht ver» minderde, naar mate de quik laager gevallen wns. Na 2 minuten ftond de oppervlakte van de quik omtrent 12 duimen laager, als in 't begin der proefneeming. Deeze proefneeming met alcohol op een anderen dag, die voor de werking van dit werktuig gunftiger was, herhaalende, was de voortbrenging van lucht noch grooter, zo dat de quik, in minder dan één minut, omtrent 14 duimen daalde, en na 2 minuten was 'er van de quik-colom niet meer dan 8 duimen in de buis overig. De hoogte van den barometer dien dag zeer naby 30 duimen zynde, zo had derhalven de lucht, uit alcohol voortgebracht, de quik omtrent 22 duimen doen daalen. Het alcali volatile fluor iammoniaque) op dezelfde wyze beproefd, gaf een colom lucht van 21 duimen, in 5 minuten. Het alcali volatile concretum (carbonate d'ammomaque) gaf een colom lucht van 18 duimen, en de campher een colom van 6| duimen, in den zelfden tyd f». , De water, boven deszelfs oppervlakte, de bnis van binnen bevochtigd hebben, en dit ledig gedeelte der buis moet eenige duimen lang zyn, op dat de electrifche vloeiftof op des te grooter oppervlakte van water werken kan. Deeze proefneeming eenmaal herhaalende met water, het welk op de quikcolom twee dagen in rust geftaan had, zo dat de buis van binnen, boven de oppervlakte van 't water, byna droog was, zo was de voortbrenging van lucht veel langzaamer. (b) Deeze proefneemingen kunnen met eene veel mindere kracht herP haald  ( H4 ) Examinant la qualitè de Vair produit de chaque fubflance mentionnèe, je trouvai, que celui de 1'alcohol ètoit gaz hydrogène Qaiv inflammable) pur; celui de camphre n'ètoit ausfi que gaz hydrogène présque point mêlè. Vair produit de i'ammoniaque et du carbonate d'ammoniaque ètoit un mélange de gaz hydrogène et de gaz azote. Le fluïde éleclrique flèpare donc les deux principes, qui compofent 1'ammoniaque, c. a. d. 1'hydrogène et 1'azote, et en forme des gaz (i). Je penflai alors, que Vair produit de Veau fleroit ausfi un mélange des deux principes, qui compofent Veau, 1'hydrogène et 1'oxygène, en forme de gaz par Vunion du calorique, et f esfay ai donc, pour nfen convaincre, d'allumer le mélange fuppofè des airs produits de Veau , en y faifant pasfer des rayons éleclriques. Croyant que cette inflammation ne pourroit pas avoir lieu, lorsque Vair ètoit ausfi rarefiê que celui qui fe trouvoit dans le tuyau barometrique , dans le quel je Vavois produit, je me fuis fervi de Vappareil fuivant, pour donner d Vair produit rahle. Je les ai faites avec noire machine d'un feul'plateau de 31 pouces de diametre, dont on trouve la description a la fin de ce volume. L air produit de Vefprit du vin faïfoit tomber le mercure 6 pouces, en peu de ■minutes; et celui de Veau environ d'un pouce. jfaurois pu obtenir fur ement plus d'air de ces liquides ,fi favois pousfé ces expêriences plus kin. (i) yavois dé ja vu auparavant V effet connu du fluide éleBrique {première continuation des expêr. pag. 216.) mais ne faifant pas alors Fexpériênce dans le vuide, la quantitè de Vair pro duit n'étoit pas fi conjiderable..  C 115 ) De hoedanigheid der lucht van elk der gemelde ftoffen of vochten onderzoekende, bevond ik,'dat de lucht van alcohol verkregen zuivere ontvlambaare lucht Cgaz hydrogène) was; die van de campher was ook byna onvermengde ontvlambaare lucht. De lucht van het alcali fluor (ammoniaque) en van het vlugge ammoniac-zout (carbonate d'ammoniaque) was een mengzel van gaz hydrogène en gaz azote. De eleclrifche ftof fcheidt dus de twee zamenftellende beginzels van het vlugge alcali van elkander ( het hydrogène namelyk en het azote} en vormt 'er luchten van (/> ïk dacht nu, dat de lucht van water voortgebracht insgelyks een mengzel zoude zyn der twee beginzels, welke het water zamenftellen, van het hydrogène namenlyk en het oxygène, door de vereeniging van het calorique tot luchten gevormd, en ik beproefde dus, om my hier van te overtuigen, het veronderftelde mengzel van luchten , uit water voortgebracht, aan tefteeken, door 'er de eleclrifche ftraalen door te leiden. Meenende dat deeze aanfteeking niet gelukken konde, wanneer de lucht zo veryld is, als die welke boven in de quik-buis ftond, waar in ik de- haald worden. Ik heb dezelven gedaan met onze machine, uit een fchyf van 31 duimen middellyn beftaande ,-waar van men de befchryving aan het eind van dit deel geplaatst vindt. De lucht van wyngecst voortgebracht deed de quik, in weinige minuten, 6 duimen vallen; en die van water omtrent |. duim. Ik zoude voorzeker van deeze vochten meer lucht hebben kunnen verkrygen, indien ik deeze proefneemingen verder voortgezet had. (/) Ik had dit bekende uitwerkzel der electrifche (toffe reeds voorheen gezien (eerfte vervolg van proefn, bl 217) doch de proefneeming toen niet in 't ydel in 't werk (tellende, was de hoeveelheid voortgebrachte lucht op verre na niet zo groot. P 2  («O duit d-peu-près la même denfitê, que celle de Vair de Vatmosphere, A (fig: 4) est un tuyau de fer, fermê en bas pour vu d'un bas fin de fer B, et placé fur le pied de bms G. Ce tuyau A et fon bas fin B êtant remplis de mercure jusqu'd d, je mets le tuyau barometrique , qui contiènt Vair produit, en B , et je Venfonce en A , jusqu'd ce que la furface du mercure dans le tuyau barometrique fe trouve d peu de diftance desfus la furface du mercure en B. Ayant reduit de cette manière Vair produit de Veau,. d-peu-près d ia denfité de Vair de Vatmosphere, ety faifant pasfer alors des rayons èle&riques, il ne falluma cependant, qdaprès avoir introduit du gaz oxygène, ou de Vair atmosphérique dans, le tuyau (k) Ims ■ 00 La produ&ion du gaz hydrogène deVéau, fans aucune prodüclion de gaz oxygène, peut paroitre, au premier inftant, un peu difficile a expliquer: puisque 1'hydrogèae ne peut être produit de. Veau-fans être féparê de. f autre principe conftituant de Veau, c. a. d. de 1'oxygène. D'ou vient donc (peut on demander) que eet oxygène, degagé de 1'hydrogène, ne s'unit pas ègalement que 1'hydrogène au calorique du fluide éleclrique.-, et qu'on ne le trouve pas ainft en forme C H AP IT RE S IXI E ME. Expêriences pour imiter réleclricité rayonnante, obfervée aux conducteurs frappés par la foudre. des phènomènes les plus finguliers, que nous offre quelquefois la foudre, c'est la lumière rayonnante, qu'on a vu fur les condu&eurs, lors qiïils ont ètè frappês par un coup de foudre. Lorsque le paratonnere de la tour - de Sienne a êtè foudroyè, plufieurs ont obfervè non feulement de la lumière éleclrique fur la furface du conducteur , mais une trainèe de feu très^vifible. Le Pere beccaria, n'ayant négligé aucune chofe, qui pouvoit prouver Vanalogie et Tidentitè entre la matière éle&rique et la foudre, a appellè ce beau phênomène Yélectricité rayonnante, et il s'est donnè en vain beaucoup de peine pour Timiter. M. landriani, fe trouvant chez moi en Novembre 1788, me pria de faire, avec notre grande machine, des expêriences pour imiter, s'il ètoit posfible, par Vèlectricitê artifcielle, ce curieux phênomène de Vêle&ricitè na- tU'  C 1.53 ) .ZESDE HOOFDSTUK, Proefneemingen ter nabootsing van de uttftraa*ling der eleclrifche ftof, waargenomen aan afleiders, door den blixem getroffen, I? JLL/en der zonderlingfle verfchynzeïen, welke de blixem zomtyds voortbrengt, ïs de zydelingfche uitflraaling, welke men aan afleiders heeft waargenomen, wanneer zy door den blixem getroffen worden. Toen de blixem op den afleider van den toorn te Sienna viel, zag men den afleider niet flegts verlicht, maar eene ftreek van eleftrifch vuur langs denzei ven. Vader beccaria, die niets heeft onbeproefd gelaaten, het geen ter aanwyzing van de gelykheid, die 'er tusfchen de electrifche ftof en den blixem plaats heeft, verftrekken konde, heeft dit fchoone verfchynzel elettricitd raggiante genaamd, en heeft zich veel moeite gegeeven om hetzelve na te bootzen. De Hr. landriani, in November 1788 by my zynde, verzogt my met ons groote werktuig te beproeven, of door de ftraalen van deszelfs conductor dit zonderlinge verfchynzel der natuurlyke elektriciteit konde nagebootst worden. De waarfchynelyke oor- V zaak  ( 154 ) tut elk. Rêflèchisfant fur la caufe probable de ce phênomène, nous regardames réleclricité rayonnante Hes conducteurs frappés par la foudre comme procédante de la réfiftance, que les condu&eurs mètalliques oppofent au pasfage du fluide éleclrique, quand ils ont trop peu de diamètre, ou comme Vejfet d'un manque de leur capacitê d la contenir, par le quel le fluide éle&rique fe Jette alors de tous cotés. Nous nous propro/dmes en confequence de faire communiquer le condu&eur, qui regoit les rayons du condu&eur de cette machine, par le moyen d'un fil mince de fer, avec le gros fil condu&eur, qui est au fond du mufeum. Descr. de la mach. éle&r.p. 12. Nous fimes cette expérience le 24 Nov. (la faifon êtant favorable pour l'èle&ricitè) avec du fil de fer* qui est marquèe tfi 5 dans le commerce, et\:qui a Hl pouce de diametre. Nous pldgames le condu&eur recevant d une telle diftance du condu&eur de la machine, que les'rayons pasfoient fur lui prèsque fans interruption, et nous eumes le plaifir de voir, que ce fil mince de fer, quoiqu'il touchdt trés bien le gros fil condu&eur au fond, ètoit continuellement couvert d'une trainèe de lumière flamboy* ante dans toute fa longueur, et que cette lumière confistoit dans de petits rayons v qui fortoient du fil de tous cotés.. J'ai rêpêtê enfuite cette. expérience, un autre jour» avec des fils de fer de differente épaisfeur, etj'aiohfer- vê  < 155 ) zaak nagaande van de uitftraaling der eleclrifche ftof uit eenen afleider, die door den blixem getroffen wordt, zagen wy dit verfchynzel aan als voortkomende uit den tegenftand, welke de electrifche' ftof by haareri doorgang door metaalen geleiders ondergaat, wanneer deeze te dun zyn; of als een gevolg van hunnen te geringen inhoud voor de daar doorgaande eleclrifche ftof, waarom dezelve zich dan na alle kanten tracht te verfpreiden. Wy namen derhalven het befluit van den geleider, die de ftraalen van den gewoonen conduclor van dit werktuig ontfangt, door eenen zeer dunnen yzeren draad gemeenfchap te geeven met den afleider, die op den grond van de zaal geplaatst is. Befchr. der eleclr. machine, bl. 13. Wy deeden deeZe proefneeming den 24 November, het weder voorde eleclrifche werking zeer gunftig zynde, neemende hier voor yzerdraad, het geen gewoonlyk .met n°. 5 getekend is , en waar van de middellyn 7J- duim is. Wy pïaatllen den ontfangenden geleider op zodanigen afftand van den conduclor des werktuigs, dat de ftraalen byna onafgebroken op denzei ven overgingen; en wy. hadden het genoegen te zien, dat de dunne yzeren draad, offchoon hy den afleider op den grond zeer wel raakte, van rondsom aanhoudend, over zyne geheele langte,- met een flikkerend licht omgeeven was , en dat dit licht veroorzaakt wierd door eleclrifche ftof, die van alle kanten uit den draad uitftraalde. Ik heb vervolgens deeze proefneeming op een anderen dag 'herhaald, met yzerdraaden van verfchillende V 2 mid-  ( 156 ) tfê", que la lumière h la furface de ces fils ètoit d'autant flus large, h mefure que le fil ètoit plus mince. Un fil de fer de l'êpaisfeur d* k de ligne prêfentoit le même phênomène trés diftin&ement. Faifant enfin cette expérience avec des fils de cuivre rouge et d'argent, je n'ai pu appercevoir. de dijferen* ce dans ce phênomème aux fils de dijferens mêtaux, lorsqu'ils étoient du même diametre. SEPTIEM E C H AP I T R E\ Expêriences fur differens fujeis* Je dêcrirai 'dans ce chapiire quelques expêriences, qui m'ont êtè propofées, mais dont je n*ai pu obtenir des rèfultats ausfi dêcififs, que je les avois deftrês, ou qui n'ont pas fait voir des phènomenes trés inftruclifs ou remarquables. Ce détail pourra fervir peut-être aux perfonnes, qui ont réfiecbi fur ces fujets , et pourra retettir d'autres Phyficiens h perdre inutilement le tems, en rèpêtant. les mêmes expêriences. fy ajouterai quelques  ( W > middeliynen, en ik heb gezien, dat dit licht aan de oppervlakten deezer draaden zich des te verder uitftrekte, naar maate de draaden dunner waren. Aan een draad van j. lyn middeUyn was echter het zelfde verfchynzel zeer onderfcheidenlyk te zien. Eindelyk deeze proefneeming herhaalende met rood koper- en zilverdraaden, heb ik in dit verfchynzel, aan draaden van deeze verfchillende metaalen, geen merkbaar onderfcheid kunnen waarneemen, wanneer zy van dezelfde middeUyn waren. ZEVENDE HOOFDSTUK. 'Proefneemingen over verfchillende onderwerpen. T Xk zal m dit hoofdftuk verflag doen van eenige proefneemingen, welke my zyn voorgefteld, dog waar vanik geene zo befliszende uitkomften heb kunnen verkrygen , als ik verlangd heb, of welke geene-zeer merkwaardige of leerzaame verfchynzels hebben aan den dag gebracht. Dit verflag kan wel ligt van eenigen dienst kunnen zyn voor die geenen, die over dezelfde onderwerpen gedacht hebben, en zal misfchien andere Natuuronderzoekers de moeite kunnen befpaaren van dezelfde proefneemingen te herhaalen. Ik zal wyders hier y 3 by  ( 158 > ques expêriences, aux quelles les expêriences propofées ont donnè occajion. Si la tranfpiration des plantes. est augmentêe * pendant qü elles font éleclrifées? J'ai commencê d'esfayer Veffet de Vèlectricitê fur la tranfpiration des plantes, en les ifolant avec les pots oü elles êtoient cultivêes, et en y communiquant Vèlectricitê du conducteur pofitif de cette machine. Après les avoir êleclrifè pendant un quart d''heure, fai vu, que le poids per du par la tranfpiration ètoit dans quelques unes de ces plantes plus d'une quatrieme, et dans d'autres è-peu-près une troifteme partie plus grand, que celui que favois trouvè être per du par la tranfpiration de ces mêmes plantes, pendant le même efpqce de tems, avant d'être êleclrifè es. Quoique ces expêriences, quand on les conftdere fuperficiellement, femhlent confirmer l'opinion, que la tranfpiration des plantes est augmentèe par réleclricité , il m'a paru cependant, qu'elles ne prouvent nullement cette augmentation , ausfitót que fai ohfervê avec plus d'attention ce qui a lieu pendant ces expêriences. On fcait, qu'il y a toujours un. courant .d' air par tant des extrèmitès des condu&eurs èkclrifés, quand elles ne, font pas bien arrondies , et ces courans d'air font lé vent, qu'on fent quand  ( 159 ) by voegen eenige proefneemingen, tot welken de vóofgeftekle my aanleiding gegeeven hebben., Of de uitwaaszeming der planten toeneemt, terwyl zy ge'èleclrizeerd zvorden? Ik heb begonnen de uitwerking der electrifche kracht op de uitwaaszeming der planten te beproeven, met de electrifche kracht van den pofitiven condu&or van dit werktuig aan dezelven mee te deden, terwyl. de potten, waar in zy groeiden-, vry gefteld waren. Na dezelven omtrent } uur geëlectrizeerd te hebben, nam ik waar, dat het gewicht, het geen deeze planten, door haare uitwaaszeming, verloren hadden, by zommigen ruim een vierde, en by anderen omtrent een derde grooter was, dan het gevvichts verlies van dezelfde planten, in denzelfden tyd, voor dat zy geëlectrizeerd waren. Offchoon deeze proefneemingen, oppervlakkig befchouwd, het gevoelen fchynen te verfterken, dat de uitwaaszeming der planten door het electrizeeren bevorderd wordt, heb ik echter naderhand ingezien, dat zy geenzins de toenëeming deezer uitwaaszeming bewyzen, zo dra. ik naamlyk met meer oplettenheid nafpoorde, wat 'erby deeze proefneemingen plaats heeft. 'Men weet, dat de lucht altoos ftroomswyze van de uitfteekende deelen vart geëlearizeerde conduétors afgaat, wanneer deeze niet wel afgerond zyn, en dat deeze luchtftroomen den wind of het geblaas veroorzaaken, •te welk men doorgaans gewaar wordt, als men deeze uit-  ( uk) quand on s'appnche de fes extrèmitês. fXuand on s'approche d'une plante, pendant qu'elle est êleclrifêe, onfent ausfi le vent ou les courans d'air, qui partent des extrèmitês des feuilles; et il est facile deconcevoir, que ces courans d'air peuvent accêlèrer la tranfpiration des plantes, puisque il est bien connu, que le vent ou les courans d'air, quand il est fee, accêlerent Vèvaporation. Comme il est imposfible de prêvênir ces courans d'air, part ans des extrèmitês des plantes éle&rifées, il s'en fuit donc , qu'il est imposfible de dècider par des expêriences, fi l'êleclricitè augmente leur tranfpiration, a moins de pouvoir faire ces expêriences avec des plantes, qui n'ont pas de feuilles ou des extrèmitês, qui donnent de tels courans d'air: mais la tranfpiration de ces plantes est trop peu confidérable, pour en avoir des rèfultats décififs a cet égard. Uékdèricité produit-elle quelque effet fur les plantes fenjibles? J'ai choifi pour ces expêriences une des plantes les plus fenfibles, qu'on connoisfe, le Mimofa pudica, dont je me fiuis procurè une plante vigoureufe.- Après l'avoir expofèe aux rayons du foleil, afin que fes feuilles foyent bien déployèes, je l'ai placèe d la diftance de deux pieds du condu&eur, qui ètoit èle&rifé pofitiv ement. Les feuilles  C iö-i ) •uitfteekende deelen nadert, wanneer men naby een plant komt, onderwyl dezelze geëlectrizeerd wordt, voelt men ook het geblaas of de luchtflroomen, welke van de uiterfte deelen der bladen afgaan, en het valt ligtlyk te bezeffen, dat deeze luchtltroomen de uitwaaszeming der planten verfnellen moeten: dewyl het wel bekendis, dat de wind of de luchtltroomen, wanneer de lucht droog is, alle uitwaaszeming verhaasten. Daar het nu onmogelyk is deeze luchtflroomen, van de uiterfte deelen van geëleclrizeerde planten afgaande, te voorkomen, ofte rug te houden, zo volgt dan hier uit, dat het onmogelyk is door proefneemingen te befliszen, of de elecWehe kracht de uitwaaszeming vermindert, ten zy men deeze proefneemingen konde doen met planten, die geene bladen of uitfteekende deelen hebben, waar van zodanige luchtltroomen kunnen afgaan: doch de uitwaaszeming van zodanige planten is te gering, om daar meede befliszende proefneemingen sten deezen opzichte te kunnen doen. Beeft de eleclrifche kracht eenige uitwerking op gevoelige planten? Voor deeze proefneemingen heb ik eene der gevoeligfte planten gebezigd, welke 'er bekend is, naffiélyk de Mimofa pudica, waar van ik eene zeer welig groeijende plant genomen heb. Na dat ik deeze plant aan de zonneftraalen had blootgefteld, om de bladen zich wel te doen ontvouwen, plaatfte ik dezelve op den afftand van 3 voeten van den conduclor, terwyl deeze pofitif X ge.  ( 162 ) les tomboient un peu, mais les folioles, dont les feuilles font compofées, ne s'approchoient abfolument pas. J'esfay ai alors réleclricité négative fur cette pl ante, placêe d la même diflance: mais je n'en ai pu obferver plus d'effet. Je plagai enfuite la même plante fur le conducteur , pendant quil ètoit êlectrifè pofitivement. Tant que le conducteur ne donnoit pas des rayons , on voyoit feulement les feuilles monter un peu, et sèloigner Vune de l'autre par la rèpulfion électrique: mais chaque fois que le conducteur êlangoit des rayons fur quelque corps voiftn, les feuilles tomboient un peu, et s'élevoient après. Alors les folioles commengoient d s'approcher et d fe fermer, et les feuilles tomboient enfin entièrement. II me paroit cependant, -que cet effet ne peut être attribuè d Vaclion du fluide éleclrique même fur les organes de cette plante , mais plutót d ce que les feuilles fenftbles fouffrent heaucoup par le mouvement alternatif, que la rèpulfion éleclrique leur fait fubir ipuisquon voit les feuilles de cette plante fe fermer et tomber, quand on leur donne des mouvernens alternatifs de quelque autre manière.- La plante avoit rien fouffert de ces expêriences: puisque ces feuilles commencoient d'abord d s'èlever et s'ouvrir, quand elle fut expofée aux rayons du foleil.  C 163 ) geëleclrizeerd wierd. De bladen begonden wat te daalen: doch de kleine blaadjes, waar uit de bladen zyn zamengefteld, vouwden zich niet in 't minfte te zamen. Ik beproefde toen de negative kracht op deeze plant, op denzelfden afftand geplaatst: doch hier van heb ik even weinig uitwerking waargenomen. Ik plaatfle vervolgens dezelfde plant op den conduclor, en liet denzelven pofitif eleclrizeeren. Zo lang de conduclor geene ftraalen uitgaf, zag men alleen de bladen een weinig ryzen, en zich van elkander verwyderen: doch zo dikwyls 'er van den conduclor een ftraal op eenig naby gebracht lichaam affprong, vielen de bladen een weinig, en heften zich aanftonds daar na weder op. Toen begonden de kleine blaadjes zich zamen te vouwen en te fluiten, en de bladen daalden ook eindélyk geheel en al. Het komt my echter voor, dat dit niet wel aan de werking der elearifche ftoffe op de werktuig, lyke deelen van deeze plant is toe te fchryven, maar veel eer veroorzaakt wordt door het geen de gevoelige bladen te lyden hebben, by deeze beurtwiszelcnde beweeging, welke de elearifche afftooting dezelve doet ondergaan: vermits men de bladen van deeze plant zich ook ziet fluiten en nedervallcn, wanneer men dezelven, op eenige andere wyze, dezelfde beurtwiszelende beweeging geeve> De plant had van deeze proefneemingen niets geleden: want men zag de bladen zich aanftonds opheffen en openen, zo dra zy door de zon befchencn wierd. X 2 Heeft  ( 164 ) Réleclricité a t-elle quelque influence fur lespetites feuilles mobiles du Hedyfarum gyrans. Après avoir vu fi peu d''effet de réleclricité fur unedes plantes les plus fenfibles, fètois curieux de voir , fi elle auroit quelque influence fur cette plante fingulière des Indes orientales, connue fous le. nom du Hedyfarum gyrans , dont les deuxpetites feuilles, quifetrouventaupeti^ ole de chaque feuille, ont un mouvement alternatif, quand elles font expofées aux rayons du foleil. Or comme le mouvement de ces feuilles est ralentï ou cesfe entièrement, lorsquon tranfporte la plante hors de la ferre,: . oü elle est- cultivée], je fus obligê de faire cette expérience dans la ferre même, oü la plante fe trouvoit. J'y plafai la machine d cylindre de Nairne, connue fons- le nom. ^Nairne's patent electrical machine, dont la force me parois foit fuffifante pour cette expérience. J'ai premièrement communiqué Péteclricité du conducleur tantót pofitif tantót nègatif d cette plante, la laisfant d Vendroit, ou elle fe trouvoit, fans Vifoler; après cela je Vai ifolêe, et je lui ai communiqué alternativement Vêle&ricitè des deux conducteurs: mais je nai vu ni accèUration. ni retard du mouvement fusdit des petites feuilUs de cette plante, dans aucune de ces expêriences.  C 165 ) Heeft de eleclrifche kracht eenigen invloed op de kleine zich beweegende bladen van de Hedyfarum gyrans? Na zo weinig uitwerking der electrifche kracht op eene der allergevoeligfte planten te hebben waargenomen, was ik verlangende te zien , of zy eenigen invloed zoude hebben op die zonderlinge Indiaanfche plant, onder den naam vart Hedyfarum gyrans bekend, waarvan de twee kleine blaadjes, die onder het blad ter weêrzyden van eiken bladfteel geplaatst zyn ,■ eene beurtelingfche beweeging hebben, wanneer zy door de zon befchenen worden. Dan vermits de beweging van deeze blaadjes zeer vertraagd wordt of geheel ophoudt, wanneer men de plant buiten de warme kas brengt, waar in zy gekweekt wordt, was ik gehouden de proefneeming in deeze kas te doen. Ik pkiatfte daar in de cylinderdeclrizeer-machine van Nairne, onder den naam van Nairne spatent eleclrizeer-machine bekend, welker kracht my groot genoeg fcheen voor deeze proefneeming. Eerst deelde ik de eleclrifche kracht, dan van den pofitiven, en dan weder van den negativen conduclor, aan deeze plant meede, laatende dezelve op de plaats, waar zy Hond, zonder ze vry te ftellen; vervolgens heb ik. dezelve.vry gefteld, en beurtlings met de beide condüclors in gemeenfchap gebracht. By geene van deeze proefneemingen heb ik eenige verfnelling of vertraaging in de beurtlingfche beweeging der kleine blaadjes van, deeze plant waargenomen. x 3 m  £ i6"6\) Effet de réleclricité fur le Barometre. M. changeüx raconte avoir obfervé, que Vèlectricitê communiquèe au mercure d'un barometre le fait êlever 9 quelquefois depuis une demi ligne jusqu'd une ou même deux Ugnes; il ajoute cependant, que dans bien des cas f èlectricitê ne paroit presque pas agir fur lui (f). On m'a demandè la rèpètition de cette expérience avec la grande force de notre machine. J'avois dêjd en vain tentè plufieurs fois cette expérience avec des barometres, dont les tuyaux ètoient larges d'environ x§ pouce, fans en avoir vu aucun effet fur lui, foit que je lui communiquasfe réleclricité pofitive ou nègative. m. landriani êtant ici en 1788, je fai répétêe ausfi d fa demande, et en fa préfence , avec un barometre du même diametre: mais nous n'appergümespas la moindre altération -dans la hauteur du mercure. Je me procurai Vannêe pasfée des tuyaux barometriques de Y± et T§ pouce de diametre, dans les quels j'ai fait bien bouillir le mercure pour des expêriences d'un autre genre. Me rappellant alors Vexpérience de m. changeüx, fai communiqué l'êleclricitê du conducteur pofitif de notre machine au mercure d'un de ces barometre , et fai d'abord vu le mercure monter d-peu-près v\ de pou- 00 Journal de Phyfijue, torn. XIp. 338.  ( iö>:> Uitwerking der ele&rifche kracht op - den Barometer. De H'. changeüx verhaalt te hebben waarge*nomen, dat de electrifche kracht, aan de quik van een barometer meegedeeld , dezelve zomwylen van een halve lyn tot één en zelfs tot twee lynen doet ryzen;. hy voegt 'er by, dat de electrifche kracht, in veele gevallen, op denzclven niet fchynt te werken f». Men heeft van my verlangt deeze proefneeming met de groote kracht van ons werktuig te herhaalen. Ik had deeze proefneeming reeds verfcheiden maaien vruchtloos gedaan met barometers , waar van de buizen omtrent T§ duim wyd. waren, zonder daar aan eenige uitwerking befpeurd te hebben, het zy men 'er de pofitive of negative kracht aan meedeelde. De Hr. landriani in 't jaar 1788 alhier zynde, heb ik dezelve ook, op zyn verzoek, in zyne tegenwoordigheid herhaald, met een barometer van dezelfde mid.deüyn: dan wy hebben weder niet de minfte verandering 111 de hoogte der quik kunnen bemerken. in het voorleden jaar heb ik barometer-buizen van T§ en ï| duim middeUyn laaten maaken, in welken ik de quik , tot proefneemingen van eenen anderen aart, welheb laaten kooken. My toen de proefneeming van changeüx herinnerende, deelde ik de electrifche kracht des pofitiven conductors van ons werktuig aan de quik van één deezer barometers meê, en ik zag aanttonds de quik omtrent g duim ryzen: doch dezelve \ 00 Journal de Phyfique, tom. XI p. 338a. y*e*  C 168 ) pouce: mais il retomboit bientot desfous Vendroit, oh le mercure ètoit ftationnaire avant Vexpérience. II continuoit enfuite ce mouvement oscillatoire pendant tout le tems, qu'il fut êleclrifè. J'obfervai le même phênomène, quand k condu&eur ètoit êlectrifè nêgativement. Ces oscillations ne parcouroient cependant pas plus d'efpace qu'une demi ligne. Enrépêtant cette expérience avec un tuyau barometrique du même diamettre, dans le quel Ie mercure n avoit pas bouilli, je n'obfervai aucun mouvement dans le mercure. J'ai tentê en vain de dècouvrir la caufe de ce phênomène. J'esfay ai enfin Vejfet de Vêle&ricitè fur la hauteur du mercure dans des tuyaux, dont les extrèmitês fermêes ètoient pourvuës de fil de platine Qpag. 106) et au lieu de la communiquer au mercure, dans le quel le tuyau êtoit placé, je la communiquai alors d Vextrèmitè du \tuyau. Je n'en vis aucun effet dans les 'tuyaux, dans les quels le mercure avoit bien bouilli; mais dans les tuyaux, remplis de la manière ordinaire, et dans les quels le mercure n'avoit pas bouilli, le mercure descendoit d-peu-près une ligne en 4 minutes. Les expêriences, que fai dêcrites pag. 11 o, ne laisfent point douter, que le mercure sera tombé d caufe d'un fluide êlaftique, que le calorique du fluide électrique aura produit de Vhumiditê, qui reftoit dans le tuyau. Cette descente.du mercure avoit lieu ausfi, quoique elle ne furpasfdtpas une demi ligne, dans des tuyaux  C 1^9 ) viel welhaast weêr tot beneden de plaats, waar de quik voor de proefneeming ftond. De beurtlingfche beweeging der quik hield aan, zo lang dezelve geëlectrizeerd wierd. Met zelfde verfchynzel nam ik waar by meêdeeling van de negativo kracht. De beurtlingfche beweegingen van de quik bedroegen echter niet meer dan ééne halve lyn, Ik herhaalde dezelfde proefneeming met een barometer-buis van dezelfde middeUyn, waar in de quik niet gekookt had: doch hier in konde ik geene beweeging van de quik bemerken. De oorzaak van dit verfchynzel heb ik-niet kunnen ontdekken. Ik beproefde laaftlyk de uitwerking der electrifche kracht op de hoogte der quik in zodanige buizen, die aan het gefloten eind van platina-draad voorzien waren (bladz. io<5) en deelde nu de kracht des conductors niet aan de quik, waar inde barometer-buisfiond, gelyk by de voorgaande proefneemingen, maar aan den top van de barometer-buis meede. In zodanige buizen, waar in de quik wel gekookt had, zag ik hier van geene uitwerking: doch in buizen, die op de gewoone wyze gevuld waren, en waarin de quik niet gekookt had , zag ik de quik in 4 minuten om trent ééne lyn daalen. De proefneemingen, bladz. 110 befchreven, laaten 'er niet wel twyffelaan, dat deeze daaling ontftaan zal zyn door de veerkrachtige Vloeiftof, welke de electrifche ftof, van het overgebleven vocht, in de buis heeft doen ontftaan. Deeze daaling gebeurde zelfs, hoe wel flegts tot i lyn, in nieuwe bui- ¥ zen,  C 170) aux neufs, et bien êchauffès, avant qiïils furent remplis, et pour les quels le mercure ètoit èchauffè, a-peu-prèS jusqu'au dègrè d'èhullition; ce qui fait voir, que Tebullition du mercure dans le tuyau est le feul moyen tfen chasfer toute l'humiditê. V èvaporation des liqueurs est-elk augmentèe 9 par féleclricité, fous la presfton ordinaire de Vatmosphere ? M. volta m'a demandè d'esfayer, fi Vèvaporation des liqueurs est augmentèe, en les expofant d Vaclion de cette machine. Je plagai premièrement des quantités d'eau, d'alcohol, et d'éther fulfurique, exaclement pefèes, dans de petites tasfes peu profondes de porcelaine, fur le condubleur , et je mis en même tems des quantités pareilles de ces liqueurs, d quelque diflance de la machine. Après que la machine eut êtè en a&ion pendant une demi heure, je n'ai pu appergevoir, que les liqueurs êleftrifêes avoient per du par V èvaporation plus de poids, que les liquides non éleclrifêes* J'ai répété enfuite cette expérience, mettant les liqueurs fusdites fur une boule de cuivre, qui est un peu concave au desfus, comme fig: 7 le reprêfente. Je plagai cette houle fur le conducteur , au lieu de la boulein. L'èvaporation de ces liqueurs ne fut pas augmentèe, foit que le conducteur fut êlectrifè pofitivement ou negativement. J'es-  C 171 ) zen, die vooraf wel heet gemaakt waren, en waar voor ook de quik, voor de vuiling, byna tot kooking verhit was; waar uit blykt, dat de kooking der quik m de buizen het eenig middel is, om dezelven van alle vocht te bevryden. Wordt de dampvorming der vochten, onder de gewoone drukking des dampkrings, door de ele&riciteit bevorderd? Op voorftel van den m. volta heb ik beproefd, of de dampvorming of zogenaamde uitwaaszeming der vochten vermeerderd worde, wanneer aan dezelven de eleclrifche kracht van dit werktuig wordt meêgedeeld. Eerst ftelde ik wel gewogene hoeveelheden zvafer, zuiveren wyngeest, en vïtriolifchen cether, m kleine zeer ondiepe porceleine fchoteltjes, op den conductor, en ftelde teffens gelyke hoeveelheden van dezelfde vochten, op eenigen afftand van dit werktuig. Na dat hetzelve een half uur was aan den gang gehouden, kon ik niet befpeuren, dat de geëleclrizeerde vochten iets meerder dan de ongeëlectrizeerden, door uitwaaszeming, in gewicht verloren hadden. Ik heb vervolgens deeze proefneeming herhaald, Hellende de gemelde vochten op een koperen bol, die ter ontfangingvan dezelven een weinig is ingedrukt, zo als in fig. 7 is afgebeeld. Deezen bol zettede ik op den conduclor, in plaats van'den bol m. Geene der beide krachten, op deeze wyze aan de vochten meêgedeeld, heeft hunne uitwaaszeming vermeerderd. Y 2 | Vol-  (172 5 yesfay ai ausfi, fuivant la propojïtion de m. volta,/? Vair êlectrifè fe charge de plus d'eau ou d'autres liqueurs , que Vair non êlectrifè. Je plagai pour cet effet , fous deux rècipiens pareils de verre, deux portir ons bien pefêes et ègales d'eau; je répétai enfuite cette expérience avec l'ammoniaque (alcali volatile fluor) et enfin avec 1'éther fulfurique. Je plagai ausfi, , pour chaque expérience, dans les deux rècipiens, deux hygromètres pareils. Un de ces rècipiens,.avec la plaque de cuivre qui le fermoit en bas, êtant placé fur une table ifolante, je fis communiquer cette plaque avec le conducteur. Elle communiquoit done réleclricité recu'ê d Vair contenu dansle rècipient. J'éloignai'Vautre rècipientau deld de la fphere Je Vaclion de la machine Après avoir êleclrifè de cette manière Vair dans un de ces rècipiens, les deux hygromètres dans Vair êleclrifè et non, êleclrifè 'marquoient le même degrê d'humiditè. Esfay ant enfin les liqueurs êleclrifées et non êlectrifè es, avec une balance jrès exacte, il parut, quil n'y avoit aucune diffèrence enire les poids perdus par kur èvaporation,. Si réleclricité rarifie Vair atmofphèrique? Quand on confidere la force rèpulfive, qui a lieu en* tre les corps èlectrifès, qui ont la même èlectricitê foit pofitive ou nègative, il paroit alors probable, que Vak ekc~  (m ) Volgens het voorftel van den Hr v o l t a , heb ik ook beproefd, of geëleétrizeerde lucht meerder water of ander vocht aanneeme dan ongcëlectrizeerde lucht. Onder twee gelyke glazen klokken plaatfte ik eerst twee wel gewogene gelyke hoeveelheden water, vervolgensherhaalde ik deeze proefneeming met het alcali volatile fluor (_ ammoniaque) en laatftlyk met vitriolifchen iether. In beide klokken ftelde ik ook telkens twee gelyke hygrometers. Een van deeze klokken plaatfte ik telkens met de koperen plaat, waar op zy ftond, op een vryftellend tafeltje, en vereenigde deeze plaat met den conductor. Deeze plaat deelde derhalven haare electrifche kracht aan de lucht in de klok meede. De andere klok hield ik buiten den kring van werking der machine. Na telkens, op deeze wyze, omtrent een vierendeel uur, de lucht in een van deeze twee klokken geëlectrizeerd te hebben, wierd door beide de hygrometers, in de geëlectrizeerde en ongeëlectrizeerde lucht gefteld, dezelfde graad van vochtigheid aangewezen. Vervolgens de geëlectrizeerde en-ongeëlectrizeerde vochten door een zeer nauwkeurig balansje weegende , bleek het, dat 'er in het gewichts verlies, door hunne uitwaaszeming, geen merkbaar verfchil was. Wordt de dampkrings-lucht ylder door het ele&rizeeren?. Wanneer men acht geeft op de afftootende kracht, die 'er plaats heeft tusfchen de geëlectrizeerde lichaamen, welke gelykzoortige kracht verkregen hebben, Y 3 dan  C 174 > êlectrifè dolt fullr quelque exfpanfion, et devenlr plus rarifiè par la rèpulfion mutuelle de fes parties. m. •volta m'a demandè de Vesfayer. J'ai cru ne pouvoir mieux fatisfaire d fon dèfir, que de la manière fuivante. fai employé un ballon de verre d'environ 9 pouces de diametre, que fai fait bien fermer par un boucbon • cimentê, par le quel pasfe un fil de cuivre ab (fig: 8) dont rextrêmitè pointué b fe trouve au milieu du ballon. L'èlectricitê communiquêe d ce fil de cuivre a b fe rêpand donc dans l'air contenu dans le ballon. Pour obferver, fi l'air enfermè dans le ballon s'etend, quand il est êlectrifè , ily a un tuyau d'environ % ligne de largeur, qui est ouvert des deux cotés, et courbê comme fig: 8 le reprêfente. Dans ce tuyau il y a du mercure depuis e jusqu'd f. Lorsque le ballon fubit la plus legére expanfion, le mercure doit s'élever dans le tuyau c d. Après avoir esfayè cet appareil, en échauffant l'air dans le ballon feulement avec la main, et après m'être bien asfurè de cette manière, que la moindre èlèvation de la temperature de l'air dans ce ballon est indiquèe par l'ascenfion du mercure dans le tuyau, fai fait communiquer le fil a b premièrement avec le condu&eur pofitif, et enfuite avec le condu&eur négatif: mais je n'ai pu obferver la moindre ascenfion du mercure dans le tuyau; ce qui faifoit voir, que Vair êlectrifè ne fubisfoit aucune expanfion. Ré-  C 175 } dan fchynt het niet onwaarfchynlyk, dat geëlectrizeerde lucht zich moet uitzetten of ylder worden, door de onderlinge afftooting van haare deelen. De h>. volta heeft van my verlangd zulks te beproeven. Ik heb gemeend aan dit verlangen niet beter te kunnen voldoen, dan op de volgende wyze. Een glazen bol (fig: 8) van omtrent 9 duimen, heb ik lucht dichtdoen fluiten, door een flop, waar door een koperdraad at gaat, welks fpitzig eind b in 't midden van deezen bol geplaatst is De electrifche kracht, aan dit koperdraad meêgedeeld, verfpreidt zich derhalven door de lucht in deezen bol gefloten. Om nu te kunnen zien, of de lucht in den bol, wanneer zy geëlectrizeerd wordt, zich uitzette, is 'er in den Hop een buis cd van omtrent § lyn wydte geplaatst, aan beide einden open, en zodanig gebogen, als in fig. 8 verbeeld wordt. In deeze buis is quik van e tot ƒ. Wanneer nu de lucht in den bol zich flegts een weinig uitzet, moet de quik in de buis cd ryzen. Na dat ik deezen toeftel beproefd had, den bol flegtst door de hand een weinig verwarmende, en dus wel verzekerd was, dat de minfte uitzetting der lucht door de ryzing der quik in 't buisje wierd aangewezen, ftelde ik nu den bol eerst by den politiven, en vervolgens by den negativen conductor: dan: ik heb hier by geene de minfte ryzing van de quik, in het buisje, kunnen befpeuren. Den bol op nieuw door verwarming met de hand beproevende, zag ik, dat dezelve wel dicht gebleven was. Hier uit blykt derhalven , dat de geëlectrizeerde lucht in den bol geene uitzetting onderging. Re-  ( Rèvivification des oxides ou chaux mêtalliques par des rayons éleclriques. Après que mes expêriences, faites avec des oxides ou chaux mêtalliques par des dêcharges de la batterie, chargêepar cette machine ««1785, eurent appris, que plu* Beurs de ces oxides peuvent être rêduits, en y faifant pasfer le fluide éleclrique en quantitè fuffifante, je fus encouragè d'esfayer, fi quelques oxides peuvent être rê~ duits par les rayons éleclriques de cette machine, et, fi cela rêusfifoit, d'examiner alors, fi chaque oxide donne de Vair pendant fa rèduction, et quelle ètoit la qualitè de cet air. Pour esfayer hm et l'autre, fai employé des tuyaux pareils d ceux., dont je me fuis fervi pour les expêriences dêcrites dans le quatrième chapitre, et dont la largeur ètoit environ l pouce; les ayant rempli de Voxide, j'y ai introduit un fil de platine, jusqu'd ce que Textrêmitè de ce fil neut plus que 3 pouces de difiance du fil de platine, qui est foudè dans P extrêmitè du tuyau. Le rayon fut donc conduit par ïoxide contenu dans ce tuyau, d la longueur de 3 pouces. Pour faire pasfer le rayon par le tuyau, je me fuis fervi de V appareil, dêcrit page 126. Oxide rouge de plomb (minium) esfayê de cette manière, dans un tuyau d'environ j pouce de diametre, en futréduit dl'inflant, ainfi qu'après quelques minutes on pouvoit aifèment diflinguer le plomb rêduit, attaché d la fur-  Revivificatie van metaal-kalken door den eleclrifchen ftraal. Na dat myne proefneemingen op metaal-kalken, door de ontlaadng der battery, in 1785 by deeze machine gebruikt, geleerd hadden, dat veelen van dezelven geTevivifieerd of tot metaalen herfteld worden, wanneer 'er eene genoegzaame hoeveelheid electrifche ftof wordt doorgeleid, wierd ik aangemoedigd om te beproeven, of zommige metaal-kalken niet wel door de electrifche ftraalen van dit werktuig zouden kunnen gerevivifieerd worden, en indien zulks gelukken mogte , dan waar te neemen, of'er, by zodanige revivificatie, lucht van de metaal-kalk afgefcheiden worde, en van welken aait ■dezelve zy. Om. het een en ander te beproeven, vulde ik zoortgelyke buizen, als welke ik tot de proefneemingen, 'in het vierde hoofdftuk befchreven, gebruikt had, en welke ruim § duim wyd waren, met de metaal-kalk; ik bracht daar vervolgens een draad van platina zo verre in op, dat het boven eind van deezen •draad omtrent .3 duimen afftand had van het ftukje platina, het geen in het gefloten eind van de buis is vastgemaakt. Dus ging dan de ftraal door de metaal-kalk , in deeze buis befloten, ter langte van drie duimen. Om den ftraal door de buis te doen gaan, bediende ik my van den toeftel, bladz. 