GEDICHTEN
van
I
J A G O B van D Y K.



OP MIJN AFBEELDING.
Dus pronkt mijn aangezicht in Neêrlands Dic'itrenrij Wijl ik, naar 't oordeel van de Haagfche Maatfchappij,
Den grooten Landman Poot in Dichtkunst evenaarde. Dus krijgt een Arbeidsman dit prachtig eerbewijs: Doch zeldzaamheid alleen, die alles ftelt op prijs,
Gaf aan mijn' laagen Zang die ingebeelde waarde.
Ven 26j!ea van Wijnmaand 1783.
J, T. DYK.









GEDICHTEN
VAN
JACOB VAN D YK.
Te HAARLEM,
Bij PLAAT en LOOSJES, i ? 8 9-






VOORREDE.
Nieuwsgierigheid, gewoon met open mond te luhtren, Wanneer de fchelle faam, het zij door zacht te fluistren Of luid te brommen op heur bogtige trompet, De naakte waarheid naast vermomde leugen zet. Die luistergraage kwam, op Febus Feest, ter ooren Dat wéér een Arbeidsman tot Dichter was gebooren. „ Tot Dichter, (riep zij,) S die eernaam is te groot, „ 7e» zij hem waar verleend de fenixgeest van Poot." ■ Toen deed zij onderzoek naar zijn Dichtkundig leven, Wat God- wat Geest het was die hem had aangedreeven, Van waar zijn loop begon, langs welk een wonderfpoor Hij opgeklommen was tot Febus tempelchoor. Zij zond naar vlaardinge, aan den boord der Maas geleegen, Beroemd en groot gemaakt door ruimen waterzegen, En de euwigheid gewijd door Hoogvliets hemelsch Dicht. Hier Jlelde het gerucht zijn levensloop in't licht; Waar bij 's Mans eigen mond zijn dichtbeoefning meldde, Die d* Onderzoeking aan Nieuwsgierigheid vertelde,
* Met



n VOORREDE.
Met zulk een zeggingszwitf. en overredingskracht, Ah of Apollo zelf d es rede had bedacht. »» De groote Apollo, die der Qervelingen poogeit' ,, Gelukkig onder/leunt door onbegrensd vermoogen, j,, Gaf door zijn1 invloed meer bcgaafthèid aan zijn ziel,
Dan 't weinig onderwijs dat hein ten deeV geviel. a, Die wist zijn jeugdig hart.gevoelig in te neemen-, 3, En van den ommegang der Waereld te vervreemen, Die prees hem de eenzaamheid en de overdenking aan , En leidde zijnen geest allengs ter letterbaan, 3, Ahvaar zijn infpraak hem krachtdaadig overreedde, ,, Dat hij zijn tijd en vlijt aan Febus dienst befteedde, ,, Dat kreupel maatgezang alleen zijn wellust was , 3, En hij zich zelf verloor wen hij iets fchoouc r las. », Dus trad hij .door den drang van ''t Noodlot in de flappen* ,, Zijns Grootevaders , die Apollo's weetcujchappen , 3, Op 't rederijktoneel van zijne Vader ft ad, i, In V Eikenloofblazoen , met eer'' gehandhaafd- had. s, Zijn kinderlijk verft and van tweemaal zeven jaaren „ Was in het choorgezang van Febus onïrvaaren , 9, Hij kende Pindus taal noch hemelmelodij, ,, Maar zong door eigen drift de basterdpoezij ,3 Der kreupeldichters naar met al hun kunstgeb'reeken-, 3, Van fchoone boeken en van menfchenkulp verfteeken.
* Zijn



VOORREDE* us
Zijn ftrenge vrijheidsmin door geen gezag geleid, „ Zijn aangebooren fchaamte en ongezelligheid, „ Een zwak ter dezer uur den Dichter bijgebleeven , „ Beletten hem geplaag met andren raad ie leeven.
Zijn ijver, echter meer door waan dan kunstgeluk „ Gemoedigd zijnde, ging allengs van ft uk tot ft uk, ,, Hij zong een vriendenlied op feest- en jaargetijden, „ Een proef met welke zich de meeste Dichters wijden , „ En vlocht een mengeling van bloemen ondereen, „ Vin Letterbloemen uit den lusthof van Datheen, „ Voor 't hoofd des mans die hem Dathenus Pfalmen leerde,
Dit was de donkre weg langs welke hij begeerde, ,, Ontbloot van kaart en tolk en leidsmans tromve hand, „ Alleen te dooien naar Thesfalisch Lauwerland, „ Na zeven jaaren togts begon in de ooster kimmen ,, Den hemelhoogen top van Pindus op te klimmen, ,, De groote God Apol vertoonde hem van verr ,, Zijn glansrijk aangezicht in 't midden van een ft er* Hij werd getroffen door een eedle hartstogt roering Op 't overleezen van der Dichtren geestvervoering ,, Door vluggen Smits herfmeed uit Burmans puiklatijn, „ Dit vaars, jaa dit alleen, deed hem een Dichter zijn. „ Hij leerde Pindustaal en met de Goden fpreeken, n H'j plukt? bloemen in de lauwerrijke ftreeken
* * En



iv VOORREDE.
En zong de zwaancn naar in 't heilig bronkristal. Het zij hij zich ten dienfle aan ,t zangrijk Negental ,, En Febus hunnen Vorst met maatzang heb verbonden „ Het zij Kalliopé den moed en de Oorlogsvonden
Van groot en Burgerhart uit Tacitus trompett, ,, Het zij Erato juichte in V Bruiloftsfeest zalet. Het zij Melpomenè de dooden grafwaarts leidde, Of heete traanen om der Poolen tweedracht fchreidde. „ Het zij dat Clio, met naauwkeurig tijdgedicht, ,, Het graaflijk Stamhuis van oud Holland ftelde in V licht. Het zij Urania de duistere bewinjlen Van ebbe en vloed ontvouwde uit Newtons grondbeginflen. liet zij Thalia lachte en met een" blijden geest s, Het vorst lijk Hoofd verhief op zijn verhejfngsfeest. ,, Het zij Terp/ichore' ,t paneel des Dichters fterde Met zedenprenten, en de wijsheid lauwerierde, De hagelblanke deugd vertoonde in V fchoonst verfchiet. 9, Het zij Eutérpe een laag doch echter geestig lied
Met ft raattaai neurde of klucht en boerterijen kweelde s ,, V Zij Polihijmnia met punt en klinkdicht flreelde, „ Door de ongemeene 'kracht van haar welfpreekenheid. ,, Langs dezen weg is hij in V Lauwerhof geleid. „ Aldaar gewelkoomt door de negen Zang-Godesfen, t> En dieper ingeleid in haar geleerde lesfen,
„ Heeft



V O O R R £ D E. V
}, Heeft hij te meenigmaal zijn tijd en vlijt gewijd „ Aan 't onderzoeken van V geheiligd Choortapijt. „ Door Vondel, Hoogvliet en meer anderen geweeven,
Waar in de Goden en de Helden zijn gedreeven ,, Bij wier verhevenheid geplaatst in fchooner dag „ Hij eerst de kleinheid van zijn eigen werken zag, „ Die 't groei jende vernuft hoe langs hoe kleiner fcheenen,
Tot ze in 't driejaarig licht van onderzoek verdweenen. 5, Toen hij zijn harsfenvrucht zag rijpen voor het vuur, „ Nam hij dit ft out bejluit in een manmoedig uur; „ Hij nam voor Febus oog zijn fchriften uit zijn koffer „ En gaf op ,t Zonaltaar zijn letterfchat ten offer, ,, Dat door een Zonneftraal uit Febus koor ontvlamd, -,, Naar boven vloog, als van den Hemel afgeflawd* Apollo meer vereerd door zulk eene offerande Dan door den Fenix die op 't Kruidaltaar verbrandde, ,, Verblijdde hem met hoop dat uit die heilige asch ,, Een Fenix rijzen zoud die driemaal fchooner was. Die troostelijke hoop heeft hem niet voorgeloogen, De Zanggod fond hem bij in zijn geduldig poogen r En dreef hem telkens aan om uit de ontvormde ft of Een treffend tafereel te vormen tot zijn lof. ,, Hoewel hij door een lust tot zekerheid geprikkeld, s, Zich in het onderzoek der Wiskunst had gewikkeld,
* 3 » Ea



^ Voorrede.
,, En door een zwaar en last van bezigheid gedrukt, „ Geheelë jaaren aan de Zangkunst werd ontrukt; „ Hc?ft hij zich echter in gepaste tusfehehpoozen » Het 'ecn en ander fluk ter Zangfiof uitgekoozen, n Waai- door van lieverlecde een bundel is vergaard ,, Dien hij verborgen als gegraavcn goud bewaart,
Om die in laater tijd wanneer V hein zal behaagen „ Der groote Waereld door 'de Drukpers op te ■draagen.,'> Nieuwsgierigheid maar half met dit bericht voldaan, Nam dit verhaal maar half voor zuivre waarheid aan. En' -wenschle meerder licht in dit geval te ontvangen, En tot voldoening aan dit uitgerekt verlangen, Als 'ook tot ftaaving van het meégedecld bericht, Vond ik mij aangenoopt en eenigzins verplicht, Vit eene hdrsfenvrucht van twintig oeffenjaaren, Een aantal ft likjes in een bundeltje op te ga aren. Nieuwsgierigheid neem' die nu met géhvegen aan; Of anders hottde zich met mijnen wil 'voldaan. Ik heb geen ftukjes tot de Drukpers aangegeeven , Dan eigen vindingen oorfprongelijk gefchreèven, Waar in zich de aandrift van het Godendom bewijst, Niet door de handen van Kunstkenners gepolijst; Maar door de Schepping van mijn eigen Dichtvermoogen Eerst aan 'het niet, toen aan de'ruwe fckorts onttoogen.
De



VOORRED E< fiï
De Dichters neemen dit voor een verfchooning op,
Zij richten in hoe verre ik Pindus hoogen top;
Het doelwit van mijn reis, gelukkig ben genaderd'„
Of ik in 't Lauwerhof ook bloemen- heb vergaderd,
Wier hemel geur--en kleur het Zangrijk Negental
In deze en laater eeuw bekoort en fmaaken zal.
-'t Is waar de bloemen tot mijn Ruiker uitgekoozen,
Zijn deels de zulken die uit eedle fchaamte bloozen -
Ah tot dtn Loofkrans van Apollo afgekeurd;
Doch ieder fchoonheidpronkt op heur beftemde beurt t
Nu wil de Zonnebloem en dan de Lelie bloeiisn
De witte Roozen doen de roode fterker gloeüen,
In Flora''s Lustprieel volgt elk zijn eigen wet,
Een ander -min.t de Tulp, ik roem'-de Fiolet.
Ik kon in dezen -beemd onm-o^o^clijk verwijden
Mijn Kinderbhemtjes aan het Z<vtgkoor toe te wijden;
Dit eiscfrt de kindermin die 't kil/Ie hart ontdooi: i
Mij n Auhwanthen op een vriendengraf gelïrovid,
Moest hun verheerlijkt oog nog onverwelkt aahfchouweni
De groene Palmbosch op mijn Vlaardings Hwfdgebcwwen j
Ten Bouwkroon fiamgevocgd om haar voltooiden .kruin j
Mogt niet bezwijken voor de zuilen van arduin.
De verdre bloemtjes bij gelegenheid gefneden,
Heb ik een plaats vergund om mij bewuste reden i
* 4 Zij



vhi VOORREDE,
Zij waar en 't Lustprieel van vroeger kunstgeflacht, Thans als de veldbloem, om de veelheid niet geacht. De Dichters zullen toch in elk bizondre trekken En nieuwe fchikkingen in kleur en /land ontdekken, Die in 't kunstkundig oog niet min bekoorlijk zijn Dan al het zingen van de liefde of van den wijn, Ik fchroom het oordeel van de kenners niet te hooren Of kunst een Dichter vormt dan of hij wordt gehoor en, Of ik den glorienaam van Dichter waardig ben, Die ik met vollen monde en in mijn hart erken. Dat mij uit gunst, niet uit verdienflen is gefchonken, Alleen om dus mijn vuur te fterker aan te vonken. Ik wif hen dezen lof hun fpoorflag werkte meê Dat ik dus moedig en verhaast ten voorfchijn trêe. Vindt gij gebreeken in mijn taal of dichtgedachten Toont mij mijn feilen aan, ik zal ,t voor vriendfchap achten. Doet gij de fchoone kunst en mij goedwillig recht, » Behaagt udit, wacht meer, vaart wel, ik heb gezegt.
NIEUWERKERK
aan den Tsfel den 5 J. V. DTK.
van Herfstmaand 1789.
D E



D E
2
£ O %
VAN HET
L A N D-L E V E N,
Toegezongen aan het Taal- en Dichtlievend Genoodfckap in 's Graavenhaage, bij het tweede ophangen van den Prijs, die echter aan niemand werd toegeweezen.
l^dCjn thans ontdooide Zangheldin 5 Wel eer in winterkou bevroozen;
Treedt nu volvrolijk veldwaards in, En ziet de lieve lente bloozen,
Daar levenwekker roozen blaast,
De honigbie op bloemen aast, De fchelle ftem der nachtegaaien
En leeurik, elk op hunne wijs De landvreugd poogen op te haaien: En vergen mij om af te maaien
Het overfchot van 't Paradijs.



2 DE LOF VAN HET
Ik vlij mij dan in 't veldgras neder,,
Daar ik'op 's Hemels dichtluim aas, En doop mijn welverfneeden veder,
In 't ftroomnat van de zilvrén Maas: Ik zal het zalig buitenleven, Op klaverweide en boomgaarddreeveiï,
Op korendraagend akkerland, Op fchoone rust- en vreugdenhoven,
Op duin en tuinen rijk beplant.
Aan vischvliets zilvren waterkant, Met maatgezang gulhartig looven.
Gij ftroomen, die mijn Leeuwendaal Gelijk een' lusthof hebt doorfneeden,
Gij zijt 'slands voormuur, grens en paal, En fielt mijn vaderland als Eden:
De velden, uit uw' vloed gedrenkt,
De fpeelvaart, die gij doortocht fchenkt, De baars en fnoek, hoe ftomgebooren,
Verhefte, op 't zevenmondig riet, Een loflied in uw' waterchooren; Liet van der Goes noch Smits zich hooren
Tot lof van IJ- en Rottevliet.
T^Yan-



A tAND-LEVEN»
Wanneer Gods goedheid de akkerlanden Met hernelsch manna overftort,
Dan rept dè Landman nijvre handen, En vindt den langen dag te kort;
De vlijt -bekroont zijn bloote hairen,
Door zweet bedaauwd, met korenairen; Hij £ïngt, bij 't ruisfchen van het graan",
Tot lof des velds met blijde galmen, Op toonêft die dê dorsfchers flaan, Hoe 't ftefflïjk leven 'moet beftaan ,
Door 't voedftcam pit der rijpe halmen.
Eer nog "de halm van graanen zwelt, Verfchijnt een 'regenboog Vart kleuren,
Op 't akkerland en klaverveld; Waar in Gods wijsheid is re fpeuren'
Want de Almagt fpreiddè hier ten loörC
Het vloertapijt van 'sHoogftens troon, Met fchöone tloemen rijk doorweeven:
Dan bromt de bie 'sLands hoogen lof, Haar honig ftërkt het kwijnend leven, Haar wasch doet vorftènzegels kleeven,
Haar ftaatkunst fticlrt tem konings hof.
A a De
r



^ d Ie lof van het
De klaverwei vol gladde koeijen,
Doet uit den hoorn des overvloeds, De melk- en zuivelbeeken vloeijen,
Gelijk een bron van alles goeds; Waar uit een levensdroom van Eden, Wordt. afgeleid naar alle fteeden ;
Die drenkt uit zijn gezondheids bad, Den wellust aller ftedelingen;
Die rundervleesch en zuivelfchat,
Als handeltakken voor de ftad, Verheffen met yolvrolijk zingen.
De geur en kleur van 't lieflijk kruid, Verfpreidt zich over veld en duinen,
En trekt de ziel ten oogen uit, Naar boomwaaranden, warmoestuiuen,
Gelaan met volgedraagen ooft,
In 't zomerzonnevuur gedoofd: De wijnftok, als een boom des levens,
Omvangt den olm in 't Echtverbond, Zijn vrucht verblijdt en fterkt ons tevens, En lokt 's Lands lof, als iets verhevens,
Met maatzang uit der Dichtren mond.
Hier



E, A N D - 1> E V E K. $
Hier prijkt het hoog geboomt der wouden, Wiens roem de vruchtbre boomen tart3
Om 't Vrijheids-gastmaal daar gehouden Door onverwonnen Burgerhart:
De kruinen der geheiligde eiken, • Die aan de dichte wolken reiken,
Verflrekken tot een' Vrijheidstroon: ,De naam der Vrijheid Hechts te noemen, Klinkt in onze ooren ruim zoo fchoon, En roert het bloed met fterker toon,
Dan zangen die de Vrijheid roemen.
't Gevogelte in het lommrig hout, Vereert den helden hun pluimaadje;
Hun ftemme klinkt door 't heilig woud, En zingt den lof van 't vrij bosfchaadje:
Hun zangen ftreelen Woudmans oor.
Ik volg het eeuwig zingend choor, En huidige, op het fpoor der Vaedren,
De vrijheid met mijn hart en mond: Het dichtvuur gloeit reeds in mijn aedren, Nu ik het tweede feest zie naedren, (*)
Dat Neêrlands Vrijheid werd gegrond. PaC*0 Tweede Eeuwfeest «et afzweering van Filips.



6-. be lof van het
Patrijzen, haazen en konijnen,
De roem van 't welgewilde wild, Doen Jachtlief op het land verfchijnen,
Die, in vermaak, zijn' tijd verfpilt,, Met windhond, vuurroer, valk en netten, Om wildbraad op den disch te zetten,
Wanneer de rijkdom gastmaal houdt. *sLands grooten (tijgen in hun zadels,
En rennen zelf door veld en wöu4:
Dus ziet men 't land, en die het ,bouwt» Bezoeken door den bloem des adels.
De Winter moog' het vcldfieraad Met fneeuwtapijten overdekken:
Die fchoonheid kan den boerenltaat. Ten feest- en bruiloftskleed yerltrekken,
Wanneer de vreugd in Heden rijdt ,
En 't winterfeest wordt ingewijd: De Bouwman zingt van vruchtbre landen,
Van voeder, vee en bouwbeleid; Daar 't vuur uit '«Aardrijks ingewanden, Tot gulle vriendfchaps - offeranden,
De pannekoekcn toebereidt.
Al.



Land-léven, *^
Alwaar de vlijt, na harde ploeging-,
En biddend zaait en dankend oogst. Rijst in het 'hart .de vergenoeginjr., ,
En voor Gods troon de lofzang hoogst: De Landman en zijn trouwe hulpe, Zien vrolijk in hun herdersftulpe,
Zich van een naarftig kroost bemind t Zij, met hunn' ftaat en lot te vreden, Zijn tot de nedrigheid gezind, En planten voord van kind tot kinds 't Vermaak der boerenbezigheden.
Sints dat de Oprechtheid werd onttroond, En Staatzucht in heur plaats verheeyen,
Heeft ze in 't onnoozcl veld gewoond, En kweekte, in 't zalig buitenleven,
Een arbeidzaam en zedig kroost,
Op welks gelaat de fchaamte bloost: Hier lokt haar vrolijk zingende ader
De deugden als in Maatfchappij: Die gulle eenvouwigheid komt nader Aan de onfchuld van den eerften Vader,
Dan alle fchoolfche vitterij.
De



& D li' t. O 9 VAN HET
De Godheid, die aan alle de oorden,
Op ftille zuchten gunftig let, Verhoorde in 't veld, wel eer, de woorden
Van 't allernedrigst fmeekgebed: Geen welffel van gewijde plaatfen, Zal hier de beê, te rugge kaatfen,
Die de Ootmoed Hort voor Vaders troon, Zij zal aan Jacobs Bethel denken,
In 't ftrijden met den God der Goón,'
Die, om het Zoenbloed van zijn' Zoon, Aan haar een* nieuwen naam zal fchenken.
De wijsheid kweekende eenzaamheid, Is aan de ruime velden eigen:
Hier wordt men op - niet - afgeleid, Waar toe zich de eedle ziel voelt neigen :
De zorg, die de overdenking bluscht,
Wordt in een' zachten flaa'p gefust, Door itroomgeruisch en vogelzingen:
Dus breidt de geest, van trap tot trap, Zich ftadig uit door ruimer kringen, En dringt met zijn' befpiegelingen,
Tot in het merg' der Weetenfehap.
De



L A N D-L E V E
Hij die den gloed der Poëzije
In zijne ontroerde borst gevoelt, En 't vuur dier wondre faazernije,
In frisfche buitenlucht verkoelt, Die vlecht zich, door den klank der vedel, De loflaurieren om den fchedel,
Die eeuwig groenen na zijn' dood: Zij, die den duitfchen zangberg dichten,
Begroeten hem als kunstgenoot,
Wie, met den vindingrijken Poot, Het veld verheerlijkt met gedichten.
Gezondheid, de allergrootfte fchat Dien 1 fterflijk lichaam kan erlangen, '
Vloeit niet door de aedren van de ftad, Maar bloost in H vdd op ftisf^è ,vangen; Hier ademt meh gezonder lucht, Van hemelsch zonnevuur bevrucht, Gezuiverd door de koele winden:
Wie hier een woonplaats heeft bereid, Zal, in de fchaduw zijner linden, Op 't zangrijk Landhuis, ondervinden Het zweemfel der onlïernijkheid.
3 Wie



ÏJ> ï> E L O F VAN Ut k X
Wie uit het middenpunt.der ruste, I
Den fchquwburg van't heclül•■•be*féipj n* Opdat hij zich, mei. vrettgdcverhisie, iV-3
In zegenveld aan zilvervliet , Alwaar de .wellustdraageude aarde T ' -
Zich aan den milden- hemel paarde,
Op dat haar Dochter, ,d<j .Overvloed, Uit eigen veld -en boonigaard dfceven,
Heur trouwe minners. weelig voed',
Die looft, in zijn gerust gemoed, Den voorfniaak van het zalig levenDe wellust van den AdeHland,, Heeft, door 't beminde buitenleven,
Den lof van wei- en akkerland, Vcrr' boven allen roem verlieevcn:
Men ziet geen vlieten .vol gevaar,
Noch paden voor den wagenaar, Die niet met fiam- en lusthuis pronken-.
Als diamanten in het goud: i Want Rijkdom heeft, door Weelde dronken, Hier trotfche floten vastgeklonken,
Waar in de pracht heur woonplaats h^udt.
Die



X A N D - L E V E N. * j
Die eeuwig groene zomerhoven, - tl
De hoogde wellust der Natuur, Doen in de ftookvertrekken ftooven,
Of dekken aan den flingermuur, Het puik van alle uicheemfche vruchten: Die ingelijfd in onze luchten,
Verftrekken tot een vorstlijk maal, Én tevens oog en tong vermaaken; [
Dus kweekt het vochtig Leeuwendaal
Een' kruidhof tegen dke\kwaal Wiens vruchten naar ge^or,dfe#|d. fifcaakefti n2
De Zonrie ziet eerbiedig neêr ,' " "' - '1 En looft des Tuinmans kunstvermoogch fis »H
Die in het guurfte winterweêr r-fj n Op rijpe zomervrucht kan boogen; 'Alwaar zijn vlijt een fchraale hei, Herfchiep in beemd of klaverwei, Of tuin vol imaaklijke aardgèwasfen,
Die, met; gezonde en malfche vrucht, Den Hof heer aan den diöch verrasfehen „ En roemen op hunne ananasfen, Geteeld iu onze grond en lucht,
E * Het



t* DE LOF VAN HET
Het fchoon gebloemte in jukte perken,
Als Herren in 't azuur gefpreid, Verheerlijkt- 's Opperheerfchers werken ,
En kuscht het rijk der zeldzaam!1 ! Renonklen , lelie , rooz en tulpen , VeiTpreiden , op de zilvren fchulpen ,
Een glans van goud en diamant: De vreugde ziet uit lustpriëelen,
De nooit verwelklijke amaïanth,
Met de aloë, die wonderplant; En zingt den lof der bloemjuweelen.
De veldfluit der nieuwsgierigheid, Heeft in haar gouden ftrik en netten,
De uitheemfche vooglen afgeleid, En vreemdite dieren doen bezetten:
De vogelvlucht, liet dierenpark,
En waterkom gaan Noiiehs Ark In zeldzaamheid en pracht te boven:
De paauw de duif en nachtegaal Klapwieken in den lof der hoven 5 Die groene papegaaijen looven,
In zuivre nederduitfche taal'.
Wie



LANDLEEVEN. I 3
Wie kan zich zelf volmaakt verbeelden,
De blijde ftreeling des gemoeds, Van hem, die in onfchuldge weelden,
Voor zijn fluweelen ftaatfiekoets, Vier paarden ziet in 't tuig gcflaagen; Of in een fpeeljagt wordt gedraagen,
Langs Klaarenbeek en Zilvervliet, Of Roozenpad geftrooid met bloemen : ■
Hij zal, wanneer hij in 't yerfchiet,
Het overheerlijk Schoonzicht ziet, Het Land des Waerelds wellust noemen,
's Lands Grooten, die de zorg des raads Op Hof- en Steedewijk ontwijken,
Zijn borgen voor het heil des Staats; Die 't Land met dezen roem verrijken,
Dat in 't vermaaklijk Vredeveld,
De rust en Vrede wort herfteld; Jaa 't lot van ruime Koningslandcn;
De vreêbazuin verbreidt dien lof, Daar heldre vreugdevuuren branden, Om 't veiligen der duurfte panden,
Die Nieuwburg noemen Vredenhof.
B...3 Ge-



54; OS LOF VAN HET L Jl N D t.
Geluk ! ó driemaal zaalge velden! Gij zijt liet waare vredcnöord,
i
Gij hebt de Hem der Hemclhclden,
Die de Aarde Vrede wenscht, gehoord. 't Gelukt mij met den wensch der Englcu, Mijn hartelijke beö te mcnglen:
De Vrede fpruite uit vrijen grond, En doe de velden weelig draagen,
De rei der Herdren juiche in 't rond.
Om 't fluiten van het Vreêverbond, Gevestigd op Gods welbehaagen.
Gezegend Vaderland; ik fluit, Jk blijv uw landvreugd tdegéneegen.
Gij 'b lijve, alle eeuwen in en uit, Het yoQrwerp van des Hemels zegen j
De Waarheid fpree'ke een vrije taaf,
De Vrijheid woone in. Lceuwendaai a De Welvaart waaije aan uwe reede,
De Vreugde Irreële uw Burgerij, Uw Eendracht onderneun' den vrede, De hoogfte Goedheid hoor' de beede,
En krijg' den lof der Poëzij. In ^,'oeimaand _. Y» K E N- '
] } 8 °.'



K E N S C H E T S
^gftlv r-b-hiP ig«jo na gf 's^g nat- fefttsiv aT
, r , n . D -E Jt ...... ^,
«::■"'.• ^ooi3 *-:. . roor? w.d buk gibaÉEfi'W < nabicv;.' -JsH
• i' -L " ■" tóf ob ;; ,r 8 -;L;r—; al I V A D E R • JJ
(Bij de Oprechlii?ge van hit .'Gemeend-best, &w gelegenheid van het tweede Eeuwgetijde der Vaderlandfche Vrijheid ., door de Afzweeringe des Konings van Spanje,
^^clk'heilig ijvervuur fpcclt vrolijk door mijn aedren! Wanneer mijn ziel herdenkt de Vrijheidsmin der Vaedren, Getoond door heldenmoed en onbezwceke trouw' Voor 't dierbaar Vaderland, toen'zij het Staatsgebouw, In hun kloekmoedig bloed, voor tweemaal honderd jaareu ' Gegrondvest hebben , en in 't midden der gevaaren, Met luister opgebouwd, twee derden eener eeuw', Tot op hun fchildveld blonk de vrijgevochte Leeuw,
■ 'Rechtfehaapen Zoonen van die onvenviubre Helden Vergunt mij 't Hout begin van 't Staatsbeiluur te melden,
8 4 Eu



*6 .K E >' S C H E f" S D E ' R.
En 't dubbele Eeuwfeest van dien hooggeduchten dag
Te. vieren met gezang en opgedeeken vlag, Dat ik de Vrijheidsliefde; in 't dout bedaan gebleeken, Met Woorden , waardig aan haar grootheid, uit moog'fpreeken, En als de Kenfchets van de Vaderen vertoon', ,J)e lof van hiin bedrijf ('t geen thans mijn drift verfchoon') Vervult mijn vrije ziel met ruimer welbehaagen, Dan'tfiaauw vooruitzicht op een' eerprijs wech te draagen. (*)
De Vrijheid, naauw verknocht aan 't redelijk gemoed, De Just en fcherpe fpoor van 't edelmoedig bloed; -"Vergunt een' Burger, naar zijn reedlijk zielsbegeeren, De Hoogde Majedeit op zulk een wijze te eeren, .Als hij oprecht verdaat dat Gode en hem betaamt, "En langs §en weg die zich bij Hem veraangenaamt, ijjljq zoen en vrijfpraak bij het Hoogde Recht-te erlangen, In 't zielvervullend goed, van 'tHoogde goed te ontvangen; Ook in den Burgerdaat, 't zij in wat ftand of rang Hem de Opperwijsheid deit, zijn eerlijk zelfbelang
Te
CO Dit ftuk, eerst tot een Eeuwzaug ingericht, heeft, met de BOOdJge veranderingen, naar den intusfchen opgehangen Eerprijs, iq »S Graavenhaage, gedongen : en wordt nu met eenige herfteliingen ultgegeeyen.



vaderen. ij
Te fchikken naar zijn' will', naar tijdverëisch, naar reden:
't Geen' juist geregeld wordt doorkundige Overheden,
Die zelve leden zijn der vrijë Maatfchappij,
En aandeel hebben in het lot der Burgerij,
Die 't aangebooren Recht aan geene Wetten binden,
Dan die de Vrijheid zelf hoogstnoodig ^al bevinden
Ten nutte van 't gemeen, ten Grondwet van het Land,
Die Vrijheid leidt het Volk aan een' fluweelen band. Zij heerscht in 't reedlijk hart met zachte rijksbcveelen, En kan met wondre kracht verheven zielen ftreelen, Zij is 't Palladium dat Staaten (taande houdt, Vergeefs te koop begeerd voor dertig tonnen goud; Doch door een duurder prijs van heldenbloed vcrkreegen, Is zij, als Rijksvorftin, ten Staatentroon' gefteegen. Maar hoe de Vrijheid praalt op haar' verheven troon, Zij weigert evenwel een Koninglijke kroon, Een kroon die door den glans van goud en fijn gelteente, Ten rechte ontzaglijk is voor Adel en Gemeente, En wisfelt meenigmaal geleende heerfchappij, In onbepaald gezag en wreede tirannij. 't Verdrukte Nederland kan dit met blijken ftaaven. *
■Het grijze Rechtsgebied aan Hollands eerlte Graaven
B 5- (Ge-



^9 kenschets d ï r
(Gefprootcn uit een oud en Adelijk .geflacj.t.)..
Vrijwillig toebetr-ouwd, was een bcp:iaidc msgt,
Die van de Ridderfchap gehouden werd ter beede,
Aan wie de Graaven zich verbonden, onder eeje,
Te waaken voor de ruste en veiligiieit des Lauds, •.; j' ÜC
Daar zij, als eerite, Lid eji Hoofd des Adelftands.,
Uitbjbnken in den ring., der Xcdlen ca Gemcenen ,
Door.deugd en dapperheid, als kostelijke ftcemen,
Doch die bepaalde magt groeide aan van trap tot trap,
Niet door een ruimer gift van Stad en Ridderfchap;
Maar door 't vernerven van de Manlijke Érfgenaamen',"
, ■ ahestdi niuasZ lub muU-tU^ J* ei ij! Waar bij de Landen in gednetiter Huizen kwamen.
• f- .-.3 -....-.rot 'jnJi :v / insagad qcii sj eiss^Ta' Die niet gefprootcn uit oud-Acdlijk-Hollandsbloed,
Geen vriends- en Vrijheidsmin gevoelden in "t gemoed;
Maar in een vreemd Gewest tot hooger .ftaat gefteegen,
Het Vaderlandfchc Recht afmaaten met hunn' degen.
Dus viermaal achter een verwisfeld van gedacht,
Kreeg Nederland een' Graaf met Koninglijke magt,
Die met een' langen flccp van Vorst- en Staatendommen,
Dacht verder voord te gaan dan Ilerkules colommen,
Jaa ftrekte zijn gezag ook tot de zielen uit,
En fteef de vloeken van liet Trentenfche bcfluit,
Door



V A Tl E R B* Nf jf£
Door Lucifer gevormd, rnct drenge Bloedplakkaaten, Om 't Protedantsch Geloof te bannen uit zijn Staatèn."
Filippus, moedig op de Spaanfclie Ilccrfchappij , Vervolgde 't wreed begin van 's Vaders dwinglandij, Om rta voldrekt bedwang der zeventien Gewesten, Een' Koninglijken troon in Nederland te vesten: Zijn trotfche beerschzucht dreef het Bijgeloof in tops En blies het helfche vuur der Inquifitie op; Geweldig voortgeprest dom- aandrift van Granvelle, Des Satans afgezant, een Kardinaal der helle: Die als een Bloedgier* zwom in Neèrlands Aedlijk bloed, En 't licht der waarheid doofde in zijn' ontzagbren hoed, Die Godvrucht, met den naam van Ketterij getekend, Heeft aan 't oprechte Volk ten misdaad toegerekend, Gedraft met balliugfchap met vuur en drop en dolk: Dat was barmhartigheid bij 't mijterdraagend volkDus trad een huichlaarsvoet den vrijen hals der brieven, Tot Breederode, een telg van Hollands oude Graaven; Ve'rfoeijende in zijn hart de fnoode Zielendwang, Als 't fchriklijk voorfpel „van der Landen ondergang, Zich mannelijk verbond met driemaal honderd Eedlen, Die met een Smeekfchrift om 'sLands Vrijheid gingen beedlen ,
Aan



St> KENSCHETS DBR
Aan 't. Hof van Brusfel, daar het bastertzaad gebood; Dat meer verwoesting werkte en fchuldloos bloed vergoot, Dan haare naamgenoot, Margriet van Henegouwen: Ten rechte ontzei Natuur de heerfchappij aan vrouwen.
De Landvoogdes, verfchrikt als door een donderflag, Dat zij 'sVolks Vrijheid en het recht gehandhaafd zag, Door zulk een fterken arm van fmeekende Edellieden, Die hunnen Leenman Flips vermogten te gebieden, Beloofde vrijheid van Geloof en Burgerftaat, Door 't fluiten van geweld en gruwlijk Bloedplakkaat. De Vrijheid riep terflond 'sLands vluchtelingen weder, Het beeld van Dagon viel voor's Heeren Bondaïk neder, De zon der waarheid fcheen als in haar' uchtendflond, De Godsdienstvrijheid werd geftaafd door een Verbond.
Maar Füps, een Rijkstiran, die eere en trouw verzaakte, Die martelbloed verzwolg en kettervlammen braakte, Zond in het Vaderland een christenenbarbaar, Die brulde door den mond van Vargas, en een fchaar -Een Bloedraad, die de Deugd en 't Recht had afgezwoeren; Hij heeft, een' zwaaren tol beginnen in te voeren Onfchuldigen beticht - het recht op prijs gefield De landen uitgemoord door Spanjes krijgsgeweld ~
De



VADEREN. £2
Da rijken vastgezet, hun goedren aangeflaagen 's Landsampten, tegen 't Recht, aan vreemden opgedraagen «* De Voorrechtbrieven uit het Handvestboek gerukt — De iterkfte Vesten door Kasteelen onderdrukt — 'sLands magtigfte Edellién, des Konings Stedehoudren , 't Onfchuldig Graaflijk hoofd geflaagen van de fchoudren , En andreu, hem ontvlucht, den Vaderlande ontzeid: . Jaa 't Volk befchuldigd van gekwetfte Majefteit.
Doch toen het Vaderland in boeijën werd geflaagerr, Ontvlamde 't hemelsch vuur, dat in voorleeden dagen , De Batavieren had bezield met heldenmoed: De Vaedren, afgedaald uit dat grootmoedig bloed, Verkoozen, door de kracht der eedle Vrijheidsliefde, Dat liever 't oorlogszwaard hun vrije halzen kliefde,, Dan die te buigen naar het juk der flaavernij. De gouden Vrijheid, nooit in Spanjes heerfchappij , Door reden en gebeên, noch duurbaar goud te koopen , Deed door het Oorlogsrecht op haar bezitting hoopen , Of itrijden tegen hoop, door wanhoop aangevoerd. Toen heeft Vorst Wilhem , door Civilis geest geroerd, Een' koninglijken fchat, in zijn geflacht gekofferd, Jaa bloed en leven aan 'sLands Vrijheid opgeofferd:
Ge-



9.4 K E N S C -1! E r é t> P. 1<
Geholpen door het'geld, beleid en oorlogsmoed, Van Juliusfen, voor de Vrijheid opgevoed; Dat tuige 't Praalgcftigt door 's Vorften deugd verworven : Toen hij als Martelaar der Vrijheid is geltorven.
Die drijfveer van den krijg, die zuivre Vrijheidsmin^ Gaf 't Oorlogsproefftuk aan de Watergeuzen in, Dat Bato's vasten grond, gelijk de Zee, bevrijdde, Wanneer de Rijk en Bloois op 't vijftiende Eeuwgetijde Van Romes nederlaag, öp hun gevreesde kiel, Der Vrijheids Zegevlag ontrolden in den Briel. De blijde Vrijheid, dus uit Zee te Land'getrecden, Werd ftaatlijk ingehaald bij veele groote Stecdcn: Zij fierde 't eerst heur vlag met Vïisfings Waterleeuw, En bragt Noordholland toe het heil der gulden eeuw» Men overwon alom het Vrijheid dwingend Spanje, De Bloedvlag werd hervormd in "Wimpels van Oranje: Het onbepaald gezag werd in den oorlogstijd, Bij wettig Staatsbcfluit, Vorst Willem toegewijd: Men liet de vreugdekreet: Oranje en Vrijheid, hoeren, 't Geené als een donder klonk in Alba's fchrikkende ooreu, ' Die, mazende van wraak, een' ftróóni van bloed vergoot.
Maar de eedle Vrijheid, die in 't hart des Volks gebood,
Deed



^ A D S R Ë N* " 3$
Deed alle rampen 'iöet'een taai geduld verdraagen:
Wie heeft het zwfttër beleg van Alkmaars muur geflaagen; Uil
Wie.' de Inqi::iitie:-op -de Zuiderzee vernield?
Wie Haarlems Vrouwenfchaar met heldenmoed bezield? .
Wie (treed met van der Werf en 't- uitgehongerd Leiden? :
Tot Rijn en Maas , jaa Zee hun Oorlogsramp bcfchrcidena-. I
De Vrijheidsliefde dreef hen alle tot dat punt:
Dat tuig.' de gouden fpreuk op hun papieren munt.
De zelfde Vrijheidsmin, die in het ftrijdperk woedde „ Nam door voorzichtigheid 's Landsraadflag in haar hoede y Des Vijands groote magt bewoog den Batavier Zijn magt te Herken met de Zceuwfche Leeuwsbanier: De Vrijheid, dus gegrond op twee onwrikbrc ftijlen, Werd ras gewapend met de Zeven Staatcnpijlen, Te faam gebonden-met den fterken Eendragtsband, Door 's Konings Stedevoogd, Johan van Gelderland.Die, eeuwige Eenheid die in Utrecht werd geilooten, Voor .de Onarhanklijkhcid der Zeven Eedgenooten, En tegen 't Spaansch geweld gelukkig uitgedacht, Verleende,aan Bato's erf meer heerlijkheid en magt; Dun Bruin en Friezen aan Civilis Veldbanieren, Door 't Vrijheids Hulpverdrag der Zeven Batavieren.
De



£4 KENSCHETS DER
De vrije" ZeveniTar fcheen toen, ter Sterrenbaan,
Filips verbijsterd oog gelijk een Staartftar aan,
Die wreede beulen van 's Lands Vrijheid wilde onttroonen*
Dit dreef dien Dwingeland dat hij veel duizend kroonen,
Beneffens Adelftand en ecre aan hem beloofd',
Die Vader Willem van het levenslicht beroofd'*
Maar toen het taaist geduld ten einde Was gedraagen, Werd Flips , als Rijkstiran , zelf met den ban geflaagen , Dewijl Rechtvaardigheid het Graaflijk Hoofdgezag, Dat zeven Eeuwen klom, op één' geduchten dag, Deed wederkceren in den boezem van 's Lands Staaten f Die de Oppermogenheid van 't Zonneleen bezaten , Naar welks bezitting Flips geweldig had gedaan, Door cl' eerden Edeldom met zwaard en ban te flaan , En 't Volk te plaagen als gekochte Algierfche Slaaven; Waar tegen taai gedult, noch aangebooden gaaven, Noch nedrig Smeekgefchrift op 't Recht des Volks gegrond , Noch voorfpraak, fchoon gevloeid uit Vorflelijken mond, Noch ftem van 't martelbloed Hem paaien konden zetten, In 't wreed vertrappen van 's Lands Vrijheid, Recht en Wetten ; Voor welks behoud Hij zelve een' eed had afgelegd :' Waarom Hij werd verklaard vervallen van zijn Recht.
Eu



VADEREN. !!ƒ
En zijn misbruikt Gezag ten plechtigfte afgezwoeren: Om met het Staatsbeftuur de Vrijheid ih te voerenl, Wier troon in heldenbloed, door de Almagt werd gevest, In 't middenpunt van dit nog worftelerid Gewest; Waar op die Hemelmaagd, wie 't Zonnelicht omilr'aaldö , Als Nederlands Gelei- en Schermgeest nederdaalde , Gewapend en gedost met Speer en Vrijen Hoed: Haar aanzien gaf den Volke een' dubblen oorlogsmoed; Haar aanfpraak deed den Vorst en Neêrlands vrije Staaten Zich op haar heilbelofte en trouwe hulp' verlaaten: Want van heur' lippen vloeide een fchoöne Profeetzij', Geraamd op Vaster groild dan Welda's Wichlaarij.
Gefolterd Nederland uw uitgeftaane elenden, „ Bewoogen 't Hemelhof, mij te uwen troost''te zenden, ,, Op dat uW heldenmoed, nu worstlend met gevaar, ,, Met ecre 't hoofd opbeur'', 'tot aan het Vredejaar, „ De Waereld zïet met fchrik Civilis eeuw herleevert, „ Nu gij dooi- zinvre zucht tot Vrijheid aangedreeven , „ Uw Zeven Pijlen wet, gefterkt door wdneire hoop , „ En tot üw doel verkiest den Schrik van ganschEuroop, „ Voor wlen de Vorfteh, die uw' heldenmoed bemerken , s, Angstvallig vreezen , en uw' hand niet durven Herken" $



« li N S C 11 E T CS DEK
3, Hoetvel Rechtvaardigheid uw Raadsgeitoelt bekleedt, s, Uw Watermagt geleidt, voor uwe Heirfpits treedt; 3, Maar Willems liefdebêe , te (torten bij zijn (terven ,
Zal, voor het arme Volk,, bij God gehoor verwerven: a, Uwe afval van Filips , is door Rechtvaardigheid, s, Die met een bloedftem fpreckt, voor 't Hemelhof bepleit:
Nu zal de Almogenheid, met onweeritaaubre handen 3, Haar pijlen fchieten in uws Vijaucls ingewanden, 5, Hem (tellen voor 't Heelal, geblixcmd van den troon, s, Gelijk een voorbeeld van des Hemels wraak ten toon, ai De Hemel zal in 't veld Voor uwe legers vechten, ;,, Uw pleitgeding ter zee in uw belang beflechten, k» En met ecn' rellca llorm vernielen 'sKonings Vloot ; ü» Doch 't Peruaanfche goud uitftorten in uw' fchoot.
De fchakel der Natuur zal, met gewiste merken 3, Van 's Hemels zorge. en hulpe, in uw' belangen werken, 5, Op dat geen F.ilistijn de reine Bondiirk' roov'; s+ Maar 't vrije Neerland bloei door vrijheid van Geloof, 3, Gij zult uw' vrije vlag op hooge masten vesten, s, En handeldrijven van het Oosten tot het Westen, 3, Zo ver de groote Zee het drooge Land bepaalt.. „ Uw medelijdend hart, door Vrijheidsmin beftraajd,
;5 Zal



VADEREN. S,f
,, Zal droeve ballingen, uit 's Konings land verdreeven,,
,, Bij u een vrijë woon- en- handelplaatfe geeven;
„ 't Geen groote Steden zal doen bcrften uit hunn' Wal,
,, En ftellen Nederland ten marktplein van 't Heelal.
,, Oranjes Heldenkroost, uw' Staat ter hulp' gezonden,
,, En tegen'tSpaansch geweld, tot Vaders wraak verbonden j
,, Zal, door hun ftrijdgeweer, uw vrij' Gemeenebest
Omringen met een' muur van fterke vest bij vest. ,, Gij zult tot zulk een' trap van magt en aanzien fteigren ,
Dat Koningen, die thans uw Bondgenoolfch.ap weigren,. 1 ,, Door Rijksgezanten u hun vriendfehap zullen biên,
En uw gevreesde tnagt met fchrik naar de oogen zien, ,, Of drijven op de hulp van uwe fenixpennen. ,, Jaa u zal Spanje voor een' vrijën Staat erkennen —
Het ftomp geftreeden zwaard verzeeglen in de fcheê —
Uw vriendfehap zoeken door een' afgefmeekten vrcê. ,, Dan zal de fchelle Faam uwe oorlogsdaaden dondren —
Uw uitgerekt geduld en Vrijheidsmin bewondrcu. ,, Dan zal de Spaanfche Vrede in duurzaam marmer liaan ,
Gelijk de Broederfchap met Vorst Vespafiaan. ,, Dan zal uw Staat, ten topp' van Vrijheid opgereczen , „ Alleen afhanglijk zijn van 't Onafhangiijk wezen.
Ca • „ Dan



" *8 KENSCHETS DEK
Dan zal geen oorlogsrainp noch list, in laat'er eeuw, „ De Vrijheid roovcn van den vrijgevochten Leeuw. ,, Dan zal het nageflacht, met Hollandsbloed in de aedren, „ De zuivre Vrijheidsliefde, als 't kenmerk hunner Vaedren , „ Gebleeken in hunn' moed en Batavierfchen geest, „ Met zangen looven op het vierde Jubelfeest".
Wij, die 't vervullen van die Godfpraak nu beleeven, Zien nog der Vaedren geest gehuisvest in hun Neeveir. Dezelfde Vrijheidsliefde is ongekreukt bewaard, Ach.' zag het Vaderland den zelfden heldenaart, En onbezweeke trouw geheiligd aan zijn' Itanderd, Dezelfde fpaarzaamheid, in weelde thans veranderd, Dezelfde oprechtheid, nu verwisfeld in bedrog, Dezelfde maatigheid en ftrenge zeden nog: Het algemeen geluk, uit deze bron gereezen, Zoud nog niet minder groot en onafhangïïjk weezen, De Vrede en Vrijheid, eens door heldenmoed herfteld, Verëisfchen tot behoud meer Staatkunst dan geweld. Was Nederland alleen gewapend in den Vrede, Geen Waereldwinger trok het Slagzwaard uit de fchede, DU Volk, door moed gevreesd - door billijkheid bemind, Werd nooit beteugeld in zijn vrije Staatsbewind.
De



VADEREN.
De Vrijheid, dus geftaafd door tweemaal honderd Jaaren , Zie van heur troon de rij der eeuwen henen vaaren, De Vrede en V^orfpoed blijve onwankelbaar in ftand,. En de Eendragt zij de kracht van 't vrije Nederland,
In Wintermaand 1780.
HST
C 3



H E 'É
G È W E E T E N.
G odloozen die den band der Wetten hebt verfmeeten — Verzuimt uw daaden naar uw plichten af te meetcn , En nimmer overweegt hoe 't met uw reekning fiaa; Wijkt van mij, eer mijn zang u als een donder llaa: Ik zing het Richtfnoer van uw redelijke daaden — Het vuige dwaalfpoor dat uwe voeten vaak betraden, En 't Vonnis over U door 't Hoogfte Recht geveld. Maar gij Oprechten, die, in 't Recht uw' wellust (lelt -
Opgefleld voor het Taal- en Dichtlievend Genootfchnp is Leiden.
Doch niet ingeleverd,
Be-



HET O E W E E T E N. gj}
Bevreesd zijt door uw doen uw Plichten te cvertreeden ,
En wigtigt uwen Staat me-t d'evenaar der Reden;
Treedt toe, nadien mijn zang uw zuivre zielen vleitj
Ik zing den regten weg, die u ten leven leidt —
Uw braave handelwijs, door 't ftrenge Recht verdeedigd
De hoogde vrijfpraak die uw vroome ziel bevredigt.
Een ander zing' die doffe op aangenaamer wjjs;
Een ander winne en ftrijk' den opgehangen Prijs : (*)•
Ik zal volmaakter zang geen Eerlaurier betwisten;
Maar wel te vreeden zijn zoo Hechts de Mensch — de Christen
De Godfpraak onzer ziel, die in mijn zangen fpreekt,
En hoor' geloove en volg' daar hem de wet ontbreekt.
De Schepper gaf en- in en- aan het denkend wTezen^ In 't uitgeftrekt Heelal, zijn heerlijkheid te leezen, En wondre deugden, die als wetten der Natuur, Den' menfche ontvonkten in een heilig liefdevuur, Tot hem die waardig is zijn dienst en lofgezangen, Van wien' hij alles goeds, jaa 't leven heeft ontvangen: Tot hen op wien het beeld der hoogde Majedeit, Benevens hem, zijn glans en luister heeft verfpreid;
Die
(*3 Den Prijs is door niemand getrokken, C 4



S* ITET GEWEETEN.'
Die op dit nedrig rond Gods heerlijkheid vergrooten,
t
En hem verftrekken tot natuur- en deugd genooten. Uit deze' rijke bron, en algemeenen plicht, Vloeit, dQor de leiding van het fchrander redenlicht, Op welk een wijz' de mensch , naar 't Godlijk welbehaagen , Aan hem den wijrookgeur van Eerdienst op zal draagen. Hem, die alleen den wensch der graage ziel voldoet, Alleen erkennen voor zijn' God, zijn Hoogfte Goed. Hem, die zich aan de ziele onzichtbaar wil vertoonen, Door een' verborgen dienst in 't heilig hart' te troonen { Zijn hooge Majefteit, die als een zonneftraal De Waereid overfchijnt, met Cherubijnen taal' Te aanbidden, roemen en op 't luisterrijkst te ontvouwen ? Des Scheppers grootheid in de fchepfelen te aanfchouwen: Die aan de Heerfchappij' dier menfchen zijn verflaafd; Die als hun Goden met het Godlijk beeld begaafd, Eu tot een meesterftuk der Schepping zijn verheven} Aan wien het Aardrijk tot een Erfleen is gegeeven: Op dat de fterveling zich plechtig henen wend' Tot God vol majefteit, dien hij als Leenheer kent, Door dankbaare offren van verplichte Heergcwaaden.
Uit deze liefde bron, ontftaan de liefde daaden,
En



HET GE WEE TTE 3fï53 ggQ
En zuivre plichten van de Vriendfehap eens van zin,' Geregeld door de maat der krachtige eigenmin. Die menfehen liefde blijft voor 'snaastens welftand borge, En eischt dat ieder voor des andren leven zorge — Met onbezweeke trouw zijn goed en recht verweer' Met goed getuignis ftaav' zijn aangefchondene eer%
Die Vriendfchapsplichten zijn, in onderfcheiden (landen*
Nog fterker aangeperst door onverbreekbre banden:
De Huwlijksliefde, die in tederheid en trouw*
De Vriendfehap overtreft, verbindt een Man en Vrouw
Zich aan hunn Echtgenoot in eigendom te geeven —
Met ziel en lighaam tot elkanders dienst te lecven —
Het teergeliefde kroost uit hunne minn' geteeld,
Allengs te vormen naar des Scheppers evenbeeld —
Zijn zuivre Leer en Dienst hun ernfiig toe te deelcn —
Hunn' teedre zielen met het fchoon' der deugd te (treelen —
De blaake.nde ouderminn' te drukken in 't gemoed.
Met Vriendfehap, die zich (trekt zoo verre als 't vriendenbloed,
Het onderling belang van tallooze Eensgezinden, Verfchaft gelegenheid zich nader te verbinden,
C 5 In



B E T" C I ff E B T ï Ki
ïn Maatfchappijën van verfcheiden naam' cn trapp', Begrcepen in den ring' van Buurt' en Burgerfchapp', Of verder uitgedrekt in Staat- en Vordendommcn , Jaa Koningrijken , die op raagt en grootheid brommen \ Verëenigd door den band van Algemeen belang, In Wetten uitgedrukt, door die in deugd en rang, Als Vaderen des Volks den hoogden doel bckleeden. Die t' faamenleving is een fchool van Burgerzeden, En geeft een lange reeks van Plichten aan de hand; Als liefde tot den Vorst en tot het Vaderland, Tot zelfbelangen van welmeenende onderzaaten; Wier plichten, naar den aart van ambten , rangen , daaten, Door wetten zijn bepaald, uit gronden der Natuur'. Dus past grootmoedigheid aan Staats- en Stads beduur. Hem, die den Godsdienst leert, betaamt een' vroomen wandel, De vleklooze eerlijkheid verzeil' den ruimen handel. Die voor de Vrijheid drijdt voegt helden dapperheid. Rechtvaardigheid beziel' hem die voor de onfchuld pleit, Menschlievenheid beduur' die voor het ziekbedd' waaken. Voorzichtigheid verdrekk' den Zeeman tot een baaken. De Lijdzaamheid bebouw' het vruchtbaare akkerland. De Naardigheid verderk' des werkmans rechte hand.
Hoe



H E ï C E W E E T E K.
Hoe heerlijk, evenwel, het Rederilicht moog' draaien, ' Hoe fehooii het Burgerrecht zich laat' door Solon maaien;. Ons draalt een klaarer Zon genadig boven 't hoofd. Na dat de hellen glans der Godheid was verdoofd, En 't Redenlicht bezwalkt bij de overoude volken, Verfcheen het licht der Wet uit rook en dikke wolken , Gelijk de middag Zon, van Horebs hoogen kruin, Toen d' aandacht was gewekt door 't klinken der bazuin. De Godheid fchreef in deen , en 't deenen hart' der Jooden , Het lang vergeeten deel der hemelfche geboden; Als zuivre heiligheid, die 't harte aan God' verbindt, En Edelmoedigheid, die ook heur haaters mint: Waar van Gods menfchenliefde een voorbeeld wilde zetten , Omhangen met een kleed van donkre fchadmvwetten, Dat Israël verbond tot menige offerplicht'; Doch aan het Christendom in aangenaamer licht, En voller dag verfcheen, door 't fcheuren der tapijten, Het volk tot God' geleid door Priesters en Levijten, Ziet nu een' open' weg tot Gods genadetroon, Geheiligd door het bloed van zijn' gekruisten Zoon': Die voor een fchuldig volk als Voorfpraak treedt ten Hove; En fchrijft als plichten voor Bekeeringe en Geloove:
Op



3<f * HET G E W E E T E N.
Op dat een heilig volk, in liefde blij te moê, Den Vader', Zoone, en Geest' eerbiedig hulde doe.
Het redelijk Verftand, de fpiegel van Gods wezen, Het tafereel waar in Gods Wetten zijn te leezen, *t Welk zijnen plicht erkent, en 'shoogftens fchepter kust; Is van zijn eigen doen en laaten ook bewust. Verbeeldingskracht weet aan een ieder te openbaaren, Zijn handelingen in voorleden' levensjaaren — De drijfveer en de bron waaruit zijn werking fproot -» Het voorgeftelde doel naar welk hij oogde en fchoot; Zoo van het eerft' begin der redelijke daaden, Als op den langen loop der verdre levenspaden, Tot dat de grijze lok aan de achtbaarheid bekoor': Dan moog' vergetenheid met tanden van ijvoor, De kindfche letters uit papier gedenkfchrift bijten; Zij zal geen laater merk uit pergamenten flijten, Veel min den ouden dag, in vaster brein gefchetst, Wiens tegenwoordigheid in koper fchijnt geëtst. Daar leest de fterveling, aan wet en plicht gebonden, Hoe hij is wechgeltroomd door algemeene zonden, Eer zijn onnozelheid befefte goed en kwaad; Hoe hij de kinderliefde ondankbaar heeft verfmaad,
De



HET GEWESTEN. j/
De kennis en den dienst der Majefteit vergeeten,
De Wetenfchap befpot, de zuivre Deugd verbeeten.
En dus door zelfsbedrog ter Waereld ingeleid,
Op 't haatlijk kluchttoneel der fchertfende ijdelheid ,„
De fchand- en vloekrol van een fchelm of lichtmis fpeelde.
Het zij dan welk perfoon hij voor het volk verbeeldde,
Hem was een kwaade roti' bcftendig toebctrouwd:
Heeft hij den levcnsftand van echten Man ontvouwd,
Hij bragt zijn huisgezin allengs van kwaad tot kwaader.
En droeg hij, zonder hart, den zoeten eernaam Vader,
Zijn fchaadlijk voorbeeld, dat het teedre kroost befmett',
Verflrekte hun ten les, ten Brikkei, jaa ten wet.
Of maalde hij de fchets van ambten , rangen , ftaaten,
Zijn voorbeeld wTerd befchouwd doch enkel om te haaten.
Verhoogde een magtig volk hem tot den Vorltenftand,
Zijn gouden Borstfter was een Staartfter voor het land.
Verkreeg hij, door zijn moed, den Legerftaf in handen ,
Hij oeffende als een fpel het rooven, moorden, branJen.
Verfchafte zijn Beleid hem zitplaats in den Raad,
Hij drukte 't Vaderland door fchrokkende eigenbaat.
Verkoos de Godheid hem om haaren naam te roemen,
Zijn ketterijver holp wie anders dagt verdoemen. J werd



,3* II • T G ■£ W E E T E S.
"VVerd hij, door 't heilig Recht, terVierfchaare ingeleid, Hij plukte weeuw en wees door 't uitgerekte pleit. Verworf Geneeskunst hem een' beemd vol balfemgeuren , Zijn zotte Wichlaarij deed arme lijders treuren. Had hem de Handelbeurs der Koopzorg toegewijd, Hij hield den voorraad op , cn wekte een' duuren tijd. Vereerde de Akkerbouw hem veld en boomgaarddreeven, Zijn traagheid deed het volk door groote fchaarsheid fneeveu. Betrouwde Zeevaart hem een rijkgeladen fchip, Hij Huurde 't onbedagt op harde ftrand of klip. Of welk een roll' hij mogt op 't Staatstooneel vertoonen, De boosheid hing hem aan in alle ftandsperfoonen.
Dus van het hoog tooneel met wankelende fchreèn , En beevend' ouderdom, ten ftoel' tier rust' getreèn: Gedenkt hij met vermaak aan zijn voorgaande leven. En blijft aan de ijdelheid der iaage dingen kleeveu. De gaaven der Natuur, hoe mild' voor hem bereid, Gebruikt hij, als voorheen,met ftomme ondankbaarheid, Hij nadert tree op tree tot aan den kring der geesten, Doch treedt naar 't brandaltaar als een der offerbeesten: Nadien zijn ziel, die Gods rechtvaardigheid verzaakt. Met zijn barmhartigheid, zich kittelt e» vermaakt.
En



HET G E W E E^T- E N. 35
En voedt met valfche hoop, gebouwd op losfe gronden Van naare Onweeténhe.id, tot aan zijn laatfte ftonden; Ten zij de wreede Hel ontbrand in zijn gemoed; Of hij gewasfchen wordt in 't fchuldverzoenend bloed;
Behaagt het, evenwel, het heilige Opperwezen , ' Op 't hoofd van deze of die zijn' grooten naam te leezcn Hem af te wasfchen in het Zoenbloed van den Borg*;' Gods menfchenliefde draagt ook voor zijn kindschheid zorg', Hij etst in 't teedre hart' de zedelijke gronden, Zijn levensboek vertoont geen reeks van'zwaare zonden: Maar pronkt, integendeel, met hagelblanke deugd; En toont de beste fchets der welgefchikte jeugd; Die teedre kindermin met oudermin erkende — Zich in de vroege jeugd aan 's Scheppers dienst gewende — Verftandig onderzocht de wondren van 't Heelal, Den eindeloozen roem des maakers ten gevall'. Een jongman die alleen zijn' hoogften wellust Helde In de eedle Deugd , die hem als Leidsmaagd vergezelde , En voerde langs den weg van ambt of huisgezin , Als- op een gloriebaan, de groote Waereld in.
Dus uit het oeffenfchool der Jonglingfchap en Reden, Ter renbaan' van de deugd grootmoedig ingetreeden,
Trad



HET GE W E E T E Ni
Tradt hij, ontflagen van de dartelheid der jeugd, Het beste voorbeeld naa, tot aan de kroon' der vreugd'; 't Zij hij zijne Echtgenoot' door teedre min Verblijdde, Zijn huis aan Gode en deugd tot eenen tempel wijdde; Of zorg en vlijt belleede aan 't burgerlijk' beltand, En kweekte een kroost ten dienst' van Gode en 't Vaderland : Door 't vaderlijk gedrag grootmoedig voordgedreeven. Niet minder blonk zijn deugd in 't openbaare leven : Schonk de Oppertroonmonarch hem de Opperhcerfchappij, Zijn adem was de ziel der braave Buigerij. Werd hij uit Staatsbelang tot Koningen gezonden, Hij heeft het Vaderland behouden door Verbonden. Beriep de Vrijheid hem in 't bloedige Oorlogsveld, Hij llreed voor 't heil der Vrede, als een manhaftig Held. Of deed de hemelmin hem 'sHeilands Bondark' draagen, Gods eere en 's menfehen heil kon hem alleen behaagen. Droeg zijn oprechte ziel voor pleitgedingen zorg', Hij bleef met hart' en mond'voor't Recht en de onfchuld borg'. Werd zijn gemoed geraakt door 'slijders bange zuchten, Hij deed door menfehenmin de Dood van 't ziekbedd' vluchten^ Had hij aan 't Koopkantoor zijn zorg en vlijt verpand, Zijn gouden regen droop op 't heilrijk Vaderland. hnT " Be-



h ! I O E W ï £ T ï K, ^
gezeilde hij de Zee in bange tijdgewrichten, Hij ftaarde op 't Albeftuur en 's Hemels heldre lichten* Verkoos hij de eenzaamheid in de arme herders ftulp, Hij plantte, zaaide, en bad om regen en Gods hulp'. Deed zijn geringen ftand hem om een dagloon zweeten , Hij heeft zijn daaglijks brood met dankbaarheid gegeeten, Of was het Slaafsch lievrei hem op den rok gelegt, Hij heeft zijn' heer gediend als een gehoorzaam knegt. In welk een rang of ftand, zich een der dcugdgezinden* In deze woestenij der Wacreld, mooge vinden, Zijn ganfche levensloop wijst een voorbeeldig fpoor, Tot hem het pad der deugd geleidt in 't eerechoor*
De grijzende Ouderdom, Verheerlijkt met het voordeel Van ondervindingen en rijp beraaden oordeel, Met zielevrcugd gekroond, in 't eerechoor verhoogd; Ziet, daar hij van dén topp' de baan der deugd beöo'gt, De nietige ijdelheid van dit verganglijk leven, Te fterk gebleeken in 't geduurig tegenftreeven Der fchandige ondeugd, die de zuivre deugd trotfeert, En hem de lijdzaamheid der vroomen heeft geleerd. Hij flijt zijn' laatften tijd met heilig te overdenken , Het zegenrijk genot van 's Hemels gunst gefchenken t
ö Waar



42 U ET C E W E E T K N.
Waar door hij is verplicht, en teffens voorbereid,
Gods gunst te erkennen met eene eemvge dankbaarheid —
Den naderenden dood, met uil geloofsvertrouwen,
Als 't eind' der rampen, en 't begin der rust te aanfcbouwen.
Daar ftaat de Sterveling nu openbaar ten toon', Als een gedaagde voor den Allerhoogften troon', Waar op de Hemelheer, als Richter, zal verfchijnen: Voor wien uit diep ontzag de zondaar moet verdwijnen , Op 't enkel denken aan de hooge Majefteit, Die 's nienfchen doen befchouwt door zijne alweetenheid , Wiens zuivre heiligheid geen zonden kan gedoogen, Door wiens rechtvaardigheid het menschdom wordt gewoogen,, Van wiens almogenheid hij loon of ftrafverwagt; Maar ook wiens wijsheid heeft den Zoenweg uitgedacht, Door wiens barmhartigheid de vroomen zijn verbeeden, En uit de bron des goeds bedeeld met zaligheden. Het naauwfïe denkbeeld van dit Oppertroongericht' Beweegt den Sterveling zijn' redelijken plicht' -Des Hemels oppermagt - de billijkheid der wetten Door volle erkentenis een' luister bij te zetten. Hij prijst de nuttigheid en wijsheid van 't verband, Waar door de zaligheid is aan de deugd verpand:
Eu



hetgeweeten". 45
En 't woedende verderf aan de ondeugd vast gebonden: Het zij Rechtvaardigheid de zonde ftraft met zonden, En met volmaakter deugd de minder deugd bekroont: Of ook liet kwaad' en goed' zich zeiven ftraft en loont. Hij ziet der menfchen fchuld ten Hemel opgereezen, En billijkt des de wraak van 't hoogst rechtvaardig Wezen. Hij hoort Gods heilbelofte, in Jezus bloed gegrond, Volroemt zijn menfchenliefde, en eindloos wijzen vond; Doch kan op dit tooneel zich zeiven niet befchouwen. Zijn eigenliefde voedt een ongegrond vertrouwen , Dat hij voor 't ftrenge recht des Heeren zal beflaan. Hij ziet den grooten dag op verren afdand aan, Of ftelt zijn ziel' gerust met ij-die menfchen vonden, Wen hij het levensboek van deugden en van zonde» Legt iri de redenfchaaP, en wikt het evenwigt Def levensdaaden met den voorgefchreeven plicht. Hij ziet den nederflag met onverfchillige oogen, Als of zijn evenmensch werd in de fthaal gewoogen. Hij ziet de Zon der Wet, doch door een wolk verdoofd, Hij ziet Gods pijl; maar niet als mikkende op zijn hoofd. De twijffeling en hoop doen all' zijn drift verkoelen, En al de prfkklïng van 't G&weeten flaauw gevoelen:
D a Maar



4'4 HET GE WEE TEN.
Maar wen een diep gepeins zijn denkbeeld meer verklaart,
De bange fchrik des doods de redenfchaal bezwaart,
De dag des oordeels fchijnt te bloozen aan de kimmen,
En de eeuwigheid hem wenkt in 't koningrijk' der fchimmen,
Een fterke hemeldrift hem tot zich zclv' bepaalt:
Dan wordt zijn kennis door de Zon der Wet beftraald,
Geheugnisfpiegel (lelt zijn daaden voor zijne oogen ,
De fijnen evenaar des Oordeels wordt bewoogen,
En velt het vonnis van zijn' zedelijken lïaat;
Die naar den hemel rijst, of naar den afgrond flaat.
Dan voelt zijn lijf en ziel zich prikkien en verrukken,
Met wondrc krachten door geen woorden uit te drukken.
Dan daalt de Vierfchaar Gods uit 's Hemels opperzaal',
In de overtuigde ziel, en fpreekt orakeltaal,
Op richterlijken toon: ,, Gij, booze zult niet leevcn"
Of met een ftreelcnd woord: „ Uw zonden zijn vergeeven."
Dan opent hij den mond, die ongeveinsd belijdt,
„ Ik zelf! Ik ben de man met wien de Godheid ftrijdt;
Die 't Opperwezen door mijn daaden heb beledigd: , Ofwel, ,, Ik ben met Gode in 'sHeilands bloed bevredigd."
Die wondre Hemelftem dreunt als een donderslag: Zij bonst een Rijksmonarch uit zijn misbruikt gezag,
Ver-



K E T G E W E E T E \. 45 1
Vervolgt een vluchteling met zwecpen op de hielen , Vergeldt verborgen kwaad met wroeging-in de zielen, Doet ftoute Zondaars op het dwaalfpoor ftille (taan, En boetelingen op benaauwde boezems Haan, Vertroost een' eerlijk man in 't onrechtvaardig lijden, Bemoedigt vroomen die met doodsbcnauwthêcn ftrijdcn, Voorfpelt een zwoegend (laaf eene aangenaame rust, En voert de oprechte deugd aan 's Hemels vreugde'kust.
De klank van 't fijn metaal vcrdoov' de ftem der Reden, \ De Waereldzorg beklemm' met drukke bezigheden, | De lippen van 't Gemoed dat tegen zich getuigt, De trotfche Staatzucht, die voor wet noch reden buigt, Ontveinze uit al heur magt, de Godfpraak van 't Gewisfb; Maar ftaaft een blixemftraal dat Godsgetuigenisfe,, Dan fpreekt de ontwaakte ziel als met een donclerftem, En 't Godlijk wraakgericht geeft aan 't Geweetcn klem, 't Verfchrikt een' Dwingeland, ten Rijkstroon opgelïeegen, Hij meete zijn gezag met zijnen langen degen, ^ijn gouden Borstfler, die van blixemftraalen blikt, Verfpreide een vlammend licht, dat de eedle deugd verfchriktOntfteeke een moordvuur, dat de waarheid doet verbleeken, Verfchroei d' oprechten mond, die naar het hart durft fpreken, D 3 Ver.



46 MET GEWESTEN.
Verteer' het p'arkement, dat haaren eisch ontzegt,
Ën gcesfel' met heur roè de Vrijheid en het Recht.
Maar twijl zijn hoogmoed rijst tot aan de fterrenronden,
Schrijft de Almagt aan den wand: „ Gij zijt te ligt bevonden".
„ Het Koninglijk geweld is van u wechgegaan:
„ Het moedig Volk dat gij in kluisteren deed flaan,
„ Verzweert uw ijzren juk op zijnen hals te draagen,"
Daar ftaat de boosheid nu met fchrik voor 't hoofd gcflagen; .
De Koninglijke dar, in wolken uitgedoofd,
Schiet blixemflraalen naar het pratgekroonde hoofd:
De roede flaat hem zelv' met Hinkende etterbuilen,
Waar in de luizen zich , met grooter heir, verfchuilen ,
Dan 't heir der zielen 't welk hem aanklaagt voor Gods troon:
Welks nagalm in de ziel' met donderenden toon
Zijn gruweldaaden weet op 't fchriklijkfte aftemaalcn.
Nu fchijnt de Koningsftar ten jammerpoel' te daalen;
De Raazernij verpijnt zijn reeds gedoemde ziel,
Met al de foltering waarmee het hem geviel
De zuiverfte onfchuld uit het leven wech te rukken:
Hij wenscht, in zulk een drom verbaazende ongelukken,
Dat zijn geduchte ftaf, die volken heeft geplaagd,
Hadt fchaapen langs de hei of klaverwei gejaagd;
Maar



HET GEWEKTE N. 47
Maar ach! te laat gezucht, de daad lijdt geen herhaaling; Het Vonnis legt geveld; de Rechter eischt bctaaling.
Wanneer Rechtvaardigheid van eedle gramfchap brandt — De Wreedheid tcgcntreedt en tèugeït aan een' band: Dan perst een bange ziel het bloed en zweet uit de aedren; Een Vluchteling verfchrikt op 't ritslen van de blacdren. Beziet een Veldheer, die noch God noch Godsdienst kent, Die eed noch trouwe houdt, en 't Recht der volken fchendt; Hij zendd' zijn vloekgefpan in overwonnen landen, Met dit ontmenscht bevel: van rooven , moorden, branden, En wat de boosheid kan bedenken op de reiz': Zijn fcherp gewette zwaard verbreide' der dood ten zeisf En maaije een rijken oogst van weêrlooze onderdaancn, Maar ftraks verdrinkt het veld in brakke Burgertraanen , En ftrekt ten watervest voor 't ftroopen van zijn heir: Bevloert de ftrenge koü dan 't onbevaarbaar meir: Een laauwe bloedrivier, ten hemel opgefteegen, Door zuchten t' faamgeperst, valt nêer in zomerregen, Die 't marmervak ontfloopt. De gunftige Natuur Strijdt voor de goede zaak, cn lescht het fulvervuur. ■ Ziet daar den booswicht Haan ten fpot der zwakke volken , En fchieten, God' ten fmaad, zijn kogels in de wolken,
D 4 Wen



4§ HETGEWEETEN.
Wen 't boos Geweeten, dat te fchrikkelijk ontwaakt, Hem tegens wil verwijt dat God, dien hij verzaakt, *t Gefchrei der onfchuld hoort, en trekt de boosheid tegen. Kil vlucht hij voor zijn fchïm, als voor zijns vijands degen,; Die hem geweldig fchijnt te volgen treê op treê: Dus waar hij vlucht hij draagt een' ftrengen wreeker meê. Hij fchijnt als in een ftroom van martelbloed te fmooren , De zuchten dreunen hem als donderen in de ooren; Een flachtzwaard dreigt zijn hoofd met opgeheven hand, De vuurgloed volgt hem na-verfchroeit zijn ingewand, En doed het ziedend bloed verdroogen in zijne aedren, — Het uitgeteerde lijf ter veege Grafzerk nacdren; En ftort Rechtvaardigheid hem in den afgrond neêr, JSTog roept hij uit: ?, Gij hebt verwonnen Galileör,"
Gefleepen Staatkunst moog der boozen fchild verftrekkenj Maar geen bedrog kan zich Gods oog en hand onttrekken, J)e vierfchaar van 't Gemoed leest haar het vonnisf' voor. En luistert in den flaap een dreigtaale in het oor. £,et op een Man van Staat, die, in geveinstheid wandelt, En tot 's Lands nadeel met een' loozen vijand handelt, *s Lands Eere en Welvaart, aan zijn zorge toebetrouwd, Uit eigenbaat verruilt en opweegt tegen goud?
Zijn



METWEWEETEN. 49
Zijn fnedig Staatsbeleid mooge als een Godfpraak gelden,
En dingen naar bet hoofd der onverwonnen helden,
Hij flaa 's Lands wettig Vorst en Vrijheid in den ban ,
En zett' de kroon' des Rijks op 't hoofd van een' Tiran.
Maar Helle eens; dit ontwerp befchaame zijn verwagting,
De Staatsverwisfeling verwisfelle all' zijne achting,
En ingebeeld gezag, waar op de Staatsman aast,
Jn fmaad en fpot. Wat dan ? De wijze Staatsman raast,
Mij Haat verflomt, en van zijn fchendig doel verfieeken:
Nu fchijnt het kwaad, voorheen met valsch vernis beHreeken ,
Met andre verwen in 't vernederde aangezicht.
Zijn Medeweten , thans het masker afgeligt,
Verwijt hem zijn bedrog, ten flrengfle toegerekend,
Uit fchriften met zijn hand gezegeld en getekend.
■'t Befchuldigend gemoed 't welk hem ter flraffe doemt,
Pntziet den Grooten Raad, door eere en trouw' beroemd -.
Het rijk gezalfde Hoofd, door zijn bedrog beledigd,
En 't woedend Volk, dat Vorst en Vaderland verdedigd.
Dus van rondföm beklemd, proeft hij al reeds den fmaak
Van 't eindeloos verderf, en Gods geduchte wraak,
Waar toe hij zich verhaast, door wanhoop voordgedreeven;
Zijn hoogmoed is te groot voor dit verachtlijk leven;
D 5 H»j



S° H E T E W E E T J N.
Hij flaat aan 't woeden; en van redenlicht ontbloot, Werpt hij zich angfiig in de flrikken van de Dood,.
Men noeme 't ftreng Gemoed: Befchuldiger, en Rechter, Jaa Wreeker van het kwaad: 't Geweeten dient ons echter Ten trouwen Raadsman, die ons zedelijk gedrag Naar wijze wetten Huurt, met Goddelijk gezag Ons, in de Algoedheids naam', te rug roept van het kwaade, En tegentreedt met Gods weerhoudende genade. Een Rechtsgeleerde, die het heilig Wetboek draagt; Doch voor een' fnooden fchelm ter Vierfchaare is gedaagd: Door goudzucht aangefpoord deszclfs gevloekte feiten Met valsch getuigenisf' en loosheid vrij te pleiten: Treé Hout ter Raadzaale in, verheugd en blij te moö , Hij fchrijve om zijn vernuft zich de overwinning toe; Maar ziet zijn weérpartij, door zucht tot Recht gedreeven, Verfchijnt niet voor zijn oog, of all' zijn leden beeven , 't Gewisfe wordt ontroerd, door 's Mans oprechte taal: Dan wijst Gerechtigheid hem zwaard en redenfchaal; Dan fchijnt de Pleitzaal zelf te wanklen op haar muuren , 't Misduide boek der Wett' in zijne borst te ontvuuren, Het valsch getuigfchrift is verzegeld in zijn hand, Zijn Hamerende tong legt aan een' Herken band,
En