126 befchreven. RoodeLwd-kalk, onder den naam van menie bekend, . op deeze wyze beproefd in eene buis van ruim § duim middeUyn, wierd daadlyk gerevivifieerd, zo dat, na weinige minuten, zeer duidlyk eenig lood aan de binZ nen-  € j 4& tuyau. Cette rèduction produifoit, en 20 minutes , c»w>o» f po«tf* wHft? ^ » dont plus de la troifieme partie ètoit de Pair fixe. Le refie, examinè par Vair nitreux, ne fiubisfioit pas autant de diminution que Vair atmofphèrique. Oxide blanc de plomb, examinè de la même manière, Ü en fut rèduit un peu; ainfi qu'on voyoit ausfi du plomb, d la furface intêrieüre du tuyau, mais en moindre quantitè, que dans Vexpérience prècèdente. La production de Vair n ètoit ausfi pas fi confidérable. Sa qualité ne diféroit presque pas de celle de fair produit par V expérience prècèdente: Oxide d'étain, esfayè de la mêmem manière, ne fut pas revivifiê; ausfi je nen vis pas de Vair produit, quoique fy fisfe pasfer le rayon pendant une demi heure. Oxide rouge de fer (crocus martis) ne fut ausfi, point du tout rêduitl Oxide rouge de mercure fait par la chaleur (mercurius prxecipitatus per fe) fut d'abord rèduit par les; rayons éleclriques. Le mercure fe prêfentoit d la furface intêrieüre du tuyau, dans la forme d'une poudre noire,, qui confifioit, pour la plus grande partie, en petits globules de mercure, trés vifibles par le microscope. La quantitè d'air, produit dans cette expérience,. ètoit trop petite pour la pouvoir examiner. Je tdchai en vain cVaug- men-  C 179 ) nenzyde van het glas zichtbaar was. By deeze revivificatie wierd . in 20 minuten omtrent f cubick duim lucht voortgebracht, waarvan ruim een derde gedeelte vafte lucht was; het overige, metfalpeter-lucht onderzocht, onderging niet zo veel vermindering als de dampkrings-lucht. Witte lood-kalk, loodwit genaamd, op gelyke wyze beproefd, wierd hier van ook een klein gedeelte gerevivifieerd , zo dat 'er ook eenig lood aan de binnenzyde van de buis zich vertoonde, doch in mindere hoeveelheid, als by de voorgaande proefneeming* hier by wierd ook minder lucht voortgebracht. Derzelver hoedanigheid was naby gelyk aan die der lucht by de voorgaande proefneeming verkregen. Tin-kalk, tinasch genaamd, op gelyke wyze beproefd , wierd in 't geheel niet gerevivifieerd; hier van kwam ook geene lucht te voorfchyn, offchoon ik 'er ruim een vierendeel uur den ftraal liet doorgaan. . Roode yzer-kalk, of zogenaamde crocus martis, heb ik ïnsgelyks, ten deezen opzichte, tevergeefsch beproefd. Roode quik-kalk, van quik door warmte verkregen, of de zogenaamde mercurius precipitatus per fe , wierd aanftonds door den electrifchen ftraal gerevivifieerd. De quik vertoonde zich inde gedaante vaneen zwart poeder, aan de binnenzyde van de glazen buis, welk poeder, wanneer het door een vergroot-glas befchouwd wierd, blykbaar voor een groot gedeelte uit quikbolletjes beftond. De hoeveelheid lucht, hier by te voorfchyn komende, was te gering, om ze te kunnen beproeven. Vruchtloos poogde ik deeze hoeveelheid Z 2 door  ( iflQ ) menter cette qudntitè, en conti nuant rexpérience: puisque le rayon ètoit conduit en grande partie par le mercure rèduit, qui s'ètoit attaché au tuyau; ce qui faifoit qu'il n'avoit plus ou fort peu d^ejfet fur cet oxide. fai cru qu'il ètoit inutile de pousfer plus loin ces expêriences, avec d'autres oxides mêtalliques, puisque celles, que nous avons vues, font voir fuffifamment cequ'elles peuvent prouver. Les rayons éleclriques, quand ils font d'une force fuffifante, ont le pouvoir de dècompofer les oxides, c. a. d. d'en féparer 1'oxygène , qui s'ètoit unï au. mét al, et d'en farmer du gaz oxygène,.par le calorique, que le fluide éle&rique contient. Si on pouvoit con-tinuer as fez long tems cette r.èduclion des oxides, par des rayons éleclriques, pour en- avoir une quantitè d'air fuffifante, et pour le pouvoir examiner, alors cette'manièrede réduire les metaux pourroit donner une preuve de plus, que les mètaux font oxides .feulement par l'union de 1'oxygène. Mais ausfitót qu'un peu d'oxide est rèduit en métal, les rayons font con duits par ce mét al, et n'operant donc plus ou fort peu fur l'oxide , ils n'en peuvent plus fèparer 1'oxygène, et en former du gaz. D& plus le gaz, qui est produit au commencement de ces expêriences , ne peut pas être confiderê comme produit par l'union du calorique d 1'oxygène, ou d la bafè de Vair feparé de 1'oxide: puisque l'air produit est fur ement en partie-  C 181 > door 't voortzetten der proefneeming te vermeerderen; vermits de ftraal langs de gerevivifi eerde quik, die zich aan het.glas gezet had, geleid wierd, en hy dus op de quik-kalk weinig of geen uitwerking meer konde doen. Ik heb geene reden gevonden om deeze proefneemingen met andere metaal-kalken verder voort te zetten, terwyl de reeds gemelden genoegzaam doen zien, wat 'er uit te leeren is. Electrifche ftraalen of ftroomen, wanneer zy van genoegzaame fterkte zyn, hebben het vermogen van de metaal-kalken te ontbinden, door nameiyk het oxygène (grondbeginzel der zuivere lucht), het welk daar ni met de metaalen vereenigd is, 'ervan af te fcheiden, cn hetzelve, door de vereeniging van het calorique der electrifche ftof, weder in de gedaante van lucht te doen te voorfchyn komen. Indien men nu deeze revivifiacatie der metaalkalken , dooiden eleélrifchen ftraal, lang genoeg konde voortzetten, om hiervan eene genoegzaame hoeveelheid lucht ter onderzoek van derzelver aart te verkrygen, dan zoude deeze.wyze van metaal-kalken te revivifieren een proef-bewys te meer aan de hand kunnen geeven, dat' de metaalen, door vereeniging van het oxygène, verkalkt worden. Dan zo dra 'er eene geringe hoeveel-' heid kalk tot metaal herbracht is, gaat de ftraal alleen langs dat gerevivifieerd metaal, en dus niet langer op. de kalk werkende, kan zy derhalven daar van geen oxygène meer affcheiden en tot lucht vormen. Ook kan de eerfte lucht, welke een metaal by het begin' zyner revivificatie afgeeft, niet aangemerkt worden als alleen voor te komen uit de vereeniging van het caloZ 3 ri-  ( 182 J tie fair, qui s'ètoit attaché d Voxide, mais qui n'y ètoit nullement combinê. Tette ètoit ausfi feulement Vorigine tf une partie de Vair, que nous avons obtenu de l'f oxide rouge et blanc de mercure. Examen de réleclricité de Vair dans la fale, oü la machine est en aclion. Après que m. volta eut fait voir, que la fiamme

DERDE AFDEEL IN G. Proefneemingen met eene battery van vyf honderd vyftig vierkante voeten bekleed glas. EERSTE HOOFDSTUK. Befchryving deezer battery e, en proefneemingen welke het groot vermogen van dezelve aanwyzen. Deeze battery, welke op plaat V is afgebeeld, beftaat uit honderd glazen of fleszen van omtrent 12 duimen middeUyn , en 22§ of 23 duimen hoogte. Deeze glazen zyn cylindrisch tot op omtrent 4 duimen 'beneden derzelver mond, die doorgaans ruim 5 duimen wyd is. Zy zyn op de gewoone wyze met tinblad bekleed, tot omtrent 4 duimen beneden de monden: het bekleede gedeelte heeft derhalven de hoogte van i8| of 19 duimen. Hier uit blykt het door berekening, dat elk glas eene bekleede oppervlakte heeft van omtrent of ruim 51 voeten, de bekleede bodem hier onder gerekend; zo dat men de geheele battery op 550 vierkante voeten bekleed glas begroeten kan, Bb 2 De  i 19O Les cent verres de cette hatterie font placés dans quatre caisfes d'une grandeur égale; chaque caisfe en a donc vingt cinq. Chaque caisfe est partagèe en 25 divifions par des cloifons ff § pouce ffépaisfeur, qui fe croifmt ; ce qui fait que les verres, qui font placès dans ces divifions , font èloignès l'un de Pautre au moins d'\ pouce 1 afin qu'en cas qu'un verre fe casfe en chargeant la hatterie, Pexplofion ne casfe point en même tems le verre,, qui fe trouve tout au prés, comme il arrivé fouvent, quand Pexplofion fe fait d Pendroit oü deux verres fe touchent. fai fait faire la communication des 25 verres de chaque caisfe de manière quil est facile d'en oterun verre, et de mettre un autre d fa place, en cas quil vienne d fe cas fer, pendant qu'on fe fert de cette hatterie. Pour cet effet un tuyau perpendiculaire est placé fur le verre 9 qui fe trouve au millieu de chaque caisfe, ayant d fon extrêmitè une boule de 6pouces de diametre, qui aii\. trous, dans les quels entrent les tuyaux ff un pouce de diametre, dont les extrèmitês infèrieures font recues dans les boules placêes fur les autres verres.. Ces boules, dont le diametre est de 3 pouces, ont pour cet effet des trous d' % de pouce, et les tuyaux font pourvus d leurs extrèmitês infèrieures de chevilles , qui y entrent. Cette confiruclion de la batterie permet d'en oter chaque verre, exceptè feulement telui du millieu: puisque chaque verre est féparè des autres, en  C i97 ) De honderd glazen van deeze battery ftaan in vier bakken, van gelyke grootte; dus in eiken bak 25 glazen. Deeze bakken zyn verdeeld in 25 vakken, door planken van è duim. dikte, die elkander kruiszen; de glazen, in deeze vakken ftaande, worden dus op I duim afftand van elkander gehouden , op dat by het breeken van een fles, onder de laading, de naast aanftaande fles niet teffens door de uitbarfting gebroken worde, gelyk doorgaans gebeurt, wanneer de uitbarfting gefchiedt ter plaatze daar twee fleszen eener batterye elkander raaken. Ik heb de vereeniging der 25 fleszen van eiken bak in diervoegen doen inrichten, dat wanneer, onder het . gebruik van deeze battery,'een fles breeke, dezelve fpoedig met weinig moeite kan uitgenomen, en een ander in derzelver plaats kan gefteld worden. Ten dien einde ftaat 'er op de middelfte fles, in eiken bak, eene rechtftandige buis,. waar op een 6 duims bol geplaatst is, met 24 gaten doorboord, in welke de buizen van één duim middeUyn paszen, waar van de. andere einden in de bollen gefteld worden, die op de andere fleszen geplaatst zyn. Deeze bollen , welker middellyn 3 duimen heeft, hebben ten dien einde gaaten van 3. duim, en aan de ondereinden van de gezegde buizen zyn pennen van \ duim langte, die in deeze gaa- • ten paszen De glazen dus vereenigd zynde, kan men gemaklyk elk glas, het middelfte van eiken bak alleen 'uitgezonderd, daar uit neemen: vermits elk glas aanftonds van de overigen is af te zonderen , door de buis af te neemen, die op deszelfs bol geplaatst is; het Bb 3 geen  K 198) en êtant le tuyau, qui est placé fur fa boule; ce qu'on peut faire facilement, en faifant entrer fon extrêmitè fupèrieure ft avant dans la boule fusdite, que la cheville a i'extrêmitè inférieure fort de la boule du verre, (a) Lues CO Pour ceux, qui dèfirent une hatterie de grands verres, je décrjrai, de quelle manière fai fait fixer les tiges dans les verres, fur les quels les tuyaux fontplacés. Après qu'on a rejettê les couvercles de bois, qui fermoient auparavant les verres garnis ■> paree que ces couvercles donvoient trop iïoccafion au fluide éleStrique de fe disliper on a fait des tiges de cuivre fur des pieds de bois, qui ent ètè cimentés fur les fonds des verres garnis de la grandeur ordinaire. Mais comme cette manière da fiXer les tiges est trop dangereufe pour des verres de cette granfur, fai fait faire des tiges de bois, commeil'estreprefentê par ïïb,fig: 1 (./7A^> Chaauetige est fixée fur une planche g de £ pouces de diametre, et fin extrêmitè fupèrieure entre dans un tuyau de cuivre de , fur le quel la lonk f est visfée. Quatre fils de cuivre d' § ligne de diametre, qui touchent la partie inférieure de ce tuyau, descendent leJong de cette tige, fur la furface de c, jusqtfa ce qu'ils touchent le fond garni du verre. Chaque tige est pourvue d\ine planche circulaire g de 4J pouces de diametre, a Vextrèmitè du tuyau d. Cette planche a trois pièces de bois d? pnuce d'èpaisfeur, fixèes b fa furface inférieure par des bandes de cuir , qui fervent au lieu de charnières; on voit deux de ces pieces oupetitesjattes hh dans fig: 2 , qui pendent aux bandes de cuir ii. Sur chaque petite latte h ' est'unanneau k , fait de fil de cuivre, pasfant, dans fa pofition horizontak par une rainure en g. Cet anneau fortant alors environ un quart de pouce desfus da furface de la planche g , on peut donc fixer■ chaque petite latte h, dans fa pofition horizontale, en mettant un p.etit coin dam cet annev, Les pieces de boh hh ont exdBement cette longueur, que hfsau'eUes font placèes horizoetalemenP dans le verre , elles touchent alors a-peu-près F enduit intérieur du verre. Afin d" introduire et de fixer la tige fisdite dans le verre , on laisfeJ>endre les pieces hh a leurs charnières 11 après avoir Vxédes cordons auxdniieaüx kk, quipasfint par les rainures de fa planche g. AyM introduit la tige dans le verre, on Ure en baut les parlc.pLscoins la tige est tenue perpendiculairement dans le verre. P %PcjUe la planche g, et les pieces de bois hh pu f nt fervir ausfi, en dècha,geaüt la hatterie, pour conduire le fluide éleBrique de la partie fupèrieure'du verre, elles fmt enduites de gras/es feuilles d ètam.  ( 199 ) geen gemaklyk gefchieden kan, door ue puis üegts zo veel in den bol, op den middelften ftyl geplaatst, op te fchuiven, dat de pen aan het ondereind uit den bol dér'fles koofné. CV) Dee- (*) Voor de geenen, die eene battery van groote fleszen willen zamenftelïen, zal ik befchryven, op'wat wyze ik de ftylen, waar op de bellen ftaan, heb laaten vastftellen. Zedert men van het fluiten van de opemng_ van bekleede fleszen door houten dekzels heeft afgezien, wegens de uitvloeijing over de onbeklcede randen , waar toe zodanige dekzels geleegenheid geeven, heeft men koperen ftylen , doorgaans1 op houten voetjes, op-de bodems der fleszen van gewoone grootte, met cement vastgezet. Daar dit vastzetten, in fleszen van deeze grootte, te veel aanleiding zoude gegeeven hebben tot het breeken van dezelven, heb ik laaten maaken ftylen van hout, zo als door ah fig: i (Pl. VI) wordt afgebeeld. Elk. van deeze ftylen ftaat op een houten voet-c van /if. duimen middeUyn, en op den ftyl ftaat een koperen buis da , waar op de bol ƒ gefehroefd is. 'lei' zyde van deezen'ftyl 'gaqii, van't ondereind der buis de, 4koperdraaden van \ lyn dikte na beneden, en over den voet c, tot dat zy den be^Weeden bodem van het glas raaken. Op eiken .ftyl is , aan 't eind van •de koperen buis de, een houten fchyf g van 4J duimen middeUyn vastgezet, aan welker onderzyde drie houten latjes van £ duim dikte zyn vastgemaakt, door leertjes die voor hengzeis dienen. Van deeze latjes ziet men twee door hh (fig: 2) vertoond , hangende aan de leertje.? fi. Aan. elk deezer latjes is een lus van koperdraad k, welke, wanneer het latje horizontaal gefteld wordt, gaat door een fleuf in het plankje g. Deeze lus dan omtrent, i duim boven de oppervlakte van het plankje V komende , zo kan men .derhalven elk latje h in den horizon taaien ftand vastzet•ten-, door ia deeze kis een pen of kleine wig te ftecken. De houtjes bh hebben die langte, dat wanneer zy allen op deeze wyze in het glas horizontaal gefteld zyn, zy dan het bekleedzel der fles ten naaftcn by raaken. Ora nu zodanig een ftyl in de fles re brengen en vast te zetten laat rhën de houtjes hh aan de hetrgzèls // hangen, na vcor af aan de koperen luszen kk koorden te hebben vast gemaakt, die door de fleuven van 't plankje g gaan. De ftyl in de fles ingebracht zvnde, trekt .men de koorden op, tot dat de houtjes hh horizontaal ftaan; men zet ze dan door de wiggetjes vast, en de ftyl wordt op déke wyze rechtHandig 'gehouden. - °P d:lt het PL™k)'e g., en de houtjes hh by de ontladidg der fles ook : mógen dienen, om de electrifche ftof, uk het bovengedeelte van 't glas', . •langs den korften weg, te rug te..voeren-, zyn dezelven tot goede gelei' ders gejnaakt; door ze met dik tinblad 'te beklceden.  ( 200 ) Les quatre caisfes, dans les quelles les cent verres de la hatterie font partagés, font fêparêes tune deï autre de cinq pouces, afin quon puisfe mettre les pieds entre ces caisfes, en cas quon foit ohligê d'en oter un verre casfê. La communication de ces batteries fe fait par 4 tuyaux de cuivre de 2 pouces de diametre, visfês dans une boule de cuivre de 6 pouces, de manière quils forment une croix. Les autres extrèmitês de ces tuyaux font pourvus de plaques de cuivre èpaisfes, ayant des trous, par les quels pasfent les vis males, qui font fixêes aux extrèmitês des tuyaux placês au millieu de chaque hatterie, et fur les quels font visfêes les grandes boules de 12 pouces de diametre, quony voitplacêes. La hatterie regoit le fluide éleclrique de cette machine par deux tuyaux horizontaux, qui font communication entre les boules, qui portent les bras abforbans, et deux des grandes boules de la hatterie, qui font les pluspropres de la machine. Ces tuyaux entrent feulement dans des trous , faits pour cet effet dans les boules fusdites. Pour faire une communication parfaite entre les enduits extérieurs des verres, lesfonds des caisfes, fur les quels ils font placês, font enduits de plomb, et la communication de ces quatre fonds est faite par une plaque de phmb, placèe entre les deux batteries antêrieures et les 'deux pofiêrieures. Cette plaque a la largeur, que les rou- leaux  C 201 ) De vier bakken, Sn welke de 100 glazen deezer batterye verdeeld zyn, en waar van dus elk eene afzonderlyke vierkante battery van 25 fleszen uitmaakt, hebben 5duimen afftand van elkander, op dat men des noods zich tusfchen dezelven kan plaatzen, tot het uitneemen van eene gebrokene fles, die men, ter zyde van de battery (taande, niet bereiken kan. Deeze vier batteryen zyn met elkander vereenigd door vier koperen buizen van 2 duimen middeUyn, die aan een bol van 6 duimen middeUyn kruiswyze gefchroefd zyn. Aan de einden van deeze buizen zyn dikke koperen plaaten , waar in gaten, door welke de fchroeven gaan, die op de middelfte ftylen van elke battery zyn, en op welke fchroeven de groote 12 duims bollen van elke battery gefchroefd worden. De battery ontfangt de kracht, door het werktuig opgewekt, langs twee horizontaale buizen, welke de bollen , waar aan de opzuigende armen zyn, en twee van de groote bollen, die't naast by het werktuig ftaan, met elkander gemeenfchap geeven; de einden der buizen worden flegts geftoken in gaten, voor dezelven in deeze bollen gemaakt. Om de buitenzyden van alle de fleszen met elkander eene onafgebrokene gemeenfchap te doen hebben, zyn de bodems der bakken, waarop zy ftaan, met lood bekleed, en de gemeenfchap van de vier looden 'bodems wordt gemaakt door een looden plaat, tusfchen de twee voorfte en de twee achterfte batteryen liggende. Deeze plaat heeft die breedte, dat 'er de rollen van alle de twee naaft elkander ftaande hoeken Cc der  ( 202 ) leauxdes coins voifms de tous les 4 batteries font placês fur elle, et comme ces rouleaux font de cuivre, et leurs chevilles de fer touchent les fonds de plomb, il y a donc une communication parjaite entre tous lesfonds de plomb, fur les quels les verres font placês. Afin de pouvoir décharger cette hatterie, fans avoir h craindre quelque explofion latèrale, je me fiers de f appareil, qu'on voit reprèfentè d cótê de la batterie. Une boule de cuivre de 6 pouces est ifolêe fur une colomne de verre, et fur cette boule fe trouve un long tuyau de cuivre, qui y est combinê par une charnière. Ce tuyau est tenu, par un cordon defoie, qui pas fe fur une poulie, dans fa pofition oblique, comme on le voit reprèfentè dans la planche. A Vextrèmitè de ce tuyau est une boule de cuivre de 6 pouces de diametre, qui tombe fur la boule au millieu de la batterie, quand on laisfe descendre le tuyau.. La batterie fe décharge donc, après avoir fait communication, par un grand fil de cuivre (comme il est reprèfentè fur la planche V) ou quelque autre conducteur, entre la boule, placèe fur le fupport de verre, et Vextrèmitè de la plaque de plomb fusdit, qui est desfous la batterie , et quand on fait descendre alors le tuyau fusdit, jusqud ce que fa houle touche la boule au millieu de la batterie.. Comme on peut diriger le tuyau, qui conduit la décharge,, par un cordon de foiex on narien d craindre de fes efets. Lors-  C 203 ) der vier batteryen op ftaan; welke rollen, vermits zy van koper zyn, en hunne ftiften, die door het hout der bakken gaan , de looden bodems raaken, aan deeze plaat met alle de looden bodems, waar op de glazen ftaan, gemeenfchap geeven. Om deeze battery met veiligheid, en zonder eenige zydelingfche ontlafting te vreezen te hebben, te kunnen ontlaaden, en de ontlaading te doen gaan door of over het geene, waar op men het vermogen deezer batterye beproeven wil, bedien ik my van den toeftel, welken men ter zyde van de battery ziet afgebeeld. Op een glazen fteunzel is een koperen bol van 6 duimen middeUyn geplaatst, en op deezen bol eene lange koperen buis, door een fcharnier met denzelven vereenigd. Deeze buis wordt door een zydcn koord, welke over een katrolfchyf gaat, in den fchuinfchen ftand gehouden, in welken men ze op de plaat ziet afgebeeld. Aan het eind van deeze buis is een koperen bol van 6 duimen middeUyn, die, wanneer men de buis na beneden laat daalen, juist op den bol van het vereenigings-kruis der batterye valt. Dus gebeurt derhalven de ontlaading der batterye, wanneer men den bol, die op 't glazen fteunzel ftaat, door een koperdraad, of anderen geleider met het eind der gemelde looden plaat, die onder de batteryen geplaatst is, gemeenfchap geeft, zo als in plaat V vertoond wordt, en wanneer men dan den befchreven ontlaader tot op den gemelden bol laat daalen; het geen, vermits het door een zyden koord beftierd wordt, met de grootfte veiligheid gefchieden kan. Cc a Het  ( 204 ) Lorsqu*on veut expofer quelque objet h la décharge de: cette batterie, on le place de manière, quil touche d'un, c.öté la plaque de communication desfous la batterie, et de F autre cóté on fait toucher Vextrèmitè inférieur du gros fil de cuivre, quon voit placé fur Vextrèmitè de la pla~ que de plomb dans la planche V. Sur les deux grandes boules antèrïeures de cette batterie on voit deux éleclromètres. Celui du cóté droit est unêleclromère fuivant Vinvention de m. brook, fait parM. Adams d Londres,. (b). L'autre èleclromèire, fait par M. Cuthbertfon } est rprefentè plus exaclement dansla planche VI, fig: 3. La petite boule de liege n, attachêe d une broche trés mince d'yvoire b c d, est répousfée patIe tuyau de cuivre ee; et comme la broche- mince d'y~ voire bed est mobile fur une axe prés de c, Vangle derèpulfion de la petite boule est in diqué par fon extrêmitè Afur l'èchelle fg. Cet èle&romètre est defiiné , parcequ'il' est plus mobile, d indiquer les degrès de la force acquife, quand on commence de. charger la batterie: elle indique. ausfi le rèfidu de la charge, quandcelui-ci est remarquable* L'autre èle&romètre, fuivant erook, n'indique' pas fi vtte la charge de la hatterie, mais fon in die at ion est plus ~ exa&e, quand on charge la batterie d un haut degré. En. (b) A. brook MifcelJaneous expetiments, Norwich1789. o. ADAMf Esfay on Ektlri city, London i^,pag. 504,;%. 96.  C 205 3 Het geen men aan de ontlaading van deeze batterywil bloótftellen, doet men met het eene eind, of aan eene zyde, de looden vereenigings-plaat raaken, en op het andere eind of aan dé andere zyde. ftelt men het ondergedeelte van het koperdraad, het geen men in Pl. V op het eind der looden vereenigings-plaat zelve gefteld ziet. Op de twee voorfte groote bollen deezer batterye ziet men twee electrometers geplaatst. De ééne, ter rechter zyde,. is de ele&rometer, volgens de vinding, van brook, door den Hr. Adams te Londen vervaardigd. (li) De andere electrometer, door den Hr. Cutbüertfon vervaardigd, is in fig: 3 van Pl. VI nauwkeuriger afgebeeld;. Het kurkballetje a, hangende aan een fmal ftrookje yvoir bed, wordt door de koperen buis. e e afgefloten; en vermits dit ftrookje bed draait op een asje by e, zo wordt de graad der afwyking van het kurkballetje door d, op de fchaal' fg, aangewezen. Deeze electrometer is door zyne meerdere beweeglykheid gefchikt, om, in den beginne der Jaading van de battery, derzelver eerst verkregene. kracht met meerder nauwkeurigheid aan te wyzen: ook wyst dezelve het overfchot der laading na eene.gebrekkige ondaading aan, wanneer dit: aanmerklyk is. De andere elearometer, volgens brook, wyst niet zo fchielyk de laading der batterye aan, doch by eene hooge laading der batterye is deszelfs aanwyzing nauwkeuriger. Ik J5i H°f.K. Mifcellaneous expetiments', Norwich 1789. g. adamsEsiay on Ele pour esfay er,, quelle longueur de ce fil de fer pouvoit être fondu par la charge de cette hatterie: puisque kssxpéri, ences fusdites font fuffifammènt voir, que fintenfitè de la charge de cette hatterie fur pas fe même celle de la prècèdente. J'ai'plufieurs fois répétê cette expérience et quelques autres, les jours fuivans, en prêfence deMesfieurs les Dire&eurs et les Membres de cette Fondation, et de plufieurs Amateurs des expêriences Phyfiques, ayant chargé chaque fois, eit moins de cent tours des plateaux, la batterie d un tel degrê, que 24i pouces du fil de fer d\ j% pouce de diamètre en furent fondus. Le 6me du même mois, Vair êtant alors trés favorable pour Pèle&ricitè , fai chargé deux fois , en prêfence de plufieurs perfonnes fusdites, la batterie par 90 tours des plateaux, jusqud Vintenfitê, que P èle&romètre de Brook marquoit 25 gr. et que 24! pouces du même fil de fer furent fondus, et difperfês en peiits globules rougis. La charge complette de cette grande batterie, avec fi peis de tours des plateaux, est une preuve évidente de la force a&uelle de cette machine. Lorsquon compare le nombre de tours des plateaux, qui ètoient nêcesfaires pour charger la batterie prècèdente d peu prés jusquau même degrê, m en peut alors dèduire, combien la force a&uelle de cette machine furpasfe celle, qu'elle a eu dans fon état précédent. Comme la'batterie prècèdente, qui contenoit 225 pieds quarrés de verre garni, n ètoit pas entièrement c.har~, ■ I  ( 211 ) proeven: terwyl uit de gemelde proefneemingen reeds genoegzaam blykt, dat de hoogte der laading van deeze battery die der voorige batterye van 225 voetene merklyk overtreft. Deeze proefneeming heb ik nevens eenige anderen , op de volgende dagen, verfcheiden maaien, inhctbyzyn van Heeren Beftuurderen en Leden der Gcnootfehappen van deeze ftichting, en van verfcheiden Beminnaaren van Natuurkundige proefneemingen herhaald, en telkens heb ik, door minder dan 100 omgangen der fchyven, deeze battery tot die hoogte gelaaden, dat 24I duimen yzerdraad van 'z% duim dikte 'er dcor gefmolten wierden. Den 6^en Vail dezelfde maand, de lucht-gefteldheid toen voor electrifche proefneemingen buitengewoon gunftig zynde, gelukte het my, voor veele aanfehouwers, de battery, door flegts 90 omgangen dei- fchyven, tweemaalcn tot die hoogte te doen laaden, dat Brook"s electrometer 25 gr. toekende, en dat 24J duimen van hetzelfde yzerdraad hier door geheel en al gefmolten en in fyne bolletjes verfpreid wierden. De volkomene laading van deeze groote battery, door zo weinig omgangen der fchyven, is tcffens eene proeve van het tegenwoordig vermogen van dit werktuig. Wanneer men nu hier by vergelyke de getallen van omgangen der fchyven, welke 'er nodig waren om de voorige battery tot gelyke hoogte 'te laaden, dan kan men hier uit afleiden, hoe veel het tegenwoordig vermogen van dit werktuig deszelfs vermogen in zynen voorigen ftaat overtreffe. Immers waren 'er tot de laading der voorgaande batterye, die 225 voeten be- Dd 2 kleed  C 212 ) chargêed moins de 160 tours des plateaux, (première continuation des expêr. pag. 9} on peut donc calculer, que fuivant la proportion de la grandeur de cette batterie, 357 tours des plateaux auroient ètè nècesfaires , pour lacharge complette de cette batterie, dans des circonflances ègales, fi la machine avoit la même force, quelle avoit. dans fon meilleur êtat précédent, Or on a vu plufieurs, fois cette batterie chargée, au plus baut degrê, en moins.' de 100 tours et même en 90 tours des plateaux. Avant de dèduire de cette expérience, combien la force a&uelle de cette machine furpasfe fa force prècèdente, en cas quon s'en ferve pour charger. de grandes batteriesy U faut confidêrer, quil nest pas posfible de mettre cette hatterie dans une pofition fi favorable que la prècèdente, pour la faire decharger le plus prontement d'elle même. La batterie prècèdente de 225 pieds ne fe dèchargeoit jamais d'elle même en 160 tours des plateaux, qu''après. quelle avoit êtè expofée auparavant aux rayons du foleil: car deux ou trois heures après elle ne fe dèchargeoit* pas, par le tems même - le plus favorable, qii'après 200'. tours des plateaux et deplus., Or comme cette batterie ne peut pas être expofée aux rayons du foleil, è caufe de fa grandeur et de fa .conftru&ion différente, il faut donccomparer la charge de cette batterie avec ces charges dela batterie prècèdente, qui font faites au moins 2 ou 3 ■ heu-  C 213 ) Kieed glas hield, op 't allerminst i6b omgangen der fchyven nodig: (eerfte vervolg der proefn. bladz. 9.) dus zouden 'er tot de volkomene laading van deeze battery, naar evenredigheid van haare meerdere grootte, alle omftandigheden gelykgelteld zynde, omtrent 367 omgangen der fchyven vereifcht worden, indien dit werktuig flegts dezelfde kracht als in zynen voorigen ftaat hadde. Dan men heeft deeze battery herhaalde reizen door minder als 100, en zelfs door 90 omgangen tot haare grootfte hoogte zien laaden. Eer men echter hier uit het tegenwoordig vermogen van1 dit werktuig, met zyn voorgaand vermogen ter laading van batteryen, vergelyke, behoort men in aanmerking te neemen, dat het niet doenlyk is deeze battery in eene zo gunftige omftandïgheid als de voorige te brengen, om dezelve zich op 'tfpoedigfte van zelfs te doen ontlaaden. Dit immers gebeurde by de voorige battery van 225 voeten bekleed glas nimmer in 160 omgangen, dan na dat de battery kort te voorenin den zonnefchyn ge.ftaan had: want 'er wierden, na verloop van twee of drie uuren, hier toe doorgaans, zelfs by de gunftigfte luchtgefteldheid, 200 en meer omgangen vereischt. Vermits nu deeze battery, wegens zynen meerderen omflag en verfchillende inrichting, niet kort voor de proefneeming in den zonnefchyn kon^ de gefteld worden, behoort derhalven de laading van: deeze battery alleen vergeleken te worden met zodanige laadingen der voorige batterye,. welke ten min- ften twee of drie uuren, naa dat zydoor de zonneftraalen verwarmd was, gedaan zyn. Dan zodanige laadingen. der:  ( 214 ) heures après qu'elle a ètè èchauffèe par les rayons du foleil. Ces charges de la hatterie de 225 pieds ayant exigé toujours au moins 200 tours (c) des plateaux, on en peut dèduire, que la hatteriè Mtluelle de 550 pieds auroit exigé au moins 500 (c) En faifant des expêriences avec-Ja batterie prècèdente,peu après^ qu'elle eut ètè expofée aux rayons du foleil, je ne doutois pas, qu'elle ne fut chargée au plus'baut degrê: puts qu'elle ne fe décbargeoit pas feulement d'elle même, par desfus le bord non armé d'un des verres, mais puisque quelquefois ausft un des verres ètoit percé par une telle décharge. Cependant je ti ai jamais obtenu le plus grand effet de cette batterie, que deux ou trois heures, après qu'elle eut ètê èchauffèe par les rayons du foleil: car il paroit par le journal de mes expêriences, que la fufion de 10 pouces du pl de fer d'^-pouce de diametre na jamais rèusfi', que quelques beur es après que la batterie avoit êtè expofée aux rayons du foleil., et lorsqu'on employott 200 ou plus de tours des plateaux, pour charger la batterie au plus baut degrê d'intenfité., qu'elle pouvoit contenir. Je n'ai compris la raifon de cette diffèrence, que jusqu'a ce que les obfervations de m. brook (nnscellafieous experiments and remavks on electricity, Norwich 1789) m eurent donnè des éclaircisfemens a cet egard. II raconted'avoir obfervé „que lorsqu'un verre enduit ètoit ècbauffé, pour f avoir bien fee et propre, le verre fe décbargeoit alors de lui même beaucoup plus facilement: ainfi quil ètoit Qdit il) fort évident, que le verre , quand il est tout-a-fait '' fee et propre, ne peut pas prendre une ft grande charge, que celle qu'il est autrement capable de rêcevoir." II examinoit enfuite cette diffèrence 'avec fon éleclromètre, et il obfervoit, que la charge du verre bien fechê et nettoyé differoit de celle du méme verre moins nettoyé et fechê, comme lés nombres 15 & 24- U a obfervé après une diffèrence encore plus grande a cet égard. . f En lifant ces obfervations de M. BROOK, je me luis ausfi rappelle, que rèlectromèlre , placé fur la batterie prècèdente, ne montoit jamais a un fi baut degré, peu après qu'il avoit êtè ècbauffé per les rayons du foleil, aue quelques heures après, et parcourant le journal de-mes expêriences de & t7"7i f^t vit', que la baitêriè fe décbargeoit alors, en comr.iencant les expêriences , peu après quelle fut expofée aux rayons du foleil, lorsque l'é/e&romètre marqiwit (X ou 19 degrés, mais que quelques veures ■blus lard le même èkCtromètre marquoit 23, 2+ ou 25 de gr és, avant ene la batterie fe déchiri'-ec't d'elle même. Je croyois dans ce tems la, ( ,e cette diffèrence de fthdication de f èle&romètre ètoit caafeé par le fbanzewenfde fêtat de l'air. dans le quel ces expêriences furent faites: .0. % les commencois ordinairement a onze heures du matin, lorsque la fale, ou ceïte 1-au'rUdott placèe , fut eclaïrê par les rayons du foleil, et  ( 215 > der batterye van 225 voeten altoos ruim 200 om»gangen (c) der fchyven vereischt hebbende, zo kan men hier uit afleiden, dat, tot de laading der tegenwoordige batterye van 550 voeten, omtrent 500 omgangen der 'fchy- 00By het gebruik der voorige batterye van 125voeten', kort na datzy in den zonnefchyn geftaan had, twyfïclde ik niet, of zy wierd tot haar grootst vermogen gèlaaden: vermits zy zich dan niet alleen over den onbekleeden rand van een der glazen , maar ook nu en dan door het doorbooren van één of meer fieszen ontlaadde. Ik heb echter van deeze battery nooit in de eerfte twee of drie uuren, na dat zy door de zonneftraalen verwarmd was, de grootfte uitwerking kunnen bekomen: want uit myne aantekeningen blykthet, dat het fmelten van 10 duimen yzerdraad van x§ duim middeUyn nooit gelukt is, dan eenige uuren na dat de battery in den zonnefchyn geftaan had, en wanneer 'er 200 of meer omgangen der fchyven vereischt wierden, om dezelve tot de hoogfte laading te brengen, welke het glas behouden kon. Ik heb de reden-van dit verfchil niet begrepen , tot dat de waarneemingen van mt» brook Qmifcellaneous experiments and remarl's 011 ele&ricity, Norwicb 1789,) my hier omtrent licht gegeeven hebben. Hy zegt namelyk „dat wanneer een bekleed glas gewarmd „ wierd, om het wel droog en zuiver te hebben*, de ontlaading van dit glas uit zich zelve hier door ook zeer veel gemaklvker wierd : zo dat „ het (vervolgt hy) zeer blykbaar was, dat een glas niet zo groote „ laading kan aanneemen, wanneer het fchoon en droog is, als het an,, derzins in ftaat is te ontfangen." Dit verfchil onderzogt hy vervolgeus met zynciK eM&toqiëtes, en bevond de laading' van een wel fchoon gemaakt en gedroogd glas te verfchiÜeri van de laading van het zelfde glas, minder fchoon en droog zynde, als de getallen 15 en 24. Naderhand heeft hy, ten deezen opzichte, nog 'grooter verferiil waargenomen. By het legzen van deeze wsarncemingen van den nr. brook's herinnerde ik my ook den electrometer, op de voorgaande battery gefteld, nimmer zo hoog te hebben- zien ryzen , wanneer de battery kort te vooren in den zonnefchyn gefteld was, dan eenige.uuren daar na, en by het nazien myner aantekeningen, van de jaaren 1786 en 1787, bevond ik, dat de battery in den aanvang der proefneemingen, na dat zy kort te vooren in den zonnefchyn geftaan had , zich ontlaadde, wanneer de electrometer 18 of 19 graden tekende: doch dat eenige uuren daarna de ftand van denzelfden eleclrometer , wanneer de battery zich van zelfs ontlaadde, 23, 24 of 25 graden was. Ik meende in dien tyd, volgens andere ondervindingen , dat deeze hoogere ryzing alleen veroorzaakt wierd door de • veranderde luchtgefteldheid van de plaats , waar in ik deeze proefneemingen : verrichte: want ik begon dezelven doorgaans omtrent 11 uur voor den • middag, wanneer de zaal, waar in de battery ftond, door de zon befche- nen^  ( 216 } ■500 tours des plateaux pour une charge -complette, fi la machine avoit la même force que dans fon état précédent. Or comme la hatterie a ètè chargèe entièrement en 90 tours des plateaux, la force acluelle de la machine, pour charger promptement de grandes batteries., furpasfe donc au moins cinq fois celle quelle a eu auparavant. ' Si je voulois feulement fond&r ce calcule fur les nomhres de tours des plateaux , qui ètoit nècesfakes pour charger les fusdites batteries, jusqu'd ce qu elles fe déchar gent d''elles mêmes, onpourroit me faire Pobjeclion, quon voit les batteries fe décharger, d diffèrens tems., lorsque féle&romètre indique des degrés d'intenfité fort differente, et quainfi ron n'y peut pas fonder une telle comparaifon. Mais il a paru par ce que je viens de dire , que les charges des batteries, que fai comparées , font celles, qui ont fondu du fil de fer de la même épaisfeur, en longueurs, qui ètoient ex- loisque fair ètoit donc plus fee qu''après midi ou vers le foir , pendant que riygromètre indiquoit ordinairement, quePhumiditè de f air ètoit augmentèe de quelques degrés. La marebe de l'éle&romètre me parois foit ainfi próportwnelle a l'humiditè de l'air dans la fale. Ceci fe joignanthd''autres obfervations, qui me confirmoient dans la même opinion, fai attribuè la plus grande efévation de rèleciromètre, après midi ou vers le foir, a fbumidité de l'air augmentè, et cette trreur m'a empêcbé de voir, que la batterie s'ètoit ré'éllement cbargêe a un plus baut degré. Je répétois ausfi trop peu les expêriences, qui exigent une force mefarèe, dans les différentes parths du jmir, pour dicouvrir la diffèrence des charges de la batterie par la diffèrence de leur effet, et je perfiftois donc dans- cet_ erreur, jusqii'a ce que les obfervations de M. 3R.Q0K mcusfent éclairê a cel égard.  C 217 ) fchyven zouden nodig geweest zyn , indien het werktuig een gelyk vermogen behouden had. Daar nu de volkomene laading in 90 omgangen gefchicd is, blykt het hier uit, dat het tegenswoordig vermogen van dit werktuig, ter laading van groote batteryen, kan berekend worden ten minlten vyfmaal zo groot te zyn, als hetzelve voorheen geweest is. Indien ik deeze berekening alleen wilde gronden op de vergelyking van de omgangen der fchyven , die 'er nodig waren, om de gemelde batteryen tot die hoogte ,te laaden,. dat zy zich van zelfs over den rand ontlaadden, zoude men met recht my kunnen tegenwerpen , dat dit van zelfs ontlaaden van bekleed glas op verfchillende tyden, met het zelfde glas, by zeer verfchillende hoogte van laading gebeurt, en dat dus hier op geene vergelyking kan gegrond worden. Dan het blykt uit het voorafgaande, dat de laadingen der batteryen, die ik met elkander vergeleken heb, de zodanigenzyn, waar,door yzer- ncn wierd, en de lucht-gcfteldheid dns droogcr was, dan na den midda» 'oi tegen dén avond, terwyl men den hygrometer aldaar dan doorgaans eenige graaden meerder vochtigheid zag aanwyzen. Dus fcheen my derhalven de electrometer des te hooger te ryzen, naar maate de lucht in de .zaal vochtiger wierd; dit gevoegd by 'andere waarncemingen, welke my töelchecnen hier meedc overeenteftemmen, heb ik den hoogeren ftand des . eleétrometers, by het gebruik der batterye in den namiddag of by den avond , alleen aan de vochtige lucht-gcfteldheid tocgefehreven, en ben, door deeze dwaaling, te rug gehouden daar door vari de «hoogerc laading der batterye overtuigd te worden. Ook herhaalde ik de proefneemingen , waar toe een bepaalde kracht vereischt wordt, te zeldzaam op verfchillende tyden van den dag, om hier door de verfchillende hoogte der laading te zien aangewezen; en dus bleef deeze zaak my onbekend, tot dat^het Jeezen der gemélde waarnecmiugen van m. brook, in 1789, my daaromtrent beter inzien gegeevcn heeft.  ( 218 ) exaclement proportionnées aux diffèrentes quantités- deverre garni. Or cette manière d'esfayer la force des décharges des batteries, chargêes aux plus-haut degré, est reconnu être la meïlleure preuve pour indiquer, fi les batteries de différentes grandeurs out étê chargêes réellemenl au même degrê. (d) Je fuis bien loin cependant d'attribuer Vaugmentatïow ialculée de la force de cette machine d la meilleure confiruclion de ces frottoirs. Dans lapremiëre annonce, que fen donnai dans une lettre d m. landriani, placèe dans le Journal de Phyfique de Fevrier 1788, fai déjd. fait remarquer, que Vamalgame de m. kienmayer, qui est emploiê pour ces frottoirs, augmente en gènèral Vefet des frottoirs éle&riques confidêrablement, et qu'en fuivant le calcul de m.kienmayer même, qui eftime Vaugmentation de Vejfet des frottoirs ordinaires, par fon amalgame , d%,on peut alors calculer, que la machine dans fon êtat précédent, en employant cet amalgame', auroit pu charger cette batterie en 300 tours des plateaux, au lieu de 500 tours. Or la hatterie fe chargeant acJuellèment par un nombre de tours des plateaux beaucoup plus petit que celui de trois cents, on doit attrihuer, autant qu'il (d) J>at prèfêrè cette expérience, faiie par Va fufton du fil de fer, au lieu de me fier fur la feule indication deréleBromitre de Brook, pourévtter toutel'objecïion tirée de la diffèrence de remplacement de cet éieQromètre r fur les deux batteries*  C &9 ) yzerdraad van dezelfde dikte gefmolten is, en wel in langtens, die aan de verfchillende hoeveelheden bekleed glas juist evenredig waren; daar men deeze wyze van de uitterfte kracht van verfchillende hoeveelheden bekleed glas, tot de grootfte hoogte gelaaden, te beproeven , algemeen voor de befte houdt, ter aanwyzing of verfchillende hoeveelheden bekleed glas tot gelyke hoogte, of even volkomen gelaaden zyn (7/). Het is 'er echter verre van daan , dat ik de berekende vergrooting van het vermogen van dit werktuig alleen aan de verbeetering van deszelfs wryvers toefchryvc. In het eerfte bericht, het geen ik hier van gegeeven heb, in eene brief aan den Hr. landriani , in het Journal de Phyfique van Febr. 1788 geplaatst, heb ik reeds aangemerkt, dat het amalgama van den Hr. kienmayer, het geen op deeze wryvers gebruikt wordt, de uitwerking der electrifche wryvers in 't algemeen aanmerklyk vermeerdert, en dat, als men de berekening van kienmayer zeiven volgt, die den aanwinst van de uitwerking der gewoone wryvers, door zyn amalgama, op | begroot, men dan berekenen kan, dat deeze battery, door dit werktuig in zynen voorigen ftaat, en hy het gebruik van deeze amalgama, in plaats van in 500 omgangen, in 300 omgangen der fchyven zoude gelaaden zyn. Zo verre echter deeze battery thans door een veel minder getal van omgangen, dan 300, gelaaden (d) Ik heb deeze beproeving, door de fmelting van yzerdraad in 't werk gefteld, verkozen, in plaats van my op de aanwyzing van den Electrometer van Brook alleen te verlaaten , om hier doo r te ontgaan alle tegenwerping , welke men uit het verfchil van den ftand van deezen electrometer, op de beide batteryen, zoude kunnen afleiden. Ee 2  ( 220 ) 'qu'il me paroit. tout ce qu'on 'agagnêpour charger la baf.terie en moins de 300 tours des plateaux, d la meilleure confiruclion des frottoirs, et d la .corre&ion de Ja manière de les appliquer. Jajouterai tncore quelques expêriences et obfervations* qui font voir la grande force de la décharge de cette batterie. Lefd de fer n°. 16, dont le diamètre est pouce, est fondu, par une charge 'de 24.gr, dia longueur de 100 pieds, Un autre jour fen ai fondu 104 pieds, qui tomboient toutè-fait en petits globules rougis. Jen aurois pu fondn probablement des fils plus longs, fi favois-jugé cme expérience as fez int ér es] ante pour y donner plus de tems, et de risquer la perte de quelques verres, en y employant le plus haut degrê de la charge de cette batterie, Lefil de fer n°. n , dont le diamètre est rjhpouce, est trés facilement fondu d la longueur de 60 pieds, par uns> charge de 24 gr. Esfayant 1'effet d'une charge de 24l.gr. fur 36 pouces de fil de fer n°. 1, je fai vu rougir dans toute fa longueur, de manière que la moitiè ètoit devenue bleue;le refle femUoit être legér ement calcinê d fa furface. Dans cette expérience fai vu un phênomène, que je n'avois jamais obfervé auparavant. . Toute la longueur du fil ètoit envu  C 221. ) dén is, is hef meerder vermogen vaii dit werktuig, naar myn inzien, toe te fchryven aan de verbeterde zamenHelling der wryvers, en aan de verbeeterdewyze van dezelven aan te drukken. Ik zal hier nog eenige proemeemingen by voegen, die het groot vermogen der ontlaading van deeze battery aantoonen. Van het, yzerdraad n°. 16, het geen duimen middeUyn heeft, heb ik, door eene laading van 24 gr, éénmaal eene langte van 100 voeten , en een andermaal 104 voeten geheel en al gefmolten, en in gloeijende bolletjes doen nedervallen. Waarfchynlyk zou'de ik echter nóg grootere langte hier van hebben kunnen fmelten , indien ik deeze proefneeming van belang genoeg gerekend had, om daar aan meer tyd te befteet den, en door het uitterfte vermogen der batterye, ter fmelting van de grootlte langtens van yzerdraad, te beproeven,. het breéken van eenige fleszen te waagen. Van het yzerdraad n°. 11, het geeh tjó- duim middel'Iyn heeft,, heb ik, door eene laading van 24 gr , ge.reedlyk 60 voeten kunnen fmelten. De uitwerking eener laading van 24^ gr. beproevende' op 36 duimen van het yzerdraad 11°. 1, heb ik deeze geheele langte zien gloeien, in zo verre, dat dezelve voor ruim de helft blauw geworden was, en het overige aan de oppervlakte eenige verkalking fcheen ondergaan tehebben. By deeze proefneeming zag ik een verfchynzel, het geen ik nimmer voorheen had waargenomen.. De geheele draad was, by de ontlaading der batterye, van Ee 3, eene-  ( 222 ) tonné, au moment de la décharge , d'une lumière fi vive, qu'elle fe fai foit voir trés difiinclement, non ohftant la lumière du jour, dans la quelle je faifois cette expérience. En la rêpêtant vers le foir, la lumière trés vive, qui en vironnoit ce fil au moment que la décharge y pasfoit, paroisfoit alors avoir plus tfun pouce de diamètre. Le coup de la décharge êtoit ausfi plus fort dans cette expérience, que tous ceux que favois entendu auparavant. La décharge êtant conduit fur des bordsaigus du quartz, on pouvoit voir trés difiinclement, que ces hords étoient arrondis, et que le quartz avoit fuhi ld quelque fufion. Le réfidu de la charge, qui refie après la décharge de cette hatterie, est quelquefois trés remarquahle, furtout après que la décharge êtoit conduite par des fils mêtalliques les plus minces, pour esfayer , quelle longueur pouvoit en être fondue par cette hatterie. Esfayant un tel réfidu trois ou quatre minutes après la décharge , il a fondu fix pieds de fil de fer w. 16, et je ne doute pas $ avoir pu fondrepar un tel réfidu un fil heaucoup plus long de cette èpaisfeur, fi j'avois jugè, que cette expérience méritoit tfêtre pousfée plus kin. SE-  { 223 ) eene zo fterk lichtende ftoffe omgeeven, dat dezelve by 't daglicht, waar in ik deeze proefneeming in 't werk ftelde, zich zeer duidlyk vertoonde. By den avond deeze proefneeming herhaalende, fcheen het heldere licht, waar mede deeze draad, wanneer de ontlaading 'er doorging, omgeeven was, meer dan één duim middeUyn te hebben. By deeze proefneemingen was de flag der ontlaading ook veel fterker, als ik immer voorheen gehoord had. De ontlaading geleid over fcherpe kanten van afgebroken quartz , was het zeer zichtbaar, dat deeze kanten haare fcherpte verloren hadden, en dat dezelven eenige fmelting ondergaan hadden. Het overfchot der laading, het geen 'er, na de ontlaading van deeze battery, in dezelve overblyft, is in zommige gevallen zeer aanmerklyk , inzonderheid wanneer de ontlaading door de dunfte metaalen draaden, ter beproeving van de grootst fmeltbaare langte, geleid was. Zodanig een refiduum drie of vier minuten na de ontlaading beproevende, heb ik daar mede zes voeten van het zelfde yzerdraad n°. i<5 kunnen fmelten, en ik zoude, naar allen fchyn, door een dergelyk reüduum, grooter langte van dit yzerdraad gefmolten hebban, indien ik het de moeite waardig gerekend had deeze beproeving verder voort te zetten.  ( 224 ) S ECO ND CHAPITRE. Expêriences concernant la caufe de la mort des hommes, ou des animaux, frappés par la foudre. j£) epuis que fai publiê la description de cette machine, et de fa grande force, en 1785, plufieurs Phyficiens du premier rang m'ont invité de m'en fervir, pour tuer des animanxplus grands, que ceux quon a tués jusqu'ici par réleclricité, en faifant pasfer la décharge de la hatterie par differentes parties de leur corps, et d'esfayer, ft la caufe de la nto-fde ces animaux, tués par la décharge ëm trique oujar la foudre, pourroit fe manifester par la disfeclïon ou par T'examen des parties, par les quelles la 'décharge ou la foudre artificielle d'une hatterie avoit pasfè. fai cru que je pourrois faire ces expêriences probahlement avec d'autant. plus de fuccès, que la force de la. batterie ètoit plus grande; et eest pour cette raifon que fai diffèrè de commencer ces expêriences, jusqud ce que notre batterie eut la grandeur et la force , que favois eu le desfein d'y donner depuis plufieurs années, mais que je n'ai pu ob-  C 225 O TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de oorzaak van den dood van menfchen en dieren, door den blixem getroffen, Zfederd ik de befchryving van dit werktuig, en van deszelfs groot vermogen, in. 1785 heb uitgegeeven, hebben verfcheiden Natuurkundigen van den eerften rang my verzocht 'er van gebruik te maaken, om daar meede grootere dieren te dooden, dan welke men tot nu toe door de eleélrickeit gedood had, en ten dien einde de ontlaading der batterye te laaten gaan door verfchillende deelen van hun lichaam, om te beproeven, of de oorzaak van den dood der dieren, door den electrifchen flag of door den blixem gedood, by de ontleeding of het onderzoek der deelen, door welke de nagebootfte blixem-flag of ontlaading eener batterye gegaan was, zoude té ontdekken zyn. Ik heb gedacht, dat ik deeze proefneemingen waarfchynlyk met des te beter uitflag zoude kunnen in 't werk ftellen, naar maate de kracht.der batterye grooter ware, en om deeze reden heb ik uitgefteld dezelven aan te vangen, tot dat ik eene battery van die grootte en die kracht verkregen had, welke ik zederd verfcheiden jaaren verlangd F f had,  (226) obtenir que vers la fin- de tannèe 1789, h caufe de la dijficultê ^obtenir des verres asfez grands et asfez propres pour cet effet. Réfiéchisfant alors avant le commencement de ces expêriences , d la fin de Mars 1790, fur les diffèrentës hy* pothèfes concernant la caufe de la mort des animaux tuéspar la foudre, fenvifageai comme plus probable celle, qui attribuè la mort, dans ce cas la,a la defiruclion momentanêeJ'irritabilité des fibres- musculair es, par les quelles la foudre est conduite. Perfonne n'a cependant fait ou publiè, autant que je fache, des'expêriences, qui font voir ce qui .en est. 11 est vrai quon a cru. fouvent, que ces parties des animaux , par les quelles on avoit fait. pasfer. la décharge d'une batterie asfez confidérable, font devenues paralytiques: mais quoique la paralyfie est Teffet de plufieurs caufes tout a-fait différent eS; on n a pas examinè, fi Piritdbilitê même de ces parties paralytiques ètoit dêtruite,.. ou fi la paralyfie devoit être attribuèe d quelqu'autre caufe. Deplus, la plupart des expêriences, qu'on a faites jus*qu'ici fur Us .animaux., en les tuant par des déchar ges de batteries, au lieu de confirmer Phypothéfe de la defiructioii momentanèe d'irritabilitê par la foudre, l'ont renduê au contraire moins probable: parceque les animaux tués par réleclricité n'ont pas perdu ordinair ement- tout-a-fait'. h vie, dans l'infant meme de la décharge, comme c'estl'ef * i fe*  C 227 > had, doch'welke ik niet voor het eind van 1789 heb kunnen bekomen , uit hoofde der moeilykheid om hier voor glazen van eene genoegzaame grootte en vereischte hoedanigheid te verkrygen. Voor den aanvang van deeze proefneemingen, in 't laatst van Maart 1790, op nieuw overweegende de verfchillende veronderftellingen omtrent de oorzaak van den dood der dieren. die door den blixem getroffen worden,, kwam het my voor, dat die veronderltel-. lingde waarfchynlykfie was, welke den dood in dat geval toefchryft aan de oogenbliklyke uitdooving van de irritabiliteit der fpiervezelen, door welke de blixem geleid wordt. Niemand heeft echter, zo ver my bekend is, proefneemingen gedaan of bekend gemaakt, welke doen zien, wat hier van zy. Men heeft, wel is waar, dikwyls gemeend, dat zodanige deelen van dieren, door welke men de ontlaading eener batterye van genoegzaame grootte geleid had, lam geworden waren: doch fchoon de verlamming eene uitwerking is van verfcheidene oorzaaken, die geheel en al verfchillen , heeft men echter niet onderzocht, of de irritabiliteit van deeze lam gewordene deelen vernietigd ware, of dat de verlamming aan eenige andere oorzaak ware .toe te fchryven. Daarenboven hadden de proêfneerhingen, dus verre op dieren gedaan, de veronderftelling, dat de blixem de irritabiliteit oogenbliklyk vernietigt, minder waarfchynlyk gemaakt: vermits de dieren, door de elektriciteit gedood, doorgaans het leven niet op het oogenblik verloren hebben, gelyk dit de gewoone uitwerking van den blixem is: Ff 2 maar  (228 > fet ordinaire de la foudre: mais. la décharge a~ ordinaire* ment caufè des convulfions très-violentes, qui ont étè fuiVies tantót par la mort, après quelques fecondes, tantót par des pardlyfies, dont F animal a ètè rètahli en peu' de tems. fai cru, que la force extraordinaire de cette hatterie pourroit fervir pour decider ce qui en est, en esfayant fi la décharge pourroit détruire toute Pirritabilitê des fibres musculair es, dans 1 infant qu'elle y pasfe. Pour rendre ces expêriences dTautant plus dècifives , 'fai choifi des animaux , qui font connus deposfèder une irritabilitê trés difficile d detruire. On fait; que plufieurs amphibies, fur-tout lesferpens et les vipères, confervent Pirritabilitê de leurs fibres musculair es quelques heures après la mort, de manière que les différent es parties de leurs corps font voir des mouvemens rèmarquables, douze , vingt ou vingt-quatre heures. après- qu'ils ont per du leur tête. Mais comme on ne trouve pas- des ferpens ou des vipères dans cette province, f aipris de nos animaux-ceux, qui en approchent le plus d cet égard, c'est-d-dire , les anguilles, qui font voir le même mouvement de leurs corps que les vipères, pendant deux,,trois ou quatre heures après que leurs. têtes font coupèes. f ai vu l'irritabilitê encore confervèe dans la queue d'une anguille, en Vesfayant d Pétincelle éleclrique, fix heures après que la tête lui a êtè'coupéd  * * '•>'  ( 23i ) Ik begon deeze proefneemingen met aafcn van. omtrent i| voet langte, laatende de ontlaading gaan door de geheele langte van hun- lichaam. Deeze aaien wierden op het oogenblik geheel gedood , zo dat zy niet meer de minfte beweeging maakten. Ik deed 'er het vel op het oogenblik afneemen, en onderzocht aanftonds, wat 'er nog van de irritabiliteit der fpierveze^ len overig was. Ten dien einde prikkelde ik dezelven met ftaale punten, ik deed inkervingen, ik beproefde ze met zouten, met alcali fluor (ammoniaque') en eindelyk ontving ik 'er electrifche vonken op: doch geen van deeze middelen deed my het minfte overblyfzel van irritabiliteit befpeuren. Daar de electrifche vonk. erkend wordt het krachtigfte middel te zyn, om byna verlorene irritabiliteit te herftellen, of 'er het minfte overblyfzel van te ontdekken, heb ik de proefneemingen in diervoegen herhaald, dat de fpi er vezels van den aal aan de electrifche vonken wierdèn blootgefteld , oogcnbliklyk na dat 'er de ontlaadihg der batterye was doorgegaan: nogtans was 'er niet het minjlte overblyfzel van irritabiliteit te befpeuren. Op deeze wyze overtuigd zynde, dat 'er niet dèminfte merkbaare irritabiliteit meer overig was in fpieiv vezelen van een aal, door welken de ontlaading vanonze battery gegaan was, begreep ik dat 'er nu nog te onderzoeken was, of deeze oogenbliklyke vernietiging van de irritabiliteit derfpiervezelen vaneen aal veroorzaakt wierd door de oogenbliklyke verbreeking van het fyne werktuiglyke zamenftel , of van de werking vanandere deelen. van den aal, waar van het leven van dit dier/  C 231 ) guille, de qui la vie de cet animal dêpend de plus prés: ou fi la pasfage même d'un fi grand torrent de fluide électrique par les fibres musculair es est la caufe immêdiate, , qu'elles perdent leur irritabilitê. Pour cet effet fai conduit le torrent éleclrique par diffèrentes parties du corps de ïanguille. i)Je 1'ai fait entrer par la tête, et fortir du corps de l'anguille, après qu'il fut pasfè par environ %, § ou | de fa longueur, et fai obfervé chaque fois, que la queue de Panguille, ausfi loin qu'elle fi'avoit pas conduit ce torrent éleclrique, avoit confervè Virritabilitè des fibres musculaires parfaitement i comme la queue d'une anguille tuée de la manière ordinaire: mais que tout le reste de Panguille, par le quel le torrent éleclrique avoit pasfè, ètoit tout-d-fait infenfible, comme dans les expêriences prècèdentes. 2) J'ai fait pasfer le torrent éleclrique tan* tot feulement par la queue, tantót prèsquepar tout le corps de l'animal, la tête feulement exceptêe, tantót enfin feulement par le milieu du corps, et fai obfervé confiamment dans tous les cas, que feulement cette partie de Panguille, qui êtoit frappée par la décharge, avoit per du l'irritabilitê de ces fibres musculaires, €t que le reste de l'anguille l'avoit retenue parfaitement. Après que ces. expêriences ont ètê connues , plufieurs Phyficiens et Amateurs des expêriences m'ont priê de les leurs faire voir: ce qui d donnè occafion de les répéter fon-  Cm y, dier het meest afhangt, dan of de doorgang zelfs van eenen zo fterken ftroom van eleclrifche ftoffe, dooide fpiervezelen , de onmiddelyke oorzaak is, welke dezelve haare irritabiliteit doet verliezen. Met dit oogmerk heb ik den ëlectrifchen ftroom geleid door verfchillende deelen van den aal. ï) Ik heb denzelven aan den kop ingebragt, en op eenigen afftand van den ftaart weder doen uitgaan, na dat de eleclrifche ftof omtrent f, § of £ van de langte van den aal was doorgegaan , en ik heb telkens waargenomen, dat de ftaart van een aal, zo verre de ftroom van eleclrifche ftoffe 'er niet was doorgegaan, de irritabiliteit van de fpiervezelen volkomen behouden had, even als de ftaart van den aal op de gewoone wyze gedood: maar dat al het overige gedeelte van den aal, door het welk de electrifche ftroom gegaan was, geheel en al ongevoelig was geworden, even als in de voorgaande proefneemingen. 2) lk heb den eleétrifchen ftroom dan eens door den ftaart alleen, en dan weder door het geheele lichaam van het dier, de kop alleen uitgezonderd, dan eindelyk door het middelfte gedeelte van het lichaam geleid» en ik heb beftendig in alle gevallen waargenomen, dat alleen dat gedeelte van den aal, waar door de ftroom der ontlaading gegaan was, de irritabiliteit der fpiervezelen verloren had, en dat het overige gedeelte van den aal dezelve volkomen behouden had. Na dat deeze proefneemingen zyn bekend geworden , hebben verfcheiden Natuurkundigen en Beminnaars van proefneemingen my verzocht dezelve te zien; het geen geleegenheid gegeeven heeft dezelve dikwyls' G g en  C 234 ) fouvent, et de dijfêrentes manier es. J'ai pris queïquefois les plus grandes anguilles que fai pu me procurer, de 34 pieds et au-delh. Le refultat a ètè toujours le même. En prenant des grandes anguilles, et faifant entrer le torrent fur la partie antêrieure et fupèrieure de la tête, fai vu que la mdchoire inférieure, et les muscles du cou et du ventre, avoient confervê leur irritabilitê, queïquefois même la partie inférieure du corps , prés du ventre, jusqu'd peu prés au milieu du corps, quoique les fibres musculaires du dos Peusfent perdue tout d-fait. Ce qui fait voir feulement, que le torrent éleclrique de notre batterie, en cas qu'on le conduife par une grande anguille, ne fe divife pas d'abord par toute la masfe de fon corps, mais qu'il va tout droit par le plus court chemin le long du dos de cet animal, ne s' elargis fint qu'd mefure qu'il avance. Comme les expêriences fusdites ont fait voir, que le torrent éle&rique, pourvu quil foit asfez, fort , dètruit Virritabilitè des fibres musculaires dans les animaux,. qui font reconnus d'avoir une irritabilitê trés-difficile d dètruire, il n'y a pas lieu de douter, qu'il dètruira plus promptement encore Virritabilitè des fibres musculaires des quadrupèdus , paree qu'elles perdent plus promptement leur irritabilitê après que Vanimal est tué. Ausfi les expêriences que fai faites fur des lapins, avec la décharge de trente pieds.  C 235 ) en op verfcdiïlende wyzcn te herhaalen. Ik heb zomwylen de grootfte paalingen genomen, welke ik konde verkrygen, van 34 voeten namelyk, en daarenboven. De uitflag is altoos dezelfde geweest. Wanneer ik groote paalingen nam, en den elecWchen ftroom aan het voorfte en bovenfte gedeelte van den kop deed ingaan , heb ik gezien, dat de onderkaak, en de fpieren van den hals en van den buik hunne irritabiliteit behouden hadden, zomwylen ook het ondergedeelte van het lichaam, naby den buik, tot op omtrent de helft van het lichaam , offchoon de fpieren van den rug dezelve volkomen verloren hadden. Dit doet alleenlyk zien , dat de electrifche ftroom van onze battery, wanneer men denzelven door een grooten aal leidt, zich niet aanftonds door den geheelen inhoud van zyn lichaam verdeelt, maar dat dezelve rechtftreeks den korften weg volgende langs den rug van dit dier gaat, en zich op het voorfte gedeelte van zynen weg niet veel verbreedt of zydelihgs uitzet. Daar de bovengemelde proefneemingen reeds doen zien, dat de electrifche ftroom, wanneer zy kracht genoeg heeft, de irritabiliteit der fpiervezelen doet ophouden in dieren, die bekend zyn eene zodanige irritabiliteit te hebben, welke zeer moeijelyk te vernietigen is, zo is 'er geene reden om te twyffelen, of dezelve zal nog veel fchielyker vernietigen de irritabiliteit van de fpiervezelen van viervo etige dieren : vermits deeze vezels veel fchielyker dit vermogen verliezen, nadat het dier gedood is. Ook hebben de proefneemingen, welke ik op konynen genomen heb, door de ont- Gg 2 laa-  C ft30 pieds quarrés de furface garnie , le confirment tout-d-fait et je penfe donc, qu'il feroit tout d-fait inuiile de répéter ces expêriences avec a"autres quadrupèdes, parceque Virritabilitè est êvidemment la même faculté dans toutes les fibres musculaires de tous les animaux, et ne dijfére dans les diffèrens animaux que par degrés. Ce qui dètruit donc cette faculté des fibres musculaires dans ces animaux, oü elle est la plus difficile d dètruire, la détruira furement dans tous les animaux. On peut donc tenir pour demontrè, que le torrent éleclrique dètruit Virritabilitè des fibres musculaires de tous les animaux, pourvu qiVil foit asfez fóru Les expêriences, que je viens de décrire, font voir donc êvidemment, quelle est la caufe immèdiate de la mort des hommes , ou des animaux , frappès par la foudre. La circulation du fang, fi nêcesfaire pour Ventretïen de la vie. des hommes et des animaux qui ont du fang, ne peut avoir lieu, fitot que le coeuret les. ar tér es ont per du leur irrita* hilitê: parceque eest Virritabilitè du coeur et des artères, dont dép end leur contraclion, quand ils font remplis de fang et irrité par-ld, et c1 est cette même contraclion y qui, par fon aclion alternative, fait fortir le fang du coeur, et qui le fait circuler par les artêres, La foudre ou le torrent éleclrique de la decharge d'une hatterie (qui nest qiïune foudre artificielle) doivent donc titer les hommes  C 237 ) . laading van 30 voeten bekleed glas, zulks volkomen beveiligd; en ik denk om deeze reden, dat het geheel overtollig zyn zoude deeze proefneemingen met andere viervoetige dieren te herhaalen, dewyl de irritabiliteit blykbaar dezelfde eigenfchap is in alle fpiervezelen , van welke dieren die ook zyn mogen, en deeze in verfchillende dieren flegts in trappen verfchilt. Het geen derhalven dit vermogen der fpiervezelen doet ophouden in die dieren, waar in hetzelve het moeijelykst te vernietigen is, zal hetzelve voorzeker in alle andere dieren doen ophouden. Men kan het dus voor bewezen houden, dat de elearifche ftroom de irritabiliteit der fpiervezelen in alle dieren vernietigt, wanneer dezelve flegts kracht genoeg heeft. De befchrevene proefneemingen toonen zeer blykbaar aan , welke de onmiddelyke oorzaak zy van den dood van menfehen en dieren door den blixem getroffen. De omloop van het bloed, zo noodzaaklyk voor het onderhoud van het leeven van menfehen, en van alle dieren Avelke bloed hebben, kan niet blyven voortduuren , zo dra het hart en de flag-aders hunne irritabiliteit verloren hebben: vermits het de irritabiliteit van het hart en van de flag aders is, waar van hunne toetrekking afhangt, wanneer zy met bloed gevuld en daar door geprikkeld worden, en het is deeze zelfde toetrekking, die, door zyne beurtlingfche werking, het bloed uit het hart dryft, en door de flagaders doet omloopen. De blixem. derhalven, en de elearifche ftroom der ontlaading van eene battery C welke eene nageboosfte blixem-flag isO moeten Gg 3 men*  ( 238 ) mes m les animaux, dans tous les cas qu'elle pasfe par k ■coeur ou les grandes artères: parcequ'elle dètruit a 1'inftant leur irritabilitê, et par-la la circulation du fang. Ces expêriences font voir en même-tems, quelle est la caufe, que les hommes ou les animaux ne font pas toujours tués , quand ils font frappès par la foudre, ou par une décharge asfez forte pour cet effet. Lorsque le torrent ■êle&rique ne pasfe pas par le coeur oupar les grandes artères, il n'arrête pas la circulation du fang, mais rend feulement les muscles, par les quels il pasfe, paralytiques, d moins qu'il ne puisfe dèranger la mo'èlle de Pepine du dos (fans dètruire Virritabilitè du coeur et des artères') deforte que l''animal fut tuê d l'inftant par cette caufe: mais jusqu'ici je n'en connois point des preuves décifives, parceque, lorsqu'on a tuê des animaux en conduifant le torrent éle&rique par le dos, il est d prèfumer, qu'il fera pasfè en partie par les grandes artères, qui touchent les vertèbres du dos. Le feul cas dans le quel la foudre ou le torrent éle&rique artificiel me femhle tuer les hommes ou les animaux, fans que la deftru&ion de Virritabilitè du coeur ou des grandes artères en foit la caufe, me paroit être quand le fluide éle&rique perce le cervelet; ce que la foudre ne fera que très-rarement, et que la décharge d'une batterie ne fera point, d moins qu'on le dirige avec beaucoup de foins par cette partie. - TROl-  ( -239 ) " menfehen en dieren dooden , zo dikwyls dezelve gaat door het hart of door de groote flag-aders, die uit het hart voorkomen : om dat dezelle oogenbliklyk hunne irritabiliteit, en hier meede teffens den omloop van het bloed doet ophouden. Deeze proefneemingen doen teffens zien , waarom menfehen en dieren door den blixem getroffen niet altoos gedood worden. Wanneer de electrifche ftroom niet gaat door het hart óf doordegroote flag-aders, dan ftremt dezelve den omloop van het bloed niet, maar verlamt flegts de fpiervezels, door welke hy zynen weg neemt, ten zy dezelve (zonder de irritabiliteit van het hart en van de groote flag-aders te vernietigen) het. ruggenmerg zodanig zoude 'kunnen ontftellen, dat het dier hier door gedood wierd: doch tot nu toe zyn my hier van geene befliszende ondervindingen bekend, vermits in alle gevallen, waar in men dieren gedood heeft, door den electrifchen ftroom langs den rug te leiden , het te vermoeden is, dat de ftroom gedeeltelyk langs de groote flag-aders zak gegaan zyn, die de wervelbeenderen van den rug raaken. Het eenige geval, waar in de blixem, of de nagebootfte electrifche ftroom my toefchynt dieren te dooden,. zonder dat de vernietiging der irritabiliteit van het hart of van de groote flag aders de naafte oorzaak van den dood zy, fchynt my dan plaats te hebben, wanneer de electrifche vloeiftof door de herzenen gaat; doch de blixem zal maar zeer zeldzaam deezen weg "neemen , en de ontlaading van eene battery zal zulks niet doen, ten zy men ze opzettelyk door dat deel doet gaan, DER.-  C Ho > TROTS IE ME CHAPITRE* Expêriences concernant T effet de la décharge de cette batterie fur des Arbres. jü^Z". nairne esfaya en 1773» e» prèfence de m. banks et plufieurs Membres de la SociètêR. de Londres, reffet de la décharge d'une batterie de 50 pieds quarrés de verre garni fur -plufieurs plantes, et ausfi fur le Laurier et le Myrte. Ils ont obfervé, que toutes les branches des plantes, par les quelles la décharge ètoit conduite, mouroient plus tót ou plus tard, d mefure que les plantes avoient plus ou moins de fuc La branche d'un Laurier, par la quelle la décharge avoit pasfè, ne donnoit aucune marqué d'en avoir fouffert, que quinze jours après l'expérience; alors les feuilles commencoient d jaunir et d tombcr, et la branche mouroit. On n'appercevoit rien au Myrte, qu'environ un mois après l'expérience; alors quelques petites branches, au fommet de Tarbre, commencoient d mourir. (Philof. transaft. vol. LXIV, part. I, pag. 86. - J'ai  1241 ) DERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de uitwerking der ontlaading van deeze battery op Boomen. D J—Hr. nairne beproefde in 1773, in tegenwoordigheid van den Hr. b a nk s en verfcheiden Leden van het Kon. Genootfchap te Londen, de uitwerking der ontlaading eener batterye van 50 vierkante voeten bekleed glas, op verfcheiden planten, en ook op een Laurier- en Myrtus-boom. Zy hebben waargenomen , dat alle die takken en planten, door welke de ontlaading geleid was, ftierven, en wel vroeger of laater naar maate de planten meer of min fapryk waren. Aan den tak van een Laurier-boom, door welken de ontlaading gegaan was, was het eerst veertien dagen na de proefneeming te bemerken, dat zy daar van geleeden had; toen veranderden de bladen ras van kleur., vielen af, en de tak ftierf. Aan den Myrtus-boom begonden eerst omtrent een maand na de proefneeming eenige takjes aan den top te flerven. Philof transact, vol. LKIF, part. /, p. 36. Hh ik  ( 242 ) °fai cru que ces expêriences méritoient ffêtre rêpêtêès avec une batterie beaucoup plus grande. Choifrfant pour cet effet une efpece ffarbre , dont la végétation est vigoureufe, et dont la vie vègêtale peut fouffrir le plus, avant qu'elle foit èteinte, fai pris, pour cette raifon, de tiges jeunesdu Saule commun, dansle mois d'avril 1791, juftement dans le tems que ces tiges commencoient d pousfer de jeunes branches. Dans deux de ces tiges de Saule, dont la longueur êtoit de 8 pieds, je conduifis la décharge au milieu , d la longueur de 15 pouces, et dans deux autres par leurs extrèmitês fupèrieures, après quefeusen vain esfay.ê auparavant de conduire la décharge de cette batterie , par des parties plus hngues de ces tiges. Ces Saule s êtant plant és après cette expérience, les parties, par les quelles la décharge ètoit pasfèe, ne pousfoient pas de branches. Les parties fupèrieures des tiges, dont le milieu avoit conduit la décharge, pousfoient de jeunes branches pendant quelques jours, quoique beaucoup plus lentement que les tiges non èleclrifèes: mais les jeunes branches mouroient peu de jours après. Les parties non èleclrifèes pousfoient des jettons, comme les tiges non èlectrifées, plantèes d' cóté ff elles. Cette expérience fait donc voir, que la vie .vègêtale peut être. dêtruite, par le torrent éleclrique ff une force fuffifante, dans desarbres même, dont la végétation est la plus  ( 243 ) Ik dacht het de moeite waardig dergelyké proefneeming met deeze zoo veel grootere battery in \ werk te Hellen. Ik verkoos daar toe een der weeligst groeijende boomen, in welken hét groeijend leven het meest fchynt te kunnen lyden, eer het worde uitgegedoofd, en nam om deeze reden jeugdige Hammen van de gewoone Wilg, in de maand april 1791, juist in 't begin dat deeze Hammen jonge takjes begonden uit te geeven. Aan twee van deeze Wilgen-Hammen, die ruim 8 voeten lang waren, liet ik de ontlaading door het middengedeelte, ter langte van 15 duimen, en aan twee andere Hammen door derzelver bovengedeelte gaan, na dat ik voor af te vergeefsch beproefd had de ondaading der batterye door grootere langtens deezer Hammen te geleiden. Deeze Wilgen-Hammen vervolgens na deeze proefneeming geplant zynde, was 'er aan diegedeeltens, langs welke de ontlaading der batterye gegaan was , geene verdere uitbotting te befpeuren Aan het bovengedeelte der Hammen, door welker middengedeeltens de ontlaading geleid was, ging de uitbotting en takfehieting eenige dagen voort, hoewel veel langzaamer als in ongeëleétrizeerden: doch weinige dagen daar na Hierven de hier uit gefchotene takjes. Onder de geëlectrizeerde gedeeltens ging de takfehieting haar gang, even als iii dergelyke niet geëlectrizeerde Hammen daar nevens ftaande. Deeze proefneeming doet derhalven zien, dat het groeijendleeven, zelfs van de hardfle of weeligst groeijende boomen, door eene electrifche ontlaading van geHh 2 noeg-  C 244 ) plus vigoureufe et laplus difficile d détruire.— Elle donne de plus une imitation'pluspar fait ede Vejfet de la foudre fur les arbres, qu'on a vu mourir peu de tems après qu'ils ètoient frappês par la foudre. QUJTRIEME CHJRITRE.. Expêriences concernant les Conducleurs de la foudre. J-Jes expêriences concernant la fufton différente de diffêrens mètaux, decrites dans le volume précédent ou la première continuation , m'ont conduit d en tirer les conféquences1 fuivant es: I)„ que lorsqffon veut fe fervir des bandes de plomb, au lieu de bdrres de fer, pour prèferv,er un édifice de la foudre > on doit'avoir foin, que cette bande ait une telle largeur, que fa. feclion furpasfe- quatre fois la feStion d'une barre de fer-d'un tel diamètre, qu'on fcait être fuffifante pour les conducleurs de fer: parceque mes expêriences avoient fait voir, qu'une bande de plomb, de la même longueur qu un fil de fer, ne réfifioit pas ègalement d la force des déchar ges égales, d moins que la bande de plomb fik fi large, que fa feclion êtoit quatre fois plus,  ;( 245 ) noegzaame fterkte fpoedig vernietigd kan worden. — Zy geeft daarenboven eene meer volkomene nabootzing van de uitwerking van den blixem op de boomen, welke men zomwylen heeft zien flerven korten tyd na dat zy door den blixem getroffen waren. VIERDE HOOFDSTUK.. Proefneemingen betreffende de Af elders van den blixem^ T^Jit myne proefneemingen betreffende de fmeltbaarheid van verfchillende metaalen, in het voorgaande deel of eerfle vervolg der proefneemingen befchreven , h eb ik afgeleid: I) ,, dat wanneer men loodenftroo ken, in plaats van yzeren ftaaven, aan gebouwen tot afleiders van den blixem gebruike, men als dan zorg te draagen heeft, dat de inhoud der döorfneede van den looden flrook niet■minder zy, als de döorfneede van een • yzeren ftaaf van zódanig eene middeUyn , welke men weet voor yzeren afleiders genoegzaam te zyn: vermits het uit myne proefneemingen gebleken was, dat een looden flrook,. van gelyke langte als een yzerdraad, niet gelyklyk tegens gelyke ontlaadingen der batterye* beftand was, ten zy dé flrook die breedte bad, dat de inhoud van zyn e döorfneede viermaal zo groot wa- Hh 3 re  (240 plus grande que celle du fil de fer." (page 34.) H „ Qt/e les conducleurs de cuivre rouge rèfiftent ègalement d la foudre, quand leur diamètre a feulement lamoitié de celui des conducleurs de fer." Pour avoir des preuves d'autant plus convainquantes dans un fufet de cette importance , fai cru, qu'il valloit tien la peine de répéter cette expérience avec cette batte' rie plus grande. Ces dernières expêriences ont entièrement confirmè, concernant le plomb, ce que f en ai dit ci desfus. J'ai vu ausfi avec plaifir, que les expêriences de m. brook , publièes deux ans après les miennes, dans fes miscellaneous experiments, y font parfaitementd'accord: puisqu'elles ont appris ausfi „ que le fil de fer ojfre une rèfifiance quatre fois plus grande, contre la décharge éleclrique ou la foudre', qu'un fil de plomb de la même longueur" (page 66.) Ce que m. brook en déduit concernant la masfe ou l'èpaisfeur fuffifante des bandes de plomb , pour prèferver les èdifices de la foudre, s'accorde ausfi trés bien avec ce que j 'en ai déjd dit dans ma disfertation fur les conducleurs de la foudre, (publiée par la Sociêtê de Phyfique exper. d Rotterdam, vol. 6me) ayant fondê fur les expêriences alors connuè's le calcul fuivant: „qu'une bande de plomb épais de gouttières, dont le pied quarrè pèfe environ 8 livres, et ayant la largeur de 4 pouces, peut fuf-  c 24; y re, als die van het yzerdraad." ( bladz 35.) II „ Dat afleiders van rood koper tegens den blixem even goed beltand zyn, wanneer zy flegts de halve middeUyn van yzeren afleiders hebben." Ik heb het, om in eene zaak van dat belang des te meer zekerheid te bekomen, de moeite waardig geoordeeld het een en ander door deeze grootere battery op nieuw te beproeven. Deeze laatere proefneemingen hebben omtrent het lood het bovengemelde volkomen beveiligd. Ook heb ik met genoegen gezien, dat de proefneemingen van den iir. brook, twee jaaren 'na de mynen in zyne miscellane'ius experiments uitgegeeven, hier meede volkomen overeenllemmen: dewyl zy insgelyks geleerd hebben , „ dat yzerdraad viermaal meer vermogen heeft tegens„ de electrifche ontlaading of den blixem, dan lood„ draad van dezelfde langte" (bladz. 66.) Het geen de Hr. brook hieruit verder afleidt, betreklyk de genoegzaame zwaarte of dikte van looden ftrooken ter afleiding van den blixem, komt ook zeer wel' overéén met het geen ik hier omtrent reeds in myne verhandeling over de afleiders van den blixem, ter beantwoording der vraage over dat onderwerp,, in het jaar 1780 door het Bataafsch Genootfchap te Rotterdam voorgefteld, (in 't 6^ deel hunner verhandelingen) uit de toen bekend zynde ondervindingen heb opgemaakt, te weeten: „dat een reep dik goot-loot (waar doormen doorgaans lood van 8 ponden in een vierkanten voet verflaat) van 4 duimen breedte, tot afleider van den blixem meer dan genoegzaam is.  