HET G E W E I T R N| gjt>
En fchroomt zich te uiten in zijn fijn bedachte li-ten; 't Berouw beklemt zijn hart; de 1'chaamte {kakt zijn twisten ; Hij vecht met flaauwe rede als een dien moed ontbreekt: En de onfchuld triumfecrt wanneer 't Gewccten fpreekt.
Nog grooter blijkt de kracht van 't wonderlijk Gewisfe, Wen 't uitverkoozen Volk, uit 'sWaerelds duisternisfe, Wordt gunftig ingeleid tot Gods genadelicht: Dan weegt de redenfchaal des menfchen doen en plicht Vertoont hem 'zijn gebrek met levende overtuiging, Sn zuchtend naberouw, gevolgd van zachte buiging, £n omkeer van den WïlF tot God, het hoogfte goed , Daar hij begeert en vindt de vrijfpraak van 't Gemoed. Befchouwt een Medicijn, aan wien het dierbre leven Eens vecgen Lijders in de handen wordt gegeeven. Zijn dwaas begrip bereide een fchaadlijke artfenij, Door onoplettenheid of zotte Wichlaarij: Hij zie een Eerlijk man, bij 't mindren van zijn krachten, Van Koorts en heeten dorst verdwijnen en verfmachten: Doch laav' de drooge tonge en borst met gif en gal, Hij drijv' de fmerte in top, en lach om 's Lijders val; Maar eindlijk komt de Dood 's mans leefdraad af te fnijden.' Hij raazende en verwoed, in 't einde van zijn lijden,
Ver-



5* HET GEWESTEN.
Vervloekt den Medicijn, die hem ten grave ftoot: En roept den Hemel aan ter Wraak e van zijn' dood. De Medicijn, beducht voor een rechtvaardigWreeker, Beproeft reeds in zijn ziel den droezcm van den beker, Dien hij moorddaadig heeft aan de onfchuld tocgebragt: De vreeze baart berouw, 't berouw een jammerklagt: Het fïreng Geweeten , dat zijn driften komt beilrijdcn , Doet hem nu ongeveinsd zijn fchuld voor God belijden. Hij berst verbaazende uit: „Sterft de onfchuld zulk een'dood
„Wat dreigt Rechtvaardigheid een mensch zoo vuil en lhood!'
Dus peinzend op zijn' ftaat en zijn Godtergend leven, Wordt hij door bangen fehrik als uit zich zelf gedreeven, Om naar verzoening met den hoogen God te ftaan: Hij biedt, door blinde drift, een lieflijk reukwerk aan, Van Specerijen aan den kranken man onthouden; Of die zijn fchuld voldoen zijn wroeging ftillen zouden : Maar alles is vergeefs welk middel hij verfiert, Tot drift en Reden, door het heilig Woord beitierd, Hem leiden op den weg van Vrede, van Verzoening Met een' vergramden God, in Jezus fchuldvoldoening. Dan wankelt de balans , door 't eindlooze overwigt Der Borggerechtigheid, waar alle fchuld voor zwicht;



8 E T G E W E E T E N. Sjf
'tGeweeten wordt ontlast van zijn voorgaande wroeging; Het ademt Vrijheid, Vrede en blijde vergenoeging.
Is vaak de tegenfpoed de toetsiteen van de Deugd, Een goed Geweeten fchenkt veel grooter zielevreugd, |n vaster troost, aan hem die voor 't geweld moet bukken: :Dan een van hen geniet dié de onfchuld onderdrukken. Wie op zijne onfchuld (leunt, beveelt zijn zaak aan Godi Veracht het aardfche goed - vcrnoegt zich met zijn lot. Jen welgegronde hoop verdubbelt moed en krachten. Wien dit gezicht vermaakt, verbeelde in zijn gedachten, l ïen eerlijk Handelaar, die voor 't Gemeenebest, jr-an 't kruidcndraagend Oost, tot aan het goudrijk West, lelijk des Waerelds Oog, de dampen doet vergaedren, Jit eedle kruiderij, uit goud- en zilver aedren: in voert die zomerwolk, verzeld van hemelgeur, Oen regenboog gelijk in gloeijende koleur, :)oor winden herwaard aan, tot die, in gouden regen, in geurgen lentedauw, te neder komt gezeegen, )p 't dierbre Vaderland; dat door dien gloed verguld, lijn magt en grootheid aan den handel is verfchuld: )och (telt, die heldre wolk blinke al den Aardbol over, ïn fchitterre in het oog van eenig Waterrooverj
Wien»



Si - HET GEWÉKTE N.
Wienl hart van wangunst blaakt, en buskruid vlammen tirtt'.
Om , zoo het mooglijk is, dien aangenaamen buit,
Die door de vlociftof zwemt, die dampen op te droogen j
Eer zij des eigenaars gelukkig koopvermoogen
Vermecdren met een' fchat van braaf gewonnen goed.
Of fchijnt het niet genoeg dat dus een roover woedd',
En trapp' de groote hoop des Handelaars met voeten:
Laat dan een blind gemeen zijn ingewand doorwroeten: —
Zijn fmert vergrooten, en verbreiden wijd en zijd,
Dat hij, door eigenbaat, die fchaê rechtvaardig lijdt:
Hem de oorzaak noemen van 's Lands droevige ongelukken.
Jaa, dreigen zijn paleis en pakhuis om te rukken:
En hem te leevren aan zijn' vijand en den beul.
Is hij , in zulk een' ftaat, ontbloot van troost en heul ?
6 Neen : geen onfchuld wordt aan 't Hemelhof vergeeten:
Hij vindt zijn toevlucht in zijn onbevlekt Geweeten;
Dat hem doet hoopen op 't rechtvaardige geweld,
't Welk vlijt en trouwe zorg met eere en fchat vergeldt:
Maar dwingt den rover tot volkomene betaaling.
Des dient hij zich gerust van 't Recht der Schaêverhaaling:
De gouden wolk wordt zwart - braakt fchorre donders uit -
Bedwingt de roof harpij - herwint den rijken buit -
Her-



HET GEWEETEN. 5$;
lerfchept de ftillc rust — herftelt den roem des braaven. )ie zegt: „God gaf, God nam, en fchenkt weêr dubble gaaven.'* 5e goede zaak krijgt Recht, boe zeer de boosheid brult: in 't Zielörakel wordt ten zijnen tijd' vervuld.
Vindt iemand zich gebragt in dringende gevaaren: liet goed Geweetcn zal 't vooruitzicht op doen klaarenj )aar 't boos Gewisfe niets dan bloed en etter zweet, -iet in een' Krijgsman, die zijn vijand tegentreedt, >e roekeloosheid, die de dapperheid beleedigt; n vroome dapperheid, die 't Vaderland verdeedigt. I Geweeten jaagt den Schelm, en houdt de Deugd in Hand. :joe groot is dit verfchil! Befchouwt van 't fteile ftrand, en' vroomen Zeeman , die gevaaren durft verachten: 'ij vinde zich op zee, in naare en donkre nachten, Wanneer een felle ftorm en mast en Heven kraakt, n Lucht met Water mengt, de hemel donders braakt, Aan boord gefmakte roer 't gevaart' niet kan beltuuren, e nette Graadboog mist des hemels flonkervuuren , n elke baar hem dreigt te rollen van het wrak. an ftaat de Man gerust, of zijn Geweeten fprak : 't Is niet om Uwe fchuld dat dus de golven woeden i De fchakel der Natuur ontrust de holle vloeden,
„ Recht-



gtf S E T « B W E R T E N.
9, Rechtvaardigheid verdelgt aldus het boos gedacht!
,j Doch hoedt de zuivre deugd door onbepaalde magt.
„ Gij zult, hoe 't gaa, Gods hulpe en vriendfehap ondervinden.'*
De vroome ziel heeft kalmte in 't buldren van de winden,
Hij ziet zijn Godheid aan in elke blixemftraal',
En fpoort zijn Vennoots aan met onvertfaagde taal'.
„ Betoont uw Vlijt, houdt moed, fteunt op de hulp des Heeren ,
„ Die ook de groote Zee in land kan doen verkeeren;
„ Ik hoor de wondre Hem van zijn Ahnogenheid,
„ Die 't Cherubijnenheir tot onze hulp' bereidt,
„ 't Geen ons geleiden zal in een gewenschte haven;
Of moet de waterplas ons fterflijk deel begraaven , 9, Ik ben den dood getroost: ontzinkt ons 't brooze wrak, „ De ziel gaat niet ten grond; maar rijst aan 't ^tarrendak,-,''
Indien de Dwinglandij de Menschheid durft verkrachten j Het Medeweeten zal het knellend leed verzachten : Hoe verr' de Slaavernij' de reedlijkheid verbeest', j De zelfsbewustheid doet den Goddelijken geest Zich heffen aan 't geftarnte, en moedig triumfeeren. Ziet arme Slaaven in den dienst van harde heeren, En let in wien van twee volmaakter menschheid woont f Die niet door lichaams leest j maar reden zich vertoont.
De



II E T • GE W E fi T E N. $
De trouwe Slaaf zie zich een reeks bedroefde jaareu , Met banden, vangenisf' en harden dienst bezwaaren , Hij rekk' zijn leven met befchimmeld roggenbrood, En wagt' geen ander eind dan van den marteldood; Doch hoe een harde Heer hem ademloos doe zwoegen , Hij kan door plaag op plaag het waare vergenoegen Niet bannen uit een lijf, dat zich gewillig buigt; Noch uit een vrijë ziel van de onfchuld overtuigd. Die acht geeft op de ftemm' van 't ongekreukt gewisfe, Voelt ftille blijdfehap zelfs in zijn.gevangenisfe, — Befchaamt met blij gejuich, de hardfte martcKtraff' En treedt volvrolijk naar den oever van het graf.
Behaagt het de Opperheer de deügd met vreugd te krooneu
't Onfchuldige Gemoed zal ook zijn krachten toonen, Het brengt de oprechte ziel, met geen bedrcfg befmet, Vrijmoedig voor den troon in 't nedrig fmeekgebed, En zendt den wijrookgeur der dankbaarheid naar boven Een Landman die zijn graan door 't zonnevuur ziet ftooven. Tot volle rijpheid, cn den hoorn des Overvloeds Met rijke vruchten vult, erkent de bron des goeds, ; Met dankbaare offers van geheiligde eqritelingen: Hij ziet de hemel, hem met milde gunst omringen j



5$ HET o TT SE TE N.
De groenende Aardbol, dien hij ftaag met voeten treedt,
Is met/het bloemtapijt des Oppertroons bekleed,
En fchijnt hem Eden zelf in fchoonheid te overtreffen:
Jaa leert zijn blijde ziel' zich tot Gods troon verheffen ,
En door verrukking, in dien zegenrijken ftand,
Te wandelen met God in 't Ilemelsch vaderland.
Wie zou dus moedig van 't Geweeten durven zingen, Ten zij hij aangefpoord uit de opperhemelkringen, En door de Maatfchappij dié deugd en Dichtkunst kweekt, Gerust waare op de ftem die in zijn binnenft' fpreekt; En door de aanzienlijkheid van hun befcherming veilig: Daar thans die Godfpraak, als een afgezetten Heilig, Of vallend Thempclchoor, den nek wordt toegekeerd; 't Schijnt een verbooden boek dat niet dan valschheid leert, Een duistre fpiegcl $ vol van zedelijke vlekken , Die 's menfchen feilen niet onfeilbaar kan ontdekken , Een zwakheid, öegts ontftaan uit dwaaze dweeperij, Of bijgeloof, verknocht aan Zïeledwinglandij. Want hoe die Hemelftem in 'smenfchen ziel' moog' klinken, Hoe laag ook de Evenaar der reden moog' verzinken: Een ftcrveling, die aan zijn driften zich verbindt, Is voor die roepfteni doof, is voor dien nêerilag blind,
Wen



H E T 6 E W E E ï E &i <,'■)
Wen 't overoud gezag bekleedt de plaats der waarheid,
En op zijn blinddoek (luit de fchitterende klaarheid
Der wetten, reden en geopend levensboek,
't Vooroordeel neemt den rang van keurig onderzoek,
En Stijf hoofd, (leeds gewoon de waarheid omm' te keeren,
Die hij verplicht is aan zijn' evenmensen te leeren;
Verkiest een faamenftel, door reden onderfchraagd ,
Of niet; zoo als het flegts zijn grillig brein behaagt:
Dit draagt hij ijvrig voor, dit wil hij (lerk betoogen,
Door bulderend geluid en blikken met zijne oogen,
Door dreigend handgeklap en (lampen met den voet ,
Door trotfche grootfpraak, die 't onedele gemoed,
Aan zijn gezag verflaafd, krachtdaadig weet te buigen.
Of kan zijn meesterfchap geen zielen overtuigen,
Is 't reedlijk denkend brein Voor ijdel zwetfen doof:
Hij weet eene andre vond tot werking van geloof,
Hij zal de waarheid zelf heur' wijzen mond doen fuoeren,
En voor de redcnleer den ketterblixem voeren , —
Het God gewijde vuur ontrukken van 't altaar,
Eri zengen in die vlamm' den vroomen martelaar,
Die in 't genaedloos Rijk, van hulp en troost verlaaten,
Ten dood gedoemd is, door geftrenge bloedplaccaatcn ,
E 2 \s Lands



6o II E T G E W E E ï E N.
'.sLands Magten regens Recht en Reden afgeperst: Terwijl die Dweepziek woed en op de tanden knerst, Verlaat de leiding Gods hem in zijn booze gangen, De Hemelftem wordt door een Leugengeest vervangen , Die hem , dewelke reeds de waarheid heeft verfmaad, Volkomen overreed dat hij door deze daad, Die door geen reedlijk mensch, geen Christen is te draagen, Een waardig offer doet aan 't Godlijk welbehaagen.
Nadien het God behaagd' te flappen van zijn' troon, Op dat hij in den Menfche als in een' tempel woon' — En fchijnend licht verfpreide op all' zijn' levenspaden , En flrekk' ten toetsftcen van zijn' redelijke daaden — Ten Vraagörakel daar hij wijsheid van ontving: Zou dan een aardworm, zoude een zwakke (lerveling, Die ingcfchapen Zon van Redcnlicht beroovcn: En Gods Orakelflem in 's menfchen ziel* verdooven? ó Neen ! zoo weinig als de Zonne aan 's hemels trans, Door menfchen magt berooft kan worden van heur' glans, Of dat de donder zwijge op 't woord der flervelingen , 'Kan een Geloofstiran bet Vrij' Geweeten dwingen. Die zielevrijheid is met 's Scheppers evenbeeld, Ten onvcrliesbrcn erv' den menfchen toegedeeld;
Die



HET GEWEETEN.
Die wandelt ongeboeid in band' en vangenisfe.
De trillende Evenaar van 't ongekreukt Gewisfe
Wordt door geen zwaarigheên, boewigtig, omgekeerd,
Noch door geen martelvuur, hoe fel het blaakt, verteerd,
Is op geen Moordfchavot, met vinnig (taal te knotten:
Tast dan den Hemel aan: gij uitgelaate zotten,
Geweetens Beulen, voor de Hem der Reden doof,
Sluit met uw ijzren boei de lippen van 't Geloof;
De waarheid zal zich zelf krachtdaadig openbaaren ,
Ten fpijt van u en uw geveinsde huichelaaren,
Wanneer Gods Infpraak, die ge in andren wederftond,
Gelijk een donderdag rolt uit uw' eigen mond,
En uwe boosheid doet in deze taaie ontdekken:
,, Ik wilde 't Zielenrecht der Vierfchaar' Gods onttrekken!
„ De Godheid ftoorcn in haar onbegrensd bewind,
„ Den band verbreeken die en God en menfchen bindt,
„ Het Godlijk Vonnisf' en Orakelftem betwisten ,
„ Mijn' Vriend, Natuurgenoot, jaa Godhervormdcn Christen
„ Beroovcn van.Gods beeld, van Vrijheid, en al wat
„ De Menschheid kenfehetst, en de recdlijkheid bevat".
Zoo boos de Zielendwang brult aan zijn eigen keten, Hoe zacht en lieflijk is de Vrijheid van 't geweeten;
Ë 3 Daar



W II F. T r, r. Vf E E T K Tv'.
Daar die regeert bevolkt zij ft zegenrijke Land,
Daar treedt de Waarheid met de Godvrucht hand aan hand,
Daar komt de Oprechtheid met heure Englenvlerken zweeven ^
Daar fchenkt de Liefde met de Blijdfchap 't zoetfte leven,
Daar voelt een vroome ziel, van 't kwaade niet bewust,
Een zuivren zielevrede in de aangenaamlte rust'.
Het zaalig Tempé , door de Vrijheid vrij geflreedcn,
Alwaar die Hemelmaagd van elk werd aangebeeden,
Verdeedigde eeuw aan eeuw de Vrijheid van 't Gemoed,
Die Leeuwendaal verhief uit flibbe en zouten vloed,
Tot aan den Iterreukring: en werd op zeven troonen,
Geëerd van Koningen die om heur grenzen woonen:
En overdekte met den hoed, die kroonen tart,
Wie Vrijheidsliefde voelde in 't edelmoedig hart.
En wie gevoelde die niet in zijne ingewanden !
Wie deed der Vrijheid geen' geheiligde offeranden:
De Vrijheid was van ouds der Batavieren goed.
Gevoelt hun nakroost nog dat edelmoedig bloed, Waardeert nog deze en die de Vrijheid van 't Geweeten, En zielenrust; het zijn de vrije puikpoéë'ten: Wanneer hun eedle geest door hemeldrift ontwaakt, Is 't Vrijheid die hunn' zang begint, bcfiuurt, volmaakt.
De



HET GEWEETEN. 63
De vrijheid van 't Gemoed doet hun gezangen zweeven,
Als ademtochten van 't gerust en vrolijk leven:
Zij Hellen de eedle Deugd in zulk een heerlijk licht,
Dat de Ondeugd voor heur' glans als donkre fchadnw ■zwigt;
En doen een' eedle ziel in Menfchenliefde blaakcn ,
Hun Cherubijnen taal kan (lichten en vermaaken,
Zij vloeit als hemeldaauw met zachte lieflijkheid',
En leidt ons tot den dienst der Oppermajefteit;
Of dreunt den Dampkring door met onvermoeide galmen,
Wanneer zij 's Hoogftenslof bazuint met dankbre Pfalmen.
Jaa rolt naar 't Hemelhof met onnavolgbren toon,
Wen zij de hoope (Ireelt met Godsgenadeloon,
Den vroomen toegekeurd ter Vierfchaar van 't Geweeten:
En door de Dichteren , als Hemelfche Profeeten ,
En uittrompettcrs van de zaalge onfterflijkheid,
Vernuftig opgefpeurd en luisterrijk verbreid.
Dan drijft hun vlotte ziel in 't zog van hun gezangen,
Daar zij door 't zalig choor der Englen Gods ontvangen,
En blij gewelkomt aan des Hemels vreugdekust,
Geplaatst in 't middenpunt van zaal'ge weelde en rust,
Bekroond met Palmen en verwelklooze Amaranthen,
Verheerlijkt tot den rang van 's Hemels Troontrouwanten ,
E 4 De



^4- H V T G F. W BETE PT.
Dc Hemelhof bazuin vervangen in heur' toon,
En 't Driemaal heilig, Gode, uitgalmen voor den troon.
Ach waar' het mij gegund met hun vergoode fnaaren,
Mijn Hallelujach, Looft den Hemelheer, te paaren,
Dat mijn oprechte Zang de Godheid wel geviel',
En ik, God dienende in den tempel mijner ziel',
Steeds mogte luistren naar de Godfpraak van 't Geweeten :
En in mijn' laagen Hand ten eenemaal vergeeten,
Mijn ftille ziel vernoegde in 't allcrwenschlijkst lot,
Van voor een eerlijk man bekend te zijn bij God,
In Herfstmaand y
DE



DE W A A R E
C H R I S T E N.
Toegezongen aan het Dicht- en Letteroefend Genootfchap te Amfterdam.
H~Het wonder Pronkduk van Gods werken,
De tweede Heerfcher van 't Heelal, Die uitdrukt, door geduchte merken,
En wie hij is- en worden zal; Die, in het Plan van 't Scheppend Wezen
Als hoogde doelwit werd beoogd; Die, boven 't nietig dof verreezen,
Wordt tot den Godendand verhoogd: Dien wellust aller Hemellingcn, Dien mensch, dien Christen zal ik zingen.
E 5 , Zie



60 » B W A A R E C H R 1 S T E N.
Zie ik de Onmeetbre hemelboogcn,
De Praaltent van Gods heerlijkheid: Dan roep ik uit, als opgetoogen,
„ Aanbiddelijke Majefteit, ! ,, Wat was de Mensen bij u in waarde!
,, Dat zulk een wonderlijke ziel,
Die aan uw Godheid evenaarde; Aan Hechte klei ten deel geviel!
ó Eeuwig onbegrijplijk .menglen!
Gij maakt van ftervelingen Englen."
Maar welk een afval van Gods wetten!
ö Heemlen dekt uw aangezicht! Straks zal de blixem ons verpletten!
De Mbrgeoflsx verlaat het licht. Hij, die met redenskracht befchonken,
Het leevend beeld der Godheid is, Gelijkt, door weelde en hoogmoed dronken,
Een engel der verdoemenis. 6 Inbreuk op Gods eeuwige orden! Neen: dus moest God verheerlijkt worden.
Het



DE W A A R E CHRISTEN. 7-
Het wonder ftelfel der Genade
Vervangt voltooit het Scheppingsplan, ó Wijsheid zonder wedergade!
Gerechtigheid floeg met den ban, De Liefde kon geen ftrengheid dulden:
Toen fteldet gij Gods eigen Zoon, Belaaden met des Menfchen fchulden,
Als Midd'laar voor des Vaders troon. Zijn Kruisbloed gaf aan God voldoening, En werkte een eeuwige verzoening.
ó Tafereel van Menfchenliefde!
6 Schouwplaats van barmhartigheid! Den Zondaar, die Gods hoogheid griefde,
Wordt nog genade toegezeid. Hij beeft niet meer voor Horebs donder,
Noch 't blixmen van Gods ongenaê. Hij leeft door een aanbidlijk wonder!
Hij is verzoend op Golgotha! De Mensch, die tegen God durft twisten, De (boute Zondaar wordt een Christen.
Een



D li WAAR E CHRISTEN.
Een (braai van Godlijkc openbaaring
Ontfteekt de lamp van li Redcnlicht, De Ménsch ftait ftil - komt tot bedaaring —
Zinkt weg in fchuld - erkent zijn' plicht. Hij wil zijn hart - zijn liefde panden,
Tot losfing van zijn bange ziel, Op 't Godverzoenend Outer branden,
Indien den Hemel dit geviel; Maar, neen: Gods gramfchap is te blusfchen Door in geloof zijn' Zoon te kusfchen.
Nu wordt hij met zijn fchuld verlegen,
Wijl naberouw zijn hart doorgrieft: Ilij treedt zijn' God - zijn' Richter tegen ,
Wordt op Gods zoon, zijn borg, verliefd. Yerfchriklijk denkbeeld! vreeslijk uacdrcn !
De Zondaar viel tot Huivende asch, Zoo God geen Bondgod van de Vaedren,
En Jezus geen Verlosfer was! Nu kan hij, in geloofs vertrouwen, De Godheid als verzoend aanfehouwen.
Die



DE W A A R E CHRISTEN. <J0
Die Hemelfche aanblik van Genade
Beftraalt zijn ziel met heilig licht, Hij Haat Vorst Jezus voorbeeld gade, •
In 't ijvren voor zijn' Christen plicht. Hij door befef van fchuld vernederd,
En door vergeeving weêr verheugd, Voelt-zijn aandoenlijk hart verteederd,
En vol van zucht tot zuivre deugd: Hij wenscht — hij poogt te rug te trecden Tot de onfchuld van 't onnozel Eden.
Zijn Geest, verheerlijkt in begrippen,
Zijn neiging, tot de deugd herleid, Vertoonen in de fchoonfte (lippen ,
't Hcrfteldc- beeld der Majefteit. Zijn driften, door eene eedle richting
Niet onderdrukt; maar aangekweekt, Verwekken achting, liefde, (lichting,
Daar Jezus in zijn daaden fpreckt: Hij is het Licht - het zout der Aarde, In hem erkent de Mensch zijd waarde.
D?



tO DE W A A R E CHRISTEN.
De Christen (trekt alom ten Zegen
Waar hij zijn Zeegnend aanfchijn keert. Is hij aan 't roer van Staat gedeegen;
Hij toont dat God zijn hart regeert. Hij is 't, die Vrede en Vrijheid ademt,
Die de onderdrukte Deugd befchermt, Die met zijn' arm*het Recht omvademt,
En over de armen zich ontfermt, Die Maatfchappijën weet te bouwen Op Godsdienst, Eendracht en vertrouwen.
Zie Oude en Hedendaagfche Volken:
Wie wordt beduurd als 't Christendom? De Heiden dooie in donkre wolken,
En Isrel volg' de Lichtkolom: De Christen ziet nu niet van verre
Zijn Heilzon die in 't hoofdpunt brandt. Zij draalt met Bato's Zevenderre
Op 't erfdeel van den Protedant: Hier vormden Christen Overheden Den dijkpoel tot een juichend Eden.
Moet



BE WAAR E C H R I S T E N.
Moet hij des Heeren Bondark -draagen, ,
Het zielenheil, dat hij bedoelt, Doet hem die Leer alleen behaagen
Wier kracht hij aan zijn hart gevoelt. Hij zal, gelijk zijn Heer, befcheiden
In 't ijvren voor de Zedenwet Zijn Volk als Jezus fchaapen leiden,
Tot voor den troon in 't fmeekgebcd, En in zijn dankbaare offeranden Voor God gelijk een Seraf branden.
Wil hij voor 't Recht en de Onfchuld fpreeken.
Daar Wees en Weduw zijn verklaagd, Hij weet dat God, getrouw in 't wreeken,
Zijn' Rechter zelf ter vierfchaar' daagt. De Godfpraak van zijn vroom geweeten
Bekleed zijn woorden met gezag: Hij durft, hoe nedrig, zich vermeeten
Wat grootsch en loflijk heeten mag. En krijgt geweld of rijkdom voordcel, Hij appelleert aan 't uitterfte Oordeel,
Zal



7« DE W A A R E CHRISTEN.
Zal hij als Arts voor 't krankbed treeden,
Zijn Ziel gevoelt des Lijders imart, Hij mengt zijn' balfem met gebeeden
En troost het afgeftreeden hart. Hij doet op veilige uitkomst hoopen,
Gods lof wordt uit zijn' mond gehoord. Of zegt: ,, uw uurglas is verloopen."
En zucht op dit noodlottig woord. , Hij ziet met fmart zijn' lijder fneeven, Doch vol van hoope op beter leven.
Is hij als Handelvorst verheeven,
Hij handelt met een vrij gemoed, Of wel ter KrijgsrolP opgefchreeven,
Hij offert Gode en 't Land zijn bloed. Moet hij het brullend zeenat ploegen,
Hij Haat zijn' God als Noordftar gaê. Of onder zwaaren arbeid zwoegen ,
Hij wagt de rust van Gods genaê. Jaa, fchoon hij zelf om nooddruft bedelt, Hij is door Christus beeld veredeld.
Wie



DE W A A R E CHRISTEN. 75
Wie durft mijn held den roem betwisten
Van 't edelst voorwerp dezer Aard!Naast Christus is de waare Christen
De fchoonfte lofgezangen waard. Zijn openbaar — zijn burgerleven
Verbreidt den roem van Gods genaê: Maar flaa zijn hart, tot God verheeven ,
In ftille Godsdienstoeffning gae: Treed nader, fluit zijn dervende oogen, Gij ziet - gij tast Gods alvermoogen.
De teedre Christen, afgezonderd
Van Aardsch en menfchelijk gewoel, Bepeinst, aanbidt, verheft, bewondert
De Godheid in haar heerlijk doel: Hij Haat met diepen eerbied gade
De wijsheid van Gods albewind, De wondre keten der genade
Die Zondaars met hunn' God verbindt, En opleidt tot de troongewelven. Uier zwijmt hij en verliest zich zei ven.
F Hij



74 P E W A A R E CHRISTEN.
Hij Hort, in die bespiegelingen
Van ' 't zaligend genaêbcfluit, In de eeuwge Bron der zegeningen,
Zijn ruime zielsbegeertens uit. Zoud God zijn hartebeê niet booren?
6 Ja, de vuur en wolkkolom, 't Geleide van de hemelcbooren,
Daalt op .zijn huis,-Gods Heiligdom, De Voorfpocd, met hen neêrgezeégen, Bekroont de Deugd op AH' heur wegen.
Die Voorfpocd moog de Deugd verzoeken-,
En Itrikkcn fpreiden t'wijl zij vleit, Zij zal de Christen niet verkloeken;
Hij wendt haar aan tot dankbaarheid. Hoe zal hij 't Algenocgzaam wezen
Als Opperleenheer hulde doen? Hij zal der armen fmert geneczen,
Hun hongerige maagen voên : Zijn hart ontfluit zich met zijn kofier, Hij doet een God' behaaglijk offer.
Niets



p e Xg a a R e c n r i s t e n. 75 Niets trekt den Vroomen Christen nader
Dan zijn beminlijk huisgezin : De lieve naamen Man en Vader
Vervullen hem met teedre min: Men ziet in zijn huishoudlijk leven
't Aardsvaderlijk Gemcencbest, In een gepast taefreel verheeven
En 't gecstlijk huwlijk afgerchetst, In 't heil der Zalige Echtgenootcn, Die 't welzijn van den Staat vergrootcn.
Niet minder- tracht hij uit te fteckeii ?
In 't Christelijk beltuur der jeugd: Hij zoekt een zaad voor God te kwecken
Doorzult in weetenfehap en deugd, Hij weet hen krachtig voord te presfen
Om door 't Heelal tot God tc gaan, En dringt zijn trouwe Vaderlesfen
Met een veelzeggend voorbeeld aan. Zij zien, beminnen en betrecden Den weg der Vaderlijke zeden.
F 2 Mat



7<5 BE WAARE CHRISTEN.
Met zulk een deugdzaam kroost gezegend,
Is hij de braaflte Patriot. Wat hem of 't Vaderland bejegent,
Hij blijft getrouw aau Volk en God. Het eerlijk hart, met God bevredigd,
Voelt liefde tot zijn' evenmensen, Schoon hij zijne Overheid verdeedigt,
De Vrijheid blijft zijn lust zijn wensch : Het vrijgekochte hart aan 't gloeijen, Ontworstelt en verteert zijn boeijen.
Hij kent al 't Menschdom voor zijn vrinden ,
't Zij op den troon of in de flulp, Zijn goedheid laat zich vaardig vinden,
Jaa biedt zich aan met raad en hulp. Misbruikte gaaven , roekloos kwisten ,
Ondankbaarheid, gij zielsverdriet, Gij kwelt — bedroeft den teedren Christen £
Maar flopt de bron der goedheid niet. Hij geeft een' algemeenen zegen, Gelijk zijn God cn Zon en regen.
Hij



DE W A A R E CHRISTEN. 77
Hij, boven 't laag belang verheven,
Vertoont alom een' grooten geest. Hij waagt zijn goed — zijn duurbaar leven,
En is in geen gevaar bedeesd, Tot redding van zijn' evennaasten.
Haast zich de boosheid ten bederv' Hij zal zich ook ter redding haasten,
Op dat hij niet genaedloos fterv'. Eén ziel tot Christus rijk te voegen, Verhemelt hem in vol genoegen.
Zijn nedrig hart gevoelt zijn waarde —
Ziet zich in 't Hemels plan geplaatst, Gelijk het beeld van God op Aarde,
Dat Jezus glans te ruggekaatst: Hij is een waar Profeet door leering,
Een Priester door zijn fmeekgebed. Een Koning door zijn zelfsregeering:
Zijn voorbeeld is een Zedenwet. Eén woord, één opflag van zijne oogen Is liefde, goedheid, mededoogen.
F y Die



"8 D-E W A A U B (' ll'K'l S r E S. '
Die Mensen, die fchiei' vergo'ódc -Christen ,
Zoo juist gematigd in 't geluk, Wordt afgemat door leed 'en listen;
Maar blijft, nog even groot in druk. Zijn deugd, ten hoogden top.'gefleegeu,
Wordt ftreug beproefd door 't zwaarfce kruis , Dat al zijn' voorfpocd op kan weegen:
Een blixemftraal verteert zijn huis, En doet zijne Ega nederzijgen; Doch hij vindt goed voor God te zwijgen.
Hij ziet de Zee zijn' fchat verzwelgen,
Terwijl de krijg zijn Land vernielt, Een giftig pestvuur treft zijn telgen :
Dus wordt zijn laatfte hoop ontzield, Verfchriklijk treurfpcl! zwaarc' flagen !
Die Vrienden doet van verre (taan, Moet dit de blanke Oprechtheid draagen;
Kan dit de Lijdzaamheid'wèerftaan'? è Jaa! wat hem mooge overkoomen, Hij zegt; „ God gaf; God heeft genoome;!."
Hij



DE WAARE CHRISTEN. 79
Hij weet, zijn fmert is een kastijding,
Een Vadersroede die hem knelt, Die ook zijn redding, zijn verblijding
Van eeuwigheid heeft vastgefteld. Hij fpreëkt: „ God klonk mijn tcgenheden ,
„ In 't ftelfel van het best Heelal, *
Aan eenen keten, van wiens leden
„ Ik zelf het Hoofdftuk worden zal: „ Houdt die mij nu als flaaf gevangen, „ Hij zal mij eens als Vorst omhangen."
Nu rust de Hemel met zijn (lagen,
Zijn deugd heeft aan de proef voldaan; Maar, ach ! de Hel vindt nieuwe laagen,
Zij tast zijn hoop — zijn' Godsdienst aan. De dweeperij ten troon' gezecten,
Door dwaaling in 't geweer gejaagd, Heeft God — in 's menfchen vrij geweeten ~
In mond en pen voor 't recht gedaagd, De Christen moet zijn God verzwceren , Of in de martelvlam verteeren.
F 4 Moet



'° Jt.3 V*. AARS B H «. I S7T E
Moet nu de Christen weerloos fneeven:
Dan is der Deugd heur recht ontzeid. Is een tiran Gods zwaard 'gegecven ?
Dat ftrijdt met 's Hemels majefteit. Hij voert den goeden krijg des Heeren,
Wanneer 't zijn hoop zijn' Godsdienst geldt. Zoud zich de Waarheid niet verweeren
En vormt de leugentaal een held! De degen zoud zijn zaak betoogen, Weerhield hem niet zijn onvermogen.
Moet hij dan voor de waarheid fterven?
Wordt die beweezen door zijn bloed ? Of zal ze 'er fchoonhcid door verwerven ,
Die 't volk op haar verheven doet? Is Jezus Offer niet verzoenend?
Of heeft zijn Leer geen Godlijk merk, Is Gods getuignis niet voldoenend,
Ten zij de bloedftem dat verfterk? Die voor dees reednen niet wil buigen, Geeft geen gehoor aan bloedgetuigen.
Mijn



BE WAARE CHRISTEN. 8 I
Mijn Christen, die zijn levensdagen,
Nog tracht te rekken, tot Gods eer, Verlaat zijn Vaderland en Maagen;
Maar nooit zijn hoop — zijn liefdeleer. Wat ramp of fmert hem ooit bejegent,
Zijn hart wordt nooit door°wraak verhit, Terwijl hij zelf zijn haaters zegent,
En bij zijn' Heiland voor hen bidt, Weerhoudt, verfcboont zijn vlucht die fnooden, Van Jezus in zijn volk te dooden.
Hij gaat op Gods geleide heenen,
En tuurt den wondren hemel aan, Van 't helderst nachtlicht overfcheenen,
Ziet hij zijn' Heiland voor hem ftaan. Verhemeld leven! geestvervoering!
Hoe aangenaam is zulk een nacht! Voor die in fterke hartsontroering
Op Jezus en zijn' bijftand wacht, Verkwiklijk, fomber, heilig eenzaam * Hier is een mensen met God gemeenzaam L
F 5 In



82 DE 'WAARE C H R ï S T Ë KT.
In die verheffing van gedagten,
Is 't Hemelrond zijn rustzalet, De Maan zijn licht' in donkre nachten,
Het geurig bloemtapijt zijn bed, De Zon zijn leidsman op zijn paden,
De vrucht van 't wild geboomt zijn fpijs, Een frisfohe beek zijn drank, zijn baden,
Het woeste bosch zijn Paradijs., < Een Englcnwacht zijn kragtig wapen: Dus is 't Heelal voor' hem gefchapen,
In dit bemoedigend vertrouwen,
Heeft hij, zijn hart tot God gewend, Dien hij, als Wijsgeer, mag bcfchoüweii
In 't Wclffel van zijn glorietent, In de Aarde'en al haar plantgewasfen,
Haar heiren wild en tam gediert, In rijk bezielde waterplasfen,
In Lucht die vol van zangers zwiert; Elk wederfpreekt den Godverzaaker, 't Heelal roept uit: „God is mijn maakcr."
De



DE WAARE CHRISTEN. Sj'
De Christen, dus gefield in 't midden ;
Des Tempels van erkentenis; Verheft, met geestlijk danken, bidden,
Dien God die Geest en Waarheid is. Wiens wijze macht 't Heelal omvademt,
Die in zijn' Zoon, zijn' lieveling, Voor hem Genade en Goedheid ademt.
Godvruchtige beöeffening! . Geen plechtigheid , geen kerkgebaaren , Kan zulk een Godsdienst evenaaren.
Dus nadert hij op Gods geleide
Daar Jezus Erfrijk rust geniet. Daar zijn Verlosfer hem geleidde,
Dien hij zijn hart ten offer biedt; Dien hij door een voorbeeldig leven,
Door liefde de eelfle Godsdienstplicht, Wil volgen , naedren , glorie geeven ,
Wijl hij zijn naasten tevens flicht. Dus laat die Zon de fchoonfte flraalen Uit 't onbeneveld westen daalen.
De



H O E WAARE CHRIS TE N.
De Christen, dus tot rust herkoomen,
Gevoelt zijn leden afgemat, Zijn geest en driften flauwer ftroómen ,
Zijn fleur verwelken als een blad, Zijn Sappen Hollen in zijne aedren,
Zijn laatfte dag, zijn hooglle lot Ziet hij met vol genoegen naedren,
Hij rust gerust in hoopc op God. Zijn levenszon daalt in de kimmen ;• Maar om in fchooner dag te klimmen.
Geduchtfte dag der ftervelingen ,
Gij Haat 't Heelal met fchrik ter neêr;
Maar ziet uw mogenheid bedwingen Door Jezus Christus wonderleer!
Gij ziet den Christen moedig fterven, Die weet dat hij onfterflijk is, -
Dat gij zijn lichaam zult bederven, • Ter zalige verrijzenis. —
Dat hij zijn vast geloofsvertrouwen,
Verandren zal in blij aanfehouwen.
't Ge-



DE WAARE CHRISTEN. 85
't Geloof, dat hem met God vcrëenigt,
Dat Jezus voor zijn heil erkent, De Hoop, die all zijn fmerten leenigt,
Verfterken in zijn levensënd', Zij lachen uit zijn flervende oogen,
En ftaan, als goud, de vuurproef door. Nu zal zijn God de Deugd verhoogen,
In 't eeuwig blinkend Hemelchoor. Zij zal, van alle fmert ontflaagen, De kroon der Overwinning draagen.
De Christen, door zijn God verkooreu
Tot tweeden Heerfcher van 't Heelal, Moet met een kroon van Harren glooren ,
Wen God zijn Plan voltooijen zal. Dan wordt hij uit het Hof verheven,
Bij Cherubijnen wellekom, Verheerlijkt in het Zalig leven,
Tot in den Rang van 't Godendom. Hij mag zijn' God zijn Vader noemen, En in Gods Zoon zijn' broeder roemen.
■ Ver-



$6 DE WAARE C H R I S T E K«
Vertroostend Lcerfhik der Genade,
Verëenigd met het Redenlicht; Gij komt den fterveling te ftade
Wanneer alle andre wijsheid zwicht. Wat ftelfels ook den mensch betoovren.
Wat geestdrift hij hardnekkig drijft; Gij zult alleen den roem ■ verroovren
Dat ge in den dood beftendig blijft, i ! Een aanblik uit de dervende oogen i Kan zelf uw Godlijkheid betoogen.
Deugdvoèdcnd ftelfel, bron van leven,
Waart gij in 't rcedlijk hart geëtst, Ik had geen harfenfehim bcfchrcevcn:
Maar waarc Christen afgefchetst. Uw fchoonhcid moet een ziel vervoeren
Die op haar ecuwig wrelzijn denkt. 6 Mogte uw kracht mijn hart beroeren!
Ik komen, nu de algoedheid wenkt! Mogte ik Gods doelwit nooit betwisten, Ik leefde als Mensch, en itorf als Christen.
In Slachtmaand, i 7 8 JL.