C 24S j fuffifiamment prêferver unêdificede la foudre". u. brook dit ausfi de ne pouvoir pas croire après fes expêriences, que les coups de foudré dans aucun cas ayent une force fiuffifante, pour détruire une bande de plomb de 4 pouces de largeur , et de répaisfeur de 8 têpour le pied quarrê. (page 68.) Les expêriences concernant la qualitê conduclrice du cuivre rouge, faites avec cette batterie, ont donnè un rêfultat fort différent. Jyant vu alors, que des fils de fer d\i pouce, et des fils de cuivre d\\ ou 3b pouce, fembloient ègalement rèfifier d la décharge de la batterie prècèdente, j\ai prls des fils de fer et de cuivre, dont les diamètres différoient dans la même proportion. Comme une expérience prècèdente avoit appris, qu'une charge de cette hatterie d 25 gr. fait rougir 36 pouces du fil de fer n°. 1 d\\ pouce de diamètre , mais que le fil n'est pas rompu, fai fait pasfer une charge égale paf unfil de cuivre d'7\pouce de diamètre: je fus furpfis-de voir, 'que ce fil ètoit fondu en petits globules. Un autre fil de cuivre d' 5* pouce de diamètre fut rompu, en deux endroits, par une pareille charge de la hatterie. Un troifième fil de cuivre de la même longueur, et d' ri pouce de diamètre, reftoit entier. Cherchant la caufe de la diffèrence du rèfultat de ces expêriences, fai appris qu'elle fe trouvoit dans la differente qualitê oupureiê du cuivre, dont ces fils ètoient tirès. Celui des dertdères expêriences ètoit tirè du fil de cuivre rou-  ( H9 ) De Hr. brook zegt insgelyks naar zyne bevindingen niet te kunnen gelooven, dat 'er blixemflagen op eenige plaats fterk genoeg zullen vallen, om een flrook lood van 4 duimen breedte, en ter dikte van 8 ponden op de vierk. voet, te kunnen vernietigen, (bladz. 68.) De proefneemingen betreffende het leidend vermogen van het roode koper, met deeze battery in 't werk gefield, hebben een verfchillendenuitflag gehad. Toen gezien hebbende, dat yzerdraaden van y| duim middcllyn , en koperdraaden van g of 5£ duim tegens de gewoone laading der voorige batterye even beftand fcheenen, nam ik nu weder yzer-en koperdraaden, die in dezelfde evenredigheid van elkander verfchilden. Door eene voorafgaande proefneeming bevonden hebbende, dat yzerdraad n°. 1 yan*| duim, 36 duimen lang, door 25 gr. laading deezer batterye flegts gloeijend gemaakt wierd, doch in zyn geheel bleef, liet ik nu eene gelyke laading gaan door koperdraad, van gelyke langte van tt duim middeUyn: dit wierd tegens myne verwachting geheel tot fyne bolletjes gefmolten. Een ander even lang koperdraad, van omtrent s'5 duim middeUyn, brak door eene gelyke laading op twee plaatzen. Een derde koperdraad van dezelfde langte, van r§- duim middeUyn , bleef geheel. De reden van den verfchillenden uitflag deezer proefneemingen nafpoorende, bevond ik dezelve geleegen te zyn in de verfchillende zuiverheid van 't koper , waar van deeze draaden gemaakt waren. Tot deeze laatfle proefneemingen was het draad getrokken van rood koperdraad, zo als 't gewoonlyk verkocht I * wordt.  C 250 ) rouge, comme on le vend ordinairement, mais 1'ouvrier, qui avoit fait le fil pour les expêriences prècèdentes, l'avoit tirè ( comme fen fus informè après ) d'une petite barre de cuivrepurifiè, qu'il avoit dans ce tems ld; c. a. d. de ce cuivre, qu'on purifiè pour être mêlè avec de l'or. Mais comme les conducleurs de la foudre devroient être faits de cuivre ordinaire ou non purifiè, il paroitd'abord, qu'on peut feulement fe fon der fur les dernières expêriences pour le calcul de Pèpaisfeur, qu'on dolt donner aux conducleurs de la foudre. Su'want ces dernières expêriences les conducleurs de cuivre doivent donc avoir d-peu-près (comme il paroit par le calcul) la moitiè du contenu des conducteurs de fer , afin quils ne donnent pas plus de rêfiftance au pasfage du, fluide éleclrique que ceux de fer. Mes dernières expêriences fur ce fujet, faites en Avril 1790, s'accordent ausfi trés bien avec celles de m. brook d cet égard, que j'ai lues après dans l'ouvrage mentionnè ci-desfus , et dont il dèduit, „ quun fil de cuivre, de quelle longueur et calibre que cefoit, est un ausfi bon condu&eur qu'un fil de fer d'une longueur égale et d'un doublé calibre" page 62. (a) Quoi- (a) Mi brook park ici certainement du volume ou des feclions, et point de leurs diametre; ce qui paroit par les expêriences, dont il a déduit la confequence fusdite: car il s'est fervi pour ces expêriences de fil de ffr tP t5§ et de fil de cuivre d' Tï§ pouce de diamètre, dont les fe&ions ont la proportion de 196 : 100 ; ce qui est a-peu-près de 8 i & Exp. 71 & 72»  C 251 ) wordt : doch tot de voorige proefneemingen had de draad-trekker (gelyk ik nu vernomen heb) het draad getrokken van een ftaafje fyn gezuiverd rood koper, het geen hy toen by der hand had; van zodanig koper namelyk, het geen, ter vermenging met goud , gezuiverd was. Daar nu de afleiders van gewoon of ongezuiverd koper zouden moeten gemaakt worden, zo is het blykbaar, dat men alleen op de laatfte proefneemingen de berekening kan gronden van de dikte, welke men aan rood-koperen afleiders moet geeven. Volgens deeze proefneemingen moeten dan , gelyk door berekening blykt, rood-koperen geleiders ten minlten de helft van dén inhoud van yzeren geleiders hebben, om de electrifche ftoffe by haaren doorgang geen meerder tegenftand te bieden. Myne laatfte proefneemingen hier omtrent, in April 3790 in 't werk gefteld, ftrooken ook zeer wel met de waarneemingen van den u-. brook ten deeze opzichte, die my naderhand onder het oog gekomen zyn; uit welke hy afleidt, „ dat een koperdraad van elke langte en dikte of zwaarte een even goede afleider is, als yzerdraad van dezelfde langte en van een dubbele zwaarte" badz. 62. (a) Of- O) De Hr. brook fpreekt hier zeker van de inhouden of doorfneden der draaden, en niet van. derzelver middellynen; dit blykt uit de proefneemingen , waar uit hy het gemelde befluit heeft afgeleid: want tot dèeze proefneemingen gebruikte hy yzcrdraaden van T5§ duim en koperdraaden •rgrl duim middeUyn ,• waar van de inhouden der doorfneden tot elkander ftaan als 196 tot 100, dus ten naaftcn by als 2 tot j. Exp. 71 & 72. I i 2  C 252 > Quoique la faculté du cuivre rouge de conduire le torrent éleclrique ne furpasfe pas celle du fer, comme favois cru fuivant mes premières expêriences , il paroit cependant, après que ces expêriences furent rèpètèes en difi ferens endroits, et avec du cuivre de different es qualitês, qu'un condu&eur de cuivre rouge conduit, ausfi bien qu'un autre de fer, le torrent d] une décharge éle&rique ou de la foudre, quand leurs fe&ions ou leurs contenus font propor* tionnés comme les nombres 1 et 2. Or comme V'expérience a appris, que les barres quarrèes de fer peuvent réfister aux coups de foudre les plus violents, quand ils ont Pèpaisfeur d'i pouce , il paroit donc par ce calcul, qu'il fuffit de donner aux condu&eurs de cuivre Vèpaisfeur de 4 lignes — yai fait voir, dans la première conti nuat ion de mes expêriences (page 38) qu'il y a bien des cas, dans les quels les condu&eurs de cuivre font plus convenables que ceux de fer, d caufe qu'une moindre èpaisfeur de cuivre fuffit pour conduire la foudre ègalement. Le fluide éle&rique, dont je voyois des fils minces de fer entourès, dans les expêriences dêcritespage 220, paroisfoit fi copieux, que je foupfonnois , qu'il pourroit allumer des fubftances combuftibles, qui touchent les fils mêtalliques, par les quels on fait pasfer de telles déchar ges. Je l'esJayai premièrement avec une latte de fapin rouge bien f-  C 253 ) Offchöori 'dan nu het leidend vermogen van het roode koper niet zo veel grooter dan die van het yzer is , als uit myne eerfte proefneemingen fcheen te volgen, .blykt het echter thans, na dat. het met verfchillend koper op verfchillende plaatzen, en met zeer verfchillende krachten beproefd is, dat een afleider van rood koper, even goed als een yzeren afleider, de electrifche ftroomen van eene ontlaading of van den blixem voortleidt, wanneer hunne doorfneden tot elkander ftaan, als de getallen 1 en 2. Daar nu de ondervinding geleerd heeft ,, dat een vierkante yzeren ftaaf de felfte blixemflagen weerfïaan kan, wanneer dezelve è duim dik is, zo blykt het derhalven door berekening, dat de. dikte van ruim 4 lynen voor blixem afleiders van rood koper genoegzaam is. - Jn welke gevallen rood-koperen afleiders, uit hoofde van hun meerder leidend vermogen, en van de mindere dikte, die deswegens in dezelve vereischt wordt, boven yzeren afleiders den voorrang verdienen , heb ik voorheen aangetoond , in het eerfte vervolg der proefneemingen bladz. 30. De eleclrifche ftof, waarmeede ik het yzerdraad,'ia de proefneemingen op bladz. 221 befchreven, omgeeven zag, fcheen zo overvloedig, dat ik hier uit vermoedde , dat by zodanige ontlaadingen, die döor dunne draaden gaan, ligt brandbaare ftoffen, die den draad raakten* zouden kunnen aangeftooken worden. Eerst beproefde ik dit met eene dunne lat van wel gedroogd en heet I i 3 ge-  C 254 ) fèchè et ècbauffé, fur Ia quelle je liois le fil de fier , par le quel je fis pasfer la décharge. Cette latte êtoit feulement ■un peut brulêe, oü les extrèmitês de ce fil ravoit touche'. Je couvrois enfuite le fil mètallique de Vamadou , le liaut la desfus ètroitement; afin qu'il touchdt mieux le fil. La décharge de la batterie pasfant alors par ce fil, Vamadou fut allumè par toute fa longueur. Ces expêriences apprennent que, lorsqiïon fait descendre les conducleurs de la foudre le long du bois ou des cordages des vaisfeaux, il faut alors avoir foin, qu'ils ne foient pas trop minces: puisqü'elles font voir, que les conducleurs, qui ont feulement Pépaisfeur nêcesfaire pour n'être point fondus ou rompuspar la joudre, ne fuffifent pas cependant pour conduire le fluide éleclrique de telle ma'nière, que les fubftances combufiibles, qui les touchent, n'en peuvent pas être allumêes. M. patterson h Philadelphie a propofé, dans une disfertiition courronnée par la Societé Philofophique Americaine, une amèlioration des condu&eurs de la foudre, en appliquant d. f extrêmitè d'un condu&eur un morceau de plombagine, ayant une pointe aigue, qui s'êleve fort peu au desfus du tuyau., .dans le quel il est te nu. Son Antention est de conferver par ce moyen les pointes aiguè's des condu&eurs, qui font frappées par la foudre: puisque ces  '"(•255'.) gemaakt greinën hout , waar op ik 5e yzeren draad, waar doorik.de ontlaading deed gaan, vastbond. Deeze lat fcheen hier van alleen, naby de einden van den draad, een weinig gezengd te zyn. Ik bedekte vervolgens den yzeren draad met zwam, en bond dezelve daar op ftyf vast, op dat zy den draad des te beeter zoude raaken. De ontlaading der batterye dan door den draad gaande, wierd de zwam langs de geheele langte van den draad aangeftooken. Deeze proefneemingen leeren derhalven, dat wanneer men afleiders van den blixem langs hout of langs het touwwerk van fchepen laat gaan, men dan voor al behoort zorg te draagen, dat zy niet te dun zyn : vermits het hier blykt, dat afleiders, die flegts zo veel dikte hebben als nodig is, om door de ontlaading of door den blixem niet verbroken te worden , echter niet dik genoeg zyn om de electrifche ftof zodanig te geleiden, dat brandbaare ftoffen, die dezelve raaken, daar van niet aangeftooken worden.. De hv. patterson te Philadelphia heeft kortlings in eene verhandeling, aan.welke door het Americaanfch wysgeerig Genootfchap de gouden eerprys is toegewezen, eene verbeetering aan de blixem-afleiders voorgefteld, door namelyk in den top des afleiders een ftuk potloot in te laaten, van Omtrent twee duimen langte, en uitloopende in een fcherpe punt, een weinig buiten den metaalen koker uitfteekende. Zyne bedoeling hier meede is de fcherpe punten aan de afleiders, die door den blixem getroffen worden, te be-  (256) cès pointes, quand elles font faites de quelque mêtal, peuvent être fondues par la foudre. Cette propofitwn est fondêe fur ce que le plomhagine n'est point ou fort difficilement fufible. — Mes expêriences faites avec cette hatterie m'ont appris, que le plomhagine le plus compacle, par le quel une décharge de cette hatterie est conduite, en est rèduit en poudre, et qu'il est donc par confèquent inutile (Fappliquer le plomhagine pour cet effet aux conducteurs S'ily a donc quelque raifon de préférer les conducleurs pointus d ceux, qui ff ont point de pointes, d caufe d'une diminution confidèrahle de réleclricité des nuages, qu'on fuppofe de pouvoir être effecluêe par des conducleurs pointus, // est plus fur de mettre trois ou quatres pointes fur un conducleur: afin qu'en cas qu'une de ces pointes foit fondue par la foudre, il en refie encore deux ou trois pointes aigu'és. Mais fai fait voir dans le premier volume des expêriences faites avec cette machine en 1785, que les conducteurs pointus n'ont pas un fi grand avantage fur les conducteurs non pointus, qu'on leur a attribuè fouvent. pag. 141 — 145. c/lT-  C 25?) behouden: vermits deeze punten, wanneer zy van metaal zyn, door den blixem kunnen gefmolten worden. Deeze voorflag is hier op gegrond, dat het potlood niet of zeer bezwaarlyk gefmolten wordt. _ Myne proefneemingen, met deeze battery in 't werk gefteld, hebben geleerd, dat het befte potlood, waar door eene zo fterke eleclrifche ontlaading als die van deeze battery gaat, daar door vergruisd wordt, en dat derhalven het potlood tot het voorfchreven oogmerk aan afleiders niet dienen kan. Indien 'er derhalven grond is om veel voordeel aan puntige afleiders boven ftompen toe te fchryven, uit hoofde van eene aanmerklyke vermindering van de electrifche kracht der wolken, welke men veronderftelt door puntige afleiders te weeg gebracht te kunnen worden , zo doet men veiliger op eenen afleider drie of vier punten te ftellen: op dat één van de punten door den blixem gefmolten zynde, 'er dan nog twee of drie fcherpe punten overblyven. Dan ik heb voorheen in het eerfte deel myner proefneemingen, met dit werktuig in 1785 gedaan, aangetoond, dat puntige afleiders niet zo veel voordeel boven ftompe afleiders hebben, als men daar aan veelmaalen heeft toegefchreven. bladz. 141 — 145. K k VYF.  C 258) CINQ.UIEME CHAPITRE. Continuation des expêriences concernant la calcination des mètaux, jOjes phénoménes fin guliers, que j'ai obfervês en 1786 en calcinant les mètaux par la décharge de la hatterie prècèdente, dont on trouve la description , et quelques reprèfientations, dans le volume précédent ou la première continuation de mes expêriences, m'ont animè d esfayer la calcination des demi-métaux, autant quilferoit posfible: et comme la calcination d'un mélange de plomb et d'étain avoit donnè un phênomène trés remarquable, dont je tf a* vois obfervé rien de pareil en calcinant les mètaux non mêlês, fai esfayè ausfi plufieurs mélanges de diffèrens mètaux. Ces expêriences furent faites en grande partie, avec la batterie prècèdente, en 1788. J-en donner ai feulement un narrè fuccint: puisque les phènomènes, que ces. expêriences ont fait voir, ne différent que trés peu de ceux des calcinations des mètaux, décrites auparavant; 4? est ausfi pour cette raifon, que fai cru quil feroit inu- tile  ( 259 ) V Y F D E HOOFDSTUK. Vervolg van proefneemingen omtrent de verkalking der metaalen. D e Zonderlinge verfchynzels, die ik in den jaa* re 1786 by de verkalking der metaalen, door de ontlaading der voorige batterye, heb waargenomen, (waarvan men de befchryving en eenige afbeeldingen in het voorgaande deel of eerfte vervolg der proefneemingen geplaatst vindt) hebben my aangefpoord ook de verkalking van de half-metaalen, zo ver zulks doenlyk ware, te beproeven: en daar de verkalking van een mengzel van lood en tin een zeer byzonder verfchynzel gegeeven had, waar van ik niets dergelyks by de verkalking der onvermengde metaalen gezien had, heb ik ook verfcheiderley mengzels van metaalen beproefd. Deeze proefneemingen heb ik reeds grootdeels met de voorige battery in 't jaar 1788 in 't werk gefteld. Ik zal hier van flegts een kort verflag geeven: terwyl de verfchynzels, by deeze proefneemingen waargenomen , grootdeels overeenftemmen met die van de verkalking van eenige metaalen te vooren befchreven; waarom ik het ook , by nadere overwecging, overtol- Kk 2 lig-  C *<5o ) tile d'en donner des repréfentations, comme celles des calcinations des mètaux décrites dans le volume précédent. Les demi métaux ne permettans pas , d caufe de leur fragilitè connue, d'en tirer des fils, fai esfayè de les faire applatir en plaques très-minces, pour les couper en petites bandes; ceci rèusfifoit feulement avec le Zinc et avec le Bismutm En calcinant ces mètaux par des décharges de diffèrens degrés, on voyoit feulement le métal calciné s'élever en forme d'une fumée èpaisfe, et former des desfeinsfurie papier placé desfus, qui resfembloient beaucoup en couleur et en forme h ce 'X de fer, repréfentès dans le volume précédent, Pl. UI, J. II ne réusfisfoit pas d fondre les mètaux en globules rougis, par des décharges plus foibles. Je meüois rAntimoine purifiè et pulvèrifè dans une ligne droite fur du papier: cc qui cn fut calciné, par la décharge de la batterie , ne donnoit pas d'autres phénomènes, que le zinc et le bismuth: mais une grande partie de l'antimoine fut disperfée par la décharge, avant d'être calciné; ainfi que cette expérience réusfisfoit trop peu pour esfayer de la même manière les autres demi-mét aux, dont fe ne pouvois pas obtenir des petites bandes fusdites. Je fis alors mêler quelques demi-mètaux avec de l'ètain, autant qu il ètoit nêcesfaire pour les rendre du&iles, et pour en faire tirer des Hls d'~ pouce de diamètre; ce qui réusfisfoit avec un mélange d' h Ziiie et f, étain - d'% Co*  C 20*1 ) lig geoordeeld heb hier van zodanige afbeeldingen te geeven, als van de verkalkingen der metaalen in het voorgaande deel befchreven. Van de half-met aaien, wegens hunne bekende brosheid, geene draaden kunnende bekomen, heb ik beproefd dezelve tot dunne plaatjes te laaten pletten, om *er fmallé reepjes van te kunnen fnyden,- dit gelukte alleen vmdèZinc en van ée Bismuth. By derzelver verkalking, door ontlaading van verfchillende graaden van fterkte, zag men alleen het verkalkte metaal zich in een dichten rook opheffen, en op het onderliggende papier eene tekening vormen van eene grauwe kleur, zeer gelyk aan die van hetyzer, afgebeeld op PL III. A. Met zwakkere ontlaadingen gelukte het niet deeze metaalen tot gloeijende bolletjes te fmelten. De gezuiverde Antimome, tot poeder gebracht, lag ik in eene rechte ftreek op papier: hetgeen hiervan door ontlaading der batterye verkalkt wierd, gaf geene andere verfchynzels als de zinc en de bismuth: dan een goed deel van de antimonie wierd by de ontlaading onverkalkt weggeflaagen , waar door deeze proefneeming te gebrekkig was, om op dezelfde wyze de overige halfmetalen te beproeven, waar van de bovengemelde dunne plaatjes of reepjes , om gemelde reden, niet te verkrygen waren. Nu liet ik eenige half-metaalen met tin zo verre vermengen, als nodig was om deeze mengzels rekbaar te maaken, en 'er draaden van jè duim midd. van te verkrygen; dit gelukte van een mengzel van f Zinc en § tin - van £ Cobalt en % tin - van 5£ Bismuth en || tin. Kk a 3 By c  ( 262 ) Cobalt et | étain - d' *f Bismuth et ff étain. £tf calcinant des diférens mélanges , par des décharges de fort diffèrens degrés, je n'ai vu aucun phênomène remarquable: le mét al calciné s'élevoit en partie en forme d'une fumèe èpaisfe, et le refte formoit, fur le papier qui y ètoit desfus, des desfeins femhlahles d ceux de quelques mètaux point mêlés. Celui d'un fil de 12 pouces du mélange de Zinc.et étain, par une charge de 15 gr. [de la batterie de 550 pieds, resfembloit beaucoup au desfein de plomb, Pl I, mais ètoit beaucoup plus large, et avoit la couleur de la chaux du cuivre jaune, Pl V. B. Les desfeins des calcinations de deux autres mélanges resfembloient plus d ceux de Par gent. Jai obtenu depuis des fils d\l pouce de diamètre d'un mélange d\\ Antimoine avec \% étain. Dansce feul mélange 1'étain paroisfoit avoir confervè fa propriétè remarquable de former des petites boules , qui fe disperfent et calcinent d'une manière fi Rngulière, comme fai dècrit auparavant. La propriétè fiusdite de l'ètain me paroisfoit asfez remarquable, pour l'esfayer dans les mélanges des autres mètaux, autant quil ètoit poféle d'en tirer des fils tftf pouce de diamètre. Je n'ai pu obtenir ces fils que des mélanges d' § étain & * argent, et de |f étain & jf or. Dans ces mélanges de l'étain, quoique les autres mètaux y ètoient mêlés en quantitè ft peu confidêrable, ce mètal parois-  C 263 ) By de verkalking van deeze mengzels, die ik met ontlaadingen van zeer verfchillende kracht beproefd heb, zag ik geene merkwaardige verfchynzels: het verkalkte metaal ging telkens gedeeltelyk'in rook op, en het overige maakte op het onderliggende papier dergelyke figuren, als zommige der onvermengde -metaalen. Die van een 12 duims draad van het mengzel Zinc en tin, door eene laading van 15 gr. van 550 voeten, geleek veel in gedaante aan die van het lood Pl. I, doch was veel breeder, en had de kleur der kalk van geel-koper, Pl. V. B. De figuren van de verkalking der twee andere mengzels geleeken meer na die van het zilver. Naderhand verkreeg ik draaden van kS duim middeUyn van een mengzel van Ti Autimonie en ïf Tin. By deeze vermenging alleen fcheen het tin zyne byzondere eigenfchap behouden te hebben, van namelyk de zich zo zonderling verfprcidendc en verkalkende bolletjes te vormen, welke ik voorheen befchreven heb. Deeze maakten dan nu ook teekeningen, welke met die van de vermenging van tin met lood veel gelyk, heid hebben, doch doorgaans van eene meer bruinach, tige kleur zyn. De meergemelde eigenfchap van het tin fcheen my merkwaardig genoeg, om dezelve ook in de vermengingen met andere metaalen te beproeven, zo ver het doenlyk ware van zodanige mengzels draaden van T§ duim middeUyn te trekken. Ik konde alleen zodanige draaden verkrygen van % tin met 5 zilver en van ff tin met ji goud. By deeze vermenging van het tin, offchoon de andere metaalen hier mede in eene zo ge- • tin-  C 264 ) roisfoit cependant avoir per du fa propriétè fusdite, comme dans fon mélange avec le zinc, le cobalt, et le bismuth. Les desfeins faits par ces deux mélanges resfembloient heaucoup d ceux de Pargent calciné. J'esfay ai enfuite les mélanges fuivans d'or, d'argent etde cuivre. d) § or & i argent, f) § or & è cuivre, c) \ argent & \ cuivre, en ayant fait tirer des fils d\\ pouce de diamètre. Je fus furpris de voir, en calcinant ces mélanges de mètaux, des desfeins formés en partie par de petites boules rougies , qui, en continuant de fe calciner, avoient fint des taches en Ugnes droites fur le papier, qui resfembloient beaucoup d celles que la Pl. IX du volume précédent reprèfentè; dont je n'avois vu rien de femblable en calcinant les fus dit s mètaux point mêlés. Ces petites boules rougies avoient per du cependant fivtte leur rougeur, qu'elles ètoient dpeine vifibles. Les desfeins resfem'b!oient,pour le refte, beaucoup d ceux des mètaux point mêlés , dont les diférentes couleurs ètoient entièrement mêlêes dans quelquuns, et dans dautres trés faciles d diftinguer. J\ai rêpétê ces expêriences, et celles qui les précédent, avec la batterie de 5 50 pieds. Les phênoménes fe préfentoient alors plus en grand, mais ils ne dijfèroient pas pour le refte de ceux, que je viens de décrire. Jai rêpétê ausfi les calcinations de tous les mètaux, dècrites dans le volume précédent, avec la charge complette de  C 265 ) ïinge hoeveelheid vermengd waren, fcheen dit metaal ook, even als by de vermenging van Zinc, Cobalt en Bismuth, gezegde eigenfchap verloren te hebben. De figuren of teekeningen, door beide mengzels gemaakt, geleken veel aan die van het verkalkte zilver. Ik beproefde vervolgens nog de volgende vermengingen van goud, zilver en koper, a) § goud en \ zih ver, b) § goud en \ koper, c) i zilver en èkoper, allen tot draad van 7\ duim middeUyn getrokken. Het kwam my vreemd voor by de verkalking van alle deeze mengzels teekeningen te zien ontftaan, die door gloeijende en verkalkende metaal-fpatten of bolletjes veroorzaakt wierden, welke daar op rechte ftreepen en vlakken maakten , veel overéénkomst hebbende -met die op Pl. IX van 't voorgaande deel zyn afgebeeld, waar van ik by de verkalking der gemelde onvermengde metaalen nimmer iets dergelyks gezien had. Deeze metaal-fpatten hadden echter zo fchielyk hunne glocijing verloren, dat zy nauwlyks merkbaar waren. De teekeningen hadden voor het overige veel overéénkomst met die der onvermengde metaalen , welker verfchillende kleuren in zommigen geheel vermengd, en in anderen zeer dtiidlyk te onderfcheiden waren. Ik heb deeze proefneemingen, en de naast voorgaan * de, met de battery van 550 voeten herhaald. De zelfde verfchynzels vertoonden zich nu meer in 't groot, doch zy verfchilden voor.'t overige niet van de geenen, die ik befchreven heb. De proefneemingen omtrent de verkalkingen der onvermengde metaalen, voorheen befchreven, heb ik ook L 1 al-  ( 266 ) de cette batterie: mais je n'en ai pas vu d'autres phènomênes, que ceux que favois obfervé auparavant, en y employant la batterie de 225 pieds, et qui font dècrits dans le volume fusdit. J'ai esfayé ausfi en vain la calcination d'un amalgame d'étain et mercurer de zinc et mercure, et d'argent et mercure, mis en petites rayes fur du papier, comme ausfi du mercure dans des tuyaux de verre trés mine es; je n'ai pas vu de phénomênes, qui mèritent d'être dècrits. J'ai esfayé enfin, en avril 1790, la calcination du fil de Platine, que j'avois fait faire pour cet effet parm. jeanety d Paris, et que je navois pu obtenir plutót. L'ayant fait tirer d l'èpaisfeur d'7i pouce, et esj'ayant alors la fufibilitè de ce mètal par la décharge éleclrique, il m'a paru qu'elle ètoit presque femblable d celle de Var gent. La Platine est ausfi convertie en poudre trés fubtile d'une couleur grife, qui a fait dans mes expêriences des desfeins femblables d ceux de fer. Cette fubftance grife, dans la quelle la platine est convertie avec la même facilitè que l'argent, a tant de resfemblance avec la chaux ou l'oxide de fer et des autres mètaux, quelle me paroit pouvoir être regardèe pour un oxide, jusqu'd ce qu'on aura dêmontrê, par des expêriences dècifives , que 1'effet de  C 26> ) allen met de volle laading van deeze battery herhaald; dan ik heb hier by geene verfchynzels gezien, die ik daar van niet reeds voorheen by de ontlaading der batterye van 225 voeten waargenomen, en in't voorgaande deel befchreven heb Vrachtloos heb ik beproefd de verkalking van amaU gama van tin met quik, zinc met quik, en zilver met quik, in fmalle ftreeken op papier gelegd, gelyk ook van de quik in fyne dunne glazen buisjes bcfloten , hebbende daar van geene verfchynzels gezien , die eenige aanteekening verdienen. Laatftelyk heb ik, in April 1790, de verkalking van Platina tot draad getrokken beproefd, het welk ik tot dit oogmerk door m. jeanety te Parys heb laaten vervaardigen, en van daar eerst kort te vooren verkregen had. Dit liet ik trekken ter dikte van 7j. duim, en nu de fmeltbaarheid van dit metaal door de electrifche ontlaading beproevende, kwam het my voor , dat dezelve ten naaften by aan die van het zilver gelyk was. De Platina wordt ook, even gereedlyk als 't zilver, door de electrifche ontlaading, in eene fyne ftof van een gryze kleur veranderd, die op 't papier, by myne proefneemingen, ook zoortgelyke teekeningen als 't yzer gemaakt heeft. Deeze gryze ftof komt my voor, wegens haare groote gelykheid met de kalken of oxiden, waar in 't yzer en andere metaalen door de electrifche ontlaading gebracht worden , ook als een oxide te mogen worden aangezien , zo lang men door geene befliszende proefneemingen aantoont, dat de uitwerking LI 2 van  C 268 > de la décharge farce mètal, quoiqu'il fubisfe, fuivant toute t'apparence, la même converfton que le fer et les autresmètaux, en est cependant tout-d-fait différent. Quoique la continuation de mes expêriences concernant la calcination des mètaux n'ait pas donnè tant de phènomênes remarquables, que leur commencement fembloit pro* mettre, je me fuis cependant donnè la peine de les continuer, jusqu'd ce quil ne me refidt plus aucune espérance de dècouvrir quelque phênomène. nouveau ou inftruclif d cet égard. J'en ai- donné' ce détail, afin quon puisjejuger, fi ce fujet meritoit quelque examen ultèrieur. Lorsque j'ai donnè la dèfcription de mes expêriencesfaites fur ce fujet en 1786, j'ai rêgardé les fubfidnces , dans les' quelles les mètaux furent convertis par des décharges éleclriques, comme de véritables oxides, faits par Vunion de Voxygène de Vair atmosphérique avec les mètaux; ayant demontrê en même tems par des expêriences bien dêcifives, que les mètaux placês dans lè gaz azote pur ne peuvent pas être ca lei n és, d caufe quil leurman que f oxygène, fans le quel la calcination ne peut pas avoir lieu. J'aurois fait- fur ement dans ce tems ld des expérien ces, pour dêmontrer runion de V oxygène avec le mét al calciné, par la diminution du volume de Vair, dans le quel les fils mêtalliques font calcinès, f il mi'avoit.paru posfible d'en fermer Vair, qui environ ne ce mét al, dans des ver--  C**9 ) van de electrifche ontlaading op dit metaal, fchoon naar alle aanzien dezelfde verandering als het yzer en andere metaalen ondergaande, echter geheel en al daar van verfchillende is. Schoon het vervolg myner proefneemingen omtrent de verkalking der metaalen niet zo veele merkwaardige verfchynzels heeft aan den dag gebracht, als derzelver eerfte aanvang fcheen te belooven, heb ik my echter de moeite getroost dezelve zo verre voort te zetten, zolang my nog eenige hoop overig was ten deezen opzichte eenig nieuw of leerzaam verfchynzel te kunnen ontdekken. Ik heb 'er dit verhaal van gegecven, op dat men zien moge, hoe verre dit onderzoek door my is afgedaan; Dat de metaalen, wanneer zy door de electrifche ontlaadingen tot eene zich in de gedaante van rook opheffende ftoffe veranderd worden, in 't algemeen eene waare verkalking ondergaan door het aanneemen van het oxygène uit de dampkrings lucht, heb ik gemeend by de uitgaaf myner voorige proefneemingen te mogen vastftellen , te meer, daar ik teffens door proefneemingen heb aangetoond, dat metaalen, in zuivere gaz azote gefteld, door de eleclrifche ontlaading niet kunnen verkalkt worden; om deeze oorzaak,, buiten twyffel, dat zy dan niet van oxygène omgeeven zyn, het geen tot hunne verkalking vereischt wordt. t Ik zoude voorzeker reeds te dier tyd getracht hebben de vereeniging van het oxj'gène met het zich verkalkende metaal aan te toonen, uit de vermindering van de lucht, waarin metaal-draaden verkalkt worden, indien het my mogelyk ware voorgekomen de lucht, waar in LI 3. dee-  ( 27O-0 verres de fi peu de diametre, comme il est nêcesfaire pour cette expérience, et d'y faire alors pasfer un torrent électrique d'une telle force, que celle de la batterie employée dans ce tems Va , fans que le verre en fut casfiê. Mais mes expêriences concernant les calcinations des mètaux, en différentes efpeces d'air, ne me laisfoient point d'efpèrance h cet égard. Je les faifois, comme fai décrit dans le $me chapitre du volume précédent, dans des cylindres de verre, dont Vintérieuravoit environ 4pouces de diamètre, et dans les quels le fil fe trouvoit au milieu: mais quoique le verre de ces cylindres eut Vépaisfenr de plus d'\ pouce, et quoique Vair dans ces cylindres ne fut pas enfermê, puisque leur embouchure inférieure ètoit feulement placèe dans Peau , fai vu cependant, dans 11 ou 12 expêriences , quatre cylindresfe cas fer par l'explofion de la décharge, qui y pasfoit. Je ne doutois point, après cette expérience, que les verres d'un moindre diametre, comme ceux qui font défirés pour ces expèrie mes , feroient nêcesfalrement cas f és par les décharges de notre batterie , d'autant plus que l'air y dolt être enfermê. J'ai ètè donc furpris de voir, que M. M. de i m a n et va n troost w yk ont conduit la décharge d'une batterie de 135 pieds quarrés par des fils mêtalliques, enfermès dans des tuyaux de verre de | pouce de diam:, et quils ont fait plufieurs expêriences, avec cet appareil, pour faire voir la diminution de l'air par  C 271 ) deeze verkalking gefchiedt, in glazen van geringe middeUyn f gelyk tot zodanige proefneemingen vereischt wordt) in te fluiten, en hier door ontlaadingen van zodanige kracht als die der toen gebezigde batterye te laaten gaan , zonder dat zy 'er door in Hukken geflaagen worden. Dan myne proefneemingen omtrent de verkalkingen der metaalen , in verfchillende zoorten van luchten , lieten my hier omtrent geen hoop over. Deeze deed ik, gelyk ik in het vyfde hoofdfluk van het voorgaande deel befchreven heb, in glazen cylinders, die omtrent 4 duimen wyd waren,. in welker midden de draad hing: dan fchoon het glas van deeze cylinders ruim i duim dik was, en fchoon de lucht in deeze cylinders niet opgefloten was, terwyl hunne opening van onderen flegts in 't water ftond, zyn 'er echter, by 11 of 12 proefneemingen , vier van deeze cylinder-glazen, door de geweldige uitzettende kracht der daar doorgaande ontlaading, gebroken. Ik konde 'er dus, na deeze ondervinding , niet aan twyffelen, of glazen van veel minder middeUyn, zo als 'er voor deeze proefneemingen vereischt worden, zouden door de ontlaading van onze battery noodwendig gebroken worden, te meer, wanneer de lucht hier in befloten ware. Ik heb echter zederd tot myne verwondering gezien, dat de H. H. dei man en van troostwyk, te Amfterdam, de ontlaading eener battery van 135 voeten geleid hebben door metaal-draaden , luchtdigt befloten in eene buis van flegts | duim middeUyn, en hier mede verfcheiden proefneemingen hebben kunnen in 'twerk ftelien, ter aantooning van de vermindering der lucht by de verkalking • van  (m) par la calcination de quelques mètaux, et pour dêmontrer que Por et Pargent, lorsqu'on y fait pasfer la décharge 'd'une hatterie, dont la force est fuffifante pour rèduire ces mètaux en poudre , ne prennent pas cependant de Poxygène de Pair atmosphérique, et qu'lls ne fuhlsfent donc pas unevrale oxldatlon. (a) J'altdché depuis en vain d'obtenir des tuyaux de verre , d'un plus grand diamètre même, par les quels les décharges, comme celles de notre batterie, pouvoient être condultes ,fans les casfer, et ilm'a donc ètè imposfible de les répéter. Je ne doute nullement, que les effets de ces expêriences ne fioyent bien dècrits; mais mes expêriences me donnent cependant, jele crois, de juf es raifon de foupgonner, que les décharges de leur batterie , qui n'ont pas casfiè les tuyaux fermés de \ pouces de diamètre , dans les quels ces Phyficlens avoient enfermê leurs fils d'or et d'argent, n'ont pas eu la firce fuffifante, pour effetluer Punion de Poxygène avec ces mètaux; et qu'on ne peut donc nullement conclure de leurs expêriences fur Por et Pargent, par les quelles lis n'ont pas vu de diminution de l'air, que ces mètaux ne fubisfent pas une vraie oxldatlon par une force autant plus grande que celle de nos batteries. (fi) SIX- (a) Befchryving van eene Elèfti Izeer-machine, Amïï. i?89,J>ag.68, &c (b) Cette opinion s''actorde tres bien avec ce qui est écrit a cet égard par m. c u ï H b e r T s o n, qui a fait ces expêriences en commun avec ces PbyfJcicns , et qui les a répétées après avec une batteriè de 25 verres de <;\ pieds: ilfinit le narrè de fes expêriences de cette manière: ,, avant „ qu'on puisje faire des conclufions concernant la calcination des mètaux 55 «"  C m ) van zommige metaalen; en om teffens te bewyzen^ dat het goud en het zilver, wanneer men 'er de ontlaading eener batterye doorleidt , die fterk genoeg is om deeze metaalen tot ftof te flaan , dan echter geen oxygène uit den dampkring aanneemt, en dus geene waare verkalking ondergaat, (a) Te vergeefsch heb ik zederd getracht buizen van zeer dik glas, en zelfs van veel grooter middeUyn te verkrygen, waar door ontlaadingen als die van onze battery konden geleid worden zonder dezelve te breeken , en het is my dus onmooglyk geweest dezelve te herhaalen. Ik twyffel geenzins aan de verhaalde uitkomftcn deezer proefneemingen: maar myne ondervinding ten deezen opzichte geeft echter, meen ik, allen grond , om uit het niet breeken van de luchtdigt geflotene buizen van | duim middeUyn, waar in gemelde Heeren hunne goud- en zïlver-draaden befloten hebben, te vermoeden, dat de ontlaadingen van hunne battery niet fterk genoeg geweest zyn om deeze metaalen het oxygène te doen aanneemen; en dat derhalven uit de niet waargenomene vermindering deilucht , by hunne proefneemingen omtrent het goud en het zilver, geenzins te befluiten valt, dat deeze metaalen door eene zoveel grootere kracht, als die van onze batteryen, niet waarlyk verkalkt worden. (F) ZES- f» Befchryving van eene Eleclrizeer-machine, Amft. 1780, pag. 68 , &c. (b) Met dit myn vermoeden ftrookt zeer wel het laatfte fchryven van m. cüthbertson zelve, die deeze proefneemingen met die Heeren gemeenfchaplyk genomen , en naderhand met eene battery van 25 glazen van 5§ voet bekleed glas herhaald heeft,. befluitende hy de opgaave deezer proefneemingen met deeze woorden; „ voor dat men eenige befluiten Mm  C 274 ) S IX IE ME C H A P I 2 R E. Expêriences fur dijfêrens fujets. M /priestley ni'ayant animè, peu de tems après que la description de notre machine fut publiée en 1785,. de répéter fes expêriences concernant les cercles, qu'il avoit obtenu en recevant les décharges des batteries fur des fur* facespolies de dijfêrens mètaux, (a) je les avois déjd faites en 1786 , avec la décharge de la batterie de 225 pieds. V expérience me parois foit faire voir dans ce tems let, que les décharges d'une ausfi grande batterie, que la fusdite, de quelle manière qu'on s'en fervit, font moins convenables pour produire les phènomè'nes de ce genre, que celles des batteries de 30, 40, 60, ou 80 pieds, dont m. priestley pest fervi. Je fuis entièrement convaincu d cet égard par quel „ esfay és, U refte encore beaucoup h faire." (Eigenfcbappen van de Electriciteit, %de deel, bladz. 143.) Je crois donc ausfi pour cette raifon, que fes expêriences concernant la calcination de la platine; dans les quels il n'a pas vu de diminution de Pair, ne prouve nullement, que Voxygène ne fe foit abfolument pas uni, dans quelque petite quantitè, avec ce métal (a) Priestley Hiflory and pre fait ftate of ektïricity witb original ex* pertinents, Londen 1769, p. 623. &c.  ( 275 ) ,n„fc ZESDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent verfchillende onderwerpen. 13r. priestley my kort na de uitgaaf van de befchryving van ons werktuig in 1785 reeds aangemoedigd hebbende , om zyne proefneemingen te herharden omtrent de kringen, die hy door de ontïaadingen van batteryen, op gepolyften oppervïaktens van verfchillende metaalen ontfangen, verkregen had, f» heb ik dezelve reeds in 1786 met de ontlaading der battery van 225 voeten in 't werk gefteld. De ondervinding fcheen my toen reeds te leeren, dat de ontlaadingen eener zo groote batterye als deeze, op wat wyze men ook dezelve gebruike, minder gefchikt waren om verfchynzels van deezen aart voort te brengen , als die der batteryen van 30, 40, 60, en 80 voeten, door d:. priestley gebezigd: en hier in ben ik, door eenige herhaalingen deezer proefneemingen met „ nopens het verkalken of niet verkalken van de beproefde metaalen kan opmaaken, blyft 'er nog veel te doen overig." ( Eigenfobappen van de Eleciriciteit, 3* deel, bladz. 143. ) Waarom ik dan ook geloof, dat 'er uit zyne proefneemingen, betreffende de verkalking van platina, en uit de niet waargenomene vermindering dei- lucht niet te befluiten valt, dat bet metaal yolftrekt geen oxygène aangenomen heeft. O) Priestley Hiftory and prcfent ftate of clcclncïty with original experiments, London 1769, p. 623. &c. Mm 2  C «2* ) quelques rêpêtitions de ces expêriences, avec cette batteriede 550 pieds. Ne voyant plus alors de probabilité de pouvoir contribuer quelque chofe d ce fujet, je ne trouvai pas bon d'y employer plus de tems. Les expêriences concernant les phènomènes' des cercles colorês, que m. prtestley a produit le premier par les décharges des batteriesfort ans de pointes mêtalliques, et recues fur des furfaces mêtalliques bien polies, (b) et que j'ai rèpètèes avec les décharges de nos grandes batteries, ont ètè ègalement fans fuccès. Les batteries ausfi grandes, que les nvtres, paroisfent moins propres pour produire ces effets: car quoique j'aye fuivi exaclementla manière, avec la quelle m. phiestley a obtenu ces cercles colorês au mieux, je n'ai pu pourtant jamais obtenir des cercles fi difiincls... ]YX. landriani me pria, en 1788 , de faire pasfer la décharge de notre grande batterie par des plaques trés minces de cuivre ou1 d'étain, comme A A fig: 4, êtant ifolès au milieu entre les boules de deux conducleurs BB, CC, par les quels la décharge est conduite, et qui ont prècifement cette difiance , que la décharge peut dpeine pasfer d'une boule fur Vautre. m. landriani fuppofoii d'avance y que ces plaques feroient percèes, en dijfêrens endroits, par la décharge , et que les trous indique* roient 00 Ibhï.pag. 675. er«-  (ïfo) met deeze battery van 55övierk. voeten, zeer beveiligd. Waarom ik geen kans ziende, door 't voortzetten van deeze proefneemingen, aan deeze zaak eenig nader licht te kunnen byzetten, niet goed vond daar aan meer tyd te befteeden. Even vruchtloos, moet ik bekennen, zyn ook myne poogingen geweest om de verfchynzels der gekleurde ringen, door Dr. priestley het eerst voortgebracht , op gepolyfte metaalen oppervlaktens, by den overgang van eleclrifche ontlaadingen uit metaale punten op dezelve ,' (b) door de ontlaadingen van onze grootere batteryen met eenig voordeel te herhaalen. Ook hier voor fchynen de ontlaadingen van zo groote batteryen, als de onzen, minder gefchikt, terwyl ik, fchoonalzinsde wyze waar op d^priestley deeze gekleurde ringen 't best verkregen heeft, nauwkeurig volgende, echter dezelve op verre na niet. zo duidlyk. bekomen heb.. De Hr. landriani verzocht my, in 1788, de ontlaading onzer grootfte batterye te laaten gaan door zeer dunne plaatjes van koper of tin, als A A fig: 4, vry hangende midden tusfchen de knoppen van twee geleiders BB, CC, door welke de ontlaading geleid wordt, en die. juist op zodanigen afftand van elkander geplaatst zyn, dat de ontlaading. van den eenen knop* op den anderen flegts kan overgaan.. De Hr. landriani veronderftelde vooraf, dat deeze plaatjes,, op verfcheiden plaatzen, door de ontlaading zouden doorboord worden, en dat het daarenboven aan de* gaa-- Qb) Ibid pag. 67$. &c. M m 3  C 278 ) roïent de plus, qu'ils ètoient faits par des torrens de directions oppofées. fai vu fa première conjeclure confirmêe: Hg: 5 reprèfentè une plaque de cuivre, dans la quelle la décharge de cette hatterie, chargèe d 18 grains, a fait de petits trous lateraux en grand nombre. Ces trous lateraux ne portoient pas cependant des marqués d'être faits par des torrens en directions oppofées: puisquils n'avoient point de bords tour nés vers Pun ou l''autre cóté, ayant plutót Papparence d'être faits par fufion. fai tdchê en vain de répéter ces expêriences avec des plaques minces gaaten zouden te bemerken zyn, dat zy doorftroometi van tegen overgeftelde ftreeklynen doorboord"waren. Zyne eerfte veronderftelling heb ik volkomen bevestigd gevonden: Fig: 5. verbeeldt een plaatje koper, in het welke de ontlaading deezer batterye, tot 18 gr. gelaaden, menigvuldige zydelingfche gaten gemaakt heeft. Doch van een verfchil van ftreeklynen der ftroomen, die deeze zydelingfche gaten gemaakt hebben, waren 'er geene blyken te zien: vermits 'er aan de gaten geene omgeflagen kanten te bemerken waren. De gaten fcheenen daar in niet geflaagen maar gefmolten te zyn. Te vergeefsch trachte ik met dunne plaatjes tin en lood deeze proefneemingen te herhaalen; hier in ontftond flegts een enkel groot gat, wanneer zy dun genoeg waren. De ontlaading vervolgens op gelyke wyze door flegte geleiders laatende gaan , als papier, carton, dunne plaatjes gyps, en mica of zo genaamd Moscovifcb glas, wierden deeze flegts door een enkel groot gat doorboord. By de voorgaande proefneemingen nu en dan ontlaadingen van zeef verfchillende fterkte gebruikt hebbende, meende ik bemerkt te hebben, dat het overfchot, het geen 'er na de ontlaading der batterye overbleef, fterk er was na eene gedeeltelyke dan na eene volkomene laading. Dit opzetlyk met meer gevoelige electrometers , dan die gewoonlyk op de battery ftonden, beproevende, wierd ik hier van volkomen overtuigd. Zo ver ik uit deeze proefneemingen konde befluiten, fcheen het overfchot na eene laading tot 5 gr omtrent twee maal zo grootte zyn, als dat van eene laading van 15 gr. ZE-  C 280 ) SEPTIEME CHAPITRE. Obfervations concernant de grandes batteries, et la manière de s'en fervir. M. NA IR. NE employant une batterie de 50 pieds quarrés, en 1773, obfervoit, que lorsqu'il décbargedt la ^batterie de la manière ordinaire par un condu&eur de peu de longueur, il arrivoit fouvent, qu'un verre fe casfoit par la décharge , mais que les verres ne courroient point risque d'être casfés, fi le conducleur, dont il fe fervoit pour la décharge ., avoit la longueur de 5 pieds. II confeilloit donc pour cette raifon de donner aux bons condu&eurs, en les employant pour la décharge des batteries , au moins la longueur de 5 pieds. (fi) L'expérience m'avoit appris auparavant, que cette longueur fuffifoit pour la décharge d'une batterie de 135 pieds quarrés, comme celle dont je me fiuis fervi au commencement de mes expêriences avec cette machine. Mais j'ai vu après, que cette longueur n'est pas fuffifante pour prévenir la perte des verres en déchargeant une batterie de 225 pieds. L'appareil pour dé* (a) Pbihf. tramaB. Vol LXlP^part. I, p. 87.  ( 20l ) zevende HOOFDSTUK. Waarneemingen betreffende groote Batteryen, en de wyze van dezelve te gebruiken. VS JSe Hr. n air ne in 't jaar 1773 eene battery van 50 vierkante voeten gebruikende, bevond, dat wanneer hy op de gewoone Avyze door een korten geleider de battery ontlaadde , 'er geduurig een glas brak: doch dat het gras geen gevaar liep van te breeken, wanneetde geleider, waar door hy de ontlaading liet gaan, 5 voeten langte had. Hy raad daarom aan, wanneer men de ontlaading van groote batteryen door goede geleiders wil laaten gaan, dezelve dan ten minfte van 5 voeten langte te neemen. (a) Voorheen bevond ik, dat deeze langte genoegzaam was, zelfs voor de ont- 1 laading eener batterye van 135 voeten, zo als ik in den eerften aanvang myner proefneemingen by dit werktuig gebruikte. Doch laatere ondervinding heeft my geleerd, dat deeze langte voor de ontlaading eener batterye van 225 voeten, ter beveiliging van het glas, niet genoegzaam was. By den toeftel ter ontlaading • ' ■ '• 'v ' - ■ van 00 Philof. transacl. Vol. lxiv, part. i, p. S7, N n  ( 282 ) décharger cette batterie de 550 pieds quarrés, dècrit page 202 , fait pasfer le torrent éleclrique par un conducteur de 18 pieds. Mais fai vu, qu'il doit être ausfi, dans quelques cas, plus hng que 18 pieds , pour ne pas perdre des verres en décharge ant la batterie: car la décharge acasfè trois^fois un verre, pendant que Pappareil de la décharge, qui est placé fur le fupport, communiquoit par le moyen d'un gros fil de cuivre avec la plaque de plomb , qui est desfous la batterie. Elle ne cas foit cependant pas des verres, lorsque je ne faifois pas la communication fusdite par un gros fil condu&eur, mais par de minces fils mêtalliques, par des corps d'animaux, ou par d'autres conducleurs , dans les quels le torrent éle&rique trouvoit plus de réfi-, fiance d vaincre, que dans le gros fil de cuivre fusdit. ! Quand on décharge donc une batterie de cette grandeur par de bons condu&eurs, qui font fi larges , que le torrent rif .1 éle&rique n'y trouve pas de rèfifiance remarquable, il faut les. faire plus longs que 18 pieds. II est vrai, que la force de la décharge est ausfi diminuée un peu par la longueur. de ce condu&eur: mais cet té diminution est peu confidêra* hle, fuivant mes expêriences d cet égard, d condition qu'on fe ferve de bons condu&eurs, dont le diamètre ou le contenu ne foit pas trop petit; comme celui dont je me fiers pour la décharge de cette batterie, ét ant un tuyau de cui* vre d'un pouce de diamètre% ;  ( 283 ) van deeze battery van 550 voeten, bladz. 203 befchreven , moet de ontlaading altoos £enen omweg neemen van 18 voeten, eer zyde glazen der batterye bereiken kan; wanneer men namelyk een dik koperdraad fielt tusfchen den ontlaader op het fteunzel geplaatst, en de looden plaat onder de battery. Dan deeze omweg van 18 voeten is voor eene battery van deeze grootte ter beveiliging van 't glas niet toereikende: want drie maaien is 'er by de ontlaading der batterye een glas gebroken , wanneer de ontlaadings-toeftel, die op het fteunzel flaat, met de looden plaat onder de battery door een dik koperdraad gemeenfchap had. Dit gebeurde echter niet, wanneer ik, in plaats van het gemelde dikke koperdraad, dunne metaaldraaden, dierlyke lichaamen, of andere geleiders ftelde, waarin de eleeWfche ftroom meer tegenftand vond, dan in het gemelde koperdraad. Men behoort derhalven voor batteryen van deeze groqtte , wanneer men hier toe goede geleiders gebruikt van die dikte, dat de ontlaading door derzelver dunheid geen merklyken tegenftand ontmoet, aan dezelven aanmerklyk grooter langte dan 18 voeten te geeven. Het vermogen der ontlaading wordt hier door, wel is waar, eenigermaate verzwakt: doch deeze verzwakking is, zo als ik meen uit myne Ondervinding ten deezen opzichte te kunnen befluiten, gering, wanneer men hier toe goede geleiders van genoegzaame middeUyn of inhoud neeme, gelyk die geene is, waar van ik ter ontlaading deezer batterye gebruik maak, zynde de koperen buis van één duim middeUyn. N n 2 By  ( Mi) En déchargeant de grandes batteries il est ausfi nêcesfaire, que ce condu&eur prenne le torrent éle&rique du milieu de la batterie; ce que fai appris en commengant les. expêriences avec. cette batterie. Faifant descendre alors ce condu&eur fur une des grandes boules de la batterie, qui êtoit la plus proche , la batterie êtant chargée d 20 gr, un verre fe casfoit dans la partie la plus éloignée de la batterie. Ceci arrivoit pour la fcconde fois, en rêpêtant Texpérience: mais il n'arrivoit plus par des décharges égales, et dans des circonftances femblables, après que fai fait descendre ce condu&eur fur le milieu de la batterie.. Quoique cette batterie êtoit dêjd tout-d-fait achevêe par m. cuthbertson, lorsque je re, evois, d la fin de 1789, Touvrage de m. brook, dans le quel Pauteur raconte avoir obfervé, que les verres garnis ne font pas fujets d être casfés par la charge ou la. décharge éle&rique, en mettant un enduit de papier desfous F enduit mètallique, je réfolus cependant d\abord d'esfayer ce qui en ètoit, ayant le desfein de profiter de cette invention, pourprêvenir la perte des verres, en cas que je trouvasfe cette ma-ttière utile pour les verres de cette batterie. Pour cet effet je fis garnir, d la manière de m. brook, quelques bout ei lies de la même efpece de verre, qui conténoient chacune environ un pïed quarrè de furface garnie; quelques unes ètoient garnies des deux cotés, et les autres feu-  C 285 3 B'y het gebruik van groote batteryen wordt het ook, om het breeken.der fleszen te verminderen, vereischt, dat de eleclrifche ftroom uit bet midden der batterye op den ontlaader overgaat. Dit is by den aanvang der proefneemingen met deeze battery gebleken. Toen den ontlaader aanbrengende, na dat de battery flegts tot 20 gr. gelaaden was, op één der twee groote bollen van deeze battery, die het naast by denzelven Honden, brak 'er eene fles in 't verft daar van afflaande gedeelte der batterye; en dit gebeurde andermaal by herhaaling deezer proefneeming. Dan met gelyke laadingen, en in gelyke omftandigheden , gebeurde zulks niet, na dat ik den ontlaader op het midden der batterye heb aangebracht, • Schoon deeze battery door m. cuthbertson reeds geheel en al voltooid ware, toen ik in 't laatst van 1789 het werk van den ir. brook onder het oog kreeg, waarin de fchryver verhaalt bevonden te hebben, dat het breeken van bekleed glas by de eleclrifche laading of ontlaading verhoed wordt, door onder het metaalen bekleedzel een bekleedzel van papier te leggen, befloot ik echter aanftonds te beproeven, wat hier van ware, met oogmerk om van deeze ontdekking, ter voorkoming van het breeken der glazen, gebruik te maaken , ingeval ik daar van by het glas van deeze battery aanmerklyk voordeel vond. Ten dien einde liet ik eerst eenige fleszén van 't zelfde zport van glas, die omtrent een vierkante voet bekleed glas hielden, op de wyze van den h» brook bekleeden, zommigen aan beide zyden, en anderen Nn 3 al-  C 286 ) lementdla furface extérieure. Uexpérience fit voir, qu'aucun de ces verres, qui avoient du papier, foit desfus les deux enduits foit desfous Vextérieur feulement, ne fut casfê par la charge ou la décharge la plus forte que fai pu y donner. Je fis enduire alors la furface extérieure d'un des grandes verres de cette hatterie, avec k papier hlanc le plusépais , dont on fe fert pour ècrire, et la desfus 1'enduit mètallique. J'esfayai la charge et l'effet de la décharge de ce verre, en comparaifon avec un autre verre de la même grandeur, qui ètoit enduit de la manière ordinaire, mettant fur les. deux verres le même êleclromètre. Celui, ci fit voir, que le verre, qui avoit du papier desfous ten duit extérieur, n'ètoit pas chargé fi promptement. Esfayant enfuite la force de la décharge de chacun de ces verres, chargés d la même intenfitê , par fon effet fur un fil de fer, fai vu, que la même longueur du fil de fer. n°. 11, que la décharge du verre enduit de la manière ordinaire fit rougir jusqud la fufion, ne devenoit dbfolument pas rouge par la décharge du verre enduit de papier. Je rêpétai enfuite cette expérience avec un autre verre, enduit de la même manière avec du papier hlanc plus mince. La diffèrence de Veffet de la décharge de ce verre, com-. paré avec celui dun autre verre enduit de la même manière , n'ètoit pas fi grande: ainfi que la même longueur de fil de fer, qui 'debénoit 'rouge jusqu'd la fufion pas la : ' • dé-  (•287 y alken van buiten. Ik bevond inderdaad, dat geene deezer fleszen, die papier onder de beiden bekleedzels, of alleen onder het buiten bekleedzel hadden , by de fterkfte laad ing of ontlaading gebroken wierden. Nu deed ik één der grootfte fleszen van deeze battery, aan debuitenzyde, met het dikfte zoort van fchryfpapier bekleeden,en hierop vervolgens het metaalen bekleedzel leggen. Ik beproefde vervolgens de laading en het vermogen -der ontlaading van deeze fles, in vergely-> kmg yan eene andere fles van dezelfde grootte, die op de gewoone wyze bekleed was, fteUende op beide de fleszen denzelfden eleclrometer. Deeze wees aan, dat' het glas ? hetwelk aan de buitenzyde papier onder het' metaalen'bekleedzel had, niet zo gerèedlyk gelaaden wierd. Vervolgens het vermogen der ontlaading van elk deezer fleszen, tot gelyke hoogte gelaaden, beproevende, door de fmelting of gloeijing van yzerdraad, bevond ik, dat dezelfde langte yzerdraad n°. u , welke door de fles op de gewoone wyze bekleed tot aan de fmelting gloeijend wierd, door de ontlaading van de met papier bekleede fles in 't geheel niet gloeijend wierd. Ik herhaalde vervolgens deeze proefneeming, met eene andere fles met dunder fchryfpapir bekleed, op gelyke wyze. Het verfchil der uitwerking van de ontlaading deezer fles, met die van eene andere op de gewoone wyze bekleed vergeleken, was nu wel minder, zo dat dezelfde langte yzerdraad, die door de ontlaading der fles, welke op de gewoone wyze bekleed was, tot naby de fmelting gloeide, door de ontlaading der  ( 288 ) décharge d'un verre enduit de la manière ordinaire, rou* gisfoit ausfi par la décharge du verre enduit du papier. Mais la diffèrence de la rougeur de ces fik de fer ètoit cependant fi remarquable, qu'elle me fit voir, que la force de notre hatterie feroit trop afoiblie, quand elle êtoit enduite d la manière de m.brook. Cest pour cette raifon que je rèfblus de ne pas changer les enduits ordinaire s faits de feuilles détain feulement. L'expérience ne m'a point donnè de raifon de rrfenplaindre après: parceque, après avoir obfervé les prècautions mentionnèes ci-desfus, le nombre des verres casfiés par les expêriences nombreufes faites avec .cette batterie, a ètê fort peu confidérable.  C 289 ) der met papier bekleede fles ook gloeijend gemaakt wierd; dan het verfchil der gloeijing van deeze yzerdraaden wasechter zo aanmerklyk, dat ik'er door overtuigd wierd, dat het vermogen onzer batterye te veel verzwakken zoude , wanneer zy op de manier van den Hr. brook bekleed wierd; waarom ik befloot dezelve de gewoone bekleedzels, van zwaar blad tin alleen gemaakt, te laaten behouden. Ik heb ook naderhand geene reden gevonden om my hier over te beklaagen : dewyl, zederd ik de hier boven gemelde voorzorgen by de ontlaadingen in acht genomen heb, het getal der glazen, die gebroken zyn by het groot aantal van proefneemingen, welke ik met deeze battery in 't werk gefield heb, zeer gering geweest is. AAN-     AANHANGZEL. \ 00 2  C 292 ) DESCRIPTION d'une MACHINE ÉLECTRIQUE, CONSTRUITE D'UNE MANIÈRE NOUVELLE ET SIMPLE, ET QUI RÉUNIT PLUSIEURS AVANTAGES SUR LA CONSTRUCTION ORDINAIRE, communiquée dans la lettre fuivante a m, ingenhousz., inlerée dans le Journal de Phyfique de Juin 1791- .J 3 X P 'A A H K A $ monsieur! Comme la Phyfique doit h votre génie Pinvention des machines éleclriques d plateau, fai cru bien faire, en vous dédiant la description d'une nouvelle conjlru&ion de la machine d plateau, que fai fait faire dans le dernier mois de Mars. Ayant befoin d'une machine êle&rique dans le laboratoire , que fai fait faire Tannêe pasfèe prés du mufeum de Teyler, pour men fervir dans les recherches Phyficochymiques que je me fuis propofêes , & pour les quelles la grande machine Teylerienne feroit trop incommode, fai ètudiéde quelle manière je pourrois perfe&ionner l'appareil f ö (i or*  C 293 > B E S C HR Y V I N ' i.Y:n & ':^-.:xy\ $ fc« t\ Aft . ".'>v/:V-v■ ,M .; „ VAN EENE ELECTRIZ EER-MACHINE, OP EENE EENVOUDIGE WYZE VERVAARDIGD, EN VERSCHEIDÈN VOORDEELEN HEBBENDE* BOVEN DE GEWOONE Z AMENSTE LLING, meegedeeld in den volgenden brief aan den hr. ingenhousz, geplaatst in't Journal de Phyfique van Juny 179i. MYN HEEL!' D aar de Natuurkunde de uitvinding.der Elcctrizeermachinen met fchyven aan uw vernuft verfchuldigd is, heb ik het van myn plicht geacht, ook aan u de befchryving eener nieuwe zaamenfteliing van het werktuig met fchyven , 't geen ik in de maand Maart jongstleden heb doen vervaardigen, by deeze op te draagen, , In het laboratorium, het welk in het voorige jaar by: het mufeum van Teykr gemaakt is, een eleftrizeermachine nodig hebbende, om my daar van in de Natuur- en Scheikundige nafpooringen, die ik voorgenomen heb, te bedienen, en waartoe het groote Teyleriaanfche werktuig te onhandig is, liet ik myne gedagten gaan, op welke wyze ik den gewoonen toeOoS: ftel  C m ) ordinaire % en Ie fimplifant en même tems ö? le rendant plus propre pour s'en fervir h tout inflant. L'appareil, que vous voyez réprefenté, pl. I, est le refultat de cette recherche. Je men vais vous Vexpliquer , vous expofant en même tems, quel est le hut de chaque changement, que fai fait faire d T appareil ordinaire. I. La machine éleclrique d plateau a eu jusqu'ici le dê~ faut, que Péleclricité nègative a ètè toujours trés inferieure en comparaifon avec Péleclricité pofitive, d caufe que les frottoirs font ordinairement unis avec la plus grande partie de Pappareil de la machine, de manière qu'on ne peut pas les ifoler fêparèment. On les ifole donc avec tout Pappareil de la machine, dans le quel les plateaux font tour nés, en mettant fa hafe fur trois ou plufieurs colonnes de verre. Mais cet ifolement nest que trés imparfait, paree que tout Pappareil de la machine, ou au moins fa hafe & fa partie fupèrieure (en cas que les montans foient faits de verre, comme ceux de la machine Teylerienne) êtant unis avec les frottoirs, iPy a alors une trop grande furface conduclrice expofée d Pair , & par ld trop de moyen d'attirer du fluide éleclrique de Patmosphere ; ce qui dètruit en grande partie la force nègative qu'on a exciièe. Les machines éleclriques d cylindre , dont les Anglois fe fervent, ont cet avantage, que les frottoirs font feulement unis avec leurs conducleurs ,&ifolès avec eux; cs      C 295 ftel zoude kunnen verbeteren, en tevens denzelven eenvoudiger en beter gefchikt zoude kunnen maaken, om zich daar van by alle geleegenheden te bedienen. De toeftel, dien gy op plaat I afgeteekend ziet, is uit dit onderzoek geboren. Ik zal u denzelven nu befchryven, en u ter gelyker tyd myne bedoeling van elke verandering des gewonen toeftel verklaaren. I Het electrizeer-tuig met fchyven had tot hier toe het gebrek, dat de nègative elektriciteit altoos zeer veel minder was dan de pofitive, uit hoofde dat de wryvers gewoonlyk met bet grootfte gedeelte van den toeftel des werkmigs vereenigd zyn, zo dat men dezelve niet afzonderlyk kan ifoleeren of vryftellen. Men ifoleert die derhalven te gelyk met den geheelen toeftel van het werkoüg, in het welk de fchyven gedraaid worden, door denzelven op drie of meer glazen fteun» zels te plaatzcn. Maar dit ifoleeren is zeer onvolkomen, dewyl degeheele toeftel van het werktuig, of ten minften deszelfs bafis en het bovenfte gedeelte, (wanneer de ftylen , even als die van het Teyleriaanfche werktuig, van glas zyn) met de wryvers vereenigd zynde, 'er als dan eene al te groote geleidende oppervlakte aan de lucht is blootgefteld , en daar door te veel geleegenhcid gegeeven wordt, om de électrique vloeiftof uit den dampkring na zich te trekken; het geen voor een groot gedeelte de nègative kragt , die men verwekt heeft, wegneemt. De electrizeer-tuigen met cylinders, (waar van de Engelfchen zig bedienen) hebben dit voordeel, dat de wryvers alleen vereenigd zyn met derzelver geleiders, en tevens met dezelve vry-  C 296 ) ce qui fait, que Péleclricité nègative est tout-d-fait égale a réleclricité pofitive. Depuis que fai obfervé cet avantage tres reël aux diffêrentes machines éleclriques h cylindre, que fai vues Pannée pasfêe h Londres, fai reconnu d'autant plus le dèfaut de nos machines éleclriques d plateau h cet égard, & fai recommencé mes recherches pour bien ifoler fèparement les frottoirs;, ce que favois dejd esfayé il y a deux anmèes. Voyez ma première lettre d m. l a nbriani, Journal de Phyfique, Avril 1789, p. 285. m. nicholson a donnè d fa grande machine d cylindre , qui est la .plus vigoureufe, & la plus par f ait e que fai vue de cette efpece, une confiru&ion particuliere, par la quelle il peut obtenir Péleclricité foit pofitive ou nègative dans le même condu&eur, par un changement qui fe fait d Pinflant. Cest par ld qiion est en êtat dexamine'r & de faire voir la difèrence des phênomènes des deux èle&ricitès, avec plus d''exqctitude & cPèvidence, en les esfayant t-outes deux, Pune après Pautre, 'au même appareil. Vous avez admirê avec moi cette invention, krsque ce'celebre Phyficien ' nous a fait voir fon bel appareil. Cest depuis ce tems ld que je me fuis appliqué d trouver lesmoyeus de donner la même perfect ion d une machine d. plat eau; ca. 4. de la faire confiruire euforie de pouvoir produire les deux èlectricitès Pune égale d Pautre , de pouvoir les changer d Pinfiani, et les esfayer au même ^on-  ( 297 ) vrygefteld, het geen te weeg brengt, dat de nègative elektriciteit geheel en al met de pofitive gelyk ftaat. Zedert dat ik dit zeer wezentlyk voordeel aan de verfcheidene electrizeer-tuigen met cylinders \ die ik in het voorige jaar te Londen zag, had waargenomen 5 heb ik des te meer het gebrekkige van onze eleclrizeert-uigen met fchyven, .ten dien opzichte,, erkend,- en ik heb op • nieuw getragt de wryvers afzonderlyk vry te ftellen; het geen ik reeds voor twee jaaren had begonnen te beproeven. Zie mynen eerften brief aan den Hr. landriani , Journalde Phyfique, April 1789, p. 285. De Hr. nicholson heeft aan zyn groot werktuig met een cylinder , (het fterkst werkende en het volmaakfte het geen ik van die zoort gezien heb,) een byzonder maakzel gegeeven, waar door hy in denzelfden geleider de pofitive of nègative elektriciteit, door eene oogenblikkelyke verandering, kan verkrygen. Hier door is men in ftaat om de verfcheidenheid der uitwerkzelen van de twee elektriciteiten, met meer nauwkeurigheid en klaarheid , te onderzoeken en te doen opmerken, met ze beiden , de eene na de andere, aan denzelfden toeftel te beproeven. Gy hebt met my die uitvinding bewonderd, wannéér die vermaarde Natuurkundige ons zyn fchoon werktuig liet bezichtigen. Van dien tyd af aan heb ik getragt middelen uit te denken, waar door een werktuig met fchyven tot dezelfde volmaaktheid konde gebragt worden , naamelyk, om het in diervoege te doen zaamenftellen, dat het de tweederlei elektriciteit, de eene aan de andere gelyk, kan voortbrengen, en dat men die in een P P ogen-  ( 298 ) conducteur; un arrangement que je croyois d'autant plus interesfant, parceque c'est par les machines d plateau , qd on peut obtenir la plus grande force. Planche l réprêfente la machine, que fai fait executer pour cet effet, & qui fatisfait parfaitement aux dijfêrens huis fusdits. Vous voyez d'abord, que les frottoirs font ifolés. immêdiatement, chaque paire êtant placèe fur un fupport de verre A (voyez Planche II, qui réprêfente les contours de Pl. ï, exceptè que les arcs des conducleurs fe trouvent dans une autre pofition , dont je parb.rai aprés) DansTappareil ordinaire des machines d plateau les frottoirs font placês verticalement: il faut donc qu'il $ ait pour cet effet deux montans, qui portent un. chapiteau*, au quel les frottoirs fupêrieurs font fixês.. Puis pour ifoler les frottoirs verticaux, il faut- \)que-l'axe foit ausfi êlevi desfus la bafe de l'appareil, quil y a asfez d'efpace entre le bord du plateau & la bafe de Pappareil, pour y mettreun fupport ifolant asfez long pour ifoler les frottoirs inférieurs: 6? pour l'ifolemenf des frottoirs fupêrieurs, le chapiteau doit être fi élevé, pour quil y ait entre lui & le bord du plateau asfez d'efpace d cet effet. C'est de cette manière que j'ai fait ifoler féparemenP les frottoirs verticaux de ma machine d deux plateaux de ^pouces dediametre, dêcrite dans ma première lettre dM. lan lvr i a* mais le volume de cette machine, qui ètoit beaucoup    C 299 ) oogenblik kan veranderen, en aan den zelfden geleider beproeven; eene zaak die ik des te belangryker oordeelde, vermits men door de werktuigen met fchyven de meefte kracht kan voortbrengen. Plaat I. vertoont het werktuig, dat ik met dit oogmerk heb laaten vervaardigen, en het welk Volkomen aan de bovengemelde vereischtens voldoet. Gy ziet by den eerften opflag, dat de wryvers onmiddclyk vry gefield zyn, dewyl ieder paar op een glazen fteunzel geplaatst is; (zie Plaat II, welke de omtrekken van Pl. ï vertoont, uitgezonderd dat deboögen Van de geleiders in eene andere richting geplaatst zyn , waar van ik nader zal fpreeken.) In den gewoonen toeftel der werktuigen met fchyven zyn de wryvers lynregt boven elkander geplaatst: daar toe heeft men twee ftylen nodig, die een kap onderftutten, waar aan de boventte wryvers vastgemaakt zyn. Wyders moet, om de boven elkander geplaatfle wryvers vry te ftellen, — i)de fpil zo veel boven den bafis van den toeftel verheven zyn, dat 'er ruimte genoeg zy tusfchen den rand van de ichyf en den bafis van den toeftel, ten einde onder de fchyf een vryftellend fteunzel te kunnen plaatzen, het geen lang genoeg is om de benedenfte wryvers vry te kunnen ftellen: en tot het vryftellen der bovenfte wryvers moet de kap zo verheven zyn, dat 'er tusfchen dezelve en den rand van de fchyf ruimte genoeg tot dat einde overblyve. Het is op deeze wyze, dat ik afzonderlyk heb doen vryftellen de boven elkander geplaatfle wryvers van myn werktuig me twee fchyven van 32 duimen middellyns, befchrevei- Pp 2 iw  / ( 300 ) aggrandi par cet arrangement, me plaifoit- trés peu, & cependant les fupports ètoient encore trop courts, pour tien ifoler les frottoirs. — %) La diftance des deux montans doit être asfez grande, afin que tappareil des frottoirs f en trouve asfez èloignè pour nen pas attirer du fluide éleclrique: mais pour cet effet les montans d'une machine b plateau de 32 p. de diametre devroient être au moins d 3§ ou 4 pieds de diftance. J'ai tentê de diminuer cette difiance, en faifant garnir les montans par des plaques de verrx vernisfè, mais je ne pouvois pas ifoler les frottoirs de cette manière ausfi bien que je le defirois. Pour éviter tous les inconveniens fusdits, &.pour obtenir un ifolement plus parfait des frottoirs, je les' ai fait placer dans une pofition horizontale , & je fais repofer & tourner l'axe du plateau B h fur une feule colonne C, qui a pour cet effet un chapiteau allongè K, port ant deux colhts de cuivre DD, placés tout prés les extrèmitês de ce> chapiteau allongè, & dans les quelles l'axe tourne. On voit mieux cet arrangement dans la planche UI,fig: 1, qui réprêfente la coupe verticale de 1'appareil, pasfant par le milieu de l'axe &. des conducleurs. Tout y est reduit d i de fa grandeur, & les parties marquées dans la Pl II ont ici les mêmes lettres- L'axe a un contrepoids de plomb O, pour prévenir, que le poids du plateau ne caufe pas trop de frottement dans les collets D, qui fe trou» veni  C soi ) in mynen eerften brief aan den ^.landriani; doch de uitgebreidheid van dat werktuig, het geen door deeze inrichting veel vergroot was, behaagde my geen-, zints , en nogtans waren de fteunzel.s nog te kort om de wryvers wel vry te ftellen. -2) De afftand der twee ftylen moet zo groot zyn, dat de wryvers wyd genoeg van dezelven ftaan, om 'er geene eleclrike ftof van na zich te trekken : doch tot dat einde zouden de ftylen van een werktuig met fchyven van 32 duimen middellyns ten minften op si of 4 voeten afftands moeten geplaatst worden. Ik heb wel getragt deezen afftand te verkorten, door de ftylen met glazen verniste plaaten te voorzien, maar ik kon op deeze wyze de wryvers niet zo wek vryftellen , als ik wel wenschte. O m ade de bovengemelde hinderpaalen te vermyden, en om eene meer volkomene vryftelling der wryvers te bekomen , heb ik dezelven in eene» horizontaale richting doen plaatzen, en ik laat den fpil van de fchyf B h op eenen enkelden ftyl C rusten en draaijen, die tot dat einde van een vcilcngd bovenltuk K Voorzien is, draagende twee kopperen pannen D D, digt aan de uiterfte einden van het ftuk K geplaatst, en in welken de fpil draait. Men kan deeze fchikking het best zien in PL III. fig: 1, die de verticaale döorfneede van den toeftel vertoont, gaande door het midden van den fpil en de geleiders. Alles is daar toe op het f gedeelte van de grootte gtbragt, en de gedeeltens, die op pl. II aangewezen zyn, hebben hier dezelfde letters. De fpil heeft een tegenwicht O, om voor te komen, dat de zwaarte van de fchyf niet te veel wryving in de panPp 3 nen  ( 302 ) vent prés de la manivelle. Fig: 3 réprêfente la feclion ver» ticale des collets D, reduite d % de la mêfure. Vous voyez d'abord, Monfieur! combien Vappareil est ftmplifiè & perfeclionnê par cet arrangement. Au lieu des deux montans de l'appareil ordinaire, dans les quels l'axe est tournê, -& du chapiteau qu'ils portent, je n'ai qu'une feule -colonne; & comme les frottoirs ne font pas placês vis d vis de cette colonne, la diftance de 16 pouces fuffit pour les ifoler. Deplus, la pofition horizontale des frottoirs donne lieu d ce que les fupports des frottoirs ayent plus que la longueur nêcesfaire pour les bien ifoler, fans que le volume de l'appareil foit augmentê par ld, & que les frottoirs ne trouvent donc aucun corps fi prés eTeux, pour en attirer le fluide éleclrique , exceptê Vaxe: mais j'ai prèvenu que' celle-ci ne puisfe rendre du fluide électrique aux frottoirs, l'ayant fait faire en partie d'un COrpS non ConduCtcMr, co/rtrrta jo 1p dèrrirai r.i-après. C'eSt par ces moyens que je fuis parvenu d obtenir une éleclricitê nègative, qui est tout-d-fait égale è êleclricité pofitive de la même machine. II) Le fecond point, aue j'ai eu en vue, est de pouvoir changer d l'infant les èleclricitès d'une machine d plateau, ausfi bien qu'on peut le faire d des machines è cylindre, & d'y appliquer en même tems Fidêe de mr. n ic 110 l s 0 n , pour faire les changemens des deux èlectricitès  ( 303 > nen D veroorzaake, die het naast aan het handvat zyn. Fig: 3 vertoont de.verticaale doorfnede van de pannen D-,. tot l van derzelver maat gebragt. Gy ziet al aanftonds, myn Heer! hoedanig door deeze inrichting de toeftel eenvoudiger en volkomenergemaakt is. In plaats van de twee gewoone ftylen , waar in de fpil gedraaid wordt, en van den kap die zy draageh, is 'er flegts eene colom; en dewyl- de wryversniet regt over deeze colom geplaatst zyn, zo is de afftand van 16 duimen genoegzaam om dezelve vry te ftellen. Daar. en beven brengt de horizontale richting der wryvers meedé, dat de fteunzels der wryvers meer dan de nodige langte hebben, om dezelve wel te ifoleeren, zonder dat de uitgebreidheid van den toeftel daar door vermeerderd wordt, en dat dus in de nabuurfchap van de wryvers* geen lichaa-ji geplaatst is, waar van zyde electrike vloeiftof na zich kunnen trekken, uitgezonderd de as alleen; dan ik heb gezorgd, dat dezelve geen electrike vloeiftof aan de wryvers kan me-, dedeelen, dewyl die gedeeltelyk van een niet geleidend lichaam gemaakt is, gelyk ik vervolgens nader zal befchryven. Door deeze middelen is het my gelukt eene nègative elektriciteit te. verkrygen, die in allen opzichten aan de pofitive elektriciteit van het zelfde werk-^ tuig gelyk ftaat. II. Het tweede oogmerk, 'twelk ik had , was om in een oogenblik de tweederye elektriciteit van een werktuig met fchy ven te kunnen veranderen, even geïyk men zulks aan werktuigen met cylinders kan doen, en.daar by te vens het denkbeeld van den Hr. nicholson te volgen  C 304 ) tès au même conducteur: volei de quelle manière fy fuis parvenu. Vare du conducteur E E, qui porte les deux petits conducteurs abforbans FF, (Pl. III. fg: 1 ) est fixè d Vaxe G , qui tourne dans la boule H. Vis d vis de cet are ou demicercle EE, 0 Vautre cóté du plateau, fe trouve un autre are 11, fait de fil d'archal d' è pouce, & fixè d Vextrèmitè du chapiteau K, de manière qu'on puisfe le tourner, comme Vare E E , jusqu'd ce qu'il touche les parties po fiér ieures des frottoirs, pour y fournir du fluide électrique. On voit la machine dans cet ètat, fur la planche I. Si au contraire on veut fe fervir du même condudteur pour un effet nègatif, pour lors on na rien d faire que de tourner Vare E E, jusqu'd ce que les conducteurs abforbans FF touchent les frottoirs, & de metïre Vare 11 dans une pofition verticale. Planche II réprêfente la machine dans fon ètat nègatif Les deux petits conducteurs F F êtant arrangés en forte , quils touchent en même tems les deux pair es de frottoirs, il n'y a pas autre chofe d obferver pour mettre la machine dans fon ètat nègatif, que de tourner cet are jusqu'd ce quil foit arrêtè; il touche alors les parties pofierieures des frottoirs, & le même conducteur, qui a fervi pour Vè'lectricitê pofitive , fait a prefent voir Vèlectricitê nègative. Le conducteur II ét ant placé vertic alement, fert óu procédé indlfpenfable dans le cas qu'on veuille èlectri- fier  ( 305 ) gen, om de elektriciteit aan den zelfden geleider te doen veranderen: zie hier op welke wyze my zulks gelukt is. De boog van den geleider E E, die de twee kleine opflorpende geleiders F F (Pl III. fig: i.) draagt, is aan de fpil G gehegt, die in den bol H draaid. Vlak tegens over deezen boog of halven circel E E, aan den anderen kant van de fchyf, is een tweede boog II van koperdraad van § duim geplaatst, en gehegt aan het einde Van hetftuk K, zo dat men denzelven, even als den boog EE, draaijen kan, tot dat hy de agterfte deelen der wryvers raakt, om na dezelven electrike vloeiftof aan te voeren. Men ziet het werktuig op plaat I in dien ftaat, in welken men pofitive elektriciteit in den geleider verkrygt. Indien men daarentegen zich van den zelfden geleider wil bedienen, om een negatif uitwerkzel te bekomen, als dan behoeft men niets anders te doen dan den boog E E te draaijen , tot dat de opflorpende geleiders FF de wryvers raaken, en den boog II in eene verticaale richting te plaatzen. Pl. II vetroont het werktuig in deszelfs negativen ftaat. Wanneer nu de twee kleine geleiders F F in diervoegen geplaatst zyn, dat zy ter zei ver tyd de twee paar wryvers raaken, dan heeft men wyders, om het werktuig in zyn negativen ftaat te brengen, den boog II alleenlyk zo verre te draaijen tot dat hy tegenftand vindt; als dan raakt dezelve de agterzyden der wryvers, en dezelfde geleider , die voor de pofitive elektriciteit gediend heeft, wyst nu de negativo elektriciteit aan. De geleider 11, verticaal geplaatst zynde , dient tot het onvermydelyk vereischte, ingeval men negatif elektrizeeren wil, om Q q na-  ( 306 ) fer nêgativement, c a. d. d'abforher le fluide êle&rique, qui par le frottement fe trouve fur la furface, du plateau, ayant, pour mieux fatisfaire h cet effet, les deux petits condu&eurs L L, qui ont la diftance d'environ i pouce du plateau. — Vous voyez donc, Monfieurl qu'on peut changer par ce fimple appareil les deux èle&ricitès d'une machine d plateau, en tournant feulement les deux arcs fusdits, ce quon peut faire dans un inftant; & qu'Ona de plus Pavantage de pouvoir comparer les differens phènomenes des deux èle&ricitès au même condu&eur. III. Le troifieme article, qui m'a paru depuis quelque tems d'être moins convenable dans l'appareil ordinaire, est la forme & le volume du condu&eur, & la manière de le placer. Le corps du condu&eur d'une machine d plateau de 30 pouces & d'avantage confifte ordinairement dans un cylindre de plufieurs pieds, pourvu de deux boules d'un plus grand diamètre d fes extrèmitês, dont l'une porte Vare avec les bras abforbans. Cè condu&eur rêpofe fur un fupport, qui, est fêparé du refte de Vappareil, & dont on est ordinairement obligê de Vóter, quand on veut enfermer le plateau & les frottoirs dans fon armoire pour les conferver, d'autant plus , puisque le grand volume du condu&eur lui fait ordinairement occuper trop d'efpace, quand il est fixè fur fon fupport. On est donc obligê j chaque fois quand on rêcommence les expêriences 3  C 307 ) namelyk de electrike vloeiftof weg te neemen, die door de wryving op de oppervlakte van de fchyf ) gebragt