GEWEETENS DWANG
t navsv! baab boO ux, •„•,., b 35b ijb
Toegezongen aan het Dicht- en Letieroefèhd Genootfchap ,, te Amfterdain,^ .„u -00« »r»
T
oen God-weleer, als Leenheer aller dingen, De balde ontving, van de eerde dervelingcn, Werd hij alleen gekend als 't hoogde goed— Alleen gediend naar de infpraak van 't gemoed, In heete liefde en rustend zielsvcrtrouwen, Van elk die hem als Vader mogt aanfchouwen. Die Godsdienst was ten cenemaal . gevoel — Behaagde God en trof het rechte doel!
Doch de eerde liefde en geestdrift ging verboren, Zoo draa het volk zich Priesters had verkooren, Die delden God, weleer den mensch nabij, Toen eindloos hoog aan 'shemels andre zij;
Den



SS G E W E E T E N S D W A N G.
Den Zondaar wêer zoo laag in 't ftof gedreeven,
Dat dit den mensch voor zulk een God deed beeven,
En affehrikte om regtiiit tot hem te gaan.
Toen ftelde hij verdichte Goden aan,
Die hier de plaats der Oppermagt bekleeden,
Of voor den troon der Godheid zouden treeden
En boog zich nêer voor fterren, Maan en Zon.
Dan dit mishaagde aan God, de liefde bron, Die, fchoon hij liefst in 't donkre wilde woonen, Nogthans verkoos zich aan den mensch te toonen, In 't blixemvuur, als een rechtvaardig Heer, Behangen met het kleed der fchaduwleer: Te fchaars ontdekt voor Mozes kerkgenooten. Voor 't Heidendom ten eenemaal geflooten.
In 't eind verfcheen Gods licht in vollen dag, Toen Jezus op 't verdwaalde menschdom zag: Den Jooden van den last der Wet ontlaadde, Door 't ftelfel van verzoeninge en genade. Toen maakte God, die eerst partijdig fcheen, Zijn menfchcnliefdc en goedheid algemeen: Hij eischte alleen gclooven, lieven, hoopen. Toen ging de deur des Hemels wijder open.
En



B E W E E T E N S D W A N 6 . ftf
En 't Heidendom, door Mozes wet geweerd)
Werd ook tot God en zijnen Zoon bekeerd.
6 Heilgeheim, te groot voor Englenzangen!
ó Heileeuw, die de blindheid hebt vervangen!
Gij zaagt den Mensch met God verzoend, - vereend -
Zijn fchuld betaald en hem pardon verleend!
Gij zaagt, den mensch den wenk der Godheid volgen :
Geflrengheid door barmhartigheid verzwolgen!
De Wijsbegeerte, ontftooken aan dit licht,
Trpk Volk bij Volk de fchcllen van 't gezicht,
Het kloek vernuft zag, door geduchte merken,
Den goeden God in zijn volfchoone werken:
Dien^ Mozes fchetfte als een verteerend vuur,
Werd meer bekend als Liefde in zijn natuur.
Men zag wel dra de fchrandre (lervelingen
In 't diep geheim van haar verlosfing dringen,
Waar de Englen zelf met eerbied ftom voor ftaan.
De wreede Hel zag dit met droefheid aan,
b ■ '■ l cc
Tot Lucifer, die Gods gezag trotfeerde, Voor 't Vloekgefpan dus listig redeneerde: „ Gij Goden, die met de Oppergodheid twist, 95 Zij'1 g'j geheel ten einde magt en lik,
0 „ Dat



O6 & H W B £ X E X S D W A N ö»
„ Dat gij 3t heritel der menfchen moet gedoogcn?
Hervat nog eens tnv ouverzctlijk poogen.
Ik Weet nog raad die allen wêerfland tart, . „ Gij immers kent het zwak van 't mcnschlijk hart s j, Het voelt zich thans, door ijdle gldrieprikklen, „ In 't onderzoek der Godgehcimen wikklcn; „ Een fterfling ziet de Heilzon in 't gezicht,
Een Chaos van begrippen treedt in 't licht,
De Godsdienst die het hart met God Vereende „ Van wien de Deugd haar levenskracht Ontleendes„ De Maatfchappij haar' bloei en groei ontving j ,, Is reeds verkeerd in een bcfpiegeling.
Ziet Kerk en School een ftrijdig Stelfel leeren „ De haat het hart der Geestlijkheid regeercn: „ Nu is 't uw tijd dat ge een Gezantfchap zendt, „ Met last en list tot nog toe onbekend: „ Die Mensch en Mensch clkandren doe ontlijven,
De Geestlijkheid een faamenkomst befchrijven, „ Die zich voor God en Mensch rechtzinnig noem',
„ En om verfchil haar' evenmensen verdoem'."
i s afetssfïabs'i jsiliil &uh tir.'V^-,, i-'olv 1 tooV
De Heigeest ,zwccg,- op 't vrolijk handenkJappcii, En 't Heihof trad in die geduchte Happen:
Ecia



Ü É \V E E T E N S O W A N «.
Ecu Nachtgedrocht, Geweetensdwinglandij $ Een wplvenhart gedost in fchaapènpij, Werd met gejuich tot dezen post verwaardigd 4 En naar den kring der Menfchen afgevaardigd, Verzelfchapt met het ftikziènd Bijgeloof, En Dwceperij gevat op zielenroof. Die Raazernij, aan 't Mcnschdöm af te zenden, Werd toegerust door al de helfche benden: De magt weleer aan elk van hun verleend, Werd toen geheel in Zielendwang vereend: De Huichlaarij, gebooren tot verraadcn, Bekleedde hem met purpreri choorgcwaaden: 't Vermond Bedrog, misleid door eigen waan,' Trok hem de grijns der Farizceuwen aan: De Hcerschzucht, die naast Jezus wil regceren, Bood hem heur fTaf om Vörlteri te overhecren: De Wreedheid gespte een moorddolk op zijn zijj Doch Wel bedekt door 't kleed der Huichlaarij;~ ' Geheime List, die ketterij vermoedde, Stond af van heur bezwoeren Wichelroede,. GeWcetcnsdwang, dus kunftig opgemaakt, Werd door den geest van Vleijcrij befpraakt, ■ Om beuzeltaal,„geftaafd met dreigementen,
G z Vooi'



'ft C E W E Ë T E N S D W A N O.
Voor de infpraak van de Godheid uittevcnteri. De Onweetendheid, die 't gul Gemeen misleid, Be/dronk ten trots, hém met Rechtzinnigheid r De Leugen zelf, die zich onfeilbaar rekent, En als Grillier zijn' Lastbrief had geteekend, Vereerde hem de Sleutels van de Wet.
Toen ging hij voord met een' verhaasten tred, Doch in het eerst langs welgcdektc paden, Om zijn ontwerp de Geestlijkheid te raaden, En fprak aldus: ,, Eerwaarde Mannen Gods,
Moet gij dus lang ten doel (laan aan den trots? „ En zult gij nooit u aan die Ketters wreeken,.
Die onbefchaamd in u Gods mond weêrfpreeken: ,, Lijdt dit uw zucht, voor Gods genadewerk — Voor 't Zielenheil, en de eer der waare Kerk? Ei waarom niet met ijver doorgedreeven, Dat deze of die Geloofsleus aan te kleeven, „ Door plechtigheid en mondbclijdenis, „ Het waar Geloof — de waare Godsdienst is? ,, Dan leert vooral uw Stelfel juist bepaaleu , „ En overtuigt de geenen die nog dwaal én, „ Door reden van den Waercldlijken arm,
„01



C.EWEETENSDWANO» 93'
Of maakt de Liefde in martelvunren warm: „ Dit middel zal de Ketters wis bekeeren! „ Met dezen ftaf zult gij 'c Heelal regeeren!" Regeercn — ó! dat woord was fuikerzoet, Dat lokaas voor gezwollen overmoed Heeft ze in den ftrik van Lucifer gevangen.
Het Bijgeloof, met kruisfen mild omhangen» En door de lamp der Oudheid flaauw verlicht, Begreep dien trek — verzaakte Leer en Plicht, Is vol van drift den Leerdoel opgcvloogen, Heeft aan het Volk deez' rede voorgeloogen, Eu ingedampt met raazend prcekgebaar: „ De waare Kerk, de Kerk is in gevaar! iDe Wijsgeer helpt het Heidendom verfijnen — ,, De zuilen van de Kruiskerk ondermijnen! „ De Vrijgeest heeft zijn vlag bij 't Kruis geplant! ,., En 't grootde deel des volks is tollerant! „ Dit geldt Gods eer — de Zaligheid der zielen! „ Voor dit altaar moet ge alle nederknielcn! „ Hier is de weg tot God en elders geen! }, Hier Noiichs Ark tot uw behoud alleen"!
G 3 Toe»



94 geweetensdwang.
Toen doeg die Ceest op Arons borstgefteente! Die wêerflag dreunde in 't hart der Kerkgemeente! De eenvouwigheid, die dit voor waarheid nam, Vloog op in vuur gelijk een buskruidvlam, Zij wilde aan Kerk en God een dienst bewijzen, Door offers die de menschlijkheid doen ijzen — jHet heil der Aarde, in haaren bloedverwant, Te niette doen in Moloch's offerbrand. De Geestlijkheid moest dien voor 't Outer (lachten, Door 't wraakzwaard van misleide Burgermagtenf Zij (temde juist in 't voorbeftemdc doel Van Lucifer en van den Prcdikftoel.
De Hcerschzucht, die, van over oude tijden, De kenfchets was der kerkelijk gewijden, Had reeds het hart der U'otfchc Geestlijkheid Voor 't ftout ontwerp van Lucifer bereid. Hij zag terftond een rij geleerde zotten Zich tegen God en Jezus faamenrottcn. Zij fchreeuwden om een Geestlijk Rechtsgebied, Het welk het recht, of onrecht liefst, geniet Om wetten aan de Waarheid pp te dringen, En 'C Zielenrecht ujt 's Hemels hand te wringen:
Hun



Ö E W E E T E N S D W A N r..
Hun ftout verzoek, met Christus .last verguld, -
Hield dreigende aan, tot zij het taaist geduld
Der Oppermagt geheel ten einde rekten,
En ih hun vuist der Vorsten vrecz bcgekten,
Die zich vertoonde in 't afgedwongen Ja.
Toen flooten zich de poorten van genaê. De Hel zag nooit gepaster Vierfchaar fpanncn, Om 't heilgeloof uit Christus kerk te bannen. Geweetensdwahg, in d' eerden ftoel gezet, Gaf Bijgeloof de Sleutels van de Wet, En Dweeperij den Vorstelijkcn Degen; Om tegen Recht en Waarheid op te wecgen, En Koningen tot morfelen te flaan. Ilij fprak aldus de Kruisgezanten aan: „ Gij weleerwaarde en zeergeleerde Heeren, ,, Hier faamgefchoold om ketterij tc weeren; „ Ik weet hoe vast gij op uw punten Haat — ,, Hoe hevig gij de nieuwigheden haat:
Gij hebt voorheen uw Stelfel overwoogen, ,, En reeds bepaald wat Waar zal zijn of Logen. ,,, Indien gij thans uw handen t'faamen klemt. <3Ï Het Ongeloof cenpaarig overftemt,
G 4 « Daif



90 fflSWEETENSDWANc;
Dan zult gij baast den mond der valschheid fnoeren, „ Dan zal uw hand den Ketterblikfem voeren: ,, Gij hebt dat Volk toch uw genade ontzeid. ,, 'k Verlaat mij dan op uw rechtzinnigheid. „ Gij immers zult mijn hoope niet befchaamen!" Dit werd beftemd met een drievouwig: Amen. Rechtzinnigheid was toen de huichelmom, Onfeilbaarheid fchreeuwde alle wêerfpraak Hom. De Regelmaat van ons Geloof en Leven Werd onderzocht, en zulk een' zin gegeeven Als allerbest met hun vooroordeel (trookt: Terwijl hun bloed in kloppende aedren kookt, Wanneer partij zijn (telling voor doet leezen. Met klaar begrip, dat voor een reedlijk wezen Het beste merk der achtbre waarheid is, Moest onderdoen voor 't oud getuigenis. De Reden, die hun ftelfel wil beklemmen, Werd niet gehoord door 't fchreeuwend overitcmmen. De Waarheid werd gewoogen in een fchaal, Waar tegen toch ? Wel tegen vuur en (taal. De Godheid fprak in 's Menfchen vrij Geweeten, Maar God werd zelf een Leugengeest geheeten.
De



• s E W E E T E N S D W A N C."~ 9?\
De Wijsheid zelf, een ftraal van Godlijk licht, Bedekte toen heur glansrijk aangezicht. De Menfchenmin, die Zondaars wil behouden, Gevoelde uit angst heur Godlijk vuur verkouden, Verdraagzaamheid, een trek van Gods geduld, Beweende 't Volk dat, om verdichte fchuld, Veroordeeld werd door trotfche HemelbodenDe lieve Vrede is Christus Kerk outvlooden, Zoo draa zich daar partijdigheid en twist Met heiligheid en ijver had vernist. Voor deze Bauk zag zich dat Volk betichten Dat eens met God het Waereldrond zal richten, 't Gerust Geloof, dat God in 't aanzicht ziet, De Hoop, die reeds de zaligheid geniet, De Liefde, die haar' Heiland aan blijft kleeven, De Deugden die naar Jezus voorbeeld ftreeven, De Godvrucht die haar' Gode in 't harte draagt: Die worden voor Geweetensdwang gedaagd. Die Dwaalgeest dorst een Formulier bepaalen, Waar van geen Mensch ter zijden af mogt dwaalen, Dan met verlies van eeuwge zaligheid. Die Bloedgier wees dat allerwigtigst pleit,
G 5 sn , Het'



$3 ■ CEWEETENSDWAN CV
Het welk God zelf, als Richter dezer Aarde, Voor 't Oordeel van den laatflen dag bewaarde. Die Heigeest riep, gelijk de helhond brult., Een Vloektaal die 't Heelal met fchrik vervult, Alleen beftemt door Lucifers trauwauten, Waar tegen zich de Hemel aan zal kanten: „ Wie niet gelooft het geen hier is geboekt, „ Is in den tijd en de eeuwigheid vervloekt! "
Toen was het tijd, voor 't hoofd der zieltirannen, Om 't vrij Geloof uit Chriftus Kerk te bannen Om ieder Mensch wiens naam, als Dischgenoot, Hij uit de roll der Kniisbelijders floot, En uit het Bock des Levens dacht te wrijven, Nog liefdeloos van de Aarde wech te drijven, Dit was het doel van 't doemziek Bijgeloof. De Dweeperij vervoegde zich ten Hoov', En lelcle aan 't oor van Koningen en Staaten , Om 't fmeeden van vervloekte Bloedplakkaaten. Zij liet zich uit, uit ijver voor de Kerk: ,, Gij Vorften, zult, door dit verdienstlijk werk, „ Door Ketters met een' wrecden dood te ftraffen,
Der waare Kerke een duurzaam heil verfehaffen, —
„ Uw



©8WEETEWSDWANÖ.
^ Uw' Ecrftoel tot geluk des Rijks bekleen:
Ge ontvingt uw magt daar toe van God ter leen. „ Gij moet, dit Leen aan mij Verheergewaaden — „ Mijn purpren kleed in 't bloed van Ketters baadenj ,, Tot dekking van Geweetensdwinglandij. 5, Intusfchen zal mijn mond uw tirannij,
Bij 't zuchtend volk, dat gij verplet, verfchoonen,
Uw' bloeddorst in een gunftig licht vertoonen, „ Als voordgevloeid uit ijver voor Gods Huis:
Dan kusfchen zelfs de Martelaars bun kruis. 9, 't Zij verr dat dit uw Grootheid zoud verpletten; „ Dit zal veel eer uw grenzen uit doen zetten,
Het magtigst Rijk inlijven aan uw kroon, „ En 't Itoutfte Volk doen knielen voor uw' troon„ Den Oorlogsmoed der oproermaakers blusfen —
De Vrijheid zelf uw' Scepter leeren kusfchen:
Want ik alleen, als Afgezant van God, „ Deel Rijken uit - beflisch der Vorflen Lot. „ Indien gij mij gehoorzaam aan zult kleeven,
Zal ik 't Heelal in uwe handen geéven".
De Staatzucht, die op Recht noch Reden denkt, * Wanneer de Vree,s of Grootheid aan haar wenkt,
Ver-



ÏOO ffEWEETENSpWAWfc."
Verbleekt en bloost op die verraadersflreeken;
Een Koning beeft wanneer de Priefters fpreeken.
Hij weet hun hart is vol vergalden haat,
Hun vinger (leekt zeer diep in 't (lof van Staat.
Hij weet hoe zij de Staatsbefluiten dwingen,
Of naar den hals der Burgervaedren dingen;
Wanneer hun tong, gelijk een muittrompet,
Het domme graauw in woedend Oproer zet:
En dan, gelijk gehuurde Hemelbooden ,
Hun fchuld, hoe 't gaê, nog fchuiven op de Goden,
En dreigen met hun blikfem, boete en ban:
Als waar de God des vredes een tiran ,
Een werktuig van rechtvaardigheid verfleeken,
Om Priefters haat op Vorst en Volk te wreekeo.
Integendeel zij kent de huichelmom,
De vleijerij van't looze Prieftcrdom.
Zij weet hoe dit ten fchild der boosheid ftrekte,
Hoe 't offerkleed de gruweldaaden dekte,
Hoe veilig zich de gierigheid verzaadt,
Die om 't Heelal heur reikende armen (laat,
En hoe gerust dë Heerschzucht elk beleedigt;
Wanneer de Kerk de dwinglandij verdeedigt,



■& E W E E T E N S B W A N G. ~J»ï
En aanprijst als een Goddelijk bevel. Jaa de eerde rol vertoont in 't bloedig fpel Den Dwingeland, in 't bleek befchaamde marmer, De titel geeft van trouw Geloofsbcfchermer. Zij voelde 't hart eens Opperhecrfchers daan, Die door de Kerk naar 't Kapitool moet gaair. En heeft, geperst door geestelijke vonden, Zich tot den dienst der Wreede Hel verbonden. En eer de Paus heur kroon met voeten treedt; Het wapentuig ten Zielendwang gefmecd.
Geweetensdwang, ten dienst der Hel gekoozen, Weet fchaamtloos van verbleeken noch verbloeden. Zijn arm omvat het lang gewenschte doel. Zijn deenen hart, beroofd van al 't gevoel, Weet nu den weg die, zonder redeneeren, Door vuur en daal de Ketters kan bckeeTen. Een Bloedplakkaat waar van de Menschheid ijst, Dat Ketters tot den wreedften dood verwijst, Wel waardig voor de Helpoort aangedaagen, En 't Wapcnfchild van Lucifer te draagen, Wordt tot een' grond der gruwelen gelegd, En tegen God een' Bloedraad opgerecht, * , Van



ÏCT2 . C E W E E T E N S V W A fi «.
Van Monfters uit den Afgrond los gcbrooken^
En aangehitst door zwarte Kloostcrfpookcn.
Bij dit Gedrocht, aan Lucifer verwant,
Geldt Rijkdom, Eer, Vermoogen, Adel ftand,
Noch dienften aan het Vaderland bcweczen,
Veel min de roem van God alleen te yreezcn.
Een iccvenswijz' die Burgers best betaamt,
Die Christenen bij God veraangenaamt, ,
Die haar Geloof in Jezus zelf verzegelt,
Een denkenswijz' naar 't Godlijk woord. geregeld j
Die 'sMenfchen heil, uit Christus bloed verwacht,
Is bij dit Rot van Ketterij verdacht.
Een Wijsgeer, die de Godheid blijft befchouwert —
Zijn eigen Oog en Oordeel durft betrouwen —
Het ftil gebed aan d' Opperzegenaar,
Veel hooger fchat dan plechtig Kerkgebaar,
Die de infpraak Gods in zijn gemoed durft uitten ^
Wanneer ze ftrijdt met Trentens Kerkbcflniten,
Die 't Priesterdom geenc, ofiers toebereidt,
Staat fchtildig aan gekwetfte Majefteit;
Jaa hoe gerust een Rijke zich moog' draagen,
Geweetensdwang, beftaat hem aan te klaagen,



e I W E E T E N S O W A N G. lö"3
Ën zoo zijn Staf in 't helfche vuur gegloeid, En zwaar vervloekt, dè bloote handen fchroeit; Moet hij terftond gelijk een Ketter fneeven — Zijn erf bezit aan beulen overgeevcil: Want Gierigheid, het Algemeen Geloof^ Is door' de Hel gerechtigd tot dien roof.
Hier zoud het mij tot-vol- genoegen (trekken Mijn tafereel met wolken te overdekken, Indien de Kerk heur' moord--en plpnderfpel Niet zelf verborg in fchaduw van de Hel: In fchaduw van den rook der martelvuureu , Wier pijuigfng zelfs de Onfchuld nioest verduuren; . Want immers nu fpoog Aro.ns tnoverdraak Een' fulferftroom van ■ uitgezochte wraak. Die Vicrfchaar mooge een treilend voorbeeld feilen., ; Een Koning ftrajf verwonnen rijksrebellcn, De Minnenijd neenf' vrouwenwrok te baat. Dat is genaè bij geestelijken haat; Wier woede zelf Buzirus' doet vcrbleeken. Of zoud 't de Hel aan foltertuig pntbreeken? Neen, Falaris brult uit zijn' kopren (tier. Gelukkig hij, die- .door een tijger-dier -



lOl OEWBETENSDWANC-.
Een Boschbeerin of Luiperd wordt verflonden! Hij is bevrijd van 't woeden dezer honden. Vernuft en kunst tot moorden aangevoerd, Heeft de Aarde door een Doodkreet als beroerd! Het martelbloed ftroomt met geheelc beeken! De boosheid doet een hel op Aarde ontfteekeu! De moordbijl roeit en Vorst en Volken uit! Dit is de vrucht van 't fijnodaal befluit!
De Bloedraad, die Natuur het hart' doorgriefde, Geeft, onder fchijn van Gods- en Menfchcnliefde Van waarheid en rechtzinnig Kerkgeloof, De Leeraars zelf aan beulen tot een' roof. Het beeld der Deugd, de Godgetrouwe Christen, Die 't Vonnis van het Heihof durft betwisten, Die zich beroept op 't Godlijk Zielenrecht, En geenfins aan Geweetensbanden legt, Die de infpraak Gods niet in zijn ziel wil dooven; Maar de uitfpraak van het Heilwoord graag' gelooveri, Die dit Geloof belijdt - bepleit - beleeft, En Jezus de eer van zijn verlosfing geeft; Maar evenwel in zijn Geloofsbepaaling Zich onderfcheidt van de algemeene dwaaling —
Die



GEWEETENSDWANG; j££
Van 't wangeloof der valfche Geestlijkheid,
Die *t Recht der Kerk, neen! 't Recht der Hel bepleit.
Die groote Man hoort zich een Ketter noemen,
En om 't Geloof ter ftraf des vuurs verdoemen,,
De Houtmijt fchijnt voor Ketters niet te fel, —
Een halsftraf die gepast is voor de Hel.
Een gloeijend ftift wordt door zijn tortg gefteeken ;
De Leugen vreest hij mogt de Waarheid fpreekerK.
Een hooge muts waarop een Duivel ftaat,
Als 't zinnebeeld van dezen helfchen Raad,
Moet hem met fchand als Ongodist bedekken^
Of wel ten kroon ten martelkroon verftrekkeri,
Nu fpot en lacht het Molochs Priesterdom,
Het fpringt en danst de houtmijt, biddende, om,
Dat de Almagt nu de PÏonderkërk zal wreeken -
Hun offerhout door hemelvuur OKtfteeken;
Maar de Oppermagt befchaamt dat guichelfpel,
Dit offer e'ischt èen vuuiftraai uit de Hel;
De Godheid wil door reden overtuigen,
Zij wil het hart en niet de knieën buigen,
Zij neemt alleen vrijwillige offers aan.
35 Geweètensdwang, met veinzerij voldaan,
H „ WilS



SOC G E W E E T £ X S D IV A N G*
,, Wilt gij aldus de waarheid doen geloovcn?
,, Wat zoudt gij doen om waarheid uit te dooven!
„ Breidt gij aldus Mesiiii:; Erfrijk uit?
Wat zoudt gij doen op dat het werd' geftuit!
Indien gij dus de Ketterij wilt wecren!
Wat zoudt gij doen om Ketterij te lecren' „ Indien gij dus Oprechte Christnen vormt? „ Wat zult gij doen wen gij de Deugd bellormt.! 3, Doet menfchenliefde u dus vcrfchriklijk woelen? 3, Wat zoudt gij. doen om, uwen haat te koelen! 3, Kastijd gij dus den Mensch dje gij behoudt?
Wat zoudt gij doen die gij verderven woudt! j, Gij zult aldus wel huichelaaren kweeken ; „ Maar nooit het licht der waarheid door doen breeken. 5, Beveel die zaak die zorg aan Gods genaè. 5, Eer nog de Kerk door u ten gronde gaa"," Dit zoud misfehien het fchuldloos olfer uitten, Indien 't Geweld zijn lippen niet deed lluiten; Nu fchiet zijn oog een itraal van Godlijk licht 1 Nu blinkt de hoop uit zijn verrukt gezicht! Hij fchijnt bij God zijn beulen aan te klaagen! Of hulp voor hem, - Geuaè voor hun te vraagen!
Ziet



CEWEETENS»WAN<7. %oj
Ziet Jezus magt, de vlammen worden koel!
Hij wordt geflerkt in 't fmertelijk gevoel!
Hier werkt gewis een Hooger Wezen onder!
Vlucht wech! vlucht wech! daar rolt een fchelle donder!
Een blikfemftraal verfchrikt het huichelrot!
Dit is een llem die beulen daagt voor God!
De Waarheid, aan Verdraagzaamheid verbonden , Verbergde zich om deze gruwelvonden, En fprak het Volk bij hun vertrek dus aan: ,, Verdrukte fchaar, wilt gij den dood ontgaan, >, Wil dan terllond op arendsvlerken vlieden; „ Gij zoudt vergeefs de boosheid weerlland bieden:
Want Smeekfchrift, Recht noch Reden gelden niet
Daar Heerschzucht in 't genaedloos Rijk gebiedt. „ De Bloedraad heeft uw Vonnis reeds geweczen, ,, Eer ooit uw zaak, uw recht is voorgeleezen, „ Geweetensdvvang, van reedlijkhcid vervremd, ,, Heeft u verdoemd, de Hel heeft dit beflemd,
En eer de moed der Geestlijkheid zoud flinkeo, 5, Zal 't vaste Land in d* Oceaan Verzinken. ,, Dien dan uw God in 't donker der Woestijn, 5, Tot ik u weêr met nieuwen, glans verfchijn:
H, o. s, Wans



I-OS G E W E E T E N. S D XV AN G,
ii Want ik'.zal zelf bij Jezus voor u fpreekenv
Rechtvaardigheid zal wis uw rechten Avrecken,ss Uw Koning toont met dezen donderflag ,y Hoe veel bij hem verdrukte Deugd vermag."
Die blikfemfhïg verbaast de fleiv elingeu, Die wel vernoegd het treurtoneel omringen. Ên de eige Hem die Paulus' heeft gefluit, Spreekt in hun ziel met donderend geluid: ,, Ondankbaar Volk, nog blind in zóó veel klaarheid',
Gevoelt gij niet de prikkelen der Waarheid, ,, Waar tegen ge uw vereelte hielen flaat?
't Is Jezus dien gij fmaadlijk wederflaat — ,, Dien gij vervolgt en kruisfigt in zijn leden." Het dwaalend Volk, door de infpraak Gods beftreedeh , Denkt- dieper door-ziet in de martelvlam Den Bondgenoot van 't lijdzaam Offerlam •— Den Christen, door 't geloof met God bevredigd, Die de inipraak Gods* dus met zijn bloed verdeedigt. Integendeel dé flem van hun gemoed, De wedergalm van 't roepend martelbloed, Bevestigt dat de bloedvergieters orden Slechts door de Hel gefltrkt gehandhaafd worden. %i#tr •* 1 Hei



« E W E E T E N S ~ -b W A N W IOjT
ïlet Bijbelwoord gepaard aan ?r Redenlicfit,
Vertoonen hen de valschheid voor 't gezicht,
Van 't Steli'el dat de zielverleiders let-ren:
Verzcckren dat hun wijze v;in bekeëïeri '■
Den Heiland -en zijn Liefdeleer verzaakt,
En door de Hem der Reden .wordt gewraakt,
Dat zij alleen-vernuft en geesfels fcherpen,
Om dus 't Heelal hunn' Scepter te, onderwerpen ;
pat zij, het minst den Vredevorst gelijk, ; '
Slechts woelen yoor hun eigen Koningrijk;
Dat zij het:Volk door vuur en. zwaard doen buigen,'
Uit ontuagt om door Reden te overtuigen.
Nu zien zij naakt het becstlijk onbeicheid, . \:
Dat zich vernist met fchijn van-, heiligheid. j
Zij Haan gereed de valschheid af te zweeren "
; bMooO naa 8Ü o\!> 3rtr.wfc20.otaawaO En tot den God der Waarheid weêr te keeren.
■ r
Maar hier, helaas! hier ftamelt mijn gezang, Om d' invloed van gevloekten Zielcndwang , Op 't buigzaam hart des fteryelings te maaien. [ De martelrook verdooft de Waarhcidftraalen • ■— De warmte en 't Licht ontftooken door het vuur; En de• asch, verfmoort de roepftem .van Natuur; -
H 3 Een



lO. C? E W E E T E N S D W A N G,
Een Outerkool, van 't martelvuur gereeten :
Vcrfchroeit de tong — den mond van 't vrij geweeten %
Dc Folterbank, een meesterfluk van fmart; :
Rekt al 't gevoel — de klopping uit het hart;
De vrees herfchept een aantal flervelingen,
Die eerst van God een vrije ziel ontvingen,
"Tbt wezens van den allerlaagflen rang —
Tot flaaven van belang en Zielendwang.
Daar fpringt de deur van Molochs tempel open!
Ei ziet wie daar demoedig binnenloopen,
"t Zijn poppen, 't zijn machinen zonder ziel.
Een Helherout een Dweeper roept: ,, Elk kniel."
En 't werktuig buigt zich voor den Helfchen ttandcr.
Het eene beeld aanbidt en dient het ander!
Gcweetensdwang die als een Godheid zit, Wien Volk bij Volk in 't gouden beeld aanbidt, Uit vreeze voor den Oven van elcnde, Gebiedt en dwingt zijne eervergceten bende, Door laag bedrog zelf naauwlijks 't vuur ontgaan, Aan hem cn aan de Hel ten dienst te liaan, Om Ketters - om haar broeders aan te klaagen. Ku is geen Mensch meer veilig voor de laagea:
t De



.$ * XV E E T E V 5 r> XV A K ft. "llT
De goede raad der Waarheid wordt gehoord,
Een Lcgcrfchaar van ballingen vlucht voord,
Zoo verre en diep in huilende woestijnen,
Dat zij des nagts geen flikkcrvuur ;:ien fehijneii,
Uit rook en vet der martelvlam ontdaan ,
Als tekens die hen dreigen iw8r te daan.
Dit zedig Volk kiest liever have en erven
Dan hunnen God — hun hoogde goed te derven;
Maar fchoon dat Volk zijn fchatten agter laat,
Waar in 't Geweld zijn haviksklaauwen flaat:
De Koopmanfchap, de Vlijt, de gunst der Goden
Zijn met dit Volk het tijgersnest ontvloodcn.
De Troonmonarch, die Lucifer verbeeldt,
Geweetensdwang, die voor Orakel fpeelt,
Beplanten met hun trotfche Legervaanen
Het woeste Land, beroofd van Onderdaanen —
Slaan Wapens aan voor Hoven van Arduin,
In Steeden die verzinken in hun puin;
En offeren met gouden wijrookvaaten,
In Tempelen van 't Godendom verhaten.
Die veege Staat van dit 'rampzalig Land, Daar 't Martelvuur van uit den Afgrond brandt,
H 4 B»



ja GEWEETENSDWAN*.
Eil 't Hemelvuur ter wraake heeft ontftooken 't Getuigenis door Martelaars gefpr/öokén — De blikfemftraal die ujt den hemel viel Dit alles wekte een groote en ftoute ziel, Om Zielendwang in 't aangezicht te-vliegen — Te fchreeuwen hoe 't Heelal zich laat bedriegen. Door huichlaarij der fqoode plonderpest, Die zich met bloed en burgertraanen mest — Die om het goud de zonden durft vergeeven, En zelf in 't kwaad gelijk een duivel lceveu — Die 5 |n het kleed van eenen Boetgezant, De bloedbanier op zijnen Tempel plant. En 't Godlijk woord den Volke durft onttrekken, Om Heerschzncht, waan en gierigheid te dekken.
Geweetensdwang werd op die (lem verwoed, En poogde door een Zee van martelbloed Dien indruk uit het hart des Volks te wisfehen, Maar 't Godlijk licht blonk door de duisternisfen , En al den rook der martelvlammen heen; Doch hoe zijn "glans gelijk de middag fchcen De Heerschzucht hield de handen voor haare oogen , En dreef den fpot met krachtige betoogen:
De



G E W E E T E N S D W A N ». *ï l*i
De Gierigheid, vergrimde tegen God -
Verbrandde toen den Bijbel op 't'fchavot! :«
De Waarheid dus verjaagd uit alle kerken Vloog Hemelwaards met zes- bebloede vlerken Streek hijgend neer op 't voetftuk van Gods troon — Goot traanen uit voor zijn' gezalfden Zoon, En overftelpt met treurige begrippen, Borst deze klagt uit haar bedorven lippen:
-Langmoedig God, heeft dan des Menfchen fchuld ,, Geen inyloed meer op uw getergd geduld?
Gedeukt gij niet aan uwe Bondgenooten, ,, Wier duurbaar' bloed als water wordt vergooten ?
Gij immers fchiept uwe eedle wezens vrij! „ Nu zucht de Ziel in de ergfte flaavernlj.
't Verftand, de kerk waar in uw Godheid woonde,
Waar in uw beeld zijn Majefteit vertoonde.
Moet Lucifer verheffen op zijn tin. „ De vrije wil, uw blijde Priesterin, „ Die 't Wijrookvat vol Liefde heeft ontftooken, „ Moet nu, helaas! aan helfche Goden rooken. „ 't Geweeten zelf, dat aan het harte klopt,
Uw Godfpraak, is den wijzen mend geftopt.
H 5 >■> Uw



©eweetensdwan xfi
Uw heilig Woord, de Springbron van genade, „ De Levensdroom waar in de ziel zich baadde, „ Is door den gloed van 't martelvuur verdroogd. ,, Indien gij thans uwe armen niet verhoogt „ Dan is 't gedaan met Jezus Kerk op Aarde! „ Herfchep den mensch dan tot zijne eerde waarde,.
Verplet den dwang. Herdel de Waarheid weer. „ Eer de Aarde zegg:" De Heer regeert niet meer/'*
£)e Heilzon fchreef toen in haar traanende Oogeia Een wondren kring gelijk aan Noach's boogen, Van 't zalig choor der Martelaars befchouwd Als 't zegelmerk dat God nog trouwe houdt» Des zij, die naar gerechte weerwraak dingen, De Jammerklagt der Waarheid dus vervingen:
Rechtvaardig God en heilig Heer, hoe lang „ Eischt gij ons bloed niet van Gewcctcnsdwang."
Rechtvaardigheid, door dit verzoek bewoogen, Schoot blikfems uit vernieling dreigende oogen, En had terdond, met dénen donderdag, Te niet gedaan het Kerkelijk Gezag; Doch Wijsheid, met haar' raad hier in getrecdeu, Zoud Wijsbegeerte! in 't Licht gekleed, beneden,
Van