wordt, zynde, om des te beter aan dit oogmerk te voldoen , van de twee kleine geleiders L L voorzien , die omtrent f duim van de fchyf geplaatst zyn. — Gy ziet dus, dat men, door deezen eenvoudigen toeftel, de tweederlei eleclriciteit van een werktuig van fchyven kan veranderen, door alleen de twee boyeugemeldeboogen om te draaijen, het geen in een oogenblik gefchieden kan, en dat men daar en boven hier by het voordeel heeft de verfchillende verfchynzels der tweederlei eleclriciteit aan denzelfden geleider te kunnen vergelyken. III. Het derde ftuk, het geen myzedert eenigen tyd minder gemaklyk in den gewoonen toe.lel heeft toege' fchenen, is de gedaante en de grootte van den geleider, en de wyze van denzelven te plaatzen. Het lichaam van den geleider van een werktuig, het geen fchyven van 30 duimen heeft, beftaat gewoonlyk ineencylinder van verfcheiden voeten langte, aan de einden voorzien van twee knoppen of bollen, van eene grootere middeUyn , waar van één den boog met de opflorpende armen draagt. Deeze geleider rust op een fteunzel, het geen van den overigen toeftel afgefcheiden is, en waar van men die gewoonlyk dient af te neemen , als mende fchyf en de wryvers in de kas ter bewaaring wil wegfluiten, fe meer, dewyl de geleider doorgaans te veel plaats beflaat, wanneer die op deszelfs fteunzel gefteld is. Men is dus verplicht, elke reis , wanneer men de proefneèming hervat, den geleider wederom op desQq 2 zelfs  ( 308 ) de rèmettre le condu&eur fur fon fupport, & d'en chereher exa&ement la jufie pofition , afin que les bras abforlans, ou les pointes quils portent, ne touchent pas le plateau. Outre cela il arrivé quelques fois , après avoir placé le condu&eur d'une grande machine, que les bras ou pointes abforbans commencent d toucher le plateau pendant Pexpérience: ce qui est oceafionnè par le tremblement du plancher, & par la pofition moins flable du condu&eur; un inconvènient furtout dèsagreable, quand on charge une batterie. Pour èviter tous ces embarras-, fai diminué de beaucoup le volume du condu&eur, en employant une fieule boule de 9 pouces H, au lieu du condu&eur cylindrique ordinaire de plufieurs pieds. Cette boule H est fixé par trois vis fur une petite calotte M, qui est foudè d une virole mafiiquèe. fur le fupport N, <£? ce fupport est fixè fermement fur la bafe de Vappareil Si donc le condu&eur a-vec fes b^s abfnrhans est une fois bien fixè de cette manière, il Pest pour toujours. De plus comme Pètendue de ce conducteur n'est pas trop grande pour Penfermer, avec fon fupport,. dans un armoire, fait de la même manière que les. armoires, dont onfefert ordinairement pour conferver les plateaux & les frottoirs des machines de cette grandeur, fai fait enfermer tout Pappareil, excepté la colonne B et Paxe jusqu'd ld ligne rayèe ff, dans une telle armoire, feparée en deux parties 9 quofc  ( 3°9 3 zelfs fteunzel te ftellen, en 'er de juifte plaatzing nauwkeurig van te zoeken, ten einde de opflorpende armen, of de punten die zy draagen, niet aan de fchyf raaken. Behalven dat gebeurt het zomtyds, nadatmen den geleider van een groot werktuig geplaatst heeft, dat de armen, of de opflorpende punten, gedurende de proefneeming, aan de fchyf beginnen te raaken, hetgeen veroorzaakt wordt door het trillen van de planken vloer, en door de min ftevige plaatzing van den geleider: een ongemak het geen vooral zeer laftig is, wanneer men een battery wil laaden. Om deeze belemmeringen te vermyden, heb ik de grootte van den geleider aanmerken lyk ingekort, door een enkelen bol van 9 duim H te gebruiken , in plaats van den gewoonen cylinder-geleider van verfcheiden voeten. Deeze bol H is door drie fchroeven vast gemaakt, op eene kleine kap M, welke gefoldeert is op een koperen band, die op het fteunzel N is vastgezet, en dit fteunzel ftaat vast op den bafis van den toeftel. Wanneer dus de geleider met deszelfs opflorpende armen éénmaal wel op deeze wyze gefteld is, dan ftaat dezelve voor altoos. Daar en boven, vermits de uitgeflrektheid van deezen geleider niet te groot is, om die met zyn fteunzel in een kas te fluiten, die op dezelfde wyze gemaakt is als de kaszen, waar van men zich gewoonlyk bedient om de fchyven en wryvers der werktuigen van deeze grootte te bewaaren, heb ik den geheelen toeftel, uitgezonderd de ftyl B, en de as tot aan de geflipte lyn ff, in eene diergelyke kas, ih tweeën afgedeeld, doen influiten , welke men gemakkelyk over den toeftel kan Qp 3 P&afc  ( 3*o ) qu'on met facilement fur t'appareil comme un enveloppe; ce qui le conferve fi bien, quil est toujours pret d Vufage, ausfitót qu'on en a óté Penveloppe, pourvu qu'on ne fe foit pas fervi de la machine pendant long tems: car alors le plateau et les frottoirs doivent être nettoyès auparavant , comme d l'ordinaire. IV. Les bras abforbans des conducteurs des machines d plateau, qui font pourvus de pointes, ont le defaut, que les pointes les plus proches de l'axe donnent des rayons vers l'axe et vers les frottoirs, ou vers les frottoirs fieuls, en cas que l'axe foit bien ifolê. C'est ce qu'on n'a pas pu prêvenir, en cas que l'excitation fut forte, qu'en faifant les bras abforbans plus courts, qu'ils doivent être pour abforber le fluide êle&rique excitè , dans toute la largeur de la furface frottèe. Pour diminuer cèdèfaut j'ai esfayé, en Fevrier 1790, fi des condu&eurs cylindriques fans pointes ne pourroient pas fervir ègalement pour des condu&eurs abforbans , d condition qu'ils ne fioyent pas èloignès plus d'\ de pouce de la furface frottèe, & ayant vu alors, qu'ils y faitsfont tout-d-fait fi bien, et quils ne donnent point tant de rayons fusdits, j'ai fait faire les bras abforbans F F fans pointes. Ce font deux cylindres longs de 6 & larges de 2i pouces, faits de cuivre mince, & terminés en hemispheres. Ces condu&eurs ne prêviennent pas tout d-fait les rayons fusdits vers les frottoirs, mais ils ne les donnet, f  CSU -J plaatzen; en waar door dezelve zo wel bewaard wordt» dat het werktuig altoos, zo dra men 'er de kaszen afgeligt heeft, ten gebruike gereed is, mits dat het niet te lang geleeden is dat men zich van het zelve bediend heeft: want als dan moet men de fchyven en de wryvers vooraf, volgens gewoonte, fchoon maaken. IV. De opflorpende armen der geleiders, die van punten voorzien zyn, hebben, aan werktuigen met fchyven , het gebrek, dat de punten, die het naast aan den as zyn, ftraalen na den as en de wryvers uitfchieten, of na de wryvers alleen, wanneer de fpil wel geifoleerd is. Dit heeft men niet kunnen voorkomen, ingeval de opwekking der elektriciteit fterk was, ten zy door de opflorpende armen korter te maken dan dezelve zyn moesten, om de electrike vloeiftof, die in de geheele breedte van de gewrevene oppervlakte opgewekt wordt, .'aan te neemen. Om dit gebrek te verminderen , heb ik in February 1790 beproefd, of cylinder-geleiders zonder punten niet even zo goed zouden kunnen dienen voor opflorpende geleiders, mits dat zy niet meer dan i duim van de gewrevene oppervlakte verwyderd zyn,. en toen bevonden hebbende, dat zy daar toe even ge.fchikt zyn, en zo veel van de gemelde ftraalen niet afgeeven, heb ik de opflorpende armen FF zonder punten doen vervaardigen. Het zyn twee cylinders lang 6 en breed 2§ duim, van dun koper gemaakt, en in halfronden eindigende. Deeze geleiders beletten wel niet geheel en al de voorgemelde ftraalen na de wryvers, maar zy geeven dezelven op verre na zo fpoedig niet, en flegts wanneer men den geleider alleen  C 312 ) Htm pas cependant de beaucoup pres fi tót, et feulement dans le cas qu'on laisfe le condu&eur tres furchargè du fluide êle&rique-, c. a. d. quand on ne fait rien que d'accumuler le fluide éle&rique, fans le communiquer avec une batterie, ou avec quelqu' autre appareil. V. Pour communiquer aifement l'èle&ricitè du conducteur a tout appareil, qu'on veut employer, fans avoir befoin de différentes pieces de communication ou de gueridons, dont on fe fert ordinairement prés des condu&eurs de grandes machines a pldteau, fai fait faire un tuyau de cuivre courbè P, tel quon le voit réprefentê fig: i Pl III, d rextrêmitè du quel est un globe Q a*environ trois pouces. Ce tuyau, qui est uni avec une pièce cylindrique de cuivre R, est fixê au condu&eur H par la boule S, qui a une tige, qui pasfe par le milieu de la pièce R, & qui est visfée dans le conducteur. Par le moyen de cette boule , qui fert ici pour une vis de presficn, on peut fixer le tuyau fusdit, foit horifontalement, ou verticalement, ou dans toute autre pofition defirée; et afin quune legére presfion de la pièce R donne asfez de frottement pour tenir le tuyau courbè dans la pofition horifontale , la furface de la pièce cy lindrique R, qui regarde le conducteur, est creufée, pour repondre exactement d la convexiiê de la boule H. Par le moyen de cc feul tuyau mobile, on peut communiquer Pèlectricitê du  C 313 ) leen te zeer overlaaden laat met electrike vloeiftof, dat is te zeggen ., wanneer men de ele&rike vloeiftof zeer op één hoopt, zonder die aan een batterye of anderen toeftel meede te deelen. V. Om op eene gemakkelyker wyze de elektriciteit van den geleider aan alles, waar van men gebruik wil maaken, meede te deelen, zonder eenigen toeftel, die tot gemeenfchap dient, of gueridons benodigd te hebben, waar van men gewoonlyk gebruik maakt by de geleiders der groote werktuigen met fchyven , heb ik een kromme koperen buis P laaten maaken zo als men afgebeeld ziet fig: 1 Pl. III, aan welker einden een bol O van omtrent drie duimen geplaatst is. Deeze buis, die met een cylindrisch ftuk koper R vereenigd is, wordt aan den geleider vast gezet door den bol S, welke eene koperen pen heeft, die door het midden van het ftuk R heenloopt, en die in den geleider vast gefchroefd is. Door middel van deezen bol, die hier tot eene drukking-fchroef dient, kan men de voornoemde buis, het zy horifontaal of verticaal, of zo als men begeert, vastzetten, en ten einde eene ligte drukking van het ftuk R genoegzaame wryving geeve, om de kromme buis in deszelfs horifontaale richting te doen blyven, is de oppervlakte van het cylindrisch ftuk R, welke na den geleider toegekeerd is, uitgehold , om juist met de rondheid van den bol H overéén te komen. Door middel van deeze beweegbaare buis alleen kan men de elektriciteit van den geleider aan alles meedeelen, wat van één tot vyf voeten hoogte verheven is boven den grond, waar op het Rr werk-  ( 3H ) du condu&eur d tout appareil, qu'on veutemployer. La boule S, qui esr'de deux pouces, fert ausfi pour en tirer de longs rayons foudroyans: mais il jaut oter pour cet effet le tuyau courbè , et ne pas faire entrer da vis de la boule S plus loin dans le conducteur H, que jusqu'd ce que la boule en foit d la diftance a'environ un pouce. VI. Pour prèvenir la disfipation de 1'èlectricitê du con* ducteurle long des fupports ,je les ai munisde boules T,T, faites de bois de mahony. Leur forme est exactèment la même que celle des boules, dont les fupports du conducteur de la grande machine Teylerienne font pourvus pour prèvenir le flux du fluide électrique le long des fupports , 0 que j'ai trouvêe alors être le moyen le plus Jat isfaifant a cet effet; planche III. fig: i. en réprêfente la coupe. Ces boules couvrent en même tems les viroles de cuivre,. qui font maftiquêes fur les fupports, et dont les bords, s'ils ètoient decouverts , cauferoient la perte d'une grande partie de 1'èlectricitê communiquèe au conducteur. Tous les trois fupports ont ausft en bas des anneaux de bois de mahony V, V, V, pour couvrir les viroles' de cuivre W, qui font maftiquêes aux fupports, et pourvuè's de plaques de cuivre, asfez larges pour pouvoir être fixêes bien folidement fur la bafe de l'appareil, par des vis de fer qui les traverfent. Comme la partie fupèrieure de ces anneaux de bois a la même forme, que la partie inférieure des  £315) werktuig ftaat;. De bol S, die van twee duimen is, dient ook om 'er lange ftraalen uit te trekken ; doch men moet, om dezelven te verkrygen, de kromme buis Weg neemen; en de fchroef van den bol S niet 'Verder in den geleider H infchroeven , dan tot dat de bol 'er omtrent één duim van verwyderd is. IV. Om het wegvloeijen der eleariciteit van den geleider langs, de fteunzels voor te komen, heb ik dezelven voorzien met de bollen T,T, die van mahonyhout gemaakt zyn. Derzelver gedaante is even als die der bollen, waar van de fteunzels des geleiders van het groot Teyleriaansch werktuig voorzien zyn, om het wegftroomen van de electrike vloeiftof langs de fteunzels voor. te komen, en het geen ik toen gevonden heb tot dat oogmerk het voldoenenst te zyn; Pl. III, fig: i vertoont daar van de döorfneede. Deeze bollen bedekken ter zeiver tyd de koperen banden, die met gewoon cement op de fteunzels vast gemaakt zyn , en Waar van de randen, indien ze ontbloot waren, het verlies van een groot gedeelte der meegedeelde elektriciteit aan den geleider zouden veroorzaaken. Alle drie de fteunzels hebben ook om laag ringen van mahonyhout V, V, V, om de koperen ringen W te bedekken', die op de fteunzels op gelyke wyze zyn vast gemaakt, en voorzien van koperen plaaten, die breed genoeg zyn om zeer ftèvig op den bafis van den toeftel vast gefchroefd te worden, door yzeren fchroeven, wek ke door dezelven heen gaan. Dewyl het bovengedeelte van deeze houten ringen dezelfde gedaante heeft, als het benedengedeelte van de bollen T, T, dienen zy insR r 2 ge-  (316) des boules, ils fervent ègalement pour prêvenir, que les bords des viroles fusdits riattirent pas le fluide électrique du conducteur, ou ne le lui rendent. VII. Les frottoirs de cette machine, qui ont 9 pouces de longueur, font faits exact ement comme ceux que fai dècrits dans ma feconde lettre ^m.landriani,( Journal de Phyfique, Fevr. 1791 , p. 109 &c. (*) et ausfi Pappareil, qui fert pour les appliquer , ne differepas de celui que fai decrit dans ma première, lettre dm. landriani (Journ. de Phyf. Avril 1789, ƒ>. 276 , 277, fig: 1) que par rapport aux charnières, par les quelles les frottoirs font fixésaux resforts , qui les presfent. Au lieu de la charnière fig: 6 fai fait faire d chaque frottoir une plaque de ferX, longue de trois et large d'un pouce, qui est fixée par des vis fur le dos du frottoir, comme on le voit Pl. II, cette plaque est réuni au bout du r es fort par une charnière ordinaire. VIII. Les extrèmitês des frottoirs font couvertes par des plaques de gomme lacque Y, Y, Y, qui debordent de trois cotés. Ces plaques empephent, que les bords & lés coins de cette partie des frottoirs nattirent point le fluide électrique ; ce qui a lieu quand ces plaques ny font pas placées, & qui fait perdre une partie tres confiderdble de la (*) Je coufeilleceux, qui lirons cette defcription , d'en cmriger auparavant les fautes d'impresfon , fuivant la note, qui fe trouve dam le Journ. de Phyf. cahier de wars 179 i, p. 2S4, puisque fans cela cette defcrip™ iion est a plufieurs endroits prèsque inintelligible.  C 317 5 gelyks om voor te komen, dat de randen der bovengemelde banden de electrike vloeiftof van den geleider niet na zich trekken , of die aan denzelven meêdeelen. VII. De wryvers van dit werktuig,, die 9 duimen langte hebben, zyn nauwkeurig zo gemaakt als die geenen, welke ik in myn tweeden brief aan den Hr. landriani (Journal de Phyfique, Fehr. 1791, p. 109 <5rV.) befchreven heb (*) ; ook verfchilt de toeftel, die dient om ze aan te drukken, niet van dien, welken ik in myn eerlten brief aan den Hr. land riant heb opgegeeven Qourn de Phyf. April 1789, p. 276, 277, fig: 1.) dan alleen ten opzigte van de fcharnieren, door welken de wryvers aan de veeren, die dezelven drukken , zyn vast gehegd. In plaats van de fcharnier fig: 6 heb ik aan eiken wryver een yzeren plaat X laaten vervaardigen , lang drie en.breed één duim, die op den rug van den wryver door fchroeven vast gemaakt is , gelyk men op Pl. II zien kan, en deeze plaat is met het einde van de veer door een gewoon fcharnier vereenigd. VIII. De einden der wryverc vyn bedekt met plaaten van gcm-lak Y,Y,Y, die aan drie zyden overfteeken. Deeze plaaten beletten, dat de randen en de hoeken van dat gedeelte der wryvers de electrike vloeiftof na zich trekken; het geen plaats heeft, wanneer die plaaten daar niet aan gebragt zyn, en het welk een zeer aanmerkelyk gedeelte van de kragt beneemt, vooral C*5 Ik rande hun, die deeze befchryving zullen Iëezen, om daar in de drukfouten te verbeteren, volgens de noot die in het Journ. de Phyf. van Maart 1791, p. 254, gevonden wordt, dewyl zonder dat deeze befchryving op verfcheidene plaatzen byna onverftaanbaar is. Rr 3  ( 3i8 ) U force, fur tout lorsqu'on fait agir la machine nègativement. Ausfi une des paires des-frottoirs est pourvu'è d'une boule], pour prêvenir, que les extrèmitês des regies de bois * n'abforbent pas le fluide électrique, en cas qu'on êlectrifè nêgativement; ce que faiprêvenu d 1 autre paire des frottoirs, ayant fait faire les regies de bois £ ft courts, que la boule T empêche l'abforption fusdite. IX. Les frottoirs avec leurs resforts font tenus d leur place, par un appareil tout-d-fait femblable d celui que fai dècrit dans ma première lettre d m. landriani, p. 277, fig: 2, 3, Chaque paire des frottoirs est fixée par une vis fur une plaque de cuivre, qui -a la forme d'une queue tfaronde, & qui s'adapte d une boule Z de 6 pouces de diamètre, visfèe fur la virole mafiiquêe au haut de chaque fupport de verre A. PL III. fig: 2. rêprefente la fection horizontale d'une de ces boules, & de l'appareil qui tient & pr cifc fe* fmttoirs. Dans cette figure toutes les mèfures font reduites au quart* La partie de la boule Z , qui est vis d-vis du bord du plateau , est coupêe d f du diamètre, en for te que la fection a 5 pouces'de diamètre d-peu-pres. J cette place est fioudèe une plaque de cuivre aa de % de pouce d'èpaisfeur, creufèe en queue' /aronde, 'pour y recevoir la coulisfie ou plaque de cuivre b b. Le centre de cette coulisfie êtant percè quarrement & chanfrè .en même tems d fa partie pofierieure, pour y faire pasfer une  (319 ) al wanneer men het werktuig negatif laat werken. Ook is één van de paaren der wryvers van een bol J voorzien , om voor te komen, dat de einden der houten regels * geene electrike vloeiftof aan trekken, wanneer mén negatif electrizeert; het zelfde heb ik aan het andere paar wryvers belet, door de houten regels /3 zó kort te doen maaken, dat de bol T den bovengemelden ingang der electrike ftof belet. IX. De wry vers met derzelver veeren worden in hunnen ftand gehouden door eenen toeftel in allen opzichte gelyk aan die, welken ik in myn eerften brief aan den h.-. landriani, p. 277. fig; 2, 3, befchreven heb. Ieder paar wryvers is door een fchroef op eene koperen plaat vast gemaakt; die de gedaante van een z\Vaiuweftaart heeft, pasfènde in een bol Z van 6 duimen middellyns, die gefchroefd is op den koperen band, welke boven op ieder glazen fteunzel A is vast gezet. Pl. III. fig: 2. vertoont de horizontaale doorfnede van één deezer bollen, en van den toeftel, die de wryvers vasthout en-aandrukt. In deeze afb^^g zyn alle de maaten op een vierde gebragt. Dat gedeelte van den bol Z, dat zich regt over den rand van de fchyf bevindt , is op f van de middeUyn doorfneden, zo dat de doorfnede ten naaften by 5 duimen middellyns heeft. Ter'deezer plaats is eene koperen plaat aa van | duim dikte gezoldeerd, zynde juist zodanig uitgehold, dat daar in de fchuif of koperen plaat b b nauwkeurig pasze. I11 het midden van deeze fchuif is een vierkant gat, waar door een fchroef c gaat, waar van de knop ligt in eene holte, ten dien einde in 't ach-  ( 320 ) une vis c, & y leger fa tête, la plaque de fer d d, qui joint les deux resforts e e par des charnières, s'appliqué par desfus cette vis, & est tenu ferme fur la coulisfe b b, par le moyen d'une forte êcroue f. On fait entrer les deux coulisfes b b b leurs places reciproques par en haut des boules Z, & comme elles font plus étroites au bout inférieur qrfau fupèrieur, // faut qu'elles s'arrètent a leurs places, lorsqu'elles font pousfès asfez loin. Mais comme l'aclion du plateau en rotation fe fait de bas en haut fur un des deux frottoirs, je fus obligê de Farrêter a fa place, par le moyen dun resfort, fixè dun bout fur la furface de la coulisfe b b par deux vis, & muni de Pautre bout d'un bonton terminê en une tige, qui traverfe la coulisfe b b , & est presfée dans une petite cavité pratiquée dans la plaque a a. X. Cette machine n 'ayant qu'un feul plateau, le frotte» tement nest donc aue la moitiè de Pappareil ordinaire b deux plateaux. Cette diminution de refifiance, pointe b la forme de la bafe de P appareil, donnecet avantage, qu'on tCa pas befoin de fixer la baf de Pappareil par des vis fur le fond de Pappartement, oü on veut Pemplóyer. On peut donc s'en firvir en tout endroit, & d'en changer dabord Pemplacement d volontè. Par le détail, qui je viens de vous donner de cet appareil, vouz appercevez facilement, Monfieur! ^u'il est non  ( 3« ) agterfte gedeelte van de plaat gemaakt. De yzeren plaat dd, aan de veeren ee door fcharnieren gehegt, wordt op deeze fchroef c vast gemaakt aan de fchuif b b, door middel van een fterke moer-fchf oef f. Men doet de twee fchuiven bb, op derzelver verfchillende plaatzen, boven aan de bollen 2 ingaan, en dewyl die fchuiven aan den onderkant veel nauwer zyn dan aan den bovenkant , moeten zy op haare plaatzen blyven , wanneer zy ver genoeg ingefchoven ^zyn. Maar dewyl het omdraaijen van de fchyf op één van de twee paaren wryvers van onderen na boven werkt, en dus dezelve uit hunne plaats zoude kunnen ligten, was ik verplicht dezelven vast te zetten, door middel van een veer, aan den eenen kant op de oppervlakte van de fchuif door twee fchroeven vast gemaakt, en aan den anderen kant van een knop voorzien, die in een koperen pen eindigt., welke dwars door de fchuif bb gaat , en door de veer gedrukt wordt in eeneldeine holligheid, in de plaat aa gemaakt. X. Dit werktuig niet- m<* trouvoient donc en* core plufieurs dèfauts, que je fis corriger après. Cependant je pre/ere de ne faire memion que de-cette fieule expérience, paree qdelle fut faite en prèfence de plufieurs Eleclriciens* La hatterie, que femployai, ètoit une partie de la me-, me hatterie, dom je me fuis fervi pour les expêriences. puhliêes avec la description de la machine Teylerienne. La> batterie entière de 135 verres ne pouvoit être chargés dans ce tems ld, par cette machine, quen 96 jusqu'd 100 tours des plateaux ,, c. a. d. dans les circonfiances les plus favorables, & après aénkr <%*/s 4». aux rayons du foleil: & les deux tiers de cette hatterie, ou 90 verres , (dont je ne me fuis fervi heaucoup pour des expèrU ences, qui ne demandoient pas la decharge de toute la hatterie^ nom jamais ètè chargés* fuivant mon journal, en moins de 66 tours des plateaux, quoique jeTeusfe faitplacer auparavant dans les rayons du foleil ou prés du feu. II paroit donc, fuivant P expérience fus dite, que laförce, que cette nouvelle machine avoit dans des circonfiances moins  ( 325 } elektriciteit. Het weer was toen voor de elektriciteit niet zeer gunftig, de wind zuidwest,, de vogtmeter. wees. aan dat de 1 ucht zeer vochtig was, en de proef wierd gedaan in tegenwoordigheid van 17 perfoonen, in een vertrek, alwaar in geen 14 dagen vuur geweest was. • Ook was dien dag het werktuig flegts-zo ver afgemaakt, om 'er eene eerfte proef meede te kunnen neemen; 'er waren dus nog verfcheiden gebreken aan , die ik naderhand deed verbeteren. Echter verkies ik alleen van deeze proefneeming melding te maaken, om dat dezelve in de tegenwoordigheid van verfcheiden Electrizeerders is in 't werk gefteld. De battery, waarvan ik gebruik maakte, is een gedeelte van dezelfde battery, waar van ik my tot de. proefneemingen , die met de befchryving van hetTeyleriaansch werktuig zyn bekend gemaakt, bediend heb.. De geheele battery van 135 glazen kon ter dier tyd door dit werktuig niet gelaaden worden, dan dóór 96' of'100 omgangen der fchyven, namelyk in de aller-' gunstigfte omftandigheden , en na dat ue battery aan de ftraalen van de zon was blootgefteld geweest: en f gedeelten van deeze battery of 90 glazen, (waarvan ik my veel bediend heb tot proefneemingen,.die de geheele ontlaading der batterye niet vereischten)' kónden nooit, volgens myne aantekeningen, in minder dan 66 omgangen der fchyven gelaaden worden, alhoewel ik dezelven te vooren in de zonneftraalen, of by het vuur had doen plaatzen. Het blykt dus, volgens bovengemelde bevinding, dat de kragt van dit nieuwe werktuig, in minder gunstige omftandigheden, en in deszelfs S.s.3-, min.i  C 3*0 favorables, & dans fin ét at moins parfait, êtoit deja g de la force, que la machine Teylerienne avoit dans des circonfiances les plus favorables, avant que les nouveaux frottoirs y furent adaptés. Tout bien confiderè, vous ma-, vouerez fans doute, après les expêriences dont je viens de vous parler, que cette machine d'un feul plateau de 31 pouces de diametre aura au moins, dans des circonfiances ègales, la moitié de Veffet, que la machine Teylerienne a jamais donnè, avant que les nouveaux frottoirs y furent appliquês. Si v >us comparez le diametre de ce plateau avec celui des plateaux de la machine Teylerienne, qui est 65 pouces, & fi vous confiderez deplus, que cette machine n'a qu'un feul plateau , & que Pautre en a deux, vous ferez furpris, que fon effet approche dautant de celui de la grande machine , & vout ferez fur ement curieux de fcavoir, a quoi f attribuè un tel efftt. La conflruclion particuliere de cette machine, par la quelle les frottoirs font asfez èloignés de tous les corps prochains, qui pourroient fwrnir du fluide éleclrique, & Pifiolement de l'axe, expliquent fur ement les raifons, pour quoi l'èlectricitê nègative de cette machine est fi forte, & fi égale Péleclricité pofitive. De plus l'axe êtant parfaitement ifolê, par la confiruc* tion que je dècrirai chaprès, fai obtenu par ld t que les bras  C 327 ) ^mm volkomen ffaat, reeds g van de kragt was, wélke het Teyleriaansch. werktuig in de allergunftigfte omftandigheden opleverde, voor dat de nieuwe wryvers daar aan gemaakt waren. Dit alles wel overweegende, zult gy my ongetwyffeld toeftemmen, 'myn Heer! dat, volgens de hier boven verhaalde bevindingen, dit werktuig van eene fchyf van 31 duimen diameter, in gelyke omftandigheden, ten minften de helft van het vermogen zal bezitten, het wélk het Teyleriaansch werktuig immer gegeeven heeft, voor dat de nieuwe Wryvers daar aan geplaatst waren. Indien gy de middeUyn van deeze fchyf met die der fchyven van het Teyleriaansch werktuig vergelykt, die 65 duimen zyn, en zo gy daar en boven in aanmerking .neemt, dat dit werktuig maar eene fchyf heeft, daar het. andere van twee fchyven is, zult gy zeker verwonderd zyn, dat deszelfs vermogen dat van het groote werktuig zo naby komt, en gy zult verlangen te weeten, waai aan ik zodanig een vermogen toeffchryf. De byzondere zamenftelling van dit werktuig, waar door de wryvers genoegzaam van alle de nabuurige lichaamen verwyderd zyn, die electrike vloeiftof zouden kunnen aanbrengen, en het wel vryftellen van den as, verklaaren duidelyk deredenen , waarom de nègative elektriciteit van dit werktuig zo fterk, en zo gelyk aan de pofitive elektriciteit is» Daar en boven, de as volkomen vrygefteld zynde, door de zamenftelling die ik hier na befchryven zal, zo heb ik daardoor verkregen, dat de opflorpende  (3^8) jras abforbans du condu&eur, en cas qu'on y communiqué Ule&ticitê pofitive , n'èlancent point des rayons oua'aigret' tes fur l'axe; ce qui est, en cas quel'excitation foit forte, ie dèfaut prls que gênéral, non feulement des machines d plateau conftruites de la manière ancienne, mais dncore , quoique en moindre degrê, de celles qui ont l'axe ifolè, de la manière que fai fait pratiquer le premier d la Machine Teylerienne, d moins qu'on ne fasfe les bras abforbans du condu&eur trop courts, pour pouvoir abforber tout le fluide éle&rique excité dans toute la largeur de la furface frottèe, commetexpérience m'a appris ndotre grande machine. Ausfi les bras abforbans n'ayant pas des pointes, ils n'èlancent pas facilement des rayons fur les parties pfièrieures des frottoirs, furtout puisque leurs extrèmitês, qui règardent l'axe, font des hemispheres de 2i pouces de diametredont la furface est trés polie. II est donc a cet ï/b^w^t Jp Vavp, & d la forme bien arrondie des bras abforbans, que f attribuè en partie, que les efets du condu&eur de cette machine font plus forts que ceux du condu&eur de ma machine d deux plateaux de 32 pouces de diametre , £? de tout autre machine de cette grandeur, que fai vue jusqu'ici: mais la principale raifon que la force de cette machine foit fi confiderable en comparaifon du diametre du plateau, & qu'elle charge fipromptement une grande batterie, fe trouvefurement dans le ba»  C 329 D armen van den geleider, ingeval men daar aan de pofitive elektriciteit meededeelt, geene ftraalen op den as affchieten; het geen echter, ingeval het opgewekt vermogen fterk is, het byna algemeen gebrek is, niet alleen der werktuigen met fchyven, die op de oude manier vervaardigd zyn , maar ook, hoewel in een minderen trap, van die geenen welkers as op dezelfde wyze vrygeftcld zyn, als ik het eerst aan het Teyleriaanfche werktuig heb laaten in "t werk ftellen; ten zy dat men de opflorpende armen van den geleider te kort maakt, om de eleóhïke vloeiftof, die in de geheele breedte van de gewrevene oppervlakte opgewekt wordt, opte neemen. Dewyl ook de opflorpende armen van geene punten voorzien zyn, fchieten zy ook niet zo gereedlyk ftraalen op de agterzyden der wryvers af, en dat wel des te minder, vermits de einden der opflorpende armen, die tegens over den as ftaan, halfronden zyn, waar van de oppervlakte wel gepolyst is. Het is dan aan deeze meer volkomene vryftelling van den as., en aan de wpI nfgpmnrie gedaante van de opflorpende armen , dat ik voor een gedeelte toefchryf, dat de uitwerkzels van den geleider van dit werktuig fterk er zyn, dan die van den geleider van mjTi werktuig met twee fchyven van 32 duim middellyns, en van alle andere werktuigen van die grootte , welke ik tot hier toe gezien heb: doch de voornaamfte reden dat het vermogen van dit werktuig zo aanmerkiyk is in vergelyking van de middeUyn der fchyf, en dat daar door zo fpoedig eene groote battery gelaaden wordt, «loet men zeker zoeken in de goede uitwerking van onT t ze  ( 330 ) bon effet de notre conftruclion des frottoirs, & dans celui de Vamalgame. Dans ma feconde lettre d m. landriani , (Jour. de Phyf. 179* » P> W) & fait mir $ar f* expêriences faites avec la grande machine, comhien fai gagnè avec la feule conflruclion des frottoirs, & quelle partie de Vaugmentathn de la force doit être attrihuée d Vamalgame de Kienmayer; ayant fris pour hafe fa propre êvaluation. Suivant ces expêriences la machine Teylerienne a chargé, en Avril 1790, la hatterie par moins dune cinquième partie de tours des plateau, qui y auroient êtè necesfaires dans fon meilleur ètat précédent: elle avoit donc gagnè plus de quatre fois la force qdelle avoit auparavant, dont d peine la moitié peut être attrihuée d Vamalgame de Kienmayer, fuivant fa propre êvaluation. (voyez p. 117, «80 0r vms ^mï>arez la furface frottèe de ce plateau, qui est 1243 pouces quarrés , avec les furfaces fruudo fe M*x plateaux de la grande machine Teylerienne, qui font ènfemble 9636 pouces quarrés, & f vous y~comparez en même tems la diffèrence des effets de ces deux machines, en chargeant des batteries, vous trouverez, que, lorsque cette machine donne la moitié de teffet, que la machine Teylerienne donnoit auparavant, (comme fai deduit de Vexpérience que fen ai faite,) qdalors Vexcitation, que font nos frottoirs d cette machine, tfa pas paru encorc être tout-d-fait fi.  ( 331 ) ze zamenftelling der wryvers, en die van het amalgama. In mynen tweeden brief aan den Hr. landriani, (Journ. de Phyf. 179 U p> 109.) heb ik door proefneemingen, met het groote werktuig gedaan, doen zien, hoe veel ik gewonnen heb met de zamenftelling der wryvers alleen, en welk gedeelte der vermeerdering van het vermogen aan de amalgama van Kienmayer moet toegefchreven worden; hebbende daar in zyne eigene begrooting ten grondflage gelegd. Volgens deeze bevindingen heeft het Teyleriaansch werktuig, in April 1790, de battery gelaaden, door minder dan \ gedeelte van de omwendingender fchyven , welke daar toe in deszelfs besten voorigen ftaat nodig zouden geweest zyn. Het zelve had dus meer dan viermaal zo veel kragt gewonnen, ais het voorheen bezat, waar van nauwlyks de helft aan het amalgama van Kienmayer, volgens zyne eigene begrooting, kan worden toegefchreven. (ziet p. 117, 118) Wanneer gy nu de gewrevene oppervlakte van deeze fchyf, die 1243 vierkante duimen uitmaakt, vergelykt met de gewrevene oppervlakte eier twee ichyven van het groote Teyleriaanfche werktuig, die te zaamen 9636 vierkante duimen bedraagen, en wanneer gy ter zeiver tyd de onderfcheidene uitwerkzels van die twee werktuigen in het laaden der batteryen in aanmerking neemt, zult gy bevinden, dat indien dit werktuig de helft van de kragt oplevert, welke het Teyleriaansch werktuig te vooren gaf, (zo als ik uit de proefneeming, daar omtrent genomen, heb afgeleid) dat als dan de opwekking, welke onze wryvers aan dit werktuig te weeg brengen, Tt 2 nog  ( 332 ) fi forte, que celle des frottoirs d'une pareille conflruclion è la grande machine Teylerienne, fuivant les expêriences dAvril 1790; car la furface frottèe de notre nouvelle machine est d-peu-près la huitieme partie de la furface frottèe de la grande machine. Or fi Pexcitation ètoit cinq fois autant, en proportion de la furface frottèe, que celle des premiers frottoirs de la machine Teylerienne^ cette machine nouvelle auroit cinq huitiemes (au lieu. d'un huitiemey de la force, que Pautre machine avoit dans. Jon premier ètat: mais il n'a pas paru jusqiPici, quell& ait plus de la moitié de Peffet de la grande machine dans fon premier ètat. II paroit donc, que le prompt effet de cette machine, en chargeant une batterie, doit être principalement attribuè aux frottoirs mêmes, .& d Pamalgame. Celui dont je me fiers- d préfent differe de Pamalgame de Kienmayer , en ce que fy ai mêlê un quart du poids rfor mvC^J quï ni'a paru en augmenter Peffet. Je n-ofe pas dire pourtant, de combien est cette augmenta~ tion, n'ayant pas ene.re fint asfez cPexpêriences dêcifives ld desfus. \ , :• , II reste encore d expliquer la conflruclion de quelques parties de cet appareil, pour ceux qui defiront de le cotier. 1) Le milieu dé la partie mn conduclrice de Paxe est un cylindre de lois de noyer aaaa, chauffé au feu, jus- qu'a  C 333 ) nog niet gebieken is in allen opzichte zo fterk te zyn , als die der wryvers van een gelyk maakzel aan het groot eleftnsch werktuig, volgens de bevindingen van April 1790: want de.,gewrevene oppervlakte van ons nieuwe werktuig is ten naaften by. het agtfte gedeelte van de gewrevene oppervlakte van het groote werktuig. Indien nu de opwekking vyfmaal zo fterk was, in evenredigheid van de gewrevene oppervlakte, als die der eerfte wryvers van het groote werktuig, zou dit nieuwe werktuig vyf agtfte (in plaats van een agtfte) van het vermogen.bezitten, het welk het andere werktuig m deszelfs eerften ftaat had: maar het is tot hier toe met gebleken , dat het meer dan de helft van de kracht van het groote werktuig in deszelfs eerften ftaat heeft. Het blykt dus, dat de fpoedige werking van dit werktuig, in het laaden eener batterye, voornamelyk aan de wryvers zelve, en aan het.amalgama moet toegefchreven worden. Het amalgama, waar van ik my tegenswoordig bedien, verfchilt van het amalgama van Kienmayer daar in, dat ik 'W, voor cc„ vierde van hetgewigt, aurum muftvum onder gemengd heb het geen my toegefchenen heeft de kracht daar van te vermeerderen. Ik kan echter niet bepaalen, hoe groot deeze vermeerdering is, dewyl ik-daar omtrent nog geene befliszende proeVen genomen heb. Nu blyft 'er nog overig om de zamenftelling van eenige gedeeltens van deezen toeftel nader te befchryven, voor hun die dezelve willen navolgen. 1. Het midden van het niet geleidende gedeelte van den as is een cylinder van notenboomenhout aaaa, zo ^t 3 lang  ( 334 > é# ce qu'il ifole ausfi bien que le verre, & trempê alors dans du vernis dambre, pendant que le bois est encore tres chaud. Les deux extrèmitês de ce cylindre, qui Jont d'un moindre diametre, font forcêes, * grands coups de marteau , dans les fortes viroles de cuivre b&c, & font rétenus ld chacune par trois vis de fer d, d. Le cylindre a a & les deux viroles b fi? c, font couverts dune couche de gomme lacque eeee, pour conjerver le cylindre de bois au mieux dans fon ètat ifolant, & pour prêvenir que la virole b ne donne point dés rayons vers les frottoirs, en cas qu'on êleclrifè négativement, comme ausfi pour êviter, que le bord de la virole c ne puisfe pas donner des rayons vers rautre virole; ce qui pourroit asfujettir les bras abforbans du condu&eur dêlancer des rayons vers l'axe. Le fond de la virole b est visfè * demeure, fur Vextrèmitè taraudêe de Vaxe de fer B. Le fond de 1, c, aui est de 4 pouces de diametre , est terminê en un axe dun pouce dêpaisfeur fur deux pouces de, longueur, taraudê au bout. On met le plateau la desfus & on le presfe contre le fond, qui lui fert dasfiette, par Vecroue de buis h. Entret Vasfiette & le plateau, comme ausfi entre le plat eau & Vecroueh,fie trouvent deux anneaux de feutre; & dans le trou du plateau, qui est de deux pouces de diametre, est un anneau de bois de buis , dmfi que le plateau ne touche nulle part le cuivre , pour  C 335 ) lang voor het vuur heet gemaakt, tot dat die even zo goed vryftelde als het glas, en vervolgens in gewoone barnfteen-vernis, terwyl het hout nog zeer heet was, gedoopt. De twee einden van deezen cylinder, welker middeUyn kleinder is, zyn door zwaare hamerflaagen in de dikke koperen banden b & c ingedre* ven, en worden daar in ieder door'drie yzeren fchroeven d d gehouden. De cylinder aa, en de twee banden b & c zyn bedekt door een laag gom-lak e e e e, om zo goed mogelyk den houten cylinder in deszelfs wel vryftellenden ftaat te bewaaren , en om voor te komen, dat de band b geene ftraalen na de wryvers uitfchiet, ingeval men negatif electrizeert, alsmeede om te vermyden, dat de rand van den band c geene ftraalen na den anderen band kan afgeeven; het geen aan de opflorpende armen van den geleider gelegenheid zoude kunnen vcrfchaffen om ftraalen na den as af te geeven. Een deezer banden heeft aan 't einde, als 't ware, een bodem van dik koper b b, in welken de as B vastgefchroefd wordt. i>c Lmud c neeft aan 't eind een bodem van koper ff, van 4 duim middellyns, uit welks midden de as g voorkomt, zynde van één duim dikte en twee duimen langte. Men plaatst de fchyf daar op, en men drukt die door de palmhouten moerfchroef h, tegens de koperen plaat ff. Tusfchen deeze plaat ff, en de fchyf, gelyk ook tusfchen de fchyf en de moerfchroef h zyn twee ringen van hoedenvilt geplaatst; en in het gat van de fchyf, dat twee duimen middellyns heeft, is een ring van palmhout, ten einde de fchyf nergens aan het koper raake, om voor [te ^ ko-  (.336) pour prêvênir que le contaSt du cuivre tfoccafionne pas desfentes dans le plateau. Vècroue h a deux trous i, i, dans lesquels on appliqué les pointes d'une clef de fer , fixêes d angle droit d un levier de 18 pouces de longueur, pour pouvoir la dévisfer avec plus defacilitè, lorsque elle est fortement ferrée. .2) La boule du condu&eur H, dont les deux hemispber.es font jointes dans la ligne poin&uèe k k, a un axe de fer G , qui la traverfe, en angle droit d la ligne kk. Cet axe fe tourne dans deux pieces de cuivre 1, m, fixêes dans l'interieur de la boule; 11 est une rofette, qui s'ajinte fur la partie quarrêe de Paxe; o est une ècroue, qui retient Paxe d fi place. Pres de l'autre bout de Paxe il y a une partie conique, qui s'ajuste dans la pièce chanfrêe 1, & qui s'aboutit en un quarrê p, fur le quel est appliqué Pare du condu&eur, & est arretê ld par une llis dc J?