C E W E E T E S B W A N «. 11$
Van Waarheid en Verdraagzaamheid verzcld,
Die zij allengs in eer en recht heTftelt,,
Door 't hart' des Volks gelukkig om te keeren.
Met openbaar aldus te redenceren:
,, Verdrukte Volk, wat dwaasheid kleeft u aan,
„ Dat gij dus lange in ketenen wilt gaan?
„ Hervat uw' moed, trek uw vervolgers tegen,
„ De Godheid ftrijdt met uw' getergden degen.
„ Of heeft Natuur, die 't bloedvergieten wraakt A
„ U niet zoo wel een' vrijen Mensch gemaakt —
,, U niet zoo wel met Redeulicht verwaardigd
„ Als hen? kwanswijs door Jezus afgevaardigd,
„ Die pronken met een opgeraapt gezag,
En Lucifer vertoonen in hun vlag; „ Laat dan de (tem der Reden eindlijk gelden, „ Daag voor heur Bank die geestelijke helden; „ Maar van Gezag en wapenen ontdaan: „ En zie hoe zij den toetftecn wederftaan. „ Het Christendom bewees in de eerfle tijden, „ Zijn waar Geloof door Liefde en fchuldloos Lijden. „ Zijn 'redenskragt verlichtte 't Heidendom, „ De Kruisle'er 'maakte Apollo's Godfpraak ftom,
ft De



II6 S E W E E T E N S D W A N O.
9, De Priesterfchap, door 't Bijgeloof verkoozen, }, Moest om den dienst der Godgedrochten bloozen\
Docb niemand werd om dwaalingen onthalsd.
Maar toen de Leer vari Jezus werd vervalscht, „ Eir krachtloos om zich zeiven aan te prijzen, „ Veel minder zich voldingend liet bewijzen.; ,, Gaf> Dweeperij de fijne Redenfchaal „ Een Overwigt door 't Pausfelijke flaal.
Gftweetensdwang, gevat op overtuigen, „ Deed met dat (taal de hardde koppen buigen.
De Tirannij, gerust in zijnen arm, ,, Hiekï eeuw aan eeuw de martelvlammen warm, .
En zeder.t, die verbastering der tijden ,, Was 't Noodlot van.de Waarheid fuiaad te lijden. . „ Integendeel, de Boosheid heerschte in vrêe,. „ De Bloedleer droeg het mérk der valsheid meê ,, Vervolging, haat en geestelijke listen
Behoorden tot de fchets der Antichristen.
Jaa had Calvijn de Waarheid niet bevlekt,. „ Servetus asch had nooit zijn' roem bedekt.
Hoe! laat gij u van 't Redenlicht berooven, •
Dat ge op 't gezag der menfchen zoud'. gelo.ovcn,
„ Gij



«EWEETENSBWANG. ÏI?
Jij moet veel eer, door eigen onderzoek ,, Van 't groot Heelal en Godgewijde Boek,
D'e Redenaars met Reden wederleggen, „ Geweldenaars Geloof en Recht ontzeggen^ „ De Redenleer, door mij ten troon geleid, „•Stond nooit bedremt voor 't reedloos onbefcheid, „ Noch 't Vloekwoord van Verdoemende Sijnoden, ,, Die 't onderzoek der Waarheid zelf verbooden^ ,, Geen Huichlaarij, die op Gods Zending borgt, „ Heeft immer voor haar zuiverheid gezorgd;
En evenwel klom zij met reuzenftappen, ,, Op 't Eertoneel van Kunst en Weetenfchappen * „ Van waar zij thans, met onverdraaid gezicht, „ Natuur en God befchouwt in 't fehoonfte lichtv „ Nog grooter heil zoude u de Bijbel fchenken, ,, Indien gij Hechts vrijmoedig durfde denken, „ En niet geloofde aan dezen Leugenvond, „ Dat gij den Zin der Godfpraak niet verllond: „ Maar 't Bijbelwoord hadt van Gods Geest ontvangen, „ Om van den mond der Priestren af te hangen.
Ontzet u niet voor d' opgeblaazen trots,
Den glorienaam van Afgezanten Gods.
* Zij



jr!5 G B W E E T E N S 33 W A N O.
„ Zij die uw ziel met meesterfchap bcftiercn, „ Verhagen u tot redcnlooze dieren. „ Geloof toch niet, dat een die u verlekit „ Befchikken kan van uwe Zaligheid —
Dat God berust in 't vonnis uwer beulen. „ Zou 't Zielenrecht met Zielcndwingers heulen? „ Neen. Laat u niet dooi' deze Leer' verraên , „ Dat ge in de Kerk ook God zoud' wcderftaan. ,, 't Vernuft en God vervloeken Zielstiranuen, 5, De vrijë Mensch moet hen van de Aarde bannen.'*
Dat woord had kracht op 't hart van Vorst en Volk. De vrijë Mensch heeft toen de marteldólk Den beul ontrukt en tegen hem gedecpcn^ Aarons flang bij haaren Haart gegreepen. De Hel verfchrikte op dezen donderdag, De Kerk verloor haar opgeraapt gezag. Verdraagzaamheid kwam in de Hoven woonen Bevestigde de waggelende trooncn, Door heerschzucht van de Bloedkerk ondermijnd: De Vrede, die in haar gevolg verfchijnt, Bragt de Aarde tot haar' eerden Hcildaat weder. De zachte Puist daalde op heur Englenveder,
En



« E :W E E T E N S D W A N «. tlf
En ftreeldc 't hart' met heur fluwcclcn hand.
De Welvaart groette een' vrijen Burgerftand,
De Godsdienst, die de harten eerst verdeelde,
Werd toen, een bron van zaalge vreugde en weelde -*
Een zij'den band die harten faamen bindt,
En 't roerfcl van den besten menfehertvrind.
De Bijbelleer in huizen, Kerken, Schooien,
Aan 't onderzoek van 't kloek verftand, bevoolen,
Trad onvermoeid in 't Wijsbegeerig fpoor —
Brak, als een Zon, de dikke dampen door —
Verlichtte 't Volk, nog door verleiding flaapend.
Geweetcnsdwang, die Heigeest werd ontwapend —
De Bloedraad van zijn foltertuig beroofd —
Het zwaard vertrapt en 't martelvuur gedoofd.
Het Bloedplakkaat, te fchreeuwend onrechtvaardig,
Was Vorst noch Volk geen wederroepens waardig;
Het werd alleen verachtlijk afgefcheurd.
De Vrijheid, toen in 't hart' ten troon' gebeurd,
Deed ieder Mensch haar waarde en rechten weegen.
En trok het Rot der Zielendwingers, tegen,
Dat geen geweld aan de onfchuld had gefpaardj
Doch toen benard, met ingetrokken ftaart,



I3 O E W E E T E N S D W A N G.
In ftilte vlood, gelijk geüieede honden,
Maar de Almagt, in haar Zielenrecht gefchouden , Goot over hen haar wraakfiöolen uit. Een donderftcm, als 't Laatst bazuingeluid, Die Bijgeloof aan 't Hemelhof verklaagde, En Dweeperij voor de Oppervierfchaar daagde, Getuigde ook dat de Godheid nederkwam — \ Verleidde Volk in haar befchefming nam. De zelfde ftem die Wetten had gegecven, Deed andermaal en Aarde en hémel beeven! • Het Aardrijk fpleet! en Korachs Priesterdom Zonk leevend wech! God keerde Sodom om! Pvechtvaardigheid, ten rcchterftoel gezeeten , Schonk aan den Mensch, weêr vrijheid van Geweeten; • En de eige Wenk van 't vreeslijk aangezicht Schoot vlammen uit gelijk het Noorderlicht: Geweetensdwang, ter Vierfchaar Gods verketterd, Werd eindlijk door een blikfemftraal verpletterd — Ter Hel gedoemd in 't zinkend Lisfabon.
De Waarheid, die door 't bloed des Lams verwen, Beklom met eer de ontruimde Predikiïoelen, En deed haar kracht op 't-eerlijk hart gevoelen.
De



G.EWEETENSDWAN6. 121
De Reden, die de Valschhcid overmag, Vcrftrekte. haar tot wapens cn Gezag. Zij zaaide alleen door bidden cn vermannen Het Godhjik wóórd, befprocid met liefdctraaneri{ Als heilig zaad, in 'sMenfchen vrije ziel.
De Godsdienst, wien dit heil ten deel' geviel; Verhief zich in geloofsbespiegelingen, Tot de Oorzaak cn het Doeleinde aller dingen s Die zich niet meer in plechtïgheên verliest; Maar 't heilig hart ten troon en tempel kiest. En 't offer van Godvruchtige gedachten, Veel hooger fchat dan rtifad of fchaapen flachteiK Die Godsdienst dus . met redenzout befprengd ? Dat téêr gevoel met Wijsgcerte ondermengd,1'ot hooger trap van zuiverheid gereezen, Verheerlijkt het rechtvaardig Opperwezen,Eu (lort, • door geen Gcwectensdwang gefluit 5 Zijn harte aldus voor Jezus Christus uit: |;, Goedgunflïg Cod wat prachtige vertooning ,, Maakt uw Triunif, hu gij, als Siöns Koning — L Vcrwinnaar van den Helvor'st, binnen rijdt, — ;, Geweetcnsdwang in ïjzreiri boeijen fmijt -'-
J ' ;5 Dt



l%& . G E W E 8 T E H 1 D W A SJ G.
,, De Dwceperij verplettert met uw wielen, ,, En 't Bijgeloof doet voor uw' Zetel knielen. ,, Uw heilig volk verliet uw Zoutverbond , ,, De Waarheid was bedorven in hunn' mond,
De Vrijheid lag gebonden aan een keten, ',, Een martclvlam verfehroeide hun Geweeten; „ Uw heilig bloed heeft deze vlam gebluscht:
Des 't groot Heelal uw' gouden Scepter kuscht. „ Een Volk dat zegt van God te zijn gezonden, ,, Had tegen God zich niet de Hei verbonden, „ En kroonde zich met een driedubble kroon; ,, Om u, kan 't zijn, te fchoppen van den troon; „ Doch uw gezag verpletterde die fielen,
En deed 't Heelal voor uwen Zetel knielen. ,, Verlosfer (laaf uw wettig Rijksgezag, ,, En Noodzaak toch de Geestelijke Vlag „ Te ftrijken voor den Waereldlijken Standerd. „ De wreede Hel is niet van aart veranderd, „ De Heerschzucht gunt de Kruiskerk nog geen rust, „ Schoon zij in fchijn uw' gouden Scepter kuscht. „ De Huichlaarij, gedost in Choorgewaaden, „ Wil nog de Ziel met ketenen belaaden.
„ Wie



e E W E S T E N S D W A N G. 123
„ Wie door de Kerk nift naar het Raadhuis gaat,
Is onbevoegd tot ambten aan den Staat;
„ Dit Stelfel doet een aantal laffe zielen,
„ Voor Mammon, niet voor uwen Zetel knielen.
„ De flimme List valt nog de Wijsheid aan,
„ Het vrij Geloof moet op den toetfïeen ftaan,
„ De Wijsheid moet op 't ftrengst rechtzinnig weezen ,
„ Of voor den flag van ftompe blikfems vreezen,
De Onweetendheid wordt zacht in flaap gcfust,
,, Zoo zij verblind uw gouden Scepter kuscht.
,, Vernietig toch de ftrenge Kerkbefluiten!
,, De Waarheid moog' zich eens vrijmoedig uitten,
,, Verdraagzaamheid ontfluit' de Hemelpoort',
„ En 't Heidendom zal ingaan naar uw woord,
,, Dan zal uw Geest het groot Heelal bezielen ,
,, 't Vrijwillig Volk voor uwen Zetel knielen!
,, De Waarheid zij de Grondflag van uw' troon,
„ Verdraagzaamheid een parel aan uw kroon,
,, Geloof en Liefde uw zachte Rijksbeveclen,
Uw Infpraak moet het vrij Geweeten flreelen,
„ Dan zij uw' dienst der Volken hoogfte Lust!
,p Tot de eeuwigheid uw' gouden Scepter kuscht."
In Slachtmaand, i 7 S 6. .
'Ia TER



TER. EERSTE VERJAARINOE
ZOONTJE LEENDERT van DYK.
IF-^rile Zoontje,
Jeugdig Kroontje Van mijn heuchlijk lïchtvcrbond;
Trok uw blijde
Jaargetijde Eènfèbïóèmtjés uit den grond:
Heel mijn Tuintje
Zoude uw Kruintje Strekken tot een Lovcrkroon —
LJ met bladen
Overlaaden Stond Natuur op. 't prilst ten toon.
Flor



ff-IR EERSTE VERJAARINGE ENZ» '125
Flora's Offer
In de Koffer Van Satarnus wech gelegd,
Geeft mij 'wenken
U te fch'enkcn Wat Natuur- mij niet ontzegt. . J
't Zijn wat Loovrcn,
Te verroovren Op den puntigea Parnas,
Die ik gunitig,
Schoon niet kunftig, • Zedcrt weinig dagen las. ,
Pasficblocmen,
Zoud ik noemen, Had uw blijde Levenstijd
Iets doen bloozen,
Dan de Roozen, Aan uw koontjes toegewijd.
1 3 Maar



1*6 TER EERSTE VERJAARÏNGE ENZ,
Maar Cresfanten
Zal ik planten, Groei met hun gelukkig voord:
Tot Ren onkien
Geestig kronklen Om 't gelaat dat elk bekoord.
Fiöletten
Zal ik zetten Op uw zevenjaarig feest.
Duizend fchoonerj
Zullen kroonen Vlugge krachten van uw' geest.
Zonnebloemen
Durve ik roemen Zoo gij Wetenfchap bemint.
Zijt gij Vredig,
Nedrig, Zedig, Gij verdient een' Hijafint.
Al-



TER EERSTE VERJAARÏNGE ENZ. i27
Altijd1 lieren
De Angelieren De Eerkroon der Opreéhtfgheid.
Nooit verwelken
Lelickelken, Daar de Deugd heur' glans verfprcidt.
Witte Kroontjes,
Anemoontjes, Eeren uwen grijzen tijd:
Wen wij planten
De Amaranthen Aan de Onfterflijkheid gewijd.
Durve ik 't waagen; Meer te vraagen ? Zoo Apol de goedheid had U te fleren ■ Met Laurieren: Gaf ik u dit eerde blad.
Den 3. van Aanvangmaand * 7 7 7-
I 4 TER.



TER EER S T E V E R J A A RT W G E
V A ïl M IJ N Ct
TWEEDE ZOOITJE A R Y van D Y K.
^jf"\veede Zoontje, teder Wlcrtijé,
Nu gij fluit een' Zonnekring, Schenk ik u dit ncdrig Dichtje, -
Dat ik u ter eeren zing: 't Zingen kap u toch bekooreu,
Tot liet zingen neigt uw anvt: Wijl ge in 't Zangjaar zijt gebooren,
In de zangerige Maart: Toen de Wildzang deed gewaagen
't Pluimgedierte in Haag en Veld;
En



■TER. EERSTE VERJAARÏNGE ENZ". Otdtf
En Muzcüs onzer dagen, (*) ■ '
Werd den mond gedopt met geld. Toen uwfkomst mijn hart kon treilen
Had men' d' eerden dag bepaald, Om den Procfzang aan te hellen•
Schoon dat de uitkomst is gefaald. 1 ' •
Zedert hport men nauwiijks fprcekcn,
Dan van zingen en gefehrecuw, Van beledigen en wreeken, '
Tot aan 't eind' der agttiende eeuw. Groeizaam Kind, u fchecn bcfchooren, ■ .
Eer uw Leven dond in bloei, In het duister Graf te fmooren:
Maar toen kwam 'er Maartfche groei; Die de Lente wel deed flaagen,
En gedoofd bij Zomerzon , Zelfs den Herfst vol guure vlaagen,
En den Winter overwon. Die uw Leven, deed ontwraaken,
Dat in doodfehc kwijning diep:
. . • .... En
(*) A. Buitcweg, Voorzanger te Vlaardingcn.
.15



Ï30 TER EERSTE VERJAARÏNGE ENZ.
En op uw' bedorven kaaken,
Bloozende Gezondheid fchiep. Niets deed u dien groei verliezen f
Schoon de tandpijn u verzeld'; Zelfs geen breuk der teedre vliezen,
Ras door Fagons hand herfteld. Gaa zoo voord van jaar tot jaaren,
Wen de Lentemaand verjaart Stel de Voorfpoed op heur fnaaren,
Een Gedenkftuk blij van aar». Maar u drijv' geen geest van blindheid^
Die het Maatgezang verltoort; Zing het heil der Eensgezindheid,
Telkens gij de Koekkoek hoort: Wil men u dan reden vraagen,
Van dien langen fleepers toon Zeg dan: ,, In mijn Vaders dagen, „ Was men dezen Zang gewoon ,, Zoo de Ouden zongen „ Piepen de Jongen."
Den 6. van Lentemaand. 1 7 7 8.



TER EERSTE VERJAARING E
VAN M IJ N
DERDE ZOONTJE JANUS vam DYK.
^y^ocht mijn laage Poëzij,
Voor mijn Eerde en Tweede Zoontje,
Elk een Letterlovérkroo'htje, Op hun eerde Jaargetij':
Grasmaand brengt meer groen te berde,
Tot een Loofkrans voor het derdeKleine Janus teedre bloem,
Was Natuur, u min geneegen ,
Mooglijk baant zij thans de wegen, Dat ik uwen Voorfpoed roem:
't Nootlot, dat u eerst deed fchreijen,
Schijnt u daaglijks meer te vleijen.
Dachfe



KJ* TER EERSTE 'VERJAARÏNGE IN!!.
Dacht ik ooit uw Jaargetij, Met mijn Zangen op te lieren, Toen de Koorts drong door uw' Spieren, '
Toen het Roodvonk kwam nabij, Toen de Hoest uw hart verteerde , Toen een Breuk uw fmert' vermeerde!
.
Somtijds dacht ik: Kan Gods haat, Dus geweldig zijn ontftccken, Op een Kind van weinig wecken,
Dat niets weet van goed öf kwaad: Is het om der Oudren zonden, Tot die Itrenge ftraf verbonden?
Hemel! welk een gruwzaam ding! Zoud God als Herodes woeden ? Of de Krokodillen voeden
Met een' tecdren Zuigeling ? Die zwaarmoedige gedachten, Zullen, nooit bij -mij vernachten.
Neen I



TER- EERSTE VERJAARÏNGE ENZ.- i'jf
Neen! dat .wraakt Rechtvaardigheid! Kindrcn, om hunne oudren, dooden, Heeft de Qodheid ftreng verbooden.
Goedheid, die voor de onfchuld pleit, Hield veel eer de Gramfchap ftille, Om der Zuigelingen' wille.
jaa de- trouwe Kindermin, Van den grootcn Albehoeder, Overtreft de teérfte Moeder,
Sluit den braafften Vader in: Doet de ounooz'le Zuigelingen,. Door cene Englenwacht omringen*
God, die elk met gunst bedeelt, ' Was u immers ook genadig, > Toen uw' Breuk, zelf wonderdaadig,
Door zijn Almagt werd geheeld; Toen uw Koortfen, toen uw Hoesten, Op zijn wenk verdwijnen moesten.
Wijt



334 TBR EERSTE VERJAARÏNGE ENZ.
Wijt alleen aan 't naauw verband Aller dingen met clkandvcn, Dat gij minder zij't dan de nndren:
Gods oneindige verftand, Wil door onderfcheid van zaaken, Het gefchaapene Al volmaaken.
Heeft Natuur u uitgekeurd Om bet teêrfle Kind te worden; Mooglijk volgt zij Kato's Orden:
Immers zoo mijn wensch gebeurt, Doet Natuur verflandig leeven, Die zij weigert kracht te geeven.
Den 14 van Grasmaand 1 7 7 9'
TER



TER. VERTROOSTINGE
V A N M IJ N
H U I S V R O U W E
Wegens het Afjlerven van ons derde Zoontje
JANUS van D Y K;
Overheden in den Ouderdom van i Jaar en 19 Weeken 9 den 25 van Oogstmaand 1779.
JL\^[ijn Echtgenoot: moet ik de traancn droogen,
Die als een "beek afvloeijen uit uwe oogen,
Nu gij uw Kind uw' Zuigeling beweent?
Terwijl ik zelf van druk bijna verfteend,
Mijn droefheid niet met woorden kan bepaalen.
Hoe zoude ik zijn bevalligheid verhaalen!
Zijn lief gelach en zoete ftamertaal,
Die in een hart gevormd uit ftecn of Raai,
Gelijk in wasch, de kindermin zoud drukken:
Of hoe hij thans een reeks van ongelukken
Out-



I36 T J2 C VERTROOSTING li ENZ;
Ontworsteld feheen , en tripplend voorwaards fprong, Sints dat ik van zijn eerde -Jaartij zong'? ê Neen! dat zoude uw zwaaren rouw vcrzwaaren; Ik zal veel eer uw droefheid doen bcdaaren, En maaien hem niet voor uw denkbeeld af, Zoo als hij lonkte en poëzie handjes gaf; Maar zoo hij thans bevrijd van leed en lijden, Onvatbaar is voor "t wentelen der tijden: Niet zoo zijn Lijkje in 't aaklig grafftof daalt; Maar zoo zijn Zieltje in vreugde zegepraalt, En vrolijk lacht met kinderlijke lonkjes. Daar 't Zielenheil-, als tintelende vonkjes, Zich koestert in een' zuivren liefdegloed Tot Göd, hun deei en eeuwig zalig goed.
Gij vraagt aan mij: „ Is dit, volkomen zeker, ,j Dat hij met wijn uit Godes Liefdebeker
De toert des doods zal wasfehen van zijn ziel?" Indien ik hier omtrent in twijlling viel, Zoude ik Gods gunst, Gods Menfchenmin, verzaaken, Die Wij zoo verre in liefde vonden blaaken , Dat hij zijn' Zoon ter offer overgaf, Om fchuldigèn te ontheffen van de itraff.
Én



T Ji R VERTROOSINOK KNZ, J3? En met 'zijn Heil in eeuwigheid te omringen ï Zoud zulk een Liefde onfchuld ge Zuigelingen Nier kroonen met de kroon der Zaligheid? ö Ja. Gods Zoon heeft hun dit toegezeid, Of zoud Gods gunst voor de Onfchuld zich verbergen? Om dat zijn Recht die wreedheid fchijnt te vergen, (Gelijk men denkt) dat hij 't onnoozell' Lam, Van 'sMoeders borst, werpt in de Helfche vlami Dewijl een Kind is tot die ftraf verbonden 4 Om Adams Val en de Ervenis dier zonden? Neen: 't Proefgebod heeft nooit ons Wicht beklemd; Een-Werkverbond heeft hij niet toegeltemd. In Adams doen is hij gansch onverfchülig: Dus zoud die fchuld onweetende en onwillig. Door enkel dwang, hem worden opgelegd. Kon dit beilaan met Gods onkreukbaar Rechte Dan had hij niet^ aan 't Burgerrecht ^ verboodert De Kindren om der Oudren fchuld te dooden: Want deze WTet gefield op Lichaams llraf^ Steekt zoo veel meer bij 't Recht der Zielen afij Als 't Eeuwig Wee bij tijdelijke plaagen: Oneindig min . kan 't Godlijk Recht verdraagen$



8 TER V E K T R O O S T I N-< 6 E ENZ»
Dat ooit zijn hand het wraakzwaard wetten zal,
Tot kindermoord, om ouden Adams Val.
Die Euveldaad is niet aan 't Kind gewrooken;
Hoewel de Dood zijn lichaam heeft verbrooken:
Want dit is ook der Godgctrouwen Lot,
Schoon Christus heeft hun fchuld voldaan aan God.
Maar 't fterilijk deel, uit deelen 't faamgevlochten,
Wordf door den drang der Lucht en Boezemtogten,
Die het omringt en tot beweeging noopt,
Geknaagd, verteerd, en eindelijk ontfloopt.
Het (laat aan God, ook zonder fchuld te wreeken,
Een Kuustgellicht, door hem gebouwd, te breckeu».
Al wilde hij, zijn vrijheid ten gevall',
Tot enkel niet doen keerea dit Heelal.
Kan dit vertoog het recht der Zuigelingen Op 't zalig goed, nog niet bij U voldingen: Vest dan uw-oog op 't onderfcheid van Staat, Die 't Zielendom na 't Sterflot ondergaat: Geen Solfervlam, (die 't Lichaam zoude ontbinden, En aan den Geest geen vat noch vocdzel. vinden.} Maar Zielgekwel en Naberouw van 't kwaad, Is 't wezen van den droeven Jammerllaat:
Bc<



TER VERTROOSTINGE ENZ. 139
Bedenk nu eens: Zoud dit die Zieltjes voegen? Waar over zou de zuiverde Onfchuld wroegen ? De Onnoozelheid, nog niet aan 't kwaad gewend, Die Adams Wet noch Overtreeding kent; Heeft die berouw van zoete lachjes, lonkjes, Van handgeklap doormengd met liefdevonkjes, Van gulle vreugde en teedre vriendlijkheid, Van traantjes om des lichaams fmert gefchreid? Hoe! zoud eens Kinds geweeten kunnen knaagen, Om dat het hier zeer lijdzaam heeft verdraagen, Dat hem Natuur de fellle neepen gaf, Van dat het werd gebooren, tot aan 't graf.
Integendeel; de Staat der zaalge Geesten, Beftaat in Liefde en gulle Vreugdefeesten, Daar zich de Deugd in haare oprechtheid vindt. Dus leeft de Ziel van een onnoozel Kind , Pas tot den rang der menschlijkheid verheeven, In 't kindfchc lijf, niet dan een Hemelsch leven; Ten zij het Wicht gedrukt door lichaams fmert, Met zucht op zucht verbreekt des Moeders hert', Wanneer haar arm heur' Zuigeling omvademt, Wiens teedre mond Hechts liefde en^blijdfchap ademt,
K 2 Wiens



140 r B *- -V r. t ïtTr o o s itTi S; £ ifzï
Wiens gulle lach zou minzaam als oprecht, Zich kusi'endc aan'des Moeders lippen hecht: Hoe zdud die Ziel van 's lichaams fmert ontflaagew Naar heur Natuur en infpraak zich gedraageit? Een ziel die haat noch boozd wrokken kent, Die zich tot geen geveinsdheid heeft gewend, Moet uit heur' aart tot liefde en blijdfchap neigen. De oprechtheid is aan haar natuurlijk eigen; Zij niet verleid, vervolgt heur goed begin, En Haat den weg der zaalge geesten in.
Die God in wien wij ademen en iecven, Heeft ieder ding een wijt,'' van zijn gegceveu; Waar van het al zijn neigingen ontvangt; In een verband dat eeuwig t'laamenhangt: Dus is de 8bg aau'laande Staat der Zielen ,• In Staat en Daad die hier haar wclgevielen Gegrondvest, door h'ct Godlijk Zielenrecht, Dat loon en werk natuurlijk ..t' faameuhecht: Dat bittren haat verbonden heeft met wroegen;' En met de liefde een innig vergenoegen. Dit Leven, dat den mensch van God vervreemdt; Of daar de Deugd heur heilige aanvang neemt,



.T F. R V S R T R O O S T I N G F. ENfe. M1
Ts als "t begin dc grond'van 5'f Ecuwig Leven: De Onnóozclheid, door gceil bedrog gedrecven, Proeft hier alreeds den 'fmaak van 't zalig goed, Da Boosheid' kwelt bereids een vuil gemoed: Uit dit begin.'laat zich' in tijds ontdekken. Wat Staat .men zal in de eeuwigheid voltrekken.
Dit zij uw troost en hulp bedroefde Vrouw,. Dit zalve uw harte en maatigc uwen rouw. Dat niet alleen uw fchoot het vleesch voor de Aarde; Maar ook een Ziel voor 't Zalig Leven baarde. C.od riep tot hem de kinderlijke Ziel, Eer dat bet kwaad haar langzaam overviel. Nu kan ons Wicht de lievelijke trekken Van geestigheid , in zijn gekat te ontdekken, Volmaaken in zijn afgescheiden Staat: Daar 't Geestendom, waar meê hij ommegaat, Hem 's Hemels Dienst en Weetenfchap zal leeren, ln hooger trap dan ik hem kou vereëren. Wij zien een telg van ?t Drietal afgefcheurd; Doch 't zalig goed ons Zoontje tocgekeurd, Zal ons van rouw, en hem van ramp bevrijden, Die hij in 't vleesch zoud hebben kunnen lijden:
K 3 't



142 TER VERTR00STINGE ENZ.
't Zij Vaderboze of Moederlooze jeugd, (Welk eerfte mij, belaasi met fmerten heugd,) En wat nog meer was in Gods Raad verborgen , Hebt gij uw Kind gekweekt met moeite en zorgen, God zal uw' min beloonen t'zijnen tijd'. Al zijt gij thans uw derden Wellust kwijt, De Hemel geeve, als hij ons zal ontbinden Van 't ftoflijk deel, dat wij hem wedervinden, Daar hij uw min en moederlijken plicht, SJog danken zal, in 't eeuwig blinkend licht.
T E I



V É R.
UITVAART
V A N SI IJ N
DOCHTERTJE A N N A van DYK,
Ceb. den 19 van Wintermaand, Gejl. den 22 dito 1780
Dood, zoo fcherp in 't eisfchen, Als haar gewette Zcisfen ,
Die 't jeugdig kruid vernielt, Heeft, naa vijf halve dagen, Bedeed tot zuchtend klaagen,
Mijn Anna reeds ontzield. ,
K 4
Hf%



"4*4 * E * • V I 'X V A A » T EN X,
Jücr gelden klacht noch becden. Ham- tong, fchoon los geineeden»
Moet zwijgen in het Stof; Maar 't Zieltje , niet te dwingen, Verbreidt, jn hooger kringen.
Des grooren Scheppers lof.
Komt Doop noch Doopagcnade.. Mijn dervend Wicht te ftaade;
Die niet van fchaamte bloost, Om 't kwaade dat haar griefde • Deelt in des Vaders liefde
Tot zijn onfchuldig kroost.
Het jongfte mijner Zoontje», Juicht reeds met Englentoontfed,
Tot lof van 't Hoogde Goed! Daar hij zijn lieve Zusje, Nu, met een Englcnkusje,
Verheugd ontmoet en groet.
. | Daar



t- irg. --u i t v a -r t r. y z. > 145
Daar zij, geheel verengeld , Jleur Hajlelujaas mengelt , .
Met Broeders dankbren galm, Voor G*d« d.'e )}'~n bewaarde Van fmet cn fmert der Aarde j
En Ichonk de gloricpalm, i
K <



OP HET ZEVENDE JAARGETIJDE
van m ij n
ZOONTJE LEENDERT van DYK.
iHvicine Leendort, frisfche Jongen,
Had uw Vader ruimer tijd, Hij hadde uit de borst gezongen,
Nu gij weder jaarig zijt. Maar wie kan zijn (tem beftieren,
En trompetten tegen wind? Daar gij toon houdt met u vieren:
't Schreijen van het kleine kind,, 't Lastig knorren van uw' Moeder,
't Onophoudelijk getaas, Van uw fpeelen met uw Broeder,
Speelen (leeds mijn fluit den baas: Anders zoud mijn Veldfluit kweelen,
In een aangenaamer ftijl,
Vanj



OP HET ZEVENBE JAARGETIJDE ENZ. 'IA?
Van uw' zoete kinderfpcelcn;
Hoe gij' met een' boog en pijl, Van een' hoep en dunne rieten,
Taaije pees en vlederdop, Kunt, als Caprieornus, fchieten,
Over gevel, vorst en top. Maar nadien de pijlen, boogen;
Om de vinding van 't kanon, Zijn geweerd uit de oorelogen;
Zong ik, zoo ik zingen kon, Hoe ge ons geestig weet, te foppen,
Daar uw hand de lucht befluit, En te faamenperst in proppen,
Dat haar veerkracht dient voor kruid, En de natte kalmuskogels,
In den fchijn van lood en fchroot, Doet als vluggevlcrkte vogels,
Vliegen over hein en floot. Kon het dan de Vorst gelustcn,
't Leger binnen muur en wal In te roepen, om te rusten,
Over bruggen van kristal,
Üit



'H$ 8P HET ZEVEXBï J A A R C E T I] R E ENZ,
Uit befneeuwde legerplaatfen.
Ik zong ti ten optogt rcc'; Koeijen ribben wierden fchaatfen,
En de kindcrdoel een flee. Vader fielt u, rm of lanter.
Wel eens beter tuig ter'"hand; Volg hem dan tot in het water, Maar? ook'weder op den kant. Roestte dan het ftaalcn waperf,
Wiesch de Vrede als lentekruid; In bec fpel der kleine knaaneu,
Blonk een draal van wijsheid uit;. Die in mijn' péfpiegefingén" ' Van den kleinen kindertroep 's Hemels ongemecten kringen , 'In uw' rondgefpanncn hoep, 'Om beur middenpunt zag rollen,
Waar uw hand en Hokje wil. Ook uw tollen wierden bollen, v Om liuhn' onbewreegbren fpil, Door uw zweep of koord, gedreevén. Als deze Aardbol om zijn as.
Jaa



OF IIE T ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ. -S'4%.
Jaa ik zag uw' knikkers zweeven,
Als of elk eeu Aardbol was Die zijn' jaarloop fnel volvoerde i
En den middenlijn doorfneed. Twijl uw fluiter mij ontroerde,
Daar bij fcheen, als een Comeet^ Andrc Waereldcn te raaken,
En *ot gruis en puin te (laan* Ijslijk denkbeeld! wondre zaaken,
Blijft een wijl ter zijde ftaau. Deed mijn fluit dien febrik bedaareil,
Zij verving het maatgeluid Dat uw wilgen rijzen paareii .
Aan het nedrig pijpenkruid; Zulk een ruischpijp, zulke tooneu,
Of hier 'sWaerelds kindschheid was, Kan Goudhaanen- tot zich troonen.
Febus flaapdciin op Parnas, Wekt de Munters uit de abééleiM
Waar.mede. ieder kleine felialk Aan een draadje weet te fpeelen , Als Actéön met zijn' Valk.
D*ch



ISO t) V HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ»
Doch gelijk geen Molenaaren
Bij de Vorftenpracht beftaan Kan geen Munter evenaaren
Aan de Torr met goud belaên; Die een Majefteit laat fpeuren
In de Koninglijkc pracht Van zijn fchoone Fenikskleuren s
Als een hoofd van zijn gcflachc In de gouden zonnefchijntjcs
Vliegend door den blaauwen boog, Schijnen Torren Cherubijntjes.
Aan het zwakke Kinderoog. Ging uw drift van 't kleine beesje,
Telkens tot een grooter voord; Eindlijk wierd uw Tor een Meesje,
Dat door kleur en zang bekoort. Kon mijn Luit zijn fluit verzeilen,
Knipte ik hem in knip of ftrik; Door het bellen van uw bellen,
Zoud hij vliegen op uw krik. Mooglijk zouden Sijsjes, Vinken,
Met hun klinkende orgelkeel',
Schel*



OÏ> HET'ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ. l$t
Scheller toontjes voor u klinken.
Dan het klinken van mijn Veêl. Maar wil dan mijn vreugd niet offren,
Aan den gloed der duiven hals: Want het fchor gekor der doffren
Klinkt toch op Parnasfus valsch. Hadf gij lust ook fnel te zweeven
Als een Vogel door de Lucht; Ik zoud wasfchen pennen kleeven.
Wierd uw geest zoo lang van vlugt; Dat uw drift zich wech liet flecpen
Op de gladde waterbaan, Spaantjes wierden Schuiten, Scheepen,
Goot en Sloot een' Oceaan, Rijsjes Masten, Rae en Speeren,
Dunne Draaden Wandt en Stag, Nedeldoek de vlugge Veeren,
Bontpapier een Vaan en Vlag; Wen gij zoele zomerluchtjes
Paardet aan het kabblend Tij, En vertoondet in uw' kluchtjes
Vlaardings groote Visfcherij.
Vondt



»P HET ZEVEXDi JA.1RÜLT IJllt EN 2.,
Voijdt gij fmaak de zweep te kleppen,
Was. het Ridderfpel uw aart; Door Apollo's krachtig fcheppea
Wierd een bezemflok uw paard : Dat door '"t likken en boetfeeren ,
Even als ecu beerenjong, Kon naast Febus hengst parecreu,
Schopn van leest en vlug van fprOög i Dan in 't klein gareel geflaagen,
Zoud hij, luistrend naar uw touw, Trekken voor uw' fleep of wagen ^
In den hooi- of korenbouw* Wildet gij door 't Luchtruim fcheereu,
Met een' vluggen vogelzwier; Menfchen ruim zoo ligt als veeren ,
Zoude ik fcheppen uit papier: Die naar ruimer hemelkringen,
Op 't geleide van een kind, Zouden vliegen, door mijn zingen s
Met de vleugels van den wind: jaa, wat zeg ik! met de. vlerken
Van de . Vlugge Dichtkunst zelf:
Want



BV HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ. 15$
Want mijn Dichtnimf heeft heur werken,
Neêrgedaald van 't ftargewelf, (Zagt! ik meene uit Pindus chooren.)
U ten vlieger toegezeid; Die, wiskundig opgefchooren,
Vloog naar 't Rijk der eeuwigheid, Of naar andre Waereldbollen,
Naauwlijks zichtbaar van onze Aard', Die om andre Zonnen rollen;
Als een Staartftar in heur vaard': Zoo een Haart van minder waarde,
Aan zijn (landpunt uitgedacht, Hem niet hield verknocht aan de Aarde,
Door zijn wondre aantrekkenskracht, Daaldet gij dan uit de heemlen,
Op het vlak der Aarde néér, Om hier als een worm te weemlcn,
Vrolijk hinkend heen en-weer, Om de ronde gladde fchijven,
Voord te hinken met den voet: Ik zoude u een perk befchrijven,
Dat uw' geest met Meetkunst voed*,
L Du



J$4 oV'lIET ZEVENDE JAARGETIJDE E ft Z*
Dat een drift tot fchrijven, reeknen
In uw jeugdig brein Verwekt; Ik zoude u een kaartpcrk teekncn,
Daar gij hinkend reist en trekt, Door de Zeven StaatsgeWesten;
Vingt ge uw reis in Zeeland aan, Gij zoudt met de Zon ten lesten
ln Staatsbraband ondergaan. Speelde 't geld ook in uw fpelen,
Ik zoude in dit wigtig punt U nog fpeelend mededeelen
Rechte kennis van 'sLands munt. *t Speelen maakte uw zinnen kloeker,
't Recht gebruik van eiken duit Maakt, door een herhaalden woeker,
Eindlijk nog een' ftuiver uit. Loddren, kooten , kaatfen , pleijen
Zouden ieder in zijn vak, ü, door vlijt, tot winst geleijen ,
Ieder Schetfte een handeltak: Heerschte 't Lot dan in uw daaden.
Was de teerling uw balans;
af:



«P HET ZEVENDE JAARGETIJ DE ENZ. 1K$
Ik zoude u, door kundig raaden,
Leeren reeknen naar de kans: Schat geen' worpen boven zeven,
Hooger lot is groot geluk; Alles wat uw hoop kan geeven,
Is dechts een waarfchijnlijk ftuk. Welk een Spel gij moogt handteereu,
't Speelt met een geheimen zin j 't Zal u nutte dingen leeren,
't Heeft, in 't klein, een ambacht in, In het Spel der kleine knaapen,
"Wordt een jonge Maatfchappij Afgefchetst en als herfchaapen.
Viert gij 't vrolijk feestgetij Van den loop der hemellichten,
Danfende om de Kinderkaars j Gij zult Vernis zelf verplichten,
Met een koddig liefdevaars: Vernis vuur belet het vriezen!
't Kaarsje wordt een i'cestflanibouw, Teder moet een Nimfje kiezen,
Tot een voorbeeld van den Trouw,
L 2 ban



15« ©P HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ.
Dan is 't bruiloft bij de kindren,
Dan verdeelt en eet men 't zwijn» Zoude ik teedre zielen hindren?
Was mijn Speeling wel te fijn? ( Daar uw nutte kinderfpeelen
Dus vernuftig ingericht; Kunst en wetenfchappen tcelen,
Schetfeti krijgs- en burgerplicht. ) Zoo ik fpeelend wilde leezen
In het geen' de kindfchhcid doet, Dat gij een Verheven Wezen
Kent en eert als heilig, goed, En verheft met lofgezangen,
Wen ge in 't diepite van den nacht, Hem, met Staatfiekleén omhangen,
Uit een hoogren kring verwacht; Met Caftanjes, koeken, prikken
En gefuikerd klein gediert, 'Om uw fchoenen op te fchikken,
Wen zijn Jaarfeest wordt gevierd: Welk een Jaarfeest, zoo weldaadig,
Dat u zulk een zegen fchenkt,
Gij:



Op het zevende jaargetijde enz. 157Gij in eer houdt, en gefladig
In uw kinderfpel herdenkt. Staan uw prikken dan in rangen,
Op den grond van 't Heiligdom, Naar den toon der Feestgezangen:
Werp ze met een lodder om, Wil de winst in (lukken kraaken ,
Neem het pit voor lekker aas, Om ten Offermaal, ie fmaaken,
Toegewijd aan Sint- Niklaas, j Geestig zoontje, jeugdig (pruitje ,
Dat nu zeven jaaren telt; Let toch op 't aanminnig fluitje,
Op uw Jaargetij gefield. Laat uw reden zich ontwikklen:
Voedt gij fleeds een grooter geest; Laat mijn woorden u dan prikkien,
Schoei dan op uws Vaders leest, 't Zal mij groote vreugde geeven,
Zoo het kinderfpel u fmaakt, ' Als een Schouwburg die uw leven
Keurig fchetst en fraai volmaakt.
I- 3 Al-



S5S OP HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ,.
Alles worde u fpeelend eigen;
't Zij tot welk beroep of ftand Zich uw vrije wil moog' neigen.
Zijt gij aan den krijg verpand, Schiet met donderend geklater
In het oor der dwinglandij. Zoekt gij brood op 't ruisfchend water,
Let op winden en getij. Wilt gij Visfchen, Vooglen, Jaagen,
Zit gij als een Wagenaar, Kan de veebouw u behaagen,
Neem den aart der dieren waar. Is het geld uw welgevallen,
Legt gij op den handel aan; Kies het geld- fpel boven allen,
Leer de kansfen recht verdaan. Of verkiest gij 't werkzaam leven
Van den nijvrcn ambachtsman; Wil dan 't fpel den voorrang gceven
Dat u leerzaam ftreelen kan. Leer dan vroeg uw keuz' bepaalen.
Wilt gij groot zijn in uw' zaak,
Looj»



<5T' HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ, <?$Jj
Loop niet in het wilde dwaaleu;
Houd u vast aan ééne taak. Maatig iv in feestvermaaken ,
Laat uw frisch en jeugdig lijf Niet te vroeg in liefde blaaken:
Kies een beter tijdverdrijf. Wilt gij eeuwige eer' behaalea
Door het zangerig geluid; Leer den toon der nachtegaalen
Volgen op uw kiudcrfluit, Wilt ge uw hart' der Dichtkunst fcheuVen,
Vlieg uw' vlieger naar omhoog. Moogt gij als een Wijsgeer denken
Aan den wondren hemelboog; Ziet de hemelbollen rollen
Door den ongemeeten kring, Als uw knikkers, hoepen, tollen.
Zuig het pit uit ieder ding. Neem de Wiskunst tot geleide
Over onzen Waereldkloot, Tot dien God die hem bereidde; Die zich ruim zoo goed als groot
L 4 Van



^fjo op HET ZEVENDE JAARGETIJDE ENZ.
Van den fterveling laat vinden.
Laat dan 't blinkend redenlicht Door geen plechtigheên verblinden.
't Is de beste Godsdienstplicht God te aanfchouwen in zijn' werken.
Zoontje 't wordt nu leerens tijd; Leer op alles keurig merken,
Toon mij proeven van uw vlijt. Wilt gij vaders liefling blijven
Schik u naar zijn' wille en wensch, Oeffen u in leezen fchrijven,
Vorm u tot een reedlijk mensch.
Den 3 van Aanvangmaa::;} 1783.
TER



TER EERSTE VERJAARÏNGE
van mijn vierde
ZOONTJE, de TWEEDE JANUS van DYK.
M
ju Ega: leg uw droefheid af, Nu wij de Grasmaand weer bclccven, Die ons een Zoontje had gegeeven: En nogmaals, na 't noodlottig fneeven, Het wicht in beeldenis gewekt heeft uit het Graf.
Zie daar weör lcevend voor ons ftaan Het afgeflorven geestig wichtje: Blinkt in het lachend aangezichtje. Niet weêr het zelfde Hemellichtje ? Dat thans herfcheenen is gelijk de nieuwe Maan.
Is 't wonder dat dit lieve Beeld Zijn Broeder naar het vleesch vertoone — Dezelfde ziel in 't lichaam woone — Uw dubble liefde tot zich troone Het is het zelfde zaad in d' eigen grond geteeld.
L 5
De



l6l TER EERSTE VERJAARÏNGE EN/,
De kunst kan nooit uit Marmcrftccn Gepaster graffieraad formeeren, Om teerbeminde dooden te eeren, Dan dat Natuur, door juist boetfeercn, Ecü welgetroffen beeld bereide uit vleesch en been,
De Grasmaand zal heur lachend groen Met keur van Lentebloemtjcs mengien: En om 't bevallig kruintje nrenglen : Ik zal ons Wichtje in 't choor der Énglen' En zijn aanminnig beeldje op Aarde hulde doei'.
Ik zal op zijn geboortefeest, Met klanken die de ziele ontroeren, Het zalig Wichtje herwaards voeren: 6 Mogt hij onze vreugd beloeren , Tot innerlijk vermaak van zijn' volzaalgen geest!
Was hij niet van ons hart gerukt, En door de dood ter neêr geflaagen, ïk had voor tien verloopen dagen Hem zelf mijn veldlied opgedraagen, En hem een bloemkrans op 't vijfjaarig hoofd gedrukt. ..
Ni



TER. EERSTE VERJAARÏNGE ENZ. 103
Nu ftreelt de Hemel ons gemoed, En droogt ons beider traanenwellen Wil onzen ramp geheel herliellen: Ik voel het hart van vreugde zwellen Dat dooden Janus in den leeveuden begroet.
Des zal ik flreclend maatgeluid Doen rollen door het fchomlend lover. Op dat ik oor en hart verroover: Ik reik ons Zoontje een Dichtkrans over, Van vleijend letterloof, zoo frisch als lentekruid.
Groei jeugdig fpruitje, groei (leeds voord, Braaveer de frisfchc lentebloemen: Dan zal ik uwen voorfpoed roemen — U in mijn zang gelukkig noemen, Dan wordt het drietal nooit weêr in zijn vreugd geflootd.
Gezondheid, die een' roozengloed Verfpreid heeft op uw blanke kaaken, Moet vlijtig voor uw' welfland waaken —
Üws Ouders vreugde — uw heil volmaaken,
i
En ilorte in fterker lijf een even geestig bloed.
Veor-



J64 TER EERSTE VERJAARÏNGE EKZ,
Voorzichtigheid, bedaard van zin, Moete uwe zielsvermoögens wetten, Lcerc u de voeten nederzetten , Op lenteroos en fiöletten, En leidc u met de hand de groote Waereld in.
Mocht gij, mijn kind, die nu verjaart > Als uit uws broeders asch verreczeu, In ons gcllachte een Fenix weezen! Voor u zijn gaoven uitgcleezen Bic en Natuur en Kunst in groote zielen paart.
Natuur fehonk u een ichoone leest, Een geestig bloed in hart en ader: En ik, als kinderminnend Vader, Ken in verplichting niemand nader, In 't vormen van uw hart, en 't fchaaveu van uw geest.
De Hemel flaa mij gunstig bij,
Volbrenge 't geene ik heb gezwoeren,
Doe mij mijn wensch — zijn' will volvoeren,
En 't teedre hart der jeugd beroeren,
Door 't veelvennoogend woord der fehoonc Poezij.
Den 14 van Grasmaand 1783.
TER1



TER GEDACTINISSÊ
VAN M IJ N
ZOONTJES
ONGELUK.
N
oodlottig tijdflip, hoogfte nood, Geftrenge bode van de Dood,
Tot mijn bederf gezonden: Slaat gij mijn' eerstgebooren Zoo» Jn zijn gelaat, wel eer zoo fcboo»,
De afzichtelijkfle wonden ?
f> Ja! ó fchrik! mijn tong verftomt, Nu mij mijn kind voor oogen komt
Bijna in bloed verdronken. Apol, indien gij mij bemint, Verfchoon, herltel mijn lieve kind,
Die gaaf is u gefchonkeu.
Geef



166 TER GEDAG TENISSE ENZ.
Geef raad in deze droevenis, Zoo zijn behoud nog mooglijk is,
Ik zal een Arts ontbieden, ïloewei de hoop allengs verdwijnt, En zij'n herftel onmooglijk fchijnt;
't Kan echter nog gefchieden.
Terwijl ik dus mij zclven vlei, VerfchijrK onze Eskulaap de Hei,
En dondert in mijne ooren, Nu hij zijn wouden naauw beziet:
Mijn Vriend, van Dijk, ik vlei u niet
„ Uw Zoontje gaat verlooren."
6 Ongeval! neen wisfe val, Verfcheurt gij weer het Driegetal?
Geftrenge Zwaartewetten, Gewis bederf van mijn geflacht, Gij hebt mijn Vader omgebragt, Moet gij mijn' Zoon verpletteil?
Zijn'



TER e E O A é T Ê N 1 S: S E ENZ. li?
Zijn aanfchijn is met zweet bedaauwd, Zijn uitgébloede pols verflaauwt,
Hij flaapt om niet te ontwaaken! 't Schijnt echter hij hervat den moed, Maar om een golf geronnen bloed
En fpijz' en drank te braaken.
Stuiptrekking, braaking, kille koorts Gij zult gewis zijn levenstoorts ,
Die teedre vlaswiek, dooven. Mijn Rouw- en Gloriemaand August, Gij hebt mijn Janus uitgebluscht;
Zult gij mijn Leeendert rooven ?
Zoo gij mijn Zoontje dooden kunt, Kan uw Drievouwige Eeremunt
Noch eerftand mij verkwikken, ü Wee ! een vreeslijke afgrond gaapt, Om hem, misfchien, terwijl hij flaapt
Vcrrasfend in te flikken.
6



>pl TER GEDAG TE NISSE ENZ.
ó Heuglijke ommekeer!
De ontvluchte moed keert vveêr! Mijn Zoontje was verweezen;
Maar is gepardonneerd.
Zijn Uurglas, is gekeerd. Triumf! hij is verreezen.
De bloedwel is geflopt.
Zijn hart, dat fterker klopt, Heeft fluip noch koorts te vreezen.
De gunftjge Natuur
Voltrekt de zwaare kuur. Triumf! hij is gene-ezen.
Geredde Jongeling,
De hulp die gij ontving, Moet uw erkentnis wekken.
Uw treffend Ongeluk
Moet tot een fpiegelfluk Van toeverzicht verflrekken.
IS;



TER. GEDAG T EN ISSE ENZ. 16«
Is nu uw aangezicht,
Gelijk het groote Licht, Ontluisterd door zijn vlekken:
Gij moet uw lichaams leest
Met kunst, vernuft en geest Als met een pleister dekken.
Zoo gij de Deugd begeert,
En boven fchodnheid eert, Zal u de Deugd beminnen.
Zoo gij een geest bezit,
Door Hemels vuur verhit, Zult gij elks achting winnenV
Wanneer Ulisfus {preekt,
Hoewel hem fchoonte ontbreekt» Ban luiftren de Aarts Godinnen:
Druk dan uws Vaders fpoor J
Ik tree U moedig voor Naar Pindns Heuveltinnen,



f70 TUK GEBAGTENI8SE ENZ.
Daar mijn getuigenis
Uw fchild en voorfpraak is, Tot flot van Lastermonden.
Bekleedt gij daar uw kloof
Met blinkend lauwerloqf, Dan blijft gij ongefchonden.
Jaa welk een wonderftuk!
Zelf op uw ongeluk Kunt gij uw glorie gronden:
Uw zoomen worden? wis ,
Nu elk gewapend is, Cefchat voor heldenwonden.
Den van Oogstmaand



TER EERSTE VERJAARÏNGE
VA N MIJN TWEEDE
DOCHTERTJE
ANNA van D Y K.
'^v^rolijk Meisje,
Gold het eischje Van uw Moeder tegen rmja Op uw eerlte Jaargetij,
Uw Verjtfaring
Klonk te Vhiaring, Op het feest der Visfcherij ( *') In de fchoonfte Poëzij,
't Jonger Zustje,
Nu in rustje, " ■■ :. j-
Luisterde, in een Englénrij, Naar die fchelle melodijV
Hïëï
(*) Buischjesdag valt op haaren Geboortedag, M »



17* TE-R. EERSTE VERJAARIN6Ï E N ïr
Hier verloor ik,
Al verkoor ik De allerbest» harmonij, Hier verloor ik u en mij.
Neen Annatje
Denklijk laatje Mij van moeite en zorgen vrij,Gij zingt zelf genoeg voor mij.. -
Nimfje zweegt ge, , Mooglijk kreegt ge, Op uw eerde Jaargetij, Aangenaamer zang van mijv
Zoete Zusje
'k Zoude uw musje, Uit een kindfehe hovaardij, Sieren met een bloemlievrij,.
Bloemen immer
Haat gij nimmer; Hoe gering een tuiltje zij, Flora maakt de kleinen blij,
Toen uw naasten
Heenea haastten,
h



TBR EER S TE VERJAARÏNGE- ESI,
In uwe eerfte levenstij, Bleef u Flora moedig bij
Deze neiging,
Spijt bedreiging, Beuzelpraat en fpotternij, Blijve u heel uw leven bij.
Sier uw handjes
Met die plantjes; Sier uw boezemtje, altijd blij, Telkens pp uw Jaargetij,
Zijt fteeds fleurig,
Frisch en geurig, Streef de fchoone bloemenrlj Ju bevalligheid verbij.
Viertal bloemen
Laat mij roemen, Dat, van Vaders plantpartij, Anna wis de fchoonfle zij.
Maar verwelken
Ras die kelken,
tïara
£*) De BafcW was Flora genoemJ.
M §



1?*. TER. EERSTE VERJAARÏNGE E N Et
Flora ftaa u gunftig bij, Tot in 't guurfte jaargetij.
Bloei dus lange,
Op uw ftange,. Dat de Waereld u benij. Streef de Voorfpoed fteeds op zij.
ï)en i $ van Zomermaand i 7 S p.
TER



TER EERSTE VERJAARIN&•£•
v :di;.y
DERDE DOCHTERTJE A R Y A A N T J E van D Y K.
T\. Rice , zoete , lieve Jaantje , Nu gij op uw levensbaantje Eenen zonnekring befluit, Lokt gij al mijn' zanglust uit. Zoude ik niet in liefde denken Aan uw lachen, lonken, wenken. En aan uw fluweelen tong, Die al vroeg uw hart vervong. *t Hart dat liefde en goedheid ademt, Wen uw arm mijn hals omvademt, En mij toont wat goede geest Huisvest in uw fchoone leest. Ieder opflag van uw oogen Flikker: a';s de hemeibocgen, M 4
Wen



fjft *ER EERSTE VERJAARINSJ5 SHÜ,
Wen de Morgenzonnegloed
Het Heelal herleeven doet. Elke lachje treft zoo teder, Als het lieflijk Lenteweder,
Wen Sefier, met eenen zucht,
Al wat leven heeft bevrucht. Uw vernuft, zoo vroeg aan 't rijpen, Dat veel dingen kan begrijpen,
Aan het beste hart gepaard,
Is een' vroegen Hemel waard. Zoo veel Vriendfehap , zoo veel goedheid, Weltevredenheid en Zoetheid,
Die het Viertal overwint,
Maaken u het liefde kind, yw gelaat fchijnt toch befnecden Naar de drie Bevalligheden,
Venus heeft uw tong befpraakt,
U alom bemind gemaakt. ,Mogte ik van uw zwakheid hoopeu Dat gij haast zult leeren loopen,
Leeren leunen in een' band,
Tot gij wandelt aan mijn hand.
MoJ



■TEX EERSTE VERJAARINSE ENE. tff
Mogt gij bij uw kindfche flappen, Telkens liever leeren fnappen,
Tot het redenlicht u wenkt
Niet te fpreeken eer gij denkt. Bij het klimmen van uw dagen, Zult gij leeren denken, vraagen -t
Klimt uw kennis hooger op
Kiest gij beter zinnepop. Speel met popjes, kleed ze netjes, Leer in al de kinderpretjes,
En 't gebruik van 't modegoed,
Hoe gij kinders kleede.ii moet. Laat u door de popjes leijen, Tot het naaijen en het breijen,
Tot het wasfehen en geftijf,
En nog ander huisbedrijf. Wilt gij 't zoetfle kindje blijven, Oeffen u in die bedrijven,
Tot 'er ielkens jaar op jaar
Zich wat grooteïs openbaar,
3sit 14 van Lentemaand * 1787,
M* LIJK*



. L IJ K G E D A G T E M i f i
voor M ij N
E R D E D O C II T E R T J E
ARYAANTJE van D Y K,
]fj)ctaamt het mij een rfeurlled aan te heffen $
Of zwijge ik liefst in 't hartverfcheuxe'tfd leed? Nu ik de Dood mjjn LiefFte Kind zie treffen,
Terwijl het pas de levensbaan betreedt? Ik voel mijn hart van alle zijden wenken ,
Dat ik mijn Kroost aan Zoete Jaantje's aseh Nog, met den naam van Zoete, doe gedenken,
Die ze eertijds droeg en dubbel waardig was; In 't eerfte zoet der Aardfche zaligheden,
Gelijk een bloem in 't knoppen, afgefnefn, Is zij terplant van de Aarde in 't juichend Eden,
Êer ze in den Herfst door dieren werd vertreên.
ft h



tlJKGEDAGTENIS ENZ. l~f
't Is waar mijn kind befchreit niet meer de Hagen,
Waar meê het Lot dit Jammerdal ontrust; Maar juicht ook niet op die gewcnschte dagen,
Waarom mij nog het lieve leven lust. Natuur met God vereenigd .in bedoelen ,
Tot onderhoud van 't menfchelijk geflacht, ' Moet heete liefde in traanenbeeken koelen ,
Wanneer de' Dood heur grootsch ontwerp verkrr'-ht. De Reden zegt: ,, Bedaar uw hartstochtfiormen .
„ De goede wil des Memels is gefchied:
Hij wil uw Kind tot eenen Engel vormen."
Maar 't Vaderhart gevoelt die troostleer niet. Mijn Zalig Wicht zoude ik om u niet fchreijen,
Die enkel liefde en gulle goedheid waart, Wiens lieve lach en hartïnneemend vleijen,
Getuigden van uw' weltevreden aart. Uw blijde Ziel die in 't onnoozel leven
Een Zaligheid genoot, vermengd met pijn, Behoefde alleen van 't zwakke vleesch ontheven,
Om deelgenoot van 't Hoogde goed te zijn. Ach zaagt gij eens, van uit de Hemelchooren,
Mijn traanen en de droefheid van mijn hart!
Of



IgO EIJKGEDAGTENIS EïffS*
Of mogt gij eens mijn jammerklagten hooren—
Getuige zijn van mijn oprechte fmart: Gij immers rust, waar dat gij ook moogt leeven, . - ;
ln de armen van Gods trouwe Kindermin: Koom dan met God eens in mijn wooning zweeven ,
Zoo hij nog zorgt voor mij en mijn gezin, o Dat mijn Ziel uw bijzijn eens ontwaarde,
Geen nachtgezicht trof mij niet bangcn fchrik » Gij waart alreeds het Lieffte Kind op Aarde,
Hoe zoet waar niet uw zaalge liefdeblik. 6 Deed gij mij dat Hoogde goed bevatten,
Dat gij, bevrijd van alle kwaad, geniep Jk zoude uw' dood ligt voor een' zegen fchatrtrij
En maatigen mijn Vaanan en verdriet. Den geesten die uw Kindfche Ziel verzeilen s
Is 't ligt bekend waar Anna Zusje zweeft f 6 Konden zij aan u 't geheim vertellen,
Hoe blij n en waar uw Broêrtje Janus leeft, ft Kendet gij die zaalge Speelgenooten,
Voor Janus en voor Anna die gij mist, Hoe veel zou dit uw zaligheid vergrooten,
Dat gij den graad van deze vriendfehap wist*



E.IjaeSlïAO'PENÏS ETüZ^ lil
Zij immers zijn benevens u gefchreeven,
In 't Naamboek van de Hemelburgerij; Room drietal dan als Cherubijntjes zweeven,
Uw Zuster en vier Broeders blijde op zij. Mogt dan mijn Ziel deez nietige Aarde ontwennen »
En peinzen op uw zalig Geestendal; Mogt ik u daar nog als mijn Kindren kennen ,
Wen mij de Dood van *t vleesch ontkleeden zal»' 't Is nu genoeg, indien de Dood wil borgen,
Dat mij 't befef van uw geluk vertroost : 't Is u bekent dat ik nog heb te zorgen
Voor Echtgeuoote en een onmondig Kroost. Bevallig Kroost om u behaagt mij 't leven,
Waar 't niet om u , die nog mijn hulp behoeft, Ik wilde aan God mijn ziel ten offer geeven,
Wijl de Aarde mij nog dag aan dag bedroeft.
Dtn 14 van Herfstmaand 1 7 8 8.
TER



TER
EERSTE
VERJAARÏNGE
V A N M ij N
VIJFDE ZOONTJE
IZAAK va* D Y
' TKT
il_3Lan iets den Mensch tot bhjdfcnap fpooreii,'
Bij de intreede in dit Jammerdal? ö Neen! Hij laat zijn klaagftem rïOoren Wen hij tot moeite wordt gebooreu, Bij 't liaan vtui 't ongeval.
Zoo al de vreugde van dit leven, V- v.-.CSjl
Eens tegen leed en boezempijn, Wierd in een weegfchaale opgeheven; En meenig een de keuz gegeeven, Wie koos een Mensch te zijn!
Leg



TER SEKSTE VERJAARÏNGE ENZ. |g»
Legt di onfchuld op een bed van roozen:
Eer nog het kwaad haar welgevalt, Eer nog de dwaasheid haar doet bloozenf Wordt al haar vreugd bij tusfchenpoozen Door lichaamsfmert. vergald.
Mijn Izaak in de oogenblikken
Toen nog de blonde dagenraad Uwe oogen niet wilde openlikken , Werd gij gefchokt door bleeke fchrikken, Nog kenbaar op 't gelaat.
Natuur fcheurde u met harde handen,
Zoo dra zij u het aanzijn gaf, Een groqve breuk in de ingewanden ■*< Verbeet u met den groei der tanden, En fleepte u aan het Graf.
Een vliegend fmetvuur losgebrooken,
Schoot roode vonken op u af, Heeft beide uw Zusters aangeftooken, Uw Broeders fchier gevormd tot Spooken; Dit zaagt gij van het Graf.
De



I §4 tbr EER^Tfi VêSJAARTKGE ENZ.
De Kinkhoest deed zijn fteiïï öök hoóren,
Zijn fchorre bloedëisch Was te draf. Hij deed uw liefde Zusje fmooren: U fch'éen het zelfde lot befeho'oren;
Maar neen! ge ontvlood hêt Graf.
Gij leeft nog, jaa! met moeite en zorgen,
ó Welk een fehriklijk Schrikkeljaar, Is dit uw lieve levensmórgen, Wat of de dag nog houdt verborgen, Wat de avond openbaar!
Moet ligt uw Zon met flaauwe draaien,-
Ontijdig zinken in den nacht : Dit zal mij troosten in mijn kwaaien', Dat ik dan aan de Hemelz-aalen, Uw blijde Heildar wacht.
Ik zoude uw Uitvaart zingend vieren ^
En Leliën van éénen dag Vermengen met uwe Eerlaurieren —»' Uw nat beweende Grafzerk deren Met een veelzeggend achi



TER EERSTE V E R J A'A RINfE ÏNJ, lï$
öf mag ik u gelukkig noemen
Dat gij dén pijl der Dood ontweek, Al mag ik thans uw' voorfpocd roemen j Duldt echter dat ik Pasfieblocmen Öp uwen valhoed fteek\
Mogt bij het onvergald genoegen *
Van uwen lieven Kinderllaat, Zich bloozénde gezondheid voegen, lier gij nog ónder 't juk moet zWoegeüJ Eer de onfchuld u verlaat,
De groeizaamheid blijve u geneegen, En fterke uw fpieren dag aan dag, De voorfpoed trede u juichend tegen — Beftrooi met bloemen .all' uw wegen -— Begroete u met een' lach,
o! Werden dus uwe uchtendplaagert
tn eene dubble maat verzacht, Mogt fteeds uw dag met luister daagen *a Een vrolijke avondftond ü draageii in cenen zaalgen nacht, ïen 12 van Wintermaand



X R - i. ü M F
VOOR MIJNEN VRIEND
JAN BLYËNBURG.
Ontflaapen tot Vlaardlngen, ;» den Ouderdom rats SS.Jaareu.
Tl)
f> JLJ' ankbaarheid daal neder, op de fcliacliteH Des Oöijcvaars, en ftuur 'mijn' Dichtgedachten ,
Nu Vriend[chap zelf mijn Citervfiiks befnaart, Om Blyenburg de Grafzerk toe te wijen, Met Lijkgczang, dat meer dan kruiderijen ,
Het duurbaar lijk lteeds onverrot bewaart.
't Zij verr' dat ik duor eene Zee van traanen, Zijn Dichthulk zoude een weg tot glorie baanen ,
Nu Dichtkunst zelf van Pindus hoogen kruin , Naar ons gewest op d'Oosten wind gedraagen, Heur ftem verheft uit baaren Wolken wagen,
En klinkt aldus heur fchellc Lofbazuin;



1* R 1 V Mi § T, HteZg IkJ
y O Dicliter Hort geen traanen op 't gebeeniè & Van mijnen Zoon; maar fier zijn Grafgelteenie
Met Naaide of Zuil, die met zijn \vapen praalt 5 Omhangen met festoen van trotfche prijzen, Door hem zoo vaak,met kunst en keur van wijzen.» Of vraage en fpreuk, op 't fpeeltooneel behaald»
De Maasvoogd, in een' (loet van Maasnajadenj Vlecht tusfchen zijn gewijde lauwerbladen
Zijn keurgezang, dat Midas ooren tergt, 't Zij hij den toon van Davids Harp wil houdejt $ j, Of zweeven om de Fabelftoft* der Ouden , s, Als Woiken om de toppen van 't Gebergtf
Zoo triumfeert Uw Vriend, uw Pnidusheiiig^ Op Helicon ; en leeft daar eeuwig veilig ,, Voor 't Sterflot, dat de laage zielen treft; Maar, door de kracht van Toverzang getcugeid* De Dichters, als een Arend" op 't gevleugelt, Teli hoogden tróon in 't Gloorierijk verhef^
N & «f H<



T ■IX. I U M V EN Z.
„ Nu zal de Faam heur vlugge vleugels klappen, ,, In zijnen roem cn Godlijkc cigcnfchappcn,
,, Wen gij uw Dicht vereeuwigt met zijn naam : " Zoo {preekt ze, en geeft een krachtig blijk hoe teder Zij hem bemind, mij reikende ecne veder,
Getrokken uit de wiek der vlugge Faam.
Mlar hoe! zij dekt heur aani'chijn met gordijnen Van hemelwolk, en doet heur voetfpoor fchijncn ,-
In 't Luchtgewest, gelijk een Regenboog: ffc zie, bij 't licht, op Palmen en Olijven , De fchim van mijn' vergooden Dichter drijven,
En volgen in het trekkend zog omhoog.
Mijn Zangfter roept; „*ó Hartvriend waar dus lièenen^ Heeft dan uw Zon op 't Aardrijk uit gefcheenen \ „ Na dat heur draal mijn ijvervuur ontftak:
,, Keer weèr, gij zult mij als Apollo weezen."
Maar 't is vergeefs, nij is te hoog gereczen, Zijn pennen flaan aan 't blinkend flarrendak.



T R I U 1M F ENZ»
'Nog zie ik hem , in Goddelijker wooning. Een' ftoel gezet, met luisterrijker krooning
Dan letterloof geplukt op Pindus t-in : Zijn Godlijk deel neemt Cherubijnen fchachtcn, Mijn Diehtnimf fnelt, op wieken van gedachten ,
Hem juichend na ten hoogen Hemel in.
Zij ziet hem door een Vlugt van goede Werken, Omringen, op genade en goedheids vlerken ,
En hellen op een pratten Outertroon, In rt midden van den ring der Oudelingen, Om vooii het Lam een Zegezang te zingen,
Door Godvrucht zelf geftelt op Englen toon.
Want Dichtkunst, eerst uit IIcmelsch zaad gehooren; Noopt zijnen geest met fcherper ijver fpooren ,
Nu zij met hem op Starrenronden treedt, Om 't Oppcrgoed te looveu met zijn fnaaren*. Mijn Zangnimf wenscht heur Item met hem te paaren;
Doch zbj gevoelt de trekking der magneet,
N 3 Z'j



\
$2* £ R. ' ï Ü SI V ENZ.
Zij daalt, en wordt aan 't logge lijf gebonden, Doch Lijdzaamheid met haar beneên gezonden,
Op vleugle.n van gezonde redenskracht, Poogt met heur kleed den traanenvloed te droogen , pie kind.ren eji Gemeente welt uit de oogen,
Op dat de wond' des harten word' verzacht.
De Hoop , de troost des Vaders hier beneden , ( * } Verlaat hem, in 't genot der zaligheden,
En legt de hand op zijn' eerwaarden Zoon , De tweede hoop der Kerk in deeze dagen, Op dat hij Gods Verbondkist helpe draaien ,
En zij een Ifcen in haare Mijterkroon.
Zij zet zijn' voet in 't fpoor zijns braaven Vaders 9, Wiens geest cn vuur fpeelt in zijn hart en aders,
Tot tronst van 't volk dat zonder Herder treurt. En 't hoofd bedrukt laat hangen in den Tempel. •Codsdicnftigheid zet heur gewijden ilempel,
Op deeze keuz', die zij voor wettig keurt»
Zoo
tlocp vertroost, w*s 2,ija zi-ifprt^L



' T R I U M V E N*-E.
Zoo heeft mijn Vriend den top van eer beklommen 4 Zijn Grafzuil praale als Herkules Kolommen,
Als Memfis Naald, aan 't ftarrendak verhoogd. En doe zijn naam, met gouden inkt gefchrecven., Nog met zijn kroost door alle de eeuwen lecven,
Gelijk zij op een ouden oorfprong boogt. (*)
(*) De Naam van Blijenburg is afkomftig van de StpnnW^flgö der Ouden.
iCten Sftcn van Bloeimaand l 7 6 p.



V . L IJ K G E D A C H T E N I S
< V A N DEN HEEB.E
JOANNIS VERHAAGa
ifocfdgaarder der. Stad Schiedam, Procureur voor het Ihogheemraadfchap en Hof van Delft'land,.
JLien Mensch dat tot den rang der zaalge Hemclgecftcn,
Langs fteile trappen van Geleerdheid zich veruit, Paalt echter tot den rang der ftervelijke heeften,
Wanneer de felle Dood hem met haar zcisfen treft. C--e.cn Kunftenaarcn noch 'Geleerden legcpraalen,
De ftrijd des Doods bedreigt een wisfe nederlaag: Een 's Lands Ontvanger moet Natuur den tol bctaalen,
Met al de Weeienfchap en Runden van Verhaag. Een Man die doorgeleerd in keurig Stoffefcheidcn,
De geeden trekken kon uit fteenen en metaal, Tpn door haar wondre kracht een heilzaam Sap bereiden;
Ontbrak een middel tot bedwang der jongde kwaal.
• ■ • :: Een



% ïj K ö R D A C H T E N I S E N Z.' ifJJ
Een Pleitbezorger, dien liet mecnigmaal gelukte
Dat hij, met Mannentaal op Wet en Recht gegrond, Der Rechtren ooren door welfprekenheid verrukte,
En de overwinning aan zijn gladde tong verbond: Bij wien een Chriden ziel, in Vlaardings Zangverfehilfen ,
Door 't Schreeuwend Zanggeweld gebannen uit Gods buis, Een trouwen Raadsman vond om't tëér gemoed re dillen „
En te onderdennen in het drnagen van het kruis: Vond zelf geen Voorfpraak die de Dood heur' eisch ontzeiuê,
Noch raad tot berging voor dien allerhard fteu dag. Een Schrijver, wiens vernuft een blinkend licht verfpreidde, *
Gelijk de gouden Zon op eenen hellen dag, Door wijze Schriften in verfcheiden Kundigheden, ^.Zelf in het Godsgehchn, dat hij manmoedig fleeP, Schoon hij geen ooren leende aan opgefmukte reden,
1 Noch met de Priederfchaar Afgoderij bedreef; Maar zijn verborgen dienst aan Gode in Chridus wijdde;
Die 't Recht der Kindren, wien het Doopfel werd ontzeïd, Nog laatst, terwijl de Dood dond dreigend aan zijn zijde.,
Heeft tegen Siön Q.uint, met veel vernuft, bepleit: ÏEon zelf den bittren dood, dien bloeddoop niet ontwijken,
Mur, dronk den jammerkelk tot aan den bodem uit.
N 5 EeR



ÏJ4 fJ K ** E tó A 8 11 T E N I S E N 7S,
Een Puikpoëet, wiens kruin alle ewnven dqor zal prijkens
Met blinkenden Laurier: wiens Hemclsch kunstgeluid En kloek vernuft Schiedam vereerde, door het (lichten
Van 't Kunstgenootfchap , aan de Dichtkunst toegewijd: liet welk, zoo lang Verhaag het als een Zpn bleef lichten»
Met reden roemen mogt dat Wijsheid groeii door Vlijt: Die Vriend van 't Negental en groote Zangberg Stichter,
Die ons grootmoedig wees de llcile wijsheidsbaan, Wiens naam onflerflijk is als een Vrijdenkend Dichter;
Die Zon is weinig na den middag wech gegaan, ö Zegenrijk Schiedam befchrei,. met liefde traancn,
Het fmertlijk affcheid van een Burger u zoo waare!, Vergun dit groote licht, in zijn langduurig taancn,
Eene aangenaame rulle in uw geheiligde aard', Door Geestelijken haat noch woelingen te ftooren,
Daar hem de Grafzerk dekt voor 't knaagen van den Nijd , Of feboon het kittlig oor zijn heufche taal moet hqoren,
En laffe tegenfpraak zich zelf, verteert van fpijt. Geleid het dierbaar lijk, dat levende u verlustte,
Met Rouwfloers overdekt, in alle eerbiedigheid, Uit dankerkentenis, tot aan de plaats der ruste;
Daar Themis u verzelt, die haar verlies befchreit,
* • ,. En



); JJ K © I D A C lï T E N I S ENZ,- IfifiL
En 't hagelblank gewaad in donkren rouw verandert,
Met Pallas, die heur Zon met zwarte wolken dekt, Pe,groote Apoljo volgt met een Cipresfcn danderd, Waar onder 't Negental tot zijn gevolg verdrekt, Zijn Harp , met rouw bekleed, flaat droeve j'ammertooncn , -
Door zijn bedrukt gevolg herhaald met zucht op zucht: Qp dat het Lijkgezang van zijn beminde zoonen,
Dien droeven Voorzang volge en weergalm door de luch{. Beroemde Dichters laat uw Kunstgenoot qiet derven ,
Ten zij ge uw Lijkgezang aan Febus treurtoon paar', Laat hij voor grooten dienst dien kleinen loon verwerven .
Dat hij niet onbefchreid naar 't Rijk der Gceden vaar', Geen Amberbalfcmkracht, noch oosterkruidenjën,
En wondre lappen die de droeve Scheikunst fchenkt, Zijn zoo in ftaat heur Vriend aan de eeuwigheid te wijën,
Dan dat uw edle kunst in gunst aan hem gedenkt? Dat dan uw rouwgebaar en kunstgeleerde klagten;
De traanen persfen uit de klieren der Natuur, pn dort, zoo 't mooglijk is, de wonderbaare krachten
Der Redenbalfem in de diepe hart kwetzuur Van 't Vaderboze kroost en droeve Weduwvrouwe,
Die, Q«l Haar' V»der, Iway' Befchetmlicer a en haar'Map,
Heul
■



I05 EIJKGEDACHTENIS E N gt
Heur lichaam , jaa heur hart bekleen in diepen rouwe 5 Die wat het rijk Heelal goedgunftig geeven kan, Haar Welvaart, Liefde, Hoope en Troofter in hem misfcn.
De Lijdzaamheid alleen is magtïg in dien Haat, Met een fluweelen hand de traanen af te wisfchen, Uit bittre fmert gevloeid op 't Moederlijk gelaat'. Terwijl de onnoozelhekl, met kristallijne vliezen,
"Der telgen oogen dekt, wanneer de kindschheid weent, Op dat haar niet gebeur' te zien wat .zij verliezen.
*t Aanminnig Zoontje wierd door liefde en rouw verftcend , Indien zijn teedre ziel zich met het denkbeeld flreelde,
Hoe groots en aangenaam *t vooruitzicht waar geweest, Indien zijn Vader zelf hem meeftcrlijk bedeelde,
Met letter lekkernij tot voedzel van zijn' geest. Nu legt, ó Zoontje , uw hoop , uw Zon ten onv-oorzienfteu-,
Door 's Vaders fterflot, met een ftofwolk overdekt: Vermaak u echter nog in 't zien van zijn verdienden
En eedle bezigheid, die u ten voorbeeld' flrekt. Het zal gewis uw jeugd den fcherpften fpoorflag geven ,
Dat gij bedenkt hoe grootsch u Vader zegepraalt, Naast honderd Dfchtrén, door zijn Bijfchrift fraai omfchreven , En door di tekenkunst in zijn vertrek gemaald,
De



l ÏJ~"k 6 e 3» a c fl T e n I s'* e N E. Ï97
)c welke, zoo hen thans, daar zij geneuchlijk ruiten,
Die eedle werkzaamheid des levens nog bekoort, riet hunnen Kunstgenoot zich eindeloos vcrluften,
En waaken voor uw heil, in dit Volzalig Oord: Vantwie kan twijfflen , of ecu kinderminnend vader ,
Niet aan de telgen, daar zijn hart is afgefcheurd, tfog biddende gedenkt, in liefde, nu hij nader
In 't blinkend glorieEhoor is vrolijk opgebeurd.
In Wijnmaand 1779.
L TJ K-



h ÏJ K O F F E
VOOR 1>EN H E E R E
J A C O B B R ü ü W E K»
/
ivtftfi fa Fïoeclfc'iap en Oud Schepen dit' Sleede p'leiardi agent
j|_3e Dood, die aan de Kunst noch Wijsheid eerbied toont Die hagelblanke Deugd noch Ouderdom VérfchOOntJ Zag lang baar aangezicht door bitfehö nijd vcrbleeken, Om dat een blinkend Licht voor dc eeuwigheid ontftecken Niet aan den Middagkring der, leevens werd gebluscht.
Thans is dat groote Licht, wel eer de liefde en lust Van all' wie Wetenfchap en Kunflen hoog waardeeren, Zijn Loopbaan doorgegaan, om niet te rug te keeren, Dan na een nacht, misfehien, van eeuwen agter een.
Eer nog die groote Zon in 't Middagrond Verfcheen, Werd hij aan 't ftrand der Zee geworpen uit den wagen, Het welk zijn' vluggen loop niet weinig deed vertraagen,
Jill



X. IJ K 0 f F C R Ê U 2# f^J,
Ëi**ÉSatütf op den dag het werkzaam levensvuur •
Bedekken door een' damp van zwakheid der Natuur,
Die hem met krankheid aan zijn rustbed hield gekluifterd,
Gelijk de gouden Zon wordt voor orfs oog verduifter'd,
Nog verre van de kim, door tusfehenkomst der Maan.
Dus werd hij jaareu lang, voor 't eindlijk ondergaan,
Als met eene Avondbank van wolken overtopgen,
Waar agter hij verdween uit zijner Zoonen oogen:
Om, t' wijl zijn lichaam wacht op fchooner Morgcnltond 4
Gelijk een nieuwe Zon, aan 't hoogverheven rond
Te ftraalen, met een licht, te heerlijk voor deze Aardes
Maar 't geen' hij voor den kring der zaligheid bewaarde^
Want toen die groote Zon op 't midden van den dag,
Des Aardrijks heerlijkheid alom verdonkerd zag,
Met eencn kring van damp, die zijn geluk verkleinde,
Heeft hij met ernst gedacht aan 't naedren van zijn einde,
En bij het fluiten van zijn, eertijds fcherp, gezicht,
Zijn aangezicht gekeerd naar 't ongenaakbaar Ekht,
Waaf bij aan hem verfcheen, door Heilgeioove en IIpopc^
Aan 't einde van zijn baan, ten weften van Europe,
Een rustplaats, in de Zee Van Schuldverzoenend bloed,
Die 't heilig liefdevuur doet fisfisi in haar' vloed.
Du?