/ajfuu fuitt aeo nrjpr. 3) Pour placer le fupport M exa&ement, de manière que Paxe G fe trouve parfaitement horizontal, ou d angle droit avec le plan du plateau, le fond qq de la virole W a trois vis de rappel'r r, qui repofent fur trois petites plaques de cuivre s, s, enfoncèes de niveau avec le bois de la bafe de Pappareil, & comme la tige cylindrique de fer t, rivêe fortement dans le millieu du fond qq, fert de centre de mouvement horizontal, on est par ld en ètat da- ju-  C 33? ) komen , dat de aanraaking van het koper geene fcheu* ren in de fchyf veroorzaakt. De moerfchroef h heeft twee gaten i i, in welken men de pennen van eene yzeren fleutel inbrengt, die rechthoekig aan een hefboom van 18 duimen langte ftaan. Deeze hefboom dient om de fchroef h gemaklyk te kunnen affchroeven. 2) De bol van den geleider H, waar van de twee halfronden aan elkander gevoegd zyn in de geflipte lyn k k, heeft een yzeren fpil G, die 'er dwars door heen loopt, rechthoekig met de lyn k k. Deeze fpil draait in twee koperen flukkenl,m, binnen in den bol geplaatst; n is een ftuk koper op een vierkant gedeelte van deeze fpil geplaatst; o is een moerfchroef, waar door de fpil op haare plaats gehouden wordt. Aan het andere einde van de fpil is een kegelachtig gedeelte , het welk in het koperen ftuk 1 fluit, en dat in een vierkant.p uitloopt, Waar op de boog van den geleider geplaatst is, en gehouden wordt door eene van flaal gemaakte drukking fchroef. 3) Om het n-eunzei m (Pl. lil.) juist te plaatzen, zo dat de fpil G volkomen horizontaal ftaat, of rechthoekig met het plat van de fchyf, is de bodem q q van de band W van drie fchroeven r r voorzien, die op drie koperen plaatjes ss rusten, welke waterpas liggen met het hout v plaaten g g, met derzelver fchroeven , aangewezen heb, zo als die op het agterfte gedeelte der wryvers aangefchroefd zyn, hoewel het overige van die afbeelding de horizontaale middendoorfnede van deezen toeftel vertoont. Deeze plaaten zyn hier van een tweederlei gebruik, namelyk om den aanvoer der electrike vloeiftof naar het amalgama te bevorderen, wanneer men pofitiefe lectrizeert: en om de volkomenfle gemeenfchap tusfchen de wryvende amalgama en den geleider te weeg te brengen , ingeval men van de nègative elektriciteit wil gebruik maaken. ,Vv 3 fy De  C 342) 7) Les plaques de gomme lacque YY fe tienmnt aux frottoirs, chacune par une plaque de cuivre mince, qui y est rèunie par la chaleur, & d la quelle font rivés deux fils de laiton, qui entrent dans deux trous for és dans le bois du frottoir. 8) La colonne de bois de mahony C aboutit par en haut , en un quarrè KK, fur le quel sadapte le chapiteau K, & est presfé bien ferme contre Pembafement de la colonne par Vècroue v, qui fe visfe furie bout taraudê de la tige quarrêe de fer &, la quelle est retenue folidement par la pièce de fer *, qui pasfe par elle <£? la colonne diametralemenU 9) Tous les trois fupports de verre de cette machine font fixês fur des coulisfes , qui fe tiennent folidement dans la bafe de F appareil, & qu'on peut en feparer facilement par le moyen d'un levier, appuyè contre une des tiges y,y,y, tandis quon appliqué la force d P autre tige oppo» fée, comme fai inOhpa* flur In hnfp par les Ugnes rayès , qui rèprèfentent ce levier. II est le même, dont on fe fert pour devifer rècroue h. Cet arrangement facilite le tranfport de cet appareil, qui est en general fait de ma~ nière, qu'on peut le decompofer & le recompofer en peu de tems, fans qu'il foit derangè par ld. La bafe a de plus quatre anneaux de cuivre, (dont on voit deux Pl. I&IL) afin de pouvoir le porter facilement. 10) En-  C 343 ) 7) De plaaten van gomlak YY houden zich aan de wryvers, ieder door eene dunne koperen plaat, die heet gemaakt zynde daar meede vereenigd is, en aan welke twee koperdraaden zyn geklonken, die paszen in twee gaten, ten dien' einde in het hout van den wryver geboord. 8) De mahonyhouten colom A (Pl. III) heeft van boven een vierkant £v, waar op de kap K vastgemaakt is, en Hevig tegens het platte van de colom door de moerfchroef * gedrukt wordt, welke past op de fchroef aan het einde van de vierkante yzeren pen /, welke dwars door dezelve en de colom doorgaat. 9) Alle drie de glazen fteunzels van dit werktuig zyn op fchuiven geplaatst, die wel vast in den bafis van den toeftel fluiten , en die men gemaklyk daar van afneemen kan, door middel van een hefboom, fteunende tegens één der yzeren pennen y,y,y, (Pl. II) terwyl men de kracht op de tegens overflaande pen aanwendt, gelyk ik op den bafis door de geit-reepte lynen, die deezen hefboom vertoonen, heb aangewezen. Het is dezelfde, waar van men zich bedient om de moerfchroef h los te maaken. Deeze fchikking maakt het overbrengen van deezen toeftel gemaklyk, die over het algemeen zodanig ingericht is, dat men denzelven in weinig tyds uit elkander kan neemen, en weder in één zetten, zonder dat het daar door van zyn ftel gebragt wordt. Daar en boven zyn 'er aan den bafis vier koperen ringen, ( waar van men 'er twee op Pl. I en II ziet) ten einde het zelve gemakkelyk te kunnen draagen. so) Tus-  C 344 ) 10) Entre la colonne C & la manivelle fe trouve un fil tfarchal, qui va depuis le collet D jusqud la bafe , & qui est communiqué ld, par un fil d'archal horizontal, avec un des anneaux fusdits, qui fe trouvent d coté. II fuffit donc de communiquer cet anneau avec le fil condu&eur, dont le fond de Vendroit, oü on fe fert de grandes machines éleclriques, doit être pourvü, pour èviter, que celui, qui tourne le plateau, ne Joufre point de choqs, en cas que des rayons s'èlancent de Vun oude Vautre bras des conducleurs vers les frottoirs. Après le détail, que je viens de donner de cette machine, ft ony joint la description de notre manière de confiruire les frottoirs (Journ de Phyf levr. 179 O P n6 doutepas, que chaque faifeur d'inftrumens de phyfique^ pourra la copier , & en obtenir le même effet que fen at vu, & pmlmblement un plus fort encore , quand ils s"en fervira dans une atmosphere plus favorable. Si ce refultat de mes recherches, que je vous prie de regarder comme un produit de la Fondation Teylerienne, peut être utile aux Phyficiens, qui de/irent de fe fervir avecfacilité d'une force éleclrique trés confiderable pour un prix modique, & qu'il puisfe contribuer de cette manière aux progrès de la fcience, fen aurai toute la fatisfaclion que fen dêfire. J'ai Vhonneur dtêtre &c ; j    C 345 ) ïo) Tusfchen den ftyl C en de kruk is een koperdraad, het welk van den koperen pan D tot aan den bafis gaat, en die daar niet een der bovengemelde ringen, welke ter zyde zyn, door een horizontaal geplaatst koperdraad gemeenfchap heeft. Het dus voldoende d'en ring met den leidenden draad gemeenfchap te geeven, waar van de grond der plaats, alwaar men fterk wei-kende electrizeertuigen gebruikt, moet voorzien zyn , nm voor te komen, dat . die geen , welke de fchyf draait, geene fchokken krygt, ingeval'er ftraalen van den een of anderen arm des geleiders na de wryvers mogtën uitfchieten. Na de opgaave, die ik thans van 'dit werktuig gegeeven heb , en wanneer men daar nog by voegt de befchrj ving van onze manier om de wryvers zamen te ftellen (Journ. de Phyf. Fevr. 1791) twyfel ik niet, of ieder Phyfifche Inftrumentmaker zal zich in ftaat bevinden, om het zelve na te maken, en 'er dezelfde uitwerking van te bekomen, die waarfchynlyk nog fterker zal weezen, wanneer hy zicb daar van in een gunftiger dampkring z,ai bedienen. Indien dit voortbrengzel myner nafpooringen van eenig nut kan zyn voor Natuurkundigen , die verlangen van zich met gemak van eene zeer aanmerkelyke electrike kracht, voor eenen matigen prys, te bedienen, en indien hetzelve op deeze wyze tot vermeerdering van weetenfchap kan verftrekken , dan zal ik voor my deswegens alle voldoening genieten, die ik'er van verlange. Ik heb de eer &c. Xx  <340 Précis de ce que f expérience a fait voir concernant les avantages de cette machine , et les ohjecfions quony a faites, depuis que fa defcription a été publiée. Le premier avant-age, que faieu en vue, en faifant conftruire la machine- décrite, a ètè a" obtenir -une force nègative presque égale d la pofitive. Un grand nombre d'expêriences, faites a vant fa defcription en Avril r 790, avoit fait voir, quil ny. avoit■ pas quelque diffèrence remarquable, foit dans la longueur ou la force des rayons , foit dans la charge , ou la décharge des batteries par les deux êleclriciiês de cette 'machine (a). Jobtenois I cet- '■ (a) Sulvant cette expérience fétrivois alors avoir obtenu une êleSlricitè nègative tout-a-fait égale a réle&ricité pofitive. 'Ces mots ont donnê occafion a me faire PnhjpFtion fuivanf e: quand on .esfay e avec une. feule bour teiïïe, cbargèepar Je conducteur poptif, t» /A« ,'u„^c»,- iTunfii de fer, qui peut être fondue par fa, êicbarge ,dans ce cas la, et qitand on rêpétê cette expérience, en cbargeant la même bouteille par le condu&eur negatif, on verra alors-, que féleêtricité nègative tresï pas égale h cet égard a la pofitive. ( Ciitbbertfon .over de Elektriciteit, 3de deel, bladz. in, 112.) jfavoue, que je n''ai pas fait cette expérience avec une feüle bouteille, parceque je Vai regardée comme ètanf d? aucun interêt. Aprês avoir mêfurè la longueur et la force des rayons pofttifs et nègatifs, qui, autant que fai pu T'obferver, ètoient tout a fait ègaux ,fai comparê les deux èleEtricités de cette macbine feulement en cbargeant-et dècbargeant une batterie de 90 bouteilles, dont cbacune contenoit un peu plus d'un pied quarrê de furface garnie, et fai obfervé, que cette batterie fut chargée, far les deux éle£trichés, non feulement jus^u'au même degré dans Ie même tems  ( 34? ) Wat de ondervinding omtrent de voordeelen van dit werktuig, en omtrent de tegenbedenkingen tegens hetzelve gemaakt, zederd dc uitgaaf van deszelfs befchryving, geleerd hebbe. Het eerfte voordeel, het geen ik met het befchreven nieuwe maakzel bedoeld heb , was het verkrygen van eene nègative.kracht, die zeer na by gelyk is aan de pofitive (zie bladz'. 295 )'Veelvuldige beproeving leerde, voor dat ik in April 1790 hier van de befchryving gaf, dat 'er in de langte of kracht der ftraalen, of in het laaden van batteryen door dit werktuig, geen merkbaar ónderfcheid was in de beide krachten van hetzelve, (a) Deeze gelykheid der krachten verkreeg (a) Volgens deeze ondervinding fchreef ik toen eene nègative kracht Verkregen te hebben, die aan de pofitive kracht "van hetzelfde werktuig volkomen gelyk {tout-a-faitégale} was. Deeze woorden (tout-è-fait égale) zyn vertaald in alle opzichten, en hier uit heeft men aanleiding genomen van myne opgaaf te befhyden, door daar tegen in te brengen : dat wanneer men met eene enkele fles beproeve d^ grcoiae langte yzerdraad, welke door dezelve, ingeval zy by den pofitiven conduclor gefield is, gefmolten kan worden, en men vervolgens dezelfde proefneeming by den negativcn conductor herhaale, men dan bevinden zal, dat de nègative kracht ten deezen opzichte minder is, dan de pofitive. ( Cuthbertfon over de Electriciteit, $de deel, bladz. in, 112.) Deeze vergelykende proefneeming met eene enkele fles had ik, het is waar, niet in 't werk gefield, vermits ik niet heb ingezien, dat dezelve van eeuig belang was. Behalven de langte en kracht der pofitive en nègative firaalen, die, zo ver ik toen konde nagaan , by eene gunfiige luchtgefteldheid aan elkander volkomen gelyk waaren, heb ik de beide krachten van dit werktuig alleen by het laaden en ontlaaden van eene battery van 90 fleszen (waar van elk ruim e!én voet bekleed glas hield ) vergeleken; en ik heb bevonden, dat eene zodanige battery niet alleen door de beide krachten tot gelyke hoogte, in gelyken tyd, of door een gelyk getal omdraaijingen van de fchyf Xx 2 kan  C 348 ) cette égaüte des deux èlectricitès en partie par V'ifoU' ment des frottoirs , et en partie par Vifolement du plateau. Je penfois déjd dans ce tems ld d'avoir un affez grand bre d} expêriences pour attendre, que Taxe feroit bien confervé, et qu'il ifoleroït bien continuellement le plateau. Cb) Uexpérience Va tout-d-fait confirmê: puisque Vaxe de la machine dêcrite, qui fut dêjd fait en 1790, ifole ausfi parfaitement après 5 ans, que quand ilfut esfayé pour la première fois; ce qui fait que cette. machine produit. a&u- eL tems, ou par Je même nombre de tours dé pJateaux, mais que les décharges de cette batterie, cbargée par les deux èle&ricitès, fisfent ausfi lesmêmes 'effet s. jf'ai cru que cet es fai des deux. èle&ricitès., par la charge eb ia décharge, fuffifoit pour faire voir, fi elles ètoient rèéllement ègales. Lorsqu'on charge cependant un feul verre armé, par féle&ricité nègative, la force de la décharge doit differer un peu, a caufe que la furface du con» du&eur est plus grande, quand la machine fe trouve dans fa pofition nê~ gative; mais cet 'aggrandisfement du condu&eur ne donnera pas une diffèrence fenfibh, quand ou charge par cel te. machine des batteries, commecelles dont-je viens de parlm. (b) On a fait ausfi quelque ohje&ien contre ma manière d'ifoler le plateau, en difant, que ces axes, faits de bois féché et trempé dans du vernisd''ambrejaune, ne pourroient être bien confervés, puisque Ja gomme Jacque% dont ils Jont enduits, ne pourroit pas empêcber l'a&ion de fair atmofphèrique fur le bois- — Si j'y avois employé feulement une couche de gomme Jacque, l'obje&ion feroit. bien fondée, puisque la gomme lacque est fusceptible de fe fendre: mais je mets le bois sècbè, ausfi tót. qu'il. fort dufour, et pendant qu'il est encor-e trés chaud, dans le vernis de maflic, et je le laisfe dans ce vernis, jusqu'a ce qu'il ait pènètré le bois autant qu'il est posfiJüe. Alors levernis prévient presque fuffifamment-, que J'humidité de^ de l'air n'entre pas dans le bois , quoique fa furface foit expofée a l'a&ion de J'atmofphere. Lorsque Je bois , qui est preparé de cette manière, est enduit deplus par. une couche de gomme lacque, l'bumiditt ds f air ne peut «bfolument pas y entrer..  ( 349 ) kreeg ik gedeelteïyk door de vryftelling van de wryvers, en gedeelteïyk door de fchyf vry te ftellen. Ik meende toen genoegzaamen grond te hebben om te verwachten, dat de as der fchyf op zodanige wyze gemaakt , als die van het befchreven werktuig, de fchyf beftendig wel zoude blyven vryzetten. (Ji) - De ondervinding heeft zulks overvloedig beveiligd: want de as der befchrevene machine, in Maart 1790 gemaakt, ftclc thans, na 5 jaaren , even volkomen vry als by de eerfte beproeving, en dus geeft dit werktuig kan. gelaaden worden: maar dat ook door de beide krachten, by her ontIaaden van eene zodanige battery, even groote uitwcrkzels kunnen te weeg gebragt worden. Deeze beproeving der beide krachten, door het laaden en ontlaaden eener batterye, heb ik genoegzaam geoordeeld om te ontdekken , of zy aan elkander by dit werktuig daadlyk gelyk waren. By het gebtuik van * eene enkele fles moet echter de hoogde graad van laading, door de nègative kracht, wat minder zyn, door de vergrooting namelyk der oppervlakte van den conductor, wanneer het werktuig in zynen negativen Rand gefteld worde; doch deeze vergrooting kan zeer weinig in aanmerking komen, wanneer men batteryen, gelyk de gemelde, by dit werktuig gcbruike. O) Tegens myne wyze van de lchyf vry te zetten heeft men ihgebragt, dat zodanige vry dellende aszen van gedroogd of gebakken hout, met barnftëen vernis doortrokken, en met gomlak bekleed, niet bedendig kunnen blyven, vermits de werking van de lucht op het hout, door het met gomlak te overdekken , niet geheel belet kan worden. — Indien ik daar toe alleen een bekleedzel van gomlak gebruikte, was de tegenwerping gegrond, vermits de gomlak fchcurt: doch ik del het gebakken hout, terwyl het nog heet is, in barndeen-vernis, en ik laat het 'er een geruimentyd in daan, tot het dat hout'er zo veel mogelyk van doortrokken zy, en hierdoor de vochtigheid der lucht byna geheel verhinderd worde in het hout. in te dringen, offchoon deszelfs oppervlakte geheel aan de dampkrings lucht is blöotgedeld. Wanneer nu het dus bereide hout met gom-lak bekleed is, wordt hetzelve hier door van de lucht zo wel afgefloten, dat zy aaa het hout geen vocht kan me, a«" ^ mee te gelyker tyd een pofitiven en ncgativeu conductor kan hebben C Cuthbertfon, bladz. 58.) Indien dit voor zommige proefneemingen van eenige nuttigheid konde zyn, zoude men zeer gemakkelyk de beide bollen, waar aan de wryvers zyn , kunnen vereenigen, door een conductor van 1 of i§ duim middeUyn, die de gedaante van een halyen kring had. De aanvoerder 11 zoude dan in zodanigen fchuinfehen ftand gefteld kunnen worden, waar in hy de nègative kracht niet zoude kunnen verminderen. Men zoude vervolgens aan ééiv der bollen zodanigen conductor kunnen (tellen als men wilde , en op deeze • wyze gelyktydig de krachten van een pofitiven en negativen conductor ' kunnen onderzoeken. Dan een iegelyk, die de afwiszelmg van krachten door dit werktuig éénmaal wel gezien heeft, zal gereedlyk kunnen toeftemmen, dat men hier meede het verfchil der beide elektriciteiten op eene. zo duidlyke en overtuigende wyze kan aantoonen, dat het geheel nutteloos zoude zyn den toeftel door het byftellen van eenen afzonderlyken ne- gativen conductor te vergrooten.  C 35a ) prêt k 1'ufage, ausfitöt qu'on en a óté 1'enveloppe, pourvu qu'il n*y ait pas long tems, qu'on s'en foit fèrvi. Lorsque fécrivois eed, je ne fuppofois pas, que cette machine pourroit conferver , pendant plufieurs mois, f avant age de fervir d Pinftant, fans que les frottoirs fusfent nettoyês; mais elle a furpasfe b cet égard de heaucoup ce que fen attendois, puisque fai vu plufieurs fois, "qu'elle avoit confervê Vavantage fusdite, après avoir refté dans Pinaction plufieurs mois, même pendant que Pair avoit êtè trés humide (d) Pour que les frottoirs confervent long tems ce qui est nêcesfaire pour Pexcitation, je les presfe chaque fois, quand je mets la machine en repos, fortement contre les furfaces du plateau , par le moyen de leurs vis, afin que Pair ne puisfe pas toucher les furfaces des frottoirs, et qu'ils nepef dent point par ld ce qui leur est nêcesfairepour Pexcitation. (d) Je mepropofoh, le 15 Mat 1792, de nettoyer et prêparer les frottoirs de cette machine, qui avoit refté dans Pinaction depuis le mois docpobre, afin d'en faire voir les efets d quelques favans étrangers, que f attendois le lendemain, Esfayant alors ces frottoirs, avant de les Ster, ils donnoient tant a" effet, quoique Pair ètoit peu favorable, que je le» laisfois dans l'etat ou ils fe trouvoient. Le lendemain la machine produit des rayons d'environ i pouce, et après quefeus mis de Pamalgame fur les frottoirs , elle donne presque tout fon effet ordinaire. J'en ai vu une pareilh preuve le 19 fevrier dernier, lorsque faujas , Directeur du Mureum National a Paris, accompagné des Reprefentants du Peuple Francois r 0&erjot £? fOUBERT, me firent une vifite. Esfayant alors, en leur prèfence, Paction de cette machine, qui n"1 avoit pas ètè découvert depuis tctobre, elk donndt d'abord des rayons de 7 d 8 pouces.  C 353 ) dat het altoos tot. het gebruik gereed is , zo dra men 'er de kaszen afligt: mits het niet al te lang geleeden is, dat men zich van hetzelve bediend heefu Toenik dit fchreef, veronderftelde ik niet, dat het in een vochtig jaargety verfcheiden maanden konde blyven ftaan, zonder zyne gefchiktheid te verliezen, om zonder eenige voorbereiding of fchoonmaking der wryvers, by het afnemen der kaszen, aanftonds te werken. Dan ten deezen opzichte heeft dit werktuig myne verwachting verre overtroffen , terwyl het my een en andermaal gebleken is, dat dit werktuig, na vyf of zes maanden, en geduurende een vochtig faifoen te hebben ftilgeftaan, zyne ge-^ fchiktheid om aanftonds te werken niet verloren had. (V) Om de wryvers langen tyd de vereifchte gefteldheid ter opwekking te doen houden , fchroef ik telkens, na dat ik dit werktuig gebruikt heb, derzelver fchroef zo fterk als mogelyk is aan, en hier door de oppervlakte van eiken wryver tegens de fchyf fterk aangedrukt wordende, zo wordt hier door verhinderd, dat de (i) Op den 15 Mey 179a wilde ik de wryvers van dit werktuig, het geen zederd Oclober des voorigenjaars niet gebruikt was , in orde brengen , ten einde den volgenden dag deszelfs werking aan eenige vreemde buitenlandfche Natuurkundigen te toonen, die my een bezoek hadden toegezegd ; dan voor het afneefnen der wryvers beproevende, wat zy nog deeden, werkten zy, onaangezien de luchtsgefteldheid niet zeer gunftig was , zo wel, dat ik dezelven onveranderd liet. Den volgenden dag gaf dit werktuig weder, zonder iets aan de wryvers gedaan te'hebben, draaien van omtrent 9 duimen; en na vervolgens een weinig amalgama op de wryvers gefineerd te hebben, gaf het byna zyn volkomen werking. — Een tweede bewys van denzelfden aart zag ik den 19 Febr. laat; leden, toen f aujas , Directeur van V Nationaal Mufeum te Parys, verzeld van de Reprefentanten des Franfchen Volks roberjot es joubert, my een bezoek gaven. I lun dit werktuig laatendc zien, het geen zedercl Oftober 1794 nietontfloten was, gaf het aandonds draalen van 7 of 8 duimen langte. Yy  ( S54 ) Je regarde cette presfton des frottoirs, qui est fort facile è faire d cet appareil, comme la caufe probable, que cette machine conferve fi long tems fa faculté ' de, bien agir d Pinftant. cipres que feus publié la defcription de la nouvelle conftruclion de cette machine, on a fait d'abord Fobjeclion, que le plateau risquoit heaucoup plus de fe cas fer.' Je n'y ai jamais pu trouver aucune raifon: mais afin que Tefipêrt* . ence fit voir ce qui en ètoit, je me fuis toujours fervi, depuis Avril 1790, d'un plateau mince , qui a une f ent e, longue de \i pouces, quicommencê prés del''axe} et qui est terminé par uu trou d'\ de pouce de diamètre , percê dans le plateau pour Parrêter. Avec ce plateau fifragile fai fait toutes les expêriences nombreufes, aux quelles cette machine a fervi, fans que les fentes fe foyent êtenduè's plus loin; ce qui fait êvidemment voir, que cette objection nest* 'puim fonJè*. On a ausfi remarquê,\ que le poids du plateau fur wi axe de 16 pouces le doit gat er, ou caufer dans quelque tems un mouvement ofcillatoire du plateau. Uexpèrience a dêjd fait voir le contraire: puisque. l'axe de notre machine , qui a ètè fait en Mars 1791, n'a pas fubi la moindre alteration en plus de quatre ans. La première machine, qui a ètè faite fuivant la notre, en 1791» par le mécbamcien Wiokem d Amfierdam, a ètè achetèe peu  C 355 ) de lucht, de amalgama niet kunnende raaken, dezelve ter opwekking niet ongefchikt kan maaken. Aan deeze fterke aandrukking der wryvers , welke aan dit werktuig gemaklyk te doen is, fchryf ik het voornaamlyk toe, dat dezelve zo lang hunne gefchiktheid ter opwekking behouden. Tegens dit nieuwe zamenftel heeft men, zo dra hetzelve bekend wierd, ingebragt, dat de fchyf hier door veel meer gevaar liep van onder het gebruik te breeken. Hier voor heb ik geene reden kunnen vinden : dan op dat door de ondervinding zoude blyken, Wat hier van ware, licb ik zedérd April 1790 doorgaans gebruik gemaakt van eene dunne fchyf, die een fcheur heeft van 12duimen langte, beginnende aan den as,en eindigende in een gat van | duim middeUyn, ter ftuiting van den voortgang deezer fcheur in de fchyf geboord. Met deeze zo zwakke fchyf heb ik alle de menigvuldige proefneemingen gedaan, waar toe my dit werktuig zederd gediend heeft, zonder dat dezelve gebreken ie* rfc» rM-wWwi'nriii-.g Heft aemaiven de ongegrondheid deezer tegenwerping ten volle bewezen. Men heeft wyders aangemerkt, dat het hangen van de fchyf, op een as van 16 duimen , denzelven moet bederven , en door den tyd aan de fchyf eene zwaayende beweeging moet veroorzaaken. De ondervinding heeft ook hier van reeds het tegendeel aangetoond: want de as van dit ons werktuig, in Maart 1791 gemaakt, en dus meer dan 4 jaaren oud, heeft nog niet de min fte verandering ondergaan. Het eerfte werktuig volgens deeze famenftelling, door den Inftrumentmaker Yy 2 Wie-  C 350 peu de tems après par le célébre Docleur krayenhoff» pour la Societê Doftrina, qui est dans cette ville. Cette machine a fervi, depuis ce tems ld, pour des expêriences trés nombrenfes de fes legous, et jusquici on n"y peut pas appercevoir la moindre akêration, ou quelque autre. dèfaut. L'expérience a fait voir ausfi, que cette machine peut. charger des batteries beaucoup plus grandes , que celle de 90 pieds quarrés furface garnie , dont je me fuis fervi au commencement de ces expêriences. Le quart de notre grande batterie, décrite page 194» est char&ê m moim de 150 tours de plateaux au plus haut degré; dPoü il fuit, que lorsque le tems est favorable pour Péleclricité, notre grande batterie pourroit être chargêe par environ 600 tours, du plateau, (e)' J'ai vu le 19 Fevrier dernier les expêriences, que fe' Dr» Kil AY E N H O f r ftifoit sin,o/- mm> h/it.terit>. dp. O verres de 5* pieds quarrés, chargêe par la machine fus dit e, dans la fale de la Societê Doctrina, lorsquil faifoit voir cette machine, et quelques expêriences avec elle, aux Reprêfentants du Peuple Francois, qui fe trouvoient dans ce tems ld d Amflerdam. Cette batterie, qui contient d-peu-près 5P (e) Cette expérience ne pourra cependant avoir lieu , que dans un tems tres favorable. Uembarras de cette expérience, et d'autres occupations ou circonfiances me l'ont fait toujours diferer, lorsque la faifon Is permettoit.  < 35? > Wiekem te Amfterdam in 1791 vervaardigd, is kort daar na, door den beroemden Doctor c. r.t. krayeni-ioff, voor bet Gènootfchap Dodtrina aldaar gekocht; hetzelve heeft zederd by Zyne leszen tot menigvuldige proefneemingen gediend, en tot nu toe is 'er geene verzetting van den, as of eenig ander gebrek aan te befpeuren. De ondervinding heeft my ook zederd geleerd, dat met dit vverkmïg veel grootere batteryen dan die van 90 voeten bekleed glas, welke ik in den eerften aanvang daar by beproefde, by eene gunftige luchtsgefteldheid kunnen' gelaaden worden. Een vierde gedeelte van onze groote battery, op bladz. 195 befchreven s wordt in minder dan 150 omgangen der jTchyf tot den hoogiten graad gelaaden; waar uit volgt, dat by eene zeer gunftige luchtgefteldheid onze geheele groote battery door omtrent 600 omgangen der fchyf zoude kunnen gelaaden worden. (urs de plateaux, une charge fuffifante pour répéter les calcinations ou oxidations des mètaux, que fai dècrites dans la première continuation de mes expêriences (f) Qn a remarquè ausfi, que les frottoirs de cette machine font trop kngs, quon a ausiï employé trop de mètal pour leur conflruclion, (g) et que la machine ètoit par ld moins convenahle pour en tirer de longs rayons.- Jaidon.. ■ , ' , ■1 : bl \ji -> ; C"J'-'- : -• ')C>r<; '! ,! (f) Dr. kraye nhoff y mptiyoti des fils plus minces , que ceux 'dont je mefuis fervh, et fen ai vu des desfeins pareils, quoique pas ft larges que ceux, dont fai donnè les copies dans le volume précédent. f» Pour ce qui regarde le mét al, qu'on dit être trop abondant dans la cönflruBion de nos frottoirs, il faut obferver qu'il n'y a point de mét al employé a ces frottoirs,- que les plaques de fer ou de cuivre, qui font fixêes mix0.>,*!«>r>J"~" frottoirs, et les resforts de fer, qui fervent pour les appliquer. Or les fusdites plaques cle per jont appnquees au* frottoirs, pour s'asfure'r, que les parties poftérieures des frottoirs conduifent bien le fluide èleEtrique; ce que fai remarqué déja dans la première .defcription de mes muvcaux frottoirs étrp une condition nêcesfaire, fuivant les expêriences du Dr. Nooth', (Philofophicfil transa&ions de l'année 1773) */ qu'on a négligé 'dam la conflruclion des frottoirs. .( Lettre au. landriani, Journ. de Pbyflque Tomé XXXIV page 277) Plufieurs obfervations faites pendant mes expêriences ont confirmè, que les frottoirs, dont les parties postérieurs ne conduifent pas bien le fluide éleclrique, font queïquefois incapables de produire une excitation vigourenfe , lorsque le bois et le cuir, dont ils font compofés, font bienfecs: puisque les parties poftérieures des frottoirs ne conduifent pas asfez promptement alors le fluide éleclrique vers Pamalgame. Et que celle-ci n'en est pas la feule caufe, est fort facile (t prou- s ver  C 359 ) 50 voeten bekleed glas houdt, kwammy zeer gefchikt voor om by dit werktuig gebruikt te, worden. Dezel-, ve wierd toen doorgaans in minder dan 50 omgangen der fchyven tot genoegzaame hoogte gelaaden, om daar mede de proefneemingen omtrent de calcinatien of öxidatien der metaalen, die' door my in hét voorgaande ftuk befchreven zyn, te herhaalen. (ƒ.). Laatftlyk heeft men nog tegens de wryvers van dit werktuig aangemerkt ,• dat dezelve te. lang zyn, dat 'er te veel.metaal tot hunne zamenftelling gebruikt is, (g) en dat hier door dit werktuig'niet' gefchikt is om daar van lange vonken of ftraalen te trekken (Cuth- bert- C/3 Dr. krayenhoff gebruikte Kier toe -vrat dunner draaden, als door my gebezigd zyn, en hier door zag ik zoortgelyke teekeningen voortgebragr, hoewel kleinder als de geenen, waar van ik de afbeeldingen in 't voorgaande ftuk gegecven heb. fg) WM aangaat het .metaal, het geen men zegt te veel tot de zamenftelling van onze wryvers gebruikt te zyn, hier meede kan men alleen bedoelen de yzeren of koperen plaatjes aan de achterzyde van de wryvers aangelegd, en de yzeren of koperen veeren, waar door de wryvers worden «wgsA^kik*- C* W,IotvU- r*ntTes dienen om de achterzyde van de wryvers wel leidend.te maaken, het geen ik reeds by de eerfte befchryving myner verbeetering der wryvers heb aangemerkt, volgens de proefneemingen van Dr. Nooth, in de Philofophical transactions van 't jaar 1773 geplaatst, een volftrekt vereifchte te zyn (Lettre a m. lanDRiA^t, Journ. de Phyf. Tome XXXIV page 277) hetgeen menby de gewoone zamenftelling der wryvers niet genoegzaam heeft in 't oog gehouden. Myne eigene waarneemingen ftemmen hier meede overéén, terwyl zy my geleerd hebben, dat wryvers, die aan de achterzyde geene leidende oppervlakte hebben, wanneer by droog wéder het hout en leder, waar uit zy zyn zamcngefteld, wel uitgedroogd is, als dan onbekwaam zyn om de grootfte kracht te geeven, uit hoofde dat de achterzyde der wryvers de eleclrifche ftof niet gereedlyk. na de amalgama leidt. En dat het in dat geval alleen daar aan hapert, ziet men by het aanleggen van een ~der*  - nè aux frottoirs la longueur, que V expérience ni avoit fait voir de produire la plus grande force. Je ne fesfayois cependant pas en mefurant la longueur des rayons Quisque celle-ci dèpend trop des circonfiances accident elles, pour yfonder le calcul de la force d'une machine) mais en obfervant le tems, ou le nombre de tours du plateau, par le quel un verre armé d'un pied quarrê, pourvu tTun éleclromètre, peut être chargé d un degrê deUrminè. Puisque mon hut ètoit d'obtenir d'une machine de cette grandeur la plus grande force posfible , pour la charge des batteries et pour des recherches, qui démandent une com- mu- ver dam ce cas ld , en appliquant h ces frottoirs des pareils plaques mêtalliques, dont les nêtresfont pourvus. J'avoue cependant, que la partie poflérieure ou le corps d'un frottoir est ordinairement asfez humide pour conduire le fluide éleBrique , et que dans ce cas ld les fusdites plaques mêtalliques font fuperflues. Mais fuivant mes expêriences ces plaques ne font jamais nuifibles; pt Sii» n„n;* ^j»laue raifon de fuppofer le contraire, ellespourroient en être dévifées facilement ; ainp que i ajjpwunmi de <-« pru^ugt ne peut jamais être régardé comme un dèfaut rêel. Les resforts de fer ou de cuivre, par les quels les frottoirs font appliquès, mt les bords fi bien arrondis, qu'ils ri'attirent pas ou ne laisfent pas échapper facilement le fluide éleBrique. Je les ai obfervé plufieurs fois dans l'obfcurité, lorsque la machine produifoit une excitation vigoureufe : mais jamais je n'y ai pu appercevoir quelque aigrette ou lumière éleBrique, et je ff ais donc par cette expérience, que ces resforts ne font point nuifibles. Et fi on en foupponnoit encore quelque perte d'éle&ricité, ou fi on en obfervoit reellement quelque mauvais effet, en cas qu'un ouvrier eut fait les resforts d'une pareille machine trop minces, ou s'il n'en eut pas bien arrondi les bords, alors il feroit trés facile de prévenir entièrement la perte de l'électricité, que ces resforts pourroient eau fer, en mettant la desfus des étuis de bois, qui .couvrent entièrement les bords de ces resforts.  ( 36*1 ) bertson , bladz. 45 &c. Ik heb aan de wryvers die langte gegeeven, die my door beproeving gebleken is de grootfte kracht te geeven. Dit onderzocht ik niet door de langte der ftraalen te meeten (terwyl dezelve van toevallige omitandighe 'en te veel afhangt, om daaruit de kracht van een werktuig te berekenen) maar door acht te geeven op den tyd of het getal van omgangen der Ichyf, in welken een bekleed glas van een vierk. voet, van een Electrometer voorzien, tot eene bepaalde hoogte kan gelaaden worden. Terwyl myne bedoeling was van een werktuig van deeze grootte de grootst mogelyke kracht te bekomen, ter laading van batteryen, en tot onderzoekingen die eene fpoedige herftelling van kracht in den conductor vereifchen, zo heb ik alleen beproefd, door welke langte dergelyk metaalen plaatje, aan zodanige wryvers als waar van deeze wryvers voorzien zyn. Veeltyds, erken ik, is de achterzyde, of het lichaam des wryvers, door het vocht daar in vervat, leidend genoeg om de electrifche (lof na de amalgama te leiden, en in dat geval zyn de metaalen plaatjes aan de achterzyde overtollig. Dan naar myne ondervinding doen zy nimmer ncidooi, ^» «i u, m% geval met eenigen grond te ver¬ moeden ware, kunnen zy 'er gereedlyk afgefchroefd worden, en dus kan de aanvoeging deezer plaatjes in geenerlei opzicht als een gebrek worden aangemerkt. Aan de yzeren of koperen veeren, of beugels, waar door de wryvers worden aangedrukt, en derzelver fcharnieren, zyn de kanten zo wel afgerond, dat zy geene electrifche (tot inzuigen of afgeeven. Ik heb dezelven verfcheiden maaien in 't duider befchouwd, wanneer dit werktuig op 't derkde werkte, doch nimmer daar aan eenig eleclrifch licht gezien, en ik weet dus door deeze ondervinding, dat zy niet nadeelig zyn. Zo men hier van nog verder eenige vermindering van kracht vermoede, of daar van daadlyk ondervond , ingeval de maaker van eene dergelyke machine deeze beugels te dun maakte of 'er de kanten niet wel van afronde, dan is het zeer gemakkelyk alle inzuiging of afgeeving van dof aan dezelven te voorkomen, door op dezelven houten kokers te fchuiven, waar door zy aau alle kanten geheel bedekt kunnen worden, Zz  ( 362) munhafion trés prompte d? èlectricitê au conducteur, fai feulement esfayé, quelle longueur des frottoirs excitoit le fluide éleclrique dans la plus grande abondance, en y employant un plateau 'de cette grandeur; et je n'ai donc pas fait attention, ft, en employant de tels frottoirs, qui excitoient le fluide éleclrique dans la plus grande abondance , on pourroit tirer en même tems les plus longs rayons du condu&eur; ce que fai cru être autant moins nêcesfaire, puisque je ne connois point d'''expêriences , qui exigent d"y employer la plus grande longueur des rayons,, que Pappareil pourroit produire. Mais de plus, Pobje&ion, que les frottoirs font trop longs, a d'autant moins de valeur, puisque chacun, qui fait attent ion d la conflruclion de cette machine, appercevra facilement, quon peut accourcir les frottoirs de cette machine d volontè, et dans un infant, en retirant les coulisfes , jar les quds /^/„ppnrtc fi-nttnir c font placês» Si donc les frottoirs plus courts peuvent donner deplus longs rayons,. comme on as fur e, toute perfonne, qui posfêde une telle machine, pourra Pesfayer promptement, en retirant ces coulisfes de la manière fusdite (h). Lorsquon pourra obtenir des plus longs rayons, en accourcisfant ainfi les frottoirs, ( ce qui ne me paroitpas im- (h) I! faut encore mettre une piece de bois entre ces parties^ des frottoirs retirés, qui débordent le plateau; cette pièce quand elle aTépaisfeur dupta,4eau, fait que la presfion des frottoirs refte égale  ( 3<53 ) te der wryvers de grootfte hoeveelheid Hof, by eene fchyf van deeze grootte, opgewekt wordt, en dus weinig acht gegeeven, of by het gebruik van zodanige wryvers, waar door de meefte electrifche ftof opgewekt worde, wel de langst mooglyke ftraalen uit den conductor kunnen getrokken worden; dit heb ik des te minder beproefd, daar my geene proefneemingen van eenig belang bekend zyn, tot welken de uiterfte langte van ftraalen, die van een werktuig te verkrygen zyn, vereifcht wordt. Dan daarenboven is deeze tegenwerping, dat de wryvers te lang zyn, van des minder belang, daar een iegelyk, die de zamenftelling van dit werktuig befchouwt, gereedlyk bezeft, dat men de wryvers aan dit werktuig oogenbliklyk na willekeur verkorten kan , door de fchuiven, waar op de fteunzels ftaan die de wryvers draagen, een weinig uit te fchuiven, het geen (zo als ook uit de befchryving te zien is, bladz. 