J.93 L 1] K O 1" F » H fi K Z'i
Dus werd, door Ileilzoulicbt, de hoogveriichte Brouweri Bij een geleerd Natuur- een heilig Heilbefchouwer, Aan wien de Dag des Heils verfcheen in Volle kracht: Het welk zijn duurzaam leed cn zwakheid heeft Verzacht , En zijn. verhecvcn Ziel naar hooger Loopkring noopte; Eer de Almagt nog den band van evenwigt ontknoopte , Die hem deed keeren om zijn nedrig middenpunt. Tot hein, op dezen tijd, gocdgunflig werd gegund, Zich in die hooge plaats van 't Zonneftel, te fchaaren , Gefchikt naar eenen loop van tienmaal zeven jaaren. Eli van nabij te zien den woudreu Hemelboog, Dióri hij, van dezen Bol, met een oplettend oog; Zeer dikwijl heeft befchóuwd, met wclgefleepen glazen $ Om 't wonder Hemelftel dat wijzen doet verbaazen $ Door Stand en Ommeloop, te mengen in zijn Lied, Tot röein der Majefteit die alles Schiep uit niet* h Geen bij het zalig Volk zich zal veraangenaamen, Op Hemcltooheiu die de Ootmoedigheid betaamen: Eit hem, alhier volleerd in Duitfche Poëzij-, Zal in doen lijven aan de Hemelmaatfchapptj, En door vriend Hoogvliet in een open arm ontvangen. Die hem «al oeffnen in de Hemelmaatgezangen ,-
Wed



, ï. IJ K O F ff E- & >; « S. 20^
Wen hij" den Lofzang zingt ter Bruiloft van het Lam, Gezeeten aan de zij van zijnen Abraham.
Maar wij, die deze Zon, gehuld met flauwe ftraalen, Zien agter 't Wolkgordijn ter Avondkimme daalen, Beflrooijen. 't Lijk des Mans, wiens nagedachtenis Op 't achtbaar Raadhuis en den Zangberg heilig is, Met zedig Dichtgebloemte, om 't breinrijk hoofd te fleren; Wij vlechten door zijn Palm - en Letterëerlaurieren, Den gouden Zonnebloem, de Wijsheid toegewijd j En zilvren Lelieën, wier geür de Deugd verblijdt, Met groene Mirten en verwelklooze Amaranthen.
Wij zien, terwijl wij 't Graf met Lijkcipres beplanten, Den vollen ondergang van 't licht der Poëzij, 't Geen eer de Vaderflad in top befcheen, nabij: Nadien de Tweelingftar in flaauwe flikkeringen, Ziqh zelf verliezen zal in wijder hemelkringen, Wanneer wij Buiteweg, en nevens hem - Badon , Zien duiken in' den gloed der ondergaande Zon. Den 2. van Sprokkelmaand 1780.
O
TER



TER UITVAART
VAN DÉN WEE EERWAARDEN EN ZEER GELEERDEN I1EERE
Ds. JOANNES vak SPAAN,
Rustend Leer aar in 's Craavenhaage.
Oprichter van het Taal- en Dkhtlievend Genootfchap KUNSTLIEFDE SPAART GEEN VLIJT.
Overleden te Amflerdam, den 19. van Aanvangmaand 1789-
Een Hemelgeest, van uit Cods troon gcvloogen, Schreef met zijn vlucht aan 't zwarte wolkgordijn.
Een fpoor van vuur, gelijk de Rcgenboogen, En zeeg op de Aarde omkleed met Zonnefchijn;
Elk Schepfel zag, gefchokt van hoopen- vreezen,
Den Afgezant van 't Rechtvergeldend Wezen; En riep : „óGod! wat zal zijn boodfehap zijn."
De



TER UITVAART ENZ. 203
De Cherubijn ging vlugs Van Spaan bezoeken, En fprak hem aan: „Ik, Jezus Afgezant,
„ Heb dit bevel: Sluit uwe Orakelboeken, ,i Scheur uw gewaad, als rustend Predikant,
„ Bereid uw huis - bereid uw hart tot fterven, Gij hebt niet meer als vreemdeling te zwerven, H Vertrek met mij naar 't Hemelsch Vaderland.
,, Gij zult met mij gelijk een Seraf zweeven, ,, Gefeheiden van uw fterflijk overfchot:
,„ Gij zijt aan . God en Volk getrouw gebleeyeil „ Als Predikant en Christen Patriot:
,, Koom als Gods vriend door Jezus bloed ontzondigd, Geniet het heil dat gij hebt aangekondigd, „ In 't bijzijn van uw' Heiland en uw' God."
He Groote Geest, niet meer verknocht aan de Aarde, Stond op den wenk der Oppermagt bereid,
Natuur bezweek toen God zijn' wil verklaarde. Hij door de Dood van 't fterflijk kleed ontweid,
En Hemelwaards, als mét Elias Wagen,
Zijn Vaderland en Kinderen ontdraagen, Heeft hui; zijn geest, zijn zegen toegezejd,
O a Hij



Eo4 TER UITVAART ENZ.
Hij boven dof en derflijkheid verheeven, In 't heilig vuur van Hemelmin gedoofd,
Zag onzen Bol met duistcrnisfe omgeeven, Van luister en bekoorlijkheid beroofd;
Gelijk een dofje in 't droomcnd zonlicht fpeelen:
En 't blaakend vuur van Staat en Kerkkrakkeclen Door liefde en vree gelijk een vonk gedoofd.
Zijn denkbeeld van deze Aarde is zelfs verdweenen, In 't hersfenbeeld van 't eindloos Algcdicht,
Toen hem 't Palcis der Godheid is verfchecnen In 't Middenpunt dat duizend Zonnen licht:
Hij werd verrukt, bedwelmd, zich zelf onttoogen,
Vernieuwd, bedeeld met eedier zielsvermoogen, Naar 't Burgerfchap der Godsdad ingericht.
Die Vroome Ziel, op een der Ilemelfeesten, Van de Englcnrij in 't Voorpoortaal ontmoet,
Werd door een heir van afgefcheiden geesten , Als Broeder, met de Kruisbanier begroet:
De Godsdienst en de Dichtkunst, Gods trauwanten ,
Geleidden hem, als Jezus Afgezanten, I41 't Paradijs, dat al zijn leed verzoet.
I



TER. UITVAART ENZ. SÖ5
Pe Godsdienst, die met Arons borstgefteente,
Gemeenzaam aan het Hemelhof verkeert, Heeft toen Van Spaan, als Herder der Gemeente,
Doch reeds van God met zijn ontflag vereerd, Goedgunftig aan den voet des Troons verheeven, Om rekenfchap aan dc Oppermagt te geeven,
Op welk een wijs hij zielen heeft geleerd.
Rechtvaardigheid, verfierd met gouden fchaalcn,
Riep, met de Hem der Oppermajefteit: „ Gij nioogt de Kroon der heerlijkheid behaalen, Vorst Jezus heeft uw recht bij God bepleit: „ Toen 't Hofgerecht uw Vonnis wilde vellen, „ Deed zijn genade uw Weegfchaal overhellen,
„ Door 't zwaar gewigt der Borggerechtigheid.
Een Sterke Geest riep uit met blijde galmen: „ Zie welk een krans u de Overwinning brengt,
„ Van Lauwerier en eeuwig groene Palmen, „ Met Eikenloof en Klimop ondermengd;
„ Gij hebt uw' dienst in Jezus naam begonnen,
„ Gij hebt in 't bloed van Jezus Overwonnen, „ Ontvang een Kroon met Jezu^s bloed befprengd."
O 3 Een



£0<? TER UITVAART ÏN!.
I
Een Cherubijn vloog met een vrolijk wezen
En zwaaide in 't rond den witten Vrijheidshocd ,
Hij Sprak: „Van Spaan, God bovenal gepreezen, „ Schenkt u in mij het Allerhoogste goedf Leef vrij cn blij, nu gij van Slaavcrnijë,
,, En van den boei der zielendwinglandije, „ Zijt vrij gekocht met Jezus dierbaar bloed."
De Vrede, met Olijven om den fchedel,
Sprak: „VroomeZiel gij zijt verzoend met God; Mijn invloed maakt u minzaam , groot en edel,
Ik ben de faus van al uw heilgenot: De Liefde, die de zielen faamenftrengelt, 5, De Vreugde, die den Sterveling vcrëngelt,
Zijn, door mijn gunst, uw eeuwig-zalig Lot."
Van Spaan, verrukt door zulk een grootsch ontvangen ;
Gevoelde niets dan liefde voor zijn' Heer: Zijn Dichtlier aan een treurwilg opgehangen,
Omfprong van zelf des Zaligmaakers eer; Hij ingelijfd in deze Cherubsörden, Verkoos het beeld der Dankbaarheid te worden,
En lag zijn kroon voor Jezus voeten neêr.
Zijn



TER UITVAART ENZ. 2.0?
Zijn grootcn Geest van Dichtvuur overgooten, Die de eedle fpreuk Kunstliefde Spaart geen Vlijt,
Ten Gilde fpreuk der Haagfchc Kunstgenooten , Geweeven had in 't heilig Koortapijt,
Gewoon voor God en Vaderland te zingen;
Werd nu verhoogd, gefchikt voor ruimer kringen, Alleen aan God en Jezus toegewijd.
Hij wilde vlugs een nieuw Genootfchap planten,
Dat Vaders gunst en Jezus liefde zong: Wielheefen, Spex zijn oude Kunstverwanten ,
Z;jn Hartvriend Voet, die Davids toon vervong, Gevoelden zich door de eigen drift gedrecven; Gods liefde werd een Danklied aangeheeven,
Dat door het hart der Hemellieden drong.
De ganfche drom van zielen toegefchooten,
Heft aan — Vaart op in 't Hemelsch kunstgeluid,
Het Englenchoor treed toe als Kunstgenooten, En Ziel en Geest galmt Jezus goedheid uit.
De Broederfchap, in Gods befcherming veilig,
Heft beurtwijze aan, en 't heilig! heilig! heilig! Rolt door 't Heelal, van tijd noch grens gefluit.
O 4 TER



TER GEDACHTENIS SE
VAN VROUWE
ÏDA van derRU JT,
WED. VAN DEN FENIXDICHTER
ARNOLD HOOGVLIET»
^JTelijk het graan tot rijpheid opgewasfen, Wordt afgemaaid - verzameld in de tasfen; Zoo fnijdt de Dood der Grijzen leven af, Genoeg gerijpt voor eeuwigheid en graf. De grijze Deugd van twee- en- tagtig jaaren , Zoo blank van ziel als zilverwit van hairen, Stond op de llruik gelijk een Anemoon Nog onverwelkt in Hoogvliets hof ten toon,
En



T E R E^D A C H T E N I S S E ÏNZ. 20<)"
En deed een geur van Paradijslucht ftroomen , Waar door den Dood zijn invloed fcheen benooraen. Dan, naar men zegt, toen Vlaardings Eerkroon viel, Werd van der Ruit, getroffen in haar ziel, Het leven moede, en wenschte nwenigweryén, Gelijk een bloem, nu uitgebloeid, te' flerven , Zij boog het hoofd weemoedig naar den grond , Heur kracht verviel, zij floot haar' hculchen mond, Haar levensvuur en werkzaamheid verkoelde, Nu 't zingeftel geen prikkeling gevoelde, Werd al haar bloed en levensfappen ijs Heur vleesch gezaaid voor 't zalig Paradijs. Zij is haar' Zoon haar' eenigen ontdraagen, Die lang met haar zijn prille levensdagen Genoeglijk fleet in peinzende eenzaamheid; En om haar' dood de oprechtfte traapen fchreit. Thans heeft haar Ziel in Edens groene drceven, Na twintig- en vijfjaarig overleeven, 'sLands Hoofdpoëet haar' Echtgenoot hertrouwd, Waar mede zij voor eeuwig bruiloft houdt, In eenen kring van eertijds waarde Vrinden, Die voor Gods troon elkander wedervinden,
O 5 Wier
u . /



tl O TER GEDACHTENISSE ENZ.
Wier boezems nog voor de oude vriendfehap flaan.
Held Hoogvliet wees zijn lieve weerhelft aan
Hoe 't Zalig Choor zijn Heldendicht waardeerde,
Hoe hij gemeen met Abraham verkeerde,
Hoe Izaak hem aan de leden hing,
En David zelf zijn toonen greetig ving,
Hij toonde haar zijn vrienden de roeten:
Vriend Brouwer, die den hemel heeft genieeten,
Verzelde haar alom ter flinke hand,
Daar Smits, Verfleeg, de Haas en Kortebrand,
Met Langendijk, de Wijzen en de Schimmen,
De Marre en Zeeuws van heilig Dichtvuur glimmen $
Daar Voet de Harp uit Da,vids hand ontvangt,
Een Oudheidwoik voor Huidekooper hangt;
Daar Feitama zijn Heldentoon doet zwellen,
De Haan en Poot de Herdersruispijp flellen;
Daar Van der Pot, vereënigd met Van Bracht,
Het zingend choor op Endeldijk verwacht.
Het treft heur hart dat hier ook Engelinnen,
Weleer heur hals- en Hoogvliets-Kunstvriemlinnen,
Dat van der Wilp, Leskalje en Bubbezon,
Ten reije gaan met haar Vriendin Badon.
Dat



TER. GEDACHTENISSE ENZ., 21 i
Dat Greenwoods hand hier Vinding fchenkt en leven, Uit Hoogvliets kelk met Vpndels beeld befchreeven. Dat Willemlief, hun vroeg verflenfle fpruit, En al 't geflacht van Vader Van der Ruit. Haar wederom met de eerfle liefde ontmoeten. Dan onderwijl de vrienden haar begroetten, Herdacht heur Man aan hunn' voorgaandcn ftand; En floeg z}jn oog naar 't zuchtend Nederland, Met zoo veel ernst dat hij naar Vlaarding vraagde , Daar zijn Geboorte — en teffens — Heilzon daagde, Daar nog zijn asch en koud gebeente rust, En naar zijn' Zoon, weleer zijn levenslust, Naar 't gunflig Lot van zijn geliefde Dichten; En of men iets zijn naam ter eer deed ftichten? De braave Vrouw verbleekte op deze taal, En antwoordde op die vraagcn, heur Gemaal: Laat de Aarde en al haar valfche grootheid zinken, 't Zij u genoeg hier als een Zon te blinken; Ons Vaderland verzonk in burgerflrijd, De Dood heeft mjj van dezen ramp bevrijd: Johannes is den drang des Volks ontheven, Hem is een deel van uwen geest gegeeven;
Doch



112 T E R GEDACHTENISSE ENZ,
Doch evenwel miskent het Volk uw' Zoon. Uw Vaderftad verloor haar Grorikroon, En ondervindt den zichfbren haat der Goden, Sints Godvrucht Vrede en Eendragt zijn gevloodcn; De Welvaart met de goede trouw vereend, Zijn reeds verkocht of in de Bank beleend: (*> Mijn koud gebeente is bij uwe asch begraaveu, Een blaauwe Zerk bedekt uw hemelgaaven: Daar 't marmerbeeld moest roepen, tot uwe eer:
Hier rust het (lof van Nederlands Homeer." Uw Heldendicht, afgodisch aangebeeden. "Wordt, op den naam van fijnen fmaak, vertreeden, De Modegeest misvormt het fchoon gelaat , De Vitterij dringt in den Hemelraad, Uw Godheid wordt als Afgod uitgekrecten, Gelochend van Kunstrechters en Poëten; Jaa had men u een Eerbeeld opgerecht, Plet was door Nijd en Domheid reeds geflecht. Die harde taal, hoe vreemd in Hoogvliets ooren, Was niet in ftaat zijn zaligheid te ftooren.
Hij
(*) De Stads-Leenbank heeft ruim ioo'jaaren in de Familie varHoogvliet geweest.



T EK- GEDACHTENIS E ENZ* &I3
Hij had zijn ziel verzadigd met den lof
Van Abraham en 't ganfche Hemelhof.
Toen hoorde zij de hemelhoftrompetten
Het Godsmuzijk op hooge tonnen zetten,
De hemel dreunde, en al de Zielenrei ,: .
Hief moedig aan den toon der Hoffchalmei,
Vorst Tezus knikte, en onze Fenixzanger,
ïn 't wit gekleed, van hemelsch Dichtvuur zwanger.
Zong in den Rei een geestlijk Bruiloftslied,
En de Aarde, met haar grootheid, zonk in. *t niet.
Den 20 van Lentemaand, 1789.
' ? R.



T E R
V E R II E F F I N G E
DER PRACHTIG K.
V I S C H - M A R K T>
Opgeregt tot Flaardingen in de Jaaren 1778 en 1779.
JLJ'c roest des tyds, die 't geen men eertijds bouwde, Een volgende eeuw ter beetringe aanbetrouwde, De Vischmarkt haast ter neder werpen zoude: Ten zij de Raad der oude Vaderltad, Haar Visfcherij op hoogst verheerlijkt had, Door 't grootsch ontwerp bouwkundig aangevat. Natuur had zelf meer dan een eeuw te vooren, Eer 't gunflig jaar ter opbouw was gebooren , Op Caftors plein de .fchoonfte plaats verkooren.
Hier draagt, ten pronk, het Koophof van Neptuin, Een Torenkroon óp zijn drie dubble kruin, Gegrondvest op Colommen van Arduin.
Co»



TER. VERHEFriNGE ENZ. 2 I ff
kolommen die Vrouw Juno's Kerkpilaaren , Leeds opgeregt voor driemaal duizend jaaren, fer Dorus Orde, in bouwkunst evenaaren.
Daar 't Architraaf en Fries der fraaije lijst,
Met Droppels en Trijchlijven boven rijst,
En 't groot Karnis het Hoofdgeftel volprijst. let konffig Dak bedekt, met Maanfchaleijen, )e Wandelbeu'rs, daar Burgren fpelemeijen , in aan de Bank den roem der Visch verbreijen:
Wanneer 't Arduin, géfchikt tot nutte praal,
De Visfchen drenkt uit monden van Metaal,
Die krimpen in dert zilvrert Waterftraal. reen Vischmarkt ftaat in Nederland bekwaamer, : Keurmeeftren huis, de Vischmarkts Rekenkamer, ',a 't Snijvertrek, zijn nergens aangenaamer.
De Vischmarktkroon betaamde ook Vlaarding best,
Wijl Visfcherij, een flreun van 't Vrij Gewest,
Heur Zetel daar onwrikbaar heeft gevest, aat Haarlem op haar fraaije Vischmarkt boogen, iit Visch - Paleis, een Pronkjuweel voor de oogen, teekt trotfcher Trans- en Praalfchild naar den Hoogen. '
Het voorhoofd pronkt met Vlaardings Wapenfehild,
Een



%l6 T K li VER HEF F I N I GE EN Z„
Een Griffioen aan beide zijden, tilt Met diep ontzag, den Koning van bet. wild. Dit Graaflijk Schild, het welk Dolfijnen fchraagen; Doet Tritons hoorn van zijnen lof gewaagen, En Vlaardiugs roem den Aardbol overdraagen: Nadien zich op 't gekroonde Schildveld fpreidt, De zelfde Leeuw die voor 's Lands Tuinhek leit; Ten teken van 's- Stads oude Graaflijkheid. Thans vinden wij 't Stads Wapettfchild , behangen, Met Zeefieraad, waar Vorften naar verlangen, En 't Net, waar in Stads Welvaart wordt gevangen. De Torentrans in geest geen weêrgaê kent, Zijn Klokgelui .vergaart het Pakkers Bcnd, Wen 't Herfst Saaizoen, haar vangst naar Keulen zendt,! De hooge Spits, zwaait een' vergulden Haring; Die toont de ftreek der winden, tot welvaaring Der Visfcherij,. van 't overoude, Vlaaring.
'Er kruipt een Prik kruiswijs'. naar 't Noorden heên? En wijst de plaats der zegenrijke Zeen, Waar van de .Stad haar grootheid houdt ter leen. Het Uurwerk kan, door gulden wijzcrftraalen, En Klok geklank, den juisten tijd bepaalen,
Dal



TER VERHEF FIN GE ENZ. 21/
Dat Nereus Tol aan Vlaarding moet betaalen. Die Watertol worde U zoo ruim vereerd, Dat uw geluk o nieuwe Markt vermeert, Zoo ver gij de Oude in bouwbeleid trotfeert.
Thans moet de Nacht voor uwen luifter zwichten'.
Nadien gij pronkt met heldre flonkerlichten x
Alleen gefchikt voor prachtige geftichten. Die heerlijkheid, zeer langzaam opgebeurd, Elks achting en verwondring waard gekeurd; Word' niet, dan laat, in heuren ftand gefleurd.
Geen Ouderdom niooge uw' Gedenkfteen krenken;
Die moet zijn' lof den Heeren Stichtren fchenken,
En eeuwen lang de Naamen doen gedenken,
Van Van der Werf, getrouw voor 't Stads belang, Met Van den Ham, zijn volger in den rang, En Drosfaard vroom en eerlijk in zijn gang:
Die in dien tijd de Burgem'eefters waaren,
Die 't Hoofdgebouw verftrekten tot pilaaren;
Waar aan men ook mogt Van den Heuvel paaren. Het Bouwbeleid, 't geen ik met achting zie, Vereeuwigt naast aan deez' grootachtbre Drie; Der Stads Fabriek bouwkundigen Van Schie.
P |?<?5



Bg8 TE R VER M E I | f N GE E N- ,_SJ .
Bekwaame Man , het zal uw' roem niet kwetzeu, Dat ik beftaa het Hoofdgebouw te fchetzen , Waar op uw' naam zich in een (leen liet etzen. Het bouwbeleid,'was 't geen'mijn aandagt trof, Het bouwbeleid, gaf aan mijn Dichtkunst, (lof, Het bouwbeleid, rijst boven mijnen lof. -



O ? DE
R OOMSCHE KERK,
GEBOUWD ÖP DE
HEERLIJKHEID ZOUT E FE E N,
N A B IJ DE.
STEEDE VLAARDINGEN.
In de Jaaren 1778 en 1779.
jO) es Menfchen eedle Ziel, zoo naauw aan God verbondens Als onafhanglijk van genaamde Zielendwang. Heeft nergens zich gerust en vergenoegd ;bevonden 5 Dan daar de hoogfte Magt 't voorziende Staatsbelang, Voorzigtig had gegrond, op Vrijheid van Geweeten, Op Vrijheid van Geloof en zedig Kerkgebaar, ^oor allen, die gerust als Btirgreri neêr gezeeten, ' ich buigen vo'or dén Troon en'knielen voor V Altaar,
P 2 De



&20 OP DE ROOMSCHE KERK ENZ,
De Geeftclijke Dienst, die aan de Bron van Zegen » 'Aan 't Geestlijk Wezen Gods, liet allerhoogst betaamt, Is 't reedlijk willen, dat tot Gode oprecht geneegen, Ons als een' Wijrookgeur bij Hem veraangenaamt. Dit reukwerk aangevuurd op warme Hartaltaaren, Reikt zijn gewijde vlam tot aan den Sterrenboog; Daar Plechtigheeden flegts, als donkre rookpilaaren, De Zielsgehoorzaamheid verbergen voor ons oog: Zal nu het Godlijk Deel, door zuivre zucht gedreeven Tot Dankërkentenisfe, aan 't Albedeelend Goed 'Zich zelve, uit Hemelmin, gewillig overgeeven: De Vrijheid, naauw verknocht aan 't redelijk gemoed, Vereischt dat onze Wil het laatst betrekklijk Oordeel, Door 't Scherp Verltand geveld naar Redens overwigt, Alleen vrijwillig volge; en niet om tijdlijk voordeel Of nadeel zich verflaave aan een' verfierden Plicht ; Die 't redelijk begrip, na vlijtig overdenken, Zoo verr' het mooglijk is voor 't menfchelijk verltand, i\iet, zonder de infpraa'k Van een teêr gemoed te krenken, Erkent voor iets dat God vejëischt van onze hand,



OP DE ROOM SC HE KERK ENZ. üil
Nadien geen Aartstiran het vuur van Hemelliefde Kan blusfchen met een' Aroom van duurbaar martelbloed: Of fchoon zijn dwaaze wrok eene eedle borst doorgriefde, In welke 't heilig hart de oprechte Godvrucht voedt: (Hij kan alleen den rook der plichtighceden dooven, t' Wijl 't eeuwig fmeulend vuur onzichtbaar opwaards trekt.) En dat een reedlijk Meusch, noodzaaklijk moet gelooven Het geene aan zijn Verftand als waarheid zich ontdekt: Waar 't dwaasheid door bedwang, de ftem van 't hart te fmoorcff 5 Den mond te fluiten die zijn leere oprecht belijdt, Op dat de Huichlaarij, in trotfche Tempelchooren, Geveinsdlijk zegge en doe 't geen met heur infpraak ftrijdt, En zich Staatkundig weet' naar tijdsbelang te voegen; Om 's Keizers ongenade en dreigement te .ontgaan : Hoewel 't beklemd Gemoed verwekt een eeuwig wroegen „ Wanneer zijne infpraak wordt die fmaadheid aangedaan: Want de Opperwijsheid heeft de ftraffen uït de Zonden Natuurlijk afgeleid, naar zijn onkreukbaar Recht, Gelijk de hoogfte Loon genadig is verbonden Aan zulk een' Liefdedienst, die willig en oprecht Naar God in waarheid zoekt; hoewel nog niet volkomen Geaüiverd van gefchiü' in Leere en Kerkendienst.
P 3



aas op r> e r o o m s c n e kerk enz. De jüèfte eenftcmmighcid, die troctelpop der vroomcn, Is flegts een bersfcnfchim, is allcröngezienst, Zoo laiTge aan ons Verftand zijne eindige bepaaling, En eindeloos verfctiiï van trappen blijft gefield, ' Zal onze denkenswijz' volharden in de dwaaling, Wijl meer- en min-vernuft vcrfcheelend Oordeel velt,
Dit eindeloos verfchil, waar door 't Oneindig Wezcif De grootfle Weetenfchap op 't luiflerrijkst vertoont, Kan niet als Ketterijë of Scheuring zijn mispreezen; Ten zij de Godheid worde in heur bcftel gehoond. W^ar toe dan dit Gefchil met kracht geweerd van de Aarde ? Daar rcedlijk Onderwijs de Scheiding eer genas, Indien Verdraagzaamheid, het Volkbefluur aanvaardde, En -dat Toegeevendheid de grootfle Staatsraad was, Dat Zachtheid en Gedult, als eerflc Rijksbevclen, Aan elk, wie Gode'oprecht naar zijn begrip vereert, En met het fchoon der deugd zijn denkenswijs voelt ftreelen, Ook waar hij kan het heil zijns evenmensen vermeert; Pe Vrijheid, ft'ècht en Rust in 's Heeren Dienst beloofden 5 • itrd yerfchcidcnhcid, 'door trouw en Mcnfchcnmin , '
Die



O P3 IJ E Rt O O M SC II E K E RK 'E .» Z. 223
Die zich in 'tllcmcbeh vuur der heilige Eendragt itoofden, Volkomen t' taamgcvoegd tot ecncn zelfden zin.
Dit was 't gegrond begrip van 's Lands Geëerde-Vaedren 3 En Vader: Wiliicm , toen in ons. Gemeenebest, Den Stoel der Vrijheid, niet dan met ontzag te naedrcn, Voor tweemaal hondert jaar onwrikbaar werd gevest, 't ls zedert dezen ,tijd dat hun Iloogëedle Zoonen, Voor '| heil van Vaderland cn Godsdienst opgevoed; Die zelfde Vrijheidsmin in 't Staatsbeftuur vertoonen, En zwaaijen op de Lans den gouden Vrijheidshoed: 't Is door dit zacht beftuur, gepaard met 's Hemels zegen , Dat Nederland, eerst klein van aanzien en begrip, Zoo hoog ten top van magt cn grootheid is gefleegeu, Aan 's Waerelds Staatcntrans, dat nergens zich een flip Zoo ïuifterrijk vertoont, als Bato's Zevenlterre, Die uit een Zee van bloed in 't Vrijheidsteken rees: Wijl '« onderdrukte Volk, hier toegevloeid van verre, Een veilge fchuilplaats vond en willig hulp bewees, Om 't luifterrijkfte Ontwerp der Vrijheid uit te voeren: Dat, hoe onmooglijk 'tfchcen,nogthans werd daar gefield,
r 4 Toen



£24 OP DE ROOMSCHE KERK EN2,
Toen Volk van allerlei Gezintheên t' faamenzwoeren, Om fnoode Zielendwang te weeren met geweld.
Dit trouwe Heldenwerk komt nog in overweeging, 3N"og ftaaft die oude Dienst de wetten der Natuur: De Hooge Magt verleent een vrije Godsdienstpleeging, „Aan all' wie, met een hart vol Hemelsch liefdevuur, /-Standvaftig' zijn gezind den hoogen God te naedren. Dus flond zij gunflig toe het bouwen van een Huis, Om in het openbaar Kerkplechtig te vergaderen, ':Ten dienfle van de Schaar die roemt op Chriflus kruis, En 't Roomsch Geloov' belijdt met een oprecht Geweeten, ;2oo die in Vlaarding, en rondom de Maasftad heên, "Met Vrijheid, Recht en Rust als burgren zijn gezeeten; Als op de Heerlijkheid genaamd de Zouteveen; "Wanneer 't noodzaaklijk was hunn Tempel te vergrooten : Niet door bouwvalligheid noch roeflende ouderdom, "Maar door het groot getal van haar Geloofsgenooten. De gouden Vrijheid, die, in Nederland alöm, Door wonderbaare magt om menfchen aan te lokken, De Steden uit hunn muur deed berften wijd en zijd;
Had



O E D E ROOMSCHE KERK ENZ. 225
Had Vlaardings grootheid ook met ruimer kring omtrokken , En aan heur oude Kerk, voor duizend jaar gewijd; Doch thans het Erf bezit der Heerfchende Gemeente, Een nieuwen aanleg, voor ruim dertig jaar, gehecht: Die zelfde groei had ook voorheên het Hoekgefteente Van 't Roomfche Kerkgebouw, reeds verder uitgelegd; Maar niemands Bouwbeleid kan ooit Gods gunst bepaalen? Wanneer de Burgerij door Voorfpoed werd vergroot, Moest al de heerlijkheid des eerften Huizes daalen, Dewijl de Kerkenraad grootmoediglijk befloot, Een ruimer Kerkgebouw van nieuws af aan te gronden, wi< Op dat de voeglijkheid en order van 't geheel, In juiste eenftemmigheid volkomen zij verbonden, - r
Met al het Bouwfieraad van elk bijzonder deel.
Thans praalt dit Kerkgebouw, met drie verheven tinnen, Veel trotfeher dan het oude in nedrig rietendak, En dekt de heerlijkheid van 't Bouwfieraad, daar binnen ; Veel beter ingericht tot Godvrucht en gemak, i Dan tot een Konstgefticht voor recht bouwkundige oogen. Het klinkend Orgelfpel, 't geen oor en hart bekoort,
p 5 Ërt



OP DE ROOMSCHE R E R X ï TSf X. I
En 't Zangchoor onderftut, verdubbelt zijn vermoogen, In 't ruime Kerkgewelf, vol kunst geftukadoord, Met bloemwerk en fefloen, in keurige taefreelen, :d Wier geeftigheid en zwier den aandacht bezig houdt; Indien de Predikftoel door lafheid mogt verveelen, Als 't fraaije Beeldficraad eerbiedig word befchouwd.
Geen Vreemdeling behoeft thans naar de Tempelwanden Eerbiedig op te zien, wen hij den Choorzang hoort. Alwaar hij legt geknield in 's Priefters Lustwaaranden : De nieuwe Kerk ontfluit voor elk beur ruime poort, Om binnen haar begrip, met ftichting, aan te hoorei* De Zedelesfen van den nieuwen Guldemond, Die niets zal weeten, om de zielen te bckooren (*), Dan Chriftus aan het Kruis als Borg van 't Heil verbond, Want de Oppcrfte Monarch, de Heer van dood qn levert. Had d' ouden Dijksman, die den hoekftecn had gelegt, Slegts, als van Nebo's top, een flaauw gezicht gegeeven, Hoe weits de nieuwe Kerk zoud worden opgeregt.,
.:.;(>o •• i ruo-j iis^MBK.JdsiflasiatwJJ u ^ffl**
fi») Dit was zijn Intreteden uit i, Cor. II: vs. a.



OP DE R O 0 M S C H E KERK ï N 7.'. 12?
Wanneer liij aan Natuur den laatftcn tol betaalde. Zijn Tabernakel werd met de oude Kerk ontfloopt, Op dat bet nieuw gebouw met jonger Leeraar praalde, Die, door zijn jeugdig bloed en vluggen Geest genoopt, Met eedier zwier en kracht zijn rede zal verrijken, Wanneer hij harten flreelt met honigzoete taal, En d' afgeleefden Man voor hem de vlag doet ftrijken, Zoo verre als de oude Kerk de nieuwe wijkt in praal.
Gij Koomschgczinde Schaar, die.aan den Hemelkoning Uw Schatten hebt geleend, ten bouw van 't Bedehuis, Hij fchenke u dubble rente, en bouwe uw lieder wooning, Hij zij uw heil en hulp, als gij gedrukt door kruis,, Zult in dit Heiligdom uw Smeckgebecden leezen, Daar gij ootmoedig-knielt voor 't Godgewijde Altaar, . Dan zij het goed voor u aan deze plaats te wpezen! Dan ondervinde uw ziel, de Heere woont aldaar! Hij woone in dit Gebouw tot aan het eind' der tijden;. Ten zij 't geluk des Volks tot hooger top gehaald, Verëischte een grooter Kerk aan zijnen naam te wijden , Die,, in heur bouwbeleid, door klaarer Zon beftraald (*),
(*) De Bouwmeeflcr was eene Zonne.



22§ OP DE ROOMSCHE KERK EN 2,
Dit nieuw gedicht zoo verre in luifter zal verdooven, Als deze de oude Kerk in grootheid overwint. Dit huis, alleen gefchikt tot bidden, danken, looven Der Godheid, die ons all' aan haare liefde bindt; Verflrekke een Oeffenfchool, om Weetenfchap te paareu Aan zuivre Godvrucht, en aan Chriflelijke deugd: Op dat de Hemel geev, zoo 't mooglijk is, de jaaren, "Wanneer Verdraagzaamheid de Tempeliers verheugt; En wij, en gij, en elk, door eedier geest gedreeven, Niet meer ons cvenmensch verflinden als een' roof, .Maar, door vcrfland van 't geen God ons heeft voorgefchreevcn s Belijdenisfe doen van 't Algemeen Geloof.
Gereformeerden, die, door edelmoedig ftrijden, Den Staf der Heerfchappij ziet in uw hand gefield, En nog grootmoedig draagt wie 't Roomsch Geloof belijden r >t Mishaage uw heuschheid niet, dat thans mijn Zangaar zwelt, Om 't Roomfche Bedehuis ten Hemel op te vijzlen, Het kwetfe u niet dat dus hun Wijrook opwaarts Hijgt, Verdraagzaamheid verbied de zwakke te verbrijzlen: Denk hoe uw Broederfchap benaauwd naar Aêmtocht hijgt,
Daar



OP DE ROOMSCHE KERK ENZ. £2p
Daar Roomschgezinden, hen, met Inquifitiewoede, Vervolgen om 't Geloov, dat wraak roept voor Gods troon Hoe was in 't Vaderland der Vaedren hart te moede,. Toen Breederoode heeft een Smeekfchrift aangeboón, Om vrijheid van Geloove en Kerkendienst te krijgen: Valt u die wreedheid hard? keurt gij die ftrengheid af? Dan moet uw nooit het bloed in 't dreigend aanzicht ftijgeu % Om dat Verdraagzaamheid hen Godsdienstvrijheid gaf. Denkt op de gouden Spreuk; gedaald uit Gods gewelven J Bemint God boven al — uw Naaftén als uw zelveu- ! In Grasmaand
17 79,
b *



! M Ö L E N - B O U W
, nóód •• Jirrriablaarag nsa flaori ahóc»fcssi3 asoT 1
T E
VLAARDJKGE N,
sf« aSe Jaar en 1778, i r S o , ï 7 8'i <i
T
oen mijn Vlaardïngs Burgerij, Van gekroonde Nagebuuren,
In hun groote Maatfchappn, Harde Hagen moest verduuren:
Toen de vangst der Kabbeljaamv,
Door der kaapers feilen klaauw, Werd gedrceven uit de baaren:
Greep het vindingrijk vqjftand , Van vernufte Handelaaren, Tot 'sLands heil en Stads welvaaren,
Andre middlen bij de hand. I ..^ 1 De



,f P DEN LAND-BOUW ENZ. .231
De Eikenboom, hoe vast hij ftond, Boog, met alle eerbiedigheden,.
Zijn' ontzachbren kruin ten grond', Liet zich van zijn fchors ontkleeden:
Die voor 't .zonnevuur verdwijnt, - En alhier tot Run verfijnd, Door een fterk en langzaam wrijven r
Tot het -runnebalfemfap De osfenhuiden doet verftijven, Door hen krachtig in te lijven
De ouverderflijke .eigenfehap...
't Westerindisch plantgewas,. •Dat, door -Vriendfchapsvuur aan 't flakkren.
Bij het Horten van een glas, 't-Mannenhart weet aan te ■ wakkrens ■
Heeft, in dezen bangen tijd,
Zich verloofd aan Vlaardings vlijt: Laat zich kappen, wrijven, koffren,
En, naar ieders vrijë keuz', Door Triestres Beleéftheid offrép, Zelfs aaa-'t fchoon ■ geflacht der joffren,
Tot een Reukwerk voor de neus'.
Hield



43a OP DEN LAN D-B O U W ENZ»
Hield de Koopvorst hier zijn Hóf, 'k Zag een Koopbeurs t'faamen zetten,
Uit dit Ddmocritisch ftof, Dat de kunst en vlijt verpletten:
Paros witte Marmerftee»,
Zonk ten grondflag naar beneên — Zou de fpits ten hemel beitren,
't Saamgevoegd met kleevend' Tras: Iris blonk met fchoone Kleuren, Eu Sefier blies hemelgeuren
Uit Zoethout en Kruidgewas.
Noordfche Bosfchen hoog van kruin, 't Rijzig hout uit Duitschlands Haagen,
't Eerfieraad van Hollands Tuin, Zwom hier aan en liet zich zaagen;
Van het duurzaam Eikenhout
Werd een Oorlogsvloot gebouwd, Vuuren balken, Greinen bladen
Steegen op tot huis en Kerk, JJpen plaaten, taai van draaden, Boogen zich tot Wagenraden,
Dennen fchraagdeu 't Molenwerk.
Maar,1



OP DEN MOLEN-BOUW ENZi 533
Maar, hoe dit tot ftand gebragt? Wrijven , kappen , pletten, zaageu
Eisfcheii meer dan mannekracht, Om dit wigtig werk te draagen;
Doch terwijl de Handel fuft.,
Treedt het vindingrijk Vernuft, In Van Sc/iie, den Handel tegen,
Steunende op de Werktuigkunst: Die, tot Vlaardings heil geneegen ^ Alle zwaarten op kan weegen,
Door het voordeel van heur gunst;
Werktuigku'nst ftond juist ten toon, Met den Hefboom in de handen,
En op 't hoofd een R_aderkroon, 't Kleed omgord met fterke banden:
Dat gelaat vol majefteit
Werd door 't nijvre Koopbeleid Dus eerbiedig aangebeeden:
,, Gij die naar uw' wensch en will ,, Staal en lteeuen kunt vertreeden:
Boei de winden aan mijn reden,
tl Slaa uw handen aan mijn fpill,"
Q Werk»



234 OP DE N tl (I L F, O U W ENZ.
Werktuigkunde, dus gevleid, Nam in dit verzoek genoegen,
En .belluot aan 't Koopbcleid Httlpc cn bijiland toe te voegen —
Sprak, op een verheeven' toon;
,, Keer u tot mijn' grooten Zoon ,, Laat Van Schie uw- zaak bevoolen,
,, Ik beftraal zijn kloek verftand : ,j ,, Sticht hij u een fterke Molen,
Dan beweegen beide uw poolen,
„ Door mijn wonderdoende hand."
Op dit veelvermoogend woord, 't Welk in de ooren fcheen te dondren,
Groeiden uit een broekig oord, Drie verheven' Werktuig woudreu:
Trotiche Molens, lang van vlucht.
Reezen in de ruime lucht, Daar de wind hun kwam te iTade,
Daar de-Maasvlbed zachtjes ging, Aan-Stads-Galg en- Vuilnis-kade. Wie zag immer wedergade
Van die Vormverwisfclinjr!
D»9f '



OP DEN M0EE N-B O U \V ENZ. 22$
Door dat werkelijk geraas Van het kappen , pletten, zaagen ,
Keek de grijze Voogd der Maaz! Uit zijn' kristallijnen Wagen
Zeer verwonderd in het rond,
En ontfloot zijn' heüfchen mond, Door de blijdfehap ingenoomen:
,, Groote Mannen, wien 't behaagt „ Dus mijn zilvren waterftroomen ,, Met dit Bouwfieraad te omzoomen
,, Tot het heil der Stedeimlagd;
,, Zet gij dus in biezig flijk, ?, Naauwlijks aan mijn' vloed ontdraagen3 f Zulk een lchoou gezicht te prijk? Durft gij hier uw fchatten waagen ? ,, Zinkt uw' moed niet nederwaard ,, Met uw' Wigtig Kuustgevaart? Weii mijn kruiken overvloeijen,
't Wolkvak vuur en regen giet, Westnoordweste Orkaaneii loeijen i „ Om uw Kunstwerk uit te roeijen, Tot zijn ftof en eerfie niet»
Q a „ Niets



&<$5 O P DEN MO DEN-BOUW ENZ».
,, Niets beneeme uw' mannenmoed, „ Zonde ik uw verderf begeeren ?
,, Neen. Ik zal bij eiken Vloed „ U met gunstgefchenken eeren
„ Tot de veelheid zand en klei
,, Aangroei tot een' klaverwei, „ Daar nu- gladde golfjes fehuuren:
,, Dan zal elks verheven kruin,
Vast gegrond op zwaare muuren , „ 't Knaagen van den tijd verduuren,
„ Op een grazig oeverduin.
,, Zag ik Vlaardings gouden tijd, De eeuw der Visfcherij, ontwaakcn: „ Zeeman, die de droogtens mijdt, „ Nam uw Molens tot een baaken : ,, Uw verheven molenwiek „ Zoude, als Tcneriffa's Piek, „ Een eerwaardig Zcilpunt wcezen: ,, 't Heil der grijze Maatfchappij „ Was ten hooglten top gereezen; Waare alleen de breuk geneezc» „ In de groote Visfcherij."
Op



0 P DEN M O E E IV -15 O V W ENZ. 237
Op het woord van Visfcherij; Zuchtte 't uitgeteerd geraamte
Van die groote Maatfchappij, K11 verbleekt door fmertc en fchaamtc;
Doch de Vaderlandfche min,
Drukte haar die blijdfehap in, Die in welgcflelde Zielen
Uit het grootsch vooruitzicht vloeit, Dat het rooveu haarer kielen, Vlaarding nimmer zal vernielen.
Zoo 't getal der Molens groeit.
Zij, de Vaderftad getrouw, Wenscht dat beide Visfcherijën;
Met de nieuwe Molciibouw 't Saam' tot Vlaardings heil gedijen:
Dat de vlugge Westenwind
Twee belangens naauw verbind', Drijv' de radde molenraedren,
Doe den Zeeman, blij te mo.ê, Rijk gelacn, de haven naedren! 't Zelfde vuur vervult mijne aedren,
'k Stem dien wensch volmondig toe. In Wijnmaand',. i 7 8 i.
Q 3 T E r



TBR
INWJJDINGE
VAN DE NIEUWE
PSALMBERIJMING,
Te Vlaardingen,
w anneer Datheën 5 met laffe rijmeltaal,
Gods Majefteit twee eeuwen had gefchonden, En zijn Gezang in Diqhtkunsts redenfchaal,
Werd onderzocht cn veel te ligt bevonden: Terwijl de tong van 't Sinodaal befluït
In twijffcl hing, cn fchroomde te vcrklaarcn, Welk Puikpoëet, met Hollandsch kunstgeluid,
Vorst Davids Harp het best zoude evenaaren, Behaagde het den Hecrfcher van 't Heelal,
Door 't hoog gezag van Staat en Stedehouder, Dit wigtig werk een kunflig Negental,
Van kloek vernuft, te leggen op den fehouder, De Hemel zond den geest der Poczij,
Vorst Davids geest, müddaadig uit den hoogen:
Op



TER I N W IJ D I N 6 E ENZ. 2-391
Op dat dc Kunst, van grove feilen vrij,
Uitgalmen zoud heur uittcrfTe vermogen. Het Taalfieraad van zekren Diehterftoet;
Die de Eer van God en "t ileil des Volks bedoelde, (*) Den fehcllcn toon cn Majefteit van Voet,
Dc lieflijkheid die elk in Gijzen voelde, Werd onderzocht met geest en kunst en vlijt:
Het zoetflc pit, uit elk van die vergaderd, Werd zedig aan den Godsdienst toegewijd:
Dc Godsdienst, die, voor Godes troon genaderd, In 't blank gewaad, op dit gelukkig uur,
Het brandaltaar befchonk met wijrookgeuren, Zag, als verrukt door Pinxterwind gp-yuur»,
Het blaauw tapijt der wolkgordijnen fcheuren: Toen zeeg terftond de fchoone Dichtkunst neer,
In 't ftarreukleed, op een' ontvlamden wagen, Om 't Kunstkleinood dat David (trekt tot eer,
Voor 't reukaltaar den Godsdienst op te draagen. Zij fprak hem aan: - „ Ontvang mijn nutte kunst;
„ Die Godes lof uitgalmt met duizend kcelen,
. J5 Die
C*') De Spreuk: LausDeo, falus Populo.
Q 4



*40 TER I N W I] 1) I N g E ENZ.
Die u getuigt mijne onverdiende gunst,
,, Die Siöas volk het luiflrend oor zal llrcelen, ',, Die 't flaauwe hart verkwikt door 't heilgenot,
Die 't hard gemoed tot buigzaam wasch kan knecden -.■ 5, Den mensch hervormt naar 't heilig beeld van God,
,, En 't Englen Choor kan lokken naar beneden." De Godsdienst neemt het offer, hem vereerd,
Eerbiedig aan, en dankt den Opperwijzen: Dewijl dc Kunst geen' andren loon begeert,
Dan dat Gods lof met haar orn hoog moog' rijzen. Terftond bazuint de Faam volmondig uit,
Dat nu de wensch der vroomen zal gelukken, Nu Davids fnaar, met gadeloos geluid,
Elks ooren ftrcclt door vlug cn kunfttg drukken. Die fchelle toon rolt voord van Stad tot Stad,
Het flrcelcnd Choor der Haagfche Nachtegaaien, Wordt door den bloem der wijzen waard gefchat
H#n met gejuich en handgeklap te onthaalcn. Dc Waarheid kuscht hen vrolijk wellekom ,
En heiligt hen ten dienst van School en Tempel. De glorie van 't Bataaffche Dichterdom,
Bekroont de Kunst met heur gewijden flempeU *
Dit •



TER I J! W IJ D 1 N « E E N Z. 241
Dit Godsmuzijk wordt ejndlijk hier gehuld,
Door Vlaardings Maagd met open arm ontvangen; Na dat Gods Volk, met uitgerekt geduld,
Gercikhalst had naar Siöns Lofgezangen. Die blijde galm dreunt in 't gehoor te fterk,
De Zangcrfchaar, door ijvervuur gcdreevcn, Toont dubble kracht, beweegt dc ganfche Kerk,
Verhoogt den boog cn doet dc zuilen beeven, Jaa verder dringt dat hemclsch kunstgeluid,
Door Lucht en Zwerk tot in den kring der geeften; Lokt Davids Ziel ten hoogen Hemen" uit,
Op "t blij gejuich van onze Vreugdefeefren. Schonk Ncêrlands taal cn 't levenslicht haar gunst
Aan Azaf cn de keuze der Oprechten, Hoe zouden zij, voor zulk eene eedle kunst,
Den Kunftenaars een Lauwerkroone vlechten: Ten zij God zelf die fchatte op hooger loon —
Hun Schedels kroon' met helle Starrelichten, Om namaals 't oor van zijn' gezalfden Zoon',
En 't zalig Volk, te Itrcclen met hun Dichten.
den 2. van Grasmaand,
... 17rs\ «Ü



R E I Z E.
J^^a 't volbrengen van mijn reisje door de zilverblanke Zaan, Keer ik naar mijn Vaderftede, loop ik haastig Huiswaarts aan: Om mijn fchreiënde Echtgenoote, die mij wagt met ongeduld, Van een drom benaauwde zorgen, die heur bange ziel vervult, Döor mijn wederkomst te ontheffen : Nu zij mij nog klevend ziet % Zal haar blijdfchap overwcegen 't zwaargewigt van heur verdriet; Ik zal haar.des te aangenaamer weer verzeilen dag aan dag, Eu mijn reisbeloop vertellen, met het fraaifte dat ik zag.
Hebt gij u voorgcftcld een juist begrip te vormen, Van 't geen mij op de reis merkwaardig is ontmoet: Denk aan den faamcnloop van hagel, ihceuw en ftormen, En ongewoone beurt en kracht van ebbe en vloed; Enéas fukkeltócht, door Maro opgezongen, Ulisfus tegenfpoed, waar van Homeer trompet^ Zal uit hunne oudheid in uw denkbeeld weer verjongen;
In-



TA E I Z E. -43
Indien gij pp mijn reis mót vollen aandacht let.
De Lentcwaasfem uit de hoornen, De Levenwekker met zijn' ftoct, Vervoerden met een' zachtcn vloed, Ons over Maas- en IJsfelflroomen , Tot néffens Gouda in 't Klinket; ' Alwaar de tol ons hield verlet, Tot dat een tegenwind kwam gieren; Waarom ons Schip met traage vaard, Langs kromme Gouwe en Aar cn Amftcl vol van zwieren Werd voordgetrokken door een paard.
Wij moesten in dc Waereldftad, Het losfen van den graancn fchat, Tot aan den vierden dag met taai geduld verwachten : Daar was mijn lust, mijn daaglijks werk, Het bouwbeleid gereezen aan het zwerk, In all zijn pracht te aanfehouwen langs de grachten: De Zcvenftar dcr'trotfche torenkroon, De heerlijkheid der ruim gebouwde Kerken; Dc nette fchets van Romens groote werken , Daar Luther nog op 't Outcr ftaat ten toon : De Handelbeurs gewelfd met weirjche boogqt,
Waar
I ' .



fcff R E I X E.
Waar in Merkuur als winstbeloover prijkt,
De Korenmarkt met edel Graan verrijkt;
Elk fpreidde een' glans van grootheid in mijne oogen.
De Schouwburg (leekt zijn pratte gevels
Als Pindus cn Parnnsfus uit;
Plier valt de neciardaaiuv als nevels,
Hier zuigt de honigbie het kruid.
Doch alles buigt zijn' Heniclhoogcn kruin.
Voor 't Kapitool van marmer en arduin ;
Dat, met zijn zwaare muuren,
Plet knaagen van den tijd ten trots,
Gehouwen fchijnt uit éc;ne rots,
Om de eeuwen te verduuren:
Zijn grootheid, pracht, en bouwbeleid,
De luister der Gerechtigheid
In 't blank albast der Vicrfehaar uitgcfneden , ,
De Schilderkunst die elk behangt,
Een Atlas die den Hemel draagt,
De Sterrenvloer door mij betreeden.
De rijke Beeldhouwkunst in 't grof gevaarte omvat,
De ronde Torentrans, van waar de groote Stad
Heur ruimen omkring laat ontdekken,



K E I Z £/ 245
De kroonen daar dc Zon op blinkt,
Het Klokkenfpel dat kunstig klinkt;
Kon minder mijn verwondring vrekken,
Dan 't onveranderd Staatsbefluit
In zijn geheimvertrek gefchreeven,
Zoo ftil bedacht als ftout geüit,
Door geen geweld te wederftreevert;
Dat dit Gemeenebest,
En 't vrij verklaarde West,
In een Verbond doet leeven.
De flerke Poorten, zwaare Wallen,
En wijdgcrekte Muurgordijn,
Behoeden Amfterdam voor fchielijke overvallen*
De breede ftroom van kristallijn
Pronkt met een Bosch van hooggetopte masten ,
Die voor het Paalwerk van de Stad
Geheel des Waerelds Koopmanfchat
In Amfterdam ontlasten:
Of wel het gaapende Geweld,
Dat Hollands handel wil verzwelgen ,
Verdrijven van het Pekelveld,
En 't roofgefpuis verdelgen.
I Hier



246" ft E I ' Z E.
Hier fteeken dc Ooster Maatfchappij,
En 't Edelmogend Hof der Oorlogs Zecvaardij,
Hun Zcekafteelcn naar den Hemel:
Hier zag ik Magazijnen ftaan,
Met Zulk een' voorraad afgelaaden,
Die Waerelden in honger kan verZaaden:
Hun Timmerwerven, die gansch Kattenburg bcflaan,
Verrukten mij door 't druk gewemel.
Hier ftond ik met vermaak te tuuren ,
Want hier werd de Oorlogsvloot herftek! ^
Die onder Zoutman, Hollands Held,
Het overmoogend Britsen gewekl,
Grootmoedig kon verduuren.
Toen wij ontlast van d'ingelanden fchat, Naar Zaancrdam beflooten te vertrekken; En zeiden reeds; Vaarwel, aan Gijsbrechts Stad, Liet Vorst Eöol een' Nachtörkaan verwekken: De Zuidenwind, geweldig voordgeprest, Vloog met gegons door Masten, Takels, Touwen, En, onderftcund door buien uit het West, Bewoog de kruinen van des Amflels Hoofdgebouwen, Waar agter ik, van geen gevaar bewust.
Den



Den ftorm verduurde in dc armen van de rust.
De zilte ftroom , die IJftads paaien Bewatert met zijn breeden plas, Scheen van zijn flroombeurt af te dwaalen, En werd herfehaapen in Moeras: 't Scheen Mozcs ftaf was uitgetoogen, En dreef den flroonl te rug naar Zee, De Schcepen zaten onbewoogen, Zelf kleine booten aan de Ree; En had Natuur verzaakt heur eeuwige orden, Het IJ waare een Woeltijn geworden.
Maar toen het licht den tweeden dag ontwaakte, De guure lucht Noordwester ftormen braakte, Toen vloog de Zee met opgezwollen vloed, De traage vaart des IJflrooms te gemoet: Die opgeprest door zulk geweldig bruizen, Vloeide over ftraat tot in der Burgren huizen; En perfte voor den mond der ruime Waterfluizen, Met zulk een zwaaren waterval, Dat zij, niet voor dien aandrang pal, Om noodhulp moesten vraagen.
De



.248 B- E I Z Ei
De aanhoudenhcid van 'c woedend golfgeklots , Heeft zelf een Schip gelijk een Rots, Van 't paalwerk afgeflaagen,
En op de Volewijk, der fchelmen fchrik, gedraagciu
Waar op dat grof gevaarte zat
Als Noachs Ark op Ararat; >
Van waar men 't naauwlijks redde,
Toen Mozcs flangenftaf of hand
Natuur herbragt tot d' ouden ftand.)
En d' ljftroom in zijn bedde.
Naa dat de ftorm nu lag aan toom, Zijn wij nog tegen wind cn flroom, Naar Zaanerdam gevaaren: Het zwaare Paalwerk, Amftcls muur, Gevoelde 't gonzen van Natuur, En 't Haan der IJftrooms baaren, Nog trillen in zijn ingewand; Toen wij met haaken in de hand t Het blaauwe hoofd pasfeerden; En met een opgebonden zeil, Voor de ongenaê der Winden veil; Naar 't Noorderland laveerden. '
Nu



Nu helde 't vaartuig zonder last,
Het water fprong ter halve mast,
Hoor 't fpatten Van de boegen,
Een hagelvlaag bedekte 't licht,
Doch ik zag onverfaagd de winden in 't gezicht
Met lagchend vergenoegen:
Tot wij met neêrgeftreeken zeil,
De Zaanfluis vonden boven 't peil,
En fchikten ons tot rusten:
Het geen mij wel te ftade kwam,
Om mij in 't zinlijk Zaanerdam
Met wandlen te verlusten.
Zaanerdam bekleedt de boorden Van de zilverblanke Zaan, Reinheid blinkt aan all haar oorden, Zuinigheid is haar beftaan, Vlugge Molens, zwaare Scheepen, Die de welvaart met zich fleepenZijn de bronnen van geluk, Koopmanichap, haar ziel en leven 5 Naarftigheid, haar meesterftuk, Dit heeft Zaanerdam verheeven.
R t Aan



*5«» R. E I Z E.
Aan de blanke Binnezaan, Zag ik koek en olie flaan, Even door de Kaiverbrugge j Na het fcheepeu van den last, Rees het zeiltje voor de mast. Zaanerdam zag ons te rugge. Daar den nacht Slaapend doorgebragt,
Kon men plecht en luiken, Boordevol Sneeuw, als wol,
Niet naar eisch gebruiken: Die ten ruwften weebgedaau, Zag de Zaan
Ons wéér heenen trekken:
't Koele zuchtje,
't Noorder luchtje
Hielt de doeken ichaars vervuld —
Kon het allertaaist geduld
Nog ten einde rekken.
Haarlems hemelhoogc Kerk,
Blonk aan 't zwerk —
Schitterde in mijne oogen ,
Als een heldre Zonneftraal:
Had



R E I Z E- 251
Had ik vlerken van D.edaal,
'k Had 'er opgevloogen.
Eindlijk kwam Sparendam
Onze moeiten fpaaren.
Haarlem bood geen tegenweer,
't Windje wakkerde op het Meer,
Deed ons fpoedig vaaren:
Maar in 't naedren van de Kaag,
Werd die vlugge vogel traag,
Dook in riet en biezen —
Liet ons nog een lange wijl
Zachtjes drijven in de Zijl
En toen voor Leidens boom de flille rust verkiezen.
Het fnel gevolg der oude plaag, Die ons, als morgendrank, ontnuchterde even ftaêg, Had weêr een witgevlokte vlaag, Op onze fchuit gegooten: Toen 't wijs Atheenen, zeer verplicht Aan Vrijmans treffend Eeuwgedicht, Voor 't bloozen van het morgenlicht, Heur grendels heeft ontflooten. Van waar een paard, Ons log geVaart,
R 2 Wijl



z%z n. r. i v. %'
Wijl zich geen wind liet fpeurèn, Vervoerde naar den Leidfchendam: Daar ons het onheil tegenkwam, Met toegeflooten deuren.
Na 't winnen van het waterrad, Vertrokken wij naar Goverts Stad, Langs fchoone Lustplantaadjen, En Weitfche Timmcraadjen:
Wij meenden nu een eind te zien aan ons kwellaadjen;
Doch Goverts hooggewnsfe bult
Was ook met tegenfpoed gevuld,
En vulde wederom de ftroomen,
Waar langs wij door de Breede Vaart,
Het zij door wind of trekkers paard,
Dien zelfden avond nog te Viaarding konden komen ;
Nu moesten wij een mijl twee drie,
Nog buiten om, door 't luchtig Overfchie,
En aangenaam Delftshaven:
Daar wij, door llappe wind te langzaam voordgezet,
Den laatften nacht vertoefden voor 't Klinket,
Daar in den morgenltond de fneeuw ons had begraaven.
Nu kon geflootea boom noch Huis,
Den



*. jb i z r.. 253
Den {terken tocht naar Vrouw cn Huis —
Naar teergeliefde Kinderen,
Meer verhinderen:
Maar wat is kennis? wat is moed?
Wanneer een mensch tot tegenfpoed,
Door 't Noodlot, is veroordeeld:
Wanneer de flilte en tegenwind
Bekwaame vlijt de handen bindt,
Daar hem 't Getij bevoordeelt.
Wij dreeven, zeilden, roeiden voord,
En zagen 't eeuwig wijkend Oord,
Ons oude Vlaarding, praaien ,
Met Tooren , Schepen , Molenbouw,
Tot dat het ons gelukte met eeii touw
Tc maaren aan zijn paaien.
Gij denkt: ,, Nu waart gij uit de pijn, s, Nu rusttet gij van 't Slaavdi? Wel neen. wij moesten met een lijn, ;£)p dat de maat van rampfpoed vol zond zijn, Nog trekken in de Haven, In Lentemaand 1782.
R 3 aaw



AAN M ' IJ N E
BEGUNSTIGERS,
Ter Gelegenheid van mijn Aan/lelling tot Gaarder van 's Lands Gemeene Middelen te
NIEUW E F. K E R. K
AAN DEN
IJ S S E L,
G
riekenland , door wijsheid edel, Schonk dc frisfche Lovcrkroon Aan de Dichtkunst op den Schedel, Stelde heur vergode Vedel, Per razernij ten fpijt, aan 't Starrendak ten toon.
De allereerflc puikpoëten.
Waaien lief en wellckom, Als gewijde Hoofdprofeetcn Van een' hemelgeest bezeeten, Naast Fibus Drievoet in het achtbaar Heiligdom, i ! ? ;I i' V ■ Jaaï



AAN 51 Ij N E BEGUNSTIGERS ENZ..
Jaa, dc Stem der wijze Oracklen,
Stelde hen voor 't Outer aan Leerde hen de Wetten fchaekleu Deed hen in de Tabernaeklcn, Voor 't aangezicht der Goón, als Hoogenprieflers ftaan. i
Holland, roem der Republijken, Die 't bcfchaafde Griekenland In vernuft noch adel wijken; Weigert thans de vlag te ftrijken Verheerlijkt Helicon als een Geheiligd pand.
Nederland bekroont den Dichters
Met Laurier en Mirteblaên Stelt Apollo's Tempelftichters Tot gezwoeren Ambtverrichters — Tot Priefters van 's Lands Maagd, de blijde Vrijheid, aan.
Dit mogt zelf aan mij gelukken: Ik, op Pindus flaauw bekend, Mogt Laurier en Palmen plukken, En 's Lands heilig Zegel drukken, Door gunst van Hollands Raad den Edelen Staatsman Twent.
R 4 Zal



2-5* AAN MIJNE JHUKSTICÏH5 ENZ.
Zal ik nu met zachte klanken,
Door de vleijerij verleid, Mijn Begunftigers bedanken? En met Letterloverranken Den fchedel krooncn van zijn Edelmogenheid?
Zoud ik door mijn Letterfcbakel,
Als een teeder Vriendfchaps Snoer, Hoojer, Hollands Schatöfakel, Met zijn Ambtgenoot Van Brakel, Wat taal! Verbinden aan de vriendfehap van een boer?
Zoud Van Buuren dit begeeren?
Voet dit ëisfehen voor zijn gunst? Zoude ik niet Van Spaan onteeren, Durfde ik dus gering Waardeeren "Tiet gul Verzoek van die Mecenen in de kunst,
Swalmius zoud zich beklaagen,
Dat hij, in Apollo's Hof, Zulk een man had voorgedraagen, En 't goedgunftig Welbehaagen Van Hollands Grpotcn door mijn iaage vaarzen trof.
Neen.



AAN MIJNE BEGUNSTIGERS ENZ. ü57
Neen. Ik zal mijn Veerkragt fpannen
In 't beöefFnen van mijn plicht, Dat die veelgeliefde Mannen, Mij niet uit hun gunst verbannen, Wanneer mijn handelwijs gefield wordt in het licht.
Zoo zal ik mijn dankbaar denken,
Schildren door mijn trouw en vlijt: Wen 's Lands Vaedren enkel wenken, Zal ik de Offergaavcn fchenken, Die 't Willig Volk heeft aan de Vrijheid toegewijd.
Vrijheid, Godheid onzer tijden, Zag het waetrig Nieuwerkerk, Mij door 't Ysfelnhnfje wijden, Op dat ik U zoud verblijden, Als Neêrlands Hemelmaagd, met dierbaar Offerwerk:
Ik zal U, o Hemeljoffer,
Aartsgodes van Nederland, Uit een welgevulde Koffer, Eeren met een Maandlijks Offer, Dat op het hartaltaar der Batavieren brandt.
R 5 Vrij-



*5$ AA N MIJNE BEGUNSTIGERS ENZ.
Vrijheid fchat die kleine gaaven
Naar mijn hart, dan zijn ze groot, 't Zijn de Giften der Bataaven, Vrije Zoonen van die Braaven Door welker heldenbloed Ge op 't Outer zijt Vergood,
Uit den Tol der Grove Waaren,
Zal ik Marmer en Arduin, Tot uw Tempelbouw vergaaren, En uw Zoen- en Dankaltaaren, Onwankelbaar doen (taan in Hollands vrijen Tuin.
Ik zal de edelfte Offeranden,
Door de Welvaart aangevuurd, Op uw Woudaltaaren branden: Pan heeft, uit zijn Lustwaaranden, Voor u het vierde deel van 't offerhout gefebuurd.
Dringt de koude in alle hooien, Ik zal echter 't eeuwig vuur, Vefta's Nonnen aanbevoolen, Door de Pacht van Turf en Kooien, Ontvonken op 't Altaar met eindgloozen duur.
Zij'»



AAN MIJ N E BEGUNSTIGERS ENZ- 2;}
Zijn uw heiige Feestcieraaden,
Door het Outervuur , berookt; Dan zal ik uw Plechtgewaaden, In het reine waschbad baadfcn, Met zilverzuivren Tol uit groene Zeep gekookt.
Groet de nuchtre Zon de kimmen,
Ik zal Herken Morgendrank, Daar uw Outerkoolen glimmen, • Tot een Reukwerk op doen klimmen-, Met beter morgengroet' dan' enkle woordenklank1.
' Ceres zal haarc Eerftelingen
Strenglen om uw vrijen hoed: Van haar dierbre Zegeningen Zult gij 't derde deel bedingen; Wen ze u, door mijne hand, met Toonbrood hulde doet,
Eedle Vrijheid, hoog van waarde,
Pales acht uw Godheid groot; U, die milde Welvaart baarde, Offer ik het Vet der Aarde, De malfche Boterpacht op uw geheiligd brood.
Zweeft



&6o AAN MIJNE BEGUNSTIGERS E TC Z
Zweeft uw geest thans door de fpieren
Van 't weldenkend Algemeen: Elk zal ook uw Godheid vieren. Met een dronk van beste Bieren, Uw Offerfchaal wordt in mijn handen reeds te kleên.
Wilt gij eens uw Hoogtijd houden,
Bachus zal mij Wijn en Mee Laaten plengen voor Vertrouwden, En uw Godgewijde wouden Doen klinken van het moedvcrwekkend Evohe,
Vrijheid, in geen muur te fluiten, Volg mij naar het platte Land; Ik zal 't achtlte deel der Fruiten, Uit Pomona's Hof vrijbuiten, En brengen in een korf u tot een Offerand,
Vrijheid, wordt gij ooit beledigd, Door een trotsch Geweldenaar; Van het bloed dat u verdeedigt, Strijk ik, 't deel dat u bevredigt, fci uw Vcrzoenmaand, aan de hoornen van 't Altaar.
Zaï



AAN MIJNE BEGUNSTIGERS ENZ. S.6l
Zal mijn Offer u behaagen,
Thans vereischt het meer dan ooit, In deeze ijvervolle dagen, 't Merk van Vrijheidsmin te draagen; Des zal met fmaaklijk Zout mijn Offer zijn beftrooid.-
Vrijheid, gij zult eeuwig praaien,
Met uw Speer en ronden Hoed; Ieder zal, in Bato's Dalen, In uw fchaduw adem haaien, Indien Gerechtigheid zich mengt in uwen ftoet.
Daarom zal ik gunflig denken
Aan uw eerfle Nimf van Staat, En haar welgevallen wenken, Met gedienfüge gefchenken, Baar ze u verdedigt met Balans en Rondemaat*
Mag het dan aan mij gebeuren,
Dat de Vaedren van den Staat Mijn ontvonkte Wijrookgeuren Uwen Outer waardig keuren; En mijn Begunfligers niet ftrekken tot een' fmaad:
Dan



■sl6z aan mijne1 begunstigers ênz\ Dan durf ik, gerust verwachten, Daar ik elks verdienfce erken, Van die mij in gunst gedachten, Dat zij zich verzekert achten,
DatjEk vóór zulk een gunst ook hartlijk dankbaar ben.
i 7 8 3.
O P



OP EEN REGENV LAAG,
Na eene droogte van Zes Weeken*
"^^^elkoom zoele Zomerdropjes; Giet uw' Zegen op de topjes, Op de halfverwelkte knopjes
Van het balfemdraagend kruid. De ijzren Aardbol, reeds aan 't gioeijen Ziet de koele bronnen groeijen, Voelt ze in open' mortden vloeijen —
Roept het driemaal welkoom uit.
Hoo-



ÏÊA ® v EEN REGENVLAAG.
Hooge boomeri, Lustwaarandeii, Door de lange droogte aan 't branden; Steeken hun -verzengde handen
Naar den koopren Kemel op. Nu herleeven bloemen, blaadjes — Zuigen, door hun kleine gaatjes, 't Sap des levens in hun vaatjes —
Kusfen eiken waterdrop.
Vliegende Orgels kwihkcleeren — Kemmen hun verglaasde veeren Drinken, uit rivier en meeren,
Zich aan 't verlche water zad. Afgevaste runderdieren Zien naar boven - loeijen - tieren Roepen aan de hemelvieren —
Lekken 't vocht van bloem en blad,
Zoud j



opeen regenvlaag. *6$
Zoud de Mensch niet opwaards kijken l Menfchen, wien die liefdeblijken Van de Hemelgunst verrijken;
Voelt gij die herfchepping nietJ. Al wat ademhaalt gevoelt ze. Alles wat belraat verkoelt ze. U o menfchen u bedoelt ze;
't Is om u dat dit gefchied.
't Is voor u een gouden regen: Ziet rondom u, aller wegen Treed de vruchtbaarheid u tegen.
Alles riekt vernieuwd en frisch. Beeft niet voor den fchorren donder, Houdt die voor geen ftraffend wonder: Neen. Hier fchuilt een Godheid onder.
Die aan- 't Menschdom gunstig is.
S lQ£



aC6
Q i' EÉN R E © E N V L A A «;<
Iünrners zijn dè donderflagerf Stemmen van Gods welbehaage»* Die verlenging onzer ' dagen,
In de zuivre lucht, gebiedt. *t Blikfemvuur verteert dc dampen Stopt de bronnen onzer rampen : Wijl 't in onze levenslampen
Olie van gezondheid giet»
Welkoom gouden blikfemftraalen, Welkoom zilvren vochtkoraalen, Welkoom , uit de hemelzaalen,
Die ons zoo vtel goeds, belooft. Straalt nog lange ó levenszonnen, Vloeit nog lange ó voorfpoedsbronnen 9 Dat wij n begroeten konnen ,
Met een opgeftecken hoofd.
Den BI. van Zomermaand i 7S6.
^L AD-



BLADWIJZER.
Bladz.
©e lóf van het land-leven. . . , x
kenschets der vaderen. . . . j<j
het geweeten. . . . , t (
V> e wa are christen. . * . , \
k.e wee te ns d wan g. . ... . §?
ter eerste verjaarïnge van mijn
zoontje leende rt van dijk. . .
ter eerste verjaarïnge va n si ij n
tweede zoontje a ry van dijk. . . ifl$
ter eerste verjaarïnge van mijn
derde zoontje janus van dijk. t i3i
ter v e rt Roost inge va n m ij n h u i svrouwe, wegens het Afflerven van ons
derde zoontje janus van dijk. . . j
ter uitvaart va n m ij n d o c ii t e rt j e
anna va n d ij k. . . . . , j4,
• p het zevende jaargetijde van
mijn zoontje leende rt van dijk. . J44
ter eerste verjaarïnge van mijn vierde zoontje, de tweede janus van .d ij K lél
ter gedag tenisse van mijn zoontjes ongeluk. , . . , m , jjj-
ter eerste verjaarïnge van mijn
tweede dochtertje anna van dijk . Tfl
TER



£ L A t) W IJ Z * R«
IER EERSTE VERJAARÏNGE VAN MIJN DERDE DOCHTERTJE ARYAANTJE VAN DIJK. • • 17 S
I, IJK GE DAGTEN i's VOOR MIJN DERDE
DOCHTERTJE ARYAANTJE VAN DYK. 17?
TER EÏRSUE VERJAARINCE VAN MIJN
VIJFDE ZOONTJE IZAAK VAN DYK. . . l8*
TRIUMF VOOR MIJNEN VRIEND JAN - BLYÊNBE'RG. . - • l8<*
LIJKGEDACHTEN VAN DEN HEERE
JOAiÏNIS VERHAAG. . - « 19i
LIJKOFFER VOOR DEN HEERE JACOB
BROUWER. ... • •
TEN UITVAART VAN DEN WEL EERWAARDEN EN ZEER GELEERDEN
HEERE DS. JOANNIS VAN SPAAN. . . 20I
TER GEDACHTENISSE VAN VROUWE
l IDA VAN DER RUIT ENZ. . . » 20Ï
TER VERHEFFINGE DER PRACHTIGE
V1SCH-MARKT. . . • • • - aI4
OP DE ROOMSCHE KERK ENZ. . • • £l£
OP DEN MOLEN-BOUW TE VLAARDINGEN. . fl3°
TER INWIJDINGE VA S DE NIEUWE PSALM-
BERIJMING ENZ. . - - • • 23«
REI ZE. * • » • • • • * 24a
AAN B1IJNE BEGUNSTIGERS ENZ. - - ^54
OP EEN REGENVLAAG ENZ. - - ■ 3<53