343 ) in een oogenblik te doen is. Indien dan kortere wryvers, gelyk men ver^kert, lagere ftraalen kunnen geeven , kan elk, die dit werktuig bezit, zulks gereedlyk door de gemelde affchuiving der fteunzels beproeven. (V) Wanneer men by eene zodanige verkorting der wryvers langere ftraalen verkrygen kan c^het geen ik geenzins wil tegenfpreeken) dan zal men ook het bekleede (F) Men heeft hier by alleen nog tusfchen dat gedeelte der afgefchovene wryvers, het geen dan buiten den rand der fchyf ftaat, een linkje hout te ftellen, het welk de dikte van de fchyf heeft, om hier door te weeg te brengen, dat de drukking van de wryvers gelyk blyve. Zz 2  ( 364 ) improbabk*) alors on pourra charger ausfi le verre armé è un plus haut degrê, pourvu qu'on n'en employé point. une grande quantitè; c'est un fiecondpoint, d l'égard du quelle même auteur a jugé, que mes frottoirs font trap longs. Mais je ne eongois pas, quel avantage on peut fuppvfér dans la charge du verre armé jusqu'au plus haut degrê, puisque la plus haute charge du verre ne peut pas produire plus dTeffet, quune moindre charge d'une moindre 'quantitè de verre , mais qui est proportionnellement plus grande, (i) - Cela êtant ainfi, il est donc préfêrable de fe fervir d'une plus grande quantitè' de verre armé y et de ne le charger pas au plus haut degré, que d'employer une moindre quantitè de verre , et de Uxpofer au plus grand danger de casfer , en la cbargeant au plus haut degrê. Au refte j'oje bien asfurer, que mes expêriences trés nomlreufes,avec cet appareil,, ne m\nt pas fait dècouvrir aucun dèfaut r'èel dans jaconftt r***men précédent detoutes les circonfiances, dont le bon effet des frottoirs dêpend, me donne, autant qu'il me paroit, des raifons asfez bien fondêes pour fuppofer, que leur conflruclion nt pourra plus être perfeclionnée (k> Depuis 0* fai d™n^ m La charge d'une certaine quantitè de verre h un haut degrê proAuf le m me efet, en le déehargeant, que la charge dune doublé quantitè de ver^e chargé la moitié de la hauteur de. la premtere; ce qu, est iXfusdH, P^7remaS „ defcriptions des.expériences comparatist, par les quelles tl tache deprou-  ( 305 ) de glas, wanneer men hier van geene groote hoeveelheeden gebruikt, fterker, of tot grootere hoogte kunnen laaden; dit is eene tweede zaak, waar voor men myne wryvers, op de aangehaalde plaats, te lang keurt. Dan ik begryp niet wat voordeel men zoekt in bekleed glas op 't fterkfle of tot degrootfle hoogte te laaden, daar men met de tterkite laading van 't bekleede glas niet meer verrichten kan, dan met zwakkere laadingen van grootere hoeveelheden bekleed glas (;*) — Dit zo zynde zo is het immers beeter het bekleede glas in grooter hoeveelheid te gebruiken, en hetzelve niet tot de grootfle hoogte te laaden, dan door het laaden van minder hoeveelheid tot de grootfle hoogte het glas aan 't grootfle gevaar van te breeken, het geen hier meê gepaard gaat, bloot te ftellen.. Wat voor 't overige het zamenflelzel der wryvers; van dit werktuig betreft, hier omtrent kan ik nader verzekeren, dat my by derzelver veelvuldig gebruikgeene gebreken zyn voorgekomen. Ook geeft my myn voorig onrierzo^k omtrent ai net geen, waar van het minder of meerder vermogen van electrifche wryvers afhangt, zo ik meen,, genoegzaamen grond om te denken , dat het maakzel van de wryvers voor geene verdere verbetering vatbaar is (£). w. cuthbertson (/) Eene hooge laading van eene zekere hoeveelheid bekleed glas heeft, by deszelfs ontlaading, bet zelfde vermoogen dan de laading van een dubbelde hoeveelheid bekleed glas tot de helft der hoogte van die van eene enkele hoeveelheid. Dit is door de proefneemingen van brook bewezen. (k} M. Cuthbertfon geeft in het aangehaalde ftuk verfcheiden aanmerkingen en opgaaven van vergelykende proefneemingen, door welken hy tragt te beweeren, dat het grooter vermogen der wryvers, welker zamen- ftel- Zz 3  (3 ) son heeft zich , zo als uit zyn laatfte ftukje, in 1794 uitgegeeven, blykt, zederd de uitgaaf van de befchryving. myner eerfte wryvers, in 1789, veel moeite gegeeven om door zyne el.eftrifche wryvers nog groo- ftelling ik in myne eerfte en tweede brief aan den Ridder Landriani belchreven heb, niet afhange van eenige meerdere volmaaktheid van het zamenftel der wryvers, maar alleenlyk van het daar op gebruikte amalgama van Kienmayer. Op bladz. 17, onder anderen, drukt hy zig hier omtrent dus uit. „ Het blykt dus, dat de thans verbeterde ftaat van de eleL%i„ fche kussens af te leiden is niet zo zeer van de wyze van maakzel, noch ,, van den Hr. v. M., noch van my, als van het gebruik van het amalgama van Kienmayer. " Ik heb van M. Cuthbertfon wel niet veel goedkeuring of gunftige beoordeelmg verwacht, omtrent den uitflag mynerpoogingen ter verbeetering van de wry vers, zederd het om redenen en omftandigheden, welke het onnodig is te melden, my ondoenlyk geweest is by Teylers Stichting aan zyne verlangens te voldoen; (waarom ik ook by de proefneemingen ter verbeetering der wryvers, gelyk ook by alle de proefneemingen, die ik zederd Nov. 17R8 met ons groote werktuig gedaan heb, my van zyne hulp als inftrumentmaker niet wel heb kunnen bedienen) — Ik had echter van een man van zyne fchranderheid niet venvacht, dat hy iets zoude hebbc willen beweeren, het geen door zyn eigen verhaal, elatrs in t zeilde (tukje voorkomende, zo duidlyk wederlegd wordt. Immers leest men. op bladz. 31 her navolgende; „ § 19. En eindelyk lecren wy ook „ uit de elfde proefneeming, waarom myne kuszens in een minderen „ graad opwekken, dan die van den Hr. van M. . .., mmtrijk van we„ gen bet optillen van de anterior-zyde van de kuszens. Zo dat het nood„ zaaklyk' was op eenig nieuw maakzel te denken om dit te voorkomen." — Hierin erkent C.dus, met de duidelykfte woorden, niet alleen dat zyne kuszens of wryvers in een minderen.graad opwekken dan de myne, maar ook dat hy, na het gemelde gebrek van zyne kuszens te hebben leerenkennen , fen dat wel, zo als hier uit blykt, zederd zyne wryvers tegens de mynen te hebben vergeleken ) het voor hem noodzaaklyk was op een nieuw maakzel te denken om dit gebrek te voorkomen. — Hoe ftrookt dit nu, vraag ik, met zyn eerst aangehaalde gezegde, dat de verbeterde ftaat van de eleclrifche wryvers niet van het maakzel, maar van het amalgama is af te leidend Immers als zyn maakzel van wryvers even volmaaktals het myne geweest ware, dan zoude hy 'er het gemelde gebrek niet in ontdekt hebben. Hy zoude daarenboven, indien dit gebrek van weinig belang geweest ware, het niet noodzaaklyk geoordeeld hebben op eenig nieuw maakzel te denken, om hetzelve te voorkoomen. Dat de afwyking der voorzyde des wryvers van het glas (het geen hy het optillen der auterior-zyde noemt) aan zyne wryvers een groot gebrek Was, heeft. C. reeds duidelyk kunnen, inzien uit myne proefneemingen  C 3^8 ) plus vigoureufe par fes frottoirs, Mais ce qu'il vient de dire è cet égard, pnuve êvidemment, qu'il na pas rèusfi: puisque il a bien voulu dèclarer h F égard de notre conflruclion des frottoirs, (page 83 ) „ que la maniêer v de dinaires, dam ma première lettre a Landriani (Joum. de fflgf AvrÜ ■1789, pag, 281) qui ont fait voir êvidemment, que le retour du fluide éleclrique vers Pamalgame êtoit une des caufes principales, pourquoi les frottoirs ordinaires ne donnent plus d'efet, et que pour prévenir ce rétour du fluide éleclrique vers Pamalgame,'les frottoirs doivent être conftrutts de manière, que le tafetas, a leurs parties antérieures, touche le vetre tmmêdiatement, après 'que Pamalgame ne le frotte ou ne le touche plus._ Or Ü paroit êvidemment par ld, que les parties antérieures des frottoirs ne doivent pas s'éloigner de la furface du verre, lorsqu'on tourne le plateau, puisque alors ce tafetas ne le touche plus ; mais C. veut cependant denver cette conféquence feulement de fes propres expêriences. Les frottoirs de M. Cuthbertfon, qu'il a appellè fes nouveaux frottoirs, dans ce dernier volume, publiée en 1794, produlfent un effet qui (fuivant ce qu'il en raconte ) approche de beaucoup celui de nos frottoirs. Je nendoute nullement, paree qu'il a corrigê dans fes frottoirs non feulement le fusdit dèfaut reconnu, mais parcequ'il les a perfeclionné deplus d plufieurs égards , fuivant ce que fai fait voir par des expêriences déciflves (dans ma lettre d M. Landriani en 1789) être nêcesfaire, pour y donner la plus grande perfeélion; et qu'on peut obtenir en ayant foin, que la furface de chaque frottoir, qui toacbcU f,J*,K>»„ . foit plane,— que leur presfion foit égale , — que le taffetas ait ausft une furface platte,—et qu'il fuit depiut attaché aux frottoirs d'une manière, qui le fait au mieux toucher la furface du plateau. A l'égard des expêriences comparatives, que C. a faites concernant Paugmentation de l'effet des frottoirs ordinaires par Pamalgame, préparé par lui fuivant Kienmayer, U dolt être remarqué, que fi C. ne s'est pas trompê dans fes expêriences., elles prouveroient alors, que fon amalgame produit une excitation beaucoup plus abondante, que_ Pamalgame preparé par Kienmayer même., ou celui que favois préparé fuivant fa manière dècrite. Suivant Kienmayer Paugmentation de Pefl'et des frottoirs ordinaires par fon amalgame ne furpasfe pas deux cinquimes: la charge d'une verre armé, qui exigcit 10 tours de fon plateau en yemployant Pamalgame ordinaire, fe fai foit en 6 tours par le moyen de fon amalgame; et une batterie de 33 pieds quarrés, qui ne fut chargé complettement en moins de 250 tours du piattau par Pamalgame ordinaire, fut chargé ausfi complettcment en 150 tours du plateau par fon amalgame. (Joum. de Phyf. Autt 1788 , pag. 99 ) Mais fuivant C Paugmentation de Peffet des frottoirs ordinaires .par cet amalgame est beaucoup plus grande. Le nombre des * (CHfS  C 369 ) grooter kracht te bekomen; doch zyn fchryveti bewyj>t genoegzaam, dat hy hier in niet gehaagd is: terwyl hy op bladz 87 zo verre gekomen is van ten opzichte van myne zamenftelling der wryvers te zeg- gen omtrent de gebreken der gewoone wryvers, ïn mynen eerften brief aan ■Landriani (joura. de Phyf. April 1789, pag. 281 ) vermeld, welke duidelyk hebben doen zien, dat de terug gang der opgewekte eleclrilche ftoffe na de amalgama eene der voornaamfte oorzaaken was, waarom door de gewoone wryvers niet meer kracht verkregen wordr, en dat om deezen terug gang der electrifche ftoffe na de amalgama te voorkomen , de wryvers zodanig moeten ingericht zyn, dat de taf aan de voorzyde der wryvers het glas aanftonds raake , zo dra het by het omgaan der lchyf de amalgamu Terlaat. Hier uit blykt immers onmiddelyk, dat de voorzyden der wryvers, by het omgaan der fchyf, niet van het glas moeten afwyken, vermits dan de aanraaking der taf daar te piaatze geheel ophoudt; dan C. wil echter, gelyk uit het boven aangehaalde blykt, zulks uit zyne eigeneen laater in 't werk geftelde proefneemirgen afgeleid hebben. Dat wyders de tegenswoordige wryvers van M Cuthbertfon, welke hy in zyn laatfte (tukje, voorleden jaar uirgegeeven, zyne nieinve kusfens noemt, eene uitwerking geeven, welke aan die van myne wryvers naby koomt, hier aan twvffel ik geenzins : vermits hy daar in niet alleen het gemelde door hem erkende gebrek zyner voorige wryvers heeft voorgekomen , maar dezelven ook in andere opzichten ( overeenkomftig het geen ik in mynen brief aan Landriani, in 1789, door befliszende proefneemingen nen aun^i-Luu.ia a,^CL> . |1fi..fc.l..;.| veielicnr te worden) heeft verbeterd : door namelyk aan de wryvers. waar zy de fchyf raaken , eene gelyke oppervlakte en eene gelyke aandrukking te geeven, en door wyders de taf van eene meer gelyke oppervlakte te maaken, en dezelve deswegen ■, als ook wegens eene betere aanhechting op de wryvers, aan het glas beter te doen aanfluiten. Wat betreft de vergelykende proefneemingen, die C. genomen heeft omtrent de vergrooting der uitwerking der vewoone wryvers, door het door hem bereide amalgama volgens Kienmayer; hier omtrent valt aan te merken , dat zo hy zich daar in niet vergist heeft, zyne proefneemingen dan bewyzen zouden , dar het amalgama door hem bereid veel fter' er opwekking ieeft, dan het amalgama, het geen door Kienmayer zeiven, of volgens zyn voorfchrift door my bereid is. Immers wordt door Kienmayer de ver neerdering Ier uitwerking van de gewoone wryvers, door zyn amalgama . flegts op twee vyfde begroot. de laading van een bekleed gla , die met hei gewo< me amalgama 1 o omgangen van zyne fchyf vorderde, gefchiedde na 6 um^aiyenby het gebruik van zyn amalgama; en eene battery van 33 vierk. voer. Aaa  C 3?o } „ de conflruire les frottoirs, fuivant M.* van M... .$ „ tiest pas dèfe&ueuje, dans fes qualités excitantes, com„ i»£ les parties, fervent h Pexcitation, fontftmbla„ £ y&f frottoirs. De- iours dun plateau, qui êtoit nêcesfaire par me certaine charge, est diminué, fuivant lui,par cet amalgame, depuis 23 jusqu'a 9 et depuis 30 jusqu'd 13; ce qui fur pasfe de heaucoup V effet que Kienmayer en a pu ebtenir, et qui ne s'accorde pas ausft avec les expêriences, que fai faites avec cet amalgame, preparé par moi fuivant fa manière: car je n'ai jamais pu augmenter l'efet des frottoirs ordinaires plus de deux cinquiemes par cet amalgame. — Si donc C ne s'est pas trompé dans ces expêriences ou dans fon détail, alors 1'amalgame de Kienmayer, préparé par C, furpasfe de heaucoup celui, qui est préparé par Kienmayer même, comme ausfi celui, que fai préparé fuivant fa manière, et alors je dèfirerois, que C. ne fit point de fecret de l'amelioration, qu'il pourroit avoir trouvé dans fa préparation , et par la quelle il a obtenu par fon amalgame, en comparant fon effet avec celui de Tamalgame ordinaire, une excitation beaucoup plus augmentèe, que celle que Kienmayer ou moi ont obfervé ; ce que je defirerois d'autant plus , puisqu'un amalgame, qui fait plus que doubler Veffet des frottoirs ordinaires, fuivant ce qu'il en vient d'ècrire , augmenteroit ausfi beaucoup reffet dc rmrfi****** , -* tajC^iKM*!*» mt> ^liatian plus. vigoureufe, que je n'en ai jamais vu.  C 371 ) zeggen: „ de wyze van de kuszens te maaken van „ den Hr. van M.... is niet gebrekkig in haare „ opwekkende eigenfchappen, zynde die in derzel„ ver opwekkende gedeelte gelyk aan de mynen. Be- voeten, die 250 omgangen der fchyf met het gewoone amalgama nodig had, wierd met zyn amalgama in 150 omgangen der fchyf gelaaden. (Journ. de Phyf. Aout 1788, pag. 99.) Dan volgens C. wordt de uitwerking van gewoone wryvers door dit amalgama veel meer vermeerderd. _ Het getal der omgangen van eene fchyf, tot eene zekere laading nodig, is volgens zyn verhaal van 23 tot 9 , en van 30 tot 13 vermeerderd, het geen de opgaave van Kienmayer zeer verre te boven gaat, en ook flrydt met myne ondervinding, daar ik van het amalgama door my nauwkeurig volgens Kienmayer's voorfchrift bereid, en op gewoone wryvers beproefdnooit meer dan een verfchil van f heb waargenomen. — Indien dus C. zich in deeze zyne proefneemingen of opgaave niet vergist heeft, dan overtreft het amalgama door hem bereid zeer verre dat geen, bet welk door Kienmayer zeiven, en ook het geen door my, volgens Kienmayer, bereid is, ■en dan wenfehte ik wel dat C. geen geheim maakte van de verbeetering, die hy in de bereiding van dit amalgama mag gevonden hebben, en waar door hy van het zelve, tegens gewoone amalgama vergeleeken, zo veel meerder vermeerdering van opwekking bekomt, dan door Kienmayer of my is waargenomen. Üit wenfehte ik temeer, vermits zodanig een amalgama, het geen, volgens zyne opgaave , de uitwerking der gewoone wryvers veel meer dan verdubbelt, op myne wryvers aangewend dezelven voorzeker nog veel beteï Uitwerking zal dvv» gwvui, il* J«m m imnm gcüicn heb. Aaa a  ( 3?2 ) 'Defcription de ce qui est changé ou ajouté • è cet appareil. Le D'-. kr a yenhof f d fait faireala machine, qui est au cabinet de la fbcietê Doftrina, un changement convenable pour faire fervir cette machine, dans aes cours Phyfiques, d la démonftration que le conducleur pofitif ne peut pas être êleclrifè, lorsque les frottoirs , pendant que le plateau est frotté, ne refodvent point du fluide éleclrique des corps voifins. Pour cet effet le conduBeur demi circulaire 11 ( Pl. Hf fig: i ) par le quel le fluide éleclrique est conduit vers les frottoirs, , pendant qu'on êleclrifè po> fitivement, est fait de manière, que fes deux bras penvent être ótes promptement pour la démonftration fus dit e, par le moyen des vis, qui font proche de Vanneau y. Cfig:* ) Ayant appercu quelques féntes peu confiderables dans la gomme-lacque, qui couvre l'axe, après m'être fervi quelque tems de cette machine, fai enduit cette gommelacque du taffetas cirè, que fy ai fixè par un vernis de mafiic, afin de prévenir, que rhumiditè de Vatmosphere ne pènètrdt point dans ces fentes. Pour prévenir , que le bras abforbant inférieur du conducleur, quand on l"êleclrifè pofitivement, ne donne point d'ai-  ( 373 ) Befchryving van het geen aan dit werktuig veranderd of bygevoegd is. Dr. krayenhoff heeft aan het werktuig, aan het gènootfchap Doclrina behoorende, eene verande-' ring laaten maaken, welke zeer gefchikt is om hier mede des te. beter, by het geeven van Natuurkundigen leszen , te kunnen aantoonen, dat 'er in den pofitiven cnnduftor weinig kracht verkregen wordt, wanneer er na de wryvers , geduurende dat de fchyf gewreven wordt, geene ftof uit den grond of naby zynde lichaam worde aangevoerd Ten dien einde heeft hy de beide armen van den halven cirkelvormigen beugel II (Pl. III, fig: i.) door welken de electrifche ftof, by het pofitif electrizeeren, na de wryvers aangevoerd wordt, van fchroeven voorzien, waar door zy, tot de gezegde aanwyzing, gereedlyk kunnen afgenomen worden, door middel van fchroeven die naby dea ring 7 zyn (fis- &lX In het bekleedzel van gomlak, aan den houten as, eenige kleine fcheuren befpeurende, na dat ik dit werktuig eenigen tyd gebruikt had, zo heb ik, om het indringen van het vocht des dampkrings in deeze fcheuren geheel te voorkomen, deeze gomlak bekleed met dunne gewaschte taf, die ik daar op met maftikvernis gehegd heb. Oin te voorkomen, dat de onderfte opzuigende arm van den conductor, wanneer men denzelven pofi- Aaa 3 tiï  (m) dtalgrettes, ce que fai obfervé quelques fois, lorsque T excitation ètoit trés vigoureufe, et qui diminue unpeu la force du conducteur, je couvre dans ce cas la bafe de la machine desfous le bras abforbant fusdit, par une plaque de gommelacque de 16 pouces de diametre. La plaque rêfineufe d'un êleclrophore ordinaire, ou un plateau de verre vernisfê peut ègalement fervir d cet effet. J'ai fait faire enfin d cette machine un appareil trés fimple, pour pouvoir exciter le plateau par un feul frottoir: puisque le plateau êtant excitè par un feul frottoir, on voit alors des phênomènes trés remarquables, dont on trouvera le détail dans la feclion fuivante, et qui mêritent bien d'être repêtês et Men obfervès par ceux, qui dèfirent de faire des récherches fur la caufe de ïexcitation éleclrique. Cet appareil pour Tapplication d'un feul frottoir est r*pr*firr*J t CJU ttTK; aui dnit être comparè avec fig: 2 du Pl. UI de la defcription, et qui n'exige foint d'explication ultèrieure. Phé*  ( 375 ) tif electrizeert, geene lichtkwast afgeeve, hetgeenikjj by de fterkfte opwekking, in zommige lucht-gevleidheden , heb zitm gebeuren , en/waar door dan de kracht des pofitiven conductors eenigzins verzwakt wordt, bedek ik in zodanig geval den bodem van dit werktuig, recht onder den gezegden arm, met eene dunne plaat van gom lak van omtrent 16 duimen middeUyn. De harst of lak-plaat van eenen gewoonen Electrophore, of een gevernisd glas, kan ook even goed daar voor dienen. Laatttelyk heb ik dit werktuig nog voorzien van eenen eenvoudigen toeftel, om de fchyf flegts door eenen enkelen wryver te kunnen opwekken, terwyl by proefneemingen met eenen enkelen wryver byzondere verfchynzels zich vertoonen , waar van men in de volgende afdeeling verflag vindt, en welke naar myn inzien wel verdienen door Eleétriciteitkundigen, die de verfchynzels der eleétrifche opwekking verder trachten na te fpooren, herhaald en verder voortgezet te worden. Deeze toeftel tot het gebruik van eenen enkelen wryver is argeoeeia tiuui ng: i. (n. vil), welke flegts behoort vergeleken te worden met fig: 2 van Pl. III der befchryving van dit werktuig, en wyders geene verklaaring vereischt. Ter-  Phêmmenes, obfervês a un plateau de verre, frotté par un jeul frottoir. Dans mes recherches pour P amèlioration des frottoirs, faites en 1789, m êtant fervi plufieurs fois d'un feul frottoir, afin de pouvoir objerver d travers le verre ce quil y avoit li .voir prés du frottoir, pendant que le plateau fut frott'ê, un phênomène inatiendu et trés fingulier fe fit voir fur la furface du plat eau, ga?' n ètoit pas frotté Je voyois d chaque 3™ 4"" ou 5W tour du plateau un rayon confiderable , fbrtant de C extrêmitè du frottoir , qui avanpdt hort du bord duplateau, et fe difperfaut fur cette partie de la furface non frottèe du plateau, qui fe trouvoit vis d vis le frottoir. Ce rayon fe divijóit en plufieurs ramifications, com ne il est reprèfentè par fig: 2 (Pl. I II) Ce phênomène n'avoit cependant lieu, que lortqu". le i*Tt*A**f**ii~ **Mtvi**-* Je l" , qvc j em- ployois pour cette expérience , êtoit placé au cotè du plateau, qui ti ètoit pas frotté. fobfervois ausfi quelques fois un rayon confiderable fortant d'un des point\ abforbans du coniucteur , et qui sèlancoit vers Yendroit fusdit du plateau , qui est vis d-vis le frottoir. Qiand on employé un frottoir, dont Pextrêmitè n'a~ vance pas hors du bord da plateau , on voit un phênomène femblable, lorsqu'on prêfente dia furface non frottèe du plateau , vis-d visie frottoir, un conducteur, qui af extrê- 1  C 3J7 ) Verfchynzels, waargenomen aan een glazen fchyf, dooreen enkelen wryver gewreven. In myne nafpooringen ter verbetering der eleclrifche wryvers, welke ik in 1789 heb in't werk gefield, veel malen van een enkelen wryver gebruik maakende , om door de fchyf heen te kunnen waarneemen, wat'er, geduurende de wryving van de fchyf, aan of by den wryver te zien ware, heb ik by die gelegenheid aan die zyde der fchyf, welke niet gewreven wierd , zeer onverwacht een zonderling verfchynzel waargenomen. Uit dat gedeelte van den wryver namelyk , het geen over den rand der fchyf uitftak, zag ik telkens , by den 3^ 4den 0f 5^ omgang der fchyf, een flerke ftraal voorkomen, die zich verfpreidde over dat gedeelte van de ongewrevene zyde der fchyf, het geen recht tegens over den wryver was. Deeze ftraal verdeelde zich aldaar takswyze in diervoegen, als door fig: 2 ( Pl VII) iS afgcteelr! TVr xrcjrCr-T-iynv^l Tiad echter geen plnatS , dan wanneer de gewoone conduclor van het werktuig, het welk ik toen gebruikte, aan die zyde der fchyf ftond, welke niet gewreven wierd. Zomwylen zag ik ook uit een der opzuigende punten van den conductor een fterke ftraal voorkomen , welke na de gezegde plaats der fchyf, vlak over den wryver, voorrlchoot. Wanneer men een wryver gebruikt, die niet over den rand der fchyf uitfteekt, ziet men een dergelyk verfchynzel, zo dra men naby de ongewrevene zyde der fchyf, recht tegen over den wryver, een wel leidend doch geenzins puntig lichaam houdt. Hier uit komt B b b dan  C37*) fnitê arrondie , alors ce condutleur èlance, claque fois: après quelques tours du plateau, un pareil rayon éleclrique , qui fe dlfperfe en ramifications fur le fusdit endroit, et quiprèfente un trés beau phênomène, que fai fait voir dans ce tems ld d plufieurs Eleclriciens. Les ramifications de ces rayons font d'abord êvidemment voir, quils nont pas leur origine d la furface du plateau, mais quils s'êlancent vers le fusdit endroit. Ce phênomène fait donc voir , que lorsqu'un plateau est excitê par un feul frottoir, alors cette partie de la furface non frottèe, qui est vis-a-vis le frottoir, attire fortement le fluïde éleclrique. Ce phênomène , que je ne ff aispas avoir ètè obfervé avant moi, ma paru pouvoir donner peut être quelque éclair cisfement. concernant la caufe de T excitation éleclrique par fynt.tp.mp.nt i et ?ai.meèl)nur cette raifon, qu il mèritoit bien, qu'on Vexamindt-plus• exaclement, et en diferentes circwfiances, et quon obfervdt foigneufement tout ce qui fe prèfente aux deux furfaces d'un plateau excitèpar un feul frottoir. Jai fait cet examen en Fevrier 1790; on verra le précis de mes obfervations cidesfous. (1) Vexplication des phênomènesque fai ob- fer- (V) Les phènomenes dun plateau , frotté par un feul\ frottoir , différent heaucoup d mefure que les points abforbans font placés foit a la furface fotée Lala furface non frottèe du plateau,ou. aux deux furfaces en ,nêwe tems. Je dècrkai donc les phènomenés dans chacun des trots casjusftts féparement. ^ ^  ( 379 ) •dan telkens, na weinige omgangen, een fterke ftroom van eleclrifche ftoffe voort, die zich over de gemelde plaats takswyze verfpreidende, een zeer fraay en op« merkings waardig verfchynzel maakt, het geen ik te dier tyd aan verfcheiden Eleclrïciteit-kundigen en anderen getoond heb. De verdeeling deezer ftraalen doet aanftonds duidlyk zien, dat zy geenzins van de oppervlakte der fchyf voorkomen, maar dat zy na de gezegde plaats der fchyf gaan. Dus leert derhalven dit verfchynzel , dat wanneer een fchyf door een enkelen wryver gewreven wordt, als dan dat gedeelte der ongewrevene zyde, het geen recht tegens over den wryver ftaat, zeer fterk de electrifche ftof aantrekt Dit verfchynzel, het geen ik niet weet door iemand voor my te zyn waargenomen, kwam my voor omtrent de oorzaak der eleclrifche opwekking, die door wryving gefchiedt, misfchien eenig licht te zullen kunnen verfpreidcri, wonr.-iTn ilr Vipc der mnpifp waardig geoordeeld heb hetzelve meer nauwkeurig te onderzoeken, in verfchillende omftandigheden te beproeven, en zo veel doenlyk alles na te fpooren, het geen aan de beide zyden van eene fchyf, die door een enkelen wryver gewreven wordt, kan worden opgemerkt. Dit onderzoek heb ik in February 1790 in 't werk gefteld; het geen hetzelve geleerd heeft, vindt men kortelyk hier onder gemeld. (f) De verklaaring der „verfchynzels hier (/) De veiTchynzels aan eene fchyf, die door een enkelen wryver gewreven wordt, vcrfchillen grootlyks, naar maate de opzuigende punten van den conduclor aan de gewreven wordende of niet gewreven wordende ryde van de fchyf, of aan beide zyden te gelyk gefteld zyn. Ik zal om deeze reden de gezegde verfchynzels in elk der drie gezegde gevallen afzonderlyk befchryven. B b b 2 I- De  ( 38o > fervês, peut être dêduite de la théorie Franklinienne t mais comme ils n'ont pas rèpondu d ce que fen attendoh > faijugé quil feroit inutile d'en dire davantage. fejpêre , que d'autres Phyficiens, qui répéter ont ou pourjui- vront I. Les phénomenes d'un phteau frotté d'un co"té, lorsque les points abforbans fe trouvent de Vautre cóté , font les fuivans: (AB {fig: 3 Pl. VIL) est le frottoir placé derrière le plateau; c. d.e. f. le tafetas attaché an frottoir; gg le bras abforbant du conduBeur a la furface antérieure du plateau') a ) Pendant qu'un plateau est frotté d'un cóté, 1'autre cóté ou Vautre furface attire le fluide éleBrique, c. a. d. vis-a-vis le frottoir, comme ausfi vis-a-vis le tafetas , qui est proche du-frottoir. On voit difiinclement cela par la lumière rayonnante du fluide éleclrique, fortant du doigt, oi* de quelque autre condu&eur, qu'on approche d Vendroit fusdits Quand on y place la boule d'une petite bouteille armée, et quand on examinè Vèlectricitê de cette bouteille, on voit, que Vintérieur est èleBrifè négativement. b) Cette. attraclion diminue a mcfure de la diftance du frottoir, et ct une certaine diftance du frottoir il y a une ligne h i, dans la quelle il n'y ét aucune attraBion du fluide éleBrique. Entre cette ligne h i et le conduBeur abforbant g g, la furface frottèe éleBrife pofitivement ce qu'on lui prèfente, et cette èleBricitè pofitive est plus forte , d me f ure qu'on l'esjaye plus prnrhe du com/UiSKui uifti iitin g, La diftance entre la ligne h i et le frottoir est proportionnèe h l'afttuence plus ou moins facile du fluide éleBrique vers la furface frottèe. Lorsqu'on prèfente p. e. le bord d'une plaque mètallique a la furface non frottèe vis-a-vis le frottoir , rinft que le bord de cette plaque lui fournit promptement du fluide éleBrique, alors la furface non frottèe du plateau commence déjd d avoir une èleBricitè pofitive prés du frottoir, ou par deld la plaque mètallique. Mais lorsqu'il ne fe trouve pas un bon conduBeur vis-a-vis le frottoir, qui fournit le fluide éleBrique promptement d la furface non frottèe , alors le plateau a une èleBricitè nègative jusqu'd peu de diftance du conduBeur abforbant. c) Au dela du conduBeur abforbant la furface non frottèe du plateau ne fait voir prèsque aucune èleBricitè foit pofitive ou nègative. d-) Lorsqu'il ne fe trouve pas vis-a-vis* le frottoir un conduBeur, qui fournit du fluide éleBrique, pendant que le plateau est frotté, alors la furface non frottèe acquiert une èleBricitè nègative trés confidêrable , et cellest Jan le phênomène decrit ci desfus, plm  ( 38i ) hier by waargenomen is uitdeFrankliniaanfche Jeerwel af' te leiden. Daar zy echter my niet tot dat geene geleid hebben, het welk ik 'er van verlangde, oordeel ik het onnodig dezelve thans breeder te verhandelen. Ik hoop, dat andere Natuurkundigen, die dit onderzoek zul- I. De verfchynzels van een glazen fchyf, aan de eene zyde gewreven, terwyl de opzuigende punten aan de andere zyde gefteld zyn, zyn de volgende: (A B (fig: 3. Pl. VII) zy de wryver, aan de achterzyde van een fchyf geplaatst; cdef de taf aan den wryver gehecht; gg de opzuigende arm van den conduclor, aan de voorzyde van de fchyl gefteld.) a) Terwyl de eene zyde van de fchyf gewreven wordt, trekt de andere zyde ftof aan , te weeten, recht tegens over den wryver A B, als ook tegens over de zyde taf, die naast aan den wryver is. Men ziet zulks duidlyk aan het licht der uitdraaiende eleclrifche ftoffe , wanneer men ter gezegde plaatze den vinger of eenig ander leidend lichaam bybrengt. Wanneer men aldaar den knop van eene bekleede fles houdt, bevindt men, de fles op de gewoone wyze beproevende, dat zy negatif , geëleclrizeerd is. b) Deeze aantrekking der eleclrifche ftoffe door de ongewrevene zyde der fchyf bevindt men trapswyze minder te zyn , naar maate men dezelve verder van den wryver beproeve. — Op eenigen afftand van den wryver is 'er een ftreek bi, waar in geen aantrekking van eleclrifche ftof meer plnnts heeft. Tusfchen deeze ftreek b i en den opzuigenden conduclor gg geeft Oc ej^eaztevfcnp z&Ap Onf nf. on nVeze nfevevins der pVctxifche ftoffe bevindt men llerker, naar maate men dezelve nader by den opzuigende» conduclor gg beproeve. De afftand tusfchen de lyn 'bi en den wryver hangt af van den meer of min gen eden toevoer van ftof na de ongewrevene zyde. Wanneer men b.v. 'dcn rand van een metaalen plaatje tegens over den wryver houdt, zo dat hier uit de eleclrifche ftof gereedlyk na de ongewrevene zyde wordt aangevoerd , dan begint de ongewrevene zyde der lchyf reeds kort by den wryver , of voorby het plaatje, ftof af te geeven. Dan wanneer men tegens over den wryver geenen goeden geleider ftelt, waar uit de ftof gerie Uyk wordt aangevoerd, dan ftrekt zich het nègative der ongewrevene zyde'uit tot dicht aan den opzuigenden conductor. ) *c) Voorby den opzuigenden conduclor geeft de ongewrevene zyde der fchyf weinig of geene ftof af, noch trekt dezelve aan. d) W:mnecr men tegens over den wryver geen leidend lichaam houdt, waar uit de eleclrifche ftof geduurende het wryven van de fchyf wordt aanvoerd , bevindt men de ongewrevene zyde aldaar, na eenige omdraayingen der fchyf, zeer fterk negatif ge'.'leclrizeerd, en deeze ftei'ke nègative kracht veroorzaakt tic verfchynzels hier boven gemeld.. Bbb &  ( 38a) vront ces expêriences, fer ont plus heureux h cet égard, et qu'ils découvriont enfin par la le fecret de 1'excitation éleclrique. e) Si tot que le plateau n'est plus tourné, alors toute la furface nonfrottie attire du fluide éleBrique; elle est donc négativement êleBrifée; Vautre au contraire Vest pofitivement. Les phénomenes de ces deux élecïricités font beaucoup plus remarquables, quand on approcbe des bons condu&eurs aux deux furfaces; ce qui s'accorde avec les pbénomenes connus du verre armé. L'attraBion du fluide éleBrique par la furface non frottèe fe manifefte ausfi trés diftinctement, quand on place un verre armé tout pres du conducteur, de manière qu'il ne le touche pas; alors on voit le fluide électrique fortir du conduBeur abforbant en forme de rayons, qui fe difperfent fur la furface non frottèe. ƒ) Lorsqu'on fait toucher au plateau une furface plane d un conducteur, au'on tient dans la main, on fent une vraie commotion, comme celle arm verre chargé, en approchant Vautre main d la furface oppofée. II. Quand un plateau de verre est frotté dun cóté , pendant que le con ducteur abforbant est placé au même cóté, alors — Vactraction ou Vèlectricitê nègative de la furface non frottèe, vis-a-vis du frottoir, n'est pas de beaucoup fi forte que dans le cas I. — La ligne h i est plus proche du frottoir; quelques fois h n'est pas plus Mn du frottoir, qu'un demi pouce. Au moment qu'on commence, cette èlectricitê nègative de la furface nonfrottêe est plus forte , et va ausfi d une plus grande diftance du frottoir^ mais elle diminue bientót. ->— Le phênomène d du cas I n'a pas lieu dnns ce cas. — St töt q»c ft j>/u^~~ -w>*« .^,„„-, *. fi~f.™ non frotfe est nègative, et la frottèe est pofitive, comme dans le cas I. " III. Quand un plateau de verre est frotté d'un cöté, pendant que les points abforbans font placés des deux cStés, alors tous les phénomenes font les mêmes que dans les deux cas précédens, exceptê que Vèlectricitê pofitive et nègative des furfaces frottèes en nonfrottêes, lorsque le plateau n'est plus tourné, font moins fortes, que dans les deux cas précédens. TA-    fipféé» bullen herhaalen of verder voortzetten, daar mede gelukkiger zullen mogen Hagen, en daar door eens duidelyk het geheim-der-electrifche opwekking ontdekken zullen.. e) Zo dra de fchyf ftilflaat, trekt de ongewrevene zyde over haare geheele oppervlakte ftof aan, en heeft dus eene nègative kracht , en de gewrevene zyde daarentegen heeft eene pofitive kracht. Deeze beide krachten vertoonen zich veel fterker, wanneer men aan beide zyden te gelyk goede geleiders naby brengt; het geen met de bekende verlchynzelen van bekleed glas overeenftemt. De aantrekking der eleclrifche ftoffe' door de ongewrevene zyde der fchyf vertoont zich ook zeer duidfyk, wanneer men een onbekleed glas naby den conduclor fielt, in diervoege dat het denzelven niet raake; als dan ziet mende eleclrifche ftof uit den opzuigende conduclor.uitgaan, en zich ftraalswyze over de ongewrevene zyde der fchyf verfpreiden. f) Indien men aan een der zyde van de fchyf eenig vlak lichaam doet raaken, met de eene hand, en dan de andere hand naby de andere' zyde brengt, dan gevoelt men eene fchok, evenals of men glas het geen op de gewoone wyze gelaadea-is, op deeze wyze beproefde. II. Wanneer een glazen fchyf "aan dé eene zyde gewreven wordt, terwyl de opzuigende conduclor aan dezelfde zyde gefteld is, dan is — de aantrekking of de nègative kracht van de ongewrevene zyde, tegens over den wryver, op verre na niet zo fterk, als in het Ifte geval. — De lyn bi ligt veel nader by den wryver; zomwylen ligt h geen halven duim van den wryver. In het eerfte begin is deeze nègative kracht der ongewrevene zyde veel fterker, en gaat tot op veel verder afftand van den wryver, doch zulks vermindert ïchielyk. — Het verfchynzel d heeft in dit geval geen plaats. — Zo dra de fchyf ftilftaat, is de geheele ongewrevene zyde negatif, en de gewrevene pofitif, even als in het Ifte geval. III. Wanneer een glazen fchyf aan de eene zyde gewreven wordt, terwyl de opzuigende conductor aan beide zyden gefteld is, dan zyn alle de verfchynzels genoegzaam dezelfde, als in de beide voorgaande gevallen, uitgezonderd dat het nègative en pofitive van de ongewrevene zyde, als de fchyf niet meer omgedraaid wordt, veel zwakker als in de beideivoor" gaande gevallen is.  C3«4 ) TABLE DES MATIERES. PREMIÈRE PARTIE. '■ha defcription des amêliorations. faites h la Machine Éleclrique Teylerienne. PREMIER CHARITRE» Befcriptim de rappareil pour appliquer et pour presfer les frottoirs. 4 CHAPITRE SECOND. dnflruction des nouveaux frottoirs. *o CHAPITRE TROISIEME. Defcripthn des cbangemens faits aux Conducteurs de cette machine. 34 SECONDE PARTIE. Expêriences faites pres des Condu&eurs de cette machine. PREMIER CHAPITRE. Continuation des expêriences fur Vinfluence de PÈlectricitê fur le P011IL — La tranfpiration infenfible est-elle accêlerée ou retardce par f'Èlectricitê'? 5° CHA-  C 385 > INHOUD. EERSTE AFDEELING. Befchryving der verbeteringen van Teylers Elettrizeer-machine. EERSTE HOOFDSTUK. Befchryving van den toeftel ter aanbrenging en aandrukking der wryvers 5 TWEEDE HOOFDSTUK. Zamenftelling der nieuwe wryvers. 11 DERDE HOOFDSTUK. Befchryving van veranderingen aan de Conductors van dit werktuig. 35 TWEEDE AEDEELING. Proefneemingen by de Conductors van dit werktuig gedaan. EERSTE HOOFDSTUK. Vervolg van Proefneemingen omtrent den invloed van de Eleclrifche kracht op den Pols. — Wordt de onzichtbaare uitwaaszeming hier door verfneld of vertraagd? 51 C C C TWEE-  C 5®6 ) SECOND CHAPITRE. Expêriences coécmiant X.iritabiïitè des vaisfeaux fes pistes, comme la caufe de Pascenfion et du mouvement de leur feve 68 .O % I a a 3 Cl IA 3.7 ZR 3 3 TROISIEME CHAPITRE. Expêriences, qui font voir, qu'il y a du calorique dans k fluide électrique. 8<* QUATRIEME CHAPITRE. Expêriences pour examiner, ?ll est posfible de décompofer quelques fubftances, ou fi elles fubisjent quelques altérations remarquables, en y faifant pasfer les rayons du conducteur de ■>■ 124 cette machine. T CINQUIEME CHAPITRE. Expêriences, qui font voir, que le charbon contient de P hydrogène. 138 CHAPITRE SIXIEME. Expêriences pour imiter Pèlectricitê rayonnante, obfervée aux conducteurs frappès par la foudre.. *5* SEPTIEME CHAPITRE, Expêriences fur dijfêrens fujets. J5Ö Si la tranfpiration des Plantes est augmentèe, pendant qtPelks font é.'ectrifées? 158 £'èlectricitê produil-elle quelque ejfet fi.r les plantes fe»fiblesU6o re-  (33?) TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de irritabiliteit van de fapbuizen der planten, als de oorzaak waar door derzelver fappen worden opgeheven cn omgevoerd. 63 - DERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen, welke het aanweezen der warmte ftof in de eleclrifche ftof aantoouen. 85 VIERDE HOOFDSTUK. _,,<ïft V-WS-lf W %\v^"i *.:V, lWiVW,VV.V> 1»\> Vj : Heeft de electrifche kracht eenigen invloed op de kleine zich beweegcnde bladen van de Hedyfarum gyrans? 16$ Uitwerking der electrifche kracht op den Barometer. 167 Wordt de dampvorming der vochten, onder de gewoone drukking des dampkrings, door de electriciteit bevorderd? 171 Wordt de dampkrings-lucht ylder door het eleclrizeeren ? 173 Revivificatie van metaal-kalken door den electrifchen ftraal. 177 Onderzoek van de electrifche kracht der lucht in de zaal, by de werking der machine. 183 Of de kracht des conductors van dit werktuig vergroot kan worden, door denzelven langer te maaken? 185 DERDE AFDEELING. Proefneemingen met eene battery van vyfhonderd vyftig vierkante voeten bekleed glas. EERSTE HOOFDSTUK. Befchryving deezer battery, en proefneemingen welke het groot. vermogen van dezelve aanwyzen. 195 TWEEDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de oorzaak van den dood van menfehen- en dieren, door den blixem getroffen. 225 DERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent de uitwerking der ontlaading van deeze- battery op Boomen. 24* Ccc 3 vmi'  ( 390 ) QUATRIEME CHAPITRE. ExpérieHces concernant les Conducteurs de la foudre. 214 CINQUIME CHAPITRE. Continuation des expêriences concernant la calcination des mètaux. 25S S I X IE ME CHAPITRE. Expêriences fur diffèrens fujets. 274 SEPTIEME CHAPITRE. Obfervations concernant de grandes Batteries, et la manière de s'en fervir. 28a APPENDICE. Defcription d'une Machine Électrique , conflruite d'une manière nouveile et fimple, et qui reunit plufieurs avantages fur la conftruêlion ordinaire. zyi Précis de ce que ï'expérience a fait voir concernant les avantages de cette machine, et les objections qu'on y a faites, depuis que fa defcription a êté publiée. 346 Dercription de ce qui a ètê changé ou ajouté a cet'appareil. 372 Phénomenes, obfervês a un.plateau de verre, frotté par un feu! frottoir. . 37  ( 39i ) VIERDE HOOFDSTUK. Proefneemingen betreffende de Afleiders van den blixem. 245 VYFDE HOOFDSTUK. Vervolg van proefneemingen omtrent de verkalking der metaalen. 259 ZESDE HOOFDSTUK. Proefneemingen omtrent verfchillende onderwerpen. 275 / ZEVENDE HOOFDSTUK. Waarneemingen betreffende groote Batteryen, en de wyze van dezelve te gebmiken. 28.1 AANHANGZ E L. Befchryving van eene Eleclrizeer-machine , op eene eenvoudige wyze vervaardigd, en verfcheide voordceicn hebbende boven de gewoone zamenftelling. , 293, Wat de ondervinding omtrent de voordeelen van dit werktuig, en omtrent de tegenbedenkingen tegens hetzelve gemaakt, zederd de uitgaaf van deszelfs befchryving , geleerd hebben* 347 Befchryving van het geen aan dit werkti rg veranderd of bygevoegd is. 373 Verfchynzels, waargenomen aan een glazen fchyf, door een enkelen wryver gewreven. 377